Skip to main content

Full text of "Lebor na huidre = Book of the dun cow"

See other formats


■ 


//íto«o    6loJk*4i-Z^ 


LEBOR    NA    HUIDRE 


LEBOR  NA  HU1DRE 

BOOK  OF  THE  DUN  COW 


EDITED  BY 
R.  I.  BEST  and   OSBORN  BERGIN 


PUBLISHED    FOR     THE 

ROYAL  IRISH  ACADEMY 

DUBLIN 
HODGES,     FIGGIS,    &    CO. 

LONDON:  WILLIAMS  &  NOKGATE 
1929 


PREFACE 

The  lithographic  Facsimile  of  Lebor  na  Huidre  executed 
by  Joseph  O'Longan,  and  published  by  the  Royal  Irish 
Academy  in  1870,  having  been  out  of  print  for  many 
years,  the  Council  decided  in  192 1  to  issue  under  our 
joint  editorship  a  new  edition  of  the  ms.,  to  be  printed 
in  Roman  characters,  in  which  the  different  hands,  more 
especially  the  numerous  interpolations  to  which  atten- 
tion had  recently  been  drawn,  and  which  gave  a  new 
character  to  the  ms.,  should  be  distinguished  by  different 
founts  of  type.  The  aim  of  the  present  edition  is  to 
provide  not  a  critical  text — so  many  of  the  tracts  being 
defective  owing  to  lacunae  in  the  volume — but  rather  an 
accurate  transcript,  which  will  supplement  the  '  Fac- 
simile '  and  present  the  evidence  of  the  ms.  in  a  more 
convenient  form. 

Some  apology  is  necessary  for  the  long  delay  that 
has  ensued  since  the  work  was  taken  in  hands.  The 
task  of  editing,  owing  largely  to  difficulties  of  interpre- 
tation, proved  more  arduous  and  exacting  than  had  been 
anticipated.  The  entire  work,  both  in  ms.  and  in  proof, 
was  collated  more  than  once  with  the  original  by  both 
editors,  and  frequent  revision  of  the  text  took  place. 
The  final  comparison  was  with  the  '  Facsimile,'  when  a 
number  of  inadmissible  readings  of  the  facsimilist,  which 
had  before  been  overlooked,  were  noted,  together  with 


vi  PREFACE 

certain  inconsistencies  of  our  own,  indicated  in  the 
Introduction.  We  hope  that  it  may  not  be  found 
necessary  to  add  considerably  to  the  list  of  Corrigenda, 
which  in  works  such  as  this  is  almost  inevitable. 

We  desire  here  to  express  our  appreciation  of  the 
skilful  manner  in  which  the  University  Press  has 
seconded  our  efforts  in  the  execution  of  this  compli- 
cated work,  so  long  in  the  press. 

R.  I.  B. 
O.  J.  B. 

Dublin,  10th  February,  1929. 


CONTENTS 


List  of  Abbreviations  for 

works  cited 

viii 

Introduction          . 

ix 

Sex  Aetates  Mundi 

I 

Lebor  Bretnach 

7 

Amra  Choluim  Chille 

ii 

Seel  Tuain  meic  Cairill 

42 

Dá  Brón  Flatha  Nime 

47 

Mesca  Ulad 

50 

Táin  Bó  Dartada 

54 

Táin  Bó  Flidnis 

55 

Immram  Curaig  Maíle  Dúin 

•      58 

Fís  Adomnán 

•      67 

Scéla  Laí  Biátha 

•      77 

Scéla  na  Esérgi 

82 

Aided  Nath  í 

90 

Aided  Echach  meic  Maíreda 

95 

Fotha  Catha  Cnucha 

.       IOI 

Serglige  Con  Culainn 

.     104 

Senchas  na  Relec 

.     127 

Genemain  Aeda  Sláne     . 

•     *33 

Tucait  Indarba  na  nDésse 

U7 

Táin  Bó  Cúailnge 

.     142 

Togail  Bruidne  Dá  Derga 

.     207 

Fled  Bricrend 

.    246 

Siaburcharpat  Con  Culaind 

278 

Cath  Cairnd  Chonaill 

.    288 

Comthoth  Lóegairi 

.     293 

Fástini  Airt  meic  Cuind  . 

.     296 

Echtra  Condla  Cbaím 

•     3°2 

Cethri  Arda  in  Domain    . 

•    305 

Imram  Brain  meic  Febail 

•    306 

Tochmarc  Emere 

•    307 

•Compert  Con  Culaind 

.    320 

Tochmarc  Etaíne 

. 

•     323 

CONTENTS 


Compert  Mongán 

Mongán  7  Aided  Fothaid  Airgd 

Scél  Mongán 

Tucait  Baile  Mongán 

Cind  Erred  Ulad 

Corrigenda 


ig 


PAGE 

333 
334 
336 
337 
338 

339 


PLATES 

I.     Táin  Bó  Cúailnge,  p.  55 
II.  do.  p.  73 


LIST  OF  ABBREVIATIONS  FOR  WORKS,  &c,  CITED 


BB.  =  Book  of  Ballymote.     Facsimile,  1887. 

Brit.  Mus.  =  British  Museum. 

Eg.  =  Egerton  MSS.  in  British  Museum. 

FM.  =  Annals  of  the  Four  Masters. 

Hail.  =  Harleian  MSS. 

LB.  =  Lebar  Brecc.     Facsimile,  1876. 

Lc.  =  BookofLecan,  R.I. A. 

LH.  =  Liber  Hymnorum. 

LL.  =  Lebar  Laigen,  i.e.  Book  of  Leinster.     Facsimile,  ii 

LU.  =  Lebor  na  Huidre. 

R.I. A.  =  Royal  Irish  Academy. 

Rawl.  =  Rawlinson  MSS.  in  Bodleian  Library. 

RC.  =  Revue  Celtique. 

T.C.D.  =  Trinity  College,  Dublin. 

Y.,  YBL.  =  Yellow  Book  of  Lecan.     Facsimile,  1896. 

ZCP.  =  Zeilschrift  fur  celtische  Philolog-ie. 


INTRODUCTION 


THE  manuscript  volume  known  as  Lebor  na  Huidre  or 
Book  of  the  Dun,  so  named  presumably  from  the  hide 
of  a  famous  dun  cow  of  St.  Ciarán  of  Clonmacnois,  has  been 
in  the  possession  of  the  Royal  Irish  Academy  since  1844, 
when  it  was  acquired  by  purchase  along  with  a  number  of 
other  MSS.,  212  in  all,  from  Messrs.  Hodges  &  Smith  of 
College  Green.  This  collection  had  been  in  course  of  formation 
for  many  years,  and  was  offered  to  the  Academy  in  February, 
1843,  for  a  sum  much  below  its  market  value,  namely  1200 
guineas,  in  order  that  the  manuscripts  might  be  retained  in  the 
country.  Towards  this  the  Government  of  the  day  contributed 
£600,  Lord  Adare  raised  ,£300,  the  Academy  contributed  £200, 
and  private  subscribers  the  remainder.  The  Catalogue  of  the 
collection,  known  as  the  Hodges  &  Smith  collection,  was 
compiled  by  Eugene  O'Curry.  It  fills  three  large  folio  volumes, 
and  Lebor  11a  Huidre  is  No.  226  in  the  collection.  Its  press 
mark  is  now  23  E  25.  In  whose  keeping  this  venerable 
manuscript  was  before  it  passed  into  the  custody  of  Messrs. 
Hodges  &  Smith,  is  now  unknown.  It  was  in  their  hands  at 
all  events  in  1837,  when  it  was  cited  by  Petrie  in  his  famous 
essay  on  the  History  and  Antiquities  of  Tara  Hill  (R.I. A. 
Trans.  XVIII.,  1837). 

Of  its  past  history  little  is  known  beyond  what  is  recorded 
in  the  two  precatory  entries  in  the  book  itself  (p.  37b ;  infra 
p.  89).  In  the  former,  made  in  A.D.  1345,  the  compilation  of 
the  book  is  ascribed  to  Mael  Muire  son  of  Célechar,  whose 
probaiio pennae  occurs  on  the  upper  margins  of  p.  55,  where  it  is 
only  partly  legible :  Probatio  pennae  Mail  Muri  m^zc  m^z'c 
Cuind  [na  mbocht]  j1  and  of  p.  70:  Prfbatio  pennae  Mail  Muri 
inso. 

1  illegible. 


x  INTRODUCTION 

The  two  entries  in  question  have  been  translated  and 
interpreted  by  O'Curry  in  his  MS.  Materials  of  Ancient  Irish 
History,  p.  182  ff.,  and  again  in  his  Catalogue,  reprinted  in  the 
Introduction  to  the  Facsimile.  It  may  be  convenient,  however, 
to  give  at  this  point  a  fresh  rendering  of  them,  and  to  recapitu- 
late their  contents. 

I.  "A  prayer  for  Mael  M 11  ire  son  of  Célechar,  grandson  of 
Conn  na  mBocht,  who  copied  and  searched  out  this  book  from 
various  books.  A  prayer  for  Domnall1  son  of  Muirchertach  son 
•of  Domnall  son  of  Tadg  son  of  Brian  son  of  Aindrias  son  of 
Brian  Luignech  son  of  Toirrdelbach  Mór.  It  is  this  Domnall 
who  ordered  the  restoration2  by  Sigraid  O  Cuirrndin3  [of  the 
work]  of  that  same  person  by  whom  this  beautiful  book  was 
written.  And  which  is  best  for  us,  to  send  our  blessing  to  the 
owner  of  this  book  by  human  lips  or  to  leave  it  with  him  ?  And 
it  is  a  week  from  to-day  to  Easter  Saturday,  and  a  week  from 
yesterday  to  Good  Friday,  and  there  are  two  golden  Fridays 
therein,  i.e.  Friday  of  the  Festival  of  Mary4  and  Good  Friday, 
and  that  is  a  great  marvel  to  certain  scholars." 

II.  "A  prayer  for  Aed  Ruad  son  of  Niall  Garb  O'Donnell 
who  carried  off  this  book  by  force  from  the  Connachtmen,  and 
the  Leabar  Gearr  along  with  it,  after  they  had  been  absent  from 
us  from  the  time  of  Cathal  Og  O'Conor  to  that  of  Ruaidri  son 
•of  Brian  [O'Conor],  and  ten  lords  were  over  Cairbre  in  the 
interval.     And  in  the  time  of  Conchobar5  son  of  Aed  O'Donnell 


1  He  died  in  the  Castle  of  Sligo,  a  week  before  Christmas,  1395.     FM. 

•  The  retracing  or  re-inking  of  faded  letters  is  quite  common  in  Irish  MSS.  The 
expressions  used  by  the  scribe  of  Laud  Misc.  610  (Bodl.),  entrusted  with  the  task  of 
renovating  that  MS.  are,  athscribad  na  liter,  '  the  re-writing  of  the  letters,  fol.  24  d  ; 
lesugad  an  Ubhair,  'the  restoring  of  the  book,'  fol.  47/;  culaid  athnuaigthi, 
'implement  of  renovation,'  fol.  257'.  See  Plummer's  Colophons  and  Marginalia  of 
Irish  Scribes,  1926,  p.  85  (British  Academy  Proc). 

This  and  the  following  entry  have  themselves  been  retraced,  the  former  so 
skilfully  that  it  is  only  through  minute  portions  of  letters  here  and  there  having 
escaped  the  process,  that  one  can  recognize  it.  In  the  second  Orait,  which 
overflows  into  the  lower  margin,  the  retracing  is  more  obvious.  Consequently  a 
second  renovator  has  been  at  work  at  some  later  period. 

3  Sidhradh  6  Cuirnin,  a  learned  poet  and  ollav  of  Breifne,  died  1347.     FM. 

4  The  festival  of  the  Annunciation  referred  to  here,  coincided  with  Good  Friday 
on  March  25th,  1345,  which  furnishes  the  date  of  the  entry.     Cp.  Facsimile,  p.  xi. 

5  He  succeeded  his  father  in  1333,  and  was  slain  by  his  brother  Niall  in  his  own 
^fortress  at  Murbach  in  1342.     FM. 


INTRODUCTION  xi 

they  were  taken  to  the  West,  and  in  this  manner  they  were 
taken,  i.e.  the  Leabar  Gearr1  in  ransom  for  O'Doherty2  and 
Leabar  na  Huidre  going  in  ransom  for  the  son  of  O'DonnelTs 
ollav  of  history,  it  being  taken  by  Cathal  as  a  pledge  for  him 
from  Cenél  Conaill  .  .  .3  from  Conchobar  to  Aed."4 

From  the  above  entries  it  would  appear  that  Lebor  na 
Huidre  was  carried  from  Donegal  into  Connacht  during  the 
reign  of  Conchobar  son  of  Aed  O'Donnell,  that  is  between  1333 
and  1342;  that  it  remained  there  until  1470,  when  it  was 
brought  back  to  Donegal  after  a  successful  expedition  by  Aed 
Ruad,  son  of  Niall  Garb  O'Donnell.  Further,  that  in  1345, 
shortly  after  its  transfer  to  Connacht,  the  writing  which  was 
then  much  faded,  was  renovated  or  re-inked  by  Sigraid 
'Ó  Cuirrndin,  a  poet  of  Bréifne,  who  died  in  1347.  It  was  thus 
upwards  of  130  years  in  Connacht. 

That  the  book  was  still  in  Donegal  in  1631,  when  the 
O'Clerys  and  their  associates  were  at  work  in  the  Franciscan 
Convent  there,  is  evident  from  the  references  to  it  in  their 
various  compilations:  (1)  Martyrology  of  Donegal  (1630)  under 
Sep.  23  ;  (2)  Lebar  Gabála  (1631)  preface,  where  it  is  described 
as  written  at  Clonmacnois  in  the  time  of  St.  Ciarán  ;  (3J  in 
their  Annals  of  the  Kingdom  of  Ireland,  under  A.D.  266  (Stowe 
copy).     Further  Lughaidh  O'Clery  is  said  by  Mac  Fir  Bhisigh 


1  Cp.  the  reference  to  the  Lebar  Gearr  or  Short  Book  in  Aided  Nath  I,  p.  94,  in  a 
passage  interpolated  by  H,  1.  2922,  and  also  found  in  YBL.,  where  it  is  cited  as  one 
•of  the  sources,  formerly  in  Monasterboice,  afterwards  stolen  by  a  student  and 
taken  over  sea,   since  when  it  was  never  heard  of. 

2  Captured  at  Ballyshannon  in  1359.     FM. 

3  Something  evidently  omitted  here,  as  fris  sin  gives  no  sense. 

4  A.D.  1470.  Caislen  Sliccigh  do  ghabháil  la  Hua  nDomhnaill  for  Domhnall 
mac  Eoghain  Ui  Conchobhair  iar  mbeith  athaidh  fhoda  i  n-iomsuidhe  fair,  7  a 
breath  fein  dfághail  do  chomhtoibh  d'Ua  Domhnaill  don  chur  sin  la  taobh  umhla,  7 
•cios  chána  o  Iochtar  Connacht.  Bá  don  chur  sin  doradadh  dó  an  Leabhar  Gearr,  7 
Leabhar  na  Huidhri,  7  cathaoireacha  Domhnaill  Óicc  ruccadh  siar  re  linn  Sheaain 
mic  Conchobhair  mic  Aodha  mic  Domhnaill  Oicc  Ui  Domhnaill.     FM. 

"The  Castle  of  Sligo  was  taken  by  O'Donnell  from  Domnall,  sonofEoghan 
O'Conor,  after  having  been  besieged  for  a  long  time.  And  O'Donnell  obtained  his 
own  judgment  and  awards  on  that  occasion,  including  submission  and  tribute  from 
Lower  Connacht.  It  was  on  that  occasion  were  given  to  him  the  Lebar  Gearr  and 
Lebar  na  Huidre,  and  the  chairs  of  Domnall  Óg  which  had  been  taken  to  the 
West  in  the  time  of  Seaán  son  of  Conchobar  son  of  Aed  son  of  Domnall 
■Óg  O'Donnell." 


xii  INTRODUCTION 

in  his  Book  of  Genealogies  to  have  transcribed  the  whole  or  a 
part  of  Lebor  na  Huidre.  Colgan  refers  to  it  in  his  Acta 
Sanctorum,  1645,  and  Keating  in  his  History  fed.  Comyn,. 
I,  P.  78). 

How  long  it  continued  to  remain  in  Donegal,  and  what 
were  its  subsequent  wanderings  until  acquired  by  Messrs. 
Hodges  &  Smith,  we  have  no  means  of  knowing. 

Mael  Muire,  with  whose  name  it  is  associated  as  the 
principal  scribe,  was  slain  by  marauders  in  1106  in  the  middle 
of  the  Daimhliag  of  Clonmacnois,  according  to  the  Annals  of 
the  Four  Masters,  and  this  is  the  only  mention  of  him  apart 
from  the  Book  itself:  Maolmuire  mac  mic  Cuind  na  mbocht 
do  mharbhadh  ar  lar  doimhliacc  Cluana  mic  Nóis  la  haois 
aidhmhillte.  His  family  had  been  settled  at  Clonmacnois  for 
many  generations,  his  direct  ancestors  occupying  high  positions 
in  learned  and  ecclesiastical  circles.  Heinrich  Zimmer  has 
traced  them  back  through  the  Annals  in  his  notable  study, 
"  Ueber  den  compilatorischen  charakter  der  irischen  sagentexte 
im  sogenannten  Lebor  na  Huidre"  (Zeitschr.  f.  vergl.  Sprach- 
forschung  xxviii,  671  ff.).  Mael  Muire,  was  the  son  of  Célechar, 
presumably  Célechar  Mugdornach,  bishop  of  Clonmacnois,  who 
died  in  1067.  His  grandfather  at  all  events  was  Conn  na 
mbocht,  so  called  because  of  his  liberality  to  the  poor.  He 
was  head  of  the  Céli  Dé  and  anchorite  of  Clonmacnois.  He 
died  in  1059.  His  father  was  Joseph,  anmchara  or  confessor  of 
Clonmacnois,  d.  1022,  son  of  Dunchad,  bishop  of  Clonmacnois, 
d-  953,  son  of  Egertach,  airchinnech  or  superior  of  Ecclais  Becr 
d.  893,  grandson  of  Eogan,  anchorite  of  Clonmacnois,  d.  845, 
son  of  Aedagán.  abbot  of  Louth,  d.  834,  son  of  Torbach,  scribe, 
lector,  and  abbot  of  Armagh,  d.  807.  son  of  Gorman,  comarba 
or  successor  of  Mochta  of  Louth,  d.  753,  when  on  a  pilgrimage 
at  Clonmacnois.  A  still  earlier  Gorman  of  the  Mugdornai  also 
died  there  in  610,  when  on  a  pilgrimage,  and  he  too,  according 
to  the  Annals  of  Clonmacnois,  was  an  ancestor  of  Mael  Muire. 
As  Zimmer  truly  observes,  Mael  Muire,  doubly  connected  by 
his  ancestry  with  Armagh  and  Clonmacnois,  was  in  the  line  of 
a  great  tradition. 

It  is  strange  that  a  volume  of  such  importance  should  not 
have   been    mentioned   in    its  turn    as   a    source  in   any   other 


INTRODUCTION  xiii 

medieval  Irish  manuscript,  like  those  famous  books  cited  in  it 
— Lebar  Dromma  Snechta,  Lebar  Buide  Sláni,  etc. 

The  only  other  marks  of  former  possession  are  on  p.  2"jb 
marg.  sup.  Misi  uitt  o  Flait[  ],  probably  Flaithbhertaigh  ;  Misi 
uill[  V 

Description,— In  its  present  state  Lebor  na  Huidre  is  little 
more  than  a  fragment,  consisting  of  67  leaves  of  vellum,  of 
varying  quality,  and  averaging  eleven  inches  in  height  by  eight 
in  breadth  :  three  shorter  leaves  have  been  intercalated.  When 
the  volume  was  bound  and  repaired  in  188 1,  the  gatherings 
were  taken  asunder,  the  leaves  separated  from  their  conjugates 
and  laid  down  singly  on  parchment  mounts,  so  that  it  is  no 
longer  possible  to  determine  their  relations  to  one  another,  or 
the  number  and  make-up  of  the  various  gatherings  or  quires. 
To  attempt  this  now,  the  volume  would  have  to  be  taken 
asunder,  the  leaves  dismounted,  and  repieced  where  possible. 

The  leaves,  with  a  few  exceptions,  are  foliated  on  the  recto, 
in  the  centre  of  the  lower  margin,  by  means  of  the  letters  of  the 
alphabet,  the  last  three  leaves  in  a  series  after  s,  terminating  7, 
e|'c,  wnen.1 

In  addition  to  this  earlier  foliation  there  is  a  later  one  in 
Arabic  numerals  on  the  recto  of  each  leaf,  in  the  middle  of 
the  upper  margin,  made  in  the  late  sixteenth  or  early  seven- 
teenth century.2  Finally  there  is  a  modern  pagination,  made 
for  the  purpose  of  the  lithographic  Facsimile  of  1870.  As  all 
subsequent  references  to  the  MS.  in  Irish  studies  have  been 
to  this  pagination,  it  has  been  adopted  in  the  present  edition 
for  the  sake  of  convenience. 

Scribes. — Lebor  na  Huidre,  as  we  have  seen,  has  traditionally 
been  regarded  as  the  compilation  of  Mael  Muire.  In  its  present 
condition,  however,  apart  from  certain  scholia  and  adscripts,  it 
is  the  work  of  three  quite  distinct  hands,  here  denoted  A,  the 
first  scribe,  M  =  Mael  Muire,  and  H,  an  interpolator. 


1  On  the  lower  margins  of  the  Irish  codex  Ambrosianus  C  301  (=  Ml.  glosses) 
there  is  an  alphabetic  foliation  which,  to  judge  from  photographic  prints,  appears 
to  follow  sections;  these  are  of  varying  length,  and  their  sequence  is  marked  by 
majuscules  :  e.g.,  &  a-1  ;  £  A-n,  etc.  Only  one  section,  (jo],  is  foliated  to  the  end, 
and  the  first  three,  [A],  b,  C,  are  not  foliated  at  all.  This  foliation,  which  is 
seemingly  in  the  9th-cent.  text  hand,  has  not  attracted  attention  hitherto. 

2  This  is  omitted  in  the  Facsimile. 


xiv  INTRODUCTION 

J.  O'Beirne  Crowe,  who  had  transcribed  the  greater  part  of 
the  MS.,  and  had  edited  and  translated  several  texts  from  it,  in 
the  introduction  to  his  edition  of  Siaburcharpat  Con  Culaind 
(Journ.  of  the  R.  Hist,  and  Archaeol.  Assocn.  of  Ireland,  4  Ser., 
vol.  I,  p.  372  f.,  1 871)  drew  attention  to  the  occurrence  of  this 
third  hand  in  that  particular  tract,  and  elsewhere  in  the  MS. ; 
but  he  supposed  it  to  be  that  of  a  fellow-worker  of  Mael  Muire, 
and  his  observation,  which  was  made  quite  casually  for  the 
purpose  of  exposing  a  faulty  reading,  escaped  the  notice  of 
subsequent  investigators.1 

It  was  not  until  recent  years  that  the  true  role  of  this  third 
hand  as  an  interpolator  was  made  known,  and  the  first  hand 
distinguished.  See  R.  I.  Best,  Notes  on  the  Script  of  Lebor  na 
Huidre  (Eriu  VI,  161  ff.,  191 2)  from  which  the  account  that 
follows  is  adapted,  and  which  should  be  referred  to  for  further 
details  and  illustrations  of  the  interpolated  passages. 

A.  The  book  was  begun  by  A,  who  was  the  best  penman,  if 
not  the  most  accurate  copyist.  He  also  began  to  transcribe 
the  Fís  Adamnán  and  the  Táin,  when  the  pen  was  taken  up  by 
Mael  Muire.  How  much  more  A  transcribed  we  cannot  tell,  so 
many  leaves  are  now  lost.  It  is  a  careful  well-formed  book 
hand,  the  strokes  firmly  drawn,  those  extending  below  the  line 
tapering  to  a  point  (pi.  I).  The  letters  are  more  uniform  in 
height,  maintaining  a  more  even  level  than  either  of  the  other 
hands.  The  distinguishing  feature  of  this  hand  is  the  hooked 
open  a,  more  familiar  as  a  capital,  but  here  used  in  preference 
to  the  small  open  a,  which  however  also  occurs.  This  hooked 
a  is  used  in  the  same  manner  in  other  manuscripts  of  the 
period,  the  Trinity  College  Liber  Hymnorum,  for  example.2 
The  second  marked  peculiarity  of  A  is  the  tall  e,  which  occurs 
in  two  forms,  having  a  slight  droop  at  the  top,  but  free  of  the 
following  letter,  and  also  occasionally  looped  and  touching  the 
following  letter.  This  is  quite  a  common  feature  in  Irish 
hands,  but  in  this  MS.  the  double  formation  is  peculiar  to  this 
hand  only.  Similarly  in  sr.  sf,  ss,  etc.,  the  first  s  when  it  rises 
above  the  line  is  not  joined  to  the  succeeding  letter.  Character- 
istic is  tall  e  followed  by  z,  in  ein,  where  the  «-stroke  is  under 


1  See  Best,  Paloeographical  Notes,  Eriu  Viu,  117  ff. 
'-'  Cp.  also  Raw).  B.  502,  Facs.  pp.  13^3,  i8a22,  70»!. 


INTRODUCTION  xv 

the  loop  of  e,  and  over  the  i\  a\\\  the  compendium  for  ar  is  better 
drawn  than  in  the  other  hands,  where  it  has  a  tendency  to  rise 
above  the  line.  Note  in  si,  how  the  i  subscript  is  ligatured  to 
the  shaft  of  s,  giving  the  latter  almost  the  appearance  of  h;  and 
the  mark  of  aspiration  curled  up  at  the  end,  also  the  pronounced 
upward  curl  to  the  cross  bar  of/  in  the  symbol  for  nó  (uel),  and 
the  drooping  character  of  s.  Again,  the  compendium  for  fri, 
where  the  hooked  character  above  the  /is  more  upright  than  in 
either  M  or  H.  The  2-shaped  r  so  common  in  the  other  hands, 
after  o,  b,  d,  is  only  used  by  A  two  or  three  times.  The  large 
ornamental  initials  are  elaborate  and  well  formed.  Contractions 
are  not  so  numerous  as  in  the  other  hands,  and  h  is  more 
frequently  written  out.  It  is  an  elegant,  somewhat  formal 
hand,  uniformly  good. 

M.  =  Mael  Muire.  This  is  a  graceful  more  pointed  hand,  not 
so  regular  as  the  former  (pi.  II).  The  letters  have  a  tendency 
to  lean  back,  as  if  the  writer  held  his  pen  sideways,  which  gives 
a  somewhat  broken,  but  at  the  same  time  not  unpleasing  appear- 
ance to  the  writing.  It  is  a  beautiful  and  refined  hand,  easy  to 
distinguish.  Occasionally  it  appears  slightly  larger  and  heavier, 
not  unlike  that  of  H,  due  to  retracing,  but  it  is  always  careful 
and  good.  Its  distinguishing  characteristic  is  that  the  tall  e 
is  invariably  looped  over  and  joined  to  the  succeeding  letter,1 
similarly  s  when  raised  above  the  line,  in  ss,  s/,  etc.  ;  si  is  rarely 
ligatured,  the  subscript  i  being  thrown  well  out  from  the  shaft 
of  the  i",  but  in  the  early  pages  it  is  straight,  dropping  below  the 
line.  Observe  the  2-shaped  r,  how  it  drops  gracefully  below 
the  line,  often  with  a  slight  upward  curl,  contrasting  with  the 
same  letter  in  the  other  hands,  generally  short.  The  shafts  of 
s,  r,  f,  are  as  a  rule  long,  finishing  in  a  delicate  hair-stroke. 
M  uses  once  for  de,  c  with  a  tongue  at  the  top.  The  accents 
are  clearly  and  finely  marked,  very  characteristic  in  this  hand. 
The  large  ornamental  initials  are  well  drawn  like  those  of  A. 
This  is  the  hand  of  the probatio  pennae  (pis.  I,  II)  and  accord- 
ingly Mael  Muire's.2 

1  This  letter  is  frequently  opened  out  at  the  top  by  the  re  tracer  so  as  to  resemble 
that  of  H. 

3  Mael  Muire  evidently  took  up  the  pen  from  A  at  p.  55,  and  began  to  transcribe 
at  col.  b  1.  34,  afterwards  effaced  by  H,  together  with  lines  1-12  on  the  following 
page.  Hence  the  probatio  pennae  of  M  on  this  page,  his  corrections,  and  also  the 
title,  which  is  in  his  hand. 


xvi  INTRODUCTION 

H  or  the  interpolator.  As  it  is  the  hand  that  transcribed 
the  Homilies  (p.  31-37)  it  is  denoted  by  H  (pi.  lb  34-end  ;  lib 
32-end.)  This  hand  exhibits  much  greater  variety  than  either 
of  the  preceding,  is  liable  to  deteriorate,  and  ranges  from 
a  neat  and  careful  script  to  an  untidy  scrawl.  In  general  it  is  a 
plain  sloping  hand,  somewhat  stiff  and  irregular,  the  strokes 
usually  terminating  squarely  as  if  made  by  a  broad  pen.  It  has 
none  of  the  delicacy  and  lightness  of  M.  Its  distinguishing 
characteristic  is  again  the  tall  e,  which  unlike  that  of  M  is  never 
looped  but  always  open,  and  clear  of  the  fullow'ng  letter. 
Precisely  the  same  treatment  is  observed  in  s  when  rising  above 
the  line,  e.g.,  in  ss,  sf,  sr,  sp,  etc.  The  small  round  head  of/"  is 
characteristic,  and  the  g  is  rather  square.  In  the  Homilies, 
where  a  large  amount  of  matter  is  compressed  into  a  page,  the 
writing  is  small  and  cramped  :  the  stumpy  appearance  of  si 
and  the  short  tails  of  r  and  s  will  not  fail  to  strike  the  eye. 
Elsewhere  the  writing  is  larger,  in  one  place  upright  and 
carefully  formed  (p.  21,  cp.  Eriu  VI,  pi.  VIb),  inclining  to  the 
round,  in  another  angular  and  approximating  to  M  (p.  26;  ib. 
pi.  Via),  but  always, with  the  tall  e  open.  Again,  rough  and 
untidy  [p.  42;  ib.  pi.  Vila),  rapid  and  spread  out  (p.  105;  ib. 
pi.  Vile),  as  if  the  object  were  to  make  a  certain  amount  of 
matter  extend  to  the  end  of  the  column.  Occasionally  the 
style  is  more  free,  seeming  almost  to  borrow  some  of  the 
features  of  M  (p.  1 10  ;  ib.  pi.  Vllf).  Note  also  ci,  the  i  subscript 
and  drawn  round,  a  favourite  form  with  H,  also  used  by  A,  but 
only  sparingly  by  M  (p.  34;  ib.  Ilia  20).  The  capitals  and 
large  ornamental  letters  are  with  one  or  two  exceptions  more 
rudely  drawn  than  those  of  A  or  M. 

Interpolator. — The  intervention  of  H  is  throughout  rude  and 
violent.  Not  only  single  words  and  lines,  but  whole  columns 
and  pages  have  been  erased  by  him,  and  leaves  intercalated,  to 
make  way  for  the  particular  recensions  which  he  favoured.  He 
set  to  work  with  great  determination  and,  it  must  be  said,  with 
no  small  interest  in  the  texts.  The  membrane  of  many  leaves 
has  been  rubbed  down  into  holes,  and  is  exceedingly  fragile  in 
places.  Even  the  three  shorter  leaves  intercalated  appear  to 
have  been  cut  down,  scraped,  and  prepared  for  his  purpose.1 

1  For  instance,  on  p.  123  traces  of  the  former  text,  elo.  are  clearly  visible  on  the 
outer  rim. 


INTRODUCTION  xvii 

In  the  so-called  Annals  of  Tigernach,  a  MS.  of  the  end  of 
the  eleventh  century,  now  bound  up  at  the  beginning  of  Rawl. 
B.  502  (Facs.  ed.,  1909),  the  hand  of  H  appears  again  as  an 
interpolator  (see  R.  I.  Best,  Palaeographical  Notes,  Ériu  VII., 
114  ff.).  His  association  with  what  are  evidently  two 
Clonmacnois  manuscripts,  for  Tigernach,  who  died  in  1088,  was 
abbot  of  Clonmacnois,  would  point  to  his  having  been  a 
member  of  that  community.  The  interpolations  in  our  MS. 
were  thus  in  all  likelihood  made  before  it  was  removed  to 
Donegal  prior  to  the  fourteenth  century.  During  its  stay  there 
and  in  Connacht,  Lebor  na  Huidre,  as  we  have  seen,  was  treated 
as  an  object  of  veneration,  and  suffered  no  alterations  in  its 
text.  Indeed  the  statement  on  p.  39^19,  as  to  the  whereabouts 
of  its  companion  in  exile,  the  Leabar  Gearr,  being  unknown, 
was  permitted  to  remain  unaltered,  notwithstanding  that  the 
two  precious  volumes  were  together  for  a  century  or  two,  if  not 
longer.  The  remarkable  thing  is  that  Sigraid  Ó  Cuirrndin,  who 
wrote  his  Orait  on  the  blank  space  of  a  page  which  had  been 
rewritten  by  H,  and  abraded  to  the  point  of  perforation,  should 
have  failed  to  observe  that  this  beautiful  book  (sciamhiebhar), 
as  he  admiringly  calls  it,  was  only  partly  the  work  of  Mael 
Muire.  And  it  is  hardly  to  be  supposed  that  the  interpolations 
of  H  were  confined  to  the  portion  that  has  come  down  to  us. 
Further,  Sigraid's  phrase  ro  scritt  a  lebraib  egsamlaib  must  refer 
to  the  sources  mentioned  in  the  MS.,  all  with  one  exception 
(133  a  25)  occurring  in  the  interpolated  passages  of  H. 

The  script  of  H  contains  no  elements  so  markedly  different 
from  the  other  two  hands  as  would  enable  one  to  assign  a  later 
date  to  it  on  purely  palaeographical  grounds.  He  indulges 
more  frequently  in  abbreviation  and  in  dropped  letters, 
particularly  where  space  was  for  him  a  valuable  consideration. 
From  his  having  utilised  certain  recensions  which  are  not  earlier 
than  the  beginning  of  the  thirteenth  century,  Thurneysen  is 
inclined  to  place  him  in  that  century  (Die  irisclie  Helden-  und 
Kdnigsage,  p.  31).  And  it  may  well  be  so.  His  hand  has  much 
in  common  with  that  of  the  Book  of  Leinster  scribe  (late 
twelfth  century),  when  not  at  his  best,  and  that  of  the  scribe 
who  wrote  the  entry  for  1272  in  Rawl.  B.  503  (Annals  of 
Inisfallen).     We  are  not  disposed,  however,  to  put  it  later  than 

b 


xviii  INTRODUCTION 

the  thirteenth  century.  The  question  arises  here  as  to  the 
period  of  the  earlier  alphabetic  foliation.  When  did  it  take 
place?  Are  the  letters  on  the  interpolated  leaves  in  the  hand 
of  H?  According  to  Prou  (Manuel  de  paléographie,  p.  25), 
manuscripts  were  not  foliated  prior  to  the  thirteenth  century. 
Reusens,  however,  states  that  foliation  is  as  old  as  the  twelfth 
century  {Elements  de  paléographie,  p.  460).  The  foliation  of  Irish 
manuscripts  in  mediaeval  times  is  so  rare  that  this  and  the  Milan 
codex  already  referred  to  are  the  only  instances  we  know  of. 

The  letters  vary  in  size,  being  sometimes  quite  small.  The 
ink,  where  not  re-touched,  has  faded  to  a  pale  black  or  greyish 
hue,  not  the  brown  tint  of  the  text  where  it  has  escaped  retrac- 
ing. It  is  very  difficult  to  give  an  opinion  on  isolated  letters, 
and  the  only  words  occurring  are  eyz  (thrice)  and  &meti  (twice). 
They  are  in  all  instances  faded.  We  hesitate  to  pronounce  on 
their  age,  beyond  that  in  form  they  are  not  inconsistent  with 
even  the  twelfth-  and  thirteenth-century  hands  of  the  Book  of 
Leinster  and  Rawlinson  B.  503  (Annals  of  Inisfallen)  and  the 
fourteenth-century  hand  of  Rawl.  B.  488  (Annals  of  Tigernach). 
A  strong  presumption  that  the  foliation  took  place  prior  to  the 
interpolations  would  appear  to  be  furnished  by  the  signatures 
on  ff.  75  and  76  (=  pp.  115,  117).  These  two  leaves  intercalated 
by  H,  take  the  place  of  a  single  leaf  by  M,  which  when  erased 
by  H  was  found  insufficient  to  contain  the  new  matter  he 
wished  to  insert.  Now  the  leaves  preceding  and  following, 
which  are  by  M,  are  signed  |\  and  c,  while  the  signatures  on 
the  two  intervening  leaves  are  both  ]',  which  had  to  be  repeated. 
Again,  by  fol.  25  (=  p.  21),  which  is  formed  by  the  repiecing  of 
two  columns,  the  first  (recto  and  verso)  by  M,  the  second  by  H ; 
the  signature  eyr  is  at  the  foot  of  M's  column,  but  underneath 
is  still  traceable  an  earlier  signature  5  (both  signatures  omitted 
in  the  Facsimile),  which  is  further  evidence  that  the  foliation 
preceded  the  interpolation. 

The  foliation,  for  the  most  part,  seems  to  be  the  work  of  a 
single  hand,  and,  to  judge  by  the  signature  y  on  p.  31,  in 
which  the  cross-stroke  traverses  the  shaft,  not  of  one  of  those 
occurring  elsewhere  in  the  volume.  At  least  it  is  not  possible 
to  state  positively  whether  the  signatures  on  the  leaves  erased  or 
intercalated  by  H  are  by  him  or  the  original  foliator.     It  may 


INTRODUCTION  xix 

well  be  that  the  foliation  took  place  at  the  time  H  set  to  work, 
and  that  the  leaves  interpolated  by  him  were  re-foliated  shortly 
afterwards  by  the  original  foliator.1 

The  following  conspectus  of  the  interpolations  of  H  may  be 
useful  in  conjunction  with  the  text ;  the  interlinear  glosses  in 
his  hand  are  not  included  : — p.  4a  11,  p.  9  (marg.  sup.)  ;  p.  16 
(entire);  p.  21  col.  b  (and  marg.  inf.),  22  col.  a ;  p.  25-26 
(entire);  p.  31^34  to  end;  pp.  33~34,  35~36  (entire),  37,  col.  a 
and  b  1-20  ;  p.  38  (marg.  sup.)  and  col.  b  13  ;  p.  39-46  (entire); 
p.  47a  1-18,  b  17,  19-21,  24-33;  p.  48«  42,  45,  £6,  11  to  end; 
p.  49<*  1- 16  ;  p.  50«  23  ;  p.  51«  42-44,  b  1,  19,  44  ;  p.  52^  10,  12, 
30 ;  p.  53^  33,  42,  b  6 ;  p.  54a  i-io,  45-49,  b  1-3  !  P-  55^  32-44; 
p.  56^7  i-io;  p.  58«  3-5;  p.  59<?  28;  p.  60b  21  ;  p.  61b  43; 
p.  62a  14,  b  33  ;  p.  63/;  29,  30,  34-37  ;  p.  64b  6  ;  p.  6$a  2$> 
28-30,  b  24  (marg.);  p.  69*7  3  (inter  col.);  p.  70^  32-47;  p. 71-72 
(entire)  ;  p.  73^  36  (inter  col.)  ;  p.  74^  19,  38-46  ;  p.  75-76 
(entire) ;  p.  77a  26  ;  p.  78«  32-34  ;  p.  7gb  7  ;  p.  81«  44,  b  1,  37 
(maig.) ;  p.  82^  23-44  ;  p.  84b  20,  34  ;  p.  87-89  (marg.  sup.) ; 
p.  90«  5,  30  ;  p.  g\b  17  ;  p.  93-94  (entire)  ;  p.  95^  1-5  ;  p.  g6a 
5  ;  p.  g8a  43,  b  1-2,  19-21,  23  ;  p.  gga  40  ;  p.  103,  104  (entire)  ; 
p.  105  col.  a  ;  p.  108«  36-38,  42-46,  b  109-110;  p.  114^  42  ; 
p.  115-118  (entire);  p.  116  (marg.  stip.);  p.  121b  19  (marg.),  26, 
38;  p.  122«  33  ;  pp.  123-24,  125-26,  127  (entire);  p.  128«  I, 
b  1,  25  to  end  of  col. 

Marginal  additions  by  later  hands  occur  on  69  marg.  inf. ; 
74b  marg.  inf.  ;  82a  marg.  sup.  (illeg.)  ;  8^  marg.  inf.  and  p.  iga 
marg.  inf.,  die  (om.  Facs.). 

The  various  foliations,  the  distribution  of  the  hands,  and 
the  extent  of  the  interpolations  and  lacunae  will  readily  be 
apprehended  by  a  glance  at  the  following  table.  It  will  be 
observed  that  the  present  order  of  the  leaves  corresponds,  with 
a  few  exceptions  towards  the  end,  to  what  it  was  in  the 
seventeenth  century.  An  asterisk  indicates  a  lacuna,  and 
square  brackets  [  ]  that  a  tract  is  defective  at  either  end,  or 
both,  as  the  case  may  be  : — 


1  It  should' be  noted  that  while  v  is  used  for  u  on  fol.  31,  both  u  and  v  occur  in 
succession  on  fols.  56,  57,  v  again  on  fol.  79,  out  of  place.  These  two  letters,  which 
are  not  alphabetically  distinct  in  Irish,  are  used  here,  once  at  least,  as  mere  letter 
forms.     On  the  other  hand_y  has  been  discarded. 

b2 


INTRODUCTION 


17  th 

Present 

Signature 

Century 
foliation 

pagin- 
ation 

Hand 

Contents 

*A  lost 

•1 

[Sex  aetates  mundi] 

b1 

2 

1-2 

A 

„ 

*c-p  lost 

*3-6 

5 

7 

3-4 

A 

[  ]  Lebor  Bretnach 

h 

8 

5-6 

A 

AmraCholuimChille 

M 

9 

7-8 

A 

n 

k 

[10] 

9-10 

A 

n 

I 

11 

11-12 

A 

„ 

m 

12 

13-14. 

A 

n 

*n  /<?.tf 

*13 

o 

14 

15-16 

A,  H  p.  16 

Colum  Cille  cc.  15a 
34,  Seel  Tuain  m. 
Cairill  [  ] 

*p-n  /<w/ 

*15-17 

r 

18 

11-18 

M 

[  ]    Dá  brón   flatha 
nime 

*c-x  lost 

*  19-22 

Z1 

23J 

19-20 

M 

[  ]  Mesca  Ulad.  20b 
32,  Táin  Bó  Dar- 
tada  [  ] 

*7  /<w* 

*24 

ef  colder  51 

[25] 

21-22 

Mp.  21a,22b, 
H  21b,  22a 

[  ]  Táin  Bó  Flidais. 
22a31,       Immram 
CuraigMaíle  Dúin 

*  Mil  en  lost 

A 

26 

23-24 

M 

n 

b 

27 

25-26 

H 

»      [  1 

*  c  lost 

*28 

*T)  /W/ 

*29 

*  e-p  /itf/ 

c 

802 

27-28 

A.  p.  27ftl-10 
M 

Fís  Adomnán 

V 

31 

29-30 

M 

X 

322 

31-32 

M,Hp.  31b34 

31b34,   Scéla    Lai 
Brátha 

z 

33? 

33-31/. 

H 

34a24,    Scéla    na 
Esérgi 

7 

34 

35-36 

H 

f} 

epc 

35 

37-38 

H,  M   p.  38, 

marg.  sup.  H 

37b   Orait     38a, 
Aided  Nath  Í. 

-  illeg.  ;  so  O' Curry. 


NTRODUCTION 


17th 

Present 

Signature 

Century 
foliation 

pagin- 
ation 

Hand 

Contents 

^men 

36 

39-40 

H 

39a22  Aided  Echach 

a 

37 

&1-& 

H 

41»9  Fotha  Catha 
Cnucha 

b 

38 

43-44 

H 

Serglige    Con 
Culainn 

c 

3[9] 

45-46 

H 

„ 

T> 

40 

47-48 

M  Interpol.  H 

„ 

[e] 

41 

49-50 

M 

50b15  Senchas    na 
Relec 

•  y 

42 

51-52 

M 

52a12  Genemain 

5 

43 

53-54 

M 

Áeda  Sláne.   53a33 
Tucait  innarba  na 
nDésse  [  ] 

*h  lost 

*44 

n 

1 

45 

55-56 

A  interpol. 

Táin  Bó  Cúailnge 

M,  H 

k 

46 

57-58 

M  interpol. H 

,, 

w 

[47] 

59-60 

M 

„ 

111 

48 

61-62 

M 

„ 

n 

49 

63-64 

M 

„ 

o 

50 

65-66 

M 

„ 

V 

51 

67-68 

M 

„ 

q 

52 

69-70 

M  interpol.  H 

,, 

r 

53 

71-72 

H 

„ 

r 

54 

73-74 

M  interpol.  H 

„ 

c 

55 

75-76 

H 

„ 

11 

56 

77-78 

M  interpol.  H 

„ 

V 

57 

79-80 

M 

H 

w 

58 

81-82 

M  interpol.  H 

n        [] 

*Z-X  /iW/ 

w 

59 

83-84 

M 

]  Togail  Bruidne 
Dá  Derga 

7 

60 

85-86 

M 

„ 

epc 

61 

87-88 

M 

„ 

Amen 

62 

89-90 

M 

,, 

a 

63 

91-92 

M 

n 

b 

64 

93-94 

H 

c 

65 

95-96 

M  interpol.  H 

„ 

•o 

66 

97-98 

M 

,, 

e 

67 

99-100 

M 

99b  Fled  Bricrend 

F 

68 

101-02 

M 

„ 

5 

69 

103-04 

H 

„ 

INTRODUCTION 


1 7th 

Present 

Signature 

Century 
foliation 

pagin- 
ation 

Hand 

Contents 

h 

70 

105-06 

H,  M 

M  p.  106 

99b  Fled  Bricrend 

1 

[71] 

107-08 

M  p.  107 
H  p.  108b 

» 

k 

72 

109-10 

H 

t 

73 

111-12 

M 

»      [] 

*m-q  lost 

V 

74 

113-U 

M 

Siaburcharpat  Con 
Culaind 

r 

75 

115-16 

H 

do  concl.  115b18. 
Cath  Cairnd 
Chonaill 

r 

76 

117-18 

H 

117b20  Comthoth 
Lóegairi 

c 

77 

119-20 

M 

Fástini  Airt  meic 
Cuind.  120a3 
Echtra  Condlai 
120b27Cethriarda 
in  domain  [ 

*u  lost 

X 

78 

121-22 

M 

[  ]  end  of  Immram 
Brain.  121a25 
Tochmarc  Emere 

V 

*   r, 

79 

123-24. 

H 

z 

[] 

84 

125-26 

H 

" 

80 

127-28 

H 

128a   Compert    Con 

p.  128  M, 

Culaind   [  ] 

interpol.  H 

[     ]  lost 

m  (?) 

129-30 

M 

[  ]  Tochmarc 
Étaíne.  129b20 
another  version ; 
130b19a  third  story 

H 



-131-32- 

M 

); 

— 

-133-3U- 

M 

[  ]  end  of  [Compert 

Mongán].    133a25 

Mongan    'Find. 

134a12  Seel  Mon- 

gan. 134b9Tucait 

Baile      Mongán. 

134b36  Cind  erred 

Ulad  [  ] 

INTRODUCTION  xxiii 

As  the  volume  now  stands  it  will  be  seen  that  A  contributed 
16  pages,  Mael  Muire  about  80,  and  the  interpolations  of  H 
amount  to  37  pages,  most  of  which  were  no  doubt  originally 
contributed  by  Mael  Muire. 

It  is  evident  from  the  foliations  that  a  great  portion  of  the 
book  has  been  lost,  at  least  66  leaves — 51  before  the  sixteenth- 
seventeenth  century  foliation,  and  16  after:  that  is,  the 
equivalent  of  the  volume  as  it  now  is.  And  it  is  highly 
probable  that  leaves  had  disappeared  when  the  earlier  foliation 
took  place.  For  instance,  four  leaves  (c-p,  3-6)  seem  scarcely 
sufficient  to  contain  the  missing  portions  of  the  first  two  tracts, 
Sex  Aetates  Mundi  and  Lebor  Bretnach.  Furthermore,  leaves 
are  missing  at  the  end  of  the  volume. 

Vellum. — When  not  rubbed  down  for  rescription,  the  vellum, 
as  is  generally  the  case  in  Irish  manuscripts,  is  thick  and 
ill-prepared;  fols.  9  (p.  7-8),  25  (p.  21-22),  and  the  last  leaf 
(p.  123-4)  are  formed  of  two  halves,  cut  asunder,  and  afterwards 
pieced  together  again.  The  upper  and  lower  margins  of  fol.  9. 
have  been  trimmed.  On  folios  51  and  54  (pp.  67,  73)  circular 
pieces  have  been  inset  at  the  lower  extremity  ;  folio  67  (p.  99), 
a  section  has  been  cut  across  the  lower  part,  and  replaced 
somewhat  crookedly  ;  folio  84  (p.  125)  has  been  cut  in  half,  and 
only  a  single  column,  recto  and  verso,  remains,  similarly  the  leaf 
paged  13 1 -2,  which  is  worn  very  thin  and  perforated.  In  a 
number  of  places,  to  which  attention  is  called  in  the  footnotes 
to  the  text,  some  portions  of  leaves  are  lost,  and  others  abraded 
into  holes  by  the  interpolator. 

Ruling. — The  ruling  is  done  with  a  hard  point,  the  number 
of  lines  on  a  page  varying  from  34  to  49.  The  writing  is  in  two 
columns  with  the  exception  of  one  short  leaf  intercalated  by  H, 
where  it  is  continuous.  The  horizontal  lines  are  bounded  by 
parallel  vertical  lines,  leaving  an  intercolumnar  space,  which 
like  the  outer  margins  is  used  for  titles,  and  occasionally  a  gloss. 
The  ruling  is  often  very  faint,  and  it  has  frequently  been 
obliterated  by  abrasion. 

Lists  of  names,  etc.,  are  written  in  sub-columns,  within  the 
column,  in  several  instances  bounded  by  vertical  lines,  on  pp.  \a, 
2b,  56a,  J$a,  Sob,  101a,  1  \$b. 

Ornament. — Large  ornamental  initial  letters,  generally  with 


xxiv  INTRODUCTION 

zoomorphic  terminals,  occur  at  the  beginning  of  tracts  and 
elsewhere,  enlivened  with  patches  of  colour,  red,  yellow,  and 
purple  ;  large  capitals  are  frequent,  and  dabs  of  colour  are 
liberally  applied  throughout  the  volume.  Those  of  H  appear 
to  have  been  modelled  on  A  and  M.  They  are  somewhat 
similar  to  those  in  Rawl.  B.  502. 

Punctuation. — The  only  punctuation  used  is  the  point 
which  marks  off  a  clause  or  sentence;  it  is  often  unnecessary, 
marring  the  sense,  and  it  is  often  wanting,  The  close  of  a 
paragraph  or  tract  is  frequently  indicated  by  a  single  point 
followed  by  a  virgule,  repeated  several  times  :.,.,;  or  instead 
.<-,  or  .v  repeated  in  the  same  way.  The  full  point  is  also  placed 
before  and  after  certain  abbreviations  and  symbols,  e.g.  .i.  id 
est  =  ed  ón,  never  written  out;  .7  et  =  ocus ;  the  Roman 
numerals  .ui. ;  .rh.,  .mc.,  '  mac?  This  is  the  regular  practice  in 
Irish  manuscripts. 

The  division  of  words  at  the  end  of  a  line  follows  no  system, 
nor  is  it  marked  by  a  stroke  or  hyphen.  The  space  left  over  at 
the  end  of  a  clause  is  most  often  filled  by  the  overflow  from  the 
following  line,  preceded  by  .//.  as  the  custom  is  in  Irish 
manuscripts  ;  occasionally  it  is  filled  up  by  a  few  spirals. 

The  separation  of  two  words  wrongly  joined  is  occasionally 
marked  by  subscript  oc,  which  may  be  of  later  date. 

Abbreviations. — The  abbreviation  symbols  are  those  com- 
monly found  in  medieval  manuscripts,  persisting  in  Irish  down 
to  recent  times,  e.g. : — 

The  straight  or  sinuous  horizontal  stroke  directly  over  a 
letter,  or  attached  to  the  shaft  of  b,  /,  h,  marking  the  omission 
of  the  letter  ?i  when  over  a  vowel,  n,  r,  or  s;  over  two  vowels 
or  a  final  letter,  when  it  serves  as  a  suspension  mark,  almost 
any  syllable,  e.g.  : — slua  =  sluaga,  blia  =  bWadna,  bli  =  bliadain, 
cá  =  each,  ná  =  nach,  us  =  usee,  am  =  amail,  ami//,  sam  =  samaitte, 
math  =  mathair,  dá  =  dano,  di  =  d'xdiu,  didu,  im  =  immurgu,  etc., 
similarly  in  constantly  recurring  proper  names  such  as : 
Ait  =  Ail///,  A'úello,  Hér  =  Héretid,  Hérind,  Ech  =  Echaid, 
Ecbdack,  etc.,  or  phrases  such  as  those  in  '  Togail  Bruidne  Dá 
Derga.'  In  such  instances  italics  mark  the  expansion.  As  a 
syllable  symbol  b  =  ben,  ber,  bir ;  c  =  cer ;  d  =  der ;  f  =  for,  iur, 


INTRODUCTION  xxv 

and  Ur  (H) ;  g  =  gre,  ger ;  I  =  e\,  »1,  «/],  £<?z'l ;  m  =  men,  man  ; 
n  =  non,  n-  =  niw/ ;  p  =  pre  ;  s  =  s^  (Lat.  sed)  and  so  «^/ 
also  ses ;  t  =  tor,  t^r,  tz'r. 

— >  The  ;;/-stroke  indicating  omitted  in  when  over  a  vowel  or 
m,  n,  and  om,  tan  when  over  c,  m,  r,  s. 

«eiov  small  suprascript  letters  indicating  r  omitted  before 
the  vowel,  generally  found  over  c,  f,  g,  p,  t,  e.g.  :  cm,  en,  c^e, 
gra,  pri,  tra,  tre,  etc.,  over  /  the  i  as  a  rule  has  the  form  of  a 
pot-hook  with  hands  A,  M,  occasionally  also  with  H. 

'  The  ur  symbol,  attached  to  t,  g,  often  standing  for  the 
inflected  form  m'r. 

vv  The  suprascript  symbol  for  ur,  ru,  over  m,  c,  u,  etc. 

r  The  mark  of  aspiration,  =  k,  found  over  c,  p,  t.  Over  s,  /, 
a  point  takes  its  place,  originally  a  fitinctum  delens,  and 
occasionally  used  as  such.  The  point  is  also  frequently  used 
to  mark  eclipsing  n  or  ;;/. 

o  =  co,  con,  coin. 

3  =  us,  uis. 

4  4  =  ar,  air,  the  Latin  tachygram  for  quia,  which  Irish 
scribes  came  to  regard  as  a  +  the  r-stroke,  a  suprascript  i  being 
added  for  air 

7  =  ocus,  Latin  et,  and  several  times  indicates  final  et  (M.  H.). 
It  is  generally  joined  to  r  in  the  phrase  7?  =  et  reliqua, 
occasionally  to  f  (H). 

p-  =  per  in  'imper'  (H). 

Latin  Abbreviations. — The  following  list  may  be  found 
useful : — 

anima  ala 

cetera  c,  in  7c  '  et  cetera,'  6040. 

coeluvi  elm,  cii  '  coeli.' 

dico,  etc.  dt,   dht  '  dicunt,'   dx   '  dixit,'    df  '  dicitur,'   dens 

'  dicens.' 

eius  9  the  usual  Irish  symbol,  reversed  6,  also  ei'5. 

est  the  2-symbol,  with  dot  below. 

et  7 

filius  fls,  flia  '  filia.' 


INTRODUCTION 


hie,  etc. 

H  '  hie,'  H  '  hoc/  hs  '  huius.' 

homo 

ho 

incipit 

Icip 

meus 

mi 

nisi 

i 
n 

nomen,  etc. 

no  '  nomen,'  noa  '  nomina,'  noat'  '  nominatur.' 

non 

n 

omnis 

oi  'omni,'  oium  '  omnium.' 

per 

P 

post 

P 

Pro 

5-P 

proprins 

p  '  proprium,'  a  combination  of  the  pro  and  pri 

symbols. 

quasi 

qsl 

que 

Q3 

qui,  etc. 

q  '  qui,'  qs  '  quis,'  qd  '  quid,'  q.  '  quam,'  q  '  qua.' 

quia 

% 

quidam 

qdam 

quomodo 

qmo 

rerum 

rr 

reliqua 

rt 

secundum 

the  usual  Irish  symbol,  y,  with  stroke  traversing 

the  shaft.     For  the  adjective  the  same  symbol 

followed  by  dus 

sed 

s 

semper 

smr 

sic 

s 

sine 

sn 

sunt 

s 

species 

spei  'speciei.' 

tantutn 

tni 

uel 

t 

uero 

u 

usque 

us 

ut 

u 

INTRODUCTION  xxvii 

Syllable  symbols  : — 

m  suprascript  stroke  — > 

n  suprascript  stroke 

em  d"  '  -dem  '  (in  '  idem,'  :  eodem,'  'eiusdem'). 

er  suprascript  stroke  t  'ter'  (in  'Urtius,' 'speciality;-). 

i 
ri  p  '  pri. 

ur  t"  '  tur.' 

us  5 

Nomina  sacra  : — 
Deus  ds,  d. 

Dominus  dnm  '  Dominum,'  d.  '  Dominus.' 

Capricious  suspensions  : — 


amen 

am 

admiratione 

ad  mi  rat  io 

caritate 

caritá 

Emanuel 

émat 

hiruphin 

hír 

Israel 

Isrt 

lectione 

lectio 

poeta 
sabaoth 

po,p. 

s. 

sapientia 
sanctus 

sapiefi 
s. 

testamentnm 

testa 

saraphzn 

sará 

CONTENTS.— p.  I.  [Sex  Aetates  Mundi\  A  tract  on  the  six 
ages  of  the  world.  A  fragment  only,  owing  to  loss  of  a  leaf  at 
the  beginning,  and  several  at  the  end. 

Other  copies:  BB.  (Facs.  p.  3)  acephalous;  Lc.  f.  36^; 
Rawlinson  B.  502  f.  41  «6  (Facs.  p.  69). 

Edition  :  Edmund  Hogan  S.  J.  :  The  Irish  Nennius  from  L. 
na  Huidre  (Todd  Lecture  Ser.  VI.),  1895,  p.  1-10,  text  and 
transl.,  where  it  is  confused  with  the  tract  following. 

In  Rawl.  B.  502,  which  is  a  fuller  version  than  the  others, 
interspersed  with  poems,  the  tract  is  described  as  a  rendering 
into  Gaelic  of  the  pandecht  Cirine,  or  Pandect  of  Jerome  (i.e.  the 


xxviii  INTRODUCTION 

Vulgate),  by  Dublitir  úa  Húathgaile,  fer  légind,  or  lector,  of 
Glenn  Uissen,  who  is  the  author  of  the  poem  Rédigdam  a  Dé do 
nim,  at  the  end  of  the  tract,1  and  who  lived  at  the  close  of  the 
eleventh  century. 

p.  3.  \_Lebor  Brelnach\  Historia  Brittonum  of  Nennius.  A 
fragment  only,  owing  to  a  lacuna  in  the  MS. 

Other  copies  :  H.  3.  17  (T  CD.)  p.  So6b  ;  BB.  f.  113  {Fact, 
p.  203)  ;  (part  of  the  text  in  H.  2.  17  (T.C.D.)  p.  172  ff.)  ;  Book 
of  Hy  Mane,  f.  (35^)  91b.  In  the  last  named  it  is  entitled 
Leabur  Breatnack,  the  secondary  title  adding,  quam  Nenius 
construxit  Gilla  Coemain  ro  impaí  i  Scotic,  '  rendered  into  Irish.' 

Editions:  (i)J.  H.Todd:  Leabhar  Breathnach.  The  Irish 
version  of  the  Historia  Britonum  of  Nennius.  Ed.  with  atransl. 
and  notes,  1848.     Text  of  H.  3.17  with  readings  of  BB.  and  Lc.  ; 

(2)  Edmund  Hogan,  S.J.  :  op.  cit,  p.  10-16.  Cp.  H.  Zimmer's 
Latin  translation,  z«  Mommsen's  Chronica  Minora  saec.  IV-VII. 
vol.  III.,  143  ff.,  1894. 

Analysis  and  discussion  :  H.  Zimmer  :  Nennius  Vindicatus, 
1893,  p.  1 1  ff .  ;  and  consult  Best :  Bibliography  of  Irish  philology 
and  printed  Irish  literature,  191 3,  p-  253. 

p.  5  Amra  Choluim  Ciiillc,  '  Eulogy  of  St.  Columba,' 
attributed  to  Dalian  Forgaill.  Imperfect,  owing  to  loss  of  a 
leaf. 

Other  copies  :  Liber  Hymnorum,  Trin.  Coll.  Dublin  f.  26«  ; 
Rawlinson  B.  502,  f.  54a  1  (Fats.  p.  95)  ;  YBL.  col.  680  (Facs. 
p.  71)  ;  Lebar  Brecc  (Facs.  p.  238c)  imperfect:  Egerton  1782 
f.  la  (incomplete)  ;  Stowe  C.  3.  2  (R.I.A.),  (imperfect),  etc. 

Editions:  (1)  J.  O'B.  Crowe,  Dublin..  1871.  Text  from  LU. 
with  translation.  Glosses  omitted.  (2)  W.  Stokes.  Text  of 
Liber  Hymnorum  copy,  in  Goidelica,  2nd  ed.,p.  156-173,  1872  ; 

(3)  R.  Atkinson  :  Irish  Liber  Hymnorum.  I. — II.,  1898,  text, 
transl.,  notes,  and  special  glossary  ;  (4)  Whitley  Stokes  :  Bodleian 
Amra  Choluimb  Chille  (RC  xx,  xxi,  1899- 1900),  text,  transl. 
and  variant  readings. 

p.  15«  11.  The  prayer  Colum  cdid  cumachtach  has  been  ed. 
and  transl.  by  Julius  Pokorny  :  Ein  altirisches  Gebet  zu  St. 
Columba  (ZCP.  viii,  285-88,  1911). 

1  Cp.  Meyer,  Introd.  to  Facsimile  of  Rawl.  B.  502,  p.  iv. ;  and  Best,  An  early 
monastic  grant  in  the  Book  of  Durrow,  Eriu  x.  141  f. 


INTRODUCTION  xxix 

p.  i  $a  34.  Scél  Túain  maic  Cairill  do  Fhinén  Maige  Bile, 
'  Túan  son  of  Cairell's  story  to  Finnén  of  Mag  Bile'  (Moville). 
The  end  is  wanting  owing  to  lacuna. 

Other  copies  :  Laud  610,  f.  102a  ;  Ravvl.  B.  512,  f.  gyb,  and 
H.  3.  18  (T.C.D.).  f-  38a. 

Edition :  Kuno  Meyer.  Two  texts  and  translation,  in 
Appendix  A.  to  Voyage  of  Bran,  vol.  ii,  1897. 

The  poems,  for  the  sake  of  which  H  interpolated  p.  16,  do  not 
occur  in  the  Rawl.  and  H.  3.  18  copies,  which  otherwise  follow 
LU.,  nor  in  Laud,  which  is  a  different  recension. 

p.  17.  DáBrón  Flatha  Niwe,'The  two  sorrows  of  the  Kingdom 
of  Heaven.'     Beginning  wanting,  owing  to  lacuna. 

Other  copies  :  LL.  (Facs.  280a);  YBL.  col.  170  (Facs.  120b 
25) ;  Book  of  Fermoy  114a  ;  Paris  Bibl.  Nat.  Celt.  1,  27^. 

Edition  :  Georges  Dottin  :  Les  deux  chagrins  du  royaume 
du  ciel.  (RC.  xxi,  349-87,  i90i)Text,  translation,  and  commen- 
tary. 

p.  iga.  Mesca  Ulad,  '  Intoxication  of  the  Ulstermen.' 
Imperfect,  owing  to  lacuna  at  the  beginning. 

Other  copies:  LL.  (Facs.  261b)  imperfect;  Edinb.  MS.  XL, 
p.  49. 

Edition:  W.  M.  Hennessy  :  Mesca  Ulad.  Text  and  transl. 
of  LL.  and  LU.  (Todd  Lecture  Ser.  I.,  1889). 

Analysis  and  discussion  by  R.  Thurneysen :  Die  irische 
Helden-  und  Konigsage,  192 1,  p.  473  ff.  ;  Aine  de  Paor :  The 
common  authorship  of  some  Book  of  Leinster  texts  (Eriu  ix, 
118  ff.). 

p.  20b  32.  Táin  Bó  Dartada,  '  The  Cattle  spoil  of  Dartaid.' 
Opening  lines  only,  owing  to  lacuna. 

Other  copies :  YBL.  col.  644  {Facs.  p.  53^  34).  Egerton 
1782,  f.  80  r\  Brit.  Mus.  Add.  33,993,  f.  1. 

Editions:  Ernst  Windisch  :  Vier  klcine  Táin,  mit  deutscher 
Uebersetzung  (Irische  Texte  2  Ser.  II.,  1887);  R.  Thurneysen: 
Text  from  B.M.  Add.  (Zu  irischen  Handschriften  u.  Littera- 
turdenkmalern.  p.  90-92,  1912);  A.  H.  Leahy:  Heroic  romances 
of  Ireland,  II,  1906,  translation  only. 

Analysis  and  discussion  by  R.  Thurneysen :  Die  irische 
Helden-  und  Konigsage,  1921,  p.  303  ff. 

p.  2\a.  Táiu  Bó  Flidais,  'The  Cattle  spoil  of  Flidais.' 
Opening  lines  wanting,  owing  to  lacuna  in  MS.     Interpolated. 


xxx  INTRODUCTION 

Other  copies:  LL.  Facs.  p.  247,  Egerton  1782,  f.  82«;  Liber 
Flavus,  f.  26  [77]  r. 

Editions:  (1)  Ernst  Windisch,  op.  cit.\  (2)  A.  H.  Leahy, 
op.  cit.,  translation  only. 

Analysis  and  discussion  by  R.  Thurneysen,  op.  cit.  Kap.  23, 

P-  317  ff- 

p.  22a  31.  Immram  Curaig  Maíle  Dút'n,  'Voyage  of  Mael 
Dúin's  coracle.'  Opening  lines  col.  a  in  ras.  by  H,  also  pp.  25 
and  26.     Breaks  off  owing  to  lacuna  in  MS. 

Other  copies:  YBL.  col.  370  {Facs.  p.  1);  Harleian  5280 
f.  1  (imperfect);  Egerton  1782,  f.  124-5  (fragments). 

Edition:  W.  Stokes:  The  Voyage  of  Mael  Duin  (RC.  ix, 
447-95,  1888;  x,  50-95,  265,  1889).  Text  and  transl.  from 
above  MSS. 

Analysis  and  discussion  by  H.  Zimmer:  Keltische  Bei- 
tráge  II.    (Zeitschr.  f.  deutsches  Alterthum  xxxiii,  1 50  ff.  1889). 

p.  27«    Fis  Adoi/mán,  'The  vision  of  Adamnán.' 

Other  copies  :  LB.  (Facs.  p.  253)  ;  Paris  Bibl.  Nat.  8175. 

Editions:  (1)  Whitley  Stokes:  Fis  Adamnain  .  .  .  transcr. 
and  transl.  from  the  Book  of  the  Dun  Cow.  With  notes. 
Simla,  1870.  Translation  reprinted  in  Eraser's  Magazine, 
vol.  lxxxiii,  184-94,  1 871,  and  in  Margaret  Stokes:  Three  months 
in  the  Forests  of  France,  p.  265-79;  (2)  Ernst  Windisch:  Fis 
Adamnáin,  Die  Vision  des  Adamnán  (Irische  Texte,  1880, 
p.  165  ff.).  Text  of  LU.  and  LB.  ;  (31  J.  Vendryes  :  Aislingthi 
Adhamnáin  d'aprés  le  texte  du  manuscrit  de  Paris  (RC.  xxx, 
349-83,  1909)  ;  (4)  cp.  C.  S.  Boswell :  An  Irish  precursor  of 
Dante,  190S  (Grimm  Library),  which  has  a  transl.  of  the  LU. 
text. 

p.  31^  34.  Scéla  Lai  Brdiha,  'Tidings  of  Doomsday.' 
Interpolation  of  H.     No  other  copy  known. 

Editions:  (1)  Whitley  Stokes:  Tidings  of  Doomsday.  An 
early  Middle  Irish  homily.  Text  and  transl.  (RC.  iv,  245-57, 
479,  1880);  (2)  Paul  Walsh.  Text  with  vocabulary  (Mil  na 
mBeach,  p.  62-8.  191 1). 

p.  34#  24.  Scéla  11a  Esérgi,  '  Tidings  of  the  Resurrection.' 
Interpolation  of  H.     No  other  copy  known. 

Editions:  (1)  J.  O'B.  Crowe:  Scéla  na  Esérgi.  A  treatise 
on  the  Resurrection  .  .  .  with  a  literal  transl.,  1865  ;  (2)  Whitley 
Stokes:  Tidings  of  the  Resurrection  (RC.  xxv,  232-59,   1904). 


INTRODUCTION  xxxi 

Text,  transl.,  and  glossary ;  (3J  Paul  Walsh.  Text  with 
vocabulary  (Mil  na  mBeach,  p.  69-78,  191 1). 

p.  38a.  Aided  Nath  Í,  'The  tragic  death  of  Nath  1'  The 
conclusion,  not  in  BB.,  is  interpolated  by  H.  from  another 
recension  resembling  that  of  YBL. 

Other  copies  :  BB.  248«  42;  YBL.  col.  909  {Facs.  p.  191^ 
13),  where  it  is  entitled  Suigidud  (I.  Suidigud)  tellaig  na 
Cruach?ia. 

Editions  :  Sir  Samuel  Ferguson  :  On  the  legend  of  Dathi 
(R.I. A.  Proc.  2  Ser.  II.  P.L.A.  172-3,  1883),  text  of  LU.  with 
transl.  ;  (2)  H.  Zimmer :  Auf  welchem  Wege  kamen  die 
Goidelen  vom  Kontinent  nach  Irland  (Preuss.  Akad.  Abhandl., 
1912,  p.  42-5),  part  of  the  text  of  LU.  with  transl. 

Cp.  John  O'Donovan  :  The  genealogies,  tribes,  and  customs 
of  Hy-Fiachrach,  1844  (p.  17-27). 

The  concluding  portion,  which  is  an  interpolation  by  H,  is 
for  the  most  part  wanting  in  BB.,  but  occurs  in  a  different 
order  in  YBL.  The  final  sentence  '  Coma I senchas  na  relec  insin, 
occurs  only  in  H.  This  is  another  tract,  see  infra.  All  three 
copies  exhibit  marked  differences  of  reading,  especially  in  the 
verse  portion,  which  point  to  three  different  recensions. 

p.  39«  22.  Aided  Ecliach  meic  Malreda,  '  The  tragic  death  of 
Eochaid  son  of  Mairid.'     Interpolation  of  H. 

No  other  copy  known. 

Editions  :  (1)  J.  O'Beirne  Crowe:  'Ancient  Lake  legends  of 
Ireland.'  (R.  Hist,  and  Archaeol.  Soc.  Journ.,  4  Ser.  1,  94-112, 
1870),  text  and  transl.;  (2)  S.  H.  O'Grady  :  'Silva  Gadelica,' 
1892,  text  and  translation. 

p.  41b  9.  Fotha  Catha  Cnucha,  'The  cause  of  the  Battle  of 
Cnucha.'     Interpolation  of  H. 

Another  copy  in  YBL.  col.  877  [Facs.  ij$b). 

Editions:  (ij  W.  M.  Hennessy  :  'The  Battle  of  Cnucha' 
(RC.  ii,  86-93,  1%7Z)-  Text  of  LU.  with  translation;  (2)  Ernst 
Windisch.  Text  of  LU.,  in  Kurzgefasste  irische  Grammatik, 
1879. 

p.  43«.  Serglige  Con  Culaind  7  Oenét  Emire,  '  The  sick-bed 
of  Cú  Chulaind  and  the  one  jealousy  of  Emer.'  The  first  two 
leaves  (p.  43-46)  by  H,  remainder  by  M  (with  interpolations). 
Headed  in  a  later  hand  Sliclit  Libair  Budi  Sldni,  '  Version  of 
the  Yellow  Book  of  Sláni.' 


xxxii  INTRODUCTION 

Another  copy  in  H.  4.  22  (T.C.D.),  p.  89. 

Editions:  (1)  Eugene  O'Curry:  'The  sick-bed  of  Cuchulainn 
and  the  only  Jealousy  of  Eimer'  (Atlantis,  1858-9).  Text  of  LU. 
with  transl.  and  facsimile  ;  (2)  B.  O'Looney :  text  of  LU. 
and  transl.  (Facsimiles  of  National  MSS.  of  Ireland,  ed.  J.  T. 
Gilbert,  Pt.  I  and  II  (App.),  with  two  facsimile  plates)  ;  (3)  E. 
Windisch  :  Serglige  Conculaind  (Irische  Texte,  1880).  Text  of 
LU.  with  variant  readings  of  H.  4.  22. 

Analysis  and  discussion :  (1)  H.  Zimmer:  Keltische  Studien.  5. 
Ueber  den  compilatorischen  charakter  der  irischen  sagentexte 
im  .  . .  Lebor  na  hUidre  (Zeitschr.  f.  vergl.  Sprachforsch.  xxviii, 
594-623,  1887);  (2)  R.  Thurneysen:  Die  irische  Helden-  und 
Konigsage,  192 1,  p.  413  ff. 

p.  5o£  15.  Senchas  na  Relec,  '  The  History  of  Burial  Places.' 

Another  copy  in  H.  3.  17  (T.C.D.),  col.  73 r.  In  this 
recension  some  of  the  glosses  are  incorporated  into  the  text, 
and  there  are  other  additions.  The  poem  is  omitted.  Other 
copies  of  the  poem  ascribed  to  Cináed  Ua  Hartacáin  are 
contained  in  the  various  manuscripts  of  the  Dindslienchas, 
whence  it  has  been  edited  and  translated  by  E.  J.  Gwynn  : 
Todd  Lecture  Series,  vol.  ix,  1906,  p.  10  ff. 

Edition  :  John  O'Donovan.  Text  of  LU.  with  translation 
(Petrie's  Round  Towers,  R.I. A.  Trans,  xx,  p.  98-106,  1846). 

p.  52a  12.  Genemain  Aeda  Sldne,  'Birth  of  Aed  Sláine.' 
Other  copies:  LL.  Facs.  p.  145^  ;  Brussels  5100-4,  p.  18; 
Brussels  2324-40,  p.  74. 

Editions:  (1)  E.  Windisch:  Ein  mittelirisches  Kunstgedicht 
iiber  die  Geburt  des  Konigs  Aed  Sláne  (K.  Sachs.  Gesellsch. 
der  Wissensch.  Berichte  xxxvi,  1884,  p.  191-243),  text  of  LU. 
and  LL.  with  translation  ;  (2)  S.  H.  O'Grady  :  '  Silva  Gadelica,' 
1- 1 1,  1892,  text  of  LU.  with  translation. 

p.  53<2  33.  Tucait  innarba  na  nDessi  i  mMumain  7  Aided 
Chormaic,  '  The  cause  of  the  expulsion  of  the  Déssi  into 
Munster,  and  the  Tragic  Death  of  Cormac'  The  secondary 
title  is  added  by  H,  who  has  introduced  various  alterations  in 
the  text.     Incomplete,  end  lost  in  lacuna. 

Other  copies:  Rawl.  B.  502,  f.  72;'  (Facs.  p.  131^,  19); 
H.  3.  i7(T.C.D.),  col.  720;  H.  2.  15  (T.C.D.  ,  p.  67a;  Laud  610, 
f.  996.     These  represent  quite  different  recensions. 

Editions  :     (1)   K.    Meyer  :    The    expulsion    of  the    DéssiV 


INTRODUCTION  xxxiii 

'Tairired  na  nDéssi'  (Y  Cymmrodor  xiv,  104-35,  1901).  Text 
of  Rawl.  with  transl.  ;  (2)  K.  Meyer  :  The  expulsion  of  the 
Déssi  [De  causis  Torche  na  nDéisi]  (Eriu  iii,  135-42,  1907). 
Text  of  Laud  ;  (3)  K.  Meyer  :  Tucait  indarba  na  nDéssi 
(Anecdota  from  Irish  MSS.  I.,  15-24,  1907).  Text  of  H.  2.  15 
with  readings  of  H.  3.  17.  The  LU.  version  has  not  hitherto 
been  edited  or  translated. 

p.  55«.  Táin  Bó  Cúailnge,  'The  cattle-spoil  of  Cuailnge.' 
Ten  leaves  or  more  lost  at  end.     Interpolations  by  H. 

Other  copies,  LU.  recension  :  YBL.  col.  573.  (Facs.  ija)  ; 
Egerton  1782  p.  88«.  The  MSS.  of  the  Book  of  Leinster  and 
other  recensions  are  discussed  by  R.  Thurneysen:  Die  Ueberlie- 
ferung  der  Táin  bó  Cúailnge  (ZCP.  ix,  418  ff.,  191 3  ;  cp.  x,  205 
ff.,  1914)  in  which  a  stemma  is  drawn  up  ;  further,  with  analysis 
and  in  greater  detail,  in  the  same  scholar's  Die  irische  Helden- 
und  Konigsage,  1921,  p.  96  ff.,  which  should  be  consulted. 

Editions:  The  principal  are:  (1)  John  Strachan  and  J.  G. 
O'Keeffe  :  The  Táin  Bó  Cúailnge  from  the  Yellow  Book  of 
Lecan,  with  variant  readings  from  the  Lebor  na  Huidre,  191 3  ; 
(2)  Ernst  Windisch :  Die  altirische  Heldensage  Táin  bó 
Cualnge  nach  dem  Buch  von  Leinster,  ...  in  Text  und 
Uebersetzung,  1905.  Critical  notes  with  readings  from  LU., 
Egerton  1782,  etc.  ;  (3)  L.  Winifred  Faraday  :  The  Cattle  Raid 
of  Cualnge  .  .  .  transl.  for  the  first  time  from  Leabhar  na 
hUidhri  and  the  Yellow  Book  of  Lecan,  1904  (Grimm  Library). 
For  other  editions  and  translations,  etc.,  consult  R.  I.  Best : 
Bibliography  of  Irish  philology  and  printed  Irish  Literature, 
I9I3,  P-95-6. 

Analysis  and  discussion  :  H.  Zimmer :  Keltische  Studien.  5 
Táin  bó  Cualngi  (Zeitschr.  f.  vergl.  Sprachf.  xxviii,  442-75,  1887  ; 
R.  Thurneysen,  op.  cit. 

p.  83«.  Togail  Bruidtie  Dá  Dcrga,  '  The  destruction  of  Dá 
Derga's  Hostel.'  Opening  lost  owing  to  chasm  in  the  manuscript. 
Leaf  (93-4)  interpolated  by  H. 

