Skip to main content

Full text of "Latin literature of the empire;"

See other formats 


Google 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  preserved  for  generations  on  library  shelves  before  it  was  carefully  scanned  by  Google  as  part  of  a  project 

to  make  the  world's  books  discoverable  online. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  expire  and  the  book  to  enter  the  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subject 

to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expired.  Whether  a  book  is  in  the  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 

are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  culture  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discover. 

Marks,  notations  and  other  maiginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  file  -  a  reminder  of  this  book's  long  journey  from  the 

publisher  to  a  library  and  finally  to  you. 

Usage  guidelines 

Google  is  proud  to  partner  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  the 
public  and  we  are  merely  their  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  tliis  resource,  we  liave  taken  steps  to 
prevent  abuse  by  commercial  parties,  including  placing  technical  restrictions  on  automated  querying. 
We  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  of  the  files  We  designed  Google  Book  Search  for  use  by  individuals,  and  we  request  that  you  use  these  files  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrain  fivm  automated  querying  Do  not  send  automated  queries  of  any  sort  to  Google's  system:  If  you  are  conducting  research  on  machine 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  large  amount  of  text  is  helpful,  please  contact  us.  We  encourage  the 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attributionTht  GoogXt  "watermark"  you  see  on  each  file  is  essential  for  in  forming  people  about  this  project  and  helping  them  find 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatever  your  use,  remember  that  you  are  responsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
because  we  believe  a  book  is  in  the  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countries.  Whether  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  we  can't  offer  guidance  on  whether  any  specific  use  of 
any  specific  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearance  in  Google  Book  Search  means  it  can  be  used  in  any  manner 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liabili^  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Google's  mission  is  to  organize  the  world's  information  and  to  make  it  universally  accessible  and  useful.   Google  Book  Search  helps  readers 
discover  the  world's  books  while  helping  authors  and  publishers  reach  new  audiences.  You  can  search  through  the  full  text  of  this  book  on  the  web 

at|http: //books  .google  .com/I 


Dioiir^ci  by  Google 


I 


LIBRARY 

University  of  California. 

Jlcceisimi         85995         Claii     7^7 

-7. 


,11  ..d  by  Google 


Dioiir^ci  by  Google 


Dioiir^ci  by  Google 


,11  ..d  by  Google 


LATIN     LITERATURE 

OP 

THE     EMPIRE 


BELECTED  AND  EDITED,  WITH  REVISED  TEXTS 
AND  WITB  BRIEF  INTRODUCTIONS 


ALFRED     GDDEMAN 


IX  TWO  VOLUMES 

Voi-  II.  POKTRt 


NBW  YORK  AND  LONDON 
HARPER    &    BROTHERS    FUBLISnEltS 

1899 


D,o,i..ci  by  Google 


CopyriEht,  IB»,  br  H 


D,o,i..ci  by  Google 


If  the  catalogues  of  colleges  and  nniTersities  can  bo 
relieij  upon — and  over  a  hundred  of  them  for  the  years 
1895-1897  were  examined  —  Juvenal  is  the  only  poet  of 
the  Empire  who  appears  to  be  generally  read.  Martial, 
Lucan,  Phaedrus,  and  Persius  follow  in  the  order  named, 
but  at  a  very  considerable  distance,  while  all  others  are 
practically  excluded  from  the  classical  cnrricnlnm  in  the 
higher  institutions  of  learning  in  England  and  America. 
The  reasons  for  this  undeserved  neglect  have  been  briefly 
pointed  out  in  the  preface  to  Vol.  I,  and  need  not  bo  re- 
iterated here. 

While  the  primary  object  of  this  anthology  is  to  render 
the  literary  masterpieces  of  the  Empire  generally  accessible 
in  adequately  extensive  and  representative  selections,  it 
is  designed  to  furnish  at  the  same  time  a  fairly  complete 
snrvey  of  the  entire  literature  within  reasonable  com- 
pass. 

1  have,  therefore,  not  felt  at  liberty  to  omit  Juvenal  from 
this  volume,  or  Cortius,  Pliny  the  Younger,  and  Tacitus 
from  the  previous  one,  although  these  authors  are  uni- 
versally read. 

The  selections  themselves,  though  based  upon  the  stand- 
ard editions,  have  been  carefully  revised  with  the  aid  of 
such  recent  critical  contributions  as  have  been  accessible 
to  me.  For  the  text  of  Manilins,  I  am  indebted  to  Pro- 
fessor M.  Bechert,  who,  with  singular  generosity,  has  not 
only  placed  at  my  disposal  tlie  proof  -  sheets  of  the  first 
three  books,  which  Professor  J.  P.  Postgato  kindly  for- 

^^'^''SS  .,„„,Google 


It  PKEFACE 

warded  to  mc,  but  has  also  himself  revised  the  text  of  the 
last  two  books  from  hia  manascript  notes.  To  both  these 
distinguished  scholars  I  desire  to  express  my  warm  appre- 
ciation for  their  most  disinterested  favors.  In  matters  of 
orthography  and  punctuation,  I  have  aimed  at  uniform- 
ity in  the  manner  pointed  out  in  the  preface  to  Vol.  I.  A 
brief  Appendix  Critica  again  records  the  more  important 
deviations  from  my  basic  texts,  while  the  short  introduc-  , 
tions  are  intended  only  for  immediate  orientation. 

In  conclusion,  I  have  the  pleasure  again  to  thank  my 
friend.  Professor  E.  P.  Morris,  of  Yale  University,  for  his 
care  in  reading  the  proof-sheets  of  this  book  and  for 
many  most  acceptable  suggestions. 

Alfred  Gudem.in. 

FaniADBLFHiA,  June  1, 1899.  '' 


D,o,i..ci  by  Google 


CONTENTS 


FsEVDO-VBBeiiiiANA      1-S3 

Cuiex     .     .     .   ■ 5 

Copa      17 

Morelvm 19 

Lydia 23 

^rtna,  1-93,  210-283.  669-646 36 

Harilitb S3-66 

Attronomiea — 

Bk.     I.,  1-117.  The  Poet  on  his  Task 85 

Bk.     I..  483-538,  Tbc  Fixed  Laws  of  Nature  Prove  tlie 

Existence  of  tlie  Qods 88 

Bk.     I,,  700-936,  The  Milky  Wny— The  Abode  «t  He- 
roes— Cktmets  and  tbeir  Effects .    .  40 
Bk.    II.,  1-149,  The  Origioalily  of  the  Poet's  Theme    .  46 
Bk.    1I„  738-840,  Elementary  Topics  of  Aslrooomy.— 

The  Points  of  the  Compass    ...  60 

Bk.  11!.,  1-43.  Tiiemes  Treated  by  Previous  Poeta    .     .  63 

Bk.  III.,  43-159,  The  Twelve  Labiirs  of  Human  Life    .  64 

Bk.  IV..  1-121,  On  Pate 67 

Bk.  lY..  866-935.  Appeal  to  Man's  Reason 60 

Bk.   v.,  450-486,  The  Astrological  SigDificance  of  the 

Constellation  Cepheus 62 

Bk.    v..  538-631,  TheMyUiofPerseusaQdADdromeda.  88 

Phabdrts 67-fi6 

fbbulae — 

Bk.     I.,  Prologue 69 

Bk.    II..  1,  9;  III.  1;  IV.  7.31,  Pbai'drus 69 

Bk.  I..  1.8,12,18,24,36,  Lupus  et  Agnus.— Graculus 
SiiperbusetPavo. — Cervus 
nd  Foulem.  —  Vulpes  et 
Corviis.  —  Riina  Rupta  et 

Bos.— Vulpes  eC  Ciconia   .  78 


D,o,i..ci  by  Google 


Ti  CONTENTS 

Bk.   II..  6.  AqiiilnotConiix 70 

Bk.  III..  7,  16.  Lupus  ad  Ciinem.— Cicada  ct  Nociiiu    .  7« 

Bk.  IV..2.  MuatelaetMua 78 

Bk.  IV.,  S,  Aesopus 79 

Bk.    v.,  1,  Quomodo  saepe  fallatur  bominiim  iudicium  80 

Bk.  IV.,  22,  35,  Simonldes 81 

Bk.    v.,  5,  Scuna  et  Riisticua 82 

Bk.    V.,8.  Tempus 83 

Appendix  2,  Nou  esae  pliia  aequo  petcndutn    ....  84 

4.  De  veritaU  et  meiidncio 84 

5.  Seiisum  nestininudiiin  esse  uon  verba    .     .  85 

6.  Tiio  Dclpliic  Oracle 86 

Sbheca 87-127 

Tragoediae — 

HercuUi  Fureni,  135-204,  Ciiorua 89 

,     Troadei,  871-403,  Cliorua 91 

534-813,  Andfomaclie  and  Ulysses 93 

Medea,  301-379,  CLorua 100 

Pliaedra,  1-84,  Song  of  Hippolytus 103 

274-357,  Ciiorus 105 

483-564,  Soliloquy  of  Hippolytus 107 

Oedipus,  980-994,  Cborus 109 

I,  57-107,  Chorua 110 

431-588,  Messenger's  Speccli  before  Cly- 

tenmestra Ill 

689-914,  Chorus,  Cassandra  and  Agamem- 
non    116 

Thyeites.  546-632,  Cborus  .  , 135 

Persivs 139-140 

Satii'oe — 

Prologue,  Sat.   I.,  Literary  Conditions  of  tbc  Age    .    .  181 

Sat.  v.,  Tbe  Etbical  Value  of  Pbilosopby    .  185 

Ltcants 141-174 

Pharialia— 

Bk.        I..  1-182,  The  Causes  of  tbe  Wnt 143 

Bk.      II.,  234r.325,  CunrereDcebetweeDBnitusandCata  148 

Bk.       V..387-373.  Mutiny  in  Caesar'a  Army  .     ...  150 

Bk.   Vir.,  1-339,  Tbe  Eve  of  tbe  Rattle  of  Pbarsalia    .  154 

Bk,  VIII.,  473-711,  The  Assassioation  of  Ponipey    .    .  163 

Bk.     IX.,  61-116,  Cornelia's  Lamcutaiions 169 

Bk.     IX.,  117-314,  Cato's  Eulogy  of  Pompey.    ...  171 


D,o,i..ci  by  Google 


CONTENTS  vii 

Calpvknivs 175-183 

mogat— 

Eclog.  III..  A  Love  Ditty 177 

Eclog.  VI.,  A  Sbepberd'B  Qimrrcl 180 

HBMKHAMva 183-187 


Eclog.  III.,  Pnn  .     .    .    . 
Eclog.  IV.,  A  Love  Song  . 


SiLIVS  ITAI.1CT9 219-293 

Paniea — 

I.,  1-20.  PrnoeTniiim 231 

I..  2I-13»,  289-270,  Hniinibnl 221 

II..  270-890,  Tlie  Roniuua  DecUre  Wnr      ...  238 

II.,  475-579,  Tlie  Siege  orSttgunHim     ....  329 

n.,  050-695,  Tiie  Fall  of  Saguolura 283 

II.,  696-707,  Epilogue 338 

III.,  1-157,  T!ie  Wnr  in  Spain 388 

III.,  158-218,  The  Dream  of  Hannibal    ....  388 
III.,  477-556,  Hannibal's Marcli  into  Ilalv  by  Wny 

of  the  Alps  ....'...  240 
Bk.      III.,  557-629,  Colloquy  between  Juno  and  VtDHS 
coDcerning  the  Fate  of  tbi:   ItO' 

mans 243 

Bk.     III.,  680-646,  HnoQibal  Lands  In  Ituly    ....  244 

Bk.     IIL,  647-714.  Tlie  African  Oracle 244 

Bk.      IX.,  6(f-177,  Before  the  Battle  of  CaDDnc    ...  246 

Bk.       X.,  826-386.  After  tbe  Battle 249 

Bk.       X.,  503-577,  Tbe  Burial  of  Paulus 251 

Bk.       X..  578-658.  Conduct  of  the  Romniis     ....  253 

Bk.    XII..  387-413,  Eulogy  of  Buiiius 355 

Bk.  Xin.,  850-895,  The  Sibyl's  Prophecy 256 

Bk.    XV.,  1-151,  P.  CoroeliUH  Bcipio 368 

Yalerivb  Flaccvs 263-291 

ArgoTiau  tica — 

Bk.        L,  294-351,  Jnson's  Departure 2S5 

Bk.       L,  4S4-578,  The  Plans  of  Zeus 267 

Bk.      II.,  451-578,  Arrival  ot  the  Heroes  at  Colcboa      ..         269 

Bk.    VI..  437-506.  JuQO  and  Medea 273 

Bk.    VL.  575-601,  6S7-6S9,Medea'eFiratVlewofJaaon  275 


Dpi  .?d  by  Google 


ii  CONTENTS 

Bk.  VII.,  1-162,  Tlie  Meeting  of  Medea  and  Jiisod    .    . 

Bk.  VII.,  133.397,  Judo  Successfully  Invokes  llie  Aid  of 
Venus  tolDflameMedenwUli  Love 
for  Jason 

Bk.  VII..  888-521,  Jason  and  Medea  in  tlie  Grove  of 
Hecate 


Stativs 

Siltae,      Bk.     I.,  6,  The  Calends  of  December  .    .    . 

Bk.  II.,  4,  TLe  Parrot 

Bk.   IL,  7.  Lucan'B  Birlbday 

Bk.  v..  4,  Bleep 

Bk.  v.,  5,  On  the  Death  of  his  Adopied  Sou 
Tliebaia.   Bk.  IV.,  346-344,  Parthenopaeiua      .... 

Bk.  X.,&4-1.55.  The  Grove  of  Sleep  .  .  . 
AehiUeis,  1-B60 


Mabtialis 337-369 

Epigrammata — 
Bk.         I.,  Preface,  2,  7,  8,  18.  16.  19,  25,  2S.  80,  88,  89. 

42,  61,  68,  66,  70,  76,  07,  107, 109,  110   .    .  S39 

Bk.       II..  7.  8,  20,  41,  89,  90 345 

Bk.     III..  2,  4,  5,  19,  20,  38,  44,46 847 

Bk.     IV.,  14,  49.  73 850 

Bk.      v..  10,  18,  20,  40,  51,  53,  58,  56,  58 851 

Bk.     VI.,  15,  19 854 

Bk.   VII.,  8.  68,  77,  79,  88 854 

Bk.  VIII.,  8,  56 ;    .  855 

Bk.     IX.,28,  29,  4S,  46.  47.  70.  74,  96,  97,  99,    ...  857 

Bk.      X.,  1,  3, 19,  88,  85,  36.  87, 89. 48,  47,  50,  51.  54,  96  869 

Bk.     XL.  6.  18,  14 864 

Bk.    SIL.  8.  4,  52.  63,  60.  92,  94 865 

Bk.  XIV.,  Apopboreta,  185,  186,  188,  189,  190,  191, 193, 

194.  195 868 

IvvENALis 871-410 

Satirae —  "- 

L,  1-95,  187-171.  Reasons  for  Writing  aitires  .  873 

III..  1-393,  Life  ill  Borne 876 

VII,.  1-343,  ThePositionofPoeta 885 

X.,  1-366,  The  Vanity  of  Human  Wishes  ...  891 
SatXlV.,  1-106,  Educational  Influence  of  Parents  upon 

their  Children 401 

Sal.  XIV..  107-831,  Avarice 404 

Pertioiuvm  Vknbris 411-415 


D,o,i..ci  by  Google 


CONTENTS  ix 

AvsoNrrs 417-448 

To  the  Reader 419 

EpbeneriB 421 

To  a  Skilled  SteDogmpIicr 422 

Od  tlie  Deiith  of  Ausodiub'))  Fntber 428 

ToliisWlfe 424 

TiberliiB  Victor  HiDcrvius  Orator 425 

Mosella 427 

To  Ills  Grandson 441 

Clatdiartb 445-468 

Cyihera .  447 

Tlie  Magnet 447 

On  an  Old  Man  Who  Never  Lett  His  Nnlive  Town      .     ,  449 

In  Rufinum,  I„  1-73 450 

De  Consulatu  Stiticbonia,  BL  III ,  Preface 453 

Qigaatomachia 463 

Dc  Raptu  Proaerpinae 4CS 

APPENDIX  CRITICA 489 


D,o,i..ci  by  Google 


Dioiir^ci  by  Google 


PSEVDO-VERGILIAKA 

B  the  Eclogues,  the  Chorgice,  and  the  Aeneid,  there 
existed,  eertainly  as  early  as  the  reign  ot  Nero  (64r-68),  a 
collection  of  minor  poems  alleged  to  have  been  written  by 
Vergil  in  hia  youth.  Suetoniua's  Life  of  Vergil,  which  con- 
stituted the  chief  source  of  information  for  later  commenta- 
tors of  the  poet,  seems  to  have  contained  the  following  list; 
Culex,  Ciris,  Copa,  Dirae,  Aetna,  and  Catal^ton  (including 
the  Priapeia  and  Epigrams),  to  which  our  medieval  MSS. 
of  Yergiliana  add,  among  others,  the  Moretum  and  the  Btegy 
(or  rather  Elegies)  on  Maecenas. 

Excepting  an  isolated  reference  in  Donatus  to  the  possibly 
non-Vergtliaa  ori^n  of  the  Aetna,  the  ancients  accepted  the 
anthenticity  of  these  poems  without  misgivings.  To-day 
their  spuriousnesa  ia  established  by  incontrovertible  proofs, 
although  it  has  not  been  posaible  to  discover  the  real  author 
in  a  single  instance.  Doubtless  these  poems  represent  a  se- 
lection from  out  of  a  mass  of  anonymous  literature  current 
in  the  Augustan  age  which,  owing  to  its  similarity  of  form 
to  the  genuine  works  ot  Ver^l  and  a  vague  tradition  of  cer- 
tun  youthful  efforts  of  his  on  kindred  tbemea,  gradually  at- 
tached itself  to  the  celebrated  name. 

Of  the  poems  here  aelected  the  OtlLBX  seems  to  have  been 
the  most  famous.  It  is  quoted  as  Yergilian  by  Statins 
(.Silv.  Praef.  i.  and  ir.  7,  73),  Martial  (vra.  66, 18 ;  Xiv.  186), 
and  in  Suetonius's  Life  of  Lucan.  That  Vei^  did  write  a 
Ouiex  is  not  improbable,  but,  if  so,  it  must  have  been  lost 
at'  an  early  date,  the  extant  poem  being  perhaps  a  literary 
forgery  dengned  to  take  its  place. 

But  be  this  as  it  may,  the  scrupulous  avoidance  of  elisions, 
the  palpable  imitations  of  the  Mantuan  poet,  the  ostentatious 


D,o,i..ci  by  Google 


a  PSEVDO-VERGILIANA 

display  of  misplaced  erudition,  the  groteaqueness  of  the 
theme  itself,  and  tlie  anachroDistic  allusions  to  Augiistus,  as 
Octavi  venerande  and  eanctepuer,  implying,  as  they  do,  the 
deification  of  the  emperor,  are  all  alike  incompatible  with 
Yergilian  authorship. 

The  style  of  the  Culex,  on  the  other  hand,  its  metrical 
technique,  and  Lucaa's  admiriof;  comment  preclude  a  later 
date  of  composition  than  the  reign  of  Claudius. 

The  COPA,  or  '  Barmaid,'  consisting  of  only  nineteen  dis- 
tichs,  vividly  describes  a  Syrian  woman  dancing  before  her 
tavern  and  inviting  the  weary  traveller  to  enter  and  regale 
himself  with  the  delicacies  which  she  enumerates.  This 
charming  poem  shows  distinct  reminiscences,  not  only  of 
Yergil,  but  also  of  Propertius.  The  rollictting  treatment  of 
the  quaint  theme  is  in  itself  sufflcieot  to  stamp  it  as  apocry- 
phal.    There  is  no  clew  to  its  date. 

The  UoRcrUH,  or  'The  Farmer's  Breakfast,'  is  probably 
based  upon  a  similar  idyl  of  the  Aleiandrian  poet  Par- 
thenius,  which  had  previously  been  imitated  by  one  Sueius, 
a  contemporary  of  Cicero.  The  extant  poem  is  perhaps  the 
most  artistic  in  the  Appendix  Vergiliana,  and  it  may  well  have 
been  composed  in  Vergil's  lifetime  ;  its  style  is,  however, 
wholly  different  from  that  of  the  genuine  works  of  Vergil. 

The  Lydia  was,  until  1792,  i-egarded  as  an  integral  part  of 
the  DjBAK,  mentioned  in  Suetonius's  list.  But  Jacobs  clear- 
ly proved  that  in  the  latter  two  distinct  poems  have  been 
combined  into  one.  The  question  of  authoi-sbip  is  still  a  mat- 
ter of  controversy,  many  scholars  inclining  to  the  opinion  of 
Scaliger,  that  it  was  composed  by  Valerius  Cato,  a  distin- 
guished critic  and  author  of  Cicero's  lime.  Suetonius  ex- 
pressly ascribes  to  him  a  much  -  admired  poem  entitled 
Lydia,  and  it  is  quite  possible  that  another  work  of  Cato, 
cited  by  Suetonius  under  the  title  Indignatio,  may  be  iden- 
tical with  the  JDirae.  But  plausible  as  the  notion  of  Cato's 
authorship  may  seem,  the  contents  of  the  two  poems  render 
this  identification  somewhat  hazardous.  The  poem  itself  is 
meritorious  in  style  and  execution,  but  autobiographical  de- 
ttuls  prove  it  to  be  non  -  Vergil  i  an. 


D,o,i..ci  by  Google 


PSETDO-TERGILIANA  3 

The  Abtna,  finally,  has  in  recent  times  been  attributed  to 
Lucilius,  to  whom  Seneca  addressed  his  Epietulae  Morales 
and  Naturales  Qnaestiones.  Sudhaus  has,  however,  con- 
vincingly shown  tliat  Seneca's  reference  to  a  poem  of  Lu- 
cilius ou  Aetna  merely  pertains  to  a  poetjc  description  of 
the  volcano,  brought  in  by  way  of  an  episode.  Metrical  and 
stylistic  observations,  moreover,  seem  to  prove  that  this 
didactic-  poem  iras  comx)osed  within  the  second  and  third 
decades  of  the  first  century  a.d. 

The  scientific  material  accumulated  in  it  appears  to  have 
been  all  but  wholly  derived  from  Poseidonius,  who  wrote  a 
standard  worlc  on  volcanic  disturbances  and  their  origin,  the 
very  subjects  treated  by  the  anonymous  author.  The  poem 
contains  646  hexameters,  and  is  written  with  an  enthusiasm 
and  earnestness  suggestive  of  Lucretius,  whose  influence  is 
indeed  clearly  traceable. 

An  admirable  commentary  by  Sudhaus  (Leipzig,  1898), 
now  greatly  facilitates  the  understanding  and  appreciation 
of  this  difficult  but  praiseworthy  poem. 


D,o,i..ci  by  Google 


Dioiir^ci  by  Google 


CTLEX 


Prooemium,  vss.  l--il. 

Lnsimas,  Octuvi,  gracili  modulante  Thalia 
Atqae  ut  ar&neoli  tenuem  formaTJmus  ocsnm. 
LuBimns :  haec  pariter  culicis  sint  carmina  docta, 
Omnis  et  historiae  per  ludum  consonet  ordo 
Kotitiaeque  dncum  roces,  licet  ioTidua  adsit. 
QuisqniB  erit  culpare  iocoB  musamqae  paratns, 
Pondere  vel  culicis  levior  famaquo  feretur. 
PoBterins  grayiore  boho  tibi  muea  loquetur 
Kostra,  dabant  cam  securos  mihi  tempora  fruotas, 
Vt  tibi  digna  tuo  poliantur  carmina  sensn. 

Latonae  magnique  lovis  decus,  anrea  proles, 
PhoebaB  erit  nostri  princcps  et  carminis  suctor 
Et  recinente  lyra  fautor,  sive  educat  ilium 
Arna  Chimaereo  Xanthi  perfusa  liquore 
Sea  decus  Asteriae  seu  qaa  Parnasia  ropes 
HiQC  atqae  hinc  patula  praepandit  cornna  ftonte 
Castaliaeqne  aonans  liquido  pedo  labitur  unda. 
Qnare,  Fieri!  laticis  decus,  ite,  sorores 
Nsldes,  et  celebrate  deum  ludente  chorea; 
Et  ta,  sancta  Palee  ad  qaam  jventura  recmrit 
Agrestunif  bona  fetura  sit  cura  tenentis, 
Aerios  nemoram  caltaa  silvasque  t  ire  litis, 
Te  cultrice  vagus  saltua  feror  inter  et  antra. 

Et  tu,  cui  ineritis  oritur  fiducia  chartis, 
Octavi  veneraade,  meis  adlabere  coeptiB, 
Sancte  puer,  tibi  namqao  canit  nou  pagina  bellam 


D,o,i..ci  by  Google 


PSEVDO-VERGILIANA     ' 

Triate  lovis  ponitque 

Phlegra,  Giganteo  sparsa  est  quae  sanguine  tellns, 
Nee  Centaureoa  Lapithas  compellit  in  eusia; 
Vrit  Ericlithoniaa  Oriens  noa  ignibus  arces, 
Non  perfossus  Athos  nee  magno  vincnla  ponto 
lacta  meo  qaaerent  iam  sera  Tolnmine  faniam, 
Non  Hellespontus  pedibas  pulsatns  equorum, 
Graecia  cum  tiniutt  venientis  nndique  Persas; 
Mollia  sed  tenui  pede  currere  carmina,  versu 
Viribua  apta  suis  Phoebo  duce  ludere  gaudet. 
Hoe  tibi,  sancte  puer;  memorabiliB  et  tibi  certet 
Gloria  perpetBum  lucens,  mansura  per  aeTtim; 
Et  tibi  sede  pia  maneat  locns,  et  tibi  sospes 
Debita  felicis  inemoretur  vita  per  annoa. 
Grata  bonis  lacens.     Sed  nos  ad  eoepta  feramnr. 


The  sh^herd  and  lite  cltarms  of  country  life,  vss.  1,2-156. 

IgneuB  aetherias  iam  sol  penetrabat  in  arces 
Candidaque  surato  quatiebat  lamina  curru, 
CrinibuB  et  roseis  tenebras  Anrora  fngabat: 
Fropulit  e  stabnlis  ad  pabula  nota  capellas  « 

Pastor  et  oxcelai  montis  iuga  snmma  petivit, 
Lucida  qua  patolos  velabant  gramina  colles. 
Iam  silviB  dnmisque  vagae,  iam  vallibus  abdunt 
Corpora,  iamqne  omni  celeres  e  parte  vagantes 
Tondebant  tenero  viridantia  gramina  morsu.  n 

Scrupea  desertas  haerebant  ad  cava  ropes, 
Fendula  proieetia  carpuntur  et  arbnta  ramia 
l>ensaqne  virgultia  avide  labruaca  petuutnr. 
Haec  snspenaa  rapit  carpente  cacumina  moran 
Vel  salicis  lentae  vel  quae  nova  naacitur  alnus,  ei 

Haec  teneras  frutieum  aentis  rimatur,  at  ilia 
luminet  in  rivi,  praestantis  imaginia,  nndam. 

0  bona  paatoris  (siqnis  non  panperiB  usum 
Mente  minns  docta  fastidiat  et  probet  illis 
Omnia  luxuriae  pretiia),  incognita  curia,  n 


D,o,i..ci  by  Google 


CVLEX 

Qnae  lacerant  avidas  inimico  peotore  mentesl 
Si  noa  Aaayrio  fnerint  bis  Isata  colore 
AttalictB  opibuB  data  Tellero,  ei  nitor  anri 
Snb  laqiieare  domns  animnm  non  angit  ftTsnun 
Pictnraeqae  decuB,  lapidnm  nee  falgor  ia  alia 
Cognitns  atilitate  manet,  nee  pocnla  gratnm 
AlconiB  referent  Boethiqne  toreama,  nee  Indi 
Conchea  baca  maris  pretio  est:   at  pectore  pnro 
Saepe  super  tenero  prostemit  gramine  corpus, 
Florida  cnm  tellns,  gemmantia  picta  per  berbas, 
Vere  notat  dnlci  distincta  coloribus  arra; 
Atque  illnm  calsmo  laetnm  recinente  palnstri 
Otiaque  invidia  degentem  et  fraade  remota 
Follentemqne  sibi  virtdi  cam  palmite  lucens 
Tmolia  pampiueo  supter  coma  velat  amictn. 
nii  Bunt  gratae  rorantes  laote  capellae 
Et  nemns  et  fectinda  Pales  et  v^Iiboa  intne 
Semper  opaca  novis  manantia  fontibns  antra. 
Qois  magis  optato  queat  esse  beatior  aevo, 
Quam  qui  mente  prooul  pnra  sensuque  probando 
Non  avidas  adgnovit  opes  nee  tristia  bella 
Nee  funesta  timet  validae  certamina  classis, 
Nee,  Bpoliis  dnm  Bancta  deum  fnlgentibus  omet 
Templa  rel  evecttis  finem  transcendat  babendi, 
AdvorBum  saevis  nltro  caput  hoBtibus  offert? 
Illi  falce  dens  eolitur,  non  arte  politus; 
Ille  colit  lucos,  illi  Panebala  tnra 
FloribuB  agrestes  herbae  variantibuB  addunt, 
nii  doleiB  adest  reqnies  et  pnra  volnptas. 
Libera,  BimplicibuB  cariB;   hue  iuminet,  omnis 
Dirigit  hue  BeoBus,  haec  cura  est  subdita  oordi, 
Quolibet  nt  requie  victu  contentus  abundet 
Incundoque  liget  lauguentia  corpora  somno. 
O  pecudes,  o  Fanes  et  o  gratissima  tempe 
FontiB  bamadryadum,  quarnm  non  divJte  culta 
Aemulns  Aseraeo  paator  Bibi  quisque  poetae 
Securam  placido  traducit  pectore  vitam! 
Talibus  in  stndiis  baculo  dnm  nixus  apricas 


Dioiir^dhyGooj^le 


1  PSEVDO-VERGILIANA 

Pastor  agit  cnras  et  dnm  non  arte  canora 
Compacts  Bolitam  modnlatnr  arundiac  c 
Tendit  inevectna  radios  Hyperionia  ardor 
Lucidaque  aetherio  pouit  discrimiDa  mundo, 
Qna  iacit  Ocean  am  flam  mas  in  utrnmque  rapacea. 
Et  ism  compellonte  vagae  paatore  capellae 
Ima  suBurrantis  ropetebant  ad  vada  lympbae, 
Qnae  snpter  viridem  reaidebant  caemla  museum; 
Ism  medias  operum  partis  evectns  erat  sol. 
Gum  densas  pastor  peendes  cogebat  in  umbras. 
Vt  procnl  adspexit  loco  residete  virenti, 
Delia  diva,  tuo  quo  quondam  victa  furore 
Venit  Nyctelinm  fugiens  Csdmeis  Agave, 
Infandaa  scelerata  manus  e  caede  omenta: 
Quae  gelidis  baccbata  iugis  requievit  in  antro, 
PosteriuB  poenam  natt  de  morte  datura. 
Hie  etiam  viridi  tudentes  Panes  in  herba 
Et  Satyri  Dryadeaque  cboroa  egere  puellae 
Kaladum  coetu.     Tantum  non  Orphetis  Hebmm 
Bestantem  tenuit  ripls  silvaaque  caneudo, 
QQantam  te  pemiee  morantur,  diva,  chorea 
Malta  tuo  laetae  fundentes  gaudia  vultn, 
Ipsa  loci  Datura  domom  resonante  susurro 
Quia  dabat  et  dulei  fessas  refovebat  in  umbra. 
Ifam  primum  prons  surgebaut  valle  patentes 
Aeriae  platanns,  inter  quas  impia  lotos, 
Impia,  qnae  socios  Itbaci  maerentis  abegit, 
Hospits  dnm  nimia  tenuit  dulcedine  captOB. 
At  quibus  insigni  curru  proiectus  equomm 
Ambostua  PhaSthon  lucta  mutaverat  artus 
Heliades,  teneris  implezae  bracchia  truncis, 
Candida  fundobant  tentia  velamina  ramia. 
'   PosteriuB  cui  Demophoon  aeterna  reliquit 
Ferfidiam  lamentandi  mala  (perfide,  inultia, 
Perflde  Demophoon  et  nunc  deflende  puellisl) 
Qnam  coraitabantnr  fatalia  carmina  quercus, 
Qnercna  ante  datae  Cereria  quam  semina  vitae 
(Illae  Triptolemi  mntavit  sulcus  aristis). 


D,o,i..ci'hy  Google 


,  UNIv  £;rsitt  J 
CVLEX       X:^ju£0j2lt^ 
Hie  magnnm  Argoae  nari  decns  addita  pinas 
Proceroa  decorst  silvaa  hirsata  per  artDB; 
Adpetit  afiriis  contingere  motibna  aatra. 
Hicia  et  nigrae  species  nee  fleta  cnpresans 
Vmbrosaeque  manent  fagns  hederaeqne  ligantfle 
Bracchia,  fratemos  plangat  ne  popalua  ictus, 
IpBaeqoe  excedunt  ad  samma  cacnmina  lontae 
Pinguntque  aoreolos  Tiridi  pallore  corytaboa, 
QniB  aderat  veteris  myrtna  non  nescia  fati. 
His  saberat  gelidis  manans  e  fontibua  unda, 
Qnae  leribna  placidum  riyia  aonat  acta  liqnoram. 
At  volncrea  patulis  residentes  dalcia  ramia 
Carmina  per  varioa  ednnt  reaonantia  cantna; 
Et  qnaqna  geminas  avium  vox  obstrepit  aaria, 
Hac  qaerulae  referant  rnces  qais  nantia  Hmo 
Corpora  lytnpha  fovet;  sonitna  alit  aSria  echo, 
Argatis  et  onncta  fremant  atridore  cicadia. 
At  circa  pasaim  fnaae  cubnere  capellae 
Excelaia  supter  dumia,  quos  leniter  adSana 
Aura  saanrraiitia  poacit  confandere  YODti. 


The  snake  stealing  upon  the  sleeping  shepherd,  vss.  tS7-182. 

Pastor,  at  ad  fontem  deosa  reqnievit  in  umbra, 
Mitem  concepit  proiectua  membra  soporem, 
Anxina  iasidiia  nnllis,  sed  lentna  in  herbia 
Secure  preasua  aomno  mandaverat  artne:  i 

Stratus  humi  dulcem  capiebat  corde  quietem, 
Ni  Fors  ineertos  iuaaiaaet  dneere  casuB. 
Nam  aolitnm  volvena  ad  tempua  tractibna  iadem 
Inmanis  vario  maculatus  corpore  aerpena,  -^ 

Mersua  ut  in  limo  magno  aabaideret  aeatu,  i 

Obvia  vibranti  carpens,  gravia  aSre,  lingna 
Sqnamosoa  late  torqaebat  motibua  orbea: 
Tollebant  irae  Tenientia  ad  omnia  viana. 
lam  magia  atqne  magia  corpna  rerolobile  Tolvena 
Adtollit  nitidia  pectaa  fnlgoribns,  ecce  i 


D,o,i..ci  by  Google 


PSEVDO-VEBGILIANA 

Snblimi  cervice  caput,  cui  crista  aupeme 
Edita,  purpureo  luceoB  macnlatnr  amictu, 
Adspectnqne  micaot  flammarnm  lumiDft  torro. 
Metabat  aese  circnm  loca;  cum  videt  ingena 
Adversum  recubare  ducem  gregis,  acrior  iostat 
Lomina  diflundens  intendere  et  obvia  torros 
Saevins  adripieos  infringere,  qnod  sua  quisquam 
Ad  vada  veniBset.    Naturae  comparat  arma. 
Ardet  mente,  furit  stridoribus,  intonat  ore, 
Flexibus  eyereis  torqaet4ir  corporis  orbiSj 
Manant  sangnineae  per  tractus  andiqne  gtittae. 
Spiritlbus  rumpit  fauces. 


Thegnat  awah&m  the  shepherd,  to  save  him  from  the  snake, 
hut  is  killed,  vss.  182-201. 

Cui  cuncta  paranti 
Parvnias  banc  prior  nmoris  conterret  alumnns 
Et  mortem  vitare  monet  per  acumiDa;  namque 
Qua  didncta  genas  pandebant  Inmina  gemmis,  i 

Hac  senior  is  erat  naturae  pnpula  telo 
Tacta  leri,  cum  prosilnit  furibnndus  et  ilium 
Obtritum  morti  miait;  cni  dissitus  omnis 
SpirituB  excessit  seusus.     Turn  torva  tencntem 
Lumina  respexit  serpentem  cominus ;  inde  i 

Impiger,  exanimus,  vix  compos  mente  refugit, 
Et  validum  dextra  detraxit  ab  arbore  truncum 
(Cui  casus  sociarit  opem  uumenye  deorum 
Frodere  sit  dubinm,  valuit  Bed  vincere  tali 
Horrida  squamosi  volventia  membra  draconis)  i 

Atque  reluctantis  crebriB  foedeque  petentis 
Ictibus  oasa  ferit,  cingant  qua  tempera  cristae. 
Et  quo  erat  tardus  omni  languor e  remoto 
Nee  prius  adspiciens  (timor  occaecaverat  artna). 
Hoc  minus  implicuit  dira  formidine  mentem.  a 

Quem  postqnam  vidit  caesum  langueBcere,  sedit. 


D,o,i..ci  by  Google 


Ths  image  of  the  gnat  appears  to  the  shepherd  in  his 
dream,  complains  of  his  ingratitude,  and  then  describes 
to  him  tlie  lower  world,  vss.  202-88^. 

lam  qaatit  et  biingia  oriens  Erebois  eqnoB  Nox 
Et  piger  aursta  procedit  Vesper  ab  Oeta, 
Cnm  grege  compnlso  pastor  duplicantibns  nmbriB 
Vadit  et  in  fessos  requiem  dare  oomparat  artas.  w 

Cains  nt  intravit  levior  per  corpora  somniiB 
Langnidaque  effuso  requiernnt  membra  aopore, 
EfQgies  ad  eum  cnlicis  devenit  et  illi 
Tristia  ab  eventu  cecinit  convicia  mortis. 
'Qnis,'  inquit,  '  meritis  ad  quae  delatus  acerbaa  ni 

Gogor  adlre  vices!  toa  dam  mihi  carior  ipsa 
Vita  fait  vita,  rapior  per  inania  ventis. 
Tu  lentQB  removes  inonnda  membra  quieto, 
Ereptns  taetris  e  cladibns;  at  mea  manes 
Viscera  Lethaeae  cogant  transoare  per  undas:  3u 

Praeda  Gbaronis  agor.    Video  ut  flagrantia  taedie 
Limina  conlnceiit  infestis  omnia  templis. 
Obvia  Tisipbone,  serpentibus  nndiqae  conipta, 
Et  flammas  et  saeva  quatit  mihi  verbera.     Pone 
Gerberns :  ea  diris  fli^prant  latratibas  ora,  xk 

Angaibns  hinc  atque  hinc  Iiorrent  cai  colla  reflezis 
Sangoineique  micant  ardorom  luminia  orbes. 
Heu,  quid  ab  officio  digresaa  est  gratia,  cum  te 
Reatitul  superia  leti  iam  limine  ab  ipao? 
Praemia  sunt  pietatis  ubi,  pietatis  honores?  an 

In  Tanaa  abiere  vices.     Ex  rure  recessit 
Institia  et  prior  ilia  Eidea.     lostantia  vidi 
Alterins,  sine  respeetu  mea  fata  relinquens 
Ad  parilJs  agor  eveutus:  fit  poena  merenti. 
Poena  ait  exitium,  raodo  ait  dum  grata  voluntas,  asi 

Existat  par  ofBcium.     Eeror  avia  carpens, 
Avia  Gimmerios  inter  distantia  lucoa, 
Qnem  trlstes  circa  densentur  in  omnia  poenae. 
Nam  vinctus  sedet  inmanis  serpentibus  Otos, 


D,o,i..ci  by  Google 


13  PSEVDO-VERGILIANA 

Devinotnm  maestns  procal  adspiciens  Ephialten, 
Conati  qnondam  cum  sint  inscendere  mmidum; 
£t  Tityos,  Latona,  tnas  memor  anxins  iras 
(Implacabilis  ira  nimis!)  iacet  alitis  esca. 
Terreor,  a,  tantis  iusistere  terreor  nmbris! 
Ad  Stygiaa  revocatus  aquas  vii  ultimns  amni 
Estat  nectareas  dirnm  qui  prodidit  escas, 
GutturiB  arenti  revolutue  inania  sensn. 
Quid,  saium  procu!  adverso  qui  monte  rovolrit, 
Contempsisse  dolor  quein  numina  vincit  acerbacs, 
Otia  qnaerentem  frnstra  aibi  ?    Ite,  puellae, 
Ite,  quibus  taedas  accendit  tristis  Erinys 
Siout  Hymen  praefata:   dedit  connbia  mortis. 
Atque  alias  alio  densas  super  agmine  turmas! 
Impietate  fera  vecordem  Colcbida  matrem, 
Anxia  sollicitie  meditaatem  vnlnera  oatis; 
lam  Pandionias  misoranda  prole  puellas, 
Quaram  vox  Ityn  edit,  Ityn,  quo  Bistouius  rex 
Orbus  epope  maeret  volucres  eTectus  in  anras! 
At  discordantea  Cadmeo  setnine  fratrea 
lam  trnculenta  ferunt  infestaqne  lamina  corpus 
Alter  in  alterius;  iamqne  aversatna  nterque, 
Impia  germani  manat  quod  sanguine  deztra. 
Ebeu  mntandua  nnmquam  labor!  auferor  ultra! 
In  diversa  magis  distantia  nomina  cerno: 
Elyaiam  tranandus  agor  delatus  ad  undam! 
Obvia  Peraephone  comitos  heroidas  urguet 
Adversas  praeferre  faces.     Alcestia  ab  omni 
Inviolata  vacat  cura,  quod  saeva  mariti 
In  Chalcodoniia  Admeti  tura  morata  est. 
Ecce,  Ithaci  coniunx  semper  decus  Icariotia, 
Femineum  concepta  decus,  manet  et  procul  ilia 
Turba  fero^  iuvennm  telis  confixa  procorum. 
Quid  miaera  Eurydice  tanto  maerore  reeessit? 
Poenaque  reapectus  et  nunc  manet  Orpbeos  in  teP 
Audax  ille  quidem  qui  mitem  Cerberon  umquam 
Credidit  aut  uUi  Ditis  placabile  namen, 
M^ec  timnit  Pblegethonta  furens  ardeotibna  undie, 


D,o,i..ci  by  Google 


CVLEX  18 

Nee  maesta  obtenta  Ditte  ferrugine  regns 

DefossaBque  domoa  ac  Tartara  nocte  cmenta 

Obsita  nee  fadles  Ditis  erne  iudice  sedes,  m 

ludice  qui  vitae  post  mortem  vindicat  acta: 

Sed  Fortnna  valeos  aadacem  fecerat  ante. 

lam  rapidi  Bteterant  amnea  et  turba  ferarnm 

Blanda  voce  sequaz  regionem  insederat  Orphei; 

lamqne  imam  viridi  radicem  moverat  alte  iw 

QuercuB  humo  .  .  .  eilvaeque  sonorae 

Sponte  Baa  cautns  rapiebant  cortice  avara. 

Labentia  bi luges  etiam  per  sidera  Lunae 

Pressit  equos,  et  tu  carrentis,  menstrua  virgo, 

Auditura  lyram  tenuiati  Kocte  relicta.  sw 

Haec  eadem  potuit  Ditis  te  vincere  coninnx 

Eurjdicenqiie  viro  ducendam  reddere;  non  fas, 

Non  erat  in  vitam  dirae  ezorabile  Mortis. 

Ilia  qnidem,  nimiam  maues  experta  sereroB, 

Praeceptum  signabat  iter  nee  rettolit  intns  sm 

Lnmina  aec  diyae  conrupit  munera  lingua; 

Sed  tu  erudelis,  crudelia  tu  magis,  Orpheu, 

(Peccatnm  meminisse  tuum  grave  sede  piorum)  w 

Oscula  cara  petens  rupisti  inssa  deorum:  tu 

Dignns  amor  venla,  gratum  ai  Tartara  noesent. 

Has  manet  heroum  contra  manna.     Hie  et  nterque     wt 

Aeacides  (Peleaa  namque  et  Telamonia  virtus 

Per  secura  patris  laetantur  numina,  quorum 

Conubia  Venue  et  Virtna  iniunxit  honorem: 

Hunc  rapult  fferit  ast,  ilium  Nereis  amavit);  am 

Adsidet  bac  iuveniB,  Bociatae  gloria  sortia, 

Acer  in  exceasum,  referens  a  navibns  ignis 

Argolicis  Phrygios  torva  feritate  repulsoa. 

0  quia  non  referat  talis  divortia  belli, 

Qnae  Troiae  videre  viri  videreque  Oral,  sub 

Teucria  cum  magno  manaret  sanguine  tellns 

Et  Simois  Xanthique  liquor,  Sigeaqne  praeter 

Litora  cum  Troaa  aaevi  dncia  Hectons  ira 

Vi  daret  in  classis  inimica  mente  Pelasgas 

Valnera  tela  necea  ignia  inferre  paratos.  aio 

D,o,i..ci  by  Google 


14  PSEVDO-VERGILIANA 

Ipsa  iugiB  namque  Ida  potens  feritattB,  ab  ipsa 
Ida  faces  altrix  cupidis  praebebat  alamnis. 
Omnia  ut  in  citieres  Rhoetci  litoris  ora 
Ciassibus  ambnstis  flamma  lacrimante  daretur. 
Ilinc  erat  oppositns  contra  Telamoaius  betos 
Obiectoqae  dabat  clipeo  certamina,  et  illinc 
Hector  erat,  Troiae  Bunimum  decns,  acer  uterqne, 
fFalminibuB  veluti  fragor  est  a  turbine  nise 
fTegminibiiB  telisque  super    .... 
Eriperct  reditns,  alter  Vutcania  ferro 
Vnlneia  protectuB  depeliere  navibus  iriBtat. 
Hob  erat  Aeacides  vnltn  laetatuB  honorea, 
Dardaniaeque  alter  fuse  qnod  sanguine  campis 
Hectoreo  victor  lustra vit  corpore  Troiam. 
Bursus  acerba  fremnnt,  Paris  hnnc  qnod  letat  et  hnii 
Firma  dolis  Itliaci  virtus  quod  concidit  iota. 
Hnic  gerit  averaoa  proles  Laertia  vnltne 
£t  iam  Strjmonii  Rhesi  victorque  DoloniB, 
Pallade  iam  laetatnr  ovans,  rnrsuBque  tremescit; 
lam  Ciconas  iatnque  horret  atrox  Laestrygonas  ipse. 
Ilium  Scylla  rapax  canibus  succincta  MoIobsIb 
Aetnaenaque  Cvclopa,  ilium  Zanclaea  Charybdis 
Pallentesque  lacus  et  sqnalida  Tartara  torrent. 
Hie  et  Tantaleae  generamen  prolis  Atrides 
Adsidet,  Argivum  lumen  quo  fianima  regente 
Doria  Erichthoniaa  proatravit  funditns  arcea. 
Reddidit  heu  Grains  poenas  tibi,  Troia,  ruenti, 
HelleBpontiacis  obiturus  reddidit  undis. 
Ilia  vices  hominum  testata  eBtr  copia  qaondam, 
lUe  quiaquam  proptiae  fortunae  munere  dives 
Iret  inQvectuB  caelum  super;  omne  propinquo 
Frangitnr  invidiae  telo  decns.     Ibat  in  altum 
Via  Argea  petena  patriam  ditataque  praeda 
Arcis  ErichthDniae ;   comes  huic  erat  aura  secunda 
Per  placidum  cnrau  pelagua;  Nereis  ab  unda 
Signa  dabat,  para  inflexis  Bnper  acta  carinis: 
Cum  sen  caelestl  fato  sen  sideris  ortu 
Vndiqno  mutatur  caeli  nitor,  omnia  ventis, 

D,o,i..ci  by  Google 


OVLEX  16 

Omnia  ttirbinibne  sant  snzia.     lam  maris  nnda 

Sideribns  certat  consnrgere,  iarnqne  snpeme  n 

Conripere  et  aolea  et  Bidera  cancta  minatnr 

Ac  mere  in  terras  caeli  fragor.     Hie  modo  laetans 

Copia  nnnc  miseris  circnmdatnr  anxia  tatis 

InmorituTque  saper  flnctna  et  saza  Capherei 

Eaboicas  aut  per  cantis  Aegaeaqne  late  m 

Litora,  cam  Fhrygiae  passim  vaga  praeda  peremptae 

Omnia  in  aeqnoreo  flnitat  iam  nanfraga  fincta. 

Hie  alii  sidunt  pariles  virtntts  honore 

Heroes  mediisqne  siti  sunt  Bedibns  omnes, 

Omnes  Boma  decus  magni  qaos  snspicit  orbis.  m 

Hie  Fabii  Deciique,  hie  est  et  Horatia  virtns. 

Hie  et  fama  vetns  nnmqnam  moritnra  Oamilli, 

Cnrtius  et  mediis  qnem  quondam  sedibna  nrbig 

Devotnm  bellis  conaumpait  gorges  in  nnda, 

Uncins  et  prndens  ardorem  corpora  pasans  m 

Cni  cesait  Lydi  timefaota  potentia  regis; 

Hie  Onrina  clarae  aocins  virtntia  et  ille 

FlaminiQB  devota  dedit  qni  eorpora  flammae 

(Inre  igitur  tales  sedea  pietatia  hoDores); 

Soipiadaeqne  dnces,  quorum  devota  triumphis  n 

Moenia  rapinis  Libycae  Kartfaaginis  horrent. 

Illi  lande  sua  vigeant;  ego  Ditis  opaeos 

Cogor  adire  lacus,  viduos,  a,  lumine  Fboebi, 

Et  vastnm  Phlegethonta  pati,  quo,  maxime  MinoSj 

Conscelerata  pia  diseemis  vincula  sede.  « 

Ergo  iam  canaam  mortis,  iam  dicere  vitae 

Verberibns  saevae  cognnt  anb  indiee  Poenae, 

Cum  mibi  tu  sis  causa  mali  nee  conaciua  adsis. 

Sed  tolerabilibns  curia  haeo  inmemor  andia, 

Et  lamenta  ragis  dimittea  omnia  ventis.  m 

Digredior  numqnam  rediturus.     Tu  cole  fontia 

Et  viridis  nemornm  silvas  et  paacna  laetus, 

Sed  mea  diffusas  rapiantnr  dicta  per  auraa/ 

Dixit  et  estrema  triatis  cum  voce  recessit. 


Dioiir^dhyGooj^le 


PSEVDO-VEBGILIANA 


The  shepherd's  tribute  to  his  preserver,  vss.  S85-^H. 

Hano  ubi  sollicitum  dimisit  inertia  vitae,  sas 

Interius  graviter  regementem  (nee  talit  ultra 
SensibuB  infnsum  culicis  de  morte  dolorem), 
Quaotamcatnqne  sibi  vires  tribuere  eeniles 
(QoiB  tamen  infestum  pugnans  devicerat  hostem), 
Rivntn  propter  aquae  viridi  snb  fronde  lateotem         3>o 
Conformare  locum  capit  impiger,  bunc  et  in  orbem 
Deetinat,  ac  ferri  capulum  repetivit  m  osum, 
Gramineam  ut  viridi  foderet  de  caespite  terram: 
lam  memor  inceptum  peragens  eibi  cure  laborem 
GongeBtnm  cumulavit  opaa,  atque  aggere  multo  ssb 

TelluriB  tumulus  formatum  crevit  in  orbem. 
Quern  oircum  lapidem  levi  de  marmore  formans 
CoQBerit,  adsiduae  curae  memor.     Hie  et  acanthoa 
£t  roea  purpureum  crescens  pudibuuda  ruborem 
Et  violae  genua  omne,  hie  est  et  Spartics  myrtna      «m 
Atque  hyacintbos  et  hie  Cilici  crocus  editus  arvo, 
Laurua  item  Phoebi  surgens  decus,  hie  rhododapbtie 
Liliaque  et  roria  non  avia  cura  marini 
Herbaque  turis  opes  prisclB  imitata  Sabina 
Chryaanthnaque  hederaeqne  nitor  pallente  corymbo    ub 
Et  bocchuB  Libyae  regis  memor;  hie  amarantus 
Bumastusque  virena  et  semper  florida  tinus; 
Non  illinc  narciaBus  abeat  cui  gloria  formae 
Igne  Cnpidineo  proprios  exarBit  iu  artus; 
£t  quoscumque  novant  vernantia  tempera  flores,        4iq 
His  tamalus  super  iuseritur.     Turn  fronte  locatur 
Eloginm,  tacita  format  quod  littera  voce: 
'Farve  culez,  pecudum  custos  tibi  tale  merenti 
FuneriB  officium  vitae  pro  raunere  reddit.' 


D,o,i..ci  by  Google 


COPA 


Gopa  Snrisca,  capnt  Graia  redimita  mitella, 

CriBpum  Bub  crotalo  docta  movere  latna, 
Ebria  fnmosa  saltat  lasciva  tabcma. 

Ad  cabitum  raucos  excatiens  calamos: 
Quid  iuTftt  aestivo  defessnm  pnlvere  abiBBe, 

Quam  potiiis  bibnlo  decubuiaae  toro  ? 
Sunt  topia  et  kaljbae,  cyathi,  rosa,  tibia,  cbordae 

Et  triolia  nmbrosis  frigida  arnndimbna. 
En  et  Maenalio  quae  garrit  dulce  sub  antro 

Bnstica  paetovis  fistula  more  sonat. 
Est  et  yappa  cado  nnpev  defusa  picato, 

Est  crepitans  ranco  mnrmure  rirus  aqnae. 
Sunt  et  cnni  croceo  violae  de  flore  corollae 

Sertaque  purpurea  Intea  mixta  rosa; 
Et  qnae  virgineo  tibata  Acheloie  ab  amne 

Lilla  Titnineis  adtnlit  in  cidathis. 
Sunt  et  caseoli  qnos  iuDcea  fisctna  siccat, 

Snnt  antnmnali  cerea  pruua  die; 
Gastaneaeqne  nncea  et  snave  rubentia  mala; 

Est  hie  mnnda  Geres,  est  Amor,  est  Bromins. 
Sunt  et  mora  crnenta,  et  lentts  uva  racemis 

Et  pendet  iuneo  caeruleus  cucumis. 
Est  tngnri  costos,  armatus  falce  saligna, 

Sed  non  et  vasto  est  inguine  tembilis. 
Hnic  calybita  veni;  lasBns  iam  sudat  asellns; 

Parce  illi,  Vestae  delicium  est  asinus. 
Nunc  canta  crebro  rnmpnnt  arbnata  cicadae, 

Nnno  varia  in  gelida  sede  lacerta  latet. 


D,o,i..ci  by  Google 


)  PSEVDO-VERGILIANA 

Si  sapis,  aestlvo  recnbans  dquo  prolae  vitro 

Sea  via  crystallo  ferre  novos  calices. 
Hie  age  pampinea  fessiis  reqniesce  eub  nmbra 

£t  gravidum  roseo  iiecte  cnpnt  strophio, 
FormosaDi  tenerae  decerpens  ora  paellae. 

A,  pereat  cni  sunt  prisca  supercilia ! 
Qnid  cineri  ingrato  earvas  bene  olentia  serta? 

Anne  coronato  vis  lapide  oBsa  tegi? 
Pone  mernm  et  taloa,     Pereat  qni  crastina  cnrat  I 

Mors  aurem  vellens  'vivite,'  ait,  'venio.' 


D,o,i..ci  by  Google 


MORETVM 


lam  noz  hibemas  bis  quinqne  peregerat  hons 
Ezcnbitorqne  diem  cautu  praedixerat  ales, 
Simylus  exigni  cnltor  cum  rusticns  agri* 
Tristia  venturae  metnens  ieinnia  Incis, 
Membra  levat  vili  aensim  demUsa  grabato 
SoUicitaque  mann  tenebraa  esplorat  inertia 
Yeatigatque  focum,  laesiis  quem  denique  seatit. 
Parvalns  exuBto  remanebat  atipite  fomes 
£t  cinis  obdnctae  celabat  Inmina  prnnae. 
Admovet  hia  pronam  anbrnissa  fronte  Incemam 
Gt  prodacit  acu  stnppaa  nmore  carentis 
Excitat  et  crebria  langnentem  flatibos  ignem. 
Tandem  coacepto  tenebrae  fnlgore  recednnt; 
Oppositaqne  manu  lumen  defendit  ab  anra 
Et  reaerat  clanaam  qna  pervidet  ostia  clavi. 
FnaOB  erat  terra  framenti  panper  acervns: 
Hinc  aibi  depromit  quantum  meneura  patebat, 
Qnae  bis  in  octonaa  ezcnrrit  pondere  librae. 

Inde  abit  adsiatitqae  molae  parraqne  tabella, 
Qnam  fixam  paries  illos  aerrabat  in  nans. 
Lamina  fida  locat ;  geminoa  tnm  veste  lacertos 
Liberat  et  ciuctaa  villoeae  tegmine  caprae 
Praeverrit  canda  ailices  greminmqae  molarnm. 
Advocat  inde  manns  operi,  partitas  atrimqae : 
Laeva  ministerio,  deztra  est  intenta  labori. 
Haec  rotat  adaidanm  gyris  et  concitat  orbem 
(Tansa  ceres  silicnm  rapido  decnrrit  ab  ictn), 
Interdom  feaaae  saccedit  laeva  aorori 


D,o,i..ci  by  Google 


)  PSEVDO-VERGILIANA 

Alteniatque  vices.     Modo  mstica  carmina  cantat 
Agreatique  anum  Bolatur  voce  laborem, 
Interdum  clamat  Scybaleti.     Erat  tinica  custos, 
Afra  geouB,  tota  patriam  testante  figura, 
Torta  comam  Ubroque  tiimens  et  fusca  colore, 
Pectora  lata,  iacens  mammiB,  compressior  alvo, 
Crnribiis  exilis,  spatiosa  prodiga  plauta. 
[Goutiiiuis  rimis  calcanea  BciBBa  rigebaut.] 
Haiic  Tocat  atqne  arsnra  focis  imponere  ligna 
Imperat  et  flamma  gelidos  adolere  liquores. 

Fostquam  implevit  opns  iDstiim  versatile  finem, 
Transfert  iiide  mauu  fusas  io  cribra  farinas 
Et  quatit,  ac  remaueut  summo  pnrgamina  dorao. 
Subsidit  sinceva  foraminibusqne  liqaatur 
Emundata  ceres.     Levi  turn  protinus  illam 
Compoait  tabula,  tepidas  super  ingerit  midas; 
Contrahit  admixta  nace  fontis  atqne  farinas, 
TrauBversat  durata  manu,  liquidoque  coacto 
Interdum  grumoB  spargit  sale.     lamqne  subactum 
Levat  opns  palmisque  euum  dilatat  in  orbem 
Et  notat  impressis  aequo  discrimine  quadris. 
Infert  inde  foco  (Scybale  muudaverat  aptum 
Ante  locnm)  teetisque  tegit,  super  aggerat  ignis. 
Dnmqae  suaa  peragit  Vnlcanns  Yestaque  partis, 
Simylus  interea  vacna  non  cessat  in  bora, 
Yernm  aliam  sibi  quaerit  opem,  neu  sola  palato 
Sit  non  grata  ceres,  quas  iungat  comparat  escaa. 

Non  illi  suspcnsa  focum  camaria  iuzta, 
Durati  sale  terga  suis  truncique,  vacabant, 
TraiectuB  medium  spar  to  sod  case  us  orbem 
Et  veins  adstricti  fascia  peudebat  anetbi: 
Ergo  aliam  molitur  opem  sibi  providus  escis. 
Hortus  erat  iunctus  casulae,  quern  vimina  panca 
Et  calamo  rediviva  levi  inunibat  arundo, 
Exiguns  spatio,  variis  sed  fertilis  lierbia. 
Nil  illi  deerat,  quod  panperia  eiigit  usus; 
Interdum  locuples  a  paupere  plura  petebat. 
Kec  sumptaa  erat  illud  opua,  sed  recula  curae. 

D,o,i..ci  by  Google 


MOBETVM  81 

St  qnando  vscunm  casula  plnviaove  tenebant 

Festave  lux,  si  forte  labor  cessabat  aratri, 

Horti  opus  illud  erat.     Varias  disponero  plontas 

Norat  et  occultae  oonmittere  semina  tcrrae  10 

Vicinosqne  apta  cura  snbmittere  riyos. 

Hie  oIhb,  hie  late  fuudentes  bracchia  betae 

Fecnndneque  rumex  malvaeqne  iDalaeqne  virebant, 

Hie  siser  et  nomen  capiti  debentia  porra, 

[Hie  etiam  nocunm  capiti  gelidamqne  papaver]  is 

Grrataqne  nobilium  requies  lactaca  cibortim, 

crescit  qnae  in  aonmina  radix 

Et  gravis  in  latum  dimiBsa  oncorbita  Yentrom. 
Vernm  hie  oon  domini  (qnis  enim  contractior  illo?) 
Sed  popnli  proventuB  erat,  nonlBqne  diebns  80 

Venedis  umero  faeces  portabat  in  nrbem: 
Inde  domam  cervice  levls,  gravis  aere  redibat, 
Yix  nmqnam  urbani  comitatuB  merco  macelli. 
Caepa  rubens  sectique  famem  domat  area  porri 
Qnaeque  trahnnt  acri  vnltns  naBtnrtia  morBU  ss 

Intibaqne  et  venerein  revocans  eraca  morantem. 

Tunc  qaoque  tale  aliquid  meditans  intmverat  hortnm, 
Ac  primum,  leviter  digttis  tellnre  refoBsa, 
Quattuor  edacit  cum  apissis  alia  fibris; 
Inde  cornaB  apii  gracilis  ratamque  rigentem  to 

Vellit  et  exigno  coriandra  trementia  file. 
Haec  ubi  coiilegifc,  laetum  consedit  ad  ignem 
Et  clara  famulam  poscit  mortaria  voce. 
Singula  turn  capitum  nodoso  cortice  nudat 
Et  BummiB  spoliat  coriis  contemptaque  passim  ss 

Spargit  humi  atque  abicit.   Servatum  in  germine  bnlbnm 
Tinguit  aqua  lapidlsque  cavum  dimittit  in  orbem. 
Bis  Balls  inspergit  micas,  sale  dnrus  adeso 
CaseuB  adicitur,  dictas  super  ingerit  herbas, 
Et  laeva  vcstem  saetosa  sub  inguina  fulcit;  lo 

Dextera  pistillo  primum  fragrantia  moUit 
Alia,  turn  pariter  mixto  terit  omnia  suco. 
It  mantis  In  gymm:  paulatim  singula  viris 
Deperdnnt  proprias ;  color  est  e  pluribna  nnns. 

Dpi  .?d  by  Google 


!2  PSEVDO-VERGILIANA 

Kec  totns  Tiridis,  quia  lactea  frusta  repugnant. 
Nee  de  lacte  nitens,  quia  tot  variatar  ab  faerbis. 
Saepe  viri  naris  acer  iacalatnr  apertas 
Spiritns  et  simo  damnat  sua  prandia  vuUu; 
Saepe  maun  Bumma  lacrimautia  lumiua  tergit 
lumeritoque  furens  dicit  convicia  fumo. 
Procedebat  opus :  dod  iam  salebrosuB,  ut  ante, 
Sed  gravior  lentos  ibat  piBtiUus  in  orbis. 
Ergo  Palladii  guttaa  inatillat  oUvi 
Exiguiqae  super  viris  infandit  aceti 
Atque  iternm  conmiscet  opus  mixtumqae  retractat. 
Turn  demum  digitis  mortaria  tota  duobus 
Circuit  inq'ue  globam  distantia  contrahit  unnm, 
Gonstet  ut  effecti  species  nomenque  moreti. 
Emit  ioterea  Scybale  quoque  sedala  panem. 
Quern  lautis  recipit  manibua,  pulsoque  timore 
lam  famis  iuque  diem  securus  Simylua  lllam 
Ambit  crura  ocreis  paribus  tectnsque  galero 
Sab  iuga  parontes  cogit  lorata  iuvencoa 
Atque  agit  in  segetes  et  terrse  condit  aratram. 


D,o,i..ci  by  Google 


LTDIA 


Infideo  vobis,  agri  formosaqne  prata. 
Hoc  formoBa  magis,  mea  quod  formoaa  paella 
In  Tobis  tacite  nostrnm  anspirat  amorem. 
Vo8  nnuc  ilia  videt,  vobia  mea  Lydia  Indit, 
Yos  nanc  adloquitnr,  voa  nunc  adridet  ocellis, 
Et  mea  submiesa  moditatnr  carmina  voce, 
Cantat  et  interea  mihi  quae  cantabat  in  aarem. 
Invideo  vobis,  agri :  discetie  amare. 
0  fortanati  nimiam  nimiumqae  beati. 
In  qaibas  illa  pedis  civei  vestigia  ponet 
Aut  rose  is  digitis  viridem  decerpaerit  ttvam 
(Dnlci  namque  tumet  nondnm  vitecula  Baccho) 
Ant  inter  varios  venerem  spinintia  flores 
Membra  reclliiarlt  teneramqne  inliserit  herbam 
Et  aecreta  meos  fartim  narrabit  amoresl 
Oaudebnnt  silvae,  gandebunt  moUia  prata 
Tardabunt  rivi  labentes  currere  lymph ae, 
Et  gelidi  fontes,  aviumqae  silentia  fient; 
Dum  mea  iucundaa  exponat  cnra  qnerellaa. 
Invideo  vobis,  agri :   mea  gaudia  habetis, 
Et  vobis  nunc  eat,  mea  quae  (uit  ante  voluptas. 
At  mihi  tabeacunt  morientia  membra  dolore 
Et  calor  infuso  decedit  frigore  mortis, 
Qnod  mea  non  mecum  domina  est.     Kon  uUa  puella 
Doctior  in  terris  f nit  ant  f ormosior ;  ac  si 
Fabnla  non  vana  est,  tanro  love  digna  vel  anro 
(loppiter  avertaa  anremi)  mea  aola  puella  est. 
Felix  taure,  pater  magni  gregis  et  decus !  a  te 


D,o,i..ci  by  Google 


i4  PSEVDO-VERGILIANA 

Vaccala  non  umqaam  eecreta  cnbilia  captans 

Frnstra  te  patttur  silvis  mngire  dolorem.  so 

Et  pater  baedorum  telix  aemperqne  beate! 

Sive  petis  montis  praeruptos,  saxa  pererraus, 

Sive  tibi  gilvis  nova  pabula  fastidire 

Sive  libet  campis,  tecum  tua  laeta  capella  est. 

Et  mas  quicumque  eat,  illi  sua  femina  iuncta  m 

Interpellatos  numquam  ploravit  amores. 

Cur  uon  et  nobis  facilis,  natura,  faisti? 

Cur  ego  crudelem  patior  tam  saepe  dolorem? 

Sidera  per  viridem  redeunt  com  pallida  muudum 

Inque  vicem  Phoebus  currit  atqne  anrena  orbis,  to 

Lmia,  tuns  tecum  est:  cur  nou  est  et  mea  mecamP 

Lnna,  dolor  noati  quid  sit:  miserere  dolentis! 

Pboebe,  fgerens  in  te  laurus  celebravit  amorem, 

Et  quae  pompa  deam  (nisi  eilvis  fama  locuta  est 

Somnia:  ros  scitia)  secam  sua  gaudis  gestat  w 

Ant  insparsa  videt  mnndo  quae  dice  re  lougum  est. 

Aurea  quin  etiam  cum  saecnla  volvebantur, 

Condicio  similisque  fuit  mortalibus  iUis, 

Haec  quoqite  praetereo,     Notum  Minoidos  aatrnm 

Quaeque  yirum  virgo  sicnt  captiva  secuta  est.  m 

Laedere,  caeltcolae,  potuit  vos  nostra  quid  aetas, 

Condicio  nobis  vitae  quo  durior  esset  ? 

Ansus  ego  primns  castos  violare  pudores 

Sacratamque  meae  vittam  temptare  puellae? 

Inmatura  mea  cogor  nece  solvere  fata?  « 

Istius  atqne  utinum  facti  mea  culpa  magistra 

Prima  foret:  letum  vita  mihi  dulcius  esset. 

Non  mea,  non  ullo  moreretur  tempore  fama, 

Dulcia  cum  Veneris  furatus  gandia  primus 

Dicerer  atque  ex  me  dulcis  foret  orta  voluptas.  so 

Nunc  mihi  non  tantnm  tribuerunt  impia  fata, 

Auctor  ut  occuiti  noster  foret  error  amoris. 

Inppiter  ante  sui  semper  mendacia  furti 

Cum  lunone,  prins  coniunx  qnam  dictus  nterque  est, 

<}audia  libavit  dulcem  furatus  amorem.  «« 

Et  meeum  tenera  gavisa  est  laedere  in  berba 


D,o,i..ci  by  Google 


LYDI 

Pnrpareos  flores  qnos  inaaper  t        

Cypria  formoso  supponeng  brscchia  coUo? 

Turn  credo  fuerat  Mavors  distentus  in  armie; 

Nam  certe  Vulcanaa  opns  faciebat  et  iili 

Tristi  tarpabat  ina]as  fuligine  barba. 

Won  Anrora  novos  etiam  ploravit  amoreB 

Atqne  rubens  ocnios  roaeo  celavit  amictn? 

Talia  caelicolae.     Knmqnid  minUB  anrea  promo? 

Ergo  quod  dens  atque  beros,  cur  non  minor  aetas  ? 

Infelis  ego,  non  illo  qui  tempore  natae 

Qno  faciliB  natnra  fuit.     SorB  o  mea  laeva 

Nascendi  miaeramqae  genus,  cni  sera  libido  est ! 

Tantam  fata  meae  cordis  iecere  rapinam, 

Vt  maneam  quod  vix  ocalis  oogaoBcere  poasift. 


D,o,i..ci  by  Google 


AETNA 


Introduction,  vss,  X-9S. 

Aetna  mihi  rnptiqne  cavia  foruacibns  ignea 
Et  quae  tam  fortes  volTant  incendia  canaae, 
Quid  fremat  imperinm,  qnid  raucoa  torqueat  aeetus. 
Carmen  erit.     Dexter  veuias  mihi,  carminis  auctor. 
Sen  te  Cjnthos  habet  seu  Delos  gratior  Hyle 
Sen  tibi  Dodone  potior;  tecumqne  faventes 
In  nova  Pierio  properent  a  fonts  sorores 
Vota:  per  iasolitum  Phoebo  duce  tntins  itur. 

Aurea  eecuri  qnis  neacit  saecnla  regia, 
Gnm  domitis  nemo  Gererem  iactaret  in  arris 
Ventnriaqae  malas  proliiberet  frnctibna  herbas, 
Annna  Bed  aaturae  complerent  horrea  messes. 
Ipse  suo  flueret  Baccbas  pede,  mellaque  letitis 
Penderent  foliis  et  pingui  Pallaa  olivae. 
Secretes  amnia  aleret  cum  Gratia  ruris? 
Non  cessit  cuiquam  melins  sua  tempora  noase. 
Vltima  qnis  tactiit  invennm  certamina  Golchoa  ? 
Qnia  non  Argolico  defievit  Pergamon  igni 
Impositam  et  tristi  natorum  funere  matrem 
Averaumve  diem  sparsumve  in  semina  dentemP 
Qnis  non  perinrae  dolnit  mendacia  pnppis, 
Deaertam  vacuo  Minoida  litore  queatuaP 
Quidqnid  et  antiqnnm,  iactata  est  fabnla,  carmen. 

Fortius  ignotaa  molimur  pectore  cnraa: 
Qui  tanto  motus  open,  quae  cauea  perenni 
Explicet  in  densam  flammas  et  trudat  ab  imo 


D,o,i..ci  by  Google 


AETNA  87 

Ingenti  sonita  moles  et  prozitna  quaeqne 
IgtiibuB  inrignis  urat — mens  carminis  haec  est. 

Principio  ne  qnem  capiat  fallacia  ratuDi, 
Sedes  esse  dei  tuEoidiBqne  e  faacibas  ignem  30 

Vulcani  rnere  et  clausis  resonare  careriiis 
Festinantis  opus,  noa  est  tarn  sordida  divis 
Cnra,  neqne  extremaa  ius  est  dimittere  in  artis 
Sidera;  Bubdncto  regnant  anblimia  caeto 
Ilia  Deque  artificnm  cnraot  tractare  laborem.  u 

Discrepat  a  prima  facies  hinc  altera  Tatnm: 
Ulis  Cyclopas  memorant  fomacibns  asos. 
Cum  super  incudem  naraerosa  in  verbera  fortes 
Horrendum  magno  quaterent  sub  pondere  falmen 
Avmarentque  lovem:   tnrpe  et  sine  pignore  carmen,    u 

Proxima  vivaoes  Aetnaei  verticia  ignis 
Impia  sollicitat  Phlegraeia  fabnla  castris. 
Temptavere — nefas — olim  detrudere  mnndo 
Sidera  captivique  lovis  transrerre  gigantes 
Imperium  et  ricto  leges  imponere  caelo.  u 

His  natnra  ana  est  alvo  tenus :  ima  per  orbis 
Sqnameus  intorta  sinnat  vestigia  serpens. 
Construitnr  magnia  ad  proelia  montibua  agger, 
Pelion  Ossa  gravat,  summus  premit  Ossan  Olympns. 
lam  Goacervataa  nituntur  Bcandere  moles,  go 

Impiua  et  miles  metuentia  cominug  astra 
Provocat;   InfestuB  cunctos  ad  proelia  diyos 
ProTocat.     Admotis  perterrita  sidera  eignis, 
Inppiter  et  caelo  metuit.     Dextramqae  cornscam 
Armatns  fiamma  removet  caligine  mundum.  a 

Incursant  vaato  primnm  clamore  gigantes: 
Hinc  magno  tonat  ore  pater,  geminantque  faventes 
Vndiqne  dlscordes  comitum  aimul  agmine  venti, 
Densa  per  adtonitas  rnmpnntnr  flnraina  nubis, 
Atqne  in  bellandum  quae  cuique  potentia  divum        m 
In  conmiine  yenit.     lam  patri  deztera  Pallas 
Et  Mars  laevus  erat,  iam  cetera  tnrba  deonim 
Stant  atrimqne  de.  .  .  :  ralidos  tum  luppiter  ignis 
Increpat  et  iacto  protarbat  f  ulmine  montis. 


Dioiir^dhyGooj^le 


28  PSEVDO-VERGILIANA 

mine  devictae  verterunt  terga,  riiinae 
f  Infortae,  divie  acies  atque  impins  hostis 
Praeceps  cum  castris  agitur  materqne  iacentis 
Impellens  victos.     Turn  pax  est  reddita  mundo 
Tnm  liber  cessat,  veiiit  per  sidera  caelum, 
Defensique  decas  mundi  nanc  redditar  astris. 
Gurgite  Trinacrio  morientem  luppiter  Aetna 
Obriiit  EnceladOQ,  vasto  qui  poodere  montis 
Aestaat  et  petulans  exspirat  faucibns  ignem. 
Haec  eat  mendosae  vulgata  licentia  famae. 
VatibaB  ingenium  est;  hinc  audit  nobile  carmen. 
Plnrima  para  scenae  reram  est  fallacia:  vatea 
Sub  terris  nigros  viderunt  carmine  manes 
Atque  inter  cinerea  Ditia  pallentia  regna — 
Mentiti  vatea  Stygias  undasque  canemque. 
Hi  Tityon  poena  atrarere  in  ingera  foedum, 
Sollicitant  illi  te  circum,  Tantale,  poena 
SolUcautqne  aiti;  Minoa,  tuaque,  Aeace,  in  ambria 
lura  canunt  idemque  rotant  Ixionia  orbem; 
Quidquid  et  interiua,  falai  aibi  conscia  terrent.  .  .  . 
Nee  tu,  terra,  aatia :  apeculantur  nnmina  diYnm 
Nee  metnnnt  oculoa  alieno  admittere  caelo. 
Norunt  bella  deum,  norunt  abacondita  nobia 
Coniugia  et  falsa  qnotieua  aub  imagine  peccent, 
Tanrua  in  Europen,  in  Ledam  candidus  ales 
Inppiter,  ut  Danaae  pretioans  fiuxerit  imber. 
Debita  carminibua  libertas  ieta,  aed  omnia 
In  vero  mihi  cura:  canr.m  quo  fervida  motu 
Aestnet  Aetna  novosque  rapax  aibi  congerat  ignis. 


The  delight  of  scientific  research,  vss.  219-28S. 

Nunc  qnoQiam  in  promptn  est  operis  natnra  soliqne, 
Vnde  ipai  venti,  quae  res  incendia  pascit, 
Cnr  subito  cohibentnr,  iners  quae  causa  silenti, 
Subaeqoar.     Inmensua  labor  est,  aed  fertilis  idem; 
Pigra  laboratis  respondent  praemia  cnris. — 


„i..cihyGooj^le 


AETNA  89 

Non  ocalia  Bolnm  pecndum  miraada  tneri 
Kore  nee  effnsia  in  humnm  grave  pascere  corpas,  t» 

Noase  fidem  rernm  dnbiasqiie  exqairere  cansaB, 
Ingenium  sacrare  capntqne  adtollere  caelo, 
Scire  quot  et  quae  sint  magiio  fatalia  mando 
Principia  (occasiiB  metnunt,  ad  aaecnla  pergant, 
Et  firma  aeterno  religata  est  maohina  TJnclo),  no 

Solis  scire  modam  et  qnanto  minor  orbita  lunae  eat 
(Haec  brevier  carsu  bis  senos  parvolet  orbis, 
Annuns  ille  meat),  quae  certo  sidera  currant 
Ordine,  qnaeqne  auos  servent  incondita  motna. 
Scire  vices  etiam  signornm  et  tradita  iura  ut 

(Sex  cnm  nocte  rapi,  totidem  cnm  lace  referri), 
Nabila  car  Panope  caelo  deauntiet  imbris, 
Qno  rabeat  Phoebe,  quo  frater  palleat  igni, 
Tempora  cnr  varient  anni  (ver,  prima  inventa, 
Cnr  aestate  perit,  cnr  aestaa  ipaa  aenescit  aio 

Astnmnoque  obrepit  hiems  et  in  orbo  recurrit), 
Axem  scire  Helices  et  triatem  nosse  cometen, 
Lncifer  unde  micet  qnave  Heaperna,  unde  Bootes, 
Satnmi  quae  stella  tenax,  qnae  Martia  pugnaz; 
Qno  rapiant  nantae,  quo  sidere  lintea  pandant,  au 

Scire  vias  maris  et  caeli  praedieere  cursns. 
Quo  vocet  Oriob,  quo  Sirius  excnbet  index, 
Et  qnaecumqne  latent  tanto  miracula  mnndo 
Non  oongeata  pati  nee  acervo  condita  rernm, 
Sed  manifesta  notis  certa  disponere  sede  su 

Siogala,  divina  est  animi  ac  incnnda  volnptas. 
Sed  prior  haec  omni  enra  est  cognoacere  terram, 
Qnaeqne  in  ea  miranda  tnlit  natura  notare; 
Haec  nobis  magis  adfinia  caelestibna  astria. 
Nam  quae  mortali  cuiqnam  eat  amentia  maior,  jte 

In  lovis  errantem  regno  perqnirere  divoa, 
Tantum  opoa  ante  pedea  tranaire  ac  speraere  segnem? 
Torqnemnr  miseri  in  par  vis  terimnrque  labore. 
Scrntamnr  rimaa  et  vertimna  omne  profundum, 
Qnaeritiir  argenti  semen  cumque  anrea  vena;  mo 

Torqnentnr  flamma  terrae  ferroque  domantur, 

D,o,i..ci  by  Google 


)0  PSEVDO-VEHGILIANA 

Dum  seee  pretio  reOimant,  vernmqne  profeesae 
Tum  demum  vilesque  iacent  inopesque  relictae. 
Noctis  atqne  dies  festinant  arva  coloni, 
Galleat  rare  manus,  glebarum  expendimus  usam: 
Fertilis  haec  segetiqne  feracior,  altera  riti, 
Haec  plantis  humus,  haec  herbis  diguissima  tellus, 
Haec  dura  et  melior  pecori  Bilyisque  fidelis. 
Aridiore  tenent  oleae,  sucosior  ulmis 
Grata,  leres  cruciant  animos  et  corpora  causae, 
Horreaque  ut  saturent,  tumeant  et  dolea  musto, 
Plenaque  desecto  surgant  fenilia  campo: 
Sic  avidis  semper  quaevia  res  carior  ipsia. 
Implendns  sibi  quisqae  bonis  eat  artibue:  illae 
Sunt  animi  fruges ;  haec  rorum  est  optima  mercea. 
Scire  qoid  occulto  terrae  natara  coercet, 
14'ullum  fallere  opus,  non  mutum  cernere  sacros 
Aetuaei  moatis  fremitus  animosque  furentis, 
Kon  snbito  pallere  Bono,  non  credere  supter 
Caelestis  migrasso  minas  aut  Tartara  rumpi, 
Kosse,  quid  intendat  ventos,  quid  natriat  ignis, 
Vnde  reperta  qnies  et  mixto  foedere  pax  est. 


A  plea  for  the  study  (if  nature,  vss.  589-603 

Magnificas  laudes  operosaque  Tisere  templa 
Divitiis  bominum  aut  sacria  memoranda  vetnstis 
Tradncti  maria  et  terras  per  proxima  fatis 
Currimus  atque  avidi  veteris  mendacia  famae 
Eruimns  cnnctasque  libet  perquirere  gentle. 
Nunc  iuvat  Ogygiis  circumdata  moenia  Thebia 
Cernere,  quae  fratres — ilie  impiger,  ille  canorus — 
Gondere,  felicesqae  alieno  intersumus  aeyo. 
Invitata  piis  nunc  carmine  saxa  lyraqae, 
N'nnc  gemina  ez  uno  fumantia  sacra  vapore 
Miramnr  septemque  duces  raptnmque  profundo. 
Detinet  Eurotas  illic  et  Sparta  Lycnrgi 
Et  sacer  in  bellum  Humerus,  sua  turba  trocentt. 


D,o,i..ci  by  Google 


AETNA  31 

Nunc  hie  Cecropise  variU  Bpectantar  Athenae 

Garmioibns  gandentqae  soli  rictrice  Minerva. 

Eicidit  hie  reduci  quondam  tibi,  perfide  Thesen, 

Candida  Bollicito  praemittere  rela  parenti.  u 

Tu  qnoqne  Athenarum  carmeD,  iam  nobile  sidus, 

Erigone;  eedes  vestra  est;   Philomela  canons 

Evocat  in  silris,  et  tu,  soror  hospita,  tectis 

Acciperis,  solis  Tereus  tetaa  exulat  agris. 

Miramur  Troiae  cineres  et  flebile  victis  n 

Pei^moQ  eztiuctosque  buo  Fhrygas  Hectore;  parvum 

CoDspicimus  magni  tumulnm  duois:   hie  et  Achilles 

Impiger  et  victua  magni  iacet  Hectoris  ultor. 

Quill  etiam  Graiae  fiioB  tetiuere  tabellae 

SigoaTe:  nunc  Paphiae  rorantis  matre  capiUi,  m 

Sub  truce  nunc  parvi  Indentes  Colchide  nati, 

Nunc  tristes  circa  snbjecta  altaria  cervae 

VeJatusque  pater,  nunc  gloria  viva  Myronis 

Et  iam  mille  manns  oporum  turbaeque  morantur. 

Haec  visenda  putas  terra  dubinsque  marique :  m 

Artificis  naturae  ingens  opus  adapice,  nulla 

Cum  tanta  humauiB  rebus  spectacula  cemes, 

Praecipueque  vigil,  ferreuB  ubi  Sirius  ardet. 


The  story  of  the  pious  youths  of  Catania,  vss.  60^1/6. 

Insequitur  miranda  tamen  sua  fabula  montem. 
Nee  minus  ille  pio  quam  Bouti,  uobilis  ignist. 
Nam  quondam  ruptis  exeanduit  Aetna  cavertijs 

Et  velut  everais  penitus  fornacibua  ignea 

Evecta  in  longuui  lapidia  fervoribus  unda. 

Hand  aliter  quam  cum  saevo  love  fulgurat  aether 

Et  nitidum  obsoura  caelum  caligine  torquet. 

Ardebant  agria  aegetes  et  mitia  cultu 

lugera,  cam  dominis  silvae  coUesque  ruebant. 

Vixdum — caatra  putant  hoatem  movisse — tremebant, 

Et  iam  finitimae  portas  evaserat  urbis. 

Turn  vero  ut  caique  est  animus  viresque,  rapina 


D,o,i..ci  by  Google 


32  PSEVDO-VERGILIANA 

Tatar!  conaDtnr  opes :  gemit  ills  sub  auro, 

Conligit  ille  arms  et  stulta  cerrice  reponit. 

Defectum  raptis  ilLaro  sua  carmina  tardant, 

Hie  velox  nimio  properat  sub  pondere  pauper, 

Et  qnod  cnique  fuit  cari,  fugit  ipse  sub  illo. 

Sed  non  iacotumis  domiuum  sua  praeda  secata  est : 

Canctautis  vorat  ignis  et  undiqne  torret  avaros, 

Consequiturqtie  ratis  fugisse  et  praemia,  captis 

Goncrepat,  ac  nuUis  parsnra  inceadia  pascuut 

Yel  Bolis  parsura  Fiis.     Namque  optima  proles 

Amphion  fraterque  pari  sub  munere  foatis, 

Cum  iam  Ticiuis  streperent  incendia  tectis, 

Adspiciunt  pigrumqne  patrem  matremque  seuecta 

Ebeu  defeeaoB  posuisee  in  limine  membra. 

Parcite,  avara  manus,  dites  adtoUere  praedae, 

Illis  divitiae  solae  materque  paterqae: 

Hanc  rapies  praedam  mediumque  eiire  per  ignem 

Ipso  dante  fidem  properaut.     0  maxima  rerum 

Et  merito  pietas  homini  tutissima  virtus  1 

Erubuere  plos  invenes  adtingere  flammae, 

Et  qnocumqne  ferunt  ilii  vestigia,  cedunt. 

Felix  ilia  dies,  ilia  est  innoxia  terra  I 

Bextra  saeva  tenet  kevaque  incendia  fertur: 

lUe  per  obliqnos  ignis  fraterque  triumpbaus, 

Tutus  uterque,  pio  sub  pondere  sufBcit  ilia, 

Et  circa  geminos  avidns  sibi  temperat  ignis, 

Incolnmes  abeunt  tandem  et  sua  numina  secum 

Salva  ferunt.     Illos  mirantur  carmina  vatam, 

Illos  seposatt  claro  sub  nomine  Ditis, 

Kec  sanctos  invenes  adttngnnt  sordida  fata, 

Sed  curae  cesBere  domus  et  iora  Piomm. 


Dioiir^dhyGooj^le 


MANILIVS 

Or  the  life  of  the  author  of  the  Attronomtea  nothing  i> 
knowD,  and  even  the  traditional  name  was  lon^  a  matter 
of  controversy,  until  Robinson  Ellis  satisfactorily  vindicated 
its  authenticity. 

Internal  evidence  (I.  7.  381.  798;  lY.  934)  can  leave  no 
doubt  in  any  unprejudiced  mind  that  the  poet  began  his 
work  shortly  after  the  death  and  deiBcation  of  Augustus,  in 
14  A.D.  The  fifth  and  last  book  (vs.  313  f.)  contains  a  refer- 
ence to  the  burning  of  Pompey's  theatre,  in  22  A.D.  Finally, 
a  comparison  of  in.  1  S.  with  Suet.  Tib.  70,  also  points  to 
the  time  of  Tiberius  as  the  date  of  composition. 

The  poem,  as  we  have  it,  ia  manifestly  incomplete,  so  that 
the  author's  fervid  hope  that  a  peaceful  old  age  might  be 
vouchsafed  to  him  for  the  completion  of  his  arduous  task 
(Cp.  I.  US)  seems  not  to  have  been  realized ;  for  the  supposi- 
tion that  the  missing  portions  were  subsequently  lost  baa 
nothing  in  its  favor. 

The  avowed  object  of  the  poet  was  to  unfold  the  system 
of  astrology  and  to  explain  the  profound  influence  of  the 
stars  OQ  human  affairs.  He  takes  particular  pride  in  having 
been  the  first  to  treat  of  this  subject  in  verse,  but  disclaims 
any  attempt  at  rhetorical  embellishment,  for  '  ne  dulcia  car- 
mina  quaeras  ornari  res  ipsa  negat,  cbntenta  docerl '  (m. 
38). 

Happily,  however,  the  dogmatic  expounder  repeatedly 
gives  way  to  the  poet,  and,  in  consequence,  the  dryness  of 
the  subject  ia  relieved  by  flashes  of  fancy,  a  sublimity  of 
tliouglit,  and,  above  all,  by  a  boundless  enthusiasm  which 
permeates  the  entire  work.  In  all  these  features  Manilius 
strongly  reminds  us  of  the  '  docti  furor  arduus  Lucreti,'  to 


Dioiir^dhyGooj^le 


34  MANILIVS 

whom  he  is,  indeed,  under  very  considerable  obligations. 
But  while  the  Aatronomica  only  occasionally  exhibits  the 
genius,  eloquence,  and  grandeur  of  the  De  rerum  tiatura, 
Manilius  is  superior  to  Lucretius  as  a  metrical  artist 

From  the  sixteenth  to  the  eighteenth  century,  Manilius 
was  in  high  repute,  two  of  the  greatest  scholars  in  the  his- 
tory of  classical  learning,  Scaliger  and  Bentley,  being  par- 
ticularly partial  to  him.  Thereafter  the  Aatronomica  was 
strangely  neglected ;  but  at  present  a  reaction  seems  to 
have  set  in  in  its  favor,  and  with  the  appearance  of  the 
new  edition  of  Bechert,  the  poet  will  doubtless  be  once  more 
fully  restored  to  the  high  position  which  he  so  eminently 
deserves. 


D,o,i..ci  by  Google 


ICALIKC^ 


:.) 


MANILIVS 


Book  I.,  1-117. — Introduction.     The  poet  on  his  task. 

Carmine  divinas  artis  et  conecia  fati 
Sidera,  diversos  hominum  variantia  casus, 
Caelestie  rati  on  is  opue,  dedncere  mundo 
Aggredior,  primuaqiie  novis  Helicoua  movere 
Gatitibus  et  viridi  nutantis  rertice  silvas 
Hospita  Bacra  ferens  iiuUi  memorata  prionim. 
Hunc  niihi  tn,  Caesar,  patriae  princepsque  paterque, 
Qui  regis  auguatis  parentem  logibus  orbem, 
Concessumqae  patri  mundnm  deua  ipee  mereris, 
Bas  animnm,  ririsque  facts  ad  tanta  canenda. 
lam  propiusque  favet  mundus  scrntautibus  ipsnm 
£t  cupit  aetbereos  per  carmina  pandere  census. 
Hoc  sub  pace  vacat  tautum;  iuvat  ire  per  ipsum 
Aera  et  iumenso  spatiantem  vivere  caelo 
Signaque  et  adveraoB  atellarum  Doscere  cursus. 
Quod  solnm  novisse  parum  est;  impenslug  ipsa 
Scire  iuvat  magni  penitus  praeoordia  mundi, 
Quaeque  regat  geueretque  suis  animalia  sigais 
Cemere  et  in  numernm  Phoebo  modulante  referre. 

Biua  mihi  positis  hiceut  altaria  flammis; 
Ad  dno  templa  precor,  duplici  circnmdatus  aestu: 
CarmiDis  et  rerum;  certa  cum  lege  canentem 
Mundus  et  iumenso  ratem  circumstrepit  orbe 
Vixque  soluta  suis  inmittit  verba  Sgaris. 

Qnem  primum  ulterius  licuit  cognoscere  terris         : 
Mtinere  caelestum?    Qnis  enim  condentibns  illis 


D,o,l..ci  by  Google 


86  MANILIV8 

Glepsiseet  fnrto  mnndnm  quo  cnnct&  regantnr? 
Quia  foret  hamano  conattis  pectore  tantniu, 
Inyitis  ut  dia  coperet  deaa  ipse  videri? 
Til  princeps  anctorque  sacri,  Gyllenie,  tanti. 
Per  te  iatn  caelum  interlDS,  iam  sidera  nota 
Snblimis  aperire  viae  imumqae  snb  orbem, 
Et  per  inane  suis  pareutia  finibns  astra, 
Kominaqne  et  cursus  signorum,  pondera,  vireB: 
Maior  ati  facies  niundi  foret,  et  veneranda 
Non  species  tantnm,  sed  et  ipsa  potentia  rerum, 
Seiitirentque  deiim  gentes  qua  maximns  esset. 
[Qai  sua  disposoit  per  tempora,  cognita  ut  essent 
Omnibas  et  mundi  facies  caelnmque  supernDm.] 
Et  natura  dedit  viris  seqae  ipsa  reclusit, 
Kegalis  aoimos  primum  dignata  movere, 
Froxima  tangentis  rernm  fastigia  caelo, 
Qui  domuere  feras  gentis  orieiito  sub  ipso 
Qtias  secat  Euphrates,  in  quas  et  Kilos  innadat, 
Qua  mnndns  redit  et  nigraa  anpererolat  iirbia. 
Tunc  qui  templa  sacris  coluerunt  omne  per  aevam, 
Delectiqae  eacerdotes  in  publics  vota 
Officio  Tinxere  deum.     Quibna  ipsa  pote&tis 
Kuminia  accendit  castam  praesentia  mentem, 
Inque  deum  deus  ipse  talit  patnitque  miaistris. 
Hi  tantum  movere  decna,  primique  per  artem 
SideribuB  videre  vagis  pendentia  fata. 
Siognla  nam  proprio  signarunt  tempora  caan, 
Longa  per  adsidnas  complex!  saecnia  curas: 
Nascendi  quae  cuique  dies,  quae  vita  fuisset, 
In  qnaa  fortunae  leges  quaeque  hora  valeret, 
Quantaqne  quam  parvi  facerent  disorimina  motus, 
Post^uam  omnia  caeli  species  redeuntibus  aatria 
Perscripta  in  proprias  sedes  et  reddita  certia 
Fatorum  ordinibua  sua  cuiqne  potentia  formae. 
Per  varioa  uaus  artem  experieatia  fecit, 
Ezemplo  monstrante  viam,  speculataqae  loDge 
Deprendit  tacitis  dominantia  legibus  astra, 
Et  totnm  altema  mundum  ratione  moveri 


D,o,i..ci  by  Google 


ASTRONOMICA  37 

Fatorumque  vices  certis  discemere  siguis.  s 

Nam  rudis  aate  illos  nnllo  discrimine  vita 
In  speciem  conversa  opecum  ratione  carebat 
Et  Btupefacta  novo  pendebat  lumine  mundi, 
Tam  velut  amisaia  maerena,  turn  laeta  renatia 
Sideribas.     Variosne  dies  incertaqne  noctis  * 

Tempors,  non  Bimilia  umbraa,  iam  sole  regresao, 
lam  propiore,  euis  poterant  diacernere  cauaia? 
Necdnm  etiam  doctas  sollerda  fecerat  artia, 
Terraqae  sab  rndibus  cesaabat  vaata  colonie. 
Tumque  in  desertis  habitabat  montibaa  aurnm,  n 

Inmotusqae  dotos  poatns  subduxerat  orbis; 
Nee  Titam  pelago,  nee  ventie  credere  vota 
Andebant;  Bed  qaisqne  aatis  novisBe  pntabant. 

Sed  cum  longa  dies  acuit  mortalia  corda, 
Et  labor  ingeainm  miBeris  dedit  et  aua  quemque         « 
Advigilare  eibi  inssit  fortuna  premendo, 
Seducta  in  varias  certarnut  pectora  curas, 
Et  qnodcnaqae  aagax  tentando  repperit  asna. 
In  conmune  bonnm  conmentnm  laeta  dederunt. 
Tnnc  et  lingua  Buas  accepit  barbara  leges  « 

Et  fera  diverais  exercita  frugibus  arva 
Et  vagus  in  caecum  penetravit  navita  pontum. 
Fecit  et  ignotis  itiner  conmercia  terriB. 
Turn  belli  pacisque  artis  conmeuta  vetustas; 
Semper  enim  ex  aliis  alia  proaeminat  usub.  « 

Nee  Tulgata  canam.     Linguaa  didicere  Tolucmm, 
Gonsnltare  Sbras  et  rumpere  vocibuB  angnea, 
SoUicitare  umbras  imumque  Acheronta  movere. 
In  noctemque  dies,  in  lucem  vertere  noctis: 
Omnia  conando  docilis  aollertia  vicit.  w 

Nee  prins  impoanit  rebns  finemque  manamqno, 
Quam  caelum  ascendit  ratio  eepitque  profundam 
Naturam  rerum  causia  viditqne  quod  usquam  est: 
Nubila  cur  tan  to  qitaterentur  pulsa  fragore, 
Hibema  aeativa  nix  grandine  mollior  esaet,  n 

Arderent  terrae  solidusque  tremisceret  orbis, 
Cur  imbres  ruerent,  ventoa  quae  causa  moveret, 

D,o,i..ci  by  Google 


38  MANILIVS 

Pervidit,  solvitque  aniinis  miracula  rerum, 
Eripuitque  lori  fulmeii,  ririsqne  tonantis, 
Et  sonitnm  veiitia  concessit,  nubibus  ignem. 
Qaae  postquam  in  proprias  doduxit  singula  causos, 
Vietnam  ex  alto  mandi  cognoscere  molem 
Intendit,  totumque  animo  comprendere  caelum; 
Adtribuitqne  suas  formaa,  sua  nomina  Bignis, 
Quasque  vices  agerent,  certa  sub  sorte  notavit 
Omniaque  ad  numen  mundi  faciemque  moveri, 
Sideribus  vario  mntantibus  ordine  fata. 
Hoc  mihi  surgit  opus  non  ullis  ante  sacratnm 
Carminibus.     Faveat  magno  Fortnna  labor!, 
Annoaa  et  molli  contingat  vita  seiiecta, 
Vt  poBsim  rerum  tantas  emerge  re  moles, 
Magnaque  cum  parvis  simili  percnrrere  cnra. 

-Book  I.,  4S3SSS:  The  fixed  laws  of  nature  prove  tin 
existence  of  the  gods. 

Ac  mihi  tam  proesens  ratio  non  alia  videtur. 
Qua  pateat  mundnm  divino  numiue  vertl 
Atqne  ipsum  esse  deum,  nee  forte  coisse  magistra, 
Vt  voluit  credi  qui  primus  moenia  mundi 
Seminibus  struxit  minimis  inque  ilia  resolvit; 
E  quis  et  maria  et  terras  et  sidera  caeli 
Aetheraqne  inmensos  fabrlcantem  finibus  orbis 
Solventemque  alios  constare  et  cuncta  reverti 
In  sua  principia  et  rerum  mntare  liguras. 
Quis  credat  tantas  operum  sine  nnmine  moles 
Ex  minimis  caecoqne  creatnm  foedere  mundum? 
Si  fors  ista  dedit  nobis,  fors  ipsa  gnbernet. 
At  cur  dispositis  vicibus  consurgere  signa, 
Et  velut  imperio  praescriptos  reddere  cnrsns 
Cernimus  ac  nullts  properantibus  ulla  relinqui? 
Cur  eadem  aestivas  exornant  sidera  noctis 
Semper  et  hibernas  eadem  P  certamque  figuram 
Quisqae  dies  reddit  mundo,  certamque  relinquit? 

D,o,i..ci  by  Google 


ASTRONOMICA 

lam  turn,  cnm  Graiae  verterant  Pergama  geotes, 
ArctoB  et  Orion  adveFBis  frontibus  ibaat, 
Haec  contenta  buos  in  rertice  Sectere  gyros, 
Ille  ex  diverao  vertentem  surgere  contra 
Obvias  et  toto  semper  decnrrere  mando. 
Temporaqne  obscurae  noctis  deprendere  signis 
lam  poterant,  caelumque  saas  distinxerat  horaa. 
Qnot  post  excidiam  Troiae  eant  ernta  regua! 
Quot  capti  populi!  quotiena  Fortnna  per  orbem 
Servitium  imperinmque  tulit  varieqne  revertitl 
TroianoB  cineres  in  quantum  obUta  refovit 
Imperinm!  fatis  Asiae  iam  Qraecia  pressa  est. 
Saecula  diuumerare  piget,  qnotiensque  rectirrens 
Lastrarit  mundnm  vario  sol  igneus  orbe. 
Omnia  mortal!  mutantur  lege  creata. 
Kec  Be  cognoBcunt  terrae  vertentibns  annis, 
£xiitas  variam  faciem  per  saecula  gentis; 
At  manet  incolamia  mundus  suaque  omnia  servat 
Quae  nee  longa  dies  anget  minuitqao  senectns, 
Nee  motus  puucto  corvat  cursusque  fatigat, 
Idem  Bemper  erit,  quoniam  semper  fuit  idem. 
Non  alium  videre  patres  aliumre  nepotes 
Adspicient.     Deus  est  qui  non  mntatur  in  aevo. 
Numquam  transversas  solem  decurrere  ad  Arctos, 
Nee  matare  viaa  et  in  ortum  vertere  cursas 
Auroramque  novia  nascentem  ostendere  terris 
Nee  lunam  certos  excedere  laminis  orbis, 
Sed  servare  modum,  quo  crescat,  qnove  recedat, 
Nee  cadere  in  terra  pendentia  sidera  caelo, 
Sed  dimenaa  suis  consumere  tempora  aignia, 
Non  casus  opua  eat,  magni  aed  numinis  ordo, 

Haec  igitnr  texunt  aequali  sidera  tractn 
Ignibua  in  varios  caelum  laqueantia  formas. 
Altins  liis  nihil  est.     Haec  sunt  fastigia  mnndi. 
Fnblica  naturae  domus  his  contenta  tenetar 
Finibus  amplectena  pontnm  terrasqne  iacentis. 
Omnia  concord!  tractu  veniuntqne  cadnntque 
Qua  aemel  incabuit  caelum  versumqne  resnrgit. 


D,o,i..ci  by  Google 


MANILIVS 


Book  /.,  700-804:  The  Milky  Way—The  abode  of  heroes. 

Nee  quaerendna  erit,  visus  incurrit  in  ipsos 

Sponte  sua,  seque  ipse  docet  cogltque  notdri. 

Namqne  in  caernleo  candens  nifcet  orbita  mniido, 

Ceu  miBsnra  diem  subito  caelninque  recludcoB, 

Ac  veluti  viridea  discemit  semita  campos,  J 

Qaam  terit  adsiduo  renovans  iter  orbita  tractn  .  .  . 

Inter  diviBis  aequalibus  est  via  partis. 

Vt  freta  caneseunt  eulcum  ducente  carina, 

Accipiuntque  viam  ductus  spumantibus  undig 

QDam  tortus  verso  movit  de  gurgite  vertex;  i 

CandiduB  in  nigro  Incet  sic  limea  Olympo, 

Caerulenm  findens  ingenti  Inmine  mundum. 

Vtqne  saos  arcuB  per  nubila  circinat  Iris, 

Sic  superiDcnmbit  signato  culmine  limes 

Candidas  et  resupina  facit  mortalibuB  ora,  i 

Dum  nova  per  caocam  vibrantnr  lumina  noctem. 

Inquirnntque  sacras  humano  pectore  causas; 

Knm  ae'diductis  conetur  solvere  moles 

Segminibus,  raraque  labeat  compagine  rimae 

Admittantque  novum  lazato  tegmine  lumen.  i 

Quid?  quasi  non  timeant,  magni  com  vulnera  caeli 

Couspiciant  feriatqne  oculos  ininria  mundiP 

An  coeat  mundus,  dnplicisque  extrema  cavernae 

Conveniant  caelique  oraa  et  sidera  iungant, 

Perqne  ipsos  fiat  nexus  manifesta  cicatrix  •, 

Fusnram  faciena  mnndi,  stipatns  et  orbis 

Aeriam  in  nebnlam  clara  compagioe  versuB 

In  cuneos  alti  cogat  fuudamina  caeli? 

An  meliuB  manet  ilia  fides  per  saecula  prisca. 

Iliac  Solis  equos  diversos  curribus  isse  i 

Atque  aliam  triviaae  viam,  longumque  per  aeynm 

Esnstas  aedes  incoctaqne  sidera  flammis 

Caeruleam  verso  speciem  mutaaae  colore 

Infusamque  loco  cinerem,  mundumqae  sepnltum? 

Fama  etiam  antiquis  ad  noa  desoendit  ab  annis,  7 


Dioiir^dhyGooj^le 


ASTRONOMICA  41 

Phaethontem  patrio  cnrrn  per  eigna  volantem, 

Dnm  nor  a  miratur  propins  spec  taenia  mnndi 

£t  pner  ia  caelo  ludit  cnrrnque  snperbns 

Lnxuriat  nitido  cnpit  et  maiora  parente, 

MoQstrataB  liqnisse  viaB  orbemque  rigenti  no 

Imposmsse  polo;   nee  signa  insaeta  tnlietie 

Deflezum  solito  cnrBii,  curviBqne  qnadrigis 

Errantis  nutii  fiammas  carmmquc  solatum. 

Qno  querimur  flammas  totnm  aaeTiBse  per  orbem, 

Terrarumqne  rogum  caiictas  arsiBBe  per  nrbis,  tu 

Cnm  vaga  dispersi  flritarnnt  lamina  cnrms 

Et  caelum  exuBtnm  est  ?  luit  ipBe  incendia  mundna, 

£t  nora  vicinis  flagrarunt  Bidera  flammis. 

Nunc  qaoqne  praeteriti  faciem  referantia  casas. 

Nee  mibi  celanda  est  famae  vulgata  vetUBtas  ino 

Uollior :   e  niveo  lactia  flaxieBB  liquorem 

Pcctore  reginae  divam  caclumque  colore 

Infecisse  suo.     Qnapropter  lacteuB  orbia 

Dicitur  et  nomen  causa  descendit  ab  ipsa. 

An  maior  densa  Btellarnm  turba  corona  to 

Gonvexit  flam  mas  et  craB^b  lamine  candet 

Et  fulgore  nitet  cont&to  clarior  orbis? 

An  fortes  animae  dignataque  nomina  caelo 

Gorporibas  resoluta  suis  terraeqne  remlBsa 

Hue  migrant  ex  orbe  saumque  habitantia  caelum  t«o 

Aethereos  vivunt  annos  mnndoqne  fruuntur? 

Atqae  hie  Aeaeidas,  hie  et  Teneramnr  Atridas, 

Tydidemque  ferum,  terraeque  marisque  triumphia 

Katurao  viotorem  Ithacnm,  Pylinmqne  senecta 

Insignem  triplici,  Danaumqne  ad  Pergama  reges,  tee 

{Oastra  dncum  et  caeli),  invictamque  snb  Hectore  Troiaro, 

Acroraeque  nigrum  partom,  stirpeinqne  Tonantis 

Eectorem  Lyciae;   nee  te,  Mavortia  virgo, 

Praeteream,  regesqne  atioa  qnos  Graecia  miait, 

Atque  Aaiae  gentis  et  Magno  maxima  Pella;  tto 

Qaiqne  animi  viria  et  Btrictaa  pondere  mentes 

Prudeotes  habuere  viri  qaibaa  omnis  in  ipais 

Census  erat;   instnsqne  Solon  fortiBque  Lyenrgna, 

Dioiir^dhyGoogle 


U  MANILIVS 

Aethereusque  Platen  et  qui  fabricavernt  illnm, 
Damnatusqne  suas  melius  damnavit  Athenas; 
Peraidie  et  victor,  strfirat  quae  classibns  aequor. 
RomaDique  viri  quornm  iam  maxima  turba  eat: 
Tarquinioque  minua  regea  et  Horatia  proles, 
Tota  acies  partus,  nee  noii  et  Scaevola  trnnco 
Nobilior  maiorque  viris,  tu,  Cloelia  vii^o, 
Et  Romana  ferens  quae  tesit  moenia  Codes 
Et  conmilitio  volucris  Corviiius  adeptus 
Et  spolia  et  nomeD  qui  gestat  in  alite  Phoebnm 
Et  love  qui  meruit  caelum,  Komamque  Camillua 
Servando  posuit,  Brutuaque  a  rege  recepta 
Conditor  et  Pyrrbi  per  bella  Papirina  nltor, 
Fabricius,  Ouriusque  pares  et  tertia  palma 
Marcellus,  Coaauaque  prior  de  rege  necato, 
Gertantesque  Deci  votis  similesqne  trinrnphis, 
InvictuBqae  mora  Fabius,  victorque  necati 
Livius  HasdrnbaUs,  aocio  per  bella  Kerone, 
Scipiadaeque  duces,  fatum  Garthaginis  nnnm, 
Pompeiusqne  orbis  domitor  per  trisqne  trinmphoa 
Ante  denrn  princepa  et  cenaa  Tallina  oria 
Emeritas  caelum  et  Claudi  magna  propago, 
Aemiliaeque  domna  procerea,  clarique  Metelli 
Et  Cato  fortunae  victor,  matriaque  aub  armis 
Milea  Agrippa  anae,  Venerisque  ab  origine  prolea 
lalia,  descendit  caelo  caelumque  replevit; 
Qnod  regit  Augustus  socio  per  signa  Tonante, 
Cernit  et  in  coetu  Divam,  magnnmqne  Quirinam, 
AltiuB  aetherei  quam  candet  circulas  orbis. 
Ilia  deiim  sedea,  haec  illis  proxima,  divum 
Qni  virtute  sua  similes  vestigia  tangunt. 


Book  L,  805-9^6:  Comets  and  their  effects. 

Ac  prins  incipiam  atelHe  qnam  reddere  viria 
Signorumque  canam  fatalia  carmine  iura, 
Implenda  est  mundi  facies  corpneque  per  omne 


D,o,i..ci  by  Google 


ASTRONOMICA  43 

Qmdqnid  ubique  nitet,  vigeat  qnandoqae,  notandnni  est. 

Sunt  alia  advereo  pngoantia  eidera  mundo 

Quae  terram  caelumque  inter  voHtantia  pendent:  bk 

Saturn!  lovis  et  Martia  Soltsque  Bub  illis 

Mercurins  Venerem  inter  agit  Lunamqne  votatus. 

Snnt  etiam  raria  orti  natalibas  igues 

Proteniis  et  rapti.     Snbitas  candescere  flammas 

Aera  per  liqnidum,  tractosque  perire  cometas  sii 

Sara  per  ingentes  vidernnt  eaecnla  motus. 

Sive  quod  ingenitum  terra  spirante  vaporem 

Vmidior  sicca  auperatur  spiritus  aura, 

Nubila  cum  longo  cesBant  dispalsa  sereno 

Et  Bolis  radiis  arescit  torridas  aer,  sx 

Apta  alimenta  sibi  di missus  conripit  ignis 

Materiamque  sui  deprendit  flamtna  rapacem. 

£t  quia  non  eolidnm  est  corpus,  Bed  rara  vagantnr 

Principia  aurarum  volncrique  similiima  fumo, 

In  breve  vivit  opus,  coepta  atque  incendia  fine  saj 

Subsistunt  pariterque  cadunt  fulgentque  cometae. 

Quod  nisi  vicinoa  agerent  occasibns  ortua, 

Et  tarn  parva  foreut  accensia  tempera  flammis. 

Alter  nocte  diea  eaaet,  caelumque  rediret 

InmerBum  et  somno  totum  deprenderet  orbem.  tx 

Tunc  quia  non  ana  specie  dispergitur  omnis 

Aridior  terrae  vapor  et  comprenditur  igni, 

Diveraas  quoque  per  fades  accenaa  feruntur 

Lnmina  quae  subitis  existunt  nata  tenebris. 

Nam  modo,  eeu  longi  fluiteut  de  vertice  crines,  ssi 

Flamma  comas  imitata  volat,  tenuisqne  capillis 

Difiasos  radiis  ardentibus  explicat  ignis; 

Kuuc  prior  liaec  species  dispersis  crinibus  exit 

Et  globus  ardentis  sequitur,  sub  imagine  barbae; 

Interdum  aequali  laterum  compagine  ductus,  m 

Qnadratamve  trabem  fingit,  teretemTc  columnam; 

Qnin  etiam  tumidis  exaequat  dolia  flammis 

Procere  distenta  uteroa;  parvasque  capellas 

Mentitur,  parvos  ignis  glonieratua  in  orbia, 

Hirta  fignraiitis  tremulo  sub  tumiue  menta  ;  hi 

D,o,i..ci  by  Google 


14  MANILIV8 

Lampadas  et  fiesaa  ramosos  fnndit  in  ignis. 
Praecipites  stellae  passimque  volare  Tideiitnr, 
Cum  vaga  per  nitidam  scintillatit  lamina  mnnflnm 
Et  teniiem  longis  iaciilantur  crinibua  ignem 
Ezcarrnntqae  procnl  volucris  imitata  aagittas, 
Arida  cum  gracili  tenuatar  eemita  filo. 
Sunt  autem  cnnctis  permizti  partibus  ignes 
Qai  gravidas  habitant  fabricantes  fulmina  nubis 
£t  penetrant  terras  Aetnamque  minantur  Olympo 
Et  calidas  reddunt  ipsis  in  foutibus  undas 
Ac  silice  in  dura  viridique  in  cortice  sedem 
Inveniunt,  cum  silra  eibi  coniisa  cremstur; 
IgnibuB  usque  adeo  natura  est  omnis  abundana. 
Ke  mirere  faces  subitas  erumpere  caelo 
Aeraque  accensnm  Sammis  tucere  coruscis 
Arida  complexum  spirantis  semina  terrae. 
Quae  Tolucer  pascens  ignis  sequiturque  fogitque; 
Fulgura  cum  videae  tremulum  vibrantia  lumen 
Imbribua  e  mediia  et  caelum  fulmine  ruptnm. 
Sire  igitnr  ratio  praebentis  aemiua  terrae 
In  volacres  ignis  potoit  generare  cometaa, 
Siye  illaa  natura  faces  ob  cuncta  creavit 
Sidera  per  tenuea  caelo  lacentia  fiammas 
(Sed  trahit  ad  semet  rapido  Titanius  aestn, 
Involvitque  suo  flammantis  igne  cometas, 
Ao  modo  dimittit;  aicut  Cjlleuiua  orbis 
Et  Venus,  accenao  cum  ducit  vespere  noctem, 
Saepe  nitent,  falluntque  ocuios  ruransque  revisunt); 
Sen  deus  instantis  fati  miseratua  in  orbem 
Sign  a  per  ad£ectus  caeliqne  incendia  mittit; 
Nnmquam  futilibua  excanduit  ignibua  aether, 
Squalidaque  elusi  deplorant  arva  coloni, 
Et  aterilia  inter  sulcoa  defessus  arator 
Ad  iuga  maerentis  cogit  frustrata  iuvencos. 
Ant  graribua  morbis  et  lenta  corpora  tabe 
Conripit  exustia  letalia  flamma  medullia, 
Labentisque  rapit  populoa,  totasque  per  urbis 
Fublica  succenais  peraguntur  fata  aepulcris. 


Dioiir^dhyGooj^le 


ASTRONOMICA  4 

Qualis  Erechtheoa  pestiB  popalata  colonos 
ICxttilit  atitiquas  per  funera  pacts  Atlienaa, 
Alter  in  alterius  iabens  cum  fata  ruebaut. 
Nee  locus  artia  erat  medici,  nec  vota  valebant. 
Cesserat  officium  morbis,  et  funera  deerant 
MortibuB  et  lacrimae.     Lassus  defecerat  ignis, 
Et  coacervatis  ardebant  corpora  membris, 
Ac  tanto  quondam  populo  Ttx  contigit  beres. 
Talia  signiScant  lucentes  saepe  cometae; 
Fuuera  cum  facibna  veninnt  terriaque  minantur 
Ardentis  sine  fine  rogos,  cum  mundua  et  ipsa 
Aegrotet  natura  novum  sortita  sepulcrum. 
Quin  et  bella  caiiunt  ignia  subitosque  tumnltus, 
£t  clandeatinis  aurgentia  fraudibus  arma, 
Externas  modo  per  gentis,  ut  foedere  rupto 
Oum  fera  ductorem  rapuit  Grermania  Varum 
Infecitque  trinm  legionum  aanguine  campos, 
Arserunt  toto  passim  miuitantia  mundo 
Lumina,  et  ipsa  tulit  bellum  natura  per  ignia, 
OppoBuitque  suas  viris  finemque  minata  eat. 
Nec  mirere  gravis  rerumque  hominumque  ruinas. 
Saepe  domi  culpa  est,  nescimns  credere  caelo. 
Civil  IB  etiam  motua  cognataque  bella 
SigniGcant.     Nec  plura  alias  incendia  mundns 
Sustinuit,  qnam  cum  ducibua  iurata  cruentis 
Arma  Fliilippeoa  implerunt  agmine  campos. 
Vixque  etiam  sicca  miles  Romanns  arena 
Oasa  viram  laceroaque  prius  saperadstitit  artus. 
Imperiumque  suis  conflisit  vtrJbus  ipsum, 
Pevque  patria  pater  Augustus  vestigia  vie  it. 
Necdum  finis  erat:  restabant  Actia  bella 
Dotali  conmissa  acie,  repetitaque  rerum 
Alea  et  in  ponto  quaesitua  rector  Olympi, 
Femineum  sortita  iugum  cum  Roma  pependit 
Atque  ipsa  Isiaco  certarunt  fulmiua  slstro. 
Restabant  profiigo  servilia  milite  bella, 
Cum  patrios  armis  imitatua  filins  bostis 
Aequora  PompetUB  cepit  defensa  parenti. 


D,o,i..ci  by  Google 


46  MANILIV8 

Sed  satis  hoc  fatis  fnerit.     lam  bella  quiescant, 

Atqiie  adatnanteis  discordia  vineta  catenie 

Aeturnos  habeat  freuos  in  careers  claasa. 

Sit  pater  inrictus  patriae;  sit  Roma  sub  illo,  « 

Cumquo  deum  caelo  dederit,  non  quaerat  in  orbc. 

Booh  II.,  1-149,  Introduction. — The  originality  of  the 
poet^s  theme. 

Maximus  Iliacae  gentis  certamina  vates, 
Et  qninquaginta  regum  regemqiie  patreinqne 
Hectoreasque  faces  tutamque  sub  Hectore  Troiam 
Erroremque  ditcis,  totidem  qiiot  vicerat  annia 
Instantem  bello  geminata  per  agmina  ponto,  b 

Vltimaque  in  patria  captisque  penatibus  arm  a 
Ore  sacro  cecinit;  patriae  eui  iura  petent; 
Dnm  dabat  eriptiit,  cuiusqne  ex  ore  profiisos 
Omiiis  posteritas  laticoe  in  carmina  dusit, 
Amnemqne  in  tennis  ansa  est  dedncere  rivoa,  ic 

Vnius  fecnnda  bonis.     Sed  proximua  illi 
Hesiodus  memorat  divos  divumque  parentis 
Et  chaos  enixiim  terras,  orbemque  sub  illo 
Infantem  et  primes  titnbantia  sidera  cursuB, 
Titanasque  senes,  lovis  et  cnuabula  magni,  u 

Et  sub  fratre  viri  iiomeu,  sine  fratre  parentis, 
Atque  iterum  patrio  nascentem  corpore  Bacchnm, 
Omniaque  inmenso  volitantia  nuiiiina  mundo. 
Quin  etiam  ruris  cultus  legesque  uotavit, 
Militiamque  soli;  quod  collie  Bacchus  amaret,  « 

Quod  fecunda  Ceres  eampoa,  quod  Pallas  ntrumque, 
Atque  arbusta  vagis  esaent  quod  adnltera  pomis, 
Silvarumque  deos  sacrataque  numina  lymphis, 
Pacis  opus  magnos  naturae  condit  in  usus. 
Astrorum  quidam  varias  dixere  figuras,  ai 

Signaque  difiuso  passim  labentia  caelo. 
In  proprium  ouiusque  genus  eausasque  tnlere: 
Perse i  et  Andromedae  poeiiaa  matremque  doletit«m 

D,o,i..ci  by  Google 


ASTBONOMICA  4' 

SolTentemque  pstrem  raptamqne  Lycaone  natam 
Officioqne  loris  Cyiiosuram,  locte  Capellam, 
£t  fnrto  Cyciium,  pietate  ad  Bidera  ductaiu 
Erigonea,  ictuque  Xepam,  gpolioque  Leonetn 
£t  morsu  Caucrum,  PisceB  Cytliereide  versa, 
Lanigeram  victo  ducentem  sidera  ponto; 
Geteraqae  ex  variis  pendentia  casibas  astra 
Aethera  per  Bummum  voluemnt  fixa  revolvi. 
Quornm  carminibtts  nihil  est  nisi  fabula  caelum, 
Terrate  composuit  caelam  quae  pendet  ab  illo. 
Qnin  etiam  pecoriim  ritus  et  Pana  sonantcm 
In  calamoB  Sioula  memorat  tellure  creatua; 
ISbc  silvis  silvestre  canit,  perque  hoirida  motns 
Riira  serit  dulciB  musamque  indncit  in  arva. 
Ecce  alius  pictas  volucres  ac  bella  feraium, 
Ille  Teuenatos  anguis,  hie  nata  per  herbas 
Fata  refert,  vitamque  sua  radice  ferentie. 
Qnin  etiam  teaebris  inmerBum  Tartaron  atra 
In  lacem  de  nocte  Tocant  orbemque  revolvunt 
InteriuB  versum  naturae  foedere  rupto. 
Omue  genus  rerum  doctae  cecinere  sorores; 
Omnis  ad  acceasus  Heliconis  semita  trita  est, 
Et  iam  confusi  tnanant  de  fontibug  amnee. 
Nee  capiunt  hauBtnm  turbamque  ad  nota  ruentem. 
Integra  quaeramns  rorantis  prata  pet  Iierbas, 
Vndamque  occnltis  meditantem  murmur  in  antris, 
Qnam  neque  durato  guatarint  ore  volucres. 
Ipse  nee  aethereo  Phoebus  libaverit  igni. 
Nostra  loquar;  nnlli  vatum  debebimus  ora. 
Nee  fartnm,  sed  opus  veniet,  soloque  volamus 
In  caelum  curru,  propria  rate  pellimus  undas. 
Namque  canam  tacita  naturae  mente  potentem 
lafusumqne  deum  caelo  terrisque  fretoqae 
Ingentem  aequali  moderantem  foedere  molem, 
Totumque  altemo  conseusu  vivere  mundnm, 
Et  rationis  agi  motu,  cum  epiritas  unus 
Per  cnnctas  habitet  partis  atque  inriget  orbem 
Omnia  pervolitana,  corpuaqiie  animate  figuret. 


D,o,i..ci  by  Google 


48  MANILIVS 

Qnod  nisi  cognstU  membris  contexta  m&tieret 
Machina  ct  imposito  pareret  tota  magistro, 
Ac  tantQiu  mundi  regeret  prudeotia  censam: 
Noil  esset  static  terris,  non  ambitua  astris, 
Haereretque  vt^us  mundus  etandoque  rigeret, 
Nee  sua  dispositos  servareiit  eidera  cursus, 
Noxque  alterna  diem  fugeret  rarsumqne  fngaret; 
Non  imbree  alerent  terras,  non  aethera  Tenti, 
Nee  pontDB  gravidas  iiubis,  nee  flumiDa  pontum, 
Nee  pelaguB  fontis,  nee  staret  summa  per  omnia 
Par  semper  partis  aequo  digesta  parente, 
Vt  neqne  deficerent  undae,  nee  sideret  orbis, 
Nee  caelum  iusto  maiusve  minusve  volaret. 
Motus  alit,  QOQ  mutat  opus.     Sic  omnia  toto 
Dispensata  manent  mundo,  dominumque  Becnntur. 
Hie  igitur  dens  et  ratio  quae  cuncta  gubernat, 
Ducit  ab  aeternis  terrena  animalia  signis. 
Quae  qnamquam  longo  cogit  aubmota  recessa 
Sentiri  tameu,  ut  vitas  ac  fata  ministrent 
Oentibus  ac  proprios  per  singula  eorpora  mores. 
Nee  nimtB  est  quaerenda  fides;  sic  temperat  arra 
Caelum,  sic  rarias  fruges  redditqne  rapitque. 
Sic  pontum  movet  ac  terris  inmittit  et  aufert; 
Atque  baec  aeditio  pelaguB  nunc  sidere  lunae 
Mota  tenet,  nnnc  diverse  stimnlata  reoeaau. 
Nunc  anni  spatio  Fboebum  comitata  volantem. 
Si  Bubmersa  fretis,  concharnm  et  careere  clauBa 
Ad  lunae  motam  variant  animalia  corpus 
Et  cum  damna  tnas  imitantur,  Delia,  viris; 
Tu  quoque  fraternis  sic  reddis  cnrribus  ora 
Atque  iternm  ex  iadem  repotis,  qnantnmqne  reliquit 
Ant  dedit  iile,  refers,  et  sidas  sidere  constae, 
Denique  sic  pccndes  et  muta  animalia  terris, 
Gum  maneant  ignara  sui  legieque  per  aevnm, 
Natura  tamen  ad  mundum  revocante  parentem 
Adtollunt  animos  caelumque  et  sidera  servant 
Corporaque  ad  lunae  naseentia  cornua  lustrant 
Ventnrasqne  vident  hiemes,  reditura  serena. 


D,o,i..ci  by  Google 


ASTKONOMICA  49 

Quis  dnbitet  post  haec  Iiominen)  coniuDgere  caelo  ...  in 
Eximium  natura  iledlt,  linguamque  capaxque 
lugeuium  TolacremquQ  aniinnm,  qnem  deniqno  in  nDum 
Descendit  deus  atque  habitat,  ipsumque  requirit. 
Mitto  alias  artis,  quarum  eet  permiBsa  facultae, 
Infidas  adeo,  nee  uoatri  muuera  census,  ik 

Mitto,  quod  aequali  nitiil  est  sub  lege  tributum. 
Quod  pstet  anctores  Bummi  non  corporis  esse. 
Mitto  quod  et  oertum  est  et  inevitsbile  fatam 
Materiae  sat  est  cogi,  aed  cogere  mundo. 
Quis  caelum  possit  niai  caeli  niunere  Qotisc  ni 

Et  reperire  deum,  nisi  qui  para  ipse  deoruin  est? 
Atquo  banc  convexi  molem  sine  fine  patentis 
fjignorumque  cboros  ac  mnndi  flammea  tecta 
Aetertium  et  etellis  adversus  sidera  beilum 
Ac  terras  caeloque  fretam  snbiectaqae  utrisque  la 

Gernere  et  angusto  sub  pectore  claudere  posset, 
Ni  tantoB  animis  oculos  natura  dedisset, 
Cognatamque  aui  mentera  vertiaaet  ad  ipaam 
Et  tantum  dictasaet  opua,  caeloque  veniret 
Quod  vocat  in  caelum  sacra  ad  conmercia  rerum  m 

Et  primas  quaa  dant  legea  nascentibns  astraP 
Quis  neget  ease  nefaa  invitam  prendere  mundum, 
Et  velut  in  semot  captum  deducere  in  orbem? 
Sed  ne  circuitu  longo  manifesta  probentur. 
Ipsa  fides  operi  faciet  pondnaque  fidemque.  19 

Nam  neque  decipitur  ratio  nee  deeiplt  umquam. 
Rite  sequenda  via  eat,  a  veria  credita  cauaia, 
Erentusque  datnr,  quails  praedicitur  ante. 
Quod  fortuna  ratum  faciat,  quia  dicere  falsum 
Audeat  et  tantae  sufFragia  vincere  sortis?  u 

Haec  ego  divino  cupiam  cum  ad  sidera  flatu 
Ferre  nee  in  turbam  nee  turbae  carmina  condam, 
Sed  solus,  vacuo  veluti  vectatue  in  or  be, 
Vmbrato  curru,  non  occursantibua  ullia 
Nee  per  iter  socioa  coomune  gerentibus  actns,  u 

Sed  caelo  noacenda  canam  mirantibus  astris 
Et  gaudento  sui  mundo  per  carmina  vatis, 
4 

D,o,i..ci  by  Google 


50  MANILIVS 

Vel  qnibus  ilia  sacros  non  invidere  meatua 

NotitiumquG  sui,  minima  est  quae  turba  per  orbem. 

Ilia  fliiat,  quae  divitias,  quae  diligit  aurnm,  u 

Imperia  et  fascis  moUemque  per  otia  luxum, 

St  blandlB  adversa  souis  dulcemque  per  auris 

Adfectnm,  ut  modico  noscenda  ad  fata  labore. 

Hoe  quoque  fatorum  est,  legem  perdiscere  fati. 

Book   II.,  73S-840:   Elementary   topics   of  astnmonof — 
The  points  of  the  compass. 

Haec  quoque  te  ratio  ne  fallat,  perspice  pancis. 

Maior  in  effectu,  minor  est;   quod  partibus  ipsia 

Dodecatemoriis  quid  sit,  quod  dicitur  esse  ii 

Dodecate morion.     Namqne  id  per  quinque  notatnr 

Partis;  nam  tottdem  praefulgent  stdera  caelo, 

Quae  vaga  dicuntur.     Ducnnt  et  singula  sortis 

Bimidias,  vlrisque  in  cis  et  iura  capessunt. 

In  quocunque  igitur  stellae  quandoque  locatae  it 

Dodecatemorio  fuerint,  spectare  decebit. 

Cuius  enim  stollae  in  finis  in  sidere  quoqae 

Inciderint,  dabit  effectus  in  viribus  eins. 

Yndique  miscenda  est  ratio,  per  quam  omnia  constant. 

Verum  haec  posterius  proprio  cuncta  ordine  reddara.      -k 

Nunc  satis  est  docnisse  suos  ignota  per  nsus, 

Vt,  cum  perceptis  steterit  fidncia  membris. 

Sic  to  turn  corpus  facili  ratione  notetur, 

Et  bene  de  anmma  veniat  post  aingnla  carmen. 

Yt  rudibus  puerts  monstratur  litera  primum  v 

Per  faciem  nomenque  suum,  turn  ponitnr  usus. 

Tunc  coniuncta  auis  formatnr  sjllaba  nodis, 

Hinc  verbis  structura  venit  per  verba  legendi 

Tunc  rerum  viris  atque  artia  traditur  usus, 

Perque  pedes  proprios  nascentia  carmina  aurgunt,  7 

Singnlaque  in  gumma  pi'odest  didiciaae  pnora 

(Quae  nisi  constiterint  primia  fundata  elementis, 

Yersaque  qnae  propere  dederint  praecepta  magistri, 

Et  fluat  in  vanum  rerum  praeposterns  ordo): 

Dioiir^dhyGoogle 


ASTEONOMICA  51 

Sic  mihi  per  totnm  rolitanti  canniue  mnndnm 
Srutiique  abstrusa  penitus  caligiue  fata 
Pieridnm  nnmeria  etiam  modulata  canenti, 
Quoque  deus  regnat,  revocanti  numen  in  artem 
Per  partis  ducenda  fides  et  singula  rerum 
Sunt  gradibus  tradenda  anis,  ut  cum  omnia  certa 
Kotitia  steterint,  proprios  revoceatnr  ad  nsoB. 
Ac  velut  in  nudis  consurgnnt  montibna  nrbes, 
Conditor  et  vacaos  maris  circumdare  coUis 
Destinat,  ante  manus  quam  temptet  ecindere  foesas 
Fervit  opos,  ruit  ecce  nemas,  saltasque  vetusti 
Procumbnut  solemque  novum,  nova  sidera  cernnnt; 
Pellitur  omne  loco  volucrum  genus  atque  ferarum 
Antiquasqne  domoa  et  nota  cubilia  lincnnt; 
Ast  alii  silicem  in  muros  et  marraora  templia 
Rimnntar,  ferrique  rigor  per  tempera  nota 
Qnaeritur,  hinc  artis,  bine  omnia  convenit  asns; 
Tnnc  demnm  conaurgit  opus,  cnm  cuncta  supersunt, 
Ne  medios  rnmpat  eursus  praepostera  cnra. 
Sic  mibi  cunctanti  tantae  snccedere  moli 
Materiea  primnm  rernm,  ratione  remota, 
Tradenda  est,  ratio  sit  ne  post  inrita  neve 
Argnmenta  novia  atnpeant  nascentla  rebna. 

Ergo  age,  noscendis  animura  compone  sagacem 
Cardinibns  qui  per  mundum  annt  quattuor  omnes 
Dispositi  semper  mutantque  volantia  signa. 
Vnns  ab  exortn  caeli  naacentis  in  orbem 
Qna  primnm  terras  aequali  limite  cernit. 
Alter  ab  adversa  respondena  aetheria  ora, 
Vnde  fngit  mundua  praecepaque  in  Tartara  tendit. 
Tertins  excel  si  si  gnat  vestigia  caeli 
Quo  defessus  eqnis  Phoebus  sulffiistit  anhelis 
Declinatque  diem  mediiiaquo  esaminat  umbras. 
Ima  tenet  quartus  fundato  nobilis  orbe 
In  quo  principium  eat  reditua  finiaque  cadendi 
Sideribus,  pariterque  occasns  cernit  et  ortus. 
Haec  loea  praecipuas  viris  summosqne  per  artem 
Fatoi'um  cffcctna  referunt,  quod  totus  in  iliis 


D,o,i..ci  by  Google 


52  MANILIVS 

Nititur  aethereis  Teluti  compagibua  orbis. 

Quae  nisi  perpetuis  alterna  sorte  volantem 

Giirsibus  escipiimt  nectantque  in  vincula,  bina  sc 

Per  latera  atque  imum  templi  eummuinque  cacumen, 

Dissociata  fluat  resolute  maehina  mnndo. 

Sed  dtversa  tamen  vis  est  in  cardine  qnoqne, 
Et  pro  Borte  loci  variant  atque  ordine  distant. 
Primus  erit  summi  qui  regnat  culmioe  caeli  si 

Et  medium  tenui  partitur  limite  mundum 
Quem  capit  escelsa  sublimem  Gloria  sede. 
Scilicet  haec  tutela  decet  fastigia  sutuma, 
Qutdquid  ut  emiiieat  sibi  vindicet  et  decus  omne 
Adserat  et  varioa  tribuendo  regnet  honorea.  a 

Hinc  favor  et  species  atque  oinniB  gratia  vnlgi, 
Reddere  iura  foro,  compoiiere  legibua  orbem, 
Poedcribusque  suis  externaa  iungere  geatis, 
Et  pro  Borte  sua  cuiusque  estollere  nomen. 
Prosimus,  est  ima  quamquam  statione  locatus,  ss 

Snstinet  alternis  nixum  radiclbus  orbem; 


I  minor  m  specie,  sed  maior  in  usu: 
Fundamenta  tenet  rerum  censusqne  gabemat, 
Qnam  rata  sint  fossis  acrntatnr  vota  metallis 
Atque  ex  occulto  quantum  contingere  possia. 
Tertius  aeque  illi  pollens  in  parte,  nitentem 
Qai  tenet  exortum,  qua  primum  sidera  surguut, 
Vnde  dies  redit  et  tempus  describit  in  boras 
(Hinc  inter  Graias  Horoacopna  editur  urbia. 
Nee  capit  externum,  proprio  quia  nomine  gandet), 
Hie  tenet  arbitrinm  vitae,  hie  regula  morum  est 
Fortunamquc  dabit  rebus,  ducetque  per  artis, 
Qualiaque  escipiant  naacentis  tempora  prima 
QuoB  capiant  cult  us,  quali  aint  aede  creati, 
Vtcunque  admixtis  subscribent  viribus  astra. 
Vltimua  emenso  qui  condit  aidera  niundo 
Occasumque  tenena  aubmersum  despicifc  orbem, 
Pertinet  ad  rernm  summaa  finemque  laborum 
Coniugia  atque  epulas,  extremaque  tempora  vitae 
Otiaque  et  coetua  hominum  cultnsque  deorum. 


D,o,i..ci  by  Google 


ASTRONOMICA 


Book  III.,  1-4S,  Introduction.— Themes  treated  by 
previous  poets. 

In  nova  eargentem,  maioraque  viribuB  ansnm. 
Nee  per  inaccessos  metnentem  iavadere  Ballns 
Ducite,  Pierides.     Vestros  extondere  finis 
Conor  et  indictos  in  carmina  dncere  cantus. 
NoQ  ego  in  excidium  eaeli  nascentia  bella  ■ 

Fnlminis  et  flammas,  partus  in  matre  seputtos; 
Non  coniuratos  reges,  Troiaque  cadento 
Hectora  venalem  cineri,  Priamamque  ferentem; 
Colchida  nee  referam  vendentem  regna  parentis, 
Et  lacerum  fratrem  stnpro  eegetesqne  virorum,  a 

Tanrornmqne  truees  flammas,  Tigilcmque  draconem 
Et  rednces  annos  auroque  incendia  facta 
Et  male  conceptos  partns  peiusqno  necatos; 
Non  annoBa  canam  Messanae  bella  nocentis ; 
Septenosqne  dnces,  ereptaque  fulmine  fliLtnmia  iv 

Moenta  Tliebarnm  et  victam,  quia  vicerat,  urbem, 
Germanosque  patria  referam,  matrisque  nepotea, 
Natorumque  epulas,  conversaqne  sidera  retro, 
Ereptumqne  diem;  nee  Persica  bella  profundo 
Indicta  et  magna  pontum  sub  classe  latentem,  lo 

Inmissnmque  fretum  terris,  iter  aeqnoris  nndia; 
Non  regis  magni  spatio  maiore  canenda, 
Quam  sint  acta,  loqiiar;  Romanae  geutis  origo, 
Totque  daces,  orbis  tot  bella  atque  otia  et  omnis 
Id  popnii  unius  leges  ut  cesserit  orbis,  ts 

DiSertnr.     Facile  est,  ventis  dare  vela  secnndis 
Fecundumqne  solum  varias  agitare  per  artis, 
Anroque  atqne  ebori  decus  addere,  cum  rudis  ipsa 
Materies  niteat,  speciosis  condere  rebus 
Carmina  vulgatum  eat  opus  et  componere  simplex.  so 

At  mitii  per  numeros  ignotaque  nomtna  rerum, 
Temporaque  et  varies  casus,  momentaque  mnndi, 
Signornmque  vices,  partisque  in  partibus  ipsis 
Luctandnme8t,qnaei)OS8eDimis,quid?dicere,qaantnmest7 


D,o,i..ci  by  Google 


54  MANILIVS 

Csrmine,  quid,  proprio  ?  pedibns,  quid,  iungere  certis  ? 
Hnc  ades,  o  qiiicunque  meia  advertere  coeptis 
Aurem  ociiloeque  potes,  veraa  et  percipe  voces ! 
Impendas  aiiimum ;  nee  dulcia  carmina  qnaeraB. 
Oniari  res  ipsa  negat,  contGiita  doceri. 
Et  si  qua  externa  referentur  nomina  lingua. 
Hoc  operis,  eon  vatis  erit ;  non  omnia  flecti 
Possunt  et  propria  melius  sub  voce  notantnr. 


III.,-  SiS-159:    The  twelve  labors  of  human  life  and  their 
influence. 

Nunc  age  subtili  rem  summam  perapice  cura. 
Quae  tibi  praecipuos  usus  monstrata  miuistrat 

Et  certaa  dat  in  arte  viae  ad  fata  vldcnda  15 

81  bene  constiterit  vigilanti  condita  seuBU, 

Princlpium  rerum  et  cuatos  natura  latentum 

Gum  tantaa  strueret  moles  per  moenia  mundi, 

Et  circnmfusis  orbeni  concludcret  astris 

Vndique  pendentem  in  medium,  diveraaquo  membra        to 

Ordinibus  certis  sociaret  corpus  in  unum, 

Aeraque  et  terras  flammamque  nndamqnc  natantem 

Mutua  in  alternum  praebere  alimenta  iuberet, 

Vt  tot  pugnantis  regeret  concordia  causas, 

Staretque  alterno  religatus  foedere  mundus,  k 

Exceptuni  a  aumma  iie  quid  ratione  maneret, 

Et  quod  erat  mundi,  mundo  regeretur  ab  ipso; 

Fata  quoque  et  vitas  hominum  snspendit  ab  astris, 

Quae  aummas  operum  partis,  qnae  lucis  honorem, 

Quae  famain  adsererent,  qnae  numquam  fessa  volarent ;  ea 

Quae,  quasi  per  mediam  mundi  praecordia  partem 

Disposita  obtineant,  Phoebum  Lunamque  vagasque 

Evincant  atellaa  nee  non  vincantur  et  ipsa. 

His  regimen  natura  dedit  propriasque  aacrayit 

Vnicuique  vices,  sanxitque  per  omnia,  summa  w 

Vndique  uti  fatum  ratio  traberetur  in  unum. 

Nam  quodcunque  genus  rerum,  quodcunque  labornm. 


D,o,i..ci  by  Google 


ASTEONOMIOA  5! 

Qnaeqne  opera  atqne  artes,  qnicnnqne  per  omnia  casus 

Hamana  in  vita  poterant  contingere  sorte, 

Complexa  est,  tot  et  in  partis,  quot  et  astra  notarat, 

Res  posuit  certasque  vices,  sua  nomina  cuiqae 

Adtribnit,  totumque  hominis  per  sidera  ceDsam 

Ordine  sub  certo  duxit,  para  semper  ut  eidem 

Confinia  parti  vicinis  staret  in  arvis. 

Horum  opernm  sortia  ad  singala  signa  locavit; 

Xon  ut  in  aeterna  caeli  statione  manerent 

Et  cunctos  hominum  pariter  traherentar  in  ortna 

Ei  isdem  repetita  locis ;  sed  tempore  sedes 

Nascentam  acciperent  proprias  signisque  migrareDt, 

Atque  alii  sors  quaeque  aliaa  accederet  astro, 

Vt  caperet  genitnra  novam.per  sidera  formatn, 

ffec  tameo  incerto  confunderet  omnia  motu. 

Sed  cnm  pars  operum  quae  prima  oondita  parte  est 

Accepit  propriam  nascentis  tempore  sedem, 

Cetera  succedunt,  signisqae  seqaentibua  haerent. 

Ordo  ducem  seqnitnr,  donee  venit  orbis  in  orbem. 

Has  aatem  faciea  rernm  per  signa  locatas 

In  quibuB  omois  erit  fortunae  condita  summa, 

Vtcunque  id  stellae  septem  laeduntve  invantve, 

Cardiuibusve  movet  diviua  potentia  mundi. 

Sic  felis  aut  triste  venit  per  singula  fatum. 

Talis  et  illiuB  sors  est  speranda  uegoti. 

Haec  mihi  solemni  sunt  ordine  cuncta  can  end  a 

£t  titulis  signanda  suis  rernmque  fignris, 

Vt  pateat  positura  operum  nomenque  gennsque. 

Fortunae  Bors  prima  data  est.     Hoc  ilia  per  artem 
Censetur  titulo,  quia  proxima  continet  in  se 
Fnndamenta  domus,  domiaoque  haerentia  cuncta, 
Qni  modus  in  servia,  qui  sit  eoncesBua  in  arvia, 
Qnamqne  datum  magnas  operum  componere  moles, 
Vt  vaga  fuigentie  concordant  sidera  caeli. 
Posthinc  militiae  locus  est,  qua  quidquid  in  armis 
Qnodqae  peregrinaa  inter  versanti  bus  urbis 
Accidere  adsuevit,  titulo  comprenditDr  uno. 
Tertia  ad  urbanos  statio  est  numeranda  laborcs. 


D,o,i..ci  by  Google 


56  MANILIVS 

Hoc  qnoqne  militiae  genus  est  civilibus  actis 
Gompositum  fideiqtie  tenet  parentia  vincla: 
Format  amicitias  et  saepe  cadentia  frustra 
Ofticia  et,  cultus  contingant  praemia  qnanta, 
Edocet;  adpositis  cum  mundus  consonat  astris. 
ludicioram  opus  in  quarto  natiira  locavit 
Fortunamque  fori;  fundentem  verba  patronum 
Pendentemque  reum  lingua,  rostriaque  loquentis  .  , 
Imposita  et  populo  nudantem  coudita  inra, 
Atque  expeiiaa  sua  solventem  iurgia  fronts. 
Cum  iudes  veri  nihil  ampliua  advocat  ipso. 
Quidquid  propoBitaB  inter  facundia  leges 
Effieit,  hoc  totum  partem  conceseit  in  nnam, 
Atque,  ntcunqae  gerunt  dominantia  Bidera,  parent. 
Quintua  coniugio  gradus  est  per  signa  dicatna 
Et  socios  tenet  et  comitea,  hie  hospitis  una 
lungituT  et  eimilis  coninngena  foedoa  amicoa. 
In  sexta  dives  nameratur  copia  sede, 
Atque  adiuneta  aalua  rerum  quarum  altera,  qnanti 
Contingant  uaus,  monet,  altera  quam  diutnrni, 
Sidera  ut  inclinant  viris  et  templa  gubernant. 
Septima  censetar  aaevia  horrenda  periclia. 
Si  male  subscribunt  atellae  per  sigua  locatae. 
Nobilitas  tenet  octavam  qua  constat  honoris 
Condicio  et  famae  modus  et  genua  et  apecioso 
Gratia  praetexto.     Konna  locus  occupat  omnem 
Gnatorum  sortem  dubiam,  patriosque  timores, 
Omniaqne  infautnm  mixta  nutricia  turba. 
Huic  vicinua  erit  vitae  qai  continet  actum. 
In  quo  aortimur  morps,  et  qualibua  omnia 
Formetur  domus  eiemplis,  quoque  ordine  certo 
Ad  sua  compoaiti  discedant  munera  servi. 
Praecipua  nndeciraa  para  eat  in  aorte  locata, 
Quae  sammam  nostri  semper  virisque  gubernat 
Qnaque  valetudo  constat,  nunc  libera  morbis, 
Nana  oppreaaa,  movent  nt  mandnm  sidera  cunqne. 
Won  alia  est  sedes,  tempnsve,  genasve  medendi 
Quae  sibi  deposcat,  vel  cuius  tempore  praestet 


D,o,i..ci  by  Google 


ASTRONOMICA 

Acizilium  in  ritae  sacus  miBcere  salabrig. 
Vlttmus  et  totam  coucludeaa  ordine  Biimmam 
EebuB  apiscendis  labor  eat  qui  coutinet  otniiia 
Votorum  effectus  et  quae  sibi  quisqiie  Biiisque 
Propoiiit  studia  atque  artia,  baec  iurita  ne  Bint, 
Seu  ferat  officiam,  nutus  blanditaB  in  omnis, 
Aspera  aive  foro  per  litem  inrgia  temptet, 
Fortunamve  petat  pelago,  ventisque  sequatnr, 
Seu  Cererem  plena  vincentein  credita  moBse, 
Ant  repetat  Bacchum  per  pinguJa  mnsta  fluentsm, 
Hac  in  parte  dies  atque  hac  momenta  dabuutur; 
Si  bene  convenient  stellae  per  eigna  sequentes. 
Qnaram  ego  posterius  viria  in  utrumqae  valentis 
Ordine  anb  certo  reddam,  cum  pandere  earum 
Incipiam  effectue.     Nunc  ne  permixta  legeutem 
Gonfundaot,  nudia  aatia  est  insistere  membria. 


