Skip to main content

Full text of "Latin selections : being specimens of the Latin language and literature from the earliest times to the end of the classical period"

See other formats 


THE  LIBRARY 

OF 

THE  UNIVERSITY 
OF  CALIFORNIA 

LOS  ANGELES 


GIFT 


G"  I 
•  H 


LATIN  SELECTIONS 

BEING 

SPECIMENS    OF    THE    LATIN    LANGUAGE 
AND    LITERATURE 

FROM  THE  EARLIEST   TIMES  TO  THE  END  OF 
THE  CLASSICAL  PERIOD 


EDITED    BY 

EDMUND    H.    SMITH 

PROFESSOR  IN  HOBART   COLLEGE 


Boston 

JOHN  ALLYN,  PUBLISHER 

1883 


Copyright,  1882, 
BY    JOHN    ALLYN. 


UNIVERSITY  PRESS: 
JOHIT  WlLSOW  AHD  SON,  CAMBRIDOB. 


PEEFACE. 


THE  following  compilation  consists  of  specimens  of 
Early  Latin,  and  of  selections  from  the  writings  of 
Latin  authors  from  Livius  Andronicus  to  Apuleius 
(250  B.  C.-160  A.  D.),  arranged  in  chronological  order. 
The  attempt  has  been  made  not  only  to  furnish  mate- 
rials for  tracing  the  history  of  the  Latin  language 
through  the  periods  of  its  growth,  maturity,  and  decay, 
but  also  to  exhibit  the  individual  characteristics  of  the 
several  writers,  so  far  as  this  can  be  accomplished  by 
detached  passages,  necessarily  limited  in  number  and 
length. 

It  is  believed  that  the  book  will  prove  useful  in  con- 
nection with  instruction  in  the  history  of  Latin  litera- 
ture, either  by  lectures  or  text-book ;  for  it  is  doubtful 
whether  this  study  can  be  made  interesting  or  really 
profitable,  unless  students  are  brought  to  have  some 
acquaintance  with  the  writings  of  authors  discussed,  in 
the  original.  As  a  rule,  few  college  students  know  any- 
thing at  first  hand  of  any  Latin  writers  beyond  those 
whose  works  are  read  at  length  in  the  usual  preparatory 
and  college  courses.  It  is  also  believed  that  the  work 
will  be  found  of  practical  use  as  a  manual  of  exercises 
for  sight-translation. 

The  Editor  has  not  intended,  by  the  position  given  to 
certain  selections,  —  as,  for  example,  the  inscription  on 


iv  PREFACE. 

the  Columna  Rostrata,  —  to  pass  upon  the  mooted  ques- 
tions in  reference  to  the  actual  date  to  which  the  form 
in  which  they  are  now  known  is  to  be  assigned.  The 
ancient  formulas  from  Livy  have  been  placed  where  the 
intrinsic  evidence  of  their  xlanguage  would  seem  to 
require,  namely,  about  the  time  of  Ennius  and  Cato. 
The  formula  of  decreeing  a  Ver  Sacrum  is  probably  in 
the  form  observed  in  217  B.  c. 

The  labor  of  preparing  this  compilation  has  been 
greatly  lessened  by  a  free  use  of  the  materials  furnished 
by  such  works  as  Ribbeck's  Scenicae  Romanorum  Poesis 
Fragmenta,  Peter's  Historicorum  Romanorum  Relliquiae, 
Wordsworth's  Fragments  and  Specimens  of  Early  Latin, 
and,  especially,  Cruttwell's  Specimens  of  Roman  Litera- 
ture. Indeed,  the  present  work  may  be  said  to  be  based 
in  great  part  upon  that  last  mentioned,  a  large  propor- 
tion of  the  passages,  with  their  explanatory  headings, 
having  been  taken  from  it.  This  has  been  accompanied, 
however,  with  a  careful  revision  of  the  text,  and  with 
an  entire  change  in  the  system  of  arrangement ;  the 
chronological  arrangement  by  authors  adopted  in  the 
present  work  having  been  subordinated  by  Cruttwell  to 
an  arrangement  a'ccbrding  to  subjects. 

Words  and  letters  introduced  to  supply  lacunae  in 
the  inscriptions  and  other  specimens  of  Early  Latin  are 
indicated  by  italics.  Brackets  as  a  rule  denote  con- 
jectural readings.  In  a  few  instances  they  surround 
questionable  words  which  there  is  reason  to  believe 
have  found  their  way  into  the  text  without  warrant,  or 
through  mistake.  Of  bracketed  words  requiring  special 
explanation,  Brutus,  p.  55,  is  substituted  for  Tullius,  the 
word  found  in  the  passage  as  given  by  Cicero,  on  Cicero's 
own  authority  that  Tullius  was  used  instead  of  the  origi- 
nal Brutus  out  of  compliment  to  himself;  and  lonos, 
p.  94,  is  substituted  for  tales,  to  restore  the  connection 


PREFACE.  V 

broken  by  the  omission,  for  the  sake  of  condensation,  of 
an  immaterial  preceding  sentence.  Parentheses  have 
been  employed  in  selection  108,  to  distinguish  the 
words  of  Gellius  from  the  words,  or  at  least  the  ideas, 
of  Varro,  in  the  attempt  to  present  the  latter  in  as 
nearly  their  original  form  as  possible. 

The  Table  of  Contents  furnishes  a  chronological  list 
of  the  classic  Latin  writers.  This,  together  with  the 
Index  at  the  end  of  the  volume,  will,  it  is  hoped,  prove 
all  that  is  necessary  to  render  the  contents  of  the  book 
easily  available,  not  only  for  general  use,  but  for  the 
special  purposes  above  suggested.  To  facilitate  refer- 
ence, the  selections  are  numbered  consecutively. 

GENEVA,  NEW  YORK, 
April,  1882. 


CONTENTS. 


EARLY  LATIN: —  PA« 

SONG  OF  THE  ARVAL  BROTHERS 1 

LAWS  OF  THE  KINGS 1 

LAWS  OF  THE  TWELVE  TABLES 2 

EPITAPH  OF  SCIPIO  BARBATUS 4 

COLUMNA  ROSTRATA 4 

EPITAPH  OF  L.  CORNELIUS  SCIPIO 4 

LIVIUS  ANDRONICUS 5 

NAEVIUS 5 

PLAUTUS 8 

SENATUS  CONSULTUM  DE  BACCHANALIBUS 22 

EPITAPH  OF  P.  CORNELIUS  SCIPIO 23 

ENNIUS 24 

ANCIENT  FORMULAS  :  — 

FORMULA  FOEDERIS  FERIENDI 30 

FORMULAE  RERUM  REPETUNDARUM  ET  BELLI  INDICENDI  30 

FORMULA  VERIS  SACRI  VOVENDI 31 

CATO 32 

STATIUS  CAECILIUS 37 

PACUVIUS 38 

TRABEA 40 

AQUILIUS 40 

TERENTIUS 41 

AKMILIUS  PAULLUS  MACEDONICUS 49 

SER.  FABIUS  PICTOR 49 

SCIPIO  AFRICANUS  MINOR 50 

METELLUS  MACEDONICUS 51 

LAELIUS 52 

C.  GRACCHUS 52 

Accius 64 


Vlll  CONTENTS. 

L.UCILIUS .  ' 55 

AFRANIUS 57 

METKLLUS  NUMIDICUS 58 

ASKLLIO 59 

AEMILIUS  SCAURUS 59 

QUADRIGARIUS .  60 

VALERIUS  ANTIAS 61 

LUTATIUS  CATULUS 62 

PORCIUS  LICINUS 63 

VALERIUS  AEDITUUS 63 

LICINIUS  CRASSUS 64 

AUCTOR  AD  HERENNIUM  (CORNIFICIUS) 64 

VARRO 70 

CICERO: — 

RELIGION 79 

PHILOSOPHY  AND  MORALS 87 

POLITICAL  PHILOSOPHY 96 

PHYSICAL  SCIENCE 100 

THEORY  OF  ORATORY 103 

DESCRIPTIVE  PASSAGES 105 

RHETORICAL  PASSAGES Ill 

Q.  CICERO 117 

LUCRETIUS 118 

CATULLUS 132 

LABERIUS ' 139 

PUBLILIUS  SYRUS 140 

CATILINA • 141 

CAESAR 142 

CATO  UTICENSIS 149 

CAELIUS  RUFUS 150 

POMPEIUS 151 

M.  ANTONIUS 152 

CURIO 153 

D.  BRUTUS 154 

HIRTIUS 155 

SALLUSTIUS 156 

VAKRO  ATACINUS 1GO 

CORNELIUS  NEPOS 161 

VARIUS 162 

VERGILIUS 163 

HORATIUS    ,  181 


CONTENTS.  ix 

TIBULLUS .  203 

DOMITIUS  MARSTJS 206 

PROPERTIUS .  207 

ASINIUS  POLLIO 214 

LIVIUS 214 

VITRUVICS 226 

OVIDIUS 233 

SALEIUS  BASSUS 244 

PEDO  ALBINOVANUS 245 

CORNELIUS  SEVERUS 246 

GRATIUS 247 

MANILIUS 248 

PAPIRIUS  FABIANUS 252 

ARELLIUS  Fuscus 252 

HATERIUS 253 

SENECA  RHETOR 254 

AUGUSTUS 258 

VELLEIUS  PATERCULUS 259 

VALERIUS  MAXIMUS 260 

PHAEDRUS 261 

CELSUS     ...:....  264 

PERSIUS 267 

SENECA 269 

LUCANUS 283 

MELA 290 

QUINTUS  CURTIUS 292 

COLUMELLA 294 

CALPURNIUS 295 

PETRONIUS 296 

AUCTOR  AETNAE  (Lucinus  JUNIOR) 298 

PLINIUS  MAJOR 299 

VALERIUS  FLACCUS 306 

SILIUS 310 

STATIUS 312 

QUINTILIANUS 318 

FRONTINUS 327 

MARTIALIS 329 

SULPICIA 336 

JUVENALIS 837 

TACITUS 848 

PLINIUS  MINOR    ....  860 


X  CONTENTS. 

TRAJANUS 367 

FLORUS 367 

SUETONIUS .369 

FRONTO 377 

MARCUS  AURELIUS 382 

AUCTOR  PERVIGILII  VENERIS 384 

AULUS  GELLIUS 385 

APULEIUS     .    .         394 


INDEX 403 


LATIN    SELECTIONS. 


LATIN   SELECTIONS. 


EARLY    LATIN. 

1.   SONG  OF  THE  AKVAL  BROTHERS. 

Enos,  Loses,  iuvate. 

Neve  lue,  rue,  Mannar,  sins  (v.  sers)  incurrere  in  pleores. 

Satur  fu,  fere  Mars.  Limen  sali.  Sta.  Berber. 

Semunis  alternei  advocapit  conctos. 

Enos,  Manner,  iuvato. 

Triumpe.  Inscr. 

As  Interpreted  by  Mommsen. 

Nos,  Lares,  iuvate. 

Ne  Juem,  ruem  (=ruinam),  Mamers,  sinas  incurrere  in  plures. 

Satur  esto,  fere  Mars. 

In  limen  insili.  Sta.  Verbera  (limen  ?). 

Semones  alterni  advocate  cunctos. 

Nos,  Mamers,  iuvato. 

Tripudia. 

2.    FRAGMENTS  OP  THE  LAWS  OF  THE  KINGS. 

(Romuli.)     Si   nurus  .  .  .  plorassit  .  .  .  sacra  divis   paren- 
tum  estod. 

(Numae.)     Vino  rogum  ne  respargito. 

Pellex  nram  lunonis  ne  tangito ;  si  tanget,  lunoni  crinibus 
demigsis  agnum  feminam  caedito. 

1 


2  LATIN  SELECTIONS. 

Si  hoininem  fulmen  lovis  occisit  ne  supra  genua  tollito. 
Homo  si  fulmine  occisus  est  ei  iusta  nulla  fieri  oportet. 

Cui  suo  auspicio  classe  procincta  opima  spolia  capiuntur  darier 
deris  COG  oporteat  et  bovem  caedito  lovi  Feretrio.  Cuius 
auspicio  classe  procincta  secunda  spolia  capta,  in  Martis  aram 
in  campo  solitaurilia,  utra  voluerit,  caedito ;  qui  cepit  aeris  CC 
dato.  Cuius  auspicio  classe  procincta  tertia  spolia  capta  lanui 
Quirino  agnum  marem  caedito,  C  qui  ceperit  ex  aere  dato.  Dis 
piaculum  dato. 

Si  qui  hominem  liberum  dolo  sciens  morti  duit  paricidas 
esto. 

Si  quisquam  aliuta  faxit  ipsos  lovi  sacer  esto. 

(Servi  Tulli.)  Si  parentem  puer  verberit  ast  ole  plorassit 
puer  divis  parentum  sacer  esto. 

Ap.  Fest.,  s.  v.  plorare;  Plin.,  H.  N.,  xiv,  14  (12) ;  et  al. 

• 

3.   FRAGMENTS  OF  THE  LAWS  OF  THE  TWELVE  TABLES. 

I.  Si  in  ius  vocat,  ito.     Ni  it,  antestamino :  igitur  em  capito. 
Si  calvitur  pedemve  strait,  manum  endo  iacito.      Si   morbus 
aevitasve  vitium  escit,  [qui  in  ius  vocabit]  iumentum  dato :  si 
nolet,  arceram  ne  sternito. 

Adsiduo  vindex  adsiduus  esto,  proletario  iam  civi  quis  volet 
vindex  esto. 

Rem  ubi  pacunt  orato.  Ni  pacunt,  in  comitio  aut  in  foro  ante 
meridiem  caussam  coiciunto.  Com  peroranto  ambo  praesentes. 
Post  meridiem  praesenti  litem  addicito. 

Si  ambo  praesentes,  sol  occasus  suprema  tempestas  esto. 

II.  Morbus  sonticus  .  .  .  aut  status  dies  cum  hoste :  —  quid 
horum  fait  vitium  iudici  arbitrove  reove,  eo  dies  diffensus  esto. 

Cui  testimonium  defuerit,  is  tertiis  diebus  ob  portum  obvagu- 
latum  ito. 

III.  Aeris  confess!  rebusque  iure  iudicatis  XXX  dies  iusti 
sunto.     Post  deinde  manus  iniectio  esto.     In  ius  ducito.     Ni 
iudicatum  facit,  aut  quis  endo  eo  in  iure  vindicit,  secum  ducito. 
Vincito  aut  nervo  aut  compedibus.     XV  porido  ne  minore,  aut 
si  volet  maiore  vincito.     Si  volet  suo  vivito.     Ni  suo  vivit,  [qui 
eum  vinctum  habebit]  libras  farris  endo  dies  dato :  si  volet,  plus 
dato. 


EAELY   LATIN.  3 

Tertiis  nundinis  partis  secanto.  Si  plus  minusve  secuerunt  se 
fraude  esto. 

Ad  versus  hostem  aeterna  auctoritas  esto. 

IV.  Si  pater  filium  ter  venundavit,  filius  a  patre  liber  esto. 

V.  Uti  legassit  super  pecunia  tutelave  suae  rei,  ita  ius  esto. 
Si  intestate  moritur,  cui  suus  heres  nee  escit,  adgnatus  proxi- 

mus  familiam  habeto.     Si  adgnatus  nee  escit,  gentiles  familiam 
habento. 

Si  furiosus  escit,  adgnatum  gentiliumque  in  eo  pecuniaque 
eius  potestas  esto. 

VI.  Cum  nexum  faciet  mancipiumque,  uti  lingua  nuncupassit, 
ita  ius  esto. 

Tignum  iunctum  aedibus  vineaeve  e  concapi  ne  solvito  .  .  . 
quandoque  sarpta  donee  dempta  erunt. 

VII.  Vias  muniunto.    Ni  sam  delapidassint,  qua  volet  iumenta 
agito. 

VIII.  Si  membrum  rupsit,  ni  cum  eo  pacit,  talio  esto.     Manu 
fustive  si  os  fregit  libero  CCC,  si  servo,  CL  poenam  subito.     Si 
iniuriam  [alteri]  faxsit,  viginti  quinque  poenae  sunto. 

Si  nox  furtum  faxsit,  si  im  occisit,  iure  caesus  esto. 

Si  adorat  furto  quod  nee  manifestum  erit,  duplione  damnum 
decidito. 

Patronus  si  clienti  fraudem  fecerit,  sacer  esto. 

Qui  se  sierit  testarier  libripensve  fuerit,  ni  testimonium  fati- 
atur,  inprobus  intestabttisque  esto. 

X.    Hominem  mortuum  in  urbe  ne  sepelito  neve  urito. 

Hoc  plus  ne  facito ;  rogum  ascea  lie  polito.  Mulieres  genas 
ue  radunto,  neve  lessum  funeris  ergo  habento.  Homini  mortuo 
ne  ossa  legito,  quo  post  funus  facial.  Qui  coronam  parit  ipse 
pecuniave  eius  honoris  virtutisve  ergo,  si  arduitur  ei  parentique 
eius,  se  fraude  esto.  Neve  aurum  addito :  cui  auro  dentes  iuncti 
escunt,  ast  im  cum  illo  sepeliet  uretve,  se  fraude  esto. 

XII.  Si  vindiciam  falsam  tulit,  sive  litis  .  .  .  praetor  arbi- 
tros  tris  dato,  eorum  arbitrio  .  .  .  fructus  duplione  damnum 

decidito. 

Ap.  Porphyr.  ad  HOT.  Sat.  I,  ix,  76;  Gell,  XX,  i ;  Feat.,  a.  v.  struere, 
portum,  vindicioe,  etc. ;  Cic.,  De  Leg.,  II,  iv,  xxiii,  xxiv ;  et  ol. 


LATIN   SELECTIONS. 


4.   EPITAPH  OF  L.  CORNELIUS  SCIPIO  BARBATUS, 
cos.  298  B.  C. 

Cornelius  Lucius  Scipid  Barbatus, 

Gnaivdd  patre  prognatus  fdrtis  vir  sapiensque, 

Quoiiis  forma  virtutei  parisuma  fiiit, 

Consol  censdr  aidilis  quei  fuit  apiid  vos, 

Taurasia  Cisaiina  Samnio  cepit, 

Subigit  omne  Loucanam  dpsidesque  abdoucit. 

Inscr. 

5.     COLUMNA    ROSTRATA    OF    C.    DtJILIUS,    COS.    260    B.  C. 

.  .  .  Secestanosque  .  .  .  opsidioned  exemet,  lecionesque  Car- 
taciniensis  omnis  maximosque  macistratos  luci  palam  post  dies 
wovem  castreis  exfociont,  Macelawzywe  opidom  vi  /mcnandod 
cepet.  Enque  eodem  macistratud  bene  rem  navebos  marid 
consol  primos  ceset,  copiasque  clasesque  navales  primes  ornavet 
paravetque.  Cumque  eis  navebous  claseis  Poenicas  omn«'«, 
item  mazumas  copias  Cartaciniensis,  praesentec?  Haniboled  dic- 
tatored  olorom,  in  altod  marid  pucnandod  vicet.  Kique  navez's 
cepet  cum  socieis  septeresmom  unam,  quinqueresmosque  trires- 
mosque  naveis  XXX  merset  XIII.  Aurom  captom  numei 
MMMDCC  .  .  . 

Inscr. 

6.   EPITAPH  OF  L.  CORNELIUS  SCIPIO,  cos.  259  B.  C. 


Hone  oino  ploirume  cos^ntidnt 

Duondro  6ptumd  fuise  vird  viroro 

Lucfom  Scipidne.     Fflids  Barbati 

Cbnsdl  censdr  aidilis  hie  fue"t  apud  vos, 

Hec  cdpit  Cdrsica  Aleriaque  urbe  pugnandod, 

Dedet  T^mpestatebus  aide  meretoof  votam. 

Inscr. 


LIVIUS   ANDRON1CUS.  —  NAEVIUS. 


LIVIUS  ANDRONICUS,   284-204  B.C. 

7.    FRAGMENTS  FROM  TRANSLATION  OF  THE  ODYSSEY. 

Vinim  mihi,  Camena,  insece  versutum. 

Horn.  Od.,  I,  1 ;  ap.  Cell.,  XVIH,  ix,  3. 
Ibf  maneus  sedeto,  ddniciim  videbis 
Me  carpentd  vekeutem  ddmum  vem'sse  patris. 

Id.,  VI,  295,  296;  ap.  Charts.,  II,  p.  197,  K. 

Namque  neillura 

Peius  macerat  hemdnem,  quamde  mare  saevom, 
Vires  cui  sunt  rnaguae  ;  topper  cdnfringent 
Eas  inpdrtunae  lindae. 

Id.,  VIII,  138,  139 ;  ap.  Fest.,  s.  v.  topper. 
Quandd  dies  adveniet,  quern  profata  Mdrta  est. 

Id.,  X,  175;  ap.  GelL,  UI,  xvi,  6. 
Topper  citi  ad  aedis  venimus  Circdi. 
Simiil  duona  edrum  pdrtant  ad  naves : 
Milia  alia  in  isdem  interseriniintur. 

Id.,  XII,  9,  17-19;  ap.  Fest.,  ubi  sup. 


CN.  NAEVIUS,   269-204  B.C. 

8.   FRAGMENTS  FROM  TRAGEDIES. 

Laetus  sum  lauddri  me  abs  te,  pater  a  laudato"  viro. 

Hector  Proficiscens ;  ap.  Cic.,  Tus.  Disp.,  IV,  xxxi,  67. 
Vos  qui  regalis  cdrporis  custddias 
Agitatis,  ite  actdtum  in  frundiferds  locos, 
Ingeuio  arbusta  ubi  nata  Bunt,  non  dbsita. 

Lycurgus;  ap.  Non.,  323,  1. 
Quod  tii,  mi  gnate,  quaeso  ut  in  pectiis  tutim 
Denu'ttas,  tamquam  in  fiscinam  vindemitor. 

Andromacha;  ap.  Serv.  in  Very.  G.  I,  266. 


LATIN   SELECTIONS. 


9.   FRAGMENTS  FROM  COMEDIES- 

Ego  semper  pluris  fe*ci 
Potidremque  habui  Ifbertatem  multo  quam  pecuniam. 

Agitatoria;  ap.  Charis.,  II,  p.  188,  P. 

Cedo  qui  vestram  rempublicam  tantam  amisistis  tarn  cito  ? 
Proveniebant  oratores  novi,  stulti  adulesceutuli. 

Ludus;  ap.  Cic.,  Cat.  Mai.,  vi,  20. 

Quae  ego  in  theatro  hie  meis  probavi  plaiisibus, 
Ea  niinc  audere  que*mquam  regem  riimpere  ? 
Quan to  libertatem  hanc  hie  superat  servitus ! 

Tarentilla;  ap.  Charis.,  II,  p.  192,  P. 

Si  linquam  quicquam  filium  rescivero 
Argentum  amoris  caiisa  sumse  mutuum, 
Extdmplo  illo  te  ducam,  ubi  non  despuas. 

Triphallus;  ap.  Gell.,  H,  six,  2. 

Theoddtum  compellas,  qui  aras  compitalibus 
Sedens  in  cella  circumtectus  tegetibus 
Lares  ludentes  peni  piitxit  bubulo. 

Tunicularia ;  ap.  Fest.,  s.  v.  penem. 

Description  of  a  Coquette. 

Quase  pila 

In  choro  ludens  datatim  dat  se  ac  communem  facit, 
Alii  adnutat,  alii  adnictat,  alium  amat,  aliiim  tenet. 
Alibi  manus  est  dccupata,  dlii  percelh't  pedem, 
Anulum  alii  dat  spectandum,  a  labris  alium  invocat, 
Cum  alio  cantat,  attamen  alii  sud  dat  digito  h'teras. 

Tarentilla;  ap.  Isidor.,  Orig.,  I,  25. 

10.   FRAGMENTS  FROM  THE  "  PUNIC  WAR." 

Postquam  aves  aspexit  in  templd  Anchises, 
Sacra  in  mensa  Penatium  drdind  ponuntur : 
Auratamque  immolabat  victimam  pulcram. 

Lib.  I.,  ap.  Prob.  in  Verg.  Eel.  vi,  31. 


NAEVIUS. 

Amborum  uxdres 

Noctii  Troiad  exibant  capitibiis  opertis, 
Flentes  ambae,  abeiintes  lacrimis  cum  miiltis. 

Id.,  ap.  Serv.  in  Very.  Aen,  iii.  10. 

Senex  fretus  pietate  [deum]  ddlociitus  siimmi 
Deiim  regis  fratrem  Neptiinum  regnatdrem 
Mariim. 

Id.,  ap.  Prise.,  vii,  p.  352  H.  (p.  770  P.). 

Blande  e*t  docte  percdntat,  Aeneas  quo  psicto 
Troiam  urbem  h'querit. 

Id.,  ap.  Non.,  474,  7. 

Inerant  signa  expressa  qud  modd  Titaui, 
Bicdrpores  Gigdntes  magnique  Atlantes, 
Runcus  atque  Purpiireus  filii  terras  .  .  . 

Id.,  ap.  Prise.,  vi,  p.  198  H.  (p.  679  P.). 

Mandsque  siisum  ad  caelum  sustulft  suits  rex 
Amulius  gratulatur  divis  .  .  . 

Lib.  II.,  ap.  Non.,  p.  116. 

Dem  pollens  sagfttis, -inclutiis  arqmtenens, 
Sanctiis  Delphis  progndtus  Pythiiis  Apollo. 

Id.,  ap.  Macrob.,  Sat.  vi,  5,  8. 

Sese*que  ef  pen're  mavolunt  ibidem 

Quam  ciim  stuprd  redire  dd  suds  populares. 

Lib.  HI.,  ap.  Fest.,  s.  v.  stuprum. 

Sin  illos  deseraDt  fortissimds  virdrum 
Magnum  stuprum  pdpulo  fieri  per  gentis. 

Id.,  ap.  Fest.,  ibid. 

Transft  Melitam  Romdnus  ex^rcitus,  fnsulam  fntegram 
Urit,  populatur,  vdstat,  rem  hdstium  concinnat. 

Lib.  IV.,  ap.  Non'.,  p.  90. 

.  .  .  conferre  quednt  ratem  aeratdm,  qui 

Per  h'quidum  mare  suddntes  atque  eiint  sedentes. 

Lib.  Incert.,  ap.  Varr.,  L.  L.,  vii,  23. 


LATIN    SELECTIONS. 


11.  His  OWN  EPITAPH. 

Inmdrtales  mortales  si  foret  fas  flere, 
Flerent  divae  Camenae  Naeviura  poetam  : 
Itaque  postquam  est  6rci  traditiis  thesaiiro, 
Obliti  siint  Romae  loquier  lingua  Latina. 

Ap.  GelL,  I,  xxiv,  1. 


T.   MACCIUS   PLAUTUS,   254-184  B.C. 

12.   A  BATTLE  SCENE. 

Pdstquam  utrimque  exitum  est  maxuma  cdpia, 

Dispertiti  viri,  di'spertiti  drdines : 

Nds  nostras  mdre  nostro  et  modo  instruximus 

Legiones ;  hdstes  contra  suas  instruunt ; 

Deinde  uterque  imperatdr  in  medium  exeunt 

Extra  turbam  drdinum,  cdulocuutiir  simul. 

Cdnvenit,  victi  utri  sint  eo  proelio, 

Urbem,  agrum,  aras,  fbcos  seque  uti  dederent. 

Pdstquam  id  actiim  est,  tubae  utrimque  contra  canunt. 

Cdnsonat  terra ;  clamdrem  utrimque  efferunt ; 

Imperatdr  uterque  hinc  et  illinc  lovi 

Vdta  suscipere,  hortari  exercitum  ; 

Pro  se  quisque  id,  quod  quisque  e"t  potest  et  valet, 

Edit,  ferrd  ferit.     Tela  frangiint ;  boat 

Coelum  fremitii  virum.     Ex  spiritu  et  anhelitu 

Nebula  cdnstat ;  cadiiut 

Vdlneris  vi  et  viriiim. 

Denique,  ut  vdluimus,  ndstra  superat  manus ; 

Vicimus  vi  ferocis. 

Hdstes  crebri  cadunt ;  ndstri  contra  ingruuut : 

Sed  fugam  in  se  tamen  nemo  convdrtitur ; 

Ne'e  recedit  loco,  quin  statim  rem  gerat. 


PLAUTUS.  9 

Animam  amittunt  prius,  quam  loco  demigrent. 
Quisque,  ut  steterat,  iacet  obtinetque  drdinem. 
Hoc  ubi  Amphitruo  herus  cdnspicatii'st  meus, 
Illico  equites  iubet  dextera  inruere. 
Equites  parent  citi :  ab  dextera  maxumo 
Cum  clamore  in  volant  impetu  alacri, 
Foedant  et  prdterunt  hdstium  cdpias 

lure  iniustas. 

Amph.,  I,  i,  65-94. 

13.   AN  HONEST  OLD  SERVANT  is  CONVINCED  THAT  HE  is 
NOT  HIMSELF. 

-h 

(Sosia,  Servos;  Mercurius.) 

So.    Si  tu  Sosia  e*s,  legiones  qudm  pugnabant  maxume, 

Quid  in  tabernacld  fecisti  ?     Victus  sum,  si  dixeris. 

Me.    Cadus  erat  vini ;  inde  implevi  hirneam So.   Ingres- 

siist  viam  ? 

Me.   Earn  ego,  ut  matre  fiierat  natum,  vini  eduxf  meri. 
So.   IVIira  sunt,  nisi  latuit  intus  illic  in  iliac  hirnea ! 
Factum  est  illud,  ut  ego  illic  vini  hirneam  ebibenm  meri. 
Me.    Quid  nunc?  vincon'  drgumentis,  te  non  esse  Sdsiam? 
So.   Tii  negas  med  esse?     Me.    Quid  ego  ni  negem,  qui  egomdt 

siem? 

So.   Quis  ego  sum  saltern,  si  non  sum  S<5sia?     Te  interrogo. 
Me.   Ubi  ego  Sosia  esse  nolim,  tu  esto  sane  Sosia. 
Nunc,  quando  ego  sum,  vapulabis,  ni  hinc  abis  igndbilis. 
So.   Certe  edepol,  quom  illiinc  coutemplo  et  formam  cognoscd 

meam, 
Qu^madmodum  ego  sum  (saepe   in   speculum   inspexi),  nimis 

simih'st  mei ; 

Itidem  habet  petasum  dc  vestitum  ;  tarn  consimilist  dtque  ego: 
Siira,  pes,  statiira,  tonsus,  6culi,  nasum,  [dens,]  labra, 
Malae,  mentum,  barba,  collus  :  tdtus  —  quid  verbis  opust? 
Si  tergum  cicatricosum,  nihil  hoc  simili  est  similius. 
S^d  quom  cogito,  equidem  certo  idem  sum,  qui  semper  fui : 
N<5vi  herum,  novi  aedis  nostras:  sane  sapio  et  si'ntio. 
ego  illi  obtempero,  quod  Idquitur :  pultabd  foris. 


10  LATIN -SELECTIONS. 

Me.   Quo  agis  te?     So.    Domdm.     Me.    Quadrigas  si  nunc  in- 

scendas  lovis, 

Atque  hinc  fugias,  ita  vix  poteris  effugere  infortiinium. 
So.   Ndnne  berae  meae  niintiare,  quod  herus  meus  iussit,  licet? 
Me.   Tiiae  si  quid  vis  niintiare ;  hanc  ndstram  adire  ndu  sinam. 
Nam  si  me  irritassis,  hodie  liimbifragium  hinc  aiiferes. 
So.   Abeo  potius.     Di  immortales,  dbsecro  vostram  fidem, 
Ubi  ego  perii  ?  ubi  immutatus  sum  ?  libi  ego  formam  perdidi  ? 
An  egomet  me  illic  reliqui,  si  forte  oblitus  fui  ? 
Nam  hie  quidem  omnem  imaginem  meam,  quae  ante  hac  fuerat, 

pdssidet. 
Vivo  fit  quod  niinquam  quisquam  mdrtuo  faciet  mihi. 

Amph.,  I,  i,  274-306. 

14.   A  CLEVER  SLAVE  DEBATES  HOW  TO  GET  MONET  FOB 
HIS  MASTER. 

Hercle  vero,  Libane,  nunc  te  meliust  expergiscier ! 

Atque  argerito  cdmparando  fingere  fallaciam. 

lam  diu  factum  est,  qudm  discesti  ab  hero  atque  abiisti  ad  forum : 

Igitur  inveniiindo  argento  ut  fingeres  fallaciam, 

Ibi  tu  ad  hoc  diei  tempus  ddrmitasti  in  dtio. 

Quin  tu  abs  te  socdrdiam  omnem  reicis,  seguitiem  amoves, 

Atque  ad  ingenium  vetus  vorsutum  te  recipis  tuom  ? 

Serva  herum :  cave  tu  idem  faxis,  alii  quod  servi  solent, 

Quf  ad  heri  fraudationem  callidum  ingenium  gerunt. 

TJnde  sumam  ?  quern  intervortam  ?  quo  hanc  celocem  cdnferam  ? 

Impetritum,  inaiiguratum  est ;  qudvis  admittiint  aves  ; 

Picus,  cornix  est  ab  laeva,  cdrvus,  parra  ab  ddxtera. 

Cdnsuadent.     Certum  hercle  est,  vostram  cdnsequi  sententiam. 

Sed  quid  hoc,  quod  picus  ulmum  tiindit  ?     Haud  temerarium  est. 

Certe  hercle,  ego  quantum  ex  augurio  auspicii  intellego, 

Aiit  mihi  in  mundd  sunt  virgae,  aut  atriensi  Saiireae.        » 

Sed  quid  illuc,  quod  exanimatus  ciirrit  hue  Lednida  ? 

Metuo,  quod  illic  dbscaevavit  meae  falsae  fallaciae. 

Asin.,  II,  i. 


PLAUTUS.  11 

15.  THE  DISADVANTAGES  OF  MARRYING  FOR  MONEY. 
(Megadorus,  Senex ;  Euclio,  Senex.) 

Me.    Nulla  ergo  dicat :  Equidem  dotem  ad  te  attuli 

Maidrem  multo,  quam  tibi  erat  pecunia : 

Enim  mihi  quidem  aequom  est  piirpuram  atque  auriim  dari, 

Ancillas,  mulos,  miiliones,  pedisequos, 

Saliitigerulos  piieros,  vehicla,  qui  vehar. 

Eu.   Ut  matronarum  hie  facta  pernovit  probe  ! 

Moribus  praefectum  miilierum  hunc  factiim  velim. 

Me.   Nunc  qudquo  venias,  plus  plaustrorum  in  aedibus 

Videas,  quam  ruri,  quando  ad  villam  ve"neris. 

Sed  hoc  etiam  pulcrum  est,  prae  quam  ubi  sumtiis  petunt ; 

Stat  fiillo,  phrygio,  aiirifex,  lauarius, 

Cinifldnes,  patagiarii,  indusiarii, 

Flammearii,  violarii,  cerinarii, 

Aut  manulearii,  aiit  murobrecharii ; 

Propdlae  lintednes,  calceolarii, 

Sedentarii  sutdres,  diabathrarii, 

Solearii  astaut,  astant  molochinarii ; 

Petunt  fullones,  sarcinator^s  petunt ; 

Strophiarii  astant,  astant  semizonarii. 

lam  hosce  absolutes  ce'nseas :  cedunt,  petunt 

Trec^nti ;  circumstant  phylacistae  in  atriis, 

Textdres,  h'mbularii,  arcularii. 

Ducuntur ;  datur  aes.     lam  hdsce  absolutes  ce'nseas ; 

Quom  incedunt  infectdres  crocotularii, 

Aut  aliqua  mala  crux  semper  est,  quae  aliqufd  petat. 

Eu.    Comp^llarem  ego  ilium,  nf  metuam,  ne  de'sinat 

Memorare  mores  miilierum ;  nunc  sfc  sinam. 

Me.    Ubi  ndgivendis  res  soluta  est  dmnibus 

Pro  illi's  crocotis,  strdphiis,  sumto  uxdrio : 

Ibi  dd  postremum  ce"dit  miles,  a^s  petit. 

Itiir,  putatur  ratio  cum  argentdrio  ; 

Impransus  miles  adstat,  aes  censet  dari. 

Ubi  disputata  est  ratio  cum  argentario, 

Eti.-im  plus  ipsus  d^bet  argentario. 


12  LATIN   SELECTIONS. 

Spes  prdrogatur  rm'liti  in  aliiim  diem. 

Hae  siint  atque  aliae  miiltae  in  magnis  dotibus 

Incdmmoditates  siimtusque  intolerabiles. 

Nam  quae  indotata  est,  ea  in  potestate  est  viri ; 

Dotatae  mactant  et  malo  et  damno  viros. 

AuL,  III,  v,  24-62. 

16.   A  PARASITE'S  COMPLAINT. 

Ilicet  parasiticae  arti  in  max  u  mam  maldm  crucem : 

Ita  iuventus  iam  ridicules  inopesque  ab  se  segregat. 

Nil  morantur  iam  Laconas,  imi  subselli  viros, 

Plagipatidas,  quibus  sunt  verba  sine  penu  et  pecunia ; 

Eds  requirunt,  qui,  lubenter  quom  ederiut,  reddant  domi. 

Ipsi  obsonant,  quae  parasitorum  ante  erat  provmcia ; 

Ipsi  de  for6  tarn  aperto  capite  ad  lenones  eunt, 

In  tribu  quam  aperto  capite  sdntis  condemnant  reos ; 

Neque  ridicules  iam  terunci  faciunt;  sese  omnes  amant. 

Nam  lit  dudum  hinc  abivi,  accessi  ad  adulescentes  in  foro ; 

Salvete,   inquam:    quo  imus   una   ad   prandium  ?  —  Atque   illi 

tacent. 
Quis  ait  "Hue,"  aut  quis  profitetur?    inquam.  —  Quasi   muti 

silent, 

Neque  me  rident.     Ubi  cenamus  ?  inquam.     Atque  illi  abnuunt. 
Dico  unum  ridiculum  dictum  de  dictis  melioribus, 
Quibus  solebam  menstruales  epulas  ante  adipfscier. 
Nemo  ridet.     Sci'vi  extemplo,  rem  de  compactd  geri. 
Ne  canem  quidem  irritatam  voluit  quisquam  imitarier, 
Saltern,  si  non  arriderent,  dentis  ut  restringerent. 
Abeo  ab  illis,  pdstquam  video  me  sic  ludificarier ; 
Pergo  ad  alios  ;  venio  ad  alios,  deinde  ad  alios :  una  res ; 
6mnes  compacto  rem  agunt,  quasi  in  Velabro  olearii. 

Capt.,  Ill,  i,  9-2a 


PLAUTUS.  13 


17.   CASTING  LOTS  FOR  A  WIPE. 

(Chalinus  and  Olympic,  rived  suitors  ;  Stalino  and  his  wife 
Cleostrata  act  as  Umpires.) 

St.  Eii^e !    Cave !    Conicite  sortis  mine  lam  ambo  hue.    Eccere. 

D 

Uxor,  aequa.      01.    Noli  uxori  credere.      St.    Habe  animum 

bonum. 

01.   Cre"do  hercle,  hodie  devotabit  sdrtis,  si  attigerit.     St.   Tace. 
01.  Taceo.    Deos  quaeso Gh.  Ut  quidem  tu  hodie  cauem 

et  furcam  feras. 
01.   Mihi  lit  sortitio  eveniat.     Ch.   Ut  quidem,  hercle,  pedibus 

pendeas. 

01.  At,  tu  ut  oculos  emungare  ex  capite  per  nasiim  tuos. 
Gh.  Quid  times  ?  paratum  oportet  e"sse  iam  laqueiim  tibi. 
01.  PeViisti !  St.  Animum  advdrtite  ambo.  01.  Tdceo. 

*S1?.   Nunc  tu,  Cleostrata, 

Ne  a  me  memores  malitiose  de  hac  re  factum,  aut  siispices : 
Tibi  permitto ;  tiite  sorti.      01.   Perdis  me !      Gh.   Lucriim  facit. 
St.    Hoc  age,  sis,  Olympic  !      01.    Si  hie  Htteratus  me  sinat. 
St.    Quod  bonum  atque  fdrtunatum  mini  sit 01.  Ita  vero ; 

e*t  mihi. 
Gh.  Ndn !     01.  Imo  hercle !     Gh.  Imd  mihi  hercle !     St.  Hie 

vmcet;  tu  vives  miser. 
Praecide  os  tu  illi  hodie!     Age!  6cquid  fit?     Gl.   Ne  obiexis 

manum ! 
01.    Cdmpressan'  palma,  dn  porrecta,  ferio?     St.   Age,  ut  vis. 

01   Hem  tibi ! 

Gl.    Qufd  tibi  istunc  tdctio  est  ?     01.    Quia  Iiippiter  iussit  meus. 
Cl.    Feri   malam    tu   illi   riirsum.      01.    Perii,   piignis   caedor, 

luppiter ! 
St.    Quid  tibi  tactio  hiinc  fuvit?     Gh.    Quia  idssit  haec  lund 

mea. 
St.   Pdtiundum    est,   siquid^m   me   vivo   mea   vixor    imperium 

exhibet. 
Gl.   Tarn  hiiic  loqui  lic^re  oportet,  quam  fsti.      01.    Cur  omen 

mihi 
Vltuperat?     St.    Mal6,  Chaline,  tibi  cuvendum  censeo. 


14  LATIN   SELECTIONS. 

Ch.   Temperi,  postquam  dppugnatum  est  6s !     St.   Age,  uxor, 

mini1  1:1111 
S<5rti.      Vos    advdrtite    animum.      Praebe    tu.      01,   Ubi   sim, 

nescio. 

Perii,  cor  tineosum,  opinor,  habeo  :  iamdudiim  salit ; 
De  labore  pectus  tundit.      CL    Teneo  sortem.     St.   Effer  foras  ! 
Ch.   lamne  mortuii's  ?      01.   Ostende !     Mea  e*st.     Ch.    Mala 

crux  ea  est  quidem. 

CL    Victus  es,  Chalme  !     St.    Turn  nos  demum  vivere,  Olympic, 
Gaiideo.      Ol.    Pietate  factum  est  mea  &tque  maiorum  meum. 
St.    Intro  abi,  uxor,  atque  adorna  niiptias. 

Cas.  II,  vi,  31-43,  49-67. 

18.  A  GENTLEMAN  OP  THE  OLD  SCHOOL  COMPLAINS  THAT 
THE  OLD-FASHIONED  STRICTNESS  OF  EDUCATIONAL 
DISCIPLINE  is  UNDULY  RELAXED. 

(Lydus,  Paedagogus  ;  Philoxenus,  Senex.) 

Phi.   Heia,  Lyde,  leniter  qui  saeviunt,  sapiunt  magis. 

Minus  mirandura  est,  illaec  aetas  si  quid  illorum  facit, 

Quam  si  non  faciat.     Feci  ego  istaec  itidem  in  adulescentia. 

Ly.    Hei  mihi,  hei  mihi,  istaec  ilium  perdidit  adsentdlio  ? 

Nam  absque  te  esset,  ego  ilium  haberem  rectum  ad  ingenium 

bonum  ; 
Niinc  propter  te  tiiamque  pravos  factus  est  fiduciam. 

Phi.    Paulisper,  Lyde,  est  lubido  hdmini  suo  animo  obsequi ; 

lam  aderit  tempus,  quom  sese  etiam  ipse  dderit.     Morem  geras. 

Dum  caveatur,  praeter  aequom  ne  quid  delinquat :  sine. 

Ly.    N<5n  sino,  neque  equidem  illunc  me  vivo  corrumpi  siiiam. 

Sed  tu,  qui  tarn  pro  corrupto  dicis  causam  filio, 

Eademne  erat  haec  disciplina  tfbi,  quom  tu  adulescens  eras  ? 

Nego,  tibi  hoc  aimi's  viginii  fui'sse  primis  cdpiae, 

Digitum  longe  a  paedagogo  pedem  ut  efferres  aedibus. 

Id  quoi  obtigerat,  hdc  etiam  ad  malum  arcessebatur  malum : 

Et  discipulus  et  magister  perhibebantur  improbi. 

Ante  solem  exorieutem  ni  in  palaestram  veneras, 

Gyranasii  praefecto  baud  medidcres  poenas  penderes. 


PLAUTUS.  15 

fbi  cursu,  luctando,  hasta,  disco,  pugilatu,  pila, 
Saliendo,  sese  exercebaut  magis,  quam  scorto  aut  saviis ; 
Ibi  suam  aetatem  extendebaut,  non  in  latebrosis  locis. 
Inde  de  hippodrome  et  palaestra  libi  revenisses  domum : 
Cincticulo  praecinctus  in  sella  apud  magistrum  absideres ; 
Turn  librum  legeres.     Si  unam  peccavisses  syllabam, 
Fieret  coriurn  tarn  maculosum,  quam  est  nutricis  pallium. 

Phi.    Alii,  Lyde,  niinc  sunt  mores.      Ly.    Id  equidem  certd 

scio : 

Nam  olim  populi  prius  honorem  capiebat  suffragio, 
Quam  magistri  desinebat  esse  dicto  obediens ; 
At  nunc  priusquam  septuennis  ^st,  si  attingas  eum  manu : 
Extemplo  puer  paedagogo  tabula  dirumpit  caput. 
Qudm  patrem  adeas  pdstulatum,  puero  sic  dicit  pater : 
"  Xoster  esto,  diim  te  poteris  defensare  iniiiria." 
Prdvocatur  paedagogus  :  "  Eho,  senex  minimi  preti, 
Ne  dttigas  puerum  fstac  causa,  quando  fecit  strenue." 
It  magister,  quasi  lucerna,  lincto  expletus  h'nteo ; 
Itur  illinc  iiire  dicto.     Iloccine  hie  pactd  potest 
Inhibere  imperiiim  magister,  si  ipsus  primus  vapulet  ? 

Bacch.,  Ill,  iii,  4-9,  12-30,  33-44. 

19.   MENAECHMUS  MISTAKEN  FOR  HIS  BROTHER. 
(Menaechmus  Sosicles ;  Peniculus,  Parasitus.) 

Me.   Adule"scens,  quaeso,  qufd  tibi  mecum  e*st  rei, 
Qui  mihi  male  dicas,  hdmini  ignoto,  insciens  ? 
An  tibi  malam  rem  vis  pro  maledicti's  dari 
Postea?     Pe.    Earn  quidem  edepol  te  dedisse  intellego. 
Me.    Respdnde,  adulescens,  quaeso,  quid  nomen  tibi  est? 
Pe.    Etiam  derides,  quasi  non  nomen  ndveris  ? 
Me.    Non  Edepol  ego  te,  qudd  sciam,  unquatn  ante  hunc  diem 
Vidf  neque  novi ;  verum  certo,  quisquis  es, 
Acqudm  si  facias,  mihi  odiosus  rie  sies. 
Pe.   Non  me"  novisti  ?     Me.    N6n  negem,  si  n<5verim. 
Pe.   Menaechme,   vigila!      Me.   Vigilo   hercle   equidem,   qudd 
sciam.  •* 


16  LATIN    SELECTIONS. 

Pe.    Tuiim  parasitum  ndn  novisti  ?     Me,    Ndn  tibi 

Sanum  est,  adulescens,  sinciput,  ut  intellego. 

Pe.    Respdude  :  subripuistin'  uxori  tuae 

Pallam  istanc  hodie,  eamque  dedisti  Erdtio? 

Me.   Neque  hercle  ego  uxorem  habeo,  neque  ego  Erdtio 

Dedi,  nee  pallam  siirpui.     Pe.    Satin'  sanus  es  ? 

Occi'sa  est  haec  res !     Ndn  ego  te  indutum  foras 

Exire  vidi  palla  ?     Me.    Vae  capiti  tuo  ! 

Tun'  med  indutum  fuisse  pallam  praedicas  ? 

Pe.    Ego  hercle  vero.     Me.    Ndn  tu  abis,  quo  dignus  es, 

Aut  te  piari  iubes,  homo  insanissume  ! 

Pe.    Numquam  edepol  me  quisquam  exorabit,  quiu  tuae 

Uxori  rem  omnem  iam,  uti  sit  gesta,  eloquar. 

Omnes  in  te  istaec  recident  contumeliae. 

Faxo  haud  inultum  praudium  comederis. 

Men.,  Ill,  ii,  29-55. 


_,  20.   A  BRAGGART  CAPTAIN  AND  HIS  PARASITE. 

. 
(Artotrogus,  Parasitus  ;  Pyrgopolinices,  Miles.) 

Ar.    Quid  in  Cappadocia,  ubi  tu  quingentds  simul, 

Ni  hebes  machaera  fdret,  uno  ictu  occideres  ? 

Py.   At  peMitatus  reliquiae  erant,  si  viverent. 

Ar.    Quid  tibi  ego  dicam,  quod  omnes  mortales  sciunt, 

Pyrgdpolinicem  te  linum  in  terra  vivere 

Virtiite  et  forma  et  factis  invictissumis  ? 

Amant  te  omnes  mulieres,  neque  hercle  iniuria, 

Qui  sis  tarn  pulcer ;  lit  vel  illae,  quae  here  pallio 

Me  repreheuderunt.     Py.    Quid  here  dixeriint  tibi  ? 

Ar.    Rogitabant :  Hiccine  Achilles  est,  inquit,  tibi  ? 

lino  eius  frater,  inquam.     Innuit  altera : 

Ergo  mecastor  pulcer  est,  inquit  mini, 

Et  liberalis.     Vide,  caesaries  quarn  decet. 

Ne  illae  sunt  fortunatae,  quae  cum  istd  cubant ! 

Py.   Itane  aibat  tandem  ?     Ar.    Quae  me  ambae  obsecraverint, 

Ut  te  hddie  quasi  pompam  iliac  praeterdiicerem. 

Py.    Nimia  est  miseria,  piilcrujn  esse  homiuem  nimis. 


PLAUTUS.  17 

Ar.   Molestae  sunt  mihi :  drant,  ambiunt,  dbsecrant, 
Videre  ut  liceat ;  ad  sese  arcessi  iubent : 
Ut  tud  non  liceat  operam  dare  negotio. 

Mil.  GL,  I,  i,  52-71. 

-h        21.   A  LADY'S  TOILET. 

Negdti  sibi  qui  volet  vim  parare : 
Navem  et  mulierem,  haec  duo  compardto : 
Nam  nullae  magis  res  duae  plus  negdti 
Habent,  forte  si  dcceperis  exornare ; 
Neque  unquam  satis  hae  duae  res  ornantur, 
Neque  eis  ulla  ornandi  satis  satietas  est. 
Atque  haec  ut  loqudr,  nunc  domd  docta  di'co : 
Nam  nds  usque  ab  aurora  ad  hoc  quod  die!  est 
Ex  industria  ambae  concessamus  niiuquam 
Lavari,  aut  fricari,  aut  tergeri,  aut  ornari, 
Poh'ri,  expoliri,  pingf,  fingi ;  et  liua 
Binae,  singulis  quae  datae  nobis  aucillae, 
Eae  nos  lavando,  eluendo,  operam  dedere; 
Adgeriindaque  aqua  sunt  viri  duo  defessi. 
Apagesis,  negoti  quantum  in  muliere  una  est ! 

Poen.,  I,  ii,  1-15. 

22.  THE  DANGER  OF  MAKING  LOVE  BY  PROXY. 

(Agorastocles,  Adulescens ;  Milphio,  Servos  ;  Adelphasium, 
Meretrtx.) 

Ag.   lam  hercle  tu  peristi,  ni  illam  mihi  tarn  tranquillam  facis, 

Quam  mare  est  olim,  quom  ibi  alcedo  piillos  educit  suos. 

Mi.    Quid  faciam  ?     Ag.    Exord,  blandire,  expdlpa !     Ml.   Faci- 

am  sedulo ; 

Sed  vide,  sis,  ne  tu  dratorem  hunc  pugnis  pectas  pdstea. 
Ag.    Ndn   faciam.      Ad.    Nos   eamus  nunc.      Etidm   morare? 

Male  facis : 

Bene  promittis  multa  ex  multis ;  dmnia  incassiim  cadunt 
Liberare  iuravisti  me  haud  semel,  sed  centies. 
Diim  te  exspecto,  neque  usquam  aliam  mihi  paravi  cdpiam, 

2 


18  LATIN   SELECTIONS. 

Neque  istuc  usquara  apparet.     Ita  nunc  servio  nihild  minus. 

I,   soror.      Abscede   tu  a  me.      Ag.    Peril !      Eho,  quid  agis, 

Mflphio  ? 

Mi.     Mea  voluptas,  meae  deliciae,  mea  vita,  mea  amoenitas, 
Meus  ocellus,  meum  labellum,  mea  salus,  meuin  savium, 
Meum  mel,  meum  cor,  mea  colostra,  meus  molliculus  cdseus. 
Ag.    Mene  ego  illaec  patiar  praesente  dici  ?     Discrucidr  miser, 
Nisi  ego  ilium  iubed  quadrigis  ciirsim  ad  carnuficem  rapi ! 

Ndn  ego  homo  tridboli  sum,  nisi  ego  illi  mastigiae 

Exturbo  oculos  atque  dentes  !     Hem  voluptatem  tibi! 

Hem   mel !    hem    cor !    hem    colostram !    hem    salutem !    hem 

savium  ! 

Mi.  Impias,  here,  te !  oratorem  verberas.     Ag.  lam  istdc  magis! 
Et  iam  ocellum  addam,  et  labellurn,  et  h'nguam  !     Mi.    Ecquid 

facies  modi  ? 
Ag.    Siccine  ego   te  orare  iussi  ?      Mi.    Qudmodo  ergo  orem  ? 

Ag.    Rogas  ? 

Sic  enim  diceres,  sceleste :  Huius  voluptas,  te  dbsecro, 
Hiiius   mel,   huius    cor,   huius    labellum,    hiiius    lingua,   huius 

savium, 

Hiiius  colostra,  hiiius  dulciculus  caseus,  mastigia ; 
Omnia  ilia,  quae  dicebas  tua  esse,  ea  memorares  mea. 
Mi.    Obsecro  hercle  te,  voluptas  hiiius  atque  odium  meum, 
Hiiius  arnica  mammeata,  mea  inimica  et  malevola, 
Oculus  huius,  lippitudo  mea,  mel  huius,  fel  meum, 
Ut  tu  huic  irata  ne  sis ;  aiit,  si  id  fieri  ndn  potest, 
Capias  restim  ac  te  suspendas  ciim  hero  et  vostra  familia : 
Nam  mihi  iam  video  propter  te  victitandum  sdrbilo, 
Itaque  iam  quasi  dstreatum  terpum  ulceribus  gestito, 
Prdpter  amorem  vostrum.     Ad.   Amabo,  men'  prohibere  pds- 

tulas, 

Ne  te  verber^t,  magis  quam  ne  mendax  me  advorsdm  siet  ? 
Ad.   Verum.     Etiam  tibi  hanc  amittam  ndxiam  uuam,  Agora- 

stocles. 
Ndn  sum  irata.     Ag.   Ndn  es  ?     Ad.    Non  sum.     Ag.  Da  ergo, 

ut  credam,  savium. 

Ad.   Mdx  dabo,  quom  ab  re  divina  rediero.     Ag.   I  ergo  strenue. 

Poen.,  I,  ii,  145-159,  171-194. 


PLAUTUS.  19 

_^_        23.   EXAMPLE  OF  COINING  WORDS. 

(Toxilus,  Sagaristio,  Servi ;  Dordalus,  Leno.) 

To.   Videdr  vidisse  hie  forma  persimilem  tui, 

Eadem  statura.     »Sa.    Quippe  qui  frater  siet. 

Do.    Sed  scire  velimus,  qudd  tibi  nomen  siet. 

To.    Quid  uttinet,  nos  scire  ?     Sa.   Ausculta  ergo,  lit  scias: 

Vam'loquidorus,  Virginisvenddnides, 

Nugipolyloquides,  Argentiexterebrdnides, 

Tedigniloquides,  Niimmorumexpalpdnides, 

Quodsemelarri  pides,  Niinquamposteareddides. 

Do.    Heu  hercle  nomen  multis  modis  scriptiim  est  tuom. 

Sa.    Ita  stint  Persarum  mores  :  longa  ndmina 

Contdrtiplicata  haberaus.     Numquid  ceterum 

Voltis?     Do.   Vale. 

Pers.,  IV,  vi,  16-27. 


24.   AN  ESCAPE  FROM  SHIPWRECK. 
J- 

(Sceparnio,  Servos;  Daemones,  Senex.) 

Sc.   Sed,  6  Palaemon,  sancte  Neptuni  comes, 

Quique  hercule  illi  sdcius  esse  diceris, 

Quod  facinus  video  ?     Da.    Quid  vides  ?     Sc.   Mulierculas 

Vided  sedentis  in  scapha  solas  duas. 

Ut  adflictantur  miserae !  —  Euge,  euge !  perbene ! 

Ab  saxo  avortit  fliictus  ad  litus  scapham, 

Neque  giibernator  linquam  potuit  rectius. 

Nou  vidisse  undas  me  maiores  censeo. 

Salvae  sunt,  si  illos  fliictus  devitaverint. 

Nunc,  mine  periculum  est :  eiecit  alteram. 

At  in  vado  est :  iam  facile  enabit.  —  Etigepae, 

Viden',  alteram  illam  ut  fluctus  eiecit  foras? 

Surrexit,  horsum  se  capessit.     Salva  res  ! 

Desiluit  haec  autem  dltera  in  terram  e  scapha. 

Ut  prae'  timore  in  gdnua  in  undas  cdncidit ! 

Salva  ^st:  evasit  ex  aqua.     Iam  in  litore  est 


20  LATIN   SELECTIONS. 

Sed  dextrovorsum  avdrsa  it  in  malam  crucem. 
Hera,  urrabit  illaec  hodie.     Da.    Quid  id  refert  tua  ? 
Sc.    Si  ad  saxum  quo  capessit,  ea  deorsiim  cadit, 
Errationis  fecerit  compendium. 
Da.    Si  tu  de  illarum  cenaturus  ve'speri  es, 
Illi's  curandum  censeo,  Sceparnio  ; 
Si  apiid  me  esurus  es,  mihi  dari  operam  volo. 
Sc.    Bonum    aequomque   oras.      Da.    Sequere   me   hac   ergo. 
Sc.   Sequor. 

Rud.,  I,  ii,  71-94. 

-J-       25.  LOVE  is  TOO  EXPENSIVE  A  LDXURT. 

Omnium  primum  Amdris  artis  eMoquar  quemadmddum  expediant. 
Niinquam  Amor  quemquam  nfsi  cupidum  hominem  pdstulat  se 

in  plagas  conicere ; 

Eos  cupit,  eos  cdnsectatur ;  sxibdole  blanditur ;  ab  re 
Cdnsulit,  blandiloquentulus,  harpago,  mendax,  cuppes  avarus, 
Elegans,  despoliator,  lat^bricolarum  hominiim  corruptor, 
Blandus,  inops,  celati  indagator :  nam  qui  ab  eo,  quod  amat, 
Quam  extemplo  saviis  sagittatis  percussus  est : 
Illico  res  foras  labitur,  liquitur. 
'  Da  mihi  hoc,  mel  meum,  si  me  amas,  si  aiides ! ' 
Ibi  ille  cuculus  :  '  Oc^lle  mi,  fiat ! 
Et  istuc  et  si  amplius  vis  dari,  dabitur.' 
Ibi  ilia  pendentem  ferit :  5am  amplius  drat ; 
Non  sat  id  est  mali,  ni  amplius  etiam, 
Qudd  bibit,  quod  comest,  quod  facit  siimti. 
Ndx  datur  :  ducitur  familia  tdta : 

Vestispicae,  unctor,  auri  custos,  flabelliferae,  sandaligerulae, 
Cantrices,  cistellatrices,  nuntii,  reniintii, 
Raptdres  panis  et  peni. 
Fit  ipse,  dum  illis  cdmis  est, 
Inops  amator. 

Haec  ego  quom  ago  cum  meo  animo  et  recolo, 
Ubi  qui  eget,  quam  preti  sit  parvi : 
Apage  te,  Amor !  non  places !  nfl  te  utor. 
Quamquam  illud  est  dulce,  esse  et  bibere ; 
Amor  amara  dat  tibi  satis  quod  aegre  sit ; 


PLAUTUS.  21 

Fugit  fdrum,  fugat  tuos  cognates, 

Fugat  ipse  a  suo  se  cdntuitu ; 

Neque  enim  eum  sibi  amicum  .vdluut  dici. 

Mi'lle  modis  amor  ignorandust,  prdcul  adhibendust,  abstinendus: 

Nam  qui  in  amorem  praecipitavit,  peius  perit,  quam  si  saxo 

saliat. 

Apage,  sis,  Amor ! 
Tuas  res  tibi  habe. 
Amor  mihi  amicus 
NC*  fuas  linquam ! 
Certum  est,  ad  frugem 
Applicare  animum. 

Trin.,  II,  I,  14-52. 

26.   A  PURCHASER  FRIGHTENED  OUT  OF  A  BARGAIN. 
(Stasimus,  Servos;  Philto,  Senex.) 

St.   Per  deds  atque  homines  di'co,  ne  lu  illunc  agrum 

Tuom  siris  unquam  fieri,  neque  gnati  tui. 

Ei  rei  argumentum  dicam.     Ph.    Audire  edepdl  lubet. 

St.    Primum  dmnium,  olim  terra  quom  proscinditur, 

In  quinto  quoque  sulco  moriuntiir  boves. 

Ph.    Apage ! 

St.    Neque  unquam  quisquam  est,  qudius  ille  age*r  fuit, 

Quin  pessume  ei  res  vdrterit.     Quorum  fuit, 

Alii  exulatum  abierunt ;  alii  emdrtui ; 

Alif  se  suspendere.     Hem,  nunc  hie,  qudius  est, 

Ut  ad  fncitas  redactus !     Ph.    Apage  a  me  fstum  agrum! 

St.    Magis  apage  dicas,  si  dmnia  a  me  audiveris  : 

Nam  fulguritae  siint  hie  alternae  drbores ; 

Sues  moriuntur  angina  aceVrume  ; 

Oves  scabrae  sunt,  tdm  glabrae,  hem,  quam  haec  e*st  manus. 

Turn  autem  Syrorum,  genus  quod  patientissumum  est 

Ilomindm,  nemo  extat,  qui  fbi  sex  menses  vi'xerit: 

Ita  ciincti  solstitiali  mSrbo  decidunt. 

Ph.    Credo  ego  istuc,  Stasime,  ita  ^sse;  sed  Campans  genus 

Multd  Syrorum  iam  dntidit  patientia. 

Sed  iste  est  ager  profecto,  ut  te  audivi  loqui, 


22  LATIN   SELECTIONS. 

Maids  in  quern  omnes  piiblice  mitti  decet. 

Siciit  fortunatdrum  memorant  insulas, 

Quo  ciincti,  qui  aetatem  egerunt  caste  suam, 

Conveniant :  contra  istdc  detrudi  maleficos 

Aequdm  videtur,  qui  quidem  istius  sit  modi. 

St.    Hospitium  est  calamitatis.     Quid  verbis  opust? 

Quamvis  malam  rem  quaerens,  illic  reperias. 

Ph.    At  tu  hercle  et  illi  et  alibi.     St.    Cave,  sis,  dixeris, 

Me  tibi  dixisse  hoc.     Ph.    Dixisti  arcand  satis. 

St.    Quin  hie  quidem  cupit  ilium  ab  se  abalienarier, 

Si  quidem  reperire  pdssit,  cui  os  sublinat. 

Ph.    Meus  quidem  hercle  nunquam  fiet.     St.    Si  sapies  quidem. 

Lepide  hercle  de  agro  ego  hiinc  senem  deterrui. 

Trin.,  II,  iv,  119-123,  132-159. 


27.    SENATUS    CONSULTUM    DE    BACCHANA- 
LIBUS,   186  B.C. 

De  Bacanalibus  quei  foideratei  esent  ita  exdeicendum  cen- 
suere. 

Neiquis  eorum  J9acanal  habuise  velet.  Sei  ques  esent  quei 
sibei  deicerent  necessus  ese  Bacanal  habere,  eeis  utei  ad  prae- 
torem  urbanum  Romam  venirent  deque  eeis  rebus,  ubei  eorum 
verba  audita  esent,  utei  senatus  noster  decerneret,  dum  ne  minus 
Senatoribus  C  adesent,  quom  ea  res  cosoleretur.  Bacas  vir 
nequis  adiese  velet  ceivis  Romanus  neve  nominus  Latini  neve 
socium  quisquam,  nisei  praetorem  urbanum  adiesent,  isque  de 
senatuos  sententiad,  dum  ne  minus  senatoribus  C  adesent,  quom 
ea  res  cosoleretur,  iousiset.  Ce«suere. 

Sacerdos  nequis  vir  eset.  Magister  neque  vir  neque  mulier 
quisquam  eset.  Neve  pecuniam  quisquam  eorum  comoinem 
/cabuise  velet,  neve  magistratum  neve  p"fo  magistratuc?  neque 
virum  neque  mulierem  quiquam  fecise  velet.  Neve  post  hac 
inter  sed  coniourase  neve  comvovise  neve  conspondise  neve  con- 
promesise  velet,  neve  quisquam  fidem  inter  sed  dedise  velet. 


EPITAPH  OF  P.   CORNELIUS   SCIPIO.  23 

Sacra  in  oquoltod  ne  quisquam  fecise  velet,  neve  in  poplicod 
neve  in  preivatod  neve  exstrad  urbem  sacra  quisquam  fecise 
velet,  nisei  praetorem  urbanum  adieset  isque  de  senatuos  senten- 
tiad,  dura  ne  minus  senatoribus  C  adesent,  quom  ea  res  cosolere- 
tur,  iousiset.  Censuere. 

Homines  pious  V  oinvorsei  virei  atque  mulieres  sacra  ne  quis- 
quam fecise  velet,  neve  inter  ibei  virei  pious  duobus  mulieribus 
pious  tribus  arfuise  velent,  nisei  de  praetoris  urbani  senatuosque 
sententiad,  utei  suprad  scriptum  est. 

Haice  utei  in  coventionid  exdeicatis  ne  minus  trinum  noundi- 
num ;  senatuosque  sententiam  utei  scientes  esetis,  eorum  sen- 
tentia  ita  fuit :  sei  ques  esent,  quei  arvorsum  ead  fecisent,  quam 
suprad  scriptum  est,  eeis  rem  caputalem  faciendam  censuere; 
atque  utei  hoce  in  tabolam  ahenam  iuceideretis,  ita  senatus 
aiquom  censuit ;  uteique  earn  figier  ioubeatis  ubei  facilumed 
guoscier  potisit;  atque  utei  ea  Bacanalia,  sei  qua  sunt,  exstrad 
qtiam  sei  quid  ibei  sacri  est,  ita  utei  suprad  scriptum  est,  in 
diebus  X,  quibus  vobis  tabelai  datai  erunt,  faciatis  utei  dismota 

sient. 

Inscr. 


28.  EPITAPH  OF  P.  CORNELIUS  SCIPIO,  PROB- 
ABLY SON  OF  AFRICANUS  MAJOR,  AUGUR 
180  B.C. 

Quei  apice  insigne  dialis  flaminfs  gesfstei 
Mors  perfecit  tua  ut  essent  6mnia  brevia 
Hon<5s  fama  virtusque  gloria  atque  ingenium : 
Quibus  sei  in  longa  h'cuiset  tibe  litier  vita 
Facile  factefs  supenises  gldriam  maidrum. 
Quare  lubens  te  in  gremiu,  Scfpid,  recipit 
Terra,  Publi,  progndtum  Piiblitf,  Cornell. 

Inscr. 


24  LATIN   SELECTIONS. 


Q.  ENNIUS,   239-169   B.C. 

29.   DREAM  OF  PRIAM,  AND  ITS  INTERPRETATION. 

.  .  .  mater  gravida  parere  se  ardentem  facem 

Visa  est  in  somnis  Hecuba :  quo  facto  pater 

Rex  ipse  Priamus  sdmnio,  mentis  metu 

Perciilsus,  curis  siimptus  suspirantibus, 

Exsacrificabat  h<5stiis  balantibus. 

Turn  cdniecturam  pdstulat  pacem  petens, 

Ut  se  edoceret  dbsecrans  Apdllinem, 

Quo  se*se  vertant  tantae  sortes  sdmnium. 

Ibi  ex  oraclo  vdce  divina  edidit 

Apdllo,  puerum  pn'mus  Priamo  qui  foret 

Postilla  natus,  temperaret  tdllere : 

Eum  esse  exitium  Trdiae,  pestem  Pergamo. 

Alex.,fr.  ap.  Cic.,  de  Div.,  I,  xxi,  42. 

30.   CASSANDRA'S  VISION. 

Hec.    Sed  quid  oculis  rabere  visa  es  derepente  ardentibus? 
TJbi  ilia  tua  paulo  ante  sapiens  virginali'  modestia? 
Cos.   Mater,  optumarum  multo  miilier  melior  mulierum, 
Mi'ssa  sum  superstitiosis  ariolationibus : 
Namque  Apollo  fatis  fandis  dementem  invitam  ciet. 
Virgines  aequales  vereor,  patris  mei  meum  factiim  pudet, 
Optumi  viri.     Mea  mater,  tui  me  miseret,  mef  piget: 
6ptumam  progeniem  Priamo  peperisti  extra  me:  hoc  dolet: 
Men  obesse,  illos  prodesse,  me  dbstare,  illos  dbsequi ! 

Adest,  adest  fax  dbvoluta  sanguine  atque  incendio ! 
Miiltos  annos  latuit :  cives,  ferte  opem  et  restinguite  1 

lamqu^  mari  magno  classis  cita 

Texitur:  exitium  exdmen  rapit: 

Adveniet,  fera  veh'volantibus 

Navibus  complebit  manus  litora. 

Alex.tfr,  ap.  Cic.,  De  Div.,  I,  xxxi,  66,  67. 


ENNIUS.  25 


31.   THE  SACK  OF  TROT. 

Quid  petam  praesidi  aut  exequar  ?  qudve  nunc 

Auxilio  exili  aiit  fugae  freta  sim  ? 

Arce  et  urbe  drba  sum.     Quo  accedam  ?  quo  applicem  ? 

GUI  nee  arae  patriae  domi  stant,  fractae  et  disiectae  iaceut, 

Fana  flamma  deflagrata,  tdsti  alti  stant  parietes 

Deformati  atque  dbiete  crispa. 

O  pater,  o  patria,  o  Priami  domus 

Saeptum  altisono  cardine  templum  ! 

Vidi  ego  te  adstante  ope  barbarica 

Tectis  caelatis  lacuatis, 

Auro  ebore  instructum  regifice. 

Haec  oinnio,  videi  inflammarei, 

Priamd  vi  vitam  evitarei, 

lovis  arain  sanguine  turparei. 

Vidi,  videre  qu6d  sum  passa  aegeVrume 

Hectorem  curru  quadriiugo  raptarier 

Hectdris  natum  de  muro  iactarier. 

Androm.,fr.  ap.  Cic.,  Tusc.,  Ill,  xix,  44,  et  al. 

32.   MEDEA'S  NURSE  DEPLORES  JASON'S  VISIT. 

Utindm  ne  in  nemore  Pe'lio  seciiribus 

Caesa  dccedisset  abiegna  ad  terrdm  trabes, 

Neve  fnde  navis  fnchoandae  exdrdium 

Coepfsset,  quae  nunc  ndminatur  ndmine 

Argd,  quia  Argiva  in  ea  dilecti  viri 

Vecti  petebant  pellem  inauratam  arietis 

Colchis,  imperio  rdgis  Peliae,  per  do! urn. 

Nam  numquam  era  errans  mea  domo  ecferret  pedem 

Medea,  animo  aegra,  amdre  saevo  sadcia. 

Med.  Exul,fr.  in  Rhet.  ad.  Herenn.,  II,  xxii,  84. 


26  LATIN   SELECTIONS. 

33.    DENIAL  OF  DIVINE  PROVIDENCE. 

Ego  deum  genus  esse  dixi  et  dicam  semper  caelitum, 
Sed  eos  non  curare  opinor,  quid  agat  huinaiium  genus : 
Nam  si  curent,  beue  bonis  sit,  male  mails,  quod  niinc  abest. 
Telam.,fr.  ap.  Cic.,  De  Div.,  II,  i,  104,  et  De  Nat.  Dear., 
Ill,  xxxii,  79. 

34.   A  WARNING  AGAINST  RELIGIOUS  QUACKS. 

.  .  .  Sed  superstitidsi  vates  impudentesque  arioli, 
Aiit  iuertes  aut  insani  aut  qui'bus  egestas  imperat, 
Qui  sibi  semitam  non  sapiunt,  alteri  monstrant  viam, 
Quibus  divitias  pdllicentur,  ab  eis  drachumam  ipsi  petunt. 
De  his  divitiis  sibi  deducant  drachumam,  reddant  caetera. 

Telam.,fr.  ap.  Cic.,  De  Div.,  I,  Iviii,  132. 

35.   ILIA'S  DREAM. 

Excita  cum  tremulis  anus  attulit  artubus  lumen, 
Talia  commemorat  lacrimans,  exterrita  somno, 
Eurudica  prognata,  pater  quam  noster  amavit, 
Vires  vitaqiie  corpus  meum  nunc  deserit  omne. 
Nam  me  visus  homo  pulcher  per  amoeua  salicta 
Et  ripas  raptare  locosque  novos ;  ita  sola 
Postilla,  germana  soror.  errare  videbar 
Tardaque  vestigare  et  quaerere  te,  neque  posse 
Corde  capessere :  semita  nulla  pedem  stabilibat. 
Exin  compellare  pater  me  voce  videtur 
His  verbis :  '  o  gnata,  tibi  sunt  ante  ferendae 
Aerumnae,  post  ex  fluvio  fortuna  resistet.' 
Haec  ecfatus  pater,  germana,  repente  recessit 
Nee  sese  dedit  in  conspectum  oorde  cupitus, 
Quamquam  multa  manus  ad  caeli  caerula  templa 
Teudebam  lacrimans  et  blanda  voce  vocabam. 
Vix  aegro  cum  corde  meo  me  somnus  reliquit. 

Ann.,  ap.  Cic.,  De  Div.,  I,  xx,  40. 


ENNIUS.  27 


36.   ROMULUS  AND  REMUS. 

Remus  auspicio  se  devovet  atque  secundam 
Solus  avem  servat  at  Romulus  pulcher  in  alto 
Quaerit  Aventino,  servat  genus  altivolantum. 
Certabant  urbem  Romam  Remoramne  vocarent. 
Omnibus  cura  viris  uter  esset  induperator. 
Expectant  vel  uti,  consul  cum  mittere  signum 
Volt,  omnes  avidi  spectant  ad  carceris  oras, 
Quam  mox  emittat  pictis  e  faucibus  currus : 
Sic  expectabat  populus  atque  ora  tenebat 
Rebus,  utri  magni  victoria  sit  data  regni. 
Interea  sol  albus  recessit  in  infera  noctis. 
Exin  Candida  se  radiis  dedit  icta  foras  lux. 
Et  simul  ex  alto  longe  pulcherruma  praepes 
Laeva  volavit  avis  :  simul  aureus  exoritur  sol. 
Cedunt  de  caelo  ter  quattor  corpora  sancta 
Avium,  praepetibus  sese  pulchrisque  locis  dant. 
Conspicit  inde  sibi  data  Romulus  esse  priora, 
Auspicio  regni  stabilita  scamna  solumque. 

Ann.,  ap.  Cic.,  De  Div.,  I,  xlviii. 

37.   WOODCUTTERS  AT  WORK. 

Incedunt  arbusta  per  alta,  securibus  caedunt, 
Percellunt  magnus  quercus,  exciditur  ilex, 
Fraxinus  frangitur  atque  abies  consternitur  alta. 
Pinus  proceras  pervortunt:  omne  sonabat 
Arbustum  fremitu  silvai  frondosai. 

Ann.,  ap.  Macrob.,  Sat.  vi,  2. 

38.   SPEECH  OF  PTRRHUS  AS  TO  RESTORING  THE  ROMAN 
PRISONERS. 

Nee  mi  aurum  posco  nee  mi  pretium  dederitis ! 
Nee  cauponantes  bellum,  sed  belligerantes, 
Ferro,  non  auro  vitam  cernamus  utrique. 
Vosne  velit  an  me  regnare  era  quidve  ferat  Fors, 


28  LATIN   SELECTIONS. 

Virtute  experiamur.     Et  hoc  simul  accipe  dictum : 
Quorum  virtutei  belli  fortuna  pepercit, 
Eorundem  me  libertati  parcere  certumst. 
Dono  ducite  doque  volentibus  cum  magnis  dis. 

Ann.,  ap.  Cic.,  De  Off.  I,  xii,  38. 


4 


39.  A  CHARACTER. 


Haece  locutus  vocat  quocum  bene  saepe  libenter 
Mensam  sermonesque  suos  rerumque  suarum 
Congeriem  partit,  magnam  cum  lassus  diei 
Partem  fuisset  de  summis  rebus  regundis 
Consilio  indu  foro  lato  sanctoque  senatu : 
Cui  res  audacter  magnas  parvasque  iocumque 
Eloqueretur,  cuncta  simul  malaque  et  bona  dictu 
Evomeret,  si  qui  vellet,  tutoque  locaret. 
Quocum  multa  volup  ac  gaudia  clamque  palamque. 
Ingeuium  cui  nulla  malum  sententia  suadet 
Ut  faceret  facinus  levis  aut  malus,  doctus  fidelis 
Suavis  homo  facundus  suo  contentus  beatus 
Scitus  secunda  loquens  in  tempore  commodus  verbum 
Paucum,  multa  tenens  antiqua  sepulta,  vetustas 
Quern  fecit  mores  veteresque  novosque  tenentem, 
Multorum  veterum  leges  divumque  hominumque  ; 
Prudenter  qui  dicta  loquive  tacereve  possit : 
Hunc  inter  pugnas  Servilius  sic  compellat. 

Ann.,  ap.  Cell.,  xii,  4. 

40.   THE  MILITARY  SUPPLANTS  THE  CIVIL  POWER  IN  THE 

STATE. 

Pellitur  e  medio  sapientia,  vi  geritur  res, 
Spernitur  orator  bonus,  horridus  miles  amatur. 
Haut  doctis  dictis  certantes  sed  maledictis 
Miscent  inter  sese  inimicitiam  agitantes. 
Non  ex  iure  manu  consertum  sed  magis  ferro 
Rem  repetunt,  regnumque  petunt,  vadunt  solida  vi. 

Ann.,  ap.  Cell.,  xx,  10. 


ENNIUS.  29 


41.  A  STAUNCH  SOLDIER. 

Undique  conveniunt  vel  ut  itnber  tela  tribune : 
Configunt  parmatn,  tinnit  astilibus  umbo 
Aerato  sonitu  galeae  :  sed  nee  pote  quisquam 
Undique  niteudo  corpus  discerpere  ferro. 
Semper  obundantes  hastas  frangitque  quatitque : 
Totum  sudor  habet  corpus  multumque  laborat 
Nee  respirandi  fit  copia :  praepete  i'erro 
Histri  tela  maim  iacientes  sollicitabant. 

Ann.,  ap.  Macrob.,  Sat.,  vi,  3. 

42.  CALM  AFTER  A  STORM. 

.  .  .  mundus  caeli  vastus  cdnstitit  silentio, 
Et  Neptunus  saevus  undis  asperis  pausatn  dedit : 
Sol  equis  iter  repressit  dngulis  volantibus : 
Cdnstitere  amnes  perennes,  arbores  vento  vacant. 

Sat.  de  Scip.,fr.  ap.  Macrob.,  Sat.,  vi,  2. 

43.  EPIGRAMS  ON  SCIPIO. 

Hie  est  ille  situs,  cui  nemo  civis  nee  hostis 
Quivit  pro  iactis  reddere  operae  pretmm. 

Ap.  Sen.,  Ep.,  xviii,  6  (108),  32. 

A  sole  exoriente  supra  Maeotis  paludes 
Nemo  est  qui  factis  me  aequiperare  queat. 

Si  fas  endo  plagas  caelestum  ascendere  cuiquam  est 
Mi  soli  caeli  maxima  porta  patet. 
Ap.  Cic.,  Tusc.  Di*.,  V,  xvii,  49;  Sen.,  Ep.,  xviii,  6  (108),  34. 

44.   His  OWN  EPITAPH. 

Adspicite,  o  cives,  senis  Enni  imagini'  formam : 
Hie  vostrum  panxit  maxuma  facta  patrum. 

Nemo  me  dacrumis  decoret,  nee  fun  jra  fletu 
Faxit.     Cur?     Volito  vivo*  per  ora  virum. 

Ap.  Cic.,  Tnsc.  Dig.,  I,  xv,  34 


30  LATIN   SELECTIONS. 


ANCIENT  FORMULAS,  OF  UNCERTAIN  DATE. 

45.   FORMULA  FOEDERIS  FERIENDI. 

Foedera  alia  aliis  legibus,  ceterum  eodem  modo  omnia  fiunt. 
Turn  ita  factum  accepimus,  nee  ullius  vetustior  foederis  memo- 
ria  est.  Fetialis  regem  Tullum  ita  rogavit :  '  lubesne  me,  Rex, 
cum  patre  patrato  populi  Albani  foedus  ferire?'  iubente  rege, 
'  Sagmina,'  iuquit,  '  te,  Rex,  posco.'  Rex  ait,  '  Puram  tollito.' 
Fetialis  ex  arce  graminis  herbam  puram  attulit :  postea  regem 
ita  roga.vit:  '  Rex,  facisne  me  tu  regium  nuntium  populi  Romani 
Quiritium,  vasa,  comitesque  meos?'  Rex  respondit:  'Quod 
sine  fraude  mea  populique  Romani  Quiritium  fiat,  facio.'  Fetia- 
lis erat  M*  Valerius :  is  patrem  patratum  Sp.  Fusium  fecit,  ver- 
bena caput  capillosque  tangens.  Pater  patratus  ad  iusiurandum 
patrandum,  id  est  sanciendum  fit  foedus  ;  multisque  id  verbis, 
quae,  longo  eflfata  carmine,  non  operae  est  referre,  peragit. 
Legibus  deinde  recitatis:  'Audi,'  inquit,  '  luppiter ;  audi,  pater 
patrate  populi  Albani,  audi  tu,  populus  Albarius :  ut  ilia  palam 
prima  postrema  ex  illis  tabulis  cerave  recitata  sunt  sine  dolo 
malo,  utique  ea  hie  hodie  rectissime  intellecta  sunt,  illis  legibus 
populus  Romanus  prior  non  deficiet.  Si  prior  defexit  publico 
cousilio,  dolo  malo,  turn  illo  die,  Diespiter,  populum  Romanum 
sic  ferito,  ut  ego  hunc  porcum  hie  hodie  feriam  :  tantoque  magis 
ferito,  quanto  magis  potes  pollesque.'  Id  ubi  dixit,  porcum  saxo 
silice  percussit.  Sua  item  carmina  Albani,  suumque  iusiuran- 
dum, per  suum  dictatorem  suosque  sacerdotes  peregerunt. 

Ap.  Liv.,  I,  24. 

46.   FORMULAE  RERUM  REPETUNDARUM  ET  BELLI 
INDICENDI. 

Legatus  ubi  ad  fines  eorum  venit,  unde  res  repetuntur,  capite 
velato  filo  (lanae  velamen  est)  '  Audi,  luppiter,'  inquit,  '  audite 
fines'  (cuiuscunque  gentis  sunt  nominal)  'audiat  Fas.  Ego 
sum  publicus  nuutius  populi  Romani :  iuste  pieque  legatus  venio, 
verbisque  meis  fides  sit.'  Peragit  deinde  postulata.  Inde  lovem 


ANCIENT   FORMULAS.  31 

testem  facit :  '  Si  ego  iniuste  impieque  illos  homines  illasque  res 
dedier  mihi  exposco,  turn  patriae  compotem  me  nunquam  siris 
esse.'  Haec  cum  fines  suprascandit,  haec  quicunque  ei  primus 
vir  obvius  fuerit,  haec  portam  iugrediens,  haec  forum  ingressus, 
paucis  verbis  carminis  concipiendique  iurisiurandi  mutatis  pera- 
git.  Si  non  deduntur  quos  exposcit,  diebus  tribus  et  triginta 
(tot  enim  solemnes  sunt)  peractis,  bellum  ita  indicit:  'Audi, 
luppiter,  et  tu,  lane  Quirine,  Diique  omoes  caelestes,  vosque  ter- 
restres,  vosque  inferni,  audite.  Ego  vos  tester,  populum  ilium ' 
(quicunque  est,  nominat)  'iniustum  esse  neque  ius  persolvere. 
Sed  de  istis  rebus  in  patria  maiores  natu  cousulemus,  quo  pacto 
ius  nostrum  adipiscamur.'  Cum  iis  nuntius  Romam  ad  consu- 
lendum  redit.  Confestim  rex  his  ferine  verbis  patres  consulebat: 
'  Quarum  rerum  litium  causa  condixit  pater  patratus  populi  Ro- 
mani  Quiritium  patri  patrato  priscorum  Latinorum  hominibusque 
priscis  Latinis,  quas  res  nee  dederunt  nee  solverunt  nee  fece- 
runt  quas  res  dari  fieri  solvi  oportuit,  die,'  inquit  ei  quern  pri- 
inuin  sententiam  rogabat,  'quid  censes?'  Turn  ille :  '  Puro 
pioque  duello  quaerendas  censeo,  itaque  consentio  consciscoque.' 
Inde  ordine  alii  rogabantur:  quandoque  pars  major  eorum  qui 
aderant  in  eandem  sententiam  ibat,  bellum  erat  consensum. 
Fieri  solitum,  ut  fetialis  hastam  ferratam,  aut  praeustam  san- 
guineam  ad  fines  eorum  ferret,  et  non  minus  tribus  puberibus 
praesentibus,  diceret :  '  Quod  populi  priscorum  Latinorum  ho- 
minesque  prisci  Latini  adversus  populum  Romanum  Quiritium 
fecerunt,  deliquerunt,  quod  populus  Romanus  Quiritium  bellum 
cum  priscis  Latinis  iussit  esse,  senatusque  populi  Romani  Quiri- 
tium censuit  consensit  conscivit,  ut  bellum  cum  priscis  Latinis 
fieret ;  ob  earn  rem  ego,  populusque  Romanus  populis  priscorum 
Latinorum  hominibusque  priscis  Latinis  bellum  indico  facioque.' 
Id  ubi  dixisset,  hastam  in  fines  eorum  emittebat.  Hoc  turn 
modo  ab  Latinis  repetitae  res,  ac  bellum  indicium :  moremque 

eum  posteri  acceperunt. 

Ap.  Liv.,  I,  32. 


32  LATIN  SELECTIONS. 


47.    FORMULA  VERIS  SACRI  VOVENDI. 

His  senatus  consultis  perfectis,  L.  Cornelius  Lentulus  pontifex 
maximus,  consulente  collegium  praetore,  omnium  prirnum  popu- 
lum  consulendum  de  vere  sacro  censet :  iniussu  populi  voveri 
non  posse.  Rogatus  in  haec  verba  populus  :  '  velitis  iubeatisue 
haec  sic  fieri  ?  Si  res  publica  populi  Romani  Quiritium  ad 
quinquennium  proximum,  ut  velim,  eamque  salvam  servaverit 
hisce  duellis,  quod  duellum  populo  Romano  cum  Carthaginiensi 
est,  quaeque  duella  cum  Gallis  sunt,  qui  cis  Alpis  sunt,  datum 
donum  duit  populus  Romanus  Quiritium,  quod  ver  attulerit  ex 
suillo,  ovillo,  caprino,  bovillo  grege,  quaeque  profana  erunt,  lovi 
fieri  ex  qua  die  senatus  populusque  iusserit.  Qui  faciet,  quando 
volet  quaque  lege  volet,  facito ;  quo  modo  faxit,  probe  factum 
esto.  Si  id  moritur,  quod  fieri  oportebit,  profanum  esto,  neque 
scelus  esto.  Si  quis  rumpet  occidetve  insciens,  ne  fraus  esto. 
Si  quis  clepsit,  ne  populo  scelus  esto,  neve  cui  cleptum  erit  Si 
atro  die  faxit  iusciens,  probe  factum  esto.  Si  nocte  sive  luce,  si 
servus  sive  liber  faxit,  probe  factum  esto.  Si  antidea  ac  senatus 
populusque  iusserit  fieri,  faxitur,  eo  populus  solutus  liber  esto.' 

Ap.  Liv.,  XXII,  10. 


M.   PORCIUS   CATO,  234-149  B.C. 

48.  AGRICULTURE  is  THE  BEST  OCCUPATION. 

Est  iuterdum  praestare  mercaturis  rem  quaerere  ni  tarn  peri- 
culosum  siet ;  et  item  fenerari,  si  tarn  honestum  siet.  Maiores 
enim  nostri  hoc  sic  habuerunt,  et  ita  in  legibus  posiverunt,  furem 
dupli  condemnari,  feneratorem  quadrupli.  Qiianto  peiorem  civem 
existimarint  feneratorem  quam  furem,  hinc  licet  existimari.  Et 
virum  bonum  cum  laudabant,  ita  laudabant,  bonum  agricolam 
bonumque  colonum.  Amplissime  laudari  existimabatur,  qui  ita 
laudabatur.  Mercatorem  autem  strenuum  studiosumque  rei 
quaerendae  existimo;  verum  (ut  supra  dixi)  periculosum  et 


CATO.  33 

calamitosum.  At  ex  agricolis  et  viri  fortissimi  et  milites 
strenuissimi  gignuntur,  maximeque  plus  quaestus  stabilissimus- 
que  consequitur,  minimeque  invidiosus:  minimeque  male  cogi- 

tantes  sunt,  qui  in  eo  studio  occupati  sunt. 

R.  R.,  i. 

49.   PORTRAIT  OF  A  GOOD  STEWARD. 

Haec  erunt  vilici  officia.  Disciplina  bona  utatur.  Feriae 
serventur.  Alieno  manum  abstineat.  Sua  servet  diligenter. 
Litibus  familiae  supersedeat.  Si  quis  quid  deliquerit,  pro  noxa 
bono  modo  vindicet.  Familiae  male  ne  sit,  ne  algeat,  ne  esuriat ; 
opere  bene  exerceat :  facilius  malo  et  alieno  prohibebit.  Vilicus 
si  nolet  male  facere,  non  faciet.  Si  passus  erit,  dominus  impune 
ne  siriat  esse.  Pro  beneficio  gratiam  referat,  ut  aliis  recte 
facere  libeat.  Vilicus  ne  sit  ambulator,  sobrius  siet  semper,  ad 
cenam  ne  quo  eat.  Familiam  exerceat :  consideret,  quae  domi- 
nus imperaverit,  n'ant.  Ne  plus  censeat  sapere  se,  quam  domi- 
num.  Amicos  domini,  eos  habeat  sibi  amicos.  Cui  iussus  siet, 
auscultet.  Rem  divinam  nisi  compitalibus  in  compito  aut  in 
foco  ne  faciet  Iniussu  domini  credat  nemini.  Quod  dominus 
crediderit,  exigat.  Satui  semen,  cibaria,  far,  viuum,  oleum  mu- 
tuum  dederit  nemini.  Duas  aut  tres  familias  habeat,  unde 
utendo  roget,  et  quibus  det :  praeterea  nemini.  Rationem  cum 
domino  crebro  putet.  Operarium,  merceuarium  politorem  diutius 
eundem  ne  habeat  die.  Ne  quid  emisse  velit  insciente  domino, 
ne  quid  domiuum  celavisse  velit.  Parasitum  ne  quern  habeat. 
Haruspicem,  augurem,  hariolum,  chaldaeum  ne  quern  consuluisse 
velit.  Segetera  ne  defrudet:  nam  id  infelix  est.  Opus  rusti- 
cum  omne  curet  uti  sciat  facere,  et  id  facial  saepe,  dum  ne  lassus 
fiat.  Si  fecerit,  scribet  in  mente  familiae  quid  siet,  et  illi  animo 
aequiore  facient.  Si  hoc  faciet,  minus  libebit  ambulare,  et 
valebit  rectius,  et  dormibit  libentius.  Primus  cubitu  surgat: 
postremus  cubitum  eat.  Prius  villam  videat  clausa  uti  siet,  et 
uti  suo  quisque  loco  cubet,  et  uti  iumenta  pabulum  habeant. 
Boves  maxima  diligentia  curatos  habeto.  Bubulcis  obsequitor, 

partim,  quo  libeutius  boves  curent. 

R.  R.,  v. 

3 


34  LATIN    SELECTIONS. 


50.   PORTRAIT  OP  THE  STEWARD'S  WIFE. 

Vilicae  quae  sunt  officia,  curato  faciat.  Si  earn  tibi  dederit 
dominus  uxorem,  ea  esto  contentus.  Ea  te  metuat.  Facito  ne 
nimium  luxuriosa  siet.  Vicinas  aliasque  mulieres  quaiu  mini- 
mum utatur ;  neve  domum,  neve  ad  sese  recipiat.  Ad  cenam 
nequo  eat,  neve  ambulatrix  siet.  Rem  divinam  ni  faciat,  neve 
mandet,  qui  pro  ea  faciat,  iniussu  domini  aut  doininae.  Scito 
dominurn  pro  tota  familia  rem  divinam  facere.  Munda  siet. 
Villam  conversam  mundamque  habeat.  Focum  purum  circum- 
versum  quotidie,  priusquam  cubitum  eat,  habeat.  Kaleudis, 
Idibus,  Nonis,  festus  dies  cum  erit,  coronam  in  focum  indat.  Per 
eosdemque  dies  Lari  familiari  pro  copia  supplicet.  Cibum  tibi 
et  familiae  curet  uti  coctum  habeat.  Gallinas  multas,  et  ova 
uti  habeat.  Pira  arida,  sorba,  ficos,  uvas  passas,  sorba  in  sapa, 
et  pira,  et  uvas  in  doliis,  et  mala  struthea ;  uvas  in  vinaceis,  et  in 
urceis,  in  terra- obrutas ;  et  nuces  Praenestinas  recentes  in  urceo 
in  terra  obrutas  habeat.  Mala  Scantiana  in  doliis,  et  alia,  quae 
condi  solent,  et  silvatica.  Haec  omnia  quotannis  diligenter  uti 
coudita  habeat.  Farinam  bonam,  et  far  subtile  sciat  facere. 

R.  R.,  cxliii. 

51.   A  VINDICATION  OF  HIS  PUBLIC  LIFE. 

lussi  caudicem  proferri,  ubi  mea  oratio  scripta  erat  de  ea  re 
quod  sponsionem  feceram  cum  M.  Cornelio.  Tabulae  prolatae. 
Maiorum  benefacta  perlecta,  deinde  quae  ego  pro  re  publica 
fecissem  leguntur :  ubi  id  utrumque  perlectum  est,  deinde  scrip- 
turn  erat  in  oratione  '  uunquam  ego  pecuniam  neque  meam 
neque  sociorum  per  ambitionem  dilargitus  sum.'  Attat,  noli 
noli  peribere,  inquam,  istud,  nolunt  audire.  Deinde  recitavit 
'nunquam  praefectos  per  sociorum  vestrorum  oppida  imposivi, 
qui  eorum  bona  liberos  diriperent.'  Istud  quoque  dele,  nolunt 
audire.  Recita  porro.  '  Nunquam  ego  praedam  neque  quod  de 
hostibus  captum  esset,  neque  manubias  inter  pauculos  amicos 
meos  divisi,  ut  illis  eriperem  qui  cepissent.'  Istuc  quoque  dele, 
nihil  minus  volunt  dici,  non  opus  est  recitato.  '  Nunquam  ego 
evectionem  datavi,  quo  amici  mei  per  symbolos  pecunias  magnas 


CATO.  35 

caperent.'  Perge  istuc  quoque  uti  cum  maxime  delere.  '  Nun- 
quam  ego  argentum  pro  vino  congiario  inter  apparitores  atque 
amicos  meos  disdidi,  ueque  eos  malo  publico  divites  feci.'  Eniui 
vero  usque  istuc  ad  lignum  dele.  Videris,  quo  loco  res  publica 
siet,  uti  quod  rei  publicae  bene  fecissem,  unde  gratiam  capiebam, 
nunc  idem  illud  memorare  non  audeo,  ne  invidiae  siet:  ita 
iuductum  est  male  facere  impoene,  bene  facere  non  impoene 
licere. 

Or.  de  Sumptu  Suo,  ap.  Front.,  Ep.  ad  Ant.,  \,  2,  p.  99,  Naber. 

52.  AN  INSOLENT  NOBLE. 

Dixit,  a  decemviris  parum  sibi  bene  cibaria  curata  esse,  iussit 
vestimenta  detrahi,  atque  flagro  caedi.  Decemviros  Bruttiani 
verberavere,  videre  niulti  mortales^  Quis  bane  contumeliam, 
quis  hoc  imperium,  quis  hanc  servitutem  ferre  potest?  Nemo 
hoc  rex  ausus  est  facere :  eane  fieri  bonis,  bono  genere  gnatis, 
boni  cousulitis  ?  Ubi  societas  ?  Ubi  fides  maiorum  ?  Insig- 

O 

nitas  iniurias,  plagas,  verbera,  vibices,  eos  dolores  atque  carnifi- 
clnas  per  dedecus  atque  maximam  contumeliam,  iiispectantibus 
popularibus  suis  atque  uiultis  mortalibus,  to  facere  ausum  esse? 
Sed  quantum  luctum  quantumque  gemitum,  quid  lacrumarum 
quantumque  fletum  factum  audivi !  Servi  iniurias  nimis  aegre 
ferunt.  Quid  illos,  bono  genere  gnatos,  magna  virtute  prae- 
ditos,  opinamini  animi  habuisse  atque  habituros,  dum  vivent? 

Or.  in  Thermum,  ap.  Cell.,  X,  iii,  7. 

53.   SPEECH  ON  BEHALF  OF  THE  RHODIANS. 

Scio  solere  plerisque  hominibus  in  rebus  secundis  atque  pro- 
lixis  atque  prosperis  animum  excellere,  atque  superbiam  atque 
ferociam  augescere  atque  crescere.  Quod  mihi  nunc  magnae 
curae  est,  quod  haec  res  tarn  secunde  processerit,  ne  quid  in  con- 
sulendo  advorsi  eveniat,  quod  nostras  secundas  res  confutet,  neve 
haec  laetitia  nimis  luxuriose  eveniat.  Advorsae  res  edomant  et 
dooent,  quid  opus  sit  facto,  secundae  res  laetitia  transversum 
trudere  solent  a  recte  consulendo  atque  intelligendo.  Quo 
maiore  opere  dico  suadeoque,  uti  haec  res  aliquot  dies  profera- 
tur,  dum  ex  tanto  gaudio  in  potestatem  nostrum  redeamus. 


36  LATIN   SELECTIONS. 

Atque  ego  quidem  arbitror,  Rhodienses  noluisse,  nos  ita  depug- 
nare,  uti  depugnatum  est,  neque  regem  P«rsen  vicisse.  Non 
Rhodienses  modo  id  noluere,  sed  multos  populos  atque  multas 
nationes  idem  uoluisse  arbitror.  Atque  baud  scio  an  partim 
eorum  fuerint,  qui  non  nostrae  contumeliae  causa  id  noluerint 
eveuire :  sed  enim  id  metuere  si  nemo  esset  homo,  quern  verere- 
mur,  quodque  luberet  faceremus,  ne  sub  solo  imperio  nostro  in 
servitute  nostra  essent;  libertatis  suae  causa  in  ea  sententia 
fuisse  arbitror.  Atque  Rhodienses  tamen  Persen  publice  num- 
quam  adiuvere.  Cogitate,  quanto  nos  inter  nos  privatim  cautius 
facimus.  Nam  unus  quisque  nostrum,  si  quis  advorsus  rem 
suam  quid  fieri  arbitratur,  summa  vi  contra  nititur,  ne  advorsus 
earn  fiat ;  quod  illi  tamen  perpessi. 

Ea  nunc  derepente  tanta  nos  beneficia  ultro  citroque  tantam- 
que  amicitiam  reliuquemus  ?  Quod  illos  dicimus  voluisse  facere 
id  nos  priores  facere  occupabimus  ?  Qui  acerrime  advorsus  eos 
dicit,  ita  dicit,  hosteis  voluisse  fieri.  Ecquis  est  tandem  qui 
vostrorum,  quod  ad  sese  attineat,  aequum  censeat,  poenas  dare 
ob  earn  rem,  quod  arguatur  male  facere  voluisse?  Nemo, 
opinor:  nam  ego,  quod  ad  me  attinet,  nolim.  Quid  nuuc? 
Ecqua  tandem  lex  est  tarn  acerba,  quae  dicat :  si  quis  illud  facere 
voluerit,  mille  minus  dimidium  familiae  mulcta  esto.  Si  quis 
plus  quingenta  iugere  habere  voluerit,  tanta  poena  esto,  et  si 
quis  maiorem  pecuum  numerum  habere  voluerit,  tantum  damnas 
esto.  Atqui  nos  omnia  plura  habere  volumus,  et  id  nobis  im- 
pune  est.  Sed  si  honorem  non  aequum  est  haberi  ob  earn  rem 
quod  bene  facere  voluisse  quis  dicit,  neque  fecit  tamen :  Rhodien- 
sibus  male  erit,  non  quod  male  fecerunt,  sed  quia  voluisse 
dicuntur  facere  ?  Rhodienses  superbos  esse  aiunt,  id  obiectantes, 
quod  mini  aut  liberis  meis  minime  dici  velim.  Sint  sane  superbi. 
Quid  id  ad  nos  attinet?  Idne  irascimini,  si  quis  superbior  est 

quam  nos  ? 

Ap.  Cell.,  VII,  iii. 

54.    'NON   POSSUM   FERRE,    QuiRITES,    GRAECAM    URBEM.' 

Dicam  de  istis  Graecis  suo  loco,  Marce  fili,  quid  Athenis 
exqui^itum  habeam,  et  quod  bonum  sit  illorum  litteras  inspicere, 
non  perdiscere.  Vincam  nequissimum  et  indocile  esse  genus 


CAECILEUS.  37 

illorum.  Et  hoc  puta  vatem  dixisse,  quandoque  ista  gens  suas 
litteras  dabit  omnia  corrumpet,  turn  etiam  magis,  si  medicos 
suos  hue  mittet.  lurarunt  inter  se  barbaros  necare  omnes 
medicina,  sed  hoc  ipsum  mercede  facient,  ut  fides  iis  sit  et  facile 
disperdant.  Nos  quoque  dictitant  barbaros  et  spurcius  nos  quam 
alios  Opicon  appellatione  foedant.  Interdixi  tibi  de  raedicis. 

Ap.  Plin.,  N.  H.,  XXIX,  vii,  14. 


STATIUS   CAECILIUS,  219-166   B.C. 

55.   A  HENPECKED  MAN. 

k 
IB  demum  miser  est,  qui  aerumnam  suam  nequit 

Occultare.     Ferre  ita  me  uxor  et  forma  et  factis  facit, 
U t  si  taceam,  tamen  indicium.     Quae,  nisi  dotem,  omnia 
Quae  ndlis  habet :  qui  sapit  de  me  discet* 
Qui  quasi  ad  hostis  captus  liber  servio  salva  lirbe  atque  arce. 
Dum  eius  mortem  inhio,  egomet  vivo  inter  vivos  mdrtuus. 
An  quae  mihi  quidquid  placet,  eo  privat,  servatam  velim? 
Ea  me  clam  se  ciim  mea  ancilla  ait  consuetum,  id  me  arguit : 
Ita  plorando  orando  instando  atque  dbiurgando  me  dptudit 
Earn  utf  venderem.     Nunc  credo  inter  suas 
Acqualis,  cognatas  sermonem  serit : 
4  Qui's  vostrariim  fait  Integra  aetatula 
Quae  h<5c  idem  a  viro 

Impetrarft  suo,  quod  ego  anus  modo 

Effe'ci  pelice  lit  meum  privarem  virum  ? ' 
Haec  erunt  concilia  hie  hodie ;  di'fferor  sermdne  misere. 

Plocium,fr.,  ap.  Geli,  II,  xxiii,  4. 

56.   OLD  AGE. 

Edepol,  senectus,  si  nil  quidquam  aliiid  viti 
Appdrtes  tecum  quom  advenis,  unum  id  sat  est, 
Quod  diii  vivendo  multa,  quae  non  volt,  videt. 

Plocium,fr.,  ap.  Ci'c.,  Cat.  Mai.  viii. 


38  LATIN   SELECTIONS. 

Turn  equidem  in  senecta  hoc  depute  miserrimum, 
Sentire  ea  aetate  ipsum  esse  odiosum  alteri. 

Ephesius,fr.,  ap.  Cic.,  ibid, 

57.  WHEN  A  HARSH  FATHER  is  PREFERABLE  TO  A  KIND 

4.  °SE- 

In  amore  suave  est  siimmo  sumraaque  inopia, 
Parentem  habere  avarum,  inlepidum,  in  h'beros 
Difficilem,  qui  te  nee  araet  nee  student  tui. 
Aut  tu  ilium  fructu  fallas  aut  per  literas 
Avertas  aliquod  ndmen  aut  per  servolum 
Perciitias  pavidum  :  pdstremo  a  pared  patre 
Quod  siimas,  quanto  dissipes  libentius  ! 

Quern  neque  quo  pacto  fallam,  neque  ut  inde  auferara, 
Nee  quern  dolum  ad  eum,  aut  maehinam  commdliar, 
Scio  quicquam :  ita  omnis  meds  dolos,  fallacias, 
Praestigias  praestrinxit  commoditas  patris. 

Synephebi,fr.,  ap.  Cic.,  De  Nat.  De.,  Ill,  xxix,  72,  73. 


M.  PACUVIUS,   220-132  B.C. 

58.  How  THE  WORLD  is  GOVERNED. 

Fdrtunam  insanam  esse  et  caecam  et  briitam  perhibent  philosophi, 

Saxoque  instare  in  globoso  praedicant  volubili, 

Quia  quo  id  saxum  impiilerit  fors,  eo  cadere  fortunam  aiitumant. 

Insanam  autem  esse  aiunt,  quia  atrox  incerta  instabih'sque  sit : 

Caecam  ob  earn  rem  esse  iterant,  quia  nil  cernat  quo  sese  adplicet 

Briitam,  quia  dignum  atque  indignum  nequeat  interndscere* 

Sunt  autem  alii  philosophi,  qui  cdntra  fortunam  negant 

Esse  ullam,  sed  temeritate  res  regi  omnis  aiitumant. 

Id  magis  veri  simile  esse  usus  reapse  experiundo  edocet : 

Velut  Orestes  mddo  fuit  rex,  factust  mendicus  modo. 

Fr.  inceri.,  ap.  Cornif.,  Wiet.  ad  Her.,  II,  xxiii,  36. 


PACUVIUS.  39 


59.  A  STORM. 

Profectidne  laeti  pisci'um  lasciviam 
Intuentur,  nee  tuendi  capere  satietas  potest. 
Interea  prope  iam  dccidente  sole  irihorrescit  naare, 
Tenebrae  couduplicantur,  noctisque  et  nimbum  occaecat  nigror 
Flamma  inter  nubes  coruscat,  caelum  tonitru  cdntremit, 
Grando  mixta  imbri  largifico  siibita  praecipitans  cadit, 
TJndique  omnes  venti  erumpunt,  saevi  exsistunt  turbines, 
Fervit  aestu  pelagus. 

Fr.  incert.,  ap.  Cic.,  De  Div.,  I,  xiv,  24 ;  De  Orat.,  Ill,  xxxix,  157. 

60.   DESCRIPTION  OP  THE  TORTOISE. 

Amphio.    Quadrupes  tardigrada  agrestis  humilis  dspera, 

Capite  brevi  cervice  ariguina,  aspectii  truci, 

Eviscerata  inanima  cum  animali  sono. 

Astici.    Ita  saeptuose  dictio  abs  te  datur, 

Quod  cdniectura  sdpiens  aegre  cdntulit. 

Non  intellegimus,  nisi  si  aperte  dixeris. 

Amphio.   Testiido. 

Antiopa,fr.,  ap.  Cic.,  De  Div.,  II,  Ixir,  133;  Non.,  p.  170,  17. 

61.  His  OWN  EPITAPH. 

Adulescens  tarn  etsi  prdperas  te  hoc  saxiim  rogat 
Ut  sese  adspicias,  deinde  quod  scriptum  est  legas. 
Hie  stint  poetae  Pacuvi  Marci  sita 
Ossa.     Hdc  volebam  nescius  ne  esses.     Vale. 

Ap.  Cell,  I,  xxiv,  2. 


40  LATIN   SELECTIONS. 


TRABEA,  FL.  CIRC.   175  B.C. 

62.  A  CONFIDENT  LOVER. 

Lena,  deleni'ta  argento,  nutum  observabi't  meum, 

Quid  velim,  quid  stiideam ;  adveniens  digito  impellam  ianuam 

Fores  patebunt.     De  improviso  Crysis  ubi  me  aspexerit, 

Alacris  obviam  mihi  veniet,  cdmplexum  exoptans  meuin. 

Mihi  se  dedet     .     .     . 

Fortunam  ipsam  anteibo  fortunis  meis. 

Fr.  inceit.,  ap.  Cic.,  Tusc.  Dis.,  IV,  xxxi,  67. 


AQUILIUS,  FL.   CIRC.   175   B.C. 

-V       63.   A  PARASITE'S  CLOCK  is  HIS  BELLY. 

Ut  ilium  di  perdant,  primus  qui  horas  repperit, 
Quique  adeo  primus  statuit  hie  solarium ; 
Qui  mihi  comminuit  misero  articulati'm  diem. 
Nam  olim  me  puero  venter  erat  solarium 
Multo  omnium  istorum  dptumum  et  verissumum : 
Ubi  libi  monebat  esse,  nisi  quom  nil  erat. 
Nunc  etiam  quom  est,  non  estur,  nisi  soli  lubet. 
Itaque  adeo  iam  oppletum  dppidumst  solariis, 
Maidr  pars  populi  ut  aridi  reptent  fame. 

Boeotia,fr.,  ap.  Gell.,  Ill,  iii,  3. 


TERENTIUS.  41 


P.   TERENTIUS  AFER,  185-159  B.C. 

C4.   A  DEFENCE  OF  THE  PRACTICE  OF  '  CONTAMINATION,'  OR 
THE  COMBINED  IMITATION  OF  MORE  THAN  ONE  ORIGINAL. 

Poeta  quorn  primum  animum  ad  scribendum  adpulit, 

Id  si'bi  negoti  credidit  solum  dari, 

Populo  lit  placerent,  quas  fecisset  fabulas  : 

Verura  aliter  eveuire  multo  iutellegit. 

Nam  in  prdlogis  scribiiudis  operam  abiititur, 

Non  qui  argumentum  narret,  sed  qui  malevoli 

Veteris  poetae  maledictis  respdndeat. 

Nunc,  quam  rem  vitio  dent,  quaeso  animum  advdrtite. 

Meuauder  fecit  Andriam  et  Pen'nthiam. 

Qui  utrainvis  recte  iidrit,  ambas  ndverit. 

Non  ita  dissimili  sunt  argumento,  sed  tamen 

Dissimili  oratidne  sunt  factae  ac  stilo. 

Quae  cdnvenere,  in  Andriam  ex  Peiinthia  hie 

Fatetur  transtulisse,  atque  usum  pro  suis. 

Id  isti  vituperant  factum,  atque  in  eo  disputant, 

Contamiuari  non  decere  iabulas. 

Faciiintne  intellegendo,  ut  nil  intellegant? 

Qui  quom  hiinc  accusant,  Naevium,  Plautum,  Ennium 

Acciisant,  quos  hie  ndster  auctores  habet : 

Quorum  aemulari  exdptat  neglegentiam 

Potius,  quam  istorum  obscuram  dilige'ntiam. 

Andr.,  Pro/.  1-21. 

65.   SCENE  AT  THE  FUNERAL  OF  COBTSIS. 
(Simo,  Senex ;  Sosia,  Liberlus.) 

Si.    Chrysi's  vicina  haec  mdritur.     So.   0  faotiim  betie ! 
Beasti :  hei,  metui  a  Chryside.     Si.    Ibi  turn  filius 
Cum  illi's,  qui  amarant  Chrysidem,  una  aderat  frequens : 
Curabat  una  funus :  tristis  interim  ; 
Nonuumquam  collacrumabat.     Placuit  turn  id  milii. 


42  LATIN   SELECTIONS. 

Sic  cdgitabam :  Hie  parvae  consuetiidinis 

Causa  huius  mortem  tarn  fert  familiariter : 

Quid  si  ipse  amasset  ?  quid  hie  mihi  facie't  patri  ? 

Ilaec  ego  putabam  esse  dinnia  humani  ingeni 

Mansuetique  animi  officia.     Quid  multis  moror? 

Egomet  quoque  eius  caiisa  in  funus  prddeo, 

Nihil  suspicaus  etiam  mali.     So.    Hem,  quid  id  est?     Si.    Scies. 

Effertur.     Imus.     Interea  inter  miilieres, 

Quae  ibi  aderant,  forte  unam  sispicio  adulescentulam, 

Forma.  .  .  .     So.    Bona  forUisse.     Si.    Et  voltu,  Sdsia, 

Aded  modesto,  aded  venusto,  ut  nil  supra. 

Quae  qudm  mihi  lamentari  praeter  ceteras 

Visast,  et  quia  erat  forma  praeter  ceteras 

Honesta  et  liberali,  accedo  ad  pedisequas : 

Quae  sit,  rogo.     Sordrem  esse  aiunt  Chrysidis. 

Perciissit  illico  auimum.     Atat,  hoc  illud  est, 

Hiuc  illae  lacrurnae,  haec  illast  misericdrdia. 

50.  Quam  timeo,  quorsum  evadas.     Si.   Funus  interim 
Procedit.     Sequimur :  ad  sepulcrum  veuimus  : 

In  ignem  impositast :  fletur.     Interea  haec  soror, 

Quam  dixi,  ad  flammam  accessit  imprudentius, 

Satis  cum  periclo.     Ibi  turn  exanimatus  Pamphilus 

Bene  dissimulatum  amdrem  et  celatum  indicat : 

Adciirrit :  mediam  mulierem  complectitur : 

'  Mea  Glycerium,'  inquit,  '  quid  agis  ?  quor  te  is  perditum  ? ' 

Turn  ilia,  ut  consuetum  facile  amorem  cerneres, 

Reiecit  se  in  eum  fleiis  quam  familiariter. 

Andr.,  I,  i,  78-109. 

66.  A  NEGOTIATION  BETWEEN  Two  OLD  GENTLEMEN  CON- 
CERNING THE  MARRIAGE  OF  THEIR  CHILDREN. 

(Simo,  Senex ;  Chremes,  Senex.) 

51.  Per  te"  deos  oro,  et  ndstram  amicitiam,  Chremes, 
Quae,  incepta  a  parvis,  cum  aetate  adcrevit  sinml, 
Perque  linicam  gnatam  tuam,  et  gnatum  meum, 
Cuius  tibi  potestas  siimma  servandi  datur, 

Ut  me  adiuves  in  hac  re :  atque  ita  uti  niiptiae 


TEKENTIUS.  43 

Fuenint  futurae,  fiant.     Ch.   Ah  ne  me  dbsecra : 

Quasi  hoc  te  orando  a  me  impetrare  opdrteat 

Alium  esse  censes  mine  me,  atque  olim  quom  dabam  ? 

Si  in  remst  utrique  ut  fiant,  accersi  iube. 

Sed  si  ex  ea  re  plus  malist,  quam  cdmmodi, 

Utrique :  id  te  oro,  in  commune  ut  cdnsulas, 

Quasi  ilia  tua  sit,  Pamphilique  ego  sim  pater. 

Si.   Immo  ita  volo,  itaque  pdstulo  ut  fiat,  Chremes  : 

Neque  pdstulem  abs  te,  ni  ipsa  res  moneat.     Ch.    Quid  est  ? 

Si.   Irae  sunt  inter  Glycerium  et  gnatum.     Ch.   Audio. 

Si.   Ita  magnae,  ut  sperem  posse  avelli.     Ch.   Fabulae. 

Si.    Profecto  sic  est.     Ch.    Sic  hercle,  ut  dictim  tibi : 

Amantium  irae  amdris  integratiost. 

Si.    Hem,  id  te  dro,  ut  ante  eamus.     Dum  tempiis  datur, 

Dumque  ems  lubido  occliisast  contumeliis, 

Prius  quam  harum  scelera  et  lacrumae  confictae  dolis 

Reducunt  animum  aegrdtum  ad  misericdrdiam, 

Uxdrem  demus.     Spero  consuetiidine  et 

Coniiigio  liberali  devinctum,  Chremes, 

Dein  facile  ex  illis  sese  emersurum  malis. 

Ch.   Tibi  ita  hoc  videtur :  dt  ego  non  posse  arbitror 

Neque  ilium  hanc  perpetuo  hab^re,  neque  me  perpeti. 

Si.    Qui  sci's  ergo  istuc,  nisi  periclum  feceris  ? 

Ch.   At  istiic  periclum  in  filia  fieri,  grave  est. 

Si.    Nempe  incommoditas  denique  hue  omnis  redit: 

Si  evdniat,  quod  di  prdhibeant,  disc^ssio : 

At  si  corrigitur,  qudt  commoditates,  vide. 

Princfpio  amico  f ilium  restftueris  ; 

Tibi  genenun  firmum,  et  filiae  invenies  virum. 

Ch.    Quid  istic?     Si  ita  istuc  animum  induxti  esse  litile, 

Nold  tibi  ullum  cdmmodum  in  me  claudier. 

Si.   Meritd  te  semper  mdxumi  feci,  Chremes. 

Andr.,  HI,  iii,  6-42. 


44  LATIN    SELECTIONS. 


67.  NOTHING  is  WORSE  THAN  TO  PROMISE  WHAT  WE  DO 

NOT    MEAN    TO    PERFORM. 

Hoccinest  credibile,  aiit  memorabile, 
Tanta  vecordia  innuta  quoiquam  lit  siet, 
Ut  mails  gaiideant  atque  ex  incdmmodis 
Alterius  sua  ut  cornpareiit  ctfmmoda?     Ah 
Idnest  verum  ?     Immo  id  bominiimst  genus  pessumum, 
Denegandi  modo  queis  pudor  paiilum  adest : 
Post  ubi  tempus  promissa  iam  perfici, 
Turn  coacti  uecessario  se  aperiunt : 
Et  timent :  et  tamen  res  premit  denegare : 
Ibi  turn  eorum  inpudentissima  oratiost : 
'  Quis  tu  es?  quis  milii  es?  quor  meam  tibi? 
Heus,  prdxumus  sum  egomet  mihi.' 
Attamen, '  ubi  fides,'  si  roges, 

Nil  piidet :  hie,  ubi  opust,  ndn  verentur :  illic  ubi  uil  opust,  ibi 
verentur. 

Andr.,  IV,  i,  1-14. 

68.   A  FATHER  RATES  HIS  SON. 
(Pamphilus,  Adulescens ;  Simo,  Chremes,  Senes.) 

Pa.  Quis  me  volt  ?   Perii,  pater  est.    Si.  Quid  ais,  dmiiium 

Ch.    Ah, 

Rem  potius  ipsam  die,  ac  mitte  male  loqui. 
Si.    Quasi  quicquam  in  hunc  iam  gravius  dici  pdssiet. 
Ain  tandem,  civis  Glyceriumst?     Pa.    Ita  praedicant. 
Si.    Ita  praedicant  ?     O  iiigentera  confidentiara  ! 
Num  cogitat  quid  dicat?  num  facti  piget? 
Num  eius  color  pudoris  signum  usquam  indicat? 
Adeo  impotenti  esse  animo,  ut  praeter  civium 
Morem  atque  legem,  et  sui  voluntatem  patris, 
Tamen  hanc  habere  stiideat  cum  summo  probro? 
Pa.   Me  miserum  !     Si.    Hem,  modone  id  demum  sensti,  Pam 

phile  ? 
Olim  istuc,  olim,  quom  fta  animum  induxtf  tuum, 


TERENT1US.  45 

Quod  ciiperes,  aliquo  pacto  efficiundiim  tibi : 

Eodem  die  istuc  verbum  vere  in  te  accidit. 

Sed  quid  ego  ?  quor  me  excnicio,  aut  quor  me  macero  ? 

Quor  meam  senectutem  huius  sollicito  amentia  ? 

An  ut  pro  huius  peccatis  ego  supplicium  sufferam.  ? 

Immo  hubeat,  valeat,  vivat  cum  ilia.     Pa.   Mi  pater. 

Si.    Quid  '  mi  pater  '  ?  quasi  tu  huius  indigeas  patris. 

Domus,  uxor,  liberi  invent!  iuvitd  patre. 

Addiicti  qui  illam  civem  hinc  dicant :  viceris. 

Pa.    Pater,  licetne  paiica?     Si.    Quid  dices  mihi? 

Ch.    Tameu,  Simo,  audi.     Si.    Ego  audiam  ?  quid  audiam, 

Chremes  ?      Ch.   At  tandem  dicat  sine.     Si.    Age,  dicat  sine. 

Pa.   Ego  me  a  mare  hanc  fateor.      Si  id  peccarest,  fateor  id 

quoque. 

Tibi,  pater,  me  dedo.     Quidvis  <5neris  in  pone  :  impera. 
Vis  me  uxorem  diicere  ?  hauc  amittere  ?     Ut  poterd,  feram, 
Hoc  modo  te  obsecro  :  lit  ne  credas  ii  me  adlegatum  hiinc  senem. 
Sine  me  expurgern,  atque  ilium  hue  coram  addiicam.     St.    Ad- 

ducas?     Pa.    Sine,  pater. 
Ch.   Aequom  postulate  da  veniam.     Pa.    Sine  te  hoc  exorem. 

Si.    Siuo. 

Quidvis  cupio,  diirn  ne  ab  hoc  me  falli  comperiar,  Chremes. 
Ch.    Pro  peccato  maguo  paulum  supplici  satis  est  patri. 

Andr.,  V,  iii. 

69.   «HUMANITAS.' 
(Chremes,  Senex ;  Menedemus,  Senex.) 

Ch.   Numquam  tam  mane  egredior,  neque  tarn  vesperi 

Domiim  revortor,  quiu  te  in  fuiulo  cduspiccr 

Fodeiie,  aut  arare,  aut  aliquid  ferre.     Denique 

Jsulliim  remittis  tempus,  neque  te  respicis. 

Ilaec  ndn  voluptati  tibi  esse,  satis  certo  scio. 

'  Enim '  dices  '  quantum  hie  operis  fiat  paenitet.' 

Quod  in  6pere  faciundo  dperae  consurnis  tuae, 

Si  siinias  in  illis  exercendis,  plus  agas. 

Me.    Chremes,  tantumne  ab  re  tuast  oti  tibi, 

Aliena  ut  cures  eaque  nil  quae  ad  te  tidtiuent  ? 


46  LATIN   SELECTIONS. 

Ch.    Homd  sum:  human!  ml  a  me  aliemim  puto. 
Vel  mo  mouere  hoc  vel  percontaii  puta: 
Rectiimst,  ego  ut  faciam :  ndn  est,  te  ut  deterream. 
Me.    Mihi  sic  est  usus :  tibi  ut  opus  factdst,  face. 
Ch.   An  quoiquamst  usus  hdmini,  se  ut  cruciet?     Me.   Mihi. 
Ch.    Si  quid  laborist,  nollem :  sed  quid  istiic  malist, 
Quaesd?  quid  de  te  tan  turn  meruisti?     Me.    Eheu! 
Ch.    Ne  lacruma :  atque  istuc,  qui'cquid  est,  fac  me  lit  sciam. 
Ne  retice :  ne  verere :  crede  inquam  mihi. 
Aut  cdnsolando  aut  cdnsilio  aut  re  iiivero. 
Me.    Scire  hdc  vis  ?      Ch.    Hac  quidem  caiisa,  qua  dixi  tibi. 
Me.    Dicetur.      Ch.    At  istos  rastros  interea  tamen 
Adpdne,  ne  labdra.     Me.    Minume.     Ch.    Quam  rem  agis? 
Me.    Sine  me,  vocivom  tempus  ne  quod  dem  mihi 
Labdris.      Ch.   Non  sinam,  inquam.     Me.  Ah,  non  aequdm  facis. 
Ch.   Hui,  tarn  gravis  hos,  quaeso  ?     Me.    Sic  meritiimst  meum. 

Heaut.,  I,  i,  15-40. 

70.  PROGRESSIVE  REFINEMENT  IN  THE  ART  OF  SYCOPHANCY. 
(Gnatho,  Parasitus ;  Parmeno,  Servos.) 

Gn.^  Cdnveni    hodie   adveniens  quendam  mei  loci   hinc  atque 

drdinis 

Hdminem  haud  inpurum,  itidem  patria  qui  abligurrierat  bona. 
Video  sentum,  squalidum,  aegrum,  pannis  annisque  dbsitum. 
Quid  istuc,   inquam,  ornatist  ?     '  Quoniam  miser,   quod  habui, 

p^rdidi:  hem 

Qud  redactus  sum !  dmnes  noti  me  atque  amici  deserunt.' 
Hie  ego  ilium  contempsi  prae  me.     Quid  homo,  inquam,  igna- 

vissime  ? 

Itan  parasti  te,  lit  spes  nulla  relicua  in  te  esset  tibi  ?  • 

Simul  cousilium  ciim  re  amisti?     Viden  me  ex  eodem  ortum 

loco? 

Qui  color,  nitdr,  vestitus  ;  quae  habitudost  cdrporis  ? 
Omnia  habeo,  neque  quicquam  habeo :   nil  quom  est,  nil  defit 

tamen. 

'  At  ego  infelix  neque  ridiculus  esse  neque  plagas  pati 
Possum.'     Quid  ?  tu  his  rebus  credis  fieri  ?     Tota  erras  via. 


TERENTIUS.  47 

6lim  isti  fuit  generi  quondam  quaestus  apud  saeclum  prius : 
Hoc  novomst  auciipium :  ego  adeo  hanc  primus  inveni  viam. 
Est  genus  homiuum,  qui  e'sse  primes  se  omnium  reriim  volunt, 
Nee  sunt ;  hos  consector :  hisce  ego  non  paro  me  ut  rideant, 
Sed  eis  ultro  adrideo,  et  eorum  ingenia  admirdr  simul. 
Quicquid  dicunt,  laiido :  id  rursum  si  negant,  laudo  id  quoque. 
Negat  quis  ?  nego  :  ait,  aio :  postremo  imperavi  egomet  mibi 
Omnia  adsentari.     Is  quaestus  mine  est  multo  uberrimus. 
Pa.    Scitum  hercle  hominem ;  hie  homines  prorsum  ex  stiiltis 

insands  facit. 
Gn.    Dum  haec  Idquimur,  interea  loci  ad  macellum  ubi  adven- 

tamus, 

Concurrent  laeti  mi  dbviam  cupedinarii  dmnes : 
Cetarii,  lanii,  coqui,  fartdres,  piscatdres, 
Quibus  et  re  salva  et  perdita  profiieram  et  prosum  saepe. 
Salutant :  ad  cenam  vocaut :  adventum  gratulantur. 
Ille  ubi  miser  famelicus  videt  me  esse  tanto  hondre, 
Tarn  facile  victum  quaerere ;  ibi  homo  coepit  me  obsecrare, 
Ut  sibi  liceret  discere  id  de  me.     Sectari  iiissi : 
Si  pdtis  est,  tanquam  philosophorum  habent  discipuli  ex  ipsis 
Vocabula,  parasiti  item  ut  Gnathdnici  vocentur. 

Em.,  II,  ii,  3-33. 

• 

f    71.  NAUSISTRATA  DISCOVERS  THAT  HER  HUSBAND  HAS 

MARRIED    ANOTHER    WlFE. 

(Nausistrata,  Matrona ;  Chremes,  Demipho,  Series ;  Phormio, 
Parasitus.) 

Nau.   Qui  ndminat  me  ?     Ch.  Hem.     Nau.   Quid  istuc  turbaest 

dbsecro, 
Mi  vir?     Ph.    Ehem,  quid  nunc  dbstipuisti?     Nau.    Quis  hie 

ho  most  ? 

Non  mihi  respondes?     Ph.    Hicine  ut  tibi  respdndeat? 
Qui  hercle,  ubi  sit,  nescit.      Ch.    Cave  isti  quicquam  creduas. 
I'll.    Abi,  tange  :  si  non  tdttis  friget,  me  eniea. 
Ch.   Nil  est.     Nau.    Quid  ergo?  quid  istic  narrat?     Ph.   lam 

scies : 
Ausciilta.     Ch.   Pergin  credere  ?     Nau.   Quid  ego  dbsecro 


48  LATIN   SELECTIONS. 

Huic  credam,  qui  nil  dixit?     Ph.   Delirat  miser 

Tirndre.     Nau.   Non  pol  temerest,  quod  tu  tarn  times. 

Ch.    Egon  tiineo  ?     Ph.    Recte  sane  :  quundo  nil  times, 

Et  hoc  nil  est  quod  ego  di'co,  tu  narra.     De.    Scelus, 

Tibi  narret  ?     Ph.   Che  tu,  factumst  abs  te  sedulo 

Pro  fratre.      Nau.    Mi   vir,   ndn   mihi   dicis?      Ch.    At 

Nau.   Quid  'at'? 

Ch.   Non  opus  est  dicto.     Ph.  Tibi  quidem  :  at  scito  huic  opust. 
In    Lemno Ch.     Hem,   quid   agis  ?      De.     Ndu    taces  ? 

Ph.    Clam  te Ch.    Hei  mihi. 

Ph.   Uxdrem  duxit.     Nau.    Mi  homo,  di  melius  duint. 

Ph.    Sic  factumst.     Nau.    Peril  misera.     Ph.    Et  inde  filiam 

Suscepit  iarri  unam,  diim  tu  dormis.      Ch.    Quid  agimus  ? 

Nau.    Pro  di  inmortales,  facinus  indignum  et  malum. 

Ph.    Hoc  actumst.      Nau.    An  quicquam    hddiest   factum   in- 

dignius  ? 

Qui  mi,  ubi  ad  uxores  ventumst,  turn  fiiint  senes. 
Demipho,  te  appello ;  nam  cum  hoc  ipso  distaedet  loqui. 
Haecine  erant  itidnes  crebrae  et  mansiones  diiitinae 
Lemni?     haecine  erat  ea  quae  nostros  minuit  fructus  vilitas? 
De.    Ego,  Nausistrata,  esse  in  hac  re  culpam  meritam  ndn  nego  ; 
Sed  ea  quin  sit  ignoscenda.     Ph.    Verba  fiunt  mdrtuo. 
De.    >.am  neque  ueglegentia  tua  neque  odio  id  fecit  tuo. 
Vinolentus  fere  abhinc  aunos  quindecim  mulierculam 
Earn  compressit,  unde  haec  natast :  neque  postilla  unquam  attigit. 
Ea  mortem  obut;  e  medio  abiit,  qui  fuit  in  re  hac  scnipulus. 
Quamobrem  te  oro,  ut  alia  facta  tua  sunt,  aequo  animo  hoc  feras. 
Nau.    Quid  ego  aequo  animo  ?     Cupio  misera  in  hac  re  iam  de- 

fungier ; 

Sed  qui  id  sperem  ?  aetate  porro  minus  peccaturiim  putem  ? 
Iam  turn  erat  senex,  senectus  si  verecundds  facit. 
An  mea  forma  atque  aetas  nunc  magis  expetendast,  Demipho  ? 
Quid  mi  hie  adfers,  quamobrem  exspectem  aut  sperem  porro  ndn 

fore? 
Ph.   Exsequias  Chremeti  quibus  est  cdmmodum  ire,  hem  tempus 

est. 

Sic  dabo  :  age  nunc,  Phdrmionem  qui  volet  lacessito : 
Faxo  tali  etim  mactatum,  atque  hie  est,  infortunio. 

Phorm.,  V,  viii,  (ix,)  1-39. 


AEMILIUS   PAULLUS.  —  SEB.   FABIUS   PICTOR. 


L.  AEMILIUS  PAULLUS   MACEDONICUS, 
229-160   B.C. 

72.  PRIVATE  GRIKF  SHOULD  NOT  INTERFERE  WITH  PUBLIC 
REJOICING.  —  FRAGMENT  OF  SPEECH  DELIVERED 
SOON  AFTER  HIS  TRIUMPH,  167  B.  C. 

Cum  in  maximo  proventu  felicitatis  nostrae,  Quirites,  timerem, 
ne  quid  mali  fortuna  raoliretur,  lovem  Opt.  Max.  lunonemque 
reginam  et  Minervam  precatus  sum,  ut,  si  quid  adversi  populo 
Romano  immineret,  totum  in  meam  domum  converteretur.  Qua- 
propter  bene  habet:  annuendo  enim  votis  meis  id  egerunt,  ut  vos 
potius  meo  casu  doleatis,  quam  ego  vestro  ingemiscerem. 

Ap.  Vol.  Max.,  V,  x,  2. 


SER.   FABIUS   PICTOR,   PL.  CIRC.   150   B.C. 

73.   LAWS  AND  REGULATIONS  TO  BE  OBSERVED  BY  THE 
FLAMEN  DIALIS. 

Equo  Dialem  flaminem  vehi  religio  est :  classem  procinctam 
extra  pomoerium,  id  est,  exercitum  armatum,  videre :  idcirco 
rarenter  flamen  Dialis  creatus  consul  est,  cum  bella  consulibus 
mandabantur.  Item  iurare  Dialem,  fas  nunquam  est.  Item 
annulo  uti,  nisi  pervio  cassoque,  fas  non  est.  Ignem  e  flaminia, 
id  est,  flaminis  Dialis  domo,  nisi  sacrum,  efferri,  ius  non  est. 
Vinctum,  si  aedes  eius  introierit,  solvi  necessum  est :  et  vincula 
per  impluvium  in  tegulas  subduci,  atque  inde  foras  in  viam 
demitti.  Nodum  in  apice,  neque  in  cinctu,  neque  in  alia  parte 
ullum  habet.  Si  quis  ad  verberandum  ducatur,  si  ad  pedes  eius 
supplex  procubuerit,  eo  die  verberari  piaculum  est.  Cupillum 
Dialis,  nisi  qui  liber  homo  est,  non  detonset.  Capram  et  carnem 
incoctam  et  ederam  et  fabam  neque  tangere  Diali  mos  est,  risque 
nominare.  Propagines  e  vitibus  altius  praetentos  non  succidet. 

4 


50  LATIN   SELECTIONS. 

Pedes  lecti,  in  quo  cubat,  Into  tenui  circumlitos  esse  oportet :  et 
de  eo  lecto  trinoctium  continuum  non  decubat :  neque  in  eo  lecto 
cubare  alium  fas  est ;  ueque  apud  eius  lecti  fulcrum  capsulam 
esse  cum  strue  atque  ferto  oportet.  Unguiutn  Dialis  et  capilli 
segmina  subter  arborem  felicem  terra  operiuntur.  Dialis  cotidie 
festatus  est.  Sine  apice  sub  divo  esse  licitum  non  est.  .  .  .  Fari- 
nam  fermento  imbutam  attingere  ei  fas  non  est.  Tunicam  inti- 
111:1111.  nisi  in  locis  tectis,  non  exuit,  ne  sub  coelo,  tanquam  sub  oculis 
lovis,  nudus  sit.  Super  flaminem  Dialem  in  convivio,  nisi  rex 
sacrificulus,  baud  quisquam  alius  accumbit.  Uxorem  si  amisit, 
flaminio  decedit.  Matrimonium  flaminis,  nisi  morte,  dirimi  non 
est  ius.  Locum,  in  quo  bustum  est,  nunquam  ingreditur :  mor- 
tuum  nunquam  attingit :  f unus  tamen  exsequi,  non  est  religio. 
Eaedem  ferme  caerimoniae  sunt  quas  flaminicas  Diales  seorsum 
aiunt  observitare  ;  veluti  est :  quod  bene  nato  operitur :  et  quod 
in  rica  surculum  de  arbore  felici  habet :  et  quod  scalas,  [nisi] 
quae  Graece  xAt/u-aKes  appellantur,  escendere  ei  plus  tribus  gradi- 
bus  religiosum  est :  atque  etiam  cum  it  ad  Argeos,  quod  neque 
comit  caput,  neque  capillum  depectit. 

De  lure  Pontif.,fr.,  ap.  Cell.,  X,  xv. 


P.  SCIPIO  AEMILIANUS  AFRICANUS   MINOR, 
185-129   B.C. 

74.  DEFENCE  OF  HIS  ACTION  AS  CENSOR,  IN  DEGRADING 
ASELLDS  FROM  THE  EQUITES. 

Omnia  mala,  probra,  flagitia,  quae  homines  faciunt,  in  duabus 
rebus  sunt,  malitia  atque  nequitia.  Utrum  defendis,  malitiam, 
an  nequitiam,  an  utrumque  simul  ?  Si  nequitiam  defendere  vis, 
licet ;  sed  tu  in  uno  scorto  maiorem  pecuniam  absumpsisti,  quam 
quanti  omne  instrumentum  fundi  Sabini  in  censum  dedicavisti. 
Ni  hoc  ita  est :  qui  spondet  mille  nummum  ?  Sed  tu  plus  tertia 
parte  pecuniae  paternae  perdidisti  atque  absumpsisti  in  flagitiis. 
Ni  hoc  ita  est :  qui  spoudet  mille  nummum  ?  Non  vis  nequitiam  ? 


METELLUS   MACEDONICUS.  51 

age  malitiam  saltern  defendas.  Sed  tu  verbis  conceptis  coniura- 
visti  sciens,  sciente  ammo  tuo.  Ni  hoc  ita  est :  qui  spondet  mille 
nummum  ? 

Fr.  Orat.  in  Asellum,  ap.  Cell,  VII,  xi,  3. 

75.  ON  DANCING. 

Docentur  praestigias  inhonestas :  cum  cinaedulis,  et  sambuca 
psalterioque  eunt  in  ludum  histrionum.  Dicunt  cantare,  quae 
maiores  nostri  ingenuis  probro  ducier  voluerunt.  Eunt,  inquam, 
in  ludum  saltatorium  inter  cinaedos  virgines  puerique  ingenui. 
Haec  cum  mihi  quisquam  narrabat,  non  poteram  animum  indu- 
cere,  ea  liberos  suos  homines  nobiles  docere.  Sed  cum  ductus 
sum  in  ludum  saltatorium,  plus  medius  fidius  in  eo  ludo  vidi 
pueris  virginibusque  quingentis ;  in  his  unum,  quod  me  reipub- 
licae  maxime  misertum  est,  puerum  bullatum,  petitoris  filium 
non  minorem  annis  duodecim,  cum  crotalis  saltare,  quam  salta- 
tionem  impudicus  servulus  honeste  saltare  non  posset. 

Fr.  Orat.  contr.  Leg.  Tib.  Gracch.,  ap.  Macrob.,  Sat.,  ii,  10. 


Q.   CAECILIUS   METELLUS   MACEDONICUS, 
cos.   143  B.C. 

76.  FRAGMENTS  OF  SPEECH  <DE  PROLE  AUGENDA,'  131  B.C. 

Si  sine  uxore  possemus,  Quirites,  esse,  omues  ea  molestia 
careremus :  sed  quoniam  ita  natura  tradidit,  ut  nee  cum  illis 
satis  commode,  nee  sine  illis  ullo  modo  vivi  possit,  saluti  per- 
petuae  potius,  quam  brevi  voluptati  consulendum.  .  .  .  Di  im- 
mortales  plurimum  possunt ;  sed  non  plus  velle  debent  nobis, 
quam  parentes  At  parentes,  si  pergunt  liberi  errare,  bonis 
exheredant.  Quid  ergo  nos  a  dis  immortalibus  diutius  exspec- 
temus,  nisi  mails  rationibus  finem  faciamus?  His  demum  deos 
propitios  esse  aequum  est,  qui  sibi  adversarii  non  sunt.  Di  im- 
mortales  virtutem  approbare,  non  adhibere  debent. 

Ap.  Geli.,  I,  vi,  1,  6 ;  sub.  nom.  '  Metellus  Numidicus.' 


52  LATIN  SELECTIONS. 


C.   LAELIUS   SAPIENS,   cos.   140   B.C. 

77.   FRAGMENT  OF  EULOGY  ON  AFRICANUS  MINOR,  129  B.  C. 

Quiapropter  neque  tanta  diis  inmortalibus  gratia  haberi  possit, 
quanta  habeuda  est,  quod  is  cum  illo  animo  atque  ingenio  hac 
civitate  potissimura  natus  est,  neque  ita  moleste  atque  aegre  ferri 
quam  ferendum  est,  quom  eo  morbo  mortem  obiit  et  in  eodem 
tempore  periit,  quom  et  vobis  et  omnibus,  qui  hanc  rempublicam 
salvam  volunt,  maxime  vivo  opus  est,  Quirites. 

Schol.  Bob.  in  Cic.  pro  Mil.,  p.  283,  ed.  Orell. 