Other  copies:  I,  YBL.  col.  716,  Facs.  91a  (complete);  II, 
D.  iv.  2  (R.I. A.)  f.  85;  Egerton  92,  f.  18;  Book  of  Fermoy, 
f.  128  (fragment),  etc. 

Edition  :  Whitley  Stokes :  The  destruction  of  Da  Derga's 
Hostel  (RC.  xxii-xxiii,  1901-02),  and  separately,  Paris,  1902. 
Text  with  translation  of  LU.,  YBL.,  and  variants  from  above. 

c 


xxxiv  INTRODUCTION 

Analysis  and  discussion:  Max  Nettlau  :  On  the  Irish  text 
Togail  Bruidne  dá  Derga  (RC.  xii-xiv,  189 1-3);  H.  Zimmer  : 
Keltische  studien  5.  Orgain  brudne  Dá  Dergae  {pp.  cit.  554-85)  ; 
Lucius  Gwynn  :  The  recension  of  the  saga  '  Togail  Bruidne  Dá 
Derga'  (ZCP.  x,  209  ff.,  1914)  ;  R-  Thurneysen  :  Die  irische 
Helden-  unci  Konigsage,  p.  621  ff.,  1921. 

p.  99#.  Fled  Bricrend,  '  The  feast  of  Bricriu.'  End  lost  in  a 
lacuna.     Interpolations  by  H,  p.  103-04,  105«,  io83,  109-110. 

Other  copies:  Edinb.  MS.  XL.  (conclusion),  II  recension: 
Egerton  93,  f.  20  ;  Leiden  Cod.  Vossianus  Lat.  qu.  7,  f.  3.  Ill, 
H.  3.  17  (LCD.)  683,  defective. 

Editions:  (1)  E.  Windisch  :  Fled  Bricrend,  '  Das  Fest  des 
Bricriu.'  (Irische  Texte,  1880).  Text  of  LU.,  with  readings  of 
Egerton  93  and  H.  3.  17;  (2)  George  Henderson:  Fled 
Bricrend  .  .  .  transcr.  from  older  MSS.  into  the  Book  of  the  Dun 
Cow  .  .  .  with  conclusion  from  Gaelic  MS.  XL.  Edinb.  .  .  Ed. 
with  transl.,  1899  (Irish  Texts  Soc.)  ;  (3)  K.  Meyer:  The 
Edinburgh  version  of  the  Cennach  ind  Ruanado  with  transl. 
'The  bargain  of  the  Strong  man.'  (RC.  xiv,  450-91,  1893); 
(4)  L.  C.  Stern  :  Fled  Bricrend,  nach  dem  codex  Vossianus 
(ZCP.  iv,  143-77,  I903)-    Text. 

Analysis  and  discussion  :  (1)  H.  Zimmer  :  Keltische  Studien 
5.  Pled  Bricrend  {pp.  cit.  623-61,  1887)  ;  (2)  R.  Thurneysen: 
Zu  irischen  Texten.  Die  Ueberlieferung  der  Fled  Bricrend 
(ZCP.  iv,  193-206,  1903);  (3)  ib.:  Die  irische  Helden-  und 
Konigsage,  1921,  p.  447  ff.  For  further  references  and  trans- 
lations, consult  R.  I.  Best:  Bibliography,  p.  90-91. 

p.  113«.  Siaburcharpat  Con  Culaind,  '  The  phantom  chariot 
of  Cú  Chulainn.'     With  interpolation  by  H,  p.  115a. 

Other  copies  in  Egerton  88  f.  14  v.  ;  Brit.  Mus.  Add.  33,993, 
f.  2b. 

Editions  :  (1)  J.  O'Beirne  Crowe  :  Siabur-charpat  Con 
Culaind.  From  Lebor  na  H-Uidre  .  .  .  Translated  and  edited. 
(R.  Hist,  and  Archaeol.  Assoc,  of  Ireland.  Journ.4  Ser.  i,  37 iff., 
1 871).  Transl.  repr.  in  Eleanor  Hull's  Cuchullin  Saga,  1898. 
(2)  H.  Zimmer :  Keltische  Beitráge  I.  (Zeitschr.  f.  deutsches 
Alterthum  xxxii,  249-55,  1888).  Text  of  LU.  with  tr.  (3)  K. 
Meyer :  Siaburcharpat  Conculaind.  From  Brit.  Museum  MS. 
Egerton  88,  collated  with  Additional  33,993.  (Anecdota  from 
Irish  MSS.  Ill,  49-56,  1910.) 


INTRODUCTION  xxxv 

Analysis  and  discussion  :  R.  Thurneysen :  Die  irische  Helden- 
und  Kdnigsage,  1921,  p.  567  ff.     Cp.  ZCP.  xii,  284. 

p.  1 1 5<5  18.  Cath  Caimd  Chonaill  ria  Diarmait  mac  Aeda 
Slant  for  Guari  Aidni,  'The  Battle  of  Cam  Conaill  (won)  by 
Diarmait  son  of  Aed  Sláne  over  Guare  of  Aidne.'  Interpolation 
ofH. 

Other  copies  :  LL.  Facs.  2j6b  (abridged)  ;  cp.  YBL.  col  795 
(Facs.  p.  132).     II  recension:  Egerton  1782  f.  59$. 

Editions:  (I)  W.  Stokes:  The  Battle  of  Cam  Conaill.  (ZCP. 
iii,  203-19,  1900).  Text  of  LU.,  etc.,  with  translation  ;  (II)  S.  H. 
O'Grady :  Silva  Gadelica  1-11,  [Fragmentary  Annals  from 
Egerton  1782.     Text,  I.  p.  396  ff. ;  transl.  II.  431  ff.] 

p.  117^20.  Comthoth  Lóegairi  co  cretim  7  a  aided  adfét  in 
seel  so,  '  The  conversion  of  Loegaire  to  the  faith,  and  his  tragic 
death  this  tale  relates.'     Interpolation  of  H. 

Another  copy  in  H.  3.  18  (T.C.D.),  p.  358,  i.e.  Senchas  Mór, 
representing  another  version. 

Editions  :  (1)  Charles  Plummer  :  The  conversion  of  Loegaire, 
and  his  death  (RC.  vi,  162-72,  1884.)  Text  of  LU.  with  transl. 
and  notes  ;  (2)  W.  Stokes  :  Loegaire's  conversion  and  death 
(Tripartite  Life  of  Patrick,  p.  562-7,  1887).  Text  of  LU.  with 
translation  ;  (3)  John  O'Donovan  :  text  and  transl.  of  H.  3.  18 
version,  in  G.  Petrie's  History  and  Antiquities  of  Tara  Hill 
(R.I. A.  Trans,  xviii,  71-6,  1837). 

p.  119«  1.  Fdstini  Airt  meic  Cuind  7  a  chretem,  '  Prophecy 
of  Art  son  of  Conn,  and  his  faith.' 

No  other  copy  known. 

Edition  :  John  MacNeill :  Three  poems  in  Middle-Irish 
relating  to  the  Battle  of  Mucrama  (R.LA.  Proa,  3  Ser.  iii, 
529-39,  1895).     Text  of  LU.  with  transl.  and  notes. 

p.  120«  3.  Echtra  Condla  Chaim  meic  Cuind  Chétchathaig, 
1  The  adventures  of  Connla  the  comely,  son  of  Conn  the 
Hundred-fighter.' 

Other  copies:  YBL.  cols.  399,914  (Facs.  pp.  16,  194);  Rawl. 
B.  512,  f.  120;  Harleian  5280,  f.  65;  Egerton  1782,  f.  19  v  ; 
Egerton  88,  1 1  v  (abridged) ;  23  N  10  (R.I.A.),  p.  70. 

Editions:  (1)  J.  O'B.  Crowe:  Mythological  legends  of  ancient 
Ireland.  No.  1.  The  Adventures  of  Condla  Ruad  (R  Hist,  and 
Archaeol.    Assoc,   of  Ireland  Joum.,   3   Ser.  iii,   118  ff.,   1874). 


xxxvi  INTRODUCTION 

Text  of  LU.  with  transl.  ;  (2)  E.  Windisch.  Text  of  LU.  in 
Kurzgefasste  ir.ische  Grammatik,  1880  (App.  Ill);  (3)  J.  Pokorny: 
Conle's  Abenteuerliche  Fahrt  (ZCP.  xvii,  193 ff.),  text  and  transl. 
For  other  translations  and  discussions  of  the  tale,  consult  Best : 
Bibliography,  p.  106-07. 

p.  120$  27.  Cethri  arda  in  Domain,  'The  four  quarters  of 
the  world.'     Breaks  off,  owing  to  lacuna  in  MS. 

Another  copy  in  Book  of  Fermoy,  p.  83,  which  has  Finit. 
Amen  for  Cont'd  dip  sin  of  LU. 

Ed.  and  transl.  from  LU.by  Douglas  Hyde  (Celtic  Rev.  x,  141). 
p.  I2irt.   \Imram  Brain  meic  Febail~\,  'The  Voyage  of  Bran 
son  of  Febal.'     Conclusion  only,  owing  to  chasm  in  MS. 

For  other  copies,  see  K.  Meyer :  The  voyage  of  Bran  son  of 
Febal.     Ed.  with  transl.,  notes,  and  glossary,  I.,  1895. 

p.    \2\a  25.     Tochmarc   Eviere,   'The    courtship    of   Emer.' 
p.   123-127  interpolations  of  H. 

Other  copies:  D.  iv.  2  (R.I. A.)  f.  8or;  23  N  10  (R.I. A.) 
p.  21;  Harleian  5280  f.  17  (2y)r ;  Book  of  Fermoy  f.  124 
(p.  207^) ;  Rawl.  B.  512,  f.  117;'  ;  Egerton  92   f.  24,  fragment. 

Editions:  (1)  K.  Meyer:  The  oldest  version  of  the  Tochmarc 
Emire  (RC.  xi,  434  ff.,  1890).  Text  of  Rawl.  B.  512  with 
transl. ;  (2)  Tochmarc  Emire  la  Coinculaind.  Aus  Harleian 
5280  [with  variants  of  LU.,  D.  iv.  2,  Fermoy,  e/c]  (ZCP.  iii, 
229  ff.,  1900 ;  cp.  vii,  510,  1910). 

K.  Meyer:  The  wooing  of  Emer  (Archaeol.  Review  i,  1888). 
Transl.  of  LU.  and  D.  iv.  2.  Repr.  E.  Hull:  Cuchullin  Saga 
1898. 

Analysis  and  discussion  :  (1)  R.  Thurneysen  and  others  :  Zu 
Tochmarc  Emire  (ZCP.  viii,  498  ff.,  1912)  ;  R.  Thurneysen :  Die 
irische  Helden-und  Kdnigsage,  1921,  p.  $77  ff. 

p.  128^.  Compert  Con  Culaind,  'The  conception  of  CÚ 
Chulainn.'  Interpolated  by  H;  end  wanting,  owing  to  lacuna 
in  MS. 

Other  copies  :  I.  H.  4.  22  (T.C.D.),  p.  46 ;  23  N  10  (R.I.  A.), 
p.  62  ;  Egerton  88,  12  v.     II.  Egerton  1782,  f.  79  r. 

Editions  :     E.    Windisch  :     Irische    Texte,    1880.     Text    of 

LU.  and  Egerton,  1782.     (2)  K.  Meyer:  Feis  tige  Becfoltaig. 

Aus  Stowe  D.  4.  2  (ZCP.  v,  500-04,  1905);  R.  Thurneysen:  Zu 

irischen  Handschriften,  191 2,  p.  31-41,  critical  text,  with  transl. 

Analysis  and  discussion  :  (1)  H.  Zimmer :  Keltische  Studien 


INTRODUCTION  xxxvii 

5,  Compert  Conculaind  (Zeitschr.  f.  vergl.  Sprachforsch,  xxviii, 
419  ff.,  1887);  (2)  R.  Thurneysen  :  Die  irische  Helden-  und 
Konigsage,  1921,  p.  268  ff. 

p.  129^7.  Toclimarc  Etaine,  '  The  courtship  of  Etain.'  Three 
accounts:  (1)  \29a-b  19,  end  only,  owing  to  lacuna  in  MS.; 
(2)  129^  20-130^  18  ;  (3)  130^  19-132^  45,  defective  in  middle 
and  at  end. 

Other  copies:  YBL.  col.  876  {Facs.  1 75«) ;  Egerton  1782, 
f.  io6r  ;   H.  3.  18  (T.C.D.)  p.  528. 

Editions:  (1)  E.  Miiller  :  Two  Irish  tales  (RC.  iii,  351  ff., 
1878).  Text  of  Egerton,  with  transl.  ;  (2)  E.  Windisch  :  Irische 
Texte,  1880.  Text  of  LU.  and  Egerton;  (3)  A.  H.  Leahy: 
Heroic  romances  of  Ireland  I— II,  1905-06.  Text  of  LU.  3 
with  transl.  of  both  versions  (revised  by  J.  Strachan). 

Analysis  and  discussion:  H.  Zimmer :  Keltische  Studien  5. 
Tochmarc  Étáine  (Zeitschr.  f.  vergl.  Sprachforsch.  xxviii, 
585  ff.,  1887) ;  (2)  L.  C.  Stern  :  Das  Marcher)  von  Etain  (ZCP. 
v,  522  ff.,  1905).  Text  of  H.  3.  iS,  with  transl.  ;  (3)  A.  Nutt : 
Tochmarc  Étáine  (R.C.  xxvii,  325  ff.  1906);  (4)  Lucius  Gwynn  : 
The  two  versions  of  Tochmarc  Étáine  (ZCP.  ix,  353  ff.,  191 3)  ; 
(5)  R.  Thurneysen  :  Die  irische  Helden-  und  Konigsage,  1921, 
p.  598  if. 

p.  133a.  [Compert  Mongdn],  'The  conception  of  Mongán.' 
Beginning  lost,  owing  to  lacuna  in  MS. 

Other  copies:  YBL.  col.  911  Facs.  192b;  H.  3.  18  (T.C.D. ), 
p.  555  ;  23  N  10  (R.I.A.),  p.  63  ;  Egerton  88,  f.  15/;. 

Edition:  K.  Meyer:  The  Voyage  of  Bran,  vol.  i,  1895, 
p.  42  ff.     Text  from  above,  with  translation. 

p.  133«  25.  Seel  asa  mberar  eombad  hé  Find  mac  Cumaill 
Mongdn  7  aid  dia  fil  Aided  Fothaid  Airgdig  ....  'A  story 
from  which  it  is  inferred  that  Mongán  was  Eind  son  of  Cumall, 
and  the  cause  of  the  tragic  death  of  Fothad  Airgdech.' 

Other  copies:  YBL.  col.  gi2'(Facs.  p.  193«);  Betham  (R.I.A.) 
145,  p.  64  ;  Egerton  88,  f.  15/7. 

Edition  :  K.  Meyer,  op.  cit.  p.  49  ff.  Text  from  above,  with 
translation. 

p.   134«  12.  Seel  Mongdn,  '  Story  of  Mongán.' 

Other  copies:  YBL.  col.  913  (Facs.  193b);  Betham  145, 
p.  66;  H.  3.  18  (T.C.D.)  p.  555/;. 

Edition:  K.  Meyer,  op.  cit.  p.  52  ff.  with  translation. 


xxxviii  INTRODUCTION 

p.  134^  9.  Tucait  Baile  Mongán,  'The  occasion  of  Mongan's 
Frenzy.'  Ed.  and  transl.  from  LU.,  Y,  and  Betham  by  K. 
Meyer,  op.  cit.  p.  56  ff. 

p.  134^  36.  Inna  hinada  hi  filet  and  erred  U/ad,  'The  places 
in  which  are  the  heads  of  the  Ulster  champions.'  Poem, 
beginning  only  ;  MS.  breaks  off  here.     No  other  copy  known. 

FACSIMILE. — The  Facsimile  edition  issued  by  the  Academy 
was  due  to  the  initiative  of  Mr.  (afterwards  Sir)  John  Gilbert, 
the  well-known  archivist.  In  an  unpublished  letter  to  Whitley 
Stokes,  then  in  India,  dated  28th  April,  1869,  Gilbert  writes: 
"  The  loss  of  O'Donovan  and  Curry,  and  the  weakness  of 
Dr.  Todd,  have  seriously  interfered  with  publications  in  the 
Irish  language,  and  after  a  good  deal  of  practical  experience,  I 
have  come  to  the  conclusion  that  our  best  work  would  be  to 
print  some  of  our  oldest  texts  accurately  from  the  MSS.,  but 
without  translations  or  annotations.  We  have  fortunately  at 
the  Academy  the  best  Irish  penman  living,  Mr.  O'Longan,  and 
I  have  for  some  time  past  been  anxious  to  bring  his  talents  to 
a  practical  bearing  in  the  shape  of  lithographic  writing,  and 
have  succeeded  so  far  as  to  have  already  some  pages  of  Leabhar 
na  Huidhre  on  the  stone,  of  which  I  shall  send  you  proofs  as 
soon  as  possible.  The  copy  is  made  in  the  most  careful  manner 
by  O'Longan,  and  before  being  transferred  to  the  stone  every 

line  and  letter  on  the  page  is  checked  over  by  Mr.  O'Looney 

I  hope  you  will  approve  of  the  plan,  and  at  all  events  give  me 
credit  for  trying  to  do  the  best  under  adverse  circumstances." 

The  edition  appeared  at  the  end  of  1870,  with  a  preface 
signed  by  Gilbert,  and  a  description  of  the  MS.  and  its  contents 
adapted  from  O'Curry's  Catalogue.  The  object  was  to  re- 
produce the  written  page  in  its  integrity,  letter  for  letter, 
line  for  line,  admitting  no  conjectural  restorations,  lost  or 
illegible  letters  and  passages  'being  indicated  by  equivalent 
spaces  within  square  brackets.  The  initial  and  ornamental 
letters  were  engraved  from  tracings.  In  addition,  two  pages  of 
the  lithographed  transcript  were  tinted  and  reproduced  in 
colours  with  the  object  of  exhibiting  the  style  and  present 
appearance  of  the  MS.  These,  it  must  be  said,  are  most 
deceptive,  having  almost  the  appearance  of  photographs,  and 
have  indeed   been   mistaken  for   such,  thus  conveying  a  false 


INTRODUCTION  xxxix 

impression  as  to  the  fidelity  of  the  reproduction.  The  defect  of 
the  Facsimile,  which  met  with  severe  and  unmerited  criticism 
from  Whitley  Stokes,1  resides  not  so  much  in  errors  of  tran- 
scription or  failures  to  decipher,  which,  considering  the  condition 
of  the  MS.  and  the  difficulty  of  the  text,  are  not  too  numerous — 
less  indeed  than  would  have  been  made  by  most  learned  editors 
of  the  day—as  in  the  method  of  reproduction  itself.  At  its  best 
it  is  but  a  crude  attempt  to  portray  the  original,  giving  to  it  a 
homogeneity  which  it  does  not  possess,  though  the  facsimilist 
must  have  been  sensible  of  the  great  variety  of  the  script,  for  in 
places  he  did  his  best  to  imitate  the  general  appearance  of  the 
page,  though  he  could  not  reproduce  the  letter  forms.  Notwith- 
standing its  obvious  imperfections,  the  Facsimile  has  been  of 
great  service  to  scholarship,  as  also  the  other  two  executed  by 
the  same  scribe,  namely,  Leabhar  Breacc,  1872-6,  and  the  Book 
of  Leinster,  1880. 

We  have  indicated  the  uncorrected  misreadings  of  the 
Facsimile  in  the  foot-notes,  not  in  any  disparagement  of  the 
work  of  O'Longan,  for  whom  both  as  copyist  and  calligrapher 
we  have  the  greatest  respect,  but  solely  to  remove  any  doubt 
that  might  be  entertained  as  to  the  true  reading  of  the 
manuscript. 

The  following  should  be  added  to  the  readings  of  the 
Facsimile  : — 

1.  166  Noma;  but  MS.  dubious;  p.  16  note8  rofurmid  ; 
p.  19  note  a  us  ;  1.  n  16  MA,  and  possibly  MS.  also  ;  p.  39  note2 
tna  ;  p.  56  note  a  1.  3  fir,  1.  5  firgala,  note  12  iPirraid,  note  u 
a(  )1  om.  ;  1.  1593  frebaid  ;  1.  1614  Crom  ;  1.  1763  imcomarc- 
tár;  1.  1868  sow;  1.  1904  imdai  ;  1.  1938  Adamnán  ;  1.  2322 
clé  ;  1.  3784  drundechta  ;  1.  3927  cet/za  ;  p.  124  note  J  fuach  ; 
p.  138  note A  inde  om.,  no  at/^  for  wómimXur ;  p.  185  note a 
Emanuel  ;  1.  6065  comráicne  ;  1.  6069  brát/zair  ;  6268  t  with  m 
supmscr.,  for  tra;  1.  6723  haurcur;  1.  6968  leth;  1.  7533  mindoig; 
p.  246  note l  briat,  note 2  ruanada  ;  1.  8226  febas  ;  8802  c/zend  ; 


1  Rev.  Celtique  II,  p.  430-31,  1875.  Further,  "  On  the  Facsimiles  published  by 
the  Royal  Irish  Academy.  Letter  to  the  chairman  of  the  Committee  of  Polite 
Literature  and  Antiquities,  by  Whitley  Stokes,  Simla,  1875."  A  rejoinder  to 
"Report  to  the  Council  from  the  Committee  on  Polite  Literature  and  Antiquities 
on  inaccuracies  of  transcription  alleged  to  exist  in  the  Academy's  edition  of 
Leabhar  na  H-Uidhri."      Signed,  Samuel  Ferguson,  Chairman,  29th  of  May,  1875. 


xl  INTRODUCTION 

1.  9636  du'mi ;  p.  305  note  a  Etiair;   I.  10458  tús  ;   I.  10617  caras. 

Edition. — When  the  present  edition  was  planned,  it  was  not 
judged  advisable  to  attempt  a  diplomatic  reproduction  with  the 
aid  of  special  types,  or  to  indicate  obscure  letters  by  pointing  or 
undermarking,  as  employed  in  certain  works  of  a  similar 
character.  We  have  acted  on  the  principle  that  if  a  letter  can 
be  read  at  all,  it  should  be  printed  in  the  text  in  the  ordinary 
way.  Obscure  and  doubtful  readings  are  noted  at  the  foot  of 
the  page.  Any  attempt  short  of  photography  is  rarely  success- 
ful in  conveying  a  true  impression  of  the  written  page.  With 
Lebor  na  Huidre  it  was  less  necessary  to  have  recourse  to  a 
typographical  facsimile,  as  the  lithographic  Facsimile  of  1870 
can  still  be  referred  to  if  fuller  information  is  desired  as  to 
graphic  forms  or  the  disposition  of  the  text.  The  various 
hands  are  however  indicated  by  different  founts :  A,  pica ; 
M,  small  pica,  and  H,  long  primer  within  brackets. 

The  aim  has  been  to  produce  an  accurate  and  readable 
transcript.  Words  written  continuously  have  been  separated  as 
specified  below.  Capitals  have  been  introduced  for  proper 
names,  but  not  to  mark  the  beginning  of  sentences,  unless  in 
the  manuscript.  Large  capitals,  often  used  out  of  place,  are 
not  reproduced,  nor  double  capitals  IS,  IN,  etc.,  with  which 
the  beginning  of  a  sentence  is  often  indicated  in  Irish  MSS. 

Marginal  and  interlinear  scholia  are  printed  under  the  text, 
and  the  hand  indicated.  An  exception  has  been  made  of  the 
two  precatory  entries,  which  because  of  their  importance  are 
printed,  perhaps  injudiciously,  as  part  of  the  text  (11.  2764-82). 

The  punctuation  of  the  original  has  on  the  other  hand  been 
strictly  adhered  to,  as  it  affects  the  sense  of  a  passage,  and 
represents  the  interpretation  of  the  scribe.  Where  a  point  (the 
sole  punctuation  used)  is  omitted  at  the  end  of  a  sentence,  a 
slight  space  has  been  inserted  for  convenience  sake,  and  similarly 
paragraphs  have  been  introduced. 

The  expansion  of  abbreviations  has  only  been  indicated  by 
italics  when  points  of  grammar  or  orthography  were  involved, 
particularly  in  terminations.  Where  no  such  question  could 
arise,  as  in  single  letter-strokes,  k,  vi,  n,  syllable-strokes  for  ar, 
er,  en,  the  symbols  for  ar,  air,  etc.,  the  extension  has  been  silent. 
A   profusion  of  italics  in    such   instances    serves   no    scientific 


INTRODUCTION  xli 

purpose,  and  merely  makes  difficult  reading.  On  the  other 
hand  the  symbols  for  con,  ur,  us,  are  indicated  by  italics  when 
representing  inflected  forms.  Certain  words  almost  invariably 
abbreviated  are  left  unextended,  as  their  form  varies  according 
to  period,  e.g. :  7,  dl,  irh,  which  might  stand  for  ocus,  acus, 
didiu,  didu,  immurgu,  immorro.  It  was  not  our  purpose  to 
establish  a  particular  form.  Also  .i.  =  ed  on  (Lat.  id  est), 
,r.  =  retoiric,  l.r.  (p.  91),  í  =  nó  (Lat.  uel),  z  (p.  86)  =  Zj\rti  or 
Zi]ti]tíov  (cp.  Lib.  Ardm.  f.  23  v  et  passim)  ;  further  the  symbol 

t  (PP-  13,  35)- 

The  hyphen  is  used  to  separate  transported  n  and  t  from 
initial  vowels — a  n-olc,  in  t-ara,  but  this  is  not  needed  before  a 
capital,  hence  i  nEre.  The  apostrophe  is  used  to  denote  elision 
in  d'  =  do  or  di ;  similarly  with  the  possessives  m\  f  (tá'), 
and  when  initial  a  {6  Hbath,  6  ,tchon?iaic)  or  i  (co  'mmáro- 
marbtha  8085)  is  elided.  The  frequent  omission  of  f  is  not 
noted.  No  letter  is  added  to  the  text  except  [n],  when  the 
«-stroke  is  omitted,  and  to  this  attention  is  always  drawn  in  a 
foot-note. 

Only  accents  legible  in  the  MS.  are  given.  But  besides  the 
well  marked  accents,  as  clear  as  the  rest  of  the  text,  there  are 
many  faint  thin  lines,  often  hard  to  distinguish  from  scratches 
on  the  vellum.  In  dealing  with  these  we  have  been  guided  by 
probability.  In  the  MS.  the  accent  is  often  written  apart  from 
the  vowel  to  which  it  belongs,  generally  over  the  following  letter. 
When  the  latter  is  a  vowel  some  editors  print  e.g.  cidn,  but  this 
cannot  be  done  when  the  accent  is  over  a  consonant,  as  in  Ur, 
with  accent  over  the  r.  Frequently  the  accent  is  quite  out  of 
place,  as  if  inserted  carelessly  after  the  line  had  been  completed. 
For  example,  do  dcnam  443,  dódenám  MS. ;  hi  rét  461,  hiret  MS. 
In  line  134,  here  printed  Slc'ib  Sina  7  is  e  ro  scrib  cona  Idim  fein, 
the  scribe  has  put  the  first  accent  over  the  s  and  the  second  over 
the  b  of  sleib,  the  third  over  the  sc  of  scrib,  and  the  fourth  over 
the  a  of  cona.  The  principle  we  have  adopted  is  to  put  the 
accent  over  the  vowel  to  which  it  belongs.  We  have  put  it  over 
the  first  vowel  of  the  diphthongs  de,  óe,  ía(i'),  íu(i),  and  úa(i) ; 
but  over  the  second  vowel  of  the  diphthongs  at,  ol,  id,  which  are 
thus  conveniently  distinguished  from  d,  6,  u,  followed  by  a  palatal 
consonant.  The  difficulty  in  the  case  of  eo  is  that  during  the 
Middle  Irish  period  the  stress  appears  to  have  shifted  to  the  0 ; 

d 


xlii  INTRODUCTION 

here  we  have  endeavoured  to  follow  the  varying  usage  of  the 
scribes. 

Proclitics  are  separated  from  following  words,  e.g.  preposi- 
tions, articles,  and  possessive  pronouns  from  nouns  ;  negatives, 
conjunctions,  and  the  particles  no  and  ro  from  verbs,  but  not  the 
first  element  of  verbs  in  deuterotonic  form,  hence  no  gcbad,  ro 
chuir,  but  dobeir,  damberat,  and  similarly  rofetammar.  Combi- 
nations of  proclitics  are  left  undivided — don,  isind,  ara,  conct,  nos 
cuir,  dianom  thisad,  cor  imthig  (but  co  rrdnic),  nochonom  thd  ;  so 
forms  of  the  copula,  rop,  roptar,  robadam,  combo  (but  co  mbol,  etc., 
for  the  substantive  verb). 

However,  certain  combinations  beginning  with  a  proclitic  are 
retained,  such  as  indechtsa,  hifesta,  indossa,  indiu,  indé,  inso, 
insin,  ani,  afrithisi,  aridisi,  etc.  (but  ar  frithise  4509,  alaile, 
diarailiu,  friaraili  (but  co  alaile  8334). 

Enclitics  are  commonly  joined  to  the  preceding  word — 
damsa,  a  bensom.  Somewhat  inconsistently  the  demonstratives 
are  separated  in  a  lid  sin,  in  molad  sa,  etc.,  and  the  anaphoric 
side,  attached  to  pronouns  and  verbs— dibside,  tncside,  has  been 
separated  from  nouns — a  hainm  side,  dia  sil  side,  etc.  In  iar 
sin,  and  sin,  etc.,  sin  is,  of  course,  stressed. 

In  the  obscure  passages  called  retorics  the  division  of  words 
is  often  a  matter  of  conjecture. 

In  the  preparation  of  the  text,  resumed  at  long  intervals 
often,  a  certain  inconsistency  in  the  extension  of  abbreviations, 
separation  of  words,  accentuation,  use  of  capitals,  etc.,  was 
almost  inevitable.  The  following  inadvertent  departures  from 
the  general  practice  outlined  above  should  be  noted  : 

1.  62  .  meic  delete  stop. 
1.  107  read  eter 
I.  113  read  inso  sis. 

I.  130  read  na  dilend 

II.  374,  634  Culum,  note,  sic. 
1.  867  Chollum  note,  sic. 

1.  915  ebed  note,  sic. 
1.  1078  read  xo  sechestar 
1.  1097  ar  note,  sic. 
1.  1092  read  usque 
1.  1 1 34  read  aini 


INTRODUCTION  xli 

1.  12 1 8  read  precept 
1.  1 268  read  m'fola 
1.  1433  read  nátharni 
1.  1558  \a\xm  note,  sic. 
1.  1743  read  na  mbertatár 
1.  1884  read  eXir 

I.  2230  read  diamba 

II.  241 1,  2430,  2431  read  inrx'x 
1.  2642  spirtállaib 

1.  2741  midfedsom  note,  sic. 

1.  2768  issie  note,  sic. 

1.  2909  read  ConacWW,  sic. 

1.  3002  iaich  note,  sic 

1.  3123  read  friaraili 

1.  3132  mirmaili  note,  sic. 

1.  3191  read'R.o  ferad  ;  fad  MS. 

1.  3371  read  di  ag 

1.  3446  read  fo  bith 

I.  3553  mbetis,  MS.  has  mb"  with  accent  over  mb. 

II.  3724,  3987  read  i  lie 

1.  3893  dothesarainbsea  note,  sic. 

1.  3918  Dar  supply  ar 

1.  4CO3  read  Érgeseo 

1.  401 1  read  Ma.nna.nnan 

1.  4033  read  connaro 

1.  4120  read  mótrét 

1.  4165  Fedelmed  note,  sic. 

1.  4195  mbés  note,  sic. 

p.  138  note0  add,  in  marg. 

1.  4571  read  fris  teit 

H-  5156,  7533  read  di  ág 

1.  5336  read  i  n-acciged 

1.  5728  srid  note,  sic. 

1.  5913  tadcith  note,  sic. 

1.  6090  firiu  note,  sic. 

1.  6787  Ach  note,  sic. 

1.  7330  read  ro  breccad 

1.  7469  chumachtom  note,  sic. 

1.  79 10  read  immaric  é\ud 

1.  8140  read  nádbod 


INTRODUCTION 

1.  8237  read  áine 

1.  8668  read  immaáig 

I.  8701  read  cóicid 

1.  8767  read  do  scirred  5 

I.  8987  read  hWclla 

I.  9126  read  dommo 

1.  9168  read  rolámair 

I.  9569  ConachitdiX  MS. 

II.  9593,  9601  Conac/itta  MS. 

1.  9738  luic  note,  sic  for  sluic. 

1.  1 002 1  read  each  a 

1.  10127  um  «cte,  sic  for  am 

1.  10476  read  cetingen 

1.  1 060 1  raai  Briug 

1.  10647  read  forin 

1.  10854  read  Maigi 

1.  10920  read  aranicubsa 


DESCRIPTION   OF   PLATES. 

PL  I.  Page  55.  Opening  page  of  Táin  Bó  Cúailnge.  Handwriting  of 
A  with  interpolation  by  H  and  corr.  M  (col.  b.  11-13).  See  p.  143.  This 
page  is  much  faded  in  places,  and  the  stiff  and  wrinkled  membrane  with 
its  polished  surface  resists  all  attempts  to  obtain  a  legible  reproduction. 
The  firobatio  fiennae  mail  7iniri  mc  mc  cuind  can  be  discerned  above 
the  word  duib,  col.  b,  line  1  ;  cuiwd  is  faintly  traceable  in  the  negative,  but 
the  membrane  is  stained,  due,  perhaps,  to  the  use  of  a  re-agent.  The  title, 
only  partly  traceable  here,  appears  to  be  in  the  hand  of  M,  the  line  having 
been  left  blank  by  A.  Cp.  7b4i,  and  p.  5,  where  the  Amra  begins  without 
title,  the  first  line  being  filled  by  a  quatrain  in  the  hand  of  M.  M  would 
seem  to  have  begun  to  transcribe  at  the  end  of  col.  b,  when  he  added  the 
title  and  his  firobatio  fte?inae,  H  afterwards  erasing  what  he  wrote. 

PI.  IT.  Page  70.  Táin  Bó  Cúailnge.  Handwriting  of  M  with  inter- 
polation by  H  (col.  b).  The  interpolated  portion  is  written  over  a  washed 
and  abraded  surface,  the  ink  appearing  somewhat  paler  than  the  rest  of  the 
page.  There  is  evidence  of  retracing  on  this  page.  Note  in  col.  a,  last 
line  but  one,  the  r  of  resi;/.  The  probatio  fiennae  on  the  upper  margin 
was  evidently  written  after  the  invocation  Oémat  (O  Emanuel),  which  is 
in  darker  ink,  as  if  retraced.  Observe  through  the  natural  hole  in  the 
membrane,  col.  a,  the  ess  of  preceding  leaf,  which  is  in  the  handwriting 
of  M,  but  the  head,  in  paler  ink,  has  been  added  later  to  the  first  s. 


**-     4 


" 


i«- 


m 


la1-30]  [SEX  AETATES  MUNDI]1 

Toirorma2  o  tát  Friijiae.   m<?c  sin  Gomer  mac  Iaféd.  la 
Da    mac    Magog    meic    Iafeth    meic    Noi    .i.    Baath    7 
Ibath.      Baath    mac    doside    Fenius    Farsaid   athair    na 
Scithecda  .i.  Fenius  mac  Baath  meic  Magog  meic  Iafeth 
meic  Noi  7  rl  5 

Ibad  da.110  in  mac  aile  do  Magog  mac  doside  Elonius 
1  Alanius.  Tri  meic  aicis/afe  .i.  Armon  Negua  Hisicón. 
Coic  meic  ic  Armón  .i.  Gothus.  Uolegothus.  Cebidus. 
Burgandus.  Longubardus.  Negua  da.no  .iii.  meic  les  .i. 
Uandalus.  Saxus.  Bogardus.  Hisicón  da.no  .ml.  meic  10 
aice  .i.  Francus.  Romanus  Albanus  o  ta  Albannai  i 
nAsia  Britus  ó  raté?r  Inis  Bretan. 

Is   and   sain    ro    rannad   in   domun    i    tri  rannaib  .i. 
Eoraip.  Afraic.  Asia  .i.   Sem  i  nAsia.  Cam  i  nAfraic. 
Iafed  i  nEoraip.  7  is  é  cétfer  de  sil  Iafeth  tánic  i  nEoraip  15 
.i.  Alaniusa  mac  Ibath  meic  Magog  meic  Iafeth  meic  Noi 

Is  amlaid  tánic  Alanius  7  a  tri  meic  les  .i.  Armon  y3 
Negua  7  Hisicon  conid  i  fus  ro  chlannaigset  na  m<?cu 
atchuadamar.  Saxus  mac  Negua  meic  Alanii  meic  Ibath 
meic  Magog  meic  Iafeth  meic  Noi.  is  uad  Saxain.  20 

Iaban  da.no  mac  Iafeth  iru'/c  Noi  .iiii.4  m^c  acas/<r/e  .i. 
Elisa.  Tarsis.  Cethim.  Dodanim. 

Tarsis  is  úad5  7  Celtecdai.     Cethim.  is  uad  Cethei. 
uadibs/afe  ainmnigther  cathir  na  Cipr<?cda  .i.  Citheum. 
Dodanim  da.no  úads/V/e  Ródii.  is  úadib  sin  ro  fodlait  inse  25 
Mara  Torren  cona  cenelaib  écsamlaib  7  cona6  mberlaib. 

*  gl.  is  uad  rater  Alania  i  nEoraip  I 


1  The  opening  leaf  is  lost.     Sex  aetates  sunt  mundi  is  the  title  in  Rawlinson, 
B  502,  fol.  Ofir.  *  T  en  vedette.  3  final  stroke  of  \\  and  ~  barely  legible. 

4  add.  above  line.  5  supply  Tarsi,  Rawl.  6  na  very  faint. 

B 


2  [SEX  AETATES  MUNDI]  [la31-lb34 

Is  iat  sain  .xu.  primchenela1  clainni  Iaféd.  cona  fochenel- 
aib.  ro  selbsat  feranna  imda  isinn  Asia  ó  Sléib  Imai  7  o 
Sleib  Tuir  co  Sruth  Tanai  7  connici  in  Scithia.  7  ro 
30  selbsat  in  nEoraip  uli  connici  in  n-acian  muridi  fuineta 
Insi  Bretan  7  in  nEspain  ulide. 

De  chlannaib  Iafeth  mév'c  Noi  connici  so  cona 
primchenelaib  7  cona  ngabalaib  7  a  ferannaib  eter  Asia 
7  Eoraip 

35  De  chlannaib2  Cam  meic  Noi  so  sis  ifechtsa 

Cam  7  Oliua  a  ben  .iiii.  m<?/c  leo  .i.  Chus.  7  Mesram. 
Futh.  7  Cannan.  Chus  uads/afe  Chusi.  Ethiopia  a  hai[;/]m3 
side  indiu.      Mesram.    is    úad    Egiptus.     Futh.    is    uad 

lb  Afraicdaia     Futhei  |  a  n-ainm  side  fecht  aile  riam.  7  is 

40  úad  rater  Sruth  Fuith.  Cannan.  is  uad  Cannannai.  is  he 
a  ferann  side  ro  gabsat  meic  \srae\  iar  tain  íar  dilgend4  na 
Cannanna  7  iarna  n-innarba. 

Cus  mac  Cam  .uii.  meic  les  .i.  Saba,  is  uad  Sabei. 
Ebila.    uads/i/e    Getuli    filet    i     ndithruib    na    hAfraice. 

45  Sabatha.  is  uad  Sabatheni.  Astabari  iiTi  a  n-ainm 
indiu.  Recma.  Sabata.  Acha.  Nebroth  is  leiszV/e  ro 
cumtaiged  in  Babiloin  ar  thus  cia  ro  cumtaiged  la  Nin 
mac  Beil  iar  tain  in  tan  ro  gab  ríge  Asár.  Babilonia  .i. 
confusio  .i.   cumasc  iarsinni   ro  cumaiscthea    na   berlai 

5oisind  luc  sain  7  is  la  Nebroth  ro  cumtaiged  Arach  ainm 
aile  di  Edisa.  7  is  leis  ro  cumtaiged  Achad  7  Cabann  7 
is  é  a  hainm  side  indiu  Seleucia  ond  rig  Seleucio  ro 
ráded     i  mMaig  Sennar  atat  sin  ule. 

Is  de  sil  Nebroith  Asúr  ó  tat  Asardai  iar  fairind  1  is  de 

65SÍ1  Séin4  meic  Noi  in  tAsur  .i.  Asur  mac  Séin4  meic  Noi. 
7  is  and  ro  genair  i  mMaig  Sennár  7  is  leis  ro  cumtaiged 
Ninues  7  Thala  7  Resen  .i.  cathir  mor  fil  eter5  Ninues  7 

»  gl.  I  Libei  [A j 


1  very  faint.       *  asp.  faint,  om.  Facs.       *  n- stroke  om.       *  sic.       5  between  cols : 


lb3X-2a5]  [SEX  AETATES  MUNDI]  3 

Thala.     .ii.    mac  ic   Recma  mac  Chus    meic  Cam   meic 
Noi  .i.  Saba  7  Dadam.  Saba  mac  Recma  per  sin  scrib- 
thair  a  ainm.  Saba  mac  Chus  per  samech  scribthair  a  eo 
ainm  side. 

Clanna    Mesram     meic    Cam    .meic   Noi    .i.    Ludim1 
Anamim.  Labaim.  Nepthaim.  Pethrosim.  Chesloim.     Is 
úadib  sin  ro  genatar  na  Filistinnai  7  Capturim  7  ciniuda 
imda   aile    7    nitat    achinti    indiu    ar    ro    chloemcoiset2  65 
.(     )3anmand. 

De  chlannaib  Cannan  meic  Cam  meic  Noi  so  sis. 

Carman  mac  Cam  meic  Noi  .xi.  m^c  les  .i. 

4Sidon  Aracheus 

Cetheus  Sineus  70 

Iebuseus  Arcadius 

Amnorrexius  Samarius 

Eutheus  Amatheu&s.4 
Gergesius 

Sidon  is  úad  ainmnigther5  in  chathir  .i.  Sidon  isind75 
Foenici.  Arachius  is  les  ra  cumtaiged  Arachas  .i. 
cathir  fil  ar  agid  Tripolim  i  fail  Slebe  Leuain.  Aradius. 
is  uad  atat  Aradai1  is  iatside  ro  selbsat6  in1  n-innis  dianid 
ainm  Aradum  muinchend  cumurig  etarru  71  tracht 
n(  )ce.8  I  Samarius.    is   uad   atat   Samari   is    leis    ro  2a 

cumtaiged  Samaria. a  si 

De  clannaib  Sem  meic  Noi  só  sis 

Sem    mac   Noi.  Olla  a    ben   side    is  dia  sil  side  na 
hEbraide  uli  .u.   meic9  aici   .i.   Elam.    is   uad   Elamitae. 

a  gl.  .i.  c.  [=  cathir\  [A] 


1  faintly  traceable.         -  coiset,  traceable.        3  Meg.,  a  n-  Rawl.       4"4  in  one  col. 
5  t/zer  faint,  ainmnit"  Facs.         6  selbsadar  Facs.  7  i«  very  indistinct    om.  Facs. 

"*  Meg.,  na  Foenice,  Rawl.         9  iii  added  later  above  line. 
B  2 


4  [SEX  AETATES  MUNDI]  [2a5"35 

85  toisig  Persidis  Siriae  iatsztfe  Asur.  is  úad  atat  Asardai 
iar  fir  7  is  leis  ro  cumtaiged  Ninues  7  Thala  7  Resen 
.i.  cathir  mór  fil  eter  Ninue  7  Thala.  Arafaxat.  is  uad 
Caldei.  Lidi.1  úad  atá  Lidia  Sarum  is  uad  atá  Siria. 
is  í  ha2  hardchathir  side  Damascus.     Arafaxat  mac  Sem 

90  meic  Noi  mac  doside  Sela.  mac  doside  Eber.  is  uad 
ainmnigté'r  Ebraide  .i.  ó3  Eber  mac  Sala  meic  Arafaxat 
meic  Sem  meic  Noi. 

Dá    mace,    ic    Éber  .i.    Falec    7    Iactan.      Falec   .i. 
diuisio  .i.  fodail  .i.  ar  is  na  amsir  ro  fodlait  na  berlai. 

95  Iactan  mac  Eber  .xiii.  meic  aci  .i. 


'Elmodad. 

Ebal 

Saleph 

Abimael 

Asarmo 

Saba 

Iare 

Ofir 

Aduram 

Euila 

Aduzal 

Iobab4 

Decla 

100 


Atat  .iiii.  xl.  cenela  día  sil  sin   isind  India  7  is  iat 
gabait  ule  feranna  na  Indiae  .i.  othá  in  sruth  aníar  connici 
105  in  n-acian 

Clanna  Saram  meic  Sem  meic  Noi  .i.  Us.  is  uad  atát 
Traconitidi  7  is  les  ro  cumtaiged  in  Damaisc.  etir 
Pasilisitina  7  Coelensiria  atá  a  ferand  side.  Ul.  is  uad 
atát  Armiannai.  Gether  is  uad  atat  Arcannai.  Mes.  is 
no  uad  atat  Meones.  de  sil  Samar  meic  Sem  meic  Noi  dóib 
sein  ule  7  is  i  nAsia  atat. 

De  senchas  na  torotlior  .i.  na  luprucan5  7  na 
fom orach  in só  sis. 

Fechtas  ro  boi  Noi  in6  tabernacuil  ina  chotlud  ar  n-ól 
nsfína  7  is6  hé  lomnocht  co  tánic  a  rn^c  a  dochom  .i.  Cam 

1  after  L  a  letter  has  been  erased.  '-  b  coir.  h.  3  add.  above  line. 

4-1  in  one  col.  5  over  p  is  written  c,  and  over  c,  p.  6  sic. 


2a35-2b"]  [SEX  AETATES  MUNDI]  5 

co  n-aca  anW  ro  bai  7  co  nderna  gári  imbi  7  coro  innis 
día  bráthrib  .i.  do  Iáfeth  7  do  Sém  7  dodeochatarsz'í/e  7 
a  cúl  rempo  arnaictís1  féli  a  n-athar  7  doratsat  a  étach 
taris. 

Atrácht  Noí    iarsin   asa  chotlud    7    ro  fallsiged   dó  120 
Cam  dia  fochaitbiud2  iarsin  7  robennach  in  dis  n-aile. 
Conid  he  Cam  des/de  cetduni  ro  mallachad  iar  nilind  7 
conid    hé    comarba    Cáin    iar   nilind    7   conid    húad    ro 
genatar  luc//rupain   7    fomóraig  7    goborchind3  7    cech 
ecosc  I  dodelbda    archena    fil   for    doinib.   7   conid   aire  2b 
tucad   dilgend    for  clannaib  Cam  7   tucad  a   ferand  do  126 
m^caib  Israel  i  comarda  na  mallactan  cétna.  Conid  hé 
sen  bunad  na  torothor  7  ni  de  sil  Cain  doib  amal  adfiadat 
na  Goedil  ar  niro  mair  ni  dia  sil  side  iar  nilind  ar  rope 
fochond  ná  dilend  do  bádud  clann  Cáin  7   ro  bátea  cid  130 
clanna  Sed  ule   immalle   friu  acht  Nóe  cona  trmcaib  7 
cona  cethri  mnáib  amal  innises  Moisi  mac  Ammra  ius'mi 
Genis  ind  recta  7  Dia  féin  dorat  in  recht  sain  do  Moisi  i 
Sléib  Sína  7  is  e  ro  scrib  cona  láim  fein. 

Is  iat  so  sis  airich  na  haesi  tanaisi  iar  lini  genelaig       135 
Sém. 


\s. 

Noi 

ael 

.s. 

Sem 

ac 

.s. 

Arfaxat 

cccxxxix 

.s. 

Sala 

accexxxiii4 

.s. 

Heber 

cccclxiiii 

•  S. 

Falec 

ccxxxix 

.s. 

Reu 

ccxxxix 

.s. 

Same 

ccxxx 

.s. 

Nachor 

clxuii 

.s. 

Tara 

lxx5 

145 


1  n  add.  above  line,  =  arna  aictis.       2  add  7  row  mallach,  Rawl.       3  r  add.  above 
line.         4  sic.         5"6  in  col.  sic. 


6  [SEX  AETATES  MUNDIj  [2b15-46 

Tara  .iii.   meic  les  .i.  Abraam.  Nachor.  Aran,  mac 
dond  Aran  sin  Lóth  ro  batar  dawo  di  ingin  aci  .i.  Melcha 

7  Iascha  di  ingin  Aráin  meic  Thára  sethracha  do  Loth1  7 
150  is  inund  Iascha  7  Sarra  7  atbath  Aran  rena  athair  .i.  re 

Tára  7  is  hesein  cetmac  atbath  rana6  hathair  far  nilind  7 
is  and  atbath  i  nÚr  Caldeor/m  anW  atbeir  in  fili  goede- 
lach  sin. 

Cetmac  as2  marb  riana  athair 
155  innisfet  tria  bard(     )3  brecht. 

Aran  mac  Tára  meic  Nachair 
iarna(  )c//ur4  tar  in  recht10 

Abraam  7  Nachor  tucsat  da  mnai  .i.  Sarra  7  Melcha. 
di  ingin    a  mbráthar   fein  .i.  di  ingin  Arain  meic  Tára. 

160  Tuc  ém  Abram  Sarra  dianid  comainm  Iascha.  Tuc  im 
Nachor  Melcha  rue  Melcha  uiii.  m^cu  do  Nachor  it  he 
so  a  n-anmand  side  .i.5  Hus.  Buz  Camuel.  Chaseth.  Azau 
Feldas  Iadilafac.  Bathuel.  is  uadside  rogenair  Lauana 
7  Rabecca.b     Husc  mac  Nachoir  is  úad  lob.  7  is  dia  sil 

165  Buz(  )G  Balam  in  drui.  Camuel  da.no  athair  Sirorum 
eside.  Caratben  Nachar  .i.  Roma  is  iside  mathaiir7  Tabe. 
7  Goom8  7  Thaas  7  Maachai. 

Dend  ais  tanaise9  connici  so  anuas. 

Den  tres  ais  so  sis  ifechtsa10 

170  In  tres  aes  in  domain  is  e  so  lin  bliW//a10  fil  inti 
.dccccxlu  .i.  o  gen  Abraim9  co  gabáil  ríge  do  Dauid  i  Tir 
Caldeor u m. 10  |  n 

»  gl.  (ilius  [A]  b  felia  [A]  •  1  Chus.  [A] 


1  LotK,  MS.  2  Cetmac  as,  in  the  text,  remainder  in  margin,  barely  legible. 

3  d  fairly  certain,  following  letter  like  n,  read  bardne  ;  BB.  &*  LB.  I  I3b  5  have 
briathraib  beclit.  4  cut  away,  iarna  rachor  asin  recht,  LB.,  BB.  5  om.  Facs. 

6  end  of  line,  MS.  mutilated,  something  probably  lost,  7  (?)  om.  Rawl.  7  sic  MS. 
8  second  letter  indistinct,  Gaom  Rawl.  9  only  legible  against  the  light,  ai  barely 
traceable.  10  very  faint.         ll  breaks  off,  following  leaves  lost. 


[    7    ] 


3a-t  [LEBOR  BRETNACH]1 

Acht  cena  ol  se.  a  rí  failsigfitsea  firinne  duitsiu.  7  3a 
iarfaigim  dona  druidib  ar  thus  Cid  atá  i  foluch 
fond  erlar  sa  inar  fiadnaise.  ro  ráidset  na  druid  nochon  175 
etammar  ol  siat.  Rofetarsa  ol  se.  atá  loch  us«  and. 
fegtar  7  claitev.  ro  claided  7  frith. b  A  fáthe  ind  rig  ol 
in  mac  abraid  cid  atá  i  mmedon  ind  locha.  Ni  etamar 
or  siat.  rofetarsa  ol  se.  atát  da  clárchiste  mora  and  in- 
agid  tagid  y  tucthar  as.  7  tucad  ás.  iso 

A  druide  ol  in  mac  abraid  cid  atá  etir  na  clarlestraib 
út.  7  ni  etatar.  rofetarsa  ol  se.  atá  seolbrat  and  y'2  tuctar 
as.  7  frith  in  seol  timmarcte  etir  na  da  chlárchiste. 
Abraid  a  éolcho  ol  in  m^c  cid  atá  i  mmedon  ind  étaig 
út.  7  niro  recratar.  ar  niro  tucsatar.  Atat  dá  crúim  and  íss 
ol  se  .i.  cruim  derg  7  cruim  gel.  scailter  in  t-étach 
ro  scailed  in  seolbrat.  ro  batar  na  di  chruim  ina  cotlud 
and.  roráid  in  mac  fégaitsi  i  ndignet  innose  na  biasta. 
Atfaracht  each  dib  co  araile  co  rabe  cechtar  de  ic  sroiniud 
araile  7  co  rabatar  ic  imletrad  7  ic  imithi  7  noinnarbad  190 
in  chruim  dib  araile  co  medón  in  tiúil  7  in  fecht  n-aill 
coa  imel. 

Dorónsat  fa  thri  fon  innasin.  In  chruim  rúad  trá 
ba  fand  ar  thus  7  roinnarbad  co  himel  ind  étaig.  In 
chruim  taitnemach  im  ba  fand  fo  déoid  7  ro  teich  isin  195 
loch  7  rotinastar  in  seol  fo  chétoir.  Ro  íarfaig  in  mac 
dona  druidib  innisid  ar  se  cid  follsiges  in  t-ingnad  so. 
Ni  etamar  ar  siat 

Dogensa  ar  in  mac  a  follsigud  dond  rig. 

»  afn  add.  bet.  columns  by  later  hand.     h  in  loch  and  add.  in  marg.  by  a  later  hand. 


1  Acephalous,  four  leaves  being  lost.      This  leaf  has  the  signature 
serted  later. 


8  [LEBOR  BRETNACH]  [3a"-3b35 

200  Is  é  in  loch  flathius  in  domuin  uile.  is  e  in  seól  do 
lathiusa  a  ri.  Is  iat  na  dá  chruim  na  da  nert  .i.  do 
nertsu  co  mBretnaib  7  nert  Saxan. 

Do  nertsu  in  chruim  ruad  is  i1  roinnarbad  ar  thus  don 
flathius.  Nert  Sachsan  im  in  cruim  gel  ro  gab  in  seól  uile 

20sacht  bee  .i.  ro  gab  Iwiis'- Bretan  acht  bee.  Coron-i;marba 

3b nert  Bretan  fo  deoid  iat  |  Tusu  im  a  ri  Bretan  eirg  asin 
dun  sa  ar  ni  chaemais  a  chumtac  7  sir  Innis  Bretan  7 
fogéba  do  dun  fadéin.  ro  raid  in  ri  cia  do  chomai[w]mso3 
ol  se  ro  recair  in  gilla  Ambróis  ol  se  mo  ainmse  is  é 

2iosein  in  tAmbrois  Gleotic  ri  Bretan. 

Can  do  ceiii-l  ol  in  ri.  Consul  Romanach  m'athairse 
ol  se  7  bid  hé  só  mo  dun.  ro  leic  Gorthig^/7/!  in  dun  do 
Ambróis  7  rige  iarthair  Inse  Bretan  uile  7  tanic  cona 
druidib  co  túascert   Inse  Bvetan  .i.  cosin   ferand  dianid 

2isainm  Gunnis  7  rochumtaig  dun  and  .i.  Caer  Gorthi- 
gernd. 

De  chathaigecht  Gorthemir. 

Iar  tain  tra  atraracht  Gorthemir  coscrach  mac  Gorte- 
gern  cona  brathair  i  n-agid  Égist  7  Orsa  7  rochathaigsetar 

220  Bretain  maroen  ris  co  hajrmas-  Coro  innarbsat  Saxono 
co  hlnis  Teneth.  7  ro  gabsat  Bretain  forro  fo  thri  in 
n-insi  co  toracht  cobair  chucu  asin  Germain.  7  rocha- 
thaigsetar fri  Bretnu  each  la  tan  ba  leo.  Tan  aile  ba 
forro  7  dorat  Gorthemir  cethri4  catha  doib  .i.  cath  for  brú 

225  Derguint.  7  cath  for  bru  Rethere  Gabáil  7  is  and 
dorochair  Ors  7  Catigernd  mac  Gortigern.  7  cath  for 
bru  Mara  Icht  7  taifnitir  Saxain  coa  longaib  7  cath  for 
bruaig  Epifort.  Marb  iin  Gorthemir  iar  n-amsir  bic  7 
atrubairt  fri  Bretnu  gair  ria  n-ec  a  adnacul  for  bru  in 

230  mara  7  ni  ticfaitis  Gaill  etir  hi  n-insi  iar  tain.  Ni  dern- 


Iwo  letters  erased.         -  sic  MS,  3  w-stroke  om.         l  asp.  om.  Facs, 


3b35-4a31]  [LEBOR  BRETNACH]  9 

satar  Bretain  sin.  Atraracht  nert  Saxan  iarsin  ar  ba  cara 
doib  Gorthigern  a  los  a  mna 

Dorala  iíii    íar   n-éc  Gorthemir    7    iar    sid    Egist  7 
Gortigern  doronsat  Saxain  mebuil  for  Bretnu  .i.  Bretain 
7  Saxain  do  thinol  i  n-oenbaile  ama/  bid  do  sid  .i.  Égist  235 
7  Gorthigern  fá  chomlin  cen  armaib  icechtar4  n-ai.  acht 
tucsat  Saxain  scena  etarru  7  a  mmaelanu   7   ro  marbsat 
na  Bretnu  |  bátar  and  sin  acht  Gorthigernd  a  oenur  74a 
rochenglatar  Gorthigern    7   dorat   trian   a    feraind    dar 
cend    a    mna    .i.    Alsaxum    7   Sutsaxum   7   Nitilsaxum.  240 
Noforcanad  im  German  inni  Gorthigernd  coro  leced  a 
mnai   .i.  a   ingin.    ro  theig//1  7   ro  folaig  ria  German  co 
clérchib  Cretan  isind  erund  dianid  ainm   Gorthigernian 
7  dochuaid  German  co  clérchib  Bre/at/  7  ro  boi  .xl.  lathi 
7    aidc//e2    and.    7    dochuaid    doridisi    Gorthigerng*5   for 245 
teched  na  clerech  coa  dun  *lj  dochoid  German]3  inna  diaid  7 
robátar  trí  lá  7   trí  aid/zchi1  i  n-aine  and  sin   7  ro  loisc 
tene  do  nim  inní  Gorthigern  and  sin  cona  uile  muintir. 

Atberat  araile  is  do  dercuiniud  atbath  for  fainiul  a 
Hue  i  Hue.  Atberat  áano  araile  is  talam  rosluic  ind  adaig250 
ro  losced  a  dún. 

Ro  batar  im  tri  meic  oca  .i.  Gorthigernd  is  eside 
rochathaig  fri  Saxanu.  Catigern  Pascent.  is  doside 
dorat  Ambróis  rí  Brcían  Boguelt  7  Gorthigerniam5  iar 
n-éc  a  athar  Faustus  noem  .i.  mac  a  ingine  7  German  255 
ro  mbaist  7  ro  n-ail  7  ro  forcan.  7  techtaid  cathraig  for 
bru  Srotha  Réin.     Newnus  asbert  so. 

Fermáel  fil  innosa  for  ferund  Gorthigern  meic  Teudu- 
bri  meic  Pascent  meic  Guodicattv-  meic  Morut  meic  Eldat 
meic  Eldoc    meic  Paul    meic  Meprit    meic  Briacat    meiam 
Pascent  meic  Gorthigern  meic  Guitail  meic  Guittolin  meic 
Glou. 

Bonus   7    Paulus   7    Mauron   tri  meic   Glou.   is  eside 

1  mark  of  asp.  over  media  due  doubtless  to  retracer.     -  mark  of  asp.  over  d  in  MS. 
3-3  in  ras.  with  7  do  in  marg.  [H]       4  sic,  for  ic  c.      3  Gorthigerniain  Facs.     u  sic. 


10  [LEBOR  BRETNACH]  [4a"-4b22 

dorone    Caer    Gleu1    .i.    Glusester    for    bru    Sabrinne. 

265  Dochuaid  German  día  thir. 

Patraic  tra  ind  inbaid  sin  i  ndaíre  i  nHerind  oc 
Miliuc.  isind  amsir  sin  ro  foided  Pledias  dochum  nErend 
do  preempt  doib.  dochoid  Palraic  d'oglaim  fades,  coro 
leg  in  canoin  la  German.  Roinnarbad  Pledias  a  Hérind 

270  7  tánic  corofogain  do  Dia  i  Fordun  isin  Mairne. 

Tanic  Patraic  dochum  nErend  iar  foglaim  7  ro  baist 
firu  Herend. 

O  Adam  co  bathis  fer  nErend  .u.  ceo  xxx.  ferta  tra 
Patraic  do  innisin  dúibsi  a  fíru  Hérend  is  usee  do  loch 

275  insin.  I 

4b  Rogab  tra  nert  Saxan  for  Bretnu  iar  n-ec  Gorthi- 
gern  7  rogab  Octa  mac  Egist  rige  forru.  Araide  no 
cathaiget6  Artúr  7  Bretain  riu  co  calma  7  dorat  dá  cath 
dec  doib  .i.  in  cetchath  i  nlnbiur  Gléir.      In  tanaise  7  in 

280  tres  7  in  cethramad  7  in  coiced  for  bru  Dubglassi  in 
sesed  for  bru  Basa.  In  uii.  i  Caill  Calidoin  .i.  Cait  Coit 
Cledeb.  In  uiii.  in  Les  Guinneain.  Is  and  sin  roimmar- 
chuir  Artúr  deilb  Maire  fora  gúalaind  7  ro  teichsetar  na 
págáin.     ix.  i   Cathraig   ind   Leomain.     x.  in   Robroit. 

285  xii.  is  and\s/i/e  ro  marb  lam  Artuir  .xl.  ar  ocht  cétaib  i 
n-oenló  7  ba  les  coscor  intib  uile. 

No  chuinchitis  im  na  Saxain  6  Germain  fortacta  doib 
7  rigi  forro  co  dia3  is  eside  cétrí  ro  gab  úadib  ifós  in 
Bene  roic4  .i.  fri  Umbra  atúaid.    Ida  mac  Euba.  Eanfleth 

29oingen  Eduni  toisech  riam  robaisted  do  Saxanaib  i  nlnis 
Bretan.5 

1  o  suprascr.  -  d  suprascr.       3  sic  SIS.  for  Ida.  4  sic,  for  Beornicia. 

3  remainder  of  column  left  blank.  6  sic. 


[  11  ] 


5a1"30]  [AMRA  CHOLUIM  CHILLE] 

LOC  dond  remoculsa  chetus  Druimm  Ceta  ar  is  ann  5a 
doronad  in  mórdáil  Dromma  Ceta.    In  alio  locó  im 
doronad  corp  ind  immuin  o  sein  immach  ut  post  apparet. 
I  n-amsirÁedae  meic  Anmerech  dorigned.    Ferso  Dalian  295 
Forgaill  do  Masraigib  Maige  Slecht.a     Tucait.  ar  rocht- 
ain  ríchid  dó  féin  7  aliís  per  se.     Tri  tucaite  uero  ara 
tanic  Colum  Cille  a  hAlbain  i  nHérifz/Jd1  in  tan  sin  .i.  do 
íuaslucud  Scannláin  móir  meic  Cind  Fáelad  rig  Osraire 
fnisi3  ndeochaid   i  rráthaiges.    7    do   astud    inna    filed   i  300 
nHérind  ar  ro  bas  inci;marba4  ara  tromdacht.  ar  no  bid 
.xxx.  i  cléir  cac  olloman  7  a  xu.  i  cléir  each  anraid  7  do 
sidugud  eter  firu  Hérenn   7  Alban  im  Dal  Riata.  7  is^ 
atberat  nocon-acca  Colum  Cille  Eriwn  in  tan   sin   ar  no 
bid  bréit  dara  suilib  7  \sed  fott-ra  sein   ar  ro  gell   remi  305 
sein  ic  dul  taris  na  fegbad  Erind  o  sein  immach.  d/crns. 

Fil  suil  hglais 

fégbas  Eri?m  dara  hais. 

noco  n-acébá  íarmothá 

firu  Érend  nách  a  mmna.  310 

Co  tudchaid  iaram  Colum  Cille  isin  n-airecht  ocus 
co  n-érracht  sochaide  remi  do  fáelti  fris.b 

Mad  iar  senchas  ele  iííi  ni  erracht  nech  remi  acht 
Dowmnall  m^c  in  rig  ar  atrubairt  in  rí  coná  \\e\rsed 
nech  remi  ar  rofitir  aní  immo  tánic  7  nirba  maith  leis  a3i& 

»  gl.  .i.  i  mBreíni  Cownacht  [M] 

b  Quatrain  written  along  the  upper  marg.  over  first  line  of  each  column  [M]  : 
Cetracha  sacart  a  lin.  |  fichi  epscop  úasal  brig.  |  resin  salmchetal  cen 
acht  I  cóeca  deochain  tricha  mace. 


1  n-stroke  om.  *siC,forOsx?C\g<z.  3  sic.  4  sic,  for  ica  n-. 


12  [AMRA  CHOLUIM  CHILLE]  [5a30-5b21 

thichtain   ar  nírbo   áil   leis   astud   na   filed   t  tuaslucud 

Scannláin.     Conid  and  sein  ro  bennach  Colum  Ciile  inni 

Domnall  ar  robo  airmeta  connici  sein.  Gorbu  olc  lasin 

rigain  a  bennachad  ar  robo  lesm^c  di  é  goro  fergaig  in 

32oclérech  fria  co  n-érbairtsi    frísin  clérech  romór  in  chor- 

raigecht  fora  tai.  is  cet  duitsiu  ar  in  clérech   bíth   for 

corraigecht  ]fora  tai.  is  cet  duitsiu  ar  in  clérech  bíth  for 

corraigecht.1  Conid  and  sein  ro  soadsi  i  cuirr  co  ragaib  a 

5bhinailt  for  athisiugud  in  chlérig.  corosaidside  |  hi  cuirr 

325  ele.  co  filet  na  dá  chuirr  sin   o  sein   ille  i  nDruim  Cheta 

ut  alii  dicunt. 

Táncatar  íarsein  na  íilid  isin  n-airecht  7  dúan  molta 
léo  dó  7  aidbsia  ainm  in  chiuil  sin  7  ba  céol  derscaig- 
thech  hé  ut  Colmán  mac  Lénéne  dixit 

330  bLuin  o  cheolaib  uingi  o  dirnaib0 

crotha  ban  náethech  óc  crothaib  rígna. 
rig  ic  Domnall  dordd  ic  aidbsi 
adande  oc  cainnill  colcf  oc  mo  choilcse 
7    i    n-óenecht    dognítís    in    ceól     sin.    Co    tánic    míad 
335menmandon  chlereoch  corbo  lán  in  t-aér  húasa  chind  ó 
demnaib  coro  failsiged  do  Baithin  sein  7  coro  chairigs/i/e 
in  clérech  7  co  tuc  in  clérech  far  sein  a  chend  fo  choim  7 
co  nderna  athrige  7  co  túargaib   iarsein   a  chend  asa 
choim  7  co  róemid  ceo  mór  dia  chind  7  coro  scailit  as  na 
34odemna  riasin  céo  sin.     Da  cét  dec  da«<?  lin  na  filed  ut 
dixit  q?ndam. 

Fecht  do  Mael  Choba  na  cliar. 
ic  hlbur  Chind  Tráchta  thíar. 
Da  cét  dec  filed  fosfuair 
345  resin  n-ibar  aníarthúaid. 

a  .i.  corus  cronain  [M]  b  .i.  deróli  na  luin  i  farrad2  na  nela  [M]  c  [in 

marg.~\  .i.  dirna  ainm  tomais  moir  t  oc  dirnaib  [M]  d  .i.  deroil  each  céol  i  farrad 

aidbse  [M]  e  .i.  deróil  oenchainnell  bee  lii  farrad  cainle  more  [M]  f  .i. 

claideb  [M] 

1-1  sic,  dittography.         "•  farad  Facs. 


5b2I-6a3]  [AMRA  CHOLUIM  CHILLE]  13, 

Coi/^med  teóra  mblíadan  mbind. 
dorat  dóib  Máel  Coba  in  cing. 
méraid  co  lá  brátha  báin. 
do  chenéol  delbda  Demáin. 

Corofost  Colum  Cille  iarsein  na  filedu  7  co  n-erbairt  350 
fri  //Aed. 

Cormac  cain  buicha  neoitb 

nua  molta  crina0  seoit. 

is  eci  ro  legus  roth1  cráedd 

cein  maire  molthiar.  mairg  áerthiar  Áed  355. 

Cain  in  súg  asa  saeraigthib  sugthiar 
mairg  in  íath  ecnairc  airthiar. 

Arad  clothf  cain  in  réim  riadait8'  bih 
dofúarthet1  maini  molthaidi. 

Dorónad   coindmed   na   filed  iarsein  fo   Érind   7    ro  36» 
digbait  iarsein  a  clíara  .i.  xxiiii.  i  cléir  ind  olloman   7 
xii.  i  cleir  ind   ánraid.  is  iarsin  bai  Colum  Qille  icuin- 
chid2  Scandlain  for  Aed  7  ni   tardad  dó.      Co  n-erbairt- 
sium   da.no  fri    Aed   is   e   nongébad  a   assa   imme  imm 
iarmergi     cebé     bale     no  bethj     7    ro  comallad    amlaid.  365 
Colmán  mac  Comgelláin  im  is  é  rue  in  mbreith  eter  hru 
Erend  7  Alban  7  do  DálRíata  áoside.  7  is  ris  dorigni 
Colum    Qille  \  in    mbáide    in    tan    ropo    lenam    bee     in  6a. 
Colmán  ut  dixit 

A  chub/«  con  370 

a  anim  glan. 
aso  póic  duit 
dale  póic  dam 

a  .i.  ro  bris  .i.  maith  ro  bris  fein  in  cáininne  [M]  b  .i.  gainne  [M]  c  .i.  tiagait 
as  [H]  d  .i.  filidecht  [M]  e  .i.  mad  genair  [M]  f  .i.  ut  dicitur  i  nlmacallaim 
in  da  Túarad  .i.  altram  cloth  .i.  foglaim  ecse.  cluith  do  thur.i.  intí  icambi  aenech  do 
thúr  [M]  s  .i.  radit  .i.  [M]  [marg.']  h  .i.  ut  dicitux  daw  ongai^-  etitra  .i.  etar  a;-d 
.i.  dam  allaid  .tad  (?)  t  riagdai  .i.  dieithard  [Jil]  '  .i.  marit  [H]  J  \marg^\ 

bithcé  .i.  bet(ha)3  centarach4  [M] 


rath  Facs.      -  sic,  for  ic  cuindchid.       3  sic  Facs.,  now  Meg.      *  centaradi  Facs. 


14  [AMRA  CHOLUIM  CHILLE]  [6a*-30 

7    asbert   Culum  Cil/e  is  é  dogénad   síthugud   eter  firu 

375Érend  7  Alban.  7  is  i  breth  rue//  a  fecht  7  a  slóged  la 
firu  Erend  do  grés  ar  islóged1  la  fonnaib  do  gres.  a  cain 
7  a  cobach  la  firu  Alban.  1  a  mmuircoblach  nammá  la 
firu  Alban  ó  sein  immach  im  la  firu  Herend.  Tanic 
iaram  Dalian  ardollom  Wérend  in  tan   sin   do   acallaim 

38oCholum4  Chille.  Conid  and  rogab  in  remfocul  dó.  7  ni 
reléic  Colum  Cille  dó  a  dénam  secha  sein  co  ndernad  i 
n-amsir  a  éistecta  ar  asbert  fri  marb  bas  chubaid  7  is 
dochendaib2  ro  thriall  Dalian  a  dúain  do  dénam.  Do- 
rairngert  trá  Colum  Cille  do  Dalian  i//nmassa  7  torthe 

385  in  talman  ar  in  molad  sa  7  ni  ragaib  acht  nem  dó  féin  7 
do  cech  óen  no  ngebad  ca<://  dia  7  dofucébad  etéT  chéill  7 
iogur  ut  quidarn  dixit 

Amra  Coluim  ca<r//  dia 
cepé  nod  geba  co  follan.a 

390  rosia  in  findlaith  fia 

ro  ir  Dia  do  Dalian. 
Tri  comartha  im  dorat  Colum  Cille  do  in  tan  dogénad 
.i.   marcach   eich   alaid    no  innisfed    dó   étsecht  Coluim 
Chille  7  in  cetna  foccul  no  ráidfed  in  marcach  commad 

395  hé  tosach  in  molta  7  a  suile  do  lécud  dó  céin  no  beth  ica 
dénam.  Ic  Ath  Féne  d&no  i  mMide  doronad  in  molad  sa 
ut  Mael  Suthain  dixit.  Adfét  im  Ferdomnach  comarba 
Colu/?;/  Chille  is  far  Slige  Assail  ro  canad  ótha  Dun  na 
nAirbed  cosin  crois  ic  Tig//3  Lommán 

400  Anamainb  eté-r  da  nin  inso  .i.  nin  i  tossuch  in  moltai 
7  nin  ina  deriud  .i.  ni  discéoil  7  nim  uain.  1  is  gobul  di 
.i.  recne0  dechubaid  .i.  dá  son  t  a  tri  do  tinnscetul  o 
áenfid  beos  .i.  diaid  i  ndiaid  7  son  o  fid  is  écsamail  ina 
diad  .side. 

a  .i.  eter  ceill  7  logur  [M]  b  .i.  ansomain  .i.  somain  án  .i.  airdairc.     7 

isind  immund  tis  atá  ind  anamain  [M]  c  .i.  ré  cantana  dechubaid  im  fil  isind 

remfocul  .i.  neit  7  méit.  [M] 


1  sic,  for  is  slóged.  2  chendnaib  MS.  with  punctum  delens  over  n.      3  mark  of 

asp.  later.  4  sic. 


6a*°-6b25]  [AMRA  CHOLUIM  CHILLE]  15 

Dia  dia.  7  rt.     Is  airi  emnas  in  cétfocwl  arabela  1  ar405 
lainni  in  molta  ut  est  áeus  dév/s  mens.  7  rt.     Is  é  im  a 
ainm  sein  lasin   Góedel  atherruch   i  riguth    rignáth  |  ar6b 
bíti  tri  quale  cosmaile  labartha  ic  filedaib  na  Goedeilge 
.i.  a  atherruch  i  riguth  riglát  7  a  insimqd.   7  a  diabul  7 
is  í  so  aichne  cech  ai  dib.      Is  é  in  t-aitherruch  q«ide?«  410 
emnad  óenfoc/^'l  i  n-oeniniud1  isind  runn  7  cen  lenamain 
dé  o  sein  immach.     Is  é  im  a  insemod  a  innisein  o  mud 
inund  .i.  in  t-óenfoc«l  do  rád  co  mm^;/ic  isind  rund  co 
n-etartaidecht  focz^l  ele  etarru.  ut  est  hoc  .i. 

Ric  in  sithbea  sitlas  mag  415 

ric  in  dam  trí  cóecait  glond. 

ric  in  gillab  gusmar  gand 
foracaib  Cú  Dínisc  donn. 

Is  e  im  a  diabul  .i.  a  filliud  .i.  do  emnad  ut  est  hoc  .i. 

Agur  águr  iar  céin  chain  420 

bith  i  péin  phein  ní  sith  sith. 
amfl/  each  each  co  bráth  bráth 

in  cech  thráth  tráth  cid  scíd/z2  scíth. 

Da    email    dib    so    isind   remfocwl   so.     Aterruch    i 
íiguth    ngnáth    7   a  innsimod.     A  insemod  im   namma425 
fogabar  i  curp  ind  immuin. 

DlA    DIA  DORROGUSd  ria  tías  inna  gnúis 

.i.  atagur  Dia  Í  gudim  dia  ríasiu  thías  ina  gnúis  Í  in  tan  1 

ind  inbaid  tias. 

CULUe  TRÍA  NEIT.f  430 

Fortched  Í  formolad  fil  hie  7  conna  bitis  gnee  fortcheda 

a  .i.  in  dúan  [M]  b  .i.  CarpH  mac  Con  Dinisc  [M]  c  episiuxis  nomen 

huius  speciei  secundum  Donatum  .i.  geminatio  eiusdem  uerbi  \n  eodem  uersu  sine 
aliqz^a  dilatione  ut  me  me3  assum  qui  rt3  [M]  d  .i.  is  ró  .i.  is  mór  atagur  Dia. 

i  dorró  .i.  ro  thogus  rúamnad  and.  [M]  e  .i.  cul  .i.  carpat  [M]  f  .i.  cath  [M] 

1  sic.  2  sic  d,  due  no  doubt  to  retracer.  3  faintly  traceable. 


16  [AMR A  CHOLUIM  CHILLE]  [6bJ5-7a10 

foi  sin  dichned  7  dochned  7  cennacros  ut  qz/idam  dtcunt. 
bid  da7io  néit  .i.  guin  ut  d/citur 

ro  bé  do  lecht1  i  farthea 
435  iar  do  néitb  séol  siraichthe.c 

ructhar  i  cappd  i  ndiaid  phille 
do  raccf  a  scáils  día  coemchill 
.1.   amíz/  téit  carpath  serda   tré  chath  corop  amlaid 
dech  m'animsea  tria  chath  nemna  dochum  nime.     Culu 
440  .i.  fortched1  sund  incond2  ilid.  ar  is  cul  in  foc«l  gnáthach 
acht  ro  thuill  in  fili  .u.  sund  do  línad  na  filidechta.  1  do 
dúaichnigud3  na  foc?/l  tria  digbail  7  tria  tórmach  7  tria 
inchumscugud  do   dénam   intib    7  atát  trí   gnee  fair  .i. 
dichned4j  7  dochned  7  cennachros.      Is  é   in  dichnedk  a 
445  chend  do  gait  dond  cu\"  7  cen  ni  ele  ina  inad  ut  dixit 

poeta. 

Dál  ro  dálus  mór  in  baes 
isind  arus  huas  Druim5 
7a6  a  mmo  chomdiu  a  ri  .ru.  rá.1 

45o  bui  bium  ba  bés  ni  thias. 

rú  rá.  is  e  in  desmerecht  and  sein.  ar  is  run  ran  rodlecht. 
ise  uero  in  dochned."  da  cend  fair  .i.  a  chenn  féin  7  cend 
ele.  7  commad  é  a  diles  in  litter  dédenach  ind  ocut\  do 
emnad  ama/  dognethea  benn  dondi  as  ben  ut  ázeitur 
455  La  mac'  fir  néit0  fadb  corcrap 

téit  dáig  dedemin.i  ni  tercda. 
forruim1  tend.8  do  chrund  ochtgac 
gnath  cenn  í  c//rub  Chon  Echtga. 