Booi  IF.,  1-121:  On  Fate. 

Qoid  tarn  BoUicitis  vitam  couaumimus  annis 
Torqnemurqae  metu  caecaque  cupidine  rerum, 
Aeternisque  aeaes  curiB,  dum  quaerimns  oerum, 
Perdimns?  et  nullo  Totorum  fine  beati 
VictnrOB  agimuB  Bemper  nee  vivimus  nnquam.  ■ 

Panperiorque  bonis  quiaque  eat,  quo  plura  reqnirit. 
Nee  quod  babet  numerat,  tantum  quod  non  habet  optat. 
Gumque  sai  parTOB  neus  natura  reposcat, 
Matcriam  Btruimus  magnae  per  vota  ruinac, 
Lnxuriamque  lucria  emiraus,  luxuque  rapinas  i 

Et  aammum  censua  pretium  eat  effiundere  censum. 
Solvtte,  mortalea,  animos,  cura^que  levato, 
Totque  superTacnis  vitam  dellere  qnerellis. 
Fata  regunt  orbem,  certa  stant  omnia  lege, 
Longaque  per  certos  aignantur  tempera  casua.  i 

Naecentes  morimur,  finisque  ab  origine  peiidet. 
Hinc  et  opes  et  regna  flunnt  et  Baepius  orta 
Paupertas,  arteBqne  datae,  moresqne  creati, 


D,o,i..ci  by  Google 


58  MANILIVS 

Et  vitia  et  landes  damna  et  compendia  renim. 

Nemo  caret  damno  poterit  nee  habere  negatura  ao 

Fortunamve  suis  invitam  prendere  votis 

Aut  fugere  instantem:  Sors  est  sua  cuique  fereada. 

Aut,  nisi  fata  dureiit  leges  vitaeque  necisque,  ' 

Fngiaaet  ignes  Aeneas?    Troia  aub  uno 

Uon  eversa  viro  fatJs  vicisset  in  ipsis?  as 

Aut  lupa  proiectoa  nutrisset  Martia  fratres? 

Roma  oasis  enata  foret?  pecudumque  magistri 

In  Capitolinoa  duxissent  fulmina  montis? 

Includive  aua  potuisset  Inppiter  arce? 

Captus  et  a  captis  orbis  foret  ?  igne  sepiilto  s« 

Yulneribus  victor  repetisBet  Mucins  urbemi* 

Solus  et  oppositis  clausisset  Horatins  atmis 

Pontem  urbemqne  simul?  rupisset  foedera  virgo? 

Tresque  sub  unius  fratres  virtute  iacerent? 

Nulla  acies  tantum  vicit.     Pendebat  ab  uno  as 

Roma  Tiro,  regnumquo  orbis  sortita  iacebat. 

Quid  referam  Caunaa,  admotaque  moenibua  arma, 

Varronemque  faga  magnum,  cum  vincere  posset  ss 

Postquo  tuos,  Tiirasiraene,  locua  Fabiumque  morantem  m 

Accepisse  iugum  victae  Carthaginia  arces,  « 

Speratum  Hannibalem  nostris  cecidiese  catenia, 

Esiliumque  rei  furtiva  morte  luisae? 

Adde  etiam  Tiris  Italas  Bomamqne  suismet 

Pugnantem  membris,  adice  et  civilia  belta; 

Et  Cimbrnm  in  Mario,  Mariumque  in  carcere  victum,    is 

Quod  consul  totieus  exul,  deque  exule  consul 

Adiacnit  Libycis  compar  iactura  minis, 

Eque  crepidinibua  cepit  Carthaginia  urbem 

Hoc  nisi  fata  darent,  nunquam  Fortnna  tulisset. 

Qais  te  Niliaco  periturum  litcre,  Magne,  go 

Post  victas  Mithridatia  opea  peiagusque  receptum, 

Et  tris  emenso  meritos  ex  orbe  trinmphoa, 

Cum  iam  etiam  posses  alium  componere  Magnum, 

Crederet,  ut  corpua  sepeiiret  naufragus  ignis, 

Eiectaeque  rogum  facerent  fragmenta  carinae?  kg 

Quia  tantum  mutare  potest  sine  numine  fatil* 

D,o,i..ci  by  Google 


ASTEONOMIGA 


I  UNITERSITT  J 


Ille  etiam  caelo  genitus,  caeloqne  receptna, 

Cam  bene  compodtis  victor  civilibus  ariniB 

Iiira  togae  regeret,  totiena  praedicta  cavere 

Valiiera  uoii  potnit  toto  spectante  Benato, 

Indicium  dextra  retinens,  nomenque  cruore 

Delevit  proprio,  posaent  ut  vincere  fata. 

Quid  nnmerem  eversas  urbis,  regumqne  ruinae? 

Inqne  rogo  Oroesum,  Priamnmque  in  litoro  truncnm, 

Cni  neo  Troia  rogua?  quid  Xorxem,  maius  et  ipso 

N^aufraginm  pelago?  quid  capto  sanguine  regem 

Roraanis  positum?  raptoaque  ex  ignibos  ignis, 

Gedentemque  Tiro  flammam  qui  templa  ferebat? 

Quod  subitae  veniunt  Talidornm  in  corpora  mortes? 

Seque  ipsae  rursns  fuginut  errantque;  per  ignis. 

Ex  ipsis  quidam  elati  rediere  sepulcris 

Atqne  hia  vita  duplex,  illis  vix  contigit  una. 

Ecce  levis  perimit  morbus,  graviorque  remittit, 

Succambnnt  artes  rationia,  vincitur  usus, 

Cora  nocot,  ceasare  tavat,  mora  aaepe  malornm 

Dat  caaaas,  laeduutque  cibi,  parcuntque  venena. 

D^nerant  nati  patribus,  vincuntque  parentea, 

Ingeninmque  suum  retinent  transitque  per  ilium. 

Ex  illo  fortuna  venit;  furit  alter  amore 

Et  pontnm  transnare  potest  et  vertere  Troiam; 

Alterins  frons  est  scribendia  legibus  apta. 

Ecce  patrem  nati  perimuut  natosqne  parentea, 

Mutuaque  armati  eoeunt  in  vulnera  fratrea. 

Noij  nOBtrum  hoc  belium  eat,  coguntnr  tanta  movere, 

Inque  suaa  ferri  poenas  lacerandaque  membra.  i 

Quod  Decioa  non  omne  tulit,  non  orano  Camilloa 

Tempus  et  invicta  devinctum  morto  Catonem, 

MaterieB  in  rem  superat,  aed  lege  repugnat. 

Et  neqne  pauportaa  breviorea  excipit  annoB, 

Nee  sunt  inmensia  opibus  venalia  fata;  i 

Sed  rapit  ex  tecto  funua  Fortuna  auperbo, 

Indicitque  rogum  Bummis  statuitque  aepnlcrnm. 

Quantum  est  hoc  regnum  quod  regibus  imperat  ipsia? 

Quin' etiam  infelix  virtus  et  noxia  felix. 


Dioiir^dhyGooj^le 


J 


60  MANILIVS 

Et  male  consultis  pretium  est,  pradeiitia  f&llit, 
Nee  Fortuoft  probat  causas,  sequiturque  mereutis, 
Sed  Taga  per  cunctos  nuUo  discrimine  fertar. 
Scilicet  est  aliud  quod  nos  oogatque  regatque, 
Mains  et  in  proprias  ducat  mortalia  leges, 
Adtribuatque  suos  ex  se  nascentibuB  ncnos, 
Fortnnaeque  vices,  periniscet  saepe  ferarum 
Corpora  cum  membris  hominum,  non  seminis  ille 
Partus  orit:  quid  enim  nobis  conmnne  ferisque, 
Quisve  in  portenti  noxam  peccant  adulter? 
Astro  novant  formas,  oaelumque  interserit  ora. 
Deniqne  si  non  est,  fati  cur  traditur  ordo, 
CuQctaque  temporibus  certis  ventura  cannuturP 
Nee  tamen  haec  ratio  facinus  defendere  pergit, 
yirtutemre  suis  fraudare  in  praemia  donis; 
Nam  neque  mortiferas  qnisquam  minus  oderit  herbas. 
Quod  non  arbitrio  veniunt,  sed  semine  certo, 
Gratia  nee  levior  tribuetur  dulcibus  escis, 
Quod  nature  dedit  fruges,  non  ulla  voluntas: 
Sic  hominum  meritis  tanto  6t  gloria  muior, 
Qnod  eaelo  suadente  venit,  rursusque  nocentis 
OderimuB  raagis  in  cuJpam  poenasque  creatos. 
Nee  refert,  scelus  undo  cadat:  seelus  esse  fatendum. 
Hoc  quoque  fatale  est,  sic  ipsum  expendere  fatum. 
Quod  qnoniam  docui,  superest  nunc  ordiue  certo 
Coelestis  fabricare  gradus  qui  ducere  flexo 
Tramite  prudentem  vuleant  ad   sidera  vatent. 


Booh  IV.,  866-935:  Appeal  to  man's  reason. 

Sed  quid  tam  tenni  prodest  ratione  nitentem 
Scrutari  mundum,  si  mens  sua  culque  rcpugnat, 
Spemque  timor  tollit,  prohibetque  e  limine  caeli? 
Coudit  enim  quidquid  vasto  nature  recessn, 
Jklortalisque  fugit  visus  et  pectora  nostra; 
Nee  prodesse  potest,  quod  fatis  cuucta  reguntur. 
Gum  fatum  nulla  possit  ratione  videri. 


D,o,i..ci  by  Google 


ASTEONOMICA  61 

Quid  iuvat  ia  seiuet  sna  per  convicia  ferri, 

Et  frandare  bonl8  quae  nee  deus  invidet  ipse? 

Quosque  dedit  natura  oculos  deponere  meutis?  m 

Perepicimns  caelum.     Cur  non  et  muneiti  caeli? 

Itique  ipsos  penitiis  mundi  descendere  ceDsus 

Seminibusqiie  8uis  tantam  componere  molem 

Et  parttim  caeli  sna  per  nutricia  ferre 

Extremuiuqae  aequi  pontum  terraeque  sabire  su 

Pendentis  traetne  et  toto  vivere  in  orbe — 

Quanta  ea  pars  superest — rationem  ediscere  Doctis''' 

lam  QUBqnam  aatura  iatet;  pervidimus  omaem 

Et  c&pto  potimnr  mundo,  nostrumqne  parentem 

Pars  sua  perspicimna,  genitique  accedimus  oetris.  sw 

An  dnbiani  est,  habitare  deum  sub  pectore  nostro, 

In  caelumque  redire  animas,  caeloqae  venire? 

Vtque  sit  ex  ouini  constrncttis  corpore  mnndus, 

Aetheris  atque  ignis  sammi,  terraeque,  marisque, 

Spiritua  et  toto  rapido,  quae  iussa  gobemet;  sw 

Sic  esse  in  nobis  terrenae  corpora  sortis, 

Sangnineamqneanimam  esseanimum  qui  cnncta  gnbernat 

Dispensatqne  hominem?  quid  mirum,  nosoere  mnndum 

Si  possnnt  homines  quibus  est  et  mundus  in  ipais 

Exemplamque  del  quisque  est  in  imagine  parvaP  899 

An  qnoquam  genitos,  nisi  caelo,  credere  fas  est 

Esse  homines?  proiecta  iacent  animalia  cnncta 

In  terra,  vel  mersa  vadis  vel  in  aSre  pendent; 

Omnibus  nna  quies,  venter,  censusqne  per  artus, 

Et,  quia  consilium  non  est,  et  lingua  remissa;  vn 

Vnns  ad  inspectus  rernm,   virisqne  loquendi, 

Ingeninmque  capax,  variasque  educitur  artis 

Hie  partes,  qui  cnncta  regit,  secessit  in  urbis, 

Edomnit  terram  ad  frnges,  animalia  cepit, 

Imposaitque  viam  ponto,  stetit  unus  in  arcem  9011 

Erectus  capitis,  victorque  ad  sidera  mittit 

SidereOB  ocnlos  propiusque  adspectat  Olympum 

Inquiritque  lovem;  nee  sola  fronte  deoram 

Contentus  mauet  et  caelum  scrntatur  in  alvo, 

Cognatumque  sequens  corpus  se  quaerit  in  aatris.  bio 

Dioiir^dhyGooj^le 


62  MANILIVS 

Hiiic  in  tanta  fidem  petimns  qiiam  saepe  volacres 

Accipiuut  trepidaeqiie  suo  sab  pectore  fibrae. 

An  minuB  eat  sacria  rationem  dueere  aignis 

Quam  pecudum  mortes  aviumque  adtendere  cantus? 

Atque  ideo  faciem  caeli  non  invidet  orbi  n 

Ipse  deus  vultusque  suos  corpusque  rocludit 

Semper  volveiido,  aeque  ipsum  iiiculcat  et  offert, 

Vt  bene  cogaOBCi  possit,  doceatque  videndia, 

Qualis  eat,  cogatqne  suaa  adtendere  legea. 

Ipse  vocat  nostros  animos  ad  sidera  nmndus,  o 

Nee  patitur,  quia  non  condit,  sua  iara  latere. 

Quia  putet  esse  nefas  nosci,  quod  ccrnere  faa  est? 

Nee  contemne  tuaa  quasi  parvo  in  corpore  viris; 

Quod  valet,  inmenaum  est.     iSic  auri  pondera  parvi 

Essuperant  pretio  numeroaoa  aeris  acervos.  « 

Sic  adamas,  panctum  lapidis,  pretioaior  auro  est. 

Farvnla  aic  totnm  perviait  pupula  caelum, 

Quoque  vident  oculi,  miuimum  est,  cum  maxima  cernant. 

Sic  aaimi  sedes  tcnni  sub  corde  locata 

Per  totnm  angusto  regnat  de  limite  corpus.  i 

Materiae  ne  quaere  modum,  eed  perspice  viria 

Quaa  ratio,  non  pondus  habet.     Hatio  omnia  vincit. 

Ne  dubites  homini  divinoa  credere  riaua, 

lam  facit  ipae  deos  mittitqne  ad  eidera  numen. 

Mains  et  Angusto  crescet  sub  principo  caelum.  i 


Book   Y-'   4^0-486:   The  astrological  significance  of  the 
constellation  Cepheus. 

Sed  regione  means  Gepheua  umeatia  Aqnari  u 

Non  dabit  in  lusnm  mores;  facit  ora  severe; 
Frontis  ac  vultas  componit  ponder e  mentis. 
Pascentur  curis,  veternmqae  exempla  revolvent, 
Semper  et  antiqui  landabunt  verba  Gatonis, 
Tntorisve  supereilinm,  patruive  rigorem.  « 

Componet,  teneroa  etiam  qui  nutriat  annoB, 
Et  dominum  dominus  praetestae  lege  sequatttr, 


D,o,i..ci  by  Google 


A8TK0N0MICA  63 

Qnodque  agit,  id  credat,  etnpefactne  imagine  iuria. 

Qain  etiatn  tragico  praestabuDt  verba  cothurno. 

Cuius  erit,  quamquam  in  chartis,  stilus  ipso  craentns;  i 

Nee  minus  et  scelerum  facie  rernoiqne  tumultu 

Gandebunt;  atri  Inxum  memorare  sepulcri 

Ructantemque  patrem  natos,  solemqae  reversiim, 

Et  caecum  sine  sole  diem;  Thebaua  inirabit 

Dicere  bella  nteri,  mixturnqne  in  fratre  parentem  • 

Qnaerent  f  Hedeae  natoa  fratremqne  patremqne, 

Hinc  Testis,  flammas  illinc  pro  mitnere  miEsas 

ASriamque  fugam,  nactosque  ex  ignibus  annos, 

Mille  alias  rerum  species  in  carmina  ducent; 

Forsitan  ipse  etiam  Gepheus  referetor  in  actus.  i 

£t  si  quia  studio  scribendi  mitior  ibit, 

Comica  componet  laetis  spectacula  ludis, 

Ardentis  iuvenes,  raptasque  in  nmore  pnellas 

Elusosque  senes,  agilesque  per  omnia  servos, 

Quis  in  cuncta  suam  produxit  saecula  vitam  i 

Doctior  urbe  sua  linguae  sub  flore  Menander 

Qui  Yitae  ostendit  vitam  chartisque  sacrant. 

£t  si  tanta  operum  viris  conmenta  negarint, 

Externis  tamen  aptus  erit,  nunc  Yoce  poetis. 

Nunc  tacito  gestn,  referetque  adfectibus  ora,  < 

Et  sua  dicendo  faciet,  solusqae  per  omnis 

Tbit  personas  et  turbam  reddet  in  uno; 

Aut  magnoa  heroas  aget  scenisque  togatus 

Omnis  fortnnae  vultum  per  membra  reducet, 

Aequabitqne  choros  geatu,  cogetque  videre  < 

Praesentem  Troiam  Priamumque  ante  ora  cadentem. 


Book  v.,  638-631:  The  myth  of  Perseus  and  Andromeda. 

*  Andromedae  sequitur  sidos  quae  Piscibns  ortis 

Bis  sex  in  partis  caelo  venit  aurea  dextro. 

Hanc  quondam  poenae  dirorum  culpa  parentum  m 

Prodidit,  infestus  totis  cum  finibus  omnis 

incnbnit  pontus,  timuit  vel  naufraga  tellns. 


D,o,i..ci  by  Google 


64  MANILIVS 

£t  qaod  erat  re^am,  pelagus  fuit;  una  malornm 

Proposita  est  merces:  vesano  dedere  ponto 

Andromedan,  teneros  nt  bellua  maaderet  artns.  i 

Hie  Hymenaens  erat,  solataque  publics  damna 

Privatis,  lacrimans  ornatur  viotima  poenae, 

Induiturqiie  Binus  hoq  haeo  sd  Tota  paratos, 

Virginia  et  virae  rapitur  dne  funere  fnnus. 

Ac  simut  iiifesti  ventnm  est  ad  litora  ponti,  i 

Moltia  per  duras  panduntur  brachia  caatia, 

Adstrinxere  pedes  scopulis,  luiectaque  vincla 

Et  ernce  vii^inea  moritura  puella  pependit. 

Servatur  tamen  in  poena  vulfusque  pudorque. 

Supplicia  ipsa  decent;  nivea  cervioe  reclinis,  i 

Motliter  ipsa  suae  custos  est  f  palla  figarae. 

Deflnxere  sinus  umeris,  fngitque  lacertos   ■ 

Vestis  et  efEusi  scapulis  haesere  capilli. 

Ter  circiim  Alcyones  pinnis  planxere  volantes 

Flevernntque  tuos  miserando  carmine  casns  i 

Et  tibi  contextas  nmbram  fecere  per  alas. 

Ad  tna  sustinuit  flactns  spectacula  pontus, 

Adsaetasqne  sibi  desiit  perfundere  ripas, 

Extulit  et  liquido  Kereis  ab  aequore  Tultum 

Et  casus  miserata  tuos  roravit  et  undas.  i 

Ipsa  levi  flatn  refovens  peiidentia  membra 

Aura  per  extremas  resouavit  Hebile  rupis. 

Tandem  Gorgonei  victorem  Persea  monstri 

Felix  ilia  dies  redeuntem  ad  litora  duxit. 

Isqne  nbi  pendentem  vidit  de  rupe  puellam,  ; 

Derignit  facie  quam  non  stupefecerat  hostis, 

Vixque  manu  spolium  tenait,  victorque  Medusae 

Victns  in  Andromeda  est.     lam  cautibus  invidet  ipais,. 

Felicesque  vocat  teneant  quae  membra  catenas. 

Et  postquam  poenae  causam  cognovit  ab  ipsa, 

Destinat  in  thalamos  per  bellum  vadere  ponti, 

Altera  si  Gorgo  veuiat  non  territus  ire. 

Goncitat  a§rio8  cnrsus,  flentisque  parentis 

Fromissu  vitae  recreat,  pactusque  marituni 

Ad  litus  remeat.     Gravidas  iam  surgere  pontua 

Dioiir^dhyGoogle 


ASTRONOMICA  6a 

Coeperat  et  longo  fngiebant  agmine  flncttis, 
Impellentis  onus  monstri.     Caput  eminet  Dndis 
Seindentis,  pelagusque  monet,  circumsOQat  aequor 
Dentibas,  iuqne  ipso  rapidnm  mare  navigat  ore. 
Hinc  vast!  turgent  inmeasis  torquibug  orbes, 
Tergaqne  consumunt  pelagus;  sonat  andique  Phorcjs 
Atque  ipai  metuunt  montea  acopnliqne  ruentem. 
Infelix  Tirgo,  quamvis  sab  Yiiidice  tanto, 
Qaae  taa  tunc  fuerat  facies!  quam  fugit  ia  auras 
Spiritus!  ut  toto  carnerant  saiigniite  membra, 
Cnm  tua  fata  cavis  e  rupibus  ipsa  videres, 
Adnantemque  tibi  poenam,  pelagusque  ferenteni, 
Qaaatula  praeda  maris!  quantis  hie  snbvolat  niidis 
Perseus!  et  caelo  pendens  iaciilatar  in  bostem, 
Gorgoneo  tinctnm  defigens  sanguiue  ferrum.  j. 
Ula  subit  contra,  versoqae  a  gurgite  frontem 
Srigit  et  tortis  iunitens  orbibas  atte 
Emicat  ac  toto  sublimiB  corpora  fertur. 
Sed  qnantum  ilia  subit,  semet  iaculata  profundo. 
In  tautum  revolat,  laxumque  per  aethera  ludit 
Peraens  et  ceti  subeuntis  YCrberat  ora, 
Nee  cedit  tamen  ilia  viro,  sed  saevit  in  snras 
Morsibus  et  vani  crepitant  eine  vulnere  dentea; 
EflBat  et  in  caelum  pelagUB,  mergitque  volantem 
Sangnineis  undis,  pontumque  extollit  in  astra. 
Spectabat  puguam  pugnandi  causa  pnella; 
lamque  obiita  sui  metuit  pro  vindice  tali 
Saspirans,  antmoque  magis  quam  corpore  peudet. 
Tandem  confoBsia  aubsedit  belua  membrta 
Plena  maris,  summasque  iterum  remeavit  ad  undas 
Et  magnum  vasto  contexit  corpore  pontum, 
Tunc  quoque  terribilis  nee  Virginia  ore  vidcuda. 
Perfundit  liquido  Perseus  in  marmore  corpus, 
Maior  et  ex  undis  ad  cantis  perrolat  altas, 
Solvitqne  haerentem  vinclis  de  rupe  puellam 
Desponsam,  pugna  nupturam  dote  mariti. 
Hie  dedit  Andromedae  caelum,  stellisque  aacravit 
Mercedem  tanti  belli,  quo  eoncidit  ipsa 


D,o,i..ci  by  Google 


J6  MANILIVS 

Gorgone  non  levias  monstrum,  pelagusque  levavit. 
Quisqnis  in  Andromedae  snrgentis  tempora  ponto 
NaacituT,  inmitis  veniet  poenaeqne  magister, 
Carceria  et  duri  custos,  quo  Btante  superbae 
Prostratae  Jaceant  miserorum  in  limine  matres 
Pernoctesque  patres  cupiaiit  extrema  Buorum 
Oscula  et  iu  proprias  animam  traasferre  medullas; 
Carnificisque  venit  mortem  veudentia  imago 
Accensosque  rogos,  et  stricta  eaepo  aecnri 
Supplicinm  vectigal  erit;  qui  denique  posset 
Pendentem  e  scopnlis  ipsam  spectare  puellam, 
Yinctorum  dominua,  sociuaque  in  parte  catenae, 
Interdum  poenis  inuozia  corpoi'a  servat. 


D,o,i..ci  by  Google 


PHAEDRVS 

Pbabdrub,  a  freedman  of  Augustus,  was,  according  to  hia 
own  sLatemettt,  born  in  Pieria  (in  Macedon),  and  came  to 
Italy  when  very  young.  Later  in  life,  after  tbe  first  two 
books  of  his  fables  bad  been  published,  lie  seems  to  have  in- 
curred the  displeasure  of  Sejauus,  but  was  probably  saved 
from  the  imminent  destructioo  of  which  be  speaks  (Bk.  III. 
prologue)  by  the  opportune  fall  of  that  all-powerful  mJDister 
of  Tibeiius,  ia  31  a.D.  The  fifth  book  was  composed  in  the 
poet^s  old  age ;  he  must,  tlierefoi'e,  have  survived  the  reign 
of  Caligula,  possibly  even  that  of  Claudius  (41-54). 

The  fables  of  Pliaednis  that  have  come  dovrn  to  us  are 
divided  into  five  books,  containing  in  all  ninety-thi-ee  poems, 
a  total  of  1534  iambic  senarii.  But  this  does  uot  represent 
all  be  wrote,  as  is  made  evident  by  the  small  number  of 
fables  that  make  up  the  second  book,  and  by  cross-i-eferences 
to  others  not  found  in  the  extant  collection, 

Phaedrus's  claim  to  distinction  rests  not  on  any  originality 
of  thought  or  hig'h  poetic  qualities,  but  solely  on  his  being 
the  first  to  introduce  into  Latin  literature  tbe  Aesopian  fabla 
as  an  independent  branch  for  poetic  treatment,  an  achieve- 
ment which,  as  the  poet  himself  predicted,  insured  bis  im- 
mortality. But  his  fame  was  slow  in  coming.  Seueca  (od 
Polyb.  Till.  27)  and  Quintilian  (I.  9,  2)  seem  to  ignore  him. 
deliberately,  owing  perhaps  to  his  ignoble  origin,  and  he  is 
once — but  disparagingly — referred  to  by  Martial  (III.  20,  6). 
Thereafter,  excepting  a  casual  allusion  in  his  imitator 
Avianus,  we  lose  sight  of  him  until  the  Middle  Ages,  when 
his  fables  were  turned  into  prose  and  widely  circulated. 
The  original  poetical  versions  were  not  printed  till  15d6, 
from  which  time  the  poet's  popularity  never  waned. 


D,o,i..ci  by  Google 


68  PHAEDRVS 

The  style  of  Pbaedrus  is  siDgularly  transparent,  simple, 
aad  all  but  wholly  free  from  the  rhetorical  mannerisms  com- 
mon in  the  poetry  of  his  time.  In  the  structure  of  tbe  iambic' 
senarius  he  is  severely  correct,  yet  his  verses  are  smooth  and 
pliable. 


D,o,i..ci  by  Google 


PHAEDRVS 


Boole  I. :  The  poet  on  Aesop  and  his  own  work. — Prologiu. 

Aesopus  anctor  qn&in  materiam  repperit, 
Hanc  ego  polivi  versibns  seaariis. 
Duplex  libelli  dos  est:  quod  risnin  movet 
Et  quod  prndenti  vitam  conailio  monet. 
Cshimniari  siquia  autem  voluerit,  s 

Quod  arbores  loquantur,  non  taatum  ferae, 
Fictis  iocari  uos  meminerit  fabulis. 


Booh  II.,  1:   Phaedrua, 

Exemplis  continetur  Aesopi  genua; 
Nee  aliud  qaidqoam  per  fabellas  quaeritnr, 
Quam  conrigatur  error  at  mortalium 
Acuatque  sese  diligenB  industria. 
Quicumque  fuerit  ergo  narrandi  iocns, 
Dum  capiat  aurem  et  servet  propositum  Bnnm, 
Be  eoutnendatnr,  non  auctoris  nomiae. 
Eqiiidem  omni  cura  morem  aervabo  aenis; 
Sed  si  libuerit  aliquid  interponere, 
Dictornm  aeneus  ut  delectet  rarietas, 
Bonas  in  partis,  lector,  accipiaa  relim. 
Sic  ut  rependet  illam  brevitss  gratiam. 
Cuias  verboaa  ne  ait  conmendatio, 
Adtende,  cur  negare  cupidis  debeas, 
Modestis  etiam  oSerre  quod  non  petierint. 


Dioiir^dhyGooj^le 


PHAEDRVS 


Book  II.,  9 :   Phaedrus. 

Aesopt  ingenio  statuam  posaere  Attici 
Servumque  coiilocarunt  aeterna  ia  basi, 
Patere  lionoris  Bcireiit  ut  cunctis  viam 
Nee  geiieri  tribui.  Bed  virtuti  gloriam. 
Qnoniam  occuparat  alter,  ne  primus  forem; 
Ne  Bolns  esaet,  studui;  quod  auperfnit: 
Nee  haec  invidia,  vernm  est  aemulatio. 
Quod  b!  labor!  faverit  Latium  meo, 
Plnria  habebit  qaoB  opponat  Graeciae, 
Si  livor  obtrectare  euram  roluerit, 
Noil  tamen  eripiet  landia  conBcieiitiam. 
Si  nostrum  studium  pervenit  ad  auriB  teas 
Et  arte  fictaB  animus  senttt  fabulss, 
OmQeni  querellam  aubmovet  felicitas. 
ISin  aiitem  ab  illis  doctus  occurrit  labor, 
Sinistra  quoa  in  lueem  natura  extnlit 
Nee  quidquam  possunt  nisi  meliores  carpere, 
Fatale  exitium  corde  durato  feram. 
Donee  fortunsm  criminia  pudeat  Bui. 


Book  III.,  J:  Phaedrus  ad  Eutyehum. 

Phaedri  libellos  legere  si  desideraa, 
Vaces  oportet,  Eutyche,  a  negotiia, 
Vt  liber  animus  sentiat  vim  carminis. 
Verum,  inquia,  tanti  non  eat  ingcnium  tunm, 
Momentum  ut  horae  pereat  officiis  meis. 
Non  ergo  causa  eat  manibus  id  tangi  tnia, 
Quod  occupatis  auribus  non  convenit. 
Eortasse  diees:  aliquae  venient  feriae, 
Quae  me  soluto  pectore  ad  atndium  yocent. 
Legesne,  quaeso,  potius  vilis  neniaa, 
Impendas  curam  qnam  rei  domesticaei 
Beddas  amicis  tempora,  uxori  vaces. 


D,o,l..ci  by  Google 


FABVLAE  71 

Animam  relaxes,  otium  dea  corpori, 

Vt  adsuStam  fortias  praeates  vicem? 

Mntandnm  tlbi  propositum  est  et  Titae  genus,  u 

Intrare  si  Musanim  limen  cogitas. 

Ego,  quern  Pierio  mater  eiiixa  est  iugo 

In  quo  tonanti  sancta  MnemoByoe  lovi 

Fecunda  novies  artinm  peperit  chornm, 

QuamviB  in  ipsa  paene  natas  sim  schola  k 

Garamque  habendi  penitus  corde  eraBerim 

Et  lande  invitante  hanc  in  vitam  incubuerim, 

Faetidiose  tamen  in  coetam  recipior. 

Qnid  credis  ilH  accidere  qui  magnas  opes 

Exaggerare  qttaerit  omni  vigilia,  is 

Docto  labori  dulce  praeponens  lucrum? 

Sed  iam  quodcumquo  fnerit,  ut  dixit  Sinon, 

Ad  regem  cum  Dardaniae  perductus  foret, 

Libram  exarabo  tertiiim  Aesopi  stilo, 

Honori  et  mentis  dedicans  ilium  tuis.  so 

Quern  si  leges,  laetabor;  sin  autem  minus, 

Habebunt  certe,  quo  se  oblectent  poster!. 

Nunc,  fabularum  cur  ait  inventiim  genus, 
Brevi  docebo.     Servitus  obnoxia. 
Quia  quae  rolebat  nen  audebat  dicere,  u 

Adfectus  proprios  in  fabellaa  transtolit 
Galumniamque  fictia  elnsit  iocis. 
Ego  illius  pro  semita  feci  viam, 
Excogitavi  plum  quam  reliquerot, 
In  calamitatem  deligens  quaedam  meam.  m 

Quod  si  accnsator  alius  Seiano  foret. 
Si  testis  alius,  index  alius  deniqne, 
Dignum  faterer  esse  me  tantis  malis. 
Nee  his  dolorem  delenirem  remediis. 
Suspicione  si  quis  errabit  sua  w 

Et  raptet  ad  se  quod  erit  coumune  omnium, 
Stulte  nudabit  aaimi  couscieutiam. 
Huic  excusatum  me  velim  nihilo  minus: 
Neqne  enim  notare  singulos  mens  est  mihi, 
Venim  ipsam  Titam  et  mores  hominum  ostendere.   » 

Dioiir^dhyGooj^le 


ra  PHAEDRVS 

Bern  me  professnm  dicet  forsan  quis  gvavem. 
Si  Fhryx  Aeeopus  potuit,  si  Anacharsis  Scythes 
Aeternam  facnam  coDd^re  ingeoio  suo, 
Ego,  litteratae  qui  Bum  propior  Oraeciae, 
Cur  somno  inerti  deseram  patriae  deena? 
Threissa  cum  gens  Dumeret  auctores  sues, 
Liaoqne  Apollo  sit  parens,  Musa  Orpheo, 
Qui  8&X&  caDtn  movit  et  domuit  feras 
Hebrique  tenuit  impetus  duici  mora. 
Ergo  hinc  abesto  livor,  ne  frustra  gemas, 
Quoniam  soUemnis  mihi  debetur  gloria. 

Induxi  te  ad  legendum;  sincernm  mihi 
Candore  uoto  reddas  iudicium  peto. 


Book  IV.,  7:  Pkaedrus. 

Ta,  qui,  Dasute,  scripta  destringis  mea 
Et  hoc  iocoram  legere  fastidis  genua, 
Farra  libellum  sustine  patientia, 
Severitatem  frontis  dum  place  tuae 
Et  in  cothurnis  prodit  Aeaopus  novia. 

Vtinam  nee  umquam  Pelii  uemoris  iugo 
Pinas  bipinni  concidisset  Thesaala! 
Nee  ad  professae  mortis  audacem  viam 
Fabricasset  Argus  opere  Palladio  ratem, 
Inhospitalis  prima  quae  ponti  sinus 
Patefecit  in  perniciem  Graium  et  barbaruml 
Namque  et  superbi  luget  Aeetae  domua, 
Et  regna  Feliae  scelere  Medeae  iacent. 
Quae  saevum  ingenium  variis  involveas  modis 
Illic  per  artDs  fratria  explicuit  fugam. 
Hie  caede  patris  Peliaduni  infecit  manus. 

Quid  tibi  ridetur?  lioc  qaoque  insulsum  est,  ais, 
Falsoque  dictum;  longe  qnia  vetustior 
Aegaea  Minos  classe  perdomuit  freta 
lustoque  vindicavit  exemplo  impetum. 
Quid  ergo  possum  facere  tibi,  lector  Gato, 


D,o,i..ci  by  Google 


FABVLAE 

Si  nee  fabellae  te  iarant  nee  fsbalae? 
Noli  molestne  esse  omnino  litteris, 
Maiorem  exhibeant  ne  tibi  molestiam. 

Hoc  illis  dictum  est  qui  atultitia  naaseant 
Et,  ut  putenttir  sapere,  caelum  vituperant. 


Book  IV.,  21:  Pkaedrus. 

Quo  iadicare  cogitet  livor  modo. 
Licet  diBsimulet,  pulchre  tainen  intellego. 
Quidqnid  pntabit  esse  dignum  memoria, 
Aesopi  dicet;  si  quid  minus  adriserit, 
A  me  conteodet  fictum  quoTls  pignore. 
Quern  Tolo  refelli  iam  nnnc  responso  meo: 
Sive  hoc  ioeptum  sive  laudandum  est  epos, 
Invenit  ille,  nostra  perfecit  manus. 
Sed  exsequamur  coeptum  proposito  ordine. 


Book  L,  1:  LupuB  et  Agnus. 

Ad  rivnm  eundem  lupus  et  agnua  venersut 
Siti  Gompnlsi ;  siipenor  stabat  lupus 
LoDgeqne  inferior  agnus.     Tunc  fance  improba 
Latro  incitatns  lurgii  causam  intulit. 
Cur,  inqnit,  tnrbulentam  fecisti  mihi 
Aqaam  bibenti?    Laniger  contra  timens: 
Qui  possum,  quaeso,  facere  quod  quereris,  lupe? 
A  te  decnrrit  ad  meos  hanstus  liqnor. 
Bepulsus  ille  Teritatis  viribus: 
Ante  hos  sex  mensis  male,  ait,  dizisti  mihi. 
Bespondit  agnus:   Equidem  natus  non  eram. 
Fater  hercle  tuns,  Ille  inquit,  maledizit  mihi. 
Atque  ita  conrepfcum  lacerat  iniasta  nece. 
Haec  propter  illos  scripta  est  homines  fabula. 
Qui  fictia  caasia  innocentes  opprimunt. 


D,o,i..ci  by  Google 


PHAEDRVS 


Book  L,S:  Graculus  Superbus  et  Pavo. 

Ne  gloriari  libeat  alienia  bonis 
Snoqne  potine  habitn  vitam  degcrc, 
AeeopuB  nobis  hoc  exemphim  prodidit. 

Tiimens  inani  graculus  auperbia, 
Pennas  pavoni  quae  deciderant  siistulit 
Seque  esornavit.     Deiiide  contemnens  suos 
Se  iamiscuit  pavonum  formoao  gregi. 
lUi  impndenti  pennas  eripiunt  avl 
Fngantquo  rostris.     Male  mulcatus  graculns 
Redire  maerens  coepit  ad  proprium  genus; 
A  quo  repulsus  tristem  Bustinuit  notam. 
Turn  quidam  ex  tilis  quos  prius  despexerat: 
Contentna  nostria  ai  fuiaaes  aedibua 
Et  quod  natura  dederat  Tolnisses  pat!, 
Nee  illam  expertus  esses  contumeliam 
Nee  banc  repnisam  tua  sentiret  calamitaa. 


Book  I.,  13:  Cervus  ad  Fontem. 

Laadatis  utiliora,  quae  contempaeria, 
Saepe  inveniri  haec  adserit  nar ratio. 

Ad  fontem  cervua,  cum  bibiaact,  restitit 
Et  in  liquore  vidit  effigiem  suam. 
Ibi  dum  ramoaa  mirans  landat  comna 
Crurumque  nimiam  tennitatem  Tituperat, 
Yfiuantum  subito  Tocibus  coiiterritua 
Per  campum  fugere  coepit  et  curao  levi 
Canea  elusit.     Siiva  turn  exeepit  feram 
In  qua  retentis  impeditns  cornibus 
Lacerari  coepit  moraibua  aaevia  canucn. 
Tunc  moriena  vocem  lianc  edidisBQ  dicitur: 
0  me  infelicem!  qui  nunc  demum  intellego, 
Vtilia  mihi  quam  fnerint,  quae  despexeram, 
Et,  quae  laudaram  qnautam  luctuB  habuerint. 


D,o,i..ci  by  Google 


Book  I.,  IS:  Vulpes  et  Corvus. 

Qui  86  laadari  gandet  verbis  subdoHs, 
Fere  dat  poenas  ttirpis  paenitentia. 

Cam  do  fenestra  corvns  raptom  casenm 
Cotnesse  vetlet,  celea  residens  arbore, 
Vnlpes  huiic  vidit,  deinde  eic  coepit  loqni: 
0  qui  tuarum,  corve,  pennaram  est  nitor! 
Quautum  decoris  corpore  et  vultu  gerist 
Si  Toccm  haberes,  nulla  prior  ales  foret. 
At  ille  stultuB,  dnm  vult  rocem  osteodere, 
Emiait  ore  caeeum,  qaem  celeriter 
Solosa  vulpes  avidis  rapuit  dentibtis. 
Turn  demum  ingemnit  corvi  deceptus  stupor. 

Hac  re  probatur  iDgenitim  quantum  valet; 
Virtute  semper  praevalet  sapientia. 


Book  I.,  S4:  Rana  Rupta  et  Bos. 

luopB,  potentem  dam  vnlt  imitari,  perit. 
In  prato  quondam  rana  conspexit  bovem 
Et  tacta  invidia  tantae  magnitadinis 
Rugosam  indavit  pellem;  turn  natos  suos 
Interrogavit,  an  bove  esset  latior. 
Illi  negarunt.     Rnrsng  intendit  cutcm 
Maiore  nisu  et  simili  quaesivit  modo, 
Qnis  maior  esset.     Illi  dixernnt  bovem. 
Novissime  indignata  dnm  vult  validins 
Inflare  sese,  rupto  iacuit  corpore. 


Book  I.,  S6:  Vulpes  et  Ciconia. 

Nulli  nocendnm:  siquis  vero  laeserit, 
Multandum  simili  inre  fabella  admonct. 
Vulpes  ad  censm  dicitar  ciconiam 


,11  ..d  by  Google 


'  PHAEDRVS 

Prior  iQvitasse  et  illi  ia  patina  liquidam 
Posuisse  sorbitionem,  qnam  niillo  modo 
6u3tare  esiiriena  potuerit  ciconia. 
Quae  vulpem  cum  revocasaet,  intrito  cibo 
Plenam  lagonam  posuit;  huic  rostrnm  inserene 
Satiatur  ipsa  et  torqaet  con vi ram  fame. 
Quae  cum  lagonae  collum  fraatra  lamberet, 
Peregrinam  sic  locutam  volacrem  aceepimua: 
Sua  qiiiaque  exempla  debet  aequo  animo  pati. 


Book  II.,  6:  Aquila  et  Cornix. 

Contra  potentes  nemo  est  munitiis  satis; 
Si  Tero  accessit  consiliator  maleficDS, 
Via  et  neqnitia  quidquid  oppugnant,  ruit. 

Aquila  in  sublime  sustulit  testudinem. 
Quae  cum  abdidisset  eoruea  corpus  domo 
Nee  ullo  pacto  laedi  posset  condita, 
Venit  per  auras  cornix  et  propter  volans: 
Opimam  sane  pmedam  rapuisti  iiuguibus; 
Sed  nisi  monstraro  quid  sit  faciendum  tibi, 
Oravi  ueqaiquam  te  lassabit  pondore. 
Promissa  parte  euadet,  ut  scopulum  super 
Altis  ab  astris  duram  inlidat  corticem 
Qua  conminnta  facile  vescatur  cibo. 
Inducta  verbis  aquila,  monitis  paruit, 
Siniul  et  magistrae  large  diyisit  dapem. 
Sic  tuta  quae  naturae  fuerat  munere, 
Inipar  duabus  occidit  tristi  nece. 


Booh  III.,  7:  Lupus  ad  Canem. 

Quam  dulcis  sit  libertas,  breviter  proloqnar. 
Gani  perpasto  macie  confectas  lupus 
Forte  occurrit.     Salutantes  dein  invicem 
Vt  restiterunt:  Vnde  sic,  quaeso,  nites? 


D,o,i..ci  by  Google 


FABVLAE 

Ant  qno  cibo  fecisti  tantnm  corporis? 

Ego,  qui  Bnm  longe  fortior,  pereo  fame. 

Caois  Bimpliciter:  Eadem  est  condicio  tibii 

Praeatare  domino  si  par  officinin  potes. 

Quod?  inquit  ille.     Oustos  nt  sis  liminis, 

A  fnribua  tnearis  et  noctu  domum. 

Ego  vero  sum  pnratns:  nunc  patior  niviB 

Imbrisque  in  silvis  asperam  Titam  traheus: 

Quanto  est  facilius  mibi  sub  tecto  vivere 

Eb  otiosum  largo  satiari  cibo! 

Veni  ergo  mecum.     Dam  proceduut,  adspicit 

Lupus  a  catemt  collum  detritum  cants. 

Vnde  boo,  amice?  nihil  est.     Die,  qaaeso,  tamen. 

Quia  videor  acer,  adligant  me  interdiu, 

Luce  ut  quiescam  et  vigilera,  nox  cum  veaerit; 

Crepusculo  solutus,  qua  visam  est,  vagor. 

Adfertur  nltro  panis;  de  mensa  sua 

Bat  ossa  dominus;  frusta  Jactat  familia 

Et  qnod  fastidit  qnisqno  palmentarium. 

Sic  sine  labore  venter  impletur  mens. 

Age,  abire  siquo  est  animus,  est  licentia? 

Non  plane  est,  inquit.    Fruere  quae  laudas,  csnis: 

Kegnare  nolo,  liber  nt  non  aim  mibi. 


Sook  III.,  16:  Cicada  et  Noctua. 

Humanitati  qui  se  non  aecommodat, 
Fleramqne  poenas  oppetit  superbiae. 

Cicada  acerbum  noctnae  convicium 
Faciebat,  solitae  yictum  in  tenebris  quaerere 
Cavoqne  ramo  capere  somnum  interdiu. 
Rogata  est,  ut  taceret.     Multo  validius 
Glamare  coepit.     Rursns  admota  prece 
Accensa  magis  est.     Noctua  ut  ridit  sibi 
Nullum  esse  auxilium  et  verba  contemni  sua, 
Hac  est  aggressa  garrulam  fallacia: 
Dormire  qnia  me  non  sicinnt  cantus  tui. 


D,o,i..ci  by  Google 


PHAEDRVS 

Sonrtre  citliaram  quoa  putes  Apollinis, 
Potare  est  animuB  nectar  qnod  Fallas  mihi 
Nuper  donavit;  ei  non  fastidis,  veni; 
Vna  bibamas.     lUa  quae  arebat  siti 
Simul  cognovit  vocem  laiidari  suaiu, 
Capide  advolavit.     Koctua  egressa  e  cavo 
Trepidanteni  consectata  est  et  leto  dedit 
Sic  viva  quod  negarat  tribuit  mortua. 


Book  IV.,  2:  Mustela  ei  Mus. 

loculare  tJbi  videtur,  et  sane  levi, 
Dutn  nihil  habemua  maius,  calamo  ladimua. 
>jed  diligenter  intnere  has  neniaa: 
Quantam  aab  ilHa  utilitatem  reperiea! 
N'on  semper  ea  sunt,  quae  videutur;   decipit 
Frons  prima  multos:   rara  mens  intellegit, 
Qnod  interiore  coudidit  cura  angnlo. 
Hoc  ne  locutua  sine  mercede  existimer, 
Fabellam  adiciam  de  mustela  et  muribus. 

Mustela  cum  anniaet  scnecta  debilis 
Mures  vciocea  non  valeret  adsequi, 
Involvit  se  farina  et  obscuro  loco 
Abiecit  ncglegenter.     Mub  escam  putana 
Adsiluit  et  compressus  occubuit  neci. 
Alter  BJmiliter,  deinde  perit  et  tertius. 
Aliquot  secutis  veniC  et  retorridua 
Qui  saepe  laqueos  et  mnscipula  eSugerat; 
Proculque  insidiae  cernens  hostis  callidi: 
Sic  valeas,  inquit,  nt  farina  ea  qaae  iaceal 


D,o,i..ci  by  Google 


Miscellaneous 
Book  IV.,  S:  Aesopus, 

Plus  ease  in  nno  saepe  qnam  in  torba  boni, 
Tfarratioue  poateria  tradam  brevi. 

Quidam  decedena  tris  reliquit  filias : 
Vnaoi  formoaam  et  oculia  venauteni  viroa; 
At  alteram  laoificam  et  frugi,  rnsticain;    ■ 
Devotam  vino  tertiam  et  turpissimsm. 
Harum  autem  matrem  fecit  heredem  eenex 
Sub  coudicione,  totam  ut  fortunam  tribus 
Aeqaaliter  diatribual:,  aed  tali  modo: 
Ne  data  poasideaut  aut  fruantnr;  tuoi,  aimul 
Habere  res  desieriut  quas  accepenut 
Centeua  matri  conferant  sestertia. 
Athenas  rumor  iraplet.     Mater  sedala 
Inria  peritos  consulit;  nemo  expedit. 
Quo  pacto  non  posaideant,  quod  fuerit  datum, 
Frnctumve  capiant;  delude  quae  tulerint  nihil, 
Quauam  ratione  conferant  p&cuniam. 
Postquam  conaumpta  eat  temporia  longi  mora, 
Nee  testament!  potuit  scnaua  conligi, 
Fidem  advocavit,  iure  neglecto,  parens. 
Seponit  moechae  veatem,  mundum  muliebrem, 
Lavationem  argenteam,  ennuohoa,  glabroa ; 
Laaificae  agellos,  pecora,  villam,  operarios, 
Boves,  iumenta  et  inatrumentum  rusticum; 
Potrici  plenam  antiquia  apothecam  cadis, 
Domum  politam  et  delicatoa  hortulos. 
Sic  deatinata  dare  cum  vellet  ainguUs 
Et  adprobaret  populus  qui  illas  noverat, 
Aeaopns  media  subito  in  turba  conatitit: 
0  ai  maneret  condito  sensna  patri, 
Qaaiu  graviter  ferret  quod  voluutatem  auam 
luterpretari  non  potuissent  Attici! 
Rogatus  deinde  aolvit  errorem  omnium. 


D,o,i..ci  by  Google 


PHAEDRVS 

DornuDi  et  ornamenta  cnm  yentistis  hortulis 
Et  vina  yetera  diite  Jaiiifieae  ruaticae; 
Vestem,  uniones,  pedisequoa  et  cetera 
Illi  adsignate,  vitam  quae  luxn  trahit; 
Agros,  villamque  et  pecoru  cum  paetoribuB 
Donate  moechae.     Nulla  poterit  perpeti, 
Vt  inoribDB  quid  teneat  alienutn  suis. 
Deformis  cultum  vendet,  ut  yinum  paret; 
Agros  abiciet  raoecha,  ut  ornatum  genit; 
At  ilia  gandens  pecore  et  lanae  dcdita 
Qnacumqne  samma  tnidet  luxnriae  domum. 
Sic  nulla  poBsidebit  quod  fuerit  datum 
Et  die  tarn  matri  conferent  pecunlam 
Ex  pretio  rerum  quas  vendiderint  eingulae. 
Ita  quod  multorum  fugit  imprudeutiam, 
Ynius  bom  in  is  repperit  seller  ti  a. 


Book  v.,  1:  Quomodo  saepe  fallatuT  hominnm  iudicinm. 

DemetriuB,  qui  dictns  est  Phalereus, 
Atlienas  occupavit  imperio  improbo. 
Vt  moB  eat  vulgl,  passim  et  certatim  ruit 
'  Feliciter !'  aubclamans.     Ipsi  principes 
Illam  osculantur  qua  sunt  oppreasi  manum,  a 

Tacite  gementes  triatom  fortunae  vicem. 
Quin  etiam  resides  et  Bequentes  otium, 
Ne  defuisse  noceat,  repunt  ultimi ; 
In  quis  Menander,  nobilis  comoediis 
Quas  ipBum  ignorans  legerat  Demetrins  n 

Et  admiratna  fuorat  iiigenium  viri, 
Vnguento  delibutus,  vestitu  fluens, 
Veniebat  gressu  delicate  et  languido, 
liunc  nbi  tyrannus  vidit  estremo  agmine: 
Quisnam  ciuaedus  ille  in  conspectum  meum  i 

Audet  venire?  responderunt  proximi: 
Hie  est  Menander  acriptor.     Mutatns  statim: 
Homo,  inqnit,  fieri  non  potest  forraosior. 


D,o,i..ci  by  Google 


Book  IV.,  n:  De  Simonide. 

Homo  doctus  in  se  semper  divitias  habet 
Simonides  qui  scripsit  egregium  melos 
Qno  p&upertatem  sustineret  facilius, 
Circum  ire  coepit  nrbis  Asiae  nobilis, 
Mercede  pacta  landem  victorum  canena.  e 

Hoc  genere  quaestus  postquam  locuples  factns  est, 
Redire  ia  patriam  voluit  cursu  pelagio; 
[Erat  autem,  ut  aiunt,  natue  iu  Cia  itiBQla] 
Ascendit  navem  quam  tenipestas  liorrida 
Simul  et  vetustas  medio  disaolvit  mari.  n 

Hi  zonae,  illi  res  pretiosas  conligunt, 
Snbsidium  viCae.     Quidam   cnrioaior: 
Simonide,  tu  ex  opibus  nil  sumis  tuis? 
MccuDi,  inquit,  mea  sunt  cuncta.     Tunc  pauci  enatant. 
Quia  plurea  ouere  degravati  perierant.  i 

Praedonea  adsunt,  rapiunt  quod  quisque  extulit, 
Nudos  relinquunt.     Forte  Clazomenae  prope 
Antiqua  fuit  urba  quam  petierunt  naufragi. 
Hie  litterarum  quidam  studio  deditus 
Simonidis  qui  saepe  versua  legerat  9 

Eratque  abaentis  admirator  maximiis, 
Sermone  ab  ipso  cognitum  cupidissime 
Ad  ee  recepit;  veste,  nummis,  famllia 
Hominem  exornavit.     Geteri  tabulam  snam 
Portant  rogantea  victum.     Quoa  caau  obvios  a 

Simonides  ut  vidit:  Dixi,  inquit,  mea 
Mecam  esse  cuncta;  tos  quod  rapuistia,  perit. 

Book  IV.,  S3:  Simonides  and  the  Dioscjtri, 

Quantum  valerent  inter  homines  litterae, 
Dixi  Buperiua:  quantus  nunc  illis  hones 
A  euperis  sit  tributua,  tradam  memoriae. 

Simonides  idem  ille  de  quo  rettuli 
Yictori  landem  cuidam  pjctae  ut  acriberet,  s 

ft 

D,o,i..ci  by  Google 


PHAEDEVS 

Certo  conductaa  pretio  secretum  petit. 
Exigtia  cum  frenaret  materia  impetum, 
Vsua  poetae  more  est  et  liceatia 
Atque  interposnit  gemiDa  Ledae  pignora, 
Auctoritatem  eimilis  refereus  gloriae. 
Opita  adprobavit;  sed  mercedis  tertiam 
Accepit  partem.     Cum  relicuam  posceret: 
Illi,  inquit,  reddent  quorum  sunt  laudis  daae. 
Verum,  ut  ne  inite  te  dimisanm  cenaeas, 
Ad  ccnam  milii  promitte;  cognatos  volo 
Hodie  invitarc  quorum  es  in  numero  mihi. 
Fraudatus  qnamvis  et  doleua  iniuria, 
Ne  male  dissimulans  gratiam  conrumperet, 
Proiriait.     Eediit  iiora  dicta,  recubuit. 
Splendebat  hilare  poculis  convivium, 
Magao  adparatu  laeta  resouabat  donius: 
Repente  duo  cum  iuveues  sparei  pulvere, 
Sudore  multo  difBuentea,  corpore 
Humanam  supra  formam,  cuidam  Bervulo 
Mandant,  ut  ad  ee  provocet  Simonidem; 
liliuB  interesse,  ne  faciat  moram. 
Homo  perturbatus  escitat  Simonidem. 
Vnum  promorat  vix  pedem  triclinio, 
Euina  camarae  subito  oppressit  ceterosj 
Nee  ulli  iuvenes  aunt  reperti  ad  ianuam. 
Vt  est  vulgatna  ordo  narratae  rei, 
Omnes  scieruut  numinum  praesentiam 
Yati  dedtsse  vitam  mercedis  loco. 

Book  v.,  5:  Scurra  et  Rustictis. 

Pravo  favore  labi  raor tales  soIent 
Et,  praeindicio  dum  stant  erroris  sui, 
Ad  poenitendum  rebus  manifestis  agi. 

Facturns  ludoa  quidam  dives  nobilia 
Proposito  cunctos  invitavit  praemio, 
Quam  quiaque  posaet  ut  novitatem  oatenderet. 
Venere  artifices  laudis  ad  certamina; 


Dpi  .?d  by  Google 


FABVLAE 

Qnos  inter  Ecarrn,  notus  urbano  sale. 
Habere  dixit  se  genus  spectaciili 
Quod  in  tbeatro  numquam  prolattim  (oret. 
Dispersns  rumor  civitatem  concitat. 
Panllo  ante  vacaa  tarbam  deficiunt  loca. 
In  scena  vero  postquam  solus  constitit 
Sine  adparatn,  nnllis  adintoribus, 
Silentium  ipsa  fecit  exspectatio. 
Ille  in  siuTim  repente  deniisit  caput 
£t  sic  porcelli  vocem  est  imitatiis  sua, 
Verum  ut  aubesse  pallio  contenderent 
Et  excuti  iuberent.     Quo  facto  aimul 
Nibil  est  repertum,  multis  ouerant  iaudibas 
Hominemque  plausu  prosequuntiir  maximo. 
Hoc  vidit  fieri  ruBticus.     Non  mehercuie 
Me  vincet,  inqnit:  et  statim  professus  est 
Idem  facturum  melius  se  postridie. 
Fit  turba  uiaior.     lum  favor  mentis  tenet 
Et  derisnri,  non  spectaturi,  sedent. 
Vterque  prodit.     Scurra  degruiinit  prior 
Movetque  plausus  et  clamores  suscitat. 
Tunc  aimulans  seae  vestimentis  rusticns 
Porcellum  obtegere  (quod  faciebat  scilicet, 
8ed,  in  priore  quia  nil  compererant,  latens), 
Pervellit  aurem  vero  quem  celaverat 
Et  cum  dolore  vocem  naturae  exprimit, 
Adclamat  populus  scurram  multo  similiuB 
Imitatum,  et  cogit  rusticum  trudi  foras. 
At  ilte  profert  ipsum  porcellum  e  sinu, 
Tnrpemqne  aperto  pignore  errorem  probans: 
En  bic  declarat,  quales  sitis  indices  I 

Book   v.,  8:  Tmiptis. 

Curs  a  volucri,  pendens  in  novacnla, 
Calvus,  comosa  fronte,  nudo  occipitio 
(Quem  si  occnparis,  teneas;  elapsum  semel 
Non  ipso  possit  luppiter  reprehend  ere), 


D,o,i..ci  by  Google 


PHAEDRVS 

Occasionem  remm  significat  brevem. 
EfEectus  impediret  ne  eegnis  mora, 
Finsere  antiqui  talem  effigiem  Temporis. 


Appendix  S:  Non  esse  plus  aequo  petendum. 

Arbitrio  si  natnra  finxiaset  meo 
Genus  mortale,  longe  foret  instructiuB: 
Nam  cuncta  nobis  udtribuisset  coamoda, 
Quae  cuique  indulgens  Fortuiia  animali  dedit: 
Elepbanti  viris  et  leonis  iinpetum, 
Cornicis  aevum,  gloriam  tauri  trucis, 
Eqiii  velocis  placidam  mansuetudiuem 
£t  adesset  liomini  sua  tamen  soDertia. 
Niniinim  in  caelo  secum  ridet  Iiippiter, 
MagQO  haec  consilio  qui  negavit  hominibas, 
Ne  sceptrum  inundi  raperet  nostra  andocia. 

Ergo  contenti  munere  invicti  lovis 
Fa  talis  anno  a  decurramns  temporis. 
Nee  plus  conemur  quam  sinit  mortalitas. 


Appendix  4  '■  De  verilate  et  mendacio. 

Olim  Prometheus  seculi  figulus  novi 
Cura  snbtili  Veritatem  fecerat, 
Vt  iura  posset  inter  homines  reddere, 
Subito  adcersituB  ntintio  magni  lovis 
Conmendat  oflicinam  fallaci  Dolo, 
In  disciplinam  nuper  quern  receperat, 
Hie  studio  adcensus,  facie  simulacrum  pari, 
Voa  statara,  simile  et  membris  omnibus, 
Diim  tempus  habuit,  callida  finsit  mann. 
Quod  prope  iam  totum  mire  cum  positum  foret, 
Lutum  ad  faciendos  ilU  defecit  pedes. 
Eedit  magister,  quo  festinanter  Dolus 
Metn  turbatns  in  suo  sedit  loco. 


D,o,i..ci  by  Google 


FABVLAB 

Mirans  Fromethens  tantam  Bimilitndiuem, 
Propriae  videri  volnit  artis  gloriam. 
Igitar  fornaci  pariter  dao  signa  intulit; 
Qnibns  percoctis  atque  infaso  Bpiritn, 
Modesto  gressQ  saucta  incessit  Veritas; 
At  trunca  species  haesit  in  vestigio. 
Tanc  falsa  imago  atque  operis  furtivi  labor 
Mendacium  adpellatum  est;  quod  negaiitibua 
Pedes  habere  facilis  eat  coaaenaio. 

Simalata  interdam  vitia  prosiint  hominibas, 
Sed  tempore  ipBO  tamea  adparet  Veritas. 


Appendix  5:  Sensum  aesHmandum  esse,  turn  verba. 

Ixion  quod  veraari  iiarratur  rota, 
Volubilem  Fortunam  iactari  docet. 
Adversue  altos  Sisyphus  moiitia  agens 
Saxum  labore  summo  quod  de  Tertice, 
Sudore  semper  inrito  revolvitur, 
Ostendit  esse  sine  fine  homiDuin  miseriaa. 
Quj>d  stans  in  atnne  Tantalus  medio  sitit, 
Avari  describuntur  quos  circurnfluit 
Vsus  bonoriim,  aed  nil  poasHnt  tangere. 
Vrnis  scelestae  Danaides  portant  aquas, 
Pertnsa  nee  complere  possunt  dolia; 
Immo,  luxuriae  quidquid  dederis,  perfluet. 
Novem  porrectua  Tityoa  est  per  iugera, 
Triati  renatum  auggerens  poenae  iecur; 
Quo  quis  maiorem  poaaidet  terrae  locum. 
Hoc  demonstratur  cura  graviore  adfici. 
Conaulto  involvit  veritatem  antiquitas, 
Vt  aapiens  iatellegeret,  erraret  rudis. 


D,o,i..ci  by  Google 


PHAEDEVS 


Appendix  6 :  The  Delphic  Oracle. 

VtiltuB  nobis  quid  ait  die,  Phoebe,  obsecro, 
Qui  Delphos  ot  famosum  Parnaeum  incolis. 
Quid  est?  aacratae  vatia  horrescunt  comae, 
Tripodea  moventur,  mugit  adjtis  Religio, 
Treranntqiie  lanri  et  ipse  palleacit  dies. 
Voces  resolvit  icta  Pytho  numine: 
Audite  gentes  Delii  monitus  dei: 
Pietatem  colite;  vota  siiperis  reddite; 
Patriam,  parentes,  natos,  castas  conioges 
Defendite  armia,  ferroque  hostem  pellite; 
Amicos  snblevate;  miaeris  parcite; 
Bonis  favete,  aubdolis  ite  obviani; 
Delicta  Tindicate;  castigate  impios; 
Pnnite  turpi  thalamos  qui  violant  stopro; 
Malos  cavete;  nnlli  niFnium  credite. 
Haec  elocuta  concidit  rirgo  furens: 
Furena  profecto,  namque  dixit  perdidia, 


D,o,i..ci  by  Google 


SENECA 

In  addition  to  the  voluminous  prose  writings  of  Seneca, 
there  have  come  down  to  us  under  his  name  ihe  following; 
ten  tragedies:  Hercules  Furens,Troade8,Phoenissae,  Medea, 
Phaedra,  Oedipus,  Agamemnon,  Thyestea,  HercuUs  Oetaeua, 
and  Octavia. 

With  the  exception  of  the  last,  tliey  all  deal  with  the  time- 
honored  dramatic  themes  treated  bj  Aeschjlus,  Sophocles, 
Euripides,  and  their  Roman  imitators,  Ennius,  Naevius,  Pacu- 
vius,  Accius,  Varius,  Ovid,  and  CuriatiusUaternus.  Where 
a  comparison  willi  extant  Greek  originals  is  still  possible, 
even  a  cui'sory  examination  reveals  very  wide  and  signif- 
icant departures— in  the  structui-e  of  the  plot,  in  the  delinea- 
tion of  character,  in  the  importance  assigned  to  the  various 
dramatis  personae,  and  in  the  contents  of  the  choral  lyrics 
no  less  than  in  the  treatment  of  the  dialogue.  These  in- 
novations are,  moreover,  seldom,  if  ever,  in  the  nature  of 
genuine  improvements.  The  austei-e  beauty  and  simple 
pathos  of  the  G-reek  prototypes  have  been  exchanged  for 
brilliant  declamation,  scintillating  epigram,  and  sensational 
descriptions  of  human  passions,  as  being  better  suited  to  an 
audience  whose  taste  had  become  vitiated  by  the  bombastic 
rhetoric  of  the  schools  and  the  unrefined  realism  of  the  pan- 
tomime. The  plays  of  Seneca  are  in  reality  book-dramas, 
originally  designed  to  be  recited  before  an  invited  audience, 
after  the  custom  of  the  time;  but  owing  to  their  structural 
art — e.g.,  the  five-act  rule  of  Horace  is  here  for  the  first 
time  rigidly  curried  out  —  they  lend  themselves  easily  to 
scenic  representation. 

But,  however  much  these  plays  may  suffer  when  com- 
pared with  their  Hellenic  models,  Seneca's  dramas  still  pos- 


D,o,l..ci  by  Google 


88  SENECA 

sess  for  ub  au  intrinsic  interest  and  value.  They  are  tbe 
only  Latin  tragedies  which  have  survived,  and  their  influ- 
ence upon  the  dramatic  literature  of  Italy,  France,  and 
England  has  heen  pixtfound  and  widespread,  lasting,  indeed, 
until  the  close  of  the  eighteenth  century,  when  the  dramatic 
masterpieces  of  Hellenic  genius  once  more  i-egained  their 
ascendency,  tliei-eby  obscuring  Seneca's  borrowed  and  arti- 
ficial splendor. 

The  authenticity  of  these  dramas,  though  for  a  long  time 
a  subject  of  controversy,  is  now,  excepting  the  Octavia  and 
possibly  certain  portions  of  tlie  Hercules  Oetaeus,  uniTer- 
sally  admitted.  Many  of  them  are  cited  by  ancient  writers 
as  the  work  of  Seneca,  but  what  is  above  all  decisive,  they 
exhibit  all  the  typical  and  conspicuous  features  of  his  style 
and  thought,  well  known  to  us  from  his  prose  writings.  See 
introduotion  and  selections  in  vol.  i.  pp.  105-1,73. 


D,o,i..ci  by  Google 


SENECA 


Hercules  Furens. — Cltorus,  vss.  125-S04. 

lam  rara  micant  sidera  prono 
Langnida  mundo;  nox  victa  ragOB 
Gontrahit  igaiB  luce  renata, 
Cogit  nitidniu  Phosphoros  agmen; 
Signain  celsi  glaciale  poli 
Lncem  verso  temone  rocat. 
lam  caernleis  evectns  eqiiis 
Titan  summa  proapicit  Oeta; 
lam  Cadmeis  incluta  Bacchis 
'  Adspersa  die  dumeta  rnbent 
Phoebique  fugit  reditura  Boror, 
Labor  exoritui'  durns  et  omnia 
Agitat  cnras  apcritque  domos. 

Pastor  gelida  caiia  pruina 
Orege  dimisso  pabuia  carpit; 
Ludit  prato  liber  aperto 
Kondum  rupta  fronte  invencua, 
Vacnao  reparant  ubera  matres; 
Errat  corsu  levis  incerto 
Kolli  petulans  haedus  in  herbaj 
Pendet  sammo  stridnla  ramo 
Pennasque  novo  trad  ere  soli 
Gestit  quernlos  inter  nidda 
Thracia  paelez,  tnrbaque  circa 
Confnsa  eonat  mnrmure  mixto 
Testata  diem. 


D,o,i..ci  by  Google 


SENECA 

Carbosa  ventis  credit  dnbins 
Navita  vitae,  laxos  aura 
Complente  einus.     Hie  exeais 
Pendens  ecopulia  aut  deceptoa 
Instruit  hamo3  aut  suspensua 
Special  preaea  praemia  dextra: 
Sentit  tremnlum  linea  piscetn. 

Haec,  iimocuae  quibus  est  vitae 
Tranquilla  quiea  et  laeta  eno 
Parvoque  domns;  spes  inmanes 
VrbibuB  prrant  trepidique  metus: 
Ille  super  bos  aditus  regnm 
Duraeque  fores  expera  aomni 
Colit,  hie  nullo  fine  beataa 
Gomponit  opes  gazia  inhians 
Et  congesto  pauper  iu  anro; 
Ilium  populi  favor  adtonitum 
Fluctuque  magis  mobile  vnlgua 
Aura  tumidum  tolltt  iDani; 
Hie  clamosi  rabtosa  fori 
largia  vendeus  improbus  iras 
Et  verba  locat.     Novit  pan  cos 
Secura  quies  qui  veiocis 
Memorea  aevi  tempera  numquam 
Beditura  tenent.     Dam  fata  ainunt, 
Vivite  laeti:  properat  cursu 
Vita  citato  volucrique  die 
Beta  praecipitis  vertitur  anni; 
Durae  peraguat  peiiaa  aorores 
Nee  sua  retro  fila  revolvunt. 
At  gena  Iiominiim  flatur  rapidis 
Obvta  fatis  incerta  sui: 
Stygias  ultro  quaerimus  undas. 
Nimium,  Alcide,  pectore  forti 
Properas  maestos  visere  mania: 
Certo  veniunt  tempore  Paroae. 
Nulli  iuBBO  eeaaare  lieet, 
Nulli  acriptum  proferre  diem: 


D,o,i..ci  by  Google 


TRAGOEDIAE 

Recipit  populos  urna  citatoB. 
Aliiim  multis  glorin  terris 
Tradat  et  omuls  fama  per  urbia 
Garrula  laudet  caeloqiie  parem 
Tollat;  et  astris;  alius  carra 
Sublimia  eat:  me  mea  tellus 
Lare  secreto  tutoque  tegat. 
Veuit  ad  pigros  caoa  senectas. 
Hum  ill  looo  sed  certa  sedet 
Sordida  parvae  fortuna  domus: 
Alte  virtas  animosa  cadit. — 
Sed  maesta  venit  criiie  solnto 
Megara  parvum  comitata  gregem, 
TarduBque  seuio  graditur  Alcidae  parens. 


Troades.— Chorus,  vss.  S71-408. 

Veram  est  an  timidos  fabula  decipit 
Vmbraa  corporibus  vivere  conditis, 
Gum  coniunx  oculia  imposuit  manum 
Supremusqne  dies  solibus  obstitit 
Et  tristia  cineres  urna  coercuit? 
Non  prodest  animam  tradere  faneri, 
Sed  restat  miseria  vivere  longiae? 
An  toti  morimur  nnllaque  pars  manet 
Noatri,  cum  profugo  spiricus  halitu 
Inmiztus  uebalis  cessit  iu  aera 
Et  nudum  tetigit  subdita  fax  latusP 

Quidquid  sol  oriens,  quidquid  et  occidens 
Norit,  caeruleis  Oceanua  fretia 
Quidquid  bia  veniens  et  fugiens  larat, 
Aetas  Pegaaeo  conripiet  gradu. 
Quo  bis  aeua  volant  sidera  turbine 
Quo  cursu  properat  volvere  saecnla 
Aatrorum  dominua,  quo  properat  modo 
Obliquis  Hecate  currere  flexibua: 
Hoc  omues  petimua  fata  nee  ampHus, 


D,o,l..ci  by  Google 


SENECA 

Inratos  snperia  qiii  tetigit  lacus, 
Vsquam  est;  ut  calidis  fumus  ab  ignibna 
Vanescit,  spatinm  per  breve  sordidus, 
Vfc  iiubis,  gravidas  qnaa  uiodo  vidimuB, 
Arctoi  Boreae  dissicit  impetus: 
Sic  bic,  quo  regimur,  spiritus  efSuet. 
Post  mortem  nibii  est  ipsaqne  mors  nihil, 
Velocis  spatii  meta  iiovissima; 
Spem  poiiant  aTidi,'Bolliciti  metum: 
Tempus  iios  avidum  devorat  et  cbaos. 
Mors  iudividua  eat,  uoxia  corpori 
Nee  parcens  animae:   Taenara  ct  aspero 
Begiium  sub  domino  limen  et  obsidena 
Custos  non  faoili  Cerberus  oatio 
Eumores  vacui  verbaque  inania 
Et  par  solUeito  fabula  somnio. 
Quaeris  quo  iaceaa  post  obitum  ioco? 
Quo  non  nata  iacent. — 


Troades:  Andromache  and  JJlysses,  vss.  624^-813. 

VUxes.     Durae  minister  sortis  hoc  primnm  peto, 
Vt,  ore  quamvia  verba  dicantur  meo, 
Non  esae  credaa  nostra:     Gratorum  omninm 
Procernmque  vox  est,  petere  quoa  aeras  domos 
Hectorea  aubolea  probibet:  banc  fata  expetunt. 
Sollicita  Danaos  pacis  incertae  fides 
Semper  tenebit,  semper  a  tergo  timor 
Bcspicere  coget  arma  nee  poni  sinet, 
Dum  Phrygibus  auimos  iiatua  everaia  dabit, 
Andromacba,  vester.     Augur  haec  Calcbaa  canit; 
Et,  ai  taceret  augur  haec  Calcbas,  tameu 
Dicebiit  Hector  cuiua  et  atirpem  horreo: 
Geuerosa  in  ortua  semina  exurgunt  snos. 
Sic  ille  magui  parvus  armenti  comes 
Primisque  nondum  comibna  findens  cutem 
Cervice  anbito  celaua  et  fronte  arduns 


D,o,i..ci  by  Google 


TRAGOEDIAE  93 

Gregem  paternum  dncit  ac  pecori  imperat;  m 

Quae  tenera  caeso  virga  de  trnnco  stotit. 

Par  ipsa  matri  tempore  exiguo  subit 

Vmbrasque  terris  reddit  et  caelo  nemns; 

Sic  male  relictus  igne  de  luagno  cinis 

Viris  resuniit.     Est  quldem  ininstne  dolor  u 

Rei'um  aestimator;  bi  taraeii  tectim  exigaa, 

Veniatn  dabis,  quod  bella  post  hiemes  decern 

Totidemque  messis  iam  senes  milea  timet 

Aliasqne  cladis  nirsus  ac  mimqnam  bene 

Troiam  iacentera.     Magna  rea  Danaos  movet,  mi 

Futurua  Hector;  libera  Graios  metu. 

Haec  una  nsvia  cauaa  deductaa  tenet, 

Hac  claBsis  haeret.     Neve  crudelem  putes, 

Quod  aorte  iuaaus  Hectoria  natnm  petam: 

Petiaaem  Oreaten,     Patere  quod  victor  tulit.  ks 

Andromache.      Ytioam  qiiidem  eaaea,  iiate,  matenia  in 

mann, 
Nossemque  qais  te  casus  ereptnm  mihi 
Teneret,  ant  quae  regio — non  hostilibus 
ConfoBsa  telia  pectus  ac  vinclis  manus 
Secantibua  praestricta,  non  acri  latus  mi 

Ytmittque  flamma  cincta  mater  nam  fidem 
Vmqcam  exuissem.     Nate,  quis  te  nunc  locus, 
Fortnna  quae  possedit?  errore  avio 
Vagus  arva  lustras?  vastua  an  patriae  vapor 
Conripuit  artus?  aaeviis  an  victor  tno  mi 

Lnait  cruore?  numquid  iiimanie  ferae 
Morau  peremptus  pascis  Idacaa  avia? 

V,     Simnlata  remove  verba;  non  facile  eat  tibi 

Decipere  Vlixen;  vicimua  matrum  doles 

Etiam  dearum.     Cassa  consilia  amove;  an 

Vbi  natns  est? 

A,  Vbi  Hector?  ubi  cnncti  Phryges? 

Vbi  Priamae?  unum  quaeris:  ego  quaero  omnia. 

V,     Coacta  dices  aponte  quod  fari  abnuia. 
A.     Tuta  est,  perire  quae  poteat  debet  cupit. 

V.     MagnificH  verba  mors  prope  admota  excutit.  bti 

D,o,i..ci  by  Google 


M  SENECA 

A.     Si  vis,  Vlixe,  cogere  Andromacham  metu, 
Vilam  minare:  nam  mori  votum  est  mihj. 
V.     Verberibua  igni  f  mDrte  cruciatu  eloqui 
Quodcunqne  celas  ad i get  invitam  dolor 
Et  pectore  imo  condita  arcana  ernet: 
Necessitas  plus  posBe  qnam  pietas  solet. 
A.     Propone  fiammaa,  vuluera  et  diras  mali 
Doloris  artis  at  fumem  ct  saevam  sitim 
Variasque  postis  undique,  et  ferrum  inditum 
Viaceribns  istis,  careens  caeci  luem, 
Et  quidquid  andet  victor  iratus  timena; 
Animosa  nullos  mater  admittit  metus. 
V.     Hie  ipse,  quo  nunc  contumax  perstaa,  amor 
Consulere  parvis  liberia  Danaos  monet. 
Post  arma  tarn  longinqua,  post  annos  decern 
Minus  tinierem  quos  facit  Calchas  metus, 
Si  mihi  timerem:  bella  Telemacbo  paras. 
A.    luvita,  Vlixe,  gaudium  Danaia  dabo: 
Danduni  eat;  fatere  quoa  premia  Inctus,  dolor. 
Gaudete,  Atridae,  tuque  laetifica,  ut  soles, 
Eefer  Pelasgts:  Hectoris  prolea  obit, 
V.     Et  esse  verum  hoc  qua  probaa  Danaia  fide? 
A.    Ita  quod  minari  maximum  victor  potest 
Contingat  et  me  fata  mature  exitn 
Facilique  solvant  ac  meo  condant  solo 
Et  patria  tellns  Hectorem  leviter  premat, 
Vt  luce  cassus  inter  extinctos  iaeet 
Datusque  tnmulo  debita  exanimis  tulit. 
V.     Expleta  fata  atirpe  aublata  Hectoria 
Solidamque  pacein  laetus  ad  Danaos  feram — 
Quid  agia,  Vlixe?    Danaidae  credent  tibi: 
Tu  cui?    Parenti — fingit  an  quiaquam  hoc  parens, 
Xec  abominandae  mortis  auspicium  pavetP 
Auspicia  metnunt  qui  nihil  mains  timent. 
Fidem  adiigavit  lure  iurando  suam — 
Si  peierat,  timere  quid  graviua  potest? 
KuDc  advoca  astus,  anime,  nnnc  fraudes,  dolos, 
Kunc  totum  Vlixen;  Veritas  nnmqnsm  perit. 


D,o,i..ci  by  Google 


TRAGOEDIAE  95 

Scratare  matrem.    Maeret,  iuUcrimat,  gemit;  i 

Sed  et  hue  eC  illnc  anxios  gressus  refert 
Missasqne  voces  aure  solljcita  excipit: 
Magia  haec  timet,  quam  maeret.     Ingenio  eat  opne. 

Alios  parentes  adloqai  in  Inctu  decet: 
Tibi  gratulandara  eat,  misera,  qiiod  nato  cares  i 

Quern  mors  manebat  saera  praecipitem  datum 
E  turre,  lapsis  sola  quae  muris  manet. 
A.     Keliquit  animus  membra,  quatiuntnr,  labaut 
Torpetque  Yinetua  frigido  sanguis  gelu, 
V,     Intremuit:  hac,  hac  parte  qnaerenda  eat  milii;      ( 
Matrem  timor  detexit:  iterabo  metum. — 
Ite,  ite  celeres,  frande  materna  abditum 
Hoatem,  Pelasgi  uominis  pestem  ultimam, 
Ybicumque  latitat,  erutitm  in  medium  date. 
Bene  est:  tenetur.     Perge,  festina,  adtrahe —  « 

Quid  respicis  trepidaaque?  iam  certe  perit. 
A.    Vtinam  timerem.     Solitua  ex  longo  eat  metua; 
Dediacit  animus  aaepe  quod  didicit  diu. 
V.     Lustrale  quoniam  debitum  muris  puer 
Sacrum  autecessit  nee  potest  vat  em  sequi  i 

Meliore  /ato  raptus,  hoc  Calchas  ait 
Modo  piari  posse  redituras  ratis. 
Si  placet  uudas  Hectoris  sparsi  cinis 
Ac  tumulus  imo  totua  aequetur  solo. 
NuQC  itle  quoniam  debitam  effugit  necem,  ■ 

Erit  admovenda  sedibua  sacria  manus. 
A.     Quid  agimus?  animum  distrahit  geminns  timer: 
Hinc  natus,  illinc  couiugis  sacri  ctnia. 
Pars  ntra  vincet?    testor  inmitea  deoa, 
Deosque  Teres  coniugis  mania  mei:  t 

Non  aliud,  Hector,  iu  mee  nato  inihi 
Placere  qnam  te.     Vivat,  ut  possit  tuos 
Referre  vultua — prorutua  tumulo  ciniB 
Mergetur?  ossa  ductibus  spargi  sinam 
Disiecta  rastis?  potius  hie  mortem  oppetat. —  « 

Poteris  nefandae  deditum  mater  neci 
Videre?     Poteris  celsa  per  fastigia 

7 

D,o,i..ci  by  Google 


S6  SENECA 

Missnm  rotari?  potero,  perpetiar,  femm. 

Dum  noD  meus  post  fata  victoris  mann 

laotetiir  Hector.     Hie  auam  poenam  potest 

Sentire,  at  ilium  fata  lam  in  tnto  locant. — 

Quid  fluctuaris?  atatne  quem  poenae  extrahas. 

Ingrata,  dnbitas?    Hector  est  illinc  tans. — 

Erras.     Ytrimque  est  Hector;  hie  sensns  potens, 

Forsan  futurus  oltor  extioeti  patris — 

Vtrique  parci  non  potest:  quid  iam  facis? 

Serva  e  duobus,  anime,  quem  Danai  timeot. 

F.     Responsa  peregam,  funditug  bnsta  eruam. 

A.     Quae  veudidistis? 

V.  Pergain  et  e  aummo  aggers 

Traham  aepulcra. 

A.  Gaelitum  adpello  fidem 

Fidemque  AchiUis:  Pyrrhe,  geuitoria  tni 

Mnnus  tnere. 

V.  Tamulua  hie  campo  statim 

To  to  iacebit. 

A.  Fuerat  hoc  proi'saa  nefas 

Danais  iiiausum.     Templa  violastis,  deos 

Etiam  faventis,  buata  transierat  furor. 

Resistam,  inermis  offeram  armatis  manns, 

Dabit  ira  viris.     Qualis  Argolicas  feroz 

Turmaa  Amazon  stravit  aut  qualis  deo 

Percussa  Maenas  entheo  silvas  gradu 

Armata  thyrao  terret  atque  expers  aui 

Valnua  dedit  nee  sensit,  in  medios  ruam 

Tumuloqae  cineris  socia  defenso  cadam. 

V.     Ceasatia  et  voa  flebiUa  clamor  movet 

Furorque  cassas  feminae?  iussa  ocius 

Peragite. 

A.  Me,  me  aternite  hie  ferro  priua. 

Eepellor,  heu  me.     Bumpe  fatorum  moras, 

Molire  terras,  Hector,  ut  Vlixen  domes. 

Vel  umbra  satia  ea — arma  concuasit  mann, 

laculatur  ignis — eernitis,  Banai,  HectoremP 

An  sola  video? 

Dioiir^dhyGooj^le 


TRAGOEDIAE 

V.  Fnnditae  cuncts  eniam. 

A.     Quid  agis?  ruina  pariter  et  natum  et  Tirnm 
ProBtemis  una?  forsitan  DsnaoB  prece 
Placare  poteris.     Oonditum  iolidet  atatim 
lomaae  baeti  poadus — intereat  mber 
Vbicnmqae  potins,  ne  pater  natum  obrnat 
Prematqae  patrem  natns.     Ad  genna  accido 
Sapplex,  Vlixe,  qnamqufl  nnllias  pedes 
Novere  deitram  pedibiis  admoTeo  tniB. 
Miserere  matrls  et  preces  placidus  pias 
Patiensqne  recipe,  qnoqae  te  celsnm  ttltins 
Saperi  levamnt,  mitiDB  lapsos  preme: 
Misero  datar  quodcamqne,  fortunae  datur. 
Sic  te  reviBat  coniugia  sanctae  torus, 
Annoeqne,  dam  te  recipit,  extendat  suos 
Laerta;  sic  te  iuveuis  adspiciat  tuns, 
Et  TOta  Tincena  vestrs  felici  indole 
Aetate  arum  transcendat,  ingenio  patrem. 
Kiserere  matris:  UDicnni  adflictae  mihi 
Solamen  hie  est. 

Fl  Exhibe  natum  et  roga. 

Hue  e  latebria  procede  tuis, 
" ;  matriB  furtom  miserae. 
Hie  est,  hie  est  terror,  Vlize, 
Mille  carinis.     Snbmitte  manuB 
Dominique  pedes  Buppliee  dextra 
Stratus  adora  nee  turpe  puta 
Qnidqnid  miseroa  fortana  inbet. 
Pone  es  animo  reges  ataroB 
Magniqne  senia  inra  per  omnia 
Incluta  terras,  excidat  Hector, 
Gere  captiyum  poaitoqne  genu, 
Si  tua  nondum  funera  sentis, 
Matris  fletus  imitare  tuae. 

Vidit  pueri  regis  lacrimas 
Et  Troia  prior,  parvnsque  minaa 
Trucis  Alcidae  flexit  Priamus. 
Ille,  ille  ferox,  cuius  vastia 


Dioiir^dhyGooj^le 


SENECA 

Viribns  omnes  cessere  ferae 

Qai  perfracto  limine  Ditie 

Caecum  retro  i>atefecit  iter, 

Hoatis  parvi  victus  lacrimis: 

'  Snscipe,'  dixit,  '  rector  habenas 

Patrioqne  sede  celsus  boHo; 

8ed  sceptra  fide  meliore  tene.' 

Hoc  fuit  illo  victore  capi: 

Discite  mitis  Herculis  iras. 

An  sola  placent  Herculis  armaF 

lacet'aute  pedes  non  minor  illo 

Supplice  supplex  vitamque  petit — 

Begnnm  Troiae  qaocumque  volet 
For  tuna  ferat. 
V,     Matria  quidem  me  maeror  adtonitae  movet, 
Afagis  Pelasgae  me  tamen  matres  moTent 
Quarum  fate  magnoa  crescit  in  luctns  puer. 
A.     Has,  haa  rainas  urbia  in  cinerem  datae 
Hie  excitabit?  hae  matius  Troiam  erigent? 
Nallas  habet  spea  Troia,  si  tales  habet. 
Non  sic  iacemus  Troea,  nt  ciiiqnam  metua 
Posaimna  esse.     Spiritns  genitor  facit? 
Sed  nempe  tractus.     Ipse  post  Troiam  pater 
Poaaiaaet  animoe  magna  quos  frangunt  mala. 
Si  poena  petitur  quae  peti  gravior  poteat? 
Famulare  colio  nobili  subeat  iugutn, 
Servire  liceat.     Aliquia  lioc  regi  negat? 
F.     Non  hoc  Vlixea,  sed  oegat  Cslchaa  tibi, 
A.     0  machinator  fraudia  et  scelernm  artifex 
Virtute  cuius  bellica  nemo  occidit, 
Dolia  et  astu  maleficae  mentis  iacent 
Etiam  Pelasgi,  vatera  et  inaontis  deoe 
Praetendia?  hoc  eat  pectoria  facinus  tni. 
Nocturne  miles,  fortis  in  pueri  necem 
lam  soIqs  audes  aliquid  et  claro  die. 
V.    Virtus  Ylixis  Danaidia  nota  est  satia 
Nimisque  Phrygibua.     Non  vacat  rania  diem 
Conterere  verbia:  ancoras  classia  legit. 


D,o,i..ci  by  Google 


TRAGOEDIAE  99 

A.     BreTem  moram  Isrgire,  dam  officium  parens  la 

Kato  supremuDi  reddo  et  amplezu  ultimo 

Arid  OB  dolores  aatio. 

V.  Migereri  tni 

Vtinam  liceret.     Quod  tamen  solum  licet, 

Tempua  moramqne  dabimuB.     Arbitrio  tuo 

Implere  lacrimia:  Aetna  aernmnaa  levat.  » 

A.     O  dnlce  pignns,  o  decns  lapsae  domns 

Snmmumque  Troiae  fanus,  o  Danaum  timor, 

Genetrioia  o  spes  vana  cni  demena  ego 

Landes  parentis  bellioaa,  annoa  avi 

fMedios  precabar,  vota  destituit  deua.  tt 

Iliaca  non  tu  aceptra  regali  potena 

Gestabis  aula,  iura  nee  populis  dabis 

Victasque  gentis  sub  tunm  mittes  ingnm, 

Non  Graia  caodea  terga,  non  Pjrrhnm  trahes; 

Non  arma  tenera  parva  tractabis  mann  tt 

Sparsasque  passim  BultibuB  latis  feras 

Audax  sequeriB  nee  atato  lustri  die, 

Solemne  referens  Troici  lustia  sacrum, 

Pner  citatas  nobilis  tnrmas  ages; 

Non  inter  aras  mobili  velox  pede,  n 

Reboante  flexo  concitoa  comu  modoa, 

Barbarica  prisco  templa  saltatu  coles. 

O  Marts  diro  tristius  leti  genus! 

Flebilias  aliqaid  Hectoris  magni  nece 

Man  Tidebnnt. 

V.  Rnmpe  iam  fletns,  parens:  ™ 

Magnus  sibi  ipse  non  facit  finem  dolor. 

A.     Lacrimia,  Vlixe,  parva  quam  petimns  mora  est; 

Concede  paucas,  ut  mea  condam  mann 

Viventis  ocuIob.     Occidts  parvua  quidem, 

Sed  iam  timendna.     Troia  te  expectat  tu»:  's 

I,  Tade  liber,  liberos  Troas  vide. 

Astyanax.     Miserere,  mater, 

A.  Qaid  meos  retines  sinua 

Mannsqae  matria  caaaa  praesidia  occnpas? 

Fremitu  leonis  qualis  audito  tener 


D,o,i..ci  by  Google 


SENECA 

Timidum  invencne  adplicat  matri  latns. 
At  ille  saeTTis  matre  Bubmota  leo 
Praedam  minoreni  morBibus  vastis  tenene 
Frangit  vehitque:  talis  e  noatro  siiiu 
Te  rapiet  hostis.     Oacula  et  fletua,  pner, 
Lacerosque  crincs  excipe  et  plenus  mei 
Occurre  patri;  panca  maternae  tameti 
Perfer  querellae  verba:  'si  manes  habent 
Curas  priores  nee  perit  flammis  amor, 
Servire  Graio  patens  Andromachen  viro, 
Crudelis  Hector?  lentns  et  segnts  laces? 
Bedit  Achilles.'    Sume  nunc  itenim  comas 
Et  sume  tacrimas,  quidquid  e  misero  viri 
Fanere  relictum  est,  sume  quae  reddas  tuo 
Oscula  parenti.     Matris  banc  sotacio 
Relinque  vestem:  tumulus  banc  tetigit  mens 
Manesque  cari.     Si  quid  hie  cineris  latet, 
Scru tabor  ore. 

V.  Kultus  est  flendi  modns: 

Abripite  propere  classis  Argolicae  moram. 


Jfefea:  Chorus,  vss.  S01-S79. 

Andax  niminm  qai  freta  primna 
Bate  tam  fragili  perfida  rnpit 
Terrasque  snas  post  terga  videns 
Animam  levibus  credidit  auris. 
Inter  vitae  mortisqne  vias 
Niminm  gracili  limite  dncto. 

Candida  nostri  saecnla  patres 
Videre,  procul  fraud  e  remota. 
Sua  qnisque  piger  litora  tangens 
Patrioque  senex  faetns  in  arro, 
Parvo  dives,  nisi  quas  talerat 
Natale  solnm,  non  norat  opes: 
Nonduin  quisqaam  siders  norat, 
Stelllsque  qaibns  pingitnr  aether 


D,o,i..ci  by  Google 


TRAGOEDIAE 

Noil  erat  nsus,  QOndum  plavias 
Hyadae  poterat  vitare  ratis, 
Non  Oleniae  Inmina  caprae, 
Nee  qaae  seqnitnr  flectitque  aenex 
Attica  tardus  planstra  Bootes, 
Nonduni  Boreas,  nondnm  Zephyraa 
Nonien  habebant. 

AnsuB  Tiphys  pandere  vasto 
Carbasa  ponto  legesque  novas 
Sen  be  re  ventis:  nunc  Una  sinn 
Tenders  toto,  nunc  prolato 
Pede  traTisveraos  captare  notos, 
Nanc  antemiias  medio  tntas 
Ponere  rnalo,  nunc  in  sunfmo 
Religare  loco,  cnm  iam  totos 
Avidus  nimium  navita  flatus 
Optat  et  alto  rubicunda  tremQat 
Si  para  velo. 

Bene  disaaepti  foedera  mnndi 
Traxit  in  nnnm  Thessala  pinna 
lusHitqne  pati  verbera  pontnm, 
Partemque  metus  fieri  nostri 
Mare  seposltum. 

Dedit  ilia  gravis  improba  poenas 
Per  tarn  longos  dacta  timores, 
Cum  duo  montes,  claustra'  profundi, 
Hinc  atque  illinc  subito  impnlsn 
Velut  aetherio  gemerent  sonitn, 
Spargeret  arces  nubisque  ipaaa 
Mare  deprensum. 
Palluit  audax  Tiphys  et  omnis 
Labente  manu  misit  habenas, 
Orphena  taeuit  torpente  lyra 
Ipsaqne  Tocem  perdidit  Argo. 
Quid  cum  Sicnli  virgo  Pelori, 
Rabidos  utero  snccincta  canea, 
Omnia  pariter  solvit  liiatna? 
Quia  non  totoa  horruit  artns 


,11  ..d  by  Google 


SENECA 

Totiens  uno  latrante  maloF 
Quid  cam  AnBoninm  dirae  peates 
Voce  canora  mare  mnlcerent. 
Cum  Pieria  resonaiiB  cithara 
Thracios  Orpheus  solitaoi  cantn 
Betiuere  rates  paene  coegit 
Sirena  sequi?  quod  fuit  huias 
Pretium  cursuB  ?  aurea  pellis 
Maiusque  marl  Medea  malum, 
Mercea  prima  digna  carina. 

Nunc  iam  cessit  poatus  et  omnis 
Patitur  ieges:  non  Palladia 
Compacta  maun  regumqne  ferens 
Inclita  'remos  qaaeritnr  Argo — 
Quaetibet  altum  ciimba  pererrat; 
Terminus  omnis  motas  et  nrbes 
Muros  terra  posuere  nora. 
Nil  qua  fuerat  sede  reliquit 
PerviuB  orbia: 

Indus  gelidnm  potat  Arazen, 
Albin  Persae  Rhenumqne  bibunt — 
Yen  lent  annis  aaecula  seris 
Quiboa  Oceanus  vincula  rerum 
Laxot  et  ingens  pateat  tellus 
Tetbyaque  novos  detegat  orbis 
Nee  sit'terris  ultima  Thule. 

Phaedra:  Canticum  qf  Hippolytus,  vas.  I-84. 

Ite,  umbroBas  cingite  ailvas 
Snmmaque  mentis  iuga,  Cecropii! 
Celeri  planta  luetrate  vagi 
Quae  Baxoaae  loea  Parnetho 
Subiecta  iacent,  quae  Tbriasiis 
Vallibus  amnia  rapida  eurrena 
Verberat  unda,  scandite  collis 
Semper  canos  nive  Bbipaea; 
Hac,  hac  alii  qua  nemus  alta 


D,o,i..ci  by  Google 


TRAOOEDIAE 

Texitur  aino,  qua  prata  iaceot 
Quae  rorifera  maloens  aara 
ZephyruB  reroas  erocat  herb&s, 
Vbi  per  gracilis  laris  llisos 
Labitnr  agros  piger  et  Bterilia 
Amne  maligao  radit  arenas; 
Vos  qns  Marathon  tnmite  laero 
Sattns  aperit,  qua  comitatae 
Gregibaa  parns  uocturoa  petnnt 
Pabula  fetae;  tos  qua  tepidie 
Snbditns  snstris  frigota  mollit 
Dams  Achanieua. 
Alias  rapem  dulcis  Hymetti, 
Parraa  alina  calcet  Aphidnas: 
Pars  ilia  din  vacat  inmnais. 
Qua  cnrvati  Htora  ponti 
Sanion  nrget.     Si  qnem  tangit 
Gloria  silTae,  vocat  hnnc  Pbljas; 
Hie  verestar,  metna  agricolia, 
Vulnere  mnlto  iam  notus  aper. 
At  V08  laxas  canibus  tacitie 
Uittite  habenas;  teneant  acria 
Lora  Molossos  et  pngnaces 
Tendant  Cretes  fortia  trito 
Viucala  collo. 

At  Spartanoa  (genua  eat  audax 
Avidnmqne  ferae)  nodo  cautua 
Propiore  liga:  reniet  tempna, 
Cum  latratn  cava  saxa  sonent; 
Nunc  demissi  oare  sagaci 
Captent  anras  Instraqne  presao 
Quaeraat  rostro,  dam  lax  dubia  est, 
Dntn  aigua  pedam  roacida  tellua 
Impressa  tenet. 
Alius  raras  cervice  gravi 
Portare  plagas,  alins  teretea 
Properet  laqaeos.     Picta  rabenti 
Lines  pinna  rano  cludat 


D,o,i..ci  by  Google 


SENECA 

Terrore  ferae. 

Tibi  vibretur  missile  telam, 

'i'a  grave  dextra  laevaque  simni 

fiobur  lato  dirige  ferro. 

To  praecipites  elamore  feras 

SubsesBor  ages;  tu  iam  victor 

Cnrvo  solves  viscera  cultro. 

Adea  en  comiti,  diva  virago, 
Cnius  regno  pars  terrarum 
Seereta  vacat,  cuius  certis 
Petitur  telis  feca  qnae  gelidnm 
Potat  AraseD  et  quae  Btanti 
Ludit  in  Hiatro.     Tua  Gaetuloa 
Dextra  leones,  tna  Cretaeas 
Sequitur  oervas;  nunc  veloces 
Figis  dammas  leviore  matin. 
Tibi  dant  variae  pectora  tigres, 
Tibi  villosi  terga  bisontea 
Latisque  feri  cornibus  uri. 
Quidquid  solis  pascitur  arvis, 
Sive  illud  Arabs  divite  silva 
Sive  illud  inops  novit  Garamans 
Vacuisque  vagus  Sarmata  campis, 
Sive  ferocia  iuga  Pyrenes 
Sive  Hyrcani  celant  saltns, 
ArcuB  metnit,  Diana,  tnoB. 
Tua  ei  gratos  numina  cultor 
Tulit  in  saltas,  retia  vinctas 
Tennere  feras,  nuUi  laqueum 
Bnpere  pedes:  fertur  plaustro 
Praeda  gemeati;  tarn  rostra  canes 
Sanguine  multo  rubicunda  gernnt 
Bepetitque  casas  rnstica  longo 
Turba  triumpho. 
En,  diva,  faves:  signum  argnti 
Miaere  canes — vocor  in  silvaa. 
Hac,  hac  pergam  qua  via  longnm 
Compensat  iter. 

D,o,i..ci  by  Google 


TEAGOEDIAE 


Phaedra:  Chorus,  vss.  S74.-S57. 

Diva  non  miti  generate  ponto, 
Qnam  vocat  matrem  gemians  Capido, 
ImpoteQB  flammis  Bimul  et  sagittis, 
Iste  lascivna  puer  et  renideriB 
Tela  quam  certo  moderatur  arcu! 
Nod  habet  latam  data  plaga  frontem, 
Sed  Yorat  tectas  penitoB  mednUas. 
Nnlla  pax  isti  puoro:  per  orbem 
Spargit  effnsas  agilis  sagittaB; 
Qnaeqae  nascetitem  yidet  ora  aolem, 
Qnaeque  ad  Hesperiaa  iacet  ora  tnetas, 
Si  qna  ferventi  sabiecta  cancro. 
Si  qna  FarthaBiae  glacialis  nrsae 
Semper  errantes  patitur  colonoa, 
Novit  hos  aestua.     luvenum  ferocis 
Goncitat  flammaa  senibnsqne  fessis 
BnrBns  extinctos  revocat  calores, 
Vlrginum  ignoto  ferit  igiie  pectna 
£t  iubet  caelo  saperos  relicto 
Valtibcs  faUis  habitare  terras. 
Thessali  Phoebus  pecoris  tnagister 
Kgit  armentnm  positoque  plectro 
Imparl  tauroB  calamo  vocavit. 
Indiiit  formaa  quotiens  minores 
Ipee  qui  caelum  nebalaaqne  f  fecit: 
OaodidaB  ales  modo  movit  alas, 
Dnlcicr  vocem  moriente  cygao; 
FroDte  nunc  torva  petulana  iuvencus 
Virginnm  stravit  sua  terga  ludo, 
Perque  fraternos  nova  regna  fiuctna 
Yngala  lentos  imitante  remos 
Pectore  adverao  domuit  profandnm. 
Pro  sua  vector  timidaa  rapina. 
Arait  obscuri  dea  clara  muudi 
Nocte  deserta  nitidoaqae  fratri 


Dioiir^dhyGooj^le 


SENECA 

Tradidit  carruB  aliter  regendos: 
lUe  DOctnimaB  sgitare  bigas 
Discit  et  gyro  breyiore  flecti: 
Dnm  tremnnt  axes  graviore  cnrrii; 
Nee  BRum  tempos  tenuere  noctea 
Et  dies  tardo  remeavit  ortn. 
Nattia  Alcmena  poauit  pharetras 
Et  minax  vasti  spolium  leonia, 
Fassns  aptavi  digitis  zmaragdos 
Et  dari  legem  mdibus  capillia; 
Grnra  distincto  religavit  auro, 
Luteo  plantaB  oobibeote  socco; 
Et  mantt,  clavam  modo  qua  gerebat, 
Fila  dednxit  properaote  fuso: 
Vidit  Persia  ditique  ferax 
Lydia  regoo  deiecta  feri 
Terga  leonia  .  .  . 
Vmerisque  quibus  sederat  alti 
Begia  caeli,  ten  □  em  Tyrio 
Stamine  pallam. 
Sacer  est  ignis  (credite  laeaia) 
Nimiumque  potens.     Qua  terra  aalo 
Cingitar  alto  qusque  per  ipanm 
Candida  mundum  sidera  currnnt: 
Haec  regna  tenet  puer  inmitis, 
Spicula  cuius  aeutit  in  imis 
FerriuB  imdis  rex  Nereidum 
I'lammamque  neqait  relerare  man. 
Ignia  sentit  genus  aligemm; 
Venere  instinctus  snscipit  audax 
Grege  pro  toto  bella  iuvencus; 
Si  coniugio  timuere  sno, 
PoBcunt  timidi  proelia  cervi. 
Tunc  virgatas  India  tigres 
Decolor  horret;  tunc  vulniflcos 
Acuit  dentis  aper  et  toto  est 
Spnmeas  ore; 
Poeni  quatinnt  colla  leones 


D,o,i..ci  by  Google 


THAGOEDIAE 

Et  mogita  dant  concepti 
Signa  fnroria:  cnm  movit  Amor, 
Tarn  silva  gemit  tnnrmure  saevo. 
Amat  insani  belna  ponti 
Lucaeque  boves:  vindicat  omnem 
Sibi  nstnrsni,  nibil  inmnne  est, 
Odiumque  perit  cnm  inssit  Amor; 
Veteres  cednnt  ignibiia  irae — 
Quid  plora  canam?  Tincit  saevas 
Gura  norercas. 


Phaedra:  Soliloquy  of  Hippolytus,  vss.  4^3-564. 

Non  alia  m^is  eat  libera  et  vitio  carens 
Bitnaqne  melius. vita  quae  priscos  colat, 
Quam  quae  relictia  moenibua  eilvaa  amat. 
KoB  illnm  avarae  mentis  iuflammat  furor 
Qui  Be  dicavit  montium  inaontem  iugia, 
Non  aura  populi  et  vulgns  infidam  boniB, 
Non  peatilena  invidia,  non  fragilis  favor; 
Non  ille  regno  servit  ant  regno  inmineoa 
Yanos  honores  eequitur  aut  flnxas  opes, 
Spei  metusqne  liber,  hand  ilium  niger 
Edaxqne  livor  dente  degeneri  petit; 
Nee  acelera  populoa  inter  atque  nrbis  aata 
Novit  nee  omnia  conaciua  strepitus  pavet 
Aut  verba  fingit;  mille  non  quaerit  tegi 
Dives  columnis  nee  trabea  multo  insulens 


■o;  non  cruor  Jargua  piaa 
Inundat  araa,  frnge  nee  aparai  aacra 
Centena  nivei  colla  aubmittunt  boves: 
Sed  rure  vacuo  potitur  et  aperto  aetbcre 
Innocuna  errat.     Callidas  tantum  feria 
StrnxiBse  fraudea  novit  et  fessus  gravi 
Labore  niveo  corpus  Iliso  fovet; 
Nnnc  ille  ripam  celeria  Alphei  legit. 
Nunc  nemoris  aiti  densa  metatnr  loca. 


D,o,i..ci  by  Google 


SENECA 

Vbi  Lerna  pnro  gelida  perlncet  vado, 
8edesque  mutas:  hinc  aves  queiculae  fremimt 
Oruique  ventia  lene  percusaae  tremunt 
Veteresque  fagi.     luvit  sut  arnnis  vagi 
Fressisse  ripas,  caespite  aut  nudo  leves 
Duxisse  sotnnoB,  aire  fous  ]argua  citas 
Defimdit  andas  sive  per  Sores  uovoa 
Fagiente  dulcis  marmtirat  rivo  sotms. 
Excussa  ail  via  poma  compeacnnt  famem 
Et  fraga  parvis  vulsa  dumetis  cibos 
Facilia  miniatrant.     Kegios  Inxaa  procul 
Est  impetus  fugisae:  sollicito  bibunt 
Auro  auperbi;  qnam  iuvat  nuds  nianu 
'  Captaase  foatem!  certior  aomnus  premit 
Secura  duro  membra  veraantem  toro. 
Noa  in  receaau  farta  et  obscnro  improbna 
Qnaerit  ciibili  aeque  maltiplici  timens 
Domo  recondit:  aethera  ac  lucem  petit 
Et  teate  caelo  vivit.     Hoc  eqnidem  reor 
Yixiaae  ritu  prima  quos  mixtoB  deia 
Frofadit  aetaa.     Nullns  bis  auri  fuit 
Caecns  eupido,  nullua  in  campo  aacer 
Divisit  agros  arbiter  popalis  lapis; 
Nondom  aecabaut  credulae  pontum  rates; 
Saa  quiaque  norat  maria;  non  vaato  aggere 
Crebraque  turre  cinxerant  urbea  latua; 
Non  arma  aaeva  milea  aptabat  mann 
Nee  torta  clauaaa  fregerat  aaxo  gravi 
Balliata  portaa,  iussa  nee  dominum  pati 
Inncto  ferebat  terra  seryitium  bove: 
Sed  arva  per  ae  feta  poacentea  nihil 
Pavero  gentea,  silra  nativaa  opea 
Et  opaca  dederant  antra  nativaa  domos. 
Bupere  foedua  impius  lucri  faror 
Et  ira  praeceps  quaeque  soccenaas  agit 
Libido  mentis;  venit  imperii  aitis 
Cruenta,  factus  praeda  maiori  minor, 
Fj'o  iure  viris  ease.     Tum  piimum  mana 

D,o,i..ci  by  Google 


TRAGOEDIAE  10 

Bellare  nuda  .  .  .  saxaqne  et  ramoa  rudes 

Vertere  in  arma:  non  erat  gracili  levis 

Armata  ferro  comus  nut  longo  latus 

Macrone  cingens  ensis  ant  crista  procul 

Galeae  comantes:  tela  faciobat  dolor. 

Invenit  artis  bellicus  Mayors  Doras 

Et  niiUe  formas  mortia.     Hinc  terras  cmor 

Infecit  omnis  tasas  et  rnbuit  more. 

Turn  Bcelero  dempto  fine  per  cunctas  domos 

lere,  nnUnm  carutt  exemplo  nefas; 

A  fratre  frater,  dcxtera  nati  parens 

Gecidit,  maritus  coniagia  ferro  iacet 

PerinmDtqne  fetus  impiae  matres  snos; 

Taceo  novercam:  mitior  nil  est  feris. 

Sed  dux  malorum  femina:  haec  scelernm  artifex 

Obsedit  aiiimos,  bnius  incestis  stnpris 

Fumant  tot  nrbes,  bella  tot  gentes  gemnt 

Et  versa  ab  imo  regna  tot  popnlos  premnnt. 

Sileantur  aliae:  sola  coninnx  Aegei, 

Uedea,  reddet  fetninas  dirum  genus. 

Oedipus:  Chorus,  vss.  980-994. 

Fatis  ogimur:  cedite  fatis; 
Non  aollicitae  possnnt  curae 
Mntare  rati  stamina  fusi. 
Quidqiiid  patimur  mortale  genua, 
Quidquid  facimns  venit  ex  alto, 
Servatque  snae  decreta  coins 
Lachesis  nnlla  revolnta  manu. 
Omnia  secto  tramite  vadunt 
Frimusqne  dies  dedit  extremum: 
Kon  ilia  deo  vertisse  licet 
Quae  nexa  auis  cnrrntit  causis. 
It  cuique  ratns  prece  non  nlla 
Mobilis  ordo:  multis  ipsnm 
Metuisse  nocet,  mnlti  ad  fatum 
Yenere  snum  dum  fata  timent. 


D,o,i..ci  by  Google 


Agamemnon:  Chorus,  vss.  67-107. 

0  regiiorum  magnis  fallax 
Portuna  bonis,  in  praeoipiti 
Dnbioque  locas  nimis  exceleos; 
Numquam  placidam  sceptra  qnietem 
Certumye  sni  tenuere  diem; 
Alia  ox  aliis  cura  fatigat 
Vexatque  animos  nova  tetDpestas. 
Kou  sic  Libycis  syrtibua  aequor 
Fiirit  alternos  volvere  fluctus, 
Kon  Enxini  target  ab  imis 
GoiiDiota  vadis  uuda  nivali 
Viciiia  polo, 

Vbi  caeruleis  inmiinia  aqnis 
Lticida  versat  plaustra  Bootes, 
Vt  praecipites  regum  casna 
Fortuna  rotat.     Metni  cnpiniit 
Metuique  tiaient,  non  iiox  \\\\f. 
Alma  recessua  praebet  tutos, 
Non  curarum  somnus  domitor 
Pectora  sol y  it. 

Qiias  non  arces  Bcelus  altera  urn 
Dodit  in  praeceps?  impia  quaa  non 
Arma  fatigaatP  iura  pndorque 
£t  coniogii  sacrata  fides 
Fugiunt  aulas;  sequitar  tristis 
Sangainolenta  Bellona  manu 
Quaeque  auperbos  urit  Erinys, 
Nimias  semper  comitata  domos, 
Qnas  in  planum  quaelibet  bora 
Tnlit  ex  alto. 

Licet  arma  vacant  ceeaentqae  doli, 
Sidunt  ipso  pondere  magna 
Ceditqae  oneri  Fortana  suo. 
Vela  secundis  inflata  notia 
Ventos  nimium  timuere  snoB, 


D,o,i..ci  by  Google 


TBAGOEDIAE 

Nubibus  ipsia  inserta  caput 
Turris  pluvio  vapnlat  Austro, 
Densasque  nemuB  spargens  umbras 
Annosa  videt  robora  frangi; 
Feriant  celsos  falmiua  collea. 
Corpora  motbis  maiora  patent 
Et  cum  in  pastas  armeQta  vagos 
Vilia  currant,  placet  in  vnlnus 
Maxima  cervix. 

Quidqaid  in  altum  Fortuna  tnlit, 
Bnitnra  levat.     Modicia  rebns 
Longina  aevam  est:  feliz  mediae 
Qnisqnis  torbae  sorte  quietus 
Anra  atringit  litora  tuta 
Timiduaque  mari  credere  cumbam 
Bemo  terras  propiore  legit. 


Agamemnon:  Messenger's  speech  before  Clytemnestra,  vss. 
431~S88. 

Euryhates.     Vt  Pergamum  omne  Dorica  cecidit  face, 

Divisa  praeda  eat,  maria  properantes  petnnt. 

lamque  ense  feasnm  miles  exonerat  latus, 

Neglecta  summas  scuta  per  pnppis  iacent; 

Ad  militaris  remus  aptatur  manua  a 

Omnisqne  nimium  longa  properanti  mora  eat. 

Signum  tecuraua  regia  ut  fnlsit  rate 

Et  clara  laetum  remigem  moouit  tuba, 

Aqrata  primas  prora  designat  yias 

Aperitque  curans,  mille  quos  pnppes  secent.  u 

Mine  anra  primo  lenis  impellit  rates 

Adlapsa  velis;  unda  vix  actu  levi 

Tranquilla  Zephyri  mollis  adflatu  tremit, 

Splendetque  dasae  pelagus  et  pariter  latet. 

luvat  Tidere  nuda  Troiae  litora,  is 

iKvat  relicti  Bola  Sigei  loca. 

Properat  iuventua  omnia  adductos  aimnl 


Dioiir^dhyGooj^le 


i  SENECA 

Lentare  remos,  adiuvat  ventos  tnaan 
Et  valida  nisu  brae  oh  ia  alterno  movet. 
Sulcata  vibrant  aequora  et  latera  increpant 
Dirimantque  canae  caeralum  spamae  mare. 
Vt  aura  plenos  fortior  tendit  sinus, 
Fosuere  tonsas,  credita  est  veato  ratie 
FuBusque  transtris  miles  aut  terras  procnl. 
Quantum  recedunt  vela,  fiigientes  notat 
Ant  bella  narrat:  Hectons  fortis  niinas 
Gnrmsqne  et  empto  redditnm  corpus  rogo, 
Sparsnm  cpnore  regis  Herceum  lovem. 
Tunc  qui  iacente  reciprocus  Indit  salo 
Tumidumque  pando  transilit  doreo  mare 
Tyrrheuus  omui  piscis  exultat  freto 
Agitatqne  gyroa  et  cornea  lateri  adnatat, 
Anteire  navis  laetus  et  rursus  seqiii; 
Nunc  prima  tangens  rostra  tascivit  cliorus, 
Millesimam  nunc  ambit  et  Instrat  ratem. 
lam  litas  omne  tegitnr  et  campi  latent 
Et  dubia  parent  montis  Idaei  iuga; 
Et  iam,  qnod  unum  pervicax  acies  videt, 
Iliacus  atra  fumus  adparet  nota. 
lam  lassa  Titan  coll  a  relevabat  ingo. 
In  astra  iam  lux  prona,  iam  praeceps  dies. 
Exigna  nubes  sordido  crescens  globo 
Nitidum  cadentis  inquinat  Phoebi  iubar; 
Suspecta  varius  occidens  fecit  freta. 
Nox  prima  caelum  sparserat  stellis,  iacent 
Deserta  vento  vela.     Turn  murmur  grave, 
Maiora  minitana,  collibus  Bommia  cadit 
Tractnque  longo  litus  ao  petrae  gemunt; 
Agitata  ventia  unda  Venturis  tumet: 
Cnm  eubito  luna  couditur,  stellae  latent, 
la  astra  pontas  tollitur,  caelum  perit. 
Neo  una  nox  est:  'denaa  tenebraa  obrait 
Galigo  et  omni  luce  stibducta  fretum 
Oaelumque  miscet.    Vndique  incambnnt  simnl 
Bapinntque  pelagus  infimum  f  everso  polo 


D,o,i..ci  by  Google 


TRAGOEDIAE  11 

Adveraua  Euro  Zepliyrus  et  Boreae  Kotns. 
Sd&  quisque  mittit  tela  et  infesti  fretttm 
Emoliuntnr,  turbo  convolvit  mare: 
Strymoaius  altas  Aquilo  contorquet  nivis 
Libycnaqne  arenas  Auster  ac  Syrtes  agit; 
Nee  manet  in  Anatro:  flat  grarie  nimbis  Notos, 
Imbre  suget  nndas,  Eurus  orientem  movet 
Kabataea  quatieos  regns  et  Eoob  Bions; 
Quid  rabidus  ora  Corus  Oceano  exereas? 
Manduni  revellit  eedibuB  totum  Buis, 
Ipsosque  rupto  crederes  caelo  deoB 
iJecidere  et  atrum  rebuB  induoi  chaoB. 
Vento  resistit  aeetna  et  veatus  retro 
Aeatum  revolvit;  non  capit  seae  msro 
VndaBque  miscent  imber  et  fluctuB  Buas. 
Kec  boc  levamen  deniqne  aerumnis  datur, 
Yidere  saltern  et  nosse  quo  pereant  malo: 
Fremnnt  tenebrae  lumina  et  dirae  Stygis 
Inferna  nox  est.     Excidimt  ignes  tamen 
Et  nube  dirnm  fulmen  eliBa  micat, 
Miserisqne  lucis  taata  dulcedo  est  malae: 
Hoc  lumen  optant.     Ipsa  se  claasis  premit 
Et  prora  prorae  nocnit  et  lateri  latus. 
Illam  dehisceuB  pontus  in  praecepg  rapit 
Hauritque  et  atto  redditam  revomit  marij 
Haec  onere  sidit,  ilia  convulsnm  latus 
Snbmittit  undia,  fluctus  banc  dedmns  tegit; 
Haec  lacera  et  omni  decore  popalato  levis 
Fluitat  nee  illi  vela  nee  tonaae  raanent 
Nee  rectus  altas  malas  antemuas  ferens, 
Sed  truiica  toto  puppia  Icario  natat. 
Nil  ratio  et  ubub  audet:  ars  cessit  malis; 
Tenet  borror  artus,  omnis  officio  stupet 
Navita  relicto,  remus  effagit  manus. 
In  vota  mlBeroB  ultimus  cogit  tinior 
Eademque  superos  Troes  et  Danai  rogant. 
Quid  fata  poBBuntI  invidet  Pyrrlius  patri, 
Aiaoi  Vlixes,  Hectori  Atrides  minor. 


D,o,i..ci  by  Google 


*  SENECA 

AgameniDo  Priamo;  qiiisquis  ad  TroJam  iacet 
Felix  Tocatur,  cadcre   qui  meruit  gradn 
Qnem  fama  servat,  yicta  quern  tellus  tegit. 
'Nil  nobile  ausos  pontuB  atque  undao  feruntl' 
Ignaya  fortia  fata  eonsnment  yiros? 
Perdeoda  mors  est?  quisquis  es  nondntn  malis 
Satiate  tsntig  caelitutn,  tandem  tnom 
Nnmen  sereita:  cladibus  oostris  daret 
Vel  Troia  laerimas.    Odia  si  durant  tua 
Placctque  mitti  Doricum  exitio  genua. 
Quid  hos  aimal  perire  nobiscum  iuvat, 
Quibas  perimns?  eistite  infestnm  mare: 
Vehit  ista  Danaos  clasds  et  Troas  veliit.' 
Nee  plara  possnnt:  occnpat  voceni  mare. 
Ecce  alia  clades.     Fnlmine  irati  lovis 
Armata  Pallas  qnidqiiid  haut  liasta  minax 
Kaut  aogide,  haut  furore  Gorgoneo  potest, 
Ed  igne  patrio  temptat  et  oaelo  novae 
Spirant  procellae.     Solus  invictus  malis 
Luctatur  Aiax.     Vela  cogentem  hunc  sua 
Tento  radente  flamma  perBtrinxit  cadenB. 
Libratur  aliud  fulmen:  hoc  toto  impetn 
Certum  reducta  Pallas  excussit  manu, 
Imitata  patrem.     Transit  Aiacem  et  ratem 
Batisque  partem  secum  et  Aiacem  to  lit. 
Nil  ille  motns,  ardua  nt  cautes,  sslo 
Ambuatns  extat,  dirimit  insanum  mare 
Fluctuaqne  rumpit  pectore  et  navem  mann 
Complexus  ignia  traxit  et  caeco  mari 
Gonlucet  Aiax,  omne  resplendet  fretam. 
Tandem  occnpata  rupe  faribundnm  intonat: 
'Supera^e  iuvit  petagus  atque  ignia — iuvat 
Vicisse  caelum  Palladeni  fulmen  mare. 
Non  me  fugavit  bellici  terror  dei 
Phoebea  nee  me  tela  pepulerunt  gradn: 
Com  Phrygibas  istos  vicimus — tene  horream? 
Aliens  inerti  tela  mittis  dextera. 
Quid  si  ipse  mittat?'  plura  cum  auderet  furens, 

D,o,i..ci  by  Google 


TRAGOEDIAE  115 

Tridente  rupem  snbruit  pulsam  pater 

NeptuDus  imis  eserens  undiB  capnt 

Solvitqae  montem;  quern  cadena  eecum  talit  w 

Terraqae  et  igne  victus  et  pelago  iacet. 

Nob  alia  maior  naufragog  pestis  vocat. 
Est  humiliB  unda,  scrupeis  meiidax  vadis, 
Ybi  saxa  rapidis  clansa  verticibna  tegit 
Failax  Caphereus;  aestuat  scopulis  f return  » 

Ferretqtie  semper  fluctus  alterua  rioe. 
Arx  inminet  praerupta  qnae  Bpectat  mare 
Vtrimque  geminum:  Pelopia  hinc  oraa  tni 
Et  Istlimon,  arto  qui  recurvatus  solo 
Ionia  iungi  maria  PbrixeiB  vetat,  m 

Hinc  Bcelere  Lemuon  nobilem  et  Calchedona 
Tardamque  ratibus  Aulida:  banc  arcem  occupat 
Palamedis  ille  genitor  et  clarum  manu 
Lumen  nefanda  vertice  e  sammo  efferene 
In  saxa  ducit  perfida  classem  face.  ^■ 

Haerent  acutis  rupibus  fixae  rates; 
Has  inopia  undae  brevia  conmtntiunt  vada, 
Pars  Tehitur  liuius  prima,  pars  scopulo  sedet; 
Hauc  alia  retro  spatia  relegoutem  ferit 
Et  fracta  frangit.     lam  timent  terram  rates  s^ 

Et  maria  malunt.     Cecidit  in  lucem  fnror: 
Poatqnam  litatnm  est  Ilio,  Pboebua  redit 
Et  damna  noctis  tristis  os  tend  it  dies. 
Clytemnestra.    Vtrurane   doleam  laeter  an  reducem 

Tirom  ? 
Remeasse  laetor  vulnus  et  regni  grave  w 

Liigere  cogor.     Redde  iam  Grais,  pater 
Altisona  quatiens  regna,  placatos  deos. 
Nunc  omne  laeta  fronde  veletur  caput, 
Sacrifica  dnlcis  tibia  effnndat  modos 
Et  nivea  magnas  victima  ante  aras  cadat.  i» 

Sed  ecce,  tarba  tristis  incomptae  comas 
Jliades  adsunt,  quas  super  celso  gradu 
EfErena  Pboebaa  ontbeaa  lanma  quatit. 


D,o,i..ci  by  Google 


Agamemnon:  Chorus  and  Cassandra,  vss.  5S9-9l^, 
Chorus,    Heu  qnara  dulce   m&lum   mortalibus 
add  i  turn 
Yitae  dirus  amor,  cum  pateat  malis  e 

Effugiom  et  miseroB  libera  more  vocet 
Portus  aeterna  placidus  quiete. 
NulluB  hone  terror  nee  impotentis 
Procella  Fortimae  movet  aut  iuiqui 
Flamnia  ToiiantiB.  t 

Pax  alta  duIIob 

Civium  coetuH  timet  aut  minaces 
Victoria  iras,  non  maria  asperia 
Insana  coris,  non  acies  feraa 

Pulvereamvo  nubem  i 

Motntii  barbariois  equitnm  catorvis; 
^on  urbe  cam  tota  populos  cadentes, 
Hostica  muroa  populante  flamma, 
IndomituniTe  bellnm. 

Perrnmpet  omne  serritium  « 

Gontemptor  levium  dcorum 
Qni  Tultas  Acheroutis  atri. 
Qui  Styga  tristem  non  tristis  Tidot 
Audetquo  vitae  pouere  finem. 
Par  ille  regi,  par  euperia  erit.  e 

0  qnam  miaerum  est  nescire  mori! 

Vidimus  patriam  ruentem  nocte  funeata, 
Cam  Dardanu  tecta  Doric!  raperetis  ignes. 
Non  ilia  bello  victa,  non  armis, 
Et  quondam,  Herculea  cecidit  pharetra.  « 

Qnam  non  Pelei  Thetidisque  natus 
Carnsque  Pelidae  nimium  feroci 
Vicit,  acceptia  cam  fnlsit  armis 
Fuditque  Troas  falaua  Acbillee, 
Aut  cum  ipae  Pelidea  animoa  feroces  o 

Suatuiit  luctu  celeremque  saltu 
Troades  summis  timuere  muris, 
Perdidit  in  malia 


D,o,i..ci  by  Google 


TRAGOEDIAE  117 

Extremnm  decns  fortiter  viaoi: 

Restitit  quinis  bis  antiis  <» 

Vnins  nootis  peritura  furto. 

Vidinina  aimnlata  dona 
Molis  iiimensae  Danaumque 
Fatale  mniina  daximus  noatra 
Creduli  dextra  tretnuitqae  snepe 
Limine  in  primo  sonipeB,  caverniB  >» 

■  Conditos  regea  bellumque  geatans; 
Et  licnit  dolos  versare  ut  ipsi 
Frande  sua  caderent  Felaagi. 
Saepe  conmotae  aonuere  parmae 
Tacitumque  murmnr  percaaait  anris,  tai 

Vt  frerauit  male  subdolo 
Parens  Pyrrhus  Vlixi. 

Secara  metBa  Troica  pubes 

SacroB  gandet  tangere  fanes. 

Hioc  aeqnaevi  gregia  Aatyanax,  m 

Hinc  Haemonio  deaponsa  rogo 

Ducnnt  turmas,  haec  femineas, 

Ble  viriiis.     Featae  matros 

Votiva  lerunt  manera  divis; 

Festi  patres  adeunt  aras,  u 

VnuB  tota  eat  vuUua  in  urbo; 

Et,  qnod  nnmquam  post  Hectoreoa 

VidiniUB  ignis,  laeta  est  Hecuba. 

Qaid  nanc  primum,  dolor  infelix, 

Quidve  extremum  deflere  paras?  u 

Moenia,  divum  fabricata  mann, 

Diruta  nostra? 

An  terapla  decs  snper  nsta  snos? 

3fon  racat  istis  lacrimare  malis: 

Te,  niagne  parens,  flent  Itlades.  m 

Vidi,  vidi  senis  in  iugulo 

Telum  Pyrrhi  vix  exigno 

Sanguine  tiiigni. 

Cassandra.   Oohibete  lacrimas  omne  qnaa  tempua  petet. 


D,o,i..ci  by  Google 


SENECA 

Troades,  et  ipsae  vestrs  lamentabili 
Lngete  gemitu  fnnem:  aeramnae  meae 
Socinm  recttsant.     CladibuB  questus  meis 
Removete.     Nostris  ipsa  Bufficiam  tnalis. 

Chorus.   Lucrimas  lacrimis  miscere  iuvat: 
Magis  eznrunt  quoB  secretae 
Lacerant  curae,  invat  in  medium 
Deflere  suos;  nee  tn,  qnamvis 
Dura  virago  patiensque  raali, 
PoteriB  tantas  flere  ruiaaa. 
Non  quae  vemo  mobile  carmen 
Kamo  cantat  tristis  aedon 
Ityn  in  varios  modulata  sonos, 
MoQ  quae  tectis  Bistouis  ales 
BeBidens  summis  impia  diri 
Furta  mariti  garrula  narrat, 
Lugere  tuam  poterit  digue 
Conqnesta  domum.     Licet  ipse  velit 
Clams  niveoB  inter  olores 
Histrum  cycniiB  Tanainque  colens 
Extrema  loqui,  licet  alcyones 
Ceyca  eunui  fluctu  leviter 
Plangente  sonent,  ctim  tranquillo 
Male  confisae  credant  iter  am 
Pelago  audaces  fetaaque  snos 
Nido  pavidae  titubaute  fovent; 
Non  si  mollis  comitata  viros 
Tristis  laceret  bracchia  tecum 
Qnae  turritae  tarba  parenti 
Pectora,  rauco  concita  buxo, 
Ferit  ut  Phrygium  lugeat  Attin, 
Non  est  lacrimis,  CasBandra,  modns, 
Quia  quae  patimur  Ticere  modnm. 

Sed  cur  sacrataa  deripis  capiti  infulaeP 
Miseris  colendos  maxima  BUperos  putem. 

Cass.    Vicere  nostra  iam  metns  omuis  mala. 

D,o,i..ci  by  Google 


TBAGOEDIAE  119 

Eqnidem  nee  nlla  caelites  placo  prece 

Nee,  si  velint  saevire,  quo  noceant  habent. 

Fortana  viria  ipsa  coHBumpsit  suas. 

Quae  patria  restat,  quia  pater,  qaae  iam  soror? 

Bibere  tamuli  Bangninem  atque  arae  meum.  too 

Quid  ilia  felix  turba  fratemi  gregis? 

Exhansta  nempe:  regia  miseri  senes 

Vacua  relicti;  totqne  per  tbalamos  vident 

Vraeter  Lacaenam  ceteras  viduas  nnras. 

Tot  ilia  regum  raater  et  regimen  Phrygum,  n» 

Fecunda  in  ignis  Hecuba  fatorum  novas 

Experta  leges  iudnit  vultus  feros: 

Oirca  ruinas  rabida  latravit  suas, 

Troiae  superstes,  Hectori,  Priamo,  sibi. 

Chorus.    Silet  repente  Pboebas  et  pallor  genas     110 
Creberque  totuin  possidet  corpus  tremor; 
Stetere  vittae,  mollis  horrescit  coma, 
Anbela  corda  murmure  inctuso  fremunt, 
Incerta  nntant  lumina  et  vers!  retro 
Torquentnr  oculi,  rursus  inmoti  rigent.  us 

Nanc  levat  in  auras  altior  solito  capnt 
Oraditnrque  celsa,  nunc  relnctantis  parat 
Reserare  fauces,  verba  nunc  clauso  male 
Cnatodit  ore  tnaenas  impatiens  dei. 

Cass.     Quid  me  furoris  incttam  stimults  novi        -m 
Quid  mentis  inopem,  sacra  Parnasi  iuga, 
Rapitis?  recede,  Phoebe,  iam  non  stim  tua, 
Extingue  flammas  pectori  infixas  meo. 
Gni  nunc  vagor  vesana?  cui  bacchor  farens? 
Iam  Troia  cecidit— falsa  quid  rates  ago?  jm 

Vbi  sum?  fugit  lux  alma  et  obscurat  genas 
Koz  alta  et  aether  abditus  tenebris  latet. 
Sed  ecce  gemino  sole  praefulget  dies 
Qominumque  duplicis  Argos  adtoUit  domus. 
Idaea  cemo  nemora:  fatalis  sedet  lao 

Inter  potontes  arbiter  pastor  deas. 
'i'imete  reges,  moneo,  furtivnm  genus: 


D,o,i..ci  by  Google 


0  SENECA 

Agrestia  iste  alamniis  evertet  domum. 
Quid  ista  vecore  tela  feminea  manu 
Destricta  praefert?  qnem  petit  dextra  virum 
Lacaena  culta,  ferrum  Amazon iiim  gerens? 
Quae  versat  oguIob  alia  nunc  facies  meos? 
Victor  ferarum  colla  sublimia  iacet 
IgQobili  sab  dente  Mannaricus  leo, 
Morsus  craentoa  passiis  andacis  leae. 
Quid  nie  vocatis  sospitem  solam  e  meis, 
Vtnbrae  meorum?  te  sequor  testis,  pater, 
Troiae  eepultae;  frater,  auxiUiim  Phrygum 
Terrorque  Danaum,  non  ego  antiquum  decus 
Video  aut  calentia  ratibus  exustis  man  us, 
Sed  lacera  membra  et  sancios  vinclo  gravi 
Illos  iacertos;  te  sequor,  nimium  cito 
Congresse  Acbilli  Troile;  incertos  geria, 
Deiphobe,  vultug,  coniugis  munus  novae, 
luvat  per  ipaoa  ingredi  Stjgioa  lacua, 
luvat  videre  Tartari  aaevum  canem 
Avidiqne  regna  Ditial    Haec  hodie  ratia 
Phlegetbontis  atri  regias  animas  vehet, 
Victamque  victricemque,     Voa,  umbrae,  precor, 
Inrata  anperia  uuda,  te  pariter  precor: 
Beaerate  paulnm  terga  nigrautis  poli, 
Levis  ut  Mycenas  tnrba  proapiciat  Phrygum. 
Spectate,  miaeri:   fata  se  vertunt  retro. 

Inatant  sorores  squalidae 
Sanguinea  iactant  verbera, 
Fert  laeva  semustaa  facea 
Turgentque  pallentea  genae 
Et  veatia  atri  inner  is 
Excsa  cingit  ilia, 
Strepuntque  nocturni  metus 
Et  ossa  vasti  corporis 
Gonrupta  longinquo  situ 
Palude  limoaa  iacent. 
Et  ecce.  defessna  seoex 


D,o,i..ci.hy  Google 


TKAGOEDIAE  181 

Ad  ora  lndentis  aqnas  "no 

Kon  captat  oblitus  Bitim, 

Maestus  future  funere; 
Exnltat  et  ponit  gradus 
Fater  decoros  Dardaons. 

Chorus,     lam  pervagatus  ipse  se  fregit  furor,    m 
Caditqne  fleso  qiialis  ante  aras  genu 
Cervice  tauras  vulnus  incertum  gerens. 
BelevemuB  arfccs.     En  deoB  tandem  suob 
Victrice  laurn  cinctuB  Agamemnon  adit, 
Et  festa  coniuDx  obvios  illi  tulit  ^fo 

GreesUB  reditque  iuncta  concordi  grada. 

Agamemnon.     Tandem  revertor  sospee  ad  patrios  lariB; 

0  cara  salve  terra.     Tibi  tot  barbiw'ae 

Dedere  gentes  spoJia,  tibi  felix  din 

PotentiB  ABiae  Troia  submiait  manuB.  ws 

Quid  Ifita  vates  corpuB  effOBa  ac  tremens 

Dnbia  labat  cerriceP  famuli,  adtollite, 

Refovete  gelido  latice.     lam  recipit  diem 

Marceute  tibq.     SuBcita  sensTis  tuos: 

Opt&tus  ille  portuB  aerumnlB  adeat.  wo 

Festua  dieB  est. 

Cass.  Festns  et  Troiae  fait. 

Agam.     Veneremur  aras. 

Cctes.  Cecidit  ante  aras  pater. 

Agam.     lovem  precemur, 

Cass.  Pariter  Herceum  lovem  P 

Agam.     Credia  videre  te  Ilinm? 

Cass.  Et  Priamum  aimnt. 

Agam.    Hie  Troia  non  est. 

Cass.  Vbi  Helena  est  Troiam  puto.™ 

Agam.     Xe  metue  dominam  famula. 

Cass.  Libertaa  adest. 

Agam,     Secnra  vive. 

Cass.  Mibi  mori  est  secnritas. 

Agam.    KuUnm  est  periclum  tibimet. 

Cass.  At  magnum  tibi. 


D,o,i..ci  by  Google 


183  SENECA 

Agam.     Victor  timere  qnid  potest? 

Cass.  Qaod  non  timet. 

Agam.    Hanc  fida  famuli  tnrba,  dnm  excutiat  deum, 

Betinete  ne  quid  impotens  peccet  furor. 

At  te,  pater,  qui  aaeva  torques  fnlmina 

Peltisque  nubis,  aidera  et  torras  regie 

Ad  quern  triumphi  Bpolia  victorea  ferunt, 

Et  te  sororem  cancta  poUentis  viri, 

Argolica  luno,  pecoro  votivo  libens 

Arabamque  donis  suppHce  et  fibra  colam. 

Chorus.    Argoa  nobilibuB  iiobile  civibns, 
ArgoB  iratae  carum  novercae, 
Semper  ingentis  alumnoa 
Edncaa,  numerum  deornm 
Imparem  aeqaasti:  tiius  ille 
Bis  aeno  meruit  labore 
Adiegi  caelo 

Magnas  Alcides,  cui  lege  miindi 
luppiter  rapta  geminavit  boras 
RoBcidae  noctis  iussitque  Fhoebum 
TardiuB  celeres  agitare  cnrrua 
Et  tuaa  lente  remeare  bigaa. 
Pallida  Phoebe; 
Rettulit  pedem 

Nomen  altemlB  etella  qnae  mntat 
Seque  mirata  est  Heaperum  dici; 
Aurora  movit  ad  aolitas  vicea 
Capat  et  relabens  impoauit  seni 
Collnm  marito. 
Sen  Bit  ortus,  sensit  occasuB 
Herculem  nasci:  violentHs  ille 
Nocte  non  una  poterat  creari. 
Tibi  concitatuB  substitit  inundnB, 
O  paer  subitnre  caelum. 
Te  sens  it  Kemeaeus  arto 
PreasuB  lacerto  fulminena  leo 
Oerraque  Parrhasia, 

D,o,i..ci  by  Google 


TEAGOEDIAE 

Sensit  Arcadii  popnlator  agri, 

Gemiiitque  tauruB  Dictaea  linqaeaa 

Horridns  arva. 

Morte  fecnndum  domQit  draconem 

Vetuitqne  coUo  pereunte  naaci, 

Geminosqne  fratrea 

Pectore  ex  ano  tria  monstra  natoa 

Stipite  iiionsso  fregit  iusultatis, 

Duxitqne  ad  ortus  Heeperium  pecus, 

Gerjonae  Bpolium  triformis. 

Egit  Threiciom  gregeni, 

Quern  noD  Strymonii  gramine  fluminis 

Hebrive  ripis  pavit  tyrannus: 

Hospitum  dims  stabnlis  crnorem 

Praebuit  aaevis  tinxitque  crudos 

VltimuB  rictus  sangais  anngae. 

Vidit  Hippolyte  feroi 

Pectore  e  medio  rapi 

Spolium,  et  sagittia 

Nube  percuasa  Btymphalis  alto 

Deeidit  caeio; 

Arborque  pomis  fertilis  aureiB 

Extimuit  manes  insneta  carpi 

Fugitque  in  auras  leviore  ramo. 

Atidivit  sonitum  crepitante  lamna 

Frigidus  cnstoB  nescius  somni, 

Linqueret  cnm  iam  aemus  omne  fulvo 

Plenus  AlcideB  vacuum  metallo. 

Tractus  ad  caelum  oanis  inferorum 

TripHci  catena  tacuit  nee  ullo 

Latravit  ore, 

Lucis  iguotae  metueuB  colorera. 

Te  dace  saccidit 

Mendax  Dardanidae  domus 

Et  sensit  arcus  iterum  timendos; 

Te  duce  concidit 

Totidem  diebus  Troia  quot  annis. 


Dioiir^dhyGooj^le 


I  SENECA 

Cass.     Res  agitur  intns  magna,  par  annis  decern. 
Ehea  quid  hoc  eat?  anime,  consurge  et  cape 
Pretinm  furoris:  Ticimus  victi  Phrygea. 
Bene  CBt,  resurgit  Troia;  traxisti  iacens,     .  8 

Parens,  Mycenas,  terga  dat  victor  taag! 
Tarn  clara  uumqaani  providae  mentis  furor 
Ostendit  ocalia:  video  et  interanm  et  frnor; 
Imago  viaus  dubia  non  fallit  meos: 
Spectemus.     Epnlae  regia  inatructae  domo,  b 

Quales  fuerunt  ultimae  Phrygibus  dapea, 
Celebrantur:  oatro  lectua  Iliaco  nitet 
Merumqtie  in  anro  veteria  Aaaaraci  trahnnt. 
En  ipae  picta  veate  aublimlB  iacet, 
Priami  superbaa  corpore  exuviaa  gerens.  e 

Detrahere  cnltus  uxor  hostilis  iubet, 
Induere  potins  coniugia  fidae  manu 
Textos  amictus — horreo  atque  animo  tremo: 
Begemne  perimet  exul  et  adulter  virum? 
Venere  fata.     Sauguinem  eztremae  dapea  * 

Domini  videbnnt  et  crnor  Baccho  incidet. 
Mortifera  vinctum  perfide  tradit  neci 
Induta  veatia:  exitum  manibna  negant 
Caputqae  laxi  et  invii  claudunt  sinua. 
Haurit  trementi  aemivir  dextra  latus,  t 

Nee  penitua  egit;  vulnere  in  medio  stupot. 
At  ille,  ut  altis  hiapidua  ailvia  aper 
Cum  caaae  viuctua  temptat  egressus  tamen 
Artatque  motu  vincla  et  in  cassum  furtt, 
Cnpit  fluentia  undique  et  caecos  sinus  i 

Disicere  et  hostem  quaerit  implicitus  sunm. 
Armat  bipenni  Tyndaris  dextram  furens, 
QnalisquG  ad  aras  colla  taurornm  popa 
Deaignat  ochHb  anteqnam  ferro  petat. 
Sic  hue  et  illuc  impiam  librat  manum.  \ 

Habet,  peractam  est.     Pendet  exigna  male 
Caput  amputatum  parte  et  hinc  trunco  crnor 
Exundat,  illic  ora  cam  fremitu  iacent. 
Nondum  recedunt :  ille  iam  exanimem  petit 


Dioiir^dhyGooj^le 


TBAGOEDIAE 

Laceratque  corpus,  ilia  fodiectem  adinvst. 
Vterque  tanto  scelere  respondet  suis: 
Est  hie  Thyeste  n^tng,  haec  Helenae  soror. 
9tat  ecce  Titan  dubins  emerito  die, 
Snane  cnrrat  an  Thyestea  via. 


Tliyestes:  Chorus,  vss.  5i.6-622. 

Cliorus.   Oredat  hoc  quisquam?  ferus  ille  et  acer 
Nee  potetia  mentis  tntculentns  Atreus 
Fratris  aapectn  atnpefactus  baesit. 
Nnlla  718  maior  pietate  vera  est; 
Inrgia  externis  inimica  durant,  u 

Qnoa  amor  serua  tenait  tenebit. 
Ira  cum  magnis  agitata  cauaia 
Gratiam  rupit  cecinitqne  bellum. 
Cum  leves  frenis  sonuere  turmae, 
Fulsit  hinc  illinc  agitatus  ensis  on 

Qaem  moret  crebro  faribnadns  ictn 
Sattgninem  Mavora  cupiene  recentem: 
Opprimet  ferrum  manlbusque  iunctis 
Ducet  ad  pacem  Pietas  negantis. 

Otinm  tanto  subitum  e  tumaltu  ss 

Quia  deuB  fecit?  modo  per  Mycenas 
Arma  ciTilis  crepuere  belli: 
Pallidae  natos  tenuere  matres; 
Vxor  armato  timnit  marito, 

Cum  manum  iuTituB  eequeretur  enaisi  «j 

Sordidna  pacis  vitio  quietae; 
Ille  labentes  renovare  muros. 
Hie  situ  qnassaa  stab i lire  turns, 
Ferreis  portas  cohibere  claustris 
Ille  eertabat,  pavidusque  pinnia  bti 

Ansiae  noctia  vigil  iucubabat: 
Peior  est  bello  timer  ipse  belli, 
lam  tninae  saevi  cecidere  feiri, 
lam  eilet  murmur  grave  claBaicomm, 


D,o,i..ci  by  Google 


SENECA 

lam  tacet  stridor  litui  strepentis : 
Atta  pax  urbi  revocata  laetae  est. 
Sic,  nbi  ex  alto  tamuere  fiuctns 
Bruttium  Coro  feriente  pontnin, 
Scylla  pulsatis  resonat  caverniB 
Ac  mare  in  portu  timuere  nautae 
Qaod  rapas  haustnm  rovomit  Gharybdis, 
Et  feruB  Cyclops  metuit  pareatem 
Rtipe  feryentis  reaidens  in  Aetiiae, 
Ne  SDperfueiB  violetur  andis 
Ignis  aeternis  resonans  caminis, 
Et  patat  mergi  aua  posse  pauper 
Begna  LaerteB  Itbaca  tremente: 
Si  enae  ventia  cecidere  vires, 
Mitius  stagno  pelagns  recumbtt; 
Alta,  quae  oayie  timnit  secare, 
Hino  et  hinc  fnsis  speciosa  velis 
Strata  ludenti  patnere  cumbae, 
Et  vacat  mersoB  nnmerare  piscia 
Hie  ubi  iDgenti  modo  sub  procella 
Cyclades  pontam  timnere  motae. 