C.   SEMPRONIUS   GRACCHUS,   154-121  B.C. 

78.   DEFENCE  OF  HIS  PROVINCIAL  ADMINISTRATION. 

Versatus  sum  in  provincia,  quomodo  ex  usu  vestro  existima- 
bam  esse,  non  quomodo  ambitioni  meae  conducere  arbitrabar. 
Nulla  apud  me  f uit  popina  :  neque  pueri  eximia  facie  stabant ; 
sed  in  convivio  liberi  vestri  modestius  erant,  quam  apud  prin- 
cipia.  ...  Ita  versatus  sum  in  proviucia,  ut  nemo  posset  vere 
dicere,  assem  aut  eo  plus  in  muneribus  me  accepisse ;  aut  mea 
opera  quempiam  sumptum  fecisse.  Biennium  fui  in  provincia ; 
si  ulla  meretrix  domum  meam  introivit,  aut  cuiusquam  servulus 
propter  me  sollicitatus  est,  omnium  nationum  postremissimum 
nequissimumque  existimatote.  Cum  a  servis  eorum  tarn  caste 
me  habuerim,  inde  poteritis  considerare,  quomodo  me  putetis 
cum  liberis  vestris  vixisse.  .  .  .  Itaque,  Quirites,  cum  Romam 
profectus  sum,  zonas,  quas  plenas  argenti  extuli,  eas  ex  provincia 
inanes  ref.uli.  Alii  vini  anaphoras,  quas  plenas  tulerunt,  eas 

argento  repletas  domum  reportaverunt. 

Ap.  Cell.,  XV,  xii. 


C.   GRACCHUS.  53 


79.   COMPLAINT  OF  THE  VIOLENCE  OF  THE  NOBLES. 

Nuper  Teanum  Sidicinum  consul  venit ;  uxorem  dixit  in  bal- 
neis  virilibus  lavari  velle.  Quaestori  Sidicino  a  M.  Mario 
datum  est  negotium,  uti  balneis  exigerentur,  qui  lavabantur. 
Uxor  renuntiat  viro,  parum  cito  sibi  balneas  traditas  esse,  et 
parum  lautas  fuisse.  Idcirco  palus  destitutus  est  in  foro :  eoque 
adductus  suae  civitatis  nobilissimus  homo  M.  Marius  :  vestimenta 
detracta  sunt,  virgis  caesus  est.  Caleni,  ubi  id  audierunt,  edixe- 
runt,  ne  quis  in  balneis  lavisse  vellet,  cum  magistratus  Romanus 
ibi  esset.  Ferentini  ob  eandem  causam  praetor  noster  quaestores 
arripi  iussit :  alter  se  de  muro  deiecit :  alter  prehensus  et  virgis 

caesus  est. 

Ap.  Gell,  X,  iii,  1. 

80.   MEN  MUST  BE  TAKEN  AS  THEY  ARE. 

Nam  vos,  Quirites,  si  velitis  sapientia  atque  virtute  uti,  et  si 
quaeritis,  neminem  nostrum  invenietis  sine  pretio  buc  prodire. 
Omnes  nos,  qui  verba  facimus,  aliquid  petiraus :  neque  ullius  rei 
causa  quisquam  ad  vos  prodit,  nisi  ut  aliquid  auferat.  Ego  ipse, 
qui  apud  vos  verba  facio,  uti  vectigalia  vestra  augeatis,  quo 
facilius  vestra  commoda  et  rempublicam  administrare  possitis, 
non  gratis  prodeo  :  verum  peto  a  vobis,  non  pecuniam,  sed  bonam 
existimationem  atque  honorem.  Qui  prodeunt  dissuasuri,  ne 
lianc  legem  accipiatis,  petunt  non  honorem  a  vobis,  verum  a 
Nicomede  pecuniam.  Qui  suadent,  ut  accipiatis,  ii  quoque 
petunt  non  a  vobis  bonam  existimationem,  verum  a  Mithridate 
rei  familiar!  suae  pretium  et  praemium.  Qui  autem  ex  eodem 
loco  atque  online  tacent,  ii  vel  acerrimi  sunt:  nam  ab  omnibus 
pretium  accipiunt,  et  omnes  fallunt.  Vos,  cum  putatis,  eos  ab 
his  rebus  remotos  esse,  impertitis  bonam  existimationem.  Lc'ga- 
tiones  autem  a  regibus,  cum  putant  eos  sua  causa  reticere,  sump- 
tus  atque  pecunias  maximns  praebent :  uti  in  terra  Graecia,  quo 
in  tempore  Graecus  tragoedus  gloriae  sibi  dueebat,  talentum 
magnum  ob  unam  fabulam  datum  esse,  homo  eloquentissimus 
civitatis  suae  Denudes  ei  respondisse  dicitur :  Mirum  tibi  vide- 
tur,  si  tu  loquendo  talentum  quaesisti  ?  Ego,  ut  tacerem,  decem 


54  LATIN   SELECTIONS. 

talenta  a  rege   accepi.      Itidern   nuric  isti  pretia  maxima  ob 
tacendum  accipiunt. 

Or.  de  Lege  Aufeia,  ap.  Cell.,  XI,  x. 


L.  ACCIUS   (ATTIUS),   170-94  B.C. 

81.   A  DREAM  INTERPRETED. 

(Tarquinius  Superbus ;  Augur.) 

Tarqu.    Quom  mm  quieti  corpus  nocturne  impetu 

Dedi,  sopore  placans  artus  languidos :   * 

Visum  est  insomnis  pastorem  ad  me  adpellere 

Peciis  lanigerum  exi'mia  pulcritudine, 

Duos  cdusauguineos  arietes  inde  eligi 

Praeclarioremque  alterum,  immolare  me. 

Deinde  eius  germanum  cdrnibus  conitier 

In  me  arietare,  eoque  ictu  me  ad  casum  dari. 

Exin  prostratum  terra,  graviter  saucium, 

Resupinum  in  caelo  cdntueri  maxumum, 

Mirificum  facinus  :  dextrorsum  orbem  flammeum 

Radiatum  solis  liquier  cur§u  novo. 

Aug.    Rex,  quae   in   vita   usurpant   homines,   cogitant   curant 

vident, 
Quaeque  agunt  vigilantes  agitantque,  ^a  si  cui  in  somno  acci- 

dunt, 
Minus  mirum  est,  sed  di  rem  tantam  haut  temere  improviso 

dfFerunt. 

Prom  vide,  ne  quern  tu  esse  hebetem  deputes  aeque  ac  pecus, 
Is  sapientia  munitum  pectus  egregie  gerat, 
Teque  regno  expellat :  nam  id  quod  de  sole  ostentum  est  tibi, 
Populo  commutationem  rerum  portendit  fore, 
Perpropinquam.      Haec  bene   verruncent  pdpulo !    ndm   quod 

dexterum 
Cepit  cursum  ab  Ideva  signum  praepotens,  pulcerrume, 


LUCELIUS.  55 

Auguratum  est,  rem  Romanam  piiblicam  summam  fore. 
.  .  .  qui  recte  cdnsulat,  consul  cluat. 
[Brutus]  qui  h'bertatem  civibus  stabiliverat. 

Brut.,  ap.  Cic.,  De  Div.,  I,  xxii,  44,  45 ;  Van.,  L.  L.,  v,  80  M ; 
Cic.,  Pro  Sett.,  LVIII,  123. 

82.  A  SHIP. 

Tanta  moles  labitur 

Fremebunda  ex  alto  ingenti  souitu  et  spiritu, 
Prae  se  lindas  volvit,  vdrtices  vi  siiscitat : 
Ruit  prolapsa,  pe"lagus  respargit,  reflat. 
Ita  dum  interruptura  credas  nimbum  vdlvier, 
Dum  qu6d  sublime  ventis  expulsiim  rapi 
Saxum  aiit  procellis,  vel  globosos  turbines 
Existere  ictos  lindis  concursantibus  : 
Nisi  quas  terrestris  pdntus  strages  cdnciet, 
Aut  forte  Triton  fiiscina  evertens  specus 
Supter  radices  penitus  undanti  in  freto 
Molem  ex  profundo  saxeam  ad  caelum  erigit. 

Med.,  ap.  Cic.,  N.  D.,  II,  xxxv,  89. 


C.   LUCILIUS,  148-103  B.C. 

83.  A  GLADIATOR  DECLARES  HIS  EAGERNESS  TO  FIGHT. 

Occidam  ilium  equidem  et  vincam,  si  id  quaeritis,  inquit: 
Verum  illud  credo  fore :  in  os  prius  accipiam  ipse 
Quam  gladium  in  stomacho  furiae  ac  pulmonibu'  sisto. 
Odi  horainem,  iratus  pugno,  nee  longiu'  quicquam 
Nobis,  quam  dextrae  gladium  dum  accommodet  alter. 
Usque  adeo  studio  atque  odio  illius  efFeror  ira. 

Sat.  IV ;  ap.  Cic.,  Tusc.  Dis.,  IV,  xxi,  48. 


56  LATIN   SELECTIONS. 


84.  A  MISER'S  PURSE. 

Cui  neque  iumentumst  nee  servos  nee  comes  ullus, 
Bulgam  et  quicquid  habet  numorum  secum  habet  ipse. 
Cum  bulga  cenat  dormit  lavat :  omnis  in  unast 
Spes  homini  bulga.     Bulga  haec  devincta  lacertost. 

Sat.  VI ;  ap.  Non.,  s.  v.  bulya,  p.  78  M. 

85.    HE   RIDICULES   THE    SUPERSTITIONS    SANCTIONED    BY 

NUMA. 

Terriculas  Lamias,  Fauni  quas  Pompiliique 
Instituere  Numae,  tremit  has,  hie  omnia  ponit. 
Ut  pueri  infantes  credunt  signa  omnia  ahena 
Vivere,  et  esse  homines :  et  sic  isti  omnia  ficta 
Vera  putant,  credunt  signis  cor  iuesse  in  ahenis. 
Pergula  pictorum,  veri  nihil,  omnia  ficta. 

Sat.  XX ;  ap.  Lact.,  Inst.  Div.,  I,  xxii. 

86.  A  ROMAN  GENTLEMAN'S  IDEA  OF  VIRTUE. 

Virtus,  Albine,  est  pretium  persolvere  verum 

Quis  in  versamur,  quis  vivimus  rebus  potesse  : 

Virtus  est  homini  scire  id  quo  quaeque  habeat  res. 

Virtus  scire  homini  rectum,  utile,  quid  sit  honestum ; 

Quae  bona,  quae  mala  item,  quid  inutile,  turpe,  inhonestum ; 

Virtus  quaerendae  finem  rei  scire  modumque : 

Virtus,  divitiis  pretium  persolvere  posse : 

Virtus,  id  dare,  quod  re  ipsa  debetur,  honori ; 

Hostem  esse  atque  inimicum  hominum  morumque  malorum, 

Contra  defensorem  hominum  morumque  bonorum  ; 

ITos  magni  facere,  his  bene  velle,  his  vivere  amicum ; 

Commoda  praeterea  patriai  prima  putare, 

Deiiide  parentum,  tertia  iam  postremaque  nostra. 

Sat.  Incert.,  ap.  Lact.,  Inst.  Div.,  VI,  v,  2. 


AFRANIUS.  57 


87.  THE  ARTS  OF  THE  FORUM. 

Nunc  vero  a  maiie  ad  noctem,  festo  atque  profesto, 
Toto  itidem  pariterque  die  populusque  patresque 
lactare  indu  foro  se  omnes,  decedere  nusquam, 
Uni  se  atque  eidem  studio  omnes  dedere  et  arti ; 
Verba  dare  ut  caute  possint,  pugnare  dolose ; 
Blanditia  certare,  boiium  simulare  virum  se ; 
Insidias  facere,  ut  si  bostes  siut  omnibus  omnes. 

Sat.  Incert.,  ap.  Lact.,  Inst.  Div.,  V,  ix. 

88.   AFFECTATION  OF  GREEK  MANNERS. 

Graecum  te,  Albuci,  quam  Romanum  atque  Sabinum 
Municipem  Ponti,  Tritani,  centurionum, 
Praeclarorum  hominum  ac  primorum  signiferumque, 
Maluisti  dici.     Graece  ergo  praetor  Atbenis, 
Id  quod  maluisti,  te,  cum  ad  me  accedi',  saluto : 
Xoupc,  inquam,  Tite !     Lictores  turma  omui'  cohorsque, 
Xcupe,  Tite !     Hinc  hostis  mi  Albucius,  bine  inimicus. 

Sat.  Incert.,  ap.  Cic.,  De  Fin.,  1,  iii,  8. 


L.  AFRANIUS,  FL.  CIRC.  125  B.C. 

89.   FRAGMENTS  FROM  'TOGATAE.' 

Vigilans  ac  sellers,  sfcca  sana  sdbria : 
Virosa  non  sum,  et  sf  sum,  non  desiint  mihi 
Qui  ultrd  dent :  aetas  Integra  est,  formae  satis. 

Divortium ;  ap.  Non.,  21,  34. 

Usiis  me  genuit,  mater  peperit  Memoria  : 
Sopbidm  vocant  me  Grdi,  vos  Sapientiam. 

Sella;  ap.  Gell.,  XIII,  viii,  2. 


58  LATIN   SELECTIONS. 

Si  pdssent  homines  de'lenimentis  capi, 
Omnes  haberent  niiuc  amatores  anus. 
Aetas  et  corpus  tenerum  et  morigeratio, 
Haec  siint  venena  fdrmosarum  mulierum : 
Mala  aetas  nulla  delenimenta  mvenit. 

Vopiscus;  ap.  Non.,  2,  7. 

Quo  casu  cecidit  spes  reducendi  domum, 
Quam  ciipio,  cuius  ego  indies  impendio 
Ex  de"siderio  magis  magisque  maceror. 

Id.,  ap.  Chans.,  II,  182  P. 


Q.   CAECILIUS   METELLUS  NUMIDICUS, 
cos.   109  B.C. 

90.    FRAGMENT   PROM   SPEECH   AGAINST  A   TRIBUNE   WHO 
HAD  ATTACKED  HIM  IN  AN  ASSEMBLY  OP  THE  PEOPLE. 

Nunc  quod  ad  ilium  attinet,  Quirites,  quoniam  se  ampliorem 
putat  esse,  si  se  mihi  inimicum  dictitaverit,  quern  ego  mihi  neque 
amicum  recipio  neque  inimicum  respicio,  in  eum  ego  non  sum 
plura  dicturus.  Nam  eum  indignissimum  arbitror,  cui  a  viris 
bonis  benedicatur;  turn  ne  idoneum  quidem,  cui  a  probis  maledi- 
catur.  Nam  si  in  eo  tempore  huiuscemodi  homunculum  nomines, 
in  quo  poenire  non  possis,  maiore  honore  quam  contumelia 
afficias. 

Ap.  Gdl,  VI,  xi. 

91.   FRAGMENT  FROM  SPEECH  ON  HIS  TRIUMPH:  —  WAR 
AGAINST  JUGTTRTHA,  107  B.  C. 

Qua  in  re  quanto  universi  me  unum  antistatis,  tanto  vobis 
quam  mihi  maiorem  iniuriam  atque  contumeliam  facit,  Quirites  : 
et  quanto  probi  iniuriam  facilius  accipiunt,  quam  alteri  tradunt, 
tanto  ille  vobis  quam  mihi  peiorem  honorem  habuit :  nam  me 


ASELLIO. — AEMILIUS   SCAURUS.  59 

iniuriam  ferre,  vos  facere  vult,  Quirites :  ut  hie  conquestio,  istic 

vituperatio  relinquatur. 

Ap.  Gell.,  XII,  ix,  2. 


SEMPRONIUS  ASELLIO,  FL.  CIRC.  100  B.C. 

92.  HISTORY  DIFFERS  FROM  CHRONICLE. 

Verum  inter  eos,  qui  annales  relinquere  voluissent,  et  eos,  qui 
res  gestas  a  Romanis  perscribere  conati  essent,  omnium  rerum 
hoc  interfuit:  Annales  libri  tantummodo  quod  factum,  quoque 
anno  gestum  sit,  id  demoustrabant ;  id  eorum  est,  quasi  qui 
diarium  scribunt,  quam  Graeci  f<j>r)/j.€pi8a  vocant.  Nobis  non 
modo  satis  esse  video,  quod  factum  esset,  id  pronuntiare,  sed 
etiam,  quo  consilio  quaque  ratione  gesta  essent,  demonstrare. 
.  .  .  Nam  neque  alacriores  ad  rempublicam  defendendam,  neque 
segniores  ad  rem  perperam  faciundam  annales  libri  commovere 
quidquam  possunt.  Scribere  autem,  bellum  quo  initum  consule, 
et  quo  modo  confectum  sit,  et  quis  triumphans  introierit,  et  quae 
eo  in  bello  gesta  sint,  iterare :  non  praedicare  autem,  interea 
quid  senatus  decreverit,  aut  quae  lex  rogatiove  lata  sit,  neque 
quibus  consiliis  ea  gesta  sint :  id  fabulas  pueris  est  narrare,  non 

historias  scribere. 

Ap.  Cell.,  V,  xviii,  7-9. 


M.   AEMILIUS   SCAURUS,   163-90  B.C. 

93.   FRAGMENT  OF  HIS  DEFENCE,  WHEN  ACCUSED  OF  RE- 
CEIVING BRIBES  FROM  MITHRIDATES. 

Est  quidem  iniquum,  Quirites,  cum  inter  alios  vixerim,  apud 
alios  me  rationem  vitae  reddere.  Sed  tamen  audebo,  vos,  quo- 
rum maior  pars  honoribus  et  actis  meis  interesse  non  potuit, 


60  LATIN   SELECTIONS. 

interrogare:  Varius  Sucronensis,  Aemilium  Scaurum,  regia 
mercede  corruptum,  imperium  populi  Roman!  prodidisse,  ait : 
Aemilius  Scaurus,  huic  se  affiuem  esse  culpae,  negat.  Utri 

creditis  ? 

Ap.  Val  Max.,  Ill,  vii,  8. 


Q.   CLAUDIUS   QUADRIGARIUS,  FL.  CIEO. 
100   B.C. 

94.  A  SINGLE  COMBAT. 

Cum  interim  Gallus  quidam  nudus  praeter  scutum  et  gladios 
duos  torque  atque  armillis  decoratus  processit :  qui  et  viribus,  et 
magnitudine,  et  adulescentia,  sitnulque  virtute  ceteris  antistabat. 
Is,  maxiine  proelio  commoto,  atque  utrisque  summo  studio  pug- 
nantibus,  manu  significare  coepit,  utrique  ut  quiescerent  pugnare. 
Pugnae  facta  pausa  est.  Extemplo,  silentio  facto,  cum  voce 
maxima  conclamat,  si  quis  secum  depugnare  vellet,  uti  prodiret. 
Nemo  audebat,  propter  maguitudinem  atque  immanitatem  facies. 
Deinde  Gallus  irridere  coepit,  atque  linguam  exertare.  Id  subito 
perdolitum  est  cuidam  T.  Manlio,  summo  genere  nato,  tantum 
flagitium  civitati  accidere ;  ex  tanto  exercitu  neminem  prodire. 
Is,  ut  dico,  processit,  neque  passus  est  virtutem  Romanam  a 
Gallo  turpiter  spoliari.  Scuto  pedestri,  et  gladio  Hispanico 
cinctus,  contra  Gallum  constitit.  Metu  magno  ea  congressio  in 
ipso  ponte,  utroque  exercitu  inspectante,  facta  est.  Ita,  ut  ante 
dixi,  const! ter unt :  Gallus,  sua  disciplina  scuto  proiecto,  cuncta- 
bundus : .  Manlius,  animo  magis,  quam  arte,  confisus,  scutum 
scuto  percussit,  atque  statum  Galli  conturbavit.  Dum  se  Gallus 
iterum  eodem  pacto  constituere  studet,  Manlius  iterum  scuto 
scutum  percutit,  atque  de  loco  hominem  iterum  deiecit :  eo  pacto 
ei  sub  Gallicum  gladium  successit,  atque  Hispanico  pectus  hausit : 
dein  continue  humerum  dextrum  eodem  concessu  incidit,  neque 
recessit  usquam,  donee  subvertit,  ne  Gallus  impetum  icti  haberet. 
Ubi  eum  evertit,  caput  praecaedit:  torquem  detraxit,  eamque 


VALERIUS   ANTIAS.  61 

sanguinolentam   sibi   in  collum  imponit.      Quo   ex   facto    ipse 
posterique  eius  Torquati  sunt  cognomiuati. 

Annal.  I,  ap.  Gell.,  IX,  xiii,  2-4. 

95.  LETTER  TO  KING  PYRRHUS. 

Consules  Roman!  salutem  dicunt  Pyrrho  regi.  Nos  pro  tuis 
iuiuriis  continue  anirao  strenui,  commoti  inimiciter,  tecum  bellare 
studemus.  Sed  communis  exempli  et  fidei  ergo  visum  est,  uti  te 
salvum  veliraus ;  ut  esset,  quern  armis  vincere  possimus.  Ad 
nos  ventf  Nicias,  familiaris  tuus,  qui  sibi  pretium  a  nobis  peteret, 
si  te  clam  interfecisset.  Id  nos  negavimus  velle ;  neve  ob  earn 
rem  quidquam  commodi  exspecraret :  et  simul  visum  est,  ut  te 
certiorem  faceremus,  ne  quid  eiusmodi  si  accidisset,  nostro  con- 
silio  civitates  putarent  factum :  et  quod  nobis  non  placet,  pretio 
aut  praemio  aut  dolis  pugnare.  Tu,  nisi  caves,  iacebis. 

Annul.  Ill,  ap.  Gell.,  Ill,  viii,  2. 


VALERIUS   ANTIAS,  FL.  CIRC.   100   B.C. 

96.   DIALOGUE  BETWEEN  NUMA  POMPILIUS  AND  JUPITER. 

Numam  ilium  regem,  cum  procurandi  fulminis  scientiam  non 
haberet,  essetque  illi  cupido  nosceudi,  Egeriae  monitu  castos 
duodecim  iuvenes  apud  aquara  concelasse  cum  vinculis,  ut,  cum 
Faunus  et  Martius  Picus  ad  id  locorum  venissent  haustum  — 
nam  illis  aquandi  solemne  iter  hue  fuit  —  invadereiit,  constringe- 
reut,  conligarent.  Sed  quo  res  fieri  expeditius  posset,  regem 
pocula  non  parvi  numeri  vino  mulsoque  complesse  circaque 
accessus  fontis  insidiosam  Venturis  opposuisse  fallaciam.  Illos 
more  de  solito  bibendi  adpetitione  correptos  ad  hospitia  nota 
veuisse.  Sed  cum  liquoribus  odoratis  offendissent  fragrantia 
pocula,  vetustioribus  antepostiisse  res  novas,  invasisse  aviditer, 
dulcedine  potionis  captos  hausisse  plus  nimio,  obdormivisse  factos 
graves.  Turn  bis  senos  incubuisse  sopitis,  iuiecisse  uiudidutis 


62  LATIN   SELECTIONS. 

vincula,  expergitosque  illos  statim  perdocuisse  regem,  quibus  ad 
terras  modis  luppiter  posset  et  sacrifices  elici,  et  accepta  regem 
scientia  rem  in  Aventino  fecisse  divinam,  elexisse  ad  terras 
lovem,  ab  eoque  quaesisse  rectum  procurations  morera.  lovern 
diu  contatum  '  expiabis '  dixe  '  capite  fulgurita.'  Regem  re- 
spondisse  '  caepitio.'  lovem  rursus  '  humano.'  Rettulisse 
regem  '  sed  capillo.'  Deum  contra  '  animali.'  '  Maena ' 
subiecisse  Pompilium.  Tune  ambiguis  lovem  propositionibus 
captum  extulisse  hanc  vocem :  '  Decepisti  me,  Numa ;  nam  ego 
humanis  capitibus  procurari  constitueram  fulgurita,  tu  maena, 
capillo,  caepitio.  Quoniam  me  tamen  tua  circumvenit  astutia, 
quern  voluisti,  habeto  morem  et  his  rebus  quas  pactus  es,  procu- 
rationem semper  suscjpies  fulguritorum.' 

Annal.  II,  ap.  Arnob.,  v,  1. 


Q.   LUTATIUS   CATULUS,  cos.   102   B.C. 

97.   EPIGRAMS. 

Constiteram  exorientem  Auroram  forte  salutans, 
Cum  subito  a  laeva  Roscius  exoritur. 

Pace  mihi  liceat,  caelestes,  dicere  vestra, 
Mortalis  visust  pulcrior  esse  deo. 

Ap.  Cic.,  De  Nat.  Deor.,  I,  xxviii,  79. 

Aufugit  mi  animus ;  credo,  ut  solet,  ad  Theotimum 
Devenit.     Sic  est ;  perfugium  illud  habet. 

Quid  si  non  interdixem,  ne  illunc  fugitivum 
Mitteret  ad  se  intro,  sed  magis  eiceret  ? 

Ibimu'  quaesitum.     Verum,  ue  ipsi  teneamur, 
Formido.     Quid  ago  ?     Da  Venu'  consilium. 

Ap.  Cell.,  XIX,  ix,  6. 


PORCIUS   LICINUS.  —  VALERIUS   AEDITUDS.          63 


PORCIUS   LICINUS,  PL.   CIRC.   100   B.C. 

98.   EPJGR'AM. 

Custodes  ovium  teneraeque  propaginis  agnum, 

Quaeritis  ignem  ?     Ite  hue.     Quaeritis  ?     Ignis  homost. 

Si  digito  attigero,  incendam  silvam  simul  omnem : 
Onme  pecus :  flammast,  oinnia  qua  video. 

Ap.  Cell,  XIX,  ix, 


VALERIUS   AEDITUUS,  FL.   CIRC.   100   B.C. 

99.  EPIGRAMS. 

Dicere  cum  conor  curam  tibi,  Pamphila,  cordis, 
Quid  mi  abs  te  quaeram?  verba  labris  abeuut. 

Per  pectus  miserum  manat  subido  mihi  sudor. 
Sic  tacitus,  subidus :  duplo  ideo  pereo. 


Quid  faculam  praefers,  Phileros,  qua  nil  opu'  nobis  ? 

Ibimus  :  hie  lucet  pectore  flamma  satis. 
Istam  nam  potis  est  vis  saeva  exstinguere  venti, 

Aut  imber  coelo  candid u'  praecipitans. 
At  contra,  hunc  ignem  Veneris,  si  non  Venus  ipsa, 

Nullast  quae  possit  vis  alia  opprimere. 

Ap.  Cell.,  XIX,  ix,  5. 


64  LATIN   SELECTIONS. 


L.   LICINIUS   CRASSUS,   140-91  B.C. 

100.   FRAGMENT  OF  SPEECH  IN  THE  SENATE  AGAINST 
PHILIPPUS,  THE  CONSUL. 

Au  tu,  cum  omnem  auctoritatem  universi  ordiuis  pro  pignore 
putaris  eainque  in  couspectu  populi  Romaui  concideris,  rue  his 
existimas  piguoribus  posse  terreri  ?  Nou  tibi  ilia  sunt  caedenda, 
si  Crassum  vis  coercere  ;  haec  tibi  est  excidenda  lingua ;  qua  vel 
evulsa,  spiritu  ipso  libidinein  tuam  libertas  Tnea  refutabit.  .  .  . 
Ego  te  consulem  putem,  cum  tu  me  non  putes  seiiatorem  ? 

Ap.  Cic.,  De  Oral.,  Ill,  i,  4 ;  Quint.,  Inst.  Oral.,  VIII,  iii,  89. 


AUCTOR  AD  HERENNIUM,  80  B.C.;  PROBABLY 
CORNIFICIUS. 

101.   THE  Six  FORMAL  DIVISIONS  OF  A  'CONTROVERSY.' 

luveutio  in  sex  partes  orationis  consumitur,  in  exordium,  nar- 
ratioiiem, .  divisionem,  confirmatioiiem,  confutationem,  conclu- 
sionem.  Exordium  est  principium  oratioiiis,  per  quod  animus 
auditoris  constituitur  ad  audiendum :  narratio  est  rerum  gesta- 
rum  aut  periude  ut  gestarum  expositio :  divisio  est,  per  quam 
aperiinus,  quid  couveiiiat,  quid  iu  controversia  sit,  et  per  quam 
expouimus,  quibus  de  rebus  simus  dicturi :  confirmatio  est  nos- 
trorum  argumentoruui  expositio  cum  asseveratione :  confutatio 
est  contrariorum  locorum  dissolutio :  coiiclusio  est  artificiosus 

teruiiuus  oration  is. 

R/tet.  ad  Herenn.,  I,  iii,  4. 


AUCTOR   AD   HERENNICTM.  65 


102.   HINTS  FOR  RENDERING  THE  INTRODUCTION  TO  A 
SPEECH  ('EXORDIUM')  EFFECTIVE. 

Principium  est,  cum  statim  auditoris  animum  nobis  idoneum 
reddimus  ad  audiendum.  Id  ita  sumitur,  ut  atteutos,  ut  dociles, 
ut  benevolos  auditores  habere  possimus.  Si  genus  caussae  dubi- 
um  habebimus,  a  benevoleutia  principiura  constituemus,  ne  quid 
ilia  turpitudinis  pars  nobis  obesse  possit :  sin  humile  erit  genus 
caussae,  faciemus  atteutos:  sin  turpe  caussae  genus  erit,  insinua- 
tione  utendum  est,  —  de  qua  posterius  dicemus,  —  nisi  quid  nacti 
erimus,  quare  adversaries  criminando  benevolentiam  capere  pos- 
simus :  sin  honestum  caussae  genus  erit,  licebit  recte  vel  uti  vel 
non  uti  principio.  Si  uti  volemus,  aut  id  oportebit  ostendere, 
quare  caussa  sit  honesta,  aut  breviter  quibus  de  rebus  simus 
dicturi  exponere :  si  principio  uti  nolemus,  a  lege,  a  scriptura 
aut  ab  aliquo  firmissimo  nostrae  caussae  adiumento  principium 
capere  oportebit.  Quoniam  igitur  docilem,  benevolum,  attentum 
habere  auditoretu  volumus,  quomodo  quidque  confici  possit,  ape- 
riemus.  Dociles  auditores  habere  poterimus,  si  summam  caussae 
breviter  exponernus  et  si  attentos  eos  faciemus ;  nam  docilis  est, 
qui  attente  vult  audire.  Attentos  habebimus,  si  pollicebimur, 
DOS  de  rebus  magnis,  novis,  inusitatis  verba  facturos  aut  de  iis, 
quae  ad  rempublicam  pertineant  aut  ad  eos  ipsos  qui  audient  aut 
ad  deorum  immortalium  religionem ;  et  si  rogabimus,  ut  attente 
audiant ;  et  si  numero  exponemus  res,  quibus  de  rebus  dicturi 
sumus. 

Rhet.  ad  Iferenn.,  I,  iv,  6,  7. 

103.  MAIN  HEADS  OF  TREATMENT  APPLICABLE  TO  ALL 
CASES  ALIKE:  THE  QUESTION  OF  FACT,  THE  QUES- 
TION OF  INTERPRETATION,  AND  APPLICATION  OF 
LAW. 

Caussarum  constitutiones  alii  quattuor  fecerunt :  noster  doctor 
[Hermes]  tres  putavit  es.«e;  non  ut  de  illorum  quidquam  detra- 
heret  inventions,  sed  ut  ostenderet,  id.  quod  oportuisset  simpliciter 
ac  singular!  modo  docere,  illos  distribuisse  dupliciter  et  bipartite. 
Constitutio  est  prima  deprecatio  defensoris  cum  accusatoris  in- 

5 


66  LATIN    SELECTIONS. 

simulatione  coniuncta.  Constitutiones  itaque,  ut  ante  diximus, 
tres  sunt,  coniecturalis,  legitima,  iuridicialis.  Coniecturalis  est, 
cum  de  facto  controversia  est,  hoc  modo :  Aiax  in  silva,  post- 
quarn  rescivit,  quae  fecisset  per  insauiam,  gladio  incubuit. 
Ulixes  intervenit,  occisum  conspicatur,  e  corpore  telum  cruentutn 
educit.  Teucer  intervenit,  fratrem  occisum  et  iniraicum  fratris 
cum  gladio  cruento  videt,  capitis  arcessit.  Hie,  quouiam  con- 
iectura  verum  quaeritur,  de  facto  erit  controversia,  et  ex  eo 
constitutio  caussae  coniecturalis  nominatur.  Legitima  est  con- 
stitutio, cum  in  scripto  aliquid  controversiae  nascitur.  Ea  di- 
viditur  in  partes  sex,  scriptum  et  sententiam,  contrarias  leges, 
ambiguum  definitionem,  translationem,  ratiocinationem.  Ex 
scripto  et  sententia  nascitur  controversia,  cum  videtur  scriptoris 
voluntas  cum  scripto  ipso  dissentire,  hoc  modo:  Sit  lex,  quae 
iubeat  eos,  qui  propter  tempestatem  navim  reliqueriut,  omnia 
perdere ;  eorum  navim  ceteraque  esse,  si  navis  conservata  sit, 
qui  remanserint  in  navi.  Magnitudine  tempestatis  omnes  per- 
territi  navim  reliquerunt  et  in  scapham  conscenderunt  praeter 
unum  aegrotum.  Is  propter  morbum  exire  et  fugere  non  potuit. 
Casu  et  fortuitu  navis  in  portum  incolumis  delata  est :  illam 
aegrotus  possedit:  navim  petit  ille,  cuius  fuerat.  Haec  consti- 
tutio legitima  est  ex  scripto  et  sententia.  .  .  .  Cuiusmodi  partes 
essent  legitimae  constitutionis,  ostendimus :  nunc  de  iuridiciali 
constitutione  dicamus.  Iuridicialis  constitutio  est,  cum  factum 
convenit,  sed  iure  an  iniuria  factum  sit  quaeritur.  Eius  consti- 
tutionis partes  sunt  duae,  quarum  una  absoluta,  altera  assumptiva 
nominatur.  Absoluta  est,  cum  id  ipsum,  quod  factum  est,  ut 
aliud  nihil  foris  assumatur,  recte  factum  esse  dicemus.  Ea  est 
huiusmodi :  Mimus  quidam  nominatim  Accium  poetam  compel- 
lavit  in  scena.  Cum  eo  Accius  iniuriarum  agit.  Hie  nihil  aliud 
defendit  nisi  licere  nominari  eum,  cuius  nomine  scripta  dentur 
agenda.  Assumptiva  pars  est,  cum  per  se  defensio  infirma  est, 
sed  assumpta  extraria  re  comprobatur. 

lilid..  ad  Ilerenn.,  I,  xi,  18;  xiii,  23;  xiv,  24. 


AUCTOR   AD    HERENNIUM. 


104.   ON  THE  MOST  EFFECTIVE  ARRANGEMENT  OF  THE 
„  PROOF  (•  PROBATIO  '). 

Quoniam  satis  ostendisse  videmur,  quibus  argumentationibus 
in  uno  quoque  genere  caussae  iudicialis  uti  conveniret,  consequi 
videtur,  ut  doceamus,  quemadmodum  ipsas  argumentationes  or- 
nate et  absolute  tractare  possimus.  Nam  fere  non  difficile  est 
invenire,  quid  sit  caussae  adiumento ;  difficillimum  vero  est, 
inventum  expolire  et  expedite  pronuntiare.  Haec  enim  res 
facit,  ut  neque  diutius,  quam  satis  sit,  in  eisdem  locis  commo- 
remur,  neque  eodem  ideutidem  revolvamur,  neque  inchoatam 
argumentationem  relinquamus,  neque  incommode  ad  aliam  dein- 
ceps  transeamus.  Itaque  hac  ratione  et  ipsi  meminisse  poteri- 
mus,  quid  quoque  loco  dixerimus,  et  auditor  cum  totius  caussae, 
turn  unius  cuiusque  argumentatioriis  distributionem  percipere  et 
meminisse  potent.  Ergo  absolutissima  et  perfectissima  est 
argumentatio  ea,  quae  in  quinque  partes  est  distribute,  proposi- 
tionem,  rationem,  rationis  coufirmationem,  exornationem,  com- 
plexionem.  Propositio  est,  per  quam  ostendimus  summatim, 
quid  sit,  quod  probare  volumus.  Ratio  est  caussa,  quae  demon- 
strat,  verum  esse  id,  quod  intendimus,  brevi  subiectione.  Ratio- 
nis confirmatio  est  ea,  quae  pluribus  argumentis  corroborat 
breviter  expositam  rationem.  Exornatio  est,  qua  ulimur  rei 
honestandae  et  collocupletandae  caussa,  confirmata  argumenta- 
tione.  Complexio  est,  quae  concludit  breviter,  colligens  partes 

argumentationis. 

Rhet.  ad  Ilerenn.,  II,  xviii,  27,  28. 

105.    AN    EXAMPLE   OF   SUCH   ARRANGEMENT   APPLIED   TO 
THE   IMAGINARY  CASE   OF   ULYSSES   BEING   FOUND 

NEAR   THE    DEAD    AjAX. 

Hisce  igitur  quinque  partibus  ut  absolutissime  utamur,  hoc 
modo  tractabimus  argumentationem.  Caussam  ostendemus  Ulixi 
fuisse,  quare  interfecerit  Aiacem  ;  inimicum  enim  acre rri mum  He 
medio  tollere  volebat,  a  quo  sibi  non  iniuria  summum  periculum 
metuebat.  Videbat,  illo  incolumi  se  incolumem  non  futurum ; 
sperabat  illius  morte  se  salutem  sibi  comparare ;  consueverat,  si 


68  LATIN    SELECTIONS. 

iure  non  poterat,  quavis  iniuria  inimico  exitiura  machinari,  cui 
rei  mors  indigna  Palamedis  testimonium  dat.  Ergo  et  nietus 
periculi  hortabatur,  eum  interimere,  a  quo  supplicium  verebatur, 
et  consuetudo  peccandi  maleficii  suscipiendi  removebat  dubita- 
tionem.  Omnes  enim  cum  minima  peccata  cum  caussa  suscipi- 
unt,  turn  vero  ilia,  quae  multo  maxima  suut  maleficia,  aliquo 
certo  emolumento  indued  suscipere  conantur.  Si  inultos  induxit 
in  peccatum  pecuniae  spes,  si  complures  scelere  se  contamina- 
verunt  imperii  cupiditate,  si  multi  leve  compendium  fraude 
maxima  commutarunt:  cui  mirum  videbitur,  isturn  a  maleficio 
propter  acerrimam  formidinem  [sibi]  non  temperasse?  Vinim 
fortissimum,  integerrimum,  inimicitiarum  persequentissimum, 
iniuria  lacessitum,  ira  exsuscitatum  homo  timidus,  nocens,  con- 
scius  sui  peccati,  insidiosus,  inimicum  incolumem  esse  noluit; 
cui  tandem  hoc  mirum  videbitur  ?  Nam  cum  feras  bestias  vide- 
amus  alacres  et  erectas  vadere,  ut  alteri  bestiae  noceant :  non 
est  incredibile  putandum,  istius  quoque  animum  ferum,  crudelem 
atque  inhumanum  cupide  ad  inimici  perniciem  profectum ;  prae- 
sertim  cum  in  bestiis  nullam  neque  bonam  neque  malam  rationetn 
videamus,  in  isto  plurimas  et  pessimas  rationes  semper  fuisse 
intelligamus.  Si  ergo  pollicitus  sum,  me  daturum  caussam, 
qua  inductus  Ulixes  accesserit  ad  maleficium,  et  si  inimicitiarum 
acerrimam  rationem  et  periculi  metum  intercessisse  demon stravi, 
non  est  dubium,  quin  confiteatur  caussam  maleficii  fuisse.  Ergo 
absolutissima  est  argumentatio  ea,  quae  ex  quinque  partibus 
constat ;  sed  ea  non  semper  necesse  est  uti.  Turn  enim  com- 
plexioue  supersedendum  est,  si  res  brevis  est,  ut  facile  memoria 
comprehendatur ;  turn  exornatio  praetermittenda  est,  si  parura 
locuples  ad  amplih'candum  et  exornandum  res  videtur  esse.  Sin 
et  brevis  erit  argumentatio,  et  res  tenuis  aut  humilis,  turn  et 
exornatione  et  complexione  supersedendum  est.  In  omni  argu- 
mentatione  de  duabus  partibus  postremis  haec,  quam  exposui, 
ratio  est  habenda.  Er»o  amplissima  est  argumentatio  quiuque- 
partita;  brevissima  est  tripartite;  mediocris,  sublata  aut  exor- 
iiatioue  aut  complexione,  quadripartita. 

Rliet.  ad  Herenn.,  II,  xix. 


AUCTOR   AD    HERESNIDM.  69 


106.    GESTURE  SHOULD  BE  ACCOMMODATED  TO  THE 
NATURE  OF  THE  PL  HADING. 

De  figura  vocis  satis  dictum  est :  nunc  de  corporis  motu 
dicendum  videtur.  Motus  est  corporis  gestus  et  vultus  mode- 
ratio  quaedam,  quae  pronuntianti  convenit  et  probabiliora  reddit 
ea  quae  pronuntiantur.  Convenit  igitur  in  vultu  pudorem  et 
acrimoniam  esse  ;  in  gestu  nee  venustatem  conspicuam  nee  turpi- 
tudinem,  ne  ant  histrioues  aut  operarii  videamur  esse.  Ad 
easdem  igitur  partes.  in  quas  vox  est  distributa,  motus  quoque 
corporis  ratio  videtur  esse  accommodanda.  Nam  si  erit  sermo 
cum  dignitate,  stantes  in  vestigio,  levi  dexterae  motu  loqui 
oportebit,  hilaritate,  tristitia,  mediocritate  vultus  ad  sermonis 
sententias  accommodata ;  sin  erit  in  demonstratione  sermo, 
paululum  corpus  a  cervicibus  demittemus ;  (nam  hoc  est  a 
natura  datum,  ut  quam  proxime  turn  vultum  admoveamus  ad 
auditores,  si  quam  rem  docere  eos  et  vehementer  instigare  veli- 
mus)  ;  sin  erit  in  narratione  sermo,  idem  motus  poterit  idoneus 
esse,  qui  paulo  ante  demonstrabatur  in  dignitate ;  sin  in  ioca- 
tione,  vultu  quamdam  debebimus  liilaritatem  significare,  sine 
commutatione  gestus.  Si  contendemus  per  continuationem, 
brachio  celeri,  mobili  vultu,  acri  aspectu  utemur;  sin  contentio 
fiet  per  distributionem,  celeri  proiectione  brachii,  inambulatione, 
pedis  dextri  rara  supplosione,  acri  et  defixo  aspectu  uti  oportebit. 
Si  utemur  amplificatione  per  oohortationem,  paulo  tardiore  et 
consideratiore  gestu  conveniet  uti,  sirailibus  ceteris  rebus,  atque 
in  contentione  per  continuatiouem ;  sin  utemur  amplificatione 
per  conquestionem,  feminis  plangore  et  capitis  ictu,  nonnum- 
quam  sedato  et  constanti  gestu,  moesto  et  conturbato  vultu  uti 
oportebit.  Non  sum  nescius,  quantum  susceperim  negotii,  qui 
molus  corporis  exprimere  verbis,  imitari  scriptura  conatus  sim 
voces.  Verum  nee  hoc  confisus  sum  posse  fieri,  ut  de  his  rebus 
satis  commode  scribi  posset ;  nee,  si  id  fieri  non  posset,  hoc  quod 
fed  fore  inutile  putabam,  propterea  quod  hie  admonere  volui- 
mus,  quod  oporteret :  reliqua  trademus  exercitationi.  Hoc  scire 
tamen  oportet,  pronuntiationem  bonam  id  perficere,  ut  res  ex 
auimo  agi  videatur. 

Khet.  ad  Herenn.,  Ill,  XT.    • 


70  LATIN   SELECTIONS. 


M.  TERENTIUS   VARRO,   116-28  B.C. 

107.   DESCRIPTION  OF  A  STORM. 

Repente  noctis  circiter  meridie, 
Cum  pictus  aer  fervidis  late  ignibus 
Caeli  choreas  astricas  osteiideret, 
Nubes  aquali  frigido  velo  leves 
Caeli  cavernas  aureas  subduxerant, 
.    Aquam  vomentes  inferam  mortalibus ; 
Veutique  frigido  se  ab  axe  eruperant, 
Phreuetici  septentrionum  filii, 
Secum  ferentes  tegulas  ramos  syrus. 
At  nos  caduci  naufragi  ut  ciconiae, 
Quarum  bipennis  fulminis  plumas  vapor 
Percussit,  alte  maesti  in  terram  cecidimus. 

Sat.  Menipp.  Marcipor,fr.  ap.  Non.,  451,  11 ;  46,  10. 

108.   HOST  AND  GUKST. 

(Lepidissimus  liber  est  M.  Varronis  ex  satiris  Menippeis  qui 
inscribitur  Nescis  quid  vesper  serus  vehat,  in  quo  disserit  de  apto 
convivarum  nuraero  deque  ipsius  couvivii  habitu  cultuque. 
Dicit  autem)  convivarum  numerum  incipere  oportere  a  Gratiarum 
numero  et  progredi  ad  Musarum,  id  est  proficisci  a  tribus  et 
consistere  in  novem,  ut  cum  paucissimi  convivae  sunt,  non 
pauciores  sint  quam  tres,  cum  plurimi,  non  plures  quam  novem. 
Nam.multos  (inquit)  esse  non  convenit,  quod  turba  plerumque 
est  turlmlenta,  et  Romae  quidem  stat,  sedet  Athenis,  nusquam 
autem  cubat.  Ipsum  deinde  convivium  constat  (inqtiit)  ex  rebus 
quattnor  et  turn  denique  omnibus  suis  numeris  absolutum  est, 
si  belli  homunculi  conlecti  sunt,  si  electus  locus,  si  tempus 
lectum,  si  apparatus  non  neglectus.  Nee  loquaces  autem  (inquit) 
convivas  nee  mutos  legere  oportet,  quia  eloquentia  in  foro  et 
apud  subsellia,  silentium  vero  non  in  convivio  sed  in  cubiculo 
esse  debet.  Sermones  igitur  id  temporis  habendos(censet)non 
super  rebus  anxiis  aut  tortuosis  'sed  iucundos  atque  invitabiles 


VARRO.  71 

et  cum  quadara  inlecebra  et  voluptate  utiles,  ex  quibus  ingenium 
nostrum  venustius  fiat  et  amoenius.  Quod  profecto  (inquit) 
eveniet  si  de  id  genus  rebus  ad  communem  vitae  usum  perti- 
nentibus  confabulemur,  de  quibus  in  foro  atque  in  negotiis 
agendi  non  est  otium.  Dominum  autem  (inquit)  convivii  esse 
oportet  non  tarn  lautum  quam  sine  sordibus,  et  in  couvivio  legi 
non  omnia  debent  sed  ea  potissimum  quae  simul  sint  /3tw<^eA^  et 
delectent.  (Neque  non  de  secundis  quoque  mensis,  cuius  modi 
esse  eas  oporteat,  praecipit.  His  enim  verbis  uritur :)  bellaria 
(inquit)  ea  maxime  sunt  mellita  quae  mellita  non  sunt,  irtp.p.a<riv 
enim  cum  Wi^ei  societas  infida.  (Quod  Varro  in  loco  hoc  dixit 
bellaria,  ne  quis  forte  in  ista  voce  haereat,  significat  id  vocabu- 
lum  omne  mensae  secundae  genus,  uam  quae  Tre/A/tara  Graeci 
aut  Tpa.y-fnjLo.Ta.  dixeruiit,  ea  veteres  nostri  bellaria  appellave- 

runt.) 

Sat.  Menipp.,  ap.  Cell.,  XIII,  11. 

109.   THE  DIFFICULTIES  WHICH  BESET  THE  SCIENTIFIC 
ETYMOLOGIST. 

Quae  ideo  sunt  obscuriora,  quod  neque  omnis  impositio  ver- 
borum  exstat,  quod  vetustas  quasdam  delevit ;  nee  quae  exstat, 
sine  mendo  omnis  imposita ;  nee  quae  recte  est  imposita  cuncta 
manet  (multa  enim  verba  literis  commutatis  sunt  interpolata) ; 
neque  omnis  origo  est  linguae  e  vernaculis  verbis;  et  multa 
verba  aliud  nunc  ostendunt,  aliud  ante  significabant,  ut  hostis, 
nam  turn  eo  verbo  dicebant  peregrinum,  qui  suis  legibus  ute- 
retur,  nunc  dicunt  eum,  quern  turn  dicebant  perduellem.  In 
quo  genere  verborum  aut  casu  erit  illustrius  unde  videri  possit 
origo,  inde  repetam.  Ita  fieri  oportere  apparet,  quod  recto  casu 
quom  dicimus  impos  obscurius  est  esse  a  potentia,  quam  quom 
dicimus  impotem ;  et  eo  obscurius  fit  si  dicas  pos  quam  impos, 
videtur  enim  pos  significare  potius  pontem  quam  potentem. 
Vetustas  pauca  non  depravat,  multa  tollit.  Qucm  puerum 
vidisti  formosum,  hunc  vides  deformem  in  senecta.  Tertium 
soculum  r.on  videt  eum  hominem  quern  vidit  primum.  Quare 
ilia  quae  iam  maioribus  nostris  ademit  oblivio  fugitiva,  secuta 
sedulitas  Muti  et  Bruti  retrahere  nequit.  Non,  si  non  potuero 
indagare,  eo  ero  tardior;  sed  velocior  ideo  si  quivero;  non 


72  LATIN   SELECTIONS. 

mediocreis  enim  tenebrae  in  silva  ubi  haec  captanda ;  neque  eo 
quo  pervenire  volumus  semitae  tritae ;  neque  non  in  tramitibus 
quaedam  obiecta,  quae  euntem  retinere  possent.  Quo  verborura 
noTorum  ac  veterum  discordia  omnis.  In  consuetudine  com- 
muni  quot  raodis  literarum  commutatio  sit  facta  qui  animadver- 
terit,  facilius  scrutari  origines  patietur  verborum  ;  reperiet  enim 
esse  commutata,  ut  in  superioribus  libris  ostendi,  maxime  propter 
bis  quaternas  causas.  Literarum  euim  fit  demptione  aut  addi- 
tione,  et  propter  earura  adtractionem  aut  commutationem,  item 
syllabarum  productione  aut  correptione :  quae  quoniam  in  supe- 
rioribus libris,  quoins  modi  essent,  exemplis  satis  demonstravi, 

hie  commonendum  esse  modo  putavi. 

L.  L.,  V,  iii. 

110.  AN  EXAMPLE  OF  VARRO'S  METHOD  OF  INVESTIGATING 
ETYMOLOGIES   ('  TERRA.') 

'  Terra '  dicta  ab  eo,  ut  Aelius  scribit,  quod  teritnr ;  itaque 
terra  in  Augurum  libris  scripta  cum  R.  uno.  Ab  eo  colonis 
locus  commuuis  qui  prope  oppidum  relinquitur,  '  territorinm,' 
quod  maxime  teritur;  hinc  linteum  quod  teritur  corpore, 'ex- 
termentarium ; '  hinc  in  messi  '  tritnra,'  quod  turn  fnimentum 
teritur;  et  '  trivolum,'  qui  teritur:  hinc  fines  agrorum  'ter- 
mini,' quod  eae  parteis  propter  limitare  iter  maxime  teruntur; 
itaque  hinc,  quod  is  in  Latio  aliquot  locis  dicittir,  ut  apud 
Accium,  non  terminus  sed  termen,  hinc  Graeci  quoque  repfj-ova.  ; 
pote  vel  illinc;  Evander  enim,  qui  in  Palatium  venit,  e  Graecia 
Areas.  'Via'  sicut  'iter,'  quod  ea  vehendo  teritur,  iter  ilu; 
'  actus,'  quod  agendo  teritur ;  etiam  '  ambitus '  est  quod  circume- 
undo  teritur,  nam  ambitus  circuitus,  ab  eoque  XII  Tabularum 
interpretes  ambitus  parietis  circuitum  esse  describunt.  Igitur 
tera  '  terra,'  et  ab  eo  poetae  appellarunt  summa  terrae  quae  sola 
teri  possunt,  '  sola  terrae.' 

L.  L.,  V,  iv,  21,  22. 


VARRO.  73 


111.  AN  EXAMPLE  OF  VARRO'S  METHOD  OP  INVESTIGATING 
ETYMOLOGIES  ('AGER.') 

Ager  dictus  in  quam  terram  quid  agebant,  et  unde  quid  age- 
bant  fructus  causa :  alii  quod  id  Graeci  dicunt  aypov.  Ut  ager 
quo  agi  poterat,  sic  qua  agi  'actus.'  Eius  finis  minimus  cou- 
stitutus  in  latitudinem  pedes  quatuor,  fortasse  an  ab  eo  quatuor, 
quod  ea  quadrupedes  agitur ;  in  longitudinem  pedes  CXX ;  in 
quadratum  actum  et  latum  et  longum  esse  CXX.  Multa  antiqui 
duodenario  numero  finierunt,  tit  XII  decuriis  actum.  '  lugerum' 
dictum  iunctis  duobus  actibus  quadratis.  '  Centuria '  primo  a 
centum  iugeribus  dicta,  post  dupltcata  retinuit  nomen,  ut  '  trihus ' 
multiplicatae  idem  tenent  nomen.  Ut  qua  agebant,  '  actus  : '  sic 
qua  vehebant,  'viae'  dictae;  quo  fructus  convehebantur,  'villae'; 
qua  ibant,  ab  itu  '  iter '  appellarunt,  qua  id  anguste,  'semita'  ut 
semiter  dictum.  Ager  'cultus'  ab  eo  quod  ibi  cum  terra  semina 
coalescant,  ut  inconsitus,  'incultus.'  Quod  primum  ex  agro 
piano  fructus  capiebant,  '  campus  '  dictus  ;  posteaquam  proxima 
superiora  loca  colere  coeperunt,  e  colendo  'colics'  appellarunt: 
quos  agros  non  colebant  propter  silvas  et  id  genus,  ubi  pecus 
posset  pasci  et  possidebant,  ab  usu  suo  'saltus'  nominarunt. 
Haec  etiam  Graeci  vo/zas,  nostri  '  nemora.'  Ager  quod  videbatur 
pecudum  ac  pecuniae  esse  fundamentum,  '  fund us '  dictus ;  aut 
quod  fundit  quotquotannis  multa.  k  Vineta'  ac  '  Vineae  '  a  vite 
multa.  Vitis  a  vino,  id  a  vi ;  hinc  '  vindemia,'  quod  est  vini- 
demia  aut  vitidemia.  '  Seges'  ab  'satu,'  id  est  semine.  '  Semen  ' 
quod  non  plene  id  quod  inde ;  hinc  '  seminaria,  sementem,'  item 
alia.  Quod  segetes  ferunt,  '  fruges  ' ;  a  fruendo  '  fructus ' ;  ab 
spe  '  spicae,'  ubi  et  'culmi,'  quod  in  summo  campo  nascuutur,  et 
summum  culmen.  Ubi  frumenta  secta,  ut  terantur  et  arescant, 
4  area.'  Propter  horum  similitudinem  in  urbe  loca  pura  '  arcae ' ; 
a  quo  potest  etiam  'ara'  deum,  quod  pura;  nisi  potius  ab 
ardore,  ad  quern  ut  sit,  fit  ara;  a  quo  ipso  area  non  abest,  quod 
qui  arefacit  ardor  est  solis.  Ager  '  restibilis '  qui  restituitur  ac 
reseritur  quotquotannis  ;  contra  qui  intermittitur,  a  novando  '  no- 
valis.'  Ager  '  arvus '  et '  arationes '  ab  arando  ;  ab  eo  quod  aratri 
vomer  sustulit,  'sulcus';  quo  ea  terra  iacta  id  est  proiecta, '  porca.' 

L.  /„.,  V,  iv,  34-39. 


74  LATIN    SELECTIONS. 


112.  GRAMMATICAL  THEORY  MUST  BE  BASED  UPON  AN 
ANALYSIS  OF  THE  SPOKKN  IDIOM:  HENCE  CUSTOM 
AND  ANALOGY  ARE  NOT  NECESSARILY  OPPOSED. 

li  qui  in  loquendo  partim  sequi  iubent  nos  consuetuclinem, 
partim  rationem,  non  tarn  discrepant,  quod  consuetude  et  ana- 
logia  coniunctiores  sunt  inter  se,  quam  iei  credunt.  Quod  est 
nata  ex  quadam  consuetudine  analogia,  et  ex  hac  consuetudine 
item  anomalia ;  itaque  consuetude  ex  dissimilibus  et  similibus 
verborum  quod  declinationibus  constat :  neque  anomalia  neque 
analogia  est  repudianda,  nisi  si  non  est  homo  ex  anima,  quod  est 
homo  ex  corpore  et  anima.  Sed  ea,  quae  dicam,  quo  facilius 
pervideri  possint,  prius  de  trinis  copulis  discernendum  (uam  cou- 
fusim  ex  utraque  parte  pleraque  dicuntur,  quorum  alia  ad  aliam 
referri  debent  summam)  :  primum  de  copulis  naturae  et  usuis ; 
haec  enim  duo  sunt  quae  exigunt  diversa,  quod  aliud  est  dicere 
verborum  analogias  aliud  dicere  uti  oportere  analogiis ;  secun- 
dum  de  copulis  multitudinis  ac  finis,  utrum  omnium  verborum 
dicatur  esse  analogiarum  usus,  an  muioris  partis ;  tertium  de 
copulis  personarum,  qui  eis  debent  uti,  quae  sunt  plures.  Alia 
enim  populi  universi,  alia  singulorum,  et  de  ieis  non  eadem 
oratoris  et  poetae,  quod  eorum  non  idem  ius.  Itaque  populus 
universus  debet  in  omnibus  verbis  uti  analogia,  et  si  perperam 
est  con-uetus,  corrigere  se  ipsum,  quom  orator  non  debeat  in 
omnibus  uti,  quod  sine  offensione  nou  potest  facere,  cum  poetae 
trausilire  lineas  impune  possint.  Populus  enim  in  sua  potestate, 
singuli  in  illius ;  itaque  ut  suam  quisque  consuetudinem,  si  mala 
est,  corrigere  debet,  sic  populus  suam.  Ego  populi  consuetudi- 
nis  non  sum  ut  dominus,  at  ille  meae  est.  Ut  ration!  obtempe- 
rare  debet  gubernator,  gubernatori  unusquisque  in  navi,  sic 
populus  rationi,  nos  singuli  populo.  Quare  ad  quamcunque 
summam  in  dicendo  referatn,  si  animadvertes,  intelliges,  utrum 
dicatur  analogia  esse,  an  uti  oportere  ea ;  et  quom  poscitur,  ut 
usus  ad  id  quod  oporteret  redigeretur,  dici  id  in  populum  aliter, 
ac  in  eum  qui  sit  in  populo. 

L.  L.,  IX,  i,  3-6. 


VARRO.  75 


113.  CUSTOM  BEING  A  THING  WHICH  is  PERPETUALLY  FORM- 
ING ITSELF,  A  POPULAR  WRITER  WHO  USES  HIS 
OPPORTUNITIES  is  ABLE  MATERIALLY  TO  INFLU- 
ENCE IT. 

Cum  duo  peccati  genera  sint  declinationtim,  unum  quod  in 
consuetudinera  perperam  receptum  est,  alterum  quod  noudum 
est,  et  perperam  dicatur:  unum  dant  non  oportere  dici,  quod 
non  sit  in  consuetudine,  alterum  non  conceditur  quin  ita  dica- 
tur ;  ut  sit  similiter,  quod  id  faciant,  ac,  si  quis  puerorum  per 
delicias  pedes  male  ponere  atque  imitari  vatias  coeperit,  hos  cor- 
rigi oportere  si  concedat ;  contra  si  quis  in  consuetudiue  ambu- 
landi  iam  factus  sit  vatia  aut  compernis,  si  eum  corrigi  non  con- 
cedat Non  sequitur  ut  stulte  faciant,  qui  pueris  in  geniculis 
alligent  serperastra,  ut  eorum  depravata  corrigant  crura  ?  Cum 
vituperandus  non  sit  medicus,  qui  e  longiuqua  mala  consuetudine 
aegrum  in  meliorem  traducat:  quare  repreheudendus  sit,  qui 
orationem  minus  valentem  propter  malam  consuetudinem  tra- 
ducit  in  meliorem  ?  .  .  .  Sed  ut  nutrix  pueros  a  lacte  non  subito 
avellit  a  consuetudine,  cum  a  cibo  pristino  in  meliorem  tra- 
ducit;  sic  maiores  in  loquendo  a  minus  commoclis  verbis  ad  ea 
quae  sunt  cum  ratione,  modice  traducere  oportet.  Cum  sint  in 
consuetudine  contra  rationem  alia  verba  ita  ut  ea  facile  tolli 
possint,  alia  ut  videantur  esse  fixa :  quae  leviter  haerent,  ac  sine 
offensioue  commutari  possint,  statim  ad  rationem  corrigi  oportet; 
quae  tamen  sunt  ita,  ut  in  praesentia  corrigere  nequeas,  quin  ita 
dicas,  his  oportet,  si  possis,  non  uti :  sic  enim  obsolescent,  ac 
postea  iam  obliterata  facilius  corrigi  poterunt.  Quas  novas 
verb!  declinationes  ratione  introductas  respuet  forum,  his  boni 
poe'tae,  maxime  scaenici,  consuetudine  subigere  aureis  populi 
debent,  quod  poe'tae  multum  possunt  in  hoc;  propter  eos  quae- 
dam  verba  in  declinatione  melius,  quaedam  deterius  dicuntur. 
Consuetude  loquendi  est  in  motu  ;  itaque  solet  fieri  ex  meliore 
deterior,  ex  deteriore  melior.  Ac  verba  perperam  dicta,  apud 
antiquos  aliquos  propter  poe'tas  non  modo  mine  dicuntur  recte, 
Bed  etiam  quae  ratione  dicta  sunt  turn,  nunc  perperam  dicuntur. 
Quare  qui  ad  consuetudinem  nos  vocant,  si  ad  rectam,  sequemur ; 
in  eo  quoque  est  analogia;  si  ad  earn  invitant  quae  est  depra- 


76  LATIN   SELECTIONS. 

vata,  nihilo  magis  sequemur  quam,  nisi  cum  erit  necesse,  sequar 
in  ceteris  rebus  mala  exempla ;  nam  ea  quoque,  cum  aliqua  vis 
urget,  inviti  sequemur.  Neque  enim  Lysippus  artificum  priorum 
potius  est  vitiosa  secutus  quara  artem.  Si  sic  populus  facere 
debet:  etiam  singuli,  sine  offensione  quod  fiat  populi. 

L.  L.,  IX,  v,  10,  11 ;  x,  16-18. 

114.  THERE  is  TRACEABLE  IN  GRAMMATICAL  FORMS  AX 
ANALOGY  OF  NATURAL  AS  WELL  AS  OF  ARTIFICIAL 
CORRESPONDENCE. 

Qui  autem  duo  genera  esse  dicunt  analogiae:  unum  naturale, 
quod  ut  ex  lentibus  seminatis  nascuntur  lentis,  sic  ex  lupinis 
lupiuum ;  alterum  voluntarium  ut  in  fabrica,  cum  viderit  scae- 
nam,  ut  in  dexteriore  parte  sint  ostia,  sic  esse  in  sinisteriore 
simili  ratione  facta ;  de  his  duobus  generibus  naturalem  esse 
analogiam  ut  sit  iu  motibus  caeli,  voluntariam  non  esse,  quod 
ut  quique  fabro  lubitum  sit,  possit  facere  partis  scaenae ;  sic  in 
hominum  partibus  esse  analogias,  quod  eas  natura  faciat,  in 
verbis  non  esse,  quod  ea  homines  ad  suam  quisque  voluntatem 
fingat,  itaque  de  eisdem  rebus  alia  verba  habere  Graecos,  alia 
Syros,  alia  Latinos :  ego  declinatus  verborum  et  voluntaries  et 
naturaleis  esse  puto,  voluntarios  quibus  homines  vooabula  impo- 
sueriut  rebus  quaedam,  ut  ab  Romaic  Roma,  ab  Tibure  Tibur- 
tes ;  naturales,  ut  ab  impositis  vocabulis  quae  inclinantur  in 
tempora  aut  in  casus,  ut  ab  Romulus  Romulo,  Romuli,  Romu- 
lum,  et  ab  dico  dicebam,  dixeram.  Itaque  in  voluntariis  decli- 
nationibus  inconstantia  est,  in  naturalibus  constantia ;  qnas 
utrasque  quoniam  iei  non  debeant  nejiare  esse  in  oratione,  quom 
in  mundi  partibus  omnibus  sint  et  declinationes  verborum  in- 
numerabiles,  dicendum  est,  esse  in  his  analogias.  Neque  ideo 
statim  ea  in  omnibus  verbis  est  sequenda ;  nam  si  qua  perperam 
declinavit  verba  consuetude,  ut  ea  aliter  efferri  non  possint  sine 
offensione  multorum,  huic  rationem  verborum  praetermittendam 

ostendit  loquendi  ratio. 

L.  L.,  IX,  xxvii,  34,  35. 


VAEEO.  77 


115.   THE  GODS  OF  THE  FARMER. 

Et  quoniam  (ut  aiunt)  dei  facientes  adiuvant,  prius  invocabo 
eos  ;  nee,  ut  Homerus  et  Ennius,  Musas,  sed  XII  deos  consentis: 
neque  tamen  eos  urbanos  quorum  imagines  ad  forum  auratae 
slant,  sex  mares  et  feminae  totidem,  sed  illos  XII  deos  qui 
maxime  agricolarum  duces  sunt.  Primum,  qui  omnes  fructus 
agriculturae  caelo  et  terra  continent,  lovem  et  Ttllurem.  Ita- 
que  quod  ii  parentes  magni  dicuutur,  luppiter  pater  apellatur, 
Tellus  terra  mater.  Secundo  Solem  et  Lunam,  quorum  tempora 
observantur,  cum  quaedam  seruntur  et  conduntur.  Tertio  Cere- 
rem  et  Liberum,  quod  horum  fructus  maxime  necessarii  ad 
victum.  Ab  his  enim  cibus  et  potio  venit  e  fundo.  Quarto 
Robigum  et  Floram,  quibus  propitiis  neque  robigo  frumenta 
atque  arbores  corrumpit,  neque  non  tempestive  florent.  Itaque 
publicae  Robigo  feriae  robigalia ;  Florae  ludi  floralia  instituti. 
Item  adveneror  Minervam  et  Venerem,  quarum  unius  procuratio 
oliveti  alterius  hortorum ;  quo  nomine  rustica  vinalia  instituta. 
Nee  non  etiam  precor  Lympham  ac  Bonum  Eventum,  quoniam 
sine  aqua  omnis  arida  ac  miseri  agricultura,  sine  successu  ac 
bono  eventu  frustratio  est  non  cultura.  lis  igitur  diis  ad  vene- 
rationem  advocatis  ego  referam  sermones  eos  quos-de  agricultura 

nuper  habuimus. 

R.  R.,  1, 1. 

116.  THE  BEST  OXEN  FOR  FARM  WORK. 

Igitur  de  omnibus  quadrupedibus  prima  est  probatio,  qui 
idonei  sint  boves,  qui  arandi  causa  emuntur,  quos  nulls,  neque 
minoris  trimos,  ueque  maioris  quadrimos  parandum,  ut  viribus 
magnis  sint  ac  pares,  ne  in  opere  firmior  imbecilliorem  conficiat: 
amplis  cornibus,  et  nigris  potius  quam  aliter:  ut  pint  lata  f route, 
naribus  simis,  lato  pectore,  crassis  coxendicibus.  Hos  veteranos 
ex  campestribus  locis  non  emendum  in  dura  ac  montnna:  nee 
non,  ita  si  incidit  ut  sit,  vitandum.  Novellos  cum  quis  emerit 
iuvencos,  si  eorum  colla  in  furcas  destitutas  incluserit,  ac  dederit 
cibum,  diebus  paucis  erunt  mansueti,  et  ad  domandum  prom. 
Turn  ita  subigendum,  ut  minutatim  assuefaciant,  et  ut  tironem 


78  LATIN   SELECTIONS. 

cum  veterano  adiungant.  Imitando  enim  facilius  domatur.  Et 
primnm  in  aequo  loco,  et  sine  aratro,  turn  eo  levi  simul  gradi 
faciant,  ut  principle  per  arenam  aut  molliorem  terrain  leniter 
procedaut.  Quos  ad  vecturas  item  instituendum,  ut  inania 
priinum  ducant  plaustra,  et  si  possis,  per  vicum  aut  oppidum. 
Creber  crepitus,  ac  varietas  reruin  consuetudiue  celerrima  ad 
utilitatem  adducit.  Neque  perdnaciter,  quern  feceris  dexterum, 
in  eo  manendum.  Quod  si  alternis  fit  sinister,  fit  laborauti  in 
alterutra  parte  requies.  Ubi  terra  levis,  ut  in  Campania,  ibi 
non  bubus  gravibus,  sed  vaccis  aut  asinis  quod  arant,  eo  facilius 
ad  aratrum  leve  adduci  possunt.  Ad  molas,  et  ad  ea,  si  quae 
sunt,  quae  in  fundo  convehuntur,  alii  asellis,  alii  vaccis  ac  mulis 
utuntur,  exinde  ut  pabuli  facultas  est.  Nam  facilius  asellus, 
quam  vacca  alitur ;  sed  fructuosior  haec.  In  eo  agricolae  hoc 
spectandum,  quo  fastigio  sit  fundus.  In  confragoso  enim  ac 
difiicili  haec  valentiora  parandum,  et  potius  ea,  quae  plus  fruc- 
tum  reddere  possint,  cum  idem  operis  faciant. 

R.  R.,  I,  20. 

117.   DIRECTIONS  FOR  MAKING  A  DUCK-POND. 

Qui  autem  volunt  greges  anatium  habere,  ac  constituere 
vya-o-orpofaiov,  primum  locum,  cui  est  facultas,  eligere  oportet 
palustrem,  quod  eo  maxime  delectantur.  Si  id  non,  potissimum 
ibi,  ubi  sit  naturalis  aut  lacus,  aut  stagnum,  aut  manufacta 
piscina,  quo  gradatim  descendere  possint.  Septum  altum  esse 
oportet  ubi  versentur,  ad  pedes  XV,  ut  vidistis  ad  villam  Sei, 
quod  uno  ostio  claudatur.  Circum  totum  parietem  intrinsecus 
crepido  lata,  in  qua  secundum  parietem  sint  tecta  cubilia :  ante 
eas  vestibulum  earum  exaequatum  tectorio  opere  testaceo.  In 
eo  perpetua  canalis,  in  quam  et  cibus  ponitur  iis,  et  immittitur 
aqua.  Sic  enim  cibum  capiunt.  Omnes  parietes  tectorio  levi- 
gantur,  ne  faeles,  aliave  quae  bestia  introire  ad  nocendum  possit, 
idque  septum  totum  rete  grandibus  maculis  integitur,  ne  eo  invo- 
lare  aquila  possit,  neve  ex  ea  evolare  anas.  Pabulum  iis  datur 
triticum,  ordeum,  vinacei  uvae.  Nonnunquam  etiatn  ex  aqua 
cammari,  et  quaedam  eiusmodi  aquatilia.  Quae  in  eo  septo 
erunt  piscinae,  in  eas  aquam  large  influere  oportet,  ut  semper 
recens  sit.  Sunt  item  nou  dfssirnilia  alia  genera,  ut  querque- 


CICERO.  79 

dulae  phalerides.  Sic  perdices,  quae,  ut  Archelaus  scribit,  voce 
maris  audita,  concipiunt.  Quae,  ut  superiores,  neque  propter 
fecunditatem,  neque  propter  suavitatem  saginantur,  sed  sic  pa- 
scendo  fiuut  pingues.  Quod  ad  villaticaruin  pastionum  primum 

actum  pertiuere  sum  ratus,  dixi. 

R.  R.,  Ill,  11. 


M.   TULLIUS   CICERO,   106-43  B.C. 

RELIGION. 

118.  EXISTENCE  OF  GOD  INFERRED  FROM  THE  CONTEM- 
PLATION OF  NATURE. 

Cum  videmus  speciem  primum  candoremque  caeli :  deinde 
conversionis  celeritatem  tantam,  quantam  cogitare  non  possumus ; 
turn  vicissitudines  dierum  atque  noctium,  commutationesque  tem- 
porum  quadripartitas,  ad  maturitatem  frugum  et  ad  tempera- 
tionem  corporum  aptas,  eorumque  omnium  moderatorem  et 
ducem  solem ;  lunamque  accretione  et  deminutione  luminis, 
quasi  fastorum  notis,  signantem  dies ;  turn  in  eodem  orbe,  in 
XII  partes  distribute,  quinque  Stellas  ferri,  eosdem  cursus  con- 
stantissime  servantes,  disparibus  inter  se  motibus,  nocturnamque 
caeli  formam  undique  sideribus  ornatam ;  turn  globum  terrae 
eminentem  e  mari,  fixum  in  medio  mundi  universi  loco,  duabus 
oris  distantibus  habitabilem  et  cultum :  quarum  altera,  quam  nos 
incolimus, 

'  Sub  axe  posita  ad  stellas  septem,  unde  hdrrifer 
Aquilonis  stridor  gelidas  molitiir  nives;' 

altera  australis,  ignota  nobis,  quam  vocant  Graeci  avrf^Oova' 
ceteras  partes  incultaa,  quod  aut  frigore  rigeant  aut  urantur 
calore :  hie  autem,  ubi  habitamus,  non  intermittit  suo  tempore 

'  Caeliim  nitescere,  drbores  frondescere, 
Vites  laetificae  pampinis  pubescere, 
Kami  baccarum  ubertate  incurvescere, 
Segetes  largiri  fruges,  florere  6mnia, 
Font^s  scatere,  herbis  prdta  convestfrier : ' 


80  LATIN   SELECTIONS. 

turn  multitudinem  pecudum,  partim  ad  vescendutn,  partim  ad 
cultus  agrorum,  partim  ad  vehendum,  partim  ad  corpora  vesti- 
enda;  hominemque  ipsum  quasi  contemplatorem  caeli  ac  deorum 
ipsorumque  cultorem ;  atque  hominis  utilitati  agros  omues  et 
maria  parentia:  haec  igitur  et  alia  innumerabilia  cum  cerni- 
mus,  possumusne  dubitare,  quin  his  praesit  aliquis  vel  effector,  si 
haec  nata  sunt,  ut  Platoni  videtur ;  vel,  si  semper  f'uerunt,  ut 
Aristoteli  placet,  moderator  tanti  operis  et  muneris  ? 

Tusc.  Disp.,  I,  xxviii,  67-70. 

119.    EXISTENCE  OF  GOD  INFERRED  FROM  THE  EVIDENCE 
OF  DESIGN  IN  NATURE. 

Quod  si  omnes  mundi  partes  ita  constitutae  sunt,  ut  neque  ad 
usum  meliores  potuerint  esse,  neque  ad  speciem  pulchriores : 
videamus,  utrum  ea  fortuitane  sint,  an  eo  statu,  quo  cohaerere 
nullo  modo  potuerint,  nisi  sensu  moderante  divinaque  providen- 
tia.  Si  ergo  meliora  sunt  ea,  quae  natura,  quam  ilia,  quae  arte 
perfecta  sunt,  nee  ars  efficit  quidquam  sine  ratione :  ne  natura 
quidem  rationis  expers  est  habenda.  Qui  igitur  convenit,  sig- 
num  aut  tabulam  pictam  cum  aspexeris,  scire  adhibitam  esse 
artem,  cumque  procul  cursum  navigii  videris,  non  dubitare,  quin 
id  ratione  atque  arte  moveatur ;  aut,  cum  solarium  aut  descrip- 
tum  aut  ex  aqua  contemplere,  intelligere  declarari  horas  arte, 
non  casu :  muudum  autern,  qui  et  has  ipsas  artes  et  earum  arti- 
fices et  cuucta  complectatur,  consilii  et  rationis  esse  expertem 
putare  ?  Quod  si  in  Scythiatn  aut  in  Britanniam  sphaeram  ali- 
quis tulerit  lianc,  quam  nuper  familiaris  noster  effecit  Posidonius, 
cuius  singulae  conversiones  idem  efficiunt  in  sole  et  in  luna  et  in 
quinque  stellis  errantibus,  quod  efficitur  in  caelo  singulis  diebus 
et  noctibus :  quis  in  ilia  barbaria  dubitet,  quin  ea  sphaera  sit 
perfecta  ratione?  Hi  autem  dubitant  de  mundo,  ex  quo  et 
oriuntur  et  fiunt  omnia,  casune  ipse  sit  effectus  aut  necessitate 
aliqua,  an  ratione  ac  mente  divina,  et  Archimedem  arbitrantur 
plus  valuisse  in  imitandis  sphaerae  conversionibus,  quam  naturam 
in  elficiendis,  praesertim  cum  multis  partibus  sint  ilia  perfecta, 
quam  haec  simulata,  sollertius.  Atqui  ille  apud  Attium  pastor, 
qui  navem  numquam  ante  vidisset,  ut  procul  divinum  et  novum 
vehiculum  Argonautarum  e  monte  conspexit,  primo  admirans 


CICERO.  81 

et  perterritus,  .  .  .  inanimum  quiddam  sensuque  vacuum  se 
putat  cernere ;  post  autem  signis  certioribus,  quale  sit  id,  de  quo 
dubitaverat,  incipit  suspicari :  sic  philosophi  debuerunt,  si  forte 
eos  primus  aspectus  muiidi  couturbaverat,  postea,  cum  vidissent 
motus  eius  finitos  et  aequabiles,  omniaque  ratis  ordinibus  mode- 
rata  immutabilique  constantia,  iutelligere  inesse  aliquem  non 
solum  liabitatorem  in  hac  caelesti  ac  divina  domo,  sed  etiam 
rectorem  et  moderatorem  et  tamquam  architectum  tanti  operis 

tautique  muneris. 

Nat.  Dear.,  II,  xxxiv,  xxxv,  87-90. 

120.   EXISTENCE  OP  GOD  INFERRED  FROM  THE   PRINCIPLE 
OF  LIFE  WITHIN  us. 

Sed  huius  beneficii  gratiam,  iudices,  fortuna  populi  Romaui  et 
vestra  felicitas  et  dii  immortales  sibi  deberi  putant.  Nee  vero 
quisquam  aliter  arbitrari  potest,  nisi  qui  nullam  vim  esse  ducit 
iiumeuve  diviuum,  quern  neque  imperil  nostri  magnitude,  neque 
sol  ille,  nee  caeli  siguorumque  motus,  nee  vicissitudiues  rerum 
atque  ordines  moveut,  neque,  id  quod  maximum  est,  maiorum 
nostrorum  sapientia :  qui  sacra,  qui  caerimonias,  qui  auspicia  et 
ipsi  sanctissime  colueruut,  et  nobis,  suis  posteris,  prodiderunt. 
Est,  est  profecto  ilia  vis :  neque  in  his  corporibus,  atque  in  hac 
imbecillitate  nostra,  inest  quiddam,  quod  vigeat  et  sentiat,  et  non 
inest  in  hoc  tauto  naturae  tarn  praeclaro  motu.  Nisi  forte  id- 
circo  esse  non  putant,  quia  non  apparet,  nee  cernitur :  proinde 
quasi  nostram  ipsam  mentem,  qua  sapimus,  qua  providemus,  qua 
haec  ipsa  agimus  ac  dicimus,  videre,  aut  plane,  qualis,  aut  ubi  sit, 

seutire  possimus. 

Mllo,  xxx,  83,  84. 

121.  ON  THE  POSSIBILITY  OF  GOD'S  ATTRIBUTES. 

Qualem  autem  deum  intellijrere  nos  possumus  nulla  virtute 
praeditum  ?  Quid  enim?  Prudeutiamne  deo  tribuemus,  quae 
constat  ex  scientia  rerum  bonarum  et  malarum,  et  nee  bonarum 
nee  malarum  ?  Cui  mali  nihil  est  nee  esse  potest,  quid  huic 
opus  est  delectu  bonorum  et  maiorum?  quid  autem  ratione? 
quid  intelligeutia  ?  quibus  utimur  ad  earn  rem,  ut  apertis  ob- 

6 


82  LATIN    SELECTIONS. 

scura  assequamur:  at  obscurum  deo  nihil  potest  esse.  Nam 
iustitia,  quae  suum  cuique  distribuit,  quid  pertinet  ad  deos? 
Hominum  enim  societas  et  communitas,  ut  vos  dicitis,  iustitiam 
procreavit.  Temperantia  autem  constat  ex  praetermittendis 
voluptatibus  corporis,  cui  si  locus  in  caelo  est,  est  etiam  volup- 
tatilms.  Nam  fortis  deus  intelligi  qui  potest  in  dolore,  an  in 
labore,  an  in  periculo,  quorum  deum  nihil  attingit?  Nee  ratione 
igitur  utentem  nee  virtute  ulla  praeditum  deum  intelligere  qui 

possumus  ? 

Nat.  Deor.,  Ill,  xv,  38. 

122.  LAW  IN  ITS  HIGHEST  FORM  is  THE  EXPRESSION 
OP  THE  DIVINE  MIND. 

Neque  enim  esse  mens  divina  sine  ratione  potest,  nee  ratio 
divina  non  hanc  vim  in  rectis  pravisque  sanciendis  habere ;  nee, 
quia  nusquam  erat  scriptum,  ut  contra  omnes  hostium  copias  in 
ponte  unus  assisteret  a  tergoque  pontem  iutersciudi  iuberet, 
idcirco  minus  Coclitem  ilium  reni  gessisse  tautani  fortitudinis 
lege  atque  imperio  putabimus  :  nee,  si  regnante  Tarquinio  nulla 
erat  Romae  scripta  lex  de  stupris,  idcirco  non  contra  illam  legera 
sempiternam  Sex.  Tarquinius  vim  Lucretiae,  Tricipitini  filiae, 
attulit.  Erat  enim  ratio  profecta  a  rerum  natura,  et  ad  recte 
faciendum  impelleus  et  a  delicto  avocans  :  quae  non  turn  denique 
incipit  lex  esse,  cum  scripta  est,  sed  turn,  cum  orta  est.  Orta 
est  autem  simul  cum  mente  divina.  Quarnobrem  lex  vera  atque 
princeps  apta  ad  iubeudum  et  ad  vetaudum  ratio  est  recta  sumnii 

lovis. 

Leg.,  II,  iv,  10. 

•» 

123.  THE  DIVINE  PROVIDENCE  WATCHES  OVER  NATIONS 
AND  INDIVIDUALS. 

Nee  vero  universe  generi  hominum  solum,  sed  etiam  singulis 
a  diis  immortalibus  consuli  et  provideri  solet.  Licet  enim  con- 
trahere  universitatem  generis  humani  eamque  gradatim  ad 
pauciores,  postremo  deducere  ad  siugulos.  Nam  si  omnibus 
homiuibus,  qui  ubique  sunt,  quactimque  in  ora  ac  parte  terrarum, 
ab  huiusce  terrae,  quam  nos  incolimus,  continuatione  distantium, 


CICERO.  83 

deos  consulere  censemus  ob  eas  caussas,  quas  ante  diximus :  his 
quoque  hominibus  consulunt,  qui  has  nobiscum  terras  ab  oriente 
ad  occidentem  colunt.  Sin  autern  iis  consulunt,  qui  quasi  mag- 
nam  quamdam  insulam  incoluntj  quam  nos  orbem  terrae  voca- 
raus :  etiam  illis  consulunt,  qui  partes  eius  insulae  tenent, 
Europam,  Asiara,  Africam.  Ergo  et  earum  partes  diligunt,  ut 
Romam,  Athenas,  Spartam,  Rhodum,  et  earum  urbium  separa- 
tim  ab  universis  singulos  diligunt,  ut  Pyrrhi  bello  Curium, 
Fabricium,  Coruncanium,  primo  Punico  Calatinum,  Duellium, 
Metellum,  Lutatium;  secundo  Maximum,  Marcellum,  Africanum; 
post  hos  Paullum,  Gracchum,  Catonem,  patrum  vero  memoria 
Scipionem,  Laelium ;  mukosque  praeterea  et  nostra  ci vitas  et 
Graecia  tulit  singulares  viros ;  quorum  neminem,  nisi  iuvante 
deo,  talem  fuisse  credendum  est.  .  .  .  Praeterea  ipsorum  deo- 
rum  saepe  praesentiae,  quales  supra  commemoravi,  declarant,  ab 
his  et  civitatibus  et  singulis  hominibus  consuli :  quod  quidem 
intelligitur  etiam  significationibus  rerum  futurarum,  quae  turn 
dormientibus,  turn  vigilantibus  portenduntur.  Multa  praeterea 
ostentis,  multa  extis  admonemur,  multisque  rebus  aliis :  quas 
diuturnus  usus  ita  notavit,  ut  artem  divinationis  efficeret.  Nemo 
igitur  vir  magnus  sine  aliquo  afflatu  divino  umquam  fuit.  Nee 
vero  ita  refellendum  est,  ut,  si  segetibus  aut  vinetis  cuiuspiam 
tempestas  nocuerit,  aut  si  quid  e  vitae  commodis  casus  abstulerit, 
eum,  cui  quid  horum  accident,  aut  invisum  deo  aut  neglectum  a 
deo  iudicemus.  Magna  dii  curant,  parva  negligunt. 

Nat.  Dear.,  II,  Ixv,  164-167. 

124.   SUPERSTITION  is  NOT  RELIGION. 

Explodatur  haec  quoque  somniorum  divinatio  pariter  cum 
ceteris.  Nam  j*t  vere  loquamur,  superstitio,  fusa  per  gentes, 
oppressit  omnium  fere  animos  atque  hominum  imbecillitatem 
occupavit.  Quod  et  in  iis  libris  dictum  est,  qui  sunt  de  natura 
deorum,  et  hac  disputatione  id  maxime  egimus.  Multum  enim 
et  nobismet  ipsis,  et  nostris  profuturi  videbamur,  pi  earn  funditua 
sustulissemus.  Nee  vero  (id  enim  diligenter  intellegi  volo) 
superstitione  tollenda  religio  tollitur.  Nam  et  maiorum  insti- 
tuta  tueri  sacris  caerimoniisque  retinendis  sapientis  est:  et  es?e 
praestantem  aliquam  aeternamque  naturam,  et  earn  suspiciendam 


84  LATIN   SELECTIONS. 

admirandamque  hominum  generi,  pulchritude  mundi  ordoque 
rerum  caelestium  cogit  confiteri.  Quamobrem,  ut  religio  propa- 
ganda etiam  est,  quae  est  iuncta  cum  cognitione  naturae :  sic 
superstitionis  stirpes  omnes  eiciendae.  Instat  enitn  et  urget  et, 
quo  te  cumque  verteris,  persequitur ;  sive  tu  vatem,  sive  tu  omen 
audieris ;  sive  immolaris,  sive  aveui  aspexeris ;  si  Chaldueum,  si 
haruspicem  videris ;  si  fulserit,  si  tonuerit,  si  tactum  aliquid  erit 
de  caelo ;  si  ostenti  simile  natum  factumve  quippiarn :  quorum 
necesse  est  plerumque  aliquid  eveniat ;  ut  numquam  liceat  quieta 

mente  consistere. 

De  Divin.,  II,  Ixxii,  148,  149. 

125.   UTILITY  OF  RELIGION  TO  THE  COMMONWEALTH. 

Sit  igitur  hoc  a  principio  persuasum  civibus,  dominos  esse 
omnium  rerum  ac  moderatores  deos,  eaque,  quae  gerantur,  eorum 
geri  iudicio  ac  mimine,  eosdemque  optime  de  genere  hominum 
mereri  et,  qualis  quisque  sit,  quid  agat,  quid  in  se  admittat,  qua 
mente,  qua  pietate  colat  religiones,  intueri,  piorumque  et  impi- 
orum  habere  rationein.  His  enim  rebus  imbutae  mentes  haud 
sane  abhorrebunt  ab  utili  ac  vera  sententia.  Quid  est  enim 
verius,  quam  neminem  esse  oportere  tarn  stulte  arrogantem,  ut 
iu  se  rationem  et  mentem  putet  inesse,  in  caelo  mundoque  non 
putet?  aut  ut  ea,  quae  vix  summa  iugenii  ratione  comprehendat, 
nulla  ratione  mover!  putet  ?  Quern  vero  astrorum  ordines,  quern 
dierum  noctiumque  vicissitudines,  quem  mensium  temperatio, 
quemque  ea,  quae  gignuntur  nobis  ad  fruendum,  non  gratum 
esse  cogant ;  hunc  hominem  omnino  numerari  qui  decet  ?  Cum- 
que omnia,  quae  rationem  habent,  praestent  iis,  quae  sint  rationes 
expertia,  nefasque  sit  dicere,  ullam  rem  praestare  naturae  om- 
nium rerum :  rationem  inesse  in  ea  confitendum  est.  Utiles  esse 
autem  opiniones  has  quis  rieget,  cum  intelligat,  quam  multa  tir- 
mentur  iureiurando ?  quantae  salutis  sint  foederum  religiones? 
quam  multos  divini  supplicii  metus  a  scelere  revocarit  ?  quam- 
que  sancta  sit  societas  civium  inter  ipsos,  diis  immortalibus 

iiiterpositis  turn  iudicibus,  turn  testibus? 

Leg.,  II,  vii,  15, 16. 


CICEEO.  85 


126.  THE  SOUL  is  IMMORTAL. 

Nemo  umquam  mihi,  Scipio,  persuadebit,  aut  patrem  tuum 
Paullum  aut  duos  avos,  Paullum  et  Africanum,  aut  African! 
patrem,  aut  patruum,  aut  multos  praestantes  viros,  quos  enu- 
merare  non  est  necesse,  tanta  esse  conatos,  quae  ad  posteritatis 
memoriam  pertinerent,  nisi  animo  cefnerent  posteritatem  ad  se 
pertinere.  .  .  .  Quod  quidem  ni  ita  se  haberet,  ut  animi  immor- 
tales  esseut,  baud  optimi  cuiusque  animus  maxime  ad  immortali- 
tatem  gloriae  niteretur.  Quid  ?  quod  sapientissimus  quisque 
aequissimo  animo  moritur,  stultissimus  iniquissimo  ?  Nonne 
vobis  videtur  animus  is,  qui  plus  cernat  et  longius,  videre,  se  ad 
meliora  proficisci :  ille  autem,  cuius  obtusior  sit  acies,  non  videre? 
Equidem  efferor  studio  patres  vestros,  quos  colui  et  dilexi, 
videndi :  neque  vero  eos  solum  convenire  aveo,  quos  ipse  cog- 
novi,  sed  illos  etiam  de  quibus  audivi  et  legi  et  ipse  conscripsi. 
Quo  quidem  me  proficiscentem  baud  sane  quis  facile  retraxerit, 
neque  tamquam  Peliam  recoxerit.  .  .  .  Neque  me  vixisse  pae- 
nitet,  quoniam  ita  vixi,  ut  non  frustra  me  natum  existimem :  et 
ex  vita  ita  discedo,  tamquam  ex  hospitio,  non  tamquam  ex  domo. 
Commorandi  enim  natura  deversorium  nobis,  non  habitandi  dedit. 
O  praeclarum  diem,  cum  ad  illud  divinum  animorum  concilium 
coetumque  proficiscar,  cumque  ex  hac  turba  et  colluvione  disce- 
dam !  Proficiscar  enim  non  ad  eos  solum  viros,  de  quibus  ante 
dixi ;  verum  etiam  ad  Catonem  meum,  quo  nemo  vir  melior  natus 
est,  nemo  pietate  praestantior :  cuius  a  me  corpus  crematum  est ; 
(quod  contra  decuit  ab  illo  meum :)  animus  vero  non  me  dese- 
rens,  sed  respectans,  in  ea  profecto  loca  discessit,  quo  mihi  ipsi 
cernebat  esse  veniendum.  Quern  ego  meum  casum  fortiter  ferre 
visus  sum :  non  quo  aequo  animo  ferrem ;  sed  me  ipse  consola- 
bar,  existimans,  non  longinquum  inter  DOS  digressum  et  disces- 
sum  fore. 

De,  Senect.,  xxiii,  82-86. 


86  LATIN   SELECTIONS. 


127.   DEATH  NOT  AN  EVIL. 

Quae  cum  ita  sint,  magna  tamen  eloquentia  est  utendum* 
atque  ita  velut  superiore  e  loco  contionandum,  ut  homines 
mortem  vel  optare  incipiant,  vel  certe  timere  desistant.  Nam  si 
supremus  ille  dies  non  exstinctionem,  sed  coramutationem  affert 
loci ;  quid  optabilius  ?  Sin  autem  perimit  ac  delet  omnioo ; 
quid  melius,  quam  in  mediis  vitae  laborious  obdormiscere,  et  ita 
conniventem  somno  consopiri  sempiterno  ?  Quod  si  fiat,  melior 
Ennii,  quam  Solonis  oratio.  Hie  enim  noster, 

'  Nemo  me  dacrumis  decoret,'  inquit, '  nee  funera  fletu  faxit.' 
At  vero  sapiens  ille, 

'  Mors  mea  ne  careat  lacrumis :  linquamus  amicis 
Maerorem,  ut  celebrent  funera  cum  gemitu.' 

Nos  vero,  si  quid  tale  accident,  ut  a  deo  denuntiatum  videatur, 
ut  exeamus  e  vita,  laeti  et  agentes  gratias  pareamus,  emittique 
nos  e  custodia  et  levari  vinculis  arbitremur,  ut  aut  in  aeternam 
et  plane  in  nostram  domum  remigremus,  aut  omni  sensu  moles- 
tiaque  carearaus :  sin  autem  nihil  denuntiabitur,  eo  tamen  simus 
animo,  ut  horribilem  ilium  diem  aliis,  nobis  faustum  putemus ; 
nihilque  in  malis  ducamus,  quod  sit  vel  a  cliis  immortalibus  vel 
a  natura  parente  omnium  constitutum.  Non  enim  temere  nee 
fortuito  sati  et  creati  sumus,  sed  profecto  fuit  quaedam  vis,  quae 
generi  consuleret  humano,  nee  id  gigneret  aut  aleret,  quod,  cum 
exanclavisset  omnes  labores,  turn  incideret  in  mortis  malum 
sempiternum :  portum  potius  paratum  nobis  et  perfugium  pute- 
mus. Quo  utinam  velis  passis  pervehi  liceat !  Sin  reflantibus 
ventis  reiciemur,  tamen  eodem  paullo  tardius  referamur  necesse 
est.  Quod  autem  omnibus  necesse  est,  idne  miserum  esse  uni 

potest  ? 

Tusc.  Disp.,  I,  xlix,  117-119. 


CICERO.  87 


128.  ON  SUICIDE. 

Cato  autem  sic  abiit  e  vita,  ut  caussam  moriendi  nactum  se 
esse  gauderet.  Vetat  enim  dominans  ille  in  nobis  deus,  iniussu 
hinc  nos  suo  demigrare :  cum  vero  caussam  iustam  deus  ipse 
dederit,  ut  tune  Socrati,  nunc  Catoni,  saepe  multis :  ne  ille, 
medius  fidius,  vir  sapiens  laetus  ex  his  tenebris  in  lucem  illam 
excesserit.  Nee  tamen  ilia  vincla  carceris  ruperit :  leges  enim 
vetant ;  sed  tamquam  a  magistratu  aut  ab  aliqua  potestate 
legitima,  sic  a  deo  evocatus  atque  emissus  exierit.  Tota  enim 
philosophorum  vita,  ut  ait  idem,  commentatio  mortis  est.  Nam 
quid  aliud  agimus,  cum  a  voluptate,  id  est  a  corpore,  cum  a  re 
familiar!,  quae  est  ministra  et  famula  corporis,  cum  a  republica, 
cum  a  negotio  omni  sevocamus  auimum?  Quid,  inquam,  turn 
agimus,  nisi  animum  ad  seipsum  advocamus,  secum  esse  cogimus 
maximeque  a  corpore  abducimus  ?  Secernere  autem  a  corpore 
animum  uec  quidquam  aliud  est,  quam  emori  discere. 

Tusc.  Disp.,  I,  xxx,  74,  75. 


PHILOSOPHY     AND     MORALS. 
129.    WE    CANNOT    OVERRATE   THE    VALUE    OF   PHILOSOPHY. 

Sed  et  huius  culpae  et  ceterorum  vitiorum  peccatorumque 
nostrorum  omnis  a  philosophia  petenda  correctio  est.  Cuius  in 
sinum  cum  a  primis  temporibus  aetatis  nostra  voluntas  studium- 
que  nos  compulisset,  his  gravissimis  casibus  in  eumdem  portum, 
ex  quo  eramus  cgressi,  magna  iactati  tempestate  confugimus.  O 
vitae  philosophia  dux,  o  virtutis  indagatrix,  expultrixque  viti- 
orum !  quid  non  modo  nos,  sed  omnino  vita  hominum  sine  te 
esse  potuisset!  Tu  urbes  peperisti:  tu  dissipates  homines  in 
societatem  vitae  convocasti :  tu  eos  inter  se  primo  domiciliis, 
delude  coniugiis,  turn  litterarum  et  vocum  commuriione  iunxisli : 
tu  inventrix  legum,  tu  magistra  morum  et  disciplinae  fuisti. 
Ad  te  confugimus  ;  a  te  opem  petimus :  tibi  nos,  ut  antea  magna 
ex  parte,  sic  nunc  penitus  totosque  tradimus.  Est  autem  unus 
dies,  bene  et  ex  praeceptis  tuis  actus,  peccanti  immortalitati 
anteponendus.  Cnius  igitur  potius  opibus  utamur,  quam  tuis, 


88  LATIN   SELECTIONS. 

quae  et  vitae  tranquillitatem  largita  nobis  es,  et  terroreni  mortis 

sustulisti  ? 

Tusc.  Disp.,  V,  ii,  5. 

130.  A  SKETCH  OP  THE  PROGRESS  OF  PHILOSOPHY. 

Nee  vero  Pythagoras  nominis  solum  inventor,  sed  rerum 
etiam  ipsarum  amplificator  fuit.  Qui  cum  post  hunc  Phliasiutn 
sermonem  in  Italiam  veuisset,  exornavit  earn  Graeciam,  quae 
magna  dicta  est,  et  privatim  et  publice  praestantissimis  et  insti- 
tutis  et  artibus.  Cuius  de  disciplina  aliud  tempus  fuerit  fortasse 
dicendi.  Sed  ab  antiqua  philosophia  usque  ad  Socratem,  qui 
Archelaum,  Anaxagorae  discipulum,  audierat,  numeri  motusque 
tractabantur,  et  unde  omnia  orirentur,  quove  reciderent :  studio- 
seque  ab  his  siderum  magnitudines,  intervalla,  cursus  anquire- 
bantur  et  cuncta  caelestia.  Socrates  autem  primus  philosophiam 
devocavit  e  caelo,  et  in  urbibus  collocavit,  et  in  domos  etiam 
introduxit,  et  coegit  de  vita  et  moribus  rebusque  bonis  et  malis 
quaerere.  Cuius  multiplex  ratio  disputandi  rerumque  varietas 
et  ingenii  magnitude,  Platonis  memoria  et  litteris  consecrata, 
plura  genera  effecit  dissentientium  philosophorum.  E  quibus 
nos  id  potissimum  consecuti  sumus,  quo  Socratem  usum  arbitra- 
bamur,  ut  nostrara  ipsi  sententiam  tegeremus,  errore  alios 
levaremus  et  in  omni  disputatione,  quid  esset  simillimum  veri, 
quaereremus.  Quern  morem  cum  Carneades  acutissime  copio- 
sissimeque  tenuisset,  fecimus  et  alias  saepe,  et  nuper  in  Tuscu- 
lano,  ut  ad  earn  cousuetudinem  disputaremus. 

Tusc.  Disp.,  V,  iv,  10, 11. 

131.   CRITICISM  OF  THE  EPICUREAN  LOGIC. 

Hoc  persaepe  facitis,  ut,  cum  aliquid  non  verisimile  dicatis 
et  effugere  reprehensionem  velitis,  afferatis  aliquid,  quod  omnino 
ne  fieri  quidem  possit ;  ut  satius  fuerit  illud  ipsum,  de  quo  ambi- 
gebatur,  concedere,  quam  tarn  impudenter  resistere.  Velut 
Epicurus,  cum  videret,  si  atomi  ferreutur  in  locum  inferiorem 
suopte  poudere,  nihil  fore  in  nostra  potestate,  quod  esset  earum 
motus  certus  et  necessarius ;  invenit,  quo  modo  necessitatem 
effugeret,  quod  videlicet  Democritum  fugerat.  Ait  atomum, 


CICEKO.  89 

cum  pondere  et  gravitate  directo  deorsus  feratur,  declinare  paul- 
lulum.  Hoc  dicere  turpius  est,  quam  illud,  quod  vult,  non  posse 
defendere.  Idem  facit  contra  Dialecticos :  a  quibus  cum  tradi- 
tum  sit,  in  omnibus  disiunctionibus,  in  quibus,  aut  etiam,  aut 
non,  poneretur,  alterutrum  verum  esse :  pertimuit,  ne,  si  conces- 
sum  esset  huiusmodi  aliquid,  Aut  vivet  eras  aut  non  vivet  Epi- 
curus, alterutrum  fieret  necessarium :  totum  lioc,  aut  etiam,  aut 
non,  uegavit  esse  necessarium.  Quo  quid  dici  potest  obtusius  ? 
Urgebat  Arcesilas  Zenonem,  cum  ipse  falsa  omnia  diceret,  quae 
sensibus  viderentur :  Zeno  autem,  nonnulla  visa  esse  falsa,  non 
omnia.  Timuit  Epicurus,  ne,  si  unum  visum  esset  falsum,  nul- 
lum  esset  verum ;  omnes  sensus  veri  nuntios  dixit  esse.  Nihil 
horum,  nisi  callide.  Graviorem  enim  plagam  accipiebat,  ut 
leviorem  repelleret.  Idem  facit  in  natura  deorum.  Dum  indi- 
viduorum  corporum  concretionem  fugit,  ne  interitus  et  dissipatio 
consequatur,  negat  esse  corpus  deorum,  sed  tamquam  corpus, 
nee  sanguinem,  sed  tamquam  sanguinem. 

Nat.  Deor.,  I,  xxv,  69-71. 

132.  AN  ATTITUDE  OF  INDEPENDENT  CRITICISM  is  MORE 
PHILOSOPHICAL  THAN  AN  UNQUESTIONING  ACCEPT- 
ANCE OF  ANY  SYSTEM. 

Etsi  enim  omnis  cognitio  multis  est  obstructa  difficultatibus, 
eaque  est  et  in  ipsis  rebus  obscuritas  et  in  iudiciis  nostris  infirmi- 
tas,  ut  non  sine  caussa  et  antiquissimi  et  doctissimi  invenire  se 
posse,  quod  cuperent,  ditfisi  sint :  tamen  nee  illi  defecerunt, 
neque  nos  studium  exquirendi  defatigati  relinquimus :  neque 
nostrae  disputationes  quidquam  aliud  agunt,  nisi  ut,  in  utramque 
partem  dicendo,  eliciant  et  tamquam  exprimant  aliquid,  quod 
aut  verum  sit,  aut  ad  id  quam  proxime  accedat.  Neque  inter 
nos  et  eos,  qui  se  scire  arbitrantur,  quidquam  interest,  nisi  quod 
illi  non  dubitant,  quin  ea  vera  sint,  quae  defendunt :  nos  proba- 
bilia  multa  habemus,  quae  sequi  facile,  affirmare  vix  possumns. 
Hoc  autem  liberiores  et  solutiores  sumus,  quod  integra  nobis  est 
iudicandi  potestas :  nee,  ut  omnia,  quae  praescripta  et  quasi  5m- 
perata  sint,  defendamus,  necessitate  ulla  cogimur.  Nam  ceteri 
primura  ante  tenentur  astricti,  quam,  quid  esset  optimum,  iudi- 
care  potuerunt:  deinde  infirmissimo  tempore  aetatis  aut  obsecuti 


90  LATIN   SELECTIONS. 

amico  cuipiam  aut  una  alicuius,  quern  primum  audierunt,  oratione 
capti,  de  rebus  ineognitis  iudicant,  et,  ad  quamcumque  sunt 
disciplinam  quasi  tempestate  delati,  ad  earn,  tamquam  ad  saxum, 
adhaerescunt.  Nam,  quod  dicurit  omuia  se  credere  ei,  quem 
iudicent  fuisse  sapieutem  :  probarem,  si  id  ipsum  rudes  et  indocti 
iudicare  potuissent :  (statuere  enim,  qui  sit  sapiens,  vel  maxime 
videtur  esse  sapieutis)  sed  aut,  ut  potuerunt,  omnibus  rebus 
auditis,  cognitis  etiJfm  reliquorum  sententiis  iudicaverunt ;  aut  re 
semel  audita  atque  ad  unius  se  auctoritatem  contulerunt.  Sed, 
nescio  quo  modo,  plerique  errare  malunt,  eamque  sententiam, 
quam  adamaveruut,  pugnacissime  defendere,  quam  sine  perti- 
nacia,  quid  coustautissime  dicatur,  exquirere. 

Acad.  Prior,  II,  iii,  7-9. 

133.   A  DENIAL  OF  ABSOLUTE  CERTAINTY  is  NOT  INCOM- 
PATIBLE WITH  AN  EARNEST  SEARCH  AFTER  TRUTH. 

Occurritur  autem  nobis,  et  quidem  a  doctis  et  eruditis  quae- 
rentibus,  satisne  constanter  facere  videamur,  qui,  cum  percipi 
nihil  posse  dicamus,  tamen  et  aliis  de  rebus  disserere  soleamus,  et 
hoc  ipso  tempore  praecepta  officii  persequamur.  Quibus  vellem 
satis  cognita  esset  uostra  sententia  !  Non  enim  sumus  ii,  quorum 
vagetur  animus  errore,  nee  habeat  umquam,  quid  sequatur. 
Quae  enim  esset  ista  mens,  vel  quae  vita  potius,  non  modo  dis- 
putandi,  sed  vivendi  ratione  sublata?  Nos  autem,  ut  ceteri  alia 
certa,  alia  incerta  esse  dicunt,  sic  ab  his  dissentientes  alia  pro- 
babilia,  contra  alia  [esse]  dicimus.  Quid  est  igitur,  quod  me 
impediat,  ea,  quae  probabilia  mihi  videantur,  sequi ;  quae  contra, 
improbare,  atque  affirmandi  arrogantiam  vitantem,  fugere  teme- 
ritatem,  quae  a  sapientia  dissidet  plurimum?  Contra  autem 
omnia  disputatur  a  nostris,  quod  hoc  ipsum  probabile  elucere  non 
possit,  nisi  ex  utraque  parte  caussarum  esset  facta  contentio. 
Sed  haec  explanata  sunt  in  Academicis  nostris  satis,  ut  arbi- 
tror,  diligenter.  Tibi  autem,  mi  Cicero,  quamquam  in  antiquis- 
sima  nobilissimaque  philosophia,  Cratippo  auctore,  versaris,  iis 
simillimo,  qui  ista  praeclara  pepererunt,  tamen  haec  nostra,  fiui- 

tima  vestris,  ignota  esse  nolui. 

De  Off.,  H,  ii,  7,  8. 


CICERO.  91 


134.  THE  LOVE  OF  KNOWLEDGE  NATURAL  TO  MAN. 

Tantus  est  igitur  innatus  in  nobis  ccgnitionis  amor  et  scientiae, 
ut  nemo  dubitare  possit,  quin  ad  eas  res  hominum  natura  nullo 
emolumento  invitata  rapiatur.  Videmusne,  ut  pueri  ne  verberi- 
bus  quidem  a  contemplandis  rebus  perquirendisque  deterreantur? 
ut  pulsi  recurrent,  ut  aliquid  scire  se  gaudeant?  ut  aliis  narrare 
gestiant?  ut  pompa,  ludis  atque  eiusmodi  spectaculis  teneantur, 
ob  earaque  rem  vel  famem  et  sitim  perferant?  Quid  vero? 
Qui  ingenuis  studiis  atque  artibus  delectantur,  nonne  videmus 
eos  nee  valetudinis,  nee  rei  familiaris  habere  rationem,  omniaque 
perpeti,  ipsa  cognitione  et  scientia  captos,  et  cum  maximis  curis 
et  laboribus  compensare  earn,  quam  ex  discendo  capiant,  volup- 
tatem  ?  Mi  hi  quidem  Homerus  huius  modi  quiddam  vidisse 
videtur  in  iis,  quae  de  Sirenum  cantibus  finxerit.  Neque  enim 
vocum  suavitate  videntur,  aut  novitate  quadam  et  varietate  can- 
tandi  revocare  eos  solitae,  qui  praetervehebantur,  sed  quia  multa 
se  scire  profitebantur ;  ut  homines  ad  earum  saxa  discendi  cupi- 
ditate  adhaerescerent.  Ita  enim  invitant  Ulixem  (nam  verti,  ut 
quaedam  Homeri,  sic  istum  ipsum  locum)  : 

0  decus  Argolicum,  quin  puppim  flectis,  Ulixe, 

Auribus  ut  nostros  possis  agnoscere  cantus  ? 

Nam  nemo  haec  umquam  est  transvectus  caerula  cursu, 

Quin  prius  astiterit,  vocum  dulcedine  captus, 

Post,  variis  avido  satiatus  pectore  musis, 

Doctior  ad  patrias  lapsus  pervenerit  oras. 

Nos  grave  certamen  belli  clademque  tenemus, 

Graecia  quam  Troiae  divino  numine  vexit, 

Omniaque  e  latis  rerum  vestigia  terris. 

Vidit  Homerus,  probari  fabulam  non  posse,  si  cantiunculis 
tantus  vir  irretitus  teneretur.  Scientiam  pollicentur:  quam  non 
erat  minim  sapientiae  cupido  patria  esse  cariorem.  Atque  omnia 
quidem  scire,  cuiuscumque  modi  sint,  cupere  curiosorum:  duci 
vero  muiorum  rerum  contemplatione  ad  cupiditatem  scientiae, 
summorum  virorum  est  putandum. 

De  Fin.,  V,  xviii,  48,  49. 


92  LATIN    SELECTIONS. 


135.  PHILOSOPHY  MORE  OFTEN  THEORY  THAN  PRACTICE. 

Efficit  hoc  philosophia :  medetur  animis,  inanes  sollicitudines 
detrahit,  cupiditatibus  liberal,  pell  it  timores.  Sed  haec  eius  vis 
non  idem  potest  apud  omues :  tamen  valet  nmltum,  cum  est 
idoneam  complexa  naturam.  Fortes  enim  non  modo  fortuna 
adiuvat,  ut  est  in  vetere  proverbio,  sed  multo  magis  ratio,  quae 
quibusdam  quasi  praeceptis  confinnat  vim  fortitudinis.  Te 
natura  excelsum  quemdam  videlicet,  et  altum,  et  humana  de- 
spicientem  genuit.  Itaque  facile  in  animo  forti  contra  mortem 
habita  insedit  oratio.  Sed  haec  eadem  num  censes  apud  eos 
ipsos  valere,  nisi  admodum  paucos,  a  quibus  inventa,  disputata, 
conscripta  sunt?  Quotus  enim  quisque  philosophorum  inveni- 
tur,  qui  sit  ita  moratus,  ita  animo  ac  vita  constitutus,  ut  ratio 
postulat?  qui  disciplinam  suam  non  ostentationem  scientiae,  sed 
legem  vitae  putet  ?  qui  obtemperet  ipse  sibi  et  decretis  suis  par- 
eat?  Videre  licet  alios  tauta  levitate  et  iactatione,  iis  ut  fuerit 
non  didicisse  melius :  alios  pecuniae  cupidos,  gloriae  nonnullos, 
multos  libidinum  servos  :  ut  cum  eorum  vita  mirabiliter  pugnet 
oratio :  quod  quidem  mihi  videtur  esse  turpissimum.  Ut  enim, 
si  grammaticum  se  professus  quispiam  barbare  loquatur,  aut  si 
absurde  canat  is,  qui  se  haberi  velit  musicum,  hoc  turpior  sit, 
quod  in  eo  ipso  peccet,  cuius  profitetur  scientiam :  sic  philoso- 
plms  in  ratione  vitae  peccans,  hoc  turpior  est,  quod  in  officio, 
cuius  magister  esse  vult,  labitnr,  artemque  vitae  professus,  de- 
liuquit  in  vita.  Nonne  verendum  igitur,  si  est  ita,  ut  dicis,  ne 
philosophiam  falsa  gloria  exornes?  Quod  est  enim  maius  argu- 
mentum,  nihil  earn  prodesse  quam  quosdam  perfectos  philosophos 

turpiter  vivere  ? 

Tusc.  Disp.,  II,  iv,  11,  12. 

136.  HAPPINESS  BY  MEANS  OF  VIRTUE  is  THE  NATURAL 

END  OF  MAN. 

Unde  igitur  rectius  ordiri  possumus,  quam  a  communi  parente 
natura  ?  quae,  quidquid  genuit,  non  modo  animal,  sed  etiam  quod 
ita  ortum  esset  e  terra,  ut  stirpibus  suis  niteretur,  in  suo  quidque 
genere  perfectum  esse  voluit.  Itaque  et  arbores  et  vites  et  ea, 


CICERO.  93 

quae  sunt  humiliora,  neque  se  tollere  a  terra  altius  possunt ;  alia 
semper  virent,  alia,  hieme  nudata,  verno  tempore  tepefacta  fron- 
descunt :  neque  est  ullum,  quod  non  ita  vigeat  interiore  quodam 
motu,  et  suis  in  quoque  seminibus  inclusis,  ut  aut  flores  aut 
fruges  fundat  aut  bacas,  omniaque  in  omnibus,  quantum  in  ipsis 
sit,  nulla  vi  impediente,  perfecta  sint.  Facilius  vero  etiam  in 
bestiis,  quod  his  sensus  a  natura  est  datus,  vis  ipsius  naturae  per- 
spici  potest.  Namque  alias  bestias  nantes  aquarum  incolas  esse 
voluit ;  alias  volucres  caelo  frui  libero  ;  serpentes  quasdam,  quas- 
dam  esse  gradientes ;  earutn  ipsarum  partim  solivagas,  partim 
congregatas ;  immanes  alias,  quasdam  autem  cicures ;  nonnullas 
abditas  terraque  tectas.  Atque  earum  quaeque  suum  tenens 
munus,  cum  in  disparis  animantis  vitam  trausire  non  possit, 
manet  in  lege  naturae.  Et  ut  bestiis  aliud  alii  praecipui  a 
natura  datum  est,  quod  suum  quaeque  retinet,  nee  discedit  ab 
eo:  sic  homini  multo  quiddam  praestantius :  etsi  praestantia 
debent  ea  dici,  quae  habent  aliquam  comparationem :  humanus 
autem  animus,  decerptus  ex  mente  divina,  cum  alio  nullo,  nisi 
cum  ipso  deo,  si  hoc  fas  est  dictu,  comparari  potest.  Hie  igitur, 
si  est  excultus,  et  si  eius  acies  ita  curata  est,  ut  ne  caecetur 
erroribus;  fit  perfecta  mens,  id  est  absoluta  ratio;  quod  est 
idem  virtus.  Et,  si  omne  beatum  est,  cui  nihil  deest  et  quod  in 
suo  genere  expletum  atque  cumulatum  est,  idque  virtutis  est 
proprium :  certe  omnes  virtutis  compotes  beati  sunt. 

Tusc.  Disp.,  V,  xiii,  37-39. 

137.   AN  ANALYSIS  OF  THE  EMOTIONS  FOUNDED  ON  THE 
PSYCHOLOGY  OF  THE  STOICS. 

Est  igitur  Zenonis  haec  definitio,  ut  perturbatio  sit,  quod  ira.0o^ 
ille  dicit,  aversa  a  recta  ratione,  contra  naturam,  animi  commotio. 
Quidam  brevius,  perturbationem  esse  appetitum  vehementiorem : 
sed  vehementiorem  euro  volunt  esse,  qui  longius  discesserit  a 
naturae  constantia.  Partes  autem  perturbationum  volunt  ex 
duobus  opinatis  bonis  nasci,  et  ex  duobus  opinatis  malis;  ita  esse 
qiiattuor :  ex  lx>nis  libidinem  et  laetitiam,  ut  sit  laetitia  praesen- 
tium  bonorum,  libido  futurorum ;  ex  malis  metum  et  aegritudi- 
nem  nasci  censent:  metum  futuris,  aegritudinem  praesentibus. 
Quae  enim  veuientia  metuuutur,  eadem  afficiunt  aegritudine 


94  LATIN   SELECTIONS. 

instantia.  Laetitia  autem  et  libido  in  bonorum  opinione  versan- 
tur,  cum  libido  ad  id,  quod  videtur  bonum,  illecta  et  inflammata 
rapiatur,  laetitia,  ut  adepta  iam  aliquid  concupitum,  efferatur  et 
gestiat.  Natura  enim  omnes  ea,  quae  bona  videntur,  secuntur, 
fugiuntque  contraria.  Quamobrem  simul  obiecta  species  cuius- 
piam  est,  quod  bonum  videatur,  ad  id  adipiscendum  impellit  ipsa 
natura.  Id  cum  constanter  prudenterque  fit,  eiusmodi  appeti- 
tionem  Stoici  ySovATjo-iv  appellant,  DOS  appellamus  voluntatem. 
Earn  illi  putant  in  solo  esse  sapiente,  quam  sic  definiunt:  Volun- 
tas  est,  quae  quid  cum  ratione  desiderat.  Quae  autem,  ratione 
adversa,  incitata  est  vehementius,  ea  libido  est  vel  cupiditas 
effrenata :  quae  in  omnibus  stultis  invenitur.  Itemque,  cum  ita 
movemur,  ut  in  bono  simus  aliquo,  dupliciter  id  contiugit.  Nam 
cum  ratione  animus  movetur  placide  atque  constanter,  turn  illud 
gaudium  dicitur :  cum  autem  inaniter  et  effuse  animus  exsultat, 
turn  ilia  laetitia  gestiens  vel  nimia  dici  potest,  quam  ita  defini- 
unt, sine  ratione  animi  elationem.  Quoniamque,  ut  bona  natura 
appetimus,  sic  a  mails  natura  declinamus :  quae  declinatio,  si 
cum  ratione  fiet,  cautio  appelletur,  eaque  iutelligatur  in  solo  esse 
sapiente :  quae  autem  sine  ratione  et  cum  exanimatione  humili 
atque  fracta,  nominetur  metus  :  est  igitur  metus,  ratione  adversa, 
cautio.  Praesentis  autem  mali  sapientis  affectio  nulla  est.  Stulti 
autem  aegritudo  est  ea,  qua  afficiuntur  in  malis  opinatis,  animos- 
que  demittunt  et  contrahunt,  ration!  non  obtemperantes.  Itaque 
baec  prima  definitio  est,  ut  aegritudo  sit  animi,  adversante  ratione, 
contractio.  Sic  quattuor  perturbationes  sunt,  tres  constantiae, 
quoniam  aegritudini  nulla  constantia  opponitur. 

Tusc.  Disp.,  IV,  vi. 

138.   THK  IDEAL  OF  FRIENDSHIP. 

Quanta  autem  vis  amicitiae  sit,  ex  hoc  intelligi  maxime  potest, 
quod  ex  infinita  societate  generis  humaui,  quam  conciliavit  ipsa 
natura,  ita  contracta  res  est  et  adducta  in  angustuni,  ut  omnis 
caritas  aut  inter  duos  aut  inter  paucos  iungeretur.  Est  autem 
amicitia  nihil  aliud,  nisi  omnium  divinaruni  humanarumque 
rerum  cum  benevolentia  et  caritate  surnma  consensio :  qua  qui- 
dem  baud  scio,  an,  excepta  sapientia,  nihil  melius  homini  sit  a 
diis  immortalibus  datum.  .  .  .  [Bonos]  igitur  inter  viros  amicitia 


C1CEKO.  95 

tantas  opportunitates  habet,  quantas  vix  queo  dicere.  Principio, 
qui  potest  esse  vita  vitalis.  ut  ait  Ennius,  quae  non  in  amici 
mutua  benevolentia  conquiescat?  Quid  dulcius,  quam  habere, 
quicum  omnia  audeas  sic  loqui,  ut  tecum?  Quis  esset  tantus 
fructus  in  prosperis  rebus,  nisi  haberes,  qui  illis  aeque,  ac  tu  ipse, 
gauderet?  Adversas  vero  ferre  difficile  esset  sine  eo,  qui  illas 
gravius  etiam,  quam  tu,  ferret.  Denique  ceterae  res,  quae  expe- 
tuntur,  opportunae  sunt  singulae  rebus  fere  singulis:  divitiae,  ut 
utare  ;  opes,  ut  colare  ;  honores,  ut  laudere ;  voluptates,  ut  gau- 
deas ;  valetudo,  ut  dolore  careas  et  muneribus  fungare  corporis. 
Amicitia  res  plurimas  continet :  quoque  te  verteris,  praesto  est : 
nullo  loco  excluditur:  numquam  intempestiva,  numquam  molesta 
est.  Itaque  non  aqua,  non  igni,  ut  aiunt,  pluribus  locis  utimur, 
quam  amicitia.  Neque  ego  nuuc  de  vulgari  aut  de  mediocri, 
quae  tamen  -ipsa  et  delectat  et  prodest,  sed  de  vera  et  perfecta 
loquor,  qualis  eorum,  qui  pauci  nomiuantur,  fuit.  Nam  et 
secundas  res  splendidiores  facit  amicitia,  et  adversas  partiens 

communicansque  leviores. 

De  Am.,  \,  vi,  20-22. 

139.    FRIENDSHIP  INDISPENSABLE  TO  MANKIND. 

Una  est  enim  amicitia  in  rebus  humanis,  de  cuius  utilitate 
omnes  uno  ore  consentiunt :  quamquam  a  multis  ipsa  virtus  con- 
temnitur  et  venditatio  quaedam  atque  ostentatio  esse  dicitur. 
Multi  divitias  despiciunt,  quos  parvo  contentos  tenuis  victus 
cultusque  delectat;  honores  vero,  quorum  cupiditate  quidam 
inflammantur,  quam  multi  ita  contemnunt,  ut  nihil  inanius,  nihil 
esse  levius  existiment ;  itemque  cetera,  quae  quibusdam  admi- 
rabilia  videntur,  permulti  sunt,  qui  pro  nihilo  putent.  De  ami- 
citia omnes  ad  unum  idem  sentiunt,  et  ii,  qui  ad  rempublicam  se 
contulerunt,  et  ii,  qui  rerum  cognitione  doctrinaque  delectantur, 
et  ii,  qui  suum  negotium  gerunt  otiosi,  postremo  ii,  qui  se  totos 
tradiderunt  voluptatibus,  sine  amicitia  vitam  esse  nullam,  si  modo 
velint  aliqua  ex  parte  liberaliter  vivere.  Serpit  enim  nescio 
quomodo  per  omnium  vitas  amicitia  nee  ullam  aetatis  degendae 
rationem  patitur  esse  expertem  sui.  Quin  etiam  si  quis  ea 
asperitate  est  et  immanitate  naturae,  congressus  ut  hominum 
fugiat  atque  oderit,  qualem  fuisse  Atheuis  Tiraonem  nescio 


96  LATIN   SELECTIONS. 

quern  accepimus:  tamen  is  pati  non  possit,  ut  non  anquirat 
aliquem,  apud  quern  evomat  virus  acerbitatis  suae.  Atque  hoc 
maxirae  iudicaretur,  si  quid  tale  posset  contingere,  ut  aliquis  nos 
deus  ex  hac  hominum  frequentia  tolleret  et  in  solitudine  uspiam 
collocaret,  atque  ibi  suppeditans  omnium  rerum,  quas  natura 
desiderat,  abundantiam  et  copiam,  hominis  omnino  aspiciendi 
potestatem  eriperet.  Quis  tarn  esset  ferreus,  qui  earn  vitam  ferre 
posset,  cuique  non  auferret  fructum  voluptatum  omnium  solitudo  ? 
Verum  ergo  illud  est,  quod  a  Tarentino  Archyta,  ut  opinor,  dici 
solitum  nostros  senes  commemorare  audivi,  ab  aliis  senibus  audi- 
tum :  Si  quis  in  caelum  ascendisset  naturamque  mundi  et 
pulchritudinem  siderum  perspexisset,  insuavem  illam  admira- 
tionem  ei  fore,  quae  iucundissima  fuisset,  si  aliquem,  cui  narraret, 
habuisset.  Sic  natura  solitarium  nihil  amat,  semperque  ad  ali- 
quod  tamquam  adminiculum  annititur :  quod  in  amicissimo  quo- 

que  dulcissimum  est. 

De  Am.,  xxiii,  86-88. 


POLITICAL     PHILOSOPHY. 

140.  A  CLASSIFICATION  OF  GOVERNMENTS. 

Hi  coetus  igitur  hac,  de  qua  exposui,  caussa  instituti  sedem 
primum  certo  loco  domiciliorum  caussa  constituerunt ;  quam 
cum  locis  manuque  saepsissent,  eiusmodi  coniunctionem  tectorum 
oppidum  vel  urbem  appellaverunt,  delubris  distinctam  spatiisque 
communibus.  Omnis  ergo  populus,  qui  est  talis  coetus  multitu- 
dinis,  qualem  exposui ;  omnis  civitas,  quae  est  constitutio  populi ; 
omnis  res  publica,  quae,  ut  dixi,  populi  res  est,  consilio  quodam 
regenda  est,  ut  diuturna  sit.  Id  autem  consilium  primum  semper 
ad  earn  caussam  referendum  est,  quae  caussa  genuit  civitatem. 
Deinde  aut  uni  tribuendum  est  aut  delectis  quibusdam  aut  sus- 
cipiendum  est  multitudini  atque  omnibus.  Quare  cum  penes 
unum  est  omnium  summa  rerum,  rejjem  ilium  unum  vocamus  et 
regnum  eius  rei  publicae  statum.  Cum  autem  est  penes  delec- 
tos,  turn  ilia  civitas  optimatium  arbitrio  regi  dicitur.  Ilia  autem 
est  civitas  popularis  (sic  enim  appellant),  in  qua  in  populo  sunt 
omnia.  Atque  horum  trium  generum  quodvis,  si  teneat  illud 
vinculum,  quod  primum  homines  inter  se  rei  publicae  societate 


CICERO.  97 

devinxit,  non  perfectum  illud  quidem  neque  mca  sententia  opti- 
mum, sed  tolerabile  tamen  ;  ut  aliud  alio  possit  esse  praestantius. 
Nam  vel  rex  aecus  ac  sapiens,  vel  delecti  ac  principes  cives,  vel 
ipse  populus,  quaraquam  id  est  minime  probandum,  tamen  nullis 
interiectis  iniquitatibus,  aut  cupiditatibus,  posse  videtur  aliquo 

esse  non  incerto  statu. 

DeRep.,  I,  xxvi,  41,42. 

141.   THE  DUTIES  OF  RULERS. 

Omnino,  qui  reipublicae  praefuturi  sunt,  duo  Platonis  prae- 
cepta  teneant :  unum,  ut  utilitatem  civium  sic  tueantur,  ut, 
quaecumque  agunt,  ad  earn  referant,  obliti  commodorum  suorum  : 
alterum,  ut  totum  corpus  reipublicae  curent,  ne,  dum  partem  ali- 
quam  tuentur,  reliquas  deserant.  Ut  enim  tutela,  sic  procuratio 
reipublicae  ad  utilitatem  eornm,  qui  comraissi  sunt,  non  ad 
eorum,  quibus  commissa,  gerenda  est.  Qui  autem  parti  civium 
consulunt,  partem  negligunt,  rem  perniciosissimam  in  civita- 
tem  inducunt,  seditionem  atque  discordiam :  ex  quo  evenit,  ut 
alii  populares,  alii  studiosi  optimi  cuiusque  videantur,  pauci  uni- 
versorum.  Hinc  apud  Athenienses  magnae  discordiae,  in  nostra 
republica  non  solum  seditiones,  sed  etiam  pestifera  bella  civilia : 
quae  gravis  et  fortis  civis  et  in  republica  dignus  principatu  fugiet 
atque  oderit,  tradetque  se  totum  reipublicae,  neque  opes  aut 
potentiam  consectabitur,  totamque  earn  sic  tuebitur  ut  omnibus 

consulat. 

De  Off".,  I,  xxv,  85,  86. 

142.  THERE  ARE  TWO  POLITICAL  PARTIES,  THE  SUPPORT- 
ERS OP  ARISTOCRATIC  AND  OP  POPULAR  GOVERN- 
MENT. 

Duo  genera  semper  in  hac  civitate  fuerunt  eorum,  qui  versari 
in  republica,  atque  in  ea  se  excellentius  gerere  studuerunt:  qui- 
bus ex  generibus  alteri  se  populares,  alteri  optimStes  et  liaberi 
et  esse  voluerunt.  Qui  ea,  quae  faciebant,  quaeque  dicebant, 
multitudini  iucunda  esse  volebant,  populares :  qui  autem  ita  se 
gerebant,  ut  sua  consilia  Optimo  cuique  probarent,  opiimates 
babebantur.  Quis  ergo  iste  optimus  quisque?  De  numero  si 

7 


98  LATIN   SELECTIONS. 

quaeris,  inuuinerabiles:  neque  enim  aliter  stare  possemus:  sunt 
principes  consilii  public! :  sunt,  qui  eorum  sectam  secuntur : 
sunt  maximorum  ordinum  homines,  quibus  patet  curia :  sunt 
municipales  rusticique  Rotnani :  sunt  negotia  gerentes :  sunt 
etiam  libertini  optiuiates.  Numerus,  ut  dixi,  huius  generis,  late 
et  varie  diffusus  est:  sed  genus  universum  (ut  tollatur  error) 
brevi  circumscribi  et  defiuiri  potest.  Omnes  optimates  sunt, 
qui  neque  nocentes  sunt,  nee  natura  improbi,  nee  furiosi  nee 
malis  domesticis  impediti.  Sequitur,  ut  hi  sint  (quam  tu  na- 
tionem  appellasti),  qui  et  integri  sunt,  et  sani,  et  bene  de  rebus 
domesticis  constituti.  Horum  qui  voluntati,  commodis,  opiuioni 
in  gubernanda  republica  serviunt,  defensores  optimatium,  ipsique 
optimates  gravissimi  et  clarissimi  cives  numerantur  et  principes 
civitatis.  Quid  est  igitur  propositum  his  reipublicae  gubernato- 
ribus,  quod  intueri,  et  quo  cursuni  suum  dirigere  debeant?  Id 
quod  est  praestantissimum,  maximeque  optabile  omnibus  sani;*,  et 
bonis,  et  beatis,  cum  dignitate  otium.  Hoc  qui  volunt,  omnes 
optimates :  qui  efficiunt,  summi  viri  et  conservatores  civitatis 
putantur.  Neque  enim  rerum  gerendarum  dignitate  homines 
efferri  ita  convenit,  ut  otio  non  prospiciant :  neque  ullum  am- 

plexari  otium,  quod  abhorreat  a  dignitate. 

Sest.,  xlv. 

143.  A  PUBLIC  LIFE  CALLS  OUT  THE  NOBLEST  QUALITIES 
OF  MEN. 

Sed  iis,  qui  habent  a  natura  adiumenta  rerum  gerendarum, 
abiecta  omni  cunctatione,  adipiscendi  magistratus  et  gerenda  res- 
publica  est :  nee  enim  aliter  aut  regi  civitas  aut  declarari  animi 
magnitude  potest.  Capesseutibus  autem  rempublicam  nihil 
minus  quam  philosophis,  haud  scio  an  magis  etiam,  et  magnifi- 
centia  et  despicientia  adhibenda  est  rerum  humanarum,  quam 
saepe  dico,  et  tranquillitas  animi  atque  securitas :  si  quidem 
nee  anxii  futuri  sunt  et  cum  gravitate  constantiaque  victuri. 
Quae  faciliora  sunt  philosophis,  quo  minus  multa  patent  in 
eorum  vita,  quae  fortuna  feriat,  et  quo  minus  multis  rebus  egent: 
et  quia,  si  quid  adversi  eveniat,  tarn  graviter  cadere  non  possunt. 
Quocirca  non  sine  caussa  maiores  motus  animorum  concitantur, 
maiorque  cura  efficiendi  rempublicam  gerentibus,  quam  quietis ; 


CICERO.  99 

quo  magis  iis  et  magnitude  est  animi  adhibenda  et  vacuitas  ab 
angoribus.  Ad  rem  gerendam  autem  qui  accedit,  caveat,  ne  id 
modo  consideret,  quam  ilia  res  honesta  sit,  sed  etiam,  ut  habeat 
efficiendi  facultatem :  in  quo  ipso  considerandurn  est,  ne  aut 
temere  desperet  propter  ignaviam,  aut  nimis  confidat  propter 
cupiditatem.  In  omnibus  autem  negotiis  prius  quam  aggrediare, 

adhibenda  est  praeparatio  diligens. 

De  Off.,  I,  xxi,  72,  73. 

144.  INFLUENCE  OF  A  MARITIME  POSITION  IN  DETERMINING 
THE  CHARACTER  OF  STATES. 

Est  autem  maritimis  urbibus  etiam  quaedam  corruptela  ac 
demutatio  morum :  admiscentur  enim  novis  sermonibus  ac  disci- 
plinis,  et  importantur  non  merces  solum  adventiciae,  sed  etiam 
mores,  ut  nihil  possit  in  patriis  institutis  manere  integrum.  lam 
qui  incoluut  eas  urbes,  non  haerent  in  suis  sedibus,  sed  volucri 
semper  spe  et  cogitatioue  rapiuntur  a  domo  longius  :  atque  etiam 
cum  manent  corpore,  animo  tamen  excurrunt  et  vagantur.  Nee 
vero  ulla  res  magis  labefactatam  diu  et  Carthaginem  et  Corin- 
thum  pervertit  aliquando,  quam  hie  error  ac  dissipatio  civium, 
quod  mercandi  cupiditate  et  navigandi  et  agrorum  et  armorum 
cultum  reliquerant.  Multa  etiam  ad  luxuriam  invitamenta  per- 
niciosa  civitatibus  suppeditantur  mari,  quae  vel  capiuntur  vel 
importantur:  atque  habet  etiam  amoeuitas  ipsa  vel  sumptuosas 
vel  desidiosas  illecebras  multas  cupiditatum.  Et  quod  de  Corin- 
tho  dixi,  id  hand  scio  an  liceat  de  cuncta  Graecia  verissime 
dicere.  Nam  et  ipsa  Peloponnesus  fere  tota  in  mari  est ;  nee 
praeter  Phliasios  ulli  surit,  quorum  agri  non  contingaut  mare : 
et  extra  Peloponnesum  Aenianes  et  Dores  et  Dolopes  soli  ab- 
sunt  a  mari.  Quid  dicam  insulas  Graeciae  ?  quae  fluctibus 
cinctae  natant  paene  ipsae  sirnul  cum  civitatium  institutis  et 
moribus.  Atque  haec  quidem,  ut  supra  dixi,  veteris  sunt  Grae- 
ciae. Coloniarum  vero  quae  est  deducta  a  Graiis  in  Asiam, 
Thraciam,  Ituliam,  Siciliam,  Africam,  praeter  unam  Magnesiam, 
quam  unda  non  alluat?  Ita  barbarorum  agris  quasi  attexta 
quaedam  videtur  ora  esse  Graeciae.  Nam  e  barbaris  quidem 
ipsis  nulli  erant  antea  maritinri,  praeter  Etruscos  et  Poenos ; 
;iltrri  mercandi  c-uusba,  latrociuandi  alteri.  Quae  caussa  pur- 


100  LATIN   SELECTIONS. 

spicua  est  malorum  commutationumque  Graeciae,  propter  ea 
vitia  maritimarum  urbium  quae  ante  paullo  perbrevifer  attigi. 
Sed  tamen '  in  his  vitiis  inest  ilia  magna  commoditas ;  et,  quod 
ubique  gentium  est,  ut  ad  earn  urbem,  quam  incolas,  possit 
adnare :  et  rursus,  ut  id,  quod  agri  efferant  sui,  quascumque 
velint  in  terras  portare  possint  ac  mittere. 

De  Rep.,  II,  iv. 

PHYSICAL     SCIENCE. 

145.  IN  THE  SPHERE  OF  PHYSICAL  SPECULATION  CERTAINTY 
is  UNATTAINABLE. 

'  Latent  ista  omnia,'  Luculle, 
1  Crassis  occultata  et  circumfusa  tenebris,' 

ut  nulla  acies  humani  ingenii  tanta  sit,  quae  penetrare  in  caelum, 
terrain  intrare  possit.  Corpora  nostra  non  novimus :  qui  sint 
situs  partium,  quam  vim  quaeque  pars  habeat,  ignoramus.  Ita- 
que  medici  ipsi,  quorum  intererat  ea  nosse,  aperuerunt,  ut  vide- 
rentur.  Nee  eo  tamen  aiunt  empirici  notiora  esse  ilia ;  quia 
possit  fieri,  ut  patefacta  et  detecta  mutentur.  Sed  ecquid  nos 
eodem  modo  rerum  naturas  persecare,  aperire,  dividere  possu- 
mus,  ut  videamus,  terra  penitusne  defixa  sit,  et  quasi  radicibus 
suis  haereat ;  an  media  pendeat  ?  Habitari  ait  Xenophanes  in 
luna,  eamque  esse  terram  multarum  urbium  et  montium.  Por- 
tenta  videntur;  sed  tamen  neque  ille,  qui  dixit,  iurare  posset,  ita 
se  rem  habere,  neque  ego  non  ita.  Dicitis  etiam,  esse  e  regione 
nobis,  e  contraria  parte  terrae,  qui  adversis  vestigiis  stent  contra 
nostra  vestigia,  quos  antipodas  vocatis :  cur  mihi  magis  succen- 
setis,  qui  ista  non  aspernor,  quam  eis,  qui,  cum  audiunt,  desipere 
vos  arbitrantur?  Hicetas  Sjracusius,  ut  ait  Theophrastus,  cae- 
lum, solem,  lunam,  Stellas,  supera  denique  omnia  stare  censet, 
neque  praeter  terram  rem  ullam  in  mundo  moveri:  quae  cum 
circum  axem  se  summa  celeritate  convertat  et  torqueat,  eadem 
effici  omnia,  quae,  si  stante  terra  caelum  moveretur.  Atque  hoc 
etiam  Platonem  in  Timaeo  dicere  quidam  arbitrantur,  sed  paullo 
obscurius.  Quid  tu,  Epicure  ?  Loquere.  Putas  solem  esse 
tantulum  ?  Egone  ?  vos  quidem  tantum !  Sed  et  vos  ab  illo 
irridemini,  et  ipsi  ilium  vicissim  eluditis.  Liber  igitur  a  tali 


CICERO.  101 

irrisione  Socrates,  liber  Aristo  Chius,  qui  nihil  istorum  sciri 
putat  posse.  .  .  .  Neque  tamen  istas  quaestiones  physicorum 
exterminandas  puto.  Est  enim  animorum  ingeniorumque  na- 
turale  quoddam  quasi  pabulum  consideratio  contemplatioque 
naturae :  erigimur ;  elatiores  fieri  videmur  :  humana  despicimus  ; 
cogitantesque  supera  atque  caelestia,  haec  nostra,  ut  exigua  et 
minima,  contemnimus.  Indagatig  ipsa  rerum  turn  maximarum, 
turn  etiam  occultissimarum,  habet  oblectationem.  Si  vero  ali- 
quid  occurret,  quod  verisimile  videatur ;  humanissima  completur 
animus  voluptate.  Quaeret  igitur  haec  et  vester  sapiens  et  hie 
noster :  sed  vester,  ut  assentiatur,  credat,  affirmet :  noster,  ut 
vereatur  temere  opinari,  praeclareque  agi  secum  putet,  si  in 
eiusmodi  rebus,  verisimile  quod  sit,  invenerit. 

Acad.  Prior,  II,  xxxix,  xli. 

146.  THE  SPHERE  is  THE  MOST  PERFECT  FIGURE:  THE 
REGULAR  MOTIONS  AND  UNCHANGING  ORDER  OP 
THE  SEVERAL  PARTS  OP  THE  UNIVERSE  ARE  DUE 
TO  THE  FACT  OF  ITS  SPHERICAL  SHAPE. 