»  .i.  i  mmochai  [M]  b  .i.  iar  do  guin  [M]  e  1  sirarde  [M]  d  .i.  i  carr  [M] 
«  .i.  eicli  [M]  f  .i.  do  ben  [M]  e  .i.  a  fir  [M]  h  í  claideb  [M]  s  .i.  deichned 
speciality  [M]  J  t  declined  [M]  k  .i.  dicennad  [M]  '  .i.  run  .i.  rathmar 

sa  [M]  m  i  bi  [M]  »  i  in  declined  [M]  °  .i.  guin  [^l]  p  \marg.~]  ut 

dicitur  Á.  (     )  .i.  (     )orb'v  )a  ligaib  [M]8  <J  i  dinéim  [M]  r  .i.  ro  gon  ;  [infra 

lin.}  t  .i.8  ro  furmi  [M]       5  .i.  laech  [M]         l  .i.  do  crund  gai  i  mbít  ocht  láma  [MJ 

1  1  corr.  in  ras.  from  b.  2  sic.  3  supply  a  luirg.  ar  is  inunn  fortched  7 

fordorchad.  ar  is  ed  bis  hi  fortched  temligud  7  duaichnigud,  Rawl.         4  ch  corr. 

from  g.  5  supply  Lias.  6  This  leaf,  subsequently  bisected,  is  now  repieced^ 

1  MS.  more  like  lain.  8  om.  Facs. 


7a10"45]  [AMRA  CHOLUIM  CHILLE]  17 

Commad  hi  rét  no  béth  in  desmerecht  hie  .i.  a  chend 
féin  for  ind  ir  út  7  cenn  neich  ele  ina  láim  acht  chena  is  460 
i  n-erlabra  fégtair  inna  haisti  7  ni  hi  rét.  Commad  hé 
in  desmeirecht  hie  ni  t^rcda  ar  ro  tuilled  da  forsin  foc/d 
cert,  acht  chena  increchthar  sein  ar  ni  deichned  iar 
ndílsi  tormach  sillaibi  acht  is  formolad  filed.  7  is  é  so  a 
deismerecht  side.  465 

Céim  o  lochaib  do  línnói 
co  glothaib  clu  nad  gandón.a 
techt  sech  eochu  i  cind  chrice 
maith  bethu  i  mbite  annón 

Cade  di  in  déchnedb  isind  rund  atrubrummar.  La  470 
mac1  fir  7rl.c  ni  handsa  tenn  do  dénam  dondni  as  ten  .i. 
tene  ardaig  goro  recrad  dochenn  7  declined  iar  ndilsi 
sein.  Is  amlaid  só  im  dermerechtaigtir3  na  hernaili  sea 
in  aliis  libris  .i.  dichned  anv;/  atá  dochusin  .i.  tellad  a 
chend  dé  .i.  net  ar  is  docuisnet  ro  bui  de  prius.  Is  e  im  475 
in  deichned  ut  est  maelan  .i.  án  in  cend  ele.  is  é  in  chen- 
nachros4  ut  est  senchas  ar  is  fenchas  ro  bui  de  prius  is  e 
so  increchad  na  ndesmerecht  sea  .i.  Jii  dichned  iar 
ndilsi  dig-bail  silWbi  7  ni  dichned  iar  nd5  indara  de 
cip  ed  arile.  Araill  and  da.no  is  iat  na  focail  gnátha6480 
indiu  dochusin  7  maelán  7  senchas  iar  n-arsathaib  di 
ata  deismerechta  sút  ar  roptar  iat  na  focail  gnáthcha 
acuside.  docuisinet7  7  mael  7  fencas.  Is  e  im  in  cen- 
nachros  indiu  fenchas  do  denam  dond  ocul  as  senchas 
ar  is  e  in  gnathach.  indiu  senchas.  ut  áicitur  485 


a  on  hk  exemitw/-  [M]  b  i  in  dochned  [M]  «  \marg.~\  (     )  rethaib  .i.  fer 

(     )s.-  ferr  [M] 


1  MS.  more  like  lain  2  membrane  cut  away  at  shajt  ofs;e  Facs.         3  sic,  for 

desm  . .  *  chend  nachros  MS.,  with  punctum  delens  over  d.  5  Here  the  scribe 

has  skipped  a  line,  supply  dsi  tormach  sillaibe  acht  formolad  filed,  Rawl.  6  sic. 

1  MS.  rather  . .  met,  due  to  retracing. 

C 


18  [AMRA  CHOLUIM  CHILLE]  [7a45-7b26 

Fégsait  filid  Fail  i  fos 
fenchas  co  féig  la  Fergos 
7b  mad  far  mal  ca^  maige  |  immach 

dorróische  doíne  Dubthach. 

490  Fenachas  is  é  in  desmerecht  ann  sein  .f.  ar  .s.  and  is 
cumma  dognith^r  i  tosuch  7  i  nderiud  focail  in  dichned 
7  in  cennachros  i  nderiud  im  iocail  namma  as  gnáth 
dóchned  do  dénam.  Ni  aiccem  da.no  ic  filedaib  na 
gaedeilge  ainm  sain   for  digbail  littri    7   sillabi.   am«/ 

495atchiam  for  tormach  littri  7  silWbi  .i.  dóchned  tormach 
littri  7  formolad  tormach  silWbi. 

DlA  NIME  NIM  REILGE  I  LLURGa  I  N-EIGTH1AR 
AR  MUICH  DIA  MEIT. 

.i.  ar  rélad  fírinni  a.tbeir  Día  nime  1  día  fis  connach  Dia 
500  as    idal.     Nim  reilge    i    llurg   na   ndemnab  ocá  ndentar 
égem  ar  met  a  mmuiche. 

DÍA  MAR  MO  ANACCOL  DE  MÚR  THEINDTIDE 
DÍUDERC  NDÉR 

.i.  mór  Dia  domm  anaccul  ar  immed  in  tened  bale  i 
505  teilgití?r  déra  co  cían  ico  déicsin  .i.  <\uia  fit  mur  immed 

ut  dicitux 

múr  immed  tall  isind  recht 
coph  búaid  is  briathar  lánchert. 
Dú  bale  dú  dúthaig  lat 
510  cul  comet  is  cul  carpat 

diuderc  da.no  nomen  compossitum  6  latin  7  scotic.  diu 
.i.  incían  derc  .i.  súil  ut  diy.it  Gránni  ingen  Cormaic  fri 
Find. 

Fil  dune 
515  rismad  bude  4em  diuderc.1 

ara  tribrindc  in  bith  uled 
a  meicc  Maire  cid  diúbert. 

a  .i.  declined  iwles  [M]  h  i  in  deniain  dianid  ainm  enégthíar  ar  méit  a  niuche 

[M]         «  t  dia  tibrind  [M]         d  }  mbude  t  hule  hule  [M] 


7b27-8a8]  [AMRA  CHOLUIM  CHILLE]  19 

DlA  FIRENa  FÍROCUS  CLUINES  MO  DONUAILL 
DO  NIMÍATH  NÉL 

.i.  Dia  Fíróen  X  Día  na  fírén.  fírocus  .i.  quia  est  dé?ws520 
ubique  7  prope  omnibus  inuocantibus  eum.  Mo  do- 
núaill  .i.  mo  do  núaill  .i.  núall  mo  chuirp1  7  m'anma  iar 
nelaib  co  íath  nime.  1  núall  fetarlaice  7  nufinad.2 1  mo  do- 
nuaill  .i.  mo  dó  nuall  .i.  mo  núali  dó  .i.  do  Dia.  Bid 
da;/<?  iath  mind  7  iath  ferand  ut  dicitur  525 

¥6  ainm  do  maith  is  do  miad. 
Fi  ainm  3d'ulc  7  d'anriad." 
án  fir  is  ni  forus  fand 
iath  mind  7  iath  ferand.3 

De  mestitia  07/2wium  rerum  m  morte  Columbae  t  de53o 
exitu  Columbae4 

Ni  DISCÉOIL0  DUAE  NEILL 

.i.  ni  cen  sc(    )5  1  ni  dis  in  seel  °t  ni  dis  in  scél6  d'uib 
Néill.    Colum  Cille  do  éc.  1  duae  Néill  .i.  doínui7  Néill. 
t  ni  disceoi/  Á.  ní  dáthe  scéoil  .i.  niba  seel  do  duid  .i.  535 
clothaigfit/«y.d  I 

Ni  UCHTAT  ÓENMAIGE  MÓR    MAIRGe    MOR    DEILM    NDIO-  8a 
LAING 

.i.  ni  do  oenmaig  as  uch  i  as  íachtad  sed  tótís  ca^zpis 
Is  mairg  mór  estecht  Coluim  Chiile  deilm  .i.  is  mor  in  540 
•crith  7  in  cwwsugud8  tánic  isin  nErindla  hestecht  Coluim 
Chiile  .i.  quia  fit  deilm  .i.  torand  t  throst  ut  áiciíuv 
Atá  ben  is  tir 

ni  apar  a  hai[w]m.9 
maidid  esi  a  deilm  545 

ama/  chloich  a  tailm. 

»  .i.  a  oenur  as  firen.  t  firén  hé cen  peccad  [M]  b  t  7  d'etiiad  [M]  »  amrat  .i.  ánum 
fil  and  óndí  as  ámus  éc  atá.  amrath  di  .i.  ecrath  ar  is  e  Colum  Cille  10  rath  anduas. 
sMter  eendaire  rath  [H  on  I.  41,  left  blank  by  A. ,]  J  icluinfither  [M]10  <■  .i.  miserg  [M] 

1  only  a  trace  o/p  left,  remainder  cut  away.       -  sic,  (a  wrong  expansion  o/fiad) 

with  adnaisi  added  over  nad  by  H.  3~3  in  ras.  and  retraced ;  first  half  of  line  jg 

erased.        4  final  e(ae)  cut  away.  5  él  cut  away.  6"6  sic,  dittogr.  \  sic 

MS.  &  LH.,  read  domui.         8  sic,  for  cumscugud.         9  ti-stroke  om.     10  ..fit"  Facs. 

C2 


20  [AMRA  CHOLUIM  CHILLE]  [8a9-10 

RlS  RÉ  ASNEID  COLUM  CEN  BEITH  CEN  CHILL. 

Ris  nád  fir. 
6  ricfa  co  tech  a  rig. 
550  cóich  bas  lugu  innia  sin. 

inná  Finnía  find  serchaid. 

.i.  is  diolaing  dun  in  scél  isind  ré  i  n-aisnéttr  dún 
Cdlum  Cii/e  do  éstecht  cen  bith  .i.  cend1  a  beith  i  mbith  i 
i  mbethaid  cen  chill  .i.  cen  a  beith  i  cill.  ris.   .i.  seel  ut 

.555 £5/  i  nlmmacallaim  in  da  Thúarad  .i.  áil  rig  risi  rédi.  f  i 
mBrethaib  Nemed  ut  dicitur.  Ní  díl  dáimi  risi  .i.  ni  fil 
airfitiud  dáimi  do  seelaib  oca.  i  combad  ed  bad  choir 
and.  cen  díl  dámi  risi  .i.  cen  díl  óegidechta  in  scelaigi 
ar  bid  risi  .i.  scelaigi  ut  óixii  Corp/v  m^c  Etaine  isind 

560  air  dorigni  do  Bres  m^c  Eladan. 

Cen  cholta  arb  craib  cernine0 
cen  gertd  ferbbac  fora  n-assa  athirnif 
cen  adbag  fir  fo  druba  disorchih 
cen  díl  dámi  resi1  rob  sen  Brisse. 

565  7  is í  sein  cétáer  dorónad  i  nÉrinn. 

COI  INDIA.  DUÍ   DO 

.i.  coi  .i.  q?iomodo  india  innisfes  .i.  cia  cruth  innisfes 
dui  de.  t  coi  .i.  conar  .i.  cia  conair  innisfes  dui  dé.  i  robo 
dui  cech  dune  ina  condelgsom  co  India. 

570  SCEO  NERA 

.i.  sceo  7  céo  7  neo  trí  comaccomail  góedelge  .i.  cid 
Nera   mac  Moraind  I  Nera   m^c   Findchuill  a  sidib  ni 
chóemsad  a  asnéis  t  robo  dui  side  i  n-athfegad  Chohiim 
Chide. 
575  In  FAITH  DÉ  DÉ  DE  SION  SUDIOTH  IS  NU  NAD  MAIR 

.i.  is  nu  atbath  in  faith  Dé  ro  suidestar  for  deis  in 


a  .i.  cen  hiad  [M]  b  i  for  [MJ  c  .i.  clár  [M]  d  .i.  cen  loim  t  cen  geilt 

[Mj         «  .i.  bó  [M]  f  .i.  lóeg  [M]  s  .i.  cen  tech  [M]  h  .i.  adaig  [M], 

.i.  scelaigi  [M] 


8a40-8b31]         [AMRA  CHOLUÍM  CHILLE]  21 

Sioin  nemdai.  i  da.no  in  faith  Dé  noaisneded  in  sudigud 
bias  i  n-iatha  Sion.  i  in  faith  ro  sudestar  for  deis  Dé  in 
Sion. 

Nl  MARTHAR  LEND  580 

.i.  ni  marthar  ocund  t  ni  fil  mórath  ocund  hifechtsa 
i  ni  fil  nech  diar  mórad  ocund. 

NÍ  LES  ANMA  AR  SUI  ARDON  CONDIATH    | 

.i.  ni  fil  ocund  nech  lessaiges  t  soillsiges  ar  n-anmain  8b 
ifechtsa  ar  atrullaí  úain  i  n-iath  cain  ar  sui.  t  condio  .i.585 
sallim  .i.  inti  nosailled  o  forcetul  bréntaid  ar  cinad  7  ar 
targabal.  i  ni  lesaigend  ar  n-anmain  ar  sui  ar  ro  foilged 
erond  .i.  cond(      )l 

CoNROETOT  BIU  BATH 

.i.  inti  nochometed.  t  nocométad2  ar  mbiu  atbath3  1 590 
inti  nochometed  ar  mbiu  co  cain  atbath 

Ar  don  bath  bo  ar  n-aircend  adilg(     )ih 

.i.  atbath  airund  inti  omba  irchend  ar  n-áilgius 
dligthech  ar  dobered  dun  cech  ni  ba  ail  dún  co  gligthech5 
i  inti  bá  airchend  fri  airchesecht  ar  n-adlaige  atbath.        595 

Ar  don  bath  bá  fíadat  foídiam 

.i.  atbath  erund  inti  nod  faidmis  co  ar  Fiadat  .i.  co  ar 
nDia  maith  .i.-ar  teged  a  spirit  for  nem  cec  dardain 

ArA5  NIN  FISSID  FRISBERED  ÓMNU  HÚAIN 

.i.  ar  ni  bered  inti  dobered  fis  síth  dún  i  fis  áith  cona600 
bid  imecla  ocund.  f  in  fisid  téged  úain  i  n-ia(     )° 
Ar  ntn  tathrith  doslunend  focul  fír 
.i.  ni  aithred//end7  cocund  inti  no  rethed  úain   7  no 
sluined  fir  focuil  t  ni  thic  diar  tathreos  .i.  díar  sésugud 
Ar  nin  forcetlaid  forcanad  túatha  toí  600 

.i.  ar  ni  mair  in  forcetlaid  non  forcanad  na  tiiatha  co 
mbitis  inna  tost  t  no  forcanad  tuatha  im  denam  toi.  t  in 

»  .i.  hi  tir  [HJ         '■  .i.  dliged  [M] 


'  margin    cut    away ;   probably    conditus    est,    Stokes.  2  cométed   Facs. 

1  aetbath  MS.  with  e  expwicted.  x  margin  cut  away,  read  adilgen.  5  sic. 

'final  th,  and  part  of  a  cut  away.  '•  sic  MS.,  d  (for  t)  no  doubt  due  to  retracing. 


22  [AMRA  CHOLUIM  CHILLE]  [8b31-9a9 

forcetlaid  no  forcanad  na  tuatha  batar  im  Thai  .i.  ainma 
srotha  i  nAlbain. 

010  HUILE  BITH  BA  HAE   HE 

.i.  robo  lesseom  in  t-ule  bith  i  dano  is  intirecht 
fégthair  and  .i.  he  .i.  tniag  .i.  is  truag  atat  atrebthaide 
in  betha  robo  lesseom.  Ms  crot  cen  chéis  iatside  7  is  cell 
cen  abaid1 

615  IS  CRUIT  CEN  CEISb  IS  CELL  CEN  ABAID 

.i.  céis  ainm  do  chruit//  bic  bis  i  comaitecht  chruite 
more  hi  comsinm.  i  ainm  don  delgain  bic  fostas  in  téit 
hi  mmude  na  crote.  i  dona  coblaigib.  i  ainm  don  trom- 
thet.  t  isi  in  cheis  isin  chruit  ani  chongbas  in  lethrind 

9acona  tétaib  inti.  ut  dixit  poeta  Ros  mac  Find  |  c  cecinit. 

621 1  Ferchertne  file. 

Ni  celtd  ceis  ceol  de  criiit  Crabtenee 
coselastar2f  for  sluagu  suanbasB 

consert  coibnius  eter  sceo  Main  Moriaet11  macdacht 
Morca1 
625  ba  mo  lé3  cech  log  LabreicU 

ba  binniu  cec  céol  in  chrot 
arpete  Laibraidk  Loingsech  Lore 
ciarba  docht1  for  rune  in  ri 
630  nirochelt  ceis  Craiptini. 

Prim 7«  capitulus  huic  usque  canitur 


:>  in  marg.  t  sig'ge  (  )  [M],  remainder  cut  off  b  .i.  ceis  coi  astuda.  i  coi  a  iisin 
ciúil  [M]  c  [marg.  sup.]  Is  carad4  lega  íii  léis/  is  carad4  smera  ri  smúais./  is  amrim 
ri  c;v/it  cen  chéis/  sinni  d'éis  ar  n-argain  úais.  [H]  d  .i.  niro  clieil  Ros  mac  Find 

I  Ferchertne  fill  [M]         e  .i.  cruittire  [M]       '  .i.  doiat  [M]       e  .;.  bas  cotolta5  [M] 

II  .i.  proprium  [in  marg.']  .i.  Mori  a  th  in  gen  Scoriath  ingen  rig  Fer  Morca  isi  10 
charastar  Labraid.  [M]  '  .i.  proprium  gentis  [M]  i  A.  labrad  do  Loingsiuch 
ar  ba  balb  [M]  k  .i.  Labraid  l.omgsech  mac  AWelln  meic  hoegairi  meic  Ugaini 
^lóir  [M]         '  .i.  ciarbo  balb  remi  sin  [M] 

1-1  sic,   out  of  place.  2  sic,  for  conselastar.  :i  letter  erased  after  e. 

4  sic,  for  scarad,         5  codolta  Facs. 


9a10-36]  [AMRA  CHOLUIM  CHILLE]  23 

De  ascensione  eius  in  caelum. 

ATTRUIC  ROARD  TRÁTH  DE  COLUM  CUITECHTA 

.i.  atraracht  co  roard  Culum  in  tan  tánic  cuitechta 
Dé  ara  chend  .i.  angil  Dé.  635 

FlNNETHAL  FRESTAL. 

.i.  is  firm  t  is  taitnemach  in  fethal  día  táncatar 
frest/^al  i  is  finn  in  sídlaith  tánic  i  {vestal  Choluim  Cilk 
.i.  Axal  aingel  cum  ceteris  angelis. 

FlGLIS  FUT  BAÍ  640 

,i.  dorigni  figill  in  fot  ro  bai  uul  uita  .i.  dá  cét  dec 
slechtan  leis  cack  lai  acht  i  sollomnaib  tantum  comtar 
léri  a  asnai  triana  bla  lin  ut  dixit  poeta 

Glé  no  laiged  isin  ngeima 

ina  ligu  bá  mór  sáeth.  645 

slicht  a  asna  triana  étach 

bá  léir  dána  séted  gáeth. 

Baí  sáegul  SNEID.b 

robo  garit  a  saegul.  .i.  uii.  blW>/a  lxx.  ut  dixit  in 

file.  650 

Teora  bl'iadtia.  boí  cen  lés 
Colum  ina  dubreclés. 
luid  co  hainglib  asa  chacht 
iar  .ui.  bliadfiaió  Axx. 

BaÍ  SÉIM  SÁTH  655 

.i.  ba  becc  a  saith  .i.  ba  bec  domeled  t  ba  bee  a  hasad 

Baí  sab  súithe  cec  dindc 

.i.  roba  sab  daingen  no  soad  cech  niummus  t  robo 
suiabb  t  sabb  cech  denna  .i.  cecha  airechta  cosa  ricced 
Cotum  Cille  i  ba  soabb  i   suthemlacht  cech  ber\a.i  co660 
clethi.  t  robo  nertmar  isin  tuithe  co  riacht  co  clethi. 


a  .i.  isin  n«aiií?/«  [M]       b  .i.  súail  1  bec  }  diriuch2  [M]      c  i  uas.  i  in  .i.  ba  suithe 
in  each  dindsenchas  [M] 

1  sic.         2  asp.  om.  Facs. 


24  [AMRA  CHOLUIM  CHILLE]  [9a36-9b19 

Bm  DIND  OC  LIBUR  LEIGDOCTa 

.i.  robo  bind  forcetlada  leigis  Colum  Cille. 

LAISSAISb  TÍR  TÚAITH 

665  .i.  ro  soillsig  i  ro  lesaig  tiri  7  tuatha  i  ro  las  de  in 
tir  thuaid.  i  ro  lasastar  isin  tir  thuaid.c  I  ro  lesaig  in  tir 
luaitk  t  ropo  lais  é. 

Leis  tuath  occidens 

.i.  lessaiges  t  soillsigis.  t  robo  leis  tuath  occidentis  | 
9b  .i.  Eriu  7  Inis  Bó  Finne  forsind  arge  .i.  cutrwwa  ro 
67i  holsig  t  ro  lesail1  aquilonem  7  occidentem. 

COTROLAS  ORIENS 

.i.  cutrummad  roba  leis  oriens  7  occidens. 

Oc  CLERIB6  CRIDOCHTAIB 

675  .i.  oc  cleirchib  na  chridib  fortchi.  i  ona  cleirchib 
cosna  cridib  forcdib  ro  foglaim  t  da;/6>  ropo  docht  a 
chride  im  clercecht  fri  each. 

Fó  DÍBAD 

.i.  maith  a  epiltiu.  quia  fit  dibad  7  bath  7  ba  7  teme 
680 ic  slui[?^]d2  epilten. 

DÉ  AINGIL  I  RE  ASSIDROCHAIB 

.i.  aingel   Dé   nime   dodeochatar  ara  chend  in   tan 
conuargaib. 


fDe  regione  ad  quam  peruenit  Qolum  Cille  7  de  pluri- 
685  bus  gradibus  eius.  secundus  capitulus  hue  usque  iucipit 
tertius. 

RÁNIC  AXALU  LA  ARBRIU  ARCHANGLIU 

.i.  ranicsom  co  du  i  tá  Axal  aingel  i  axalu  .i.  auxi- 

lium  i  axalu  .i.  na  imacalam  .i.  ranicseom  tir  i  ndéntar 

69oimmaccallaim  -i.  molad  na  trinote.  quia  dicunt  hiruphin 


a  .i.  no  forcanad  libru  ind  rechta  co  clethe  quia  fuit  doctor  in  libris  legis  [M] 
b  Í  loss  i  laiss  c  .i.  tuascert  nErend  [M]  d  i  ro  las  cid  isind  airthiur  [M] 

e  1  o  clíaraib  [M]         '  titul  [A] 


sic,  for  lesaig.         2  w-stroke  om. 


9b19-10au]         [AMRA  CHOLUIM  CHILLE]  25 

7  sa.ra.phin  sanctus  sanctus  sanctus  áominus  deus  sabaoth. 
t  axalu  .i.  uca  7  sola  .i.  comsmdigud  6  latin  7  o  goedilg 
.i.  ranicseom  a  oentoga  .i.  nem.  i  Axal  nomen  ind  aingil 
noaccallad  Colum  Cille  7  quod  est  uerius  ut  ueniebat 
Uictor  ad  Patricium  la  airbriu  .i.  la  immed.  t  la  sluag.     695 

RÁNIC  ÍATH  NAD  ADAIG  ACCESTAR 

.i.  ranic  in  ferand  nád  aicither  adaig  et[iV]L  sed  lux. 

RANIC  TÍR  DO  MOISE  MUNEMAR 

.i.  ranic  in  tir  i  toimnemni  Moisi  do  bith   ar  secnaid 
each  and  is  coir  Moise  do  bith  and  ara  ebas.  7oo 

Ranic  maige  mós  nad  genetar  ciuil 

.i.  inid  bes  nemgenemain  ceól  sed  sunt  semper  in  se 

Nad  estet  ecnaide 

.i.  nad  eplet  ecnaide.  quia  mali  peribunt  in  futuro  7 
non  boni.  i  nad  estet  ecnaide  fri  araile  quia  omnes705 
periti  sunt  in  caelo.  t  ni  etat  ecnaide  a  aisneis.  i  ni 
etsend  nech  fri  écnach  i  ni  chluinet  ecnaide  ni  a[;/]d!  quia 
ciues  celestes  officio  aurium  corporalium  non  indigent. 
sed  cogitation es  suas  introspiciunt  alterutrum. 

ASRALA  RI  SACART  SAETHU  710 

.i.  ro  la  as  ri  na  sacart  a  sáethu  .i.  i  n-amsir  a  etsecta 
ut  áicitur  tristis  est  anima  7  rt.  | 

Hue  usque  tertius  7  i//  hoc  quarto  capitulo  de  mart/?  io  10a 
eiws  co;//mewmorat//r. 

ROCEHAES2  GAIR.  CO  MBUICH3  715 

.i.  rochesastar  isin  garitré  ro  bui  i  fos  coro  brisestar 
cath  for  demon  7  domon. 

Baí  húath  fia  demal 

.i.  roboiseom  corbo  huath  he  fri  demon  t  fri  demal. 
fri  dee  mali.  t  fri  Demal  .i.  fri  ri  na  lidemna4  .i.  dé  ondi  720 
as  demon  mál  .i.   ri  i  demal  nomen  propriuw  demonis 
no  bith  ic  aimsigud  Coluim  Cille  do  ores. 


1  contraction  stroke  om.  "•  sic,  for  ro  dies.  3  co  mbuich  in  minus- 

cule.        4  n  add.  above  line. 


26  [AMRA  CHOLUIM  CHILLE]         [10ai2-10b3 

DlAMBO  GOISTE  CELEBRAD 

.i.  diambo  choi  astuda  celebrad  Coluim  Chille  I  goiste 

725  airi  fern  .i.  airet  rochluned  in  demon  guth  Co/uim  Chille 

icelebrad1  ni  lamad  cor  de  co  tairced  in  celebrad  7  co 

n-iarfaigtis  scela  dó  iar  sein.  o  Chohim  Chille  i  robo  goiste 

gabala  don  demon  ro  bui  isin  mac  legind  i  nArd  Macha 

.i.  mace  legind  notheged  co  mmnai  clérig  and  .i.  in  tan 

730  dognithea  celebrad  7   offrenn   iss  and   no  theged  cuci. 

coro  arig  Colum  Cille  fecht  and  in  demon  ic  smétiud  for 

in   mac  legin2    coro  thairmisc   Colum   Cille   immón   mac 

légind.   dul   immach    robo  goiste  gobala  di  de   demon 

celebrad  Coluim  Chille  and  sein  fri  ré  mile  colleithmile 

735  ba  follus  guth  Coluim  Chille  icelebrad1.  ut  dixit  poeta. 

Son  a  gotha  Coluim  Cille 

mor  a  binne  uas  each  cléir 
co  cend  cúic  cét  dec  ceimmend 

aidble  remmend  ed  ba  réil.3 

740        Asa  cheird  cumachtaig 

.i.  a  cumachta  a  chleirchecta  dognidsom  sein. 

Conroíter  recht  robust 

.i.  cain  roitir  f  rochomét  in  recht  sonairt  t  ro  chomet 
recht  .i.  rectitudinem.  robust  .i.  robusti  .i.  sonairt  hé  i 
745  comet  dirgetad 

ROFES  RÚAIM  ROFÉS  SEIS 

.i.  rofes  roim  a  hadnaicthe  i  rofes  ic  Róim  a  ecnasom 
7  a  chrabud.  sess  .i.  sofis  .i.  fis  ecnai  7  fáitsine  hi  //nun4 
da.no  atberat  araile  eisseirge  Choluim  Chille  do  bith  ut 
750  dixit  poeta.  | 
10b  Hi  co  n-ilur  a  mmartra 

diamba  Cholum  coemdalta 
dolluid  essi  fo  dered 
conid  Dun  a  sennemed 

1  sic,  for  ic  c. .         "  sic.         3  edbai-  éil  MS.         *  sic,  fur  nDún. 


10b4"35]  [AMRA  CHOLUIM  CHILLE]  27 

Ro  SUITHE  DÓ  DÁMAa  DEACTA  755 

.i.  rosuidiged  do  aiste  na  deachta  ar  teged  each 
dardain  ad  Dominion  .i.  rodamad  dó  suithe  na  deachta  ó 
mac  Dé  ró  etarstar1  sein.  t  robo  i  ndeacht  damtha  meic  Dé 

DeRB2  DAGb  I  MBAC 

.i.  is   demin  is  maith    intéc//3  dochuaid  i  i  mbai  .i.  760 
maith  i  mbai  siu 

Ba  eola  axal  n-aingel 

.i.  ba  eolach  i  n-immaccallmaib  aingel  t  ba  eolach  i 
n-immaccallaim  d4arigil  danid  ainm  Axal 

ARBERT  BASSIL  BRATHU  7C5 

.i.  in  brath  diummusa  dochúaid  ind  i  mmordáil 
Dromma  Cetta  conid  airi  sein  tuc  Baithin  testemain  a 
Basil  do  tróethad  in  diumais  t  noairbired  bretha  brátha 
a  Basil. 

ARGAIR  GNÍMU  DE   ADBSIB   AIRBRIB  AIDBLIB  AIDBSIB.     770 

.i.  ro  ergair  imme  a  menmain  do  bith  inna  Dia  in 
molad  doratsat  na  sloig  fair  t  ro  ergart  gnimu  Dé  de 
thaibsin  na  n-immed  iidub  duabsech  7  Ised  argarg3 
deseom  sein  in  testemain  a  Basil  1  na  bretha.  aidbsi 
ainm  in  chiuil  t  in  crónain  dognitis  ermór  fer  nÉrend  in  775 
tan  sin  cid  ed  doscarad  immalle  7  is  triasin  ceol  sin 
doronsat  firErend  do  Cholum  Chiiie  i  mmórdáil  Dromma 
Ceta  roás  míad  menman  ind.     6Huc  usque  q?/art//5c 

7De  scientia  ei/ts  \u  omin  parte7 
RaITH  RITH  RETHES  780 

.i.  ro  raithestar  i  tarraid  dó  in  rith  ro  rethestar. 
Dar  cais'1  CAINDENAM 

.i.  donid  caingnim  dar  cend  a  miscsen  .i.  quia  fit 
cais  .i.  miscais. 


»  t  dana  i  dámtha  [?>targ.~\  t  dana  deachta  .i.  deerce  "  trocaire.  [M]        '•  .i.  maith 
ut  iicitux  dagdune  [M]  c  t  inima  .i.  eter  a  da  á  .i.  a.  a  gene  7  a.  a  buis  [INI] 

d  t  dar  cais  .i.  dar  cend  grada  a  namat  .i.  [M] 

1  sic,  for  ro  étastar.  2  letter  erased  after  b.  3  sic.  4  sic,  for  ind. 

5  sic,  for  argart.         G'6  -written  between  the  columns.         '•-'  in  marg.  [M] 


28  [AMRA  CHOLUIM  CHILLE]       [10b36-lla=* 

785  FaIG  FERB  FITHIRa 

.i.  noíúaged  i  no  figed  brethir  ind  forcetail  in  fétha- 
thair.  t  fithir  .i.  sir  t  amnas.  bid  da.7/0  ferb  ic  slaind  tri 
rét  .i.  ferb  br'mthar  ut  didtut  mad  iar  ferbaib  firamraib 
berlai  bias  bain,  t  is  fas  fénechas  ic  ferbaib  Dé.  Bid  da;/<? 
790  ferb  bole  ut  dicitux  turcbait  ferba  fora  gruadaib  iar 
llacilbrethaib  |  b.i.  iar  clóenbretaib.  bid  da.no  ferb.  ut 
dicitur  théora  ferba  fira  dosnacht  .i.  ros  immaig  Assal  ar 
Mog  Nuadat 

GALS  GLUASA  GLÉ 

795        .i.  ba  gas  hé  ic  erslocud  na  gluas.3  f  robo  gaethsum 
ic  gleod  glefessa  t  gonais  na  glúasa  co  gle  .i.  eochair 
glé  Qolum  Cille  do  rédigud  glúas  t  chest. 
Glinsius  salmu 

.i.  roglinnig  na  salmu  fo  obil  7  astrisc  i  rofoglaind 
goo  na  salmu. 

SLUINSIUS  LÉIG  LIBRU  LIBUIR  UT  CAR  CASEON 

.i.  ro  sluinnestar  na  salmu  ica  tichtain   iarna  foglaim 

7  is  úas  in  sluinnsius  foi  sin.  t  sic  rosluinestar  libru  leig 

.i.   ind   rechta  anW  rocharastar  libru  Eoin  Caseoin.  t 

so,-)  nirbo  mo  leiss  libuir  ind  rechta  do  thiactain  c\uam  libuir 

Eoin  Casseoin.  t  ro  leg  Eoin  Cassioin  libru  legis 

Catha  gulae  gaelais 

.i.  rogailastar  catha  in  croís  \  cúlai  as  maith  and  .i. 

ro  bris  cath  na  trí  cúl  .i.  cath  Cúli  Dremni  for  Connachtu. 

81o  7  cath  Culi  Feda  for  Colman  Mor  mac  Diarmata.  7  cath 

Cnli   Rathin    for  Ultu  ic    cosnam   Rois  Torothair  eter 

*  .i.  fétAathir*  [H]     [marg.]  1  ferb  (     )  .i.  (     )  [H]- 

>'  \_Marg.  sup.'] 

JJia  ecna  dia  dilgud  dess      innisid  raid  ritli  íethes. 
Coicfa  boi  bia  ba  bind  lib      diad  amiaib  dia  ainib 
Sloinnid  a  máre  si/z  maig      ergnaid  sui  siacht  slicht  cethrair 
do  chomaitlini  a  molta  on  rig      Aed  atnóe  ule  aisnid. 
Dia  chinud  do  clannaib  Neill      innisid  innisid1  buich  brón  bithréil. 
amrai  inso  in  rig  raid  fó  deóid      dia  degattach  ni  disceóil.     ni  disceoil 
.d.  n.  [M] 


sic.     dittogr,         -  almost  wholly  illegible  ;  om.  Facs.        s  sic.         *  k  am.  Facs 


lla25-llb15]       [AMRA  CHOLUIM  CHILLE]  29' 

Colum.Cille    7    Comgall    i    gálais   ro  brisestar.    ut  d/xi/ 
poe/a 

Mór  do  chataibgaelastar 

for1  athair  ralastar  815- 

mac  in  mail  a  Main  Masten 
ri  fer  Fail  adagastar. 

LlBRU  SOLMAN  SEXUS 

f  ro  siach  libru  Solman.  t  sexus  .i.  fegius  ut  áicitur 
fenchas  pro  senchas.  820 

SlNA  SCEO  IMRIMA  RAITH. 

imrima  .i.  donenna  7  ondi  as  imbér  atá  imrima  raith 
.i.  ro  raidestar  sein  .i.  doucad  in  tan  ticfad  sonend  7 
donend. 

RANNAIS  RAIND  CO   FIGUIR  ETER  LIBRU  LEIG  825 

.i.  ro  rannastar  raind  co  figuirdacht  eter  lebraib  ind 
legind  t  ind  rechta  .i.  nodeliged  a  stair  7  a  sians  7  a 
moroil  7  a  n-anogaig. 

LÉGAIS  RÚNE  ROCHÚAID  ETER  SCOLAIB  SCREPTRA 

.i.  ro  leg  rune  in  rosuthe  co  fitir  na  rune  in  tan  robuÍ83o 
eter  scolaib  ic  foglaim  na  screptra.  i  rosualt.i.  |  ainm  do  lib 
beist  bis  isind  airci  7  is  iat  so  a  airde  side  .i.  in  tan  sceas 
7  a  aged  fri  tir  domma  7  Urea  isin  tir  sin  co  cend  .uii. 
mbliarfW  i  isin  bliadain  sin  namma  mad  súas  domma  7 
mortlaid  isind  aeor  sin.      Mad  sis  domma  7  mortlaid  for  835 
mila  in  mara.  no  innised   iarum  runa  ind  anmannai  sin 
do  doinib  co  mbetis  inna  foimtin.  rosualt  da.no  ann  maile2 
don  beist  sin. 

SCEO  ELLACHT  IMMUAIM  N-EISCI.   IMM  RITH 

sceo  .i.  ecus  ro  ellged  acceseom  cohuaim3  retha  esci  840> 
im  rith  grene  .1.  esci  ria  gran  o  prim  co  cuicid  dec  7  iar 
grain  o  chúicid  dec  co  prim. 

Raith  rith  la  grein  ngescaig 

.i    ropo  reid  dó  eolas  retha   escai   la   rith   na   grene 

1  sic,  for  fora.  J  sic,  for  ainm  n-aile.  3  sic,  for  co/«huaim. 


30  [AMRA  CHOLUIM  CHILLE]  [lib15"30 

845  taitnemche.  is  airi  asberar  gescach  fri  gré'm   ar  is  uathi 
atá  sollsi  dona  rennaib  ailib. 

SCEO  REIN  R1TH 

.i.  robo  éolach  i  rrith  rénis  .i.  maris  i  commad  rian 
bad  choir  and  ut  diy.it  Find  hu  Baiscne 

850  Scél  lém  dúib 

dordaid  dam. 
snigid  gaim 
ro  faith  sam. 

gáeth  ard  huar 
855  isel  grian 

gair  a  rrith 

ruthacha  rian.b 

roruad  rath0 
ro  clethd  cruth. 
860  ro  gab  gnath 

giugrand  guth. 

ro  gab  uacht 

ete.1  én 
aigre  ré. 
865  e.1  mo  scle.2     scél  lém  duib 

RlMFEITH  RIND  NIME    NECH    INCHOI    CECH  NDIRUAIS  O 
CHOLLUM  CHILLE  CUALAMAR 

.i.  noairmebad  retlanna  nime  inti  no  iwinisfed3  each 
ní  roúcos  rochualammar  o  Cholum  Chille.  t  noinnisfed 
870  Qolum  Cille  dia  triallad  rohúais  do  rennaib.  hue  usqtie 
quintal. 

a..i.  tondgarach4  [H]  b  .i.  muir  [H]  c  .i.  raithnech  [H] 

d  .i.  ro  cheil  [H] 


1  stop  sic.  2  sic,  with  accent  over  c  for  scél.  3  sic,  for  no  innisfed. 

4  tAodgarach  Facs. 


llb30-12a16]       [AMRA  CHOLUIM  CHILLE]  31 


De  admiration  7  carita/^  eius  hie  sextus  ckpitulus 

COICH  BOI  COICH  BÍA  BEO  BADIB  AMRADAIR  AR  IATHAIB 
IRDOCHT  IRTHUAITH 

.i.  coich  roboí  t  cúich  bias  béo  bad  chomuasal  fris  875 
na^bad  firfortchiu  for  ferannaib  in  tíri  túaith.  ar  iatha/á1 
irdochí  .i.  bá  erdocht  fria  thuaithrá  t  thir  anechtair  in  tan 
conucaib  a  chill  hi  tosuch  .i.  Eu.  irthuaith  .i.  frim  an- 
thuaith.  t  irdocht  .i.  ba  erdocht  hi  tuaith  .i.  ba  docht  a 
chobaisseom  fri  nech  i  ba  docht  im  chobais  neich.  880 

ADFET  CONÚ  NECH  NAD  GOÍ  GEOIN. 

.i.   noaisneded  co  rici  nú  inti  na  aithgéoin  goi  and 
fein.  t  adfet  fil  and  idem  7  uetus  testamentum  7  a  nnu.  is 
nouuw  testamentum  .i.   no  aisneded  |  dun    fetarlaic  co  12a 
núfíadnaise  ut  dixtt  angelus  i  monachus.  885 

Maccán  umal  atbeir  cet 
Deus  ei  indulget. 
fortgella.  nú.  7  fet 
i  mbethaid  suthain  surget. 

GRESS  RO  FER  FECTHNACHU2  890 

.i.  ro  g/-v?ssaig3  t  rochemnig  immalle  frisna  firu  .i. 
aingil.  t  sic  .i.  ba  fechtnachu  each  gress4  in  grass  ro 
ferastar  Colum  Cille. 

FRI  ÁRTHU  ARCHATRU  CO  DOMUN  DRINGTHIER 

.i.  fri  aradu  na  catrach  uaisli  rodringestar  co  domun  895 
.i.  corba  dó  a  somain  t  do5  domun  .i.  co  dá  somain  .i. 
cuirp  7  an  ma  t  co  domun  .i.  ad  coelum  i  fri  arthu  archa/m6 
.i.  ar  chatir  nime  coru  drebraing  in  domun  fri  fidisi  riagla 
7  dismirechta2  noeb  ar  it  arid  dogairter  ut  dicitux  scale  i 
coeli  s[«w]t7  sancti.  900 

1  the  contraction  stroke  is  over  the  i,  t  bearing  the  tnark  of  aspiration.         "  sic. 
3  gmsaig  Facs.         4  grels  Foes.  5  over  d  is  written  c.         6  the  contraction  stroke 

is  over  the  a,  c  bearing  the  tnark  of  aspiration.  1  contraction  stroke  om. 


.    32  [AMRA  CHOLUIM  CHILLE]         [12a17-12b* 

Ar  DEO  DOENACHTHA 

.i.   ar  denacht1  meic  Dé   rochesastar  .i.  co  ragbad 
greim  dó  cesad  meic  De  f  ar  Dia  dognid  doenacht  .i. 
tidnacul  neich  ar  Dia. 
905        Ar  assaib  rigthier 

.i.  is  airi  dognidsom  ar  sásad  dó  isind  richiud  huasal 

RlRIR  ACCOBUR  A  SULA 

.i.  ro  rec  ar  Dia  cac/i  ni  rob  accobor  riae  suil  na  mna 
7i*. 

910  Sui  SLAN  CREAS  CK/ST 

.i.  in  lánsui  sen  rocretestar  Cm/  i  slan  cen  pheccad. 
i  creis  .i.  a  uerbo  cresco  .i.  ro  forbrestar  mntm  i  Crist  f 
dorat  Crist  forbairt  fair. 

Ceo  ni  coirm  ceo  ni  sekcoll2  saith  sechnais  beoil 
9i5        .i.  ocus  ni  ebed  coirm  t  ni  carad  coirm  7  nirbo  sercad 
leis  co  ollsaith  do  sechnad  da.no  in  beoil 

Bai  cath  bai  cast 

.i.  ro  bai  cath3  \  ro  boi  cath  .i.  catholicus. 

Bai  carthait 
920        -i.  tóit  Ian  do  déirc  eseom  uli  t  fichthe   Colum  Ci[l/<?o 
deseirc.4] 

Clothond  oc  buaid 

.i.  robo  ail  [i  cath4]  he   oc  breith   buada  do  each  f 
clothond  .i.  cloch5  cloithi.  quia  fit  ond  cloch     robo  cloch 
925  iarum  cloithi  each  uile  Colum  Cille 

Boi  LES  LAN 

.i.  boeseom  co  tabrad  a  lánles  do  each 

Boi  LEOR  LES  OIGED 

.i.  robo  leor  no  lesaiged  aegedu. 
930        Boi  obeid 

.i.  auidus  .i.  laind.  | 
12b        Bai  huasal.  boi  huas  a  bás 

.i.  ba  fortail  for  bas  .i.  for  diabul.  i  peccad.  i  rob  uais 
a  bás.  i  rofitir  bás  uasa. 

1  ard  enacht  MS.  2  ser  coll,  MS.  3  sic,  MS.  supply  dó  fri  demun  7  domunr 

Rawl.         4io  deseirc.  JJ  i  cath  (/.  j7),  in  ras.  by  H.  5  ck  in  ras  H. 


12b4-33]  [AMRA  CHOLUIM  CHILLE]  33 

Boi  LIEN  935 

.i.  lenis  .i.  ailgen. 

BOI1  LA  CRIDE  CECH  ECNADA 

•  i.  robo  liaig  lesaigthe  cride  each  ecnada  t  robo 
chaimrigthe  do  reir  cride  cec  ecnada  ondi  as  ligo  .i. 
cumrigim  940 

Ar  aiind  n-axal  n-acallad 

.i.  ar  n-úasal  no  aicelled  in  n-aingel  diarbo  ainm  Axal 
t  iar  mind  n-axal  n-accallaim  .i.  iar  n-acallaim  Dé  dosom 
ar  is  ed  mind  n-aingel  Cm/  mac  Dé  í  a  n-as  dech  de 
ainglibba  meníc  dorim  a  n-accallaim  stde  ba  tanaisi  da//0  945 
do  accallaim  aingel  a  acallaimseom. 

Ba  ainmne  ara  mbeba 

.i.  do  ítaid  atbath  .i.  do  lugu  dige  atbath  ar  ni 
chaided2  lind  na  biad  isin  blisidazn  atbath  acht  i  sathurnd 
t  i  ndomnuch.  950 

BÁ  BIND 

.i.  bá  bind  a  guth  icelebrad3. 
Ba  óf.n  a  cherd  cléirchechta 

.i.  rob  oen  dia  eladnaib  cleirchecht  ar  ba  suí  ba  fáith 
ba   file  í  robo  leor  do  each  ind  óenchert  chleirchechta  955 
bai  oca,  ut  Patriots  d/x// 

Genfid  maccan  dia  fine 
bid  sui  bid  faith  bid  file 
in  main  lesbaire  glan  glé 
nad  ebera  immarbé  960 

Ba  do  doinib  discrutain 

.i.  ba  ansa  do  doinib  scrútan  a  gnim  son  t  commad 
discréit  bad  choir  and  .i.  ni  chluined  screit  dune  in  bale 
i  ndénad  a  crabud  .i.  isin  ditrub  i  isin  dubrecles. 

BA   DIN   DO  NOCHTAIB  965 

.i.  imm  etach 

BA   DID  DO  BOCHTAIB 

.i.  immi  biad. 

1  supply  liaig  ;  liag  Y,  lig  R.  LH.  2  sic,  fur  chaithed.  3  sic,  for  ic  c. 

D 


34  [AMRA  CHOLUIM  CHILLE]       [WW-M^2 

Ba  nua  no  chesad  cach  tromm  DIOFOTHUCII 
970        .i.   cach  tromfotach  no  chésad  ba  anw/  nua  leisseom 
sein  t  ba  truimmiu  cach  othaig  dun  in  cesad  nua  sa  ar  in 
Dall. 

O  CHOLUSt  COSC  TUATH 

.i.  o  Cholum  nochoisctís  na  túatha. 

975     Ml  AD  MAR  MUNEMAR  MANN(  )l 

A.  tiagmait  ina  munigin  in  morairmitnig  sin  im  nem 

dúinn.     t    dommunem    doberthar    ainnitiu    mór    do    do 

13achind  na  gnim2  so.      Miad  mair  .i.  imbed  |  Manna  .i.  in 

maind.  is  ed  atbertis  meicc  Israel  fria  manchu  .i.  qt/id  est 

•980  hoc  nisi   cibus  celestis   dommuinirnar  iarum    doberthar 

arm i tin  mor  in  bid  nemda  dosom 

Nod  geilsigfe  ckisi'  eter  dligtechu 
.i.    no  ngebasom   Crist  ina  geilsine  .i.   ina   munteras 
eter  na  dligthechu.  eteraingliu  7  archaingliu. 

985  TRIASNA  CÍAXA  COTAISLIA3 

.i.  trisin  ré  cian  robui  ic  taisled  i  fos  .i.  oc  crabud. 


De  prudentia  eins  7  lectio»^  7  sapien//V? 

ErGNAID  SUI  SIACHT  SLICHT  CÉTRAIR 

.i.  is  ergna  in  sui  ro  siacht  slicht  na  cetri  smscelaigtke. 

990  COITLUID  LA  DO  CETUL  DO  NIMIATH  IARNA3  CROICH 

.i.  is  amlaid  dolluidseom  co  iath  nime  iarna  chesad 
i  fos  co  cetul  muint/re  nime  7  talman  f  it  i4  chlais  aingel 
nime. 

CÉT  CELL  CUSTOID  TOND  FO  OGI  OlFFR/ND 

995  .i.  rochoemestar  cet  cell  fo  chomlaintius  tuinni  cailig 
ofirind.  t  cet  cell  cosa  taet  tond  mara  7  cintech  ar 
écintech  and. 


1  final  stroke  of 'N  and  A  broken  off,  read  manna.     2  sic,  fomgaim..  3  between 

coin  Dins  here  t,  not  the  usual  ut\-sign.    cp.  note,  p.  8j.         '  iti  MS.,  for  it  di. 


13a22-13b9]         [AMRA  CHOLUIM  CHILLE]  35 

OLL  NÍ   NI  IDAL 

.i.  is  oil  in  trenfer  hé  7  noco  n-idlacht  dognith.  I  oil 
ani  dognith  do  maith  7  ni  idlacht.  1000 

Nl  ELLASTAR  CLOENCHLEIR 

.i.  ni  ailed  na  cliara  nidligtecha1 

DOELLAR  FO  INMUILC 

.i.  no  fegad  eat  fo  innib  a  n-uilc.  i  no  taidled  eat  co 
taprad   a  phennait  cóir  for  each,  i  ba  gabail  ella  dondioos 
uasul  na  cloenchliara  combo  maith  no  immuilged  cretim 
forru  i  nosbliged  do  sallund  .i.  do  denam  sallaind. 

Ni  FÓET  NI  FUACHT  NAD  HERIS 

.i.  nirofoid  nech  uad  do  denam  uilc.  7  nirofuachnaig 
fein  na  heris  .i.  ni  rabi  fis  comrairnech2  aicce.  .i.  heres  1 1010 
niroaslaig  heris  for  nech. 

Ni  AENED  NÍ  NÁ  BUI  I  RRECT  RIG 

.i.  ní  dénad  ni  do  aini  acht  iar  nirgetaid  Dé  .i.  nained3 
i  ndomnaigib.  i  ni  airdercaiged  ni  acht  do  reir  ríagla  Dé. 

Nand  etsa  BAS  BITH  1015 

.i.  arnad  etad  i  na  bad  istad  do  bas  tria  bithu  t  isin 
bith. 

Beo  a  AINM 
.i.  i  fos.  I 

Beo  a  anuaim  13b 

.i.  a  anim  tall.  1021 

Ad4  imbud  fodruair  fo  recht  noeb 
.i.  ro  furestar  co  mbeith  do  fo  dirgetaid  na  noeb  i  ara 
fot  rodrubastair  fo  recht  noeb  is  airi5  as  beo  a  ainm 
i  fos  7  a  anim  tall  ar  immed  fodruair  .i.  ara  fot.  quia  fit  1025 
immed  .i.  fota  ut  d/xzV  poeta 
is  imtherc 

cos  int6  abcan  oc  imthecht. 
in  t-aboc  o  Rus  chaem  Chas 
nocon-é  a  taeb  as  imda  .i.  fota.  1030 

1  sic,  for  indligtheclia.  '-'  sic,  for  comraircnech.  3  sic,  for  ni  ained. 

4  sic,  for  Ar.         5  i  hook  partly  oblitsrated.     ar\  Facs,         6  sic.t 
D  2 


36  [AMRA  CHOLUIM  CHILLE]  [13b=-36 

Frisbert  tinu  a  thoeb 

.i.  rorithbrúi  conárbo  thiuch  a  thóeb.  frisbert  tinu  a 
thoeó  .i.  ro  mairnestar  ut  dixit  poeta 

nech  frisbert  a  thigerna 
1035  nirbat1  ile  a  liberna 

co  rrucait  namait  a  chend 
a  gabair  is  a  dubcend 

.i.  a  ech  7  a  chlaideb  ar  colg  7  dubcend  duo  nomina 
gladii  stint  isin  tengoedilg.  ut  dixit  poeta 

1040  nir  for  braigt/Hb  dam  na  bo 

fromthair  colg  mo  ruanadó 
for  braigtib  rig  foceird  feit 
indi  dubcend  oc  Diarmait.3 

TUIL  A  CUIRP  CUILLSIUS 

1045        .i.  ro  choillestar  toill   a   chuirp  .i.   is   e   a  milliud  a 
nemdenam. 

CUILL  A  NEOIT 

.i.  ro  chuillestar  in  gainni  ut  poeta  dixit 

in  maith  lib 
1050  in  tan  asberar  fir  frib 

a  ssaiges  sere  saigit  seoit 
ni  geib  neoit  fri  nech  as  dil. 

Nad  in  meic  mac  hui  chuind 

.i.  cuich  in  mac  ni  handset  em  mac  hui  Chuind  .i. 
1055  Co\um  Cii/e  t  nibu  in  meic  hui  Chuind  gainni  f  neoti.  \ 
nad  maicc  adnacht  mc  hui  cheo  Chuind  .i.  ni  bui  in 
maicc  acht  bás  f<?/;'bthe  .i.  m^c  hui  cheo  Chuind  cith  .i. 
ni  bu  iarmua  acht  ba  hua  Cuind  quasi  dixisset  bá 
soerchland  cia  forodomair  mór  o  Dia 

1  nirba  Facs.  •  sic.  3  Diar  in  ras.     cp.  I.  go-/. 


13b37-14a26]        [AAIRA  CHOLUIM  CHILLE]  37 

CUIL  DEIM  DE  EOT  1060 

.i.  ní  derna  de  eot  ní  nodigbad  cuil  .i.  ondi  as  demo 
.i.  digbaim.  i  de  fót  as  choir  and  .i.  de  fuachtain. 
Cuil  deim  de  formut 
.i.  ni  derna  de  formut  ni  digbas  cuil. 

Fo  LIB  LIGE  A  AI  AR  CECH  SAETH  SRETA  SINA  1065 

.i.  is  maith  lib  a  eolchu  a  lige  Coluim  Cille  ar  no 
lead  a  drucht  1  a  úr  ar  ca^c1  ngalar  no  ráethnaiged2  rais 
na  sina  .i.  each  sin  a  rathe. 

Tria  thuaith  idlaig  dorumeoin3  retu 

.i.  ic  dul  dó  I  tria  thuaith  na  n-idal  ro  finnad  a  14a 
mbibdanas  fri  Dia  co  tabrad  form  cretim  do  Dia  7  ondi  1071 
as  reatus  atá  rétu. 

Ar  credla  cairptiu 

.i.  is  aire  dorat  in  mes  sa  forru  ar  in  carpat  credal  a 
cuirp  t  ara  cleirchecht  ro  rec  a  cairptiu.  1075 

Cath  sir  soich  fir  fiched  fri  coluaim 

.i.  ropo  suthain  a  chath  fri  demon  7  domun  soich  fir 
.i.  rosechestar  firinne  fiched  fri  culuain.  no  fuachtnaiged 
fría  cholaind  i  fos. 

CONA  REGA  IN  RÍGM-áC  FOR  DEDE  DÉ  1080 

.i.  noco  raga  mac  in  rig  .i.  Colum  Cille  for  indara 
email  fil  ic  Dia. 

I  N-ATHGUTH  I  N-ATHFERS 

.i.  isin  guth  n-aigthide  .1.  ite  maledicti  i  i  n-athguth 
.i.  isin  guth  fil.  Aithle  gotha  aile  remi.  i  n-athfers  .i.  niba  loss 
isin  fers  tánaise  ragas  acht  isin  cétfers  .i.  uenite  bene- 
dicti.  7  rt. 

ADRADNACHT  RIA  N-ÁES  RIA  N-AIMNIURT 

.i.  ro  adnacht  riasiu  tísad  áes  dó  .i.  riasiu  robo  senoir 
7  rob  amnertach  ar  it  sé  bliadna  .lxx.  robo  lán  de.  1090 

Ar  iffurnd  i  n-albu  ómun 

.i.  ar  omun  iffirnd  dochuaid  i  nAlbain.  hue  usque  .ui. 
id. 

1  sic.         -  íáe]  é  with  a  stihscr.  MS.  3  x\- stroke  more  like  that  ofm. 


38  [AMRA  CHOLUIM  CHILLE]       [14a26-14b8 


De  comendaticw£  laudis  eius  rege  nepotum  Néil. 

1095  AED  ATNOIa  ULEb  OLL  DOINE  DRO.VCHÉTALc1 

.i.  Aed  mac  Ainmerech  dorat  .uii.  cumala  don  Dull 
ar    ainm    do    thabairt    isin    molad  sa  Coluim    Chille   7 
roiaithnestar2  Aed  don  Dull  commad  druiniu  cech  cetal 
in  cetal  sa. 
1100        Fechta  for  nia  nem 

.i.  in  tan  no  regad  in  trenfer  .i.  Cohim  Cill^  <\uia  fit. 
nia  .i.  trenfer  ut  áiciiur 

Fidchell  Cremthaind  niaid  Náir 
msheir  mac  bee  do  leitáin. 
1105  leth  a  foirne  d'ór  buide 

a  lleith  aile  d'indruine. 
Óenfer  dia  fairind  namma 
nochrenad  sech2  lánamna. 

Ni  ANDIL 
mo        .i.  nirbo  nemdil  la  Dia  hé  acht  robo  dil. 

Ni  SUAIL 

.i.  nir  bee  hé.  3i  ni  handil  .i.  niro  indil3  7  níro  úaig  ni 
bad  suail. 
Ni  suaig 
1115        .i.  niro  sufuaig.  | 

14b  Ni  NIA  NAD  NUA  FRI  COTACH  CONUAILL 

.i.  ni  trénfer  nac/i  nua  insó  fri  cotach  .i.  fri  glinnigud 

chotaig  Conaill  .i.  eter  tuatha  Conaill  ar  medon.  i  ic 

dénam  a  cotaig  fri  tuathaib  ailib  dianechtair  i  ni  nua  .i. 

1120  nocon    uil  ocund    in    trenfer   uages    ni    nua   fri    cotach 

Conaill  7  ni  suaig  tosach  na  ceille  sic.  i  da?io  .i.  ni  fil 


a  .i.  ro  aithnestár  [H]  b  .i.  conibad  ulliu  [H]  c  .i.  combad  diuniu  a 

chetal  [H] 


1  mark  of  abbreviation  more  like  an  m  -stroke.  2  sic.  -V3  belonging  to  the 

previous  gloss,  out  of  place  here  and  i?i  Lib.  Hy'7n. 


14b8"44]  [AMRA  CHOLUIM  CHILLE]  39 

ocund  in  trenfer  athnuiges  cotach  Conaill.  ni  nia  in 
tosach  s/c  fri  cotach  conuail  .i.  ic  sith  eter  corp  7 
anmain. 

Cluidsius    borb    beolu    bennacht     BATAR    IC    TOÍ  1125 

TOILRIG 

.i.  ro  chloi  béolu  inna  mborb  bátar  ic  ardríg  Toi  cid 
ed  bad  áil  léo  olc  do  rad  conid  bennachad  dognitis  ut 
fuit  lalam.1 

O  DONIB  DEIMTECHTA  OC   DEO  DESSESTAR  1130 

.i.  o  doinib  rodigbad  ic  Dia2  tarrasar 

AR  ADBUD  AR  ÁNI  ATRONNAI  AR  GART  GLAN  HUA  HI 
CATHAIR  CONUAIL 

.i.    ara   ainmni    7  ara   áini    ro  ernai  gart  nglan   hua 
Conuaill  inna  chatir  i  huasom  Codiáir  moir  do  Laignibii35 
i  lleth  o  mathair  i  ar  adbchlos  ocus  ar  áini  ro  ernai  in 
gart  glan  7  rt.  ar  ní  dénadsom  sein  ut  faciunt  hipocritae 

Hi  cudbud  cainsruith  sceo  magist^/?  muintere. 

hicudbuda  .i.  women  doloris  .i.  ingiub  sechi  robo 
chain  iarum  in  sruith  cona  toimled  magne  cona  ragbad  1140 
in  galar0  sein  hé.  ocus  da.no  robo  maigister  muintere 
immon  cétna  f  ingu  sechi  .i.  is  ifechtain3  rothogmainga 
sechi  hé  ar  immed  a  dan  t  ic  udbud  .i.  ic  fethugud  adbb 
ic  éirniud  chest  na  canoni.  i  ic  udóud  .1.  ic  dibdud  ngoa  i 
ic  udbud  .i.  ic  foibadud  .i.  ic  bádud  cuirp  Crw/  foa  uil  ic  1145 
ofiriund.  i  ainm  do  boith  légind  i  profir'ium  loci  i  Ceneol 
Chonaill 

Fri  angel  n-acallastar  atgaill  grammataig  GR£ic 

.i.  dognid  aingel  d'accallaim  ocus  ro  foglaind  gram- 
mataig   anW  Gr^cu    t    no  aicilled  grammatacdu   ocus  1150 
Grécu.  I  4 


»  {in    marg.~\  i  icud(     )5      .i.    ic    fadb    (     )5bad  fad(     )6     (  )6m  ba  b(  )5d  (  )6 
Co\um  tille  [M]  b  Í  ing  [M]         «  .i.  ingu  eich  [M] 


1  sic,  for  Balam.      -  Ms.  more  like  tna.      ;i  isi  f..  MS.,  for  is  infechtain.      4  breaks 
off;  a  leaf  lost  here.         b  Meg.         6  letters  cut  away  with  outer  margin. 


40  [AMR A  CHOLUIM  CHILLE]  [15a1"16 

15a  'ocus  Co\u7n  Cille  t  sic  frecurimsea  ceill  atamchomnaic 
dirgitetaid  mo  Crist  cumachtaig  .i.  immcomairge.  Finit 
ami«  finit. 

1155  Cohan  Cille  ceci;/it 

Dia  ard  airlethar 
aingel  indrechta 
tabred  dagb^rta 
for  ar  n-imtechta.2 

1160  for  ar  n-imrimmend 

ar  rxach  n-elammar 
ar  nac/i  omonar 
riasam  ternamar. 

for  ar  3dianarlib 
1165  Dia  domm  aidbresa 

Crw/  dom  ditisea 
Dia  dom  airlesena;     Dia  ard  7  rt.  Finit  amen. 


Colum  cáid  cumachtach 
a  cléthib  clithnimi 

1170  tairi  domm  imnádud 

archaingel  Héil. 
ar  biastaib  ilardaib 
imdubaib  imthennaib 
ticed  domm  imdegail 

1175  inhua  Néil. 


Nert  n-irsi  firinni 
fin  crothe  cruthaige 


1  acephalous,  owing  to  loss  of  a  leaf;  cp.  Haul.  B.  502.         2  the  opening  stanza 
written  in  half -uncials.  3  sic,  for  nd.         4  sic,  for  airlisea. 


15a16"33]  [AMRA  CHOLUIM  CHILLEJ  41 

Comdiu  cloth  cobtelach 

cluined  mo  gairm. 
ar  athchaib  tennide  ^80 

ar  intech  n-anaichnid 
admuniu  móritge 
-   m<?zc  Ethne  ainm. 

Ar  Comdiu  cumachtach 

ar  cond  slúag  sochaide  ns5 

ar  suí  ar  slánicid 

snadsium  ar  eel. 
ar  cend  cáid  comarli 
ar  commor  moradbal 
ar  n-árad  firinni  1190 

fiadat  fri  nem 

Nertsom  sund  sírsáegul 
sírchóemna  m'anmasa 
scéo  colla 

céin  bethir  and.  1195 

Colum  ar  thrócaire 
co  dora  dom  commairge 

fomm  esgairm  thall. 

Tair  dag  tair  sacarbaic 

mo  beolu  bánchoibsen  1200 

sét  ná  bo  rom. 
ré  domm  anim 
rop  o  lamaib  Colaim 
accoe  a  colain 

cen  chloine  cen  chol.  1205 

Colum  caid  cumactac  a  cléthib 


í     -±2     ] 


[15a34-15b" 

Scél  Tuain  meic  Cairill  do  Finnen1  Maige  Bile  inso 

sís 

TAR  dudecht  do  Finnén  Maige  Bile  cosin  toscelu  i  tír 

1210  *      nÉrend  i  crich  Ulad  luid  dochum  laich  saidbir  and  7 

nís  relic  isin  les  cuci  coro  throiscet^-  ací  ío  domnach  7 

nirbu  maith   a  chretem  ind  laich.     Asbert  Finnen  fria 

muinter.2  doforficba  fer  maith  robdídnoba  7  innisfid  dúib 

senchas  Hérend. 

15b        Iar  sin  dosfic  sruith  clérich  |  arna  bárach  matain  moch 

i2i6feraid3  failti  friu.    Taít  limsa  dom  disiurt  ol  se  is  dudchu 

dúib    lotar  leis  7  dogniat  ord  in  domnaig  eter  salmu  7 

precept  7  offrend.  Ro  íarfaig  Finnen  a  slonniud  de   asbert 

friu  de  Ultaib  damsa  ol  se.  Tuan4  mac  Cairill  mesi  meic 

1220  Muredaig    Munderc.     Ro    gabus    for    orbu    m'athar    a 

ndisCert  sa5]     Tuan4  mac  Stairn  meic  Sera  meic  brath#r  do 

Y^xtholon  rob  e  mo  lonnud  tall  ar  thus,  ro  iarfaig  Finnen 

dé  imtechta   Herenn   .i.  ani  forcoemnacair  inti  o  amsir 

Partholoin  meic  Sera.  7  asbert  Finnen  ná  airbértaís  bith 

1225  aici  coro  innised  dóib  senchasa  Erend.  Asbert    Tuan6  fri 

Finnen  is  ansu  dún  cen  brethir  Dé  atchúadsu  dun   do 

imrarud.7      Is  cet  duitsiu  trá  ol  Finnen  t'imthechta  féin 

7  imthus  na  Hérend  do  innisin  dun. 

Cóic  gabala  ém  ol  se  rogabad  Hériu  iar  nilind  7  nis 
1230  ragbad  iar  nilind  coro  chateá  di  bYiaa'ain8  .xii.9  ar  .ccc.9 
Is  iarsein  rogab  Partholon  mac  Sera  doluid  for  loiigais 
cethora  lanamna  fichet  nírbo  mór  amainsi  cáich  díb  fri 
áraili  trebsat  Herind  co  mbátar  cóic  mili  día  sil  and. 
Dosánic  dunebad  eter  da  domnach  con-erblatar  uli  acht 

1  'fínen  Facs.  -  sic.  3  f  Facs.,  spot  in  MS.  4  Tuam,  MS.  with  punctum 

delens  over  the  last  stroke  of  re..  b  in  ras.  by  H.  6  n  corr.  by  erasure  from  m. 

1  sic,  for  imradud.         8  added  above  line.         9  in  ras. 


15tF-16a!1]      SCÉL  TUAIN  MEIC  CAIRILL  43 

óenfér  namma  ar  ní  gnáth  orgain  cen  scéola  do  ernam  12355 
esi  do  innisin  seel  dara  n-esi    is  mesi  da.no  in  fer  sin  ol 
seseom 

Bása  iarum  o  dingnu   do  dingnu    7    o    aill    do  aill 
ocom  imditin   ar  chonaib  altaib  na  di  bliadain  ar  fichit 
ro  baí  Heriu  fás    Dolluid  crini  chucumsa  7  sentath  7  ro  ba  1240 
i  n-allaib   7  i  ndithrubaib  7  forémed  imtecht  7  no  bitis 
úama  irdalta  acum. 

Ros  gab  iarum  Nemed  mac  Agnomain  bráthair  athar 
damsa  7  atachimsea  a  hallaib  7  basa  fora  imcabáil  7  me 
mongach  ingnech  crin  Hath  nocht  trog  imnedach.  Basa  124.5 
aidchi  and  iarum  im  chotlud  con-aca  mo  dul  i  richt  oiss 
allaid.  Bása  i  suidiu  7  me  óc  7  ba  maittf  lim  mo 
menma  |    [iss  and  sin  roradiw-ra  na  briatra  sa  sis.  16a 

Amnirt  indiu  mac  Senbath  1249-50 

ar  ro  scarad  re  thendrath 
ni  fó  degblad  co  nirt  núa 
atá  mac  Senbath  semúa 

Na  fir  sea  thecait  anair 

cona  rennaib  ruamnait  gail  1255 

nim  thá  lúd  hi  cois  i  i  llaim 

do  thecht  fora  n-imgabáil. 

Stariw  is  tairbech  in  fer 

atagur  Scemel  sciathgel 

nimm  ain  Andind  cia  dagind  126(> 

mad  hé  Béoin  nisn-agsind 

Cía  rom  ácbad  Beothach  béo 

Cachír  is  garb  a  garbgléo 

Britan  doni  dagáib  gus 

ata  fraech  ferci  ar  Fergus  1265 

Atát  chucum  a  comdi  cain 
eland  Nemid  nWc  AgnonW» 
trén  atat  for  ti  mfola 
do  chosnam  mo  chetgona 

1  This  page  has  been  entirely  re-written  in  /as.  by  H  ;  membrane  perforated  in 
places. 


44  SCEL  TUAIN  MEIC  CAIRILL  [16a12"39 

1270  Ro  córaigit  dam  trém  chend 

da  beind  for  tri  fichtib  rend 
co  filim  garbliath  i  rricht 
ar  cáemchlód  aísi  a  hamnirt     .a. 

Basathoisechsa  do  almaib  Heretid  iar  sudiu  o  ro  bá  i  rricht  sétha.  7 
1275  boí  alma  mor  do  ossaib  alta  immum  each  conair  nothegind.  Dorum- 
altsa  iarom  m'amsir  amlaid  sin  fri  hamsir  Nemid  7  fri  amsir  a  claindi. 
In  tan  iarom  tánic  Nemed  doch«»/  na  Herend  a  m?/rchoblach 
cetheora  barca  .xxx.  a  lin  7  tricha  in  cech  báirc  conosrala  in  muir  for 
sechran  fri  ré  bliad«<2  co  lleith  for  muir  Chaisp.  7  ro  bateá  iar  sin  7 
1280  atbathatár  di  gortai  7  d'itaid  acht  cetheora  lanamna  namma  im 
Nemed.  Ro  forbair  a  silsom  iar  sin  7  ro  chlannaigestár3  corrabatár 
cethri  míli  ar  tricbait  lanamna  and.     Atbathatarsz'i/e  dano  uli. 

Dolluid  iarom  crini  7  sentatu  formsa  7  basa  for  teched  re  ndainib 
7  conaib  alta.     Bása  fechtas  and  i  ndorus  m'úama  cttman  lim  beus  7 
1285  rofetar  techt  asin  richt  i  n-araili.     Ludsa  iarom  i  ndeilb  thuirc  allaid 
iss  and  asbertsa 

Glasrenga  me  indiu  eter  cuanaib 
am  triath  tren  co  robuadaib 
domrat  i  ndubi  ndecair 
1290  ri  na  nuli  i  n-ilrechtaib 

Matan  ro  basa  oc  Dún  Bré 
oc  comrac  fri  sensruthe 
ba  cáem  mo  churi  dar  lind 
lenad  ócbad  aibind  sind 

1295  Mo  churi  robtar  dathi 

eter  fiannaib  i  n-aithi1 
fogertis  mo  gai  ma  sech 
for  ocaib  Fail  for  cech  leth. 

In  tan  no  bimmís  n-ar  dáil2 
,1300  oc  cocert  breth  Partholain 

ba  bind  fri  each  na  eanaind 
ba  siat  briatra  firthadaill 

Ba  bind  mo  chocert  áni 
eter  andrib  co  n-álli 
1305  ba  segda  mo  charpat  cáem 

ba  bind  mo  dord  dar  dubráen 

■  .i.  tore  [H] 


1  ait/ibi  MS.  with  punctum  delens  over  b.         -  sic,  for  ndáil.         3  ..istár  Facs. 


16a1"-! 6b29]       SCÉL  TUAIN  MEIC  CAIRILL  45 

Ba  lúath  mo  chéim  cen  fordul 

hi  cathaib  oc  imforcum 

ba  cáem  mo  drech  ro  boi  la 

indiu  ciarsam  glasrengsa.    gt.  1310 

Bása  ém  forse  hi  sudiu  isin  delb  sin  7  mé  óoc  7  ba  maith  lim  mo 
menma  7  bamsa  rurech  do  thretaib  tore  Herend  7  doimchellaind  mo 
dj.i|_rais  beus  in  tan  ticind  hisin  crich  sea  Ulad  i1  n-amsir  mo  chrini   7  16b 
mo  throgi.  ar  is  i  n-oenmagin  no"  claemcloindsea  na  delba  sin  uli  is 
airi  sin  no  thathigindsea  in  n-inad  sin  beus  do  idnaidi  ind  athnugthi.    1315 

Gabais  Semion  mac  Stariath  in  n-insi  sea  iar  sin.  is  dibside  Fir 
Domnand  7  Fir  Bole  7  Galiúin.  7  ro  trebsatszafe  in  n-insi  sea  fri  ré. 

Dolluid  crini  7  sentatu  formsa  iar  sin  7  batorsech  lim  mo  menma 
7  forfémmedus  each  rét  no  gniind  remi  do  dénam.  acht  basa  i 
n-uamannaib  dorchaib  7  i  n-allaib  diamraib  m'oenur.  1320 

Ludsa  iar  sin  dom  durais  dilis  dogrés.  Cuman  lim  each  richt  i 
rraba  riam.  Ro  ainius  mo  thredan  ama/  dogniind  do  grt's.  nimbai 
cumang  cena.  Ludsa  iar  sin  i  ndeilb  segi  mori  .i.  murrech  adbul. 
Maith  lim  on  dano  mo  menma.  Ba  fortail  mé  for  each  rét.  Basiratech 
imtholtanach  dano  no  luind  dar  Erind  no  findaind3  each  ret  is  and  1325 
atbertsa. 

Séig  indiu  glasreng  indé 

ingnad  alaig  utmaille 

ansu  lim  ar  each  10  de 

Dia  in  cara  rom  crwthaige4  1330 

Is  sochaidi  eland  Nemid 
ca?i  réir  ruirech  rigdemin 
uathad  indiu  sil  Sera 
ni  fetar  cid  ioiera 

Uter  tretaib  tore  ro  bá  1335' 

cía  tú  indiu  eter  énelta 
rofetarsa  'na  mbia  de 
biatsa  beus  i  rricht  aile 

Ingnad  roordaig  Dia  dil 

mesi  7  clanna  Nemid  1340 

siatsom  ac  reir  demain  dé 

mesi  is  Dia  mo  chomarse.     seig 

Gabais  Béothach  mac  Iardonel  Fatha  in  n-insi  sea  forsna  cen^la 
robátar  inti.     is  dibs/</e  Tuatha  Dee  7  Ande  dona  fes  bunadas  lasin 

1  í  very  faint,  om.  Foes.  -  no  barely  legible,  on  fracture  ;  do  Fans.  3  ro  L. 
Facs.         4  gh  Facs. 


46  SCÉL  TUAIN  MEIC  CAIRILL  [16b*>-41 

1345  n-aes  n-éolais  acht  ba  dóich  leó  ba  din  longais  dodechaid1  de  nim 

dóib.  ara  n-engnaigi  7  ar  febas  a  n-eolais.     Basa  tra  amsera  móra  i 

ndeilb  in  tsega  sin  co  tormaltus  na  cenda  sin  uli  ro  gabsat  tír  nErend. 

Gabsat  dano  m«c  Miled  in  n-insi  seo  for  Túaith  Dé  Danand  ar 

écin.     Dollodsa2  dano  andside  i  ndeilb  inna  séga  sin  i  rraba3  co  mba 

1350  hi  ciís  craind  for  smth.  Ro  aínius  nómaid  andszafe  yrothuit  cotlud 
form.  7  lodsa  i  rricht  iaicha  aba  andaide.  Domchuritar  Dia  isin 
n-abaind  iarsin  co  mba  inti.  Maith  lim  ón  &a.?io  7  basa  setrech 
saithech  7  bá  maith  mo  snám  7  no  elaind  as  gach  gabud  7  as  each4 
airrceis  .i.  a  llamaib  línaige  7  a  crobaib  ségae.     7  o  gaib  iascaig  co 

1355  filet  a  crechta  in(     )5]  | 

il  .i.  br  tán  [H]     [leg.  bratan] 


1   ..chaid/z  Facs.  '-  second  o  indistinct ;    Do  ba  Facs.  :i  irrabas  Facs. 

4  gach  Facs.  h  a  couple  of  letters  illegible,  in  very  faint  ;   indum,  Laud. 

Breaks  off,  chasm   in    MS    ere. 


[     47     ] 


17a138]  [DÁ  BRÓN  FLATHA  NIME]' 

2Héle  co  mbí  fo  chrund  bethacl  hi  pardus  7  soscela  ina  laim  do  17a 
ph;rcept  dona  hénaib  út.  Dotháegat  iarom  ind  eóin  co  mbít  oc 
ithe  cháer  in  chraind.     Cáera  mora  dano  sin  at  milsiu  each  mil 
7  at  mesco  each  fin.    Biit  iarom  oc  ithe  na  cáer.    Oslaicid  iarom 
Eli   iarsin   in   soscéla.      Laside   doimmaircet  ind  eóin  a  n-ette  1360 
friu   7  a   cossa   can  scibud  ette  ná   cosse  co  tairic  in  praicept. 
Laithe  mbrátha    dano    iss  ed  pridchas  dóib   .i.    a  ndoberar  do 
thodérnamaib   for   anmannaib    duíne    día    brátha   .i.   na    cethri 
srotha  im  Slíab   Sión  ic  loscod   na  n-anmand   na  ndeich   mile 
h\\adna  7  deich  cét  mbliad#<a:  in  each  mile.     Fota  in  gábud  sin  1365 
dano  do  neoch  ocá  mbiat  pecda.      Is  maith  do  neoch  ocá  mbia 
degáirliud  cid  isind  ló  sin  nammá.     Cen  co  beth  and  acht  sein. 
bá  méte  ná  cotlad   nech  oca  imrádud   céin   nobeth   ina  bethu. 
Céinmothá  titacht  Cr/s/  co  noengrádaib  nime.  7  feraib  talman 
do   neoch  ro  génair  7  geinfes   co  bráth   7  muint^r  iffirnd.     Is  1370 
amlaid  dano  dorróega  chucu  inti  Isu  Cr/s/  7  a  croch  derg  fria  ais 
do  digail   forro   a   crochtha   ara   tuídecht  dia   tesorcain   ar  gin 
Diabuil.    Is  adbol  iarom  in  slúag  bias.3  Iss  i  fíadnaise  diin  tslúaig 
doasfénpha  each  a  gnimu  eter  maith  7  saich.     Cách  ar  úair  on 
do    thaisfénad   4a    n-athcho/z/airc1    a    n-atchonnarcatár    a    súile  1375 
7  i  n-atrubratár   a  mbeóil  7  a  tenga  7   á  ndorónsat  a  láma  7 
ani  mándechatár  a  cossa.     Crist  mac  Dé  7  aingil   nime   7    fir 
thalmau    7   fir    iffrind   ic   coistecht    fris   dóib    uile   coro  láis    in 
tasfénad  sin  do  dénam.     A  demon  comaitechta  oc  taithmet  dó 
each  uile  dorigne  ar  no  bídsi'de  fora  láim  chliseom  do  grcs  oca  1380 
forcomét.    A  aingel  comaitechta  dano  fora  láim  deis  oc  taithmet 
dó  a  ndorigne  do  maith. 

O  tháiric  dó  sin  uile.  Fégaid  sein  a  brithemnu  ar  Crist  cia 
de  as  trummu  a  maith  andá  a  ole  ind  fir  sea.5  Eirged  iarom  i 
n-óentaid  aingel   or   Cr/s/.     Dothaegat   ind   aingil    ara    cind    a  1385 

1  sic    LL,    280a.      The  title  and   opening  sentences  of  this    tract  are    wanting, 

owing  to  a  chasm  in  the  MS.     Hand  M  begins  here.  -  supply  Téit  dí  LL. 