Nulla  Bora  longa  est:   dolor  ac  volnptas 
Invicem  cedunt;  brevior  voluptas. 
Ima  permutat  levis  bora  suramis. 
Ille  qui  donat  diadema  fronti. 
Quern  genu  nizae  tremuere  gentes. 
Cuius  ad  nutum  poauere  bella 
Medus  et  Fhoebi  propioris  Indus 
Et  Dabae  Parthis  equitem  niinati, 
Anxiua  sceptrum  tenet  et  moyentis 
Cuncta  divinat  metuitque  casus 
Mobilis  rerum  dubiuraque  tern  pus. 
Vos  quibus  rector  maris  atque  terrae 
lus  dedit  magnnm  necis  atque  vitae, 
Ponite  inflatoa  tumidosque  vultus; 
Quidquid  a  vobis  minor  expavescit, 
Maior  hoc  vobis  dominus  minatnr; 
Omne  sub  regno  graviore  regnum  est. 


D,o,i..ci  by  Google 


TRAGOEDIAE 

Queia  diea  ridit  veniena  BnperbBm, 
Huno  dies  vidit  fngiens  iacentem. 
Kemo  confidat  nimium  eecnndis, 

Nemo  deeperet  meliora  lapsiB: 
MiBcet  haec  iUis  prohibetque  Clotho 
Stare  Fortimam,  rotat  omne  fatam. 
Nemo  tarn  divoe  habuit  faventiB, 
Crastinum  ut  posset  sibi  polliceri: 
Res  deu8  noBtras  celeri  citsias 
Turbioe  versat. 


D,o,i..ci  by  Google 


Dioiir^ci  by  Google 


PERSrVS 

A.  Pe&SIus  Fl^ccua  was  born  in  the  Etruscan  town  of 
Volaterrae  on  December  4,  31  a.d.,  and  died  November  34, 
62  A.D.  He  belonged  to  a  wealthy  equestriaa  familr,  and 
received  the  best  education  which  the  time  afforded,  hav- 
ing' been  the  pnpil  of  the  famous  grammarian  Remmius 
PalaemoD,  and  of  the  rhetorician  Verginius  Flavua.  On 
the  assumption  of  the  toga  virilis,  he  became  intimately 
associated  with  the  Stoic  philosopher  Annaeus  CornutUB, 
who  subsequently  became  the  poet's  literary  executor.  Dur- 
ing bis  short  life  he  enjoyed  the  friendship  of  the  most 
noted  men  of  his  day,  such  as  Lucan,  Oaesius  Bassus,  who 
edited  his  Satires,  Servilius  Nonianus,  the  historian,  Faetus 
Tb  rosea,  and  Seneca. 

With  the  exception  of  a  few  youthful  poetic  efforts.  Per- 
sius  lived  to  complete  only  the  six  Satires  which  have  com© 
down  to  us.  The  first  presents  a  sombre  picture  of  the 
deplorable  lilorary  conditions  of  contemporary  Rome;  the 
author  having  been  inspired  to  a  treatment  of  this  theme  by 
the  perusal  of  the  tenth  book  of  Lucilius.  The  second  deals 
with  the  subject  of  prayer  and  the  misuse  to  which  it  is  put. 
The  third  inculcates  the  necessity  of  philosophical  study 
and  expatiates  on  the  evils  resulting  from  its  neglect.  The 
fourth  preaches  the  Socratic  doctrine  of  self-knowledge.  In 
the  fifth,  he  draws  in  glowing  colors  the  Stoical  ideal  of  the 
virtuous  man,  typified  in  the  poet's  own  teacher,  Cornutus. 
The  sixth  describes  the  poet's  sylvan  retreat  at  Luna,  and 
discusses  the  proper  use  of  worldly  possessions  in  accordance 
with  the  Stoic  creed. 

The  Satires  of  Persius  are  ethical  sermons  in  verse,  com- 
posed by  a  youth  who,  though  without  worldly  experience, 


D,o,i..ci  by  Google 


130  PEESIVS 

constantly  poses  as  a  preacher  holding  up  the  mirror  of 
Stoic  virtues  to  his  degenerate  age.  It  is  preciselj  this  . 
moral  earnestness  that  fascinated  the  ascetic  imagination  of 
the  Middle  Ages,  and  made  him  one  of  the  most  popular 
authors  wherever  Latin  was  read,  for  Persius  lacks  all 
other  qualities  that  constitute  true  poetrj.  His  style  is 
involved  and  intentionally  obscure,  as  if  to  cover  up  his 
palpable  indebtedness  to  his  predecessors,  notably  Horace, 
with  whose  phraseology  these  Satires  are  saturated.  He 
seems,  indeed,  deliberately  to  have  eschewed  all  naturalness 
of  expression  for  laboriously  tortuous  conceits  and  grotesqus 
images. 

TheextremediGKcultyof  these  poems  has  enlisted  for  their 
author  the  exegetical  labors  of  famous  commentators,  such 
SB  Casaubon  and  O.  Jabn.  The  most  serviceable  editions 
in  English  are  by  Conington,  revised  by  H.  Nettleship 
Oioudon,  1874),  and  by  B.  L.  Qildersleeve  (New  Tork,  1875). 


Dioiir^dhyGooj^le 


PEESIVS 


Prologus. 

Neo  foQte  labra  prolui  caballino, 
Nee  in  bicipiti  Bomniasee  Psrnaso 
Memiiii,  ut  repente  sic  poeta  prodirem. 
Heliconiadasque  pallidamque  Pirenen 
Illis  remitto  qnorum  imagines  lambnnt 
Hederae  sequaces:  ipse  semipaganDB 
Ad  sacra  vatam  carmen  adfero  nostrum. 
Quia  expedivit  psittiico  suum  x^'f" 
Ficasque  docuit  verba  nostra  conari? 
Magister  artis  ingenique  largitor 
Venter,  negatas  artifex  sequi  voces; 
Quod  El  dolosi  apes  refulserit  nummi, 
Corroa  poetas  et  poet ri das  picas 
Oaatare  credas  Pegaseiam  nectar. 


Salire  1:  Literary  conditions  of  tfie  age. 

0  Guraa  homiuura!  o  quantum  est  in  rebns  inane! 
'Quia  loget  haec?' — Min'  tu   istud  aia?    nemo   herenle. 

'  Nemo  ?' 
Vel  duo,  vel  nemo.     '  Turpe  et  miaerabile.'    Qnare? 
Ne  mi  hi  Poly  dam  as  et  Troiades  Labeonem 
Praetnlerint  ?  uugae !  non,  si  qnid  turbida  Roma  c 

Elevet,  accadas,  examenve  improbnm  in  ilia 
Caatiges  trutina,  nee  te  quaesiveria  extra. 


D,o,i..ci  by  Google 


132  PEBSIV8 

Kam  Romae  quia  noii  ?  ac  si  fas  dicere — sed  fas 
Tunc,  cum  ad  canitiem  et  nostrum  istud  vivere  triate 
Adspexi  ac  nncibus  facimus  quaecumque  relictis,  k 

Cam  sapimus  patruos;  tunc,  tunc — ignoscite — 'nolo.' 
Quid  faciam  ?  sed  sum  petulanti  spleue  cachinno. 

Scribimus  iuclusi,  numeros  tile,  hie  pede  liber 
Grande  aliqnid  quod  piilmo  atiimao  proelargas  anhelet; 
Scilicet  haec  populo  pexusqiie  togaque  recenti  is 

£t  natalicia  tandem  cum  sardonyche  albus 
Sede  legena  celsa,  liqaido  cum  plasmate  gnttar 
Mobile  conlueris,  pati-aoti  fractiis  ocello. 
Hie  Deque  more  probo  videaa  neo  voce  serena 
Ingentis  trepidare  Titos,  cum  carmina  lumbum  ao 

Intrant  et  tremulo  scalpuntur  ubi  iutima  versa. 
Tun',  vetole,  aariculis  alienis  couligis  eecae  ? 
Aurieuiis  quibas  et  dieaa  cute  perditue  '  obe  ?' 
'  Quo  didicisse,  nisi  hoc  fermentum  et  quae  semel  iottis 
Innata  est,  rnpto  iecore,  exierit  caprificua?  as 

£n  pallor  seniumque.'    0  mores!  usque  adeone 
Scire  tuum  nihil  est,  nisi  te  scire  hoc  sciat  alter? 
'At  pulchrnm  est  digito  monatravi  et  dicier  "hie  estl" 
Ten'  cirratorum  centum  dictata  fuisse 
Fro  nihilo  pendas?'     Ecce  inter  pocula  qaaeruat  m 

Romulidae  saturi,  quid  dia  poemata  narrent. 
Hie  aliqnia  cui  circa  umeros  hjaciuthina  laena  est, 
Bancidulnm  quiddam  balba  de  nare  locutuB, 
Phyllidas,  Hypsipylas,  vatum  et  plorabile  si  quid, 
Eliquat  ac  tenero  subplantat  verba  palato.  ss 

Adeensere  viri ;  nunc  non  cinis  ille  poetae 
Felix  ?  non  levior  cippus  nunc  imprimit  ossai' 
Laudnnt  convivae;  mine  non  e  manibus  illis. 
Nunc  non  e  tumulo  fortunataque  favilla 
Nascentnr  violae  ?     '  Rides,'  ait,  '  et  nimis  ancis  u 

Naribns  indulges.     An  erit  qui  velle  recuset 
Os  popult  meruisse,  et  cedro  digna  locutus 
Linquere  nee  scombros  metuentia  carmina  nee  tus?* 
Quisquis  ee,  o,  modo  quem  ex  advereo  dicere  feci, 
Non  ego,  cnm  acribo,  si  forte  quid  aptias  exit  m 

D,o,i..ci  by  Google 


SATIEAE         ^**Jayt--T33 

Quaado  hoc  rara  avis  est,  si  qaid  tatnen  aptina  exit, 

Laadari  metuatn,  neque  enim  mihi  cornea  fibra  est. 

Sed  recti  finemque  extremuniqne  esse  recuso 

'Euge*  tnum  et  'belle,'    Nam  'belle'  hoc  excnte  totum: 

Qnld  non  intna  habet  ?  non  hie  est  Ilias  Atti  s 

Ebria  veratro?  non  si  qua  elegidia  cradi 

Dictarunt  proceres?  non  quidquid  deniqae  lectis 

Scribitur  in  citreis?    GaliduDi  scis  ponere  snmen, 

Scis  comitem  borridulum  trits  donare  lacerns, 

Et  'Terum,'  inquis,  'amo,  verum  mihi  dicite  de  me.'     ti 

Qui  pote?  via  dicam?  niigariB,  cum  tibi,  calve, 

PingDis  aqualicnlns  protenso  sesquipede  extet. 

0  lane,  a  tergo  quera  nulla  ciconia  pinsit. 

Nee  manus  auriculas  imitari  mobilia  albas. 

Nee  linguae,  quantum  siLiat  canis  Aptila,  tantae.  a 

Vos,  0  patricius  sanguis,  quoa  vivere  faa  est 

Occipiti  caeco,  posticae  oceurrite  sannae! 

Quis  populi  sermo  est?   quis  enim,  nisi  carmina  molli 
Nunc  demum  numero  flnere,  ut  per  lave  severos 
EfEundat  iunctura  ungues?  'scit  tendere  versum  si 

Non  secns  ac  ai  oculo  rabricam  dirigat  uno; 
Sive  opus  in  mores,  in  luxum,  in  pi-andia  regum 
Dicere,  res  grandis  nostro  dat  Musa  poetae.' 
Ecce  modo  heroaa  aenaus  adferre  videmua 
Nugari  solitoa  graece,  nee  ponere  lucum  -k 

ArtiScea  nee  rua  saturum  laudare,  ubi  corbea 
Et  focus  et  porci  et  fumoaa  Palilia  foeno, 
Vnde  Remna  aulcoque  terens  dentalia,  Quinti, 
Quern  trept da  ante  boves  dictaturam  induit  uxor 
Et  tua  aratra  domum  lictor  tulit.     'Euge,  poeta:  ti 

Est  nunc  Brisaei  quern  venosus  liber  Acci, 
Sunt  quoa  Pacuriuaque  et  verrucosa  moretnr 
Antiopa,  aerumnis  cor  luctiflcabile  falta?' 
Hoa  pueris  raonitua  patres  infundera  lippoB 
Cum  videas,  quaeriane,  nnde  baec  sartago  loquendi        m 
Venerit  in  linguaa,  unde  istuc  dedecus  in  quo 
Trossulua  exultat  tibi  per  anbaellia  levia? 
Nilne  pudet  capiti  non  posse  pericula  cano 


D,o,i..ci  by  Google 


134  PEKSIVS 

Peilere,  quin  tepidnm  hoc  optes  audire  'decenter'? 
'Fur  ea,'  ait  Pedio;  Pedius  qnid?  crimina  raais  as 

Librat  in  antithetis,  doctas  poauisse  figuras 
Laudator:  'bellum  hoc!'  Hoc  bellum?  an,  Eomule,  ceves? 
Men'  moveat?  qutppe  et  cautet  si  naufragus,  assem 
Protulerim?   cantas,  cam  fracfca  te  in  trabe  pictum 
Ex  nmero  portes?  verum  nee  nocte  paratuni  w 

Plorabit  qui  me  volet  ineurvasse  qaerella. 

Sed  uumeris  decor  est  et  iunctura  addttn  crudis. 
Claudere  sic  veraum  didicit  'Berecyntius  Attia'; 
Et  'qui  caeruleum  dirimehat  Kerea  delphia'; 
Sic  'costam  longo  subduximus  Appennino.'  9e 

'Anna  virum' — nonne  hoc  spumosum  et  cortice  pingui, 
Vt  ramale  vetus  vegrandi  Bubere  coctTim? 
Qaidnam  igitnr  tenerum  et  laxa  cervice  legendumP 
'  Torva  Mimalloneis  implerunt  comoa  bombis, 
Et  raptum  ritulo  caput  ablatnra  auperbo  loa 

Bassaria  et  Ijncem  Maenas  Sexura  corymbia 
Enhion  ingeminat;  reparabilis  adsonat  echo'? 
Haec  fierent,  ai  teaticuti  vena  ulla  paterni 
Viveret  in  nobis?  aumnia  delnmbe  saliva 
Hoc  natat  in  labris,  et  in  udo  est  Maenaa  et  Attia,        im 
Nee  pluteom  caedit,  neo  demorsos  sapit  unguis. 

'Sed  quid  opiia  teneraa  mordaci  radere  voro 
Auriculas?  videsia,  ne  maiorum  tibi  forte 
Limina  frigescant;  aonat  hie  de  nare  caniua 
Littera.'    Per  me  equidom  eint  omnia  protinus  alba.       im 
Nil  moror.     Euge!  omnes,  oranes  bene  mirae  eritis  res. 
Hoc  iuvat?     'Hie,'  inquis,  'veto  quiaquam  faxit  oletum.' 
Pinge  duos  anguis:  'pueri,  sacer  est  locus,  extra 
Meite':  discedo.     Secuit  Lucilius  xirbem, 
Te  Lupe,  te  Muci,  et  genuinum  fregit  in  iUis;  m 

Omne  vafer  vitinm  ridenti  Placcns  amico 
Tangit  et  admieaua  eircum  praeeordia  ludit, 
Callidus  eicusso  populum  suspendere  naao: 
Men  mnttire  nefaa?  noc  clam,  nee  cum  aerobe,  nnaqnam? 
Hie  tamen  infodiam:  vidi,  vidi  ipse,  libelle:  la 

Auriculas  asiui  quia  non  habet?    Hoc  ego  opertum, 

D,o,i..ci  by  Google 


SATIRAE 

Hoc  ridere  menm,  tam  nil,  nulla  tibi  vendo 

Iliade.     Audaci  quicnmque  adflate  Cratino 

Iratnm  Eupolidem  praegrandi  cum  Bene  palles, 

Adspice  et  haec,  si  forte  aliquid  decoctiuB  andis. 

Inde  vaporata  lector  mihi  ferveat  anre: 

Non  hie  qui  in  crepidas  Graioram  ladere  geatit 

Sordidna  et  Iubco  qni  poesit  dicere  'luace/ 

Sese  aliqaem  credeoB,  Italo  quod  honore  snpinus 

Fregerit  heminas  Arreti  aedilis  iniqnas; 

Nee  qui  abaco  nnmeros  et  aecto  in  pnlvero  metas 

Scit  risisse  vafer,  multam  gaudere  paratus. 

Si  Cynico  barbam  petnlans  iionaria  vellat. 

His  mane  edietnm,  post  prandia  Callirhoen  do. 


Satire  5:  The  ethical  value  of  philosophif. 

Yatibns  hie  moa  eat,  centum  sibi  poseere  Tocea, 
Centum  ora  et  linguas  optare  in  carmina  centum, 
Fabnla  sea  maeato  ponatur  hianda  tragoedo, 
Vulnera  seu  Parthi  ducentia  ab  inguine  ferrnm. 
'Qaorsum  haec?  aut  qnantas  robusti  carminia  offae 
Ingeria,  ut  par  ait  centeno  gutture  niti? 
Grande  locnturi  nebulas  Helicone  legnnto. 
Si  quibus  ant  Procnea,  aut  ai  quibus  olla  Thyeatae 
Fervebit,  saepe  inaulso  conanda  Glyconi; 
Tu  neque  anhelanti,  coquitur  dum  massa  camino, 
Folio  premia  ventos,  nee  clanso  murmure  raucne 
Neacio  quid  tecum  grave  cornicaria  inepte, 
Nee  eeloppo  tumidaa  intendia  rumpere  buccas. 
Verba  togae  aequeris  innctura  callidna  aeri, 
Ore  terea  modico,  pallentea  radere  morea 
Doctus  et  ingenuo  culpam  defigere  ludo. 
Hinc  trahe  quae  dicas,  meoBaBque  relinque  Mycenia 
Cum  capite  et  pedibus,  plebeiaque  prandia  noris.' 
Nod  eqnidem  hoc  atudeo,  pullatia  nt  mihi  nngia 
Pagina  tnrgeacat,  dare  pondna  idonea  fnmo. 
Secreti  loqnimur;  tibi  nunc,  hortante  Camena, 


D,o,i..ci  by  Google 


13ft  PERSIVS 

Excntienda  damns  praecordia,  qnantaqne  nostrae 

Pars  tua  ait,  Cornute,  animae,  tibi,  dulcis  amice, 

Ostendisee  iuvat:  pnlsa,  dinoscere  cautns, 

Quid  solidam  crepet  et  pictae  tectoria  lingaae. 

Hie  ego  centenas  ansim  deposcere  fances, 

Vt,  quantum  milii  te  sinuoao  in  pectore  fizi, 

Voce  traham  pnra,  totumque  hoc  verba  reslgnent. 

Quod  latet  arcana  noQ  enarrabile  fibra. 

Cam  primnm  pavido  cnstos  mihi  puxpara  ceseit, 

Bnllaqne  euccinctis  LaribnB  donata  pependit. 

Cum  blandi  comites  totaqne  impune  Subura 

Permisit  sparsisse  ocuIob  iam  Candidas  umbo, 

Cumque  iter  ambignum  est  et  vitae  nescius  error 

Deducit  trepidas  ramoaa  in  compita  mentis, 

Me  tibi  supposui:  teneros  ta  suscipis  annos 

Socratico,  Cornute,  sinn;  turn  fallere  sollera 

Adposita  intortos  extend  it  regula  mores, 

Et  premitur  ratione  animus  vinoique  laborat, 

Artifleemqne  tuo  ducit  sub  pollice  vultum. 

Tecum  etenim  longoa  memini  consumere  aoles, 

£t  tecum  primas  epulis  decerpere  noctis; 

Vnum  opus  et  requiem  pariter  disponimua  ambo, 

Atque  yerecuuda  laxamus  seria  menaa, 

Kon  equidem  hoc  dubites,  amboram  feeders  certo 

Conaentire  dies  et  ab  nno  aidere  duci. 

Nostra  Tel  aeqnali  auspendit  tempora  Libra 

Parca  tenax  veri,  sen  nata  fidelibna  hora 

Dividit  in  geminoa  concordia  fata  duorum, 

Saturnumque  gravem  nostro  love  fi-angimna  nna. 

Nescio  qnod,  certe  est  quod  me  tibi  temperat  astrum. 

Mille  hominum  species  et  rerum  discolor  qsds; 
Velle  aaum  caique  est,  nee  voto  vivitur  nno. 
Mercibus  hie  Italia  mutat  sub  sole  recenti 
Hugosnm  piper  et  palleutis  grana  cumini; 
Hie  satnr  inriguo  mavult  turgescere  somno, 
Hie  campo  indulget,  hunc  alea  decoquit,  ille 
In  venerem  putris,  sed  cum  lapidosa  cheragra 
Fregerit  articnlos,  veteris  ramalia  fagi, 


D,o,i..ci  by  Google 


SATIBAE  187 

Tunc  orassos  transiBae  dies  lucemqne  p&laBfrem  '    m 

Et  Bibi  iam  aeri  Titam  ingemaere  relictAin. 

At  te  noctarnis  invat  impalleBcere  cbartia; 

CuUor  enim  iuvenain  pnrgatas  inseris  aaris 

Fruge  CleaDtliea:  petite  hino  pneriqne  senesqae 

Finem  animo  certam  miBerisque  viatica  canis,  ts 

'  Crag  hoc  fiet.'    Idem  eras  fiet  ?    '  Qnid  ?  quasi  magnum 

Kempe  diem  donas.'    Sed  cum  Inx  altera  venit, 

lam  eras  hestemnm  conBumpsimas :  ecce  alind  eras 

Egerit  hos  annoa  et  semper  panlnm  erit  nltra. 

Nam  quamTiB  prope  te,  qnamvis  temone  sub  una  10 

Vertentem  seae  fruatra  sectabere  Gaotham, 

Cum  rota  posterior  curraa  et  in  axe  secundo. 

Libertate  opna  est.     Noa  hac,  nt,  quisqne  Velina 

PabliuB;  emeruit,  acabiosnm  teaserula  far 

Poaaidet.     Hon  sterileB  veri  qnibna  una  Quiritem  7( 

Vertigo  facit  1  bio  Dama  eat  non  tressia  agaaO) 

Yappa  lippas  et  in  tenoi  farragine  mendax: 

Verterit  hunc  dominns,  momento  turbinis  exit 

Marcas  Dama:  papael  Marco  spondente  recuaaa 

Credere  tn  nnmmos?  Marco  sub  indice  pallea?  w 

Marcna  dixit:  ita  eat;  adaigiia,  Marce,  tabellas. 

Haec  mera  libertsa,  hoc  nobis  piles  donanti 

'  An  qniaqnam  est  alina  liber,  nisi  dncere  Titam 
Cui  licet,  nt  libuit?  "licet"  nt  volo  vivere:  non  sum 
Liberior  Brdto  ?"  'Mendoae  conligis,' inqoit  hj 

Stoicus  bic  snrem  mordaci  lotas  aceto: 

'Hoc  relicum  accipio,  "licet"  illud  et  "ut  toIo"  telle. 
Vindicta  postquam  meua  a  praetore  reeeaai. 
Cur  mihi  non  liceat,  iassit  quodcnmque  Tolnntss, 
Excepto  ai  qnid  Maanri  rabrica  vetavit  ?  w 

Disce,  sed  ira  csdst  naao  rugoaaqne  aanna, 
Dnm  veterea  avias  tibi  de  pulmone  revello. 
Non  praetoria  erat  atnltia  dare  tenvia  rerum 
Officia  atqne  nsam  rapidae  permittere  vitae: 
Sambncam  oitins  caloni  aptareris  alto.  » 

Stat  contra  ratio  et  secretam  garrit  in  aurem, 
Ne  liceat  facere  id  quod  qnis  vitiabit  agendo. 


Dioiir^dhyGooj^le 


lam  nunc  adstringas, 
Inque  luto  fixom  possi 
Nee  glutto  aorbere  sali 


188  PERSIVS 

Piiblica  lex  hominnm  naturaqne  coutiuet  hoc  fas, 
Vt  teneat  vetitos  inscitia  debilis  actua^ 
DilniB  helleboram,  certo  compeacere  pancto 
Nescius  examen?  vetat  hoc  natnra  medendi: 
Nayem  si  poscat  sibi  peronatus  arator, 
Luciferi  riidis,  exclamet  Melicerta  perisse 
Frontem  de  rebus,     Tibi  recto  virere  talo 
Are  dedit,  et  veri  speciem  dinoscere  callis, 
Ne  qua  aubaerato  mendosum  tinniat  auro? 
Qttaeque  sequenda  forent,  quacqae  evitanda 
Ilia  prius  creta,  mox  haee  carbone  notasti  ? 
Es  modicua  voti?  preaso  lare?  dulcis  amicisP 

iam  nunc  granaria  laxes,  ii 

sis  tranBCendere  nummum, 
livam  Mercurialem? 
'Haec  mea  sunt,  teneo'  cum  vere  dixeris,  esto 
Liberqne  ac  sapiens  praetoribus  ac  love  dextro. 
Sin  tu,  cum  fueris  nostrae  paulo  ante  farinae,  u 

Felliculam  veterem  retines  et  fronte  politus 
Adstutam  vapido  aervaa  sub  pectore  vulpem. 
Quae  dederam  supra,  relego,  funemque  reduco: 
Ilil  tibi  concessit  ratio;  digitum  exere,  peccas, 
Et  quid  tarn  parvum  est?  sed  nnllo  ture  litabis,  ii 

Haereat  in  stultis  brevis  ut  semuncia  recti. 
Haec  miscere  nefaa;  nee,  cum  sis  cetera  fossor, 
Tris  tantum  ad  numeros  satyrnm  moveare' BathylU. 
'Liber  ego.'    Vnde  datum  hoc  sentis,  tot  subdite  rebus? 
An  dominum  ignoras,  nisi  quem  vindicta  relaxat?  i» 

'I,  pner,  et  strigiles  Orispini  ad  balnea  defer.' 
Si  increpuit,  cesaas  nugator;  serritium  acre 
Te  nihil  impellit,  nee  quidqiiam  extrinsecua  intrat, 
Quod  nervoa  agitet?  sed  ai  intua  et  in  iecore  aegro 
Nascuntur  doniini,  qui  tu  impunitior  exis  la 

Atque  hfc  quem  ad  atrigilea  acntica  et  metus  egit  eriliB? 

Mane  piger  stertia.     '  Surge,'  inqnit  Avaritia,  '  lieia, 
Surge!'    Negas;   inatat:  'Surge,'  inquit.     'Non   queo.' 

'  Surge.' 
*Et  quid  agam?"    'Rogitas?  en  saperdam  advelie  Poiito, 

Dioiir^dhyGoogle 


SATIRAE  139 

Castoream,  Btupp&e,  ebenum,  tuB,  Inbrica  Coa;  is 

ToUe  recens  primus  piper  ex  sitiente  camelo; 

Verte  aliqaid;  iura.'     'Sed  lappiter  audiet.'     'Ehea! 

Baro,  regustatam  diglto  terebrare  salinam 

Contentus  perages,  bi  vivere  cum  love  tendis.' 

lam  paoriB  pellem  saccinctuB  et  oenophorum  aptas,        u 

Ociiia  ad  aavem,  nihil  obstat,  quia  trabe  vaata 

Aegaenm  rapias,  nisi  sollers  Laxnria  ante 

Seductnm  moneat:  'Quo  deinde,  insane,  miB?  qno? 

Quid  tibi  vie?  calido  Bub  pcctore  maecula  bilis 

Intumoit  quam  non  extinxerit  uma  cicutae?  u 

Tu  mare  transillas?  tibi  torta  cannabe  fnlto 

Cena  ait  in  transtro,  Veientanumqae  rubellum 

Exhalot  vapida  laeHnm  pice  sessilis  obba? 

Qnid  petis?  nt  nummoB  qnos  hie  quincnnce  modesto 

Nntrieras,  peragant  avido  sudore  deunceB?  u 

indulge  genio,  carpamus  dulcia,  nostram  est 

Quod  vivis;  cinis  et  manea  et  fabuia  fiea. 

Vive  memor  leti!  fugit  hora;  hoc  quod  loquor  inde  est.' 

En  quid  agis?  duplici  in  diveraura  acinderis  hamo. 

Huncine  an  hunc  eequeria?  subeaB  alternus  oportet         u 

Ancipiti  obaeqnio  douiinoa,  alternaa  oberrea. 

Nee  tu,  cum  obatiteriB  semel  inatantique  uegaria 

Parere  imperio,  'rupi  iam  vincula,'  dicas; 

Nam  et  luctata  canis  nodum  abripit;  et  tamen  illi, 

Cnm  fugit,  a  coHo  trahitur  para  longa  catenae.  is 

'Dave,  cito,  hoc  credas  iubeo,  finire  dolorea 

Praeteritoa  meditor'  crudum  Chaerestratus  unguem 

Adrodens  ait  haec:  'an  aiccis  dedecua  obstem 

Gognatia?  an  rem  patriam  rumore  siniatro 

Limen  ad  obacaenum  frangam,  dum  Chryeidia  udae         i» 

Ebrius  ante  forea  extincta  cum  face  canto?' 

'Eage,  pner,  sapias,  dia  depellentibua  agnam 

Percute.     "Sed  censen"  plorabit,  Dave,  relicta?' 

'Nugaria;  solea,  puer,  obiurgabere  rubra. 

Ne  trepidare  velia  atque  artos  rodere  casaes!  n 

Nunc  ferus  et  violens;  at  ai  vocet,  "haud  mora,"  dietts.' 

'Qnidnam  igitur  faciam?  nee  nunc,  cum  aoceaaat  et  ultro 


D,o,i..ci  by  Google 


140  PBE8IVS 

Sopplieet,  accedam?'     'Si  totuB  et  integer  illinc 
Exieras,  nee  nunc'    Ilic,  hie,  quod  quaerimus,  hie  est, 
Non  in  featucai  lictor  quam  iactat  ineptns. 
Ins  habet  ille  ani  palpo,  quern  ducit  hiautem 
Cretata  ambitio?  '  vigila  et  cieer  ingere  large 
Bixauti  populo,  nostra  ut  Flomlia  possint 
Aprici  meminisse  aenes,' quid  pulehrius?    At  cum 
Herodis  Tenere  dies,  unctaque  fenestra 
Diepositae  pinguem  nebulatn  vomuere  Inceinae 
Portantis  violas,  rubrnmque  amplexa  catinnm 
Cauda  natat  thynni,  tumet  alba  fidelia  vino, 
Labra  moves  taeitus  recntitaqne  sabbata  pallea. 
Turn  nigri  lemnres  ovoque  pericula  rupto. 
Turn  grandea  galii  et  cum  sistro  lusca  sacerdos 
Inoussere  decs  inflantis  corpora,  si  non 
Praedietum  ter  mane  caput  gustaveris  alii. 
Dixeris  haec  inter  varicosos  centuriones. 
Continue  crassum  ridet  Pulfennius  ingens, 
Et  centum  Graecos  cnrto  centnsse  licetur. 


D,o,i..ci  by  Google 


LVCANVS 

H.  Annabus  Luoahus,  &  nephew  of  Seneca,  was  born 
November  3,  39  a.d.,  Ht  Corduba.  Brought  to  Eome  at  a 
tender  age,  he  was  educated  by  the  most  eminent  rhetoricians 
of  the  day,  and  is  said  to  have  been  a  much-admired  '  dec- 
lamator'  in  both  Greeic  and  Latin.  He  was  recalled  Trom 
Athens,  ivhither  he  had  gone  to  complete  his  studies,  by 
Nero,  who  appointed  him  quaestor  before  be  bad  reached  the 
legal  age  for  that  office. 

Lucan  made  his  poetical  d^but  at  the  first  'Neronia'  iD 
60  A.  D.  with  a  panegyric  upon  his  imperial  patron  and  friend. 
But  Nero's  jealousy  of  the  poet's  growing  fame  soon  led  to  a 
rupture  in  their  relations.  Subsequently  be  joined  the  ill- 
fated  Pisonian  conspiracy  gainst  Nero,  and,  when  the  plot 
was  discovered,  was  driven  to  suicide.  He  died  with  stoic 
fortitude,  April  30,  65  a.d. 

Although  only  twenty-five  years  old  at  the  time  of  his 
deati),  Lucan  had  written  much,  but  the  Pharsalia,  bis 
magnum  opus,  is  all  tliat  has  survived  from  the  long  list 
enumerated  by  the  ancient  biographers  to  whom  we  are  in- 
debted for  the  bulk  of  our  information  concerning  his  life 
and  works. 

The  first  three  books  wei-e  edited  by  the  author  himself  at 
a  time  when  lie  was  still  on  intimate  terms  with  Nero;  the 
remaining  seven  were  a  posthumous  publication  and  exhibit 
a  complete  change  of  tone,  passing  from  the  idolatrous 
adoration  of  the  emperor  in  the  earlier  books  to  sneering  in- 
vective. 

The  narrative,  for  the  material  of  which  Lucan  is  chiefly 
indebted  to  Livy,  begins  with  Caesar's  crossing  the  Rubicon 
and  ends  abruptly  with  his  sojourn  at  Alexandria;  hut  the 


Do,T«jhy  Google 


142  LVCANVS 

11  u  til  or  doubtless  intended  to  bring  it  down  to  its  fitting  close 
— the  assaasi nation  of  the  dictator.  In  )jis  treatment  of  the 
siirring  events  that  marked  tlie  last  days  of  the  Republic, 
Lucan  has  not  scrupled  to  falsify  the  facts  of  history. 
Pompey  *  tlie  Great '  and  Cato  are  to  him  the  very  incarna- 
tion of  the  righteous  cause,  while  Caesar  is  represented  as 
the  unscrupulous  scoundrel  who  is  responsible  for  all  the 
ills  that  had  befallen  the  cominonwealth.  But  such  is  the 
triumphant  superionty  of  genius,  that  Caesar,  in  spite  of 
Lucan 's  efforts  to  belittle  him,  everywhere  appears  as  the 
real  protagonist  of  the  historical  drama. 

The  Pkaraalia,  like  most  of  the  poetry  of  the  post-Augus- 
tan age,  is  rlietorically  elaborated,  eo  much  so  that  opinions 
varied  widely  even  in  antiquity  as  to  the  justice  of  its  claims 
to  rank  as  a  true  poem.  Tacitus  mentions  Lucan  together 
with  Vergil;  and  Martial,  in  a  famous  epigram  (XIT.  194), 
makes  the  poet  point  to  his  success  by  way  of  vindication: 
— Sunt  quidam  qui  me  dicant  non  esse  poetam,  Sed  qui  me 
vendit  bihUopola  putat.  But  Qnintilian,  Fetronius,  and 
later  grammarians  condemn  tiie  Pkarsalia  as  being  ujore 
akin  to  oratory  or  history  than  to  genuine  poetry. 

But  glaring  as  are  the  faults  of  this  historical  epic,  we  yet 
come  upon  so  many  passages  of  surpassing  excellence  that  one 
cannot  help  feeling — particularly  when  we  remember  that 
the  Pharsalia  was  written  by  a  mere  youth— that  in  Lucan 
another  Vergil  died  before  his  genius  liad  time  to  mature 
and  chasten. 

The  only  recent  commentary  to  Lucan  is  that  by  C.  E. 
Haskins,  with  an  introduction  by  W.  E.  Heitiand  (London, 


D,o,i..ci  by  Google 


LVCANVS 


Book  I.,  1-182:  The  causes  of  the  war. 

Bella  per  EmathioH  plus  quam  civilia  canipos, 
Insqiie  datum  eceleri  caBimna,  populamque  potentem 
In  BUS  victrici  converBum  viscera  destra, 
Cognatasque  acies,  et  rnpto  foedere  regni 
Certatnm  totiB  concussi  viribuB  orbia    ,  6 

In  coQmane  nefas,  infestiBqne  obvia  BigniB 
Signa,  paris  aquilas  et  pila  minantia  pilis. 

Quia  furor,  o  ciTes,  quae  tanta  licentia  ferrij 
GentibuB  invisiB,  Latiam  praebere  craorem! 
Camque  superba  foret  Babyloa  spolianda  tropaeis        lo 
Ausoniis  umbraqae  erraret  GraBBue  inulta, 
Bella  geri  placait  nnlloa  habitara  trinmphoB? 
Heu,  quantum  terrae  potuit  pelagique  parari 
Hoc  quem  civileB  hausernnt  Bangnine  dextrae! 
Vnde  venit  Titan,  et  nox  nbi  sidera  condit,  u 

Qnaqne  dies  medius  flagrantibas  aesttiat  auris 
Et  qua  bruma  rigens  ac  neseia  rere  remitti 
Adstringit  Scythico  glacialem  frigore  pontom; 
Sub  iuga  iam  Seres,  iam  barbarns  isaet  Araxes, 
Et  gens  si  qua  iacet  nascenti  conscia  Nilo.  2u 

Tunc,  Bi  tantus  amor  belli  tibi,  Roma,  nefandi, 
Totam  sub  Latias  leges  cum  miseris  orbem. 
In  te  rerte  manus;  uondum  tibi  defnit  hostia. 
At  nunc  semiruttB  pendent  quod  moenia  tectis 
Vrbibns  Italiae  lapaisque  ingentia  muris  « 

Saxa  iacent  nulloque  doraus  cnstode  tenetur 


D,o,i..ci  by  Google 


144  'LVCANVS 

Earus  et  antiquis  habitator  in  urbibua  errat, 
Hoirida  quod  dumis  raultoBque  inarata  per  annos 
Heaperia  est  desuntqiie  manus  poseentibus  arvis, 
Won  tu,  Pyrrhe  ferox,  nee  tantia  cladibua  auctor        i 
Poenus  erit;  nulli  peoitus  descendere  ferro 
Contigit:  alta  aedent  civilia  vulnera  dextrae. 
Qaod  si  noD  aliam  venturo  fata  N'eroni 
Invenere  viam^raagiioque  aeterna  parantar 
Eegna  deiBjcaelnmqne  suo  seryire  Tonanti  s 

Non  nisi  saevorum  potuit  post  bella  gigantum, 
lam  nihil,  o  enperi,  queriraur;  scelera  iata  nefasque 
Hae  mercede  piacent;  diroa  Pharealia  canipos  i 

Impleat  et  Poeni  aatureiitur  sanguine  manes; 
VUima  funeata  concurrant  proelia  Munda; 
His  Caesar,  Peruaina  fames  Mntina^que  labores 
Accedant  fatis  et  quas  jtr^uiiit  aspera  classia 
Lencas  et  ardenti  servilia  bella  sub  Aetna: 
Multnm  Boma  tamen  debet  civilibua  armia, 
Quod  tibi  res  acta  eat.     Te,  cum  statione  peracta 
Aatra  petea  aerua,  praelati  regia  caeli 
Excipiet  gaudente  polo;  aeu  sceptra  tenere, 
Seu  te  "flammigeroa  Phoebi  conscendere  currus, 
Tellnremque  nihil  mntato  aole  timentem 
Igne  vago  Inatrare  iuvet,  tibi  numine  ab  omni  i 

^edetur,  iurisque  tai  natura  relinquet. 
Quia  deua  eaae  Telia,  ubi  regnum  ponere  mundu 
Sed  neqne  in  arctoo  sedem  tibi  legeria  orbe, 
Noc  poluB  aversi  catidua  qua  mergitur  aiistri, 
Vnde  tnam  videaa  obliquo  sidere  Bomam. 
Aetheria  inmensi  partem  si  presseria  unam, 
Sentiet  axis  onus.     Librati  pondera  caeli 
Orbe  tene  medio;  pars  aetheris  ilia  sereni 
Tota  vacet,  nullaeque  obstent  a  Caeaare  nnbea. 
Tunc  genus  humanum  positis  sibi  consulat  armis, 
Inqne  vicem  gens  omnis  amet;  pax  missa  per  orbem 
Ferrea  belligeri  compescat  limina  lani. 
Sed  mihi  iam  numen,  nee,  ai  te  pectore  vates 
Accipio,  Cirrliaea  velim  aecreta  moTentem 


D,o,i..ci  by  Google 


PHARSALIA  145 

SoUicitare  dsum  Bacchainqne  avertere  Nysa:  «s 

Til  sati3  ad  viria  Bomaua  in  carmina  dandas. 

Fert  animus  causas  tantarum  expromere  rerum, 
Inmensumque  aperitiir  opus,  quid  in  arma  fureiitem 
Impnlerit  populam,  quid  pacem  excueaerit  orbi: 
Invida  fatorum  eeries  BiimmiBque  negatum  70 

Stare  diu.niinioqiiG  grarea  sub  pondere  lapan8_. 
Nee  se  Boma  ferens.     Sic,  cum  compage  soluta 
Saecula  tot  mnndi  snprema  eoegerit  bora, 
Anticnm  repetent  iteium  chaos  omnia;  mista 
Sidera  sideribus  concurrent,  ignea  pontum  7s 

Aftra  petent,  teilus  eztendere  littora  nolet 
Escatietqne  fretum,  fratri  contraria  Phoebe 
Ibit  et,  oblicnm  bigas  agitare  per  orbem 
Indignata,  diem  poscet  sibi,  totaque  discors 
Machina  divolsi  tarbabit  foedera  mniidi.  so 

Id  se  magna  ruunt;  laetis  hunc  numina  rebns 
Crescendi  posuere  moduui.     Nee  gentibus  ullis 
Coamodat^in  popnliim  terrae  pelagiqne  potentem^^ 
Invidiam  Fortnna  suam.     'i'u  causa  malorum 
Facta  tribuB  dominis  conmunis,  Boma,  nee  nmquam    bs 
In  tnrbam  missi  feralia  foedera  regoi. 
O  male  Concordes  nimiaqne  cupidine  caeci! 
Quid  miscere  iuvat  viris  orbemque  tenere 
In  medio?  dum  terra  fretum  terramque  levabit 
Aer  et  longi  volvent  Titana-labores  go 

Noxque  diem  caelo  totidem  per  signa  seqaetar, 
Nulla  fidce  regni  sociis,  omnisque  potestas 
Impatiens  consortia  erit.     Nee  gentibua  ullis 
Gredite,  nee  longe  fatorum  esempla  petantur; 
Fraterno  primi  madiierunt  sanguine  mnri.  bs 

Nee  pretium  tanti  teilus  pontusque  furoriH. 
Tnac  erat:   exigunm  dominos  conmisit  asylnm. 

Temporis  nngusti  mansit  concordia  discors, 
Pazqae  fuit  nou  sponte  ducum;  nam  sola  futuri 
Crassus  erat  belli  medius  mora.     Qnaliter  uadas  lo 

Qai  secat  et  geminum  gracilia  male  separat  Istbmos 
Keo  patitur  conferre  fretum  (bI  terra  recedat. 


Dpi  .?d  by  Google 


146  LVCANVS 

loniam  Aega«o  franget  mare)  sic,  nbi  saeva 
Arma  ducum  dirimens^miserando  fanere  Craasus 
Assyrias  Latio  maciilavit  saugaine  Carrhas, 
Parthica  Romanos  solverunt  damna  furores. 
Pins  ilia  vobis  acie,  qaam  creditis,  actum  est, 
Arsacidae:  bellum  victis  civile  dedtstis. 
Dividitur  ferro  regnum,  popnliqiie  potentis, 
Qaae  mare,  quae  terras,  quae  totnm  possidet  orbem, 
Non  cepit  fortuna  duos.     Nam  pignora  iuncti 
Sanguinis  et  diro  feralis  omine  taedas 
Abstulit  ad  mauis  Parcariim  lulia  saeva 
Intercepts  manu.     Quod  si  tibi  fata  dedisseiit 
Maiores  in  luce  moras,  tu  sola  furentem 
Inde  virnm  poteras  atqne  hinc  retinere  parentem 
Armatasque  manus  excusso  iuugere  ferro, 
Vt  generos  soceris  mediae  iunxere  Sabinae. 
Morte  tua  digciesa  fides,  bellumque  movere 
Permiseum  ducibus.     Stimulos  dedit  aemula  virtus: 
Tu,  nova  ne  veterea  obscurent  acta  triumpboa 
Et  victis  cedat  piratica  lanrea  Gallis, 
Magne,  times;  te  iam  series  usnsque  labornm 
Erigit  impatiensque  loci  fortuna  eecundi. 
Kec  qnemquam  iam  ferre  potest  Gaesarve  priorem, 
Pompeiusve  parem.     Quis  iuatius  indiiit  arma? 
Scire  nefas;  magno  se  iudiee  quisque  tuetur: 
Victrix  causa  dels  placuit,  sed  victa  Gatoni. 
Nee  coiere  pares:   alter  vergentibus  annis 
la  senium  longoque  togae  tranquillior  usu 
Dedidicit  iara  pace  ducem,  famaeque  petitor 
Mnlta  dare  in  valgus,  totus  popularibus  auris 
Impelli,  plausuque  sui  gaudere  tbeatri. 
Nee  reparare  novas  viria,  multumque  priori 
Credere  fortunae.     Stat  magni  nomiuis  umbra; 
Qualis  frugifero  quercus  sublimis  in  agro 
Exuviaa  veteris  populi  sacrataque  gestana 
Dona  dncnm^nec  iam  validia  radtcibus  haerens 
Pondere  fixa  suo,  nudosque  per  aera  ramos 
ESundena,  trunco^non  frOQdibna,efficit  nmbram; 


D,o,i..ci  by  Google 


PHARSALIA  14 

Et  qnamvis  primo  nntet  casura  sub  enro. 
Tot  circum  silvae  finno  se  robore  tollant. 
Sola  tamen  colitur.     Sed  non  in  Caesare  tantum 
Noaien  erat,  nee  fama  diicig,  sed  nescia  virtus 
Stare  loco,  aolusque  pudor  non  vincere  bello; 
Acer  et  indomitne,  quo  spea  quoque  ira  vocasset, 
Ferre  manum  numquam  tetnerando  parcere  ferro, 
Successus  urguere  suob,  instare  favori 
Kutninis,  impellena,  quidquid  Bibi  summa  petenti 
Obstaret,  gHudensque  viam  fecisse  rnina. 
Qualiter  expressum  ventis  per  nubila  fulmen 
Aetheris  impulsi  sonitu  tnuudique  fragore 
Bmiouit  rupitqiie  diem  populosque  paventis 
Tcrruit  oblica  praestringens  lumina  flamma; 
In  sua  templa  furit,  nullaque  exire  vetante 
Materia,  niagnamque  cadens  magnamqne  revertens 
Dat  stragem  late  eparsosque  reconligit  ignis. 

Hae  ducibus  causae;  auberani  sed  piiblica  belli 
Semina  quae  populos  semper  mersere  potentes, 
Namque  lit  opes  nimias  mundo  fortuna  snbacto 
Intulit  et  rebus  mores  cessere  secundis, 
Praedaqne  et  hostiles  luxum  suasere  rapinae, 
Kon  auro  tectiave  modus,  mensasque  priores 
Aspernata  fames;  cultus^gestare  decoros 
Vis  naribnB_,rapuere  mares;  fecunda  virorum 
Panpertas  fugitur,  totoqne  accersitur  orbe. 
Quo  gens  quaeque  perit;  tnnc  longos  iungere  finis 
AgroTum  et  quondam  dure  sulcata  Camilli 
Voraere  et  antiquos  Curiorum  pasaa  ligoneB 
Longa  sub  ignotis  extenders  rnra  colonis.  x 
Kon  erat  is  populns  quern  pax  tranquilla  iuvaret, 
Quern  sua  libertas  inmotis  pasceret  armia. 
Inde  irae  factles  et,  quod  Buasiaaet  egestaa. 
Vile  nefas  magnnrnqae  decus  ferroque  petendnm, 
Plus  patria  potuisse  sua,  mensuraque  iuris 
Vis  erat;  hinc  leges  et  plebis  scita  coactae 
Et  cum  consulibus^turbantes  iura^tribuni; 
Hinc  rapti  fasces  pretio  sectorque  favoria 


D,o,i..ci  by  Google 


[48  LVCANVS 

Ipse  Biii  populus  letalisqiie  unibitus  urbi 
Annua  venali  referena  certaraina  Campo; 
Hiuc  usura  vorax  avidumque  in  tempora  feuas 
£t  coQciissa  fides  et  multis  utile  bellum.v 


Booh  II.,  S34S25:   The  conference  between  Brutus  and 
Cato. 

At  non  magnanimi  perciissit  peetora  Bruti 
Terror  et  in  tanta  payidi  formidine  motiis  asi 

Para  popnli  lugentis  erat;  sed  nocte  sopora, 
Farrhasis  oblicos  Kelice  cam  verteret  axis. 
Atria  cognati  pulsat  nou  ampla  Ca'tonis. 
lavenit  insoinni  volventem  publica  cnra 
Fata  Tirum  casusque  urbis  cunctisque  timentem  su 

Securumque  sui,  (arique  his  vocibuB  orsus: 
'Omnibus  expulsae  terris  olimque  fug&tae 
Virtutis  jam  sola  fides,  quam  turbine  nullo 
Excutiet  fortuna  tibi,  tu  mente  labantem 
Derige  me,  dubiuni  certo  tu  robore  firma.  '  -w, 

Kamque  alii  Magnum  vel  Gaesaris  anna  sequantur: 
Dux  Bruto  Cato  solus  erit.     Pacemne  tueris 
InconcuBsa  teneiis  dubio  vestigia  muudo? 
An  placuit  ducibus  scelei'um  populiqne  forentis 
Cladibus  inmixto,  civile  absolvere  bellum?  id 

Quemque  suae  rapiunt  scelerata  in  proelia  causae: 
Ho3  polluta  domns  legesque  in  pace  timendae, 
Hos  ferro  fugienda  fames  mundiqne  ruinae 
Penniscenda  fides.     Nullum  furor  egit  in  arraa; 
Castra  petunt  magna  victi  mercede;  tibi  uni  isi 

Per  se  bella  placent?  quid  tot  durare  per  annos 
Profuit  inmnnem  conrupti  moribus  aevi? 
Hoc  solum  longae  pretium  virtutis  habebisP 
Accipient  alios,  facient  te  bella  nocentem. 
Ne  tantum,  o  superi,  liceat  feralibus  armis,  as 

Has  etiam  movisse  manus,  nee  pila  Ucertis 
MisEit  ttiis  caeca  telorum  in  nnbe  £erantnr. 


D,o,i..ci  by  Google 


PHARSALIA  149 

Nee  tanta  incassnm  virtus  eat.     Ingeret  omniB 

Se  belli  fortunii  tibi.     Quia  aollet  in  isto 

Enee  mori,  qaamvis  alieno  vulnere  labeus,  v 

Et  scelns  ease  tntini?  meliue  tranquilla  sine  armia 

Otia  Bolus  ages;  sicut  caelestia  semper 

Inconcassa  suo  volvuntur  sidera  lapan. 

FulminibuB  propior  terrae  auccenditnr  aer, 

Imaque  telhiris  ventoa  tractusque  coniscoa  z 

Flammarum  accipiunt;  nubia  exeedit  Oljmpna. 

Lege  deam  minimas  rerum  discordia  tnrbat, 

Facem  magna  teneot.     Quam  laete  Gaes&ria  aures 

Accipient  tantnm  veniase  in  proelia  eivem! 

Nam  praelata  suis  numqnam  diveraa  dolebit  v 

Castra  ducia  Magni.     Nimium  placet  ipse,  Catoni 

Si  bellum  civile  placet.     Pars  magna  senatna 

Et  dace  private  gestnrus  proelia  consul 

Sollicitant  proceresqne  alii;  quibus  adde  Catonem 

Snb  iuga  Pompei,  toto  iam  liber  in  orbe  » 

Solna  Oaesar  erit.     Quod  si  pro  legibus  arma 

Ferre  iuvat  patriis  libertatemque  tueri. 

Nunc  neque  Pompei  Brutum  neque  Caesaris  hostem. 

Post  bellum  victoris  habea.'    Sic  fatur;  at  illi 

Arcano  aacraa  reddit  Cato  pectore  voces:  a 

'Summum,  Brute,  nefas  civilia  bella  fatemtir; 

Sed  q.uo  fata  trahnnt,  virtua  aecura  sequetur; 

Crimen  erit  auperis  et  me  fecisse  nocentem. 

Sidera  quia  mundumque  relit  spectare  cadentem 

Ezpera  ipse  mctos?  quia,  cnm  rnat  arduus  aether,       i 

Terra  labet  mixto  coeuntia  pondere  mundi, 

Oomplosas  tennisse  manus?  gentesne  furorem 

Heaperium  ignotae  Romanaque  aigna  sequentur 

Diductique  fretis  alio  sub  sidere  reges. 

Otia  solua  agam?  procul  hnnc  arcete  furorera,  s 

0  supcri,  motura  Dahas  ut  clade  Getaaque 

Securo  me  Roma  cadat.     Ceu  morte  parentem 

Natorum  orbatnm  longum  producere  funus 

Ad  tnmulos  iubet  ipse  dolor,  iuvat  ignibua  atria 

Inserntsse  manuB  conatructoque  aggere  busti  g 


D,o,i..ci  by  Google 


150  LVCANV8 

Ipsam  atras  tenuisse  faces:  non  ante  reveliar, 

Exaiiimem  quam  te  complectur,  Roma,  tuumqae 

Nomeo,  libertas,  et  inanem  prosequar  umbratn. 

Sic  eat:  inmites  Bomana  piacula  divi 

Plena  ferant,  nullo  fraudemus  Banguiae  bellnm. 

0  ntinam  caeliqua  dels  Erebiqne  liceret 

Hoc  caput  in  cuDctas  damaatum  ezponere  poenas! 

Devotum  hoatilea  Decium  presBere  cateryae: 

Me  geminae  figant  aciea,  me  barbara  telia 

Bbeni  turba  petat,  ciinctis  ego  pervius  hastis 

Excipiam  mediua  totias  vuJnera  belli. 

Hie  rodimat  aangiiis  populoa,  liac  caede  luatiir, 

Qiiidquid  llomani  meruerunt  pendere  mores. 

Ad  inga  cur  faciles  populi,  cur  aaeva  volentes 

Regna  pati  perenut?  me  aolum  inradite  ferro, 

Me  frustra  leges  et  inania  iura  tnentem. 

Hie  dabit,  hie  pacem  iugulus  finemqne  malorum 

Gentibua  Hesperiia;  poat  me  regnare  volenti 

Non  opus  eat  bello.     Quin  publica  aigna  ducemque 

Pompeium  sequimur;  nee,  si  fortnna  favebit, 

Hunc  quoque  totiua  sibi  ius  promittere  mundi 

Non  bene  compertum  est.     Ideo  me  milite  vincat, 

Ne  sibi  se  vicisse  putet.'     Sic  fatur,  et  acris 

Iranim  movit  stimuloa  iuveniaque  calorem 

Ezcitat  in  nimioa  belli  civilis  amores. 


Book  v.,  237-^73:  The  mutiny  in  Caesar's  army. 

Interea  domitia  Caeaar  remeabat  Hiberia 
Victrices  aquilas  alium  laturua  in  orbem. 
Cum  prope  fatorum  tantos  per  proapera  coraua 
Avertere  dei,     Knllo  nam  Marte  Bubactna 
Intra  castrorum  timuit  tentoria  ductor 
Perdere  ancceasus  acelerum,  cum  paene  fidelea 
Per  tot  bella  manus  eatiatae  aanguine  tandem 
Destituere  ducem,  aeu  maesto  classica  paulum 
Intermissa  soqo  clausnsqne  et  frigidns  ensis 


D,o,i..ci  by  Google 


PHAESALIA  151 

Expnierat  belli  furiaB,  sea,  praemia  miles 

Dam  maiora  petit,  (lamnat  causamque  duccmqae 

£t  scelere  imbntos  ctianiiinac  venditat  ensis. 

Hand  magis  expertna  discrimine  Caesar  in  ullo  est, 

Quam  noD  e  etabili,  tremulo  sed  cnlmine  cnncta  se 

Despiceret  stnretqae  super  titnbantia  fnUns. 

Tot  raptis  trancuB  mauibus  gladioque  relictus 

Paene  sno,  qui  tot  gentis  in  bella  trahebat, 

Scit  non  esse  ducis  strictos,  sed  militis,  ensis. 

Non  pavidum  iam  murmur  erat,  nee  pectore  tecto  u 

Ira  lateus;  nam  quae  dubias  conatringero  mentis 

Causa  solet,  dum  quisquo  paret  quibus  ipse  timon  est, 

Seque  putat  solum  re^norum  ininsta  gravari, 

Haud  retiuet.     Quippe  ipsa  metns  eisoWerat  audax 

Turba  suos:  quidquid  multis  peccatnr,  inultum  est.        v 

Efludere  minas:  'Liceat  discedere,  Caesar, 

A  rabie  scelerum.     Quaeris  terraqne  mariqiie 

His  ferriim  iugulis,  animasque  eSuudere  vilis 

Quolibet  hoste  paras.     Partem  tibi  Gallia  nostri 

Eripuit,  partem  duris  Hispania  bellis,  » 

Pars  iacet  Hesperia,  totoque  exercitus  orbe 

Te  vincente  perit.     Terris  fudisse  cruorem 

Quid  invat  arctois  Bbodano  Rhenoque  subactis? 

Tot  mihi  pro  bellis  bellum  civile  dedisti. 

CepimuB  ezpulso  patriae  cum  tecta  senatu,  v 

Quoa  bominum  vel  quos  licnit  spoliare  deorum? 

Imus  in  omno  nefas  manibus  ferroque  nocentes, 

Panpertate  pii.     Finis  quia  quaeritur  armisF 

Quid  satis  eat,  si  Roma  parum  eat?  iam  reapice  canoa, 

Invalidaaque  manus  et  inanis  cenie  lacertos.  a 

Vsus  abit  vitae,  bellis  conaumpaimna  aevum. 

Ad  mortem  dimitte  aenea.     Anne  iniproba  7ota: 

Non  duro  liceat  morientia  cacspitc  membra 

Ponere,  non  anima  galeam  fngieute  ferire 

Atque  oculoB  morti  clausuram  quaerere  dextram,  i 

Coniugis  inlabi  lacrimis,  unique  paratnm 

Scire  rogum.     Liceat  morbis  finire  senectam; 

Sit  praeter  gladios  aliqiiod  sub  Caesare  fatum. 


D,o,i..ci  by  Google 


U2  LVCANVS 

Qnid  veint  ignaros,  ad  quae  portenta  paremnr, 
Spe  rapis?  usque  adeo  Boli  civilibus  armis 
Nescimiis  cuius  scoleria  sit  maxima  merces? 
Nil  actum  eat  bellis,  si  nondum  comperit  istas 
Omnia  posse  manus.     Nee  faa  nee  vincula  iuria 
Hoc  audere  vetant.     Rheni  mihi  Caesar  in  undis 
Dux  erat,  hie  bociub.     PacinuB  qnoB  inquinat,  aoqnat. 
Adde,  quod  ingrato  meritorum  iudice  rirtus 
Nostra  perit:  quidquid  garimiis,  fortuna  vocatur. 
Nob  fatnm  sciat  esse  snnm.     Licet  omne  deorum 
Obeequium  speres,  irato  milite,  Caesar, 
Pax  erit,'    Haec  fatus  totia  discurrere  castris 
Coepeiat  infestoque  ducera  deposcere  vultu. 
Sic  eat,  o  siipari,  quando  pietasque  fidesque 
Destituuut  moresque  malos  Bperare  relictum  est; 
Pinem  civili  faciat  diacordia  bello. 

Quern  non  ille  ducem  potuit  terrere  tumalttis! 
Fata  Bed  in  praecepB  Bolitua  demittere  Caesar 
Fortunamque  suam  per  summa  pei'icala  gandens 
Exercere,  venit  nee,  dum  desa«viat  ira, 
Expectat;  medios  properat  temptare  farores. 
Non  illis  urbis  spoliaudaque  templa  negasset 
Tarpoiamqne  lovia  sedem  matresque  senatus 
Fassurasque  infanda  nurus.     Vult  omnia  certe 
A  se  saeva  peti,  vult  praeniia  Martie  amari, 
MilitiB  indomiti  tantum  meiiB  Sana  timetnr. 
Non  pudet,  hen,  Caesar,  soli  tibi  bella  placere 
lam  manibuB  damnata  suisF  hoB  ante  pigebit 
Sanguinis?  his  ferri  grave  lus  erit?  ipse  per  omne 
Fasque  iiefasque  rues?  lassare  et  disce  sine  armis 
Posse  pati,  liceat  scelerum  tibi  ponere  finem. 
Saeve  quid  insequerisP  quid  iam  noleutibus  instssF 
Bellum  te  civile  fugit.     Stetit  aggere  fulti 
Oaespitis  intrepidus  vultu  meruifcque  timen 
Nod  metnens  atque  haec  ira  dictante  profatur: 
'Qui  modo  in  absentem  vultu  dextraque  furebas. 
Miles,  habes  nudum  promptumque  ad  vulnera  pectus. 
Hie  fuge,  si  belli  finis  placet,  enae  relicto. 


D,o,i..ci  by  Google 


PHARSALIA  153 

Detegit  imbellis  animas  nil  fortiter  ansa 

Seditio  tantumqae  fugam  meditata  iuventtis 

Ac  dacia  iavicti  rebus  lassata  secundis. 

Vadite  meque  meis  ad  bella  relinquite  fatis.  w 

Inrenient  haec  artna  manus,  vobisque  repulsis 

Tot  reddet  fortuna  viroa,  quot  tela  vacabunt. 

Anoe  fugam  Magni  taiita  cum  classe  secuutur 

Hesperiae  gentes,  nobis  victoria  turbam 

Non  dabit,  impulsi  tautnm  quae  praemia  belli  » 

Auferat  et  vestri  rapta  mercede  laboris 

Laoriferoa  nallo  comitetur  vuliiere  carrue? 

Voa  despecta,  senes,  exlmustaque  Bangnine  tnrba 

Cernetis  nogtros  iam  plebs  Komaua  triiitnphos. 

Caesaria  an  cursua  vestrae  seutire  putatia  33 

Damnum  posse  lugae?  veliiti  si  cnncta  minentur 

Fiumina  quos  miaceut  pelago  subducere  foutia, 

NoQ  magia  ablatis  umquam  descenderit  aequor, 

Quam  nunc  creacit,  aquis.     An  voa  momenta  putatis 

Vila  dediaae  mihi?  uumqiiain  ale  cura  deonim  s* 

Se  premet,  ut  veatrae  morti  vestraeque  saluti 

Fata  vacent;  procerum  motus  haec  cuncta  secuntnr: 

Hamannm  paucia  vivit  genua.     Orbis  Hiberi 

Horror  et  arctoi  noatro  sub  nomine  mi  lea, 

Pompeio  certe  fugerea  duce.     Fortia  in  armia  st 

Caeaareis  Labieuus  erat,  nunc  tranafugu  vilia 

Cnm  duce  praelato  terras  atque  aeqnora  lustrat. 

Nee  melior  mihi  vestra  fides,  si  bella  nee  hoate 

Nee  duce  me  geritis.     Quiaquia  mea  signa  relinquens 

Non  Pompeianis  tradet  sua  partibns  arma,  as 

Hie  numquam  vult  esse  meus.     Sunt  ista  profecto 

Ourae  caatra  dels,  qui  me  conmittere  tantis 

Non  nisi  mntato  voluerunt  milite  bellis. 

H.eu,  quantum  fortuna  umeria  iam  pondere  feaais 

Amolitur  onna!   sperantis  omnia  dextras  u 

Exarmare  datur  quibua  hie  non  aufflcit  orbis. 

Iam  certe  mihi  bella  geram;   discedite  castris, 

Tradite  nostra  viris  iguavi  signa  Quirites. 

At  pancos,  quibus  haec  rabies  auctoribna  arsit. 


Dioiir^dhyGooj^le 


154  LVCANVS 

Non  Caesar,  Bed  poena  tenet.     Procumbite  terra, 
Infidiimqiie  caput  ferieadaqne  tendite  cotla. 
£t  tu,  quo  solo  stabimt  iam  robore  castra. 
Tiro  rudis,  epecta  poenas  et  diece  ferire, 
Disce  mori,'    Tremuit  saeva  sub  voce  minantiB 
Vulgns  iners  unumque  caput  tain  magna  inventus 
Privatum  factura  timet,  velut  ensibua  ipsis 
Imperet  invito  moturus  millte  ferrum. 
Ipse  pavet,  ne  tela  sibi  destraeqne  negentur 
Ad  Bcelus  hoc,  Caesar:   vicit  patientia  Baevi 
Spem  ducis  et  iuguloB,  non  tautuin  praestitit  ensis. 
Nil  magis  adsuetas  sceleri  quam  perdere  mentis 
Atque  perire  tenet.     Tarn  diri  foederis  ictu 
Pavta  qnies,  poenaque  redit  placata  luventus. 


Sook  VII.,  1-329 :  The  eve  of  the  battle  of  Pharsdlia. 

Segnior  Oceano  quam  lex  aetema  vocabat 
Luctificua  Titan  numquam  magis  aethera  contra 
Egit  equos  curaumque  polo  rapiente  retorait 
Defectuaque  pati  voluit  raptaeqne  laborea 
Lucis  et  adtraxit  nobis,  non  pabula  flammis, 
Sed  ne  TheBaalico  purus  luceret  in  orbe. 
At  noz  feiicis  Maguo  pars  ultima  vitae 
SoUicitos  vana  decepit  imagine  somnos. 
Nam  Pompeiani  visna  sibi  sede  theatri 
lonumeram  effigiera  Romanae  cernere  plebia 
Adtollique  suum  laetis  ad  sldera  nomen 
Yocibus  et  plausu  cuneos  certare  Bonantes; 
Qoalis  erat  populi  facies  clamorque  faventis, 
Olim  cnm  iuvenis  primique  aetate  triumphi 
Post  domitas  gentis  quaa  torrens  ambit  Hiberus, 
Et  quaecnmque  fugax  Sertorius  impulit  arma, 
Vespere  pacato,  pura  venerabilis  aeque, 
Quam  cnrnis  ornante  toga,  plaudente  senatu, 
kjedit  adhuc  Bomanus  eqnea:   seu  &ne  bonorum 
Anxia  Venturis  ad  tempora  laeta  refugit. 


D,o,i..ci  by  Google 


PHARSALIA  155 

Sive  per  ambages  aoHtas  contraria  visis 
Vaticiaata  qiiies  magni  tulit  omina  planctus. 
Sen  vetito  patrias  ultra  tibi  c  em  ere  sedes 
Sic  Eomam  fortnna  dedit.     Ne  rnmpite  somnos, 
Castrorum  vigiles,  nnllas  taba  verberet  aaris. 
Crastina  dira  quies  et  imagiDe  maesta  diaroa 
Vndique  fuiiestas  ociea  feret,  uiidiqne  bellatn. 
Vode  pari 8  somnoa  populis  noctemque  beatam? 
0  felis,  BJ  te  vel  sic  tua  Boma  videret. 
Donaesent  utinaoi  supcri  patriaeque  tibiqne 
Vnnni,  Magne,  diem,  qno  fati  certns  uterque 
Extremum  tanti  frnctum  raperetia  amoris. 
Tu  Yelut  Ausoiiia  vadis  moriturns  in  iirbe. 
Ilia  rati  semper  de  te  sibi  conecia  voti 
Hoc  scelus  baud  umquum  futis  haerere  pntarit. 
Sic  Be  dilecti  tnmiilum  qiioqne  perdere  Magni. 
Te  misto  fleBset  luctu  iuvenisque  senexqne 
ImuBSiisqae  puer;   lacerasaet  crine  solnto 
Pectora  femineum,  cen  Brnti  funere,  vulgns. 
Nunc  quoque  tela  licet  paveant  victoris  iniqui, 
Nuntiet  ipse  licet  Caesar  tua  fnnera,  flebunt, 
Sed  dam  ttira  ferunt,  diim  laurea  serta  ToDauti. 
0  miseri  quorum  gemitus  edere  dolorom. 
Qui  te  non  pleno  pariter  pianxere  theatro! 

Vicerat  astra  iubar,  cum  mixto  murmure  turba 
Caetrorum  fremuit  fatieque  trahentibus  orbem 
Signa  petit  pugnae.     Miseri  pars  maxima  vulgi 
Non  totum  visura  diem  tentoria  circum 
Ipsa  ducis  queritur  magnoque  accensa  tumultu 
Mortis  vicinae  properantis  admovet  boras.  i 

Dira  subit  rabies;   sua  quisqne  ao  publica  fata 
Praecipitare  cupit;  segnis  pavidusque  vocatur 
Ac  nimium  patiens  soceri  Pompeius  et  orbis 
Indulgens  regno  qui  tot  aimul  undiquo  gentis 
luris  habere  sui  rellet  pacemquo  timeret.  i 

Nee  non  et  reges  popniique  queruntur  eoi 
Bella  trahi  patriaque  procul  tellure  teneri. 
Hoc  placet,  o  superi,  cum  vobis  yertere  cuncta 

D,o,i..ci  by  Google 


156  LVCANVS 

Propositum,  noatris  erroribus  addeve  crimen. 
Cladibus  inrnimus  nocituraque  poscimuB  arma; 
In  Pompeiftnis  votum  est  Fharsalia  castris. 
GuDctoriim  voces  Romani  mazimus  auctor 
TuUius  eloquii,  ciiiuB  aub  iure  togaqne 
Paoificas  eaevus  tremuit  Catilina  Becuris, 
Pertulit  iratas  bellis,  cum  rostra  forumque 
Optaret,  passas  tam  louga  silentia  miles; 
Addidit  inralidae  robur  facnndia  causae. 

'Hoc  pro  tot  mentis  solum  te,  Magno,  precatur 
Vti  ae  fortnna  toHb,  proceresque  tuorum 
Castrorum  regesque  tui  cum  aupplice  mundo 
AdfiTsi,  vinci  socerum  patiare  rogamus. 
Human!  generis  tain  longo  tempore  bellum 
Caesar  erit?  merito  Pompeium  vinoere  lente 
Gentibns  indigoum  est  a  transcarrente  subactie. 
Quo  tibi  fervor  abit  aut  quo  Sducia  fati? 
De  superis,  ingrate,  times  causamque  senatns 
Credere  dia  dabitas?  ipsao  tua  signa  revellent 
Prosilientque  acies:  pudeat  vicisse  coactum. 
Si  duce  to  iusso,  si  nobis  bella  geruntur. 
Sit  iuris,  qiiociiraque  velint,  concurrere  campo. 
Quid  mundi  gladios  a  sanguine  Caesaris  arces? 
Vibrant  tela  manus,  vix  signa  morantia  quisquam 
Expectat:  propera,  ne  te  tua  claseica  linquant. 
Scire  senatns  avet,  milea  te,  Magne,  sequatur 
An  comes.'    Ingemuit  rector  sensitqae  deorum 
Esse  doles  et  fata  snae  contraria  menti. 
'Si  placet  hoc,'  inquit,  'eunctia,  si  milite  Magno, 
Non  duce  tempus  eget,  nil  ultra  fata  morabor. 
Involvat  populoa  una  fortuna  ruina, 
Sitquc  hominam  magnae  lux  ista  novissioia  parti. 
Testor,  Boma,  tamen.  Magnum,  quo  cuncta  perirent, 
Accepisse  diem.     Potuit  tibi  vnlnere  nullo 
Stare  labor  belli;  potui  sine  caede  subactam 
Captivumque  ducem  violatae  tradere  paci. 
Quis  furor,  o  caeci,  scelerum!  civilia  bella  ^ 

Gesturi  metnunt,  ne  non  cum  sanguine  vincant. 


D,o,i..ci  by  Google 


PHAKSALIA  157 

AbatnlimnB  terras,  exclnsimas  aeqnore  toto, 

Ad  praematnras  segetum  ieiuna  rapinas 

Agmina  compaliaiua  votnmque  effecimus  hosti, 

Vt  mallet  aterni  gladiia  mortemquo  aaorutn  ic 

Fermiscere  meis.     Belli  pars  magna  peracta  est 

His  quibas  eflectnm  eat,  ne  pugiiam  tiro  paveret: 

Si  modo  virtutia  stimulis  iraequo  calore 

Signa  petunt.     Multos  in  summa  pericala  miait 

Venturi  timor  ipse  mall.     FortissimuB  ille  est  it 

Qui  protnptua  metuenda  pati,  ai  cominus  instent 

Et  differre  potest.     Placet  haee  tain  proepera  rerum 

Tradere  fortunae,  gladio  permittere  mundi 

Diacrimen;  pugnare  diicem  quam  vineere  malimt. 

Bea  mihi  Bomanas  dederas,  Fortuna,  regendas:  u 

Accipe  maiores  et  caeco  in  Marte  tuere. 

Pompei  nee  crimen  erit  nee  gloria  bellnm. 

Vincis  apud  snperos  votia  me,  Caesar,  iniqnis: 

Pugnatnr.     Quantum  acelernm  qnantnmque  malorum 

In  populoB  lux  ista  feret!  quot  regna  iacebunt!  l 

Sanguine  Bomano  quam  turbidns  ibit  Enipeus ! 

Prima  velim  caput  hoc  funeati  lancea  belli. 

Si  aiue  momento  rerum  partieque  ruina 

Casurum  est,  feriat;  iieque  euim  victoria  Magno 

Laetior.     Ant  popiilis  inviaum  hac  clade  peracta,  i; 

Aut  hodie  Pompeins  erit  mieerabile  nomen. 

Omne  malum  -victi  qaod  sors  feret  ultima  rerum, 

Omne  nefaa  victoria  erit.'     Sic  fatur  et  arma 

Permittit  populis  frenosquo  furentibua  ira 

Laxat  et  nt  viotus  violento  navita  core  i 

Dat  regimen  Tentis,  ignavnmque  arte  relicta 

Puppis  onus  trahitur,     Trepido  confusa  tiimuHu 

Caatra  fremunt,  animique  truces  sua  pectora  pulsant 

Ictibns  incertia.     Multorum  pallor  in  ore 

Mortis  Ventura  est  faciesque  simillima  fato,  i 

Advenisse  diem  qui  fatum  rebua  in  aevura 

Conderet  humanis,  et  quaeri,  Boma  quid  esaet, 

lUo  Marte  palam  eat.     Sua  quisque  pericnla  nescit 

Adtonitus  maiore  metu.     Qais  littora  ponto 

Dioiir^dhyGoogle 


ii  LVCANVS 

Obruta,  quis  summis  ceroens  ic  montibus  aequor 

Aetheraque  in  terras  deiecto  sole  cadentem. 
Tot  Fcrum  finem,  tit);ieat  sibi?  iion  vacat  nllos 
Pro  se  ferre  metus :  urbi  Magnoque  timetur. 
Nee  glad i is  habuere  Sdem,  nisi  cautibns  asper 
Ezarsit  mucro;  tunc  omnis  laiicea  saxo 
Conrigitnr,  tendunt  nervis  melioribus  arena, 
Cura  fuit  lectis  pharetras  implere  sagittis. 
Anget  eques  stimuloa  frenorumque  aptat  habeaas. 
Si  lieeat  soperis  hominnra  conferre  laborea, 
Non  aliter  Phlegra  rabidos  tollente  Gigantas 
Martiua  incaluit  Siculis  incudibus  ensis, 
Et  rubuit  flaoimis  iterum  Neptunia  cuspis, 
Spiculaque  eitenso  Paean  Pythone  recoxit, 
Pallas  Gorgoneos  diffudit  in  Aegida  crinis, 
Pallenaea  lovi  mataTit  fulmina  Cyclops. 

Kon  tamen  abstinuit  ventures  prodere  casus 
Per  Tariaa  Fortuna  notas.     Nam  Thessala  rura 
Cnm  peterent,  totns  venientibus  obstitit  aether 
[Inque  oculia  hominum  fregerunt  fulmina  nubea] 
Adversaeque  faces  inoiensoque  igne  columnas 
Et  trabibuB  mistis  aTJdos  typhonas  aqnarnm 
Detnlit  atque  oculos  iugesto  fclgure  clausit; 
Excussit  cristas  galeis  capulosqae  solntis 
Perfudit  gladiis  ereptaque  pila  liquavit, 
Aetherioque  nocens  fnmavit  sulphure  ferrum. 
Nee  non  innnmero  cooperta  examine  signa 
Vixqne  ravolsa  solo  maiori  poudere  pessum 
Signiferi  mersere  capot  rorantia  fletu, 
Ysque  ad  Thessaliam  Bomana  et  publica.  signa. 
Admotus  snperis  discussa  fngit  ab  ara 
Taurus  et  Emathios  praecepe  se  iecit  in  agros, 
Nullaque  funeatis  inventa  est  victima  sacris. 

At  tn,  quos  acelerum  superos,  quaa  rite  vocaati 
Eumenidas,  Caesar?    Stygii  quae  numina  regni? 
Infernumque  nefas  et  mersos  nocte  furores, 
Impia  tarn  saeve  gestnrae  bella  litasti? 
lam  (dubiutn,  monstrisne  denm  nimione  pavori 


D,o,i..ci  by  Google 


PHAESALIA  169 

Grediderint)  mnltis  concurrere  visas  Olympo 

Pindiis  et  abruptis  inergi  conTallibus  Haemus, 

Edere  noctumae  belli  Pharsalia  voces,  i' 

Ire  per  Ossaeam  rapidns  Boebeida  sangnis; 

Inqne  vicem  vuUne  tenebris  mirantar  opertos 

Et  pallere  diem  galeieqiie  incnmbere  iioctem 

DefuQCtoaque  alulare  patres  et  sanguinis  nmbras 

Ante  oculos  volitare  eaos.     De  tnentibus  nnnm  is 

Hoc  solainen  erat,  quod  voti  turba  nefandi 

Gonscia  quae  patrum  iugulos,  quae  pectora  fratram 

Sperabat,  gandet  monstris  mentisque  tumultTi 

Atque  omoD  scelertim  subitos  pntat  esse  furores. 

Quid  mirum,  popnlos  quos  lux  extrema  manebat  ie 

Ljmpbato  trepidasse  metu,  praesaga  malorum 
Si  data  mens  homini  est?    Tyriis  qni  Gadibus  bospes 
Adiacet  Armeitiumque  bibit  Uomanus  Araxen, 
Sub  quocumque  die,  quocumque  est  sidere  mundi, 
Maeret  et  ignorat  cauaas  animumque  dolentem  a 

Conripit,  Emathiis  quid  perdat  neecius  arvis. 
Euganeo,  si  vera  fides  memorantibus,  augur 
Golie  sedens,  Aponus  terris  ubi  fumifer  exit 
Atqne  Autenorei  dispergitnr  uuda  Timavi, 
'Venit  snmma  dies,  geritur  res  maxima,'  dixit,  ii 

'Impia  eoncurrunt  Pompei  et  Caeearis  arma.' 
Sea  tonitrns  ac  tela  lovis  praesaga  uotavit, 
Aetbera  seu  totum  diseordi  obsistere  caelo 
Perspexitque  polos,  sen  numen  in  aetbere  maestum 
Solis  in  obscnro  pugaam  pallore  notavit.  m 

Dissimilem  certe  cunctis  quos  explicat  eg  it 
TheBsalicum  uatnra  diom;  si  cuncta  perito 
Augnre  mens  hominum  caeli  nova  eigua  notasaet, 
Spectari  toto  potutt  Pharealia  mundo. 
O  summos  hominum  quorum  fortuna  per  orbem  ac 

Signa  dedit,  quorum  fatis  caelum  omne  vacavit! 
Haec  et  apitd  seras  gentis  populosque  nepotum, 
Sive  sua  tantum  venient  in  saecula  fanm, 
Sive  a!  i  quid  magnis  nostri  qnoque  cura  labor  is 
NominibuB  prodesse  potest,  cum  bella  legentur,  ai 

D,o,i..ci  by  Google 


160  LVCANVS 

Spesque  raetasque  simol  peritaraque  Tota  movebnnt, 

Adtouitiqtie  omiies  veluti  venientia  fata, 

Non  transmissa,  iegent  et  adhuc  tibi,  Magiie,  favebunt. 

Miles  ut  adverao  Phoebi  radiatns  ab  ictn 
Desceudens  totos  perfudit  lamltie  coUis,  a 

Kon  temere  inmissuB  campiB  stetit  ordine  certo, 
Infelix  acies.     Coraua  tibi  cara  sinistvi, 
Lentule,  cum  prima  quae  turn  fuit  optima  bello 
Et  qiiarta  legione  datur.     Tibi,  numine  pugn&x 
Adverse  Domiti,  dextri  frons  tradita  Martie;  a 

At  medii  robur  belli  fortissima  densant 
Agmina  quae  Oiliciim  terria  dedacta  tenebat 
Scipio,  miles  in  hoc,  Libyco  dux  primne  in  orbe. 
At  iuxtu  fluvioB  et  stagna  uudantis  Enipei 
Cappadocnm  mqutana  cobors  at  largus  babenae  i 

Ponticus  ibat  eques.     Sicci  sed  plurima  campi 
Tetrarcbae  regeaque  teoeut  magnique  tjratmi 
Atque  omnis  Latio  quae  servit  purpura  ferro. 
Illuc  et  Libya  Numidae  et  Creta  Cydonas 
Misit:  Ityreis  cursus  fuit  inde  sagittis,  3 

Inde  truces  GalU  solitum  prodistis  in  bostem; 
Illic  pngnaces  conmovit  Hiberia  caetrae. 
Eripe  victor!  gentis  et  sanguine  mundi 
Fueo,  Magne,  semcl  totos  consume  triumphos. 

Illo  forte  die  Caesar  statione  relieta  a 

Ad  Begetum  rapttia  moturua  signa,  repente 
Conspifeit  in  pianos  hostem  descendere  campos 
Oblatipiqno  videt  votis  sibi  mille  petitnm 
Tempns,  in  extromos  quo  mitteret  omnia  casus. 
Aeger  quippe  morae  flagransque  cupidine  regni  3 

Goeperat  exigno  tractu  civilia  beWa 
Vt  lentum  damnare  nefas.     Discrimina  postquam 
Adventare  dncum  supremaque  proelia  vidit, 
Gasuram  et  fati  sensit  nutare  ruinam: 
Ilia  quoque  in  ferrum  rabies  promptissima  paulum  2 

Languit,  et  casua  audax  sponderc  secundoa 
Mens  stetit  in  dubio  quam  nee  sua  fata  timere 
Nee  Magni  sperare  sinunt.     Formidine  mersa 

D,o,i..ci  by  Google 


PHARSALIA  161 

Prosilit:  hortatido  melior  fidocia  Yalgo. 
'O  domitor  mnndi,  rernm  fortnDa  meamm,  ss 

Miles,  adest  totiens  optatae  copia  puguse. 
Nil  opus  est  votis,  iam  fatam  accersite  ferro. 
In  manibas  vestris,  quantus  sit  Caesar,  habetis. 
Haec  est  ilia  dies,  mihi  quam  Kubiconis  ad  undas 
Promissam  memini  cnins  spe  movimns  arma,  ac 

In  quaiu  disttilimnB  vetitos  remeare  triumph  os. 
[Haec  eadem  est,  hodie  qnae  pignora  quaeque  penates 
Iteddat  et  emerito  faciat  tos  Marte  colonoB.] 
Haec  fato  quae  teste  probet,  quis  instius  arma 
Sumpaerit,  haec  acies  victum  factnra  nocentem  est.         M 
Si  pro  me  patriam  ferro  flammisqne  petistis, 
Nunc  pngnate  truces  gladiosque  exsolvite  culpa, 
Nulla  manna  belli  mutato  iudice  pnra  est. 
Non  mihi  res  agitur,  sed  tos,  ut  libera  sitis 
Turba,  precor,  gentia  nt  ins  habeatis  iii  omnis.  » 

Ipse  ego  privatae  cnpidus  me  reddere  vitae 
Flebeiaqne  toga  modicum  componere  civem. 
Omnia  dum  vobis  liceant,  nihil  esse  recuso. 
Invidia  regnate  mea.  Nee  sanguine  mnlto 
Spem  mnndi  petitia:  Grais  delecta  iuveotus  ai 

0-ymnaaiis  aderit  studioqne  ignava  palaestrae 
Et  vix  arma  ferens  ant  miztae  disaona  turbae 
Barbaries,  non  iila  tubas,  non  agmine  moto 
Clamorem  latura  suum.     Givilia  pancae 
Bella  manna  facieut;  pugnae  pars  magna  levabit  it 

His  orbem  populis  Bomanumqne  obteret  hoatem, 
Ite  per  ignavas  gentia  famosaque  regna 
Et  primo  ferri  motu  prosternite  mundum, 
Sitqne  palam  quas  tot  duxit  Pompeius  in  nrbem 
Curribns,  unina  gentia  non  esse  triumphi.  n 

Armeniosne  movet,  Komana  potentia  enius 
Sit  ducis?  aut  emptum  minimo  Tult  sanguine  qnisqnam 
Barbarus  Hesperils  Magnum  praeponere  rebua? 
Romanos  odere  omnis  domiuoaqne  gravantur, 
QuoB  novere,  magis.     Sed  me  lortuna  meornm  ss 

Conmiait  mauibua  quarum  me  Gallia  testem 
11 

Dioiir^dhyGooj^le 


162  LVCANVS 

Tot  fecit  bellis.     Cuius  non  militis  ensem 

AgDOScam?  c&elumque  tremens  cum  lancea  transit, 

Diccre  non  fallar,  quo  sit  vibrata  lacerto. 

Qaod  si  signa  ducem  numqnam  fallentia  vestrum         : 

Conapicio  faciesque  truces  oculosque  minaces: 

Vicistis.     Videor  fluvios  spectare  cruoris 

Calcatosqiie  simul  regea  sparsumque  senatDS 

Corpus  et  inmensa  populos  in  cacde  natantis. 

Sed  mea  fata  moror  qui  voa  in  tela  furentis  : 

Vocibua  his  teneo,     Veniam  date  bella  trahenti: 

Spe  trcpido;  hand  nmqnam  vidi  tarn  magna  daturos 

Tam  prope  me  superos;  camporum  limite  parvo 

Absnmtis  a  votis.     Ego  sum,  cni  Marte  peracto. 

Quae  popali  regeaque  tenent,  donare  licebit.  i 

Quone  poli  motn,  quo  caeli  aidere  verso 

Thessalicae  tantum,  saperi,  permittitis  oraeF 

Aut  nierces  hodie  boUorum  aut  poena  paratur. 

Caesareaa  apectate  cruces,  spectate  catenas 

Et  caput  hoc  positum  rostris  effusaqne  membra  i 

Septommqne  nefas  et  clauai  proelia  Campi. 

Cum  duce  Sullano  gerimua  civilia  bella. 

Yesth  cura  movet;  nam  me  secura  manebit 

Sors  quaesita  manu:  fodientera  viscera  cernet 

Me  mea  qui  nondum  victo  respexerit  hoate.  i 

Di  qnornm  curas  abdusit  ab  aethere  tellus 

Roniannsque  iabor,  vincat,  quicumque  necesse 

Non  putat  in  victos  aaevum  destringere  ferrum 

Quiqne  suos  civia,  quod  aigna  adversa  tulerunt, 

Non  credit  fecisae  nefas.     Pompeiua  in  arto  i 

Agmina  vestra  loco  vetita  virtute  moveri 

Cum  tenuit,  quanto  aatiavit  aangnine  ferrom! 

Voa  tameu  lice  oro,  iuvenea,  ne  caedere  quiaqnam 

Hostis  terga  velit:  civis  qui  fugerit  esto. 

Sed  dam  tela  micant,  non  vos  pietatis  imago  t 

Vila  nee  adversa  conspecti  fronte  parentes 

Conmoveant;  vultus  gladio  tnrbate  verendoa. 

Sive  quia  infeato  cognata  in  pectora  ferro 

Ibit,  eeu  nullum  violarit  vulnere  pignns. 


D,o,i..ci  by  Google 


PHARSALIA 

Ignoti  ingDlam  tamquam  sceloB  impntet  hostia. 
Stemite  iam  Tallam  fosaaaque  implete  ruina, 
iEzeat  ut  plenis  acies  non  sparsa  tnaniplis. 
Parcite  ne  caatris:  vallo  tendetis  in  illo, 
Vnde  acies  peritnra  Tenit.' 


Book  VIIL,  ^72-711:    The  assassination  of  Pompey  in 


lam  rapido  apeculator  eqnes  per  littora  cnrsu 
Hospitis  adrenta  pavidain  compleverat  aniam. 
Conaltii  vix  tempus  erat;  tamen  omnia  monstra 
Pellaeae  coiere  domus  qnos  inter  Acorous 
lam  placiduB  senio  fractisque  modeatior  annia 
(Hunc  genuit  cuatos  Nili  creacentia  io  arva 
Memphis  vana  aacris;  ilio  cultoret  deornm 
Luatra  snae  Phoebea  non  unua  vixerat  Apis) 
Coneitii  vox  prima  fuit  meritumque  fideiiiqae 
Sacraque  defuncti  iactavit  pignora  patris. 
Sed  melior  saadere  malia  et  Qosse  tyranaos 
Ausns  Pompeium  leto  damnare  Pothinns, 
'lus  et  fas  multos  faciunt,  Ptolemaee,  nocentia; 
Dat  poenaa  laadata  Fidea,  enm  auatinet,'  inquit, 
'QuoB  Fortuna  premit.     Fatis  accede  deisquo 
Et  cole  felicea,  miaeroB  fuge.     Sidera  terra 
Vt  diatant  et  flamma  mari,  sic  utile  recto. 
Sceptrorum  via  tota  perit,  ei  pendere  iusta 
Incipit,  evertitqne  arces  respectus  honeati. 
Libertas  scelerum  eat  quae  regna  invisa  tuetnr 
Sablatusqno  modus  gladiis.     Facere  omnia  saeve 
Non  impune  licet,  niai  cum  facis.     Exeat  aula 
Qui  Tult  ease  plus.     Virtus  et  Bumma  potestas 
Non  coeunt;  semper  metuct  quetn  saeva  pudcbunt. 
Non  impune  tuoa  Magnus  contempaerit  annoa 
.Qui  te  nee  victos  arcere  a  littore  noatro 
Posse  pntat.     Neu  nos  sceptria  privaverit  hospea, 
Pignora  sunt  propiora  tibi:  Nilumque  Pharumque, 


Dioiir^dhyGooj^le 


164  LVCANV8 

Si  regnare  piget,  damnatae  redde  sorori. 
Aegjptum  certe  Latiis  tneamur  ab  armis. 
Qtiidquid  non  fuerit  Magni,  dum  bella  geritntnr, 
Nee  victoria  erit.     Toto  iam  pnlsKB  ab  orbe, 
Postqiiam  nulla  manet  rerum  flducia,  quaerit. 
Cam  qua  gente  cadat.     Rapitur  civilibiis  umbris 
Nee  soceri  tantum  arma  fugitt  fugit  ora  senatOB 
Gnius  Tliessalicaa  saturat  para  magna  Tolucres 
Et  metuit  gentis  quas  uno  in  sanguine  mixtas 
Deseruit,  regesque  timet  quorum  omnia  mersit, 
Thessaliaeqne  reus  nulla  telluro  receptus  i 

SoUicitat  nostrum  quem  noudum  perdidit  orbem. 
lustior  in  Magnum  nobis,  Ptolemaee,  querellae 
Causa  data  est.     Quid  sepositam  semperque  quietam 
Crimine  bellorum  macnlaa  Pharon  arvaque  nostra 
Victori  Buspecta  facia?  cur  sola  cadenti  i 

Haec  placnit  tellus  in  quam  Pharsalioa  fata 
Conferres  poenasque  tuaa  ?  iam  crimen  habemua 
Purgandum  gladio,  quod  nobia  eceptra  senatus 
Te  auadente  dedit.     Votia  tua  fovimna  arma. 
Hoc  ferrum,  quod  fata  iubent  proferre,  paravi  i 

Non  tibi,  sed  victo;  feriam  tua  viscera,  Magne, 
Maluemm  aoccri:  rapimur,  quo  cnncta  feruntnr. 
Tene  mihi  dubitas,  an  sit  violare  neceaae, 
Cnm  Hceat?  quae  to  noatri  Mncia  regni 
Hnc  agit,  infelis?  populum  non  eemis  inermem  i 

Arvaque  vix  refngo  fodientera  molUa  Nilo? 
Metiri  sua  regna  decet  viriaque  fateri. 
Tu,  Ptolemaee,  potes  Magni  fulcire  ruinam 
Snb  qua  Boma  iacet?  buatum  einereaque  movere 
Thessalicos  audes  bellumqne  in  regna  vocare?  i 

Ante  aciera  Ematbiam  nultis  accessimus  armia: 
Pompei  nunc  castra  placent  quae  deaerit  orbJs? 
Nunc  victoris  opea  et  cognita  fata  laceasiaP 
Adversia  non  desse  decet,  sed  laeta  secutos; 
Nulla  fides  nmquam  miseros  elegit  amicos.' 

Adaenaere  omnes  aceleri.     Laetatur  honore 
Bex  pner  ineaeto,  quod  iam  aibi  tanta  tnbere 


D,o,i..ci  by  Google 


PHAE8ALIA  165 

Permittsnt  famuli.     Sceleri  delectus  Achillas, 

Perfida  qua  telluB  Casits  excurrit  arenis 

Et  vada  testantDr  iunctas  Aegyptia  Syrtis,  m 

Exiguam  Bociis  monstri  gladlisqne  carinam 

iDstriiit.     0  superi,  Nilnsne  et  Barbara  Memphis 

Et  Pelasinci  tarn  mollis  tnrba  Canopi 

Ho8  animosi  sic  fata  premant  civilia  mnndam? 

Sic  Romana  iacent?  tiUnsne  in  cladibns  istis  u 

Est  locus  Aegypto,  Pharinsque  admittitur  ensis? 

Hanc  certe  servate  fidem,  civilia  bella: 

Cognatas  praestate  manus  eztemaqne  moQstra 

Pellite,  si  meruit  tarn  claro  nomine  Magnus 

Caesaris  esse  nefaa.     Tanti,  Ptolemaee,  ruinam  « 

Nomiuis  baud  metuis?  caeloqne  tonante  profanas 

InserniBse  manns,  impure  ae  semivir,  audes? 

Non  domitor  mundi  nee  ter  Capitolia  curm 

InrectuB  regomque  potens  vindexque  senatua 

Vietorjsque  gener:  Phario  aatia  esse  tyranno  m 

Quod  poterat,  Eomanus  erat.     Quid  viscera  nostra 

Scrntaris  gladio  P  nescis,  pner  improhe,  nescis. 

Quo  tua  sit  fortuna  loco;  iam  inre  sine  olio 

Nili  sceptra  tenes;  cecidit  ciTilibus  armis 

Qui  tibi  regns  dedit.    Iam  vento  vela  negarat  k 

Magnus  et  auxilio  remorum  infanda  petehat 

Littora;  qaem  contra  non  ionga  vecta  biremi 

Adpulerat  scelerata  manus  Maguoque  patere 

Fingens  regna  Phari  celsae  de  puppe  cariuae 

la  parvam  irtbet  ire  ratem  littusque  malignnm  k 

Incusat  himaremqne  vadia  frangentibus  aestum 

Qui  vetet  extemas  terris  advertere  classis. 

Quod  nisi  fatorum  leges  intentaque  iussu 

Ordinis  aetemi  miserae  vicinia  mortis 

Damnatum  leto  traberent  ad  littora  Magnum,  n 

Non  ulii  comitum  sceleris  praesagia  derant: 

Qaippe  fides  si  pura  foret,  si  regia  Magno, 

Sceptrorum  auctori,  vera  pietate  pateret, 

Venturum  tota  Phariura  cum  classe  tyrannum. 

Sed  cedit  fatis  socioaque  relinquere  iussus  si 

D,o,i..ci  by  Google 


166  LVCANVS 

Obsequitnr,  letnmqae  iavat  prneferre  timori. 
Ibat  in  hostilem  praeceps  Cornelia  poppim 
Hoc  magis  impatiens  egresso  desse  marito, 
Qnod  metuit  eladia.     'Remane,  temeraria  coniunx, 
Et  tu,  Date,  precor,  longeque  a  littore  casus 
Ezpectate  meos  et  in  hac  cerrice  tyranni 
Explorate  fidem.'    Dixit;  sed  anrda  vetanti 
Tendebat  geminas  amens  Cornelia  palmas: 
'Qno  sine  me  crudelJs  abia?  iterumne  relinqnor 
TheBsalicis  siibmota  malls?  numquam  omine  laeto 
Distrahimur  miseri.     Poteras  non  flectere  piippim. 
Cam  fagerea,  alio  latebrisque  relinquere  Lesbi, 
Omnibus  a  terris  si  noa  arcere  parabas? 
An  tantnm  in  fluctns  placeo  comes?'  haec  ubi  frnstra 
ESudit,  prima  peudet  tamen  anxia  poppe 
Adtonitoque  metu  nee  quoqnam  avertere  risna 
Kec  Magnum  spectare  poteat.     Stetit  anxia  claBBis 
Ad  ducie  erentum  metnens  non  arma  nefasque, 
Sed  ne  submisais  precibuB  PompeioB  adoret 
Sceptra  sua  donata  mana.     Transire  parautem 
Romanus  Pharia  miles  de  puppe  salutat 
Septimius  qui  (pro  anpernm  pndor!)  arma  satelles 
Kegia  gestabat  posito  deformia  pilo, 
Inmanis,  violentus,  atrox  nnllaque  ferarum 
Mitior  in  caedis.     Quia  non,  Fortuna,  putasset 
Parcere  te  popnlis,  qood  hello  baec  dextra  vacaret, 
Thesaaliaque  procul  tarn  uoxia  tela  fugasses? 
Disponis  gladios,  ne  quo  non  fiat  in  orbe. 
Hen,  facinus  civile  tibi.     VictoribuB  ipsis 
DedecuB  et  numquam  Bupernm  caritnra  pudore 
Fabula:  Romanna  regi  sic  paruit  ensis. 
PellaeUBqne  pner  gladio  tibi  colla  recidit, 
Magne,  tuo.     Qua  poateritaa  in  aaecala  mittet 
Septimium  fama?  scelus  hoc  quo  nomine  dicent 
Qui  Bruti  dixere  nefas?    lam  venerat  horae 
Terminua  extremae,  Phariamqne  ablatas  in  alnum 
Perdiderat  iam  iura  sui.     Turn  stringere  ferrum 
Begia  monstra  parant.     Vt  vidit  cominus  ensis, 

D,o,i..ci  by  Google 


PHARSALIA  161 

Involrit  vnltnB  atqne  indignatus  apertnm 
Fortnime  praebere  caput  tunc  lumina  pressit 
Gontinuitque  animam,  oe  qnas  effundere  voces 
Vellet  et  aeternam  fletn  conrumpere  fsmam. 
Sed  poBtquam  mucrone  latus  funeatns  Achilla| 
Ferfodit,  nallo  gemiba  conBetiBit  ad  ictum 
BoBpexitque  nefas  eervatque  inmobile  corpus 
Seque  probat  morieoB  atque  haec  in  pectore  Tolrit: 
'Saecuia  Eomanos  uamquam  tacitura  labores 
Adtendunt,  aevumque  seqaeoB  speculatur  ab  omui 
Orbe  ratem  Phariamqne  fidem:  nunc  consule  famac. 
Fata  tibi  longae  fluxerunt  prospera  vitae; 
Ignorant  populi,  si  Don  in  morte  probaris. 
An  scieriB  adversa  pati.     Ne  cede  pndori 
Auctoremqne  dole  fati:  quacumque  feriris, 
Grede  manum  soceri.    Spargant  lacerentqne  licebit, 
Snm  tamen,  o  superi,  felix,  nnllique  potestas 
Hoc  anferre  dec.     Mntantur  prospera  vita: 
Non  fit  morte  miser.    Videt  banc  Cornelia  caedem 
Fompeinsque  meus.    Tanto  patientiua,  oro, 
Glude,  dolor,  gemitns;  natus  coniunxqne  peremptum, 
Si  mirantur,  amant.'    Talis  custodia  U^qo 
Mentia  erat,  ius  hoc  auimi  morientiB  habebat. 

At  non  tam  patiens  Cornelia  cemere  aaernm, 
Qnam  perferre,  nefaa  miserandis  aetbera  complet 
VocibuH :  '  0  coniunx,  ego  te  scelerata  peremi. 
Letiferae  tibi  causa  morae  fuit  avia  Lesbos, 
Et  prior  in  Nili  pervenit  littora  Caesar; 
Nam  cai  ins  alii  scelerisF  aed  quisquis  in  istnd 
A  Euperis  inmisse  caput  vel  Caesaris  irae 
Vel  tibi  proBpiciens,  nescis,  crudelis,  ubi  ipsa 
Viscera  sant  Magtii;  properas  atqne  ingeris  ictna, 
Qua  votnm  est  victo.     Poenas  uon  morte  minores 
Peudat  et  ante  meum  videat  caput.     Hand  ego  culpa 
Libera  bellorum  quae  matrum  sola  per  undas 
Et  per  oastra  comes  nullis  absterrita  fatis 
Victum,  quod  reges  etiam  timnere,  recepi. 
Hoc  memi,  coniunx,  in  tnta  pappe  relinquiP 


D,o,i..ci  by  Google 


[68  LVCANVS 

Perfide,  parcebas?  te  fata  extrema  petente 
Vita  digna  fui?  moriar,  nee  munere  regis. 
Ant  mihi  praecipitem,  nautae,  permittite  saltnin, 
Aut  laqneum  collo  tortosque  aptare  rudentia, 
Aut  filiquis  Maguo  dignus  comes  exigat  ensem; 
Pompeio  praeatare  potest,  quod  Caesaris  armis 
Impatet.     0  saeri,  properantem  in  fata  tenetis? 
Vivis  adhac,  coniuux,  et  iam  Cornelia  non  est 
Inris,  Mague,  sai:  prohibent  accersere  mortem, 
Servor  Tiotori.'    Sic  fata  interque  snorum 
Lapsa  maQUB  rapitur  trepida  fugiente  carina. 

At  Magni  cum  terga  sonent  et  pectora  ferro, 
Permansisse  decus  sacrae  venerabile  formae 
Iratamque  deis  faciem,  nil  ultima  mortis 
Ex  habitu  vultuqae  viri  mutaase  fatentur. 
Qui  lacernm  videre  caput.     Nam  saevus  in  ipso 
Septimius  sceleris  maius  acelus  invenit  actu 
Ac  retegit  sacroa  sciEso  velamine  Tultns 
Semiaoimis  Magni  spirantiaque  occupat  ora 
Gollaque  in  obliquo  ponit  languentia  transtro. 
Tunc  nervos  venaaqae  secat  nodosaque  frangit 
Ossa  diu;  nondunt  artis  erat  caput  ense  rotare. 
At  postqiiam  trunco  cervix  abscisa  reeessit, 
Vindicat  hoc  Pharins  dextra  gestare  satelles. 
Degener  atqae  operae  miles  Romane  secundae, 
Pompei  diro  sacrum  caput  ense  recidia, 
\t  non  ipse  feras?  o  summi  fata  pudorisl 
Impius  ut  Magnum  nosset  puer,  ilia  verenda 
Regibns  hirta  coma  et  generosa  fronte  decora 
Gaesaries  compresBa  mauu  est,  Pharioque  veruto, 
Dum  vivnnt  vultua  atque  oa  in  murmura  pulaant 
Singultus  animae,  dum  lumina  nada  rigescnnt, 
SufBxum  caput  est,  quo  numquam  bella  iubente 
Pax  fnit;  hoe  legea  campumque  et  rostra  movebat, 
Hac  facie  Fortuna  tibi  Romana  placebaa. 
Nee  satia  infando  fuit  hoc  vidisse  tjrauno. 
Volt  sceleris  superesse  fidem.     Tunc  arte  nefanda 
Sabmota  est  capiti  tabes,  raptoque  eerebo 


D,o,i..ci  by  Google 


{  UNITEKSITT  ) 

Adsiccata  cntiB,  pntrisqne  efflasit  a.h  alto 
Vmor  et  infuso  factes  solidats  veneno  est. 

yitima  Lageae  stirpis  perituraqne  proles, 
Degeaer,  incestae  sceptris  cessare  sorori. 
Cum  tibi-sacrato  Uacedon  aervetur  in  antro 
Et  regnm  cineres  extructo  monte  qaiescatit. 
Gam  Ptolemaeorum  maois  seriernqoe  pndendam 
Pyramides  clattdant  indignaque  Mansolea, 
Littora  Fompeium  feriunt,  trtmcnsqne  vadosis 
Hue  iliac  iactatar  aquis!  adeone  molests 
Totum  cnra  fuit  aocero  servare  cadaver? 
Hac  fortaaa  fide  Magm  tarn  prospera  fata 
Fertulit,  bac  illnm  enmrno  de  ealmioe  reram 
Morte  petit  cladisqae  omnia  exegit  in  nno 
Saeva  die  qaibas  iamanis  tot  praestitit  annos, 
Pompeiasqne  fnit  qui  namqaam  mixta  videret 
Laeta  malis:  felix  nallo  turbante  deornm 
Et  nnllo  parcente  miser;  semel  impulit  ilium 
Dilata  fortuaa  mana.     Pulsatar  arenis, 
Garpitar  in  Bcopnlis  hausto  per  vulnero  flootu, 
Ladibrium  pelagi,  nallaqne  manente  figara 
Vua  nota  est  Magno  capitis  iactnra  revnisi. 


Book  IX.,  51-116:  Cornelia's  lamentations. 

Nam  postqnam  frustra  precibas  Cornelia  naatas 
Pririgniqae  fugam  teiiait,  ne  forte  repalsas 
LittoribuB  Phariis  remearet  in  aequora  trniicns, 
Ostenditque  rogum  iion  iasti  flamma  sepulcri, 
'Ergo  indigna  fai,'  diiit,  'Fortuaa,  marito 
Acceadisse  rognm  gelidosqne  effusa  per  artus 
laoabuisse  viro?  laceros  exarere  criais 
Membraqae  disperei  pelago  componere  Magni? 
Vnlneribus  canctis  largos  infandere  fletus? 
Osaibus  et  tepida  vestis  implere  favilla, 
Quidquid  ab  exstincto  licuisset  tollere  bnsto. 
In  templis  sparsara  deam?  sine  funeris  alio 


D,o,i..ci%  Google 


L70  LVOANVS 

Ardet  honore  rogus:  manua  hoc  Aegyptia  forsaa 
Obtnlit  officium  grave  manibus.     O  bene  nudi 
Crassornm  cinerea !    Pompeio  contigit  ignis 
Invidia  maiore  duum.     Similisne  tnftloram 
Sors  mihi  Bemper  erit?  nnmquain  dare  insta  licebit 
Coniogibua?  narnqoam  plenaa  plangemos  ad  Brnas? 
Quid  porro  tnmnlis  opus  est  ant  ulla  requiris 
Id  strum  en  ta,  dolor?  non  toto  in  pectore  portas, 
Impia,  PompeiumF  non  itnis  haeret  imago 
Visceribus?  quaerat  cineres  victura  superstes. 
Nunc  tamen,  hino  longe  qui  fulget  luce  maligna. 
Ignis  adhuc  aliquid  Phario  de  littore  surgens 
Ostendit  mibi,  Magne,  tui;  iam  flamma  resodit, 
Pompeiumque  ferens  vanescit  Bolis  ad  ortua 
FumuB  et  invisi  tendunt  mibi  carbasa  venti. 
Kon  mihi  nunc  tellus,  Pompeio  si  qua  triumphos 
Victa  dedit,  non  alta  terens  Capitolia  currns 
Gratior;  elapsus  felix  de  pectore  Magnus: 
Hunc  volnmuB,  quem  Nilus  habet,  terraeque  nocenti 
Non  haerere  queror;  crimen  conmendat  arenas. 
[Liuquere,  si  qua  fides,  Pelusta  Httora  ttolo.] 
Tu  pete  bellorum  casus  et  signa  per  orbem, 
Scxte,  patenia  move;  namque  haec  mandata  reliquit 
[Pompeiua  vobis  in  nostra  condita  cura]i 
"  Me  cum  fatalis  Icto  damnaverit  bora, 
Escipite,  o  nati,  helium  civile,  nee  umquam, 
Dum  terris  aliquis  nostra  de  stirpe  manebit, 
CaesaribuB  regnare  vacet.     Vel  sceptra  vel  urbis 
Libertate  sua  validas  impellite  fama 
Nominis;  has  Tobie  partis,  haec  arma  relinqna 
Inveniet  classis,  quisquis  Pompeiua  in  nndas 
Venerit  et  noster  nuUis  non  gentibua  heres 
Bella  dabit;  tantum  indomitos  memoresque  patcnii 
luris  habete  animos.     Vni  parere  decebit. 
Si  faciet  partis  pro  libertate,  Catoni." 
Exsolvi  tibi,  Magne,  fidem,  mandata  peregi. 
Insidiae  valuere  tuae,  deceptaque  vixi, 
Ne  mihi  conmissas  auferrem  perfida  voces. 


D,o,i..ci  by  Google 


PHARSALIA  m 

lam  nunc  te  per  inane  chaoa,  per  Tortara,  conianx. 
Si  BUDt  nlla,  eequar:  qaam  loDgo  tradita  leto, 
Incertnm  est:  poenaa  animae  vivacia  ab   ipaa 
Ante  feram.     Potuit  cernens  tua  funera,  Magne, 
Non  fngere  in  mortem:  pianctu  contusa  peribit,  i< 

EfDnet  in  lacrimas,  numqnam  veniemua  ad  ensiB 
Aut  laqaeos  aut  praecipites  per  inania  iactna. 
Turpe  mori  poet  te  Bolo  non  posae  dolore.' 
Sic  nbi  fata,  caput  fenili  obdnxit  amictn 
Decrevitque  pati  tenebras  pnppisque  cavernis  ii 

Delitait  saevumque  arte  complexa  dolorem 
Perfmitnr  lacrimis  et  amat  pro  coniuge  luctum. 
Illam  non  flnotns  stridonsqne  rudentibns  enruB 
Movit  et  exargenB  ad  Bumraa  pericola  clamor, 
Votftqne  BollicitiB  faciens  contraria  nautia  ii 

Composita  in  mortem  iacuit  favitque  procellis. 


Book  IX.,  117-214:  Cal(/8  eulogy  of  Pompey. 

Prima  ratem  CyproB  apumantibua  accipit  nndis; 
Inde  tenens  pelagas,  sed  iam  moderatior,  euros 
In  Libycas  egit  sedea  et  castra  Catonis. 
Tristia,  nt  in  multo  mens  eat  praesaga  timore,  i 

Adspexit  patrios  comites  e  littore  Magnus 
£t  fratrem;  medias  praecepa  tone  fertar  in  andas: 
'Die,  nbi  ait,  germane,  parena;  stat  anmrna  eapntqne 
Orbis  an  occidimus,  Romaoaque  MagnuB  ad  nmbras 
^batnlit?'  haec  fatur;  qnem  contra  talia  frater:  i 

'0  felix  qnem  sors  alias  dispersit  in  oras 
Qnique  nefaa  andis:  ocnlos,  germane,  nocentis 
Spectato  genitore  fero.     Non  Caeaaria  armis 
Occubnit  dignoque  perit  auctore  ruinae: 
Bege  aub  iraporo  Nilotica  rura  tenente  i 

Hospitii  fretua  auperia^et  munere  tanto 
In  proavoB.cecidit  donati  victima  regni. 
Vidi  ego  msgnanimi  lacerantea  pectora  patria 
Nee  credens  Pharium  tantum  potnisse  tyrannnm 


Dioiir^dhyGooj^le 


2  LVCANVS 

Littore  Niliaco  socernm  iam  stare  putavi. 
Sed  me  nee  sanguis  nee  tantnm  vnlnera  nostri 
Adfecere  senis,  qnantum  geatata  per  urbera 
Ora  duciB  quae  tran&fiso  stiblimia  pile 
Vidimus;  haec_,fama  est^ocnlis  victoria  iniqui 
Servari,  Bcelerisque  fldem  quaesisse  tyrannnm. 
Kam  corpus  Pbariaene  canes  avidaeoe  volucres 
Distnlerint,  an  furtivus  quern  vidimus  ignis 
Solverit,  ignoro.     Quaeeumque  ininria  fati 
Abstnlit  hos  artus,  superis  haec  crimina  dono; 
Servata  de  parte  qneror.'    Cum  talia  Magnus 
Andisset,  non  in  gemitas  lacrimasque  dolorem 
Effadit  instaque  fureus  pietate  profatur: 
' Praecipitate  rates  e  sicco  littore,  nautae; 
Classis  in  adrerBca  erumpat  remige  ventos, 
Ite,  duces,  mecum;  nusquam  civilibns  armis 
Tanta  fuit  merces,  inhumatos  condere  manis, 
Sanguine  semiviri  Magnum  satiare  tjrauni. 
Non  ego  Peilaeis  arcis,  adytisque  retectnm 
Corpus  Alexandri  pigra  Mareotide  mergam? 
Non  mihi  pyramidum  tumults  evulsus  Amasis 
Atque  alii  reges  Nilo  torrente  natabunt? 
Omnia  dent  poenas  nudo  tibi,  Magne,  sepnicra: 
Evolvam  bnsto  iam_,numen  gentibus^Istm 
Et  tectum  lino  spargam  per  vulgns  Osirim, 
Et  sacer  in  Magni  cineres  mactabitar  Apis, 
Suppositisque  dels  nram  caput.     Has  mihi  poenas 
Terra  dabit:  linquam  vacuos  cultoribns  agros, 
Kec,  Nilus  cui  crescat,  erit,  Eolusqae  tenebis 
Aegyptnm,  genitor,  populis  superisqne  fngatis.' 
Dixerat  et  claseem  saevus  rapiebat  in  undas;. 
Sed  Cato  laudatam  iuvenis  compescuit  iram. 

Interea  totis  audito  funere  Magni 
Littoribus  sonuit  percussus  planctibus  aether, 
Exemploque  carens  et  nolli  cognitus  aevo 
Luctns  erat,  mortem  populos  deflere  potentis. 
Sed  magis,  utausa  est  lacrimts  ezhausta  solutas 
In  Tultns  effnsr  comas  Cornelia  puppe 

Do,T«jhyGoogle 


PHARSALIA  173 

EgredienB,  rursas  getninato  verbere  plangnnt. 

Vt  primam  in  aoeiae  pervenit  littora  terrae, 

Conlegit  veatia  miserique  insignia  Magni  i7 

Armaque  et  impreBBas  aiiro,  qnas  geaserat  olim, 

Exwviaa  pictasque  togaa,  velamina  Bunxmo 

Ter  conapecta  lovi,  funeatoqne  intnlit  igni. 

IlJe  fnit  miaerae  Magni  cinis.     Accipit  otnnis 

Ex'emplum  pietas  et  toto  littore  busta  is 

Surgnnt  Thessalicis  reddeiitia  manibas  ignem. 

Sic,  ubi  depaatis  aubmittere  gramina  campig 

Et  renoTare  parana  hibernas  Apulns  herbas 

Igne  fovet  terras,  simnl  et  Garganus  et  arva 

Vulturia  et  calidi  lucent  buceta  Matini.  is 

Non  tamen  ad  Magni  pervenit  gratiua  umbram, 

Omne  quod  in  aaperoB  audet  couvicia  Tulgna 

Pompeiumque  deis  obicit  quam  paaca  Catonis 

Verba,  Bed  a  pleno  venientia  peetore  veri. 

'  Civis  obit/  inquit,  '  multum  maioribus  inipar  w 

Nosae  modum  inris,  &eA  in  boc  tamen  utDis  aevo, 

Gni  non  ulla  fuit  inst!  reverentia;  salva 

Libertate  potena  et  eolua  plebe  parata 

Privatua  aervire  sibi  rectorque  senatus, 

Sed  regnantis,  erat.     Nil  belli  iure  poposcit,  w 

Quaeqne  dari  voluit,  voluit  aibi  posse  nogari. 

Inmodicas  poaaedit  opea,  aed  pluTa  reteutia 

Intulit.     Invaait  ferrom,  sed  ponere  norat; 

Praetulit  arma  togae,  sed  paceni  armatus  amavit; 

Iiivit  snmpta  duceni,  iurit  dimiasa  potestas.  st 

Casta  domus  hixuqiie  carenB  conrnptaqne  narnqnam 

Fortnna  domini.     Clarnm  et  venerabile  nomen 

Gentibua  et  ninltum  noatrae  quod  proderat  urbi. 

Olim  vera  fidea  Sulla  Marioque  receptia 

Libertatis  obit:  Pompeio  rebus  adempto  30 

Nunc  et  ficta  perit.     Non  iam  regnare  pndebit. 

Nee  color  imperii  nee  frons  erit  nlla  Benatua. 

0  felix  cni  Bamma  dies  fuit  obvia  victo 

Et  cui  quaerendoa  Phariam  acelua  obtnlit  enaial 

Forsitan  in  aoceri  potaiaaes  vivere  regno.  ai 

D,o,i..ci  by  Google 


174  LVCANVS 

Scire  mori  aors  prima  viris,  sed  prozima  cogi. 
£t  mihi,  si  fatis  alieoa  in  inra  Teaimus, 
Fae  talem,  Fortnna,  lubam;  non  deprecor  hosti 
Servari,  dum  me  serret  cervice  recisa.' 


D,o,i..ci  by  Google 


CALPVRNIVS-NEMESIANVS 

It  nas  not  till  1854  that  tlie  eleven  bucolic  poems  which 
had  up  to  that  time  been  attributed  to  one  Calpurniua  Sicu- 
lus,  of  uncertain  date,  were  stiown  b;  U.  Haupt,  in  a  famous 
dissertation,  to  be  made  up  of  two  sets  of  eclogues,  the  first 
sevea  only  belonging  to  Calpurnius,  while  the  remaining 
four  were  the  work  of  Nemesianus. 

This  separation  was  based  parlly  upon  the  testimony  of 
several  MSS.,  partly  on  the  observation  that  the  two  groups 
of  poems  were  widely  different  in  metrical  and  prosodical 
usage,  those  of  Calpuraius  being  rigidly  exact  and  closely 
modelled  upon  the  Eclogues  of  Vergil.  The  last  four  are 
not  only  much  less  carefully  coostructed,  but  they  also  ex- 
hibit palpable  imitations  of  Calpurniua  and  remarkable  co- 
incidences in  certain  stylistic  features  with  tho  Cynegetica  of 
Nemesianus! 

The  date  of  Calpurnius  was  also  convincingly  determined 
by  M.  Haupt,  numerous  allusions  in  the  seven  eclogues  clear- 
ly pointing  to  the  early  years  of  Nero's  reign,  while  Neme- 
sianus,  if  he  be  identical — as  is  all  but  certain — with  the 
author  of  the  poem  on  hunting,  mentioned  above,  lived 
towards  the  close  of  the  third  century. 

The  first,  fourth,  and  seventh  eclogues  of  Calpurnius  are 
more  or  less  fulsome  panegyrics  of  Nero,  the  shepherds  serv- 
ing merely  as  the  mouthpiece  of  the  poet's  patriotic  senti- 
ments. The  others  are  strictly  bucolic.  The  second  pictures 
the  delight  of  a  pastoral  life,  and  ends  with  the  praise  of  a 
maiden  of  whom  the  two  interlocutors — a  shepherd  and  a 
gardener — are  enamoured.  The  third  deals  with  asong  which 
a  lovesick  but  jilted  shepherd  composed  to  win  back  the  af- 
fection of  his  sweetheart.     The  fifth  is  a  kind  of  pastoral 


Dioii'^d  by  Google 


176  CALPVRNIVS— NEMESIANVS 

catecliism,  in  which  Micon,  an  aged  shepherd  about  to  retire, 
hands  over  his  flocks  to  jouiig  Canthus,  with  wise  precepts 
as  to  their  proper  care.  The  sixth  describes  the  mutual  rail- 
lery of  two  shepherds,  which  eventually  prevents  the  friend- 
ly singing  contest  that  had  been  arranged  between  them. 

The  four  idyls  of  Nemesianus  are  similar  in  content.  The 
first  and  second  describe  two  singing  contests,  the  former 
sounding  the  praises  of  Meliboeus,  the  latter  eulogizing  an 
imprisoned  maiden,  Donace.  The  fourth  likewise  contains 
a  love  ditty,  while  the  third  is  a  panegyric  of  Fan,  the  god 
of  shepherds,  put  into  the  mouth  of  Bacchus. 

The  literary  value  of  these  bucolic  poems,  if  compared 
with  those  of  Tlieocritus,  or  even  of  Vergil,  can  naturally 
not  be  rated  very  highly;  but  when  judged — as  in  fairness 
they  should  be— in  the  light  of  contemporary  poetic  efforts, 
they  appear  to  considerably  better  advantage  and  amply  re- 
pay perusal.  They,  in  fact,  frequently  remind  tlie  modem 
reader  of  the  pastorals  of  Pope,  an  equally  artificial  product 
in  which  an  external  polish  and  rhetorical  elaboration  take 
the  place  of  originality,  sincerity  of  sentiment,  and  spon- 
taneity of  expression. 


D,o,i..ci  by  Google 


CALPVRNIVS 


Eclogue  III. 

loUas.     Wumqnid  in  hac,  Lycida,  vidisti  forte  iuvencam 

Valle  meam?  solet  ista  tais  occurrere  tauris, 

Et  iam  paene  duas,  dum  quaeritur,  eximit  horaa; 

Nee  tatneu  adparet.     Duris  ego  perdita  tubcIb 

lam  dudnm  nullus  dubitavi  crura  rubetis  s 

Soiadere,  nee  quidqnam  post  tantnm  gangainis  egi. 

Lyddas.    Nod   satis   adtendi:   nee   enim  vacat.     Yror, 

lolla, 
Vror,  et  inmodice :  Lycidan  ingrata  reliqnit 
Phyllis  amatque  novam  post  tot  mea  muoera  Mopsum. 
/.     Mobilior  ventia  o  fomina!  sic  tua  Phyllis!  u> 

Quae  sibi,  nam  memini,  si  quando  solus  abesses, 
Mella  etiam  sine  te'  iarabat  amara  videri. 
L.     Altina  ista  querar,  eI  forte  vacabis,  lolla. 
Has  pete  nanc  salices  et  iaevas  flecte  gob  uimoa. 
Nam  cum  prata  calent,  illic  requiescere  noster  u 

Taurus  amat  gelidaque  iacet  spatioaua  in  umbra 
Et  matutinas  revocat  palearibus  herbas. 
/.     Non  equidem,  Lycida,  quamviB  contentus,  abibo. 
Tityre,  quas  dixit  salices  pete  solus  et  illinc. 
Si  tamen  invenieB,  dcprensam  verbere  multo  xo 

Hue  age;  sed  fractum  referas  haatile  memento. 
Nunc  age  die,  Lycida:  quae  nosam  magna  tulere 
lui'gia?  quia  vestro  deua  intervenit  amori? 
L.    Phyllide  contentus  sola  {tu  testis,  lolla) 
Oallirhoen  aprevi,  qnamvis  cum  dote  rogaret:  w 


D,o,i..ci  by  Google 


178  CALPVRNIVS 

En,  sibi  cum  Mopso  calamos  intexere  cera 

Incipit  et  pnero  comitata  sub  ilice  cantat, 

Haec  ego  cum  vidi,  fateor,  sic  intimua  arsi, 

Vt  nihil  ulteriuB  tulerim.     Nam  protinus  ambas 

Didusi  tniiicas  et  peckira  nuda  cecidi.  so 

Alcippeu  irata  petit  dixitque:  '  reHcto 

Improbe,  te,  Ljcida,  Mopaum  tna  Phyllis  amabit.' 

Nunc  penes  Alcippen  mauet  ac  ne  forte  negetur, 

A!  vereor;  uec  tam  nobis  ego  Phyllida  reddi 

Exopto  qnam  cum  Mopeo  iurgetur  anhelo.  35 

/.     A  te  coeperunt  tua  iurgia;  tu  prior  illi 

Victas  tende  manus;  decet  indulgere  puellae, 

Vel  cum  prima  nocet.     Si  quid  mandare  iuvabit, 

Sedulus  iratae  eontingam  Duntiua  auria.' 

X.     lam  dudum  meditor  quo  Phyllida  carmine  plocetn.  m 

Forsifcan  audito  poterit  mitescere  cautu; 

£t  Bolot  ilia  ineae  ad  sidcra  ferre  Camenas. 

/.     Die  age;  nam  cerasi  tua  cortice  verba  notabo 

Et  decisa  feram  rntilanti  carmtua  libro. 

L.     'Has  tibi,  Phylli,  preces  iam  pallidus,  hos  tibi  cantusw 

Dat  Lycidaa  qnos  nocte  miser  modnlatur  acerba, 

Dum  Set  et  exeluso  disperdit  Inmina  somno. 

Non  bIc  destricta  marcescit  turdus  oliva, 

Non  lepus,  extremas  legulns  cum  suatulit  uvaa, 

Vt  Ljcidas  domiua  sine  Phjllide  tabidua  erro.  so 

Te  sine,  vae  miaero,  mihi  lilia  nigra  videntnr 

Nee  sapinnt  fontes  et  acescunt  vina  bibenti. 

At  si  tn  renias,  et  Candida  lilia  fient 

Et  sapient  fontes  et  dulcia  Tiua  bibentur. 

nie  ego  sum  Lycidas  quo  te  cantante  solebas  u' 

Dicere  felicem,  cai  dulcia  aaepe  dediati 

Oscula  nee  medios  dnbitasti  rnmpere  cantus 

Atque  inter  calamos  errantia  labra  petisti. 

A  dolorl  et  post  haec  placuit  tibi  torrida  Mopai 

Vox  et  carmen  iners  et  acerbae  stridor  avenaeP  co 

Qnem  seqneris?  quern,  Phylli,  fugia?  formoaior  illo 

Dicor  et  hoc  ipsum  mihi  tu  iurare  solebas. 

Sum  quoqne  divltlor:  certaverit  ille  tot  haedos 

D,o,i..ci  by  Google 


BOLOGAE  1 

Pascere  qnot  nostri  tmmerantur  vespere  tauri. 

Quid  tibi  qnae  noBti  referam?  scis,  optima  Fhylli, 

Quam  numerosa  meis  eiccetnr  bucula  malctris 

Et  quam  multa  sdos  suapendat  ad  ubera  natos. 

Sed  mihi  nee  gracili  sine  te  Secella  salicto 

Tezitnr  et  niiUo  tremnere  coagola  lacte. 

Qnod  si  dura  times  etiam  Dunc  Terbera,  Phylli, 

TradimuB  ecce  mannB  i  licet  illae  yimine  torto, 

Seu  licet,  et  lenta  post  tergum  vite  domentur. 

Vt  mala  noctarni  religavit  brachia  Mopsi 

Tityrus  et  furem  medio  auapendit  OTili. 

Accipe,  ne  dnbites,  meruit  manus  utraque  poenas. 

Hia  tamen,  his  isdem  manibns  tibi  saepe  palumbes, 

Saepe  etiam  leporem  decepta  matre  paventem 

Misimns  in  gremium;  per  me  tibi  lilia  prima 

Goiitigerunt  primaeqne  rosae:  vixdam  bene  florem 

Degustarat  apis,  tu  cingebare  coronis. 

Anrea  aed  forsan  mendax  tibi  munera  iactat. 

Qai  metere  occidua  feralis  nocte  lupinos 

Dicitnr  et  cocto  pensare  legamine  panem; 

Qai  sibi  tunc  folix,  tunc  fortunatus  habetiir, 

Vilia  cum  subigit  manualibus  ordea  saxis. 

Qood  ai  tnrpis  amor  preciboa,  quod  abominor,  iatis 

Obstiterit,  laqneum  miseri  nectemna  ab  ilia 

Ilice  qnae  nos^ros  primum  violavit  amorea. 

Hi  tamen  ante  mala  figentnr  in  arbore  versns: 

"Credere,  pastores,  levibua  nolite  puellia; 

Fhyllida  Mopsna  habet,  Ljcidan  habet  ultima  rerum.'' 

Nunc  age,  si  quidquam  miseris  succurria,  lolla, 

Ferfer  et  exora  modnlato  Phjllida  cantu. 

Ipse  procul  stabo  vel  acuta  carice  tectus 

Vei  propiua  latitans  vicina  aaepe  anb  horti. 

/.     IbimuB :  et  reniet,  nisi  me  praesagia  fallunt. 

Nam  bonus  a!  dextrum  fecit  mihi  Tityrus  omen, 

Qui  redit  inveuta  non  inritus  ecce  iuvenca. 


D,o,i..ci  by  Google 


CALPVBNIVS 


Eclogue   VI. 

Astylus.     SeruB  ades,   Lycida:   modo  Nyctilus  et  pner 

Alcon 
Certavere  eab  his  altemo  carmine  ram  is 
ludice  me,  sed  qoii  sine  pignore.     Nyctilus  haedos 
luncta  matre  dedit;  catulam  dedit  ille,  leaenae 
luravitqne  genus,  sed  snstulit  omnia  victor.  s 

Lycidas.     Nyctilon  ut  canta  rudis  exsuperaverit  Alcon? 
Astyle,  credibile  est,  si  vincat  acantbida  corniz, 
Voealem  Buperet  s\  dirus  aedona  bubo. 
A.     Xon  potiar  Petale,  qua  nunc  ego  maceror  una. 
Si  magis  ant  docili  calamorum  Nyctilus  arte  lo 

Ant  cantu  magis  eat  quam  vulta  prosimus  illi. 
L.     lam  non  decipior:  te  iudice  pallidus  alter 
Venit  et  hirsuta  epinoBior  hystrice  barbam; 
Candidus  alter  erat  laevique  decentior  ovo 
£t  ridens  oculie  crioemque  siiaillimus  auro,  is 

Qui  posset  dici,  si  non  cantaret,  Apollo. 
A.     O  Lycida,  si  quis  tibi  carminis  usua  inesset, 
Tu  quoque  laudatum  noaaes  Alcona  probate. 
L.     Vis  igitnr,  qnoniam  itec  nobis,  improbe,  par  es. 
Ipse  tnoB  iudei  calamoa  conmittere  noatria?  ao 

Vis  conferre  mannm?  veuiat  licet  arbiter  Alcon. 
A.     Vincen  tu  qnemqnam?  vel  te  certamine  quisquam 
Dignetur,  qui  vix  Btillantes,  aride,  voces 
Bumpia  et  expellis  male  singultantia  verba? 
L.     Fingas  plura  licet:  ncc  enim  potea,  improbe,  vera  w 
Exprobrare  mibi,  aicut  tlbi  multa  Lycotas. 
Sed  quid  opua  vana  conaumere  tempora  lite? 
Ecce  venit  Mnasyllus:  erit  (niai  forte  recuaas) 
Arbiter  inflatis  non  credulus,  improbe,  verbis. 
A.     Malueram,  fateor,  vel  praedamnatus  abire  so 

Quam  tibi  certanti  partem  conmittcro  vocis. 
Ne  tamen  hoc  impune  feras,  en  aapicia  ilium, 
Candida  qui  medius  cabat  inter  litia,  cervum  ? 
Quamvia  bunc  Petale  mea  diligat,  accipe  victor. 


D,o,i..ci  by  Google 


ECLOGAE  181 

Scit  frenoB  et  ferre  ingum  sequiturqne  vocantem  as 

Credulus  et  mensae  non  improba  porrigit  ora. 

Adspicis,  ttt  fruticat  late  caput  utque  sub  ipsis 

Comibus  e  tereti  pendent  redimicala  eollo? 

AdepiciB,  ut  niveo  frons  iiiretita  capistro 

Lucet  ot  a  dorso  qnae  totam  circuit  alvam,  « 

Alternat  vitreas  lateralis  dngula  bullaa? 

Gomua  snbtiles  ramoaaqne  tempora  mollea 

Implicuere  rosae  rutiloqne  monilia  torque 

Extrema  cervice  natant,  ubi  pendulua  apri 

Dens  Bedet  et  nivea  diatinguit  pectora  luna.  w 

Htiiic,  sic .  .  .  vidos,  Miiasylle,  paciscor 

Perdere,  dum  sciat  hie  ae  non  aine  pignore  vinci. 

L.     Terreri,  Mnasylle,  sno  me  munere  credit: 

Adapice,  quam  timeaml  genua  est,  ut  acitia,  eqaarum 

Non  Tulgare  mitii;  quarom  de  Banguine  ponam  m 

Velocem  Petason,  qui  gramina  matre  relicta 

Nunc  primnm  teneris  libavit  dentibuB:  illi 

Terga  sedent,  micat  acre  capnt,  sine  pondere  cervix, 

Et  tornata  brevi  subatringitur  ungula  cornn, 

Vngula,  qua  viridi  sic  ezultavit  in  arvo,  m 

Tangeret  ut  fragilis,  aed  non  curvaret,  aristaa : 

Hunc  dare,  ai  vincar,  ailrcstria  numioa  iuro. 

Mnasyllux.     Et  vacat  et  veatroa  cantua  audire  invabit. 

ludice  Mnasjllo  contendite,  si  libet:  istic 

ProtiQus  ecce  torum  fecere  sub  ilice  Muaae.  ,  m 

A,     Sed,  ne  vicini  nobis  sonus  obstrepat  amnis, 

Gramina  linqnamus  ripamque  vol nb ilia  undae. 

Namque  eub  exeso  raucum  mibi  pumice  lymphae 

Eespondent  et  obest  arguti  glarea  rivi. 

L,     Si  placet,  antra  magis  vicinaque  aaxa  petamus,         ss 

Saxa  quibus  viridia  atillanti  vellere  muacua 

Depend  et  acopu  Usque  cavum  Binuantibus  arcum 

Inminet  exesa  Teluti  teatudine  concha. 

M.    Venimua  et  tacito  aonitum  mutavimus  antro: 

Seu  residere  libet,  dabit  ecce  aedilia  tophua,  7a 

Ponere  aeu  cnbitura,  melior  viret  herba  tapetis. 

Nunc  mihi  seposita  reddantur  carmina  lite; 

D,o,i..ci  by  Google 


183  CALPVRNIVS 

Kam  vicibaa  teneros  mslim  caotetis  amores:. 

Astjie,  tu  Fetalen,  Ljcida,  tu  Phyllida  landa. 

L.     Tu  modo  nos  illiB  (iam  nunc,  Mnasylle  precamur)  is 

Auribus  accipiaa  quibua  hunc  et  Acacthida  nuper 

Diceris  in  silva  index  audisse  Thalea. 

A.  Non  equidem  poasum,  oum  provocet  iate,  tacere. 

Eumpor  enim,  Mnasylle:  nihil  nisi  iurgia  quaerit. 

Audiat  aut  dicst,  qiioniam  cupit;  hoc  mihi  certe  so 

Dnlce  satis  fuerit,  Lycidam  spectare  trementeni, 

Dum  te  teste  palam  ana  crimina  pallidus  audit. 

L.    Me,  pnto,  vicinus  Stimicon,  me  proximua  Aegon 

Hoa  inter  fruticea  tacite  riaere  voleiitem 

Oscnla  cum  tenero  miscere  viriiia  Mopao.  us 

A.     Fortior  o  utioam  non  nunc  Mnasyllua  adeaset! 

Efficerem,  ne  te  quisqaam  tibi  turpior  easet. 

M.    Quid  furitis,  quo  tos  insania  teiidere  iuasit. 

Si  vicibaa  certare  placet?  sed  non  ego  vobis 

Arbiter:  hoc  alius  possit  discernero  iudes,  go 

Et  venit  ecce  Micon,  venit  et  vicinus  lollaa: 

Litibna  hi  veatria  poterunt  imponere  finem. 


D,o,i..ci  by  Google 


NBMESIANVS 


Eclogue  II J. 

Nyctiloa  atque  Micon  nee  non  et  pnlcher  Amyntas 
Torrentem  patnla  vitabant  ilice  solem. 
Cum  Pan  venatn  fessus  recnbare  sub  ulmo 
Coeperat  et  somno  laxataa  sumere  vim; 
Qaem  super  e  tereti  pendebat  Sstnla  ramo. 
Hanc  pueri,  tamquam  praedem  pro  carmine  possent 
Sumere  fasqne  esset  calamos  tractaro  deorum, 
Invadunt  furto;  Bed  nee  resonare  canorem 
Fistala  qnem  eaerat  nee  vult  contexere  carmen, 
Sed  pro  carminibus  male  dissona  sibila  reddit, 
Cum  Pan  excnaaaa  sonita  stridentis  avenae 
lamque  videnB  'pneri,  si  carmina  poacitis,'  inqait, 
'Ipse  canam:  nulli  fas  est  in£are  cicntas 
Quas  ego  Maenaliis  cera  coniungo  sub  antris. 
lamqne  ortns,  Lenaee,  tuos  et  semina  vitis 
Ordine  detesam:  debemas  carmina  Baccho.' 
Haec  fatns  coepit  calamis  sic  montivagas  Pan: 
'  Te  eano  qui  gravidis  hederata  fronte  corymbis 
Vitea  serta  plicas  qniqne  udo  palmite  tigres 
Duois  odoratis  perfasus  colla  capillis, 
Vera  lovia  prolea;  nam  cum  post  sidera  oaeli 
Sola  lovem  Semele  vidit  lovis  ora  proEessum, 
Hunc  pater  omnipotens,  venturi  providua  aevi, 
Pertulit  et  iusto  produxtt  tempore  partus. 
Hunc  Kymphae  Faunique  senes  Satyriqae  procaces, 
Nosqne  etiam  Nyaae  viridi  nntrimns  in  antro. 


D,o,i..ci  by  Google 


184  NEME8IANVS 

Quin  et  SiUnus  parvum  veteranus  alumnum 
Aut  gremio  fovet  aut  resnpinia  sustinet  ulaie, 
Evocat  aut  risum  digito  motuve  quietem 
Adlicit  ant  tremulis  quaasat  crepitacula  palmis. 
Cui  deus  ad  ride  u  a  horrcntes  pectore  Betas 
Vellieat  aut  digitis  anris  adstringit  acutaa 
Adplanditve  manu  mDtilum  caput  aut  breve  meiitiitii 
Et  simas  tenero  conltdit  pollice  narcB. 
Interea  pueri  florescit  pube  iuventua 
Flaraque  maturo  tumueruut  tempora  cornu. 
Tom  primum  laotas  extendit  pampinus  uvas: 
Mirantur  Satyri  frondes  et  ponia  Lyaei. 
Turn  deus  'o  Satyri,  matnroa  carpite  fetus' 
Dixit  'et  ignotOB  proni  caleate  racemoB.' 
Yix  haec  ediderat,  decerpuot  vitibus  uvas 
Et  portaut  calatbis  celerique  elidere  planta 
CoQcava  saxs  super  properant:  vindemia  fervet 
CoIlibuB  in  BummiB,  crebro  pede  rampitur  uva 
Nadaque  pnrpnreo  apargnntur  pectora  mnsto. 
Tdiii  Satyri,  lasciva  cohorB,  sibi  pocula  quigque 
Obvia  conripiuDt:  quae  fors  dedit,  occupat  ubus. 
CantbaroQ  hie  retiaet,  cornu  bibit  alter  adunco, 
CoQCSvat  ille  manus  palmasqae  in  pocula  vertit, 
PronuB  at  ille  lacu  bibit  et  crepitantibna  haurit 
MuBta  labris;  alius  vocalia  cymbala  mergit 
(Excipit  aes  potum  aalienaque  liquore  resultat); 
Atqne  alius  latices  pressis  resupinus  ab  uvis 
Evomit,  iiique  umeroa  et  pectora  defluit  umor. 
Onmia  ludus  liabet  cantuaque  ehoriquo  licentes; 
Et  Venerem  iam  vina  movent:  raptantur  amantes 
Concubitu  Satyri  fugieates  iungere  Nymphaa 
lamiamque  elapsas  hie  crine,  hie  veate  retentat. 
Turn  primum  roaeo  Silenus  cymbia  musto 
Plena  senex  avide  uon  aequis  viribus  hauBit. 
Ex  illo  veuas  inflatus  nectare  dulci 
Heaternoque  gravis  semper  ridetur  laccbo. 
Quia  etiam  deus  ille,  deua  love  proaatus  ipso, 
Et  plantia  uvas  premit  et  de  vitibus  hastas 


D,o,i..ci  by  Google 


ECLOGAB 

Integit  et  lynoi  praebet  cratera  bibenti.' 
Haec  Pan  Maeualia  pneros  in  valle  doeebat, 
Sparsas  donee  ores  canipo  conducere  in  unum 
Noi  inbet,  nberibua  suadens  eiccare  fluorem 
Laotis  et  ia  niveas  adstrictum  cogere  glebas. 


Eclogue  IV. — Lycidas.    Mopsus. 

Populea  Ljcidas  nee  non  et  Mopsus  in  nmbra, 
Pastores,  t^lamis  et  versu  doctns  uterqne 
Ifec  triTiale  sonana,  proprioa  cantabat  amorea. 
Kam  Mopao  Meroe,  Lycidae  crinitus  lollaa 
Ignis  etat;  parilisqao  furor  de  diapare  sexn 
Gogebat  trepidoa  totis  diacurrere  ailvis. 
Hoa  puer  ac  Meroe  multuDi  lusere  fnrentes, 
Dum  modo  condictae  vitaut  in  vallibua  nlmoa, 
Nunc  fagoB  placitas  fugiunt  promiaaaqne  falloQt 
Antra  nee  eat  animns  Bolttos  ad  ludere  fontis. 
Cum  tandem  fesai  qnos  torrid  us  ederat  ignis, 
Sic  sua  desertis  nudarunt  vulnera  ailvis 
Inque  vicem  dnlcea  cantu  dlxere  querellas. 
Mopsus.     Inmitis  Meroe  rapidisqae  fngacior  Euris, 
Cur  Qoatros  calamos,  cur  paatoralia  vitsa 
Carmina?  quemve  fugis?  quae  me  tibi  gloria  victoF 
Quid  Tultu  mentem  premis  ac  apem  f rente  serenaaP 
Tandem,  dnra,  nega:  possum  nam  velle  negantem. 
Gantet,  amat  quod  qnisque:  levant  et  carmina  cnraa. 
Lycidas.     Beapice  me  tandem,  poor  o  crudelia  lolla. 
Son  hoc  eemper  eria*  perdnnt  et  gramina  flores, 
Perdit  spina  rosas  nee  semper  lilia  candent 
Nee  longum  tenet  uva  comas  nee  popalns  umbras; 
Donum  forma  brere  est  nee  se  quod  eommodet  anuis. 
Gantet,  amat  qnod  quisque:  levant  et  carmina  curas. 
M.     Cerva  marem  sequitur,  taurum  formosa  i 
Et  Venerem  aenaere  lupae,  aenaere  leaenae 
Et  genua  aerium  volocres  et  squamea  turba 
Et  montes  ailvaeque,  sues  habet  arbor  amorea: 


D,o,i..ci  by  Google 


186  NEMESIANVS 

Tu  tamen  una  fugis,  misernm  tn  prodis  smantein.  to 

Cantet,  amat  quod  quisque:  levant  et  carmina  caras. 

L.     Omnia  tempus  alit,  tempna  rapit;  tieus  in  arto  est. 

Ver  erat,  et  vitulos  vtdl  sub  matribus  istos 

Qui  nunc  pro  nivea  coiere  in  cornua  vacca. 

Et  tibi  iam  tnmidae  nares  et  fortia  colla,  v 

lam  tibi  bia  denia  numerantur  mesBtbas  anni. 

Caatet,  amat  quod  quiaque:  levant  et  carmina  curas. 

M.     Hue,  Meroe  formoBa,  veni :  vocat  aeetua  in  umbram. 

Iam  pecades  subiere  ndmua,  iam  nulla  canoro 

Ontture  cantat  avis,  torto  non  squamea  tractu  m 

Signat  humum  aerpens:  solus  cano.     Me  sonat  omnis 

Silva,  nee  aestivia  cantu  concedo  cicadis. 

Cantet,  amat  quod  quisqne :  levant  et  carmina  curas. 

L.     Tu  qnoque,  saeve  puer,  niveum  ne  perde  colorem 

Sole  sub  hoc:  aolet  hie  lacentes  nrere  malaa.  49 

Hac  age  pampinea  mecum  requiesce  sub  umbra; 

Hie  tibi  lene  virens  fons  mnrmurat,  hie  et  ab  ulmis 

Farpureae  fetia  dependent  vitibus  uvae. 

Cantet,  amat  quod  quisque:  levant  et  carmina  curas, 

M.     Qui  tulerit  Meroos  fastidia  lenta  snperbae,  m 

Sithonias  feret  ille  nives  Libyaeqne  calorem, 

Nerinas  potabit  aquas  tasiqae  nocentis 

Non  metuet  sacos,  Sardorum  gramina  vincet 

Et  inga  Marmaricos  coget  sua  ferre  leones. 

Cantet,  amat  quod  qnisque :  levant  et  carmina  curas.      m 

L.    Qnisquis  amat  pueros,  ferro  praecordia  dnret, 

Nil  properet  discatque  diu  patienter  amare 

Pmdentesqne  animos  teneris  non  speroat  in  annis, 

Perferat  et  fastus.     Sic  olim  gandJa  snmet, 

Si  mode  soUicitos  aliquis  deus  audit  amantes.  «> 

Cantet,  amat  quod  quisque :  levant  et  carmina  cnras. 

M.     Quid  prodest,  quod  me  pagani  mater  Amyntae 

Ter  vittis,  ter  fronde  sacra,  ter  ture  vaporo 

Lustravit  cineresqne  averaa  effndit  in  amnem, 

Incendens  vivo  crepitantes  sulphure  lauros,  o 

Cum  sic  in  Meroen  totis  miser  ignibus  urar? 