Conum  tibi  ais  et  cylindrum  et  pyramidem  pulchriorem,  quam 
sphaeram  videri.  Novum  etiam  oculorum  iudicium  habetis. 
Sed  sint  ista  pulchriora  dumtaxat  aspectu :  quod  mihi  tamen 
ipsum  non  videtur:  quid  enim  pulchrius  ea  figura,  quae  sola 
omnes  alias  figuras  complexa  continet,  quaeque  nihil  asperitatis 
habere,  nihil  offensionis  potest,  nihil  incisum  angulis,  nihil  an- 
fractibus,  nihil  eminens,  nihil  lacunosum?  cumque  duae  formae 
praestantes  sint,  ex  solidis  globus  (sic  enim  cr^aipav  iuterpretari 
placet) ;  ex  planis  autem  circulus  aut  orbis,  qui  KVK\O<S  Graece 
dicitur :  his  duabus  formis  contingif  solis,  ut  omnes  earum  partes 
sint  inter  se  simillimae,  a  medioque  tantum  absit  extremum 
[quantum  idem  a  summo] :  quo  nihil  fieri  potest  aptius.  Sed 
si  liaec  non  videtis,  quia  numquam  eruditum  ilium  pulverem 
attigistis:  an  ne  hoc  quidem  physici  intelligere  potuistis,  hanc 
aequabilitatem  motus  constantiamque  ordinum  in  alia  figura  non 
potuisse  servari  ?  Itaque  nihil  potest  esse  indoctius,  quam  quod 
a  vobis  aflRrmari  solet.  Nee  enim  hunc  ipsum  mundum  pro 
certo  rotundum  esse  dicitis ;  nam  posse  fieri,  ut  alia  sit  figura : 
inuumerabilesque  mundos  alios  aliarum  esse  formarum.  Quae, 


102  LATIN   SELECTIONS. 

si,  bis  bina  quot  essent,  didicisset  Epicurus,  certe  non  diceret. 
Sed  dum,  palato  quid  sit  optimum,  iudicat,  caeli  palatum  (ut  ait 
Ennius)  non  suspexit.  Nam,  cum  duo  sint  genera  siderum : 
quorum  alterum,  spatiis  immutabilibus  ab  ortu  ad  occasum  corn- 
means,  nullum  umquam  cursus  sui  vestigium  inflectat,  alterum 
autem  continuas  conversiones  duas  iisdem  spatiis  cursibusque 
conficiat:  ex  utraque  re  et  mundi  volubilitas,  quae  nisi  in 
globosa  forma  esse  non  posset,  et  stellarum  rotundi  ambitus 
cognoscuntur. 

Nat.  Dear.,  II,  xviii,  47,  48. 

147.  ONLY  A  SMALL  PORTION  OF  THE  EARTH'S  SURFACE 
is  HABITABLE. 

Vides  habitari  iu  terra  raris  et  angustis  in  locis,  et  in  ipsis 
quasi  maculis,  ubi  habitatur,  vastas  solitudines  interiectas :  hos- 
que,  qui  incolunt  terrain,  uon  modo  interruptos  ita  esse  ut  nihil 
inter  ipsos  ab  aliis  ad  alios  manare  possit,  sed  partim  obliques, 
partim  aversos,  partim  etiam  adversos  stare  vobis :  a  quibus 
exspectare  gloriam  certe  nullam  potestis.  Cernis  autem  eamdem 
terrain  quasi  quibusdam  redimitam  et  circumdatam  cingulis ;  e 
quibus  duos  maxime  inter  se  diversos,  et  caeli  verticibus  ipsis  ex 
utraque  parte  subnixos,  obriguisse  pruina  vides;  medium  autem 
ilium  et  maximum  solis  ardore  torreri:  duo  sunt  habitabiles, 
quorum  australis  ille,  in  quo  qui  insistunt,  adversa  vobis  urgent 
vestigia,  iiihil  ad  vestrum  genus:  hie  autem  alter  subiectus  aquiloni, 
quern  incolitis,  cerne  quam  tenui  vos  parte  contingat :  omnis  enim 
terra,  quae  colitur  a  vobis,  angusta  verticibus,  lateribus  latior, 
parva  quaedam  insula  est,  circumfusa  illo  mari,  quod  Atlanticum, 
quod  magnum,  quern  Oceanum  appellatis  in  terris :  qui  tamen 
tanto  nomine  quam  sit  parvus,  vides.  Ex  his  ipsis  cultis  notisque 
terris  num  'aut  tuum  aut  cuiusquam  nostrum  nomen  vel  Cauca- 
sum  hunc,  quern  cernis,  transcendere  potuit  vel  ilium  Gangem 
tranatare  ?  Quis  in  reliquis  orientis  aut  obeuntis  solis  ultimis 
aut  aquilonis  austrive  partibus  tuum  nomen  audiet?  Quibus 
amputatis,  cernis  profecto,  quantis  in  angustiis  vestra  gloria  se 
dilatari  velit.  Ipsi  autem,  qui  de  vobis  locuntur,  quamdiu 

loquentur  ? 

Somn.  Scip.,  vi. 


CICERO.  103 


THEORY     OF     ORATORY. 

148.  THERE  is  AN  IDEAL  ORATOR,  AND  AN  IDEAL  ELO- 
QUENCE, WHICH  ARE  FAR  MORE  PERFECT  THAN 
ANYTHING  THAT  HAS  EVER  BEEN  REALIZED. 

Atque  ego  in  summo  oratore  fingendo  talem  informabo,  quails 
fortasse  nemo  fuit.  Non  eiiim  quaere,  quis  fuerit,  sed  quid  sit 
illud,  quo  iiihil  possit  esse  praestantius,  quod  in  perpetuitate 
dicendi  non  saepe  atque  baud  scio  an  numquam,  in  aliqua  autem 
parte  eluceat  aliquando,  idem  apud  alios  densius,  apud  alios 
fortasse  rarius.  Sed  ego  sic  statuo,  nihil  esse  in  ullo  genere  tarn 
pulchrum,  quo  non  pulchrius  id  sit,  unde  illud  ut  ex  ore  aliquo 
quasi  imago  exprimatur,  quod  neque  oculis  neque  auribus  neque 
ullo  sensu  percipi  potest,  cogitatione  tantum  et  mente  complecti- 
mur.  Itaque  et  Phidiae  simulacris,  quibus  nihil  in  illo  genere 
perfectius  videmus,  et  iis  picturis,  quas  nominavi,  cogitare  tamen 
possumus  pulchriora.  Nee  vero  ille  artifex,  cum  faceret  lovis 
fonuam  aut  Minervae,  contemplabatur  aliquem,  e  quo  similitu- 
dinem  duceret,  sed  ipsius  in  mente  insidebat  species  pulchritudi- 
nis  eximia  quaedam,  quam  iutuens  in  eaque  defixus  ad  illius 
similitudinem  artem  et  niauum  dirigebat.  Ut  igitur  in  formis  et 
figuris  est  aliquid  perfectum  et  excellens,  cuius  ad  cogitatam 
speciem  imitando  referuntur  ea,  quae  sub  oculos  ipsa  cadunt,  sic 
perfectae  eloquentiae  speciem  animo  videmus,  effigiem  auribus 
quaerimus.  Has  rerum  formas  appellat  ideas  ille  non  intelli- 
gendi  solum,  sed  etiam  dicendi  gravissimus  auctor  et  magister, 
Plato,  easque  gigni  negat  et  ait  semper  esse  ac  ratione  et  intelli- 
gentia  contineri ;  cetera  nasci,  occidere,  fluere,  labi,  nee  diutius 
esse  uno  et  eodem  statu.  Quidquid  est  igitur,  de  quo  ratione  et 
via  disputetur,  id  est  ad  ultimam  sui  generis  formam  speciemque 

redigeudum. 

Or.,  ii,  7-iii,  10. 


104  LATIN   SELECTIONS. 


149.    QUALIFICATIONS  OF  THE  PERFECT  ORATOR.  —  THE 
POWER  OF  AROUSING  THE  EMOTIONS. 

Duo  sunt,  quae  bene  tractata  ab  oratore  admirabilem  eloquen- 
liam  faciant ;  quorum  alterum  est,  quod  Graeci  -fjOiKov  vocant,  ad 
naturas  et  ad  mores  et  ad  omnem  vitae  consuetudinem  accommo- 
datum ;  alterum,  quod  iidem  TraOrjriKov  nominant,  quo  pertur- 
bantur  animi  et  concitantur,  in  quo  uno  regnat  oratio.  Illud 
superius,  come,  iucundum,  ad  benevolentiam  conciliandam  para- 
turn  ;  hoc,  vehemens,  incensum,  incitatum,  quo  caussae  eripiun- 
tur  quod  cum  rapide  fertur,  sustineri  nullo  pacto  potest.  Quo 
genere  nos  mediocres  aut  multo  etiam  minus ;  sed  magno  semper 
usi  impetu,  saepe  adversaries  de  statu  omni  deiecimus.  Nobis 
pro  familiari  reo  summus  orator  non  respondit  Hortensius.  A 
nobis  homo  audacissimus  Catilina  in  senatu  accusatus  obmutuit. 
Nobis  privata  in  caussa  magna  et  gravi  cum  coepisset  Curio 
pater  respondere,  subito  assedit,  cum  sibi  venenis  ereptam  me- 
moriam  diceret.  Quid  ego  de  miserationibus  loquar  ?  quibus  eo 
sum  usus  pluribus,  quod,  etiamsi  plures  dicebamus,  perorationem 
mihi  tameu  omnes  relinquebant ;  in  quo  ut  viderer  excellere, 
non  ingenio,  sed  dolore  assequebar.  Quae  qualiacumque  in  me 
sunt :  (me  enim  ipsum  paenitet,  quanta  sint:)  sed  apparent  in 
orationibus,  etsi  carent  libri  spiritu  illo,  propter  quern  maiora 
eadem  ilia  cum  aguntur,  quam  cum  leguntur,  videri  solent.  Nee 
vero  miseratione  solum  mens  iudicum  permovenda  est ;  (qua  nos 
ita  dolenter  uti  solemus,  ut  puerum  in  fan  tern  in  manibus  pero- 
rantes  tenuerimus,  ut  alia  in  caussa,  excitato  reo  nobili,  sublato 
etiam  filio  parvo,  plangore  et  lamentatione  complerimus  forum ;) 
sed  est  faciendum  etiam,  ut  irascatur  iudex,  mitigetur,  invideat, 
faveat,  contemnat,  admiretur,  oderit,  diligat,  cupiat,  satietate  affi- 
ciatur,  speret,  metuat,  laetetur,  doleat ;  qua  in  varietate  durio- 
rum  accusatio  suppeditabit  exempla,  mitiorum  defensiones  meae. 
Nullo  enim  modo  animus  audientis  aut  incitari  aut  leniri  potest, 
qui  modus  a  me  non  tentatus  sit :  dicerem  perfectum,  si  ita  iudi- 
carem ;  nee  in  veritate  crimen  arrogantiae  extimescerem ;  sed, 
ut  supra  dixi,  nulla  me  ingenii,  sed  magna  vis  animi  inflammat, 
ut  me  ipse  non  teneam ;  nee  umquam  is,  qui  audiret,  incendere- 

tur,  nisi  ardens  ad  eum  perveniret  oratio. 

Or.,  xxxvii,  128-132. 


CICERO.  105 


150.   CRITICISM  OP  THE  ORATORY  OF  JULIUS  CAESAR. 

De  Caesare  ita  iudico  ilium  omnium  fere  oratorum  Latine 
loqui  elegautissime ;  nee  id  solum  domestica  consuetudine,  ut 
dudum  de  Laeliorum  et  Muciorum  familiis  audiebamus,  sed, 
quamquam  id  quoque  credo  fuisse,  tamen,  ut  esset  perfecta  ilia 
bene  loquendi  laus,  multis  litteris  et  iis  quidem  reconditis  et  ex- 
quisitis  summoque  studio  et  diligentia  est  consecutus.  .  .  .  Solum 
quidem,  et  quasi  fuudamentum  oratoris  vides,  locutionera  emen- 
datam  et  Latinam.  .  .  .  Caesar  autem  rationem  adhibens  consue- 
tudinem  vitiosam  et  corruptam  pura  et  incorrupta  cousuetudine 
emendat.  Itaque  cum  ad  hanc  elegantiam  verborum  Latinorum, 
quae,  etiamsi  orator  non  sis,  et  sis  ingenuus  civis  Romauus, 
tamen  necessaria  est,  adiungit  ilia  oratoria  ornamenta  diceudi : 
turn  videtur  tamquam  tabulas  bene  pictas  collocare  in  bono 
lumine.  Hanc  cum  habeat  praecipuam  laudem  in  communibus, 
non  video  cui  debeat  cedere.  Splendidam  quamdam,  minirneque 
veteratoriam  rationem  dicendi  tenet,  voce,  motu,  forma  etiam 
magnifica  et  generosa  quodammodo.  Turn  Brutus :  Orationes 
quidem  eius  mihi  vehementer  probantur,  complures  autem  legi. 
Atque  etiam  commentarios  quosdam  scripsit  rerum  suarum : 
valde  quidem,  inquam,  probandos ;  nudi  enim  sunt,  recti  et  ve- 
nusti,  omni  ornatu  orationis  tamquam  veste  detracta.  Sed  dum 
voluit  alios  habere  parata,  unde  sumereut,  qui  vellent  scribere 
historiam :  ineptis  gratum  fortasse  fecit,  qui  volent  ilia  cala- 
mistris  inurere :  sanos  quidem  homines  a  scribendo  deterruit. 
Nihil  enim  est  in  historiu  pura  et  illustri  brevitate  dulcius. 

Brut.,  Ixxii,  252 ;  Ixxiv,  258 ;  Ixxv,  261,  262. 


DESCRIPTIVE     PASSAGES. 
151.   DESCRIPTION  OF  SYRACUSE. 

Urbem  Syracusas  max  imam  esse  Graecarum  urbium  pulcher- 
rimamque  omnium,  saepe  audistis.  Est,  iudices,  ita,  ut  dicitur: 
nam  et  situ  est  cum  munito,  turn  ex  omiii  aditu  vel  terra  vel 
mari  praeclaro  ad  aspectum :  et  portus  habet  prope  in  aedifica- 
tione  aspectuque  urbis  inclusos :  qui  cum  diversos  inter  se  aditus 


106  LATIX   SELECTIONS. 

habeant,  in  exitu  coniunguntur  et  confluunt.  Eorum  coniunc- 
tione  pars  oppidi,  quae  appellatur  Insula,  rnari  disiuncta  angusto, 
ponte  rursura  adiungitur  et  continetur.  Ea  tanta  est  urbs,  ut 
ex  quattuor  urbibus  maximis  constare  dicatur:  quurum  una  est 
ea,  quam  dixi,  Insula :  quae  duobus  portubus  cincta,  in  utriusque 
portus  ostium  aditumque  proiecta  est :  in  qua  domus  est,  quae 
Hieronis  regis  fuit,  qua  praetores  uti  solent.  In  ea  sunt  aedes 
sacrae  complures,  sed  duae,  quae  longe  ceteris  antecellant: 
Dianae  una,  et  altera,  quae  fuit  ante  istius  adventum  ornatissima, 
Minervae.  In  hac  insula  extrema  est  fons  aquae  dulcis,  cui 
nomen  Arethusa  est,  incredibili  raagnitudine,  plenissiraus  piscium ; 
qui  fluctu  totus  operiretur,  nisi  muni  done  ac  mole  lapidum  dis- 
iunctus  esset  a  mari.  Altera  autem  est  urbs  Syracusis,  cui 
nomen  Achradina  est:  in  qua  forum  maximum,  pulcherrimae 
porticus,  oruatissimum  prytaneum,  amplissima  est  curia  tem- 
plumque  egregium  lovis  Olympii,  ceteraeque  urbis  partes,  una 
lata  via  perpetua  multisque  transversis  divisae,  privatis  aedificiis 
continentur.  Tertia  est  urbs,  quae,  quod  in  ea  parte  Fortunae 
fanum  antiquum  fuit,  Tycha  nominata  est,  in  qua  et  gymnasium 
amplissimum  est  et  complures  aedes  sacrae :  coliturque  ea  pars 
et  habitatur  frequentissime.  Quarta  autem  est  urbs,  quae  quia 
postrema  coaedificata  est,  Neapolis  nominatur :  quam  ad  sum- 
mam  theatrum  est  maximum :  praeterea  duo  templa  sunt  egre- 
gia,  Cereris  unum,  alterum  Liberae,  signumque  Apollinis,  qui 
Temenites  vocatur,  pulcherrimum  et  maximum,  quod  iste  si  por- 

tare  potuisset,  non  dubitasset  auferre. 

Verr.,  II,  iv,  117-119. 

152.   A  LETTER  WRITTEN  ON  THE  DEATH  OF  CAESAR. 

O  mi  Attice,  vereor,  ne  nobis  idus  Mart,  nihil  dederint  praeter 
laetitiam  et  odii  poenam  ac  doloris.  Quae  mihi  istinc  afferuntur ! 
quae  hie  video  ?  "O  Trpa^cw?  /caA^s  ficv,  dreAoSs  Se.  Scis,  quam 
diligam  Siculos,  et  quam  illam  clientelam  honestam  iudicem. 
Multa  illis  Caesar,  neque  me  invito:  etsi  Latinitas  erat  non 

ferenda ;    verumtamen .      Ecce   autem   Antouius,   accepta 

grandi  pecunia,  fixit  legera,  a  dictatore  comitiis  latam,  qua  Siculi 
cives  Romani :  cuius  rei  vivo  illo  mentio  nulla.  Quid  ?  Deio- 
tari  nostri  caussa  non  similis  ?  Dignus  ille  quidem  omni  regno, 


CICERO.  107 

sed  non  per  Fulviam.  Sexcenta  similia.  Verura  illuc  referor : 
tarn  claram,  tamque  testatam  rem,  tamque  iustam,  Buthrotiam, 
non  tenebimus  aliqua  ex  parte?  et  eo  quidem  magis,  quo  iste 
plura?  Nobiscum  hie  perhonorifice  et  amice  Octavius:  quern 
quidem  sui  Caesarem  salutabant,  Philippus  non :  itaque  ne  nos 
quidem :  quern  nego  posse  bonum  civem :  ita  multi  circumstant, 
qui  quidem  nostris  mortem  minitantur.  Negant  haec  ferri  posse. 
Quid  censes,  cum  Romam  puer  venerit,  ubi  nostri  liberatores 
tuti  esse  non  possunt?  qui  quidem  semper  erunt  clari:  conscien- 
tia  vero  facti  sui  etiam  beati.  Sed  nos,  nisi  me  fallit,  iacebimus. 
Itaque  exire  aveo, 

'  Ubi  nee  Pelopidarum,' 

inquit.  Haud  amo  vel  hos  designates,  qui  etiam  declamare  me 
coegerunt ;  ut  ne  apud  aquas  quidem  acquiescere  liceret.  Sed 
hoc  meae  nimiae  facilitatis.  Nam  id  erat  quondam  quasi  ne- 
cesse ;  nunc,  quoquo  modo  se  res  habet,  non  est  item.  Quam 
dudum  nihil  habeo,  quod  ad  te  scribam !  scribo  tameo,  uon  ut 
delectem  his  litteris,  sed  ut  eliciam  tuas.  Tu,  si  quid  erit  de 
ceteris ;  de  Bruto  utique,  quidquid.  Haec  conscripsi  X  Kal., 
accubans  apud  Vestorium,  hominem  remotum  a  dialecticis,  in 

arithmeticis  satis  exercitatum. 

Ad  Alt.,  xiv,  12. 

153.   CICERO'S  CONSULSHIP  WAS  FORETOLD  BY  PROPHECY. 

Haec,  tardata  diu  species  multumque  morata, 
Consule  te  tandem  celsa  est  in  sede  locata : 
Atque  una  fixi  ac  signati  temporis  hora 
luppiter  excelsa  clarabat  sceptra  columnar 
Ac  clades  patriae,  flam  ma  ferroque  parata, 
Vocibus  Allobrogum  patribus  populoque  patebat. 
Rite  igitur  veteres,  quorum  monumenta  tenetis, 
Qui  populos  urbesque  modo  ac  virtute  regebant ; 
Rite  etiam  vestri,  quorum* pietasque  fidesque 
Praestitit  ac  longe  vicit  sapientia  cunctos, 
Praecipue  coluere  vigenti  numine  divos, 
Haec  adeo  penitus  cura  videre  sagaci, 
Otia  qui  studiis  laeti  tenuere  decoris, 


108  LATIN   SELECTIONS. 

Inque  Academia  umbrifera  nitidoque  Lyceo 
Fuderunt  claras  fecundi  pectoris  artes. 
E  quibus  ereptum  primo  iam  a  flore  iuventae, 
Te  patria  in  media  virtu  turn  mole  locavit. 
Tu  tamen  anxiferas  curas  requiete  relaxas, 
Quod  patriae  voces  studiis  nobisque  sacrasti. 

Poem.  De  suo  Consul.,  II,  60-78. 

154.  AN  OMEN. 

Hie  lovis  altisoni  subito  pinnata  satelles, 
Arboris  e  trunco  serpentis  saucia  morsu, 
Subigit  ipsa  feris  transfigens  unguibus  anguem 
Semianimum  et  varia  graviter  cervice  micantem, 
Quern  se  intorquentem  lanians  rostroque  cruentans, 
Iam  satiata  animos,  iam  duros  ulta  dolores, 
Abicit  efflantem,  et  laceratum  affligit  in  unda, 
Seque  obitu  a  solis  nitidos  convertit  ad  ortus. 
Hanc  ubi  praepetibus  pennis  lapsuque  volantem 
Conspexit  Marius,  divini  numiuis  augur, 
Faustaque  sigua  suae  laudis  reditusque  notavit : 
Partibus  intonuit  caeli  pater  ipse  sinistris. 
Sic  aquilae  clarum  firmavit  luppiter  omen. 

Poem.  De  Mario ;  De  Div.,  I,  xlvii,  106. 

155.  INGENIOUS  DETECTION  OF  A  THIEF. 

Hoc  ipso  fere  tempore  Strato  ille  medicus  domi  furtum  fecit 
et  caedem  eiusmodi.  Cum  esset  in  aedibus  armarium,  in  quo 
sciret  esse  nummorum  aliquantum  et  auri :  noctu  duos  conserves 
dormientes  occidit  in  piscinamque  deiecit :  ipse  armarii'  fundum 
exsecuit,  et  H-S  .  .  ,  et  auri  quinque  pondo  abstulit,  uno  ex 
servis  puero  non  grandi  conscio.  Furto  postridie  cognito,  omuls 
suspicio  in  eos  servos,  qui  non  comparebant,  commovebatur. 
Cum  exsectio  ilia  fundi  in  armano  animadverteretur,  quaerebant 
homines,  quonam  modo  fieri  potuisset.  Quidam  ex  amicis  Sas- 
siae  recordatus  est,  se  nuper  in  auctione  quadam  vidisse  in  rebus 
minutis  aduncam,  ex  omni  parte  dentatam  et  tortuosam  venire 
serrulam,  qua  illud  potuisse  ita  circumsecari  videretur.  Ne 


CICERO.  109 

multa :  perquiritar  a  coactoribus  :  invenitur  ea  serrula  ad  Stra- 
tonem  pervenisse.  Hoc  initio  suspicionis  orto,  et  aperte  insimu- 
lato  Stratone,  puer  ille  couscius  pertimuit :  rem  omnem  dominae 
indicavit,  homines  in  piscina  invent!  sunt,  Strato  in  vincula 
coniectus  est,  atque  etiam  in  taberna  eius  nuuimi,  nequaquam 

omnes,  reperiuntur. 

Clu.,  Ixiv,  179, 180. 


156.   A  ROMAN  CITIZEN  SCOURGED. 

Ipse  inflammatus  scelere  et  furore  in  forum  venit.  Ardebant 
oculi:  toto  ex  ore  crudelitas  eminebat.  Exspectabant  omnes, 
quo  tandem  progressurus  aut  quidnam  acturus  esset:  cum  re- 
peote  hominem  proripi  atque  in  foro  medio  nudari  ac  deligari  et 
virgas  expediri  iubet.  Clamabat  ille  miser  se  civem  esse  Ro- 
manum,  municipem  Cosanum :  meruisse  cum  L.  Pretio,  splen- 
didissimo  equite  Romano,  qui  Pauormi  negotiaretur,  ex  quo  haec 
Verres  scire  posset.  Turn  iste  se  comperisse  ait,  eum  speculandi 
caussa  in  Siciliam  ab  ducibus  f  ugitivorum  esse  missum :  cuius  rei 
neque  index  neque  vestigium  aliquod  neque  suspicio  cuiquam 
esset  ulla :  deiude  iubet  undique  hominem  vehementissime  ver- 
berari.  Caedebatur  virgis  in  medio  foro  Messanae  civis  Roma- 
nus, iudices ;  cum  interea  nullus  gemitus,  mil  In  vox  alia  illius 
miseri,  inter  dolorem  crepitumque  plagarum  audiebatur,  nisi 
haec :  civis  Romanus  sum.  Hac  se  commemoratione  civitatis 
omnia  verbera  depulsurum  cruciatumque  a  corpore  deiecturura 
arbitrabatur.  Is  non  modo  hoc  non  perfecit,  ut  virgarum  vim 
deprecaretur :  sed,  cum  imploraret  saepius,  usurparetque  nomen 
civitatis:  crux,  crux,  inquam,  infelici  et  aerumnoso,  qui  num- 
quam  istam  pestem  viderat,  comparabatur.  O  nomen  dulce 
libertatis !  o  ius  eximium  nostrae  civitatis !  o  lex  Porcia  le^es- 

O 

que  Semproniae  !  o  graviter  desiderata  et  aliquaudo  reddita  plebi 
Romanae  tribunicia  potestas !  Huccine  tandem  omnia  recide- 
runt,  ut  civis  Romanus  in  provincia  populi  Romani,  in  oppido 
foederatorum,  ab  eo,  qui  beneficio  populi  Romani  fasces  et  se- 
cures haberet,  deligatus  in  foro  virgis  caederetur?  Quid?  cum 
ignes  candcntesque  laminae  ceterique  cruciatus  admovebantur ; 
si  te  illius  acerba  imploratio  et  vox  miserabilis  non  inhibebat,  ne 
civium  quidem  Romanorum,  qui  turn  aderant,  fletu  et  gemitu  t 


110  LATIN   SELECTIONS. 

maximo  commovebare  ?  In  crucem  tu  agere  ausus  es  quem- 
quam,  qui  se  civem  Romauum  esse  dieeret  ?  Nolui  tarn  vehe- 
menter  agere  hoc  prima  actione,  iudices :  nolui.  Vidistis  enira, 
ut  auimi  multitudinis  in  istum  dolore  et  odio  et  communis  peri- 

culi  metu  concitarentur, 

Verr.,  II,  V,  Ixii,  161-163. 

157.  THE  BATTLE  OF  MUTINA. 

Cum  equites  Antonii  apparuissent,  contineri  neque  legio 
Martia  neque  cohortes  praetoriae  potuerunt ;  quas  sequi  coepi- 
mus  coacti,  quando  eas  retinere  non  potueramus.  Antonius  ad 
Forum  Gallorum  suas  copias  continebat :  neque  sciri  volebat  se 
legiones  habere ;  tantum  equitatum  et  levem  armaturam  osten- 
debat;  Posteaquam  vidit,  se  iuvito,  legionem  ire,  Pansa  sequi 
se  duas  legiones  iussit  tironum.  Postea  vero  quam  angustias 
paludis  et  silvarum  transivimus,  acies  est  instructa  a  nobis  duo- 
decim  cohortium.  Nondum  veneraut  legiones  duae ;  repente 
Antonius  in  aciem  suas  copias  de  vico  produxit  et  sine  mora 
concurrit.  Primo  ita  pugnatum  est,  ut  acrius  non  posset  ex 
utraque  parte  pugnari :  etsi  dexterius  cornu,  in  quo  eram  cum 
Martiae  legionis  cohortibus  octo,  impetu  primo  fugaverat  legio- 
nem XXXV  Antonii,  ut  amplius  passus  quingentos  ultra  aciem, 
quo  loco  steterat,  processerit.  Itaque  cum  equites  nostrum 
cornu  circuire  vellent,  recipere  me  coepi  et  levem  armaturam 
opponere  Maurorum  equitibus,  ne  aversos  nostros  aggrederentur. 
Interim  video  me  esse  inter  Antonianos  Antoniumque  post  me 
esse  aliquanto.  Repente  ecum  immisi  ad  earn  legionem  tiro- 
num, quae  veniebat  ex  castris  scuto  reiecto.  Antoniani  me 
insequi ;  nostri  pila  conicere  velle.  Ita  nescio  quo  fato  sum 
servatus,  quod  sum  cito  a  nostris  cognitus.  In  ipsa  Aemilia, 
ubi  cohors  Caesaris  praetoria  crat,  diu  pugnatum  est.  Cornu 
sinisterius,  quod  erat  infirmius,  ubi  Martiae  legionis  duae  co- 
hortes erant,  et  cohors  praetoria  pedem  referre  coeperunt,  quod 
ab  equitatu  circuibantur,  quo  vel  plurimum  valet  Antouius. 
Cum  omnes  se  recepissent  nostri  ordines,  recipere  me  novissi- 
mus  coepi  ad  castra.  Antonius,  tamquam  victor,  castra  putavit 
se  posse  capere.  Quo  cum  venit,  complures  ibi  amisit  nee  egit 
quidquam.  Audita  re,  Ilirtius  cum  cohortibus  viginti  veteranis 


CICERO.  Ill 

redeunti  Antonio  in  sua  castra  occurrit,  copiasque  eius  omnes 
delevit,  fugavitque  eodem  loco,  ubi  erat  puguatum,  ad  Forum 
Gallorum.  Autonius  cum  equitibus  hora  noctis  quarta  se  in 
castra  sua  ad  Mutinam  recepit.  Hirtius  in  ea  castra  rediit, 
unde  Pansa  exierat,  ubi  duas  legiones  reliquerat,  quae  ab  Anto- 
nio erant  oppugnatae.  Sic  partem  maiorem  suarum  copiarum 
Antonius  amisit  veteranarum.  Nee  id  tamen  sine  aliqua  iactura 
cohortium  praetorianarum  uostrarum  et  legionis  Martiae  fieri 
potuit.  Aquilae  duae,  signa  sexaginta  sunt  relata  Antonii.  Res 
bene  gesta  est.  A.  d.  XII  Kalendas  Maii  ex  castris. 

Ad  Fam.,  X,  xxx. 


RHETORICAL    PASSAGES. 
158.   CATILINE'S  GUILT. 

Nunc  vero,  quae  tua  est  ista  vita!  Sic  enim  iam  tecum 
loquar,  non  ut  odio  permotus  esse  videar,  quo  debeo,  sed  ut 
misericordia,  quae  tibi  nulla  debetur.  Venisti  paullo  ante  in 
senatum.  Quis  te  ex  hac  tarita  frequentia,  ex  tot  tuis  amicis 
ac  necesgariis  salutavit?  Si  hoc  post  hominum  memoriam  con- 
tigit  nemini,  vocis  exspectas  contumeliam,  cum  sis  gravissimo 
iudicio  taciturnitatis  oppressus?  Quid,  quod  adventu  tuo  ista 
subsellia  vacuefacta  sunt  ?  quod  omnes  cousulares,  qui  tibi  per- 
saepe  ad  caedem  constituti  fuerunt,  simul  atque  assedisti,  partem 
istam  subselliorum  n  IK  lain  atque  inanem  reliqueruut?  Quo  tan- 
dem animo  hoc  tibi  ferendum  putas?  Servi  mehercle  mei  si  me 
isto  pacto  metuerent,  ut  te  metuunt  omnes  cives  tui,  domum 
IIH -a in  reliuquendam  putarem :  tu  tibi  urbem  uon  arbitraris  ?  et, 
si  me  meis  civibus  iniuria  suspectum  tarn  graviter  atque  offen- 
sum  viderem,  carere  me  aspectu  civium,  quam  infestis  oculis 
omnium  conspici  mallern :  tu,  cum  conscientia  scelerum  tuorum 
agnoscas  odium  omnium  iustum  et  iam  tibi  diu  debit um,  dubitas, 
quorum  meutes  sensusque  vulneras,  eorum  aspectum  praesenti- 
amque  vitare?  Si  te  parentes  timerent  atque  odissent  tui,  neque 
<•<>>  ulla  ratioue  placare  posses,  ut  opinor,  ab  eorum  oculis  aliquo 
coucederes  :  nunc  te  patria,  quae  communis  est  omnium  nostrum 
parens,  odit  ac  mctuit,  et  iamdiu  te  nihil  iudicat  nisi  de  parricidio 
suo  cogitare.  Huius  tu  neque  auctoritatem  verebere,  neque 


112  LATIN   SELECTIONS. 

iudiciurn  sequere,  neque  vim  pertimesces?  Quae  tecum,  Cati- 
liua,  sic  agit,  et  quodammodo  tacita  loquitur:  Nullum  aliquot 
iam  annis  facinus  exstitit,  nisi  per  te:  nullura  flagitium  sine  te : 
tibi  uni  multorum  civium  neces,  tibi  vexatio  direptioque  socio- 
rum  impunita  fuit  ac  libera:  tu  non  solum  ad  negligendas  leges 
ac  quaestiones,  verum  etiam  ad  evertendas  perfringendasque 
valuisti.  Superiora  ilia,  quamquam  ferenda  non  f'uerunt,  tamen, 
ut  potui,  tuli :  nunc  vero  me  totam  esse  in  metu  propter  te 
unum :  quidquid  increpuerit,  Catilinam  timeri :  nullum  videri 
contra  me  consilium  iniri  posse,  quod  a  tuo  scelere  abhorreat, 
non  est  ferendum.  Quamobrem  discede  atque  hunc  mihi  timo- 
rem  eripe :  si  est  verus,  rie  opprimar ;  sin  falsus,  ut  tandem  ali- 

quando  timere  desinam. 

Cat.,  I,  vii. 

159.   CATILINE'S  FLIGHT. 

Tandem  aliquando,  Quirites,  L.  Catilinam,  furentem  audacia, 
scelus  anhelantem,  pestem  patriae  nefarie  molientem,  vobis  atque 
huic  urbi  ferrum  flammamque  minitantem,  ex  urbe  vel  eieci- 
mus,  vel  emisimus,  vel  ipsum  egredientem  verbis  prosecuti  sumus. 
Abiit,  excessit,  evasit,  erupit :  nulla  iam  pernicies  a  monstro  illo 
atque  prodigio  moenibus  ipsis  intra  moenia  comparabitur.  Atque 
hunc  quidein  unum  huius  belli  domestic!  ducem  sine  controversia 
vicimus.  Non  enim  iam  inter  latera  nostra  sica  ilia  versabitur : 
non  in  campo,  non  in  foro,  non  in  curia,  non  denique  intra 
domesticos  parietes  pertimescemus.  Loco  ille  motus  est,  cum 
est  ex  urbe  depulsus.  Palam  iam  cum  hoste,  nullo  impediente, 
bellum  iustum  geremus.  Sine  dubio  perdidimus  hominem,  mag- 
nificeque  vicimus,  cum  ilium  ex  occultis  insidiis  in  apertum 
latrociuium  coniecimus.  Quod  vero  non  cruentum  mucronem, 
ut  voluit,  extulit,  quod  vivis  nobis  egressus  est,  quod  ei  ferrum 
de  manibus  extorsimus,  quod  incolumes  cives,  quod  stantem 
urbem  reliquit:  quanto  tandem  ilium  maerore  afflictum  esse  et 
profligatum  putatis  ?  lacet  ille  nunc  prostratus,  Quirites,  et  se 
perculsum  atque  abiectum  esse  sentit,  et  retorquet  oculos  pro- 
fecto  saepe  ad  hanc  urbem,  quam  ex  suis  faucibus  ereptam  esse 
luget:  quae  quidem  laetari  mihi  videtur,  quod  tantam  pestem 

evomuerit  forasque  proiecerit. 

Cat.,  II,  i. 


CICERO.  113 


160.  AN  INVECTIVE. 

Quod  si  non  tuis  nefariis  in  hunc  ordinem  contumeliis  in  per- 
petuum  tibi  curiarn  praeclusisses,  quid  tandem  erat  actum  aut 
gestum  in  ilia  provincia,  de  quo  ad  senatum  cum  gratulatione 
aliqua  scribi  abs  te  oporteret?  Vexatio  Macedoniae?  an  oppi- 
dorum  turpis  amissio  ?  an  sociorum  direptio  ?  an  agrorum  depo- 
pulatio?  an  munitio  Thessalonicae  ?  an  obsessio  militaris  viae? 
an  exercitus  nostri  interitus  ferro,  fame,  frigore,  pestilentia?  Tu 
vero,  qui  ad  senatum  nihil  scripseris,  ut  in  urbe  nequior  inventus 
es,  quum  Gabinius,  sic  in  provincia  paullo  tamen,  quam  ille, 
demissior.  Nam  ille  gurges  atque  heluo,  natus  abdomini  suo, 
non  laudi  atque  gloriae,  cum  equites  Romanos  in  provincia,  cum 
publicanos,  nobiscum  et  voluntate  et  dignitate  coniunctos,  omnes 
fortunis,  multos  fama  vitaque  privasset,  cum  egisset  aliud  nihil 
in  illo  exercitu,  nisi  ut  urbes  depopularetur,  agros  vastaret,  ex- 
hauriret  domos,  ausus  est  (quid  enim  ille  non  auderet?)  a  senatu 
supplicationem  per  litteras  postulare.  O  dii  immortales !  tune 
etiam,  atque  adeo  vos,  geminae  voragines  scopulique  reipublicae, 
vos  meam  fortunam  deprimitis?  vestram  extollitis?  cum  de  me 
ea  senatusconsulta  absente  facta  sint,  eae  contiones  habitae,  is 
motus  fuerit  municipiorum  et  coloniarum  omnium,  ea  deoreta 
puUicanorum,  ea  collegiorum,  ea  denique  generum  ordinumque 
omnium,  quae  ego  non  modo  optare  numquam  auderem,  sed 
cogitare  non  possem :  vos  autem  sempiternas  foedissimae  turpi- 
tudinis  notas  subieritis  ? 

Pis.,  xvii,  40,  41. 

161.  AN  INDICTMENT. 

Hie  tu  etiam  dicere  audebis :  Est  in  iudicibus  ille  familiaris 
meus,  est  pateruus  amicus  ille.  Non,  ut  quisque  maxime  est, 
quicum  tibi  aliquid  sit,  ita  te  in  huiuscemodi  crimine  maxime 
eius  pudet?  Paternus  amicus  est.  Ipse  pater  si  iudicaret,  per 
deos  immortales,  quid  facere  posses,  cum  tibi  haec  diceret :  Tu 
in  provincia  populi  Roman!  praetor,  cum  tibi  maritimum  bellum 
easet  administrandum,  Mamertinis,  ex  foedere  quam  deberent 
Davem,  per  triennium  remisisti :  tibi  apud  eosdem  privatim  navis 

8 


114  LATIN  SELECTIONS. 

oneraria  maxima  publice  est  aedificata :  tu  a  civitatibus  pecunias 
classis  nomine  coegisti :  tu  pretio  remiges  dimisisti :  tu,  cum 
navis  esset  a  quaestore  et  ab  legato  capta  praedonum,  arcbipira- 
tam  ab  omnium  oculis  removisti :  tu,  qui  cives  Romani  esse 
dicerentur,  qui  a  multis  cognoscerentur  securi  ferire  potuisti :  tu 
tuam  domum  piratas  abducere,  in  iudicium  archipiratam  domo 
producere  ausus  es :  tu  in  provincia  tarn  splendida,  apud  socios 
fidelissimos,  cives  Romanos  honestissimos,  in  metu  periculoque 
provinciae,  dies  continuos  complures  in  littore  conviviisque  iacu- 
isti :  te  per  eos  dies  nemo  domi  tuae  convenire,  nemo  in  foro 
videre  potuit :  tu  sociorum  atque  amicorum  ad  ea  con  vi via  ma- 
tresfamilias  adhibuisti :  tu  inter  eiusmodi  mulieres  praetextatum 
tuum  filium,  nepotem  meum,  collocavisti,  ut  aetati  maxime  lubri- 
cae  atque  incertae  exempla  nequitiae  parentis  vita  praeberet :  tu 
praetor  in  provincia  cum  tunica  pallioque  purpureo  visus  es :  tu 
propter  amorem  libidiiiemque  tuam  imperium  navium  legato 
populi  Romani  ademisti,  Syracusano  tradidisti :  tui  inilites  in 
provincia  Sicilia  frugibus  frumentoque  caruere :  tua  luxuria 
atque  avaritia  classis  populi  Romani  a  praedonibus  capta  et 
incensa  est :  post  Syracusas  conditas  quern  in  portum  numquam 
hostis  accesserat,  in  eo,  te  praetore,  primum  piratae  navigave- 
runt :  neque  haec  tot  tantaque  dedecora  dissimulatione  tua  neque 
oblivione  hominum  ac  taciturnitate  tegere  voluisti,  sed  etiam 
navium  praefectos  sine  ulla  caussa  de  complexu  parentum  suo- 
rum,  hospitum  tuorum  ad  mortem  cruciatumque  rapuisti :  neque 
in  parentum  luctu  atque  lacrimis  te  mei  nominis  commemoratio 
mitigavit ;  tibi  hominum  innocentium  sanguis  non  modo  volup- 
tati,  sed  etiam  quaestui  fuit.  Haec  si  tibi  tuus  parens  diceret, 
posses  ab  eo  veniam  petere  ?  posses,  ut  tibi  ignosceret,  po- 
stulare  ? 

Verr.,  II,  V,  Hi. 

162.   A  LAST  APPEAL. 

Recordare  igitur  ilium,  M.  Antoni,  diem,  quo  dictaturarn 
sustulisti.  Pone  ante  oculos  laetitiam  senatus  populique  Ro- 
mani :  confer  cum  nundinatione  tua  tuorumque :  turn  intelliges, 
quantum  inter  laudem  et  lucrum  intersit.  Sed  nimirum,  ut 
quidain  morbo  aliquo  et  sensus  stupore  suavitatem  cibi  non  sen- 


CICEKO.  115 

tiunt :  sic  libidinosi,  avari,  facinorosi  verae  laudis  gustatum  non 
habent.  Seel,  si  te  laus  allicere  ad  recte  faciendum  non  potest, 
ne  metus  quidem  a  foedissimis  factis  potest  avocare  ?  ludicia 
non  metuis.  Si  propter  innocentiam,  laudo :  sin  propter  vim, 
non  intelligis,  qui  isto  modo  indicia  non  timeat,  ei  quid  timendum 
sit?  Kespice,  quaeso,  aliquando  rempublicam,  M.  Antoni :  qui- 
bus  ortus  sis,  non  quibuscum  vivas,  considera :  mecum,  ut  voles ; 
cum  republica  redi  in  gratiam.  Sed  de  te  tu  ipse  videris :  ego 
de  me  ipso  profitebor.  Defendi  rempublicam  adolescens,  non 
deseram  senex :  contempsi  Catilinae  gladios,  non  pertimescam 
tuos.  Quin  etiam  corpus  libenter  obtulerim,  si  repraesentari 
morte  mea  libertas  civitatis  potest :  ut  aliquando  dolor  populi 
Roman i  pariat,  quod  iamdiu  parturit !  Etenim  si  abhinc  anrios 
prope  viginti  hoc  ipso  in  templo  negavi  posse  mortem  immaturam 
esse  consular!,  quanto  verius  nunc  negabo  seni?  Mihi  vero, 
patres  conscripti,  iam  etiam  optanda  mors  est,  perfuncto  rebus 
iis,  quas  adeptus  sum  quasque  gessi.  Duo  modo  haec  opto, 
unum,  ut  moriens  populum  Romanum  liberum  relinquam :  hoc 
inilii  maius  a  diis  immortalibus  dari  nihil  potest:  alterum,  ut  ita 
cuique  eveniat,  ut  de  republica  quisque  mereatur. 

Phil.,  II,  xlv,  115;  xlvi,  118,  119. 

163.   PRAISES  OF  CAESAR'S  CLEMENCY. 

Hunc  tu  igitur  diem  tuis  maximis  et  innumerabilibus  gratu- 
lationibus  iure  anteponis.  Haec  enim  res  unius  est  propria 
Caesaris:  ceterae  duce  te  gestae,  magnae  illae  quidem,  sed 
tamen  multo  magnoque  comitatu.  Huius  autem  rei  tu  idem 
et  dux  es,  et  comes :  quae  quidem  tanta  est,  ut  nulla  tropaeis 
monumentisque  tuis  allatura  finem  sit  aetas :  nihil  est  enim 
opere  aut  manu  factum,  quod  aliquando  non  conficiat  et  consu- 
mat  vetustas :  at  vero  haec  tua  iustitia  et  lenitas  animi  florescet 
quotidie  magis,  ita  ut,  quantum  operibus  tuis  diuturnitas  detra- 
het,  t.-iiituiii  afferat  laudibus.  Et  ceteros  quidem  omnes  victores 
bellorum  civilium  iam  ante  aequitate  et  misericordia  viceras : 
hoclicrno  vero  die  te  ipsum  vicisti.  Vereor,  ne  hoc,  quod  dicam, 
non  perinde  intclligi  auditu  possif,  atque  ipse  cogitans  sentio : 
ipsam  victoriam  vicisse  videris,  cum  ea,  quae  ilia  erat  adepta, 
victis  remisisti.  Nam  cum  ipsius  victoriae  conditioue  oraues. 


116  LATIN   SELECTIONS. 

victi  occidissemus,  clementiae  tuae   iudicio   conservati   snraus. 
Recte  igitur  unus  invictus  es,  a  quo  etiatn  ipsius  victoriae  con- 

ditio  visque  devicta  est. 

Marcell.,  iv,  11. 

164.  LOVE  OF  GLORT. 

Atque,  ut  id  libentius  faciatis,  iam  me  vobis,  indices,  indicabo, 
et  de  meo  quodam  amore  gloriae,  nimis  acri  fortasse,  verurata- 
men  honesto,  vobis  confitebor.  Nam,  quas  res  nos  in  consul atu 
nostro  vobiscum  simul  pro  salute  huius  urbis  atque  imperii  et 
pro  vita  civium  proque  universa  republica  gessimus,  attigit  hie 
versibus  atque  inchoavit :  quibus  auditis,  quod  mihi  magna  res  et 
iucunda  visa  est,  hunc  ad  perficiendum  hortatus  sum.  Nullam 
enim  virtus  aliam  mercedem  laborum  periculorumque  desiderat, 
praeter  hanc  laudis  et  gloriae ;  qua  quidem  detracta,  iudices, 
quid  est,  quod  in  hoc  tarn  exiguo  vitae  curriculo  et  tarn  brevi 
tantis  nos  in  laboribus  exerceamus?  Certe,  si  nihil  animus 
praesentiret  in  posterum,  et  si,  quibus  regionibus  vitae  spatium 
circumscriptum  est,  eisdem  omnes  cogitationes  terminaret  suas, 
nee  tantis  se  laboribus  frangeret,  neque  tot  curls  vigiliisque  ange- 
retur,  neque  toties  de  vita  ipsa  dimicaret.  Nunc  insidet  quaedam 
in  optimo  quoque  virtus,  quae  noctes  et  dies  animum  gloriae 
stimulis  concitat,  atque  admonet,  non  cum  vitae  tempore  esse 
dimittendam  commemorationem  nominis  nostri,  sed  cum  omni 
posteritate  adaequandam.  An  vero  tarn  parvi  animi  videamur 
esse  omnes,  qui  in  republica  atque  in  his  vitae  periculis  labori- 
busque  versamur,  ut,  cum  usque  ad  extremum  spatium  nullum 
tranquillum  atque  otiosum  spiritum  duxerimus,  nobiscum  simul 
moritura  omnia  arbitremur?  An,  cum  statuas  et  imagines,  non 
animorum  simulacra,  sed  corporum,  studiose  multi  summi  homi- 
nes reliquerint,  consiliorum  relinquere  ac  virtutum  nostrarum 
effigiem  non  multo  malle  debemus,  summis  ingeniis  expressam 
et  politam  ?  Ego  vero  omnia,  quae  gerebam,  iam  turn  in  gerendo 
spargere  me  ac  disseminare  arbitrabar  in  orbis  terrae  memoriam 
sempiternam.  Haec  vero  sive  a  meo  sensu  post  mortem  abfutura 
est,  sive,  ut  sapientissimi  homines  putaverunt,  ad  aliquam  mei 
partem  pertinebit,  nunc  quidem  certe  cogitatione  quadam  speque 

delector. 

Arch.,  xi,  xii,  28-30. 


Q.   CICERO.  117 


Q.  TULLIUS   CICERO,  102-43   B.C. 

165.  THE  ZODIAC. 

Flumina  verna  cient  obscuro  lumine  Pisces, 
Curriculumque  Aries  aeqnat  noctisque  dieque, 
Cornua  quern  comunt  florum  praenuntia  Tauri, 
Aridaque  aestatis  Gemini  primordia  pandunt, 
Longaque  iam  minuit  praeclarus  lumina  Cancer 
Languificosque  Leo  proflat  ferus  ore  calores. 
Post  modicum  quatiens  Virgo  fugat  orta  vaporem. 
Autumni  reserat  portas  aequatque  diurna 
Tempora  nocturnis  disperso  sidere  Libra, 
Et  fetos  ramos  denudat  flamma  Nepai. 
Pigra  sagittipotens  iaculatur  frigora  terris. 
Bruma  gelu  glacians  iubare  spirat  Capricorni : 
Quam  sequitur  nebulas  rorans  liquor  altus  aquari : 
Tanta  supra  circaque  vigent  ibi  flumina.     Mundi 
At  dextra  laevaque  ciet  rota  fulgida  Solis 
Mobile  curriculum,  et  Lunae  simulacra  feruntur. 
Squama  sub  aeterno  conspectu  tosta  Draconis 
Eminet :  hanc  inter  fulgentem  sidera  septem 
Magna  quatit  stellans,  quam  servans  serus  in  alta 
Conditur  Oceani  ripa  cum  luce  Bootes. 

In  Cic.  Op.,  ed.  Or.,  iv,  p.  1013. 

166.    EPIGRAMS. 

Crede  ratem  ventis,  animum  ne  crede  puellis : 
Namque  est  ferainea  tutior  unda  fide. 


Femina  nulla  bona  est,  et,  si  bona  contigit  ulla, 
Nescio  quo  fato  res  mala  facta  bona. 

Ibid. 


118  LATIN   SELECTIONS. 


T.  LUCRETIUS   CARUS,   98-55  B.C. 

• 
167.   THE  INFLUENCE  OF  VENUS. 

Aeneadum  genetrix,  hominum  divomque  voluptas, 

Alma  Venus,  caeli  subter  labentia  signa 

Quae  mare  navigerum,  quae  terras  frugiferentis 

Concelebras,  per  te  quouiam  genus  omne  animantum 

Concipitur  visitque  exortum  lumina  solis : 

Te,  dea,  te  fugiunt  venti,  te  nubila  caeli 

Adventumque  tuum,  tibi  suavis  daedala  tell  us 

Summittit  flores,  tibi  rident  aequora  ponti 

Placatumque  nitet  diffuse  lumine  caelum. 

Nam  simul  ac  species  patefactast  verna  diei 

Et  reserata  viget  genitabilis  aura  favoni, 

Aeriae  primum  volucres  te,  diva,  tuumque 

Significant  initum  perculsae  corda  tua  vi. 

Inde  ferae  pecudes  persultant  pabula  laeta 

Et  rapidos  tranant  amnis  :  ita  capta  lepore 

Te  sequitur  cupide  quo  quamque  inducere  pergis. 

Denique  per  maria  et  mentis  fluviosque  rapacis 

Frondiferasque  domos  avium  camposque  virentis 

Omnibus  incutiens  blandum  per  pectora  amorem 

Efficis  ut  cupide  generatim  saecla  propagent. 

Quae  quoniam  rerum  naturam  sola  gubernas 

Nee  sine  te  quicquam  dias  in  luminis  oras 

Exoritur  neque  fit  laetum  neque  amabile  quicquam, 

Te  sociam  studeo  scribendis  versibus  esse 

Quos  ego  de  rerum  natura  pangere  Conor 

Memmiadae  nostro,  quern  tu,  dea,  tempore  in  omni 

Omnibus  ornatum  voluisti  excellere  rebus. 

De  Rerum  Nat.,  I,  1-27. 


LUCKETIUS.  119 


168.  REVOLT  AGAINST  THE  TYRANNY  OF  SUPERSTITION. 

Humana  ante  oculos  foede  cum  vita  iaceret 
In  terris  oppressa  gravi  sub  religione 
Quae  caput  a  caeli  regionibus  ostendebat 
Horribili  super  aspectu  mortalibus  instans, 
Primum  Graius  homo  mortalis  tollere  contra 
Est  oculos  ausus  primusque  obsistere  contra, 
Quern  neque  fama  deum  nee  fulmina  nee  minitanti 
Murmure  compressit  caelum,  sed  eo  magis  acrein 
Inritat  animi  virtutem,  effringere  ut  arta 
Naturae  primus  portarum  claustra  cupiret. 
Ergo  vivida  vis  animi  pervicit,  et  extra 
Processit  longe  flammantia  moenia  mundi 
Atque  omne  immensum  peragravit  mente  animoque, 
Undo  refert  nobis  victor  quid  possit  oriri, 
Quid  nequeat,  finita  potestas  denique  cuique 
Quanam  sit  ratione  atque  alte  terminus  baerens. 
Quare  religio  pedibus  subiecta  vicissim 
Opteritur,  nos  exaequat  victoria  caelo. 

I,  62-79. 

169.  NOTHING  CAN  ARISE  OUT  OF  NOTHING;  BUT  LIKE 

MUST  ARISE  FROM   I.IK  I:. 

Nam  si  de  nilo  fierent,  ex  omnibu'  rebus 

Omne  genus  nasci  posset,  nil  semine  egeret. 

E  mare  primum  homines,  e  terra  posset  oriri 

Squamigerum  genus  et  volucres  erumpere  caelo  ; 

Armenia  atque  aliae  pecudes,  genus  omne  ferarum, 

Incerto  partu  culta  ac  deserta  tenerent. 

Nee  fructus  idem  arboribus  constare  solerent, 

Sed  mutarentur,  ferre  oranes  omnia  possent. 

Quippe,  ubi  non  essent  genitalia  corpora  cuique, 

Qui  posset  mater  rebus  consistere  certa  ? 

At  nunc  seminibus  quia  certis  quaeque  creantur, 

Inde  enascitur  atque  oras  in  luminis  exit, 

Materies  ubi  inest  ouiusque  et  corpora  prima ; 


120  LATIN   SELECTIONS. 

Atque  hac  re  nequeunt  ex  omnibus  omnia  gigni, 
Quod  certis  in  rebus  inest  secreta  facultas. 
Quod  si  de  nilo  fierent,  subito  exorerentur 
Incerto  spatio  atque  alienis  partibus  anni, 
Quippe  ubi  nulla  forent  primordia  quae  genitali 
Concilio  possent  arceri  tempore  iniquo. 
Nee  porro  augendis  rebus  spatio  foret  usus 
Seminis  ad  coitum,  si  e  nilo  crescere  possent; 
Nam  fierent  iuvenes  subito  ex  infantibu'  parvis 
E  terraque  exorta  repente  arbusta  salirent. 
Quorum  nil  fieri  manifestum  est,  omnia  quando 
Paulatim  crescunt,  ut  par  est,  semine  certo 
Crescentesque  genus  servant ;  ut  noscere  possis 
Quicque  sua  de  materia  grandescere  alique. 

I,  160-173,  180-191. 

170.   THE  UNIVERSE  is  MADE  UP  OF  ATOMS  AND  THE 
VOID. 

Omnis  ut  est  igitur  per  se  natura  duabus 
Constitit  in  rebus ;  nam  corpora  sunt  et  inane, 
Haec  in  quo  sita  sunt  et  qua  diversa  moventur 
Corpus  enim  per  se  communis  dedicat  esse 
Sensus ;  cui  nisi  prima  fides  fundata  valebit, 
Haut  erit  occultis  de  rebus  quo  referentes 
Confirmare  animi  quicquam  ratione  queamus. 
Turn  porro  locus  ac  spatium,  quod  inane  vocamus, 
Si  nullum  foret,  haut  usquam  sita  corpora  possent 
Esse  neque  omnino  quoquam  diversa  meare ; 
Id  quod  iam  supera  tibi  paulo  ostendimus  ante. 
Praeterea  nil  est  quod  possis  dicere  ab  omni 
Corpore  seiunctum  secretumque  esse  ab  inani, 
Quod  quasi  tertia  sit  numero  natura  reperta. 
Nam  quodcumque  erit,  esse  aliquid  debebit  id  ipsum ; 
Cui  si  tactus  erit,  quamvis  levis  exiguusque, 
Augmine  vel  prandi  vel  parvo  denique,  dum  sit, 
Corporis  augebit  numerum  summamque  sequetur. 
Sin  intactile  erit,  nulla  de  parte  quod  ullam 
Rem  prohibere  queat  per  se  transire  meantem, 


LUCEETIUS.  121 

Scilicet  hoc  id  erit,  vacuum  quod  inane  vocamus. 
Praeterea  per  se  quodcumque  erit,  aut  faciet  quid 
Aut  aliis  fungi  debebit  agentibus  ipsum 
Aut  erit  ut  possint  in  eo  res  esse  gerique. 
At  facere  et  fungi  sine  corpore  nulla  potest  res 
Nee  praebere  locum  porro  nisi  inane  vacansque. 
Ergo  praeter  inane  et  corpora  tertia  per  se 
Nulla  potest  rerum  in  numero  natura  relinqui, 
Nee  quae  sub  seusus  cadat  ullo  tempore  nostros 
Nee  ratione  animi  quam  quisquam  possit  apisci. 

I,  419-448. 

171.   '  VITAE  PHILOSOPHIA  Dux.' 

Suave,  mari  magno  turbantibus  aequora  ventis, 
E  terra  magnum  alterius  spectare  laborem ; 
Nou  quia  vexari  quemquamst  iucunda  voluptas, 
Sed  quibus  ipse  malis  careas  quia  cernere  suave  est. 
Suave  etiam  belli  certamina  magna  tueri 
Per  campos  instructa  tua  sine  parte  pericli. 
Sed  nil  dlilcius  est,  bene  quam  munita  tenere 
Edita  doctrina  sapientum  templa  serena, 
Despicere  unde  queas  alios  passimque  videre 
Errare  atque  viam  palantis  quaerere  vitae, 
Certare  ingenio,  contendere  nobilitate, 
Noctes  atque  dies  niti  praestante  labore 
Ad  summas  emergere  opes  rerumque  potiri. 
O  miseras  hominum  mentes,  o  pectora  caeca! 
Qualibus  in  tenebris  vitae  quantisque  periclis 
Degitur  hoc  aevi  quodcumquest !  nonne  videre 
Nil  aliud  sihi  naturam  latrare,  nisi  utqui 
Corpore  seiunctus  dolor  absit,  mente  fruntur 
lucundo  sensu  cura  semota  metuque  ? 

Quapropter  quoniam  nil  nostro  in  corpore  gazae 

Proficiunt  neque  nobilitas  nee  gloria  regni, 

Quod  superest,  animo  quoque  nil  prodesse  putaodum ; 

Quod  si  ridicula  iiaec  liulibriaque  esse  videmus, 


122  LATIN    SELECTIONS. 

Re  veraque  metus  hominum  curaeque  sequaces 
Nee  metuunt  sonitus  armorum  nee  fera  tela, 

Quid  dubitas  quin  omni'  sit  haec  rationi'  potestas  ? 
Omnis  cum  in  teuebris  praesertim  vita  laboret. 
Nam  veluti  pueri  trepidant  atque  omnia  caecis 
In  tenebris  metuunt,  sic  nos  in  luce  timemus 
Interdum,  nilo  quae  sunt  metueuda  magis  quam 
Quae  pueri  in  tenebris  pavitant  finguntque  futura. 
Hunc  igitur  terrorem  animi  tenebrasque  necessest 
Non  radii  solis  ueque  lucida  tela  diei 
Discutiant,  sed  naturae  species  ratioque. 

II,  1-19,  37-39,  47-49,  53-61. 

> 

172.  THE  GODS  DO  NOT  GOVERN  THE  WORLD. 

At  quidam  contra  haec,  ignari  material, 
Naturam  non  posse  deum  sine  numine  credunt 
Tanto  opere  humanis  rationibus  admoderate 
Tempora  mutare  annorum  frugesque  creare, 
Et  iam  cetera,  mortalis  quae  suadet  adire  • 
Ipsaque  deducit  dux  vitae  dia  voluptas 
Et  res  per  Veneris  blanditur  saecla  propagent, 
Ne  genus  occidat  humanum.     Quorum  omnia  causa 
Coustituisse  deos  cum  fingunt,  omnibu'  rebus 
Magno  opere  a  vera  lapsi  ratione  videntur. 
Nam  quamvis  rerum  ignorem  primordia  quae  sint, 
Hoc  tamen  ex  ipsis  caeli  rationibus  ausim 
Confirmare  aliisque  ex  rebus  reddere  multis, 
Nequaquam  nobis  divinitus  esse  creatam 
Naturam  mundi :  tanta  stat  praedita  culpa. 
Quae  tibi  posterius,  Memmi,  faciemus  aperta. 
Nunc  id  quod  superest  de  motibus  expediemus. 

Quae  bene  cognita  si  teneas,  natura  videtur 
Libera  continue  dominis  privata  superbis 
Ipsa  sua  per  se  sponte  omnia  dis  agere  expers. 
Nam  pro  sancta  deum  tranquilla  pectora  pace 
Quae  placidum  degunt  aevom  vitamque  serenam, 


LUCRETIUS.  123 

Quis  regere  immensi  summam,  quis  habere  profundi 
Indu  manu  validas  potis  est  moderanter  habenas, 
Quis  pariter  caelos  omnis  convertere  et  omnis 
Ignibus  aetheriis  terras  suffire  feracis, 
Omnibus  inve  locis  esse  omni  tempore  praesto, 
Nubibus  ut  tenebras  faciat  caelique  serena 
Concutiat  sonitu,  turn  fulmina  mittat  et  aedis 
Saepe  suas  disturbet  et  in  deserta  recedens 
Saeviat  exercens  telum  quod  saepe  nocentes 
Praeterit  exanimatque  iadignos  inque  merentes  ? 

II,  167-183,  1090-1104. 

173.  THE  EXISTING  UNIVERSE  is  THE  RESULT  OF  A  CER- 
TAIN OPTION  OF  MOVEMENT  IN  THE  ORIGINAL 
ATOMS,  BY  WHICH  THEY  SWERVED  FROM  THE  PfiR- 
PENDICDLAR  WHILE  TRAVELLING  DOWN  SPACE  IN 
PARALLEL  STRAIGHT  LINKS  ;  FROM  THIS  ALSO  ARISE 
THE  PHENOMENA  OF  VOLUNTARY  MOTION. 

Illud  in  his  quoque  te  rebus  cognoscere  avemus, 
Corpora  dum  deorsum  rectum  per  inane  feruntur 
Ponderibus  propriis,  se  incerto  tempore  ferme 
Incertisque  locis  spatio  depellere  paulum, 
Tantum  quod  momen  mutatum  dicere  possis. 
Quod  nisi  declinare  solerent,  omnia  deorsum, 
Imbris  uti  guttae,  caderent  per  inane  profundum, 
Nee  foret  offensus  natus  nee  plaga  crcata 
Principiis  ;  ita  nil  umquam  natura  creasset. 

Quare  etiam  atque  etiam  paulum  inclinare  necessest 
Corpora;  nee  plus  quam  minimum,  ne  fingere  motus 
Obliques  videamur  et  id  res  vera  refutet. 

Denique  si  semper  motus  conectitur  omnis 
Et  vetere  exoritur  semper  novus  ordino  certo 
Nee  declinando  faciunt  primordia  motus 
Principium  quoddam  quod  fati  foedcra  rumpat, 
Ex  infinito  ne  causam  causa  sequatur, 
Libera  per  terras  unde  haec  anirnantibus  exstat 


124  LATIN   SELECTIONS. 

Unde  est  haec,  inquam,  fatis  avolsa  potestas 
Per  quam  progredimur  quo  ducit  quemque  voluntas, 
Declinamus  item  motus  nee  tempore  certo 
Nee  regioue  loci  certa,  sed  ubi  ipsa  tulit  mens  ? 
Nam  dubio  procul  his  rebus  sua  cuique  voluntas 
Principium  dat  et  hinc  motus  per  membra  rigantur. 
II,  216-224,  243-245,  251-262 

174.  THOUGH  THE  ATOMS  OP  MATTER  ARE  THEMSELVES 
WITHOUT  SENSATION,  YET  THEIR  COMBINATIONS  MAY 
GENERATE  SENSATION. 

Turn  porro  quid  id  est,  animuin  quod  percutit,  ipsum 
Quod  movet  et  varies  seasus  expromere  cogit, 
Ex  insensilibus  ne  credas  sensile  gigni  ? 
Nimirum  lapides  et  ligna  et  terra  quod  una 
Mixta  taineu  nequeunt  vitalem  reddere  sensum. 
Illud  in  his  igitur  rebus  meminisse  decebit, 
Non  ex  omnibus  omnino,  quaecumque  creant  res, 
Sensile  et  extemplo  me  gigni  dicere  sensus, 
Sed  magni  referre  ea  primum  quantula  constent, 
Sensile  quae  faciunt,  et  qua  sint  praedita  forma, 
Motibus  ordiuibus  posituris  denique  quae  sint 
Quarum  nil  reruua  in  lignis  glaebisque  videmus  ; 
Et  tamen  haec,  cum  sunt  quasi  putrefacta  per  imbres, 
Vermiculos  pariunt,  quia  corpora  material 
Antiquis  ex  drdinibus  permota  nova  re 
Conciliantur  ita  ut  debent  animalia  gigni. 

Denique  uti  possint  sentire  animalia  quaeque, 
Principiis  si  iam  est  sensus  tribuendus  eorum, 
Quid,  genus  humanum  propritim  de  quibu'  factumst? 
Scilicet  et  risu  tremulo  concussa  cachinnant 
Et  lacrimis  spargunt  rorantibus  ora  genasque 
Multaque  de  rerum  mixtura  dicere  callent 
Et  sibi  proporro  quae  sint  primordia  quaerunt ; 
Quandoquidem  totis  mortalibus  adsimulata 
Ipsa  quoque  ex  aliis  debent  constare  elementis, 
Tnde  alia  ex  aliis,  nusquam  consistere  ut  ausis : 


LUCBETIUS.  125 

Quippe  sequar,  quodcumque  loqui  ridereque  dices 
Et  sapere,  ex  aliis  eadem  haec  facientibus  ut  sit. 
Quod  si  delira  haec  furiosaque  cernimus  esse 
Et  ridere  potest  noil  ex  ridentibu'  factus 
Et  sapere  et  doctis  rationem  reddere  dictis 
Non  ex  seminibus  sapientibus  atque  disertis, 
Qui  minus  esse  queant  ea  quae  sentire  videmus 
Seminibus  permixta  carentibus  undique  sensu? 

II,  886-901,  973-990. 

175.   DEATH  is  ANNIHILATION, 

Nil  igitur  mors  est  ad  nos  neque  pertinet  hilum, 
Quandoquidem  natura  animi  mortalis  habetur, 
Et  velut  anteacto  nil  tempore  sensimus  aegri, 
Ad  confligendum  venientibus  undique  Poenis, 
Omnia  cum  belli  trepido  concussa  tumultu 
Horrida  contremuere  sub  altis  aetheris  oris, 
In  dubioque  fuere  utrormn  ad  regna  cadendum 
Omnibus  humanis  esset  terraque  marique, 
Sic,  ubi  nou  erimus,  cum  corporis  atque  animai 
Discidium  fuerit  quibus  e  sumus  uniter  apti, 
Scilicet  baud  nobis  quicquam,  qui  non  erimus  turn, 
Accidere  omniuo  poterit  sensumque  movere, 
Non  si  terra  mari  miscebitur  et  mare  caelo. 

IU,  830-842. 

176.   WHY  THEN  SHOULD  WE  GRIEVE  OVER  IT? 

4  lam  iam  non  domus  accipiet  te  laeta,  neque  uxor 
Optima  nee  dulces  occurrent  oscula  nati 
Praeripere  et  tacita  pectus  dulcedine  tangent. 
Non  poteris  factis  florentibus  esse,  tuisque 
Praesidium.     Misero  misere  '  aiunt  *  omnia  ademit 
Una  dies  infesta  tibi  tot  praemia  vitae.' 
Illud  in  his  rebus  non  addunt  '  nee  tibi  earum 
Iam  desiderium  rerum  super  insidet  una.' 
Quod  bene  si-videant  animo  dictisque  sequantuc 
Dissoluant  animi  magno  se  angore  metuque. 


126  LATIN    SELECTIONS. 

*  Tu  quidem  ut  es  leto  sopitus,  sic  eris  aevi 
Quod  superest  cunctis  privatu'  doloribus  aegris : 
At  nos  horrifico  cinefactum  te  prope  busto 
Insatiabiliter  deflevimus,  aeternumque 
Nulla  dies  nobis  maerorem  e  pectoi  e  demet.' 
lllud  ab  hoc  igitur  quaerenduiu  est,  quid  sit  amari 
Tanto  opere,  ad  somnum  si  res  redit  atque  quietem, 
Cur  quisquam  aeterno  possit  tabescere  luctu. 

Ill,  894-911. 

177.  THE  PUNISHMENTS  OP  THE  LOWER  WORLD  MAY  BE 
ENDURED  ON  EARTH. 

Atque  ea  nimirum  quaecumque  Acherunte  profundo 
Prodita  sunt  esse,  in  vita  sunt  omnia  nobis. 
Nee  miser  impendens  magnum  timet  aere  saxum 
Tantalus,  ut  famast,  cassa  formidine  torpens ; 
Sed  magis  in  vita  divom  metus  urget  inanis 
Mortalis  casuraque  timent  quern  cuique  ferat  fors. 

Sed  Tityos  nobis  hie  est,  in  amore  iacentem 

Quern  volucres  lacerant  atque  exest  anxius  angor 

Aut  alia  quavis  scindunt  cuppedine  curae. 

Sisyphus  in  vita  quoque  nobis  ante  oculos  est 

Qui  petere  a  populo  fasces  saevasque  secures 

Imbibit  et  semper  victus  tristisque  recedit. 

Nam  petere  imperium  quod  inanest  nee  datur  umquam, 

Atque  in  eo  semper  durum  sufferre  laborem, 

Hoc  est  adverso  nixantem  trudere  monte 

Saxum  quod  tamen  e  summo  iam  vertice  rusum 

Volvitur  et  plani  raptim  petit  aequora  campi. 

Cerberus  et  furiae  iam  vero  et  lucis  egestas 
Tartarus  horriferos  eructans  faucibus  aestus, 
Qui  neque  sunt  usquam  nee  possunt  esse  profecto. 
Sed  metus  in  vita  poenarum  pro  male  factis 
Est  insignibus  insignis  scelerisque  luella, 
Career  et  horribilis  de  saxo  iactu'  deorsum, 
Verbera  carnifices  robur  pix  lammina  taedae ; 


LUCRETIUS.  127 

Quae  tamen  etsi  absunt,  at  mens  sibi  conscia  factis 

Praemetuens  adhibet  stimulos  terretque  flagellis 

Nee  videt  interea  qui  terminus  esse  malorum 

Possit  nee  quae  sit  poenarum  denique  finis 

Atque  eadem  metuit  magis  haec  ne  in  raorte  gravescant. 

Hie  Acherusia  fit  stultorum  deuique  vita. 

Ill,  978-983,  992-1002,  1011-1023. 

178.  THE  SENSIBLE  IMPRESSION  is  THE  CRITERION  OF 
TRUTH. 

Denique  nil  sciri  siquis  putat,  id  quoque  nescit 

An  sciri  possit,  quoniam  nil  scire  fatetur. 

Hunc  igitur  contra  mittam  contendere  causam, 

Qui  capiti  ipse  sua  in  statuit  vestigia  sese. 

Et  taraeu  hoc  quoque  uti  concedam  scire,  at  id  ipsum 

Quaeram,  cum  in  rebus  veri  nil  viderit  ante, 

Unde  sciat  quid  sit  scire  et  nescire  vicissim, 

Notitiam  veri  quae  res  falsique  crearit 

Et  dubium  certo  quae  res  differre  probarit. 

Invenies  primis  ab  sensibus  esse  creatam 

Notitiem  veri  neque  sensus  posse  refelli. 

Nam  maiore  fide  debet  reperirier  illud, 

Sponte  sua  veris  quod  possit  vincere  falsa. 

Quid  maiore  fide  porro  quam  sensus  haberi 

Debet?  an  ab  sensu  falso  ratio  orta  valebit 

Dicere  eos  contra,  quae  tota  ab  sensibus  orta  est? 

Qui  nisi  sunt  veri,  ratio  quoque  falsa  fit  omais. 

An  poterunt  oculos  aures  reprehendere,  an  aures 

Tactus  ?  an  hunc  porro  tactum  sapor  arguet  oris, 

An  confutabunt  nares  oculive  revincent? 

Non,  ut  opinor,  ita  est.     Nam  seorsum  cuique  potestas 

Divisast,  sua  vis  cuiquest,  ideoque  necesse  est 

Et  quod  molle  sit  et  gelidum  fervensve  seorsum 

Et  seorsum  varies  rerum  sentire  colores 

Et  quae  cumque  coloribu'  sint  coniuncta  videre. 

Seorsus  item  sapor  oris  habet  vim,  seorsus  odores 

Nascuntur,  sorsum  sonitus.     Ideoque  necesse  est 

Non  possint  alios  alii  convincere  sensus. 


128  LATIN   SELECTIONS. 

Nec  porro  poterunt  ipsi  reprehendere  sese, 
Aequa  fides  quoniam  debebit  semper  haberi. 
Proinde  quod  in  quoquest  his  visum  tempore,  verumst. 

IV,  469-499. 

179.  THE  FORMATION  OF  THE  EARTH. 

Quippe  etenim  primum  terrai  corpora  quaeque, 
Propterea  quod  erant  gravia  et  perplexa,  coibant 
In  medio  atque  imas  capiebant  omnia  sedes  ; 
Quae  quanto  magis  inter  se  perplexa  coibant, 
Tarn  magis  expressere  ea  quae  mare  sidera  sol  em 
Lunamque  efficerent  et  magni  moenia  mundi. 
Omnia  enim  magis  haec  e  levibus  atque  rotundis 
Semiuibus  multoque  minoribu'  suut  elementis 
Quam  tellus.     Ideo,  per  rara  foramina,  terrae 
Partibus  erumpens  primus  se  sustulit  aether 
Ignifer  et  multos  secum  levis  abstulit  ignis. 

Hunc  exordia  sunt  solis  lunaeque  secuta, 
Interutrasque  globi  quorum  vertuntur  in  auris. 

His  igitur  rebus  retractis  terra  repente, 
Maxuma  qua  nunc  se  ponti  plaga  caerula  tcndit, 
Succidit  et  salso  suffudit  gurgite  fossas. 
Inque  dies  quanto  circum  magis  aetheris  aestus 
Et  radii  solis  cogebant  undique  terram 
Verberibus  crebris  extrema  ad  limina  in  artum, 
In  medio  ut  propulsa  suo  condensa  coiret, 
Tarn  magis  expressus  salsus  de  corpore  sudor 
Augebat  mare  manando  camposque  natantis, 
Et  tanto  magis  ilia  foras  elabsa  volabant 
Corpora  multa  vaporis  et  aeris  altaque  caeli 
Densebaut  procul  a  terris  fulgentia  templa. 
Sidebant  campi,  crescebant  montibus  altis 
Ascensus  ;  neque  enim  poterant  subsidere  saxa 
Nec  pariter  tantumdem  omnes  succumbere  partis. 

V,  449-459,  471,  472,  480-494 


LUCRETIUS.  129 


180.  OWING  TO  THE  STRUGGLE  FOR  EXISTENCE,  SPECIES 

TEND     TO     BECOME     EXTINCT     IF     NOT     ARTIFICIALLY 
PRESERVED. 

Multaque  turn  interiisse  animantum  saecla  necessest 
Nee  potuisse  propagando  procudere  prolem. 
Nam  quaecumque  vides  vesci  vitalibus  auris, 
Aut  dolus  aut  virtus  aut  denique  mobilitas  est 
Ex  ineuute  aevo  germs  id  tutata  reservans. 
Multaque  sunt,  nobis  ex  utilitate  sua  quae 
Commendata  manent,  tutelae  tradita  nostrae. 
Principio  genus  acre  leonum  saevaque  saecla 
Tutatast  virtus,  volpes  dolus  et  fuga  cervos. 
At  levisomna  canum  fido  cum  pectore  corda 
Et  genus  omne  quod  est  veterino  semiue  partum 
Lanigeraeque  simul  pecudes  et  bucera  saecla 
Omnia  sunt  hominum  tutelae  tradita,  Memmi. 
Nam  cupide  fugere  feras  pacemque  secuta 
Sunt  et  larga  suo  siue  pabula  parta  labore, 
Quae  damus  utilitatis  eorum  praemia  causa. 
At  quis  nil  horum  tribuit  natura,  nee  ipsa 
Sponte  sua  possent  ut  vivere  nee  dare  nobis 
Utilitatem  aliquam  quare  pateremur  eorum 
Praesidio  nostro  pasci  genus  esseque  tutum, 
Scilicet  haec  aliis  praedae  lucroque  iacebant 
Indupedita  suis  fatal i bus  omnia  vinclis 
Donee  ad  interitum  genus  id  natura  redigit. 

V,  855-877. 

181.  THE  ORIGIN  OF  THE  FAMILY. 

Inde  cnsas  postquam  ac  pellis  ignemque  pararunt, 
Et  mulier  coniuncta  viro  concessit  in  unum 
Conubium,  prolemque  ex  se  videre  creatam, 
Turn  genus  humanum  priinum  mollescere  coepit. 
Ignis  enim  curavit  ut  alsia  corpora  frigus 
Non  ita  iam  possent  caeli  sub  tegmine  ferre, 
9 


130  LATIN   SELECTIONS. 

Et  Venus  imminuit  viris  puerique  parentum 
Blanditiis  facile  ingenium  fregere  superburn. 
Tune  et  amicitiem  coeperunt  iungere  aventes 
Finitimi  inter  se  nee  laedere  nee  violari, 
Et  pueros  commendaruut  muliebreque  saeclum, 
Vocibus  et  gestu  cum  balbe  significarent 
Imbecillorum  esse  aecum  misererier  omnis. 
Nee  tamen  omniinodis  poterat  concordia  gigni, 
Sed  bona  magnaque  pars  servabat  foedera  caste  ; 
Aut  genus  huinanum  iam  turn  foret  omne  peremptum 
Nee  potuisset  adhuc  perducere  saecla  propago. 

V,  1011-1027. 

182.   THE  ORIGIN  OP  THE  STATE. 

Inque  dies  magis  hi  victum  vitamque  priorem 
Cominutare  novis  monstrabant  rebu'  benigni, 
Ingeuio  qui  praestabant  et  corde  vigebant. 
Condere  coeperunt  urbis  arcemque  locare 
Praesidium  reges  ipsi  sibi  perfugiumque, 
Et  pecus  atque  agros  divisere  atque  dedere 
Pro  facie  cuiusque  et  viribus  iugenioque ; 
Nam  facies  multum  valuit  viresque  vigentes. 
Posterius  res  inventast  aurumque  repertum, 
Quod  facile  et  validis  et  pulchris  dempsit  honorem ; 
Divitioris  enim  sectam  plerumque  secuntur 
Quamlubet  et  fortes  et  pulchro  corpore  creti. 

At  claros  homines  voluerunt  se  atque  potentes, 
Ut  fundamento  stabili  fortuna  maneret 
Et  placidain  possent  opulenti  degere  vitam, 
Nequiquam,  quoniam  ad  summum  succedere  honorera 
Certantes  iter  infestum  fecere  viai, 
Et  tamen  e  summo.  quasi  fulmen,  deicit  ictos 
Invidia  interdum  contemptim  in  Tartara  taetra ; 
Invidia  quoniam,  ceu  fulmine,  summa  vaporant 
Plerumque  et  quae  sunt  aliis  magis  edita  cumque; 
.   Ut  satius  multo  iam  sit  parere  quietum 
Quam  regere  imperio  res  velle  et  regna  tenere. 


LUCRETIUS.  131 

Proinde  sine  incassum  defessi  sanguine  sudent, 
Angustum  per  iter  luctantes  ambitionis. 

V,  1105-1116,  1120-1132. 

183.  ORIGIN  OF  NATURAL  RELIGION. 

Praeterea  caeli  rationes  ordine  certo 

Et  varia  annorum  cernebant  tempora  verti 

Nee  poterant  quibus  id  fieret  cognoscere  causis. 

Ergo  perfugium  sibi  habebant  omnia  divis 

Tradere  et  illorum  nutu  facere  omnia  flecti. 

In  caeloque  deum  sedes  et  templa  locarunt, 

Per  caelum  volvi  quia  nox  et  luna  videtur, 

Luna  dies  et  uox  et  noctis  sign  a  severa 

Noctivagaeque  faces  caeli  flammaeque  volantes, 

Nubila  sol  imbres  nix  veuti  fulraina  grando 

Et  rapidi  fremitus  et  murinura  magna  minarum. 

O  genus  infelix  humauum,  talia  divis 

Cum  tribuit  facta  atque  iras  adiunxit  acerbas! 

Quantos  turn  gemitus  ipsi  sibi,  quantaque  nobis 

Volnera,  quas  lacrimas  peperere  minoribu'  uostris  ! 

Nee  pietas  ullast  velatum  saepe  videri 

Vertier  ad  lapidem,  atque  omnis  accedere  ad  aras 

Nee  procumbere  humi  prostratum  et  pandere  palmas 

Ante  deum  delubra  nee  aras  sanguine  inulto 

Spargere  quadrupedum  nee  votis  nectere  vota, 

Sed  mage  pacata  posse  omnia  mente  tueri. 

V,  1183-1203. 


184.    0eoi  peia 

Ignorantia  causarum  conferre  deorum 
Cogit  ad  imperium  res  et  concedere  irgnum. 
Nam  bene  qui  didicere  deos  securura  sigere  aevom, 
Si  tamen  interea  mirantur  (jtia  ratione 
Quaeque  geri  possint,  praesertim  rebus  in  illis 
Quae  supera  caput  aetheriis  cernuntur  in  oris, 
Kursus  in  antiquas  referuntur  religiones 
Et  dominos  acris  adsciscunt,  omnia  posse 


132  LATIN   SELECTIONS. 

Quos  miseri  credunt,  ignari  quid  queat  esse, 
Quid  nequeat,  finita  potestas  denique  cuique 
Quanam  sit  ratione  atque  alte  terminus  haerens, 
Quo  magis  errantes  caeca  ratione  feruntur. 
Quae  nisi  respuis  ex  animo  longeque  remittis 
Dis  indigna  putare  alieuaque  pacis  eorum, 
Delibata  deum  per  te  tibi  numina  sancta 
Saepe  oberunt ;  non  quo  violari  summa  deum  vis 
Possit,  ut  ex  ira  poenas  petere  imbibat  acris, 
Sed  quia  tute  tibi  placida  cum  pace  quietos 
Constitues  magnos  irarum  volvere  fluctus, 
Nee  delubra  deum  placido  cum  pectore  adibis, 
Nee  de  corpore  quae  sancto  simulacra  feruntur 
In  mentes  hominum  divinae  nuntia  formae, 
Suscipere  haec  animi  tranquilla  pace  valebis. 
Inde  videre  licet  qualis  iam  vita  sequatur. 

VI,  54-77. 


C.   VALERIUS   CATULLUS,   87-54  B.C. 

185.  EPITAPH  ON  AN  AGED  BARK. 

Phaselus  ille,  quern  videtis,  hospites, 
Ait  fuisse  navium  celerrimus, 
Neque  ullius  natantis  impetum  trabia 
Nequisse  praeterire,  sive  palmulis 
Opus  foret  volare,  sive  linteo. 
Et  hoc  negat  minacis  Adriatic! 
Negare  litus,  insulasve  Cycladas, 
Rhodumque  nobilem,  horridamque  Thraciam, 
Propontida,  trucemve  Ponticum  siuuru, 
Ubi  iste,  post  phaselus,  antea  fuit 
Comata  silva :  nam  Cytorio  in  iugo 
Loquente  saepe  sibilum  edidit  coma. 
Amastri  Pontica,  et  Cytore  buxifer, 
Tibi  haec  fuisse  et  esse  cognitissima, 


CATULLUS.  133 

Ait  phaselus :  ultima  ex  origine 
Tuo  stetisse  dicit  in  cacumine, 
Tuo  imbuisse  palmulas  in  aequore, 
Et  inde  tot  per  impotentia  freta 
Herum  tulisse ;  laeva,  sive  dextera 
Vocaret  aura,  sive  utrumque  luppiter 
Simul  secundus  incidisset  in  pedem ; 
Neque  ulla  vota  litoralibus  diis 
Sibi  esse  facta,  cum  veniret  a  mare 
Novissimo  hunc  ad  usque  limpidum  lacum. 
Sed  haec  prius  fuere :  nunc  recondita 
Senet  quiete,  seque  dedicat  tibi, 
Gemelle  Castor,  et  gemelle  Castoris. 

Carm.  iy. 

186.  A  BRIDGE  TO  THROW  FOOLS  FROM. 

O  Colonia,  quae  cupis  ponte  ludere  longo, 

Et  salire  paratum  babes,  sed  vereris  inepta 

Crura  ponticuli  assulitantis  inredivivus   . 

Ne  supinus  eat,  cavaque  in  palude  recumbat: 

Sic  tibi  bonus  ex  tua  pons  libidine  fiat, 

In  quo  vel  Salisubsuli  sacra  suscipiautur : 

Munus  hoc  mihi  maximi  da,  Colonia,  risus. 

Quondam  municipem  meum  de  tuo  vok>  ponte 

Ire  praecipitem  in  lutum  per  caputque  pedesque : 

Verum  totius  ut  lacus  putidaeque  paludis  . 

Lividissima  maximeque  est  profunda  vorago. 

Insulsissimus  est  homo,  nee  sapit,  pueri  instar 

Bimuli  tremula  patris  dormientis  in  ulna. 

Quoi  cum  sit  viridissimo  nupta  flore  puella 

Et  puella  tenellulo  delicatior  haedo 

Asservanda  nigerrimis  diligentius  uvis: 

Ludere  hanc  sinit,  ut  lubet,  nee  pili  facit  uni, 

Nee  se  sublevat  ex  sua  parte,  fed  velut  alnus 

In  fossa  Liguri  iacet  subpernata  securi, 

Tantumdem  omnia  scnticns,  quam  si  nulla  sit  usquam : 

Talis  iste  meua  stupor  nil  videt,  iiihil  audit. 

Ipse  qui  sit,  utruin  sit  an  non  sit,  id  quoque  nescit. 


134  LATIN   SELECTIONS. 

Nunc  eum  volo  de  tuo  ponte  mittere  pronum, 
Si  pote  stolidum  repente  excitare  veternum, 
Et  supinum  animum  in  gravi  derelinquere  caeno, 
Ferream  ut  soleam  tenaci  in  voragine  mula. 

Carm.  xvii 

187.   A  HAPPY  PAIR. 

Acmen  Septimius,  suos  amores, 
Tenens  in  gremio,  Mea,  inquit,  Acme, 
Ni  te  perdite  amo,  atque  araare  porro 
Omnes  sum  assidue  paratus  annos, 
Quantum  qui  pote  plurimum  perire, 
Solus  in  Libya  Indiaque  tosta 
Caesio  veniam  obvius  leoni. 
Hoc  ut  dixit,  Amor  sinistra,  ut  ante, 
Dextram  sternuit  approbationem. 
At  Acme  leviter  caput  reflectens, 
Et  dulcis  pueri  ebrios  ocellos 
Illo  purpureo  ore  saviata, 
Sic,  inquit,  mea  vita  Septimille, 
Huic  uno  domino  usque  serviamus, 
Ut  multo  mihi  maior  acriorque 
Ignis  mollibus  ardet  in  medullis. 
Hoc  ut  dixit,  Amor  sinistra,  ut  ante, 
Dextram  sternuit  approbationem. 
Nunc  ab  auspicio  bono  profecti, 
Mutuis  animis  amant,  amantur. 
Unam  Septimius  misellus  Acmen 
Mavult,  quam  Syrias  Britanniasque  : 
Uno  in  Septimio  fidelis  Acme 
Facit  delicias  libidinesque. 
Quis  ullos  homines  beatiores 
Vidit?  quis  Venerem  auspicatiorem  ? 

Carm.  xlv. 


CATULLUS.  135 


188.   BEFORE  THE  WEDDING. 

Namque  lulia  Manlio, 
Qualis  Idalium  colens 
Venit  ad  Phrygium  Venus 
ludicem,  bona  cum  bona 
Nubit  alite  virgo : 

Floridis  velut  enitens 
Myrtus  Asia  ramulis, 
Quos  Hamadryades  deae 
Ludicrum  sibi  roscido 
Nutriunt  humore. 

Quare  age,  hue  aditum  ferens 
Perge  linquere  Thespiae 
Rupis  Aonios  specus, 
Lympha  quos  super  irrigat 
Frigerans  Aganippe : 

Ac  domum  dominam  voca, 
Coniugis  cupidam  riovi, 
Mentem  amore  revinciens, 
Ut  tenax  hedera  hue  et  hue 
Arborem  implicat  errans. 

Vos  item  simul,  integrae 
Virgines,  quibus  advenit 
Par  dies,  agite,  in  modum 
Dicite :  O  Hymenaee  Hymen, 
Hymen  o  Hymenaee. 

Cam.  Ixi,  10-40. 

189.  ARIADNE  REPROACHES  THESEUS  FOR  HIS  PERFIDY. 

Siccine  me  patriis  avectam,  perfidc,  ab  oris, 
Perfide,  deserto  liquisti  in  litore,  Theseu? 
Siccine  discedens,  neglecto  numine  divum, 
Immemor  ah  !  devota  domum  periuria  portas  ? 


136  LATIN   SELECTIONS. 

Nullane  res  potuit  crudelis  flectere  mentis 
Consilium  ?  tibi  nulla  fuit  dementia  praesto, 
Immite  ut  nostri  vellet  miserescere  pectus  ? 
At  non  haec  quondam  nobis  promissa  dedisti 
Voce :  mihi  non  hoc  miserae  sperare  iubebas  : 
.    Sed  connubia  laeta,  sed  optatos  hymenaeos. 
Quae  cuncta  aerii  discerpunt  irrita  venti. 
lam  iam  nulla  viro  iuranti  femina  credat, 
Nulla  viri  speret  sermones  esse  fideles : 
Queis  dum  aliquid  cupiens  animus  praegestit  aspici, 
Nil  metuunt  iurare,  nihil  promittere  parcunt : 
Sed  simul  ac  cupidae  mentis  satiata  libido  est, 
Dicta  nihil  metuere,  nihil  periuria  curant. 
Certe  ego  te  in  medio  versantem  turbine  leti 
Eripui,  et  potius  germanum  amittere  crevi, 
Quam  tibi  fallaci  supremo  in  tempore  deessem. 
Pro  quo  dilaceranda  feris  dabor,  alitibusque 
Praeda,  neque  iniecta  tumulabor  mortua  terra. 
Quaenam  te  genuit  sola  sub  rupe  leaena  ? 
Quod  mare  conceptum  spumantibus  exspuit  undis  ? 
Quae  Syrtis,  quae  Scylla  rapax,  quae  vasta  Charybdis, 
Talia  qui  reddis  pro  dulci  praemia  vita  ? 

Carm.  Ixiv,  132-157. 

190.   THE  GODS  HAVE  CEASED  TO  VISIT  THE  EARTH  AS 
THEY  DID  OP  OLD. 

Talia  praefantes  quondam,  felicia  Pelei 
Carmina  divino  cecinerunt  pectore  Parcae. 
Praesentes  namque  ante  domos  invisere  castas 
Heroum,  et  sese  mortali  ostendere  coetu 
Caelicolae,  nondum  spreta  pietate,  solebant. 
Saepe  pater  divum  templo  in  fulgente  revisens, 
Annua  cum  festis  venissent  sacra  diebus, 
Conspexit  terra  centum  procumbere  tauros : 
Saepe  vagus  Liber  Parnassi  vertice  summo 
Thyiadas  effusis  evantes  crinibus  egit: 
Cum  Delphi  tota  certatim  ex  urbe  ruentes 
Acciperent  laeti  divum  fumantibus  aris. 


CATULLUS.  137 

Saepe  in  letifero  belli  certamine  Mavors, 
Aut  rapidi  Tritonis  hera,  aut  Rhamnusia  virgo 
Armatas  hominum  est  praesens  hortata  catervas. 
Sed  postquam  tell  us  scelere  est  imbuta  nefando, 
lustitiamque  omnes  cupida  de  mente  fugarunt, 
Perfudere  manus  fraterno  sanguine  fratres : 
Destitit  exstinctos  natus  lugere  parentes  : 
Optavit  genitor  primaevi  funera  nati, 
Liber  at  innuptae  poteretur  flore  novercae : 
Ignaro  mater  substernens  se  impia  nato, 
Impia  non  verita  est  divos  scelerare  parentes 
Omnia  fanda  nefanda  malo  permixta  furore 
lustificam  nobis  mentem  avertere  deorum. 
Quare  nee  tales  dignantur  visere  coetus, 
Nee  se  contingi  patiuntur  lumine  claro. 

Carm.  Ixiv,  382-408. 

191.  ON  HTS  BROTHER'S  DEATH. 

Etsi  me  assiduo  confectum  cura  dolore 

Sevocat  a  doctis,  Hortale,  virginibus, 
Nee  potis  est  dulcis  Musarum  expromere  fetus 

Mens  aniini ;  tantis  fluctuat  ipsa  malis  ; 
Namque  mei  nuper  Letliaeo  gurgite  fratris 

Pallidulura  manans  alluit  unde  pedem ; 
Troia  Rhoeteo  quern  subter  litore  tellus 

Ereptum  nostris  obterit  ex  oculis. 
Alloquar?  audiero  nunquam  tua  facta  loquentem? 

Nunquam  ego  te,  vita  frater  amabilior, 
Adspiciam  posthac  ?  at  certe  semper  amabo, 

Semper  maesta  tua  carmina  morte  canam  ; 
Qualia  sub  densis  ramorum  concinit  nmbris 

Daiilias,  absumpti  fata  gemens  Ityli. 
Sed  tamen  in  tantis  maeroribus,  Hortale,  mitto 

Ilaec  expressa  tibi  carmina  Battiadae, 
Ne  tua  dicta  vagis  nequicquam  credita  ventis 

Effluxisse  meo  forte  putes  animo : 
Ut  missum  sponsi  furtivo  munere  malutn 

Procurrit  casto  virginis  e  gremio, 


138  LATIN   SELECTIONS. 

Quod  miserae  oblitae  molli  sub  veste  locatum, 

Dum  adventu  matris  prosilit,  excutitur : 
Atque  illud  prono  praeceps  agitur  decursu, 

Huic  manat  tristi  conscius  ore  rubor. 

Carm. Ixv. 

192.  A  PRATER. 

Si  qua  recordanti  benefacta  priora  voluptas 

Est  homini,  cum  se  cogitat  esse  pium ; 
Nee  sanctam  violasse  fidem,  nee  foedere  iu  ullo 

Divum  ad  fallendos  numine  abusum  homines. 
Multa  parata  mauent  in  longa  aetate,  Catulle, 

Ex  hoc  ingrato  gaudia  amore  tibi. 
Nam  quaecumque  homines  bene  quoiquam  aut  dicere  possunt 

Aut  facere,  haec  a  te  dictaque  factaque  sunt. 
Omnia  quae  ingratae  perieruut  credita  menti. 

Quare  iam  te  cur  amplius  excrucies  ? 
Quin  tu  animo  offirmas  atque  istinc  teque  reducis 

Et,  diis  invitis,  desinis  esse  miser? 
Difficile  est,  longum  subito  deponere  amorem : 

Difficile  est;  verum  hoc  qua  lubet  efficias. 
Una  salus  haec  est,  hoc  est  tibi  pervincendum. 

Hoc  facias,  sive  id  non  pote,  sive  pote. 
O  dii,  si  vostrum  est  misereri,  aut  si  quibus  umquam 

Extrema  iam  ipsa  in  morte  tulistis  opera : 
Me  miserum  adspicite :  et,  si  vitam  puriter  egi, 

Eripite  hanc  pestem  perniciemque  mihi, 
Quae  mihi  subrepens  imos,  ut  torpor,  in  artus, 

Expulit  ex  omni  pectore  laetitias. 
Non  iam  illud  quaero,  contra  ut  me  diligat  ilia, 

Aut,  quod  non  potis  est,  esse  pudica  velit : 
Ipse  valere  opto,  et  taetrum  hunc  deponere  morbum. 

O  dii,  reddite  mi  hoc  pro  pietate  mea. 

Carm.  Ixxvi. 


LABERIUS.  139 


193.  AFFECTED  PRONUNCIATION. 

Chommoda  dicebat,  si  quando  commoda  vellet 

Dicere,  et  hiusidias  Arrius  insidias : 
Et  tnm  mirifice  sperabat  se  esse  locutum, 

Cum,  quantum  poterat.  dixerat  hiusidias. 
Credo  sic  mater,  sic  Liber  avunculus  eius, 

Sic  maternus  avus  dixerat,  atque  avia. 
Hoc  misso  in  Syriam,  requierant  omnibus  aures, 

Audibant  eadem  haec  leniter  et  leviter, 
Nee  sibi  postilla  metuebant  talia  verba, 

Cum  subito  adfertur  nuntius  horribilis, 
lonios  fluctus,  postquam  illuc  Arrius  isset, 

lam  non  lonios  esse,  sed  Hionios. 

Carm.  Ixxxiv. 


D.   LABERIUS,  106-43   B.C. 

194.  LABERIUS  RESENTS  AN  INDIGNITY  PUT  UPON  HIM  BY 
CAESAR. 

Nece'ssitas,  cuius  ciirsus  transversi  fmpetum 
Voluerunt  multi  effugere  pauci  ptftuerunt, 
Quo  me*  detrusit  padne  extremis  sdnsibus  ! 
Quern  niilla  ambitio,  niilla  unquain  largftio, 
Nulliis  tiraor,  vis  niilla,  nulla  auctoritas 
MoveVe  potuit  fn  iuventa  de  statu, 
Ecce  fn  senecta  ut  facile  labefccit  loco 
Viri  excellentis  mente  clemente  edita 
Sumrnfssa  placide  blandiloquens  oratio! 
Etenim  fpsi  di  negare  cui  nil  p^tuerunt, 
Hominem  me  denegdre  quis  posset  pati  ? 
Ego  bis  tricenis  dnnis  actis  sfne  n6ta 
Equds  Romanus  6  lare  egressiis  meo 
Domilm  revertar  mfmus.     Nimirum  h6c  die 


140  LATIN   SELECTIONS. 

Und  plus  vixi  mihi  quam  vivendum  fuit. 
Fortiina,  inmoderata  in  bono  aeque  atque  in  malo, 
Si  tibi  erat  libitum  literarum  laiidibus 
Florins  cacumen  ndstrae  famae  frangere, 
Cur  ciim  vigebam  membris  praeviridantibus, 
Satis  facere  populo  et  tali  cum  poteram  viro 
Non  flexibilem  me  cdncurvasti  ut  earperes  ? 
Nun  cine  me  deicis  ?  quo  ?  quid  ad  scenam  adfero  ? 
Decdrem  formae  an  dignitatem  cdrporis, 
Animi  virtutem  an  vdcis  iucundae  sonum  ? 
Ut  he'dera  serpens  vires  arboreas  necat, 
Ita  me  vetustas  amplexu  annorum  enecat : 
Seprilcri  similis  nil  nisi  nomen  retineo. 

Incert.  Pro/.,  ap.  Macrob.,  Sat.,  ii,  7. 


PUBLILIUS   SYRUS,   PL.  45   B.C. 

195.   RIDICULE  OF  LUXURY. 

Luxuriae  rictu  Martis  marcent  moenia. 

Tuo  palato  clausus  pavo  pascitur 

Plumato  amictus  aureo  Babylonico, 

Gallina  tibi  Numidica,  tibi  gallus  spado ; 

Ciconia  etiam,  grata  peregrina  hospita 

Pietaticultrix  gracilipes  crotalistria 

Avis  exul  hiemis,  titulus  tepidi  temporis, 

Nequitiae  nidum  in  caccabo  fecit  modo. 

Quo  margarita  cara  vitribaca  Indica? 

An  ut  matrona  ornata  phaleris  pelagiis 

Tollat  pedes  indomita  in  strato  extraneo  ? 

Zmaragdum  ad  quam  rem  viridem,  pretiosum  vitrum  ? 

Quo  Carchedonios  optas  ignes  lapideos? 

Nisi  ut  scintillet  probitas  e  carbunculis. 

Aecum  est  induere  nuptam  ventum  textilem, 

Palam  prostare  nudam  in  nebula  linea  ? 

Ap.  Petr.,  Sat.,  Iv,  19-34. 


CATLLINA.  141 


196.   SENTENTIAE. 

Malum  est  consilium,  quod  mutari  non  potest. 

Beneficium  dando  accepit,  qui  digno  dedit. 

Feras,  non  culpes,  quod  vitari  non  potest. 

Cui  plus  licet  quam  par  est,  plus  vult  quam  licet. 

Comes  facundus  in  via  pro  vehiculo  est. 

Frugalitas  inserta  est  rumoris  boni. 

Haeredis  fletus  sub  persona  risus  est. 

Furor  fit  laesa  saepius  patientia. 

Improbe  Neptunum  accusat,  qui  iterum  naufragium  facit. 

Ita  amicum  habeas,  posse  ut  fieri  hunc  inimicum  putes. 

Veterem  ferendo  iniuriam,  invites  novara. 

Nunquam  periclum  sine  periclo  vincitur. 

Nimium  altercando  veritas  amittitar. 

Pars  benefici  est,  quod  petitur  si  belle  neges. 

AP.  Gdl,  XVII,  xir. 


L.   SERGIUS   CATILINA. 

197.  LETTER  COMMENDING  nis  WIFE  TO  CATULUS. 
Nov.  STH,  B.  C.  63. 

L.  Catilina  Q.  Catulo.  Egregia  tua  fides  re  cognita,  grata 
mihi  magnis  in  meis  periculis,  fiduciam  commendation!  meae 
tribuit.  Quam  ob  rem  defensionem  in  novo  consilio  non  statui 
parare :  satisfactionem  ex  nulla  conscientia  de  culpa  proponere 
decrevi,  quam  mediusfidius  veram  licet  cognoscas.  Iniuriis  con- 
tumeliisque  concitatus,  quod  fructu  laboris  industriaeque  meae 
privatus  statum  dignitatis  non  obtinebam,  publirara  miserorum 
causam  pro  mea  consuetudine  suscepi :  non  quin  aes  alienum 
meis  nominibus  ex  possessionibus  solvere  possem —  et  alienis 
nominibus  liberalitas.  Orestillae  suis  filiaeque  co[)iis  persolve- 
ret,  —  Bed  quod  non  dignos  homines  honore  honestatos  videbam, 


142  LATIN   SELECTIONS. 

meque  falsa  suspicione  alienatum  esse  sentiebam.  Hoc  nomine 
satis  honestas  pro  meo  casu  spes  reliquae  dignitatis  conservandae 
sura  secutus.  Plura  cum  scribere  vellem,  nuntiatum  est  vim 
mihi  parari.  Nunc  Orestillam  commendo  tuaeque  ndei  trado ; 
earn  ab  iniuria  defendas,  per  liberos  tuos  rogatus.  Haveto. 

In  Sail.  Catil.,  XXXV. 


C.  JULIUS   CAESAR,   100-44  B.C. 

198.   A  CRITICISM  ON  TERENCE. 

Tu  quoque,  tu  in  summis,  O  dimidiate  Menander, 
Poneris,  et  merito,  puri  sermonis  amator. 
•  Lenibus  atque  utinam  scriptis  adiuncta  foret  vis, 
Comica  ut  aequato  virtus  polleret  honore 
Cum  Graecis ;  neque  in  hac  despectus  parte  iaceres ! 
Unum  hoc  maceror,  et  doleo  tibi  deesse,  Terenti. 

Ap.  Suet.,  Vit.  Ter.  ad  fin. 

199.   AN  EPIGRAM. 

Thrax  puer,  astricto  glacie  dum  ludit  in  Hebro, 

Frigore  concretas  pondere  rupit  aquas. 
Cumque  imae  partes  rapido  traherentur  ab  amne, 

Abscidit,  heu  !  tenerum  lubrica  testa  caput. 
Orba  quod  inventum  mater  dum  conderet  urna, 

'  Hoc  peperi  flammis,  cetera,'  dixit,  'aquis.' 

In  Op.  ed.  Delph.  ad  fin. 

200.   THE  BRITONS  CONTEST  CAESAR'S  LANDING. 

At  barbari,  consilio  Romanorum  cognito,  praemisso  equitatu 
et  essedariis,  quo  plerumque  genere  in  proeliis  uti  consuerunt, 
reliquis  copiis  subsecuti,  nostros  navibus  egredi  prohibebant. 
Erat  ob  has  causas  summa  difficultas,  quod  naves  propter  mag- 


CAESAR.  143 

nitudinem,  nisi  in  alto,  constitui  non  poterant ;  militibus  autem 
ignotis  locis,  impeditis  manibus,  magno  et  gravi  arraorum  onere 
oppressis,  simul  et  de  navibus  desiliendum,  et  in  fluctibus  con- 
sistendum,  et  cum  hostibus  erat  pugnandum :  cum  illi  aut  ex 
arido,  aut  paullulum  in  aquam  progressi,  omnibus  membris 
expediti,  notissimis  locis  audacter  tela  conicereut  et  equos  in- 
suefactos  incitarent.  Quibus  rebus  nostri  perterriti,  atque  huius 
omnino  generis  pugnae  imperiti,  non  eadem  alacritate  ac  studio, 
quo  in  pedestribus  uti  proeliis  consuerant,  nitebantur.  Quod 
ubi  Caesar  animum  advertit,  naves  longas,  quarum  et  species 
erat  barbaris  inusitatior,  et  motus  ad  usum  expeditior,  paullum 
removeri  ab  onerariis  navibus  et  remis  incitari  et  ad  latus  aper- 
tum  hostium  constitui,  atque  inde  fundis,  sagittis,  tormentis, 
hostes  propelli  ac  submoveri  iu^sit :  quae  res  magno  usui  nostris 
fuit.  Nam  et  navium  figura,  et  remorum  motu,  et  inusitato 
genere  tormentorum  permoti  barbari  constiterunt,  ac  paullum 
modo  pedem  retulerunt.  Atque  nostris  militibus  cunctantibus, 
maxime  propter  altitudinem  maris,  qui  decimae  legionis  aquilam 
ferebat,  contestatus  deos,  ut  ea  res  legioni  feliciter  eveniret: 
1  Desilite,'  inquit,  'commilitones,  nisi  vultis  aquilam  hostibus 
prodere :  ego  certe  raeum  reipublicae  atque  imperatori  officium 
praestitero.'  Hoc  cum  magna  voce  dixisset,  ex  navi  se  proiecit 
atque  in  hostes  aqtiilam  ferre  coepit.  Turn  nostri,  cohortati 
inter  se,  ne  tantum  dedecus  admitteretur,  universi  ex  navi 
desiluerunt:  hos  item  alii  ex  proximis  navibus  cum  conspexis- 
sent,  subsecuti  hostibus  adpropinquarunt.  Pugnatum  est  ab 
utrisque  acriter ;  nostri  tamen,  quod  neque  ordines  servare, 
neque  firmiter  insistere,  neque  signa  subsequi  poterant,  atque 
alius  alia  ex  navi,  quibuscumque  signis  occurrerat,  se  adgre- 
gabat,  magno  opere  perturbabantur.  Hostes  vero,  notis  omni- 
bus vadis,  ubi  ex  litore  aliquos  singulares  ex  navi  egredientes 
conspexerant,  incitatis  equis  impeditos  adoriebantur :  plures 
paucos  circumsistebant :  alii  ab  latere  aperto  in  universos  tela 
coniciebant.  Quod  cum  animum  advertisset  Caesar,  scaphas 
longarum  navium,  item  speculatoria  navigia  militibus  complcri 
iussit  et,  quos  lal>orantes  conspexerat,  iis  subsidia  submittebat. 
Nostri,  simul  in  arido  constiterunt,  suis  omnibus  consecutis,  in 
hostes  impetutn  fecerunt  atque  eos  in  fugam  dederunt;  neque 
longius  prosequi  potuerunt,  quod  equites  cursum  tenere  atque 


144  LATIN   SELECTIONS. 

insulam  capere  non  potuerant.     Hoc  unum  ad  pristinam  fortu- 

nam  Caesari  defuit. 

B.  G.,  iv,  24-26. 

201.   A  GEOGRAPHICAL  ACCOUNT  OP  BRITAIN. 

Insula  natura  triquetra,  cuius  unum  latus  est  contra  Galliam. 
Huius  lateris  alter  angulus,  qui  est  ad  Cantium,  quo  fere  omnes 
ex  Gallia  naves  adpelluntur,  ad  orientera  solem ;  inferior  ad 
meridiem  spectat.  Hoc  latus  tenet  circiter  millia  passuum  D. 
Alterum  vergit  ad  Hispaniam  atque  occidentem  solem,  qua  ex 
parte  est  Hibernia,  dimidio  minor,  ut  aestimatur,  quam  Britan- 
nia; sed  pari  spatio  transmissus,  atque  ex  Gallia,  est  in  Bri- 
tanniam.  In  hoc  medio  cursu  est  iusula,  quae  adpellatur  Mona ; 
complures  praeterea  minores  obiectae  insulae  existimantur :  de 
quibus  insulis  nonnulli  scripserunt,  dies  continuos  XXX  sub 
bruma  esse  noctem.  Nos  nihil  de  eo  percunctationibus  reperie- 
bamus,  nisi  certis  ex  aqua  mensuris  breviores  esse,  quam  in 
continente,  noctes  videbamus.  Huius  est  longitude  lateris,  ut 
fert  illorum  opinio,  DCC  millium.  Tertium  est  contra  septem- 
triones,  cui  parti  nulla  est  obiecta  terra  ;  sed  eius  angulus  lateris 
maxime  ad  Germaniam  spectat:  huic  millia  passuum  DCCC  in 
longitudinem  esse,  existimatur.  Ita  omnis  insula  est  in  circuitu 

vicies  centum  millium  passuum. 

B.  G.,  v,  13. 

202.   POWER  OF  THE  DRUIDS. 

Sed  de  his  duobus  generibus  alterum  est  Druidum,  alterum 
equitum.  Illi  rebus  divinis  intersunt,  sacrificia  publica  ac  pri- 
vata  procurant,  religiones  interpretantur.  Ad  hos  magnus  ado- 
lescentium  numerus  disciplinae  causa  concurrit,  magnoque  ii 
sunt  apud  eos  honore.  Nam  fere  de  omnibus  controversiis  pub- 
licis  privatisque  constituunt ;  et,  si  quod  est  admissum  facinus, 
si  caedes  facta,  si  de  haereditate,  si  de  finibus  controversia  est, 
iidem  decernunt ;  praemia  poenasque  constituunt :  si  qui  aut 
privatus  aut  publicus  eorum  decreto  non  stetit,  sacrificiis  inter- 
dicunt.  Haec  poena  apud  eos  est  gravissima.  Quibus  ita  est 
interdictum,  ii  numero  impiorum  ac  sceleratorum  habentur ;  iis 


CAESAR.  145 

omnes  decedunt,  aditum  eorum  sermonemque  defugiunt,  ne  quid 
ex  contagione  incommodi  accipiant:  neque  iis  petentibus  ius 
redditur,  neque  honos  ullus  communicatur.  His  autem  omnibus 
Druidibus  praeest  unus,  qui  summam  inter  eos  habet  auctorita- 
tem.  Hoc  mortuo,  si  qui  ex  reliquis  excellit  dignitate,  succedit : 
at,  si  sunt  plures  pares,  suffragio  Druidum  adlegitur,  nonnun- 
quam  etiam  armis  de  principatu  contendunt.  Hi  certo  anni 
tempore  in  finibus  Carnutum,  quae  regio  totius  Galliae  media 
habetur,  considunt  in  loco  consecrato.  Hue  omnes  undique,  qui 
controversias  habent,  conveniunt  eorumque  decretis  iudiciisque 
parent.  Disciplina  in  Britannia  reperta  atque  in  Galliam  trans- 
late esse  existimatur :  et  nunc,  qui  diligentius  earn  rem  cogno- 
scere  volunt,  plerumque  illo  discendi  causa  proficiscuntur. 

Druides  a  bello  abesse  consuerunt,  neque  tribute  una  cum 
reliquis  pendunt;  militiae  vacationetn  omniumque  rerum  habent 
immunitatem.  Tantis  excitati  praemiis,  et  sua  sponte  multi  in 
disciplinam  conveniunt,  et  a  parentibus  propiuquisque  mittuntur. 
Magnum  ibi  numerum  versuurn  ediscere  dicuntur :  itaque  annos 
nonnulli  vicenos  in  disciplina  permanent.  Neque  fas  esse  ex- 
istimant,  ea  litteris  mandare,  cum  in  reliquis  fere  rebus,  publicis 
privatisque  rationibus,  Graecis  utantur  litteris.  Id  mihi  duabus 
de  causis  instituisse  videntur ;  quod  neque  in  vulgum  disciplinam 
efferri  velint,  neque  eos,  qui  discant,  litteris  confis.os,  minus  me- 
moriae studere :  quod  fere  plerisque  accidit,  ut  praesidio  littera- 
rum  diligentiam  in  perdiscendo  ac  memoriam  remittant.  In 
primis  hoc  volunt  persuadere,  non  interire  animas,  sed  ab  aliis 
post  mortem  transire  ad  alios :  atque  hoc  maxime  ad  virtutem 
excitari  putant,  metu  mortis  neglecto.  Multa  praeterea  de  side- 
ribus  atque  eorum  motu,  de  mundi  ac  terrarum  magnitudine,  de 
rerum  natura,  de  deorum  immortalium  vi  ac  potestate  disputant 

et  iuventuti  transdunt. 

B.  G.,  vi,  13, 14. 

203.   DEFEAT  OF  CURIO  AT  THE  RIVER  BAGRADAS. 

Quibus  ex  locis  cum  longius  esset  progressus,  confecto  iam 
labore  exercitu,  sedecim  millium  spatio  roust itit.  Dat  suis  sig- 
num  Sabura,  aciem  constituit  et  circumire  ordines  atque  hortari 
incipit;  sed  peditatn  dumtexat  procul  ad  speciem  utitur,  equites 

10 


146  LATIN    SELECTIONS. 

in  aciem  inittit.  Non  deest  negotio  Curio  suosque  hortatur,  ut 
spem  omnem  in  virtute  reponant:  ne  militibus  quidem,  ut  de- 
fessis,  neque  equitibus,  ut  paucis  et  labore  confectis,  studium  ad 
pugnandum  virtusque  deerat :  sed  ii  erant  numero  ducenti,  reli- 
qui  in  itinere  substiterant.  Hi  quamcumque  in  partom  impetum 
fecerant,  hostes  loco  cedere  cogebant ;  sed  neque  longius  fugi- 
entes  prosequi,  nee  vehementius  equos  incitare  poterant.  At 
equitatus  hostium  ab  utroque  cornu  circumire  aciem  nostram  et 
aversos  proterere  incipit.  Cum  cohortes  ex  acie  procucurris- 
sent,  Numidae  integri  celeritate  impetum  nostrorum  efFugiebant, 
rursusque  ad  ordines  suos  se  recipientes  circumibant  et  ab  acie 
excludebant.  Sic  neque  in  loco  manere  ordinesque  servare, 
neque  procurrere  et  casum  subire,  tutum  videbatur.  Hostium 
copiae,  submissis  ab  rege  auxiliis,  crebro  augebantur:  nostros 
vires  lassitudine  deficiebant :  simul  ii,  qui  vulnera  aCeeperant, 
neque  acie  excedere,  neque  in  locum  tutum  referri  poterant, 
quod  tota  acies  equitatu  hostium  circurndata  tenebatur.  Hi,  de 
sua  salute  desperantes,  ut  extremo  vitae  tempore  homines  facere 
consuerunt,  aut  suam  mortem  miserabantur,  aut  parentes  suos 
commendabant,  si  quos  ex  eo  periculo  fortuna  servare  potuisset. 
Plena  erant  omnia  timoris  et  luctus.  Curio  ubi,  perterritis 
omnibus,  neque  cohortationes  suas,  neque  preces  audiri  intelle- 
git,  unam,  ut  miseris  in  rebus,  spem  reliqtiam  salutis  esse  arbi- 
tratus,  proximos  colles  capere  universos  atque  eo  signa  inferri 
iubet.  Hos  quoque  praeoccupat  missus  a  Sabura  equitatus. 
Turn  vero  ad  sum  mam  desperationem  nostri  perveuiunt  et 
partim  fugientes  ab  equitatu  interficiuntur,  partim  integri  pro- 
cumbunt.  Hortatur  Curionem  Cn.  Domitius,  praefectus  equi- 
tum,  cum  paucis  equitibus  circumsistens,  ut  fuga  salutem  petat 
atque  in  castra  contendat ;  et  se  ab  eo  non  discessurum  pollice- 
tur.  At  Curio,  numquam  se,  amisso  exercitu,  quern  a  Caesare 
fidei  commissum  acceperit,  in  eius  conspectum  reversurum  con- 
firmat  atque  ita  proelians  interficitur.  Equites  perpauci  ex 
proelio  se  recipiunt:  sed  ii,  quos  ad  novissimurn  agmen  equo- 
rum  reficiendorum  causa  substitisse  demonstratum  est,  fuga  totius 
exercitus  procul  animadversa,  sese  incolumes  in  castra  conferunt. 

Milites  ad  unum  omnes  interficiuntur. 

B.  C.,  ii,  41,  42. 


CAESAR.  147 


204.   BATTLE  OF  PHARSALTA. 

Sed  nostri  milites.  dato  signo,  cum  infestis  pilis  procucurris- 
sent  atque  animadvertisseut,  non  concurri  a  Pompeianis :  usu 
periti  ac  superioribus  pugnis  exercitati  sua  sponte  cursum  re- 
presserunt  et  ad  medium  fere  spatium  constiterunt,  ut  ne  con- 
sumtis  viribus  adpropinquarent ;  parvoque  intermisso  temporis 
spatio,  ac  rursus  renovate  cursu,  pila  miserunt  celeriterque,  ut 
erat  praeceptum  a  Caesare,  gladios  strinxerunt.  Neque  vero 
Pompeiani  huic  rei  defuerunt.  Nam  et  tela  missa  exceperunt, 
et  impetum  legionum  tulerunt  et  ordines  conservaverunt,  pilis- 
que  missis,  ad  gladios  redierunt.  Eodem  tempore  equites  ab 
sinistro  Pompeii  cornu,  ut  erat  imperatum,  universi  procucur- 
rerunt  omnisque  multitudo  sagiitariorum  se  profudit:  quorum 
impetum  noster  equitatus  non  tulit,  sed  paullnm  loco  motus 
cessit :  equitesque  Pompeiani  hoc  acrius  instare  et  se  turmatim 
explicare  aciemque  nostram  a  latere  aperto  circumire  coeperunt. 
Quod  ubi  Caesar  animum  advertit,  quartae  aciei,  quam  insti- 
tuerat  sex  cohoriium  numero,  signum  dedit.  Illi  celeriter 
procucurrerunt  infestisque  signis  tanta  vi  in  Pompeii  equites 
impetum  fecerunt,  ut  eorum  nemo  consisteret  omnesque  conversi 
non  solum  loco  excederent,  sed  protinus  incitati  fuga  montes 
altissimos  peterent.  Quibus  submotis,  omnes  sagittarii  fundito- 
resque  destituti,  inermes,  sine  praesidio,  interfecti  sunt.  Eodem 
impetu  cohortes  sinistrum  cornu,  pugnantibus  etiam  turn  ac 
resistentibus  in  acie  Pompeianis,  circumierunt  eosque  a  tergo 
sunt  adorti.  Eodem  tempore  tertiam  aciem  Caesar,  quae  quieta 
fuerat  et  se  ad  id  tempus  loco  tenuerat,  procurrere  iussit.  Ita, 
cum  recentes  atque  inte^ri  defessis  successissent,  alii  autem  a 
tergo  adorirentur,  sustinere  Pompeiaui  non  potuerunt  atque  uni- 
versi terga  verterunt.  Neque  vero  Caesarem  fefellit,  quin  ab 
iis  cohortibus,  quae  contra  equitatum  in  quarta  acie  collocatae 
essent,  initium  victoriae  oriretur,  ut  ipse  in  cobortandis  militi- 
bus  pronunciaverat.  Ab  his  enim  primum  oquitatus  est  pulsus, 
ab  iisdem  factae  caedes  sagittariorum  atque  funditorum,  ab 
iisdem  acies  Pompeiana  a  sinistra  parte  erat  circumita  atque 
initium  fugae  factum.  Sed  Pompeius,  ut  equitatum  suum  pul- 
sum  vidit  atque  earn  partem,  cui  maxime  confidebat,  perterritam 


148  LATIN   SELECTIONS. 

animum  advertit,  aliis  diffisus  acie  excessit  protinusque  se  in 
castra  equo  contulit  et  iis  centurionibus,  quos  in  statione  ad  prae- 
toriam  portam  posuerat,  clare  ut  milites  exaudirent,  '  Tuemini,' 
inquit,  '  castra  et  defendite  diligenter,  si  quid  durius  accident : 
ego  reliquas  portas  circumeo  et  castrorum  praesidia  coiifirmo.' 
Haec  cum  dixisset,  se  in  praetorium  contulit,  summae  rei  diffi- 

dens  et  tamen  eventum  exsoectans. 

B.  C.,  iii,  93,  94. 

205.   LETTER  TO  OPPIUS  AND  BALBTJS  AT  COMMENCEMENT 
OF  THE  CIVIL  WAR. 

Gaudeo  mehercule  vos  significare  literis,  quam  valde  probetis 
ea,  quae  apud  Corfinium  sunt  gesta.  Consilio  vestro  utar  liben- 
ter,  et  hoc  libentius,  quod  mea  sponte  facere  constitueram,  ut 
quam  lenissimum  me  praeberem,  et  Pompeium  darem  operam 
ut  reconciliarem.  Tentemus  hoc  modo,  si  possumus,  omnium 
voluntates  recuperare,  et  diuturna  victoria  uti :  quoniam  reliqui 
diuturnitate  odium  effugere  non  potuerunt,  neque  victoriam  diu- 
tius  tenere  praeter  unum  L.  Syllam,  quern  imitaturus  non  sum. 
Haec  nova  sit  ratio  vincendi ;  ut  misericordia  et  liberalitate  nos 
muniamus.  Id  quemadmodum  fieri  possit,  nonnulla  mihi  in 
mentem  veniunt,  et  multa  reperire  possunt.  De  his  rebus,  rogo 
vos,  ut  cogitationem  suscipiatis.  Cn.  Magium,  Pompeii  prae- 
fectum  deprehendi :  scilicet  meo  instituto  usus  sum,  et  eum 
statim  missum  feci.  lam  duo  praefecti  fabrum  Pompeii  in 
meam  potestatem  venerunt,  et  a  me  missi  sunt.  Si  volent  grati 
esse,  debebunt  Pompeium  hortari,  ut  malit  mihi  esse  amicus, 
quam  iis,  qui  et  illi  et  mihi  semper  fuerunt  inimicissimi ;  quo- 
rum artificiis  effectum  est,  ut  respublica  in  hanc  statum  per- 

veniret 

In  Cic.  ad  Alt.,  IX,  6. 


CATO   UTICENSIS.  149 


M.   PORCIUS   CATO  UTICENSIS,   95-46   B.C. 

206.  LETTER  WRITTEN  TO  CICERO,  50  B.  C.,  IN  REFERENCE 
TO  A  PUBLIC  THANKSGIVING  IN  HIS  HONOR. 

Quod  et  respublica  me  et  nostra  amicitia  hortatur,  libenter 
facio,  ut  tuam  virtutem,  innocentiam,  diligentiam  cognitam  in 
maximis  rebus,  domi  togati,  armati  foris,  pari  industria  admini- 
strari  gaudeam.  Itaque,  quod  pro  meo  iudicio  facere  potui,  ut 
innocentia  consilioque  tuo  defensam  provinciam,  servatum  Ario- 
barzanis  cum  ipso  rege-regnum,  sociorum  revocatarn  ad  studium 
imperil  nostri  voluntatem,  sententia  mea  et  decreto  laudarem, 
feci.  Supplicationem  decretam,  si  tu,  qua  in  re  nihil  fortuito, 
sed  summa  tua  ratione  et  continentia,  reipublicae  provisum  est, 
diis  immortalibus  gratulari  nos,  quam  tibi  referre  acceptum 
mavis,  gaudeo.  Quodsi  triumph!  praerogativam  putas  suppli- 
cationem,  et  idcirco  casum  potius,  quam  te  laudari  mavis ;  neque 
supplicationem  sequitur  semper  triumphus,  et  triumpho  multo 
clarius  est,  senatum  iudicare,  potius  mansuetudine  et  innocentia 
imperatoris,  provinciam,  quam  vi  militum,  aut  benignitate  deo- 
rum,  retentam  atque  conservatam  esse :  quod  ego  mea  sententia 
censebam.  Atque  haec  ego  idcirco  ad  te  contra  consuetudinem 
meam  pluribus  scripsi,  ut,  quod  maxime  volo,  existimes  me 
laborare  ut  tibi  persuadeam  me  et  voluisse  de  tua  nyiiestate 
quod  amplissimum  sim  arbitratus ;  et,  quod  tu  maluisti,  factum 
esse  gaudere.  Vale,  et  nos  dilige ;  et  instituto  itinere  severita- 
tem  diligentiamque  sociis  et  reipublicae  praesta. 

In  Cic.  ad  Fam.,  XV,  5. 


150  LATIN   SELECTIONS. 


M.   CAELIUS   RUFUS,   82-48   B.C. 

207.   CAELIUS  SENDS  CICERO  SOME  POLITICAL  NEWS. 
50  B.C. 

De  sumraa  republica  saepe  tibi  scripsi,  me  annum  pacem  non 
videre;  et  quo  propius  ea  contentio,  quam  fieri  necesse  est, 
accedit,  eo  clarius  id  periculum  apparet.  Propositum  hoc  est, 
de  quo,  qui  rerum  potiuntur,  sunt  dimicaturi :  quod  Cn.  Pom- 
peius  constituit  non  pati  C.  Caesarem  consulem  aliter  fieri,  nisi 
exercitum  et  provincias  tradiderit:  Caesari  autem  persuasum 
est,  se  salvum  esse  non  posse,  si  ab  exercitu  recesserit.  Fert 
illam  tamen  conditionem,  ut  ambo  exercitus  tradant.  Sic  illi 
amores  et  invidiosa  coniunctio  non  ad  occultam  recidit  obtrecta- 
tionem,  sed  ad  bellum  se  erumpit ;  neque,  mearum  rerum  quod 
consilium  capiam,  reperio.  Quod  non  dubito,  quiu  te  quoque 
haec  deliberatio  sit  perturbatura.  Nam  mihi  cum  hominibus  his 
et  gratia  et  necessitudo  est ;  turn  caussam  illam,  non  homines 
odi.  Illud  te  non  arbitror  fugere,  quin  homines  in  dissensione 
domestica  debeant,  quamdiu  civiliter  sine  armis  certetur,  honesti- 
orem  sequi  partem :  ubi  ad  bellum  et  castra  ventum  sit,  firmi- 
orem ;  et  id  melius  statuere,  quo  tutius  sit.  In  hac  discordia 
video,  Cn.  Pompeium  senatum,  quique  res  iudicant,  secum  habi- 
turum  ^  ad  Caesarem  omnes,  qui  cum  timore  aut  mala  spe  vivant, 
accessuros ;  exercitum  conferendum  non  esse  omnino.  Modo 
satis  spatii  sit  ad  considerandas  utriusque  copias  et  ad  eligendam 
partem.  Prope  oblitus  sum,  quod  maxime  fuit  scribendum. 
Scis  Appium  censorem  hie  ostenta  facere?  de  signis  et  tabulis, 
de  agri  modo,  de  aere  alieno  acerrime  agere  ?  Persuasum  est 
ei,  censuram  lomentum  aut  nitrum  esse.  Errare  mihi  videtur. 
Nam  sordes  eluere  vult;  venas  sibi  omnes  et  viscera  aperit. 
Curre,  per  deos  atque  homines,  et  quam  primum  haec  risuiu 
veni,  legis  Scantiniae  indicium  apud  Drusum  fieri,  Appium  de 
tabulis  et  signis  agere.  Crede  mihi,  est  properandum.  Curio 
noster  sapienter  id,  quod  remisit  de  stipendio  Pompeii,  fecisse 
existimatur.  Ad  summam,  quaeris,  quid  putem  futurum.  Si 
alter  uter  eorum  ad  Parthicum  bellum  non  eat,  video  magnas 


POMPEIUS.  151 

impendere  discordias,  quas  ferrum  et  vis  iudicabit.  Uterque 
ammo  et  copiis  est  paratus.  Si  sine  tuo  periculo  fieri  posset, 
magnum  et  iucundum  tibi  fortuna  spectaculum  parabat. 

In  Cic.  ad  Faro.,  VIII,  14. 


ON.  POMPEIUS   MAGNUS,   106-48  B.C. 

208.   LETTERS,  49  B.  C.  —  I.  URGING  CICERO  TO  JOIN 
HIM  AT  BRUNDISIUM. 

S.  V.  B.  E.  Tuas  litteras  libenter  legi.  Recognovi  enim 
1 11:1111  pristinam  virtutem  etiam  in  salute  communi.  Consules  ad 
eum  exercitum,  quern  in  Apulia  habui,  venerunt.  Magnopere 
te  hortor,  pro  tuo  singulari  perpetuoque  studio  in  rempublicam, 
ut  te  ad  nos  conferas,  ut  communi  consilio  reipublicae  afflictae 
opem  atque  auxilium  feramus.  Censeo  via  Appia  iter  facias  et 
celeriter  Brundisium  venias. 

In  Cic.  ad  Ait.,  VIII,  11. 

209.    II.   UPBRAIDING  DOMITIUS  FOR  NOT  HAVING  JOINED 
FORCES  WITH  HIM. 

Miror,  te  ad  me  nihil  scribere,  et  potius  ab  aliis,  quam  a  te, 
de  republica  me  certiorem  fieri.  Nos,  disiecta  manu,  pares  ad- 
versariis  esse  non  possumus ;  coniunctis  nostris  copiis,  spero  nos 
et  reipublicae  et  commuui  saluti  prodesse.  Quamobrem  cum 
const  ituisses,  ut  Vibullius  mihi  scripserat  a.  d.  v.  Id.  Feb.  Cor- 
finio  proficisci  cum  exercitu,  et  ad  me  venire,  miror  quid  causae 
fuerit,  quare  consilium  mutaris ;  nam  ilia  causa,  quam  mihi 
Vibullius  scribit,  levis  est,  te  proptemi  moratum  esse,  quod 
audieris  Caesarem  Firmo  progressum  in  Castrum  Truentinum 
venisse.  Quanto  enim  magis  appropinquare  adversarius  coepit, 
eo  tibi  celerius  agendum  erat  ut  te  mecum  coniungeres,  prius- 
quam  Caesar  aut  tuum  iter  impedire,  aut  mo  abs  te  excludere 
posset.  Quaraobrem  etiam  et  etiam  te  rogo  et  hortor,  id  quod 


152  LATIN  SELECTIONS. 

non  destiti  superioribus  litteris  a  te  petere,  ut  primo  quoque 
die  Luceriam  advenias,  antequam  copiae,  quas  instituit  Caesar 
contrahere,  in  unum  locum  coactae  nos  a  nobis  distrahant.  Sed 
si  erunt  qui  te  impediant  ut  villas  suas  servent,  aequum  est  me 
a  te  irapetrare  ut  cohortes,  quae  ex  Piceno  et  Camerino  vene- 
runt,  quae  fortunas  suas  reliquerunt,  ad  me  missum  facias. 

In  Cic.  ad  Ait.,  VIII,  12. 


M.  ANTONIUS,  TEIUMVIR,   83-30  B.C. 
210.   LETTER  TO  CICERO,  49  B.  C.,  URGING  HIM  NOT  TO 

FOLLOW   POMPEY. 

Nisi  te  valde  amarem,  et  multo  quidem  plus  quam  tu  putas, 
non  extimuissem  rumorem,  qui  de  te  prolatus  est,  cum  prae- 
sertim  falsum  esse  existimarem.  Sed  quia  te  nimio  plus  diligo, 
non  possum  dissimulare,  mihi  famam  quoque,  quamvis  sit  falsa, 
magni  esse.  Te  iturum  trans  mare  credere  non  possum,  cum 
.tanti  facias  Dolabellam  et  Tulliam  tuam,  feminam  lectissimam, 
tantique  ab  omnibus  nobis  fias ;  quibus  mehercule  dignitas  am- 
plitudoque  tua  paene  carior  est  quam  tibi  ipsi.  Sed  tamen  non 
sum  arbitratus  esse  amici,  non  commoveri  etiam  improborum 
sermone :  atque  eo  feci  studiosius  quod  iudicabam  duriores 
partes  mihi  impositas  esse  ab  offensione  nostra,  quae  magis  a 
^T/XorvTTia  mea,  quam  ab  iniuria  tua  nata  est.  Sic  enim  volo  te 
tibi  persuadere  mihi  neminem  esse  cariorem  te,  excepto  Caesare 
meo,  meque  illud  una  iudicare,  Caesarem  maxime  in  suis  M. 
Ciceronem  reponere.  Quare,  mi  Cicero,  te  rogo  ut  tibi  omnia 
integra  serves,  eius  fidem  improbes,  qui  tibi,  ut  beneficium 
daret,  prius  iniuriam  fecit :  contra  ne  prof ugias,  qui  te,  etsi  non 
amabit,  quod  accidere  non  potest,  tamen  salvum  amplissimum- 
que  esse  cupiet.  Dedita  opera  ad  te  Calpurnium,  familiarissimum 
meum,  misi ;  ut  mihi  magnae  curae  tuam  vitam  ac  dignitatem 
esse  scires. 

In  Cic.  ad  Alt.,  X,  8. 


CURIO.  153 


C.  SCRIBONIUS  CURIO,  TKIBUNE  50  B.C. 

211.  ADDRESS  TO  HIS  SOLDIERS.    49  B.  C. 

Desertos  enim  se  ac  proditos  a  vobis  dicunt  et  prioris  sacra- 
menti  mentionem  faciunt.  Vosne  vero  L.  Domitium,  an  vos 
L.  Domitius  deseruit  ?  Nonne  extremam  pati  fortuuam  paratos 
proiecit  ille?  non  sibi,  clam  vobis,  salutetu  fuga  petivit?  non, 
proditi  per  ilium,  Caesaris  beneficio  estis  couservati?  Sacra- 
mento quidem  vos  tenere  qui  potuit,  cum,  proiectis  fascibus  et 
deposito  imperio,  privatus  et  captus  ipse  in  alienam  venisset 
potestatem?  Relinquitur  nova  religio,  ut,  eo  neglecto  sacra- 
mento,  quo  nunc  tenemini,  respiciatis  illud.  quod  deditione  ducis 
et  capitis  deminutione  sublatum  est.  At,  credo,  si  Caesarem 
probatis,  in  me  offenditis,  qui  de  meis  in  vos  meritis  praedicatu- 
rus  non  sum,  quae  sunt  adhuc  et  mea  voluntate  et  vestra  exspec- 
tatione  leviora ;  sed  tamen  sui  laboris  miJites  semper  eventu 
belli  praemia  petiverunt:  qui  qualis  sit  futurus,  ne  vos  quidem 
dubitatis.  Diligentiam  quidem  nostram,  aut  quern  ad  finem 
adbuc  res  processit,  fortunamque  cur  praeteream  ?  An  poenitet 
vos,  quod  salvum  atque  incolumeui  exercitum,  nulla  omnino 
nave  desiderata,  transduxerim  ?  quod  classem  hostium  primo 
impetu  advenieus  profligaverim  ?  quod  bis  per  biduum  equestri 
proelio  superaverim  ?  quod  ex  portu  sinuque  adversariorum  du- 
centas  naves  onerarias  abduxerim,  eoque  illos  compulerim,  ut 
neque  pedestri  itinere,  neque  navibus  commeatu  iuvari  possint? 
Hac  vos  fortuna  atque  his  ducibus  repudiatis,  Corfiniensem 
ignominiam,  an  Italiae  fugam,  an  Hispaniarum  deditionem,  an 
Africi  belli  praeiudicia  sequimini  ?  Equidem  me  Caesaris  mili- 
tem  dici  volui :  vos  me  imperatoris  nomine  adpellavistis.  Cuius 
si  vos  poenitet,  vestrum  vobis  beneficium  remitto ;  mihi  meum 
restituite  nomen ;  ue  ad  contumeliara  honorem  dedisse  vide- 
amiiiL 

Ap.  Goes.,  B.  C.,  ii,  32. 


154  LATIN  SELECTIONS. 


D.  JUNIUS  BRUTUS  ALBINUS,  GIRO.  90-43  B.  C. 

212.   LETTER  TO  CICERO.     43  B.  C. 

Non  mihi  rempublicam  plus  debere  arbitror,  quam  me  tibi. 
Gratiorem  me  esse  in  te  posse,  quam  isti  perversi  sint  in  me, 
exploratum  habes :  si  tamen  hoc  temporis  videatur  dici  caussa, 
malle  me  tuum  iudicium,  quam  ex  altera  parte  omnium  istorum. 
Tu  eniin  a  certo  sensu  et  vero  iudicas  de  nobis :  quod  isti  ne 
f'aciant,  summa  malevolentia  et  livore  irapediuntur.  Interpel- 
lent  me,  quo  minus  honoratus  sim,  dum  ne  interpellent,  quo 
minus  respublica  a  me  commode  administrari  possit.  Quae 
quanto  sit  in  periculo,  quam  potero  brevissime  exponam.  Pri- 
mum  omnium,  quantam  perturbationem  rerum  urbanarum  affe- 
rat  obitus  consulum  quantamque  cupiditatem  hominibus  iniciat 
vacuitas,  non  te  fugit.  Satis  me  multa  scripsisse,  quae  litteris 
commendari  possint,  arbitror.  Scio  enim,  cui  scribam.  Rever- 
tor  nunc  ad  Antonium:  qui  ex  fuga  cum  parvulam  manum 
peditum  haberet  inermium,  ergastula  solvendo,  omneque  genus 
hominum  arripiendo  satis  magnum  numerum  videtur  effecisse. 
Hue  accessit  manus  Veutidii,  quae  trans  Apenninum  itiuere 
facto  difficillimo  ad  Vada  pervenit,  atque  ibi  se  cum  Antonio 
coniuuxit.  Est  uumerus  veteranorum  et  armatorum  satis  fre- 
quens  cum  Ventidio.  Consilia  Antonii  haec  sint  necesse  est : 
aut  ad  Lepidum  ut  se  conferat,  si  recipitur ;  aut  Apennino  Alpi- 
busque  se  teneat  et  decursionibus  per  equites,  quos  habet  multos, 
vastet  ea  loca,  in  quae  incurrerit :  aut  rursus  se  in  Etruriam 
referat,  quod  ea  pars  Italiae  sine  exercitu  est.  Quod  si  me 
Caesar  audisset  atque  Apenninum  transisset :  in  tantas  angustias 
Autonium  compulissem,  ut  inopia  potius,  quam  ferro  conficere- 
tur.  Sed  neque  Caesari  imperari  potest,  nee  Caesar  exercitui 
suo.  Quod  utrumque  pessiraum  est.  Cum  haec  talia  sint:  quo 
minus,  quod  ad  me  pertinebit,  homines  interpellent,  ut  supra 
scripsi,  non  impedio.  Haec  quemadmodum  explicari  possint, 
aut,  a  te  cum  explicabuntur,  ne  impediantur,  timeo.  Alere  iam 
milites  non  possum.  Cum  ad  rempublicam  liberundam  accessi, 
H.  S.  mihi  fuit  quadringenties  amplius.  Tan  turn  abest,  ut  meae 


HIRTIUS.  155 

rei  familiaris  liberum  sit  quidquam,  ut  omnes  lain  meos  amicos 
aere  alieno  obstrinx'erim.  Septem  iiunc  numerum  legionum  alo : 
qua  difficultate,  tu  arbitrare.  Non,  si  Varronis  thesauros  habe- 
rem,  subsistere  sumptui  possem.  Cum  primum  de  Antonio 
exploratum  habuero,  faciam  te  certiorem.  Tu  me  amabis  ita,  si 
hoc  idem  me  in  te  facere  senseris.  Ill  Non.  Maii,  ex  castris, 

Dertona. 

In  Cic.  ad  /am.,  XI,  x. 