■'•  sic,  supply  and,  LL.  etc.           4~4  dittogr.,  om.  LL.  etc.  5  sic,  supply  Is  trummu 
a  maith,  LL  etc..  omitted  here  through  homoioteleuton. 


48  LDA  BRON  FLATHA  NIME]  [17a38-18an 

Uáma  fúcna.  Fo  chen  duit  ar  each  cuc«wsa  doraga  or  araile.  Is 
comthrom  a  maith  7  a  hole  daw  ind  fir  seo.  Lenne  a  leth 
deszV/e    ar    Diabul.     Ni   etarscérthar    ind    anim    (  )'    ar2    is 

17btressiu  mo  chumachtasa    ragaid  |  limsa.     Is  Xxumvciw  da//c  a  ole 

1390  ind  fir  sea.  Firged  des/i/e  lá  ole  cosin  mui[//]t/r3  doréga4. 
Dothíagat  demna  ara  chind  7  ferait  mifáelti  fris.  In  tan  irn 
ro  scáig  in  t-et^;'gleód  sa  sil  Adaim.  is  and  atbera  Crist  techt  la 
Díabul  cona  daescorslúag  do  neoch  dpdraega  7  rolai  ina  muin- 
teras  i  n-iffernd  cen  nac/i  forcend.     Atreset  iarsin  7  dobcrat  a 

1395  n-óengáir  essib  occá  tarraing  do  Diab?//  lais  i  n-iffern. 

It  é  daw  teóra  gáire  in  domain  .i.  in  gáir  dorigset  túath  Dé 
ocá  timarcon  don4  hRgepta  afaió  la  Foraind  ri  Muir  Romair.  dia 
mmarbad  7  dia  ndilgend  7  do  thabairt  a  mm<7c  7  a  n-ingen 
i    ndaíre   co    bráth    acht    manis    tesorced  Dia.     Ocns    gáir    fer 

1100  n-iffirnd  7  anmand  sil  Adaim  do  neoch  atruba.lt  dib  n'a  crochad 
Crist  .i.  dosfuc  ar  ulc  ri  Díabul  condas  fil  i  n-erbothaib  flatha 
nime.  In  gáir  di  ro  láeset  na  hanmand  iar  n-imtholtain  tuidechta 
ó  Diabul  7  gáir  fer  n-iffirnd  ina  ndiaid.  In  ties  gáir  .i.  gáir  na 
n-anmand    do    neoch    atroille  iffernd   díb   icá    sroínud    ind    do 

H05  bithaitreb  penc  7  rége  cen  nach  crich  etzV. 

In  muint6'r  im  doróega  Dia  ragaits/V/e  dochum  na  flatha 
suthaine  la  Crist  mac  nDé  co  mbiat  and  sin  tria  bithu  sir  eter 
airbrib  árchaingel. 

Erbada  tra  lathe  brátha  issii/pridchas  Héle  ann//  ro  ráidsern 

1410  acht  is  bee  di  mór  chena  ani  sin. 

Ama/  dúnas  iarom  in  clérech  a  lebor  dobcrat  ind  eóin  a 
ngáir  essib  7  túargit  a  n-ette  ria  tóebaib  co  táegat  a  srotha  fola 
essib  ar  ómon  lathe  brátha. 

In  tEle  iarom  7  in  tFnóc  asberar  sund  ernajditsiV/e  ar  cind  a 

1415  mmarbtha  7  a  mmartra  do  chomailliud  fástine  in  Chomded 
atrubairt   tria  gin   ind   fátha.     Q?/is  est  homo  qui   uiuit   7    won 

18a  uidébit  morte///  .i.  Cia  roblais  |  bethaib5  na  blasfe  bás.  Dotháe- 
gats(?///  iarom  ar  cind  Arvcxist  fri  dered  domain  conid  leisidé 
claidbebtair  .i.  Diabul  i   rricht  duine  intí  Ancrist  am<7/  bid  do 

1420  tabairt  cretme  isin  domon  dotháet.  epscop  dogní  fria  ingin  dia 
haine  hé.  Iss^/atberar  na  derna  Crist  hi  talam  mirbail  na  ding- 
neseo[;//]G  acht  mairb  do  dúscud.   Acht  chena  bid  lánsum  ó  etrud 


1  lost  in  a  rail,  read  ol  Crist.  ~  only  abortion  of  a  {digraph  ar?)  legible 

Ti-stroke  0111.         i  sic.         °  sie,  read  bethaid.         G  m-stroke  om. 


18a11"24]  [DÁ  BRÓN  FLATHA  NIME]  49 

7  ó  anbírinne  [Tri  bliadna.  .xxx.1]  co  lleith  da.no  a  áessom  ama/ 
rob  ed  áes  Crú/.  Sood  a  pólaire  ina  etun  iss  é  comartha  bias  fair. 
Cach  óen  na  cretfe  dó  claidbebtair  laisseom.  ar  iss  ed  atbeirseom  H2.5 
conid  hé  féin  mac  Dé  7  conid  hé  ro  thirchansatar  fádi.  Conid 
hé  Míchél  dotháet  do  nemdaib  dia  fordinge  7  conid  hé  gebes 
claideb  dó.  Conidaté  íarom  dá  brón  fiatha  nime.  Héle  7  Er.óc 
ina  corpaib  críad  eter  ainglib  nime  co  táegat  ar  cind  Ancrzs/.2  <~> 

1  111  nis.  bv  H.      T/í  bl  projecting  into  margin.  2  Remainder  of  column  and 

page  left  blank. 


[      50     ] 


[MESCA  ULAD]1  [19a'-19b' 

19a  dianda  tairle    mo     lorgsa     mairfidus     Is    messe     ol    Triscoth. 

1431  Nách  fer  dib  donecuchussa  co  handíaraid  atbélat  a  beóil. 
Is  messe  ol  Reordae  drúth.  Is  messe  ol  Nia  natrebuin  chró. 
Is  messe  ol  Daeltenga.  nechtar  n-átharni  nod  ra  ol  Dub  J 
Rodub.      Cotréracht  each  fer  díarailiu  imbi.     Nacha  foglúesed 

1435  ani  sin  ol  Sencha.  Fer  dongegat  \3\aid  cinip  é  gaiscedach 
bas  dech  bes  and.  is  é  nod  raga.  Cia  uanni  son  ol  \l\aid. 
Cu  ChuXaiud  ucut  cenip  se  gaiscedach  bas  dech  and  is  hé  nod 
raga.  Frisnerachtatar2  iarom  isin  les  7  Cu  Chulaznd  remib. 
Inn   é  in   genid  seo  as  dech  gaisccd  la  hUltu   ol  Fintan.     La 

1440  sodain  lingid  Cu  Chulaind  i  n-ardai  co  mboi  for  tulchinniu   ind 

lis.  7  fcrroebling  a  galsced  forsind  aurdrochut  con  torchartár  dia 

n-ailchengaib  in  gaisc^  ro  bátár  isin  dun.     Ructa  iarom  hi  tech 

ndarach  ciiachlete  7  comla  ibair  aire  i  mbatár  tri  fertraigid  dia 

tiget.  7  da  drolam  iaraind  esse.  7  indb^r  íarind  arin  dá  drolam 

$4    íjivuuL        1445  sin.    Ro  hetrad  a  tech  di  cholctib  7  brothrachaib.    Dobert  Crom 

(jc  KM-  Vát**d        Deroil  a  ngaisceda  inna  ndiaid.  7  sudigthi.  7  arrocabar  gaisc^ 

in*tCo*$l^*  fr.      .     Con  Cvftatnd  úasaib.     Tessaigid  indlat  dóib  ol  Ailill.  7  dob-rt 

/7£j  ["u    r      "*'J    coirm  7  biad  doib  comtar  mesca.     Dodasathiged   Crom  Deróil 

béos  dús  i  mbuí  ní  bad  áil  dóib.     0  raptar  mesca  benais  Senc/ia 

1450  bascrand.  ícwtúasiset  fris  uli.  Tabraid  tra  íor  mbennachtain 
forsin  fiaith  donfáncid  iségonnae3  ro  both  frib.  ní  lám  i  ngort 
liibocht  is  imda  coirm  7  bíad  dúib  lasin  fláith  donangz'í/  nírbu 
écen  a  rád  fri  urgnam.  Is  fir  són  ol  Dóeltenga.  Tongz^a  a 
toinges  mo  thúath  nkacon  ricfaid  far  tír  co  bráth.  acht  a  mbertae 

1455  eóin  úaib  inna  crobaib  acht  fir  Herend  7  Alban  do  aitrib  for  tire 
7  do  breith  ior  mban  7  ior  set  7  do  brisiud  cend  for  mac  fri 
clocha.     is  de  asbreth  Fergus  for  Tána  inso 

Léic  ass  Dubtach  nDoeltengad 
ar  cul  in  tsluaig  no  srengaid  | 

19b  nocon  dergeni  nach  maith 

1461  ro  geogain  in  n-ingenraith. 

1  Title  supplied  from  Book  of  Leinster  (20ib).     Only  the  latter  portion  of  the  tale 
preserved  here.     HandM..  2  sic,  for  frisrérachtatar.  *  sic,  for  is  ségonnae. 


19b2-20a3]  [MESCA  ULAD]  51 

Ferais  echt  ndochlae  ndobail 

guin  Fiachaig  meic  Concobair 

nibu  amru  ro  cloth  dó 

guin  Mani  mez'c  Fédelmtheó  1465 

Rigi  nUlad  ni  chosnai 
mac  Lugdach  meic  Casrubai 
iss  ed  dogni  fri  doini 
annad  ruba  contsuidi. 

Ni  gó  ani  sin  trá  ol  Dubt/iac/i  décidsi  a  tech  dia  daingni  7  a  1470 
ndúnad  fil  ara  tech.     Nach  facthi  cid  áil  duib  dul  ass  nípthá 
cumac  dó.     Is  mebol  damsa  indosso  mani  fuil  imorbága  imar 
tobairt  immuich.   acht  nammá  in   láech  ucut  as  dech  gaisc^ 
la  hUltu  rofestar  fis  scél  úadib. 

Cotrosci    CÚ    Chulamd    7    rólá    [cor  n-iach  n-erredjj1    de    i  1475 
n-ar[da  co  rue]2  a  chléthe  n-óchtarach  din  tig  co  mboi  for  cléthiu 
in  tigi  aile  co  n-accae  in  slóg  sis  úad.     Doralsat  óenclár  catha 
foraib  dia  tobairt.     Dobert  Ailill   a  druim  frisin  comlaid   dia 
n-anacol.    Gabsit  a  secht  meic  a  láim  on  dorus.3    Dommemaid  in 
slog  for  lár  ind  lis.    Tolluid  Cu  Chu\ai/id  coa  mu'mtir  7  dobert  a  U80 
luie4  frisin  comlai  co  lluid  a  chos  trethe  co  rice  a  glún.     Mád  do 
ben  doléced  ol  Dóeltenga  no  biad  ina  lligu.  Tobert  Cu  Chulaind 
a  lue  afridisi  co  mboi  a  n-imdorus  isin  tenlug  fó.     Fresdiadam 
ol  Senc/za.  iss  ed  bias  and  olso  Cu  Chulaind.    Cach  n-ada  as  ada 
do  ócaib  oc  comruc  bid   ocaib.    tofil    fair5  celiu  chucaib    sund.  1485 
Cate  far  n-arlea6  ol  Senc/ia.  tocraid  ior  ndrommand  fri  fraigid  uli 
7  bid  a  gaisced  ar  bélaib  cáich  7  erbaid  óenfer  dá  n-acallaim. 
Mád    trummi    t?/rcbáil    a    ndubí    fochartaid    a    tech    díb.     Cia 
atagegalldatharb  ol  Senc/ia.     Atagegallarsa  ol  Triscoth.     Nách 
fer  díb  donécucussa  atbélat  a  beóil.     Batár  a  chéli  oc  airli  a  1490 
n-airlec  immuich. 

Ceist  cia  atageglathar  7  cetnaraga  cucu  isa  tech  ol  ind  óic 
ammuich.     Ragatsa  ol  Lopán.    Luid  iarom  ~Lopan  isa  tech  cucu 
nonbor  dó.    In  laích  sin  a  láechu  ol  se.  issed  ar  in  laích.     In  fer 
co  cind  a  chéli  ol  T)v\scoik.    Fir  fir.    Driscoth  sund  |  oc  erlabrai  20a 
Ulad  ni  fuil   aurlabrai  mathi  leo  chenae.     Danéci  Trisc<?/$  co  1496 
andiaraid  co  tarla  a  di  bond  bána  fair. 


a  .i.  for  comaili  [H]  b  .i.  acaill'fes7  [H]  c  .i.  oc  denam  a  comairli  [H] 


1  Written  by  H  in  ras.  -  by  H,  da  co  in  marg.,  rue  in  >as.     cor  rue  Facs, 

3  o  in  ras.  l  i  subscr.  5  sic,  the  air  compendium,  i  looks  recent.  c  the  at 

compendium.         "  sic,  i,  ?  stain. 

E  2 


52  [MESCA  ULAD]  [20a3-20b1(> 

Tolluid  iarom  Fer  Caille  isa  tech  no/tbor.  In  lái//1  sin  a 
laechw  ol  se.   iss  ed  a  n-imláin  in  fer  co  cind  a  cheli  ol  Driso;///. 

1500  Daneci  Drisctf//*  co  andiaraid  co  tarla  a  da  bond  bána  fair. 

Tolluid  iarom  Mianach  Anaidgned  isa  tech  nonbur.  It  bana 
linni  ind  o[-'thair  h\et  forsirr  lar3J  ol  se.  Daneci  T)v\scoth. 
Domfecise  ol  se  dús  in  n-ebél  de.  Gabais  a  cheli  a  chois  foi  7 
immambert   forsna  tri  n0«boraib  ro  bátár  isin  tig  iarom  conná 

1505  dechaid  nach  háe  i  mbethu  ass  eter  sudiu. 

Congair  iarom  in  slóg  ammuich  immá  tech  dia  gabáil  for 
Ulto.  Ro  láiset  iarom  \3\aid  a  tech  tara  cend  co  torchratar  tri 
chét  fón  tig  din  tslóg  robuí  friss  anechtair.  Dlútai  in  cath 
dialailiu.     Batár  iarom   i  n-imnisiu  in  chatha  co  medón  laí  ara 

i5iobárách.     Ro  gab  maidm  for  \J\tu  ar  abu  ar  bati4  úati. 

Bui  Ailill  for  sosad  in  dúine  oca  ndéscin.  Roptar  scéla 
innisen  damsa  scela  \}\ad  cosindiu.  Atchúas  dam  ni  bátár  i 
nHére  óic  a  cumvaa.  dóib  co  n-accu  ní  dénat  acht  mebáil  indiu. 
Is  cian  o  as  fásach  ni  gebthrfr  cath  cen  rig.     Mád  imomsa  irh 

1515  dobertha  in  cath  níbád  chían  folilastae.  atchíd  nim  thása  cttmac 
dóib  is  díguina  domgonar  imáib. 

La  sodain  ro  lá  Cu  Qhtúaind  bedg  de  tresin  mbudin  7 
fordarubai  fó  thri.  Fordarubai  da.no  Furbaidi  Fer  Bend 
mac    Conchob^/r    immacuaird.    ni   gointis  a  cheli    ara    lechetb 

1520  leo.  Cid  na  gonair  ol  alaile  dib  in  ségond  sa.  Ni  mellach 
acaine  dogni.  Tongussa  a  tongas  [mo  thúath5]  cid  cend  óir 
no  beth  fair  na  ngénaind  seo  oc  guin  mo  bráthar.  benaid 
sz'de  sleg  n-ind  7  adbaill  de.  Mutti  iarom  in  cath  for  Emu 
7    ni   ernai   acht    trian    dib   ass.     Orgit    \J\aid  iar  sin    andún 

1525  n-uli.  7  aingit  Ailill  7  a  secht  maccu  ar  nad  bátar  hi  cath  friu  | 

20b  O  sin  tra  nirthrebad  Temair  Lochra. 

Atdlui  Crumthand  Niath  Nair  ass.  di  Ernaib.  Cowtric  fri 
Richis  mbanchainti  tiar  oc  Eemain.  mumme  do  Crz*//zthand  in 
ben.     In   farcbad    mo   m^csa    olsi.     Forrácbad   ol    Cr/w/thand. 

1530  Tair  limsa  ol  si  co  nderais.c  cisi  digal  ol  Crzw/thand.  Co  rubae 
Coin  Culaznd  tara  esi  ol  si.  Cinnas  dogéntar  son  ol  éseom.  Ni 
handsa.  ma  rut  bet  dí  láim  dó  níbat  [écen]3  nách  n-aill  chena  ár 
fogéba  i  n-ascid. 

Lotar  di  i  ndiaid  in  tslúaig  co  farnactár  Coin  QvXaind  for  áth 

a  .i.  sarugud  [H]  b  .i.  ara  cliaimi  [H]  c  .i.  coro  <iigla  [_H] 


1  t\- stroke  converted  to  m-stroke  by  retracer.  -~2   H,  in  marg.    '     3  H,  in  ras. 

MS.  originally  ind  othair  ol  se.  i  sic,  for  batir.  5  added  above  line,  H. 


20b10-31]  [MESCA  ULAD]  53 

ara  cind  hi  crích  Úathne.  Tiscaid  Riches  a  hetach  di  fiad  1535 
Choin  Chulamd.  Muchais  Cu  Chulamd  a  étan  fri  lár  arnácha 
ndercachad  a  hernochta.  Tofairthe  hifechtso  a  Chrumthaind  ol 
Richly,  dofuil  in  fer  chucut  or  Lóeg.  Naté  ém  ol  Cu  C\\n\aind 
céin  bes  in  ben  in  cruth  ucut  nís  n-érussa.  Gabais  Lóeg  cloich 
asin  charput  7  dibaircid  di  condaecmaic  tara  lutain1  co  mmemaid  1540 
a  druim  i  ndé.  7  combo  marb  de  iarom.  Cotréracht  iarsin 
Cu  Chulamd  ar  cend  Crumtaind  7  fich  fris  co  tuc  a  chend  lais  7 
a  fodb. 

Dollotár    iarom    i     ndegaid    in    tslúaig    co    mbatár   oc    dun 
Con  Culamd  co  feotár  and  i^sind  aidchi  sein.     Bátár  iarom  for  1545 
foirriuth  co  cend  cethrachat  aidche  forind  óenfeis  la  Coin  Cu\ai/td. 
7  tíagait  uad  iar  tain  7  fácbait  bennachtain  leiss. 

Tank   da.no  Ailill  anes   fri   hUltu  co  mbui  for  célidi   occo. 
Dobreth  comlethet  a  enech    di   or    7    arg?//  do   Ailill    7   secht 
cumaXa.  each  meic  dia  maccaib.    Dolluid  iarom  Ailz71  dochzim  a  1550 
thíri  fó  chori  7  óentaid  fri  Ultu.    Boi  iarom  Conchob^r  iarsin 
cen  coscrad  a  rígi  immi  céin  buí  i  mbíu  .w.-^.w 

1  ?nark  of  aspiration  over  t  imperfectly  erased. 


[     54     ] 


[21b3 


Táin  bó  Dartada  in  so  sis 


BOÍ  Eocho  Bee  mac  Corpri  ri  Clíach  i  nDún  Cuille.a  Batar 
cethraca  dalta  lais  di  maccaib  rig  7  rurech  na  mMuman. 
Boi  cethraca  lulgach  oca  fria  mbiathad  na  mac.  Téit  techta  o 
Ailill  7  Meidb  a  dochttm  co  ndigs£<r/  |  1 

»  .i.  i  nHuib  Cúanach  indossa  [M] 


end  of  page,  remainder  wanting,  owing  to  loss  of  a  leaf. 


[     55     ] 


21a1]  [TAIN  BO  FLIDAIS] 

:Cid  dofuci  or  Ail///  Find,  coro  faeem  celidi  latsu  fair;//  ár  atá21a 
debuid  dún  fri  Ail///  mac  Mágach.     Mád  nech  dit  muintir  seo 
noragad  for  debaid  no  an  fad  limsa  co  roisced  a  sid.     Nianfa1560 
om  or  Ail///  Find  atfiadar  dam  rotchara  mo  ben.     Tabar  ascid 
dún  dí  di  búaib  or  Fergus  ár  atá  ecen  mor  fornd  tochsaigid  in 
tslúaig  dolluid  lind  for  longais.     Ni  béraso  ascid  úaimsea  forse 
úair  nách  anaí  célidi   lim.     Atbéra  nech  is  ar  anacol  mo  mná 
lim  dobéraind  deit  an  conaigi.     Dobér  dam  co  tinniu  dúib  dial565 
furriuth  masa  adlaic  lib  chena. 

Ni  chathiubsa  do  bfíadso]2  irh  for  Fergus  úair  nach  berim 
th'ascid.  Asind  lis  dúib  di  or  Ail///.  Rotbia  són  or  Fergus  ni 
gebthar  forbaes  fort  linni.  Toc?///dát  ass  immach.  Tairced  fer 
ar  mo  chendsa  i  n-áth  fo  chétóir  i  ndorus  ind  lis.  or  Fergus,  ni  1570 
herfaid^r  dom  incaibse  on  sibsi  imme  sin  or  Ail///.  Totháetside 
i  n-ath  ara  cend.  Cia  [uaind  ól  Fer^mJ3  a  Dubth[aig  ragas  ar 
cend]3  ind  fir.  Ragatsa  or  Dubthach  am  so  7  am  anáithiu  atáesiu. 
Téit  Dubthach  ara  chend.  Benaid  Dubthach  sleg.  trita  co 
ndechaid  triaa  da  sliasait.  Toleiciseom  gai  do  Dubthach  co  1575 
mbert  crand  trit  a  lleth  n-aill.  Focherd  Fergus  sciath  tar 
Dubthach  bi?«idsom  hi  sciath  Fergusa  co  mbert  crand  *trit 
fodesin. 

Tautat  Fergus.  Tobeir  Fergus  mac  Óenláimi  sciath 
airiside.  B^aid  Ail///  gai  hi  suide  co  lluid  trit.  Focheird  1580 
co  mbuí  ina  Hgu  fora  chélib.  Tautat  Flidais  asin  dun  7 
focheird  a  brat  tairsiu  a  triur.  Muitti  iarom  do  mu'mUr 
Fergusa  for  teched.  Téit  Ail///  inna  ndíaid.  Fácabar 
.xx.    láech    lais    díb.      Atluí    morfesser   díb   do    Cruachnaib  | 

»  .i.  tria  Ailill  [H] 


1  Title  supplied  from  Book  of  Leinster  (247a).      The  opening  lines  are  wanting, 
a  leaf  being  lost  here.  •  iadso  pale,  in  ras.,  a  subset:,  ?  H.  3  in  ras.,  pale 

byK. 


56  [TAIN  BÓ  FLIDAIS]  [21b1"39 

21bla  [Ai  7   adfiadat  a2  sscél   n-uli  hi  sudiu  and  sin  do  Ail///  7  do  Meidb. 

1588  Coterig   iarom    Ailill    7   Medb  7    mathi    Conacht  7   in   loinges  Ulad 

olchenae.     Adcosnat  hi  crich  Ciarraigi  Ai  cona  mbudnib  co  Ath  Féne. 

Rofuctha  colléic  la  Flidais  isin  les  ind  firathgoiti  7  dognith  a  frebaid 

lea.     Tecait  iarom  in  tslúaig  dond  lis. 

1590        Congairthér  Ail?7/  Find  do  Ailiwd3  mac  Mata  immach  assind  lis  dia 

acallaim.     ni  ragsa  orse  is  mór  a  uallchas  7  a  sotlacht  ind  fir  fil  and. 

Ba  do   chocur  chore  cena  boi    Aih'/l  mac  Mata  do  Ailill  Find   7  do 

frebaid  Fergusa  do  amal  bad  techta  7  do4  chórai  friss  iarsin   do  réir 

tigernad  Conacht.     Bretha  iarom  ind  óic  athgoiti5  for  fuataib  immach 

1595assin  dunad   co   mbátar  oca  n-pthor   lia  muintir   fessin.     Nos  fobret 

iarom  ind  óic  for  togail  in  duni  7  niro  fetsat  nách  ni  do6,  fri  sechtmain 

lain  dóib  fón  n-innas  sin.     Dorrochratar  secht  fichit  láech  di  mathib 

Connacht  oc  togail7  a  duine  for  Ail/7/  Find. 

Nirbo  sen  maith  dolodbair  ol  Bricrin  do  saigid  in  duni  seo.    Adde 

1600  is  fir  ci  atberthar  son  or  Ailz7/  mac  Mata.     Olc  do  inchaib  U\ad  in 

fechtas  so  na  tri8  eclaiwd  do  thutim  dib  7  nad  tabrat  digail  fair.     Ba 

háge  immairic  each  fer  dib  seo.  nícon  torchair  cid  óenfer  lais  nách  ai 

dib.     It  mora  ám  na  tri  córaid  seo  do  bith  fo  sopaib  fer  in  duni  seo. 

Mor  incutbiud  in  t-oenfer  do  far  nguin  for  triur.   Uch  cena  for  Bricriu 

1605  is  fota  a   chubat   for   lár   mo    phoba   Ferguis   ce   ro  trascair  óenfer. 

Lasodain  atregat  anchinnidi  Ulad  7  siat  lomnochta.  7  doberat  fobairt 

trén  tolchar  co  feirg  7  londnus  dermar  co  rrucsat  an  n-imdorus  inna 

cind    co  mboi   for  medon   ind    lis   7   tíagait   CWachta   léo   immalle. 

Dofecat  a  ndun  ar  ecin  imna  láthu  gaili  batár  and.     Dofecair  cath 

1610amnas   étrócar   etorro  7  nos  gaib  each  dib  for  sraigled  7  esorcon  a 

cheli.     Iar  scis  imgona  7  imforráin  iarom  dóib  srainter  for  lucht  in 

dúnaid.  7  arselgat  U\aid  secht  .c.  láech  and  isin  dunud  im  Ailill  Find 

7  im  thricho  mac  dia  maccaib.   7  im  Amalgaid  7  im  Núado.  7  im 

Fíachaig  Muinmetháin.  7  im  Chorpri  Chrom.  7  im  Ailill  mBrephne.  7 

1615  im  thri  Oengusa  Bodbgnai.  7  im  thri  Echthigiu  Irruis.  7  im  secht 

a  marg.  inf.  Bricne  cecinit  Ailid  Ailill  amra  triath/  gadaim  tre  ech9  asa 
iath./  domorched  cul  comlúth  marc/  as  ferr  sagod  ro  ort  íath./  Cóeca  colg  fochi/-d 
a  dun/10  7  fúan  dian  funchi  run./  calb  Domnand  fotaili  fi/  \n  r(  )M  cos  tudcAamar 
mur./ Ailed  mac  Domnaill  Dail/imp«-  Irruis12  Do(  )13  baig./  in  saeglond  doc^r 
1110  lose/  in  rose  fri  irgala  a(  )1  .u  H 


1  This  column  and  ils  verso  (22a),  in  ras.  H,  is  attached  to  col.  a,  from  which  it 
had  been  cut  off.  It  contains  42  lines  against  34  of  col.  a.  A  blank  space  has  been 
left  indenting  11.  40-42.  Along  the  lower  margin  H  has  written  the  above  stanzas, 
partly  illegible,  and  now  out  of  alignment.  -  o  Fats.  3  sic,  influenced  by  Find. 
4  do  Fries.,  tnark  over  o  a  stain.  5  agoiti  Fiics.  6  dóo  Facs.  "  1  corr.  from  b. 
8  natA  Facs.  9  t/itch  Facs.  l"  ~u  Fats,  for  a  dún.  n  Meg.,  read  rig. 

'•2  irraid  Facs.  Vi  read  Domnand.  u  a  barely  legible,  read  ail. 


21b39-22a30]  [TÁIN  BÓ  FLIDAIS]  57 

mBresléniu  Ai  7  im  coícait  nDomnall.    Ar  bátár  tinoltai  na  Gamanraidi 
oc  Ailill  7  each  óen  do  Domnandchaib  ro  ti«c  báig  leis  batar  oca  |  i  22a 
n-oenmaigin    fo  bithin  rofitir  conos  tairsed    longas    \J\ad  7    Ail///  7 
Medb  cona  socraiti  d'iarraid  Fergusa.  ar  ba  fora  foesam  boi  Fergus. 
Basi  sin  in  tres  láechaicmi  Herend  a.  in  Gamanrad  a  Hirrus  Domnand.  1620 
7  eland  Dédad  hi  Temair  Lóchra.  7  clanna  Rudraige  i  nEmain  Macha. 
La  claind    Rudraige  im   rodibdait  in  da  aicme   aili.     Conderget  trá 
\3\aid  eo   teglueh    Medba  7    KWella  leo   7   oirgset  a  ndún.  7  toberat 
Flidais  leo  assin  dun.  7  toberat  bancuri  in  duni  hi  forcomol.  7  doberat 
leo  iarsin  do  neoch  do  sétaib  7  maínib  baí  and.  eter  ór  7  airget  7  1625 
curnu   7  copana   7    baiglenna    7   ena    7  dabcha.    7    doberat    a    mbai 
d'etaigib  each  datha  and.  7  toberat  a  mbai  di  cethrib  and  .i.  c.  lulgach. 
7  da  .xx.  ar  .c.  do  damaib.  7  tricho  cet  di  mincethri  olehenae. 

Is  de  sin  luid   Flidais  co   Fergus  mac  Róich  a  comarli  Ailella  7 
Medba  fo  dáig  combad  furtacht  dóib  ocon  Tána  na  mbó  a  Cualngi.  1630 
Is   desin   no  geibed   Flidais   each  sechtmad  láa  di  feraib   Herend  do 
bothorud  dia  thoscid  ocon  Táin.     Ba  sé  sin  búar  Flidais.     Is  de  sin 
luid  Flidais  la  Fergus  dochom  a  chrichi  bunaid  co  ngab  rigi  blogi  do 
Ultaib    .i.  Mag  Murthemni    cosinni    baí   i   lláim    Con   Culaind   m«'c 
Sual/az'/ra.     Ba  marb  iarom  Flidais  iartain  oc  Traig  Bali.  7  nibá  ferdi  1635 
trebad  Fergusa  on.     Ar  ba  sisi  no  frithailed  Fergus  im  each  tincur  bá 
hadlaic   do.     Is  and  atbath   Fergus   iartain    hi    crich    Connacht    iar 
n-écaib  a  mná  .i.  iar  tíchtain  dó  do  fis  seel  co  Ailill  7  Meidb.  ar  do 
irgartigud  a  menman  7  do  breith  táircthe  cruid  o  Ail///  7  o  Meidb. 
luidi  siar  co  Cruachain.  conid  tiar  dind  fecht  sin  fúair  a  bás  t;ia  ét1 1640 
Ailella.  conid  Táin  bó  Flidais  a  seel  sin  anuas.^3 


[     58     ] 


[22a31-22V4 

[Immram  curaig1  ]\Iail  Dúin  inso.  tri  b\\a.d?ia  7  uii.  mis  issed  boi  for 
merogod  issind  ócian. 

BAi  fer  amra  di  Eoganacht  Ninussaa  .i.  Ailill  Ochair  Aga  a  ainm. 
Trénmílid  side  7  láechthigerna  a  thúathi  7  a  ceneóil  féin. 
Maccaillech  banairchinnech  cilli  caillech  ro  chomraicseom  f/iía.  Bai 
mac  sainemail  etorro  dib  linaib.  i.  Mael  Duin  mac  Ailella  esside.  Iss  e 
cruth2iarsaluid  a  chompertsom  7  a  gein  Maili  Duin.  fechtas  dollnid  ri 
Eóganachta  for  tiri  hi  crich  7  hi  cendathaig  n-aile  7  Ailill  Ochair 
22b3  Agai]  I  ina    choemtecht.    scorsit    7  gabsit  dúnad    hi    sleib  and. 

1651  Boi  cell  chaillech  hi  comfocus  don  tsleib  sin.  Medón 
aidchi  iarom  o  ro  an  each  do  imtecht  is  dúnud  luid  Ailill 
don  chill.  Is  é  tráth  son  dodeochaid  in  chaillech  do  béim 
chluic    do  íarmérgi.    Gabais  Ailill  a  láim  7  dostascar  7  dogéni 

1655  a  coblige.  Asbert  in  banscál  fris  ni  segda  ar  cor  ol  si 
amser  chomperta  damsa  inso  ol  si.  Can  do  chenel  7  cia 
th'ainm  ol  si.  Asbert  in  láech  Ailill  Ochir  Aga  mo  ainmse 
ol  se  di  Eoganacht  Ninussa.b  Luid  iarom  in  rí  día  chrich 
iar  n-inriud  7  giallai  do.  7  Ailill  dano  lais.  Gair  far  richtain  do  Ailill 

1660  día  thúaith  na  n-ortatár  dibercaig  lóingse.  Loscit  Dubclúain 
fair. 

Tofuisim  a  mbanscál  mac  cind  .ix.  mis  7  dobert  ainm  fair 
Máel  Duin  eszV/e.  Bretha  in  rrurc  iar  sin  fóchlith  cúa  bancbarait 
.i.   co   rigain  ind  rig.  7  altsom  la  sudi  7  asbert  bá  si  a  máthair. 

1665  Rod  n-alt  iarom  óenmumme  éseom  7  tri  m*zc  ind  rig  i  n-óenchliab 
7  for  áenchích  7  for  áenchúd.  Alaind  di  a  delbsom  7  is  infech- 
tain  má  ro  boi  hi  colaind  nech  bed  chomalaind  dó. 

Asais  iarom  combu  óclách  combu  thúalaing  airbzrt  gascid. 
Bá  mór  dawca  áine  7  a  uallchas  7  a  chluichechaire.     Bá  forggaine 

1670  for  each  a  cluiche  eter  imarchor  liathraite  7  rith  7  leim  7  cur  liac 
7  imrim  ech.    Bá  leis  trá  búaid  cech  cluchi  dib  sin.     Laa  n-óen 

a  .i.  Eoganacht  na  nArancl  [H].  b  .i.  a  Túathmumain  [H] 


1  i  subscr.  ;  under  y,  the  mark  of 'separation,  pc.        2  two  letters  erased  be/ote  iar. 
3  Hand  M. 


22b24-23a32J       IMMRAM  CURAIG  MAILE  DUIN  59' 

and  ro  fomidigestár  alaile  ócláech  amsach  friss  co  n-epert  la  recht 
7  feirg.  Tussu  ol  se  nád  fess  can  eland  ná  cen^l  duit  7  nicon  fes 
mátair  ná  hathaír  do  giallud  forni  in  cech  óenchluchi  cid  for  tir 
cid  for  usci  cid  for  fidchill  cotrísam  fris.  Sochtais  Máel  Dúin  167$ 
iarom  ar  doruménair  cosin  combá  mac  dond  rig  hé.  7  don  rígáin 
dia  m?i7ume.  Asbert  iarom  fria  m?/;//mi  ni  praindigiubsa  7  ni  ib 
ni  co  n-erbara  frim  ol  se  mo  máthair  7  m'athair.  Inge  ol  si  cid 
notai  do  íarmóracht  indí  sin.  ná  tabair  dot  menmain  briathra  na 
n-óclách  ndiumsach.  Messe  do  máthair  ol  si.  Ni  fulliu  sere  a  1680 
mmac  la  doine  in  tire  andas  do  sercso  limsa.  Doecmaic  am  sin. 
7  arai  fessa  dam  mo  th//xtidi  féin. 

Dolluid  a  mummi  leis  iarom  conda  tarat  i  llaim  a  máthar| 
]l  co  téigtís  far  funiud  gmie  issin  n-insi.     No  lomraitis  23a 
ianw/  na  hubla  7  nos  ithitis.     Tiagam  ar  Máel  Dúin  isin  n-insi  1685- 
ní  hansu  dún  oldás  dona  hénaib.     Luid  fer  dib  do  déicsin   na 
hinsi  7  dogair  side  a  chéli  chucai  i  tir.     Te  in  talam  fúa  cossaib- 
som  fó  bíth  bátir  tentidi  ind  anmannai  7  notheigtis  in  tálmain 
úasaib.     Tobertatár  bee  dini  hublaib  leó  a  cétlá  nos  ithitis  inna 
curuch.      In  tan  bá  solus  in  matan  dollotár  ind  eóin  ónd  insi  for  1690' 
snám  isa  mmuir.     Lasodain  tócaibtís  ind  anmannai  thentidi  a 
cenna  asa  fochluib  7  no  ittis  na  hubla  co  funed  ngraie.      In  tan 
adcuirtis  inna  fochloi  no  théigtís  ind  eóin  dara  n-essi  do  ithi  na 
n-ubull.   Dolluid  da.no  Máel  Dúin  cona  mu'mUr']  tecmallsat  anba 
dina  hublaib  in  n-aidchi  sin.    Cumma  aranggairtis  gortai  7  ittaid  1695 
dib  na  hubla.      Iss^/anr  linsait  a  curach  dina  hublaib  am  a l  bá 
mellach  leó.  7  lotair  for  muir  afridisi. 

.xi.3  In  tan  iarom  arrochiúirtár  na  ubla  hisin  7  bá  mór  a 
ngorta  7  a  n-itu.  7  in  tan  bátir  lána  a  mbeóil  7  a  sróna  di 
bréntaid  in  mara.  Atchiat  insi  nárbu  mór  7  dun  indi  7  múr  gel  1700' 
ard  im  sodain  am^/  bad  du  áel  chombruithiu  dognethe.  t  ama/ 
bed  óenchloch  calca  uile.  Máradícsa  ón  muir  acht  nád  roched 
néolu.  Oebéla  ro  boí  in  dún.  Tige  snechtaidi  márgela  immá 
mmúr.  A  llotár  is  tech  bá  moam  dib  nicon  facatár  nech  and  acht 
catt  bee  boí  forsind  lár  oc  cluchiu  forsna  cetheóraib  úaitnib  1705- 
lecdaib  bátar  and.  No  linged  di  cech  úaitniu  for  araili.  Dofécai 
biucán  na  firu  7  nin  tairmesc  dia  chluchiu.  Co  n-accatár  iarsin 
teóra  sretha  isind  raigid  in  taige  immá  cuaird  ónd  ursaind  di- 


leaf  missing.     \  x.  2  sic,  something  om. 


60  IMMRAM  CURAIG  MAILE  DUIN       [23a32-23b39 

arali.  sreth  and  chetumus  di  bretnasaib  óir  7  argit  7  a  cosa  isind 

1710  fraigid.  7  sreth  di  muntorcaib  óir  7  argit  mar  chirclu  dabcha 
cech  ae.  in  tres  sreth  di  claidbib  móraib  co  n-imdornaib  óir  7airgit. 
Lána  inna  himda  di  cholcthib  gelaib  7  di  tlachtaib  etrochtaib. 
Dam  bruthe  da.710  7  tinne  forsind  lár  7  lestra  mára  co  ndeglind 
inmesca.     In    dúnni    forrácbad    so    ol     Máel    Duin     frisin     cat. 

1715  Dosnécacha  talmaidiu  7  gabais  cluche  arísi.  Atgeóin  iarom 
Mácl  Dúin  ba1  doib  forruis^  in  praind.     Prainsit  iarom  7  ibsit  7 

23b  con|toilset.  Dobertatár  díurad  ind  lenna  isna  paitti.  7  doco- 
sechtatár  diúrad  in  biid.  In  tan  asbertsat  iarom  imthecht  asbert 
a    thris2    comalta    Maili  Duin     in    bérsa    lemm     múince    dinaib 

1720  muincibse.  Nithó  ol  j\Jáel  Dúin  ni  cen  chomet  atá  a  tech. 
Dobert  cammai  co  rrici  lár  ind  lis.  Dolluid  in  cat  ina  ndiaid  7 
lebling  trit  anW  saigit  tentidi  7  loiscthi  corabu  lúathred.  7  luid 
arisi  co  rrabi  fora  úaitni.  Ro  áilgenaig  iarom  Máel  Duin  cona 
bn'athraib  in  cat.   7  sudigestár  in  muince  ina  inad   7  glanais  a 

1725  luathred  di  lár  ind  lis  7  fochairt  i  n-alt  in  maro.  Lotár  iarom 
inna  curach  a  mmoltais  7  a  nn-adamraigtis  in  Comdid. 

.xii.3  Matan  moch  tres  laí  iarsin  atchiat  insi  n-aili  7  sonnach 
umaide  tara  medón  ros  rand  in  n-insi  i  ndé.  7  atchiat  tréta  mora 
di  chairib  inti  .i.  trét  dub  fri  sonnach8  adiu.  7  tret  gel  fri  sonnach 

I730denall.  7  co  n-accatár  fer  már  oc  eterglc*  11a  cáerech.  An 
focherded  cairig  find  tar  sonnach  de  síu  cosna  duba  bá  dub 
fó  chetóir.  A  ndocured  dano  cairz^nduib  tarsin  sonnach  ille  bá 
find  fóchétóir.  Bátir  immecalsom  oc  aicsin  indni  sin.  \sed  as 
maith  ol  Máel  Dúin  cuirem  dá  bunsaig  isin  n-insi.  día  cóemchlót 

1735  dath  conclóechbabamni5  día  tiasam  indi.  Fochartatár  \axom 
bunsaig  co  rrúsc6  dub  isa  leth  i  mbátár  na  finna  7  finnais  fó 
chétóir.  Fochartatár  dano  bunsaig  snaisi  gil  issa  leth  i  mbátár 
na  duba  7  bá  dub  fó  chetóir.  Ní  sechbaid  ol  Máel  Dúin  ná 
dechammár    isin  n-insi.    bes   níbád    ferr  ol7    ndathni    oldáti   na 

1740  bunsacha.     Tollotár  for  cúlu  ónd  insi  la  himeclai. 

.xiii.3  Tres  lou  iarsinda«<?  rathaigsit  araili  insi  máir  lethain  7 
trét  mucc  n-álaind  indi.  gegnaitsom  banb  bee  dib  asrous  iarom  a 
brith  dia  doud  co  tuidchetar  uli  imbi.     Fannoiset  7  nam  bertatár 


1  shaft  of  b  lost  in  rent.  -  sic.  3  in  marg.  4  sic,  for  etergleud.  5  sic, 
for  conclóechbamni.  ^  over  c  mark  of  aspiration  faint,  as  if  expunged.  7  sic, 
read  ar,   Y ;  scribe  distracted  by  oldáti  following.       8  ionnach  Foes.,  but  mere  spot. 


23b39-24b10]       IMMRAM  CURAIG  MAILE  DUIN  61 

inna  curach  cucu.    Atchiat  úadib  iar  sin  slíab  már  isind  insi  7 
imráidset  techt  día  déicsin  na  hindse  ass.    A  llotár  iarom  Diúrán  1745 
Leccerd  7  German  |  do   ascnam  in  tslébi  arrecat  abaind  letain  24a 
nádbo  domain   ara   cind.     Tummis  German  irlund  a  gai  issin 
n-abaind  7  immándíbdai  dó  fóchétóir  ama/  bid  tene  nod  loscad  7 
ní  lotár  ní  bad  sire.    Co  n-accatar  and  da.no  frisin  n-abaind  anall 
daumu   mora  máela  ina  ligu   7   fer  mór  inna  sudiu  occaib.     Bi  1750 
German  iar  sudiu  crand  fria  sciath  do  bupthad  na  ndam.     Cid 
día  mbupthai  na  báethlaegu  ol  in  t-áegaire  már  hisin.     Cairm 
hi  tat  a  mmaithre  na  lloegsa  ol  Germane.     Atát  frisa  sliab  ucut 
ol  se    anall.     Tollotár    afrísi    coa    céli    7     adfíadar    scéla    doib. 
Dollotár  ass  iar<?;//.  1755 

.xiiii.1  Fúaratár  insi  nirbu  chían  iar  sin  7  mulend  már  grainne 
indi.  7  mulleóir  már  brúichnech  grainne  and.  immafoacht  dó  cía 
mulend  so.  ní  ccr  ám  ol  se  ní  nách  eolach  íarmifóich  ní  nách 
aithgenaidsi  ol  se.  nátho  ol  seatsom.  Leth  n-etha  for  tire  ám 
ol  se  is  sunda  melair.  nách  ní  beres  cesacht  de  isin  muilind  sa  1760 
conmekf.  La  sodain  atchiat  na  heriu  tromma  diármidi  for 
echaib  7  doinib  don  mulind.  7  úad  úano  afrisi.  acht  ani  doberthe 
úad  is  síar  noberthe.  Imchomarctár  atheruch  cia  ainm  in 
mulind  se  mu\e?id  Inbir  tre  Cenand  ar  mul/eoz'r.  Nodasénsat 
iar  sin  ó  airdiu  croiche  Crist  íarsinní  o'tchúalatár  7  ó'tchoncatár  1765 
na  huli  sea.     Lotár  for  intech  inna  curach. 

xu1  A  llotár  da;/c  ond  insi  sin  in  vs\v\ind  fúaratár  insi  máir  7 
sochaide   mór  di   dainib   indi.   hit  é   duba  eter  churpu  7  étach. 
Cennaithi  imma   cenna   7   ní   chumsantais    di  chui.     Dofuit   di 
crandchor  dondala  comaltai  Maili  Duin  dul  isin  n-insi.    A  lluid-  1770 
side  cusna  doíni  robátár  oc  coí.  Bá  c?<i///thach  fríu  fóchétóir  7 
gabais  coí  leó.    Foíte  días  día  thabairt  ass  7  ní  n-athgénatár  eter 
a  célib  |  fecsit   cadesne  for  coí.  ba  hand  asbert  MaelDuin  tét 24b 
cethrar  úaib  ol  se  co  n-armaib  7  tucaid  na  firu  ar  écin  7  ná  décid 
in  talmain  nach  in  n-aér  7  tabrid  {or  n-étaige  immó  bar  sróna  7  1775 
immó  bar  mbeolu  7  ná  súgid  aér  in  tire  j3  gataid  íor  sella  do  for 
feraib   fodeisne.     Dogníth  samlaid  anísin.     Luid   in   cethrar  7 
dobertatár  led  in  díis  n-aili  ar  écin.     A  n-immácomraicthe  ced 
atchoncatár4  isin  tír.  asbertís  nicon  fetammárám  ol  seatsom.  acht 
a  n-atchondcamár  dorigénsam.     Táncatár  iarom  co  hellam  iar  mo 
sin  ond  insi. 

1  in  mnrg.       "- sic,  something  omitted.        3  supply  na,  Stokes.       4  asp.  om.  Feces. 


62  IMMRAM  CURAIG  MAILE  DUIN         [24b»-25a12 

xui.9  Recait  iar  sin  insi  n-aird  n-aili  imbá  rabatár  cethri 
sonnaig.  nod  randsat  hi  cethair.  sonnach  di  or  chetumus.  alale  di 
argut.  in  tress  sonnach  di  humu  7  in  cethrazwmad  di  glain.     Rig 

1785  isin  chethra7//mad  rind10,  rígna  i  n-alaili.  óclácha  i  n-alaili.  ingena 
isind  aili.  Tolluid  ingen  ara  cend  7  dosnderaid  hi  tir  7  dobert 
bíad  dóib.  fri  cáise  ro  samlaisetarsom  7  secip  bias  bá  mellach  la 
nech  fogebed  fair.  7  dális  dóib  a  cilurn  bic  co  comtalsatar  mesci 
tri  laa  7  teóra  aidchi.  ro  mboi  ind  ingen  oca  timthirecht  in  tucht 

1790  sa.  A  ndofochtraiset  isin  tres1  bá  inna  curuch  for  muir  bátár. 
Nicon  facatar  nách  dú  a  n-insi  nách  a  n-ingin.  ráisit  ass  iarom. 

xuii.3  Fogaibset  insi  n-aili  iar  sin  nárbu  mór  7  dun  indi.  Dorus 
umaide  fair  7  ágai  umaidi  and.  Drochet  glainidi  arin  dorus. 
An\a£  no  théigtís  súas  forin  drochet  dofuittitis  sis  for  cúlu.     La 

1795  sodain  atchiat  banscáil  asin  dun  7  cilor[w]d2  inna  láim.  Tócbaid 
clár  nglainidi  a  híchtur  in  drochit.  7  linais  cilornd  asin  tiprait 
boí  fón  drochat.  7  luid  afrísi  isa  ndún.  Táet  ferthigis  fri  Máel 
Dúin  ol  Germane.  Máel  Dúin  ón  ém  ol  sisi  la  dúnad  in  dorais 
tara  héissi.    rWtais  iarsudiu  inna  hágu  umaidi  7  a  llin  n-umaide 

1800  ro  boi  foraib.  7  in  fogur  \z.xom  dorigénsat  bá  ceól  meldach  n-áilgen 
son.  La  sodain  fochairt  inna  cotlud  co  matain  ara  bárach. 
A  ndofochtraiset  con-accatar3  in  mbanscáil  cetna  asin  dún 
7  a  cilornd  inna  láim  7  línaid  fón  chlár  chétna.  Iíige  táet 
ferthaigis  fri  Máel  Dúin  ol  German.     Amra  bríge  ol  si  Mae(     )4 

1805  la  dúnad    ind   lis   tara   hessi.     Fosnálaigsom   a  (     )5   cétna   co 

ara  bárach.     Tri  láa  7  téora   aidchi  dóib  fond  rían   sain.     Isin 

chetrawmad6  lou  \zxom  dolluid  in  banscál  a  ndoch«#&.  alain(    )7| 

25as  [brat  gel  impe  7  buinne  óir  immá  moing.  mong  orda  íuir\'\.  dá  máelán 

argit  imma  cossa  gelchorcrai.  bretnas  argit  co  zwbrephnib  óir  inna  brut 

1810  7  léne  srebnaide  sita  fria  gelchnes.  mochen  duit  a  Mail  Duin  ol  si  7 
ainmnigestár  each  fer  fó  leith  cona  anmaim  diles  fein.  Is  cían  o  tá  hi 
fis  7  hi  forus  for  tíchtain  sund  ol  si. 

Dobeir  lei  iarom  hi  tech  mór  boí  hi  comfocus  don  muir.  7  tocaib  a 
curach   hi   tír  co  n-accatar  iarom   ara  cind  isin  tig  dérgud  do  Máel 

1815  Duin  a  óenur  7  dérgud  each  triir  dia  muintir.  dobert  biad  doib  i 
n-óenchissa  cosmail  do  chássi  nó  tháth.  ataig  cuit  each  trir.  each  bias 

»  .i.  i  n-oen\esiur  [H] 


1  sic,  supply  ló  YBL  •  n-stroke  om.  :i  tax  faintly  legible,  <>m.  Facs.  ;  mem- 
brane fractured.  *  the  margin  of  the  last  seven  lines  broken  off,  carrying  with  it 
portion  of  the  text  ;  on  Facs.,  read  Mael  Dúin.  5  read  ceol  Y.  6  m-stroke  om.  Facs. 
7  read  alaind  em  táncus  and  Y.     *this  leaf  (25-26)  Interpol,  by  H.      9 bet.  cols.      10  sic. 


25a"-25b15]         IMMRAM  CURAIG  MAILE  DUIN  63 

adcobrad  each  issed  fogébed  fair,  no  thimthirted  dano  do  Mael  Dulu 
ior  leth.  Linais  dano  cilarnd  fón  clár  chetna  7  dális  doib  sel  each  thrir 
lee.  atgeoin  dano  in  tan  ba  leór  leo.  anais  do  dail  dóib.  Ben  chomadas 
do  Máel  Dm'n  in  ben  so  ior  each  dia  muintir.  Luidsi  iarom  cona  1820 
henchiss  7  cona  cilurnd.  asbertatar  a  muintir  fri  Mael  Dúin  in 
n-eberam  fria  dús  in  fáefed  lat.  Cid  gatas  uaib  ol  seseom  ci  atberaid 
fria.  Ticsi  ara  barach.  asbertatar  fria  in  dingnesiu  caratrad  fri  Máel 
Dum  7  in  fáefe  lais  7  cid  11a  hanai  hi  fos  innocht.  Asbertsi  na 
hathgeóin  7  na  fit?>  cá  rét  peccad.  Luid  iarom  úadib  dia  tig  7  tic  1825 
ara  barach  in  tráth  cetna  cona  t^imthirecht  dóib.  7  o  roptar  mescai  7 
roptar  sáthig  rádit  na  briathra  cetna  friasi.  I  mbarach  thra  ol  si 
dobérthar  athesc  dúib  dindísin.  Luid  iarom  dia  tig  7  contuletsom 
fora  ndergodaib.  ama/  ro  dúscsetsom  bá  ina  curach  bátar  for  carraic  7 
ní  accatár  in  n-inis  i  in  dún  t  in  ben  i  in  magen  i  mbátar  riam.  1830 

(  )iii8  Amal  dolotar  on  magin  sin  co  cualatar  anairtúaid  gáir  móir  7 
lex  ama/bid  oc  cetol  salm  no  bethe  and.  Ind  adaig  sin  7  a  llá  ara  barach 
co  nónai  dóib  oc  imram  co  festais  cia  gáir  no  cia  lex  rochúalatar 
achiat1  insi  n-áird  slíabdai  lán  d'énaib  dubaib  7  odraib  7  alathaib  oc 
núall  7  oc  labra  mór.  I835 

(  )x9  Imraiset  biucán  ond  insi  sin  co  fuaratar  insi  n-aile  narbu  mór. 
Craind  imdai  inti  7  eóin  imdai  foraib  7  co  n-ac(     )tar  iar  sin  fer  isind 
indsi  7  a  folt  ba  hetach  dó  íarfaigset  dó  iarom  cúich  he  7  can  a  cend. 
Do  3(     )raib  Herend  damsa  ol  se.      dodeochad  im  ailithri  4(  )uruch 
biuc  7  dlugis  mo  churach  fóm  ama/  5(    )dechad  biucan  ó  thír.  doludsa  1840 
do  thír  arise  6(     )e  7  dobiur  fót  dom  thír  fom  chossaib  7  frissocbus 
7(      )formuir.     Ro  fothaigestar  in  Comdiu  damsa  isin  ma|gin  se  in  fot  25b 
sain  ol  se  7  dobm-  Dia  traig  cacha  bliadna  fora  lethet.  o  sin  co  se  7  crand 
cacha  bliadna  do  ás  and.     Ind  eóin  atchithisi  da7io  isna  crannaib  ol  se 
anmand  moclainnesea  7  mo  chenióil10  etfrmna  7  firu  até  sút  oc  ernaide  1845 
lai  brátha    Lethbairgen  7  ordu  eisc  7  lind  in  topair  dorat  Dia  dam. 
domfic   sin  each   dia  ol  se   tria  thimthirecht  aingel.  trath  nona  dano 
dosnicseom  uile  lethbairgen  7  ordo  eisc  cech  oenfir  dib  sút  7  each 
óenmná.  lind  in  topair  amal  as  lór  la  each    o  roptar  lána  a  teora  aidchi 
oigidechta  celebraiset  7  asbertsom  friu  rosesaidsi  uli  ol  se  do  for  tir  1850 
acht  óenfer. 

xx.11  Fogabat  isin  tres  lo  iar  sin  insi  n-aili  7  múr  orda  impe  7  lár 
gel  amal  chluim.  atchiat  dano  fer  inti  7  issed  ba  hetach  do  findfad  a 
chuirp  fodessin.  imchomaircsetar  dó  iarom  cia  sasad  o  mbered  bith 
atá  ém  ol  se  sund  topor  isind  insi  se.     I  n-aine  7  hi  cetain  medg  t  1855 

1  sic,  for  atchiat.  -  The  outer  rim  of  the  last  seven  lines  has  broken  away  ;  the 
missing  letters  can  be  restored  from  YBL.  Read  co  n-accatar.  a  feraib.  4  read 
i  curuch.         =  dodechad.  6  ol  se.  7  fair.  8  xuiii.  Foes.  '■>  xix.  Facs. 

10  cheinóil  Facs.         u  betiveen  cols. 


64  IMMRAM  CURAIG  MAÍLE  DÚIN       [25b15-26a28 

usee  doberar  ass.  I  ndomnachaib  iiii  7  hi  felib  mártir  degassa  doberar 
ass.  Mad  hi  feil  apstal  im  7  Mairi  7  Eoin  Bab/ais/  is  coirm  7  fin 
doberar  ass  7  i  ssoUamnaib  dano.  Im  nonai  iarom  dosnanic  on 
Chomdid  doib  uli  lethbairgen  cech  fir  7  ordu  eisc  7  ibsit  a  ndoethain 

1860  dind  lind  dobreth  doib  asin  tiprait  inna  hinsi  7  focheird  hi  súan  cotolta 
on  trathsin  cus  arna  barach.  O  ro  fersat  tri  aidchi  aigidechta  forfor- 
congair  in  clerech  form  imtecht  7  lotar  iarom  ass  for  imtecht  7 
celebraiset  dó  iar  tain. 

xxi.5  A  mbatár  iarom  ciana  for  imluad  forsnatonnaib  atconnarcatar 

1865  fota  uadib  insi.  7  ama/ ro  scuchsat  co  focus  di.  co  cualatar  fogur  na 
ngoband  oc  tuarcain  brotha  forsind  inneoin  co  n-ortaib  amc/  tnarcain 
trir  i  cethrair.  in  tan  iarom  lotar  hi  comfocus  co  cualatar  in  fer  oc 
imcomarc  diarailiu  in  failet  hi  focus  ol  se  to  ar  araile  cia  son  ar  fer 
aile  asberitsi  do  tuidecht  and.     Meic  beca  atchiat  hi  lothur  bic  anall- 

1870  út  (orse.  O  rochúala  Máel  Duin  aní  sin  atbertatar  inna  gobaind  asbei'r 
tecam  for  cúlu  ol  se  7  na  himpam  in  curach  acht  bid  a  erais  reme  arná- 
ro  airiget  teched  dún.  Imráiset  iarom  7  a  erais  resin  curach.  Iarfaigis 
aris  in  fer  cetna  bui  isin  cerdchai.  indat  facsi  don  purt  indossa  ol  se. 
Atát  inna  tost  ol  in  dercthaid  sech  ni  thecal  ille  ni  thiagat  innond. 

1875  Nirbo  chian  iar  sin  coroiarfaig  don's  cid  dogniat  indossa  ol  se.  is 
doich  lemsa  ol  in  fegthaid.  is  for  teched  tiagait  is  sia  lim  attát  indossa6 
on  phurt  olda  o  chianaib.    Dothaet  in  goba  andsaide  assain  cherdchai 

26a  7  bruth  |  romor  isin  tenchoir  inna  laim  7  focheird  in  mbruth  sain  i 
ndegaid  in  curaig  hisin  muir  coro  fich  in  muir  uile  acht  nis  rochtsom 

1880  ar  rotheichset  fo  ner1  bag  co  dian  deinmtach2  3isin  n-ocian  mór3 
immach. 

xxii.s  Imráset  iar  sin  conos  tarla  i  mmuir  ba  cosmail  fri  glain  nglais 
buí  día  glaine  corbo  réill  in  grian  7  in  gainem  in  mara  ti it  7  nocon 
faccatar  biastai  na  hanmannai  and  eter  na  carrce  acht  in  grian  glan  7 

1885  a  ngainem  glas  batár  ré  mor  dind  ló  oc  imram  in  mara  sin  7  ba  mór  a 
etrochta  7  a  alii. 

.xxiii.5  Focheirdat  ass  iar  sein  hi  mmuir  n-aill  cosmail  fri  nél  7  andar 
leoseom  nís  fáelsad  féin  nach  in  curach  co  n-accatar  iar  sain  fón  muir 
fóthib  annís   dúine   c«?«tachta  7   tír  alaind   7   atchiat  anmanna  mór 

1890  n-úathmar  bíastaide  hi  crund  and  7  táin  do  almaiw4  7  indilib  immon 
crand  imma  cúaird  7  fer  cona  arm  hi  farrad  in  chraind  co  sciath  7  gai 
7  claidiub.  arna/  atconnaircsede  in  n-anmanna  mór  út  boí  isin  crund 
téit  ass  for  teced  fo  chetóir.  sínis  in  t -anmanna  a  brágit  úad  asin  chrund 
7  furmid  a  chend  i  ndruim  in  daim  ba  mó  dond  almai  7  srengais  lais 

a  .i.  loim  [H]     gl.  repeated  in  marg.  by  a  recent  hand. 


1  sic,  read  nertaib  YBL.         2  sic,  read  deinmnetach.        3'3  in  ras.     4  =  almaib  : 
almuib  Y.         3  inmarg.         6  indosso  Facs. 


26a28-26V4]      IMMRAM  CURAIG  MAILE  DUIN  65 

isin   crand  7   nos  ithend    fo  chétóir    fri/^a  brathad   sula.     Techit    ass  1895 
fochétoir  ind  innile  7  in  búachaill.  7  ó'tchonnaic  Máel  Dúin  sin  cona 
muintir  nosgeib  imecla  móir  7  ómon  ar  bá  dóich  léo  ní  roistís  taris 
cen  totim  trít  sís  ara  thanaidecht  ama/  chiaich.    rosagat  iarom  thairis 
iar  mórgábud. 

xxiiii.2  Fúaratar  iar  sin  insi  n-aile1  7  atraacht  a  mmuir  impi  súas  co  1900 
ndernai  alle  dímora  impe  imá  cúaird.  amal  ro  arigsetar  daine  in  tíri  sin 
eatsom  atasfoprat  ic  egmig  impu  7  atberat  att  ésim  on  att  esim  ón  fot 
a  n-a|nali.     Atchoncatar  iarom  daíne  imdai  7  alma3  mora  do  indilib  7  26b 
grage  ech  7  treóit  chaerech  imda3.    Boí  iarom  banscál  oca  ndíburgud- 
som  anís  co  cnoib  móraib  co  tairistis  forsna  tonnaib  thúas  occosom  ro  1905 
theclaimsí,/soin  mór  dina  cnoib  sin  7  dofucsat  leo.     Dollotarsom  ond 
insi  forcúlu  7  ansat  na  hegme   la  sodain.     Cairm  hi  tát  indossa  ol  in 
duine  ticced  fón  n-egem  día  n-éis.    Dolotar  ass  for  cether[«]d4  aile  dib. 
nidat  é  amlaid  ar  cethernd  aile.     Is  fris  as  chosmail  dano  aní  sin  am«/ 
bad  nech  día  mbeth  hi  tarngire  leosom  do  dilgend  a  tíri  7  dia  n-innarba  1910 
asa  tír. 

xxu.9  Gabsatin  n-insi  aile  hi  tárfás  dóib  rét  n-ingnad  .i.  omuargaib 
sruth  mór  a  tracht  na  hinsi  súas  co  téged  ama/  túaig  nime  tarsin  n-insi 
uli  co  ndiburned  isin  tracht  n-aile  na  hinsi  dond  leith  aile  di  7 
tictisseom  foí  annís  cen  fliuchad  7  no  gantaiseom5  écne  mora  ass  anuas.  1915 
7  dofutitis  écne  mora  dermara  asin  tsruth  anúas  for  talmain.  na  hinsi 
sis  comba  lan  ind  inis  uli  dia  mbréntaid.  ár  ní  rabi  nech  6  tairs&/  a 
teclamad  ara  n-imad.  O  espartain  aidchi  domnaig  co  hanteirt  día 
lúain  ni  ngluasii/  in  sruth  sain,  acht  no  thairissfi/  ina  thost  inna  muir 
imon  n-insi  imma  cuairt.  immainait  dóib  iarom  anba  móir  dona  hécnib  1920 
7  línsait  a  curach  dóib6  7  lotar  ond  insi  sin  forculu  forsin  n-ocian 
beos. 

xxui.°  Imrais<?/  iar  sin  co  fúaratar  colomain  móir  n-airgdidi.  Cethri 
slessa  aicce  i  mboi  7sesbeim  in  churaig  fri  cech  slis.  co  mbátár  ocht 
sesbéimend  don  churuch  a  timchell  uli  7  ni  rabi  óenfot  do  talmain  1925 
imme  acht  in  t-ocian  anforcnedach  7  ni  accatarsom  cinnas  boi  this  a 
hícht?*r  i  a  huacht«r  túas  fora  hairde.  Boí  lín  argdide  assa  húachtor 
co  fota  úad  immach  7  dolluid  in  curach  fo  séol  trena  mocoll  ind 
lin  sin.  7  dobert  Diúran  beim  do  faebur  a  gae  tar  mocoll  ind  lin.  Na 
mandair  in  in8  lin  ar  Máel  Dúin  ar  is  opred10  morfer  ani  atchiam.  ar  1930 
molad  anma  Dé   ol   Diuran  is  airi   dogniusa  so  corop  mote  chretir 


1  blot  covering  1  and  portion  of  \,  e.  -  in  marg.  3  rent  here,  only  portion  of  a. 
left.  *  n-stroke  om.  5  seems  like  o  converted  into  a;  supply  súas  iarom  an 
sruth  co  tabratais  YBL.  6  sic,  for  dib  YBL.  7  supply  da  YBL.  8  sic,  bis. 
9  bet.  cols.         10  pred  faint,  om.  Facs. 

F 


66  IMMRAM  CURAIG  MAILE  DÚIN        [26b35"40 

(    )'  7  bérthair  uaimse  for  altóir  Aird  Macha  acht  co  rtís  Hér(     )3  ungi 
co  leith  iss  ed  boi  and  íarna  thomus  i  nArd  Mach(       )3latár  datw  iar 
sain  guth  mór  solusglan  do  áachter  n(     )4  út.  sech  ní  fetatar  cia  bérla 
1935  rolabair  7  cid  ro(     ).5 

xxuii.6  Atchiat  insi  aile  dano  for  óenchois  .i.  óenchos  (    )7  7  imraisi/ 
a  timchéll  d'íarraid  chonairi  inti  7  ni]8 

1  margin    broken    off  next  seven  lines  mo  scela    YBL.  z  only  portion  of  t 

left,  Hérínn.  di  YBL.              ■■  Macha.  co  cualatar  YBL.  4  na  colonina  YBL. 

5  labair  YBL.                 6  between  cols.             '  oca  fulang  YBL.  8  breaks  off, 
leaves  lost. 


[     67     ] 


27a1  38]  Fís  Adomnán  só  sis.1 

2|S  uasal  7  is  adamraigthe  in  Comdiu  na  ndúla  7  is  mor27a 
*      7  is  machdaigthe  a  nert  7  a  chumachta.  is  cennaisi940 
7  is  áilgen  is  trocar  7  is  dearcach.  ar  tócurid  dochum  nimi 
chuci    lucht    na    deirce    7    na    trócaire    na    censa    7    na 
connircle.      Tairbirid3  im  7  trascraid  dochum  n-iffir[w]d4 
comtinól   n-écraibdech   n-étarbach   na  m<?c    mallachtan. 
ar  fuirid  derritussa  7  foc/aice  écsamla  nimi  dona  ben- 1945 
nachtnachaib.    7    tairbirid    illatu   pian    n-ecsamail    dona 
maccaib  báis.2 

Sochaidi    trá  do   nae/zzbaib5  ocus   d'firenaib  in   Comded   na 
ndúla  7  d'apstalaib  7  desciplaib  Isu  Crz's^  díaro  faillsigtheá  rúine 
7  derritiusa  flatha  nimi  fori  cumma  sin.   7  fochraice  fororda  na  1950 
firén  7  da.no  díaro  faillsigtheá  píana  écsamla  iffrind  cosna  fib  filet 
intib.     Rofoillsiged  ém  do  Phetar  aps/<r?/  ind  long  cethararddidi 
doleced  do  nim   7  cethri  suanimain  esti.     Binnithir  each  ceól  a 
^éstecht6.     Conúargabad  da.no  Pól  aps/Vz/  cosin  tres  x\em  co  cúala 
\>x\a.tlira    diasnéte    na    n-aingel     7    imacallaim     n-adamraigthe  1955 
muintiri  nimi.     Ructha  da.no  beos  ind  apstazl  uli  i  llo  estechta 
Muri    co    n-accatár    píana     7     todérnama    trúaga    na    ndaíne 
n-anfechtnach  díaro  forcoingair  in  Comdiu  for  ainglib  ind  fuinid 
oslocud  in  talman  ríasna  a.pstn/u  coro  fégtaís  7  coro  innithmigtís 
hiffer[«]d4  cona  ilphíanaib  arart/  dorair[?/]gertsom4  fessin  dóib  aní  i960 
sin  ré  cían  rena  chésad 

Ro  faillsiged  da,7io  fó  deóid  do  Adamnán  u  Thinne  do  ardec- 
naid  íarthair  domain  labairthz'r  sund.  Díaro  escomlá  a  anim 
asa  churp  hi  feil  loham  Baptis/  7  día  rucad  dochum  richid  co 
n-ainglib  nimi.  7  iffrind  cona  dáecorslúag.7  1965 

O  ro  scar  íarom  ind  anim  frisin  corp  roarthraig  fo  chétóir  di 
aingel  a  comaitechta  céin  bai  hi  colaind.  7  ros  fuc  leis  arthús  do 
fegad  flatha  nimi. 

1  Title  stained ;  apparently  written  by  M.  •--  7 he  first  ten  lines  are  in  the 

handwriting  of  A.        3  second  i  subscr.         *  n-stroke  om.        5  sic.         6  h  oni.  Facs. 
1  sic,  with  s  added  above  line  by  a  modern  hand. 
F  .? 


68  FÍS  ADOMNAN  [27a3S-27b3» 

Is  sí  áano  cétna  tír  coso  rancatár  tír  na  naeb.     Tir  sutach 

1970  solusta    iarom    in    tír    sin.      Airechta   écsamla    inganta    ancl   co 

caslaib  lín  gil  impu  co  culpaitib  glégelaib  úasa  cennaib.     Nairn 

27ba  airthir  in  |  in1  domain  ina  n-airiucht  fo  leith  i  n-airthiur  thiri  na 

naem.     Nairn  íarthair  in  domain  dano  i  n-iarth«r2  in  tire  cetna 

Nairn  thúascirt  in  domain  daw  7  a  descirt  ina  ndib  n-airechtaib 

1975  dermáraib  tess  7  tuaid.  Cach  óen  íarom  fil  i  tir  ina  náeb  is 
cómfocus  dó  estecht  inna  ceól  7  innithmigud  inna  luinge  hi 
failet  .ix.  ngrad  nime  íarna  cém^//naib  7  íarna  n-urd. 

Indara  fecht   dano  dona  naebaib  canait   ceol   n-adamra  oc 
molad  Dé.     In  fecht  n-aill  contúaset  fri  ceól  muintire  nime.     Ar 

1980  ni  recat  a  les  ind  naim  ní  aile  acht  éstecht  in  ceóil  risa  coistet.  7 
innithmigud  inna  soilse  addécet.  7  a  sásad  don  boltnogud  fil  is- 
tir. 

Atá  flaith  adamra    dano    fri   gnúis    do  gnúis3    dóib   úathib 
sáerdcs.  7   fíal   glainide  etarro  7  erdam  orda  fris  anes.     Is  trít- 

1985  side  immaiccetsom  fúath  7  fóscugud  muintire  nime.  Ni  fil  ifh 
fíal  no  temel  eter  muf/zjtz'r4  nime  7  inna  nóemu  acht  itát  i  foilse 
7  i  frecnarcus  dóib  i  lleth  friusom  dogri's.  Circull  tentide  da?io 
imón  tir  sin  imma  cuaird  7  each  ind  7  ass  7  ni  erchótigend.  Na 
da  aps/W  dec  im  7  Maire  óg  ingen  ina  haireocht  fó  leith  imón 

1990  Comdid  cumachtach.  Uasalathraig  7  fade  7  descipuil  Isu  i 
comfocus  dona  apstalaib.  Atát  da7io  araile  nóemóga5  do  deis 
Maire  7  ré  nách  cian  etarro.  Noidin  7  maccaim  impu  do  cach 
aird.  7  ceól  enlathe  muintz're  nime  oca  n-airfitiud.  Buidne  ana 
do  ainglib  coimthechta  inna  n-anmand  oc  umallóit  7  oc  timthi- 

1995  recht  eter  na  hairichtaib  sin  i  fiadnaisi  ind  rig  do  grés.  Ni 
chumaic  thra  nech  isin  bith  frecnaircsea  túarascbail  i  innisin 
inna  n-airecht  sin.  avnal  itát  iar  fir.  Na  buidne  ocus  na  hairechta 
datio  fik'/';  i  tir  na  náeb  anW  ro  radsem  bidat  marthanaig  isin 
mórglóir  sin  co  mordail  brátha  coros  córaigea  in  brithem  firén  i 

2000  llathe  ind  fugill  isna  sostaib  7  isna  inadaib  i  mbíat  oc  déscin 
gnússe  Dé  cen  fial  cen  forscáth  etarru  tria  bithu  na  mbetha 

Cid  mór  im  7  cid  adbul  in  taitnem  7  in  tsoilse  fil  i  tir  na  náem 
anW   ro  rádsem.   is  aidbliu    fo   mile   ind  etrochta    fil   i    mmaig 

a  ///  the  upper  margin  of  this  col.  a  late  hand  has  scribbled  Misi  vili  o  Flait(  ), 
and  again  between  the  two  columns,  Misi  vili(  ),  remainder  illegible,  also  in  the 
centre  of  the  leaf,  late  scribbling  between  the  columns,  Mul  Dom.     an.     and.     on. 


1  in  bis.  -  iathur  Facs.  ;  tail  of  ar  compend  partly  obliterated.  2  gnij  MS. 

i  subset:         4  w-stroke  om.         5  nóemógu  Facs.         6  fili  Facs. 


27b39-28a39]  FÍS  ADOMNÁN  69 

muintzVe  nime  im  rígsuide  in  Comcled   fessin.     Is  amlaid  iarom 
atá  in  rígsudi  sin  inna  chathaír  chumtachta  co  cethri  colomnaib  2005 
di1  liic  lógmair  foi.     Cén  co  beth  da7to  d'airfiteod  do  neoch  acht 
cocetul  comchubaid  na  cethri  coloman  sin  ro|pad  lor  do  glóir  7   28a 
d'aibnius  dó.    Trí  éoin  airegda2  im  isin  chathaír  i  fíadnaise  ind  ríg 
ocus   a   menma    ina    ndúlemain    tria   bithu    iss   é    sin    a    ndán. 
Celebrait    dano    na    ocht    trath    oc    molad   7   oc   adamrugud  in  2010 
Coimded  co  claischétol  aircaingel  oc  tíachtain  foí     Ona  hénaib 
iarom   7  ona  harcainglib  tinscetal  in  cheóil   7  nos  frecrat  iar  sin 
muinter  nime  ule  eter  nóemu  7  nóemoga. 

Stúag  dermár  da7io  os  chind  ind  ordnide  ina  chathaír  rigdai 
axnal  cathbarr  cumtachta  i  mind  rig.  Díanos  faictís  roisc  2015 
dóenna  no  legfaitís  fo  chétóir  Tri  cressa  ina  mórthimchell  etarro 
7  in  slúag  7  ni  fes  la  túaraiscbáil  cid  atascomnaic.  Sé  mile  do 
míledaib  co  ndelbaib  ech  7  én  imon  cathaír  tentide  for  lassad  cen 
crích  cen  forcend. 

Aisneis  iarom  in  Comded  cumachtaig  fil  isind  rígsuidi  sin  ní  2020 
thic  do  neoch  acht  mád  doneth  féin.  i  mani  ebrad  fri  grádaib 
nime.  Ar  ní  innisfea  nech  a  bruth  7  a  brig  a  derge  7  a  rofoillsi 
a  anius  7  a  aibnius  a  chuwlacht  7  a  chobsaidecht.  imad  a  aingel 
7  a  árchaingel  oc  cantain  chiúil  dó.  A  thechtairi  roimdai  chuci 
7  úad  co  n-athescaib  rochw//mb  do  each  budin  ar  úair.  A  mine  2025 
7  a  rochendsa  friarailib.  a  ainmíne  7  a  roacairbe  fri  lucht  aile 
díb 

Día  mbé  nech  occá  sirfegad  imme  anair  ocus  aníar  anes  7 
atúaid  fogéba  do  cech  leith  aci  agid  n-airegda  soillsithir  fó  secht 
andá  grían.  Ní  aicfea  da.no  delb  ndune  fair  do  chind  i  coiss  2030 
acht  na  dlúim  thentide  for  lassad  fón  mbith  ocus  each  for  crith 
7  for  úamain  remi.  Is  lomnán  día  soilse  nem  7  talam  7  ruthen 
am«/  rétlaind  rig  ina  mórthimcell.  Tri  mile  cheól  n-écsamail 
cecha  óenclaisse  fil  oc  classchétol  imme.  Binnithir  ilcheólu  in 
domain  each  óencheól  fo  leith  dibszV/e  fessin.  2035 

In  cathir  iarom  ina  fail  in  rigsudi  sin  is  amlaid  atá  7  uii.  múir 
glainide  co  ndathaib  écsamlaib  ina  thimcell.  airdiu  each  mur 
araile.  Lebend  im  7  fond  inichtarach  na  cathrach  di  glain  gil 
atacomnaic  co  ngné  gmie  fair  iarna  brechtrad  di  gurm  7  chorcra 
7  uani  7  cacha  datha  archena  2040 

Muinter   bláith    romin    rochennais  da.no   cen    esbaid    nácha 

1  do  Facs.  *  i  of  ax  compend  faint,  om.  Facs. 


70  FÍS  ADOMNÁN  |;28a39-28b35 

mathiusa  foraib  is  iat  aittrebait  in  cathraig  sin.  Ar  nís  rochet  7 
nísaitrebat  dogres  acht  nóemóig  i  ailitHg  dútrachtacha  do  Dia. 
A  n-ecor  iffi  7  a  córugud  is  dolig  a  fiss  cinnas  forcáemnacair  ar 
28b  ní  fil  druim  neich  díb  i  a  slis  fríaraili.  Acht  is  amjlaid  ros  córaig 
2046  7  roscomét  cumachta  díasnéte  in  Chomded  gnúis  fri  gnúis1  ina 
srethaib  7  ina  corónib  comardaib  mórthimchell  ind  rígsuide 
immá  cuaird  co  n-ánius  7  co  n-aíbinnius  7  a  n-aiged  ule  fri 
Día. 

2050  Crand  caingil  di  glain  eter  each  dá  claiss  co  cumtuch 
derscaigtech  dergóir  7  argit  fair.  Co  srethaib  sainemla  di  liic 
lógmair  7  co  mbrechtrad  gem  n-écsamail  7  co  cathairib  7 
chorónib  carrmocail  forsna  crunnu  caingil  sin.  Tri  leca  lógmara 
dano  co  íogtir  bláith  7  co  mbinne  cheóil  eter  each  dá  primairecht 

2055  7  a  llethe  úachtarcha  ina  lócharnaib  for  lassad.  Uii.  mile  aingel 
i  ndelbaib  primcainnel  oc  soilsigud  7  oc  inorchugud  inna  catrach 
má  cúaird  .uii.  mile  aile  ina  certmedón  oc  lassad  tría  bithu  sir 
imón  cathraig  rígdai.  Fir  domain  i  n-óenbale  cidat  línmair  nos 
fJrfed  do  biud  boltnogud  cind  óenchainle  dina  cainlib  sin. 

2060  Do  neoch  trá  do  daínibin  domain  nád  rochet  in  cathraig  sin 
asa  mbíu  7  dianid  érdalta  a  haittreb  iar  fugiull  brátha  is  intib 
airbirit  co  anbsaid  7  co  utmall  i  ndindgnaib  7  i  cnocaib  i  sescnib 
7  i  rrotaigib  anaitreba  co  tí  chucu  bráth.  Is  amlaid  da.no  atát 
na  slóig  sin  7  na  hairechta  7  aingel  comimtechta  cacha  hóenanma 

2065  fil  indib  oc  umallóit  7  timthirecht  di. 