Cantet,  amat  quod  quisque:  levant  et  carmina  cnras. 

D,o,i..ci  by  Google 


ECLOGAE  1! 

L.     Haec  eadem  nobis  quoque  versicoloria  fila 
Et  mille  ignotas  Mjoale  circumtnlit  herbas; 
Oantavit,  quo  Inna  tamet,  qno  rutupitur  anguis. 
Quo  currnat  scopuli,  migrant  aata,  Tellitnr  arboB. 
Plus  tamen  ecce  meuB,  plus  est  formosus  lollas. 
^Cantetj  amat  quod  quisque:  levant  et  carmina  caras. 


D,o,i..ci  by  Google 


Dioiir^dhyGooj^le 


OCTAVIA 

This  anoDymous  and  meritorious  tragedy  owes  its  preser- 
vation to  the  fortunate  eri-or  of  having  been  at  a  very  early 
date  attributed  to  Seneca,  and  it  was  hence  handed  down  to- 
gether with  his  genuine  dramas. 

It  is  the  only  extant  specimen  of  the  fabula  praetexta,  or 
historical  Boman  tragedy,  and  deals  with  the  pathetic  story 
of  Octavia,  the  daughtei"  of  Claudius  and  Messalina.  Having 
been  married  i^ainst  Iter  will  to  Nero,  she  was,  after  a  few 
years  of  unhappy  married  lite,  discarded  by  lier  husband  in 
favor  of  Poppaea  Sabina,  and  subsequently,  in  62  a.d.,  ban- 
ished to  a  desert  island  to  be  there  executed.  With  this 
domestic  tragedy  the  poet  has,  however,  skilfully  interwoven 
political  motives.  The  populace  is  represented  as  taking 
sides  with  Octavia,  but  this  very  uprising  is  destined  to  ac- 
celerate her  doom,  for  Nero  seizes  upon  it  as  a  pretext  to 
condemn  its  unhappy  and  innocent  cause. 

The  play — in  reality  a  virulent  impeachment  of  Nero — was 
composed  shortly  after  his  death,  in  68  A.D.,  this  event  being 
unmistakably  alluded  to  in  vss.  620-630,  while  vs.  71  is  a 
reminiscence  of  Lucan  i.  135. 

This  fact  would  be  alone  sufficient  to  render  Seneca's 
alleged  authorship  out  of  the  question,  for  he  died  three 
years  before  Nero.  Besides,  he  himself  appears  as  one  of  the 
dramatis  personae  in  the  capacity  of  a  shrewd  and  sensible 
statesman,  in  contrast  lo  the  lawless  and  despotic  character 
of  his  imperial  master  and  one-time  pupil. 

Nor  does  the  Octavia  exhibit,  except  in  a  general  way, 
any  of  the  typical  characteristics  of  Seneca's  other  plays ; 
the  five-act  rule  is,  indeed,  observed,  but  the  choral  lyrics 
do  not  constitute  the  connecting  links  between  the  acts ;  at 


.D,o,i..ci  by  Google 


190  OCTAVIA 

DO  time  do  tliree  actors  appear  in  one  scene  ;  tlie  versifica- 
tion 13  conQned  to  iambic  metres  in  the  dialogue,  while  the 
choruses,  though  they  form  a  very  prominent  feature,  are 
restricted  to  anapestic  systems  somewhat  loosely  constructed. 
The  characters  themselves  are  not  mere  artificial  stage 
heroes,  or  villains  as  in  Seneca,  but  passionate  human  be- 
ings of  flesh  and  blood,  drawn  consistently  and  to  life. 
The  influence  of  Greek  tragedy  is,  of  course,  everywhere 
discernible,  the  Etectra  of  Sophocles  being,  as  it  seems,  put 
under  special  contribution,  but  the  plot  is  original,  the 
story  itself  well  adapted  for  dramatic  treatment,  and  the 
artistic  execution,  while  not  the  work  of  genius,  is  of  a  high 
order  of  merit. 


D,o,i..ci  by  Google 


OCTAVIA 


CItaractera:  Octavia,  Nurse  ofOctavia,  Seneca,  Nero, 
A  Prefect,  Aorippina,  Nobse  of  Poppaba,  Poppaea, 
Messenoeb,  CeoRua. 

Octavia.     lam  vaga  caelo  sidem  fnlgens 
Aurora  fugat,  aurgit  Titan 
Kadiante  coma  mundoqne  diem 
BeddJt  clarum. 

Age,  tot  tantis  onerata  malls,  b 

Eepete  adsuetos  iam  tlbi  questus 
Atqne  aequoreas  vince  AlcjonaB, 
Vince  et  volucres  Pandioniaa : 
Gravior  namque  hU  fortnna  tiia  est. 
Semper,  genetrix,  deflenda  milii,  lo 

Prima  meorum  causa  malorum, 
Tristis  questus  natae  exaudi. 
Si  qnis  remanet  eensus  in  umbris. 
Vtinam  ante  mann  grandaera  sua 
Mea  rupisset  etamina  Clotho,  is 

Tua  qnam  maerens  vuluera  vidi 
Oraque  foedo  sparsa  cruorel 
0  lux  semper  funesta  mthi, 
Tempore  ab  illo 

Lux  es  tenebris  invisa  magis:  ao 

Tulimns  saevae  iuasa  novercae, 
Hostilem  animum  vulttisqae  traces. 
Ilia,  ilia  meis  tristis  Briuya 
Thalamis  Stjgios  praetulit  ignis 


D,o,i..ci  by  Google 


OCTAVIA 

Teqae  extiDzit,  miserande  pater, 

Modo  cni  totos  paruit  orbls 

Vltra  Ocean um 

Cuique  Britanni  terga  dedere, 

DucibQB  noatris  ante  ignoti 

lurisque  Bui. 

Coniugis,  heu  me,  pater,  insidiia 

Oppresse  iaces  serritqne  domua 

Cum  prole  tiia  capta  tjraiiDo. 

Ntitrix,     Fulgore  primo  captus  et  facie  nova 
FallaciB  anlae  qnisquis  adtonitns  stupet, 
Subito  t  latentia  ecce  Fortanae  impetu 
Modo  praepotentem  cernat  eve  ream  domnm 
Stirpemqne  Claudi,  cniuB  imperio  fuit 
Subiectna  orbia,  parnit  liber  din 
Oceaotis  et  recepit  invitus  ratis. 
!En,qui  BritanniB  primnB  imposuit  iagnm, 
Igoota  tantia  classibQB  texit  freta 
Interque  gentia  barbaraa  tatua  fnit 
Et  saera  maria,  coningiB  Bcelere  occidit; 
Mox  ilia  nati:  cuina  eztinctus  iacet 
Frater  venetiia.     Maeret  infelix  aoror 
Eademqne  coniunx  nee  gravea  lactUB  valet 
Ira  coacta  tegere  crndelia  viri; 
Quern  aancta  refugit  aetnper  atqoe  odio  pari 
Ardens  maritus  mutua  flagrat  face. 
Animnm  dolentia  nostra  aolatur  fides 
Pietaaque  (ruatra :  vincit  inmitis  dolor 
Conailia  noatra  nee  regi  meotia  potest 
Generosua  ardor,  eed  malie  viria  capit. 
Hen  qnam  uefandum  proapicit  neater  timor 
Scelus,  quod  utinam  numen  avertat  denm. 

Oct.     0  mea  nullis  aeqnanda  malis 
Portuna,  licet 

Repetam  luctua,  Electra,  tnos: 
Tibi  maerenti  caeBum  licait 


D,o,l..ci  by  Google 


OCT A VI A 

Flere  parentem, 

SceloB  tilcisci  rindice  fratre, 

Tua  quern  pietas  hosti  rapait 

Texitque  fides: 

Me  crudeli  Borte  parectes 

Bapt03  prohibet  lugere  timor 

Fratrisque  necem  deflere  vetat, 

In  qno  fuerat  spes  una  mihi 

Totque  malorum  breve  solamen. 

KuDc  in  luctus  servata  meos 

Magni  resto  nominis  umbra. 

Nutr.     Vox  en  nostras  perculit  anris 

Tristis  alumnae;  ceaaet  thalamis 

Inferre  gradus  tarda  senectua? 

Oct.    Excipe  nostras  lacrimas,  nutrix. 

Testis  nostri  fida  doloria. 

Nutr.     Qais  te  tantis  solvet  cnris, 

Misersnda,  dies? 

Oct.    Qui  me  Stygias  mittet  ad  umbras. 

Nutr.    Omina  quaeso  sint  ista  procul. 

Oct.    Nou  yota  meos  tua  nunc  casns, 

Sed  fata  regnnt. 

Nutr.     Dabit  adflictae  meliora  deus 

Tempora  mitis;  tu  modo  blando 

Vince  obsequio  plaeata  virum. 

Oct.    Viucam  saevos  ante  leones 

Tigresqne  truces,  fera  qnam  saevi 

Corda  tjranni. 

Odit  genitos  sanguine  claro, 

Spemit  superos  hominesqne  si  mill, 

Neo  fortunam  capit  ipse  suam 

Quam  dedit  illi  per  scelus  ingens 

Infanda  parens.     Licet  ingratum 

Dirae  pudeat  mtinere  matria 

Hoc  imperium  cepisse,  licet 

Tantum  munus  morte  rependat, 

Feret  hunc  titnlum  post  fata  tamen 

Femina  longo  semper  in  aero. 


D,o,i..ci  by  Google 


191  OCTAVIA 

Jfitlr.     Animi  rotine  verba  furentia, 
Temere  emissaui  comprime  vocem, 

Oct.     Toleranda  quamvis  patiar,  haud  umqDam  qaeantioo 
Nisi  morte  triati  uostra  fiuiri  mala. 
Genetrice  caesa,  per  scelas  rapto  patre, 
Orbata  fratre,  miaeriis  luctu  obruta, 
Maerore  prcsea,  coniugi  itiviea  ac  meae 
Snbiecta  fainulae  luce  nou  grata  fruor,  io» 

Trepidante  semper  corde  non  mortis  metu, 
Sed  sceleris — ubsit  crimen  a  fatis  meis, 
Mori  iiiTsbit;  poena  nam  gravlor  nece  est 
Videre  tnmtdos  et  truces  miserae  mihi 
Vultus  tyranni  inngere  atque  hosti  oscula,  uo 

Timere  nutus  cuius  obsequium  mens 
Haud  ferre  posset  fata  post  fratris  dolor 
Scelere  interempti,  cuius  imperium  tenet 
Et  Borte  gaudet  auctor  infandae  necis. 
Qnam  saepe  tristis  umbra  germani  meis  lu 

Offertur  oculis,  membra  cum  solvit  quies 
Et  fossa  fletu  lumina  oppressit  sopor: 
Modo  facibus  atris  armat  infirmas  manus 
Oculosque  et  ora  fratris  inlestus  petit, 
Modo  trepidus  idem  rcfugit  in  tlialamos  meos;  no 

Persequitur  hostis  atque  inhaerenti  mihi 
Violentns  ensem  per  latus  nostrum  rapit. 
Tunc  tremor  et  ingeua  excutit  somnos  pavor 
Renovatque  Inctus  et  metiia  miEerae  mibi. 
Adice  his  supcrbam  paelicem,  uostrae  domns  135 

Spoliis  nitenteni,  cuius  in  munus  suam 
Stygiae  parentem  natus  impoauit  rati, 
Quam  dira  post  naufragia  superato  mari 
Ferro  interemit  saevior  pelagi  fretis: 

Quae  spos  satutie  post  nefas  tantum  mihi?  130 

Inimica  victrix  inminct  tlialamts  meis 
Odioqne  nostri  dagrat  et  pretium  stupri 
Instae  maritum  coniugis  poscit  caput. 
Emergere  umbris  et  fer  anxilium  tuae 


Dioiir^dhyGooj^le 


OCTAVIA 

Xatae  inTOcaoti,  genitor,  sat  Stygioa  Biims 
Tellnre  rnpta  pande,  qno  praeceps  feror. 
Nutr.     Fruatra  parentis  tnvocas  manes  tai, 
Miseranda,  frustra,  nulla  cui  prolis  saae 
Manet  inter  umbras  cura:  qui  nato  suo 
Praefeire  potuit  sanguine  alieno  satnm 
Genitamque  fratris  coniugem  pactus  aibi 
Toris  nefandis  flebili  iunxit  face. 
Hinc  orta  aeries  facinorura:  caedes,  doli, 
Begni  cupido,  eanguinis  clari  eitis; 
Mactata  aoceri  concidit  thalaniis  geuer 
Victima,  tuis  ne  fieret  faymeuaeis  potons. 
Pro  f acinus  ingens!  feminae  est  mnnus  datus 
Silanua  et  cruore  foedavit  suo 
Patrios  penatcs,  criminis  ficti  reus, 
lutravit  hostis,  ei  mihi,  captam  domutn, 
Dolis  noTercae  principia  factus  gener 
Idemqne  natus,  iuvenis  infandi  ingeni, 
ijcelerum  capacis,  dira  cni  genetrlx  facem 
Accendit  et  te  iunxit  invitam  metu. 
Tantoque  victrix  facta  successu  ferox 
Ansa  inminere  eat  orbia  imperio  sacri. 
Qnis  tot  referre  facinorum  formas  poteat 
Et  spes  nefandas  feminae  et  blaudos  dolos 
Ilegnum  petentis  per  gradua  acelerum  omniun: 
Tunc  sauota  Pietas  extulit  trepidos  gradns 
Vacnamquo  Erinys  saeva  funeato  pede 
Intravit  aulam,  polliiit  Stjgia  face 
Saci'oa  peiiatea,  iura  naturae  furena 
Fasqne  omno  rupit:  miscuit  coniunx  viro 
Veneoa  aaeva,  cecidit  atque  eadom  sui 
Mox  scelere  nati;  tn  quoque  extinctaa  iaces, 
Deflende  nobis  semper  infolix  puer. 
Mode  siduB  orbis,  columen  augustae  domua, 
Britannice,  heu  me,  nunc  levis  tantam  einis 
£t  tristis  umbra;  saeva  cui  lacrimaa  dedit 
Etiam  noverca,  cum  regis  artus  taos 
Dedi  cremandos  membraque  et  vultus  dec 


D,o,i..ci  by  Google 


196  OCTAVIA 

Similes  volanti  fuoebris  flamma  abstalit.  .  .  . 

Oct.     Extinguat  et  me,  ne  manu  nostra  cadat! 

Nutr.     Natura  virie  noa  dedit  tantas  tibi.  17a 

Oct.     Dolor  ira  maeror  miseriae  luotus  dabunt. 

Nutr.     Vince  obsequeDdo  potius  inmitem  virum. 

Oct.     Vt  fratrem  adcmptam  scelere  reetitnat  mihi? 

Nutr.     IncolnmiB  ut  sis  ipsa,  labentem  nt  domum 

QenetoriB  olim  subole  restituas  tua.  itw 

Oct.     Expectat  altam  principis  sobolem  domiis; 

Me  dira  miseri  fata  germani  trahnut. 

Nutr.     Conflrmet  animam  civinm  tantus  faTor. 

Oct.     Solatnr  iste  nostra,  non  relevat  mala. 

Nutr.     Vis  magna  populi  eat. 

Oct.  Principis  maior  tamen.  ist 

Nutr.     Respiciet  ipse  coniiigem. 

Oct.  Paelex  vetat. 

Nutr.     Invisa  cunctis  nempc. 

Oct.  Sed  cara  eat  viro. 

Nutr.     Nondum  uxor  est. 

Oct.  lam  flet,  et  genetrix  simul. 

Nutr.     Inventus  ardor  impetu  primo  furit, 

Laoguescit  idem  facile  nee  durat  din  uo 

In  Vener©  turpi,  ceu  levia  flammae  vapor: 

Amor  perennis  coniugis  castas  manet. 

Violare  prima  quae  toros  ansa  est  tuos 

Animumqne  domini  famula  possedit  diu, 

lam  metuit  eadem — 

Oct.  Nempe  praelatam  sibi.  iw 

Nutr.     Subiecta  et  bnmilis,  atque  monimeota  extruit 

Quibus  timorem  fassa  teatatur  annm. 

Et  banc  levis  faliaxqne  destitnet  deus 

Volueer  Capido:  sit  licet  forma  eminens, 

Opibus  superba,  gaudium  capiet  breve.  300 

Passa  est  similes  ipsa  dolores 
Segina  deum. 

Gum  se  formas  vertit  in  omnis 
Bominns  caeii  divumqne  pater. 


D,o,i..ci  by  Google 


OCTAVIA  197 

£t  tnodo  pennas  snmpsit  oloriB  205 

Modo  Sidonii  cornua  tauri. 

Aureus'  idem  fluxit  in  imbri; 

Fulgent  caelo  sidera  Ledae, 

Pstrio  residet  Bacchus  Olympo, 

Dens  Alcides  possidet  Heben  »b 

Ifec  Innonis  iam  timet  iras. 

Cuius  geiier  est  qui  fuit  hostis. 

Yicit  sapiens  tamcn  obsequium 

Coniupis  altae  pressosque  dolor: 

Sola  Touantem  tenet  aetherio  aiG 

Secnra  toro  masima  luno. 

Nee  mortali  captus  forma 

Deserit  altam  luppitor  aulam. 

Tn  qnoqne,  terris  altera  luno, 

Soror  Angnsti  coniunxque,  gravis  aw 

Vince  dolores. 

Oct.     lungentur  aute  saeva  siderlbus  freta 
£t  ignis  uudae,  Tartaro  tristi  polua, 
Lux  alma  tenebris,  roscidae  Qocti  dies^ 
Quam  cnm  scelesti  coniugis  mente  impia  lu 

Mens  nostra,  semper  fratris  extincti  memor. 
Vtinam  nefandi  principis  dirum  caput 
Obruere  flammis  caelitnni  rector  paret. 
Qui  saepo  terras  fulmlne  infesto  quatit 
Mentisqoe  nostras  ignibns  terret  sacris  ^ 

Novisque  monstris;  vidimus  caelo  inbar 
Ardens  cometam  pandere  infestam  facem. 
Qua  plaastra  tardus  noctis  aeterna  vice 
Segit  Bootes,  frigore  Arctoo  rigens: 
En  ipse  diro  epiritn  saevi  duels  an 

Follnitur  aether,  gentibus  cladis  novas 
Minantur  astra  quas  regit  dux  impias. 
Non  tam  ferum  Typhona  neglecto  love 
Irata  Teltus  edidit  quondam  parens: 
Hie  gravior  illo  pestis,  hie  hostis  denm  mo 

Hominumqne  templis  expulit  superos  suU 

D,o,i..ci  by  Google 


OCTAVIA 

Civigqne  patris,  spiritom  fratri  abstnlit:, 

Kausit  cruorem  matris — et  lucem  ridct 

Fruiturqne  vita  iioxiam  atqne  aiitmam  trahitF 

Pro  summe  genotor,  tela  cur  frustra  iacia  a 

Invicta  totiena  temere  regali  manu? 

In  tain  noceutem  destra  cur  ceaaat  tua? 

Vtinam  aiiorum  facinoruin  poenas  luat 

Nero  insitivus,  Domitio  genitna  patre, 

Orbia  tyrannna  quein  premit  turpi  iugo  a 

Morunique  vitiis  nomen  Augustum  inqumat! 

A'ulr.     Indiguua  ille,  fateor,  est  tlialainis  ttiis; 

Sed  cedo  fatis  atqiie  fortiinae  tuae, 

AluoiDa,  qnaeao,  neve  violentl  move 

Iram  mariti.     ForsiCaii  riiidex  deus  i 

£xiBtet  aliquis,  laetua  et  veniet  dies. 

Ocl.     Oravi  deorum  nostra  law  pridem  domus 

Vrgetnr  iru,  prima  qnam  preasit  Venus 

Furore  miserae  dura  genetricia  nieae, 

Quae  nnpta  demena  nupsit  inceata  face,  i 

Oblita  nostri,  eouiugis,  legum  inmemor. 

lilt  Boluta  crtne,  anccincta  angnibus 

Vltrii  Erinya  vcnit  ad  Stygios  toroa 

Raptasque  thalamis  sanguiae  extinxit  faces; 

Incendit  ira  principis  pectus  trnci  i 

Gaedem  in  nefandam:  cecidit  infelix  pai'ons, 

Heu,  nostra  ferro  meque  perpetuo  obrnit 

Eitincta  Inctn;  coniugem  trasit  suum 

Natninque  ad  nmbras,  prodidit  lapsam  donium. 

Nuir.     Renovaro  luctna  parce  cnm  fletu  pios,        : 

Manis  parentla  neve  aollicita  tuae, 

Gravis  fnroris  quae  sui  poenas  dedit. 

Chorus.     Quae  fama  mode  venit  ad  anris? 
Vtinam  falso  credita  pcrdat 
Frustra  totiens  iactata  fidem,  : 

Kec  nova  coniunx  nostri  thalamos 
Principis  intret  teoeatqne  snos 
Nnpta  penatCB  Claudia  proles; 


D,o,i..ci  by  Google 


OCTAVIA 

Edat  partn  pignora  pacis 
Qna  tranquilluB  gandeat  orbis 
Servetqiie  decus  Roma  aeternnm. 
Fratris  thalamos  sortita  tenet 
Maxima  luno;  Boror  Augnsti 
Sociata  toris  car  a  patria 
Pellituf  aula?  sanota  quid  il)i 
Prodest  pietas  diTOBque  pater. 
Quid  virgiiiitas  castusque  pudor? 
Nos  quoque  uostri  sumuB  inmemores 
Post  fata  duciB  caiuB  Btirpem 
Prod  im  us  aevo  suadente  metum. 
Vera  priorum  virtuB  quondam 
Romana  fuit  vernmque  genuB 
Martia  in  illis  Banguisque  viris. 
Illi  regeB  hac  expulerunt 
Vrbe  superbos  ultique  tuos 

'  Sunt  bene  manes, 
Mactata  tua  miseranda  manu, 
Nata  Lucreti,  etoprum  saevi 
Passa  tyranni. 

Dedit  infandi  sceleriB  poenas 
Cum  Tarqninio  Tullia  coninnx 
Quae  per  caesi  membra  parentis 

.Egit  saevoB  impia  curms 
Laceroque  seni  violenta  rogos 
!Nata  negavit. 

Haec  quoque  nati  videre  nefaa 
Saecula  magnum,  cum  Tyrrhennm 
Bate  feral  i  princeps  captam 
Fraude  parentem  misit  in  aequor. 
Properant  placidos  linqnere  portus 
luBBi  uautae,  resonant  remis 
Pnlsata  freta: 

Fertur  in  altum  provecta  rails 
Quae  resoluto  robore  labcns 
PreBsa  deliiscit  sorbetqiie  mare. 
Tollitnr  ingena  clamor  ad  astra 


D,o,i..ci  by  Google 


OCTAVIA 

Cnm  femineo  miztDs  planctn. 
Mors  ante  oculos  dira  vagatnr; 
Quaerit  leti  aibi  quisqne  fugam: 
Alii  lacerae  puppis  tabulis 
Haerent  nndi  fluctusqae  secant, 
Repetnnt  alii  litora  nautes; 
Mnltos  merguut  fata  prof  undo. 
Scindlt  Testis  Augnsta  suas 
Laceratque  comas  rigat  et  maestia 
Fletibus  ora. 

Fostqnam  spes  est  nulla  ealutis, 
Ardens  ira,  iam  victa  malis: 
'Haec,'  exclamat,  'mihi  pro  tanto 
Mnnere  reddis  praeinia,  nate? 
,  Hac  sum,  fateor,  digna  carina 
Quae  te  genui,  quae  tibi  lucem 
Atque  tin  peri  um  nomenque  dedi 
Caesaris  umens.     Esere  vultas 
Acheron  to  tuos  poenisque  me  is 
Paaoere,  coniunx: 
Ego  causa  tua,  miserande,  nee  is 
Natoque  too  faaeris  anctor 
En,  nt  merui,  ferar  ad  manis 
Inhumata  tuos,  obruta  saevis 
Aequoris  nndis.' 
Feriunt  fiuctna  ora  loquentis, 
Ruit  in  pelaguB  rursnmque  salo 
Pressa  resurgit,  pellit  palmis 
Cogente  metu  freta,  sed  cedit 
Fessa  labori.     Mansit  tacitis 
In  pectoribns  apreta  tvisti 
lam  morte  fides;  multi  dominae 
Ferre  auxilinm  pelago  fractis 
Viribns  audent,  bracchia  quamviB 
Lenta  trahentem  voce  hortantur 
Manibnsque  lerant.     Qnid  tibi  saevi 
Fugisse  maris  prof  ait  undas! 
Ferro  es  nati  moritnra  tui 


D,o,i..ci  by  Google 


OCTAVIA  20J 

Coiaa  fooinuB  vix  poBteritsB, 
Tarde  semper  saecula  credent. 
Fnrit  ereptam  pelagoque  dolet 
Vivere  matrem 

ImpiuB  ingens,  geminatqaA  nefas: 
Rnit  in  miserae  fata  parentis 
Patiturqne  mcram  scelerts  Dallam. 
Missus  peragit  iussa  satelles: 
Beaerst  domiase  pectoro  ferro. 
Gaedis  moriens  ilia  minis  tram 
Rogat  infelix,  utero  diram 
Condat  ut  ensem: 
'Hie  est,  hie  est  fodiendns,'  ait, 
'Ferro  monstrnm  qui  tale  tnlit.' 
Post  banc  vocem 
Mistam  gemitu  cnm  sopremo 
Animam  tandem  per  fera  tristein 
Vulnera  reddit. 

Seneca,    Quid  me,  potens  Fortuna,  fallaci  mihl 
BJandita  vulta,  sorte  conteatum  mea 
Alte  extulisti,  grayiue  ut  ruerem  edita 
Beceptus  arce  totque  prospicerera  metus? 
Melius  latebam  procul  ab  iuvidiae  malis 
Bemotus  inter  Corsici  rnpis  maris, 
Vbi  liber  animns  et  sni  iuris  mihi 
Semper  vacabat  studia  recolenti  mea. 
0  quam  invabat,  quo  nihil  mains  parens 
Natura  genuit,  operis  inmensi  artifez. 
Caelum  intueri,  solis  alternaa  vices  ssii: 

Orbemque  Plioebes,  astra  quem  cingunt  raga, 
Lateqae  fulgens  aetheris  magni  deous; 
Qui  si  aenescit,  tantns  in  caecum  chaos 
Casurus  iternm  eat — nnnc  ades  mundo,  dies 
Snpremus  ille  qui  premas  genus  impiiim 
Oaeli  ruimi,  rursns  nt  stirpem  novam 
Oeneret  renascens  melior,  ut  quondam  tuUt 
luvenis,  tonente  regna  Satumo  poli. 


D,o,i..ci  by  Google 


i  OCTAVIA 

Tunc  ilia  virgo,  numiiiis  magni  dea, 

lastitia,  caelo  niissa  cum  saucta  Fide 

Ten-is  regebat  niitia  humanum  genua. 

Non  bella  norant,  non  tubae  freraitua  truces, 

Non  arma  gentes,  cingere  adsuerant  auaa 

Muria  uec  urbia:  pervium  cunctis  iter, 

Conmunia  uaua  omnium  rerum  fuit; 

Et  ipsa  Tellus  laeta  fecundos  ainus 

Pandebat  ultro,  tam  piia  felix  parens 

Et  tuta  alumnis.     Alia  sed  aubolee,  minus 

Experta  mitia,  tertinm  aollora  genua 

Ifovas  ad  artis  extittt,  sanctum  tamen; 

Mox  inquietum,  quod  sequi  curau  feras 

Auderet  seres,  fluctibus  tectos  gi-avi 

Extrahere  piscis  rete  vel  calamo  levi 

Decipere  volucres  .  .  . 

Tetiere  laqueo,  premere  subiectos  iugo 

Tauros  feroces,  Tomere  iamnnem  prins 

Sulcare  terram,  laesa  quae  fruges  auaa 

Interius  alte  condidit  eacro  siuu. 

Sed  in  parentis  viscera  intravit  suae 

Deterior  aetas:  emit  ferrum  graye 

Aurumque,  eaevas  mox  et  armavit  manns; 

Partita  finis  regna  constituit,  Dovaa 

Extruxit  urbia,  tecta  defendit  aua, 

Aliena  telis  aut  petit  praedae  inminens. 

Neglecta  terraa  fugit  et  mores  feroa 

Hominum  et  cruenta  caede  poUutas  manus 

Astraea  virgo,  sidernm  magnum  decua. 

Cupido  belli  crevit  atque  auri  fames 

Totum  per  orbem,  maximum  exortnm  est  malum 

Luxuria,  pestis  blanda  eni  viria  dedit 

Roburque  longum  tempns  atque  error  gravis. 

Conlecta  vitia  per  tot  aetatea  diu 

Id  nos  redundant:  saeculo  premimur  gravi, 

Quo  scelera  regnant,  saevit  impietas  furens, 

Turpi  libido  Venere  dominatnr  poteua, 

Luxuria  victrix  orbis  inmensas  opes 


D,o,i..ci  by  Google 


OCTAVIA  203 

lam  pridem  avaris  manibug,  ut  perdat,  rapit.  «3i 

Sed  ecce,  gressu  fertur  adtonito  Nero 
Truciqne  vultu.     Quid  ferat  mente  horreo. 

Nero.     Ferage  imperata:  mitte,  qni  Flauti  mui 

Sullaeque  caeai  referat  abscisnm  caput.  \ 

Praefectus.    Iiiasahaudmorabor:  caatraconfeetnnpetBm, 

Sen.     Nihil  in  propinquoa  teinere  coostitui  decet.  *« 

Ner.    lustnm  osse  facile  est  cui  vacat  pectuB  metti. 

Sen.     Magtmm  timoris  remediura  dementia  est. 

Ner.    Extinguere  hostem  maxima  eat  virtua  ducie. 

Sen.    Servare  civis  maior  est  patriae  patri. 

Ner.    Praecipere  mitem  couvenit  puerie  senem.  <« 

Sen.    Begenda  mogis  est  fervida  aduleeceDtia. 

Ner.    Aetate  in  hsc  sat  esse  cousilii  reor. 

Sen.    Yt  facta  superi  comprobent  semper  tua. 

Ner.    Stulte  verebor,  ipse  cum  faciam,  deoa. 

Sen.    Hoc  plus  verere  quod  licet  tantum  tibi.  ui 

Ner.    Fortuna  nostra  cuncta  permittit  milii. 

Sen.     Crede  obsequenti  parciua:  levis  est  dea. 

Ner.    Inertia  est  nescire  quid  liceat  sibi. 

Sen.     Id  facere  Ibds  est  qnod  decet,  non  quod  licet. 

Ner.    Calcat  iacentem  Tulgus, 

Sen.  Invisum  opprimit.  at 

Ner.     Ferram  tnetur  principem. 

Sen.  Melius  fides.  «» 

Ner.    Metuaut  necesse  est — 

Sen,  Quidquid  exprimitur  grave  est.  w 

Ner.    lussisque  nostris  pareant. 

Sen.  Insta  impera. 

Ner.    Statnam  ipse. 

Sen.  Quae  consensus  efiiciat  rata.  u 

Ner.    Despectum  ut  ensie  feriat? 

Sen.  Hoc  absit  nefas. 

Ner.    An  patiar  nltra  sangniuem  nostrum  peti, 

Inultus  et  contemptuB  ut  subito  opprimar? 

Fztlia  non  fregere  snbmotos  procnl 

Plantum  atque  Sullam,  pertinax  quorum  furor  le 

D,o,i..ci  by  Google 


204  OCTAVIA 

Armat  ministroa  sceleris  in  caedem  mesm, 
AbBentinm  cam  maneat  etiam  ingens  favor 

In  nrbe  nostra  qui  fovet  spes  exalum. 

Tollaiitur  liostes  enae  Buepecti  mihi, 

Invisa  cooiunx  pereat  et  carum  sibi 

Fratrem  sequatur.     Qnidqaid  ejcelsuiu  eat  cadat. 

Sen.     PnlcrDm  euiinere  est  inter  illustris  viros, 

Conaulere  patriae,  parcere  adflictia,  fera 

Gacde  abstinere  tempus  atqno  irae  dare, 

Orbi  qaietem,  saecnlo  pacem  sno. 

Haec  snmma  virtnB,  petitnr  hac  caelum  via. 

Sic  ille  patriae  primus  AngiiBtiis  parens 

Complexns  astra  est  colitur  et  templis  dens. 

Ilium  tamen  Fortuna  iactavit  diu 

Terra  marique  per  gravis  belli  vices, 

Hostis  parentis  doueo  oppressit  suij 

Tibi  numeu  incrtienta  submieit  sunm 

£t  dedit  babe n as  imped  facili  manu 

Nu tuque  terras  maria  subiecit  tuo. 

Invidia  tristis  victa  cousonsn  pio 

Oessit;  seoatus,  equiUs  acoensus  favor; 

Plebisque  votU  atqae  iudicio  patrnm 

Tu  pacis  auctor,  generis  humani  arbiter 

Electus  orbem  iam  sacra  specie  regis 

Patriae  parens:  quod  nomen  ut  serves  petit 

Snosque  civia  Koma  conmendat  tibi. 

Ner.     Munus  deorum  est,  ipsa  quod  serrit  mihi 

Eoma  et  senatus  quodqne  ab  invitis  preces 

Humilisque  voces  exprimit  nostri  metus. 

Servare  civis  princlpi  et  patriae  gravis, 

Claro  tumentes  genere  quae  dementia  eat. 

Cum  liceat  una  voce  snspectos  sibi 

Mori  iubere?  Brutus  in  caedem  ducis, 

A  quo  salutem  tulerat,  armavit  manus: 

Invictus  acie,  gentium  domitor,  lovi 

Aequatns  altos  ipse  per  honornm  gradas 

Caesar  nefando  civium  scelere  occidit. 

Quantum  cruoria  Roma  turn  vidit  sui. 


D,o,i..ci  by  Google 


OCTAVIA  205 

Lacerata  totiena!  ille  qni  meruit  pia 

Virtute  caelum,  divus  Augustus,  viroB  o 

Quot  interemit  nobilis,  iiivenes  Genes 

SparsoB  per  oibem,  cum  suos  mortis  metn 

Fugerent  penatea  et  triom  ferrnm  ducum, 

Tabula  notaate  deditos  tristi  necit 

ExpOBita  rostris  capita  caeBonim  patres  b 

Videre  maesti,  flere  nee  licuit  suos, 

Kon  gemere  dira  tabe  pollute  foro, 

Stillante  sauie  per  putros  vultus  gravi. 

Nee  finis  hie  cruoris  aut  caedis  Btetit : 

Favere  rolucres  et  feras  saevas  diu  s: 

Triates  Philippi,  f  bausit  et  Siculum  mare 

Claasis  virosque  f  saepe  cedontes  suos 

CoQCussus  orbis  viribus  maguia  ducum. 

Snperatus  acie  puppibng  N'ilum  petit 

Fugae  paratia,  ipse  periturua  brevi:  ft 

Hausit  cruorem  iacesta  Romani  ducis 

Aegyptus  iterum;  nunc  leyis  umbras  tegit. 

lUic  sepultum  eat  impie  gestum  diu 

Civile  bellum.    Condidit  tandem  buob 

lam  fessua  ensia  victor  hebetatoa  feria  o: 

Vulueribua  et  coutiuuit  imperium  metus. 

Armis  fideqne  militis  tutus  fuit, 

Pietate  nati  factus  ezimia  deua. 

Post  fata  consecratus  et  templis  datns. 

Xoa  quoque  manebunt  astra,  si  aaevo  prior  k 

Ense  occuparo  quidquid  infestura  est  mihi 

Dignaque  uostram  subole  fundaro  domum. 

Sen.     Implebit  aulam  Btirpe  caelesti  tuaoi 

Generata  divo  Claudiae  gentiB  decus, 

Sortita  fratria  more  lunonis  toroa.  s 

JVJsr.     Incesta  genetrix  detrahit  generi  fidem, 

Auimnaque  numquam  coniugis  innctua  mihi. 

Sen.     Teneris  in  annis  baud  satis  clarus  ferest, 

Pndore  victna  cum  tegit  fiammas,  amor. 

Mr.     Hoc  equidem  et  ipse  credidi  fruatra  diu,        u 

Manifeata  qnamvis  pectore  iusoctabili 

D,o,i..ci  by  Google 


S06  OCTAVIA 

Vultnqne  signa  prodereDt  odium  mei; 
Taudem  quod  ardens  statuit  ulcisci  dolor. 
Diguamque  tlialamis  coniugem  inveni  meie 
Genere  atque  forma  victa  cui  cedat  Venua 
)  coninnx  et  ferox  armia  dea. 
Probitas  fideaque  coiiiiigis,  mores  pudor 
Placeant  marito:  sola  perpetuo  manent 
Subiecta  nulli  mentis  atque  animi  bona; 
Florem  decoris  singnli  earpunt  dies, 
Ner.     Omnia  in  nnam  contiilit  laudes  deus 
Talemque  nasci  fata  voluerunt  mihi. 
Sen.     itecedet  a  te  {temere  ne  credas)  amor. 
Ner.     Quern  submovere  fnlminis  dominna  ncqnit, 
Caeli  tjrannum,  aaeva  qui  penetrat  freta 
Ditisque  regna,  detrahit  auperoB  polo? 
Seti.     Volucrem  esse  Amorem  fingit  inmitem  deum 
Mortalis  error,  armaC  et  tetia  manus 
Arcnque  sacras,  instruit  saeva  face 
Qenitumque  credit  Venere,  Vulcano  satum: 
Vis  magna  mentis  blandua  atqne  animi  calor 
Amor  eat;  iuventa  gignitnr,  luxii  otio 
Nutritur  inter  laeta  Fortunae  bona. 
Quern  si  fovere  atque  alere  desistas,  cadit 
Brevique  viris  perdit  extinotus  anas. 
Ner.     Hanc  esse  vitae  masimam  cansam  reor, 
Per  qnam  voluptas  oritur;  interitn  caret, 
Oum  procreetur  semper  humanum  genus 
Amore  grato  qui  truces  malcet  feras. 
Hie  mihi  iu galea  praeferat  taedas  deus 
lungatqne  uostria  igne  Poppaeam  toria. 
Sen.     Viz  auatinere  possit  hos  thalamos  dolor 
Videre  popnli,  sancta  nee  pietaa  sinat, 
Ner.     Prohibebor  unus  facere  quod  cunctis  licet? 
Sen.     Maiora  popalna  aemper  a  snmmo  esigit. 
Ner.     Libet  experiri,  viribus  fraotua  raeis 
An  cedat  animia  temere  conceptua  favor. 
Sen.     Obaequere  potiua  civibua  plscidns  tuis. 
Ner.     Mate  imperatur,  cnm  regit  vulgns  duces. 


D,o,i..ci  by  Google 


OCT  AVI  A  80r 

Sen.     Nihil  impetrare  cnin  valet,  inBte  dolet.  s 

JVer.     Biprimere  iua  eet,  ferre  quod  nequeant  preces? 

iSen.     Negare  dnram  eat, 

Aer.  Principem  cogi  nefas. 

Sen.     Remittal  ipse. 

iVer.  Fama  sed  victum  feret. 

Sen.     Levis  atque  vana. 

Xer.  Sit  licet,  multos  Dotat. 

iS^.     Ezcelsa  mctuit. 

Ner.  Non  mlnas  carpit  tamen.  e 

Sen.     Facile  opprimetur.     Merita  te  divi  patris 

Aetasqne  frangat  coniugis,  probitas  pudor, 

JVer.     Uesiste  tandem,  iam  gravis  nimium  mihi, 

Instare :  liceat  facere  quod  Seneca  improbat. 

Iam  pridem  et  ipae  vota  Poppaeae  moror,  t 

Cum  portet  utero  pignus  et  partem  mei. 

Quin  deBtinamus  proiimum  thalamia  diem? 

Agrippina.     Telhire  rupta  Tartaro  gressam  extuli, 
Stygiam  crneDta  praefereiis  dextra  focem 
Thalamis  sceleetis:  nubitt  his  Sammis  meo  i 

Poppaea  nato  iuncta  quas  vindex  manus 
Dolorque  matris  vertet  ad  tristis  rogos. 
Manet  inter  umbras  impiae  cacdis  mihi 
Semper  memoria,  oianibus  nostris  gravis 
Adhuc  iuultis:  reddita  est  meritis  meis  < 

Funesta  merces  pnppis  et  pretium  imperi 
Nox  ilia  qua  naufragia  deflevi  mea; 
Comitum  necem  natique  crudelis  nefas 
Deflere  votum  fuerat — haud  tempus  datum  est 
Lacrimis,  sed  ingens  scelere  gemiuavit  nefas.  t 

Perempta  ferro,  foeda  vulneribos  sacroa 
Intra  penates  spiritum  effudi  gravem 
Erepta  pelago,  aangniue  extinxi  meo 
Nee  odia  nati:  saevit  in  nomen  ferua 
Matris  tyrannus,  obrui  meritnm  cupit,  t 

Simulacra,  titalos  destruit  matris  metn 
Totnm  per  orbom  quem  dedit  poenam  in  meam 
Puero  regeudam  noster  infelix  amor. 

D,o,i..ci  by  Google 


3  OCTAVIA 

Extinctas  umbras  agitat  infestus  meaa 
FlammiBquG  rullna  nosios  coniunx  petit, 
Instat,  minatur,  imputat  fatum  mihi 
Tnmulumque  nati,  pose  it  aactorem  necis. 
lam  parce:  dabitur,  tempnB  hand  longnm  peto. 
Yltrix  Eriuys  impio  digauiu  parat 
Letum  tyranno,  verbera  et  tnrpem  fugam 
Poenasqne  qnis  et  Tantali  vincat  eitim, 
Dirum  laborem  Siajphi,  Tityi  alitem 
IxioniBque  membra  lapientem  rotam. 
Licet  extruat  marmoribus  atque  auro  tegat 
SnperbnB  anlam,  \tmea  armatae  ducis 
Serrent  cohortes,  mittat  inmensae  opes 
ExhauBtns  orbis,  goppliceB  dextram  petant 
Parthi  craeutam,  regna  divitias  feraot: 
Yeniet  dies  tempusquo  qno  redd  at  Buis 
Animam  nocentem  Bceleribus,  iagulnm  hoatibas 
Desertas  ac  destructus  et  cuBCtis  egetig. 
Hen,  quo  labor,  qno  Tota  ceciderunt  mea? 
Quo  te  furor  provexit  adtonitum  tuus 
Et  fata,  nate,  cedat  ut  tautis  tnalis 
Qenetricia  ira  quae  tao  acelere  occidit? 
Ytinam  antequam  te  parvulum  in  lucem  edidi 
Alnique,  saevae  nostnt  laceraBBent  ferae 
Viscera :  siue  ullo  ecelere,  sine  sensa  innocens 
Meua  oceidiases;  iuuctua  atque  haerena  mihi 
Semper  quietam  cemeres  sedem  infernm, 
Proavoa  patremque,  nominia  magni  riroB 
QnoB  nuDG  pudor  lactnaqne  perpetuus  manet 
Ex  te,  nefaude,  meque  quae  talem  tali. 
Quid  tegere  cesao  Tartaro  n)ltne  meoB, 
iNoTerca  conianx  mater  infelix  meiaF 

Octavia,    Paroite  lacrimis  urbia  festo 
Laetoque  die,  ne  tantus  amor 
Noatriquo  favor  principis  acris 
8nscitet  iros  vobisque  ego  sim 
CauBa  malornm.    Men  hoc  primum 


D,o,i..ci  by  Google 


"1  ^n  y^ 

'  UNIT^HSITY  ] 

OCTAVIA 

Peetora  vulnns  mea  senBeruiit: 
GraTiom  tuli ;  dabit  hie  nostria 
Fiuem  curia  vet  morte  dies; 
Non  ego  saevi  cernere  eogar 
Couiugia  ora, 
N'on  iiivisos  intrare  mihi 
ThalamoB  famulae; 
Soror  Augusti,  non  uxor  ero. 
Absint  tantum  triatea  poenae 
Letique  metus. 

Scelerum  diri,  miseranda,  viri 
FoteB  hoc  demens  aperare  memorp 
Hoa  ad  thalamos  serrata  diu 
Victima  tandem  funeata  cades. 
Sed  quid  patrioa  aaepe  peuatea 
Bespicis  udis  confusa  geuisP 
Propera  tectis  efEerre  gradua. 
Lid  que  cruentam  principis  aulam. 

Chorus.     Ed  inluxit  suspecta  diu, 
Fama  totiens  iactata  dies: 
Gesait  thalamis  Claudia  diri 
Pulaa  Neronia  quoa  iam  viotrix 
Poppaea  tenet,  ceasat  pietas 
Dum  nostra  gravi  compreasa  meta 
Seguiaque  dolor, 
Ybi  Romani  vis  est  populi, 
Fregit  claros  quae  aaepe  duces, 
Dedit  invictae  legia  patriae. 
Fasces  diguis  civibua  olim, 
luaaib  bellnm  pacemqne,  feras 
Oeutis  domuit, 
Captos  regea  caroere  clauait? 
Gravis  en  oculis  uudique  noatria 
lam  Poppaeae  fulget  imago, 
luncta  Neroni  I 

Adfligat  liumo  violenta  manua 
Similes  mmlnm  vultus  dominae 


D,o,i..ci  by  Google 


Ipsamqae  tons  detrahtit  altis, 
Petat  infestis  mox  et  flammiB 
Telisqae  feris  principis  aalam. 

Nutrix  Poppaeae.    Quo  trepida  gressntn  coniugis  thala- 
mis  tui  6 

ESere,  alamna,  quidve  se  ere  tarn  petia 
Turbata  vultu?   cur  genae  fletu  madent? 
Certe  petitus  precibua  et  votis  dies 
NostriB  refulsit:  CiiesaTi  iuncta  es  tuo 
Taeda  iugali  quem  tuus  cepit  decor,  < 

Contempta  Senecae  tradidit  vinctum  tibi 
Genetrix  Atnoris,  maximum  numea,  Venus. 
0  qnalis  altos  quanta  preBBJsti  toros 
ReBidens  in  aula!   vidit  adtonttus  tuam 
Formam  senatus,  tnra  cum  superis  dares  i 

Sacrasque  grato  spargeres  araa  mero, 
Velata  summum  flammeo  tenui  caput; 
Et  ipse  lateri  innctns  atque  haercnB  tuo 
SublimiB  inter  civiam  laeta  omiua 

IncesBtt  habitu  atque  ore  laetitiam  gerens  7 

PrincepB  Buperbo:   talis  emeream  freto 
Spnmante  Felens  couiugetn  accepit  Thetin 
Quorum  toros  celebrasse  caeleatis  fernnt, 
Pelagiqne  numen  omne  consensu  pari. 
Quae  snbita  vultus  cansa  mntavit  tuos?  \ 

Quid  pallor  iste,  quid  ferant  lacrimae  doce. 

Poppaea.     Confusa  triati  proximae  uoctis  meta 
Visuque,  nutrix,  mente  tnrbata  feror, 
Defecta  sensu.     Laeta  nam  postquam  dies 
Sideribus  atris  cessit  et  nocti  polus,  1 

Inter  Neronis  iuncta  complcxus  mei 
Somno  resolvor;  nee  diu  placida  fmi 
Quiete  licuit.     Visa  nam  thalamos  meos 
Celebrare  turba  est  maesta:  resolutia  comis 
Matres  Latinae  flebiles  planctus  dabant;  ; 

Inter  tubaram  saepe  terribilem  souum 
Spsrsam  cruore  coniugis  genetris  mei 


D,o,i..ci  by  Google 


OCTAVIA  311 

Vnltu  minaci  saeva  quatiebat  facem. 

Quam  dum  sequor  coacta  praesenti  metn, 

Diducta  subito  patuit  ingenti  mihi 

Tellas  hiata;  lata  qao  praeceps  toros 

Cerno  iugalis  pariter  et  miror  meos 

In  quis  residi  fessa.     Venientem  intuor 

Comitante  turba  coniugem  qnoudam  menm 

Kstumque;  properat  petero  complexus  meoa 

Crispinus,  intermissa  libare  oscula: 

Inrapit  intra  tecta  com  trepidus  mea 

Ensemque  iagulo  condidit  Baevum  Nero. 

Tandem  qaietem  magniia  excnssit  timor; 

Quatit  ossa  et  artus  horridns  nostros  tremor 

Pblsatque  pectus;  continet  vocem  timor, 

Quam  nunc  fidea  pietasque  prodnxtt  tua. 

Hen  qnid  minantur  inferuni  manes  mihi 

Aut  quam  croorem  coniugie  vidi  mei? 

^utr.     Quaecumque  mentis  agitat  f  infeatns  Tigor, 

Ba  per  quietem  sacer  et  arcanua  refert 

Veloxque  sensna.     Coningem  thalamos  toros 

Vidisse  te  miraria  amplexu  novi 

Haerens  mariti?  aed  movent  laeto  die 

Pulsata  palmis  pectora  et  fuaae  comae? 

Octaviae  diecidia  planxerunt  sacroa 

Inter  penatea  fmtria  et  patrinm  larem. 

Fax  ilJa,  quam  aecuta  ea,  Augnatae  mann 

Praelata  clarum  nomen  invidia  tibi 

Fartum  ominatur.     Infemm  sedea  toroa 

Stabilia  fnturos  apondet  aetemae  domns. 

lugulo  qnod  enaem  condidit  princepa  tnus: 

Bella  hand  movebit,  pace  aed  ferrnm  teget. 

Beconlige  animiim,  recipe  laetitiam,  precor, 

Timoie  pulso  redde  te  thalamis  tuis. 

Pop.     Delubra  et  aras  petere  constitui  sacras, 

Gaeais  Htare  victimis  numen  deum, 

Vt  expientur  noctia  et  aomni  minae 

Terrorqne  in  hoatis  redeat  adtonitna  meos. 

Tu  vota  pro  me  auscipe  et  precibDa  piis 

Superos  adora,  maneat  ut  praeaena  status. 

D,o,l..(i  by  Google 


!1S  OCTAVIA 

Oliorus.     Si  vera  loqnax  fama  Tonantia 
Fiirta  et  gratos  Darrat  amores 
(Quern  modo  Ledae  pressisse  sinnm 

Tectum  plumis  peimieque  feruiit, 
Modo  per  fluctua  raptam  Europen 
Tauriim  tergo  portasee  trucem). 
Quae  regit  et  iianc  deseret  astra, 
Petet  amplexus,  Poppaea,  tiios 
Quoa  et  Ledae  praeferre  potest 
Et  tibi,  quondam  cui  miranti 
Fulvo,  Danae,  fluxit  in  auro. 
Formam  Sparte  iactet  alumnae 
Licet  et  Phrjgius  praemJa  pastor: 
Vincet  vultus  haec  Tyndaridos 
Qui  mOYerunt  horrida  bella 
Phrygiaeque  solo  regiia  dedere. 
Sed  quiB  gressu  ruit  adtonito 
Aut  quid  portat  pectore  anhelo? 

Nuniius.     Quicnmque  tectis  excubat  milee  dncis, 
Dofendat  aulam  cui  furor  populi  inminet. 
Trepldi  cohortes  ecce  praefeeti  trahnnt 
Praesidia  ad  nrbis,  victa  nee  cedit  metu 
Concepta  rabies  temere,  sed  viris  capit. 
Chor.     Quia  iste  mentis  agitat  adtonitus  fnror? 
Nunl.     Octayiae  favore  percassa  agmiaa 
Et  efierata  per  nefas  ingena  rnnnt. 
Chor.     Quid  ansa  facers  quove  consilio  doce. 
Nunt.     Eeddere  penates  Claudiae  divi  parant 
Torosque  fratris,  debitam  partem  imperi. 
Chor.     Qnos  iam  tenet  Poppaea  concordi  fide? 
Nunt.     Hie  urit  animos  pertiuax  nimium  faTor 
Et  in  furorem  temere  praecipitea  agit: 
Qnaecnmqne  claro  marmore  effigies  stetit 
Ant  aere  fulgens,  ora  Poppaeae  gerens, 
Adflicta  vnlgi  manibus  et  saevo  iacet 
Eversa  forroj  membra  per  partis  trahunt 
Deducta  laqueis,  obrnnnt  turpi  din 

D,o,i..ci  by  Google 


OCTAVIA 

Calcata  caeno.     Verba  conveniunt  feria 
Intnixta  factis  qnae  timor  reticet  meoB. 
Sepire  flam  mi  b  principis  aedem  parant, 
Fopali  nisi  irae  coningem  reddat  iiovam, 
Beddat  penates  Claudiae  victus  saos. 
Yt  noscat  ipse  civiiim  motus,  mea 
Voce  hand  morabor  inssa  praefecti  exeqni. 

Chorus.     Qnid  fera  frnstra  l>ella  moTeth 
Invicta  gerit  tela  Cupido: 
Flammis  vestroa  obruet  ignis 
Quibns  extinxit  fulmina  aaepe 
,  Gaptnmqne  lovem  caelo  traxit. 
Laeso  tristis  dabitis  poenas 
Sanguine  vestro.     Non  est  patieoB 
FervidoB  irae  facilisque  regi: 
Ble  ferocem  inssit  Acbillem 
PnlBare  lyram,  fregit  DanaoB, 
Fregit  At  r  idem,  regna  ever  tit 
Priami,  claraa  dirnit  urbis; 
Et  nunc  animus  quid  ferat  horret 
Via  inmitis  violenta  dei. 

Nero.    0  lenta  niminm  militis  nostri  manus 
Et  ira  patiens  post  nefas  tantnm  mea 
Quod  nou  crnor  civilis  accensas  faces 
Extinguit  in  nos,  caede  nee  popnii  madet 
Fnnerea  Roma  quae  viros  talis  tulit. 
Admissa  sed  iam  morte  puniri  parum  est: 
Qraviora  meruit  impium  plebis  scelns; 
At  ilia,  cni  me  civium  subicit  furor, 
Suspecta  coniunx  et  soror  semper  mi  hi. 
Tandem  dolori  spiritum  reddat  meo 
Iramque  nostram  sangaine  extingnat  buo. 
Mox  tecta  flam  mis  concidant  urbis  me  is, 
IgneB  ruinae  noxium  popnlnm  premant 
Turpisqiie  egeBtas,  saeva  cum  luctn  fames. 
Exsnltat  iugena  saecali  nostri  bonis 


D,o,i..ci  by  Google 


SI4  OCTAVIA 

Conriipta  tnrba  nee  capit  clementiam 
Ingrata  nostram  fcrre   nee  paeem  potest, 
Sed  inquieta  rapitur  hine  imdacia, 
Hinc  temerttate  fertur  in.  praeceps  saa: 
Malia  dotnanda  est  et  gravi  semper  iugo 
Premenda,  ne  quid  Gimile  tempt^re  andeat 
Contraque  eanetos  coniugis  vnltus  meae 
Adtollere  oculos ;  f racta  per  poenus  raetn 
Parere  diacet  priucipia  nntu  aui, 
Sed  adesse  cerno  rara  quern  pietas  virum 
Fidesqne  castris  nota  praeposuit  meis. 

Prae/eclus.     Populi  fnrorem  caede  paiicorum,  diu 
Qui  restiterunt  tomere,  compressum  adfero. 
2ier.     Et  hoc  sat  est?  sic  miles  audisti  ducem? 
Compeacis?  haec  vindicta  debetur  mihi? 
Praef.     Cecidere  motas  impii  ferro  duces. 
Ner.     Quid  ilia  turba,  petere  quae  flammia  meos 
Ausa  est  penatea,  principi  legem  dare, 
Abatrahere  nostria  coniugem  tantam  toria, 
Violare  quantum  licuit  incesta  manu 
Et  voce  dira?  debita  poena  vacat? 
Praef.     Poenam  dolor  coustituet  in  civis  tuos? 
Ner.     Conatituet,  aetas  nulla  quam  famae  eximat. 
Praef.     Tua  temperet  noa  ira,  iion  neater  timer. 
Ner.     Iram  expiabit  prima  quae  meruit  meam. 
Pratf.     Qiiutn  poscat  ede,  nostra  ne  parcat  mauus. 
Ner.     Caedem  sororis  poscit  et  dirura  caput, 
Praef.     Horrore  vinctum  trepidus  adatrinxit  rigor. 
Ner.     Parere  dubitas? 

Praef.  Car  meam  damnas  fidem? 

Ner.     Quod  parcis  hosti. 

Praef.  Femina  hoc  nomen  capit? 

Ner.     Si  scelera  cepit. 

Praef.  Estne  qui  sontem  argnat? 

Ner.     Populi  furor, 

Praef.  Qnis  regere  dementis  valeti' 

Ner.     Qai  concitare  potnit. 


D,o,i..ci  by  Google 


OCTAVIA  215 

Pratf.  Haud  quemqnam  reor. 

Ner.     Mulier,  dedit  natiira  cui  pronnm  malo 

Animutn,  ad  nocendum  pectus  iDstraxit  dolis. 

Praef.     Sed  vim  uegavit. 

Ner.  Vt  ne  inexpugnabilia 

Esset,  sed  aegras  frangeret  viris  timor 

Vel  poena;  quae  iain  sera  damnatam  premet 

Dia  uocentem.     Tolle  coasilinm  ac  precea 

Et  imperata  perage:  deTectam  rate 

Procul  in  remotuni  lituB  interimi  inbe. 

Tandem  ut  residat  pectoris  noatri  timor. 

Chorus.     0  funeetus  multia  popnli 
Dirusque  favor  qui  cnm  flatu 
Vela  sec  an  do  rati  a  implevit 
Vexitqne  procul,  langnidus  idem 
Deserit  alto  saevoqne  mari. 
Elevit  GracchoB  miseranda  parens, 
Ferdidit  ingens  quos  plebia  amor 
Nimiuaque  favor  genere  inluatris, 
Pietate  fide  lingua  claros, 
Pectore  fortis,  legibus  acrig. 
Te  quoque,  Livi,  simili  leto 
Fortuna  dedit  quem  neque  faacea 
Texere  anae  nee  tecta  domus. 
Phira  referre  proliibet  praeaena 
Exempla  dolor:  mode  cui  patriam 
Beddere  civia,  aulam  et  fratris 
Vohiere  toroa,  nunc  ad  poenam 
Letnmque  trahi  flentem  miseram 
Cernere  poesunt.     Bene  paupertas 
Humili  tecto  contenta  latet: 
Quatiunt  altas  aaepe  procellae 
Aut  evert  it  Fortuna  domos. 

Octavia.     Quo  me  trahitia  qnodve  tyrannua 
Ant  esilium  regina  iubet. 
Si  mihi  vitam  fracta  remittit 


D,o,i..ci  by  Google 


OCTAVIA 

Tot  iam  nostris  et  victa  maliBi' 
Sin  caede  mea  cumnlare  parat 
Lnctiis  nostros,  invidet  ctiam 
Car  in  patria  mihi  saeva  mori? 
Sed  iam  spes  est  nalla  salutis: 
Fratris  cerno  miseranda  ratem. 
Hac  en  cuius  vecta  carina 
Quondam  genetrix,  nnnc  et  thalamis 
Expnlsa  soror  mtseranda  vehar. 
Nullum  Fietas  nunc  nnmen  habet 
Mec  sunt  Superi:  regnat  mundo 
Tristis  Erinys. 

Qnis  mea  digne  deflere  potest 
Mala?  quae  lacrimis  nostris  qnestns 
Beddat  aedon?  cuius  pennas 
Vtinam  miserae  mihi  fata  darent! 
Fngerem  Itictus  sublata  meos 
Fenua  Tolucri  procul  et  coetna 
Hominnm  triatis  caedemque  feratn. 
Sola  in  vacuo  uemore  et  tenui 
Ramo  pendens  qnerulo  possem 
Gutture  maestum  fundere  murmur. 
Chor.     Regitur  fatis  mortale  genus, 
Nee  sibi  qnisquam  spondere  potest 
Firmnm  et  stabile  .  .  . 
Per  quae  casus  volvit  varios 
Semper  nobis  metuenda  dies; 
Animum  firment  ezempla  tuum, 
Iam  multa  donius  quae  vestra  tnlit: 
Quid  saevior  est  Fortuna  tibi? 
Tu  mihi  primum 
Tot  natorum  memoranda  parens, 
Nata  Agrippae,  uurjs  Augnsti, 
Caesaris  uxor  en  ins  no  men 
Clarnm  toto  fulsit  in  orbe, 
Vtero  totiens  enixa  gravi 
Pignora  pacis,  mox  exilium 
Verbera,  saevaa  paasa  catenas. 


D,o,i..ci  by  Google 


OCTAVIA 

Fnnera,  InctoB,  tandem  letum 

Crnciata  diu.     Felix  tbalamis 

Livia  Drusi  natisque  feram 

Rait  in  facinua  poenamque  Biiam. 

lulia  matris  fata  secata  est; 

Poat  longa  tamen  tempora  ferro 

Caeaa  est,  qnamvia  crimine  nuUo. 

Qnid  non  potait  quondam  genetriz 

Tua  quae  rexit  principia  aulam 

Cara  marito  partuque  potens? 

Eadem  famnlo  snbiecta  buo 

Cecidit  diri  militis  ense. 

Quid  cat  licnit  regnnm  in  caelum 

Sperare,  parens  tanta  XeronisP 

Nod  faneeta  violata  manu 

Remigis  ante, 

Mox  et  ferro  lacerata  din 

Saevi  iacuit  victima  iiati? 

Oct.    Me  qnoque  triatis  mittit  ad  umbras 

Feras  et  mania  ecce  tyrannus. 

Qnid  iam  fruatra  miseranda  moror? 

£apite  ad  letnm  quia  ius  in  nos 

Fortuna  dedit.    Tester  superos — 

Quid  agis,  detnens?  parce  precari 

Quibus  invisa  es  numina  divum. 

Tartara  tester 

Erebiqne  deas  acelerura  ultricea 

Et  te,  genitor  .  .  .  dignum  tali 

Morte  et  poena:  non  iaviea  eat 

Mors  lata  mihi. 

Armate  ratem,  date  vela  fretis 

Ventisqne  petal  puppis  rector 

Pandatariae  litora  terrae. 

Chor.     Lenes  aurae  zephyriqne  leves, 

Tectam  quondam  nube  aetheria 

Qui  vexiatis  raptam  aaevae 

Virginia  aris  Iphigeniam, 

Hanc  qnoque  tristi  procul  a  poena 


D,o,i..ci  by  Google 


OCTAVIA 

Portate,  precor,  templa  ad  Triviao. 
Vrbe  est  nostra  mitior  AiiUs 
Et  Tauroi'um  barbara  tellus: 
Hospitia  iltic  caede  litatur 
Numen  Bupernm; 
Ciyis  gaudet  Roma  cniore. 


D,o,i..ci  by  Google 


SILIVS  ITALICVS 

T.  Oatius  Silius  Italicits  was  bom  in  25  a.d.  He  was 
an  active  advocate  under  Nero,  in  llie  last  year  of  whose 
reign  (68  a,d.)  he  readied  the  consulship.  In  the  sub- 
sequent sti-uggle  between  Vespasian  and  Vitellius  he  played 
a  prominent  part,  taking  Die  side  of  the  ]att«r.  About  the 
year  77  he  was  proconsul  of  the  impoi'tant  province  of  Asia, 
which  be  governed  with  ability  and  energy. 

After  the  expiration  of  his  term  of  oiBce,  Stilus  retired 
from  public  life  and  spent  the  remainder  of  his  days  in 
scholarly  leisure  and  in  the  enjoyTnent  of  his  great  wealth. 
At  the  ageofseventy-six.beingafflicted  with  an  incurable  dis- 
ease, he  volunfarilyand  with  stoic  composure  starved  himself 
to  death,  as  we  learn  from  an  interesting  letter  of  Pliny  (III.  7) 
written  shortly  after.  Fi-om  Martial,  who  naturally  lauds 
his  wealthy  patron  to  the  skies,  we  further  learn  that  Silius 
owned  one  of  the  villas  of  Cicero  and  the  grave  of  Vergil, 
for  whom  he,  indeed,  professed  an  idolatrous  veneration. 

The  fruit  or  his  retirement  is  the  extant  epic,  which  was 
begun  in  the  year  of  bis  consulship  and  continued  with  un- 
Aagging  devotion  down  to  his  old  age.  It  is  entitled  Punica, 
andcontains  the  story  of  the  Second  Punic  War,  in  seventeen 
books.  Book  i.  begins  with  Rome's  appearance  in  Spain, 
which  led  to  the  war  with  Carthage;  book  n.  describes  the 
heroic  but  futile  struggle  at  Saguntum  ;  book  III.  is  taken 
up  with  Hannibal,  the  crossing  of  the  Alps,  and  his  sudden 
arrival  in  Italy;  book  iv.  deals  with  the  battle  at  the 
Ticinus ;  book  v.  is  devoted  to  the  victory  at  Lake  Ti'asi- 
menus ;  book  vi.  contains  a  long  episode  concerning  the 
deeds  of  Begulus  in  the  First  Punic  War;  hook  vii.  is  de- 
voted to  Fabius  Maximus  Cunctator;  book  viii.  gives  an  ac- 


D,o,i..ci  by  Google 


220  SILIVS    ITALICVS 

couDt  of  the  preparaliona  for  the  battle  of  Oannae;  books 
IX.  and  X.  tell  the  story  of  the  ^reat  Carthaginian  victory; 
book  XI.  takes  ub  to  Capua;  book  xii.  t-elates  the  success  of 
Marcellus  at  Nola  and  Hannibal's  appearance  before  Borne. 
In  book  XIII.  the  fall  of  Capua  is  the  main  theme;  in  book 
Xiv.  the  capture  of  Syracuse  by  Marcellus.  Books  XT.  and 
XTi.  centralize  about  P.  Scipio  and  his  achievements  in 
Spain,  the  whole  epic  closing  with  Hannibal's  defeat  at 

The  historical  material  accumulated  in  this  epic  was,  as  in 
the  case  of  Lucan,  mainly  derived  from  Livj;  but,  unlike 
the  author  of  t\ie  Pharaalia,  Silius  slavishly  adhered  toall  the 
traditional  and  time-honored  epic  conventionalities,  such  as 
assemblies  and  interventions  of  the  gods,  etc.,  sanctioned  by 
Homer  and  Yei^il. 

This  work,  the  longest  epic  poem  in  Latin  literatare,  vas 
not  inspired  of  the  Muses,  but  was  written,  as  Pliny  truly 
says,  maiore  eura  qvam  ingenio.  Bead  in  its  entirety,  it  is 
undoubtedly  monotonous  and  tiresome ;  nevertheless,  it  con- 
tains many  passages  of  genuine  dramatic  power  and  often 
rises  to  a  sustained  dignity  of  expression  worthy  of  Vergil 
himself. 

Silius  Italious  seems,  however,  never  to  have  been  even 
moderately  popular,  and  his  poem  had  been  wholly  for- 
gotten until  discovered  by  Poggio,  in  1416,  in  the  monas- 
tery of  St.  GaU. 


D,o,i..ci  by  Google 


SILIVS    ITAUCVS 


"^ Book  L,  1~W:  Prooemium.         ^,, 

Ordior  arms,  qnibna  caelo  se  gloria  tollit 
Aeneadnm,  patitnrque  ferox  Oenotria  inra 
Carthago.     Da,  Musa,  decna  memorare  laborum 
Autiqnae  HeBperiae,  qaantoaque  ad  bella  crenrit 
Et  quot  Roma  viros,  sacri  cum  perfida  pacti 
Gens  Cadmea  super  regno  certamina  movit; 
Qnapitumqiie  din,  qua  tandem  poneret  arce 
Terrarnm  Fortuna  caput.     Ter  Marte  sinistro 
luratumque  lovi  foedua  couventaque  patrum 
Sidonii  fregere  duces,  atque  impins  enais 
Ter  placitam  suasit  temerando  rumpere  pacem. 
Sed  medio  finem  bello  excidtumqne  vicissim 
Molitae  gentea,  propiuaqne  fuere  pericio, 
Quia  auperare  datum:  roaeravit  Dardanus  arccs 
Ductor  AgGnoreas,  obsessa  Palatia  vallo 
Poeuorum,  ac  muris  defendit  Roma  aalutem. 
Tantarum  causas  ir&rnm  odiumque  perenni 
Servatum  studio  et  mandata  nepotibns  arma 
Fas  aperire  mihi  anperaaque  reciudere  mentis. 
'  lamque  adeo  magai  repetam  primordia  motus. 


J  Booh  I.,  ei-139,  239-270:  Hannibal. 

Pygmalioneis  quondam  per  caerula  terria 
Pollutnm  fngiens  fraterno  orimine  regnum 


D,o,i..ci  by  Google 


aaa  silivs  italicvs 

Fatali  Dido  Libyes  adpellitnr  orae. 
Tnm  pretio  mercata  locos  nova  moenia  ponit, 
Gingere  qua  secto  permissum  litora  tauro. 
Hie  lano  ante  Argos — sic  credidit  alta  vetastas — 
Ante  Agamemnoniam,  gratissima  tecta,  Mjcenen 
Optavit  profugis  aeteiTiam  conderc  gentem. 
Veram  ubi  magnaiiimTs  Eomam  caput  urbibua  alte 
Exerere  ac  missas  etiam  trans  aoquora  claseis 
Totum  signa  videt  victricia  ferre  per  orbeni, 
lam  propiua  metuena^bellandi  corda  furore 
Phocnicum  exstimulat.     Sed  euim  conamine  primae 
ContUBO  pugnae^fractiaque  in  gurgite  coeptia 
'    Sicanio  Libyeis,  iterum  iustaurata  capesBons 
Arma  remoUtur;  dux  agniina  sufficit  uuus 
Turbanti  terras  pontumque  movcre  paranti. 

lamqne  deae  cuuctas  sibi  belliger  induit  iras 
Hannibal;  hunc  audet  eolum  componcre  fatis. 
Sanguineo  turn  laeta  viro  atque  in  regna  Latini 
Turbine  mox  saero  veuientum  baud  inecia  cladum*. 
'lutulerit  Latio,  spi'eta  me,  Trolus,'  inquit, 
'£xul  Bardaniam  et  bis  numina  captatpenatesj 
Sceptrgque  f undarit  victor  Lavini^  Teucris, 
Dum  Komana  tnae,  Ticine,  cadavera  ripae 
Hon  capiant,  similisque  mibi  per  Ccltica  rura 
Sanguine  Pergameo  Trebia  et  stipantibus  armia 
Corporibusque  virum  retro  fluat,  ac  sua  largo 
Stagua  reformidet  Thrasymennus  turbida  tabo; 
lluin  Cannas  tumulum  Hesperiae  campunique  cruore 
Ausonio  mersum  sublimis  lapyga  cernam 
Teque  vadi  dubiunijCoeuntibus,  Aufide,  ripis 
Per  clipeos  galeasque  virum  caeBOsque  per  artus 
Vix  iter  Hadriaci  rumpentem  ad  litora  pouti.' 
Haec  ait  ac  iuvenem  facta  ad  Mavortia  flammat, 

Ingenio«motne  avidus  fideique  sinister^ 
Is  fult,  exsuperana  astu,  sed  devius  aequi. 
Armato  nuUus  divuni  pudor;  improba  virtus 
Et  pacis  despectUB  hoitoa;  penitusque  mednilis 
Sanguinis  bumani  flagrat  sitis;  his  snper,  aevi 


D,o,i..ci  by  Google 


PVNICA  82 

Flore  virena,  avet  Aegatia  abolere,  parentnm 
DedecQS,  ac  Hiculo  demergere  foedera  ponto. 
Dat  meatem  Iniio  ac  laadam  ape  corda  fatigftt. 
lamque  aut  noctiinio  penetrat  Capitoli'a  visa 
Aut  rapidia  fertur  per  summaa  paaaibuB  Alpia. 
Sacpe  etiam  famuli^turbato  ad  limina  somnc^ 
Expavere  trucem  per  vasta  silentia  Yocem^ 
Ac  largo  aiidore  virum  invenere  futoraa 
MiBcentem  pugnas  et  inauiu  bella  gerentem. 

Kane  rabiem  in  finis  Italum  Saturniaque  arva 
Addiderat  tantam  puero  patris  hen  furor  altus. 
Sarrana  prisei  Barcae  de  geute,  vetuatoa 
A  Belo  numerabat  avoB.     Namque  orba  marito 
Cum  fugeret  Dido  famnlam  Tyrou,  impia  diri  ' 
Belides  iuTeuia  vitaverat  arma  tyranni 
Et  se  participem  caaua  sociarat  in  omnia. 
Nobilis  boc  ortu  et  dostra  spectatua  Hamilcar, . 
Vt  fari  primamque  datum  diatinguere  lingua 
Hannibali  vocem,  aollerB  nutrire  furores, 
Bonianum  aevit  pnerili  in  pectore  betlum. 

Yrbe  fuit  media  aacrnm  genetricia  Eliaaae 
Manibus  et  patria  Tyiiia  formidine  cultnm. 
Quod  taxi  circum  et  piceae  squalentibus  nnibria 
Abdiderant  caelique  arccbant  himino,  templuni. 
Hoc  nase,  ut  perbibent,  curis  mortalibus  olim 
Esuerat  regina  loco.     Stant  marmore  maesto 
EtBgies,  Belnaque  parens  omnisque  nepotum 
A  Belo  series;  stat  gloria  gentis  Agenor, 
Et  qui  longa  dedit  terris  cognomina  Phoenix. 
Ipsa  sedet  tandem  aeternum  coniuncta  yyehaoo; 
Ante  pedes  ensia  Phrygiua  iacet;  ordine  centum 
Stant  arae  caelique  deia  Ereboque  potenti. 
Hie,  crine  effuso.  al|que  Hennaeue  nnmlna  divae 
Atque  Acheronta  vocat  Stygia  cum  veste  aacerdoa. 
Inmugit  tellus  rumpitquo  horrenda  per  umbras 
Sibila;  inaccons[  flagrunt  altaribus  ignes. 
Tum  magico  Volitant  cantn  per  inania  manes 
Exciti,  vultusque  in  marmore  audat  Elissae. 


D,o,i..ci  by  Google 


234  SILIVS    ITALICVS 

Uaauibal  haec  patrio  iaesu  ad  penetralia  fertur; 
iDgresBique  habitue  atque  ora  explorat  HaMilosr. 
Non  itle  euhautis  Maseylae  paUuit  iras, 
Non  diros  templi  ritns  aspereaque  tabo 
Limina  et  audito  Burgentie  carmine  flammaB. 
OUi  permnlcens  genitor  caput  oscnla  libat 
Adtollitqno  animoe  hortando  et  talibub  itnplet: 

'Gens  recidiva  Phrjgum  Cadmeae  stirpis  alumnos 
Foederibus  non  aequa  premit;  si  fata  negarint 
Dedecns  id  patriae  nostra  depellere  destra, 
Haec  taa  sit  laas,  nate,  relis;  age,  concipo  bella 
Latnra  exitium  Laurentibns;   horreat  ortua 
lam  pnbes  Tyrrbena  tuos,  partusque  recusent, 
Te  snrgente,  pner,  Latiae  produeere  matrea.' 

His  acait  stimnlia,  etibicitque  baud  mollia  dicta: 
'  Homanos  terra  atque  undis,  nbi  competet  aetas, 
^erro  igniqne  aeqnar  Rboeteaqne  fata  revolvam. 
Xon  superi  mihi,  non  Martem  cohibentia  pacta, 
Nou  celsae  obatiterint  Alpea  Tarpeiaque  aaxa; 
Banc  mentem  inro  uostri  per  nnmina  Martis, 
■     Per  manes,  regina,  tuos,'     Turn  nigra  trifonni 
Hoatia  mactatur  diyae,  raptimque  recludit 
Spirantis  artuB  poscens  r^potiaa  aacerdoa 
Ac  fugientem  aniniam  properatis  consulit  extia. 

Ast  nbi  qnaesitas,artia  de  more  vetuatae^, 
Intravit  mentis  superum,  sic  deiude  profatur: 
'Aetolos  late  constemi  milite  campos 
Idaeoque  lacus  flagrautis  sanguine  cerno. 
Quanta  procul  molea  acopuiis  ad  sidera  tendit. 
Cuius  in  aerio  pendent  tna  vertice  caatra! 
lamque  iugis  agmen  rapitnr;  trepidantia  funiant 
Moenia  et  Hesperio  tellua  porrecta  sub  axe 
Sidoniia  lucet  ^ammis,  fluit  ecce  crnentua 
Eridanua,  iacet  ore  truci  super  arma  virosque, 
'I'ertia  qui  tulerit  sublimia  opima  Tonanti.'' 
Hen  quaenam  subitis  horreacit  turbida  nimbis 
Tempestas,  rnptoque  polo  micat  igneua  aether! 
Magna  paraut  superi.     Tonat  alti  regia  caeli. 


D,o,i..ci  by  Google 


PVNICA  825 

Bellantemque  lovem  cerno.'    Venientia  fata 
Scire  ultra  vetuit  luuo,  fibraoque  repente 
Gonticuere.     Latent  casus  longique  taborea. 

Hae  postquam  Tjrio  gentee  cessere  tjranno, 
Ytqiie  dati  rerum  freni,  nunc  arte  paterna  no 

Concilinre  Tiros  armis,  conaulta  aenatus 
Yertere  nunc  donis.     Primns  sampsisse  laborem, 
Primua  iter  carpsiase  pedea  partemque  aubire, 
Si  valH  featinet  opns.    Nee  cetera  eegnis, 
Qnaecumque  ad  laudem  atimulant;  aomDumque  uegabatiu 
Naturae  noctemque  vigil  dncebat  in  armis, 
Interdum  proiectus  hnmi^  tnrbaeque  Libyssae^^ 
Insignis  sagulo,duris  certare  manipUa; 
CelauB  et  in  magno  praecedens  agmine  dnctor 
Imperiam  proferre  suum;  turn  vertice  nado  mo 

Excipere  insanoa  imbris  caeliqne  ruiuam. 
Spectarunt  Poeni,  tremuitque  esterritns  Aatur, 
Torquentem  cnm  tela  loTem  permixtaqne  nimbis 
Fulmina  et  excnaaoa  ventoram  fiatibua  ignea 
Tarbato  tranairet  equo;  nee  pulrere  fessum  in 

Agminia  ardenti  labefecit  Siring  astro. 
Flammiferia  tellua  radiia  cum  exusta  dehiscit, 
Candentique  globo  medius  coqnit  aetbera  fervor, 
Femiueum  putat  nmenti  iacuiaae  aub  umbra 
Esercetque  sitim  et  apectato  fonte  recedit.  aso 

Idem  conreptis  stemacem  ad  proelia  frenis 
Frangere  eqaum  et  famam  letalia  amare  lacerti 
Ignotique  amnis  tranare  sonantia  aaxa 
Atqne  e  direraa  socioa  accersere  ripa. 
Idem  expugnati  primns  stetit  aggere  muri,  ks 

Et  quotiena  campo  rapidua  fera  proelia  miaoet. 
Qua  sparait  ferrum,  latua  rnbet  aequore  limes. 
Ergo  inatut  fatis,  et  mmpere  foedera  oertua, 
Qqo  datur,  interea  Romam  comprendere  bello 
Gaudet  et  extremis  pulsat  Capitolia  teiria.  no 


D,o,i..ci  by  Google 


SILIVS    ITALICVS 


Book  II.,  270-390:  Tlie  Romans  declare  war. 


Poenornm  interea  quia  rernm  summs  potestas,  m 

GoDsiiltant  bello  super  et  quae  dicta  farantur 
Ausonioe  populis,  oratonimque  minaci 
Adveiitn  trepidant.     Movot  liiiic  foedusqu*  fidesque 
Et  testes  BuperJ  iurataque  pacta  pareDtiim, 
Iliuc  popiilaris  amor  coeptantis  magna  inventae,  « 

Et  spcrare  invat  belli  meliora,     Sed,  olim 
Ductorem  infestaiis  odiis  gentilibns,  Ilaiinon 
Sic  ftdeo  increpitat  studia  incantumqne  favorem: 
'  Cnitcta  quidem,  patres — neqne  enim  cobibere  minantum 
Irae  bo  valuere — premuiit  formidine  vocem.  u 

Haud  tamcn  abstiterim,  mortem  licet  arma  propinquent. 
Teatabor  auperos  et  caelo  nota  relinquani. 
Quae  postrema  aalna  rerum  patriaeqne  repoecit. 
Nee  nunc  obsessa  dcmum  et  fumaittc  Saganto 
Haec  aerua  vatea  Haiinon  canit;  anxia  rnpi  a 

Peetora,  ne  caatris  innutriretur  et  armis 
Exitiale  caput,  mouni  et,  dum  vita,  monebo, 
Ingenitum  noscens  virue  flatusque  patenioa. 
Vt,  qui  stelligero  apecnlatnr  aidera  caelo, 
Venturam  pelagi  rabiem  Oauriquc  fiituru  .  v 

Praedicit  miseris  band  vanua  flamina  uautis. 
CouBGdit  solio  rerumque  invaeit  liabenaa — 
Ergo  armis  foedus  fasque  omne  abrnmpitur  armis, 
Oppida  quaaaantur,  longeqiie  in  moenla  nostra 
Aeneadnm  adrectae  meittes,  disiectaque  pax  est.  at 

Exagitant  mania  inveoem  furiaeque  paternae 
Ac  funesta  sacra  et  conversi  foedere  rupto 
In  caput  iufidiim  supcri  Massylaque  vates. 
An  nunc  ille  novi  caecns  caligine  regni 
Externaa  arces  quatit?  haud  Tirynthia  tecta —  sc 

Sic  propria  Inat  hoc  poena  nee  miaceat  urbis 
Fata  suis — nunc  hoc,  hoc  iiiquam,  tempore  muros 
Oppugnat,  Carthago,  tuos  teque  obsidet  armis. 
Lavimua  Hennaeas  auimoso  aangiiirie  vallta 


D,o,i..ci  by  Google 


PVNICA  2a7 

Et  vix  cooducto  prodnximus  arma  Jjacone.  w 

Nos  ratibua  laceris  Scyllaea  replevimus  antra 
ClaaaibuH  et  refluo  spectavimus  aequore  raptis 
Gontorta  e  fundo  revomentem  transtra  Charybdiu. 
Bespice,  pro  deineosl  pro  pectus  inane  deorum!        . 
Aegatia  Libyaequc  procul  fluitantia  membra.  si 

Quo  ruis?  et  patriae  exitio  tibi  nomina  quaeris? 
Scilicet  inmeuaae,  viaia  invenilibua  arinis, 
Snbaident  Alpes,  aubeidet  mole  nivali 
Alpibus  aeqnatum  adtollene  caput  ApenninuB. 
Sed  campos  fac,  vane,  dari.     Num  gentibua  istia  at 

Mortalca  animi?  aut  ferro  flammave  fatiacunt? 
Hand  tibi  Neritia  ceniea  cum  prole  iak)rem. 
Pubeacit  caatria  mitea,  galeaque  teruntur 
Nondnm  eignatae  flava  lauugiue  malae. 
Kec  requies  aevi  nota,  exaanguesque  merendo  3» 

8taut  prima  inter  aigna  senea  letumqiie  lacessunt. 
Ipse  ego  Eomanas  perfosso  corpore  tiirmaa 
Tela  intorquentis  conrepta  e  vulnere  vidi; 
Vidi  animos  mortisque  virnm  deeorisque  fiirorem. 
Si  bello  obsistis  nee  te  Tictoribus  offers,  m 

Quantum  heu,  Carthago,  donat  tibi  aanguinia  Hannon!' 
Gestar  ad  haec — namque  impatiens  asperque  coquebat 
lamdudum  inmitea  iraa  mediamque  loqnentia 
Bis  couatus  erat  turbando  abrumpere  vodem: 
'Concilione,' inquit,  'Libyae  Tyrioque  aenatu,  aat 

Pro  superi!  Ausonius  miles  sedet?  armaque  tantum 
Haud  dum  snmpta  viro?  nam  cetera  non  latet  hostis. 
Nunc  geminas  Alpes  Apenuinumque  minatnr, 
Nunc  freta  Sicaniae  et  Scyllaei  litoris  undas; 
-  Nee  procul  est,  quin  iam  mania  umbrasque  paveacat       sai 
Dardaniaa;  tanta  accumalat  praeconia  leto 
Yulneribnsque  virnm  ac  tollit  aub  sidera  gentem. 
Mortalem,  mihi  crede,  licet  formidine  turpi 
Frigida  corda  tremant,  mortalem  aumimus  hostcm, 
Vidi  ego,  cum,  geminas  artis  post  terga  catonis  3U 

Evinctua  palmas,  valgo  traheretur  ovante 
Carceris  in  tenebras  spes  et  fiducia  gentia 


D,o,i..ci  by  Google 


228  SILIVS    ITALICVS 

Begiilus  Hectoreae;  vidi,  cum  robore  pendens 

Hesperiam  crnce  aublimiB  spectaret  ab  alta. 

Nee  vero  terrent  paerilia  protiiius  ora 

Sub  galea  et  pressae  properata  casside  maioc. 

Indole  noa  adeo  eegni  sumus.     Adapice,  turmae 

Quot  LibjcaecertAnt  annos  aiiteire  labore 

Et  nudis  bellantnr  equis.     Ipse,  aspice,  ductor. 

Cum  primam  tenero  vocem  proferret  ab  ore,  i 

lam  bella  et  lituos  ac  fliiraiiiis  urere  gentera 

lurabat  Phrygiam  atque  aiilmo  patria  arma  movebat. 

Proinde  polo  crescant  Alpes,  aatrisque  coruscos 

Apeniiinus  agat  soopulos:  per  saxa  niveaqne — 

Dicara  eteiiim,  ut  stimulent  atram  vel  iiiania  mentem — •■ 

Per  caelum  est  qui  pandat  iter.     Pudet  Hcrcule  tritas 

Desperare  vias  laudemque  timere  aecundam. 

8ed  Libyae  clades  et  primi  incendia  belli 

Aggerat  atquc  iterum  pro  libertate  labores 

Hannon  ferre  vet&t.     Poiiat  formidinis  aestus  i 

Parietibusque  domtis  imbellis  fotnina  servet 

Singultantcm  antmam;  nos,  nos  contra  ibimus  bostem, 

Quia  procul  a  Tyria  dominos  depellere  Byrsa, 

Vel  love  non  aequo,  fixum  est.     Sin  fata  repugnant, 

Et  iam  damnata  ceseit  Carthagine  Mavors,  i 

Occumbam  potius  nee  te,  patria  Inclita,  dedam 

Aeternnm  famtilam  liberqiie  Acheronta  videbo. 

Nam  quae,  pro  auperi!  Pabiua  iubet?  ocina  arma 

Exiiite  et  capta  descendite  ab  arco  Sagunti. 

Tnm  delecta  manus  scutorum  incendat  acervos, 

Vranturque  ratea,  ac  toto  absiatite  ponto. 

Di,  procul  o,  merita  est  umquam  si  talia  plecti 

Carthago,  prohibete  nefaa  noatrique  solutaB 

Ductoris  aervate  manus!'    Vt  delude  resedit — 

[Factaque  ceiiaendi  patrum  de  more  potestas. 

Hie  Hannon  reddi  propere  certamiue  rapta 

Instat  et  auctorem  violati  foederis  addit] — 

Turn  Tero  adtoniti,  ceu  templo  inrumperet  hostis, 

Exailuere  patres,  Latioque  id  verteret  omen, 

Oravere  deum.     At  poetqnam  diacordia  sensit 


Dioiir^dhy  Google 


PVNICA 

Peetom  et  infidaa  ad  Martem  vergere  mentia, 
Non  ultra  patiens  Fabius  rexisse  dolorem, 
ConBilittm  propere  exposeit,  patribusque  voeatis, 
Bellnm  ae  gesture  sinu  pacemque  profatiia, 
Quid  sedeat,  legere  ambiguis  neu  fallere  dictis 
Iniperat  ac,  saevo  neutram  renueate  senatu, 
Cen  clnnsas  acies  gremioque  effimderet  arms: 
'Accipite  infaoBtum  Libyae  eveiitiique  priori 
Par,'  inquit,  '  bellutn ' — et  laxoB  eSundit  amictua. 
Turn  patrias  repetit  pugnandi  uantiaa  arces. 


Book  II.,  475-679:  Siege  of  Saguntum. 

Deauper  haec  caelo  apectans  Tiryiithins  alto  < 

InJacrimat  fractae  nequidqtiam  eaaibus  urbis. 
Namque  metiia  magnique  tenent  praecepta  parentis, 
Ne  saevae  teiidat  contra  decreta  novercae. 
Sic  igitiir,  coepta  occnltaDS,  ad  litniua  aanctae 
Oontendit  Fidel  aecretaqne  peetora  tentat.  * 

Arcanis  dea  laetn  polo  turn  forte  reraoto 
Caelicolum  magtiaa  voWebat  conacia  cnraa; 
Quam  tali  adloquitur  Nemeae  pacator  honore: 
'Ante  lovem  genemta,  decua  divunique  hominumque, 
Qua  sine  non  tellaa  pacem,  non  aeqiiora  nomnt,  * 

luatitiae  cooaors  tacitumqiie  in  pectore  numen, 
Exitiumne  tuae  dirum  apectaro  Sagiinti 
Et  tot  pendentem  pro  te,  dea,  cernere  poenas 
Vrbem  lenta  potea?  morltur  tibi  Ttilgus,  et  unam 
Te  matres,  vincente  fame,  te  m^esta  Tirorum  t 

Ora  Tocant,  primaque  aonant  ie  voce  minores. 
Fer  caelo  auxilium  et  feasis  da  aurgere  rebus.' 

Haec  aatoB  Alcmena;  contra  cui  talia  virgo: 
'Gerno  eqnidem,  nee  pro  uihilo  est  mihi  foedera  rumpi; 
Statqne  diea,  aaaia  olim  tam  triatibua  nltor.  i 

Sed  me,  pollutas  properautem  linquere  terras, 
SedibuB  hia  tectisque  novis  succedere  adegit 
Fecundum  in  fraudea  liomimim  genus;  impia  iiqui 


D,o,i..ci  by  Google 


230  SILIVS    ITALICV8 

£t,  quikiitum  terrent,  tantam  metueutia  regna 
Ac  fiirias  auri  nee  vilia  pvaemia  fraudum 
Et  super  haec  ritu  horrificoa  ae  more  ferarum 
Viventia  rapto  populoa  luxuque  solutum 
Oinoe  decuB  muttaqae  oppressum  nocte  pudorem. 
Vis  colitur,  iurisque  locnm  aibi  vindicat  eiisis, 
Et  probris  cessit  virtus.     En,  aspice  gentis: 
Nemo  insows;  pacem  servant  conmercia  culpae, 
Sed  secura  tua  fnndata  ut  moenia  dextra 
Dignnm  te  servent  memorando  line  vigoretn, 
Dedita  nee  fessi  t rami t tan t  corpora  Poeno — 
Qnod  solum  nunc  fata  ginunt  seriesque  futuri — 
Extendam  leti  decas  atquo  in  saeciila  mittam 
Ipsaque  laudatas  ad  manes  prosequar  umbras,' 

Inde  severa  levi  decurrens  aethere  virgo 
Luctantem  fatis  petit  inflammata  Haguntum; 
Invadit  mentis  et  pectora  noca  pererrat 
Inmittitque  animis  numen.     Tnm,  fu^a  medullis, 
Implicat  atqne  aui  flagrantem  inspiriit  amoi'eni. 
Arma  volunt  teutantqiie  aegros  ad  proelia  nisus. 
Insperatus  adest  vigor,  interiusque  lecnrsat 
Dulcis  honor  divae  et  aacrum  pro  virgine  letum. 
It  tacitus  fcssis  per  ovantia  pectora  senaua, 
Vel  leto  graviora  pati  aaevasque  ferarum 
Adtentare  dapes  et  mensis  addere  crimen. 
Sed  prohibet  culpa  pollutant  extendere  lucem 
Casta  Fides  paribusqne  famem  compescere  membris. 

Quam  simul  invisae  gentis  conspexit  in  arce, 
Forte  ferens  seao  Libycia  Saturnia  castris, 
Virgineum  increpitat  miscciitem  bella  furorem 
Atque,  tra  turbata  gradual,  ciet  ocitis  atratn 
Tisiphonen,  imos  agituntem  verbere  mania, 
Et  palmas  tendens:  'boa,' inquit,  'noctia  alumna, 
Hoa  muros  impelle  manu  populumque  ferocem 
Dextris  stei'ne  suis;  luno  iubet,  ipsa  propinqua 
Effectus  studiumque  tuum  de  nube  videbo. 
Ilia  deos  summumque  lovem  turbantia  tela, 
Quis  Acheronta  moves,  flammam  inmanesque  chelydros 

D,o,i..ci  by  Google 


PVNICA  23; 

Stridoremque  tuum,  qno  territa  comprimit  ora 
Oerberua,  ac,  mixto  quae  spnniant  telle,  venena 
Et  quidquid  scelerum,  poenarnm  quidquid  et  irae 
Pectora  fecando  coquitur  tibi,  eongere  praeeepe 
In  Kntnlos  totamque  Erebo  demitte  Saguntum. 
Hac  mercede  Fides  constet  delapsa  per  auras.' 

Sic  voce  inatiinulaus  destra  dea  concita  saevam 
EuDienida  incussit  mnris;  tremuitque  repente 
Mens  circum,  et  gravior  Bonuit  per  litora  ductus. 
Sibiltit  insurgous  capiti  et  turgentia  circa 
Multus  coUa  micat  squalenti  tei'gore  serpens. 
Mors  gr^ditur,  vasto  cava  pandens  guttura  rictu, 
Casuroqne  inhiat  popnlo:  tunc  Luctus  et  atri 
Pectora  circumstant  Planctua  Maerorque  Dolorque, 
Atque  omnes  adsuut  Foenae,  formaqiie  trifauci 
Persona t  insomnia  lacrimosae  lauitor  anlae. 
ProtiiiuB  adsimulat  faciem  mutabile  monstrum 
Tiburnae  greasumque  simul  soniturnqne  loquenti. 
Haec  bello  vacuos  et  eaevi  turbiue  Martia 
Liigcbat  tbalamos,  Mtirro  epoliata  marito ; 
Clara  genna  Daunique  traheua  a  sanguine  tiomen. 
Gni  vnltus  indtita  pares  disiectaque  crinem 
Eumenis,  in  medioa  iurampit  turbida  coetus 
Et  maestas  lacerata  genas:  'quia  terminus?'  inquit, 
'Sat  Fidei  proaviaque  datum!  vidi  ipaa  cruentum, 
Ipsa  meum  vidi  lacerato  vulnere  nostras 
Terrentem  Murrum  noctis  et  dira  souantem: 
Eripe  te,  couiux,  mlsorandae  casibus  urbis 
Et  fuge,  ei  terras  adimit  victoria  Poeni, 
Ad  manes,  Tiburna,  meoa;  cecidere  penates, 
Occidimus  Hutuli,  tenet  omnia  Punicus  ensis. 
Mens  horret,  noc  adhuc  oculis  absistit  imago. 
Nullane  iam  posthac  tua  tecta,  Saguote,  videbo? 
Felix,  Murre,  necia  patriaqne  superstite  felix. 
At  noa,  Sidouiis  famulatuni  matribus  actas, 
Post  belli  casus  vastiqne  pericula  ponti 
Oarthago  adspiciet  victrix;  tandemque  auprema 
Kocte  obita,  Libyae  gremio  captiva  iacebo. 


Dpi  .?d  by  Google 


833  SILIVS    ITALICVS 

Sed  vos,  0  iavenes,  vetnit  quos  conscia  virtus  t 

Posse  capi,  quia  telum  ingens  contra  aspera  mors  est, 

Vestris  eervitio  manibua  subducite  matris. 

Ai'dua  Tirtutem  profert  via.     Pergite  primi 

Xec  facilem  populU  nee  Dotam  invadere  laudem.' 

^Book  II.,  650-69S:  Fall  of  Saguntum. 

Quis  diros  urbis  casus  laadaodaque  monstra  t 

Et  Fidei  poenas  ac  tristia  fata  piorum 
Imperet  evolvens  lacrimis?  vix  Puniea  fletu  " 
Cessassent  castra  ac  miserescere  nescias  hostis. 
Vrbs,  habitata  diu  Fidci  caeloqiie  parentem 
Murornm  repetens,  rnit  inter  perfida  geutis  si 

Sidoniae  tela  atque  inmaaia  facta  suorutn, 
IntDstis  neglecta  deis;  farit  ensia  et  iguis, 
Quiquo  caret  flamma,  scelernm  est  locus.     Erigit  atro 
Nigrantem  fumo  rogus  alta  ad  aidera  nubem. 
Ardet  in  excelao  proceri  vertice  mentis  ti 

Arx,  intacta  priua  bellig — hinc  Pnnica  castra 
Litoraque  et  totam  soliti  spectare  Saguntum — 
Ardent  tecta  deum.     Kesplendet  imagine  flammae 
Aequor  et  in  tremulo  vibrant  incendia  ponto. 

Ecce  inter  medios  caednm  Tiburna  furorea,  n 

Fulgenti  d extra m  mucrone  armata  mariti 
Et  laeva  infelix  at-deutem  lampada  quasaans 
Sqnalentemqtie  erecta  comam  ac  liventia  plancta 
Pectora  nadatis  ostondens  saeva  lacertia. 
Ad  tumulnm  Mnrri  auper  ipsa  cadavera  fertai.  tn 

Qualis,  nbi  inferni  dirum  tonat  aula  parentis, 
Iraque  tnrbatos  exercet  regia  manis, 
Alecto  solium  ante  dei  aedemqae  tremendam 
Tartareo  est  operata  lovi  poenasque  ministrat. 
Arma  viri,  multo  nupcr  defeuaa  cruore,  s^ 

Imponit  tumulo  inlacrlmans;  maniaque  prccata, 
Acciperent  seae,  flagrantem  lampada  aubdit. 
Tunc  rapiens  letum :  '  tibi  ego  baec,'  ait,  '  optime  coninx. 


D,o,i..ci  by  Google 


PVNICA  23: 

Ad  mnniB,  en,  ipsa  fero.'    Sic  ense  recepto 
Anna  Boper  ruit  et  flammas  invadtt  biatu. 

Semiambusta  iacet  nullo  diacrimiiie  passim 
Infelix  obitus,  permixto  funere,  tnrba. 
Geu,  stimulante  fame,  cum  victor  ovilia  tandem 
Faacibus  invasit  eiccis  leo,  mandit  hianti 
Ore  fremens  imbelle  pecus,  patuloqne  redundat 
Outtnre  ructatns  large  cruor;  incubat  atrJB 
Semesae  Btvagis  cnmulis  ant,  mnrmure  auhelo 
Infrendens,  laceros  inter  spatiatur  acervos. 
Late  fuaa  iacent  pecudes  ciiBtosque  Moloasus 
Paatorumqne  cohors  stabulique  gregisqne  magister, 
Totaqne  vastatis  dieiecta  mapalia  tectis. 
Inrumpunt  vacuam  Poeui  tot  cladibus  arcem. 
Tnm  demnm  ad  manlB,  perfecto  mimere,  Erinnya 
Innoni  laudsta  redit  magnamqiie  superba 
Exultat  rapiens  secum  Bub  Tartara  turbam. 

Booh  IL,  696-707:  Epilogue. 

At  vos,  sidereae,  qiiaa  nulla  aequaverit  aetas, 
Ite,  decus  ternirnm,  auimae,  venerabile  vulgus, 
EljBium  et  castas  sedes  decorate  piorum. 
Cni  vero  non  aequa  dedit  victoria  nomen — 
Audite,  o  gentes,  neu  rumpite  foedera  pacia 
Nee  regnis  poatferte  fideni ! — vagus  eiul  in  orbe 
Errabit  toto,  patriia  proiectus  ab  oris, 
Tergaque  vertentem  trepidaiis  Carthago  videbit. 
Saepe  Saguntinis  somoos  exterritES  umbris 
Optabit  cecidisse  manu;  ferroque  negato, 
InvictuB  quondam  Stygias  bellator  ad  undas 
Deformata  feret  liventi  membra  veneno. 


Book  HI.,  1-1-57:   The  war  in  Spain. 

Postquam  rupta  fides  Tyriis,  et  moenia  castae, 
Non  aequo  superum  genitore,  eversa  Sagunti, 


D,o,i..ci  by  Google 


834  SILIVS    ITALICVS 

Extemplo  positoe  finiti  cardine  mundi 
Victor  adit  populoB  cognataque  limina  Gadee. 
Nee  vatum  mentis  agitare  et  praescia  corda 
Cessatam  super  imperio.     Citas  aequore  Bostar 
Vela  dare  et  reruni  praenoscere  fata  iubetur. 
Prisca  fides  adj^tis  longo  aervatur  ab  aevo. 
Qua  sublime  sedens,  Girrhaeis  aemulus  autris. 
Inter  anbelantis  Garamautas  comiger  Hammon 
Fatidico  pandit  venientia  saecula  luco. 
HtDC  omen  coeptis  at  casus  scire  futuroB 
Ante  diem  belliquo  vices  novisee  petebat. 

Exin  clavigeri  veneratus  numinis  aras 
Captivia  onerat  douis  quae  nuper  ab  arce 
Victor  fumantiB  rapuit  semusta  fjugunti. 
Vulgatnm,  nee  cassu  fides,  ab  ortgine  fani 
Impositas  durare  trubis  solasque  per  aevum 
CoDdetitum  novisse  inanus.     Hinc  credere  gaudent 
Gonsedisae  deum  seninmqno  repellere  templis. 
Turn,  quis  fas  et  honos  adyti  penetralia  nosBe, 
FemineoB  prohibent  gressus  ac  limine  onrant 
Saetigeros  arcero  euea;  nee  discolor  ulli 
Ante  aras  cultus;  velantur  corpora  lino, 
Et  Pelnsiaco  praefnlget  stamine  vertex. 
Digcinctis  mos  tura  dare  atqne  e  lego  parentum 
Sacrificam  lato  vestem  distinguero  cljiTo. 
Pes  nndua  tonsacque  comae  castumque  cubile; 
Inrestincta  focis  servant  altaria  flammae. 
Sed  nulla  effigies  simuiacrave  nota  deorum 
Maiestate  locum  et  sacro  iinplevere  timore. 

In  foribuB  labor  Alcidae:    Lernaea  recisis 
Anguibus  hydra  iacet,  nesuque  elisa  leonis 
Ora  Cleonaei  patulo  caelantur  hiatu. 
At  Stygins,  saevis  terrens  latratibua  umbras, 
Janitor,  aeterno  turn  primum  tractus  ab  antro, 
Vincia  indignatnr,  metuitque  Megaera  catenae. 
luxta  Thraces  equi  pestisque  Erymauthia  et  altos 
Aeripedis  ramos  Biiperantia  cornua  cervi. 
Kec  levior  vinci  Libycae  telliiris  alumnus 


Dioiir^dhyGooj^le 


PVNIOA  385 

Matre  snper  stratiqne  genus  deforme  bimembres 

Centauri  froatemque  minor  nunc  amnis  Acarnan. 
Inter  qnae  fulgct  sacratis  ignibus  Oete, 
Ingentemque  animam  rapiuut  nd  aidera  flammae. 

Poatquam  oculos  varia  implevit  virtutis  imago,  i 

Mira  dehinc  cornit:  snrgentis  mole  profundi 
Iiiiectnm  terris  subitum  mare  nullaquc  circa 
Litora  et  infuso  stagnantis  aequore  campoB. 
Nam  qua  caeruleis  Nereus  evolvitur  antris 
Atqne  imo  freta  coiitorquet  Neptunia  fnndo,  6 

Proruptum  cxundat  pelagus,  caecosque  relaxans 
Oceaaus  fontis  torreutibus  ingroit  undis. 
Tnm  vada,  ceu  aaevo  penitua  permota  tridonti, 
Luetantur  terria  tumefactum  imponere  pontnm. 
Mox  romeat  gurges  tractoque  relabitur  aestu,  s 

Ac  ratis  erepto  campis  desertu  profiindo, 
£t  fuai  transtris  expectant  aequora  nantae. 
Gymothoea  ea  regna  vagae  pelagique  laborea 
Luna  movet,  Luna,  inmissis  per  citerula  bigiB, 
Fertque  refertque  f return,  sequiturque  reciproca  Tetbya,  6 

Ilaec  propere  spectata  duel;  nam  raulta  fatigant. 
Curarum  prima  exercet,  subducere  bello 
Conaortem  thalami  parvumque  acb  ubere  natum. 
Virgineis  iuvenom  tuedia  primoque  Hymeuaeo 
Imbuerat  ooninx  memorique  teiiebat  amore.  s 

At  puer,  obseseae  generatna  in  ore  Sagunti, 
Biasenoa  Lunae  nondum  complererat  orbia. 
Quos  ut  seponi  stetit  et  seeernere  ab  armis, 
Adfatur  ductor :  'apea  o  Carthaginia  altae, 
Nate,  nee  Aeneadum  levior  metus,  amplior,  oro,  n 

His  patrto  decore  et  factis  tibi  nomina  condas. 
Quia  anperes  bellator  avum;  iamque  aegra  timoria 
Roma  tuos  uumerat  lacrimandos  matribiia  annoB. 
Ni  praesaga  meos  ludunt  praecordia  senaua, 
Ingena  hie  terria  creacit  labor;  ora  parentis  7 

Aguosco  torvaque  oculos  aub  fronte  minacia 
Vagitnmquo  gravem  atqne  irarnm  elementa  mearum. 
Si  quis  forte  deuni  tantos  inciderit  actus 

D,o,i..ci  by  Google 


836  SILIVS    ITALICVS 

Et  noatro  abrnmpat  leto  primordia  rerum. 
Hoc  piguus  belli,  coniux,  eerrare  labora. 
Onmque  diitum  f»ri,  due  per  cunabula  nostra; 
Taugat  Elissaeas  palmis  pueriiibus  aras 
Et  ciiieri  iiiret  patrio  Laurentia  bella. 
Inde  nbi  flore  novo  pubescet  firmior  aetas, 
Emicet  in  Martem  et,  calcato  foedere,  victor 
In  Capitolina  tnmulmn  mihi  Tindicet  arce. 
Tu  vero,  tanti  Mix  quam  gloria  partus 
Expectat,  venerauda  fide,  discede  periclis 
Incerti  Martis  durosqne  relinque  labores; 
Nos  clanaae  nivibns  rapes  suppostaque  caelo 
Saxa  manent;  noB  Alcidae,  mirante  uoverca, 
Sudatns  labor  et,  bellia  labor  acrior,  Alpes. 
Qnod  si  promissnni  vertat  For  tun  a  favorem 
Laevaqne  sit  coeptis,  te  longa  stare  senecta 
Aevumqne  extendisse  relim;  tua  iustior  aotas, 
Vltra  me  improperae  dncant  cui  fila  sorores,' 
3ic  iUe.     At  contra  Girrhaei  sanguis  Imilce 
Oastalii,  cui  materno  de  nomine  dicta 
Gastulo  Phoebei  sei-vat  cognoraina  vatis 
Atqne  ox  sacrata  repetebat  stirpe  parentes: 
Tempore  quo  Bacchus  populos  domitabat  Hiberos, 
Concutiena  thyrso  atque  armata  Maenade  Calpen, 
Lascivo  genitus  Satyro  njmphaque  Myrice, 
Milichus  indigeois  late  reguabat  in  oris, 
Cornigeram  adtollens  genitoris  imagine  frontem. 
Hinc  patriam  clarumque  genus  refercbat  Imilce, 
Barbarica  paulum  vitiate  nomine  lingua. 
Quae  tunc  sic  lacrimis  sensim  manantibns  infit: 
'  Meue,  oblite  tua  nostram  pendere  salnte, 
Abnuis  inceptis  comitem  ?  sic  foedera  nota 
Primitiaeque  tori,  gelidos  ut  acandere  tecum 
Deficiam  montis  coniux  tua?  crcde  vigori 
Femineo;  castum  baud  superat  labor  nllus  amorem. 
Sin  solo  adspicimnr  sesu,  fixumqiie  relinqui, 
Ccdo  equidem  nee  fata  moror;  deus  annuat,  oro: 
I  felix,  i  numinibtts  votisque  aecundis 

D,o,i..ci  by  Google 


PVNICA  337 

Atqne  acies  inter  flagrantiaque  arma  relictae 
Goniugis  et  nati  curam  servare  mementD. 
Quippe  neo  Ausonios  tantam  nee  tela  neo  ignis. 
Quantum  te,  metuo;   ruis  ipsos  acer  in  ensis 
Obiectaaqne  caput  tells;  nee  te  uUa  secundo 
Eventn  satiat  virtue,  tibl  gloria  boH 
Fine  caret,  credisque  viris  igiiobile  letum 
BeUigeria  in  pace  mori.     Tremor  implicat  artus, 
Kec  quemquam  horresco  qui  se  tibi  conferat  unus, 
Sed  tu,  bellarum  genitor,  miserere  nefasque 
Averte  et  aerva  caput  inviolabile  Tbucris.' 

lamque  adeo  egress!  steterant  in  litore  priino, 
Et  promotu  ratis,  pendentibus  arbore  nautis, 
Aptabat  sensim  pulsantl  carbasa  vento. 
Cum,  leuire  metus  properans  aegramque  levare 
Adtonitis  mentem  curls,  sic  Hannibal  oraus: 
'Ominibus  parce  et  lacrimis,  tidissima  coniux. 
Et  pace  et  bello  cunctis  8tat  terminus  aevi, 
Extremumque  diem  primus  tulit;   ire  per  ora 
Nomen  in  aeternum  panels  mens  ignea  donat 
Quos  pater  aetherlis  caelestum  destiuat  oris. 
An  Romana  iuga  et  famulaa  Cartliaginis  arces 
Perpetlar?  stimulant  manes  noctiaque  per  umbras 
Increpitans  genitor;   stant  arae  atque  horrida  sacra 
Ante  oculos,  brcritaaque  vetat  mutabilia  horae 
Frolatare  diem.     Bedeamne,  ut  noverit  una 
Me  tantnm  Carthago  'i  et,  qui  aim,  nesciat  omnis 
Gens  homiuum?  letique  metn  decora  alta  relinquam? 
Quantum  etcnim  distant  a  morte  ailentia  vitae?  i 

Nee  tamen  incaufos  laudum  exhorresce  fnrores ; 
Et  nobis  est  lucia  lionoa,  gaudetqne  senecta 
Gloria,  cum  longo  tltulis  celebratur  in  aevo 
Te  qnoque  magna  manent  suscepti  praemia  belli ; 
Dent  modo  se  superi,  Thybris  tibi  aerviet  omnia 
Iliacaeque  nurus  et  divea  Dardanus  auri,' 
Dumque  ea  permixtis  inter  se  fletibua  ornnt, 
Confiaus  pelago  celaa  de  puppe  magister 
Cunctantem  ciet.     Abripitur  divulsa  marito. 

D,o,i..ci  by  Google 


[38  SILIVS    ITALICVS 

Haerent  intenti  vultns  et  Htora  servant, 
Donee,  iter  liquidum  volucri  rapieule  carina, 
GoaBumpsit  visus  poutas,  tellusque  receeeiL 

Book  III,  158-2 JS:  The  dream  of  Hannibal. 

*  At  Poenus  belli  curia  avertere  amorem 
Adparat  et  repetit  properuto  moenia  gressu. 
Quae  dum  perlustrat  crebroque  obit  omnia  viau. 
Tandem  sollicito  cesait  vie  dura  labori. 
Bell igeram que  datur  eonmo  componere  mentem. 

Turn  pater  omnipotena,  geutem  eseroere  periclia 
Dai'duniam  et  fama  saevoruni  tollere  ad  astra 
Bellomm  me di tana  priscosque  referre  laboree, 
Praecipitat  cousulta  viri  seguemque  quietom 
Terret  et  inmissa  rumpit  formidine  somnos. 
lanique  per  umentem  noctis  CylleniuB  nmbram 
Aligero  lapsn  portabat  iussa  parentis. 
Nee  mora.     Mulcentem  secaro  membra  sopore 
Adgreditur  invenem  ac  monitis  incessit  amaris: 
'Turpe  duci  totam  Bonino  conaumere  noctem, 
0  rector  Libyae.     Vigili  stant  bella  magistro. 
lam  maria  eSusaB  cernoa  turbare  carinas 
£t  Latiam  toto  pnbem  rolitare  profundo, 
Dum  leutus  coepti^terra  cunctaris  Hibera. 
Scilicet,  id  satis  est  decoris  memorandaque  Tirtus, 
Quod  tanto  cecidit  molimine  Graia  Saguntos? 
En  age,  si  quid  inest  animo  par  fortibus  ansis, 
Fer  greaaua  agiJis  mecum  et  comitafe  vocautem; 
Kespexisse  veto  —  monet  hoc  pater  ille  deorum  — 
Victorem  ante  altae  Btatnam  te  moenia  Romae.' 

lamque  videbatur  dextram  iuiectare  gradnque 
Laetantem  traiiere  in  Satarnia  regna  citato. 
Gum  subituB  circa  fragor  et  ribrata  per  auras 
Exterreat  saevis  a  tergo  sibila  Unguis; 
Ingentique  metu  divum  praecepta  paveuti 
Efflnxere  viro,  et  turbatus  lumina  flectit. 


D,o,i..ci  by  Google 


PVNICA  839 

Kcce  ingis  rapiena  ailras  oc  robora  vasto 

CoQtorta  amplexii  tractaeque  per  iiivia  rnpia,  u 

Ater  lettfero  stridebat  turbine  serpens. 

Quantus  non  aeqtias  perlustrat  flezibus  Arctos, 

Et  geminum  lapsu  sidus  circumligat  Anguis, 

Inmani  tantus  fauces  dtducit  biata 

Adtollensque  caput  iiiinbosis  moatibns  aequat.  u 

Gongeminat  sonitus  rnpti  violentia  caeli  "^ 

Imbriferamqae  hie  mem  per  mixta  grand  ine  torque  t. 

Hoo  trepidns  raonstro — neque  eaim  eopor  ille  uec  altae 

Vis  aderat  noctis,  virgaqae  fngante  tenebras 

Miscucrat  lucem  somuo  deus — ardna  quae  sit,  sa 

Scitatnr,  pestis  terrasqne  urgentia  membra 

Quo  ferat  et  quosnam  papulos  lieposcut  hiatu. 

Gui  gelidis  alraae  Gyllencs  editus  antris: 

'Bella  vides  optata  tibi.     Te  maxima  bella. 

To  Btr&ges  nemorum,  te  moto  turbida  caelo  so 

Tempestas  caedesque  virum  magnaeqae  ruinae 

Idaei  generis  lacrimoaaque  fata  secuntur. 

QuantuB  per  campos^rapulatis  montibus%acta8 

Gontorquet  silvas  squalenti  tergore  serpens 

£t  late  amectat  terras  spumaute  veneno,  ai 

Tantus,  perdomitis  decarrens  Alpibus,  atro 

luTolves  bello  Italiam  tantoque  fragore 

Eruta  convulsis  prostemes  oppida  nturis.' 

His  aegram  stimulis  liqnero  deusque  soporque. 
It  membriB  gelidus  sudor,  laetoque  pavore  91 

Promissa  cvolvit  somni  noctemque  retractat. 
lamque  deum  rcgi  Martique  sub  omine  fausto 
Instauratus  bonos;  niveoque  ante  omnia  tauro 
FlacatuB  meritis  monitor  Cyllenius  aris. 
Extemplo  edieit  convellere  signa,  repensque  as 

Oastra  quatit  clamor  permixtis  diBSona  liuguis. 


D,o,i..ci  by  Google 


SILIVS    ITALICVS 


Book  III.,  477-556:  Hannibal's  march  into  Italy  by  way 
of  the  Alps. 

Sed  iam  praeteritos  ultra  tneminisBe  laborea 
Oonspectae  propius  dempsere  paventibuB  Alpes: 
GunctA  geliifCanaque  aetemum  graadine  tecta 
AtquQ  aevi  glacie  cohibent;  riget  ardua  montis  a 

Aetherii  facies,  surgentique  obvia  Phoebo 
Duratas  nescit  flammiB  moltire  pruinaa. 
Quantum  TartareuB  regni  pallentis  hiatus  r~- 

Ad  matiis  imos  atque  atrae  stagiia  paludis 
A  Bupera  tellurc  patet,  tarn  longa  per  auras  m 

Erigitur  tellus  et  caelum  iutercipit  umbi-a. 
Nullum  ver  usqaam  nuUique  aestatis  hoaores. 
Sola  iugis  habitat  diris  sedesque  tuetur 
Perpetuas  deformis  bieme;  ilia  undique  nubie 
Hue  atras  agit  et  mixtoa  cum  grandiue  nimbos.  «» 

lam  cuDCti  flatus  veiiCique  fureutia  regua 
AlpinS  pOBuere  domlT.     Caligat  in  altis 
Obtutus  sasis,  abeuntque  iu  uubila  montes. 
Mixtus  AthoB  Tauro  Ehodopeque  adiuncta  Mimanti 
OBsaque  cum  Pelio  cumque  Haemo  cesserit  Othrys.     is 
Primus  inexpertas  adiit  Tirynthius  arces.  ' 

Scindentem  nubis  frangentemque  ardua  montis 
Spec  tar  uut  super!  longiaque  ab  origin  e  saeclis 
lutemerata  gradu  magna  vi  sasa  domautem. 

At  miles  dubio  tardat  vestigia  gressu,  h> 

Impia  ceu  sacroe  in  finis  arma  per  orbem, 
Katura  prohibente,  feranb  divisque  repugneut. 
Contra  quae  ductor — non  Alpibua  ille  nee  ulio 
Turbatus  terrore  loci,  sed  languida  maestis 
Corda  virnm  fovet  bortaudo  reTOcatqne  vigorem:         ta 
'Kon  pudet  obsequio  superum  fessoeque  secundis, 
Post  belli  decus  atque  acies,  dare  terga  nivosis 
Montibus  et  segues  submitters  rupibus  arma? 
Nunc,  o  nunc,  socii,  dominantis  moenia  liomae 
Credite  vos  summumque  lovis  conscendere  culmen.     sii 


D,o,i..ci  by  Google 


PVNICA  241 

Hie  labor  Ausonmm  et  tlabit  hie  in  vineula  Thybrim.' 
Nee  mora,  coiimotiiin  promiBsis  ditibUB  agmen 
Erigit  in  eollem  et  vestigia  linquere  nota 
Herculis  edicit  magni  crudisque  locornm 
Ferre  pedera  ac  propiio  turraaa  evadere  calie.  bib 

BuDipit  inaceessos  uditUB  atqiio  urdiia  primus 
ExBUperat  summaque  voeat  de  rupe  cofaortes. 
Turn,  qua  durati  concrete  frigore  collis 
Lubrica  frustratiir  canenti  semita  clivo, 
LactuQtem  ferro  gtaciem  preniit.     Haurit  hiatn  »o 

Nix  resoliita  viros,  altoque  a  culmine  praeceps 
Vmenti  turmas  operit  delapsa  ruina. 
Interdum  advarso  glomeratas  turbine  Conis 
In  media  ora  nives  fuscis  agit  horriduB  alia; 
Ant  rursum  inmani  strideuB  avulBa  procella  eis 

Nndatis  rapit  arma  viris  volvensque  per  orbem 
Contorto  rotat  in  nubia  sublimia  flatu. 
Quoque  magia  subiere  iugo  atque,  evadere  nisi,V><*Mgi"*^ 
Erexere  gradum,  creseit  labor.     Ardua  supra 
Seae  apei'it  fesaiB  et  naacitur  altera  moles,  sao 

Vnde  nee  edomitos  esudatosque  labores 
ReapexisBe  libet;  tanta  formidine  plana 
Exterreut  repotith  ocuIib;  atque  una  pruinae 
ACanentia,  quacumque  datur  promittere  visna, 
Ingeritur  facies.     Medio  eic  navita  ponto,  mb 

Cum  dulcia  liquit  terras,  et  inania  nulloB 
Inveniunt  ventos  secure  carbaaa  male, 
Iiimensas  prespeutat  aquaa  ac,  victa  profundia 
Aeqnoribns,  feaaua  renovat  ana  lumiua  caelo. 

lamque  super  cladia  atque  importuna  locornm^  mo 

Illuvie  rigidaeque  comae  squalore  perenni 
Horrida  Bemiferi  promunt  e  rupibua  ora, 
Atqne  e£Fnsa  caviB  esesi  puraicis  antris 
Alpina  invadit  manus  adauetoque  vigore 
Per  dumos  notasque  nivis  atque  invia  pemix  su 

Clausum  montlvagiB  infeetat  curslbus  hoatem. 
Mutstur  iam  forma  locia.     Hie  sanguine  mult^o 
Infectae  rubuere  nives,  hie,  neacia  vinci, 

IB 

Dioiir^dhyGooj^le 


242  SILIVS    ITALICVS 

Paulatim  glacies  cedit  tepefacta  craore,* 

Dumque  premit  sonipeB  duro  vestigia  eornn,  v.--^-.       «» 

Vugula  perfosaie  haesit  compressa  pruiiiis. 

Nee  pest  is  lapsus  simplex;  abaci  aa  relincnnt 

Membra  gela,  fractosque  aaper  rigor  ampntat  artns. 

Bis  senoa  soles,  totidem  per  vnlnera  saevas 

Emensi  noctis,  optato  vertice  sidaut  M 

Caatraqne  prueruptis  anspenduiit  ardua  saxis. 

Book  III.,  557-629:    Colloquy  between  Juno  and   Venus 
concerning  tlte  fate  <if  the  Romans. 

At  Venus,  ancipiti  mentem  labefacta  timore, 
Adfatnr  genitorem  et  rumpit  maesta  qaerellas: 
'Quia  poeoae  modus  ant  perenndi  terminus,  oro, 
Aeneadis  erit?  et  qnando  teri'asque  fretumque  h 

Emeusis  sedisse  dabis?  cur  pellere  nostras 
A  te  conceasu  Poenus  parat  urbe  nepotes? 
Alpibna  imposuit  Libyam  flnemque  miuatur 
Imperio.     Casus  metuit  iam  Roma  Sagunti. 
Quo  Troiae  extremos  cineres  sacramque  ruinam  m 

Assaraciquc  larem  et  Vestae  secreta  feramus. 
Da  sedem,  genitor,  tutisque  iacere.     Parumne  est, 
Exilia  erraiitis  totum  quaesiase  per  orbem? 
Anne  iterum  capta  repetentur  Pergania  Eoma?" 

His  Veuua;  et  contra  genitor  sic  deinde  profatur:   67 
'Pelle  metuB,  neu  te  Tyriae  conamina  gentia 
Turbarint,  Cytlierea;  tenet  longumqiie  teiiebit 
Tarpeias  arcos  sanguis  tuus.     Kac  ego  Martis 
Mole  viros  spectare  paro  atque  expendere  bello. 
Oens  ferri  patiens  ac  laeta  domare  labores  a 

Panlatim  antique  patrum  dissuescit  houori; 
Atque  ille,  haud  umquam  parens  pro  laude  cruoris 
Et  semper  famae  aitieus,  obacura  aedendo 
Tempera  agit,  mutum  volvens  inglorius  aevnm, 
Sanguine  de  nostro  popalus,  blandoque  veneno  es 

Desidiac  virtua  paulatim  evictn  senescit. 


D,o,i..ci  by  Google 


PVNICA  34 

Magnae  molis  opus  raultoque  labore  parandnin, 
Tot  populos  inter  soli  aibi  poacere  regna. 
lamque  tibi  veniet  tempus,  quo  maxima  rerum 
Nobilior  sit  Boma  malis.     Hinc  nomiiia  nostro 
Xoii  indigna  polo  referet  labor;  hinc  tibi  Paulue, 
Hinc  Fabins  gratuaque  mihi  Marcellus  opimia. 
Hi  tantum  parient  Lutio  per  vulnera  regnum, 
Qiiod  luxu  et  multum  mutata  mente  uepotes 
Non  tamen  evertisae  queant.     lamqae  ipse  creatus. 
Qui  Poennm  revocet  patriae  Latioque  repulsum 
Ante  suae  muroa  Carthaginis  exuat  armla. 
Hinc,  Cytherea,  tuis  longo  regnabitur  aevo. 
Exin  SB  Cuvibua  vii'tns  caelestis  ad  astra 
Efleret  et  sacria  angebit  nomen  Inlis 
Bellatrix  gens  bacifero  nutrita  Sabino. 
Hiuc  pater  ignotam  donabit  vincere  Thylen 
Iiiqne  CaledonioB  primua  trahet  agmina  lucos; 
Compescet  ripis  Khennm,  reget  impiger  Afros 
Palmiferamque  aenex  bello  domitabit  Idymen. 
Kec  Stygia  ille  Jacus  vidnataque  lumine  regna, 
Sed  superum  aedctn  noatroaque  tenebit  honorea. 
Turn  iuvenis,  magno  praccellens  robore  mentia, 
Excipiet  patriam  molem  celauaque  feretur, 
Aeqnatum  imperio  tollens  caput.     Hie  fera  gentis 
Bella  Palaeatinae  primo  delebit  in  aeTo. 
At  tu  transcendes,  Germanice,  facta  tuorum, 
lam  puer  aurieomo  praeformidate  Batavo. 
Nee  te  terruerint  Tarpei  culminis  ignes, 
Sacrilegas  inter  flam  mas  aervabcre  terris. 
Nam  te  louga  manent  noatri  conaortia  mundi. 
Huic  laxos  arena  olim  Gangetica  pnbes 
Submittet,  vacuasque  osteudent  Bactra  pbaretraa. 
Hie  et  ab  Arctoo  ciirrua  aget  axe  per  urbem, 
Ducet  et  Eooa,  Baccbo  cedents,  triumplios. 
Idem,  indiguantem  tramittere  Dardana  signa, 
Sarmaticia  victor  compescet  sedibns  Kistrum. 
Quin  et  Romuleoa  superabit  voce  nepotes, 
Quis  erit  eloquio  partnm  decus.     Huic  aua  Muaae 


D,o,i..ci  by  Google 


I  MILIVS  ITALICVS 

Sacra  ferent,  meliorque  lyra  chi  substitit  Hebrna 
Et  venit  Rhodope,  Phoebo  mirauda  loquetur. 
Ille  etiHin,  qaa  prieca,  vidcB,  stat  regia  nobis, 
Aurea  Tarpeia  ponet  Capitolia  rupe 
ELiunget  nostro  temploriim  culmina  caelo. 
Tunc,  o  iiate  deum  divosque  datiire,  beataa 
Imperio  terras  patrio  rege.     Tarda  senectam 
Hospitia  excipient  caeli,  eolioque  Quirinas 
Concedet,  modiumque  parens  fraterque  locabnnt: 
Siderei  iuzta  radiabiint  tempora  iiati.' 


Book  III.,  630-646:  Landing  in  Italy. 

Dnm  pandit  seriem  veiituri  Iiipiter  aevi, 
Dnctor  Agenoreus,  tumuUs  delatus  iniquis, 
Lapsautem  dubio  dcvexa  per  invia  nisu 
Firmabat  greasum  atque  umentia  saxa  premebat. 
Non  acics  hostisve  tenet,  sed  prona  miiiaci 
Praerupto  turbant  et  cautibus  obvta  rupes. 
Stant  clausi  maerentque  moras  et  dura  vianim. 
Xec  refovere  datur  torpentia  membra  quiebe; 
Noctem  operi  inngunt  et  robora  ierre  coactia 
Adproperant  umeris  ac  raptas  coUibua  ornos. 
lamqiie  abi  nudarunt  silva  densissima  mentis, 
Adgeesere  trabes;  rapidlaque  accensus  in  orbem 
Excoquitur  ftammis  scopulus.     Mox  prornta  ferro 
Dat  gemitum  putris  resoluto  pondere  moles 
Atqne  aperit  fessis  antiqui  regna  Latini. 
His  tandem  ignotas  transgressus  casibus  Alpis, 
Taurinis  ductor  statuit  tentoria  campis. 


Book  III.,  647-7U:  Tlie  African  oracle. 

Interea,  voces  lovis  atque  oracula  portans, 
Emensis  aderat  Garamantum  laetus  arenis 
Ijostar  et  ut  viso  stimulabat  corda  Tonante: 


Do,T«jhy  Google 


PVNICA  24Ji 

'Maximo  Belide,  patriis  qoi  moenibua  arceB  < 

Servitiam  dextra,  Libycas  penetravimus  aras. 

Noa  tulit  ad  snperoa  perfundens  ddera  Syrtis, 

Nos  paene  aeqaoribus  tellus  violentior  hausit. 

Ad  fiaem  caeli  medio  tenduntur  ab  orbe 

Sqnaleutes  campi.     Tumulum  natura  uegavit  t 

Inmensis  spatiis,  nisi  quem  cava  nubila  torquens 

Congtrnxit  turbo,  impacta  glomeratns  arena, 

Vel  si,  perfracto  popiilatus  carcere  terras, 

Airicus  et,  pontum  spargens  super  aSra,  Coras 

Invasere  truces  capientem  proelia  cumpiim  « 

Inqoe  vicem  ingesto  cumularimt  pulvere  montis. 

Has  obserratis  vallis  enavimus  astris; 

Hamqae  dies  coofundit  iter,  pediteinqae  profundo 

Errantem  campo  et  semper  media  arva  videntem 

Sidoniis  Cynosnra  regit  fidissima  nautis.  b 

Verum  ubi  defesai  lucos  nemorosaque  regna 

Comigeri  lovia  et  fulgentia  templa  subimus, 

Exceptos  hospes  tectis  inducit  Arisbas. 

Stat  fano  vicina,  novum  et  inemoi-abile,  lynipha. 

Quae  nascente  die,  quae  deficieute  tepescit  t 

Quaeque  riget,  medius  cum  aol  accendit  Olympum, 

Atque  eadem  rnrsnm  nocturnis  fervet  in  umbris. 

Tiim  loca  plena  deo,  dites  sine  vomere  glebas 

Ostentat  senior  laetaque  ita  mente  profatur: 

'  Has  umbras  nemorum  et  eonnexa  cacu  mina  caelo      < 

Calcatosque  lovi  lucos  prece,  Bostar,  adora. 

Nam  cui  dona  lovis  non  di?tilgata  per  orbem, 

In  gremio  Thebes  geminas  sediase  columbas? 

Quarum,  Chaonias  pennis  quae  contigit  oraa, 

Implet  fatidico  Dodonida  murmure  qnercum.  t 

At  quae,  Carpatbium  auper  aequor  vecta,  per  auras 

In  Libyen  niveis  tranavit  coiicolor  alts, 

Banc  sedem  templo  Cythereia  condidit  iilea; 

Hie,  ubi  nunc  aram  Incosque  videtis  opacos, 

Ductore  electo  gregis,  admirabile  dictu,  '  « 

Lauigeri  capitis  media  inter  comua  perstans, 

Marmaricis  ales  popalis  responaa  canebat. 

D,o,i..ci  by  Google 


246  SILIVS   ITALICVS 

Mox  subitum  nemns  alque  annoso  robore  lucus 
Exiluit;  qnalesque  premitnt  tinnc  sidera  quercus, 
A  prima  venere  die;  priaco  inde  pavore 
Arbor  Qumen  habet  coliturque  tepentibus  aria.' 
Dumque  ea  miramur,  subito  etridore  tremendum 
Impulsae  patuere  fores,  maiorque  repente 
Lux  oculos  ferit.     Ante  arsa  stat  Teste  sacerdas 
Effulgena  uivea,  et  populi  concurrere  certant, 
Inde  iibi  mandatas  efludi  pectore  voces, 
Ecce  intrat  subitus  yatem  deu8.     Alta  sonoro, 
Conlisis  trabibus,  volvuntur  murmura  luco, 
Ac  maior  nota  iam  vox  prorumpit  in  aaras: 
Tenditis  in  Latium  belloque  agitare  paratis 
AsBaraci  prolem,  Libyes.     Coepta  aspera  ceriio 
Gradivumque  trncem  ciirrus  iam  scandere  et  atram 
In  latuB  Hesperium  flammam  eipirare  fnrentis 
Cornipedes  multoque  fluentia  sanguine  lora. 
Tu,  qui  pugDarum  eventus  extremaque  fati 
Depoacia  claroque  ferox  daa  vela  labori, 
Invade  Aetoli  ductoris  lapyga  campum; 
Sidonios  augebis  avos  nuUique  reliitques, 
Altiua  Anaoniae  penetrare  in  viacera  gentis. 
Donee  victa  tibi  trepidabunt  Dardana  regna. 
Nee  ponet  pnbea  umquam  Saturnia  curam, 
Dum  carpet  snperas  in  terns  Hannibal  auras.' 

Talia  portabat  laetis  oracula  Bostar 
Impleratqne  viros  pugnao  propioria  amore. 


^  Book  JX.,  66-177:  Before  the  iatt-le  of  Cannae. 

Necnon  et  noctem  sceleratus  polhiit  error. 
Xanthippo  captus  Libycis  tolerarat  in  oris 
Servitium  Satricus,  mox  inter  praemia  regi 
Autololum  dono  datns  ob  virtutis  honorem. 
Huic  domua  et  gemini  fuerant  Sulmone  relicU 
Matris  in  uberibus  nati,  Mancinna  et  una 
Nomine  Bboeteo  Solimus;  nam  Dardana  orlgo 


D,o,i..ci  by  Google 


PVNICA  2« 

Et  Phrjgio  genuB  a  proavo  qui,  scoptra  secatiis 
Aeneae,  claram  muria  fundaverat  urbem 
Ex  Bese  dictam  Solimon;  celebrata  coloais 
Mox  Italis,  paulatim  adtrito  nomine,  Siilino. 
At  turn  bai-bariciB  Satricua  cum  rege  catervis 
AdvectuB,  quo  non  spreLum — si  poaceret  usus — 
NoHcere  Gaetulis  Latias  intei-prete  voces. 
Postquam  posse  datum  Peligna  revisers  tecta 
Et  patrium  aperare  larem,  ad  conamina  uocteni 
Advocat  ac  furtim  castris  evadit  iniquiB. 
Sed  fuga  nuda  viri;  sumpto  nam  prodere  coepta 
Vitabat  clipeo  et  dextra  remeabat  inermi. 
Exuviae  igitiir  prostrataque  corpora  campo 
Lnstrat  et  exutis  Mancini  cingitur  armis. 
lamque  metus  levior;  verum,  cui  dempta  ferebat 
Exsangtii  apolia  et  cuius  nudaverat  artua, 
Natna  erat,  pauIo  ante  Maca  proatratuB  ab  hoete. 

Ecce  sub  adventum  noctis  primunique  soporcm 
Alter  natornm,  Solimua,  veatigia  vallo 
Ausonio  vigil  extulerat,  dum  sorte  vicissim 
Alternat  portae  excubias,  fratrisque  petebat 
Mancini  atratnm  sparsa  inter  fimera  corpua, 
Furtiva  cupiens  mi  serum  componere  terra. 
Nee  longuni  celerarat  iter,  cum  tendere  in  armis 
Aggere  Sidonio  venientem  conspicit  hoatem. 
Quodque  dabat  fors  in  subitie  necopina,  aepulero 
Aetoli  condit  membra  occultata  ThoantiB. 
lude,  ubi  nulla  sequi  propius  pone  arma  virumque 
Incomitata  videt  vestigia  ferre  per  umbras, 
Proailieus  tumulo  coutorquet  nuda  parentis 
In  terga  hand  frustra  iaculum;  Tyriamque  sequentum 
Satricua  esse  mannm  et  Sidouia  vulnora  credens, 
Auctorum  caeci  trepidus  circumepicit  ictus, 

Verum  ubi  victorem  iuvenili  robore  cursua 
Adtnlit,  et  notis  fiilsit  lux  tristis  ab  armis, 
Fraternusque  procul,  luna  prodente,  retoxit 
Ante  ociiloa  aeae  et  radiavit  conijnus  umbo, 
Exclaniat  iuvenls,  subita  tlammatus  ab  ira: 


D,o,i..ci  by  Google 


M8  SILIVS  ITALICVS 

'"Soa  sim  equidom  Sulmone  satus  tua,  Satrice,  proles 
Nee  frater,  Mancine,  tuus  fatearque  nepotem 
Porgameo  indignum  Solimo,  si  evadere  dctur 
Huic  nostras  impuue  manus.     Tu  nobile  geates 
QermaDi  spolium  ante  oculos  referasque  Buperba, 
Me  spirante,  domus  Pelignae  perMus  arma? 
Haec  tibi,  cara  parens  Acca,  ad  solatia  luctus 
Dona  feram,  nati  ut  figas  aetenia  eepulcro.' 
Talia  voeiferans  stricto  mucrone  ruebat, 

Ast  illi  iam  tela  manu  iatnque  arma  fliiebant. 
Audita  patria  nafisque  et  coniuge  et  armis, 
Ac  mombra  et  eenaus  gelidns  stnpefecerat  horror. 
Turn  vox  semanimi  miserauda  efEanditnr  ore: 
'  Farce,  precor,  dextrae,  non  nt  mihi  vita  aiipersit, 
— Quippo  nefas  hac  velle  frni — sod  sanguiue  nostro 
Ne  damnes,  o  nate,  manus.     Carthaginis  ille 
OaptivuB,  patriae  nunc  prininm  advectus  in  eras, 
Ille  ego  sum  Satricua,  Soliini  genus.     Haud  tua,  nate, 
!Fraus  ulla  est.     laceres  in  mc  cum  fervidus  liastam, 
Poeuus  eram.     Yerum,  castris  elapsus  acerbis. 
Ad  vos  et  carae  properabam  coniugis  ora. 
Hunc  rapui  ezanimi  cUpeum;  sed  iam,  unice  nobis, 
Haec  fratris  tumulis  arma  excnsatP'  reporta. 
Onrarum  tibi  prima  tamen  sit,  nate,  referre 
Buctori  monitus  Paulo,  producere  bellnm 
Nitatur  Poenoque  neget  certauiiu.t  Martis. 
Augurio  exiiltat  divum  iumensamque  propinqus 
Stragem  acie  sperat.     Quaeso,  cohibete  furentem 
Varronem;  uamque  liunc  fama  est  impellere  signa. 
Sat  magnum  hoc  miserae  fuerit  mihi  cardine  vitae 
Solsmeu,  caviaae  meis.     Kunc  ultima,  nate, 
Invento  simul  atque  amisso  redde  parenti 
ObcuIil.'    Sic  fatus  galeam  exuit  atque  rigentis 
Invadit  nati  tremebundis  colla  lacertis, 
Adtonitoque  timeus  verbis  sanare  pudorem 
Vulueris  improBBi,  telum  excusare  laborat: 
'Quis  testis  uostris,  quis  conscius  adfuit  actiB? 
Non  nox  errorem  nigranti  condidit  umbra? 


D,o,i..ci  by  Google 


PVNICA  U9 

Cur  trepidas?  da,  nate,  magis,  cfa  iungere  pectus. 

Absolve  pater  ip^e  manum  atque  in  fine  laboram         it> 

Hac  coudsa  ocnlos  deitra,  precor.'    At  miaer,  imo 

Pectore  suspiranB,  iuvehia  non  verba  vicesque 

Adloquio  Toceinve  refert;  sed  sanguinis  atri 

Siatere  festinat  cursum  laceroque  ligure 

Ocins  iniacrimans  altum  vetamine  vulnus.  i& 

Tandem  inter  gemitus  miaerae  erapere  querellae; 

'Sicine  te  nobis,  genitor,  Fortuna  redncit 

In  patriam  ?  sic  te  nato  natumqae  parenti 

Impia  restituit?  felix  o  terque  quaterque 

Frater  cni  fatia  genitorem  agnoacere  ademptum !  i* 

Ast  ego,  Sidoniis  imperditus,  ecce.  parentem 

Vnlnere  cognoaco.     Sattem  lioc,  Fortuna,  iuisaet 

Solamen  culpae,  dubia  ut  mibi  signa  dedisses 

Infauati  generia.     Verum  linquetur  iniquia 

Kon  ultra  auperis  noatroa  celare  laborea.'  k> 

Haec  dum  aniens  queritur,  iam,  deficiente  cruore. 
In  TQcnaa  aenior  vitam  diaperaerat  auras. 
Turn  iuvenis,  maestum  adtollcns  ad  sidera  vultum: 
'Pollutae  dextrae  et  facti  Titania  testis 
Infandi  quae  nocturne  mea  lumiue  tela  m 

Dirigis  in  patrium  corpus,  non  amplius,'  inquit, 
'His  oculis  et  damnato  violabere  visu.' 
Haec  memorat,  eimul  enae  fodit  praecordia  et,  atrum 
Suatentans  Tulnus,  mauanti  sanguine  aignat 
In  clipeo  mandata  patris:  Fugeproelia  Varroj  nt 

Ac  summi  tegimeu  auapendit  ciiBpide  teli 
Defietumque  auper  prostemit  membra  parentom. 


Book  X,  S26-S36:  After  the  battle. 

At  Poenus,  per  longa  diem  certamiua  aaevia 
Caedibua  emensns,  postquam  eripucre  furori 
Insigneni  tenebrae  luceni,  tam  denique  Martem 
Dimiait  tandemque  suis  in  caede  pepercit. 
Sed  mens  invigilat  curis  noctisque  quietem 


D,o,i..ci  by  Google 


250  8ILIVS   ITALICVS 

Ferre  neqnit.     Stimulat  dona  inter  tanta  deorum  y 
Hortatus,  nondum  porCas  intrasBo  Quirini. 
Proxima  lux  placet.     Hinc  strictos  ferre  ociua  enBis, 
Dum  fervet  cruor  et  perfusae  caede  cohortes, 
Destinat  ac  iam  claustr^  tnanu,  iam  moenia  fiamma 
Occnpat  et  iuiigit  Tarpcia  incendia  Gannis. 

Quo  tnrbata  viri  couiux  Saturnia  coepto 
Irarumqne  lovis  Latiique  hand  inscia  fati, 
Incautum  ardorem  atque  avidas  ad  futile  votum 
Spes  iuveuis  frenare  parat.     Ciet  inde  quietts  i 

Eegnantem  teoebi-is  Somnum;  quo  eaepe  ministro 
Edomita  iuviti  compoiiit  Inmina  fratris. 
Atque  hnic  adridens:  '  non  te  maioribua,' inquit, 
'AiiBia,  dive,  voeo  nee  posco,  ut  mollibuB  alia 
Des  viotum  mihi,  Somne,  lovem.     Non  mille  premendi  : 
Sunt  oculi  tibi,  nee  spernens  tua  onmina  custos 
Inachiae  malta  Buperundus  nocte  invencae.  y. 
Ductori,  precor,  inmittas  noya  aomnia  Foeuo, 
Ne  Bomani  et  vetitos  cupiat  nunc  visere  mnros, 
Qiios  intrare  dabit  numquam  regnator  Olympi.'  < 

Iniperium  celer  exequitur  curvoqne  volueris 
Per  tenebras  portat  medicata  papavera  cornu. 
ABt  ubi,  per  taciturn  adlapsus,  tentoria  prima 
Baroaei  petiit  iuvenis,  quatit  inde  soporaa 
Devexo  capiti  pennaB  oculiaque  quietem  i 

Inrorat,  tangens  Lethaea  tempora  virga. 
Exercent  rabidam  truculenta  insomnia  mentem: 
lamque  videbatur  multo  sibi  niilitc  Thjbrim 
Oingere  et  insultans  adetare  ad  moenia  Romae. 
Ipse  refulgebat  Tarpeiae  cnlmine  rnpis,  : 

Elata  torquens  flagi'antia  fulmina  dextra, 
lupiter,  et  lati  fumabant  sulpliure  campi 
Ac  gelidis  Anien  trepidabat  eaerulus  undis; 
Et  deuBi  ante  oculos  iterumque  itcrumque  tremendum 
Vibrabant  ignes.     Tunc  vox  eflEusa  per  auras:  x 

'Sat  magna,  o  inveniB,  prensa  est  tibi  gloria  Gannis. 
Siste  gradum;  nee  enim  Bacris  iurumpere  muris, 
Poene,  magiB  dabitur,  nostrum  quam  scindere  caelum.' 

D,o,i..ci  by  Google 


PVNICA  25] 

Adtonitum  visis  maioraque  bella  paventem 
Post  coufecta  Sopor  lunoDia  iussa  relinqiiit; 
Kec  lux  terribili  purgavit  imagine  mentem. 

Qnos  inter  motus  somni  vanosque  tumultuB,^ 
Dedita  per  noetem  relieo  cum  milite  castra 
Nuntiat  et  praedam  pleiio  trahit  agmine  Mago. 
Huic  ductor  laetas  Tarpeio  vertice   mensae 
Spondetiti,  cntn  quinta  diem  iiox  orbe  tulisset, 
Oelatis  superum  monitis  clauBoque  parore, 
Vnlnera  et  exhaaatas  saevo  certamine  yiria 
Ac  nimium  laetis  exciieat  fidere  rebus. 
Turn  ape  deiectus  iiivenia,  ceu  vertere  ab  ipsia 
Terga  iuberetur  muria  ac  signa  referre: 
'  Taiita  mole,' inquit,  'non  Roma,  ut  credidit  ipsa, 
Sed  Varro  est  victas.     Quaenam  tam  prospera  Martis 
Munera  destituis^fato  patriamqiie  moraris? 
Mecam  exultet  eques:  iuro  hoc  caput,  accipe  muros 
niaco3  portosque  tibi  sine  Marte  patentis.' 


Booh  X.,  603-577:  The  burial  of  Paulus. 

Talia  dum  pandit,  yiciniis  parte  sinistra 

Per  Bubitnm  enimpit  clamor.     Permixta  ruina 

Inter  et  arma  virnm  et  lacerata  cadavera  Pauli 

Ei'uerant  corpus  media  de  struge  iacentum. 