A.   HIRTIUS,  cos.  43   B.C. 

213.   GANYMEDES  BUINS  THE  DRINKING  WATER. 

Alexandria  est  fere  tota  suffosa,  specusque  habet  ad  Nilum 
pertinentes,  quibus  aqua  in  privatas  domos  inducitur,  quae  pau- 
latim  spatio  temporis  liquescit  ac  subsidit.  Hac  uti  domiui 
aedificiorum  atque  eorum  familiae  consueverunt.  Nam  quae 
flurnine  Nilo  fertur,  adeo  est  limosa  atque  turbida,  ut  multos 
variosque  morbos  efficiat.  Sed  ea  plebes  ac  multitude  contenta 
est  necessario,  quod  fons  urbe  tota  nullus  est.  Hoc  tamen 
flumen  in  ea  parte  urbis  erat,  quae  ab  Alexandrinis  tenebatur. 
Quo  facto  est  admonitus  Ganymedes,  posse  nostros  aqua  inter- 
cludi ;  qui  distributi  munitionum  tuendarum  causa  vicatim  ex 
privatis  aedificiis,  specubus  et  puteis  extracta  aqua  utebantur. 

Hoc  probato  consilio,  magnum  ac  difficile  opus  aggreditur. 
Interseptis  enim  specubus  atque  omnibus  urbis  partibus  exclusis, 
quae  ab  ipso  tenebantur,  aquae  magnam  vim  ex  mari,  rotis  ac 
machinationibus,  exprimere  contendit.  Hanc  locis  superioribus 
fundere  in  partem  Caesaris  non  intermiitebat.  Quamobrem 
salsior  paullo  praeter  consuetudinem  aqua  trahebatur  ex  proxi- 
mis  aedificiis,  magnamque  hominibus  admirationem  praebebat, 
quam  ob  causam  id  accidisset;  uec  satis  sibi  ipsi  credebarit,  cum 
se  inferiores  eiusdem  generis  ac  saporis  aqua  dicerent  uti,  atque 
ante  cousuessent:  vulgoque  inter  se  conserebant,  et  degustando, 
quantum  inter  se  differrent  aquae,  cognoscebant.  Parvo  vero 


156  LATIN  SELECTIONS. 

temporis  spatio,  haec  propior  bibi  non  poterat  omniiio,  ilia  iufe- 

rior  corruptior  iam,  salsiorque  reperiebatur. 

B.  Alex.,  v,  vi. 

214.   SUBMISSION  OF  THE  ALEXANDRIANS. 

Re  felicissime  celerrimeque  gesta,  Caesar,  magnae  victoriae 
fiducia  proximo  terrestri  itiiiere  Alexandriam  cum  equitibus 
contendit ;  atque  ea  parte  oppidi  victor  introiit,  quae  praesidio 
hostium  tenebatur.  Neque  eum  consilium  siiuin  fefellit,  quin 
hostes,  eo  proelio  audito,  nihil  iam  de  bello  essent  cogitaturi. 
Digiium  adveniens  fructum  virtutis  et  animi  magnitudinis  tulit. 
Omnis  enim  multitudo  oppidanorum,  armis  proiectis,  munitioni- 
busque  suis  relictis,  veste  ea  sumpta  qua  supplices  dominantes 
deprecari  consueverunt  sacrisque  omnibus  prolatis,  quorum  reli- 
gione  precari  offensos  iratosque  animos  regum  erant  soliti,  adve- 
nienti  Caesari  occurrerunt,  seque  ei  dediderunt.  Caesar  in 
fidem  receptos  consolatus,  per  hostium  munitiones  in  suam  par- 
tern  oppidi  magna  gratulatione  venit  suorum ;  qui  non  tantum 
bellum  ipsum  ac  dimicationera,  sed  etiam  talem  adventum  eius 

felicem  fuisse  laetabantur. 

B.  Alex.,  xxxii. 


C.  SALLUSTIUS   CRISPUS,   86-34  B.C. 

215.  CATILINE  APPEARS  IN  THE  SENATE. 

At  Catilinae  crudelis  animus  eadem  ilia  movebat,  tarnetsi 
praesidia  parabantur  et  ipse  lege  Plautia  interrogatus  erat  ab 
L.  Paullo.  Postremo  dissimulandi  causa  aut  sui  expurgandi, 
sicuti  iurgio  lacessitus  foret,  in  Senatum  venit.  Turn  M.  Tullius 
Consul,  sive  praesentiam  eius  timens,  sive  ira  commotus,  oratio- 
nem  habuit  luculentam  atque  utilem  reipublicae,  quam  postea 
scriptam  edidit.  Sed  ubi  ille  adsedit,  Catilina,  ut  erat  paratus 
ad  dissimulanda  omnia,  demisso  vultu,  voce  supplici  postulare  a 
patribus  coepit  ne  quid  de  se  temere  crederent:  ea  familia 


SALLUSTIUS.  157 

ortum,  ita  se  ab  adulescentia  vitara  instituisse,  ut  omnia  bona  in 
spe  haberet :  ne  existumarent  sibi,  patricio  homini,  cuius  ipsius 
atque  maiorum  plurhna  beueficia  in  plebem  Romanam  essent, 
perdita  republica  opus  esse,  cum  earn  servaret  M.  Tullius,  inqui- 
linus  civis  urbis  Romae.  Ad  haec  maledicta  alia  cum  adderet, 
obstrepere  omnes,  hostem  atque  parricidam  vocare.  Turn  ille 
furibundus :  '  quoniam  quidem  circumventus,'  inquit,  '  ab  inimicis 
praeceps  agor,  incendium  meum  ruina  restinguam.' 

Catil.,  31. 

216.   COMPARISON  OF  CAESAR  AND  CATO. 

Sed  memoria  mea  ingenti  virtute,  diversis  moribus  fuere  viri 
,duo,  M.  Cato  et  C.  Caesar :  quos,  quoniam  res  obtulerat,  silentio 
praeterire  non  fuit  consilium,  quin  utriusque  naturam  et  mores, 
quantum  ingenio  possem,  aperirem.  Igitur  his  genus,  aetas,  elo- 
quentia  prope  aequalia  fuere :  magnitude  animi  par,  item  gloria, 
sed  alia  alii.  Caesar  beneficiis  atque  munificentia  magnus  habe- 
batur ;  iutegritate  vitae  Cato.  Ille  mansuetudine  et  misericordia 
clarus  factus ;  huic  severitas  dignitatem  addiderat.  Caesar  dando, 
sublevando,  ignoscendo;  Cato  nihil  largiundo  gloriam  adeptus 
est.  In  altero  miseris  perfugium  erat,  in  altero  malis  pernicies : 
illius  facilitas,  huius  constantia  laudabatur.  Postremo  Caesar  in 
animum  induxerat  laborare,  vigilare ;  negotiis  amicorum  inten- 
tus,  sua  neglegere ;  nihil  denegare,  quod  dono  dignum  esset ; 
sibi  magnum  imperium,  exercitum,  novum  helium  exoptabat,  ubi 
virtus  enitescere  posset.  At  Catoni  studium  modestiae,  decoris, 
Bed  maxume  severitatis  erat.  Non  divitiis  cum  divite,  neque 
factione  cum  factioso ;  sed  cum  strenuo  virtute,  cum  modesto 
pudore,  cum  iunocente  abstinentia  certabat ;  esse,  quam  videri, 
bonus  malebat ;  ita,  quo  minus  gloriam  petebat,  eo  ilium  magis 

sequebatur. 

CatiL,  53,  64. 

217.  THE  PATH  OF  PROGRESS  LIES  THROUGH  VIRTUE. 

Falso  queritur  de  natura  sua  genus  humanum,  quod,  imbecilla 
atque  aevi  brevis,  forte  potius,  quam  virtute  regatur.  Nam  con- 
tra reputando,  neque  maius  aliud  neque  praestabilius  invenies, 


158  LATIN   SELECTIONS. 

magisque  naturae  industriain  hominum,  quam  vim  aut  tempus 
deesse.  Sed  dux  atque  imperator  vitae  mortalium  animus  est: 
qui  ubi  ad  gloriam  virtutis  via  grassatur,  abunde  pollens  potens- 
que  et  clarus  est,  neque  fortuna  eget,  quippe  quae  probitatem, 
industriam  ceterasque  artes  bonas  neque  dare  neque  eripere  cui- 
quam  potest :  sin,  captus  pravis  cupidinibus,  ad  inertiara  et  vo- 
luptates  corporis  pessum  datus  est,  perniciosa  lubidine  paullisper 
usus :  ubi  per  socordiam  vires,  tempus,  ingenium  defluxere, 
naturae  infirmitas  accusatur,  suam  quisque  culpam  auctores  ad 
negotia  transferunt.  Quodsi  bominibus  bonarum  rerum  tanta 
cura  esset,  quanto  studio  aliena  ac  nihil  profutura  multumqne 
etiam  periculosa  petunt ;  neque  regerentur  magis,  quam  regerent 
casus,  et  eo  magnitudinis  procederent,  uti  pro  mortalibus  gloria 

aeterni  fierent. 

Jug.,  1. 

218.  A  STORY  OF  TWO  CARTHAGINIAN  BROTHERS. 

Non  iudignum  videtur,  egregium  atque  mirabile  facinus  duo- 
rum  Carthaginiensium  memorare ;  earn  rem  nos  locus  admonuit. 
Qua  tempestate  Carthaginienses  pleraque  Africa  imperitabant, 
Cyrenenses  quoque  magni  atque  opulenti  fuere.  Ager  iu  medio 
arenosus,  una  specie :  neque  flumen,  neque  mons  erat,  qui  finis 
eorum  discerneret:  quae  res  eos  in  magno  diuturnoque  bello 
inter  se  habuit.  Postquam  utrimque  legiones,  item  classes, 
saepe  fusae  fugataeque,  et  alteri  alteros  aliquantum  attriverant ; 
veriti,  ne  mox  victos  victoresque  defessos  alius  aggrederetur,  per 
inducias  sponsionem  faciunt,  uti  certo  die  legati  domo  proficisce- 
rentur ;  quo  in  loco  inter  se  obvii  fuissent,  is  communis  utrius- 
que  populi  finis  haberetur.  Igitur  Carthagine  duo  fratres  missi, 
quibus  nomen  Philaenis  erat,  maturavere  iter  pergere :  Cyre- 
nenses tardius  iere.  Id  socordiane  an  casu  accident,  parum 
cognovi.  Ceterum  solet  in  illis  locis  tempestas  baud  secus, 
atque  in  mari,  retinere.  Nam  ubi  per  loca  aequalia  et  nuda 
gignentium  ventus  coortus  arenam  humo  excitavit,  ea,  magna 
vi  agitata,  ora  oculosque  implere  solet ;  ita  prospectu  impedito 
morari  iter.  Postquam  Cyrenenses  aliquanto  posteriores  se 
vident,  et  ob  rem  corruptam  domi  poenas  metuunt :  criminari, 
Carthaginienses  ante  tempus  domo  digresses,  conturbare  rem: 


SALLUSTIUS.  159 

denique  omnia  malle,  quam  victi  abire.  Sed  cum  Poeni  aliam 
conditionem,  tantummodo  aequam,  peterent,  Graeci  optionem 
Carthaginiensium  faciunt,  ut  vel  illi,  quos  finis  populo  suo  pete- 
rent, ibi  vivi  obruerentur ;  vel  eadem  conditione  sese,  quern  in 
locum  vellent,  processuros.  Philaeni  conditione  probata,  seque 
vitamque  suam  reipublicae  condonavere ;  ita  vivi  obruti.  Car- 
thaginienses  in  eo  loco  Philaenis  fratribus  aras  consecravere ; 

aliique  illis  domi  honores  iustituti. 

Jug.,  79. 

219.  MERIT  is  THE  TRUE  TITLE  TO  NOBILITY.     (FROM 
SPEECH  OF  MARIUS.) 

Comparate  nunc,  Quirites,  me  hominem  novum  cum  illonim 
superbia.  Quae  illi  audire  et  legere  solent,  eorum  partim  vidi, 
alia  egomet  gessi:  quae  illi  litteris,  ea  ego  militando  didici. 
Nunc  vos  existumate,  facta  an  dicta  pluris  sint.  Contemnunt 
novitatem  meam,  ego  illorum  ignaviam  ;  mihi  fortuna,  illis  pro- 
bra  obiectantur.  Quamquam  ego  naturam  unam  et  communem 
omnium  existumo,  sed  fortissumum  quemque  generosissumum 
esse.  Ac  si  iam  ex  patribus  Albini  aut  Bestiae  quaeri  posset, 
mene  an  illos  ex  se  gigni  maluerint,  quid  responsuros  creditis, 
uisi,  sese  liberos  quam  optumos  voluisse?  Quodsi  iure  me  de- 
spiciunt,  faciant  idem  maioribus  suis,  quibus,  uti  mihi,  ex  virtute 
nobilitas  coepit.  Invident  honori  meo ;  ergo  invideant  labori, 
innocentiae,  periculis  etiam  meis,  quoniam  per  haec  ilium  cepi. 
Non  possum  fidei  causa  imagines  neque  triumpbos  aut  consula- 
tus  maiorum  meorum  ostentare ;  at,  si  res  postulet,  hastas,  vex- 
illum,  phaleras,  alia  niiiitaria  dona;  praeterea  cicatrices  adverso 
corpore.  Hae  sunt  meae  imagines,  haec  mea  nobilitas,  non 
hereditate  relicta,  ut  ilia  illis,  sed  quae  egomet  plurumis  meis 
laboribus  et  periculis  quaesivi.  Nou  sunt  composita  mea  verba ; 
parvi  id  facio  ;  ipsa  se  virtus  satis  ostendit ;  illis  artincio  opus 
est,  ut  turpia  facta  oratione  tegant.  Neque  litteras  Graecas 
didici :  parum  placebat  eas  discere,  quippe  quae  ad  virtutem 
doctoribus  nihil  profuerunt.  At  ilia,  multo  optuma  reipublicae, 
doctus  sum :  hostem  ferire ;  praesidia  agitare ;  nihil  metuere, 
nisi  turpem  famam ;  hiemem  et  aestatem  iuxta  pati :  humi  re- 
quiescere ;  eodem  tempore  iuopiam  et  laborem  tolerare.  His 


160  LATIN   SELECTIONS. 

ego   praeceptis  milites  hortabor:   neque  illos  arte   colam,  me 
opulenter ;  neque  gloriam  meam  laborem  illorum  faciam.     Hoc 

est  utile,  hoc  civile  imperium. 

Jug.,  85. 


P.  TERENTIUS   VARRO  ATACINUS,  CIRC. 
82-37  B.C. 

220.  ASTRONOMICAL  AND  GEOGRAPHICAL  DESCRIPTIONS. 

Vidit  et  aetherio  mundum  torquerier  axe 
Et  septem  aeternis  sonitum  dare  vocibus  orbes, 
Nitentes  aliis  alios  quae  maxima  divis 
Laetitia  est.     At  tune  longe  gratissima  Phoebi 
Dextera  consimiles  meditatur  reddere  voces. 


Ergo  inter  solis  stationem  ad  sidera  septem 
Exporrecta  iacet  tellus :  huic  extima  fluctu 
Oceani,  interior  Neptuno  cingitur  ora. 


At  quinque  aetheriis  zonis  accingitur  orbis 
Ac  vastant  imas  hiemes  mediamque  calores : 
Sed  terrae  extremas  inter  mediamque  coluntur 
Quas  solis  valido  numquam  vis  atterat  igne. 

Choroyraphia ;  fr.  ap.  Prise.,  609,  709  P.,  et  al. 

221.   SIGNS  OP  RAIN. 

Turn  liceat  pelagi  volucres  tardaeque  paludis 
Cernere  inexpleto  studio  certare  lavandi, 
Et  velut  insolitum  pennis  infundere  rorem ; 
Aut  arguta  lacus  circumvolitavit  hirundo, 
Et  bos  suspicions  caelum  (mirabile  visu) 


CORNELIUS  NEPOS.  161 

Naribus  aerium  patulis  decerpsit  odorem, 
Nee  tenuis  formica  cavis  non  evehit  ova. 

Ephemeris;  (s.  Navales  Libri;)  fr.  ap.  Serv.  m 
Verg.  G.  I,  375. 


CORNELIUS  NEPOS,   74-24  B.C. 

222.   How  THEMISTOCLES  BROUGHT  ON  THE  BATTLE  OF 
SALAMIS. 

At  Xerxes  Thermopylis  expugnatis  protinus  accessit  astu 
idque  nullis  defendentibus,  interfectis  sacerdotibus,  quos  in  arce 
invenerat,  incendio  delevit.  Cuius  flamma  perterriti  classiarii 
cum  manere  non  auderent,  et  plurimi  hortarentur,  ut  domos  suas 
discederent  moeuibusque  se  defenderent,  Themistocles  unus  re- 
stitit  et  universes  pares  esse  posse  aiebat,  dispersos  testabatur 
perituros,  idque  Eurybiadi,  regi  Lacedaemoniorum,  qui  turn  sum- 
mae  imperil  praeerat,  fore  affirmabat.  Quern  cum  minus,  quam 
vellet,  moveret,  noctu  de  servis  suis,  quern  habuit  fidelissimum, 
ad  regem  misit,  ut  ei  nuntiaret  suis  verbis  adversaries  eius  in 
fuga  esse  :  qui  si  discessissent,  maiore  cum  labore  et  longinquiore 
tempore  bellum  confecturum,  cum  singulos  consectari  cogeretur ; 
quos  si  statim  aggrederetur,  brevi  universes  oppressurum.  Hoc 
eo  valebat,  ut  iiigratis  ad  depugnandum  omnes  cogerentur.  Hac 
re  audita  barbarus,  nihil  doli  subesse  credens,  postridie  alienis- 
simo  sibi  loco,  contra  opportunissimo  hostibus,  adeo  angusto 
mari  conflixit,  ut  eius  multitudo  navium  -explicari  non  potuerit. 
Victus  ergo  est  magis  etiam  consilio  Themistocli  quam  armis 

Graeciae. 

Themist.,  4. 

223.    CHARACTER  OF  ATTICUS. 

Hie  ita  vixit,  ut  universis  Atheniensibus  merito  esset  earissi- 
mus.  Nam  praeter  gratiam,  quae  iam  in  adolescentulo  magna 
erat,  saepe  suis  opibus  inopiam  eorum  publicam  levavit.  Cum 

11 


162  LATIN   SELECTIONS. 

enim  versuram  facere  publice  necesse  esset  neque  eius  condici- 
onem  aequam  haberent,  semper  se  interposuit  atque  ita,  ut  neque 
usuram  iuiquam  ab  his  acceperit  neque  longius,  quam  dictum 
esset,  debere  passus  sit.  Quod  utrumque  erat  his  salutare. 
Nam  neque  indulgendo  inveterascere  eorum  aes  alienum  patie- 
batur  neque  multiplicandis  usuris  crescere.  Auxit  hoc  officium 
alia  quoque  liberalitate.  Nam  universos  frumento  donavit,  ita 
ut  singulis  sex  modii  tritici  darentur ;  qui  modus  mensurae  me- 
dimnus  Athenis  appellatur.  Hie  autem  sic  se  gerebat,  ut  com- 
munis  infimis,  par  principibus  videretur.  Quo  factum  est,  ut 
hinc  omnes  honores,  quos  possent,  publice  haberent  civemque 
facere  studerent ;  quo  beneficio  ille  uti  uoluit,  quod  non  nulli  ita 
interpretantur,  amitti  civitatem  Romanam  alia  ascita. 

Att.,  2,  3. 


L.  VARIUS   RUFUS,   74-14  B.C. 

224.  A  DOG  ON  THE  SCENT  OF  A  STAG. 

Ceu  canis  umbrosam  lustrans  Gortynia  vallem, 
Si  veteris  potuit  cervae  comprendere  lustra, 
Saevit  in  absentem,  et  circum  vestigia  lustrans 
Aethera  per  nitidum  tenues  sectatur  odores ; 
Non  amnes  illam  medii  non  ardua  tentant, 
Perdita  nee  serae  meminit  decedere  nocti. 

De  Morte  Caes.,fr.  ap.  Macrob.,  Sat.  vi,  2. 

225.   IN  PRAISE  OF  AUGUSTUS. 

Tene  magis  salvum  populus  velit,  an  populum  tu, 
Servet  in  ambiguum  qui  consulit  et  tibi  et  urbi, 
luppiter. 

Fr.  ap.  Ear.,  Ep.  I,  xvi,  27. 


VERGILIUS.  163 


P.   VERGILIUS   MARO,   70-19  B.C. 

226.  A  GNAT'S  GHOST  BEWAILS  ITS  UNTIMELY  DEATH. 

Inquit :  Quid  meritus,  ad  quae  delatus  acerbas 
Cogor  adire  vices  ?     Tua  dum  mihi  carior  ipsa 
Vita  fuit  vita,  rapior  per  inania  ventis. 
Tu  lentus  refoves  iucunda  membra  quiete, 
Ereptus  tetris  e  cladibus :  at  mea  Manes 
Viscera  Lethaeas  cogunt  transnare  per  undas ; 
Praeda  Charontis  agor.     Viden'  ut  flagrantia  taedis 
Luiiiina  collucent  infestis  omnia  templis ; 
Obvia  Tisiphone,  serpentibus  undique  comta, 
Et  flammas  et  saeva  quatit  mihi  verbera  poenae ; 
Cerberus  et  diris  flagrat  latratibus  ora, 
Anguibus  hinc  atque  hinc  horrent  cui  colla  reflexis, 
Sanguineique  micant  ardorem  luminis  orbes. 
Heu  !  quid  ab  officio  digressa  est  gratia,  cum  te 
Restitui  superis  leti  iam  limine  ab  ipso? 
Praemia  sunt  pietatis  ubi  ?     Pietatis  honores 
In  vanas  abiere  vices :  et  rure  recessit 
lustitiae  prior  ilia  fides :  instantia  vidi 
Alterius,  sine  respectu  mea  fata  relinquens, 
Ad  pariles  agor  eventus  ;  fit  poena  merenti ; 
Poena  fit  exitium :  modo  sit  dum  grata,  voluntas  ! 
Exsistat  par  officium  !     Feror  avia  carpens, 
Avia  Cimmerios  inter  distantia  lucos : 
Quern  circa  tristes  densentur  in  omnia  poenae. 

Culex,  209-232. 

227.   A  PARODY  ON  CATULLUS  IV. 

Sabinus  ille,  quern  videtis,  hospites, 
Ait  fuisse  mulio  celerrimus  ; 
Neque  ullius  volantis  impetum  cisi 
Nequisse  praeterire :  sive  Mantuam 


164  LATIN   SELECTIONS. 

Opus  foret  volare,  sive  Brixiam. 

Neque  hoc  negat  Tryphonis  aemuli  domum 

Negare  nobilem,  insulamve  Caeruli : 

Ubi  iste,  post  Sabinus,  ante  Quinctio 

Bidente  dicit  attondisse  forfice 

Comata  colla,  neque  sordidum,  iugo 

Premente,  dura  vulnus  ederet  iuba. 

Cremona  frigida,  et  lutosa  Gallia, 

Tibi  haec  fuisse,  et  esse,  coguitissima 

Ait  Sabinus :  ultima  ex  origine 

Tua  stetisse  dicit  in  voragine, 

Tua  in  palude  deposisse  sarcinas, 

Et  inde  tot  per  orbitosa  millia 

lugum  tulisse;  laeva,  sive  dextera, 

Strigare  mula,  sive  utrimque  coeperat. 

Neque  ulla  vota  semitalibus  deis 

Sibi  esse  facta,  praeter  hoc  novissimum, 

Paterna  lora,  proximumque  pectinem. 

Sed  haec  prius  fuere ;  nunc  eburnea 

Sedetque  sede,  seque  dedicat  tibi, 

Gemelle  Castor,  et  gemelle  Castoris. 

Catalec.,  viii. 

228.  MINE  HOSTESS. 

Copa  Syrisca,  caput  Graia  redimita  mitella, 

Crispum  sub  crotalo  docta  movere  latus, 
Ebria  fumosa  saltat  lasciva  taberna, 

Ad  cubitum  raucos  excutiens  calamos  : 
'  Quid  iuvat  aestivo  defessum  pulvere  abesse, 

Quam  potius  bibulo  decubuisse  toro  ? 
Sunt  cupae,  calices,  cyathi,  rosa,  tibia,  chordae, 

Et  trichila  umbriferis  frigida  arundinibus. 
Est  et,  Maenalio  quae  garrit  dulce  sub  antro, 

Rustica  pastoris  fistula  more  sonans. 
Est  et  vappa,  cado  nuper  diffusa  picato. 

Est  strepitans  rauco  murmure  rivus  aquae. 
Sunt  etiam  croceo  violae  de  flore  corollae ; 

Sertaque  purpurea  lutea  mixta  rosa ; 


VERGILIUS.  165 

A 

Et  quae  virgineo  libata  Achelois  ab  amne 

Lilia  vimineis  attulit  in  calathis. 
Sunt  et  caseoli,  quos  iuncea  fiscina  siccat : 

Sunt  autumnal!  cerea  pruna  die : 
Castaneaeque  nuces,  et  suave  rubentia  mala : 

Est  hie  munda  Ceres ;  est  Amor :  est  Bromius. 
Sunt  et  mora  cruenta,  et  lentis  uva  racemis : 

Est  pendens  iunco  caeruleus  cucumis. 
Est  tuguri  custos,  armatus  falce  saligna ; 

Sed  non  et  vasto  est  inguine  terribilis. 
Hue  .Calybita  veni :  fessus  iam  sudat  asellus : 

Farce  illi :  nostrum  delicium  est  asinus. 
Nunc  cantu  crebro  rumpunt  arbusta  cicadae. 

Nunc  etiam  in  gelida  sede  lacerta  latet. 
Si  sapis,  aestivo  recubans  te  prolue  vitro ; 

Seu  vis  crystallo  ferre  novos  calices. 
Eia  age  pampinea  fessus  requiesce'  sub  umbra ; 

Et  gravidum  roseo  necte  caput  strophio. 
Candida  formosae  decerpes  ora  puellae. 

Ah !  pereat,  cui  sunt  prisca  supercilia ! 
Quid  cineri  ingrato  servas  beue  olentia  serta? 

Anne  coronato  vis  lapide  ista  legi  ? 
Pone  merum  et  talos.     Pereant,  qui  crastina  curant ! 

Mors  aurem  vellens :  vivite,  ait,  venio.' 

Copa. 

229.  THE  MISERY  OF  EXILE. 

Fortunate  sener,  hie,  inter  flumina  nota 
Et  fontes  sacros,  f rigus  captabis  opacum ! 
Hinc  tibi,  quae  semper,  vicino  ab  limite  saepes, 
Hyblaeis  apibus  florem  depasta  salicti, 
Saepe  levi  somnum  suadebit  inire  susurro. 
Hinc  alta  sub  rupe  canet  frondator  ad  auras  ; 
Nee  tamen  interea  raucae,  tua  cura,  palumbes, 
Nee  gemere  aeria  cessabit  turtur  ab  ulmo. 

At  nos  hinc  alii  sitientes  ibimus  Afros : 

Pars  Scythiam  et  rapidum  Cretae  veniemus  Oaxen, 


166  LATIN   SELECTIONS. 

Et  penitus  toto  divisos  orbe  Britannos. 
En,  uuquam  patrios  longo  post  tempore  fines, 
Pauperis  et  tuguri  congestum  caespite  culmen, 
Post  aliquot,  mea  regna  videns,  mirabor  aristas  ? 
Impius  haec  tarn  culta  novalia  miles  habebit  ? 
Barbaras  has  segetes?     En,  quo  discordia  cives 
Produxit  miseros  !  en,  quis  consevimus  agros  ! 
Insere  nunc  Meliboee,  piros,  pone  ordine  vites. 
Ite  meae,  felix  quondam  pecus,  ite  capellae. 
Non  ego  vos  posthac,  viridi  proiectus  in  atitro, 
Dumosa  pendere  procul  de  rupe  videbo ; 
Carmina  nulla  canam ;  non,  me  pascente,  capellae, 
Florentem  cytisum  et  salices  carpetts  amaras. 

Ed.,  i,  52-58,  65-79. 

230.  A  PROPHECY. 

Talia  saecla,  suis  dixerunt,  currite,  fusis 
Concordes  stabili  fatorum  numine  Parcae. 
Adgredere  o  magnos  (aderit  iam  tempus)  honores, 
Cara  deum  suboles,  magnum  lovis  incrementum ! 
Adspice  convexo  nutantem  pondere  mundum, 
Terrasque,  tractusque  maris,  caelumque  profundum, 
Adspice,  venture  laetantur  ut  omnia  saeclo. 
O  mini  tarn  longae  maneat  pars  ultima  vitae, 
Spiritus  et,  quantum  sat  erit  tua  dicere  facta. 
Non  me  carminibus  vincet  nee  Thracius  Orpheus, 
Nee  Linus  ;  huic  mater  quamvis  atque  huic  pater  adsit : 
Orphei  Calliopea,  Lino  formosus  Apollo. 
Pan  etiam,  Arcadia  mecum  si  iudice  certet, 
Pan  etiam  Arcadia  dicat  se  iudice  victum. 
Incipe,  parve  puer,  risu  cognoscere  matrem  : 
Matri  longa  decem  tulerunt  fastidia  menses. 
Incipe,  parve  puer :  cui  non  risere  parentes, 
Nee  deus  hunc  mensa,  dea  nee  dignata  cubili  est. 

Ed.,  iv.  46-63. 


167 


231.  THE  FORMATION  OF  THE  EARTH. 

Namque  canebat,  uti  magnum  per  inane  coaeta 
Semina  terrarumque  animaeque  marisque  fuissent, 
Et  liquid!  simul  ignis ;  ut  his  exordia  primis 
Omnia,  et  ipse  tener  mundi  concreverit  orbis ; 
Turn  durare  *solum  et  discludere  Nerea  ponto 
Coeperit  et  rerum  paullatim  sumere  formas  ; 
lamque  novum  teirae  stupeant  lucescere  solem 
Altius,  atque  cadant  summotis  nubibus  imbres : 
Incipiant  silvae  cum  primum  surgere,  cumque 
Kara  per  ignaros  errent  animalia  mentis. 

Ed.,  vi,  31-40. 

232.   A  DISAPPOINTED  LOVER'S  LAMENT. 

Nascere,  praeque  diem  veniens  age,  Lucifer,  almum, 
Coniugis  indigno  Nisae  deceptus  amore 
Dum  queror,  et  divos,  quamquam  nil  testibus  illis 
Profeci,  extrema  moriens  tamen  adloquor  bora. 
Incipe  Maenalios  mecum,  mea  tibia,  versus. 
Maenalus  argutumque  nemus  pinosque  loquentis 
Semper  habet ;  semper  pastorum  ille  audit  amores, 
Panaque,  qui  primus  calamos  non  passus  inertis. 
Incipe  Maenalios  mecum,  mea  tibia,  versus. 
Mopso  Nisa  datur :  quid  non  speremus  amantes  ? 
lungentur  iam  grypes  equis,  aevoque  sequenti 
Cum  canibus  timidi  venient  ad  pocula  dammae. 
Incipe  Maenalios  mecum,  mea  tibia,  versus. 
Mopse,  novas  incide  faces  :  tibi  ducitur  uxor  ; 
Sparge,  marite,  nuces :  tibi  deserit  Hesperus  (Detain. 
Incipe  Maenalios  mecum,  mea  tibia,  versus. 
O  digno  coninncta  viro,  dum  despicis  omnis, 
Dumque  tibi  est  odio  mea  fistula  dumque  capellae 
Hirsutumque  supercilium  promissaque  barba» 
Nee  curare  deum  credis  mortalia  quemquam. 
Incipe  Maenalios  mecum,  mea  tibia,  versus. 
Saepibus  in  nostris  parvam  te  roscida  mala  — 


168  LATIN  SELECTIONS. 

Dux  ego  vester  eram  —  vidi  cum  matre  legentem. 
Alter  ab  undecimo  turn  me  iam  acceperat  annus ; 
lam  fragilis  poteram  ab  terra  contingere  ramos. 
Ut  vidi,  ut  perii !  ut  me  malus  abstulit  error  ! 
Incipe  Maenalios  mecum,  mea  tibia,  versus. 
Nunc  scio,  quid  sit  Amor ;  duris  in  cotibus  ilium 
Aut  Tmaros,  aut  Rhodope,  aut  extremi  Garamantes, 
Nee  generis  nostri  puerum  nee  sanguims  edunt. 
Incipe  Maenalios  mecum,  mea  tibia,  versus. 
Saevus  Amor  docuit  natorum  sanguine  matrem 
Commaculare  manus ;  crudelis  tu  quoque,  mater ; 
Crudelis  mater  magis,  an  puer  inprobus  ille? 
Inprobus  ille  puer ;  crudelis  tu  quoque,  mater. 
Incipe  Maenalios  mecum,  mea  tibia,  versus. 
Nunc  et  ovis  ultro  fugiat  lupus,  aurea  durae 
Mala  ferant  quercus,  narcisso  floreat  alnus, 
Pinguia  corticibus  sudent  electra  myricae, 
Certent  et  cycnis,  ululae,  sit  Tityrus  Orpheus, 
Orpheus  in  silvis,  inter  delphinas  Arion, 
(Incipe  Maenalios  mecum,  mea  tibia,  versus) 
Omnia  vel  medium  fiat  mare.     Vivite,  silvae: 
Praeceps  aerii  specula  de  mentis  in  undas 
Deferar ;  extremum  hoc  munus  morientis  habeto. 
Desine  Maenalios,  iam  desine,  tibia,  versus. 

Ed.,  viii,  17-62. 

233.   A  STORM  IN  HARVEST. 

Saepe  ego,  cum  flavis  messorem  induceret  arvis 
Agricola,  et  fragili  iam  stringeret  hordea  culmo, 
Omnia  ventorum  concurrere  proelia  vidi ; 
Quae  gravidam  late  segetem  ab  radicibus  imis 
Sublime  expulsam  eruerent :  ita  turbine  nigro 
Ferret  hiems  culmumque  levem  stipulasque  volantes, 
Saepe  etiam  immensum  caelo  venit  agmen  aquarum, 
Et  foedam  glomerant  tempestatem  imbribus  atris 
Collectae  ex  alto  nubes ;  ruit  arduus  aether, 
Et  pluvia  ingenti  sata  laeta  boumque  labores 
Diluit;  implentur  fossae,  et  cava  flumiua  crescunt 


VEEGILIUS.  169 

Cum  sonitu ;  fervetque  fretis  spirantibus  aequor. 
Ipse  Pater,  media  nimborum  in  nocte,  corusca 
Fulmina  molitur  dextra :  quo  maxima  motu 
Terra  tremit ;  fugere  ferae  ;  et  mortalia  corda 
Per  gentes  humilis  stravit  pavor:  ille  flagrant! 
Aut  Atho,  aut  Rhodopeu,  aut  alta  Ceraunia  telo 
Deicit ;  ingeminant  austri  et  densissimus  imber ; 
Nunc  nemora  ingenti  vento,  nunc  litora  plangunt. 

G.,  i,  316-334. 

234.  THE  SPRING  OF  THE  WORLD. 

Ver  adeo  frondi  nemorum,  ver  utile  silvis  ; 
Vere  tument  terrae  et  genitalia  semina  poscunt. 
Turn  pater  omnipotens  fecundis  imbribus  Aether 
Coniugis  in  gremium  laetae  descendit,  et  omnes 
Magnus  alit,  magno  commixtus  corpore,  fetus. 
Avia  turn  resonant  avibus  virgulta  canoris, 
Et  Venerem  certis  repetunt  armenta  diebus ; 
Parturit  almus  ager,  Zephyrique  tepentibus  auris 
Laxant  arva  sinus,  superat  tener  omnibus  humor ; 
Inque  novos  soles  audent  se  germina  tuto 
Credere,  nee  metuit  surgentes  pampinus  austros, 
Aut  actum  caelo  magnis  aquilonibus  imbrem, 
Sed  trudit  gemmas,  et  frondes  explicat  omnes. 
Non  alios  prima  crescentis  origine  muudi 
Illuxisse  dies,  aliumve  habuisse  tenorem 
Crediderim :  ver  illud  erat;  ver  magnus  agebat 
Orbis,  et  hibernis  parcebant  flatibus  Euri : 
Cum  primae  lucem  pecudes  hausere,  virumque 
Terrea  progenies  duris  caput  extulit  arvis, 
Immissaeque  ferae  silvis,  et  sidera  caelo. 
Nee  res  hunc  tenerae  possent  perferre  laborem, 
Si  non  tanta  quics  iret  frigusque  caloremque 
Inter,  et  exciperet  caeli  indulgentia  terras. 

G.,  ii,  323-346. 


170  LATIN   SELECTIONS. 


235.  A  SUMMER  DAT  IN  THE  COUNTRY. 

At  vero  Zephyris  cum  laeta  vocantibus  aestas 
In  saltus  utrumque  gregem  atque  in  pascua  mittet, 
Luciferi  primo  cum  sidere  frigida  rura 
Carpatnus,  dum  mane  novum,  duin  gramina  canent, 
Et  ros  in  tenera  pecori  gratissimus  herba. 
Inde,  ubi  quarta  sitim  caeli  collegerit  hora 
Et  cantu  querulae  rumpent  arbusta  cicadae, 
Ad  puteos  aut  alta  greges  ad  stagna  iubebo 
Curreatem  ilignis  potare  canalibus  undam  ; 
Aestibus  at  mediis  umbrosam  exquirere  vallem, 
Sicubi  magna  lovis  antique  robore  quercus 
Ingentis  tendat  ramos,  aut  sicubi  nigrum 
Illicibus  crebris  sacra  nemus  accubet  umbra ; 
Turn  tenuis  dare  rursus  aquas,  et  pascere  rursua 
Solis  ad  occasum,  cum  frigidus  aera  vesper 
Temperat,  et  saltus  reficit  iam  roscida  luna, 
Litoraque  alcyonem  resonant,  acalanthida  dumi. 

G.,  iii,  322-338. 

236.   ATTACK  ON  PRIAM'S  PALACE. 

At  domus  interior  gemitu  miseroque  tumultu 
Miscetur  ;  penitusque  cavae  plangoribus  aedes 
Femineis  ululant;  ferit  aurea  sidera  clamor. 
Turn  pavidae  tectis  matres  ingentibus  errant, 
Amplexaeque  tenent  postes,  atque  oscula  figunt. 
Instat  vi  patria  Pyrrhus ;  nee  claustra,  neque  ipsi 
Custodes  sufferre  valent.     Labat  ariete  crebro 
lanua,  et  emoti  procumbunt  cardine  postes. 
Fit  via  vi ;  rumpunt  aditus,  primosque  trucidant 
Immissi  Danai,  et  late  loca  milite  complent. 
Non  sic,  aggeribus  ruptis  cum  spumeus  amnis 
Exiit,  oppositasque  evicit  gurgite  moles, 
Fertur  in  arva  furens  cumulo,  camposque  per  omnes 
Cum  stabulis  armenta  trahit.     Vidi  ipse  furentem 
Caede  Neoptolemum,  geminosque  in  limine  Atridas ; 


VERGILIUS.  171 

Vidi  Hecubam  centumque  nurus,  Priamumque  per  aras 
Sanguine  foedantem,  quos  ipse  sacraverat,  ignes. 
Quinquaginta  illi  thalami,  spes  tanta  nepotum, 
Barbarico  postes  auro  spoliisque  superbi, 
Procubuere  ;  tenent  Danai,  qua  deficit  ignis. 

Aen.,  ii,  486-505. 

237.  DIDO  UPBRAIDS  AENEAS  FOB  ATTEMPTING  TO.  DESERT 
HER  SECRETLY. 

Dissimulare  etiam  sperasti,  perfide,  tantum 

Posse  nefas,  tacitusque  mea  decedere  terra  ? 

Nee  te  noster  amor,  nee  te  data  dextera  quondam, 

Nee  moritura  tenet  crudeli  funere  Dido? 

Quin  etiam  hiberno  moliris  sidere  dassem, 

Et  mediis  properas  Aquilonibus  ire  per  altum, 

Crudelis !     Quid  ?  si  uon  arva  aliena  domosque 

Ignotas  peteres,  et  Troia  antiqua  maneret, 

Troia  per  undosum  peteretur  classibus  aequor  ? 

Mene  fugis  ?     Per  ego  has  lacrimas  dextramque  tuam  te, 

Quando  aliud  mihi  iam  miserae  nihil  ipsa  reliqui, 

Per  connubia  nostra,  per  inceptos  Hymenaeos, 

Si  bene  quid  de  te  merui,  fuit  aut  tibi  quidquam 

Dulce  meum :  miserere  domus  labentis,  et  istam, 

Oro,  si  quis  adhuc  precibus  locus,  exue  mentem. 

Te  propter  Libycae  gentes  Nomadunaque  tyranni 

Odere ;  infensi  Tyrii ;  te  propter  eundem 

Ex.stinctus  pudor,  et,  qua  sola  sidera  adibam, 

Fama  prior.     Cui  me  moribundam  deseris,  hospes  ? 

Hoc  solum  nomen  quoniam  de  coniuge  restat. 

Quid  moror  ?  an,  mea  Pygmalion  dum  moenia  frater 

Destruat,  aut  captam  ducat  Gaetulus  larbas? 

Saltern  si  qua  mihi  de  te  suscepta  fuisset 

Ante  fugam  suboles,  si  quis  mihi  parvulus  aula 

Luderet  Aeneas,  qui  te  tamen  ore  referret, 

Non  equidem  omnino  capta  ac  deserta  viderer. 

Talia  dicentem  iamdudum  aversa  tuetur, 
Hue  illuc  volvens  oculos,  totumque  pererrat 


172  LATIN  SELECTIONS. 

Luminibus  tacitis  ;  et  sic  accensa  profatur : 
Nee  tibi  diva  parens,  generis  nee  Dardanus  auctor, 
Perfide ;  sed  duris  geuuit  te  cautibus  horrens 
Caucasus,  Hyrcanaeque  adriiorunt  ubera  tigres. 
Nam  quid  dissimulo  ?  aut  quae  me  ad  maiora  reserve  ? 
Num  fletu  ingemuit  nostro  ?  num  lumina  flexit  ? 
Num  lacrimas  victus  dedit,  aut  miseratus  amantem  est? 
Quae  quibus  anteferam  ?     lam  iam  nee  maxima  luno, 
Nee  Saturnius  haec  oculis  pater  adspicit  aequis. 
Nusquam  tuta  fides.     Eiectum  litore,  egentem 
Excepi,  et  regni  demens  in  parte  locavi ; 
Amissam  classem,  socios  a  morte  reduxi ; 
(Heu  furiis  incensa  feror!)   nunc  augur  Apollo, 
Nunc  Lyciae  sortes,  nunc  et  love  missus  ab  ipso 
Interpres  divum  fert  horrida  iussa  per  auras. 
Scilicet  is  superis  labor  est,  ea  cura  quietos 
Sollicitat.     Neque  te  teneo,  neque  dicta  refello. 
I,  sequere  Italiam  ventis,  pete  regna  per  undas. 
Spero  equidem  mediis,  si  quid  pia  numina  possunt, 
Supplicia  hausurum  scopulis,  et  nomine  Dido 
Saepe  vocaturum.     Sequar  atris  ignibus  absens, 
Et,  cum  frigida  tnors  anima  seduxerit  artus, 
Omnibus  umbra  locis  adero.     Dabis,  improbe,  poenas ; 
Audiam,  et  haec  Manes  veniet  mini  fama  sub  imos. 

Aen.,  iv,  305-330,  362-387. 

238.    GRIEF  IN  THE  STILLNESS  OF  NIGHT. 

Nox  erat,  et  placidum  carpebant  fessa  soporem 
Corpora  per  terras,  silvaeque  et  saeva  quierant 
Aequora,  cum  medio  volvuntur  sidera  lapsu, 
Cum  tacet  omnis  ager,  pecudes,  pictaeque  volucres, 
Quaeque  lacus  late  liquidos,  quaeque  aspera  dumis 
Rura  tenent,  somno  positae  sub  nocte  silenti. 
At  non  infelix  animi  Phoenissa,  neque  unquam 
Solvitur  in  somnos,  oculisve  aut  pectore  noctem 
Accipit.     Ingeminant  curae,  rursusque  resurgens 
Saevit  amor,  magnoque  irarum  fluctuat  aestu. 
Sic  adeo  insistit,  secumque  ita  corde  volutat : 


VERGILIUS.  173 

En,  quid  ago  ?  rursusne  procos  irrisa  priores 
Experiar,  Nomadumque  petam  connubia  supplex, 
Quos  ego  sim  toties  iam  dedignata  maritos  ? 
Iliacas  igitur  classes  atque  ultima  Teucrum 
lussa  sequar  ?  quiane  auxilio  iuvat  ante  levatos,  • 
Et  bene  apud  memores  veteris  stat  gratia  facti  ? 
Quis  me  autem  (fac  velle)  sinet?  ratibusve  superbis 
Invisam  accipiet  ?     Nescis,  heu  perdita !  necdum 
Laomedonteae  sentis  periuria  gentis  ? 
Quid  turn  ?  sola  fuga  nautas  comitabor  ovantes  ? 
An  Tyriis  omnique  manu  stipata  meorum 
Inferar,  et  quos  Sidonia  vix  urbe  revelli, 
Rursus  agam  pelago,  et  vends  dare  vela  iubebo  ? 
Quin  morere,  ut  merita  es,  ferroque  averte  dolorem. 
Tu,  lacrimis  evicta  meis,  tu  prima  furentem 
His,  germana,  malis  oneras,  atque  obicis  hosti. 
Non  licuit  thalami  expertem  sine  crimine  vitam 
Degere,  more  ferae,  tales  nee  tangere  curas ! 
Non  servata  fides,  cineri  promissa  Sychaeo  ! 

Aen.,  iv,  522-552. 

239.   A  BOAT-RACE. 

Effugit  ante  alios,  primisque  elabitur  undis 

Turbam  inter  fremitumque  Gyas ;  quern  deinde  Cloanthus 

Consequitur,  melior  remis ;  sed  pondere  pinus 

Tarda  tenet.     Post  hos  aequo  discrimine  Pristis 

Centaurusque  locum  tendunt  superare  priorem. 

Et  nunc  Pristis  habet,  nunc  victam  praeterit  ingeus 

Centaurus ;  nunc  uua  ambae  iunctisque  feruutur 

Frontibus,  et  longa  sulcant  vada  salsa  carina. 

lamque  propinquabant  scopulo,  metamque  tenebant : 

Cum  princeps  medioque  Gyas  in  gurgite  victor 

Recto rem  navis  compellat  voce  Menoeten  : 

Quo  tantum  mihi  dexter  abis?  hue  dirige  gressum, 

Litus  ama,  et  laevas  stringat,  sine,  palmula  cautes; 

Altum  alii  teneaut !     Dixit.     Sed  caeca  Menoetes 

Saxa  timens,  proram  pelagi  detorquet  ad  undas. 

Quo  diversus  abis  ?  iterum :  pete  saxa,  Menoete, 


174  LATIN   SELECTIONS. 

Cum  clamore  Gyas  revocabat,  et  ecce  Cloanthum 
Respicit  instantem  tergo,  et  propiora  tenentem. 
Ille  inter  navemque  Gyae  scopulosque  sonantes 
Radit  iter  laevum  interior,  subitoque  priorem 
Praeterit,  et  metis  tenet  aequora  tuta  relictis. 
Turn  vero  exarsit  iuveni  dolor  ossibus  ingens ; 
Nee  lacrimis  caruere  genae :  segnemque  Menoetem, 
Oblitus  decorisque  sui  sociumque  salutis, 
In  mare  praecipitem  puppi  deturbat  ab  alta ; 
Ipse  gubernaclo  rector  subit,  ipse  magister : 
Hortaturque  viros,  clavumque  ad  litora  torquet. 
At  gravis,  ut  fundo  vix  tandem  redditus  imo  est, 
lam  senior,  madidaque  fluens  in  veste,  Menoetes 
Summa  petit  scopuli,  siccaque  in  rupe  resedit. 
Ilium  et  labentem  Teucri  et  risere  natantem ; 
Et  salsos  rident  revomentem  pectore  fluctus. 

Am.,  v,  151-182. 

240.  THE  GATES  OF  HELL. 

Ibant  obscuri  sola  sub  nocte  per  umbram, 
Perque  domos  Ditis  vacuas,  et  inania  regna : 
Quale  per  incertam  lunam  sub  luce  maligna 
Est  iter  in  silvis,  ubi  caelum  condidit  umbra 
lupiter,  et  rebus  nox  abstulit  atra  colorem. 
Vestibulum  ante  ipsum  primisque  in  faucibus  Orci 
Luctus  et  ultrices  posuere  cubilia  Curae ; 
Pallentesque  habitant  Morbi,  tristisque  Senectus, 
Et  Metus,  et  malesuada  Fames,  ac  turpis  Egestas : 
Terribiles  visu  formae  :  Letumque,  Labosque ; 
Turn  consanguineus  Leti  Sopor,  et  mala  mentis 
Gaudia,  mortiferumque  adverse  in  limine  Bellum, 
Ferreique  Eumenidum  thalami,  et  Discordia  demens, 
Vipereum  crinem  vittis  inftexa  cruentis. 
In  medio  ramos  annosaque  brachia  pandit 
Ulmus  opaca,  ingens,  quam  sedem  Somnia  vulgo 
Vana  tenere  ferunt,  foliisque  sub  omnibus  haerent. 
Multaque  praeterea  variarum  monstra  ferarum, 
Centauri,  in  foribus  stabulant,  Scyllaeque  biformes, 


VERGILIUS.  175 

Et  centumgeminus  Briareus,  ac  bellua  Lernae 
Horrendum  stridens,  flammisque  armata  Chimaera ; 
Gorgoues,  Harpyiaeque,  et  forma  tricorporis  umbrae. 

Aen.,  vi,  268-289. 

241.  THE  ORIGIN  AND  DESTINY  OF  THE  HUMAN  SPIRIT. 

Principle  caelum  ac  terras,  camposque  liquentes, 
Lucentemque  globum  Lunae,  Titaniaque  astra, 
Spiritus  iutus  alit,  totamque  infusa  per  artus 
Men  s  agitat  molem,  et  magno  se  corpore  miscet. 
Inde  hominum  pecudumque  genus,  vitaeque  volantum, 
Et  quae  marmoreo  fert  monstra  sub  aequore  pontus. 
Igneus  est  ollis  vigor  et  caelestis  origo 
Seminibus,  quantum  non  noxia  corpora  tardant 
Terrenique  hebetant  artus  moribundaque  membra. 
Hinc  metuunt  cupiuntque,  dolent  gaudentque,  neque  auras 
Dispiciunt,  clausae  tenebris  et  carcere  caeco. 
Quin  et  supremo  cum  lumine  vita  reliquit, 
Non  tamen  omne  malum  miseris,  nee  funditus  omnes 
Corporeae  excedunt  pestes ;  penitusque  necesse  est 
Multa  diu  concreta  modis  inolescere  miris. 
Ergo  exercentur  poenis,  veterumque  malorum 
Supplicia  expendunt.     Aliae  pauduntur  inanes 
Suspensae  ad  ventos ;  aliis  sub  gurgite  vasto 
Infectum  eluitur  scelus,  aut  exuritur  igni. 
Quisque  suos  patimur  Manes ;  exinde  per  amplum 
Mittimur  Elysium,  et  pauci  laeta  arva  tenemus : 
Donee  longa  dies,  perfecto  temporis  orbe, 
Concretam  exemit  labem,  purumque  reliquit 
Aetherium  sensum,  atque  aurai  simplicis  ignem. 
Has  omnis,  ubi  mille  rotam  volvere  per  annos, 
Lethaeum  ad  fluvium  deus  evocat  agmine  majino : 
Scilicet  immemores  supera  ut  convexa  revisant 
Rursus,  et  iucipiant  in  corpora  velle  reverti. 

Aen.,  vi,  724-761. 


176  LATIN   SELECTIONS. 


242.   ROMAN  GENIUS  is  IMPERIAL. 

Quo  fessum  rapitis,  Fabii  ?     Tu  maximus  ille  es, 
Unus  qui  nobis  cunctando  restituis  rem. 
Excudent  alii  spirantia  mollius  aera, 
Credo  equidem  ;  vivos  ducent  de  marmore  vultus  ; 
Orabunt  causas  melius,  caelique  meatus 
Describent  radio,  et  surgentia  sidera  dicent : 
Tu  regere  imperio  populos,  Romane,  memento ; 
Hae  tibi  erunt  artes :  pacisque  imponere  morem, 

Parcere  subiectis,  et  debellare  superbos. 

Aen.,  vi,  845-853. 

s 

243.  JUNO  INVEIGHS  AGAINST  THE  TROJANS. 

Heu  stirpem  invisam,  et  fatis  contraria  nostris 

Fata  Phrygum  !     Num  Sigeis  occumbere  campis, 

Num  capti  potuere  capi  ?  num  incensa  cremavit 

Troia  viros  ?     Medias  acies  mediosque  per  ignes 

Invenere  viam.     At,  credo,  mea  numina  tandem 

Fessa  iacent,  odiis  aut  exsaturata  quievi  ? 

Quin  etiam  patria  excussos  infesta  per  uudas 

Ausa  sequi,  et  profugis  toto  me  opponere  ponto. 

Absumtae  in  Teucros  vires  caelique  marisque. 

Quid  Syrtes  aut  Scylla  mihi,  quid  vasta  Charybdis 

Profuit  ?     Optato  conduntur  Tbybridis  alveo, 

Securi  pelagi  atque  mei.     Mars  perdere  gentem 

Immanem  Lapithum  valuit ;  concessit  in  iras 

Ipse  deum  antiquam  genitor  Calydona  Dianae ; 

Quod  scelus  aut  Lapithas  tantum,  aut  Calydona  merentem  ? 

Ast  ego,  magna  lovis  coniunx,  nil  linquere  inausum 

Quae  potui  iafelix,  quae  memet  in  omnia  verti, 

Vincor  ab  Aenea !     Quod  si  mea  numina  non  sunt 

Magna  satis:   dubitem  baud  equidem  implorare,  quod  usquam 

est. 

Flectere  si  nequeo  Superos,  Acheronta  movebo. 
Non  dabitur  regnis,  esto,  prohibere  Latiuis, 
Atque  immota  manet  fatis  Lavinia  coniunx  : 


VERGILIUS.  177 

At  trahere,  atque  moras  tantis  licet  addere  rebus : 
At  licet  amborum  populos  exsciudere  regum. 
Hac  gener  atque  socer  coe'ant  mercede  suorum. 
Sanguine  Troiano  et  Rutulo  dotabere,  virgo ; 
Et  Bellona  manet  te  pronuba.     Nee  face  tantum 
Cisseis  praegnans  ignes  enixa  iugales ; 
Quin  idem  Veneri  partus  suus,  et  Paris  alter, 
Funestaeque  iterum  recidiva  in  Pergama  taedae. 

Aen.,  vii,  293-322. 

244.   DEATH  OF  Nisus  AND  EURYALUS. 

Dixerat,  et  toto  connixus  corpore  ferrum 
Conicit :  hasta  volans  noctis  diverberat  umbras, 
Et  venit  aversi  in  tergum  Sulmonis,  ibique 
Frangitur,  ac  fisso  transit  praecordia  ligno. 
Volvitur  ille  vomens  calidum  de  pectore  flumen 
Frigidus,  et  longis  singultibus  ilia  pulsat. 
Diversi  circumspiciunt.     Hoc  acrior  idem 
Ecce  aliud  summa  telum  librabat  ab  aure. 
Dum  trepidant,  iit  hasta  Tago  per  tempus  utrumque 
Stridens,  traiectoque  haesit  tepefacta  cerebro. 
Saevit  atrox  Volscens,  nee  teli  conspicit  usquam 
Auctorem,  nee  quo  se  ardens  immittere  possit. 
Tu  tamen  interea  calido  mihi  sanguine  poenas 
Persolves  amborum,  inquit :  simul  ense  recluso 
Ibat  in  Euryalum.     Turn  vero  exterritus,  amens 
Conclamat  Nisus  ;  nee  se  celare  tenebris 
Amplius,  aut  tantum  potuit  perferre  dolorem : 
Me,  me,  adsum,  qui  feci,  in  me  convertite  ferrum, 
()  Jlutuli.  mea  fraus  omnis:  nihil  iste  nee  ausus, 
Nee  potuit ;  caelum  hoc  et  conscia  sidera  tester ; 
Tantum  infelicem  nimium  dilexit  amicum. 
Talia  dicta  dabat :  sed  viribus  ensis  adactus 
Transabiit  costas,  et  Candida  pectora  rumpit. 
Volvitur  Euryalus  leto,  pulchrosque  per  artus 
It  cruor,  inque  humeros  cervix  collapsa  recumbit: 
Purpureus  veluti  cum  flos,  succisus  aratro, 
Languescit  morions  :  lassove  papavera  collo 
12 


178  LATIN    SELECTIONS. 

Demisere  caput,  pluvia  cum  forte  gravantur. 
At  Nisus  ruit  in  medios,  solumque  per  omnes 
Volscentem  petit ;  in  solo  Volscente  moratur. 
Quern  circuni  gloraerati  hostes,  hiuc  cotmninus  atque  hinc 
Proturbant.     Instat  nou  secius,  ac  rotat  ensem 
Fulmineum ;  donee  Rutuli  claraantis  in  ore 
Condidit  adverse,  et  moriens  anitnam  abstulit  bosti. 
Turn  super  exanimem  sese  proiecit  amicum 
Confossus,  placidaque  ibi  demum  niorte  quievit. 

Aen.,  ix,  410-446. 

245.    NUMANUS   TAUNTS   THE   TKOJANS    WITH   EFFEMINACY. 

.     Non  pudet  obsidione  iterura  valloque  teneri, 
Bis  capti  Phryges,  et  morti  praetendere  muros  ? 
En,  qui  nostra  sibi  bello  connubia  poscunt ! 
Quis  deus  Italian),  quae  vos  dementia  adegit? 
Non  hie  Atridae,  nee  fandi  fictor  Ulixes. 
Durum  ab  stirpe  genus,  natos  ad  flumina  primum 
Deferimus,  saevoque  gelu  duramus-et  undis ; 
Venatu  invigilant  pueri,  silvasque  fatigant; 
Flectere  ludus  equos,  et  spicula  tendere  cornu. 
At  patiens  operum  parvoque  assueta  iuventus 
Aut  rastris  terram  domat,  aut  quatit  oppida  bello. 
Omne  aevum  ferro  teritur,  versaque  iuvencum 
Terga  fatigamus  hasta :  nee  tarda  senectus 
Debilitat  vires  animi,  mutatque  vigorem. 
Canitiem  galea  premimus  ;  semperque  recentes 
Comportare  iuvat  praedas,  et  vivere  rapto. 
Vobis  picta  croco  et  f  ulgenti  murice  vestis : 
Desidiae  cordi ;  iuvat  indulgere  choreis  ; 
Et  tunicae  manicas,  et  habent  redimicula  mitrae. 
O  vere  Phrygiae,  neque  enim  Phryges,  ite  per  alta 
Dindyma,  ubi  assuetis  biforem  dat  tibia  cantum. 
Tympana  vos  buxusque  vocat  Berecyntia  Matris 
Idaeae,  sinite  arma  viris,  et  cedite  ferro. 

Aen.,  ix,  698-620. 


VEEGILIUS.  179 


246.  LAMENT  OF  EVANDER  OVER  HIS  SON. 

Non  haec,  o  Palla,  dederas  promissa  parent!. 
Cautius  ut  saevo  velles  te  credere  Marti ! 
Haud  ignarus  eram,  quantum  nova  gloria  in  armis 
Et  praedulce  decus  primo  certamine  posset. 
Primitiae  iuvenis  miserae  !  bellique  propinqui 
Dura  rudimenta !  et  nuJli  exaudita  deorum 
Vota  precesque  meae !  tuque,  o  sanctissima  coniunx, 
Felix  morte  tua,  neque  in  hunc  servata  dolorem. 
Contra  ego  vivendo  vici  mea  fata,  superstes 
Restarem  ut  genitor.     Troum  socia  arma  secutum 
Obruerent  Rutuli  telis !  animam  ipse  dedissem, 
Atque  haec  pompa  domum  me,  non  Pallanta,  referret ! 
Nee  vos  arguerim,  Teucri,  nee  foedera,  nee,  quas 
Tunximus  hospitio,  dextras ;  sors  ista  seuectae 
Debita  erat  nostrae.     Quod  si  immatura  manebat 
Mors  natum  :  caesis  Volscorum  millibus  ante, 
Ducentem  in  Latiuna  Teucros,  cecidisse  iuvaret. 
Quin  ego  non  alio  digner  te  funere,  Palla, 
Quam  pius  Aeueas,  et  quam  magni  Phryges,  et  quam 
Tyrrhenique  duces,  Tyrrhenum  exercitus  omnis. 
Magna  tropaea  ferunt,  quos  dat  tua  dextera  leto. 
Tu  quoque  nunc  stares  immanis  truncus  in  armis, 
Esset  par  aetas  et  idem  si  robur  ab  annis, 
Turne.     Sert  infelix  Teucros  quid  demoror  armis  ? 
Vadite,  et  haec  memores  regi  mandata  referte : 
Quod  vitam  moror  invisam,  Pallante  peremto, 
Dextera  causa  tua  est,  Turnum  gnatoque  patrique 
Quam  debere  vides.     Meritis  vacat  hie  tibi  solus 
Fortunaeque  locus.     Non  vitae  gaudia  quaero ; 
Nee  fas :  sed  nato  Manes  perferre  sub  imos. 

Aen.,  xi,  152-181. 


180  LATIN   SELECTIONS. 


247.    TURNUS   IS   BROUGHT  TO   BAY. 

Nec  plura  effatus,  saxum  circumspicit  ingens, 
Saxum  antiquuin,  ingens,  campo  quod  forte  iacebat, 
Limes  agro  positus,  litem  ut  discerneret  arvis. 
Vix  illud  lecti  bis  sex  cervice  subirent, 
Qualia  nunc  hominum  producit  corpora  tellus. 
Ille  manu  raptum  trepida  torquebat  in  hostcm, 
Altior  insurgens,  et  cursu  concitus,  heros. 
Sed  neque  currentem  se,  nee  cognoscit  euntem, 
Tollentemve  manu,  saxumque  immane  moventem : 
Genua  labant ;  gelidus  concrevit  frigore  sanguis. 
Turn  lapis  ipse  viri,  vacuum  per  inane  volutus, 
Nec  spatium  evasit  totum,  nee  pertulit  ictum. 
Ac  velut  in  somnis,  oculos  ubi  languida  pressit 
Nocte  quies,  nequidquam  avidos  extendere  cursus 
Velle  videmur,  et  in  mediis  conatibus  aegri 
Succidimus  ;  non  lingua  valet,  non  corpore  notae 
Sumciunt  vires,  nee  vox  aut  verba  sequuntur : 
Sic  Turno,  quacunque  viam  virtute  petivit, 
Successum  dea  dira  negat.     Turn  pectore  sensus 
Vertuntur  varii.     Rutulos  adspectat,  et  urbem, 
Cunctaturque  metu,  telumque  instare  tremiscit ; 
Nec,  quo  se  eripiat,  nee,  qua  vi  tendat  in  hostem, 
Nec  currus  usquam  videt,  aurigamve  sororem. 
Cunctanti  telum  Aeneas  fatale  coruscat, 
Sortitus  fortunam  oculis ;  et  corpore  toto 
Eminus  intorquet.     Murali  concita  nunquam 
Tormento  sic  saxa  fremunt,  nee  fulmine  tanti 
Dissultant  crepitus.     Volat  atri  turbinis  instar 
Exitium  dirum  hasta  ferens,  orasque  recludit 
Loricae,  et  clipei  extremes  septemplicis  orbes, 
Per  medium  stridens  transit  femur.     Incidit  ictus 
Ingens  ad  terram  duplicate  poplite  Turnus. 
Consurgunt  gemitu  Rutuli,  totusque  remugit 
Mons  circum,  et  vocein  late  nemora  alta  remittunt. 

Am.,  xii,  896-929. 


HORATIUS.  181 


Q.  HORATIUS  FLACCUS,  66-8  B.C. 

248.   THE  LOVE  OP  MONEY. 

Die  gravem  duro  terrain  qui  vertit  aratro, 

Perfidus  hie  caupo,  miles,  nautaeque  per  omne 

Audaces  mare  qui  currunt,  hac  mente  laborem 

Sese  ferre,  senes  ut  in  otia  tuta  recedant, 

Aiunt,  cum  sibi  sint  congesta  cibaria :  sicut 

Parvola,  nam  exemplost,  magni  formica  laboris 

Ore  trahit  quodcumque  potest  atque  addit  acervo, 

Quern  struit,  baud  ignara  ac  non  incauta  futuri. 

Quae,  simul  inversum  contristat  Aquarius  annum, 

Non  usquam  prorepit  et  illis  utitur  ante 

Quaesitis  sapiens,  cum  te  neque  fervidus  aestus 

Demoveat  lucro,  neque  hiems,  ignis,  mare,  ferrum, 

Nil  obstet  tibi,  dum  ne  sit  te  ditior  alter. 

Quid  iuvat,  iramensum  te  argenti  pondus  et  auri 

Furtim  defossa  timidum  deponere  terra? 

'  Quod,  si  conminuas,  vilem  redigatur  ad  assem.' 

At  ni  id  fit,  quid  habet  pulchri  constructus  acervus  ? 

Milia  frumenti  tua  triverit  area  centum : 

Non  tuus  hoc  capiet  venter  plus  ac  meus,  ut  si 

Reticulum  panis  venales  inter  onusto 

Forte  vehas  umero,  nihilo  plus  accipias  quam 

Qui  nil  portarit.     Vel  die,  quid  referat  intra 

Naturae  fines  viventi,  iugera  centum  an 

Mille  aret  ?     '  At  suavest  ex  magno  tollere  acervo.' 

Dum  ex  parvo  nobis  tantundem  haurire  relinquas, 

Cur  tua  plus  laudes  cumeris  granaria  nostris? 

Ut  tibi  si  sit  opus  liquidi  non  amplius  urna 

Vel  oyatho,  et  dicas  '  magno  de  flumine  malim, 

Quam  ex  hoc  fonticulo  tautundem  sumere.'     Eo  fit, 

Plenior  ut  siquos  delectet  copia  iusto, 

Cum  ripa  simul  avolsos  ferat  Aufidus  acer. 

At  qui  tantuli  eget,  quantost  opus,  is  neque  limo 

Turbatam  haurit  aquam  neque  vitam  amittit  in  undis. 


182  LATIN   SELECTIONS. 

At  bona  pars  hominum  decepta  cupidine  falso 

'  Nil  satis  est,'  inquit,  '  quia  tanti  quantum  habeas  sis.' 

Quid  facias  illi  ?     lubeas  miserum  esse,  libenter 

Quatenus  id  facit.     Ut  quidam  memoratur  Athenis 

Sordidus  ac  dives,  populi  contemnere  voces 

Sic  solitus :  '  Populus  me  sibilat,  at  mihi  plaudo 

Tpse  domi,  simul  ac  nummos  contemplor  in  area.' 

Tantalus  a  labris  sitiens  fugientia  captat  t 

Flumina.     Quid  rides  ?     Mutato  nomine  de  te 

Fabula  narratur:  congestis  undique  saccis 

Indormis  inhians  et  tamquam  parcere  sacris 

Cogeris  aut  pictis  tamquam  gaudere  tabellis. 

Nescis  quo  valeat  nummus  ?  quern  praebeat  usum  ? 

Panis  ematur,  olus,  vini  sextarius,  adde, 

Quis  humana  sibi  doleat  natura  negatis. 

An  vigilare  metu  exanimem,  noctesque  diesque 

Formidare  malos  fures,  iucendia,  servos, 

Ne  te  conpilent  fugieutes,  hoc  iuvat?     Horum 

Semper  ego.optarim  pauperrimus  esse  bonorum. 

At  si  condoluit  temptatum  frigore  corpus 

Aut  alius  casus  lecto  te  adfixit,  habes  qui 

Adsideat,  fomenta  paret,  medicum  roget,  ut  te 

Suscitet  ac  reddat  gnatis  carisque  propinquis  ? 

Non  uxor  salvum  te  volt,  non  films ;  omnes 

Vicini  oderunt,  noti,  pueri  atque  puellae. 

Miraris,  cum  tu  argento  post  omnia  ponas, 

Si  nemo  praestet,  quern  non  merearis,  amorem  ? 

At  si  cognatos,  nullo  natura  labore 

Quos  tibi  dat,  retinere  velis  servareque  amicos, 

Infelix  operam  perdas :  ut  siquis  asellum 

In  campo  doceat  parentem  currere  frenis. 

Sat.,  I,  i,  28-91. 

249.  TRUTHS  ARE  BEST  TAUGHT  TO  THE  YOUNG  BY 
WARNING  EXAMPLES. 

Insuevit  pater  optimus  hoc  me 
Ut  fugerem,  exemplis  vitiorum  quaeque  notando. 
Cum  me  hortaretur,  parce,  frugaliter,  atque 


HORATIUS.  183 

Viverem  uti  contentus  eo,  quod  mi  ipse  parasset : 

'  Nonne  vides,  Albi  ut  male  vivat  filius  ?  utque 

Barrus  inops  ?     Magnum  documentum,  ne  patriam  rem 

Perdere  quis  velit.'     A  turpi  meretricis  amore 

Cum  deterreret :  '  Scetani  dissimilis  sis.' 

Ne  sequerer  moechas,  concessa  cum  venere  uti 

Possem :  '  Deprensi  nou  bella  est  fama  Treboni,' 

Aiebat.     '  Sapiens,  vitatu  quidque  petitu  .    * 

Sit  melius,  causas  reddet  tibi :  mi  satis  est,  si 

Traditum  ab  antiquis  morem  servare  tuamque, 

Dum  oustodis  eges,  vitam  famamque  tueri 

Incolumem  possum.     Simul  ac  duraverit  aetas 

Membra  animumque  tuutn,  nabis  sine  cortice.'     Sic  me 

Formabat  puerum  dictis,  et  sive  iubebat, 

Ut  facerem  quid :  '  Habes  auctorem,  quo  facias  hoc,' 

Unum  ex  iudicibus  selectis  obiciebat ; 

Sive  vetabat :  '  An  hoc  inhonestum  et  inutile  factu 

Necne  sit,  addubites,  flagret  rumore  malo  cum 

Hie  atque  ille  ? '     Avidos  vicinum  funus  ut  aegros 

Exanimat,  mortisque  metu  sibi  parcere  cogit: 

Sic  teneros  animos  aliena  opprobria  saepe 

Absterreut  vitiis. 

Sat.,  I,  iv,  105-129. 

250.  THE  EPICUREAN  DOCTRINE  AS  TO  PROVIDENCE. 

Postera  tempestas  melior,  via  peior  ad  usque 

Bari  moenia  piscosi ;  dein  Gnatia  lymphis 

Iratis  exstructa  dedit  risusque  iocosque, 

Dum  flamma  sine  tura  liquescere  limine  sacro 

Persuadere  cupit.     Credat  ludaeus  Apella, 

Non  ego :  namque  deos  didici  securura  agere  aevum, 

Nee,  siquid  miri  faciat  natura,  deos  id 

Tristes  ex  alto  caeli  demittere  tecto. 

Sat.,  1,  v,  96-103. 


184  LATIN   SELECTIONS. 


251.  A  BORE. 

Ibam  forte  Via  Sacra,  sicut  meus  est  mos, 

Nescio  quid  meditans  nugarum,  totus  iu  illis ; 

Accurrit  quidam  notus  mihi  nomine  tantum, 

Arreptaque  manu :  '  Quid  agis,  dulcissime  rerum  ? ' 

'  Suaviter,  ut  nunc  est,'  inquam, '  et  cupio  omnia  quae  vis.' 

Cum  adsectaretur :  '  Num  quid  vis  ? '  occupo.     At  ille : 

'  Noris  nos,'  inquit ;  '  docti  sumus.'     Hie  ego :  '  Pluris 

Hoc '  inquam  '  mihi  eris.'     Misere  discedere  quaerens, 

Ire  modo  ocius,  interdum  consistere,  in  aurem 

Dicere  nescio  quid  puero,  cum  sudor  ad  imos 

Manaret  talos.     '  O  te,  Bolane,  cerebri 

Felicem ! '  aiebam  tacitus,  cum  quidlibet  ille 

Garriret,  vicos,  urbem  laudaret.     Ut  illi 

Nil  respondebam,  '  Misere  cupis,'  inquit, '  abire : 

lamdudum  video ;  sed  nil  agis ;  usque  tenebo  ; 

Prosequar  hinc  quo  nunc  iter  est  tibi.'     '  Nil  opus  est  te 

Circumagi :  quendam  volo  visere  non  tibi  iiotum ; 

Trans  Tiberim  longe  cubat  is,  prope  Caesaris  hortos.' 

'  Nil  habeo  quod  agam,  et  non  sum  piger,  usque  sequar  te.' 

Demitto  auriculas,  ut  iniquae  mentis  asellus, 

Cum  gravius  dorso  subiit  onus.     Incipit  ille  : 

*  Si  bene  me  novi,  non  Viscum  pluris  amicum, 

Non  Varium  facies :  nam  quis  me  scribere  plures 

Aut  citius  possit  versus  ?  quis  membra  movere 

Mollius?  invideat  quod  et  Hermogenes,  ego  canto.' 

Interpellandi  locus  hie  erat :  '  Est  tibi  mater, 

Cognati,  quis  te  salvo  est  opus  ? '     '  Haud  mihi  quisquam  : 

Omnes  composui.'     *  Felices  !     Nunc  ego  resto. 

Confice :  namque  instat  fatum  mihi  triste,  Sabella 

Quod  puero  cecinit  divina  mota  anus  urna : 

"  Hunc  neque  dira  venena,  nee  hosticus  auferet  ensis, 

Nee  laterum  dolor  aut  tussis,  nee  tarda  podagra ; 

Garrulus  hunc  quando  consumet  cumque :  loquaces, 

Si  sapiat  vitet,  simul  atque  adoleverit  aetas."  ' 

Sat.,  I,  ix,  1-34. 


HORATIUS.  185 


252.  PRECEPTS  OP  GASTRONOMY. 

Nee  sibi  cenarum  quivis  temere  arroget  artem, 
Non  prius  exacta  tenui  ratione  saporuin ; 
Nee  satis  est  cara  pisces  averrere  mensa 
Ignarum  quibus  est  ius  aptius  et  quibus  assis 
Languidus  in  cubitum  iam  se  conviva  reponet. 
Umber  et  iligna  nutritus  glande  rotundas 
Curvat  aper  lances  carnem  vitantis  inertem : 
Nam  Laurens  malus  est,  ulvis  et  arundine  pinguis. 
Vinea  submittit  capreas  non  semper  edules. 
Fecundae  leporis  sapiens  sectabitur  armos. 
Piscibus  atque  avibus  quae  natura  et  foret  aetas, 
Ante  meum  nulli  patuit  quaesita  palatum. 
Sunt  quorum  ingenium  nova  tantum  crustula  promit. 
Nequaquam  satis  in  re  una  consumere  curam, 
Ut  si  quis  solum  hoc,  mala  ne  sint  vina,  laboret, 
Quali  perfundat  pisces  securus  olivo. 
Massica  si  caelo  suppones  vina  sereno, 
Nocturna,  si  quid  crassi  est,  tenuabitur  aura, 
Et  decedet  odor  nervis  inimicus ;  at  ilia 
Integrum  perdunt  lino  vitiata  saporem. 
Surrentina  vafer  qui  miscet  faece  Falerna 
Vina,  columbino  limum  bene  colligit  ovo, 
Quatenus  ima  petit  volvens  aliena  vitellus. 
Tostis  marcentem  squillis  recreabis  et  Afra 
Potorem  cochlea :  nam  lactuca  innatat  acri 
Post  vinum  stomacho ;  perna  magis  ac  magis  hillis 
Flagitat  immorsus  refici,  quin  omnia  malit, 
Quaecumque  immundis  fervent  allata  popinis. 

Sat.,  II,  iv,  36-62. 

253.  Tnc  PLAGUES  OF  LIFE  IN  TOWN. 

Matutine  pater,  seu  lane  libentius  audis, 
Uude  homines  operum  primos  vitaeque  labores 
I  nst  it  mint  —  sic  dis  placitum  —  tu  carminis  esto 
Principium.     Romae  sponsorem  me  rapis :  '  Eia 


186  LATIN  SELECTIONS. 

Ne  prior  officio  quisquam  respondeat,  urge!' 
Sive  Aquilo  radit  terras  seu  bruma  nivalem 
Interiore  diem  gyro  trahit,  ire  necesse  est. 
Postmodo,  quod  mi  obsit,  clare  certumque  locuto 
Luctandum  in  turba  et  facienda  iniuria  tardis. 
*  Quid  vis,  insane,  et  quas  res  agis  ? '  improbus  urget 
Iratis  precibus :  '  tu  pulses  omne,  quod  obstat, 
Ad  Maecenatem  memori  si  mente  recurras  ? ' 
Hoc  iuvat  et  melli  est,  non  mentiar ;  at  simul  atras 
Ventum  est  Esquilias,  aliena  negotia  centum 
Per  caput  et  circa  saliuut  latus.     '  Ante  secundam 
Roscius  orabat  sibi  adesses  ad  Puteal  eras.' 
'  De  re  communi  scribae  magna  atque  nova  te 
Orabant  hodie  meminisses,  Quinte,  reverti.' 
'  Jmprimat  his,  cura,  Maecenas  signa  tabellis.' 
Dixeris :  ' Experiar ; '  —  'Si  vis,  potes '  addit  et  instat. 

Sat.,  II,  vi,  20-39. 

254.  THE  TOWN  AND  COUNTRY  MOUSE. 

Olim 

Rusticus  urbanum  murem  mus  paupere  fertur 
Accepisse  cavo,  veterem  vetus  hospes  amicum, 
Asper  et  attentus  quaesitis,  ut  tamen  artum 
Solveret  hospitiis  animum.     Quid  multa?  neque  ille 
Sepositi  ciceris  nee  longae  invidit  avenae, 
Aridum  et  ore  ferens  acinum  semesaque  lardi 
Frusta  dedit,  cupiens  varia  fastidia  cena 
Vincere  tangentis  male  singula  dente  super  bo ; 
Cum  pater  ipse  domus  palea  porrectus  in  horna 
Esset  ador  loliumque,  dapis  meliora  relinquens. 
Tandem  urbanus  ad  hunc :  '  Quid  te  iuvat,'  inquit,  '  amice, 
Praerupti  nemoris  patientem  vivere  dorso? 
Vis  tu  homines  urbemque  feris  praeponere  silvis  ? 
Carpe  viam,  mihi  crede,  comes,  terrestria  quando 
Mortales  animas  vivunt  sortita,  neque  ulla  est 
Aut  magno  aut  parvo  leti  fuga :  quo,  bone,  circa, 
Dum  licet,  in  rebus  iucundis  vive  beatus, 
Vive  memor,  quam  sis  aevi  brevis  ! '     Haec  ubi  dicta 


HOEATIUS.  187 

Agrestem  pepulere,  domo  levis  exsilit ;  inde 
Ambo  propositum  peragunt  iter,  urbis  aventes 
Moenia  nocturni  subrepere.     laraque  tenebat 
Nox  medium  caeli  spatium,  cum  pouit  uterque 
In  locuplete  domo  vestigia,  rubro  ubi  cocco 
Tincta  super  lectos  canderet  vestis  eburnos, 
Multaque  de  mjagna  superessent  fercula  cena, 
Quae  procul  exstructis  inerant  hesterna  canistris. 
Ergo  ubi  purpurea  porrectum  in  veste  locavit 
Agrestem,  veluti  succinctus  cursitat  hospes 
Continuatque  dapes,  nee  non  verniliter  ipsis 
Fungitur  officiis,  praelibans  omne,  quod  affert. 
Ille  Cubans  gaudet  mutata  sorte,  bonisque 
Rebus  agit  laetum  convivam,  cum  subito  ingens 
Valvarum  strepitus  lectis  excussit  utrumque. 
Currere  per  totum  pavidi  conclave,  magisque 
Exanimes  trepidare,  simul  domus  alta  Molossis 
Personuit  canibus.     Turn  rusticus :  '  Haud  mihi  vita 
Est  opus  hac '  ait,  et '  valeas ;  me  silva  cavusque 
Tutus  ab  insidiis  tenui  solabitur  ervo.' 

S.,  II,  vi,  80-117. 

255.  THE  DELIGHTS  OP  COUNTRY  LIFE. 

Beatus  ille  qui  procul  negotiis, 

Ut  prisca  gens  mortalium, 
Paterna  rura  bobus  exercet  suis, 

Solutus  omni  fenore, 
Neque  excitatur  classico  miles  truci, 

Neque  horret  iratum  mare, 
Forumque  vitat  et  superba  civium 

Potentiorum  limina. 
Ergo  aut  adulta  vitium  propagine 

Alias  maritat  populos, 
Aut  in  reducta  valle  mugientium 

Prospectat  errantes  greges, 
Inutilesve  falce  ramos  amputaug 

Feliciores  inserit, 


188  LATIN   SELECTIONS. 

Aut  pressa  puris  mella  condit  amphoris, 

Aut  tondet  infirmas  oves ; 
Vel  cum  decorum  mitibus  pomis  caput 

Autumnus  agris  extulit, 
Ut  gaudet  insitiva  decerpens  pira 

Certantem  et  uvam  purpurae, 
Qua  muneretur  te,  Priape,  et  te,  pater 

Silvane,  tutor  finium. 
Libet  iacere  modo  sub  antiqua  ilice, 

Modo  in  tenaci  gramine. 
Labuntur  altis  interim  ripis  aquae, 

Queruntur  in  silvis  aves, 
Fontesque  lymphis  obstrepunt  manantibus, 

Somnos  quod  invitet  leves. 
At  cum  tonantis  annus  hibernus  lovis 

Imbres  nivesque  conparat, 
Aut  trudit  acres  hinc  et  hinc  multa  cane 

Apros  in  obstantes  plagas, 
Aut  amite  levi  rara  tendit  retia, 

Turdis  edacibus  dolos, 
Pavidumque  leporem  et  advenam  laqueo  gruem, 

lucunda  captat  praemia. 

Epod.,  ii,  1-36.' 

256.  THE  ISLES  OF  THE  BLESSED. 

Nos  manet  Oceanus  circumvagus ;  arva,  beata 

Petamus  arva  divites  et  insulas, 
Eeddit  ubi  Cererem  tellus  inarata  quotannis 

Et  imputata  floret  usque  vinea, 
Germinat  et  numquam  fallentis  termes  olivae 

Suamque  pulla  ficus  ornat  arborem, 
Mella  cava  manant  ex  ilice,  montibus  altis 

Levis  crepante  lympha  desilit  pede. 
Illic  iniussae  veniunt  ad  mulctra  capellae 

Refertque  tenta  grex  amicus  ubera ; 
Nee  vespertinus  circumgemit  ursus  ovile, 

Neque  intumescit  alta  viperis  humus. 


HORATIUS.  189 

Nulla  nocent  pecori  contagia,  nullius  astri 

Gregem  aestuosa  torret  impotentia. 
Pluraque  felices  mirabimur :  ut  neque  largis 

Aquosus  Eurus  arva  radat  imbribus, 
Pinguia  nee  siccis  urantur  semina  glebis, 

Utrumque  rege  temperate  Caelitum. 

Epod.,  xvi,  41-5a 


257.  THE  RETURN  OF  SPRING. 

Solvitur  acris  hiems  grata  vice  veris  et  Favoni, 

Trahuntque  siccas  machinae  carinas, 
Ac  neque  iam  stabulis  gaudet  pecus  aut  arator  igni, 

Nee  prata  canis  albicant  pruinis. 

Iam  Cytherea  chores  ducit  Venus  imminente  luna, 
lunctaeque  Nymphis  Gratiae  decentes 

Alterno  terrain  quatiunt  pede,  dum  graves  Cyclopum 
Volcanus  ardens  urit  officinas. 

Nunc  decet  aut  viridi  nitidum  caput  inpedire  myrto 

Aut  flore  terrae  quern  ferunt  solutae ; 
Nunc  et  in  umbrosis  Fauno  decet  inmolare  lucis, 

Seu  poscat  agna  sive  malit  haedo. 

Pallida  mors  aequo  pulsat  pede  pauperum  tabernas 

Regumque  turres.     O  beate  Sesti, 
Vitae  summa  brevis  spem  nos  vetat  incohare  longam. 

Iam  te  premet  nox  fabulaeque  Manes 

Et  domus  exilis  Plutonia;  quo  simul  means, 

Nee  regna  virii  sortiere  talis, 
Nee  tenerum  Lycidan  mirabere,  quo  calet  iuventus 

Nunc  omnis  et  mox  virgines  tepebunt. 


190  LATIN  SELECTIONS. 


258.  THE  SHIP  OP  STATE. 

O  navis,  referent  in  mare  te  novi 
Fluctus.     0  quid  agis  ?     Fortiter  occupa 
Portum.     Nonne  vides  ut 
Nudum  remigio  latus 

Et  malus  celeri  saucius  Africo 
Antennaeque  gemant,  ac  sine  funibus 
Vix  durare  carinae 
Possint  imperiosius 

Aequor  ?     Non  tibi  sunt  Integra  lintea, 
Non  di,  quos  iterum  pressa  voces  malo. 
Quatnvis  Pontica  pinus, 
Silvae  filia  nobilis, 

lactes  et  genus. et  nomen  inutile  : 
Nil  pictis  timidus  navita  puppibus 
Fidit.     Tu,  nisi  vends 
Debes  ludibrium,  cave. 

Nuper  sollicitum  quae  mihi  taedium, 
Nunc  desiderium  curaque  non  levis, 
Interfusa  nitentes 

Vites  aequora  Cycladas. 

Od.,  I,  xiv. 

259.  THE  UPRIGHT  MAN  is  ALWAYS  SAFE. 

Integer  vitae  scelerisque  purus 
Non  eget  Mauri  iaculis  neque  arcu 
Nee  venenatis  gravida  sagittis, 
Fusee,  pharetra, 

Sive  per  Syrtes  iter  aestuosass 
Sive  facturus  per  inhospitalem 
Caucasum  vel  quae  loca  fabulosus 
Lambit  Hydaspes. 


HORATIUS.  19,1 

Namque  me  silva  lupus  in  Sabina, 
Dum  meam  canto  Lalagen  et  ultra 
Terminum  curis  vagor  expeditis, 
Fugit  inermem, 

Quale  portentum  neque  militaris 
Daunias  latis  alit  aesculetis, 
Nee  lubae  tellus  generat,  leonum    .  - 
Arida  nutrix. 

Pone  me  pigris  ubi  nulla  campis 
Arbor  aestiva  recreatur  aura, 
Quod  latus  mundi  nebulae  malusque 
luppiter  urget ; 

Pone  sub  curru  nimiurn  propinqui 
Solis  in  terra  domibus  negata : 
Dulce  ridentem  Lalagen  amabo, 
Dulce  loquentem. 

Od.,  I,  xxiL 


260.   FORTUNE. 

O  diva,  gratum  quae  regis  Antium, 
Praesens  vel  imo  tollere  de  gradu 
Mortale  corpus,  vel  superbos 
Vertere  funeribus  triumphos :  — 

Te  pauper  ambit  sollicita  prece 
Runs  colonus,  te,  dominam  aequoris, 
Quicumque  Uithyna  lacessit 
Carpathium  pelagus  carina. 

Te  Dacus  asper,  te  profugi  Scythae, 
Urbesque  gentesque  et  Latium  ferox, 
lieguraque  matres  barbarorum  et 
Purpurei  metuunt  tyranni, 


192        -  LATIN   SELECTIONS. 

Iniurioso  ne  pede  proruas 
Stantem  columnam,  neu  populus  frequens 
Ad  arma  cessantes,  ad  arma 
Concitet,  imperiumque  frangat. 

Te  semper  anteit  saeva  Necessitas, 
Clavos  trabales  et  cuneos  manu 
Gestans  ahena ;  nee  severus 

Uncus  abest,  liquidumque  plumbum. 

Te  Spes  et  albo  rara  Fides  colit 
Velata  panno,  nee  comitem  abnegat, 
Utcumque  mutata  potentes 
Veste  domos  inimica  linquis. 

At  vulgus  infidum  et  meretrix  retro 
Periura  cedit :  diffugiunt  cadis 
Cum  faece  siccatis  amici, 
Ferre  iugum  pariter  dolosi. 

Od.,  I,  XXXT,  1-28. 


261.  To  BARINE,  A  HEARTLESS  COQUETTE. 

TJIla  si  iuris  tibi  peierati 
Poena,  Barine,  nocuisset  nmquam, 
Dente  si  nigro  fieres  vel  uno 
Turpior  ungui, 

Crederem.     Sed  tu  simul  obligasti 
Perfidum  votis  caput,  enitescis 
Pulchrior  multo  iuvenumque  prodis 
Publica  cura. 

Expedit  matris  cineres  opertos 
Fallere  et  toto  taciturn  a  noctis 
Signa  cum  caelo  gelidaque  divos 
Morte  carentes. 


HOBATITJS.  193 

Ridet  hoc,  inquam,  Venus  ipsa,  rident 
Simplices  Nymphae,  ferus  et  Cupido, 
Semper  ardentes  acuens  sagittas 
Cote  cruenta. 

Adde  quod  pubes  tibi  crescit  omnis, 
Servitus  crescit  nova,  nee  priores 
Inpiae  tectum  dominae  relinquunt, 
Saepe  minati. 

Te  suis  matres  metuunt  iuvencis, 
Te  senea  parci  miseraeque  nuper 
Virgines  nuptae,  tua  ne  retardet 
Aura  maritos. 

Od.,  II,  Yiii. 


262.  THE  GOLDEN  MEAN. 

Rectius  vives,  Licini,  neque  altum 
Semper  urgendo  neque,  dum  procellas 
Cautus  horrescis,  nimium  premendo 
Litus  iniquum. 

Auream  quisquis  mediocritatem 
Diligit,  tutus  caret  obsoleti 
Sordibus  tecti,  caret  invidenda 
Sobrius  aula. 

Saepius  ventis  agitatur  ingens 
Pinus  et  celsae  graviore  casu 
Decidunt  turres  feriuntque  summos 
Fulgura  montes. 

Sperat  infestis,  metuit  secundis 
Alteram  sortem  bene  praeparatum 
Pectus.     Informes  hiemes  reducit 
luppiter,  idem 

13 


194  LATIN   SELECTIONS. 

Submovet.     Non,  si  male  nunc,  et  olim 
Sic  erit :  quondam  cithara  tacentem 
Suscitat  Musam  neque  semper  arcum 

Tendit  Apollo. 

-* 

Rebus  angustis  animosus  atque 
Fortis  adpare ;  sapienter  idem 
Contrahes  vento  nimium  secundo 

Turgida  vela. 

Od.,  II,  x. 

263.   EXILE  OF  REGULUS. 

Fertur  pudicae  coniugis  osculum, 
Parvosque  natos,  ut  capitis  minor, 
Ab  se  removisse  et  virilem 
Torvus  humi  posuisse  vultum : 

Donee  labantes  consilio  patres 
Firmaret  auctor  numquam  alias  dato, 
Interque  maerentes  amicos 
Egregius  properaret  exsul. 

Atqui  sciebat,  quae  sibi  barbarus 
Tortor  pararet :  non  aliter  tamen 
Dimovit  obstantes  propinquos 
Et  populum  reditus  morantem, 

Quam  si  clientum  longa  negotia 
Diiudicata  lite  relinqueret, 
Tendens  Venafranos  in  agros 
Aut  Lacedaemonium  Tarentum. 

Od.,  Ill,  v,  41-56. 

264.   AN  AMOEBAEUM.  — '  AMANTIUM  IRAE  AMOKIS 
INTEGRATION 

'  Donee  gratus  eram  tibi 

Nee  quisquam  potior  brachia  candidae 
Cervici  iuvenis  dabat, 

Persarum  vigui  rege  beatior.' 


HORATIUS.  195 

'  Donee  non  alia  magis 

Arsisti  neque  erat  Lydia  post  Chloen, 
Multi  Lydia  nominis 

Ilomaua  vigui  clarior  Ilia.' 

*  Me  nunc  Thressa  Chloe  regit, 

Dulces  docta  modos  et  citharae  sciens, 
Pro  qua  non  metuam  mori, 

Si  parcent  animae  fata  superstiti.' 

'  Me  torret  face  mutua 

Thurini  Calais  films  Ornyti, 
Pro  quo  bis  patiar  mori, 

Si  parcent  puero  fata  superstiti.' 

'  Quid  si  prisca  redit  Venus 

Diductosque  iugo  cogit  aheneo  ? 
Si  flava  excutitur  Chloe 

Reiectaeque  patet  ianua  Lydiae  ? ' 

'  Quamquam  sidere  pulchrior 

Illest,  tu  levior  cortice  et  inprobo 
Iracundior  Hadria ; 

Tecum  vivere  amem,  tecum  obeam  libens ! ' 

Od.,  ill,  ix. 


265.  THE  WORSHIP  OF  A  PURE  HEART. 

Caelo  supinas  si  tuleris  manus 
Nascente  Luna,  rustica  Phidyle, 
Si  ture  placaris  et  horna 

Fruge  Lares  avidaque  porca, 

Nee  pestilentem  sentiet  Africum 
Fecunda  vitis,  nee  sterilem  seges 
Robiginem  aut  dulces  alumni 
Pomifero  grave  tempus  anno. 


196  LATIN   SELECTIONS. 

Nam  quae  nivali  pascitur  Algido 
Devota  quercus  inter  et  ilices 
Aut  cresciC  Albums  in  herbis 
Victima,  pontificum  secures 

Cervice  tinget.     Te  nihil  attinet 
Tentare  multa  caede  bidentium 
Parvos  coronantem  marine 
Rore  deos  fragilique  myrto. 

Immunis  aram  si  tetigit  manus, 
Non  sumptuosa  blandior  hostia 
Mollivit  aversos  Penates 
Farre  pio  et  saliente  mica. 

Od.,  HI,  xxiii. 

266.  THE  IMMORTALITY  OF  SONG. 

Exegi  monumentum  aere  perennius, 
Regalique  situ  pyramidum  altius, 
Quod  non  imber  edax,  non  Aquilo  impotens 
Possit  diruere,  aut  innumerabilis 
Annorum  series  et  fuga  temporum. 
Non  omnis  moriar,  multaque  pars  mei 
Vitabit  Libitinam :  usque  ego  postera 
Crescam  laude  recens,  dura  Capitolium 
Scandet  cum  tacita  virgine  pontifex. 
Dicar,  qua  violens  obstrepit  Aufidus 
Et  qua  pauper  aquae  Daunus  agrestium 
Regnavit  populorum,  ex  humili  potens 
Princeps  Aeolium  carmen  ad  Italos 
Deduxisse  modos.     Sume  superbiam 
Quaesitam  meritis,  et  mi  hi  Delphica 
Lauro  cinge  volens,  Melpomene,  comam. 

Od.,  Ill,  xxx. 


HOEATIUS.  197 


267.  A  PAEAN. 

Concines  maiore  poeta  plectro 
Caesarem,  quandoque  trahet  feroces 
Per  sacrum  clivum  merita  decorus 
Fronde  Sygambros; 

Quo  nihil  maius  meliusve  terris 
Fata  donavere  bonique  divi 
Nee  dabunt,  quamvis  redeant  in  aurum 
Tempora  priscum. 

Concines  laetosque  dies  et  urbis 
Publicum  ludum  super  inpetrato 
Fortis  Augusti  reditu  forumque 
Litibus  orbum. 

Turn  meae,  siquid  loquar  audiendum, 
Vocis  accedet  bona  pars,  et '  o  Sol 
Puleher,  o  laudande ! '  canam  recepto 
Caesare  felix. 

Atque  dum  procedit, '  io  triumphe ! ' 
Non  semel  dicemus, '  io  triumphe ! ' 
Civitas  omnis  dabimusque*  divis 

Tura  benignis. 

Od.,  IV,  ii,  33-62. 


268.   MORAL  QUALITIES  ARE  HEREDITARY. 

Victrices  catervae 
Consiliis  iuvenis  revictae 

Sensere,  quid  mens  rite,  quid  indoles 
Nutrita  faustis  sub  penetralibus 
Posset,  quid  Augusti  paternus 
In  pueros  animos  Nerones. 


198  LATIN   SELECTIONS. 

Fortes  creantnr  fortibus  et  bonis. 
Est  in  iuvencis,  est  in  equis  patrura 
Virtus  ;  neque  imbellem  feroces 
Progeneraut  aquilae  columbam. 

Doctrina  sed  vim  promovet  insitam, 
Rectique  cuhus  pectora  roborant : 
Utcumque  defecere  mores, 
Indecorant  bene  nata  culpae. 

Od.,  IV,  iv,  19-32  (23-36). 

269.  A  LETTER  OP  INTRODUCTION  TO  TIBERIUS. 

Septimius,  Claudi,  nimirum  intellegit  unus, 
Quanti  me  facias :  nam  cum  rogat  et  prece  cogit, 
Scilicet  ut  tibi  se  laudare  et  tradere  coner, 
Dignum  mente  domoque  legends  honesta  Neronis, 
Munere  cum  fungi  propioris  censet  amici ; 
Quid  possim  videt  ac  novit  me  valdius  ipso. 
Multa  quidem  dixi,  cur  excusatus  abirem ; 
Sed  timui,  mea  ne  finxisse  minora  putarer, 
Dissimulator  opis  propriae,  mihi  commodus  uni. 
Sic  ego,  maioris  fugiens  opprobria  culpae, 
Frontis  ad  urbanae  descendi  praemia.     Quodsi 
Depositum  laudas  ob  amici  iussa  pudorem, 
Scribe  tui  gregis  hunc,  et  fortem  crede  bonumque. 

Ep.  I,  ix. 

270.  TRUE  MORALITY  CONSISTS  IN  THE  MOTIVE,  NOT  IN 
THE  OUTWARD  ACT. 

Falsus  honor  iuvat  et  mendax  infamia  terret 

Quern,  nisi  mendosum  et  medicandum  ?     '  Vir  bonus  est  quis  ? 

Qui  consulta  patrum,  qui  leges  iuraque  servat ; 

Quo  multae  magnaeque  secantur  iudice  lites ; 

Quo  res  sponsore  et  quo  causae  teste  tenentur.' 

Sed  videt  hunc  omnis  domus  et  vicinia  tota 

Introrsum  turpem,  speciosum  pelle  docora. 

'  Nee  furtum  feci  nee  fugi,'  si  mihi  dicit 


HOEATITJS.  199 

Servus :  '  Habes  pretium,  loris  non  ureris,'  aio. 

*  Non  hominem  occidi.'     '  Non  pasces  in  cruce  corvos.' 

'  Sum  bonus  et  frugi.'     Renuit  negitatque  Sabellus ; 

'  Cautus  enim  metuit  foveam  lupus,  accipiterque 

Suspectos  laqueos,  et  opertum  miluus  hamum. 

Oderunt  peccare  boni  virtutis  amore ; 

Tu  nihil  admittes  in  te  formidine  poenae : 

Sit  spes  fallendi,  miscebis  sacra  profanis. 

Nam  de  mille  fabae  modiis  cum  surripis  unum, 

Damnum  est,  non  facinus,  mihi  pacto  lenius  isto.' 

Vir  bonus,  omne  forum  quern  spectat  et  omne  tribunal, 

Quandocumque  deos  vel  porco  vel  bove  placat, 

'  lane  pater ! '  clare,  clare  cum  dixit :  '  Apollo ! ' 

Labra  movet,  metuens  audiri :  '  Pulchra  Laverna, 

Da  mihi  fallere,  da  iusto  sanctoque  videri, 

Noctem  peccatis  et  fraudibus  obice  nubem.' 

Qui  melior  servo,  qui  liberior  sit  avarus, 

In  triviis  tixum  cum  se  demittit  ob  assem, 

Non  video :  nam  qui  cupiet,  metuet  quoque ;  porro 

Qui  metuens  vivet,  liber  mihi  non  erit  umquam. 

Ep.  I,  xvi,  38-66. 

271.   HORACE'S  INDEPENDENT  LITERARY  POSITION. 

O  imitatores,  servum  pecus,  ut  mihi  saepe 
Bilem,  saepe  iocum  vestri  movere  tumultus ! 
Libera  per  vacuum  posui  vestigia  princeps, 
Non  aliena  meo  pressi  pede.     Qui  sibi  fidit, 
Dux  regit  examen.     Parios  ego  primus  iambos 
Ostendi  Latio,  numeros  animosque  secutus 
Archilochi,  non  res  et  agentia  verba  Lycamben. 
Ac  ne  me  foliis  ideo  brevioribus  ornes, 
Quod  timui  mutare  modos  et  carminis  artem ; 
Temperat  Archilochi  Musam  pede  mascula  Sappho, 
Temperat  Alcaeus,  sed  rebus  et  ordine  dispar, 
Nee  socerum  quaerit,  quern  versibus  oblinat  utris, 
Nee  sponsae  laqueum  famoso  carmine  nectit. 
Hunc  ego,  non  alio  dictum  prius  ore,  Latinus 
Vulgavi  fidicen  ;  iuvat  immemorata  ferentem 


200  LATIN   SELECTIONS. 

Ingenuis  oculisque  legi  manibusque  teneri. 
Scire  velis,  mea  cur  ingratus  opuscula  lector 
Laudet  ametque  domi,  premat  extra  limen  iniquus  ? 
Non  ego  ventosae  plebis  suffragia  venor 
Impensis  cenarum  et  tritae  munere  vestis ; 
Non  ego,  nobilium  scriptorum  auditor  et  ultor, 
Grammaticas  ambire  tribus  et  pulpita  dignor. 

Hinc  illae  lacrimae. 

Ep.  I,  xix,  19-41. 

272.  A  COMPARATIVE  ESTIMATE  OF  THE  EARLY  ROMAN 
DRAMATISTS,  FROM  NAEVIUS  TO  AFRANIUS. 

Ennius,  et  sapiens  et  fortis  et  alter  Homerus, 

Ut  critici  dicunt,  leviter  curare  videtur, 

Quo  promissa  cadant  et  somnia  Pythagorea. 

Naevius  in  raanibus  non  est  et  mentibus  haeret 

Paene  recens  ?     Adeo  sanctum  est  vetus  omne  poema. 

Ambigitur  quoties,  uter  utro  sit  prior,  aufert 

Pacuvius  docti  famam  senis,  Accius  alti, 

Dicitur  Afrani  toga  convenisse  Menandro, 

Plautus  ad  exemplar  Siculi  properare  Epicharmi, 

Vincere  Gaecilius  gravitate,  Terentius  arte. 

Hos  ediscit  et  hos  arto  stipata  theatro 

Spectat  Roma  potens,  habet  hos  numeratque  poetas 

Ad  nostrum  tempus  Livi  scriptoris  ab  aevo. 

Ep.  II,  i,  50-62. 

273.  A  TRANQUIL  MIND  AND  A  GENIAL  TEMPER  CAN 

ALONE    BRING    CONTENTMENT. 

Pauperies  immunda  domo  procul  absit :  ego  utrum 
Nave  ferar  magna  an  parva,  ferar  unus  et  idem. 
Non  agimur  tumidis  velis  Aquilone  secuudo : 
Non  tamen  adversis  aetatem  ducimus  Austria, 
Viribus,  ingenio,  specie,  virtute,  loco,  re, 
Extremi  primorum,  extremis  usque  priores. 
Non  es  avarus :  abi.     Quid  ?  caetera  iam  simul  isto 
Cum  vitio  fugere?     Caret  tibi  pectus  inani 


HORATIUS.  201 

Ambitione?  caret  mortis  formidine  et  ira? 
Somnia,  terrores  magicos,  miracula,  sagas, 
Nocturnes  lemures  portentaque  Thessala  rides  ? 
Natales  grate  numeras  ?  ignoscis  amicis  ? 
Lenior  et  melior  fis  accedeute  senecta  ? 
Quid  te  exemta  levat  spinis  de  pluribus  una  ? 
Vivere  si  recte  nescis,  decede  peritis. 
Lusisti  satis,  edisti  satis  atque  bibisti : 
Tempus  abire  tibi  est,  ne  potum  largius  aequo 
Rideat  et  pulset  lasciva  decentius  aetas. 

Ep.  II,  ii,  199-216. 

274.   THE  STANDARD  OF  GOOD  LANGUAGE  is  THE  BEST 
CONTEMPORARY  LITERATURE. 

Dixeris  egregie,  notum  si  callida  verbum 
Reddiderit  iunctura  novum.     Si  forte  necesse  est 
Indiciis  monstrare  recentibus  abdita  rerurn, 
Fingere  cinctutis  non  exaudita  Cethegis 
Continget  dabiturque  licentia  sumta  pudenter. 
Et  nova  fictaque  nuper  habebunt  verba  fidem,  si 
Graeco  fonte  cadant  parce  detorta.     Quid  autem 
Caecilio  Plautoque  dabit  Romanus,  ademtum 
Virgilio  Varioque?     Ego  cur,  acquirere  pauca 
Si  possum,  invideor,  cum  lingua  Catonis  et  Enni 
Sermonem  patrium  ditaverit  et  nova  rerum 
Nomina  protulerit?     Licuit  semperque  licebit 
Signatum  praesente  nota  producere  nomen. 
Ut  silvae  foliis  pronos  mutantur  in  annos, 
Prima  cadunt :  ita  verborum  vetus  interit  aetas, 
Et  iuvenum  ritu  florent  modo  nata  virentque. 
Debemur  morti  nos  nostraque :  sive  receptus 
Terra  Neptunus  classes  Aquilonibus  arcet, 
Regis  opus,  sterilisve  diu  palus  aptaque  remis 
Vicinas  urbes  alit  et  grave  sentit  aratrum ; 
Seu  cursum  mutavit  iniquum  frugibus  amnis, 
Doctus  iter  melius  ;  mortalia  facta  pcribunt: 
Keclum  sermonum  stet  bonos  et  gratia  vivax. 
Multa  renascentur,  quae  i;im  cecidere,  cadentque 


202  LATIN   SELECTIONS. 

Quae  nunc  sunt  in  honore,  vocabula,  si  volet  usus, 
Quern  penes  arbitrium  est  et  ius  et  norma  loquendi. 

A.  P.,' 47-72. 

275.  THE  DRAMATIC  POET  SHOULD  REMEMBER  THAT  BOY- 
HOOD, YOUTH,  MANHOOD,  AND  AGE  HAS  EACH  ITS 
OWN  SEPARATE  AND  PECULIAR  CHARACTER. 

Si  plausoris  eges  aulaea  manentis  et  usque 
Sessuri,  donee  cantor  '  Vos  plaudite '  dicat ; 
Aetatis  cuiusque  notandi  sunt  tibi  mores, 
Mobilibusque  decor  naturis  dandus  et  annis. 
Reddere  qui  voces  iam  scit  puer  et  pede  certo 
Signat  humum,  gestit  paribus  colludere  et  iram 
Colligit  ac  ponit  teraere  et  mutatur  in  horas. 
Imberbis  iuvenis,  tandem  custode  remote, 
Gaudet  equis  canibusque  et  aprici  gramine  campi, 
Cereus  in  vitium  flecti,  monitoribus  asper, 
Utilium  tardus  provisor,  prodigus  aeris, 
Sublimis  cupidusque  et  amata  relinquere  pernix. 
Conversis  studiis  aetas  animusque  virilis 
Quaerit  opes  et  amicitias,  inservit  honori, 
Commisisse  cavet,  quod  mox  mutare  laboret. 
Multa  senem  circumveniunt  incommoda,  vel  quod 
Quaerit  et  inventis  miser  abstinet  ac  timet  uti, 
Vel  quod  res  omnes  timide  gelideque  ministrat, 
Dilator,  spe  longus,  iners  avidusque  futuri, 
Difficilis,  querulus,  laudator  temporis  acti 
Se  puero,  castigator  censorque  minorum. 
Multa  ferunt  anni  venientes  commoda  secum, 
Multa  recedentes  adimunt :  ne  forte  seuiles 
Mandentur  iuveni  partes  pueroque  viriles ; 
Semper  in  adiunctis  aevoque  morabimur  aptis. 

A.  P.,  154-178. 


TIBULLUS.  203 


ALBIUS  TIBULLUS,  54-19  B.C. 

276.  A  FAITHFUL  LOVER. 

Ibitis  Aegeas  sine  me,  Messala,  per  undas, 

O  utinam  memores  ipse  cohorsque  mei ! 
Me  tenet  ignotis  aegrum  Phaeacia  terris : 

Abstineas  avidas  Mors  precor,  atra  manus. 
Abstineas  Mors  atra,  precor :  non  hie  mihi  mater, 

Quae  legat  in  maestos  ossa  perusta  sinus ; 
Non  soror,  Assyrios  cineri  qui  dedat  odores, 

Et  fleat  effusis  ante  sepulcra  comis ; 
Delia  non  usquam,  quae,  me  cum  mitteret  urbe, 

Dicitur  ante  omnes  consuluisse  deos. 
Ilia  sacras  pueri  sortes  ter  sustulit :  illi 

Rettulit  e  triviis  omina  certa  puer. 
Cuncta  dabaht  reditus :  tamen  est  deterrita  nunquam, 

Quin  fleret,  nostras  respiceretque  vias. 
Ipse  ego  solator,  cum  iam  mandata  dedissem, 

Quaerebam  tardas  anxius  usque  moras. 
Aut  ego  sum  causatus  aves  aut  ornina  dira, 

Saturni  aut  sacram  me  tenuisse  diem. 
O  quoties,  ingressus  iter,  mihi  tristia  dixi 

Offensum  in  porta  signa  dedisse  pedem ! 
Audeat  invito  ne  quis  discedere  Amore ; 

Aut  sciat  egressum  se  prohibente  deo. 

I,  iii,  1-22. 

277.  THE  GOLDEN  AGE. 

Quam  bene  Saturno  vivebant  rege,  priusquam 

Tellus  in  longas  est  patefacta  vias ! 
Nondum  caeruleas  pinus  conternserat  undas, 

Effusum  ventis  praebuenitque  sinum, 
Nee  vagus,  ignotis  repetens  compendia  terris, 

Presserat  externa  navita  merce  ratem. 


204  LATIN   SELECTIONS. 

Illo  non  validus  subiit  iuga  tempore  taurus ; 

Non  domito  frenos  ore  momordit  equus ; 
Non  domus  ulla  fores  habuit ;  non  fixus  in  agris, 

Qui  regeret  certis  n'nibus  arva,  lapis. 
Ipsae  mella  dabant  quercus,  ultroque  ferebant 

Obvia  securis  ubera  lactis  oves. 
Non  acies,  non  ira  fuit,  non  bella,  nee  ensem 

Immiti  saevus  duxerat  arte  faber. 
Nunc  love  sub  domino  caedes  et  vulnera  semper, 

Nunc  mare,  nunc  leti  mille  repente  viae. 

I,  iii,  35-60. 

278.   FAITHLESSNESS  WILL  NOT  GO  UNPUNISHED. 

Quid  mihi,  si  fueras  miseros  laesurus  amores, 

Foedera  per  divos,  clam  violanda,  dabas  ? 
Ah  miser !  etsi  quis  primo  periuria  celat, 

Sera  tarneu  tacitis  Poena  venit  pedibus. 
Parcite,  caelestes  ;  aequura  est  impune  licere 

Numina  formosis  laedere  vestra  semel. 
Lucra  petens  habili  tauros  adiungit  aratro 

Et  durum  terrae  rusticus  urget  opus. 
Lucra  petituras  freta  per  parentia  vends 

Ducunt  instabiles  sidera  certa  rates. 
Muneribus  meus  est  captus  puer ;  at  deus  ilia 

In  cinerem  et  liquidas  munera  vertat  aquas, 
lam  mihi  persolvet  poenas,  pulvisque  decorem 

Detrahet  et  ventis  horrida  facta  coma. 
Uretur  facies,  urentur  sole  capilli, 

Deteret  invalidos  et  via  longa  pedes. 
Admonui  quoties :  '  auro  ne  pollue  formam ! 

Saepe  solent  auro  multa  subesse  mala. 
Divitis  captus  si  quis  violavit  amorem, 

Asperaque  est  illi  difficilisque  Venus. 
TJre  meurn  potius  flamma  caput,  et  pete  ferro 

Corpus,  et  intorto  verbere  terga  seca. 
Nee  tibi  celandi  spes  sit,  peccare  paranti. 

Est  deus,  occultos  qui  vetat  esse  dolos.' 

I,  ix,  1-24. 


TIBULLUS.  205 


279.  THE  JOTS  OF  PEACE. 

Quam  potius  laudandus  hie  est,  quern,  prole  parata, 

Occupat  in  parva  pigra  senecta  casa ! 
Ipse  suas  sectatur  oves,  at  filius  agnos, 

Et  calidam  fesso  comparat  uxor  aquam. 
Sic  ego  sim,  liceatque  caput  candescere  canis, 

Temporis  et  prisci  facta  referre  sen  em. 
Interea  Pax  arva  colat.     Pax  Candida  primum 

Duxit  aratores  sub  iuga  curva  boves. 
Pax  aluit  vites,  et  succos  condidit  uvae, 

Funderet  ut  nato  testa  paterna  merum. 
Pace  bidens  voraerque  vigent ;  at  tristia  duri 

Militis  in  tenebris  occupat  anna  situs. 

I,  x,  39-50. 

280.   RUSTIC  PLENTY. 

Laurus  ubi  bona  signa  dedit,  gaudete,  coloni : 

Distendet  spicis  horrea  plena  Ceres  ; 
Oblitus  et  musto  feriet  pede  rusticus  uvas, 

Dolia  dum  magni  deficiantque  lacus. 
At  madidus  Baccho  sua  festa  Pal  ilia  pastor 

Concinet ;  a  stabulis  tune  procul  este  lupi. 
Ille  levis  stipulae  soleranes  potus  acervos 

Accendet,  flammas  transilietque  sacras  ; 
Et  fetus  matrona  dabit,  natusque  parent! 

Oscula  comprensis  auribus  eripiet: 
Nee  taedebit  avum  parvo  advigilare  nepoti, 

Balbaque  cum  puero  dicere  verba  senem. 
Tune  operata  deo  pubes  discumbet  in  herba, 

Arboris  antiquae  qua  levis  umbra  cadit; 
Aut  e  veste  sua  tendent  umbracula  sertis 

Vincta,  coronatus  stabit  et  ante  calix. 
At  sibi  quisque  dapes  et  festas  extruet  alte 

Caespitibus  inensas,  cacspiJbusque  torum. 

II,  v,  83-100. 


206  LATIN   SELECTIONS. 


281.   SULPICIA:  A  BEAUTIFUL  WOMAN. 

Sulpicia  est  tibi  culta  tuis,  Mars  magne,  Kalendis ; 

Spectatum  e  coelo,  si  sapis,  ipse  veni. 
Hoc  Venus  ignoscet :  sed  tu,  violente,  caveto, 

Ne  tibi  mirauti  turpiter  arma  cadant 
Illius  ex  oculis,  cum  vult  exurere  divos, 

Accendit  geminas  lampadas  acer  Amor. 
Ilium,  quidquid  agit,  quoquo  vestigia  movit, 

Componit  furtim  subsequiturque  Decor. 
Seu  solvit  crines,  fusis  decet  esse  capillis ; 

Seu  comsit,  comtis  est  veneranda  comis. 
Urit,  seu  Tyria  voluit  procedere  palla ; 

Urit,  seu  nivea  Candida  veste  venit. 
Talis  in  aeteruo  felix  Vertumnus  Olympo 

Mille  habet  ornatus,  mille  decenter  habet. 
Sola  puellarum  digna  est,  cui  mollia  caris 

Vellera  det  succis  bis  madefacta  Tyros, 
Possideatque  metit  quidquid  bene  olentibus  arvis 

Cultor  odoratae  dives  Arabs  segetis, 
Et  quascunque  niger  rubro  de  litore  conchas 

Proximus  Eois  colligit  Indus  equis. 
Hanc  vos,  Pierides,  festis  cantate  Kalendis, 

Et  testudinea  Phoebe  superbe  lyra. 
Hoc  solemne  sacrum  multos  haec  sumat  in  annos : 

Dignior  est  vestro  nulla  puella  choro. 

IV,  ii. 


DOMITIUS  MARSUS,  54-4  B.C. 

282.  EPIGRAM  ON  DEATH  OF  TIBCLLUS. 

Te  quoque  Vergilio  comitem  non  aequa,  Tibulle, 
Mors  iuvenem  campos  misit  ad  Elysios. 

Ne  foret  aut  molles  elegis  qui  fleret  amores, 
Aut  caneret  forti  regia  bella  pede. 

In  Tibut.  Op.,  ad  Jin. 


PROPERTIUS.  207 


SEXTUS   PROPERTIUS,  49-15  B.C. 

283.  'BEAUTY  UNADORNED  is  ADORNED  THE  MOST.' 

Quid  iuvat  ornato  procedere,  vita,  capillo 

Et  tenues  Coa  veste  movere  sinus  ? 
Aut  quid  Orontea  crines  perfundere  murra, 

Teque  peregrinis  vendere  muneribus, 
Naturaeque  decus  mercato  perdere  cultu 

Nee  sinere  in  propriis  membra  nitere  bonis  ? 
Crede  mihi,  non  ulla  tuae  est  medicina  figurae : 

Nudus  Amor  formae  non  amat  artificem. 
Aspice  quo  summittat  humus  formosa  colores, 

Ut  veniant  hederae  sponte  sua  melius, 
Surgat  et  in  solis  formosius  arbutus  antris, 

Et  sciat  indociles  currere  lynipha  vias. 
Litora  nativis  collucent  picta  lapillis 

Et  volucres  nulla  dulcius  arte  canunt. 
Non  sic  Leucippis  succendit  Castora  Phoebe, 

Pollucem  cultu  non  Hilaira  soror, 
Non,  Idae  et  cupido  quondam  discordia  Phoebo, 

Eueni  patriis  filia  litoribus, 
Nee  Phrygium  falso  traxit  candore  maritum 

Avecta  externis  Hippodamia  rotis ; 
Sed  facies  aderat  null  is  obnoxia  gemmis, 

Qual is  Apelleis  est  color  in  tabulis. 
Noli  illis  studium  vulgo  conquirere  amantes: 

Illis  ampla  satis  forma  pudicitia. 
Non  ego  nunc  vereor,  ne  sim  tibi  vilior  istis: 

Uni  si  qua  placet,  culta  puella  sat  est, 
Cum  tibi  praesertim  Phoebus  sua  carmina  donet 

Aoniamque  libens  Calliopea  lyram, 
Unica  nee  desit  iucundis  gratia  verbis, 

Omnia  quaeque  Venus  quaeque  Minerva  probat. 
His  tu  semper  eris  nostrae  gratissima  vitae, 

Taedia  dum  miserae  sint  tibi  luxuriae. 


208  LATIN   SELECTIONS. 


284.  A  LOVER  REPENTS  HAVING  LEFT  HIS  MISTRESS. 

Et  merito,  quoniam  potui  fugisse  puellam, 

Nunc  ego  desertas  adloquor  Alcyonas. 
Nee  mihi  Cassiope  solito  visura  carinam  est, 

Omniaque  ingrato  litore  vota  cadunt. 
Quin  etiam  absenti  prosunt  tibi,  Cynthia,  vend ; 

Aspice,  quam  saevas  increpet  aura  minas. 
Nullane  placatae  veniet  fortuna  procellae  ? 

Haeccine  parva  meum  funus  arena  teget? 
Tu  tamen  in  melius  saevas  converte  querelas ; 

Sat  tibi  sit  poenae  nox  et  iuiqua  vada. 
An  poteris  siccis  mea  fata  reponere  ocellis  ? 

Ossaque  nulla  tuo  nostra  tenere  sinu? 
Ah  pereat,  quicunque  rates  et  vela  paravit 

Primus,  et  invito  gurgite  fecit  iter. 
Nonne  fuit  melius  domiuae  pervincere  mores, 

(Quainvis  dura,  tamen  rara  puella  fuit) 
Quam  sic  iguotis  circumduta  litora  silvis 

Cernere,  et  optatos  quaerere  Tyndaridas  ? 
Illic  si  qua  meum  sepelissent  fata  dolorem, 

Ultimus  et  posito  staret  amore  lapis, 
Ilia  meo  caros  donasset  funere  crines ; 

Molliter  et  tenera  poneret  ossa  rosa : 
-    Ilia  meum  extremo  clamasset  pulvere  nomen, 

Turn  mihi  non  ullo  poudere  terra  foret. 
At  vos  aequoreae  formosa  Doride  natae, 

Candida  felici  solvite  vela  choro. 
Si  quando  vestras  labens  Amor  attigit  undas, 

Mansuetis  socio  parcite  litoribus. 

I,  x vii. 

285.    THE  DEATH  OP  HYLAS. 

Namque  ferunt  olim  Pagasae  navalibus  Argo 
Egressam  longe  Phasidos  isse  viam  : 

Et  iam  praeteritis  labentem  Athamantidos  undis 
Mysorum  scopulis  adplicuisse  ratem. 


PROPERTIUS.  209 

Hie  manus  heroum,  placitis  ut  constitit  oris, 

Mollia  composita  litora  fronde  tegit. 
At  comes  invicti  iuvenis  processerat  ultra, 

Raram  sepositi  quaerere  fontis  aquam. 
Hunc  duo  sectati  fratres,  Aquilonia  proles,. 

Hunc  super  et  Zetes,  hunc  super  et  Calais, 
Oscula  suspensis  instabant  carpere  plumis, 

Oscula  et  alterna  ferre  supina  fuga. 
Ille  sub  extrema  pendens  secluditur  ala, 

Et  volucres  ramo  submovet  insidias. 
lam  Pandioniae  cessit  genus  Orithyiae : 

Ah !  dolor  ibat  Hylas,  ibat  Hamadryasin. 
Hie  erat  Arganthi  Pegae  sub  vertice  montis 

Grata  domus  Nymphis  humida  Thyniasin  ; 
Quam  supra  nullae  pendebant  debita  curae 

Roscida  desertis  poma  sub  arboribus : 
Et  circum  irriguo  surgebant  lilia  prato 

Candida  purpureis  mixta  papaveribus  ; 
Quae  modo  decerpens  tenero  pueriliter  ungui, 

Proposito  florem  praetulit  officio, 
Et  modo  formosis  incumbens  nescius  undis 

Errorem  blandis  tardat  imaginibus. 
Tandem  haurire  parat  demissis  flumina  palmis 

Innixus  dextro  plena  trahens  umero. 
Cuius  ut  accensae  Dryades  candore  puellae 

Miratae  solitos  destituere  choros, 
Prolapsum  leviter  f'aeili  traxere  liquore : 

Turn  sonitura  rapto  corpore  fecit  Hylas. 
Cui  procul  Alcides  iterat  responsa :  sed  illi 

Nomen  ab  extremis  fontibus  aura  refert. 
His,  o  Galle,  tuos  monitis  servabis  amores, 

Formosum  Nymphis  credere  tutus  Hylan. 

I,  xx,  17-52. 


210  LATIN  SELECTIONS. 


286.   LAMENT  FOR  THE  DEATH  OP  PAETUS. 

Ergo  sollicitae  tu  causa,  Pecunia,  vitae  es: 

Per  te  inmaturum  mortis  adimus  iter. 
Tu  vitiis  homiuum  crudelia  pabula  praebes : 

Semina  curarum  de  capite  orta  tuo. 
Tu  Paetum  ad  Pharios  tendentem  lintea  portus 

Obruis  insano  terque  quaterque  mari. 
Nam  dum  te  sequitur,  primo  miser  excidit  aevo 

Et  nova  longinquis  piscibus  esca  natat, 
Et  mater  non  iusta  piae  dare  debita  terrae 

Nee  pote  cognatos  inter  humare  rogos, 
Sed  tua  nunc  volucres  astant  super  ossa  marinae, 

Nunc  tibi  pro  tumulo  Carpathium  omne  mare  est. 
Infelix  Aquilo,  raptae  timor  Oritbyiae, 

Quae  spolia  ex  illo  tanta  fuere  tibi  ? 
Aut  quidnam  fracta  gaudes,  Neptune,  carina? 

Portabat  sanctos  alveus  ille  viros. 
Paete,  quid  aetatem  numeras  ?  quid  cara  natanti 

Mater  in  ore  tibi  est  ?     Non  habet  unda  deos. 
Nam  tibi  nocturnis  ad  saxa  ligata  procellis 

Omnia  detrito  vincula  fuue  cadunt. 
Reddite  corpus  humo,  positaque  in  gurgite  vita 

Paetum  sponte  tua  vilis  arena  tegas ; 
Et  quoties  Paeti  transibit  nauta  sepulcrum, 

Dicat :  '  Et  audaci  tu  timor  esse  potes.' 
Ite,  rates  curvas  et  leti  texite  causas : 

Ista  per  humanas  mors  venit  acta  manus. 
Terra  parum  fuerat :  fatis  adiecimus  undas  : 

Fortunae  miseras  auximus  arte  vias. 
Ancora  te  teneat,  quern  non  tenuere  Penates  ? 

Quid  meritum  dicas,  cui  sua  terra  parum  est  ? 
Ventorum  est,  quodcumque  paras  :  baud  ulla  carina 

Consenuit,  fallit  portus  et  ipse  fidem. 
Natura  insidians  pontum  substravit  avaris : 

Ut  tibi  succedat,  vix  semel  esse  potest. 
Saxa  triumpbales  fregere  Capbarea  puppes, 

Naufraga  cum  vasto  Graecia  tracta.salo  est. 


PEOPERTIUS.  211 

Paullatim  socium  iacturam  flevit  Ulixes, 

In  tnare  cui  soliti  non  valuere  doli. 
Quod  si  contentus  patrio  bove  verteret  agros, 

Verbaque  duxisset  pondus  habere  mea, 
Viveret  ante  suos  dulcis  conviva  Penates, 

Pauper,  at  in  terra,  nil  ubi  flare  potest. 
Non  tulit  hie  Paetus  stridorem  audire  procellae 

Et  duro  teneras  laedere  fune  manus, 
Sed  Chio  thalamo  aut  Oricia  terebintho 

Et  fultum  pluma  versicolore  caput. 
Huic  fluctus  vivo  radicitus  abstulit  ungues, 

EG  miser  invisam  traxit  hiatus  aquam  : 
Hunc  parvo  ferri  vidit  nox  improba  ligno. 

Paetus  ut  occideret,  tot  coiere  mala. 
Flens  tamen  extremis  dedit  haec  mandata  querellis, 

Cum  moribunda  niger  clauderet  ora  liquor : 
'  Di  maris  Aegaei  quos  sunt  penes  aequora,  Venti, 

Et  quaecumque  meum  degravat  unda  caput, 
Quo  rapitis  miseros  tenerae  lanuginis  annos  ? 

Att uliiniis  longas  in  freta  vestra  manus. 
Ah  miser  alcyonum  scopulis  adfligar  acutis : 

In  me  caeruleo  fuscina  sumpta  deo  est. 
At  saltern  Italiae  regionibus  advehat  aestus ; 

Hoc  de  me  sat  erit  si  modo  matris  erit.' 
Subtrab.it  haec  fantem  torta  vertigine  fluctus; 

Ultima  quae  Paeto  voxque  diesque  fuit. 
O  centum  aequoreae  Nereo  genitore  puellae, 

Et  tu  materno  tacta'  dolore  Theti, 
Vos  decuit  lasso  supponere  brachia  mento : 

Non  poterat  vestras  ille  gravare  manus. 

Ill,  (IV,)  vii. 

287.   ROME  PAST  AND  PRESENT. 

Hoc,  quodcunque  vides,  hospes,  qua  maxima  Roma  est, 
Ante  Phrygem  Aeneam  collis  et  herba  fuit: 

Atque  ubi  Navali  slant  sacra  palatia  Phoebo, 
Evandri  prorugae  procubuere  boves. 

Fictilibus  crevere  deis  haec  aurea  templa, 
Nee  fuit  opprobrio  faota  sine  arte  casa : 


212  LATIN   SELECTIONS. 

Tarpeiusque  pater  nuda  de  rupe  tonabat, 

Et  Tiberis  nostris  adveua  bubus  erat. 
Quo  gradibus  domus  ista  Remi  se  sustulit  olim, 

Unus  erat  fratrum  maxima  regna  focus. 
Curia,  praetexto  quae  nunc  nitet  alta  Senatu, 

Pellitos  habuit,  rustica  corda,  patres. 
Bucciua  cogebat  priscos  ad  verba  Quirites. 

Centum  illi  in  prato  saepe  Senatus  eraut : 
Nee  sinuosa  cavo  pendebant  vela  theatro : 

Pulpita  solemnes  non  oluere  crocos. 
Vesta  coronatis  pauper  gaudebat  asellis 

Ducebant  macrae  vilia  sacra  boves. 
Parva  saginati  lustrabant  compita  porci : 

Pastor  et  ad  calamos  exta  litabat  ovis. 
Nee  rudis  infestis  miles  radiabat  in  armis  ; 

Miscebant  usta  proelia  nuda  sude. 
Prima  galeritus  posuit  praetoria  Lucmo : 

Magnaque  pars  Tatio  rerum  erat  inter  oves. 
Hiuc  Tides  Ramnesque  viri,  Luceresque  coloni : 

Quatuor  hinc  albos  Romulus  egit  equos. 
Quippe  suburbanae  parva  minus  urbe  Bovillae, 

Et,  qui  nunc  nulli,  maxima  turba  Gabi ; 
Et  stetit  Alba  potens,  albae  suis  omine  nata, 

Hac,  ubi  Fidenas  longe  erat  ire,  via. 
Nil  patrium,  nisi  nomen,  habet  Romanus  alumnus : 

Sanguinis  altricem  nunc  pudet  esse  lupam. 

V,  (IV,)  i,  1-16,  21-24,  27-38. 

288.  NATIONAL  GREATNESS  AN  INCENTIVE  TO  PATRIOTIC 
POETRY. 

Optima  nutricum  nostris  Lupa  Martia  rebus, 

Qualia  creverimt  moenia  lacte  tuo  ! 
Moenia  namque  pio  oonor  disponere  versu : 

Heu  mihi,  quod  nostro  est  parvus  in  ore  sonus! 
Sed  tarnen  exiguo  quodcumque  e  pectore  rivi 

Fluxerit,  hoc  patriae  serviet  omne  meae. 
Ennius  hirsuta  cingat  sua  dicta  corona : 

Mi  folia  ex  hedera  porrige,  Bacche,  tua ; 


PROPERTIUS.  218 

Ut  nostris  tumefacta  superbiat  Umbria  libris, 

Umbria  Romani  patria  Callimachi. 
Scandentes  si  quis  cernet  de  vallibus  arces, 

Ingenio  muros  aestimet  ille  meo. 
Roma  fave,  tibi  surgit  opus :  date  Candida  cives 

Omina,  et  inceptis  dextera  cantet  avis. 
Sacra  diesque  canam,  et  cognomina  prisca  locorum : 

Has  meus  ad  metas  sudet  oportet  equus. 

Id.,  65-70. 

289.    THE   SHADE   OF  CORNELIA  EXHORTS  HER  HUSBAND 
AND  CHILDREN  TO  MUTUAL  AFFECTION. 

Nuuc  tibi  commendo,  communia  pignora,  natos  : 

Haec  cura  et  ciueri  spiral  inusta  meo. 
Fungere  maternis  vicibus,  pater.     Ilia  meorum 

Omnis  erit  collo  turba  ferenda  tuo. 
Oscula  cum  dederis  tua  flentibus,  adice  matris : 

Tota  domus  coepit  nunc  onus  esse  tuum. 
Et,  si  quid  doliturus  eris,  sine  testibus  illis ; 

Cum  venient,  siccis  oscula  falle  genis. 
Sat  tibi  sint  noctes,  quas  de  me,  Paulle,  fatiges : 

Somniaque  in  faciem  credita  saepe  meam. 
Atque,  ubi  secreto  nostra  ad  simulacra  loqueris, 

Ut  responsurae  singula  verba  iace. 
Seu  tamen  adversum  mutant  ianua  lectum, 

Sederit  et  nostro  cauta  noverca  toro, 
Coniugium,  pueri,  laudate  et  ferte  paternum  ; 

Capta  dabit  vestris  moribus  ilia  maims. 
Nee  matrem  laudate  nimis  :  collata  priori 

Vertet  in  offensas  libera  verba  suas. 
Seu  memor  ille  mea  contentus  manserit  umbra 

Et  tanti  cineres  duxerit  esse  meos : 
Discite  venturam  iam  nunc  sentire  senectam, 

Caelibis  ad  curas  nee  vacet  ulla  via. 
Quod  mihi  detractnm  est,  vestros  accedat  ad  annos : 

Prole  mea  Patillum  sic  iuvet  esse  senem. 

V,  (IV.)  xi,  73-96. 


214  LATIN   SELECTIONS. 


C.  ASINIUS  POLLIO,  75  B.  C.-4  A.  D. 

290.   CHARACTER  OF  CICERO. 

Huius  ergo  viri  tot  tantisque  operibus  mansuns  in  omne 
aevum  praedicare  de  ingenio  atque  industria  supervacuum  est. 
Natura  autem  atque  fortuna  pariter  obsecuta  est  ei,  si  quidem 
facies  decora  ad  senectutem  prosperaque  permansit  valetudo, 
turn  pax  diutina  cuius  instructus  erat  artibus  contigit.  Namque 
ad  priscam  severitatem  iudiciis  exactis  maxima  noxiorum  multi- 
tude provenit,  quos  obstrictos  patrocinio  incolumes  plerosque 
habebat.  lam  felicissima  consulatus  ei  sors  petendi  et  gerendi 
magna  munera  deum  consilio  industriaque :  utinam  moderatitis 
secundas  res  et  fortius  adversas  ferre  potuisset !  namque  utrae- 
que  cum  evenerant  ei,  mutari  eas  non  posse  rebatur.  Inde  sunt 
invidiae  tempestates  coortae  gravissimae,  eo  certiorque  inimicis 
adgrediendi  fiducia;  maiore  enim  simultates  adpetebat  animo 
quam  gerebat.  Sed  quando  mortalium  nulli  virtus  perfecta  con- 
tigit, qua  maior  pars  vitae  atque  ingenii  stetit,  ea  iudicandum  de 
homine  est.  Atque  ego  ne  miserandi  quidem  exitus  eum  fuisse 
indicarem,  nisi  ipse  tarn  miseram  mortem  putasset 

Ap.  Sen.  Rh.,  Suas.,  vi. 


T.  LIVIUS   PATAVINUS,  59  B.  C.-17   A.  D. 

291.  TRANSPORTATION  OF  THE  POPULACE  OF  ALBA. 

Inter  haec  iatn  praemissi  erant  Albam  equites,  qui  multitudi- 
nem  traducerent  Romam.  Legiones  deinde  ductae  ad  diruen- 
dam  urbem.  '  Quae  ubi  intravere  portas,  non  quidem  ftiit  tumultus 
ille,  nee  pavor,  qualis  captarum  esse  urbium  solet,  cum  effractis 
portis,  stratisve  ariete  muris,  aut  arce  vi  capta,  clamor  hostilis  et 
cursus  per  urbem  armatorum  omnia  ferro  flammaque  miscet :  sed 
silentium  triste  ac  tacita  maestitia  ita  defixit  omnium  animos,  ut, 


LIVIUS.  215 

prae  metu  obliti,  quid  relinquerent,  quid  secum  ferrent,  defici- 
ente  consilio,  rogitantesque  alii  alios,  nunc  in  liminibus  starent, 
nunc  errabuudi  domos  suas  ultimum  illud  visuri  pervagarentur. 
Ut  vero  iam  equitum  clamor  exire  iubentium  instabat,  simul 
fragor  tectorum,  quae  diruebantur,  ultimis  urbis  partibus  audie- 
batur,  pulvisque,  ex  distantibus  locis  ortus,  velut  nube  inducta 
omniu  impleverat,  raptim,  quibus  quisque  poterat,  elatis,  cum 
larera  ac  penates  tectaque  in  quibus  natus  quisque  educatusque 
esset  relinquentes  exirent,  iam  continens  agmen  migrantium  im- 
pleveret  vias :  et  conspectus  aliorum  mutua  miseratione  integra- 
bat  lacrimas :  vocesque  etiam  miserabiles  exaudiebantur,  mulierum 
praecipue,  cum  obsessa  ab  armatis  templa  augusta  praeterirent, 
ac  velut  captos  relinquerent  deos.  Egressis  urbem  Albanis, 
Romanus  passim  publica  privataque  omnia  tecta  adaequat  solo, 
unaque  hora  quadringentorum  opus  annorum,  quibus  Alba  ste- 
terat,  excidio  ac  ruinis  dedit.  Templis  tautum  deum  (ita  enim 

edictum  ab  rege  fuerat)  temperatum  est. 

i,  29. 

292.   FEATS  OF  KNIGHTLY  PROWESS  AT  THE  BATTLE  OP 
LAKE  REGILLUS. 

Ergo  etiam  praehum  aliquanto,  quam  cetera,  gravius  atque 
atrocius  fuit.  Nori  erim  duces  ad  regendam  modo  consilio  rem 
affuere,  sed,  suismet  ipsis  corporibus  dimicantes,  miscuere  certa- 
mina :  nee  quisquam  procerum  ferme  hac  aut  ilia  ex  acie  sine 
vulnere,  praeter  dictatorem  Romanum,  excessit.  In  Postumium, 
prima  in  acie  suos  adhortantem  instruentemque,  Tarquinius 
Superbus,  quanquam  iam  aetate  et  viribus  erat  gravior,  equum 
infestus  admisit :  ictusque  a  latere,  concursu  suorum  receptus  in 
tutum  est.  Et  ad  alterum  cornu  Aebutius  magister  equitum  in 
Octavium  Mamilium  impetum  dederat.  Nee  fefellit  veniens 
Tusculanum  ducem ;  contra  quern  et  ille  concitat  equum  :  tanta- 
que  vis  infestis  venientium  hastis  fuit,  ut  brachium  Aebutio 
traiectum  sit,  Mamilio  pectus  percussum.  Hunc  .quidem  in  se- 
cundam  acicm  Latini  recepere :  Aebutius,  cum  saucio  brachio 
tenere  telum  non  posset,  pugna  excessit.  M.  Valerius,  Publico- 
lae  frater,  conspicatus  ferocem  iuvenem  Tarquinium,  ostentantem 
se  in  prima  exsulum  acie,  domestica  etiam  gloria  accensus,  ut 


216  LATIN   SELECTIONS. 

cuius  familiae  decus  eiecti  reges  erant,  eiusdem  interfecti  forent, 
subdit  calcaria  equo,  et  Tarquinium  infesto  spiculo  petit.  Tar- 
quinius  retro  in  agmen  suorum  infeuso  cessit  hosti,  Valerium, 
invectum  temere  in  exsulum  aciem,  ex  transverse  quidam  ador- 
tus  transfigit:  nee  quicquam  equitis  vulnere  equo  retardate, 
moribundus  Romanus,'  labentibus  super  corpus  armis,  ad  terram 
defluxit.  Hos  agmine  venientes  T.  Herminius  legatus  conspi- 
catus,  interque  eos  insignem  veste  armisque  Mamilium  noscitans, 
tanto  vi  maiore,  quara  paullo  ante  tnagister  eqaitum,  cum  hostium 
duce  proelium  iniit,  ut  et  uno  ictu  transfixum  per  latus  occiderit 
Mamilium,  et  ipse  inter  spoliandum  corpus  hostis  veruto  percus- 
sus,  cum  victor  in  castra  esset  relatus,  inter  priraam  curatiouem 

exspiraverit. 

ii,  19,  20. 

293.     VlRGIXIUS    IMPLORES    HIS     FELLOW-ClTIZENS    TO    PITY 
HIM   FOR    HAVING   BEEN   FORCED   TO    SLAY   HIS    CHILD. 

Supinas  deinde  tendens  manus,  commilitones  appellans,  orabat, 
*ne,  quod  scelus  Ap.  Claudii  esset,  sibi  attribnerunt :  neu  se, 
parricidam  liberum,  aversarentur.  Sibi  vitam  filiae  sua  cario- 
rem  fuisse,  si  libere  ac  pudice  vlvere  licitum  fuisset.  Cum, 
velut  servam,  ad  stuprum  rapi  videret,  morte  amitti  melius 
ratum,  quam  contumelia,  liberos,  misericordia  se  in  speciem 
crudelitatis  lapsum.  Nee  superstitem  filiae  futurum  fuisse,  nisi 
spem  ulciscendae  mortis  eius  in  auxilio  commilitonum  habuisset. 
Illis  quoque  filias,  sorores,  coniuges  esse :  nee  cum  filia  sua 
libidinem  Ap.  Claudii  exstinctam  esse ;  sed,  quo  impunitior  sit, 
eo  effrenatiorem  fore.  Aliena  calamitate  documentum  datum 
illis  cavendae  similis  iniuriae.  Quod  ad  se  attineat,  uxorem  sibi 
fato  raptam :  filiam,  quia  non  ultra  victura  pudica  f uerit,  misera, 
sed  honesta,  morte  occubuisse.  Non  esse  iam  Appii  libidini 
locum  in  domo  sua:  ab  alia  violentia  eius  eodem  se  animo  suum 
corpus  vindicaturum,  quo  vindicaverit  filiae.  Ceteri  sibi  ac 
liberis  suis  consulerent.' 