Fial  tened  7  fial  d'aigriud  i  primdorus  inna  cathrach  inna 
fiadnaisse  7  síat  icomthúarcain2  cind  ar  cind  tria  bithu3  Fogur 
7  fuamand  d&?to  na  fial  sin  oc  comríachtain  atcluint^  fón  mbith. 
Síl  nAdádaim4   dia  cluintis  in  fogur  sin  nos  gébad  ule  crith   7 

2070  úamun  dofulachta  remi.  Itorsig5  thrá  7  it  búadértha  na  pecdaig 
ocond  fogz^r  sin.  Mád  i  lleth  im  fri  muintir  nimi  ni  cluint^r  din 
gárbthóraind  sin  acht  lánbec  do  ráith.  7  binnithir  each  céol 
atacomnaic. 

Is  adbul  iarom  7  is  ingnad  fria  innisin  sudigud  inna  cat^ach 

2075  sin  ar  is  bee  di  mór  aní  roinnisemár  dia  hordaib  écsamlaib  7  dia 
ingantaib. 

Is  andam  trá  lasin  n-anmain  iar  comgnáis  7  comattrib  na 
colla  cona  súan    7   cona    sádaile  7   cona  saíre    cona    sóinmige 

1  gnÍ3  MS.,  i  subscr.     2  sic,  for  ic  c.     s  very  faint.     *  autography,  for  n'Adainv, 
6  sic,  for  it  torsig. 


28tr5-29a3:]  FISADOMNAN  71 

insaigid   7    dula  co    rigsuide   in    dúleman.     acht    rnani    dig    la1 
heo(  )chu2  aingel  ar  is  docomail  drém  na  .uii.  nime.  ar  ni  assu  2080 
nach  ai   araili  dib.   ar    itát   .ui.  dorais    chóemtechta  ar  cind   in 
chiniuda  dóenna  co  rrice  in  riched.     Rosudiged  dano  dorsioir  7 
cométaid  o  muintir  nimi  do  forcomét  each  dorais  dib. 

Dorus  iarom  ind  nime  as  nesu  ille  is  fair  rosudiged  Michel 
arcaingel    ocus    di    dig    ina    farrad    co    flescaib    iarnaidib  j  ina29a 
n-ochtaib  do  sroigled  7  d'esorcain  na  pecthach  co  comraicet  iarom  2086 
and    sin    na    pecdaig    fri    cétglífit    7    fri    cétchesad    na    conaire 
cengait.a 

Dorus  im  ind  nime  tanaisi  Ariel  arcaingel  as  chometaid  dó  7 
di  dig  inna  farrad  co  sroiglib  tentidib  ina  llámaib  is  dibsz'c/e2090 
sraiglit  na  pecdachu  dara  ngnz^sib  7  dara  roscaib.  Ro  sudiged 
da.no  sruth  tentide  co  forlasair  fair  i  fiadnaise  in  dorais  sin 
Abersetus  dano  ainm  aingil  ingaire  in  tsrotha  sin  derbas  7  niges 
anmand  na  náem  din  chutrz/z/zma  chinad  nos  lenand.  corroichet 
comglaine  7  comsoillse  fri  etrochta  rétland.  Rosudiged  dazz6>2095 
and  sin  topor  taitnemach  co  mbláthe  7  boltonugud  do  glanad  7 
didnad  anmand  inna  fírén.  Ingrinnid  ifn  7  loscid  anmand  na 
pectach  7  ni  dingaib  ni  dib  acht  is  tuilled  péne  7  pennaite  rosic 
and.  Frisócbat  iarom  as  sin  na  pecdaig  co  mbrón  7  dubu  dermar 
Na  fíreóin  iarom  co  subu  7  forbáelti  co  dorus  in  tres  nimi.  2100 

Sornd  tentide  dano  for  lassad  do  gréss  andszV/e.  Dá  mile  dec 
cubat  iss^r/  rosoich  a  lassar  i  n-ardde.  Tiagait  dano  anmand  na 
firen  triasin  sornd  sin  la  brafad  súla.  Ergorid  im  7  loscid  and 
anmand  na  pecthach  co  cend  dá  bliadna  dec.  conosb<?z>  iarsin 
aingel  in  coimthechta  cosin  cetz'amad  ndorus.  Is  amlaid  dazzi?2l05 
atá  dorus  inotachta  in  chetramad  nime  7  sruth  tentide  ocá 
thimchell  araa/  in  sruth  remoind.  Timchellaid  dano  múr  for 
lassad  lethet  a  thened  fri  dá  mile  dec  cubat  tomsithir.  Cengait 
ini  anmand  inna  fírén  taris  anW  na  beth  etz'r.  Ocus  fastóid 
anmand  inna  pectach  fri  ré  da  bWadna  dec.  i  tróge  7  i  todérnam  2110 
conos  heir  aingel  in  cóemtechta  co  dorus  in  chuced  nime. 

Sruth  tentide  beos  and  andszde.  acht  is  écsamail  hé  frisna 
srotha  aile  ar  itá  sóebchore  sainraedach  i  mmedon  in  tsrotha  sin. 
7  impaíd  immácuaird  anmand  inna  pecthach  7  nos  fastand  co 
cend  se  mbUadua  dec.     Rosoichet  im  ind  fíreóin  tairis  fochétóir  2115 

a  .i.  tiagait  [M] 


1  le  Fucs.         -  1  lost  in  rent. 


72  FÍS  ADOMNÁN  [29a37-29b38 

cen  nach  furech.  In  tan  iarom  as  mithig  túaslucud  inna  pecthach 
ass  ben&id  in  t-aingel  in  sruth  co  fleisc  dúir  co  n-aicwiud1  lecdu 
co  tócband  inna  anmand  súas  do  chind  na  flesci.  Berid  da.no 
29b  Michel  iarsin  |  na  anmand  co  dorus  in  tsess^  nime.  Ní 
2i20armitli£r  irh  pían  i  thodernam  dona  anmannaib  isin  dorus  sin 
acht  forosnait^r  and  o  soillse  7  o  etrochta  líac  logmar.  Rosoich 
da.íio  Michel  iar  sin  co  aingel  na  trinóite  co  taisfenat  díb  linaib  in 
n-anmain  i  fiadnaise  Dé. 

Is  adbul  tra  7  is  dírim  failte  muintzVe  nime  7  in  Comded 
2125  fessin  frisin  n-anmain  in  tan  sin  mád  anim  ennac  firén  hi.  Mad 
anfírén  im  7  mád  anforbthe  ind  anim  fogeib  anmine  7  acairbe 
ón  Chomdid  chumachtach.  7  aXbeir  fri  aingliu  nimi.  Tarrgid  lib 
a  aingliu  nimi  in  n-anmain  n-ecráibdigsea.  7  tabraid  i  lláim 
Lucifir  dia  badud  7  día  formúchad  i  fudamain  iffir[;z]d3  tria 
2130  bithu  sir.  Is  and  sin  iarom  scarthair  ind  anim  thrúag  sin  co 
áigthide  7  co  hacarb  7  co  adúathmar  ri  frecnarcus  flatha  nime  7 
gx\uss\  Dé. 

Is  and  da.no  dolléci  in  n-osnaid  as  trummu  each  n-osnaid  oc 
techt  i  ngnúis3  Díabail  íar  n-ascin  oíbniussa  flatha  nime.  Is  and 
2135  scarthair  fri  comairge  inna  n-árcaingel  lasa  tánic  dochum  nimi. 
Is  and  sin  da.no  slucit  na  dá  draic  dec  thentide  each  anmain 
d'éis  a  céle  co  curewd  úadi  in  draic  inichtarach  i  ngin  Diabail. 
Is  and  sin  fogeib  comslaintius  cacha  huile  la  frecnarcus  Diabail 
tria  bithu  sir. 
2140  O  ro  foillsig  thra  aingel  in  choimtechta  do  anmain  Adomnan 
na  fisisea  flatha  nimi  7  cétimthúsa  cecha  hanma  iar  techt  assa 
curp.  Rosfuc  leis  hi  iarsin  d'insaigid  iffirn4  inichtaraig  co 
n-immud  a  pian  7  a  riag  7  a  thodernam. 

Is  é  iarom  cétna  tír  coso  ránic  tír  ndub  ndóthide  sé  folom 
2145  follscide  cen  péin  and  etir.  Glend  lán  di  thenid  fris  anall. 
Lassar  dermár  and  co  téit  dara  oraib  for  cech  leth.  Dub  a 
íchtz^.  Derg  a  medón  7  a  úachtor.  Ocht  mbíastai  and  a  súli 
anW  bruthu  tentidi.  Drochet  dérmár  da.no  darsin  nglend. 
Gabaid  ond  ur  co  araili.  Ard  a  medón  isli  ifn  a  dá  n-imechtar. 
2150  Trí  slóig  oc  airwirt5  techta  thairis  7  ní  huli  rosagat.  Slóg  díb 
is  lethan  dóib  in  drochet  o  thus  co  dered.  co  roichet  ógslán  cen 
uamun   cen  imecla  tarsin  nglend  tentide.     Slóg  aile  da.no  ocá 

1  the  n-stroke  is  over  the  first  i.     -  second  i  suprascr.,  n-stroke  om.    3  ngnÍ3  MS.,  i 
subset .  *  second  i  suprascr.  b  airnirt  MS.,  with  m-sttoke  over  expuncted  n  ; 

ninnirt  LB. 


29b3,-30a41]  FIS  ADOMNAN  73 

insaigid  cáel  dóib  arthus  he.  lethan  iííi  fo  deóid.  co  rochet  iarom 
amlaid  sin  tarsin  nglend  cétna  far  mórgábud.     In  slóg  dedenach 
im  lethan  dóib  arthus  in  drochet  |  cóel   7  cumung  fo  deóid  co  30a 
tuitet  día  medón   isin   glend   ngaibthech  cetna    i    mbrágtib   na  2156 
n-ocht  mbiast  mbruthach  út  ferait  a  n-aittreb  isin  glind. 

Is  iat  lucht  diarbo  soirb  in  set  sain  áes  óige  áes  atrige  lere 
áes  dergmartra  dutrachtaige  do  Dia.  Is  í  dawo  fairend  diarbo 
chumu[«]c'  ar  thus  7  diarbo  lethan  fo  deóid  iarsin  in  set  drem  2160 
timaircitíT  ar  écin  do  denam  thole  Dé  7  soit  a  n-écin  iar  sin  i 
toltanche  fognoma  do  Dia.  Is  dóib  im  robo  lethan  ar  thus  in 
drochet  7  diarbo  chumung  to  deóid  dona  pecthacaib  contúaset 
fri  forcetol  bréthre  Dé  7  ná  comaillet  iarna  clostin. 

Atát  daw  slóig  dímóra  i  ndichumung  hi  traig  na  péne2l65 
suthaine  risin  tir  n-etordorchaanall.  Cach  ra  n-úair  trágicl  in  pian 
dib.  In  n-úair  aile  tic2  thairsiu.  Is  iat  iarom  filet  amlaid  sin  in 
lucht  dianid  comthrom  a  maith  7  a  n-olc.  Ocus  isin  ló  brátha 
miclfidz>  etarro.  7  bad  fid  a  maith  a  n-olc3  isind  16  sin  7  bertair 
iar  sin  do  phurt  bethad  i  frecnarcus  Dé  tria  bithu  sir.  2170 

Atat  da/10  drem  mór  aile  and  hi  comfocus  dond  lucht  sin  7  is 
adbul  a  pian.  Is  amlaid  iarom  atát  i  czi//ir\uch  fri  colomna 
tentide.  muir  tened  impu  connice  a  smecha.  Slabrada  tentide 
imma  medón  fo  deilb  natrach  lassait  a  ngn^si  osin  péin.  Is  iat 
iarom  filet  isin  phéin  sin  pecdaig  7  fingalaig  7  áes  admillteecailse  2175 
Dé  7  airchinnig  etrócair  bite  ós  inchaib  martra  na  nnáeb  for 
danaib  7  dechmadaib  na  hecailsi.  7  dogniat  dona  indmasaib 
selba  sainrudcha  sech  aigedu  7  aidlicnechu  in  Comded. 

Atát  da.no  and  slóig  mora  ina  sesam  do  grass  i  llathachaib 
cirdubaib  connice  a  cressa  cochaill  gerra  aigreta  impu.  Ni  anat2i80 
7  ni  thairiset  tria  bithu.  acht  na  cressa  oca  loscod  eter  uacht  7 
tess.  Slúaig  demna  na  mórthimchiull  7  pluic  thentide  ina 
llámaib  ocá  mbúalad  ina  cend  7  siat  ic  sirthacra  friu.  A  n-aigthe 
uile  na  trúag  fothúaid  7  gáeth  garb  goirt  ina  fíretan  maróen  ri 
cach  n-olc.  Frassa  derga  tentide  oc  ferthain  forro  cach  n-aidche2i85 
7  cach  lai.  7  ni  chumgat  a  n-imgabáil  acht  a  fulang  tria  bithu  sir 
oc  coi  7  ic  dogra.  Araile  dib  7  srúamaa  tened  i  tollaib  a  ngmisse. 
Araili   clui  thened4   triana  tengthaib.     Araile  triana  cendnaib 

a  .i.  tunni  [M] 


1  n-stroke  <>m.  -  do  Facs.  3  a  n-olc  in  ras.,  with  ism  added  at  beginning 

of  next  line,  but  by  M,  who  evidently  wrote  isin  in  the  ft>  st  instance  for  a  n-olc 
4  asp.  om.  Facs. 


74  FÍS  ADOMNÁN  [30a4,-30b33 

dianechtair.     Is  iat  iarom  filet  isin  phéin  sin  .i.  gataige  7  ethgig 

2190  7  áes  braith  7  écnaig  7  slataige  7  crechaire  7  brethemain  gúbre- 

30b  thaig  7  áes  cosnoma  |  mná  aupthacha  7  cánti.  aithdibergaig  7 
fir  légind  pridchait  en's. 

Atát  drong  mór  aile  i  n-insib  i  mmedón  in  mara  tened.    Mur 
argdidi  impu  día  n-étaigib  7  día  n-almsanaib.     Fairend  trá  sin 

2i95dogníat  trócaire  cen  dichill  7  biit  araíde  i  llaxai  7  i  téti  a  collai 
co  crích  a  mbáis.  7  noscobrat  a  n-almsana  i  mmedón  in  mara 
tened  co  bráth  7  foíditir  do  phurt  bethad  iar  rhbráth. 

Atát  da.no  sochaide  mór  aile  and  ocus  cassia  derga  tentide 
impu  co  lár.    Rocluint^r  a  crith  7  a  nggáir  fón  firmimint.   Drong 

2200  discrútain  do  demnaib  ocá  formúchad  7  coin  brena  lethoma  leó 
ina  llámaib  oca  nfuráil  foraib  día  tomailt  7  día  cathim. 
Rotha  derga  tentide  for  sírlasad  imma  mbrágtib.  Bertair 
súas  co  firmimint  each  ra  n-úair.  Telcitrr  sis  i  fudamain  iffir[//]dI 
in  n-uair  aile.     Is  iat  iarom  filet  isin   phéin  sin  áes  gráid  tarmi- 

2205  deocatár  a  ngráda  7  fúathcraibdig  7  brécaire  brécait  7  sáebait 
na  sluagu  7  gabait  forro  ferta  7  mírbaile  nách  fétat  do  dénam 
dóib.  Isiat  ifn  na  naídin  filet  ocá  n-athchz/wa  inn  áesa  graid  .i. 
it  é  sin  in  lucht  ro  herbad  dóib  do  lessugud2  7  níros  lésaigset  7 
níros  cairgetár  imó  pecdaib. 

2210  Atat  da//<?  drem  dermár  aile  and  sairsíardoib  cen  tairisem 
darna  lecaib  tentidib  oc  cathugud  fri  slúagaib  na  ndemna.  At 
lir  turim  thrá  frassa  na  saiget  for  dérglasad  dóib  ona  demnaib. 
Tíagait  inna  rith  cen  tz/rbród  cen  tairsem  co  rochet  dublocha  7 
dubaibne  do  bádud   na  saiget  sin   intib.     AtodíurP    thrá   7    at 

22i5trúaga  na  gáre  7  na  golgaire  doníat  in  pheccdaig  isna  uscib  sin 
ar  is  tormach  péne  ros  tá  dóib.  Is  iat  trá  filet  isin  phéin  sin 
cerdda  7  círmaire  7  cennaige  esinraice.  brethemain  gúbretaig 
na  nlúdaide  7  caich  archena  7  ríg  ecraibdig.  aerchinnig  claín  at  e 
colaig.     Mná  adaltracha  7  techtaire  nos  millet  ina  mígnímaib. 

2220  Attá  da.no  múr  tened  fri  tír  inna  pían  anall  adúathmairiu  7 
acairbiu  hé  fo  secht  andá  tír  na  pían  fessin.  Acht  chena  ní 
aittrebat  anmand  co  bráth  ar  is  la  demnaib  a  n-oenur  a  airichas 
co  lathe  mbrátha. 

Mairg  thrá  fil  isna  pianaib  sin  i  comaittreb  muintire  Diabail 

2225  Mairg  nad  foichlend  in  muintir  sin.  Mairg  forsa  mbia  do 
thigernu  demon  discir  dairmitnech.     Mairg  bias  oc  estecht  fri 

1  Vi-struke  o?n.  2  lesugud  Facs.  3  sic,  for  At  todiuri. 


30b39 -31a37]  FIS  ADOMNAN  75 

guba   7    fri  golgaire  na  n-anmand  oc  tróge  7  oc  neméle  frisin 
Comdib1  im  torachtain   chucu   laithe  mbrátha  co  llúath  dús  in 
fugebtaís    nach    n-etarúarad    isind    fugiull.    ar  ni    fagbat    nach 
ctt/ttsanad  co  brath  acht  tri  úara  each  domnaig.     Mairg  dia  mba  2230' 
dognas  diles  in  ferand  sin  tria  bithu  sir.  ar  is  amlaid  atá.  Slebe 
tolla  delgnecha  and  maige  loma  da.no  |  is  iat  loiscthecha  ocus31a 
locha  bréna  bíastaide.    Talam  garb  ganmide  iss  e  urcrom  aigreta. 
lecca    lethna    tentide    fora    lár.    mara    mora    co    n-ainbthinib 
adhuathmaraib2  ina  mbi  aidde  7  aittreb  Díabail  dogrés.     Cethri  2235 
sroth'    dermára   dara    lár.    sruth    tened    sruth    snechtaide  sruth 
néimthe.  sruth  usci  duib  dorchai.  is  intib  sin  nos  fotz-aicet  slúaig 
digair  na  ndemna  a  haithle  a  n-oenaig  7  a  n-aniusa  oc  pianad 
na  n-anmand 

In  tan  trá  canait  slúaig  nóema  muintzVe  nime  claschetol  2240 
comchubaid  na  11-ocht  tráth  co  subach  7  co  forbáelid  ic  molad 
in  Chomded.  Is  and  sin  ferait  ind  anmand  nualla  trúaga 
torsecha  oca  tuarcain  cen  tairisem  la  drongaib  na  ndemna.  Is 
iat  sin  trá  na  piana  7  na  todernama  rofollsig  aingel  in  choim- 
techta  do  anmain  Adomnán  iar  tascnam  Hatha  nime.  2245 

Roucad  iar  sin  ind  anim  la  brafad  sula  triasin  n-erdam 
n-orda  7  triasin  fíal  nglainide  co  tír  inna  náem  is  inti 
cetarucadsi  in  tan  iw/ruloi  a  curp. 

O  ro  gab  iarom  ceill  for  anad  7  for  airiseom  isin  tir  sin 
atchúala  ina  diaid  triasin  fial  guth  ind  aingil  noforcongrad  furre  2250 
co  n-igs2<a?  ar  cúlu  doridisi  cosin  corp  cetna  asar  escomloi.  7 
coróinnis^  i  ndálaib  7  airechtaib  7  i  comthinoltaib  láech  7 
clérech  focraice  nime  7  piana  iffir[w]d4  feib  ro  follsig  aingel  in 
cóemtechta5  di. 

Is  é  seo  iarom  forceful  no  gnáthaiged  Adomnán  dona  2255 
slúagaib  o  sein  immach  céin  buí  na  bethaid.  Is  é  dano  no 
pridchad  i  mmórdail  fer  nErend  díaro  fuirmed  recht  Adomnáin 
for  Góedelaib.  7  díaro  sáertha  na  mná  la  Adomnan  7  la 
Finnachta  Fledach  la  rig  nErend.  7  la  mathib  Werend  archena. 
Is  é  dano  cétscel  no  gnáthaiged  Patraic  mac  Calpuir[^]d4  foch-  2260- 
raicenime7  piana  iffirn  d'innisain  donafib  nochretitis  in  Comdid 
triana  forceful  7  nofáemtaís  a  n-anmchardine  dó  la  turcbaW 
soscelai     Is  é  da.no  forcetol  ba  mencm  dognid  Petar  7  Pól  7  na 

1   read  Comdid,   b   due  perhaps  to  the   re-tracer.  2  sic,    ad|hu;;t/emaraib. 

3  sic.  i  n-stroke  om.  B  cóemtechda  Facs . 


76  FÍS  ADO M NAN  [31a37-31b33 

apstail  archena  .i.  píana  7  focraice  d'innisin  ár  ro  faillsigthea  dóib 

-2265  fón  cui/ia.  cétna.  Is  é  áa./w  dorigni  S'úuester  abb  Róma  do 
Chonstantín  m^c  Elena  do  ardríg  in  domain  isin  mórdáil 
d(')aro'  édpair  in  Róim  do  Phól  7  do  Phetar.  Is  é  seo  da.no 
dorigni  Fabian  comarba  Petair  do  Philip  mac  Gordián  do  rig 
Roman  diaro  chreit   in  Comdid   7  diaro  chretset  ilmile  aile  in 

2270  n-úair  sin.  iss  eszV/e  cétrí  do  Rómánchaib  ro  chreit  in  slánjicid 

31b  Isu  Crist. 

Is  é  seo  scél  gnáthaiges  Héli  do  innisin  do  anmawdrt^na  firén 
7  sé  fó  chrund  bethad  hi  pardus.  Ond  úair  iarom  oslaices  Héli 
in   lebor  do  forcetol  na  n-anmand.  tecait  and  sin  anmand  inna 

2275  firén  i  rrechtaib  én  nglégel  chuce  do  each  aird.  Innisid  dóib 
óano  arthús  focraice  inna  fírén  oíbnius  7  airera  flatha  nime  7  at 
forbaeltiseom  in  n-airet  sin.  Innisid  im  dóib  iarsin  piana  7 
todernama  iffirn  7  erbada  lathe  bratha.  Ocus  is  follus  co  mór 
gné   mbroin    fairseom    fessin  7  for  Enóc  conid   fat  sin  da  brón 

2280  flatha  nime.  Iadaid  Héle  iarsin  in  lebor  7  ferait  ind  eóin 
nuallguba  dermar  ind  úair  sin  7  tennait  a  n-ette  fria  curpu  co 
tecait  srotha  fola  estib  ar  ómun  pian  n-ifflrnd  7  lathe  brátha. 

In  tan  iarom  is  iat  anmand  inna  náem  díanid  erdalta  síraittreb 
flatha  nimi  dogniat  in  guba  sin.  bá  dethb/ri  do  dainib  in  domain 

2285  ciamtis  dera  fola  dognetisoc  erochill  lathi  brátha  7  pian  n-ifflrnd. 
Is  and  sin  icfas  in  Comdiu  a  chommaín  féin  fri  each  nduni  isin 
domun  .i.  fochraice  dona  firenaib  7  piana  dona  pecdachaib. 
Cuirfitir  iarum  anW  sin  in  pecdaig  i  fudamain  péne  suthaine 
forsa  n-íadfa  glas  brethre  Dé  fó  míscaid  bretheman  brátha  tri 

2290  bith  sir.  Bértair  im  ind  naim  7  ind  fireóin  lucht  na  deirce  7  na 
trócairi  for  deis  Dé  do  bithaittreb  flatha  nimi  .i.  áit  i  mbiat  isin 
mórglóir  sin  cen  áes  cen  urchra  cen  crich  cen  forcend  tria  bithu 
sir. 

Is  amlaid   iarom   atá   in  chathir  sin  .i.  flaith  cen  úaill  cen 

2295  diummus  cen  goi  cen  écnach  cen  diup^rt2  cen  taithlech  cen  gres  cen 
ruci  cen  mebail  cen  mélacht  cen  tnúth  cen  mórdataid  cen  teidm 
cen  galar  cen  bochtai  cen  nochtai  cen  dith  cen  dibad  cen  chasir 
cen  snechta  cen  gaith  cen  flechud  cen  deilm  cen  toraind  cen 
dorche  cen  úardataid.  flaith  úasal  adamra  aererda   co  suthi  co 

3300  soilsi  co  mbolud  tiri  lain  hi  fail  aerer  cech  mathiusa.  Finit 
a.men  Unit. 

1  MS.  fractured,  only  lower  curve  of  d  visible  ;  read  diaro;  dáro  I''acs.  2  per 

symbol,  =  diupairt. 


31b34-32a21] 

[Scéla  laí  brátha  inso  sis  .,  -,1 

DIA  do  bennachad  na  n-éstidi  uli  tal)rad  each  óen  díb  fó  leith  a 
menmain  7  a  innithim  co  dícra  fri  scélaib  laí  brátha  .i.  a.mal 
ferfas  in  Comdiu  fáelti  frisna  náemaib  7  frisna  fírénaib  do  aittreb  na  2305 
fiatha  nemda.  ama/  ferfas  im  anfáelt(     )2  frisna  pecthachaib  7  frisna 
hanfírenaib  oca  n-innarba  i  n-iffernd.     Isu  Cn's/  mac  Dé  bí  slánicid 
ind  ule3  domain  in  ties  p<?rso  na  deachta  úasli  as  chomsuthain  7  as 
comfolbthaide  dond  athair  7  don  spirut7  náem.  isse  ro  ráid  na  scéla  sa 
gair  bic  ríana  chésad  do  folsignd  na  tuarascbála4  bias  do  féin  i  lló  2310 
brátha  cona   nóemaib    7   cona    fírénaib.    7   do  nertad    a  apstal   7  a 
déscipul.  |  nachas  ragbad    torsi   día  chessadsom.  ar  rofitirsium  coro  32a 
chomacsig  amser  a  chesta.     Matha  mac  Alphíw  suí  Ebraidi  indara  fer 
déc   rothog  Isu   na  muinti-rus  in   cethramad   fer  ro  scríb  in  soscela 
cOmdeta  iss  é  ro  scrib  7  ro  lesaig  na  scela  so  lathi  bra/ha.  mar  rochúala  2315 
a  bélaib  a  mágistrech    .i.   Isu   co    farcaib5  hi  amine,   cond  eclais  co 
n-ebairt  fón  n-innasa.    In  tan  doraga  mac  Dé  7  duini  i  n-óenpeisaind. 
co  n-onoir  7  co  miadamla.   7  a  ule  aingil  malle  fris.  suidfid  in  tan  sin 
fora  chathair  rigda  7  for  sossad  a  miadamla.  7  tinolfitir  and  sin  na 
huli    daine    na    fiadnaisi    7   dogéna  a    ndeligud    7    a  tfrbod   iar  tain.  2320 
Ordaigfid  ém  a  nóemu  7  a  firénu  dia  deis.     Ordaigfid  iru  na  pecdachu 
7  na  hanfírenu  di  chlé. 

Is  and  sin  atbéra  in  ri  dond  Fairind  beti6  dia  deis.  Ticid  a 
bennachtnachu  selbaid  flaith  m'athar  ro  fuired  dúib  o  thosuch  domain. 
Úair  roba  i  ngorta  7  doratsaid  biad  dam.  Ro  bá  i  n-itaid  7  doratsaid  2325 
dig  dam.  Robá  i  rnchtain  a  les  tigi  aiged  7  doratsaid  aigidecht  dam. 
Robá  cen  etach  7  dora/said  etach  dam.  Robá  i  ngalur  7  tancabair 
dom  torroma.  Ro  ba  i  cttmnucb  7  tancaibair  dom  thúaslugud  7  dom 
fortacht. 

Is  and  sin  doberat  na  fíreóin  in  frecrasa  for  in  Comdid.  a  thigerna2330 

1  This  tract  and  the  folio-wing  are  in  the  handwriting  of  H  ;  col.  b,  I.  34,  to  end, 
and  the  whole  of  the  verso  {p.  32)  have  been  erased  to  receive  this  homily.  The 
membrane  is  very  thin   and  damaged  in  consequence.  -final  i  lost  in  a  rent. 

3  u  and  1  separated  by  a  rent.       4  tuarás  written  slightly  under  a  rent,  barely  legible, 
surface  being  much  rubbed  ;  tuar3  Foes.  5  in  ras.,  ai  subscr.  s  erasure  after 

beti,  space  for  three  letters.  7  spirulu  Facs. 


78  SCÉLA  LAÍ  BRÁTHA  [32a20-32b16 

for  iat  cuin  atchoncammárni  thú  i  ngorta  t  i  n-itaid  7  doratsam  biad 
7  dig  dait.  71  Cuin  atchonnarcmár  i  rríchtain  a  les  tigi  aíged  i  cen 
etach  tú  7  doratsamar  aígidecht  7  étach  duit.  i  cuin  atconcamar  i 
ngalur  i  i  cz///much  thú  7  táncamár  dot  fis  scél  7  dot  fuaslucud.     Is  é 

"2335  seo  im  frecra  dobéra  in  Comdiu  forsna  fírénaib.  Cach  tan  ar  se 
dorónsaith  maith  arna  bochtaib  im  anmz^sa  is  foromsa  dorónsaid.  Is 
íat  sin  trá  sé  hernaili  na  tiócairi  o  cennaigthéT  ind  flaith  n^wda.  Is 
iat  na  sé  dorsi  glainidi  triasa  tic  solsi  in  bethad  suthain  isind  eclais. 
Is  iat  sin  na  sé  cémend  iarsa  frescabat  na  naím  7  na  fíreóin  dochom 

2340  nimi. 

Atbéra  in  Comdiu  dano  cid  dond  fairind  beti  día  chlí  in  n-attiesc 
n-acarb  n-adúathmar  sa  .i.  don  lucht  náro  chomaill  a  thoil  7  a  thimna. 
7  isí</atbera  fríu  oca  cur  i  n-iffern.  Scuchaid  dim  a  mallachtnachu  7 
ercid  isin  tenid  suthain  ro  faired  do  Díabul  7  dia  drochmuintzr.  úair 

2345  ro  bá  i  ngorta  7  i  n-ítaid  7  ni  thardsaid  bíad  i  dig  dam.  Ro  bá  i 
rrichtain  a  les  tigi  aíged  7  étaig  7  ni  thárdsaid  aígidecht  i  étach  dam. 
Robá  i  ngalur  7  i  cw//much  7  ní  thancabair  dom  fis  scél  i  dom 
thúaslucud 

Is  and  sin   dobérat  na  hecrabdig  in  frecra  sa  for  in  Comdid.     A 

2350  thigerna  forsiat  cuin  atconnarcmárni2  i  ngorta.  i  i  n-itaid  1  i  rrichtain 
a  les  tigi  aiged.  1  cen  étach.  I  i  ngalur  i  i  cwwriuch.  7  na  dernsamar 
timthirecht  7  umallóit  duit.  Is  and  sin  dobéra  in  Comdiu  frecra 
forrosom.  Cach  tan  for  se  na  dir«said  maith  ar  na  bochtaib  imm 
anmai?/2sea3  is  foromsa  na  dernsaid.     Is  iat  sin  tra  sé  nechi  airegda 

2355  triasa  n-insaigthfr  iffernd.  Srainfitz'r  tra  iar  sin  na  hanfíreóin  hi  péin 
iffim  7  isin  todernam  suthain.  Ragait  ifli  na  naim  7  na  fíreóin  isin 
mbethaid  suthain  do  aittreb  nime  malle  fri  Dia  cona  ainglib  tria  bithu 
sir.  I 

32b        Cesnaigthi'r  isin  scriptúir  naim  can  asa  targa  in  Comdiu  do  fugiull 

2360  brátha.  Ocus  cinnas  doraga  ocus  cid  ara  targa.  De  nim  trá  co 
denize  doraga  in  Comdiu  do  fugiull  brátha  mar  demniges  in  rigfaith 
Dam'd  mac  Iese.  Innas  ini  doraga  demnigid  in  íáith  cétna  7  iss^ 
atbetr.  Bid  follus  ar  sé  doraga  in  Comdiu  dond  fugiull  7  nibá 
toíthenach.     Biaid  dano  tene  mór  ar  lassad  na  fiadnaisi  7  ainbthini 

2365  dermár  imme  di  cach  leith.  Is  aire  iiii  doraga  in  Comdiu  dond  uugiull 
do  mes  for  in  ciniud  ndoenna  etir  biu  7  marbu.  mar  atbeir  5in  rigfáith 
cétna.6  Tinolfait^r  arse  muinter  nime  7  tabnan  hi  fiadnaisi  in  Chomded 
i  llo  bra. ha.  Is  demin  dano  co  ndingnittr  cethri  budni  don  chinud 
dóenda  i  lló  bratha.    Buden  ém  dib  dogentar  do  mes  7  ragait  aithle  a 

2370  mmessa  dochom  péné  7  tod/r;/#ma.  Is  friuside  atbéra  in  Comdiu  in 
n-aithesc   n-adúathmar    so    oca    n-innarba    uad.     Scuchaid    dim    a 

1  7  add.  above  line.       2  supply  thu.        3  n  Facs.       4  sic.,  for  demin.       5"3  in  ras. 


32b16 -33a10]  SCÉLA  LAÍ  B  RAT  HA  79 

mallachtnachu  isin  tenid  suthain  ro  faired  do  Diabul  7  dia  droch- 
muint/r.  Isiatsz'</e  na  comallat  o  gnim  in  maith  gellait  o  bélaib.  Isé 
ainm  na  fairni  sin  isin  scriptuir.  mali  new  ualde  .i.  uilc  nac/z  adbulolc. 

Buden  aile  dib  na  dingentar  do  mes  acht  ragait  fóchetóir  cen  2375 
mesrugud  et/r  forro  dochom  n-iffrind.  7  pianfaitz'r  iar  sin  tria  bithu  na 
mbetha  cen  trocaire  Dé  dia  fortach'c  ár  ní  thabratsom  smacht  t  recht  t 
riagail  ar  denam  a  peccaid  7  a  ndualach  hi  fus.  acht  each  ole  as  mó. 
ro  fétat  do  sárugud  Dé  7  daine  iss  ed  dogniat.  Is  é  ainm  na  budni  sin 
mali  ualde  .i.  a  n-as  mesu  don  chinud  dóenda  2380 

Buden  aile  dib  dogentar  do  mes  7  ragait  a  aithle  a  mmessa  dochzzz» 
focraice.  Is  iatszafe  dogniat  i  fus  aithrige  ndichra  tria  chongain  cride. 
7  lesaigit  a  n-ulcu  remtechtacha  tria  sualchib  7  caíngnímaib.  7  dano 
doberat  almsana  bid  7  etaig  dona  bochtaib  i  n-onoir  in  Chomded.  co 
ndichlets/t/e  na  pecda  doronsat  riam.  connac/z  cumnig  in  Comdiu  dóib  2385 
thall  na  hulcu  dorónsat  i  fus.  Is  ínst'di1  atbéra  in  Comdiu  i  Wóbral/ia 
ica  iigairm  chuce  doch?z/;z  nime.  Tait  innossa  a  bennachtnachu  do 
aitreib  na  flatha  nemda.  Is  é  dano  ainm  na  budni  sin  isin  scriptzzzr 
naim.  boni  -non  ualde  .i.  matin  nack  adbolmaith. 

Buden  aile  irrl  dib  na  dingentar  do  mes.  acht  ragait  fo  chetóir  cen  2390 
mesrugwt/  etz'r  dochzzw  nimi.  7  focraici  fororda.  Is  \eoside  nac/i  leór  di 
maith  comallud  nazzn-erailendin  script/zrdiada  forro  do  denam  co  tuillet 
triana  sualchib  7  triana  caindu(  )  h(  )'-  féin  sin.  7  co  ndénat  ni  as  mó  de 
maith  andas  a  n-e(  )ailtir3  forro  isna  timnaib  diadaib.  Is  dóibside  d(  )4 
gellas  7  tairngires  Isu  in  mórmaith  seo  n(  )nisti'/-5  isin  tsoscéla  co  2395 
n-ebre  friu  oca  n-ascin  o(  )6  chuce  i  mmórchomdáil  laí  brátha  úair 
foracsabairsi  foromsa7  ar  Isu  each  maith  ro  boí  ocaib  isin  tsáegul  7® 
8tancabair  im  muinterwía  7  im  chomaitecht.13  taítsi  innossa  chu(  )9  co 
mbethi  malle  frim  for  díb  rigsudib  déc  cen  m(  )gud'"  foraib.  is  sibsi 
oc  mes  in  chiniuda  dóenna.  (     )  |  u  2400 

do  aitreib  iffirnd  tria  bith  sir.    Ocus  it  é  betiiscoraib  7  i  llongphortaib  33a 
Díabízz'/.     Ocus  scérait  fri  airfitiud   in  domain  seo  ro  charsat.     Ocus 
fri    gnz/iib  muintire   nime.  .i.  na  n-aingel  7  na  nóem  7   na  firen.  ar 
mbith12  dóib  mile  bWadna  i  tenid  bratha.  ar  is  é  sin  ré  lathi  hratha  mar 
innisit  trachtaireda  na  canoni  noimi.  2405 

Nibá  sóinmech  thrá  a  set  na  pectach  sin.  ni  faigbet  dig  na  biad. 
acht  sirgorta  7  roitu  7  rouacht.  Is  ed  bertair  iar  sin  do  taig  Diabaz'/ 
co  fogur  derchainte  co  tromosnadaib  sirrechtaidib.     Bid  trúag  gáir  7 

1  sic,  for  friusidi;  cp.  1.  2370.  3  the  outer  margin  of  the  last  ten  lines  is 

fractured  and  lost,  carrying  with  it  portion  of  the  text ;  read  caínduthracht.  3  read 
a  n-erailter.  4  read  da//o.  5  read  mar  innistir.  6  o  very  faint,  read  oc 

tuidecht  (?).  7  (orom  legible  in  good  light.  8  7  tan  faintly  traceable.  9  read 
chucum.  10  read  mesrugud.  u  three  strokes  traceable,  resembling  Ni  or  M;  some- 
thing lost  here.  ls  in  ras.,  under  ih  is  written  oc,  the  mark  of  separation. 
13c^o/«aitec/2ta.     Facs. 


80  SCELA  LAI  BRATHA  [33a10-33V* 

núall  golfadach  7  éigmech.  bron  7  basgaire.  na  túath   pecdach  and  sin 

2410  ica  tarroing  dochum  pene  iffirnd.     Acht  bid  hisin  in  mallaithrige  cen 

greim    foni.    ar    ni    chluinfid^r    a    ngudisium    and  sin.       Uair    na- 

rofoichlitar  ar  thus  céin    ro  bátár  hi  fus  hi    comaitreib    a    corp    7   a 

n-anmand.     Iadfait/r  and  sin  tri  glais  na  pecthach  .i.  iadad  iffirn  tria 

bith  sir  forru.  7  iadad  a  sul  frisin  ndomun  diatartsat  grád  7  iadad  na 

2415  flatha    nemda    friu.     Suidfit    iarsin    sudi    nemthrócar    for    richessaib 

rothened  ar  bélaib  rig  na  claini  i  nglind  na  pian  airm  i  mbiat  dóib 

todérnama  tromma  .i.  bás  cen  betaid.  tene  dorcha.  bethu  bronaeh 

toirsech  salach  inglan.  airm  i   mbiat  ilchoin  géra  cicara.  cróesmóra 

clúaslethna  ingnecha  crobgéra  a  ttóebaib.     Ocus  loscind  géra  garba 

2420  oc     imesorcain.      Ocus    nathracha    nemnecha    imlúatha    iiri  chuaird 

cathrach   Diabail.     Ocus   leómain    loiina    letarthacha.     Ocus   ilar   na 

ndubdlum    7    na    ndublúachat.    airm    i    mbiat    eóin    etecha   ingnecha 

ágmara  iarnaide.     Ocus  brenlocha  ainbthencha  úara  iffernaide.    Tenti 

dorcha  oc  sirloscud.     Lecca  derca  fo  chossaib.     Claidib  ic  cirriud.. 

2425  Cait  ic  scripad  7'ic  dercad.     Demna  ic  píanad.     Créchta  cen  leges. 

Lassar    cen    díbdud.     Gabáil    for    tengthaib.     Tachtad    ar    brágtib. 

Búadred    ar    cennaib.     Iachtad    7    gabáil    ar    gothaib.     Glassad    ar 

bonnaib.    airm  i   mbia   fri  taib  each  uile   in    pheist    irdairc   úathmar 

ilehennach  co  rubnib  riches  rúad.     Ní  dia  tuarascbáil  .i.  cet  muinel 

2430  torn  7  cét  cend  for  each  muineol.  7  coic  .c.  fiacal  each  óenchind.  cét 

lam  torn.  7  c.  mbas  for  each  láim.  7  c.  n-ingen  for  each  bais.  airm  i 

mbethir    cen    chóemu   cen    eardiu    i    n-itaid    i    n-acorus  i   rrouaeht  i 

rrothes.  i  n-esbaid  each  mathiusa  7  hi  comlaintius  each  uilc.  i  n-oentaid 

esóentad  demna  7  muintiri  iffirn.     Biaid  dano  and  sin  mairg  7  iachtad. 

2435  gol    7    egmech.    cnet    7    grechach.    each    óenbeoil.    7    mallacht    cen 

chumsanad    ona   pecthachaib    fora    n-apaid    .i.    for    Díabul.    ar   iss<</ 

33b  dos|bi7>'sium   ic   fulang  phéne   each    ole    dorónsat  triana  aslachsom. 

Ocus  mallacht  dano  úadsom  fora  manchaib  imme  .i.  forsna  pecdachaib 

ar  is  moti  a  píansom  féin  each  ole  doronsatsom  triana  aslom  forro  oc 

2440  aslach  cac/i  uilc. 

Is  aduathmar  iru  7  is  granna  in  carcar  sin  dorigni  in  Comdiu  do 

Diabul  cona  demnaib  .i.  iffern.     Is  isel  tra  7  is  domain  a  sudigud.  ar 

cia  noléiethe  cloch  mulind  i  mbélaib  iffirn.  ni  mó  indá  hi  cind  mili 

bMadna  roses^/  a  icht?/r.      Ude  anma  da.no   iar  techt  a  curp  fri   ré 

2445  trichat  bYmdna  o  uachtwr  coa  ichtur.  mar  as  chétfaid  diarailib.      Is 

daingen    a    himtimchell     na   carcrach    sin.     Is    aigthech    uamnach. 

gaibthech   golfartach.     Is    dorcha    dubgranna    a  chróes     Is    all    do 

thimarcain    each    anma   phiantair.   is    bréo    do    loscud.    israigell1    do 

esorgain.  is  fáebur  do  athchumma  is  adaig  do  erdallud.  Is  dethach  do 

2450muchad.  is  croch  do  phianad.  Is  claideb  do  digail.  is  arm  uathmar  do 

guin  7  do  letrad.  is  buriud  pian.  is  rubne  todernam.  is  bádud  isplágud. 

1  =  is  sraigell. 


33b18-34a8S]  SCELA  LAI  BRATHA  81 

israinud.1  is  brúd.  is  linud.  is  tragud.  is  dód.  is  leód.  is  loscud. 
islucud.2  is  ard.  is  isel.  is  roúar.  is  rothe.  is  cumung  is  farsiung.  is 
mór  bréni  a  brothgaile.  Cid  tra  acht  dia  curta.  nech  i  secht  n-áesaib. 
7  co  mbeth  mile  bhadna  in  each  aís  díb  ní  mó  andá  óenmad  rand  2455 
fichet  ole  n-iffirnd  no  innisfed.  Acht  itíatsin  chena  primthesmalta 
iffirn  cona  phíanaib.  Ní  mó  chin  for  talmain  cid  drdrigi  in  domain  o 
t///cbáil  co  fuinud  no  beth  acci.  díambá  hadba  ind  adba  sin  7  dia 
mbia  i  ccinniud  aittreib  na  carcrach  sin. 

Gairmebtair  iST  co  somiad.  co  n-onóir.  co  n-airmitin.  na  naim  7  2460 
na  fíreóin  rochomailset  tiiwma3  in  Chomded  7  a  forcetul.  isin  bethaid 
suthain   for   deis   Dé  tria  bith   sir.    .i.    lucht  na    censa    7   na   hálgini. 
na  déirci  7  na  trocairi.  7  each  caíngníma  archena.    Lucht  ógi  7  athrigi 
7  fedba  irescha  ar  Dia.    Is  and  sin  bias  tairm  adbul  7  fogur  dermar  na 
n-anmand  nglan  ic  céimnigud  for  deis  a  rrig4  7  a  tigernai  issin  flaith  2465 
nemda  i  nggradaib  rig  nimi    7   talman  7  ifiirn.     Airm  i  fil  in  tsoilsi 
doróisce    each    soilsi.   ca«   tairthim.  ce[;;]5  twbrúd.   cen   dorchataid. 
Bethu  suthain  cen  bas.  nuall  faelti  cen  torsi,  slanti  cen  galar.  óetiu  cen 
sentataid.  sid  cen  debaid.  sáime  cen  dóinmige6.  saire  cen   sáethar  cen 
snim.  cen  ocoras  bid  i  étaig  i  cotulta.  naimi  cen  ais  cen  erc/'a.    Óentu  2470 
solusta  aingel.  airera  parduis.  fledugud  cen  t?//'brúd  eter  noi  ngradaib 
aingel  7  nóemthuath  richid.   7  noemairechtaib  in  rig  rouasail.  7  etr 
náemtlachtaib  spirtáldaib  nimi.   7  étrochta  gréne.  hi  flaith  aird  úasail 
adamraigthi.  chaím    chóir    chumtaigthi.   móir    mín   milidi.   sair  sáim 
sorchaide.  i  mbrugib  richid.  |  i  sostaib  aibnib.  hi  cathaírib  órdaib.  i  34a 
llepthaib  glainidib  hi  sostaib  argdidib.  i  sudigfidfr  each  óenduine  ara  2476 
mmiad  7  ar  dliged  7  ara  sognim   fodéin.     Is  diasneti7  iiE  farsinge  7 
lethet   na   flatha   nemda.   ar  in   t-én   as   luathiu   lúamain   for   bith    ni 
tháirsíí/  dó  tóichell  richid  o  tossuch  domain  coa  dered. 

Is  adbul  datio  a  suthaige  7  a  solsi.  a  chaime  7  a  chobsaide  na  2480 
cathrach  sin.  A  sámi  7  a  somilsi.  a  fostacht  a  logmaire.  a  rrédi  a 
rruthnigthi.  a  glaine  a  grádmaire.  a  gile  a  ceólmaire.  a  naimi  a 
niamglaine.  a  haille  a  hailgine.  a  hardi  a  hetrocta.  a  hordan  a 
hairmitiu.  a  lánsíd  a  lánóentu.  ni  túalaing  trá  nac/i  ndúil  in  chétmad 
rand  do  tuarascbail  mathiusa  na  cathrach  sin  d'innisin.  Acht  a/wmáin  2485 
is  ferr  in  becan  sa  dib  d'innisin  indá  beith  hi  tast. 

Mogenair  iiS  bias  co  ndegarliud.  7  co  ndegnimaib  7  berthair  do 
aittreib  na  cathrach  sin  i  llo  brátha.  ár  biaid  tria  bithu  cen  chrich  cen 
forcend.  i  n-óentaid  na  hecailsi  nemda  7  ta.\ma?'de.  I  n-oentaid  uasal- 
athrach  7  fádi  apstal  7  descipul  Isu  Cr/'s/.  nóem  7  nóemog  in  domain.  2490 
aingel  7  árchaingel  in  Chomded.  isin  n-óentaid  as  uasliu  each 
n-óentaid.  I  nn-óentaid  8na  nóemtrinoti8  úasli  Athar  7  Meic  7  Spirta 
Nairn  .-.-.-.-.- 

1  =  is  siainud.         2  =  is  slucud.  3  sic,  for  timna.         4  first  x  added  ever  a;  á 

Jutes.        s  w-stroke  om.        6  dóiwmige  Facs.        1  diasnedi  Facs.         b_s  in  ms. 

G  * 


[     32     ] 


[Scéla  na  csergi  inso  [34aQ4-bn 

2495  '  I  "ABRAD  cách  dia  airi  co  ticfa  bráth  is  ands/í/e  bias  esergi  dona 

1        hulib  daínib  tri  erfuacra  meic  De.     Isind  lú  sin  .i.  i  lló  bratha 

cumscaigfidiT  nem  7  ta\am  7  inna  hnli  duli  filet  intib.  túaslaicfiter  7 

legfait  ri  tes  tened  brátha.  acht  cuirfíhv-  na  huli  sin  lii  cruth  bas  aldiu  7 

basocraidiu'  co  mór  andás  in  eruth  i  rrabatar  iarna  mbrunniud  7  iarna 

2500  nglanad  tria  thenid  mbrátha.  Is  and  sin  techtfas  in  teni  sin  lathi 
brátha  brig  7  nert  cosmail  don  tenid  i;;ro  faite  na  tri  meic  oc  Nabcodow. 
niroloisc  in  tene  sin  na  maccu  náema.  Ro  loisc  iTil  na  timthirthidi 
ecrdibdecha  batar  imman  sornd  tened.  Is  amlaid  sin  loiscfes  teni 
brnthmar    brátha    na    huli     pectbacbu    7    na    huli    ecráibdecbu.    ni 

''•505  erchotigfi  irrl  do  chorpaib  na  fircn  ar  biaid  in  teni  sin  ama/  bróen 
n-áilgen  dona  náemaib     loscfid  in!  na  pecthachu. 

Doraga  mac  duni  de  nim  iwsind  lo  sin  .i.  i  116  bratha  .i.  Isu  Crist 
7  artraigfid  isind  aeór  i  soilse  7  étrochta  dcrmair  anW  gran.  7  linfaid 
in  tsolsi  sin  in  n^Ji  ndomon  o  t///cbáil  gr^ni  coa  fuiniud.    Atchluinfet 

9510andsin  na  huli  daini  filet  i  n-adnaiethib  guth  meic  De.  Combad  guth 
corptha  atberad  Isu  sund  do  éstecht  dona  marbaib  .i.  guth  ind 
árchaingil   Michil  doraga  d'erfuacra  na  hesergi    co  coitc/ujin   for   in 

341)  cinud  ndóenda  co  n-epri  friu  fo  tri  .i.  ergid  uli  a  bas.  |  i  is  guth 
nemcliorpda  atbi'/V   Isu    sund  d'estccht    dona    marbaib    .i.    forcongra 

•'515  spirtalda  7  cumachta  diasneti  in  Chomded  nad  chumaing  nach  nduil  do 
imgabail.  is  triasin  forcongra  sin  atresat  na  huli  daine  a  bás  .i.  do 
neoch  ro  sluic  talam  7  atúatár  bíasta.  7  ro  báid  usee  7  ro  loisc  tene  7 
dawo  ro  túaslaicthe  for  aicned  na  ndul  dia  nder/iiix.  Atrcset  sin  uli  a 
bás  la  brafad  n-oeniiaire  7  gebaid  each  dib  a  anmain  féin  i  n-oentaid 

9,590a  chuirp  dilis  7  fedligfit  iar  tain  i  mbetaid  tria  bithu. 

Is  and  sin  faidfed3  in  Comdiu  a  techtaire  úasli  .i.  na  aingliu  nóema 
fún  n-uli  ndomon  7  tinolfait  na  huli  firenti  a  cetri  ardaib  in  Xíú/nan.  7 
nosberat  leó  hi  comdáil  Crist  isin  n-aer.  Tinolfit  iiil  na  demna  leó 
na  hide  pecdachu  7  na  hide  ecráibdechu.     Beti  and  sin  na  huli  sin  for 

059,5  aird  i  fiadnaisi  in  Chomded  ocond  fugiull  .i.  aingil  7  demna  7  daini  .i. 
eter  phecthacaib  7  firenu. 

Cis/naigth/>  da.no  cia  hinad  árithe  asa  mbia  eisérge  each  duine.  asa 

1  sic,  for  lias  sochraidiu.         -  at  beginning  of  line  (race  of fanner  capital  A  and 

accent  discernible  in  ias.  ■'■  sic . 


34bl7-35a16]  SCELA  NA  ESERGI  83 

n-adnaicthib  ém  co  demin.  iar  ndesmirecht  sin  chuirp  in  Chomded 
atraracht  asa  adnacul  fessin.1  Ind  airend  im  ro  tomlithea  o  biastaib  7 
roscailte  i  n-inadaib  ecsamlaib  atreset  sin  iar  comarli  in  Chomded  nos  2530 
tinolfa  7  nos  athnuigfe  asind  inud  bas  áil  dó.  Araídi  iss^  as  dochu  and 
comba  Aand  atresat  airm  inro  tomlithe  7  i;zro  esrete.  ar  iss  ed  sin 
armithir  ar  adnacul  dóib.  Cestnaigthz'r  da.no  i  mbia  esergi  dona 
togluasachtaib  7  dona  toratraib2  dóennaib.  Is  e  a  frecra  sin  co  mbia 
co  demin  esérgi  thall  i  mbethaib3  do4  hulib  ro  thechtsat  hi  fos  bás  iar  2535 
mbethaid.  Má  ro  thechtsat  di  na  togluasachta  bás  iar  mbethaid  cid  i 
mbroind  a  máthár  is  demin  co  mbia  esergi  dóib  thall.  7  co  techtfat 
bethaid  iarsin  basin.5  Manip  cumtabairt  di  am  laid  sin  esérgi  dona 
togluasachtaib  is  lugu  co  mor  as  chumtabairt  esergi  dona  náedenaib  7 
■dona  torothraib.  2540 

Os/naigth/r  di  uair  atresat  na  huli  daini  a  bás  cía  háes  i  cia  delb  i 
■mbia  esérgi  dóib.  ocus  tráchtaid  in  t-aps/W  in  cesta  sin  co  n-abair. 
Atresat  na  huli  daini  a  bás  ar  in  t-aps/a/  iar  cosmailius  áesi  7  delbi 
'Crist.    Tri  hWadna  trichat  im  ropsat  slána  do  Christ  7  is  i  cosmailius  na 
haisi  sin  atrachtsom  a  bás.    In  ais  da.no  Crist  aiheir  in  t-apsta/  inna  huli  2545 
daine  do  eserge  7  ní  inna  méit  .i.  ni6  commétius  a  chuirp  ar  ni  hair- 
chend  combat  commeti  ule  cuirp  na  esergi.     Fedligfid   ini  Crist  do 
grés  cen    tulled   cen   dígbáil   isin  delb  7   isin   méit  i/zro  arthraig  dia 
apstalaib   iar   n-esergi.   7   is   airi   sin  cid   i   n-óenaís  atresat  inna  huli 
doíni   .i.    i    n-aís  trichtaigi.   araidi   techtfait    méit  n-écsamail    7   méit  2550 
n-ecutrumma  ina  corpaib  iar  cosmailius  7  iar  n-aicniud  na  n-amser  7 
na    ferand  irro  genatár.     Aní    di   testá  do  chomlanius  a  cuirp  forna 
togluasachtaib  7  arna  nóedenaib  becaib  7  ar  arailib  torothraib  derólib 
na  techtat  a  méit  íidlechtaig  7  ara  n-esbat  araile  baill  a  cuirp.  com- 
slanaigfid  |  in  Comdiu  sin  uli  thall  isind  esergi  conna  heseba  nách  ni  35a 
fort/zo  do  rudilse  a  ndelbe  nach  a  n-aicnid  dílis.  úair  ni  techtaidsium  2556 
intib  féin  sin  iar  ndligud  nemaicsidi  7  inclithi  a  n-aicnid  céin  coro 
techtsat  iar  n-adbar  nach  iar  méit  chorpdai. 

Ind  forcraid  im  fil  for  aicniud  isna  corpaib  roremraib.  7  dano  isna 
hulib  torothraib  techtait  méit  n-anmesarda  digébthair  ind  forcraid  sin  2560 
forro  thall  isind  esérgi.  7  fedligfid  iar  sin  i  meit  dlechtanaig  7  i  méit 
mesardai  a  folaid  7  a  n-aicnid  dilis.  Na  torothair  da.no  techtait  da 
chorp  i  n-óenaccomol  deligfitz'r  sin  tall  isind  eséirgi  7  gébaid  each  dib 
fo  leith  a  chorp  ndiles  amal  demniges  lob  sin  ic  tairchetul  inna  libur 
in  tan  atheir  na  huli  daini  do  esérgi  ina  corpaib  dilsib.  2565 

Is  tomtiu  im  icond  eclais  co  techtfat  cuirp  na  martíri  nóem  intib 


1  feisin  Facs.  2  under  the  second  t  a  recent  hand  has  added  a.  3  read 

mbethaid,  b  perhaps  due  to  retracer.  4  sic,  read  dona.  5  sic,  for  bás  sin. 

6  sic,  for  ni  i. 

G2 


84  SCELA  NA  ESERGI  [35a16-35b16 

iar  n-esergi  fulliuchta  na  crét/i1  forodmotár  ar  Crist  cen  esbaid  cen 
dígbáil  deílbe  no  socraidechta  forthu  do  falsigud  a  mbnada  7  a 
coscair.  7  da.no  do  falsigud  na  foc/aici  móri  dlegait  on  Chomdid 
2570  ara  mmartra.  iar  ndesmirecht  sin  chuirp  in  Chomded  techtas  and  iar 
n-esergi  fulliuchta  na  crécht  forodaim  ó  Iudib2  do  fo\s'\gi/d  a  umalloti 
forbthi  dond  athair  nemda.  7  datio  do  thuilliud  phene  7  todernama 
dona  hludaidib  o  ro  fodaimsium3  na  crechta  sin. 

Cestnaigthz'r  da.no  do  forcraid  na  foltni  7  na  n-ingen  cia  ord  bias 
2575  form  isind  esérgi.  Ernid  Augustin  in  fer  naem  in  cesta  sin  7  is  i  a 
thomtiu  forcraid  na  foltni  7  na  n-ingen  connách  intib  féin  nammá 
comthoítlw  tháll  isind  esergi  acht  i  n-aicned  in  chuirp  hi  coitc/imm'. 
úair  ni  de  fat2  na  foltni  .i.  dia  forcraid.  acht  día  n-árim  nammá  c«w/niges 
Isu  isin  toscélu  in  tan  aithnes  aní  st-o  día  aps/a/a/3  co  n-abbair. 
2580  Foltni  [or  cindsi  ar  Isu  fria  aps/a/u  atát  i  n-árim  chinti  7  i  n-aichnius 
demin  icon  Chomdid.  7  mértait  ule  duibse  aci  thall  isind  esergi. 

Í  da.no  maso  intib  fein  nammá  comthothir  forcraid  na  foltni  7  na 

n-ingen  amal  is  chetfaid  do  fairind  ar  iss^/as  chosmail  forcraid  cech 

baill  do  thinól  7  do  thimarcain  ind  féin  corop  isin  bill2  sa  fein  fogaba 

2585  C1P  e(i  do  phéin  i  do  fochraic  dliges  tria  chomchétfaid  7  comop/rd  in 

baill  sin. 

Isiv/as  chretithe  co  ndluthfa  7  co  timaircfea  thall  in  Comdiu  isind 
esergi  tria  elathain  diasneti  ind  ecnai  diadai  curpu  trw'alnidi  na  ndóeni 
i  sémi  7  i  fáelli  ind  folaid  nemtrwalnidi  7  an-aicnid  spirtállai.  iarna 
259()tirbud  7  iarna  ndeligud  o  cech  elniud.  iar  ndesmirecht  sin  7  intsamail 
inna  tinni  dognítí-r  do  dlúthad  7  timarcain  tria  eladain  ind  ecnai 
35tjdóennai  i  sémi  7  i  foilli  a  cuirp  dilis  iar  ndicar  cech  éllniuda  7  cech 
slaidrid  úadib. 

Í  dano  is  tomtiu  and  co  crwthaigfea  in  Comdiu  awdall4  curpu  na 
2595  esergi  dind  adbur  toltanaigfes  dó  cipé  méit  t  laget2  i  mbé  in  t-adbar 
sin  .i.  do  neoch  ro  thirúarthestar  din  churp  doenna  isin  duine  ar  cind 
báis.  ama/  chumtaiges  innossa  inna  curpu  mora  dena  silaib  dereolaib. 
7  dano  ama/  ro  chumtaig  thall  i  céttustin  na  ndúl  na  curpu  dermara 
den  dligud  nemaicside  7  den  dligud  nemchorptha  ro  techtsat  co 
26oo  hinchlithe  intib  na  dúli  diaro  tusmidea  na  curp5  sin.  Ar  isochma6  do 
Dia  coro  cumtaige  cen  adbar  t  de  adbar  deróii  cech  n-admat  i  cech 
n-aicde  bes  áil  dó.  7  combad  aire  sin  atberad  in  t-augtar  naro  taithmiTz 
Isu  do  forcraid  na  foltne  7  na  n-ingen  i  nach  baill  archena  7  isochma6 
do  Dia  coroathnuige  i  comlanius  a  ndelbe  7  a7  n-aicnid  dilis  cen  in 


1  read  credit.  •  sic.  a  abbrev.  stroke  partly  over  f  is  recejit.  4  «1 

faint  as  if  erased  ;  read  thall  as  in  I.  258J.  5  1  ead  cuirp.  6  sic,  fo 

sochnia.  7  a  11-  add.  above  line. 


35b!6-36a15]  SCÉLA  NA  ESERGI  85 

forcraid  sin  do  thinól   doridisi   isin   churp.  acht   araidi  is  dolig  nach  2605 
mball  isin  churp  I  nach  rand  de  do  sechmall  on  phein  7  on  dammain 
dliges  tria  chomchetfaid  n-imarbais.  I  ond  fochraic  dliges  tria  chom- 
chetfaid  degnima.     Conid  ed  is  dóig  di  as  chreti  and  comlanius  in 
chuirp   dóennai  ule  do  athnngud   isind  esergi.  co  fagba  ind  anim  i 
n-oentaid     fón    innasin1    cep  ed    dliges    di    phéin    1    di     focraic    ara  2610 
ndegariltib  1  ara  ndrochariltib.     Ar  fomtin  di  7  ar  imgabáil  remlatrad 
.i.   demnigthe  aneich  na  dlegar  do  denmigud  acht  is  coir  do  bith  i 
cumtabairt  ata  in  brechtrad  tomten  sa.     Uair  cidat  demni  7  cidat  falsi 
araile  di  ruinib  na  esergi  ar  is  todochaide  n-airchmd  ind  esergi  fein 
iar  forcetul  ind  a.psfat'1  7  na  screplra  archena.  araide  atát  mini  dib  2615 
indemni  7  anfalsi.  conid  trebairiu  7  conid  ecnaidiu  a  mbith  i  ndóchus 
7  i  tomtin  andás  i  ndemmgtta7  tria  slatrataid. 

Atresat  tra  na  huli  daini  thall  i  ndeilb  7  i  n-ecosc  ecsamail  .i.  na  fir 
i  n-ecosc  ferda  7  na  mná  i  n-ecosc  banda.  Uair  airm  i  n-apair  in 
t-aps/iz/  na  ule  dóeni  do  esergi  i  fer  forbthe.  ainm  fir  dorat  and  sin  for  2620 
in  duine  co\tche?in  eter  firu  7  mná.  Uair  digebthair  thall  a  lochta  7  a 
n-anmi  ara  corpaib  na  ndáeni.  Cométfaidz'r  ini  intib  rudilse  a  ndelbe 
7  a  n-ecoscaa  dilis.  ni  thechtfat  dano  cuirp  na  esergi  intib  elscoth  i 
accobor  nó  nách  ndnálaig  archena.  7  is  aire  sin  dano  ni  bi  nach 
n-imnáire  dóib  cid  lomnochta  betia  .i.  cena  fortugi  etz'r  o  étuch.  2625 

Hi  corpaib  dlutaib  dano  7  i  corpaib  tiugaidib  bias  esergi  na  ndóeni 
7  ni  i  corpaib  sémib  7  rofollib  mar  aer  1  gaith.  am<z/  ropo  chetfaid  sin 
dond  eritecdu  do  Eotaic  doruménair  curpu  na  esergi  comtis  semiu  7 
comtis  fóíliu3  indás  aér  i  gáeth.     Ro  forúaslig  iin  Grigoír  \  náem  in  36a 
cétfaid  sin  7  rosfathgé.  2630 

Cestnaigth/r  di  uair  is  i  corpaib  dluthib  7  tiugaidib  atresat  na 
dóeni  cid  ar  n-apair  in  t-áps/o/  spirtalda  dib.  Combad  aire  atberad 
ara  chuibde  7  ara  chosmaili  intib  féin  iar  ndligud  imfrecrai  each  baill 
diaraile.  7  dano  ara  n-áille  7  ara  socraide.  ara  soilse  7  ara  n-etrochta. 
ár  taitnébtaít  na  naim  thall  anW  grain  isind  flaith  nemda.  t  is  aire  2635 
atbeir  in  t-aps/a/  spirtaldai  dib  ara  cuibde  7  ara  n-óentadchi  thall  do 
spirut  inna  hanma  amal  is  óentadach  innossa  spirut  na  hanma  dóib- 
sium.  Úair  bid  óentadach  thall  co  mór  etfr  in  corp  7  in  n-anmain  7 
bid  inund  comarli  fora  rnbiat.  úair  ni  bia  nach  frith  b*rt  nó  nach 
n-imresain  tall  o  neoch  dib  diaraili  .i.  on  churp  dond  anmain  1  ónd  2640 
anmain  don  churp.     i  da«0  spirtallai  do  rád  dib  úair  fedligfid  tall  tria 

u  t  written  twice  in  central  margin,  between  lines  39  and  42.  //  is  not  the  usual 
symbol  for  no  (i/el) :  the  stroke  here  traverses  the  shaft  of\,  in  the  former  it  is  always 
joined  to  the  right  of  it ;  cp.  p.  34  supra. 

1  sic,  for  innas  sin.         2  first  i  subscr. 


86  SCELA  NA  ESERGI  [36a,5-36b16 

bithu  isna  sostaib  spirtallaib  tier  aingliuDé  for  nim.  i  da?w  spirdaltai 
do  rád  díb  dond  apsfo/ón  mud  sa.  uair  cumscaigntir  thall  asin  tróge  7 
asin  trúalniud  7  asin  docraidecht  i  failet  i  nglóir  7  i  n-etrochta.  i  solse 

2645  7  i  soc/aidecht  in  bethad  nemtrualnide  7  in  bethad  nemmarbdai  i 
fedligfet  dogrés.  7  araide  niba  inund  socraidecht  do  chorpaib  na 
naem  uli  thall  úair  nach  inund  cid  fochraic.  Acht  ama/  is  écsamail 
etrochta  gréni  7  ésca  7  etrochta  rétland.  7  datio  cacha  retlainde  ri- 
araili  is  amlaid  sin  bas  ecsamail  fochraic  na  firen  íar  n-esérgi.  7  is  airi 

2650  sin  techtfaitsom  sosta  écsamla  i  nnim  ara  n-áriltib  écsamlaib.  Araídi 
ní  bia  format  neich  díbsium  friaraile.  ar  ita  do  mét  dethiten  7  gráda 
cáich  dibsium  feib  oc  araili.  iar  ndesmirecht  sin  ind  óenchuirp 
techtas  and  bullu  écsamla  7  bullu  ata  úasliu  araile  7  araide  ní  bí 
format  neich  díbside  ria  cheli.  7  dano  a  n-aill  and  úair  ni  chesend  nech 

2655  dibsom  fora  focraic  fein  ar  is  e  Dia  a  óenur  has  cosmailius  cech 
mathiusa  tall  dona  hulib  noemaib  7  fírenaib.  Cid  ecsamail  di  focraic 
na  firén.  araide  is  óenfochraic  techtaitsium  oraile  mud  .i.  ind  fecht- 
naige  7  ind  fáelti  chomlan  fil  dóib  i  nDia.  7  daw  ar  is  inund  frisintí 
fil  isind  fochraic  as  inísliu  7  no  beth  fein  isind  ochraic  as  uasliu  intí 

2660  as  chominmain  lais  fris  féin  do  bith  isind  focraic  sin. 

Dobéra  iiií  each  duine  thall  aich1  for  araile  iar  n-esergi.  Acht 
araide  ni  bia  dethitiu  neich  díb  thall  for  araile  iar  ndligud  chardessa  1 
chondalbais  acht  óentadaigfit  ule  do  fugiull  fírán  in  Chomded  ernifes 
do  chách  anw/  dlé. 

2665  Dofucfa  dario  each  thall  na  mbia  fo  menmain  a  chéli  cena  falsigud 
o  briafAraib  nó  o  chomarthaib  ailib  7  tucfait  o  teorfégad  spirtalla  a 
mmenman    na   réta   ata    écnairce    dóib    7    ata    etírcíana    úadíb   iar 

36b  ndesjmirecht  sin  ind  fátha  noím  Elesi  ro  thuc  tria  spirw/ fastine  ana 
ndírnai  a  descipul  Gezi  ina  ecmais  7  sé  i  n-etercéni  úad.  lóg  ón  do 

2670  gabáil  o  Némán  Sireta  ara  íc  don  claime.  Uair  cia  rét  fil  i  n-anfis2 
ocond  fairind  dofucat  in  Comdid  oc  nách  fil  nách  n-anfis. 

Ni  dingnet  \m  na  fireóin  nách  monor  aile  thall  acht  aní  dorairngert 
in  fáith  Dauíd  co  n-érbairt.  Mowgenair  don  Fairind  attrebait  itegdaisiu3 
a  Chomdiu   not  molfat   7   not  adamraigfet  do  grés  triasna  saeglaib4 

2675  suthainib.  Ni  ó  búathraib  irrl  1  ó  gothaib  corpdaib  sechtair  dogénat 
na  noím  in  molad  sa  for  Dia.  acht  o  theorfegad  spirtalla  7  o  scrwtan 
inmedonach  a  ndligid  7  a  n-intliuchta. 

Atreset  dano  na  huli  ecraibdig  i  n-óge  7  i  comlaintius  a  corp  cen 
dígbáil  7  cen  esbaid  nach  mbaill  forthu.     Acht  araide  is  amlaid  beti 

2680  na  curp5  sin  co  tórtrommad  7  co  n-emiltius  co  ndodelbi  7  co  ndocraite 
dermáir    ina    comaitecht.      Ni    thatnéba    da«<?    i    n-anmannaib    na 

1  read  aichne.  2  fis  in  ras.  3f»'  it  tegdaissiu.  4  saegl  in  ras. 

5  read  cuirp. 


36bIC-37a16]  SCELA  NA  ESERGI  87 

n-ecráibdech  dliged  intliuchta  ná  tucsew  solsi  ecnai  í  eólais.  acht 
beti  fó  brón  7  torsi  co  temel  dorchaide  a  n-aneólais  7  a  n-anecnai  ar 
medon.  Duba  datio  uli  sechtair  o  churp.  Mairg  iarom  for  in  t-ecnaid 
dond  fairind  filet  oc  ernaidi  na  esergi  sin.  ar  ni  lugu  as  ainm  dond2685 
esergi  sin  tathchor  a  bás  i  mbás  do  fedlig«<f  i  mbás.  andás  tadchor  a 
bás  i  mbethaid  do  íedWgud  i  mbethaid. 

Is  é  dano  bás  na  hanma  a  herchra  7  a  hélúd  tria  phecdaib  7 
diialchib  6n  bethaid  forordai  .i.  o  Dia.  Uair  ama/  is  é  bethu  in  chuirp 
ind  anim.  is  amlaid  is  e  bethu  na  hanma  Dia.  7  AnW  is  é  bás  in  2690 
chuirp  a  dirge  ond  anmain.  is  amlaid  sin  is  é  bás  na  hanma  a  derge  o 
Dia  ara  phecdaib  7  ara  dualchib.  Is  and  im  atá  esergi  dond  anmain 
in  tan  tathcures  tria  sualchib  7  degnimaib  cosin  Comdid.  7  ni  hetar 
innas  aile  sin  acht  tria  guth  mete  Dé  .i.  tria  forcetul  in  Chomded  do 
chomollad.  2695 

Is  cóir  a  fis  co  filet  da  esérgi  and  .i.  cétesergi  7  esergi  tanaisi.  is  i 
in  cétesérgi  .i.  esergi  na  hanma  ona  pecdaib  hi  sualchib  tri  athrigi  do 
denam  7  ni  fil  acht  dona  firenaib  namma  ind  esérgi  sin.  Is  í  im  ind 
esérgi  tanaisi  ind  esergi  bias  i  lió  brátha  dona  ulib  dainib  a  bás.  7  cid 
óen  7  cid  inund  in  bás  sin  iar  n-a'icniud  choitchiunn  araide  techtaid  2700 
delba  7  gnei  écsamla  fair  ar  immad  na  ti-rchor  7  na  tecmong  triasa 
fagaib  each  and.  Ind  esergi  coitchenn  tra  bias  tall  i  Ho  brátha  ni 
hinund  7  ind  esergi  dianid  ainm  isind  augtartas  prfstrigia  .i.  esergi 
fuathaigthi  amal  in  pitóndacht.  I  ni  inund  7  ind  esergi  dianid  ainm 
reuolutio  .i.  tathchor  na  hanma  i  corpaib  ecsamlaib  iar  ndesmirecht  2705 
na  tathcorthe.  I  ind  esergi  dianid  ainm  metaformatio  .i.  tarmchrwtad 
iar  ndesmirecht  na  conúcht.  I  ni  inuf^/Jd1  7  ind  esergi  dianid  ainm 
subductio  .i.  fothudchestu  .i.  amal  bite  lucht  ind  remeca.  i  ind  esergi 
dianid  ainm  suscitatio  .i.  toduscud  marb  tria  mirbail.  iar  ndesmirecht 
Lazáir.  j  2710 

Issed  so  dano  bias  and  atrésat  na  hule  daini  thall  isind  esergi  37a 
choitchinn  i  n-ais  trichtaigi  ina  ndeilb  7  ina  n-écosc  diles  co  comnius2 
a  cuirp  7  a  n-ule  cetfaide.  Co  comlánius  dano  a  foltne  7  a  n-ingen  7 
cech  baill  archena'7  congéba  each  tria  nert  7  cumachta  in  Chomded  a 
anmain  féin  i  n-óentaid  a  chuirp  dilis.  7  fedligfit  do  grés  isin  bethaid  2715 
suthain  cen  áes  cen  ercra.  Ar  is  í  sin  co  demin  ind  firesergi  is  di3 
ainm  isin  script?^';- esergi  tanaisi.  i  condiulg  na  cetesergi  .i.  na  esergi 
bis  tria  athrigi. 

Cipé  im  na  crete  co  forbthe  7  co  comlan  esergi  in  ciniuda  dóennai 
fon  n-innassa  sechmalfaid   tall   on  tslanti    suthain    tarngirthir  dona  2720 
naemaib  7   dona  firenaib   fora  n-iris.     Acht  a  duine  for  in  t-ecnaid 
máso  dodaing  lat  coro  chrete  in  mirbail  sea  na  esergi.  fég  lat  gnima 

1  xi-stroke  otn.  2  sic,  read  comlánius.  3  supply  as. 


88  SCELA  NA  ESÉRGI  [37a16-37b20 

aile  in  Chomded  7  cidat  gnáthchiu  side  ní  lugu  ata  mirbaile.      Fég  ém 
lethet  ind  nimi  7  a  farsingi.  méit  in  talman.  abis  in  mara  timchellas  in 

2725  ta\main  sin  do  cech  aird  7  na  hule  dule  i\\et  indib.  Feg  da.no  aiigliu 
nime.  Fég  ém  na  duli  sin  7  na  dule  archena  co  ndernta  do  nemni 
tria  nert  7  cutnachta  in  Chomded.  Ar  is  lugu  co  mor  di  mírbail  nách 
n-aicde  do  dénam  innossa  do  adbar  tria  bréthir  nDé  andát  na  hule 
dule  do  denam  thall  arthus  di  nemni  triasin  mbrethir  sin.  Ar  is  inund 

2730  guth  Dé  atberar  sund  innossa  triasa  mbia  thall  esergi  dona  ulib 
marbaib.  7  in  bria///tfr  triasa  nderna  thall  ar  thus  na  hub  duli  de 
nemni.  A  duine  iarom  for  in  t-ecnaid  riemnig  duit  in  mirbailsea  inna 
esergi.  na  craind  dermara.  cuirp  na  ndaine  7  na  n-anmanna  archena 
genit  7  tusmitir   dina  silaib   díreólaib.     Tí^rcbala   datto  na   rind  iar 

2735  funiud.  Athnugud  dano  na  fér  7  na  lubi  7  cech  réta  archena  dia  fil 
in  forbairt  7  in  beógud. 

Doraga  tra  ind  úair  i  mbia  esergi  dona  hulib  marbaib  tria  erfuacra 
meic  Dé.  7  Atreset  and  sin  ind  fairend  dorónsat  na  mathi  i  n-eserge 
mbethad.  ind  fairend  ira  dorónsat  na  hulcti  i  n-eserge  ndigla  7  fug-ill.    Is 

2740  and  sin  arthraigfes  in  brethem  diada  isin  delb  sin  inro  mided  fó  brithe- 
main  dóennai.  Is  and  sin  midfedsom  co  firen  forsna  dóenib  isin  deilb 
in  ro  mided  co  hanfirén  ónadóenib  Is  and  sin  dano  arthraigfes  brithem 
firén  in  ciniuda  dóennai  .i.  in  Comdiu  Isu  Cr/s/ isin  deilb  inad  sochma 
do  chách  a  fegad  eter  firenu  7  pectachu  .i.  i  ndeilb  a  dóennachta.     Is 

2745  and  sin  dano  ernifes  focraice  dona  firenaib  7  piana  dona  écraibdechaib. 

37b  Uair  ind  fairend  na  techtat  errannus  innossa  |  isin  chetna  eserge  .i.  i 
nn-eserge  na  hanma  atresat  sin  uli  thall  isind  eserge  chohcninn.  7 
araide  ni  faigbet  síth  nó  óentaid  fechtnaige  1  fáelti  ocon  Chomdid. 
acht  láefitz'r  úad  i  carcair  n-aduathmair  n-iffirnd.   7  fodémat  and  sin 

2750  piana  7  todernama  ecutrumma  ara  mmiaraltib  écsamlaib.  Ocus  cid 
mór  7  cid  adbol  ind  aisram1  dobéra  nech  forin  pein  sin.  is  nemni  sin  i 
condiulg  7  i  fegad  na  peni  fessin  ama/  atá. 