Heu  quia  erat!  quam  non  eimilia  modo  Punica  telia 

Agmiua  turbanti!  vel  cum  Taulantia  regna 

Yertit  et  Illyrico  sunt  addita  vincla  tyranno! 

Pulvere  canities  atro  arentiqne  cruore 

Squalebat  barba  et  perfracti  turbine  dentes 

Muralis  saxi,  turn  toto  corpora  vulnns. 

Quae  postquam  adspexit  geminatus  gaudia  dnctor 
Sidonius:  'fuge,  Varro,'  inquit,  'Inge,  Varro,  superstes, 
Dnm  iaceat  Paulus.     Patribus  Fabioque  sedenti 
Et  populo  consul  tolas  edissere  Cannas. 
Concedam  banc  iterum,  si  lucis  tanta  cupido  est, 
Concedam  tibi,  Varro,  fngam.     At  cui  fortia  et  hoste 


D,o,i..ci  by  Google 


283  SILIVS  ITALICV8 

Me  dtgna  hand  parro  calnemnt  corda  vigore, 
Fnnere  supremo  et  tumuli  decoretur  honore. 
Quantus,  Paule,  iaces!  qui  tot  mihi  mililius  untis 
Maior  Isetitiae  causa  ea.     Cum  fata  vocabunt, 
Tale  precor  nobis,  salva  Carthogine,  letum.' 
Haec  ait  et  socinm  mandari  corpora  terrae, 
Postera  cum  thalamta  Aurora  robebit  apertis, 
Imperat  armorumque  iubet  consurgere  acervos, 
Arsuros,  Gradive,  tibi.     Turn  rauncra  iussa, 
Defessi  quamquam,  accelerant  sparsoque  propinqnos 
Agmine  prosternunt  lucos;  sonat  acta.bipenni 
Froiidosis  silva  atta  iugis.     Hinc  ornns  et  altae 
Popiilus  alba  comae,  vatidis  accisa  lacertia, 
Scinditur,  hiuc  ilex,  proavorum  coadita  saeclo. 
Devolvunt  quercus  et  amantem  lltora  pinum 
Ac,  ferale  decus,  maestas  ad  busta  cupressoa. 
Funereas  turn  deinde  pyras  certamine  texnnt, 
Ofiicitim  inFcltx  et  muuus  inane  peremptis. 
Donee  anhelautia  stagna  iu  Tartesaia  Phoebus 
Merait  eqnoa,  fugiensque  polo  Titania  caecam 
Orbita  nigrsnti  traxit  caligine  noctem. 
Poat,  ubi  fulsernnt  primia  Phacthontia  frens 
Ignibus  atque  sui  terria  rediere  colorea, 
Supponnnt  flammam  et  manantia  corpora  tabo 
Hostili  tellure  cremant.     Snbit  horrida  mentem 
Pormido  incerti  casus,  tacitusqne  pereriat 
Intima  corda  pavor,  si  fors  ita  Martis  iniqui 
Mox  ferat,  hac  ipsis  inimica  sede  iacendum. 
At  tibi,  bellipoteua,  sacrum,  constructus  acervo 
Ingeuti  mona  amiorum  aurgebat  ad  aatra. 
Ipse,  manu  celsam  pinum  ilammaque  comantem 
Adtollens,  doctor  Gradivum  in  vota  ciebat: 
'  Primitias  pugnae  et  laeti  libamiua  belli 
Hannibal  Ausonio  cremat  haec  de  nomiae  victor, 
Et  tibi.  Mars  genitor,  votorum  baud  surde  meorum, 
Arma  electa  dicat  spirantum  turba  virorum.' 
Turn,  face  coniecta,  populatur  fervidua  ignis 
Flagrautem  molem  et,  rupta  caligine,  in  am-as 

Dioiir^dhyGoogle 


PVNICA  353 

Actus  apex  claro  perfnndit  lumine  campos. 

Hinc  cituB  ad  tumulmn  donataque  funera  Faalo 

Ibat  et  hostilia  leti  iactabat  honorem. 

Sublimem  eduxere  pjram  mollisqiie  virenti  »• 

Stramine  composuere  toroa.     Superaddita  dona, 

Fuiiereum  decus:  expertis  invisus  et  ensia 

Et  clipeuB,  terrorque  modo  atque  inaigae  superbum, 

Tnm  laccTi  fascea  captaeqne  in  Marte  secures. 

Non  coniuK  native  aderant,  non  iuncta  propinquo  no 

Sanguine  turba  vii'um  aut  celsis  de  more  feretris 

Praccedens  prisca  exsequias  decorabat  imago. 

Oninibua  exuviis  nudo  iamque  Hanniba!  unua 

Sat  decoris  laudator  erat;  fulgentia  pingui 

Murice  snspirans  inicit  velamiua  et  auro  sv 

latextam  chlamydem  ac  supremo  adfatur  honore: 

<I,  decus  Ausoniae,  quo  fas  eat  ire  auperbas 

Virtute  et  factia  animaa.     Tibi  gloria  leto 

lani  parta  inaigni.     Nostros  Fortuna  laborea 

Versat  adhuc  casusque  iubet  neacire  futnroa.'  oji 

Haec  Libya;  atqiie  repens,  crepitautibus  undique  flammis, 

Aetherias  anima  cxsultans  evasit  in  auras. 

Book  X.,  578-658 :  Conduct  of  the  Romans. 

t 

Fama  dehinc  gliacente  sono  iam  aidora  adibat; 
lam  maria  ac  terras  primamque  intraverat  urbem. 
Diffidant  mnria;  aolam  pavitantibna  arcem  se 

SperaviBse  sat  est.     Nee  eaim  superesae  iuventam, 
Ac  stare  Ausoniae  vacuum  sine  corpore  nomen. 
Quodque  adeo  nondnm  portis  inruperit  hostia, 
Contemptu  cessare  putant.     Iam  tecta  cremari 
Ac  delubva  rapi,  caedeaque  ante  ora  nefandae  ss 

Natonim,  septcmque  arces  fumare  vidontur. 
Lux'nna  everaas  bis  centum  in  strage  curulis, 
^0.  invenum  bis  tricenis  orbata  gemebat 
Milibua  exhanstae  nntantia  moenia  Romae; 
Atque  ea  post  Trebiam,  post  Tusci  stagna  proftrndi)       b» 
Nee  Bocium  numero  pariter  ieviore  perempto. 


D,o,i..ci  by  Google 


i54  SILIVS  ITALICVS 

Sed  vero,  sed  eiiim  reliqai  pia  tnrba  eenatns 
Munera  Eortito  invadunt.     Celer  omuia  lustrans 
Clamitat  adtonitia  Fabius :  '  non  ulla  relicta  est, 
Credite,  cunctandi  ratio.     Adproperemus,  nt  hostie 
Nequldquam  armatos  aiisit  succedere  muroe. 
Dura  inter  pavidos  alitur  fortana  sedendo 
Et  gliscunt  adyersa  metu;  ite  ociua,  arma 
Deripite,  o  pubes,  templis,     Vos  atria   raptim 
Nudate  et  clipeos  in  bella  reSgite  captos. 
Sat  patriae  sumus,  e  numero  si  ad  proelia  noBtro 
Nil  minuit  payor.     In  patulis  ilia  horrida  campis 
Sit  metuenda  lues;  muros  baud  fregerit  tiinqimm, 
Exaultare  levis  nudato  corpore,  Manrns.' 

Dum  Fabius  lapsas  acuit  formidine  mentis, 
Varroneiii  adveiitare  vagus  per  inoenia  rumor 
Spargit  et  occnlto  perfandit  pectora  motn. 
Haud  secus,  ac  fractae  rector  si  forte  carinae 
Litoribus  solus  vacuis  ex  aequore  sospea 
Adnatct,  incerti  trepidant,  tendantne  negentne 
lactate  dextras,  ipsamqiie  odere  ealatem 
Vniua^amiesa  superantis  puppe  magistri. 
Qnam  restare  viro  Jabem  qui  accedere  portia 
Audeat  ac  dirum  veniat  pavitantibus  omen! 

Hos  miilcens  questus, Fabius  deforme  docebiit 
Cladibua  irasci^yulgumque  arcebat  ab  ira. 
Adyersia  eteuim  ferri  non  esse  yirorum. 
Qui  Martem  inscribant  geuti,  non  posse  dolores 
Oondere  et  ex  poena  solatia  poacere  luctus. 
Si  vero  exprobrare  sinant,  sibi  tristius  illnm 
Inluxiase  diem,  quo  castris  viderit  ire 
Varronem,  quam  quo  vidoat  remeare  sine  armis, 
Hia  dictia  sedere  ininae  et  conversa  repente 
Pectora:   nmic  fati  miseret,  nunc  gaudia  Poeno 
Consulibua  reputant  eaesis  erepta  duobus. 
Ergo  omne  effundit  longo  iam  se  agmine  yulgus 
Gratantum,  magnaque  actum  se  credere  meute 
Testantur,  quod,  fisus  ayis  sceptrieqne  auperbis, 
Laomedontiadiim  non  desperaverit  nrM. 


D,o,i..ci  by  Google 


PVNICA  2£ 

Nee  minus  infelix  cnlpae  grandiqiie  pudore 
Tnrbatns,  consul  titubantem  ad  moenia  gressum 
Fortabat  lacrimaus;  deiectum  adtollere  vultum 
Ac  patriam  adspicere  et  luctus  renovare  ptgebat. 
Quod  vero  reduci  turn  se  populuaque  patresqae 
Offerrent,  non  gratari,  sed  poacere  natos 
Quisque  buob  fratresque  simul  miaeraeque  parentes 
Ire  videbantur  laceranda  ad  consulis  ora. 
Sic  igitnr  mato  lictore  invectua  in  iirbeni, 
Damnatum  superia  aapernabatur  honorem. 

At  patree  Fabiiiaque,  procui  maerore  remoto, 
Praecipitant  cnraa.     Raptim  deiecta  iuventa 
Servitia  armantiir;   nee  claudit  castra  aaluti 
PoBtposituB  pudor.     Itifixum  est  Aeneia  regna 
Parcarum  in  leges  quaeumque  reducere  dextra^ 
Proqne  arce  et  Bceptris  et  libertatia  honore 
Vel  famulas  armare  manua.     Primaeva  suonmi 
Corpora  praetexto  spoliant  velamine  et  armie 
Insolitis  cingunt.     Pucrilis  eaasidc  tuUub 
Glauditnr  atque  bostis  pubescere  caede  inbetur. 
Idem,  obaecrantia,  captivnm  vulgns  ut  aiiro 
Pensarent  pSrvo — nee  pauca  fcore  precantum 
Milia — miranti  durarunt  prodere  Poeno. 
Ouncta  adeo  Bcolera  et  noxani  superaverat  omncm, 
Armatuui  potuiase  capi.     Tunc  terga  dediase 
Damnatia^Sienlas  longe  meritare  per  oras 
Impositum,'  donee  Latio  decederet  hoatia. 
Haec  turn  Roma  fuit;  post  te  eui  vertere  mores //^ 
Si  stabat  fatis,  potius,  Carthago,  maneres. 


Booh  XII.,  S87-ilS:  Eulogy  of  Ennius. 

KoR  equidem  innumeras  caedes  totque  horridn  facta 
Sperarim  tanto  digne  pro  nomine  rerum 
Pandere  nee  dlctis  bellantum  aequare  caloiem. 
Sed  Toa,  Calliope,  nostro  donate  labori,  » 

Nofca  pariim  raagni  longo  tradantnr  ut  aevo 


D,o,i..ci  by  Google 


J56  SILIVS   ITALICVS 

Facta  viri,  et  meritum  rati  Bacremue  honorem. 
EnniuBi  antiqua  Meseapi  ab  origine  regis, 
Miscebat  primas  acies,  Latiaeqne  aiiperbum 
Vitis  adornabat  dextram  decus;  hispida  tellus 
Miserimt  Calabri;  fiudiae  genuere  vetustae; 
Nunc  Budiae  solo  memorabile  uomen  alurano. 
la  prima  in  pugna — vates  ut  Tliracius  olim, 
Infestam  bello  quateret  cnm  GjzicuB  Argo, 
Spicula  depoaito  Rhodopeia  pectine  torsit — 
Spectatidnm  sese  non  parva  strage  virorum 
Fecerat,  et  dextrae  gliscebat  caedibus  ardor. 
Advolat,  aeterniim  eperans  fore,  pelleret  Hostns 
8i  taotam  labem,  ac  perlibrat  viribus  hastaiu. 
Risit  uube  aedens  vani  conamina  coepti 
Et  telnm  procul  in  ventos  dimiait  Apollo 
Ac  snper  his:  '  niminm,  iuvenis,  uiminrnqne  superbi 
Sperata  liausisti.     Sacer  hie  ac  magna  aororum 
Aonidnm  cura  est  et  digtins  Apolline  vates. 
Hie  canet  inlustri  primus  bella  Itala  Tersn 
Adtolletqne  dncea  caelo;  rcaonare  docebit 
Hie  Latiis  Heticona  modjg  nee  cedet  Homero 
Aacraeo  famave  aeni,' 


Book  XIIL,  850-895 :  Tlie  sibyl's  prophecy. 

Mox  deinde:  'Yidenti 
Nunc  animas  tibi  qnae  potant  oblivia,  pancas 
In  fine  enumerasse  paro  et  remeare  tenebria. 
Hie  Marina — nee  multa  dies  iam  restat  ituro 
Aetheriam  in  Incem — veniet  tibi  origine  parva 
In  longum  imperium  consul,  nee  Sulla  morari 
Inssa  potest  aut  amne  diu  potare  soporo. 
Lnx  vocat  et  nulli  divum   mutabile  fatum. 
Imperium  hie  primus  rapiet,  sed  gloria  culpae, 
Quod  r&ddet  solus:  nee  tanto  in  nomine  quiaquam 
Exiatet,  Sullae  qui  se  velit  esse  secundum. 
Hie,  hirta  cui  aubrigitur  coma  fronte,  decorum 


D,o,i..ci  by  Google 


PVNICA  S57 

Et  gratum  terris  Magnus  caput;   ille  deum  gens, 

SteDigerum  adtoUens  apicem,  TroianDs  lulo 

Caesar  avo;  quantas  molis,  cum  sede  reclusa 

Hinc  tandem  erumpeut,  terraqne  niarique  movebnntl      us 

Heii  miseri,  quotieng  toto  pugnabitis  orbe! 

Nee  leTiora  Ines,  quam  victas,  crimina  victor.' 

Turn  iuvenis  lacrimauB:  'reetare  haec  ordine  duro 
Lainentor  rebus  Latiie.     Sed  ]uce  remota 
Si  nulla  est  Tenia,  et  merito  mora  ipsa  laborat:  b70 

Perfidiae  Poenus  quibus  aut  Pblegethontia  in  undis 
Exuret  ductor  scelus  aut  quae  digna  renatoB 
Ales  in  aeteraum  laoiabit  morsibus  artus  ?' 
'  Ne  metue/  exclamat  vates,  '  non  vita  sequetur 
laviolata  virum:  patria  noa  ossa  quiescent.  tn 

Namque  iibi,  fructus  opum,  magnao  certaoiine  pugnae 
Pertulerit  vinci  turpemque  orare  salutem, 
RnrsuB  bella  volet  Macetum  ingtaurare  sub  armis. 
Damnatusque  doli,  desertis  coniuge  fida 
£t  dulci  nato,  linquot  Carthaginis  arces  sso 

Atque  una  profugus  lustrabit  cserula  puppe. 
Hinc  Cilicis  Tanri  sazosa  cacumina  viset. 
Prol  qnanto  leviua  mortalibua  aegra  sabire 
Servitia  atque  hiemes  aestusqne  fngamque  fretumque 
Atque  famem,  quam  posse  mori  I  post  Itala  bella  b» 

Assyrio  famulus  regi  faJsusqne  cnpiti 
Ausoniae  motus,  dubio  petet  aeqaora  velo. 
Donee,  Pruaiacas  delatus  segniter  oras, 
Altera  aervitia  imbelli  patiotur  in  aero 
Et  latebram  munus  regni.     Pei^tantibus  inde  sw 

Aeneadis  reddique  sibi  poscentibus  hostem, 
Pocula  ftirtivo  rapiet  properata  veneno 
Ac  tandem  terras  longa  formidine  solvet.'  ' 

Haec  vates  Erebique  cavis  se  reddidit  nmbris. 
Turn  laetuB  socioB  iuvenis  portumque  revisit.  8>s 


D,o,i..ci  by  Google 


SILIVS  ITALICVS 


Book  XV.,  1-151:  P.  Cornelius  Scipio. 

At  nova  Romnleum  carpebat  cnra  senatum, 
Q.uis  trepidaa  gentis  Martemqne  subirct  Uibevum, 
Adtritia  rebns.     Geminus  iacet  hoste  Buperbo 
Scipio,  belligeri  Mavortia  pectora  fratres. 
Hinc  metns,  in  Tyrias  ne  iam  Tartesaia  leges 
Concedat  tellua  propioraque  bella  paveBcat. 
Anxia  turba  patrnm  quasso  medicatnina  macsti 
Imperio  circumspectaut  diYosque  precantur 
Qui  laceris  ansit  ductor  succedere  castrie. 

Abaterret  invenem,  patrioa  patniique  piare 
Optantem  mania,  tristi  conterrita  iucta 
Et  reputans  anoos  cognato  sanguine  tnrbs. 
Si  gentem  petat  infaiistam,  inter  busta  auorum 
Decertandnm  hoBti  qui  fregerit  arma  dnorum. 
Qui  consulta  dticnm  ac  flagret  meliore  Gradivo. 
Nee  promptum  teneris  inmania  bella  lacertis 
Moliri  regimenqne  rndi  depOBcere  in  aevo. 

Has,  lanri  reaidens  iuvenis  viridante  sub  umbra, 
AedibuB  extremis  volvebat  pectore  curas, 
Cnm  snbito  adaiatunt,  dextra  laevaque  per  auraa 
Adlapsae,  baud  paulum  mortali  maior  imago, 
Hinc  Virtna,  ilUnc  virtuti  inimica  Voliiptaa. 
Altera  Achaemenium  spirabat  vertice  odorem. 
Ambrosias  diSnaa  comaa  et  veate  refiilgena, 
Oatrum  qua  fnlvo  Tyrinm  stiffuderat  anro; 
Fronte  decor  quaeaitus  acu,  laacivaqae  crebras 
Ancipiti  motu  iaciebant  lumina  flammaa. 
Alterius  dispar  habitus:  frona  hirta  nee  umqnain 
Composita  mutata  coma;  atana  vultna,  et  ore 
Inceaauqne  viro  propior  laetique  pudoris, 
Celsa  humeros  niveae  fulgebat  stamine  pallne. 

Occupat  inde  prior,  promissis  fiaa,  Voluptaa: 
'  Qais  furor  hie,  non  digne  puer,  conaumere  bello 
Floi'em  aeTi?  Caunaene  tibi  graviorqne  palude 


D,o,i..ci  by  Google 


PVNICA  259 

Maeontiis  Stygia  lacuB  excessere  Fadusque?  a> 

Quern  tandem  ad  finem  bellando  fata  laceseesF 
Time  etiam  tentare  paras  Atlantica  regiia 
SidoDiasqiie  domes?  moneo,  certare  periclis 
Desine  et  armisonae  caput  obiectare  procellae. 
,  Ni  fugis  lios  ritus,  Virtns  te  saeva  iubebit  « 

Per  medias  volitare  acies  mediosqne  per  ignis. 
Haec  patiem  patrunmque  tuos,  haec  prodiga  Paulnm, 
Haec  Decioa  Stygias  Erebi  detrusit  ad  undas. 
Dam  ciiieri  titulum  memorandaque  nomina  bnstia 
Praetendit  nee  sensnrae,  quod  gesserit,  umbrae.  is 

At  si  me  comitere,  puer,  noii  limite  duro 
lam  tibi  decurrat  coucessi  tempoiis  aetas. 
Haud  umqnam  trepidos  abriimpet  bnciua  somnos; 
Kon  glaciem  Arctoam,  non  expcriere  furentis 
Ardorem  Cancri  nee  mensaa  saepe  cruento  bo 

Gramine  compositae;  aberunt  aitis  aspera  et  lianstua 
Sub  galea  palvia  partique  timore  laborea; 
8ed  current  albusque  dies  horaeque  seronae, 
Et  molli  dabitur  victu  sperare  sonectam. 
Qnantas  ipse  deus  laetos  generavit  in  usiis  m 

Res  homiui  plenaque  dedit  bona  gaudia  dextra! 
Atque  idem,  exemplar  lenia  mortalibus  aevi, 
Imperturbata  placidus  tenet  otia  mente. 
Ills    ego    sum,   Ancbisae    Venerem    Simoentos    ad    un> 

das 
Quae  iunxi,  generis  vobis  nude  editus  anctor.  «o 

Hill  ego  sum,  verti  superum  quae  saepe  pareutem 
Nunc  avifl  in  formam,  nuuc  torvi  in  cornua  tauri. 
Hue  adverte  auris.     Currit  mortalibus  aevum, 
Nee  nasoi  bis  posse  datur;  fugit  hora,  rapitqne 
Tartareus  torrens  ac  secum  ferre  sub  umbras,  et 

Si  qua  animo  placuere,  negat.     Quia  Ince  suprema 
Dimisisse  nieoa  sero  non  ingemlt  boras?' 

Postqnam  conticuit,  finisqne  est  addita  dictis, 
Tum  Yirtus:  'quasnam  iuvenem  florentibns,'  inquit, 
'Pellicis  in  frandes  annis  vitaeque  tenebras,  to 

Cni  ratio  et  magnae  caelestia  aeniina  mentia 

D,o,i..ci  by  Google 


Z60  SILIVS   ITALICVS 

Munore  Bunt  conceHsa  deum?  mortalibus  alti 
Quantum  caelicolae,  tantumdem  animalibus  isti 
Praecellnnt  canctia.     Tribuit  namque  ipsa  minores 
Hos  terris  Natnra  deos;  aed  Joedere  certo 
Degeiierea  tenebris  aiiimaa  damnavit  AverniB. 
At  quia  aetherii  scrvatur  aeminis  ortns, 
Caeli  porta  patet.     Referam  quid  cuncta  domantem 
Amphitryoniadem?  quid,  cui,  post  Seras  et  Indoa 
Captivo  Liber  cum  aigna  referret  ab  Euro, 
Caucaseac  currum  duxere  per  oppida  tigres? 
Quid  BiiBpiratoB  magno  in  discrimine  nautia 
Ledaeoa  referam  fratres  vestrumque  Quirinum? 
Nonne  vides,  hominum  ut  celsos  ad  Bidera  vultns 
Sustulerit  deus  ac  aublimia  finxerit  ora, 
Gum  pecudeB  volucrumque  genua  fonnasque  fenirum 
Segnem  atque  obBcenam  paBsim  BtraviBBet  in  alvum? 
Ad  laudeB  genitum,  capiat  si  munera  divnm, 
Foltx  ad  laudes  hominum  genua.     Hue,  age,  paulum 
AdBpice — nee  longe  repetam — modo  Roma  minanti 
Impar  Fidenae  contentaque  crescere  aBvlo, 
Quo  sese  extulerit  dextris;  idem  adBpice,  late 
Florentia  quondam  Iuxiib  quas  verterit  urbis. 
Quippe  ncc  ira  deum  tantum  nee  tela  oeo  hostes, 
Quantum  sola  noces  animis  inlapsa  Voluptae. 
Ebrietas  tibi  foeda  comes,  tibi  Luxus  et  atria 
Circa  te  semper  volitans  Infamia  pennis; 
Mecum  Honor  ac  Landes  et  laeto  Gloria  vultu 
£t  Decus  ac  niveis  Victoria  concolor  alia. 
Me  cinctus  lanro  producit  ad  aatra  Triumphus. 
Casta  mihi  domus  ct  celao  stant  colle  penatea, 
Ardua  saioao  perducit  semita  clivo. 
Aaper  priiicipio— neque  enim  mihi  fallere  moa  est — 
Prosequitur  labor.     Adnitendum  intrare  volenti, 
Kec  bona  ceusendum  quae  Fors  iufida  dedisse 
Atque  eadem  rapuiase  valet.     Mox  celsus  ab  alto 
Infra  te  cernes  homiuiim  genua.     Omnia  contra 
Experienda  manent,  quam  spondet  blanda  Voluptas. 
Stramine  proiectus  duro  patiere  aub  aatris 


D,o,i..ci  by  Google 


PVNIOA  261 

TnsoDiiiis  noctis  frigiisqne  famernqne  domabis.  ii 

Idem  iustitiae  cultor  qnaecumque  capesses. 

Testis  factorum  stare  arbitrabere  divos. 

Tunc,  quotiens  patriae  rerninqiie  pericnla  poscent, 

Anna  feres  primus;  primns  te  in  moeaia  tolles 

llostioa;  nee  ferro  mentem  rincere  nee  auro.  ii 

Hinc  tibi  non  Tjrio  vitiatas  miirice  Testis, 

Nee  donum  deforme  viro  fragiantis  amomi, 

Sed  dabo  qui  vestrum  saevo  nunc  Marte  fatigat 

Imperium,  enpeiare  manu  latirumque  superbam 

In  greniio  lovis  exciais  deponere  Poenia.'  H 

Quae  postqiiam  cecinit  aacrato  pectore  Virtus, 
Exemptia  laetum  vultuqne  audita  probantem 
Convertit  iuvenem.    Sed  enim  indignata  Voluptaa 
Non  tenuit  voces.     '  Nil  vos  iam  demoror  ultra,' 
Exclamat,  'venient,  veuieut  mea  tempera  quondam,         is 
Gum  docilis  nostris  magno  certamine  Roma 
Serviet  imperiis,  et  bonos  mibi  habebitur  uni.' 
yic  quaasans  caput  in  nubia  se  suatulit  atras. 

At  iuvenia,  pleuus  inonitia,  ingentia  corde 
Molitur  iussaeque  calet  virtutia  amore.  i; 

Ardua  roatra  petit,  nulio  fera  bella  volente, 
£t  gravia  ancipitis  depoecit  munera  Martis. 
Adrecti  cunctorum  animi;  pars  lumiua  patris. 
Pars  crednnt  torvos  patrui  revirescere  tuUub. 
Sud    quamquam    instiiictis    tacitus    tamen    aogra    per- 

iclis  i: 

Peotora  snbrepit  terror,  inolomque  paventes 
Expendunt  belli,  et  numerat  favor  anxius  annos. 

Dumque  ea  confuso  percenaet  mnrmure  Tulgns, 
Ecce,  per  obliquum  caeli  squalentibus  auro 
Elfulgens  macalis,  ferri  inter  nubila  visas  v 

Anguis  et  ardenti  radiare  per  aera  suico, 
Quaqne  ad  caeliferi  tendit  ptaga  litus  Atlantia, 
Perlabi  resonante  polo.     Bis  terque  cornscum 
Addidit  augurio  fulmen  pater,  et  vaga  late 
Per  aubltum  moto  strepuere  tonitrna  mundo.  i< 

Tiim  vero  eapore  arma  iubent  genibasque  salutant 


D,o,i..ci  by  Google 


263  SILIVS   ITALICVS 

Subniissi  augurium  atqne  iret,  qua  ducere  divos 
Perspicuum  et  patrio  monstraret  aemita  eiguo. 
Oertatim  comites  rerum  bellique  miniatroa 
Adglomerant  sese  atque  acris  sociare  labores 
Expoaeunt;  laudumque  loco  est  isdem  esse  sab  armis. 


D,o,i..ci  by  Google 


VALERIVS  FLACCVS 

C.  Valerius  Placcus  Setikus  Balbus  ia  the  only  poet  of 
the  reign  of  Vespasian  wliose  works  are  extant.  He  seems 
to  liave  belonged  to  a  well-to^o  fauiily,  for  he  was  a  meinber 
of  the  sacred  college  of  the  quiiidecemviri  sacris  faciundis. 
Quintilian  x.  1,  90  (wi-iting  about  83  ad.) — the  only  undent 
autiior,  by  tlie  way,  lo  mention  this  gifted  poet — briefly  says: 
multum  nuper  in  Valeria  Flacco  amisimus.  This  has  gen- 
erally been  iield  to  prove  that  he  died  in  tlie  early  years  of 
Domitian's  reign  (81-96),  but  the  elastic  meaning  of  nuper  in 
Latin  does  not  warrant  us  in  assuming  so  precise  a  dale.  He 
probably  was  youTiger  than  Silius  Italicus. 

His  Argonautica  ends  abruptly  with  the  eighth  book,  a 
circumstance  in  all  probability  due  rather  to  a  mutilation  of 
the  M88.  than  to  its  having  been  left  incomplete  by  the  poet 
himself.  The  work  is  dedicated  lo  Vespasian,  and  is  based 
upon  the  famous  epic  of  Apolloniua  Bhodius,  which  Varro 
Atacinus,  a  century  earlier,  had  translated  into  Latin.  Tlie 
well-known  theme  is  bandied  by  Valerius  Flaccus  with  con- 
siderable independence,  and  he  has  in  many  instances  great- 
ly improved  upon  his  Greek  model,  by  eliminating  or  cur- 
tailing many  dry  details  of  the  original,  by  adding  new 
material  admii'abi y  adapted  to  adramatic  justification  of  the 
actions  of  his  hero,  and  above  all  by  a  more  careful  de- 
lineation of  chai'acter. 

In  his  style  Valerius  is  under  deep  obligations  to  Vergil, 
although  the  rhetorical  exigencies  of  the  time  and  his  own 
limitations  did  not  permit  him  to  attain  to  the  crystalline 
clearness  and  delicate  art  of  the  Muntuan  poet,  his  phrase- 
ology and  syntax  being  hut  too  often  involved,  obscure,  and 
artificial.    In  his  versification,  however,  he  exhibits  a  puuc- 


D,o,i..ci  by  Google 


264  VALEUIVS   FLACOVS 

tilious  exactness  quite  Ovidiaii,  albeit  not  so  smooth  and 
varied. 

Everything  considered,  the  Argonautica  is  a  brilliant  ef- 
ort,  and,  with  the  possible  exception  of  Claudian,  Valerius 
Flaccus  is,  perhaps,  the  ablest  post -Vergilian  epic  poet  in 
Latin  literature. 

There  is  an  excellent  commentary  to  the  poem  by  P. 
Laagen  (BerliD,  1897). 


D,o,i..ci  by  Google 


VALIEIVS   FLACCVS 


/  Book  I.,  SBi-SSl:  Jason's  departure. 

lamque  mero  hidoque  inodns,  positique  qnietis 
Conticnere  toris:  soluB^quibns  ordine  taaiB,  x 

Impatiens  soimii  ductor  manet.     Huiic  gravis  Aeson 
Et  pariter  vigil  Alcimede  spectantque  tenentque 
Pleni  oculos.     lUis  placidi^  sermonis  lason 
Suggerit  adfatus  tarbataque  pectora  mnlcet. 
Mox,  nbi  victa  gravi  cecidertint  lumina  somuo,  30 

Visa  coronatae  falgens  tuteia  carinae 
VocibuB  his  instare  daci:  <  Dodonida  quercnm 
Chaoniiqae  vides  famuiam  lovis.     Aeqiiora  tecum 
Ingredior,  nee  fatidicis.avellere  ailvle 
Me  uisi  pVomisBo  potuit  Satu'rnia  caelo.  aa 

Tempos  adest.     Age  rumpe  moi-as,  damque  aequore  toto 
Cnrrimus,  incertus  si  uubila  duxerit  aether, 
lam  nunc  mitte  metns,  fidens  superisque  mihique.' 
Dixerat.     Ille  pavens,  lacto  quamqtiam  omine  divum, 
Proailuit  stratia.     Minyas  simiil  optulit  omnis    ^  ai 

Alma  novo  crisparis  pelagus  Tithonia  Phoebo. ' 
Dtscurnint  transtris:  hi  celso  cornua  malo 
Expediunt,  alii  tonaas  in  marmore  summo 
Praetemptant,  prora  fnuem  legit  Argus  ab  alta. 

Increscunt  matrum  gemitua  et  fortia  languent  31 

Corda  patrum;  longis  Sentes  amplexibus  haerent. 
Vox  tamen  Alcimedes  plauctus  supereminet  omnis: 
Femiueis  tantum  ilia  furcns  ululatibua  opstat, 
Obruit  Idaeam  qnautam  tuba  Martia  buxnm. 


D,o,i..ci  by  Google 


see  VALERIVS  FLACCVS 

Fatnr  et  haec:  'Nute  indignos  aditure  labores,  a 

Dividimur;  nee  ad  hoa  animnm  compoiiere  casus 

Ante  datum,  sed  bella  tibi  terrasqiie  timebam. 

Vota  aliis  facienda  deia.     Si  fata  reducuiit 

Te  mihi,  si  trepidis  placabile  matribus  aequor, 

FossuiD  equidem  lucemque  pati  longiimqiie  timoretn.  >'  i 

'^Sin  aliiid  ^ortiina  parat,  miserere  parentum, 
Mors  bona,  dum  metus  est  nee  adliuc  dolor.     Ei   mihi, 

Colchos 
Vnde  ego  et  aveeti  timuissem  vellera  Phrixi? 
Quos  lain  mente  dies,  qnam  saeva  insomnia  curia 
Prospicio  I  quotiens  muoos  ad  litoris  ictns  3 

Deficiam  Scythicnm  metnens  pootumque  polumqne 
Kec  de  te  credam  nostris  ingrata  Berents!  /- 
Da,  precor,  amplexns  haesuroqne  verba  relinque 
Auribus  et  dulci  iam  nunc  preme  liimina  dextra.' 
Talibus  Alcimede  macret;  sed  fortior  Aeson  a 

I  Adtollens  dictis  aiiimoa:  '0  si  mihi  sanguis, 
J  QtiantuB  erat,  cum  eigniferum  cratera  minantem 
'     Non  leviore  Fholnm  manus  haec  compescnit  anro; 
Frimua  in  aeratis  posniesem  puppibus  arma 
Concnssoqne  ratem  gauderetn  toliere  remo.  a 

Sed  patriae  valuere  preces  auditaque  magnis 
Vota  deis.     Video  noatro  tot  in  aequore  reges 
Teque  ducem.     Talis,  talis  ego  dacere  saetus 
Atque  aequi.     Nunc  ille  dies  (det  luppiter  oro), 
Ille  super,  quo  te  Scythici  regisque  marisque  a 

Victorem  atque  umeros  ardentem  velliere  rapto 
Accipiam  cedamquo  tuae  mea  facta  iuventae/ 
Sic  ait.     Ille  euo  conlapsam  pectore  matrem 
Suettnuit  magnaque  senem  cervice  recepit. 
Et  iam  jiuis  crat:  Zephyrnmque  ratemque  morantiu        s 
Solverat  amplexus  tristi  tuba  tertia  signo. 


D,o,i..ci  by  Google 


AR60NAVTICA 


Booh  L,  iS4~S73 :  The  plans  of  Zeus. 

£cce  per  obi  i  qui  rapid  am  compendia  montia 
Ductor  ovans  laetusqiie  dolis  agaoBcit  Acastum 
Horrentem  iacniis  et  parmae   luce  coruBCum. 
Ille  ubi  Be  mediae  per  acuta  viroaque  carinae 
Intulit,  ardenti  AcBOnides  retinacula  ferro 
Abscidit,  huud  aliter  ealtus  vastataque  pernix 
Yenator  ceu  lustra  fugit  dominoqae  timentem 
Vrgnet  equum,  teneraa  compresaiia  pectore  tigris, 
Quas  astn  rapnit  pavido,  dum  saeva  relictis 
Mater  in  advereo  catnlis  venatur  Amano. 
It  pariter  propulsa  ratis,  stant  litore  matres 
Glaraque  vela  oculis  percussaque  sole  secuntnr 
Scuta  virum,  donee  iam  celsior  arbore  pontng 
Inmensusque  ratem  spectantibus  abstulit  aer. 

Siderea  tunc  arce  pater  puloberrima  Graium 
Coopta  tnens  tantamque  operis  consurgere  molem 
Laetatur;  patrii  neque  enim  probat  otia  regni. 
Vna  omnes  gaudent  snperi  venturaqne  niiindo 
Tempora  quaeque  Tias  cernnnt  aibi  crescere  Parcae. 
Sed  non  et  Scythici  genitor  di  scrim  ine  nati 
Intrepidns  tales  fundit  Sol  pectore  voces: 
'  Summe  eator,  cui  nostra  dies  volventibns  annis 
Tot  peragit  reficitqtie  vicea,  tuane  lata  voluntas? 
Graiaque  nunc  undis  duce  te  nutuque  aecundo 
It  ratis?  an  meritos  faa  est  mihi  nimpere  queatns? 
Hoc  metueiis  et  nequa  foret  manus  invida  nato, 
Non  mediae  telluria  opes,  non  improba  legi 
Divitis  arva  plagae  (teueant  uberrima  Teucer 
Et  Libys  et  vestri  Pelopia  domus):  borrida  saevo 
Quae  premia  arva  gelu  atrictosque  inaedimna  amnes. 
Cederet  his  etiam  et  sese  sine  honore  referret 
Vlteriua,  aed  nube  rigens  ac  nescia  rerum 
Stat  super  et  nostros  iam  zona  reverberat  ignia. 
Quid  regio  inmanis,  quid  barbarus  amnibus  ullis 
Phasis  et  adversis  proles  mea  geutibus  obatat? 


D,o,i..ci  by  Google 


lliS  VALERIVS  FLACCVS 

Quid  Minjae  meruere  queri?  num  vellcre  Graio 

Vi  potitur?  prof  ago  quin  agmina  iungere  Phvixo         a 

Abnuit  Inoas  ultor  nee  venit  ad  arae, 

Imperii  sed  parte  Tiram  nataeque  moratUB 

Coniugio  videt  e  Graia  iinnc  stirpe  nepotes 

£t  generi  rooat  adiunctas  sibi  sangnine  terras. 

Fleets  ratem  motuaque,  pater,  nee  vulnere  noatro         si 

Aeqaora  pande  viris:  veteris  sat  conscia  luctus 

Silva  Padi  et  viao  flentes  geaitore  aorores.' 

Adfremit  his  qaasaatque  caput  qni  vellera  dono 

Bellipotens  sibi  fixa  videt,  tcmptataque  contra 

Pallas  et  amborum  geoiuit  Satuniia  queetna.  m 

Turn  genitor  'vetera  haee  nobis  et  uondita  pergnnt 
Ordine  cuncta  sno  rerumque  a  principe  cnreu 
Fixa  manent;  neqiie  enim  terria  turn   sanguis  in  ullis 
Noster  erat,  cum  fata  darem,  iustique  facnltas 
Hinc  mihi,  cum  varies  struerem  per  aaecnl^  regea.       m 
Atqne  ego  curarum  repetam  deer  eta  mearum. 
lam  pridem  regio,  quae  Virginia  aequor  ad  Helles 
Et  Tanai  tenua  inmenao  descendit  ab  Euro, 
Vndat  oquis  floretque  viria,  uec  toilers  contra 
Vila  paris  animoa  nomenque  capessere  bellis  m 

Auea  mauua;  sic  fata,  locos  sie  ipse  fovebam. 
Accelerat  sed  summa  dies  Asiamque  labantem 
Linquimus  et  poacunt  iam  mo  sua  tempera  Grai. 
Inde  meae  quercus  tripodesque  auim^eque  parentum 
Hanc  pelago  niisero  manum.     Via  facta  per  undas      w 
Perque  hiemea,  Bellona,  tibi.     Nee  vellera  tantum 
Indignauda  maiient  propiorque  ex  virgine  rapta 
Illo  dolor — aed  nulla  magis  sententia  menti 
Fixa  meae — veniet  Phrygia  iam  pastor  ab  Ida, 
Qui  gemitua  iraaqne  pane  et  mutua  Graia  gi 

Dona  ferat.     Qua  classo  dehinc  eSusa  procorum 
Belial  quet  ad  Treiam  flentea  liiberna  Myceuas! 
Quot  proceres  natosque  deum,  quae  robora  cernea 
Oppetere  et  magnis  Aaiani  concedere  fatis! 
Hinc  Danaum  de  fine  sedet  gentesque  fovebe  m 

Mox  alias.     Patent  moutea  ailvaeque  laeusque 

D,o,i..ci  by  Google 


ARGONAVTICA  269 

Ganctaque  claustra  maris;  apes  et  metus  omnibus  esto 

Arbiter.     Ipse  locos  terrenaqiie  Biimma  movendo 

Experiar,  quaenam  populis  loiigissima  cunctis 

Begna  velim  linquamquc  dataa  nbi  certus  habeiias.'         so 

Tunc  ocaloB  Aegaea  refert  ad  caerula  robur 

Herculeum  Ledaeqiie  taena  genua  atque  ita  fatur: 

*  Teadite  in  astra,  Tiri:  f  me  primum  regia  mundo 

lapeti  post  bolla  trueia  Phlegraeque  laborea 

Imposuit:  durum  vobis  iter  et  grave  caeli  u 

Iiistitui.     Sic  ecce  meua,  bio  orbe  peracto 

Liber  et  expertus  terras  romeavit  Apollo.' 

Dixit  et  ingenti  flanimantem  oubila  sulco 

Direxit  per  inane  facem,  quae  puppe  propinqua 

In  bifidum  diaceaait  iter  fratresque  petlvit  b: 

Tyndareos,  placida  et  mediia  in  frontibus  haeait 

Frotiuua  amborum  lumenque  innoxia  fundit 

Purpureum,  miaeris  olim  implorabile  nautig. 


Book  II.,  4S1~578:  Arrival  of  the  heroes  at  Oolchos. 

Aloidea  Telamonque  eoiueB  dum  litora  blando 
Anfractu  sinuosa  legunt,  vox  accidit  auria, 
Flebile  anccedens,  cum  fracta  remurmurat  unda. 
Adtoniti  proasere  gradum  vacuumque  aecuntur 
VociB  iter;  iam  certa  aonat,  desertaque  durae 
Virgo  neci  quern  noii  hominum  supemmque  voeabat? 
Acriua  lioc  instare  viri  succurrere  eerti, 
Qualiter,  implevit  gemitu  cum  tanrus  acerbo 
Avia,  frangentem  morau  super  alta  leonem 
Terga  ferens,  coit  e  aparao  concita  mapali 
Agrestum  manuB  et  caeco  clamora  coloni. 
Conatitit  Alcidea,  Tiauque  eniaus  in  alta 
Rupe  truces  manicas  defectaque  vlrgiais  ora 
Cernit  et  adaidno  turgentia  lumina  fletu, 
Exanimum  veluti  multa  tamen  arte  coactum 
Maeret  ebur,  Pariuave  notas  et  nomina  aumit 
Cum  lapia  aut  liquidi  referant  miranda  colorea. 


D,o,i..ci  by  Google 


170  VALERIVS  FLACOVS 

Dnctor  sit :  '  Quod,  virgo,  tibi  nomenqne  genneqiie, 

Quae  sora  ista,  dooe,  tenduiit  cur  vinciila  piilmasi" 

lila  tremens  tristique  oculoB  deiecta  pudore  «o 

'>fon  ego  digiia  malis,' iiiquit;  '  suprema  parentum 

Dona  videa,  ostro  scopulos  auroqne  frequentes. 

Kos  Hi  veteris  quondam  genus,  invida  donee 

LaoniedonteoB  fngeret  Fortuna  penates. 

Principio  morbi  caeloque  exacta  sereno  ive 

Temperiee;  arsere  rogis  certantibus  agri. 

Turn  subitns  fragor  et  fluetus  Idaea  moventes 

Oum  stabulis  nemora.     Ecce  repeus  consurgere  ponto 

Belaa,  monetrum  ingens;  banc  tn  nee  montibus  ullia 

Nee  nostro  metire  mari.     Priniaeva  furenti  mo 

Huic  manus  ampIexuE  inter  planctusque  parentnm 

Deditur.     Hoc  Bortes,  hoc  corniger  imperat  Hammon, 

Virgineam  damnare  aniinam  eortitaqne  I^elhen 

Corpora;  crudelis  scopnlia  me  deatinat  urna. 

Verum  o  iam  redeunt  Phrygibua  si  numina  tuque       tK 

Hie  tidea  augnriia  proniisae  et  Borte  deonim, 

lam  cui  candeotls  votivo  in  gramine  pascit 

Cornipedea  genitov,  nostrae  Btata  dona  aalutia, 

Adnue  meque,  precor,  defectaque  Pergama  monatria 

Eripe,  namque  potea.     Keque  enim  tarn  lata  videbam  *ao 

Pectora,  Neptunua  muros  cum  iungeret  aatria, 

Nee  talea  timeros  pharetramque  gerebat  Apollo,' 

Auxerat  haec  locus  et  fades  maeetiaaima  capti 

Litoris  et  tumuli  caelumque,  quod  incubat  urbi, 

Quale  laborantia  Nemees  iter  aut  Erjmantlii  us 

Vidit  et  infectae  miaeratus  flumina  Lernae. 

Dat  procul  interea  aignum  Xeptiiuua  et  una 
Monatriferi  mugire  sinus  Sigeaque  pestis 
Adglomerare  fretum,  cuius  stellantia  glanca 
Lumina  nube  tremunt,  atque  ordine  curva  triaulco      boo 
Fulmineua  quatit  ora  fragor,  pelagoque  remenao 
Cauda  redit,  pasaoaque  ainus  rapit  ardua  cervix. 
Hlam  incnmbentem  per  mille  volumina  pontua 
Prosequitur  lateri  adaultans,  trepidisque  ruentem 
LitoribuB  ana  cogit  liiems.     Non  fluctibiiB  nequia  tat 

D,o,i..ci  by  Google 


ARGONAVTICA  «! 

Niibiferi  Tenit  nnda  Noti,  non  Africns  alto 

Tantus  ovat  patriisqne  manus  cum  plcaas  habenis 

Oi'ioii  bipedum  flatu  mare  toll  it  equorum. 

Ecce  ducem  placitae  funis  crudescere  pnguae 

Surgentemque  toris  stupet  intnanemque  paratu  si 

Aeacides  pulseiitque  graves  ut  terga  pharetrae. 

Ille  patrem  pelagique  decs  snaque  arma  precatua 

Ineiliiit  scopulo,  motumqne  e  sedibus  aequor 

Horruit  et  celsi  spatiosa  voInmiDa  monstri, 

Quails  ub!  a  gelldi  Boreas  convallibus  Hebri  bi> 

ToUitur  et  volucres  Riphaea  per  ardua  nubis 

Praecipitat,  piceo  nox  turn  tenet  omnia  caelo. 

Ilia  Bimul  molem  horrificam  scopulosaque  terga 

Promovet  ingentique  umbra  snbit,  intremere  Iden 

Inlidique  vadis  pronaaquc  resurgere  turreB.  st) 

Occupat  AlcideB  arcnm  totaqne  pharetrae 

Nube  premit.     Non  ilia  magia  quam  sede  movetur 

UagnuE  Erjx,  deferre  velint  quern  valiibits  Imbres. 

lam  brevU  et  telo  volucri  non  utilis  aor. 

Tum  vero  fremitus  vanique  inaania  coepti  iiai 

Et  tacitua  pudor  et  rurana  pallescere  virgo. 

Proicit  arma  maau,  acopulos  viciiiaque  saxa 

Beapicit,  et,  quantum  ventia  adiuta  vetustaa 

Iinpulerat  pontive  fragor,  tantum  abscidit  imi 

Coucutieos  a  sede  maria.     lamque  agmine  toto  'bw 

Fistris  adest  miseraeque  iohiat  iam  proxima  praedae. 

Stat  mediis  elatas  aquis  recipitqiie  rueutem 

AlcideB  saxoque  prior  surgentia  colla 

Obruit;  bine  vastos  nodosi  roborU  ictus 

Oongeniinat.     Fluctua  defertur  belua  in  Imos  sai 

lam  totis  resoluta  vadis;  Idacaque  mater 

Et  cboms  et  sammis  ulularunt  coilibus  Amnea. 

Protinua  e  scopulis  et  opaca  valle  resurgunt 

Paatores  magniaque  petunt  clamoribuB  urbem. 

Ifuntius  bine  socios  Telamon  vocat,  ac  simul  ipai        »< 

Horrescunt  subitoque  vident  in  aanguine  puppem. 

Nee  minus  in  Bcopuloa  criidiqne  cacumina  saxi 

Emicat  Alcides  vincliaque  tenentibus  aufert 


D,o,i..ci  by  Google 


272  VALEBIVS  FLACCVS 

Virgiiieas  de  rape  manos  aptatqne  Biiporbia 

Arma  iimerJs;  regetn  inde  petens  saperabat  ovante  si 

Litora  tuta  gradu,  qualts  per  pascua  victor 

Ingreditnr,  turn  coUa  tumens,  turn  celsior  armie 

TanruB,  ubi  adsueti  pccoris  Btabula  alta  reviBit 

£t  patrium  nemuB  et  bello  quoa  nltus  amoree.  , 

Obvia  cai  contra  longie  emisBa  tecebria  u 

Turba  Phrygam  parvnmque  trahens  cum  coniuge  Qatatn 
Laomedon;  iam  maestus  equoa,  iam  debita  posci 
Dona  gemit.     Pars  aerii  fastigia  mu'ri 
Oingit  et  ignotis  iuvenem  miraiitur  in  armis. 
Ilium  torva  taene  atqae  acri  lubricuB  astu  « 

Bex  subit  et  patrio  fatur  male  laetiis  amore: 
'Maximo  Graiugenum,  quem  non  Sigea  petentem 
Litora  nee  noatrae  miserantem  funera  Troiae 
Adputit  hia  fora  ipaa  locis,  ai  vera  parentem 
Fama  lovem  aammique  tibi  genua  eBBe  Tonantia,  m 

Noster  adeB  iunctisque  venia;  sator  unns  et  idem 
Stirpis  bonoa,  quamqnam  longis  dieiungimur  oria. 
Quot  mihi  poat  lacrimas,  post  quanta  piacula  patriini 
Serua  adea!  qnam  parva  tuis  iam  gloria  factis! 
Verum  age  nniic  socios  fratenlia  moenibua  infer;  m 

Graatina  lax  biiuges  stabulis  OBtendat  apertia.' 
Dixerat  haec;  tacitnsqne  doloa  dirumque  volutat 
Gorde  nefaa,  clauanm  ut  thalamia  aomnoque  gravatum 
Inmolet  et  rapta  eludat  responsa  pharetra: 
Ifamque  bis  Hereuleia  deberi  Pergama  telia  si 

Andierat.     Priami  aed  quia  iam  vertere  regnie 
Fata  queat?  manet  inmotia  nox  Uorica  luatria 
Et  genaa  Aeneadnm  et  Troiae  melioria  honores. 
•Noa,'  ait,  'ad  Scytliici,'  Tirjntbiua,  'oatia  ponti 
Eaptat  iter;  mox  buc  vestraa  revehemur  ad  oraa  oi 

Douaque  dicta  feram.'    Tum  vero  plnra  vooatia 
Adnuit  ille  deia,  promiaaa  iufida  tyranni 
Iam  Phrygea  et  miserae  flebant  discrimina  Troiae. 


Do,T«jhy  Google 


ARGONAVTICA 


Book  VL,  4^7-506:  Juno  and  Medea. 

Tulia  certatim  Minyae  eparsique  Cytaei 
Funera  miscebaut  campia  Scythiamqne  preniebant. 
Gum  luQO  Aesonidae,  iioii  hanc  ad  vellera  cemens 
Esse  viam  uec  sic  reditus  reginft  parandos,  i 

Extremam  molitnr  opem,  fuuesta  prius  qnam 
Oonsilia  ac  saevas  aperit  rex  perfidus  iras. 
Increpat  et  seris  Vnlcannm  niaesta  querellia, 
Citins  flammiferoB  videt  inter  regia  tauros 
Puscna  Tartaream  proflantes  pectore  noctein.  4 

Haec  etenitn  Minyus  no  iungere  MarCe  peracto 
Moustra  satis  iubeat  Cadmei  dentibas  i)ydri 
Aeetes,  timet  et  variaa  circiiinspicit  artis. 
Sola  animo  Medea  Bubit,  mens  omuis  in  una 
Virgine,  nocturnis  qua  nulla  potentior  aris.  4 

Uliua  ad  fremitus  aparsosque  per  avia  aucos 
Sidera  fixa  paveut  et  avi  stupet  orbita  Solis. 
Mutat  agros  flnviumque  vias,  suus  adligat  ingeoB 
Cnucta  aopor,  recoquit  feasoa  aetate  parentea, 
Datque  alias  sine  lege  coltis.     Hauc  maxima  Circe  4 

Terrificia  mirata  modis,  hanc  advena  Phrixns, 
Quamris  Atracio  lunam  Epumare  veneno 
Sciret  et  Haemoniia  agitari  caiitibua  umbras. 
Ergo  opibuB  magiciB  et  Virginitate  tremendam 
Inno  duel  sociam  coniungere  quaerit  Achivo.  « 

Non  aliam  tauria  yidet  et  naacentibus  armia 
Quippe  parem,  nee  quae  medio  etet  in  agmine  flammae, 
Nullum  nata  nefas,  nullos  horreacere  Tiaus. 
Quid  Bi  caecua  amor  Baevusque  acceaserit  ignis? 
HioG  Veneris  thalamoa  aemperque  recentia  sertis  * 

Tecta  petit.     Visa  iamdudnm  prosilit  altis 
Diva  toris  Tolucrumque  exercitua  omnia  Amornm. 
Ac  prior  hanc  placidis  supples  Satumia  dictis 
Adgreditur  veroB  metiienB  aperire  timores. 
'In  manibuB  epes  nostra  tuis  omnisque  potestaa  < 

Kunc,'  ait;  'hoc  etiam  magia  adnue  vera  fatcnti, 
18 


D,o,i..ci  by  Google 


374  VALEBIVS   FLACOVS 

Durns  lit  Argolieis  Tiryntliina  eiulat  oria, 

Mena  mihi  noa  eadem  lovis  utque  adyersa  yolnntss, 

Nullua  Jionor  thalamis  flammaeve  in  uocte  priorea. 

Da,  precor,  artificiB  blaiida  jtdspiramina  formae 

Omatuaque  tnos  terra  caeloque  potentes.' 

Senait  diva  doloa  iani  pridem  aponte  requirena 

Oolchida  et  iiivisi  genus  omne  exsciudere  Phoebi. 

Turn  vero  optatia  potitar;  nee  pasaa  precari 

Vlteriua  dedit  acre  decue  fecundaque  monatria 

Cingula,  non  pietas  quibua  aul  ciiatodia  faniae, 

Non  pudor,  at  contra  levia  et  featina  cupido 

Adfatuaque  mali  dulciaque  labautibus  error 

Et  metna  et  deniena  alieni  cura  pericli. 

'Omne,' ait,  'imperium  natorumque  arma  meorum 

Cuncta  dedi;   quaacumque  libet  nnuc  concute  meutia.' 

Cingitur  arcania  Saturnia  laeta  venenia, 
Atqne  hinc  Tirgincae  venit  ad  penetralia  aedis 
Chalciopen  imitata  aono  formaque  aororem. 
Fulait  ab  invita  lumen  procul,  et  pavor  artus 
FrotinuB  atqiie  ingens  Aectida  porculit  horror. 
'Ergo  nee  ignotia  Minyas  hue  fliictibua,' iaquit, 
'Adyeniaae,  aoror,  nee  noatro  aola  parenti 
Scis  Bocias  iunxisse  maDus?   at  cetera  muroB 
Turba  tenet  fruititrque  virum  caeleatibua  armia, 
Tu  thalamis  ignaya  BcdcB,  tu  sola  paterna 
Fiia  domo?  tales  quaiido  tibi  cernere  regea?' 
Ilia  nihil  contra;  nee  enim  dea  paasa  nianiimque 
Implicat  et  rapidis  mirantem  paaaibus  anfert. 
Ducitur  infelix  ad  moenia  aumma  futuri 
Nescia  virgo  mall  et  falsae  conmiasa  aorori, 
Lilia  per  vernoa  lucent  yelut  alba  colores 
Praecipue,  quia  vita  brevia  totuaque  parumper 
Floret  honor  fuscia  et  lam  Notua  inminet  alia. 
Hanc  reaidena  altis  Hecate  Perseia  lucis 
Flebat  et  hag  imo  referebat  pectore  vocea : 
'  Deaeria  hen  noatrum  uemiiB  aequaliBque  catcryas, 
A  misera,  ut  Graiaa  hand  aponte  vageria  ad  urbisl 
Non  inviaa  tamen;  neque  te,  mea  cura,  relinquam. 


D,o,i..ci  by  Google 


ARQONAVTICA  271 

Magna  fugae  monumenta  dabis,  spernere  nee  usqium 
Meodaci  captiva  viro,  meque  ille  magiBtram 
Sentiet  et  raptu  famulae  doluisse  pudendo.' 
Dixerat.     Ast  Ulae  muroriim  extrema  capesennt 
Defixaeque  Tirnm  lituumque  fragoribua  horrent, 
Quales  instanti  tiitnborum  frigore  maestae 
SiiGcedunt  ramis  haerentque  pavore  volucres. 


y 


Book  VI.,  575-601,  657-689:  Medea's  first  view  of 
Jason. 


Ecce  autem  muris  reaidens  Medea  pateruia  i 

Singula  dum  magni  lustrat  certamina  belli 
Atqne  hos  ipsa  procul  densa  in  caligine  reges 
Agnoscit  quaeritque  alios  lunone  magistra, 
Conspicit  Aesonium  longe  capnt,  ac  simul  acres 
Hue  ociiloB  BenBusque  refert  animiiinque  faventeni,         i 
Nunc  quo  ae  raperet,  nunc  quo  diversuB  abiret, 
Ante  videns,  quotque  NiHfl's  eqnoB,  quot  funderet  arma, 
Errantesqiie  yii'ob  qiiam  denais  sisteret  bastis. 
Quaque  iteruni  tacito  aparait  vaga  Inmina  vultn 
Ant  fratria  quaorens  ant  pacti  coniugis  arma,  i 

Saevns  ibi  miaerae  sol  usque  occurrit  lason. 
Tunc  bis  germanam  adgreditnr,  ceu  nescia,  dictis: 
'Quia,  precor,  hie,  toto  iamdudum  fervere  campo 
Quern  tueor  quemque  ipsa  vides?  nam  te  quoque  tali 
Adtonitam  virtute  reor,'    Oontra  aspera  Inno  i 

Beddit  agens  stimuliB  ac  diris  frandibns  urguet: 
'Ipsum,'  ait,  'Aesoniden  cernis,  soror,  aequore  tauto 
Debita  cognati  repetit  qui  vellera  Phrixi, 
Nee  nunc  laude  prior  generis,  nee  sanguine  qulBqnutn. 
Adspicts,  ut  Minyaa  inter  proceresque  Cytaeos  ( 

Emicet  effulgena  quantisqne  insultet  acervis; 
Et  iam  vela  dabit,  iam  litora  nostra  relinquit, 
Thessaliae  feiicia  opes  dilectaque  Phrixo 
Euva  petena.     Eat  atque  ntinam  auperetqne  laborea!' 
Tantnm  effata  magis  campia  iutendere  suadet,  < 

Dioiir^dhyGoogle 


in  VALERIV8   FLACCVS 

Dnm  datur,  ardentesque  viri  percum 

At  regina  virum  (neque  enim  deua  amovet  igiiem) 
PerBeqnitur,  Uistnina  ociiliaque  ardentibus  liaeret; 
EC  iam  laeta  miiuie  pmesetitig  imagine  pugnae 
Castigatque  metus  et  quas  alit  iiiscia  curas,  6 

Kespicieiis,  an  rera  soror;  nee  credere  falBos 
Aiidet  atrox  vultus  eademque  in  gaitdia  riirsus 
Labitur  et  aaevae  traliitnr  dulcedine  Eammae. 
Ac  vehit  ante  comas  ao  Biimma  cacnmina  silvae 
Lenibus  adludit  flabris  levis  auster,  at  ilium  t 

FrotinuB  inmanem  mieerae  sensere  carinae: 
Talis  ad  extremoa  agitur  Medea  furores. 
Interdum  blandao  derepta  mouilia  divae 
Contrectat  miseroque  aptat  flagrantia  collo, 
Quaque  dedit  teneros  anrum  furiale  per  artus,  g 

Deficit;  ac  sua  virgo  deae  gestaaiina  reddit, 
Non  gemmig,  non  ilia  levi  turbata  metallo, 
Sed  facibuB,  Bed  mole  dei,  quern  pectore  toto 
lam  tenet;  extremua  roBeo  pndor  errat  in  ore. 
Ac  prior  his:  'credisno  patrem  promissa  daturum,       s 
O  soror,  Argolicns  cui  dis  melioribus  hospes 
Contigit?  aut  belli  quantum  iam  restat  acerbi? 
Heu  quibus  ignota  sese  pro  gente  periclis 
Obicit!'  haec  fantem  medio  in  sermone  reliquit 
Incepti  iam  luno  potens  securaque  fraudis.  c 

luminot  e  ^Isis  audentiuE  improba  muris 
Virgo  nee  ablatam  sequitur  quaeritve  sororem. 
At  quotiens  vis  dura  ducum  densique  ropente 
Aesoniden  preBsere  viri  cumque  omnis  in  unum 
Imber  lit,  totlens  sasis  pulsatnr  et  hastis.  a 

Primaque  ad  infesti  Lexanoris  horruit  arcus, 
Alta  sed  Aesonium  supra  caput  exit  arundo, 
Teque,  Gaice,  petit;  coniunx  miserauda  Gaico 
Linquitnr  et  primo  domus  imperfecta  cubili. 


D,o,i..ci  by  Google 


ARGONAVTICA 


Book  VII.,  1-152:  The  meeting  of  Medea  and  Jason. 

Te  quoque  Thessalico  iam  serna  ab  hospite  vesper 
Bividit  et  iam  te  tua  gaudia,  virgo,  relincunt, 
Noxque  ruit  soli  veniens  non  mitis  amanti. 
Ergo  iibi  cuuctatis  extremo  in  limine  plantis 
Contigit  aegra  toros  et  mena  incensa  tenebris,  i 

Vertere  tunc  Tarios  per  longa  insomnia  qnestus 
nNgc  pereat  quo  scire  nialo;  tandemque  fateri 
Ansa  sibi  pavidnm,  medio  sic  fata  dolore  est: 
'Nunc  ego  quo  casn  vel  quo  sic  pervigil  usque 
Ipsa  volens  errore  trahor?  non  liaec  mihi  certe  i 

Nox  erat  ante  tuos,  iuvenis  fortissime,  yiiltua. 
Quos  ego  car  iterum  domens  iterumque  recorder 
Tam  magno  discreta  mari?  quid  in  hospite  solo 
Mens  mihi?  cognati  potius  iam  vellera  Plirixi 
Accipiat,  quae  sola  petit  quaeque  una  labornra  i 

Causa  Tii'o.     Nam  quando  domos  has  ille  reviset? 
Aut  meuB  Aosoniaa  quando  pater  ibit  ad  urbis? 
Felices,  mediis  qui  se  dare  flnctibus  ansi 
Kec  tautas  timnere  vias  talemqne  secnti 
Hue  qui  deinde  virum,  sed  sic  quoque  talis  abito.'      : 
Turn  iactata  toro  serumque  experta  cubile, 
Ecee  videt  tenui  candescere  linien  Eoo; 
Nee  minus  insomnem  lux  orta  refecit  amautem, 
Quam  cum  languentes  levis  erigit  imber  aristas, 
Grataque  iam  fessis  descendunt  flamina  remls.  3 

At  sua  longarum  Minyas  iam  cura  viarnm 
Admonet,  inque  ip80,nequiqnamjteAipore  regem 
Laetitiae  meritique  petunt;  quern  passus  lason 
Vota  prius  captasque  deie  accendere  praedas^ 
Prominet  atque  oculos  longe  tenet,  aurea  si  iam  s 

Pellis  et  oblatis  clareecant  atria  villis. 

Ille  autem  iam  iam  vultua  vocesque,  paratas 
Ante^aperit  rumpitque  moras  inque  ipsa  niorantis 
Proailit  ora  viri  talique  effnnditur  ira: 
'  Orbe  satos  alio,  sua  litora  regnaque  habentes,  ; 


D,o,i..ci  by  Google 


278  VALERIVS   FLACCVS 

Quia  furor  lias  niediis  tot  fluctibus  egit  in  oras, 
Quisve  mei  vos  tantiis  amor?  tu  prima  malorum 
Causa  mihi,  tu,  Piiriie  gener.     Non  te  aequore  tnersum. 
Quo  8oror!  ut  felix  tmllos  nunc  nomine  GraioB 
,  NoBsem  ego.     Quis   regum   Pelias,  quis    ThessaluB,  aut 

quae  m 

Graecia  ?    quodnam    hominum    cerno    genns  ?    ant    ubi 

cantes 
Cjaneae?  venit  Seythicas  en  hospes  in  oraa. 
Quinqnaginta  Asiam  (pudet  Iiea!)  penetrant  lason 
Exulibus?  meqne  ante  alios  sic  sprevent  una, 
Vna  ratis,  Epolium  ut  vivo  de  rege  reportet?  a 

Ipsnm  oSevre  meos,  ipsum  me  pandere  lucos 
Imperet  et  nuUo  dignetnr  vincere  bello? 
Cur  age  non  templis  aacrata  avellere  dona 
Omnibus  atque  ipsas  gremiis  abducere  natas, 
Praedo,  libet  ?  Tobisue  domos,  vobisne  parentes  w 

Esse  putem,  ratis  infandis  quos  sola  rapinis 
Saevaque  pascit  hiems  et  quos,  credamus  ut  ipais. 
Rex  snus  inlisit  pelago  vetuitque  reverti? 
Scilicet  Aooliae  pecudis  poteretur  nt  aiiro? 
Ante  meus  caesa  descendit  Caucasus  umbra^  m 

Ac  prior  Ilaemonias  rapuit  super  aequora  pruedas^ 
Hand  ego  cum  vittis  etatui  feralibus  HellenP 
Si  tamen  his  aliter  perstas  non  cedere  terria 
Tequo  pudor  cassi  reditus  movet^ac  latet  una 
Nescio  quid  plus  puppe  viris,  baud  ipse  morabor  go 

Quae  petitis;  modo  nostra  prior  tu  perfice  iussa. 
Martius  ante  urliem  longis  iacet  horridus  annis 
■Campus,  et  ardentes  ac  me  qnoque  vomere  presso. 
Me  quoque  cunctanCes  interdum  agnoscere  taurl. 
His  magis  atque  magis  rabiem  nunc  nostra  senectus       as 
Luxuriemque  dedit,  soUtoque  superbior  ignis 
Ore  fremit.     Suocede  meae,  fortissime,  laudi, 
Et  nostros  recole,  hospes,  agros.     Nee  semina  dernnt. 
Quae  prius  ipse  dabam,  et  messes,  quas  solus  obibam. 
Consiliis  nox  una  satis,  tecumque  retracta  70 

Cunique  tuis  haec  iuasa  deis;  ac  siquid  in  isto  est 

D,o,i..ci  by  Google 


AKGONAVTICA  879 

.  Robore,  praedicti  Tonies  in  rura  laboris. 
Ipse  incertus  adhuc,  tenebris  te  protinus  illis 
Involvi  fljimmisqiie  velim,  durare  parumper 
An  magis,  everso  iacias  dum  semina  cainpo,  ts 

Ac  tibi  Cadmei  dum  dentibus  eseat  li¥<lri 
Miles  et  armata  florescant  pube  novules.' 

Filia  prima  trucis  voceni  mirata  tyraniii 
Haesit  et  ad  invenem  pallentia  rettulit  ora 
Contremuitque  metu,  ne  nescius  audcat  hospes  no 

Seque  miser  ne  posse  putet.     Perstrinxerat  horror 
Ipsum  etiam  et  maesta  stabat  defixus  in  ira. 
Non  ita  TvrrlienuB  stupet  loniusque  magister. 
Qui  iam  te,  Tiberine,  tiiens  clarnmqne  serena 
Arce  pharon,  f  praeceps  enbito  nnsquam  Ostia,  nnsquatn  sg 
Ausoniam  videt,  at  saevas  accedere  Syrtes. 
Turn  tamen,  infando  quae  det  responsa  tyranno, 
Conligit  et  tandem  obtutu  conanrgit  ab  alto.y 
'Non,'  ait,  'hos  reditits,  non  banc,  Aeeta,  dedisti 
Spem  Minyis,  cum  prima  tuis  pro  moenibus  anna  do 

Induimns.     Quo  versa  fides?  quos  vestra  volutant  - 
lussa'doloB?  alium  bio  Pelian,  alia  aequora  cerno. 
Quill  agite  boc  omnes  odiisque  urgnete  tyranni 
Imperiisque  caput;  uunquam  mihi  dextera  nee  spes 
Defuerit;  mos  iassa  pati  nee  cedere  dnris.  w 

Vuum  oro,  sen  me  ilia  suis  seges  obruet  hastis, 
Hauriet  adverse  seu  crastinus  ignis  hiatu, 
Nuutius  hinc  aaevaa  Peliae  mittatnr  ad  auria. 
Hie  periisse  viros  et  me,  si  veetra  fnisset 
Vila  fides,  reducem  patriae  potnisse  referri.'  wo 

Talibus  adtonitos  dlctis  natamque  patrcmque 
Linquit  et  infida  praecepa  prorumpit  ab  aula. 
At  trcpida  et  medios  inter  deserta  pareutes 
Virgo  ailet,  nee  flxa  solo  servare  parumper 
Lumiaa  nee  potuit  maestoa  non  flectere  vultua;  lo* 

Respesitque  foris  et  adbui  invenit  euntem; 
Vistia  et  heu  miaerae  tunc  pulcbrior  hospea  amanti 
Diacedens;  talis  umeros,  ea  terga  relinquit. 
Ilia  domum  atque  ipaoa  paulum  procedere  poatis 


Dpi  .?d  by  Google 


a«0  VALERIVS   FLACCVS 

Optat,  at  ardentis  tenet  intra  limina  greseus.  t 

QualiB  ubi  extretnas  lo  vaga  sentit  arenas 

Fertque  refertqne  pedera,  tumido  quam  cogit  Erinys 

Ire  mari  Phartaeqiie  vocant  tranB  aequora  mntres. 

Circuit  baud  aliter  foribusqne  impendet  apertia. 

An  melior  Minyas  revocet  pater;  oraqae  qnaerens       i 

Hospitis  aut  solo  maeret  defecta  cnbili, 

Aut  venit  in  carae  greminm  refngitqae  sororiB 

Atque  loqtii  conatu  eilet;  rursueqtie  recedens 

Qnaerit,  at  Aeaeis  hospcs  consederit  oris 

Phrixns,  ut  aligcri  Circen  rapuere  draconea.  i 

Turn  comitum  visu  fruitur  miseranda  sitanim 

Implerique  nequit;  anbitoque  parentibas  liaei'et 

Blaudior  et  patriae  circumfert  oscuta  dextrae. 

Sic  adsneta  toris  et  menaae  dulcis  erili 

Aegra  nova  iam  peste  canis  rabieqne  futura,  i 

Ante  fugam  totos  liistrat  queribnnda  penates. 

Tandem  etiam  molli  aemet  sic  increpat  ira: 

'Pergi»,'ait, 'dumens,  teque  illinB  angit  imago 

Caraqne>  qui  profaga  forsan  tenet  alta  carina, 

Quique  meum  patrias  referet  nee  nonicu  ad  urbis?      i 

Quid  me  autem  sic  ille  movet,  superetne  labores. 

An  cadat  et  tanto  turbetur  Graecia  luctuP 

Saltern,  fata  virum  si  iam  suprema  ferebant, 

luaans  ad  ignotos  potius  foret  ire  tyrannoa! 

0  utinam  et  tandem  non  hac  moreretur  in  nrbe!        i 

Namque  et  sidereo  nostri  do  sanguine  Phrixi 

Dioitur,  et  caram  vidi  indoluisse  sororem;   ' 

Seque  ait  has  iuBsFs  actum  miaer  ire  per  nndas. 

At  redeat  quocumque  modo,  meque  iata  precari 

Neaciat,  atque  meum  non  oderit  ille  parentem.'  i 

Dixerat  liaec  stratoque  gravis  proiecerat  artus, 

Si  veniat  miserata  quies,  cum  saevior  ipse 

Turbat  agitque  sopor;   eupplex  hinc  sternitur  hospee, 

Hinc  pater.     Ilia  nova  rumpit  formidine  somnos 

Erigitnrque  toro;  famulaa  curosque  penates  i 

Agnoscit,  modo  Thessalicas  raptata  per  urbis: 

Turbidus  ut  Poenis  caecisqne  pavoribus  enaem 


D,o,i..ci  by  Google 


AUGONAVTICA  281 

Conripit  et  saerae  fent  agtnina.matriB  OresteB; 

Ipsum  angnes,  ipaum  horrisoni  qiiatit  ira  flagelH; 

Atque  iteritm  incestae  ss  fervere  caede  Lacaenae  im 

Credit  ageiis,  falsaque  redit  de  Htrage  dearum 

Fessus  et  in  miserae  conlabilur  ore  sororia. 

y 

Book  VII.,  158-897:  Juno  successfully  invokes  the  aid  of 
Venus  to  injlame  Medea  with  love  for  Jason. 

His  ubi  nequiquam  nutantem  Colchida  caria 
luno  videt  necdum  eitremo  parere  furori, 
Koa  iam  mentitae  vnltum  rocemque  reaamit  i« 

Chalciopes.     Quando  ardor  hebet  leyiorqne  pudori 
Mensque  obniia  malo,  tenues  aublimia  in  anras  ■ 
Tollitur  et  futvo  Venerem  vestigat  Olympo. 
'Sum  momor,  ut  Bis'hanc  mecam  partita  laboreiu; 
lUa  nimis  eed  dura  manct  converaaque  in  iram  w 

Et  furiaa  (dolet  all!)  me  non  decepta  reliquit. 
I,  precor,  atque  iatum,  quo  me  frustratar,  amorem 
Vince,  procax  patriis  ut  tandem  evadere  tectia 
Audeat  atque  meum  caan  defendere  ab  omni 
Aeanniden.     Qnin  immo  aacro,  quo  freta,  veneno  i« 

Ilium  etiam  totia  adatantem  uoctibua  anguem. 
Qui  nemuB  omne  Bunm,  quique  aurea  (reapice  porro) 
Vellera  tot  apiria  circum,  tot  ductibua  implet, 
fSolvat  et  iu  aomnos  ingeiiti  aolvat  ab  omo. 
Haec  tibi:   nam  Puriis  atque  ipai  cetera  mando.'  >7< 

Turn  VenuB  aligerum  mater  aic  fatur  Amorum: 
•Nee  tibi,  cum  primoa  adgreasa  ea  fiectere  sensua^ 
Virginia  ignotaque  animum  contingere  cura, 
Befuimua,  data  contiulio  aed  cingiila  aoli 
KoBtra  tibi,  quia  mota  loco  labefactaque  cessit.  it 

Haud  aatis  est,  aed  me  ipsa  opua,  et  cunctantia  poscunt 
Fectora  me  dubiuaque  pudor:   iam  foedera  faxo 
Aeaonii  petat  ipsa  \iri  metuatqite  moi-ari. 
Tu  face  Inciferue  citna  ad  delubra  Dianae 
Deveniat,  aacras  aolita  est  ubi  fnndere  taedas  m 


Dioiir^dhyGooj^le 


183  VALEBIVS   FLACCVS 

Colchis  et  aeqnali  dominae  lustrare  cuterva. 
Xec  te  nunc  Hecates  anbcat  metus,  aut  tnea  forte 
liiipcdiat  ne  coepta  time.     Quin  audeat  opto: 
Continuo  tranaibit  amor,  cantnqne  trilingui 
Ipsaoi  flammiferos  cogam  compescore  tauroa 
Amplexumqne  pati.' 

volucrem  tunc  adspicit  Irin 

Festinamque  iubet  monitia  parere  DJonea 
Et  iuTenem  AeBonium  praedicto  sistero  luco. 
Protiniis  hiiic  Iris  Minyas,  Cytherea  petivit 
(Jolchida;  Cuucaaeis  specnlatrix  luno  resedit 
Rupibue,  adtoiiitos  Aeaea  in  moenia  vultna 
Speqiie  metuque  tenens  et  adliuc  ignara  futuri. 

VJK  primaa  occulta  Venns  proapexerat  arces, 
Virginia  ecee  novtis  menteni  perBtringere  aogor 
Inciptt;  ingeminant  coiimotie  questiboa  aestuB. 
Ergo  iternm  aenBna  varioa  euper  hospite  volvena 
Maeiet  et  abaenti  neqiiiquatn  talia  fatur; 
'0  tibi  ThGssalicis  nunc  si  tua  forte  venenis 
Mater  et  heu,  siqua  est,  posset  siiccurrere  coniunx! 
Quidve  tnoa  virgo  possim  niai  flere  labores? 
Ei  milii!  vet  casus  etiam  spectare  supremos 
Atqne  iterum  durae  cogar  cornea  ire  Borori? 
Et  nunc  ille  sua  non  qiiemquam  sorte  moveri, 
Noil  iillum  meminiaae  putat,  cumque  omnibus  odit 
Me  qiioque.     Siquaiido  fnerit  tamen  ulla  potestas, 
Ilium  ego,  qui  diria  cinia  ulttmus  haeserit  arvis, 
Ossaque,  quia  taurl  saevuaquo  pepercerit  ignis, 
Cotnponam  sedemque  dabo.     FaB  tunc  mibi  manes 
Dilexisse  viri  tumuloque  has  reddere  curaa.' 

Dixerat.     Ecce  toro  Vcnns  improvisa  resedit, 
Sicut  erat  mutata  deam  nientitaqne  pictis 
Vestibna  et  magica  Circeii  Titauida  virga. 
Ilia  velut  lenti  fallatur  imagine  somni. 
Hie  oculos  incorta  tenet  maguique  sororem 
Pimlatim  putat  esse  patris;  turn  flobile  gaudens 
Prosiluit  aaevaequo  ultro  tulit  oscula  divae, 


D,o,i..ci  by  Google 


ARGONAVTICA  283 

Ac  prior:  '0  tandem,  tix  tandem  reddits  Circe 
Dura  tnis,  qnae  te  biiugis  Berpentibtis  egit 
Hine  fnga?  qnaeve  fnit  jratriis  mora  gratior  oris? 
Ante  et  Thessalicae  Phasin  petiere  carinas  t. 

Perqcie  tot  infelix  frustra  vada  venit  laaon, 
Quam  patriae  te  movit  amor.'    Turn  cetera  rumpit 
Occurritque  Venus:  'Tu  nunc  mihi  causa  viarum 
Sola:  tnae  venio  iam  pridem  gnara  iuventae; 
Cetera  parce  queri,  nea  me  meliora  secutam  a: 

Argue;  quippe  etiam  repetentur  munere  divnm, 
Omnibns  hunc  potius  conmiinem  animantibuB  orbem 
Gonmunis  et  crede  deoB.     Putriam  inde  vocato. 
Qua  redit  itque  dies.     Nee  nos,  o  nata,  malignns 
CiuBerit  hoc  uno  semper  snb  frigore  mensis.  % 

Fas  mihi  non  habilis,  fas  et  tibi  linquere  ColchoB,  .^_ 
Et  nunc  AuBonii  coniunx  ego  regia  Pici,^  ^ 

Nee  mihi  flammiferis  horrent  ibi  pascua  tauris, 
Meque  vides  Tusci  dominani  maris.     At  tibi  quinam 
Sauromatae,  miseraiida,  proci  ?  cni  vadis  Hibero  % 

(Ei  mihi!)  vel  Baevo  coniunx  non  una  Gelono'?' 

Ilia  deae  contra  iamdudum  spernere  voces; 
'Non  ita  me  inmemorem  magnae  Perseidos,'  inquit, 
'  Cernis,  ut  infelix  thalamoe  ego  cogar  in  illoa. 
I,  precor,  atque  vanum  pro  me  dimitte  timorem.        a^ 
Hed  magis  his  miseram,  quando  potes,  eripe  curis, 
Vnde  metuB  aestusque  mihi,  quiteque  aspera,  mater, 
Perpetior  dubiae  iamdudum  incendia  mentis. 
KuUa  quies  auimo,  nullus  sopor  adiigat  artus. 
Quaere  mails  nostris  requiem  mentemque  repone,         a- 
lledde  diem  noctemque  mihi,  da  prendere  Testis 
Somniferas  istaque  oculos  componere  vlrga. 
Tu  quoque  nil,  mater,  prodes  mihi;  fortior  ante 
Sola  fui.     Tristis  thaiamoB  infestaque  cerno 
Omnia,  vipereoa  ipsi  tibi  surgere  crinea.'  % 

Talia  verba  dabat  conlapsaque  flebat  ^niquae 
In  Veneris  Medea  sinus  pestemque  latentem 
Ossibus  aique  Imi  monstrabat  pectoris  Igueni. 

Occupat  amplexu  Venns  et  furl  alia  figlt 

D,o,i..ci  by  Google 


>M  VALERIVS  FLACCV8 

Oscula  permixtumque  oAUb  inspir&t  amorem.  las 

Dumque  illam  variiB  maerentem  voctbas  ambit 
Inqne  alio  sermone  tenet,  '  quin  hoc,' ait,  'audi 
Atque  adtolle  genas,'  lacrimisque  haec  infit  obortis: 
'Oum  levis  Hesperiis  ad  te  modo  laberer  oris, 
Forte  ratem  pHrno  fagientem  litore  cerno,  loo 

Qnalem  nostra  sno  namquam  dimittere  porta 
Vellet  adhac  omnis  quae  detinet  insula  nautas. 
Vnns  ibi  ante  alios  qni  turn  mihi  pulchrior  omuie 
VisuB  erat  {longeque  ducem  mirabar  et  ipsa) 
Advotat,  atque  unam  comitum  ratus  esse  tuartim        au 
'Per  tibi  siquis,' ait,  'morituri  protinus  horror, 
Et  quern  non  mentis  videaa  occurrere  monstria, 
Haec  precor,  haec  dotninae  referas  ad  virginis  aarem; 
Tu  fletus  ostende  nieos;  illi  has  ego  voces 
Qua  datur,  basque  manns,  ut  possitm,  a  litore  tendo.  sto 
Ipsae,  quas  mecum  per  uiille  perictila  trazi, 
Defecere  deae;  spea  et  via  sola  salutia 
Quam  dederit,  si  forte  d^bit.     Ke  vota  repellat, 
Ne  mea;  totque  animas,  qualis  nee  viderit  ultra, 
Die,  precor,  auxilio  iuvet  atque  haec  nomiua  servet.    m 
Si  mihi,  quod  nullas  hie  possum  ezsolvere  grates!       lu 
Vt  tamen  hoe  saeva  corpus  de  inorte  receptum 
Hanc  animam  aciat  esse  suam.     Miserebitur  ergo? 
Die,'  ait,  '  an  potius  ?' — strietnmque  ruebat  in  ensem. 
Promiai;  ne  falle,  precor.     Cumque  ipsa  moverer         »a 
Adloquio  easuque  viri,  te  passa  rogari 
Sum  potius;  tu  laude  nova,  tu  supplice  digno 
Diguior  ea;  et  fama  meis  iam  parta  venenis.  vn 

Si  Pelopis  duros  prior  Hippodamia  Inbores  "in 

Expediit  totque  ora  simul  vulgata  procorum  ibb 

Respiciens  tandem  patrios  exhorruit  axis, 
Si  dedit  ipsa  neci  fratrem  Minoia  virgo. 
Cur  non  hospltibus  fas  sit  suecurrere  dignis 
Te  quoque  et  Aeaeos  iubeas  mitescere  campos.?  .  - 
Occidat  aeterna  tandem  Cadmeia  morte  ,  »» 

lam  seges  et  viso  fumantes  hospite  tauri,'  283 

Torserat  ilia  gravi  iamdudum  Inmina  vultu 


Dpi  .?d  by  Google 


ARGOKAVTIGA  285 

Vix  animos  dextramque  tenens,  quin  ipsa  loquenUs 
Iret  in  ora  deae;  tanta  pudor  aestuat  ira. 
lamque  toro  trepidas  infelix  obruit  auris,  » 

Verba  cavens,  horror  molles  iiivaserat  annos.  w 

Nee  quo  ferre  fugam,  neo  quo  se  vertere  posset 
Prensa  videt;  rupta  condi  tellure  premiqae 
lamdudum  cnpit  ac  diras  evadere  voces. 

Ilia  seqiii  iubet  et  portis  expeetat  in  ipsis.  sc 

SiievnB  Echionia  ceu  Penthea  Bacchus  in  aula 
Deseritf  infeetis  per  roscida  cornua  vittis. 
Cum  tenet  ille  denm  pudibundaque  tegmina  tnatris 
Tytnpanaque  et  mollem  eubito  miser  accipit  hastam; 
Hand  aliter  deserta  pavet  perque  omnia  circurn  sc 

Fert  oeuloB  tectisque  negat  procedere  virgo. 
Contra  saevus  amor,  contra  periturus  lason 
Vrguet  et  auditae  crescuot  in  pectore  vocee. 
Hen  quid  agat?  videt  externo  se  prodere  patrem 
Dura  viro,  famam  scelerum  iamque  ipsa  suorum  at 

Proapicit,  et  questu  superoB  questuque  fatigat 
Tartara;  pulsat  liumnm,  manibusque  inmurmurat  uncis 
Noctis  eram  Ditemque  ciens,  succurrore  tandem 
Morte  velint  ipsunique  aimul  demittere  leto, 
Quern  propter  furit;  absentem  saeviBsima  pOBcit  si 

Nunc  Pelian,  tanta  iiivenem  qui  perderet  ira, 
Saepe  suas  misero  promittere  destinat  art  is, 
Denegat  atque  una  potius  decernit  in  hora; 
Ac  neque  turn  turpi  cessuram  semet  amori 
Proctamat  neque  opein  ignoto  virisque  datiiram;  sa 

Atque  toro  proiecta  manet,  cum  visa  vocari 
Bursus  et  impulso  sonuerunt  cardine  postes. 

Ergo  ubi  nescio  quo  penitua  se  numine  vinci 
Sentit  et  abscisum,  qnidquid  pudor  ante  mouebat. 
Turn  thatami  penetrale  petit,  quae  maxima  norat  sa 

Auxilia  Hacmoniae  quaerens  pro  rege  carinae. 
Vtque  procul  maglcis  spirantia  tecta  venenia 
£t  saevae  patuere  fores,  oblataque  contra 
Omnia,  quae  Ponto,  quae  manibus  emit  imia 
Et  quae  sanguineo  lunae  deatrinxit  ab  ore,  ^ 

D,o,i..ci  by  Google 


286  VALERIVS   FLACCVS 

'Tunc  seqneris,' ait,  'qiiiclquam  ant  patierc  pudendum, 

Cum  tibi  tot  raortes  scelerisqiie  breviBsima  tanti 

Eftugia?'  haec  dicens,  qua  non  velocior  nlla 

Festis  erat  toto  neqniquam  lumine  Instrat, 

Cunctaturque  super  morituraque  conligit  iras:  331 

(0  niminm  incnnda  dies,  quam  cara  sub  ipsa 

Morte  magis!)  stetit  et  sege  mirata  fnrentem  est. 

'  Occidis  heu !  primo  potea  hoc  durare  sub  aevo  ?' 

'Nee  tu  lucis,'  ait,  'nee  videris  nlla  inventae 

Gaudia,  nee  dulces  fratris  pubescere  malas?  bm 

Hunc  quoqne,  quieunque  est,  crudelis,  lasona  neseis 

Morte  perire  tna,  qui  te  nunc  invocat,  unam, 

Qni  rogat,  heu!  noatro  quern  primum  in  litore  vidi! 

Cur  tibi  fallaces  placuit  coiiinngere  dextras 

Tunc,  pater,  atque  ietia  iuvenem  non  perdore  monstris   34g 

Protinus  ?  ipsa  etiam,  fateor,  tunc  ipsa  volebam.     .,  . 

Tester  cara  tuas,  Circe  Titania,  voces,  ~ 

Te  ducente  eequor,  tua  me  grandaeva  fatigant 

Consilia  et  monitis  cedo  minor.'     Haec  ubi  fata, 

Bursus  ad  Ilaemonii  iuvenis  cnrsmque  metumqne  »o 

Vertitur;  hunc  solum  propter  seu  vivere  gaudens, 

Sive  mori,  quodcumqae  velit,  maiora  precatur 

Carmina,  maiores  Hecaten  inmittere  viris 

Nunc  sibi,  iiec  notis  stabat  contenta  venenis. 

Cingitur  inde  sinus,  et  qua  sibi  fida  magis  vis  su 

Nulla,  Pi'ometheae  florem  de  sanguine  fibrae 

Caucaseum  promit  nutritaque  gramina  ventis. 

Quae  sacer  ille  nivis  inter  tristisque  pruinas 

Durat  alitque  cruor,  cum  viscere  vuttur  adeso 

Tollitur  e  scopulia  et  rostro  inrorat  aperto.  sw 

Idem  nee  longi  languescit  finibua  aevi 

Inmortale  virena,  idem  stat  fulraina  contra 

Sanguis  et  in  mediis  florescunt  ignibuB  herbae. 

Prima  Hecate  Stygiis  duratum  fontibua  barpen 

Intnlit  et  validas  scopulis  effodit  aristas;  su' 

Mox  famulae  monstrata  seges,  quae  lampade  Fhoebes 

Sub  decima  iuga  feta  metit  saevitque  per  omnia 

Keliquias  sauiemque  dei;  gemit  inritua  ille 

D,o,i..ci  by  Google 


ABOONAVTICA  287 

Colchidos  ora  tuons;  totos  tunc  contrahit  urtiia 

f  Monte  dolor  cuuctaeqne  tremnnt  sub  falce  cateoae.      sr 

Talibna  infelix  contra*  eua  regna  veneQis 
Induitnr  noctique  tremens  infertur  opacae. 
Dat  dextram  vocemque  Veons  blandisqae  paventem 
Adloqiiiis  iunctoque  trahit  pet  moenia  passu. 
Qualis  adbiic  teneros  supremum  callida  fetus  st, 

Mater  ab  cxcelso  prodnxit  in  aera  nido 
Hortaturqiie  Beqiii  brevibusque  inaurgere  pinuis, 
IHos  caernlei  primus  ferit  horror  Olympi, 
lantque  redire  rogant  adsuetaque  quaeritur  urbor. 
Hand  alitcr  caecae  per  moenia  deficit  urbis  se 

IncedenB  borretque  domos  Medea  silcntis. 
Hie  iterum  extremae  nequiquam  ia  limine  portao 
Snbstitit  atqne  iterum  fletuB  animique  soluti, 
Respexitque  deam  pautumque  bis  Tocibus  baeeit: 
'Ipse  rogat  certe  meque  ipse  implorat  lason.  ss 

Nnllane  culpa  subest?  tabes  noii  ulta  pudoris, 
Nnllus  amor?  nee  tnrpe  viro  servire  precanti  ?' 
Ilia  nihil  contra  Tocesque  abrumpit  inanis. 
Et  iam  iam  magico  per  opaca  silentia  Colchia 
Coeperat  ire  sono  niontanaqae  condere  vultus  se 

Xumina  cumque  snis  averti  collibus  amnis; 
Iam  stabulis  gregibueqne  pavor  strepitnsque  sepulcris 
Jnciderat;  stupet  ipsa  gravi  nox  tardior  umbra, 
lamqne  tremens  longe  sequjtur  Venus;  utqne  sub  altas 
Pervenere  trabia  divaeque  triformis  in  umbram,  ao 

Hie  Bubito  ante  oculos  nondnm  speratna  lason 
Emicuit,  viditquo  prior  conterrita  virgo. 


Book   VII.,  S98-5$l:   Jason  and  Medea  in  the  grove  of 
Hecate. 

Atque  bic  se  profngam  volucri  Tbaamsntias  ala 
Sustulit;  inde  Venus  dextrae  dilapsa  teuenti. 
ObviuB  ut  sera  cum  se  sub  nocte  magistris  *< 

Impingit  pecorique  pavor,  qualesve  profundum 


,11  ..d  by  Google 


388  VALERIVS  FLACCVS 

Per  chaos  occurrunt  caecae  sine  vocibua  umbrae; 
Haud  secDS  in  mediie  naotis  aemoriaqtie  teiiebria 
Inciderant  ambo  adtoniti  iuAiaqne  subibant, 
Abietibns  tacitia  aut  inmolis  cypariseis  « 

Adsimiles,  rapid  iib  noiidum  qnas  miscuit  aoster. 

Ergo  ut  erat  vultu  defixus  uterque  silenti 
Noxque  Bunm  peragebat  iter,  iam  iam  ora  levare 
Aesoniden  fariqua  ciipit  Medea  priorem. 
Quam  simul  effasie  pavitantem  fetibue  heroa  n 

Flagranteaque  genaa  vidit  miserumque  pudorem. 
Has  tandem  voces  dedit  et  solatus  amantem  eat. 
'Fersne  aliquam  spem  Incis?'  ait,  'miserata  laborem 
Kempe  venia?  an  et  ipsa  mea  laetabere  morte? 
Ne,  precor,  infaodo  similem  te,  virgo,  parenti  4l 

Geaaeris,  baud  talis  decet  inclenientia  vuUub. 
Hascine  nunc  grates,  haec  expectata  labornm 
Dona  dari  decuit?  sic  te  sub  teste  remitti 
Fas  me,  virgo?  tuas  iustis  da  vocibua  auris. 
Cur  pater  illo  tuus  tantis  me  opponere  monstris,         a 
(Quid  meritumP)  aut  talis  voluit  me  pendere  poenas? 
An  ittcet  externa  quod  nunc  mihi  cuspide  Ganthus? 
Qiiodque  raeus  vestris  cecidit  pro  moenJbus  IphJs? 
Aut  Scytbiae  tanta  inde  inanus?  iusaisaet  abire 
Perfidus  atque  auis  extempio  cedere  regnia.  » 

Spem  milii  promissam  per  quae  diBcrimina  rurana 
Et  reddat  qua  lege,  vides.     Oceumbere  tandem 
Possumus,  idque  aedet,  quam  non  quaecumque  Bubire 
Patris  iuaaa  tui;  nunqnam  sine  veilere  abibo 
Hinc  ego,  degenerem  nee  me  tu  prima  videbis.'  tii 

Haec  ait.     Ilia  tremens,  ut  suppticis  adspicit  ora 
Coaticuiaae  viri  iamque  et  aua  verba  repoaci. 
Nee  quibus  incipiat  demens  videt,  ordine  nee  quo, 
Quove  tenus,  prima  cupiens  effuudere  voce 
Omnia,  aed  nee  prima  pudor  dat  verba  timenti.  *& 

Haeret  et  adtollena  vix  tandem  lumina  fatur: 
'Quid,  precor,  in  nostras  veniati,  Thesaale,  terras? 
Vnde  mei  apea  ulla  tibi?   tautosque  petisti 
Cur  non  ipae  tua  fretua  virtute  laboreaF 


D,o,i..ci  by  Google 


ARGONAVTICA  289 

Nempe,  ego  si  patriis  timniBBem  excedere  tectis,  mo 

Occideras,  nempe  hauc  animam  eras  saeva  manebant 

Funera.     luno  ubi  nunc,  ubi  nunc  Tritonia  virgo? 

Sola  tibi  qnod  iam  tantis  in  casibus  adsnm 

Esternae  regina  domus,  miraris  et  ipse. 

Credo,  nee  agnoscunt  hae  nnnc  Aeetida  eilvae.  tu 

Sed  fatis  sum  victa  tuis;  cape  munera  Bupplex 

Nunc  mea;   teque  itenim  Peiias  si  perdere  quaeret, 

Inque  alios  casus,  alias  si  mittet  ad  urbis, 

Heu  formae  ne  ciede  tuae.'     Titania  iamque 

Gramina  Perseasque  ainu  depromere  viris  uo 

Coeperat,  hisque  itorum  compellat  lasona  dictis: 

'Si  tamen  aut  superis  aliqnam  apeni  ponis  in  istis 

Ant  tna  praesenti  virtns  educere  leto 

Si  te  forte  potest,  etiam  nunc  deprecor,  hospes. 

Me  sine  et  insontem  mlsero  dimitte  parent!.'  «w 

Dizerat.     Extemploqne  {etenim  matara  ruebant 

Sidera  et  extremus  se  flexerat  axe  Bootes) 

Cum  gemitu  et  multo  iuveni  medicamina  fletn 

Non  secuB  ac  patriam  pariter  famamqne  decusque 

Obicit.     Ille  manu  subit  et  vim  conripit  omnem.         uo 

Inde  ubi  facta  nocens  et  noQ  revocabilis  umquam 
Cessit  ab  ore  pudor  propiorque  implevit  Erinjs, 
Carmina  nunc  totos,  volvit  figitque  per  artns 
Aesonidae  et  totum  septeno  murmnre  fertur 
Per  clipeum  atque  viro  graviorem  reddidit  haatam;     us 
lamque  sni  tauiis  languent  absentibus  ignes. 
'Nunc  age  et  has,' inquit, 'cristaB  galeamqne  resume, 
Quam  modo  funerea  tenuit  Discordia  dextra. 
Hanc  iace  per  medias,  cam  verteris  aeqnora,  messiB; 
Protinus  in  sese  converaa  furoribus  ibit  ito 

Cuncta  phalanx,  atqne  ipse  tremens  mirabitor  et  me 
Regpiciet  fortaBse  pater.'     Sic  deinde  locuta 
lam  niagis  atqne'  magia  mentem  Buper  alta  ferebat 
Aequora,  pandentes  Minyas  iam  vela  videbat 
Se  sine.     Turn  vero  extreme  percussa  dolore  «td 

Adripit  Aesoniden  dextra  ac  submissa  profatur: 
'  Sis  memor,  oro,  mei,  contra  memor  ipsa  manebo, 

19 

D,o,i..ci  by  Google 


!90  VALERIVS  FLACCVS 

Crede,  tni.     Qusndo  hinc  aberis,  die,  quaeso,  profaiidi 

Qaod  caeli  spectabo  latng?  sed  te  qnoqiie  tangat 

Cura  tnei  quocumque  loco,  quoscumque  per  annos,      48 

Atqne  hnnc  te  meminisBe  veils  et  nostra  fateii 

Munem,  servatum  pndeat  nee  rirgmis  arte. 

Ei  milii,  cur  niilloa  spargunt  taa  lumina  Setus? 

An  me  mox  merita  morituram  patris  ab  ira 

Dissimulas?  te  regua  tuae  felicia  geiitis,  ts 

Te  couiunx  natique  maiient;  ego  prodita  obibo. 

Ngc  qneror  et  pro  te  lucem  quoque  laeta  relinquam.' 

Protinna  hospea  ad  baec  (tacitis  nam  cantibus  illam 

Flexerat  et  simili  iamdudum  adflarat  aniore) 

'Tune,'  ait,  'Aesoniden  quidqnam  te  velle  relleta        to 

Credis  et  ulla  pati  sine  te  locaF   redde  tyranno 

Me  potiua,  recipe  ingratoa  atqne  exue  cantus. 

Quia  tnihi  lucis  amor?  patriam  cor  amplins  optem, 

Si  non  et  genitor  te  primam  amplectitnr  Aeson, 

Teque  tao  longe  fulgentem  Tellers  gandena  to 

Spectat  et  ad  primes  procarrit  Graecia  flnctus? 

Respice  ad  has  voces  et  iam,  precor,  adnne,  coniiinx. 

Per  te,  quae  superiH  divisqne  potentior  imia, 

Perqne  haec,  virgo,  tuo  redenntia  sidera  nutii 

Atque  per  has  nostri  iuro  discriminis  boras,  m 

Vmqaam  ego  si  meriti,  si  noctis  sim  inmemor  hnius. 

Si  te  eceptra,  domum,  si  te  liquisae  parentes 

Senseris  et  me  iam  non  haec  promiesa  tnentem. 

Turn  me  non  tauros  invet  evasisse  ferosqne 

Terrigenas,  turn  nrte  tectia  tua  tnrbet  in  ipais  m 

Flamms  tuaeque  artea;  nnilns  succnrrere  contra 

Ingrato  queat  et,  aiquid  tti  aaeviiia,  istia 

Adicias  meqne  in  medio  terrore  relinquas.' 

Aadiit  atque  simul  meritis  perinria  poenis 

Deapondet  questiis  semper  Furor  ultus  amantis.  si 

Haec  ubi  dicta,  tamen  perstant  defixus  uterque, 
Et  nunc  ora  levant  uiulaci  laeta  inventa, 
Ora  simul  totiena  dnlcis  rapientia  visus. 
Nunc  deicit  vultns  aeger  pudor  et  mora  dictis 
Redditar;  ac  rursna  conterret  lasona  virgo:  si 

D,o,i..ci  by  Google 


ARttONAVTlOA  39 

'KoDdnm  cnncta  tibi,  fateor,  promisea  peregi: 
Accipe,  perdomitia  quae  deinde  pericula  tanris 
Et  quia  ill  Aeolio  maneat  te  vellerc  custos; 
Saevior  ingenti  Mavortis  in  arbore  restat, 
Crede,  labor;  quern — tanta  utinam  fiducia  nostri 
Sit  tibi  uocturnaeque  Hecatee  uostrique  rigoris.' 


D,o,i..ci  by  Google 


Dioiir^ci  by  Google 


STATIVS 

P.  PAPiiiroa  Statius  was  born  at  Naples  about  40  A.D. 
Hia  father  was  the  principal  of  a  fashionable  school,  and 
himself  a  poet  of  repute.  The  son  developed  literary  gifts 
at  an  early  age,  and  won  many  triumphs  at  poetic  contests, 
but  of  these  works  none  has  come  down  to  us.  He  was 
still  living  in  95  a.D.,  but  seems  not  to  Lave  survived  his 
patron  Domitian,  who  died  the  year  following. 

We  possess  three  works  of  Statius.  The  Thebaid,  an 
epic  poem  in  twelve  books,  which  treated  of  the  story  of 
llie  Seven  against  Tliebes.  It  was  begun  about  80  and  was 
not  finished  till  twelve  years  later.  Excepting  a  number 
of  beautiful  episodes,  this  epic  possesses  few  merits.  The 
mythological  material,  handled  as  it  bad  been  by  a  long 
aeries  of  illustrious  Greek  and  Latin  poets,  lay  ready  for 
bis  use;  its  treatment  however,  though  correct  in  tech- 
nique, is  wearisome  and  declamatoi-y.  The  conventional 
epic  machinery — such  as  the  intervention  of  the  gods,  de- 
scriptions of  bat'tles,  episodes,  and  the  like — is  employed  to 
satiety.  The  indebtedness  to  Vergil,  bis  acknowledged  mas- 
ter and  guide,  is  also  conspicuously  evident  throughout, 
and,  in  the  famous  closing  Hues,  tlie  poet,  while  predicting 
liis  immortality,  modestly  deprecates  any  rivalry  with  the 
Aeneid.  This  prediction  was  verified,  for  tlie  Thebaid  was 
not  only  much  admired  and  imitated  by  later  poets,  but  it 
was  one  of  the  most  popular  poems  throughout  the  Middle 
.\ges,  as  is  evident  from  the  prominence  given  to  Statius  by 
Dante  and  from  the  large  number  of  existing  MSS. 

But  if  modern  scliolai-s.  not  unjustly,  assign  a  low 
rank  to  this  epic,  the  Ackilleis.  which  i-emained  unfinished, 
shows  what  Statius  might  have  accomjilished,  for  the  little 


D,o,i..ci  by  Google 


894  STATIVS 

more  than  one  thousand  lines  wliich  he  lived  to  complete 
are  all  but  wholly  free  from  the  more  glaring  defects  of  the 
earlier  poem.  It  was  conceived  on  a  large  scale,  for  the 
extant  verses  do  not  advance  beyond  the  story  of  Achilles' 
sojourn  at  tlie  court  of  Lvcomedes  and  his  departure  for 
Troy,  after  Ulysses  and  Diomede  had  cleverly  detected  bim 
ill  his  female  attire. 

The  third  work  is  entitled  Silvae.  It  is  in  five  books,  the 
last  being  incomplete,  and  probably  published  after  the 
l>o6t's  death.  The  others  were  edited  with  short  prose  pref- 
aces by  the  author  himself.  The  Silvae  form  a  collection 
of  thirty-one  miscellaneous  poems,  some  of  considerable 
length,  and  contain  descriptions  of  villas  and  works  of  art, 
verses  of  congratulation  and  condolence,  and  fulsome  pane- 
gyrics, especially  on  the  emperor  Domitiaii.  Many  of  them 
were  mere  improvisations,  in  which  Statius  exhibited  a  mar- 
vellous facility,  but  all  were  written  quickly  and  often  by 
special  request,  his  splendid  poetic  gifts  being  ever  ready  at 
the  call  of  wealth  or  power.  The  style,  liowever,  is  uni- 
formly brilliant,  the  versiflcation  smooth,  and  the  contents 
are  of  great  interest  to  us  as  a  mirror  of  the  society  of  the 
poefs  time.  In  his  shortcomings  and  his  vii'tues,  Statius  has 
much  in  common  with  Ovid. 

There  is  an  exhaustive  commentary  on  the  Silvae  hy  Fr. 
Vollmer  (Leipzig,  1898). 


D,o,i..ci  by  Google 


STATIVS 


Silvae  I.,  6:  TJte  Calends  of  December. 

Et  Plioebus  pater  et  severa  Pallas 
Ec  Musae  procul  ite  feriatae: 
lani  vos  revocabimuB  Kalendis. 
Saturnas  mihi  compede  exsoluta, 
Et  multo  graviduB  mero  December 
Et  ridens  locns  et  Sales  protervi 
Adsint,  dum  refero  diem  beatum 
Laeti  Gaesaris  ebriamque  partem. 

Vix  aurora  novos  niovebat  ortiia, 
lam  bell  aria  linea  pluebant 
(Hnnc  rorem  veniena  profudit  Eurus): 
Qiiidquid  nobile  PonticiB  nucetis 
Fecandis  cadit  aut  ingis  Idumes, 
Quod  ramig  pia  germinat  Damascos, 
Et  quod  percoquit  Ebosia  Cauiioe, 
Largis  gratuitnm  cadit  rapinis; 
Molles  gaioli  lacuntiiliqae 
Et  maesis  Amerina  non  perustia 
Et  mustaceus  et  latente  palma 
Praegnatites  caryotides  cadebant. 
NoQ  tantis  Hyaa  inaereaa  nimbiB 
Terras  obrait  aut  Boluta  PliaB, 
Qualis  per  cuneoB  liiema  Latinos 
Plebem  grand  ine  contudit  sereua. 
Ducat  nubila  luppiter  per  orbem 
Et  latis  pluvias  minetur  agris. 


D,o,i..ci  by  Google 


STATIVS 

Dam  nostri  lovie  hie  ferantur  imbres. 

Ecce  aatem  caveas  sabit  per  omnis 
IneigniB  specie,  decora  cultu 
Plebea  altera  non  minor  sedeiite. 
Hi  panaria  candidaeqae  mappas 
Subvectant  epalaaque  lautiores, 
Illi  marcida  rina  htrgiantur: 
IdacoB  totidem  putes  miuistroe. 
Orbem,  qua  melior  aeveriorque  est, 
£t  gentis  alis  insemel  togatas 
Et  cum  tot  populoe  beata  paacas, 
Hiinc  Annona  diem  superba  nescit. 
I  nunc  saecula  compara,  Vetustas, 
Antiqni  lovia  aureumqne  tempus : 
Non  sic  libera  viua  tunc  flnebaut 
Nee  tardum  aeges  occupabat  annum. 
Vna  veecitur  omniB  ordo  mensa: 
Parvi,  femina,  plebs,  equea,  senatus; 
Libertaa  reverentiam  remiait. 
Et  tu  qiiin  etiam — quia  hoc  vogare, 
QuiB  promittere  poBBit  hoc  deoriim? — 
Nobiscum  aocius  dapes  inisti. 
lam  ee,  quiBquis  is  est,  iiiops,  beatua 
Convivam  ducis  esse  gloriatnr. 

Hos  inter  fremitus  novosqne  Inxua 
Spectandi  levis  eSugit  volnptaa: 
Stat  sexus  rudis  insciuaque  ferri; 
Vt  pngnaB  capit  improbua  viriiis: 
Credaa  ad  Tanaim  ferumque  Pliusim 
Thermodontiacaa  calere  turmas. 
Hie  andax  aubit  ordo  pumilorum 
QuoB  natura  brevis  atatim  peracta 
Kodosam  semel  in  globum  ligavit. 
Ednnt  vulnera  coDseniutque  deztras 
Et  mortem  sibi— qua  manu! — miuantur. 
Bidet  Mars  pater  et  cruenta  Virtus, 
Casnraeque  vagis  grues  rapinis 
Mirantur  pugiles  ferociores. 


D,o,i..ci  by  Google 


8ILVAE 


[  UNITEHSITr  1 


latn  noctis  propioribns  sub  nmbris 
Dives  sparsio  quos  agit  tumultus! 
Hie  intrant  faciles  emi  puellae, 
Hie  agnoscitur  omne  quod  tlieatris 
Aut  forma  placet  aut  probatnr  arte. 
Hoc  plandunt  grage  Lydiae  tumentes, 
Illic  cjmbala  tinuulaeqne  Gadea; 
Hlic  agmioa  confremunt  Syroram, 
Hie  plebs  acaenica  qnique  eonminntiB 
Fermntant  vitreis  gregale  sulphnr. 
Inter  quae  snbito  cadunt  Tolatu 
Ininensae  volucrnm  per  astra  nubes, 
Quas  THiluB  sacer  hoiTidusque  Phasis, 
Qnas  ndo  Numidae  legunt  snb  austro. 
DeBuiit  qui  rapiant  sinnsque  pleni 
Gaudent,  dum  nova  lucra  comparantnr. 
Tollunt  innumeras  ad  aatra  vocea, 
'Saturnalia  principia'  sonantes, 
Et  dulci  'dominum'  favore  clamant: 
Hoc  solum  vetuit  licere  Caesar. 

Vixdum  caernla  nox  anbibat  orbem, 
Deseeudit  modia  nitena  areua 
Densaa  ilammena  orbis  inter  umbras, 
Vincens  Gnodacae  facem  coronae. 
Conlncet  polua  ignibua  nibilque 
Obacurae  patitur  licere  nocti. 
Fugit  pigra  Quies,  inersque  Somnns 
Haec  cernena  aliaa  abit  in  urbia. 
Quia  apectacula,  quis  iocoa  lie  on  tea, 
Quia  convivia,  quia  dapes  inemptas, 
Largi  flumina  quia  canat  Lyaei? 
lam  iam  deficio  tuoque  Baccho 
lu  serum  trabor  ebrius  soporem. 

Quos  ibit  procul  hie  dies  per  annos, 
Qnam  nullo  sacer  exoleacet  aevo! 
Dum  moutec  Latii  paterque  Thybris, 
Dnm  stabit  tua  Roma  dumqne  terris, 
Quod  reddis,  eapitolium  maoebit. 


D,o,i..ci  by  Google 


Silvae  II.,  i:  The  Parrot. 

FEittsce,  dux  volucrtim,  domini  facnnda  Toluptiu, 
HumnQae  Boilers  imitator,  psittace,  linguae, 
Quis  tua  tam  Bubito  praeclusit  murmura  fato? 
Hesternae,  miBerande,  dupes  moritnnis  iuisti 
Nobiseum,  at  gratae  carpentem  munera  mensae  ■ 

Errantemque  toris  mediae  plus  tempore  noctia 
Vidimus.     Adfatns  etiam  meditataque  verba 
Keddideras.     At  nunc  aeterna  Bilentia  Lethes 
Ille  canorus  babes.     Cedat  Phaethontia  vnlgi 
Fabula:  non  soli  celebrant  Bua  funera  cygni.  i 

At  tibi  quanta  domus  rutila  testndine  fulgens, 
GonexuBqae  ebori  virgarum  argenteus  ordo 
Argutumque  tuo  atridentia  litnina  corau, 
Et  querulae  tam  forte  fores!  vacat  ille  beatns 
Career,  et  august!  nusquam  convicia  tecti!  i 

Hue  doctae  stipentur  aves,  quis  nobile  fandi 
lug  natura  dedit:  plangat  Phoebeius  ales 
Auditaaque  memor  penitus  dimittere  voces 
Stnmus  et  Aonio  versae  certamine  picae, 
Quiqne  refert  iungens  iterata  vocabula  perdiz  i 

Et  quae  Bistonio  quentur  soror  orba  ciibili: 
Ferte  simul  gemitus  cognataque  ducite  flammis 
Funera  et  hoc  cnnctae  miserandum  addiscito  carmen: 

'Oecidit  aeriae  celeberrima  gloria  gentia 
Psittaciis,  ille  plagae  viridis  regnator  Eoae;  a 

Quem  non  gemmata  volncris  lunonia  caiida 
Viiiceret  adspectu,  gelidi  non  Phasidis  ales, 
Sec  qiias  umenti  Numidae  rapuere  sub  austro. 
Ille  salutator  regum  nomenque  locutus 
Caesaieum  et  queruli  quondam  vice  functus  amici,     3 
Nunc  conviva  levis  monstrataque  reddere  verba 
Tam  facilis,  quo  tu,  Melior  dilecte,  recluso 
Numquam  solus  eras.     At  non  ioglorius  umbris 
Mittitur:  Assyrio  cineres  adoleiitur  amomo 
Et  tenues  Arabum  respiraut  gramine  plumae  » 

D,o,i..ci  by  Google 


Sicaniisqne  crocis;  senio  nee  fessua  inert! 
Scaodit  odomtos  Phoenix  fellcior  ignis. 


Silvae  II.,  7:  Lucan's  birthday. 

Lacani  proprium  diem  frequentet, 
Quiaquis  collibas  Isthmiae  Dioaes 
Docto  pectora  concitattia  oeetro, 
Pendentis  bibit  ungiilae  liquorem. 
Ipai,  quoa  penes  est  honor  canendi, 
Vocalis  citharae  repertor  Areas 
Et  tu  Bassaridum  rotator  Euhan, 
Et  Paean  et  Hyantiae  sorores, 
Laetae  purpureas  novate  Tittas, 
Crinem  comite  candidamque  vestem 
Perfundant  hederao  recentioreB. 
Docti  largina  evagentur  amnes 
Et  plus  Aoniae  virete  eilvae 
Et,  si  qua  laeeram  diem  recepit, 
SertiB  moliibua  expleatur  nmbra. 
Centum  Thespiacis  odora  lucis 
Stent  altaria  victimaeque  centum 
Quaa  Dijce  lavat  aut  alit  Cithaeron. 
Lucanuni  canimus,  favete  linguis! 

Veatra  eat  ista  dies,  favete,  Muaae, 
Dum  qui  vos  geminas  tullt'per  artis, 
Et  vinctae  pede  vocia  et  aoiutae, 
Romani  coiitur  ehori  sacerdos. 
Felix  (heu  nimis!)  et  beata  tellus 
Quae  pronos  Hyperionia  meatus 
Summia  Dceani  vides  in  undis 
Stridoremque  rotae  cadentis  andia. 
Quae  Tritonide  fertilis  Athenas 
Vnctie,  Baetica,  proyocas  trapetia: 
Lucanum  potca  imputare  terris! 
Hoc  pluB  quam  Senecam  dediaae  mnndo 
Ant  dulcem  generasse  6allionem. 


D,o,i..ci  by  Google 


STATIVS 

Adtollat  refluos  in  astra  fontis 

Graio  nobiltor  Melete  Baetis; 

Baetim,  Mantua,  provocare  noli. 

Natiini  protinua  atque  humnm  per  ipsam 

Prinio  murmure  dulce  vagieutem 

Blando  Calliope  sinu  recepit. 

Turn  priinum  posito  remissa  luctn 

Longos  Orpheos  exuit  dolores 

Et  dixit:  'paer  o  dicate  Musis, 

Longaeros  cito  transiture  vates, 

Xon  tn  fliimina  nee  greges  ferarnui 

^'ec  plectro  Geticas  movebis  ornos, 

Sed  septem  iuga  Martiumque  Thjbrim 

Et  doctoB  equites  et  eloquente 

Cantu  purpureum  trabes  senatnm. 

Nocturnaa  alii  Phrygnm  ruinas 

Et  tardi  reducis  yias  Vltxia 

Et  puppem  teraerariam  Minervae, 

Trita  Tatibus  orbita,  seqiiantar: 

Tu  carua  Latio  memorqiie  gentia 

Cannen  fortior  exeres  togatnm, 

Ac  primum  teiieris  ad  line  in  annis 

Lndea  Hectora  Tbeasalosque  currus 

Et  Bupplex  Priami  potentis  aurum, 

Et  aedea  rceerabia  inferorum, 

Ingratua  Nero  dulcibus  theatris 

Et  noster  tibi  proferetur  Orpheus, 

Dices  culminibuB  Remi  vagantis 

Infandos  domiui  nocentis  ignis. 

Hinc  caatae  titulutn  decuaqne  Pollae 

Incunda  dabis  adlocutione. 

Mox  coepta  generoaior  iuventa 

Albos  ossibua  Italis  Philippos 

Et  Pharealica  bella  detouabis : 

Quo  fulmea  duels  inter  arma  divi, 

Libertate  graveni  pia  Catonein 

Et  gratnm  popularitate  Magnum. 

Tu  Petusiaci  scclus  Ganopi 


D,o,i..ci  by  Google 


SILVAE 

Defiebis  plus  et  Pharo  omenta 
Pompeio  dabis  altius  Bepulcrttm. 
Haec  priino  iuvenis  canes  sub  aevo. 
Ante  nnnos  cnlicis  Maroniant. 
Cedet  Musa  nidis  ferocis  Euni 
Et  docti  fnror  arduas  Lucreti, 
Et  qui  per  freta  duxit  Argonautas, 
Et  qui  corpora  prima  transfigurat. 
Quid?  mains  loquar:  ipsa  te  Latinis 
Aeneis  venerabitur  canentem. 
Nee  BoluDi  dabo  carminnm  nitorem, 
Sed  taedis  genialibus  dicabo 
Doctam  atqne  ingenio  tuo  decoram 
Forma,  simplicitate,  comitate, 
GenBU,  sanguine,  gratia,  decore, 
Qualem  blanda  Venus  daretque  luno; 
Et  vestroB  hymenaeon  ante  postis 
Fes t is  cantibus  ipsa  personabo. 
0  Baevae  nimium  gravesque  Parcae! 
0  numquam  data  longa  fata  summisl 
Cur  plus,  ardua,  casibuB  patetis? 
Cur  saeva  vice  magna  non  senescunt? 
Sic  Datum  Nasamonii  Tonantis 
Post  ortuB  obituaque  falminatos 
An  gusto  Babylon  premit  eepulcro. 
Sic  fixum  Paridis  manu  trementia 
PelideQ  Thetis  horruit  cadentem. 
Sic  ripis  ego  murmnrantis  Hebri 
Non  mutum  caput  Orpheos  eequebar. 
Sic  et  tn  (rabidi  nefas  tyranni!) 
lusgns  praecipitem  Bubire  Lethen, 
Dnm  pugnas  canis  arduaque  voce 
Das  solatia  grandibus  sepulcris, 
(0  dirum  Bcelns!  o  scelua!)  tacebis.' 
Sic  fata  est  leviterque  decidentes 
Abrasit  lacrimas  nitente  piectro. 

At  tu,  sen  rapidum  poll  per  axem 
f  amae  curribua  arduis  leratns. 


D,o,i..ci  by  Google 


STATIVS 

Qua  Burgunt  animae  potentiores. 
Terras  deepicis  et  snpulcra  rides; 
Seu  pacis  merito  nemua  rechisi 
Felix  Elysii  tenes  in  oris, 
Quo  Pliarsatica  tnrba  cougregatur, 
£t  te  no  bile  carmen  Insonantem 
Pompei  cohiitantur  et  Catoucs, 
Tu  magna  sacer  et  Buperbns  nmbra 
Kescis  Tartaron  et  procul  nocentam 
Andia  verbera  pallidumque  visa 
Matris  lampado  reapicis  Neronem. 
Adsis  lucidus  et  vocaute  Polla 
Vnum,  quaeso,  diem  deos  silentum 
Exorea:  solet  hoc  patere  Hmen 
Ad  niiptas  redeuntibuB  maritis. 
Haec  te  non  thyaeis  procax  dolosis 
Falsi  numiiiia  induit  figura, 
Ipsum  Bed  collt  et  frequentat  ipsum 
Imis  altius  insitnm  mednllis, 
Ac  solatia  vana  submiuistrat 
Viiltus,  qui  simili  notatus  auro 
8 trails  pi'aenitet  incubatque  somno 
Seciirae.     Procul  bine  abite,  Mortes: 
Haec  vitae  genialis  est  origo. 
Cedat  luctus  atrox  geuisqne  manent 
lam  dulces  lacrimae  dolorque  festus, 
Qitidquid  fleverat  ante,  nunc  adoret. 


Sitvae  V.,  4-  Sleep. 

Grimine  quo  merui,  invenis  placidissime  divuni, 
Quove  errore  miser,  donls  ut  solus  egerem, 
Somne,  tuis?  tucet  umne  pecus  rolucresque  feraeqne 
Et  simulant  fessos  curvata  cacumina  somnoa, 
Xec  tracibus  fluviie  idem  sonus,  occidit  horror 
Aequoris  et  terria  maria  adclinata  qniescnnt. 
Septima  iam  rediens  Phoebe  mihi  respicit  aegras 


D,o,i..ci  by  Google 


SILVAE  3 

Stare  genae,  totidem  Oetaeae  Paphiaeque  reTistiiit 
Lampadcs  et  totiens  noBtroa  Tithouia  queatus 
Praeterit  et  gelido  spargit  miserata  flagello. 
Vnde  ego  sufficiam  ?  iioii  sunt  mibi  lumina  tnilte. 
Quae  Bacer  altema  tantum  statione  tenebat 
Argus  et  haud  nmquam  vigilabat  corpore  toto. 
At  ntinc,  beu,  bi  aliquis  longa  sob  nocte  pueUae 
Bracbia  nexa  teuena  ultro  te,  Somne,  repellit. 
Inde  veni!  nee  te  tolas  infundere  penuas 
Luminibue  compello  meia  (hoc  turba  precetur 
Laetior)  extremo  me  tange  cacumine  virgae 
Sufficit  aut  loviter  euapenso  poptite  tranai. 


Silvae  V.,  5:  On  the  death  of  Ma  adopted  son. 

Me  misernml  neqne  eaim  verbis  soUeiunibas  ulla 
Incipiam  duqc  Castaliae  rocalibna  undis 
Invisus  Pboeboque  gravis!  quae  vestra,  aorores, 
Orgia,  Pieriae,  quas  iDcestavimus  aras? 
Dicite,  post  poenam  liceat  coumiaaa  fateri. 
Nnmquid  inaccesso  posni  vestigia  luco? 
Num  vetlto  de  fonte  bibi?  quae  culpa,  quia  error. 
Quern  luimus  tantisP  morieutibus  ecce  lacertis 
Viscera  nostra  tenens  animamque  avellitur  infaus, 
Noa  de  stirpe  qnideui  nee  qui  mea  nomina  ferret 
Oraque — non  fueram  genitor,  sed  (cernite  fletus 
Liveutesque  genaa  et  credite  planctibaa,  orbi) 
OrbuB  ego.     Hue  patres  et  aperto  pectore  matrea 
GotiTeniaut  cineremque  ocuiia  et  cinnama  ferte! 
Si  qua  sub  uberibus  plenis  ad  funera  natos 
IpBa  gradn  labente  tulit  madidumque  cecidit 
Pectus  et  ardentis  restinxit  lacte  papillae, 
Quisquis  adhuc  tenerae  signatum  fiore  iuyentae 
lumerait  cineri  iuvenem  primaque  iacentia 
Serpere  crndelis  vidit  lanugine  flammas, 
Adait  et  alterno  mecum  clamore  fatiscat: 
Vincetur  lacrimis,  et  te,  Natura,  pudebit. 


D,o,i..ci  by  Google 


804  STATIVS 

Tants  tuihi  feritas,  tanta  est  insania  tuctus. 

Hoc  qnoqne  cum  nibor,  ter  dena  luce  peracta 

Adcliois  tumnlo  planctne  in  carmina  verto  n 

Diacordesqne  modos  et  aingultantia  verba. 

Molior  orsa  Ivra — libitum  est,  atque  ira  tacendi 

Impatiena — sed  nee  solitae  mihi  vertiee  laurns 

Kec  fronti  vittatur  honos.     En  taxea  marcet 

Silra  comis,  hilarisque  hederas  plorata  cupreBBUB  sc 

Exclndit  ramis  nee  eburno  poUice  chordas 

PuIbo,  sed  incertam  digitis  errantibns  amene 

Scindo  chelyn.     luvat  hen,  inyat  inlaadabile  carmen 

Fundere  et  incompte  miaerum  nndare  dolorem. 

Sic  merui,  eic  me  cantuquo  habitnqne  nefastum  ag 

Adspiciant  superi,  pudeat  Thebasque  novumqne 

Aeaciden — nil  iam  placidam  manabat  ab  ore. 

lUe  ego  qui,  qnotieng!   blande  matramque  patrnmque 

Vulnera  qui  vivos  potui  mulcere  doiorea, 

Ille  ego  lugentnm  mitia  eolator,  acerbia  u 

AudituB  tumuliB  et  descendentibua  umbriB, 

DeScio  niedicaaque  manus  fomentaque  quacro 

Vnlneribus,  sed  snmma,  meis.     Nunc  tempua,  amici, 

Quoram  ego  manantia  oculoa  et  sancia  terai 

Pectora:  reddite  opem,  aaevas  et  solvite  gratis.  u 

Nimirum  cum  yestra  domna  ego  fnnera  maestus — 

Increpitant:  'qui  damna  doles  aliena,  repoue 

Infelix  lacritnas  et  triatia  carmina  serva.' 

Vernm  erat;  absumptae  vires  et  copia  faudi 

Knila  mihi  dignumque  nihil  mens  fnlmine   tanto         w 

Repperit;  inferior  vox  omnia  et  omnia  sordent 

Verba.     Ignosce,  puer:  tu  me  caligine  maestnm 

Obruia.     A,  durua  viso  si  vnlnere  carae 

Coningia  invenit  caneret  quod  Thracius  Orpheus 

Dulce  aibi,  si  buata  Lini  complexns  Apollo  os 

Non  tacuit;  nimius  fortaaae  aviduaque  doloris 

Dicor  et  in  lacrimis  iustum  exceaaisae  pndorem. 

Quisnam  autem  gcmitus  lamentaqne  nostra  reprendis? 

0  nimium  felis,  uimium  cnidelia  et  expera 

Imperii,  Fortuna,  tui,  qui  dicero  legem  m 


pel  by  Google 


SILVAE— THEBAIS 

Fletibua  ant  finis  audet  censere  dolendil 
Incitat,  hen,  plauctus;  potius  fugieiitia  ripas 
FliiDiina  detiiieaa  rapidis  ant  iguibtis  obstes, 
Qnam  miseros  lugere  vetes.     Taoien  ille  severus, 
Qiiisquis  is  est,  noatrae  cognoscat  vulnera  causae. 

Non  ego  mercatus  Pharia  de  pube  loquaces 
Delicias  doctumque  Bui  convicia  Nili 
Infantem,  lingua  nimium  salibusque  protervum, 
Dilexi:  meus  ille,  meiia.     Tellure  cadentem 
Adspexi  atque  nnctum  genitali  atraniine  fovi, 
Poacentemqne  novas  tremnlig  ulnlatibus  auras 
Insorui  Titae.     Quid  plus  tribuere  paventea? 
Qiiin  alios  ortos  libertatemque  sub  ipsis 
Vberibus  tibi,  parre,  dcdi;  beu,  mtinera  nostra 
Rideres  ingratus  adhuc.     Properaverit  ille, 
Sed  merito  proporabat  amor,  ne  perderet  unum 
Libertaa  tarn  parva  diem.     Nonne  horridus  inde 
Invidia  superoa  iniustaque  Tartara  pulsem? 
Nonne  geniam  te,  care  puer,  quo  sospite  natos 
Non  ciipii,  primo  gemitum  qui  protiuns  ortu 
Implicuit  fisitque  mihi,  cui  verba  sonosqne 
Monstravi  questnsque  et  vulnera  caeca  resolvi, 
Reptantemque  solo  demissua  ad  oecula  dextra 
Erexi,  blandoque  einu  iam  iamque  cadentes 
Exaopire  genaa  dulceaqne  accersere  somnoa, 
Cui  nomen  vox  prima  meum  ludnsque  tecello 
Risus  et  a  nostro  veuiebant  gaudia  vultii.  .  .  . 


'  Thebais  IV.,2i6SU:  Parthenopaeius. 

Tu  quoque  Parrhaaias  ignara  matrc  catervas 
(A  rudie  annorum,  tantum  nova  gloria  auadetl), 
Partbenopaee,  rapis;  aaltus  tunc  forte  rcmotos 
Torva  parens  (neque  cnim  haec  iuveoi  foret  ire  potcstas) 
Pacabat  cornu  gelidique  aversa  Lycaei.  is 

Pulchrior  baud  ulli  triste  ad  discnmcn  ituro 
YultDB  et  egregiae  tanta  indulgentia  formae; 


D,o,i..ci  by  Google 


106  STATIVS 

Nee  desiint  aniriii,  veniat  modo  fortior  aetas. 
Quas  noil  ille  duces  uemorum  fluviiaque  dicata 
Nuinina,  quas  maguo  non  abstulit  igue  NupaeasF        ; 
Ipsam,  Maetialia  pueriim  cam  vidit  in  umbra, 
Dianam,  tenero  sigDantem  gi-amiua  passu, 
IgQovisse  ferunt  comiti  Dictaeaque  tela 
Ipsam  et  Amyclaeas  umeris  aptasse  pharetras. 
Prosilit  audaci  Martis  pcrcuBBOS  amore,  : 

Arma,  tubas  audire  calens  et  pulvere  belli 
Flaveiitem  eordere  comam  captoque  referri 
Hostis  equo:  taedet  nemorum,  titulumque  nocentem 
Sanguinis  humani  pudor  est  ncscire  sagittas. 
Igiieus  ante  omuis  auro  micat,  ignens  ostro,  : 

Vndantemque  sinum  nodis  iiirugat  Hiberis, 
Imbelli  parma  pictus  Caljdonia  matria 
Froelia;  trux  laera  sonat  areas,  et  aspera  plnmis 
Terga  Cydonea  corytos  arundine  pulsat 
Electvo  pallenB  et  iaspide  clarus  Eoa.  i 

Cornipedem  trepidos  suetum  praevertere  cerros, 
Velatnm  geminae  deiectu  lyncis  et  arma 
Mirantem  graviorig  eri,  Eubiimis  agebat, 
Dulce  rubens  viridique  genas  spoGtabills  aevo. 
Arcades  huic  veteres  astris  lunaque  priores, 
Agmina  fida  datis,  nemorum  qaos  stirpe  rigenti 
Fama  satos,  cum  prima  pedum  vestigia  tellus 
Admirata  tulit;  nondum  arva  domiisque  nee  urbes 
Conubiisve  modus;  quercns  laurique  ferebant 
Crnda  puerperia  ac  populos  umbroaa  creavit 
Fraxinus  et  feta  viridia  puer  excidit  orno. 
Hi  Incis  stupuisse  vices  noctisque  feruntur 
Nubila  et  occiduum  longe  Titana  secuti 
Desperasee  diem.     Barescunt  alta  colonis 
Maenala,  Parthenium  fugitur  nemus,  agmina  bello 
Rhipeqne  et  Stratie  ventosaque  aonat  Enispe. 
Non  Tegea,  non  ipsa  deo  vacat  alite  felix 
Cyllene  templumque  Aleae  nemoralo  Miner vae 
Et  rapiduB  Clitor  et  qui  tibi,  Pythio,  Ladon 
Paene  Bocer  candeDsque  iugis  Lampia  nivosia 


D,o,i..ci  by  Google 


THEBAIS  307 

Et  Pheneos  nigro  Styga  mittere  credits  Diti. 

Ventt  et  Idaeis  nlulatibus  aemulus  Azad 

Parrhasiique  duces,  et  quae  riaistia,  Amores, 

Grata  pharetrato  Konacria  rura  Tonauti, 

Dives  et  Orchomenos  peconim  et  Cynosnra  ferarutn.      aw 

AepytioB  idem  ardor  agros  Pgophidaque  celsam 

Vaatat  et  Herculeo  vulgatoa  robore  montis 

MonBtriferamqne  Erymanthon  et  aeriaoiium  Stymphaloitr. 

Arcades  hi,  gens  una  viris,  sed  dissona  cultu 

ScinditUFf  hi  Paphiaa  niyrtoa  a  stirpe  recurvant  ax 

Et  pastoral  i  meditantur  proelia  trunco, 

His  arcua,  hia  tela  audes,  his  cassida  criuis 

Integit,  Arcadii  morem  tenet  ille  galeri, 

lUe  Lycaouiae  riotu  caput  asperat  ui'sae.  < 

Hos  belli  coetus  iurataque  pectora  Marti  soi 

Milite  viciiiae  iiullo  iuvere  Mycenae; 

Fiinereae  tunc  namque  dapes  mediique  recnrsus 

Solis,  et  hie  alii  misccbant  proelia  fratres. 

lamque  Ataluntaeas  iinplerat  nuntius  auris. 
Ire  ducem  bcllo  totamque  iinpellere  natum  su 

Arcadiam:  tremiiere  gradus,  elapeaque  inxta 
Tela;  fugit  silvas  pernicior  alite  vento 
Saxa  per  et  plenia  obatantia  flumina  ripis, 
Qualis  erat,  conrepta  sinus  et  vertice  flavum 
Crinem  sparsa  noto;  raptia  yelnt  aspera  natis  sii 

Praedatoris  equi  sequitur  vestjgia  tigris. 
Vt  stetit  adveraiaque  impegit  pectora  frenis 
(Ille  ad  humum  pallens) :  '  unde  haec  furibunda  cupido, 
Nate,  tibi?  teneroque  unde  iniproba  pectore  virtus? 
Tu  bellis  aptare  viros,  tu  pondera  ferre  an 

Martis  et  enaiferas  inter  potea  ire  catervas? 
Quamquam  utinam  vires !  nuper  te  pallida  vidi, 
Dum  premie  obnixo  venabula  comiuus  apro, 
Poplite  aucciduo  resuptnum  ac  paene  ruentem, 
Et  ni  cnrvato  torsisscm  spicula  cornu,  m 

Nnnc  nbi  holla  tibi  ?    Nil  te  mea  tela  iuvabunt 
Nee  teretca  arcus  maculis  nee  discolor  atris 
Hie,  cui  fidis,  oquus;  magnia  conatibus  instas. 


Dpi  .?d  by  Google 


J08  STATIVS 

Vix  Diyadum  tlialamis  Erymanthiadiimque  furori 
Nympharum  mature  puer.     Snnt  omina  vera:  sa 

Mirabar,  car  templa  mihi  tremuisse  Dianae 
Nwper  et  inferior  vultu  dea  visa,  sacrisque 
Exuviae  cecidere  tholis;  hoc  segnior  areus 
Difficilesque  maiius  et  iiuUo  in  vulnere  certae. 
Expecta,  dum  maior  honoa,  dum  firmiuB  acvnm,  m 

Dum  roseis  venit  umbra  genia  yuttuBqne  recedunt 
Ore  mei;  tunc  bella  tibi  ferramque,  quod  ardes. 
Ipsa  dabo,  et  nulio  matris  revocabere  fletn. 
Nunc  refer  arma  domum!  vos  autem  hiinc  ire  einetis. 
Arcades,  o  saxia  niminim  et  robore  natil'  m 

Plura  cnpit;   fusi  circum  natusque  dncesqno 
SolantUT  niinniintque  metus,  et  iam  borrida  clangunt 
Signa  tubae.     Nequit  Ilia  pio  dimittere  natum  . 
Complexa  oiultumque  dnci  conmendat  Adrasto. 


>■        Thehais  X.,8A-155:  The  grove  of  Sleep. 

Stat  super  occiduae  nebulosa  cubilia  noctis 
Aethiopasque  alios,  nuUi  penetrabitis  astro,  t 

LucuB  iners,  subterque  cavia  grave  rupibasi^^ntrum 
It  vacuum  in  montem,  qua  desidls  atria  Somni 
Secarumque  larem  segnis  Natura  locavit, 
Limen  opaca  Quies  et  pigra  Oblivlo  servant 
Et  numquam  vigili  terpens  Ignavia  vultu.  i 

Otia  vestibule  presslsque  Silentia  pinuis 
Muta  sedent  abiguntque  truces  a  culmiue  ventos 
Et  ramos  errare  vetant  et  murmura  demunt 
Alitibus.     Xon  )iic  pelagi,  licet  omnia  clament 
Litora,  nou  ullus  caeli  fragor;  ipse  profundis  i 

VftllibuB  efiEugiens  apeluncae  proximua  amnis 
Saxa  inter  Bcopulosque  iacet:   nigrantis  circum 
Armenta,  omne  solo  recnbat  pecua,  et  nova  marcent 
Gramina,  terrarumque  inclinat  spiritus  berbas. 
Mille  intns  simulacra  dei  caelaverat  ardens 
Mulciber:  hie  haeret  lateri  redimita  Voluptaa, 


D,o,i..ci  by  Google 


THEBAI8  309 

^^   Hie  cornea  in  requiem  vergens  Labor;  est  ubi  Bacclio, 

y   Est  ubi  Martigenae  Bocium  pttlvliiar  Amori 
^  Obtinet;  interiue  tecti  iu  penetralibus  altis 
Et  cum  Morte  iacet,  niiUiqae  ea  tristis  imago.  loi 

Ipse  auteni,  vacuus  curis,  umentia  siibter 
Antra  aoporifero  atipatos  flore  tapetas 
Incubat;  exhalant  vestes  et  corpora  pigro 
Strata  calent,  supraqne  toriim  niger  efSat  aulielo 
Ore  vapor;  manns  baec  fueos  a  tempore  laevo  m 

Susteiitat  crines,  baec  cornu  oblita  remisit. 
_  Adsunt  inuumero  circnm  vaga  Somnia  vultii, 
Vera  simul  falsis  permixtttque  .  .  . 
Noctis  opaca  cohors,  trabibuaque  aut  postibus  haerent, 
Aut  tellure  iacent.     Tenuis  qna  circnit  aolam,  ju 

InValidnsque  nitor,  primosque  hortaiitia  somnos 
Languida  aucciduis  expirant  lumina  flammis. 
Hue  se  caeruleo  libravit  ab  aethere  virgo 
Discolor:   effulgent  silvae,  tenebrosaque  Tempe 
AUrisere  deae,  et  zonis  lucentibus^ieta  la 

Evigilat  domus;  ipse  aiitem  nee  lampade  clara 
Nee  sonitu  nee  voce  deae  perculsus  eodem 
More  iacet,  donee  radios  Tbaumantiaa  omnia 
Impulit  inque  oculos  penitus  descendit  inertis. 
Tunc  sie  orsa  loqni  nimbonira  fulva  creatrix:  iji 

'SidonioB  te  Inno  duces,  mitissime  divnm 
Somne,  iubet  popniumque  trncia  defigere  Gadmi, 
•  Qui  nunc  eventu  belli  tumefactns  Acbaeum 

1      Pervigil  adservat  vallum  et  tua  iura  recusat. 

\    Da  precibns  tantie  (rara  est  hoc  posse  fauultas),  i» 

Placatumque  lovem  dextra  lunone  merere.' 
Dixit,  et  increpitans  languentia  pectora  dextra, 
Ne  pereant  voces,  iterumqne  j tern m que  monebat. 
Ille  deae  iussis  vultu,  qno  nutat,  eodem 
Adnuit;   exeedit  gravior  nigrantibus  antria  is, 

Iris  et  obtusum  multo  iubar  excitat  imbri. 
■     Ipse  qiioque  et  volncrem  gressum  et  ventosa  eitavit 
Tempera,  et  obacuri  sinuatam  frigore  caeli 
Implevit  chlamydem,  tacitoque  per  aetliera  enrsu 

Dioiir^dhyGoogle 


310  STATIVS 

Fertuv  et  Aoiiiis  longe  gravia  inminet  arviB,  lio 

lUiue  aura  bo)o  Tolucres  pecudesque  ferasqne 

Explicat,  et  penitns,  quaciimque  snpervolat  orbem, 

Languida  de  Bcopiilis  siduiit  freta,  pigrins  haerent 

N'ubila,  demittunt  extrema  cacumina  eilvae, 

Pluraque  laeeato  cecidernnt  Eidera  caclo.  us 

Primus  adesse  deum  subita  caligine  sensit 

Campus,  et  inuumerae  voces  fremitiiEquo  rirorum 

Siibmisere  sonnm;  cum  vero  iimentibita  alls 

Incubuit  piceaque  baud  umquani  deneior  umbra 

Castra  subit,  errare  oculi  rDsolutaque  colla,  uo 

Et  medio  adfatu  verba  imperfecta  relinqui. 

Mox  et  fulgentes  clipeos  et  aaeva  rcmittuut 

Pila  mauu,  laasique  cadunt  iu  pectova  tuUus. 

Et  iam  cuncta  sileut:  ipBi  iaui  Btare  recusant 

Cornipedes,  ipsos  subttus  cinis  abstulit  ignis.  lu 

V     AcMlUis,  1-19:  Prooemium. 

Magnanimnm  Aesciden  formidatamque  Tooanti 

Progeniem  et  patrio  vetitam  auccedere  caelo. 

Diva,  refer :  quamquam  acta  viri  multuni  iQclita  cantn 

Maeonio,  Bed  plura  vacant:  nos  ire  per  omnem 

(Sic  amor  est)  beroa  velis  Scyroqne  latentem  s 

Dulicbia  proferre  tuba  nee  in  Hectore  tracto 

Sistere,  sed  tota  iuvenem  deducere  Troia. 

Tu  modo,  si  veteres  digno  deplevimuB  haustu, 

Da  fontjs  mihi,  Phoebe,  novos  ac  fronde  secunda 

Necte  comas:  ncque  enim  Aonium  nemua  advena  palao  lo 

Nee  mea  nunc  primis  albcBcant  tempera  vittis. 

Scit  Dircaeus  ager  meque  inter  prisca  parentum 

Nomina  cumque  suo  nnmerant  Amphione  Thebae. 

At  tu,  quem  longe  primum  stupet  Itala  virtuB 
Graiaquo,  cui  geminae  florent  vatumque  ducuroque  » 

Gertatim  laurus  (olim  dolet  altera  vinci) 
Da  vcniam  ac  trepidum  patcre  hoc  sudare  parumper 
Pulvere.     Te  longo  necdum  fidente  paratu 
Molimur  magnusque  tibi  praeludit  Acbilles. 


ACHILLEIS 


v^      20-9i:  Thetis's  appeal  to  Poseidon. 

Solvemt  Oebalio  classem  de  litore  pastor  x 

DardanuB  incautaB  clam  depopulatiis  Amyclas, 
Plenaquo  materni  referens  praeeagia  somui 
Cnlpatum  relegebat  iter,  qua  coiidita  ponto 
FluctibuB  invisis  Jam  Nereis  imperat  Helle; 
Cnm  Thetis  Idaeos  (lieu,  iiumqiiani  vana  parontnm     » 
Angaria !)  expavit  vitreo  anb  gurgite  renioa. 
Nee  mora,  et  undosisturba  comitante  sororum 
Prosilnit  thalamis:  fervent  eoeantia  Phrixi 
Litors  et  angnstum  dominas  non  explicat  aeqnor. 
Ilia  abi  discnBso  priinum  subit  aera  poQto:  so 

'Me  petit  haec,  mibi  classis,'  ait,  'faneeta  minatur, 
Agnosco  monitus  et  Frotea  vera  locutum. 
Ecce  Dovam  Priamo  facibus  de  puppe  levatiB 
Fert  Bellona  nurnm:  video  iam  mille  carinis 
Ionium  Aegaeumqne  premi ;  nee  gnffieit,  omnis  at 

Quod  plaga  Graiugenum  tumidis  coninrat  Atridis: 
lam  pelago  terrisque  mens  quaeretur  Achilles 
£t  volet  ipse  soqui.     Quid  enim  cunabula  parvo 
Pelion  et  torvi  coamisimus  antra  magistriP 
Illic,  ni  fallor,  Lapitharum  proelia  ludit  w 

ImprobuB  et  patria  iam  Be  metitur  in  hasto. 

0  dolor,  o  Beri  materno  in  corde  timores! 
Non  potni  infelix,  cum  primnm  gnrgite  noBtro 
Rhoeteae  cecidere  trabes,  adtollere  magnum 

Aequor  et  incest!  praedonis  vela  profunda  u 

Tempestate  sequi  canctasque  inferre  aorores? 

Kunc  qnoque — Bed  tardum,  iam  plena  injuria  raptae. 

1  bo  tamen  pelagique  deos  d  extra  m  que  secuudi, 
Quod  siipereat,  complexa  lovis  per  'I'ethyos  annos 
Grundaevumque  pattern  supplex  miaeranda  rogabo       m 
Vnam  hiemem.'    Dixit  magnumque  in  tempore  regem 
Adspicit.     Oceano  veuiebat  ab  hoapite,  mensis 
Laetua  et  aequoreo  diffusus  nectare  tuUub, 

Vude  hiemeB  ventique  silent  cantnque  quioto 


D,o,i..ci  by  Google 


312  STATIVS 

Armigeri  Tritones  emit  scopulosaque  cete  x 

Tyrrhenique  greges  circumque  infraque  rotaatur 

Rege  saliitato;  placidis  ipse  arduug  undia 

Eminet  et  triplici  te!o  iubet  iro  iugalie. 

llli  spumiferos  glomeraiit  a  pectore  caraus. 