LIVIUS.  217 


294.  THE  DRAMA.  —  ITS  FIRST  INTRODUCTION  INTO  ROME 
(364  B.  C.),  AND  SKETCH  OF  ITS  SUBSEQUENT  DE- 
VELOPMENT. 

Et  hoc  et  insequenti  anno,  C.  Sulpicio  Petico,  C.  Licinio 
Stolone,  consulibus,  pestilentia  fuit.  Eo  nihil  dignum  memoria 
actum,  nisi  quod  pacis  deum  exposcendae  causa  tertio  turn  post 
conditam  urbem  lectisternium  fuit.  Et  cum  vis  morbi  nee 
humanis  consiliis  nee  ope  diviua  levaretur,  victis  superstitione 
animis,  ludi  quoque  scenici,  nova  res  bellicose  populo,  (nam 
Circi  modo  spectaculum  fuerat)  inter  alia  caelestis  irae  placa- 
mina  instituti  dicuntur.  Ceterum  parva  quoque  (ut  ferine  prin- 
cipia  omnia)  et  ea  ipsa  peregrina  res  fuit.  Sine  carmine  ullo, 
sine  imitandorura  carminum  actu,  ludiones  ex  Etruria  acciti,'  ad 
tibicinis  modos  saltantes,  baud  indecoros  motus  more  Tusco 
dabant.  Imitari  deinde  eos  iuventus,  simul  inconditis  inter  se 
iocularia  fundentes  versibus,  coepere ;  nee  absorii  a  voce  motus 
erant.  Accepta  itaque  res  saepiusque  usurpando  excitata.  Ver- 
naculis  artificibus,  quia  bister  Tusco  verbo  ludio  vocabatur, 
nomen  histrionibus  inditum :  qui  non,  sicut  ante,  Fescennino 
versu  similem  incompositum  temere  ac  rudem  literals  iaciebant; 
sed  impletas  modis  saturas,  descripto  iam  ad  tibicinem  cantu, 
motuque  congruent!  peragebant.  Livitis  post  aliquot  annos,  qui 
ab  saturis  ausus  est  primus  argumento  fabulatn  facere,  (idem 
scilicet,  id  quod  omnes  turn  erant,  suorum  carminum  actor)  dici- 
tur,  cum  saepius  revocatus  vocem  obtudisset,  venia  petita  pueruni 
ad  canendum  ante  tibicinem  cum  statuisset,  canticuin  egisse  ali- 
quanto  magis  vigente  motu,  qifia  nibil  vocis  usus  impeditbat. 
Inde  ad  manum  cantari  histrionibus  coeptum,  diverbiaque  tantum 
ipsorum  voci  relicta.  Postquam  lege  hac  fabularum  ab  risu  ac 
soluto  ioco  res  avocabatur,  et  ludus  in  artem  paullatim  verterat ; 
iuventus,  histrionibus  fabellarum  actu  relicto,  ipsa  inter  se  more 
antique  ridicula  intexta  versibus  iactitare  coepit:  quae  exodia 
postea  appellata,  consertaque  fabellis  potissimum  Atellanis  sunt. 
Quod  genus  ludorum  ab  Oscis  acceptum  tenuit  iuventus,  nee  ab 
histrionibus  pollui  passa  est.  Eo  institutum  manet,  ut  actores 
Atellanarum  nee  tribu  moveantur,  et  stipondia,  tan<{uarn  ex- 
pertes  artis  ludicrae,  faciant.  Inter  aliarum  parva  principia 


218  LATIN   SELECTIONS. 

rerum,  ludorum  quoque  prima  origo  ponenda  visa  est :  ut  appa- 
rcret,  quam  ab  sano  initio  res  in  hanc  vix  opulentis  regnis  tole- 

rabilem  insaniam  venerit. 

vii.  2. 


295.  POSTUMIUS  CONTENDS  FOR  THE  PRINCIPLE  THAT  IN 
TIME  OF  WAR  THE  CONSUL  AND  THE  ARMY  HAVI: 
NO  POWER  TO  PLEDGE  THE  STATE  TO  ANY  COURSE 
OF  ACTION. 

'  Nam  quod  deditione  nostra  negant  exsolvi  religione  populum, 
id  istos  magis,  ne  dedantur,  quam  quia  ita  se  res  habeat,  dicere, 
quis  adeo  iuris  fetialium  expers  est,  qui  ignoret?  Neque  ego 
infitias  eo,  Patres  conscripti,  tarn  sponsores  quam  foedera  sancta 
esse  apud  eos  homines,  apud  quos  iuxta  divinas  religiones  fides 
humaua  colitur  :  sed  iniussu  populi  nego  quicquam  sanciri  posse, 
quod  populum  teneat.  An,  si  eadem  superbia,  qua  sponsionem 
istam  expresserunt  nobis  Samnites,  coegissent  nos  verba  legitima 
dedentium  urbes  nuncupare,  deditum  populum  Romanum  vos 
tribuni  diceretis,  et  hanc  urbem,  templa,  delubra,  fines,  aquas, 
Samnitium  esse?  Omitto  deditionem,  quoniam  de  sponsione 
agitur.  Quid  tandem,  si  spopondissemus,  urbem  hanc  relictu- 
rum  populum  Romanum  ?  si  incensurum  ?  si  magistratus,  si 
senatum,  si  leges  non  habiturum  ?  si  sub  regibus  futurum  ?  Dii 
meliora !  inquis.  Atqui  non  indignitas  rerum  sponsionis  vincu- 
lum  levat.  Si  quid  est,  in  quo  obligari  populus  possit,  in  omni- 
bus potest :  et  ne  illud  quidem,  quod  quosdam  forsitan  moveat, 
refert,  consul,  an  dictator,  an  praetor  spoponderit.  Et  hoc  ipsi 
etiam  Samnites  iudicaverunt,  quibus  non  fuit  satis  consules 
spondere,  sed  legatos,  quaestores,  tribunos  militum  spondere 
coegerunt.  Nee  a  me  nunc  quisquam  quaesiverit,  quid  ita  spo- 
ponderim?  cum  id  nee  consulis  ius  esset ;  nee  illis  spondere 
pacem,  quae  mei  non  erat  arbitrii,  nee  pro  vobis,  qui  nihil  man- 
daveratis,  possem.  Nihil  ad  Caudium,  Patres  conscripti,  huma- 
nis  consiliis  gestum  est.  Dii  immortales  et  vestris  et  hostium 
imperatoribus  mentem  ademerunt.  Nee  nos  in  bello  satis  cavi- 
mus ;  et  illi  male  partam  victoriam  male  perdiderunt,  dum  vix 
locis,  quibus  vicerant,  credunt,  dum  quacunque  conditione  arma 
in  arma  natis  auferre  festinant.  An,  si  sana  mens  fuisset, 


LIVIUS.  219 

difficile  illis  fuit,  dum  senes  ab  domo  ad  consultandum  accersunt, 
mittere  Romam  legates?  cum  senatu,  cum  populo,  de  pace  et 
foedere  agere  ?  Tridui  iter  expeditis  erat.  Interea  in  indutiis 
res  fuisset,  donee  ab  Roma  legati  aut  victoriam  illis  certain,  aut 
pacem  afferrent.  Ea  demum  sponsio  esset,  quam  populi  iussu 
spopondissemus.  Sed  neque  vos  tulissetis,  nee  nos  spopondisse- 
mus :  nee  fas  fuit  alium  rerum  exitum  esse,  quam  ut  illi,  velut 
somnio  laetiore,  quam  quod  mentes  eorum  capere  possent,  ne- 
quicquam  eluderentur :  et  nostrum  exercitum  eadem,  quae  impe- 
dierat,  fortuna  expediret :  vanam  victoriam  vanior  irritam  faceret 
pax :  sponsio  interponeretur,  quae  neminem,  praeter  sponsorem, 
obligaret.  Quid  enim  vobiscum,  Patres  conscripti,  quid  cum 
populo  Romano  actum  est  ?  quis  vos  appellare  potest  ?  quis  se  a 
vobis  dicere  deceptum  ?  Hostis  ?  an  civis  ?  Hosti  nihil  spo- 
pondistis:  civem  neminem  spoudere  pro  vobis  iussistis.  Nihil 
ergo  vobis  nee  nobiscum  est,  quibus  nihil  mandastis ;  nee  cum 
Samnitibus,  cum  quibus  nihil  egistis.  Samnitibus  sponsores  nos 
sumus,  rei  satis  locupletes,  in  id,  quod  nostrum  est,  in  id,  quod 
praestare  possumus,  corpora  nostra  et  animos.  In  haec  saeviant, 
in  haec  ferrum,  in  haec  iras  acuant.  Quod  ad  tribunes  attinet, 
consulite,  utrum  praesens  deditio  eorum  fieri  possit,  an  in  diem 
differatur.  Nos  interim,  T.  Veturi,  vosque  ceteri,  vilia  haec 
Capita  luendae  sponsionis  feramus,  et  nostro  supplicio  liberemus 

Romana  arma.' 

ix,  9. 

296.   THE   SAMNITE  GENERAL   CONTENDS  THAT  THE  PRIN- 
'  CIPLES  OF  INTERNATIONAL  RIGHT  SHOULD  BE  PAR- 
AMOUNT OVER  ALL  CONSIDERATIONS  OF  TECHNICAL 
FORMALITY. 

4  Quin  tu,  Sp.  Postumi,  si  deos  esse  censes,  aut  omnia  irrita 
facis,  aut  pacto  stas !  Samniti  populo  omnes,  quos  in  potestate 
habuit,  aut  pro  iis  pax  debetur.  Sed  quid  ego  te  appello,  qui  te 
captum  victori,  cum  qua  potes  fide,  restituis?  Populum  Roma- 
num  appello ;  quern  si  sponsionis  ad  Furculas  Caudinas  factae 
poenitet,  restituat  legiones  intra  saltum,  fjuo  saeptae  fuerunt. 
Nemo  quemquam  cleceperit:  omnia  pro  infeoto  sint:  recipiant 
arma,  quae  per  pactiouem  tradiderunt:  redeant  in  castra  sua. 


220  LATIN   SELECTIONS. 

Quicquid  pridie  habuerunt,  quam  in  colloquium  est  ventum, 
habeant.  Turn  bellum  et  fortia  consilia  placeant ;  tune  sponsio 
et  pax  repudietur.  Ea  fortuna,  iis  locis,  quae  ante  pacis  raen- 
tionem  habuimus,  gerarnus  bellum :  nee  populus  Romanus  con- 
sulum  sponsionem,  nee  nos  fidem  populi  Romani  accusemus.  .  .  . 
Nou  probat  populus  Romanus  ignomiuiosa  pace  legiones  serva- 
tas?  Pacem  sibi  habeat,  legiones  captas  victori  restituat:  hoc 
fide,  hoc  foederibus,  hoc  fetialibus  caerimoniis  dignum  erat.  Ut 
tu  quidem,  quod  petisti,  per  pactionem  habeas,  tot  cives  incolu- 
mes ;  ego  pacem,  quam  hos  tibi  remittendo  pactus  sum,  noil 
habeam :  hoc  tu,  A.  Corneli,  hoc  vos,  fetiales,  iuris  gentibus 
dicitis?  Ego  vero  istos,  quos  dedi  simulatis,  nee  accipio,  nee 
dedi  arbitror;  nee  moror,  quo  minus  in  civitatem  obligatam 
sponsione  commissa,  iratis  omnibus  diis,  quorum  eluditur  numen, 
redeant.  Geratur  bellum,  quando  Sp.  Postumius  modo  legatum 
fetialem  genu  perculit.  Ita  dii  credent,  Samnitem  civem  Postu- 
miutn,  non  civem  Romanum  esse,  et  a  Samnite  Romanum  lega- 
tum violatum:  eo  vobis  iustum  in  nos  factum  esse  bellum. 
Haec  ludibria  religionum  non  pudere  in  lucem  proferre,  et  vix 
pueris  dignas  ambages  senes  ac  consulares  fallendae  fidei  exqui- 
rere  ?  I,  lictor,  deme  vincla  Romanis :  moratus  sit  nemo,  quo 

minus,  ubi  visum  fuerit,  abeant.' 

ix,  11. 

297.   THU  DICTATOR  FABIUS  TELLS  HIS  TROOPS  THAT  THEIR 
ONLY  CHANCE  OF  ESCAPE  is  TO   CUT  THEIR  WAY 

THROUGH    THE    ENEMY. 

'  Locis,'  inquit,  '  angustis,  milites,  deprehensi,  nisi  quam  victo- 
ria patefecerimus,  viam  nullam  habemus.  Stativa  nostra  muni- 
mento  satis  tuta  sunt ;  sed  inopia  eadem  infesta.  Nam  et  circa 
omnia  defecerunt,  unde  subvehi  commeatus  poterant ;  et,  si 
omnes  iuvare  velint,  iniqua  loca  sunt.  Itaque  non  frustrabor  ego 
vos,  castra  hie  relinquendo,  in  quae,  infecta  victoria,  sicut  pristino 
die,  vos  recipiatis.  Armis  munimenta,  non  munimentis  arma 
tuta  esse  debent.  Castra  habeant  repetantque,  quibus  operae 
est  trahere  bellum :  nos  omnium  rerum  respectum,  praeterquam 
victoriae,  nobis  abscidamus.  Ferte  signa  in  hostem :  ubi  extra 
vallum  cesserit  agmen,  castra,  quibus  imperatum  est,  incendant: 


LIVIUS.  221 

damna  nostra,  mililes,  omnium  circa,  qui  defecerunt,  populorum 
praeda  sarcientur.' 


ix,  23. 


298.    CHARACTER  OF  HANNIBAL. 


Nunquam  ingenium  idem  ad  res  diversissimas,  parendum  atque 
imperandum,  habilius  fuit.  Itaque  haud  facile  discerneres,  utrum 
imperatori  an  exercitui  carior  esset.  .  .  .  Plurimum  audaciae  ad 
pericula  capessenda,  plurimum  consilii  inter  ipsa  pericula  erat: 
nullo  labore  aut  corpus  fatigari,  aut  animus  vinci  poterat.  Calo- 
ris  ac  frigoris  patientia  par ;  cibi  potionisque  desiderio  uaturali, 
non  voluptate,  modus  finitus:  vigiliarum  somnique  nee  die  nee 
nocte  discriminata  tempora.  Id,  quod  gerendis  rebus  superesset, 
quieti  datum :  ea  neque  molli  strato,  neque  silentio  arcessita. 
Multi  saepe  militari  sagulo  opertum,  humi  iacentem  inter  custo- 
dias  stationesque  milittim,  conspexerunt.  Vestitus  nihil  inter 
aequales  excellens,  arma  atque  equi  conspiciebantur.  Equitum 
peditumque  idem  longe  primus  erat.  Princeps  proelium  inibut ; 
ultimus  conserto  proelio  excedebat.  Has  tantas  viri  virtutes 
ingentia  vitia  aequabant ;  inhumana  crudelitas,  perfidia  plus 
quam  Punica,  nihil  veri,  nihil  sancti,  nullus  deum  metus,  nul- 

lum  iusiurandum,  nulla  religio. 

xxi,  4. 

299.   CHARACTER  OF  SCIPIO  AFRICANUS  MAJOR. 

Fuit  enim  Scipio  non  veris  tantum  virtutibus  mirabilis,  sed 
arte  quoque  quadam  ab  iuventa  in  ostentationem  earum  com- 
positus:  pleraque  apud  multitudinem,  aut  per  nocturnas  visa 
species,  aut  velut  divinitus  mente  monita,  agens:  sive  et  ip.*e 
capti  quadam  stiperstitione  animi,  sive  ut  imperia  consiliaque, 
velut  sorte  oraculi  missa,  sine  cunctatiorie  exsequerentur.  Ad 
hoc  iani  inde  ab  initio  praeparans  animos,  ex  quo  togam  virilcrn 
sumpsit,  nullo  die  prins  ullarn  publicam  privatamque  rem  egit, 
quam  in  Capitolium  irot,  ingressusque  aedein  consideret,  et  ple- 
ru.rique  solus  in  secreto  ibi  ttmpus  tereret.  Ilic  mos,  qui  per 
omnem  vitam  servabatur,  seu  consulto,  sen  temere,  vulgatae 
opinion!  fidem  apucl  quosdam  fecit,  stirpis  eum  divinae  virum 


222  LATIN   SELECTIONS. 

esse ;  retulitque  famam,  in  Alexandro  Magno  prius  vulgatam,  et 
vanitate  et  fabula  parem,  aiiguis  iramanis  concubitu  conceptum, 
et  in  cubiculo  raatris  eius  persaepe  visam  prodigii  eius  speciem, 
iuterventuque  hominum  evolutam  repente,  atque  ex  oculis  elap- 
sam.  His  miraculis  nunquam  ab  ipso  elusa  fides  est :  quin  potius 
aucta  arte  qtiadam,  nee  abnuendi  tale  quiequam,  nee  palam  atfir- 
mandi.  Multa  alia  eiusdem  generis,  alia  vera,  alia  assimulata, 
admirationis  humanae  in  eo  iuvene  excesserant  modum :  quibus 
freta  tune  civitas,  aetati  haudquaquam  maturae  tantara  molem 
rerura,  tautumque  imperium  permisit. 

xxvi,  19. 

300.   BATTLE  OF  LAKE  TRASIMENE. 

Consul,  perculsis  omnibus,  ipse  satis,  ut  in  trepida  re,  impavi- 
dus,  turbatos  ordines,  vertente  se  quoque  ad  dissonos  clamores, 
instruit,  ut  tempus  locusque  patitur ;  et  quacunque  adire  audiri- 
que  potest,  adhortatur,  ac  stare  et  pugnare  iubet;  'nee  enitn 
inde  votis  aut  imploratione  deum,  sed  vi  ac  virtute,  evadendum 
esse.  Per  medias  acies  ferro  viam  fieri:  et,  quo  timoris  minus 
sit,  eo  minus  ferme  periculi  esse.'  Ceterum  prae  strepitu  ac 
tumultu  nee  consilium  nee  imperium  accipi  poterat :  tantumque 
aberat,  ut  sua  signa  atque  ordinem  et  locum  nosceret  miles,  ut 
vix  ad  arma  capienda  aptandaque  pugnae  competeret  animus: 
opprimerenturque  quidam,  onerati  magis  his,  quam  tecti :  et  erat 
in  tanta  caligine  maior  usus  aurium  quam  oculorum.  Ad  gemi- 
tus  vulnerum  ictusque  corporum  aut  armorum,  et  mixtos  stre- 
pentium  paventiumque  clamores,  circumferebant  ora  oculosque. 
Alii  f ugientes  pugnantium  globo  illati  haerebant :  alios  redeuntes 
in  puguam  avertebat  fugientium  agmen.  Deinde,  ubi  in  omnes 
paries  nequicquam  impetus  facti,  et  ab  lateribus  montes  ac  lacus, 
a  fronte  et  a  tergo  hostium  acies  claudebat,  appartiitque,  nullum, 
nisi  in  dextera  ferroque,  salutis  spem  esse  ;  turn  sibi  unusquisque 
dux  adhortatorque  factus  ad  rem  gerendam,  et  nova  de  integro 
pugna  exorta  est ;  non  ilia  ordinata  per  principes  hastatosque  ac 
triarios,  nee  ut  pro  signis  antesignanus,  post  signa  alia  pugnaret 
acies ;  nee  ut  in  sua  legione  miles,  aut  cohorte,  aut  mauipulo 
esset.'  Fors  conglobabat,  et  animus  suus  cuique  ante  aut  post 
pugnandi  ordinem  dabat :  tantusque  f uit  ardor  armorura,  adeo 


LIVIUS.  223 

intentus  pugnae  animus,  ut  eum  motum  terrae,  qui  multanim 
urbium  Italiae  magnas  partes  prostravit,  avertitque  cursu  rapidos 
amnes,  mare  fluminibus  invexit,  monies  lapsu  ingenti  proruit, 
nemo  pugnantium  senserit.  .  .  .  Magnae  partis  fuga  inde  primum 
coepit :  et  iam  nee  lacus  nee  montes  obstabant  pavori.  Per 
omnia  arta  praeruptaqiie  velut  caeci  evadunt :  armaque  et  viri 
super  alium  alii  praecipitantur.  Pars  magna,  ubi  locus  fugae 
deest,  per  prima  vada  paludis  in  aquam  progressi,  quoad  capiti- 
bus  humerisque  exstare  possunt,  sese  immergunt.  Fuere,  quos 
inconsultus  pavor  nando  etiam  capessere  fugara  impulerit.  Quae 
ubi  immensa  ac  sine  spe  erat,  aut  deficientibus  animis  haurie- 
bantur  gurgitibus,  aut  nequiquam  fessi  vada  retro  aegerrime 
repetebant,  atque  ibi  ab  ingressis  aquam  hostium  equitibus  passim 
trucidabantur. 

xxii,  5,  6. 

301.  ENGINEERING  SKILL  OF  ARCHIMEDES  IN  THE 
DEFENCE  OF  SYRACUSE. 

Et  habuisset  tanto  impetu  coepta  res  fortunam,  nisi  unus 
homo  Syracusis  ea  tempestate  fuisset,  Archimedes.  Is  erat  uui- 
cus  spectator  caeli  siderumque;  mirabilior  tamen  inventor  ac 
machinator  bellicorum  tormentorum  operumque,  qui  ea,  quae 
hostes  ingenti  mole  agerent,  ipse  perlevi  momento  ludificaretur. 
Murum  per  inaequales  ductum  colles,  (pleraque  alta  et  difficilia 
aditu,  summissa  quaedam,  et  quae  planis  vallibus  adiri  possent) 
ut  cuique  aptum  visum  est  loco,  ita  omni  genere  tormentorum 
instruxit.  Achradinae  murum,  qui,  ut  ante  dictum  est,  mari 
alluitur,  ex  quinqueremibus  Marcellus  oppugnabat.  Ex  ceteris 
navibus  sagittarii  funditoresque,  et  velites  etiam,  quorum  telum 
inhabile  ad  remittendum  imperitis  est,  vix  quemquam  sine  vul- 
nere  consistere  in  muro  patiebantur.  Hi,  quia  spatio  missilibus 
opus  est,  procul  muro  tenebant  Naves  iunctae  aliae  binae  ad 
quinqueremes,  demptis  interioribus  remis,  ut  latus  lateri  applica- 
retur,  cum  exteriore  ordine  remorum  velut  una  navis  agerentur, 
turres  contabulatas  machinamentaque  alia  quatiendis  muris  por- 
tabant.  Adversus  hunc  navalem  apparatum  Archimedes  variae 
magnitudinis  tormenta  in  muris  disposuit.  In  eas,  quae  procul 
erant,  naves  saxa  ingenti  pondere  emittebat :  propiores  leviori- 


224  LATIN   SELECTIONS. 

bus,  eoque  magis  crebris,  petebat  telis :  postremo,  ut  sui  vulnere 
intacti  tela  in  hostem  ingererent,  murum  ab  imo  ad  suramum 
crebris  cubitalibus  fere  cavis  aperuit ;  per  quae  cava  pars  sagit- 
tis,  pars  scorpiouibus  modicis  ex  occulto  petebant  hostem.  Quae 
propius  quaedam  subibant  naves,  quo  interiores  ictibus  tormento- 
rum  essent,  in  eas  tollenone  super  murum  eminente  ferrea  manus 
firmae  catenae  illigata  cum  iniecta  prorae  esset,  gravique  libra- 
mento  plumbi  recelleret  ad  solum,  suspensa  prora,  navem  in 
puppim  statuebat :  dein,  remissa  subito,  velut  ex  muro  cadentem 
navim  cum  ingenti  trepidatione  nautarum  ita  undae  affigebat,  ut, 
etiamsi  recta  reciderat,  aliquantum  aquae  acciperet.  Ita  mari- 
tima  oppugnatio  est  elusa,  omnisque  vis  est  eo  versa,  ut  totis 
viribus  terra  aggrederentur.  Sed  ea  quoque  pars  eodem  orani 
apparatu  tormentorum  instructa  erat,  Hieronis  impensis  curaque 
per  multos  annos,  Arcbimedis  unica  arte.  Natura  etiam  adiu- 
vabat  loci,  quod  saxum,  cui  imposita  muri  fundamenta  sunt, 
magna  parte  ita  proclive  est,  ut  non  solum  missa  tormento,  sed 
etiam  quae  pondere  suo  provoluta  essent,  graviter  in  hostem 
inciderent.  Kadem  causa  ad  subeundum  arduum  aditum  iusta- 
bilemque  ingressum  praebebat.  Ita,  consilio  habito,  cum  omnis 
conatus  ludibrio  esset,  absistere  oppugnatione,  atque  obsidendo 
tantum  arcere  terra  manque  commeatibus  hostem  placuit. 

xxiv,  34. 

302.  SPEECH  OP  THE  LOCIUAN  AMBASSADORS  BEFORE  THE 
ROMAN  SENATE  (204  B.  C.),  SHOWING  THE  INEVI- 
TABLE PUNISHMENT  OF  SACRILEGE. 

'  Unum  est,  de  quo  nominatim  et  nos  queri  religio  infixa 
anirais  cogat,  et  vos  audire,  et  exsolvere  rempublicam  vestram 
religione,  si  ita  vobis  videbitur,  velimus,  Patres  conscripti. 
Vidimus  enim,  cum  quanta  caerimonia  non  vestros  solum  colatis 
deos,  sed  etiam  externos  accipiatis.  Fanum  est  apud  nos  Pro- 
serpinae,  de  cuius  sanctitate  templi  credo  aliquam  famam  ad  vos 
pervenisse  Pyrrhi  bello :  qui  cum,  ex  Sicilia  rediens,  Locros 
classe  praeterveheretur,  inter  alia  foeda,  quae  propter  fidem  erga 
vos  in  civitatem  nostram  facinora  edidit,  thesauros  quoque  Pro- 
serpinae,  intactos  ad  earn  diem,  spoliavit:  atque  ita,  pecunia  in 
naves  imposita,  ipse  terra  est  profectus.  Quid  ergo  evenit, 


LIVIUS.  225 

Patres  conscripti?  Classis  postero  die  foedissima  tempestate 
lacerata,  omnesque  naves,  quae  sacram  pecuniain  habuerunt,  in 
litora  uostra  eiectae  sunt.  Qua  tauta  clade  edoctus  tandem  deos 
esse  superbissimus  rex,  pecuuiam  omnem  conquisitam  in  thesau- 
ros  Proserpinae  referri  iussit.  Nee  tameri  illi  unquam  postea 
prosper!  quicquam  eveuit:  pulsusqu^  Italia,  ignobili  atque  inho- 
nesta  morte,  temere  nocte  ingressus  Argos,  occubuit.  Haec  cum 
audisset  legatus  vester,  tribunique  militum,  et  mille  alia,  quae 
non  augeudae  religionis  causa,  sed  praesentis  deae  numine  saepe 
comperta  nobis  maioribusque  nostris,  referebantur ;  ausi  sunt 
nihilo  minus  sacrilegas  admovere  manus  intactis  illis  thesauris, 
et  nefanda  praeda  se  ipsos  ac  domos  contaminare  suas  et  milites 
vestros.  Quibus,  per  vos  fidemque  vestram,  Patres  conscripti, 
priusquam  eorum  scelus  expietis,  neque  in  Italia  neque  in  Africa 
quicquam  rei  gesseritis,  ne,  quod  piaculum  commiserunt,  non  suo 

solum  sanguine,  sed  etiam  publica  clade  luant.' 

xxix,  18. 

303.   LIVY'S  RESPECT  FOR  ANCESTRAL  BELIEF. 

Non  sura  nescius,  ab  eadem  negligentia,  qua  nihil  deos  porten- 
dere  vulgo  nunc  credant,  neque  nuntiari  admodum  ulla  prodigia 
in  publicum,  neque  in  annales  referri.  Ceterum  et  mihi,  vetu- 
stas  res  scribenti,  nescio  quo  pacto  antiquus  fit  animus ;  et  quae- 
dam  religio  tenet,  quae  illi  prudentissimi  viri  publice  suscipienda 
censuerint,  ea  pro  indignis  habere,  quae  in  meos  annales  referam. 
Anagnia  duo  prodigia  eo  anno  sunt  nuntiata ;  facem  in  oaelo 
conspectam,  et  bovern  feminam  locutam  publice  ali.  Mintuniis 
quoque  per  eos  dies  caeli  ardentis  species  aflfulserat.  Rcate 
imbri  lapidavit.  Cumis  in  arce  Apollo  triduum  ac  tres  noctes 
lacrimavit.  In  urbe  Romana  duo  aeditui  nuntiarunt,  alter,  in 
aede  Fortunae  anguem  iubatum  a  compluribus  visum  esse  :  alter, 
in  aede  Primigeniae  Fortunae,  quae  in  colle  est,  duo  diversa 
prodigia;  palmam  in  area  enatam,  et  sanguine  interdiu  pluisse. 
Duo  non  snscepta  prodijria  sunt,  alterum,  (juod  in  privato  loco 
factum  esset,  palmam  enatam  in  impluvio  suo  T.  Marcius  Figu- 
lus  nuntiabat :  alterum,  quod  in  loco  peregrino,  Fregellis  in 
domo  L.  Atrei  hasta,  qnam  filio  militi  emerat,  interdiu  plus  dims 
horas  arsisse,  ita  ut  inb.il  eius,  ambureret  ignis,  dicebatur.  Pub- 

15 


226  LATIN  SELECTIONS. 

licorum  prodigiorum  causa  libri  a  decemviris  aditi.  Quadraginta 
maioribus  hostiis  quibus  diis  consules  sacrificarent,  ediderunt,  et 
ut  supplicatio  fieret,  cunctique  magistratus  circa  omnia  pulvina- 
ria  victimis  maioribus  sacrificarent,  populusque  coronatus  esset. 

Omnia,  uti  decemviri  praeierunt,  facta. 

xliii,  13. 


VITRUVIUS  POLLIO,  FL.  GIRO.   14  B.C. 

304.  THE  PROVINCES  OF  THEORETICAL  AND  APPLIED 
SCIENCE  ARE  DISTINCT. 

Igitur  in  hac  re  Pythius  errasse  videtur,  quod  non  animadver- 
terit  ex  duabus  rebus  singulas  artes  esse  compositas,  ex  opere  et 
eius  ratiocinatione ;  ex  his  autem  unum  proprium  esse  eorum, 
qui  singulis  rebus  sunt  exercitati,  id  est  operis  effectum,  alterum 
commune  cum  omnibus  doctis,  id  est  ratiocinationem :  uti  medi- 
cis  et  musicis  et  de  venarum  spbygmo  et  de  pedum  motu.  At 
si  vulnus  mederi  aut  aegrum  eripere  de  periculo  oportuerit,  non 
accedet  musicus,  sed  id  opus  proprium  erit  medici.  Item  in 
organo  non  medicus  sed  musicus  modulabitur,  ut  aures  suam 
cantionibus  recipiant  iucunditatem.  Similiter  cum  astrologis 
et  musicis  est  disputatio  communis  de  sympathia  stellarum  et 
symphoniarum  in  quadratis  et  trigonis,  diatessaron  et  diapente : 
cum  geometris  de  visu,.qui  Graece  Aoyos  OTTTIKOS  appellatur, 
ceterisque  omnibus  doctrinis  multae  res  vel  omnes  communes 
sunt  dumtaxat  ad  disputandum.  Operum  vero  ingressus,  qui  manu 
ac  tractationibus  ad  elegantiam  perducuntur,  ipsorum  sunt,  qui 
proprie  una  arte  ad  faciendum  sunt  instituti.  Ergo  satis  abunde 
videtur  fecisse,  qui  ex  singulis  doctrinis  partes  et  rationes  earum 
mediocriter  habet  notas,  easque  quae  necessariae  sunt  ad  archi- 
tecturam ;  uti  si  quid  de  his  rebus  et  artibus  indicare  et  probare 
opus  fuerit,  ne  deficiatur. 

I,  i,  15-17. 


VITKUVIUS.  227 


305.  THERE  ARE  EIGHT  MAIN  QUARTERS  FROM  WHICH 

WINDS  BLOW. 

Nonnullis  placuit  esse  ventos  quatuor,  ab  oriente  aequinoc- 
tiali  Solanura,  a  meridie  Austrum,  ab  occidente  aequinoctiali 
Favonium,  a  septentrionali  Septentrionem.  Sed  qui  diligentius 
perquisiverunt,  tradiderunt  eos  esse  octo,  maxime  quidem  An- 
dronicus  Cyrrhestes,  qui  etiam  exemplum  collocavit  Athenis, 
turrira  marmoream  octogonon,  et  in  singulis  lateribus  octogoni 
singulorum  ventorum  imagines  exsculptas  contra  suos  cuiusque 
designavit,  supraque  earn  turrim  metam  marmoream  perfecit,  et 
insuper  Tritonem  aereum  collocavit,  dextra  manu  virgam  porri- 
gentem :  et  ita  est  machiuatus,  uti  vento  circumageretur,  et 
semper  contra  flatum  consisteret,  supraque  imaginem  flantis 
venti  indicem  virgam  teneret.  Itaque  sunt  collocati  inter  So- 
lanum  et  Austrum  ab  oriente  hiberno  Eurus,  inter  Austrum  et 
Favonium  ab  occidente  hiberno  Africus,  inter  Favonium  et  Sep- 
tentrionem Caurus,  (quern  plures  vocant  Corum)  inter  Septen- 
trionem et  Solanum  Aquilo.  Hoc  modo  videtur  esse  expressum, 
uti  capiatur  numerus  et  nomina  et  partes,  unde  flatus  ventorum 
certi  spireut. 

I,  vi,  4,  6. 

306.  AN  ANALYSIS  OF  THE  DIFFERENT  PROPERTIES  OP 

STONE-PRODUCING  SOILS. 

Omnibus  locis  et  regionibus  non  eadem  genera  terrae  nee 
lapides  nascuntur,  sed  nonnulla  sunt  terrosa,  alia  sabulosa,  item- 
que  glareosa,  aliis  locis  arenosa  non  minus  materia ;  et  omnino 
dissimili  disparique  genere  in  regionum  varietatibus  qualitates 
insunt  in  terra.  Maxime  autem  id  licit  considerare,  quod,  qua 
mons  Apenninug  regiones  Italiae  lletruriaeque  circumcingit, 
prope  omnibus  locis  non  desunt  fossitia  arenaria :  trans  Apenni- 
num  vero,  quae  pars  est  ad  Adriaticurn  mare,  nulla  inveniuntur: 
item  Achaia,  Asia  et  omnino  trans  mare  ne  nominantur  quidem. 
Igitur  non  in  omnibus  locis,  quibus  effervent  aquae  calidae  crebri 
fontes,  eaedem  opportunitates  possunt  sirailiter  concurrere,  sed 
omnia  uti  natura  rerum  coustituit,  non  ad  voluntatem  hominum 


228  LATIN   SELECTIONS. 

sed  fortuito  disparata  procreantur.  Ergo  quibus  locis  non  sunt 
terrosi  montes,  sed  genere  materiae,  ignis  vis  per  eius  venas 
egrediens  adurit  earn,  et  quod  molle  est  et  tenerum,  exurit ;  quod 
autein  asperum,  relinquit :  itaque  uti  in  Campania  exusta  terra 
cinis,  sic  in  Hetruria  excocta  materia  efficitur  carbuuculus. 
Utraque  autem  sunt  egregia  in  structuris ;  sed  alia  in  terrenis 
aedificii.s,  alia  etiam  in  maritimis  molibus  habeut  virtutem.  Est 
autem  materiae  potestas  mollior  quam  tof us,  solidior  quam  terra ; 
qua  peiiitus  ab  imo  vehementia  vaporis  adusta,  nonnullis  locis 
procreatur  id  genus  arenae,  quod  dicitur  carbuuculus. 

II,  vi,  6,  6. 

307.  A  DESCRIPTION  OF  SOME  OF  THE  BEST  KNOWN  AND 

MOST    SERVICEABLE    WOODS. 

Et  primum  abies  ae'ris  habens  plurimum  et  ignis  miuimum- 
que  humoris  et  terreni,  levioribus  rerum  natura  potestatibus 
comparata  uon  est  ponderosa.  Itaque  rigore  uaturali  contenta 
non  cito  flectitur  ab  onere,  sed  directa  permanet  in  contigua- 
tione ;  sed  ea  quod  habet  in  se  plus  caloris,  procreat  et  alit  tar- 
mitem,  ab  eoque  vidatur :  etiamque  ideo  celeriter  accenditur, 
quod  quae  inest  in  eo  corpore  rarita*  ae'ris  patens  accipit  ignem, 
et  ita  vehementem  ex  se  mittit  flammam.  .  .  .  Contra  vero 
quercus  terrenis  principiorum  satietatibus  abundans  parumque 
habens  humoris  et  ae'ris  et  ignis,  cum  in  terrenis  operibus  obrui- 
tur,  infinitam  habet  aeternitatem,  ex  eo  quod  cum  tangitur 
humore,  non  habens  foraminum  raritates  propter  spissitatem 
non  potest  in  corpus  recipere  liquorem,  sed  fugiens  ab  humore 
resistit  et  torquetur,  et  efficit  in  quibus  est  operibus  ea  rimosa. 
Esculus  vero,  quod  est  omnibus  principiis  temperata,  habet  in 
aedificiis  magnas  utilitates ;  sed  ea  cum  in  humore  collocatur, 
recipiens  penitus  per  foramina  liquorem,  eiecto  aere  et  igni, 
operatione  humidae  potestatis  vitiatur.  Cerrus,  quercus,  fagus, 
quod  pariter  habent  mixtionem  humoris  et  ignis  et  terreni,  ae'ris 
plurimum,  pervia  raritate  humores  peuitus  recipiendo  celeriter 
marcescunt.  Populus  alba  et  nigra,  item  salix,  tilia,  vitex,  ignis 
et  aeris  habendo  satietatem,  humoris  temperate,  parum  autem 
terreni  habentes,levior!  temperatura  comparatae  egregiam  habere 
videntur  in  usu  rigiditatem.  Ergo  cum  non  slut  durae  terreui 


VITRUVIUS.  229 

mixtione,  propter  raritatem  sunt  calidae,  et  in  sculpturis  commo- 

daua  praestaat  tractabilitatem. 

H,  ix,  6,  8,  9. 

308.  THE  PRINCIPLES  OP  GEOMETRICAL  PROPORTION  ARE 
BASED  UPON  THE  PROPORTIONAL  RELATIONS  WHICH 
OBTAIN  IN  THE  HUMAN  BODY. 

Corpus  enim  hominis  ita  natura  composuit,  uti  os  capitis  a 
mento  ad  frontem  summam  et  radices  imas  capilli  esset  decimae 
partis :  item  manus  palma  ab  articulo  ad  extremum  medium 
digitum  tantundem :  caput  a  mento  ad  summum  verticem  octa- 
vae :  tantundem  ab  imis  cervicibus :  ab  summo  pectore  ad  imas 
radices  capillorum  sextae :  ad  summum  verticem  quartae.  Ip- 
sius  autem  oris  altitudinis  tertia  pars  est  ab  imo  mento  ad  imas 
nares :  nasus  ab  imis  naribus  ad  finem  medium  superciliorum 
tantuudem ;  ab  ea  fine  adimas  radices  capilli,  ubi  frons  efficitur, 
item  tertiae  partis.  Pes  vero  altitudinis  corporis  sextae :  cubi- 
tus  quartae :  pectus  item  quartae.  Reliqua  quoque  membra 
suos  habent  commeusus  proporiiouis,  quibus  etiam  antiqui  pic- 
tores  et  statuarii  nobiles  usi  magnas  et  infinitas  laudes  sunt 
assecuti.  Similiter  vero  sacrarum  aedium  membra  ad  universam 
totius  magnitudinis  summam  ex  partibus  singulis  convenientissi- 
nrim  debent  habere  commensuum  responsum.  Item  corporis 
centrum  medium  naturaliter  est  umbilicus.  Namque  si  homo 
collocatus  fuerit  supinus,  manibus  et  pcdibus  pansis,  circinique 
collocatum  centrum  in  umbilico  eius,  circumagendo  rotunda- 
tionem  utrarumque  manuum  et  pedum  digiti  linea  tangentur. 
Nou  minus  qtiemadmodum  schema  rotundationis  in  corpore  effi- 
citur,  item  quadrata  designatio  in  eo  invenitur.  Nam  si  a  pedi- 
bus  imis  ad  Minimum  caput  mensum  erit,  eaque  mensura  relata 
fuerit  at!  manus  pansas,  invenietur  eadem  latitude  uti  altitudo, 
quemsdrnodum  areac,  quae  ad  normam  sunt  quadratae. 

Ill,  i,  2,  3. 


230  LATI^  SELECTIONS. 


309.  RULES  FOR  THE  CONSTRUCTION  OP  A  THEATRE. 

Ipsius  autem  theatri  conformatio  sic  est  facienda,  uti  quam 
magna  futura  est  perimetros  imi,  centre  medio  collocata  circum- 
agatur  linea  rotuudationis,  in  aeque  quatuor  scribantur  trigoua 
paribus  lateribus  et  intervallis,  quae  extremam  lineam  circina- 
tionis  tangant :  quibus  etiam  in  duodecim  siguorum  caelestium 
descriptione  astrologi  ex  musica  convenientia  astrorum  ratioci- 
nantur.  Ex  his  trigonis  cuius  latus  fuerit  proximum  scenae  ea 
regione,  qua  praecidit  curvaturam  circinationis,  ibi  finiatur  scenae 
frons,  et  ab  eo  loco  per  centrum  parallelos  linea  ducatur,  quae 
disiungat  proscenii  pulpitum  et  orchestrae  regionem.  Ita  latius 
factum  fuerit  pulpitum  quam  Graecorum,  quod  omnes  artifices 
in  scena  dant  operam :  in  orchestra  autem  senatorum  sunt  sedi- 
bus  loca  designata :  et  eius  pulpiti  altitudo  sit  ne  plus  pedum 
quinque,  uti  qui  in  orchestra  sederint,  spectare  possint  omnium 
agendum  gestus.  Cunei  spectaculorum  in  theatre  ita  dividantur, 
uti  anguli  trigonorum,  qui  currunt  circum  curvaturam  circina- 
tionis, dirigant  ascensus  scalasque  inter  cuneos  ad  primam  prae- 
cinctionem.  Supra  autem  alternis  itineribus  superiores  cunei 
medii  dirigantur.  Hi  autem,  qui  sunt  in  imo  et  dirigunt  scalaria, 
erunt  numero  septem  [anguli]  reliqui  quinque  scenae  designa- 
bunt  compositionem ;  et  unus  medius  contra  se  valvas  regias 
habere  debet,  et  qui  erunt  dextra  ac  siuistra  hospitalium  designa- 
bunt  compositionem ;  extremi  duo  spectabunt  itinera  versurarum. 
Gradus  spectaculorum,  ubi  subsellia  componantur,  ne  minus  alti 
sint  palmopede,  ne  plus  pede  et  digitis  sex :  latitudines  eorum 
ne  plus  pedes  duos  semis,  ne  minus  pedes  duo  constituantur. 
Tectum  porticus,  quod  futurum  est  in  summa  gradatione,  cum 
scenae  altitudine  libratum  perficiatur  ideo,  quod  vox  crescens 
aequaliter  ad  summas  gradationes  et  tectum  perveniet.  Nam- 
que  si  non  erit  aequale,  quo  minus  fuerit  altum,  vox  praeripietur 
ad  earn  altitudinem,  ad  quam  perveniet  primo.  Orchestra  inter 
gradus  imos  quam  diametron  habuerit,  eius  sexta  pars  sumatur, 
et  in  cornibus  utrinque  aditus  ad  eius  mensurae  perpendiculum 
iuferiores  sedes  praecidantur,  et  qua  praecisio  fuerit,  ibi  constitu- 
antur itiuerum  supercilia ;  ita  enim  satis  altitudinem  habebunt 
eorum  conforuicationes.  Scenae  lougitudo  ad  orchestrae  diame- 


VJTRUV1US.  231  ' 

tron  duplex  fieri  debet :  podii  altitude  ab  libramento  pulpiti  cum 
corona,  et  lysi  duodeciraa  orchestrae  diametri:  supra  podium 
columnae  cuin  capitulis  et  spiris  altae  quarta  parte  eiusdem 
diametri:  epistylia  et  ornameuta  earum -columnarum  altitudinis 
qtiinta  parte:  pluteum  insuper  cum  uuda  et  corona  inferioris 
plutei  dimidia  parte:  supra  id  pluteum  columnae  quarta  parte 
minore  altitudine  sint  quam  iuferiores:  epistvlia  et  ornamenta 
earum  columnarum  quinta  parte.  Item  si  tertia  episcenos  futura 
erit,  mediani  plutei  summum  sit  dimidia  parte :  columnae  sum- 
mae  medianarum  minus  altae  sint  quarta  parte :  epistylia  cum 
coronis  earum  columnarum  item  habeant  altitudinis  quintam 
partera.  Nee  tamen  in  omnibus  theatris  symmetriae  ad  omnes 
rationes  et  effectus  possunt  respondere  :  sed  oportet  arcliitectum 
animadveriere,  quibus  proportionibus  necesse  sit  sequi  symme- 
triarn,  et  quibus  rationibus  ad  loci  naturain  aut  magnitudinem 

operis  debeat  temperari. 

V,  vi  (vii). 

310.   CLIMATE  DETERMINES  THE  MENTAL  QUALITIES  OP 
NATIONS. 

Hoc  aulem  verum  esse,  ex  humidis  naturae  locis  graviora  fieri 
et  ex  fervidis  acutiora,  licet  ita  experieudo  animadvcrtere.  Ca- 
lices  duo  in  una  fornace  aeque  cocti  aequoque  pondere  ad  crepi- 
tumque  uno  sonitu  sumantur :  ex  bis  urins  in  aquara  demittatur, 
postea  ex  aqua  eximatur:  tune  utrique  tangantur.  Cum  enim 
ita  factum  fuerit,  largiter  inter  eos  sonitus  discrepabit,  aequoque 
pondere  non  poterunt  esse.  Ita  et  borainum  corpora  uno  genere 
figurationis  et  una  mundi  coniunctione  conoepta  alia  propter 
regionis  nrdorem  acutum  spiritum  aem  exprimunt  tactu,  alia 
propter  humoris  abundantiam  gravissimas  effundunt  sonorum 
qualitates.  Item  propter  tenuitatern  caeli  meridianae  nationes 
ex  acuto  fervore  mente  expeditius  celeriusque  moventur  ad  con- 
siliorum  cogiuitiones.  Septentrionales  autem  gentes,  infusae 
crassitudine  caeli,  propter  obstantiam  au'ris  bumore  refrigeratae, 
stupe  nte*  habent  mentes.  Hoc  autem  ita  esse,  a  serpentibus 
licet  aspicere,  quae  per  calorem  cum  exhaustam  babent  humoris 
refrigerationem,  tune  acerrime  moventur ;  per  brumalia  autem 
et  hiberna  tempora  mutatione  caeli  refrigeratae,  immotae  sunt 


•232  LATIN   SELECTIONS. 

stupore.  Ita  non  est  mirandum,  si  acutiores  efficit  calidus  aer 
hominum  mentes,  refrigeratus  autem  contra  tardiores.  Cum 
sint  autem  meridianae  natioues  animis  acutissimis  infinitaque 
solertia  consiliorum,  simul  ut  ad  fortitudinem  ingrediuntur,  ibi 
succumbunt;  quod  habent  exustas  ab  sole  animorum  virtutes. 
Qui  vero  refrigeratis  nascuntur  regionibus,  ad  armorum  vehe- 
mentiam  paratiores  sunt,  magnisque  virtutibus  sunt  sine  timore, 
sed  tarditate  animi  sine  considerantia  irruentes,  sine  solertia,  suis 
consiliis  refragantur. 

VI,  i,  9,  10. 

311.  A  DESCRIPTION  OF  THE  ZODIAC. 

Mundus  autem  est  omnium  naturae  rerum  conceptio  summa 
caelumque  sideribus  conformatum.  Id  volvitur  continenter  cir- 
cum  terram  atque  mare  per  axis  cardines  extremes.  Namque 
in  his  locis  naturalis  potestas  ita  architectata  est  collocavitque 
cardines  tanquam  centra,  unum  a  terra  et  a  mari  in  summo 
mundo  ac  post  ipsas  Stellas  septentrionum,  alterum  transcontra 
sub  terra  in  meridianis  partibus ;  ibique  circum  eos  cardines 
orbiculos,  [tanquam]  circum  centra  ut  in  torno,  perfecit,  qui 
Graece  -n-dAoi  nominautur ;  per  quos  pervolitat  sempiterno  cae- 
lum :  ita  media  terra  cum  mari  centri  loco  naturaliter  est  collo- 
cata.  His  natura  dispositis  ita,  uti  septentriouali  parte  a  terra 
excelsius  habeat  altitudine  centrum,  in  meridiana  autem  parte  in 
inferioribus  locis  subiectum  a  terra  obscuretur ;  tune  etiam  per 
medium  transversa  et  inclinata  in  meridiem  circuli  lata  zona 
duodecim  signis  est  conformata ;  quae  eorum  species  stellis  dis- 
positis duodecim  partibus  peraequatis  exprimit  depictam  a  natura 
figurationem.  Itaque  lucentia  cum  mundo  reliquoque  siderum 
ornatu  circum  terram  mareque  pervolantia  cursus  perficiunt  ad 

caeli  rotunditatem. 

IX,  i,  2,  3. 


OVIDIUS.  233 


P.   OVIDIUS  NASO,  43  B.  C.-17  A.  D. 

312.   A  LOVER  CHIDES  A  STREAM  WHICH  BARS  HIS  PATH. 

Amnis,  arundinibus  limosas  obsite  ripas, 

Ad  domiuam  propero  ;  stste  parumper  aquas. 
Nee  tibi  sunt  pontes,  nee  quae  sine  remigis  ictu 

Concava  traiecto  cymba  rudente  vehat. 
Parvus  eras,  memini ;  nee  te  transire  refugi : 

Summaque  vix  talos  contigit  unda  meos. 
Nunc  ruis  apposite  nivibus  de  monte  solutis, 

Et  turpi  crassas  gurgite  volvis  aquas. 
Quid  properasse  iuvat?  quid  parva  dedisse  quieti 

Tempora?  quid  nocti  conseruisse  diem? 
Tu  potius,  ripis  effuse  capacibus  amnis, 

Sic  aeternus  eas,  labere  fine  tuo. 
Non  eris  invidiae,  torrens,  ruihi  crede,  ferendae, 

Si  dicar  per  te  forte  retentus  amans. 
Flumina  debereut  iuvenes  in  amore  iuvare: 

Flumina  senserunt  ipsa,  quid  esset  amor. 
Inachus  in  Melie  Uithynide  pallidus  isse 

Dicitur,  et  gelidis  incaluisse  vadis. 
Te  quoque  credible  est  aliqua  caluisse  puella : 

Sed  nemora  et  silvae  crimina  vestra  tepunt. 
Dum  loquor,  increvit  vastis  spatiosius  undis, 

Nee  capit  admissas  alveus  altus  aquas. 
Quid  mecum,  furiose,  tibi?  quid  mutua  differs 

Gaudia?  quid  coeptum,  rustice,  rumpis  iter? 
Quid?  si  legitimum  flueres,  si  nobile  flumen? 

Si  tibi  per  terras  maxima  fama  foret? 
Nomen  habes  nullum,  nivibus  collecte  caducis ; 

Nee  tibi  sunt  fontes,  nee  tibi  certa  domus. 
Fontis  habes  instar  pluviamque  nivesque  solutas; 

Quas  tibi  divitias  pigra  ministrat  hiems. 
Aut  lut iili-iii ii-  agis  brumali  tempore  cursus: 

Aut  premis  arentem  pulverulentus  humum. 


234  LATIN   SELECTIONS. 

Quis  te  unquam  potuit  sitiens  haurire  viator  ? 

Quis  dixit  grata  voce,  perennis  eas? 
Damnosus  pecori  curris,  darauosior  agris. 

Forsitan  haec  alios  ;  me  mea  damna  movent. 
Huic  ego  vae !  demens  narrabam  fluminum  amores  ? 

lactasse  indigno  nomina  tanta  pudet. 

Amor.,  Ill,  vi,  1-10,  19-26,  83-102. 

313.  ELEGY  ON  THE  DEATH  OF  TIBULLUS. 

Tene,  sacer  vates,  flammae  rapuere  rogales? 

Pectoribus  pasci  nee  timuere  tuis  ? 
Aurea  sanctorum  potuissent  templa  deorum 

Urere,  quae  tantum  sustinuere  nefas. 
Avertit  vultus,  Erycis  quae  possidet  arces. 

Sunt  quoque,  qui  lacrimas  continuisse  negant. 
Sed  tamen  hoc  melius,  quam  si  Phaeacia  tellus 

Ignotum  vili  supposuisset  humo. 
Hie  certe  manibus  fugientis  pressit  ocellos 

Mater,  et  in  cineres  ultima  dona  tulit. 
Hie  soror  in  partem  inisera  cum  matre  doloris 

Venit,  inornatas  dilaniata  comas  : 
Cumque  tuis  sua  iunxerunt  Nemesisque  priorque 

Oscula  :  nee  solos  destituere  rogos. 
Delia  discedens,  Felicius,  inquit,  amata 

Sum  tibi:  vixisti,  dum  tuns  ignis  eram. 
Cui  Nemesis,  Quid,  ait,  tibi  sunt  mea  damna  dolori? 

Me  tenuit  moriens  deficiente  manu. 
Si  tamen  e  nobis  aliquid,  nisi  nomen  et  umbra, 

Restat,  in  Elysia  valle  Tibullus  erit. 
Obvius  Imic  venies,  hedera  iuvenilia  cinctus 

Tempora,  cum  Calvo,  docte  Catulle,  tuo: 
Tu  quoqne,  si  falsum  est  temerati  crimen  amici, 

Sanguinis  atque  animae  prodige  Galle  tuae. 
His  comes  umbra  tua  est,  si  qua  est  modo  corporis  umbra. 

Auxisti  nunieros,  culte  Tibulle,  pios. 

Amor.,  HI,  ix,  41-66. 


OVIDIUS.  235 


314.   MEDEA  TO  JASON. 

Est  nemns  et  piceis  et  frondibus  ilicis  atrum : 

Vix  illud  radiis  solis  adire  licet. 
Sunt  in  eo,  fuerantque  diu,  delubra  Dianae : 

Aurea  barbarica  stat  dea  facta  manu. 
Nostin',  an  exciderunt  mecum  loca  ?     Venimus  illuc ; 

Orsus  es  infido  sic  prior  ore  loqui : 
lus  tibi  et  arbitrium  nostrae  Fortuna  salutis 

Tradidit,  inque  tua  est  vitaque  morsque  manu. 
Perdere  posse  sat  est,  si  quern  iuvat  ipsa  potestas. 

Sed  tibi  servatus  gloria  maior  ero. 
Per  mala  nostra  precor,  quorum  potes  esse  levamen  ; 

Per  genus  et  numen  cuncta  videntis  avi; 
Per  triplicis  vultus  arcanaque  sacra  Dianae  ; 

Et  si  forte  alios  gens  habet  ista  decs : 
0  virgo,  miserere  mei ;  miserere  meorum ! 

Effice  me  meritis  tempus  in  omne  tuum. 
Quod  si  forte  virum  non  dedignare  Pelasgum ; 

(Sed  mihi  tam  faciles  unde  meosque  deos  ?) 
Spiritus  ante  meus  tenues  vanescat  in  auras, 

Quam  thalamo,  nisi  tu,  ntipta  sit  ulla  meo. 
Conscia  sit  luno,  sacris  praefecta  maritis, 

Et  dea,  marmorea  cuius  in  aede  sumus. 
Haec  animum  (et  quota  pars  haec  sunt?)  movere  puellae 

Simplicis,  et  dextrae  dextera  iuncta  meae. 
Vidi  etiam  lacrimas:  an  pars  et  fraudis  in  illis? 

Sic  cito  sum  verbis  capta  puella  tuis. 

Her.,  xii,  67-92. 

315.   'CERATIS  OPE  DAEDALEA  NITITCB  PENNIS.' 

lamque  volaturus  parvo  dedit  oscula  nato: 

Nee  patriae  lacrimas  continuere  genae. 
Monte  minor  collis,  campis  erat  altior  aequis: 

Hinc  data  sunt  miserae  corpora  bina  fugae. 
Et  movet  ipse  suas,  et  nati  respicit  alas 

Daedalus,  et  cursus  sustinet  usque  suos. 


236  LATIN   SELECTIONS. 

lamque  novum  delectat  iter ;  positoque  timore 

Icarus  audaci  fortius  arte  volat. 
Hos  aliquis,  tremula  dum  captat  arundine  pisces, 

Vidit,  et  inceptum  dextra  reliquit  opus, 
lam  Samos  a  laeva  fueraut  Naxosque  relictae, 

Et  Pares,  et  Clario  Delos  amata  deo. 
Dextra  Lebyntlios  erat,  silvisque  urabrosa  Calymne, 

Cinctaque  piscosis  Astypalaea  vadis  : 
Cum  puer  incautis  nimium  temerarius  armis 

Al tins  egit  iter,  deseruitque  patrem. 
Vincla  labant ;  et  cera  deo  propiore  liquescit: 

Nee  tenues  venti  brachia  mota  tenent. 
Territus  a  summo  despexit  in  aequora  caelo : 

Nox  oculis  pavido  venit  oborta  metu. 
Tabuerant  cerae  ;  nudos  quatit  ille  lacertos  : 

Et  trepidat ;  nee,  quo  sustineatur,  habet. 
Decidit;  atque  cadens, 'pater,  o,  pater,  airferor,  inquit. 

Clauserunt  virides  ora  loquentis  aquae. 
At  pater  infelix,  non  iam  pater,  Icare,  clamat, 

Icare,  clamat,  ubi  es  ?  quove  sub  axe  volas  ? 
Icare,  clamabat :  pennas  adspexit  in  undis. 

Ossa  tegit  tellus ;  aequora  nomen  habeut. 

Art.  Am.,  ii,  69-96. 

316.  THE  FORMATION  OF  THE  EARTH. 

Ante  mare  et  terras  et,  quod  tegit  omnia,  caelum 

Unus  erat  toto  naturae  vultus  in  orbe, 

Quern  dixere  chaos,  rudis  indigestaque  moles ; 

Nee  quidquam  nisi  pondus  iners ;  congestaque  eodem 

Non  bene  iunctarum  discordia  semina  rerum. 

Frigida  pugnabant  calidis,  humentia  siccis, 

Mollia  cum  duris,  sine  pondere  habentia  pondus. 

Ilanc  deus  et  melior  litem  natura  diremit: 

Nam  caelo  terras,  et  terris  abscidit  undas, 

Et  liquidum  spisso  secrevit  ab  ae're  caelum. 

Quae  postquam  evolvit  cnecoque  exemit  acervo, 

Dissociata  locis  concordi  pace  ligavit. 

Ignea  convexi  vis  et  sine  pondere  caeli 


OVIDIUS.  237 

Emicuit  summaque  locum  sibi  legit  in  arce. 
Proximus  est  aer  illi  levitate  locoque : 
Densior  his  tellus,  elementaque  grandia  traxit, 
Et  pressa  est  gravitate  sui.     Circumfluus  humor 
Ultima  possedit  soliduraque  coercuit  orbem. 
Sic  ubi  dispositam  quisquis  fuit  ille  deorum, 
Congeriem  secuit,  sectamque  in  membra  redegit : 
Prineipio  terram,  ne  non  aequalis  ab  omni 
Parte  foret,  magni  speciem  glomeravit  in  orbis. 
Turn  freta  diffudit,  rapidisque  tumescere  veutis 
lussit  et  ambitae  circumdare  litora  terrae. 
Addidit  et  fontes  et  stagna  immensa  lacusque, 
Fluminaque  obliquis  cinxit  declivia  ripis. 
lussit  et  extend!  campos,  subsidere  valles, 
Fronde  tegi  silvas,  lapidosos  surgere  rnontes. 
Utque  duae  dextra  caelum  totidemque  sinistra 
Parte  secant  zonae,  quinta  est  ardentior  illis : 
Sic  onus  inclusum  numero  distinxit  eodem 
Cura  dei,  totidemque  plagae  tellure  premuntnr. 
Quarum  quae  media  est,  non  est  habitabilis  aestu : 
Nix  tegit  alta  duas ;  totidem  inter  utramque  locavit, 
Temperiemque  dedit'mista  cum  frigore  flamma. 
Imminet  his  aer :  qui,  quanto  est  pondere  terrae 
Pondus  aquae  levius,  tanto  est  onerosior  igne. 
Illic  et  nebulas,  illic  consistere  nubes 
lussit,  et  humanas  motura  tonitrua  mentes, 
Et  cum  fulminibus  facientes  frigora  ventos.  . 
Ilaec  super  imposuit  liquidum  et  gravitate  carentem 
Aethera,  nee  quidquam  terrenae  fuecis  habentem. 
Vix  ita  limitibtu  discreverat  omnia  certis, 
Cura  quae  pressa  diu  massa  latuere  sub  ipsa, 
Sidera  coeperunt  toto  fulgescere  caelo. 
Neu  regio  foret  ulla  suis  animalibus  orba, 
Astra  tenent  caeleste  solum  formaeque  deorum, 
Cesserunt  nitidis  habitandae  piscibus  undae, 
Terra  feras  cepit,  volucres  agitabilis  aer. 

Metam.,  i,  6-9,  19-30,  43-56,  67-76. 


238  LATIN   SELECTIONS. 


317.   PHAETHON  is  STRUCK  BY  A  THUNDERBOLT. 

At  pater  omnipotens,  superos  testatus  et  ipsum, 
Qui  dederat  currus,  nisi  opem  ferat,  omnia  fato 
Interitura  gravi,  summam  petit  arduus  arcem, 
Unde  solet  nubes  latis  inducere  terris, 
Unde  movet  tonitrus  vibrataque  fulmina  iactat. 
Sed  neque  quas  posset  terris  iuducere,  nubes 
Tune  habuit,  nee  quos  caelo  demitteret  imbres. 
Intouat  et  dextra  libraturn  fulmen  ab  aure 
Misit  in  aurigam,  pariterque  animaque  rotisque 
Expulit,  et  saevis  compescuit  ignibus  ignes. 
Consternantur  equi  et  saltu  in  contraria  facto 
Colla  iugo  eripiunt,  abruptaque  lora  relinquunt. 
Illic  frena  iacent,  illic  iemone  revulsus 
Axis,  in  hac  radii  fractarum  parte  rotarum, 
Sparsaque  sunt  late  laceri  vestigia  currus. 
At  Phaethon,  rutilos  flamma  populante  capillos, 
Volvitur  in  praeceps,  longoque  per  aera  tractu 
Fertur,  ut  interdum  de  caelo  stella  sereno, 
Etsi  non  cecidit,  potuit  cecidisse  videri. 
Quern  procul  a  patria  diverse  maximus  orbe 
Excipit  Eridanus,  fumantiaque  abluit  ora. 
Naiades  Hesperiae  trifida  fumantia  flamma 
Corpora  dant  tumulo  signantque  hoc  carmine  saxum : 
'  Hie  situs  est  Phaethon,  currus  auriga  paterni, 
Quern  si  non  tenuit,  magnis  tamen  excidit  ausis.' 

Metam.,  ii,  304-328. 

318.   NARCISSUS  AND  ECHO. 

Ergo  ubi  Narcissum  per  devia  rura  vagantem 

Vidit  et  incaluit,  sequitur  vestigia  furtim  : 

Quoque  magis  sequitur,  flamma  propiore  calescit^ 

Non  aliter,  quam  cum  summis  circumlita  taedis 

Admotas  rapiunt  vivacia  sulfura  flammas. 

0  quoties  voluit  blandis  accedere  dictis 

Et  molles  adhibere  preces !     Natura  repugnat, 


OVIDITJS.  239 

Nee  sinit  incipiat.     Sed,  quod  sinit,  ilia  parata  est 

Exspectare  sonos,  ad  quos  sua  verba  remittat. 

Forte  puer,  comitum  seductus  ab  agmine  fido, 

Dixerat :  '  Ecquis  adest  ? '  et  '  Adest '  responderat  Echo. 

Hie  stupet,  atque  aciem  partes  dimisit  in  omnes ; 

Voce  '  Veni '  clamat  magna.     Vocat  ilia  vocantem. 

Respicit,  et  rursus  nullo  veniente :  '  Quid,'  inquit, 

'  Me  fugis  ? '  et  totidem,  quot  dixit,  verba  recepit. 

Perstat,  et  alternae  deceptus  imagine  vocis : 

'  Hue  coeamus  '  ait,  nullique  libentius  unquam 

Responsura  sono  '  Coeamus '  retulit  Echo, 

Et  verbis  favet  ipsa  suis,  egressaque  silva 

Ibat,  ut  iniceret  sperato  brachia  collo. 

Ille  fugit,  fugiensque :  '  Manus  complexibus  aufer ! 

Ante,'  ait,  '  emoriar,  quam  sit  tibi  copia  nostri.' 

Retulit  ilia  niliil,  nisi  '  Sit  tibi  copia  nostri.' 

Spreta  latet  silvis,  pudibundaque  frondibus  ora 

Protegit,  et  solis  ex  illo  vivit  in  antris. 

Sed  tamrn  haeret  amor,  crescitque  dolore  repulsae. 

Extenuant  vigiles  corpus  miserabile  curae, 

Adducitqne  cutem  macies,  et  in  aera  succus 

Corporis  omnis  abit:  vox  tantum  atque  ossa  supersunt. 

Vox  manet :  ossa  ferunt  lapidis  traxisse  figuram. 

Metam.,  Hi,  370-399. 

319.   MEDEA'S  SOLILOQUY. 

Frustra,  Medea,  repugnas ; 

Nescio  quis  deus  obstat,  ait:  mirumque,  nisi  hoc  est, 
Aut  aliquid  certc  simile  luiic,  quod  amare  vocatur. 
Nam  cur  iussa  patris  nimium  mihi  dura  vidcntur? 
Sunt  quoque  dura  nimis.     Cur,  quern  modo  denique  vidi, 
Ne  pereat,  timeo  ?     Quae  tanti  causa  timoris  ? 
Excutc  virgineo  conceptas  pec-tore  flammas, 
Si  potes,  infelix.     Si  possem,  sanior  essem. 
Sed  trahit  invitam  nova  vis :  aliudquc,  cupido, 
Mens  aliud  suadet.     Video  meliora  proboque : 
Deteriora  sequor.     Quid  in  hospite,  regia  virgo, 
Ureris,  et  thalamos  alieni  concipis  orbis? 


240  LATIN   SELECTIONS. 

Haec  quoque  terra  potest,  quod  ames,  dare.     Vivat,  an  ille 
Occidat,  in  dis  est :  vivat  tamen  ;  idque  precari 
Vel  sine  atnore  licet.     Quid  enim  commisit  lason  ? 
Quern,  nisi  crudelem,  non  tangat  lasonis  aetas, 
Et  genus,  et  virtus  ?     Quern  non,  ut  caetera  desint, 
Forma  movere  potest  ?     Certe  mea  pectora  movit. 
At  nisi  opem  tulero,  taurorum  afflabitur  ore, 
Concurretque  suae  segeti  tellure  creatis 
Hostibus,  aut  avido  dabitur  fera  praeda  draconi. 
Hoc  ego  si  patiar,  tune  me  de  tigride  natam, 
Tune  ferrum  et  scopulos  gestare  in  corde  fatebor. 
Cur  non  et  specto  pereuntem  ?  oculosque  videndo 
Conscelero  ?  cur  non  tauros  exhortor  in  ilium, 
Terrigenasque  feros,  insopitumque  draconem? 
Di  meliora  velint.     Quamquam  non  ista  precanda, 
Sed  facienda  mihi.     Prodamne  ego  regna  parentis, 
Atque  ope  nescio  quis  servabitur  advena  nostra, 
>   Ut  per  me  sospes  sine  me  det  lintea  ventis," 
Virque  sit  alterius,  poenae  Medea  relinquar? 
Si  facere  hoc,  aliamve  potest  praeponere  nobis, 
Occidat  ingratus.     Sed  non  is  vultus  in  illo, 
Non  ea  nobilitas  animo  est,  ea  gratia  formae, 
Ut  timeam  fraudem,  meritique  oblivia  nostri. 
Et  dabit  ante  fidem :  cogamque  in  foedera  testes 
Esse  deos.     Quid  tuta  times  ?     Accingere  et  omnem 

Pelle  moram. 

Metam.,  vii,  11-48. 

320.   CAVE  OF  SLEEP. 

Est  prope  Cimmerios  longo  spelunca  recessu, 
Mons  cavus,  ignavi  domus  et  penetralia  Somni : 
Quo  nunquam  radiis  oriens  mediusve  cadensve 
Phoebus  adire  potest.     Nebulae  caligine  mixtae 
Exhalantur  humo,  dubiaeque  crepuscula  lucis. 
Non  vigil  ales  ibi  cristati  cantibus  oris 
Evocat  Auroram,  nee  voce  silentia  rumpunt 
Sollicitive  canes  canibusve  sagacior  anser. 
Non  fera,  non  pecudes,  non  moti  flamine  rami, 


OVIDIUS.  241 

Humanaeve  sonum  reddunt  convicia  linguae. 
Muta  quies  habitat.     Saxo  tamen  exit  ab  iino 
Rivus  aquae  Lethes,  per  quern  cum  murmure  labens 
Invitat  somnos  crepitantibus  unda  lapillis. 
Ante  fores  antri  fecunda  papavera  florent 
Innumeraeque  herbae,  quarum  de  lacte  soporem 
Nox  legit,  et  spargit  per  opacas  humida  terras, 
lanua,  ne  verso  stridorem  cardine  reddat, 
Nulla  domo  tota,  custos  in  limiue  nullus. 
At  medio  torus  est  ebeno  subliuiis  in  antro, 
Plumeus,  unicolor,  pullo  velaniine  tectus : 
Quo  cubat  ipse  deus  membris  languore  solutis. 
Hunc  circa  passim  varias  imitantia  formas 
Somnia  vana  iacent  totidem,  quot  messis  aristas, 
Silva  gerit  frondes,  eiectas  litus  arenas. 

Melam.,  xi,  592-615. 

321.   PANEGYRIC  OF  AUGUSTUS. 

Nunc  mihi  mille  sonos,  quoque  est  memoratus  Achilles, 

Vellem,  Maeonide,  pectus  inesse  tuum, 
Dum  canimus  sacras  alterno  pectine  Nonas. 

Maximus  hinc  Fastis  accumulator  honos. 
Deficit  ingenium,  maioraque  viribus  urgent: 

Haec  mihi  praecipuo  est  ore  canenda  dies. 
Quid  volui  demens  elegis  imponere  tantum 

Ponderis  ?     Heroi  res  erat  ista  pedis. 
Sancte  Pater  patriae,  tibi  Plebs,  tibi  Curia  nomen 

Hoc  dedit ;  hoc  dedimus  nos  tibi  nomen,  Eques. 
Res  tamen  ante  dedit.     Sero  quoque  vera  tulisti 

Nomina :  iam  pridem  tu  Pater  orbis  eras. 
Hoc  tu  per  terras,  quod  in  aethere  luppiter  alto, 

Nomen  habes.     Hominum  tu  pater,  ille  deum. 
Romule,  concedas :  facit  hie  tua  magna  tuendo 

Moenia:  tu  dederas  transilienda  Remo. 
Te  Tatius,  parvique  Cures,  Caeninaque  sensit. 

Hoc  duce  Romanum  est  Solis  utrumque  latus. 
Tu  breve  nescio  quid  victae  telluris  habebas; 

Quodcunque  est  alto  sub  love,  Caesar  habet. 
16 


242  LATIN   SELECTIONS. 

Tu  rapis,  hie  castas  duce  se  iubet  esse  maritas. 

Tu  recipis  luco,  repulit  ille  nefas. 
Vis  tibi  grata  fuit :  florent  sub  Caesare  leges. 

Tu  Domini  nomen,  Priiicipis  ille  tenet. 
Te  Remus  iucusat ;  veniam  dedit  hostibus  ille. 

Caelestem  fecit  te  pater ;  ille  patrem. 

Fast.,  ii,  119-144 

322.   PROSERPINE  CARRIED  OFF  BY  PLUTO. 

Terra  tribus  scopulis  vastum  procurrit  in  aequor 

Trinacris,  a  positu  nomen  adepta  loci ; 
Grata  domus  Cereri.     Multas  ea  possidet  urbes ; 

In  quibus  est  culto  fertilis  Enna  solo. 
Frigida  caelestum  matres  Arethusa  vocarat. 

Venerat  ad  sacras  et  dea  flava  dapes. 
Filia,  consuetis  ut  erat  comitata  puellis, 

Errabat  nudo  per  sua  prata  pede. 
Valle  sub  umbrosa  locus  est,  adspergine  multa 

Uvidus  ex  alto  desilientis  aquae. 
Tot  fuerant  illic,  quot  babet  natura.  colores : 

Pictaque  dissimili  flore  nitebat  humus. 
Quam  simul  adspexit,  Comites,  accedite,  dixit 

Et  mecum  plenos  flore  referte  sinus. 
Praeda  puellares  animos  oblectat  inanis ; 

Et  non  sentitur  sedulitate  labor. 
Haec  implet  lento  calathos  e  vimine  textos : 

Haec  gremium,  laxos  degravat  ilia  sinus. 
Ilia  legit  calthas  :  huic  surit  violaria  curae  : 

Ilia  papavereas  subsecat  ungue  comas. 
Has,  hyacinthe,  tenes  :  illas,  amarante,  moraris  : 

Pars  thyma,  pars  casiam.  pars  meliloton  amant: 
Plurima  lecta  rosa  est ;  sunt  et  sine  nomine  flores. 

Ipsa  crocos  tenues  liliaque  alba  legit. 
Carpendi  studio  paullatim  longius  itur ; 

Et  dominam  casu  nulla  secuta  comes. 
Hanc  videt,  et  visam  patruus  velociter  aufert ; 

Regnaque  caeruleis  in  sua  portat  equis. 

Fast.,  iv,  41&-446. 


OVIDIUS.  243 


323.  OVID  BESEECHES  AUGUSTUS  TO  RELENT. 

His  precor  exemplis  tua  nunc,  mitissime  Caesar, 

Fiat  ab  ingenio  mollior  ira  meo. 
Ilia  quidem  iusta  est,  nee  me  meruisse  negabo. 

Non  adeo  nostro  fugit  ab  ore  pudor. 
Sed,  nisi  peccassem,  quid  tu  concedere  posses  ? 

Materiam  veniae  sors  tibi  nostra  dedit. 
Si,  quoties  peccant  homines,  sua  fulmina  mittat 

luppiter;  exiguo  tempore  inermis  erit. 
Nunc,  ubi  detonuit,  strepituque  exterruit  orbem, 

Purum  discussis  ae'ra  reddit  aquis. 
lure  igitur  genitorque  deum  rectorque  vocatur : 

lure  capax  mundus  nil  love  maius  habet. 
Tu  quoque,  cum  patriae  rector  dicare  paterque ; 

Utere  more  del  nomen  habentis  idem. 
Idque  facis :  nee  te  quisquam  moderatius  unquam 

Imperii  potuit  frena  tenere  sui. 
Tu  veniam  parti  superatae  saepe  dedisti, 

Non  concessurus  quam  tibi  victor  erat. 
Divitiis  etiam  multos  et  honoribus  auctos 

Vidi,  qui  tulerant  in  caput  arma  tuum : 
Quaeque  dies  bellum,  belli  tibi  sustulit  iram : 

Parsque  simul  templis  utraque  dona  tulit : 
Utque  tuus  gaudet  miles,  quod  vicerit  hostem ; 

Sic,  cur  se  victum  gaudeat,  hostis  habet. 
Causa,  inea  est  melior:  qui  nee  contraria  dicor 

Arma  nee  hostiles  esse  secutus  opes. 
Per  mare,  per  terras,  per  tertia  numina  iuro, 

Per  te,  praesentem  conspicuumque  deum ; 
Hunc  animum  favisse  tibi,  vir  maxime :  meque, 

Qua  sola  potui,  meute  fuisse  tuum. 

TV.,  ii,  27-56. 


244  LATIN   SELECTIONS. 


SALEIUS   BASSUS,  CONTEMPORARY  OF  OVID. 

324.   PANEGYRIC  ON  CALPURNIUS  Piso. 

0  decus,  et  toto  merito  venerabilis  aevo 
Pierii  tutela  chori,  quo  praeside  tuti 
Non  umquam  vates  inopi  metuere  senectae. 
Quod  si  quis  nostris  precibus  locus,  et  mea  vota 
Si  mentem  subiere  tuam,  memorabilis  olim 
Tu  mihi  Maecenas  tenero  cantabere  versa. 
Possumus  aeternae  nomen  committere  famae, 
Si  tamen  hoc  ulli  de  se  promittere  fas  est, 
Et  deus  ultor  abest :  superest  animosa  voluntas, 
Ipsaque  nescio  quid  mens  excellentius  audet. 
Tu  nanti  protende  manum :  tu,  Piso,  latentem 
Exsere :  nos  humilis  doraus  et  sincera  parentum, 
Sed  tenuis  fortuna  sua  caligine  celat, 
Possumus  impositis  caput  exonerare  tenebris 
Et  lucem  spectare  novam,  si  quid  tnodo  laetus 
Annuis,  et  nostris  subscribis,  candide,  votis. 
Est  mihi,  crede,  meis  animus  constantior  annis ; 
Quamvis  nunc  iuvenile  decus  mihi  pingere  malas 
Coeperit  et  nondum  vicesima  venerit  aestas. 
Quod  si  tarn  validae  mihi  robur  mentis  inesset 
Et  solidus  primes  impleret  spiritus  annos, 
Auderem  voces  per  carmina  nostra  referre, 
Piso,  tuas :  sed  fessa  labat  mihi  pondere  cervix, 
Et  tremefacta  cadant  succiso  poplite  membra. 
Sic  nee  olorinos  audet  Pandionis  ales 
Parva  referre  sonos,  nee,  si  velit  improba,  possit. 
Sic  et  aedonia  superantur  voce  cicadae, 
Stridula  cum  rapido  faciunt  convicia  soli. 
Quare  age,  Calliope,  posita  gravitate  forensi, 
Lumina  Pisonis  mecum  pete :  plura  supersunt, 
Quae  laudare  velis  inventa  penatibus  ipsis. 

Paneg.,  231-261. 


PEDO  ALBINOVANTJS.  245 


PEDO  ALBINOVANUS,  CONTEMPORARY  OF  OVID. 

325.   THE  BOUNDLESS  DEEP. 

lam  pridera  post  terga  diem  solemque  relinquunt, 
lam  pridem  notis  extorres  finibus  orbis 
Per  non  concessas  audaces  ire  tenebras 
Ad  rerum  metas  extremaque  litora  mundi ; 
Nunc  ilium  pigris  irnmania  monstra  sub  undis 
Qui  ferat  Oceanum,  qui  saevas  undique  pistris 
Aequoreosque  canes,  ratibus  consurgere  prensis. 
Accumulat  fragor  ipse  metus.     lam  sidere  limo 
Navigia  et  rapido  desertam  flamine  classem 
Seque  feris  credunt  per  inertia  fata  marinis 
Tarn  non  felici  laniandos  sorte  relinqui. 
Atque  aliquis  prora  caecum  sublimis  ab  alta 
Ae'ra  pugnaci  luctatus  rumpere  visu, 
Ut  nihil  erepto  valuit  dinoscere  mundo, 
Obstructa  in  talis  effundit  pectora  voces: 
Quo  ferimur  ?  fugit  ipse  dies  orbemque  relictum 
Ultima  perpetuis  claudit  natura  tenebris. 
Anne  alio  positas  ultra  sub  cardine  gentes 
Atque  aliiim  flabris  intactum  quaerimus  orbem  ? 
Di  revocant  rerumque  vetant  cognoscere  finem 
Mortales  oculos :  aliena  quid  aequora  remis 
Et  sacras  violamus  aquas  divumque  quietas 
Turbamus  sedes  ? 

Ap.  Sen.  IUi.t  Suas.  I,  xv. 


246  LATIN   SELECTIONS. 


CORNELIUS  SEVERUS,  CONTEMPORARY  OF  OVID. 

326.   A  LAMENT  FOB  CICERO. 

Oraque  magnanimuin  spirantia  paene  virorum 
In  rostris  iacuere  suis :  sed  enim  abstulit  ornnis, 
Tamquam  sola  foret,  rapti  Ciceronis  imago. 
Tune  redeunt  animis  ingentia  consulis  acta 
lurataeque  manus  depreusaque  foedera  noxae 
Patriciumque  nefas  extinctum  :  po'ena  Cethegi 
Deiectusque  redit  votis  Catilina  uefandis. 
Quid  favor  aut  coetus,  pleni  quid  honoribus  anni 
Profuerant  ?  sacris  exculta  quid  artibus  aetas  ? 
Abstulit  una  dies  aevi  decus,  citaque  luctu 
Conticuit  Latiae  tristis  facundia  linguae. 
Unica  sollicitis  quondam  tutela  salusque, 
Egregium  semper  patriae  caput,  ille  senatus 
Vindex,  ille  fori,  legum  ritusque  togaeque, 
Publica  vox  saevis  aeteruum  obmutuit  armis. 
Informes  voltus  sparsamque  cruore  nefando 
Cauitiem  sacrasque  manus  operumque  ministras 
Tantorum  pedibus  civis  proiecta  superbis 
Proculcavit  ovans  nee  lubrica  fata  deosque 
Respexit.     Nullo-luet  hoc  Antonius  aevo. 
Hoc  nee  in  Emathio  mitis  victoria  Perse, 
Nee  te,  dive  Syphax,  non  fecerat  hoste  Philippe  ; 
Inque  triumphato  ludibria  cuncta  lugurtha 
Afuerant,  nostraeque  cadens  ferus  Hannibal  irae 
Membra  tamen  Stygias  tulit  inviolata  sub  umbras. 
Ap.  Sen.  Rli.,  Suas.  VI,  xxvi. 


GRATIUS.  247 


GRATIUS  FALISCUS,  CONTEMPORARY  OF  OVID. 

327.  TRAINING  OP  YOUNG  DOGS  OP  A  HUNTING  BREED 
(METAGON),  WITH  A  DIGRESSION  ON  THE  EVILS 
OF  LUXURY. 

Turn  deinde  monebo, 

Ne  matrem  indocilis  natorum  turba  fatiget, 
Percensere  notis,  iamque  inde  excernere  parvos. 
Signa  dabunt  ipsi.     Teneris  vix  artubus  haeret 
Ille  tuos  olim  non  defecturus  honores : 
Iamque  ilium  impatiens  aequae  vehementia  sortia 
Extulit:  affectat  materna  regna  sub  alvo, 
Ubera  tota  tenet,  [stat]  tergo  liber  aperto, 
Dum  tepida  indulget  terris  dementia  mundi. 
Verum  ubi  Caurino  perstriuxit  frigore  vesper 
Ira  iacet,  turbaque  potens  operitur  inerti. 
Illius  et  manibus  viris  sit  cura  futuras 
Perpensare :  levis  deducet  pondere  fratres. 
[Haec  de]  pignoribus  (nee  te  mea  carmina  fallent)  : 
Protinus  et  cultus  alios  et  debita  fetae 
Blandimenta  feres,  curaque  sequere  merentem  : 
Ilia  perinde  [suo  nutrit  de  lacte]  minores, 
Ac  longam  praestabit  opem.     Turn  denique,  fetae 
Cum  desunt  operi,  fregitque  industria  matres, 
Transeat  in  catulos  omnis  tutela  relictos. 
Lacte  novam  pubem  facilique  tuebere  maza, 
.Nee  luxus  alios  avidaeque  impendia  vitae 
Noscant :  haec  magno  redit  indulgentia  damno : 
Nee  minim :  humanos  non  [res]  magis  altera  sensus 
Tollit :  [sed]  ratio  vitiis  adeuntibus  obstat. 
Haec  ilia  est,  Pharios  quae  fregit  noxia  reges, 
Dum  servata  cavis  potant  Mareotica  gemmis, 
Nardiferumque  metunt  Gangem,  vitiisque  ministrant. 
Sic  et  Achaemenio  cecidisti,  Lydia,  Cyro : 
Atqui  dives  eras,  fluvialibus  aurea  venis. 
Scilicet,  ad  summam  ne  quid  restaret  habeudum, 


248  LATIN   SELECTIONS. 

Tu  quoque,  luxuriae  fictas  dum  colligis  artis, 
Et  sequeris  demens  alienam,  Graecia,  culpam, 
O  quantum  et  quoties  decoris  frustrata  paterni ! 
At  qualis  nostris,  quam  simplex  mensa,  Camillis ! 
Qui  tibi  cultus  erat  post  tot,  Serrane,  triumphos ! 
Ergo  illi  ex  habitu  virtutisque  indole  priscae 
Imposuere  orbi  Romam  caput,  actaque  ab  illis 
Ad  caelum  virtus  summosque  tetendit  honores. 
Scilicet  exiguis  magna  sub  imagine  rebus 
Prospicies,  quae  sit  ratio  et  quo  fine  regenda. 

Cynegetica,  287-327. 


M.  MANTLIUS,  LATE  IN  AUGUSTAN  AGE. 

328.   THE  UNIVERSE  is  SPHERICAL  IN  FORM. 

Nee  vero  tibi  natura  admiranda  videri 
Pendentis  terrae  debet,  cum  pendeat  ipse 
Mundus  et  in  nullo  ponat  vestigia  fundo. 
Quod  patet  ex  ipso  motu  cursuque  volantis. 
Cum  suspensus  eat  Phoebus  cursumque  reflectat 
Hue  illuc,  agiles  et  servet  in  aethere  metas, 
Cum  luna  et  stellae  volitent  per  inania  mundi ; 
Terra  quoque  aerias  leges  imitata  pependit. 
Est  igitur  tellus  mediam  sortita  cavernam 
Aeris  et  toto  pariter  sublata  prof  undo ; 
Nee  patulas  distenta  plagas,  sed  condita  in  orbem 
Undique  surgentem  pariter  pariterque  cadentem. 
Haec  est  naturae  facies ;  sic  mundus  et  ipse 
In  convexa  volans  teretes  facit  esse  figures 
Stellarum  ;  solisque  orbem  lunaeque  rotundum 
Aspicimus,  tumido  quaerentis  corpore  lumen, 
Quod  globus  obliquos  totus  non  accipit  ignes. 
Sic  tellus  glomerata  manet  mundumque  figurat. 

I,  194-210,  213. 


MANILIUS.  249 


329.   EXISTENCE  OP  GOD  INFERRED  FROM  THE  ORDER 
OBSERVABLE  IN  NATURE. 

Nec  quidquam  in  tanta  magis  est  rairabile  mole, 

Quam  ratio  et  certis  quod  legibus  omnia  parent. 

Nusquam  turba  nocet,  nihil  ullis  partibus  errat, 

Laxius  et  levius  mutatove  ordine  fertur. 

Quid  tarn  confusum  specie,  quid  tarn  vice  certum  est? 

Ac  mihi  tarn  praeseris  ratio  non  ulla  videtur, 

Qua  pateat  mundum  diviuo  numine  verti, 

Atque  ipsum  esse  deuin,  nee  forte  coisse  magistra, 

Ut  voluit  credi  qui  primus  moeuia  muudi 

Seminibus  struxit  minirnis,  inque  ilia  resolvit: 

E  quis  et  maria  et  terras  et  sidera  caeli 

Aetheraque  immensos  fabricautem  finibus  orbes 

Solventemque  alios  constare,  et  cuncta  reverti 

In  sua  principia  et  rerum  mutare  figuras. 

Quis  credat  tantas  operum  sine  numine  moles 

Ex  minimis,  caecoque  creatum  foedere  mundum  ? 

Si  fors  ista  dedit  nobis,  fors  ipsa  gubernet. 

At  cur  dispositis  vicibus  cousurgere  signa, 

Et  velut  imperio  praescriptos  reddere  cursus 

Cernimus,  ac  nullis  properantibus  ulla  relinqui? 

Cur  eadem  aestivas  exornant  sidera  noctes 

Semper,  et  hibernas  eadem  ?  certamque  figuram 

Quisque  dies  reddit  raundo,  certamque  relinquit? 

I.  476-498. 

330.  THE  FIVE  ZONES. 

Circulus  ad  boream  fulgentem  sustinet  Arcton, 
Sexque  fugit  solidas  a  caeli  vertice  panes. 
Alter  ad  extremi  decurrens  sidera  Cancri, 
In  quo  corisummat  Phoebus  lucemque  moramque,      • 
Tanlaque  per  longos  circumfert  lumina  flexus, 
Aestivum  medio  nomen  sibi  sumit  ab  aestu ; 
Temporis  et  titulo  potitur  metaque  volantis 
Solis,  et  extremes  designat  fervidus  actus, 


250  LATIN   SELECTIONS. 

Et  quinqne  in  partes  aquilonis  distat  ab  orbe. 
Tertius  in  media  rnundi  regione  locatus 
Ingenti  spira  totum  praecingit  Olympum, 
Parte  ab  utraque  videns  axem ;  quo  liminc  Phoebus 
Componit  paribus  numeris  noctemque  diemque, 
Veris  et  autumui  currens  per  tempora  mixta, 
Cum  medium  aequali  distinguit  limhe  caelum, 
Quattuor  et  gradibus  sua  fila  reducit  ab  aestu. 
Proximus  hunc  ultra  brumalis  nomine  cingens 
Ultima  designat  fulgentis  lumina  solis, 
Inviaque  obliqua  radiorum  munera  flamma 
Dat  per  iter  minimum  nobis ;  sed  finibus  illis, 
Quos  super  incubuit,  longa  stant  tempora  luce, 
Vixque  dies  transit  candentem  extenta  per  aestum, 
Bisque  iacet  binis  summotus  partibus  orbis. 

I,  506-588. 

331.    COMETS  ARISE  FROM  THE  UBIQUITY  OP  FIERY 
SUBSTANCE. 

Sunt  autem  cunctis  permixti  partibus  ignes, 
Qui  gravidas  habitant  fabricantes  fulmina  nubis ; 
Et  peuetrant  terras  Aetnamque  minantur  Olympo ; 
Et  calidas  reddunt  ipsis  in  fqntibus  undas, 
Ac  silice  in  dura  viridique  in  cortice  sedem 
Inveniunt,  cum  silva  sibi  collisa  crematur ; 
Ignibus  usque  adeo  natura  est  omnis  abundans. 
Ne  mirere  faces  subitas  erumpere  caelo,. 
Aeraque  accensum  flammis  lucere  coruscis, 
Arida  complexum  spirantis  semina  terrae, 
Quae  volucer  pascens  ignis  sequiturque  fugitqiie, 
Fulgura  cum  videas  tremulum  vibrantia  lumen 
Imbribus  e  mecliis  et  caelum  fulmine  ruptum, 
Sive  igitur  ratio  praebentis  semina  terrae 
In  volucres  ignes  potuit  generare  cometas, 
Sive  illas  natura  faces  ut  cuncta  creavit 
Sidera  per  tenues  caelo  lucentia  flammas, 
Sed  trahit  ad  semet  rapiclo  Titanius  aestu, 
Iiivolvitque  suo  flammantis  igue  cometas, 


MANILIUS.  251 

Ac  modo  dimittit,  (sicut  Cyllehius  orbis 
Et  Venus,  accenso  cum  ducit  Vespere  noctem, 
Saepe  nitent,  falluntque  oculos  rursusque  revisunt;) 
Seu  deus  instantis  fati  miseratus  in  orbem 
Signa  per  affectus  caelique  incendia  mittit ; 
Nunquam  futilibus  excauduit  ignibus  aether. 

I,  852-876. 

332.   THE  DIGNITY  OF  MAN. 

Quid  minim,  noscere  mundum 
Si  possunt  homines,  quibus  est  et  mundus  in  ipsis, 
Exemplumque  dei  quisque  est  in  imagine  parva? 
An  quoquam  genitos  nisi  caelo  credere  fas  est 
Esse  homines  ?  proiecta  iacent  auimalia  cuncta 
In  terra  vel  mersa  vadis  vel  in  acre  pendent : 
Omnibus  una  quies  venter,  sensusque  per  artus, 
Et  quia  cousilium  non  est,  et  lingua  remissa; 
Unus  et  inspectus  rerum,  viresque  loquendi, 
Ingeniumque  capax,  varias  educit  in  artes. 
Hie  partus,  qui  cuncta  regit,  secessit  in  orbem, 
Edomuit  terram  ad  fruges,  animalia  cepit, 
Imposuitque  viam  ponto,  stetit  uims  in  arcem 
Ercctus  capitis,  victorque  ad  sidera  mittit 
Sidereos  oculos,  propiusque  aspectat  Olympum, 
Inquiritque  lovem :  nee  sola  froute  deorum 
Contentus  manet,  et  caeluin  scrutatur  in  alvo, 
Cognatumque  seqtiens  corpus  se  quacrit  in  astris: 
Hinc  in  tanta  fidem  petimus,  quam  saepe  volucres 
Accipiunt,  trepidueque  suo  sub  pectore  fibrae. 
An  minus  est  sacris  rationom  ducere  signis, 
Quam  pecuduin  mortes,  aviumque  attendere  cantus, 
Atque  ideo  faciem  caeli  non  iuvidet  orbi 
Ipse  deus,  vultusque  suos  corpusque  recludit 
Semper  volvendo,  seque  ipsum  inculcat  et  oftert; 
Ut  biMie  cognosci  possit,  doceatque  videndo, 
Qualis  eat,  cogatque  suas  attendere  leges. 

IV,  886-912. 


252  LATIN   SELECTIONS. 


PAPIRIUS  FABIANUS,  LATE  IN  AUGUSTAN  AGE. 

333.  A  SUASORIA.  —  ALEXANDER  HAS  ARRIVED  AT  THE 
LIMITS  OF  THE  EARTH:  HE  KNOWS  NOT  WHAT  TO 
CONQUER  NEXT. 

Quid  ?  ista  toto  pelago  infusa  caligo  navigantem  tibi  videtur 
admittere,  quae  prospicientem  quoque  excludit?  Non  haec 
India  est  nee  ferarum  terribilis  ille  conventus.  Inmanes  pro- 
pone beluas,  aspice  quibus  procellis  fluctibusque  saeviat,  quas  ad 
litora  undas  agat.  Tantus  ventorum  coucursus,  tanta  convulsi 
funditus  maris  insania  est;  nulla  praesens  navigantibus  static 
est,  nihil  salutare,  nihil  notum:  rudis  et  inperfecta 'uatura  peni- 
tus  recessit.  Ista  maria  ne  illi  quidem  petierunt  qui  fugiebant 
Alexandrum.  Sacrum  quidem  terris  natura  circumfudit  Ocea- 
num.  Illi  qui  etiam  siderum  collegerunt  metas  et  annuas  hietnis 
atque  aestatis  vices  ad  certam  legem  redegerunt,  quibus  nulla 
pars  ignota  mundi  est,  de  Oceauo  tameu  dubitant  utrumne  ter- 
ras velut  vinculum  circumfluat,  an  in  suum  colligatur  orbem,  et 
in  hos  per  quos  navigatur  siuus  quasi  spiramenta  quaedam  mag- 
nitudinis  exaestuet;  ignem  post  se  cuius  augrnentum  ipse  sit 
habeat,  an  spiritum.  Quid  agitis,  commilitones  ?  domitoremne 
generis  humani,  maguum  Alexandrum,  eo  dimittitis  quod  adhuc 
quid  sit  disputatur?  Memento  Alexander:  matrem  in  orbe 
victo  adhuc  magis  quam  pacato  relinquis. 

Ap.  Sen.  Rh.,  Suas.  I,  iv. 


ARELLIUS  FUSCUS,  LATE  IN  AUGUSTAN  AGE. 

334.  A  SUASORIA.  —  ALEXANDER  HESITATES  WHETHER  TO 
ENTER  BABYLON,  AFTER  AN  AUGUR  HAD  PREDICTED 
THAT  HE  SHOULD  DIE  THERE. 

Quis  est  qui  f uturorum  scientiam  sibi  vindicet  ?  novae  oportet 
sortis  is  sit  qui  iubente  deo  canat,  non  eodem  contentus  utero 
quo  imprudentes  nascimur:  quandam  imaginem  dei  praeferat 


HATEEIUS.  253 

qui  iussa  exhibeat  dei.  Sic  est,  tautum  enim  regem  tautique 
rectorem  orbis  in  metum  cogit.  Magnus  iste  et  supra  humanae 
sortis  habitum  sit  cui  liceat  terrere  Alexandrum  :  ponat  iste  suos 
inter  sidera  patres  et  originem  caelo  trahat,  agnoscat  suum  va- 
tem  deus ;  non  eodem  vitae  fine,  aetate  magna,  extra  omnem 
fatorum  necessitatem  caput  sit  quod  gentibus  futura  praecipiat. 
Si  vera  sunt  ista,  quid  ita  non  huic  studio  servit  omnis  aetas  ?  cur 
non  ab  infantia  rerum  naturam  deosque  qua  licet  visimus,  cum 
pateant  uobis  sidera  et  interesse  numinibus  liceat  ?  quid  ita  inu- 
tili  desudamus  facundia  aut  periculosis  atteritur  armis  manus  ? 
an  melius  alio  pignore  quam  futuri  scientia  ingenia  surrexerint  ? 
Qui  vero  in  media  se,  ut  praedicant,  fatorum  misere  pignora 
natales  iuquirunt  et  primam  aevi  horam  omnium  aunorum  ha- 
bent  nuntiamf  quo  ierint  motu  sidera,  in  quas  discucurrerint  par- 
tes,  contrane  deus  steterit,  an  placidus  adfulserit  sol ;  an  plenam 
lucetn  (an)  initia  eurgentis  acceperit,  an  abdiderit  in  noctem 
obscurum  caput  luna;  Saturnus  nascentem,  an  ad  bella  Mars 
militem,  an  negotiosum  in  quaestus  Mercurius  exceperit,  an 
blanda  adnuerit  nascenti  Venus,  an  ex  humili  in  sublime  luppi- 
ter  tulerit  aestimant :  tot  circa  unum  caput  tumultuautis  deos ! 
Futura  nuntiant :  plerosque  dixere  victuros,  at  nihil  metuentis 
oppressit  dies ;  aliis  dedere  finem  propinquum,  at  illi  superf uere 
agentes  inutilis  animas ;  felices  nascentibus  annos  spoponderunt, 
at  fortuna  in  omnem  properavit  iniuriam.  Incertae  enim  sortis 
vivimus  :  unicuique  ista  pro  ingenio  finguntur,  non  ex  fide  scien- 
tiae.  Erit  aliquis  orbe  toto  locus  qui  te  victorem  non  viderit? 
Babylon  ei  cluditur  cui  patuit  oceanus. 

Ap.  Sen.  Rh.,  Suas.  TV,  I 


Q.  IIATERIUS,  64  B.  C.-25  A.  D. 
335.    A    SUASORIA. —  CICERO    DELIBERATES    WHETHER    TO 

BURN    HIS    PHILIPPICS    ON    THE    CONDITION    THAT    HIS 
LlFE    SHALL    BE    SPARED. 

Non  feres  Antonium  :  intolerabilis  in  malo  ingenio  felicitas  est 
nihilque  cupicntis  magis  accendit  quam  prosperae  turpitudinis 


254  LATIN   SELECTIONS. 

conscientia.  Difficile  est ;  non  feres,  inquam,  et  iterum  inritare 
inimicum  in  mortem  tuam  cupies.  Quod  ad  me  quidem  pertinet, 
multum  a  Cicerone  absum :  tamen  non  taedet  tantum  me  vitae 
meae,  sed  pudet.  Ne  propter  hoc  quidem  ingenium  tuum  amas, 
quod  illud  Autonius  plus  odit  quam  te  ?  remittere  ait  se  tibi  ut 
vivas,  commentus  quemadmodum  eripiat  etiam  quod  vixeras. 
Crudelior  est  pactio  Antonii  quam  proscriptio.  Ingenium  erat 
in  quo  nihil  iuris  haberent  triumviralia  anna.  Commentus  est 
Antonius  quemadmodum  quod  non  poterat  cum  Cicerone  (pro- 
scribere,  a  Cicerone)  proscriberetur.  Hortarer  te,  Cicero,  ut  vi- 
tam  magni  aestimares,  si  libertas  suum  haberet  in  civitate  locum, 
si  suum  in  libertate  eloqueutia,  si  non  civili  ense  cervicibus  lue- 
rentur ;  nuuc  ut  scias  uihil  esse  melius  quam  mori,  vitam  tibi 
Antonius  promittit.  Pendet  nefariae  proscriptionis  tabula :  tot 
praetorii,  tot  consulares,  tot  equestris  ordinis  viri  periere ;  nemo 
relinquitur  nisi  qui  servire  possit.  Nescio  an  hoc  tempore  viv- 
ere  velis,  Cicero :  nemo  est  cum  quo  velis.  Merito,  hercules, 
illo  tempore  vixisti  quo  Caesar  ultro  te  rogavit  ut  viveres  sine 
ulla  pactione,  quo  tempore  non  quidem  stabat  respublica,  sed  in 

boni  principis  sinum  ceciderat. 

Ap.  Sen.  Rh.,  Suas.  VII,  i. 


M.  ANNAEUS  SENECA,   RHETOR,  CIRC. 
54  B.C.-38  A.D. 

336.   DESCRIPTION  OP  THE  ELOQUENCE  OF  THE   RHETORI- 
.    CIANS  ABELLIDS  Fuscus  AND  FABIANUS. 

Erat  explicatio  Fusci  Arelli  splendida  quidem  sed  operosa  et 
implicata,  cultus  nimis  adquisitus,  compositio  verborum  mollior 
quam  ut  illam  tam  sanctis  fortibusque  praeceptis  praeparans  se 
animus  pati  posset;  summa  inaequalitas  orationis,  quae  modo 
exilis  erat,  modo  nimia  licentia  vaga  et  effusa :  principia,  argu- 
menta,  narrationes  aride  dicebantur,  in  descriptionibus  extra  le- 
gem  omnibus  verbis,  dummodo  niterent,  permissa  libertas ;  nihil 
acre,  nihil  solidum,  nihil  horridum  ;  spleudida  oratio  et  magis 


SENECA,   KHETOR.  255 

lasciva  quam  laeta.  Ab  hac  cito  se  Fabianus  separavit  et  luxu- 
riam  quidem  cum  voluit  abiecit,  obscuritateiu  non  potuit  evadere  ; 
haec  ilium  usque  in  philosophiam  prosecuta  est;  saepe  minus 
quara  audienti  satis  est  eloquitur,  et  in  suinma  eius  ac  simplicis- 
sima  facultate  dicendi  antiquorum  tamen  vitiorum  remanent 
vestigia,  quaedam  tarn  subito  desinunt,  ut  nou  brevia  sint  sed 
abrupta.  Dicebat  autem  Fabianus  fere  dulces  sententias  et 
quotiens  inciderat  aliqua  materia  quae  convitiuin  seculi  reciperet, 
inspirabat  magno  magis  quam  acri  animo.  Deerat  illi  oratorium 
robur  et  ille  pugnatorius  mucro,  splendor  vero  velut  voluntarius 
non  elaboratae  orationi  aderat.  Vultus  dicentis  lenis  et  pro 
tranquillitate  morum  remissus ;  vocis  nulla  contentio,  nulla  cor- 
poris  adseveratio,  cum  verba  velut  iniussa  fluerent.  lam  vide- 
licet compositus  et  pacatus  animus,  cum  veros  compressisset 
affectus  et  iram  doloremque  procul  expulisset,  paruni  bene  imi- 
tari  poterat  quae  eff ugerat.  Suasoriis  aptior  erat ;  locorum  ha- 
bitus fluminumque  decursus  et  urbium  .situs  moresque  populorum 
nemo  descripsit  abundantius,  numquam  inopia  verbi  substitit, 
sed  velocissimo  ac  fucillimo  cursu  omnes  res  beatu  circumfluebat 

oratio. 

Contr.,  II,  Praef.  1-3. 

337.   OVID'S  GENIUS  FOR  POETRY  AND  RHETORIC 
CHARACTERIZED. 

Hanc  controversial!!  memini  ab  Ovidio  Nasone  declamari  apud 
rhetorem  Arellium  Fuscum  cuius  auditor  fuit;  riam  Latronis  ad- 
mirator  erat,  cum  diversum  sequeretur  dicendi  genus.  Habebat 
ille  comptum  et  deceits  et  ainubile  ingenium.  Oratio  eius  iam 
turn  nihil  aliud  poterat  videri  quam  solutum  carmen.  Adeo  au- 
tem studiose  Latronem  audiit,  ut  inultas  illius  sententias  in  ver- 
sus suos  transtulerit.  Tune  autem  cum  studerct  habebatur  bonus 
declamator.  Hanc  certe  controversiam  ante  Arellium  Fuscum 
declamavit,  ut  mihi  videbatur,  lonjje  ingeniosius,  excepto  eo  quod 
sine  certo  ordine  p,er  locos  discuiTcrat.  .  .  .  Declamabat  autem 
Naso  raro  controversias  et  non  nisi  ethicas ;  libentius  dicebat 
suasorias,  molesta  illi  erat  omnis  argumentatio.  Verbis  minime 
licenter  usus  est  nisi  in  carminibus.  in  quibus  non  ignoravit  vitia 
sua  sed  araavit :  manifestum  potest  esse,  quod  rogatus  aliquando 


256  LATIN   SELECTIONS. 

ab  amicis  suis,  ut  tolleret  tres  versus,  invicem  petiit,  ut  ipse  tres 
exciperet  in  quos  nihil  illis  liceret :  aequa  lex  visa  est ;  scripse- 
rant  illi  quos  tolli  vellent  secreto,  hie  quos  tutos  esse  vellet :  in 
utrisque  codicillis  idem  versus  erant,  ex  quibus  primum  fuisse 
narrabat  Albinovanus  Pedo,  qui  inter  arbitros  fuit : 

Semibovemque  virum  semivirumque  bovem ; 
Secundum : 

Et  gelidum  Borean  egelidumque  Notum. 

'Ex  quo  adparet  summi  ingenii  viro  non  iudicium  defuisse  ad 
compescendam  licentiam  carminum  suorum  sed  animura :  aiebat 
interim  decentiorem  faciem  esse,  in  qua  aliquis  naevus  fuisset. 

Contr.,  H,  ii,  8,  9,  12. 

338.  ASINIUS  POLLIO  FIRST  INTRODUCED  THE  PRACTICE 
OF  RECITATIONS. 

'  Pollio  Asinius  numquam  admissa  multitudine  declamavit ;  nee 
illi  ambitio  in  studiis  defuit :  primus  enim  omnium  Romanorum 
advocatis  hominibus  scripta  sua  recitavit,  et  iude  est  quod  Labie- 
nus,  homo  mentis  quam  linguae  amarioris,  dicit :  '  ille  triumpha- 
lis  seuex  oxpoocms  suas  (id  est  declamationes)  numquam  populo 
commisit  • '  sive  quia  parum  in  illis  habuit  fiduciam,  sive  —  quod 
magis  credideriin  —  tantus  orator  iuferius  id  opus  ingeuio  suo 
duxit,  et  exerceri  quidem  illo  volebat,  gloriari  fastidiebat.  Au- 
divi  autem  ilium  et  viridem  et  postea  iam  senem  cum  Marcello 
Aesernino  nepoti  suo  quasi  praeciperet;  audiebat  ilium  dicentem 
et  primum  disputabat  de  ilia  parte  quam  Marcellus  dixerat: 
praetermissa  ostendebat,  leviter  tacta  iraplebat,  vitiosa  coargue- 
bat,  deinde  dicebat  partem  contrariam.  Floridior  erat  aliquanto 
in  declamando  quam  in  agendo :  illud  strictum  eius  et  asperum 
et  nimis  iratum  ingenio  suo  iudicium  adeo  cessabat,  ut  in  multis 
illi  venia  opus  esset  quae  ab  ipso  vix  impetrabatur.  Marcellus, 
quamvis  puer,  iam  tantae  indolis  erat,  ut  Pollio  ad  ilium  perti- 
uere  successionem  eloquentiae  suae  crederet,  cum  filium  Asinium 
Gallum  relinqueret,  magnum  oratorem,  nisi  ilium,  quod  semper 
evenit,  magnitude  patris  non  produceret  sed  obsueret.  Memini 
intra  quartum  diem  quam  Herium  filium  amiserat  declamare  eum 
nobis,  sed  tauto  vehemeutius  quam  umquam,  ut  appareret  homi- 


SENECA,   RHETOB.  257 

nem  natura  contumacem  cum  fortuna  sna  rixari ;  nee  quicquam 
ex  ordiue  vitae  solito  remisit,  itaque  cum  mortuo  in  Syria  Gaio 
Caesare  per  codicillos  questus  esset  divus  Augustus,  ut  erat  mos 
illi  clementissimo  viro,  non  civiliter  tantum  sed  etiam  farnilia- 
riter,  quod  in  tarn  magno  et  recenti  luctu  suo  homo  carissimus 
sibi  pleno  convivis  cenasset,  rescripsit  Pollio :  '  eo  die  cenavi 
quo  Herium  filium  amisi.'  Quis  exigeret  maiorem  ab  amico 
dolorera  quam  a  patre?  O  magnos  viros  qui  fortunae  succum- 
bere  nesciunt  et  adversas  res  suas  virtutis  experimenta  faciunt ! 
declamavit  Pollio  Asiuius  intra  quartum  diem  quam  filium 
amiserat :  praeconium  illud  ingentis  animi  fuit  malis  suis  insul- 

tantis. 

Contr.,  IV,  Praef.  2-6. 

339.     A    CONTROVERSIA. —  FlLIA    CONSCIA    IN   VENENO 
PRIVIGNI. 

Venefica  torqueatur,  donee  conscios  indicet.  Quidam  mortua 
uxore  ex  qua  filium  habebat  duxit  alteram  et  ex  ea  sustulit 
filiam.  Decessit  adulescens,  accusavit  maritus  novercam  vene- 
ficii.  Damnata  dum  torqueretur  dixit  consciam  filiam.  Petitur 
ad  supplicium  puella.  Pater  defendit.  Non  prodesset  tibi,  pu- 
ella,  quod  te  amavit  frater,  nisi  inater  odisset.  Nefanda  mulier, 
etiam  filiae  noverca,  ne  mori  quidem  potuit,  nisi  et  occideret. 
In  gladiatoribus  quoque  condicio  dura  victoris  est  cum  moriente 
pugnantis.  Nullum  magis  adversarium  timeas  quam  qui  vivere 
non  potest,  occidere  potest.  Concitalissima  est  rabies  in  despe- 
ratione  et  morte  ultima  in  furorem  animus  impellitur.  Quaedam 
ferae  tela  ipsa  commordent  et  in  mortis  auctorem  per  vulnera 
ruunt.  Gladiator  quern  armatus  fugerat  nudus  insequitur,  et 
praecipitati  non  quod  impulit  tantum  trahnnt,  sed  quod  oecurrit. 
Naturuli  quodam  deploratae  mentis  affectu  morientibus  gratissi- 
mum  est  common.  O  mendacium  simile  veneficio  !  dum  nover- 
cae  meminit,  matris  oblita  est.  Peto  ne  quia  filium  vindicavi, 
filiam  perdam.  Nisi  succurritis,  noverca  vicit,  ego  victus  sum. 
Ne  inter  supplicia  quidem  desivit  occidere.  Prosit  apud  vos 
puellae  quod  earn  pater  laudat,  prosit  quod  mater  accusat.  Con- 
scia,  inquit,  est  filia.  Ego  torqueri  coepi,  noverca  torquere. 
Habui  filium  talem,  ut  ilium  amare  posset  noverca,  nisi  in  earn 

17 


258  LATIN   SELECTIONS. 

incidisset  quae  odisse  etiam  filiam  posset.  Servus  furti  tortus 
Catonem  conscium  dixit.  Utrum  plus  tormentis  creditis  an 
Catoni  ?  Quod  noverca  tarn  sero,  puella  tarn  cito  ?  In  hoc 

pocnas  veneficii  dabat,  ut  accusationis  exigeret. 

Contr.,  IX,  vi. 


AUGUSTUS   IMPERATOR. 

340.   THE  EMPEROR   CONGRATULATES   HIMSELF  ON  HAVING 

PASSED    THE    GRAND    CLIMACTERIC. LETTER    TO 

HIS   GRANDSON  CAIUS,  2  A.  D. 

IX  Kalend.  Octobr.  Have,  mi  Cai,  meus  ocellus  iucundissi- 
mus :  quern  semper  mediusfidius  desidero  cum  a  me  abes ;  sed 
praecipue  diebus  talibus,  qualis  est  hodiernus,  oculi  mei  requi- 
runt  meum  Caium :  quern,  ubicumque  hoc  die  fuisti,  spero  laetum 
et  benevolentem  celebrasse  quartum  et  sexagesimum  natalem 
meum :  nam,  ut  vides,  /cXt/AaKT^pa  communem  seniorum  omnium 
tertium  et  sexagesimum  annum  evasimus :  deos  autem  oro  ut 
mihi  quautumcumque  superest  temporis,  id  salvis  vobis  traducere 
liceat  in  statu  reipublicae  felicissiino  avftpayaOovvTuv  vpuv  Kal 
SiaSeYouevoH'  stationern  meam. 

Ap.  Gdl,  XV,  vii,  2. 

341.  EXTRACTS  FROM  LETTERS  TO  LIVIA,  12  A.  D., 
SHOTTING  HIS  OPINION  OF  CLAUDIUS. 

Collocutus  sum  cum  Tiberio,  ut  mandasti,  mea  Livia,  quid 
nepoti  tuo  Tiberio  faciendum  esset  ludis  Martialibus.  Consentit 
autem  uterque  nostrum,  semel  nobis  esse  statuendum,  quod  con- 
silium  in  illo  sequamur.  Nam  si  est  apnos,  et,  ut  ita  dicam, 
bXoKXrjpos,  quid  est  quod  dubitemus.  quin  per  eosdem  articulos 
et  gradus  producendus  sit,  per  quos  frater  eius  productus  fuit  ? 
Sin  autem  ^XarruxrOai  sentimus  eum,  KOL  /3e/3Aa<£$a<,  Kal  eis  rrjv 
TOV  cru>/Aa.Tos  Kal  cts  Tr]v  Trjs  4rvXy';  o.pTt-oTf]Taf  praebenda  materia 
deridendi  et  ilium  et  nos  non  est  hominibus  TO.  roiavra  o-KcoTrretv 
elu)66(riv.  Nam  semper  aestuabimus,  si  de  singu- 


VELLE1US.  259 

lis  articulis  temporum  deliberabimus,  p-rj  TrpovrroKeffjicvov  fjfj.iv, 
posse  arbitremur  eum  gerere  honores  necne.  In  praesentia 
tamen  quibus  de  rebus  consulis,  curare  eum  ludis  Martialibus 
triclinium  sacerdotum,  non  displicet  nobis,  si  est  passurus,  se  ab 
Silani  filio,  homine  sibi  affiui,  admoneri,  ne  quid  faciat,  quod 
conspici  et  derideri  possit.  Spectare  eum  Circenses  ex  pulvi- 
nari,  non  placet  nobis.  Expositus  enim  in  prima  fronte  specta- 
culorum  conspicietur.  In  Albanum  montem  ire  eum,  non  placet 
nobis,  aut  esse  Romae  Latinarum  diebus.  Cur  euim  non  prae- 
ficitur  urbi,  si  potest  fratrem  suum  sequi  in  montem  ?  Habes 
nostras,  mea  Livia,  sententias,  quibus  placet  semel  de  tpta  re1 
aliquid  coustitui,  ne  semper  inter  spem  et  metum  fluctuemus. 
Licebit  autem,  si  voles,  Antoniae  quoque  nostrae  des  hanc  partem 
epistolae  huius  legendum.  .  .  .  Tiberium  adolescentem  ego  vero, 
dum  tu  aberis,  quotidie  invitabo  ad  cenam,  ne  solus  cenet  cum 
suo  Sulpicio  et  Atheuodoro ;  qui  vellem  diligentius  et  minus 
p.fTftap<a<:  deligeret  sibi  aliquem,  cuius  motum  et  habitum  et  in- 
cessum  imitaretur.  Misellus 

a-ru^tl  —  Trdw  Iv  TOUTI  (TTrovSaiots  Xiav. 

Ubi  non  aberravit  eius  animus,  satis  apparet  17  TT}?  faxr)?  aw-roO 
euyeVeia.  .  .  .  Tiberium  nepotem  tuum  placere  mihi  declaman- 
tem  potuisse,  peream  nisi,  mea  Livia,  admiror.  Nam  qui  tarn 
dcra<£u>s  loquatur,  qui  possit,  cum  declamat,  o-a^oj^  dicere,  quae 
dicenda  suut,  non  video. 

Ap.  Suet.,  Claud.,  iv. 


M.  VELLEIUS   PATERCULUS,  18   B.  C.-31  A.D. 

342.    CHARACTER  OF  JULIUS  CAESAR. 

Hie  nobilissimn  luliorum  genitus  familia,  et,  quod  inter  om- 
neis  constat,  antiquissima,  ab  Ancbise  ac  Vencre  deducens  genus, 
forma  omnium  civium  excellentissimus,  vigore  animi  acerrimus, 
munificentia  effusissimus,  animo  super  liumanam  et  naturam  et 
fidem  evectua,  magnitudine  cogitationum,  celeritate  bellandi,  pa- 
tientia  periculorura,  Magno  illi  Alexandro,  sed  sobrio,  neque 


260  LATIN  SELECTIONS. 

iracundo,  simillimus,  qui  denique  semper  et  somno  et  cibo  in 
vitam,  non  iii  voluptatera,  uteretur ;  cum  fuisset  C.  Mario  san- 
guine coniunctissimus,  atque  idem  Cinnae  gener,  cuius  filiam  ut 
repudiaret,  nullo  metu  compelli  potuit  (cum  M.  Piso  consularis 
Anniam,  quae  Cinnae  uxor  fuerat,  in  Sullae  dimisisset  gratiam), 
habuissetque  fere  XVIII  annos  eo  tempore,  quo  Sulla  rerum 
potitus  est :  magis  ministris  Sullae  adiutoribusque  partium,  quam 
ipso,  conquirentibus  eum  ad  necem,  mutata  veste,  dissimilemque 
fortunae  suae  indutus  habitum,  nocte  urbe  elapsus  est.  Idem 
postea  admodum  iuvenis  cum  a  piratis  captus  esset,  ita  se  per 
omne  spatium,  quo  ab  his  retentus  est,  apud  eos  gessit,  ut  pariter 
his  terrori  venerationique  esset,  neque  unquam  aut  nocte  aut  die 
(cur  enim,  quod  vel  maximum  est,  si  narrari  verbis  speciosis  non 
potest,  omittatur  ?)  aut  excalcearetur  aut  discingeretur ;  in  hoc 
scilicet,  ne,  si  quando  aliquid  ex  solito  variaret,  suspectus  his,  qui 

oculis  tanlummodo  eum  custodiebant,  foret. 

ii,  41. 


VALERIUS   MAXIMUS,  TIME  OF  TIBERIUS. 

343.  THE  ROMAN  RELIGION  OWED  MUCH  TO  ETRUSCAN 
INFLUENCE. 

Maiores  nostri  statas  solemnesque  caeremonias,  Pontificum 
scientia ;  bene  gerendarum  rerum  auctoritates,  augurum  obser- 
vatione ;  Apollinis  praedictiones,  vatum  libris ;  portentorum 
depulsa,  Etrusca  disciplina  explicari  voluerunt.  Prisco  etiam 
institute  rebus  divinus  opera  datur,  cum  aliquid  commendandum 
est,  precatione :  cum  exposcendum,  voto :  cum  solvendum,  gratu- 
latione :  cum  inquirendum  vel  extis  vel  sortibus,  impetrito :  cum 
solemni  ritu  perageudum,  sacrificio.  Quo  etiam  ostentorum  ac 
fulgurum  denuntiationes  procurantur.  Tantum  autem  studium 
antiquis  non  solum  observandae,  sed  etiam  amplificandae  religio- 
nis  fuit,  ut  e  florentissima  turn  et  opulentissima  civitate  decem 
priucipum  filii  S.  C.  singulis  Etruriae  populis  percipiendae  sacro- 
rum  disciplinae  gratia  traderentur. 

I,  i,  1. 


PHAEDRUS.  261 


344.   THE  GODS  \VTLL  NOT  ENDURE  TO  BE  SLIGHTED. 

Non  sinit  nos  M.  Crassus,  inter  gravissimas  nostri  imperil 
iacturaa  numerandus,  hoc  loco  de  se  silentium  agere :  plurimis 
et  evidentissimis  ante  tantam  ruinam  monstrorum  pulsatus  icti- 
bus.  Ducturus  erat  a  Carris  adversus  Parthos  exercitum.  Ei 
pullum  traditum  est  pal udamen turn,  cum  in  proelium  exeuntibus 
album  aut  purpureum  dari  soleret.  Maesti  et  taciti  milites  ad 
priucipia  convenerunt,  qui  vetere  institute  cum  clamore  alacri 
accurrere  debebant.  Aquilarum  altera  vix  convelli  a  primipilo 
potuit:  altera  aegerrime  extracta  in  contrariam,  ac  ferebatur, 
partem  seipsa  convertit.  Magna  haec  prodigia :  sed  et  illae  cla- 
des  aliquaiito  maiores ;  tot  pulcherrimarum  legionum  interitus, 
tarn  multa  signa  hostilibus  intercepta  manibus,  tantum  Romanae 
militiae  decus  barbarorum  obtritum  equitatu :  optimae  indolis 
filii  cruore  paterni  respersi  oculi,  corpusque  imperatoris  inter 
promiscuas  cadaverum  strues,  avium  ferarumque  laniatibus  ob- 
iectum.  Vellem  equidem  placidius,  sed  relatu  verum  est.  Sic 
dii  spreti  excandescunt :  sic  humana  consilia  castigantur,  ubi  se 
caelestibus  praeferunt. 

I,  vi,  11. 


PHAEDRUS,  TIME  OF  TIBERIUS  AND  CLAUDIUS. 

345.  THE  FKOGS  ASK  FOB  A  KING. 

Athenae  cum  florerent  aequis  legibus, 
Procax  libertas  ci'vitatem  miscuit, 
Freiiiimque  solvit  pristinum  lice'ntia. 
Ilinc  conspiratis  ftictionum  pdrtibus, 
Arcem  tyrannus  dccupat  Pisfstratua. 
Cum  tn'stem  scrvitiitem  flerent  Attici, 
Non  qufa  crudelis  file,  sed  quoniam  grave 
Omrie  insuctis  dims,  et  coepisscnt  queri: 
Aesdpus  talem  turn  fabellam  r^tulit. 


262  LATIN   SELECTIONS. 

Ranae,  vagantes  liberis  paliidibus, 
Clamdre  magno  regem  petiere  a  love, 
Qui  dissolutos  mores  vi  compesceret. 
Pater  deorum  risit,  atque  illis  dedit 
Parviim  tigillum,  missura  quod  subitii  vadi 
Motii  sonoque  terruit  pavidiirn  genus. 
Hoc  mersum  limo  ciim  lateret  diutius, 
Forte  lina  tacite  prdfert  e  stagnd  caput, 
Et  explorato  rege  cunctas  evocat. 
Illae,  timore  posito,  certatim  adnatant, 
Lignumque  supra  tiirba  petulans  insilit. 
Quod  cum  inquinassent  drani  contumelia, 
Aliiim  rogantes  regem  misere  ad  lovem, 
Inutilis  quoniam  esset,  qui  fuerat  datus. 
Turn  misit  ill  is  hydrum,  qui  dente  aspero 
Corripere  coepit  singulas.     Frustra  necem 
Fugitant  inertes  :  vdcem  praecludit  metus. 
Furtim  igitur  dant  Mercuric  mandata  ad  lovem, 
Adflictis  ut  succurrat.     Tune  contra  deus  : 
Quia  ndluistis  ve*strum  ferre,  inquit,  bonum, 
Malum  perferte.     Vds  quoque,  o  civds,  ait, 
Hoc  siistinete,  maius  ne  veniat,  malum. 


346.   THE  Fox  AND  THE  CROW. 

Qui  se  laudari  gaudent  verbis  siibdolis 
Sera  dant  poenas  tiirpes  poenitentia. 
Cum  de"  fenestra  cdrvus  raptum  caseum 
Comesse  vellet,  celsa  residens  arbore, 
Hunc  vidit  vulpis,  deinde  sic  coepit  loqui  : 
O  qui  tuarum,  cdrve,  pennarum  e"st  nitor  I 
Quantum  decoris  cdrpore  et  vultii  geris  ! 
Si  vdcem  haberes,  niilla  prior  ales  foret. 
At  file  stultus.  dum  vult  vocem  ostendere, 
Emisit  ore  caseum  ;  quern  celeriter 
Doldsa  vulpis  avidis  rapuit  dentibus. 
Turn  demum  iugemuit  cdrvi  deceptiis  stupor. 

I,  xiii. 


PHAEDEUS.  263 


347.  TIBERIUS  INDULGES  IN  A  JEST. 

Est  ardelionum  quaedam  Romae  natio, 

Trepide  concursans,  occupata  in  dtio, 

Gratis  anhelans,  miilta  agendo  m'hil  agens, 

Sibi  molesta  et  aliis  odiosissima : 

Hanc  emendare,  sf  tamen  possum,  volo 

Vera  fabella :  pretium  est  operae  attendere. 

Caesar  Tiberius,  ciim,  petens  Neapoliin, 

In  Misenensem  vfllam  venisset  suam, 

Quae,  mdnte  summo  pdsita  Luculli  manu, 

Prospectat  Siculum,  et  despicit  Tusctim  mare: 

Ex  alticinctis  unus  atriensibus, 

Cui  tunica  ab  humeris  linteo  Peliisio 

Erat  destricta,  cirris  depeudentibus, 

Perambulante  laeta  domino  viridia, 

Alveolo  coepit  h'gneo  conspt3rgere 

Humum  aestuantem,  come  officium  iactitans  : 

Sed  deridetur.     Inde  notis  flexibus 

Praeciirrit  alium  in  xystum,  sedans  pulverem. 

Agndscit  hominem  Caesar,  remque  iutelligit. 

Id  lit  putavit  esse  nescio  quid  boni : 

Heus  !  inquit  dominus.     ]lle  enimvero  adsilit, 

Donationis  alacer  certae  gaiidio. 

Turn  sic  iocata  est  tanta  maiestas  ducis : 

Non  miiltum  egisti,  et  opera  nequidquam  pent ; 

Multd  maioris  dlapae  mecum  veneunt. 

n,v. 

348.   THE  LION  AND  THE  MOUSE. 

Ne  qui's  minores  la^dat,  fabula  hade  monet. 
Ledne  in  silva  ddrmiente,  riistici 
Luxiiriabant  murds.  et  unus  dx  iis 
Supdr  cubantem  casu  quodam  trdnsiit. 
Expergefactus  mi'serum  leo  celeri  impetu 
Arripuit.     Hie  vdniam  sibi  dan  rogat : 
Crimen  fatetiir,  peccatum  imprudentiae. 


264  LATIN  SELECTIONS. 

Hoc  rex  ulcisci  gldriosum  ndn  putans, 
Igndvit  et  dimisit.     Post  paucds  dies 
Leo,  dtim  vagatur  ndctu,  in  foveam  decidit. 
Captum  lit  se  agnovit  laqueis,  voce  maxima 
Rugire  coepit ;  cuius  immanem  ad  souum 
Mus  siibito  accurrens  :  ndn  est,  quod  timeas,  ait, 
Beneficio  magno  gratiam  reddam  parem. 
Mox  dmnes  artus  artuum  et  ligamina 
Lustrare  coepit,  cdgaitosque  dentibus 
Nervds  rodendo,  laxat  ingenia  artuum, 

Sic  captum  mus  leonem  silvis  reddidit. 

App.y  I,  vi. 


A.  CORNELIUS   CELSUS,  FROM  TIBERIUS  TO 
NERO. 

349.  A  SHORT  HISTORY  OF  THE  ART  OF  MEDICINE. 

Vetustissimus  auctor  Aesculapius  celebretur.  Qni,  quoniam 
adhuc  rudem  et  vulgarem  hanc  scientiam  paulo  subtilius  exco- 
luit,  in  deorum  nuraerum  receptus  est.  Huius  deinde  duo 
filii,  Podalirius  et  Machaon,  bello  Troiano  ducem  Agamemno- 
nem  secuti,  non  mediocrem  opem  commilitonibus  suis  attulerunt. 
Quos  tamen  Homerus  non  in  pestilentia,  neque  in  variis  generi- 
bus  morborum  aliquid  attulisse  auxilii,  sed  vulueribus  tantum- 
modo  ferro  et  medicamentis  mederi  solitos  esse,  proposuit  Ex 
quo  apparet,  has  paries  medicinae  solas  ab  iis  esse  tractatas,  eas- 
que  esse  vetustissimas.  Eodemque  auctore  disci  potest,  morbos 
turn  ad  iram  deorum  immortalium  relatos  esse,  et  ab  iisdem 
opem  posci  solitam.  Verique  simile  est,  inter  nulla  auxilia  adver- 
sae  valetudinis,  plerumque  tamen  earn  bonam  contigisse  ob  bonos 
mores,  quos  neque  desideria,  neque  luxuria  vitiarant ;  siquidem 
haec  duo  corpora,  prius  in  Graecia,  deinde  apud  nos,  afflixerunt. 
Ideoque  multiplex  ista  medicina  neque  olim  apud  Graecos,  neque 
apud  alias  gentes  necessaria,  vix  aliquos  ex  uobis  ad  senectutis 
principia  perducit.  Ergo  etiam  post  eos,  de  quibus  retuli,  nulli 


CELSUS.  265 

clari  viri  medicinam  exercuerunt,  donee  maiore  studio  litterarum 
disciplina  agitari  coepit,  quae,  ut  animo  praecipue  omnium  neces- 
saria,  sic  corpori  inimica  est.  Primoque  medendi  scientia  sa- 
pientiae  pars  habebatur,  ut  et  morborum  curatio  et  rerum  naturae 
contemplatio  sub  iisdem  auctoribus  nata  sit,  scilicet  iis  hanc 
maxime  requirentibus,  qui  corporum  suorum  robora  quieta  cogi- 
tatione,  nocturnaque  vigilia  miuuerant.  Ideoque  multos  ex 
sapientiae  professoribus  peritos  eius  f uisse  accepimus ;  clarissi- 
mos  vero  ex  iis  Pythagoram,  et  Empedoclem,  et  Democritum. 
Iluius  autem,  ut  quidam  crediderunt,  discipulus  Hippocrates 
Cous,  primus  quidem  ex  omnibus  memoria  dignis,  ab  studio  et 
sapientiae  disciplinam  hanc  separavit,  vir  et  arte  et  facundia 
insignis.  Post  quern  Diocles  Carystius,  deinde  Praxagoras 
et  Chrysippus,  turn  Herophilus  et  Erasistratus  sic  artem  hanc 
exercuerunt,  ut  etiam  in  diversas  curandi  vias  processerint. 

De  Medic.,  I,  Prooem. 

350.    THE   ARGUMENTS   FOR    VIVISECTION    WERE,    IN   THE 
FIRST  CENTURY  OF  THE  EMPIRE,  EXTENDED  so  AS 

TO   INCLUDE   THE    HUMAN    SUBJECT. 

Necessarium  ergo  esse  incidere  corpora  mortuorum,  eorumque 
viscera  atque  intestina  scrutari ;  longeque  optime  fecisse  Hero- 
philum  et  Erasistratum,  qui  nocentes  homines  a  regibus  ex  car- 
cere  acceptos,  vivos  inciderint,  considerarintque,  etiamnum  spiritu 
remanente,  ea  quae  natura  ante  clausisset,  eorumque  positum, 
colorem,  figuram,  magnitudinem,  ordinem,  duritiem,  mollitiem, 
laevorem,  contactum ;  processus  deinde  singulorum  et  recessus, 
et  sive  quid  inseritur  alteri,  sive  quid  partem  altcrius  in  se  reci- 
pit.  Neque  enim,  cum  dolor  intus  iucidit,  scire  quid  doleat, 
eum,  qui,  qua  parte  quodque  viscus  intestinumve  sit,  non  cog- 
noverit :  neque  curari  id,  quod  aegrum  est,  posse  ab  eo,  qui,  quid 
sit  ignoret.  Et  cum  per  vulnus  alicuius  viscera  patefacta  sunt, 
eum  qui  sanae  cuiusque  colorem  partis  ignoret,  nescire  quid  in- 
tegrum,  quid  corruptum  sit;  ita  ne  succurrere  quidem  posse 
corruptis.  Aptiusque  extnnsecus  imponi  rcmedia,  compertis 
interiorum  et  sedibus  et  figuris,  cognitaque  eorum  magnitudine  : 
similesque  omnia,  quae  intus  posita  sunt,  rationes  liabere.  Ne- 
que esse  crudele,  sicut  plerique  proponunt,  houiinum  nocentium, 


266  LATIN   SELECTIONS. 

et  horurn  quoque  paucorum,  suppliciis,  remedia  populis  innocen- 

tibus  saeculorum  omnium  quaeri. 

De  Medic.,  I,  Prooem. 


351.   A  FEW  REMARKS  ON  SURGERY,  WITH  THE  QUALIFI- 
CATIONS OF  A  GOOD  SURGEON. 

Haec  autem  pars,  cum  sit  vetustissima,  magis  tamen  ab  illo 
parente  omnis  medicinae  Hippocrate,  quarn  a  prioribus  exculta 
est:  deinde,  posteaquam  diducta  ab  aliis  habere  professores  suos 
coepit,  in  Aegypto  quoque  iucrevit,  Philoxeuo  maxime  auctore, 
qui  plurimis  voluminibus  hanc  partem  diligentissirne  comprehen- 
dit.  Gorgias  quoque  et  Sostratus  et  Heron  et  Apollonii  duo  efc 
Ammom'us  Alexandrinus,  multique  alii  celebres  viri,  singuli  quae- 
dam  repererunt.  Ac  Romae  quoque  non  mediocres  professores, 
maximeque  nuper  Tryphon  pater,  et  Euelpistus,  et,  ut  ex  scriptis 
eius  intelligi  potest,  horum  eruditissimus  Meges,  quibusdam  in 
melius  mutatis  aliquantum  ei  disciplinae  adiecerunt.  Esse  au- 
tem chirurgus  debet  adolescens,  aut  certe  adolescentiae  propior ; 
manu  strenua,  stabili,  nee  umquam  intremiscente,  eaque  non  mi- 
nus sinistra,  quam  dextra  promptus ;  acie  oculorum  acri  clara- 
que ;  animo  intrepidus,  misericors  sic,  ut  sanari  velit  eum,  quern 
accepit,  non  ut  clamore  eius  motus  vel  magis,  quam  res  desiderat, 
properet,  vel  minus,  quam  necesse  est,  secet ;  sed  perinde  faciat 
omnia,  ac  si  null  us  ex  vagitibus  alterius  affectus  oriatur.  Potest 
autem  requiri,  quid  huic  parti  proprie  vindicandum  sit:  quia 
vulnerum  quoque  ulcerumque  multorum  curationes,  quas  alibi 
exsecutus  sum,  chirurgi  sibi  vindicant.  Ego  eumdem  quidem 
hominem  posse  omnia  ista  praestare  concipio :  atque  ubi  se  divi- 
serunt,  eum  laudo,  qui  quamplurimum  percipit.  Ipse  autem  huic 
parti  ea  reliqui,  in  quibus  vulnus  facit  medicus,  non  accipit;  et 
in  quibus  vulneribus  ulceribusque  plus  profici  manu,  quam  medi- 
camento,  credo :  turn  quidquid  ad  ossa  pertinet.  Quae  deinceps 
exsequi  aggrediar ;  dilatisque  in  aliud  volumen  ossibus,  in  boo 
cetera  explicabo ;  praepositisque  iis,  quae  in  qualibet  parte  cor- 
poris  fiuiit,  ad  ea,  quae  proprias  sedes  habent  transibo. 

De  Medic.,  VII,  Praef. 


PERSTUS.  267 


A.  PERSIUS  FLACCUS,   34-62  A.  D. 

352.  THE  COMMONPLACE  MAN  DOES  NOT  APPRECIATE 
PHILOSOPHY. 

Discite,  o  miseri,  et  causas  cognoscite  rerum ! 
Quid  sumus,  et  quidnam  victuri  gignimur  ?  ordo 
Quis  datus,  aut  metae  quam  mollis  flexus,  et  unde  ? 
Quis  modus  argento  ?  quid  fas  optare  ?  quid  asper 
Utile  nuraus  habet?     Patriae  carisque  propinquis 
Quantum  elargiri  deceat,  quern  te  deus  esse 
lussit,  et  Iiumanu  qua  parte  locatus  es  in  re, 
Disce,  neque  invideas,  quod  multa  fidelia  putet 
In  locuplete  penu,  defensis  pinguibus  Umbris, 
Et  piper,  et  pernae,  Marsi  monumenta  clientis, 
Maenaque  quod  prima  nondum  defecerit  orca. 

Hie  aliquis  de  gente  hircosa  centurionum 
Dicat :  Quod  satis  est,  sapio  mihi :  non  ego  euro 
Esse,  quod  Arcesilas  aerumnosique  Solones, 
Obstipo  capite,  et  figentes  lumine  terram, 
Murmura  cum  secum  et  rabiosa  silentia  rodupt. 
Atque  exporrecto  trutinantur  verba  labello 
Aegroti  veteris  meditantes  somnia:  'gigni 
De  nihilo  nihil,  in  nihilum  nil  posse  reverti.' 
Hoc  est,  quod  palles?  cur  quis  non  prandeat,  hoc  est? 
His  populus  ridet :  multumque  torosa  iuventus 
Ingeminat  tremulos  naso  ciispante  cachinnos. 

Sat.,  iii,  66-87. 

353.  THE  TYRANNY  OF  AMBITION. 

Mane  pijjer  stertis.     '  Surge,'  inquit  avaritia  :  '  eia 

Surge!'    Negas.    Instat,  'surge!'  inquit.    'Nonqtieo.'    'Surge!' 

'  Et  quid  agam  ?  '     '  Rogitas  ?  en  saperdam  advehe  Ponto, 

Ca^toreum,  stuppas,  ebenum,  tus,  lubrica  Coa. 

Tolle  recens  primus  piper  e  sitiente  camelo. 

Verte  aliquid,  iura.'     '  Sed  luppiter  audiet.'     '  Eheu, 


268  LATIN   SELECTIONS. 

Baro,  regustatum  digito  terebrare  salinum 

Contentus  perages,  si  vivere  cum  love  tendis.' 

lam  pueris  pellem  succinctus  et  oenophorum  aptas : 

'  Ocius  ad  navem ! '     Nihil  obstat,  quin  trabe  vasta 

Aegaeum  rapias,  nisi  sellers  luxuria  ante 

Seductum  moneat  •  '  Quo  deinde  insane  ruis  ?  quo  ? 

Quid  tibi  vis  ?     Calido  sub  pectore  mascula  bilis 

Intumuit,  quam  non  exstinxerit  urna  cicutae. 

Tun'  mare  transilias  ?  tibi,  torta  cannabe  fulto, 

Cena  sit  in  transtro  ?     Veientanumque  rubellum 

Exhalet,  vapida  laesum  pice,  sessilis  obba  ? 

Quid  petis?  ut  nummi,  quos  hie  quincunce  modesto 

Nutrieras,  pergant  avidos  sudare  deuuces  ? 

Indulge  genio  :  carpamus  dulcia  :  nostrum  est, 

Quod  vivis :  cinis  et  manes  et  fabula  fies ; 

Vive  memor  leti :  fugit  hora :  hoc,  quod  loquor,  inde  est.' 

En  quid  agis  ?     Duplici  in  diversum  scinderis  hamo. 

Hunccine,  an  hunc  sequeris  ?     Subeas  alternus  oportet 

Ancipiti  obsequio  dominos,  alternus  oberres. 

Nee  tu,  cum  obstiteris  semel,  instantique  negaris 

Parere  imperio  :  '  rupi  iam  vincula ! '  dicas. 

Narn  et  luctata  canis  nodum  abripit:  attamen  Dli, 

Cum  fugit,  a  coll  o  trahitur  pars  longa  catenae. 

v,  132-160. 

354.   CHARITY  BEGINS  AT  HOME. 

Messe  tenus  propria  vive,  et  granaria,  fas  est, 

Emole.     Quid  metuas? — Occa;  en  seges  altera  in  herba  est. - 

At  vocat  officium  :  trabe  rupta  Bruttia  saxa 

Prendit  amicus  inops ;  remque  omnem  surdaque  vota 

Condidit  lonio :  iacet  ipse  in  litore,  et  una 

Ingentes  de  puppe  dei,  iarnque  obvia  mergis 

Costa  ratis  lacerae.  —  Nunc  et  de  cespite  vivo 

Frange  aliquid :  largire  inopi,  ne  pictus  oberret 

Caerulea  in  tabula.  —  Sed  ceuam  funeris  heres 

Negliget  iratus,  quod  rem  curtaveris :  urnae 

Ossa  inodora  dabit,  seu  Spirent  cinnama  surdum, 

Seu  ceraso  peccent  casiae,  nescire  paratus. 