Ind  fairend  iin  atragat  innosa  tria  Crist  isin  chetna  esergi  .i.  ind 
esergi  bis  tria  aithrigi.     Atreset  dawc  thall  tria  Christ  i  n-esergi  in 

2755  bethad  suthain.  7  nos  béra  leis  isin  flaith  suthain  i  frecnarcus  ind 
Athar  nemda  tria  bithu  na  mbetha.  Is  and  sin  fogébat  na  fíreóin 
focraic  ndermáir  ara  sualchib  7  ara  ndegnimaib  .i.  in  Comdiu  féin  o 
fúaratár  na  suálchi  sin  7  na  degnima.  Ar  is  é  in  Comdiu  bas  chom- 
lantius   cecha   airir   7   cecha  hairfite    thall    dond    eclais.     Is  é  dano 

2760  atchichestár  tria  bithu  ond  eclais  cen  crich  cen  forcend.  carfaid<?r  cen 
emihius  molfaidfr  cen  scis.  Ar  is  e  seo  iar  fir  in  bethu  suthain 
tarngirthír  dona  náemaib  7  dona  firénaib  iar  n-esergi  frecnarcus  na 
nóemthrinoti  úasli  Athar  7  M«c  7  Sp?'r/a  Nairn] 

1  aii  Facs. 


37b31"47] 


rr'/^RAIT  do  Moelm/zuiri  mac  Ceileachair.  mac  meic  Cuind  na 
LL  v^  mbocht  ro  scrib  7  ro  scrút  a  lebraib  egsamlaib  in  lebur  sa  2765 
Oráid  do  Domnall  mac  Muirchi-rtaig/z  meic  Domnaill  meic  Taid/^g 
meic  Briain  meic  Aindrias  meic  Briain  Luig/znig/z-  meic  Toirrdelbaig/z 
moir  issie  in  Domnall  sin  ro  'furáil  athmíid/ziug/zad/z1''  na  pearsainni  sin 
ler  scribizaVz  in  sciam/zleb^ar  sa  ar  Sigraid  Hzza  Cuirrndin  7  ca  ferr 
duind.  ar  mbeandacht  do  chur  a  mbel  duine  go  fer  in  liubair  sea  na  a  2770 
fágbail  aigi  7  sechtm/zuin  onúdh  co  satarn  case  7  sectmuin  onde  co 
haine  in  césda  7  J*  da  aíne  ordha  uirri  .i.  áeni  na  fóli  Mzzz'ri  7  aini  in 
cesda  7  is  ingnad/z  mór  sin  ic  araile  d'eolchaib/z.]] 


T50RAIT  andS°  d'Aod/l  Ruad/l  mac  Nei11  g^airbh  I  D/zom/znaill 
*-*-  ^^  do  tohaigh  co  foregnac  an  \eabar  so  ar  Chonnachtaib  7  in  2775 
Leabzzr  Gearr  maille  fris  iarna  mbeith  6n-ar  n-ecmuis6  o  aimsir  Cathail 
oig  I  Concabair  co  haimsir  Ruaidri  meic  Briain  7  dechneabz/r  tigemad 
etorro  for  Cairbre  7  a  n-aimsir  Concobzzzr  meic  Aed/zo  Hi  Domnaill  rucad/z 
siar  iad  7  is  mar  seo  rucadA  iad  .i.  in  in7  l.eabar  Gearr  a8  fuasclod/z 
I  Dochartoig/z  7  Leabar  na  Huidri  do  dul  a  fuasclc^  meic9  ollamon  2780 
I  Domnaill  re  seanc/zzzj-  arna  g/zabail  do  Cathal  a  ngill  fris  ar  Cenel  Conaill 
fris  sin  o  Concobzzr  co  hAed/z.]] 


1   Written    in   a  blank  space  at    end   of  preceding  tract,    no  doubt  by   Sigraid 
Húa  Cuirrndin.  •  the  first   i    snprascr.  3  atliiiúidiudeg/zadA  MS.  -with  tie 

cancelled  ;  a  later  hand  has  added  a  under  ú.  4  sic,  bis.  5  Written  below  the 

preceding  by  a  still  later  hand,  over  an  erased  stir  face,  and  projecting  across  lower 
margin.     Partly  retraced.  6'6  added  above  line,  n«/-nec2Zj'tos  Facs.        '  sic,  bis. 

8  n  expuncted  after  a.  9  .i.  with  c  snprascr.,  MS. 


[     90     ] 


Aided  Nath  17a  adnacol  insó  [38a1-25 

RO  GAB  Nath  I  mac  Fiachrach  Herind  7  ro  insaig  co  Sliab 
nElpa.  Fcrmcnus  ri  TVacía  tánic  dia  ailithri  co  Sliab 
nlilpa  isind  amsir  sin.  Dorigned  leis  tor  cathracha  7  sesca 
traiged  a  ardde  7  óentraig  déc  úadsom  co  solsi  7  ro  boíseom  i 
mmedón  in  tuir  7  ni  acedb  gre'm  na  solsi.  Tanic  trá  Nath  Ic 
cosin  tor.  Ro  scailset  tra  mu'mter  Nath  I  in  tor  7  ro  airig 
2790  FtfT-menus  in  gaíth  chuce.  Rue  thrá  Dia  úadib  Fwmenus  ina 
dlúim  thened  mile  chémendd  on  tur  7  ro  guid  Fcrmenus  in 
Comdid  na  bíad  flathius  DaThí  ní  bád  sía  inná  sin  7  ro  guid  ná- 
bad  airdairc  a  ligi.e  Ní  rabi  trá  do  sáegul  ocond  rig  acht  airet 
robás  ac  taithmech  na  cathrach  in  tan  tánic  saiget  gelán  do  nim 
2795  chuci  co  fúair  a  bas. 

Gabaid  trá  Amalgaid  cennacht  fer  nErend  7  atnaig  corp 
[a  athar  leiss1].*  Noi  cathaff  ro  brissitár  rempu  anair.  I  nDéssib 
Temrach  trá  fúair  Amalgaid  a  bás.h  Tucad  trá  corp  Da  Thi 
anair  coro  hadnaiced  hé  i  Crúachain.  Cethror  óano  dá  áes 
2800  gráda  tucsat  in  corp  leo  .i.  Dungalach  7  Flandgus  Tomaltach  7 
Túathal.  co  fil  for  lár  Oenaig  Crúacan.  ama/  ro  follsig  Torna 
Éces. 

Cell's  each  a  Crz/acho  chróderg 
cóemri  Herend  T)a.Thi  mac  Fiachach 
2805  fíalri  ar  muir  ar  tír 

techtastár  cách  cara  ríg 

iathraortar  each  ní  cheil.  celis  each  .a. 

a  .i.  do  fótaib  7  clochaib  [M]  b  .i.  Fnrménus  |_M]  c  .i.  [in  marg.~\  .i.  is  de 
atberthea  a  n-ainm  sin  fris  conid  DaTlii  a  ainni  óndní  is  datlii  gabálaid.  [MJ 
<*  .i.  mile  chémend  on  tsléib2  sís  atá  Forménus.  [M]  e  .i.  Nath  I  [M]  f  .i.  da 

Amalgaid  ro  batar  and  .i.  Amalgaid  mac  Fiachrach  7  Amalgaid  mac  Nath  I  [HJ 
s  [in  marg.~\  .i.  cath  Corpair  .c.  Cinni  .c.  Faili  .c.  Miscail  .c.  Larrand  .c.  Corde  .c. 
Moll  .c.  Gremnis  .c.  Fornar.  is  iat  si;z  na  catha  ro  maidsetár  re  Nath  I  triana 
thaisbenad  dona  sluagaib  is  e  marb.  —  .  —  [M]         h  .i.  mac  Nath  I  [H] 


in  ins.  and  retraced,  H.         ■  on  sléib  Facs. 


38a56-41]  AIDED  NATH  Í  91 

Do  Thornu  Eces  ro  follsiged  sin  tria  fisidecht  iarna  chur  do 
feraib  Herend  algiusa  fair  immo  fis  cáit  roadnacht  DaThi  conid 
and  dorigni  in  retairic  sea.  7  rochan  na  runnusa.  2810 

Atá  fótsu  rí  fer  Fail 

Da  Thi  mac  Fiacrach  ind  áig 

a  Crúachu  rochelis  sin 

ar1  Gallaib  ar  Goedelaib 

Atá  fót  Dungalach  dían  2815 

tuc  in  rig  dar  muir  na  rian 
atá  fót  fallsigthe  rath 
Túathal  7  Tomaltach 

Tri  vciez'c  Echach  Fedlig  find 

atát  it  múr  it  múr  grind  2820 

7  Eocho  Airem  fáen 

arna  marbad  do  Mórmáel 

Atá  Eocho  Fedlech  flaith 

inti  7  Drebriu  co  daith 

7  Clothru  ní  céim  aisc  282& 

7  Medb  7  Muresc. 

Eriu  7  Fotla  is  Banba 

tri  ócmná  aile  amra 

céin  cor  chaithsetar  a  feib2 

is  i  in  Cruachu  nodas  ceil  28301 

Mac  Cuill  Mac  Gréni  céim  ngle 
Mac  Cecht  ni  lugu  a  lige 
i  rRáith  O^achan  dodoscelt 
ni  cheil  úathad  in  óenlec3 

Laibraid  Loingsech  rí  nád  gand  2835 

Midir  do  Thúaith  Dé  Danand 

Cobthach  Cóel  Breg  lith  rolá 

in  fer  uallach  fot  atá  .a. 

Tóeb  fri  tóeb  atá  in  rí 

is  Eocho  Fedlech  co  Hi  2840> 

is  Eocho  Airem  and  so 

isind  leith  túaid  a  Chrúacho  | 

1  air,  Facs.  2  the  membrane  is  perforated  in  the  centre  of  b,  giving  it  the 

appearance  of\;  Facs.  1.  3  read  óenlecht. 


92  AIDED  NATH  I  [38b1"19 

38b  In  nóema  ar  togail  a  múir 

atrubairt  fris  ina  ruin. 
2845  a  ligi  i  a  lecht  and  so2 

nibad  airdairc  a  Chruacho 

Cóeca  duma  im  Ov/achain  cuirr 
ar  in  maig  féraig  forluind 
dofil  eter  firu  is  mna 
2850  cóeca  cacha  duma  atá.  atá.  f. 

Tanic  tra  Dorban  fili  dar  Oenach  Cruachan  7  bai  ic  tabairt 
comarli  dar  cnoccaib  inn  óenaig  baí  ica  n-áirim  tria  fisidecht. 
Is  é  trá  tosach  tuc  fair.  bFailet  fót  tri  eces  Her^;/^  a  ardenuicc. 
Fland.  Dub.  Dorcha.  Eocho  fial  Fedlech  a  theóra  ingena  7  a 
2855  theóra  mezc  7  morfessiur  úasal  do  sil  Ugaine  7  [tri]1  mac 
Rossa  Rúaid  di  Laignib  má  Ail/7/  isinn  óenuch  7  tri  derbseth- 
racha  A'\le\\a  J.  Niam  7  Drucht  7  Dathe.  [Atat  da.no  tri  ingena 
Ailella  and.  unde  &icitux\ 

Niam  7  Drucht  is  Dathi 
2860  tri  ingena  Roiss  achi 

a  secht  mbráthir  mór  a  teglach 
má  Ai/z'll  dar  findBregmach 

Atat  sin  sin  duma  mór 
fil  isinn  óenuch  cen  brón 
2865  iíi.  m^z'c  rig  Lagen  lerda 

la  tri  ingena  delbda 

A  árim  nó  a  innisin 

na  fil  fóthib  do  láechaib 
nocon  fil  ic  filedaib 
2870  7  ni  fil  ic  gáethaib 

a  .i.  Fo/  menus  [M]  *>  Along  the  upper  margin,  in  the  handwriting  of  H,  are 

the  following  quatrains  : — 

Failet  tri  écis  cen  ail         isind  firt  sa  i  n-oenchosair. 
Fland  Dub  Dorcha  dubi3  a  cliuis         ni  chuala  athgeoga(     )4is. 
5Luyaid  Riab5  nDerg  in  ri  ran         7  Núada  Argetlám 
ro  adnaicit  immalle         oc  Ráith  na  Cruachna  cairre 


1  in  ras.  H.       2  om.  Facs.        :i  dabi  Facs.        4  obscure.         5"5 traceable, 
three  letters  indistinct. 


38b30"38]  AIDED  NATH  I  93 

Cóeca  duma  demnigim 

fil1  i  nOenuch  na  Owachna 
atá  fó  each  duma  dib 

.1.  fer  firglan  fuachda 

Iat2  tri  réilce  idlaide  2875 

relec  Thailten  re  toga 
relec  Owachan  sírglaine 

7  relec  in  Broga. 

Cach  cnoc  fil  sind  Oenuch  sin 

atát  foí  laích  is  rígna  2880 

is  écis  is  cudchaire 

7  mná  glana  gribda. 

Slog  Connacht  ba  comromach 

airecht  fírálaind  fúachda 
alaind  in  cath  congalach.  2885 

adnacht  hi  cathair  C/v^achna 

Ni  fil  isin  magin  sein 

cnoc  i  nOenuch  na  Ozfochna 
nách  fert  rig  t  rigflatha 

i  mná  i  eces  fúachda  2890 

Adnaicthe  slog  roMidi 

ar  lár  in  Broga  túathaig 
no  adnaictis  ardUlaid 

isin  Taltin  co  lúachair 

FírUlaid  ria  Conchobor  2895 

adnaicte  hi  Taltin  riam 
[co  bas  ind  fir  forburaig]3 

dia  ndechaid  dib  a  niam.  Niam  .7. 

Mathi  Ulad  ria  Conchobor  i   Talten  ro  adnachta  .i.  Ollam 
Fótla  7  morfessiur  leiss  dia  maccaib  7  dia  uib  7  co  ndréim  aile290O 
do  mathib  Ulad.     aUasli  Túathe  De  Danand  isin  Brug  .i.  Lug  7 
Oe  mac3  Olloman  7  Ogma  7  Carpr<?  mac  Etaine  7  Etanb  fein  7 

a  .i.  cenmotha  morfessiur4  ro  had(     )5  diib  hi  Talt()«6  [M]         b  .i.  banfili  [M] 


1  fil  bis,  the  second  cancelled.  -  lad  Facs.  3  H  in  ras.  i  Facs . 

morfessiur,  first  s  now  partly  lost  with  portion  of  margin.  5  several  letters  lost, 

read  hadnacht.  6  beginning  of  w-stroke  visible,  i  lost  with  margin,  read  Taltin. 


94  AIDED  NATH  I  [38b38-39a^ 

in  Dagda  7  a  tri  nWca  7  sochaide  mór  archena  do  Tuaith  De 
Danand  7  Fer  mBolg  7  caich  archena.  ^  Rígrad  cóicid  Galiara1  i 

2905  nOenuch  Ailbi.  Rigrad  Muman  i  nOenuch  Cúli  i  nÓenuch 
Colman     7    Feci.     Cland    Dedad    hi    Temair    Erand.     Rigrad 

39a  Chonnacht  hi  Ozzachain  ut  dz'xz'mus  |  '-[Cóeca  cnoc  in  cech 
óenuch  díb  sin.  Cóeca  cnoc  ém  i  nÓenuch  Cnzachan  7  .1.  cnoc  i 
nÓenuch  Talten  7  1.  i  nÓenuch  in  Broga.    It  iat  so  im  filid  Connacht 

"2910  .i.  Dorban  7  Flaithcius  fili.  7  Oengus  fili  a  Gnoib  in  lucht  sin.  Torna 
Eces  7  Scanlan  mac  Eogain  in  fili  7  Dathen  eces  ro  marb  in  bili.  is  de 
ata  Bili  Dathen  hi  tir  Mani    is  fris  atberar  Bili  Scathen  indiu. 

Atat  trá  in  lucht  sin  ule  i  nOenuch  na  Owachna.  7  atá  and  ardri 
in  choicid  .i.  Ailill  mac  Mata  Mwresci  7  a  sétig  .i.  Medb  ingen  Echach 

2915  Fedlz^  iarna  breith  a  fsrt  Medba  dia  muntz'r  ar  ba  hairegdu  leo  a 
hadnacul  hi  Crzzachain.  Ni  thic  dim  a  n-áirim  uli.  Is  and 
ro  had[«]ac/^/3  Da  Thi  ardri  Hereud  7  is  inti  atat  in  lucht  ro  Uirim 
Torna  Éces.     Ciarraigi  a  diri. 

Fland    tra  7  Eochaid   eolach   hua  Cérin  is  iat  ro  thinolsat  so   a 

2920  llebraib  Eochoda  hw/Flandacan  i  nArd  Macha  7  a  llebraib  Manistrech 
7  asna  lebraib  togaidib  archena  .i.  asin  Libur  Budi  testo  asin  carcar  i 
nArd  Macha  7  as  in  Libur  Girr  boí  i  mManisw'r  7  is  side  rue  in  mac 
legind  leis  i  ngait  dar  muir  7  ni  frith  riam  di  éis.  Conid  senchas  na 
relec  insin.] 

»  .i.  Aed  7  Oengus  7  Ormait4  [H]         b  .i.  i  n-iatw/1  Con&cht  ita  [H],  marg.  .i. 
Delmna  Tiri  da  Loclia  [H] 

1  sic.  -  The  next  four  leaves  {pp.  39-46)  are  in  the  handwriting  o/"K,  and 

/ire  intercalated.  3  n-stroke  om.         i  Cerm  indistinct. 


[     95     ] 


39a-  -39b-4]  [Aided  Echach  meic  Maireda  inso 

RI  maith  ro  gab  Mumain1  .i.  Mairid  mac  Cáiredo.  Batár  dá  mac  2926 
mathi  leis  .i.  Eochaid  7  Rib.  Ebliu  iiii  ingen  Gúari  a  Bruig 
Meic  ind  Óc  is  í  ba  ben  do  Mairid.  Ro  láeside  menmain  fora  macsom 
.i.  for  Eochaid.  is  ond  Eblind  sin  da/10  ainmnigtlur  Sliab  nEblinde. 
Baisi  tra  oc  tothlogud  in  gilli  fri  ré  ciana.  Ro  laisi  trá  fo  deoid  algis2  29:;o 
fairsium  co  tudchad  for  aithed  léi.  Asbert  iTil  Rib  fria  brathair  ara 
mberad  leis  in  mnai  siu  no  beth  fo  athis  7  no  ragadsom:i  a  tir  leis. 

Dobert  iarom  'Eochaid  Eblind  leis  for  aithed  7  tic  Rib  leó.     Deich 
.c.  a  llin  do  feraib.     Is  amlaid  tancatar  co  n-étaib  7  co  n-ahnaib  léo. 
Asbertatar  a  ndruid  friusom  connách  i  n-óeninad  boí  i  ndan  dóib  orba  2935 
do  gabáil.  scarait  iarom  oc  Beluch  da  Liac.     Luid  Rib  siar  co  Tir  | 
Cluchi  Midira  7  in  Meic  óic.     Luid  Midir  chucu  7  capull  cengalta  oci  39b 
co  srathair  fair  iar  marbad  dosom  a  n-ech4  uli  remi.     Doberatsom  a 
crod  uli  fair  co  rue  leó  co  tici   Mag  nArbthen  .i.  ait  hi  fil  Loch   Ri 
indiu.     Laigid  in  gerran  occo  and  sin  7  siblais  a  fual  corbo  thipra.  2910 
conid  hé  sin  tánic  tairsibsium  iar  sin  coros  bdid  uli.  conid  hé  Loch  Ri. 
Luid  da.no  Eocho  co  ránic  in  mBruig  Meic  ind  Oc.     Tánic  fer  mór 
chucu  7  dlomaid  dóib  asind  ferand  7  ni  der[;/]sat5  fair.     Marbaid  in 
fer  da./io  a  n-eochu  uli  ind  aidchi  sin.     Tic  in  fer  cétna  ara  bárach  7 
asbert  friu.     Mairfetsa  forndoeni  uli  innocht  forse  mani  fácthai0  in  tir  2945 
forsatáthi.     Dorignis  mór  d'ulc  frind  chena  for  Eochaid  ar  n-eich  uli 
do  marbad.     Cia  bad  áil  dun  techt  ni  etam  dul  cen  eochu.     Dobeir 
Oengus  ech  mór  doib  7  curit  a  crod  uli  fair.  7  asbert  friu  cen  scor  ind 
eich  7  arná  léictis  airisium  dó  arndr  siblad  a  fúal  arnabad  fochond  báis 
dóib.  2950 

Imtigit  iar  sin  dia  domnaig  isin  mis  medonaig  ind  fogomair.  co 
rancatar  Liathmuine  i  nUltaib.  Tecait  uli  dia  saigthin  ind  eich  7 
berait  a  crod  uli  i  n-óenfecht  de.  7  niro  soi  nech  dib  aiged  ind  eich  in 
frithlorg.  silis  in  t-ech  oco  iar  sin  combo  thipra.  Dogni  Eocho  iar  sin 
tech  immon  tiprait  7  comla  f«rri  7  oenben  oca  hathigid.  Ro  chosain  2955 
Eocho  lethrigi  nUlad  iar  sin  fri  Muridach  mac  Fiachach  Findamnais. 

3  .i.  Mag  Find  [H] 


1  ancient  blot  here,  but  ai  traceable  ;    Muma  Facs.  z  algis  add.  in  mar^ 

3  ragatsom  Facs.     4  barely  legible,  eochu  Facs,     5  w-strohe  om.     6  fúgthai  Facs, 


96         AIDED  ECHACH  MEIC  MAIREDA       [39b=5-40a10 

Fecht  and  tra  náro  íad  in  ben  in  tiprait  atraracht  Lind  Muni  dar 

Liathmuni.1    7    ro  báded   Eocho  cona    chlaind    and    acht    Li  Ban    7 

Conaing  7  Cwman  onmit      Is  on  Chonaing  sin  da.no  ro  chinset  Dál 

2960  mBúain.  7  Dál  Sailne.     Baí  trá  Curnan  oc  taircetul  doib  ind  locha1  do 

thichtain  tairsib  conid  and  asbertsom. 

Ticid  ticid  gebid  faebra         snaidid  ethra 
ticfa  Lind  Muni  dar  Liathmuni         co  llethba.2 

Baidfid/V  Airiu  7  Conaing         sin  lind  lethain 
2965  snáifid  Li  Ban  sair  siar  sanchan         tar  each  trethain. 

Fir  on  dosom  sin  ar  ro  boi  Li  Ban  tri  chet  bYiadna  ar  fut  in  mara  7 

a  orci  i  iricht  dobran  ina  diaid  each  conair  no  theiged  can  scarad  fria 

eteir  do  gréss.  conid  si  fein  ro3  innis  a  imthechta  do  Béoan  mac  Inli 

dia   ragaib  hi  ina  linaib    conid    and  sin    ro  chansi  inna  briatra  sis 

2970  iarom.  | 

4Qa  Fo  Loch  Echach  adba  dam 

ard  in  sceng  dron  dringed  graig 
erdalta  fo  brunnib  bare 

tond  mo  tugi  tracht  mo  fraig 

2975  Duil  echnat  ind  airmairi* 

ní  gnáth  brónan  for  sudi 
is  mairg  frisi  tibi  gen 
in  ben  di  thonnaibb  tuli 

Fossod  a  tond  medrach  mend 
2980  mandra  sál  fri  ainbthe  hirc 

tairind  di;/etan  do  fraig1' 
nomléic  bicata«4  do  thir 

Asta  di«etan  fort  chind 
cian  o  ra  ét  locha  lind 
2985  tri  chét  bliad/ia  otu  sund 

o  bate  and  Eocho  find 

Inula  imned  in  cech  du 

ni  mad  chin  dun  mac  na  mná 
mag  i  mbitis  drongu  ech 
0990  conid  ethair  immará 

»  .i.   don  topur  [H]  b  .i.  in  tipra  [H]  c  .i.  firinni  [H]  d  A.   tabair 

haigtd  form  [H] 


Liathmime  Facs.        •  llethlia  Facs.        3  no  Facs.         4  m-stroke  Facs. 


40a11"28]      AIDED  ECHACH  MEIC  MAIREDA  97 

Tipra  meic  Maireda  mais 

b^waid  frais  fri  hadba  nuis 
a  Hind  laichnech  lethan  glais 

immáteged  each  dia  chuis 

Dia  mbá  fo  lind  locha  lain  2995 

imrordusa  rig  richid  ráin 
ateochb  in  n-athair  is  náem 

atlochor  braen  batis  báin 

Bása  inón  bíasta  n-oll 

ro  snadius  muir  medrach  mend  3000 

domfuc  tond  ós  letha  lind 

i  rricht  iaich  acht  mo  chend 

Ciapsa  duine  ciapsa  bled 

rom  charsat  mail  Maigi  Breg 
nírbo  lesainm  básá  lí  3005 

rom  anacht  ri  rethes  ler 

Máré  matan  matan  Mairt 

ní  fúar  ethar  ni  fúar  bairc 

is  and  dolluid  ba  seel  ngle 

Lind  Muni  dar  Liathmune  3010 

Fó  mo  matan  do  Maig  Cecht 

son  forcetul  imomracht 
siachtsom  donend  7  úacht 

domruacht  tond  fri  trethan  tracht 

M'oenurán  im  romra  ró  3015 

ro  snó  farrci  garb  a  glend 
mé  muc  mara  méthas  tond 

baíthium  anfud  milach  mend 

Ardomneat  anfuth  úar 

fri  uarfarrci  dulgi  fál  3020 

murbrucht  Locha  Echachach1  ain 

cenid  mé  in  murgelt  már 

Dorairngert  Curnan  cét  gal 

in  seel  sa  dodeochad  dun 
tipra  ro  boi  inar  tig  '3025 

is  si  non  curfed  dar  múr 

a  .i.  [sic.']  b  .i.  atchim  [H] 


sic,  read  Echach. 


98       AIDED  ECHACH  MEIC  MAIREDA         [40a89-40b8 

Fota  mo  chomnaidi  sund 
amal  rom  ordaig  mo  ri 
mar  romchertaig  Dia  do  nim 
3030  ar  cind  ind  fir  Brenaind  bi 

Na  téig  a  Brénaind  na  teig 

conid  arlasar  do  léir 
innis  dam  ar  Dia  do  nim 

cia  ri  dofil  for  Loch  Léin 

3035  Atbérsa  frit  ní  rád  mer 

is  ri  Fiachna  formna  gil 

ro  techt1  aichnid  o  mac  Dé 

inné  dodechaid  do  nim 

Fomtiu  do  chach  crad  mete  Dé 
3040  dáig  iss  e  conic  each  ni 

comsid2  na  náem  násad  n-an 
Dia  már  midedar3  each  ni 

Nirbo  mé  in  murgeilt  már 
nirbó  mé  in  traignech  thrén 
3045  blaisiu  magri  matan  moch 

fó  Loch  Echach  adba  én 

Mithig  damsa  dul  for  eel 

scarad  frim  etal  bes  ni  rom 
blaisiu  maigri  matan  moch 

fo  Loch  Echach  adba  dam.  f. 


3050 


Gudim  Brénaind  tria  bith  sir 

hi  céin  béo  fo  lindib  lo 
cobair  fir  a  culchi  chiar 

rom  áin  co  cían  funchi  fó.  fó  .L. 


40b  4Tipra  meic  Maireda  mais 

3056 


for  lind  laiss  lodomar  dó. 
úasu  immi  ro  as  muir 

7  is  tir  hi  fuil  fó.  fo  Loch  E. 


Issed  sin  da.no  is  mó  ro  scail  Ultu  fo  Érind  tomaidb5  Locha  Echach. 
3060  fo  thir.     Doratad  da?w  ainm  do  Li  Ban  iarna  baisted  .i.  Murgen  .i. 
gein  mara.  a  leth  na  bratan  ro  boi  7  a  lleth  n-aill  na  duni.  is  disi 
rochet  in  senchaid  na  runnu  sa. 

1  no  tAecht  Facs.      -  m-stroke  om.  Facs.      3  mided  ar  MS.      4  This  last  quatrain 
is  in  ras.         5  sic. 


40b»-41al]        AIDED  ECHACH  MEIC  MAIREDA         99 

Mwrgein  is  gein  co  mbúadaib 

ingen  Echach  imuallaig 

dochúaid  sech  cisu  co  cert  3065 

cé  dorat  Isu  i  n-anrecht 

Ro  char  in  ben  secech1  treib 

Li  Ban  ingen  ind  fir  sein 

ro  airbir  bith  fon  tsruth  trom 

noco  tard  guth  do  Cholom.  3070 

Alios  a  lin  is  a  craind 
Beoan  iascairi  Comgaill 
dosrat  iarna  taistel  tair 
coro  baisted2  i  ndabaig 

Ingnad  in  richt  as  bai  lus  3075 

Dia  dorigni  in  firt  follus 
a  drech  abban  ceirbo  cacht 
a  lleth  do  bratan  bitbalc 

Día  n-ebart  carais  m'áeda 

Oengus  hua  Aiblen  áebda  3080 

moe3  mó  Dia  is  ada  sin 

gein  mór  in  mara  Mwrgein.  M.  is  .g. 

Li  Ban  tra  7  Airiu  da  ingin  Echach  Find  meic  Maireda.  ro  baided 
Airiu  ben  Cz/rnan  and.  atbath  dawCwrnan  dia  cnma.\d  side  inde  Carnd 
Cornan  no??n'natur.  ar  ec  Cwrnan  and  sin.  3085 

Bhadain  Ian  tra  do  Li  Ban  ina  gtíanan  fón  loch  7  a  mesan  inna 
farrud  and  7  Dia  oca  anacul  ar  uscib  Locha  hEchach.  Co  n-érbairtsi 
i  n-araili  lo  and.  A  Chomdi  for  si  mogenair  no  bíad  i  rricht  na 
mbratan  co  mbeth  sechno'w  in  mara  for  comsnam  friu.  Ro  soiedsi 
iarsin  i  rricht  bratan  7  ro  soied  a  orci  i  rricht  dobran.  co  mbid  na  3090 
degaidsi  fóna  uscib  7  fóna  murib  each  conair  no  imthigedsi  for  each 
n-aird.  Co  rabisi  0  amsir  Echach  mm;  Maireda  co  amsir  Comgaill 
Bendchair  fon  n-innas  sin. 

Roiai  Comgall  úaid  Beoán  mac  In dli  o  Thig  Da  Beóc  co  Roim  do 
accallaim  Grigair  for  cend  uird  7  riagla.  In  tan  ini  ro  batar  lucht  3095 
curzig  Beoan  oc  ivaxum  forsind  farrci  co  cúalatar  celebrad  aingel  fon 
churuch.  Coroíarfaig  Beoán  cid  dia  ta  in  celebrad  sa  for  se.  Messi 
dogni  for  Li  Ban.  Cia  thusu  for  Bean.4  Li  Ban  ingen  Echach  m«c 
Maireda  missi  for  si.  Cid  fotera  duit  bith  amlaid  sin  ar  esium.  Attú 
tri  chét  bYvddna  fond  farrci  for  si.  7  is  dó  tanac  |  dia  innisin  duitsiu  541a 

1  sic,  for  sech  cech.  2  baisded  Facs.  3  sic,  read  m'óeda  =  mo  féda,  as  in 

I-  3°79-  4  sic.  5  This  leaf  (41-42)  is  worn  very  thin  by  abrasion,  and  is 

perforated  in  places.  jj  2 


100        AIDED  ECHACH  MEIC  MAIREDA        [41a1-41b8 

3101  mo  dala  chucutsu  siar  co  Inber  Ollorba.  7  frithailt^r  misi  acaibsi  for 
naemaib  Dail  Araide  isind  lósahi  cind  bliad;za  7  abairsiu  fri  Comgall 
7  frisna  naemaib  olchena  insein.  Ni  ebnr  sin  for  Beoan  acht  mani 
thucthar  a  log  dam.     Cia  log  connaigi  ol  isi.  t'adnacul  ocumsa  fein  im 

3105  manistz'r.     Rot  fiasu  sin  tra  olisi. 

Tánic  Beoán  anair  íarsin  7  ro  innis  do  Chomgall  7  dona  cleirchi1 
olchena  scéla  na  mwrgelti.  Tánic  in  bliadain  ass  foi  sin  7  ro  indiltea 
na  lina  7  rogabadsi  i  llin  Fergusa  o'2  Miliuc.  Tucad  co  tir  hi  iar  sin  7 
ba  ingnad  a  túarascbail  7  a  delb.     Tancatar  sochaidi  dia  descin  7  si3 

3110  isind  ethur  7  usci  impi  and.  Ro  hoi  toisech  ua  Conaing  and  cumma 
cáich  7  brat  corcra  immi.  Ro  boisi  dano  ocá  sirdescin  side.  Roiarfacht 
in  t-óclaech  di  masa  th'airi  téit  don  brut  for  se  rot  fia.  Ac  for  si  ni 
hairi  atú  ca  descin  etz'r  acht  brat  corcra  ro  boi  im  Eochaid  in  lá 
ro  báided  hé.     Rath  fortsu  dano  for  si  7  for  fir  t'inaid  ina  log  sin.  7 

3115nirab  écen  iarfaigid  fir  t'inaid  do  gr/s.  in  each  airiucht  i  mbia.  Tánic 
laech  forgrainni  dub  mór  7  romarbsiafe  a  mesansi.  Foracaibsi  doside 
7  dia  thúaith  a  ngaisced  fora  n-ottraigib.  7  can  a  n-uile  do  dígail  dóib 
nó  coro  troisctis  accisi.    slechtaid  in  t-oclaech  di  iar  sin. 

Roboi  iarom  imcosn<zOT  impisi.     Asbert  Comgall  robo  lei.s  In  ar  is 

3120  na  ferund  rogabad  hi.  Asbert  dano  Fergus  robo  leis  hi  ar  is  na  lin 
tarras  hi.  Ro  raid  Beoan  da.no  corbo  leis  hi  ar  rogell  fein  dó.  Ro 
troiscset  ule  inna  naim  sin  tra  co  rucad  Dia  breith  etorro  inima 
n-imresain.  Asbert  in  t-aingel  fri  araili  nduni  and.  Ticfat  da  dam 
allaid  i  mbarach  for  se  a  Carnd  Airend  7  tabraidsi  in  carpat  foraib 

3125  for  se  7  in  leth  bertait  sin  hi  lecidsi  dóib.  Tancatar  na  daim  arna. 
bárach  anW  ro  thizzgell  in  t-aingel  7  rucsat  hi  co  Tech  Da  Beóc. 
Tucsat  na  clérig  a  rogo  di  iar  sin  .i.  a  baisted  7  a  tocht  dochum  nimi 
fochetóir.  isind  uair  sin.  t  a  fuirech  in  comfot  cétna  7  a  techt  dochttm 

41b  nimi  iar  sirsaeglaib.     Iss  e  roga  rucsi  |  a  éstecht  and  sin.     Ro  baist 

3130  Comgall  hi  7  iss  é  ainm  dorat  di  Muirgein  .i.  gein  in  mara.  t  Muirgeilt 
.i.  geilt  in  mara.     Ainm  n-aill  di4  da.no  Funchi. 

Dognitir  da.no  ferta  7  mirmaili  trethisi  and  sin.  7  ita  ama/  each 
naemóig  co  n-onoir  7  co  n-airmiten  ama/  dorid[;/]<2^/6  Dia  di  i 
nnim  .  -  .  -] 

1  sic.  2  a  Facs.  3  perforation  here,  only  top  of  %  and  lower  portion  of i  left.. 
4  sic,  for  di.  5  n-stroke  om. 


[     101     ] 


41b9-42au]  [Fotha  Catha  Cnucha  inso  3135 

DIA  mboi  Cathair  Mór  mac  Fedelmthi  Fir  Urglais  meic  Cormaic 
.  Geltai  Gaith  i  rrigi  Temrach  7  Cond  Cétchathach  hi 
Cenandos  hi  F^rand  Rigdomna  Boí  drui  amra  la  Cathair  .i.  Nuadu 
mac  Achi  meic  Da  Thi  meic  Brocain  meic  Fintain  do  thuaith  DaThi  a 
Bregaib.  Boi  in  drui  oc  iarraid  feraind  i  lLaignib  for  Cathair.  ar3140 
rofit/r  combad  i  lLaignib  no  beth  a  chomarbus  T)obeir  Cathair  a  thoga 
tíri  dó.  Iss  ed  ferand  rothog  in  drui  .i.  Almu.  JRob  i  robo  banceli  do 
Núadait  .i.  Almu  ingen  Becain.  Ro  cumtaiged  dun  ocan1  druid  and  sin 
i  nAlmain  7  ro  comled  alamu  dia  sund  corbo  aengel  uli.  7  combad 
de  sin  no  beth  Almu  {arx'\  dia  n-ebrad  3145 

Oengel  in  dun  dremni  drend 
mar  no  gabad  ael  Erend. 
dond  alamain  tuc  dia  thig 
is  de  ata  Almu  ar  Almain. 

Roboi  ben  Núadat  .i.  Almu  oc  iarraid  a  anma  do  bith  forsin  cnuc  3150 
7  tucad  disi  ind  ascid  sin  .i.  a  ainm  do  bith  forsin  chnuc  ar  is  inti 
ro  a.d[n~]ack/2  iartain  dia  n-ebrad. 

Almu  rop  alaind  in  ben. 

ben  Núadat  móir  meic  Aiched. 

ro  cuinnig  ba  fir  in  dál  3155 

a  ainm  for  in  cnuc  comlán. 

Boi  mac  sainemail  oc  Nuadait3  .i.  Tadg  mac  Nuadat.    Rairiu  ingen 
Duind  Duma  a  banchéli  side.     Drui  amra  da.no  Tadg.     Tanic  bás  do 
Núadait  7  ro  ácaib  a  dun  ama/  ro  boi  oca  mac.  7  iss  é  Tadg  bá  drui  do 
Chathaír  dar  ési  a  athar.     Bert   Rairiu   ingin   do  Thadg  |  .i.   Mwrni  42a 
Muncaim  a  ^ainm4.     Roás  gnóe  móir  i«n  ingin  isin  co  mbitis  meic  rig  3161 
7  roflatha  na  Erend  oca  tochra.     Boi  da«i>  Cz^«mall  mac  Trénmóir 
rígfénnid   Herend  fri   láim   Cuind.     Boisidé   dano  cumma  cháich   oc 
iarraid  na  ing/;/i.     Dobreth  Nuado  era  fair5  ar  rofitz'r  combad  tremit 
nobiad  scarad  dó  fri  Almain.     Inund  mathair  do  ChumaM  7  d'athair  3165 
Cuind  .i.  do  Fedelmid  Rechimar. 

1-1  in  ras.;  traces  of  the  former  writing  clearly  visible  under Núadait,  r  under  a, 
b  under  d.     NuádAait  Facs.  2  vt- stroke  om.  3  t  add  above  line.  4  asp. 

am.  Facs.  5  i  of '  xix- symbol  faint,  om.  Facs. 


102  FOTHA  CATHA  CNUCHA         [42a13-42b" 

Tic  trá  CiwiaW  7  berid  ar  écin  Mwrni  for  aithed  leis  ar  ni  thucad 
dó  chena  hi.  Tic  Tadg  co  Cond  7  innisid  dó  a  sarugud  o  Chumall.  7 
gabais  fri   grisad   Cuind   7   oca    imdercad.     Faidid   Cond    techta  co 

3170  CumaW  7  asbert  fris  Eriu  d'ácbáil  t  a  ingen  do  thabairt  do  Thadg. 
Asbert  CutnaW  na  tibred  acht  is  each  ní  dobérad  7  nibád  si  in  ben. 
Faidis  Cond  a  amsaig  7  Uz/;-grend  mac  Lugdach  Cuirr  ri  Luagni.  7 
Dáiri  D<?rc  mac  Echach  7  Áed  a  mac  is  frisside  atberthe  Goll  iartain 
do  saigid  CummaiW. 

3175  Tinolaid  CumaW  a  socraiti  chucu  7  doberar  cath  Cnucha  etorro  7 
marbthair  CummaW  and  7  carthz'r  ár  a  muntiri.  Dofuit  C«wall  la 
Goll  mac  Morna.  Gonais  Luchet  Goll  ina  rose  cor  mill  a  suil  conid 
de  rod  lil  Goll  de    conid  de  asbert. 

Aed  ba  ainm  do  mac  Dáiri 
3180  díargáet  Luchet  co  n-áni. 

ó  rogáet  in  laigni  trom 
airi  com  ate  fris  Goll. 

Márbais  Goll  Luchet.  Is  de  sin  dano  roboi  fich  bunaid  et^rmaccu 
Morna  7  Find.     Dá  ainm  ro  bálar  for  Dairi  .i.  Morna  7  Dairi 

3185  Luid  Mwrni  iar  sin  co  Cond  ar  rodiúlt  a  athair  di  7  nirleic  cuci  hi 
ar  robo  torrach   hi   7   asbert  fria  munt/r  a  breoad.  7  arai  nir  lam  a 

42b  mmudugud  |  fri  Cond.  Roboi  ind  ingen  oca  iarfaigid  do  Chund 
cinnas  dogenad.  Asbert  Cond  eirg  for  se  co  Fiacail  mac  Conchind 
co  Temraig  Mairci  7  dentar  th'asait  and  ar  d/rfiur  do  ChumaW  ben 

3190  Fiacla  .i.  Bodball  Bendron.  Luid  Condla  gilla  Cuind  lei  dia  idnacul. 
co  ranic  tech  Fiacla  co  Temraig  Mairci.  Roferad  fáelti  frisin  n-ingin 
and  sin.  7  robo  maith  a  rrochtain  and.  Ro  hasaited  ind  ingen  iartain 
7  bert  mac  7  dobreta  Demni  d'anmum  dó. 

Ailti'r  in  mac  iartain  leo  corbo  tualaing  fogla  do  denum  for  each 

3195  n-aen  rop  escarait  dó.  Fuacraid  dano  cath  1  comrac  oenfir  for  Tadg  t 
lanéraic  a  athar  do  thabairt  dó.  Asbert  Tadg  co  tibred  breith  do  ind. 
Rucad  in  bret  7  is  si  in  breth  rucad  do  .i.  Almu  ama/  roboi  do  lecun 
dó  ar  dilsi  7  Tadg  dia  facbail.  Doronad  amlaid  ro  Facaib  Tadg  Almain 
do  Find  7  tanic  co  Túaith  Da  Thi  coa  ferand  duthaig  fesin  7  ro  aitreb  i 

3200  Cnuc  Réin  frisi  raitir  Tulach  Taidg  indiu.  ar  is  uadsom  rait<r  Tulach 
Taidg  fria.  o  sin  co  sudi.  conid  de  sin  asbert  inso. 

Cuinchis  Find  for  Tadg  na  tor 
i  CumaW  mór  do  marbod. 
cath  can  chardi  do  ca«  da.il 
3205  t  comrac  oenfir  d'fagbail8 

1  over  a,  what  looks  like  traces  of  an  older  aspiration  mark.  -  ai  subscr. 


42b30-46]  FOTHA  CATHA  CNUCHA  103 

Tadg  uair  nir  tualaing  catha 
i  n-agid  na  ardflatha. 
rofac  leis  ba  loor  do 
mar  ro  boi  uli  Almo. 

Docoid  Find  i  nAlmain  iar  tain  7  ro  aittreb  inti  7  is  si  robo  dunarus  3210 
bunaid  dó  céin  robo  béo. 

Doroni  Find  7  Goll  sid  iar  tain  7  doratad  eric  a  athar  o  claind 
Morna  do  Find.  7  batar  co  sidamail  noco  tarla  etorro  i  Temair  Lúacra 
imman  muic  Slanga  7  ini  banb  Sinna  m^'c  Mail  Enaig  do  marbad. 
dia  n-ebrad.  321.5 

Ar  sin  doronsatar  sid 

Find  7  Goll  co  meit  gnim. 

co  torchair  banb  Sinna  dé 

mon  muic  hi  Temair  Luacrae  .  —  .1 


[     ]04     ] 


C-Siicht  Libair  Budi  Slani2  ['43^-43^ 

Seirgligi  Con  Culai/id  inso  sis  7  óenét  Emire 


o 


^ENACH  dognithe  la  Ultu  cecha  bliadna  .i.  tri  lá  ria  samfuin 
7  tri  laa  iarma  7  lathe   na  samna  feisne.     Iss  ed  erel  no  bitis 

Ulaid  insin  i  mMaig  Murthemni.  oc  fcrthain  óenaig  na  samna  cecha 
322j  bliadwa.  7  ni  rabe  isin  bith  ni  dognethe  in  n-eret  sin  léu  acht  cluchi  7 

céti  7  ánius  7  aibinnius.  7  longad  7  tomailt  conid  de  sin  atát  na  trenae 

samna  sechnón  na  hErend. 

Fechtas  and  tra  fertha  óenach  la  hUltu  i  mMaig  Mi/rthemni.  7  ba 

hairi  no  fertha  leu  fo  bith  taba;  ta  do  chách  a  chomraime  7  a  gascid 
3230  dogr/s  cecha  sanma.     Ea  bés  leu  daw  di  ág  inna  comraime  ferthain 

ind   óenaig  .i.   rind:i  aurlabra   cech   fir  no  marbtais   do  thabairt  inna 

mbossán.  7  dobertis  aurlabrai  na  cethrae  do  ilugud    na   comram  hi 

sudiu  7  dobered  each  a  chomram  and  sin  ós  aird  acht  bá  each  ar  úair. 

7  is   amlaid  dognitis   sin  a  claidib  fora  sliastaib  in  tan   dognítís   in 
3235  comram.     Ar   imsoitis   a   claidib    friu    in    tan    dognitis   gúchomram. 

DeithbzV"  on   ar  no  labraitis  demna  friu  dia  n-armaib  conid   de  batir 

comarchi  forro  a  n-airm. 

Tancatar  Ulaid  uli  dochom  ind  oenaig  acht  dias  namma  .i.  Conall 

Cernach  7  Fergus  mac  Roig.     Ferthair  a  n-óenach  ol  Ulaid  ni  firfidéT 
3940  ol  Cu  Chulaind  co  ti  Conall  7  Fergus  fo  bith  ba  haiti  dó  Fergus  7  ba 

comalta  Conall  Cmiach.    Asbert  Sencha  iarom.  imberthar  fidcella  dun 

coléic  7  canitcr  drechta  7  agat  clesamnaig.     Dogníthír  iarom  ani  sin. 
A  nibátar  and  iarom  tairnid  enlaith  forsin  loch  ocaib.  ni  batar  i 

nÉre    énlaith    ba   caini.     Batar    imtholtanaig    na   mná   imna   heónu 
3245  imdarubart    fair.     Gabais  each    dib    immarbaig   a  mmuin    a   celi    im 

gabail    na    n-én.     Asbert    Ethne    Aitencaithrech    ben    Conchobair 
43b  asagussim  én  cechtar  mo  da  gúaland  |  dind  énlaith  ucut.     Assagussem 

uli  ol  na  mná  ani  sin.     Má  gabtair  do  neoch  is  damsa  cetagébthar  ol 

Ethne  Inguba  ben  Con  Culaind.     Cid  dogénam  ol  na  mná.  ni  handset 
3250  for    Leborcham    ingen    Oa    7    Adairce    rigasa    úaib    do    chuinchid 

Con  Culaind. 

1  This  and  the  following  leaves  {p.  43-46)  have  been  intercalated  by  H ;  the  writing 
has  been  skilfully  retouched.  2'-  added  later  by  another  hand:  the  ink  is  yellow, 

not  having  been  retouched.       :!  .i.  add.  between  columns,  rind,  evidently  omitted  first, 
added  partly  before  the  next  line,  where  .i.  originally  stood;  ink  pale. 


43b5-44a19]         SERGLIGE  CON  CULAINN  105 

Luid  iarom  co  Coin  Culaind  7  asbert  fris.  is  ail  dona  mnáib  ind 
eoin  ucut  úatsiu.  Atetha  a  claideb  do  imb/Vt  furri.  Ni  fogbat 
merdrecha  UW  an-aill  acht  foraim  én  dóib  do  thabairt  fornd  indiu. 
Ni  cóir  duit  ém  for  Leborcham  fúasnad  friu  ár  is  triut  atá  in  tres  anim  fil  3255 
for  mnáib  VXad  .i.  guide,  ar  it  é  téora  anmi  fil  for  mnaib  UXad  a.  cluine 
7  minde  7  guille.  ár  cech  ben  rocharastar  Conall  Cernach.  ba  clóen  each 
ben  divw  ro  charastár  Cúscraid  Mend  Macha  mac  Conchobair  dobered 
íorminde  fora  erlabrai  atá  samlaid.  cech  ben  rocharastar  CoinCwXaind 
no  gollad  iarom  a  rose  fo  chosmailius  CoxvCvdaind  7  ara  seirc  ar  bá  dán  3260 
dosom  in  tan  ba  n-olc  a  menma  no  slocad  indalasuil  conna  roched  corr 
inna  chind.     Dotéirged  indala  n-ai  immach  commeit  chori  cholbthaigi. 

Indel  dun  in  carpat  a  Laich  ol  Cu  ChuXaind.  Indlis  Lóeg  iarom  in 
carpat  7  téit  Cu  ChuXaind  sin  carpat.  7  ataig  taithbéim  dia  claidiub 
dóib  co  ruildetar  a  mbossa  7  a  n-eti  dind  usciu.  Nos  gaibet  uli  iarom  7  3265 
dosbírtatatár1  leo.7fodailset  dona  mnáib  conná  rabi  ben  nád  rissév/dáén 
diib  acht  Ethne  Ingubai  a  hóenur.  Tánic  de  iarom  coa  mnai  fessin. 
Is  ole  do  menma  ol  Cu  ChuXaind  fria.  Ni  hole-  ol  Ethne.  úair  is  uaim 
fodailt^r  doib.  Is  dethb/r  dait  ol  si  ni  fil  diib  mnai  nachit  charad  no  ná 
beth  cuit  dait.  Uair  mád  messi  ni  fil  cuit  do  nách  ailiu  inniumsa  acht  3270 
duitsiu  th'óenur.  Nábad  ole  do  menma  trá  ol  Cu  ChuXaind  dia  tisat 
eóin  Mag  Mwrthemni  t  Boind  in  da  én  ba  haildem  dib  duticfat. 

Nibo  chian  iarom  co  n-accatar  da  én  forsind  loch  7  rond  dercóir 
etorro.      Cansit   ceól   mbec.      Torchair   cotlud3  forsin   slóg.     Atraig 
CnChuXaind  a  ndocum.  diacoistithe  frim  or  Láeg  7  ol  Ethne  ni  rigtha  3275 
chucu.  ar  itá  nách  cumachta  fora  cul  na  n-én  sa  atethatár  eóin  damsa 
chena.    In  dóig  bát  dom  éligudsa  ón  ol  Cu  ChuXaind.    Gaibthi  cloich 
isin  tailm  a  Loíg.     Geibthi  Lóeg  iarom  |  cloich  7  dobeir  isin  tailm.  44a 
Dosleci  Cu  ChuXaind  cloich  foraib.     Focairt  imroll.     Fe  amae  ol  se. 
Gaibid  cloich  n-aile.     Dosleic  dóib  7  luid  seocu.     Am  trúsa  tra  ol  se  3280 
ó  gabussa  gaisced  niro  la  imroll  mo  nxchur  cussindiu.    Fochairt  a 
chroisig  forro  co  lluid  tré  scíath  n-ete  indala  heóin  la  sodain.     Lotair 
foa  lind. 

Dotháet  Cu  ChuXaind  iar  sin  co  tard  a  druim  frisin  liic  7  ba  hole  a 
menma  leis  7  dofuit  cotlud  fair.  Co  n-accai  in  da  mnai  cucai.  Indala  3285 
n-ai  brat  úaine  impe.  Alaili  brat  corcra  cóicdíabail  im  sude.  Dolluid 
in  ben  cosin  brot  úane  chucai  7  tibid  gen  fris.  7  dobert  béim  dind 
echfleisc  dó.  Dotháet  alaili  cucai  da«<?  7  tibid  fris  7  nod  slaid  fón  alt 
cétna.  7  batar  fri  cíana  móir  oca  si«  .i.  cechtar  dé  immasech  cucai 
beus  dia  bualad  combo  marb  acht  bee.     Lotir  úad  iarom.  3290 

Arigsitar    Ulaid  uli   ani    sin   7  asbertatár   ara    nduscide.     Ace    ol 
Fergus  nachi  ngluasid  res  atchi.     Atracht  iarom  trena  chotlud.     Cid 

1  sic,  dosbertatár  Facs.         "  asp.  mark  om.  Facs.         3  cotlad  Facs. 


106  SERGLIGE  CON  CULAINN        [44aI9-44blfi 

dotrónad   ol    Ulaid  fris.     Niro  fet    iarom    a   n-acallaim.     Norn  berar 

for  se  dom  sergiigu  .i.  don  Teti  Bricc.  naba  do  Dún  Imrith.     t  do 
3295  Dun  Delca.     Not  bertar  do  saigid  Emiri  do   Dun    Delca    for   Láeg. 

Aicc  ol  se  mo  breith  don  Teti  Brie.    Berair  ass  iarom  co  mboi  co  cend 

mbliadwfl  isin  magin  sin  cen  labrad  fri  nech  etir. 

Lathi   n-and  resin  tsamfuin  aile   cind  bliad;/«.     A  mbátar   Ulaid 

imbi  isin  taig  .i.  Fergus  etir  7  fraigid.     Conall  Cernach  etir  7  crand. 
3300  Lngaid  Reóderg  etir  7  adart.     Ethne  Ingubai  fria  chossa.     A  mbatar 

iarom  fón  samail  sin  tánic  fer  chucu  isa  tech  7  dessid  forsind  airiniuch 

na  imdai  i  mboi  Cu  Ckulaind.    Cid  dottucai  and  sin  ol  Conall  Cernach. 

Ni  handsa  ol  se.     Mád  ina  sláinti  ind  fir  fil  sund  robad  chomairche  ar 

Ultaib  ulib.  inid  i  lobrai  7  i  n-íngás  da.no  atá  is  móo  de  as  comairche 
3305airlhiu.     Ni  agur  nech  iarom  uair  is  dia  acallaim  dodeochad.     Tathut 

fáelte  ni  áigthír  ni  ol  Ulaid.     Atraig  iar  sin  inna  sesam  7  gabais  doib 

inna  rundu  sa  sis  iarom.  | 

44b  A  Cu  Culaind  fot  galar 

nibo  sirsan  in  t-anad 
3310  not  ícfitís  díamtis  lat 

ingena  Aeda  Abrat 

Asbert  Li  Ban  i  mMaig  Crwaich 
bis  for  deis  Labrada  Lúaith 
robad  cridiscel  la  Faind 
3315  coibligi  fri  Coin  Culaind 

Robad  inmain  lá  mád  fir 
ricfed  Cu  Ckulaind  mo  thir 
rambiad  arcat  7  ór 
ro  mbiad  mór  fina  do  ól 

3320  Diammad  chara  dam  co  se 

Cu  Ckulaind  mac  Soalte 
i  n-atconnarc  ina  súan 
bes  atcoad  cena  slúag 

I  mMaig  Mwrthemni  s«;/t  tess 
3325  aidchi  samna  nib  amies 

domficfe  uaimse  Li  Ban 
a  Cu  Ckulaind  cot  galar.  a  Cut.  c. 

Coich  thussu1  ol  iat.  messi  Oengus  mac  Aeda  Abrat  ol  se.     Luid 

úadib  iarom  in  fer  7  ni  fetatar  cia  deochaid  \  can  dowluid.     Atraig 

3330  Cu  Ckulaind  ina  sudi  iarom  7  labrais  iar  sin.     Bá  mithig  cm  ol  Ulaid 

ani  sin  isnith  cid  a  ndotrónad.     Atconnarc  cm  ol  se  aislingi  immón 

1  thussa  Facs. 


44b16-45a22]        SERGLIGE  CON  CULAINN  107 

samain  innuraid.  Adfét  dóib  uli  am«/  atchonnairc.  Cid  dogentar 
di  su«d  a  popa  Choncobair  ol  Cu  Chulaind.  Dogéntar  ol  Concobar 
orta  co  ris  in  corthe  cétna. 

Luid  Cu  Chulaind  ass  iarom  coránic  in  corthe  co  n-accai  in  mnai  3335 
bruit  úani  chucai.  Maith  sin  a  Cu  Chulaind  ol  si.  Ní  maith  dún  ém  cid 
for  tw'rusi  chucund  innuraid  ol  Cu  Chulaind.     Ni  du  for  fogail  ém  ol  si 
dodeochammárni  acht  is  do  chuinchid  for  caratraid.     Dodeochadsa 
ém   dot   acallaimsiu    ol   in  hen   o    Faind  ingin   Aeda   Abrat    ros  léci 
Manandan    mac    Lir.      7    dorat    seirc    duitsiu    iarom.     Li    Ban    dano  334a 
m'ainmse  féin.     Timarnad  duit  iarom  óm  céliú  o  Labraid  Luathlam  ar 
claideb.     DobeVa    deit    in    mnai   ar  debaid    n-óenlai   leis   fri   Senach 
Siaborthe  7  fri  Ecdaig  nlúil   7  fri  Eogan  nlnbz'r.  .  Nim  tha  maith  em 
ol  se  do   chath   fri  firu  indiu.    Bid  gar  úar  aní  sin  or  Li  Ban.    Bia 
slan  7  doformastar  deit  a  ndotesta  dit  nirt.     Is  denta  dait  ar  Labraid  3345 
ani  sin  ar  is  e  láech  as  dech  di  ocaib  domain.     Cisi  airm  hitaszi/e  for 
Cu  Chulaind.    Itá  i  mMaig  Mell  oUsi.    Is  ferr  damsa  techt  leth  n-aill 
ol  ind  ingen.     Táet  Laeg  lat  ol  Cu  Chulaind  d'fis  in  tiri  asa  tudchad. 
Taet  iarom  oLi  Ban.3 

Lotar  iarom  co  rancatar  co  airm  i  mboí  Fand.  |  Tic  iarom  Li  Ban  45a 
dia  saigid  Loig  7  geibthi  ar  gúalaind.     Ni  raga  ass  tra  a  Loig  ol  Fand  3351 
indiu  i  mbethu  acht  mawitainge  ben.     Nibo  ed  as  mó  ro  gnathaigsem 
dun    custrathsa    for   Loeg   bancomarchi.     Appraind    7    bithappraind 
nach  hé  Cu  Chulaind  fil  it  richt  indossa  or  Li  Ban.     Bad  maith  limsa 
dano  combad  hé  no  beth  and  for  Láeg.  3355 

Lotar  ass  iarom  co  rancatar  tóeb  na  indse.  Co  n-accatar  in 
lungine  crédume  forsind  loch  ara  cind.  Tiagait  iarom  isin  lunga  7 
tiagait  isin  n-insi  7  lotar  do  dorus  tige  co  n-accatar  in  fer  chuc^u  is 
and  asbert  Li  Ban  fris 

Cate  Labraid  Luath  lám  ar  claideb  3360 

as  cend  mbuden  mbúada. 
búaid  úas  chret  charpait  glinni 

dercas  rinni  ruada. 

Frisgart  dissi  in  fer  iar  sin  co  n-epert  so  fria. 

Atá  Labraid  luithe  eland  3365 

nibá  mall  bid  imda. 
tinol  catha  cuirthírár 

día[?«]bá3  Ian  Mag  Fidgae 

Tiagait  iarom  isa  tech  co  n-accatar  tri  cóecto  imdad  istig.  7  tri 
coicait  ban  indib.    Fersait  ule  faelti  fri  Lóeg.    Is  ed  asbertatar  uli  fris.  3370 

1  1  added  above  line.  2  sic,  for  ol  Li  Ban.  3  sic,  m-stroke  om. 


108  SERGLIGE  CON  CULAINN         [45a22-45b16 

Fo  chen  duit  a  Loig  diag  neich  las  tudchad  7  o  tudchad  7  dit  dáig 

fesni.     Cid   dogena  fechtsa  a  Loig  for  Li  Ban  in  raga  do  acallaim 

Fainde  coléic.     Ragat  acht  co  fiasur  in  n-airm  atá.    Ni  hatidsa.    Atá  i 

n-airicul  fo  leith  ol  Li  Ban.     Lotar  iarom  dia  hacallaim.  7  feraissztfe 

3375  fáelte  friu  fon  innas  cétna.     Fand  di  ingen  Aeda  Abrat  .i.  áed  tene 

is  he  tene  na  súla  in  mac  imlesen.     Fand  iarom  ainm  na  dére  dotháet 

tairis.     Ara  glaini  ro  ainmniged  disi  sin  7  ara  coimi  ar  ni  boi  isin  bith 

frisa  samailte  chena.     In  tan  mbátar  and  iarom  co  cúalatar  culgaire 

carpait  Labrada  dund  insi.     Is  olc  menma  Labrada  indiu  ol  Li  Ban. 

45b  Tiagam   dia  acjcallaim.     Tiagait  ass   immach.   7  ferais   Li  Ban  faelti 

3381  fris.  co  n-epert. 

.r.1     Fochen  Labraid  Lúath 
lam  ar  claideb 
comarbae  buidne 
3385  snede  slegaige 

slaidid  sciathu 
scailid  gou 
créchtnaigid  curpu 
gonaid  sóeru 
3390  saigid  oirgniu 

aildiu  innaib 
man  raid  slúagu 
sreid  muine 
fobartach  fian  fo  chen.  fo  ch&n  Labraid. 

3395  Nis  frecart  Labraid  beus  7  asbert  ind  ingen  atheruch. 

.r.1     Fo  chen  Labraid  Lúath 

lam  ar  claideb  augra 

urlam  do  rath 

rurtech  do  chách 
3400  saigthech  do  caih 

créchtach  a  thóeb 

cundail  a  briathar 

brigach  a  chert 

cartach  a  flaith 
3405  laimtech  a  des 

diglach  a  gus. 
.tinben  laeochu 

Labraid  fo  chen.         f.  L. 

Niro  regart  beus  Labraid  canaidsi  laid  n-aili  affridissi. 


between  columns  =  retoiric. 


45b16-46a18]        SERGLIGE  CON  CULAINN  109 

r.1         Fo  chun  Labrazd  Lúath  341» 

lam  ar  claidem 
láechdu  ócaib 
uallchu     murib 
manraid  gossa. 

gniid  cathu  3415 

críathraid  ócu 
tocbaid  lobru 
tairnid  triunu 
fo  chen  Labraid.  f.L. 

Ni  maith  a  n-asbm  a  ben  ol  inti  Labraid  conid  and  asbert.  3420 

.r.1     Ni  ual  na  húabur  dam  a  ben 

na.cn  ardarcnid  mellchai  mescthair  ar  cond 

rechmi  cath  n-imrind  n-imda  n-imamnas 

imberta  claideb  nderg  ar  dornaib  desaib 

tuathaib  ilib  oenchridiu  Echdach  Iúil  3425 

nitan  bi  nach  n-uall. 

ni  uall  ni  uabar  dam  a  ben. 

Bad  maith  lat  do  menma  tra  ol  in  ben  or  Li  Ban  fris  atá  Lóeg  ara 
Con  Culaind    sund    7   timarnád    duit   úad    doticfa  slóg   úad.     Ferais 
Labraid  faelti  fris  iarom  a  n-asbert.     Fo  chen  duit  a  Laig  fo  bith  na  3430' 
mná  las  tánac   7    in   cháieh   o   tudchad.     Do  duit  do  tig  a  Laig  or 
Labraid  7  ragaid  Li  Ban  it  diaid. 

Tic  Laeg  ass  iarom  co  Emain  7  adfet  a  scéla  do  Choin  Culaind  7 
do  chach  olchena.    Atraig  Cu  Cnulaind  iar  sin  na  sudi.  7  dobert  láim 
dara  agid  7  acallais  Láeg  co  glé  7  ba  nertiti  leis  a  menma  na  scéia  3135 
adfiadar  do  in  gilla.  j 

Bai  da;/c  terchomrac  oc  crethri2  ollchoecedaib  Yiexend  ind  inbaid46a 
sin  dús  in  faigbitis  nech  bad  toga  leo  dia  tibertis  rigi  nErend.  Uair 
bá  hole  leo  tilach  airechais  7  tigernais  Herend  .i.  Temair  a  bith  cen 
rechtgi  rig  ínrú.  7  bá  ole  léo  na  túatha  cen  smacht  rig  oc  cocirtad  a  3440 
cotrebi.  Ar  bátar  fir  Herend  cen  smacht  rig  forro  fri  re  .uii..mbliad«a 
iar  ndith  Conaire  i  mBrudin  Dá  Derca  c#ísin  mórdail  sin  cethri  cóiced 
nErend  hi  Temraig  na  rig  hi  tig  Ere  mete  Corpri  Niad  Fer. 

At  iat  so  iin  rig  bátar  isin  dail  sin   .i.  Medb  7  Ailill.     Cú  Roi  7 
Tigernach  Tétbannach  mac  Luchtai  7  Find  mac  Rossa.     Ni  dentais  3445 
iarom  ind  fir  sea  comairli  rig  fri  Ultu  fó  bith  ar  is  d'óenóentaib  bátar 
ind  firse  hi  cend  \J\ad. 

Dognithfr  iarom  tarbfes  leo  and  sin  co  fiastais  esti  cia  dia  tibertais 


1  .r.  between  columns.         '-  sic,  read  cethri. 


110  SERGLIGE  CON  CULAINN        [46a18-46b1? 

3450  Is  amlaid  dognithe  in  tarbfes  sin  .i.  tarb  find  do  marbad  7  óenfer 
do  cathim  a  satha  día  eóil  7  da  enbruthi.  7  cotlud  dó  fón  saith  sin.  7 
ór  firindi  do  cantain  do  cethri  drudib  fair  7  atchíthe  dó  i  n-aslingi 
innas  ind  fir  no  rigfaide  :and  asa  deilb  7  asa  t«rascbail  7  innas  ind 
oprid  dognith.     Diuchtrais  in  fer  asa  chotlud  7  adfiadar  a  res  dona 

3455  rigaib  .i.  móethoclaech  sáer  sonairt  co  nda  ens  derca  tairis  7  sé  os 
adart  fir  i  sire  i  nEmain  Macha. 

Faiditz'r  iarom  techta  frisin2  co  Emain.  Is  and  sin  bátar  \J\aid  ina 
t«rchomruc  im  Choncobor  i  nEmain  in  tan  sin  7  Cu  QhuXaind  ina 
seirgligu    and.     Atfiadat   a   scéla  do   Choncob^r  7  do   mathib   \]\ad 

3460  olehena.  Fil  linni  mac  sáer  soceníw'l  fon  samail  sin  ol  Concobar  .i. 
Lugaid  Réoderg  mac  na  tri  Find  Emna  dalta  Con  Culaind  fil  os  adart 
na  himda  thall  amne  oc  urgartigud  a  aiti  .i.  Con  Culaind  fil  hi  sirg. 
Atraig  Cu  Culavid  andaide  7  gebid  for  tecosc  a  daltai  conid  and 
asbert.  | 

46b  Biiatharthecosc  Con  Culaind  inso 

3466  Nirbat  taerrechtach  debtha  dene  dóergairce. 

Nirbat  díscár  dóichlech  díummasach. 

Nibbát  ecal  ocal  opond  esamain. 

Nipát  tairne  ó  main  mandartha  mesctha. 
3470  Nibat  dergnat  colla  coirme  hi  tig  rurech. 

Nibat  ilfurig  im  írad  n-echtrand. 

Ni  sáis  daíne  dochla  díchumaing. 

Ni  íadat  iubaili  for  étechtu  ail. 

Airlit(?r  cumni  cóich  comarbai  cré. 
3475  Cuibsigtír  sencaid  sin  co  firinne  fiu  hit  fíadnaisi. 

Finnatar  bethamain  brathir  scéo  mbroga. 

Mrogatar  genelaigi  gesci  úa  genitír  gein. 

Gairtír  bí  beoaigtf?'  fri  oethu.  airm  irro  trebsat  mairm. 

Mainigtir  comarbai  fora  thechtu  thoich. 
3480  Tocumlúzt  anfini  coa  nemthe  nert. 

Ni  fresnesea  co  labur. 

Ni  aisneisea  co  glórach. 

Ní  fuirse. 

Ní  chuitbe. 
3485  Ní  faitchithir  senori. 

Nipá  mithomtinach  o  neoch. 

Ní  géis  co  ansa. 

Ni  ettis  nech  cena  domanches. 

1  letter  erased  before  and,  trace  of  accent  over  a.  2  =  fris  sin. 


46b18-47a9]  SERGLIGE  CON  CULAINN  111 

Caínoís.     Caínéra.     Caínairlice. 

Bát  umal  múnta  ó  gáethaib.  3490 

Bat  cumnech  coisc  ót  senaib. 

Bát  seichmech  ríagla  athardai. 

Nipat  úarcraidech  im  chardiu. 

Bat  gusmar  im  naimtiu. 

Nipa  frithenech  debtha  hit  ilchomraicib.  3495 

Nirbat  scelach  athcossanach. 

Ni  faisce. 

Ni  thaisce  ní. 

Níba  torba. 

Consecha  do  cursachad  i  [«jgnímaib1  antechtai.  3500 

Ni  chomainse  th'irinne  ar  thoil  daine. 

Nibát  athboingid  ar  narbat  aithrech. 

Nibat  comromach  ar  nábat  miscnech. 

Nirbat  lesc  ar  narbat  meirb. 

Nirbat  roescid  arnabat  doescair.  3505 

Ardotchuibdig  fri  sechem  na  mbriathar  sin  a  nWc.  ~ 

Is  and  asbert  Lugaid  inso  sis  fri  Coin  Culaind. 

Ed  as  mait  a  mbith  ule 

arin  festar  each  dune 

noco  teseba  ni  de  3510 

firfaider  mádurise. 

Luid  Lugaid  iar  sin  frisna  techtaib  co  Temraig  7  gongarar  garni2 
rigi  dó  7  fais  hi  Temraig  ind  aidchi  sin  7  luid  each  dia  metmut  iar  sin. 

Imthusa  im  Con  Culaind  iss  ^adfíastar  sund  coleic.  |  3Do  duit  uaim  47a 
a  Laig  for  CuC/iulaind  co  airm  hi  ta  Emer  7  innis  condat  mná  sidi  3515 
rom  thathigset  7  rom  admilset  7  apair  fria  is  ferr  a  chách  itosa  7  táet 
dom  indnaigid.     is  and  asbert  in  gilla  oc  nertad  Con  Ciúaind  inso. 

Mór  espa  do  láech 

laigi  fri  súan  serglige. 

ar  donadbat  genaitia  3520 

áesa  a  Tenmag  Trogaigi.^ 

condot  rodbsat 

condot  chachtsat 

condot  ellat 

eUr  briga  banespa.  3525 


.i.  mna  [H]  b  .i.  a  Maig  Mell  [HJ 


1  sic,  n-stroke  om.  2  sic.  3  11.  1-18  (=3539),  where  first  Interpol,  ends,  in 

ras.  by  H. 


112  SERGLIGE  CON  CULAINN  [47a8-28 

Diúchtra"  a  terbaig  andregoinb 
ar  dotáet  do  lochbriga0 
eter  argaihd  erritib. 
condot  rudi  sudi  n-óg. 
3530  condot  chelltie 

condot  chiúrthi  margnítnu. 

Día  focart  lúth  Labrada 

a  fir  rudi  atraí  coropat  mor.  mór  e. 

Téit  in  gilla  iarsin  co  airm  i  mboi  Emer  7  adfét  ama/  boi 
3535  Cu  C/iu\aind.  Olc  duitsiu  a  gilli  for  si  ar  is  tú  taithiges  in  sid1  cen  feib 
ica  do  tigerna  d'agbáil  lat.  Truag  d'Ultaib  for  si  cen  sirthin  amárica. 
Diambad  Conchobur  credbaigte  t  Fergus  ní  thastar  súan  t  Conall 
Qexnach  tabsat  crechta  is  Cu  Chulaind  cobarthe.  Cachainsi  iarom  Laid 
la  sodain  fon  cr«th  sa.] 

3540  A  meic  Riangabra  fó  rír 

cid  menic  imthigi  in  sid 
ni  moch  doroich  let  ille 
ice  m«c  delba  Dechtere 

Truag  d'Ultaib  co  lin  garta 
3545  eter  aite  is  cbomalta 

cen  siriud  in  domain  duind 
d'icc  a  carat  Con  Qulaind 

Mád  Fergus  no  beth  i  ssúan 
dán-iccad  aicned  oendrúad 
3550  ní  bíad  mac  Decbtere  i  fos 

co  fagbad  drui  dia  tomos 

Díambad  hé  Conall  chena 
fris  mheíís  crechta  is  cneda 
no  sirfed  in  Cú  in  mith  mbras 
355,5  co  fagbad  liaig  da  leges 

Mád  do  Láegaire  Búadar// 
tísad  ág  bád  imuallach 
nosirfed  Herind  na  n-íath 
d'íc  mt'/c  Connaid  meic  Iliach 


a  .i.  erig  [H]  b  .i.  a  galar  ban  sidi  [H]  c  .i.  do  laechbriga  [H] 

anradaib  [H]  e  .i.  co  ndcrna  [H] 


corr.  from  síg. 


47a29-47b2]  SERGLIGE  CON  CULAINN  113 

Dambad  do  Cheltchar  na  celg  3560 

tísad  súan  7  sirserg 
robad  astrach  aidchi  is  lá 
eter  sídaib  Setantá. 

Dámbad  Furbaidi  na  fian 

nobeth  i  llige  lanchian  3565 

no  sirfed  in  domon  ndron 

co  fagbad  a  thesarcon 

Atbathsat  slúaig  side  Truim 

ro  scarsatar  a  morgluind 

ní  thét  a  ecu  dar  cona  3570 

o  ro  gab  súan  sithbroga 

Uchan  do  galur  nom  geib 

ó  Choin  cherda  Conchobair 

isáeth1  rem  chridi  is  rem  cnes 

día  tisad  dim  a  leges.  3575 

Uchan  is  crú  mo  craide 
serg  for  marcuch  in  maige 
conna.  toraig  sund  ille 
d'óenuch  Muge  Murthemne 

Is  de  ná  tic  a  hEmain  3580 

dáig  na  delba  rondedail 
is  merb  is  is  marb  mo  guth 
dáig  atasí?;//  fó  drochcruth 

Mi  7  rathe  7  bliadam 

cen  chotlud  fó  chomríagail.  3585 

cen  duini  bad  bind  labra 

ní  chúala  a  mezc  Riangabra  a  vneic  R. 

Tanic    Emer    rempi    co    hEmain   iar  sin    d'innaigid    Con 
Culaind  j2  dessid  issind  imdai  i  mbai  Cu  Culaz'nd  7  ro  baí  cá  rád 
is  mebul  duit  or  si  laigi  fri  bangrá<f.     Uair  dogénad  galar  duit3590 
sirligi  7  bai  ca  a.ca.\\ai7U  7  ro  chan  laid  | 

Erig  a  gérait  Ulad  47b 

rod  dúsci  suan  slán  subach 

deci  rig  Macha  mo  cruth 

nit  leci  re  rochotlud  3595 

1  sic,  for  is  sáeth.  2  7  indistinct. 

I 


114  SERGLIGE  CON  CULAINN  [47b3"31 

Deca  a  gúalaind  lán  do  glain 
déca  a  churnu  co  comraim 
déca  a  chairptiu  cinnit  glend 
déca  a  rretha  fian  fidchell 

2600  Déca  a  churadu  co  mbrig 

déca  a  ingenraid  n-ardmin 
déca  a  rigu  rem  n-aga 
déca  a  rignu  dermára 

Déca  tossach  gemrid  gluair 
3605  déca  each  ingnad  ar  n-úair 

déca  let  \ssed  fótgní 
a  fuacht  a  fot  a  hamli 

Is  meth  ni  maith  cotlud  trom 
is  mertan  ar  n-écomlond 
3610  is  loim  for  saith  suan  hi  fat 

tánaisi  d'éc  éccomnart 

Rodusig  suan  síd  ar  n-ól 
tclci  ri  robruth  romór 
ilar  mbv\a.thar  mbláith  rot  char 
3615  érig  a  gerit  Ulad.  erig.  a  U. 

Atracht  iarom  Cu  Chulaznd  iar  sin  y  dorat  laim  dara  agid  7 

ro  chuir  a  mertnigi  7  a  tromdacht  de  7  atracht  iar  sin   7  tanic 

remi  iar  sin   co  mboí  i   nAirbi   Roir.     Co  n-acca  chuci  iar  sin 

Li  Ban  7   roráid  ind  ingen  friss  7  bai  oca  thócuriud  l[din  tsid. 

3620  Cisi  airm  hi  tá  Labraid  ol  Cu  Chtúaind.     Ni  handsa  ol  si.]1 

Atá  Labraid  for  lind  glan 
dia  n-aithiget  buidni  ban 
níba  scith  let  techt  dia  tuaid 
'[mad  ar  fis  Labrada  Luaith 

3625  Lainid3  tech  a  des  tindben  cét 

eolach  inti  asidfet 
corcair  co  n-aldi  datha 
samail  gntadi  Labrada]1 

1-1  in  ras.  by  H.  -  traces  of  former  á  after  initial  L. 


47b32-*6]  SERGLIGE  CON  CULAINN  115 

Crothid  conchend  catha  ceirp1 

fiada  chlaidib  thana  deirg  3630 

bruid  idnu  buden  mbáeth 

brisid  sciathu  lenna  laech 

2£Li  sula  a  chnes  isin  tres 
ni  mairnd  cairdiu  a  forámles 

inrice  feraib  side  3635 

fer  ro  selaig  mór  mile 

Láechdu  ocaib  amru  scéoil3 

rosiacht  tir  Echach  Iuil 

folt  fair  amal  flesca  óir 

bolad  fína  lía  anóil  3640 

Amru  feraib  fúabair  nith 
is  garg  fri  cíana  cocrich 
riadu  curach  7  graig 
sech  inis  hi  tá  Labraid. 

Fer  co  n-ilur  gnim  dar  ler  3645 

Labraid  Lúath  lam  ar  claideb 
ni  fuband  conroiihi  de 
is  fulang  súain  sochaide 

Srian  muinci  dergóir  fria  graig 

7  nocon  ed  nammá  3650 

turid  airgit  7  glain 

iss  ed  fil  is  tig  hi  ta  ata  L.  f.]2 

Noco  ragsa  ar  Cú  Cxxiaind  ar  cuiriud  mná  ticed  iarom  ar  ind 
ingen  Lóeg  and  sút  d'is  cech  réta.  Tiat  ian?m  ar  Cú  Cu\amd. 
Atralacht  Lóeg  iarom  lasin  n-ingin  7  dochuatar  do  Maig  Luada  3655 
7  don  Biliu  Buada  7  dar  Oenach  nEmna  7  i  nÓenach  Fidga  7 
is  andside  bai  Aed  Abrat  cona  ingenaib.  Feraid  Fand  failte 
fri  Lóeg.  Cid  dia  mbai  Cu  (ZhuXaind  cen  tiachtain  or  si.  Nirbo 
ail  leiss  tiachtain  ar  banchuriud  7  dano  co  finnad  i«n4  uaitsiu 
rosiacht  fis  dó.  Is  uaim  ar  si  7  ticed  co  lúath  diar  saigid  ar  is  3660 
indiu  curthir  in  cath. 

Luid  Láeg  atheroch  co  airm  i  mboi  Cu  C&ulaz'nd*  Cinnas  sin 
a  Loig  ar  Cu  ChuXaind.  Ro  frecair  Láeg  7  ro  radi  is  mithig  techt 
ar  se  uair  ita  in  cath  oca  ferthain  indiu  7  is  amlaid  roboi  oca  rád 
7  ro  chan  laid.  |  3665 

a  7  Fand  malle  fris  addtd  in  marg.  by  H. 