Pone  nataat  delentque  pednm  vestigia  canda.  «o 

Cum  Thetis:  'o  magni  genitor,  reetorque  profundi, 

Adspicis  in  qualis  migeriim  patefeceris  tisus 

Aequor?    Eimt  tutis  terrarum  crimina  velis, 

£x  quo  iura  freti  maiestatemqne  repostam 

Rupit  lasoaia  puppis  Pagaaoea  rapina.  es 

En  aliud  furto  Bcelus  et  spolia  hospita  portaas 

Navigat  iniastae  temerarius  arbiter  Idae, 

Ehen  quos  gemitns  terria  caeloque  daturus! 

Qiios  mihi!  sic  Phrygiae  peasamus  gaudia  palmae, 

Hi  Veneris  mores,  hoc  gratae  mnnua  alumnae!  lo 

Has  saltern  (noa  somideos  nostrtimqne  reportant 

Theaea),  si  quia  adhuc  undis  honor,  obrne  puppia! 

Haud  permitte  fretttm!  niillfi  inclementia:  fas  sit 

Pro  nato  timuisso  mihi.     Da  peltere  luctus, 

Nee  tibi  de  tantis  placeat  me  f  fliictibua  unam  7s 

Litus  et  Itiaci  acopulos  habitare  seputcri.' 

Orabat  lauiata  genas  et  pectore  nuda 
Caeruleis  obatabat  equis.     Sed  rector  aquarum 
Invitat  cnrrn  dictisque  ita  mulcet  amicis : 
'Ke  pete  Dardaniam  frustra,  Theti,  mergere  claaaein:sa 
Fata  vetant,  ratua  ordo  deis  raiscere  cruentae 
Europumque  Asiamqne  manna,  consultaque  bella 
luppiter  et  triatia  edixit  caedibus  annos. 
Quem  tu  illic  natum  Sigeo  in  pnlvere,  quanta 
Adspicies  victrix  Phrygiarum  funera  matrumJ!  sb 

Cum  tuus  Aeacidea  tepido  modo  sanguine  Teucros 
Vndabit  campoB,  modo  crasaa  exire  vetabJt 
Flumina  et  Hectoreo  tardabit  funere  can-ua 
Impelletque  mann  nostros,  opera  inrita,  miiros. 
Pelea  iam  deaiste  queri  thalamosque  minores:  w 

Credideris  pepcrisse  lovi;  nee  inulta  dolebis, 
Cognatis  atere  fretis:  dabo  tollere  fiuctns. 


D,o,i..ci  by  Google 


ACHILLEIS 

0am  reduces  Danai  noctumaque  signa  Capherens 
Exeret  et  dirum  pariter  quaeremus  Vlisem.' 


95-158:  Thetis  visits  the  Thessalian  home  of  Chiron,  the 
tutor  of  Achilles. 

Dixerat.     Ilia  gravi  vultum  demiasa  repulsa,  m 

Quae  iam  excire  f  re  turn  et  ratibus  bellare  parabat 
Iliacis,  alios  aniino  conmenta  paratns, 
Tristia  &d  Ilaetnoiiias  detorqnet  brachia  terras. 
Ter  conata  manu,  liquidum  ter  grcBSibus  aequor 
Rcppnlit  et  niveas  feriunt  vada  Thessala  plantas.  lo 

Laetantur  monies  et  conubialia  pandnnt 
Antra  sinus  lateqiie  deae  Sperchoos  abundat 
Obvius  et  dnlci  vestigia  circuit  unda. 
Ilia  uihil  gaviaa  locis,  sed  coepta  fatigat 
Pectore  consilia  et  sollers  pietate  magistra  w 

Longaevum  Gbirona  petit.     Domus  ardua  montem 
Perforat  et  longo  saspendit  Pelion  arcu; 
Purs  exhausta  muitu,  parteui  sua  ruperat  aetaa. 
SigDa  tamen  divuDique  tori  et  quern  qnisque  sacrarit 
Accubitn  genioqne  locum  monstrantar:  at  intra  u 

Centauri  stabula  alta  patent,  noa  aequa  nefaiidia 
FratribuB.     Hie  hominum  nullos  experta  cruores 
Spicula  nee  truncae  bellis  geiiialibns  oroi 
Ant  conaangnineos  fraoti  crateres  in  hostis, 
Sed  pharetrae  inaontes  et  inania  tei'ga  ferarum.  n 

Haec  qnoqne  dum  viridia;  nam  tunc  labor  unua  inermi 
Nosse  salutiferas  dubiis  auimantibna  berbaa. 
Ant  moustrare  lyra  veteres  heroas  alnmno. 

Et  tunc  venatu  reditnrnm  in  limine  prinio 
Opporiens  properatque  dapes  largoque  aerenat  is 

Igne  domum,  cum  visa  procul  de  litore  snrgeus 
Nereis;  emmpit  silvis  (dant  gaudia  viris) 
Notaque  desueto  crepuit  seuis  ungnla  campo. 
Tnnc  blandua  doxtra  atque  imos  demissua  iu  armos 
Panperibua  tectis  inducit  et  admonet  antri.  is 


D,o,i..ci  by  Google 


m  ille  (lediBset, 
ima,  qiiaeso. 


314  STATIVS 

lamdudnm  tacito  lustrat  Thetia  omnia  vian 
Nee  perpessa  moras:  'ubinam  mea  pignora,  Cliiron? 
Die,'  ait,  '  aiit  cur  iilla  puer  iam  tempera  ducit 
Te  sine?    Non  merito  trepidae  BOpor  atraque  matri 
Signa  deum  et  raagnoa  utinam  mentita  timores! 
Nttmque  modo  itifenaoa  Dtero  mihi  contnor  ensia. 
Nunc  plaactu  livere  manua,  modo  in  nbera  saevas 
Ire  feras:  saepe  ipaa  (nefas!)  sub  inania  natum 
Tartara  et  ad  Stygios  iterum  fero  mcrgece  fontis. 
Hog  abolere  metus  magici  iubet  ordine  sacri 
Car  path  iua  vates  puerumque  sub  axe  peracto 
Secretis  lustrare  fretis,  ubi  litora  summa 
Ooeani  et  geuitor  tepet  inlabentibus  aatris 
PontDS,  nbi  ignotis  borrenda  piaeula  divis 
Ponaque:  aed  longum  cnncta  enumerare  vetorqne; 
Trade  magis!'    Sic  ficta  parena :  iiequi 
Si  mollis  habitus  et  tegmina  foeda  fateri 
Auaa  seni.     Tunc  ipse  refert:  'Due,  opti 
Dug  genetrix  humiliqiie  deos  infringe  precatn. 
Nam  superant  tua  vota  modum  placandoque  mnltnm 
Invidia  est.     Non  addo  metum,  sed  vei-a  fatebor: 
Nescio  quid  magnum  (nee  me  patria  omina  fallunt) 
Vis  festina  parat  tenerosque  aupervenit  anoos. 
Olim  et  ferre  minas  avideque  audire  solcbat 
Imperia  et  noetris  prociil  baud  discedere  ab  antris: 
Nunc  ilium  non  Ossa  capit,  non  Pelion  ingens 
Fharsalive  nives.     Ipsi  mihi  saepe  queruntur 
Centauri  raptasque  domoa  abstractaque  coram 
Armenta  et  semet  campis  fluviisqne  fugari: 
Insidiasque  et  belJa  paraut  tumideque  minantur. 
Olim  eqnidem  Argooa  piuuB  cum  Thessala  reges 
Hac  veheret,  iuvenem  Aleiden  et  Theaea  vidi — 
Sed  taceo.'    Figit  gelidua  Nereida  pallor. 


D,o,i..ci  by  Google 


ACHJLLEIS 


•^159-197:  Thetis  and  Achilles. 

•f-    Hie  adernt  mnlto  sadore  et  polvere  maior, 
Et  tameii  arma  inter  festioatosqne  labores 
Dnlcia  adhne  viau:  niveo  natat  ignis  in  ore 
Piirpnreus  fulvoqiie  iiitet  coma  gratior  auro. 
Necdnm  prima  uovn  lanugine  vertitnr  aetas, 
Tranquillaeqne  faces  octilis  et  plnrima  vultu 
Mater  ineat:   qnalis  Lycia  venator  Apollo 
Cum  redit  et  eaevia  permntat  plectra  pharetria. 
Forte  et  laetna  adest  (o  quantum  gaudia  formae 
Adiciunt!):  fetam  Plioloes  sub  I'upe  leaeiiam 
Perculerat  ferro  vacuiaque  reliquerat  antris 
Ipsam,  Bed  catnloa  adportat  et  incitat  unguis. 
QnoB  tamen,  ut  fldo  genetrix  in  limine  viaa  eat, 
Abicit  exceptamque  avidia  circumligat  uluis, 
lam  gravia  amplexu  iamque  aequus  vertice  matri. 
Insequitur  magno  iam  tunc  conexua  amore 
Patroclna  tantiaque  exteiiditur  aemulua  actis, 
Par  studiia  aeviqne  modis,  aed  robore  longe 
y   Et  tamen  aequali  visurus  Fergama  fato. 

Protinus  ille  aubit  rapido  quae  proxima  saltu 
Flumina  fnmantisque  genas  crinemque  novatur 
Fontibus:  Eurotae  qualis  vada  Castor  aniielo 
Intrat  eqno  fessumque  sni  iubar  excitat  astri. 
Miratur  comitque  eenex,  nunc  pectora  mulcens. 
Nunc  fortis  umeros:  angunt  sua  gaudia  matrem. 
Tunc  libave  dapes  Baccheaque  munera  Chiron 
Orat  et  adtonitae  vsria  oblectamina  uectens 
Elicit  extremo  chelyn  et  solantia  curas 
Fila  mo  vet  leviterque  expertas  pollice  chordaa 
Dat  puero.     Canit  ille  libens  inmania  landum 
Semina:   quot  tumidae  superarit  iussa  novercae 
Araphitryoniades,  crudum  quo  Bebrjca  caestu 
Obruerit  Pollux,  quanto  circumdata  nexu 
Huperit  Aegidea  Minoia  brachia  tauri, 
Matemos  in  fine  toros  superisque  gravatum 


D,o,i..ci  by  Google 


316  STATIVS 

Pelion:  hie  ficto  risit  Thetis  anxia  vultu. 
Nox  trahit  in  somnoa,  saxo  conlabitur  ingena 
fJentauruB  blandnsque  umeris  se  innectit  Achilles, 
Qiiainquam  ibi  fida  parens,  odsnetaque  pectora  mavalt. 


/ 198-28^:  Thetis  takes  Achillea  while  asleep  to  the  court  of 
Lycomedea. 

At  Thetis  undiBonis  per  noctem  in  rupibns  adstans, 
Quae  nato  secreta  velit,  quibna  abdere  terris 
Destinet,  hue  iUuc  diviaa  mente  volutat.  aoo 

Proxima  nee  studiis  multuni  Mavortia  Tbraee 
Nee  Macetum  gens  dura  placet  laudumve  datoti 
CecTopidfte  stimulos,  Dimium  opportuna  carinis 
Seetoa  Abydeniqne  sinus :   placet  ire  per  altas 
Cycladas.     Hie  epretae  Mycouoaque  humilisque  Seriphos  sos 
Et  Lemnos  non  aequa  viris  atque  hospita  Deles 
Gentibns.     Inibelli  imper  Lycomedis  ah  aula 
Virgineos  coetua  ct  litora  persona  ludo 
Audierat,  dnros  laxautem  Aegaeoua  nexus 
Missa  sequi  centnmque  dei  uumerare  catenas.  aio 

Haec  placet,  haec  timidae  tellua  tntissima  matri. 
Qualis  vicino  volucris  iam  aedula  partu 
lamque  timena,  qua  fronde  domum  auspeudat  inanem, 
Providet  hie  ventos,  hie  anxia  cogitat  anguis. 
Hie  homines:   tandem  dubiae  placet  umbra,  novisque     au 
Vis  stetit  in  ramis  et  protinus  arbor  amatur. 

Altera  consilio  anperest  tristemqite  fatigat 
Cura  deam,  natum  ipsa  sinu  complexa  per  undas 
An  magno  Tritone  fei-at,  ventosue  vohicres 
Advocet  an  pelago  solitatn  Thaumantida  pasci.  3» 

Elicit  inde  fretis  et  murice  Irenat  acuto 
DelphinuB  biingoa,  quoB  illi  maxima  TethjB 
Gurgite  Atlanteo  pelagi  sub  valle  aonora 
Nutrieratr   nuUia  vada  per  Neptunia  glaucae 
Tantus  honos  formae  nandique  potentia  nee  plus  sis 

Pectoris  humani;  iubet  hos  subsistere  pleno 


D,o,i..ci  by  Google 


ACHILLKIS  317 

Litore,  ne  nntlae  noceant  contagia  temte. 

Ipsa  dehinc  toto  reaolutum  pectore  Achillem 

(Qui  pueris  sopor)  Haemonii  de  rupibus  antri 

Ad   placidas  deportat  aquas  et  iussa  tacere  la 

Litora:   monstrat  iter  totoqne  effulgurat  orbe 

Cynthia.     Prosequitur  dWam  ceiereeque  recursus 

Securus  pelagi  Chirou  notat  udaque  celat 

Lumiiia  et  abreptos  subito  iam  iamqae  latentis 

Erecto  prospectat  equo  qua  cana  paruniper  331 

fjpumaut  sigiia  fugae  et  liquido  peril  orbita  ponto. 

Ilium  non  alias  rediturum  ad  Thessala  Tempe 

lam  tristis  Pholoe,  iam  nubilus  ingemit  Othrys 

Et  senior  Sperclieos  nquis  speluncaque  docti 

Muta  senia;   quaerunt  puerilia  carmiiia  Fauni  m 

Et  sperata  diu  piorant  eonnbia  Nympbae. 

Iam  premit  astra  dies  liumilique  ex  aequore  Titan 
Eorantis  evolvit  eqoos  et  ab  aethere  magiio 
Sublatiim  curru  pelagus  cadit,  ac  vada  mater 
Scyria  iamdudum  fluctus  emensa  tenebat,  u 

Exierantque  iugo  fessi  delphines  erili : 
Gum  pueri  tremefacta  quies  oculique  patentes 
Infasum  sensere  diem.     Stupct  aere  primo. 
Quae  loca,  qui  fluctus,  ubi  Felion?    Omnia  versa 
Atque  ignota  videt  dnbitatque  agnoecere  matrem.  w 

Occupat  ilia  manu  blandeque  adfata  paventem; 
'  Si  mihi,  care  puer,  thalamos  sors  aeqna  tulisset 
Quos  dabat,  aetheriis  ego  te  complexa  tenerem 
Sidns  grande  plagis,  maguique  puerpera  cacli 
Nil  humilis  Parcas  terrenaque  fata  vererer.  as 

Nunc  impar  tibi,  nate,  genus,  praeclusaque  leti 
Tautum  a  matre  via  est;  quin  et  metuenda  propinqnant 
Tempora  et  extremis  admota  pericula  metis. 
Cedamus,  paulumque  aniraos  submitte  virilis 
Atque  habitus  dignare  meos.     Si  Lydia  dura  ac 

Peiisa  mauu  mollisque  tulit  Tiryntbius   hastas. 
Si  decet  aurata  Bacchnm  vestigia  palla 
Verrere,  virgiueoa  ai  luppiter  iuduit  artus, 
Nee  magnum  ambigui  fregerunt  Caenea  sezns:     ^ 

D,o,i..ci  by  Google 


J18  STATIVS 

Has  Bine,  quaeso,  iniDas  nnbeinqne  exire  maligDam. 
Moz  iteruin  campoB,  iterum  Centaurica  reddam 
Lustra  tibi:  per  ego  hoc  decus  et  veiitnra  iaventae 
Gaudia,  ai  terras  humilemque  experta  maritum 
Te  propter,  si  progenitum  Stygos  amne  Bevero 
Armavi  (totumque  utinam!)  cape  tuta  parumper 
Tegmina  nil  nocitnra  animo.     Cur  ora  reducis'' 
Quidve  parant  oculi?    Pudet  hoc  mitescere  cultu? 
Per  te,  caro  pner,  cognata  per  aequora  iuro, 
Nesciet  hoc  Gliiron.'    Sic  horrida  poctora  tractat 
Nequiquam  mulceus;  obatat  genitorque  roganti 
Nntritorque  ingens  et  cruda  exordia  magnae 
Indolis.     EfFrenae  tumidum  velat  igne  iuventae 
Si  qnis  equum  primis  eubmittere  temptet  habenis, 
Ille  diu  cam  pis  fluviisque  et  houore  anperbo 
Gavisus  Qon  coUa  ingo,  non  aapera  praebet 
Ora  Inpis  dominiquo  frentit  captivus  iniro 
Imperia  atqiie  alioa  miratur  discere  cursus. 
Quis  deuB  adtonitao  fraud es  astamque  parent! 
Contiilit?    Indocilem  quae  mens  detraxit  AchillemF 


'  385-396:  Achilles  among  the  daughters  itf  Lycomedeg. 

Palladi  litoreae  celebrabat  ScyroB  honoram 
Forte  diem,  placidoque  aatae  Lycomede  sorores 
Luce  sacra  patriis  (quae  rara  licentia)  muria 
Exierant  dare  veris  opes  divaeqae  severas 
Fronde  ligare  comas  et  spargere  doribas  hastam. 
Omnibus  eximiam  formae  decas,  omnibus  idem 
Cultus  et  expleto  teneri  iam  3ne  pud  oris 
Virginitas  matura  toris  annique  tnmentes. 
Sed  quantum  virides  pelagi  Venus  addita  Hymphas 
Obruit,  aut  ttmeris  quantum  Diana  relinquit 
Naidas,  effulget  tantum  regina  decori 
Deidamia  chori  pulcbiisque  aororibus  obstat. 
Illins  et  roseo  flammatur  purpura  vultu 
Et  gemmis  lux  uiaior  inest  et  blandius  auram: 


D,o,i..ci  by  Google 


ACHILLEIS  319 

Atqne  ipsi  par  forma  deae  est,  si  pectoris  angnes 

Fonat  et  ezempta  pacetur  casside  vultus.  su 

Hanc  ubi  ducentem  longe  socia  agmiiia  ridit 

Trnx  paer  et  nallo  temeratus  pectora  motn, 

Diriguit  totisque  novum  bibit  ossibaa  ignetn. 

Nee  latot  haustns  amor,  sed  fax  vibrata  medallis 

In  vnltuB  atque  ora  redit  lucemque  genarum  to 

Tingit  et  impolsam  tenni  sndore  pererrat, 

Lactea  Massagetae  veltiti  cum  pocula  fucant 

Sanguine  puniceo  vel  ebur  conrumpitur  ostro, 

Sic  variis  manifesta  notis  palletque  rubetque 

Flamma  repeos.     £at  atqtie  ultro  ferus  hospita  sacra  si 

Bissiciat  turbae  securOB  et  inmemor  aevi, 

Ni  pudor  et  iunctae  teneat  rererentia  matris. 

Vt  pater  armenti  quondam  dnotorque  futnrus, 

Oni  nondum  toto  peraguntur  cornua  gyro, 

Cum  sociam  pastus  niveo  candore  iuveucam  si 

Adspicit,  ardescnnt  animi  primiiaque  per  ora 

Spumat  amor,  spectant  hilares  obstaiitqne  magistn. 

Occupat  adrepto  iam  conscin  tempore  mater: 
'  Hasne  inter  Bimulare  ehoros  et  brachia  Indo 
Xectere,  uate,  grave  est?  gelida  quid  tale  sub  Osaa     ai 
Peliacisque  iugis?  o  si  mihi  iuugere  ouras 
Atque  alium  portare  sinu  contingat  Achilleml' 
Mulcetnr  laetumque  rubet  visusque  protervoa 
Obliquat  Teatisque  manu  leviore  repellit. 
Adspicit  ambiguum  genotrix  cogique  volentem  si 

Iniccitque  sinus;  tum  colla  rigentia  mollit 
Submittitque  gravia  umeroa  et  fortta  laxat 
Brachia  et  impexos  certo  domat  ordine  crinis, 
Ac  sua  dilecta  cervice  monilia  transfert; 
Et  picturato  cohibens  vestigia  Umbo  as 

Incessum  motumque  docet  fandique  pndorem. 
Qualiter  avtifici  vieturae  pollice  CBrae 
Accipiunt  fovmas  ignemque  mauumque  secnntur> 
Talis  erat  divae  natum  mutantia  imago. 
Nee  luctata  din;  superest  nam  phirimua  illi  ss 

Invita  virtute  decor,  fallitqne  tuentis 

Dioiir^dhyGoogle 


no  STATIVS 

Ambiguna  tenuique  latens  discrlniine  eexus. 

Procedunt,  iterumqae  monens  rursitmque  fatigans 
Blanda  Thetia;  'Sic  ergo  graduin,  sic  ora  msnoBqae, 
Nate,  feres  comitesqne  modis  imitabere  6ctis,  3 

Ne  te  BQBpectum  tnolli  non  misceat  aulae 
Sector  et  incepti  pereant  mendacia  furti.'  , 

Dicit  et  adtnoto  non  cessat  eomere  tactn. 
Sic  ubi  virgineis  Hecate  lassata  Therapiiis 
Ad  patrem  fratremque  redit,  comes  baeret  eanti  g 

Mater  et  ipsa  umeroa  exertaque  brachia  velat; 
Ipsa  arcam  pharetrasque  locat  vestemque  latentem 
Dediicit  sparsoeque  tumet  componere  crinis. 

Protimis  adgreditur  regem  atque  ibi  testibua  aris 
'  Hanc  tibi,'  ait,  '  uostri  gemianam,  rector,  Achillis     3 
(Nonne  vides,  ut  toiTa  genas  aequsndaque  fratri?) 
Tradimus:  arma  umeris  arcumque  animosa  petebat 
Ferre  et  Amazonio  connbia  pellere  ritn. 
Sod  mihi  curarum  satis  est  pro  stirpe  virili: 
Haec  calathoa  et  sacra  ferat,  tii'f range  regendo  31 

Indocilem  sexiique  tene,  dum  nubilis  aetas 
Solvendusque  pudor;  neve  exercerts  protervas 
Gjmnadas  aut  lustris  nemorum  concede  vagari. 
IntuB  ale  et  similis  inter  seclude  puellas; 
Litore  praeeipue  portuqne  arcere  memento.  a 

Vidisti  modo  vela  Phrjgum;  iam  niutua  iura 
Fallere  transmissae  pelago  didicere  carinae.' 

Accedit  dictis  pater  ingenioque  parentis 
Occnltum  Aeaciden  (quia  divnm  fraudibus  obstet?) 
Accipit;  ultro  etiam  veneratnr  supplice  dextra  » 

Et  grates  electns  agit:  nee  turba  piarnm 
Scjriadum  cessat  nimio  defigere  visu 
Virginia  ora  novae,  quantum  cervice  comisque 
Emineat  quantumqne  umeros  ac  pectora  fuudat. 
Dein  sociare  chores  castisque  accedere  sacrie  31 

Hort^ntnr,  ceduntqne  loco  et  contingere  gaudent. 
Qualiter  Idaliae  volucres,  ubi  moliia  frangunt 
Nubila,  iam  longum  caeloqne  domoque  gregatae, 
Si  ianxit  pinnas  diversoque  hospita  tractu 

D,o,i..ci  by  Google 


AOHILLEIS  32] 

Venit  avis,  cnnctae  primnm  miraatnr  et  horrent: 
Mox  propiue  propiusque  volant,  atqae  aore  in  ipso 
Paulatim  fecere  suam  plansnqiie  secundo 
Oircneunt  hilares  et  ad  alta  cubilia  ducunt. 
Digreditar  mnltum  cunctata  in  limine  mater, 
Dum  repetit  monitae  arcanaqiie  murtnura  figit 
AnribuB  et  tacito  dat  verba  noviBsima  valtu. 
Tunc  excepta  freto  longe  cervice  reflexa 
Abnatat  et  blandis  adfatnr  litora  votisL 
*  Cara  mihi  tellus,  magnae  cui  pignora  cnrae 
Deposituraque  iQgens  timido  conmisitnus  asta. 
Sis  felix  taceasqne,  precor,  quo  more  tacebat 
Creta  Bheae:  te  longua  hones  aeternaque  ciugent 
Templa  nee  instabili  fama  superabere  Delo; 
Et  ventis  et  sacra  fretis  interque  vadosas 
Oycladaa,  Aegseae  frangunt  nbi  saxa  procellae, 
Kereidum  tranquilla  domus  inrandaque  nautie 
Insula,  ne  solum  Danaas  admitte  carinas, 
Ne,  precor  I    liic  thiasi  tantum  et  nihil  utile  bellis, 
fHoc  famam  narrare  doce,  dumque  arma  parantur 
Dorica  et  alternum  Marors  interfurit  orbem, 
(Cedo  eqiiidem)  sit  virgo  pii  Lycomedia  Achilles.' 


S97-4.66:  The  Trojan  expedition  at  Aulis. 

Interea  meritos  nltrix  Europa  dolores 
BulcibuB  armorum  furiis  et  sapplice  regum 
Conqnestu  flammata  movet;  quippe  ambit  Atrides, 
Ille  magis,  cui  nupta  domi,  facinnsque  relatu 
Asperat  Iliacum ;  captam  sine  Marte,  sine  armis 
Progeniem  caeli  Spartaeque  potentis  alumnam, 
lura  fidem  superos  una  calcata  rapina. 
Hoc  foedns  Phrygium,  haec  geminae  conmercia  terrae? 
Quid  maneat  populos,  nbi  tanta  iniuria  primos 
Degrassata  duces? — Goeunt  gens  omnis  et  aetaa: 
Ifec  tantum  exciti,  bimarl  guos  Isthmia  vallo 
Olanstra  nee  undisonae  quoa  circuit  umbo  Maleae, 


D,o,i..ci,hy  Google 


323  STATIV8 

Sed  procnl  amoti,  Phrixi  qua  semita  inngi 

Europamque  Aaiamque  vetat;  quasque  ordiue  gentia       a 

Litore  Abydeno  maris  adligat  unda  eupemi. 

Fervot  amor  belli  concussasque  erjgit  urbia. 

Aera  domat  Temese,  qnatitur  navalibns  ora 

Enbois,  innnmera  resonant  incude  Mycenae, 

Pisa  novat  cnrrus,  Nemee  dat  terga  ferarum,  an 

Cirrba  sagittiferas  certat  stipare  pharetras, 

Lenia  gravis  clipeos  caesis  vestire  iuveiicis. 

Dat  bello  pedites  Aetolua  et  asper  Acaraan, 

Argos  agit  tnrmas,  vacuantnr  paecua  ditis 

Arcadiae,  freriat  celeres  Epiros  alnmuoa,  «] 

Fhocis  et,  Aoniae  iacalis  rarescitis  umbrae, 

Murorum  tormenta  Pjlos  Measenaque  tendnnt. 

Nulla  inmunis  bumus;  velluntur  postibus  altis 

Arma  olim  dimissa  patrtim,  fiammisqne  liquescunt 

Dona  deum:  ereptnm  superis  Mars  efEerat  aurum.  « 

Nusquam  umbrae  veteres:  miiior  Othrys  et  ardua  sidunt 

Taygeta,  exuti  videruiit  aera  niontea. 

lam  natat  omne  nemiis,  eaeduntur  robora  class!, 

Silva  minor  remis.     Ferrum  lassatur  in  usus 

Innumeros,  quod  rostra  liget,  quod  muniat  arma,  « 

Belligeros  quod  frenet  equos,  quod  mille  catenis 

Squalentes  nectat  tunicas,  quod  Eanguine  fumet 

Vulneraque  alta  bibat,  quod  conspirante  veneoo 

Impellat  mortis;  teniiant  umentia  saxa 

Adtritu  et  pigris  addunt  mucrouibus  iram.  *3 

Hoc  modus  aut  arcns  lentare  aut  fundere  glandis 

Aut  torrere  siidis  galeasque  adtollere  conis. 

Hos  inter  motus  pigram  gemit  una  quietem 

Tiiessalia  et  geminis  incusat  fata  querellis. 

Quod  senior  Peleus  nee  adhuc  matnrus  Achillea.  u 

lam  Pelopis  terras  Graiumque  eshauserat  orbem 
Praecipitans  in  tranatra  viros  insanua  equosque 
Bellipotens.     Fervent  portua  et  operta  cariuia 
Stagna  suasque  hiemes  classis  promota  suosque 
Adtollit  ductus;  ipeum  iam  puppibua  aequor  u 

Deficit  et  totoa  consnmunt  carbasa  tentoa. 


D,o,i..ci  by  Google 


ACHILLEIS  323 

Prima  rates  Danaas  Hecateia  cougregat  Aiilis, 
Bapibns  expositis  longique  crepidine  (lorsi 
Euboicum  ecindens  Aulis  mare,  litora  multum 
Montivagae  dilecta  deae,  iuxtaqne  Gapheroaa  uo 

Latratum  pelago  tollens  caput.     Ille  Pelasgas 
Vt  Tidit  tranare  rates,  ter  monte  ter  undis 
lutonuit  Baevaeque  dedit  praesagia  Boctis. 
Coetas  ibi  armorum  Troiae  fatalis,  ibi  ingena 
laratur  beDum,  donee  sol  annuus  omnis  us 

Conficeret  metaa.     Tunc  primTim  GraecJa  viris 
Oontemplata  suas;  tunc  sparsa  ac  dissona  moles 
In  corpus  vultumque  coit  et  rege  sub  nno 
Disposita  est.     iSio  curva  feras  indago  latentia 
Claudit  et  admotis  paalatim  caseibus  artat.  tco 

Illae  ignem  Bonitnmque  pavent  diflusaque  lincunt 
Avia  miranturque  suum  decreecero  montem. 
Donee  in  anguetam  cecideruut  undique  vallem, 
Inque  vicem  stupuere  greges  Bocioque  timore 
Mansuescunt;  simul  liirtUB  aper  simul  ursa  lupusque  tts 
Cogitur  et  captos  contempait  cerva  leones. 


:  Diomedeaand  Ulysses  sent  to  search  for  Achillea, 

Sed  quamquam  et  gemiui  pariter  sua  bella  capessant 
Atridae  famamque  avida  virtute  pafcernam 
Tydides  Sthenelusque  premant,  nee  cogitet  annos 
Antilochns  septemque  Aiax  umbone  cornscet  w 

Armenti  reges  atque  aeeum  moenibus  orbem, 
Gonsiliisqne  armisque  vigil  oontendat  Vlixes: 
Omnis  in  absentem  belli  mauns  ardet  Achillem, 
Nomen  Acbillis  amant,  et  in  Hectora  solus  Achilles 
Poacitur,  ilium  ^nnm  Teucris  Priamoqne  locuntnr  *7i 

Fatalem.     Quis  enim  Haemoniis  snb  vallibus  alter 
Creverit  eflossa  reptans  nive?  cuius  adortas 
Gruda  radimenta  et  teneros  formaverit  annos 
Gentaurus?    Patrii  propior  cui  linea  caeli, 
QneiiivB  alinm  Stygios  tulerit  secreta  per  amnis  la 

D,o,i..ci  by  Google 


824  STATIVS 

Nereis  et  pulchroe  ferro  praeatruxerit  artnsF 
Haec  Graiae  castris  iterant  tradnntque  cohortes. 
Cedit  tnrba  ducnm  vincique  baud  maesta  fatetnr. 

Sic  cnm  palantes  Phlegraea  in  castnt  coireut 
Gaelicolae  iamqiie  Odrysiam  Oradivus  in  hastam  « 

Surgeret  et  Libycos  Tritonia  toUeret  angiiia 
Ingentemque  manu  curvaret  Deli  us  arcum, 
Stabat  anhela  metu  solum  Natnra  TonaQtem 
Bespiciens:  qitaodo  ille  hiemea  tonitiueque  vocaret 
Nnbibus,  igniferam  quot  fulmina  pOBceret  Aetnen.       4 

Atqae  ibi  dum  mixta  vallati  plebe  suorum 
Et  maris  et  belli  consultant  temponi  reges, 
Increpitans  magao  vatem  Calchanta  tumultu 
Frotesilaus  ait  (namque  huic  bellare  cuptdo 
Praecipua  et  primae  iam  tunc  data  gloria  mortis):       « 
'0  nimium  Phoebi  tripodumque  oblite  tuorum, 
Tbestoride,  quando  era  deo  possessa  movebis 
lustins,  aut  quaenam  Parcarum  occulta  recludesP 
Cernis  nt  ignotum  cuncti  stupeantqno  fremantque 
Aeaciden?    Sordent  vulgo  Caljdonius  heros  c 

Et  magno  genitus  Telamone  Aiaxque  secundus, 
Hob  quoqne:  sed  Mayors  et  Troia  abrepta  probabunt. 
Ilium  neglectis  {pudet  heu!)  ductoribns  omnes 
Belligerum  ceu  numen  amant.     Die  ocius  (aut  cur 
Serta  comis  et  multas  houosF)  quibus  abditus  oris       e 
Quave  iubes  tellure  peti;  nam  fama  noc  antris 
Chironis  patria  nee  degere  Peleos  aula. 
Heia,  inrumpe  deoB  et  fata  lateutia  vexa, 
Laui'igerosque  ignis,  si  quando,  avidissimus  anri: 
Arma  horrenda  tibi  Baevosque  remiaimus  enais.  i 

Numqnam  has  imbellis  galea  riolabere  vittas, 
Sed  felix  numeroque  ducum  praeatantior  omui. 
Si  magnum  Danaia  per  te  portendia  Achillen.' 

lamdudnm  trepido  circumfert  lumina  motu 
Intrantemque  deum  primo  pallore  fatetur  i 

Thestoridea;  mox  igne  genas  et  sanguine  torquens 
Nee  aocios  noc  castra  videt,  sed  caecns  et  abseus 
Nunc  euperum  magnoa  deprendit  in  sethere  coetus, 

Dioiir^dhyGooj^le 


ACHILLEIS  325 

Hanc  Bagae  adfatur  avis,  itnnc  dura  Borornm 

Licia,  turiferas  moclo  consulit  anxius  aras  mu 

Flammaramque  apices  rapit  et  caligine  sacra 

Pascitur.     ExsiJiunt  crines  rigidisque  laborat 

Vitta  comis,  nee  eolla  loco  nee  in  ordine  gresBus. 

Tandem  fessa  tremens  longis  mngitibus  ora 

Solvit,  et  oppositum  vox  eluctata  fiirorem  est:  am 

'  Quo  rapis  iugentem  magni  Chironis  alnmnum 

Femiiieis,  Nerei,  dolis?  hue  initte:  quid  aafers? 

Now  patiar:  meus  iste,  meus.     Tn  diva  profundi, 

Et  me  Pboebns  agit.     Latebris  quibus  abdere  temptas 

Eversorem  Asiae?  video  per  Cycladag  alias  wo 

Adtonitam  et  turpi  quaerentem  litora  furto. 

Occidimue:  placuit  Lycomedis  conscia  tellus. 

0  scelus!  en  fluxao  veniunt  in  pectora  vestes. 

Scinde,  piier,  scinde  et  timidae  ne  cede  parenti. 

Ei  mihi  raptusabitlqaaenambaec  procul  improba  virgoP'sM 

Hie  nutaate  gradu  stetit  amissisqne  furoris 
Viribas  ante  ipeas  tremefactns  conruit  aras. 
Tunc  haerentem  Ithacum  Oaljdonins  occupat  heros: 
'No3  vocat  iste  labor;  iieque  enim  comes  ire  recusem, 
Si  tna  cura  trabat.     Licet  ille  sonantibus  antris  ho 

TethyoB  aversae  gremioque  prematur  aquoai 
Noreos:  inveniea.     Tti  tantum  providus  astu 
Tende  animum  vigilem  lecnuduraque  erige  pectos. 
tiam  mihi  quis  vatum  dubiis  in  casibus  adsit 
Fata  videre  prior?'  subieit  gavisus  ViixcB.  as 

'Sic  deus  omnipoteus  firmet,  sia  adnuat  ilia 
Virgo  paterna  tibi!  Bed  me  spes  hibrica  tardat: 
Grande  equidem  armatum  castris  Inducere  Acbillen; 
Sed  si  fata  uegent,  quam  foedum  ac  triete  reverti! 
Yota  tameti  Uanaum  non  intemptata  reliuqnam.  uo 

lamque  adeo  aut  aderit  mecum  Peleius  heros, 
Aut  verum  penitus  latet  et  sine  ApoUine  Oalchaa.' 

Conclamant  Danai  stimnlatque  Agamemno  volentes: 
Laxantur  coetuB  reBolutaqne  murmure  laeto 
Agmina  discedunt.     Quales  iam  nocte  propinqna  era 

E  pastu  refei'untur  aves,  vel  in  antra  reverti 

D,o,i..ci  by  Google 


Melle  novo  gravid aa  mitts  videt  Hybla  catervas. 
Jsec  mora,  iam  dextras  Ithacesia  carbasns  auraa 
Poscit  et  in  remis  hiloris  sedere  iurentns. 


560-6S9:  Achilles  and  Deidamia. 

At  procnl  occnltnm  falsi  sub  imagiDfi  sexKB 
Aeactden  furto  iam  noverat  una  latenti 
Deidamia  virum;  eed  opertae  couscia  culpae 
Cancta  pavot  tacitaeque  putat  aentire  sorores. 
Namque  ut  Tirgineo  atetit  in  grege  durus  Achilles 
Exsolvitque  rudem  genetrix  digressa  piidorem, 
Protinua  elegit  comitem,  quamquam  omnia  in  ilium 
Turba  coit,  blandequD  novaa  nil  tale  timenti 
Admovet  insidias:  iiiam  seqiiiturque  premitqne 
Improbus,  illani  ocalia  iternmqne  iterumque  resnmit. 
Nunc  nimius  lateri  non  evitantia  inhaeret. 
Nunc  levibus  sertis,  lapsis  nunc  sponte  canistris> 
Nunc  thjrso  parcente  ferit;  modo  dulcia  notae 
Fila  lyrae  tcnuosque  modoa  et  carmina  monatrat 
Chironis  diicitqae  manum  digitoeque  aonanti 
Infringit  citharae,  nunc  occupat  ora  canentis 
Et  ligat  amplexus  et  mille  per  oscula  laudat. 
Ilia  libens  discit,  quo  rertice  Pelion  et  quia 
Aeacides,  puerique  auditum  nomen  et  actus 
Adaidue  stupet  et  praeaentem  cantat  Achillen. 
Ipsa  quoqne  et  validos  proferre  modestius  artua 
Et  tenuare  rudia  adtrito  pollice  lanaa 
Domonstrat  reficitque  colua  et  perdita  dura 
Peiiaa  manu;  voeisque  sonum  pondueque  tenentia,     - 
Quodque  fugit  comitea,  nimio  quod  lumine  sese 
Figat  et  in  verbis  intempestivua  anhelet, 
Miratur:  iam  iamque  doles  aperire  parantem 
Virginea  levitate  fugit  prohibetque  fateri. 
Sic  sub  matre  Bhea  iuvenis  regnator  Olympi 
Osculfi  aecurae  dabat  inaidioaa  aorori 
Frater  adhuc,  medii  donee  reverentia  ceaait 


D,o,i..ci  by  Google 


ACHILLEIS  327 

Sangainis  et  veros  germana  expavit  amoreB. 
Tandem  detect!  timidae  Nereidos  astug. 

Lucus  Agenorei  sublimis  ad  orgia  Bacchi 
Stabat  eVadmiasum  caelo  nemua:  huiua  in  umbra 
Alternam  renovare  piae  trieterida  matres  bm 

GoDsaerant  sciBsuoique  pecus  terraque  revulsas 
Ferre  trabia  gratosque  deo  praestare  furores. 
Lex  procul  ire  mares:  iterat  praecepta  vereiiduB 
Dnctor,  i d access umq lie  viris  edicitur  antrum. 
Nee  satis  est :  stat  Sue  date  metuenda  sacerdos  «w 

Exploratque  aditus,  ne  quia  temcrator  oberret 
Agmitie  femineo.     Tacitus  sibi  risit  Achilles. 
Ilium,  virgineae  ducentem  signa  catervae 
Magnaque  difficili  solveutem  brachia  moto 
(Et  sexuB  pariter  decet  et  mendacia  matris)  ttx 

Miraiitur  comites.     Nee  lam  palcherrima  turbae 
Deidamia  suae  taatumqae  admota  superbo 
Vincitur  Aeacide,  quantum  premit  ipsa  sorores. 
Vt  vero  e  tereti  demisit  nebrida  coUo 
Errantesque  sinus  hedera  conlegit  et  alte  mo 

Ciniit  purpureis  flaventia  tempera  vittia 
Vibravitqiie  gravi  redimitum  missile  dextra: 
Adtonito  stat  turba  metn,  sacrisque  relictis 
lUam  ambire  libet  proDOBqne  adtoHere  vultus. 
Talis,  ubi  ad  Thebas  viiltumque  animumque  remisit  as 
Enhias  et  patrio  aatiavit  peetora  laxu, 
Serta  comia  mitramque  levat  thyrgamque  virentem 
Armat  et  liostilis  iuvisit  fortior  Iiidoa. 

Scandebat  roseo  medii  fastigia  caeli 
Luna  ingo,  totis  ubi  aomnus  inertior  alis  bw 

Defluit  in  terras  mutumqiie  amplectitnr  orbem: 
Conaedere  chori  panlumque  exercita  pulau 
Aera  tacent,  tenero  cum  solus  ab  agmiue  Achillea 
Haec  secnm:  'Quonam  timidae  conmenta  parentis 
Vaqne  feres?  primnmque  imbelli  carcere  perdes  ms 

Florem  aaimii'  non  tela  licet  Mavortia  dextra, 
Non  trepidaa  agitare  feras?  ubi  campus  et  amnea 
HaemoniiP  quacrisne  meos,  Sperchee,  natatus 

Dioiir^dhyGoogle 


828  STATIVS 

Promissasqiie  comas?  an  desertoris  alnmnt 

NuIIqb  honos?  Stygiasque  procnl  Um  raptuB  ad  ambras  lao 

Dicor,  et  orbatue  plaagit  mea  fnnera  Chiron? 

Tu  nnuc  tela  manu,  nostros  tn  dirigis  arcus 

NntritOBqne  mihi  scandis,  Patroele,  iugaliB: 

Ast  ego  pampineis  diffundere  brachia  thyrsiB 

Et  teiiuare  colus  {pudet  heu,  taedetqno  fateri!)  ess 

lam  Bcio.    Quin  etiam  dilectae  virginis  ignem 

Aequaevamque  facem  captus  nocteBqne  diesque 

Dissimolas?  qnonam  neqne  premes  nrentia  pectus 

Vulnera?  teque  marem  (pndet  lien !)  nee  amore  probabis?* 

Sic  ait;  et  densa  noctis  gavisus  in  nmbra  ho 

Teropestiva  suis  torpere  eilentia  furtia 
Vi  potitiir  votia  et  toto  peetore  veros 
Admovet  amplezus:  vidit  chorus  omnis  ab  alto 
Astroram  et  tenerae  rubuerunt  eornoa  Lunae. 
Ilia  quidcm  clamoro  nemus  montemque  replevit:  us 

Sed  Bacchi  coraites,  discusBa  nube  Boporis, 
Signa  choris  indicta  piitatit,  fragor  undique  notus 
ToUitur,  et  thyrsoa  iterum  vibrabat  Achilles, 
Ante  tamen  dubiam  verbis  Bolatns  amicia: 
•Ille  ego  (quid  trepidasF),  genitum  quern  caerala  mater   tw 
Feneis  ailvis  nivibusque  iumisit  aleudum 
Thessalicis.    Nee  ego  hoB  cultus  aut  ioeda  Bubissem 
Tegmina,  ni  primo  te  visa  in  litore:  cessi 
Te  propter,  tibi  pensa  maun,  tibi  mollia  geBto 
Tympana.    Quid  defies  magno  nurus  additaponto?  ta 

Quid  gemis  iugentis  caelo  paritura  nepotea? 
Sed  pater — :  ante  igni  ferroque  excisa  iacebit 
Scyros  et  in  tumidas  ibunt  baec  versa  procellas 
Moenia,  quam  saevo  mea  tn  conubia  pendas 
Funere:  non  adeo  parebimus  omnia  matri.'  tea 

[Vade,  sed  ereptum  celea  taceasque  pudorem.] 

Obstipuit  tantis  regina  exterrita  monstris, 
Quamquam  olim  suspecta  fides  et  cominus  ipaum 
Horruit  et  facies  multum  mutata  fatentis. 
Quid  faciat?  caansne  auoa  ferat  ipaa  parenti?  oas 

Seque  Bimul  iuvenemque  premat,  fortassis  acerbas 

D,o,i..ci  by  Google 


ACHILLEIS  389 

Hansurum  poenas?    Et  sdhnc  id  corde  manebat 
Ille  diu  deceptus  amor:  silet  aegra  premitque 
lam  conmune  nefae;  tmam  placet  addere  furtis 
AUricem  sociam,  precibug  quae  viota  duorum  m 

Adnuit.    Ilia  astu  tacito  raptumque  padorem 
SnrgeHtemqtie  nterum  atque  aegroB  in  pondere  mensis 
Occalnit,  plenis  donee  stata  tempora  metis 
Adtnlit  et  partus  index  Lucina  resolvit. 

675-960:  The  detection  of  Achillea  and  his  departure  for 
Troy. 

lamqne  per  Aegoeos  ibat  Laertia  flexus  «ni 

Puppis,  et  iuuumeras  mutabant  Gycladas  aurae: 
lam  ParoB  Olearosque  latent;  iam  raditur  alta 
Lemoos  et  a  tergo  decreacit  Bacchica  Naxos, 
Ante  ocnloB  creBceiite  Samo;  iam  Delos  opacat 
Aequor :  ibi  e  celsa  libant  carchesia  puppe  ea 

Besponsiqae  fidem  et  verum  Calchanta  precantur. 
Audiit  ArquitenenB  Zephyrumque  e  vertice  Cynthi 
Impulit  et  dubiis  pleno  dedit  omiiia  velo. 
It  pelagi  secnra  ratiB:  qnippe  alta  Tonontis 
luasa  Thetin  certas  fatorum  vertere  leges  «8i 

Areebant  aegram  lacrimie  ac  multa  trementem, 
Quod  uon  erueret  pontnm  veotisqae  fretisque 
Omnibus  invisum  iam  tunc  aequeretur  Vlixen. 

Frangebat  radios  hnmili  iam  pronas  Olympo 
Phoebus  et  Oceani  penetrabilo  litus  anhelis  w 

Promittebat  equis:  cum  se  scopulosa  levavit 
Scyros;  in  banc  totos  emisit  puppe  rudentea 
Dux  Laertiadea,  sociisque  reaumere  pontum 
Imperat  et  remia  ZephyroB  Bupplere  cadeutea. 
Accedunt  lussa,  et  magis  itidubitata  magiaque  ea 

Scyros  erat  placidique  super  Tritonia  cuatoa 
Litoris.    Egreaai  numen  venerantur  amicae 
Aetolusqiie  Ithacusque  deae.    Tunc  providus  heros, 
Hospita  ne  subito  terrerent  moenia  coetu, 
Puppe  inbet  remauere  suos;  ipse  ardua  fido  to 

D,o,i..ci  by  Google 


380  STATIVS 

Cnm  Diomede  petit.     Sed  iam  praevenerat  arcis 
Litoreae  seryator  Abas  iguotaque  regi 
Edideriit  (sed  Qraia  tamen)  succedere  terris 
Carbasa.    Proeedunt,  gemini  ceu  foedere  inncto 
Hiberna  anb  nocte  Inpi:  licet  et  sua  piilset  v 

N^atorumque  fames,  penitus  rabiemque  minasqne 
Diaaimuiaiit  humilisqne  meant,  ne  nuntiet  hoetis 
Cnra  canum  et  trepidas  moneat  vigilare  magistros. 

Sic  segnes  heroes  eunt  campumque  patentem. 
Qui  medius  portus  celsamque  interiacet  iirbem,  r 

Alterno  sermone  terunt;  prior  oceupat  acer 
TjdidCB:  'qua  nunc  verum  ratione  paramus 
Scrntari?  namque  ambiguo  sub  pectore  pridem 
Verso,  quid  imbellia  tliyreos  mercatua  et  aera 
Vrbibus  in  mediis  Baccheaqne  tcrga  mitrasque  r. 

Hug  tnleris  varioque  asperaas  nebndaa  auro? 
Hisne  gravem  Priamo  Phrygibusque  armabia  Achillen?* 

Illi  subridens  Ithacns  panlum  ore  remisso: 
'Haec  tibi,  virginea  modo  si  Lycomedis  in  aula  est 
Frande  latens,  ultro  confesBum  in  proelia  ducent  t 

Peliden;  tu  cuncta  citus  de  pnppe  memento 
Ferre,  ubi  tempus  erit,  clipeumque  his  iungere  donis 
Qui  pulcher  signia  anroque  asperrimns  adstat. 
Hoc  sat  erit:  tecum  lituo  bonus  adsit  Agyrtea 
Occultamque  tubam  tacitos  adportet  in  ueus.'  t 

Dixorat,  atque  ipso  portarum  in  limine  regem 
Cernit  et  ostenea  pacem  praefatus  oliva: 
'Magna,  reor,  pridemque  tuas  pervenit  ad  auris 
Fama  trucis  belli,  regum  placidisaime,  quod  nunc 
Europamque  Asiamque  quatit.     Si  nomina  forte  t 

Hue  perlata  ducum,  fidit  quibus  ultor  Atrides: 
Hie  tibi  quern  tanta  meliorem  stirpe  creavit 
Magnaiiimus  Tydeus,  Ithacis  ego  ductor  Vlixes. 
Causa  viae  (metuam  quid  enim  tibi  cuncta  fateri. 
Cum  Graius  notaque  flde  celeberrimua  unus?)  i 

Explorare  aditus  invisaque  Htora  Troiae, 
Quidve  parent.'    Medio  sermone  intercipit  ille: 
'Adnuerit  fortuna,  precor,  dextrique  gecundent 


D,o,i..ci  by  Google 


ACHILLEIS  3; 

lata  dei!    Nttnc  hospitio  mea  tecta  ptumqae 
lulustrate  larem.'    Simul  intra  limina  ducit, 
Nee  mora,  iam  mensas  famularis  tnrba  torosqno 
Instruit.     Interea  viau  perlnatrat  Vlixes 
Scrutaturque  domum,  si  qua  vestigia  magnae 
VirginiB  aut  dubia  fades  sospecta  figara; 
Porticibasque  vagis  orrat  totosqne  penatis, 
Ceu  miretur,  adit:  relat  ille  cabilia  praedae 
Indubitata  tenena  muto  legit  arya  Molosso 
Venator,  videafc  donee  sub  frondibus  hostem 
Porrectum  aomuo  positosque  in  cespite  dentis. 

Humor  in  arcana  iamdudom  perstrepit  aula, 
Virginibua  qua  fida  domus,  venisse  Pelasgum 
Ductores  Graiamque  ratem  sociosque  reeeptoB. 
lure  pavent  aliae;  sed  vix  sua  gaudia  celat 
Felides  ayidusque  novoa  lieroas  et  arma 
Vel  talis  vidisse  cupit.     lamque  atria  fervent 
Regali  strepitn  et  picto  discumbitur  oatro. 
Cum  pater  ire  iubet  natas  comitesque  pudicas 
Katarum.     Subeunt,  quales  Maeotide  ripa, 
Cum  Scythicas  rapuere  domoa  et  capta  Getarnm 
Moenia,  aeposltis  epulantur  Amazones  armis. 
Turn  vero  intentuB  vultua  ac  pectora  Vlixes 
Perlibrat  visu:  sed  udx  iulataque  fallnnt 
Lnmina  et  extemplo  latait  meusura  iacentutn. 
At  tamen  erectum.que'  genas  ocnlisque  vagantem 
NuUaque  virginei  servantem  signa  pudoris 
Defigit  comitiqne  obliquo  Inmine  monstrat. 
Quid?  nisi  praecipitem  blando  complexa  mooeret 
Deidamia  sinu  nudataque  pectora  semper 
Essertasque  manus  umerosque  in  veste  teneret, 
Et  prodire  toris  et  poscere  vina  vetaret 
Haepius,  et  fronti  crinale  reponeret  aurum? 
Argolicis  ducibna  iam  tunc  patnisset  Achilles. 

Vt  placata  fames  epulis  bis  terque  repostis, 
Bex  prior  adloquitur  paterisque  hortatur  Achivos: 
'Invideo  vestris,  fateor,  decora  inclita  gentis 
Argolicae,  coeptis:  utinam  et  mibi  fortior  aetas. 


D,o,i..ci  by  Google 


83»  STATIVS 

Quaeque  fnit,  Dolopaa  cum  Scyria  Htora  adortoB 

Perdomui  fregiqne  Tadis!  quae  signa  triumpbi, 

Vidistia  celaa  muronim  in  fronte  carinas. 

Saltern  bI  euboles,  aptum  qnam  mittere  bello  — 

Nunc  ipsi  virisque  meas  et  cara  videtis 

Pignora:  quando  novos  dabit  haec  mihi  turba  nepotesF' 

Dixerat,  et  Boilers  adrepto  tempore  VlixeB: 

'Haud  Bpernenda  cupis;  quia  enim  non  TiBere  gentis 

InnumcraB  varioaque  duces  atque  agmina  regum 

ArdeatF  omne  eimul  roburque  decusque  potentis 

Europae  meritos  oltro  iuvarit  in  enais. 

Rura  urbesque  vacant,  montis  spoliavimua  altoa, 

Omne  fretum  longa  velorum  obtexitur  umbra; 

Tradunt  arma  patres,  rapit  inrevocata  inveutns, 

Non  alias  umquam  tantae  data  copia  famae 

Portibus  aut  campo  maiore  exereita  virtus,' 

Adgpicit  in  ten  turn  vigilique  haec  aure  trail  entem, 

Cum  paveaut  aliae  demissaque  lumina  flectant, 

Atque  iterat:  'quisquis  proavis  et  geiite  superba, 

Quisqnis  eqno  iacnloque  potens  qui  praevalet  arcu. 

Omnia  honoa  illic,  illic  iogentia  certant 

Nomina:  vix  timidae  matres  aut  agmina  cessaut 

Virginea;  a!  multum  Bterilis  damnatus  in  annoB 

Invisusque  deia,  si  quem  haec  nova  gloria  aegnem 

Fraeterit.'    ExiBset  atratis,  ni  provida  aigno 

Deidamia  dato  cnnctaa  hortata  sororen 

Liquisset  mensas  ipsnm  complexa.     Sed  baeret 

Bespiciens  Ithacum  coetuque  uovissimus  exit. 

Ille  quoque  incepto  paulum  ex  sermone  remittit 

Panca  tamen  iungena:  'at  tu  tranquillua  in  atta 

Pace  mane  carisque  para  conubia  natia, 

Quae  tibi  aidereia  divarum  vnltibua  aequas 

Fora  dedit.   ,Vt  me  olim  taciturn  reverentia  tangiti 

la  decor  et  formae  species  permlxta  virili.' 

Occurrit  genitor :  '  quid  ai  aut  Baccbea  ferentes 

Orgia,  Palladias  aut  circum  videris  aras? 

Et  dabimus,  si  forte  novuB  ennctabitur  auater.' 

Excipiunt  cupidi  et  taeitis  spea  addita  votis. 


D,o,i..ci  by  Google 


ACniLLEIS  333 

Cetera  depositis  Lycomedia  regia  curis 

Tranquilla  sub  pace  silet,  sed  longa  sagaci 

Nox  Ithaco,  lucemqne  CQpit  somnumque  gravatur. 

Vizdum  exorta  dies  et  iam  comitatuB  Agyrta 
Tydides  aderat  praedictaqne  dona  ferebat.  si 

Nee  minus  egregsae  thalamo  Scyreides  ibant 
Ostentare  choros  promissaqne  sacra  verendis 
lIoBpitibnB.     Nitet  ante  alias  regina  comesque 
Pelides:  quails  i^iculae  sub  rnpibas  Aetnae 
Naidas  Ennaeas  inter  Diaua  feroxqne  si 

Pallas  et  EJysii  Incebat  sponsa  tyranni. 
lamque  movent  gressns  thiasisqae  Ismenia  bnxas 
Signa  dedit,  quater  aera  Bheae,  qnater  enthea  putsant 
Terga  mana  variosque  qtiater  legere  recurens. 
Tunc  thyrsoB  pariterqoe  ievant  pariterqne  reponnnt        ea 
Mnltiplicantque  gradum,  modo  quo  Gnretes  in  actu, 
Quoque  pii  Samotbracea  eunt;  nunc  obvia  versae 
Fectine  Amazonio,  modo  quo  citat  orbe  Lacaenas 
Delia  plaudetltesque  suis  intorqnet  Amyclia. 
Tunc  vero,  tone  praecipue  manifestus  Achilles  as 

Nee  sei'vare  vices  nee  bracbia  iungere  curat; 
Tunc  mollis  gressas,  tunc  aspematnr  amictua 
Plus  Bolito  rumpitque  choros  et  plurima  turbat. 
Sic  iodignantem  thyreos  acceptaque  matris 
Tympana  iam  triBtes  Bpectabant  Penthea  Thebae.  ei 

Solvuntur  laudata  cohors  repetuntque  patema 
Limiiia,  nbi  in  mediae  iamdudum  sedibus  aulae 
Mnnera  virgineos  visus  tractura  locarat 
Tydides,  Btgnum  hoapitii  pretiumqne  laboris: 
Kortaturque  logant,  nee  rex  placidiEsimnB  arcet.  at 

Ken  simplex  niminrnque  rudis  qui  callida  dona 
Graiorumque  dolos  variumque  ignoret  Vlixeu! 
Ilic  aliae,  quas  aesus  iners  naturaque  dncit, 
Ant  teretes  thyrsos  aut  respondeiitia  temptant 
Tympana,  gemmatis  ant  nectnnt  tempera  limbis:  si 

Arma  vident  magnoque  putant  donata  parenti. 
At  feruB  Aeacidea,  radiantem  nt  cominus  orbem, 
Oaelatum  pugnas  (saevis  et  forte  rubebat 

D,o,i..ci  by  Google 


834  8TATIVS 

Bellornm  macalis)  acclinem  conspicit  Imstae: 
Infretnuit  torsitque  genas,  et  fronte  relictA 
Surrexere  comae;  iiusqnam  mandata  pareotis, 
Kusquam  occultua  amor,  totoque  in  pectore  Troia  e 
Vt  leo,  materno  cam  raptus  ab  abere  mores 
Accepit  pectique  iiibas  hominemqae  vereri 
Edidicit  Quilasque  rapi  nisi  iussus  in  iras. 
Si  semel  adverse  radiavit  lumine  forrum, 
Eiurata  fides  domitorque  immicus;  in  illnm 
Prima  famcB,  timidoque  iuvat  saevire  magistro. 
Yt  vero  accessit  propius  Inxque  aemula  vultnm 
Reddidit  et  simili  talcm  se  vidit  in  auro, 
Horruit  ernbuitque  simul.     Tunc  acer  Vlises 
AdmotuB  lateri  submissa  vocei  'quid  haerea? 
Scimua/  ait,  'tn  aemiferi  Ghironis  alumnus, 
Ta  caeli  pelagique  nepos:  te  Dorica  claBBiB, 
Te  tua  Buspenais  exspectat  O-raecia  signis, 
Ipsaque  iam  dubiis  nutant  tibi  Pergama  muris. 
Heia,  abrumpe  moras:  sine  perfida  palleat  Ide, 
Et  iuvet  haec  aodire  patrem,  pudeatque  dolosam 
Sic  pro  te  timuisse  Thetin.'    Iam  pectns  amictu 
Laxabat,  cum  grande  tnba  sic  iussus  Agjrtes 
Insonuit:  fngiiint  disiectie  uadique  donis 
Implorantqne  patrem  conmotaque  proelia  credunt. 
Illins  intactae  cecidere  a  pectore  Testes, 
Iam  clipens  breviorque  mauu  consumitur  basta 
(Mira  fides!),  Itliaciim.que  umeris  e^cedere  visus 
Aetolumque  ducem:  tautum  subita  arma  calorque 
MartiuB  horrenda  confundit  luce  penatis. 
Inmanisque  gradu,  ceu  protinus  Hectora  poscens, 
Stat  medins  trepidante  domo;  Peleiaque  virgo 
Quaeritnr.     Ast  alia  plangebat  parte  retectos 
Deidantia  dolos,  cuius  cum  grandia  primum 
Lumenta  et  notas  accepit  pectore  voces, 
Ilaesit  et  occulto  virtus  infracta  calore  est. 
Dcmittit  clipeum  rcgisquo  ad  lumiua  versus 
Adtonitum  factis  inopinaque  monstra  paventem, 
Sicut  erat,  mediis  Lycomeden  adfatur  in  armis: 


D,o,i..ci  by  Google 


ACHILLEIS  33£ 

'Me  tibi,  care  pater,  (dubiaoi  dimitte  pavorem!) 

Me  dedit  alma  Thetis:  te  pridem  tasta  manebat 

Gloria;  quaesitutn  Danais  tu  mittis  Achillen, 

Gratior  et  magno,  si  fas  dixisse,  pareute 

Et  dulci  Chiroae  mihi.     >^ed  cordu  parnmper 

Hue  adverte  iibeus  atque  has  bonus  accipe  voces. 

Pelens  te  nato  socerum  et  Thetis  hospita  iungnut, 

Adlegantque  suob  utroque  a  saDguine  divos. 

Yiiam  virgineo  natarum  ex  agmine  poscuot: 

DasneP  an  gens  hamilis  tibi  degeneresqiie  videmur? 

Nod  rciiuis.     lunge  ergo  manns  et  concipe  foedus 

Atqne  ignosce  tuis.     Tacito  iam  cognita  farto 

Deidamia  mihi;  quid  enini  his  obstare  lacertis. 

Qua  potuit  nostras  possessa  repellere  virisF 

Me  luere  ista  inbe;  poiio  arnia  et  reddo  Polasgis 

Et  maneo.     Quid  triste  fremisP  quid  lumina  mutas? 

Iam  Bocer  ea'  (tiatain  ante  pedes  prostravit  et  addit:) 

'  lamque  avus;  inmitis  qnotiens  iterabltur  ensia, 

Turba  sumus.'    Tunc  et  Daaai  per  sai 

Hospitii  blandusqne  preenm  compellat  Viixes 

llle,  etsi  carae  comperta  iniuria  natae, 

Et  Thetidis  mandata  movent,  prodique  videtur 

Depositum  tarn  grande  deae,  tamen  obvius  ire 

Tot  metuit  fatis  Argivaque  beila  morari.  s 

Fac  velit:  ipsam  illic  matrem  spreTiaset  Achilles; 

Nee  tamen  abnueret  gonero  se  iungere  tali, — 

Vincitur.     Arcanis  effert  pudibuuda  tenebris 

Deidamia  gradum,  veniae  uec  protinus  amens 

Credit  et  opposito  genitoreni  placat  Achille.  s 

Mittitur  Haemoniam,  magnis  qui  Pelea  factis 
Impleat  et  classem  comitesque  in  proelia  poscat. 
Nee  non  et  geminas  regnator  Scyrius  alnos 
Deducit  genero  virisqne  excusat  Achivis. 
Tunc  epulis  consumpta  dies,  tandemque  retectum  e 

Foedna  et  intrepidoa  nox  conscia  iungit  amantea. 

Illius  ante  oculos  nova  bella  et  Xanthus  et  Ide 
Argolicueqne  rates  atque  ipsas  cogitat  nndaa 
Anroramque  timet:  cara  cervice  mariti 

Dioiir^dhyGooj^le 


336  STATIVS 

Fiisa  nori  Ucrimas  ium  solvit  et  occupat  artns.  «3o 

'  Adspiciainne  itemin  meqne  hoc  in  pectore  ponam, 

Aeacide  ?  rarsosqae  tuoa  dignabere  partus  ? 

An  tumidus  Teucrosque  Laris  et  capta  reportans 

Pergatna  virgineae  noles  meminisse  latebrae? 

Quid  precer,  hen !  timeamve  priua  ?  quidve  anxia  mandem,  bm 

Gui  Tix  flere  vacatF    Modo  te  noz  nna  deditqne 

Inviditqne  mihi!  thalamia  haeo  tempers  noatrisF 

Hicne  est  liber  h^men?    0  dulcia  furta  doliqne, 

0  timorl  abripitur  niiserae  permiBsus  Achilles. 

1  (neque  enim  tantos  ausim  revocare  paratna),  mo 
I  cautns,  nee  vnna  The  tin  timuisBe  memento, 

I  (elix  nosterque  redi;  nimis  improba  poBCoI 

lam  te  sperabnut  lacrimis  plauctuqne  decorae 

Troades  optabuntque  tuis  dare  col  la  eaten  is 

Et  patriam  pensare  toris;  aut  ipsa  placebit  bu 

Tyndaris,  incesta  nimium  laudata  rapina. 

Ast  egomet  prlmae  puerilis  fabnia  culpae 

Narrator  famulis  aut  dissimulata  latebo. 

Quia  age,  due  comitem;  cur  non  ogo  Martia  tecum 

Signa  feram?  tu  penaa  mann  Baccbeaque  mecum  «m 

Sacra,  qnod  infelix  non  credet  Troia,  tulisti. 

Attamen  hnnc,  quem  maesta  mihi  solatia  linqnis, 

Hnnc  aaltem  sub  corde  tene  et  concede  precanti 

Hoc  solum,  pariat  ne  quid  tibi  barbara  coninx, 

Xe  qua  det  indignos  Thetidi  captiva  nepotes.'  bsg 

Talia  dicentem  non  ipse  inmotas  Achilles 

Solatur  iuratque  fidem  iurataque  fletu 

Spondet,  et  ingentia  famulas  captumque  reversns 

Ilion  et  Phrygiae  promittit  munera  gazae. 

Inrita  Tentosae  rapiebant  verba  procellae.  sso 


D,o,i..ci  by  Google 


MARTIALIS 

M.  Talbbiub  Martialib  was  born  March  1,  between  3S- 
41  A.D.,  in  Bilbilis,a  Spanish  town  near  the  modern  Sara- 
gossa.  Id  64,  having  received  a  careful  rhetorical  edu- 
cation, he  came  to  Bome.  After  a  continuous  sojourn  of 
thirty-four  years,  he,  for  reasons  unknown  to  us,  returned 
to  his  native  town,  the  generosity  of  some  wealthy  friends 
enabUng  him  at  last  to  secure  the  ease  and  material  com- 
fort which  he  had  longed  for  in  vain  in  the  imperial  city. 
The  poet's  wish  to  reach  the  age  of  seventy-five  was,  how- 
ever, not  fulfilled,  for  he  died  uot  later  than  104. 

Martial's  life  in  Bome  was  passed  amid  mendicant  ap- 
peals for  aid  and  abject  flattery  of  the  emperor  Domitiau, 
of  his  courtiers,  and  of  wealthy  patrons  generally.  His  muse 
was  thoroughly  mercenary  and  shameless.  On  the  other 
hand,  he  was  a  man  of  singular  modesty  and  free  from  envy 
or  hypocrisy.  His  numerous  shortcomings  were,  in  fact, 
rather  due  to  his  age  and  environment  than  to  himself. 

But  if  Martial's  character,  on  the  whole,  can  lay  no  claim 
to  our  respect,  his  poetic  qualities  call  for  unstinted  admira- 
tion. He  is  one  of  the  few  original  poets  that  Eome  pro- 
duced. In  fertility  of  invention  and  lucidity  of  expression,  in 
freedom  from  rhetorical  bombast,  and  in  liis  faultless  tech- 
nique no  leas  than  in  his  trenchant  wit  and  knowledge  of 
human  nature.  Martial  has  no  rival  in  Latin  literature. 

His  poems  comprise  fifteen  books,  with  a  total  of  1521 
epigrams,  which  vary  in  length  from  two  lines,  and  these  are 
by  far  the  most  numerous,  to  one  of  flfty-one  verses  <I1I.  58). 
Books  i.-xn.  (published  between  83-101  a.d.)  are  preceded 
by  the  Liber  spectaculorum,  so  called  because  it  deals  with 
the  games  instituted  by  Titus  and  Domitian.  Books  xin.- 
2-i 


D,o,i..ci  by  Google 


338  MARTIALIS 

XIV,  (published  84-85  A.D.),  knowa  also  by  ibe  titles  Xenia 
and  Apopkoreta  are,  with  five  exceptions  out  of  4G0,  all 
single  disticlis,  and  designed  as  mottoes  or  inscriptions  to 
accompany  gifts  presented  at  the  Saturnalia. 

The  success  of  these  poems  was  instantaneous,  their  popu- 
larity continuous,  their  influence  profound,  and  owing  to 
tb^  scanty  remains  of  Simonides  and  Callimachus,  Martial 
represents  for  us  the  greatest  master  of  epigi-ammatic  poetry 
in  the  literatui'C  of  the  world.  On  tlie  other  Iiand,  the  mar- 
vellous variety  of  his  themes,  his  versatility  of  treatment,  and 
his  accurate  portraiture  of  contemporary  society,  give  to  these 
epigrams  an  independent  historical  interest  and  importance. 

The  standard  commentary  on  Martial  is  the  exhaustive 
edition  of  L.  Friedlander,  2  vols,  (Leipzig,  1886), 


D,o,i..ci  by  Google 


MAETIALIS 


Book  I. :  Preface. 

Spero  me  secntum  in  libellie  meis  tale  tempersmen- 
turn,  ut  de  illis  queri  non  possit  quisquia  de  se  bene  sen- 
Berit,  cum  salva  iiifimarum  quoque  personarain  reverentia 
Indant;  quae  adeo  aDtiquia  aactoribns  defuit,  nt  iio- 
minibaa  non  tantnm  veris  abusi  sint,  sed  et  m^^ia.  Mihi 
fama  Tiljua  constet  et  probetur  in  me  noTiBsimnm  ingeni- 
um.  Absit  a  iocorum  nostrorum  simplicitate  malighne 
interprea  nee  epigrammata  mea  scribat:  improbe  facit  qni 
in  alieno  libro  ingenioBua  eat.  Laacivam  vei;borum  veri- 
tatem,  id  est  epigrammaton  linguam,  excuaarem,  ai  meum 
esaet  exemplum;  aic  acribit  Catullus,  sic  Maraus,  sic  Podo, 
aic  GaetulicuB,  sic  qutciiuque  periegitur.  Si  qnis  tamen 
tarn  ambitiose  tristia  est,  nt  apud  ilium  in  nulla  pagina 
latine  loqui  fas  sit,  potest  epistola  vel  potius  titulo  con- 
tentuE  esse.  Epigrammata  illia  scribuntur,  qui  solent 
spectare  Floralis.  Non  intret  Gato  theatrnm  meum,  aut 
si  intraverit,  apectet.  Videor  mihi  meo  iure  facturns,  si 
epistolam  versibus  clnsero: 

NossGs  ioGosae  dulce  cum  aacrum  Florae 
Festoaqae  laaas  et  licentiani  vulgi, 
Cur  in  theatrum,  Cato  severe,  venisti  P 
An  ideo  tantnm  veneras,  nt  exirea? 


Qui  tecum  oupis  esae  meos  nbicunqne  libellos 
Et  CO  mites  longae  quaeris  habere  viae. 


,11  ..d  by  Google 


)  MAKTIALIS 

Hoa  erne,  qnoB  artat  brevibna  membrana  tabellis: 
Scrinia  da  magnis,  me  manns  una  capit. 

Ne  taraen  ignores  ubi  aim  veDalis,  et  erres 
Vrbe  vagus  tota,  me  duce  certug  eris: 

Libertum  docti  Lucensie  quaere  Secundum 
Limina  post  Pacis  Palladiuniqne  forum. 

VII. 

Stellae  Delicium  mei  Columba, 
Verona  licet  audiente  dicam, 
Vicit,  Maxime,  Passerem  Catulli. 
Tanto  Stella  meus  tuo  Catullo 
Quanto  passere  maior  est  columba. 


Quod  magni  Thraseae  consummatique  Catonis 
Dogmata  sic  sequeris,  salvus  ut  ease  velis, 

Pectore  nee  nudo  strictos  incunis  in  ensia. 
Quod  feciaae  velim  te,  Deciane,  facia. 

Kolo  virnm  facili  rediniit  qui  sanguine  famam, 
Ilnnc  volo,  landari  qui  aine  morte  potest. 


Casta  auo  gladium  cum  traderet  AiTia  Paeto, 
Quem  de  Tiaceribus  atrinxerat  ipaa  suis, 

'Si  qua  fides,  vulnus  quod  feci  non  dolet,'  inquit, 
'Sed  quod  tu  facies,  hoc  iiiihi,  Paete,  dolet.' 


Sunt  bona,  sunt  quaedam  mediooria,  sunt  mala  plnra 
Quae  legis  hio:  aliter  non  fit,  Avite,  liber. 


Si  memini,  fueraut  tibi  qnattnor,  Aelia,  dentes: 
Expniit  una  duos  tnssis  et  una  duos. 

lam  socura  potes  totis  tnsaire  diebua: 
Nil  istic  quod  agat  tertia  tnsais  habet. 


D,o,i..ci  by  Google 


EPIGRAMMATA 


Ede  tnoB  tandem  populo,  Fanstiue,  libelloe 

Et  cultum  docto  pectore  prefer  opus. 
Quod  nee  Cecropiae  damaent  PandioDis  arces 

Nee  sileant  nostri  praetereantqae  senes. 
Ante  fores  stantem  dubitaa  admittere  Faraatn 

Teqne  piget  curae  praemia  ferre  tuae? 
Post  te  vieturae  per  te  quoque  vivere  chartae 

Incipiant:  cmeri  gloria  sera  venit. 

XXIX. 
Fama  refert  nostros  te,  Fidentine,  libellos 

Non  aliter  populo  quam  reeitare  tuos. 
Si  mea  vis  dlci,  gratis  tibi  carmina  mittam: 

Si  dici  tua  ris,  hoc  erne,  ne  mea  sint. 


Chirorgns  fnerat,  nunc  est  Yispillo  Dianlna. 
Coepit  qno  poterat  clinione  esse  modo. 

XXXVIII. 

Qaem  recitas  mens  est,  o  Fidentine,  libellus: 

Sed  male  cum  recitas,  incipit  esse  tuns. 

XXXIX. 

Si  qais  erit  raros  inter  niimerandtts  amicos, 

Quales  priaca  fides  famaque  novit  anus. 
Si  qnia  Cecropiae  madiduB  Latiaeque  Minervae 

ArtibuB  et  vera  BimpHcitate  bonus, 
Si  quia  erit  recti  castos,  mirator  honeBti 

Et  nihil  arcano  qui  roget  ore  deos. 
Si  qnis  erit  magnae  subnizus  robore  mentis: 

Dispeream,  si  nou  hie  Decianus  erit. 


OoniDgiB  audlBBet  fatnm  cum  Porcia  Bmti 
Et  Buhtracta  sibi  quaereret  arma  dolor, 


D,o,i..ci  by  Google 


I  MARTIALIS 

'Nondnm  scitis,'  ait,  'mortem  non  posse  negari: 
Credideram,  fatJs  hoc  docaiBeo  patreni.' 

Dixit  et  ardentis  arido  bibit  ore  favillas. 
I  nunc  et  ferram,  turba  molesta,  nega. 


Verona  docti  syllabas  amat  vatis, 

Marone  felix  Mantua  est, 
Gensetur  Ajoona  Llvio  buo  telluB 

Stellaque  nee  Flacco  minus, 
Apollodoro  plaudit  imbrifer  Nilus, 

Nasone  Paeligni  sonant, 
Duosque  Senecas  UDicumqae  Lucanum 

Facunda  loquitur  Copduba, 
Gaudeni  iocosae  Canio  suo  Gades, 

Emerita  Deciano  meo: 
Te,  Liciniane,  gloriabjtnr  nostra 

Nee  me  tacebit  Bilbilis. 

LXIIl. 
Vt  recitem  tibi  nostra  rogas  epigrammata.    Nolo. 
Non  audire,  Oeler,  sed  recitare  cupis. 


Erras,  meorum  fur  avare  librorum, 
Fieri  poetam  posse  qui  putas  tanti, 
Scriptura  quanti  constat  et  tomus  vilis: 
Non  sex  paratur  ant  decora  aophoa  nummis. 
Secreta  quaere  carmina  et  rudis  curas, 
Quas  novit  nnus  scrinioque  signatas 
Custodit  ipse  virginis  pater  cliartae, 
Quae  trita  duro  non  inhorruit  mento. 
Mutare  dominnm  non  potest  liber  notus. 
ii^d  pumicata  fronte  si  quis  est  nondum 
Nee  umbilicis  cultua  atque  membrana, 
Mercare :  tales  habeo ;  nee  sciet  quisquam, 
Aliena  qnisquis  recitat  et  petit  famam, 
Non  emere  librum,  sed  silentium  debet. 


D,o,i..ci  by  Google 


EPIGRAMMATA 


Vade  salutatntn  pro  me,  liber:  ire  iaberia 

Ad  Proculi  nitidos,  officiose,  laros. 
Qaaeris  iter,  dicam.    Yicinum  Castora  canae 

Tranaibis  Veatae  virgineamque  domum; 
Inde  sacro  veneranda  petes  Palatia  clivo, 

Flnn'ma  qua  sunimi  fulget  imago  ducis. 
Nee  te  detineat  miri  radiata  colossi 

Qnae  Bhodium  moles  vincere  gaudet  opna. 
Flecte  Tias  hac  qua  madidi  aunt  tecta  Ljaei 

Et  Cybelea  picto  stat  Corybant©  tholns. 
Protinua  a  laeva  clari  tibi  fronte  Penatea 

Atriaqiie  escelsae  sunt  adeunda  domua. 
Hanc  pete:  ne  metuaa  fastus  limeuque  superbam: 

Nulla  magis  toto  ianua  poete  patet, 
Nee  propior  quam  Flioebua  amet  doctaeqae  sorores. 

Si  dicet,  'Qnare  non  tanien  ipse  venit?' 
Sic  licet  excuses,  'Quia  qtialiacuuqae  leguntur 

lata,  aalutator  acribere  non  potuit.' 


O  mibi  cnranim  pretium  non  vile  mearum, 

Flacce,  Antenorei  apea  et  alnmne  laris, 
Pierioa  differ  cantus  choroaqoe  sororum; 

Aes  dabit  ex  iatia  nnlla  puella  tibi. 
Quid  petis  a  Phoebo?  nummoa  habet  arcs  Miaervae; 

Haec  sapit,  baec  omnia  fenerat  una  deos. 
Quid  poaannt  bederae  Bacchi  dare?  Palladia  arbor 

Inclinat  varias  pondere  nigra  comas. 
Praeter  aquas  Helicon  et  serta  lyrasque  dearum 

Nil  habet  et  magnum,  sed  perinaue  aophoa. 
Quid  tibi  cum  Cirrha?  quid  cum  Permeaside  uudai" 

Bomanam  proplua  divitlueque  forum  eat. 
Illio  aera  sonant:  at  circnm  pulpita  nostra 

Et  aterilia  cathedrae  baaia  aola  crepant. 


D,o,i..ci  by  Google 


MABTIALIS 


Cum  clamant  omnea,  loqneria  tunc,  Naevole,  tantam, 
£t  te  patrouum  cansidicamque  patas. 

Hac  ratione  potest  nemo  non  esse  disertuB. 
Ecce,  tacent  omnes :  Naevole,  die  aliqaid. 


Saepe  mihi  dicis,  Luci  carissime  lull, 

'Scribe  aliqnid  magnum:  desidiosas  homo  es.' 
Otia  da  nobis,  sed  qualia  fecerat  olim 

Maecenas  Flacco  Vergilioquo  sno: 
Condere  victuros  temptem  per  saecnla  curas 

£t  nomen  flammis  eripuisse  menm. 
In  sterilis  uolnnt  campos  iuga  ferre  iuTenci: 

Fingue  solum  lassat,  sed  invat  ipse  labor. 


!ssa  est  paBsere  nequior  Catulli, 
!ssa  est  purior  osculo  columbae, 
!ssa  est  blandior  omnibua  pnellis, 

eat  carior  Indicie  lapillia, 
!ssa  est  deliciae  catella  Publi. 
Hanc  ill,  si  queritur,  loqui  putabie; 
Sentit  tristitiamqne  gandinmque. 
OoUo  nixa  cnbat  capitque  somuos, 
Vt  Buspiria  uulla  sentiantur; 
Et  desiderio  coacta  ventris 
Gotta  pallia  non  fefellit  nlla, 
Sed  blando  pede  suscitat  toroque 
Deponi  monet  et  rogat  levari, 
Castae  tantus  incst  pndor  catellae, 
Ignorat  Venerem;  nee  inTeoimns 
Diguum  tarn  tenera  virum  puella. 
Hanc  ne  lux  rapiat  suprema  totam, 
Picta  Pnblins  exprimit  tabella, 
In  qua  tarn  similem  videbis  laaam. 


D,o,i..ci  by  Google 


EPIGRAMMATA 

Vt  8it  tarn  similia  eibi  nee  ipsa. 
Isasm  deniqne  pone  cnm  tabella: 
Aut  atmmqae  pntabis  esse  Teram, 
Ant  ntramque  putabis  esse  pictam. 


Scribere  me  qnereris,  Yelox,  epigrammata  loQga. 
Ipse  nihil  scribis:  tn  breTiors  facia. 

Book  II. 


Declamas  belle,  cansas  agis,  Attice,  belle, 

Hiatorias  bellas,  carmina  bella  facis, 
Componis  belle  mimos,  epigrammata  belle, 

Bellus  grammaticua,  bellns  es  astrologus, 
Et  belle  cantas  et  saltas,  Attice,  belle,  s 

BelluB  ea  arte  lyrae,  bellus  cs  arte  pitae. 
Nil  bene  cum  facias,  facias  tamen  omnia  belle, 

Vis  dicam  quid  sis?  magnus  es  ardalio. 

VIII. 

Si  qua  videbantur  ehartis  tibi,  lector,  in  istis 

Sive  obscura  nimis  sive  latiua  parum, 
Non  mens  est  error:  nocnit  librarius  illis, 

Dum  properat  Tersus  adnumerare  tibi. 
Quod  ai  non  illnm,  sed  me  peccasse  pntabis,  s 

Tunc  ego  te  credam  cordis  habere  nihil. 
'  lata  tamen  mala  aunt.'    Quaai  nos  manifesta  negemna: 

Haeo  mala  sunt,  aed  tu  non.  meliora  facis. 


Carmina  Faulus  emit,  recitat  sua  carmina  Paulua. 
Nam  quod  eraaa,  poasis  lure  vocare  tuum. 


'Bide  si  aapia,  o  paella,  ride' 
Pselignua,  puto,  diserat  poeta. 


Dioiir^dhyGooj^le 


MARTIALIS 

8ed  non  dixerat  omnibuB  puellis. 

Yeram  at  dixerit  omnibus  puellis, 

Non  dixit  tibi:  tii  puclla  non  ea, 

Et  tres  Bunt  tibi,  Miixitnina,  dentea, 

Sed  plane  piceiquo  buseique. 

Quare  si  specnlo  mihique  credis, 

Debea  non  aliter  timere  riBura, 

Quum  ventum  Spaniua  manumque  Priscna, 

Quam  cretata  timet  Eabitlla  nimbum, 

Cerussata  timet  Sabelia  Bolem. 

Vultus  indue  tu  magis  severos, 

Quam  conianx  Priami  nurusque  maior. 

Mimos  ridiculi  Philistionis 

Et  convivia  nequiora  vita 

Et  quidquid  lepida  procacitate 

Lazat  perspicuo  labella  risu. 

Te  maestae  decet  adsidere  matri 

Lugcntive  virum  piumve  fratrem, 

Et  tantum  tragicis  vacare  Musis. 

At  tu  iudicinm  secuta  nostrum 

Flora,  si  sapia,  o  puella,  plora, 


Quod  nimio  gandea  noctem  producere  vino, 
IgnoBCo:  vitium,  Gaure,  Catonis  habes. 

Carmina  quod  scribis  Musis  et  Apolline  nullo, 
Laudari  debes:  hoc  GicerouiB  habes. 


Quintiliane,  vagoe  moderator  summe  iuventae, 

Gloria  Bomauae,  Quintiliane,  togae, 
Vivere  quod  propero  pauper  nee  inutilis  annis. 

Da  veniam:  properat  vivere  nemo  Batis. 
Differat  hoc,  patrios  optat  qui  vincere  census 

Atriaque  inmodicis  artat  imaginibus. 
Me  focus  et  nigroa  non  indignantia  fumos 

Tccta  iuvant  et  fons  vivus  et  herba  rudis. 


D,o,i..ci  by  Google 


EPIGRAMMATA  34 

Sit  mihi  vema  Batiir,  ait  non  doctissiraa  coniaux. 
Sit  nox  cum  sonmo,  sit  sine  lite  dies. 


CniuB  vjs  fieri,  libeile,  mnnns? 
Festinu  tibi  vindicem  parare, 
Ne  Digram  cito  raptus  in  calinam 
Gordjlas  madida  tegas  papyro 
Vel  tiiris  piperisque  ais  cucuUua. 
Faustiui  fugis  in  sinum?  sapisti. 
Cedro  nunc  licet  ambules  perunctns 
Et  frontis  gemino  decena  honore 
Pictis  luxurieris  nmbilicis, 
Et  te  purpura  delicuta  vetet, 
Et  cocco  rubeat  superbns  index. 
Illo  vindice  nee  Probum  ttmeto. 


Romam  vade,  liber:  si,  veneris  unde,  requiret, 

Aemiliae  dices  de  regiooe  viae. 
81,  qnibua  in  terris,  qua  elmus  in  urbe,  rogabit, 

Cornell  referas  me  licet  esse  Foro. 
Cor  absim,  quaeret:  breviter  tu  multa  fatere: 

'Non  poterat  vanae  taedia  ferre  togae.' 
'Quando  veiiit?'  dicet:  tu  respondeto:  '  Poeta 

Exierat:  venlet,  cum  citbaroedns  erit/ 


Vis  coumendari  sine  me  cnrsurus  in  urbem, 

Parve  liber,  multis,  an  satis  unns  erit? 
Vnus  erit,  mihi  crede,  satis,  cui  non  eris  bospes, 

lulius,  adsiduum  nonicn  in  ore  meo. 
ProtinuB  hunc  primae  quaeres  in  limine  Tectae: 

Quos  tenuit  Daphnia,  nunc  tenet  ille  laris. 
Est  illi  coninnx,  quae  te  manibusque  sinuqne 

Excipiet,  tu  vel  pnlverulentus  eas. 


D,o,i..ci  by  Google 


i  MARTIALIS 

Hos  tu  seu  pariter  sive  hanc  illumTo  priorem 
VideriB,  hoc  dices  '  Marcns  havere  iubet,' 

Et  satis  est:  alios  conmendet  epistola:  peccat 
Qui  conmendandum  se  putat  eese  anis. 


Proxima  centeaiB  osteiiditar  ursa  columnis, 

Exornant  fictae  qua  ptatauoua  ferae. 
HuiuB  dum  patulos  adludens  tetnptat  hiatne 

Pulcher  HjlaB,  teneram  mersit  iu  ora  manum. 
Vipera  aed  caeco  scelerata  latebat  in  aere 

Yivebatque  anima  deteriore  fera. 
Noa  sensit  puer  esBe  doles,  nisi  dente  recepto, 

Dum  perit.     0  f acinus,  falsa  qnod  nrsa  fuiti 


Die,  Musa,  quid  agat  Canius  meuB  Rnfus: 
Vtrumne  chartis  tradit  ille  victnris 
Legenda  temporum  acta.Glaudianorum? 
An  quae  Keroni  falsuB  adstruit  scriptor? 
An  aemulatar  improbi  iocos  Phaedri? 
Lascivus  elegis  an  severus  lieroia? 
An  in  cethurnis  borridns  SophocIeisF 
An  otiosus  in  schola  poetarum 
Lepore  tinctos  Attico  salis  narrat? 
Hinc  si  recessit,  portienm  terit  Magni 
An  spatia  carpit  lentus  Argonantarnm  ? 
An  delicatae  sole  rursus  Europae 
Inter  tepentis  post  meridiem  buxos 
Sedet  ambolatve  liber  acribus  curls? 
Titine  thermis  an  lavatur  Agnppae 
An  impudici  balneo  Tigillini? 
An  rure  TuUi  frnitar  atque  LncaniP 
An  PoUionis  dulce  currit  ad  quartnm? 
An  aestuantis  iam  profectus  ad  Baias 
Figer  Lucrino  nauculatur  in  stagnoF 
'Vis  scire  qnid  agat  Canius  tuna?     Ridet.' 


D,o,i..ci  by  Google 


EPIGEAMMATA 


Qnse  te  caiiau  trahit  vel  quae  fidncia  Bomam, 

Sezte?  quid  ant  speras  aiit  petis  indei'  refer. 
'  Gansas,'  inquia,  *  agam  Cicerone  disertior  ipso 

Atque  erit  iu  triplici  par  mihi  nemo  foro.' 
Egit  AtestinuB  causas  et  Civis — utrumque  i 

NoraB — Bed  neatri  peneio  tota  fnit. 
'  Si  nihil  hinc  veniet,  pangentur  carmina  nobis : 

Audieris,  dices  esse  Maronis  opus.' 
Insanis:  omnia  gelidis  quicunqne  lacemis 

Sunt  ibi,  Nasones  Vergiliosqne  vides. 
'Atria  magna  colam.'    Vix  tris  aut  quattuor  ista 

Bes  aluit,  pallet  cetera  turba  fame. 
'Quid  faciam?  snade;  nam  certiim  est  vivere  Bomae.' 

Si  bonus  ea,  casu  virere,  Sexte,  potes. 


Oocurrit  tibi  nemo  quod  libenter, 

Quod,  quacunqne  venis,  fuga  est  et  ingens 

Circa  te,  Ligurine,  solitndo. 

Quid  sit,  Bcire  cupia  Y    K'imis  poeta  es. 

Hoc  valde  vitium  periculosum  est. 

Non  tigris  catulia  citata  raptis, 

Kon  dipaas  medio  peruata  sole. 

Nee  sic  BcorpioB  improbos  timetur. 

Nam  tantoB,  rogo,  quis  ferat  labores? 

Et  atanti  legia  et  legis  sedenti. 

In  thermas  fugio:  sonas  ad  aurem. 

Piacinam  peto:  non  licet  natare. 

Ad  cenam  propero:  tenes  euntem. 

Ad  cenam  venio:  fngas  sedentem. 

LassuB  dormio:  suscitaa  iacentem. 

Vis,  quantum  facias  mail,  videre? 

Yir  iustiis,  probus,  innocens  tinaeris. 


D,o,i..ci  by  Google 


MABTIALIS 


XLVI. 
ExigiB  a  nobis  operam  sine  fine  togatam: 

Non  eo,  libertum  eed  tibi  mitto  meum. 
'Hon  est,'  inqnis,  'idem.'    Multo  plus  ease  probabo: 

Vix  ego  lecticam  Hubaequar,  ille  feret. 
la  turbam  incideris,  cunctos  umboue  repeliet: 

Invalidum  est  nobis  ingeunnrnqne  latus. 
Qnidlibet  in  causa  narraveris,  ipse  tacebo: 

At  tibi  tergemiuum  mugiet  ille  sophos. 
Lia  erit,  ingenti  faciet  convicia  voce: 

Ease  pudor  vetuit  fortia  verba  mihi. 
'  Ergo  nihil  nobis,'  inquis,  '  praestabts  amicus  i" 

Quidquid  libertus,  Candide,  non  poterit. 

Book  IV. 
XIT, 
Sili,  Gastalidum  decns  sororum, 
Qui  periaria  barbari  furoris 
Ingenti  premis  ore  perfldosque 
Astus  Hanuibalis  levisquc  Poenoe 
Maguis  cedere  eogis  Afncanis: 
Pauliim  soposita  severitate, 
Dum  blanda  vagus  alea  December 
Incertis  sonat  hinc  et  bine  fritillis 
Et  Indit  tropa  nequiore  talo, 
Nostris  otia  conmoda  Camenis, 
Kec  torva  lege  fronte,  sed  remisas 
Lascivis  madidos  iocis  libelloa. 
Sic  forsan  teuer  ausus  est  Oatnllas 
Magno  mittere  Passerem  Maroni. 

SLIX. 

Neacit,  crede  mihi,  quid  sint  epigrammata,  Flacce, 
Qui  tantnm  lusus  ista  iocosqne  vocat. 

Ille  magis  ludit,  qui  scribit  prandia  saevi 
Tereos,  ant  cenam,  crnde  Thyesta,  tnam, 


D,o,l..ci  by  Google 


EPIGEAMMATA 

Aut  pnero  liqnidas  aptaatem  Daedaloa  alas, 
Pasceatem  Sicalaa  aut  Polyphemon  otIb. 

A  nostriB  procul  est  omnis  vesica  libellie, 
Musa  nee  ineano  syrnmte  nostra  tumet. 

'  Ilia  tamen  laudant  omnes>  mirantur,  adorant.' 
Confiteor:  landant  ilia,  aed  ista  legunt. 


^ligis,  ut  donetn  nostros  ttbi,  Quiate,  libellos. 

Non  habeo,  sed  habet  bibliopota  Tryphon. 
'  Aes  dabo  pro  Biigis  et  emam  tiia  carmina  sanus? 

Kon/  inquis,  'faciam  tarn  fatue.'    Hqo  ego. 

Book  V. 


'Esse  quid  hoc  dicam,  vivis  quod  fama  itcgatnr 

Et  sua  quod  rams  tempora  lector  amat?' 
Hi  aunt  invidiae  uimirum,  Regule,  mores, 

Praeferat  antiqnoa  semper  at  ilia  novis. 
Sic  Teterem  ingrati  Pompei  quaerimns  umbram, 

Sic  landant  Catuli  vilia  templa  senes; 
Ennius  est  lectus  salvo  tibi,  Roma,  Marone, 

Et  sua  risernnt  saecula  Miieoniden, 
Kara  coronato  plausere  theatra  Menandro, 

Morat  Nasonem  sola  Corinna  snum. 
Vos  tamen,  o  noatri  ne  festinate  libel  11 : 

Si  post  fata  venit  gloria,  noa  propero. 


Sum,  fateor,  sempcrque  fni,  Gallistrate,  pauper, 

Sed  noil  obscurus  nee  male  notus  eqnes, 
Sed  toto  legor  orbe  frequens  et  dicitnr  'Hie  est,' 

Quodque  einis  panels,  hoc  mihi  vita  dedit. 
At  tua  eentenis  ineumbuut  tecta  columnis 

Et  libertinas  area  flagellat  opes, 
Magnaque  Niliacae  aervit  tibi  gleba  Syenes, 

Tondet  et  innumeroa  Galliea  Parma  greges. 


D,o,i..ci  by  Google 


m  MARTIALIS 

Hoc  ego  tuque  Bninns:  sed  quod  sum,  non  potes  e 
Ta  quod  es,  e  popnlo  qnilibet  esse  potest. 


Si  tecum  mihi,  care  Martialis, 
Secaris  liceat  frui  diebus, 
Si  disponere  tempas  otiosum 
Et  verae  pariter  racare  Titae: 

Nee  nos  atria,  nee  domos  potentum. 
Nee  litis  tetrieas  forumque  triate 
Nosseiuua,  nee  imaginea  snperbas; 
Sed  gestatio,  fabiilae,  libelli. 
Campus,  porticuB,  umbra,  Virgo,  thermae, 
Haec  essent  loca  Gempor,  hi  labores. 
Nnnc  vivit  oecuter  sibi,  bonoeque 
Soils  effugere  atque  abire  sentit. 
Qui  nobis  perennt  et  imputantur. 
Quisquam  vivere  cum  eciat,  moratur? 


PinxJBti  Venerem,  colis,  Artemidore,  Minervam: 
Et  miraris,  opus  displieuisse  tunm  ? 


Hie,  qui  libellis  praegravem  gerlt  laevam, 
Notariorcm  quem  premit  ehorns  levis, 
Qui  codicillis  hinc  et  iude  prolalis 
Epistoliaque  conmodat  gravem  vultnm 
Simiiis  Catoni  Tullioque  Brutoque, 
Exprimere,  Bufe,  fldicnlae  licet  cogant. 
Have  Latinum,  xa'ipt  non  potest  Graeeum. 
Si  fingere  istud  me  putas,  salutemus. 


Qaae  mihi  praestiteris  memini  semperque  tenebo. 
Our  igitnr  taceo,  PostumeP    Ta  loqueris. 


D,o,l..ci  by  Google 


EPIGRAMMATA 

Incipio  qnotiens  alicni  tua  dona  referre, 
Frotinus  exclamat,  'Dixerat  ipse  mihi.' 

Non  belle  quaedam  faciant  duo:  snfficit  nnas 
Huic  operi:  si  Tis,  ut  loqnar,  ipse  tace. 

Grede  mihi,  quamvis  ingentia,  Postome,  dona 
Anctoris  perennt  garrnlitate  sui. 


Oolchida  quid  scribis,  quid  scribis,  amice,  Thyesten? 

Quo  tibi  vel  Nioben,  Basse,  vel  Andromachen? 
Materia  est,  mihi  crede,  tnis  aptissima  cbartis 

Deucalion  rel,  si  non  placet  hie,  Phaethon. 


Cni  tradas,  Lnpe,  filinm  magistro, 
Quaeris  sollicitas  diu  rogasque. 
Omnis  grammaticosque  rhetoraaque 
Devites,  moneo:  nibil  sit  illi 
Gum  libris  Ciceronis  aut  Maronis; 
Famae  Tntilium  suae  relinqnas; 
Si  versus  facit,  abdiccs  poetam. 
Artia  discere  vuit  pecuniosas? 
Fac  discat  citbaroedus  aut  cboraules; 
Si  duri  puer  ingeni  ridetur, 
Praeconem  facias  vel  srcbitectum. 


Graa  te  victurum,  eras  dicia,  Poatume,  semper. 

Die  mihi,  eras  istud,  Postnme,  quando  veoit? 
Quam  longe  eras  istud,  nbt  eat?  aut  nude  petendumP 

N'utnquid  apud  Parthoa  Armenioaque  latet? 
lani  eras  istud  habet  Priami  yel  Nestoris  annos.        i 

Craa  istud  quanti,  die  mihi,  possit  emi? 
Gras  yives?  hodie  iam  vivere,  Postume,  scrum  est: 

Ille  sapit,  qnisqnis,  Postume,  vixit  heri. 


D,o,i..ci  by  Google 


I  MARTIALIS 

Book  VI. 

XV. 

Dum  Phaethontea  formica  Tsgatnr  in  umbra, 
Implicuit  tenuem  sncina  gntta  feram. 

Sic  modo  quae  foerat  vita  contempta  manente, 
Fnneribns  facta  est  nunc  pretioaa  saiB. 

XIX. 

Non  de  vi  iteque  caede  nee  veneno, 

Sed  lis  est  mihi  de  tribus  capellis: 

Vicini  queror  has  abesse  furto. 

Hoc  index  sibi  postulat  probari: 

Til  Cannas  Mithridaticumque  bellum  i 

Et  peri  una  Punici  furor  is 

Et  SuUas  MarioBque  Muciosque 

Magna  voce  sonas  mannque  tota. 

lam  die,  Fosinme,  de  tribus  capellis. 

Book  VII. 
III. 
Cur  non  mitto  meos  tibi,  Pontiliane,  libellos? 
Ne  mibi  in  mittaa,  Pontiliane,  tuos. 

J.XIII. 

Perpetui  numqnam  moritura  volumina  Sili 

Qui  tegis  et  Latia  earmina  digna  toga, 
Pierios  tantum  vati  placnisse  reeessus 

Gredis  et  Aoniae  Bacchica  serta  comae  F 
Sacra  cothurnati  non  attigit  ante  Maronis, 

Implevit  magui  quam  Ciceronis  opus: 
Hnuc  miratiir  adhuc  centum  gravis  hasta  viroriim, 

Hunc  loquitur  grato  plurimus  ore  cliens. 
Postquam  bis  senis  ingentem  fascibus  annum 

Kexerat,  adaerto  qui  aacer  orbe  fuit,  i 

Emeritos  Musis  et  Piioebo  tradidit  annoB, 

Proque  suo  celebrat  nunc  Helicona  foro. 


D,o,l..ci  by  Google 


EPIGBAMMATA 


Exigia,  at  taostros  donem  tibi,  Tacca,  libelloa. 
Non  faciam:  nam  vis  vendere,  non  legere. 

LXSIX. 

Potavl  modo  consulare  viunm. 
QaaerJB,  qaatn  vetus  atqne  liberale? 
Ipso  coDsule  conditum:  sed  ipse. 
Qui  ponebat,  erat.  Severe,  consul. 


Fertur  habere  meos,  si  vera  est  fama,  libellos 

Inter  deliciae  pulcbra  Vieuna  suae: 
Me  legit  omnis  ibi  senior  iuvenisque  puerque, 

Et  coram  tetrico  casta  puella  viro. 
Hoc  ego  maluerim,  quam  si  mea  carmioa  cantent      i 

Qui  Nilum  ex  ipso  protinus  ore  bibunt; 
Qnam  meus  Hispauo  bI  me  Tagus  impleat  auro, 

Pascat  et  Hybla  meas,  pascat  Hjmettos  apis. 
Kon  nihil  ergo  sumus,  nee  blaadae  muaere  lingoae 

Decipimnr:  credam  iam,  puto,  Lauae,  tibi.  i 

Book  VIII. 


'Quinque  satis  fueraot:  nam  sex  septemve  libelli 

Est  nimium:  quid  adhuc  ludere,  Musa,  iuvat? 
Sit  pudor  et  finis:  iam  plus  nihil  addere  nobis 

Fama  potest:  teritur  noster  ubique  liber; 
Et  cum  rnpta  situ  Messalae  saxa  iacebunt 

Altaque  cum  Licini  marmora  pulvis  erunt. 
Me  tameu  ora  legent  et  aecnm  plurimus  hospes 

Ad  patriae  sedis  carmina  nostra  feret.' 
Finieram,  cum  sic  respondit  nona  sororum, 

Cui  coma  et  unguento  sordida  vestis  erat: 


Dpi  .?d  by  Google 


t56  MARTIALIS 

'Tune  potes  dtilcis,  ingrate,  leliiiquere  nugas? 

Die  mibi,  quid  melius  desldiosas  ages  ? 
An  iuvnt  ad  tragicos  soccum  transferre  cothurnoa, 

Aspera  vel  paribus  bella  touare  modis, 
Praelegat  ut  tumiduB  rauca  te  voce  magister 

Oderit  et  grandis  virgo  bonusque  puer? 
Scribant  ista  graves  iiimium  nimiumque  severi, 

Quos  media  miseros  nocte  lucerua  videt. 
At  tu  Romano  lepidoa  sale  tinge  libellos: 

AdgDoscat  mores  vita  legatque  auos. 
Angusta  cantare  licet  videaris  avena, 

Dum  tua  mnltorum  vincat  avena  tubas.' 


Temporibns  nostris  aetas  cum  cedat  e 

Creverit  et  maior  cam  duce  Roma  buo, 
Iiigenium  sacri  miraris  deesse  Maronis, 

Nee  quemquam  tanta  bella  tonare  tuba. 
Sint  Maecenates,  non  deerunt,  Ftacce,  Marones 

Vergiliumque  tibi  vel  tua  rura  dabunt. 
lugera  perdiderat  miserae  vicina  Cremonae 

Flebat  et  abductas  Tityrus  aeger  ovis 
Risit  Tuscus  eques,  paupertatemque  malignam 

Reppulit  et  celeri  iussit  abire  fuga. 
'Accipe  divitias  et  vatum  maximus  esto; 

Tu  licet  et  nostrum,' dixit,  'Alexin  ames.* 
Adetabat  domiui  mensia  pulcherrimiis  ille 

Marmorea  fnndens  nigra  Falerna  manu 
Et  libata  da  bat  roseis  carchesia  labris. 

Quae  poterant  ipsnm  soUicitare  lovom. 
Excidit  adtonito  pinguis  Galatea  poetae 

Thestylis  et  rubras  messibus  ueta  genas; 
Protiuus  Italiam  concepit  et  arma  virumque. 

Qui  modo  vix  Culicem  fleverat  ore  rudi. 
Quid  Yarios  Marsosque  loquar  ditataque  vatum 

Nomina,  maguus  erit  quos  uumerare  labor? 
Ergo  ero  VergiliuH,  si  munera  Maecenatis 

De3  mihi?  Vevgilius  non  ero,  Marsus  ero. 


Dioiir^dhyGooj^le 


EPIGRAMMATA 


Dulce  decns  scaenae,  ludorum  fama,  Latinns 
lUe  ego  sum,  plausus  deliciaeque  tnae, 

Qui  apectatorem  potui  fecisse  Catonem, 

Solvere  qui  Curios  Fabrieiosque  gravie. 
Sed  nihil  a  nostro  siimpsit  inea  vita  theatro, 

Et  sola  tantum  scaeuicus  arte  feror: 
Nee  poteram  gratus  domino  sine  moribiis  esse; 

Interius  meatis  inspicit  ille  dens. 
YoB  me  laurigeri  parasitam  dicite  Plioebi, 

Roma  Bui  famulum  dum  sciat  esee  lovis. 


Saecula  Nestoreae  pormensa,  Philaeni,  s'enectae, 

Rapta  es  ad  infernas  tam  cito  Ditis  aquas? 
Enboicae  nondum  numerabaa  looga  Sibyllae 

Tempora:  maior  erat  mensibus  ilia  tribus. 
Heu  quae  lingua  silet!  non  illam  mille  catastae 

Vincebant,  nee  quae  turba  Sarapin  amat, 
Nee  matutini  cirrata  caterva  magistri. 

Nee  quae  Strjmonio  de  grege  ripa  sonat. 
Quae  nunc  Thessalico  lunam  deducere  rhombo, 

Quae  sciet  bos  lUoa  vendere  lena  toros? 
Sit  tibi  terra  levis  mollique  tegaris  arena, 

Ne  tua  non  possint  eruere  ossa  canes. 

XLV. 

Miles  Hyperboreos  modo,  Marcelline,  triones 

Et  Getici  tulerae  sidera  pigra  poli: 
Ecce  Promethei  rupcs  et  fabula  mentis 

Qiiain  prope  sunt  oculis  nunc  adeunda  tuisl 
Videris  inmensis  cum  conclamata  querellis 

Sasa  aenia,  dices,  'Durior  ipse  fuit.' 
Et  licet  baec  addaa :  '  Potait  qui  talia  ferre, 

Humanum  merito  finxerat  ille  genus.' 


D,o,i..ci  by  Google 


MARTIALIS 


Gellius  aedificat  semper:  modo  limina  ponit, 
Nunc  foribuB  clavia  aptat  emitqae  aeras, 

Mnnc  has,  duqc  illas  reficit  mutatve  fenestras; 
Dum  taatum  aedificet,  quidlibet  iUe  facit — 

Oraati  nummos  tit  dicere  possit  amico 
Vnum  illud  verbiim  Gellius  'Aedifico.' 


Democritos,  Zenonas  inexplicitosqne  Platonas 

Quidquid  et  hirsiitis  squalet  imaginibus. 
Sic  quasi  Pythagorae  loqueris  Bucceasor  et  lierea. 

Praependet  sane  nee  tibi  barba  minor: 
Sed  quod  et  bircosis  serum  est  et  turpe  piiosia, 

III  m'oUi  rigidam  clune  libeuter  habes. 
Tu,  qui  sectarum  caasas  et  pondera  nosti. 

Die  mihi,  percidi,  Fannycbe,  dogma  quod  eat? 


Dixerat  '  o  mores !  o  tempora !'  Tullina  olim, 

Sacrilegum  strueret  eum  Catiliua  nefas. 
Cum  gener  atque  aocer  diria  concurreret  armis 

Maeataque  civili  eaede  maderet  humus. 
Cur  nunc  'o  morea  I' cur  nunc  'o  temporal'  dicis? 

Quod  tibi  non  placeat,  Caeciliaue,  quid  est? 
Nulla  ducum  feritaa,  nulla  est  insania  ferri; 

Pace  frui  oerta  laetitiaque  lieet. 
Non  nostri  faeiunt,  tibi  quod  tua  tempora  sordent, 

Sed  faeiunt  mores,  Caeciliane,  tui. 


Effigiem  tan  turn  pucri  pietura  Camoni 

Servat,  et  infantia  parva  flgura  mauet. 
Florentis  nulla  signavit  imagine  vultus, 
Dum  timet  ora  pius  muta  videre  pater. 


,11  ..d  by  Google 


EPIGRAMMATA 


CUnicus  Herodes  trullam  snbdnzerat  aegro: 
DepreoBUB  dixit,  'Stulte,  qnid  ergo  bibis'r" 


Rumpitnr  iDvidia  qnidam,  carissime  luli. 
Quod  me  Roma  legit,  rumpitur  invidia. 
Bampitnr  invidia,  quod  tnrba  semper  in  omni 

Monetramur  digito,  rumpitur  invidia. 
Rumpitur  invidia,  tnbuit  quod  Oaesar  aterqae  t 

lua  mihi  natorum,  rumpitur  invidia. 
Rumpitur  invidia,  quod  rus  mihi  dulce  sub  urbe  est 

Parvaque  in  nrbe  domua,  rumpitur  invidia. 
Rumpitur  invidia,  quod  sum  iucunduB  amicis. 

Quod  conviva  frequens,  rumpitur  invidia.  i 

Rumpitur  invidia,  quod  amamur  quodque  probamur: 

Rnmpatur,  quisquis  rumpitur  invidia. 


Marcns  amat  nostras  Antonius,  Attice,  Musas, 

Cbarta  aalutatrix  si  modo  vera  refert: 
Marcus  Palladiae  non  infitianda  Tolosae 

Gloria,  quam  genuit  paciB  alumna  qnies. 
Tu  qui  longa  potes  dispendia  ferre  viarum, 

I,  liber,  absentia  pignus  amicitiae. 
Vilie  eras,  fateor,  bi  te  nunc  mitteret  emptor; 

Grande  tui  pretium  mnneris  auctor  erit: 
Multum,  crede  mihi,  refert,  a  fonte  bibatur 

Qnae  flnit,  an  pigro  quae  stupet  unda  lacu. 

Book  X. 


Si  nimins  videor  seraqne  coronide  longns 
Esse  liber,  legito  pauea:  libellns  ero. 

Terque  quaterque  mihi  finitur  carmine  parro 
Pagina:  fac  tibi  me  quam  cupis  ease  brevem. 


D,o,i..ci  by  Google 


MAETIALIS 


Festinata  prior,  decimi  mihi  cura  libelli 

Elapsum  manibns  nunc  revocarit  opus. 
!Nota  leges  qaaedam,  eed  lima  rasa  receuti; 

Pars  nova  maior  erit:  lector,  ntrique  fare, 
Lector,  opes  nostrae:  quern  cnm  mihi  Roma  dedisset, 

'Nil  tibi  qnod  demns  mains  habemns,'  ait. 
'Pigra  per  hnnc  fugiea  ingratae  finmina  Lethes 

Et  meliore  tai  parte  superates  eris. 
Marmora  Mesaalae  Sndit  caprificoB  et  audax 

Dimidios  Grispi  mulio  ridet  equos: 
At  chartis  nee  fata  nocent  et  saecnla  prosunt, 

Solaqne  non  norant  haec  monumeuta  mori.' 


Nee  doctum  satis  et  parnm  severum, 
Sed  non  rusttcnlum  nimis  libellum 
Facando  mea  Plinio  Thalia 
I  perfer:  brevis  est  labor  peractae 
Altum  vincere  tramitem  Suburae. 
lUic  Orphea  pro  tin  ns  videbis 
Vdi  vertice  lubricnra  theatri 
Mirantisque  feras  avemque  regis, 
Baptum  qnae  Phryga  pertnlit  Tonanti; 
Illie  parva  tui  domus  Pedonia 
Caelata  est  aquilae  minore  pinna. 
Sed  ne  tempore  non  tao  disertam 
Pulses  ebria  ianuam,  videto: 
Totoa  dat  tetricae  dies  Minervae, 
Dum  centum  studet  auribus  viromm 
Hoc  quod  saecula  posterique  possint 
Arptnis  quoque  comparare  chartis. 
Seras  tutior  ibis  ad  Incemas: 
Haec  hora  est  tna,  cum  furit  Lyaeus, 
Gum  regnat  rosa,  cum  madent  capilli: 
Tunc  me  vel  rigidi  tegant  Catonea. 


D,o,i..ci  by  Google 


EPIGBAMMATA 


Simplicior  prisciB,  Munati  Galle,  Sabinis, 

Cecropinm  superas  qni  bonitate  senem. 
Sic  tibi  consoceri  claros  retinore  penates 

Perpetua  natae  det  face  casta  Venus: 
Vt  tn,  si  viridi  tinctos  aerugine  veraua 

Forte  maluB  livor  dixerit  esse  meos, 
Yt  facis,  a  nobis  abigas,  nee  scribere  quemqnam 

Talia  contendas  carmiDa,  qni  legitnr. 
Hunc  servare  modam  nostai  noTere  libelli, 

Parcere  personis,  dicere  de  vitiis. 


Omnes  Salpiciam  legant  pttellae, 
Vni  quae  cnpitint  viro  placere; 
Omnes  Snlpiciam  legant  mariti, 
Vni  qui  cupiunt  placers  nuptae. 
Non  haec  Colchidos  adserit  furorem, 
Diri  prandia  nee  refert  Thyestae; 
Scjllam,  Byblida  nee  fnisse  credit: 
8ed  caetos  dooet  et  proboB  amores, 
Ltisus,  delieiaa  facetiasque. 
Cuius  carmina  qui  bene  aestimarit. 
Null  am  dixerit  esse  neqniorem, 
Kullam  dizerit  esse  sanctiorem. 
Tales  Egeriae  iocos  fniaae 
Vdo  crediderim  Numae  sub  antro. 
Hac  condiscipala  vel  hac  magistra 
Esses  doctior  et  pudica,  Sappho: 
Sed  tecum  pariter  simnlque  visam 
Dnrus  Salpiciam  Phaon  amaret. 
Fmstra:  namqne  ea  nee  Tonantia  nxi: 
Nee  Bacchi  nee  Apollinla  puella 
Erepto  sibi  viveret  Galeno. 


D,o,i..ci  by  Google 


MARTIALIS 


XXXVI. 
Improba  Maasiliae  quidquid  fumaria  cogunt, 

Accipit  aetatem  qnisquis  ab  igne  cadoB, 
A  te,  Munna,  venit:  miseria  tu  mittis  amicis 

Per  freta,  per  longas  toxica  aaeva  Tiaa; 
Nee  facili  pretio.  Bed  quo  contenta  Falerni 

Testa  sit  ant  celliB  Setta  cara  Bais. 
Non  renias  quare  tain  longo  tempore  Romam, 

Haeo  pato  causa  tibi  est,  ne  tna  vina  bibae. 


luris  et  aequarum  cultor  BanctiBBime  legnm, 

Yeridico  Latinm  qui  regis  ore  forum, 
Muuicipi,  Materoe,  tno  veterique  sodali 

Gall^cum  mandas  siquid  ad  Oceanum  — . 
Ad  Laureutino  tarpis  in  litore  ranas 

Et  satins  tennes  dncere  credis  acos. 
Ad  Bua  captivnm  qnam  aaxa  remittere  mnllum, 

VisuB  erit  libris  qui  minor  esao  triboa? 
Et  fatuam  summa  cenare  pelorida  mensa 

Quosque  tegit  Levi  cortice  concha  brevis,  i 

Ostrea  Baianis  qnam  nou  liventia  testis. 

Quae  domino  pueri  non  prohibento  voreut? 
Hie  olidam  clamosus  ages  in  retia  vnlpem 

Mordebitque  tuos  sordida  praeda  canis: 
Illtc  piscoBo  modo  vix  educta  profundo  i 

Impedient  lepores  nmida  lina  meos.  — 
Dum  loqnor,  ecce  redit  sporta  piscator  inani, 

Venator  capta  maele  superbus  adest: 
Omnis  ab  nrbano  reuit  ad  mare  cena  macello. 

Callatcum  mandas  siquid  ad  Oceanum.  a 

xxxix. 
Gonsnle  te  Brato  quod  iuras,  Lesbia,  natam, 

Afentiris.     Kata  es,  Lesbia,  rege  Numa? 
Sic  quoqne  mentiris.     N^amque,  ut  tna  saecula  narrant, 

Ficta  Frometheo  diceris  esse  Into. 


D,o,i..ci  by  Google 


BPIGRAMMATA 


Onmift  vis  belle,  Matho,  dtcere.     Die  aliqnando 
£t  bene;  die  nentram;  die  aliqnando  male. 


Vitam  quae  faciant  beatiorem, 
lucnndissime  Martialis,  haec  sunt: 
Bes  non  parta  labore,  sed  relicta; 
Non  ingrattia  ager,  focus  perennis; 
Lis  namquam,  toga  rara,  mens  quieta; 
Vires  ingeunae,  salnbre  corpus; 
Prndens  simplicitas,  pares  amici; 
Oonrictus  facilis,  sine  arte  meitsa; 
Nox  non  ebria,  sed  soluta  curis; 
Non  triatis  torus  et  tanien  pudicus; 
SomnuB,  qui  faciat  brevia  tenebras: 
Quod  sis,  OBse  veils  nihilque  mails; 
Summnm  aec  metnaa  diem  nee  optes. 


Frangat  Idumaeas  tristis  Victoria  palmas. 

Flange,  Favor,  saeva  pectora  nuda  mann; 
Mutet  Honor  cultus,  et  iniquis  mnnera  flammis 

Mitte  coronatas,  Gloria  maesta,  comas. 
Hen  facinuB!  prima  fraudatus,  Scorpe,  luventa 

Occidis  et  nigros  tam  cito  iungis  equos. 
Cnrribus  ilia  tuia  semper  properata  breviBqne 

Cur  fuit  et  vitae  tam  prope  meta  tuae? 


Sidera  iam  Tyrius  Phrixei  respicit  agni 
Taurus  et  altemum  CaBtora  fugit  iiiems; 

Bidet  ager,  vestitnr  humus,  vestitar  et  arbor, 
Ismarium  paelex  Attica  plorat  Ityii. 

Qnos,  FaoBtine,  dies,  quales  tibi  Eoma  recessus 
AbstulitI  o  soles,  o  tunicata  quiesi 


D,o,i..ci  by  Google 


m  MABTIALIS 

0  nemus,  o  fontes  solidnmqae  madentlB  areaae 

Litns  et  aeqaoreis  Bplendidns  Anxur  sqniB, 
Et  non  anius  spectator  lectulus  midae, 

Qni  Tidet  hinc  puppis  flnminis,  inde  maris! 
Sed  nee  Marcelli  Ponipeiaiinmque,  nee  illic 

Sunt  tripliees  thermae,  nee  fora  inncta  quater, 
Neo  Capitolini  summnm  penetrale  Tonantis, 

Qaaeqae  nitent  caelo  proxima  templa  sao. 
Dicere  te  lassnm  quotJeas  ego  credo  Qnirino: 

'Qnae  tna  snnt,  tlbi  habe:  quae  mca,  redde  mihi.' 

LIT. 

AfenBas,  Ole,  bouos  pouis,  sed  ponis  opertas. 
Ridieulum  est:  possum  sie  ego  habere  bonas. 

xcvi. 
Saepe  loquar  nimium  gentis  quod,  Avite,  remotas, 

Mirarls,  Latla  factas  in  nrbe  senez, 
Anrifernmque  Tagum  sitiam  patriumqne  Salonem 

Et  repetam  satiirae  sordida  rura  casae. 
Il)a  placet  tellus,  in  qua  res  parva  beatuni 

Me  facit  et  tenuis  luxuriantur  opes: 
Pascitur  hie,  ibi  pascit  ager;  tepet  igne  maligno 

Hie  focus,  ingenti  lumine  lucet  ibi; 
Hie  pretiosa  fames  con turba torque  macellus, 

Mensa  ibi  divitiis  rnria  operta  sni; 
Quattuor  hie  aestate  togae  pluresve  ternntur, 

Autumnis  ibi  mo  quattuor  una  tegit. 
I,  cole  nunc  reges,  quidquid  non  praestat  arnicas 

Cum  praestare  tibi  possit,  Avite,  locus. 

Book  -V/. 

VI. 

Vnetis  falciferi  senis  diebna, 
Begnator  quibua  imperat  fritillus, 
Versu  ludere  non  laborioso 
Permittis,  puto,  pilleata  £oma. 

D,o,i..ci  by  Google 


EPIGRAMMATA 

Risisti;  licet  ergo,  non  vetainur. 
Pallentes  procul  hinc  abite  earae ; 
Quidquid  renerit  obvium,  loquamar 
Morosa  sine  cogitatioae. 
Misce  dimidios,  pner,  trientos, 
Quales  Pythagoras  dabat  Nerotii, 
Misce,  Dindyne,  sed  frequentiores : 
Possum  nil  ego  sobrius;  biboati 
Succnrrent  mihi  qnindecim  poetae. 
Da  Qimc  basia,  sed  CatulLiana: 
Quae  si  tot  fuerint,  quot  ille  dixit, 
Donabo  tibi  Passerem  Catulli. 


Qniaqtiis  Flaminiam  teria,  viator, 

Noli  Dobile  praeterire  marmor. 

Vrbis  deliciae  ealesque  Niii, 

Ars  et  gratia,  lasus  ct  roluptas, 

Romani  decus  ct  dolor  theatri 

At  que  omnes  Veneres  Cupidinesqne 

Hoc  Bant  condita,  quo  Paris,  aepulcro 


Hercdes,  nolite  brevem  sepelire  colonnm: 
Nam  ten-a  est  illi  qnantnlacumquo  gravis. 


Ad  populos  mitti  qui  nuper  ab  urbe  solebas. 

Ibis,  io,  Bomam  nunc,  peregrine  liber, 
Auriferi  de  gente  Tagi  tetricique  Salonis, 

Ad  patriOB  maues  quae  mihi  terra  potens. 
Non  tamen  hospea  eris,  nee  iam  potes  advena  dici, 

Cuina  habet  fratres  tot  domna  alta  Eemi. ' 
lure  tno  veneranda  novi  pete  limina  templi, 

Beddita  Pierio  sunt  ubi  tecta  choro. 


D,o,i..ci  by  Google 


56  MARTIALIS 

Vel  si  malneris,  prima  gradiere  Snbnra; 

Atria  sunt  illic  consulis  alta  mei: 
Lanrigeros  habitat  facundns  Stella  penates, 

Clarns  lantheae  Stella  eititor  aquae; 
Fons  ibi  Castalina  vitreo  torrente  BUperbit, 

Vnde  iiovem  dominas  saepe  bibisse  feruiit: 
lUe  dabit  populo  patribnaque  equitiqne  legendum, 

T^ec  nimium  siccis  perlegot  ipse  geDis. 
Quid  titnlnm  poacis?  versos  dno  treave  legantar, 

Clamabant  omnes  te,  liber,  ease  menm. 


Quod  Flacco  Yarioque  fuit  aummoque  Afaroni 
MaeceuBs,  atavis  regibns  ortus  eques, 

GentibuB  et  popuHa  hoc  te  mihi,  Prisce  Terenti, 
Fama  fnisse  loquax  chartaque  dicet  anus. 

Tu  facis  ingeninm,  tu,  si  quid  posse  videmnr; 
Tu  daa  ingenuae  ina  mihi  pigritiae. 


Tempora  Pieria  aolituB  redimire  corona, 

Xec  minus  adtonitis  tox  celebrata  rels. 
Hie  situs  est,  hie  ille  tuus,  Sempronia,  Bufus, 

Cuius  et  ipse  tui  Hagrat  amore  cinis. 
Dnlcis  in  Elysio  iiarrariB  fabula  campo, 

Et  stupet  ad  raptus  Tyndaris  ipsa  tuos: 
Tu  melior  quae  deserto  raptore  redisti 

Ilia  virum  volnit  nee  repetita  sequi. 
Audit  et  IliacQs  ridet  Menelaua  amorea : 

Absolvit  Phryginm  vestra  rapina  Parin. 
Aceipient  olim  cum  te  loca  laeta  piomm, 

XoQ  erit  in  Stygia  notior  ttmbra  domo; 
Non  aliens  videt,  sed  amat  Proserpina  raptas: 

late  tibi  dominam  conciUabit  amor. 

LIII. 
Nummi  cum  tibi  sint  opesque  tfiiitae, 
Quantaa  civia  habet.  Paterae,  rarus, 


D,o,i..ci  by  Google 


EPIGRAMMATA 

Largirie  nihil  incnbasque  gazse, 

Yt  magnuB  draco  quern  caount  poetae 

Cnstodem  Scjthici  fnisse  luci. 

Sed  causa,  ut  memoras  et  ipse  iactas, 

Dirae  Alius  est  rapacitatia. 

Ecqnid  tu  fatuos  rudisque  quaeris, 

Inludas  quibaa  aaferasqne  mentem? 

Huic  semper  vitio  pater  fuisti. 


Martis  alnmne  dies,  roseam  quo  lampada  primnm 

Ktagnaque  siderei  TidimnB  ora  dei, 
Si  te  rure  coli  viridesque  padebit  ad  aras, 

Qui  fueras  Latia  cultus  in  urbe  mihi: 
Da  veniam,  servire  meis  quod  nolo  Kalendis, 

Et  qua  sum  genitus,  vivere  luce  yoIo, 
Natali  pallere  sue,  ue  calda  Sabello 

Desit;  et  ut  liquidum  potet  Alauda  mernm, 
Turbida  BoUicito  transmittere  Caecuba  sacco; 

Atque  inter  mensas  ire,  redirc  suas; 
Excipere  bos  illos  et  tota  surgere  cena 

Marmora  caleantem  frigidiora  gelu: 
Quae  ratio  est,  baec  spoute  sua  perferre  patique, 

Qnae  te  si  iubeat  rex  dominusque,  neges  ? 


Saepe  rogare  soles,  qualis  sim,  Prisce,  futums. 
Si  flam  locuples  simque  repente  potens. 

Quemquam  posse  putas  mores  narrare  fatorosF 
Die  mibi,  si  fias  ta  leo,  qaalis  eris? 


Scribebamua  epos;  coepisti  scribere:  cessi, 
Aemula  ne  stfirent  carmina  nostra  tais. 

Transtulit  ad  tragicos  se  nostra  Tbalia  cothnmos 
Aptasti  longum  tn  quoqne  syrma  tibL 


D,o,i..ci  by  Google 


Jflg  MARTIALIS 

Fila  lyrae  moTi  Calabria  ezculta  Camenis: 

Plectra  rapis  nobis,  ambitiose,  nova. 
AndemuB  Batnras:  LuciliuB  esse  laboras. 

Ludo  levis  elegoa:  tu  qnoqno  India  idem. 
Quid  minns  esse  potest?  epigrammata  fingere  coepi: 

Hinc  etiam  petitur  iam  mea  palma  tibi. 
Elige,  qnid  nolis — qnis  enim  pador,  omnia  velle!' — 

£t  si  quid  nou  vis,  Tucoa,  reliuqne  mihi. 


Book  XIV. 

ApopTioreta. 


Accipe  faoundi  Culicem,  studioae,  Maronis, 
Ne  nncibua  poaitia  arma  virumque  legas. 


Qaam  breria  inmenanm  cepit  membrana  MaronemI 
Ipsios  et  TultuB  ptima  tabella  gerit. 

CLXXXVIII. 

Si  comes  ista  tibi  fuerit  membrana,  putato 
Carpere  te  lougas  cam  Oiccrone  vias. 


Cynthia — facundi  carmen  iuvenale  Properti— 
Accepit  fsmam,  non  minus  ipas  dcdit. 


Pellibns  exignis  srtatur  Livina  ingens, 
Qnem  mea  non  totum  bibliotheca  capit. 


Hie  erit,  ut  perhibent  doctornm  corda  viroram, 
Primna  Romaua  Crispua  in  hiatoria. 


D,o,i..ci  by  Google 


BPIGRAMMATA 

CXCIII. 

Vssit  amatorem  Kemesis  lasciva  Tibnllum, 

Iq  tota  iuvit  quern  nihil  esse  domo. 


Sunt  qnidam,  qui  me  dicant  uon  esse  poetam 
Sed  qni  me  vendit  bibliopola  patat. 


Tantnm  magna  suo  debet  Ycrona  Catullo, 
Quantum  parTa  eao  Mantua  Vergilio. 


D,o,i..ci  by  Google 


Dioiir^ci  by  Google 


IVVEKALIS 

Our  knowledge  of  the  life  of  Decimus  Junius  Juretialis 
ia  based  upon  a  contemporary  inscription,  found  near  his 
native  town,  Aquinum  (in  Latium),  and  upon  twelve  brief 
'  vitae.'  But  the  information  given  by  these,  though  abun- 
dant, is  too  conflicting  and  untrustworthy  to  admit  of  any- 
thing more  than  approximate  data,  the  poems  themselves, 
unfortunately,  furnishing  but  scanty  biographical  material. 

Juvenal  was  born  about60  A.D.,  and  in  early  life  followe<l 
the  career  of  a  soldier,  serving  with  the  rank  of  a  military 
tribune  in  Britain,  possibly  also  in  Africa  and  other  places. 
Subsequently  he  seems  to  have  settled  down  in  Borne  as  an 
active  rhetorician,  and  it  is  as  such  only  tliat  Martial  knows 
him.  About  the  close  of  Domitian's  reign  (96  A.D.),  he  ap- 
pears to  have  returned  to  his  native  town,  where,  as  the  in- 
scription records,  he  occupied  the  highest  municipal  offices. 
The  tradition  of  Juvenal's  exile,  though  abundantly  at- 
tested, contains  too  many  irreconcilable  discrepancies  to  be 
accepted  as  authentic.  He  died  about  140  a.d,,  in  the  reign 
of  Antoninus  Pius. 

Juvenal  seems  not  to  have  begun  his  satires  until  well 
advanced  in  life.  We  possess  in  all  si:£teen,  the  last  how- 
ever, owing  to  an  accidental  mutilation  in  the  MS9.,  being 
but  a  fragment.  They  are  all  unquestionably  genuine,  the 
ingenious  attempt  of  O.  Bibbeck  to  prove  the  spuriousness 
of  a  number  of  them  being  an  acknowledged  failure. 

The  contents  of  these  satires  are  best  described  in  the 
poet's  own  words  (1.85  f.) :  Quidquid  agujU  homines,  voturn, 
timor,  ira,  voluptas,  Qaudia,  diBCursus,  nostri  farrago 
libelli  est ;  and  he  avers  that  an  honest  indignation  at  tiie 
appalling  degeneracy  of  society  was  the  inciting  motive  of 


D,o,i..ci  by  Google 


372  IVVBNALIS 

his  vei-se.  Juvenal  paints  in  lurid  colors.  Not  a  ray  of 
sunshine  illumines  his  pages,  not  a  trace  of  humor  relieves 
the  oppressive  gloom.  But,  as  in  the  case  of  Persius,  it  was 
this  very  air  of  righteous  protest  that  won  for  the  '  Juvena- 
lis  ethicus'  the  enthusiastic  plaudits  of  the  Middle  Ages,  and 
even  upon  the  modern  reader  his  satires,  like  Tacitus's 
histories,  leave  an  indelible  impression,  in  spite  of  their 
rhetorical  elaboration  and  meretricious  coloring,  qualities 
apparently  iocompatible  with  sincerity  of  conviction  and 
fidelity  of  portraiture. 

The  best  commentaries  are  those  of  Mayor  (Cambridge), 
vol.  t.'  (1886),  II.'  (1878),  but  exclusive  of  Satires  ii.  and  TL ; 
and  of  L.  Friedlander,  2  vols.  (Leipzig,  1896). 


D,o,i..ci  by  Google 


ITVENALIS 


Satire  I.:   Reasons  for  composing  satires. 
Semper  ego  auditor  tantum?  nnrnquamne  reponam, 
Yexatns  toties  rauei  TheaeTde  Cordi? 
Impnno  ergo  mihi  recitaverit  ille  togatas. 
Hie  elegos?  impnne  diem  coiiBampserit  ingens 
Telephas  aot  snmmi  plena  iani  margine  libri 
ScriptuB  et  in  tergo  necdnm  finitus  Orestes? 
Nota  magis  nulli  domus  est  sua,  quam  mihi  Iucub 
Martis  et  Aeollis  vicinum  rnpibus  antrum 
Vuleani;  quid  agaut  venti,  quas  torqneat  nmbraa 
AeacuB,  nnde  alius  furtivae  derehat  aiiram 
Pelliculae,  quantas  iacnletur  Monjchua  ornos, 
Froutonis  platani  convnisaqne  marmora  clamant 
Semper  et  adsidao  rnptae  lectore  columnae: 
Expectes  eadem  a  summo  minimoqiie  poeta. 
Et  nos  ergo  mannm  ferulae  subduximns,  et  nos 
Consilium  dedimns  Snllae,  privatas  ut  altnm 
Dormiret.     Stulta  est  dementia,  cum  tot  ubiqae 
Vatibas  occurraa,  periturae  parcere  chartae. 
Cur  tamen  hoc  potius  libeat  decurrere  campo 
Per  quern  magnua  equos  Auruncae  flexit  alumnus, 
Si  vacat  ac  placidi  rationem  admittitis,  edam. 

Cum  tener  uxorem  ducat  spado,  Maevia  TuEcnm 
Figat  aprum  et  nuda  teneat  venabnla  mamma: 
PatricioB  omnis  opibus  cum  provocet  unus 
Quo  tondente  gravis  iuveni  mihi  barba  sonabat, 
Cum  pars  Niliacae  plebia,  cum  verna  Canopi 
Crispiaus,  Tyriaa  umero  revocante  lacernas. 


D,o,i..ci  by  Google 


374  IVVENALIS 

Vbntilet  aestivum  digitis  sudantiboa  anmm 

Nee  suffere  qneat  maioria  pondera  gemmae. 

Difficile  est  satiram  non  scribere.     Nam  quis  iniqnae     so 

Tarn  patienB  orbis,  tarn  ferreuB,  ut  teneat  so, 

Caueidici  nova  cum  veniat  lectica  Mathonis 

Plena  ipso,  post  huuc  magni  delator  nmici 

Et  cito  rapturns  de  nobilitate  comesa 

Qnod  superest,  quern  Massa  timet,  quern  munere  palpat  ss 

CaroB  et  a  trepido  Tbymele  eubmissa  Latino; 

Cum  te  submoTeant  qui  testamenta  merentur 

Koctibus,  in  caeluni  quos  evehit  optima  snmmi 

Nunc  via  procesaus,  vetnlae  vesica  beatae? 

Ynciolam  Proculeiua  habet,  sed  Gillo  deuncem,  to 

Partis  quisque  suas,  ad  mensnram  iugainis  herea. 

Accipiat  sane  mercedem  aanguinia  et  sic 

Palleat,  ut  nudia  preasit  qui  calcibus  anguem. 

Ant  Lugndunensem  rhetor  dicturus  ad  aram. 

Quid  referam,  quanta  aiccum  iecnr  ardeat  ira,  u 

Gum  popnlum  gregibus  comitum  premit  hie  spoliator 

Pupilli  proatantis,  et  hie  damnatus  inani 

Indicio?  quid  enim  salvia  infamia  nummis? 

Exul  ab  octava  Marius  bibit  et  fruitur  dis 

Iratis,  at  tu  victrix  provincia  ploraa.  m 

Haec  ego  non  credam  Venusina  digna  lucema  ? 

Haec  ego  non  agitem?  sed  quid  magis?  Heracleas 

Aut  Diomedeas  ant  mugitum  labyrinthi 

Et  mare  percussum  puero  fabrnmque  volautem. 

Cum  leno  accipiat  moechi  bona,  si  eapieudi  u 

lus  nnllum  Hxori,  doctus  spectare  lacunar, 

Doctus  et  ad  ealicem  vigilauti  stertore  naso? 

Cum  fas  esse  putet  curam  sperare  cohortis 

Qui  b<Jaa  donavit  praesepibua  et  caret  omni 

Maiorum  eenau,  dum  pervolat  axe  citato  w 

Flaminiam  puer  Automedon?  nam  lora  tenebat 

Ipse,  lacernatae  cum  se  iactaret  amicae, 

Nonne  libet  medio  ceras  implere  capaces 

Quadrivio,  cum  iam  sexta  cervice  feratur, 

nine  atque  Inde  patens  ac  nuda  paene  catliedra  w 


D,o,i..ci  by  Google 


SA'i'IRAE  875 

£t  multum  referena  de  Maecenate  supino, 
Bignator  falsi  qui  se  lautum  atque  beatum 
Exiguis  tabulia  et  gemma  fecerit  nda? 
Occurrit  matrona  potena,  quae  moUe  Calenum 
Porrectara  viro  miscet  Bitiente  rubetam  .  70 

Institultqne  radis  melior  Lucneta  propinquaa 
Per  famam  et  populum  nigroB  eflerre  maritos. 
Aude  aliquid  brevibus  Gyaria  et  carcere  dignnm, 
Si  Tis  ease  aliquid;   probitaa  laudatiir  et  aiget, 
Criminibus  debent  hortoa,  praetoria,  meneas,  it 

Argentum  vetuB  et  stantem  extra  pocula  caprum. 
Quern  patitur  dormire  nurns  couruptor  avarae. 
Quern  sponaae  tnrpes  et  praeteztatuB  adulter? 
Si  uatura  negat,  facit  iudignatio  versum 
Qualemcunque  poteBt,  qualis  ego  vel  Clnvienna.  to 

Ex  quo  DeucalioQ  nimbis  toUentibus  aeqnor 
Tfavigio  m  on  tern  asceodit  eortisque  poposcit, 
Fanlatimqae  auima  caluerunt  mollia  eaxa 
£t  maribus  nudas  oatendit  Pyrrha  puellaa, 
Quidquid  agnat  homines,  votum,  timor,  ira,  Toluptas,  bs 
Gaudia,  discursua,  noetri  farrt^o  libelli  est. 
Et  quaudo  uberior  Titiornm  copiaF  quaudo 
Maior  avaritiae  patuit  sinus?  alea  quando 
Ho3  animos?  neque  enim  looulia  comitantibus  itur 
Ad  caaum  tabulae,  posita  sed  luditur  area.  m 

Proelia  quanta  illic  dispensatore  videbis 
Armigero.     Simplexne  luror  sestertia  centum 
Perdere  et  horrenti  tunicam  non  reddere  servo? 
Quia  totidem  erexit  villas,  qnis  fercula  aeptem 
Secreto  cenavit  avns?  ts 

Nam  de  tot  pulchris  et  latis  orbibus  et  tarn  137 

Antiquis  una  comedunt  patrimouia  mensa. 
NulluB  iam  paraBitna  erit.     Sed  quia  ferat  istaa 
Lnxuriae  eordia?  quanta  est  gnla  quae  sibi  totoa         im 
Ponit  apros,  animal  propter  convivia  natum? 
Poena  tamen  praeaena,  cum  tu  deponia  amictua 
Turgidtts,  et  crudua  pavonem  in  balnea  portas. 
Hino  Bubitae  mortea  atque  intestata  aenectus, 


D,o,i..ci  by  Google 


376  IVVENALIS 

Eb  noTft  nee  tristiB  per  cuDctas  fsbula  ceiiaB 
Dncitar  iratis  plaudendum  funns  amicis. 

Nil  erit  nlteriaa  quod  nostris  moribus  addat 
Posteritas,  eadem  facient  cupientque  minores, 
Omne  in  praecipiti  vitium  Btetit.     Vtere  velis, 
Totos  pande  Binua,     DiceB  hie  forsitan;  'Vnde 
IngeDtnm  pat  materiae?  nnde  ilia  prioram 
Scribendi  quodcumqne  animo  flagrante  liberet 
StmplicitaB ?  "cuius  non  andeo  dicere  nomen? 
Qnid  refert  dictia  ignoscat  MuciuB  an  hod?" 
Pone  Tigellinnm:  taeda  lucebia  in  ilia 
Qua  stantes  ardent  qui  6x0  pectore  fumant, 
Et  latum  media  sulcum  deducit  arena.' 
Qni  dedit  ergo  tribua  patruis  aconita,  vehatur 
Penailibus  plumie  atqne  illinc  deapiciet  nos? — 
'Cum  veniet  contra,  digito   compesce  labellam: 
Accusator  erit  qui  verbum  dixerit:  "hie  eat." 
Securus  licet  Aenean  Kutulumque  ferocem 
Conmittas,  nnlli  gravia  eat  percnesDs  Achillea 
Aut  multum  quaeaitus  Hylas  urnamque  secutns; 
Ense  velut  Btricto  quotiens  LuciliuB  ardena 
Infremuit,  rubet  auditor  cui  frigida  mens  eat 
Criminibas,  tacita  sudant  praecordia  culpa. 
Inde  irae  et  lacrimae.  ■  Tecum  prias  ergo  voliita 
Haec  animo  aute  tubaa;  galeatum  sero  duelli 
Paenitet.'    Experiar  quid  concedatur  in  illos, 
Quorum  Elaminia  tegitur  cinis  atque  Latina. 


Satire  III. :  Life  in  Rome. 

Quamvis  digreasu  reterts  confusus  amici, 
Laudo  tamen,  vacuis  quod  eedem  figere  Gumis 
Destinet  atque  unnm  civem  donare  Sibyllae. 
lanua  Baiarum  eat  et  gratnm  litus  amoeni 
Seceasna.     Ego  vel  Prochs'tam  praepono  Suburae. 
Kam  quid  tam  miserum,  tam  solum  vidimue,  ut  n< 
Deteriua  credas  horrere  incendia,  lapsuB 


D,o,l..ci  by  Google 


SATIRAE  377 

Tectornm  adeidnos  ac  mille  pericula  saevae 

Vrbifl  et  Ahgusto  recitantis  mense  poetaa  P 

Sed  diim  tota  domua  reda  componitar  una,  lo 

Substitit  ad  veteres  arena  madidamqne  Capeuam. 

Hie  nbi  nocturnae  Kuma  constitnebat  amicae — 

Nunc  saori  fontia  nemus  et  delubra  locantiir 

ludseiB,  quorum  copbinns  faennmque  aapellex, 

Omnis  enim  populo  mercedem  pendere  iusaa  est  ig 

Arbor  et  eiectis  meudicat  silva  CameuiB— 

Iq  vallem  Egeriae  desceodimug  et  spelaiicaa 

Dissimilis  vena;  quanto  praesentius  eseet 

Numeu  aquis,  viridi  bI  niargine  cluderet  nndaa 

Herba  nee  ingenuum  violarent  marmora  tofum.  so 

Hie  tunc  Vmbriciaa:  'Quando  artibus,' inquit,  'honeatia 
NuUus  in  urbe  locua,  nulla  emolumenta  laborum, 
Res  hodie  minor  est,  here  quani  fnlt,  atque  eadem  eras 
Deteret  exiguia  aliquid,  proponimua  illue 
Ire,  fatigatas  nbi  Daedalua  exuit  alae,  as 

Bum  nova  caniticB,  dum  prima  et  reeta  aenectua, 
Dnm  anpereat  Lacheai  quod  torqueat,  et  pedibua  me 
Porto  meis,    nullo  dextram  anbeunte  bacillo. 
Cedamua  patria.     Vivant  Artorina  istic 
£t  Catulue,  maneant  qui  nigrum  in  eaudida  vertunt,      so 
Quia  facile  est  aedem  conducere,  flnmina,  portua, 
Siceandam  eluviem,  portaudum  ad  busta  cadaver, 
Et  praebere  caput  domina  venale  aub  hasta. 
Quondam  hi  comic  in  ea  et  municipalis  arenae 
Perpetui  comites  notaeque  per  oppida  buccae  as 

Munera  nunc  edunt,  et  verso  pollice  vulgus 
Oum  iubet,  occiduut  populariter;  iude  reverai 
Conducunt  foricaa,  et  cur  non  omnia?  cum  aint,    ■ 
Qualea  ex  humili  magna  ad  fastigia  rerum 
Extollit,  qaotiena  voluit  Fortuna  iocari.  «a 

Quid  Romae  faciam?  mentiri  nescio;  librum, 
8i  maluB  eat,  nequeo  landare  et  poacere;  motus 
Astrorum  iguoro;  funus  jM'omittere  patria 
Nee  Tolo  nee  poasum;  ranarum  viscera  numquam 
Inapexi;  ferre  ad  nuptam  quae  mittit  adulter,  « 

Dioiir^dhyGooj^le 


878  IVVENALIS 

Quae  maudat,  norunt  alU;  me  nemo  mintstro 

Fur  erit,  atque  ideo  nalli  comes  exeo,  tamquam 

MancuB  ot  extinctae  corpus  non  utile  dextrae. 

Quia  nunc  diligitiir  tiiBi  conscics  et  cai  fervens 

Aestnat  occultls  animua  semperque  tacendis?  n 

Nil  tibi  Be  debere  putat,  nil  conferet  umquam, 

Participem  qui  te  Beereti  fecit  honoBti: 

Carus  erit  Verri,  qui  Verrem  tempore  qno  vult 

Accnaare  potest.     Tanti  tibi  non  ait  opaci 

Omiiis  arena  Tagi  qaodqae  iu  mare  volvitur  anrum,     so 

Vt  somno  careas  ponendaque  praemia  sumas 

Tristis  et  a  magno  semper  timearis  amico. 