SENECA.  269 

'Tune  bona  incolumis  minuas?' — Sed  Bestius  urget 
Doctores  Groios  :  '  Ita  fit,  postquam  sapere  urbi 
Cum  pipere  et  palmis  venit  nostrum  hoc  maris  expers : 
Faenisecae  crasso  vitiarunt  unguine  pultes.'  — 

Haec  cinere  ulterior  metuas  ? 

vi,  25-41. 


L.  ANNAEUS  SENECA,  cmc.  3  B.C.-65  A.D. 

355.  ARGUMENTS  SHOWING  THAT  EXILE  is  NOT  AN  EVIL. 

'Carere  patria,  intolerable  est.'  Aspice  agedum  hanc  fre- 
quentiam,  cui  vix  urbis  immensae  tecta  sufficiunt.  Maxima  pars 
illius  turbae  patria  caret :  ex  municipiis  et  coloniis  suis,  ex  toto 
denique  orbe  terrarum  confluxerunt.  Alios  adducit  ambitio, 
alios  necessitas  officii  publici,  alios  imposita  legatio,  alios  luxuria, 
opulentum  et  opportunum  vitiis  locum  quaerens  :  alios  liberalium 
studiorum  cupiditas,  alios  spectacula  :  quosdam  traxit  amicitia, 
quosdam  industria,  hit  am  ostendendae  virtuti  uacta  materiam : 
quidam  venalem  formam  attulerunt,  quidam  venalem  eloquen- 
tiam.  Nullum  non  hominum  genus  concurrit  in  urbem,  et  vir- 
tutibus  et  vitiis  raagna  pretia  ponentem.  lube  omnes  istos  ad 
nomen  citari,  et,  unde  domo  quisque  sit,  quaere :  videbis  maiorem 
partem  esse,  quae  relictis  sedibus  suis,  venerit  in  max  imam  qui- 
dem  ac  pulcherrimam  urbem,  non  tamen  suam.  Deinde  ab  hac 
civitate  discede,  quae  velut  communis  patria  potest  dici :  omnes 
urbes  circumi :  nulla  non  magnam  partem  peregrinae  multitudi- 
nis  habet.  Nunc  transi  ab  iis,  quarum  amoena  positio  et  oppor- 
tunitas  regionis  plures  allicit :  deserta  loca,  et  asperrimas  irisu- 
his,  Sciathum  et  Seriphum,  Gyarum  et  Corsicam  pete :  mil  him 
invenies  exsilium,  in  quo  non  aliquis  animi  causa  moretur. 

Ad  Uelv.  JJe  Consol.,  vi,  2-4. 


270  LATIN    SELECTIONS. 


356.   RELAXATION  is  ABSOLUTELY  NECESSARY  FOR  A 
HEALTHY  MENTAL  CONDITION. 

Nee  in  eadem  intentione  aequaliter  retinenda  mens  est,  sed 
ad  iocos  revocanda.  Cum  pueris  Socrates  ludere  non  erubesce- 
bat :  et  Cato  viuo  laxabat  animum,  curis  publicis  fatigatum :  et 
Scipio  triumphale  illud  et  militare  corpus  movit  ad  nurneros, 
non  molliter  se  infringens,  ut  nunc  mos  est  etiam  incessu  ipso 
ultra  muliebrem  mollitiem  fluentibus ;  sed  ut  ilH  antiqui  viri 
solebant,  inter  lusum  ac  festa  tempora,  virilera  in  modum  tri- 
pudiare,  non  facturi  detrimentuin,  etiam  si  ab  hostibus  suis 
spectarentur.  Danda  est  remissio  animis :  meliores  acrioresque 
requieti  surgent.  Ut  fertilibus  agris  non  est  imperandum,  cito 
enim  exhauriet  illos  nunquam  iutermissa  fecunditas ;  ita  aui- 
morum  impetus  assiduus  labor  frangit.  Vires  recipient  paulum 
resoluti  et  remissi.  Nascitur  ex  assiduitate  laborum,  animorum 
hebetatio  quaedam,  et  languor:  nee  ad  hoc  tanta  hominum 
cupiditas  tenderet,  nisi  naturalem  quandam  voluptatem  haberet 
lusus  iocusque,  quorum  frequens  usus,  omne  animis  pondus 
omnemque  vim  eripiet.  Nam  et  somnus  refectioni  necessarius 
est:  hunc  tamen  si  per  diem  noctemque  continues,  mors  erit. 
Multum  interest,  remittas  aliquid,  an  solvas.  Legum  conditores 
festos  instituerunt  dies,  ut  ad  hilaritatem  homines  publice  coge- 
rentur :  tanquam  necessarium  laboribus  interponentes  tempera- 
mentum.  Et  magni,  ut  didici,  viri  quidam  sibi  menstruas  certis 
diebus  ferias  dabant :  quidam  nullum  non  diem  inter  et  otium  et 
curas  dividebant ;  qualem  Pollionem  Asinium,  oratorem  mag- 
num, meminimus,  quern  nulla  res  ultra  decimam  retinuit:  ne 
epistolas  quidem  post  earn  horam  legebat,  ne  quid  novae  curae 
nasceretur,  sed  totius  diei  lassitudinem  duabus  illis  horis  ponebat. 
Quidam  medio  die  interiunxerunt,  et  in  postmeridianas  horas 
aliquid  levioris  operae  distulerunt.  Maiores  quoque  nostri  no- 
vam  relationem,  post  horam  decimam,  in  senatu  fieri  vetabant. 
Miles  vigilias  dividit,  et  nox  immunis  est  ab  expeditione  redeun- 
tium.  Indulgendum  est  animo  :  dandumque  subiude  otium,  quod 

alimenti  ac  virium  loco  sit. 

De  Tr.  An.,  XT,  10-13. 


SENECA.  271 


357.   THE  SECRET  OF  HAPPINESS. 

Idem  est  ergo  beate  vivere,  et  secundum  naturam.  Hoc  quid 
sit,  iam  aperiam.  Si  corporis  dotes,  et  apta  naturae,  conserva- 
bimus  diligenter  et  impavide,  tamquam  in  diem  data  et  fugacia; 
si  non  subierimus  eorum  servitutem,  nee  nos  aliena  possederint ; 
si  corpori  grata  et  adventitia  eo  nobis  loco  fuerint  quo  sunt  in 
castris  auxilia,  et  armaturae  leves.  Serviant  ista,  non  imperent : 
ita  demum  utilia  sunt  menti.  Incorruptus  vir  sit  externis,  et 
insuperabilis,  miratorque  tantum  sui :  fidens  animi,  atque  in 
utrumque  paratus,  artifex  vitae.  Fiducia  eius  non  sine  scientia 
sit,  scientia  non  sine  constantia :  maneant  illi  semel  placita,  nee 
ulla  in  decretis  eius  litura  sit.  Intelligitur,  etiamsi  non  adiecero, 
compositum  ordinatumque  fore  talem  virum,  et  in  his  quae  aget 
cum  comitate,  magnificum.  Erit  vera  ratio  sensibus  insita,  et 
capieus  inde  principia:  nee  enim  habet  aliud  unde  conetur,  aut 
unde  ad  verum  impetum  capiat,  et  in  se  revertatur.  Nam  mun- 
dus  quoque  cuncta  complectens  rectorque  universi  deus,  in  ex- 
teriora  quidem  tendit,  sed  tamen  in  totum  undique  in  se  redit. 
Idem  nostra  mens  facial :  cum  secuta  sensus  suos,  per  illos  se  ad 
externa  porrexerit ;  et  illorum  et  sui  potens  sit,  et,  ut  ita  dicam, 
devinciat  summum  bonum.  Hoc  modo  una  efficietur  vis  ac  po- 
testas,  concors  sibi :  et  ratio  ilia  certa  nascetur,  non  dissidens 
nee  haesitans  in  opinionibus  comprehensionibusque,  nee  in  sua 
persuasione.  Quae  cum  se  disposuit,  et  partibus  suis  consensit, 
et,  ut  ita  dicam,  concinuit,  summum  bonum  tetigit.  Nihil  enim 
pravi,  nihil  lubrici  superest:  nihil  in  quo  arietet,  aut  labet. 
Ornnia  faciet  ex  imperio  suo,  nihilque  inopinatum  accidet:  sed 
quidquid  aget,  in  bonum  exibit,  facile  et  parate,  et  sine  tergiver- 
satione  agentis.  Nam  pigritia  et  haesitatio  pugnam  et  incon- 
stantiam  ostemlit.  Quare  audacter  licet  profitearis,  summum 
bonum  esse  animi  concordiam.  Virtutes  enim  ibi  esse  debebunt, 
ubi  consensus  atque  unitas  erit :  dissident  vitia. 

De  Vit.  Beat.,  viii,  1-6. 


272  LATIN   SELECTIONS. 


358.  THE  VALUE  OF  SECURING  GRATITUDE. 

Egregie  mihi  videtur  M.  Antonius  apud  Rabirium  poetam, 
cum  fortunam  suam  transeuntem  alio  videat,  et  sibi  nib.il 
relictum,  praeter  ius  mortis,  id  quoque  si  cito  occupaverit,  excla- 
mare :  '  Hoc  habeo,  quodcunque  dedi ! '  O  quantum  habere  po- 
tuit,  si  voluisset!  Hae  sunt  divitiae  certae, in  quacunque  sortis 
humanae  levitate,  uno  loco  permansurae :  quae  quo  maiores 
fuerint,  hoc  minorem  habebunt  invidiam.  Quid  tanquam  tuo 
parcis  ?  Procurator  es.  Omnia  ista  quae  vos  tumidos,  et  supra 
humana  elatos,  oblivisci  cogunt  vestrae  fragilitatis,  quae  ferreis 
claustris  custoditis  armati,  quae  ex  alieno  sanguine  rapta  vestro 
defenditis ;  propter  quae  classes  cruentaturas  maria  deducitis, 
propter  quae  quassatis  urbes,  ignari,  quantum  telorum  in  adver- 
sos  fortuna  comparet ;  propter  quae  ruptis  toties  affinitatis,  ami- 
citiae,  collegii  foederibus,  inter  contendentes  duos  terrarum 
orbis  elisus  est;  non  sunt  vestra:  in  deposit!  causa  sunt,  iam 
iamque  ad  alium  dominum  spectantia,  aut  hostis  ista,  aut  hostilis 
animi  successor,  invadet.  Quaeris  quomodo  ilia  tua  facias? 
dono  dando.  Consule  ergo  rebus  tuis,  et  certam  tibi  earum  at- 
que  inexpugnabilem  possessionem  para,  honestiores  illas  non 
solum,  sed  tutiores  facturus :  illud  quod  suspicis,  quo  te  divitem 
ac  potentem  putas,  quamdiu  possides,  sub  nomine  sordido  iacet. 
Domus  est,  servus  est,  nummi  sunt :  cum  donasti,  beneficium 

est. 

De  Ben.,  IV,  in. 
I 

359.  A  BURLESQUE  OP  THE  DEIFICATION  OF  THE 
EMPEROR  CLAUDIUS. 

Claudius  animam  agere  coepit  nee  invenire  exitum  poterat. 
Turn  Mercurius,  qui  semper  ingenio  eius  delectatus  esset,  unam 
e  tribus  Parcis  seducit  et  ait:  'quid,  femina  crudelissima,  homi- 
nem  miserum  torqueri  pateris  ?  Nee  unquam  tarn  diu  cruciatus 
exiet?  Annus  sexagesimus  quartus  est,  ex  quo  cum  anima  luc- 
tatur,  quid  huic  et  rei  publicae  invides  ?  Patere  mathematicos 
aliquando  verum  dicere,  qui  ilium,  ex  quo  princeps  factus  est, 
omnibus  annis,  omnibus  mensibus  efferunt.  Et  tamen  non  est 


SENECA.  273 

mirutn  si  errant  et  horam  eius  nemo  novit ;  nemo  enim  unquam 
ilium  uatum  putavit.  Fac  quod  faciendum  est : 

*  Dede  neci,  melior  vacua  sine  regnet  in  aula.' 

Sed  Clotbo  '  ego  mehercules '  iuquifc  '  pusilluin  temporis  adicere 
illi  volebam,  dum  hos  pauculos,  qui  supersunt,  civitate  donaret ' 
—  constituerat  enim  orunes  Graecos,  Gallos,  Hispanos,  Britannos 
togatos  videre  — '  sed  quoniam  placet  aliquos  peregrines  in  semen 
relinqui  et  tu  ita  iubes  fieri,  fiat.'  Aperit  turn  capsulam  et  tres 
fusos  profert :  unus  erat  Augurini,  alter  Babae,  tertius  Claudii. 
'  Hos '  inquit  '  tres  uno  anno  exiguis  intervallis  temporum  divi- 
sos  mori  iubebo,  nee  ilium  incomitatum  dimittam.  Non  oportet 
enim  eum,  qui  modo  se  tot  milia  homiuum  sequentia  videbat,  tot 
praecedentia,  tot  circumfusa,  subito  solum  destitui.  Conteutus 

erit  his  interim  convictoribus.' 

'\iroKo\oKvirTwffiSy  iii. 

360.   DEATH  OUGHT  NOT  TO  BE  FEARED. 

•  Pauper  fiam?  inter  plures  ero.  Exsul  fiam?  ibi  me  natum 
putabo,  quo  mittar.  Alligabor?  quid  enim?  nunc  solutus  sum? 
ad  hoc  me  natura  grave  corporis  mei  pondus  adstrinxit.  Mo- 
riar?  hoc  dicis,  desinam  aegrotare  posse,  desiuam  alligari  posse, 
desinam  mori  posse.  Non  susa  tarn  ineptus,  ut  Epicurean!  can- 
tilenam  hoc  loco  persequar,  et  dicatn,  vanos  esse  inferorum  me- 
tus,  nee  Ixionem  rota  volvi,  nee  saxum  humeris  Sisyphi  trudi  in 
adversum,  nee  ullius  viscera  et  renasci  posse  quotidie,  et  carpi. 
Nemo  tarn  puer  est,  ut  Cerberum  timeat  et  tenebras,  et  larvalem 
habitum  nudis  ossibus  cohaerentiura.  Mors  nos  awt  consumit, 
aut  exiiit.  Emissis  meliora  restant,  onere  detracto :  cousumtis 
uihil  restat:  bona  pariter  malaque  submota  sunt.  Permitte 
mihi  refcrre  hoc  loco  tuum  versum,  si  prius  admonuero,  ut  te  iu- 
dices  non  aliis  scripsisse  ista,  sed  etiam  tibi.  Turpe  est  aliud 
loqui,  aliud  sentire:  quanto  turpius,  aliud  scribere,  aliud  sentire? 
Memini  te  ilium  locum  aliqmmdo  tractasse,  non  repente  nos  in 
mortem  incidere,  sed  minutntim  procedere.  Quotidie  morimur, 
quotidie  enim  demitur  aliqua  pars  vitae :  et  tune  quoque  cum 
crescimus,  vita  decrescit.  Infantiam  amisimus,  dcinde  pueriliam, 
deinde  adolesceutiam :  usque  ad  hesternum,  quidquid  transiit 

18 


1274  LATIN   SELECTIONS. 

temporis,  periit:  hunc  ipsum  quern  agitnus  diem,  cum  morte 
dividimus.  Quemadmodum  clepsydram  non  extremum  stillici- 
dium  exhaurit,  sed  quidquid  ante  defluxit ;  sic  ultima  hora,  qua 
esse  desinimus,  non  sola  mortem  facit,  sed  sola  coiisumuiat. 
Tune  ad  illain  pervenimus,  sed  diu  venimus.  Haec  cum  descrip- 
sisses,  quo  soles  ore,  semper  quidem  magnus,  nnuquam  tamen 
acrior,  quam  ubi  veritati  commodas  verba,  dixisti : 

4  Mors  non  una  venit,  sed  quae  rapit,  ultima'mors  est.' 

Malo  te  legas,  quam  epistolam  meam :  apparebit  enim  tibi,  hanc 
quaui  timemus  mortem  extremam  esse,  non  solam. 

Ep.,  iii,  3  (24),  16-20. 


361.    Gop  is  WITHIN  us :   THE  SUBLIME,   WHETHER  IN 
NATURE  OR  IN  MAN,  is  A  TRACE  OF  HIM. 

Non  sunt  ad  caelum  elevandae  maims,  nee  exorandus  aedi- 
tuus,  ut  nos  ad  aures  simulacri,  quasi  magis  exaudiri  possimus, 
admittat:  prope  est  a  te  deus,  tecum  est,  intus  est.  Ita  dico, 
Lucili,  sacer  intra  nos  spiritus  sedet,  malorum  bonorumque  nos- 
trorum  observator  et  custos :  hie  prout  a  nobis  tractatus  est,  ita 
nos  ipse  tractat.  Bonus  vir  sine  deo  nemo  est.  An  potest  ali- 
quis  supra  fortunam,  nisi  ab  illo  adiutus,  exsurgere?  Ille  dat 
consilia  magnifica,  et  erecta.  In  unoquoque  virorum  bonorum 
(quis  deus,  incertum  est)  habitat.  Si  tibi  occurrit  vetustis  arbo- 
ribus  et  solitam  altitudinem  egressis  frequens  lucus,  et  conspectum 
caeli  densitate  ramorum  aliorum  alios  protegentium  submovens  : 
ilia  proceritas  silvae  et  secretum  loci,  et  admiratio  umbrae,  in 
aperto  tarn  densae  atque  continuae,  fidem  sibi  numinis  facit.  Et 
si  quis  specus  saxis  penitus  exesis  montem  suspenderit,  non  manu 
factus,  sed  naturalibus  causis  in  tantam  laxitatem  excavatus  :  aui- 
mura  tuum  quadam  religionis  suspicione  percutiet.  Magnorum 
fluminum  capita  veneramur :  subita  ex  abdito  vasti  amnis  eruptio 
aras  habet :  coluntur  aquarum  calentium  fontes :  et  stagna  quue- 
dam  vel  opacitas  vel  immenba  altitudo  sacravit.  Si  hominem 
videris  interritum  periculis,  intactum  cupiditatibus,  inter  adversa 
felicem,  in  mediis  tempestatibus  placidum,  ex  superiore  loco 
homines  videntem,  ex  aequo  deos  ;  non  subibit  te  veneratio  eius  ? 


SENECA.  275 

non  dices :  ista  res  maior  est  altiorque,  quam  ut  credi  similis  hulc, 
in  quo  est,  corpusculo  possit?     Vis  istuc  diviua  descendit. 

Ep.,  iv,  xii,  (41)  1-4. 

362.    AN  ACCOUNT  OF  THE  CAUSE  AND  FORMATION  OF 
THE  RAINBOW. 

Arcus  in  nocte  non  fit,  nisi  admodura  raro,  quia  luna  non  ha- 
bet  tantum  virium,  ut  nubes  transeat,  et  illis  colorem  suffundat, 
qualem  accipiunt  sole  perstrictae.  Sic  enira  formam  arcus  dis- 
coloris  efliciunt:  quia  aliae  partes  in  nubibus  tumidiores  suut, 
aliae  submissiores  :  quaedam  crassiores,  quam  ut  soletn  transmit- 
tant ;  aliae  imbecilliores,  quam  ut  excludaut.  Haec  inaequalitas 
alteruis  luccm  umbramque  permiscet,  et  exprimit  illam  mirabi- 
lem  arcus  varictatcm.  Altera  causa  eiusceuiodi  arcus  redditur. 
Videmus,  cum  fistula  aliquo  loco  rupta  est,  aquam  per  tenue 
foramen  elidi :  quae  sparsa  contra  solera  oblique  positum,  faciem 
arcus  repraesentat.  Idem  videbis  accidere,  si  quando  vqlueris 
observare  fullonem :  cum  os  aqua  implevit,  et  vestimenta  ridicu- 
lis  diducta  leviter  aspergit,  apparet  varies  edi  colores  in  illo  ae're 
asperso,  qunles  in  arcu  fulgere  solent.  Iluius  rei  causam  in  hu- 
more  esse  ne  dubitaveris.  Non  fit  enim  unqiiam  arcus,  nisi  nubilo. 
Sed  quaeramus  quomodo  fiat.  Quidam  aiunt  es^e  aliqua  stilli- 
cidia,  quae  solem  transmittant,  quaedam  mapis  coacta,  quam  ut 
trausluceant  itaque  ab  illis  fulgorera  reddi,  ab  his  umbram,  et 
sic  utriusque  iutercursu  effici  arcum,  in  quo  pars  fulgeat,  quae 
golem  recipit,  pars  ob.«curior  sit,  quae  exclusit,  et  ex  se  umbram 
proximis  fecit.  Hoc  ita  esse  quidatn  ncgant.  Poterat  enim 
umbra  et  lux  causa  videri,  si  arcus  duos  tantum  haberet  colores, 
et  sic  ex  luinine  umbraque  constaret.  Sed  nunc  videmus  in  eo 
aliquid  flaminei,  aliquid  lutei,  aliquid  caerulei,  et  alia  in  picturae 
moilum  stibtilibus  lineis  ducta,  ut  ait  poe'ta,  ut  an  dissimiles  co- 
lores sint,  scire  non  pnssis,  nisi  cum  primis  extrema  contuleris. 
Nam  commissura  decipit:  uscjue  adeo  mira  arte  naturae,  (juod  a 
simillimis  coepit,  in  diHsimilia  desinit.  Quid  ergo  istic  duo  co- 
lores faciurit  luminis  atque  umbrae,  cum  innumerabilium  ratio 
reddenda  sit?  Quidam  ita  existimant  arcum  fieri ;  dicunt  in  ea 
parte,  in  qua  pluit,  singula  stillicidia  pluviae  cadeutis,  singula 
specula  esse .  a  singulis  ergo  itnaginem  reddi  solis.  Deiude 


276  LATIN   SELECTIONS. 

multas  imagines,  immo  innumerabiles,  et  devexas,  et  in  praeceps 
transeuntes  coiifundl :  itaque  et  arcum  esse  multarum  imaginum 
soils  confusionem.  Hoc  sic  colligunt.  Pelves,  inquiunt,  mille 
die  serene-  pone,  et  omnes  habebunt  imaginem  solis.  In  singulis 
foliis  dispone  singulas  guttas :  singulae  habebunt  iinagiuem  solis. 
At  contra  mgens  stagnum  non  habebit  nisi  imaginem  unaua. 
Quare  ?  quia  oinuis  circumscripta  laevitas  et  circuindata  suis  fini- 
bus,  speculum  est.  Itaque  piscinam  ingentis  magnitudinis,  in- 
sertis  parietibus  in  plures  divide:  totidem  ilia  habebit  imagines 
solis,  quot  lacus  habuerit.  Relinque  illam  sicut  est  diffusa :  se- 
rnel  tibi  imaginem  reddet.  Nihil  ref'ert,  quam  exiguus  sit  humor 
aut  lacus.  Si  circumseptus  est,  speculum  est.  Ergo  stillicidia 
ilia  infinita,  quae  imber  cadens  defert,  totidem  specula  sunt,  toti- 
dem solis  facies  habent.  Hae  contra  intuenti  perturbatae  appa- 
rent: nee  dispiciuntur  intervalla,  quibus  singula  distant,  spatio 
prohibente  discerni.  Deinde  pro  singulis  apparet  una  facies  tur- 
bida  ex  omnibus.  .  .  .  Ergo  cum  multa  stillicidia  sint,  totii 
dem  specula  sunt.  Sed  quia  parva  sunt,  solis  colorem  sine 
figura  exprimunt.  Deinde  cum  in  stillicidiis  innumerabilibus, 
et  sine  intervallo  cadentibus,  reddatur  idem  color,  incipit  facies 
esse  non  multarum  imaginum  intermissarum,  sed  unius  longae 
atque  continuae.  Quomodo,  inquis,  tu  mihi  multa  millia  istic 
imaginum  esse  dicis,  ubi  nullam  video?  Et  quare  cum  solis 
color  unus  sit,  imaginum  diversus  est?  Ut  et  haec  quae  pro- 
posuisti,  refellam,  et  alia  quae  non  minus  refellenda  sunt,  illud 
dicam  oportet :  nihil  acie  nostra  fallacius,  non  tantum  in  his,  a 
quibus  subtiliter  pervidendis  illam  colorum  diversitas  summovet, 
sed  et  in  his  quoque,  quae  ad  manum  cernit.  Remus  integer  in 
tenui  aqua  fracti  speciem  reddit.  Poma  per  vitrum  adspicien- 
tibus  multo  maiora  sunt.  Columnarum  intervalla  porticus  longi- 
ores  iungunt.  Ad  ipsum  solem  revertere:  hunc,  quern  toto  orbe 
terrarum  maiorem  probat  ratio,  acies  nostra  sic  contraxit,  ut 
sapientes  viri  pedalem  esse  contenderint.  Quern  velocissimum 
omnium  esse  scimus,  nemo  nostrum  videt  moveri :  nee  ire  crede- 
remus,  nisi  appareret  isse.  Mundum  ipsum  praecipiti  velocitate 
labentem,  et  ortus  occasusque  intra  momentum  temporis  revol- 
ventem,  nemo  nostrum  sentit  procedere.  Quid  ergo  miraris,  si 
oculi  nostri  imbrium  stillicidia  non  separant,  et  ingenti  spatio 
intuentibus  minutarum  imaginum  discrimen  interit?  Illud  esse 


SENECA.  277 

dubium  nulli  potest,  quin  arcus  imago  solis  sit,  roscida  et  cava 
nube  concepta.  Quod  ex  hoc  tibi  apparet.  'Nunquam  non  ad- 
versa  soli  est,  sublimis  aut  humilis,  prout  ille  se  submisit>  aut 
sustulit,  contrario  motu.  Illo  euim  descendente  altior  est,  alto 
depression  Saepe  talis  nubes  a  latere  solis  est,  nee  arcum  effi- 
cit,  quia  non  ex  recto  imaginem  trahit.  Varietas  autem  non  ob 
aliam  causam  fit,  quam  quia  pars  coloris  a  sole  est,  pars  a  nube 
ilia:  humor  autera  modo  caeruleas  lineas,  modo  virides,  modo 
purpurae  similes,  et  luteas  aut  igneas  ducit,  duobus  coloribus 
hanc  varietatem  efficientibus,  remisso  et  intento.  Sic  enim  et 
purpura  eodem  conchylio  non  in  unum  modum  exit.  Interest, 
quamdiu  macerata  sit,  crassius  medicamentum,  an  aquatius  traxe- 
rit;  saepius  mersa  sit  et  excocta,  an  semel  tincta.  Non  est  ergo 
mirum,  cum  duae  res  sint,  sol  et  nubes,  id  est,  corpus  et  speculum, 
si  tarn  multa  genera  colorum  exprimuntur,  quae  in  multis  gene- 
ribus  possunt  aut  incitari,  aut  relanguescere.  Alius  enim  est 
color  ex  igneo  lumine,  alius  ex  obtuso  et  leniore.  In  aliis  rebus 
vaga  inquisitio  est,  ubi  non  habemus  quod  manu  tenere  possimus, 
et  late  coniectura  mittenda  est:  hie  apparet  duas  causas  esse 
arcus,  solem  nubemque,  quia  nee  sereno  unquam  fit,  nee  ita  nu- 
bilo,  ut  sol  lateat.  Ergo  utique  ex  his  est,  quorum  sine  altero 
non  est. 

N.  Q.,  I,  iii,  1-14. 

363.    CRITICISM  OP  THE  THEORY  THAT  THE  OVERFLOW  OF 
THE  NiLE  IS  DUE  TO  THE  ETESIAN  WlNDS. 

Si  Thaleti  credis,  Etesiae  descendenti  Nilo  resistunt,  et  cursus 
eius  acto  contra  ostia  mari  sustinent :  ita  reverberatus  in  se 
recurrit:  nee  crescit,  sed  exitu  prohibitus  resistit,  et  quacunque 
mox  potuit,  inconcessus  erumpit.  Euthymenes  Massiliensis  tes- 
timonium  dicit :  'Navigavi,'  inquit,  'Atlanticura  mare.  Inde 
Nilus  fluit  maior,  quamdiu  Etesiae  tempus  observant:  tune  enim 
eicitur  mare  instantibus  ventis.  Cum  resederint,  et  pelagus 
conquiescit,  minorque  descendenti  inde  vis  Nilo  est.  Ceterum 
dulcis  maris  sapor  est,  et  similes  Niloticis  belluae.'  Quare  ergo, 
si  Nilum  Etesiae  provocant,  et  ante  illos  incipit  incrementum 
eius,  et  post  eos  durat?  Praeterea  non  fit  maior,  quo  illi  flavere 
vehementius.  Nee  remittitur  incitaturque,  prout  illis  impetus 


278  LATIN   SELECTIONS. 

fuit:  quod  fieret,  si  illorum  viribus  cresceret.  Quid,  quod  Ete- 
siae  litus  Aegyptium  verberant,  et  contra  illos  Nilus  descendit, 
inde  venturus,  unde  illi,  si  origo  ab  illis  esset?  Praeterea  ex 
mari  purus  et  caeruleus  efflueret,  non  ut  nunc  turbidus  venit. 
Adde,  quod  testimonium  eius  testium  turba  coarguitur.  Tune 
erat  mendacio  locus,  cum  ignota  essent  externa.  Licebat  illis 
fabulas  mittere.  Nunc  vero  tota  exteri  maris  ora  mercatorum 
navibus  stringitur :  quorum  nemo  narrat  nunc  caeruleum  Nilum, 
aut  mare  saporis  alterius.  Quod  et  natura  credi  vetat.  quia  dul- 
cissimum  quodque  et  levissimum  sol  trahit.  Praeterea  quare 
hieme  non  crescit?  Et  tune  potest  ventis  concitari  mare,  ali- 
quando  quidem  maioribus.  Nam  Etesiae  temperati  sunt.  Quod 
si  e  mari  ferretur  Atlantico,  semel  oppleret  Aegyptum.  At 
nunc  per  gradus  crescit.  Oenopides  Chins  ait,  hieme  calorem 
sub  terris  contineri :  ideo  et  specus  calidos  esse,  et  tepidiorem 
puteis  aquam :  itaque  venas  interno  calore  siccari.  Sed  in  aliis 
terris  augentur  imbribus  flumina.  Nilum,  quia  nullo  imbre 
adiuvetur,  tenuari,  deinde  crescere  per  aestatem :  quo  tempore 
frigent  interiora  terrarum,  et  redit  rigor  fontibus.  Quod  si  verum 
esset,  aestate  flumina  crescerent,  omnesque  putei  aestate  abunda- 
rent.  Deinde  non  calorem  hieme  sub  terris  esse  maiorem.  Aqua 
et  specus  et  putei  tepent,  quia  aera  rigentem  extrinsecus  non 
recipiunt.  Ita  non  calorem  habent,  sed  frigus  excludunt.  Ex 
eadem  causa  aestate  refrigescunt,  quia  illo  remotus  seductusque 

aer  calefactus  non  pervenit. 

N.  Q ,  IV,  ii,  21-26. 

364.   A  CURSE. 

Perge,  detestabilis 

Umbra,  et  penates  impios  furiis  age  ! 
Certetur  omni  scelere,  et  alterna  vice 
Stringantur  enses.     Ne  sit  irarum  modus 
Pudorve  ;  mentes  caecus  instiget  furor; 
Rabies  parentum  duret,  et  longum  nefas 
Eat  in  nepotes ;  nee  vacet  cuiquam  vetus 
Odisse  crimen  :  semper  oriatur  novum, 
Nee  unum  in  uno ;  dumque  punitur  scelus, 
Crescat.     Superbis  fratribus  regna  excidant, 


SENECA.  279 

Repetantque  profugos ;  dubia  violentae  domus 
Fortuna  reges  inter  incertos  labet ; 
Miser  ex  potente  fiat,  ex  misero  potens  ; 
Fluctuque  reguum  casus  adsiduo  ferat. 
Ob  scelera  pulsi,  cum  dabit  patriam  deus, 
In  scelera  redeant ;  sintque  tarn  invisi  omnibus 
Quam  sibi.     Nihil  sit,  ira  quod  vetitum  putet : 
Fratrera  expavescat  frater,  et  gnatum  parens 
Gnatusque  patrem  ;  liberi  pereant  male 
Peius  tamen  nascantur ;  immineat  viro 
Infesta  coniux  ;  bella  trans  pontum  vehant ; 
Effusus  omnes  irriget  terras  cruor, 
Supraque  magnos  gentium  exsultet  duces 
Libido  victrix ;  impia  stuprum  in  domo 
Levissimum  sit  fratris :  et  fas  et  fides 
lusque  omne  pereat.     Non  sit  a  vestris  malis 
Immune  caelum.     Cur  micant  stellae  polo, 
Flammaeque  servant  debitum  mundo  decus  ? 
Nox  atra  fiat !     Excidat  caelo  dies  ! 
Misce  penates ;  odia,  caedes,  funera 
Arcesse,  et  imple  Tantalo  totam  domum ! 

Tkyest.,  23-53. 

365.  ODE  TO  BACCHUS. 

Effusam  redimite  comam  nutante  corymbo, 

Mollia  Nisaeis  armate  brachia  thyrsis, 

Lucidum  caeli  decus,  hue  ades  votis, 

Quae  tibi  nobiles  Thebae,  Bacclie,  tuae 

Palmis  supplicibus  ferunt ! 

Hue  adverte  favens  virgineum  caput ! 

Vultu  sidereo  discute  nubila, 

Et  tristes  Erebi  minas,  avidumque  fatum ! 

Te  decet  vernis  comam  floribus  cingi, 

Te  caput  Tyria  cohibere  mitra, 

Hederave  mollem  baccifera  religare  frontem  ; 

Spargere  effuses  bine  lege  crines; 

Rursus  adducto  revocare  nodo  ; 

Qualis  iratam  metuens  novercam 


280  LATIN   SELECTIONS. 

Creveras  falsos  imitatus  artus, 

Crine  flaventi  simulata  virgo, 

Luteam  vestem  retinente  zona. 

Inde  tarn  molles  placuere  cultus, 

Et  sinus  laxi,  fluiduraque  syrma. 

Vidit  aurato  residere  curru, 

Veste  cum  longa  tegeres  leones, 

Omnis  Eoae  plaga  vasta  terrae, 

Qui  bibit  Gangem,  niveumque  quisquis 

Frangit  Araxen. 

Te  senior  turpi  sequitur  Silenus  asello, 

Turgida  pampineis  redimitus  tempora  sertis. 

Condita  lascivi  deducunt  orgia  mystae. 

Te  Bassaridum  comitata  cohors 

Nunc  Edoni  pede  pulsavit 

Sola  Pangaei ; 

Nunc  Threicio  vertice  Pindi ; 

Nunc  Cadmeas  inter  matres 

Impia  Maenas 

Comes  Ogygio  venit  laccho, 

Nebride  sacra  praecincta  latus. 

Oed.,  403-437. 

366.   FATE  SDPREME  OVER  ALL  THINGS. 

Fatis  agimur :  cedite  fatis. 
Non  sollicitae  possunt  curae 
Mutare  rati  stamina  fusi. 
Quidquid  patimur  mortale  genus, 
Quidquid  facimus,  venit  ex  alto ; 
Servatque  suae  decreta  colus 
Lachesis,  dura  revoluta  manu. 
Omnia  certo  tramite  vadunt, 
Primusque  dies  dedit  extremum. 
Non  ilia  deo  vertisse  licet, 
Quae  nexa  suis  cur  runt  causis. 
It  cuique  ratus,  prece  non  ulla 
Mobilis  ordo. 
Multis  ipsum  metuisse  nocet. 


SENECA.  281 

Muiti  ad  fatum  venere  suum, 

Dura  fata  timent. 

Oed.,  979-994. 

367.   A  LAMENT  FOR  HECTOR. 

Hecuba.  lam  nuda  vocant 

Pectora  dextras.     Nunc,  nunc  vires 
Exprome,  dolor ! 
Rhoetea  sonent  littora  planctu  ; 
Habitansque  cavis  montibus  Echo 
Non,  ut  solita  est,  extrema  brevis 
Verba  remittat :  totos  reddat 
Troiae  gemitus  !  audiat  omnis 
Pontus  et  aether.     Saevite,  manus ! 
Pulsu  vasto  tundite  pectus : 
Non  sum  solito  contenta  sono: 
Hectora  flemua. 

Chorus.    Tibi  dextra  ferit  nostra  lacertos, 
Humerosque  ferit  tibi  sanguineos  ; 
Tibi  nostra  caput  dextera  pulsat ; 
Tibi  maternis  ubera  palmis 
Laniata  iacent ;  fluit  et  multo 
Sanguine  manat,  quamcunque  tuo 
Fuuere  feci,  rupta  cicatrix. 
Columen  patriae,  mora  fatorum, 
Tu  praesidium  Phrygibus  fessis, 
Tu  murus  eras ;  humerisque  tuis 
Stetit  ilia  decem  fulta  per  annos  : 
Tecum  cecidit,  summusque  dies 
Hectoris  idem  patriaeque  fuit. 

Troad.,  105-129. 


282  LATIN   SELECTIONS. 


368.    IT  is  A  CONSOLATION  IN  MISERY  TO  SEE  OTHERS  AS 
MISERABLE  AS  OURSELVES. 

Semper,  ah,  semper  dolor  est  malignus : 
Gaudet  in  multos  sua  fata  mitti, 
Seque  non  solum  placuisse  poenae. 
Ferre,  quam  sortem  patiuntur  omnes, 
Nemo  recusat ; 

Nemo  se  credit  miserum,  licet  sit. 
Tolle  felices ;  removeto  multo 
Divites  auro ;  removeto  centum 
Rura  qui  scindunt  opulenta  bubus : 
Pauperi  surgent  animi  iacentes. 
Est  miser  nemo,  nisi  comparatus. 
Dulce  in  immensis  posito  ruinis, 
Neminem  laetos  habuisse  vultus. 
Hie  deplorat  queriturque  fatum, 
Qui  secans  fluctum  rate  singular! 
Nudus  in  portus  cecidit  petitos  ; 
Aequior  casum  tulit  et  procellas, 
Mille  qui  ponto  pariter  carinas 
Obrui  vidit,  tabulaque  litus 
Naufraga  spargi,  mare  cum  coacti 
Fluctibus  Corus  prohibet  reverti. 
Questus  est  Hellen  cecidisse  Phryxus 
Cum  gregis  ductor  radian  te  villo 
Aureo  fratrem  simul  et  sororem 
Sustulit  tergo,  medioque  iactum 
Fecit  in  ponto ;  tenuit  querelas 
Et  vir  et  Pyrrhe,  mare  cum  viderent, 
Et  nihil  praeter  mare  cum  viderent, 
Unici  terris  homines  relicti. 

Troad.,  1017-1045. 


LUCANUS.  283 


M.   ANNAEUS   LUCANUS,   39-65   A.  D. 

3G9.  THE  FRUITS  OF  CIVIL  WAR. 

Bella  per  Emathios  plus  quam  civilia  campos 
lusque  datutn  sceleri  canimus,  populumque  potentem 
In  sua  victrici  conversum  viscera  dextra, 
Cognatasque  acies,  et  rupto  foedere  regni 
Certatum  totis  concussi  viribus  orbis 
In  commune  nefas,  infestisque  obvia  signis 
Signa,  pares  aquilas,  et  pila  minantia  pilis. 
Quis  furor,  o  cives/quae  tanta  licentia  ferri, 
Gentibus  invisis  Latium  praebere  cruorem  ? 
Cumque  superba  foret  Babylon  spolianda  trophaeis 
Ausoniis,  umbraque  erraret  Crassus  inulta, 
Bella  geri  placuit  ntillos  habitura  triumphos  ? 
Heu  quantum  terrae  potuit  pelagique  parari 
Hoc,  quern  civiles  hauserunt,  sanguine,  dextrae ! 
At  nunc  semirutis  pendent  quod  moenia  tectis 
Urbibus  Italiae,  lapsisque  ingentia  muris 
Saxa  iacent,  nulloque  domus  custode  tenentur, 
Rarus  et  antiquis  habitator  in  urbibus  errat, 
Horrida  quod  dumis,  multosque  inarata  per  annos 
Hesperia  est,  desuntque  manus  poscentibus  arvis, 
Non  tu,  Pyrrhe  ferox,  nee  tantis  cladibus  auctor 
Poenus  erit :  null!  penitus  discindere  ferro 
Contigit :  alta  sedent  civilis  vulnera  dextrae. 
Quod  si  non  aliam  venture  fata  Neroni 
Invenere  viam,  magnoque  aeterna  parantur 
Regna  deis,  caelumque  suo  servire  tonanti 
Non  nisi  saevorum  potuit  post  bella  gigantum, 
lam  nihil,  o  superi,  querimur:  scelera  ipsa  nefasque 
Hac  mercede  placent. 

Phars.,  i,  1-14;  24-38. 


284  LATIN   SELECTIONS. 


370.    CAESAR  AND  POMPET  COMPARED. 

Quis  iustius  induit  artna, 
Scire  nefas :  magno  se  iudice  quisque  tuetur : 
Victrix  causa  dels  placuit,  sed  victa  Catoni. 
Nee  coiere  pares :  alter,  vergentibus  annis 
In  senium  longoque  togae  tranquillior  usu, 
Dedidicit  iam  pace  ducem ;  famaeque  petitor, 
Multa  dare  in  vulgus  ;  totus  popularibus  auris 
Impelli,  plausuque  sui  gaudere  theatri :  „ 

Nee  reparare  novas  vires,  multumque  priori 
Credere  fortunae.     Stat  magni  nominis  umbra : 
Qualis  frugifero  quercus  sublimis  in  agro 
Exuvias  veteres  populi  sacrataque  gestans 
Dona  ducum :  nee  iam  validis  radicibus  haerens, 
Pondere  fixa  suo  est :  nudosque  per  aera  ramos 
Effundens,  trunco,  non  frondibus,  efficit  umbram ; 
Et  quamvis  primo  nutet  casura  sub  Euro, 
Tot  circum  silvae  firmo  se  robore  tollant, 
Sola  tamen  colitur.     Sed  non  in  Caesare  tantum 
Nomen  erat,  nee  fama  ducis :  sed  nescia  virtus 
Stare  loco:  solusque  pudor,  non  vineere  bello. 
Acer  et  indomitus  ;  quo  spes,  quoque  ira  vocasset, 
Ferre  manum,  et  numquam  temerando  parcere  ferro : 
Successus  urgere  suos,  instare  favori 
Numinis  :  impellens  quidquid  sibi,  summa  petenti, 
Obstaret,  gaudensque  viam  fecisse  ruina. 
Qualiter  expressum  ventis  per  nubila  fulmen 
Aetheris  impulsi  sonitu,  mundique  fragore 
Emicuit,  rupitque  diem,  populosque  paventis 
Terruit,  obliqua  praestringens  lumina  flamma, 
In  sua  templa  f'urit :  nullaque  exire  vetante 
Materia,  magnamque  cadens,  magnamque  revertens 
Dat  stragem  late,  sparsosque  recolligit  ignes. 

i,  126-157. 


LUCANUS.  285 


371.  CAESAR  PILLAGES  THE  TEMPLE  OF  SATURN:  METEL- 
LUS  STANDS  IN  THE  WAY  TO  RESIST  THE  SACRI- 
LEGE. 

His  magnam  victor  in  iram 

Vocibus  accensus :  '  Vanam  spem  mortis  honestae 
Concipis  :  baud,'  iuquit,  '  iugulo  se  polluet  isto 
Nostra,  Metelle,  manus.     Dignum  te  Caesaris  ira 
Nullus  honos  faciet.     Te  vindice  tuta  relicta  est 
Lib%rtas  ?     Non  usque  adeo  permiscuit  imis 
Longus  summa  dies,  ut  uon,  si  voce  Metelli 
Serventur  leges,  malint  a  Caesare  tolli.' 
Dixerat,  et,  nondum  foribus  cedente  tribune, 
Acrior  ira  subit :  saevos  circumspicit  enses, 
Oblitus  simulare  togam.     Turn  Cotta  Metellum 
Compulit  audaci  nimium  desistere  coepto. 
'  Libertas,'  inquit, '  populi,  quern  regna  coercent, 
Libertate  perit;  cuius  servaveris  umbram, 
Si,  quidquid  iubeare,  velis.     Tot  rebus  iniquis 
Paruimus  victi ;  venia  est  haec  sola  pudoris, 
Degenerisque  metus,  nil  iam  potuisse  negari. 
Ocius  avertat  diri  mala  semina  belli. 
Damna  movent  populos,  si  quos  sua  iura  tuentur. 
Non  sibi,  sed  domino  gravis  est,  quae  servit,  egestas.' 
Protinus  abducto  patuerunt  templa  Metello. 
Tune  rupes  Tarpeia  sonat,  magnoque  reclusas 
Testatur  stridore  fores  :  tune  conditus  imo 
Eruitur  ternplo,  multis  intactus  ab  annis 
Romani  census  populi,  quern  Punica  bella, 
Quern  dederat  Perses,  quern  victi  praeda  Philippi : 
Quod  tibi,  Roma,  fuga  Pyrrhus  trepidante  reliquit. 
Quo  te  Fabricius  regi  non  vendidit  auro, 
Quidquid  parcorura  mores  servastis  avorum, 
Quod  dites  Asiae  populi  misere  tribtitum, 
Victorique  dedit  Minoia  Creta  Metello, 
Quod  Cato  longinqua  vexit  super  aequora  Cypro. 
Tune  (Mentis  opes,  captorumque  ultima  regum 
Quae  Pompeiania  praelata  est  gaza  triumphis 


286  LATIN   SELECTIONS. 

Egeritur :  tristi  spoliantur  templa  rapina ; 
Pauperiorque  fuit  tune  primum  Caesare  Roma. 

iii,  134-168. 

372.  AFRANIUS  SURRENDERS  TO  CAESAR. 

Si  me  degeneri  stravissent  fata  sub  hoste, 

Non  deerat  fortis  rapiendo  dextera  leto : 

At  nunc  sola  mihi  est  orandae  causa  salutis, 

Dignum  douanda,  Caesar,  te  credere  vita. 

Non  partis  studiis  agimur  nee  sumpsimus  arma 

Consiliis  inimica  tuis.     Nos  denique  bellum 

Invenit  civile  duces,  causaeque  priori, 

Dum  potuit,  servata  fides.     Nil  fata  moramur : 

Tradimus  Hesperias  gentes,  aperimus  Eoas, 

Securumque  orbis  patimur  post  terga  relicti. 

Nee  cruor  effusus  campis  tibi  bella  peregit, 

Nee  ferrum,  lassaeque  manus.     Hoc  hostibus  unum, 

Quod  vincas,  ignosce  tuis.     Nee  magna  petuntur. 

Otia  des  fessis,  vitam  patiaris  inerraes 

Degere,  quam  tribuis :  campis  prostrata  iacere 

Agmine  nostra  putes :  neque  enim  felicibus  armis 

Misceri  damnata  decet,  partemque  triumphi 

Captos  ferre  tui :  turba  haec  sua  fata  peregit. 

Hoc  petimus,  victos  ne  tecum  vincere  cogas. 

iv,  344-362. 

373.    CAESAR  IN  A  SMALL  BOAT  ENCOUNTERS  A  TERRIBLE 
STORM:   THE  DANGER  ONLY  SWELLS  HIS  PRIDE. 

Credit  iam  digna  pericula  Caesar 

Fatis  esse  suis.     '  Tantusne  evertere,'  dixit, 

'  Me  superis  labor  est :  parva  quern  puppe  sedentem 

Tarn  magno  petiere  mari  ?     Si  gloria  leti 

Est  pelago  donata  mei,  bellisque  negamur ; 

Intrepidus,  quamcunque  datis  mihi^numina,  mortem 

Accipiam.     Licet  ingentes  abruperit  actus 

Festinata  dies  fatis  ;  sat  magna  peregi. 

Arctoas  domui  gentes  :  inimica  subegi 


LUC  AN  US.  287 

Arma  metu :  vidit  Magnum  mihi  Roma  secundum 
lussa  plebe  tuli  fasces  per  bella  negates. 
Nulla  meis  aberit  titulis  Romana  potestas. 
Nesciet  hoc  quisquam,  nisi  tu,  quae  sola  ineorum 
Conscia  votorum  es,  me,  quamvis  plenus  honorum 
Et  dictator  earn  Stygias  et  consul  ad  umbras, 
Privatum,  Fortuna,  mori.     Mihi  funere  nullo 
Est  opus,  o  super! :  lacerum  retinete  cadaver 
Fluctibus  in  mediis :  desint  mihi  busta  rogusque, 
Dum  metuar  semper,  terraque  exspecter  ab  omni.' 
Haec  fatum  decimus,  dictu  mirabile,  fluctus 
Invalida  cum  puppe  levat ;  nee  rursus  ab  alto 
Aggere  deiecit  pelagi,  sed  pertulit  unda, 
Scruposisque  angusta  vacant  ubi  litora  saxis, 
Imposuit  terrae.     Pariter  tot  regna,  tot  urbes 
Fortunamque  suam,  tecta  tellure,  recepit. 

v,  653-678. 

374.    POMPET  RELUCTANTLY  CONSENTS  TO  THE  BATTLE  OF 
PHARSALIA. 

'  Si  placet  hoc,'  inquit,  '  cunctis,  si  milite  Magno, 
Non  duce,  tempus  eget,  nil  ultra  fata  morabor. 
Involvat  populus  una  Fortuna  ruina, 
Sitque  hominum  magnae  lux  ista  novissima  parti. 
Tester,  Roma,  tamen  :  Magnum  quo  cuncta  perirent. 
Accepisse  diem.     Potuit  tibi  vulnere  nullo 
Stare  labor  belli :  potuit  sine  caede  subactum, 
Captivumque  ducein  violatae  tradere  paci. 
Quis  furor,  o  caeci,  scelerum  ?     Civilia  bella 
Gesturi  metuunt,  ne  non  cum  sanguine  vincant? 
Abstulimus  terras,  exclusimus  aequore  toto, 
Ad  praematuras  segetum  ieiuna  rapinas 
Agrnina  compulimus,  votumque  effecimus  hosti, 
Ut  mallet  sterni  gladiis,  mortesque  suorum 
Permiscere  meis.     Belli  pars  magna  peracta  est 
His,  quibiis  effectum  est,  ne  pugriam  tiro  paveret: 
Si  modo  virtutis  stimuli*,  iraeque  calore 
Signa  petunt.     Multos  in  summa  pericula  misit 


288  LATIN   SELECTIONS. 

Venturi  timor  ipse  mali.     Fortissimus  ille  est, 
Qui  promptus  metuenda  pati,  si  comminus  instent, 
Et  differre  potest.     Placet  haec  tarn  prospera  rerum 
Tradere  Fortunae?  gladio  permittere  mundi 
Discrimen  ?     Pugnare  ducem,  quam  vincere,  malunt 
Res  mihi  Romauas  dederas,  Fortuna,  regendas : 
Accipe  maiores,  et  caeco  in  Marte  tuere. 
Pompeii  nee  crimen  erit,  nee  gloria  bellum.' 

vu,  89-112. 

375.   CORNELIA  BEWAILS  HER  HUSBAND'S  MURDER. 

At  non  tarn  patiens  Cornelia  cernere  saevum 
Quam  perferre  nefas,  miserandis  aethera  coraplet 
Vocibus :  '  O  coniux,  ego  te  scelerata  peremi : 
Letiferae  tibi  causa  morae  fuit  avia  Lesbos 
Et  prior  in  Nili  pervenit  litora  Caesar. 
Nam  cui  ius  alii  sceleris?     Sed,  quisquis  in  istud 
A  superis  immisse  caput,  vel  Caesaris  irae 
Vel  tibi  prospiciens,  nescis  crudelis,  ubi  ipsa 
Viscera  sint  Magni :  properas,  atque  ingeris  ictus, 
Qua  votum  est  victo.     Poenas  non  morte  minores 
Pendat,  et  ante  meum  videat  caput.     Haud  ego  culpa 
Libera  bellorum,  quae  matrum  sola  per  undas, 
Et  per  castra  comes,  nullis  absterrita  fatis, 
"Victum,  quod  reges  etiam  timuere,  recepi. 
Hoc  merui  coniux,  in  tuta  puppe  relinqui  ? 
Perfide,  parcebas  ?  te  fata  extrema  petente, 
Vita  digna  fui  ?     Moriar,  nee  munere  regis. 
Aut  mihi  praecipitem,  nautae,  permittite  saltum, 
Aut  laqueum  collo  tortosque  aptare  rudentes : 
Aut  aliquis,  Magno  dignus  comes,  exigat  ensem. 
Pompeio  praestare  potest,  quod  Caesaris  armis 
Imputet.     O  saevi,  properantem  in  fata  tenetis? 
Vivis  adhuc,  coniux,  et  iam  Cornelia  non  est 
luris,  Magne,  sui.     Prohibent  accersere  mortem : 
Servor  victori.'     Sic  fata,  interque  suorum 
Lapsa  manus,  rapitur,  trepida  fugiente  carina. 

viii,  638-662. 


LUCANUS.  289 


376.   CHARACTER  OF  POMPEY. 

Non  tamen  ad  Magni  pervenit  gratius  umbras, 

Omne  quod  in  superos  audet  convicia  vulgus, 

Pompeiumque  deis  obicit,  quam  pauca  Catonis 

Verba,  sed  a  pleno  venientia  pectore  veri. 

'  Civis  obit,'  inquit,  '  multo  maioribus  impar 

Nosse  moduiu  iuris,  sed  iu  hoc  tamen  utilis  aevo, 

Cui  non  ulla  fuit  iusti  reverentia '  salva 

Libertate  potens,  et  solus  plebe  parata 

Privatus  servire  sibi,  rectorquo  senatus, 

Sed  regnantis,  erat.     Nil  belli  iure  poposcit  : 

Quaeque  dari  voluit,  voluit  sibi  posse  negari. 

Immodicas  possedit  opes :  sed  plura  reteutis 

Intulit :  invasit  ferrum,  sed  ponere  norat. 

Praetulit  anna  togae :  sed  pacem  armatus  amavit. 

luvit  sumta  ducem,  iuvit  dimissa  potestas. 

Casta  domus,  luxuque  carens,  corruptaque  numquam 

Fortuna  domini.     Clarum  et  venerabile  nomen 

Gentibus,  et  multum  nostrae  quod  proderat  urbi. 

Olim  vera  fides,  Sulla  Marioque  receptis, 

Libertatis  obit :  Pompeio  rebus  ademto, 

Nunc  et  ficta  perit.     Non  iam  regnare  pudebit : 

Nee  color  imperii,  nee  frons  erit  ulla  seuutus. 

O  felix,  cui  summa  dies  fuit  obvia  victo, 

Et  cui  quaerendos  Pharium  scelus  obtulit  enses ! 

Forsitan  in  soceri  potuisset  vivere  regno. 

Scire  mori,  sors  prima  viris,  sed  proxima  cogi. 

Et  mihi,  si  fatis  aliena  in  iura  venimus, 

Da  talem,  Fortuna,  lubam.     Non  deprecor  hosti 

Servari,  dum  me  servet  cervice  recisa.' 

ix,  186-214. 


19 


290  LATIN    SELECTIONS. 


POMPONIUS   MELA,  TIME  OF  CLAUDIUS. 

377.  A  GENERAL  OUTLINE  OP  THE  GEOGRAPHY  OF  THE 
EARTH. 

Omne  igitur  hoc,  quicquid  est,  cui  tnundi  caelique  nomen 
indidimus,  unum  id  est,  et  uno  ambitu  se  cunctaque  amplectitur : 
partibus  differt.  Unde  sol  oritur,  oriens  nuncupatur,  aut  ortus : 
quo  demergitur,  occidens,  vel  occasus  :  qua  decurrit,  meridies :  ab 
adversa  parte,  septentrio.  Huius  medio  terra  sublimis  ciugitur 
undique  mari :  eodemque  in  duo  latera,  quae  hemisphaeria  nomi- 
nantur,  ab  oriente  divisa  ad  occasum,  zonis  quinque  distinguitur. 
Mediam  aestus  infestat,  frigus  ultimas  :  reliquae  habitabiles  paria 
agunt  anni  tempora,  verum  non  pariter.  Antichthones  alteram, 
nos  alteram  incolimus.  Illius  situs  ob  ardorem  intercedentis 
plagae  incognilus ;  huius  dicendus  est.  Haec  ergo  ab  ortu  por- 
recta  ad  occasum,  et  quia  sic  iacet,  aliquanto  quam  ubi  latissima 
est  longior,  ambitur  omnis  oceano,  quatuorque  ex  eo  maria  reci- 
pit ;  unum  a  septentrione,  a  meridie  duo,  quartum  ab  occasu. 
Suis  locis  ilia  referentur.  Hoc  primum  angustum,  nee  amplius 
decem  millibus  passuum  patens,  terras  aperit  atque  intrat :  turn, 
longe  lateque  diffusum,  abigit  vaste  cedentia  litora,  iisdemque  ex 
diverso  prope  coeuntibus,  adeo  in  arctum  agitur,  ut  minus  mille 
passibus.  pateat.  lude  se  rursus,  sed  modice  admodum,  laxat : 
rursusque  etiam  quam  fuit  arctius  exit  iu  spatium.  Quo  cum 
est  acceptum,  ingens  iterum  et  mugno  se  extendit  ambitu,  et 
magnae  paludi,  ceterum  exiguo  ore,  coniungitur.  Id  omne  qua 
venit,  quaque  dispergitur,  uno  vocabulo  nostrum  mare  dicitur. 
Angustias  introitumque  venientis,  nos  fretum,  Graeci  irop&^ov 
appellant.  Qua  diffunditur,  alia  aliis  locis  cognomina  acceptat. 
Ubi  primum  se  arctat,  Hellespontus  vocatur :  Propontis,  ubi 
expandit:  ubi  iterum  pressit,  Thracius  Bosporus:  ubi  iterum 
effuudit,  Pontus  Euxinus :  qua  paludi  committitur,  Cimmerius 
Bosporus :  palus  ipsa,  Maeotis.  Hoc  mari  et  duobus  inclytis 
amnibus,  Tanai  atque  Nilo,  in  tres  partes  uni versa  dividitur. 
Tanais  a  septentrione  ad  meridiem  vergens,  in  mediam  fere 
Maeotida  defluit:  ex  diverso  Nilus  in  Pelagus.  Quod  terrarum 


MELA.  291 

iacet  a  freto  ad  ea  flumina,  ab  altero  latere  Africam  vocamus ; 
ab  altero,  Europen :  ad  Nilum,  Africam ;  ad  Tanain,  Europen. 

Ultra  quicquid  est,  Asia  est. 

De  Situ.  Orb.,  I,  I. 

378.  AN  ACCOUNT  OF  THE  RIVER  NILE,  WITH  SUGGESTIONS 
AS  TO  THE  CAUSE  OF  ITS  ANNUAL  OVERFLOW. 

Hie  ex  desertis  Africae  missus,  nee  statim  navigari  facilis, 
nee  statim  Nilus  est;  et  cum  diu  simplex  saevusque  desceudit, 
circa  Meroen,  late  patentem  insulam,  in  Aethiopiam  diffunditur, 
alteraque  parte  Astaboras,  altera  Astape  dictus  est.  Ubi  rursus 
coit,  ibi  nomen  hoc  capit.  Inde  partem  asper,  partim  navigia 
patiens,  in  immanem  lacum  devenit:  ex  quo  praecipiti  impetu 
egressus,  et  Ta'chompso,  alteram  insulam,  atnplexus,  usque  ad 
Elephantinem  urbem  Aegyptiam,  atrox  adhuc  fervensque  decur- 
rit.  Turn  demum  placidior,  et  iam  beue  navigabilis,  primum 
juxta  Cercasorum  oppidum  triplex  esse  iucipit.  Deinde  iterum 
iterumque  divisus  ad  Delta  et  ad  Meliu,  it  per  omnem  Aegyptum 
vagus  atque  dispersus :  septemque  in  ora  se  scindens,  singulis 
tamen  grandis  evolvitur.  Non  pererrat  autem  tantum  earn,  sed 
aestivo  sidere  exundans  etiam  irrigat,  adeo  efficacibus  aquis  ad 
generandum  alendumque,  ut  praeter  id,  quod  soatet  piscibus, 
quod  hippopotamos  crocodilosque,  vastas  belluas,  gignit,  glebis 
etiam  infundat  animas,  ex  ipsaque  humo  vitalia  effingat.  Hoc 
eo  manifestum  est,  quod,  ubi  sedavit  diluvia,  ac  se  sibi  reddidit, 
per  humentes  campos  quaedam  nondum  perfecta  animalia.  sed 
turn  primum  accipientia  spiritum,  et  ex  parte  iam  formata,  ex 
parte  adhuc  terrena,  visuntur.  Crescit  porro,  sive  quod  solutae 
magnis  aestibus  nives,  ex  immanibus  Aethiopiae  iugis,  largius, 
quam  ripis  accipi  queant,  defluunt :  sive  quod  sol  hieme  terris 
proprior,  et  ob  id  fontem  eius  minuens,  tune  altius  abit,  sinitque 
intt'grum,  et  ut  est  plenissimus,  surgere :  sive  quod  per  ea 
tempora  flantes  Etesiae,  aut  actas  a  septentrione  in  meridiem 
nubes  super  principia  eius  imbre  praecipitant ;  aut  venienti  obvii 
adverse  spiritu  cursum  descendentis  impediunt ;  aut  arenis,  quas 
cum  fluctibus  litori  applicant,  ostia  obducunt:  fitque  maior,  vel 
quod  nihil  ex  semet  amittit ;  vel  quod  plus,  quam  solet,  accipit; 
vel  quod  minus,  quam  debet  emittit.  Quod  si  est  alter  orbis, 


292  LATIN   SELECTIONS. 

suntque  oppositi  nobis  a  meridie  Antichthones  ;  ne  fllud  quidem 
a  vero  nimium  abscesserit,  in  illis  terris  ortum  amnem,  ubi  sub- 
let maria  caeco  alveo  penetraverit,  in  nostris  rursus  emergere,  et 
hac  re  solstitio  accreseere,  quod  turn  hiems  sit,  unde  oritur. 

De  Situ.  Orb.,  I,  9. 


Q.  CURTIUS  RUFUS,  TIME  OF  CLAUDIUS  AND 
NEKO. 

379.   ALEXANDER  CUTS  THE  GORDIAN  KNOT. 

Phrygia  erat,  per  quam  ducebatur  exercitus,  pluribus  vicis 
quam  urbibus  frequens.  Tune  habebat  nobilem  quondam  Midae 
regiam.  Gordium  nomen  est  urbi,  quam  Sanganius  amnis  prae- 
terfluit,  pari  intervallo  Pontico  et  Cilicio  mari  distantem.  Inter 
haec  maria  angustissimum  Asiae  spatium  esse  comperimus,  utro- 
que  in  artas  fauces,  conpellente  terrain.  Quae  quia  continent! 
adhaeret  sed  magna  ex  parte  cingitur  fluctibus,  speciem  insulae 
praebet  ac,  nisi  teuue  discrimen  obiceret,  quae  nunc  dividit  maria, 
committeret.  Alexander  urbe  in  dicionem  suam  redacta  lovis 
templum  intrat.  Vehiculum,  quo  Gordium,  Midae  patrem  vectum 
esse  constabat,  aspexit,  cultu  baud  sane  a  vilioribus  vulgatisque 
usu  abhorrens.  Notabile  erat  iugum  adstrictum  conpluribus 
nodis  in  semetipsos  inplicatis  et  celantibus  nexus.  Incolis  deinde 
adfirmantibus,  editam  esse  oraculo  sortem,  Asiae  potiturum,  qui 
inexplicable  viriculum  solvisset,  cupido  incessit  animo  sortis  eius 
explendae.  Circa  regem  erat  et  Phrygum  turba  et  Macedonum, 
ilia  expectatione  suspensa,  baec  sollicita  ex  temeraria  regis  fidu- 
cia :  quippe  serie  vinculorum  ita  adstricta,  ut,  uude  nexus  incipe- 
ret  quove  se  conderet,  nee  ratione  nee  visu  perspici  posset, 
solvere  adgressus  inicerat  curam  ei,  ne  in  omen  verteretur  irri- 
tum  inceptum.  Ille  nequaquam  diu  luctatus  cum  latentibus 
nodi^,  '  Nihil,'  inquit,  '  interest,  quomodo  solvantur  ' :  gladioque 
ruptis  omnibus  loris  oraculi  sortem  vel  elusit  vel  inplevit. 

Hist.  Alex.,  Ill,  i,  2. 


QUINTUS    CUKTIUS.  293 


380.    DEATH  OF  THE  WIFE  OF  DARIUS. 

Interceptae  deinde  Darei  litterae  sunt,  quibus  Graeci  milites 
sollicitabantur,  ut  regem  aut  interficerent  aut  proderent,  dubita- 
vitque,  an  eas  pro  condone  recitaret,  satis  confisus  Graecorum 
quoque  erga  se  benevolentiae  ac  fidei.  Sed  Parmenio  deterruit, 
non  esse  talibus  promissis  inbuendas  aures  militum  adfirmans : 
patere  vel  unius  insidiis  regem  :  nihil  nefas  esse  avaritiae.  Se- 
cutus  consilii  auctorem  castra  movit.  Iter  facienti  spado  e  cap- 
tivis,  qui  Darei  uxorem  comitabantur,  deficere  earn  nuntiat  et 
vix  spiritum  ducere.  Itineris  continui  labore  animique  aegritu- 
dine  fatigata  inter  socrus  et  virginum  filiarura  manus  conlapsa 
erat,  deinde  et  extincta.  Id  ipsum  nuntians  alius  supervenit. 
Et  rex  haud  secus,  quam  si  parentis  mors  nuntiata  esset,  crebros 
edidit  gemitus  lacrimisque  obortis,  qualis  Dareus  profudisset, 
in  tabernaculum,  in  quo  mater  erat  Darei,  defuncto  adsidens 
corpori,  venit.  Hie  vero  renovatus  est  maeror,  ut  prostratara 
humi  vidit.  Recenti  malo  priorum  quoque  admonita  receperat 
in  gremium  adultas  virgines,  magna  quidem  mutui  doloris  solacia, 
sed  quibus  ipsa  deberet  esse  solacio.  In  conspectti  erat  nepos 
parvulus,  ob  id  ipsum  miserabilis,  quod  nondum  sentiebat  calami- 
tatem,  ex  maxima  parte  ad  ipsum  reduudaiitem.  Crederes 
Alexandrum  inter  suas  necc'ssitudines  flere  et  solacia  non  ad- 
hibere,  sed  quaerere.  Cibo  certe  abstinuit  omnemque  honorem 
funeri  patrio  Persarum  more  servavit,  dignus.  hercule,  qui  nunc 
quoque  tantae  et  mansuetudinis  et  continentiae  ferat  fructum. 
Semel  omnino  earn  viderat,  quo  die  capta  est' nee  ut  ipsam,  sed 
ut  Darei  matrem  vide  ret,  eximiamque  pulchritudinem  forraae 
eius  non  libidinis  habuerat  invitamentum,  sed  gloriae. 

Hist.  Alex.,  IV,  x,  41. 


294  LATIN   SELECTIONS. 


L.   JUNIUS   MODERATUS   COLUMELLA, 
TIME  OF  CLAUDIUS  AND  NERO. 

881.  AGRICULTURE  is  THE  ONLY  STRICTLY  HONORABLE 
METHOD  OF  MAKING  MONEY. 

Nam  cetera  diversa  et  quasi  repugnantia  dissident  a  iustitia, 
nisi  existimamus  cepisse  praedam  ex  militia,  quae  nobis  nihil 
sine  sanguine  et  cladibus  alienis  affert.  An  bellutu  perosis, 
maris  et  negotiationis  alea  sit  optabilior,  ut  rupto  naturae  foedere 
terrestre  animal  homo  ventorum  et  maris  obiectus  irae  se  flucti- 
bus  audeat  credere,  semperque  ritu  volucrum  longinqui  litoris 
peregrinus  ignotum  pererret  orbem  ?  An  feneratio  probabilior 
sit,  etiam  his  invisa  quibus  succurrere  videtur  ?  Sed  ne  caninum 
quidem,  sicut  dixere  veteres,  studium  praestantius  locupletissi- 
mum  quemque  adlatrandi  et  contra  innocentes  et  pro  nocentibus, 
neglectum  a  maioribus,  a  nobis  etiam  concesstim  intra  moenia  et 
in  ipso  foro  latrocinium  ?  An  honestius  duxerim  mercenarii 
salutatoris  mendacissimum  aucupium  circnmvolitantis  limina  po- 
tentiorum,  somuumque  regis  sui  rumoribus  augurantis  ?  neque 
enim  roganti  quid  agatur  intus  respondere  servi  dignantur.  An 
putem  fortunatius  a  catenate  repulsum  ianitore  saepe  nocte  sera 
foribus  ingratis  adiacere,  miserrimoque  famulatu  per  dedecus 
fascium  decus  et  imperium  profuso  tamen  patrimonio  mercari  ? 
nam  nee  gratuita  servitute  sed  donis  rependitur  honor.  Quae  si 
et  ipsa  et  eorum  similia  bonis  fugienda  sunt,  superest,  ut  dixi, 
unum  genus  liberale  et  ingenuum  rei  familiaris  augendae,  quod 
ex  agricolatione  contingit. 

I,  Prooem. 


CALPUKNIUS.  295 


T.  CALPURNIUS  SICULUS, 
TIME  OF  NEKO. 

382.  AN  AMOEBEAN  CONTEST  (!DAS  AND  ASTACTJS). 

I.   O  si  quis  Crocalen  deus  afferat !  hunc  ego  terris, 
Huuc  ego  sideribus  solum  regnare  fatebor, 
Decernainque  nemus,  dicamque  :  sub  arbore  numen 
Hac  erit ;  ite  procul,  sacer  est  locus,  ite  profani. 
A.    Urimur  in  Crocalen  :  si  quis  mea  vota  deorum 
Audiat,  huic  soli,  virides  qua  gemmeus  undas 
Fons  agit  et  tremulo  percurrit  lilia  rivo, 
Inter  pampineas  ponetur  faginus  ulmos. 
I.   Ne  contemne  casas  et  pastoralia  tecta : 
Rusticus  est,  fateor,  sed  non  est  barbarus  Idas. 
Saepe  vaporato  mihi  caespite  palpitat  agnus, 
Saepe  cadit  festis  devota  Palilibus  agna. 
A.   Nos  quoque  pomiferi  Laribus  consuevimus  hosti 
Mittere  primitias  et  fingere  liba  Priapo, 
Rorantesque  favos  damus  et  liquentia  mella : 
Nee  fore  grata  minus,  quam  si  caper  imbuat  aras. 
I.    Mille  sub  uberibus  balantes  pascimus  agnas  ; 
Totque  Tarentinae  praestant  mihi  vellera  matres  ; 
Per  totum  niveus  premitur  mihi  caseus  annum : 
Si  venies,  Crocale,  totus  sibi  serviet  hornus. 
A.    Qui  numerare  velit,  quam  multa  sub  arbore  nostra 
Poma  legam,  citius  tenues  numerabit  aristas  ; 
Semper  olus  metimus,  nee  bruma  nee  impedit  aestas. 

Si  venias,  Crocale,  totus  tibi  serviet  horlus. 

ii,  52-74. 


296  LATIN   SELECTIONS. 


PETRONIUS   ARBITER,  TIME  OF  NERO. 

383.  THE  RHETORICIAN  AGAMEMNON  SATIRIZES  THE 
PREVAILING  METHODS  OP  EDUCATION. 

Non  est  passus  Agamemnon  me  diutius  declamare  in  porticu, 
quam  ipse  in  schola  sudaverat,  sed  '  adulescens,'  inquit,  '  quo- 
main  sermonem  habes  non  publici  saporis  et,  quod  rarissimum 
est,  amas  bonam  mentem,  non  fraudabo  te  arte  secreta.  Nihil 
nimirum  in  his  exercitationibus  doctores  peccant,  qui  necesse 
habent  cum  insanientibus  furere  :  nam  nisi  dixerint  quae  adules- 
centuli  probent,  ut  ait  Cicero,  "  soli  in  scholis  relinquentur." 
Sicut  ficti  adulatores  cum  cenas  divitum  captant,  nihil  prius 
meditantur  quam  id  quod  putant  gratissimum  auditoribus  fore  : 
nee  enim  aliter  impetrabunt  quod  petunt,  nisi  quasdam  insidias 
auribus  fecerint :  sic  eloquentiae  magister,  nisi  tanquam  piscator 
earn  imposuerit  hamis  escam,  quam  scierit  appetituros  esse  pisci- 
culos,  sine  spe  praedae  morabitur  in  scopulo.  Quid  ergo  est  ? 
parentes  obiurgatione  digni  sunt,  qui  nolunt  liberos  suos  severa 
lege  proficere.  Primum  euim  sic  ut  omnia,  spes  quoque  suas 
ambitioni  donant.  Deinde  cum  ad  vota  properant,  cruda  adhuc 
studia  in  forum  propellunt  et  eloquentiam,  qua  nihil  esse  maius 
confiteutur,  pueris  iuduunt  adhuc  nascentibus.  .  Quod  si  pate- 
rentur  laborum  gradus  fieri,  ut  studiosi  iuvenes  lectione  severa 
irrigarentur,  ut  sapientiae  praeceptis  animos  componerent,  ut 
verba  atroci  stilo  effoderent,  ut  quod  vellent  imitari  diu  audirent, 
ut  persuaderent  sibi  nihil  esse  magnificum,  quod  pueris  placeret : 
iam  ilia  grandis  oratio  haberet  maiestatis  suae  pondus.  Nunc 
pueri  in  scholis  ludunt,  iuvenes  ridentur  in  foro,  et  quod  utro- 
que  turpius  est,  quod  quisque  perperam  didicit,  in  senectute 
confiteri  non  vult.  Sed  ne  me  putes  inprobasse  schedium  Lucil- 
ianae  humilitatis,  quod  sentio,  et  ipsa  carmine  effingam.' 

Sat.,  3,  4. 


PETKONIUS.  297 


384.   CONVERSATION  AT  THE  TABLE  OF  TRIMALCHIO,  A 
RICH  PARVENU. 

Dum  haec  loquimur,  puer  speciosus  vitibus  hederisque  redimi- 
tus  modo  Bromium,  iuterdum  Lyaeum  Euhiumque  confessus, 
calathisco  uvas  circumtulit  et  poemata  domini  sui  acutissima 
voce  traduxit.  Ad  quein  sonum  conversus  Trimalchio,  '  Dio- 
nyse,'  inquit,  '  liber  esto.'  Puer  detraxit  pileum  apro  capitique 
suo  iraposuit :  turn  Trimalchio  rursus  adiecit :  '  uon  negabitis 
me",'  inquit,  '  habere  Liberum  patrem.'  Laudavimus  dictum 
Trimalchionis  et  circumeuntem  puerum  sane  perbasiamus.  Ab 
hoc  ferculo  Trimalchio  a  mensa  surrexit :  nos  libertatem  sine 
tyranno  nacti  coepimus  invitare  convivarum  sennones.  Datna 
itaque  primus  cum  pataraciiia  poposcisset  'dies,'  iuquit,  '  nihil 
est :  dum  versas  te,  nox  fit.  Itaque  nihil  est  melius  quam  de 
cubiculo  recta  in  triclinium  ire.  Et  mundum  frigus  habuimus  : 
vix  me  balneus  calfecit :  tameu  calda  potio  vestiarius  est. 
Staminatas  duxi,  et  plane  matus  sum :  vinus  mihi  in  cerebrum 
abit.'  Excepit  Seleucus  fabulae  partem  et  '  ego/  inquit,  '  non. 
cotidie  lavor  :  baliscus  enim  fullo  est,  aqua  dentes  habet,  et  cor 
nostrum  cotidie  liquescit.  Sed  cum  mulsi  pultarium  obduxi 
frigori  laecasin  dico.  Nee  sane  lavare  potui :  fui  enim  hodie  in 
funus  :  homo  bellus,  tarn  bonus  Chrysanthus  animam  ebulliit. 
Modo,  modo  me  appellavit :  videor  mihi  cum  illo  loqui.  lieu, 
eheu,  utres  inflati  ambulamus :  minores  quam  muscae  sumus  ; 
muscae  tamen  aliquam  virtutem  habent,  nos  nou  pluris  sumus 
quam  bullae.  Et  quid  si  non  abstinax  f uisset  ?  Quinque  dies 
aquam  in  os  suum  non  coniecit,  non  micam  panis.  Tamen  abiit 
ad  plures  :  medici  ilium  perdiderunt,  immo  magis  mains  fatus  : 
medicus  enim  nihil  est  aliud  est  quam  animi  consolatio.  Tamen 
berie  elutus  est.  vitnli  lecto,  stragulis  bom's.  Planctus  est  optitne 
—  inaimmisit  aliquot  —  etiam  si  maligne  ilium  ploravit  uxor.' 

Sat.,  40,  41. 


298  LATIN   SELECTIONS. 


AUCTOR    AETNAE,    PROBABLY    LUCILIUS 
JUNIOR,  CONTEMPORARY  OF  SENECA. 

385.   THE  PLEASURES  OF  PHYSICAL  RESEARCH. 

Nosse  fidem  rerum,  dubiasque  exquirere  causas, 
Sacra  perurgentem,  capitique  attollere  caelum  ; 
Scire,  quot  et  quae  sint  magno  natalia  mundo  ; 
Principia  occasus  metuunt,  an  saecula  perguut, 
Et  firma  aeterno  religata  est  machina  vinclo ; 
Soils  scire  modum  et  quanto  minor  orbita  luna  est, 
Haec  braevior  cur  bis  senos  cita  pervolet  orbes, 
Annuus  ille  meet ;  quae  certo  sideva  currant 
Ordine,  quaeve  suos  servent  incondita  motus  ; 
Sex  cum  nocte  rapi,  totidem  cum  luce  referri ; 
Nubila  cur  caelo  Sterope  denuntiet  imbres, 
Quo  rubeat  Phoebe,  quo  frater  palleat  igni ; 
Tempora  cur  varient  anni,  ver,  prima  iuventa, 
Cur  aestate  perit,  cur  aestas  ipsa  senescit, 
Autumnoque  obrepit  hiems  et  in  orbe  recurrit ; 
Axem  scire  Helices  et  tristem  nosse  come  ten, 
Lucifer  unde  micet,  qnave  Hesperus,  unde  Bootes  ; 
Saturni  quae  Stella  tenax,  quae  Martia  pugnax  ; 
Quo  rapiant  nautae,  quo  sidere  lintea  pandant ; 
Scire  vias  maris  et  caeli  praedicere  cursus  ; 
Quo  vocet  Orion,  quo  Sirius  excubat  index, 
Et  quaecumque  iacent  tanto  miracula  mundo, 
Non  congesta  pad,  nee  acervo  condita  rerum, 
Sed  manifesta  notis  certa  disponere  sede 
Singula  :  divina  est  animi  ac  iucunda  voluptas. 

Aetna,  226-251. 


PLLNIUS   MAJOR.  299 


C.  PLINIUS  SECUNDUS,  23-79  A.  D. 

386.   THE  UNIVERSE  CONFOUNDED  WITH  GOD. 

Mundum,  et  hoc,  quod  nomine  alio  caelum  appellare  libuit, 
cuius  circuraflexu  teguntur  cuncta,  numen  esse  credi  par  est, 
aeternum,  immensum,  neque  genitum,  neque  interiturum  unquara. 
Huius  extera  indagare,  nee  interest  liomiuum,  nee  capit  humanae 
coniectura  mentis.  Sacer  est,  aeternus,  immensus,  totus  in  toto, 
immo  vero  ipse  totum ;  finitus,  et  infinite  similis ;  omnium  rerum 
certus,  et  similis  incerto  ;  extra,  intra,  cuncta  complexus  in  se  : 
idemque  rerum  naturae  opus,  et  rerum  ipsa  natura.  Furor  est, 
mensuram  eius  ammo  quosdam  agitasse,  atque  p  rode  re  ausos  : 
alios  rursus,  occasione  hinc  sumpta  aut  his  data,  innumerabiles 
tradidisse  mundos,  ut  totidem  rerum  naturas  credi  oporteret : 
aut,  si  una  omnes  incubaret,  totidem  tamen  soles,  totidemque 
lunas,  et  cetera,  ut  iam  in  uno  et  itnmensa  et  innumerabilia 
sidera :  quasi  non  eadem  quaestione  semper  in  termino  cogita- 
tionis  occursura,  desiderio  finis  alicuius :  aut,  si  haec  iufinitas 
naturae  omnium  artifici  possit  assignari,  non  illud  idem  in  uuo 
facilius  sit  intelligi,  tanto  praesertim  opere.  Furor  est,  profecto 
furor,  egredi  ex  eo,  et  tanquam  interna  eius  cuncta  plane  iam 
sint  nota,  ita  scrutari  extera :  quasi  vero  mensuram  ullius  rei 
posset  agere,  qui  sui  nesciat ;  aut  mens  hominis  videre,  quae 

mundus  ipse  non  capiat. 

Hist.  Nat.,  II,  i,  1. 

387.  HOW  FAR  IS  THE  ROTUKDITT  OF  THE  EARTH  COM- 
PATIBLE WITH  THE  EXISTENCE  OF  LARGE  BODIES 
OF  WATER  ON  ITS  SURFACE  ?  , 

to 

Sed  vulgo  maxima  haec  pugna  est,  si  coactam  in  verticem 
aquarum  quoque  figuram  credere  cogatur.  Atqui  non  aliud  in 
rerum  natura  aspectu  manifestius.  Namque  et  dependentes 
ubique  guttae  parvis  globantur  orbibus  :  et  pulveri  illatae,  fron- 
diumque  lanugiui  impositae,  absoluta  rotunditate  cernuntur  : 
et  in  poculis  repletis  media  maxiine  tument :  quae  propter  sub- 


300  LATIN   SELECTIONS. 

tilitatem  humoris,  mollitiamque  in  se  residentem,  ratione  facilius, 
quam  visu,  deprehenduntur.  Idque  etiam  magis  mirum,  in  po- 
culis  repletis,  addito  humore  minimo  circumfluere  quod  supersit : 
contra  evenire  ponderibus  additis  ad  vicenos  saepe  denarios : 
scilicet  quia  intus  recepta  liquorem  in  verticem  attollant,  at  cum- 
ulo  eminente  infusa  dilibantur.  Eadem  est  causa,  propler  quam 
e  uavibus  terra  non  cernatur,  e  navium  malis  conspicua :  ac 
procul  recedente  navigio,  si  quid,  quod  fulgeat,  religetur  in  mali 
cacumine,  paulatim  descendere  videatur,  et  postremo  occultetur. 
Denique  Oceanus,  quern  fatemur  ultimum,  quanam  alia  figura 
cohaereret,  atque  non  decideret,  nullo  ultra  margine  includente  ? 
Ipsum  id  ad  miraculum  redit,  quonara  modo  etiamsi  globetur, 
extremum  non  decidat  mare.  Contra  quod,  ut  siut  plana  maria, 
et  qua  videntur  figura,  non  posse  id  accidere,  magno  suo  gaudio, 
magnaque  gloria  inventores  Graeci  subtHitate  geometrica  docent. 
Namque  cum  e  sublimi  in  inferiora  aquae  ferantur,  et  sit  haec 
natura  earum  confessa :  nee  quisquam  dubitet  in  litore  ullo  ac- 
cessisse  eas,  quo  longissime  devexitas  passa  sit :  procul  dubio 
apparere,  quo  quid  humilius  sit,  propius  centro  esse  terrae  :  om- 
nesque  lineas,  quae  emittuntur  ex  eo  ad  proximas  aquas,  brevio- 
res  fieri,  quam  quae  ad  extremum  mare  a  primis  aquis.  Ergo 
totas,  omnique  ex  parte  aquas  vergere  in  centrum :  ideoque  non 
decidere,  quoniam  in  interiora  nitantur. 

H,  Ixv. 

388.  A   THEORY   OF   THE   TIDES.     THEY   ARE   DUE   TO   A 
COMBINATION  OP  SOLAR  AND  LUNAR  INFLUENCE. 

Et  de  aquarum  natura  complura  dicta  stint :  sed  aestus  maris 
accedere  et  reciprocare  maxime*  mirum  :  pluribus  quidem  modis, 
verum  causa  in  sole  lunaque.  Bis  inter  duos  exortus  lunae 
affluunt,  bisque  remeant,  viceuis  quaternisque  semper  horis.  Et 
primum  attoilente  se  cum  ea  mundo  intumescentes,  mox  a  me- 
ridiano  caeli  fastigio  vergente  in  occasum  residentes  :  rursusque 
ab  occasu  subter  caeli  ima,  et  meridiano  contraria,  accedente, 
inundantes  :  hinc  donee  iterum  exoriatur,  se  resorbentes.  Nee 
unquam  eodem  tempore,  quo  pridie,  reflui ;  ut  ancillante  sidere, 
traheuteque  secum  avido  haustu  maria,  et  assidue  aliunde,  quara 
pridie,  exoriente  :  paribus  tamen  intervallis  reciproci,  senisque 


PLIN1US   MAJOR.  301 

semper  Loris,  non  cuiusque  diei  aut  noctis,  aut  loci,  sed  aequinoc- 
tialibus  :  ideoque  inaequales  vulgarium  horarum  spatio,  utcunque 
plures  in  eas  aut  diei  aut  iioctis  illarum  mensurae  cadunt,  et 
aequinoctio  tantum  pares  ubique.  Ingens  argumeutum,  plenum- 
que  lucis  ac  vocis  etiam  diurnae,  hebetes  esse,  qui  negent  subter- 
meare  sidera,  ac  rursus  eadem  resurgere  :  similemque  terris,  imo 
vero  universae  naturae  exinde  facietu,  in  iisdem  ortus  occasusque 
operibus :  non  aliter  sub  terra  manifesto  sideris  cursu,  aliove 
effectu,  quam  cum  praeter  oculos  uostros  feratur. 

II,  xcix. 

389.   A  COMPARISON  OF  MAN  WITH  THE  REST  OF  THE 
CREATION. 

Ante  onmia  unum  animantium  cunctorum,  alienis  velat  opibus: 
ceteris  varie  tegumenta  tribuit,  testas,  cortices,  coria,  spinas, 
villos,  setas,  pilos,  plumam,  pennas,  squamas,  vellera.  Truncos 
etiam  arboresque  cortice,  interdum  gemino,  a  frigoribus  et  calore 
tutata  est.  Hominem  tantum  nudum,  et  in  nuda  humo,  natali 
die  abicit  ad  vagitus  statim  et  ploratum,  nullumque  tot  anima- 
lium  aliud  ad  lacrimas,  et  has  protinus  vitae  principio.  At  her- 
cules  risus,  praecox  ille  et  celerrimus,  ante  quadragesimum  diem 
nulli  datur.  Ab  hoc  lucis  rudimento,  quae  ne  feras  quidem  inter 
nos  genitas,  vincula  excipiunt,  et  omnium  membrorum  nexus : 
itaque  feliciter  natus  iacet,  manibus  pedibusque  devinctis,  flens, 
animal  ceteris  imperaturum :  et  a  suppliciis  vitam  auspicatur, 
unam  tantum  ob  culpam,  quia  natum  est.  lieu  dementiam  ab 
his  initiis  existimantium  ad  superbiam  se  genitos!  Prima  roboris 
spes,  primumque  temporis  munus  quadruped!  similem  facit. 
Quando  homini  incessus  ?  quando  vox  ?  quando  firmum  cibis  os  ? 
quarndiu  pnlpitans  vertex,  summae  inter  cuncta  animalia  imbe- 
cillitatis  indicium?  lam  morbi,  totque  medicinae  contra  mala 
excogitatae,  et  haec  quoque  subinde  uovitatibus  victae.  Cetera 
sentire  naturam  suam,  alia  pernicitatem  usurpare,  alia  praepetes 
volatus,  alia  nare :  hominem  scire  nihil  sine  doctrina,  non  fari, 
non  ingredi,  non  vesci :  breviterque  non  aliud  naturae  sponte, 
quam  flere.  Itaque  multi  exstitere,  qui  non  nasci  optimum  cen- 
sererit,  aut  quam  ocissime  aboleri.  Uni  animantium  luctus  est 
datus,  uui  luxuria,  et  quidem  innumerabilibus  modis,  ac  per 


302  LATIN   SELECTIONS. 

singula  membra :  uni  ambitio,  uni  avaritia,  uni  immensa  vivendi 
cupido,  uni  superstitio,  uni  sepulturae  cura,  atque  etiam  post  se 
de  future.  Nulli  vita  fragilior,  nulli  rerura  omnium,  libido  maior, 
nulli  pavor  confusior,  nulli  rabies  acrior.  Denique  cetera  aui- 
mantia  in  suo  genere  probe  degunt:  congregari  videmus,  et  stare 
contra  dissimilia.  Leonum  feritas  inter  se  non  dimicat:  serpen- 
tium  morsus  non  petit  serpeutes :  ne  maris  quidem  belluae  ac 
pisces,  nisi  in  diversa  genera,  saeviunt.  At  hercules  homini 

plurima  ex  homine  suut  mala. 

VII,  i. 

390.  THE  SOURCE  OP  INSTINCT  is  AN  UNSOLVED  MYSTERY. 

Mirum  in  plerisque  animalium,  scire  quare  petantur  :  sed  et 
per  cuncta  quid  caveant.  Elephas  homine  obvio  forte  in  so- 
fitudiue,  et  simpliciter  oberrante,  clemens  placidusque  etiam  de- 
monstrare  viam  traditur.  Idem  vestigio  hominis  animadverso 
priusquam  homine,  intremiscere  insidiarum  metu,  subsistere  ab 
olfactu,  circumspectare,  iras  proflare,  nee  calcare,  sed  eruttun 
proximo  tradere,  ilium  sequenti,  nuntio  simili  usque  ad  extre- 
mum:  et  tune  agmen  circumagi,  et  reverti,  aciemque  dirigi :  adeo 
omnium  odori  durare  virus  illud,  maiore  ex  parte  ne  nudorum 
quidem  pedum.  Sic  et  tigris,  etiam  feris  ceteris  truculenta,  at- 
que ipsa  elephanti  quoque  spernens  vestigia,  hominis  viso  trans- 
ferre  dicitur  protinus  catulos.  Quonam  modo  agnito  ?  ubi  ante 
conspecto  illo,  quern  timet  ?  Etenim  tales  silvas  minime  fre- 
quentari  certum  est.  Sane  mirentur  ipsam  vestigii  raritatem  : 
sed  unde  sciunt  timendum  esse  ?  Immo  vero  cur  vel  ipsius  con- 
spectum  paveant,  tanto  viribus,  magnitudine,  velocitate  praestan- 
tiores  ?  Nimirum  haec  est  natura  rerum,  haec  potentia  eius, 
saevissimas  ferarum  maxiraasque  nunquam  vidisse  quod  debeant 

timere,  et  statim  intelligere  cum  sit  timeudum. 

VIII,  v. 

391.   NATURAL  HISTORY  OF  THE  LION. 

Leoni  tantum  ex  feris  dementia  in  supplices  :  prostratis  par- 
cit :  et  ubi  saevit,  in  viros  potius,  quam  in  feminas  fremit :  in 
infantes  non  nisi  magna  fame.  Credit  Libya,  intellectum  perve- 


PLINIUS  MAJOR.  303 

nire  ad  eos  precum.  Captivam  certe  Gaetuliae  reducem  audivi, 
multorum  in  silvis  impetum  a  se  mitigatum  alloquio,  ausam 
dicere  se  feminam,  profngam,  infirmam,  supplicem  animalis  om- 
nium generosissiuai,  ceterisque  imperitantis,  indignam  eius  gloria 
praedam.  Varia  circa  hoc  opinio,  ex  ingenio  cuiusque,  vel  casn, 
mulceri  alloquiis  feras  :  quippe  obvium,  serpentes  extrahi  cantu, 
cogique  in  poenam,  verum  falsumne  sit,  vita  non  decreverit. 
Leonum  animi  index  cauda,  sicut  et  equorum  aures.  Namque 
et  has  notas  generosissimo  cuiqtie  natura  tribuit.  Immota  ergo 
placidus,  clemens,  blandientique  similis,  quod  rarumest:  crebrior 
enim  iracundia.  Eius  in  principio  terra  verberatur :  incremento 
terga,  ceu  quodam  incitamento,  flagellantur.  Vis  summa  in 
pectore.  Ex  omni  vulnere,  sive  ungue  impresso,  sive  dente,  ater 
profluit  sanguis.  lidem  satiati,  innoxii  sunt.  Generositas  in 
periculis  maxime  deprehenditur :  nou  in  illo  tantummodo,  quod 
spernens  tela  diu  se  terrore  solo  tuetur,  ac  velut  cogi  testatur : 
cooriturque  non  tanquam  periculo  coactus,  sed  tanquam  amentiae 
iratus.  Jlla  nobilior  animi  significatio :  quamlibet  magna  canum 
et  venantium  urgeute  vi,  contemtim  restitansque  cedit  in  campis, 
et  ubi  spectari  potest ;  idem  ubi  virgulta  silvasqne  penetravit, 
acerrimo  cursu  fertur,  velut  abscondente  turpitudinem  loco. 
Dum  sequitur,  insilit  saltu,  quo  in  fuga  non  utitur.  Vulneratus 
observatione  mira  percussorem  novit,  ut  in  quantalibet  multitu- 
dine  appetit.  Eum  vero  qui  telum  quidem  miserit,  sed  tameif 
non  vulneraverit,  correptura  rotatumque  sternit.  nee  vulnerat. 
Cum  pro'  catulis  feta  dimicat,  oculorum  aciern  traditur  defigere 
in  terram,  ne  venabula  expavescat.  Cetero  dolis  carent  et  sus- 
picione  :  nee  limis  intuentur  oculis,  aspicique  simili  modo  nolunt. 
Credltum  est,  a  moriente  humum  morderi,  lacrimamque  leto  dari. 
Atque  hoc  tale,  tarn  saevum  animal,  rotarum  orbes  circumacti, 
currusque  inanes,  et  gallinaceorum  cristae,  cantusque  etiam  magis 
terrent,  sed  maxime  ignes.  Aegritudinem  fastidii  tautum  sentit : 
in  qua  medetur  ei  contumelia,  in  rabiem  agente  annexarum  las- 
civia  siniiarum.  Gustatus  delude  sauguis  in  remedio  est. 

VIII,  xix. 


304  LATIN   SELECTIONS. 


392.   THE  WEARING  AND  WORKMANSHIP  OF  GOLD  RINGS. 

Pessimum  vitae  scelus  fecit,  qui  aurum  primus  iuduit  digitis. 
Nee  hoc  quis  fecerit  traditur.  Nam  de  Prometheo  omnia  fabu- 
losa  arbitror,  quanquam  illi  quoque  ferreum  anulum  dedit  anti- 
quitas  :  vinculumque  id,  non  gestamen,  intelligi  voluit.  Midae 
quidem  anulum,  quo  circumacto  habentem  nemo  cerneret,  quis 
non  etiam  fabulosiorem  fateatur  ?  Manus  et  prorsus  sinistrae 
maximam  auctoritatem  conciliavere  auro,  non  quidem  Romanae, 
quarum  mere  ferreum  id  erat,  ut  virtutis  bellicae,  insigne.  De 
regibus  Romanis  non  facile  dixerim.  Nullum  habet  Romuli  in 
Capitolio  statua,  nee  praeter  Numae  Serviique  Tullii  alia,  ac  ne 
L.  quidem  Bruti.  Hoc  in  Tarquiniis  maxime  miror,  quorum  e 
Graecia  fuit  origo,  unde  hie  anulorum  usus  venit,  quanquam 
etiam  nunc  Lacedaemone  ferreo  utuntur.  Sed  a  Frisco  Tar- 
quinio  omnium  primo  lilium,  cum  in  praetextae  annis  occidisset 
hostem,  bulla  aurea  donatum  constat :  unde  mos  bullae  duravit, 
ut  eorum  qui  equo  meruissent  filii,  insigne  id  haberent,  ceteri 
lorum.  Et  ideo  miror  Tarquinii  eius  statuam  sine  anulo  esse. 
Quanquam  et  de  nomine  ipso  ambigi  video  :  Graeci  a  digitis  ap- 
pellavere,  apud  nos  prisci  ungulum  vocabant :  postea  et  Graeci 
et  nostri  symbolum.  .  Longo  certe  tempore  ne  senatum  quidem 
Romanum  habuisse  aureos  manifestum  est.  Siquidem  his  tan- 
turn  qui  legati  ad  exteras  gentes  ituri  essent,  anuli  publice 
dabantur :  credo,  quoniam  ita  exterorum  honovatissimi  intellige- 
bantur.  Neque  aliis  uti  mos  fuit,  quam  qui  ex  ea  causa  publice 
accepissent :  vulgoque  sic  trinmphabant.  Et  cum  corona  ex  auro 
Etrusca  sustineretur  a  tergo,  anulus  tamen  in  digito  ferreus  erat, 
aeque  triumphantis,  et  servi  fortasse  coronam  sustinentis.  Sic 
triumphavit  de  lugurtha  C.  Marius  :  aureumque  non  ante  tertium 
consulatum  sumpsisse  traditur.  Hi  quoque,  qui  ob  legationem 
acceperant  aureos,  in  publico  tantum  utebantur  his  :  intra  domos 
vero  ferreis.  Quo  argumento  etiam  nuiic  sponsae  muneri  fer- 
reus anulus  mittitur,  isque  sine  gemma.  .  .  .  Non  signal  Oriens 
aut  Aegyptus  etiam  nunc,  literis  contenta  solis.  Multis  hoc 
modis,  ut  cetera  omnia,  luxuria  variavit,  gemmas  addendo  ex- 
quisiti  fulgoris,  censuque  opimo  digitos  onerando,  sicut  dicemus 
in  gemmarum  volumine :  mox  et  effigies  varias  caelando,  ut  alibi 


PLINIUS  MAJOR.  305 

ars,  alibi  materia  esset  in  pretio.  Alias  deinde  gemmas  violari 
nefas  putavit :  ac  ne  quis  signandi  causam  in  anulis  esse  intelli- 
geret,  solidas  induit.  Quasdam  vero  neque  ab  ea  parte  quae 
digito  occultatur,  auro  clusit,  aurumque  millibus  lapillorum  vilius 
fecit.  Contra  vero  multi  nullas  admittunt  gemmas,  auroque  ipso 
signant :  id  Claudii  Caesaris  principatu  repertum. 

XXXIII,  iv,  vi. 

393.  THE  CHIEF  USE  OP  PAINTING  IN  ANTIQUITY  WAS  FOR 
PORTRAITS.  THE  INVENTION  OF  A  PROCKSS  BY 
WHICH  COLORED  IMPRESSIONS  WERE  MULTIPLIED  is 
DUE  TO  VARRO. 

Aliter  apud  maiores  in  atriis  haec  erant  quae  spectarentur, 
non  signa  externorum  artificum,  nee  aera,  aut  marmora  :  ex- 
pressi  cera  vultus  singulis  disponebantur  armariis,  ut  essent 
imagines,  quae  comitareutur  gentilicia  funera  :  semperque  de- 
functo  aliquo,  totus  aderat  familiae  eius,  qui  unquam  fuerat, 
populus.  Stemmata  vero  lineis  discurrebant  ad  imagines  pictas. 
Tablina  co<licibus  implebantur,  et  monumentis  rerum  in  magis- 
tratu  gestarum.  Aliae  foris  et  circa  litnina  domitarum  gentium 
imagines  erant,  affixis  hostium  spoliis,  quae  nee  emptori  refigere 
liceret :  triumphabantque  etiam  dominia  mutatis  ipsae  domus  : 
et  erat  haec  stimulatio  ingens,  exprobrantibus  tectis,  quotidie 
imbellem  dominum  intrare  in  alienum  triumphant.  Exstat 
Messalae  oratoris  indignatio,  qua  prohibu.it  inseri  genti  suae 
Laevinorum  alienam  imaginem.  Simjlis  causa  Messalae  seni 
expressit  volumina  ilia,  quae  de  familiis  condidit,  cum  Scipionis 
Pomponiani  transisset  atrium,  vidissetque  adoptione  testamentaria 
Salutiones,  (hoc  euim  ei  fuerat  cognomen,)  Africanorum  de- 
decore  irrepentes  ScipioDum  nomini.  Sed  pace  Messalarum 
dixisse  liceat,  etiam  mentiri  clarorum  imagines,  erat  aliquis  vir- 
tutum  amor :  multoque  honestius,  qnam  jnereri,  ne  quis  suas 
expeteret.  Non  est  praetereundum  et  novitium  inventum.  Si- 
(juidem  non  solum  ex  auro  argentove,  aut  certe  ex  aere  in  bib- 
liothecis  dicantur  illi,  quorum  immortalea  animae  in  locis  iisdem 
loquuntur :  quin  immo  etiam  quae  non  sunt,  finguntur,  pariunt- 
que  desideria  non  traditi  vultus,  sicut  in  Homero  evenit.  Quo 
mains  (ut  equidem  arbitror)  mil  him  est  felicitatis  specimen,  quam 

20 


306  LATIN  SELECTIONS. 

semper  omnes  scire  cupere,  qualis  fuerit  aliquis.  Asinii  Pollio- 
nis  hoc  Romae  inventum,  qui  primus  bibliotheoam  dicando, 
ingenia  homirium  rein  publicam  fecit.  An  priores  coeperint 
AJexandriae  et  Pergami  reges,  qui  bibliothecas  inagno  certamine 
instituere,  non  facile  dixerim.  Imaginum  amore  flugrasse  quon- 
dam testes  sunt  et  Atticus  ille  Ciceronis,  edito  de  his  volumine, 
et  Marcus  Varro  benignissimo  invento,  insertis  voluminum  suo- 
rum  feounditati, noD  uonainibus  tantum  septingentorum  illustrium, 
sed  et  aliquo  modo  imaginibus  :  non  passus  intercidere  figuras, 
aut  vetustatem  aevi  contra  homines  valere,  inventor  muneris 
etiam  diis  invidiosi,  quando  immortalitatem  non  solum  dedit, 
verum  etiam  in  omues  terras  misit,  ut  praesentes  esse  ubique,  et 
claudi  possent. 

xxxv,  a. 


C.  VALERIUS   FLACCUS,  PL.  70-88  A.  D. 

394.   HERCULES  APPEARS  TO  DELIVER  HESIONE  FROM  THE 
SEA-MONSTER. 

Constitit  Alcides,  visuque  enisus  in  alta 
Rupe  truces  manicas,  defectaque  virginis  ora 
Cernit,  et  ad  primes  turgentia  lumina  fluctus. 
Exanimum  veluti,  multo  tamen  arte  coactum, 
Maeret  ebur,  Paviusve  notas  et  nomina  sumit. 
Cum  lapis  aut  liquid!  referunt  miranda  colores. 
Ductor  ait :  Quod,  virgo,  tibi  nomenque  genusque  ? 
Quae  sors  ista,  doce,  tendunt  cur  vincula  palmas  ? 
Ilia  tremens,  tristique  oculos  deiecta  pudore, 
Non  ego  digna  malis,  inquit ;  suprema  parentum 
Dona  vides,  ostro  scopulos  auroque  frequentes. 
Nos  Hi  veteris  quondam  genus,  invida  donee 
Laomedonteos  fugeret  Fortuna  penates. 
Principio  morbi,  caeloque  exacta  sereno 
Temperies  ;  arsere  rogis  certantibus  agri : 
Cum  subitus  fragor,  et  fluctus  Idaea  moventes 


VALERIUS   FLACCUS.  307 

Cum  stabulis  nemora :  ecce  repens  consurgere  ponto 
Bellua,  monstrum  ingens ;  bane  tu  nee  montibus  ullis, 
Nee  nostro  metire  mari :  primaeva  f  urenti 
Huic  manus,  araplexus  inter  planctusqtie  parentum, 
Deditur :  hoc  sortes,  hoc  corniger  imperat  Hammon 
Virgineam  damnare  animam,  sortitaque  Lethen 
Corpora :  crudelis  scopulis  me  destinat  urna. 
Verum  o,  iam  redeunt  Phrygibus  si  numina,  tuque 
Ille  adeo,  auguriis  promisse  et  sorte  deorum, 
lain  cui  candentes  votivo  in  gramine  pascit 
Cornipedes  genitor,  nostrae  stata  dona  salutis, 
Annue,  meque,  precor,  defectaque  Pergama  monstris 
Eripe ;  namque  potes  :  neque  enim  iam  lata  videbam 
Pectora,  Neptunus  muros  cum  iungeret  astris, 
Nee  tales  humeros  pharetramque  gerebat  Apollo. 

Argon.,  ii,  462-492. 

395.  JASON  DESTROYS  THE  DRAGON'S  SEED.       • 

Ille,  velut  campos  Libyes  ac  pinguia  Nili 
Fertilis  arva  secet,  plena  sic  semina  dextra 
Spargere  gaudet  agris,  oneratque  novalia  bello. 
Martius  hie  primum  ter  vomere  fusus  ab  ipso 
Clangor,  et  ex  omni  eonuerunt  cornua  sulco ; 
Bellatrix  turn  gleba  quati,  pariterque  creari 
Armarlque  phalanx  totisque  insurgere  campis. 
Cessit  et  ad  socios  paulum  se  retulit  heros 
Opperiens,  ubi  prima  sibi  daret  agmina  tellus 
Adverse.     Ut  summis  iam  rura  recedere  cristis 
Vidit  et  infesta  vibrantes  casside  terras, 
Advolat :  atque  uno  tellus  qua  proxima  collo, 
Necdurn  humeri  videre  diem,  prior  ense  sequaci 
Aequat  humo  truncos :  rutilum  thoraca  sequent! 
Aut  primas  a  matre  manus  premit  obvius  ante. 
Nee  magis  aut  illis  aut  illis  millibus  ultra 
Sufficit,  ad  dirae  quam  cum  Tirynthius  hydrae 
Agmina  Palladios  defessus  respicit  ignes. 
Ergo  iterum  ad  socias  convertere  Colchidos  artes, 
Et  galeae  nexus  ac  vincula  dissipat  imae, 


308  LATIN    SELECTIONS. 

Cunctaturque  tainen  totique  occurrere  bello 
Ipse  cupit,  spes  nulla  datur,  sic  undique  densant 
Terrigenae  iam  signa  duces,  clamorque,  tubaeque 
Jamque  omnes  odere  virum,  iamque  omuia  contra 
Tela  volant :  tune  vero  amens  discriraine  tanto, 
Quam  modo  Tartareo  galeam  Medea  veneno 
Infectam  dederat,  ususque  armarat  in  illos, 
In  medios  torsit ;  conversae  protinus  hastae. 
Qualis  ubi  attonitos  maestae  Phrygas  annua  Matris 
Ira,  vel  exsectos  lacerat  Bellona  comatos  ; 
Haud  secus  accensus  subito  Medea  cohortes, 
Implfcat,  et  miseros  agit  in  sua  proelia  fratres. 
Omnis  ibi  Aesoniden  sterni  putat ;  omnibus  ira 
Talis  erat.     Stupet  Aeetes  ultroque  furentes 
Ipse  viros  revocare  cupit ;  sed  cuncta  iacebant 
Agmina,  nee  quisquam  primus  ruit,  aut  super  ullus 
Linquitur,  atque  hausit  subito  sua  fuuera  tellus. 

vii,  607-643. 

396.   MEDEA  LEAVES  HER  HOME. 

At  trepidam  in  thalamis  et  iam  sua  facta  paventem 
Colchida  circa  omnes  pariter  furiaeque  minaeque 
Patris  habent ;  nee  caerulei  timor  aequoris  ultra, 
Nee  miserae  terra  ulla  procul ;  quascumque  per  undas 
Ferre  fugam,  quamcumque  cupit  iam  scandere  puppim. 
Ultima  virgineis  tune  flens  dedit  oscula  vittis, 
Quosque  fugit,  complexa  toros,  crinemque  genasque 
Ungue  per  antiqui  carpsit  vestigia  somni, 
Atque  haec  impresso  gemuit  miseranda  cubili : 
O  mihLs?  profugae  genitor  nunc  ille  supremos 
Amplexus,  Aeeta,  dares  fletusque  videres 
Ecce  meos !     Ne  crede,  pater,  non  carior  ille  est, 
Quern  sequimur ;  tumidis  utinam  simul  obruar  undis  ! 
Tu,  precor,  haec  longa  placidus  mox  sceptra  senecta 
Tuta  geras,  meliorque  tibi  sit  cetera  proles. 
Dixit,  et  Haemonio  nunquam  spernenda  marito 
Condita  letiferis  prodit  medicamina  cistis, 
Virgineosque  sinus  ipsumque  monile  venenis 


VALERIUS   FLACCUS.  309 

Implicat,  ac  saevura  super  omnibus  addidit  ensem. 
Inde  velut  torto  Furiarum  eiecta  flagello 
Prosilit ;  attonito  qualis  pede  prosilit  Ino 
In  freta  nee  parvi  meminit  conterrita  nati, 
Quern  tenet ;  extremuin  coniux  ferit  irritus  Isthmon. 

viii,  1-24. 

397.   ABSYRTUS  URGES  HIS  MEN  TO  RECOVER  MEDEA. 

Absyrtus  subita  praeceps  cum  classe  parentis 
Advehitur,  profugis  infestam  lampada  Graiis 
Concutiens  diramque  premens  clamore  sororem : 
Atque,  Hatic,  o  si  quis  vobis  dolor  iraque,  Colchi, 
Accelerate  viam,  neque  enim  fugit  aequore  raptor 
luppiter,  aut  falsi  sequimur  vestigia  tauri. 
Puppe,  nefas,  una  praedo  Phrixea  reportat 
Vellera ;  qua  libuit,  remeat  cum  virgine  ;  nobis, 
0  pudor !  et  muros  et  stantia  tecta  reliquit. 
Quid  mihi  deinde  satis  ?  nee  quaero  vellera,  nee  te 
Accipio,  germana,  datam,  nee  foederis  ulla 
Spes  erit,  aut  irae  quisquam  modus.     Inde  reverti 
Patris  ad  ora  mei  tarn  parvo  in  tempore  fas  sit  ? 
Quinquaginta  animae  me  scilicet  unaque  mersa 
Sufficiet  placare  ratis  ?  te,  Graecia  fallax, 
Persequor  atque  tuis  hunc  quasso  moenibus  ignem  ; 
Nee  tibi  digna,  soror,  desum  ad  connubia  frater ; 
Primus  et  ecce  fero  quatioque  hanc  lampada  vestro 
Coniugio  ;  primus  celebro  dotalia  sacra, 
Qui  potui ;  patriae  veniam  da,  quaeso,  senectae. 
Quin  omnes  alii  pariter  populique  patresque 
Mecum  adsunt :  magni  virgo  ne  regia  Solis 
Haemonii  thalamos  adeas  despecta  mariti, 
Tot  decuit  coisse  rates,  tot  fulgere  taedaa. 

viii,  260-284. 


310  LATIN  SELECTIONS. 


C.   SILIUS  ITALICUS,  25-101   A.  D. 

398.  JUNO  RAISES  A  CLOUD  OF  DUST  TO  CONFOUND  THE 
ROMANS  AT  CANN.E. 

At  Gradivus  atrox  remefcntis  in  aethera  divae 
Abscessu  revocat  mentes,  fusosque  per  aequor 
Ipse  manu  magna,  nebulam  circumdatus,  acri 
Restituit  pugnae.     Convertunt  signa,  novamque 
Instaurant  Itali,  versa  forraidine,  caedem. 
Cum  ventis  positus  custos,  cui  flamina  career 
Imperio  compressa  tenet,  caelumque  ruentes 
Enrique,  et  Boreae  parent,  Corique,  Jfotique, 
lunonis  precibus,  proraissa  baud  parva  ferentis, 
Regnantem  Aetolis  Vulturnum  in  praelia  campis 
Effrenat.     Placet  bic  irae  exitiabilis  ultor. 
Qui,  se  postquam  Aetnae  mersit  candente  barathro, 
Concepitque  ignes,  et  flammea  protulit  ora, 
Evolat  horrendo  stridore,  ac  Daunia  regna 
Perflatj  agens  oaecam  glomerato  pulvere  nubem. 
Eripuere  oculos  aurae,  vocemque,  manusque : 
Vortice  arenoso  candentes,  flebile  dictu, 
Torquet  in  ora  globos  Italum,  et  bellare  maniplis 
lussa  laetantur  rabie.     Turn  mole  ruinae 
Sternuntur'tellure  et  miles  et  arma  tubaeque ; 
Atque  omnis  retro  flatu  occursante  refertur 
Lancea,  et  in  tergum  Rutulis  cadit  irritus  ictus. 
Atque  idem  flatus  Poenorum  tela  secundant, 
Et  velut  amento  contorta  hastilia  turbo 
Adiuvat,  ac  Tyrias  impellit  stridulus  hastas. 
Turn,  denso  fauces  praeclusus  pulvere,  miles 

Ignavam  mortem  compresso  maeret  biatu. 

ix,  485-512. 


SILIUS.  311 


399.  JUNO  OPENS  HANNIBAL'S  EYES  THAT  HE  MAT  SEE 
THE  GODS  RANGED  AGAINST  HIM. 

Quo  ruis,  o  vecors  ?  maioraque  bella  capessis, 
Mortal!  quam  ferre  datum  ?     luno  inquit,  et  atram 
Dimovit  uubem,  veroque  apparuit  ore. 
Non  tibi  cum  Phrygio  res  Laurentive  colono, 
En,  age,  (namque  oculis  amota  nube  parumper, 
Cernere  cuncta  dabo)  surgit  qua  celsus  ad  auras, 
Aspice,  mentis  apex,  vocitata  palatia  regi 
Parrhasio  plena  tenet  et  resonante  pliaretra, 
Intenditque  arcum,  et  pugnas  meditatur  Apollo. 
At,  qua  viclnis  tollit  se  collibus  altae 
Molis  Aventinus,  viden',  ut  Latonia  virgo 
Accensas  quatiat  Phlegethontis  gurgite  taedas. 
Exsertos  avide  pugnae  nudata  lacertos? 
Parte  alia,  cerne,  ut  saevis  Gradivus  in  armis 
Implerit  dictum  proprio  de  nomine  campum. 
Hinc  lanus  movet  anna  manu.  movet  inde  Quirinus, 
Quisque  suo  de  colle  deus.     Sed  eriim  aspice,  quantus 
Aegida  commoveat  nimbos  flammasque  vomentem 
luppiter,  et  quantis  pascat  ferus  ignibus  iras. 
Hue  vultus  flecte,  atque  aude  spectare  Tonantem, 
Quas  hiemes,  quantos  concussu  vertice  cernis 
Sub  nutu  tonitrus.     Oculis  qui  fulgtirat  ignis ! 
Cede  deis  tandem,  et  Titania  desine  bella. 

xii,  703-725. 

400.   SCIPIO  ON  THE  BATTLE-FIELD. 

Omnia  ductor 

Magna  adeo  Ausonius  maiori  mole  premebat. 
Ut  Phoebe  Stellas,  ut  fratris  lumina  Phoeben 
Exsuperant,  montesque  Atlas,  et  flumina  Nilus, 
Ut  pater  Oceanus  Neptunia  caerula  vincit. 
Vallaritem  eastra  (obscuro  nam  vesper  Olympo 
Fuudere  non  aequam  trepidanti  coeperat  umbram) 
Aggreditur  Latius  rector,  subitoque  tumultu 


312  LATIN   SELECTIONS. 

Caeduntur  passim  coepti  munimina  valli 
Imperfecta.     Super  centexere  herbida  lapses 
Poudera,  et  in  tumuli  concessit  caespes  honorem. 
Vix  uni  mens  digna  viro,  novisse  minores 
Quam  deceat,  pretiumque  operis  sit  tradere  famae. 
Cantaber  ingenio  membrorum  et  mole  timer! 
Vel  nudus  telis  poterat  Larus.     Hie  fera  gentis 
More  securigera  miscebat  proelia  dextra. 
Et,  quanquam  fundi  se  circum  pulsa  videret 
Agmina,  deleta  gentilis  pube  catervae, 
Caesorum  implebat  solus  loca :  seu  foret  hostis 
Commin.us,  expleri  gaudebat  vulnera  frontis 
Adversae :  seu  laeva  acies  in  bella  vocaret, 
Obliquo  telum  reflexum  Marte  rotabat. 
At,  cum  pone  ferox  aversi  in  terga  veniret 
Victor,  nil  trepidans  retro  iactare  bipennem 

Callebat,  nulla  belli  non  parte  timendus. 

xvi,  33-67. 


P.   PAPINIUS  STATIUS,  45-96  A.  D. 

401.    STATIUS  RECEIVES  AN  INVITATION  TO  DINE  WITH 
DOMITIAN. 

Regia  Sidoniae  convivia  laudat  Elisae, 
Qui  magnum  Aeneam  Laurentibus  intulit  arvis : 
Alcinoique  dapes  mansuro  carmine  monstrat 
Aequore  qui  lento  reducem  consumpsit  Ulixen : 
Ast  ego,  cui  sacrae  Caesar  nova  gaudia  cenae 
Nunc  primum,  dominaque  dedit  consurgere  mensa, 
Qua  celebrem  mea  vota  lyra,  quas  solvere  grates 
Sufficiam  ?  non,  si  pariter  mihi  vertice  laeto 
Nectat  adoratas  et  Smyrna  et  Mantua  lauros, 
Digna  loquar.     Mediis  videor  discumbere  in  astris 
Cum  love  et  Iliaca  porrectum  sumere  dextra 
Immortale  merum  :  steriles  transmisimus  annos ; 


STATITJS.  313 

Haec  aevi  mihi  prima  dies,  haec  limiua  vitae. 
Tene  ego,  regnator  terrarum  orbisque  subacti 
Magne  parens,  te,  spes  hominum,  te,  cura  deorum 
Cerno  iacens  ?  datur  haec  iuxta,  data  ora  tueri 
Vina  inter  mensasque,  et  rion  assurgere  fas  est  ? 
Tectum  augustum,  ingens,  non  centum  insigne  columnis, 
Sed  quantae  superos  caelumque,  Atlante  remisso, 
Sustentare  queant.     Stupet  hoc  vicina  Tonantis 
Regia,  teque  pari  laetantur  sede  locatum 
Numina,  ne  magnum  properes  escendere  caelum ; 
Tanta  patet  moles,  effusaeque  impetus  aulae 
Liberior  campi,  multumque  amplexus  aperti 
Aetheros,  et  tantum  domino  minor :  ille  penates 
Implet  et  ingenti  Genio  iuvat.     Aemulus  illic 
Mons  Libys  Iliacusque  nitent  et  multa  Syene, 
Et  Chios  et  glauca  certautia  Doride  saxa, 
Lunaque  portaudis  tantum  suffecta  columnis. 
Longa  super  species  :  fessis  vix  culmina  prendas 
Visibus  auratique  putes  laquearia  caeli. 

Silo.,  II,  ir,  1-13. 

402.   A  SHABBY  PRESENT. 

Est  sane  iocus  iste,  quod  libellum 

Misisti,  Gryphe,  pro  libello. 

Urbanum  tamen  hoc  potest  videri, 

Si  post  hoc  aliquid  mihi  remittas : 

Nam  si  ludere,  Gryphe,  perseveras, 

Non  ludis  :  licet,  ecce,  computemus  : 

Noster  purpureus  novusque  charta, 

Et  binis  decoratus  umbilicis, 

1'raeter  me,  mihi  constitit  decussis, 

Tu  rosum  tineis  situque  putrem, 

Quales  aut  Libycis  madent  olivis, 

Aut  tus  Niliacum  piperve  servant,  . 

Aut  Byzantiacos  olent  lacertos  ; 

Nee  saltern  tua  dicta  continentem, 

Quae  trino  iuvenis  foro  tonabas, 

Aut  centum  prope  iudices,  priusquam 


314  LATIN   SELECTIONS. 

Te  Germanicus  arbitrum  sequent! 
Annonae  dedit,  omniumque  late 
Praefecit  stationibus  viarum  : 
Sed  Bruti  senis  oscitationes 
De  capsa  miseri  libellionis, 
Emptum  plus  minus  esse  Caiano 
Donas.     Usque  adeone  defuerunt 
Scissis  pilea  suta  de  lacernis? 
Vel  mantilia  luridaeve  mappae  ? 
Chartae,  Thebaicaeve,  Caricaeve? 
Nusquam  turbine  conditus  ruenti 
Prunorum  globus  atque  coctanorura  ? 
Non  ellychnia  sicca,  non  replictae, 
Bulborum  tunicae  nee  ova  tantum  ? 
Non  leves  alicae  nee  asperum  far  ? 
Nusquam  Cinyphiis  vagata  campis 
Curvarum  domus  uda  cochlearum  ? 
Non  lardum  breve  debilisve  perna? 
Non  Lucanica,  non  graves  Falisci, 
Non  sal,  oxygarumve,  caseusve, 
Aut  panes  viridantis  aphronitri, 
Vel  passum  psythiis  suis  recoctum, 
Dulci  defruta  vel  lutosa  caeno  ? 
Quantum  vel  dare  cereos  olentes, 
Cultellum,  tenuesve  codicillos  ? 
Ollares,  rogo,  non  licebat  uvas, 
Cumano  patinas  in  orbe  tortas, 
Aut  unam  dare  synthesin  (quid  horres  ?) 
Alborum  calieum,  atque  cacaborum  ? 
Irascor  tibi,  Gryphe ;  sed  valebis  : 
Tantum  ne  mihi,  quo  soles  lepore, 
Et  nuiic  hendecasyllabos  remittas. 

Silv.,  IV,  ix. 

403.   A  STORM  IN  THE  NIGHT. 

lamque  per  emeriti  surgens  confinia  Phoebi 
Titanis  late  mundo  subvecta  silenti 
Rorifera  gelidum  tenuaverat  aera  biga : 


STATIUS.  315 

lam  pecudes  volucresque  tacent :  iam  somnus  avaris 
Inserpit  curis  pronusque  per  aera  nutat, 
Grata  laboratae  referens  oblivia  vitae. 
Sed  nee  puniceo  rediturum  nubila  caelo 
Promisere  iubar,  nee  rarescentibus  umbris 
Longa  repercusso  nituere  crepuscula  Phoebo : 
Densior  a  terris,  et  nulli  pervia  flammae 
Subtexit  nox  atra  polos ;  iam  claustra  rigentis 
Aeoliae  percussa  sonant,  venturaque  rauco 
Ore  minatur  hiems,  venti  transversa  frementes 
Confligunt,  axemque  emoto  cardine  vellunt, 
Dum  caelum  sibi  quisque  rapit.     Sed  plurimus  Auster 
Inglomerat  noctem,  et  tenebrosa  volumina  torquet 
Defunditque  imbres :  sicco  quos  asper  hiatu 
Persolidat  Boreas ;  nee  non  abrupta  tremiscunt 
Fulgure,  et  attritus  subita  face  rumpitur  aether. 
Iam  Nemea,  iam  Taenareis  coutermina  lucis 
Arcadiae  capita  alta  madent ;  ruit  agmine  facto 
Inachus  et  gelidas  surgens  Erasinus  ad  arctos. 
Pulverulenta  prius  calcandaque  flumina  nullae 
Aggeribus  tenuere  morae,  stagnoque  refusa  est 
Funditus  et  veteri  spumavit  Lerna^eneno. 
Frangitur  omne  nemus  ;  rapiunt  antiqua  procellae 
Brachia  silvarum.  nullisque  adspecta  per  aevum 
Solibus  umbrosi  patuere  aestiva  Lycaei. 

Theb.,  i,  336-363. 

404.   ETEOCLES  REJECTS  THE  EMBASSY  OF  POLTNICES. 

Cognita  si  dubiis  fratris  mihi  iurgia  signis 
Ante  forent  nee  clara  odiorum  arcana  paterent, 
Sufficeret  vel  sola  fides,  qua  torvns  et  ilium 
Mente  gerens,  ceu  saepta  novus  iam  moenia  laxet 
Fossor  et  hostiles  inimicent  classica  ttirmas, 
Praefuris:  in  medios  si  comminus  orsa  tulisses 
Bistonas,  ant  refugo  pallentes  sole  Gelonos, 
Parcior  alloquio  et  medii  reverentior  aequi 
Inciperes.     Neque  te  furibundae  crimine  mentis 
Arguerem,  mandata  refers :  nunc  omnia  quaudo 


316  LATIN   SELECTIONS. 

Plena  minis,  nee  sceptra  fide  nee  pace  sequestra 
Poscitis,  et  capulo  proprior  manus :  haec  mea  regi 
Argolico  nonchirn  aequa  tuis  vice  dicta  reporta : 
Quae  sors  iusta  mihi,  quae  non  iudebitus  annis 
Sceptra  dicavit  honos,  teneo  lougumque  tenebo. 
Te  penes  Inachiae  dotalis  regia  dono 
Coniugis  et  Danaae  (quid  enim  maioribus  actis 
Invideam  ?)  cumulentur  opes :  felicibus  Argos 
Auspiciis  Lernamque  regas ;  nos  horrida  Dirces 
Pascua  et  Euboicis  artatas  fluctibus  oras 
Non  indignati  miserum  dixisse  parentem 
Oedipoden. 

Theb.,  ii,  415-436. 

405.  BOXING  MATCH  BETWEEN  CAPANEUS  AND  ALCIDAMAS. 

Ut  sese  permensi  oculis  et  uterque  priorem 
Speravere  locum,  non  protinus  ira  nee  ictus ; 
Alternus  paulum  timor  et  permixta  furori 
Cocsilia,  inclinant  tantum  contraria  iactu 
Brachia  et  explorant  caestus  hebetantque  terendo. 
Doctior  hie  differt  aninaam  metuensque  futuri 
Cunctatus  vires  dispensat :  at  ille  nocendi 
Prodigus  incautusque  sui  ruit  omuis  et  ambas 
Consumit  sine  lege  manus,  atque  irrita  frendit 
Insurgens,  seque  ipse  premit.     Sed  providus  astu 
Et  patria  vigil  arte  Lacon  hos  reicit  ictus, 
Hos  cavet:  interdum  nutu  capitisque  citati 
Integer  obsequio,  manibus  nunc  obvia  tela 
Discutiens  iustat  gressu  vultuque  recedit: 
Saepe  etiam  iniustis  collatum  viribus  hostem 
(Is  vigor  ingenio,  tanta  experientia  dextrae  est) 
Ultro  audax  animis  intratque  et  obtrmbrat,  et  alte 
Assilit;  ut  praeceps  cumulo  salit  unda  minantea 
In  scopulos  et  fracta  redit,  sic  ille  furentem 
Circuit  expugnans.     Levat  ecce  diuque  minatur 
In  latus  inque  oculos :  ilium  rigida  arma  caventem 
Avocat  et  manibus  necopinum  interserit  ictum 
Callidus,  ac  mediam  designat  vulnere  frontem. 


STATIUS.  317 

lam  cruor  et  tepido  signantur  tempora  rivo: 
Nescit  adhuc  Capaneus  subitumque  per  agmiua  murmur 
Miratur ;  verum  ut  fessam  super  ora  reduxit 
Forte  munurn  et  summo  maculas  in  vellere  vidit, 
Non  leo,  non  iaculo  tantum  indignata  recepto 
Tigris :  agit  toto  cedenteui  fervidus  arvo 
Praecipitatque  retro  iuvenem  atque  in  terga  supinat 
Dentibus  horreudum  instridens  geminatque  rotatas 
Multiplicatque  maims.     Rapiunt  conamina  vend. 

Theb.,  vi,  753-784. 

406.   BACCHUS  INTERCEDES  FOR  THEBES. 

Exscindisne  tuas,  divum  sator  optime,  Thebas? 
Saevo  adeo  coniux  ?  nee  te  telluris  amatae, 
Deceptique  laris  miseret  cinerumque  meorum  ? 
Esto,  olim  invitum  iaculatus  nubibus  ignem, 
Credimus ;  en  iterum  atra  refers  incendia  terris, 
Nee  Styge  iurata,  nee  pellieis  arte  rogatus. 
Quis  modus  ?  au  nobis  pater  iratusque  bonasque 
Fulmen  habes?  sed  non  Danaeia  limina  talis, 
Parrhasiumque  nemus  Ledaeasque  ibis  Amyclas. 
Scilicet  e  cunctis  ego  neglectissima  natis 
Progenies?  ego  nempe  tamen  qui  dnlce  ferenti 
Pondus  eram :  cui  tu  dignatus  limina  vitae 
Praereptumque  iter  et  maternos  reddere  menses. 
Adde,  quod  imbellis  rarisque  exercita  castris 
Turba  meas  acies,  mea  tantum  proelia  norunt, 
Nectere  fronde  comas  et  ad  inspirata  rotari 
Buxa:  timent  thyrsos  nuptarum  et  proelia  matrum ; 
Unde  tubas  martemque  pati?     Quin  fervidus  ecce 
Quanta  paret  ?  quid  si  ille  tuos  Curetas  in  arma 
Ducat,  hmocuis  iubeat  decernere  peltis? 
Quin  etiam  invisos  (sic  nostis  defuit?)  Argos 
Elicis :  o  ipsia,  genitor,  graviora  periclis 
lussa,  novercales  ruimus  ditare  Mycenas. 
Anne  triumphatos  fugiam  captivus  ad  Indos? 
Da  sedem  profugo.     Potuit  Latonia  frater 
Saxa  (nee  invideo)  defigere  Delon  et  imis 


318  LATIN   SELECTIONS. 

Commendare  fretis ;  cara  submovit  ab  arce 
Hostiles  Tritonis  aquas  ;  vicli  ipse  potentem 
Geutibus  P^ois  Epaphum  dare  iura,  nee  ullas 
Cyllene  secreta  tubas,  Minoave  curat 
Ida;  quid  heu  tan  turn  nostris  offenderis  aris? 
Hie  tibi  (quando  minor  iam  nostra  potentia)  uoctes 
Herculeae,  placitusque  vagae  Nycteidos  ardor, 
Hie  Tyriuin  genus,  et  nostro  felicior  igne 
Taurus :  Ageaoreos  saltern  tutare  nepotes. 

Tfusb.,  vii,  155-177,  181-192. 


M.   FABIUS   QUINTILIANUS,   35-95   A.  D. 

407.   THE  VALUE  or  Music  AS  AN  AID  TO  LITERARY 
CULTURE. 

Veterum  quoque  Romanorura  epulis  fides  ac  tibias  adhibere 
moris  fuit.  Versus  quoque  Saliorum  habent  carmen.  Quae 
cum  omnia  sint  a  Numa  rege  instituta,  faciunt  manifestum, 
ne  illis  quidem,  qui  rudes  ac  bellicosi  videntur,  curam  musices, 
quantam  ilia  recipiebat  aetas,  defuisse.  Denique  in  proverbium 
usque  Graecorum  celebratum  est,  'Indoctos  a  Musis  atque  a 
Gratiis  abesse.'  Verum  quid  ex  ea  proprie  petat  fu turns  orator, 
disseramus.  Numeros  musice  duplices  habet,  in  '  vocibus '  et  in 
'  corpora ;'  utriusque  enim  rei  aptus  quidam  modus  desideratur. 
'  Vocis '  rationem  Aristoxetius  musicus  dividit  in  pvd/j-ov  et  //.e'Aos 
e[Jip.eTpov  quorum  alterum  '  modulatione  ac  canore '  alterum 
'sonis'  constat.  Num  igitur  non  haec  omnia  oratori  neces- 
saria  ?  quorum  unum  ad  gestum,  alterum  ad.  collocationem 
verborum,  tertium  ad  flexus  vocis,  qui  sunt  in  agendo  quoque 
plurimi,  pertinet.  ...  Si  habebit  in  primis  curam  vocis  orator, 
quid  tain  musices  proprium  ?  Sed  ne  haec  quidem  praesumenda 
pars  est :  ut  uno  interim  content!  simus  exemplo  C.  Gracchi, 
praecipui  suorum  temporum  oratoris,  cui  concionanti  consistens 
post  eum  musicus,  fistula,  quam  rovdptov  vocant,  modus  quibus 


QUINTILIAKTJS.  319 

deberet  intendi,  ministrabat.     Haec  ei  cura  inter  turbidissimas 
actiones,  vel  turrenti  optimates,  vel  iam  timenti  fuit. 

I,  x,  20-22,  27,  28. 

408.  THE  YOUNG  ROMANS  WERE  TAUGHT  HOW  TO  DISCUSS 
ON  THEIR  MERITS  QUESTIONS  INVOLVING  SOME  OP 
THE  BROAD  PRINCIPLES  OF  LAW. 

4  Legum  laus '  et '  vituperatio '  iam  maiores,  ac  prope  summis 
operibus  suffecturas,  vires  desiderant :  quae  quidem  suasoriis 
magis  an  controversiis  accommodata  sit  exercitatio,  consuetudine 
et  iure  civitatium  differt.  Apud  Graecos  enim  lator  earum  ad 
iudicem  vocabatur  :  Romanis  pro  concione  suadere  ac  dissuadere 
moris  fuit.  Utroque  autem  modo  pauca  de  his  et  fere  certa 
dicuntur.  Nam  et  genera  sunt  tria, '  sacri,  publici,  privati  iuris.' 
Quae  divisio  ad  laudem  magis  spectat,  si  quis  earn  per  gradus 
augeat,  quod  '  lex,'  quod  '  publica,'  quod  '  ad  religionem  deum 
comparata '  sit.  Ea  quidem,  de  quibus  quaeri  solet,  communia 
omnibus.  Aut  enim  de  iure  dubitari  potest  eius,  '  qui  rogat,'  ut 
'  de  P.  Clodii,  qui  non  rite  creatus  tribunus  arguebatur : '  aut  de 
ipsius  rogationis,  quod  est  varium,  sive  '  non  triuo '  forte  '  nun- 
dino' promulgata,  sive  'non  idoneo  die,'  sive  'contra  interces- 
siones,'  vel  '  auspicia,  aliudve  quid,  quod  legitimis  obstet,'  dicitur 
lata  esse,  vel  ferri;  sive  'alicui  manentium  legum  repugnare.' 
Sed  haec  ad  illas  primas  exercitationes  non  pertinent ;  nam  sunt 
eae  citra  complexum  personarum,  temporum,  causarum.  Reli- 
qua  eadeui  fere,  vero  fictoque  huiusmodi  certamine,  tractantur. 
Nam  vitium  aut  'in  verbis'  est,  aut  'in  rebus.'  In  verbis 
quaeritur,  'an  satis  significent?  an  sit  in  iis  aliquid  ambiguum?' 
In  rebus,  'an  lex  sibi  ipsa  consentiat?  an  in  praeteritum  ferri 
debeat  ?  an  in  singulos  homines  ? '  Maxime  vero  commune  est 
quaerere,  '  an  sit  honesta  ?  an  utilis  ? '  Nee  ignore,  plures  fieri 
a  plerisque  partes  :  sed  nos  '  iustum,  pium,  religiosum,'  ceteraque 
his  similia  4  honesto' complectimur.  '  lusti '  tamen  species  non 
simpliciter  excuti  solet.  Aut  enim  de  re  ipsa  quaeritur,  ut 
'  dignane  poena,'  vel  'praemio  sit?'  aut  de  modo  praemii 
poenaeve,  '  qui '  tarn  *  inaior,'  quam  '  minor '  culpari  potest. 
Utilitas  quoque  interim  '  natura '  discernitur,  interim  '  tempore.' 
Quaedam  '  an  obtineri  possint,'  ambigi  solet.  Ne  illud  quidem 


320  LATIN   SELECTIONS. 

ignorare  oportet,  leges  aliquando  'totas,'  aliquando  'ex  parte' 
reprehend!  solere,  cum  exemplum  rei  utriusque  nobis  claris 
orationibus  praebeatur.  Nee  me  fallit,  eas  quoque  leges  esse, 
quae  non  in  perpetuum  rogentur,  sed  de  honoribus  aut  imperils, 
qualis  '  Manilia '  fuit,  de  qua  Ciceronis  oratio  est. 

II,  iv,  33-40. 

409.   THE  CHIEF  MERIT  OF  A  <SUASORIA'  is  TO  REFLECT 

AS    FORCIBLY    AS    POSSIBLE    THE    INDIVIDUALITY    OF 

THE  PERSON  INTO  WHOSE  MOUTH  THE  ORATION  is 
PUT. 

Ideoque  longe  mihi  difficillimae  videntur  '  prosopopoeiae '  in 
quibus  ad  reliquum  suasoriae  laborem  accedit  etiam  personae 
difficultas.  Namque  idem  illud  aliter  Caesar,  aliter  Cicero, 
aliter  Cato  suadere  debebit.  Utilissima  vero  haec  exercitatio, 
vel  quod  duplicis  est  operis,  vel  quod  poetis  quoque  aut  histo- 
riarum  futuris  scriptoribus  plurimum  confert.  Verum  et  ora- 
toribus  necessaria.  Nam  sunt  multae  a  Graecis  Latinisque 
compositae  orationes,  quibus  alii  uterentur,  ad  quorum  con- 
ditionem  vitamque  aptanda,  quae  dicebantur,  fuerunt.  An 
eodem  modo  cogitavit,  aut  eandem  personam  induit  Cicero,  cum 
scriberet  Cn.  Pompeio,  et  cum  T.  Ampio,  ceterisve  :  ac  non 
uniuscuiusque  eorum  fortunam,  dignitatem,  res  gestas  intuitus, 
omnium,  quibus  vocem  dabat,  etiam  imaginem  expressit  ?  ut 
melius  quidem,  sed  tamen  ipsi,  dicere  viderentur.  Neque  enim 
minus  vitiosa  est  oratio,  si  ab  homine,  quam  si  a  re,  cui  accom- 
modari  debuit,  dissidet :  ideoque  Lysias  optime  videtur  iu  iis, 
quae  scribebat  indoctis,  servasse  veritatis  fidem.  Enimvero 
praecipue  declamatoribus  considerandum  est,  quid  cuique  per- 
sonae conveniat?  qui  paucissimas  controversias  ita  dicunt,  ut 
advocati;  plerumque  filii,  patres,  divites,  senes,  asperi,  lenes, 
avari,  denique  superstitiosi,  timidi,  derisores  fiunt  ;  ut  vix 
comoediarum  actoribus  plures  habitus  in  pronunciando  con- 
cipiendi  sint,  quam  his  in  dicendo.  Quae  omnia  videri  possunt 
prosopopoeiae ;  quas  ego  suasoriis  subieci,  quia  nullo  alio  ab  his, 
quam  persona,  distant.  Quanquam  haec  aliquando  etiam  in 
controversias  ducitur,  quae  ex  historiis  compositae,  certis  agen- 
tium  nominibus  continentur.  Neque  ignore,  plerumque  exer- 


QUINTILiANUS.  321 

citation  is  gratia  poni  et  poeticas  et  historicas ;  ut  Priami  verba 
apud  Achillem,  aut  Sullae  dictaturatn  deponentis  in  contione. 
Sed  haec  in  partein  cedent  trium  generum,  in  quae  causas  divisi- 
mus.  Nara  et  rogare,  indicare,  ratiouera  reddere,  et  alia,  de 
quibus  supra  dictum  est,  varie,  atque  ut  res  vult,  in  materia 
iudiciali,  deliberativa,  doiuoustrativa,  solemus.  Frequentissime 
vero  in  his  utimur  ficta  personarum,  quas  ipsi  substituiraus,  ora- 
tione :  ut  apud  Ciceronem  pro  Caelio  Clodiam  et  caecus  Appius 
et  Clodius  frater,  ille  in  castigatioiieui,  hie  in  hortationem  amo- 

rum  compositus,  alloquitur. 

in,  viii,  49-54. 