1  eir  retraced  by  H.     ■-•  in  ras.  by  H.     3  i  added  below  line,  am.  Facs.     i  i  Facs. 
12 


116  SERGLIGE  CON  CULAINN  [48a1 

48a  Ranacsa  rem  rebrad  ran 

bale  ingnad  ciarbo  gnád 
íw/nici  in  carfwjd1  fichtib  drong 
hi  fuar  Labraid  lebarmong 

3670  Co  fuarusa  hé  sin  charf^/Jd1 

ina  sudi  milib  arm 
mong  buide  fair  alii  dath 
ubull  oir  ocá  iadad 

Corom  aichnistar  iaraim 
3675  a  lleind  chorcra  coicdiabail 

atbert  rim  in  raga  lim 
don  tig  hi  fail  Faelbe  Find 

Atát  na  dá  rig  is  tig 
Failbe  Find  7  Labraid 
3680  tri  .1.  im  chechtar  dé 

is  é  lín  inn  óentaige 

.Li  lepad  na  leith  deiss 
7  .1.  airides 
.1.  lepad  na  leth  chli 
3685  7  .1.  aeridi 

Colba  do  lepthaib  cróda 
úatne  finna  forórda 
is  si  caindell  ardustá 
in  lía  lógmar  lainerdá. 

3690  Atat  arin  dorus  tiar 

insinn  ait  hi  funend  gn'an 
graig  ngabor  nglas  brec  a  mong 
is  araile  corcordond 

Atát  arin  dorus  sair 
3695  tri  bile  do  chorcor  glain 

dia  ngair  in  énlaith  búan  bláith 
don  mtfcraid  assin  rígráith 

Ata  crand  i  ndorus  liss 
ni  hétig  cocetul  friss 
3700  crand  airgit  ris  tatin  gn'an 

cosmail  fri  hór  a  rom'am 

1  «-stroke  om. 


Ma»"-]  SERGLIGE  CON  CULAINN  117 

Atat  and  tri  .xx  crand 
comraic  nad  chomraic  a  mbarr 
biatar  tri  .c.  do  each  crund 
do  mes  ilarcla  imlum 

Atá  tipra  sin  tsíd  thréll 
cona  tri  .1.  breclend 
7  delg  óir  cona  li 
i  n-óe  cecha  breclenni 

Dabach  and  do  mid  medrach 
oca  dáil  forin  teglach 
maraid  beds  is  buan  in  bes 
conid  bithlan  do  bithgm; 

Ita  ingen  is  tig  trell 
ro  derscaig  do  mnaib  Érend 
co  fult  budi  thic  immach 
is  si  alaind  illánach 

In  comrád  doní  ri  each 
is  alaind  is  ingnath 
maid  id  cridi  cech  duni 
dia  seirc  is  dia  inmuni 

Atrubairt  ind  ingen  trell 
coich  in  gilla  na  haichnem 
masa  thú  tair  bic  ille 
gilla  ind  fir  a  Murthemne 

Dochúadusa  co  foil  I  foill 
rom  gab  ecla  dorn  onóir 
atbert  rim  in  tic  ille 
oenmrtc  digrais  Dechtere 

Mairg  ná  dechaid  o  chianaib 

7  each  icá  iarrair 

co  n-aiced  immar  ita 

in  tech  mór  atchonnarcsá 

Dambad  lim  Ériu  ule 

7  rige  Breg  mbude 

dobéraind  ní  láthar  lac 

ar  gnais  in  bale  ránac.  ranac  .r. 


3705 


3710 


3715 


3725 


3735 


118  SERGLIGE  CON  CULAINN         [48a37-48b* 

Is  maith  sin  ar  Cú  Culamd.     Is  maith  ar  Lóeg  7  is  cóir  dul 
dia  riachtain  7  is  maith  each  ní  issin  tir  sin  7  is  and  asbert  Loeg 
3740  beós  frisseom  ic  innisin  oibniusa  in  tsida. 

Atconnarc  tír  sorcha  sáer 
inná  ráiter  gó  ná  cloen 
fil  and  rí  rúamna  buden 
Labraid  Lúath  lam  ar  claideb 

3745  Oc  techt  dam1  [dar  Mag  Lúada]2 

dommárfas  Bill  Búada 
ro  gabus  i  mMaig  Denna 
la  dá  natraig  imchenna 

Is  and  atrubairt  Li  Ban 
37i>0  isin  baliu  i  rrabammar 

robad  [inmain  lem  in]3  firt 
diambad3  Chú  no  bet4  it  richt 

Alaind  bantrocht  búaid  cen  chacht 

ingena  Áeda  Abrat  | 
48b  delbad  Fainne  fúaim  co  Hi 

3756  ni  roacht  rígna  ná  rí 

Atber  úair  is  lim  ro  clos 
sil  nAdaim  cen  imarbos 
delbaid  is  Fainne  rem  ré 
3760  na  fil  and  a  llethete 

Atconnarc  láechu  co  Hi 
co  n-armmaib  ic  imdibi 
atconnarc  étach  ndatha 
nocon  erred  anflatha 

3765  Atconnarc  mná  féta  ic  fleid 

[atconnarc  a  n-ingenraid]0 
atconnarc  gillu  glána 
oc  imtecht  ind  fiddromma 

Atconnarc  áes  ciúil  is  tig 
3770  ic  aerfitiud  dond  ingin 

manbad  a  lúas  tísa  ammach 
domgentais  co  hétréorach 

1  dar  corr.  to  da/».  -  in  ras.  by  H.  3  ad  in  ras.  *  beth  Facs. 

5  H,  atcownarc  ani  in  ras.,  remainder  at  end  of  line,  g  very  characteristic. 


48b10-36]  SERGLIGE  CON  CULAINN  119 

Atconnarc  in  cnoc  robui 
alaind  ben  Eithne  in  gubai 
^acht  in  ben  atberar  sund  3775 

beres  na  slúagu  asa  cund.  atconnarc  m. 

Luid  Cu  Chulaind  lee  iarom  is  tir  7  bert  a  charpat  les  co  rancatár  in 
n-insi.  Feraib2  Labraid  fáelti  fríu  7  fersi  in  bantrocht  uli  7  ferais 
Fand  dano  fáelti  sinredaig3  fri  Coin  Culaind.  Cid  dogentar  sund 
hifechtsa  ol  Cu  Chulaind.  Ni  handsa  or  Labraid  iss  ed  dogenam  regmai  3780 
corolam  cor  imón  slúag.  Tíagait  ass  iarom  co  rancatar  tor  na  slúag 
7  co  rolsat  súil  tairsiu.  7  bá  dírim  leó  in  slúag  Eirg  ass  hifechtsa  ol 
Cu  Chulaind  fri  ~Labraid.  Luid  Labraid  ass  iarom  7  anais  Cu  Chulaind 
ocon  tslóg.  Fanócrat  in  da  fiach  druiidechta1  dogensat  in  tslúaig.  Is 
doig  ol  in  slúag  in  riastartha  a  Herind  iss  ed  terchanait  ind  fiaich.  3785 
Dossennat  in  tslúaig  iarom  conná  fúair  ined  leó  is  tír.  Dotháet  Eochaid 
Iúil  iarom  do  inlut  a  lam  don  tiprait  matain  moch.  Atconnairc 
Cu  Chulaind  iarom  a  gualaind  tresin  cochull.  Doléci  gai  dó  co  luid 
trit.  ro  marb  triar  for  trichait  dib  a  oenur.  Tofobairt  iar  sin  Senach 
Siabortha  7  ferait  morgleó  7  marbthus  Cu  Chulaind  iarom.  Tic  3790 
Labraid  iarom  7  mebais  riam  forsna  slógu.  Ro  gáid  Labraid  dó  anad 
dind  imguin.  Atagamar  tra  for  Loeg  in  fer  d'imbzrt  a  ferci5  fornd 
úair  nach  lór  leis  di  cath  fúair.  Tiagar  for  Lóeg  7  inlitir  teora  dabcha 
uarusci  do  dibdúd  a  brotha.  In  cetna  dabach  i  tét  fichid  tairse.  In 
dabach  tanaise  nis  fodaim  nech  ara  tes.  In  tres  dabach  is  comse  a  3795 
tes.  In  tan  atconcatar  na  mná  Coin  Culaind  is  and  cáchain  Fand 
inso. 

Segda  cairptech  docing  rot 

cesu  amulach  is  óc. 

alaind  lúadam  luades  blai  3800 

fescur  iar  n-óenuch  Fidgai 

Ni  céol  side  séol  fodgain 

is  fordath  fola  fil  fair. 

cronan  canas6  (     )7  chreit 

focanat  roith  a  ch(     )8  3805 

Eich  fil  fó  charput  glinne 
an  frim  céin  córdasille. 
ni  fúair  a  samail9  di  graig 
it  lúathidir  gaith  n-erraig. 

1  what  follows,  486  II  to  49  a  16,  is  written  by  H  over  an  erased  surface.     2  read 
Feraid.  3  sic,  *  read  diuidechta,  H.  4.  22.  5  From  this  point 

on,  the  right-hand  portion  of  the  column  is  stained  and  difficult  to  decipher; 
several  letters  have  been  broken  off  at  the  end  of  the  lines.  6  down  stroke  of  s 
legible.  7  several  letters  lost,  supply  uasa,  H.  4.  22.  8  lost;  charpait,  0' Curry, 
and  H.  4.  22.         9  wzail  barely  traceable. 


120  SERGLIGE  CON  CULAINN  [48b37- 

3810  Imbeir  cóic  deich  ubull  óir 

ós  clesit  fora  anóil. 
ni  fúair  a  samail  di  rig1 
eler  min  7  anmin. 

Fil  i  cechtar  a  da  grúad 
3815  tibri  derg  anW  crú  rúad. 

tibri  uani1  tibri2  g(     )3 
tibri  corcra  dath  n-étrom. 

Fil  secht  suilse  ara  ruse 
ni  scél  fácbala  hi  lusc. 
3820  4imdenam  súla4  saire 

abratchair  duba  daile5 

Fil  fora  ehend  cid  fó  fer 
atchlos  fo  Érind  imbel. 
tri  foilt6ni  hinand  a  nd{     )th 
382«,  gilla  oac  amulaeh. 

Claideb  russi  roindes  era 
cona  imdurnd  airgdidú. 
sciath  co  mbualid7  óir  budi 
7  co  mbil  findruini8 

3330  Cingid  dar  firu  in  each  tind 

imthéit  i  n-ág  i  n-eslind. 
ni  fil  do  bar  laechraid9  laind 
as  chosmail  fri  Coin  QiAaind. 

Cu  Chu\aind  dotháet  ille 
3835  in  t-ócláech  a  Martemne. 

is  iat  dorat  sund10  hi  fat 
ingena  Aeda  Abrat10 

Bróenán  fola  fota  fland 
la  toeb  crand  comarda  dé 
3840  ilach1"  uallach  uabrech  ard 

la  gol  mairg  fri  síabru  sé.  segda  c." 

Ferais  Li  Ban  faelti  fris  iar  tain  con[jd~\n  and  asbert  inso  sis.  | 


1  very  faint.         -  tibri  very  obscure,  but  can  be  read  -with  patience  against  the 
light.  3  Meg.,  gorm,  H.  4.  22.  *-4  barely  legible.  5  indistinct;  fracture 

here.  6  -It  just  traceable,  remainder  of  line  very  obscure,  but  can  be  read  against 

he  light  ni  hinand  a  ndaih,  H.  4.  22  ;  foiltni  co  sairie  dath,  O* Curry.  '  legible 

against  the  light,  co  /«buallaib  Facs.,  but  the  a  is  subscript.  8  final  i  faintly 

traceable  ;   -e  Facs.  9  1  added  above  line,  dohairde  cruaid  Facs.  10  faintly 

traceable.         u  legible  against  the  light.  '-  contraction  stroke  out. 


49a1"16]  SERGLIGE  CON  CULAINN  121 

Fo  chen  Cu  Chulaind  49a 

torca  torachtaide 

mál  mór  Maigi  Mwrthemni  384.5 

már  a  menma 

míad  curad  cathbúadach 

cride  niad 

nertlia  gaise 

flandrúad  ferci  3850 

aurlam  fri  firecrat 

lath  ngaile  Ulad 

alaind  a  li 

li  sula  do  andrib 

is  fo  chen.  fo  chen.  C.  3855 

Ci/s/  cid  doronais  a  Cu  ChuXaind  or  Li   Ban  fris.     is  and  asbert 
Cu  ChuXaind  andaide 

Tarlucus  urchur  Mom  sleig1 

i  ndúnad  Eogain2  Inb/r 

nocon  ietur  sochla  set  3880 

in  buaid  dorignius  1  in  bet 

Cid  ferr  cid  messu  dom  nirt 

co  sse  ni  tharlus  dom  chirt 

urcwr  anfis  fir  hi  céo 

bes  na  n-árlaid  duni  beo  3865 

Slog  find  forderg  formnib  ech 
domroipnitar  forom  leth 
munter  Manandan  meic  Lir 
cotagart  Eogan  Inbir 

Immimrous  cipe  cruth  3370 

in  tan  tánic  mo  lanlúth 
oenfer  dia  tricha  cet 
conda  rucus  dochom  n-éc 


Rochuala  cneit  Echach  Iúil 


«1  nuLijiiditi  LiieiL  celiac 

i  socraidi  labrait  biuil 

í'AoAfc^  ^  mad  fir  co  fir  bes  nin  i 


3875 


mad  fir  co  fir  bes  nip  cath 

in  t-urcur  ma  tarlacad.  tar/ucus  .u.33 


rf[H] 


1-1  in  ras.  2  Eoguin  Facs.         3  Here  interpolation  of  H  ends. 


122  SERGLIGE  CON  CULAINN       [49a17-49b!i 

Foíd  CÚ  Cu\amd  iar  sin  lasin  n-ingin  7  anais  mis  ina  farrad. 
7  celebraid  hi  cind  mis  di  7  atbertsi  frissium  in  bale  ar  si  atberasu 
3880  frimsa  dul  it  chomdáil  ragatsa  7  is  and  dorónsat  comdáil  ic 
Ibur  Cind  Trachta.  Ro  innis  do  Emir  ani  sin.  Dorónta  scena 
acciside  do  marbad  na  ingine.  Tánic  7  cóeca  ingen  lee  conmci 
in  comdáil.  Is  and  ro  boi  Cu  Chulaind  7  Lóeg  oc  immirt 
fidchilli  7  níro  airigset  na  mná  chucu.  Is  and  ro  ráthaig  Fand 
3885  7  asbert  fri  Lóeg.  Fégsu  a  Laíg  ani  atchiusa.  Cid  insin  ar 
Lóeg.     Dercais  Lóeg  7  is  and  ro  radi  ind  ingen  inso  .i.  Emer1 

.r.3   Fég  a  Loig  dar   th'eis   oc   coistecht   frit   filet   mná  córii 
ciallmathi  co   scenaib   glasgéraib  ina   ndeslamaib  co   n-ór    fria 
n-uchtbrunnib  cruth  caín  atchichith^  ama/  tecait  láith  gaile  dar 
3890  cathcairptiu  glé  rosoí  gné  Emer  ingen  Forgaill. 

.r.2  Nit  ágara  ar  Cu  Chulamd  7  nicon  tora  etzV.     Tairsiu  isin 

creit  cumachta  lasin   suidi  ngrianda    form   dreichsea  focléin  ar 

dothesarcainbsea  ar  andrib  ilib  imdaib  hi  cetharaird  Ulad  ar  cia 

nos  baigea  ingen  Forcaill  a  hucht  a  comalta  im  gnim  co  czw/achta 

3895  bés  ní  lim  lámathair. 

Asbert  beós  Cu  Chulaind 

.r.2  Not  sechaimsea  a  ben  am<?/  sechnas   each  a  chárait  ní 
rubimsea  do  gae  crúaid  crithlamach  nach  do  scían  tim  thanaidi 
nách  t'ferg  treith  timaircthech  ar  is  mórdolig  mo  nert  do  scor 
3900  ó  nirt  mná. 

Ceist  trá   ar  Emer   cid    fódruair    latsu  a  Chú  QvXaind  mo> 

dimiadsa    fiad  andrib  ilib   in    chuic//id3   7   fiad    andrib   ilib  na 

Hérend   7  fiad   áes  enig  archena  ar   is   fót   clith  tánacsa  7    fo  | 

49bollbrig  do  tharisen  ar  cia  not  bagea  uall  ollimresan  bés  nipad 

3905  rith  latsu  mo  lecunsa  a  gillai  cia  no  trialltá. 

Qefct  tra  a  Emer  ar  Cu  QhuXaind  cid  arna  leicfideádamsa  ma 
denus  i  ndáil  mná  ar  chetus  in  ben  sa  is  si  in  glan  genmnaid 
gel  gasta  dingbála  do  rig  ilehrothaig  ind  ingen  sin  do  thonnaib 
dar  leraib  lánmóraib  co  ndeilb  7  écosc  7  sóerchenel  co  ndruni 
3910  7  lamda  7  lamthorud  co  ceill  7  c/zond  7  cabsaidecht  co  n-immad 
ech  7  bóthánte  ar  ni  fil  fo  nim  ni  bad  tol  ria  cóemchéle  na 
dingned  cia  no  comgelltá.  A  Emer  ar  se  ni  faigebasu  curaid 
caín  crechtach  cathbúadach  bádam  fiusa. 

Bes  ar  Emer  nocon  err  in  ben  dia  lenai.    Acht  chena  is  alaind 
3915  cech  nderg  is  gel  each  nua  is  cain  cech  ard  is  serb  each  gnáth. 

1  recte  Fand  ;  om.  H.  4.  22.  2  in  marg.  3  sic. 


49b14"38] 


SERGLIGE  CON  CULAINN 


123 


cáid  cech  n-écmais  is  faill  cech  n-aichnid  co  festar  each  n-eólas. 

A  gillai  ar  si  ro  bámarni  fecht  co  cátaid  acut  7  no  bemmis  dorisi 

diambad  ail  duitsiu  7  robo  dograch  furri.     Dar  mbrethir  tra  ar  /,  G/v 

se  isatt  ailsiu  damsa  7  bidat  ail  hi  céin  bat  béo. 

Mo  lecudsa   di    ol   Fand.     Is    coru    mo    lecudsa    ar    Emer.  3920 
Náthó  or  Fand  messi  leicfidir  and  7  is  mé  ro  baeglaiged  o  chéin 
7  íbrópair  oc  dogru  7  oc  domenmain  móir  ar  bá  nar  lée  a  lécud 
7   dul  dia    tig    a  chétóir    7    ro  buadir    in    rograd    hi    dorat    do 
Coin  Chulaind  7  is  amWí/roboí  oc  dogru  7  doroni  in  laid  sea. 

Messe  ragas1  for  ast//r  3925. 

ce  dech  lim  ar  mórgestul 

cé  tara?  nech  lin  a  blad 

ropad  ferr  lim  tairsem 

Robad  ferr  lim  bith  hi  fus 

dober  fót  laim  cen  dobus  3930 

ná  dula  cid  ingnad  lat 

co  grianan  Aeda  Abrat 

A  Emer  is  lat  in  fer 

7  ro  mela  a  deigben 

aní  ná  roich  lam  cid  acht  3935, 

is  écen  dam  a  dútracht 

Mor  fer  ro  boi  com  iarraid 

eter  chlitar  is  diamair 

noco  dernad  riu  mo  dál 

dáig  is  misi  rop  irán  3940 

Mairg  dobeir  seirc  do  duni 

menes  tarda  dia  airi 

is  ferr  do  neoch  a  chor  ass 

mane  chartar  mar  charas 

Cóeca  ban  tánac  ille  3945 

a  Emer  án  foltbuide 

do  tascrad  ar  Faind  ní  fó 

is  dá  marbad  ar  andró 

Atat  tri  .1.  rim  la 

do  mnaib  aille  oentamá  3950 

a.ai7/i  i  ndún  immalle 

noco  treicfitis  messe.  mese. 


124  SERGLIGE  CON  CULAINN       [49b39-50a13 

Iar  sin  ro  fallsiged  do  Manandan  ani  sin  .i.  Fand  ingen 
Aeda  Abrat  do  bith  i  n-ecomlund  ic  mnaib  Ulad  7  a  bith  coa 
3955  lécud  do  Choin  Qhulaind.  Tanic  iarom  Manannán  anair  do 
saigid  11a  hingini  7  ro  boi  ina  fiadnaise  7  niro  rathaig  nech  dib 
ani  sin  acht  Fand  a  hoenur.  7  is  and  sin  ro  gab  e.ter&  móir  7 
drochmenmain  in  n-ingin  oc  fegad  Manandán  7  dorigni  laid  | 

50aa  Fégaid  mac  laechraidi  Lir 

3960  do  maigib  Eógain  Inbir 

Manannán  úas  'domu»  dind1 
ro  boi  tan  rop1  inmain  lim1 

Mád  indiu  bá  digrais  núall 
ní  charand  mo  menma  muad 
3965  •  is  éraise  in  rét  in  tserc 

téit  a  héol  cen  immitecht 

Lá  ro  bása  7  mac  Lir 
hi  ngrianan  Dúni  Inbir 
ropo  dóig  lind  cen  anad 
3970  noco  biad  ar  n-imscarad 

Danam  thuc  Manannan  mass 
robam  céle  comadas 
noco  berad  orm  ria  lind 
cluchi  erail  ar  fidchill 

3975  Danam  thuc  Manandan  mass 

robam  céle  comadas 
dornasc  d'ór2  aromthá3 
thuc  dam  i  llúag  m'imdergthá 

Bai  acum  dar  fraech  immach 
3980  .1.  ingen  illdathach 

doratus  do  .1.  fer 
centar  in  .1.  ingen 

a  Along  the  upper  margin  in  the  handwriting  of  M :  yiac  Lonaw  dixit 
Mian  mná  Tethrachb  a  tenidc         slaide  sethnachd  iar  sodain. 
subac  lubaf  fo  lubaibs  ugailh  troga'  dir  drogaini 

b  .Í.  badb  [M]  "  .i.  gae  7  arm  [M]  d  .i.  táeb  [M]  e  .i.  fuil  [M] 

f  .i.  corp  [M]        s  .i.  fó  feraib  [M]      ■»  .i.  súli  [M]      j  .i.  cend  [M]     i  .i.  ííaich  [M] 


1-1  in  ras.  retraced  and  stained ;  doman,  H.i\.  22,  read  domuin.       2  sic  for  d\  óx. 
add.  above  line. 


50a13-32]  SERGLIGE  CON  CULAINN  125 

Cetra  .1.  cen  miri 

iss  é  lucht  inn  óentigi 

da  .1.  fer  sonmech  slán  3985 

dá  .1.  ban  find  follán 

Atchíu  dar  in  muir  ille 

nin  acend  nach  meraige 

marcach  in  mara  mongaig 

ni  lenand  do  sithlongaib  3990 

T'imthecht  seochainni  co  se 
ni  acend  acht  sidaige 
maraid  do  chiall  cech  slúag  séim 
cía  beit  úait  i  n-etércéin 

Mad  messe  bá  dethbz'r  dam  3995 

dáig  at  báetha  cialla  ban 
inti  ro  charus  co  holl 
domrat  sund  i  n-ecomlond 

Celebrad  dit  a  Chú  chain 

aso  sind  uait  co  sochraid  4000 

cén  co  tísam  dútracht  lind 

is  ard  cech  recht  co  himchim 

Erge  seo  mithig  damsa 

atá  nech  risnid  [andsaa]1 

is  mór  in  tócosol  tra  4005 

a  Laig  a  nWc  Ríangabrá 

Ragat  rim  chéli  fodéin 

dáig  noco  dingnea  m'amréir 

nár  apraid  is  ceim  i  cleith 

mád  alic  duibsi  fegaid.  fegaid.  401(> 

Atracht  ind  ingen  iar  sin  i  ndiaid  Mannatman  7  ro  fer 
Manaunan  faelti  fria.  7  asbert  maith  a  ingen  ar  se  in  oc  urnaidi 
Con  Culamd  bia  fodechtsa  i  in  limsa  doraga.  Dar  ar  mbrethir 
ém  ol  si  fil  uaib  nech  bad  ferr  lim  a  chéli  do  lenmain.  acht  ar  si 
is  letsu  ragatsa  7  ni  irnaidiub  Com  Culamd  ar  rom  three  7  araill  4015 

a  .i.  risnad  dolig  [H] 
1  in  ras.  by  H. 


126  SERGLIGE  CON  CULA1NN  [50a32-50b14 

and    dano  a   degduini  ní  fil  rigain   catamail  acotsu.   ata  h"1   la 
Coin  Culamd. 

Ó'tconnairc    iih    Cu  Chulaz'nd    in    n-ingin   ic   dula    úad    co 
Manantzan  ro  raid  fri  Lóeg.     Crét  sút  ar  sé.  ni  handsa  ar  Lóeg 

4020  Fand  ic  dul  la  Manan«<2?z  mac  Lir  ar  ncorb2  álic  duitsiu  hi.  Is 
and  sin  tra  ro  ling  CúChu\awd  tri  ardlém^zd  7  tri  deslem^zd 
Lúacra  co  rrabi  fri  ré  fotá  cen  dig  cen  biad  sechnon  na  slebte  7 
is  and  no  chotlad  cech  n-aidchi  for  Sligi  Midluacra.  Dochoid 
trá   Emer   do    saigid    Concob/ZzV    co    hEmain     7     ro  innis    dó 

4025  Cú  Chiúaind  anW  ro  boi.  Ro  faid  Conchobor  filedu  7  áes  dána 
7  drúdi  Ulad  dia  saigid  co  fastaitis  7  co  tuctais  co  hEmain  léo 

50b  hé.  Ro  triallsom  da.no  in  n-áes  ndána  do  marbad.3  Ro  chansat- 
sz'de  brechta  druidec/tta  ina  agid  coro  gabait  a  chossa  7  a  láma 
conos  tanic  trell   dia    ceill.     Ro  boiseom  da.no  oc   cuingid  digi 

4030  chucu  iarsin.  Tucsat  na  druid  dig  ndermait  dó.  Ama/  atib  in 
dig  nirbo  chumain  laiss  Fand  7  cech  ni  doroni.  Tucait  dauo 
deoga  dermait  a  beta  do  Emir  ar  nirbo  ferr  ro  boi.  Ro  croth 
dano  Mananna?z  a  brat  eter  Coin  Culaz'nd  7  Faind  conna-ro 
chomraictis  do  grés.     Conid  taibsiu4  aidmillti  do  ChoinC\\\x\aind 

4035  la  háes  sidi  sin  ar  ba  mór  in  cumachta  demnach  ria  cretim.  7  ba 
hé  a  méit  co  cathaigtis  co  corptha  na  demna  frisna  doinib  7  co 
taisfentais  aibniusa  7  díamairi  dóib.  amal  no  betis  co  marthanach 
is  amlaid  no  creteá  doib.  Conid  frisna  taidbsib  sin  atberat  na 
haneolaig  side  7  áes  side.  -  .  - 

1  the  symbol  for  '  autem,'  added  above  line  and  retraced.  3  sic,  for  nocorb. 

3  marbod  Facs.  4  sic,  for  taiilbsiu. 


[     127     ] 


50b15-51a4]  Senchas  na  relec  inso  4040 

MORRI  mórbrethach  ro  gab  os  Herind  .i.  Cormac  mac  Airt 
meic  Cuind  Cetchathaig  Bá  maith  iarom  bai  ind  Eriu 
ria  lind  fó  déig  ro  scailed  breth  rechtgae  fo  Erind  acciseom. 
Conná  laimtheá  guin  duni  i  nHérind  fri  ré  iúbili  bicci  .i.  uii. 
mb\\a.d)ia.  ar  bai  cretim  in  óenDé  oc  Cormac  do  réir  rechta.  4045 
ar  ro  ráidseom  na  aidérad  clocha  ná  crunnu  acht  no  adérad  intí 
■dosroni  7  ropo  chomsid  ar  cul  na  uli  dúla  .i.  in  t-óenDia 
nertchomsid  ro  crz/taig  na  dúli  is  dó  no  chreitfed.  Conid  eseom 
in  tres  ro  creti  i  nErind  ria  tiachtain  Yatraic  .i.  Conchobor  mac 
Nessa  díaro  innis  Altus  dó  cesad  Crist.  Moranda  mac  Corpri  4050 
Cind  Chaitt  indarna  fer.  Cormac  in  tres.  7  ane  is  doig  co 
ndeochatár  drem  aile  fora  slicht  imón  cretim  sin.  Is  and  trá 
no  gnátaigedb  a  dodgnos  hi  Temraig  ar  slicht  ceck  rig  remi. 
no  coro  milled  a  rose  Oengus1  Gai  buaphnech  mac  Echach 
Find  Fúath  Airt.  I  nAchaill0  irn  7  i  Cenandas  7  hi  Tig  Cletig4055 
no  bidsom  iar  tain  ár  níbá  hada  ri  co  n-anim  hi  Temraig. 
Tánic  tra  bás  dia  i/maigidseom  hi  Tig  Cletig  isin  bliadain 
tanaz'se  ar  coll  a  roirc4  íar  nglenamain  cnáma  bratan  ina  bragit.d 
Ro  ráidseom6  im  fria  muintir  cena  adnaculf  issin  Brug  daig  ni 
hinund  Dia  roadairseom  7  ce^  oen  ro  adnacht  issin  Bruig  acht4060 
a  adnacol  i  rRos  na  Rig  7  a  aiged  sair. 

Fúairseom  bás  iar  sin   7   ro  ferad  comarli  oca  áes  gráda  7 
iss  ed  ro  chinset  a  adnacol  isin  Bruig  áit  i  mbátar  rig  Temra 
romiseom.    Ro  tócbad  iarom  corp  ind  rig  fo  thri  dia  breith  issin 
Bruig  I  7  hitracht  in  Boand  fó  thri  i  n-arda  conná  fétais  a  techt^la 
Co  tucsat  dia  n-uid  cor  tiachtain  dar  breith  fiatha  techt  dar  timna  4066 
in  rig.     Ferait  a  fert  iarom  i  rRos  na  Rig  anW  asbert  féin. 

a  .i.  mac  Main  [M]  b  .i.  Cormac  [M]  c  marg.  .i.  tulach  hi  fil  Serin3. 

Choluim  Cille  ind(    f  [M]        A  i  it  siabra  [marg.]  ron  ortsat  .i.  T(    )  D(     )  birthea 
sia(     )3  [M]  e  .i.  Cormac  [M]        f  .i.  dái»  bá  relec  idaladartha  [M] 

1  sic,  for  ó  Oengus.  -  s  very  faint,  on  fracture,  n  legible  against  the  light ; 

sgrin  Facs.  3  indiu  Facs.,  iu  now  illegible.  i  sic,  read  roisc.  5  very 

faint;  two  short  lines  mostly  illegible  :  read  Tuatha  Dé  Danann  ar  it  friu  asberthea 
siabra.     Cp.  H.  3.  18,  col.  731. 

i 


oe^-^ 


128  SENCHAS  NA  RELEC  [51a5"40 

Roptar  iat  so  trá  prímreilce  Herend  ría  cretim  .i.  Crúachu.  in 
Brug.   in   Talltiu.      Lúacair    Ailbe.      Oenach    Ailbe.     Óenach 

4070  Cúli.  Oenach  Colma;z.  Temair  Erand.  Oenach  Cruachaw 
chetus  iss  and  no  adnaictis  clanna  Heremoin  .i.  rigrad  Temrach. 
no  co  tánic  Cremthand  mac  Lugdecha  Riab  nDerg  .i.  Cobthach 
Cóel  Bregb  7  Labraid  hoingseck  7  Eocho  Fedlec/i  cona  tri 
maccaib.c     7  Eocho  Airem.     7  Lugaid  Riab  nDerg  7  sé  ingena 

4075  Echach  Fedlz^"3  7  Ailill  mac  Mata  cona  secht  mbratribe  7  ind 
rigrad  uli  co  Cremthand. 

Cid  iotera  nach  isin  Bruig  no  hadnaictiV  na  rig.  Ni  handsa. 
ar  roptar  iat  da  cóiced  ro  techtsat  eland  Heremoin  .i.  cóiced 
nGáleoin8  7  coiced   01  nEcmacht.h     Coiced  nGalióin  chetus  ro 

4080  gabsat  sil  Labrada  Loingsig.  Cland  Cobthaig  Coil  Breg  ifn  bá  he 
a  flesc  láma  side,  coiced  Connacht.  Conid  airi  iss  é  thucad1 
do  Meidb  ré  cech  coiced.1  7  dano  in  tan  na  bid  rigi  nErend  o1 
claind  Chobthaig  Coil  Breg-  ba  cóiced  Connacht  a  ruidles.j  Conid 
airi  sin  no  adnaictis  i  nOenuch  na  Cruchna2  iat.    Issin  Bruig  irn 

4085  no  adnaictis  iat  o  amsir  Chrimthaindk  co  amsir  Lóegaire  meic 
Neill  cenmothát  tríar  .i.  Art  m«c  Cuind  7  Cormac  mac  Airt 
7  Niall  Noigiallach.  Ro  innisemmar  tra  in  fath  ar  nách  and 
ro  adnacht  Cormac. 

Is  airi  da.no  nach  and  ro  adnacht  Art.     ar  ro  chreit  in  lá  ria 

4090  tabairt  chatha  Muccrama  7  ro  tharngir1  in  cretim  7  asbert  combad 
and  no  beth  a  fert  i  nDuma  nDerglúachra  áit  hi  fail  Treoit  indiu. 
diaro  dechtsom  isin  duainm  dorigni  sin  .i.  Cain  do  Denda  Den. 

In  tan  roucad"  a  corp0  sair  iartain  dia  mbetis  fir  Hercnd  oca 
sreing  ass  ni  fetfaitis3  coro  adnacht  isind  inud  sain,     fo  déig  ar 

4095  rop  eclasp  cathalacda  iar  tain  bali  in  ro  adnacht.  fo  déig  na 
firinni  7  na  cretmi  ro  mbi  ar  ro  faillsiged  tria  fir  flatha  dó. 

Niall  im  iss  and  ro  adnacht  i  nOchain.   Conid  de  atá  Ochaín 

a  .i.  iss  eside  cétii  díb  ro  adnacht  isin  Brug  [M]  b  .i.  is  iat  so  ro  adnaicit  hi 

Crúachain  [M]  c  .i.  na  tri  Find  Emna  .i.  Bres  7  Nar  7  Lothor  [M]  d  .i.  Medb 
7  Clotliru  Muresc  7  Drebriu  Mugain  7  'Ele  [M]  e  .i.  Cet  Anion  Dóche.  7  relici  [M] 
f  .i.  sil  Cobthaig  co  Cremthand  [M]  s  .i.  coiced  Laigen  [M]  h  .i.  coiced 

Connacht  [M]  '  .i.  coiced  Connacht  [in  marg.~\  is  airi  tuccad  orba  do  Meidb  ar 

ni  boi  do  sil  Echach  nech  bad  túalaing  a  gabáil  acht  sisi  ar  nirb  ingnima  Lugaid  in  tan 
sin.  [M]  i  .i.  a  flesc  láma  [M]  k  .i.  Niad  Nail  [M]  '  J.  co  forbérad  in 

cristaidecht  for  Erind  [M]  m  .i.  dúan  dorigni  Art  7  iss  e  a  toissech.     Cain  do 

Denna  Den.  7  f.  [M]         n  .i.  co  Duma  nDerglúachra  [M]         °  .i.  Airt  [M]        p  .i. 


Tieoit  indiu  [M] 


3  ietfuitis  Facs. 


51a40-51b18]  SENCHAS  NA  RELEC  129 

forsin  telaig  .i.  och  caini  .i.  ind  ochfad  7  ind  écaíni  dodrónsat 
fir  Herend  oc  caini  Neill  and. 

Conaire  Mór  áano  ['hi  mMaig  Feci3  i  mBregaib  roadnacht  acht  4100 
chenaissé  Conaire  Carpraige  ro  hadnacht  andsz'i/e  7  m2  he  Conaire  Mor.  51b 
Combad  he  da.no  in  tres  ri  no  hadnaicthe1 1 3hi  Temraig  hé  .i.  Conaire  7 
Lóegaire  j3]     Hi  Talltin  im  no  hadnaictis  Ulaz'd  A.  Ollom  Fótla 
cona  chlaind   co  tanic  Conchobcr  .i.  ar  is  and  ro  thogszafe  a 
thabairt  eter  Slea  7   muir  7  aiged  sair  fo  déig  na  creitmi  ro  4105 
mboi. 

Uasli  Tuathi  Dé  Danandb  issin  Brug  no  adnaictis.  7  fora 
slicht  side  dochóid  Crimthand.  ar  ba  do  Thúaith  Dea  a  ben  .i. 
Nár  7  is  si  ro  aslaig  fair  combad  he  bad  reilec  adnaicthi  dó  7  dia 
chlaind  in  Brug  conid  hé  fáth  a  Tzn^/zadnaicthi  hi  Crúachain.       4110 

Lagin  i  nOenuch  Albi.c  Cland  Dedadd  hi  Temair  Erand. 
Fir  Muman'  i  nOenuch  Culi  7  i  nOenuch  Colman.  Connachta  hi 
Cruachain.  Conid  d'innisin  na  rig  ro  gabsat  Temraig  iar 
Cremthand  do  neoch  roadnacht  isin  Brug  ro  chum  Cináed  hua 
hArtacan  in  laid  sea.  .i.  dia  fallsigud  na  mathi  ro  n-adnacht  4115 
isin  Bruig.<~ 

An  sin  a  maig  M^zc  ind  Oc 

fairsiung  do  rót  rethaib  cét 
forolgais  mór  flathe  fir 

do  aicme  cec/z  rig  mót  rét  4120 

Rot  brecai  each  n-ingnad  n-án 

a  clár  findglan  fictib  slúag 
a  thír  ferach  fénach  féig 

a  íath  n-énach  n-indsech  n-úag 

Tech  Meic  ind  Oc  ós  do  dind  4125 

rigda  íbt  fri  féle  find. 
taircet  éim  os  do  lind  duind 

geill  a  sidib  Héreud  ind 


a  .i.  oc  Ferta  Conaire  [H]  h  A.  in  Dagda  7  a  thri  meic  7  Lug  7  'Oe  7  Ollam 

7  Ogma  7  Etan  7  Corpr*?  mac  Etaine  [M]  c  .i.  Catair  cona  chlaind  7  na  rig 

rempo  [M]        d  .i.  sil  Conaire  7  Ernai  [M]         *"  .i.  Dergthene  [M]1 


1-1  in  ras.  by  H.  -  fracture  here;  top  of  7  and  of 'n  traceable;  7  ní  H f.  /7. 

3"3  written  above  first  line  of  col.  b  bylSL.  4  Dercthene  Facs. 


130  SENCHAS  NA  RELEC  [lb19- 

Ingen  Araind  fort  lár  luind 
4130  [caín'  máPj  bá  molbthach3  in  mind 

furri  ro  lád  in  tor  thall 

ni  gand  i[«]4  gnod  ós  do  chind 

Atchiu  lind  find  Féic  na  Fian 
frit  aniar  ni  tim  in  gnim 
4135  co  lá  brátha  brígach  bág 

méraid  hi  fán  rátha  rig 

Lánamain  contuiled  sund 

ria  cath  Maigi  T 'aired  tall 
in  ben  mór  in  Dagda  dond 
4140  ni  duachnid  a  n-adba  and 

Cnoc  in  Máthaia  iarna  guin 
léir  fort  a  Bruig  breccas  graig 

a  chnáim  rochorbai  in  muir 
dia  tá  Inb^r  Colbtha  cain 

4145  Sechi  bó  Boadain  búain 

os  gruaid  a5  liac  budi  bain 
t^rmond  na  fían  fedeil  féig 
im  reid  airthir  Nemid  nair 

Hi  Fertai  na  Failend  fand 
4150  is  and  ro  maided  in  glond 

mór  in6  gnim  n-úalle  do  rind 
echt  Find  for  fein  Lúagni  lond 

Génair  inneot  mellach  mac 
Cellach  ro  slat  leirg  for  Lore 
4155  bá  túalnge  trebe  rot  chacht 

co  n-appad  éc  n-ualle  fort 

A  bare  brainech  na  tor  trom 

tathig  trethan  trom  do  dind 
otha  Chremthand  Niad  co  Niall 
4160  bá  tú  relec  na  fian  find 

a  .i.  Matha  Mallcosach,  between  columns,  pale  yellow  ink,  not  retouched,  H  ? 


1  in  ras.  H.  2  a  subscr.  3  molbthuch  Facs.  4  n-stroke  lost  in  erasure. 

6  a  subscr.  6  add.  above  line. 


51b35-52a5]  SENCHAS  NA  RELEC  131 

Fintan  Feradach  fecht  fland 

ro  thecht  do  thalam  in  trom 
Tuathal  Techtmar  tn'ath  ar  eland 

foliring  do  land  lechtach  lorn 

Fedelmed  Rechtach  it  rim  4165 

bá  gein  glecach  fri  cec/i  toir 
nidat  écradach  hi  tir 

focheil  Cond  Cétchadach1  cóir 

Ni  thoracht  Art  aidble  uird 

immánaig  tess2  luirg  for  leirg  4170 

ro  gab  lige  n-uachal  n-ard 

arg  na  laech  i  lLúachair  Deirg 

Ni  thoracht  Cormac  cen  lén 

dead  na  firinni  rod  fir 
ro  gab  foss  os  Boind  báin  4175 

forsin  tráig  ic  Ross  na  Rig 

Corpri  Liphechair  fort  lar 

Fiachra  rán  roiptine3  réil 
Muridach  Tirech  din  Bri 

in  ri  Eochua  [athair  Neil]1  4180 

Ni  thoracht  Niall  núal  nad  gó 

dirsan  do  in  rian  ro  ra  | 
iar  ndul  do  Elpa  fo  secht  52a 

rofes  a  lecht  áit  i  tá. 

Iar  sin  tánic  cretem  glan  418g 

for  mag  Fail  bes  nirbo  rom 
co  fail  each  i  rreilcib  nóem 

dia  scarad  fri  clóen  fri  col 

Focheil  cúani  colma  cain 

a  mag  M^'c  in  Dagdai  déin  4190 

na  der[«]sat6  adrad  Dé  móir 

andso  dóib  hi  tát  hi  péin. 


1  sic.  2  tess  or  teis  MS.  read  immanaigtis.  3  =  Sroiptine. 

gloss  over  Eochu  erased  by  H.         6  n-stroke  oi/i. 
K2 


132  SENCHAS  NA  RELEC  [52a6-1 

Iatsom  dimbúan  tussu  búan 
immótreide  cec/i  slúag  slán 
4195  iatsom  dosrogáed  a  mbés 

tussu  fogéba  áes  án.  an  .s. 

Boand  bale  roglas  réil 

mana  sechut  la  séil  slain 
cen  niwdais  uí  úabrig  úaib 
4200  Senbic  a  túaim  immais  áin.  an  .s. 

Congalach  culli  cond  fian 

dian  a  buille  dond  a  dál 
is  búale  rantor  co  rian 

is  cúane  n-ardchon  is  án.  an  .s. 


I     133     ] 


52a12-52b4l  Genemain  Áeda  Sláne  ínso  sí.c 


4205 


T  EM  AIR  na  rig  is  si  bá  dodgnas  diles  do  cech  rig  nogebed 
Herind.  ar  ba  co\tchenn  dosom  cána1  y  smachta  7  cisa  fer 
nErend  dó  connici  sin.  Bá  coitchenn  da.no  do  feraib  Herend 
tiachtain  as  cech  aird  co  Temraig  do  chathim  fessi  Temrach  ar 
cech  samain.  ar  bá  hiat  da  comthinól  airegda  no  bitis  oc  feraib  4210 
Herend  .i.  fes  Temra  cecha  samna.  ar  bá  hist'de  caisc  na  ngente. 
7  óenach  Tailten  cech  lúgnasaid.  Cech  smacht  im  7  cech  recht 
no  ortaigtheá  ó  feraib  Herend  i  nnechtar  dib  sin  ni  laimthea  a 
sarugud  co  tísed  áigi  na  b\\a.dna  sin. 

Baí  trá   móráenach  mór   fecht   and   hi   Talltin   la   Goedelu.  4215 
Iss  é  im   ba  ri  for  Erind  in  tucht  sin  Diarmait  mac  Fergusa 
Cerbeóil.     Rohordaigit  trá  fir  Herend  for  foradaib  ind  oenaig 
.1".  each  ar   miadaib  7  dánaib   7  dlestunus  and  am«/  bá  gnath 
co  ssin.     I3ai  dano  forud  ar  lcith  ocna  mnáib  im  dá  sétig  ind  rig 
Ba  hiat  rígna  bátár  hi  fail  Diarmata  in  tan  sin  .i.  Mairend  Máel  4220 
7    Mugain    ingen    Chonchraid   me2c    Duach    Duind    do    feraib 
Muman.     Baí   tnúth    mór   oc    Mugain    fri    Mairind.     7    asbert 
Mugain  frisin  mbancanti  dobérad  a  breth  féin  di  dia  mbenad  a 
mind  oir  do  chind  na  rigna.  ar  is  amlaid  boi  Mairend  cen  folt 
conid   mind   rigna   no    bid    oc  foloch    a    lochia.     Tanic  trá  in  4225 
bancháinti  co  airm  i  mbui  Mairend  7  boi  oc  tothlugud  neich 
furri.    Asbert  in  rigan  ná  baí  acci.    Biaid  ocut  so  or  si  oc  tarraing3 
in    catbairr   orda  dia    cind.     Dia  ocus    Chiaran    risside   im   or 
MaÁrend  oc  tabairt  a  dá  lám  mo  cend.     Ni  tharnic  im  do  neoch 
issin  tslúag  dercad  turn  in  tan  rosiacht  áth  a  da  himdad  in  folt  4230 
fand  flescach  forórda  ro  asair  furri  tría  nert  Ciaran.  Machthaigit 
in  slog  in  mirbail  7  bá  maith  leo  cen  meblugud  na  rigna.    Tuca 
Dia    friss    or    Mairend11    corot    imdergthar    ind    i    fiadnaisi    fer 
nErí«í/.  7  ro  firad  ón.  | 

Boi  Mugain  iar  sin  hi  fail  Diarmata  7  si  amrit.  Bá  torsech  52b 
Mugain  dest'de  ar  ro  midair  in  ri  a  trécud  uli  7  da.no  bá  torsi  4236 
leisi    inna   mná    aile   bátár  con  rig    iatszVe    oc  breith    clainne 

■■'  .i.  fri  Mugain  [M] 

1  cára  Facs.  -  taiaing  Fact, 


134  GENEMAIN  ÁEDA  SLÁNE  [52b4" 

.i.    Eithne  ingen   Brenaind   Daill    do  Chonm<?/c.;ib   Cúlt  Talad 
intinrud.1      Bá  hísz'de   máthair    Colmain    Móir     7    Brea2  ingen 

4240  Cholmáin  meic  Nemáin  o  Dún  Súane  máthair  Colmain  Bic. 
Bá  brónach  trá  Mugm'n  de  sin  .i.  a  bith  cen  m^c  cen  ingin 
7  in  rí  ic  falmaisi  a  lecthi.:i 

Dorala  [4Finden  Maigi  Bili  7  epscop  Aed  macBric4  5i  mBregaib5] 
Tánic  in  rigan  dia  saigid  7  boi  oc  etargudi  [nar']  clér[ech7]  im 

4245  fortacht  dí.  Ro  btfwiiach  [Fi7/den8  57  epscop  Aed6J  usci  7  tuc  di 
co  n-essib.  7  bá  torrachsi  desi'de.  Iss  ed  tra  roucsi  don 
torrchius  sain  úan.  Am  mairgsea  deszV/e  or  Mugain  .i.  cethir  do 
chompert  dam.  ar  nípam  comchirtisea  do  neoch  asa  aithli. 
Ni  hed  bias  and  or  Finnén.     acht  bid  cosecrad  dot  broind  aní 

4250  sin  .i.  intamail  ind  úain  nemlochtaig  10  hedprad  dar  cend  in 
chiniuda  dóenna.  Ro  bí/vnach  in  clérech  daríssi  us«  di  7  bá 
torrachsi  dest'de  7  iss  ed  rochompir  andszV/e  bratán  airgdide. 
Am  mairgsea  deseo  ar  si.  Is  mesti  trádamsa  ina  ndéni  achlérig. 
úair  bid  airdairc  ic  feraib  Yiexend  an  dá  gein  sea.     7  ním  thasa 

4255  maith  di  síu.  Ni  lied  bias  and  or  in  clérech  acht  bératsa  in 
mbratan  airgdide  7  dogcnaitiv  m'ethla  lim  de  7  biaso  m«c  dá 
cind.  7  forbéra  a  braithriu.  7  bid  lía  rí  úad  for  Erind  andás 
óna  maccaib  aile.  Maith  lem  or  Mugaiu  acht  coro  comaltar 
frim  na  rádi.     Comal  \taru  or  in  clérech. 

4260  Dogni  iarom  Finnen8  bé7znachad  na  rigna  7  béwnachad  in 
tail  no  genfed  úadi.  7  atnaig  usee  ina  chuach  7  atnaig  don 
rigain  7  ibis  7  fothraicis  ass.  Ro  torrched  trá  in  rigan  de 
sin  7  bend  mac.  7  rop  éstde  Aed  Sláne.  Maith  tra  in  gen  ro 
compred  and  .i.  Aed  S\aue.  7  at  mathi  a  chland  .i.  Fir 
\R)  1265  Breg  .i.  im  gart  im  allud  im  ordan.  im  crúas  im  chána  im 
forlamus.  im  dirgi  im  dretlat  im  thoid^rci.  im  ord  im  brugas 
im  buci.  im  gnáis  im  alaig  im  sotlotus.  im  blad  im  báig 
im  cridechairi.  im  cruth  im  chéill  im  ergna.  im  miad9  im  mathius 
im  roithinchi./   ar  rop  é  in  síthbe  óir  dar  in  clár  fíndruini  síl 

4270  Aeda  Slani1"  dar  Bregmag.  Ar  each  maith  mortheglach 
mórecarthach  do  neoch  as   ulliu   cech   maith   is  co  Aed  Sláne 

■{  7  epscop  Aed  beus,  add.  bet.  cols,  by  H. 


1  =  tsainrud.  -  Breo  Facs.  3  ligatured  ti,  owing  to  retracing  resembles  u  ; 

lecu  Facs.  *'*  in  ras.,  H  ;  esp-  Facs.  ;  Brio  Facs.  35  add  above  line.  H. 

6  in  ras.,  H:  a  subscr.  '  ech  in  ras.,  H;   clcr  retraced  with  trace  of  asp.  over  c. 

MS.  originally  had  in  chlérig.  8  Finden  in  ras  H  ;  a  contraction  stroke  has  been 

left  over  f.     MS.  originally  had  in  clérecli.  3  ínuád  Facs.  "'  la  faint. 

11  ccmair  Ms. 


52b44-53a18]        GENEMAIN  ÁEDA  SLÁNE  135 

cutrommaigt/zér.  -  |   Conicl  do  chumnigud  in   gnima  sin  7  dia53a 
thaiscid    hi    cu/mu    do    chách    ro    chan    in    senchaid    inso   .i. 
Fland  Manistrech 

Mugain  ingen  Choncraid  chain  4275 

nWc  Duach  don  Desmw/z/ain 
ro  chrew  fialgarta1  cen  faill. 
ben  Diarmata  meic  Cerbaill 

Cachtsus  rosacht  ind  rigain 

bá  fósalt  co  fírdígail  4280 

úair  ná  tarmaltad  a  suth 

co  tarmartad  a  lécud 

And  dolluid  ba  gialltach  gnía 

úa  féig  in  Fíatach  Finnía 

i  n-íath2  Bregmaige  co  mblait  4285 

coár  ndegduine  co  Díarmait 

Dolluid  dochum  in  rig  rúaid 

cen  dochund  is  cen  dimbúaid 

nábad  and  bá  cathalt  blad 

and  rod  n-adacht  in  rígan  4290 

Ráidis  fris  ránic  a  les 

ní  no  ícad  a  ances 

dia  chloí  bad  gell  co  nglicce 

ar  baí  trell  i  n-amrite 

Rodas  b^«nach  Finnia  féig  4295 

combad  chennach  dia  cóemréir 
asa  chuch  forodail  dig 
don  mnaí  forrain  etrochtgil 

Iarom  ba  halacht  Mugain 

slánalt  rodá  samsubaid  4300 

co  mbert  úan  nárbo  deilm  di 

narbo  dual  do  deilb  duini 

De  ro  dubaig  dar  grtíad  nglan 

Mugain  maith  in  morrigan 

ferr  lé  a  fethim  cen  claind  cirt  4305 

indá  cethir  do  chompirt 

1  lialj4  in  ras.  2  stained;  rath  Facs. 


136  GENEMAIN  ÁEDA  SLÁNE  [53a19-3 

Na  síreclaig  de  ar  Día 
ar  in  fírecnaid  Finnía 
taraill  cosecrad  do  brond 
4310  in  t-úan  alaind  etrochtoll 

Iarom  bá  halacht  in  ben 
ropo  máralt  airmiten 
hé  maccan  ro  lamnad  de 
bratan  algan  airgdide 

4315  Edprais  do  Finnia  fond  glan 

ar  in  Día  día  fegfognad 
a  bratan  os  brí  cía  pé 
is  maccan  dí  dia  ésse. 

Dogníth  la  Findbarr  fúaim  nglan 
4320  c;/;//tach  dindmall  daigfethal 

ba  blatdál1  cen  bron  ce  pé 
do  bratan  mór  Mugaine 

Compert  Mugain  mó  each  claind 
do  mac  cóir  chubaid  Cherbaill 
4325  iarom  os  róen  rúamach  ré 

in  nÁed  sáer  sluagach  Sláné 

Segait  for  nert  Fótla  fía 
feib  dodarair[«]gert2  Finnía 
glana  glórda  im  gním  ngle 
4330  clanna  mora  Mugaine 

(     )s3  í  seo  cen  betblaid  mbrath 

cétfaid  araile  senchad 

cona  ollaltaib  cen  ail. 

bá  do  Chonnachtaib  Mugain.  Mugain  .i. 


1  under  1  and  the  c  of  cen  are  the  two  curved  strokes  oc,  used  as  a  mark  of  separa- 
tion. 2  n-stroke  om.  a  I  lost  in  a  marginal  rent. 


[     137    ] 


53a33-53b31]  Tucait  innarba  na  nDessi  i  mMumain  inso  4335 

[7  aided  Chormaic1] 

CID  dia  tá  cóechad  Cormaic  hi  Temraig  Ni  handset  fer  amnas 
ro  boi  dona  Déssib  Maigi  Breg  .i.  Óengus  Gai  buafnech 
.i.    gai    nemnech   co    slabradaib.     Teóra  slabrada  esti  triar  for 
cech    slabraid.      Is    airi    atberthe    Oengus  Gai  buafnech  de  .i.  4340 
digail   gres   ccx\coi\   dognid  .i.  bale   i   ndénta   fin  gal  t  etualand 
d'immirt  for  fannaib  ni  anedsom   co  n-indechad.    Rue  Cellach 
mac    Cormaic   ingin   a  brátharsom    .i.  [Forrach  ingen  SoraitAaJ2 
Is  and  boi  Oengus  ic  digail  gressi  cen^cz'l  i  cociud   Conacht  in 
tucht    sin.     Téit    Eogan    d'insaigid    Oengusa.  |  is    rochliamain  53b 
damsa  mac  Cormaic  a  Oengus  or  se.     Do  dotaig3  ar  Oengus  ar  4346 
ni   ricubsa  co   ndernur4  inní  fris  tánac.     Tanic   Oengus  matan 
moch  iar  sudiu  7  sé  scith  ocurach  iar  barbad5  dremmi  ro  immir 
in    fingail.  co    mnai    7    si  a  hoenur6    oc    ergnom    cota    methli. 
Deoch  7  mir  dam    a    ben    or  se   doig   am   ítmar   acurach.     NÍ4350 
[liairchisi7]  th'opar8  or  si  andá  opar  in  lochia  asa  cuit  seo.   Ba  scith 
lasain    mnai    a    ndognid    Oengus.     Olc    or  si    do    dán    bith    oc 
buadred  na  Herend  7  t'enech  d'ácbáil  fo  biad.     Dochu  lim.  or  si 
andá  digail  saraigthi  do  bratar  écnigud  óenmná  dait.     Nos9geib 
ferg  7  tomlid  na  hocht  mbargi/z  7  dobez'r  a  dí  láim  fon  mudi  7  4355 
tocbaid    fair    7    nir  ét  in   ben  a  thairmesc.     Fecid  in  ben  ocá 
cháiniud.     Tócbaid  in  derba  fair  7  dobei'r  bulli  \n  cend  na  mná 
conid  romarb.     Gebid  ferg  7  luindi  7  tic  immach  7  tecmait  da 
sleig  inna  dib  lethfoltaib  cor  scail  a  folt  mo  chend. 

Luid  iar  sin  do  saigid  Temrach     Atchimsea  or  in  dercaid  4360 
láech  orcnech  garb  grelliath  7  turi  rigthigi  fria  ais  7  tarfas  dam 
gné  fergi  fair.     Is  é  Oengus  or  Cormac  7  tabar  d'oid  hé.     A 
dalta  hi  farrad  Oengusa  .i.  Core  Duibni  mac  Corpri  Muse  mé?zc 
Conaire  m<?zc  Etersceoil10  ro  boiszV/e  o  feraib  Muman  i  ngiallai 

a  .i.  nteic  Artcoirb  [H] 


1  in  ras.  H.     asp.  mark  om.  Facs.  2  in  ras  H  ;   altered  evidently  from  Creide 

ingen  Eogain,  //.  2.15.         3  for  dot  taig.        4  ndernusi  Facs.        b  sic,  for  marbad, 
second  b  altered  from  p.  6  hoenur  followed  by  7  expuncted;  preceding  si  also  has 

punctual  deiens  in  error.         7  in  ras.  H.  s  ar  perforated  by  erasure  on  verso,  but 

traceable  ;  added  again  at  end  of  line.     9  Ros  Facs.      10  meic  Etersceoil,  which  is  also 
the  reading  of  H.  3.  1 7,  is  cancelled  in  darker  ink ;  read  meic  Moga  Lama,  H.  2.  15. 


138  TUCAIT  INDARBA  NA  NDÉSSE       [53b^,-54ali 

4365  fri  láim  Cormaíc  I  tech  nOengusa  ro  aithniset  fir  Muman  a 
ngiall  dia  airchisecht.  Luid  dí  Óengus  issa  rígthech  i  rrabi 
Cormac  ni  tharat  im  Cellach  i  n-eslis  Oengus.  téit  co  mboi  iter 
Cormac  7  fraig.  Cid  not  heir  and  sin  a  gilli  or  Oengus  la 
tabairt  forgoba  inna  bruinni  co  mboi  isin  cleith  fris  anall.     Oc 

4370  tabairt  dó  in  gai  a  bruinnib  in  meic  taraill  brefe  na  slabraidi 
dar  súil  Cormaic  co  ndernai  da  leth  di  ina  chind.  Co  n-ecmaing 
a  hirlond6  i  n-étan  ind  rechtairea  co  mboi  triana  chend  siar. 
Immalle  dorochratar  in  m<7c  7  in  rechtaireb  7  ro  mebaid  suil 
Cormaic   7   ni  roacht  greim   fair  co   rránic   a   tech.   7   ro  marb 

4375  nonbor  do  churadaib  Cormaic  oca  thofund  7  a  dalta  leiss  .i. 
Core  Duibni  7  atrulláeszV/e  a  giallai. 

Ni  deochaid1  di  Cormac  hi  Temraig  ónd  uair  sin  ar  ni  hada 
ri  co  n-aniw  i?/ti2  conid  i  nAchaillc  ar  Themair  ro  boi.  Issin 
bliadam  ar  chind  da.no  fúair  Cormac  aidid  hi  Tig  Cletig. 

4380  Doratsat  tra  na  Dessi  .uii.  catha  iar  sin  do  Cormac  7 
ro  mebdatar  forsna  Desib.  Batár  tressiu  fortlisi  fer  nErend  fo 
deóid  la  Cormac.  Bá  maith  cid  a  cen^lsom  na  nDessi  .i.  eland 
Fiachach  Suigthe  m^ic  Fedelmede  Rechtada  meic  Thúathati 
Techtmair.     Oc  Dumu  Dér  iss  and  celebraisit  mná  na  nDessi 

4385  do  Themraig  .i.  dera  fola  ro  teilcset  oc  scarad  fri  Temraig  .i. 
fria  tir  7  fria  talmain  co  bráth.  I  mMaig  Inir  is  and  tucsat  in 
cath    ndédenach.  is  inir  in  cath  sa  innosse   or    Cormac.  bided 

54aainm  in  maigi  |  [3co  brath  Mag  nlnir.  Lotar  na  Desi  iar  sin  co 
mbátar  oc  Ard  na  nDesi  i  mMaig  Liphi.  7  atraigsetar4  iar  sin  Lagin 

4390  do  gabail  in  tiri  sin  forro  di  each  leith.  Ro  bátar  iar  sin  hi  cosnam 
fri  Dunlang  fri  rig  Laigen  7  fri  ilcenelaib  ailib  sechn<?«  na  Hérend.  7 
dociuchratar  a  trénfir  7  a  laith  gaili  and.  Mór  do  chathaib  tra 
ro  chuir  Oengus  7  Core  Dubni  and  sin.  Dorochair  Oengus  and  sin  i 
lLaignib  fri  maccaib  Corpri  Lifechair  .i.   Fiacho  Srobtine  7  Echaid 

4395  Domlen  7  Eocho  in  chacaid  i  ndigal  Chellig5  sula  Cormaic3]  Lotár 
di  co  mbatár  i  ndesciurt  Lagen  [3na  Desi3]  .i.  i  tir  aessa  na 
imirgi.  Tiagait  iar  sin  for  muir  aniar  oc  Miledoch  .i.  mile  tiged 
doronsat  and. 

Lotár  iar  sin  la  muir  siar  co   rrancatár  Tech  nDuind   iar 

4400ndErind.     Sund  rom  altsa  or   Core  Duibni   atrebom    sund   .i. 

»  .i.  marg.  .i.  Sétna  meic  Blai.  [H]  b  .i.  Setna  mac  Blai  [H]  c  .i.  áit  hi  fil 
Serin  Cholaim  Cille  indiu  [M]         d  .i.  iwde  Milidach  nóminztur  [H] 

1  partly  covered  by  a  blot,  but  legible.  -  \\\-slroke  covered  by  blot,  and  illegiblet 

also  the  \i- stroke  of  inti.  i-'i  in  tas.  H.  *  ..atar  Facs.  5  something  om.  herer 
6  lirelond  Facs. 


54als-4s]         TUCAIT  INDARBA  NA  NDESSE  139 

Corpri  Muse  mac  Conaire  dia  tát  Muscraigi  Muman  is  é  doroni 
fria  derfiair  .i.  fri  Duibind  ingin  Conaire  in  tan  ro  boí  i  rrigi 
Muman.  Bátár  mesaite  a  torthe.  Gó  na  flatha  fót<?raso  or 
Corpr/  fingal  ani  doromts.  In  fil  ni  de  fil  da  mac  .i.  Core  7 
Cormac  i  n-oentairbz'rt  ructha.  Ro  chore  indala  n-ai  araile4405 
i  mbroind  a  mathar.  Loscth^r  or  fir  Muman  conná  raib  a 
n-anfial  is  tir.  Tabar  damsa  or  in  druí  ro  boi  isin  dun.ud  in 
Core  ucut  cono  rucursa  a  Herind  conná  raib  a  n-anfial  and. 
Doratad  dó  7  roue  leiss  i  n-indsi  7  a  chaillech.  Boi  a  ainm  na 
calligi  7  bo  find  óderg  leo.  Dobertheá  dinech  for  Core  for  4410 
druim  na  bó  cacha  óenmaitni.  A  llá  sin  dauo  cind  bliadna 
conos  lá  in  bó  uadib  issin  muir  co  nderna  carraic  di  issind 
fairrce  .i.  gentliucht  in  mcic  dochóid  furri.  Bó  Boi  ainm  na- 
cairrce  7  Inis  Bui  ainm  na  indsi.  Tucad  in  m^c  iar  sin  i 
nHerind  afridise.  Geib  th'ua  it  ucht  a  Sárait  or  Boi  fri  ingin  4415 
Cuind  Cetchathaig. 

A  Boi. 

céin  bes  in  cethrur  innuae.a 

cia  no  charthaso  ba  lat 

mac  dot  ingin  mac  dot  mac.  4420 

or  Bui.     Is  and  asbert  Sárait  fri  Boi  insob 

Mo  dá  mac 

nirbo  choir  a  ngradugud 

Corpri  Muse  do  dul  coa  fiair 

Corpri  Niad  dom  sárugudc  44:>.5 

.i.  a  sarugud  do  Chorpri  Rigfota  im  marbad  a  fir  etcr  a  dí  láim 
.i.  Nemed  mac  Srobcind  hi  cath  Grutine  oc  marbad  Ingciuil 
ro  boi  for  inchaib  Nemid  co  torcratár  a  nnís  i  cath  Grutine  la  tri 
maccu  Conaire  do  digail  a  n-athar  for  Ingcel.  Hi  fail  Nemid 
ro  boi  a  mmáthairseom  coro  marb  Corpri  Rigfota  eter  a  dí  láim  4430 
conid  de  sin  ro  gabsi  in  rand.     Is  é  in  Core  sin  tra  dodeóchaid 


t  innui  [M]  '-  .i.  fri  mumrai  a  m«'c  [H]1         e  .i.  im  marbad  Nemid  [H]1 


1  itten  by  H  in  spaces  apparently  left  blank. 


140  TUCAIT  INDARBA  NA  NDÉSSE       [54a45-54b31 

lasna  Deise  anair.     ['Anaid  Core  thess     Batar  na  Desi  for  fainnel 

as    each   inud    na   chéli    o  amsir  Chormaic  co  amsir  Óengusa  mete 

Nad  Fraich.     Asbertatar  a  ndruid  friu  conna  gebtais   fos  acht  tria 

4435  ingin  rig  Laigen  d'ailemain  doib.     Conid  é  doratsat  Ethni"  cucu  for 

54b  altrom  |  (     )b2  doberthe  di  combad   prapiti  no  asad  E  (     )3  .i.  ingen 

Criwt^aind.4   Tabraid  damsa  for  Oengns  do  mnaP  (    )3J  .i.  for  ndalta. 

7  dobersa  ferand  duib   ['na  tinscra  .i.  ferand  rig1]  fil  damsa   la 

Osraige  frind  andes  7  is  cet  duibsiu  a  forsingud  foraib.     Doberar 

4440  dó    ind    ingen.     Tiagait    fodes   i   mmedon   in   tire,   acht   chena 

nírb  áelid  dóib  ar  bui  in  slúag  forro  for  cech  leth.      Is  amlaid  ro 

bátár  am«/  mucca  eter  conaib.      In  rotach  leósom  ifn  for  each 

leth.  in  cath  di  cech  leith  dib  cech  oenlathi  in  maidb3  remibseom 

for  each  leth.     Cách  fénnid  7  each  foglaid  dodeochaid  asa  tir 

4445  doberedsi  ór  7  airget  dóib  ar  cungnam  risna  Désib.  Dil  m^c  uí 
Creca  o  Druim  Dil  drui  dall  di  Osraige  is  uad  t^rchanad"  forna 
Deise  co  mmaided  forro.  Ingen  uallach  leis  maith  lei  teglachas. 
ro  gab  co  Ethne.  no  aithiged  co  Ethni.  Conas  tarats?iafe  doch?/7/z 
fir  dona  Desib.     Noco  maith  7ar  noediu7  or  Ethne  atá  th'athair 

4450  friar  muintir.  ni  chumgaimsi  am  ni  de  or  si8  Eirg  damsa  or 
Ethne1'  7  tabair  múin  imme  dús  in  dingebad  di»9.  Robad  maith 
a  lúag  duit.  maith  ám  or  si.  Luid  siar  ind  ingen  co  Dil. 
Can  so  a  ingen  or  se.  ón  Chasiul  sa  atúaid  or  si.  In  fir  bith 
duit  hi  fail  na  Ethni  corpthi  sin  atuaid.    is  fir  or  si.     Maith  ám 

4455  or  se.  Dotidnadso  dodeocadsa  or  si1"  Pait  meda  ro  gabussa  ar 
bith  ós  chind  cáich.  ataifetsa11  tenid  dait  tomail  co  rrucursa  do 
bennachtain.  Ibthi  di9  co  maith.  Ataig  a  dichelta  ass  iar  sudiu. 
Is  ole  or  se1-  in  sathe  ro  gab  duib  i  cind  for  tiri13  .i.  na  Dessi. 
Gumma  sin  or  se14  ragait  ass  i  mmedón  laí  i  mbárach.    Atósa  ic 

4460  tarchitul15  forsin  dlai  ucut  fil  imm  asso  loiscfid/r  in  Inneóin 
i  mbar  ()16  biaitseom  i  nUrd  alláthíar  co  n-acatar  a  dé.  Leicfidir1' 
bó  mael  derg  taris  siar.  nos  genat  in  óengair  focichret.  ragait 
ass  noco  taidlébat  a  tir  se  co  bráth.     Maith  or  ind  ingen  cotail 


»  .i.  Uathach  [H]        "  .i.  Uathach  [H] 

'-'  in  ras.  H.  -  about  eight  tetters  illeg.  3  read  Ethne,  the  margin  is  stained 
and  partly  effaced.  *  etaind  Foes.  ■'  =  maidni.  G  t;-i  .  .  Foes.  '•''  nice|diu  Facs. 
8  amni  [     ]  Facs.  '■'  dim  Facs.  "'  or  si,  stained,  but  traceable  in  good  light. 

11  .  .  etsa  legible  against  the  light.  v-  or  faint,  top  of  s  traceable,  e  very  faint. 

13  áfor  ti  Facs.  u  s  indistinct,  e  traceable  ;  si  Facs.  ls  .  .  ul  indistinct, 

tarcid[     ],  Facs.  lc  end  of  line,  read  i  mbarach  ;  bar  very  faint,  cb  lost  in  rent. 

17  final  ir  traceable. 


54b31"49]         TUCAIT  INDARBA  NA  NDÉSSE  141 

in  tan  bas  mithig  lat1    Contule  iarom.     Berid  ind  ingen  dloi  ind 
assa  colleic   co   ranic   Cassel   ria  matain.     atnaig  Ethne   fades  4465 
cosin  dloi  co  ránic  na  Desse.     Loiscthz'r  in  dloi  seo  for  Ethni 
7  tabar  bó  máel  derg  dun     nicon  frith  in  bó.     Maith  or  in  drui 
dona  Desib  ragatsa  i  rricht  na  bó  dom  guin  sair  ar  sairse  ona 
Dessib  dom  claind  co  brath.     Dognit/ier  amlaid.     Leicthzr8  in 
bo  sair.     Is  and  bátar  Osraige   i   nlndiuin.      Cid  dogniat  na4470 
Desse  innossa  or  Dil.     Tene  do  loscud  7  bó  do  lécud  forsind 
áth  aníar.     Nibo  iwmain3  ní  ón  or  se.     In  fil  in  dloi  isind  assa 
or  se.     Nád  fil  or  in  gilla.     Olc  ón  ovi  or  se.     Ná  gonat4  ind  fir 
in  boin  orse    nos  lécet  seco.    Nos  gonat  gilli  na  n-ech  iarna  cul. 
Cissi  gáir  seo  orse  a  gilli.     Na  gilli  oc  guin  na  bó.     Fe  a;;/mae5 4475 
mo   carpat  dam  orse.    A  hOrd  slatir6  \n  Indiu  (    )7  o  Indeoin 
co  Lainnin.     nico^8  bia  tairisium  fair.     Ba  f(  )r9  ón  ro  srainset 
na  Desse  taris  aniar10  [     ].u 


1  lat  slightly  above  the  line.  -  stained,  but  legible  ;  Luid  Facs.  3  i/z .  . 

legible.  4  .  .  at  traceable  in  good  light;  goin  Facs. ;  gon  H.  3.  17.  5  traceable. 
6  sladir  Facs.  7  very  faint,  read  Indiuin,  H.  3.  17.  8  vsx-stroke  Facs.  9  fir,  í  Meg. 
10  i  subscr.,  om.  Facs.         u  end  of  leaf ,  breaks  off. 


[     142 


Táin  bó  Cúailnge  inso  sis.,1  [55a1"29 

4480  npARCOMLÁD  slóiged  mór  la  Connachtu  .i.  la  hAilill 
*  7  la  Meidb  7  hetha  húaidib  cossna  tri  chóiced 
aili.  7  foíte  techta  ó  Ailill  co  uii.  macu  Mágach  .i. 
co  hAilill.  co  Ánlúan.  co  Moccorb.  co  Cet.  co  Én.  7 
Bascall.  7  Dóche  .xxx.a  cét  la  each  n-ae.  7  co  Cormac 
4485  Cond  Longas  mac  Conchohair  cona  thríb  cétaib  boí  for 
condmiud  laa  Connachta.  tecait  uile  íarum  co  mbátar 
hi  Crúachnaib  Aí. 

Trí  luirg  di  do  Chormac  oc  tochím  do  Crúachnaib. 

In  cetna  lorg  broitt  brecca  i  forcipul   co  filliud  impu. 

4i9oFortu    bértha   foraib.   léini   fo  thairinniuth    cota    nglun 

7    fotalscéith     foraib   7   manais    lethanglas    for    crúnd 

midsing  i  lláim  cech  fir. 

In   lorg  tánaisi  broit  dubglasa  impus/tfte  7  lénti  co 
ndercintliud  co  horcnib   sis  7  moúga  tara  cenna  siar  7 
4495  lubne  gela  foraib  7  slega  cóicrinné2  inna  lamaib.     Ni  hé 
Cormac  beus  or  Médb. 

Tic   in    tres  lore   da.no  broitt  chorcra  impu  7   lénte 

culpatacha  fo  dérggintslaid  co  traigthe  7  berthai  slechtai 

co  guaille  7   crómscéith   co  faebraib  condúala   ímpu  7 

4500  tiirre  rígthige  i  llaim  cac/i  fir.  is  é  Cormac  inso  hifechtsa 

or  Medb. 

Doecmalta  da;/c  [arum  .iiii.  coiced  Herend  co  mbatar 
hi  Crúachnaib  Aíi.     7  nis  téilcset  a  fáthi  7  a  ndruíd  ass 


»  t  fó  [M] 


1  55a-b33  is  written  by  the  first  hand  A.  The  title  appears  to  be  in  the  hand- 
writing of  M.  On  the  lower  margin  of  col.  a  a  later  hand  has  written  alemisi. 
2  first  i  subscr.     faint,  om.  Facs. 


55a29-55b20]  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  143 

sein  co  cénd  cóicthigis  oc  írnaidi  seóin.  Asbert  Médb 
íarum  fria  haraid  a  llaa  documlásat.  Cach  óen  scaras  sund  4505 
tra  indiu  ol  si  friachóem  7  a  charait  doberat  maldachtain 
fórmsa  úair  is  mé  dorinól  in  slúagad  sa.  Ansu  dí  ol  in 
t-ara  co  n-imparrá  in  carpat  deisel  7  co  ti  nert  in  tseuin 
ara  tísam  ar  frithisi 

In  tan    di  dosoí   in   t-ara   forsin    carpat   7    lotair  do4óio 
thecht  ass.    co   n-accatár    in    n-íngin    m^cdacht   remib. 
Folt  buidi    furri.     Bratt  brecc  impe.     Delg  n-óir  and. 
Léine  culpatach.  co  nderggintslaid  ímpe.     Da  assa  co 
foraíb    óir    impu.      Agad    fochoel    forlethan.      Dí    broí 
duba    dórchaidi  |  Abrait  duib  daín  co  mbentaís  foscod55ba 
i8  mmedón  a  da  gruaide.    Indar  latt  ropo2  di  partaing45i6 
imdéntai  a  beóil.      Indar  lat  ba  fross  do  nemannaib  boí 
inna  bélaib  .i.  a  fíaclai.      Teóra  trillsi  fuirri  .i.  dí  thriliss 
immo    cénd    suas.    trilis    tara    haiss  síar.    co    mbenad3 
a.  da  colptha  inna  díaid.     Claideb  corthaire  do  fíndruine  4520 
inna  láim   esnaid    óir   and.     Tri    vneic  imlisse4    cechtar 
a  dá   súla.     Gaisced  lasin   n-íngin    7    dá  ech   duba   foa 
cárput. 

Cía  do  chomainmsiu  ol  Médb  <6frisin  n-ingin.  Fedelm 
banfili  do  Chonnachtaib  mo  ainmsea  or  ind  ingen.  Can  dothéig4525 
or  Medb.  A  hAlbain  iar  foglaim6  filidechta  or  ind  ingen5.  > 
In  íil  imbass  forósna  lat  or  Médb.  Fil  écin  or  ind 
ingen.  Décai  dámsa  di  co  bbia  mo  fechtas.  dosnécce 
ind  ingen  iarum.  Is  and  asbert  Médb.  A  Feidélm 
banfaith7  co  accib  in  slúag.  Frisgart  Fedelm  co  n-epert.  4530 
Atchíu  fordérg  atchíu  rúad.  Ní  fir  són  ém  ol  Médb. 
Ar  atá  Conchobor  ina  chess  i  nEmain  7  hUlaid  imbi 


a  marg.  sup.    Probatio  pennae  Mail  Muri  m«c  m<?/c  (         )'  [M] 
atchi  [A] 


1  stained  and  illegible;  room  for  a  letter  after  Mail,  u  of  muri  obscure,  might  be 
a;  read  Cuind  na  mbocht.  2  ropa  Facs.  3  nibeired  Facs.  *  imlissé  Files.,  but 
no  trace  of '  w-stroke.  5'5  mostly  in  ras.  by  M.         6  .  .  ain  iar  foglaim  not  in  ras., 

projects  into  ?narg.       7  faint  traces  of  asp.  mark  discernible.      6  m-stroke  om.  Facs. 


144  TAIN  BO  CUAILNGE  [55b20-42 

co  neoch  as  dech1  a  n-ócc  7  ráncatár  mo  thectasa  co 
tucsat  fis  seel  damsa  ass. 

453.5  Fedélm  baníáith  co  acca  ar  úuag  ol  Médb.  Atchiu 
forderg  atchiu  rúad  ol  ind  ingen.  Ni  fir  són  ol  Medó2  ar 
atá  Celtchar  mac  Gxtthidir  co  tríun  hUlad  imbi  i  nDún 
Lethglaisse.  7  atá  Fergus  mac  Roeich  mcic  Echdach 
lenni  sund  for  longais  co  .xxx  (     )3  chet  imbi. 

4540  Fedélm  hanfaith  co  acca  ol  Meáó.  Atchiu  fordérg. 
atchiu  ruad  ol  ind  ingen  ni  baa  ani  sin  tra  ol  Med<£. 
4Ar  bit  imserga4  7  cirgala  7  fuili  fordérgga  i  each  slúag 
7  i  each  thaurchómrac  dunaid  móir.  Déca  atheruch 
dund  da.no  7  abbair  a  fir  frind.     Feidelm  hanfaith  co  acca 

4545  Achiu5  forderg  atchiu  ruad  ol  Fed<?l;//  [Gconid  and  asbert 

Atchiu  fer  find  firfes11  cles 
co  Hn  crechta  fora  chnis7 
liian  láith  i  n-airthiur  a  chind 
óenach  mbúada  a  thulchind 

4550  Fail  .uii.  ngemma  láith  íigaile 

for  lár  a  dá  imlisse8 
fil  fuidrech  fora  glinni 
fil  leind  ndeirg  ndrolaig  iwmi 

Dofil  gnúis  as  grato  do 
4555  dobet'r  mod9  don  bancureo10 

duni  óc  is  alaind  dath 
dofeith  ndeilb  iidracuiw  do«  c^ath11 

Cosmail  innas  a  gaile 
fri  Coin  CvAaind  Murtheimne12 
4560  nocon  fetar  cúich  in  Cu 

Culaind  asa  caini  clú 
13acht  rofet?/rsa  amne 
is  forderg  in  sluagsa  de 

1  d  faint  and  broken,  ech  traceable.         2  méd  Facs.  for  mé,  cp.  58a6.         3  letter 
over  xxx.  obscure;  a  Facs.,  ?  it.  4-4  in  ras.,  imfeiga  Facs.  5  sic. 