Quae  nunc  divitibns  gens  acoeptissima  nostria, 
Et  quos  praecipue  fugiam,  properabo  fateii, 
Nee  pudor  obstabit.     Non  possum  ferre,  Quirites,  no 

Graecam  nrbem;  quamvis  quota  portio  faecis  Achaei? 
lam  pridera  Syrus  in  Tiberim  defluxit  Orontea, 
Et  linguam  et  mores  et  cum  tibicine  chordas 
Oblicas  nee  non  gentilia  tympana  aeonm 
Vezit  et  ad  circum  iuasas  proBtare  pnellas.  n 

Ite,  quibua  grata  est  picta  lupa  barbara  mitra: 
RusticoB  tile  tuus  aumit  trechedipna,  Quirine, 
Et  ceromatico  fert  niceteria  collo! 
Hie  alta  Sicyone,  ast  hie  Amydone  relicta, 
Hie  Andro,  ille  Samo,  hie  Trallibus  aut  Alabandia,        to 
Eaquiliaa  dictumque  petunt  a  vimine  collem, 
Viscera  magnarum  domuum  dominiqtie  futnri. 
Ingeninm  veloz,  audacia  perdita,  sermo 
Promptus  et  Isaeo  torrentior,     Ede,  quid  illam 
Esse  putesP  quemvis  hominem  aecnm  adtulit  ad  nos:  n 
Gra'mmaticua,  rhetor,  geometres,  pictor,  aliptes, 
Augur,  scboe  no  bates,  medicus,  magus:    omnia  novit 
Graeculus  esuriena;  in  coelam,  iiiaseris,  ibit. 
In  summa,  non  MauruB  erat  neque  Sarmata  nee  Thrsz 
Qui  Bumpsit  pinuas,  mediis  aed  uatus  Atheoia.  so 

Horum  ego  non  fagiam  eonehylia?  me  prior  ille 
Signabit  fultusque  toro  meliore  recumbet, 
Advectus  Eomam  quo  prnna  et  eottona  vento? 

D,o,i..ci  by  Google 


SATIEAE  379 

Vsqne  adeo  nihil  est,  qnod  nostra  infantia  caelum 
Hausit  Aventini,  bacca  nntrita  Sabina?  ss 

Quid  quod  adulandi  gens  prudeutissima  landat 
Sermouem  indocti,  faciem  deformig  amtci, 
Et  longnm  invalidi  coilum  cerricibus  aequat 
Hercnlia  Antaeum  procal  a  tellure  tenentis, 
Xiratur  vocem  angnstam,  qua  deterius  nee  oo 

Ille  sonat,  quo  mordetnr  gallina  marito? 
Haec  eadcm  licet  et  nobis  laudaro:  sed  illia 
Creditur.     An  meiior,  cum  Tfaalda  suatinet  aut  cum 
Vxorem  comoedua  agit  Tel  Dorida  nullo 
Cultam  palliolo?  mnlier  nempe  ipsa  videtnr,  se 

Non  persona  loqui;  vacua  et  plana  omnia  dicaa 
Infra  Tentricnlnm  et  tenui  distantia  rima. 
Nee  tamen  Antiochus  nee  erit  mirabilis  illic 
Aut  Stratocles  aut  cum  molli  Demetrius  Haemo: 
Natio  comoeda  est.     Rides:  maiore  cachinno  loi 

Concutitur;  fiet,  si  lacrimas  conspexit  amici, 
Nee  dolet;  igniculum  brumae  si  tempore  poscas, 
Aooipit  endromidem;  si  dixeris  "aestuo,"  sudat. 
Non  sumuB  ergo  pares:  meiior,  qui  semper  et  omni 
Nocte  dieque  potest  aliesa  sumere  Tultnm  loi 

A  facie,  iactare  maiius,  laudare  paratus. 
Si  bene  ructavit,  si  rectum  minxit  amicus, 
Si  trulla  inrerso  crcpitum  dcdit  aurea  fuudo. 
Praeterea  sanctum  nihil  est  nee  ab  iuguine  tutam: 
Non  matrona  laria,  non  filia  virgo,  neqne  ipse  m 

SponsQB  levis  adhuc,  non  filing  ante  pndicus; 
Horum  ai  nibil  est,  aviam  resupinat  amici. 
Scire  Tolnnt  secreta  domus  atque  inde  timeri. 
Et  quoniam  coepit  Graecorum  mentio,  transi 
Gymnasia  atque  audi  facimns  maioris  abollae:  u 

Stoicns  occidit  Baream  delator  amicnm 
Discipulumque  senex  ripa  nutritus  in  ilia. 
Ad  quam  Gorgonei  delapsa  est  pinna  caballi! 
Non  est  Romano  eniquam  locua  hie,  ubi  regnat 
Protogenea  aliqnis  ve!  Diphilus  aut  Kennarchna,  is 

Qni  gentis  vitio  numquam  partitnr  amicum, 

D,o,i..ci  by  Google 


J80  IVVENALIS 

Solus  habet;  nam  cum  facilem  stillavit  in  anrem 
Esiguum  de  naturae  patriaeque  veneno. 
Limine  aubmoveor,  perierunt  tempera  longi 
Servitii;  nusqnam  minor  eat  iactnra  clientis. 

Qnod  porro  officium,  ne  nobis  blandiar,  aut  quod 
Pauperis  bic  meritum,  si  cnret  nocte  togatuB 
Currere,  cam  praetor  lictorem  impellat  et  ire 
Praecipitem  iubeat,  dudum  vigilautibus  orbis, 
Ne  prior  Albinam  et  Modiam  coalcga  salutet? 
Divitis  hie  Bervo  cltidit  latus  ingenuorum 
Filias;  alter  euim  quantum  in  legione  tribuni 
Accipiunt,  donat  Galvinae  vel  Catienao, 
Vt  semel  aut  itenim  snper  illam  palpitet;  at  tu, 
Cnm  tibi  vestiti  faciea  eeorti  placet,  baerea 
Et  dubitas  alta  Gbionen  deducere  sella. 
Da  testem  Bomae  tarn  sanctum,  quam  fuit  bospes 
Numinia  Idaoi,  procedat  vel  Kuma  vel  qui 
Serravit  trepidara  flagranti  ex  aede  Minervam: 
Protinua  ad  censum;  de  moribus  ultima  fiet 
Quaeatio:  "quot  pascit  servos?  quot  poaaidet  agri 
lugeia?  quam  multa  niagnaque  paropside  cenatl'"' 
Quantum  quisquo  sua  nummornm  servat  in  area, 
Tantum  liabet  et  fidei;  iitves  licet  et  Samothracum 
Et  noatrorum  aras,  contemnere  falmina  panper 
Grcditur  atque  deoa,  dis  ignoacentibns  ipsis. 
Quid  quod  materiam  praebet  causasque  iocorum 
Omnibus  hie  idem,  ai  foeda  et  aciaaa  lacerna. 
Si  toga  sordidula  est  et  rupta  calceus  alter 
Pelle  patet,  vel  ai  conanto  vnlnere  craasnm 
Atque  reoens  linum  ostendit  non  una  cicatrix? 
Nil  habet  infelix  paupertas  dnrius  in  se, 
Quam  quod  ridiculoa  homines  facit.     "Exeat,"  inqnit 
"  Si  pudor  est,  et  de  pulvino  surgat  equestri 
Cuius  res  legi  non  sufficit,  et  sedeant  hie 
Lenonum  pueri  qnocumque  ex  fomice  nati ; 
Hie  plaudat  nitidi  praeconis  filius  inter 
Pinnirapi  cnltos  iuvenea  iuveneaque  laniatae;" 
Sic  libitum  vano,  qui  noa  distinxit,  Othoni. 

D,o,l..ci  by  Google 


SATIRAE  381 

Quis  gener  hie  placuit  censa  minor  atqne  pneliae         i6 
Sarcionlis  impar?  qnis  panper  Bcribitnr  heres? 
Quando  in  consilio  eat  aedilibus?  agmine  facto 
Debuerant  olim  tenuis  migraase  Quiritis. 
Hand  facile  cmergant  quorum  virtutibus  obetat 
Bes  angusta  domi,  sed  Romao  dnrlor  illiB  i<; 

Conatus:  magno  bospitinm  miserabile,  magno 
Servornm  ventres,  et  Irngi  cennia  magno. 
Fictilibue  cenare  pudet,  quod  turpe  negabie 
TranslatuB  subito  ad  Marsoa  mensamque  Sabellani 
Contentusque  illic  Veneto  duroque  cucallo.  it 

Pars  magna  Italiae  est,  si  vernm  admittimus  in  qua 
Nemo  togam  sumit,  nisi  mortuus.     Ipsa  dierum 
Festorum  herboso  colitnr  si  quaudo  tlieatro 
Maiestas,  tandemque  redit  ad  pulpita  notum 
Exodium,  cum  personae  pallentis  hiatum  it 

In  gremio  matris  formidat  rnsticus  infans: 
Aequalis  habitus  illic  similisque  vidobis 
Orcheatram  et  populum;  clari  velamen  honoris 
SntBciunt  tunicae  summia  aedilibna  albae. 
Hio  ultra  viris  habitua  nitor,  hie  aliquid  plna  isi 

Quam  aatia  eat  interdum  aliena  aumitur'arcn. 
Conmuno  id  vitium  eat;  hie  Tirimiia  ambitiosa 
Fauper'tate  omnea.     Quid  te  mororp  omnia  Komae 
Gum  pretio.     Quid  daa,  ut  Oossum  aliquando  salutes? 
Vt  te  respiciat  clauso  Veiento  labello?  isi 

Ille  metit  barbam,  crinem  hie  deponit  amati: 
Plena  domus  libis  voualibua;  accipe  et  iatud 
Fermentum  tibi  habe;  praestare  tributa  clientes 
Cogimur  et  cultis  augore  peculia  serria. 

Quia  timet  aut  timuit  gelida  Praeneste  ruiiiam,        im 
Aut  positia  nemoroaa  inter  inga  Volsiniis  aut 
Simplicibua  Gabiis  aut  proiii  Tiburis  arce? 
Nos  urbeni  eolimus  tenni  tibiciiie  fultam 
Magna  parte  aui;  nam  sic  labentibua  obstat 
Vilicus  et  veteria  rimae  cum  texit  hiatum,  m 

Secures  pendente  iubet  dormire  ruina. 
Vivendum  eat  illic,  ubi  nulla  incendia,  miUi 


Dpi  .?d  by  Google 


383  IVVENALIS 

Nocte  metuB.     lam  poacit  aqnam,  iam  frivola  transfert 

Vcalegon,  tabulata  tibi  iam  tertia  fumant: 

Ta  neacis;  nam  si  gradibas  tropidatur  ab  imis,  3 

Vltimus  ardebit  qnem  tegala  sola  tuetnr 

A  plnvia,  molles  ubi  reddunt  ova  columbae. 

Lectus  erat  Codro  Procula  minor,  nrceoli  aex, 

Omamentum  abaci  nee  non  et  parvntua  infra 

Gantharna  ct  recubans  sub  eodem  marmore  Chiro,  a 

lamqae  retus  Graecos  servabat  cista  libellos, 

Et  divina  Opioi  rodebant  carmina  mnrea. 

Nil  habuit  Godrus;  quis  enim  negat?  et  tamen  illud 

Perdidit  infelix  totum  nihil.     Vltimua  antem 

Aerumnae  cumutna,  quod  nudum  et  frusta  rogantem         t 

Nemo  cibo,  nemo  hospitio  tectoque  iuTabit. 

Si  magna  Aatnrici  ceeidit  domua,  horrida  mater, 

PuUati  proceres,  differt  vadimonia  praetor; 

Tunc  gemimus  casns  nrbis,  tunc  oilimus  iguem. 

Ardet  adhuc,  et  iam  accurrit  qui  marmora  donet,  i 

Gonferat  impensas:  Lie  nuda  et  Candida  sigua. 

Hie  aliquid  piaeclarum  Euphranorifl  et  Polycliti, 

Hie  Asianorum  vetera  ornamenta  deorum, 

Hie  libroB  dabit  et  forulos  mediamque  Miuervam, 

Hie  medium  argenti.     Meliora  ac  plnra  reponit  a 

Persiena  orboram  lautissimus  et  merito  iam 

Suapectns,  tamquam  ipae  auaa  Incenderit  aedis. 

Si  potes  avclli  cireensibus,  optima  Sorae 

Aut  Fabrateriae  domus  aut  Frusinone  paratur, 

Quaiiti  nanc  tenebras  nnnm  eonducis  in  annum.  g 

Hortnlus  hie  puteusquo  brevia  nee  rcste  movendua 

In  tcnuia  plantas  facili  deffunditur  hauBtn. 

Vive  bidentia  ainans  et  culti  vilicus  horti, 

Vnde  epulum  possia  centum  dare  Pythagoreia. 

Est  aliquid,  quocumque  loco,  quocumque  receeau,  s 

VniuB  Beae  dominum  feciase  laeertae. 

Plurimus  hie  aeger  movitur  vigilando,  sed  ipsum 
Langnorem  peperit  eibua  imperfeetua  et  haerena 
Ardenti  atomacho;  nam  quae  meritoria  somnum 
Admittunt?  magnie  oplbne  dormitnr  in  urbe.  i 


D,o,l..ci  by  Google 


SATIBAE  383 

Inde  caput  morbi;  redarum  transitas  arto 
Yicoram  inflezu  et  stantis  convicia  mandrae 
Eripient  Bomiium  Druso  Titulieque  marinis. 
Si  Tocat  officiam,  turba  cedente  vehetur 
Dives  et  ingenti  curret  super  ora  Liburna,  at 

Atque  obiter  leget  aut  scribet  vel  dormiet  intns; 
Kamque  facit  somunm  clausa  lectica  fenestra. 
Ante  tameo  veuiet:  nobis  properantibus  obstat 
Vnda  prior,  magno  popnlus  premit  agmine  Inmboa, 
Qni  scquitur;  ferit  hie  cubito,  ferit  assere  diiEO  » 

Alter,  at  liic  tignum  capiti  incutit,  ille  metrettim. 
Pinguia  crura  luto;  planta  mox  undiqne  magna 
Galcor  et  in  digito  clavus  mihi  militis  haeret. 
Nonne  vides,  quanto  celebretur  aportula  fumo? 
Centum  convivae,  sequitur  sua  quemque  culina.  » 

Corbulo  vix  ferret  tot  vasa  ingentia,  tot  rea 
Impoaitas. capiti,  quas  recto  vertice  portat 
Scrvulus  infelix  et  cursu  rentilat  ignem. 
Sciuduntur  tunicae  sartae  modo ;  longa  coruecat 
Serraco  voniente  abies  titqne  altera  pinnm  39 

Pluustra  vehunt;  nutant  alte  populoque  minantur. 
Nam  si  procubuH,  qui  saxa  Liguatica  portat 
Axis  et  eversum  fudit  super  agmina  montem. 
Quid  soperest  de  corporibns?  quis  membra,  quis  osaa 
InvenitP  obtritum  vulgi  perit  ornne  cadaver  m 

More  animae;  domua  interea  secura  patellas 
lam  lavat  et  bncca  foculum  excitat  et  sonat  nnctis 
Striglibus  et  pleno  componit  lintea  guttol 
Haec  inter  pneros  varie  properantur:  at  ille 
Ism  sedet  in  ripa  tetrumque  novicius  horret  ae 

Porthmea,  nee  sperat  caenosi  gurgitis  alnum 
Infelix,  nee  habet  quern  porrigat  ore  trientem. 
Kespice  nunc  alia  ac  diversa  pericula  noctis: 
Quod  spatium  tectis  sublimibus,  nnde  cerebrum 
Testa  ferit,  quotiens  rimosa  et  curta  fenestris  37 

Vaaa  cadunt,  quanto  percussum  pondere  signent 
Et  laedant  silicem.     Possis  ignavus  haberi 
Et  aubiti  casus  improvidus,  ad  cenam  si 


Dioiir^dhyGooj^le 


)84  IVVENALIS 

lutestatus  eas;  adeo  tot  fata,  qnot  ilia 

Kocte  patent  vigiles  te  praetereuate  fenestrao.  n 

Ergo  optes  votumqne  f^ras  miserabile  tecum, 

Yt  Biut  Gontentae  patnlas  defandere  pelves. 

Ebrins  ac  petulans  qui  nnllam  forte  cecidit, 

Dat  poenas,  uoctem  patitiir  Ingentis  amicam 

Pelidae,  cnbat  io  faciem,  mox  deinde  supinua;  m 

Ergo  non  aliter  poterit  dormire,  quibuadam 

Somnum  rixa  facit.     Sed  quamvia  improbns  annis 

Atque  mere  fervens  cavet  hnnc  qnem  coccina  laeiia 

Vitari  iubet  et  comitnm  loiigissimus  ordo, 

Multum  praeterea  flammarum  et  aenea  lampaa,  as 

Me,  qiicni  luna  Bolet  deducere  vel  breve  Inmeii 

Caudelae  cuius  dispenso  et  tempero  filum, 

Contemijit.     Miserae  cognosce  prooemia  rixae, 

Si  rixa  est,  ubi  tu  pnleas,  ego  vapulo  tantnm. 

Stat  contra  starique  iubet,  parere  necesst^^  est;  d 

Kam  quid  agas,  cum  te  furiosaa  cogat  et  idem 

Fortior?     "Vnde  venis?"  exclaujat,  "cuius  aceto, 

Cuius  coDche  tumes?  quia  tecnm  sectile  porrum 

Sutor  et  elixi  vervecis  labra  comedit? 

Nil  mihi  respondes?  aut  die  aut  accipe  calcem.  as 

Ede  ubi  consistas;  in  qua  te  quaere  proaencha?" 

Dicere  si  temptes  aliquid  tacitnsve  recedas, 

'Tantumdem  est :  feriunt  pariter,  vadimooia  deinde 

Irati  faciant.     Libertas  pauperis  haec  est: 

Pulsatns  rogat  et  pugnis  concisus  adorat,  m 

Vt  liceat  paucis  cum  dentibus  inde  reverti. 

Nee  tameii  liaec  tantum  metuas.    Nam  qui  spoliet  te 

Non  derit  clausis  domibus  postquam  omnis  ubique 

Fixa  eaten  atae  silnit  compago  tabernae. 

Interdum  et  ferro  subitus  grassator  agit  rem;  ao 

Armato  qnotiens  tutae  custode  tenentur 

Et  Pomptina  palus  et  Gallinaria  pinus. 

Sic  inde  hue  omues  tamquam  ad  vivaria  cnrrunt. 

Qua  fomace  graves,  qua  non  incnde  catenae? 

Maximus  in  viticlis  ferri  modus,  ut  timeas,  ne  si 

Vomer  deflci:it,  ne  marrae  et  sarcula  deeint. 


D,o,l..ci  by  Google 


SATIRAE  386 

Felicas  proaTornm  atavos,  felicia  dicsB 

Secnla  quae  quondam  sub  regibus  atqne  tribunia 

Videnint  uno  cotitentam  careers  Romam. 

His  alias  poteram  et  pluds  subnectere  causae :  sit 

Sed  iumenta  vocant,  et  aol  inclinat,  eundum  est; 
Nam  mihi  conmota  iamdudnm  mulio  virga 
Adnuit.     Ergo  vale  nostri  memor,  et  qnotiens  te 
Roma  tuo  refici  properantem  reddet  Aquino, 
Me  qnoqne  ad  Helvinam  Cerorem  vestrarnqtie  Dianara  sx> 
Gouverte  a  Cumis.     Satirarum  ego,  ai  pudet  illas, 
Adiutor  gelidoa  veniam  callgatus  in  ^ros.' 


iSatire  VII. :  The  position  of  poets. 

Et  spes  et  ratio  studiorum  in  Oaesare  tantum. 
SoIuB  enim  tristis  bac  tempestate  Cameuas 
Respezit,  cum  iam  celebres  notique  poetae 
Italneolum  Gabiis,  Romae  condncere  furnos 
Temptarent,  nee  foedum  alii  nee  turpe  pntarent 
Praecones  fieri,  cum  desertis  Agauippes 
VallibuB  esuriens  migraret  iu  atria  Clio. 
Nam  si  Pieria  quadrans  tibi  nullns  in  umbra 
Ostendatur,  ames  nomen  victumque  Machaerae 
Et  vendas  potius,  conmissa  quod   anctio  vendit 
Stantibus,  oenophoram,  tripodes,  armaria,  cistas, 
Alcithoen  Pacci,  Thebas  et  Terea  Fausti. 
Hoc  satins,  quam  si  dicas  sub  indice,  "  vidi," 
Quod  non  Ttdisti;  faciant  equites  Asiani 
Quamquam  ot  Cappadoces,  faciant  equites   Bithyni  et 
Altera  quos  nudo  traducit  Gallia  talo. 
Nemo  tamen  atudiis  indignum  ferre  laborem 
Cogetur  poathac,  nectit  qnicumqne  canoris 
Eloquinm  vocale  modis  lanrumque  momordit. 
Hoc  agite,  o  invenea,  circomspicit  et  stimulat  VOS 
Materiamque  sibi  ducis  indutgentia  quaerit. 
Si  qua  aliunde  patas  rerum  speranda  tnarnm 
Fraesidia  atque  ideo  croceae  membrana  tabellae 


Dioiir^dhyGooj^le 


386  IVVENALIS 

Impletur,  lignorum  aliqnid  posce  ocins  et  qnae 
Componis,  donu  Veneris,  Telesine,  marito, 
Aiit  elude  et  poaitos  tinea  pertunde  libellos. 
Frange  miser  calamum  vigilataqne  proelia  dele, 
Qui  facis  in  parva  subliinia  carinina  cella, 
Vt  dignns  venias  hederis  et  imagine  macra. 
Spes  nnlla  ulterior;  didicit  iam  dives  ararns 
Tantum  admirari,  tantum  landare  disertos, 
Vt  pueri  lanonis  avem.     Sed  defluit  aetaa 
Et  pelagi  patiena  et  casBidis  atque  ligonis. 
Taedia  tunc  subeunt  aaimos,  tunc  seque  suamqne 
Terpsichoren  odit  facnnda  et  nuda  senectiia. 

Accipe  nunc  artis.     Ne  qnid  tibi  conferat  iste 
Quern  colls  et  Musarum  et  Apollinis  aode  relicta. 
Ipse  facit  versus  atque  uni  cedit  Homero 
Propter  mille  annos;  et  si  dulcedine  famae 
Succeneas  recites,  macnloaas  conmodat  aedis: 
Haec  longe  ferrata  donius  servire  iubetur. 
In  qua  sollicitaa  imitatur  ianna  portas. 
Scit  dare  libertos  estrema  in  parte  sedentis 
Ordinis  et  magnaa  comitum  disponere  voces: 
Nemo  dabit  regum,  quanti  subeellia  constant 
Et  quae  condncto  pendent  anabatbra  tigillo 
Quaeqne  reportandis  posita  est  orchestra  cathedris. 
Nos  tamen  hoc  agimus  tenuique  in  pulvere  sulcos 
DucimuE  et  litus  sterili  veraamus  anttro. 
Nam  si  diacedaB,  laqueo  tenet  ambitiosi 
Consnetudo  mali;  tenet  inaanabile  multos 
Scribeudi  cacoethes  et  aegro  in  corde  aeneacit. 
Sed  vatem  egregium  cut  non  sit  pnblica  vena. 
Qui  nihil  expositum  soleat  dedncere,  nee  qui 
Conmuni  feriat  carmen  triviale  nioneta, 
Kune,  qualem  neqneo  monstrare  et  sentio  tantum, 
Anxietate  carens  animus  facit,  omnis  acerbi 
Impatiens,  cupidua  aiivarum  aptusqae  bibendis 
Fontibus  Aonidum.     Neque  enim  cantare  sub  antro 
Pierio  thyrsumqne  potest  contingere  maesta 
Paupei'tas  atque  aeris  itiops,  quo  nocte  dieque 


D,o,l..ci  by  Google 


SATIEAE  387 

Corpus  eget:  satur  eat,  cum  dicit  Horatins  'ealioe.' 
Qaig  locus  ingeiiio,  nisi  cum  se  carmine  boIo 
Vexant  et  domiais  Girrhae  Kysaeque  feruntur 
Pectora  vestra,  duas  non  admittentia  curas?  w 

Magnae  mentis  opns  nee  de  lodice  paranda 
Adtonitae,  currus  et  equos  faciesque  deorum 
Adspicere  et  quails  Rutulum  confuadat  Eriuys. 
Nam  si  Vergilio  puer  et  tolerabile  desset 
Hospitium,  caderent  omnes  a  crinibus  hydri,  to 

Sncda  iiiliil  gemerat  grave  bnccina:  poscimus>  nt  ait 
Non  minor  antique  Rubrenas  Lappa  cethnmo 
CuiuB  et  alveoles  et  laenam  pignerat  Atreua? 
Kon  habet  infelix  Numitor  quod  mlttat  amieo: 
Quintillae  qued  donet  habet:  nee  defuit  illi,  ts 

Vnde  emeret  multa  pascendum  came  leonem 
lam  domitum;  constat  leviori  belua  sumptu 
Nimirum  et  capiunt  plus  intestina  poetae. 
Contentus  fama  iaceat  Lucanus  in  hortia 
MarmoreiB,  at  Serrano  tenaique  Saleio  «o 

Gloria  qnantaiibet  quid  erit,  si  gloria  tantum  est? 
Cnrritur  ad  Tocem  iucundam  et  carmen  amicae 
Thebaidos,  lactam  cum  fecit  Statius  nrbem 
Promisitqne  diem;  tanta  dulcedine  captos 
Adficit  lUe  animoa  tantaqiie  libidine  vnlgi  as 

Auditur;  aed  cum  fregit  subaellia  versu, 
Kaurit,  intactam  Paridi  nisi  vendit  Agauen. 
Ille  et  militiae  miiltis  largitur  honorem, 
Semenstri  digitoa  vatum  circnmiigat  auro. 
Quod  non  dant  proceres,  dabit  histrio.     Tu  Camerinos  w 
Et  Baream,  ta  nobilium  magna  atria  cnraa? 
.  Praefectos  Pelopea  faclt,  Philomela  tribnnoa. 
Hand  tamen  invideas  vati  quern  pulpita  pascniit. 
Qnis  tibi  Maecenas,  quis  hunc  erit  aut  Procnleiua 
Ant  Fabins?  quia  Cotta  iterum,  quis  Lentulus  alter?      bs 
Tunc  par  ingenio  pretium,  tunc  utile  multia 
Pallere  et  vinum  toto  nescire  Decembri. 

Vester  porro  labor  fecnndior,  historiarum 
Scriptores?  petit  hie  plus  temporis  atqiie  olei  plus, 

D,o,i..ci  by  Google 


388  IVVENALIS 

NdUo  qnippe  modo  millensima  pagina  snrgit  loo 

Omnibus  et  creacit  multa  damnosa  papyro; 
Sic  iugena  rernin  niimeruB  iubct  atqtie  operum  lex. 
Quae  tamen  inde  segos?  terrae  quia  fractua  apertae? 
Quia  dabit  historico,  qnaiitum  daret  acta  legenti? 

'Sed  genua  ignavum,  quod  lecto  gaudet  et  nmbra.'     i« 
Die  igitur,  quid  canaidicis  cirilia  praeatent 
Officia  et  magno  coroites  in  fasce  libelli. 
Ipsi  magna  aonant,  sed  turn,  cum  creditor  audit 
Fraecipue,  vel  ai  tetigit  latua  acrior  illo 
Qai  venit  ad  dubium  grandi  cnm  codice  nomen.  iio 

Tunc  inmenaa  cavi  apirant  mendacia  follea 
ConBpuitnrque  ainus:  veram  deprendere  meaaem 
Hi  libet,  hinc  centum  patrimonia  can  aid  i  corn  m. 
Parte  alia  aolum  ruasati  pone  Lacertae. 
Conaedere  ducea,  aurgia  tu  pallidns  Aiax  iii 

Dicturua  dubia  pro  libertate  bnbulco 
Indice.     Eumpe  miser  tenaum  iecnr,  ut  tibi  lasso 
Figautur  viridea,  acalarum  gloria,  palmae. 
Quod  vocia  pretinm?  siccus  petaaunculua  et  vaa 
Pelamydum  ant  veteres,  Maurorum  epimenia,  bulbi  uo 

Aut  vinum  Tiberi  devcctum,  quinque  lagouae. 
Si  qaater  egisti,  si  contigit  aureus  unua, 
Inde  cadnnt  partes  ex  foedere  pragmaticornm. 
Aemilio  dabitor  quantum  licet,  et  meliua  noa 
EgimuB.     Hnins  enim  stat  currus  aeneus,  alti  ut 

Quadriiuges  in  veatibnlia,  atque  ipse  feroci 
Bellatore  aedena  curratum  has  tile  minatur 
Eminns  et  atatua  meditatur  proelia  Inaca. 
Sic  Pedo  conturbat,  Matho  deScit,  exitna  Iiic  eat 
Tougilii,  magno  cum  rhinocerote  lavari  uo 

Qui  solet  et  vexat  Intnlenta  balnea  tnrba 
Perque  forum  iuvenea  longo  premit  aaaere  Maedos, 
Eniptunia  pueros,  argentnm,  murrina,  villas; 
Spondet  eoim  Tyrio  stlattavia  purpura  filo. 
Et  tamen  est  illis  hoc  utile.     Purpura  reudit  lu 

Cansidicum,  yendnnt  amethystioa;  conyenit  illis 
£t  atrepitu  et  facie  maioris  vivere  cenana, 

D,o,i..ci  by  Google 


aATIKAE  389 

Sed  finem  impeDeae  uon  servat  prodiga  Eoma. 
FidimuB  eloquio?  Ciceroni  nemo  ducentos 
Nunc  dederit  nnmmos,  nisi  fulBerit  annulna  ingens,         ui 
Bespicit  haec  primum  qui  litigat,  an  tibi  servi 
.  Octo,  decern  comites,  au  poat  te  sella,  togatl 
Ante  pedes.     Ideo  conducta  Paulus  agebat 
Sardonyche  atqae  ideo  pluris  qusm  Gallus  agebat, 
Quant  Basilus.     Bara  in  tenai  facundia  pauno.  id 

Quando  licet  Baailo  flentem  producere  matrem? 
Qnis  bene  dicentem  Basilum  ferat?  accipiat  te 
Oallia  vol  potius  nntricula  causidicorum 
Africa,  si  placuit  mercedem  ponere  linguae. 

Declamare  doees:  o  ferrea  peetora  Vetti,  ifii 

Cum  perimit  saevos  classta  numerosa  tjrannos. 
!N'ani  quaecnmque  sedens  modo  legerat,  haec  eadem  stans 
Perferet  atque  eadem  cantabit  rorsibna  isdem; 
Occidit  miseros  crambe  repetita  magistros. 
Quis  color  et  quod  sit  causae  genns  atqae  abi  Bnmma    in 
Quaestio,  quae  Yeniant  divei'sae  forto  eagittae, 
Nosse  Tolunt  omnes,  mercedem  solvere  nemo. 
'Mercedem  adpellas?  quid  enim  acioP'    'Culpa  docentis 
Scilicet  argnitur,  qnod  laeva  parte  maniillae 
Kil  salit  Arcadico  iuveni,  cuius  mihi  sexta  is 

Quaque  die  miaernm  dirua  caput  Hannibal  implet, 
Qnidquid  id  eat  de  quo  deliberat,  an  petat  urbem 
A  Gannis,  an  post  nimbos  et  fulmina  cautus 
Circumagat  madidas  a  tempeatate  cohortes. 
Quantum  vis  stipulare  et  protinus  accipe,  quid  do,  le 

Yt  toties  ilium  pater  audiat?'  haec  alii  sex 
Yel  pluros  uno  conclamant  ore  sophistae 
Et  veras  agitant  litis  raptore  relicto; 
Fnsa  venena  silent,  malua  ingratuaque  maritna, 
Et  quae  iam  veteres  aanant  mortaria  caecos.  17 

Ergo  sibi  dabit  ipse  rudem,  ei  nostra  movebunt 
Conailia,  et  vitae  diveranm  iter  ingredietur, 
Ad  pugnam  qui  rhetorica  doscendit  ab  umbra, 
Summuta  ne  pereat,  qna  vilis  tessera  venit 
Frumenti.     Qnippe  haec  meroes  lautisaima.     Tempta,     n 


D,o,i..ci  by  Google 


390  IVVENALIS 

Obryaogontis  quanti  doceat  vel  Polio  quanti 
Lautorum  pueros,  artem  scindens  Theodori. 
Balnea  sescentis  et  pluris  porticus  in  qua 
Oestetur  domiuus,  quotieB  plait — anne  serenum 
Expectet  spargatque  luto  inmenta  lecenti?  u 

Hie  patina,  namquo'  hie  mundao  nitet  ungitla  muloe. 
Parte  alia  longis  N^umidarum  falta  colnmuis 
Surgat  et  algentem  rapiat  cenatio  Bolem. 
Quanticumque  domus,  veniet  qui  fercula  docte 
Cotnpouat,  veniet  qui  pulmentaria  condit.  la 

Hob  inter  Bumptos  sestertia  Quintiliano, 
/Yt  multum,  duo  sufficient;  rea  nulla  miuoria 
Conatabit  patri  quam  filiiis.     'Vnde  igitur  tot 
QuintilianuB  habet  saltuBp'    Exempia  novorum 
Fatorum  transi:  fellx  et  pulcfaer  et  acer,  le 

FeliK:  et  aapieiiB  et  nobilis  et  generogus, 
AdpoBJtam  nigrae  lunam  subtexit  alutae; 
Felix  orator  quoque  maximuB  et  iaculator, 
Et  ai  perfrixit,  cantat  bene.     Diatat  enim  quae 
Sidora  te  excipiant  modo  primos  inoipientem  u 

!Edeie  vagitus  et  adhuc  a  matre  lubentein. 
Si  Fortnna  volet,  fies  de  rhetore  consul; 
Si  volet  haec  eadem,  &es  de  console  rhetor. 
Ventidiua  quid  enim?  quid  Tulliua?  anue  alind  quam 
Sidus  et  occulti  miianda  potentia  fati  P  so 

Servis  regna  dabnnt,  capttvis  fata  trinmphum. 
Felix  ills  tamen  corvo  quoque  rarior  albo. 
Faenituit  multos  vanao  sterilisqne  cathedrae, 
Sicut  Lyaimachi  probat  oxitua  atque  Secundi 
Camnatis;  et  hunc  inopem  vidistis,  Athenae,  x 

Nil  praeter  gel  id  as  ausae  confer  re  cicutas. 
Di,  maiorum  umbris  tenuem  et  sine  pondere  terrain, 
Spirantisque  crocos  et  in  urna  perpetuum  ver 
Qui  praeceptorem  sancti  voiuere  parentia 
Esse  loco.     Metuena  virgad  iam  grandis  Achilles  si 

Cantabat  patriis  in  montibtis  et  eui  non  tunc 
Eiiceret  risum  citharoedi  cauda  magistri, 
Sed  Kufum  atque  alios  caedit  sua  quemqne  inventus, 

Dioiir^dhyGoogle 


SATIRAE  391 

Bnfum,  qnem  toties  Ciceronem  Allobroga  dixit. 

Quis  gremio  Celadi  doctique  Palaemonis  adfert  ii 

Qnantum  grammaticns  meruit  labor  ?  et  tamen  ex  hoc 
Quodcumque  est,  minua  est  antem  qtiam  rlietoris  aera, 
Discipuli  custoB  praemordet  acoenoQoetUB, 
Et  qui  dispensat,  frangat  sibi.     Cede,  Palaemoii, 
Et  patere  inde  aliqiiid  decrescere,  non  aliter  quani  is 

Institor  liiberuao  tegetis  niyeique  cadnrci, 
Dummodo  non  pereat  mediae  quod  noctie  ab  hors 
Sedisti,  qua  nemo  faber,  qua  nemo  sederet 
Qui  docet  obliquo  lanam  deducere  ferro; 
Dummodo  non  pereat  totidem  olfecisse  lacernas,  u 

Quot  stabaiit  pueri,  cum  totuB  decolor  esset 
FlsccuB  et  haereret  nigro  fuligo  Maroni. 
Kara  tamen  merces  quae  cognitions  tribnni 
Won  egeat.     Sed  vos  saeraa  imponite  leges, 
Vt  praeceptori  verbortim  regula  eonatet,  3» 

Yt  legat  historias,  auctores  noverit  omnie 
Tamquam  unguis  digitoeque  buds,  ut  forte  rogattis 
Dnm  petit  aut  thermss  aut  Pboebi  balnea,  dicat 
Nutrtcem  Anchisae,  nomen  patriamque  novercae 
Ancbemoli;  dicat,  quot  Acestes  rixerit  annis,  sa 

Quot  Siculi  Phrygibua  vini  donaverit  urnaa. 
Exigite,  ut  mores  teneroa  ceu  pollice  ducat, 
Vt  si  quis  cera  vultum  facit;  exigite,  ut  sit 
Et  patei'  ipsiuB  coetus,  ne  turpia  ludant, 
Ne  faciant  vicibus.     Non  eat  leve  tot  puerornm  m 

Observare  ntanus  oculosque  in  fine  trementia. 
'HaeCj'inquit,  'cura,  sed  cum  ae  verterit  annus, 
Accipc,  victori  populns  qnod  postulat,  aurum.' 


Satire  X. :  The  vanity  of  human  wishes. 

Omnibus  in  terris  quae  sunt  a  Gadibus  usque 
Auroram  et  Qangeri,  panci  dinoscere  possunt 
Yera  bona  atque  illis  multnm  diversa,  remota 
Erroris  nebula.     Quid  enim  ratione  timemus 


,11  ..d  by  Google 


m  IVVENALIS 

Aut  GupimuB?  quid  tarn  dextro  pede  concipis,  ut  te   s 

Cooatns  doh  paeniteat  votique  peracti? 

Evertere  domoa  totas  optantibus  ipsis 

Di  faciles;  nocitnra  toga,  nocitura  petuntnr 

Militia;  torrens  dicendi  copia  multis 

Et  sua  mortifera  est  facundia,  riribus  ille  lo 

Coafisua  periit  admirandieque  lacertia, 

Sed  plnreB  nimia  congeata  pecunia  cnra 

Strangnlat  et  cuDcta  exuperans  patrimonia  cenans, 

Quanto  delphiniB  ballaena  Britannica  maior. 

Temporibua  diris  igitnr  iuaauqne  Neronia  u 

Longinum  et  magnos  Senecse  praedivitis  hortoB 

Glansit  et  egregiaa  Lateranorum  obsidct  aedis 

Tota  cohors:  rams  venit  in  cenacula  miles. 

Fanca  licet  portea  argenti  vaBOula  puri 

Kocte  iter  ingressus  gladinm  coiitumque  timebia  ao 

Et  mota  ad  lunam  trepidabia  arundinis  umbra: 

Cantablt  vacnua  coram  latrone  viator. 

Prima  fere  vota  et  eunctiB  uotiasima  templia 

Divitiae,  erescant  nt  opea,  ut  maxima  toto 

Xoatra  sit  area  foro.     Sed  nulla  aconita  bibuiitar         is 

Pictilibua;  tunc  ilia  time,  cum  pooula  Bumea 

Gemmata  et  lato  Setinum  ardebit  in  auro. 

lamne  igitur  laudas  quod  de  sapientibaa  alter 

Bidebat,  quotiena  de  limine  moverat  umirn 

Protuleratqne  pedem,  flebat  contrarius  auctor?  go 

Sed  facilis  cuiris  rigidi  censurs  cachinni; 

Miraudum  eat  unde  ille  ocnlis  auffecerit  umor, 

Perpetuo  riau  pulmonem  agitare  solebat 

DemocritUB,  quamquam  non  eaaent  urbibua  illia 

Praetextae,  trabeae,  faacea,  lectica,  tribunal.  » 

Quid  si  Tidisaet  praetorem  curribus  altis 

Extantem  et  medii  anblimem  pnlvere  circi 

In  tunica  loTis  et  pictae  Sarrana  feientem 

Ex  umeris  aubtea  togae  maguaeqne  corocse 

Tantum  orbem,  quanto  cervix  non  aufficit  nlla?  w 

Quippe  tenet  andans  banc  publicns  et,  aibi  conaul 

Ne  placeat,  currn  servus  portatur  eodem. 


D,o,i..ci  by  Google 


(okiteksittJ 

SATIRAE     ^^OAUfOg^^ 

Da  nauo  et  Tolucrem,  sceptro  quae  sorgit  ebnrno, 
mine  comicineB,  hinc  praecedeutia  longi 
Agminis  officia  eC  niveos  ad  frena  Qniritis,  a 

DefoBsa  in  loculios  quos  eportnla  fecit  amicos. 
Turn  quoqne  materiam  risuB  inreait  ad  omnis 
OccursuB  hominum,  cuiaB  prudentia  monstrat 
SummoB  posse  viros  ct  magna  exempla  daturoB 
Verveenm  in  patria  craseoqoe  sub  aere  nasci.  m 

Bidebat  curas  nee  non  et  gandia  Tnlgi, 
Interduui  et  lacrimas,  cum  Fortunae  ipse  minaci 
Mandaret  laqiieum  mediumque  ostenderet  unguem. 

Ergo  supervacua  ant  vel  peraiciosa  putentur, 
Propter  quae  fas  eat  genua  incerare  deornm.  m 

Qnoadani  praecipitat  subiecta  potentia  magnae 
Inyidiae,  raergit  longa  atqne  ioBignis  honoram 
Pagioa.     Descendunt  statuae  restemque  seountur, 
Ipsas  deinde  rotas  bigarnm  impacta  securis 
Caedit  et  inmeritia  frangantur  crura  cabalHs,  m 

lam  strident  ignes,  iam  follibus  atque  caminis 
Ardet  adoratum  populo  caput  ot  crepat  ingeus 
Seianus,  deinde  ex  facie  toto  orbe  secunda 
Fiunt  urceoli,  pelrea,  sartago,  mateltae. 
Pone  domi  lattrus,  due  in  Gapitolia  magnnm  es 

Cretatumque  boveni-  Seianns  dacitnr  anco 
Spectandus,  gaudent  omnes.     '  Quae  labra,  qnts  illi 
Vultus  erat.     Nurnqnam,  si  quid  mibi  credis,  amavi 
Hunc  hominem.    Sed  quo  cecidit  sub  crimine?  quisnam 
Delator  quibus  indiciis,  quo  teste  probavit  ?"  to 

Nil  horum;  verbosa  et  grandis  epiatula  renit 
A  Capreia.     'Bene  habet;  nil  plus  interrogo.    Sed  quid 
Turba  Remi?'    Seqnitur  fortanam  ut  aemper  et  odit 
Damnatos.     Idem  populus,  si  Nortia  Tuaco 
Favisaet,  si  oppressa  foret  secura  senectus  7E 

Principis,  bac  ipsa  Selanum  diceret  bora 
Augustum.     lam  pridem,  ex  quo  suffragia  nuUi 
Vendimus,  eSudit  curas;  nam  qui  dabat  olim 
Imperium,  fascis,  legiones,  omnia,  nunc  se 
Continet  atque  dnas  tantum  res  auxius  optat,  so 


D,o,i..ci  by  Google 


m  IVVENALIS 

Panem  et  circenses.     '  Perituros  andio  mnltos.' 

Kit  dubiom,  magna  est  fomacula.     'Pallidnlns  mi 

Brntidins  mens  ad  Martis  fuit  obvius  aram; 

Quam  timeo,  victus  ne  poenas  exigat  Aiax 

Vt  male  defeusas.     Curramus  praecipitea  ot,  e 

Dam  iacet  in  ripa,  cnlcemits  Caeearis  hostem. 

Sed  videaiit  serTi,  ne  quia  neget  et  pavidum  in  ius 

Cervice  obetricta  dominum  trahat.'     Hi  sermones 

Tnnc  de  Seiano,  secreta  haec  inurmura  Tolgi. 

Visne  salutari  sicat  Seianus,  habere  i 

Tantundem  atque  illi  sumnias  donare  cuiiilis. 

Ilium  esercitibus  praepouere,  tutor  haberi 

Principis  angnsta  Gaprearnm  in  nipe  sedentis 

Cum  grege  Chaldaeo?  vie  certe  pila,  cohortes, 

EgregioB  equites  et  castra  domestica,  quidni  i 

Haec  cnpias?  et  qui  noluut  occidere  quemquam. 

Posse  Tolimt.     Sed  quae  praeclara  et  proBpera  tanti, 

Yt  rebus  laetis  par  sit  mensura  malorum? 

Hnins  qui  trahitur  praetextam  Bumere  mavis, 

An  Fideuarum  Gabiorumque  esse  potestas 

Et  de  mensura  ius  dicere,  rasa  minora 

Frangere  paimosua  vacuis  aedilis  Vlubris? 

Ergo  quid  optandum  foret,  ignorasse  fateris 

Seianum;  nam  qui  nimios  optabat  honores 

Et  nimias  poscebat  opes,  numerosa  parabat 

Excelsae  tnrris  tabulata,  unde  altior  esset 

Casus  et  impulsae  praeceps  inmane  ruinae. 

Quid  Crassos,  quid  Pompeios  evertit  et  ilium, 

Ad  sua  qui  domitos  deduxit  flagra  Quiritis? 

Summns  nempe  locus  nulla  non  arto  petitus, 

Magnaque  numinibus  vota  exaudita  malignis. 

Ad  generum  Ceruris  sine  eaede  ac  vulnere  pauci 

Descendunt  regcs  et  sicca  morte  tyranni. 

Eloquinm  ac  famam  Demosthenis  aut  Ciceronis 
Incipit  optare  et  totis  Quinquatribus  optat 
Quisquis  adhuc  uno  parcam  colit  asse  Minervam, 
Quem  sequitur  oustos  angustae  vemula  capsae. 
Eloquio  sed  uterque  perit  orator,  utrumque 


D,o,i..ci  by  Google 


SATIEAE  395 

Largos  et  exnndans  leto  dedit  ingenii  fons. 
Ingenio  manus  est  et  cervix  caesa,  nee  umquam  uo 

Sanguine  cansidici  madnerimt  rostra  piisilli. 
'0  fortnnatam  natam  me  consuie  Roniam:' 
Antoni  gladios  potuit  eontemnere,  si  sic 
Omnia  dixisBet.     Bidenda  poemata  maio, 
Quam  te  conspicnae,  diVina  Philippica,  famae,  im 

Yolreris  a  prima  quae  prosima.     Saevus  et  ilium 
Exitus  eripuit  qnem  mirabantur  Athenao 
Torrentem  et  pleni  moderantem  frena  tlieatri. 
Die  ille  adverais  genitus  fatoque  sinistro. 
Quern  pater  ardentis  maesae  fnligine  lippus  isti 

A  carbone  et  forcipibas  gladiosque  paranti 
Incude  et  luteo  Yulcano  ad  riietora  misit. 
Bellorum  exuviae,  truiicis  adfixa  tropaeia 
Lorica  et  fracta  de  casaide  buccula  pendens 
Bt  curtnm  temone  iugum  victaeqne  triremis  lai 

Aplustre  et  summo  triatia  captivus  in  arcu 
Enmanis  maiora  bonis  crediintur.     Ad  hoc  se 
RoraanuB  Graiusque  et  barbarns  induperator 
Erexit:  cansas  diacriminis  atque  laboris 
Inde  habuit;  tanto  maior  famae  sitis  est  quam  im 

Virtutis.     Quis  enim  virtiitem  ampleetitur  ipsam, 
Praemia  si  tollas?  patriam  tamen  obruit  olim 
Gloria  paucornm  et  landis  titulique  eupido 
Haesnri  saxis  cinerum  custodibua  ad  quae 
Discutienda  valent  sterilis  mala  robora  flci,  i« 

Quandoqnidem  data  sunt  ipais  qnoque  fata  sepnlcris. 
Expeude  Hannibalem:  quot  libras  in  duce  anmnio 
liivenies?  hio  est  quern  non  capit  Africa  Mauro 
Percnasa  Oceano  Niloque  admota  tepenti, 
RursuB  ad  Aethiopum  populos  altoaqne  elephantos?     wo 
Additur  imperils  Ilispania,  Pyrenaeum 
Transilit.     Opposuit  natura  Alpemqne  nivemque: 
Diducit  scopuloa  et  moutem  rnmpit  aceto. 
lam  tenet  Italiam,  tamen  ultra  pergere  tendit. 
'Actum,' inquit,  'niliil  est,  nisi  Poeno  milite  portaa    ih 
Frangimus  et  media  vexillum  pono  Subura.' 

D,o,i..ci  by  Google 


806  IVVENALIS 

0  qaalis  facies  et  qnali  digna  tabella. 

Cum  Gaetula  ducem  portaret  bellaa  lusciim. 

Exitus  orgo  quia  eat?  o  gloria!  vincitur  idem 

Nempe  et  in  exilinm  praeceps  ftigit  atque  ibi  magnuB    iso 

Mirantlnaqtie  cliens  sedet  ad  praetoria  regis. 

Donee  Bithyno  libeat  vigil  are  tyranno. 

Finem  animae  quae  res  humanas  misciiit  olim, 

Non  gladii,  non  aaxa  dabunt  uec  tela,  sed  ille 

Caiinarum  vindex  et  tanti  sanguinis  ultor  lu 

AnuluB.     I  demene  et  aaevas  curre  per  Alpis, 

Yt  pueria  placeas  et  declamatio  fias. 

Vnus  Pellaeo  iuveni  non  sufficit  orbis; 

Aestuat  infelix  angusto  limite  mundi, 

Vt  Gyari  clansus  ecopnlie  parvaque  Seripho;  ni 

Gum  tamen  a  figalis  munitam  intraverit  urbeni, 

Sarcopbago  contedtas  erit.     Mors  sola  fatetur, 

Quantula  Bint  hominum  corpuscala.     Oreditur  olim 

VelificatuB  Athos  et  qaidquid  Graecia  mendaz 

Audet  in  bistoria,  conatratum  claasibus  isdem  ni 

Subpositumque  rotis  solidnm  mare,  credimus  altos 

Defeciaae  amnis  epotaque  flnmina  Medo 

Frandente  et  madidis  cantat  quae  Sostratns  alis; 

Ille  tamen  qnaliB  rediit  SaJamine  relicta. 

In  Corum  atque  Eatum  aoHtus  saevire  flagellis  i» 

BarbaruB  Aeolio  numqnam  hoc  in  carcere  pasaoa, 

Ipaum  oompedibus  qui  yinserat  Eunosigaeum — 

Mitius  id  sane,  quod  non  et  stigmato  dignum 

Credidit;  huic  quisqnam  vellet  aervire  deorum? 

Sed  qualia  rediit?  nempe  una  nare,  cruentia  is 

Flnctibus  ac  tarda  per  deosa  cadavera  prora. 

Has  tetiens  optuta  exegit  gloria  poenas. 

'Da  apatium  vitae,  multos  da,  luppiter,  annoa,' 
Hoc  recto  vultu,  solum  hoc  et  pallidns  optas. 
Sed  quam  continuis  et  quantis  longa  senectus  i9 

Plena  malia.    Deformem  et  taetrcm  ante  omnia  valtam 
Disstmilemque  Bui,  deformem  pro  cute  peliem 
Fendentesque  genas  et  talis  adspice  rugas 
Qualia,  nmbriferos  ubi  pandit  Tliabraca  saltuB, 

D,o,i..ci  by  Google 


SATIEAE  397 

In  vetula  Bcalpit  iam  mater  eimia  bncca.  iw 

Plurima  sunt  iuvenum  discrimtna,  pnlclirior  ille 
Hoc  atqno  ille  alio,  multum  hie  robuBtior  illo: 
Vna  senum  facieB.     Cum  voce  trementia  membra 
Et  iam  Ibtq  caput  madidique  infantia  nasi, 
Frangendus  misero  gingiva  panis  inermi;  am 

Vaqne  adeo  gravis  uxori  natisque  sibique, 
Vt  captatori  moveat  fastidia  Gosso. 
Non  eadem  vini  atque  cibi  torpente  palate 
Gandia.     Nam  eoitus  iam  longa  oblivio,  vel  si 
Coneris,  iacet  exiguns  com  ramice  nervae  k>5 

Et,  quamvia  tota  palpetur  noete,  iaeebit. 
Amie  aliquid  sperare  potest  baec  inguinis  aegri 
Canities?  quid  quod  merito  suspeota  libido  eat 
Quae  Yenerem  adfectat  sine  viribus?    Adspice  partis 
Nunc  damnnm  alteriuB.     Nam  quae  i^antaate  voluptas,  no 
£jit  licet  eximias,  citliaroedo  sive  Seleuco 
Et  quibue  aurata  mos  est  fnlgeie  lacernaF 
Quid  refert,  magni  sedeat  qua  parte  theatri 
Qni  viz  cornicines  exandiet  atque  tubarum 
Concentus?  clamore  opus  est,  ut  sentiat  auris  aw 

Quem  dicat  venisse  pner,  quot  nuntiet  lioras. 
Praeterea  mioimuB  gelido  iam  corpore  sanguis 
Febre  calet  sola,  circumsilit  agmine  facto 
Morborum  omne  genus.     Quorum  si  nomina  qaaeraa, 
PromptiuB  expediam,  quot  amaverit  Oppia  moechos,        iio 
Quot  ThemiBon  aegros  autumno  occiderit  nno, 
Quot  Basilua  socioa,  quot  circumscripaerit  Hirrus 
Pupillos,  quot  longa  viros  exsorbeat  uno 
Maura  die,  quot  diacipulos  inclinet  Hamillus; 
Percurram  citius,  quot  villas  possldeat  nunc,  sts 

Quo  tondente  gravis  iuveni  mihi  barba  sonabat. 
Ille  umero,  hie  lumbis,  hie  coxa  debilis;  ambos 
.Perdidit  iile  oculos  et  luscis  invidet;  hnius 
Pallida  labra  cibum  accipiunt  digitis  alienis, 
Ipse  ad  conspectum  cenae  diducere  rictum  ^"o 

Suetus  hiat  tantum  ceu  puUus  liirundinis  ad  qnem 
Ore  Tolat  pleno  mater  ieiuna.     Sed  omni 


D,o,i..ci  by  Google 


898  IVVENALIS 

Membrorum  damno  maior  dementia  quae  neo 
Nomina  servornm  nee  vultum  adgnoscit  amici 
Cum  quo  praeterita  cenavit  nocte,  nee  illos, 
Quoa  genuit,  qnos  eduxit.     Nam  codiee  saevo 
He  redes  vetat  esse  suos,  bona  tota  feruotur 
Ad  Pliialen;  tantum  artificis  valet  halitus  oris, 
Qaod  Bteterat  multia  in  carcere  fornieis  annis. 
Vt  vigeant  senBus  animi,  ducenda  tamen  sunt 
Fnnera  natorum,  rogus  adspiciendus  amatoe 
Goniugis  et  fiiitrie  pieriaeque  Bororibus  urnae. 
Haec  data  poena  diu  viventibns,  ut  renovata 
Semper  clade  domus  mnltiB  iu  Inctibus  inque 
Peq)etuo  maerore  et  nigra  veate  Benescant. 
Rex  Pylius,  magno  si  quidquam  credis  Homoro, 
Exemplnm  vitae  fuit  a  corniee  aecundae. 
Fetix  niminim  qui  tot  per  secula  mortem 
Distulit  atque  suos  iam  deztra  computat  annos, 
Quique  novum  totieng  mnstnm  bibit.     Oro,  parumper 
AdtendaB,  quantum  de  legibus  ipse  qucratur 
Fatornm  et  nimio  de  stamine,  cum  videt  acris 
Antilochi  barbam  ardentem,  cum  quaerit  ab  omni 
Quisquis  odest  socius,  cur  haec  in  tcmpora  dnret. 
Quod  facinus  dignum  tam  longo  udiniserit  aevo. 
Haec  eadem  Peleus,  raptam  cam  luget  Achillen, 
Atque  alius  cui  fas  Itliacum  lugere  natantem. 
Incoliimi  Troia  Priamus  veniaaet  ad  umbras 
AsBaraci  magnis  Bollemnibus,  Hectore  fnnus 
Portaute  ae  reliquis  fratrum  cervicibus  inter 
Iliadum  lacrimas,  ut  primoa  edere  planctus 
GaBsaudra  inciperet  scissaqne  Polyxeiia  palla, 
Si  foret  extiuctus  diverao  tempore,  quo  non 
Goeperat  audaces  Paris  aedifieare  carinas. 
Iionga  dies  igitur  quid  contulit?  omnia  vidit 
Eversa  et  flammiB  Asiam  ferroque  cadentem. 
Tunc  miles  tremulus  poaita  tulit-  arma  tiara 
Et  ruit  ante  aram  summi  lovis,  ut  vetulus  bos. 
Qui  domini  cultris  tenue  et  miserabJIe  collum 
Praobet  ab  ingrato  iam  fastiditus  aratro. 


D,o,i..ci  by  Google 


SATIRAE  399 

ExituB  ille  utcumqae  liomiuis,  aed  torva  cftnino 
Lntravit  ricta  quae  poBt  hiiDC  vixerat  uxor. 
Feetino  ad  nostros  et  regem  transeo  Poiiti 
Et  Ci'oesum  quern  vox  iusti  facunda  Solonis 
Eeapicere  ad  longae  iussit  spatia  ultima  vitae.  3 

Exiiiam  et  carcor  Miiiturnarumque  pulndcs 
Et  mendicatus  victa  Carlhagiiie  paiiis 
Hinc  canaas  habuere.     Quid  illo  cive  tuHsaet 
Katura  in  terris,  quid  Roma  beatiua  nmquam. 
Si  cireumducto  captivorum  agmine  et  omni  j 

Bellornm  pompa  animaia  exlialasset  opimam. 
Cam  de  Tentonico  veliet  descendere  curro? 
Provida  Pompeio  dcdcrat  Campania  febria 
Optandaa,  aed  multae  urbea  et  publica  vota 
Vicernnt,  igjtnr  Fortuna  ipsiua  et  urbia  a 

Servatum  victo  caput  abatulit.     Hoc  cruciata 
LentnlDa,  bsc  poenn  caruit  ceciditque  Cethegus 
Integer,  et  iacuit  Catilina  cadavere  toto. 

Formam  optat  modico  pueria,  maiore  pucllia 
Murmare,  cam  Veneris  fanum  videt,  anxia  mater        a 
Vsque  ad  delicisa  yotomm.     '  Cur  tamen,'  inquit, 
'Conripiaa?  pnlchra  gaudot  Latona  Diana.' 
Sed  vetat  optari  facicm  Lucretiii,  qualem 
Ipsa  habuit,  cuperet  Kiitilae  Verginia  gibbum 
Accipere  atque  auam  Butilae  dare.     Filiua  autem        s 
Corporia  egregii  miseros  trepidosqne  parentes 
Semper  habet;  rara  est  adeo  Concordia  formae 
Atque  pudicitiae.     Sanctos  licet  borrida  mores 
Tradiderit  domua  ac  veterea  imitata  Sabinos, 
Praeterea  caatum  ingenium  yultumque  modeBto  a 

Sanguine  ferventem  tribuat  natura  benigna 
Larga  manu — quid  enim  puero  conferre  poteat  plus 
Cnatode  et  cura  natura  potentior  omni? — 
Non  licet  esse  viro.     Nam  prodiga  conruptoria 
Improbitaa  ipaos  audet  teniptare  parent«s;  a 

Tanta  iii  mnneribua  Mncia.     Nullus  epbebum 
Deformem  saeva  caBtravit  in  arce  tyrannus. 
Nee  praetextatum  rapnit  Nero  ioripedem  nee 

D,o,i..ci  by  Google 


400  -  IVVENALiS 

StriiDiosnm  atqne  ntero  pariter  gibboque  tumentem. 
I  nunc  et  iuvenis  specie  laetare  tui  qiiem  si 

Maiora  expectant  discritniaa:  fiet  adulter 
Fiiblicus  et  poenas  metuet  quaBcumqne  mariti 
Irati  debet,  nee  erit  felicior  astro 

Martis,  ut  in  laqneos  numquam  incidat.     Exigtt  autem 
Interdum  ille  dolor  pins  qiiam  lex  ulla  dolori  31 

Concessit;  neeat  hie  feiro,  secat  ille  craentis 
VerberibuB,  qaosdam  moechos  et  inugiliB  intrat. 
Sed  tnns  Endymion  dilectae  fiet  adulter 
Matronae.     Moz  cum  dederit  Servilia  nitmmoB, 
Fiet  et  illina  qnara  non  amat,  exuet  omneni  sa 

Corporis  ornatnm:  quid  cnim  ulla  negaverit  ndis 
Ingninibus,  sive  est  haec  Oppia  sive  Catulla; 
Deterior  totoB  habet  iilic  femina  mores. 
'Sed  caste  quid  forma  nocet?'    Quid  profuit  immo 
Hippolyto  grave  propoaitum,  quid  Bellerophonti?  sa 

Einbuit  nempe  haec  ceu  faatidita  repulsa. 
Nee  Stbeneboea  minus  quam  Cressa  excaudnit.  et  se 
Concnssere  ambae.     Mulier  sflevissima  tunc  eat, 
Cum  stimulos  odio  pndor  admovet.     Elige,  quiduam 
Suadendum  esse  putes  cui  nubere  Caesaris  uxor  k 

Destinat.     Optimus  hie  et  formosissimus  idem 
Gentis  patriciae  rapitur  miser  extingueiidus 
Messalinae  ocnlis;  dndum  sedet  ilia  parato 
Flammeolo  Tyrinsque  palam  genialis  in  hortis 
Sternitur  et  ritu  decies  centena  dabuntur  33 

Antiquo,  veniet  cum  signatoribus  auspex. 
Haec  tu  secreta  et  paucis  conmissa  putabaa: 
Non  nisi  legitime  vult  nubere.     Quid  placeat,  die, 
Ni  parere  velis,  pereundum  erit  ante  lucernas; 
Si  sceluB  adniittas,  dabitur  mora  parvula,  dum  res  34 

Nota  urbi  et  populo  contingat  principis  aurem. 
Dedecus  ille  domuB  Bciet  ultiinus;  interea  tn 
Obsequere  imperio,  si  tanti  vita  dierum 
Paucorum:  quidquid  leviua  meliusque  putaris, 
Praebeuda  est  gladio  pulchra  haec  et  Candida  cerrix.     34 
Nil  ergo  optabunt  homines?  si  consilium  vis, 

D,o,i..ci  by  Google 


SATIRAE  401 

Permittes  ipsis  expendere  numiiiibiis,  quid 
Coiiveniat  nobis  rebusque  Bit  utile  nostris. 
Nam  pi'o  iucundis  aptissima  quaeque  dabiint  di, 
Carior  est  illis  homo  quam  sibi.     !N^os  animornm 
Impulsii  et  caeca  magnaqne  cupidine  ducti 
Comogtum  petimus  partumque  uxom,  at  illis 
Notum  qui  pueri  qualiaqao  futura  sit  uxor, 
Vt  tameu  et  poBcas  aliqnid  voveasque  sucelUs 
£xta  et  candiduli  divina  tomacula  porci, 
Uraudum  est  ut  sit  mens  sana  iu  corpore  eano. 
Fortem  posce  animum,  mortis  terrore  carentem 
Qui  spatinm  vitae  extremum  inter  muiieru  ponat 
Naturae,  qui  ferre  queat  quoscumqiie  iabores, 
Neaciat  irasci,  cupiat  nihil  et  potiorcs 
Herculis  aerumuas  credat  saevosque  Iabores 
Et  Yenere  et  ceais  et  pluma  SardanapaWi. 
MouBtro  quod  ipse  tibi  possis  dare,  semita  certe 
Tranquillae  per  virtuteni  patet  unica  Titae. 
Nullum  numen  babes  si  sit  prudentia,  nos  te, 
Nos  facimus,  Fortuna,  deam  caeloque  locamus. 


Satire  XIV.,   1-106 :    Educational  infiuevce  of  parents 
upon  their  children. 

Plurima  sunt,  Fuscine,  et  fama  digna  sinistra 
£t  nitidis  maoulam  haesuram  figeutia  rebus. 
Quae  monstrant  ipsi  pueris  tradontque  parentes. 
Si  damnosa  senem  iuvat  alea,  ludit  et  heres 
Bullatus  parvoque  eadem  movet  arma  fritillo,  s 

Neo  melius  de  se  cuiquam  sperare  propiuquo 
Concedet  iurenis,  qui  radere  tubera  terrae, 
Boletum  condire  et  eodem  iure  iiatautis 
Mergere  ficednlas  didicit,  nebuloiie  parente 
Et  cana  moustraute  gula;  cum  septimua  annus         10 
Transierit  puernm,  noadam  omni  dente  renato, 
Barbatos  licet  admoveas  mille  inde  magistros, 
Hinc  totidem,  capiet  lauto  cenare  parntu 


,11  ..d  by  Google 


102  IVVENALIS 

Semper  et  a  magna  non  degenerare  cnlina. 
Mitem  animum  et  mores  modicis  erroribns  aequos 
Fraecipit  atque  animas  servorum  et  corpora  nostra 
Materia  constare  putat  paribusque  elementis. 
An  saevire  docet  Rntilus  qui  gaudet  acerbo 
Plagarum  strepitu  et  nnllam  Sirena  flagellis 
Comparat,  Antiphatea  trepidi  laris  ao  Folyphemag, 
Tnnc  felix,  quotieus  aliquis  tortore  vocato 
Vritur  ardouti  duo  propter  lintea  ferro^ 
Qnid  Buadet  iuveni  laetus  stridore  catenae. 
Quern  mire  adficinnt  inserlpta  ergastuta,  career  ? 
Busticas  expectas,  ut  non  sit  aduttera  Largae 
Filia  quae  numquam  maternoa  dicere  moeclios 
Tarn  cite  nee  tanto  poterit  contexere  curan, 
Vt  non  ter  decies  respiret?  conscia  matri 
Virgo  fnit,  oeraa  nunc  hac  dictante  puaillaa 
Implet  et  ad  moechnm  dat  eisdem  ferre  cinaedis. 
Sic  natura  inbet;  velociua  et  citiuB  noa 
Oonrnmpnnt  vitiornm  exempla  domesticn,  magnis 
Cum  snbeunt  animos  auctoribue.     Vnus  et  alter 
Foraitan  haec  apernant  iuvenes  quibus  arte  benigna 
Et  meliore  Into  finxit  praecordia  Titan, 
Sed  reliquos  fugienda  patram  vestigia  dncunt 
Et  monatrata  diu  veteria  trahit  orbita  culpae. 
Abstineas  igitur  damnandia.     Huius  enim  vel 
Vna  potens  ratio  eat,  ne  crimina  nostra  seqnantur 
Ex  nobis  geniti,  quoniam  deciles  imitandis 
Tnrpibns  ac  pravia  omnes  sumus,  et  Catilinam 
Q.uocumque  in  populo  videas,  quocnmque  snb  axe, 
Sed  nee  Brutus  erit,  Bruti  nee  avunculus  umquam. 
Nil  dictu  foedura  visnque  haec  limina  tangat. 
Intra  quae  pater  est;  procul,  ah  procul  inde  puellae 
Lenonnm  et  cantna  pernoctautia  parasiti. 
Maxima  debetur  puero  reverentia,  si  quid 
Turpe  paras,  nee  tu  pueri  contempseria  annos, 
Sed  peccaturo  obstet  tibi  Alius  infans. 
Nam  si  quid  dignum  censoris  fecerit  ira 
Quandoqiie  et  similem  tibi  ae  non  corpore  tantum 


D,o,i..ci  by  Google 


SATIKAE  403 

Nee  yqUu  dederit,  momm  quoqae  filias  et  qui 

Omnia  detenus  tna  per  vestigia  peeeet, 

Gonripies  nimirum  et  castigabia  acerbo 

Clamore  ac  post  haec  tabulae  mutare  parabJaP  w 

Yude  tibi  frontem  libertatemque  parentis. 

Cum  facias  peiora  senex  vacuumque  cerebro 

lam  pridetn  caput  hoc  ventoaa  cncurbita  quaeratP 

Hospite  venturo,  cessabit  nomo  tuorum. 
'Verre  pavimentum,  nitidas  ostende  columnas,  ta 

Arida  cum  tota  descendat  aranea  tela; 
Hie  leve  argentum,  vasa  aspcra  tergeat  alter.' 
Vox  domini  fui'it  iuBtaritis  virganique  tetieutis. 
Ergo  miser  trepidas,  ne  stercore  foeda  canino 
Atria  displiceant  oculis  venientis  amlci,  «< 

Ne  perfasa  Into  Bit  porticna,  et  tnmen  uno 
Semodio  Bcobis  liaec  emendat  servulus  naus: 
lUnd  lion  agitas,  ut  sanctam  filiiis  omni 
Adspiciat  sine  labe  domum  vitioque  carentem? 
Gratum  eat  quod  patriae  civcm  popiiloquo  dediati,  io 

Si  facis  ut  patriae  sit  tdoneus,  utilis  agria, 
Vtilis  et  belloruni  et  pacis  rebus  agendis, 
Plurimum  enim  intei'eritquibua  artibua  etqaibua  hunc  tu 
Moribus  instituaa.     S^rpente  ciconia  pullos 
Nutrit  et  inventa  per  devia  rnra  lacerta:  7s 

Illi  eadom  aiimptia  quaerunt  animalia  piunis. 
Vultur  inmento  et  canibita  crucibusqne  relictis 
Ad  fetus  properat  partemque  cadaveris  adfert: 
Hie  est  ergo  cibiia  magni  quoqae  vulturia  et  ae 
Pasceotie,  propria  cum  iain  facit  arbore  nidos.  bo 

Sed  leporem  aut  capream  famulae  lovis  et  generosae 
In  aaltn  yenantar  aves,  htnc  praeda  cubili 
Fonitur:  inde  autem  cum  ae  matnra  levarit 
Progenies,  stimulante  fame  festinat  ad  illam 
Quam  primum  praedam  rupto  gustaverat  ovo.  bo 

Aedificator  erat  Cretouius  et  modo  curvo 
Litore  Caietae,  antnma  nunc  Tiburia  arce, 
Kunc  Praeuestinis  in  montibus  alta  parabat 
Culmina  viilurum  Graecia  longeque  petitis 


D,o,i..ci  by  Google 


404  IVVENALIS 

Marmoribus  vincens  Fortunae  atque  HerculiB  aedem, 
Vt  apado  viiicebat  Capitol  in  nostra  Posides. 
Dnm  sic  ergo  habitat  Cretoniiia,  inminnit  rem, 
Fregit  opes,  nee  parva  tamen   mensiira  relietae 
Partis  erat.     Totam  banc  turbavit  liliua  amens, 
Duni  meliore  novas  adtollit  marmore  villas. 
Quidam  sortiti  metuentem  sabbata  patrem 
Kil  pi'aetor  nubis  et  coeli  numen  adorant, 
Neo  distare  putant  hnmana  came  suiliam 
Qua  pater  abstinuit,  mox  et  praepntia  ponunt; 
Bomanas  autem  soliti  contetnnere  leges 
ludaicnm  ediscant  et  servant  ac  nietuunt  ius, 
Tradidit  arcano  qnodcumque  volumine  Moyaes, 
Non  monstrare  vias  eadem  nisi  sacra  colenti, 
Quaesitum  ad  fontem  solos  deducero  verpoa. 
Sed  pater  in  causa,  cat  septima  quaeque  fuit  lux 
Ignava  et  partem  vitae  non  adtigit  nllum. 


On  avarice,  vss.  107-S31. 

Sponte  tameu  Invenes  imitantur  cetera,  solam 
Inviti  quoque  avaritiam  exercere  lubentur. 
Fallit  enim  vitium  specie  virtutiB  et  umbra, 
CuRi  sit  triste  habitu  vultuque  et  veste  severnm  ii 

Nee  dubie  tamqiiam  frupi  laudetur  avarns, 
Tamquam  parcus  homo  et  rerum  tntela  stiarum 
Certa  magis  qnam  si  fortnnas  servet  oasdem 
Hesperidnm  serpens  aut  Pooticus.     Adde  quod  huno  de 
Quo  loquor,  egregium  popuJus  putat  adquirendi  u 

Artificem;  qnippe  his  creacnnt  patrimonia  fabria, 
Sed  crescuut  quocumque  modo,  maioraque  fiunt 
Ineiide  adsidiia  semperqne  ardetite  camiuo. 
Et  pater  ergo  animi  felices  credit  avaroa. 
Qui  miratuT  opes,  qui  nulla  exempla  beati  u 

Pauperis  esse  putat,  iuvenes  bortatur,  nt  ilia 
Ire  viam  pergant  et  eidem  incumbere  sectae. 
8unt  quaedam  yitiorum  elementa,  bia  protinus  illos 


D,o,i..ci  by  Google 


SATIBAE  405 

Imbuit  et  cogit  minimaB  ediscere  sordis, 

Mox  adquireudi  docet  insatiabile  rotnm.  u 

Servornm  ventrig  modio  caatigat  in i quo 

Ipse  quoque  esimena,  neqiie  enim  omnia   sustinet   um- 

quam 
Mucida  caemlei  panis  conaumere  frusta, 
Hesternam  solitus  medio  eerrare  minutal 
Septembri,  nee  non  differre  in  tempora  cenae  is 

Alterius'  conchem  aestivam  cum  parte  lacerti 
Signatam  vel  dimidio  putrique  silnro, 
Filaque  eectivi  name  rata  includere  porri; 
In  vi  tat  us  ad  haeo  aliquie  de  ponte  negablt. 
Sed  quo  divitias  baec  per  tormenta  coactas,  k 

Cam  furor  hand  dubins,  cum  sit  manifesta  phrenesis, 
Vt  locupiea  moriaria,  egentis  vivere  fato? 
Interea  pleno  cum  target  sacculus  ore, 
Crescit  amor  nummi,  quantum  ipsa  pecunia  crevit, 
£t  minus  banc  optat  qui  non  habet.     Ergo  paratur        ii 
Altera  villa  tibi;  cum  ruB  non  euffloit  iinum, 
Et  proferre  libet  fiuia,  maiorque  videtur 
Et  melior  vicina  aeges,  morcaris  et  banc  et 
Arbnsta  et  densa  montem  qui  canet  oliva. 
Quorum  si  pretio  dominua  non  Tincitur  nllo,  i< 

Nocte  bovBB  macri  laasoque  famelica  coUo 
lumenta  ad  virides  huiua  mittentur  ariatas. 
Nee  prius  inde  domum  quam  tota  novalia  saevoa 
In  veutris  abeant,  ut  crcdas  falcibus  actum. 
Dicere  vix  possia,  quam  multi  talia  plorent,  n 

Et  quot  venalis  iniuria  fecerit  agros. 
Sed  qui  aermones,  quam  foeda  eat  buccina  famae. 
'  Quid  nocet  haec  ?'  inquit,  '  tunicam  mibi  malo  lupini 
Quam  ai  me  toto  laudet  vicinia  pago 
Exigui  ruris  paucissima  farra  aecantem.'  ii 

Scilicet  et  morbis  et  debilitate  carebia, 
Et  Inctum  et  curam  efFngiea,  et  tempora  vitae 
Longa  tibi  poathac  fato  meliore  dabuntur, 
fSi  tantum  cnlti  solus  possederis  agri, 
Quantum  sub  Tatio  populus  Bomanna  arabat.  i' 

D,o,i..ci  by  Google 


40fi  IVVENALIS 

Mox  etiam  fractis  aetate  ac  Panica  paesis 

Proelia  rel  Pyrrhnm  inmaQem  gladioaque  MoIossoB 

Tandem  pro  multis  vix  iiigera  bina  dabantnr 

Vulneribus,  merces  haec  saiigninis  atque  laboris 

NeIUb  visa  nrnqnam  raeritis  minor  aut  iugratae 

Carta  fides  patriae.     Saturabat  glebula  talis 

Patrem  ipsam  turbainqne  casae  qua  feta  iacebat 

Yxor  et  infantes  Indebant  quattnor,  unus 

Vemnla,  tres  domini,  sed  magnia  fratribna  hora'm 

A  scrobe  vel  sulco  redeuntibua  altera  cena 

Amplior  et  graodea  fumabant  pultibua  ollae. 

Nunc  modns  hie  agri  noatro  non  aufficit  liorto. 

Inde  fere  acelerum  causae,  nee  plura  renena 

Miscuit  ant  ferro  grasaatur  saepius  uUiim 

Humanac  mentis  vitium  quam  saeva  cupido 

Inmodici  census.     Nam  dives  qui  fieri  vnit, 

Et  cito  vult  fieri;  sed  quae  reverentia  legum. 

Quia  metua  aut  piidor  est  umqnam  properantis  avari  ? 

'Vivite  contenti  caaulis  et  collibus  istis, 

0  pueri !'  Marsus  dicebat  et  Hernicus  otim 

Yestinusque  senex,  'panem  quaeramus  aratro. 

Qui  satis  est  mensis;  laudant  hoc  numina  ruria 

Quorum  ope  et  auxilio  gratae  post  munus  aristae 

Oontinguut  liomini  veteris  fastidia  quercus. 

Nil  vetitam  fecisse  volet  qnem  non  padet  alto 

Per  glaciem  perone  tegi,  qui  snbraovet  euros 

Pellibus  inversia;  percgrioa  ignotaqne  nobis 

Ad  scelus  atque  uefaa,  quaecumque  est,  purpura  dacit.' 

Haec  illi  ve teres  praecepta  minoribua.     At  nunc 
Post  finem  autumni  media  de  nocte  supinnm 
Clamosus  iuvennm  pater  excitat:  'Accipe  ceras. 
Scribe,  puer,  vigila,  causas  age;  perlege  rubras 
Maiorum  legea  aut  vitem  posce  libello, 
Sed  caput  intactum  buxo  narisqae  pilosas 
Adnotet  et  grandis  miretur  Laelius  alas; 
Dime  Maurorum  adtegias,  caatella  Brigantum, 
Vt  locupletem  aquilam  tibi  Besageairaiis  annus 
Adferat.     Aut  longoa  caatrorum  ferre  laborea, 


D,o,i..ci  by  Google 


8ATIRAE  407 

Si  piget  et'  trepidnm  solvunt  tibi  cornna  ventrem 

Onm  lituis  audita,  pans  qnod  vendere  possis  30 

Pluris  dimidio,  aec  te  fastidia  mercis 

Vlliaa  subeaut  ablegandae  Tiberim  ultra, 

Neu  credas  ponendum  aliquid  discriminis  inter 

Vngaenta  et  corinm;  lucri  bonus  est  odor  ex  re 

Qualibet.     Ilia  tuo  sententia  eemper  in  ore  so 

A''er8etur,  dia  atque  ipso  love  digna  poeta. 

"  Vnde  habeas,  quaerit  nemo,  sed  oportet  habere." 

Hoc  monstraut  vetulao  pueris  repentibas  assae. 

Hoc  discunt  omnes  ante  alpha  et  beta  puelloe.' 

Talibus  ingtantem  inonitis  quomcumqno  parentem  11 

Sic  possem  adfari-  'Die,  o  vanissime,  quis  te 

Festinare  iubet?  meliorem  praeeto  magiatro 

DiBcipnIum.     Secnrns  abi:  vinceris,  ut  Aiax 

Praeteriit  Telamonen,  ut  Polea  vicit  Achilles. 

Parcendum  est  teueris:  nondum  implevere  medullas        91 

Maturae  mala  nequitiae.     Cum  pectere  barbam 

Coeperit  et  longi  mucronem  admittere  ctiltri, 

FalsuB  erit  testis,  vendet  periuria  summa 

Exigua  et  Oereris  tangens  aramque  pedemqne. 

Elatam  iam  crede  nurum,  si  limina  vestra  m 

Mortifera  cum  dote  subit.     Quibus  ilia  premetar 

Per  somnnm  digitis.     Nam  quae  terraque  marique 

Adqnirenda  putas,  brevier  via  conferet  illi. 

Nnll«s  euim  magnl  sceleris  labor.    "  Haec  ego  numquam 

M an davi,"  dices  olim,  "nee  talia  suasi."  n 

Mentis  causa  malae  tamen  est  et  origo  penes  te. 

Nam  quisquis  magni  census  praecepit  amorem. 

Et  qui  per  fraudes  patrimonia  conduplicari,  la 

Et  laevo  monitu  pueros  producit  avaros,  m 

Dat  libertatem  et  totas  eSundtt  habenas  w 

Curriculo,  quern  si  revocos,  subsistere  iiescit 

Et  te  contempto  rapitur  metisqne  relictis. 

Nemo  satis  credit  tantum  delinqnere,  quantum 

Permittas;  adeo  indulgent  sibi  latius  ipsi. 

Cum  dicis  iuveni  staltum  qui  donet  amico,  » 

Qui  psupertatem  levet  adtollatque  propinqul. 


D,o,i..ci  by  Google 


408  IVVENALIS 

Et  spoliare  doces  et  circamecribere  et  omni 

Cnmine  divitias  adquirere,  quarum  amor  tn  te 

Qaantus  erat  patriae  Deciorum  iu  pectore,  quantum 

Dilexit  Thebas,  si  Graecia  vera,  Menoeceus,  31 

la  quorum  sulcis  legiones  dentlbus  angms 

Gum  clipeis  nascuntur  et  horrida  bella  capesBnnt 

Gontiuuo,  tamquam  et  tubicen  snrrexerit  uaa. 

Ergo  ignem  cuius  acintiliae  ipse  dedisti, 

Flagrantem  late  et  rapientem  cuncta  videbis,  m 

Nee  tibi  parcetur  misero,  trepidnmque  magiatrum 

Iq  cavea  magno  fremitu  leo  toilet  alumnus. 

Nota  maihematiciB  genesis  tua,  Bed  grave  tardas 

Expectare  colus:  morieris  stamine  nondtim 

Abrupto.     lam  nunc  opstaa  et  vota  moraris,  as 

lam  torque t  iuvenem  longa  et  cerviua  senectus. 

Ocius  Arcliigeaen  quaere  atque  eme  quod  Mithridates 

Composuit,  si  vie  aliam  deeerpere  ficum 

Atque  alias  tractare  rosas,  medioamen  habendum  est, 

Sorbere  ante  cibum  quod  debeat  et  pater  et  res.'        39 

Monstro  voluptatem  egregiam  cui  nulla  tbeatra. 
Nulla  aequare  queas  praetoris  pulpita  lauti, 
Si  spectes,  quanto  capitis  dlscrimine  constent 
Incrementa  domus,  aerata  multna  in  area 
FiscuB  et  ad  vigilem  poaendi  Gostora  nnmmi  le 

Ex  quo  Mars  ultor  galeam  qiioqae  perdidit  et  res 
Non  potuit  servare  suas.     Ergo  omnia  Florae 
Et  Cereris  licet  et  Cybeles  aulaea  relinquas; 
Tanto  maiores  humana  ncgotia  ludi. 
An  magis  oblectant  animum  iactata  petauro  as 

Corpora  qulque  aolet  rectum  descendere  funem, 
Quam  tu,  Corjcia  semper  qui  pnppe  moraris 
Atque  babitas,  coro  semper  toUendus  et  austro, 
PerdituB  ac  vilis  sacci  raercator  olentis. 
Qui  gaudes  pingue  antiquae  de  litore  Cretae  3t< 

PaBBum  et  municipes  lovis  advezisse  lagonas? 
Hie  tamen  aucipiti  figens  vestigia  plauta 
Victum  ilia  mercede  parat  brumamque  famemque 
Ilia  reste  caret:  ta  propter  mille  talenta 


D,o,i..ci  by  Google 


SATIRAE  409 

Et  centum  villas  temerarias.     Adspice  portns  n 

Et  plenum  magnis  trabibus  mare :  plus  hominum  est  iam 

In  pel&go.     Yeniet  classis,  quocumque  vocarit 

Spes  lucri,  nee  Carpathium  Gaetulaque  tantum 

Aeqnora  tranailiet,  sed  longe  Calpe  i-elicta 

Audiet  Uerculeo  stridentem  gurgite  solem.  ts 

Grande  operae  pretinm  est,  ut  tenso  folle  reverti 

Inde  domum  poaais  tumidaqne  superbus  alnta 

Oceani  monstra  et  iuvenes  vidisse  marinos. 

Non  unus  mentis  agitat  furor:  ille  sororia 

In  manibas  vultu  Eamenidum  terretur  et  igni,  2e 

Hie  bore  percusso  mugire  Agamemnona  credit 

Aut  Ithacum;  parcat  tunicis  licet  atque  lacernis, 

Cnratoris  eget  qui  navem  mercibuB,  implet 

Ad  summum  latus  et  tabula  distinguitur  nnda, 

Onm  sit  cauBa  mail  tantl  et  discriniinis  liuius  ag 

Ooncisum  argentum  in  titulos  faciesque  miuutas. 

Occurnint  unbea  et  fulgura:  'Solvite  funem,' 

Fmmenti  dominus  clamat  piperisve  coempti, 

'Nil  color  hie  caeli,  nil  fascia  nigra  minatur; 

Aestirum  tonat.'    Infelix  hac  forsitan  ipsa  ai 

Nocte  cadtt  fractis  trabibus,  fluctuqne  premetur 

Obrutua  et  zonain  laeva  morauque  tenebit. 

Sed  cuiaa  rotia  modo  non  suffecerat  aurum. 

Quod  Tagua  et  rutila  voWit  Pactolns  arena, 

Fr^ida  sufficient  velantis  inguina  panni  m 

Eziguusque  cibua,  mersa  rate  uaufragus  assem 

Dum  rogat  et  picta  se  tempestate,  tuetur. 

Tantis  parta  malls  cura  maiore  metuque 
Servantur.     Misera  eat  magni  custodia  censua, 
Dispositis  praedivee  hamia  vigilare  cohortcm  ae 

Servorum  noctu  Lieinua  iabet,  adtonitua  pro 
Electro  signisque  auia  Phrygiaque  colnmna 
Atque  ebore  et  lata  teatudine.     Delia  nudi 
Non  ardent  Cynici;  ai  fregeris,  altera  flet 
Cras  domus,  atque  eadem  plumbo  conmiaaa  manebit.       si 
Senait  Alexander,  testa  cam  vidit  in  ilia 
Magnum  babitatorem,  quanto  folicior  hie  qui 

D,o,i..ci  by  Google 


no  IVVENALIS 

Nil  cuperet,  qnain  qui  totnm  sibi  posceret  orbem, 
Passnrus  geatis  aequatida  pericula  rebus. 
Nullntn  Dumen  habes,  si  sit  prudentia;  nos  te, 
Nos  facimns,  Fortnna,  deam.     Mensura  tamen  quae 
Sufliciat  census,  si  quis  me  cousniat,  edaiu : 
In  quantum  sitis  atque  fames  et  frigora  poscnnt, 
Quantum,  Epicure,  tibi  parvis  snSecit  in  hortis, 
Quantum  Socratici  ceperunt  ante  penates. 
Knmqnam  aliuil  natura,  aliud  sapientia  dicit. 
Acribua  exemplis  videor  te  clndere?  misce 
Ergo  aliquid  uostria  de  moribus,  effice  snmmam, 
Bis  septem  ordinibns  quam  \ez  dignatnr  Othonis. 
Kaec  quoque  si  rugam  trabtt  extenditqne  labellnm, 
Sume  duos  eqaites,  fac  tertia  quadringenta. 
Si  nondum  implevi  greminm,  si  panditur  ultra, 
Nee  Croesi  fortuna  umquam  nee  Persies  regua 
Sufficient  animo  jiec  divitiae  Narcissi, 
Indnlsit  Caesar  cui  Claudius  omnia  cnias 
Paruit  imperils  nxorem  occidere  insns. 


D,o,i..ci  by  Google 


PEBVIGILIVM  VENERIS 

The  author  and  date  of  2^  Night  Vigil  of  Venus  are 
alike  indeterminable.  Many  scholars  have  been  strongly  in- 
clined to  attribute  it  to  P.  Annius  Plorus,  wlio  flourished  in 
the  reign  of  Hadrian  (117-138  a.d.),  and  it  must  be  admitted 
that  some  of  liis  trochaic  verses  exhibit,  indeed,  a  certain 
similarity  in  sentiment  and  color;  on  the  other  hand,  numer- 
ous stylistic  peculiarities  do  not  favor  this  ideotifl-cation, 
but  point  to  a  later  date  of  composition,  probably  the  third 

The  poem  consists  of  only  ninety-three  ti'ochaic  septenarii, 
which  ara  divided,  if  the  MSS.  can  be  relied  upon,  into 
unequal  stanzas  by  a  refi'aiii. 

The  author  exultantly  gloriRes  Venus  as  the  omnipotent 
goddess  who  in  the  spring-time  i-eawakens  all  nature  fi-om 
the  slumber  of  winter,  much  in  the  same  strain  in  which 
Lucretius  extols  the  Venus  Gl«netrix  in  the  splendid  intro- 
duction to  the  De  rerum  natura. 

This  sentimental  love  of  nature  '  in  all  her  visible  forms,' 
a  note  so  rarely  sounded  in  classical  literature,  the  pathetic 
touch  of  melancholy  at  the  close,  so  suggestive  of  the 
'world's  sorrow'  in  the  romantic  poetry  of  our  time,  com- 
bined with  the  haunting  music  of  its  versification,  have 
justly  endeared  the  Pervigilium  Veneris  to  modern  readers. 
Its  beginning  seems,  in  fact,  to  have  directly  inspired  the 
famous  lines  of  Tennyson's  Locksley  Hall,  which  is  written 
in  the  same  metre. 


D,o,i..ci  by  Google 


Dioiir^d  by  Google 


PERVIGILIVM  TENERIS 


Cra3  amet  qui  numqnam  amavit  qiiique  amavit  eras  amet! 
Ver  novum,  Ter  iam  canoram,  vere  natuB  orbie  est, 
Vere  concordant  amores,  vere  nubant  aliteB, 
Et  nemuB  comam  resolvit  de  maritia  imbribus. 
Gras  amorum  copulatrix  inter  umbras  arborum  s 

Implicat  caeaB  virentis  de  Sagello  myrteo, 
Cras  Dione  iura  dicit  fulta  sublimi  throno. 

Cras  amet  qui  nntuquam  amavit  quiqiie  amavit  eras  amot!  s 
Ipsa  gemtnis  purpurantcm  pingit  annum  floridis,  is 

Ipsa  surgentis  papillas  do  Favoni  spiritn 
Vrget  in  nodoe  patentis;  ipsa  roris  lucidi,  is 

Noctis  aura  qiiem  relinqnit,  spargit  umentis  aquas. 
En  micant  lacrimae  tremeutes  de  cadueo  pondere: 
Gutta  praeceps  orbe  parvo  snstinet  casus  suos. 
En  pudoTem  floruleutae  prodidenmt  purpnrae ! 
Vmor  ille  quern  serenis  astra  rorant  noctibus,  30 

Mane  virgineas  papillas  solvit  umenti  peplo. 
Ipsa  iuBsit,  mane  totae  virginea  nubant  rosae: 
Facta  Cypridis  de  cruore  deque  Amoris  osculis 
Deque  gemmiB  deque  filammis  deque  solis  purpuris 
Cras  ruborem  qui  latebat  veste  tectus  ignea;  is 

Vnico  marita  voto  non  pudebit  Bolvere. 

Cras  amet  qui  numquam  amavit  quique  amavit  cras  ametl 
Ipsa  Kymphas  diva  luco  iusait  ire  myrteo; 
It  puer  comes  pnellia;  nee  tamen  credi  potest. 
Esse  Amorem  feriatum,  si  sagittas  vexerit.  so 

Ito  Nymphae,  posnit  arma,  feriatus  est  Amor. 
lussuB  est  iuermis  ire,  nudus  ire  iussns  est. 


D,o,i..ci  by  Google 


414  PERVIGILIVM   VENERIS 

Hen  quid  arcn  nen  sagitta  nen  quid  igne  laederet. 
Sed  tamen,  JJymphae,  cavete,  quod  Cupido  pulcher  est: 
Totua  est  in  armis  idem  qoando  nuduB  est  Amor.       as 

Grae  amet  qui  numquam  amavit  quique  amavit  eras  amet! 
'Vna  res  est  quam  rogaraus:  cede,  virgo  Delia,  » 

Vt  nemus  sit  incruentnm  de  ferinig  stragibas.  3» 

Compari  Venus  pudore  mittit  ad  te  virgines:  st 

Ipsa  vellet  te  rogare,  si  pudicam  flecteret,  to 

Ipsa  vellet  ut  venires,  si  deceret  virginem. 
lam  tribus  clioros  videres  feriantis  noctibus 
Congreges  inter  catervas  ire  per  saltus  tuos 
Floreaa  inter  coronas,  mjrteas  inter  casas. 
Nee  Ceres  nee  Bacchus  absunt  nee  poetarnm  deua.     is 
Detinenda  tota  iiox  est,  perviglanda  canticis: 
Regnet  in  ailvis  Dione:  tn  recede,  Delia.' 

Gras  amet  qui  namquam  amavit  quique  amavit  eras  amet! 
Inssit  Hyblaeis  tribunal  stare  diva  floribus: 
Praeses  ipsa  iura  diect,  adsidebunt  Oratiae.  eo 

Hybla,  totos  funde  flores,  quidquid  anous  adtnlit; 
Hybla,  flornm  subdereatem,  quantus  Ennae  campus  est, 
Vt  recentibuB  virentis  ducat  umbras  floribus!  u 

Runs  hie  erunt  puellae  vcl  puellae.montium  as 

Quaeqno  silvas  quaeque  lucos  quaeque  fontia  iucolnnt. 
luesit  omnia  adsidere  pueri  mater  alitis,  bs 

IiiBsit  at  nudo  puelias  nil  Amori  credere. 

Gras  amet  qui  numquam  amavit  quique  amavit  eras  amet^n 
Gi'as  crtt  cum  primus  aether  copulavit  nupCias.  n 

Vt  pater  totum  crearet  vernia  annum  nubibus,  m 

In  sinum  maritus  imber  fluzit  almae  coniugia, 
Vnde  fetus  mixtus  oinnis  aleret  magno  corpore. 
Tunc  cruore  de  superno  spumeo  pontns  globo  g 

Gaerulas  inter  catervas,  inter  et  bipedes  equos  lo 

Fecit  undantem  Dionen  de  marinis  imbribua. 

Cras  amet  qui  numquam  amavit  quique  amavit  eras  ametl 
Ipsa  venas  atque  meutem  permeanti  apiritu  63 

Intus  occultis  gubernat  procreatrix  viribua, 
Perque  caelum  perque  terraa  perque  pontum  subditum  ee 
Pervium  sui  tenorem  semtnali  tramite 


D,o,i..ci  by  Google 


PERVIGILIVM    VENERIS  415 

Imbuit  iuBsitque  mundum  nosse  Qascendi  viaa. 

Cras  &met  qni  numquam  amavit  qaique  amavit  eras  atnet! 
Ipsa  TroianoB  penatis  in  LatiuoB  tranatuHt, 
Ipsa  Laurentem  puellam  coniogem  nato  dedit,  70 

Moxque  Marti  de  aacello  dat  pudicam  virginem; 
Romuleas  ipsa  fecit  cum  Sabinis  nnptias, 
Vude  Raoinia  et  Quiritis  proque  prole  posteram 
RomuU  matrem  crcuret  et  nepotetn  GaeGarem. 

Craa  amet  qni  numqnani  ftniavit  quique  amavit  eras  ametht 
Rura  fecandat  voluptas,  rura  Veiiorem  sentiunt; 
Ipse  Amor  puer  Dionae  rnre  oatus  dicitnr. 
Hunc  ager  cum  partiiriret,  ipsa  suscepit  siiiu, 
Ipga  flortim  dclicatis  educavit  osculis. 

Cras  amet  qui  numqnam  amavit  quique  amavit  eras  ametlsa 
Ecce  iam  subter  gonestas  explicaiit  taart  latas, 
Quisque  tutus  quo  tenetur  coniugali  foedere. 
Snbter  umbras  earn  maritia  ecce  balautum  gregea 
Et  caaorss  uon  tscere  diva  iussit  alites. 

Iam  loquaces  ore  rauco  atagna  cygni  perstrepant,        ^ 
Adsonat  Terei  puella  Bubter  umbram  populi, 
Vt  putes  motus  amoris  ore  dici  musico 
Et  negea  queri  aororem  de  marito  barbaro. 
Ilia  cantat:  nos  tacemus.     Quando  ver  venit  meum? 
Quaado  fiam  uti  chetidon  vel  tacere  deainam?  w 

Perdidi  Musam  tacendo  ncc  me  Phoebus  respicit. 
Sic  Amyelas  cum  tacerent  perdidit  ailentium. 
Gras  Huiet  qui  numquam  amavit  quique  amavit  eras  amet! 


D,o,i..ci  by  Google 


Dioiir^ci  by  Google 


AVSONIVS 

Decimus  Maostib  AtJSONins  was  bom  at  Burdigala  (the 
modern  Bordeaux)  about  310  a.d.  He  became  the  tutor  of 
Gratiauus  about  360.  and  on  ttie  accession  of  his  pupil  to 
the  throue  of  the  Oaesars,  in  376,  had  maoy  dbtinctioiis 
conferred  upon  him,  which  culminated  iu  the  consulship. 
After  the  assassination  of  his  imperial  patron,  in  383,  Au- 
sonius  retired  to  his  native  city,  where  he  died  towards  tlie 
end  of  the  century,  highly  respected  and  admired.  Though 
converted  to  Christianity,  he  remained  thoroughly  pagan  at 
heart,  having  probably  embraced  the  new  religion  merely 
for  reasons  of  political  expediency. 

The  prolific  poetic  activity  of  Ausonius  belongs  almost 
wholly  to  the  period  of  his  retirement  His  writings  are  of 
the  most  varied  description,  including  commemorative  lines 
on  deceased  relatives,  the  so-called  Parentalia,  composed 
cfaiefiy  in  elegiac  couplets;  the  Comttiemoratioprofeasorum 
Surdigalensium,  eulogistic  verses  in  a  variety  of  metres; 
Epitaphs  on  the  principal  heroes  of  the  Trojan  war,  appar- 
ently a  translation  of  some  Oreek  original ;  the  ludus  aep- 
tem,  sapientum,  in  iambic  senarii;  mnemonic  verses  on  the 
Caesares  of  Suetonius,  and  on  famous  cities;  Tccftnopaiff- 
nion,  acurious  medley,  composed  entirely  in  monosyllables  ; 
a  Cento  nuptialis,  made  up  of  Vergilian  lines,  etc.  But  the 
fame  of  Ausonius  as  a  poet  rests  not  on  these  productions, 
which  are  chiefly  noteworthy  for  their  metrical  versatility 
and  dexterity,  but  solely  on  the  charming  descriptive  poem, 
entitled  Mosella,  in  which  he  narrates  with  much  picturesque 
detail  and  enthusiasm  a  trip  from  Bingen  on  the  Rhine  to 
the  mouth  of  the  Moselle,  and  thence  up  this  river  to 
Treves. 
87 


D,o,i..ci  by  Google 


418  AVSONIVS 

This  idyllic  epic  was  highly  extolled  by  the  distinguished 
Symmachus,  an  intimate  friend  of  the  poet,  and  it  has  de- 
servedly not  lacked  sympathetic  and  admiring  readers  ever 
since. 

The  most  i-ecent  commentaries  lo  the  Moeella  are  by  De  la 
Ville  de  Mirmont  (Boixleaux,  1890),  and  C.  Hosius  (Mar- 
buig,  1891). 


D,o,i..ci  by  Google 


AVSONIVS 


Ad  lector  em. 

Ausonius  genitor  nobia,  ego  nomine  eodem : 

Qui  aim,  qua  secta,  stirpe,  lare  et  patria, 
Adscripsi,  at  nosaea,  bone  vir,  quicumque  fuieses, 

Et  Qotum  memori  me  coleres  anlmo. 
Yasates  patria  eat  patri,  gens  Haedna  matri 

De  patre,  Tarbellis  sod  genetrtx  ab  Aquie, 
Ipse  ego  Biirdigalae  genitne:  divisa  per  urbia 

Quattnor  antiquaa  atirpig  origo  nieae. 
Hinc  late  fuaa  eat  cognatio;  nomina  mnltis 

Ex  nostra,  ut  placitum,  ducta  dome  veniant: 
Derivata  aliia,  nobis  ab  atemmate  primo 

Et  noQ  cogiiati,  sed  genetiva  placent. 
Sed  redeo  ad  seriem.     Genitor  stnduit  medicinae, 

Disciplinarum  quae  dedit  una  deum. 
Kos  ad  grammaticen  stndinm  convertimus  et  mox 

Rhetorices  etiam,  quod  satis,  adtigimus. 
Nee  fora  non  celebrata  mihi,  sed  cura  docendi 

CiiUior,  et  nomen  grammatici  meriii 
Non  tarn  giande  qaidem,  quo  gloria  nostra  subitct 

Aemilinm  aut  Scaurum  Berytiumvo  Probum, 
Sed  quo  nostratis,  Aqnitanica  nomina,  mnltos 

Gonlatus,  sed  non  subditus,  adspicerem. 
Exactisqlie  debinc  per  trina  decennia  fastis 

Deservi  doctor  manicipalem  operam, 
Anrea  et  August!  palatia  inesas  adire 

Augnstam  subolem  grammaticus  docui. 


D,o,i..ci  by  Google 


0  AVSONIVS 

•  Mox  etiam  rhetor.     Nee  enim  fidacia  nobis 
VaDa  aut  non  eolidi  gloria  indicii. 
Cede  tameti  fuerint  fama  potiore  magistri. 
Dam  inilli  fnerit  discipnlus  melior. 

Alcides  Atlantis  et  Aeacides  Chirouia, 

Paene  love  iste  satus,  flUns  ille  lovis, 
ThesBaliam  Thebaaque  buos  habuere  peiiates: 

At  mens  hie  toto  regnat  in  orbe  suo. 
Cuius  ego  comes  et  quaestor  et,  calmen  honornm,  : 

Praefectus  Gallia  et  Libyae  et  Latio 
St,  prior  indeptns  fascea  Latiamqno  cnriilem. 

Consul,  conlega  posteriore,  fni. 
Hie  ergo  Aaaoniua :  sed  to  no  temue,  quod  nltro 

Fatronam  nostris  te  paro  carminibos.  < 


MISCELLANEA 

Mane  iam  claruni  reserat  feueatras, 
lam  strepit  nidia  yigilas  hiriindo: 
Tu  Tolut  primam  mediamque  uoctem, 
Parmeno,  dormis. 

Dormiunt  glires  hiemem  perennem, 
Sed  cibo  parcunt:  tibi  causa  somni, 
Mnlta  quod  potae  nimiaque  caedis 
Mole  saginam. 

Inde  II 8G  flexas  sonns  intrat  anria 

£t  locum  mentis  sopor  altus  urget 

Nee  corueeantia  oculoa  laceBBunt 

Fulgnra  lucis.   . 

Annnam  quondam  iuvenl  quietem, 
Noctia  et  lucis  vicibus  manentem, 
Fabulae  fingunt  cai  Luna  somnoa 
Continuarit. 


D,o,i..ci  by  Google 


MISCELLANEA 

Surge,  nugator,  lacerando  virgie: 
Surge,  ne  longus  tibi  somnae,  unde 
Kon  timeB,  detnr:  rape  membra  molli, 
Parmeno,  lecto. 

Fors  et  haec  eomuum  tibi  cantilena 
Sappliico  suadct  modulata  yersn? 
Lesbiae  depelle  modum  quietls, 
Acer  iambe. 


To  a  skilled  stenographer. 

Puer,  notarum  praepetum 
Solters  minieter,  advola. 
fiipateoB  pugillar  ozpedi, 
Cui  multa  fandi  copia, 
PnnctiB  peracta  singulis, 
Vt  una  vox  absolvitur. 
Ego  volvo  librofl  uberes 
Instarque  densae  grandinie 
Torrente  liugna  peratrepo: 
Tibi  nco  aures  ambignnt, 
N'eo  occupatur  pagina 
£t  mota  parce  dextera 
Volat  per  aequor  cereura. 
Cum  maxime  nunc  proloqnor 
CiroumloqueatiB  am  bit  n, 
Tu  Benaa  nostri  peotoria 
Vix  dicta  iam  ceris  tenes. 
Sentire  tam  yelox  mihi 
Vellem  dedisset  menB  mea, 
Quam  praepetis  dextrae  fuga 
Tu  me  loquentem  praeveais. 
Quis,  quacBO,  quis  me  prodidit? 
Quis  ista  iam  dixit  tibi. 
Quae  cogitabam  dicere? 
Quae  furta  corde  in  intimo 


D,o,i..ci  by  Google 


AVSONIVS 

Exercet  ales  dextera? 
Qtiis  ordo  rerum  tarn  noviis, 
Veniat  in  auris  ut  tuas, 
Quod  liDgua  nondum  absolverit? 
Doctrina  qoh  hoc  praestitit 
Nee  ulla  tain  velox  manas 
Celeripedis  compendii; 
N'atura  munits  hoc  tibi 
Deusque  donaiu  tradidlt. 
Quae  loquerer,  ut  ecirea  priua 
Idemquo  relies,  qnod  volo. 


On  the  death  of  Ausonius's  father, 

Nometi  ego  AnBonias,  non  ultimns  arte  medendi 

Et,  mea  si  nossea  tempora,  primus  eram. 
Vicinos  urbis  colui  patriaque  doinoqne, 

Vasatea  patria,  aed  lare  Bnrdigalam. 
Curia  roe  duplex  et  uterque  aenatna  habebat 

Muneris  exsortem,  nomine  participem. 
Non  opulena  neo  egeos,  parens  sine  sordibus  egi: 

Victum,  habitum,  morea  aemper  eadem  habui. 
Sermone  impromptus  Latio,  verum  Attica  lingua 

Suffecit  culti  vocibua  eloqnii. 
Optnli  opem  cuuctis  poBcentibua  artis  inemptae 

Officiumque  meum  cum  pietate  fuit. 
ludicium  de  me  studui  praeatare  bonorum: 

Ipeo  mihi  numquam,  iudice  mo,  placoi. 
Officia  in  multos  direrso  debita  cultu 

Persouis,  meritis,  tempore  distribui. 
Litibus  abstinui:  non  auxi,  non  minni  rem; 

Indice  me  nuihia,  sed  neqne  teste,  perit. 
Invidi  numquam;  cupere  atque  ambire  refugi; 

lurare  aut  falsum  dicere  par  habui. 
Factio  me  sibi  non,  uoo  coniuratio  iunxit: 

Sincero  colui  foedero  amicltiaa. 
Felicem  scivi  uon  qui,  quod  vellet,  haberet. 


D,o,i..ci  by  Google 


MISCELLANEA  423 

Sed  qui  per  fatum  non  data  non  cuperet. 
Non  occarsator,  non  garmluB,  obvia  cemenB,  as 

Valvia  et  velo  condita  non  adii. 
Famam  quae  posset  vitam  lacerare  bonoram, 

Non  finxi  et,  veram  si  scierim,  tacui. 
Ira  procul,  spes  vana  procul,  procnl  anxia  cura 

inqne  bonis  homiuum  gaudia  falsa  procul.  so 

Vitati  coetus  eiuratiqne  tumultns 

Et  semper  fictae  principnm  amicitiae. 
Deliquisse  nihil  numquam  laudem  esse  putevi 

Atque  bonos  mores  legibue  antetuli. 
Irasci  promptus  properavi  condere  motum  w 

Atque  mibi  poenas  pro  levitate  dedi. 
Coniuglum  per  lustra  novem  sine  crimine  conoors 

Vuum  habui:  gnatos  quattuor  edidimus. 
Prima  obiit  lactans;  at  qui  fnit  nltimns  aevi. 

Pubertate  rudi  non  rndia  interiit.  » 

MasimuB  ad  summnm  columen  pervenit  honoram, 

Praefectus  Oallis  et  Librae  et  Latio, 
Tranquillue,  clemene,  oculis,  voce,  ore  serenua. 

In  genitore  suo  mente  animoque  pner. 
Hnins  ego  et  natum  et  genemm  pro  consnle  vidi;  u 

Consul  ut  ipBC  foret,  spes  mihi  certa  fuit. 
Matronale  decus  possedit  filia,  cuius 

Egregia  et  nuptae  laoB  ei'at  et  viduae. 
Quae  nati  generiqne  et  progeueri  simul  omnium 

Multiplici  inlustris  vidit  honore  domos.  so 

Ipse  nee  adfectans  nee  detreetator  honorum 

Praefectus  magni  nuncupor  Illyrici. 
Haec  me  fortunae  larga  indulgentia  Buasit 

Numine  adorato  vitae  obitum  peters, 
Ne  fortunatae  spatinm  inviolabile  vitae  m 

Fntali  morBu  stringeret  ulla  dioB. 
Optinui  auditaequo  preces:  spem,  TOta,  timorem 

Sopitua  placido  fine  reliuquo  aliis. 
Inter  maerentes,  sed  non  ego  maestus,  amicos 

Dispositis  iacui  funeria  arbitriis.  so 

Nonaginta  annos  baculo  sine,  corpore  toto 


D,o,i..ci  by  Google 


iU  AVSONIVS 

Exegi,  cunctia  integer  offlciis. 
Haec  qutcumqne  legeB,  non  aBpemabere  fari: 
TaliB  vita  tibi,  qnaliii  votn  milii. 


To  Ms  wife. 

HactenuB  ut  caros,  ita  iuBto  fnnere  fletos 

Fuucta  pi  is  cecinit  uenia  nostra  modis. 
N'tiiic  dolor  atque  cruces  neo  contrectabile  vnlnns, 

Goniugis  ereptae  mors  memoranda  mihi. 
Nobilis  a  proavis  et  origine  clara  BCnatus,  s 

Moribas  atque  bonis  clara  Sabina  magis. 
Te  iuvenis  primiB  luxi  deceptus  in  anniB 

Perqiie  novem  caelebe  te  fleo  Olympiadas. 
Nee  licet  obductum  senio  sopire  dolorem: 

Semper  crudescit  nam  mihi  paene  recens.  m 

Admittunt  alii  solacia  tomporis  aegri: 

Haec  graviora  facit  vulnera  longa  dicB. 
Torqueo  deceptos  ego  vita  eaelibe  canoB 

Quoque  magis  solus,  hoc  mage  maestus  ago. 
Yulnna  alit,  quod  muta  domus  eilet  et  torus  alget,         is 

Quod  mala  non  cuiquam,  non  bona  participo. 
Maereo,  si  coniunx  alii  bona;  maereo  contra. 

Si  mala:  ad  exemplum  tn  mihi  semper  ades. 
Tu  mihi  crux  ab  utraqne  venis ;  sive  eat  mala,  quod  tu 

Dissimilis  fueris;  seu  bona,  quod  similis.  20 

Non  ego  opes  cassas  et  inania  gandia  plango, 

Sed  iuvenis  iuveni  quod  mihi  rapta  viro. 
Laeta,  padica,  gravis,  gonus  inclita  et  inclita  formam, 

Et  dolor  atque  decas  coniugiB  Aasonii. 
Quae  modo  septenos  quater  impletura  Decembris  it 

Liquisti  natos,  pignora  nostra,  duos. 
Ilia  favore  dei,  sicut  tua  vota  fuerunt, 

Florent,  optatis  accumulata  bonis. 
Et  precor,  ut  vigeant  tandemque  superstite  utroque 

Xuntiet  hoc  cineri  nostra  favilla  tuo.  so 


D,o,i..ci  by  Google 


MISCELLANEA 


Tiberius  Victor  Minervius  Orator. 

PrimuB  Btirdigalae  colamen  dicere,  MinerTi, 

Alli^r  rhetoricae  Quintiliane  togae. 
Inlustres  quondam  quo  praeoeptore  fueront 

CoQStantinopolis,  Boma,  dehinc  patria, 
Noa  equidem  certans  cum  maiestate  duarum,  i 

Solo  sed  potior  nomine,  quod  patria. 
Adserat  usque  licet  Fabium  Calagurris  alumnum, 

Not!  Bit  Burdigalae  dam  cathedra  inferior. 
Mille  foro  dedit  bic  iuTenes;   bis  niille  senatus 

Adiecit  numero  purpureisque  togie;  i 

Me  quoque:  aed  quoniam  multa  est  praetexta,  silebo 

Teque  canam  de  te,  non  ab  honore  meo. 
Sive  panegyricis  piaceat  contendere  libris. 

In  Panathenaicia  tu  numerandus  eris; 
Seu  libeat  fictas  ludorum  erolvere  litia,  i 

Ancipitem  palmam  Quintilianns  habet. 
Dicendi  torrena  tibi  copia  quae  tamen  anrum, 

Won  etiam  luteam  volveret  inluviem. 
Et  Demosthenicum,  quod  ter  primum  ille  vooavit, 

In  te  sic  viguit,  eedat  ut  ipse  tibi.  i 

Anne  et  divini  bona  naturalia  doni 

Adiciam,  memori  quam  fueria  animo, 
Audita  ut  vel  lecta  semel  ceu  fixa  tencres, 

AuribuB  et  libris  esaet  ut  una  fides? 
Vidimus  et  quondam  tabulae  certamine  longo  i 

Omnes  qui  fuerant  te  nunierasse  boloa, 
Altemis  vicibus  quot  praecipitante  rotata 

Fundnnt  exciai  per  cava  buxa  gr&duB: 
Narrantom  fido  per  singula  puncta  recurau, 

Quae  data,  per  longas  quae  revocata  moras,  s 

Nullo  felle  tibi  mena  livida,  turn  sale  multo 

Lingua  dieax  blandis  et  sine  lite  iocis. 
Mensa  nitens  quam  non  censoria  regula  culpet 

Nee  nolit  Frugi  Piso  vocare  Buam: 
Nonnumquam  pollens  natalibus  et  dape  festa,  : 


D,o,i..ci  by  Google 


426  AVSOKIVS 

Non  tatnen  angustas  et  tenuaret  opes. 
Qnamquam  heredis  egeiis,  bis  sex  quinquennia  functas, 

PletuB  es  a  nobis  nt  pater  et  iuyenis. 
Et  nnnc,  eire  aliquid  post  fata  extrema  sapeifit, 

Vivis  adhuG  sevi,  quod  pei'iit,  meminens:  to 

Sive  nihil  snpereat  nee  habent  loiiga  otiu  sensus, 

Tn  tibi  vixisti:  hob  tna  fama  iuvat. 


1-22:  Introduction 

Transiemm  celerem  nebaloao  flnmine  Navam, 
Addita  miratUB  veteri  nova  moenia  Vinco, 
Aeqaavit  Latiaa  abi  quondam  Gallia  Cunnas 
Inflectaeque  iacent  in  opes  super  arva  catervae. 
Vnde  iter  ingrediens  nemorosa  per  avia  solum 
Et  nulla  bumani  spectuna  vestigia  cultus 
Praetereo  arentem  sitientibus  undique  terris 
,Duniniaanm  riguasque  perenni  fonte  Tabernas 
Arvaqne  Sanromatum  nuper  metata  colonis: 
Et  tandem  primis  Belgarum  conspicor  oris 
Noiomagum,  divi  castra  inclita  Constautini. 
Purior  hie  campis  aer  Phoebuaque  aereno 
Lumine  purpureum  reserat  iam  sudue  Olympum. 
Nee  iam,  couaertia  per  mntua  vincula  ramia, 
Quaeritur  exciuaum  viridi  caligine  caelum: 
Sed  liqnidum  iiibar  et  rutilam  Tisentihns  aethram 
Libera  perapicui  nou  invidet  aura  diei. 
In  apeciera  turn  me  patriae  cultumque  nitentis 
Burdigalae  blando  pepulernnt  omnia  viau, 
Culmiua  yillarum  pedentibus  edita  ripis 
Et  rirides  Baccho  colles  et  amoena  flnenta 
Subter  labentis  tacito  rumore  Mosellae. 


D,o,i..ci  by  Google 


General  description  of  the  Moselle,  ^-4-7. 

Salve,  amniB,  landate  agria,  laudato  coioniB, 
Dignata  impeno  debeiit  cai  moenia  Betgae: 
Amnis  odorifero  iuga  vitea  consite  Baccho, 
Consite  gramineas,  amuis  viridisBime,  ripas: 
Kaviger,  ut  pelugas,  devexas  proiiuB  in  iindas, 
Vt  flavins,  vitreoque  laciis  imitate,  proiniido 
Et  rivoa  trepido  potes  aequipcrare  meatu, 
Et  liquido  gelidos  fontiB  praecellere  potn: 
Omuia  solus  habes,  quae  fons,  quae  nvus  et  amnis 
Et  lacuB  et  bivio  reflnns  mauamine  pontus. 
Tu  placidis  praolapsuB  aquis  nee  murmara  ventt 
Vila,  nee  occulti  pateris  luctamina  aaxi. 
Kon  spirante  vado  rapid ob  properare  meatus 
Cogens,  extantes  medio  non  aequore  terras 
InterceptiiB  habes:  iusti  ne  demat  honorem 
Kominis,  exclasum  si  dividat  iusnla  flumen. 
Tu  duplicea  sortite  vias,  et  cum  amne  aecnndo 
Defluis,  ut  celerea  feriant  vada  ooncita  remi, 
Et  cum  per  ripas  nusquam  cessante  remulco 
Intendunt  collo  malorum  vincula  nautae. 
Ipse  tuos  quotiens  miraris  in  amne  recursus, 
Legitimoaque  piitas  prope  segnius  ire  meatus? 
Tu  neque  limigeniB  ripam  praetexeris  ulvis, 
N'ec  piger  inmundo  perfundia  litora  caeno: 
Sicca  in  primores  pergunt  vestigia  lymphas. 


4S~S1 :  Praise  of  the  clearness  of  its  waters. 

I  unuc,  et  Plirygiia  sola  levia  conaere  crustis 
Tendens  marmoreum  laqueata  per  atria  campnm. 
Ast  ego  despectis  quae  census  opesque  dederunt, 
Naturae  mirabor  opua,  non  dira  nepotum 
Laetaqae  iacturia  ubi  luxuriatur  egeatas. 
Hie  Bolidae  aternnnt  umentia  litora  arenas, 


Dioiir^dhyGooj^le 


128  AVSONIVS 

Nee  retinent  memores  vestigia  preesa  flguras. 

SpectaiiB  vitreo  per  levia  terga  profundo,  b 

Secret!  nihil  amnis  habens :  utque  almus  aperto 

Panditur  intuitu  iiquidis  obtiitibua  aer 

Nee  placid i  prohibent  oculos  per  inauia  venti. 

Sic  demeraa  procul  durante  per  intima  visu 

Cernimus  arcanique  patet  penetrale  profundi,  c 

Cum  vada  lene  meant  liqutdaratn  et  lapsus  aquarum 

Prodit  caeralea  dispersas  luce  figuras: 

Quod  sulcata  levi  crispatur  arena  meatu, 

Inelioata  tremunt  virldi  quod  gramiua  fundo; 

Vsque  Bub  ingenuis  agitatae  fontibus  berbae  e 

Vibrantes  patiuntar  aquas  lucetque  latetquo 

Calculus  et  viridem  distinguit  glarea  museum. 

Tota  Caledouiis  talis  pictura  Britannis, 

Cum  virides  algas  et  rubra  eorallia  nudat 

AestuB  et  albentis  concharum  germina  bacas,  t 

Delicias  homiuum,  locupletibua  atque  sub  undis 

Adsimulant  nostros  imitata  monilia  cultus. 

Hand  aliter  placidae  subter  vada  laeta  Mosellae 

Detegit  admixtos  non  coiicolor  herba  lapillos. 

Inteutos  tamen  nsqne  oculoa  errore  futigant  ? 

Interludentis,  examina  lubrica,  piseis. 

Sed  neque  tot  species  obliquatosque  natatus 

Quaeque  per  adversnm  succedunt  agmina  flumen, 

Nomiuaque  et  cnnctos  numerosae  etirpis  alumnos 

Edere  fas  aiit  ille  sinit  cui  cura  seoundae  a 

Sortis  et  aequorei  cesait  tutela  tridentis. 


82-H9:   The  fishes  of  the  river. 

Tu  milii  flnmineis  habitatrix  Nais  in  oris 
Squamigeri  gregia  ede  chores  liquidoque  sub  alveo 
Disaere  caeruleo  floitantis  amne  catei'vaa. 

Squameus  herboaas  capito  inter  lucet  arenas, 
Viscere  praetenero  fartim  congestus  aristis 
Nee  duratnrua  post  bina  triboria  mensis, 


D,o,i..ci  by  Google 


MOSELLA  4S9 

PnTpareisque  salur  etellatus  tergora  gnttis 

Et  nuUo  apinae  nooiturus  acumine  rhedo 

Effugiensqne  ociilos  celeri  levis  umbra  natuta.  so 

Tuque  per  obliqui  faucis  vexate  Saravi, 

Qua  bis  tema  fremuut  acopnlosU  osCia  pilis, 

Cum  deiluzisti  famae  maioris  iu  amoem, 

Liberior  laxos  eserces,  barbe,  natatus: 

Tu  melior  peiore  aevo,  tibi  contigit  oinni  si 

Spirantum  ex  numero  non  inlaudata  seiiectua. 

Nee  te  puciceo  mtilantem  viscere,  salmo, 

TrauBierim,  latae  cuius  vaga  verbera  caudae 

Ourgite  de  medio  Bummas  referuutur  in  undas, 

Occultus  placido  cum  proditur  aequore  pulsus.  w 

Tu  Iqricato  Bquamosus  pectore,  frontem 

Lubricus  et  dubiae  facturus  fercula  ceuae, 

Tempora  longarum  fers  incorrupte  morarum, 

Fraesignis  maculis  capitis,  cui  prodiga  nutat 

AIyws  opimatoque  fluens  abdomine  venter.  lo 

Quaeque  per  Illyricum,  per  stagna  binominis  Istri 

Spumarum  iiidiciis  caperia,  mustela,  natantum, 

In  nostrum  aubvecta  fretum,  iie  lata  Mosellae 

Flumina  tam  celebri  defrudarentur  alumno. 

Quis  te  naturae  pinxit  color!  atra  snperiie  ii 

Functa  notant  torgum,  qua  lutea  circuit  iris, 

Lubrica  caeruleus  perducit  tergora  fucus; 

Corporis  ad  medium  fartim  pingueseis,  at  illiuc 

Vsqne  sub  extremam  squalet  cutis  arida  caudam. 

Nee  te,  delicias  mensarum,  perca,  silebo,  u 

Amuigenos  inter  piecis  diguande  mariiiis. 

Solus  puniceis  facilis  contendere  muliis: 

Nam  neque  gustus  Iners  Bolidoque  in  corpore  partes 

Segmentis  coeunt.  Bed  dissociantur  aristis. 

Hie  etiam  Latio  risus  pr.ienomine,  cultor  h 

Stagnorum,  querulis  vis  infestissima  ranis, 

Lucius,  obscuras  ulva  caenoque  lacunas 

Obsidet.     Hie  nullos  mensarum  leetus  ad  usna 

Fervet  fumosis  olido  nidore  popinia. 

Quia  non  et  vii-ides,  vulgi  solacia,  tineas  a 


D,o,i..ci  by  Google 


130  AVSONIVS 

Norit  et  alburuoa,  praedtim  puertiibuB  liatnis, 

iStridentesque  focis,  obsonia  plebis,  alausas? 

Teqne  intor  species  geminas  neutrunique  et  utrumque, 

Qui  nee  dam  Balmo,  nee  iam  salar  ambiguusque 

Amborura  medio,  sario,  intercepte  sub  aevo  F 

Tu  quoque  flumineas  inter  memorande  cohortes, 

Gobio,  Eon  geminia  niaior  sine  pollice  palmis, 

Praepinguis,  teres,  ovipara  congestior  alvo 

Propexique  iubas  imitatus,  gobio,  barbi. 

Nunc,  pecus  aequorenm,  ceiebrabere,  magne  silure: 

Quern  velut  Actaeo  perductum  tergora  oHvo 

Amnicolam  delphina  reor:  eio  per  freta  magnum 

Ijaboris  et  longi  vix  corporis  agmiua  solvis 

Aut  brevibus  deprensa  vadia  aut  flumiaia  ulvis. 

At  cum  tranquillos  moliiis  in  amne  meatus, 

Te  yirides  ripae,  te  caorula  turba  natantum, 

Te  liquidae  mirantur  aquae:  diffunditur  alveo 

Aestus  et  extremi  procurrunt  margine  fluctus. 

Talis  Atlantiaco  quondam  ballena  profundo. 

Cum  vento  motuve  auo  telluris  ad  oras 

Pellitur,  excluaum  esuudat  mare  magnaque  eurguiit 

Aeqnora  viciiiique  timent  decrescere  raontea. 

Hie  tamen,  hie  nostrae  mitia  ballena  Mosellae 

Exitio  procnl  est  magnoque  honor  additua  amni. 


150-168:  The  vineyard. 

lam  liquidas  apectaase  viaa  et  Inbrica  piscia 
Agmina  multiplicesque  satis  numeraaae  catervaa. 
Inducant  aliam  spectacnla  vitea  pompam 
SoUicitentqne  vagos  Baccfaeia  mnnera  viaua, 
Qua  sublimis  apex  longo  super  ardaa  traotu 
Et  rapes  et  aprica  iiigi  flexusque  sinusqne 
Vitibus  adsurgunt  naturalique  theatre. 
Gauranum  sic  alma  iugum  vindeiuia  vestit 
Et  Bhodopen  proprloqae  nitent  Pangaea  Lyaeo; 
Sic  viret  lamarius  super  aequora  Thracia  collis; 


D,o,i..ci  by  Google 


MOSELLA  431 

Sic  mea  flaTentem  pingnnt  vineta  Garnmnani.  it 

Summis  quippe  iugia  tendentis  in  ultima  elm 

Conseritur  viridi  fluvislis  margo  Lyaeo. 

Laeta  operam  plebea  festinanteBque  coloni 

Vertice  nunc  summo  properant,  nanc  deiuge  dorso, 

Certantee  atolldia  clamoribus.     Inde  viator  m 

Biparnm  snbiecta  terens,  hinc  narita  labens, 

Probra  cannnt  sens  cultoribus:  adstrepit  ollis 

£t  rupes  et  silva  tremens  et  concayns  atntiis. 

169-188:  Deities  sport  on  the  shore  and  on  the  waves. 

Nee  solos  homines  delectat  scaena  locorum: 
Hie  ego  et  agrestis  Satyros  et  glauca  taeiitis  11 

Naidas  extremis  credam  concurrere  ripis, 
Oapripedes  agitat  cum  laeta  protervia  Panas 
Insultaiitque  vadia  trepidasque  sub  amiie  sorores 
Terreiit,  indocili  pulsantis  verbere  flnctum. 
Saepe  etiam  mediis  furata  e  collibus  uvas  17 

Inter  Oreiadas  Puiiope  fluvialis  amicas 
Fugit  lascivoe,  piiganica  iiumina,  Faunos. 
Dicitnr  et,  medio  cum  sol  stetit  igneua  orbe, 
Ad  conmuue  fretum  Satyros  vitreasque  sorores 
Consortis  celebrare  choroa,  cum  praebuit  horaa  la 

Secretas  hominum  eoetu  flagrantior  aestus. 
Tunc  insultautis  sua  per  freta  ludcre  Kymphas 
Et  Satyros  mersare  vadia  rudibusque  natandi 
Per  mediaa  esire  manua,  dum  Uibrica  falsi 
Membra  petunt  liquidosque  fovent  pro  corpore  ductus,  it 
Sed  non  haec  apectata  ulli  nee  cogiiita  visu 
Faa  mihi  sit  pro  parte  loqui:  secreta  tcgatnr 
Et  conmiaaa  euis  lateat  reverentia  rivis. 


'.89-199:  The  reflection  of  the  vine-clad  hills  in  the  water. 

nia  fruenda  palam  species,  cum  glancus  opaco 
Bespondet  colli  fluvins,  frondere  videntur  1: 


„i..cihyGooj^le 


433  AVSONIVS 

Flaminei  latices  et  palmite  consitus  amnia. 
Qnis  color  ille  vadis,  seras  cum  propulit  -umbras 
Hesperus  et  viridi  perfundit  monte  Mosellam! 
Tota  natant  crispia  iuga  motibua  et  tremit  absens 
Pampinus  et  vitreis  vindemia  turget  in  undis. 
Aduumerat  virides  derisus  navita  vitis, 
Navita  caudiceo  fluitaus  super  aequora  lembo 
Per  medium,  qua  seae  amni  confundit  imago 
Gollis  et  umbrarum  confinia  consent  amnis. 


S00-SS9:  Games  of  the  boatmen. 

Haec  quoque  quam  dulcea  celebrant  spectacola  pompas,  joo 
Kemipedea  medio  certant  cum  Humine  lembi 
Et  varies  iiieunt  flexua  virideaque  per  oras 
Stringnnt  adtonsis  pubentia  germiua  pratia! 
Puppibua  et  proris  alacrea  gestire  magiatroB 
Impabemque  manum  super  amniea  terga  vagantem         aos 
Dum  speetat  [viridis  qua,  aurgit  ripa,  colonus  aosa 

!Non  setitit.]     Tranaire  diem,  aua  seria  ludo 
PoBthabet;  excludit  veterea  iiova  gratia  curaa. 
Qualia  Cumano  despcctat  ia  aequore  ludoa 
Liber,  sulphuroi  cum  per  iuga  consita  Gauri 
Perque  vaporiferi  graditur  vineta  Voaevi,  mo 

Cum  Venus  Actiacis  Augusti  laeta  triumpbis 
Ludere  laaoivos  fera  proelia  itissit  Amorea; 
Qualia  Niliacae  classes  Latiaeque  triremes 
Subter  Apollineae  gesserunt  Leucados  arcea, 
Aut  Pompeiaui  Mjiasena  pericula  belli  ais 

Euboicae  referuut  per  Averna  aoiiantia  cumbae; 
InnocuoB  ratium  pulsua  pugiiasque  iocantis 
^Taumacbiae,  Siculo  quails  spectante  Peloro, 
Caeruleus  viridi  reparat  sub  imagine  pontaa. 
Nou  aliam  apeciem  petulantibas  addit  ephebis  330 

Pubertaaqne  amnia  et  picti  roatra  pliaseli. 
Hos  Hyperionio  cum  sol  perfuderit  aestu, 
Geddit  nautalis  vitreo  sub  gurgite  formaa 
£t  redigit  paudaa  inverai  corporia  umbraa. 


D,o,i..ci  by  Google 


MOSELLA  ii 

Vtqne  agilcs  motus  destra  laevaque  fieqnentant 
Et  conmatatis  alternant  pondera  romis, 
Vnda  refert  alios,  Bimulaora  umentia,  nantas. 
Ipsa  suo  gaudet  simulamine  nautica  pubes, 
Fallaces  flnvio  mirata  redire  flguras. 
Sic,  ubi  compositos  ostentatura  capilloa. 
Can deu tern  late  speculi  explorantis  lionorem 
Cum  primum  carae  nutrix  admovit  alumnae 
Laeta  ignorato  fniitur  virguncula  ludo 
Qermanaeque  pntat  formam  apectare  paellae: 
Oscnla  fulgenti  dat  non  referenda  metallo 
Ant  Qxas  praetcmptat  acus  aut  frontia  ad  oram 
Vibratos  eaptiit  digitis  extendere  crinis: 
Talis  ad  nmbraram  ludibria  nautica  pubes 
Ambiguis  fruitnr  veri  falsiqne  figuris. 


^40-297:  Fishing. 
lam  vero  accessuG  faeilis  qua  ripa  ministrat, 
Scrutatur  toto  populatrix  turba  profundo 
Heu  male  defeusos  penetrali  flumine  piscis. 
Hie  medio  procul  amne  trahens  nmeutia  lina 
Nodosis  decepta  plagis  examina  yerrit; 
Aat  hie,  tranquillo  qua  labitur  agmine  flumen, 
Ducit  corticeis  fluitantia  retia  signia; 
Ille  autem  scopulia  deiectae  pronns  in  undaa 
Inclinat  lentae  convexa  cacnmina  virgae, 
Iiiductos  escis  iaciens  letalibua  hamos. 
Qnoa  ignara  doll  postquam  vaga  turba  natantnm 
EictibuB  iuTasit  patnlaeque  per  intima  fauces 
Sera  occnltati  acnaerunt  vuluera  ferri, 
Dum  trepidant,  subit  indicium  criapoque  tremori 
Vibrantia  aaetae  nutans  conscntit  arundo, 
Nee  mora  et  excussam  atridentl  verbere  praedam 
Dexter  in  oblicum  raptat  puer;  excipit  ictum 
Spiritua,  ut  fractia  quondam  per  inane  flagellis 
Aura  crepat  motoque  adaibilat  aere  ventus. 
Exultant  ndae  super  arida  saxa  rapinae 


Dioiir^dhyGooj^le 


434  AVSONIVS 

Lnciferique  paveut  letalia  tela  diei. 
Guiqtie  sub  amno  suo  mansit  vigor,  aere  nostro 
Segnis  anhelatis  vitam  congnmit  in  auris. 
lam  piger  invalido  vibratur  corpore  plausue, 
Torpida  supremos  patitur  iam  cauda  tremorea 
Nee  Goeuiit  rictus,  hai;staa  sed  hiatibus  auras 
Keddit  mortiferos  espirana  branchia  flatus. 
Sic,  ubi  fabrillB  exercet  spiritus  igiiis, 
Aceipit  altenio  cohibetque  foramine  ventoa 
Lanea  fagineis  adludens  parma  cavernis. 
Vidi  egomet  quosdam  leti  sub  fine  trementia 
Gonlegisae  animas,  mox  in  sublime  citatos 
Cernua  subiectum  praeceps  dare  corpora  in  amnem, 
Deaperatarum  potientis  rursua  aquarum. 
Quos  impos  damui  puer  incousultua  ab  alto 
Impetit  et  stolido  captat  prensare  natatu. 
Sic  Anthedonius  Boeotia  per  freta  Glaucus, 
Gramioa  gustatu  poatquam  exitlalia  Circes 
EspertuB  carptas  moribuudis  piscibus  lierbas 
Sumpait,  Cai-pathium  subiit  novua  accola  pootum. 
Ille  hamis  et  rete  potens,  scrutator  operti 
NereoH,  aequoreani  solitus  converrero  Tethyn, 
Inter  captiraa  fiuitsvit  praedo  cater vas. 
Talia  deapectant  longo  per  caerula  tractu 
Pendentes  sasia  instsnti  oulmine  villae 
Qnas  niediua  dirimit  siniioaia  fiexibua  ermna 
Amnis  et  alternas  com unt  praetor ia  ripaa. 

Quia  modo  Seatiacum  pelagua,  Nepheleidos  Helles 
Aequor,  Abydeni  freta  quis  miretur  ephebi? 
Quia  Chalcedonio  conatratum  ab  litore  pontum, 
Begis  opus  magnum,  mediia  Euripus  ubi  nndis 
Enropaeque  Aaiaeque  vetat  conourrere  terraa? 
Non  hie  dira  freti  rabiea,  non  aaeva  furentum 
Proelia  caurornm;  licet  bic  conmercia  linguae 
Inngere  et  alterno  sermonem  texere  pulsn. 
Blanda  aalutiferas  permiacent  litora  voeea, 
,     Bt  voces  et  paene  manus:  resonantia  utrimque 
Verba  refert  mediia  coucurrena  fluctibua  echo. 


D,o,i..ci  by  Google 


298-3^8 :  The  villas  on  the  Moselle. 

Qnis  potiB  innnmeros  cnltusque  habitoBque  retexens 
Pandere  tectonicaB  per  gingnla  praedia  formas? 
Noa  hoc  spernat  opus  Gortynius  aliger,  aedis  so 

Conditor  Euboicae,  cobos  qnem  fingere  in  anro 
Coaantem  Icarios  patrii  pepulere  dolores: 
Non  Philo  Cecropina,  non  qui  laudatns  ab  hoste 
Clara  Syracosii  traxit  certamtua  belli. 
Forean  et  insignia  hominiimqne  operamque  labores      bo 
Hie  liabuit  decimo  celebrata  volumine  Marcei 
Hobdomas,  hie  clari  vignere  Meiiecratis  artea 
Atque  Ephesi  spectata  manus  vel  ia  arce  Minervae 
Ictians,  magico  cui  iioctna  perlita  faco 
Adlicit  omne  geQua  volacrea  perimitque  tuendo.  si 

Couditor  hie  foraan  fuerit  Ptolemaidos  aulae 
Dinocliares,  qnadrata  ciii  in  fostigia  cono 
Surgit  et  ipsa  sntis  eonaumit  pyramis  nmbras, 
lusBns  ob  incesti  qtii  quondam  foedus  amoris 
Arainoeii  Pharii  Biispeiidit  in  aere  templi.  sii 

Spirat  enim  tecti  testudine  virus  achates 
Addatamqne  trahit  ferrato  crine  puellam. 
Hos  ergo  aut  horum  similes  est  credere  dignum 
Belgaram  in  terns  scaenas  poauiaae  domorum, 
Molitos  celsas  fuvii  dccoramina  villas.  as 

Kaec  est  natura  sublimis  in  aggere  saxi, 
Haec  procurrentts  fundata  crepidino  ripae, 
Haec  refugit  captumque  ainu  aibi  viodicat  amnem. 
Ilia  tenens  coUem  qui  plurimus  inminet  amni, 
Vsurpat  facilis  per  cnlta,  per  aspera  yisns  sa 

Vtqne  aula  fruitur  felii  apeculatio  terria. 
Qnin  etiam  rigais  hnmili  pede  condita  pratiB 
Gompenaat  ceisi  bona  nataralia  mentis 
Sublimique  luinans  inrumpit  in  aethera  tecto, 
Ostentana  altam,  Pharos  ut  Memphitica,  tnrrim.  sk 

Huic  proprium  clausoa  conaaepto  gnrgite  piscis 
Apricas  acopiilorum  inter  captare  novalis. 


Dioiir^dhyGooj^le 


136  AVSONIVS 

Hitec  Bummis  iunixa  iiigis  Inbentia  subter 
Fliimiiia  despectu  lam  caligante  taetur. 
Atrm  quid  memarem  viridantibus  adsita  pratis? 
Iniiumerisque  super  nitentia  tecta  columais? 
Quid  quae  flumiuea  snbBtnicta  crepidiue  fumaiit 
Balnea,  ferventi  cum  Mulciber  haustus  operto 
Voluit  anhelatas  tectoria  per  cava  flammas, 
Inclnaum  glomerans  aestu  spiranto  vaporemP 
Vidi  ego  defcBsoa  miilto  endore  lavacri 
Fastidisse  laciis  et  frigora  piacinarum, 
Vt  vivia  frnereiitur  aquis,  mox  amne  refotoa 
Plaudenti  gelidiim  fliimen  pepnliase  natatu. 
Qnod  si  Cumanis  hue  adforet  bospes  ab  oriB, 
Crederet  Euboicas  simulacra  ezilia  Baias 
His  donasse  locis:  tantns  cultuBqne  nitorque 
Adlicit  et  nullum  parit  oblectatio  luzum. 


349S80 :  The  tributaries  of  the  Moselle. 

Sed  mihi  qui  tandem  fiiiis  tua  glauca  fluenta 
Dicere  dignandnmque  man  memorare  Mosellam,  bbo 

Innumeri  quod  te  diversa  per  ostia  late 
IncurraQt  amnesP  qnamqnam  diSene  meatus 
Fossent,  sed  celeraut  in  te  coQsumere  Qomen. 
Kamque  et  Promeae  Nemesaeque  adiuta  meatu 
Sura  tuas  properat  iion  degener  ire  sub  undas,  sse 

Sura  interceptis  tibi  gratificata  Huentia, 
Nobilius  permixta  too  sub  nomine,  quam  si 
Ignoranda  patri  confanderet  oatia  Ponto. 
Te  rapidus  Celbis,  te  marmore  clacus  Erubria 
Pestinant  famuLis  quam  primum  adlambere  Ijmphia:  seo 
Nobilibua  Celbis  celebratus  pisctbus,  ille 
Praecipiti  torquens  cerealia  saxa  rotatu 
Stridentisque  trahens  per  levia  marmora  serras 
Audit  perpetuos  ripa  ex  utraque  tumultuB. 
Praeteroo  exilem  Lesuram  tenuemque  Drabonum  3«g 

Nee  faatiditos  Salmonae  uaurpo  fluorea: 


D,o,i..ci  by  Google 


MOSELLA  437 

Naviger  undisona  dudum  me  mole  Ssravus 

Tota  veste  vocat:  longnm  qui  diatiilit  amnem, 

Fessa  sub  Angustis  ut  volveret  ogtia  muris. 

Nee  minor  hoc,  taciturn  qui  per  sola  piiiguia  labens    sio 

Stringit  frugiferaa  felix  Alisontiu  ripas. 

Mille  alii,  prout  quemque  buus  magis  impetus  urget. 

Esse  tui  capiunt.     TantuB  properantlbuB  undis 

Ambitus  aut  mores.     Quod  si  tibi,  dJa  Mosella, 

Smyrna  snum  vatem  vel  Mantua  clara  dedisset,  sis 

Cederet  Iliacis  Simois  memoratue  in  oris 

Nee  praeferre  buob  auderet  Thybris  honores. 

Da  veniam,  da,  Koma  potena!  pulsa,  oro,  facesaat 

Invidia  et  Latiae  Nemeais  con  cognita  linguae: 

Imperii  sedem  Romae  teanere  parentes.  aao 


S81S88:  The  inhabitants  in  the  Moselle  valley. 

Salve,  nriagne  parens  frugumqne  virumque,  Mosella! 
Te  clari  proceres,  te  bello  exercita  pubes, 
Aemnia  te  Latiae  decorat  facnndia  linguae. 
Quin  etiam  mores  et  laetum  fronte  serena 
Ingeninm  natura  tuia  concessit  alumnis.  3s 

Nee  sola  antiques  ostentat  Roma  Catonea, 
Aut  imus  tantnm  iuati  aectator  et  acqui 
Pollot  Aristides  veteresque  inluatrat  Atbenaa. 


S89-4-17:  Promise  of  a  more  detailed  encomium. 

Vernm  ego  quid  laxia  nimium  spatiatus  habenis 
Victna  amore  tui  praeconia  detero?  conde, 
Musa,  chelyn,  pnlsia  extreme  carmine  netis.  ' 
Tempiia  erit,  cum  me  studiis  tgnobilie  oti 
Mulcentem  euras  aeniiqne  aprica  foventem 
Materiae  conmendet  hones;  cnm  facta  viritim 
Belgarum  patrioaque  cauam,  decora  inclita,  mores: 
MoHia  snbtili  nebnnt  mihi  carmina  filo 


Dioiir^dhyGooj^le 


138  AVSONIVS 

Pierides  tenuique  aptaa  sabtemine  toliiB 
Percurrent:  dabitur  nostris  quoqne  purpura  fiisis. 
Quia  mihi  tnm  uon  dictns  erit?  memorabo  quietoB 
Agricolas  legnmque  catoB  fandique  potentes, 
PraeBidium  Bubliine  I'cis;  quos  curia  summos 
Municipum  vidit  procerea  propriumqne  senatum, 
Quos  praetextati  Celebris  facundia  ludi 
Contulit  ad  veteria  praeconia  Quintiliani, 
Quique.suas  rexere  iirbia  purumque  tribana! 
Sanguine  et  innocuas  inlustravere  secures. 
Ant  Italum  populos  aquilonigenasque  Britannoa 
Praefecturarum  titulo  teuuere  aecnndo; 
Quique  caput  rerom  Eomam,  populumque  patresque, 
Tantum  non  primo  rexit  Bub  uomiutj,  quamvis 
Par  fuerit  pritnis:  festinet  solvere  tandem 
Errorem  Fortuna  auum  libataqne  aupplena 
Praemia  iam  veri  fastigia  reddat  honoris 
KobilibuB  repetenda  nepotibna.     At  modo  coeptum 
Detexatur  opus,  dilata  et  laude  virorum 
DicamuB  laeto  per  rura  virentia  tractu 
Felicem  fluvium  Khenique  sacremus  in  undas. 


^18-^7:  The  confluence  of  the  Moselle  and  the  Rhine. 

Gaeruleos  nunc,  Rhene,  sinus  hyaloque  virentum 
Pande  peplum  spatiumque  novi  metare  fluenti 
FraterniB  cumulandus  aquis.     Nee  praomia  in  undia   < 
Sola,  sed  Augustae  venicns  quod  moenibns  urbis 
Spectavit  iunctoa  natique  pat  risque  triumphoa, 
HoatibuB  csactis  Nicrutn  super  et  Lupodunum 
Et  fontem  Latiia  ignotum  aniialibiia  latri. 
Haec  profligati  venit  modo  laurea  belli: 
Hinc  aliaa  aliasque  feret.     Voa  pergite  iuncti 
Et  mare  purpureum  germiuo  propellite  tractu. 
Neu  vereare  minor,  pulcherrime  Ehene,  videri: 
Invidiae  nihil  hospea  habet;  potiere  perenni 
Nomine :  tu  fratrem  famae  securus  adopta. 


Dpi  .?d  by  Google 


MOSBLLA 

Dives  aquiB,  dives  Nymphis,  largitor  ntrique 
Alvens  esteadet  geminis  divortia  ripis 
GonmiineBf^ue  vias  diversa  per  oatia  fundet. 
Accedent  viris  quas  Fmiicia  quasque  OhamaveB 
Germauiqne  tremant:  tanc  verus  habebere  limes. 
Accedet  tanto  geminum  tibi  nomen  ab  amui, 
Cumqne  umiB  de  foute  flnas,  dicere  blcorniB. 