410.    HINTS  ON  THE  EXAMINATION  OF  WITNESSES  IN 
COURT. 

Qui  '  voluntarium '  producit,  scire,  quid  is  dicturus  sit,  potest ; 
ideoque  faciliorem  videtur  in  rogando  habere  rationem.  Sed 
haec  quoque  pars  acumen  ac  vigilantiam  poscit :  providendum- 
que,  ne  timidus,  ne  inconstans,  ne  imprudeus  testis  sit;  turban- 
tur  enim,  et  a  patronis  diversae  partis  induuntur  in  laqueum, 
et  plus  deprehensi  nocent,  quam  firmi  et  interriti  profuissent. 
Multum  igitur  dorai  ante  versandi :  variis  percontationibus, 
quales  haberi  ab  adversario  possint,  explorandi  sunt.  Sic  fit,  ut 
aut  constent  sibi,  aut,  si  quid  titubaverint,  opportuna  rursus  eius, 
a  quo  product!  sunt,  interrogatione  velut  in  gradum  reponantur. 
In  his  quoque  adhu<-,  qui  constiterint  sibi,  vitandae  sunt  insidiae  ; 
nam  frequenter  subiei  ab  adversario  solent,  et,  omnia  profutura 
polliciti,  diversa  respondent,  et  auctoritatem  habent  non  arguen- 
tium  ilia,  sed  confitentium.  Explorandum  igitur,  quas  causas 
laedendi  adversarium  afferant:  nee  id  sat  est,  inimicos  fuisse, 
sed  an  desierint,  an  per  hoc  ipsum  reconciliari  velint,  ne  cor- 
rupti  sint,  ne  paenitentia  propositum  mutaverint ;  quod  cum  in 
iis  quoque,  qui  ea,  quae  dicturi  videntur  re  vcra  sciunt,  necessa- 
rium  est  praecavere ;  turn  multo  magis  in  iis,  qui  se  dicturos, 
quae  falsa  sunt,  pollicentur.  Nam  et  frequentior  eorurn  paeni- 
tentia est,  et  promissum  suspectius  ;  et,  si  perseveraverint, 
responsio  facilior.  .  .  .  Patronorum  iu  parte  expeditior,  in 
parte  dilficilior  interrogatio  est.  Difiicilior  hoc,  quod  raro 
uuquam  possunt  aute  iudicium  scire,  quid  testis  dicturus  sit: 

21 


322  LATIN   SELECTIONS. 

expeditior,  quod,  cum  interrogandus  est,  sciunt,  quid  dixerit. 
I  tuque,  quod  in  eo  incertum  est,  cura  et  inquisitione  opus  est, 
quis  reum  premat?  quas  et  quibus  ex  causis  inimicitias  habeat? 
eaque  in  oratione  praedicenda  atque  amolienda  surit,  sive  odio 
conflatos  testes,  sive  invidia,  sive  gratia,  sive  pecuuia,  videri 
volumus.  .  .  .  Qua  in  re  primura  est,  nosse  testein ;  uam  timi- 
dus  terreri,  stultus  decipi,  iracundus  concitari,  ambitiosus  inflari, 
longus  protrahi  potest:  prudens  vero  et  constans,  vel  tanquam 
inimicus  et  pervicax  dimittendus  statim,  vel  non  interrogatione, 
sed  brevi  iuterlocutione  patroni  refutandus  est ;  aut  aliquo,  si 
continget,  urbane  dicto  refrigerandus ;  aut,  si  quid  in  eius  vitam 
dici  poterit,  infamia  criminum  destruendus.  Probos  quosdam  et 
verecundos  non  aspere  incessere  profuit;  nam  saepe,  qui  adver- 
sus  insectantem  pugnassent,  modestia  mitigantur.  Omnis  autem 
interrogatio  aut  in  causa  est,  aut  extra  causam.  In  causa,  sicut 
accusatori  praecepimus,  patronus  quoque  altius,  et  unde  nihil  sus- 
pecti  sit,  repetita  percoutatione,  priora  sequentibus  applicando, 
saepe  eo  perducit  homines,  ut  invitis,  quod  prosit,  extorqueat. 
Eius  rei  sine  dubio  neque  disciplina  ulla  in  scholis,  neque  exer- 
citatio  traditur :  et  naturali  magis  acumine,  aut  usu  contingit 

haec  virtus. 

V,  vii,  10-14,  22-23,  26-28. 

411.   THE  POWER  OF  PATHOS. 

Qui  vero  iudicem  rapere,  et  in  quern  vellet  habitum  animi 
posset  perducere,  quo  dicto  flendum  et  irascendum  esset,  rarus 
fuit.  Atqui  hoc  est,  quod  dominatur  in  iudiciis ;  haec  eloquen- 
tiam  regunt.  Namque  argumenta  plerumque  nascuntur  ex 
causa;  et  pro  meliore  parte  plura  sunt  semper;  ut,  qui  per  haec 
vicit,  tantum,  non  defuisse  sibi  advocatum,  sciat.  Ubi  vero 
animis  iudicum  vis  afferenda  est,  et  ab  ipsa  veri  contemplatione 
abducenda  mens,  ibi  proprium  oratoris  opus  est.  Hoc  non  dticet 
litigator :  hoc  libellis  non  continetur.  Probationes  enim  efficiunt 
sane,  ut  causam  nostram  meliorem  esse  iudices  putent :  affectus 
praestant,  ut  etiam  velint:  sed  id,  quod  volunt,  creduut  quoque. 
Nam  cum  irasci,  favere,  odisse,  misereri  coeperunt,  agi  iam  rem 
suarn  existimant:  et,  sicut  amantes  de  forma  iudicare  non  pos- 
sunt,  quia  seiisum  oculorum  praecipitat  animus,  ita  omnem  veri- 


QUINTILIANUS.  823 

tatis  inquirendae  rationem  iudex  omittit  occupatus  affectibus : 
aestu  fertur,  et  velut  rapido  flumini  obsequitur.  Ita  arguraenta 
ac  testes  quid  egerint,  pronuntiatio  ostendit :  cominotus  autem 
ab  oratore  iudex,  quid  sentiat,  sedens  adhuc  atque  audiens  con- 
fitetur.  An,  cum  ille,  qui  plerisque  perorationibus  petitur,  flerus 
erumpit,  non  palam  dicta  sententia  est?  Hue  igitur  incumbat 
orator,  hoc  opus  eius,  hie  labor  est :  sine  quo  cetera  nuda,  ieiuna, 
iufirma,  ingrata  suut ;  adeo  velut  spiritus  opens  huius  atque 

animus  est  in  affectibus. 

VI,  ii,  3-7. 

412.   A  CONCISE  SUMMARY  OF  THE  ART  OF  EHETORIC. 

Nempe  enim  plurimum  in  hoc  laboris  exhausimus,  ut  osten- 
deremus  rhetoricen  '  bene  dicendi  scientiam,  et  utilem,  et  artem, 
et  virtutem  esse  : '  materiam  eius  '  res  omnes,'  de  quibus  diceu- 
dum  esset :  turn  et  eas  in  tribus  fere  generibus,  '  demonstrativo, 
deliberative,  iudicialique  '  reperiri :  orationem  porro  omnem  con- 
stare  '  rebus,  et  verbis  : '  in  rebus  intuendurn  '  inventionem,'  in 
verbis  '  elocutioneui,'  in  utraque 'collocationem :'  quae'memo- 
ria'  complecteretur,  'actio'  commendaret.  Oratoris  officium, 
'docendi,  movendi,  delectandi'  partibus  contineri ;  ex  quibus  ad 
docendum, '  expositio  et  argumentatio  ;'  ad  movendum, '  afFectus  ' 
pertinerent,  quos  per  omnem  quidem  causam,  sed  maxime  tamen 
in  ingressu  ac  fine  dominari.  Nam  '  delectationem,'  quamvis  in 
utroque  sit  eorum,  magis-  tamen  proprias  in  '  elocutione '  partes 
habere.  '  Quaestiones  '  alias  '  iufinitas,'  alias  <  finitas,'  quae  per- 
sonis,  locis,  tcmporibus  continerentur.  In  omni  porro  materia 
tria  esse  quaerenda, '  an  sit  ?  quid  sit  ?  quale  sit  ?  '  His  adicieba- 
mus,  'demonstrativam  '  laude  ac  vituperati<5ne  constare.  la  ea, 
quae  ab  ipso,  de  quo  diceremus,  quae  post  eum  acta  essent, 
intuendum.  Hoc  opus  tractatu  '  honestorum  utiliumque '  con- 
stare.  '  Suasoriis '  accedere  tertiam  partem  ex  cotiiectura,  '  pos- 
setne  fieri?'  et  'an  esset  futurum?'  de  quo  deliberaretur.  Hie 
praecipue  diximus  spectandum,  'quis,  apud  quern,  quid  ?  '  diceret. 
4  ludicialium '  causarum  alias  in  singulis,  alias  in  pluribus  con- 
troversiis  consistere  :  et  in  quibusdatn  suflicere  modo  '  inten- 
tionem,'  modo  '  depulaionem  : '  porro  '  depulsionem  '  omnem 
iiifitiatione  duphci,  'factumne,  et  an  hoc  factum  esset?'  prau- 


324  LATIN   SELECTIONS. 

terea  '  defensione '  ac  '  translatione '  constare.  '  Quaestionem ' 
aut  ex  facto,  aut  ex  scripto  esse.  '  Ex  facto,'  de  rerum  fide, 
proprietate,  qualitate.  'Ex  scripto  '  de  verborum  vi  aut  volun- 
tate :  in  quibus  vis  turn  causarum,  turn  actionum  inspici  soleat, 
quaeque  aut  scripti  et  voluutatis,  aut  ratiocinativae,  aut  ambigui- 
tatis,  aut  Icgum  contrariaruoi  specie  continetur.  In  omui  porro 
causa  iudiciali  quinque  esse  partes  :  qua-rum  '  exordio  '  coriciliari 
audientem,  '  narratioue  '  causam  proponi,  '  confirmatione '  robo- 
rari,  '  ref utatione '  dissolvi,  '  peroratione  '  aut  memoriam  refici, 
aut  auiinos  moveri.  His  argumentandi  et  afficiendi  locos,  et 
quibus  geueribus  concitari,  placari  resolvi  iudices  oporteret, 
adiecimus.-  Accessit  ratio  divisionis.  Credere  modo,  qui  discet, 
velit,  certam  quaudam  viam  esse,  in  qua  multa  etiam  sine  doc- 
trina  praestare  debeat  per  se  ipsa  natura,  ut  haec,  de  quibus 
dixi,  non  tain  inventa  a  praeceptoribus,  quam,  cum  fierent,  obser- 

vata  esse  videantur. 

VIII,  Prooem.,  6-12. 

413.   CRITICISM  OF  ROMAN  TRAGEDY  AND  COMEDY. 

Tragoediae  scriptores  veterum  Accius  atque  Pacuvtus  claris- 
simi  gravitate  sententiarum,  verborum  pondere,  auctoritate  per- 
sonarum.  Ceterum  nitor,  et  summa  in  excolendis  operibus 
inanus,  magis  videri  potest  temporibus,  quam  ipsis  defuisse. 
Virium  tamen  Accio  plus  tribuitur :  Pacuvium  videri  doctiorem, 
qui  esse  docti  affectant,  volunt.  lam'Varii  Thyestes  cuilibet 
Graecarum  comparari  potest.  Ovidii  Medea  videtur  mihi  osten- 
dere,  quantum  ille  vir  praestare  potuerit,  si  ingenio  suo  tem- 
perare  quam  indulgere  maluisset.  Eorum  quos  viderim,  longe 
princeps  Pomponius  Secundus,  quern  senes  parum  tragicum  puta- 
bant,  eruditione  ac  nitore  praestare  confitebantur.  In  comoedia 
maxime  claudicamus  ;  licet  Varro  '  Musas,'  Aelii  Stilonis  sen- 
tentia,  '  Plautino '  dicat  '  sermone  locuturas  fuisse,  si  Latine 
loqui  vellent ; '  licet  Caecilium  veteres  laudibus  ferant ;  licet 
Terentii  scripta  ad  Scipionem  Africanum  referantur :  quae 
tamen  sunt  in  hoc  genere  elegantissima,  et  plus  adhuc  habitura 
gratiae,  si  intra  versus  trimetros  stetissent.  Vix  levem  conse- 
quimur  umbram  adeo  ut  mild  sermo  ipse  Romanus  non  recipere 
videatur  illam  solis  concessam  Atticis  venerem,  quando  earn  ne 


QU1NTILIANUS.  325 

Graeci  quidem   in   alio   genere   linguae   obtinuerint.      Togatis 
excellit  Afranius,  utinamque  non  inquinasset  argumenta  puero- 

rum  foedis  amoribus,  mores  suos  fassus. 

X,  i,  97-100. 

414.  A  COMPARISON  OF  CICERO  WITH  DEMOSTHENES. 

Ciceronem  cuicunque  eorum  fortiter  opposuerim.  Nee  ignore, 
quantam  mihi  concitem  pugnam,  cum  praesertim  non  sit  id  pro- 
positi,  ut  eura  Demostheni  comparem  hoc  tern  pore :  neque  enim 
attinet,  cum  Demosthenem  imprimis  legenduna,  vel  ediscendum 
potius  putem.  Quorum  ego  virtutes  plerasque  arbitror  similes, 
consilium,  ordinem  dividend!,  praeparandi,  probandi  rationem, 
denique,  quae  sunt  inventionis.  In  eloquendo  est  aliqua  diver- 
sitas  :  densior  ille,  hie  copiosior ;  ille  concludit  astrictius,  hie 
hit  ins ;  pugnat  ille  acumine  semper,  hie  frequenter  et  pondere  ; 
illi  nihil  detrahi  potest,  huic  nihil  adici ;  curae  plus  in  illo,  in 
hoc  naturae.  Salibus  certe,  et  commiseratione,  qui  duo  pluri- 
mum  affectus  valent,  vincimus.  Et  fortasse  epilogos  illi  mos 
civitatis  abstulerit  :  sed  et  nobis  ilia,  quae  Attici  mirantur, 
diversa  Latini  sermonis  ratio  minus  permiserit.  In  epistolis 
quidem,  quanquam  suut  utriusque,  dialogisve,  quibus  nihil  ille, 
Dulla  contentio  est.  Cedeudum  vero  in  hoc  quidem,  quod  ille 
et  prior  fuit,  et  ex  inagna  parte  Ciceronem,  quantus  est,  fecit. 
Nam  mihi  videtur  M.  Tullius,  cum  se  totum  ad  imitationem 
Graecorum  contulisset,  effinxisse  vim  Demosthenis,  copiam  Pla- 
tonis,  iucunditatem  Isocratis.  Nee  vero  quod  in  quoque  opti- 
mum fuit,  studio  consecutus  est  tantum,  sed  plurimas,  vel  potius 
omnes  ex  se  ipso  virtutes  extulit  imtnortalis  ingenii  beatissima 
ubertate.  Non  enim  'pluvias,'  ut  ait  Pindarus,  'aquas  colligit; 
sed  vivo  gurgite  exundat,'  dono  quodam  providentiae  genitus,  in 
quo  tolas  vires  suas  eloqueritia  experiretur.  Nam  quis  docere 
diligentius,  movere  veheraentius  potest?  Cui  tanta  unquam 
iucunditas  affuit  ?  Ipsa  ilia,  quae  extorquet,  impetrare  eum 
credos,  et,  cum  transversum  vi  sua  iudicem  ferat,  tamen  ille  non 
rapi  videatur,  sed  sequi.  lam  in  omnibus,  quae  dicit,  tanta 
auctoritas  inest,  ut  disseutire  pudeat :  nee  advocati  studium,  sed 
testis  aut  iudicis  afferat  fidem;  cum  interim  haec  omnia,  quae 
vix  singula  quisquam  intentissima  cura  consequi  posset,  fluunt 


326  LATIN   SELECTIONS. 

illaborata,  et  ilia,  qua  nihil  pulchrius  auditu  est,  oratio  prae  se 
fert  tamen  felicissimam  facilitatem.  Quare  non  iramerito  ab 
hominibus  aetatis  suae  '  regnare  in  iudiciis '  dictus  est :  apud 
posteros  vero  id  consecutus,  ut  Cicero  iam  non  hominis  nomen, 
sed  eloquentiae  habeatur.  Hunc  igitur  spectemus  :  hoc  proposi- 
tum  nobis  sit  exemplum  :  ille  se  profecisse  sciat,  cui  Cicero 

valde  placebit. 

X,  5, 105-112. 

415.   POWER  OP  MEMORY  m  AN  ORATOR. 

'  Memoriam '  quidam  naturae  modo  esse  munus  existimave- 
runt,  estque  in  ea  non  dubie  plurimum ;  sed  ipsa  excolendo,  sicut 
alia  omnia,  augetur :  et  totus,  de  quo  diximus  adhuc,  inanis  est 
labor,  nisi  ceterae  partes  hoc  velut  spiritu  continentur.  Nam  et 
omnis  disciplina  memoria  constat,  frustraque  docemur,  si  quicquid 
andirons,  praeterfluat:  et  exemplorum,  legum,  responsorum,  dic- 
torum  denique  factorumque  velut  quasdam  copias,  quibus  abun- 
dare,  quasque  in  promptu  semper  habere  debet  orator,  eadem 
ilia  vis  repraesentat.  Neque  iramerito  '  thesaurus '  hie  '  elo- 
quentiae '  dicitur.  Sed  non  firme  tantum  continere,  verum  etiam 
citum  percipere  multa  acturos  oportet,  nee  quae  scripseris  modo 
iterata  lectione  complecti,  sed  in  cogitatis  quoque  rerum  ac  ver- 
borum  contextum  sequi :  et,  quae  sint  ab  adversa  parte  dicta, 
memiuisse :  nee  utique  eo,  quo  dicta  sunt  ordine,  refutare,  sed 
opportunis  locis  ponere.  Quid  ?  extemporalis  oratio  nee  alio 
mihi  videtur  mentis  vigore  constare.  Nam  dum  alia  dicimus, 
quae  dicturi  sumus,  intuenda  sunt.  Ita  cum  semper  cogitatio 
ultra  id,  quod  est,  longius  quaerit,  quicquid  interim,  reperit, 
quodammodo  apud  memoriam  deponit:  quod  ilia,  quasi  media 
quaedam  maims,  acceptum  ab  inventione  tradit  elocutioni. 

XI,  ii,  1-3. 


FRONTINUS.  327 


SEX.   JULIUS   FRONTINUS,   CIRC.  40-100  A.  D. 

416.   EXAMPLES  OF  DISPELLING  THE  FEAR  ARISING  FROM 
UNLUCKY  OMENS. 

Scipio,  ex  Italia  in  Africam  transportato  exercitu,  cum  egre- 
diens  navem  prolapsus  esset,  et  ob  hoc  adtonitos  milites  cerneret, 
id,  quod  trepidationem  adferebat,  constantia  et  magnitudirie 
aniini,  in  hortationem  convertit :  Et  ludite,  inquit,  milites,  Afri- 
cam obpressi. 

C.  Caesar,  cum  forte  conscendens  navem  lapsus  esset,  Teneo 
te,  terra  mater,  inquit :  qua  interpretatione  effecit,  ut  repetiturus 
illas,  a  quibus  proficiscebatur,  terras  videretur. 

T.  Sempronius  Gracchus  Cos.,  acie  adversus  Picentes  directa, 
cum  subitus  terrae  motus  utrasque  partes  confudisset,  exhorta- 
tione  coufirrnavit  suos,  et  inpulit,  ut  coiisternatum  superstitione 
invadereut  hostem,  adortusque  devicit. 

Sertorius,  cum  equitum  scuta  extrinsecus,  equorumque  pectora 
cruenta  subito  prodigio  adparuissent,  victoriam  portendi  inter- 
pretatus  est,  quoniatn  illae  partes  solerent  hostili  cruore  respergi. 

Epaminondas  The  ban  us,  contristatis  militibus,  quod  ex  hasta 
eius  ornamentum,  infulue  more  dependens,  ventus  ablatum  in 
sepulcrum  Lacedaemonii  cuiusdam  depulerat  :  Nolite,  inquit, 
milites,  trepidare  ;  Lacedaemoniis  significatur  interitus.  Sepul- 
cra  enim  ftiueribus  ornantur. 

Idem,  cum  fax  de  caelo  nocte  delapsa,  eos,  qui  adverterunt, 
terruisset :  Lumen,  inquit,  hoc  numina  ostendunt. 

C.  Sulpicius  Gallus  defectum  lunae  imninentem,  ne  pro  ostento 
exciperent  milites,  praedixit  futurum,  addilis  rationibus  causisque 
defectionis. 

Timotheus  Atheniensis,  adversus  Corcyraeos  navali  proelio 
decertaturus,  gubernatori  suo,  qui  proficiscenti  iam  classi  signum 
receptui  coeperat  dare,  quia  ex  remigibus  quemdam  sternu- 
tantem  audierat,  Miraris,  iuquit,  ex  tot  millibus  uuum  per- 
frixisse  ? 

Chabrias  Atheniensis  classe  dimicaturus,  excusso  ante  navem 
ipsiug  fulmine,  exterritis  per  tale  prodigium  militibus :  nunc, 


328  LATIN   SELECTIONS. 

inquit,  potissimum  ineunda  pugna  est,  cum  deorum  maximus 
luppiter  adesse  numen  suum  classi  nostrae  ostendit. 

Strat.,  I,  xii. 

417.   SCOPE  OF  THE  WORK  ON  THE  AQUEDUCTS  OP  ROME. 

Cum  omnis  res  ab  imperatore  delegata  inteutiorem  exigat 
curam ;  et  me,  seu  naturalis  sollicitudo,  seu  fides  sedula  uon  ad 
diligentiam  modo,  verum  ad  amorem  quoque  commissae  rei 
instigent;  sitque  mihi  nunc  ab  Nerva  Augusto,  nescio  diligen- 
tiore,  an  amantiore  reipublicae  imperatore,  aquarum  iniunctum 
officium,  turn  ad  usum,  turn  ad  salubritatem,  atque  etiam  ad  secu- 
ritatem  urbis  pertinens,  administratuin  per  priiicipes  semper  civi- 
tatis  nostrae  viros ;  primum  ac  potissimum  existiino,  sicut  in 
caeteris  negotiis  institueram,  nosse  quod  suscepi.  Ac,  ne  quid 
ad  totius  rei  pertinens  notitiam  praetermisisse  videar,  nomina 
primum  aquarum,  quae  in  urbem  Romam  influunt  ponam ;  turn 
per  quos  quaeque  earum,  et  quibus  cousulibus,  et  quoto  post 
urbem  conditam  anno,  perducta  sit;  deinde  quibus  ex  locis,  et 
a  quoto  milliario  duci  coepisset ;  quantum  subterraueo  rivo, 
quantum  substructione,  quantum  opere  arcuato ;  postea  altitu- 
dinem  cuiusque,  modulorumque  rationem,  et  ab  illis  eroga- 
tiones ;  quantum  extra  urbem,  quantum  intra  unicuique  regioni, 
pro  suo  modo,  unaquaeque  aquajum  serviat;  quot  castella  pub- 
lica,  privataque  sint,  et  ex  his  quantum  publicis  operibus, 
quantum  muneribus  (ita  enim  cultiores  appellantur) ;  quantum 
lacubus ;  quantum  nomine  Caesaris ;  quantum  privatorum  usui 
beneficio  principis  detur ;  quod  ius  tuendarum  sit  earum ;  quae 
id  sanciant  poenae  ex  lege,  senatusconsultis  et  mandatis  prin- 

cipum  irrogatae. 

De  Aq.,  Praef.  i,  iii. 

418.   DESCRIPTION  OF  AN  AQUEDUCT. 

Aqua  Appia.  M.  Valerio  Maximo,  P.  Decio  Mure  Coss., 
anno  post  initium  Saranitici  belli  XXXI,  aqua  Appia  inducta 
est  ab  Appio  Claudio  Crasso  censore,  cui  postea  Caeco  fuit  cog- 
nomen, qui  et  viam  Appiam,  a  porta  Capena  usque  ad  urbem 
Capuam,  muniendam  curavit.  Collegam  habuit  C.  Plautium, 


MARTIALIS.  329 

cui  ob  inquisitas  eius  aquae  venas  Venocis  cognomen  datum  est. 
Sed  quia  is  intra  annum  et  sex  menses,  deceptus  a  collega  tan- 
quam  id  idem  facturo,  abdicavit  se  censura,  nomen  aquae  ad 
Appii  tantum  honorem  pertinuit :  qui  multis  tergiversationibus 
extraxisse  censuram  traditur,  donee  et  viam,  et  huius  aqueduc- 
tum  consummaret.  Concipitur  Appia  in  agro  Lucullano,  via 
Praenestina,  inter  milliarium  VII  et  VIII,  diverticulo  sinistror- 
sus  passuum  DCCLXXX.  Ductus  eius  habet  longitudinem  a 
capite  usque  ad  Salinas,  qui  locus  est  ad  portam  Trigeminam, 
passuum  XI  millium  CLXXXX ;  sub  terrain  passuum  XI 
millium  CXXX ;  supra  terram  substructione,  et  arcuatioue 
proxime  ad  portam  Capenam  passuum  LX.  .  .  .  Incipit  dis- 
tribui  Appia  sub  Publicii  clivo  ad  portam  Trigeminam,  qui  locus 
appellatur  Salinae. 

De  Aq.,  v. 


M.  VALERIUS   MARTIALIS,   42-102  A.  D. 

419.   A  LAP-DOG. 

Issa  est  passere  nequior  Catulli. 
Issa  est  purior  osculo  columbae. 
Issa  est  blandior  omnibus  puellis. 
Issa  est  carior  Indicis  lapillis. 
Issa  est  deliciae  catella  Publi. 
Ilanc  tu,  si  queritur,  loqui  putabis. 
Sentit  tristitiamque  gaudiumque. 
Collo  nixa  cubat,  capitque  somnos, 
TJt  suspiria  nulla  sentiantur. 
Castae  tan t us  inest  pudor  catellae: 
Ignorat  Venerem. :  nee  invenimus 
Dignum  tarn  tenera  virum  puella. 
Hanc  nc  lux  rapiat  suprema  totam, 
Picta  Publius  exprimit  tabella, 
In  qua  tarn  sirnilem  videbis  Issam, 
Ut  sit  tarn  similis  sibi  nee  ipsa. 


330  LATIN   SELECTIONS. 

Issam  denique  pone  cum  tabella ; 
Aut  utramque  putabis  esse  veram, 

Aut  utramque  putabis  esse  pictam. 

I,  ex. 

420.  To  A  STINGY  FRIEND  WHO  HAD  ASKED  FOR  THE 
LOAN  OF  HIS  BOOK. 

Occurris  quoties,  Luperce,  nobis  : 
Vis  mittam  puerum,  subinde  dicis, 
Cui  tradas  epigrammaton  libellum, 
Lectum  quern  tibi  protinus  remittam  ? 
Non  est,  quod  puerum,  Luperce,  vexes : 
Longum  est,  si  velit  ad  Pyrum  venire ; 
Et  scalis  habito  tribus,  sed  altis. 
Quod  quaeris,  propius  petas  licebit. 
Argi  nempe  soles  subire  letum. 
Contra  Caesaris  est  forum  taberna, 
Scriptis  postibus  hinc  et  inde  totis, 
Omnes  ut  cito  perlegas  poetas. 
Illinc  me  pete  ;  ne  roges  Atrectum  : 
Hoc  nomen  dominus  gerit  tabernae : 
De  primo  dabit,  alterove  nido, 
Rasum  pumice,  purpuraque  cultum 
Denariis  tibi  quinque  Martialem. 
Tanti  non  es,  ais  ?     Sapis,  Luperce. 

I,  cxviii. 

421.    'NE    SUTOR   ULTRA    CREPIDAM.' 

Das  gladiatores,  sutorum  regule,  cerdo, 
Quodque  tibi  tribuit  subula,  sica  rapit. 

Ebrius  es :  nee  enim  faceres  id  sobrius  unquam, 
Ut  velles  corio  ludere,  cerdo,  tuo. 

Lusisti,  satis  est :  sed  te,  mihi  crede,  memento 
Nunc  in  pellicula,  cerdo,  tenere  tua. 

m,  xri. 


MARTIALIS.  331 


422.   ROME  is  NOT  THE  PLACE  FOR  AN  HONEST  MAN  TO 
GET  A  LIVING. 

Quae  te  causa  trahit  vel  quae  fiducia  Romam, 

Sexte  ?  quid  aut  speras,  aut  petis  iude  ?  refer. 
Causas,  inquis,  agara  Cicerone  disertius  ipso, 

Atque  erit  in  triplici  par  mihi  nemo  foro. 
Egit  Atestinus  causas,  et  Caius  :  utrumque 

Noras :  sed  neutri  pensio  tota  fuit. 
Si  nihil  hinc  veniet,  pangentur  carmina  nobis: 

Audieris,  dices  esse  Maronis  opus. 
Insanis :  omnes,  gelidis  quicunque  lacernis 

Sunt  ibi,  Nasones  Virgiliosque  vides. 
Atria  magna  colam.     Vix  tres,  aut  quatuor  ista 

Res  aluit:  pallet  cetera  turba  fame. 
Quid  faciam  ?  suade :  nam  certum  est  vivere  Romae. 

Si  bonus  es,  casu  vivere,  Sexte,  potes. 

HI,  xxxviii. 

423.   A  DANDY. 

Cotile,  bellus  homo  es :  dicunt  hoc,  Cotile,  multi. 

Audio :  sed  quid  sit,  die  mihi,  bellus  homo  ? 
Bellus  homo  est,  flexos  qui  digerit  ordine  crines : 

Balsama  qui  semper,  cinnama  semper  olet : 
Cantica  qui  Nili,  qui  Gaditana  susurrat : 

Qui  movet  in  varies  brachia  volsa  modos : 
Inter  femineas  tota  qui  luce  cathedras 

Desidet,  atque  aliqua  semper  in  aure  sonat: 
Qui  legit  hinc  illinc  missas,  scribitque  tabellas  : 

Pallia  viricini  qui  refugit  cubiti : 
Qui  scit,  quam  quis  amet,  qui  per  convivia  currit :    . 

Hirpini  veteres  qui  bene  novit  avos. 
Quid  narras  ?  hoc  est,  hoc  est  homo,  Cotile,  bellus  ? 

Res  praetricosa  est,  Cotile,  bellus  homo. 

Ill,  Ixiii. 


332  LATIN   SELECTIONS. 


424.  A  ROMAN  DAT. 

Prima  salutantes  atque  altera  continet  hora ; 

Exercet  raucos  tertia  causidicos. 
In  quintam  varies  extendit  Roma  labores : 

Sexta  quies  lassis,  septima  finis  erit. 
Sufficit  in  nonam  nitidis  octava  palaestris ; 

Imperat  exstructos  fraugere  nona  toros. 
Hora  libellorum  decima  est,  Eupheme,  meorum ; 

Temperat  ambrosias  cum  tua  cura  dapes ; 
Et  bonus  aethereo  laxatur  nectare  Caesar. 

Ingentique  tenet  pocula  parca  manu. 
Tune  admitte  iocos ;  gressu  timet  ire  licenti 

Ad  matutinum  nostra  Thalia  lovem. 

IV,  viii. 

425.  A  GREAT-COAT. 

Hanc  tibi  Sequanicae  pinguem  textricis  alumnam, 

Quae  Lacedaemonium  barbara  nomen  babet, 
Sordida,  sed  gelido  non  aspernanda  Decembri 

Dona,  peregrinam  mittimus  endromida : 
Seu  lentum  ceroma  teris,  tepidumve  trigona, 

Sive  harpasta  manu  pulverulenta  rapis ; 
Plumea  seu  laxi  partiris  pondera  follis ; 

Sive  levem  cursu  vincere  quaeris  Atham : 
Ne  madidos  intret  penetrabile  frigus  in  artus, 

Neve  gravis  subita  te  premat  Iris  aqua. 
Ridebis  ventos  boc  muuere  tectus  et  imbres  : 

Nee  sic  in  Tyria  sindone  tutus  eris. 

IV,  xix. 

426.  A  DEAR  LITTLE  GIRL. 

Puella  senibus  dulcior  mihi  cygnis, 
Agna  Galesi  mollior  Phalantini, 
Concha  Lucrini  delicatior  stagni ; 

O          ' 

Cui  nee  lapillos  praeferas  Erytbraeos, 


MARTIALIS.  333 

Nee  modo  politum  pecudis  Indicae  dentem, 
Nivesque  primas,  liliumque  non  tactum : 
Quae  crine  vicit  Baetici  gregis  vellus, 
Khenique  nodos,  aureamque  nitelam  ; 
Fragravit  ore,  quod  rosarium  Paesti, 
Quod  Atticarum  prima  mella  cerarum, 
Quod  succinorum  rapta  de  manu  gleba ; 
Cui  comparatus  indecens  erat  pavo, 
Inamabilis  sciurus,  et  frequens  phoenix : 
Adhuc  recenti  tepet  Erotiou  busto, 
Quam  pessimorum  lex  avara  fatorum, 
Sexta  peregit  hieme,  nee  tamen  tota,  . 

Nostros  amores,  gaudiumque,  lususque. 
Et  esse  tristem  me  meus  vetat  Paetus : 
Pectusque  pulsans,  pariter  et  comam  vellens : 
Deflere  non  te  vernulae  pudet  mortem? 
Ego  coniugem,  inquit,  extuli,.et  tamen  vivo, 
Notam,  superbam,  nobilem,  locupletem. 
Quid  esse  nostro  fortius  potest  Paeto? 
Ducenties  accepit,  et  tamen  vivit. 

V,  xxxvii. 

427.  THE  FATE  WHICH  A  BORE  DESERVES. 

Quisquis  stolaeve  purpuraeve  conteraptor, 
Quos  colere  debet,  laesit  impio  versu  : 
Erret  per  urbem  pontis  exsul  et  clivi, 
Interque  raucos  ultimus  rogatores 
Oret  caninas  panis  improbi  buccas. 
Illi  December  longus,  et  madeus  bruma, 
Claususque  fornix  triste  frigus  extendat. 
Vocet  beatos  clamitetque  fclices, 
Orciniana  qui  feruntur  in  sponda  : 
Et,  cum  supremae  (ila  venerint  horae, 
Diesque  tan! us,  sentiat  canum  litem, 
Abigatque  moto  noxias  aves  panno ; 
Nee  finiantur  morte  simplices  poenae  : 
Sed,  modo  severi  sectus  Acaci  loris, 
Nunc  inquieti  monte  Sisypbi  pressus, 


334  LATIN   SELECTIONS. 

Nunc  inter  undas  garruli  senis  siccus, 
Delasset  omnes  fabulas  poetarum : 
Et,  cum  fateri  Furia  iusserit  verum, 

Prodente  clamet  conscientia,  Scrips!. 

X,  v. 

428.   OH,  FOR  A  QUIET  LIFE  ! 

Sidera  iam  Tyrius  Phryxei  respicit  agni 

Taurus,  et  alternum  Castora  fugit  hiems. 
Ridet  ager,  vestitur  humus,  vestitur  et  arbos : 

Ismarium  pellex  Attica  plorat  Ityn. 
Quos,  Faustine,  dies,  qualem  tibi  Roma  Ravennam 

Abstulit  ?     O  soles,  o  tunicata  quies  ! 
O  nemus,  o  fontes,  solidumque  madentis  arenae 

Litus,  et  aequoreis  splendidus  Anxur  aquis : 
Et  non  unius  spectator  lectulus  undae, 

Qui  videt  hinc  puppes  fluminis,  inde  maris  ! 
Sed  nee  Marcelli,  Pompeianumque,  nee  illic 

Sunt  triplices  thermae,  nee  fora  iuncta  quater. 
Nee  Capitolini  summum  penetrale  Tonantis, 

Quaeque  nitent  caelo  proxima  templa  suo. 
Dicere  te  lassum  quoties  ego  credo  Quirino : 

Quae  tua  sunt,  tibi  babe :  quae  mea,  redde  mihi. 

X,  li. 

429.  SOME  FARMS  ARE  NOT  WORTH  THE  PRICE  OF  A 
DINNER. 

Donasti,  Lupe,  rus  sub  urbe  nobis : 
Sed  rus  est  mihi  maius  in  fenestra. 
Rus  hoc  dicere,  rus  potes  vocare, 
In  quo  ruta  facit  nemus  Dianae, 
Argutae  tegit  ala  quod  cicadae, 
Quod  formica  die  comedit  uno, 
Clausae  cui  folium  rosae  corona  est : 
In  quo  non  magis  invenitur  herba, 
Quam  costi  folium,  piperve  crudum : 
In  quo  nee  cucumis  iacere  rectus, 


MARTI  ALIS.  335 

Nec  serpens  habitare  tota  possit  ? 
Erucam  male  pascit  hortus  unam  ; 
Consumpto  moritur  culex  salicto  ; 
Et  talpa  est  mihi  fossor  atque  arator. 
Non  boletus  hiare,  non  mariscae 
Ridere,  aut  violae  patere  possunt. 
Fines  mus  populatur,  et  colono 
Tanquam  sus  Calydonius  timetur, 
Et  sublata  volantis  ungue  Prognes 
In  nido  seges  est  hirundinino  ; 
Et  cum  stet  sine  falce  mentulaque, 
Non  est  dimidiolocus  Priapo. 
Vix  implet  cochleam  perecta  messis, 
Et  mustum  nuce  condimus  picata. 
Errasti,  Lupe,  littera  sed  una : 
Nam  quo  tempore  praedium  dedisti, 
Mallem  tu  mihi  prandium  dedisses. 

XI,  xviii. 

430.   MOVING  DAY. 

O  luliarum  dedecus  Kalendarum, 
Vidi,  Vacerra,  sarcinas  tuas ;  vidi : 
Quas  non  retentas  pensione  pro  bima 
Portabat  uxor  rufa  crinibus  septem, 
Et  cum  sorore  cana  mater  ingenti. 
Furias  putavi  nocte  Ditis  emersas. 
Has  tu  priores  frigore  et  fame  siccus, 
Et  non  recent!  pallidus  magis  buxo 
Irus  tuorum  temporum  sequebaris. 
Migrare  clivum  crederes  Aricitmm. 
Ibat  tripes  grabatus,  et  bipes  mensa, 
Et  cum  lucerna  corneoque  cratere 
Matella  curto  rupta  latere  meiebat. 
Focum  ferentis  suberat  amphorae  cervix : 
Fuisse  gerres,  aut  inutiles  maenas 
Odor  impudicus  urcei  fatebatur, 
Qualem  marinae  misit  aura  piscinae. 
Nec  quadra  deerat  casei  Tholosatis. 


336  LATIN   SELECTIONS. 

Quadrima  nigri  nee  corona  pulei, 
Calvaeque  restes  allioque  cepisque, 
Nee  plena  turpi  matris  olla  resiua, 
Summoenianae  qua  pilantur  uxores. 
Quid  quaeris  aedes,  villicosque  derides, 
Habitare  gratis,  o  Vacerra,  cum  possis  ? 
Haec  sarcinarum  pompa  convenit  ponti. 

XII,  xxxii. 


SULPICIA,  TIME  OF  DOMITIAN. 

431.  THE  POETESS  ADDRESSES  THE  MUSE  ON  THE  EXPUL- 
SION OP  THE  PHILOSOPHERS  BY  DOMITIAN. 

Die  mini,  Calliope,  quidnam  pater  ille  deorum 
Cogitat  ?  an  terras  et  patria  secula  mutat, 
Quasque  dedit  quondam,  morientibus  eripit  artes, 
Nosque  iubet  tacitos  et  iam  rationis  egenos 
Non  aliter,  primo  quam  cum  surreximus  aevo, 
Glandibus  et  purae  rursua  procumbere  lymphae? 
An  reliquas  terras  conservat  amicus  et  urbes, 
Sed  genus  Ausonium  Remulique  exturbat  alumnos  ? 
Quid  ?  reputemus  enim :  duo  sunt,  quibus  extulit  ingens 
Roma  caput :  virtus  belli  et  sapientia  pacis. 
Sed  virtus,  agitata  domi  et  socialibus  armis, 
In  freta  Sicaniae  et  Carthaginis  exiit  arces 
Ceteraque  imperia  et  totum  simul  abstulit  orbem  ; 
Deinde,  velut  stadio  victor  qui  solus  Achaeo 
Languet  et  immota  secum  virtute  fatiscit, 
Sic  itidem  Romana  manus,  contendere  postquam 
Destitit  et  pacem  longis  fr.enavit  habenis, 
Ipsa  domi  leges  et  Graia  inventa  retractans 
Omnia  bellorum  terra  quaesita  marique 
Praemia  consilio  et  molli  ratione  regebat. 
Stabat  in  his  ;  neque  enim  poterat  constare  sine  ipsis, 
Aut  frustra  uxori  mendaxque  Diespiter  olim : 


JUVENALIS.  837 

'  Imperium  sine  fine  dedi,'  dixisse  probatur. 

Nunc  igitur  qui  res  Romanas  imperat  inter, 

Non  trabe  sed  tergo  prolapsus  et  ingluvie  albus, 

Et  studia  et  sapiens  hominum  nomenque  genusque 

Omnia  abire  foras  atque  urbe  excedere  iussit. 

Quid  facimus  ?     Graios  hominumque  reliquimus  urbes, 

Ut  Romana  foret  magis  his  instructa  magistris ; 

Nunc,  Capitolino  veluti  turbante  Camillo 

Ensibus  et  trutina  Galli  fugere  relicta, 

Sic  nostri  palare  senes  dicuntur  et  ipsi 

Ut  ferale  suos  onus  extirpare  libellos. 

Ergo  Numantinus  Libycusque  erravit  in  isto 

Scipio,  qui  Rhodio  crevit  formante  magistro, 

Cetera  et  ilia  manus  bello  facunda  secundo, 

Quos  inter  prisci  sententia  dia  Catonis 

Scire  adeo  magni  fecisset,  utrumne  secundis 

An  magis  adversis  staret  Roraana  propago  ? 

Scilicet  adversis  :  nam  cum  defendier  armis 

Suadet  amor  patriae  et  captiva  penatibus  uxor, 

Convenit,  ut  vespis,  quarum  domus  arce  Monetae, 

Turba  rigens  strictis  per  lutea  corpora  telis  ; 

Ast  ubi  spes  secnra  redit,  oblita  favorum 

Plebs  materque  una  somno  moriuntur  obeso. 

Romnlidarum  jgitur  longa  et  gravis  exitium  pax. 

Sat.,  12-57. 


D.   JUNIUS   JUVENALIS,  CIKC.  46-130  A.  D. 

432.   REASONS  FOR  WRITING  SATIRE. 

Cur  tamen  hoc  potius  libeat  decurrere  campo, 
Per  quern  mngnus  eqnos  Auruncae  flexit  alumnus, 
Si  vacat  et  placidi  rationem  ndmittitis,  edam. 
Cum  tener  uxorem  ducat  spado,  Mevia  Tuscum 
Figat  aprum  et  nuda  teneat  venabula  mamma ; 
Patricios  omnes  opibus  cum  provocet  unus, 
22 


338  LATIN   SELECTIONS. 

Quo  tondente  gravis  iuveni  mihibarba  sonabat: 

Cum  pars  Niliacae  plebis,  cum  verna  Canopi 

Crispinus,  Tyrias  humero  revocante  lacernas, 

Ventilet  aestivum  digitis  sudantibus  aurum, 

Nee  sufferre  queat  maioris  pondera  gemmae  :^ 

Difficile  est  satiram  non  scribere.     Nam  quis  iniquae 

Tarn  patiens  urbis,  tarn  ferreus,  ut  teneat  se, 

Causidici  nova  cum  veniat  lectica  Mathonis 

Plena  ipso  ?  post  hunc  magni  delator  amici 

Et  cito  rapturus  de  nobilitate  comesa 

Quod  superest,  quern  Massa  timet,  quern  munere  palpat 

Carus  et  a  trepido  Thymele  submissa  Latino  ? 

Haec  ego  non  credam  Venusina  digna  lucerna  ? 

Cum  fas  esse  putet  cnram  sperare  cohortis, 

Qui  bona  donavit  praesepibus  et  caret  omni 

Maiorum  censu,  dum  pervolat  axe  citato 

Flaminiam  puer  Automedon ;  nam  lora  tenebat 

Jpse,  lacernatae  cum  se  iactaret  amicae  ? 

Nonne  libet  medio  ceras  implere  capaces 

Quadrivio  cum  iam  sexta  cervice  feratur 

Hinc  atque  inde  patens  ac  nuda  paene  cathedra 

Et  multum  referens  de  Maecenate  supino 

Signator,  falso  qui  se  lautum  atque  beatum 

Exiguis  tabulis  et  gemma  fecerat  uda  ? 

Occurrit  matrona  potens,  quae,  molle  Calenum 

Porrectura  viro  miscet  sitiente  rubetam, 

Instituitque  rudes  melior  Locusta  propinquas 

Per  famam  et  populum  nigros  efferre  maritos. 

Si  natura  negat,  facit  indignatio  versum. 

Sat.,  i,  19-36,  51,  68-72,  79. 

433.  THE  GREEKS  AT  ROME. 

Ingenium  velox,  audacia  perdita,  sermo 
Promptus,  et  Isaeo  torrentior.     Ede,  quid  illnm 
Esse  putes:  quern  vis  hominem,  secum  adtulit  ad  nos: 
Grammaticus,  rhetor,  geometres,  pictor,  aliptes, 
Augur,  schoenobates,  medicus,  magus :  omnia  novit 
Graeculus  esuriens  :  in  caelum  iusseris,  ibit. 


JUVENALIS.  339 

Ad  summam,  non  Maurus  erat  neque  Sarmata  nee  Thrax, 

Qui  sumpsit  pennas,  mediis  sed  natus  Athenis. 

Quid,  quod  adulaudi  gens  prudentissiraa  laudat 

Sermonem  indocti,  faciem  deformis  amici, 

Et  longum  invalid!  collum  cervicibus  aequat 

Herculis,  Antaeum  procul  a  tellure  tenentis, 

Miratur  vocem  angustam,  qua  deterius  nee 

Ille  sonat,  quo  mordetur  gallina  marito  ? 

Haec  eadem  licet  et  nobis  laudare :  sed  illis 

Creditur.     An  melior,  cum  Thaida  sustinet,  an,  cum 

Uxorem  comoedus  agit,  vel  Dorida  nullo 

Cultam  palliolo  ?  mulier  nempe  ipsa  videtur. 

Nee  tamen  Antiochus,  nee  erit  mirabilis  illic 

Aut  Stratocles,  aut  cum  molli  Demetrius  Haemo : 

Natio  comoeda  est.     Rides  ?  maiore  cachinno 

Concutitur :  flet,  si  lacrumas  conspexit  amici, 

Nee  dolet :  igniculum  brumae  si  tempore  poscas, 

Accipit  endrorniden  :  si  dixeris  '  aestuo,'  sudat. 

iii,  73-80,  86-95,  98-103. 

434.   A  POT-VALIANT  HEKO. 

Ebrius  ac  petulans,  qui  nullum  forte  cecidit, 
Dat  poenas ;  noctem  patitur  lugentis  amicum 
Pelidae,  cubat  in  faciem,  mox  deiude  supinus. 
Somnum  rixa  facit.     Sed  quamvis  improbus  annis 
Atque  mero  fervens,  cavet  hunc,  quern  coccina  laena 
Vitari  iubet,  et  comitum  longissimus  ordo, 
Multum  praeterea  flammarum  et  aenea  lampas: 
Me,  quern  luna  solet  deducere  vel  breve  lumen 
Candelae,  cuius  dispenso  et  tempero  filum, 
Contemnit.     Miserae  cognosce  prooemia  rixae, 
Si  rixa  est,  ubi  tu  pulsas,  ego  vapulo  tantum. 
Stat  contra  starique  iubet :  parere  necesse  est. 
Nam  quid  agas,  cum  te  furiosus  cogat  et  idem 
Fortior  ?     '  Unde  venis  ? '  exclamat :  '  cuius  aceto, 
Cuius  conche  tumes?  quis  tecum  sectile  porrum 
Sutor  et  elixi  vervecis  labra  comedit? 
Nil  mihi  respondes  ?    Aut  die,  aut  accipe  calcem ! 


340  LATIN   SELECTIONS. 

Ede,  ubi  consistas  :  in  qua  te  quaero  proseucha  ? ' 
Dicere  si  tentes  aliquid,  tacitusve  recedas, 
Tantumdem  est ;  pariter  feriunt :  vadimonia  deinde 
Irati  faciunt.     Libertas  pauperis  haec  est: 
Pulsatus  rogat,  et  pugnis  concisus  adorat, 
Ut  liceat  paucis  cum  dentibus  hide  reverti. 

iii,  278-301. 

435.  A  GROUP  OF  COURTIERS. 

.  .  .  Venit  et  Crispi  iucunda  senectus, 
Cuius  erant  mores,  qualis  facundia,  mite 
Ingenium.     Maria  ac  terras  populosque  regent! 
Quis  comes  utilior,  si  clade  et  peste  sub  ilia 
Saevitiam  damnare  et  honestum  afferre  liceret 
Consilium  ?     Sed  quid  violentius  aure  tyranni, 
Cum  quo  de  pluviis  aut  aestibus  aut  nimboso 
Vere  locuturi  fatum  pendebat  amici  ? 
Ille  .igitur  numquam  direxit  brachia  contra 
Torreutem ;  nee  civis  erat,  qui  libera  posset 
Verba  animi  proferre,  et  vitam  impendere  vero. 
Sic  multas  hiemes  atque  octogesima  vidit 
Solstitia,  his  armis  ilia  quoque  tutus  in  aula. 
Proximus  eiusdem  properabat  Acilius  aevi 
Cum  iuvene  indigno  quern  mors  tarn  saeva  maneret 
Et  domini  gladiis  tarn  festinata.     Sed  olim 
Prodigio  par  est  in  nobilitate  senectus. 
Unde  fit,  ut  malim  fraterculus  esse  gigantum. 
Profuit  ergo  uihil  misero,  quod  cominus  ursos 
Figebat  Numidas,  Albana  nudus  arena 
Venator.     Quis  enim  iam  non  intt-lligat  artes 
Patricias  ?  quis  priscum  illud  miretur  acumen, 
Brute,  tuum  ?     Facile  est  barbato  imponere  regi. 
Nee  melior  vultu,  quamvis  ignobilis,  ibat 
Rubrius,  offensae  veteris  reus  atque  tacendae, 
Et  tamen  improbior  satiram  scribente  cinaedo. 
Montani  quoque  venter  adest,  abdomine  tardus, 
Et  matutino  sudans  Crispinus  amomo, 
Quantum  vix  redolent  duo  funera ;  saevior  illo 


JUVEXALTS.  341 

Pompeius  tenui  iugulos  aperire  susurro ; 

Et,  qui  vulturibus  servabat  viscera  Dacis, 

Fuscus,  marmorea  meditatus  proelia  villa, 

Et  cum  mortifero  prudens  Veiento  Catullo, 

Qui  numquam  visae  flagrabat  amore  puellae, 

Grande  et  conspicuum  nostro  quoque  tempore  monstrum, 

Caecus  adulator  dirusque  a  ponte  satelles, 

Dignus  Aricinos  qui  mendicaret  ad  axes, 

Blandaque  devexae  iactaret  basia  rhedae. 

iv,  81-118. 

436.  A  FASHIONABLE  LADY  AND  HER  MAID. 

Praefectura  domus  Sicula  non  mitior  aula. 
Nam  si  constituit  solitoque  decentius  optat 
Ornari,  et  properat,  iamque  exspectatur  in  hortis, 
Aut  apud  Isiacae  potius  sacraria  lenae ; 
Componit  crinem  laceratis  ipsa  capillis 
Nuda  humeros  Psecas  infelix,  nudisque  mamillis. 
'  Altior  hie  quare  cincinnus  ?  '     Taurea  punit 
Continue  flexi  crimen  facinusque  capilli. 
Quid  Psecas  admisit?  quaenam  est  hie  culpa  puellae, 
Si  tibi  displicuit  nasus  tuus?     Altera  laevum 
Extendit  pectitque  comas  et  volvit  in  orbem. 
Est  in  consilio  matrona,  admotaque  lanis, 
Emerita  quae  cessat  acu  :  sententia  prima 
Huius  erit :  post  hanc  aetate  atque  arte  minores 
Censebunt,  tamquam  famae  discrimen  agatur 
Aut  animae ;  tanta  est  quaerendi  cura  decoris. 
Tot  premit  ordinibus,  tot  adhuc  compagibus  altum 
Aedificat  caput.     Andromachen  a  fronte  videbis  : 
Post  minor  est :  aliam  credas.     Cedo,  si  breve  parvi 
Sortita  est  lateris  spatium,  breviorque  videtur 
Virgine  Pygmaea,  nullis  adiuta  cothurnis, 
Et  levis  erecta  consurgit  ad  oscula  planta  ? 

vi,  486-607. 


342  LATIN   SELECTIONS. 


437.  INTELLECTUAL  CULTURE  IN  THE  TIME  OP  JUVENAL  NO 

LONGER    HELD    IN    ESTEEM. 

Declamare  doces  ?     O  ferrea  pectora  Vetti, 

Cum  perimit  saevos  classis  uuraerosa  tyrarmos ! 

Nam  quaecumque  sedens  modo  legerat,  haec  eadem  stans 

Perferet,  atque  eadem  cantabit  versibus  isdem. 

Occidit  miseros  crambe  repetita  magistros. 

Quis  color  et  quod  sit  causae  genus,  atque  ubi  summa 

Quaestio,  quae  veniant  diversae  forte  sagittae, 

Nosse  velint  omnes,  mercedem  solvere  nemo. 

*  Mercedem  appellas  ?     Quid  enim  scio  ? '     Culpa  docentis 

Scilicet  arguitur,  quod  laeva  parte  mamillae 

Nil  salit  Arcadico  iuveni,  cuius  mihi  sexta 

Quaque  die  miserum  dirus  caput  Hannibal  implet. 

Di  maiorum  umbris  tenuem  et  sine  pondere  terram 

Spirantesque  crocos  et  in  urna  perpetuum  ver, 

Qui  praeceptorem  sancti  voluere  parentis 

Esse  loco !  Metuens  virgae  iam  grandis  Achilles 

Cantabat  patriis  in  montibus  :  et  cui  non  tune 

Eliceret  risum  citharoedi  cauda  magistri  ? 

Sed  Rufum  atque  alios  caedit  sua  quemque  iuventus, 

Rufum,  quern  toties  Ciceronem  Allobroga  dixit. 

Quis  gremio  Celadi  doctique  Palaemonis  aifert, 

Quantum  grammaticus  meruit  labor  ?  et  tamen  ex  hoc, 

Quodcumque  est,  (minus  est  autem  quam  rhetoris  aera) 

Discipuli  custos  praemordct  acoenonoetus 

Et,  qui  dispensat,  frangit  sibi.      Cede,  Palaemon, 

Et  patere  inde  aliquid  decrescere,  non  aliter,  quam 

Institor  hibernae  tegetis  niveique  cadurci, 

Dummodo  non  pereat,  mediae  quod  noctis  ab  hora 

Sedisti,  qua  nemo  faber,  qua  nemo  sederet,   . 

Qui  docet  obliquo  lanam  deducere  ferro ; 

Dummodo  non  pereat  totidem  olfecisse  lucernas, 

Quot  stabant  pueri,  cum  totus  decolor  esset 

Flaccus,  et  haereret  nigro  fuligo  Maroni. 

vii,  160-161,  207-227. 


JUVENALIS.  343 


438.   THE  FICKLENESS  OF  THE  MOB. 

Pone  domi  lauros,  due  in  Capitolia  magnum 

Cretaturaque  bovem :  Seianus  ducitur  unco 

Spectandus  :  gaudent  omnes.     '  Quae  labra,  quis  illi 

Vultus  erat !     Numquam,  si  quid  mihi  credis,  amavi 

Hunc  hominem.     Sed  quo  cecidit  sub  crimine  ?     Quisnam 

Delator  ?     Quibus  indiciis  ?  quo  teste  probavit  ? ' 

'  Nil  horum :  verbosa  et  grandis  epistola  venit 

A  Capreis.'     '  Bene  habet ;  nil  plus  interrogo.'     Sed  quid 

Turba  Remi  ?     Sequitur  Fortunam,  ut  semper,  et  odit 

Damnatos.     Idem  populus,  si  Nortia  Tusco 

Favisset,  si  oppressa  foret  secura  senectus 

Principis,  hac  ipsa  Seianum  diceret  hora 

Augustum.     lam  pridem,  ex  quo  suffragia  nulli 

Vendimus,  effudit  curas.     Nam  qui  dabat  olim 

Imperium,  fasces,  legiones,  omnia,  nunc  se 

Continet,  atque  duas  tantum  res  anxius  optat, 

Panem  et  circenses.     '  Perituros  audio  multos.' 

'  Nil  dubium  ;  magna  est  fornacula.'     '  Palidulus  mi 

Brutidius  meus  ad  Martis  fuit  obvius  aram. 

Quam  timeo,  victus  ne  poenas  exigat  Aiax, 

Ut  male  defensus !     Curramus  praecipites  et, 

Dum  iacet  in  ripa,  calcemus  Caesaris  hostem.' 

x,  66-86. 

439.  THE  VANITY  OF* HUMAN  WISHES. 

Expende  Hannibalem :  quot  libras  in  duce  summo 
Invenies  ?     Hie  est,  quern  non  capit  Africa,  Mauro 
Percussa  Oceano,  Niloque  admota  tepenti, 
Rursus  ad  Aethiopum  populos  altosque  elephantos. 
Additur  imperiis  Hispania  :  Pyrenaeum 
Transilit.     Opposuit  natura  Alpemque  nivemque: 
Diducit  scopulos,  et  montem  rumpit  aceto. 
lam  tenet  Italiam :  tamen  ultra  pergere  tendit. 
'  Actum,'  inquit, '  nihil  est,  nisi  Poeno  milite  portas 
Frangimus,  et  media  vexillum  pono  Subura.' 


344  LATIN   SELECTIONS. 

O  qualis  facies  et  quali  digna  tabella, 

Cum  Gaetula  ducem  portaret  belua  luscum ! 

Exitus  ergo  quis  est  ?     O  gloria  !  vincitur  idem 

Nempe,  et  in  exsilium  praeceps  fugit,  atque  ibi  raagnus 

Mirandusque  cliens  sedet  ad  praetoria  regis, 

Donee  Bithyno  libeat  vigilare  tyranno. 

Finem  animae,  quae  res  humanas  miscuit  olira, 

Non  gladii,  non  saxa  dabunt,  non  tela,  sed  ille 

Cannarum  vindex  ac  tanti  sanguinis  ultor, 

Annulus.     I,  demens,  et  saevas  curre  per  Alpes 

Ut  pueris  placeas  et  declamatio  fias  ! 

Unus  Pellaeo  iuveni  non  sufficit  orbis : 

Aestuat  infelix  angusto  limite  mundi, 

Ut  Gyari  clausus  scopulis  parvaque  Seripho. 

Cum  tamen  a  figulis  munitam  intraverit  urbem, 

Sarcophago  contentus  erit.     Mors  sola  fatetur, 

Quantula  sint  hominum  corpuscula. 

x,  147-173. 

440.    WHAT  WE  OUGHT  TO  PRAT  FOR. 

'  Nil  ergo  optabunt  homines  ? '     Si  consilium  vis, 
Permittes  ipsis  expendere  numinibus,  quid 
Conveniat  nobis,  rebusque  sit  utile  nostris. 
Nam  pro  iucuudis  aptissima  quaeque  dabunt  di. 
Carior  est  illis  homo,  quam  sibi.     Nos,  animorum 
Impulsu  et  caeca  magnaque  cupidine  ducti, 
Coniugium  petimus,  partumque  uxoris  :  at  illis 
Notum,  qui  pueri  qualisque  futura  sit  uxor. 
Ut  tameu  et  poscas  aliquid,  voveasque  sacellis 
Exta,  et  candiduli  divina  tomacula  porci : 
Orandum  est,  ut  sit  mens  sana  in  corpore  sano. 
Fortem  posce  animum,  mortis  terrore  carentem, 
Qui  spatium  vitae  extremum  inter  munera  ponat 
Naturae,  qui  ferre  queat  quoscumque  labores, 
Nesciat  irasci,  cupiat  nihil,  et  potiores 
Herculis  aerumnas  credat  saevosque  labores 
Et  Venere  et  cenis  et  pluma  Sardanapali. 
Monstro,  quod  ipse  tibi  possis  dare  :  semita  certe 


JUVENALIS.  345 

Tranquillae  per  virtutem  patet  unica  vitae. 
Nulluin  uutnen  abest,  si  sit  prudentia ;  nos  te 
Nos  facimus,  Fortuua,  deaua,  caeloque  locamus. 

x,  346-366. 

441.  GOOD  FAITH  AND  REVERENCE  HAVE  FLED  WITH  THE 
GOLDEN  AGE. 

Tu  quamvis  levium  minimam  exiguamque  malorum 
Particulam  vix  ferre  potes,  spumantibus  ardens 
Visceribus,  sacrum  tibi  quod  non  reddat  amicus 
Depositum.     Stupet  haec,  qui  iam  post  terga  reliquit 
Sexaginta  anuos,  Fonteio  Consule  iiatus  ? 
An  nihil  in  raelius  tot  rerum  proficis  usu  ? 
Magna  quidem,  sacris  quae  dat  praecepta  libellis 
Victrix  Fortunae  sapientia.     Ducimus  autem 
Hos  quoque  felices,  qui  ferre  incommoda  vitae, 
Nee  iaetare  iugum,  vita  didicere  magistra. 
Quae  tarn  festa  dies,  ut  cesset  prodere  furem, 
Perfidiam,  fraudes  atque  omni  ex  crimine  lucrum 
Quaesitum,  et  partos  gladio  vel  pyxide  nummos? 
Rari  quippe  boui :  numero  vix  sunt  totidem,  quot 
Thebarum  portae,  vel  divitis  ostia  Nili. 

Quondam  hoc  indigenae  vivebant  more,  priusquam 
Sumeret  agrestem,  posito  diademate,  falcem 
Saturnus  fugiens ;  tune,  cum  virguncula  luno 
Et  privatus  adhuc  Idaeis  luppiter  antris : 

Improbitas  illo  fuit  admirabilis  aevo, 
Credebant  quo  grande  nefas  et  morte  piandum, 
Si  iuvenis  vetulo  non  ad.-urrexerat,  et  si 
liarbato  cnicumqne  puer,  licet  ipse  videret 
Plura  domi  fraga,  et  maiores  glandis  acervos. 
Tain  venerabile  erat,  praecedere  quatuor  annis, 
Primaque  par  adeo  sacrae  lanugo  senectae  ! 
NIHIC,  si  depositum  non  infitielur  amicus, 
Si  reddat  veterem  cum  lota  aerugine  follem, 
Prodigiosa  fides  et  Tuscis  digna  libellis, 


LATIN    SELECTIONS. 

Quaeque  coronata  lustrari"  debeat  agna. 
Egregium  sauctumque  virum  si  cerno,  bimembri 
Hoc  monstrum  puero  vel  mirandis  sub  aratro 
Piscibus  inventis,  et  fetae  comparo  mulae, 
Sollicitus,  tamquam  lapides  effuderit  iruber, 
Exameuque  apium  longa  cousederit  uva 
Culraine  delubri,  tamquain  in  mare  fluxerit  amnis 
Gurgitibus  miris  et  lactis  vertice  torrens. 

xiii,  13-27,  38-41,  63-70. 

442.  THE  STINGS  OF  CONSCIENCE. 

Spartano  cuidam  respondit  Pythia  vates  : 
Haud  impunitum  quondam  fore,  quod  dubitaret 
Depositura  retinere  et  fraudem  iure  tueri 
lurando.     Quaerebat  enim,  quae  numinis  esset 
Mens,  et  an  hoc  illi  facinus  suaderet  Apollo? 
Reddidit  ergo  metu,  noil  moribus :  et  tamen  oranem 
Vocem  adyti  diguam  templo  veramque  probavit, 
Exstinctus  tola  pariter  cum  prole  domoque 
Et,  quamvis  longa  deductis  gente,  propinquis. 
Has  patitur  poenas  peccandi  sola  voluntas. 
Nam  scelus  intra  se  taciturn  qui  cogitat  ulliiin, 
Facti  crimen  habet.     Cedo,  si  couata  peregit  ? 
Perpetua  anxietas,  nee  mensae  tempore  cessat, 
Faucibus  ut  rnorbo  siccis  interque  molares 
Difficili  cresceute  cibo  :  Setina  misellus  , 

Exspuit ;  Albani  veteris  pretiosa  senectus 
Displicet.     Ostendas  melius,  densissima  ruga 
Cogitur  in  frontem,  velut  acri  ducta  Falerno. 
Nocte  brevem  si  forte  iudulsit  cura  soporem, 
Et  toto  versata  toro  iam  membra  quiescunt ; 
Continue  templum  et  violati  numinis  aras 
Et,  quod  praecipuis  mentem  sudoribus  urget, 
Te  videt  in  somnis  ;  tua  sacra  et  maior  imago 
Humana  turbat  pavidum,  cogitque  fateri. 
Hi  sunt,  qui  trepidant  et  ad  omnia  fulgura  pallent, 
Cum  touat,  examines  primo  quoque  murmure  caeli ; 


JTJVENALIS.  347 

Non  quasi  fortuitus,  nee  ventorum  rabie,  sed 

Iratus  cadat  in  terras  et  vindicet  ignis. 

xiii,  199-226. 

443.   THE  SON  is  SURE  TO  EXCEED  THE  MEASURE  OF 
WICKEDNESS  ADVOCATED  BY  HIS  FATHER. 

'  Neu  credas  ponendum  aliquid  discrimiuis  inter 
Unguenta  et  corium.     Lucri  bonus  est  odor  ex  re 
Qualibet.     Ilia  tuo  sententia  semper  in  ore 
Versetur,  dis  atque  ipso  love  digna,  poetae : 
"  Unde  habeas,  quaerit  nemo ;  sed  oportet  habere,"  ' 
Hoc  monstrant  vetulae  pueris  repentibus  assae, 
Hoc  discunt  omnes  ante  alpha  et  beta  puellae. 
Talibus  instantem  monitis  quemcumque  parentem 
Sic  possem  affari ;  Die,  o  vauissime,  quis  te 
Festinare  iubet?     Meliorem  praesto  magistro 
Discipulum.     Securus  abi :  vinceris,  ut  Aiax 
Praeteriit  Telamouem,  ut  Pelea  vicit  Achilles. 

Elatam  iam  crede  nurum,  si  limina  vestra 

Mortifera  cum  dote  subit.     Quibus  ilia  premetur 

Per  somnum  digitis  !     Nam  quae  terraque  marique 

Acquirenda  putas,  brevior  via  conferet  illi : 

Nullus  enim  magni  sceleris  labor.     '  Haec  ego  numquam 

Mandavi,'  dices  olim,  '  nee  talia  suasi.' 

Mentis  causa  malae  tamen  est  et  origo  penes  te 

Nam  quisquis  magni  census  praecepit  amorem, 

Et  laevo  monitu  pueros  prod  licit  avaros, 

Et  qui  per  fraudes  patrimonia  conduplicare 

Dat  libertatem  et  totas  effundit  habcnas 

Curriculo :  quern  si  revoces,  subsistere  nescit. 

Et  te  contempto  rapittir,  metisque  relictis. 

Nemo  satis  credit  tantum  delinquere,  quantum 

Permittas:  adeo  indulgent  sibi  latins  ipsi. 

Cum  dicia  iuveni  stultum,  qui  donet  amico, 

Qui  paupertatem  levet  attollatque  propinqui : 

Et  spoliare  doces,  et  circumscribere,  et  omni 

Crimine  divitias  aequirere,  quarum  amor  in  te. 


348  LATIN   SELECTIONS. 

Ergo  ignem,  cuius  scintillas  ipse  dedisti, 
Flagrautem  late  et  rapientem  cuncta  videbis. 
Nee  tibi  parcetur  misero,  trepidumque  magistrum 
In  cavea  magno  fremitu  leo  toilet  alumnus. 

xiv,  203-214,  220-238,  244-247. 


CORNELIUS   TACITUS,  CIRC.   54-119  A.  D. 

444.   CRITICISM  OP  THE  ORATORY  OF  CALVUS. 

Ipse  mihi  Calvus,  cum  unum  et  viginti,  ut  puto,  libros  relique- 
rit,  vix  in  una  aut  altera  oratiuncula  satisfacit.  Nee  dissentire 
ceteros  ab  hoc  meo  iudicio  video.  Quotus  enim  quisque  Calvi 
in  Asitium  aut  in  Drusum  legit?  At  hercule  in  hominum  stu- 
diosorum  manibus  versantur  adcusationes,  quae  in  Vatinium 
inscribuntur ;  ac  praecipue  secunda  ex  his  oratio.  Est  enim 
verbis  ornata  et  sententiis,  auribusque  iudicurn  adcommodata : 
ut  scias,  ipsum  quoque  Calvum  iutellexisse,  quid  melius  esset, 
nee  voluntatem  ei,  quo  subliniius  et  cultius  diceret,  sed  ingenium 

ac  vires,  defuisse. 

Or.,  21. 

445.  THERE  ARE  TWO  SORTS  OP  COMPOSITION  PRACTISED 
IN  THE  SCHOOLS,  THE  SlJASORIA  AND  THE  CON- 
TROVERSIA. 

Ipsae  vero  exercitationes  magna  ex  parte  contrariae.  Nempe 
enim  duo  genera  materiarum  apud  rhetores  tractantur,  suasoriae 
et  controversiae.  Ex  iis'  suasoriae  quidem,  tamquam  plane 
leviores  et  minus  prudentiae  exigentes,  pueris  delegantur;  con- 
troversiae robustioribus  adsignantur :  quales,  per  fidem  !  et  quam 
incredibiliter  compositae !  Sequitur  autem,  ut  materiae  abhor- 
renti  a  veritate  declamatio  quoque  adhibeatur.  Sic  fit,  ut 
tyrannicidarum  praemia,  aut  vitiatarum  electiones,  aut  pes- 
tilentiae  remedia,  aut  incesta  matrum,  aut  quidquid  in  schola 


TACITUS.  349 

quotidie  agitur,  in  foro  vel  raro  vel  numquam,  ingentibus  verbis 
persequantur :  cum  ad  veros  iudices  ventum  est,  .  .  .  nee  rem 
cogitare,  nee  eloqui  possint. 

Or.,  35. 


446.   ACCOUNT  OP  THE  CLIMATE  AND  PRODUCTS  OF 
BRITAIN. 

Caelum  crebris  imbribus  ac  nebulis  foedum :  asperitas  frigo- 
rum  abest.  Dierum  spatia  ultra  nostri  orbis  mensuram,  et  nox 
clara  et  extrema  Britanniae  parte  brevis,  ut  finem  atque  initium 
lucis  exiguo  discrimine  internoscas.  Quodsi  nubes  non  officiant, 
adspici  per  noctem  solis  fulgorem,  nee  occidere  et  exsurgere, 
sed  transire  adfirmant.  Scilicet  extrema  et  plana  terrarum, 
humili  umbra,  non  erigunt  tenebras,  infraque  caelum  et  sidera 
nox  cadit.  Solum,  praeter  oleam  vitemque  et  cetera  calidioribus 
terris  oriri  sueta,  patiens  frugum,  fecundum.  Tarde  mitescunt, 
cito  proveniunt.  Eadem  utriusque  rei  causa,  multus  humor 
terrarum  caelique.  Fert  Britannia  aurum  et  argentum  et  alia 
metalla,  pretium  victoriae.  Gignit  et  oceanus  margarita,  sed 
subfusca  ac  liventia.  Quidam  artem  abesse  legentibus  arbitran- 
tur.  Nam  in  rubro  mari  viva  ac  spirantia  saxis  avelli,  in 
Britannia,  prout  expulsa  siut,  conligi.  Ego  facilius  crediderim, 

naturam  margaritis  deesse,  quam  nobis  avaritiam. 

A<jr.,  12. 

447.   CALGACUS,  A  BRITISH  PATRIOT,  STIRS  UP  HIS  COUN- 
TRYMEN TO   THROW  OFF  THE   ROMAN  YOKE. 

Raptores  orbis,  postquam  cuncta  vastantibus  defuere  terrae, 
iam  et  mare  scrutantur :  si  locuples  hostis  est,  avari ;  si  pauper, 
ambitiosi:  quos  non  oriens,  non  occidens  satiaverit.  Soli  om- 
nium opes  atque  inopiam  pari  adfectu  concupiscunt.  Auferre, 
trucidare,  rapere,  falsis  nominibus  imperium,  atque,  ubi  solitudi- 
nem  faciunt,  pacem  adpellant.  Libcros  cuique  ac  propinquos 
suos  natura  carissimos  ease  voluit.  Hi  per  delectus,  alibi  servi- 
turi,  auferuntur:  coniuges  sororesque,  etsi  bostilem  libidiriem 
effugiant,  nomine  amicorum  atque  hospitum  polluuutur.  Bona 
fortunasque  in  tribufium  egeruut;  iu  annonam  frumentum. 


350  LATIN  SELECTIONS. 

Corpora  ipsa  ac  raanus  silvis  ac  paludibus  emuniendis,  verbera 
inter  ac  contumelias,  conterurit.  Nata  servituti  mancipia  semel 
veneunt,  atque  ultro  a  dominis  aluntur:  Britannia  servitutem 
suain  quotidie  emit,  quotidie  pascit.  Ac,  sicut  in  familia  recen- 
tissimus  quisque  servorum  etiam  couservis  ludibrio  est :  sic,  in  hoc 
orbis  terraruin  vetere  famulatu,  novi  nos  et  viles  in  excidium 
petimur.  Neque  enim  arva  nobis,  aut  metalla,  aut  portus  sunt, 
quibus  exercendis  reservemur.  Virtus  porro  ac  ferocia  subiec- 
torum  ingrata  imperantibus :  et  longinquitas  ac  secretum  ipsum 
quo  tutius,  eo  suspectius.  Ita,  sublata  spe  veuiae,  tandem  sumite 
animum,  tarn  quibus  salus,  quam  quibus  gloria  carissima  est. 

Agr.,  30,  31. 

448.   REFLECTIONS  ON  THE  DEATH  OF  AGRICOLA. 

Et  ipse  quidem,  quamquam  medio  in  spatio  integrae  aetatis 
ereptus,  quantum  ad  gloriam,  longissimum  aevum  peregit. 
Quippe  et  vera  bona,  quae  in  virtutibus  sita  sunt,  impleverat,  et 
consularibus  ac  triumphalibus  ornameutis  praedito,  quid  aliud 
adstruere  fortuna  poterat?  Opibus  nimiis  non  gaudebat,  speci- 
osae  contigerant.  Filia  atque  uxore  superstitibus,  potest  videri 
etiam  beatus,  incolumi  dignitate,  florente  fama,  salvis  adfinitati- 
bus  et  amicitiis,  futura  effugisse.  Nam,  sicuti  durare  in  hac 
beatissimi  saeculi  luce,  ac  principem  Traianum  videre,  quodam 
augurio  votisque  apud  nostras  aures  ominabatur :  ita  festinatae 
mortis  grande  solatium  tulit,  evasisse  postremum  illud  tempus, 
quo  Domitianus,  non  iam  per  intervalla  ac  spiramenta  temporum, 
sed  continue  et  velut  uno  ictu,  rempublicam  exhausit.  Non 
vidit  Agricola  obsessarn  curiam,  et  clausum  armis  senatum,  et 
eadem  strage  tot  consularium  caedes,  tot  nobilissimarum  feuii- 
narum  exsilia  et  fugas.  Una  adhuc  victoria  Carus  Metius  cen- 
sebatur,  et  intra  Albanam  arcem  sententia  Messalini  strepebat, 
et  Massa  Baebius  iam  turn  reus  erat.  Mox  nostrae  duxere 
Helvidium  in  carcerem  manus :  nos  Maurici  Rusticique  visus, 
nos  innocenti  sanguine  Senecio  perfudit.  Nero  tamen  subtraxit 
oculos,  iussitque  scelera,  non  spectavit :  praecipua  sub  Domitiano 
miseriarum  pars  erat,  videre  et  adspici,  cum  suspiria  nostra  sub- 
scriberentur,  cum  denotandis  tot  hominum  palloribus  sufficeret 
saevus  ille  vultus  et  rubor,  quo  se  contra  pudorena  muniebat. 


TACITUS.  351 

Tu  vero  felix,  Agricola,  non  vitae  tantura  claritate,  sed  etiam 

opportunitate  mortis. 

Ayr.,  44,  45. 

449.   THE  FIBST  TRACES  OF  CHIVALRY  IN  GERMANY. 

Quodque  praecipuum  fortitudinis  incitamentum  est,  non  casus 
nee  fortuita  conglobatio  turmam  aut  cuneum  facit,  sed  familiae 
et  propiuquitates.  Et  in  proximo  piguora,  uude  feminarum 
ululatus  audiri,  unde  vagitus  infantium.  Hi  cuique  sanctissimi 
testes,  hi  maximi  laudatores.  Ad  matres,  ad  coniuges  vulnera 
ferunt :  nee  illae  numerare  aut  exigere  plagas  pavent.  Cihosque 
et  hortamina  pugnantibus  gestant.  Memoriae  proditur,  quasdam 
acies  inclinatas  iam  et  labantes  a  feminis  restitutas,  constatitia 
precum  et  obiectu  pectqrum,  et  monstrata  cominus  captivitate, 
quam  longe  impatientius  feminarum  suarum  nomine  timent : 
adeo,  ut  efficacius  obligentur  animi  civitatum,  quibus  inter  obsi- 
des  puellae  quoque  nobiles  imperantur.  Inesse  quin  etiara 
sanctum  aliquid  et  providum  putaut :  nee  aut  consilia  earum 
aspemantur,  aut  responsa  negligunt.  Vidimus,  sub  divo  Vespa- 
siano,  Veledam  diu  apud  plerosque  numitiis  loco  habitam.  Sed 
et  olim  Auriniam  et  compluris  alias  venerati  sutit,  non  adulati- 

one,  nee  tamquam  face-rent  deas. 

Germ.,  7,  8. 

450.   PURITY  OF  GERMAN  HOME  LIFE. 

Dotem  non  uxor  marito,  sed  uxori  maritus,  offert.  Intersunt 
parentes  et  propinqui,  ac  munera  probant,  munera  non  ad  delicias 
muliebres  quaesita,  nee  quibus  nova  nupta  eomatur,  sed  boves  et 
frenatuin  equum  et  scutum  cum  framea  gladioque.  In  haec 
munera  uxor  accipitur,  atque  invicem  ipsa  armorum  aliquid  viro 
offert.  Hoc  maximum  vinculum,  haec  arcana  sacra,  hos  coniu- 
gales  deos  arbitrantur.  Ne  se  nuilier  extra  virtutum  cogitationes 
extraque  bellorum  casus  putet,  ipsis  incipientis  matrimonii  auspi- 
ciis  admonetur,  venire  se  laborum  periculorumque  sociam,  idem 
in  pace,  idem  in  proelio  passuram  ausuramque.  Hoc  iuiicti 
boves,  hoc  paratus  equus,  hoc  data  arma  denuutiant.  Sic  viven- 
duiu.  sic  pereundum  :  accipere  se,  quae  liberis  iuviolata  ac  digna 


352  LATIN   SELECTIONS. 

reddat,  quae  nurus  accipiant,  rursusque  ad  nepotes  referantur. 
Ergo  septae  pudicitia  agunt,  nullis  spectaculorum  inlecebris,  nullis 
conviviorum  iuritationibus  conruptae.  .  .  .  Nemo  enim  illic  vitia 
ridet :  nee  conrumpere  et  conrumpi  saeculum  vocatur.  Melius 
quidem  adhuc  eae  civitates,  in  quibus  tantum  virgines  nubunt,  et 
cum  spe  votoque  uxoris  semel  transigitur.  Sic  unum  accipiunt 
maritum,  quomodo  unum  corpus  unamque  vitam,  ne  ulla  cogita- 
tio  ultra,  ne  longior  cupiditas,  ne  tamquam  maritum,  sed  tamquam 
matrimonium,  ament.  Numerum  liberorum  finire,  aut  quem- 
quam  ex  agnatis  necare,  flagitium  habetur.  Plusque  ibi  boni 
mores  valent,  quam  alibi  bonae  leges.  In  omni  domo  nudi  ac 
sordidi,  in  hos  artus,  in  haec  corpora,  quae  miramur,  excrescunt. 

Germ.,  18,  19. 

451.  THE  DEATH  OP  GERMANICDS. 

Turn  ad  uxorem  versus,  '  per  memoriam  sui,  per  communes 
liberos,'  oravit,  '  exueret  ferociam,  saevienti  fortunae  submitteret 
animum ;  neu  regressa  in  urbem  aemulatione  potentiae  validiores 
inritaret.'  Haec  palam,  et  alia  secreto ;  per  quae  osteudere  cre- 
debatur  metum  ex  Tiberio.  Neque  multo  post  exstinguitur, 
ingenti  luctu  provinciae  et  circumiacentium  populorum.  ludol- 
uere  exterae  nationes  regesque :  tanta  illi  comitas  in  socios,  man- 
suetudo  in  hostes:  visuque  et  auditu  iuxta  venerabilis,  cum 
magnitudinem  et  gravitatem  summae  fortunae  retineret,  invidiam 
et  adrogantiam  effugerat.  Funus  sine  imaginibus  et  pompa,  per 
laudes  et  memoriam  virtu  turn  eius  celebre  fuit.  Et  erant,  qui 
formam,  aetatem,  genus  mortis,  ob  propinquitatem  etiam  loco- 
rum,  in  quibus  hiteriit,  Magni  Alexandri  fatis  adaequarent. 
'Nam  utrumque  corpore  decoro,  genere  insigni,  baud  multura 
triginta  aunos  egressum,  suorum  insidiis,  externas  inter  gentes 
occidisse:  sed  hunc  mitem  erga  amicos,  modicum  voluptatum, 
uno  matrimonio,  certis  liberis  egisse  :  neque  minus  proeliatorem  ; 
etiamsi  temeritas  abfuerit,  praepeditusque  sit  perculsas  tot  victo- 
riis  Germanias  servitio  premere.  Quodsi  solus  arbiter  rerum,  si 
iure  et  nomine  regio  fuisset,  tanto  promptius  adsecuturum  glo- 
riam  militiae,  quantum  dementia,  temperantia,  ceteris  bonis  aiti- 
bus  praestitisset.'  Corpus  antequam  cremaretur,  nudatum  in 
foro  Antiochensium,  qui  locus  sepulturae  destinabatur,  praetule- 


TACITUS.  353 

ritne  veneficii  signa,  parum  constitit.     Nam,  ut  quis  misericordia 
in  Germanicum,  et  praesurapta  suspicione  aut  favore  in  Pisonem 

pronior,  diversi  interpretabantur. 

Ann.,  ii,  72,  73. 

452.   BEGINNING  OF  THE  REIGN  OF  LAW. 

Vetustissimi  mortalium,  nulla  adhuc  mala  libidine,  sine  probro, 
scelere,  eoque  sine  poena  aut  coercitiouibus  agebant :  neque  prae- 
miis  opus  erat,  cum  honesta  suopte  ingenio  peterentur ;  et,  ubi 
nihil  contra  morem  cuperent,  nihil  per  metum  vetabantur.  At, 
postquam  exui  aequalitas,  et  pro  modestia  ac  pudore  ambitio  et 
vis  incedebat ;  provenere  dominationes,  multosque  apud  populos 
aeternum  mansere.  Quidam  statim,  aut  postquam  regum  per- 
taesum,  leges  maluerunt.  Hae  primo,  rudibus  hominum  animis, 
simplices  erant :  maximeque  fama  celebravit  Cretensium,  quas 
Minos :  Spartanorum,  quas  Lycurgus ;  ac  mox  Atheniensibus 
quaesitiores  iara  et  plures  Solo  perscripsit.  Nobis  Romulus,  ut 
libitum,  imperitaverat :  dein  Numa  religionibus  et  divino  iure 
populum  devinxit:  repertaque  quaedam  a  Tullo  et  Anco:  sed 
praecipuus  Servius  Tullius  sanctor  legum  fuit,  quis  etiam  reges 

obtemperarent. 

Ann.,  iii,  26. 

453.   THE  TORTURES  OF  A  GUILTY  CONSCIENCE. 

Nee  multo  post  litterae  adferuntur,  quibus,  in  modum  defen- 
sionis,  repetito  inter  se  atque  Cottam  amicitiae  principio,  cre- 
brisque  eius  officiis  commemoratis,  ne  verba  prave  detorta,  neu 
convivalium  fabularum  simplicitas  in  crimen  duceretur,  postu- 
lavit.  Insigne  visum  est  earum  Caesaris  litterarurn  initium. 
Nam  his  verbis  exorsus  est :  '  Quid  scribam  vobis,  P.  C.  aut 
quomodo  scribam,  aut  quid  omnino  non  scribam  hoc  tempore, 
dii  me  deaeque  peius  perdant,  quam  perire  me  quotidie  sentio, 
si  scio.'  Adeo  facinora  atque  flagitia  sua  ipsi  quoque  in  sup- 
pliciura  verterant.  Neque  frustra  praestantissimus  sapietitiae 
firmare  solitus  est,  si  recludantur  tyrannorum  meutes,  posse 
adspici  laniatus  et  ictus ;  quando,  ut  corpora  verberibus,  ita 
saevitia,  libidine,  malis  consultis,  animus  dilaceretur.  Quippe 

23 


354  LATIN   SELECTIONS. 

Tiberium  non   fortuna,  non   solitudines   protegebant,   quin  tor- 

menta  pectoris  suasque  ipse  poenas  fateretur. 

Ann.,  vi,  6,  6. 

454.   NATURAL  HISTORY  OF  THE  PHOENIX. 

Paulo  Fabio,  L.  Vitellio  coss.  post  longutn  saeculorum 
arabitum,  avis  phoenix  in  Aegyptum  venit  praebuitque  materiem 
doctissimis  indigenarum  et  Graecorurn,  multa  super  eo  miraculo 
disserendi.  De  quibus  congruunt,  et  plura  ambigua,  sed  cog- 
nitu  non  absurda,  promere  libet.  Sacrum  Soli  id  animal,  et  ore 
ac  distinctu  pinnarum  a  ceteris  avibus  diversum,  consentiunt,  qui 
formam  eius  definiere.  De  numero  aunorum  varia  traduatur. 
Maxime  vulgatum  quingentorum  spatium.  Sunt,  qui  adseverent, 
mille  quadringentos  sexaginta  unuin  interici ;  prioresque  alites 
Sesostride  primum,  post  Amaside  dominantibus,  dein  Ptole- 
maeo,  qui  ex  Macedonibus  tertius  regnavit,  in  civitatem,  cui 
Heliopolis  nomen,  advolavisse,  multo  ceterarum  volucrum  comi- 
tatu,  novam  faciem  mirantium.  Sed  antiquitas  quidem  obscura : 
inter  Ptolemaeum  ac  Tiberium  minus  ducenti  quinquaginta  anni 
fuerunt.  Unde  nonnulli  falsum  hunc  phoenicem,  neque  Ara- 
bum  e  terris  credidere,  nihilqtie  usurpavisse  ex  his,  quae  vetus 
memoria  firmavit.  Confecto  quippe  annorum  numero,  ubi  mors 
propinquet,  suis  in  terris  struere  nidum,  eique  vim  genitalem  ad- 
fuudere,  ex  qua  fetum  oriri :  et  primam  adulto  curam  sepeliendi 
patris :  neque  id  temere,  sed  sublato  murrae  poudere,  tentato- 
que  per  longum  iter,  ubi  par  oneri,  par  meatui  sit,  subire  patrium 
corpus,  inque  Solis  aram  perferre  atque  adolere.  Haec  incerta 
et  fabulosis  aucta.  Ceterum  adspici  aliquando  in  Aegypto  earn 
volucrem  non  ambigitur. 


Ann.,  vi.  28. 


455.   CHARACTER  OF 


Sic  Tiberius  finivit,  octavo  et  septuagesimo  aetatis  anno. 
Pater  ei  Nero,  et  utrimque  origo  gentis  Claudiae,  quamquam 
mater  in  Liviam  et  mox  luliam  familiam  adoptionibus  transient. 
Casus  prima  ab  infantia  ancipites.  Nam  proscriptum  patrem 
exsul  secutus,  ubi  domum  Augusti  privignus  introiit,  multis 


TACITUS.  365 

aemulis  conflictatus  est,  dum  Marcellns  et  Agrippa,  mox  Gaius 
Luciusque  Caesares,  viguere.  Etiam  frater  eius  Drusus  prospe- 
riore  civium  amore  erat.  Sed  raaxime  in  lubrico  egit,  accepta 
in  matrimonium  Julia,  impudicitiam  uxoris  tolerans,  aut  decli- 
nans.  Deinde  Rhodo  regressus,  vacuos  principis  penates  duode- 
cim  annis,  mox  rei  Romanae  arbitrium  tribus  ferme  et  viginti 
obtinuit.  Morum  quoque  tempora  illi  diversa :  egregiura  vita 
famaque,  quoad  privatus,  vel  in  imperils  sub  Augusto  fuit: 
occultum  ac  subdolum  fingendis  virtutibus,  donee  Germanicus  ac 
Drusus  superfuere.  Idem  inter  bona  malaque  mixtus,  incolumi 
matre :  intestabilis  saevitia,  sed  obtectis  libidinibus,  dum  Seia- 
num  dilexit  timuitve :  postremo  in  scelera  simul  ac  dedecora 
prorupit,  postquam  remote  pudore  et  metu,  suo  tantum  ingenio 
utebatur. 

Ann.,  vi,  61. 

456.  SENECA,  ANTICIPATING  NERO'S  DISPLEASURE,  IMPLORES 
TO  BE  ALLOWED  TO  RETIRE  INTO  A  PRIVATE  STA- 
TION.—  NERO'S  REPLY. 

'  Ego  quid  aliud  munificentiae  tuae  adhibere  potui,  quam  stu- 
dia,  ut  sic  dixerim,  in  umbra  educata?  et  quibus  claritudo  venit, 
quod  iuventae  tuae  rudimentis  adfuisse  videor,  grande  huius  rei 
pretium.  At  tu  gratiam  immensam,  innumeram  pecuniam  cir- 
cumdedisti :  adeo,  ut  plerumque  intra  me  ipse  volvara :  egone, 
equestri  et  provincial'!  loco  ortus,  proceribus  civitatis  adnumeror? 
Inter  nobiles,  et  longa  decora  praeferentes,  novitas  mea  enituit? 
Ubi  est  animus  ille,  modicis  contentus?  Tails  hortos  instruit,  et 
per  haec  suburbana  incedit,  et  tantis  agrorum  spatiis,  tarn  lato 
faenore  exuberat?  Una  defensio  occurrit,  quod  muneribus  tuis 
obniti  non  debui.  Sed  uterque  mensuram  implevimus,  et  tu, 
quantum  princeps  tribuere  amico  posset,  et  ego,  quantum  amicus 
a  principe  accipere.  Cetera  invidiam  augent:  qiiae  quidem,  ut 
omnia  mortalia,  infra  tuam  magnitudinem  iacent.  sed  mihi  incum- 
bunt ;  mihi  subveniendum  est.  Quomodo  in  militia,  aut  via, 
fessus  adrainiculum  orarem ;  ita,  in  hoc  itinere  vitae,  senex,  et 
levissimis  quoque  curis  iupar,  cum  opes  tneas  ultra  sustinere  nou 
possim,  praesidium  peto.  lube  eas  per  procuratores  tuos  admi- 
nistrari,  in  tuam  fortunam  recipi.  Nee  me  in  paupertatem  ipse 


356  LATIN   SELECTIONS. 

detrudam ;  sed  traditis,  quorum  fulgore  praestringor,  quod  tem- 
poris  hortorura  aut  villarum  curae  seponitur,  iu  aiiimum  revo- 
cabo.  Superest  tibi  robur,  et  tot  per  annos  nixum  fastigio 
regimen  :  possumus  seniores  amici  quieti  respondere.  Hoc  quo- 
que  in  tuaiu  gloriam  cedet,  eos  ad  summa  vexisse,  qui  et  modica 
tolerarent.' 

Ad  quae  Nero  sic  fenne  respondit :  '  Quod  meditatae  oration  i 
tuae  statim  occurram,  id  primum  tui  muneris  habeo,  qui  me  non 
tantum  praevisa,  sed  subita  expedire  docuisti.  Abavus  meus, 
Augustus,  Agrippae  et  Maecenati  usurpare  otium  post  labores 
concessit :  sed  in  ea  ipsa  aetate,  cuius  auctoritas  tueretur,  quid- 
quid  illud  et  qualecumque  tribuisset :  attamen  neutrum  datis  a 
se  praemiis  exuit.  Bello  et  periculis  meruerant :  in  his  enirn 
iuventa  August!  versata  est.  Nee  mihi  tela  et  manus  tuae  defu- 
issent,  in  armis  agenti.  Sed  quod  praesens  condicio  poscebat, 
ratione,  consilio,  praeceptis  pueritiam,  dein  iuventam  meam 
fovisti.  Et  tua  quidem  erga  me  munera,  dum  vita  suppetet 
aeterna  erunt :  quae  a  me  babes,  horti  et  faenus  et  villae,  casibus 
obnoxia  sunt.  Ac,  licet  multa  videantur,  plerique,  haudqua- 
quam  artibus  tuis  pares,  plura  tenuerunt.  Pudet  referre  liberti- 
nos,  qui  ditiores  spectantur.  Unde  etiam  rubori  mihi  est,  quod 
praecipuus  caritate,  nondum  omnes  fortuna  antecellis.  Verum 
et  tibi  valida  aetas,  rebusque  et  f ructui  rerum  sufficiens :  et  nos 
prima  imperii  spatia  ingredimur;  nisi  forte  aut  te  Vitellio  ter 
consuli,  aut  me  Claudio  postponis.  Sed,  quantum  Volusio  longa 
parsimonia  quaesivit,  tantum  in  te  mea  liberalitas  explere  non 
potest.  Quin,  si  qua  in  parte  lubricum  adolescentiae  nostrae 
declinat,  revocas ;  ornatumque  robur  subsidio  impensius  regis. 
Non  tua  moderatio,  si  reddideris  pecuniam ;  nee  quies,  si  reli- 
queris  principem :  sed  mea  av,aritia,  meae  crudelitatis  metus  in 
ore  omnium  versabitur.  Quodsi  maxime  continentia  tua  laude- 
tur,  non  tamen  sapienti  viro  decorum  fuerit,  unde  amico  infamiam 
paret,  inde  gloriam  sibi  recipere.'  His  adicit  complexum  et 
oscula,  factus  natura  et  consuetudine  exercitus,  velare  odium 

fallacibus  blanditiis. 

Ann.,  xiv,  63-56. 


TACITUS.  357 


457.   NERO'S  CRUELTY  TOWARDS  THE  CHRISTIANS. 

Mox  petita  diis  piacula,  aditique  Sibyllae  libri,  ex  quibus  sup- 
plicatum  Vulcano  et  Cereri  Proserpiuaeque,  ac  propitiata  luno 
per  matronas,  primum  in  Capitolio,  deinde  apud  proximum  mare  : 
unde  hausta  aqua  templum  et  simulacrum  deae  prospersum  est : 
et  sellisternia  ac  pervigilia  celebravere  feminae,  quibus  mariti 
erant.  Sed  non  ope  humana,  non  largitionibus  principis  aut 
deum  placamentis  decedebat  infamia,  quin  iussum  incendium 
crederetur.  Ergo  abolendo  rumori  Nero  subdidit  reos,  et 
quaesitissimis  poenis  adfecit,  quos  per  flagitia  invisos,  vulgus 
Christianos  adpellabat.  Auctor  nominis  eius  Christus,  Tiberio 
imperitante,  per  procuratorem  Pontium  Pilatum  supplicio  adfec- 
tus  erat.  Repressaque  in  praesens  exitiabilis  superstitio  rursus 
erumpebat,  non  modo  per  ludaeam,  originem  eius  niali,  sed  per 
urbem  etiam,  quo  cuncta  undique  atrocia  aut  pudenda  confluunt 
celeb  ran  turque.  Igitur  primo  conrepti,  qui  fatebantur,  deinde, 
indicio  eorum,  multitudo  ingens,  baud  perinde  in  crimine  incen- 
dii,  quam  odio  humani  generis,  convict!  sunt.  Et  pereuntibus 
addita  ludibria,  ut  ferarum  tergis  contecti,  laniatu  canuin  interi- 
rent,  aut  crucibus  adfixi,  aut  flammaudi,  atque,  ubi  defecisset 
dies,  in  usum  nocturni  luminis  urerentur.  Hortos  suos  ei  spec- 
taculo  Nero  obtulerat,  et  circense  ludicrum  edebat,  habitu  auri- 
gae  permixtus  plebi,  vel  curriculo  insistens.  Uude  quamquam 
adversus  sontes  et  novissima  exempla  meritos,  miseratio  orie- 
batur,  tamquam  non  utilitate  publica,  sed  in  saevitiam  unius, 

absumerentur. 

Ann.,  xv,  44. 

458.   DEATH  OF  SKNECA. 

Ubi  haec  atque  talia  in  commune  disseruit,  complectitur  uxo- 
rem,  et,  paululum  adversus  praesentem  formidinern  mollitup, 
rogat  oratque,  '  temperaret  dolori,  nee  aetenium  susciperet,  sed 
in  contemplatione  vitae  per  virtutem  actae  desiderium  mariti 
solaciis  honestis  tolcraret.'  Ilia  contra  sibi  quoque  destinatnm 
mortem  adseverat,  man  unique  percussoris  exposcit.  Turn  Se- 
neca, gloriae  eius  non  adversus,  simul  amore,  ne  sibi  unice  dilectam 


358  LATIN   SELECTIONS. 

ad  iniurias  relinqueret :  '  vitae,'  inquit, '  delenimenta  monstrave- 
ram  tibi,  tu  mortis  decus  mavis.  Non  invidebo  exemplo.  Sit 
huius  tarn  fortis  exitus  constantia  penes  utrosque  par,  claritudinis 
plus  in  tuo  fine.'  Post  quae  eodem  ictu  brachia  ferro  exsolvunt. 
Seneca,  quoniam  senile  corpus  et  parvo  victu  tenuatum  lenta 
effugia  sanguini  praebebat,  crurum  quoque  et  poplitum  venas 
abrumpit.  Saevisque  cruciatibus  defessus,  ne  dolore  suo  animum 
uxoris  infringeret,  atque  ipse  visendo  eius  tormenta  ad  impatien- 
tiam  delaberetur,  suadet  in  aliud  cubiculum  abscedere.  Et 
novissimo  quoque  momento  suppeditante  eloquentia,  advocatis 
scriptoribus,  pleraque  tradidit,  quae,  in  vulgus  edita  eius  verbis, 
invertere  supersedeo.  .  .  .  Interim,  durante  tractu  et  lentitudine 
mortis,  Statium  Annaeum,  diu  sibi  amicitiae  fide  et  arte  medici- 
nae  probatum,  orat,  provisum  pridem  venenum,  quo  damnati 
publico  Atheniensium  iudicio  exstinguerentur,  promeret:  adla- 
tumque  hausit  frustra,  frigidus  iam  artus,  et  clause  corpore 
adversum  vim  veneni.  Postremo  stagnum  calidae  aquae  introiit, 
respergens  proximos  servorum,  addita  voce :  '  libare  se  liquorem 
ilium  lovi  liberator}.'  Exin  balneo  inlatus,  et  vapore  eius 
exanimatus,  sine  ullo  funeris  sollemni  crematur. 

Ann.,  XT,  63,  64. 

459.  DEATH  AND  CHARACTER  OF  GALBA. 

Viso  cominus  armatorum  agmine,  vexillarius  comitatae  Galbam 
cohortis  (Atilium  Vergilionem  fuisse  tradunt)  dereptam  Galbae 
imaginem  solo  adttixit.  Eo  signo  manifesta  in  Othonem  omnium 
militum  studia,  desertum  fuga  populi  forum,  destricta  adversus 
dubitantes  tela.  luxta  Curtii  lacum  trepidatione  ferentium 
Galba  proiectus  e  sella  ac  provolutus  est.  Extremam  eius 
vocem, /ut  cuique  odium  aut  admiratio  fuit,  varie  prodidere. 
Alii,  suppliciter  interogasse,  '  quid  mali  meruisset  ?  paucos  dies 
exsolvendo  donativo'  deprecatum :  plures,  obtulisse  ultro  per- 
cussoribus  iugulum,  '  agerent  ac  ferirent,  si  ita  e  republica  vide- 
retur.'  Non  interfuit  occidentium,  quid  diceret.  De  percussore 
non  satis  constat.  Quidam  Terentium  evocatum,  alii  Lecanium  ; 
crebrior  fama  tradidit  Camurium  XV  legionis  militem,  inpresso 
gladio,  iugulum  eius  hausisse.  Ceteri  crura  brachiaque  (nam 
pectus  tegebatur)  foede  laniavere:  pleraque  vulnera  feritate  et 
saevitia  trunco  iam  corpori  adiecta.  • 


TACITUS.  359 

Hunc  exitum  habuit  Ser.  Galba,  tribus  et  septuaginta  annis 
quinque  principes  prospera  fortuna  emensus,  et  alieno  imperio 
felicior,  quam  suo.  Vetus  iti  familia  nobilitas,  magnae  opes : 
ipsi  medium  ingenium,  magis  extra  vitia,  quam  cum  virtutibus. 
Famae  nee  incuriosus,  nee  venditator.  Pecuniae  alienae  non 
adpetens,  suae  parcus,  publicae  avarus.  Amicorum  libertorum- 
que,  ubi  in  bonos  incidisset,  sine  reprehensione  patiens ;  si  mali 
forent,  usque  ad  culpam  ignarus.  Seel  claritas  natalium  et  metus 
temporum  obtentui,  ut,  quod  segnitia  erat,  sapientia  vocaretur. 
Dura  vigebat  aetas,  militari  laude  apud  Germanias  floruit.  Pro 
consule  Africam  moderate :  iam  senior,  citeriorem  Hispaniam 
pari  iustitia  continuit :  maior  private  visus,  dum  privatus  fuit,  et 

omnium  cousensu  capax  imperii,  nisi  imperasset. 

Hist.,  i,  41,  49. 

460.   VlTELLUS  GAZES  ON  THE  BATTLEFIELD  OP 
BEDRIACUM. 

lude  Vitellius  Cremonam  flexit,  et,  spectato  munere  Caecinae, 
insistere  Bedriacensibus  campis,  ac  vestigia  recentis  victoriae 
lustrare  oculis  concupivit.  Foedum  atque  atrox  spectaculum. 
Intra  quadragesimum  pugnae  diem  lacera  corpora,  trunci  artus, 
putres  virorum  equorumque  formae,  infecta  tabo  humus,  protritis 
arboribus  ac  frugibus  dira  vastitas.  Nee  minus  inhumana  pars 
viae,  quam  Cremonenses  lauro  rosisque  constraverant,  exstruc- 
tis  altaribus  caesisque  victimis,  regium  in  morem :  quae,  laeta 
in  praesens,  mox  perniciem  ipsis  fecere.  Aderant  Valens  et 
Caecina,  monstrabantque  pugnae  locos:  'hinc  inrupisse  legi- 
onum  agmen,  hinc  equites  coortos  :  inde  circumfusas  auxiliorum 
manus.'  Iam  tribuni  praefectique,  sua  quisque  facta  extollentes, 
falsa,  vera,  aut  maiora  vero  miscebant.  Vulgus  quoque  militum 
clamore  et  gaudio  deflectere  via,  spatia  certaminum  recognoscere, 
aggerem  armorum,  strues  corporum  intueri,  mirari.  Et  erant, 
quos  varia  fors  rerum,  lacrimaeque  et  misericordia  subiret.  At 
non  Vitellius  flexit  oculos,  nee  tot  millia  insepultorum  civium 
exhorruit.  Laetus  ultro,  et  tarn  propinquae  sortis  ignarus, 
instaurabat  sacrum  diis  loci. 

Hist.,  ii,  70. 


360  LATIN   SELECTIONS. 


461.  PORTENTS  DURING  THE  SIEGE  OF  JERUSALEM. 

Evenerant  prodigia,  quae  neque  hostiis  neque  votis  piare  fas 
habet  gens  superstition!  obnoxia,  religionibus  adversa.  Visae 
per  caelum  concurrere  acies,  rutilantia  arma,  et  subito  uubium 
igne  conlucere  templum.  Expassae  repente  delubri  fores,  et 
audita  maior  humana  vox, '  excedere  deos : '  simul  ingens  naotus 
excedentium.  Quae  pauci  in  metum  trahebant:  pluribus  per- 
suasio  inerat,  antiquis  sacerdotura  litteris  contineri,  eo  ipso 
tempore  fore,  ut  valesceret  oriens  profectique  ludaea  rerum 
potirentur.  Quae  ambages  Vespasianum  ac  Titum  praedixerat. 
Sed  vulgus,  more  humauae  cupidinis,  sibi  tantam  fatorum  mag- 
nitudinem  interpretati,  ne  adversis  quidem  ad  vera  mutabantur. 
Multitudinem  obsessorum,  omnis  aetatis,  virile  ac  muliebre 
secus,  sexcenta  millia  fuisse  accepimus.  Arma  cunctis,  qui  ferre 
possent:  et  plures,  quam  pro  numero,  audebant.  Obstinatio 
viris  feminisque  par :  ac,  si  transferre  sedes  cogerentur,  maior 

vitae  metus,  quam  mortis. 

Hist.,  v,  13. 


C.  PLINIUS   CAECILIUS   SECUNDUS, 
62-113  A.D. 

462.  AN  ILL-BRED  HOST. 

* 

Longum  est,  altius  repetere,  nee  refert,  quemadmodum  acci- 
derit,  ut  homo  minime  familiaris  cenarem  apud  quendam,  ut  sibi 
videbatur,  lautum  et  diligentem,  ut  mini,  sordidum  simul  et 
sumptuosum.  Nam  sibi  et  paucis  opima  quaedam ;  ceteris  vilia 
et  minuta  ponebat.  Vinum  etiam  parvulis  lagunculis  in  tria 
genera  descripserat,  non  ut  potestas  eligendi,  sed  ne  ius  esset 
recusandi :  et  aliud  sibi  et  nobis,  aliud  minoribus  amicis 
(nam  gradatim  amicos  habet),  aliud  suis  nostrisque  libertis. 
Animadvertit,  qui  mihi  proximus  recumbebat,  et,  an  probarem, 
interrogavit.  Negavi.  '  Tu  ergo,'  inquit,  '  quam  consuetudi- 


PLINIUS   MINOR.  861 

nem  sequeris?  Eadem  omnibus  pono.  Ad  cenam  enira,  non 
ad  notam,  invito :  cunctisque  rebus  exaequo  quos  mensa  et  toro 
aequavi.  Etiamne  libertos  ?  Etiam.  Convictores  enim  tune, 
non  libertos,  puto.'  Ille :  '  Magno  tibi  constat  ?  Minime.  Qui 
fieri  potest  ?  Quia  scilicet  liberti  raei  non  idem  quod  ego  bibunt, 
sed  liberti.'  Et  hercule,  si  gulae  temperes  non  est  onerosum, 
quo  utaris  ipse,  communicare  cum  pluribus.  Ilia  ergo  repri- 
menda,  ilia  quasi  in  ordinem  redigenda  est,  si  sumptibus  parcas, 
quibus  aliquanto  rectius  tua  continentia,  quam  aliena  contumelia, 
consulas.  Quorsum  haec  ?  Ne  tibi  optimae  indolis  iuveui  quo- 
rundam  in  mensa  luxuria  specie  frugalitatis  imponat. 

£>.,  II,  vi,  1-6. 

463.  ANECDOTES  OF  A  CELEBRATED  LEGACY-HUNTER. 

Verania  Pisonis  graviter  iacebat ;  huius  dico  Pisonis,  quern 
Galba  adoptavit.  Ad  hanc  Regulus  venit.  Primum  impuden- 
tiam  hominis,  qui  venerit  ad  aegram,  cuius  marito  inimicissimus, 
ipsi  invisissimus  fuerat.  Esto,  si  venit  tantum :  at  ille  etiam 
proximus  toro  sedit:  quo  die,  qua  hora  nata  esset,  interrogavit. 
Ubi  audivit,  componit  vultum,  intendit  oculos,  movet  labra, 
agitat  digitos,  computat  —  nihil ;  ut  diu  miseram  exspectatione 
suspendit.  '  Habes,' inquit,  '  climactericum  tempus,  sed  evades. 
Quod  ut  tibi  magis  liqueat,  aruspicem  consulem,  quern  sum  fre- 
quenter expertus.'  Nee  mora  :  sacrificium  facit,  adfirmat,  exta 
cum  siderum  significatione  congruere.  Ilia,  ut  in  periculo,  cre- 
dula,  poscit  codicillos  :  legatum  Regulo  scribit :  mox  ingravescit: 
clamat  moriens,  '  o  hominem  nequam,  perfidum,  ac  plus  etiam 
quam  periurum!'  qui  sibi  per  salutem  filii  peierasset.  Facit 
hoc  Regulus  non  minus  scelerate  quam  frequenter,  quod  irarn 
deorum,  quos  ipse  quotidie  fallit,  in  caput  infelicis  pueri  detesta- 
tur.  Velleius  Blaesus  ille  locuples,  consularis,  novissima  vale- 
tudine  conflictabatur :  cupiebat  mutare  testamentum.  Regulus, 
qui  speraret  aliquid  ex  novis  tabulis,  quia  ntiper  captare  eum 
coeperat,  medicos  hortari,  ropare,  quoquo  modo  spiritum  homini 
prorogarent.  Postquam  signatum  est  testamentum,  mutat  per- 
sonam,  vertit  allocutionem,  iisdemque  medicis,  '  Quousque  mise- 
rum  cruciatis?  quid  invidetis  bona  morte,  cui  dare  vitam  non 
potestis  ?  Moritur  Ulaesus,  et  tamquam  omuia  audisset,  Regulo 


362  LATIN    SELECTIONS. 

ne  tantalum  quidem.  Sufficiunt  duae  fabulae.  An  scholastics 
lege  tertiain  poscis?  .Est  uncle  fiat.  Aurelia,  ornata  femina,  sig- 
natura  testamentum,  sumpserat  pulcherrimas  tunicas.  Regulus 
cum  venisset  ad  signandum,  '  Rogo,'  inquit,  '  has  mihi  leges.' 
Aurelia  ludere  hominem  putabat;  ille  serio  instabat.  Nee 
multa:  coegit  mulierem  aperire  tabulas,  ac  sibi  tunicas,  quas 
erat  induta,  legare :  observavit  scribenlem,  inspexit,  an  scripsis- 
set.  Et  Aurelia  quidem  vivit :  ille  tamen  istud  tanquam  mori- 

turam  coegit. 

£/>.,  II,  xx,  2-11. 

464.    ON   LEARNING    OF   THE    DEATH    OF   MARTIAL. 

Audio  Valerium  Martialem  decessisse,  et  moleste  fero.  Erat 
homo  ingeniosus,  acutus,  acer,  et  qui  plurimum  in  scribendo  et 
salis  haberet  et  fellis,  nee  candoris  minus.  Prosecutus  eram 
viatico  secedentem.  Dederam  hoc  amicitiae,  dederam  etiam 
versiculis,  quos  de  me  composuit.  Fuit  moris  antiqui,  eos,  qui 
vel  singulorum  laudes,  vel  urbium  scripserant,  aut  honoribus 
aut  pecunia  ornare  :  nostris  vero  temporibus,  ut  alia  speciosa  et 
egregia,  ita  hoc  in  primis  exolevit.  Nam  postquam  desiimus 
facere  laudanda,  laudari  quoque  ineptum  putamus.  Quaeris, 
qui  sint  versiculi,  quibus  gratiam  rettulerim  ?  Remitterem  te  ad 
ipsum  volumen,  nisi  quosdam  tenerem :  tu,  si  placuerint  hi,  ce- 
teros  in  libro  requires.  Adloquitur  Musam,  mandat,  ut  domum 
rueam  Esquiliis  quaerat,  adeat  reverenter: 

Sed,  ne  tempore  non  tuo  disertam 
Pulses  ebria  ianuam,  videto. 
Totos  dat  tetricae  dies  Minervae, 
Dum  centum  studet  auribus  virorum 
Hoc,  quod  saecula  posterique  possint 
Arpinis  quoque  comparare  chartis. 
Seras  tutior  ibis  ad  lucernas. 
Haec  hora  est  tua,  cum  furit  Lyaeus, 
Cum  regnat  rosa,  cum  madent  capilli. 
Tune  me  vel  rigidi  legaut  Catones. 

Meritone  eum,  qui  haec  de  me  scripsit,  -et  tune  dimisi  amicis- 
sime,  et  nunc,  ut  amicissimum,  defunctum  esse  doleo?  Dedit 


PLINIUS   MINOR.  363 

enim  mihi,  quantum  maximum  potuit,  daturus  amplius,  si  potu- 
isset.  Tametsi  quid  homini  potest  dart  maius  quam  gloria  et 
laus  et  aeternitas  ?  At  non  erunt  aeterna  quae  scripsit.  Non 
erunt  fortasse :  ille  tamen  scripsit  tanquam  essent  futura.  Vale. 

Ep.,  Ill,  xxi. 

465.   ERUPTION  OP  VESUVIUS. 

Nee  multo  post  ilia  nubes  descendere  in  terras,  operire  maria. 
Cinxerat  Capreas  et  absconderat :  Miseni  quod  procurrit,  abstu- 
lerat.  Turn  mater  orare,  hortari,  iubere,  quoquo  modo  fugerem; 
posse  enim  iuvenem :  se  et  anuis  et  corpore  gravem  beue  mori- 
turam,  si  mihi  causa  mortis  non  fuisset.  Ego  contra,  salvum 
me,  nisi  una,  non  futurum,  deinde  manuin  eius  amplexus,  addere 
gradum  cogo.  Paret  aegre,  incusatque  se.  quod  me  moretur. 
lam  cinis  ;  adhuc  tamen  rarus.  Respicio ;  densa  caligo  tergis 
imminebat,  quae  nos,  torrentis  modo  infusa  terrae,  sequebatur. 
'  Deflectamus,'  inquam,  '  dum  videmus,  ne  in  via  strati,  comitan- 
tium  turba  in  tenebris  obteramur.'  Vix  consederamus,  et  nox, 
non  qualis  illunis  aut  nubila,  sed  qualis  in  locis  clausis  lumine 
exstincto.  Audires  ululatus  feminarum,  infantum  quiritatus, 
clamores  virorum.  Alii  parentes,  alii  liberos,  alii  coniuges  voci- 
bus  requirebant,  vocibus  noscitabant.  Hi  suum  casum,  illi  suo- 
rum  miserabantur.  Erant  qui  metu  mortis  mortem  precarentur. 
Multi  ad  deos  manus  tollere :  plures,  nusquam  iam  deos  ullos, 
aeternamque  illam  et  novissimam  noctem  mundo  interpretaban- 
tur.  Nee  defuerunt,  qui  fictis  mentitisque  terroribus  vera  peri- 
cula  augerent.  Aderant,  qui  Miseni  fuisse,  illud  ruisse,  illud 
ardere,  falso,  sed  credentibus,  nuntiabant.  Paulum  reluxit; 
quod  non  dies  nobis,  sed  adventantis  ignis  indicium  videbatur. 
Et  ignis  quidem  longius  substitit:  tenebrae  rursus,  cinis  rursus 
multus  et  gravis.  Ilunc  ideutidem  adsurgentes  excutiebamus : 
operti  alioqui  atque  etiam  oblisi  pondere  essemus.  Possem  glo- 
riari,  non  gemitum  mihi,  non  vocem  parum  fortem  in  tantis 
periculis  excidisse,  nisi  me  cum  omnibus,  omnia  mecum  perire, 
misero,  magno  tamen  mortal itatis  solacio  credidissem.  Tandem 
ilia  caligo  tenuata  quasi  in  fumum  nebulamve  decessit:  mox 
dies  verus,  sol  etiam  effulsit,  luridus  tamen,  qualis  esse,  cum  defi- 
cit, solet.  Occurrebant  trepidantibus  adhuc  oculis  mutata  omnia, 


364  LATIN   SELECTIONS. 

altoqae  cinere,  tanquam  nive,  obducta.  Regress!  Misenum, 
curatis  utcunque  corporibus,  suspensam  dubiamque  noctem  spe 
ac  raetu  exegimus. 

Ep.t  VI,  xx. 

466.  THE  HIGH  ESTIMATION  IN  WHICH  TACITUS.  AND 
PLINY  WERE  HELD  BY  THEIR  CONTEMPORARIES. 

Frequenter  agenti  mihi  evenit,  ut  centumviri,  cum  diu  se 
intra  iudicum  auctoritatem  gravitatemque  tenuissent,  omnes 
repente  quasi  victi  coactique  consurgerent  laudarentque.  Fre- 
quenter e  senatu  famam,  qualem  maxime  optaveram,  rettuli  : 
nunquam  tamen  maiorem  eepi  voluptatem,  quam  nuper  ex 
sermone  Cornelii  Taciti.  Narrabat,  sedisse  secum  circensibus 
proximis  equitem  Romanum :  hunc  post  varies  eruditosque 
sermones  requisisse,  '  Italicus  es,  an  provincialis  ? '  se  respon- 
disse,  '  Nosti  me,  et  quidem  ex  studiis.'  Ad  hoc  ilium,  '  Tacitus 
es,  an  Plinius  ? '  Exprirnere  non  possum,  quam  sit  iucundum 
mihi,  quod  nomina  nostra,  quasi  litterarum  propria,  non  hominum, 
litteris  redduntur ;  quod  uterque  nostrum  his  etiam  ex  studiis 
notus,  quibus  aliter  iguotus  est.  Accidit  aliud  ante  pauculos 
dies  simile.  Recumbebat  mecum  vir  egregius,  Fabius  Rufinus : 
super  euro  municeps  ipsius,  qui  illo  die  primum  venerat  in 
urbem ;  cui  Rufinus,  demonstrans  me,  '  Vides  hunc?'  Multa 
deinde  de  studiis  nostris.  Et  ille,  '  Plinius  est,'  inquit.  Verum 
fatebor,  capio  magnum  laboris  mei  fructum.  An,  si  Demosthe- 
nes iure  laetatus  est,  quod  ilium  anus  Attica  ita  domonstravit, 
Ovros  «rri  ATj/Aoo-tfoT;?,  ego  celebritate  nominis  mei  gaudere  non 
debeo?  Ego  vero  et  gaudeo,  et  gaudere  me  dico.  Neque 
enim  vereor,  ne  iactantior  videar,  cum  de  me  aliorum  iudicium, 
non  meum,  profero :  praesertim  apud  te,  qui  nee  ullius  invides 

laudibus,  et  faves  nostris.     Vale. 

Ep.,  IX,  xxiii. 

467.  TRAJAN'S  EXCELLENT  GOVERNMENT. 

Quam  utile  est,  ad  usum  secundorum  'per  ad  versa  venisse ! 
Vixisti  nobiscum,  periclitatus  es,  timuisti,  quae  tune  erat  inno- 
centium  vita.  Scis  et  expertus  es,  quantopere  detestentur  malos 


PLINITJS   MINOR.  365 

principes  etiam,  qui  malos  faciunt.  Meministi,  quae  optare 
nobiscum,  quae  sis  queri  solitus.  Nam  private  iudicio  principem 
geris,  meliorern  imrao  te  praestas,  quam  tibi  aliuin  precabare. 
Itaque  sic  imbuti  suraus,  ut,  quibus  erat  summa  votorum  melior 
pessimo  princeps,  iam  non  possimus  nisi  optimum  ferre.  Nemo 
est  ergo  tarn  tui,  tarn  ignarus  sui,  ut  locum  istum  post  te  concu- 
piscat.  Facilius  est,  ut  esse  aliquis  successor  tuus  possit,  quam 
ut  velit.  Quis  enim  curae  tuae  molem  sponte  subeat?  quis 
comparari  tibi  non  reformidet?  Expertus  et  ipse  es,  quam  sit 
onerosum  succedere  bono  principi,  et  afferebas  excusationem 
adoptanti.  An  prona  parvaque  sunt  ad  aemulandum,  quod 
nemo  incolumitatem  turpitudine  rependit  ?  Salva  est  omnibus 
vita,  et  digoitas  vitae:  nee  iam  consideratus  ac  sapiens,  qui 
aetatem  in  tenebris  agit.  Eadera  quippe  sub  principe  virtutibus 
praeraia,  quae  in  libertate  :  nee  benefactis  tantum  ex  conscientia 
merces.  Amas  constantiam  civium,  rectosque  ac  vividos  animos 
non,  ut  alii,  contundis  ac  deprirais  sed  foves  et  attollis.  Prodest 
bonos  esse,  cum  sit  satis  abundeque,  si  non  nocet :  his  honores, 
his  sacerdotia,  his  provincias  offers :  hi  amicitia  tua,  hi  iudicio 
florent.  Acuuntur  isto  integritatis  et  industriae  pretio  similes, 
dissimiles  alliciuntur :  nam  praemia  bonorum  malorumque  bonos 
ac  malos  faciunt.  Pauci  adeo  ingenio  valent,  ut  non  turpe  ho- 
nestumque,  prout  bene  ac  secus  cessit,  expetant  fugiantve ;  ceteri, 
ubi  laboris  inertiae,  vigilantiae  somno,  frugalitatis  luxuriae  mer- 
ces datur,  eadem  ista,  quibus  alios  artibus  assecutos  vident,  con- 
sectantur :  qualesque  sunt  illi,  tales  esse  et  videri  volunt ;  et  dum 
volunt,  fiunt. 

Pan.,  44. 

468.   PLINY  CONSULTS  TRAJAN  ABOUT  THE  CHRISTIANS. 

Sollemne  est  mihi,  domine,  omnia,  de  quibus  dubito,  ad  te 
referre.  Quis  enim  potest  melius  vel  cunctationem  meam  regere, 
vel  ignorantiam  instruere?  Cognitionibus  de  Christianis  inter- 
fui  nunquam :  ideo  nescio,  quid  et  quatenus  aut  puniri  soleat, 
aut  quaeri.  Nee  mediocriter  haesitavi,  situe  aliquod  discrimen 
aetatum,  an  quamlibet  teneri  nihil  a  robustioribus  differant: 
deturne  poenitentiae  venia,  an  ei,  qui  omnino  Christianus  fuit, 
desisse  non  prosit:  nomen  ipsum,  etiamsi  flagitiis  careat,  an 


366  LATIN  SP:LECTIONS. 

flagitia  cohaerentia  nomini  puniantur.  Interim  in  iis,  qui  ad 
me  tanquam  Cliristiani  deferebantur,  hunc  sum  secutus  modum. 
Interrogavi  ipsos,  'an  essent  Cliristiani?'  Confitentes  iterutn 
ac  tertio  interrogavi,  supplicium  minatus :  perseverantes  duci 
iussi.  Neque  euim  dubitabam,  qualecunque  esset,  quod  fate- 
rentur,  pervicaciam  certe,  et  inflexibilern  obstinationem  debere 
puniri.  Fuerunt  alii  similis  amentiae  :  quos,  quia  cives  Romani 
erant,  annotavi  in  urbem  remittendos.  Mox  ipso  tractatu,  ut 
fieri  solet,  diffundente  se  crimine,  plures  species  inciderunt. 
Propositus  est  libellus  sine  auctore,  multorum  nomina  continens, 
qui  negarent  se  esse  Christianos,  aut  fuisse.  Cum  praeeunte 
me,  deos  appellarent,  et  imagini  tuae,  quaui  propter  hoc  iusseram 
cum  simulacris  numinum  afferri,  ture  ac  vino  supplicarent,  prae- 
terea  maledicerent  Christo ;  quorum  nihil  cogi  posse  dicuntur, 
qui  sunt  revera  Christiani :  ego  dimittendos  putavi.  Alii  ab 
indice  nominati,  esse  se  Christianos  dixerunt,  et  mox  negave- 
runt :  fuisse  quidem,  sed  desisse,  quidam  ante  triennium,  quidam 
ante  plures  annos,  non  nemo  etiam  ante  viginti  quoque.  Omnes 
et  imaginem  tuam,  deorumque  simulacra  venerati  sunt:  ii  et 
Christo  maledixerunt.  Affirmabant  autem,  hanc  fuisse  summam 
vel  culpae  suae,  vel  erroris,  quod  essent  soliti  stato  die  ante 
lucem  convenire,  carmenque  Christo,  quasi  deo,  dicere  secum 
invicem,  seque  sacramento  non  in  scelus  aliquod  obstringere,  sed 
ne  furta,  ne  latrocinia,  ne  adulteria  committerent,  ne  fidem 
fallerent,  ne  depositum  appellati  abnegarent :  quibus  peractis 
morem  sibi  discedendi  fuisse,  rursusque  coeundi  ad  capiendum 
cibum,  promiscuum  tamen,  et  innoxium :  quod  ipsum  facere 
desisse  post  edictum  meum,  quo  secundum  mandata  tua  hetaerias 
esse  vetueram.  Quo  magis  necessarium  credidi,  ex  duabus 
ancillis,  quae  ministrae  dicebantur,  quid  esset  veri  et  per  tor- 
menta  quaerere.  Sed  nihil  aliud  inveni,  quam  superstition  em 
pravam  et  immodicam.  ideoque,  dilata  cognitione,  ad  consulen- 
dum  te  decurri.  Visa  est  enim  mihi  res  digna  consultatione, 
maxime  propter  periclitantium  numerum.  Multi  enim  omnis 
aetatis,  omnis  ordinis,  ntriusque  sexus  etiam,  vocantur  in  pericu- 
lum,  et  vocabuntur.  Neque  enim  civitates  tantum,  sed  vicos 
etiam  atque  agros  superstitionis  istius  contagio  pervagata  est: 
quae  videtur  sisti  et  corrigi  posse.  Certe  satis  constat  prope 
iam  desolata  templa  coepisse  celebrari,  et  sacra  sollemnia  diu 


TRAJANUS.  —  FLOEUS.  367 

intermissa  repeti:  passimque  venire  victimas,  quarum  adhuc 
rarissimus  emptor  inveniebatur.  Ex  quo  facile  est  opinari,  quae 
turba  hominum  emendari  possit,  si  sit  poenitentiae  locus. 

Ep.,  Trai.,  (X.)  xcvi. 


TRAJANUS   IMPERATOR. 

469.  ANSWER  TO  PLINY'S  INQUIRIES  CONCERNING  THE 
CHRISTIANS.     (112  A.  D.) 

Actum,  quern  debuisti,  mi  Secunde,  in  excutiendis  causis 
eorum,  qui  Christian!  ad  te  delati  fuerant,  secutus  es.  Neque 
enim  in  uuiversum  aliquid,  quod  quasi  certain  formam  habeat, 
constitui  potest.  Conquirendi  non  sunt:  si  deferantur  et  argu- 
antur,  puniendi  sunt,  ita  tamen,  ut,  qui  negaverit  se  Christianum 
esse,  idque  re  ipsa  manifestum  fecerit,  id  est,  supplicando  diis 
nostris,  quamvis  suspectus  in  praeteritum  fuerit,  veniam  ex  pae- 
nitentia  impetret.  Sine  auctore  vero  propositi  libelli,  in  uullo 
criraine  locum  habere  debent.  Nam  et  pessimi  exempli,  nee 

nostri  saeculi  est. 

In  Plin.  Ep.,  Trai.,  (X.)  xcvii. 


FLORUS,  FL.  CIRC.   120   A.  D. 

470.  THE  WAR  WITH  PORSENA. 

Pulsis  ex  urbi  regibus,  prima  pro  libertate  arma  corripuit. 
Nam  Porsena,  rex  Etruscorum,  ingentibus  copiis  aderat,  et  Tar- 
quinios  manu  re.ducebat.  Hunc  tamen,  quamvis  et  armis  et 
fame  urgeret,  occupatoque  laniculo  ipsis  urbis  faucibus  incuba- 
ret,  sustinuit,  repulit,  novissime  etiam  tanta  admiratione  perculit, 
ut  superior  ultro  cum  paene  victis  amicitiae  foedera  feriret. 
Tune  ilia  Romana  prodigia  atque  rairacula,  Horatius,  Mucius, 
Cloelia ;  qui  nisi  in  annalibus  forent,  hodie  fabulae  viderentur. 


368  LATIN   SELECTIONS. 

Quippe  Horatius  Codes  postquam  hostes  undique  instantes  solus 
summovere  non  poterat,  ponte  reciso  transnatat  Tiherim,  nee 
arma  dimittit.  Mucius  Scaevola  regem  per  insidias  in  castris 
ipsius  aggreditur :  sed  ubi  frustrate  circa  purpuratum  eius  ictu 
tenetur,  ardentibus  focis  inicit  manum,  terroremque  geminat 
dolo.  'Ut  scias,'  inquit,  'quern  virum  effugeris,  idem  trecenti 
iuravimus  ; '  cum  interim,  immane  dictu,  hie  interritus,  ille  trepi- 
daret,  tanquam  manus  regis  arderet.  Sic  quidem  viri.  Sed  ne 
quis  sexus  a  laude  cessaret,  ecce  et  virginum  virtus.  Una  ex 
obsidibus  regi  data,  elapsa  custodiam,  Cloelia,  per  patrium  flu- 
men  equitabat.  Et  rex  quidem  tot  tantisque  virtutum  territus 
monstris  valere  liberosque  esse  iussit.  Tarquiuii  tamdiu  dimi- 
cavernnt,  donee  Aruntem  filium  regis  manu  sua  Brutus  occidit, 
superque  ipsum  mutuo  vulnere  expiravit :  plane  quasi  adulterum 

ad  inferos  usque  sequeretur. 

Epit.  Rer.  Rom.,  I,  x. 

471.  THE  TRIBUNICIAN  POWER  WAS  THE  CAUSE  OF  CIVIL 
DISSENSIONS. 

Seditipnum  omnium  causas  tribunicia  potestas  excitavit :  quae 
specie  quidem  plebis  tuendae,  cuius  in  auxilium  comparata  est, 
re  autem  dominationem  sibi  acquirens,  studium  populi  ac  favo- 
rem  agrariis,  frumentariis,  iudiciariis  legibus  aucupabatur.  In- 
erat  omnibus  species  aequitatis.  Quid  enim  tarn  iustum,  quam 
recipere  plebem  ius  suum  a  patribus,  ne  populus,  gentium  victor, 
orbisque  possessor,  extorris  aris  ac  focis  ageret?  Quid  tarn 
aequum,  quam  inopem  populum  vivere  ex  aerario  suo  ?  Quid 
ad  ius  libertatis  aequandae  magis  efficax,  quam  ut,  senatu  regente 
provincias,  ordiuis  equestris  auctoritas  saltern  iudiciorum  regno 
niteretur  ?  Sed  haec  ipsa  in  perniciem  redibant,  et  misera  res- 
publica  in  exitium  suum  merces  erat.  Nam  et  a  senatu  in  equi- 
tem  translata  iudiciorum  potestas  vectigalia,  id  est,  imperii 
patrimonium  supprimebat,  et  emptio  frumenti,  ipsos  reipublicae 
nervos,  exhauriebat  aerarium.  Reduci  plebs  in  agros  unde 
poterat  sine  possidentium  eversione,  qui  ipsi  pars  populi  erant, 
et  tamen  relictas  sibi  a  maioribus  sedes  aetate,  quasi  iure  hae- 
reditario,  possidebant  ? 

Epit.  Rer.  Rom.,  II,  i,  (III,  xiii.) 


SUETONIUS.  369 


C.  SUETONIUS   TRANQUILLUS,  75-160  A.D. 

472.   HISTORICAL  AND  OTHER  WRITINGS  OF  JULIUS  CAESAR. 

Reliquerunt  rerum  suarum  commentaries,  Gallic!  civilisque 
belli  Pompeiani.  Nam  Alexandria!  Africique  et  Hispaniensis 
incertus  auctor  est.  Alii  Oppium  putant,  alii  Hirtium :  qui 
etiam  Gallici  belli  novissimum  imperfectumque  librum  suppleve- 
rit.  De  commentariis  Cicero  in  eodem  libro  sic  refert :  '  Com- 
mentaries scripsit,  valde  quidem  probandos :  nudi  sunt,  recti  et 
venusti,  omni  ornatu  orationis  tanquam  veste  detracta :  sed  dum 
voluit,  alios  habere  parata,  unde  sumerent,  qui  vellent  scribere 
historiam,  ineptis  gratuui  fortasse  fecit,  qui  ilia  volent  calamistris 
inurere,  sanos  quidem  homines  a  scribendo  deterruit.'  De  iis- 
dem  commentariis  Hirtius  ita  praedicat:  'Adeo  probantur 
omnium  iudicio,  ut  praerepta,  non  praebita,  facultas  scriptoribus 
videatur.  Cuius  taraen  rei  maior  nostra,  quam  reliquorurn,  est 
admiratio.  Ceteri  enim,  quam  bene  atque  emendate,  nos  etiam, 
quam  facile  atque  celeriter  eos  perscripserit,  scimus.'  Pollio 
Asinius  parum  diligenter  parumque  integra  veritate  compositos 
putat,  cum  Caesar  pleraque,  et  quae  per  alios  erant  gesta,  temere 
crediderit,  et,  quae  per  se,  vel  consulto  vel  etiam  memoria 
lapsus,  perperam  ediderit:  existimatque  rescripturum  et  cor- 
recturum  fuisse.  Reliquit  et  '  de  Analogia,'  libros  duos,  et 
*  Anticatones '  totidem,  ac  praeterea  poema,  quod  inscribitur 
'Iter.'  Quorum  librorum  primes  in  transitu  Alpium,  cum  ex 
citeriore  Gallia,  conveutibus  peractis,  ad  exercitum  rediret; 
sequentes  sub  tempus  Mundensis  proelii  fecit ;  novissimum,  dum 
ab  urbe  in  Hispaniam  ulteriorem  quarto  et  vicesimo  die  perve- 
nit.  '  Epistolae  '  quoque  eius  '  ad  seuatum  '  exstant,  quas  pri- 
mus videtur  ad  paginas  et  formam  memorialis  libelli  convertisse, 
cum  antea  consules  et  duces  nonnisi  transversa  charta  mitterent 
scriptas.  Exstant  et  '  ad  Ciceronem,'  item  '  ad  familiares ' 
domesticis  de  rebus  :  in  quibus  si  qua  occullius  perfereuda  erant, 
per  notas  scripsit,  id  est,  sic  structo  literarum  ordine,  ut  nullum 
verbum  effici  posset :  quae  si  quis  inyestigare  et  persequi  velit, 
quartara  elementorum  litteram,  id  est,  'd'  pro  'a'  et  perinde 

24 


370  LATIN   SELECTIONS. 

reliquas  commutet.  Feruntur  et  a  puero  et  ab  adulescentulo 
quaedam  scripta,  ut '  Laudes  Herculis,  tragoedia  Oedipus,'  item 
'  Dicta  collectanea.'  Quos  omnes  libellos  vemit  Augustus  pub- 
licari  in  epistola,  quam  brevem  adraodum  ac  simplicem  ad 
Pompeium  Macrum,  cui  ordinandas  bibliothecas  delegaverat, 
misit. 

lul,  Ivi. 

473.  LOTALTT  OP  CAESAR'S  SOLDIERS. 

Ingresso  civile  bellum  centuriones  cuiusque  legionis  singulos 
equites  e  viatico  suo  obtulerunt:  universi  milites  gratuitam  et 
sine  frumento  stipendioque  operam,  cum  tenuiorum  tutelam 
locupletiores  in  se  contulissent.  Neque  in  tarn  diuturno  spatio 
quisquam  omnino  descivit :  plerique  capti  concessam  sibi  sub 
conditione  vitam,  si  militare  adversus  eum  vellent,  recusarunt. 
Famem  et  ceteras  necessitates,  non  cum  obsiderentur  modo,  sed 
et  si  alios  ipsi  obsiderent,  tantopere  tolerabant,  ut  Dyrrachina 
munitione  Pompeius,  viso  genere  panis  ex  lierba,  quo  sustine- 
bantur,  cum  feris  sibi  rem  esse  dixerit,  amoverique  ocius  nee 
cuiquam  ostendi  iusserit,  ne  patientia  et  pertinacia  hostis  animi 
suorum  frangereatur.  Quanta  fortitudine  dimicaverint,  testimo- 
nio  est,  quod,  adverse  semel  apud  Dyrrachium  proelio,  poenam 
in  se  ultro  depoposcerunt ;  ut  consolandos  eos  magis  imperator 
quam  puniendos  habuerit.  Ceteris  proeliis  innumeras  adversa- 
riorum  copias,  multis  partibus  ipsi  pauciores,  facile  superaverunt. 
Denique  una  sextae  legionis  cohors,  praeposita  castello,  quatuor 
Pompeii  legiones  per  aliquot  horas  sustinuit,  paene  omnis  con- 
fixa  multitudine  hostilium  sagittarum,  quarum  centum  ac  tri- 
ginta  millia  intra  vallum  reperta  sunt.  Nee  mirum,  singulorum 
si  quis  facta  respiciat,  vel  Cassii  Scaevae  centurionis,  vel  C. 
Acilii  militis,  ne  de  pluribus  referam.  Scaeva,  excusso  oculo, 
transfixus  femore  et  humero,  centum  et  viginti  ictibus  scuto 
perforate,  custodiam  portae  commissi  castelli  retinuit.  Acilius 
navali  ad  Massiliam  proelio,  iniecta  in  puppem  hostium  dextra, 
et  abscisa,  memorabile  illud  apud  Graecos  Cynaegiri  exemplum 
imitatus,  transiluit  in  navem,  umbone  obvios  agens. 

lul.,  Ixviii. 


SUETONIUS.  371 


474.  ASSASSINATION  OF  CAESAR. 

Ea  vero  nocte,  cui  illuxit  dies  caedis,  et  ipse  sibi  visus  est  per 
quietem  interdum  supra  nubes  volitare,  alias  cum  love  dextram 
iungere;  et  Calpuruia  uxor  imaginata  est,  collabi  fastigium 
domus,  maritumque  in  gremio  suo  confodi :  ac  subito  cubiculi 
fores  sponte  patuerunt.  Ob  haec  simul  et  ob  infirmam  valetudi- 
nem  diu  cunctatus,  an  se  contineret,  et,  quae  apud  senatum 
proposuerat  agere,  differret ;  tandem  Decimo  Bruto  adhortante, 
ne  frequentes  ac  iamdudum  opperientes  destitueret,  quinta  fere 
hora  progressus  est :  libellumque  insidiarum  indicem,  ab  obvio 
quodam  porrectum,  libellis  ceteris,  quos  sinistra  manu  tenebat, 
quasi  mox  lecturus,  commiscuit.  Dein  pluribus  hostiis  caesis, 
cum  litare  non  posset,  introiit  curiam.  spreta  religione,  Spurin- 
namque  irridens,  et  ut  falsum  arguens,  quod  sine  ulla  sua  noxa 
Idus  Martiae  adessent :  quanquara  is,  venisse  quidem  eas,  dice- 
ret,  sed  non  praeterisse.  Assideutem  couspirati,  specie  officii, 
circumsteterunt :  illicoque  Cimber  Tillius,  qui  primas  partes 
susceperat,  quasi  aliquid  rogaturus,  propius  accessit ;  renuentique 
et  gestu  in  aliud  tempus  differenti  ab  utroque  liumero  togam 
apprehendit:  deinde  clamantem,  'Ista  quidem  vis  est,'  alter  e 
Cascis  aversum  vulnerat,  paulutn  infra  iugulum.  Caesar  Cascae 
brachium  arreptum  graphio  traiecit ;  conatusque  prosilire,  alio 
vulnere  tardatus  est.  Utque  animadvertit,  undique  se  strictis 
pugionibus  peti,  toga  caput  obvolvit:  simul  sinistra  manu  sinum 
ad  ima  crura  deduxit,  quo  honestius  caderet,  etiam  inferiore 
corporis  parte  velata.  Atque  ita  tribus  et  viginti  plagis  confos- 
sus  est,  uno  modo  ad  primum  ictum  gemitu  sine  voce  edito. 
Etsi  tradiderunt  quidam,  j\L  Bruto  irruenti  dixisse,  Kat  trv, 
TCKVOV.  Exanimis,  diffugientibus  cunctis,  aliquamdiu  iacuit, 
donee  lecticae  impositum,  dependente  brachio,  tres  servuli  domum 

retulerunt. 

lid.,  Ix.xxi,  Ixxxii. 


372  LATIN   SELECTIONS. 


475.  PERSONAL  FEATURES  OP  AUGUSTUS. 

Forma  fuit  eximia,  et  per  omnes  aetatis  gradus  venustissima ; 
quanquam  et  omnis  lenocinii  negligens,  et  in  capite  coraendo 
tarn  incuriosus,  ut  raptim  compluribus  simul  tonsoribus  operam 
daret,  ac  modo  tonderet,  modo  raderet  barbam,  eoque  ipso  tern- 
pore  aut  legeret  aliquid  aut  etiam  scriberet.  Vultu  erat,  vel  in 
sermone  vel  tacitus,  adeo  tranquillo  serenoque,  ut  quidam  e  pri- 
moribus  Galliarum  confessus  sit  inter  suos,  eo  se  inhibitum  ac 
remollitum,  quo  minus,  ut  destinarat,  in  transitu  Alpium,  per 
simulationem  colloquii  propius  admissus,  in  praecipitium  propel  - 
leret.  Oculos  habuit  claros  ac  nitidos,  quibus  etiara  existimari 
volebat  inesse  quiddam  divini  vigoris  ;  gaudebatque,  si  quis  sibi 
acrius  contuenti,  quasi  ad  fulgorem  solis,  vultum  summitteret : 
sed  in  senecta  sinistro  minus  vidit.  Dentes  raros  et  exiguos  et 
scabros  ;  capillum  leniter  inflexum  et  sufflavum  ;  supercilia  con- 
iuncta;  mediocres  aures ;  nasum  et  a  summo  eminentiorem  et 
ab  imo  deductiorem  ;  colorem  inter  aquilum  candidumque  ;  sta- 
turam  brevem  (quam  tamen  lulius  Marathus,  libertus  et  a 
memoria  eius,  quinque  pedum  et  dodrantis  fuisse  tradit),  sed 
quae  commoditate  et  aequitate  membrorum  occuleretur,  ut  non- 
nisi  ex  comparatione  astantis  alicuius  procerioris  intelligi  posset 

Oct.,  Ixxix. 

476.   CRITICISM  OF  THE  ORATORY  OP  AUGUSTUS. 

Eloquentiam  studiaque  liberalia  ab  aetate  prima  cupide  et 
laboriosissime  exercuit.  Mutinensi  bello,  in  tanta  mole  rerum, 
et  legisse  et  scripsisse  et  declamasse  quotidie  traditur.  Nam 
deinceps  neque  in  senatu  neque  apud  populum  neque  apud 
inilites  locutu>  est  unquam,  nisi  meditata  et  composita  oratione, 
quamvis  non  deficeret  ad  subita  extemporali  facultate.  Ac  ne 
perioulum  memoriae  adiret  aut  in  ediscendo  tempus  adsumeret, 
instituit  recitare  omnia.  Sermones  quoque  cum  singulis,  atque 
etiam  cum  Livia  sua  graviores,  nonnisi  scriptos  et  e  libel lo 
habebat,  ne  plus  minusve  loqueretur  ex  tempore.  Pronunciabat 
dulci  et  proprio  quodam  oris  sono,  dabatque  assidue  phonasco 
operam.  Genus  eloquendi  secutus  est  elegans  et  temperatum, 


SUETONIUS.  373 

vitatis  sententiarum  ineptiis  atque  inconcinnitate  et  'recondi- 
torum  verborum,'  ut  ipse  dicit,  '  fetoribus.'  Praecipuamque 
curam  duxit,  sensum  animi  quara  apertissime  exprimere.  Quod 
quo  facilius  efficeret,  ant  necubi  lectorem  vel  auditorem  obturba- 
ret  ac  moraretur,  neque  praepositiones  verbis  addere,  -neque 
coniunctiones  saepius  iterare  dubitavit,  quae  detractae  afferunt 
aliquid  obscuritatis,  etsi  gratiam  augent.  Cacozelos  et  antiqua- 
ries, ut  diverse  genere  vitiosos,  pari  fastidio  sprevit. 

Oct.,  Ixxxiv,  Ixxxvi. 

477.   CLAUDIUS  is  MADE  EMPEROR. 

Per  haec  ac  talia  maxima  aetatis  parte  transacta,  quinqua- 
gesimo  anno  imperium  cepit,  quantumvis  mirabili  casu.  Exclu- 
sus  inter  ceteros  ab  insidiatoribus  Caii,  cum,  quasi  secretum 
eo  desiderante,  turbam  summoverent,  in  diaetam,  cui  nomen  est 
'Hermaeum,'  recesserat.  Neque  multo  post,  rumore  caedis 
exterritus,  prorepsit  ad  solarium  proximum,  interque  praetenta 
foribus  vela  se  abdidit.  Latentem  discurrens  forte  gregarius 
miles,  animadversis  pedibus,  e  studio  sciscitandi,  quisnam  esset, 
agnovit,  extractumque,  et  prae  metu  ad  genua  sibi  accidentem, 
imperatorem  salutavit.  Hinc  ad  alios  commilitones,  fluctuantes 
nee  quicquam  adhuc  quam  frementes,- perdu xit.  Ab  his  lecticae 
impositus,  et,  quia  sui  diffugerant,  vicissim  succollantibus  in  cas- 
tra  delatus  est,  tristis  ac  trepidus,  miserante  obvia  turba,  quasi 
ad  poenam  raperetur  insons.  Receptus  intra  vallum,  inter 
excubias  militum  pernoctavit,  aliquanto  minore  spe  quam  fiducia. 
Nam  consules  cum  seiiatu  et  cohortibus  urbanis  forum  Capitoli- 
umque  occuparant,  asserturi  communem  libcrtatem :  accitusque 
et  ipse  per  triburmm  plebis  in  curiam  ad  suadenda,  quae  videren- 
tur, '  vi  se  et  necessitate  teneri '  respondit.  Verum  postero  die, 
et  senatu  segniore  in  exsequendis  conatibus,  per  taedium  ac  dis- 
sensionem  diversa  censentium,  et  multitudine,  quae  circumsta- 
bat,  unum  rectorem  iam  et  nominatim  exposcente,  armatos  pro 
contione  iurare  in  nomen  suum  passus  est ;  promisitque  singu- 
lis  quina  dena  sestertia,  primus  Caesarum  fidem  militis  etiam 

praemio  pignoratus. 

Cl.,  x. 


374  LATIN   SELECTIONS. 


478.   DEATH  OP  NERO. 

Tune  unoquoque  hinc  inde  instante,  ut  quam  primum  se  im- 
pendentibus  contuineliis  eriperet,  scrobem  coram  fieri  imperavit, 
dimensus  ad  corporis  sui  modulum :  componique  simul,  si  qua 
invenirentur,  frusta  marmoris,  et  aquam  simul  ac  ligna  conferri, 
curando  mox  cadaveri,  flens  ad  singula,  atque  identidem  dictitans  : 
4  Qualis  artifex  pereo  ! '  Inter  moras  perlatos  a  cursore  Pliaon- 
tis  codicillos  praeripuit,  legitque,  '  se  hostem  a  seuatu  iudicatura, 
et  quaeri,  ut  puniatur  more  maiorum : '  interrogavitque,  quale 
esset  id  genus  poenae.  Et  cum  comperisset,  nudi  hominis  cervi- 
cem  inseri  furcae,  corpus  virgis  ad  necem  caedi ;  conterritus, 
duos  pugiones,  quos  secum  tulerat,  arripuit,  tentataque  utriusque 
acie  rursus  condidit,  causatus,  '  nondum  adesse  fatalem  horam.' 
Ac  modo  Sporum  hortabatur,  ut  lameutari  ac  plangere  inciperet ; 
modo  orabat,  ut  se  aliquis  ad  mortem  capessendam  exemplo 
iuvaret;  interdum  segnitiem  suam  his  verbis  increpabat:  'Vivo 
deformiter  ac  turpiter  :  ov  TrpeTrei  Neptuvi,  ov  TrpeVei  •  vrjfaw  8ct  lv 
TGI?  TotouTots  •  aye,  eyetpe  creavTov  •'  lamque  equites  appropinqua- 
bant,  quibus,  praeceptum  erat,  ut  vivum  eum  attraherent.  Quod 
ut  sensit,  trepidanter  effatus: 

"ITTTTWV  p.'  eoKUTroSwv  afj.<f>l  KTVTTOS  ovara  /?oAA«, 

ferrum  iugulo  adegit,  iuvante  Epaphrodito  a  libellis.  Semiani- 
misque  adhuc  irrumpenti  centurioni,  et  paenula  ad  vulnus 
apposita,  in  auxilium  se  venisse  simulanti,  nou  aliud  respondit, 
quam,  '  Sero,'  et,  '  Haec  est  fides.'  Atque  in  ea  voce  defecit, 
exstantibus  rigentibusque  oculis  usque  ad  horrorem  formidinem- 
que  visentium.  Nihil  prius  aut  magis  a  comitibus  exegerat, 
quam  ne  potestas  cuiquam  capitis  sui  fieret.  sed  ut,  quoquo  modo, 
totus  cremaretur.  Permisitque  hoc  Icelus,  Galbae  libertus,  non 
multo  ante  vinculis  exsolutus,  in  quae  primo  tuuiultu  coniectus 
f'uerat. 

Nero,  xlix. 


SUETONIUS.  375 


479.  THERE  WAS  A  TRADITION  THAT  TERENCE  RECEIVED 
ASSISTANCE  IN  THE  COMPOSITION  OP  HIS  PLAYS 
FROM  SCIPIO  AND  LAELIUS. 

Non  obscura  fama  est,  adiutum  Terentitim  in  scriptis  a  Lae- 
lio  et  Scipione,  quibuscum  familiariter  vixit.  Eandem  ipse 
auxit :  nuraquam  enim,  nisi  leviter,  se  tutari  conatur  ;  ut  in 
prologo  Adelphorum  : 

'  Nam  quod  isti  dicunt  malevoli,  homines  ndbilis 
Hunc  sidiutare,  assidueque  una  scribere  : 
Quod  illi  maledictum  vehemens  esse  existumant, 
Main  laiidem  hie  ducit  maximam,  quom  illis  placet, 
Qui  vdbis  uuiversis  et  populd  placent : 
Quorum  opera  in  bello,  in  dtio,  in  negdtio, 
Suo  quisque  tempore  lisu  'st  sine  superbia.' 

Videtur  autem  se  levius  defendisse,  quia  sciebat,  Laelio  et  Scipi- 
oni  non  ingratam  esse  hanc  opinionem :  quae  tamen  magis  et 
usque  ad  posteriora  tempera  valuit.  Q.  Memmius  in  oratione 
pro  se  ait :  '  P.  Africanus,  qui  a  Terentio  personam  mutuatus, 
quae  domi  luserat  ipse,  nomine  illius  in  scenam  detulit.'  Nepos 
auctore  certo  comperisse  se  ait,  C.  Laelium  quondam  in  Puteo- 
lano  Kalendis  Martiis  admonitum  ab  uxore,  temporius  ut  discum- 
beret,  petiisse  ab  ea,  ne  interpellaretur  :  serius  tandem  ingressum 
triclinium  dixisse,  non  saepe  in  scribendo  magis  successisse  sibi : 
deinde  rogatnm,  ut  scripta  ilia  proferret,  pronunciasse  versus, 
qui  sunt  in  Heautontimorumeno: 

'Satis  pdl  proterve  me  Syri  promissa  hue  induxerunt.' 

Santra  Terentium  existimat,  si  modo  in  scribendo  adiutoribus 
indiguerit,  non  tain  Scipione  et  Laelio  uti  potuisse,  qui  tune 
adolescentuli  fuere,  quam  Sulpicio  Gallo,  honiine  docto,  et  qui 
consularibus  ludis  initium  feccrit  fabtilarum  dandurum,  vel  Q. 
Fabio  Labeone  et  M.  Popillio,  consulari  utroque  ac  poeta.  Ideo 
ipsum  non  iuvenes  designasse,  qui  se  adiuvisse  dicerentur,  sed 
viros,  quorum  operaui  et  in  bello  et  in  otio  et  in  negotio  populus 

sit  expertus. 

Vit.  Ter.,  ii-iv. 


376  LATIN   SELECTIONS. 


480.  THE  GRAMMARIAN  WAS  AT  FIRST  STYLED  <Lrr- 
TERATUS.' 

Appellatio  '  grammaticorum '  Graeca  consuetudiue  invaluit; 
sed  initio  '  litterati  '  vocahantur.  Cornelius  quoque  Nepos 
libello,  quo  distinguit  litteratum  ab  erudito,  'litteratos  quidem 
vulgo  appellari'  ait  'eos,  qui  diligenter  et  acute  scienterque 
possint  aut  dicere  aut  scribere :  ceterum  proprie  sic  appellandos 
poetarum  interpretes,  qui  a  Graecis  ypafj.fj.ariKOL  nominentur.' 
Eosdem  '  litteratores '  vocitatos,  Messalla  Corvinus  in  quadam 
epistola  ostendit,  '  non  esse  sibi,'  dicens,  '  rem  cum  Furio  Biba- 
ctilo,  nee  cum  Sigida  quidem,  aut  litteratore  Catone : '  siguifiVat 
enim  baud  dubie  Valerium  Catonem,  poetam  simul  grainmati- 
cumque  notissimum.  Sunt  qui  litteratum  a  litteratore  distin- 
guant,  ut  Graeci  grammaticum  a  grammatista ;  et  ilium  quidem 
absolute,  Imnc  mediocriter  doctum  existimeut,  quorum  opinionem 
Orbilius  etiam  exemplis  confirmat.  Namque  '  apud  maiores,' 
ait,  'cum  familia  alicuius  venalis  produceretur,  non  temere  quern 
litteratum  in  titulo,  sed  litteratorem  inscribi  solitum  esse ;  quasi 

non  perfectum  litteris,  sed  imbutum.' 

De  III.  Gr.,  iv. 

481.  THE  STUDY  OF  RHETORIC  WAS  LONG  VIEWED  WITH 
SUSPICION  IN  ROME. 

Rhetorica  quoque  apud  nos,  perinde  atque  grammatica,  sero 
recepta  est,  paulo  etiam  difficilius ;  quippe  quam  constet  non- 
numquam  etiam  prohibitam  exerceri.  Quod  ne  cui  dubium  sit, 
vetus  senatusconsultum,  item  censorium  edictum,  subiciam.  '  C. 
Fannio  Strabone,  M.  Valeric  Messalla  consulibus,  M.  Pompo- 
nius  praetor  senatum  consuluit.  Quod  verba  facta  sunt  de  phi- 
losophis  et  rhetoribus,  de  ea  re  ita  censuerunt :  ut  M.  Pomponius 
praetor  animadverteret,  curaretque,  uti  ei  e  republica  fideque  sua 
videretur,  ut  Romae  ne  essent.'  De  iisdem  interiecto  tempore 
Cn.  Domitius  Aenobarbus  et  L.  Licinius  Crassus  censores  ita 
edixerunt:  '  Renunciatum  est  nobis,  esse  homines,  qui  novum 
genus  disciplinae  instituerunt,  ad  quos  iuventus  in  luduin  conve- 
niat :  eos  sibi  noinen  imposuisse  Latinos  rhetoras :  ibi  homines 


FRONTO.  377 

adulescentulos  totos  dies  desidere.  Maiores  nostri,  quae  liberos 
suos  discere,  et  quos  iu  ludos  itare  vellent,  institueruut.  Haec 
nova,  quae  praeter  consuetudinem  ac  morem  maiorum  fiunt, 
neque  placent,  neque  recta  videntur.  Quapropter  et  iis,  qui  eos 
ludos  habent,  et  iis,  qui  eo  venire  consuerunt,  videtur  faciendum 
ut  ostendamus  nostram  senteutiam,  nobis  non  placere.'  Paula- 
tim  et  ipsa  utilis  honestaque  apparuit :  muldque  earn  et  praesidii 

causa  et  gloriae  appetiverunt. 

De  CL  Ek.,  i. 


M.   CORNELIUS   FRONTO,   90-168   A.  D. 

482.   STORY  OF  ARION. 

Arion  Lesbius,  proinde  quod  Graecoruna  memoria  est,  cithara 
et  dithyrambo  primus,  Corintho,  ubi  frequens  incolebat,  secun- 
dum  quaestum  profectus,  maguis  divitiis  per  oram  Siciliae  atque 
Italiae  paratis  Corinthum  Tarento  regredi  parabat.  Socios 
navales  Corinthios  potissimum  delegit ;  eorum  navem  audacter 
re  boua  maxime  onerat.  Nave  in  altum  provecta  cognovit 
socios,  qui  veherent  cupidos  potiri,  necem  sibi  machinari.  Eos 
precibus  fatigat,  aurum  omne  sibi  haberent,  unam  sibi  animam 
sinerent.  Postquam  id  frustra  orat,  aliam  tamen  veniam  impe- 
travit,  in  exitu  vitae  quantum  posset  cantaret.  Id  praedones  in 
lucro  licere,  praeter  spolia  summum  artih'cem  audire,  cuius  vo- 
cem  praeterea  nemo  unquam  post  ilia  auscultaret.  Ille  vestem 
induit  auro  intextam  itemque  citharam  insignem.  Tune  pro 
puppi  aperto  maxime  atque  edito  loco  constitit,  sociis  inde  con- 
sulto  per  navem  ceteram  dispersis.  Ibi  Arion  studio  impenso 
cantare  orditur  scilicet  mari  et  caelo  artis  suae  supremum  com- 
memoramentum.  Carminis  fine  cum  verbo  in  mare  desilit :  del- 
phinus  excipit,  subliraem  avehit,  navi  praevortit,  Taenaro  expo- 
nit,  quantum  delphino  fas  erat,  in  extimo  litore.  Arion  inde 
Corintbum  proficiscitur :  et  homo  et  vestis  et  oithara  et  vox  inco- 
lumi.H :  Periandrum  regem  Corinthum,  cui  per  artem  cognitus 
acceptusque  diu  fuerat,  accedit :  ordine  memorat  rem  gestam 


378  LATIN   SELECTIONS. 

in  navi  et  postea  in  mari.  Rex  homini  credere,  miraculo  addu- 
bitare,  navem  et  socios  uavales,  dum  reciperent,  opperiri.  Post- 
quam  novit  portum  invectos,  sine  tumultu  accipi  iubet;  voltu 
comi,  verbis  lenibus  percontatur,  numquidnara  super  Arione 
Lesbio  comperissent.  UK  facile  respondent  Tarenti  vidisse 
fortuuatissimum  mortalem,  secundo  rumore  populi  florere,  pre- 
tiisque  esse  cithara  can  tare.  Cum  haec  ita  dicerent,  Ario  irru- 
pit,  ita  ut  in  puppi  steterat,  cum  veste  auro  intexta  et  cithara 
insigui.  Praedones  inopino  visu  territi,  turn  neque  quicquam 
post  ille  negare  aut  non  credere  aut  deprecari  ausi  suut. 

Ep.,  ed.  Naber,  237. 

483.  THE  PRAISES  OF  NEGLIGENCE. 

Quod  autem  quis  intutam  et  expositam  periculis  neglegentiam 
putet,  mihi  omne  contra  videtur,  multo  multoque  diligentiam 
magis  periculis  obnoxiam  esse.  Namque  neglegentiae  haud 
quisquam  magnopere  insidias  local,  existimans  etiam  sine  insi- 
diis  semper  et  ubique  et  ubi  libeat  negligentem  hominem  in 
proclivi  fore  fallere :  adversus  diligentis  vero  et  circumspectos 
et  exsultantis  opibus  fraudes  et  captiones  et  insidiae  parantur. 
Ita  ferme  neglegentia  contemptu  tutatur,  diligentia  astu  oppu- 
gnatur.  lam  illud  a  poetis  saeculum  aureum  memoratum,  si 
cum  atiimo  reputes,  intellegas  negligentiae  saeculum  fuisse,  cum 
ager  neglectus  fructus  uberes  ferret,  omniaque  utensilia  negle- 
gentibus  nullo  negotio  suppeditaret.  Hisce  argumentis  negle- 
gentia bono  genere  nata,  dis  accepta,  sapientibus  probata,  virtu- 
turn  particeps,  indulgentiae  magistra,  tuta  ab  insidiis,  grataque 
bene  factis,  excusata  ingratis,  et  ad  postremum  aurea  declaratur. 
Mallet  de  Favorini  nostri  pigmentis  fuci  quisnam  appingere- 
mus?  Licet.  Ut  quaeque  mulier  magis  facie  freta  est,  ita  facilius 
cutem  et  capillum  neglegere,  plerisque  autem,  ut  sese  magno- 
pere exornent,  diffidentia  formae  diligentiae  illecebras  creari. 

Ep.,  ed.  Naber,  214. 


FRONTO.  379 


484.   THE  AFFECTION  BETWEEN  FRONTO  AND  HIS  PUPIL, 
THE  YOUNG  MARCUS  AUUELIUS. 

Igitur,  ut  argumentum  aliquod  prolixiori  epistulae  reperiam, 
quod,  oro  te,  ob  meritum  me  sic  amas  ?  quid  iste  Fronto  tantum 
boni  fecit,  ut  eum  tanto  opere  tu  diligus  ?  caput  suum  pro  te  aut 
pareiitibus  tuis  devovit?  Succidaneum  se  pro  vestris  periculis 
subdidit?  provinciam  aliquam  fideliter  administravit  ?  exerci- 
tum  duxit  ?  nihil  eorum.  Ne  cotidianis  quidem  istis  officiis 
circa  te  praeter  ceteros  fungitur.  Nam  neque  domum  vestram 
diluculo  ventitat,  neque  cotidie  salutat,  neque  ubique  comitatur 
nee  semper  spectat,  (v.  1.  exspectat)  vide  igitur  ut,  siquis  inter- 
roget,  cur  Frontonem  ames,  habeas  in  promptu  quod  facile  re- 
spondeas.  At  ego  nihil  quidem  malo  quam  amoris  erga  me  tui 
nullam  extare  rationem.  Nee  omnino  mihi  amor  videtur,  qui 
ratione  oritur  et  iustis  certis  de  causis  copulatur:  amorem  ego 
ilium  intellego  fortuitum  et  liberum  et  nullis  causis  servientem, 
impetu  potius  quam  ratione  conceptum,  qui  non  officiis,  uti  ignis, 
sed  sponte  ortis  vaporibus  caleat.  Baiarum  ego  calidos  specus 
malo  quam  istas  fornaculas  balnearum,  in  quibus  ignis  cum 
sumptu  atque  fumo  accenditur  brevique  restinguitur.  At  illi 
ingenui  vafkires  puri  perpetuique  sunt,  grati  pariter  et  gratuiti. 
Tuus  igitur  iste  amor  incultus  et  sine  ratione  exortus,  spero,^ 
cum  cedris  porro  adolescet  et  aesculis :  qui  si  officiorum  ratione 
colerentur,  non  ultra  myrtos  laurusque  procrescerefej  quibus 
satis  odoris  parum  roboris.  Et  omnino  quantum  fortuna  ration!, 
tantum  amor  fortuitus  officioso  amori  antistat.  Quis  autem  ig- 
norat,  rationem  human!  consilii  vocal)ulum  esse,  fortunam  autem 
deam  dearumque  praecipuam  ?  templa  fana  delubra  passim  for- 
tunae  dicata ;  rationi  nee  simulacrum  nee  aram  usquam  conse- 
cratam  ?  non  fallor  igitur  qui  malim  amorem  erga  me  tuum 
fortuna  potius  quam  ratione  genitum.  Neque  vero  unquam 
ratio  fortunam  aequiperat,  neque  maiestate,  neque  usu,  neque 
dignitate.  Nam  neque  ajrgeres  manu  ac  ratione  construetos 
montibus  comparabis,  neque  aqiiaeductus  omnibus,  neque  recep- 
tacula  fontibus.  Turn  ratio  consiliorum  prudentia  appellatur, 
vatum  impetus  divinatio  nuncupatur.  Nee  quisquam  pruden- 
tissimae  feminae  consiliis  potius  accederet  quam  vaticinationibus 


380  LATIN  SELECTIONS. 

Sibyllae.  Quae  omnia  quorsum  tendunt?  ut  ego  recte  malim 
impetu  et  forte  potius  quam  ratione  ac  merito  meo  diligi. 
Qiiam  ob  rem,  etiatnsi  qua  iusta  ratio  est  araoris  erga  me  tui, 
quaeso,  Caesar,  sedulo  demus  operam  ut  ignoretur  et  lateat ; 
sine  homines  ambigant,  disserant,  disputent,  coniectent,  requi- 
rant,  ut  Nili  caput,  ita  nostri  amoris  originem.  Sed  iam  hora 
decima  tangit  et  tabellarius  tuus  mussat :  finis  igitur  sit  epistu- 

lae.     Vale. 

Ep.  ad  M.  Goes.,  I,  Hi,  ed.  Naber,  6. 

485.  AKGTJMENTS  AGAINST  A  TESTAMENTARY  LAW  OP  A 
PROCONSUL,  ADDRESSED  TO  MARCUS  AURELIUS 
WHILE  HEIR  APPARENT. 

Si  hoc  decretum  tibi  proconsulis  placuerit,  formam  dederis 
omnibus  omnium  provinciarum  magistratibus,  quid  in  eiusmodi 
causis  decernant.  Quid  igitur  eveniet?  Illud  scilicet,  ut  testa- 
menta  omnia  ex  longinquis  transmarinisque  provinciis  Romam 
ad  cognitionem  tuam  deferantur.  Filius  exheredatum  se  suspi- 
cabitur,  postulabit  ne  patris  tabulae  operiantur.  Idem  filia 
postulabit,  nepos,  abnepos,  frater,  consobrinus,  patruus,  avun- 
culus,  amita,  matertera,  omnia  necessitudinum  nomina  hoc  privi- 
legium  invadent,  ut  tabulas  aperiri  vetent,  ipsi  po>sessione  iure 
sanguinis  fruantur.  Causa  denique  Romam  remissa  quid  eve- 
"niej,?  Heredes  scripti  navigabunt,  exheredati  autem  in  pos- 
sessione  remanebunt,  diem  de  die  ducent,  dilationes  petentes 
fora  variis  excusationibus  trahent.  Hiemps  est  et  crudum 
mare  hibernum  est ;  adesse  non  potuit.  Ubi  hiemps  praeter- 
ierit,  vernae  tempestates  incertae  et  dubiae  moratae  sunt. 
Ver  exactum  est;  aestas  est  calida  et  sol  navigautis  urit  et 
homo  nauseat.  Autumnus  sequitur;  poma  culpabuntur  et  lan- 
guor excusabitur.  Fingo  haec  et  comminiscor  ?  quid  ?  in  hac 
causa  nonne  hoc  ipsum  evenit  ?  Ubi  est  adversarius,  qui  iam- 
pridem  ad  agendam  causam  adesse  debuerat  ?  '  In  itinere 
est.'  Quo  tandem  in  itinere?  ^Ex  Asia  venit.'  Etest  ad  hue 
in  Asia.  'Magnum  iter  et  festinatum.'  Navibusne  an  equis 
an  diplomatibus  facit  haec  tarn  velocia  stativa  ?  Cum  interim 
cognitione  proposita,  semel  a  te,  Caesar,  petita  dilatio  et  impe- 
trata :  proposita  cognitioue  rursum,  a  te  duum  mensium  petitur 


FRONTO.  381 

delatio.  Duo  menses  exacti.sunt  idibus  proximis  et  dies  medii 
isti  aliquot.  Venit  tandem  ?  Si  nondum  venit,  at  saltern  ad- 
propinquat?  Si  nondum  adpropinquat,  at  saltern  profectus  ex 
Asia  est  ?  Si  nondum  profectus  est,  at  saltern  cogitat  ?  Quid 
ille  cogitat  aliud  quam  bonis  alienis  incubare,  fructus  diripere, 
agros  vastare,  rem  omnem  dilapidare  ?  Non  ille  ita  stultus  est, 
ut  malit  venire  ad  Caesarem  et  vinci  quam  remanere  in  Asia 
et  possidere.  Qui  mos  si  fuerit  inductus,  ut  defunctorum  testa- 
menta  ex  provinciis  transmarinis  Romam  mittantur,  indignius 
et  acerbius  testamentorum  periculum  erit  quam  si  corpora  mit- 
tantur defunctorum. 

Ep.  ad  M.  Caes.  et  Invicem,  I,  vi,  ed.  Naber,  14. 

486.  A  LETTER  TO  THE  EMPEROR  MARCUS  AURELIUS. 

Cum  accepi  litteras  tuas,  ita  rescribere  coeperam  :  ama  me  ut 
amas,  inquis.  Huic  verbo  respondere  paulo  verbis  pluribus  in 
animo  est:  prolixius  enim  rescribere  tibi  tempore  illo  solebam, 
quo  amatum  te  a  me,  satis  compertum  tibi  esse  tute  ostendis. 
Vide,  quaeso,  ne  temet  ipse  defrudes  et  detrimentum  amoris 
ultro  poscas :  amplius  enim  tanto  amari  te  a  me  velim  credas 
mihi,  quanto  omnibus  in  rebus  potior  est  certus  praesens  fructus 
quam  futuri  spes  incerta.  Kgone  qui  indolem  ingenii  tui  in 
germine  etiam  turn  et  in  herba  et  in  flore  dilexerim,  nunc  fru- 
gem  ipsam  maturae  virtutis  nonne  multo  multoque  amplius 
diligam?  turn  ego  stolidissimus  habear  agrestiura  omnium  omni- 
umque  aratorum,  si  mihi  cariora  sint  sata  messibus.  Ego  vero 
quae  optavi  quaeque  vovi  compos  optatorum  votorumque  me- 
orum  damnatus  atque  multatus  sura :  in  earn  multam  dupli- 
catum  amorem  tuum  desero  ;  non  ut  antiquitus  multas  inrogari 
mos  fuit  mille  minus  dimidio.  Assae  nutricis  est  infantem 
magis  diligere  quam  adultum  ;  suscensere  etiam  pubertati  stulta 
nutrix  solet,  puerum  de  gremio  sibi  abduclum  et  campo  aut  foro 
traditum.  Litteratores  etiam  isti  discipulos  suos,  quoad  puerilia 
discunt  et  mercedem  pendunt,  magis  diligunt.  Ego  cum  ad 
curam  cultumque  ingenii  tui  accessi,  hunc  te  speravi  fore  qui 
nunc  es  ;  in  haec  tua  tempora  amorem  meum  intendi  lucebat  in 
pueritia  tua  virtus  insita,  lucebat  etiam  imgis  in  adulescentia: 
sed  ita  ut  cum  serenus  dies  inluculascit  luinine  incohato.  Nuuc 


382  LATIN   SELECTIONS. 

iam  virtus  Integra  orbe  splendido  exorta  est  et  radiis  disseminata 
est:  tu  me  ad  pristinam  ilhun  mensuram  luciscentis  amoris  tui 
revocas  et  iubes  matutina  dilucula  lucere  meridie.  Audi,  quaeso, 
quanto  ampliore  nunc  sis  virtute,  quam  antea  fueris  :  quo  faci- 
lius  credas  quanto  amplius  amoris  merearis,  et  poscere  desinas 
tautundem. 

Ep.  ad  Anton,  et  Inv.,  I,  v,  ed.  Naber,  102. 


M. -AURELIUS  ANTONINUS  IMPERATOR. 

487.   LETTERS  WRITTEN  WHEN  ABOUT  TWENTY,  TO  HIS  PRE- 
CEPTOR FRONTO.  —  AN  ACCOUNT  OF  A  RIDE. 

M.  Caesar  Magistro  suo.  Sed  quae,  inquis,  fabula  ?  Ut  pater 
meus  a  vineis  domum  se  recepit,  ego  solito  more  equurn  inscendi, 
.  et  in  viam  profectus  sum,  et  paululum  provectus.  Deinde  ibi  in 
via  sic  oves  multae  conglobatae  adstabant,  ut  locus  solitarius,  et 
canes  quatuor,  et  duo  pastores,  sed  nihil  praeterea.  Turn  pastor 
unus  ad  alterum  pastorem,  postquam  plusculos  equites  vidit, 
Vide  tibi  istos  equites,  inquit,  nam  illi  solent  maximas  rapina- 
tiones  facere.  Ubi  id  audivi,  calcar  equo  subringo  equum  in 
oves  inigo.  Oves  consternatae  disperguntur :  aliae  alibi  palantes 
balantesque  oberrant.  Pastor  furcam  intorquet;  furca  in  equi- 
tem,  qui  me  sectabatur,  cadit.  Nos  aufugimus.  Eo  pacto,  qui 
metuebat,  ne  oves  amitteret,  furcam  perdidit.  Fabulam  existi- 
mas?  Res  vera  est.  At  etiam  plura  erant,  quae  de  ea  re 
scriberem,  nisi  iam  me  nuntius  in  balneum  arcesseret.  Vale, 
mi  magister  dulcissime,  homo  honestissime  et  rarissime,  suavitas, 
et  caritas  et  voluptas  mea. 

In  Front.  Ep.  ad  M.  Caes.  et  Invicem  II,  xii,  ed.  Naber,  35. 

488.   A  BIRTHDAY  CONGRATULATION. 

Have  mi  Magister  optime!  Scio  natali  die  quoiusque  pro  eo, 
quoins  is  natalis  dies  est,  amicos  vota  suscipere ;  ego  tamen,  quia 
te  iuxta  ac  memet  ipsum  amo,  volo  hac  die,  tuo  natali,  mihi 


MARCUS   AURELIUS.  383 

bene  precari.  Deos  igitur  omnis,  qui  usquam  gentium  vim  suam 
praesentem  promptamque  hominibus  praebent,  qui  vel  soinniis 
vel  mysteriis  vel  medicina  vel  oraculis  usquam  iuvant  atque 
pollen t,  eorum  deoruin  unumquemque  mihi  votis  advoco,  meque 
pro  genere  cuiusque  voti  in  eo  loco  constituo,  de  quo  deus  ei  rei 
praeditus  facilius  exaudiat.  Igitur  iam  primum  Pergamei  arcem 
ascendo  et  Aesculapio  supplico,  uti  valetudinem  magistri  mei 
bene  temperet  vehementerque  tueatur.  Inde  Athenas  degredior. 
Minervam  genibus  nixus  obsecro  atque  oro,  si  quid  ego  unquam 
litterarum  sciam,  ut  id  potissimiim  ex  Frontonis  ore  in  pectus 
meum  commigret.  Nunc  redeo  Romam,  deosque  viales  et  pro- 
marinos  votis  imploro,  uti  mihi  omue  iter  tua  praesentia  comita- 
tum  sit,  neqtie  ego  tarn  saepe  tarn  saevo  desiderio  fatiger. 
Postremo  omnis  omnium  populorum  praesides  deos,  atque  ipsum 
locum,  qui  Capitolium  montem  strepit,  quaeso  tribuat  hoc  nobis 
ut  istum  diem,  quo  mihi  natus  es,  tecum,  firmo  te  laetoque, 
concelebrem. 

In  Front.  Ep.  ad  M.  Cues,  et  Invicem,  III,  ix,  ed.  Naber,  47 

489.   A  DAY'S  DOINGS. 

Have  mihi  magister  dulcissime.  Nos  valemus.  Ego  aliquan- 
tum  prodorrnivi  propter  perfrictiunculam,  quae  videtur  sedata 
ease.  Ergo,,  ab  undecima  noctis  in  tertiam  diei  partim  legi  ex 
Agricultura  Catonis,  partim  scripsi,  minus  misere  mehercule 
quam  heri.  Inde  salutato  patre  meo,  aqua  mulsa  sorbenda 
usque  ad  gulam  et  reiectanda  fauces  fovi  potius  quam  dicerem 
'  gargarissavi,'  nam  et  ad  Novium  credo  et  alibi.  Sed  faucibus 
curatis  abii  ad  patrem  meum  et  immolanti  adstiti.  Deinde  ad 
merendam  itum.  Quid  me  censes  prandisse?  panis  tautulum, 
cum  conchim,  caepas  et  maenas  bene  praegnates  alios  vorantes 
viderem.  Deinde  uvis  metendis  operam  dedimus,  et  consudavi- 
mus,  et  iubilavimus,  et  'aliquot,'  ut  ait  auctor,  'reliquimus 
altipendulos  vindemiae  superstites.'  Ab  hora  sexta  dommu 
redimus  :  paululum  studui  atque  id  ineptum.  Deinde  cum 
matercula  mea  supra  torum  sedente  multum  garrivi.  Meus 
sermo  hie  erat;  quid  existimas  modo  meum  Frontonem  facere? 
Turn  ilia :  Quid  autem  tu  meam  Gratiam  ?  Turn  ego  :  Quid 
autem  passerculam  nostram  Gratiam  miiiusculam  ?  Dum  ea 


384  LATIN   SELECTIONS. 

fabulamur  atqne  altercamur,  uter  alterum  vestrum  magis  amaret, 
discus  crepuit,  id  est  pater  meus  in  balneam  transisse  nuntiatus 
est.  Loti  igitur  in  torculari  cenavimus ;  non  loti  in  torculari, 
sed  loti  cenavimus ;  et  rusticos  cavillantes  audivimus  libenter. 
Jnde  reversus,  priusquara  me  in  latus  converto  ut  stertam, 
meum,  pensum  explico  et  diei  rationem  meo  suavissimo  magis- 
tro  reddo,  quern  si  possem  magis  desiderare,  libenter  plusculum 
macerarer. 

In  Front.  Ep.  ad  M.  Caes.  et  Invicem,  IV,  vi,  ed.  Naber,  69. 


AUCTOR  INCERTUS   PERVIGILII  VENERIS, 
PROBABLY  TIME  OP  ANTONINUS  Pius. 

490.   THE  ALL-PERVADING  POWER  OF  LOVE. 

Cras  amet,  qui  nunquam  amavit,  quique  amavit,  eras  auiet. 

Ipsa  Troianos  nepotes  in  Latinos  transtulit, 

Ipsa  Laurentem  puellam  coniugem  nato  dedit; 

Moxque  Marti  de  sacello  dat  pudicam  virginem ; 

Romuleas  ipsa  fecit  cum  Sabinis  nuptias  ; 

Unde  Ramnes  et  Quirites,  proque  prole  posterum 

Romuli,  patrem  crearet  et  nepotem  Caesarem. 

Cras  amet,  qui  nunquam  amavit,  quique  amavit,  eras  amet. 

Rura  fecundat  voluptas,  rura  Venerem  sentiant. 

Ipse  Amor  puer  Dionae  ruor  natus  dicitur. 

Hunc  ager,  cum  parturiret,  ipsa  suscepit  sina ; 

Ipse  florum  delicatis  educavit  osculis. 

Cras  amet,  qui  nunquam  amavit,  quique  amavit,  eras  amet. 

Ecce  iam  super  genistas  explicant  tauri  latur! 

Quisque  tutus,  quo  tenetur,  couiugali  foedere. 

Subter  umbras  cum  maritis  ecce  balantum  greges! 

Et  canoras  non  tacere  diva'iussit  alites. 

Tarn  loquaces  ore  rauco  stagna  cycni  perstrepunt : 

Assonat  Terri  puella  subter  umbram  populi ; 

Ut  fates  motus  amoris  ore  dici  musico, 


AULUS   GELLIUS.  385 

Et  neges  queri  sororem  de  marito  barbaro. 
Ilia  cantat:  nos  tacemus.     Quando  ver  venit  meum, 
Quando  faciam  uti  chelidon,  ut  tacere  desinam  ? 
Perdidi  Musam  taceudo,  nee  me  Phoebos  respicit. 
Sic  Amyclas,  cum  tacerent,  perdidit  silentium. 
Cras  amet,  qui  uunquam  amavit,  quique  amavit,  eras  amet. 

Pervigilium  Veneris,  68-93. 


AULUS   GELLIUS,  125-175  A.  D. 

491.  SUGGESTIONS  AS  TO  THE  USE  WHICH  GRACCHUS  MADE 
OF  THE  PlPE  WHICH  WAS  PLAYED  WHILST  HE  WAS 
SPEAKING. 

Ecce  autem,  per  tibicinia  Laconica,  tibiae  quoque  illius  con- 
tionariae  in  mentem  venit,  quam  C.  Graccho,  cum  populo 
agenti,  praeisse  ac  praeministrasse  modules  ferunt.  Sed  uequa- 
quam  sic  est,  ut  a  vulgo  dicitur,  canere  tibia  solitum,  qui  pone 
eum  loquentem  staret,  variisque  modis  turn  demulcere  animum 
actionemque  eius,  turn  intendere.  Quid  enim  foret  ea  re  inep- 
tius,  si,  ut  planipedi  saltanti,  ita  Graccho  contionanti  numeros  et 
modos  et  frequentamenta  quaedam  varia  tibicen  incineret?  Sed 
qui  hoc  compertius  memoriae  tradiderunt,  stetisse  in  circum- 
stautibus  dicunt  occultius,  qui  fistula  brevi  sensim  graviusculum 
son  urn  inspiraret  ad  reprimendum  sedandumque  impetus  vocis 
eius.  Refervescente  namque  impulsu  et  instinctu  extraneo  natu- 
ralis  ilia  Gracchi  vehementia  indiguisse,  non,  opirior,  existimanda 
est.  Marcus  tamen  Cicero  fistulatorem  istum  utrique  rei  adhi- 
bitura  ease  a  Graccho  putat,  ut  sonis  turn  placidis  turn  citatis 
aut  demissam  iacentemque  orationem  eius  erigrret,  aut  ferocien- 
tem  saevientemque  cohiberet.  Verba  ipsius  Ciceronis  apposui : 
'Itaque  idem  Gracchus,  quod  potes  audire,  Catule,  ex  Licinio 
cliente  tuo  litterato  homirie,  quern  servum  sibi  habuit  ille  ad 
manum,  cum  eburnea  solitus  est  habere  fistula,  qui  staret  post 
ipsum  occulte,  cum  coiitionaretur,  peritum  hominem ;  qui  in- 

25 


386  LATIN    SELECTIONS. 

flaret  celeriter  eum   sonum,  qui  ilium  aut  remissum  excitaret, 

aut  a  contentione  revocaret. 

I,  xi,  10-16. 


492.   A  QUESTION  OF  VIRGILIAN  EXEGESIS. 

Versus  istos  ex  Georgicis  Vergilii  plerique  omnes  sic  legunt : 

'At  sapor  indicium  faciet  manifestus,  et  ora 
Tristia  tentantum  sensu  torquebit  amaro.' 

Tliginus  autem,  non  hercle  ignobilis  grammaticus,  in  commen- 
tariis,  quae  in  Vergilium  fecit,  confirmat  et  perseverat,  non  hoc 
a  Vergilio  relictum,  sed,  quod  ipse  invenerit  in  libro,  qui  fuerat 
ex  doino  atque  familia  Vergilii,  — 

'  Et  ora 
Tristia  tentantum  sensu  torquebit  amaror.' 

Neque  id  soli  Higino,  sed  doctis  quibusdam  etiam  viris  com- 
placitum:  quoniam  videtur  absurde  dici :  'sapor  sensu  amaro 
torquet ; '  cum  ipse,  inquiunt,  sapor  sensus  sit,  non  aliuin  in 
semet  ipso  sensum  habeat :  ac  perinde  sit  quasi  dicatur :  '  sen- 
sus sensu  amaro  torquet.'  Sed  enirn  cum  Favorino  Higini  com- 
mentarium  legissem,  atque  ei  statim  displicita  esset  insolentia 
et  insuavitas  illius:  'sensu  torquebit  amaro,'  risit,  et:  lovem 
lapidem,  inquit,  quod  sanctissimum  iusiurandum  est  habitum, 
paratus  sum  ego  iurare,  Vergilium  hoc  uunquara  scripsisse,  sed 
Higinum  ego  verum  dicere  arbitror.  Non  enim  primus  fiuxit 
hoc  verbum  Vergilius  insolenter:  sed  in  carminibus  Lucretii 
inventum  est:  nee  est  aspernatus  auctoritatem  poetae,  ingenio 
et  facundia  praecellentis.  Verba  ex  quarto  Lucretii  haec  suiit : 

'  Denique  in  os  salsi  venit  umor  saepe  saporis : 
Cum  mare  versamur  propter :  dilutaque  contra 
Cum  tuimur  misceri  absinthia,  tangit  amaror.' 

Non  verba  autem  sola,  sed  versus  prope  totos  et  locos  quoque 
Lucretii  plurimos  sectatum  esse  Vergilium  videmus. 

I,  xxi. 


AULUS   GELLITTS.  387 


493.   ON  THE  PHRASE  (  PEDARII  SENATORES.' 

Non  pauci  sunt,  qui  opinautur,  '  pedarios  senatores '  appellatos, 
qui  sententiam  in  senatu  non  verbis  dicerent,  sed  in  alieuam  sen- 
tentiam  pedibus  irent.  Quid  igitur?  Cum  senatus-coiisultum 
per  discessionem  tiebat,  nonne  universi  seuatores  sententiam  pe- 
dibus ferebant  ?  Atque  haec  etiam  vocabuli  istius  ratio  dicitur, 
quam  Gabius  Bassus  in  commentariis  suis  scriptam  reliquit. 
Senatores  euim  dicit  in  veterum  aetate,  qui  curulem  magistratum 
gessissent,  curru  solitos  honoris  gratia  in  curiam  vehi :  in  quo 
curru  sella  esset,  supra  quam  considerent ;  quae  ob  earn  causam 
'  curulis '  appellaretur :  sed  eos  senatores,  qui  magistratum  curu- 
lem nondum  ceperant,  pedibus  itavisse  in  curiam :  propterea 
senatores,  noudum  maioribus  honoribus  functos,  '  pedarios  '  nomi- 
natos.  Marcus  autem  Varro  in  Satyra  Menippea,  quae  'ITTTTOKVMV 
inscripta  est,  equites  quosdam  dicit  '  pedarios  '  appellatos  :  vide- 
turque  eos  significare,  qui  nondum  a  ceusoribus  in  seuatum 
lecti,  senatores  quidem  non  erant,  sed,  quia  honoribus  populi  usi 
[quidem]  erant,  in  senatum  veniebant  et  sententiae  ius  habe- 
bant.  Nam  et  curulibus  magistratibus  functi,  qui  nondum  a 
censoribus  in  senatum  lecti  erant,  senatores  non  erant:  et  qui 
in  postremis  scripti  erant,  non  rogabantur  sententias,  sed,  quas 
principes  dixerant,  in  eas,  discedebant.  Hoc  significabat  edictum, 
quo  nunc  quoque  consules,  cum  senatores  in  curiam  vocant,  ser- 
vandae  consuetudinis  causa  translaticio  utuntur.  Verba  edicti 
haec  sunt:  SENATORES,  QUIBUS  Q.  IN  SKNATU  SENTENTIAM 
DICEKE  LICET.  Versum  quoque  Laberii,  in  quo  id  vocabulum 
positum  est,  notari  iussiruus,  quern  legimus  in  ruimo.  qui  Scriptura 
inscriptus  est,  — 

'Caput  sine  lingua  pedaria  sententia  est.' 

Hoc  vocabulum  a  plerisque  barbare  dici  animadvertimus.     Nam 

pro  'pedariis,  pedaneos '  appellant. 

Ill,  xviii. 


388  LATIN    SELECTIONS. 


494.  ON  THE  GENITIVE  AND  DATIVE  SINGULAR  OF  NOUNS 
OF  U  DECLENSION. 

M.  Varronem  et  P.  Nigidium,  viros  Romani  generis  doctis- 
simos,  comperimus  non  aliter  elocutos  esse  et  scripsisse,  quam 
'  senutuis,'  et  '  domuis,'  et  '  fluctuis ; '  qui  est  patrius  casus,  ab 
eo,  quod  est  '  senatus,  domus,'  et  '  fluctus : '  hinc,  '  senatui,  domui, 
fluctui,'  ceteraque,  bis  consimilia  pariter  dixisse.  Terentii  quo- 
que  coinici  versus  in  libris  veteribus  itidem  scriptus  est,  — 

'  Eius  anuis,  opinor,  causa,  quae  est  eraortua.' 

Hanc  eorum  auctoritatem  quidam  e  veteribus  grammaticis  ra- 
tione  etiatn  firmare  voluerunt,  quod  otnnis  dativus  singularis 
littera  n'nitus  '  i,'  si  non  similis  est  genitivi  singularis,  '  s '  littera 
addita  genitivum  singularem  facit,  ut :  "  Patri  patris,  duci  ducis, 
caedi  caedis.'  Cum  igitur,  inouiunt,  in  casu  daudi  'huic  sen- 
atui '  dicamus,  genitivus  ex  er  jingularis  '  senatuis '  est,  et  non 
'senatus.'  Sed  non  omnes  concedunt,  in  casu  dativo  'senatui' 
magis  dicendum,  quam  'senatu.'  Sicut  Lucilius  in  eodem  casu 
4  victu '  et  '  anu '  dicit,  non  '  victui '  et  '  anui,'  in  hisce  versibus,  — 

'  Quod  sumptum  atque  epulas  victu  praeponis  honesto ; ' 

et  alio  in  loco :  '  Anu  noceo  '  inquit.  Vergilius  quoque  in  casu 
daudi  '  aspectu '  dicit,  non  '  aspectui,'  — 

'  Teque  aspectu  ne  subtrahe  nostro ; ' 
et  in  Georgicis,  — 

'  Quod  nee  concubitu  indulgent.' 

Caius  etiam  Caesar,  gravis  auctor  linguae  Latinae,  in  Antica- 
tone :  '  Unius,'  inquit,  '  arrogantiae  superbiaeque  dominatuque  : ' 
item  in  Dolabellam  actionis  in :  '  Ibi  isti  quorum  in  aedibus 
fanisque  posita  et  honori  erant  et  ornatu.'  In  libris  quoque 
Analogicis  omnia  istiusmodi  sine  '  i '  littera  dicenda  censet. 

IV,  xvi. 


ATJLUS   GELLIUS.  389 


495.  ANOTHER  QUESTION  OP  VIRGILIAN  EXEGESIS. 

'  Ipse  Quirinali  lituo  parvaque  sedehat 
Succinctus  trabea ;  laevaque  ancile  gerebat.' 

In  his  versibus  errasse  Vergilium  Higinus  scribit,  tanquam  non 
animadverterit  deesse  aliquid  hisce  verbis,  — 

'  Ipse  Quirinali  lituo.' 

Nam  si  nihil,  inquit,  deesse  animadvertimus,  videtur  ita  dic- 
tum, ut  fiat :  4  lituo  et  trabea  succinctus ; '  quod  est,  inquit, 
absurdissimum :  quippe  cuin  lituus  sit  virga  brevis,  in  parte, 
qua  robustior  est,  incurva,  qua  augures  utuntur ;  quonam  modo 
'succinctus  lituo'  videri  potest?  Immo  ipse  Higinus  parum 
animadvertit,  sic  hoc  esse  dictum,  ut  pleraque  dici  per  defec- 
tionem  solent.  Veluti  cum  dicitur :  '  M.  Cicero  homo  magna 
eloquentia,'  et :  '  Q.  Roscius  histrio  summa  venustate : '  non 
plenum  hoc  utrumque,  non  perfectum  est :  sed  enim  pro  pleno 
atque  perfecto  auditur.  Ut  Vergilius  alio  in  loco  [dixit]  :  — 

'  Victorem  Buten  immani  corpore,' 
id  est,  corpus  immane  habentem ;  et  item  alibi,  — 

*  In  medium  geminos  immani  pondere  caestus 
Proiecit.' 

Ac  similiter,  — 

'  Domus  sanie  dapibusque  cruentis, 
Intus  opaca,  ingens.' 

Sic  igitur  id  quoque  videri  dictum  debet :  '  Picus  Quirinali 
lituo  erat:'  sicuti  dicimus:  'statua  grandi  capite  erat.'.  Et 
'est'  autem,  et  'erat,'  et  'fuit'  plerumque  absunt,  cum  elegantia, 
sine  detrimento  sententiae.  Et,  quoniam  facta  '  litui '  mentio 
fst,  non  praetermittendum  est,  quod  posse  quaeri  animadverti- 
mus, utrum  lituus  auguralis  a  tuba,  quae  'lituus'  appellatur, 
an  tuba  a  lituo  augurum  '  lituus '  dicta  sit.  Utrumque  enim 
pari  forma  et  pariter  incurvum  est.  Sed  si,  ut  quidam  putant, 
tuba  a  sonitu  '  lituus '  appellata  est  ex  illo  Homerico  versu : 
At'y£e  /3io<j:  necesse  est  ita  accipi,  ut  virga  auguralis  a  tubae 


890  LATIN   SELECTIONS. 

similitudine  'lituus'  vocetur.     Utitur  autem  vocabulo  isto  Ver- 
gilius  et  pro  tuba,  — 

'  Et  lituo  pugnas  insignis  obibat  et  hosta.' 

V,  viii. 

496.   THIS  ROMAN  THEORY  AND  PRACTICE  OF  ADOPTION. 

Cum  in  alienam  familiam  inque  liberorum  locum  extranei 
surnuntur,  aut  per  praetorem  fit,  aut  per  populum.  Quod  per 
praetorem  fit,  adoptatio  dicitur :  quod  per  populum,  arrogatio. 
Adoptantur  autem,  cum  a  parente,  in  cuius  po testate  sunt, 
tertia  rnancipatioiie  iu  iure  ceduntur ;  atque  ab  eo,  qui  adoptat, 
apud  eum,  apud  quern  legis  actio  est,  vindicantur.  Arrogan- 
tu'r  ii,  qui,  cum  sui  iuris  sunt,  in  alienam  sese  potestatem  tra- 
dunt:  eiusque  rei  ipsi  auctores  fiunt.  Sed  arrogationes  non 
temere  nee  inexplorate  committuntur.  Nam  comitia,  arbitris 
[etiam]  pontificibus,  praebentur,  quae  curiata  appellantur :  aetas 
quoque  eius,  qui  arrogare  vult,  an  liberis  potius  gignundis  idonea 
sit,  bonaque  eius  qui  arrogatur  ne  insidiose  appetita  sint,  cou- 
sideratur :  iusque  iurandum  a  Q.  Mucio  pontifice  maximo  con- 
ceptum  licitur,  quod  in  arrogando  iuraretur.  Sed  arrogari  non 
potest,  nisi  iam  vesticeps.  Arrogatio  autem  dicta,  quia  genus 
hoc  in  alienam  familiam  transitus  per  populi  rogationern  fit. 
Eius  rogationis  verba  haec  sunt:  velitis  iubeatis,  [quirites,]  uti 
Lucius  Valerius  Lucio  Titio  tarn  iure  lege  Q.  filius  [sibi]  siet, 
quam  si  ex  eo  patre  matre  Q.  familias  eius  natus  esset,  uti  Q. 
ei  vitae  necis  Q.  in  eum  potestas  siet,  uti  patri  endo  filio  est. 
Haec  ita  uti  dixi  ita  vos,  quirites,  rogo.  Neque  pupillus  autem, 
neque  mulier,  quae  in  parentis  potestate  non  est,  arrogari  pos- 
sunt:  quoniam  et  cum  feminis  nulla  comitiorum  communio  est; 
et  tutoribus  in  pupillos  tantam  esse  auctoritatem  potestatemque 
fas  non  est,  lit  caput  liberum  fidei  suae  commissum  alienae  di- 
•  tioni  subiciant.  Libertinos  vero  ab  ingenuis  adoptari  quidem 
iure  posse,  Massurius  Sabinus  scripsit.  Sed  id  neque  permitti 
dicit,  neque  permittendum  esse  unquam  putat,  ut  homines  lib- 
ertini  ordinis  per  adoptationem  in  iura  ingenuorum  invadant. 
Alioquin,  si  iuris  ista  antiquitas  servetur,  etiam  servus  a  domino 
per  praetorem  dari  in  adoptionem  potest.  Idque,  ait,  plerosque 
iuris  veteris  auctores  posse  fieri  scfipsisse.  Animadvertimus  in 


AULUS   GELLIUS.  891 

oratione  P.  Scipionis,  quam  censor  habuit  ad  populum  de  mori- 
bus,  inter  ea,  quae  reprehendebat  quod  contra  maiorum  instituta 
fierent,  id  etiam  eum  culpavisse,  quod  filius  adoptivus  patri  adop- 
tatori  inter  praemia  patrum  prodesset.  Verba  ex  ea  oratione 
haec  sunt:  In  alia  tribu  patrem,  in  alia  filium  suffragium 
ferre;  filium  adoptivum  tarn  procedere,  quam  si  [ex]  se  natum 
habeat ;  absentes  censeri  iubere,  ut  ad  censum  nemini  necessum 
sit  venire. 

V,  xix. 

497.  ARGUMENTS  ADDUCED  BY  NIGIDIUS  TO  SHOW  THE 
NATURAL  AS  DISTINCT  FROM  THE  CONVENTIONAL 
ORIGIN  OP  LANGUAGE. 

Nomina  verbaque  non  positu  fortuito,  sed  quadam  vi  et 
ratione  naturae  facta  esse,  P.  Nigidius  in  Grammaticis  Com- 
mentariis  docet ;  rem  sane  in  philosophiae  dissertationibus 
celebrem.  Quaeri  enim  solitum  apud  philosophos,  <£t'cm  TO, 
ovofjiara  sint,  rj  Secret.  In  earn  rem  multa  argumenta  dicit,  cur 
videri  possint  verba  esse  naturalia  magis,  quam  arbitraria.  Ex 
quibus  hoc  visum  est  lepidum  et  festivum :  Fbs,  inquit,  cum 
dicimus,  motu  quodam  oris  conveniente  cum  ipsius  verbi  de- 
monstratione  utimur,  et  labias  sensim  primores  emovemus,  ac 
spiritum  atque  animam  porro  versum,  et  ad  eos,  quibuscum 
sermocinamur,  intendimus.  At  contra  cum  dicimus  nos;  neque 
profuso  intentoque  flatu  vocis,  neque  proiectis  labris  pronun- 
tiamus:  sed  et  spiritum  et  labias  quasi  intra  nosmetipsos  coerce- 
mus.  Hoc  idem  fit  et  in  eo,  quod  dicimus  tu  et  ego,  et  tibi  et 
mihi.  Nam  sicuti,  cum  adnuimus  et  abnuimus,  motus  quidam 
ille  vel  capitis  vel  oculorum  a  natura  rei,  quam  significat.  non 
abhorret :  ita  in  his  vocibus  quasi  gestus  quidam  oris  et  spiritus 
naturalis  est.  Eadem  ratio  est  in  Graecis  quoque  vocibus,  quam 

esse  in  nostris  animadvertimus. 

X,  iv. 


392  LATIN  SELECTIONS. 


498.  THE  USE  OF  RARE  WORDS  A  SIGN  OF  BAD  TASTE. 

Est  adeo  id  vitium  plerumque  serae  eruditionis,  quam  Graeci 
o\l/ip.a.6Lu.v  appellant,  ut,  quod  nun  quam  didiceris,  diu  ignoraveris, 
cum  id  scire  aliquando  coeperis,  magni  facias  quo  in  loco  cunque 
et  quacunque  in  re  dicere.  Veluti  Romae,  nobis  praeseutibus, 
vetus  celebratusque  homo  in  causis,  sed  repentina  et  quasi 
tumultuaria  doctrina  praeditus,  cum  apud  praefectum  urbis 
verba  faceret,  et  dicere  vellet,  inopi  quendam  miseroque  victu 
vivere  et  furfureum  panem  esitare,  vinumque  eructum  et  feti- 
dum  potare:  'Hie,'  inquit,  '  eques  Romanus  apludam  edit,  et 
floces  bibit.'  Adspexerunt  omnes,  qui  aderant,  alius  alium, 
primo  tristiores  turbato  et  requirente  vultu,  quidnam  illud  utri- 
usque  verbi  foret ;  post  deiude,  quasi  nescio  quid  Tusce  aut 
Gallice  dixisset,  universi  riserunt.  Legerat  autem  ille,  'aplu- 
dam' veteres  rusticos  frumenti  furfurem  dixisse  ;  idque  a  Plauto 
in  comoedia,  si  ea  Plauti  est,  quae  Astraba  inscripta  est,  posi- 
tum  esse.  Item  'floces'  audierat  prisca  voce  significare  vini 
faecem  e  vinaceis  expressam,  sicuti  fraces  ex  oleis :  idque  apud 
Caeciliuui  in  Polumenis  legerat,  eaque  sibi  duo  verba  ad  ora- 
tionum  ornamenta  servaverat.  Alter  quoque,  a  lectioiiibus  id 
genus  paucis  aTretpoKoAos,  cum  adversarius  causam  differri  postu- 
laret :  '  Rogo,  praetor,'  iuquit, '  subveui,  succurre  :  quonam  usque 
nos  bovinator  hie  demoratur  ? '  Atque  id  voce  magna  ter  qua- 
terque  inclamavit,  '  bovinator  est.'  Commurmuratio  fieri  coepta 
est  a  plerisque,  qui  aderant,  quasi  monstrum  verbi  admirantibus. 
At  ille,  iactans  et  gestiens  :  '  Non  enim  Lucilium,'  inquit,  '  legis- 
tis,  qui  tergiversatorem  bovinatorem  dicit.'  Est  autem  in 
Lucilii  undecimo  versus,  — 

*  Hie  strigosus,  bovinatorque  ore  improbus  duro.' 

XI,  vii,  3-10. 


AULUS   GELLIUS.  393 


499.  A  QUARREL  BETWEEN  TWO  GRAMMARIANS  AS  TO  THE 
VOCATIVE  OF  <EGREGIUS.' 

Defessus  ego  quondam  ex  diutina  commentatione,  laxandi 
levandique  auimi  gratia,  in  Agrippae  •  campo  deambulabam : 
atque  ibi  duos  forte  grammaticos  conspicatus  non  parvi  in  urbe 
Roma  nominis,  certationi  eorum  acerrimae  adfui ;  cum  alter  in 
casu  vocativo  '  vir  egregi '  dicendum  contenderet,  alter  '  vir 
egregie.'  Ratio  autem  eius,  qui  '  egregi '  oportere  dici  cen- 
sebat,  huiuscemodi  f uit :  Quaecunque,  iuquit,  nomina  seu  vo- 
cabula  recto  casu  numero  singular!  '  us '  syllaba  finiuntur,  in 
quibus  ante  ultimam  syllabam  posita  est  '  i '  littera,  ea  omnia 
casu  vocativo  '  i '  littera  terminantur  :  ut '  Coelius  Coeli,  modius 
modi,  tertius  terti,  Accius  Acci,  Titius  Titi,'  et  similia  omnia  : 
sic  igitur  'egregius,'  quouiam  'us'  syllaba  in  casu  nominandi 
fiuitur.  eamque  syllabam  praecedit  '  i '  littera,  habere  debebit  in 
casu  vocandi  '  i '  litteram  extremam,  et  idcirco  '  egregi,'  non 
*  egregie '  rectius  dicetur.  Nam  '  divus  '  et  '  rivus '  et  '  clivus  ' 
non  '  us '  syllaba  terminantur,  sed  ea,  quae  per  duo  '  u '  scribenda 
est ;  propter  cuius  syllabae  sonum  declarandum,  reperta  erat 
nova  littera  F,  quae  digamma  appellabatur.  Hoc  ubi  ille  alter 
audivit:  O,  inquit,  egregie  grammatice,  vel,  si  id  mavis,  egre- 
giissime,  die,  oro  te, '  inscius  '  et '  impius '  et  '  sobrius '  et '  ebrius  ' 
et '  proprius '  et '  propititis  '  et '  anxius '  et '  contrarius,'  quae  '  us ' 
syllaba  finiuntur,  in  quibus  ante  ultimam  syllabam  'i'  littera  est, 
quern  casum  vocandi  habent?  Me  enim  pudor  et  verecundia 
tenet,  pronuntiare  ea  secundum  tuam  definitionem.  Sed  cum  ille 
paulisper,  oppositu  horum  vocabulorum  commotus,  reticuisset,  et 
mox  tameri  se  collegisset,  eandemque  illam,  quam  definierat,  regu- 
lam  retineret  et  propugnaret,  diceretque,  et  'proprium'  et '  pro- 
pitium'-et  'anxium'  et  '  contrarium '  itidem  in  casu  vocativo 
dicendum,  quia  et  '  adversarius '  et  'extrarius'  ita  diceretur: 
'  inscium '  quoque  et  '  impium '  et  'ebrium'  et  'sobrium'  inso- 
lentius  quidem  paulo,  sed  rectius  per  'i'  litteram,  non  per  '  e,'  in 
casu  eodem  pronuntiaudum ;  eaque  inter  eos  contentio  cum  longius 
ducerctur,  non  arbitrates  ego,  operae  pretium  esse,  eadem  ista 
haoc  diutius  audire,  clamantes  compugnantesque  illos  reliqui. 

XIV,  v. 


394  LATIN    SELECTIONS. 


500.  AMATORY  VERSES  BY  A  FRIEND  OP  GELLIUS,  BASED 
ON  AN  EPIGRAM  BY  PLATO. 

Hoc  distichon  amicus  meus  OVK  a/xouo-os  adulescens  in  pluris 
versiculos  licentius  liberiusque  vertit:  qui  quoniam  mihi  quidem 
visi  sunt  non  esse  mernoratu  indigni,  subdidi, — 

Dum  semihiulco  savio 
Meum  puellum  savior, 
Dulcemque  florem  spiritus 
Duco  ex  aperto  traraite ; 
Animula  aegra  et  saucia 
Cucurrit  ad  labias  mihi, 
Rictumque  in  oris  perviutn 
Et  labra  pueri  mollia, 
Rimata  itineri  transitus, 
Ut  transjliret,  uititur. 
Turn  si  morae  quid  plusculae 
Fuisset  in  coetu  osculi 
Amoris  igni  percita 
Transisset,  et  me  linqueret: 
Et  mira  prorsum  res  foret, 
Ut  ad  me  fierem  mortuus 

Ad  pueruni  intus  viverem. 

XIX,  xi,  2. 


L.   APULEIUS,   FL.  CIEC.   160  A.  D. 

501.   THE  REASON  OF  THE  REFLECTION  IN  A  MIRROR. 

Nam  saepe  oportet  non  modo  similitudinem  suam,  verum 
etiam  similitudinis  ipsius  rationem  considerare :  num,  ut  ait 
Epicurus,  profectae  a  nobis  imagines,  velut  quaedam  exuviae, 
iogi  flore  a  corporibus  manantes,  cum  leve  aliquid  et  solidum 
offenderunt,  illisae  reflectautfir  et  retro  expressae  contra  versum 
respondeant :  an,  uti  alii  philosophi  disputant,  radii  nostri,  seu 


APULE1US.  395 

mediis  oculis  proliquati  et  lumini  extrario  mixti  atque  inuniti, 
uti,  Plato  arbitratur;  seu  tantum  oculis  prefect!  sine  ullo  foris 
adminiculo,  ut  Arcbytas  putat ;  seu  iiitentu  aeris  fracti,  ut 
Stoici  rentur ;  cum  alicui  corpori  incidere  spisso  et  splendido 
et  levi,  paribus  angulis,  quibus  inciderant,  resultent  ad  faciera 
suam  reduces,  atque  ita  quod  extra  tangant  et  visant,  id  iutra 
speculum  imagiuentur.  Videnturne  vobis  debere  pbilosophi 
haec  omnia  vestigare  et  inquirere,  et  cuncta  specula  vel  uda  vel 
suda  soli  videre  ?  Quibus,  praeter  ista  quae  dixi,  etiam  ilia 
ratiocinatio  necessaria  est,  cur  in  planis  quidem  speculis  ferme 
pares  obtutus  et  imagines  videantur  ;  in  tumidis  vero  et  globosis 
omnia  defectiora ;  at  contra  in  cavis  auctiora :  ubi,  et  cur  laeva 
cum  dexteris  permutentur :  quando  se  imago  eodera  speculo 
turn  recondat  penitus,  turn  foras  exserat:  cu.r  cava  specula,  si 
exadversum  soli  retineantur,  appositum  fomitem  accendunt: 
qui  fiat  uti  arcus  in  nubibus  varie,  duo  soles  aemula  similitu- 
diue  visantur  alia  praeterea  eiusdem  modi  plurima,  quae  tractat 
volumine  ingenti  Archimedes  Syracusanus,  vir  in  omni  quidem 
geometria  multum  ante  alios  admirabili  subtilitate ;  sed  baud 
sciam  an  propter  hoc  vel  maxime  memorandum,  quod  inspexerat 

speculum  saepe  ac  diligenter. 

Apol.,  426-429. 

502.   POVERTY  is  MORE  CONDUCIVE  TO  VIRTUE  THAN 
RICHES. 

Enim  paupertas  olim  philosophiae  vernacula  est,  frugi,  sobria, 
parvo  potens,  aemula  laudis,  adversum  divitias  possessa,  babitu 
secura,  cultu  simplex,  consilio  benesuada ;  neminem  unquam 
superbia  inflavit,  neminem  impotentia  depraVavit,  nemiuem 
tyrannide  efferavit :  delicias  ventris  et  sensuum  neque  vult  ulhis 
neque  potest.  Quippe  baec  et  alia  flagitia  divitiarum  alumni 
solent.  Maxima  quaeque  scelera  si  ex  omni  memoria  hominum 
percenseas,  ntillum  in  illis  pauperem  reperies  :  uti  contra,  baud 
temere  inter  illustres  viros  divites  comparent;  sed  quemcum- 
que  in  aliqua  laude  miramur,  euro  paupertas  ab  incunabulis 
nutricata  est.  Paupertas,  inquam,  prisca  apud  secula  omnium 
civitatum  conditrix,  omnium  artium  repertrix,  omnium  peccato- 
rum  inops,  omnis  gloriae  munifica,  cunctis  laudibus  apud  omnes 


396  LATIN   SELECTIONS. 

nationes  perfuncta.  Eadem  enim  est  paupertas  apud  Graecosi 
iu  Aristide  iusta,  in  Phocione  benigna,  in  Epaminonda  strenua, 
in  Socrate  sapiens,  in  Homero  diserta.  Eadem  paupertas  etiam 
populo  Romano  imperium  a  primordio  fundavit :  proque  eo  in 
hodiernum  diis  immortalibus  simpulo  et  catino  fictili  sacrificat. 
Erras,  Aemiliane,  et  longe  huius  animi  frustra  es,  si  Claudium 
Maximum  ex  fortunae  indulgeutia  non  ex  philosophiae  censura 
metiris :  si  virum  tarn  austerae  sectae  tamque  diutinae  militiae 
non  putas  amiciorem  esse  coercitae  mediocritati  quam  delicatae 
opulentiae :  fortunam,  velut  tunicam,  magis  concinnam  quam 
longam  probare.  Quippe  etiam  ea  si  non  gestetur  et  trahatur, 
nihilo  minus  quam  lacinia  praependens  impedit  et  praecipitat. 
Etenim  in  omuibus  ad  vitae  munia  utendis  quicquid  aptam  mod- 
erationem  supergreditur  oneri  potius  quam  usui  exuberat.  Igi- 
tur  et  immodicae  divitiae  velut  ingeutia  et  enormia  gubernacula 
facilius  mergunt  quam  regunt,  quod  habent  irritam  copiam, 

noxiam  nlmietatem. 

Apol.,  433-436 

503.   GYMNOSOPHISTS  OP  INDIA. 

Est  apnd  illos  genus,  qui  nihil  amplius  quam  bubulcitare 
novere :  ideoque  cognomen  illis  bubulcis  inditum.  Sunt  et 
mutandis  mercibus  calidi  et  obeundis  proeliis  strenui,  vel  sagit- 
tis  eminus  vel  ensibus  cominus.  Est  praeterea  genus  apud 
illos  praestabile :  gymnosophistae  vocantur.  Hos  ego  maxime 
admiror:  quod  homines  sunt  periti,  non  propagandae  vitis,  nee 
inoculandae  arboris,  nee  proscindendi  soli :  non  illi  norunt 
arvum  colere,  vel  uvam  colare,  vel  equum  domare,  vel  taurum 
subigere,  vel  ovem  vel  capram  tondere  vel  pascere.  Quid  igitur 
est?  unum  pro  his  omnibus  norunt.  Sapientiam  percolunt, 
tarn  magistri  senes  quam  discipuli  minores.  Nee  quicquam 
apud  illos  aeque  laudo,  quam  quod  torporem  animi  et  otium 
oderunt.  Igitur  ubi,  mensa  posita,  priusquam  edulia  apponan- 
tur,  omnes  adulescentes  ex  diversis  locis  et  officiis  ad  dapem 
conveniunt.  magistri  perrogant,  quod  factum  a  lucis  ortu  ad 
illud  diei  bonum  fecerit.  Hie  alius  se  commemorat  inter  duos 
arbitrum  delectum,  sanata  simultate,  reconciliata  gratia,  purgata 
suspicione,  amicos  ex  infensis  reddidisse :  inde  alius,  sese  pa- 


APULEIUS.  397 

• 

rentibus  quidpiam  imperantibns  oboedisse :  et  alius,  aliquid  med- 
itatione  sua  reperisse,  vel  alterius  demonstratione  didicisse. 
Denique  ceteri  commemorant.  Qui  nihil  habet  afferre,  cur 
prandeat,  impransus  ad  opus  foras  extruditur. 

Flor.,  I,  num.  vi.  2,  3. 

504.   A  RENOWNED  TRAVELLING  SOPHIST. 

Is  Hippias  e  numero  sophistarum  est,  artium  multitudine 
prior  omnibus,  eloquentia  nulli  secundus:  aetas  illi  cum  Socrate: 
patria  Elis:  genus  ignoratur:  gloria  vero  magna,  fortuna  mo- 
dica:  sed  ingenium  nobile,  memoria  excellens,  studia  varia, 
aemuli  multi.  Venit  Hippias  iste  quondam  certamine  Olympic 
Pisam,  non  minus  cultu  visendus,  quam  elaboratu  mirandus. 
Omnia,  secum  quae  habebat,  nihil  eorum  emerat,  sed  suis  sibi 
manibus  confecerat:  et  indumenta,  quibus  indutus,  et  calcea- 
menta,  quibus  erat  inductus,  et  gestamina,  quibus  'erat  con- 
spicuus.  Habebat  indutui  ad  corpus  tunicam  interulam  tcnu- 
issimo  textu,  triplici  lieio,  purpura*  duplici :  ipse  earn  sibi 
solus  domi  texuerat.  Habebat  cinctui  balteum :  quod  genus 
pictura  Babylonica,  miris  coloribus  variegatum :  nee  in  hac  eum 
opera  quisquam  adiuverat.  Habebat  amictui  pallium  candidum, 
quod  superne  circumiscerat :  id  quoque  pallium  comperitur  ip- 
sius  laborem  fuisse.  Etiam  pedum  integumenta  crepidas  sibimet 
compegerat,  et  anulum  in  laeva  aureum  faberrimo  signaculo, 
quern  ostentabat:  ipse  eius  aniili  et  orbiculum  circulaverat,  et 
palam  clauserat,  et  gemmam  insculpserat.  Nondum  eius  omnia 
commemoravi.  Enim  non  pigebit  me  commemorare,  quod  ilium 
non  puditum  est  ostentare:  qui  magno  in  coetu  praedicavit,  fab- 
ricatam  sibimet  ampullam  quoque  oleariam,  quam  gestabat, 
lenticulari  forma,  tereti  ambitu,  pressula  rotunditate :  iuxtaque 
honestam  strigileculam,  recta  fastigatione  clausulae,  flexa  tubu- 
latione  ligulae ;  lit  et  ipsa  in  manu  capulo  motaretur,  et  sudor 
ex  ea  rivulo  laberetur.  Quis  autem  non  laudabit  hominem  turn 
numerosa  arte  mukiscium?  totinge  scientia  inagnificum?  tot 
utensilium  peritia  Daedalum?  Quin  et  ipse  Hippiam  laudo: 
sed  ingenii  eius  fecunditatem  malo  doctrina,  quam  supellectilis 
multiformi  instrumento  aemulari :  fateorque  me  sellularias  qui- 
dem  artcs  minus  callere :  vestem  de  textrina  emere ;  baxeaa 


398  LATIX   SELECTIONS. 

istas  de  sutrina  praestinare:  enimvero  anulum  nee  gestare; 
gemraam  et  aurora  iuxta  ac  plumbum  et  lapillos  nulli  aesti- 
mare  :  strigilem  et  ampullam,  ceteraqne  balnei  utensilia  nundinis 
mercari.  Prorsum  enim  non  eo  infitias,  nee  radio,  nee  subula, 
nee  lima,  nee  torno,  nee  id  genus  ferramentis  uti  no.-se :  sed  pro 
his  praeoptare  me  fateor,  uno  chartario  calamo  me  reficere 
poemata  omne  genus,  apta  virgae,  lyrae,  socco,  cothurno  :  item 
satiras  ac  griphos :  item  historias  varias  rerum  :  nee  non  orationes 
laudatas  disertis,  nee  non  dialogos  laudatos  philosophis,  atque 
haec  et  alia  eiusdem  modi  tarn  Graeca,  quam  Latina,  geraino 

voto,  pari  studio,  siinili  stylo. 

Flor.,  II,  num.  ix,  1-3. 

505.   THE  Fox  AND  THE  CROW. 

Corvus  et  vulpis  unam  offulam  simul  viderant,  eamque  rap- 
tarn  festinabant  pari  studio,  impari  celeritate :  vulpis  cursu, 
corvus  volatu.  Igitur  ales  bestiam  praevenit,  et  secundo  flatu, 
propassis  utrimque,  pennis  praelabitur,  et  anticipat,  atque  ita 
praeda  simul  et  victoria  laetus,  sublime  evectus,  in  quadam 
proxima  quercu,  in  summo  eius  cacumine  tutus  sedit.  Eo  tuna 
vulpis,  quia  illuc  pedem  nequibat,  dolum  iecit :  namque  eandem 
arborem  successit :  et  subsistens,  cum  superne  raptorem  praeda 
ovantem  videret,  laudare  astu  adorsa  est :  Ne  ego  inscita,  quae 
cum  alite  Apollinis  frustra  certaverim ;  quippe  cui  iampridem 
corpus  tarn  concinnum  est,  ut  neque  oppido  parvum,  neque 
nimis  grande  sit,  sed  quantum  satis  ad  usum  decoremque :  pluma 
mollis,  caput  argutum,  rostrum  validum.  lam  ipse  oculis  per- 
sequax,  unguibus  pertinax  :  nam  de  colore  quid  dicam  ?  Nam 
cum  duo  colores  praestabiles  forent,  piceus  et  niveus,  quibus 
inter  se  nox  cum  die  differunt ;  utrumque  colorem  Apollo  suis 
alitibus  condonavit :  candidum  olori,  nigrum  corvo.  Quod  uti- 
nam  sicuti  cycno  cantum  indulsit,  ita  huic  quoque  vocem  tribuis- 
set !  ne  tamjjulchra  ales,  quae  ex  omni  avitio  longe  praecellit, 
voce  viduata,  deliciae  facuudi  dei,  muta  viveret  et  elinguis.  Id 
vero  ubi  corvus  audit,  hoc  solum  sibi  prae  ceteris  deesse,  dum 
vult  clarissime  clangere,  ut  ne  istoc  saltern  olori  concederet; 
oblitus  offulae,  quam  mordicus  retinebat,  toto  rictu  hiavit :  atque 
ita,  quod  volatu  pepererat,  cantu  amisit :  enimvero  vulpis,  quod 


APULEIDS.  399 

cursu  amiserat,  astu  reciperavit.  Eandam  istam  fabulam  in 
pauca  cogamus,  quantum  potest  fieri  cohibiliter.  Corvus  ut  se 
vocalem  probaret,  quod  solem  deesse  tantae  eius  formae  vulpis 
simulaverat,  crocire  adorsus,  praedae,  quam  ore  gestabat,  induc- 

tricem  compotivit. 

Flor.,  IV,  num.  xxiii,  3-4. 

506.   PSYCHE'S    HUSBAND,    WHO    is    INVISIBLE,    BIDS    HER 

NOT     SEEK    TO    BEHOLD    HIM.        SHE    DISOBEYS,    AND 
FINDS   THAT   HE    IS    THE    GOD    OP    LOVE. 

Tune  Psyche  et  corporis  et  animi  alioquis  infirma,  fati  tamen 
saevitia  subministrante  viribus  roboratur  et  prolata  lucerna  et 
adrepta  novacula  sexum  audacia  mutavit.  Sed  cum  primum 
luminis  oblatione  tori  secreta  claruerunt.  Videt  omnium  fera- 
rum  mitissimam  dulcissimamque  bestiam,  ipsum  illud  Cupidinem 
formosum  deurn  formose  cubantem  cuius  aspectu  lucernae  quo- 
que  lumen  hilaratum  increbuit  et  acuminis  sacrilegi  novacula 
praenitebat.  At  vero  Psyche  tanto  aspectu  deterrita  et  impos 
animi,  marcido  pallore  defectu  tremensque  desedit  in  imos 
poplites  ct  ferrum  quaerit  abscondere  sed  in  suo  pectore.  Quod 
profecto  fecisset  nisi  ferrum  timore  tanti  flagitii  manibus  teme- 
rariis  delapsum  evolasset.  lamque  lassa,  salute  defecta  dum 
saepius  divini  vultus  intuetur  pulchritudinem,  recreatur  animi. 
Videt  capitis  aurei  genialem  caesariem  ambrosia  temulentam, 
cervices  lacteas  genasque  purpureas  pererrantes  crinium  globos 
decoriter  impeditos,  alios  antependulos,  alios  retropendulos  quo- 
rum splendore  nimio  fulgurante  iam  et  ipsum  lumen  lucernae 
vacillabat.  Per  umeros  volatilis  dei  pinnae  roscidae  micanti  flore 
candicant  et  quamvis  alis  quiescentibus  extimae  plumulae  tenel- 
lae  ac  delicatae  tremule  resultantes  inquieta  lasciviunt.  Ceterum 
corpus  glabellum  atque  luculentum  et  quale  peperisse  Venerem 
non  paeniteret.  Ante  lectuli  pedes  iacebat  arcus,  et  pharetra 
et  sagittao,  magni  dei  propitia  tela.  Quae  dum  insatiabili  animo 
Psyche  satis  et  curiosa  rimatur  atque  pertrectat  et  mariti  sui 
miratur  arma,  depromit  unam  de  pharetra  sagittam  et  puncto 
pollicis  extremam  aciem  periclitabunda  trementis  etiam  nunc 
articuli  nisu  fortiore  pupugit  altius,  ut  per  summam  cutem 
roraverint  parvulae  sanguinia  rosei  guttae.  Sic  ignara  Psyche 


400  LATIN   SELECTION'S. 

sponte  in  Araoris  incidit  araorem.  Tune  magis  magisque  cupidine 
fhigrans  Cnpidinis  prona  in  eum  efflictim  inhians  patulis  ac  petu- 
lantibus  saviis  festinanter  iugestis  de  somni  mensura  metuebat. 
Sed  dum  bono  tanto  percita  saucia  mente  fluctuat,  lucerna  ilia 
sive  perfidia  pessima  sive  invidia  noxia  sive  quod  tale  corpus 
cbutingere  et  quasi  busiare  et  ipsa  gestiebat,  evomuit  de  surama 
luminis  sui  stillam  ferventis  olei  super  umerum  dei  dexterum. 
Hem  audax  et  temeraria  lucerna  et  amoris  vile  mmisterium 
ipsum  ignis  totius  dominum  aduris,  cum  te  scilicet  amator  ali- 
quis  ut  diutius  cupitis  etiam  nocte  potiretur  primus  invenerit, 
sic  iuustus  exiluit  deus  visaque  defectae  fidei  colluvie  prorsus  ex 
oculis  et  manibus  infelicissimae  coniugis  tacitus  avolavit. 

Met.,  v.  23(102, 103). 

507.   THE  PHENOMENA  OF  RELIGION  EXPLAINED  BY  THE 
AGENCY  OF  INTERMEDIATE  SPIRITS. 

Sed  et  haec  cuncta,  et  id  genus  caetera,  daemonum  medio 
critati  rite  congruunt.  Sunt  enim  inter  nos  ac  deos,  ut  loco 
religionis,  ita  ingenio  mentis  intersiti,  habentes  communem  cum 
superis  immortalitatem,  cum  inferis  passionem.  Nam,  proinde 
ut  nos,  pati  possunt  omnia  animorum  placamenta  vel  incita- 
menta :  ut  et  ira  incitentur,  et  misericordia  flectantur,  et  donis 
invitentur,  et  precibus  leniantur,  et  contumeliis  exasperentur, 
et  honoribus  mulceantur,  aliisque  omnibus  ad  similem  nobis 
modum  varientur.  Quippe,  ut  fine  comprehendam,  daemones 
sunt  genere  animalia,  ingenio  rationabilia,  animo  passiva,  cor- 
pore  aeria,  tempore  aeterna.  Ex  his  quinque,  quae  com- 
memoravi,  tria  a  principio  eadem  nobiscum,  quartum  propriura, 
postremum  commune  cum  diis  immortalibus  habent ;  sed  dif- 
ferunt  ab  his  passione.  Quae  propterea  passiva  non  absurde, 
ut  arbitror,  norainari,  quod  sunt  iisdem,  quibus  nos,  pertur- 
bationibus  mentis  obnoxii.  Unde  etiam  religionum  diversis 
observationibus,  et  sacrorum  variis  suppliciis  fides  impertienda 
est.  Et  sunt  nonnulli  ex  hoc  divorum  numero,  qui  nocturnis 
vel  diurnis  promptis  vel  occultis,  laetioribus  vel  tristioribus 
hostiis,  vel  caerimoniis,  vel  ritibus  gaudeant:  uti  Aegyptia 
numina  ferme  plangoribus,  Graeca  plerumque  choreis,  barbara 
autem  strepitu  cymbalistarum  et  tympanistarum  et  chorau- 


APULE1US.  401 

larum.  Itidem  pro  regionibus  et  cetera  in  sacris  differunt  longa 
varietate:  pomparum  agmina,  mysteriorum  silentia,  sacerdotum 
officia,  sacrificantium  obsequia:  item  deorum  effigies  et  exuviae, 
templorum  religiones  et  regiones,  hostiarutn  cruores  et  colores. 
Qua  omnia  pro  cuiusque  more  loci  sollemiiia  et  rata  sunt,  ut 
plerumque  somniis  et  vaticinationibus  et  oraculis  comperimus 
saepenumero  iudignata  numina,  si  quid  in  sacris  socordia  vel 
superbia  negligatur :  ouius  generis  mihi  exempla  affatim  sup- 
petuut;  sed  adeo  celebrata  et  frequeutata  sunt,  ut  nemo  ea 
commemorare  adortus  sit,  quin  multo  plura  omiserit  quam 
recensuerit.  Idcirco  supersedebo  impraeseritiarum  in  his  rebus 
orationem  occupare :  quae  si  non  apud  omnes  certain  fidem,  at 
certe  penes  cunctos  notitiam  promiscuam  possident. 

De  Deo  Socratis,  684-686. 


•26 


INDEX. 


PAGE 

ABSYRTUS  pursues  Medea      .    .  309 

Accius 54 

Adoption,  theory  and  practice  of  390 

Aemilius  Faullus 49 

'Aetna' 298 

Afranius 57 

Af  ran  ins  surrenders  to  Caesar    .  286 

Age,  characteristics  of  each    .    .  202 

the  golden 203 

'  Ager,'  etymology  of    ....  73 

Agricola,  reflections  on  death  of .  350 
Agriculture  best  occupation  .  32,  294 
Ajax,  supposed  murder  of,  by 

Ulysses 67 

Alba,  depopulation  of    ....  214 

Alexander  cuts  Gordian  knot      .  292 

suasoria  on 252 

Alexandrian  war 155 

Ambition,  tyranny  of    ....  267 

Amoebean  poems      .     .     .       194,  295 

Ancestral  belief 225 

Andronicus,  Livius 5 

Annihilation,  death  is   ....  125 

Antias,  Valerius 61 

Antonius,  M 152 

.  Appeal,  a  last 114 

Aptileius 394-401 

Aqueducts  of  Rome 328 

Aquilius 40 

Archimedes,  skill  of      ....  223 

Arellius  Fuscus 252 

eloquence  of 254 

Ariadne  reproaches  Theseus   .     .  135 

Arinn,  story  of 377 

Arval  Brothers,  song  of     ...  1 

Asellio 59 

Asinius  Pollio 214 

recitations  introduced  by  .  256 


PAGE 

Aspiration,  affected 139 

Astronomical  descriptions .     .     .  160 

Atacinus,  Varro 160 

Atellanae 217 

Atoms  and  void 120 

properties  of 123 

source  of  sensation  .     .     .  124 

Attack  on  Priam's  palace  .    .     .  170 

Atticus,  character  of     ....  161 

Attius 54 

Auctor  Aetnae 298 

ad  Ilcrcnnium     .     .     .      64-69 

Pervigilii  Veneris    .     .     .  384 

Augustus 258 

besought  by  Ovid    .     .     .  243 

oratory  of 372 

panegyric  on 241 

personal  features  of      .     .  372 

praise  of 162 

AulusGellius 385-394 


BACCHANALIBUS,   Senatus    con- 

sultum  do 22 

Bacchus  intercedes  for  Thebes    .  317 

ode  to 279 

Barine,  ode  to 192 

Bark,  an  aged 132 

Battle  scene 8 

Beauty  unadorned 207 

Boat  race 173 

Body,  proportions  of  human  .     .  229 

'Bocotia' 40 

Bore,  a 184 

fate  of  a 333 

Boxing  match 316 

Braggart  soldier  and  parasite      .  16 

Bridge  for  fools 133 


404 


INDEX. 


Britain,  climate  and  products  of     349 

geography  of 1 44 

Britons  oppose  Caesar  ....  142 
Brothers,  Arval,  song  of  ...  1 
Brutus.  D .154 


CAECILIUS 37 

Caelius  Eufus 150 

Caesar 142-148 

assassination  of  .    .     .    .  371 

character  of 259 

Cicero  on  death  of  ...  106 

clemency  of 115 

compared  with  Cato     .     .  157 

compared  with  Pompey    .  284 

in  storm  at  sea    ....  283 

loj-alty  of  his  soldiers  .     .  370 

oratory  of 105 

pillages  temple  of  Saturn .  285 

reproached  by  Laberius    .  139 

writings  of 369  • 

Calgacus,  speech  of 349 

Calm  after  storm  .......  29 

Calpumius  Piso,  panegyric  on    .  244 

Calpurnius  Siculus 295 

Calvus,  oratory  of 348 

Cannae,  Juno  at 310 

Carthaginian  brothers  ....  158 

Cassandra,  vision  of      ....  24 

Catiline 141 

flight  of 112 

guilt  of Ill 

in  the  senate 156 

Cato  the  Censor 32-37 

Cato  of  Utica 149 

compared  with  Caesar  .     .  157 

Catulus,  Q.  Lutatius      ....  62 

Catullus 132-139 

parodied  by  Virgil  .     .     .  163 

Celsus 264-2G6 

Character,  a 28 

of  states  affected  by  posi- 
tion      99 

Charity  begins  at  home      ...  238 
Chivalry,  first  traces  of      ...  351 
Christians,  Nero's  cruelty  tow- 
ards      "...  357 

Pliny's  letter  concerning  .  365 
Trajan's  instructions  con- 
cerning    367 

Chronicle  distinguished  from  his- 
tory   59 


Cicero 79-116 

character  of 214 

compared  with  Demosthe- 
nes       325 

consulship  of 108 

lament  for 24G 

letter  of  Antony  to  ...  152 
letter  of  Brutus  to  ...  154 
letter  of  Caelius  to  ...  150 
letter  of  Cato  to  ....  149 
letter  of  Pompey  to .  .  .  151 
suasoriaon  burning  Philip- 
pics    253 

Cicero,  Quimus 117 

Citizen,  Roman,  scourged .     .     .  109 
Civil  power  supplanted  by  mili- 
tary      "...  28 

Civil  war,  fruits  of 283 

Claudius,  Augustus's  opinion  of  .  258 

deification  of 272 

made  emperor     ....  373 

Climacteric,  the  grand  ....  258 

Climate,  effect  of,  on  nations  .     .  231 

Columella 2J4 

Columna  Rostrata 4 

Comedy  and  Tragedy    ....  324 

Comets,  source  of 250 

Conscience,  stings  of     ....  346 

tortures  of  a  guilty  .     .     .  353 

'Contamination,' defence  of  .     .  41 

Contentment,  on  what  based  .     .  200 

Controversia,  a 257 

and  suasoria 348 

divisions  of 64 

Coquette,  description  of     ...  6 

Cornelia,  her  lament  for  Pompey  288 

Cornelius  Nepos 161 

Cornelius  Severus 246 

Cornificius 64-69 

Country  life,  delights  of    ...  187 

Courtiers,  a  group  of     ....  340 

Crassus,  Licinius 64 

Culture  not  esteemed    ....  342 

Cupid  and  Psyche 399 

Curio If3 

defeat  of 145 

Curse,  a 278 

Curtius,  Quintus 2:12 

Custom  influenced  by  writers      .  75 


DAEDALUS,  fate  of 235 

Dancing,  Scipio's  speech  on  .    .      51 


INDEX. 


405 


Dandy,  a 331 

Darius,  death  of  wife  of    ...  23-3 

Day,  a  Roman 332 

Day's  doings 383 

Death  is  annihilation     ....  125 

not  an  evil 83 

not  to  be  feared  ....  273 

not  to  be  grieved  over .    .  125 

Declension  of  U  nouns  ....  388 

Deep,  the  boundless 245 

Demosthenes  and  Cicero    .     .     .  325 

Dido,  grief  of 172 

upbraids  Aeneas ....  171 

Digamnia,  how  represented    .     .  303 

Dog  pursuing  stag 1G2 

training  of 247 

Domitiu.s,  letter  of  Pompey  to    .  151 

Do  i.itius  ilarsus 200 

Drama,  introduction  of .     .     .     .  217( 

Dramatist.*,  the  early     ....  200 

Dream  of  Ilia 23 

of  Priam 2-t 

of  Tarquinius  Superbus    .  54 

Druids,  power  of 144 

Duck-pond,  directions  for  making  78 

Duilius,  column  of    .....  4 


EARLY  LATIN 1-4 

Earth,  formation  of  .  .  128,  107,  230 
rotundity  of  .'....  239 
8mall  part  of,  habitable  .  102 

Erho  and  Narcissus 238 

Education,  methods  of,  satirized     2!)C 

strictness  of,  relaxed    .     .      14 

Emotion<i,  analysis  of    ....       93 

power  of  arousing    .    .    .    104 

Ennius 24-23 

Epicurean  doctrine  of  Providence     20, 

122,  183 

logic  criticised     ....      88 

Epigram  by  Caesar 142 

by  Catulus 02 

by  Porcius  Licinus  ...  63 
by  Quintus  Cicero  .  .  .  117 
by  Valerius  Acdituus  .  .  03 

on  Scipio 29 

on  Tiliullus 200 

Epitaph  of  Ennius     ....     29,  80 

of  Naevius 8 

of  Pacuvius 39 

of  Scipios 4.  23 

oil  an  aged  bark  ....    132 


Eteocles  rejects  embassy  .  .  .  315 

Etruscan  religious  influence  .  .  200 

Etymologist,  difficulties  of  .  .  71 

Etymology  of 'ager,' etc.  .  .  .  73 

of  '  terra,'  etc 72 

Evander,  lament  of 179 

Exile,  misery  of 1(!5 

not  an  evil 203 

Existence,  struggle  for .  .  .  .  123 

Exordium,  hints  for  an  effective  05 


FABIAXUS,  Papirius 252 

eloquence  of  .....  254 

Fabius,  speech  of,  to  his  soldiers  220 

Fabius  Pictor,  Ser 49 

Faithlessness  not  unpunished  .  204 

Family,  origin  of 129 

Farmer,  gods  of 77 

Farms,  some  not  worth  a  dinner  334 

Fate  is  supreme 280 

Father  rates  his  son 44 

harsh,  preferable  to  kind  .  38 

Fescenninae 217 

Fetials,  formulas  of 30 

Fickleness  of  the  mob  ....  343 

Flamen  Dialis,  regulations  of  .  49 

Florus 307 

Formulas,  ancient 30 

Fortune 191 

Forum,  arts  of 57 

Fox  and  crow 202,  398 

Friendship,  ideal  of 94 

is  indispensable  .  .  ;  .  95 

Frogs  ask  a  king 201 

Frontiuus 327-329 

Fronto 377-382 

letters  of  M.  Aurelius  to  .  382 

Funeral  of  Chrysis 41 


GALBA,  death  of .    .    .    .    .'   .  358 

Gastronomy,  precepts  of    ...  185 

Gates  of  hell 174 

Gellius,  Aulns 385-394 

Genitive  of  U  nouns      ....  S88 

Geographical  descriptions .    .    .  ICO 

Geography,  outline  of  ....  290 

Germanictis,  death  of    ....  So2 

(icrman  home  life 351 

Gesture,  rules  for 09 

Girl,  a  dear  little 332 

Gladiator,  eagerness  of,  to  fight .  55 


406 


INDEX. 


Glory,  love  of 116 

Gnat's  ghost,  lament  of     ...  163 

God,  attributes  of 81 

existence  of 79,249 

is  within  us 274 

Gods  ceased  to  visit  earth  .    .    .  136 
do  not  govern  world   26, 122, 1 83 

not  to  be  slighted    ...  261 

of  the  farmer 77 

Golden  age 203 

Golden  mean 193 

Good  faith,  decadence  of   ...  345 

Gordian  knot 292 

Governments,  classification  of    .  96 

Gracchus 52 

accompanied  by  flute     318,  385 

Grammatical  forms 76 

theory 74 

Gratitude,  value  of 272 

Gratius 247 

Great-coat,  a 332 

Greek  manners,  affectation  of     .  57 

Greeks  at  Rome 338 

Gate's  opinion  of     ...  36 

Gymnosophists 396 


HANNIBAL,  character  of    ...  221 

Juno  shows  gods  to      .     .  311 

Happiness  chief  end  of  man   .     .  92 

secret  of 271 

Haterius 253 

Hector,  lament  for 281 

Hell,  gates  of 174 

Henpecked  man 37 

Hercules  and  Hesione   ....  306 
Herennium,  Auctor  ad  ...      64-69 

Hero,  a  pot-valiant  .     .     .    •.     .  339 
Higinus,  grammatical  criticisms 

by 386,  389 

Hippias  the  sophist 397 

Hirtius  *. 155 

History  differs  from  chronicle     .  59 

Homer  translated  by  Andronicus  5 

translated  by  Cicero     .     .  91 

Honest  man,  Rome  no  place  for .  331 

Horace 181-202 

Host  and  guest 70 

an  ill-bred 360 

Hostess,  an 164 

Humanitas 45 

Human  spirit,  origin  of      ...  175 

Hylas,  death  of    . 208 


ILIA'S  dream 26 

Indictment,  an 113 

Inscriptions      ....      1,  4,  22,  23 

Instinct 302 

International  right 219 

Invective,  an 113 

Immortality  of  the  soul      ...  85 

Isles  of  the  blessed 188 


JASON  destroys  dragon's  seed     .  307 

visit  of  deplored  ....  25 

Jerusalem,  siege  of 360 

Joys  of  peace 205 

Juno  at  Cannae 310 

inveighs  against  Trojans  .  176 

shows  gods  to  Hannibal    .  311 

Jupiter,  dialogue  with  Nurna      .  61 

Juvenal 337-348 


KINGS,  laws  of 1 

Knowledge,  love  of 91 


LABERIUS 139 

Lady  and  her  maid 341 

Lady's  toilet 17 

Laelius 52 

Lake  Regillus,  battle  of     ...  215 

Trasimene,'  battle  of     .     .  222 

Lament,  a  lover's 167 

for  Paetus 210 

Language,  origin  of 391 

standard  of  good      .     .     .  201 

Lap-dog,  a 329 

Law  expression  of  divine  mind  .  82 

principles  of 319 

reign  of 353 

Laws  of  the  Kings 1 

of  the  Twelve  Tables    .     .  2 

Legacy-hunter,  anecdotes  of  .     .  361 

Letter  of  introduction    ....  198 

Letters  of  Augustus 258 

of  Brutus 154 

of  Caelius  Rufus      .     .     .  150 

of  Caesar 148 

of  Catiline .     .     .  '  .     .     .141 

of  Cato  of  Utica  ....  149 
of  Cicero    ....      106,  110 

of  Fronto 377-382 

of  Marcus  Aurelius  .     .  382-384 

of  Marcus  Antonius      .     .  152 


INDEX. 


407 


Letters  of  Pliny 360-367 

of  Trajan 367 

Licinus,  Porcius 63 

Lion  aud  mouse 263 

natural  history  of    ...    302 

Litteratus 376 

Livia,  letters  to 258 

Livius  Andronicus 5 

Livy  .    i 214-2-26 

ancient  formulas  from  .     .      30 

Locrian  ambassadors,  speech  of  .    224 

Lots,  casting,  for  a  wife     ...       13 

Love  an  expensive  luxury      .     .      20 

making,  by  proxy  ...      17 

Lover,  a  confident 40 

a  faithful 203 

chides  a  stream  ....     233 
repents  leaving  mistress    .     208 

Lucan 283-289 

Lucilius 55 

Junior 2'J8 

Lucretius 118-132 

Luxury,  evils  of 247 

ridicule  of 140 


MAID,  a  lady's 341 

Man  compared  with  rest  of  crea- 
tion       301 

dignity  of  ......  251 

Manilius 248-251 

Manlius  Torquatus,  combat  of    .  60 

Marcus  Antonius 152 

Marcus  Aurelius 382 

letter  of  Fronto  to    ...  381 

Marius,  speech  of 159 

Marriage,  negotiation  for  .    .     .  42 

Marrying  for  money     ....  11 

Marsus,  Domitius 206 

Martial 329-336 

Pliny  on  death  of    ...  362 

Mean,  the  golden 193 

Medea,  lament  of  nurse  of      .     .  25 

leaves  her  home  ....  308 

pursued  by  Absyrtus    .    .  309 

soliloquy  of 239 

to  Jason 235 

Medicine,  history  of      ....  2C4 

Mela  .    .  . . 290-292 

Memory,  power  of 326 

Meuippcan  Satire  of  Petronius    .  296 

of  Seneca 272 

ofVarro 70 


Menaechmus  taken  for  his  brother  15 
Mercury  deludes  Sosia  ....'• 

Merit  true  title  to  nobility  .  .  159 

Metellus  Macedonicus  ....  51 

Numidicus 58 

the  Tribune,  resists  Caesar  285 

Military  power  supplants  civil  .  28 

Mine  hostess 164 

Mirror,  theory  of 394 

Misery,  consolation  in  ....  282 

Mob,  fickleness  of  the  ....  343 

Money,  love  of 181 

marrying  for 11 

Moral  qualities  hereditary  .  .  197 

Morality  consists  in  motive  .  .  198 

Mouse  and  lion 203 

town  and  country  .  .  .  186 

Moving-day 335 

Music  and  culture 318 

Mutina,  battle  of 110 


NAEVIUS 5-7 

Names  coined  by  Plautus  ...  19 

Narcissus  and  Echo 238 

National  greatness 212 

Nations  affected  by  climate  .  .  231 

Negligence,  praises  of  ....  378 

Ncpos 1G1 

Nero  and  Seneca 355 

cruelty  towards  Christians  357 

death  of 374 

'  Ne  sutor  ultra  crcpidam '  .  .  330 

Nigidius  on  origin  of  language  .  391 

Nile,  description  of 291 

overflow  of  ...  277,  231 

Nisus  and  Euryalus 177 

Noble,  an  insolent 35 

Nobles,  violence  of 53 

Nothing  from  nothing  ....  119 

Nunia,  dialogue  with  Jupiter  ^  .  61 

superstitions  of  ....  56 

Numanus  taunts  Trojans  .  .  .  178 


ODVSSET,  translations  by  Andro- 
nicus    5 

Old  age 37 

Omen,  an 108 

dispelling  unlucky  .     .     .  327 
taken    by    Romulus    and 

Remus 26 

Orator,  power  of  memory  in  .    .  326 


408 


INDEX. 


Orator,  qualifications  of  ...  104 
the  ideal 103 

Origin  of  earth  .  .  .  128,  167,  230 

of  family 129 

of  language 391 

of  law 353 

of  natural  religion  .  .  .  131 
of  state 130 

Ovid 233-243 

genius  of 255 

Oxen,  what  best  for  farm  work  .      77 


PACUVIUS 38 

epitaph  of 39 

Paean,  a 197 

Paetus,  a  lament  for      ....  210 

Painting  in  antiquity    ....  305 

Pair,  a  happy 134 

Papirius  I'abianus 252 

Parasite,  complaint  of   ....  12 

his  clock  is  his  belly     .     .  40 

of  braggart  soldier  ...  16 

Parties,  political  ......  97 

Parvenu,  scene  at  table  of      .     .  297 

Patriotic  poetry 212 

Pathos,  power  of 322 

Peace,  joys  of 205 

Pedarii  Scnatores 387 

Pedo  Albinovauus 245 

Pcrsius 267-200 

'  Pervigilium  Vcneris '  .     .     .     .  384 

Petronius 2D6 

Phacdrus 201-204 

Pliacthon,  fate  of 238 

Phar.-alia,  battle  of 147 

Philosophers,  on  expulsion  of     .  336 

Philosophy,  denial  of  certainty  in  90 

guide  of  life    .."...  121 

independent  criticism  .     .  89 

more  theory  than  practice  92 

not  appreciated   ....  267 

progress  "of 88 

value  of 87 

Phoenix,  natural  history  of    .     .  354 
Physical  research,  pleasures  of   .  298 
science,  certainty  in,  unat- 
tainable .."....  100 

Pictor,  Ser.  Fabius 49 

Plato,  verses  on  epigram  of   .     .  394 

Plautus 8-22 

Pliny  the  elder 290-306 

the  younger   ....  360-367 


Political  parties 97 

Pollio,  Asinius 214 

Pompey 151 

and  Caesar  compared   .     .  284 

character  of 280 

consents  to  battle  of  Phar- 

salia  ........  287 

Cornelia's  lament  for    .     .  288 

Porcius  Licinus 63 

Porsena,  war  with    .     .     .   '.     .  367 

Portrait  painting 305 

Post  umi  us,  speech  of     .     .     .     .  218 

Poverty  better  than  riches      .     .  395 

Practextae,  '  Brutus '  of  Accius  .  54 

Prayer,  a V-A 

proper  objects  of      ...  344 

Present,  a  shabby 313 

Priam,  attack  on  palace  of     .     .  170 

dream  of 24 

Progress  through  virtue     .     .     .  157 

Promises,  failure  to  perform  .     .  44 

Pronunciation,  affected      .     .     .  139 

Proof,  arrangement  of  ....  67 

Propertius 207-213 

Prophecy,  a 1GG 

Proportions  of  body 229 

Proserpine  carried  off    ....  242 

Providence,  denial  of    .     20,  122,  183 

watches  over  nations    .     .  82 
Provincial     administration,     de- 
fence of 52 

Proxy,  making  love  by      ...  17 

Psyche  and  Cupid 399 

Public  life 98 

Publilius  Syrus 140 

Punishments  of  lower  world  .     .  120 
Purchaser  frightened  out  of  bar- 
gain      21 

Purse,  a  miser's    ......  56 

Pyrrhus,  letter  of  consuls  to  .     .  61 

on  restoring  prisoners  .     .  27 


QUACKS,  religious 26 

Quadrigarius GO 

Quiet  life 334 

Quintilian 318-32G 

Quintus  Curtius  ..;...    292 


RATN,  signs  of 160 

Rainbow,  cause  of 275 

Recitation,  practice  of  ....    256 


INDEX. 


409 


Regillus,  battle  of  Lake     ...  215 

Regains,  exile  of 194 

Keign  of  law 253 

Relaxation  necessary     ....  270 

Religion,  origin  of  natural      .     .  131 

superstition  is  not    ...  83 

utility  of 84 

Keligious  quacks 26 

Remus  watches  omens  .     .  ' .     .  27 

Keverence,  decadence  of    ...  345 

Rhetoric,  art  of 323 

study  of 37G 

Rliodians,  speech  on  behalf  of    .  35 

Ring?,  wearing  of  gold  ....  304 

Roman  genius  imperial      .     .     .  17G 

Rome  past  and  present ....  211 

Itonuilus  and  Remus      ....  27 

Roscitis,  epigram  on      ....  02 

Rotundity  of  earth    .....  233 

Rulers,  duties  of 97 

Rustic  plenty 205 


SAT.AMTS,  battle  of 1G1 

SaL'ius  Dassus 244 

Sallust 150-100 

Satire,  reasons  for  writing      .     .    337 

Menippean      .     .     70,  272,  2DC 

Scaurus,  Aemilius 59 

Science,  theoretical  and  applied .    220 
Scipio  Major,  character  of      .     .    221 

epigrams  on 2D 

on  battle-field  ....  311 
Scipio  Minor 50 

eulogy  on 52 

Scipios,  epitaphs  of 4,  2-3 

Sea,  effect  of,  on  states ....      90 

Sejamis,  fate  of 343 

Seneca 203-282 

and  Nero 355 

death  of 357 

Seneca  Rhetor 254^258 

Senatus  consultum  de  Bacchann- 

libus 22 

Sensation  criterion  of  truth    .     .     127 

generated  from  atoms  .  .  124 
'  Sententiae '  of  Publilius  Syrus  .  141 
Servant  deluded  by  Mercury  .  9 
Ship  at  sea 55,  80 

of  state 190 

Shipwreck,  escape  from     ...       10 

Silius 310-312 

Slave  debates  how  to  raise  money      10 


Sleep,  cave  of 240 

Soils,  stone  producing  ....  227 

Soldier,  a  staunch 2,) 

braggart,  and  parasite-.  .  16 

Soldiers,  address  to  ...  153,  220 

Sou  upbraided  by  father  ...  44 

Song,  immortality  of  ....  190 

Sonsexceed  wickedness  of  fathers  347 

Sophist,  a  travelling  ....  397 

Soul  is  immortal 85 

Species,  extinction  of  ....  12D 

Sphere  most  perfect  figure  .  .  101 

Spirits,  intermediate  ....  400 

Spring  of  the  world 1G3 

return  of 183 

State,  origin  of  the 130 

States  affected  by  position  .  .  93 

Statius  .  . 312-318 

Statius  Caecilius 37 

Steward,  a  good 33 

wife  of 33 

Stings  of  conscience 34G 

Stingy  friend,  a 330 

Stoics,  psychology  of  ....  93 
Storm,  descriptions  of  39, 70, 1G8, 314 

Suasoria  and  controvcrsia .  .  .  348 

chief  merit  of 323 

examples  of 252 

Suetonius 309-377 

Suicide 87 

Sulpicia 33G 

Summer  day  in  country  .  .  .  170 

Superstition  not  religion  ...  83 

revolt  against  ....  119 

Surgeon,  qualifications  of  ...  2GG 

Surgery 230 

Sycophancy,  art  of 40 

Syracuse,  defence  of  ....  223 

description  of 105 


TACITTS 348-3GO 

contemporary  estimation  of    3G4 
Tarquinius  Superbus,  dream  of  .      54 

Terence 41-48 

assisted  by  Scipio    .     .     .     375 

criticism  of 142 

'Terra,'  etymology  of  ....      72 

Testamentary  law 389 

Theatre,  contraction  of  ...  230 
Thebes,  Bacchus  intercedes  for  .  317 
Themistoclcs  at  Salamis  .  .  .  1(51 

Bcoi  ptla  £u>ofrcf 131 


410 


INDEX. 


Theseus  reproached  by  Ariadne  .  135 

Thief,  detection  of 108 

Tiberius,  character  of    .     ...  354 

•jest  of 203 

letter  of  introduction  to     .  108 

Tibulliu, ,    .     .203-206 

elegy  on 231 

epigram  on 206 

Tides,  theory  of 300 

Togatac 57 

Toilet,  a  lady's 17 

Tortoise,  description  of      ...  39 

Town,  plagues  of  life  in     ...  185 

Trabea 40 

Tragedy  and  Comedy   ....  324 

Trajan" 367 

consulted  about  Christians  365 

government  of     ....  364 

Trasimene,  battle  of  Lake  ...  222 

Tribunician  power 368 

Troy,  sack  of 25 

Truth,  sensation  criterion  of  .    .  127 

Turnus  brought  to  bay  ....  180 

Twelve  Tables,  laws  of.     ...  2 


ULYSSES,  supposed  murder  by    .  67 

Universe  confounded  with  God  .  299 

form  of 248 

formed  from  atoms  .     .     .  123 

Upright  man 190 


VALERIUS  Aedituus 63 

Antias 61 

Flaccus 306-309 

Maximus 260 

Vanity  of  human  wishes    .     .     .     343 

Varius 162 

Varro          70-79 


Varro,    process    of   multiplying 

paintings 305 

Varro  Atacinus 160 

Velieiua  Paterculus  .....    259 

Venus,  influence  of 118 

Ver  Sacrum,  formula  for  ...  32 
Vesuvius,  eruption  of  ....  363 

Virgil 163-180 

Virgilian  exegesis  .  .  .  386,  389 
Virginius  implores  pity  .  .  .  216 
Virtue,  Roman  gentleman's  idea 

of 56 

Vision  of  Cnssandra 24 

'  Vitae  philosophia  dux '  .  .  .  121 
Vitellius  at  Bedriacum  ....  359 

Vitruvius 226-232 

Vivisection 265 

Vocative  of 'egregius' .  .  .  .  393 
Void,  atoms  and  , 120 


WARNING  examples      .    .     . 

Wedding  song 

Wife  a  necessary  evil    .     .     . 

casting  lots  for    .     .     . 

discovery  of  another    . 

of  good  steward  .  .  . 
Winds,  quarters  of  .... 
Wishes,  vanity  of  human  .  . 
Witnesses,  examination  of 
Woodcutters  at  work  .  .  . 
Woods,  description  of  ... 
Words,  introduction  of  new  . 

use  of  rare  .... 
World,  how  governed  .  .  . 
Worship  of  a  pure  heart  .  . 


182 

135 

51 

13 

47 

34 

227 

343 

321 

27 

228 

201 

392 

38 

195 


ZODIAC,  descriptions  of     .      117,  232 
Zones,  the  five 249 


University  Press,  Cambridge:  John  Wilson  &  Son. 


BENNETT'S    LATIN    BOOKS. 


BY  GEORGE  L.  BENNETT,  M.A., 

Head  Master  of  the  High  School,  Plymouth,  Eng.,  formerly  Assistant  Master 
at  Rugby  School. 


I.  Easy  Latin  Stories  for  Beginners.    With  Vocabulary  and 

Notes.    16mo.    90  cts. 

The  aim  of  this  book  is  to  supply  easy  stories  illustrating  the  elementary 
principles  of  the  Simple  and  Compound  Sentence.  It  is  intended  to  be  used 
either  as  a  First  Reader,  introductory  to  Caesar,  or  for  READING  AT  SIGHT, 
for  both  of  which  purposes  it  is  admirably  adapted.  The  stories  are  various 
and  amusing,  and  it  is  hoped  the  notes  will  be  found  careful  and  judicious. 

II.  First    Latin    Writer.    Comprising  Accidence,  the  easier  Rules 

of  Syntax,  illustrated  by  copious  examples  and  Progressive  Exer- 
cises in  Elementary  Latin  Prose,  with  Vocabularies.     16mo.    $1.25. 

"  The  book  is  a  perfect  model  of  what  a  Latin  Writer  should  be,  and  is  so 
graduated  that  from  the  beginning  of  a  boy's  classical  course  it  will  serve 
him  throughout  as  a  text-book  for  Latin  Prose  Composition." 

III.  First  Latin   Exercises.     Containing  all  the  Rules,  Exercises, 

and  Vocabularies  of  the  FIRST  LATIN  WRITER,  but  omitting  the 
Accidence.     16mo.    90  cts. 

FV.    Second   Latin   Writer.    Containing  Hints  on  Writing  Latin 
Prose,  with  graduated  continuous  Exercises.     16mo.    $1.25. 

Intended  for  those  who  have  already  mastered  the  elementnry  rules  of 
Latin  Prose,  this  book  contains  hints  on  the  difference  between  English  and 
Latin  in  idiom  and  in  style,  some  notes  on  tlie  commoner  difficulties,  and  a 
table  of  differences  of  idiom.  The  Three  Hundred  Exercises  are  fresh  and 
interesting,  and  give  ample  room  for  selection. 

Y.    Second  Latin  Reading  Book.    Forming  a  Continuation  of 
EAST  LATIN  STORIES.      (In  preparation.) 


BENNETT'S   LATIN   BOOKS,    Continued. 

$§=*  One  or  more  of  the  above  books  are  KOW  IN  USE  in  Phillips- 
Kxeter  Academy  ;  Phillips-Andover  Academy  ;  St.  Paul's  School, 
Concord,  N.  II. ;  St.  Mark's  School,  Southboro',  Mass.  ;  St.  JohnsLury 
Academy ;  Adams  Academy,  Quincy,  Mass. ;  Williston  Seminary, 
Easthampton  ;  Harvard  College;  Amherst  College;  Boston  Univer- 
sity ;  Indiana  University ;  and  many  other  institutions  of  similar 
standing. 

From  Principal  A.  C.  PERKINS,  Exeter  Academy. 

"We  take  Bennett's '  First  Latin  Writer'  as  THE  BEST  MANUAL  OF  LATIN 
COMPOSITION  for  the  first  two  years  of  our  course.  The  'Easy  Latin  Sto- 
ries '  by  the  same  author  is  excellently  fitted  for  pupils  when  they  are  begin- 
ning  to  read  Latin." 

From  Dr.  H.  T.  FULLER,  St.  Johnsbury  Academy. 

"We  have  used  Bennett's  'First  Latin  Writer'  for  the  last  two  years, 
and  find  it  EMINENTLY  SATISFACTORY.  Instead  of  giving  detached  sentences 
to  illustrate  special  grammatical  principles,  like  most  books  of  the  sort,  it 
takes  the  pupil  over  a  well-graded  series  of  exercises  to  the  writing  of  con- 
nected discourse.  It  involves  a  knowledge  of  all  the  principles  of  Grammar 
and  Latin  Idioms,  and,  by  a  skilful  selection  of  review  work,  obliges  the 
pupil  to  keep  what  he  has  once  acquired.  Its  breadth  of  vocabulary  is  com- 
mendable in  that  it  is  not  restricted  to  the  words  of  any  single  author." 

From  The  N.  E.  Journal  of  Education 

"  In  the  '  Latin  Writers  '  the  editor  has  not  sought  by  a  special  and  limited 
vocabulary  to  assist  .the  pupil  in  reading  one  particular  author,  but  has 
rather  endeavored,  by  a  copious  vocabulary  and  gradual  but  frequent  use  of 
all  the  rules  of  Syntax,  to  give  the  pupil  an  excellent  foundation  for  a  sound 
and  comprehensive 'knowledge  of  Latin  Prose  Composition.  The  exercises, 
too,  are  interesting  in  themselves,  and  take  up  the  different  idiomatic  pecul- 
iarities in  such  an  easy  and  natural  way.  that  the  pupil  almost  unconsciously 
masters  them,  without  having  them  glaringly  thrust  upon  him  in  little 
detached  sentences,  which,  when  mixed  up  in  a  narrative,  he  fails  of  course 
to  recognize.  We  cordially  recommend  these  books  to  the  attention  of  all 
classical  teachers." 


JOHN  ALLYN,  Publisher,  30,  Franklin  Street,  Boston, 


G-REEK  AND  LATIN  TEXT  BOOKS. 


IBBOTT'S  LATIN  PROSE.  Latin  Prose  through 
English  Idiom.  Rules  and  Exercises  on  Latin  Prose  Compo- 
sition. By  the  Rev.  EDWIX  A.  ABBOTT,  D.D.,  Head 
Master  of  the  City  of  London  School.  With  Additions  by  E.  R. 
HUMPHREYS,  A.M.,  LL.D.  18mo,  cloth,  205  pages.  $1.00. 

The  author's  object  is  to  prepare  students  for  the  study  and  composition  of 
Latin  Prose,  by  calling  their  attention  first  to  the  peculiarities  of  English  kliom,  and 
then  to  the  methods  of  representing  the  English  in  the  corresponding  Latin  idiom. 
A  good  deal  of  space  has  been  given  to  the  Prepositions.  The  Exercises  are  pur- 
posely unarranged,  as  connected  examples  are  useless  to  test  a  pupil's  knowledge. 

Abbott's  Latin  Prose  is  the  best  book  of  the  kind  with  which  I  am  acquainted. 
It  teaches  the  student  to  compose  Latin,  instead  of  translating  stock  sentences. — 
Prof.  Geo.  0.  Holbrooke,  Trinity  College,  Hartford. 

Any  book  by  the  author  of  "English  Lessons  "  and  the  "  Shaksperian  Gram- 
mar" I  should  expect  to  be  good.  This  seems  to  me  simply  admirable,  and  is  quite 
as  valuable  for  the  study  of  English  as  for  the  study  of  Latin.  —  Prof.  E.  II.  GnJ/in, 
Williams  College,  Williamstown. 

I  feel  sure  the  book  will  be  widely  used,  as  it  deals  with  Latin  Composition  in 
the  only  right  way.  —  Prof.  C.  L.  Smith,  Harvard  College. 


ARISTOPHANES'  ACHARNIANS  AND  KNIGHTS. 

The  Acharnians  and  Knights  of  Aristophanes.  Edited  by  W.  C. 
GREEN,  M.A.,  late  Fellow  of  "King's  College,  Cambridge.  (Catena 
Classicorum.')  12mo,  210  pages.  $1.35. 

The  text  of  this  edition  is  mainly  that  of  Dindorf.  In  the  notes  brevity  has 
been  studied,  as  phort  notes  are  more  likely  to  be  read,  and,  therefore,  to  be  useful 
Each  play  is  preceded  by  an  Introduction  and  an  Argument. 

I  am  exceedingly  pleased  with  the  Acharnians  and  Knights  of  Aristophanes, 
the  new  part  in  your  Catena  Clauicorum.  It  in  an  excellent  text-book.  —  Prof.  E. 
Jonet,  University  of  Michigan. 


ARISTOPHANES'  BIRDS   AND   CLOUDS. 

.  THE  BIRDS  OF  ARISTOPHANES.  With  Notes  and  a  Metrical 
Table  ^  by  C.  C.  FELTON,  LL.D.,  President  of  Harvard  Univer- 
sity. New  Edition,  revised  by  W.  W.  GOODWIN,  Elict  Pro- 
fessor of  Greek  Literature  in  Harvard  University.  ]2mo,  250 
pages.  $1.25. 

THE  CLOUDS  OF  ARISTOPHANES.  With  Notes  and  a 
Metrical  Table,  by  C.  C.  FELTON,  LL.D.  New  Edition,  revised 
by  Professor  W.  W.  GOODWIN!  12mo,  250  pages.  $1.25. 

President  Felton,  by  his  tastes  and  his  studies,  was  especially  fitted  for  the  diffi- 
cult task  of  editing  Aristophanes,  and  the  notes  of  these  two  books  show  with  what 
skill  and  thoroughness  the  congenial  labor  has  been  performed.  Great  care  has  been 
taken  to  explain  the  judicial  expressions  and  the  frequent  allusions  to  the  political 
and  social  life  of  Athens.  In  the  new  editions,  revised  by  Professor  Goodwin,  the 
commentary  has  been  enlarged  by  references  to  his  Hoods  and  Tenses  of  tin 
Greek  Verb. 

ICERO  PRO   CLUENTIO.     M.  T.  Ciceronis  pro  A. 
Cluentio  Habito  Oratio  ad  Judices.      With  English  Notes, 
by  AUSTIN  STICKXEY,  A.M.,  Professor  of  Latin  in  Trinity 
College,  Hartford.     Fourth  Edition.     IGmo,  155  pages.     90  cents. 

The  Notes  are  designed  to  supply  the  student  with  such  information,  in  respect 
to  the  facts  of  the  case  and  the  scope  of  the  argument,  as  is  necessary  to  the  proper 
understanding  of  the  oration. 

EMOSTHENES'  OLYNTHIACS  AND  PHIL- 
IPPICS. The  Olynthiacs  and  Philippics  of  Demosthenes. 
With  Introduction  and- Notes,  for  the  use  of  Schools  and 

Colleges,  by  W.  S.  TYLER,  Williston  Professor  of  Greek  in  Ainherst 

College.     IGmo,  256  pages.     $1.25. 

Separately.     THE  OLYNTHIACS.     98  pages.     75  cents. 
THE  PHILIPPICS.     158  pages.     90  cents. 

The  aim  of  the  editor  has  been  to  help  the  student  only  where  help  was  needed, 
to  dispense  with  all  useless  comment,  which  includes  all  notes  that  are  certain  not  to 
be  used,  and  to  condense  the  entire  book  within  the  smallest  possible  compass.  The 
references  are  to  the  grammars  of  Hadley,  Curtius,  Goodwin,  and  Crosby.  A  nota- 
ble feature  of  this  edition  are  the  general  and  special  introductions,  the  analyses  of 
the  argument,  and  the  summaries  prefixed  to  each  division. 

We  have  just  finished  reading  Professor  Tyler's  Olynthiacs  and  Philippics, 
and  find  the  book  very  serviceable.  The  annotations  are  clear  and  scholarly,  and 
thr  text  is  very  correct.  — Prcftssor  D' Ooge,  University  of  Michigan^  Ann  Arbor. 

The  notes  are  compact  and  scholarly,  the  translations  are  concise  and  idio- 
matic, the  difficulties  are  well  explained;  in  short,  the  book  seems  to  me,  in  every 
way,  adapted  to  the  young  men  and  women  who  read  these  orations  in  our  American 
•alleges.  —  Pro/ewe-  Kerr,  University  of  Wisconsin,  Madison. 

I 


1ERODOTUS.       See  Mather's  Selections. 


HORACE.  The  Works  of  Horace,  with  English  Notes,  by  the 
Rev.  A.  J.  MACLEAXE,  M.  A.  Revised  and  edited  by  R.  H.  CHASE, 
A.M.  12mo,  580  pages.  $1.60. 

This  edition  of  Horace  is  substantially  the  same  with  Mr.  Macleane's  abridg- 
ment of  his  larger  edition  in  the  Bibliotheca  Classica.  The  text  is  unaltered.  Only 
such  changes  have  been  made  in  the  notes  as  seemed  necessary  to  adapt  the  book 
to  the  class  room.  Discussions  respecting  the  various  readings  and  disputed  points 
have  been  omitted ;  the  arguments  of  the  Odes  have  been  introduced  from  the  larger 
work ;  and  Dr.  Beck's  Introduction  to  the  Metres  has  been  appended  to  the  notes. 

|SOCRATES'    PANEGYRICUS.     The    Panegyricus 
of   Isocrates,  from  the  text  of  Bremi,  with  English  Notes 
by  C.  C.  FELTON,  LL.D.     Third  Edition,  revised  by  Pro- 
fessor C.  C.  GOODWIN.     12mo,  155  pp.     90  cents. 

The  Panegyricus  has  been  selected  for  publication,  partly  because  it  is  an  ex- 
cellent specimen  of  the  best  manner  of  Isocrates,  and  partly  because,  by  its  plan,  it 
presents  a  review  of  the  history  of  Athens  from  the  mythical  ages  down  to  the 
period  following  the  treaty  of  Antalcidas,  and  is  a  convenient  work  to  make  the 
text -book  for  lessons  in  Greek  history.  The  present  edition  is  by  Prof.  Goodwin, 
who  has  added  grammatical  and  other  notes. 

I U VENAL.  Thirteen  Satires  of  Juvenal.  With  English 
Notes  by  the  Rev.  A.  J.  MACLEAXE,  M.A.,  Trinity  College, 
Cambridge.  Abridged,  with  Additions,  by  the  Rev. 

SAMUEL    HART,    M.A.,    Professor    in    Trinity   College,    Hartford. 

16mo,  262  pages.    $1.25. 

Macleane's  Commentary  is  highly  valued  among  scholars,  but  its  price  has,  for 
the  most  part,  kept  it  out  of  the  reach  of  our  undergraduates.  Professor  Hart's 
abridgment  has  now  put  into  their  hands  all  that  would  be  of  us>e  to  them  in  the 
larger  book.  In  addition,  the  editor  has  incorporated  much  that  is  useful  from 
the  notes  of  Heinrich,  of  Mayor,  and  of  other  commentators;  and  has  inserted 
notes  and  comments  of  his  own,  including  many  explanations  of  pcculiai  construc- 
tion, and  a  considerable  body  of  grammatical  references. 

The  work  of  the  American  editor  is  done  with  excellent  judgment,  and  his 
tddition*  to  the  notes  will  greatly  increase  their  value  for  our  students. — PrvJ'ti- 
tor  A.  P.  Crttict.il,  Amhtn(  College. 

I  am  happy  to  say  that  I  have  in  use  Professor  Hart's  edition  of  Juvenal,  and 
Ind  it  a  very  useful,  judicious,  and  scholarly  manual,  admirably  adapted  to  ttu 
**nti  of  tii »  class.  —  I'rofrutn-  L.  Coleman,  La.fayt.Ut  College,  Ktittn*. 

s 


JUVENAL*  Thirteen  Satires  of  Juvenal,  with  Notes  and 
Introduction  by  G.  A.  Smcox,  M.A.,  Fellow  of  Queen's  College, 
Oxford.  Second  Edition,  revised  and  enlarged.  (Catena  Classi- 
corum.')  16mo,  225  pages,  f  1.50. 

The  text  of  this  edition  is  mainly  that  of  Jahn ;  variations  are  noticed  when  they 
jccur,  and  the  editor's  reasons  for  the  choice  are  given.  The  notes  are  original  and 
scholarly,  and  are  marked  by  a  real  desire  to  place  in  the  hands  of  the  learner  all 
that  is  most  effective  to  throw  light  upon  the  author.  The  introduction  is  calcu- 
lated to  give  the  student  much  insight  into  the  writings  of  Juvenal  and  their  rela- 
tion to  his  age. 

The  chnrm  of  Mr.  Simcox's  work  lies  in  the  very  scholarly  character  of  hig 
notes  and  their  freshness.  It  will  be  of  great  value  to  those  who  are  glad  to  avail 
themselves  of  a  clear  and  terse  annotation. — Professor  F.  P.  Nash,  Hobart  Col- 
lege, New  York. 


BATHER'S  SELECTIONS.    Selections  from  Herodotus 
and  Thucydides.     With  Notes  by  R.  H.  MATHER,  Professor 
of   Greek  and    German  in    Amherst   College.      16mo,   150 
pages.    SI. 00. 

The  extracts  from  Herodotus  are  from  the  6th,  7th,  and  8th  Books,  and  contain 
about  the  amount  of  that  author  usually  read  in  a  college  course.  To  these  is  added 
from  Thucydides  the  Funeral  Oration  of  Pericles.  In  the  notes,  the  aim  has  been 
to  supply  the  wants  of  the  pupil  rather  than  of  the  teacher,  to  explain  the  text, 
and  to  give  such  collateral  information  as  the  limited  space  of  a  text-book  would 
allow. 

Mather's  Selections  is  a  most  admirable  text-book.  The  notes,  both  grammat- 
ical and  historical,  are  eminently  lucid,  pertinent,  and  judicious.  I  need  hardly  say 
I  shall  use  it  with  my  classes. — Professor  N.  L.  Andrews,  Madison  University, 
New  York. 

I  am  pleased  with  the  Selections  themselves,  because  of  their  exceedingly  inter- 
esting nature;  pleased  with  the  amount  selected,  because  it  is  just  what  will  be  read 
in  a  term;  pleased  with  the  notes,  because  of  their  brevity,  pertinence,  and  compre- 
hensiveness ;  and  now,  after  using  it  for  the  past  two  years  with  college  classes,  I 
find  myself  liking  it  better  still.  —  Professor  W.  F.  Swahlen,  McKendree 
Ohio. 


]ERSIUS.     The  Satires  of  Persius,  with  Engliih  Notes, 
based  on   those  of   Macleane  and  Conington,  by  the  Rev. 
SAMUEL   HART,  M.A.,  Professor  in  Trinity  College,   Hart- 
ford.       16mo,  91  pages.     90  cents. 

The  text  of  this  edition  agrees  in  most  places  with  that  of  Jahn.  In  the  argu- 
ments prefixed  to  each  satire,  the  editor  has  endeavored  to  give  a  suggestive  outlin* 
of  the  poet's  thoughts,  and  also  to  point  out  as  clearly  as  possible,  in  the  notes  the 
connection  of  one  idea,  or  one  part  of  the  poem,  with  another. 

9 


PLATO'S  APOLOGY  AND  CR1TO.  Plato's  Apology  of. 
Socrates  and  Crito,  with  Xotes,  critical  and  exegetica1,  and  a 
logical  Analysis  of  the  Apology,  by  \V.  WAGNER,  Ph.D.  Revised 
Edition.  16mo,  145  pages.  $1.00. 

The  text  of  this  edition  is  based  on  that  of  the  Bodleian  MS.,  and  is  claimed  to 
be  the  most  correct  text  extant.  Throughout  the  work,  the  editor's  aim  has  been 
to  be  as  brief  and  concise  as  possible,  not  attempting  originality,  but  carefully  using 
and  arranging  the  materials  amassed  by  preceding  commentators.  In  the  revised 
edition,  some  references  to  parallel  passages  have  been  omitted,  and  extended  refer- 
ences to  American  grammars  have  been  added. 

The  text  has  been  prepared  with  great  care,  and  the  print  is  excellent.  .  .  . 
The  notes  show  much  thought  and  discrimination.  They  are  apt  and  terse,  and 
just  such  as  a  student  needs;  the  grammatical  references  to  Hadley  and  Goodwin 
give  this  edition  a  preference  over  others.  —  Prof.  F.  W.  Tustin,  University  at 
L.ewisburg,  Pa. 

I  am  glad  von  have  republished  the  book,  which,  I  think,  will  be  useful  in 
this  countrv.  The  work,  like  others  of  Wagner,  abounds  in  original  and  sensible 
remarks;  the  notes  are  to  the  point,  and  tersely  expressed.  —  Prof.  F.  D.  Allen, 
University  of  Cincinnati,  Ohio. 

I  confidently  recommend  it  to  the  favorable  consideration  of  all  students.  It 
J8  eminently  scholarly  without  any  parade  of  scholarship,  and  gives  all  the  requisite 
information  without  removing  from  the  student  the  necessity  for  using  his  own 
brains.  —  Prof.  H.  Whitehorne,  Union  College,  Schenectady. 

PLATO'S  PH^EDO.  Plato's  Phaedo,  with  Notes,  Critical 
and  Exegetical,  and  an  Analysis.  By  WILHELM  WAGNER,  Ph.D. 
16mo,  206  pages.  $1.35. 

This  edition  enters  especially  into  the  critical  and  grammatical  explanation  of 
the  Phaedo,  and  does  not  profess  to  exhaust  the  philosophical  thought  of  the  work, 
least  of  all  to  collect  the  doctrines  and  tenets  of  later  philosophers  and  thinkers  on 
the  subjects  treated  by  Plato. 

I  have  now  in  use,  with  my  higher  classes,  your  edition  of  the  Phtedo  of  Plato, 
and  find  it  altogether  satisfactory.  lit  shows  "much  greater  care  and  scholarship 
than  are  usually  found  in  college  text-books.  — Professor  Ch.  Morris,  Randolph 
Macon  College,  Virginia. 

The  edition  of  Plato's  Phaedo,  by  Wagner,  is  one  of  rare  excellence.  Seldom, 
if  ever,  has  there  been  so  much  of  value  in  a  text-book  compressed  in  so  small  a 
space.  — Profetsor  J.  Cooper,  Rutyert  College,  New  Jersey. 

fOPHOCLES,  —  THE  AJAX.  The  Ajax  of  Sopho- 
cles. Edited  by  R.  C.  JEBB,  M.  A  ,  Fellow  of  Trinity  College, 
Cambridge.  (Catena  Classicorum.)  12mo,  206  pages.  81.25. 

Mr.  Jebb  has  produced  a  work  which  will  be  read  with  interest  and  profit,  as  it 
contains,  in  a  compact  form,  not  only  a  careful  summary  of  the  labors  of  preceding 
editors,  but  also  many  acute  and  ingenious  original  remarks.  All  questions  of 
grammar,  construction,  and  philology,  are  handled,  as  they  arise,  with  a  helpful 
tnd  sufficient  precisiot  An  exhaustive  introduction  precedes  tin  play. 

10 


SOPHOCLES,  — THE  ELECTRA.  The  Electro  of 
Sophocles.  With  Notes  by  R.  C.  JEBB.  Revised  and  edited, 
with  additional  Notes,  by  R.  II.  MATHER,  Professor  of  Greek 
and  German  in  Amherst  College.  IGmo,  232  pages.  $1.25. 

The  editor  has  retained  all  in  Mr.  Jebb's  notes  that  seemed  most  valuable  to 
teachers  and  more  advanced  collegiate  scholars,  and  has  added  references  to  several 
of  the  best  American  grammars,  and  explanations  of  difficult  passages,  when  the 
uotes  of  the  English  edition  seemed  too  meagre. 

It  is  rare  to  find  an  edition  of  a  classic  author  so  admirably  adapted  to  the  wants 
of  «tudents  as  Mr.  Jebb's  Electro..  I  hope  this  new  edition  will  aid  in  making  it 
better  known  in  our  colleges;  and  I  am  glad  to  see  how  much  Prof.  Mather  has 
done  to  that  good  end.  — Professor  W.  W.  Goodwin,  Harvard  College. 

It  is  a  handsome  volume  and  a  good  text-book.  I  am  sure  teachers  and  pupils 
will  find  it  to  be  what  they  want  in  the  study  of  the  favorite  play  of  the  prince  of 
tragic  poets.  —  Professor  W.  S.  Tyler,  Amherst  College. 

ACITUS.      Selections-  from  Tacitus,  embracing  the  more 
striking  portions  of  his  different  works.      With  Notes,  In- 
troduction, and  a  Collection  of  his  Aphorisms.      By  J.  T. 
CHAMPLIN.     16mo,  272  pages.    $1.25. 

The  design  of  this  book  is  to  give  a  comprehensive  view  of  the  writings  of  Taci- 
tus in  a  comparatively  small  space.  For  this  purpose,  portions  have  been  taken 
from  all  his  works,  except  the  Germania,  but  not  without  due  regard  to  unity  in  the 
main  parts.  All  biographical  and  historical  information,  which  seemed  to  be  re- 
quired, has  been  introduced  into  the  notes.  The  introduction  contains  a  translation 
of  Dr.  Draeger's  excellent  essay  on  the  peculiarities  of  the  language  and  style  of 
Tacitus. 

A  very  interesting  and  useful  text-book  has  been  made  up  by  these  admirable 
selections.  The  notes  are  able  and  judicious,  and  supply  just  the  information 
needed  by  students.  Dr.  Draeger's  exhaustive  essay  on  the  language  and  style 
of  Tacitus  is  of  the  greatest  value  to  scholars.  — Thomas  Chase,  President  Haverjord 
College,  Pa. 

THUCYDIDES.  The  History  of  the  War  between  the  Pelo- 
ponnesians  and  the  Athenians,  by  THUCYDIDES.  Books  I.  and  II. 
Edited,  with  Notes  and  Introduction,  by  CHAS.  BIGG,  M.A.,  Christ 
Church,  Oxford.  (Catena  Classicorum.)  12mo,  360  pages.  $2.00. 

Mr.  Bigg  prefixes  an  Analysis  to  each  book,  and  an  admirable  introduction  to 
the  whole  work,  containing  full  information  as  to  all  that  is  known  or  related  of 
Thucydides,  and  the  date  at  which  he  wrote,  followed  by  a  very  masterly  critique 
on  some  of  his  characteristics  as  a  writer.  —  London  Athenaeum. 

This  is  certainly  the  best  edition  for  school  and  college  use  which  I  have  seen- 
—  Profeuoi  A.  8.  Wheeler,  Cornell  University. 


11 


THE   MOSTELLARIA   OF   PLADTUS. 

With  explanatory  notes  by  Professor  E.  P.  MORRIS,  Drury  College,  Mo. 
16mo,  180  pages.    $1.25. 


The  text  of  this  edition  follows  generally  that  of  Ramsay.  The  substance 
of  the  general  Introduction  on  Plautus  and  the  Comedy  is  from  Mommsen, 
and  the  remarks  on  the  "  Mostellaria  "  from  Lorenz  and  other  sources.  In  the 
preparation  of  the  notes  the  older  as  well  as  the  later  editions  of  Plautus 
have  been  consulted. 

"  It  is  the  best  American  edition  of  any  play  of  Plautus."  — Prof.  J.  E.  Good- 
rich, University  of  Vermont. 

"I  have  just  finished  reading  it,  and  am  much  struck  with  its  excellences  as  a 
school  edition.  The  editor  seems  to  have  spared  no  pains  in  fitting  the  book  for  its 
intended  use,  and  lias  made  most  judicious  selections  from  the  very  best  sources."  — 
Prof.  C.  J.  Harris,  Washington  and  Lee  University,  Va. 

"  Morris's  '  Mostellaria '  is  a  handsome  edition  of  one  of  the  best  plays  of  Plautus, 
admirably  adapted  to  the  use  of  college  students.  The  characteristics  of  the  great 
Roman  author,  and  the  connection  between  Greek  comedy  and  Roman  are  clearly 
pointed  out  in  the  Introduction.  The  notes  are  scholarly  and  to  the  point,  meeting 
the  exact  needs  of  students." — Pre$.  Thomas  Chruse,  Haverford  College,  Pa. 

"  It  seems  to  me  to  be  an  excellent  edition  in  every  respect.  The  introduction 
and  notes  are  scholarly  and  well  suited  to  the  wants  of  the  students  of  Plautus."  — 
Prof.  E.  P.  CrowtU,  Amhertt  College,  Mass. 

"Your  edition  of  the  '  Mostellaria  '  by  Morris  is  elegant  in  appearance,  and  has  a 
scholarly  finish  to  it  which  no  American  edition  of  1'lautus  has  hitherto  ^hown. 
The  Introduction  is  full  ar.d  interesting ;  the  text  is  a  model  of  typographical  beauty; 
and  the  notes  explain  to  the  young  student  all  the  difficulties  and  peculiarities  of 
the  text."  —  Prof.  A.  G.  Hopkins,  Hamilton  College,  New  fork. 

"I  think  the  notes  judicious,  correct,  and  well  digested,  giving  the  right  kind  of 
information  in  the  right  way."  —  Prof.  John  K.  Lord,  Dartmouth  College,  N.  H. 


JOHN  ALLYN,  Publisher,  30,  Franklin  Street,  Boston. 


UNIVERSITY  OF  CALIFORNIA  LIBRARY 

Los  Angeles 
This  book  is  DUE  on  the  last  date  stamped  below. 


REC'D  Mi. 

/  9  l^;'1^ 

;     ^   A  !33 

MAY  18 1353 
8 


ID-UEL    JUN2      * 

RECE'V"" 
MAY  24  19& 


AN. 


7,4 


4-9 


-10 


Form  L9-42m-8,'49(B5573)444 


UC  SOUTHERN  REGIONAL  LIBRARY  FACILITY 


A    001  352  727    o