^88^^68:  The  poet  introduces  himself. 

Haec  ego,  Vivisca  docens  ab  origine  gentem, 
Belgarnm  hogpitJis  iion  per  nova  foedera  iiotus, 
AnaoniuB,  nomen  Latium,  patriaqne  domoque 
Gallornm  extremoB  inter  celsamque  Pyrenen, 
Temperat  iiigennoB  qua  laeta  Aquitauica  mores, 
Audax  exigoa  fide  concino.     Faa  mihi  sacrum 
Perstrinxisse  amnem  tenui  libamine  Musae. 
Nee  laudem  adfecto,  reniam  peto.     Sunt  tibi  multi, 
Alme  amnis,  sneros  qui  sollicitare  fiuorea 
Aonidum  totamque  solent  haurire  Aganippen. 
Ast  ego,  quanta  mei  dederit  se  vena  liqnoris, 
Burdigalam  cum  me  in  patriam  nidumque  senectae 
Augustus,  pater  et  iiati,  mea  maxima  cura, 
FascibuB  Ausoniis  decoratum  et  honoi'e  curnli 
Mitteut  emeritae  post  munera  diaciplinae, 
Latius  Arctoi  praeconia  persequar  amnis. 
Addam  urbis,  tacito  quas  subterlaberis  alveo, 
Mocniaqne  antiquis  te  prospectantia  mni'is; 
Addam  praesidiiB  dubiarum  condita  rernm, 
Sed  modo  securis  non  castra,  sed  borrea  Belgis; 
Addam  JeliceB  ripa  ex  utraque  colonoa 
Teqne  inter  medios  bominumque  boumque  labores 
Stringentem  ripaa  et  pingnia  culta  secantem.  * 

Non  tibi  se  Liger  anteferet,  non  Axona  praeceps, 
Matrona  non,  Gallis  Belgisque  intersita  finis, 
Santonico  refluus  non  ipse  Carantonus  aestu. 
Concedes  gelido,  Duiani,  do  monte  volutus 


D,o,i..ci  by  Google 


)  AVSONIVS 

AmniB  et  auriferum  postponet  Gallia  Tarnen  t 

Insatiuinque  ruens  per  saxa  rotantia  late 
In  mare  pnrpureum,  dominue  tamea  ante  Mosellae 
Numine  adorato,  Tarbellicus  ibit  Atarrua. 


J^9-Ji8S:  Promise  of  world-wide  fame  of  ike  river  in  poetry. 

Corniger  externae  celebrande  Mosella  per  eras. 
Nee  soils  cetebraude  locis,  ubi  fonte  superno  « 

Exeris  auratnni  tauriuae  frontU  bonorem, 
Quave  trahis  placidos  sinuosa  per  arva  meatus, 
Vel  qua  Germanifl  sub  portibus  oatia  solvis: 
Si  qais  houos  tenui  volet  adspirare  Camenae, 
Perdere  si  quis  in  bis  dignabitnr  otia  Musis,  i 

Ibis  in  ora  bominum  laetoque  fovebere  cantu. 
Te  fontes  viviqne  lacns,  te  caerula  noscent 
Flumina,  te  veteres  pagorum  gloria  luci, 
Te  Druna,  te  sparais  incerta  Druentia  ripia 
Alpinique  coleut  fluvii  ditplieemque  per  urbem         4 
Qui. meat  et  Dextrae  Rbodanus  dat  iiomina  ripae: 
Te  stagnis  ego  caeruleis  niagnnmque  aonoris 
Amnibua,  aequoreae  te  conmendabo  Garunnae. 


TO  HIS  GRANDSON 

Sunt  etiam  musia  sua  ludicra:  mixta  camenia 
Otia  sunt,  mellite  nepoa;  nee  aemper  acerbi 
Exereet  pueroa  vox  imperiosa  magistri, 
Sed  requie  studiique  vices  rata  tempora  servant. 
£t  satis  est  puero  memori  legiaae  libeuter 
Et  ceaaarc  licet.     Graio  echola  nomine  dicta  est, 
*  lusta  laboriferis  tribuantur  ut  otia  rausis. 
Quo  magis  altemum  ceitus  succedere  ludum 
Disce  iibens:  longiim  delinitnrs  laborem 
Intervslk  damns.     Stndium  puerile  fatiscit, 
Laeta  nisi  austeris  varientur,  festa  profestis. 


D,o,i..ci  by  Google 


AD    NEPOTEM  Ml 

Disce  libens:  tetrici  nee  praeceptoris  babenas 
Detestere,  nepus.     Xumquam  borrida  forma  magistri. 
Ille  licet  tristJB  seiiio  nee  voce  serenus 
Aspera  contractae  minitetur  iurgia  frontis,  is 

Numquam  inmanU  erit,  placida  snetudine  vultuB 
Cui  semel  inbuerit.     Kugas  nutriciB  amabit 
Qui  refugit  matrem.     Pappos  aviosque  trementis 
Anteferunt  patribus  seri,  nova  cura,  nepotes. 
Sic  neque  Peliaden  terrebat  Cbiion  Acbillen  ao 

ThessalioD  permixtuB  oquo  nee  pinifer  Attans 
AmphitryoniadoQ  puerum,  eed  blandus  uterque 
Mitibas  adloquiis  teneroB  mulcebat  alnmnos. 
Ta  quoque  ne  metuas,  quamvis  schola  verbeie  miilto 
Increpet  et  trucutenta  senex  gerat  ora  magiBter:  is 

Degeneres  animos  timor  argnit.     At  tibi  consta 
IntrepiduB,  neo  te  clamor  plsgaeque  sonantes 
Nee  matutinis  agitet  formido  sub  horis. 
Qnod  Bceptram  vibrat  ferulae,  qnod  mnlta  snpellex 
Virgea,  qnod  fallax  souticam  praetextt  aluta,  aa 

Quod  fervent  trepido  subsellia  vestra  tiimultu, 
Pompa  loci  et  vaui  fucatnr  scaena  timorJs. 
Haec  otim  genitorqtio  tans  genetrixque  secuti 
Secnram  placido  mihi  permnlsere  senectam. 
Tu  Benium,  quodcumque  anperlabentibus  annls  as 

Fata  dabunt,  qui  nomen  avi  geriB,  indole  prima, 
Prime  nepos,  vel  re  vel  spe  mihi  porge  friiendnm. 
Nunc  ego  te  puerum,  mox  in  iuvenalibuB  annis 
lamque  virum  cernam,  si  fors  ita  iusserit;  ant  Bi 
Invidia  est,  Bperabo  tameu,  neo  vota  fatiscent,  lo 

Yt  patris  utque  mei  non  inmemor  ardna  semper 
Praemia  miisarum  capias  facundus  et  oliui 
Hac  gradiare  via  qua  noa  praeeesBimus  et  cui 
ProconBul  genitor,  praefectus  avanculns  instant. 
Perlege,  quodcumque  est  memorabile.     Prima  monebo.  «e 
Conditor  Iliados  et  amabilis  orsa  Menandn 
Evolvenda  tibi:  tu  flexu  et  acumine  vocia 
InnumeroB  numeros  doctis  accentibus  effer 
Adfectnsque  impone  legens.     Distinctio  BenBum 


D,o,i..ci  by  Google 


a  AVSONIVS 

Anget  et  ignavis  daiit  iiitervalla  vigorem.  i 

Ecquando  ieta  meae  contiageot  dona  seuectae  ? 

Quando  oblita  niihi  tot  carniina  totqae  per  aevum 

Conexa  historiae,  bogcos  aulacaque  regum 

Et  melicos  lyricosque  modos  profando  novabis 

Obductosqne  geni  facies  puerascere  Bensus? 

Te  praeeunte,  nepus,  modulata  poemata  Flacci 

AltisoQumque  itenim  fas  est  didiciaac  Maronem. 

Tu  quoque,  qui  Ladum  lecto  sermone,  Terentij 

Comia  et  adstricta  percnrris  pulpita  socco, 

Ad  nova  vix  memorem  diverbia  coge  aenectam. 

lam  facinus,  Catiiina,  tuum  Lepidiqne  tumaltu, 

Ab  Lepido  et  Catulo  iam  res  et  tempora  Romae 

OrsnB  bis  senos  seriem  conecto  per  annos. 

Iam  lego  civili  mixtum  Mavorte  duellum, 

Movit  quod  Bocio  Sertoiius  exul  Hibero.  i 

Nee  rudiB  haec  avus  admoneo.  Bed  mille  docendo 

Ingenia  expcrtUB.     Multos  iactaiitibna  antiis 

Ipse  alvi  gremioqne  foveua  et  murmura  solTens 

Eripui  teaerum  blandis  nutricibua  aevnm. 

Mox  pueros  molli  monitu  et  formidine  leni 

Pellezi,  ut  mitis  peterent  per  acerba  profectus, 

Carpturi  dulcem  fructnm  radicis  amnrae. 

Idem  veaticipea  mota  iam  puberis  aevi 

Ad  mores  artisque  bonos  fandique  vigorcm 

Produxi,  quamquam  imperium  cervice  JiPgarent 

Ferre  nee  insertia  praeberent  ora  iupatis. 

Ardua  temperies,  dura  experientia,  rarua 

Eventua,  longo  rerum  spectatuB  ab  uau, 

Vt  regat  iodocilera  mitia  censura  iuventam. 

Quae  tolerata  mibi,  donee  iam  aerumna  iuvaret        < 

Leniretque  usu  bona  consnetado  laborem, 

DoDGG  ad  AuguBtae  pia  munera  dJsciplinae 

Accirer  varioque  acciiigerer  auctus  honore, 

Aarea  cnm  parere  mihi  palatia  iussnm. 

Absistat  Nemesis,  ferat  et  fortuna  iocantem :  i 

Praesedi  imperio,  dum  praetextatus  in  ostro 

Et  Eceptro  ct  aolio  praefert  sibi  iura  magistri 


D,o,i..ci  by  Google 


AD    NEPOTEM  44 

Maioi-esqiie  putat  nostros  AngustuB  honores. 
Quos  mox  sublimi  maturuB   protulit  anctu. 
Quaestor  nt  Angnstia,  patri  natoque,  crearer, 
Vt  praefectiiram  duplicem  sellamqne  curulem, 
Vt  trabeam  pictamqne  togam,  mea  praemia,  consul 
Induerem  fastisque  meis  praelatus  liaberer. 
His  ego  qaaesivi  meritum  quam  grande  nepoti 
Consul  avus  lumenque  tuae  praelnceo  vitae. 
QuamTis  et  patrio  iamdudum  nomine  clarus 
Posses  ornatns,  posses  oneratus  haberi: 
Acceseit  tamen  ez  nobis  honor  inclitns.     Hunc  tu 
Effice,  ne  sit  onns.  per  te  at  conixiis  in  altnm 
Conscendas  speresqae  tuos  te  consule  fascis. 


D,o,i..ci  by  Google 


„i7.ci  by  Google 


CLAVDIANVS 

Claudius  ClaudianU8  was  born  of  Greek  parents  in  a 
town  of  Pupil  lagonia,  but  lie  seems  to  )iave  emigrated  to 
Alexandria  at  an  early  age,  and  it  became  his  permanent 
home,  with  the  exception  of  a  sojourn  of  nearly  ten  yeai-s 
in  Rome.  He  there  lived  on  most  intimate  terms  with  the 
imperial  family,  and  particularly  with  the  illustrious  gen- 
eral Stiljcho,  whose  achievements  he  has  immortalized  in 
numerous  panegyrics,  A  still  eitant  inscription,  discovered 
iu  1493,  testiSes  to  the  high  esteem  in  which  he  was  lield, 
for  on  the  statue  elected  to  him  by  order  of  the  emperors 
Arcadins  and  Honorius,  on  the  suggestion  of  the  Roman 
Senate,  it  is  stated  that  he  combined  the  art  of  Vergil  and 
the  genius  of  Homer.  He  seems  not  to  have  survived  the 
fall  of  Stilicho,  in  408  A.D. 

Claudianus  was  a  very  prolific  and  versatile  poet,  his 
most  noteworthy  works  being  the  following:  Eulogies  of 
the  emperor  Honoring,  three  in  number;  De  consulatu 
Stilichonis,  in  three  books;  De  bello  Follentino,  on  Stili- 
cho's  victory  over  Alaric  at  Pollentia,  in  402;  the  Epi- 
thalamiutn  de  nuptiig  Honorii  et  Mariae,  iu  398;  virulent 
invectives  against  Rtifinus  and  Eutropms,  the  powerful 
enemies  of  Sliiicho;  the  Gigantomachia,  a  fragment  of 
128  lines  from  an  incompleted  epic,  conceived  on  a  large 
scale;  and  a  number  of  minor  poems  in  both  Greek  and 
Latin.  But  the  gi'eat  masterpiece  of  Claudianus  is  the  De 
raptu  Proaerpinae,  in  three  books,  the  last  being  unfinished, 
either  owing  to  an  accidental  mutilation  in  the  archetype  of 
our  MS3.,  or,  what  seems  less  probable,  because  left  so  by 
the  poet  himself. 

Claudianus  is  the  last  great  poet  in  Latin  literature — one 


Dioiir^dhyGooj^le 


446  CLAVDIANVS 

■  more  glowing  sunset,  aa  it  were,  preceding  the  fall  of  Rome 
itself.  His  style,  though  not  uninfluenced  by  Vergil,  Ovid, 
and  StatiuB,  is  his  own,  and,  considering  holh  his  foreign 
birth  and  his  age,  is  singularly  pure  and  transparent.  Clau- 
dianua  possesses  all  the  qualities  that  constitute  true  poetry, 
a  vivid  imagination,  originality,  spontaneity  of  expression, 
a  fervid  eloquence,  and  metrical  skill.  And  yet  no  great 
poet  has,  perhaps,  been  more  neglected  in  our  time  than  he — 
a  fact  the  more  surprising,  when  it  is  observed  that  liis  works 
abound  in  trustworthy  and  valuable  historical  informatioD 
not  accessible  elsewhere. 


D,o,i..ci  by  Google 


CLAVDIANVS 


CYTHERA 

Forte  erat  Anrorae  tempus  Solisque  quadriga 
Fecerat  et  Teutum  et  sonitum  per  nobile  marmor 
Adstantis  pueri,  cum  te,  mea  bella  Cythere, 
AdBpicio  venientem  et  tn  mea  limina  grato 
Introita  dignata  roeae  et  lenis  amomi 
Delicias  miras  tecrnn  adticis,  iinde  secutae 
Palladis  et  frondes  nulliusque  inscia  launis. 
Atria  nostra  virent  et  agnnt  in  limine  primo 
Radicem  platani;  ad  portam  venit  arbutns  ipsam. 
Felix  mnlta  arboB,  imitans  miracula  Findi 
Quae  iion  delebit  Itvor  oec  eera  vetustns. 

0  iuciinda  nimis,  tenui  quae  visa  poetae 
Dum  credis  vitium  uon  auscultare  CamoniB. 


THE  MAGNET 

Quisquis  soUicita  mundum  ratione  seciituB 
Semina  rimatur  rerum,  quo  luna  laborat 
Defectu,  quae  causa  iubet  palleacere  aolem, 
Vnde  rubescentea  feral  i  crine  cometae, 
Vnde  flnaiit  veuti,  trepidae  quis  viscerti  terrae 
Goncutiat  motaa,  qnie  fulgura  ducat  liiatas, 
Vnde  touent  nubes.  <^uo  lumine  floreat  arcus: 
Hoc  mihi  quaerenti,  si  quid  depreiidere  veri 
Mens  valet,  expediat. 

Lapis  est  cognomine  magnes 


D,o,i..ci  by  Google 


8  CLAVDIANVS 

Decolor,  obecnrna,  viliB.     Non  iUe  repexam 
Caesariem  regum,  non  Candida  virginis  ornat 
Golla  nee  inatgni  splendet  per  cingula  morsa; 
Sed  nova  si  nigri  videas  niiracula  eazi. 
Tunc  pulcliros  superat  cultne  et  quidquid  Eois 
Indus  litoribns  Rubra  scrutatur  in  niga. 
Nam  ferro  meruit  vitara  ferrique  rigore 
Vescitur;  hoc  dulces  epulas,  hoc  pabula  novit; 
Hinc  proprias  renovat  viris;  hinc  fuaa  per  artus 
Aspera  aeeretum  servant  alimenta  vigorem; 
Hoc  abaente  perit;  tristi  morientia  torpent 
Membra  fame,  renasque  sitis  consumit  apertua. 

Mavora,  saoguinea  qui  cuspide  verberat  urbis, 
Et  Venna,  humanaa  quae  laxat  in  otia  cnraa, 
Aurati  delubra  tenent  coumunia  templi. 
Effigies  non  nna  deis:  sed  ferrea  Martia 
Forma  nitet,  Yenerem  magnetica  gemma  flgurat. 
Illis  coQubinm  celebrat  de  more  sacerdos. 
Ducit  flamma  choros;  fosta  frondentia  mjrto 
Limtna  einguntur,  roseiaque  cubilia  enrgnnt 
Floribus  et  thatamura  dotalia  purpura  velat. 
Hie  mirnm  conaurgit  opua:  Cjtherea  maritum 
Sponte  rapit  caelique  toroa  imitata  priorea 
Pectora  lascivo  flatu  Mavortia  nectit 
Et  tantum  auapendit  onus  galeaeque  lacertOB 
Implicat  et  yiyia  totiim  complexibus  ambit. 
Ille  luceaaitus  longo  spiraminia  actu 
Arcania  trahitur  gemma  dc  coniuge  nodia. 
Pronnba  fit  Natura  deis  ferrnmque  maritat 
Aura  tenas:  subitis  sociantur  numina  furtia. 

Quis  calor  infudit  geminia  alterna  metallis 
Foedera?  quae  duras  iungit  concordia  mentis? 
Flagrat  anhela  ailes  et  aniicam  saucia  aentit 
Materiem  placidosque  chaljbs  cognoacit  amorea. 
Sic  Venua  horriflcum  belli  compeacere  regem 
Et  vultum  moUire  solet,  cum  sanguine  praeceps 
Aestuat  et  atrictis  mucronibus  asperat  iraa. 
Sola  feris  occurrit  eqnie  aolvitque  tnmorem 

D,o,i..ci  by  Google 


CARMINA    MINORA  ii 

Pectoris  et  blaiido  praecordia  temperat  igni. 
Pax  animo  tranquilla  datiir,  pugnasqne  calentis 
Deserit  et  rutilas  declinat  in  OBCula  crietas. 

Quae  tibi,  saeve  pner,  noti  eat  permisaa  potestas? 
Tu  magnum  superas  fulmen  caeloque  relicto 
Fluetibua  in  mediis  cogis  mugire  Tonantem. 
lam  gelidas  rupes  vivoque  carentia  aensa 
Membra  feris,  iam  eaxa.  tnis  obnoxia  telis, 
Et  lapides  suus  ardor  agit,  ferrumque  tenetur 
Inlecebrig;  rigido  regnant  in  marmore  flammae. 


ON  AN  OLD  MAN  WHO  NEVER  LEFT  HIS  NATIVE 
TOWN,  VERONA 

Felix  qui  propriis  aevum  transegit  in  arvU, 

Ipsa  domuB  piiemm  quem  videt,  ipsa  senem, 
Qni  baculo  nitens  in  qua  reptavit  arena 

Vnius  numerat  saecula  longa  casae. 
Ilium  non  vario  traxit  fortnna  tnmnltn, 

Xec  bibit  ignotas  mobilis  hospes  aquas. 
Non  freta  mercator  tremuit,  non  elassica  miles, 

Non  ranci  lites  pertulit  ille  fori, 
Indocilia  rerum,  vicinae  nescius  urbia 

Adspectu  frnitnr  liberiore  poli. 
Frngibus  alternie,  non  consule  compntat  anaum: 

Autnmnum  pomia,  ver  sibi  ilore  notat. 
Idem  cosdit  ager  soles  idemque  redncit, 

Metitnrque  suo  ruatlcus  orbe  diem, 
Ingentem  meminit  parvo  qui  germine  quercum 

AeqiiaevumquQ  yidet  consenuisse  nemns, 
Proxima  eui  nigris  Verona  remotior  India 

Benacumque  putat  litora  Rubra  lacnm. 
Sed  tamen  indomitae  vires  firmiaqne  lacertis 

Aetas  robnatnm  tertia  cernit  avum. 
Erret  et  extremes  alter  scrutetur  Hiberos: 

Plus  habet  hie  vitae,  pins  babet  ille  viae. 


Dioiir^dhyGooj^le 


)  CLAVDIANVS 

IK  KVFINVM 

Book  I. 

*■      Saepe  mihi  dubiam  traxtt  sententia  tnentem, 
Curitrent  saperi  terras  an  iiullus  inesset 
Rector  et  incerto  fluereat  mortalia  casu. 
Nam  cum  diapositi  quaesissem  foedera  mundi 
Fraeacriptosque  marl  finis  anuisque  meatus 
Et  lucis  noctisqiio  vices :  tunc  omnia  rebar 
GonBilio  firmata  Oei,  qui  lege  moveri 
Sidera,  qni  fruges  diverao  tempore  nasci. 
Qui  variam  Phoeben  alicno  iusserit  igni 
Compleri  Solemque  suo.  porrexerit  undia 
Litora,  telturom  medio  Hbruverit  axe. 
Sed  cum  res  bominum  tanta  caligine  roM 
Adspicerem  laetosque  diu  florero  nocentea 
Vexarique  pios,  rursus  labefacta  cadebut 
Religio  cauaaeque  viam  non  sponte  aequebar 
Alterins,  vacuo  quae  currere  eemina  motu 
Adfirmat  magnumque  novas  per  inane  flguras 
Fortuna,  non  arte  regt,  quae  numina  sensu 
Ambiguo  vel  nulla  putat  vel  nescia  nostri. 
Abatulit  hunc  tsiudem  Euflni  poena  tumultum 
Abaolvitqne  deos.     lam  non  ad  culmina  rerum 
Iniustoa  crevisse  queror;  toUuntur  in  altum, 
Vt  lapau  graviore  ruant.     Voa  pandite  vati, 
Pierides,  quo  tanta  lues  eruperit  ortu. 

Invidiae  quondam  stimulis  incandnit  atrox 
Allecto,  placidas  late  cum  cemeret  urbia. 
Protiiiua  infernaa  ad  limipa  taetra  aorores 
Concilium  deforme  vocat.     Glomeriti'itur  in  uiiur 
Innumerae-pestes  Erebi,  quascumque  ainistro 
Nox  genuit  fotu:  nutrix  Discordia  belli, 
Imperiosa  Fames,  leto  vicina  Senectua 
Impaticnsque  sui  Morbus  Livorque  secundia 
Anxiua  et  sciaao  maerens  velamino  Luctus 


D,o,l..ci  by  Google 


IN   BVFINVM  453 

Et  Timor  et  coeco  praeoeps  Aodacia  valtD 
Et  Luxus  populator  opum,  quern  semper  adhuerens 
lufetix  liumili  gressu  comitatur  Egestas, 
Foedaque  Avaritiae  complexae  pectora  mntrie 
InBomnes  longo  veniunt  examine  Curae. 
Complentur  vario  ferrata  Bedilia  coetii 
Torraque  conlectis  atipatur  curia  monetris. 
Allecto  stetit  in  mediis  vulgiieque  tacere 
InsBit  et  obstantiB  in  tergum  roppulit  auguis 
Perqne  umeros  errare  dedit.     Turn  corde  sub  imo 
Inclnsam  rabidis  patefecit  vocibus  iram: 

'Siciue  trauquiUo  produci  saecula  cureu. 
Sic  fortunatag^patiemur  vivere  gontia? 
Quae  nova  conrumpit  nostros  clementia  mores? 
Quo  rabies  innata  perit?  quid  inania  prosunt 
Verbera?  quid  facibua  nequiquam  cingimur  atris? 
Hen  nirais  ignavae,  quas  luppiter  arcet  Olympo, 
Theodosius  terris.     En  aurea  nascitur  aetas, 
En  proles  antiqiia  redit.     Concordia,  Virtus 
Cumque  Fide  Fietas  alta  cervice  vagautur 
lusignemque  canunt  nostra  de  plebe  triumphum. 
Fro  dolor!  ipsa  mihi  liquidas  delapea  per  auras 
Institia  insultat  vitiisque  a  stirpo  rccisis ' 
Elicit  oppressas  tenebroso  carcere  leges. 
At  no3  indecores  longo  torpebimus  aevo 
Omnibus  eiectae  regnisi    Aguoscite  tandem 
Qgid  Furias  deceat;  oonsuetas  sumite  viris 
Gonventuque  nefas  tanto  decernite  dignnm. 
lam  cupio  Scygiis  invadere  nubibus  astra, 
lam  flatu  riolare  diem,  laxare  profnndo 
Frena  mari,  fluvios  ruptis  inmittere  ripis 
Et  rerum  vesare  fldem.' 

Sic  fata  cruentum 
Mugiit  et  totos  serpentum  erexit  biatus 
Noxiaque  effudit  conousso  crine  venena. 
Ancepe  motus  erat  vnlgi.     Pars  maxima  bellum 
Indicit  Buperis,  pars  Ditis  inra  veretur, 
Dissensuqiie  alitnr  rumor:  ceu  murmnrat  aiti 


D,o,i..ci  by  Google 


452      ■  CLAVDIANVS 

Impacata  quies  pelagi,  cum  flamine  fracto 

Darat  adhuc  saevitque  tninor  dubiumque  per  aestam 

Lasss  recedentia  fluitant  vestigia  renti. 


DE  CONSULATU   8TILICH0NIS 
Book  III.,  Preface. 

Maior  Scipiadee,  Italia  qni  aolue  ab  oris 

111  proprium  vortit  Punica  bella  caput, 
Non  sine  Pieriia  exercuit  artibns  arma: 

Semper  erat  vatum  masima  cnra  duci. 
Gandet  enim  virtua  testis  sibi  iungerc  Miisas, 

Carmen  amat  quisqnis  carmine  digna  gerit. 
Ergo  sen  patriis  primaevus  manibua  uHor 

Subdevet  Hispanum  legibna  Oceanum, 
Seu  Tyrias  certa  fractnms  ctiBpide  viris 

Inferret  LJbyco  signa  treineiida  mari. 
Haerebat  doctna  lateri  caatriaqae  aolebat 

Omnibus  in  medias  Enniua  ire  tnbos. 
Illi  post  lituos  pedites  favere  canenti 

Laudavitque  nova  caede  crueutua  eqnes. 
Cumque  triumpharet  gemiua  Carthagine  victa 

(Hano  vindex  patri  vioerat,  hanc  patriae), 
Gum  longi  Libyam  tandem  post  fiinera  boUi 

Ante  Buaa  maestam  eogeret  ire  rotaa: 
Adrexit  reduces  secum  Victoria  Musas 

Et  sertum  vati  Martia  laurua  erat. 

Koater  Scipiadea  Stilicho,  qno  concidit  alter 
Hannibal  autiquo  saevior  Hannibale, 

Te  mihi  post  qtiintoa  annornm,  Boma, 
Reddidit  et  votts  iussit  ad  ease  sais. 


GIGANTOMACHIA 
Terra  parens  quondam  caelestibus  invida  regnis 
Titannmqne  aimul  crebros  miaerata  dolorea 


on  ..d  by  Google 


GIGANTOMACHIA  453 

Omnia  moBstrifero  complebat  Tartara  fetu 

Inviaum  genitura  uefas  Phlegrainque  retexit 

Tiinta  prole  tumens  et  in  aeCliera  protuUt  hostis,         s 

Fit  sonus:  erumpunt  crebri  necdnmque  creati 

liim  deztras  in  bella  parant  auperosque  lacessnnt 

Utridula  Tolventes  gemino  vestigia  lapsu. 

Pullescnnt  snbito  stellae  flectitqne  rnbentes 

Phoebus  equos  docuitque  timor  revocare  nieatns.        lo 

Oceanum  petit  ArctoB  inocciduique  Triones 

Occasum  didicere  pati.     Turn  fervida  natos 

Talibas  hortatnr  genetris  ad  proelia  dictis: 

'0  pnbes  doniilura  decs,  quodcumque  videtia, 
Pugnando  dabitnr;  praestat  victoria  mundum.  is 

Sentiet  ille  meaa  tandem  Saturnius  iraa, 
Cognoscet,  quid  Terra  potest,  ei  viribua  ullis 
Vincor,  ei  Cybele  nobis  meliora  creaviti 
Gur  nullna  Telluris  honosP  cur  semper  acerbis 
Me  damnia  urgere  aolet?  quae  forma  nocendi  at 

Defuit  ?  hinc  volucrem  vivo  sub  pectore  paacit 
Infeliz  Scythica  fixua  convalle  Prometheus; 
Hinc  Atlantis  apex  flammantia  pondera  fulcit 
Et  per  canitiem  glacies  asperrima  durat. 
Quid  dicam  Titjon,  cuiua  anb  vulture  sacvo  as 

Viscera  nascuntur  gravibus  eertantia  poenia? 
Sed  voa,  o  tandem  veniens  exercitus  ultor, 
Solvite  Tttanaa  vinclis,  defendite  matrcm. 
Sunt  freta,  sunt  montes:  nostris  ue  parcite  membns; 
In  lovia  exitium  telum  non  ease  recuse.  so 

Ite,  precor,  niiscete  polum,  rescindite  turris 
Sidereas.     Bapiat  fulmen  aceptrumque  Tjphoeus; 
Enceladi  inssis  mare  serviat;  alter  bubenas 
Aiirorae  pro  Sole  regat:  te  Delphica  laurus 
Stringet,  Porpbyrion,  Cirrhaeaque  tempia  teuebia.'       sb 

Uia  nbi  conailiia  animoa  elusit  inanis, 
lam  credunt  vicisse  decs  mediisque  revinctum 
Neptunum  traxiaae  fretia;  hie  aternere  Martem 
Cogitat,  hie  Phoebi  laceros  divellere  criuis; 
Hie  sibi  promittit  Veiicrem  aperatqne  Diiiitae  « 

D,o,i..ci  by  Google 


t  CLAVDIAN VS 

Coiiiagium  castamqne  cupit  violare  Minervam. 

luterea  snperos  praenuntia  convocat  Irie. 
Qui  flavtos,  qui  stagna  colunt,  cinguntiir  et  ipei 
Auxiiio  Manes;  nee  te,  Proserpina,  longe 
Vmbrosae  tenuere  fores;  rex  ipse  Bilentom 
Lethaeo  vehitur  curru  lucemqne  timentes 
Insolitnm  mirantur  equi  trepidoque  volatu 
Spissas  caeruleie  tenebraa  e  naribua  efflant. 
Ac  velnt  hoBtilia  cum  machina  terruit  urbem, 
Vntlique  concurrant  arcem  defendere  cives: 
Hand  seous  omnigeiiis  coeuntia  uumina  turmis 
Ad  patris  venere  domos.     Tura  luppiter  infit : 

'0  numquam  perittira  cohors,  o  debita  semper 
Caelo  progenies,  nullis  obnosia  fatis; 
Cernitis  ut  Tellus  nostrum  coniuret  in  orbem 
Prole  nova  dederitque  alios  interrita  partus? 
Ergo  quot  dederit  natoB,  tot  fiiuera  matn 
ReddamuB.     Longo  maiieat  per  aaecula  luctn 
Tanto  pro  nuniero  paribus  damnata  sepnlcris.' 

lam  tuba  nimborum  Bouuit,  iam  signa  ruendi 
His  Aether,  his  Terra  dedit  confusoque  rursns 
Pro  domino  Natura  timet.     Discrimina  rerum 
Miscet  turba  potens.  nunc  insula  deserit  aequor, 
Nunc  acopnii  latuere  mari.     Quot  litora  restant 
Nudal  quot  antiquas  mutarunt  finmina  ripas  ! 
Hie  rotat  Haemonium  praeduria  viribus  Ooten, 
Hie  iuga  conixus  manibns  Pangaea  coruscat, 
Hunc  armat  glacialia  Athoa;  hoc  Ossa  movente 
Tollitur;  hie  Rhodopen  Hebri  cum  fonte  rovelUt 
Et  Bocias  tmncsTit  aquas  summaque  levatus 
Rupe  Oiganteos  umeros  inrorat  Enipeua: 
Subsedit  patnlis  Tellua  aine  culmine  campis 
In  uatos  divisa  auos. 

Horrendna  ubique 
It  fragor  et  pugnae  spatium  discriminat  aer. 
Primus  terrifleum  Mavora  non  segnia  in  agmen 
Odrysios  impellit  equos,  quibus  ille  Oelonos 
Sive  Getaa  turbare  aolet:  eplendentior  igni 

D,o,i..ci  by  Google 


OIGANTOMACHIA  455 

Aureus  ardeBcit  clipeus,  galearaqne  nitentes 
Adrcxere  inbae.     Turn  coucitua  ense  Pelorum 
Traiisigit  adverBo,  femorum  qua  lino  volutua  so 

Duplex  semifern  conectitur  ilibus  anguis, 
Atque  nno  ternas  animaa  interScit  ictii. 
Turn  super  inBultane  avidua  langueiitia  cnrru 
Membra  terit  multumque  rotae  sparaere  cruorem, 

Occurrit  pro  fratre  Mimas  Lemnumque  caleutem     st 
Cum  larc  Vulcaui  spuniantibuB  emit  andis 
Et  prope  torsisBet,  ai  non  Mavortia  cuspis 
Ante  revelato  cerebrum  fudiaaet  ab  ore. 
Ille,  -viro  toto  morieoB,  Berpentibua  imia 
Yivit  adhuc  stridore  ferox  et  parte  rebelli  m 

Victorem  post  fata  petit. 

Tritonia  virgo 
ProBilit  OBtendens  rutila  cum  Gorgoae  pectuB; 
Adspectu  couteiita  Buo  non  utitur  hasta 
(Nam  aatis  est  ridiBse  eemet)  primumque  fureatem 
Lougiua  in  faciem  saxi  Pallanta  reformat.  m 

Hie  procul  BubitiB  fixuB  Bine  vulnere  nodiB 
Vt  Be  letifero  sensit  dureacere  vtsu 
(Et  ateterat  iam  paeno  lapia),  'Quo  vertimor?'  inquit, 
'Quae  Berpit  per  membra  Bilex?  qui  torpor  inertein 
Marmorea  me  peste  ligat?'    Vis  pauca  locntua,  lo 

Quod  timnit,  iam  totua  erat;  aaevuaque  Dumaetor, 
Ad  depellendoa  iaculum  cum  quaereret  lioatis, 
Germani  rigidura  miait  pro  rupe  cadaver. 

Hie  vero  interitum  fratria  miratuB  Ecbion 
IiiBcina,  auctorem  dum  vult  temptare  nocendo,  lo 

Te,  Dea,  respexit,  aolam  qaam  cernere  nulli 
Bia  lictiit.     Meruit  sublata  audacia  poenas 
Et  didicit  cum  morte  deam.     Sed  tnrbidua  ira 
Pallenena,  ocnlia  averaa  tuentibns  atrox, 
Ingreditur  caecasqne  manna  in  Paltada  tendit.  ii 

Hunc  mncrone  ferit  dea  cominus;  ac  simul  angites 
Gorgoneo  riguere  gelu  corpusque  per  unum 
Pare  moritur  ferro,  partes  periere  videndo. 

Ecce  autem  medium  spiria  delapsua  in  aequor 

D,o,i..ci  by  Google 


466  CLAVDIANVS 

Porphyrion  trepidam  conatnr  rumpere  Delon, 
Scilicet  ad  Baperos  ut  torqneat  improbns  axis. 
Horruit  Aegaeus;  atagnuntibus  exilit  antris 
Longaevo  cnra  patre  Tlietie  deeertaque  mansit 
Regia  Keptuni  famulis  veneranda  profundis. 
Exclamant  placidae  Cynthi  de  Tertice  Nymphae, 
Kjmphae,  quae  rudibus  Phoebum  docuere  sagittis 
ErrantiB  agitare  feras  primumque  gementi 
Latonae  straxere  torum,  cddi  tumina  caeli 
Partariens  geminis  ornaret  fetibns  orbem. 
Implorat  Pseana  euum  conierrita  Deloe 
Auxiliumqne  rogat:  'Si  te  gratissima  fudit 
In  nostroB  Latona  sinus,  succurre  precaati. 
En  iterum  coiituIbs  feror.' 


DE  RAPTV  PROSERPINAE 
Preface.  ■ 

Inyenta  secuit  primus  qui  nave  profundum 

Et  riidibuB  remis  sollicitavit  aquas. 
Qui  dubiis  ansus  coumittere  datibns  alnum 

Qnas  naturn  negat  praebuit  arte  viaB: 
Tranqnillis  primum  trepidus  ae  credidit  undis 

Litora  securo  tramite  summa  legonsj 
Mox  longoB  temptare  sinus  et  linquere  terras 

Et  leni  coepit  pandere  vela  Koto. 
Ast  nbi  paulatim  praeceps  audacia  crevit 

Cordaqne  languentem  dedidicere  metum, 
lam  vagus  iurumpit  pelagus  caelumque  secutns 

AegaeaB  hiemes  loniumque  domat. 

Book  I.,  1-131:  Pluto  demands  a  bride  from  Jupiter. 

Inferni  raptoris  equoa  adflataque  curru 
Sidera  Taeiiario  caligautisque  pioEundae 


,11  ..d  by  Google 


DE    BAPTV   PROSEBPINAE  467 

Innoais  thalamos  audaci  promere  canta 
Mens  coQgesta  iubct.     Gressus  remoYete  profani. 
lam  furor  humanos  nostro  de  pectore  sensuB  s 

Expulit  et  totum  spirant  praeeordia  Phoebum; 
lam  mihi  cernuntur  trepidis  delabra  moveri 
Sedibns  et  claram  dispergere  liraina  lueem 
Adventum  testata  dei ;  iam  magnaa  ab  imis 
Audittir  fremitus  terris  templumqne  remugit  lo 

Cecropium  Banctasque  facis  extollit  Eleusis. 
Angnes  Triptolemi  strident  et  squamea  curvie 
Colla  levant  adtrita  iugis  lapsuque  sereno 
Erecti  roseae  tendant  ad  carmina  cristas. 
Ecce  prooul  ternis  Hecate  variata  fignrie  it 

Ezoritnr,  levisquo  simal  procedit  lacchna 
Crinali  dorene  hedera,  quem  Farthica  velat 
Tigris  et  anratos  in  nodum  conligit  nngnea: 
Ebria  Maeontus  firmat  vestigia  thyrsus. 

Di,  qnibns  innumerum  vacui  famulatur  Averni     m 
Vulgus  iners,  opibus  qnornm  dcoatur  avaris 
Quidquid  in  orbe  perit,  quos  Styx  Uventibaa  ambit 
Interfnaa  vadis  et  quoa  fumantia  torqaens 
Aeqnora  gorgitibus  Fblegethon  perluetrat  anbelis, 
Yob  mihi  sacrarum  penetralia  pandite  remm  it 

Et  vestri  secreta  poli:  qua  lampade  Ditem 
Fleiit  amor,  quo  ducta  ferox  Proserpina  raptu 
Poaaedit  dotale  Chaos  quantasque  per  eras 
SolUcito  genetrix  erraverit  anxia  cursu; 
Vnde  datao  popnlis  fruges  ct  glande  relicta  so 

Cesaerit  inventia  Dodonia  quereua  aristis. 

Dux  Erebi  quondam  tumidas  exarsit  in  iras 
Proelia  moturns  superia,  qnod  solus  egeret 
Conuhiia  aterilieque  din  consumeret  annos 
Impatiens  ncscire  tornm  nullasque  mariti  ss 

Inlecebras  nee  dulce  patria  cognosce  re  nomen. 
Iam  qnaecomque  latent  ferali  monstra  baratbro 
In  turmaa  aciemque  runnt  contraque  Tonantem 
Coniurant  Fnriae,  crinitaqae  aontibua  hydris 
Tisiphone  quatiena  infansto  Inmine  pinum  v> 


Dioiir^dhyGooj^le 


B  CLAVDIANVS 

ArmatOB  ad  castra  vocat  pallentia  Manig. 
Paene  reluctatis  iterum  pitgnantia  rebus 
Rupisaent  etementa  fidem  penitusqiie  reynlao 
Carcere  laxatis  pubes  Titauia  vinclia 
Vidisaet  caeleste  iubar  rurauaque  cruentna 
Aegiieon  poeitls  ancto  de  corpore  nodis 
OI)via  centeno  vexaaaet  fulmina  motu. 

Sed  Farcae  vetuere  minaa  orbique  timentes 
Ante  pedes  soliumque  ducia  fudere  aeveram 
Caiiitiem  genibnsque  auas  cum  supplice  fletu  i 

Admovere  manua:  quarum  sub  iure  tenentur 
OmDia,  quae  aeriem  fatorum  pollice  ducunt 
Longaque  ferratia  evolvunt  aaecula  fnais. 
Prima  fero  Laclieais  clamabat  talia  regi 
Incaltas  dUperaa  comaa: 

'0  maxime  noctia  i 

Arbiter  ambrarumque  potena,  cui  uostra  laborunt 
Stamina,  qui  finem  cunctia  et  aemioa  praebes 
Naaceiidique  Ticia  alterna  morte  repeadia, 
Qni  vitam  letumque  regis  (nam  quidqnid  nbique 
Gignit  materies,  hoc  te  douaate  creatur  ( 

Debeturque  tibi  certiaque  ambagibua  aevi 
Rurana  corporeos  animoo  mittuntur  in  artiia): 
Ne  pete  firmataa  pacta  diaaolvere  leges, 
Quaa  dedimua  nevitque  colna,  neu  foedera  fratrum 
Civili  oonverte  tuba.     Cur  impia  tollis  ( 

Signa?  quid  inceatia  aperia  Titaoibua  auras? 
PoBce  lovem;  dabitnr  coniunx.' 

Vii  ille  pepercit 
Erubuitqne  precea,  animaaque  relangait  atrox 
Quamvia  iodooilis  flecti;  cen  turbine  rauco 
Cum  gravis  armatur  Boreas  glacieque  nivali  ; 

Hiapidua  et  Getica  coucretua  grandine  pennaa 
Diarumpit,  pelagus,  silvaa  campoaque  eonoro 
Flamiue  raptunia;  ai  forte  adveraus  aenos 
Aeolua  obiecit  postis,  vaneacit  iuania 
Impetus  et  fraetae  redeunt  in  clauatra  procellae.      i 
Tunc  Maia  genitum,  qui  fervida  dicta  reportet. 


D,o,i..ci  by  Google 


DE    RAPTV    PROSERPINAE  i&9 

Imperat  acciri.     GylleniuB  adetitit  ales 
Somniferam  quatiens  virgam  tectusque  giilero. 
Ipse  rudi  fultua  solio  nigraque  verendus 
Maiestate  sedet:  squalent  inmania  foedo  so 

Sceptra  Bitn,  sublime  caput  maestissima  ntibeB 
Asperat  et  dirae  riget  inclementia  formae; 
Terrorem  dolor  angebat.     Tanc  talia  celso 
Ore  tonat  (tromefacta  silent  dicente  tyranno 
Atria:  latratum  tripHcem  oompescuit  iugens  as 

lanitor  et  pi-esBO  lacritnaruin  fonte  resedit 
Cocytos  tacitisque  Acheron  obmuluit  undis 
Et  Plilegethonteae  reqiiiernnt  nmrmura  ripae): 
'  Atlautis  Tegeaee  nepos,  conmune  profuiidis 
Et  snperis  numen,  qui  fae  per  linieii  utrumque  w 

Solus  habes  geminoque  facie  conmercia  tntindo, 
I  celer  et  proscinde  Notos  et  itissa  superbo 
Redde  lovi:  "  Tantnmno  til>r,  BJtevissinie  frater. 
In  me  inris  erit?  sic  nobis  iioxiu  viris 
Cum  caelo  Fortuna  tnlit?  nam  robur  et  arma  m 

Perdidimus,  si  rapta  dies?    An  forte  iucentis 
Ignavoaque  putas,  quod  non  Cyclopia  tela 
Stringimus  aut  vanas  tonitrn  deludimns  anras? 
Nonne  satis  visum,  grati  quod  lumiiiis  expers 
Tertia  supremae  patior  dispendia  sortis  lo 

Informisque  plagas,  cum  te  laetissimua  ornet 
Signifer  et  vario  cingant  splendore  Trioties; 
Sed  thalamis  etiam  prohibea?  Nereia  glauco 
Neptunnm  gremio  complectitiir  Amphitrite; 
Te  coosangnineo  recipit  post  fulmiua  fessum  lo 

Inno  ainn.     Quid  enlm  narrem  Latonia  furta, 
Quid  Cererem  magnamqne  Themin?    Tibi  tauta  cieandi 
Gopia,  te  felix  natorum  turba  coronat. 
Ast  ego  deserta  maerens  inglorius  aula 
Implacidas  nullo  solabor  pignore  curas?  m 

Non  adeo  toleranda  quiea,     Primordia  testor 
Noetis  et  horreiidae  stagna  intemerata  palndis: 
Si  dicto  parere  negaa,  patefacta  ciebo 
Tartara,  Saturui  veteres  lasabo  catenas, 

D,o,i..ci  by  Google 


460  CLAVDIANVS 

Obducam  tenebris  solem,  compage  soluta  11 

Lncidua  nmbroso  miacebitiir  axis  Averno."' 

Vix  ea  fatua  erat,  iam  nuntius  a^tra  tenebat. 
Atidierat  maadata  Pater  secumque  volutat 
Diveraos  ducons  auimos,  quae  tale  eequatur 
Coniugium  Stygiosqiie  velit  pro  sole  recessiis,  is 

Certa  reqnirenti  tandem  sententia  sedit. 

Booh  I.,  1^2-178 :  Ceres  and  Proserpiim  in  Sicily — 
Descriplion  of  the  island. 

Hennueae  Cereri  proles  optata  rivebat 
Ynica,  nee  tribuit  subotem   Lucina  secuiidam 
Fessaque  post  primos  Iiaeseiiint  viscera  partus; 
InfecuDda  quidem,  sed  cnnctis  altior  extat  13 

Matribus  et  Diimeri  damnum  Proserpina  pensat. 
Hano  fo vet,  banc  sequitur:  vitulam  noii  blandius  ambit 
Torva  parens,  pedibus  quae  nondnm  proterit  arva 
Nee  nova  lunatae  cnrvavit  germina  frontis. 
Iam  niatura  toro  plenis  adoleverat  annis  13 

Virginitas,  tenerum  iam  pronuba  flamma  pudorem 
Sollicitat  mixtaqne  tremit  foimidine  votiim. 
Personat  aula  procis:  pariter  pro  virgine  certant 
Mara  clipeo  melior,  Phoebus  praestantior  arcu; 
Mars  donat  Rbodopen,  Phoebua  largitnr  Amyclas  is 

Et  Delon  Clarioaque  laris;  hinc  aemula  luno, 
Hinc  poscit  Latona  nurum.     Despexit  utrumque 
Flava  Ceres  raptusque  timena  (hen  caeca  futuri!) 
Gonniendat  Siculis  fui'tim  ana  gaudia  terria 
[Infidis  Laribus  natam  conmislt  alendam,  it 

Aethers  deseruit  Siculasque  retegat  in  oras] 
Ingenio  confisa  loci. 

Trinacria  qnondam 
Italiae  pars  iuncta  fuit,  sed  pontus  et  aetua 
Mutavere  situm.     Rupit  confinia  Nereua 
Victor  et  absciasos  interluit  aequore  niontis,  ii 

Parvaque  cognatas  prohibent  discrimina  terras. 
Knnc  illam  eocia  rnptam  tellure  trisulcam 


D,o,i..ci  by  Google 


DE    RAPTV    PEOSEKPINAE  461 

Opposait  Natura  mari:  caput  inde  Pachyni 

Respuit  lonias  praetentis  rupibna  iras, 

llinc  latrat  Gaetulu  Thetis  Lilybaeaqae  pulsat  i 

Brachia  consnrgena,  liinc  iiidignata  teneri 

Ooncutit  obiectum  rabies  Tyrrhena  Pelorum. 

Ill  medio  scopulis  ae  porrigit  Aetna  pernstia, 

Aetna  Oiganteos  numqaam  tacitura  triomphos, 

Enceladi  buatum,  qui  aaucia  terga  rerinctas  i 

Spirat  inesfaaustum  flagranti  valnere  sniphur 

Et,  qnotiens  detractat  onus  cei'vice  rebelli 

In  laevDm  dextrumque  latua,   tunc  insnla  fundo 

Yellitur  et  duMae  iintant  cum  moenibua  urbea. 

Aetnaeoa  apices  aolo  cognoBcere  visa,  ] 

Non  aditn  temptare  licet.     Para  cetera  frondet 
Arboi'ibus,  teritur  nuilo  cultore  caoumen. 
Nunc  movet  iudigenas  nimbos  piceaqiie  gravatnm 
Foedat  nube  diem,  nunc  motibua  aatra  kceaslt 
Terrificis  damnisque  suis  incendia  nutrit.  i 

Sed  quamvia  nimio  fervens  ezuberet  aeatu, 
Scit  nivibaa  aervare  fidem  pariterque  fayillis 
Durescit  glaciea  tanti  secnra  vaporis. 
Arcane  defensa  gelu,  fumoque  fideli 
Lambit  coutiguas  innoxia  flamma  pniinas.  i 

Quae  scopnloa  tormenta  rotant?  quae  tanta  cavernas 
Vis  glonierat?  quo  fonte  ruit  Vulcanius  amnia? 
Sive  quod  obicibus  diacurreua  ventus  opertia 
Offenao  rimoaa  furit  per  auxa  meatu, 
Dnra  Bcrutatur  iter,  libertatemque  repoacens 
Putna  multivagia  populatur  flatibna  antra. 
Sen  mare  aulphurei  ductiim  per  viscera  mentis 
Oppressia  igneacit  aquis  et  pondera  librat. 

Book  I.,  178-213:  Ceres  returns  to  Mount  Ida. 

Hie  ubi  servandum  mater  fidissima  pignua 
Abdidit,  ad  Pbrygioa  tendit  aecura  penates 
Turrigeramque  petit  Oybelen  einuoaa  draconura 
Membra  regens,  votucri  qui  pervia  nnbila  tractu 

D,o,i..ci  by  Google 


2  CLAVDIANVS 

SigDant  ct  placidis  umectant  frena  renenis: 
Frontem  cristn  tegit;  pinguut  maciiloBa  virentcB 
Terga  notae;  rutllum  squtunis  intermicat  aurum. 
Nuuc  spiris  Zephyros  truiiant,  quuc  arvn  volatu 
Inferiore  secant.     Cano  rota  polvere  labena 
Sulcatam  fecundat  humum;  fiavoscit  aristis 
Orbita,  enrgeotea  condunt  veaCigia  frtigee, 
Vestit  iter  cotnitata  seges. 

lam  linqtiitiir  Aetna 
Totaque  decrescit  refiigo  Trinacria  visu. 
Heu  quotienst  praesaga  mali  violavit  oborto 
Eore  genas!  quotiens  oculos  ad  tecta  retorsit 
Tulta  voce  qiovgds:  'fSalve,  gratissima  teilua, 
Quam  uos  praetulimus  caelo,  tibi  gaudia  ooBtri 
Sanguinis  et  caros  uteri  conmendo  labores. 
Fraemia  digna  mAnent:   nullos  patiere  ligones 
Et  nullo  rtgidi  versabere  vomeris  ictn. 
Sponte  tans  florebit  ager;  ceasanto  invenco 
l>itior  oblatas  mirabittir  incola  niessis.' 
8ic  ait  et  fulvts  totigit  serpentibna  Idam. 

Hie  aedea  augusta  deae  templique  colendi 
Religiosa  silex.  denais  quam  pinna  obumbrat 
Frondibua  at  nnlla  lucos  agitante  procella 
Stridula  conireria  modulatur  carmina  ramis. 
'X'erribiles  inttia  thiasi  vesanaqne  mixto 
Goncentu  delubra  gemunt,  nlulatibua  Ide 
Baccbatur,  tnmidaa  inclinant  Gargara  silvas. 
Poatqua'm  visa  Ceres,  mugitum  tympana  frenant, 
Contiouere  chori,   Corybaa  non  impnlit  enaem, 
Kon  buxua,  non  uera  sonant  blandaaque  leonea 
Submisere  iubas.     Adytia  gaviaa  Cybele 
Exilit  et  pronas  intendit  ad  oscnla  turi'is. 


The  errand  of  Venus. 

Viderat  haec  dudum  snmma  speculatus  ab  arce 
lupiter  ac  Veneri  mentis  penetralia  pandit: 

D,o,i..ci  by  Google 


DE    RAPTV    PROSERPINAE  463 

'Cnramin,  Cytherea,  tibi  secreta  fatebor. 

Candida  Tartareo  nuptum  Proaerpina  regi 

lam  pridem  decreta  dari:  sic  Atropoe  urget, 

Sic  ceciiiit  loiigaeva  ThemiB.     Nnnc  matre  remota 

Bern  peragi  tempus.     Finia  invade  SicaDos  in 

Bt  Cereria  prolem  patulis  inludere  campis, 

Crastina  pnniceoa  cum  lux  detexerit  ortus, 

Coge  tuis  armata  dolis,  quibus  urere  cuncta. 

Me  quoqae  eaepe  aoles.     Cur  ultima  regna  quieecunt? 

Nulla  sit  iiimuiiis  regio  uullumque  sub  umbris  n 

Pectus  inaccensum  Veneri,     lam  tristis  Erinys 

Sentiat  ardorus;  Aclieron  Ditisque  severi 

Ferrea  lascivis  mollescant  corda  sagittis.' 

Accelerat  praecepta  Venus,  iusauque  parentis 
PalluB  et  iuflexo  quae  terret  Maenaia  cornu  is 

Addunt  se  comites.  Divino  semita  gressu 
Clai'uit,  augnrium  qualis  latiirus  iniquum 
Praepes  saiiguineo  dilabitur  igne  co metes 
Prodigiale  nibens:  non  ilium  narita  tuto, 
Non  impune  vidcnt  populi,  sed  crine  mlnaci  a 

Nuntiat  aut  ratibus  ventos  aut  urbibus  hostia. 
Devenere  locum,  Cereris  quo  tecta  nitebant 
Gyclopum  firmata  manu:  stant  ardua  ferro 
Moeoia,  feirati  postea,  inmensaque  nectit 
Ciaustra  cbalybs.     Nullum  tanto  sudore  Pyragmon      i* 
Nee  Steropes  construxit  optis;  non  talibua  umquam 
Spiravere  Notis  animae  nee  fiumine  tanto 
Ineoctum  maduit  laaan  eervice  metallum. 
Atria  cingit  ebur;  trabibus  solidatur  aenis 
Culmen  et  in  celsaa  surgunt  electra  columnas.  jti 

Ipsa  domum  tenero  muleena  Proserpina  cautu 
Inrita  texebat  rediturae  mnnera  matri. 
Hie  elementornm  seriem  sedesque  paternaa 
Insignibat  acu,  veterem  qua  lege  tumultum 
Diacrevit  Natura  parens  et  aemina  iuatis  is 

Discesaere  locis:  quidquid  leve,  fertur  in  altum, 
In  medium  graviora  cadunt,  incanduit  aer. 
Legit  flamma  polum,  fluxit  mare,  terra  pependit. 

D,o,i..ci  by  Google 


1  CLAVDIANVS 

Nee  color  nnuB  erat;  stellas  accendit  in  auro, 
Ostro  fundit  aquas.     Adtollit  litora  gemmis 
Filaque  mentitos  iam  iam  caelantia  fliictna 
Arte  tuDieut:  crcdas  inlidi  cautibas  aigam 
Et  raucum  bibulia  ineerpere  murmur  arenis. 
Addit  quinque  plagas:  mediam  subtegmine  rubro 
Obeessam  fervore  notat,  squalebat  imtstua 
Limes  et  adsiduo  sitiebant  stamina  sole. 
Yitalis  utrimque  duas  quaa  mitis  obcrrat 
Temperies  habltanda  viris;  in  fine  supremo 
Torpentia  traxit  geminfls  brumaque  perenni 
Foedat  et  aeterno  contristat'  frigore  telas. 
Nee  non  et  patrui  pingit  sacraria  Ditis 
Fatalisque  sibi  Mania,  nee  defuit  omen; 
Praescia  nam  subitis  maduerunt  fletibus  ora. 

Coeperat  et  vitreis  summo  iam  margine  texti 
Oceanum  siunare  vadis,  sed  cardine  verao 
Cernit  ad  esse  deas  imperfectnmqne  laborem 
Deserit  et  niveos  infecit  purpm-a  vultus 
Per  liqnidas  Bnccensa  genas  castaeque  pudoris 
Inluxere  faces:  noii  sic  decns  ardet  eburnum, 
Ljdia  Sidonio  quod  femina  tinzerit  ostro. 

Merserat  iinda  diem;  sparse  qox  umida  somno 
Langaida  caeruleis  invexerat  otia  bigis, 
lamque  viam  Pluto  superas  molitur  ad  auras 
Germani  monitu.     Torvoa  invisa  ingalis 
AUecto  temone  ligat,  qui  paacua  mandunt 
Cocyti  pratisque  Erebi  nigrantibna  errant 
Stagnaque  tranqulllae  potautes  marcida  Lethea 
Aegra  aoporatis  apnmant  oblivia  Unguis: 
Orpbnaeus  crudele  mi  cans  Aethonqne  sagitta 
Ocior  et  Stygii  anblimis  gloria  Nyctena 
Armenti  Ditisque  nota  aignatus  Alastor. 
Stabant  ante  foris  iniicti  saevumque  fremebant 
Grastina  venturae  apectantes  gaudia  praedae. 


D,o,i..ci  by  Google 


DE    EAPTV    PROBERPINAE 


Book  I L,  Preface:  Orpheus. 

Otia  sopitis  ageret  cum  cantibns  Orpheus 

Neglectumqiie  diu   deposiiisset  opus, 
Lugebant  erepta  Bibi  solacia  Nymphae, 

Quaerebant  dulcia  flumina  maeata  modoa. 
Saeva  feris  iiatura  redit  metueiisque  leouem 

Implorat  citharae  vacca  tacentis  opem. 
Illhia  et  duri  flevere  ailentia  motites 

Silvaque  Bistoniam  saepe  secuta  choljn. 

Sed  postquam  Inacliiia  Alcidea  missus  ab  Argis 

Thracia  pacifcro  contigit  arva  pede 
Diraqae  eaiiguinci  vertit  praesaepia  regis 

Bt  Diomedeos  gramiiie  pavit  equoa. 
Tunc  patriae  festo  laetatus  tempore  vatea 

Desuetae  repetit  fila  canora  lyrae 
Et  resides  levi  modulatns  pectiae  nervoa 

Pollice  festive  nobile  duxit  ebur. 
Vix  aiiditus  erat:  venti  frenantur  et  undae, 

Pigrior  adstrictie  torpiiit  Hebrua  aquis, 
Porrexit  Rhodope  sitietitis  cavmina  rupis, 

Excussit  gelidas  pronior  Ossa  iiivis; 
Ardua  nudato  descendit  populua  Haemo 

Et  comitem  quercutn  piuus  arnica  trahit, 
Cirrhaeasque  dei  quamvis  despexerit  artis, 

Orpheis  laurus  vocibua  acta  vetiit. 
Securnm  blandi  leporem  fovere  molossi 

Viciuumque  hipo  praebuit  agna  latua. 
Concordes  varia  ludunt  cum  tigride  dammae; 

Massylam  cervi  non  timuere  iubam. 

Ille  noTercalia  stimuloa  actusque  canebat 
Herculis  et  forti  monstra  aubacta  manu, 

Quod  timid ae  matri  pressos  ostenderit  anguis 
Intrepidusque  fero  riserit  ore  pner: 


,11  ..d  by  Google 


;  CLAVDIANVS 

'Te  neqne  Diotaens  qiiatiena  mngitibtis  urbis 

TanruB  nee  Stygii  terruit  ira  canis, 
Xon  leo  Bidereos  caeli  rediturus  ad  axia, 

Hon  Erymaiithei  gloria  mentis  aper. 
Solvis  AmaBonioB  cinctus,  Stymphalidaa  area 

Adpetis,  occiduo  ducis  ab  orbe  greges 
Tergeminique  f  ducis  nnmerosos  deicis  artus 

Et  totiens  uno  victor  ab  hoste  redis. 
Non  cadere  Antaeo,  iion  creecere  profuit  hydrao; 

Nee  cervam  volueres  eripuere  pedes. 
Caci  flamma  perit,  rubuit  Bnairide  KiluB, 

ProstratiB  maduit  nubigenis  Pholoe. 
Te  Libyci  stupuere  sinus,  te  maxima  Tethys 

Horruit,  impoaiCo  cum  premerere  polo: 
Firmior  Herculea  muudua  cervice  pepeudit, 

LustraruQt  nmeroa  Plioebus  et  aatra  tuoa.' 

Tbraciua  haec  vates.     Sed  tu  Tirynthius  alter, 
Florentiue,  milii:  tu  mca  plectra  moves, 

Antraque  Musarnm  longo  torpentia  somno 
Esoutis  et  placidos  ducis  in  orbe  choroa. 


Jiook  II.,  1-150:   The  successful  stratagem  of  Venus. 

Impniit  Ionics  praemiaso  lumine  flaetus 
Nondum  pnra  dies,  tremulis  vibratur  in  undia 
Ardor  et  errantes  ludnut  per  caerula  flammae. 
lamque  audax  animi  fidaeque  oblita  parentis 
Fraude  Diooaea  riguoa  Proaerpiiia  aaltus 
{8ic  Parcae  inssere)  petit.     Ter  cardlne  verao 
Praesagum  cecinero  fores,  ter  conscia  fati 
Flebile  terrificis  gemuit  mugitibas  Aetna. 
Nallis  ilia  tamen  monstria  nulloque  tenctur 
Prodigio.     Comitea  gressum  iiinxere  sorores. 

Prima  dolo  gaudens  et  tanto  coiicltu  voto 
It  Venus  et  raptua  metitur  eorde  futuros, 
lam  dirum  flexura  chaos,  iam  Dite  aubacto 


D,o,i..ci  by  Google 


DE    EAPTV    PKOSERPINAE  46' 

Ingenti  famnloe  Mania  dnctura  triumpho. 
Illi  multiMos  crinis  sinuatur  in  orbis 
Idalia  divisas  acu,  suduta  marito 
Fibnla  purpareos  gemma  suspendit  amictus. 

Candida  Pairbasii  post  banc  regioa  Lycaei 
Et  Pandioniaa  quae  cuspide  protegit  arces, 
Vtraque  virgo,  vaunt:  haec  triatibus  aspera  belHs, 
Haec  metuenda  feris.     Tritouia  casside  fulva 
Gaelatum  Typhona  gerit,  qni  summa  peremptnB 
Ima  viget,  parte  moriens  et  parte  superstes ; 
Hastaqne  terribili  surgens  per  iiubila  ferro 
Instar  habet  eilvae.    Tantum  stridentia  colla 
Gorgonia  obtenta  pallae  fnlgentis  iiiumbrat. 
At  Ti'iviae  lenis  species  et  multua  in  ore 
Prater  erat,  Pboebique  genaa  et  lumina  Pboebt 
Esse  putes,  solusque  dabat  discrimina  sexus. 
Bracliia  nnda  nitent,  levibua  proiecerat  anria 
Indocilis  errare  comas  arcuqae  remlsao 
Otia  ncrvus  agit,  pendent  post  terga  sagittae. 
Criapatur  gcmino  veatis  Gortynia  cinctn 
Poplite  fnsa  tenus,  motoqne  in  stamine  Delos 
Errat  et  anmto  trahitur  circumfiua  ponto. 

Quae  inter  CerevlB  prolia,  nunc  gloria  matria, 
Moz  dolor,  aeqaali  tendit  per  gramina  passu 
Nee  membria  nee  honore-  minor  potuitque  videri 
Pallas,  si  clipeum  ferret,  si  spicula,  Plioebe. 
Conlectae  tereti  nodantur  iaapide  Testes. 
Pectinia  ingenio  numquam  felicior  artis 
Contigit  eventua;  nulli  sic  conaona  telae 
Pila  nee  in  tantum  veri  duxere  figuraa. 
Hie  Hyperionio  Solem  de  semine  nasci 
Fecerat  et  pariter,  forma  aed  diapare,  Lunam, 
Aurorae  noctisque  duces;  cunabula  Tethys 
Praebet  et  iufantie  gremio  solatur  anheloa 
Caeruleusque  sinus  roseis  radiatnr  alumnis. 
Invalidum  dextro  portat  Titana  lacerto 
Nondnm  )uce  grarem  nee  pubeacentibus  alte 
Gristatum  radiis:  primo  clemeutior  aevo 


D,o,i..ci  by  Google 


i  CLAVDIANVS 

Fingitur  et  tenerum  ragitu  deapuit  ignem. 
Laeva  parte  soror  vitrei  libamina  potat 
VberiB  et  parvo  signatur  tempora  cornu. 

Tali  luxiiriat  ciiltu.     Comitantur  eiiDtem 
Naides  et  socia  stipant  utrimque  caterva, 
Quae  fontis,  Crinise,  tuos  et  Basa  rotautem 
Pahtagiam  iiomenque  Gelam  qui  praebuit  urbi 
Coocelebrant,  quaa  pigra  vado  Camerina  palustri, 
Quas  Aiethusaei  latices,  qiias  advena  nutrit 
Alphens  (Cyane ,  totiim  BUpererainet  agraen): 
Qualis  Ainazonidiim  peltie  esiiltat  aduucis 
Pulchra  cohora,  quotiens  Arcton  populata  virago 
Hippolyte  niveas  ducit  post  proelia  turmas, 
Seu  flavoB  stravere  Getaa  seu  forte  rigentem 
Therniodontiaca  Tanaim  fregere  securi; 
Atit  qnalia  referunt  Baccho  sollemuia  Nymphae 
Maeoaiae,  quas  Hermus  alit,  ripaeque  pateroas 
Percurrunt  auro  madidae:  laetatur  in  antro 
Amiiis  et  undantem  decliriat  prodigns  urnam. 

Viderat  herboso  sacnini  de  vertice  vulgua 
Henna  parens  florum  curvaqne  in  valle  sedentem 
Compellat  Zephyrnm:  '  Pater  o  gratissime  veris, 
Qui  mea  lascivo  regnas  per  prata  meatu 
Semper  et  adsiduis  inroras  flatibas  annum, 
Bespice  Nympliarum  coetus  et  celsa  Tonantis 
G-ermiua  per  nostros  dignantia  ludere  nampos. 
Nunc  adsie  faveasque,  precor;  nunc  omnia  fetu 
Pubescant  virgulta  velia,  nt  fertilis  Hybla 
Invideat  vincique  suos  nou  abnuat  hortos. 
Quidquid  turiferis  spirat  Panchaia  silvie, 
Qutdquid  odoratua  longe  blanditur  Hjdaspes, 
Quidquid  ab  extremis  ales  longaova  colonis 
Conligit  optato  repetens  exordia  leto, 
In  veuas  disperge  meas  et  flamine  largo 
Bura  fove.     Merear  divino  pollice  carpi 
Et  nostria  cuplant  ornari  numina  sertia.' 

Dixerat;  ille  novo  madidantis  nectare  pemias 
Coneutit  et  glaebaa  fecundo  rore  maritat, 

D,o,i..ci  by  Google 


DE    RAPTV    PR08ERPINAE  469 

Quaque  volat  remuB  sequitar  rubor;  omnis  in  herbas  w 

Target  humns  medioque  patent  convexa  sereno. 

Sangaineo  eplendore  rosas,  vaccinia  nigro 

Imbuit  et  duici  violas  ferrugine  pinglt. 

Parthica  qaae  tantie  variautur  cingula  gemmis 

Kegalis  vinctara  Bimis?  quae  vellera  tautum  w 

DitibuB  Aesyrii  epumis  fucantur  aeni? 

Non  talis  voluccr  pandit  lunouiua  alas, 

Nee  sic  innumeros  area  mntante  colores 

Incipiens  redimitar  hiems,  cum  tramite  flexo 

Semita  discretis  iDterviret  iimida  nimbis,  lOo 

Forma  loci  eupornt  flores:  curvata  tumore 
Parvo  planities  et  mollibus  edita  clivis 
Creverat  in  coUcm;  vivo  de  pumice  fontes 
Roscida  mobilibua  lambebant  gramina  rivis, 
Silvaque  torrentis  ramorum  frigore  solea  los 

Temperat  et  medio  brnmam  sibi  vindicat  aesta: 
Apta  fretia  abiea,  bellis  accommods  cornus, 
Quereua  arnica  lovi,  tnmulos  tectura  cnproasus. 
Ilex  plena  favis,  venturi  praescia  laurus; 
Fluctuat  hie  denso  crispata  cacnmine  busua,  uo 

Hie  hederae  serpunt,  liic  pampinns  induit  ulmos. 
Hand  procul  inde  lacus  (Pergum  dixere  Sicuni) 
Panditur  et  nemorum  frondoso  margine  cincCua 
Vicinis  pallescit  aquis:  admittit  in  altum 
CerDontia  oculoa  et  late  pervius  utnor  iis 

Ducit  InofEensos  liquido  sub  flnmine  visua 
Imaque  perspicul  prodit  secreta  profundi. 
[Hoc  elapaa  cohora  gaudet  per  florida  rura.J 

Hortatur  Cytherea:  legant,     '  Nunc  ile,  aorores, 
Dum  matutinia  praeeudat  solibua  aer,  uo 

Dum  mens  umectat  daventia  Lucifer  agroa 
Boranti  praevectua  equo.'    Sic  fata  doloria 
Carpit  signa  sui.     Varios  turn  cetera  aaltus 
Invasere  cohora:  credas  examina  fundi 
Hyblaeum  raptura  thymum,  cum  cerea  regea  i» 

Caatra  movent  fagique  cava  dimissua  ab  alvo 
Mellifer  electis  excrcitua  obatrepit  berbia. 


D,o,i..ci  by  Google 


)  CLAVDIAKVS 

Pratorum  spoliatur  honos:  haec  lilia  fnscis 
Intexit  Tiolia,  banc  mollie  amaracus  ornat, 
Htiec  graditur  stellata  rosis,  liaec  alba  ligustris. 
Te  qaoqae,  flebilibns  maerens  Ilyacinthe  flgiiris, 
iN'arciaaumque  metant,  miuc  inclita  germina  veris, 
Praestantis  otim  pueros:  tu  natus  AiuyctiB, 
Hnnc  Helicon  genuit;  dUci  te  perculit  error, 
HuDC  foucis  deuepit  amor;  te  fronte  rcltisa 
Delius,  liiinc  fructa  Gephisns  arundine  Inget. 

Aestuat  ante  alias  avido  ferrore  legeiidi 
Frngiferae  spes  una  deae :  nimc  vimine  tezto 
Bidentia  calathos  spoliis  agrestibus  implet; 
Nunc  sociat  floris  seseqne  ignara  corouat, 
Augurium  futale  tori.     Qnin  ipsa  tubarum 
Annorumque  potens  dextram,  qua  fortia  turbat 
Agmina,  qua  stabilis  portas  et  moenia  vellit, 
lam  levibus  laxat  etiidiis  haatamque  reponit 
Insiietisque  docet  galeam  mitescere  scrtis; 
Ferratus  lascirit  apex  horrorque  recessit 
Martina  et  cristae  pacato  fulgnre  vemant. 
Nee,  quae  Parthenium  canibus  scrutatur  odorem, 
Aspomata  cboroa  libertatemque  comarum 
Iniecta  voluit  tantum  frenare  corona. 


Book  II.,  151-248:  Pluto  robs  Proserpina  amid  the  con- 
vulsions  of  nature. 

Talia  virgineo  passim  dnm  more  gernntur, 
Ecce  repens  miigire  fragor,  coufligere  turres 
Pronaque  vibratis  radicibus  oppida  verti. 
Causa  latet;  dubioa  agnovit  sola  tumultus 
Diva  Paplii  mixtoqne  metu  perterrita  gattdet.  i 

lamque  per  iinfractus  animarum  rector  opacos 
Sub  terris  quaurebat  iter  gravibusque  gementem 
Enceladum  citlcabat  equis:  inmaiiia  findunt 
Membra  rotae  pressaqne  Gigaa  cervice  laborat 
Sicaniam  cum  Dite  ferens  temptatque  mover!  i 


Dioiir^dhyGooj^le 


DE    EAPTV    PROSEEPINAE  471 

DebiliB  et  fesais  serpentibua  impedit  axem; 

Fumtda  sulphnreo  praelabitur  orbita  dorso. 

Ac  velut  occultua  eecurnm  pergit  in  hoatem 

Miles  et  effoaai  aubter  fuodamina  campi 

Tratisilit  inclasoB  arcaoo  Hmite  muros  lo 

Turbiique  deceptas  victrix  eriimpit  iu  arcis 

Terrigeiiaa  imitata  viros :  ale  tertiaa  heres 

Satiivni  latebroaa  vagia  i-imatur  habenis 

Devia,  fraterimm  cupieiia  exire  aub  orbem. 

lanua  nulla  patet;  prohibebant  undiqne  rupes  n 

Oppositae  duraque  deum  compage  tenebant, 

Non  tulit  llle  moras  indignatuaque  trabali 

Saxa  fei'it  aceptro.     Siculae  eonnere  cavornae, 

Turbatur  Lipare,  stupuit  foniace  reliuta 

Mulciber  et  trepidus  deiecit  fulmina  Cyulopa.  17 

Andiit  et  si  quem  glaeiea  Alpina  eoercet 

Et  qui  te,  Latila  nondiini  praecincte  tropaeis 

Thybri,  natat  missamque  Pado  qui  remigat  ainum. 

Sic,  cum  Theaaaliam  scopulia  inclnaa  teiieret 
Peneo  stagnante  palus  et  mersa  negaret  la 

Arva  coli,  trifida  Neptiinua  cuspide  moiitia 
Impnlit  adversoB.     Tunc  forti  sancius  ictu 
Disailuit  gelido  vertex  0  suae  us  Olympo, 
Carceribus  laxantur  aquae  factoquo  meatu 
Bedduntiir  fliiviusque  niari  telliisque  colonis.  le 

Postquam  victa  manu  duroa  Trinacria  nexus 
Solvit  et  inmenao  late  disceaait  liiatu, 
Adparet  subitua  caelo  timor,  astra  viarum 
Mutavere  fidem,  vetito  se  proluit  Arctos 
Aequore,  praecipitat  pigrum  formido  Booten,  n 

Horruit  Orion.     Audito  palluit  Atlas 
Hintiitu.    RutiloB  obacurat  anbelitus  axis 
Discolor  et  longa  aolitoB  caligine  pasci 
Terruit  orbia  equoa;  pressia  haeaere  lupatia 
Adtoniti  meliore  polo  nirsusque  verendiim  19 

In  chaoB  oblico  certant  temone  reverti. 
Mox  ubi  puiaato  senaerunt  verbera  tergo 
Et  solem  didicere  pati,  torrentiua  amiie 


D,o,i..ci  by  Google 


m  CLAVDIANVS 

Htberno  tortaqae  ruuut  pernicins  hasta: 
Qnantum  non  iacnlum  Parthi,  non  impetus  Austri, 
Non  leve  solUcitae  mentis  discurrit  acumen. 
Sanguine  frena  calent,  conrnmpit  Bpiritus  auras 
Letijfer,  infectae  spumis  vitiantur  arenas. 

Diffngiunt  Nyraphae:  rapitor  Proserpina  currn 
Imploratque  deas. 

lam  Gorgonis  oca  revelat 
Pallas  et  intento  festinat  Delia  telo 
Nee  patruo  cedunt;  stimulat  conmunis  ia  arma 
Virginitaa  crimenque  feri  raptoris  acerbat. 
Ille  Teliit  stabuli  decns  armentiqiie  tuvencam 
Cum  leo  possedit  nudataque  viscera  fodit 
Vnguibus  et  rabiem  totoH  exegit  in  arnios: 
Stat  crassa  tnrpis  sanie  nodosque  iubarum 
Excntit  et  vilis  pastorum  despicit  iraa, 

'Ignavi  domitor  vulgi,  dctemme  fratrum,' 
Pallas  ait,  'qude  te  sttmulis  facibnsqiie  profanis 
Eumenides  movere?  tua  cur  sede  relicta 
Andes  Tartareis  caelum  incestare  quadrigis? 
Sunt  tibi  deformes  Dlrae,  sunt  altera  liethes 
Numina,  sunt  tristes  Furiae,  te  coniuge  dignae. 
Fratris  linque  domes,  alienam  desere  sortem; 
Nocte  tna  contentus  abi.     Quid  riva  sepnltis 
AdmiBces?  nostrum  quid  proteris  advena  mnndum?* 

Talia  vociferana  avidos  transire  minaci 
Coraipedes  umbone  fcrit  clipeique  retardat 
Obice  Gorgoneisque  premens  adsibilat  hydris 
Praetentaque  operit  crista;  libratur  in  ictuni 
FraxinuB  et  nigros  inluminat  obvia  currns 
Miseaque  paene  foret,  ni  Inppiter  aetbere  summo 
Paciferas  rubri  torsisset  fulminis  alas 
Confessus  socerum:  nimbis  bymenaens  biulcis 
lutonat  et  testes  firmant  conubia  flammae. 

Invitae  cesserc  deae.     Oompescuit  arcuni 
Cum  gemitu  talisquo  dedit  Latonia  voces: 

'Sis  memor  o  longumque  vale,     Reverentia  patris 
Obstitit  anxilio,  nee  nos  defendere  contra 


D,o,i..ci  by  Google 


DE    EAPTV    PROSEEPINAE  473 

Possumus:  imperio  vinci  maiore  fatemur. 

In  te  coniurat  genitor  populoque  silent! 

Traderia,  heu  1  cupidaa  non  adspectura  Borores 

Aequaiemqne  chorum.     Quae  te  fortnna  snpemiB 

AbBtulit  et  tanto  damnavit  Bidera  Inctu!*  : 

lam  neqiie  Partheuiis  innectere  retia  lustris 

Nee  pharetram  geatare  libet,  securus  ubique 

Spumet  aper  saevique  fremant  impune  leones. 

Te  inga  Tajgeti,  posito  te  Maenala  flebunt 

YeDatu  maestoque  diu  lugebere  Cyutho.  : 

Delphica  quin  etiam  fratriB  detubra  tacebunt.' 

Book  II.,  2^7~S06:  Proserpina  and  Pluto. 

Interea  Yolucri  fertur  Proserpina  curru 
Caesartem  diffusa  Noto  planctuque  lacertos 
Yerberat  et  questus  ad  niibila  tendit  inanis: 

'Cur  non  toraisti  maiiibua  fabricata  Cjclopnm  : 

In  nos  tela,  pater?    Sic  me  crudeltbuB  umbrig 
Tradere,  eic  toto  placuit  depeliere  mundo? 
Nullane  te  Sectit  pietas  niliilumque  paternae 
Mentis  inest  ?    'J'sntas  quo  crimine  movinius  iraa  ? 
Non  ego,  cam  rapido  saeviret  Phlegra  tumultu,  ■ 

Sigiia  dels  adversa  tuli,  non  robore  nostro 
Ossa  pruinoBum  vexit  glacialia  Olympum. 
Quod  conata  nefas  aut  cuius  conscia  culpae 
Esiii  ad  inmauis  Erebi  detrudor  hiatus? 
0  fortunataa  alii  quascumque  tulere  : 

Baptores !  saltern  conmuni  sole  fruuntur. 
Sed  mihi  virginitas  pariter  caelumque  negatur, 
Eripitur  cum  luce  pudor,  terrisque  relietis 
Servitum  Stygio  ducor  captiva  tyranno. 
0  male  dilecti  flores  despectaque  matris 
Congilia!  o  Veneris  depi'eneae  serius  arCes! 
Mater,  iol  seu  te  Phrygiis  in  vallibiis  Idae 
Mygdonio  buxus  circumaonat  horrida  cantu, 
Seu  tu  sangnineis  ululantia  Dindyma  Gallis 
Incolia  et  strictos  Curetum  reapicia  enaia, 

D,o,i..ci  by  Google 


174  OLAVDIANVS 

J'kitio  Buccurre  meo!  compeace  fnrentem! 
Oomprime  feralis  torvi  praedonis  habenaa!' 

Taltbus  ille  feroi  dictis  fletnque  decoro 
Vincitur  et.  primi  auspiria  sensit  amoriB. 
Tunc  ferrugiiieo  lacrimaa  deterget  amiotu  * 

Bt  plooida  inuestum  solatur  voce  doloreni: 

'Desitie  fuiiestis  animum,  Proserpina,  curis 
Et  Tano  vexare  metu.     Maiora  dabuatur 
Sceptra  nee  indigni  taedfia  patiere  mariti. 
Ille  ego  Saturn!  proles  cai  machina  reruni  a 

Scrvit  et  inmensum  tendit  per  inane  potestas. 
Amissnm  ne  crede  diem.     Sunt  altera  nobis 
Sidera,  sunt  orbes  alii,  lumenque  videbia 
Puriiis  Elysiumqae  magia  mirabere  solem 
Cultoresque  pios;  illic  pretiosior  aetas,  aa 

Anrea  progenies  habitat,  aemperque  tenemua 
<jiiod  superi  meraere  semel.     Nee  mollia  desunt 
Prata  tibi;  Zephjris  illic  melioribua  halant 
Perpetui  Sores  quoa  nee  tua  protnlit  Henna. 
Est  etiam  lucis  arbor  praedires  opacis  » 

Fulgentis  viridi  ramos  curvata  nietallo: 
Haec  tibi  sacra  datur  fortunatamqae  tenebig 
Autumnum  et  fulvis  semper  ditabere  poinis. 
Parva  loquor:  qnidquid  liquidns  complectitnr  aer, 
Quidquid  alit  telliis,  quidquid  maris  aequora  verrunt,  w 
Quod  flnvii  volvunt,  quod  nutrirere  paludea, 
Cuncta  tuig  partter  cedent  animalia  regnis 
Lunari  snbiecta  globo  qui  septimus  auras 
Ambit  et  aetemia  mortalia  separat  a«tria. 
Sub  tua  purpurei  venient  vestigia  reges  so 

Deposito  Inxu  tnrba  cum  paupere  mixti 
(Omnia  mora  aequat-);  tu  damnatura  nocentis, 
Tu  requiem  latura  piis;  te  iudice  aootea 
Improba  cogentur  vitae  conmissa  fateri. 
Accipe  Lethaeo  famnlaa  cum  gurgite  Parcae,  so 

Sitque  ratum  qnodcumque  voles.' 

Haec  fatua  ovantis 
Exliortatur  equos  et  Tartars  mitior  intrat. 

D,o,i..ci  by  Google 


DE    RAPTV    PROSERPINAE 


"^   Book  II.,  S0SS12 :   The  bride's  reception. 

Coiiventnnt  animae,  qnantas  violentior  Auster 
DcGutit  arboribus  frondis  aat  nubtbus  imbris 
Conligit  »ut  frangit  fluctua  ant  torqaet  arenas; 
Cunctaque  praecipiti  Bttpantur  Baecula  ciirsii 
Iiiaignem  vianra  nurnrn.     Mox  ipse  serenUB 
Ingreditur  facili  passDS  moiloscere  rieu 
Dissimilisqne  aui.     Dominis  intrantibus  ingens 
Adsurgit  PhlegGthoii,  llagrantibna  hispidu  rivis 
Burba  aiadet  totoque  fluunt  iiicendia  valta. 

Occnrmnt  properi  lecta  de  plebe  miniatri. 
Purs  altos  revocant  currus  frenisque  solutis 
Vertunt  emeritos  ad  paacua  nota  iugalis; 
Pais  aiilaea  tenant,  alii  proetexere  ramis 
Limina  et  in  thalamum  cnltas  estollere  vestis, 
Reginam  casto  cinxenint  agmine  matres 
Elysiae  teneuoqae  levant  sertnone  timores 
Et  aparaos  religant  crinia  et  vultibna  addnnt 
Flammca  sollicitum  praerelatura  pudorcm. 

Pallida  laetatur  regio  gentesque  sepuJtae 
Luxuriant  epulisque  vacant  genialibua  umbrae. 
Grata  corouati  peragunt  convivia  Manes, 
RiimpLint  inaoliti  tenebroaa  aileotia  cantus, 
Sedantur  gemitus.     Erebi  se  sponte  relaxat 
Squalor  et  aeternaui  patitur  rarescere  aootem, 
Yrnu  nee  incertas  versat  Minoia  sortis. 
Verbera  nnlla  sonant  nuUoque  frementia  luctn 
Iinpia  dilatis  reapiraut  Taitara  poenis : 
Hon  rota  suspensum  praecepa  Ixiona  torquet, 
Non  aqua  Tantaleis  snbducitnr  in^ida  labris. 
Solvitur  Ixion  et  Tantdtts  invenit  iindar 
Et  Tityos  tandem  spatiosos  erigit  artua 
Sqnalentiaquo  novem  detexit  lugera  campi 
(Tantua  erat),  laterisqiie  piger  aulcator  f  opaci 
Inyitus  traliitur  lasso  de  pectore  vultur 
Abreptasqne  dolet  iam  non  sibi  creBcere  fibras. 


D,o,i..ci  by  Google 


S  CLAVDIANVS 

Oblitae  scelerum  form  idati  que  furor  is 
Etimenides  crater:i  psii-ant  et  vina  feroci 
Crine  bibunt  flexisque  niiuis  iam  lene  cancntiB  34s 

Extendunt  socioe  nd  pocula  plena  cerastas 
Et  festas  alio  succendunt  lutnine  taedas. 
Tunc  et  pestiferi  pacatum  flumen  Averni 
Innocuao  transiatia,  avea,  flatumque  represait 
AmsaDctna,  fixo  tucuit  torrente  vorago.  aso 

Tunc  Acheronteos  miiCato  gurgite  foiitis 
Lacte  novo  tumuisse  feruut,  heJeriaqne  virentem 
Cocjton  duici  perhibeut  undasse  Lyaeo. 
Stamina  noc  rumpit  Lachesia,  nee  turbida  sacris 
ObBtrepitant  lumenta  choris.     Mors  nulla  vagatur    3w 
In  terris,  nnllique  rogum  planxere  parentes. 
Navita  non  moritur  fluctu,  non  cuspide  miles; 
Oppida  fuiierei  pollent  inmuni.t  leti, 
Impexamque  senex  velavit  arnodine  frontem 
Portitor  et  vacuos  egit  cum  carmine  remos.  3<o 

lam  suus  inferno  processerat  Hesperus  orbi : 
Ducitnr  in  thalamum  virgo.     Stat  pronuba  iuxta 
StcUantis  Nox  picta  sinus  taugengque  cubile 
Omina  perpetuo  genitalia  foedere  sanctt; 
Exultant  cum  voce  pii  Ditisque  sub  aula  act 

Talia  perrigili  aumunt  exordia  plausu: 

'Nostra  potens  luno  tuque  o  germane  Tonantis 
Et  gener,  imanimi  consortia  discite  somni 
Mutuaque  altemis  innectite  vota  lacertis. 
Iam  felix  oritur  proles,  mm  laeta  futures  sro 

Expectat  Natura  deos.     Nova  numina  rebus 
Addite  et  optatos  Cereri  proferte  nepotes.'v. 

Book  III.,  I-44S :   Ceres' s  search  for  Proserpina. 

lupiter  interea  cinctam  Thaumantida  nimbis 
Ire  iubet  totoque  deos  areessere  mundo. 
Ilia  colorato  Zepliyros  illapsa  volatu 
Numina  conclamat  peiagi  Nymphasque  niorantis 
Increpat  et  Fluvios  umeutibus   evocat  antris.  b 


D,o,i..ci  by  Google 


DE    RAPTV    PltOSERPINAE  477 

Ancipites  trepidique  riiunt,  quae  causa  qiitetos 

Exciertt,  tanto  quae  res  agitanda  tiimulta. 

Vt  patuit  atellata  domus,  considere  iuaai, 

Nee  confuaus  honor:  caelestibus  ordine  aedes 

Prima  datur,  tractum  procerea  tenuere  secundum         lo 

Aequorei,  plaeidus  Nereus  revereudaqne  Pliorci 

Canities,  Crlaucum  seriea  extrema  biformem 

Accipit  et  certo  manaurnm  Protea  vnltu. 

Nee  non  et  senibus  Fluviis  conceBsa  sedendi 

Gloria,  plebeio  atat  cetera  more  iuventua,  is 

Mille  Amnea.     Llqnidis  incumbunt  patribua  ndae 

Naides  et  taciti  niirautnr  sidera  Fauni. 

n  Turn  gravis  ex  alto  genitor  sic  orsue  Olympo: 

'Abduxere  meas  iterum  mortalia  cnras 

lam  pridem  neglecta  mihi,  Satumia  postquam  w 

Otia  et  ignavi  senium  cognovimna  aevl; 

Sopitoaque  diu  populos  torpore  pateruo 

Sollicitae  placuit  atimnlia  impellere  vitae, 

Incultis  ne  sponte  segea  grandesceret  arvia, 

Vndaret  neu  eiiva  favia,  neu  vina  tnmerent  it 

Fontibns  et  totae  fremerent  in  pocula  ripae 

(Hand  equidem  invideo — neque  enim  liveecere  fas  est 

Vel  noouiaae  deos — sed,  quod  dissuasor  honesti 

Luxus  et  humaoaa  oblimat  copra  mentis), 

Provocet  ut  segnis  animos  rerumque  remotaa  so 

Ingeniosa  viaa  paulatim  exploret  egestas 

Vtque  artis  pariat  sollertia,  riutriat  nana. 

*   Nunc  milii  cum  maguis  instat  Natura  querelUs 

Humanum  relevare  genus,  dnrumqiie  tyrannum 

Inmitemque  vocat  regnataque  aaecula  patri  ss 

Conmemorat  parcumque  lovem  ae  divite  clamat. 

Qui  campoa  Jiorrere  situ  dumisque  repleri 

Eura  velim,  nullis  exornem  fructibns  annum. 

Se  iam,  quae  genetrix  mortalibus  ante  fuisset, 

In  dirae  subito  mores  tranaisae  novercae;  m 

"Quid  mentem  traxisse  polo,  quid  profiiit  altnm 

ErexiBse  caput,  pecudum  ai  more  pererrant, 

Avia,  si  franguut  conmnnia  pabula  glandea? 

Dioiir^dhyGoogle 


3  CLAVDIANVB 

HaecJDO  vita  iiivat  eilvestribua  addita  lustris, 
Iiidiscreta  feris?"    Talie  cum  saepe  parentis 
Pertulerim  qiiGStu?,  tandem  cletnentior  orbi 
Chaonio  Btatui  gentts  avertere  victu: 
Atque  adeo  Cererem  quae  nunc  ignara  malorum 
Yerberat  Idaeoa  torva  cum  raatre  leones, 
Per  mare,  per  terras  avido  dJacurrere  hictu 
Decretum,  natae  donee  laetata  repertae 
Indicio  tribuat  Iruges,  currusque  ferntnr 
Nubibus  ignotas  popnlis  sparsuniB  aristas 
Et  iuga  caerulei  subeant  Actaea  dracones. 
Quodsi  qnis  Cereri  raptorem  prodere  divum 
Audeat,  iunperii  molem  pacemque  profundam 
Obteator  rerum,  iiatuB  licet  ille  sororve 
Yel  coniuDX  fuerit  natarumve  agminis  una, 
Se  licet  ilia  meo  conceptara  vertice  iactet, 
Sentiet  iratnm  proonl  aegide,  sentiet  ictnm 
Fulminis  et  genitum  divina  sorte  pigebit 
Optabitque  mori:  tunc  vnlnere  sauciua  ipsi 
Tradetur  genero,  passurus  prodita  regna, 
Et  sciet  an  propriae  conspirent  Tartara  causae. 
Hoc  sanctnia;  mansura  fluant  hoc  ordine  fata.' 
Dixit  et  horrendo  concuadt  aidera  motu. 

At  procnl  armisoni  Cererem  sub  rupibuB  antri 
Securam  placidaraque  diu  iam  certa  peractl 
Terrebant  simulacra  mali,  noctesque  timorem 
Ingeminant  omnique  perit  Prosei'pina  Bomno. 
Namque  modo  advergis  invadi  viscera  telis. 
Nunc  Bibi  mutatas  horret  nigreacere  veatiB, 
Nunc  Bterilia  mediis  frondere  penatibus  omos. 
Stabat  praeterea  luco  dilectior  omni 
Lauras,  Tirgineos  quondam  quae  fronde  pudica 
Vmbrabat  thalamos:  banc  imo  stipite  caesam 
Vidit  et  ineomptoa  foedari  pulvere  ramos 
Quaesivitque  nefaa.     Brjades  disere  gementia 
Tartarea  Furiaa  debellaviaae  bipenni, 

8e4  tunc  ipsa  aui  iam  non  ambagibua  nllis 
Nuntia  materno  facies  ingesta  sopori: 


D,o,i..ci  by  Google 


DE    RAPTV    PEOSERPINAE  47S 

Namqne  videbatnr  tenebroBO  obtectd  receBBU 
CarceriB  et  saevis  Proserpina  vincta  catenis, 
Non  qusletn  Siculie  oUm  mandarerat  ai-via 
Neo  qualem  roseia  super  conTallibus  Hennae 
SuBpesere  deae;  aqualebat  pulchrior  auro 
Caesaries  et  nox  oculoruin  tnfecerat  ignis 
Exbaustusque  geln  pallet  rubor,  ilie  Boperbi 
Flatnmcns  oris  bonoa  et  Qon  ceaaura  pruinis 
Membra  colorantnr  picei  caligine  regni. 
Ergo  banc  ut  dubio  vix  tandem  agnoBcere  mn 
Evaluit:  'Cuius  tot  poeiiae  crimiuisF'  inquit, 
'Vnde  baec  informia  niaciea?  cni  tanta  potestaa 
In  me  aaevitiae?     Kigidi  cur  vincuta  ferri 
Vix  aptanda  feria  molles  meruere  lacertiF 
Tu  tnea,  tii  proles?  an  vana  fallimur  umbra?' 

Ilia  refert:  'Heu  dira  parens  nataeque  pereinptae 
Inmemorl  beu  fnlvas  animo  tranagreaaa  leaenas! 
Tantane  te  nostri  tenuere  oblivia?  tantum 
Vaiica  deapicior?    Certe  Proserpina  nomea 
Dulce  tibi,  taJi  quae  nunc,  ut  cernis,  biatu 
Suppliciis  inclusa  teror!    Tu  saeva  cboreis 
IndulgeaP    PJirygiaa  vel  nunc  interatrepis  nrbia? 
Quodsi  non  omnem  pepulisti  pectore  matrem. 
Si  tua  nata,  Ceres,  et  non  me  Caspia  tigris 
Edidit,  his,  oro,  miseram  defende  cavernis 
Inque  Buperna  refer.     Probibent  si  fata  reverti, 
Vel  tantum  viaura  veni.' 

Sic  fata  trementiB 
Tendere  conatur  palmas.     Via  improba  ferri 
Imped  it  et  motae  somnum  solvere  catenae. 
Obriguit  Tisis,  gaudet  non  vera  fuisse, 
Complexu  caruisae  dolet.     Penetralibns  amens 
ProBiiit  et  tali  compellat  voce  Cybelen: 

'lam  non  iilteriua  Pbrygia  tellure  mombor, 
Sancta  parens,  revocat  tandem  custodia  can 
Fignoris  et  cunctis  oblecti  fraudibus  anui. 
Nee  mihi  Cyclopum  quamvis  extructa  caminis 
Gulmina  fida  aatia.     Timeo  ne  fama  latebras 


Dioiir^dhyGooj^le 


180  CLAVDIANVS 

Prodiderit  leviusque  meiim  Trinacria  celet 

Depositum.     Torret  ninnutn  vntgatu  locorum  i 

Kobilitas.     Aliis  sedes  obscurior  oria 

Exqairenda  milii,  gemitu  fl&mmisqne  propinqnis 

Enceladi  nequeuuC  nmbracula  nostra  taceri. 

Somnia  qnin  etiatn  yanis  infausta  figaris 

Saepe  monent,  nuUusqne  diea  Don  triste  minatar         i 

Augurium.     Qaotiens  flaventia  serta  coniarum 

Sponte  caduut!  quotiens  exundat  ab  nbere  BangQis! 

Larga  vel  invito  prorunipunt  flumina  vultu 

Ininasacque  manus  mirantia  pectora  tundant. 

Si  buzus  inflare  velim,  ferale  gemiscunt;  i 

Tympana  si  quatiam,  plauctas  mibi  tympana  reddunt. 

Ah  vereor,  ne  quid  portcndant  otrtina  veril 

Hae  longae  nocuere  morael' 

'Procul  inrita  venti 
Dicta  ferant,'  enbicit  Gybele;  'nee  tanta  Tonanti 
Segnities,  ut  nou  pro  pignore  fulmina  mittat.  i 

I  tamen  et  nnllo  turbata  revertere  casn.' 

Haec  nbi,  digreditur  templis.     Sod  nulla  ruenti 
Mobilitas:  tardos  qneritnr  non  ire  dracones 
Inmeritaaqne  movens  alterno  verbere  pennas 
Sicaniani  quoerit,  cum  necdum  absconderit  Idam.         i 
Cuncta  pavet  speratque  nihil.     Sic  aestnat  ales, 
Quae  teneros  humili  fetus  conmiserit  orno 
Adlatura  cibos  et  plnrima  cogitat  abseos  i 
Ne  gracilem  ventus  decueserit  arbore  nidnm, 
He  furtam  pateant  homiui,  ne  praeda  colubris.  i 

Vt  domus  excubiis  incnstodita  remotis 
Et  resupinati  neglccto  curdine  poates 
FlebiliB  et  tacitae  species  adparuit  aulae: 
Non  expectato  respectu  cladis  aniictus 
Conscidit  et  fractas  cum  crine  avellit  aristas.  i 

Haeaernnt  lacrimae,  nee  vox  aut  spiritus  oris 
Bedditnr  atque  imis  vibrat  tremor  OBsa  mednlHs, 
Saccidui  titnbant  gressus,  foribusque  reclusis, 
Dum  vacnas  sedes  et  desolata  pererrat 
Atria,  Bemirutas  confuso  stamine  telas  i 


D,o,i..ci  by  Google 


DE    RAPTV    PROSERPINAE  481 

Atque  interceptas  agiioscit  pectiuis  artis. 
Divinns  peril  ille  labor,  spatinmque  relictum 
Aud&x  sacrilego  subplebat  aranea  textu. 

Nee  deflet  plangitve  malum;  tantiim  oBCuU  telae 
Figit  et  abrnnipit  mutas  in  fila  querellas;  ic 

Adtritosque  maau  radios  proiectaque  peiisa 
Cnnctaque  virgineo  eparsa  oblectamina  ludo 
Cea  natam  pressat  gromio;  castumqne  cubile 
Desertosque  toros  et,  sicubi  eederat  olim, 
Perlegit:  adtonitas  stabulo  ceu  pastor  inani,  ie 

Cni  pecns  aiit  rabies  Poenorum  inopina  leoiium 
Aut  popuIatriceB  infestavere  catervae. 
Serus  at  ille  redit  vaetataque  paBcua  lustrans 
Non  responsuros  ciet  imploratque  iuvencos, 

Atque  ibi  aecreta  tectoroin  in  parte  iacentem  ij 

CotiEptcit  Electram,  iiatae  quae  eedula  nntrix 
Oceani  priscas  iuter  notiBsima  Nymphae. 
Far  Gereri  pietas;  haec  post  cnnabula  dalci 
Ferre  biiiu  snmmoqne  lovi  deducere  parvam 
Sneverat  et  genibus  ludentem  aptarc  paternis.  ii 

Haec  comes,  haec  custos,  liaec  prozima,  mater  Iiaberi. 
Tunc  laceras  eSusa  comas  et  polvere  cano 
Sordida  eidereae  raptaa  lugebat  alumnae. 

Haac  adgressa  Ceres,  postquam  suspiria  tandem 
Laxavit  frenosque  dolor:  'Quod  cernimus,'  iuquit,       d 
'Excidiiim?  cui  praeda  feror?  regnatne  maritua 
An  caelum  Titanes  babeat?  quae  talia  vivo 
Aoaa  Tonante  manus?  rupitne  Typhoia  cervix 
Inarimen?  fractane  iugi  compage  Veseri 
AlcyoneuB  Tjrrhena  pedes  per  stagna  cucurrit?  it 

An  vicina  mibi  quassatis  fancibns  Aetna 
Protulit  Enceladum?  nostros  an  forte  peoates 
Vdpetiit  ^ntum  Briareia  turba  lacertis? 
.Jeu,  ubi  nunc  ea,  nata,  mibi?  quo,  mille  miniatrae. 
Quo,  Cyane?  Tolucres  quae  via  Sirenas  abegitP  ii 

liaecine  vestra  fides?  sic  fas  aliena  tiieri 
Piguora  ?' 

Contremiiit  nutrix,  maerorque  pudon 


D,o,i..ci  by  Google 


182  CLAVDIANVB 

Gedit,  et  adspectiis  miserae  aon  ferre  parentis 
Emptam  morte  velit  longutnque  inmota  moratur 
Auctorem  dubium  certumque  expromere  fuuns.  ii 

Vii  tamen  haec: 

'Aciea  utinam  veBana  Gigautum 
Hanc  dederit  cladem!     Levius  conmunia  tiinguut. 
Sed  divae,  multoqiie  minus  quod  rere,  sorores 
In  nostras  (nimium!)  coniuiavere  ruinaa. 
lasidias  supenim,  cognatae  valnera  eeniis  ac 

Invidiae.     Plilegra  nobis  infeusior  aetlier. 

Florebat  traiiquilla  domus;  iicc  limina  virgo 
Linquere  nee  virides  andebat  visere  saltiis 
Praeceptia  obstricta  tuis.     Telae  labor  illi, 
Sirenea  reqnies.     Sermonum  gratia  mecum,  sc 

Mecum  somnns  erat  cantique  per  atria  ludi, 
Cum  subito  (dubium  quonam  monstrante  latebraa 
ReBcierit)  Cytherea  venit  suspectaque  nobis 
Ne  foret,  hinc  Phoebcn  comites,  bine  Pallada  iunxit. 
Protinus  effuso  laetam  se  ftngere  risu  ai 

Nee  aemcl  amplecti  nomenque  iterare  sororis 
Et  dura  de  matre  queri  quae  tale  receasu 
Maluerit  damnave  deens  vetitamque  dearum 
Gonloquio  patriis  procul  amandaverit  astris. 
Nostra  rudia  gaudere  mails  et  nectare  largo  ai 

Instaurare  dapes.     Nune  arma  hubitumquo  Diauae 
Indnitur  digitisque  adtemptat  moUibus  areum. 
Nunc  erinita  iubia  galeam,  laadante  Minerva, 
Implot  et  in  gen  tern  clipeum  geatare  laborat. 

Prima  Venus  campos  Hennaeaque  rura  maliguo        x 
Ingerit  adflatu.     Vicinoa  callida  flores 
Ingeminat  meritumqae  loci  velut  inseia  qnaeiit 
Nee  credit,  qnod  brunia  rosaa  innoxia  servet. 
Quod  gelidi  riibeant  alieno  germine  menses 
Verna  nee  iratum  timeant  virgulta  Booten.  * 

Dum  loca  miratur,  atndio  dam  flagrat  eundi, 
Persuadet;  teneris  lieu  lubrica  moribna  aetasi 
Quos  ego  nequidquam  planctus,  quaa  inrita  fudi 
Ore  precea!    Huit  ilia  tamen  confisa  sororum 

D,o,i..ci  by  Google 


DE    RAPTV    PR08EEPINAE  483 

Fraesidio,  famulae  longo  post  ordine  Kymphae.  s 

Itur  in  aeterno  vestitos  gramme  coUis 
Et  prima  sub  lime  legunt,  cum  rore  serenna 
Albet  agcr  sparsosqiie  bibunt  violaria  sucos. 
Sed  postquam  medio  eol  altior  institit  axi, 
Ecce  polum  nox  foeda  rapit  tremefactaquo  Qutat         ^ 
Insula  cornipedum  pulsu  atrepituque  rotarum. 
Kosse  nee  aurigam  licuit,  seu  mortifer  ille 
Sen  Mors  ipsa  fuit.     Livor  permanat  in  herbas, 
Deficiiiiit  rivi,  agualent  nibigine  prata 
Et  nihil  adflatum  vivit;  pallere  ligustra,  2 

Expirare  I'oaaB,  decreacere  lilia  vidi. 
Yt  rauco  reduces  tractu  detorsit  habenaa, 
Nox  sua  prosequitur  curriim,  lux  redditur  orbi, 
Peraephone  nnsquam.     Voto  rediere  peracto 
Xec  manaere  deae.     Mediis  invenimus  arris  a 

Exanimem  Cyanen:   cervix  redimita  iacebat 
Et  caligautes  marcebant  fi'onte  coronae. 
Adgredimnr  aubito  et  caeua  acitamur  erilis 
(Nam  propior  cladi  ateterat):  quia  vultus  equorum? 
Qujs  regat?  ilia  nihil,  tacito  sed  laesa  veneno  t 

Solvitnr  in  laticem:  subrepit  criuibus  umor, 
Liquitnr  iu  roremque  pedes  et  brachia  manaut 
Nostraque  mox  lambit  vestigia  perspicuus  fona. 
Discedunt  aliae,     Rapidia  Acheloides  alia 
Snblatae  Siculi  latns  obsedere  Pelori  ^ 

Acceosaeque  malo  iam  non  impune  canoraa 
In  pestem  verCere  lyras;  vox  blanda  carinas 
Adligat,  audito  frenatitur  carmine  remi. 
Sola  domi  luctu  senium  tractura  reliiiquor.' 

Haeret  adhuc  euspensa  Ceres  et  singula  demens       % 
Ceu  iiondum  trausacta  timet,  mox  lumina  torquens 
Vultu  ad  caelicolaa  furiato  pectore  fertur. 
Arduus  Hyrcana  quatitur  sic  matre  Niphates, 
Cuius  Achaemenio  regi  ludibria  natoa 
Advexit  tremebnndus  eque&:  f remit  ilia  marito  » 

Mobilior  Zephyro  totamque  virentibna  iram 
Disporgit  maculis  uimiuinquo  hauaura  profundo 

Dioiir^dhyGooj^le 


184  CLAVDIANV8 

Ore  virum  vitreae  tardatnr  imagine  formae. 

Hand  aliter  toto  genetrix  bacchatur  Olympo 
'Reddite,'  Tociferans.     'Noii  me  vagus  edidit  amnis,   zio 
Non  Dryadum  de  plebe  Bumus.     Turrita  Cybele 
Me  quoque  Saturno  geuuit.     Quo  iura  deorum. 
Quo  leges  cecidere  poli?  quid  Tivere  recte 
Prodorit  ?  ea  audet  uoti  Cytherea  pudoris 
Ostentare  sues  post  Lemiiia  viocula  vultus.  x& 

Hos  animoB  bonuB  ille  sopor  castumque  cabile 
Praebuit?  amplexus  hoc  promeruere  pudicl? 
Nee  mirum,  si  ttirpe  nihil  post  talia  ducit. 
Quid  YOB  espertes  tlialami?  tantumne  relictus 
VirginitatiH  honos?  taiitiim  mtitata  voluDtasP  3so 

lam  Veneri  iunctae,  Bociis  raptoribus,  itis? 
0  templis  Scythiae  atque  hominem  sitientibus  aris 
Vtraque  digna  coll!    Tanti  quae  causa  furoris? 
Qusm  mea  vel  tenni  dicto  ProBerpina  laeBit? 
Scilicet  aut  caris  pepulit  te,  Delia,  silvia  sss 

Aut  tibi  conmissas  rapuit,  Tritonia,  pugnas. 
An  gravis  eloquio?  vestros  an  forte  petebat 
Importuna  choros?    Atqui  Trinacria  iouge> 
Esset  ne  vobis  oneri,  deserta  colebat. 
Quid  latuisse  iuvat?  rabiem  Hvoris  acerbi  2» 

Nulla  potest  placare  quies.' 

Hia  increpat  omnis 
Vocibus.     Ast  illae  (prohibet  senfcentia  patris) 
Aut  reticent  aut  nosBO  negaut  respousaque  matri 
Dant  lacrimas.     Quid  agat?  rnrsus  se  victa  remittit 
Inque  bnmilis  devecta  preces: 

'  Ignoscite,  si  quid      ato 
Iiitumnit  pietas,  si  quid  flagrantius  actum, 
Quam  miseros  decuit.     Supplex  miserandaque  vestris 
Advolvor  geoibus;  Uceat  cognoseere  sortem. 
Hoc  tantum  liceat,  certos  babuisse  dolores. 
Scire  peto,  quae  forma  mail,  quamcumque  dodistia      soo 
Fortunam,  ait  iiota;  femm  fatumquo  putabo, 
Non  scelus.     Adspectum,  precor,  indulgete  parenti; 
Non  repetam.     Quaesita  manu  securus  babeto 

D,o,i..ci  by  Google 


DE    RAPTV    PROSERPINAE  485 

Qiiisqais  es;  adfirmo  praedam,  desiste  vereri. 

Qiiodsi  no3  nliquo  praevenit  foedere  raptor,  w 

Tu  cerfce,  Latoiia,  refer,  confeasa  Diana 

Forte  tibi.     Noati  quid  sit  Lucina,  quia  horror 

Pro  genitis  et  qiiantus  amor,  partusque  tiiUsti 

Tu  geminos:  haec  una  mihi.     Sic  criiie  frnariB 

Semper  ApoUineo,  sic  me  felicior  aevum  an 

Mater  agas.' 

Largis  tunc  imbribus  ora  madeacnnt. 
'Quid?  tantnm  dignum  fieri  dignumque  taceriP 
Hci  mill!,  discedunt  omncs.     Quid  rana  morarie 
Vlterius?  non  bella  palam  caelestia  aentis? 
Quin  potius  natam  pelago  terrieque  requiris?  n 

Accingar  Imtrare  diem,  per  devia  rerum 
Iiidefeasa  ferar.     Nulla  ceasabitur  bora, 
KoQ  requies,  non  somnus  erit,  dum  pignna  ademptum 
Inveniam,  gremio  qnaravlB  mergatur  Hiberae 
TetliyoB  et  Rubro  iaceat  vallata  profundo.  S2 

Non  Rheni  glacies,  non  me  Riphaea  tenebtnit 
Frigora,  non  dubio  Syrtia  cuuctabitur  uestu. 
Stat  finem  penetrare  Noti  Boreaeque  nivalem 
Vestigare  domum,  primo  calcabitur  Atlas 
Occaau  facibuaque  meis  lucebit  Hyduspes.  sj 

Impiua  errantem  videat  per  rura,  per  urbia 
Inpiter,  extincta  satietur  paelice  luno. 
Insultate  mihi,  caelo  regnate  auperbi, 
Ducite  praeclarum  Cereria  de  atirpe  triumphum!' 

Haec  fatur  notaeque  iugia  inlabitur  Aetnae  33 

Koctivago  taedas  informatura  labori. 

Lucua  erat  prope  flumen  Aciii,  quod  Candida  praefert 
Saepe  mari  pulchroque  secat  Galatea  natatn, 
Densus  et  innexis  Aetnaea  cacumina  ramia 
Qua  licet  uaque  tegens.     lUic  posuisse  cruentam  33 

Aegida  captivamque  pater  poat  proelia  praedam 
Advesiaae  datur.     Phlegraeia  aiiva  superbit 
Exiiviia  totumque  nemus  victoria  vestit. 
Hie  patuli  rictus  et  prodigioaa  Gigantum 
Tergora  dependeut  et  adhuc  crudele  minantur  at 


D,o,i..ci  by  Google 


iSH  CLAVDIANV8 

Adflsae  truncis  facies,  itimatiiaque  ossa 
Serpeiitum  passim  cumulis  exauguibus  albent, 
Et  rigidae  multo  suspirant  fulmine  pelles; 
Niillaque  tion  magtii  iactat  ee  nominis  arbor: 
Haec  centumgemini  strictoa  Acgaeonis  eusis 
Curvata  viz  froode  levat,  liventibua  ilia 
Exultat  Goei  spoliia,  haec  arma  MimaDtis 
Sustinet,  hoB  onerat  ramoa  exutus  Ophion, 
Altior  at  cnnctls  abies  umbrosaque  late 
Ipsius  Enceladi  fumantia  geetat  opima, 
>jiimmi  terrigenum  regis,  caderetque  gravata 
Pondere,  ni  lassam  fulciret  prozima  qucrciis. 
Iiide  tlmor  nnmenque  loco,  nemortBqtie  seuectae 
Piircitur,  aetheriiaque  nofas  nocuisse  tropaeis. 
Paacere  nulius  ovea  nee  robora  laedere  Cyclops 
Audet  et  ipse  fiigit  sacra  Polyphemus  ab  umbra. 

Non  tamen  hoc  tardata  Ceres.     Accenditur  ultro 
Beligione  loci  vlbratque  infesta  sccuiim 
Ipsnm  etiam  feritura  lovem:  auccidere  pinna 
Aut  magis  euodes  dubitat  prosterncre  cedros 
Exploratqne  habilis  truncoa  rectiqne  tenorem 
Stipitia  et  certo  pertemptat  brachia  niaa. 
Sic,  qui  vecturua  lougiiiqna  per  aequora  mereia 
Molitur  tellnre  ratem  vitamque  procellia 
Obiectare  parat,  fagos  metitur  et  alnoa 
Et  varium  rndibua  ailvia  accommodat  nsum: 
Quae  longa  est,  tumidis  praebebit  cornna  relis; 
Quae  fortis,  clavo  potior;  quae  lenta,  favebit 
Rcmigio;  stagni  patiens  aptanda  carinae. 

Tollebant  gemitiae  capita  inviolata  cupreaaua 
Gaespite  vicino.     Quales  noii  rupibus  Idae 
Miratur  iSimois,  qualea  iion  divite  ripa 
Lambit  ApoUinei  nemoria  uutrltor  Orontes. 
Germauas  adco  credas;  aic  frontibus  aequis 
Adstant  et  aocio  despeetant  vGrtiee  lucum, 
Hae  placuere  faces.     Periiiz  invadit  utramque 
Gincta  sinus,  exerta  manus,  ai'mata  bipenni 
Alternaaque  ferit  totisque  obniza  trementis 


D,o,i..ci  by  Google 


DE    RAPTV    PROSERPINAE  487 

Vii-ibne  impellit.     Pariter  traxere  ruinaoi 

Et  pariter  posuerc  comas  campoque  recumbant,  as 

Faunorum  Dryadumque  dolor,     Complectitnr  ambas, 

Sicnt  erant,  alteqne  levat  retroque  BolutiB 

Criiiibus  ascendit  fastigia  montis  anheli 

ExuperatqHe  aestna  ct  nullt  perria  saxa 

Atque  indtgnantis  vestigia  calcat  arenas.  3s 

Qualis  pestiferaa  animare  ad  crimiua  taioa 

Torva  Megaera  ruit,  Gadmi  seu  moenia  poscat 

Sive  Thyesteis  properet  saevire  Mycenis; 

Dant  tenebrae  maneaque  locum  plantisque  resultant 

Tartara  ferratis,  donee  Phlegethontis  ad  iindam  S9 

GoDstitit  et  plenos  oxcepit  lampade  flDctna. 

Postqaam  perveutiim  scopuli  ilagraiitis  in  era, 
Protinns  arauraa  averaa  fronte  cupreasua 
Faucibus  iniecit  mediis  lateqne  cavernas 
Texit  et  UBdautem  flammarnm  obstruxit  hiatiim.         m 
CompresBO  mons  igne  tonat  claususque  laborat 
Muleiber,  obdiicti  nequeunt  exire  vapores. 
Conifei'i  micuere  apices  crevitquo  faviUis 
Aetna  uovis  strideiitque  admisso  sulphure  rami. 
Tiiin,  ne  deficerent  tantia  erroribus,  ignis  w 

Semper  inocciduos  insopitosque  manere 
luBsit  ot  arcano  perfudit  robora  suco. 
Quo  Pliaethon  inrorat  eqnoa,  quo  Luna  iuvencos. 

lamque  soporiferas  nocturna  silentia  terris 
Bxplicuere  ricis,  laniato  pectore  longas  to 

Incohat  ilia  vias  et  eio  ingressa  profatur: 

'Non  talis  geatare  tibi,  Proserpina,  taedas 
Sperabam,  sed  vota  mihi  coumiinia  matrum 
Et  tlialami  festaeque  facea  caeloque  canendus 
Ante  oculoB  hymenaeus  erat.     Sic  numina  fatis  « 

Volvimur  et  nullo  Lachesis  discrimine  saevit? 
Quam  uuper  sublimia  eram  quantisque  procorum 
Cingebar  etudiia!  quae  non  mihi  pignua  ob  unnm 
Cedebat  nnmerosa  parens!  tu  prima  voluptas, 
Tu  poatrema  mihi;  per  te  fecunda  ferebar,  n 

0  deeua,  o  requies,  o  grata  auperbia  matris. 


D,o,i..ci  by  Google 


[88  CLAVDIANVS 

Qua  gessi  floreute  deam,  qun  sospHe  iiumquam 

Inferior  lunoue  fui;  nunc  squaiida,  vilis. 

Hoc  placitnm  patri.     Cur  autem  adscribimiis  ilium 

His  lacrimis?  ego  te,  fateor,  crudelis  ademi,  i 

Quae  te  deserui  solamque  instantibue  ultro 

HostibuB  expoaui.     Raucia  aecura  fruebar 

Kiniirutn  thiasis  et  laeta  BonantibuB  armia 

luiigebam  Phrygios,  cum  tu  raperere,  leones. 

Accipe  quaa  merui  poenaa.     En  ora  fatiacunt  < 

Viilneribus  grandesque  rubent  in  pectore  sulci. 

iDoiemor  en  uterus  crebro  contuuditur  ictu. 

'Qua  te  parte  poli,  quo  te  sub  cardine  quaeram? 
Quia  monstrator  erit?  quae  me  vestigia  dueent? 
Qui  currus?  ferua  ipse  quis  eat?  terraene,  marisne       * 
Incola?  quae  volucrum  deprendam  slgna  rotarum? 
Ibo,  ibo  quocumque  pedes,  quocumque  iubebit 
Gasua;  aic  Venerem  quaerat  deserta  Dione. 

'Efficietne  labor?    Kursua  te,  nata,  licebit 
Amplecti?    Manet  ille  decor,  mauet  ille  genanim         t 
Pulgor?  an  infelix  talem  fortasse  videbo, 
Qualis  nocte  venis,  qualem  per  aomnia  vidi?* 

Sic  ait  et  prima  greaaua  moliiur  ab  Aetna 
Esitiique  reos  Acres  ipsumque  rapinae 
Detestata  locum  sequitur  dispersa  viarum  i 

Indicia  et  pleno  rimatur  lumine  campoa 
Inclinatque  facis.     Omnia  madet  orbita  Setn, 
Omnibus  admugit.     Quocumque  it  in  aequore,  fulvis 
Adnatat  umbra  fretis  extremaque  lucis  imago 
Italiam  Libyamqiie  ferit;  clarescit  Etruscum  4 

Litus  et  accenso  respleudent  aequore  Syrtea. 
Antra  proeul  Scyllaea  petit  canibuaque  reductis 
Pars  stupefacta  silet,  pars  noudum  exterrita  latrat. 


D,o,i..ci  by  Google 


APPENDIX    CETTICA 


Lectiones  a  recenaionibus  infra  landatia  discrepantes  odcos  prae- 
ceduDt. 
u  =  scriptura  tradita  iidIub  codicla  Tel  plurimoruBi. 
.  .  .  =  hicunae  in  libris. 

Psevdo-Verqiliana,  ed.  O.  Hibbeck  {Vergilii  Opera.  toI.  IV),  1895. 

Ctlex:  U,fugabal:  r]  (ugarat.  —  60,  omiij/i;  u]  somoia.  — 83,  iwo.- 
<»]noa.— 88,  addunt:  r]  adsunt.  — 109,  «i  ,■  ■a']iit.—-U9.pemice 
morantw:  R.  Ellia]  pernix  remomntur.  — 140,  ;Wa.-  R.  Ellis] 
laeta.  — 153,«rndOTD;  R.Ellislardore.  — 168.toifcSrtn(»r(ie.-  Leo] 
molllbant  aurae.  —vi»n»:  w]  iiisiia.  —109-201,  ordinem  MSS.  re- 
atitui]  IBl.  199. 198.  200. 192.— 193,  cui.-  Scaltgei]  quam.— 194. 
iali:  V]  talis.- 198,  et:  u]  set.— ?ut>.'  Baebrena]  quod.  — 228, 
ex:  R.  Ellis]  et.— 233.  tHiitei  eirea:  V]  circa  iMstea.— 258,  ultra/ 
in  dizerta.  etc.;  coni,  Rlbbeck]  ultra  in  diversa,  etc.  —  309,  w 
daret:  Leo]  fimderet.  —  360,  lamenta  ragie ■■  Birt]  maneutTades. 
— omnia;  «]  aomnia. — 383,  ropiixn(ur.-  w]  rapiuntur. 

Copa:  is.  eum  eiveec :  Leo]  Cecropio. — 25,hme:  w]  Luc. — 38,o**a.- 
Ilgen]  ista. 

MoRETVU;  SO.eseia:  Baehrena]  acris.  i^uHiim  indieaC  vermm  Rib- 
beek. —71.  apta  cura :  Hnupt]  apte  curvana. 

Ltdia:  3,  inwbii:  Ileinsius]  heu  Tobia.  — 7,  interea:  u]  inter  vcia. 
—  40,  Plioebuaairrit:  acripsi,  cf.  Lucret.  V.  883.  Manil.  I,  514] 
Plioebi  currus.- iiijwi!  .■  »>]  fugat.— 61,  impja,'  «]  invida. — 67, 
Cypria:  Pntacli]  bracchia.- firaeeSi'o ,■  edit,  vet.]  Cjpria. — 79, 
fata:  Heinsius]  aaecla. 

Aetna,  ed.  S.  Sudhaua,  18B8. 
Si.proweat;  . . .  proeocat:  admoti» perlerrila:  Birl]  prococal,  . ,  .  pro- 
Tocat  admoliaquo  lerit  iam. — 79,  eanemque:  Birl]  canentes.— 83, 


D,o,i..ci  by  Google 


490  APPENDIX   CRITICA 

vereum  post  terrent  eicidisae  stntuerunt  Munro  ct  Biiechclcr.  — 
271,  horreaque  ut  . . .  et:  Dueclieler]  liorrea  utl  . . ,  ut. — 628.  fon- 
ieguittir :  ai  Biieclieler]  consequitiirque. — rati*  {la)  fuginae:  Buo- 
clioler]  lugisse  ratos.  — 826.  fonliit.-  w  Buecheler]  sortis.  — 682, 
ritpiet:  v  Bueclieler]  rnpiuiii.— 888.  tenet;  w]  leiienl. — fertur: 
Bueclieler]  fervtnl,— 680,/rti(er5ue.-  Birt  et  Buedieler]  fralnim- 
que.— 640tita{sc.  Pietas):  u  Buecheler]  ille. 

Uahiuvs,  cil.  M.  Bccliert,  IBM. 
I,  35.  iiUeriut;  HoiiBmnn]  interiua.— 91.  nee:  b.]  ne.— II.  133,  tegven- 
da:  Ellis] secuoda.— 770,  ut ...  retoeeniur :  Scaiiger]  el  . . .  revo- 

III,  89,  liteunqvt  id :  Ellis]  lU  positu. 

IV,  24,  fugititt . . .  Aeneoi :  scripsi]  fuglssent . . .  Acaeam. 

V,  581,  «t.-  Scaiiger]  aut. 

P^AEDRva.  ed.  L.  Maeller,  1863. 
Book  II,  1.  12.  He  ut:  Hnctel]  ita,  si.  — II,  9.  12,  pemenit  ad  avrit 
luat:  PH]  ai)  aures  ciiltiis  pervenlt. — 15,  ab  iUi»  doetut:  PR] 
doctus  illis.  — 18.  enlium;  PR]  vitium.  —  III,  1,  22,  intitanU 
hanc  in  vitam:  Hartel]  iovicta  yitam  in  lianc.  —  38,  iUiuapro: 
Siowasaer]  porro  llliua. — 39,  eceogitaui:  Herzog]  et  cogiiavi. — 
61,  fonan  qui*:  Helnsius]  fors  aliquis.  —  IV,  21,  9,  proponilo 
ordine :  scripsi]  propositi  ordinem.  —  I,  18,  2.  fere :  u]  sera.  — 
18,  itigenium quantum:  NcTeletiis] qiiatitum iDgeiiiuiii.  —  III,  7. 
8,  taiutantet  dein :  Hervieiix]  dciu  saliitatuiii.  —  16,  eanis:  PR] 
caul.— 22,  iaeUU:  PR]  iactant.  — IV.  22,  5,  pacta:  Heiosins] 
nccepta.  —  i,\erat — iniiula\.  del.  Orel  11. — V,  5,  2,  praeiudicio : 
Q.  Wase]  pro  iudicio.  — Appendix  2,  4,  quae  caique:  Stowasser] 
qiiaecumque.  —  S,  6.  ewe  $inejine  liominum  mitefiaa :  Stowasser] 
h.  8.  t.  e.  m,— 6,  2,famogum:  Stowasser]  formoBum.— 10. /env- 
que  Iwalem:  Stowasser]  hostem  feiro. — 18.  casligate :  u]  coliibetc. 
— 17,  Tiamque  . . ,  perditis:  Hartel]  imm  quae  . . .  perdidit. 

Sbnbca,  ed.  P.  Leo.  1679. 
Medea:  329-334,  (riiditum  ordinem  reclum  esse  niioc  mlbi  pereiiasit 

M.  Miielleros. 
Hipp.:  26,  Phtyad:  Wilamowitz]  f  fiHi's. 
AOAM.:  529,  fiaiit — haut — Jiaut — en,  M.  Muellerus]  aiit — aut — el — 

aut. — 793,  Pariter  dedit  Cassandrae  M,  Muellerus. 

Persivb,  ed.  lalin— Buecbeler,  1698. 
V,  134,  rogitat:  u]  rogas.  — 146.  tu:  u.]  tun, —159,  rf.*  lu]  nat. 


D,o,i..ci  by  Google 


APPENDIX    CRITICA  491 

Ltcanvb,  ed.  C.  Hosius.  1883. 

1, 16,  aurit:  Benlley]  borjs — M,  mergilur:  in]  vergiLuv.  —  74,  repe- 
Unt:  m]  repeteoB. — eltaotomnia;  Oudcudoip]  chaos  ;  oraniii. — 
mixta:  III]  roixtlm. — 119.  diaeitta:  Bentluy]  dieuussa,  — 125, 
armaf:  Francken]  nrma,.— 139,  ««>.■  Fniiicker]  auo  est.— 147 
maniim:  Francken]  maoum  ct. 

II.  350,  inmixto:  Heiuaiua]  inmixiiim. — 278.  laete:  u]  lactat-,  — per 
errorem  ut  viJetur. 

V,  248.  etiamnune:  u]  etlammim.  — 377.  annt:  Praiicken]  en.— 
SI 7.  vull-u:  u]  viiltum. 

VIT,  88,  nete:  «]  tone.  — 130,  martig;  w]  ot  mora.— 141,  Mnrigitur: 
Postgate]  erigltur.  — 143,  aplaC  w]  arWt.  — 157,  fulgure:  «] 
fulgnre. — 163,  penum.'  FranckcD]  pressiim. — 179,  ululate  patret 
etaanguinU:  m]  pnlres  ct  cunctas.  — 180.  dementibus:  Postgale] 
acd  menlibiis.  — 188,  tumuUu:  u]  tumullua,  — 244.  «;  add. 
Grotius].- /a(i,-  bi]  fatia.- 386,  guarum,:  u]  quorum. —303, 
■paratvr :  4ii]'parata.  —  317.  quauto  :  u]  quautum. 

VIII,  518,  ffiodio,  gmd:  Franckeu]  gla<iio.  Quod.— 510,  (Mi(.  Votis: 
Franckeu}  dedit,  votia.  —  680,  a  lilare :  w]  e  Htnre. 

IX,  104.  potait;  u]  potui.  —131,  e  Hlore :  w]  a  litore.  -  PeUaeis  arcit 
(ab  area) :  Bttrmann]  Pellacasarces,  — 186,  rnnbrata:  Burmuuu] 
umbras. 

Calpvkhivb— Nemesianvb,  ed.  K.  ScbenkI,  1883. 
Calp.  Ill,  33,  Tioxam ;  Boebrens]  res  tnm. — VI.  23,  vineen :  Gtaeser] 

Tiacere. — 43,  tubtilei  ranxitagve  teinpmu  moUei:  w]  Butilibua 

mollea  ramoaa  coroltis. 
Nbm.  Ill,  40,  proni:  Baebrens]  prunj.  — 45,  nvdague:  w]  rubraqiie, 

— 52,  ae»  polum  talUiaque  liquoi-e:  Buelirens]  transp.  vs.  53,  53, 

at  poiumealieusliquorore.  —  68fl.,ordInemcodicumreUnui. 

OcTAViA.  eil.  Fr.  Lto.  1879. 
80,  mbito  f  :  u]  sub  uno.  —  50,  mntaai  u]  impla.  —  461,  detpeetum 
vt  ...  fei-iat :  Wilamowitz]  f  despcctus  , . .  facict.  —  590.   iam 
priiem  et  ipte  vota  Poppataa:  Buccbelcr]  et  ipse  f  populi  vota 
iam  pridem. 

SiLivs  Itauctb,  ed.  L.  Bauer,  1890-91. 
I,  250,  proferre:    Blasa]   perferre,  —  II.  873,  iimqwxm:    Bucbwnld] 
Dumquam.  —  XII,  413,  Hotmto  :  WcsseliDg]  honore. 

ViLEniva  Flaccvs,  ed.  P.  Laugeii,  1897. 
I,  806,  i^umjtM  .-  »]  nunc.— foCo.-  tu]  tuto,  —  307,  post  liunc  vcrsum 


D,o,i..ci  by  Google 


493  APPENDIX   CRITICA 

laniQam  atatuit  Lftngen.— 490,  cea:  Sclienkl]  cum.  — 563,  \  me 
primum  regia  muTido  , . .  imposuU :  u  locus  noDtlum  probabiliter 
eniendnlUB]  mea  victo  r.  m.  . , .  imposita  est. 
II.  473,  DeUi-u:    <.<]  felix.  — 477.   Tum.-    Pli.  Wngner]   cum.  — C30, 
eadii:  Scheukl]  puteB.  —  522,  movelur :  AlJInu]  moveri. 

VI.  436.  post  monttra  laciinatDElatuit t/angeii. — iSS.  nala:  Sclieiikl] 
meote.  — Totum  vui'Siim  delevit  Lungeti. 

VII,  Sipacidum:  a]  pnulum. — 32,  paratai:  luDlina]  parautem. — 33, 
anleaperit:  lu]  nntavenit.  —  53,  deaeendit:  Vossiiis]  desceudet. — 
66,  mpuii.-  idem]repeiet.— 57,  jaWfcn?.- idem]  II  ell  en.— -55-57, 
indusit  Longen. — 85,  f  praecept:  w]  prcnsus.  — 156,  leBiorque: 
ti]  propiorque.  — 169,  \  tolvat:  u]  fullat.  — 187,  ad»pieit:  bi]  ad- 
Tocut.  — 193,  angor :  scripsi]  fervor.  — 226,  etiam:  lu]  ut  iniii. — 
repeieniur:  u]  repiitentur.  —  mwisre:  Leo]  iiiunera.  —  280,  eiu- 
ae}i»:  Summers]  chigmit.  —  mentii :  a]  Poatua.  —  240,  vanum: 
HeiiisiuB]  ilium.— S64,  et  ipta:  u]  ad  ipsam.  — 391.  es;  et:  u] 
es ;  sat.  —  318,  denegat  atque  una  . . .  decernit  in  liora :  u]  dein 
negat  etciiida  .. .  deaaevit  in  ii'o. — 319,wm«f.'  Heitisius]  semper. 
— 848.  heu  ;  Leo]  te.  —  miroerrore. — qtiem:  lu]  qui. — primum: 
u]  piliiiam,  —  tidi;  w]  vidit.  —  363,  sangai»:  lu]  salvua.  —  870, 
t  monlfi  :  u]  forle.— 441.  efa»  . .  .fanera.  luno  abi  nunc:  u,  Leo] 
pars  ...  fuueria,  cii  uiti  luiio. — 620,  quem,  tanta:  u]  temptoDti. 

Statu  Sh-vae.  ed.  P.  Vollmer,  1898. 
I,  6,  8.  parteia:    u\  f  parleu. — 1.5,  Eboiia   Cauno»:   coni.  VoUmer] 


Statii  AcHiLLBis,  ed.  Ph.  Kohlmann,  187S. 
i\,  clam  depopulatus ;  Menb]  blanrte  populalus. — 91.  credidens:  u] 
crederis. — 333,   notat:   0.  SciienkI]  rogat.  —  247,   palentet:   «] 
iacentes,  —  303,  diWffutl:   w]  deriguit.  —  380,  wtifa.-   u]  nato. — 
435,  iram:  Hcinaius]  tras, — ^^,  fTemaatque :  la]  promantqiie. 

Maetialis,  ed.  W.  Gilljert,  1896. 
I,  78,  3,  cfttwMijufi.-  in]  citLaramque. — III,  3,  5,  piperisque  ;  «]  piper- 
iave,- III.  30,  10.  Magni:  Priedlander]  templi,  — VIII,  56.  4. 
Uinan:  Duff]  sonare,  —  IX,  46,  3,  mutaXve:  w]  mutatque, — X, 
35,  18.  amarat:  uj  omArct.  — XII,  3,  4,  ad  .  .  .  manes:  F.  Voll- 
mer] dat .  .  .  arinla.— XII,  53,  0,  audit .  .  .  rtdet:  ooui.  Gilbert] 
ridel  .  .  .  nudii. 

IvTBNALiB,  ed.  L,  Priedlander,  1895, 
I,  143,  ertidug;  ui]  crudum.  — 150,  dice*:  u]  dicos. — 157.  dedaeit:  w] 


D,o,i..ci  by  Google 


APPENDIX   CRITICA  493 

III,  310,  aerumnae.-  u]  aeriimnac  est.— 318,  hie:  lalin]  baec— 237, 

d^undituT:  w,  Owen]  tliSunditiir. 
VII,  15,  equitet  BUhyni  el :  coni.  FriedlSnder]  f  equitesqae  Biiliyni 

—33,  qwrondo;  HouBman]  apectanda. — 40,  maculagat:  Heinricl]] 

maculonsas.  ^177,  tcindeas:  ai,  Owen]  scindes. 
X  31,  mota . . .  umbra :  <u]  iiiotae  . . ,  umbrain— d4,  a\U  tel :  Doeder- 

lein]  aut . . .  — puUntvr :  Ricbards]  petUDhir. 
XIV,  1411  tM;  ...  gegei,  .■  Owen]  tiW,  ...  fleges.  — 152,  foedaat: 

Oweo]  foedae.  —  329.  328,  traoBpoauit  Owen. 

PEKYiGiLrvM  VrneiuB  (Antli.  Latin,  vol.  1',  1,  ed.  A.  Ilieae),  1894. 

Vb9,  13-37,  post  62  collocates  tntdito  loco  retinui.— 17.  en  mieant: 
«]  et  mieant.— 17, 18:  lu]  18,  17.— 19,  enpudorem:  Schuize]  inm 
p. — 31,  umenti:  Pitboeua]  iirenti. — 34,  flammis:  ui]  flnbris. — 35, 
niixirem;  at]  pudorem. — 26,  pudebit:  »]  rudebit.— -80,  vexerit: 
«]  csuit.— 39,  30:  i«]  30,  39.-39,  37:  transp.  Sclienkl.]  37,  eom- 
pari:  in]  comparis. — 53,  reJiiem;  Crusius]  vestem. — 53,  montium: 
Bi]  fontium.^4,/onfe*.'  Scriveriua]  montes. — 60,  vt:  «]  vel. — 
crearet;  ujcreavit. — QS.pemtum:  Bijpraeviura. — 70  ff.,  Iraditum 
ordioem  retinui, — 90, ^m;  Owen]  faciam  f  uti. 

Atbohivs,  ed.  R.  Peiper,  1886. 

AdUxobem.  —  33, /<»7nam.-  scripsi]  forma. 

HosBLLA.  — 18,  turn  me:  Boeckiiig]  quin  me,  —  57,  intnitu:  u]  in. 
troitu.  —  68,  pietura:  in]  pniet  ora.  —  206,  tiiTidi*  ,  .  .  eentit: 
Buppl.  Boecking]  lacunam  staiiiit  Peiper. — 357, /I'ae/i'g.'  lu] 
raptia.  —  390,  magnum:  m]  roagni. — 826, /eliir.- w]  dives,- 387, 
teetalor:  Hosius]  spectator. — 433,/un(fe(.'  u]  pandet,- 470,  ««- 
perno;  ui]  supremo. 

Clavdiantb,  ed.  I.  Kocli,  1893. 
In  RvFiNVM,  —  47,  conTumpit:  w]  conrupit. 
GroANTOMACHiA.  — 13,  ad:  w]  iu. 
Db  Raptv  PitoaERFiNAE. — II,  pracf.  39.  \duci»:  coiiruplelam  indi- 

cavi]   ducia.  — II,  239,   paciferM:   w]    paciflcos.  — 840,  f  (>pact; 

u,  forlasseoperft',-]  opaci. 


D,o,i..ci  by  Google 


Dioiir^dhyGooj^le 


LANE'S   LATIN  GRAMMAR 


A  LATIN  GRAMMAR  FOR  SCHOOLS  AND 
COLLEGES.  By  Geoege  M.  Lane,  Ph.D.,  LL.D., 
Professor  Emeritus  of  Latin  in  Harvard  University, 
pp.  xvi.,  572.     Crown  8vo,  Clotb,  $1  50. 

Messrs.  Harper  &  Brotliers  announce  the  publication  of  the 
late  Professor  Lane's  Latin  Grammar,  a  work  which  engaged 
the  attention  of  the  anthor  for  nearly  thirty  yearp. 

The  publishers  are  led  to  believe,  by  the  opinions  of  com- 
petent scholars  who  have  examined  the  work,  that  it  is  one  of 
the  most  important  contributions  to  the  study  of  Latin  which 
has  appeared  for  many  years,  and  one  which  must  inevitably 
intercat  all  scholars  and  stndents  of  that  language. 

By  direction  of  the  learned  author,  whose  labors  were  termi- 
nated by  his  untimely  death  on  the  30th  of  Jane,  1697,  the 
completion  of  his  manuscript,  which  was  then  nearly  finished, 
wax  intrusted  to  his  friend  and  associate.  Dr.  Morris  U.  Morgan, 
of  Harvard  University,  who  labored  most  diligently  and  faith- 
fully to  carry  out  the  wishes  and  instructions  left  bv  the  author 
■  for  bis  guidance.     Dr.  Morgan  writes  of  the  book  as  follows: 

"Professor  Lnnc's  own  melliod  was  fur  from  that  of  a  compiler. 
He  look  nothinc:  for  giitiited  without  Uiorongli  investlgatlOD.  however 
well  eatablislied  it  might  seem,  and  lie  fullowetl  tlje  dictum  of  no 
miiu,  however  widely  accepted  as  an  authoritj-.  Forihe  List  of  Verbs 
he  made  entirely  new  collections,  and  admitted  no  form  among  tlio 
'principal  parts'  unless  actually  found  represented  in  tlie  autlinrs. 
In  tlie  details  of  syntax  lie  was  equtilly  indefatigable  :  the  sections 
on  the  Locative  Proper,  for  instance,  contain  the  result  of  an  immense 
amount  of  painfiil  rcsearcli.  He  devoted  much  anxious  tbougiit  to 
the  (let]iiilions  and  ilie  titles  of  the  vniloiis  constructions :  thus,  the 
distiiiCtioQ  between  tlie  Present  of  Vivid  Narration  and  the  An- 
nnlistiii  Present  seems  obvious,  now  that  it  is  stated  ;  but  to  reach  it 
many  pages  of  examples  were  collected  and  compared. 

"The  order  in  wliich  the  divisions  and  subdivisions  of  grammar 
are  here  presented  will  not  seem  strange  to  those  wlio  are  acquainted 
with  the  recent  grammnrH  published  liy  Germans,  It  is  the  scientific 
or<]er  of  presentiition,  whalever  order  a  teacher  inny  think  fit  to  fol- 
low in  his  actual  practice." 

Further  particulars  in  regard  to  the  work  will  be  forwarded 
on  request.  

HARPER  &  BROTHERS,  PuBLisHERa, 
NEW  YORK  AND  LONDON 


D,o,i..ci  by  Google 


HARPER'S   DICTIONARY  OF  CLASSICAL 
LITERATURE   AND   ANTIQUITIES 

Ei5ited  by  nARBv  Thurbton  Peck,  M.A.,  Pli.D.,  Professor  of 
the  Latin  Lan<^iiagu  and  Literature  in  Columbia  University, 
City  of  New  York,  with  the  Co-operation  of  many  Special 
Contributors.  Royal  8vo,  over  1600  pages,  more  than  1500 
Illustrations.  One  volume,  Clotb,  t6  00;  Half  Leather, 
$8  00.     Two  volumes.  Cloth,  $7  00. 

HARPER'S  CL.\SSIOAL  DICTIONARY  pr(«enls,  within  tlie 
liiiiiis  of  u  single  volume  of  some  1600  pages.  an<l  under  a,  single 
nJphabet,  the  Bubjecta  tliat  have  usually  been  treated  o[  in  sepuruic 
works.     Its  topics  comprise: 

(o)  GREEK  AND  ROMAN  ANTIQUITIES,  in  the  coiirentional  sense 
of  the  word,  including  aubjet'ts  fitlling  under  the  general  heads  of 
Amusements,  Architecture,  Art,  Costume,  Domestic  Lite,  Low, 
Music,  Numismatics,  Pliilosophv,  nnd  Religion. 

(b)  BlOtiRAFHY,  including  not  onlf  the  personages  of  Ancient  His- 
tory, but  also  the  great  classical  scholai's,  arch^alogists,  aod  plillol- 
ogistii  from  the  Renaissance  to  the  present  duy. 

(e)  QEOGRAPay  AND  HISTOBT,  The  Geographical  nnd  Topo- 
graphleal  artiules  contain  notices  of  tlie  most  recent  researches,  sncii 
as  those  of  Newlon,  Fellows,  Carapanos,  Wood,  Homolle,  SchUemann, 
Dbrpfeld,  Briigscb,  Lanciani,  and  others,  the  impoi-tiiiit  articles  being  - 
illustrated  b;  topographical  plans  and  diagrams.  Tlie  HistoHcul  ar- 
ticles embodv  the  results  of  the  latest  investigations. 

Id)  LITERATURE.  The  articles  that  treat  of  the  ancient  literatures 
will  be  especially  helpful  to  the  Etuilent.  The  great  works  of  clas. 
sical  literature  are  given  under  separate  titles,  witli  information  aa 
to  the  latest  nnd  best  editions. 

(  e  )  MYTHOLOGY.  The  conclusions  of  the  latest  schools  of  Compara. 
tive  Mythology  are  noted  in  the  leading  mythological  articles.  , 

(/)  COLLATERAL  INFORMATION.  A  great  deal  of  space  is  de- 
voted to  t')pics  that  are  of  the  utmost  interest  to  the  student,  and 
tiiat  meet  him  everywhere  in  the  way  ot  allusion,  but  that  no  sin- 
gle work  has  vet  systematical ly  collected  for  separate  treatment. 

(g)  BIBLIOGRAPHY.  Each  important  article  gives  a  carefully  selected 
list  of  the  best  nnd  most  recent  works  relating  to  the  subject,  thus 
directing  the  student  to  a  fuller  course  of  suppienientary  reading  in 
English,  German,  Fi'eiich,  and  Italian. 

ILLUSTRATIONS  and  MAPS.  TIjs  text  is  explained  by  more 
than  1500  illustratiooB,  parrly  from  the  nntiqmi  arid  partly  from  le^- 
toraliona  by  BQhlmaun,  Hoffmann,  Wagner.  Beuvenuti,  iiud  others. 
Many  are  from  briginal  photographs,  and  have  never  before  been 
published.  Maps  and  diagrams,  taken  from  the  most  approved 
sources,  are  also  freely  intioaiiceil. 

This  great  worlt  is  in  reality  ii  condensed  Classical  Encycl  opted  in, 
embodying  in  a  concise  and  corivenicnt  form  the  principal  features 
of  Paulj'a  great  vtotk  in  German. 

HARPER  &   BROTHERS,  Nbw  York  asd  Lobdoh 

D,o,i..ci  by  Google 


,11  ..d  by  Google 


UNIVERSITY  OP  CALIFORNIA  LIB 


THIS  BOOK  IS  DUE  ON  THE  ULSVtOATE 
STAMPED  BELOW 


JUL   10  V»14 

NOV  411916 
FEB  6  1919 

FEB  24  1919 
INAR  10  1919 
IIUR2419M 

APR  7  191* 
MAY  TJ9» 
MAY  Se  1919 


MAY  31  1919 
SEP   6  W» 


n  -• 


|o^T 


OCI 


Dioiir^dhyGooj^le 


^»«  YB  41255 

— smp 

-an 


I 


■Z 


if.-:  **  •■'■' 


vGooj^le 


Dioiir^ci  by  Google