6  The  poem  that  follows  is  written  in  ras.  by  H.  "  ciis  Facs.  8  imlissean  Facs. 
9  o  add.  over  m.  10  bancured  Facs.  11-n  much  rubbed  or  erased,  but  traceable 
in  good  light.  12  m-stroke  rubbed  and  partly  Meg.  13  between  columns 

opposite  acht,  is  a  hooked  V-shaped  capital  by  H.  u  sirfes  Facs. 


55b43-56a38]  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  145 

Atchíu  fer  mór  forsin  maig 

dobet'r  tres  dona  slogaib1  4565 

cetri  claidbini  cles  n-an 

fil  i  cechtar  a  da  lám  | 

Dá  gáe  bolga  immosb«>  56a 

cenmothá  colg  det  i  sleg2 

ardaric3  imbert  don  tslúag  4570 

sain  gnim  fristeit  each  n-arm  úad 

Fer  i  cathfochrus  bruit  deirg 

dobei'r  in  cosmail  each  leirg 

ardaslig  tar  fonnad  clé 

cotagoin  in  riastarthe  4575 

delb  domárfas  fair  co  se 

achiu4  imrochlad  a  gne 

Ro  gab  toscugud  don  chath 

mam  airlestar  bid  brath 

dóich  lim  iss  e  dobobsaig  4580 

Cu  Culaind  mac  Sualdaim 

Slaidfid  for  slúagu  slana 

fochiuchra  for  tiugára 

fáicfidi  leis  mili  cend 

ni  cheil  in  banFaith  Fedelm  4585 

Snigfid  crú  a  cnesaib  curad 

do  láim  laich  bid  lanpudar 

oirgfid  ócu  imregat  fir 

do  claim aib  Dedad  nWc  Sin 

beit  cuirp  c^rbtha  cainfit  mná  4590 

la  Coin  na  certa  atchiusa.  a.] 

.r.5  In  luan  iar  samain  is  and  docz^w/laiset  iss  ed  dollotar 
sairdes  a  Cr^'achnaib  Aii  .i.  for  Muicc  Cruinb.  for  Té?r]och 
Teora  Crich  for  Túaim  Mona  for  Cuil  Sibrinnea  for  Fid.  for 
Bolga  for  Coltain  for  Glúne  Gabair  for  Mag  Trego  for  Tethbai  4595 
túascirtb  for  Tethbai  descirt  for  Tiarthechta  for  Ord  for  Slais  fadess 
for  Indiuind  for  Carnd  forOchtrach.  for  Midi  for  Findglassa  Assail 
for  Deilt.  for  Delind  for  Sailig.  for  Slaibre  for  Sléchtai  selgatar 
for  Cuil  Sibrinni  for  Ochuind  fadess  for  hUatu  fathúaid  for  Dub. 

a  .i.   Loch  Carrcin.   7   o   Silind  ingin  Madchair  10  ainmniged  .  —  [H].         b  .i. 
Carpri  [H]. 

1  aib  barely  legible.      2  =  is  sleg.       3  ar  faint.      i  sic.     3  .r.  in  marg.  =  retoiric  ; 
what  follows  to  I.  4612  is  written  in  two  cols. 

L 


U6  TAIN  BO  CÚAILNGE  [56a38-56b25 

4600  for  Comur  fadess  for  Tromma  for  Othromma  sair  for  Slani  for 
Gort  Slani  for  Druim  Licce  fadess  for  Áth  nGabla  for  Ard- 
achad  for  Féraind  fothúaid  for  Findabair.  for  Assi  fadess  for 
Drúim  Sálfind  for  Druim  Cain  for  Druim  mac  nDega  for 
Eódond  Mór  for  Eodond  mBec  for  Methe  Tog  for  Methe  nEóin 

4605  for  Druim  Cáemtechta  for  Scuaip  for  Imscuaip  for  Cend  Ferna 

for  Baile.  for  Aile  for  Bail  Scena  for  Dáil  Scena  for  Fertse  for 

RossLochad  for  Sale  for  Lochmach  forÁnmag  for  Deind  forDeilt 

for  Dubglaiss  for  Fid  Móra  for  Colbtha  for  Crond  hi  Cualngi 

A  Findabair  Chúalngi  is  ass  fodailte  in  tslóig  Herend  fón 

46locóiced  do  cuingid  in  tairb.  Ar  ropo  thairsiu  sin  dochótar  céin 
co  ráncatar  Findabair.  Finit  a  titulrad  incipit  in  seel  iar 
n-úrd.-  | 

56b  In  seel  iar  n-urd  inso  sis 

O  dodeochatár  a  cétna  n-ude1  a  Cruachnaifr   co  mbátár   hi 
4615  Cúil   Sibrinne.b     Asbert  Medb  fria   haraid   ara   n-indled    a   noi 
carptic  dí  coro  lád   cor  isin  dunud  co  n-accad  dús  cía  lasmboth 
scíthd  7  lasmboth  laind  techt  in  ts\ogaid. 

Focress  a  phupall  colléic  for  Ailill  7  sudigthe  a  thincur  etcr 

choilcthe2  7  brothracha.     Fergus  mac  Roich  di  for  láim  Ailello 

4620  isin  phupull.  Cormac  Cónd  Longas  ma^Conchobair  fora  láim  sidi. 

Conall  Cernach  fora  laz'm  side?     Fiacha  mac  Fir  Febe  fora  láim 

side  mrtc  ingine  Conchobair.     Medb  ingen  Echezr//  Fedlig  fora 

láim  aili  do  Alill.     Findabair  ingen   Ailello  7   Medbi  fora  laim 

sidi.e  cenmothá  fossu  7  timthirthidi  insin. 

4625        Tic  Medb  iar  ndescin  in  tslóig  7  asbert  ba  n-espa  do  chách 

dul  in  tslógaid  dían  teset  in  .xxx.  cét  Galión.     Ced  ara  tansi  na 

firu  or  Ailz'/l.    Ni  dá  tánsem  dam  ol  Medb  it  ána  ind  die.     In  tan 

ro  mboi  each  oc  gnim  a  sosta  ro  scáig  dóibseom  tuga  a  sosta 

7  fune  a  mbid.    In  tan  ro  mboi  each  oc  praind  ro  scáig  praind 

■0.  Icj.  .C&-.**t> J(*  4630  dóibseom  hi  suidiu.    7  robbátár5  a  cruti  ocaó  n-airfitiud.     Is  espaf 

di  ol  Medb  a  techt  is  foraib  bíaid  búaid  in  tslóig.      Is   airiund 

arbáget  da.no  or  Ailz'/l.     Ni  regat  lend  ol  Medb.     Anat  di  ol 

»  .i.  Trúalli  [M]  b  .i.  áit  hi  fil  Loch  Carrcin  indiu  [H]  c  .i.  nonbor  cairp- 

thech6  no  bidsi  for  leith  arna  salcad  dendgur  in  morsluaig  hisi  [M]         d  .i.  lasmbad 
dolig  [M]         •  Flidais  fora  laim  sidi  [H]4         '  .i.  is  feles  [H] 


1  rude  Facs.  -  i  subscr.  3  lám  MS.  4  add.  in  marg.  H  ;  Flidaisi  Facs. 

5  rob  at  end  of  line,  shaft  of\>  re-inked  larger.         6  asp.  of  t  om.  Facs. 


56b35-57a17]  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  147 

Ail/'/l.     Nách  ainfet  dai?o  ol  Medb.     Ficfit  íorná  iar  tiachtain 
ol  si  7  gébtaít  ar  tir  frind.     Qeist  cid  dogéntar   fríu  or   Aih7l 
innách   maith  a  n-anad    nách  a  techt    A    nguin   ol   Medb.     nÍ4635 
chélam  as  banchomarle  or  Ail//l.    ni  maith  a  n-asbzV.     La  sanais 
ón   ol   Fergus    ní  maricfe  úair    is   áes  comchotaig1    dúinni    nar 
n\]\(aib  acht  ma  non  gontar  uli.     Cid  ed  ón  dorigenmaísní11  ol 
Medb.     Ar  atúsa  sund  mo  sainteglach  díb  tríchtaib  cét  ol  si. 
7  atát  na  .uii.  Mane  .i.  mo  secht  mete  .uii.  tríchait  chét  cotaroi'4640 
a    toccad    ol   si    .i.    Mane    M.d±hramatl  7    Mane    Athramazl    7 
Mane   Morgor   7    Mane   Mingor  7    Mane  Moepz'rt  .i.  iss  eside 
Mani  Milscothach  Mane  Andóe.    7  Mane  Cotageib  Ule.   Is  esz'de 
tuc  cruth  a  máthar  7  a  athar.   7  a  n-ordan  dib  línaib.     Nipá  fir 
son    ol  Fergus.     Atát  .uii.  rig  sund  din   Mumu  7  xxx.a  cét  la  4645 
cech  n-ae  comchotach  dúinni  nar  nUltaib.    .Dobérsa  cath  duit 
ol  Fergus  for  lár  in  dúnaid  hi  tarn  cosna  .uii.  trichtaib  cét  sin 
7  com  thrichaitchét  fadéin  7  co  tríchait  chét  na  nGalión     Acht 
ni  thacersa  ani  sin  ol  Fergus.     Arlifimni  na  hócu  chena  conná 
gébat  forsin   tslóg.     Secht   .xxx.  |  chét    deac  lenni   ol   Fergus.  57a 
iss  é  lit!  ar  ndúnaid  cenmothá  ar  ndaescorslúag  7  ar  mná.    Ar  itá  4650 
a  rigan  la  each  rig  sund  hi  comaitecht-  Medba  7  cenmothá  ar 
maccáemu.     Iss  e  in  t-ochtm()d:i  .xxx.  chét  déac  inso  .i.  xxx. 
cét  na  nGalión.     Fodailter  fón  slóg  ule.     Cumma  lem  ol  Medb 
acht   na  robat  isin  chair  chomraic  i  taat.     Is  ed  dognith  and  4655 
iarom  fodailte  in  GaYwiu  fon  slóg. 

Dollotár  ass  arna  bárach  do  Móin  Choíltrae  dosnáirthet4  ocht 
fichit  oss  n-allaid  and  i  n-óenalaim.  Cúartait  impu  nos  gonat 
íarom.  Nách  airm  thrá  i  mbui  fer  donaib  G&Uonaib  is  he 
arddaánaic.  acht  .u.  oss  arránic  in  slog  ule  diib.  Dotháegat  4660 
iarsudiu  i  mMag  Trego  7  scurit  and  7  arfognat  doib.  Asberat- 
som  is  and  sin  10  gab  Dubthach  in  laid  seo. 

.r.5  Atmaid  nád  chúalaid  co  sse 
costecht  fri  tress  nDubthaige 

slúagad  n-ímdub  arubtha  4665 

fri  Findbend  mna  Ailellá. 

■i  10  fetfaimmais  a  denom  [M] 


1  com  add.  above  line.  -  small  inset  here  (11.  1-4),  out  of  alignment ;  ct  partly 

scaled  off.     '■'■first  stroke  of m  is  traceable  and  portion  of á.     4  ár  compendium.  Facs. 
5  in  marg.,  om.  Facs. 

L2  * 


US  TAIN  BO  CUAILNGE  [57a"-57b 

Doficfe  in  slúagadach 
gébas  ar  cend  éte  Murthemne.1 
ibait  fíaich  lúgbairt  lacht 
4670  di  gnáis  inna  muccaide. 

Gébaid  Crann  fóitech  friithir 
nísléícfe  i  Murthemniu 
con  roisc  opair  fer  Féne 
isin  tsléib  túad  Ochaíni 

4G75  Crib  ol  Ailill  fri  Cormac 

tait  co  comsaigid  far  m^c 
ní  tháet  di  maigib  in  búair 
nach  robda  fuam  in  tsluaig 

Bid  cath  inso  iarsind  uair 
4680  la  Meidb  co  triun  in  tslúaig 

bíait  colnai  de  iné  de 
dianub  thi  in  ríastarthé. 

Dosfóbair  thrá  ind  Némaina  la  sodain  7  nip  si  sin  adaig  bá 
sámam    dóib    la  budris  ind  athigb   triana    chotlud.     Fosci7'dat 

4685  inna  buidne  fochétóir  7  fochérd  dírna  mór  din  tslóg  co  luid 
Medb  día  chosc.  Dothíagat  iarom  co  féotár  i  nGránairud 
Tethbac  túascirt.  Iar  tabairt  imthúsa  fordallaig  forsin  slúag 
dar  grellacha  7  dar  sruthra. 

Dobreth    robud   o    Fergus    i    suidiu    co    \}\tu    ar   chondalbi 

4690  bátirsidé  hi  cess  calléic  acht  Cu  QX\w\aind  7  a  athair  .i.  Sualtaim. 
Dolluid  Cú  Culamd  7  a  athair  íar  ríachtain  ind4  robaid  o  Fergus 
co  mbátár  i  nlraird  Cuillend'1  oc  frecomét  in  tslúaig  and.  Atta 
menma  in  tslóig  ocom  innocht  ol  Cu  Chulaind  fri5  athair. 
Ortháe   úan   co    rrobud    do    \J\tatb.    isim   écensa    techt    i    ndái] 

4005  Fedelmae  Noíchride  .i.  i  ndáil  a  hinailte  boí  i  comair 
Con  Qxxlaind  i  ndormainecht*  dim  glinniu  fadein  dochóid  friae. 
Dogní  id  n-erchomail  iarom  ría  techt  7  scribais  ogum  inna 
menoc  7  focheird  \m  úachtar  in  corthe.:! 

57b         Dobreth  dí  tuus  na  conaire  do  Fergus  ríasin  slúag  |    Luid 


■  .i.  in  Bsidb  [.Ml  *>  .i.  Dubthaig  [M]  '-  .i.  Giánard  indiu  [M] 

Crossa  Caíic  [M]         -  .i.  eirg  [M]         »  .i.  fó  chlitli  [fí] 


1  n  altered  from  t.  -first  i  added  over  f  by  later  hand  (?  H),  not  the  usual 

hook  of "M.         3  cAorthe  Facs,         *  h\d  Facs.         5  sic.         '' Cuil  Facs, 


57b1-15]  TAIN  BO  CÚAILNGE  149 

Fergus   dl  fordul  mór  fadess  co  íótsed  do  Ultaid   terchomrac  4700 
slóig  ar  chondailbi  doróniseom  sin.     Arigthi  Ailill  7  Medb     ba 
and  asbert  Medb 

A  Ferguis  is  andam  amne. 

cinnas  conaire  cingme. 

fordul  fadess  no  fothúaid  4705 

tiagmai  tar  each  n-ailetúaith. 

Atotágatliar  dia  mbrath 

Ailill  Aie  lía  slúagad. 

ni  tharat  menmain  co  se 

do  thus  inna  conaire.  4710 

Maso  chondalbi  dogni 
na  tuid  inna  echraidi. 
bés  adchotar  nech  aile 
do  thosach  na  conaire. 
ro  recair  Fergus.  4715 

A  Medb  cid  not  medraisiu 
ni  cosmail  fri  mrath  inse. 
is  la  hUltu  a  ben  trá 
a  tir  tamdotuidisa. 

Ni  ar  amlessaib  in  tsluaig  4720 

tiagu  cech  fordul  a  húair. 
do  imgabail  in  mórgeine 
immandig  Mag  Murthemne. 

Ní1  arná  corad  mo  chiall 

arna  fordulu  no  tiag.  4725 

dús  i[«]4  riwgaib  ced  iartáin 

Coin  Culaznd  mac  Sualtaim. 

Tecait  trá  co  mbátár  i  nlraird  Onu\\\end.&  Eirr  7  Inell. 
Foich  7  Fochlam2  3a  nda  ara.  Cethri2  mete  Iraird  mete 
Ánchinne3b  It  esidé  no  bitis  remain  resi[«]4  slog  do  i[;//]didnad4  4730 

a  .i.  is  fris  atberar6  Crossa  Cail7  indiu  [M]  b  [in  ?narg.~\  i  cethri  meic  Nera 

meic  Niiado  m«'c  Taccain  ut  in  alis  Yibris  inuenitwr.-  [M] 


1  i  added  below  line.  -  aspiration  mark  otn.  Facs.       3~'s  in  ras.  [M]  and  spread 

out  to  Jill  line.  i  n-  stroke  om.  5  m-stroke  removed  here  and  I.  4J31  by 

erasure  of  preceding  line.  6  asberar  Facs.  7  Cuil  Facs. 


150  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  [57b15"40 

a  [?/z]bretnas  7  a  fortcha  7  a  mbrat  ar  nácha  salchad  dendgor  in 
dirma.  Fogabatsz</e  in  n-id  focheird  Cu  CvXaind.  7  arigsitára 
in  geilt1  geltatár  ind  eich.  Ar  geltatar  dá  ech  Sualtaim  a  fér 
cona  bun  a  talam.     Lelgatárb  im  da  ech  Con  Culatnd  in  n-úir 

4735  co  rrici  na  clocha  i  ndegaid  ind  feúir.  sudit  íarom  co  tánic  in 
slóg  7  aruspettetc  a  n-áes  ciuil.  Dosberat  i  lláim  Fergusa  m£/c 
Róich  in  n-id  arlégaside  in  n-ogum  boi  isind  id.  Asbert  Medb 
iar  tiachtain  cid  frisin  n-anaid  and  anmai  or  Fergus  frisin  n-id 
n-ucut    atá  ogum  inna  menuc2  7  iss  ed  fil  and    ná  tiagar  secha  co 

4740  n-étar  fer  ro  laa  id  samlaid  cona  óenláim  7  óenslat  día  tá  7 
friscuriur  mo  phopa  Fergus.  Fir  ol  Fergus  Cu  C\uúahid  rod  la 
7  it  é  a  eich  geltatar  in  mag  so.  7  damb^zV  i  llaim  in  druad 
7  cachain  Fergus  in  laid  so  sis. 

Id  inso  ced  sloindnes  dún 
4745  ind  id  cía  fo  tá  a  run 

cia  lin  ro  lá  insé 
inn  úated  nó  in  sochaide 

In  déne  erchóit  don  slúag4 

má  docoiset  ude  n-úad 
4750  finnaid  a  druide  ni  ar  sin 

cid  frisi  farcbad  in  t-id 
in  drui  dz'xzV3 

Crephnas  churad  caur  rod  lá 

lán  aingces  for  erred  a 
4755  astúd  rurech  ferg  i  ndá 

óenfer  co  n-óenlaim  ro  lád 

In  nách  día  réir  slúag  ind  rig 
inge  máro  choilled  fír 
conid  ro  lá5  úaib  nammá 
4760  óenfer  anW  fer  ro  lá 

nocon  íetur  acht  insin 
ní  frisi  corthe  in  t-id.  id  inso  .c.  s. 

Asbert  Fergus  íarom  friu  má  saraigthe  in  n-idse6  ol  se  nó 
má  thíastá  secha  cia  beith  i  lláim  duni  no  i  taig  fó  glas  ricfe 


a  .i.  atconcotár  [M]         b  .i.  lomraiset  [M]         c  .i.  sennit  [M]       d  1  feirg  i  ndáil 
ro  lá  oenfer  co  n-óenláim  [M] 

1  ei  in  ras.  and  re-inked;  i  altered  to  1.         2  menuc/t  Fac s.        3  between  columns. 
4  sic.         5  in  ras.         6  so  Facs. 


57b10-58a^]  TAIN  BO  CUAILNGE  151 

i   ndead   ind   fir  ro  scrib   in    n-ogum   n-ind.   7  genaidside  guin  4765 
dune  dib  ria  mmatain  mani  laa  nech  úaib   id  samlaid.     Ní  háil 
dúinni    ém    guin    dune    din    fó  chétóir    ol    A i  1  /71 .     Regmai  for 
muncind  ind  feda  móir  ucut  frind  andes.  7  ni  ragam  tairiseom 
eter.  |  Raselgatár  na  budni  iarom  in  fid  resna  carptib.      Iss6v/58a 
ainm  in   puirt  sin  Slechta.      Is    and    atá    Partraige.      Mad  far 4770 
n-arailib   im    [dorala  and  so1]   imacallaim  cter  Medb  7   Fedelm 
banfáith4  ama/  ro  innisimar  remoind.     7  [da«o  is1]  iarsind  frecra 
dofratsi1]  for  Medb  ro  slfechtad1]  in  fid  .i.  deca  dam  or  Mec$  co 
bia  mo  fechtas.     is  anso-  dam  or  ind  ingen  níro  láim  súil  toraib 
isind   fid.     Is   ar   bias   ón   or  Medb  silsimini  in  fid.     dognithir4775 
da.no  aní   sin.     conid    sed  ainm   in   puirt   sin    Slechta.     Feotár 
iarom  i  Cúil  Sibrillea  ferais  snechta  mór  forru  co  fernnu  fer  7  co 
drochu  carpat. 

Bá  moch  a  mmatan  arna  bárach  do  érgiu  nirbo  hi  sin  adaig 
ropa  sám  dóib  lasin  snechta  7  ní  airgénsat3  bíada  dóib  ind  47S0 
adaig  sin.  Nipo  moch  dí  dolluid  Cú  ChuXaind  asa  bandáil. 
anais  co  foilc  7  co  fothraic.4  Dotháet  iarom  for  lorg  in  tslóig. 
Ní  má  lodmar  do  ol  Cu  Chulamd  ná  mertamar  Ultu  roléicsem 
slóg  forru  cen  airfius  Cure  airdmius  dun  tarsin  slog  ol 
Cú  Culaz'nd  fri  Lóeg  co  fessammar  lin  in  tslóig.  Dogní  Lóeg4785 
aní  sin  7  asbeir  fri  Coin  CuXaind.  is  mesc  limsa  ol  se  anisiu  ni 
ermaisim.  Nípá  mesc  atchiu  acht  co  risa  ol  Cu  CuXaind.  tair 
isin  carpat  di  or  Láeg.  Tic  Cú  CuXaind  isin  carpat  7  focheird 
airdmius  forsin  lorg  iar  céin  móir.  Cid  tussu.  or  Láeg  ní  réid  fort. 
Is  assu  ém  damsa  ol  Cu  ChuXaind  oldás  daitsiu.  air  itát  tri  búada  4790 
formsa  .i.  búaid  roisc  7  intliuchta  7  airdmessa.  ro  láosa  di  tra 
ol  se  fomus  forsaní  sin.b  Ochtricait5  chét  deac  inso  ol  se  ara 
rim  acht  forodlad  in  t-ochtmad  .xxx.  chet  deac  fón  slóg  n-ule 
conid  mesc  fria  rim  .i.  xxx.  chét  na  nGalión 

Dolluid  Cu  ChuXaind  iarom  timchell  in  tslóig  co  mboi  oc  Ath  4795 
Grena    bena\d  gabail  i  sudiu  óenbéim  cona  claidiub  7  saidsius 
for  medón   na  glassi  cona  dichtheth   carpa/  friae  di  síu  nách 
anall.     Dofuircet  oco  Eirr  7  Inell  Fóich  7  Fóchlam  a  nda  ara. 

11  .i.  Cennannas  [M]  b  [in  marg.~\  Is  si  seo  in  tres  árim  is  glicu  7  is  dolgiu 
dorigned  i  nHerind  .i.  árim  Con  Culaind  for  feraib  Herend  ár  Tána.  7  árim  Loga 
for  sluag  Fomórach  ar  Cath  Maigi  Ti/red.  7  árim  Ingciúil  for6  slóg  Bruidni  Da 
Dergae.  _  [M] 

1  in  ras.  H.  •  ansa  Facs.  '■'•  argénsat  Facs.  4  aspiration  mark  faint,  om.  Facs. 
5  sic,  for  ocht  tríchait.       6  s  Facs. 


152  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  [58a3a-58b2s 

Bí/zaidsom  a  cethri  cinnu  díb  7  focheird  for  cethora  benna  na 

4800gabla.     Is  de  atá  Ath  nGabla.a 

Tiagait  íarom  eich  in  cethrair  i  n-agid  in  tslóig.  7  a  fortchai 
forderga  foraib  indar  leó  bá  cath  boí  ara  cind  isind  áth 
Dothéit  buden  úadib  do  déscin  ind  átha  ni  acatár  ní  and  acht 
slicht  ind  óencharpait.   7   in  gabul  cosna  cethri  cinnu.   7  ainm 

4805  ogaim1  íarna  scribend  ina  tóeb  Ric  in  slúag  uli  lasodain.  In 
diar  muintirni  na  cenna  ucut  ol  Medb.  Is  diar  muintirni  ón  7 
is  diar  forclidib  or  Ailz/1.  Ardléga  fer  díb  in  n-ogum  roboí  i 
tóeb  na  gabla  .i.  óenfer  rod  lá  in  gabuil  cona  óenláim  7  ní 
théssid  secce  conda    rala    nech    úaib    co    n-áenláim    cenmothá 

4810  Fergus      Is    machtad    ol    Aih'/l    a    thraite    ro  bíth    in    cethror. 

58bNápaded  bas  machdad  |  lat  ol  Fergus  bád  béim  na  gabla  di 
bun  óenbéim  7  mássu  óenleód  a  bun  is  crichidiude  7  a  intádud 
in  tucht  sa  ol  ní  claide  ro  clas  rempe  7  is  a  íarthur  carprtzV  rolád 
co  n-óenláim.     Dingaib  dind  in  n-ecin  seo  a   Fergus  ol   Medb. 

4815  Tucaid  carpat  damsa  trá  ol  Fergus  conda  tucsa  ass.  co  ndercaiss 
inn  óenleód  a  bun  brissis  Fergus  iarom  cethri  carp//«  déac  día 
charpt//).  combo  assa  charput  fessin  dosbert  a  talmain  co  n-aca 
ba  hoenleód  a  bun.  Is  tabartha  do  airi  ol  Ailz/1  indass  in 
cemut]   cosa  tiagam.     Ergnad  each    úaib    a    bíad.     Nírbo   sám 

1820 dóib,  irraír  lasin  snechta  7  innister  dun  ni  do  imtechtaib  7 
airscélaib  in  cemutl  cosa  tiagam. 

Is  and  sin  trá  adfessa  dóib  imtechta  Con  Culaind.  Imcomarc 
Ailz/1  iarom  inn  é  Conchobtfr  dorigni  seo.  Nach  he  ol  Fergus 
ni   tergadsufe  co  hor   criche  cen   lin   catha   immi.     Cets/  inn  é 

4825Celtchar  mac  Uthidir.  Nách  hé  ni  thargadside  co  hor  criche 
cen  lin  catha  imbi.  Ceist  inn  é  Eógan  mac  Durtacht.  Nach  hé 
ol  Fergus  ni  thargadsz'dfe2  tar  or  cococriche4  cen  trichait  carpat 
n-imrind  imme.  Is  é  fer  dogénad  in  gnim  ol  Fergzis  Cu  Chulamd. 
Isé  no  btv/fad  a  crand  óenbémim  di  bun  7  no  génad  in  cethrur 

4830  ucut  hi  p^api  10  mbíthá  7  doragad  dochom  criche  7  a  ara. 

Tnna  formolta  inso  sis 

Cinnas  fir  or  Ailill  in  Cú  rochúalammár  la  hUl/w.  Cia  háes 
in  gillai  sin  is  irdair^.  Ni  handset,  ém  ol  Fergus  inna  .u.  bliadam 

a  .i.  oc  Beloch  Caille  More  fri  Cnogba  atúaid  [H] 


1  oguim  Facs.      2  thargatsi'</e  Foes.     :!  between  columns;  ina  Facs.,  n- stroke  om. 
4  sic,  dittography 


58bJ5-59aJ1]  TAIN  BO  CÚAILNGE  153 

luid  dia  cluchiu  cosin  macraid  do  Emain  Machi.     Issin  tsessed 
b\\a.dain   luid   do   foglaim   gaiscid   7    chless  la   Scáthaig.a     Isin  4835 
tsechtmad   bMadain   gabais   gaisced.     Isin   tsechtmad   bWzdain 
dec  a  áes  ind  inbaid  sea.      Inn  é  sin  as  andsam  fil   la  Ultu  ol 
Medb.1     For  each  n-aí  ém  ol  Fergus     ni  fairgébasu  ar  do  cind 
láech    bas    andsu.     ná    rind    bas    áigthidiu   ná   bas   altnidi    ná 
bas    athlaimi    nó    láth    bas    luinniu.    ná    fíach    bas    feólchairiu.  4840 
ná  comlond  a  áesa  ródsá  co  trían.  ná  léo  bas  feocru    ná  cláriud 
comlaind.    na    hórd   esorcthe    ná    comla    ergaile.    ná  bráth   for 
buidne.  ná  ergaire   mórslúaig  bas   inraici.     Ní   fuircébasu  and 
fer  rosasad  a  áes.   7   a  ás.  7   a  erriud.  7  a  erúat.h.  a  erlabra.  a 
áinius.  a  irdarcus.  a  guth.  a  cruth.  a  chumachta.  a  cr//as.  a  chless.  4S4-5 
a  gaisced.  a  béim.  a  bruth.  a  barand.  a  búaid.  a  brath.  a  búadrisi. 
a  foraim.  a  fbmsigi.  a  fianchoscur.  a  déni.  a  tarptigi.  a  dec/ad. 
co  cliuss  nonbair  for  each  rind  amcr/  Choin  Culaind. 

Ní  dénaimsea  baa  de  sin  ol  Medb.     I  n-óenchorp  ataszafe.  |  59a 
fodaim  guin.     ní  mou  gabáil.     lasanní  is  áes  ingini  macdacht4850 
insin  7  ní  thángatár  a  fergnima  beus.     Ni  ar  ni  son  ol  Fergus, 
nibo  machdad  dagnim  do  dénam  dossom  indiu.     ar  cid  in  tan 
ba  soosom  batir  ferdai  a  gnima.  - 

Na  m^cgnímrada  inso  sis  ~ 

Altasom  ém  ol  Fergus  la  mathazV  7  la  athazV  ocond  48-55 
dairggdig  i  mMaig  Murthemne.  Adfessa  dó  airscéla  na 
m^craide  i  n Emain.  ár  bíit  trí  chóecait  mac  and  ol  Fergus 
oc  cluchiu.  Is  amlaid  domel  Conchobtfr  a  flaith.  trian  ind 
lai  oc  déscin  na  m^craide.  A  trian  n-aill  oc  imbz'rt  fidchille. 
A  trian  n-aill  oc  ól  chorma  conid  gaib  cotlad  de.  Cia  bemni  -i860 
for  longais  ni  fil  i  nEre  óclaig  bas  amru  ol  Fergus. 

Gudid  Cú  CuXaind  día  máthair  di  a  lécud  dochom  na  m,-?- 
craide.  Ni  rega  ol  a  mathatr  condit  roib  cáemtecht  di  ánrodaib 
XJlad.  Rochian  limsa  anad  fri  sodain  ol  Cu  Chu\aind.  Incoiscsiu 
damsa  ced  leth  atá  Emain.  fathúaid  amne  ol  a  mathat'r  7  is  4S65 
doraid  a  n-ude  ol  si  atá  Sliab  Fúait  etruib.  Dob£>  indass  fair 
ol  Cu  Chu\aind  amim2 

Teit  ass  iarc///  7  a  sciath  slissen  laiss  7  a  bunsach  7  a  lorg 

a  [between  columns']  Obicitiir  Tochmarc  Emiie  de  so.  [M] 


Medb  MS.         -  sic. 


154  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  [59a2-59b18 

áne  7  a  líat/'ait.     Focherded  a  bunsach  ríam  conda  gebed  ar  loss 

4870  resíu  dorótsad  a  bun  for  lár  Téit  cosna  maccu  iaroju  cen 
naidm  a  fóesama  forru.  ár  ní  théged  nech  cucu  ina  cluchimag 
co  n-arnastá  a  íbesam.  Ni  fitirsom  aní  sin.a  Non  saraigedar 
in  mac  ol  Follomon  mac  Conchob#z>  sech  rafetamár  is  di 
XJltaib  dó.     Argu[ntís  do  benaid  foo.1]     Focherdat  a  trí  cóecta 

4875  bunsach  fair  7  arsisetar  isin  scíath  slissen  uli  lesseom. 
Focherdat  áatw  a  líathróite  uli  fairseom.  7  nos  gaibseom  cech 
óenliathróit  ina  ucht.  FocheraW  da.no  an  tri  .111.  lórg  ána  fair 
araclichsom  conach  ráncatár  hé  7  gabais  airbir  clíib  fria  aiss. 
Ríastartha  immiseom  i  sudiu   indar  lat  ba  tinnarcan  asnort  each 

4880  foltne  ina  chend  lasa  comérge  conérracht.  Indar  lat  bá  hoíbell 
tened  boí  for  each  óenfinnu.  Iadais  indara  súil  connárbo  lethiu 
indás  cró  snáthaiti  Asóilgg  alaile  combo  móir  béolu  midchúaich 
Doérig  día  glainíni  co  rici  a  hou.  Asoilg  a  beólu  coa  inairddriuch 
combo  ecna  a  inchroes.     Atreacht  in  lúan  láith  assa  mulluch. 

4885  B6'//aid  fona  maccu  iarom.  Doscara  .1.  mac  diib  síu  ristaís 
dorus  nEmna.     Forrumai  nonbor  díib  thoromsa  7  Conchobar 

59b  bámár  oc  imbz'/t  fidchille.  |  Lingidsom  dano  tarsin  fidchill  i 
ndegaid  ind  nónhatr.  Gaibid  Conchobar  a  rig.  Ní  maith 
airrailt£T  in    macrad    ol   Conchobar.     Deithb/r  damsa  a  popa 

4890  Chonchobí/2>  ol  se.  Dosroacht  do  ch\uc/i/?i  óm  thaig  óm  mathair 
7  ó///m'-  athair.  7  ní  maith  ro  mbatar  frim.  Cia  th'ainmseo  ol 
Conchobar.  Setanta  mac  Sualtaim  atomchomnaicse.  7  mac 
Dechtere  do  phetharsu.  Níba3  dóig  mo  chonpére  sund.  Ced  náro 
nass  do  foessamsu  ds.no  forsna  maccu  ol  Conchobar.    Ní  fetarsa 

4895  aní  sin  ol  Cú  Culaiud.  Gaib  it  láim  mo  fóesom  airtho  di. 
Atmu  ol  Conchobar.  La  sodain  doellasom  forsin  macraid 
sethnón  in  taige.  Ced  taí  dano  dóib  innossa  ol  Conchobar. 
Coro  nastar  a  foesom  formsa  da.no  ol  Cu  Chula/V/i/.  Gaib  it 
láim  di  ol  Conchobar.    Atmu  ol  Cu  ChtActind.    Lotár  uli   isa 

4900  cluchemaig  iarom  7  atarachtatár  in  maic  hi  ro  slassa  and. 
Fosráthatar  a  mummi  7  a  n-aiti. 

Fecht  n-and  da.110  or  Fergus  in  tan  bá  gilla  ní  chotlad  i 
nEmain  Macha  co  matain  inndis  dam  ol  Qonchobar  fris  cid  ná 
cotlai.      Ní  dénaim  or  Cu  <Zw\aind  cen    chomard    frim    chend 


.i.  in  ges  boí  foraib  [H] 


x  in  ras.lS..        "-sic.        3b  corr.  from  n,  a  corr.  from  u. 


59b18-60a7]  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  155 

7  frim  chossa.     Dobreth  iarom  la  Conchob^r  coirthe  fria  chend  4905. 
7  araile  fria  cossa.     7  dognith  imdai  fo  leith  do  etarro. 

Luid  in  fecht  n-aile  da.no  araile  fer  dia  duscudsom  co  mbt'^som 
dia  dur[«]d!  ina  étan  co  rruc  tulchlár  ind  étain  co  mboi  forsind 
inchind    7   corthrascair    in    corthe    cá   rigid.      Rofes    or    Ail//1 
robbó2  dorfwjd1  3niad  7  ropo  rig3  rúanada.     O  sin  trá  ol  Fergus  4910 
ni  laimthesom  do  dúscud  co  ndusced  a  óenur. 

4Aided  na  maccraide  inso 
Bai  in  fecht  aile  da.no  oc  áni  líatraiti  i  mmaig  in  cluche  fri 
Emain  anair     Do  leith  da.?zo  dó  a  óenur  frisna  tri  cóectu  mac 
conbóing   airthiu.  iarom   each   cluchiu    ind   indas    sin    caidche.  491& 
Gabait  in  gillai  oc  sudiu  imbirt  a  dor[^]dx  foraib  conid  apad  .1. 
mac  clíib.     Téit  for  teched    lasodain   co   mboi   fo  adurt  imdai 
Conckobatr     conerget   \5\aid    imbi     conergimse   7   Conchobar 
laisseom.     Conerigsom     fón     imdai    da.no    co    corastar    de    in 
n-imdaí   cosin    .xxx.   láth  ngaile  ro  boi  indi  co  mboi  for  lár  in  4920 
tigi.     Sedait  Ulazd  imbi  la  sodain  isin  tig.     Córaigmitni  iarom 
or  Fergus  7  sídaígmít  in  mtferaid  friseom  iarsin. 

5Cath  Eógain  meic  Derthacht  do  Concobtfr  inso. 
Boi    imnisse    chatha    eter    U\lu    7    Eogan    mac    nDurtacht. 
Tiagait    \J\aid  don    chath.     Facabarsom   inna    chotlud.     Maiti4925. 
for    \J\tu      Facabar    Conchob<?r   7    Cuscraid    Mend    Macha    7 
sochaide    mór    olehena.     Dofúsciseom    a  ngol.    Sinithi    iarom 
co   memdatar   in   da   liic   ro  batár    immi.     Hi  fiadnaise  Bricriu 
ucut    dorónad    ol    Fergus.     Atraig    lasodain.     Cotricimse    fris 
i  ndorus  ind   lis.   7  mé    athgaite.     Fuit  Dia  do   bethu   a  popa  4930 
¥ergus  ol  se.     Gate  Concob<?r.  ni  etarsa  ol  mé.     Teit  ass  iarom. 
Ba    dorcha    ind    adaig.     Fóbair    a    n-armach.     Co    n-acca    ara 
chind  in    fer  7   leth   a  chind    fair.    7    leth    fir   aile   fora  |  muin.  60a 
Congna  lem  a  Chú  C\\\\\aind  ol  se  rom  bith   7  tucus  leth  mo 
bráthar  ar  mo  muin     heir  sist  lim.     Ni  her  orse.     La  sodain  4935- 
focheirt  in    n-aire  dó.     Focheirdsom    de.     Immasínithar  dóib. 
Doscarthar  Cu  Culaind.    Cu  cuala  ni  in  boidb  dinib  collaib.    Olc 
damnae  laich  fil  and  fo  chossaib  aurddrag.     La  sodain  fónérig 
Cu   ChuXaind  7  bévznaid  a  cend  de  cosind   luirg  áne  7  gabaid 

1  xi-stroke  orn.         2  o  in  ras.  with  erasure  of  a  letter  following.        3"3  in  ras.  M. 
4  between  columns.         6  in  marg. 


156  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  [60a7-39 

4940  imraan  liathraite  riam  dar  in  mag.  In  fail  mo  phopa  Conchobar 
isind  ármaig  se  frisgairszVfe  dó.  Téit  chuci  conid  n-acca  issin 
clud  7  roboí  ind  úir  imbi  do  each  leth  dia  diclith.  Cid  dia 
tánac  isin  n-ármag  ol  Conchobar  co  ndeochais  uathbás  and. 
Tanócaib   asin  chlud    la  sodain     ni   t////rcébad    sesser  linni    di 

4945  trenferaib  \J\ad  ni  bad  chalma.  Tair  reond  don  tig  ucut  ar 
Conchobar1  dianom  thisad  mucc  fonaithe  robadam  béo.  Ragsa 
conda  tuc  ar  Cu  CuXaind.  Téit  ass  iarom  co  n-accai  in  fer 
ocond  fulucht  i  mmedón  ind2  feda  indara  lam  dó  cona  gaisciud 
inti  ind  lám  n-aill  oc  funi  in  tuircc.     Ba  mór  a  úathmaire  ind 

4950  fir  fanópairsom  arapa  7  dobé?z>a  chend  7  a  muicc  laiss.  Loingid 
Conchobar  iar  sin  in  tore.  Tíagam  diar  tig  or  Concobrrr. 
Condrecat  fri  Cúscraid  mac  ConchobazV.  Bátár  da.no  tromgona 
fairszV/e  dobeir  Cu  Chulaind  fora  muin.  Dollotár  iarom  a  triur 
co  hEmain  Macha. 

49-55     3Aided  na  tri  nonbor  inso  7  in  fath  arna  laimthé  a  nguin  ina 

cess. 
Fecht  aile  dano  bátár  \j\aid  inna  noendin.     Ni  boi  noenden 
linni  iarom  for  Fergus  for  mnáib  7  maccaib  nách  for  neoch  bis 
fri  crich  nUlad  anechtair  nar//  for  Coin  Culaind  7   fora  athair. 

4960  7  ane  ni  lamar  fuligud  forrosom.  Ar  conscescing  in  cess  for 
inti  nod  goin.  t  a  meth  i  a  garséle.  Tonnecat  tri  nónbor  a 
hinsib  Faiche  lottar  for  in  n-iarless  tan  bamár  inar  noendin. 
Egit  in  bantrocht  isind  liss.  Boi  in  nvzerad  i  mmaig  in 
cluchi.     Doíagatszí/<?  fóna   hegme  amal  atchoncatár  in   m«crad 

4965  na  firua4  duabsecha.  Tiagait  ar  teched  ule  acht  Cu  Culaind  a 
óenur.  Imbertszífe  na  lamlecca  foraib  7  a  luirg  áne  foraib. 
Marbaid  nonbor  diib  7  facbait  .1.  cned  fairseom  7  docztmlat 
ass  iarom  olehena.  Fer  dorigni  inna  gnima  sin  iwraptar  lán  a 
cóic  b\\a.dtia  nirbo  machthad   ce  na5   thised6  co  hor  cocn'chi  7  ce 

4970  no  eisged  a  cinnu  don  chetror  ucut. 

3Aided  con  na  cerda  inso  la  Coin  Culaind  7  am  dia  fil 
Cu  Chulaind  fairseom 

Rafetammár  ém  in  gilla  sin  ol  Conall  Cernach  7  ni  messaite 

a  duba  add.  alongside  by  H. 


1  omission  here  through    hofnoioteleuton,   supply  co    ndernai     tenid    dam    and. 
Ataiseom  tlienid  moir  do.     Maith  di  or  Conchobar   YBL.  -  in  feda  Facs. 

3  in  mar g.      4  under  u  of  firu  is  the  separation  sign  jc  (r  Facs.)     sasubscr.     6  in  ras. 


60a39-60b33]  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  157 

fria  fis  is  dalta  dun.  Nipu  chían  iarsin  gním  adchúaid  Fergus 
indossa  co  ndernasom  bét  n-aile.  Dia  forgéni  Cauland  cerdd  4970 
oegidacht  do  Conchob//r  asbert  Cauland  iarom  nábad  sochaide 
no  bertha  chucai  áir  nípu  du  thír  na  ferund  dó  a  fuirec  dorigni 
acht  do  thorud  a  dá  lám  7  a  tharnguir.  Luid  Conchob<?r  iarom 
7  .1.  cairpfcc/i  imbi  do  neoch  [  ba  sruthem  7  ba  haeregdu  inna  60b 
caurad.  4980 

Adell  Conchobrtr  laiss  iarom  a  cluchemag.  Ba  bés  da.no 
dó  do  grcs  a  n-adall  7  a  tadall  oc  techt  7  oc  tuidecht  do 
chuingid  a  bennachda'  cosna  maccu.  Co  n-accai  iarom 
Coin  Culnind  oc  áin  líathroti  frisna  tri  cóectu  m^c  7  birt  a 
ráena  forru.  In  tan  ba  háin  phuill  dognitis.  no  linadsonr  in  4985 
poll  dia  liathrotib  7  ni  chumcaitis  in  meic  a  ersclaige.  In  tan 
batir  heseom  ule  dobictis3  in  poll  arachlichedsom  a  óenur  conná 
téged  cid  óenlíathróit  ind.  In  tan  bá  n-imtrascrad  dognitis 
dorascradsom  na  tri  .1.  mac  a  oenur.  7  ni  chomraiced  imbiseom 
lin  a  trascartha.  In  tan  da.no  bá  n-imdirech  dognitis  dosner-  4990 
gedsom  uli  co  mbítís  tornochta.  7  nocon  ructaisseom  im  cid  a 
delg  asa  brotsom  nammá. 

Ba   hamra    la    ConcobdT  anisin.     Asbertside  in  etarbiad  a 
gnímu  acht  tised  dóib  co  áes  ferdatad.     Asbert  each  ety/rdabiad. 
Asbeir  ConcobrtT  fri  Co[z'«4]CultfzW.     Tair  lem  ol  se  dond  fleid  4995 
dia    tiagom    dáig  ot   áegi.     Nimda  sátech    dom    cluchi  béos  a 
bobba  ConchobrtzV  ol  in  gilla    ragatsa  in  far  ndiaid. 

O  ráncatár  uli  iarom  don[d  fleid.5]  Asbert  Cauland  fri 
Concobrtr  in  frithalid  nech  infar  ndiaid  ol  se.  Náthó  ol 
Conchobtfr.  nirbo  chuman  laiss"  dal  a  daltai  inna  díaid.  Atá  5000 
árchúa  lemsa  ol  Culand.  tri  slabrada  fair  7  triar  cacha  slabraide. 
A  hEspáin  dosfucad.  LeicthéT  de  dáig  ar  n-indili  7  ar  cetra 
7  duntar  in  less. 

Tic  in  gilla  fo  sodain.  Fónópair  in  cii.  Nos  fethedsom  a 
cluche  colleic.  Focherded  a  líathróit  7  focherded  a  loirg  inaóoos 
díaid  co  mbenad  in  liathroit.  Nibo  moo  in  band  oldas  a  chéle 
7  focheird  a  bunsaid  inna  ndiaid  condagebed  re  totim.  7  niro 
tairmesc  a  cluchi  immi.  ce  ro  boi  in  cú  oca  ascnam.  Torbais 
Conchob^r  7  a  muinter  ani  sin  connarbo  etz>  leo  a  ngluasacht 


a  .i.  cú  doratad7  dar  muir  .i.  cuilenbrotcon.»  [M] 

1  sic,  d  may  be  due  to  retracer.         -  ro  Facs.       3  sic.       4  abbreviation  stroke  om. 
,  d  'fleid  in  ras.  H  ,;  lass  Facs.         '  dorucad  Facs. 


158  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  [60b34-61a26 

5010  indar  léo  ni  faircbitís  i  mbethaid  ara  cind  cid  ersloicthe  in  less. 
In  tan  dí  dolluid  in  cú  chucaiseom  focheirdseom  úad  a  líathróit 
7  a  loirg.  7  frisindle  in  coin  cona  díb  lámaib  .i.  dob^zr  indara 
láim  dó  fri  ubull  bragat  in  chon.  Dobez'r  araile  fria  chúl  b^ztai 
frisin  corthe  inna  farrad  co  sescaind  each  ball  de  a  lethe.     Mad 

5015  iar  n-arailiu  im  is  a  líatróit  ro  lásom  inna  beolu  co  rruc  a 
inathar  thrit. 

Comérgit  \}\aid  ara  ammus.    araill  dib  for  less,    araill  for 

dorus  liss.    Damb^rat  i  n-ucht  Conchob*?/;-.    Fochertar  armgrith 

mór   leo  .i.  m<7c  sethar    ind  rig  do  folmaisiu  a  báis.     Dothéit 

61aa  Culand  issa  tech  la  sodain.  |  Fo  chen  duit  a  maccain  fo  déig 

5021  cridi  do  máthar  Messe  im  ni  mád  airgénus  fleid.  Is  bethu 
immudu  7  is  trebad  immaig  mo  trebad  i  ndegaid  mo  chon.b 
Conággaib  ainech  7  anmain  damsa  ol  se  in  fer  muintire  ruccad 
úaim   .i.    mo  chú.     Robo    din    7   ditiu    diar  feib   7   ar  n-indili. 

5025  Ropo  imdegail  cacha  slabra  dún  eter  mag  7  tech.  Ni  mór  brig 
sin  trá  ol  in  gilla  ébéltair  culén  din  chúani  chétna  lemsa  duit  7 
bíam  cúsa  do  imdegail  do  chethra  7  dot  imdegail  féin  colléic  cor 
ása  in  cú  hísin  7  corop  ingníma.  7  imdíusa  Mag  Murthemne 
uile  noco  mberthar  uaimse  eit   na   halma  ass   manip  aúrderg1 

5030  limsa.  Bid  Cú  Cu\aind  t'ainmsiu  íarom  or  Cáthbad.  Maith 
lem  cid  ed  mo  ainm  ol  Cú  Fer  dorigni  sin  amdar  lána  a  .ui. 
\A\zdna  nipu  machdad  cé  doronadsz'í/e  dagním  ind  inbuid  sea 
in  tan  ata  lána  a  secht  mbWadna  déc  ol  Conall  Cernach. 

-Aided  tri  mac  Nechta  Sceni  inso  sís. 

5035  Dogéni  fecht  aile  dawc  ol  Fiacha  mac  Fir  Febe.  Boí  Cathbad 
druí  hi  fail  a  meic  .i.  Conchob^zV  vneic  Nessa.  Cet  fer  ndéinmech 
dó  oc  foglaim  druidechta  úad  is  é  lín  doninchoisced  Cathbad. 
Iarmifoacht  araili  dia  felmaccai;//3  do  sudiu  cid  díambad  maith 
a  llása.     Asbert  Cathbud  ócláech  nogébad  gaisced  and  forbíad 

;>  Along  the  upper  margin  a  late  hand  has  -written:  SengallocclacA  dimór 
dob/n  ag  'O  Dómiiíi/7/  .i.  'O  Cuirri/z  iss  é  fuair  Tobar  I  Chuirri«  a  nDun  na  nGall 

'■  [in  marg.\  nirbo  é  in  ties  cú  ro4  boí  i  n-inchind  Congánchnis  in  cú  sin  ama/  is 
cétfaid  do  foirind.  ar  is  do  digail  Con  Roi  for  \J\taib  dodeocliaid  Conganchnes6  7  fota 
a  haithli6  na Táná  cid  hesidé  7  lii  cind  a  secht  mbliadna  10  marbsom  (.i.  Cu  Chulaind) 
coin  na  cerda.  ~  Conid  bréc  ami  aid  sin  cétfaid  na  fairni  út  ar  is  a  hEspain  tucad  cú 
na  cerda  amal  innistf;-  hi  curp  in  sceoil.,  [M] 


1  d  corr.  from  h.         -  in  tnarg.         3  sic.         4  ra  Foes.        5  g  MS.  ;  g  asp.  Facs. 
6  asp.  faint ;  om.  Facs. 


€la26-61b25]  TAIX  BO  CUAILNGE  159 

a    ainm    Herind    co    bráth    ar    gnim    gascid     7     no  mertais    a  0040 
airscéla  co  brath.     Rochlunethar  Cu  ChuXaind  ani  sin.     Dothéit 
co    Conchob<7/'   do    chuingid    gascid.      Asbet'r    Conchobor    cia 
dorinchoisc  duit.   Mo  pobba  Cathbath  ol  Cu  ChuXaind.  Rofetam- 
mar  ém  ol  Concobr<r.     Dobeir  gai  7  scíath  dó.     B^rtaigthus  for 
lár  in  taige  conna  temó  ní  dona  .11.  gaiscedaib  déc  nobitis  di  5045 
imforcraid    hi    tegluch    Conchobew-   fri    maidm    n-airm    no    fri 
gabáil  ngasced  do  neoch.     Co  tardad  dó  gaisced  Conchobrtz'r 
féin.     Falloingside  ifn  eseom  7  b^rtaigthi  hé  7  bennachais  in  rig 
bá  gaisced  7  asbert  céin  mair  tuaith  7  cen^l  díanid  ri  in  fer  assa 
harm  so.     Dafic  iarom  Cathbad  chucu  7  asbeir  in  gaisced  gebes  5050 
in  gilla  or  Cathbad.   ed   ol   Conchob«r.     Ni    sirsan  do  mac  a 
máthar  ém   ol   se.     Ced    ón   nách   tussu    ém    donarchossaig   ol 
Conchobtfr.     Nách   mé  écin    ol  Cathbad.     Cid   do  chana  duit 
in  bréc  do  imbzVt  form  a  siriti  ol  Conchob^r  fri  Co[in]]CuXaind. 
A   rí  Féne  ní    bréc  |  ol    Cu  Chulaind.     Is   hé  dorinchoisc  dia61b 
feXmacaió    i    mbúaruch    7    rachúalasa    fri     hEmain     andess   7  5056 
dedeochadsa2  chucutsu  iarom.      Is  maith  ane  in  laa  ol  Cathbad 
is  glé  bid  airdairc  7  bid  animgnaid  inti  gebas  gaisced  and  acht 
bid  duthain  nammá.     Amra  brigi  son  ol  Cu  ChuXatnd  acht  ropa 
airdercsa.     maith  lim  cen  co  beind  acht  óenlá  for  domun.  5060 

A  lláa  n-aile  imchomairc  araile  fer  dona  druidib  cid  diambo 
maith  a  11a  sin.  Nech  no  ragad  hi  carpat  and  for  Cathbad 
forbiad  a  ainm  Herind  co  bráth.  Roclunithar  iarom  CuCxxXamd 
sin.  Dothetszife  co  Coxxchobar  co  n-epert  fris  a  popa  Chonchobaz> 
ol  se  carpat  damsa  Dob«Vside  carpat  dó.  Forrurim  a  láim  eter  5065 
di  fertais  in  carprn't  co  mmebaid  in  carp#/.  Brissis  in  dá  carpat 
deac  in  cr?/th  sin.  Doberar  do  iarom  carpat  Conchob^zV. 
Foloings/íjfe  heseom  Téit  isin  carpat  iar  sudiu  7  ara  ConchobazV 
leiss.  Imsoi  in  t-ara  .i.  Ibor  a  ainm  side  in  carpat  foiseom. 
Tair  isin  charpat  fechtsa  ol  in  t-ara.  It  cóema  na  heich  am  5070 
cóemsa  daw<?  a  maccán  ol  Cu  ChuXaind.  Tair  n'un  timchell 
nEmna  namrná  7  rot  bia  a  lúag  airi.  Téit  on  dano  in  t-ara 
7  cotnéicnigidar  Cu  ChuXazud  iar  sudiu  co  dairled  forsin  slige  do 
chelebrad  dona  maccaib  7  condam  bennachtais  in  m^z'c.  Gáid 
do  c\ano  co  tairled  in  sligid  dorísi  o  tháncatár  ón  dano  asbert  5075 
Cu  ChtiXaind  frisin  n-araid  indaig  brot  forsin  n-echraid  trá  ol  se. 
Ced  leth  ón  ol  in  t-ara  céin  adiwdain  in  tslige  or  Cu  ChuXaind. 

1  abbreviation  stroke  om.  -  sic. 


160  TÁIN  BÓ  CÚAÍLNGE  [61b25-62a16 

Tecait  di  sudiu  co  Slíab  Fuait  forreccat  Conall  Cernach  and. 
Do  Chonall  da.no  dorala  imdegail  in  chóicid  a  llá   sin   fo  bíth 

5080  no  bíid  each  láth  gaile  do  \JXtaib  a  laa  hi  Sleib  Fúait  fri  snádud 
neich  dothíssad  co  n-airchetul  t  do  chomroc  fri  fer  combad 
and  sin  condrístá  fris  arná  te'xsed  nech  dochum  nEmna  cen 
rathugud.  Do  sónmigi  sin  tra  or  Conall.  Rob  do  búaid  7 
choscor.     Eirgsiu    trá    a    Chonaill    don   dun    7    rom   leicsea   oc 

5085  fcrairiri1  sund  colléic  or  Cu  ChuXaind.  Bid  lór  son  or  Conall 
mad  fri  snádud  neich  co  n-airchet/ml.  Mád  do  chomruc  fri 
fer  im  is  rom  son  daitsiu  co  se  beus.  Bés  nípu  hécen  ón  etz'r 
ol  Cu  ChuXaind.  Tiagam  etarphort  ol  Cu  ChuXaind  do  déscin 
úan  for  fertais  Locha  Echtra.      Is  gnath  airiseom  óc  féne  and. 

5090  Is  maith  lim  or  Conall.  Tiagait  ass  iaxom.  Focheirdseom 
cloich  asa  thábaill  co  mmebaid  fertas  carp^zV  Conaill  Ch&rnaig. 
Cid  frisind  rolais  in  cloich  a  maccain  or  Conall  do  phr^mad2 
mo  Xám  7  dirge  mo  urchair  or  Cu  ChuXaind  7  is  bés  duibsi  far 
nUltaib  ní  réidid  tar3  [églindne4]    Aircsiu  do  Emtfin    aridisi   a 

5095  phopa  Conaill   7  rom   leicse  sund  oc  forairi.      Maith   lim  da.no 

62a  or  Conall.  ni  dechaid  ]  Conall  Cernach  sech  in  magin  iar  sudiu. 
Teit  Cú  Chulaind  ass  iarom  do  Loch  Echtra.  7  ni  fuaratar  nech 
and  ara  chiund.  Asbert  in  t-ara  fri  Coin  Culaind  ara  n-urthaítís 
do  Emain  co  társitís  ól  and.     Ace  ol  Cu  ChuXaind.     Ced  sliab 

5100  inso  thall  ol  Cu  ChuXaind.  Sliab  Monduir[«]d5  ol  in  t-ara. 
Tiagam  co  risam  ol  Cu  ChuXaind.  Tiagait  iarum  co  rrancatár. 
Iar  riachtain  dóib  in  tslébe.  imchomarcair  Cu  ChuXaind  iarom 
cia  carnd  ngel  inso  thall  i  n-úachtor  in  tslébe.  Findcharnd  ol 
in  t-ara.     Ced  mag  ani  thall  ol  Cu  ChuXaind.     Mag  mBreg  ol  in 

5105  t-ara.  Adfét  dó  dz.no  ainm  cech  primdune  eter  Themair  7 
Cenandas.  Adfét  dó  chetumus  a  n-iathu  7  a  n-áthu.  a  n-airdirci 
7  a  treba.  a  ndúne  7  a  n-arddindgnu. 

Inchoscid  dó    dz.no  dun  tri  mac   Nechta  Scénea  .i.   Foill    7 
Fandall  7  Túachell  a  n-an[mandaidi.6]      Indat  eside  asberat  or 

5110  CwChuXaind  wkcW  móo  fil  do  XJXtaib  i  mbethaid  oldás  ro  beótarsom 

a  .i.  o  Inb<?r  Scene  [H].  [in  marg.~]  Fer  Ulli  mac  Lugdach  a  n-athairj  Nechtan 
Scene  a  mmáthair.  Ulaid8  úa?io  ro  marbsat  a  ii-athair  iss  air'  ro  batár  hi  cocad 
faraib.  [H] 


1  =  forairi,  MS.  has  air  siglum  followed  by  hi.  -  promat  Facs.  3  tar,  ar 

sigium,  ivith  cross  stroke  imperfectly  erased,  and  followed  by  r.  4  églindne  in  ras. 
H;  read  églinde.  5  n-stroke  om.  5  mandaidi  in  ras.  H  ;  n-anmand  Y.  ''sic, 
for  airi.  8  Ullaid  Facs. 


62a16 -62b14]  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  161 

dib.  At  é  écin  ol  in  t-ara.  Tiagom  conda  risam  or  Cu  Chu\aind. 
Is  gúais  dúnn  em  ol  in  t-ara.  Ní  día  imgabáil  ám  tiagma  ol 
Cu  Chidaind.  Tiagait  ass  iarcm  7  scorit  a  n-eochu  oc  commor 
mana  7  aba  allándess  úas  dun  a  chéle.  7  srethe  in  n-id  boi  forsin 
corthe  róut  a  láma  isin  n-abaind  7  leicthe  la  sruth  dáig  ba  coll  5115 
ngisse  do  maccaib  Nechta  Scene  ani  sin.  Arigitsz'i/e  \arom 
7  dothiagat  a  ndochum.  Contuli  Cu  Chidaind  iarom  ocon 
chorthe  iar  lécud  ind  ide  frissin  sruth  7  asbert  frisin  n-araid, 
Nim  dersaige  fri  úathad  nom  diusca  im  fri  sochaide.  Bá  himecal 
im  in  t-ara  colléic  7  indlidsidfe]1  a  carpat  7  dosrenga  a  fortgae  5120 
7  a  forgaimniu  ro  batár  for  Coin  Cku\aind  úair  nach  rolamar  a 
dúscud.  Daig  asbert  Cu  Chu\aind  friseom  ar  thus  nách  dusced 
fri  húated.  Tecait  iarom  meic  Nechta  Scene.  Cia  fil  sund  ol 
fer  dib.  M«c  bee  dochóid  indiu  ar  esclu  hi  carpat  ol  in  t-ara. 
Nipo  do  soinmige  ol  in  láech  7  nirop  do  fechtnaige  dó  a  5125 
chétgabáil  ngaiscid.  Na  bid  inar  tir  7  na  gelat  ind  eich  and 
ni  as  mó  ol  in  láech.  Atát  a  n-essi  im  láimsea  ol  in  t-ara. 
Nirbo  latsu  tollem  écraite  ol  Ibar  frisin  laech.  7  attá  da.no  in 
mac  ina  chotlud.  Nimda  mac  écin  or  Cu  Chulat'nd  acht  is  do 
chuingid  chomraic  fri  fer  dodeochaid"  in  mac  fil  and.  Is  sain  5130 
limsa  ón  ol  in  láech.  Bid  sain  duitsiu  innossa  issind  áth  ucut 
ol  Cu  Chulaz'nd. 

Is    tacar    dait  trá  or  in  t-ara  foichle  in   fer  dotháet   ar  do 
chend3  Foill  a  ainm  or  se.  ár  mani  thetarrais  issin  chetforgam 
ni  thetarrais  co  fescor.     Tongu  do  dia  toinges  mo  thúath  nocon  5135 
imberasom  for  Ultu  a  cles  sin  dorísse  |  diano  tárle  mánaís    mo  62b 
phopa  ChoncobtfzV  as  mo  laimsea.     Bid  lám  deóraid  do.  sréthis 
fair    iarom   in  sleg   co    mmebaid  a  druim  trit.     Dobet'r  leiss  a 
fodb  7  a  cend  iar  sudiu.     Foichle  in  fer  n-aile  da.no  ol  in  t-ara 
Fannall  a  ainm  side.    Ni  trummu  do[n]essa4  in  n-usce  oldás  ela  no  5140 
fandall.     Tongusa  da?io  nocon  imberasom  for  Ultu  in  cles  sin 
dorissi  ol  Cu  QhuXaind.     Atconnarcsu  ém  ol  se  indas  imatiagsa 
in  lind  oc  /iKmam.     Condrecat  ianwz  issind  áth.     Gonaidsom 
da.no  in  fer  sin  7  dobert  a  chend  7  a  fodb  lais.     Foichle  in   fer 
n-aile  dotháet  chucut  ol  in  t-ara.     Tuachell  a  ainm    ni  lessainmóHS 
dó  dano  ar  ni  thuit  di  arm  etz>.     Ondar  dossom  in  del  chlis  dia 
mescad  conid  ndérna.  retherderg  de  or  Cu  ChuXaiiid.     Srethius 

1  e  added  above  line,  by  later  hand,  and  in  paltr  ink.  -  i  subscr.  3  ce«d 

Facs,  4  n-stroke  orn. 

M 


162  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  [62bI4-63a13 

fair  iarom  in  slig  conid  rallá  ina  chomsudiu  Dolluid  a  dochujn 
iarom  7  b<?#naid  a  chend  de.  Dobert  Cú  iarom  a  chend  7  a 
5150  fodb  laiss  diaraid1  fadessin  co  cúala  íar  sudiu  foíd  a  mmathar 
ina  ndíaid  .i.  Nechta  Scene.  Dob^'r  a  fodb  di  sudiu  7  dobeir 
na  tri  cind  laiss  inna  charpz^  7  asbert.  ní  fuicéb  trá  mo  choscur 
ol  se  co  rríus  Emain  Macha. 

Doc///;/lat  ass  \axom  cona  coscor.  Is  and  sin  asbert  Cu  Chu\aind 
5155  frisin  n-araid  Dorar[«]gertaissiu2dagérim  dund  ol  Cu  ChuXaind  7 
rosnecam   a    less   indossa   diág  in  tressa   7   inna    iarra    fil    inar 
ndiaid.     Imriadat  iarom  co  Sliab  Fúait.     Ba  hé  lúas  ind  érma 
donucsat  iar  mBregaib  far  ngn'sad  ind  arad  co  togrennitis3  ind 
eich  fón  charpat  in  gaith  7  inna  heonu  for  luamain  7  co  táirthed 
5160  Cu  ChuXaind  in  n-urchur  dollécéd  asa  thailm  riasú  rísad  talmain. 
Iar  riachtain   dóib  Slébe  Fúait  forrecat  alma  n-oss   n-and 
ara    ciund.     Cissi  slabrai   in    discer  sa    thall    ol    Cu  Chulaind. 
Oiss  alta  ol  in  t-ara.     Cia  dé  or  Cu  ChuXaind  bad  ferr  la  \5Xtu 
a  mmarb   [t  a  mbeo4^  do  breith  dóib.    nó  a  mbeó.     Is  inganto 
5165  a  mbeó  ol  in  t-ara  dóib  ni  each  óen  condric  samlaid.     a  mmarb 
im  ni  fil  úadibseom  ónach  ric    Ni  ch«;«cison5  a  beó  nach  ae  do 
brith   ol    in    t-ara.     Cumcim    écin    ar  Cu.     Indaig  brot  forsna 
eochu   issin   monai.     dogni   in   t-ara    on    ani   sin.     Glenait   ind 
eich    isin    mónai  ian?m.     Taurlaing   Cu  ChuXaind  7   gabaid    in 
5170  n-oss  ba  nessom   dó  7  bá   caimem  díb.     Slaittius  sethnón   na 
móna  7  dammainti  fo  chétóir    c?^;;/rigis  eter  da  fert  in  carpaii. 
Co  n-accatár  ní  eill  ngésse  ara  ciund  atheroch     Cia  de  bad 
63a  ferr  la  \JXtu  or  Cu  ChuXaind  a  mbéo  nó  |  a  mmarb  dóib.     Is  a 
mbéo  b^res  a  n-as  béodu  7  a  n-as  segundo  ol  in  t-ara.    Látraid  Cú 
5175  iarom  cloich  mbic  forna  héonu  co  mbí  .uiii.  n-éonu  díb.     Inláa 
afrithisi6  cloich  móir  co  mbí  da  en  déc  diib.    Tria  tháithbém^/d 
trá   insin   uli.     Tecmall    na    heónu  dun    tra   ol  Cú    fria    araid. 
Mád  messe  dig  dia  tabairt  or  se  conclichfe  in  dam  allaid  fortso. 
Ní  réid  dam  a  techt  ém  ol  in  t-ara  rodass^imna  heochu  conna 
5i8odichtim  seccu.     Ni  étaim  dano  techt  sech  nechtar  in  dá  rotha 
iarndae  in  carpait  ara  fáebraige  7  ni  dichtim  da?/<?  sech  in  dam 
árolín7  a  congna  eter  di  fert  in  carpait  ule.     Cingsiu  amend  dia 
congno  or  Cú.    Tongusa  do  dia  toingte  UXaid  cXóenad  clóenfatsa 

"■  .i.  fonnod  [M] 


1  =  dia   araid         2  w-stroke  orn.         3  togrernitís  Facs.         4  in  ras.,  end  of  line 
H,  a  substitution  for  nach  ae,  Y.  5  sic-.  6  asp.  om.  Facs.  "  =  ar  ro  lin. 


63a13-63b6]  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  163 

mo  cend  fair  i  in  tsúil  dogensa  fris  nocon  focher  cor  dia8  chind 
riut  7  noco  lémaith^r  a  glúasacht.  Dognít//1  són  iarom  conrig  5185 
Cu  Chu\aind  inna  esse  7  tecmala2  in  t-ara  inna  héonu.  Conreraig 
CuChulaind  iarsin  inna  héonu  di  thétaib  7  refedaib  in  carpazV. 
Conid  samlaid  sin  luid  do  Emain  Macha.  Dam  allaid  i  ndiaid 
a  charpczzY  7  fall  gesse  oc  fblúamain  uassa.  7  tri  cind  inna 
carpz//.  5190 

Recait  iar  sin  co  Era«w.  Carptech  dorét  far  ndochzzz/z  ol  in 
dercaid  i  nE.va.ain  Mac/ta  ardailfe  fuil  laiss  each  dune  fil  isind 
lis  mani  foichlith^r  7  mani  dichset  mná  ernochta  friss.3 
Tossoísom  \axom  clár  clé  a  carp«zY  fri  hEmain  7  ba  gess  di 
ani  sin.  7  asbert  Cu  Chulaind  tongu  do  dia  toigt/ze4  \J\aid  mani  5195 
étar  fer  do  gleó  frimsa  ardailfe  fuil  each  n-áen  fil  isin  dún. 
Mná  ernochta  ara  chend  ar  Conchobtf?-.  Tothéit  iarom 
bantrocht  nEmna  ara  chend  im  Mugaina  mnai  Conchob^zV  vaeic 
Nessa  7  donnochtat  a  mbruinni  friss.  It  é  óic  inso  condricfat 
frit  indiu  or  Mugain.b  Foilgiseom  a  gnúis.  La  sodain  atnethat  5200 
láith  gaile  Kmna  7  foch^ndat  i  ndabaig  n-úarusci.  Maitti 
immiseom  in  dabach  hisin.  In  dabach  aile  da.no  in  ro  lád  fichis 
dornaib  de.  In  tress  dabach  i  ndeochaid  iar  sudiu  fosngertsz>/e 
combo  cbuimú  dó  a  tess  7  a  fuacht.  Dotháet  ass  iarom  7  dobez'r 
ind  rigan  iar  sudiu  .i.  Mugain  bratt  ngorm  n-imbi  7  delg  n-argit  5205 
n-and  7  léne  chulpatach.  7  suidid  fo  glún  Chonchob^zr  iar<?m 
7  ba  si  sin  a  lepaid  do  gr/s  iar  sudiu.  Fer  dorigni  sin  inna 
sechtmad  bMadain  ol  Fiachna  mac  Fir  Febe  nipo  machdad 
cia  chonbosaide  for  écomlond  7  cia  no  tragadc  for  comlond  in  tan 
ata  lána  a  sé  bX\adna  dec  indiu.  5210 

Slicht  sain  sod  co  aidid  nÓrláim  | 

Tiagam  ass   trá  hifechtsa    or    Ail///.     Roeca6   \a.rom    Mag  63b 
Mucceda.     B^wnaid   Cti  Chulamd  omnae   ara  ciund    i  sudiu   7 
scribais  ogum  ina  taib.     Iss  ed  ro  boi  and   arná  dechsad   nech 
sechai  co  ribuils^  érr  óencharpa//.     Focherdat  a  pupli  i  sudiu  5215 
7  dotiagat7  dia  leimim  inna  carptib.     Dofuit  .xxx.  ech  oc  sudiu 

a  t  im  Feraig  secundum  alios  [M]  b  t  or  Férach5  [M]  c  .i.  cia  no  érged 

[H]         d  .i.  sis  [M] 

1  stain  over  t,  faint  traces  only  of  mark  of  aspiration  ;    dognit  Facs.  ;    dognid  Y ; 
dognith  Eg.  ■  MS.  has  tecmalta  with  punctum  delens  over  t.  3  fHs  Facs. 

4  sic,  for  toingte.         5  Féraig  Facs.        6  sic,  read  roecat.         7  at  written  below  line, 
^probably  by  H.         8  a  faint  and  partly  illeg.  owing  to  stain  ;  otn.  Facs. 
M  2 


164  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  [63b6"42 

7  brisit^r  .xxx.  cavpat  and.     Belach  nAne  iarom  iss  ed  ainm  na 
maigni  sin  co  brath 

Aided  Fraich 

5220  Biit  and  co  ára  bárach  congairther  Fraech  dóib  tonfóir  a 
Fraích  ol  Medó.  Díscart  din  in  n-ecin  fil  fornd.  eirg  dund  ar 
cind  Con  Culaind  dús  in  comrasta  fris.  Toc//;//lai  ass  mattain 
muich  n<??zbor  co  mboí  oc  Áth  Fúait  co  n-acca  in  n-óclaig  oca 
fothrucud   isind  abaind.     Anaid    sund  or   Fráech  fria  muintir. 

5225  conid  rolursa  frisin  fer  n-uccut  ní  maith  i  n-usa'u  or  se.  Tíscaid 
a  étach  de.  Téit  isin  n-usci  a  doch?tm.  Ná  tair  ar  mo  chendsa 
or  Cú  atbéla  de  7  is  tróg  lim  do  marbad.  Ragat  óm  ol  Fraech 
co  comairsem  isind  usciu  7  bad  chert  do  cluchi  frim.  CVw/mitti 
són  amrz/  bas  maith  latt  or  Cu  Chulatnd.     Lám  cechtar  náthar 

5230immáraile  or  Fráech.  Atnagait  co  céin  móir  oc  imtrascrad 
forsind  usci  7  bátir  Fráech.  Tanócaib  súas  afrithisi  in  dulso 
or  Cú  in  didma  th'anacol.  Noco  didém  or  Fráech.  Atnaig  Cú 
foí  atherruch  conid  appad  Fráech.  Tocurethar  for  tír.  berait 
a  muint^r  a  cholaind  co   mboí  isin  dúnud.     Ath  Fraich  iss  ed 

•r>235ainm  ind  atha  sin  co  brath.  Coínti  a  ndúnad  n-ule  Fraech 
co  n-accatár  banchun  i  n-inaraib  úanib  for  colaind  Fraích  m«c 
Idaid.  Focessat  úadib  issa  síd.  Sid  Fraich  ainm  in  tsida  sin 
iarom.  Lingid  Fergus  darsin  n-omnai  ina  charp?//.  Tíagait 
co    mbátar    oc    Áth[Táiten2]  Toscara  Cú    sessiur    dib    and    .i. 

5240  [sé  Dúngail  Irruiss3] 

Tíagait  ass  iarom  hi  Fornocht.  Culen  la  Medb  Baiscne  a 
ainm.  Lécid  Cú  irchor  fair  co  mb^t  a  chend  de.  Druim  ainm 
inna  maigni  sin  iarom  o  sin  immach.  [5Mor  in  cuitbiud  dúib  ol 
Medb  can  tophund  na  erri  angceóil  ucut  fil  co  lor  nguin.    Doberatsom 

5245  iarom  topund  fair  iar  siwi1  coro  brisiset  fertsi  a  carpat  oca5] 

'Aided  Orlaim 

Dothiagat  ass  da.no  tar  6Iraird    Culend  ara  bárach6   7Dosleci 

Cú  ChuUuneF  riam  dofuric  araid  nOrlaim  m^z'c  Aik/lo  7  Med&a 

i  Tamlachtai  Orláim  fri  Dísiurt  Lóchait  antúaid  bican  oc  béim 

5250  feda  and.    Mád  iar  n-araili  slicht  irh  is  fertas  carpal  ConCulatnd 


»  between  columns.  '  in  ras.  H  ;  Meislir  Y.  3  in  ras.  H ;  Meislir  7  rt  F. 

sic.  5"5  in  ras.  H.  6'6  in  ras. ;  tar  Airdd  Y.         ''-''  projecting  into  margin. 


63b42-64a35]  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  165 

ro  maid  7   is  do  béim  fertas  dochóid   in  tan  cotranic  fri  araid 
nÓrláim.     Is  é  in  t-ara  ros  ben  na  fertsi  mad  iarsin  tslicht  sa. 
Is  nephnár  a  ndogniat  Ulaid  masat  é  file  sund  |  tall  ol  Cú  céin  64a 
file  in  slóg  fora  tairr.    Teitseom  cosin  n-araid  dia  chose    indar 
leis   ba  di  \J\taib   dó     co  n-accai  in  fer  oc   béim  feda  .i.  fertas  5255 
carpait.     Cid  dogni  sund  ol  Cu.     Fertse  carpait  do  béim  ol  in 
t-ara.  ro  brisisem  ar  carpal  oc  tofund  na  ailite  ucut  Con  Culaind. 
Congná  frim  ol  in  t-ara.     Déca  namma  \n  bá  teclaim  na  fertas 
dogéna    fa    na    n-imscotad.     Bid    a    n-imscotad     ém    ol     Cú. 
Imscothis  iarom  na  fertse  culind  tria  ladra.  a  glac  hi  fiadnaissi  5260 
a    cheli    conda    cermnastar   eter  ruse  7    udbu.      Nip  si   th'opar 
comadas  dobiur  fort  ol  in  t-ara  bad  n-imomon  side.     Can  duit 
ol  Cú  Chulaind  ara  Orláim  meic  Ailella  7  Med3a  or  se.  7  tussu  ol 
in  t-ara.    Cú  Culaind  mo  ainmse  ^1  se.1     Romairgge  són  :ém  ol 
in  t-ara.     Ni  agith^r1  ni  ol  Cu  Chulaind.     Cáit  atá  do  thigerna  52G5 
or  se.     Atá  isind  fertai  ucut  ol  in  t-ara.     Coisle  di  as  immalle 
frim  ol  Cu  Chulaind  ax  ni  gonaimsea  aradu  etz'r.   TeitCu  Chulaind 
dochom   nÓrláim  gontai  7   bennald  a  chend  de  7  ros  ecroth  a 
chend-  frisin  sliiag.     Dobi?z>  in  cend  for  muin  ind  arad  iarsin 
7  atbert  heir  latt  sin  or  Cu  7  tési  don  dúnud  amlaid.     Manip  5270 
samlaid    téis    roticcba  cloch    úaimse  asin   tailm.     A   ndochóid 
i  n-occus  don  dúnud  tisca  a  cend  dia  muin  7  adfét  a  imtechta 
do  Meidfr  7  AilzY/.     Ni  frithid  bid  eissine  éma  ol  si.  7  asrubairt 
mini  thucaind  for  mo  muin  doch<?;/z  in  dúnaid  brisfed  mo  chend 
formsa  co  cloich.  5275 

3Aided  tri  mac  nGárách 

Ansait  iar  sin  tri  m^z'c  Gárach  fora  n-áth  it  é  a  n-anmand 
side  .i.  Lon  7  Ualu  7  Diliu.  Mes  Lir  7  Mes  Láech  7  Mes  Lethan 
an4  tri  araid.  Ba  foróil  leu  a  ndorigni  Cu  Chulaind  .i.  da  m^cdalta 
ind  rig  do  goin  7  a  mac  7  crothad  in  chind  frisin  slóg.  5280 
Co  rubaitis  Coin  Culaind  tara  ési  7  co  ndergabtais  a  n-oenur 
a  n-imneth  sin  din  tslóg.  Bentatar  tri  fidot  dia  n-ardaib5  co 
róiltis  glied  fris  a  ssessiur.  Nos  gegoinseom  uli  iar  núair4 
ro  brisiset  fir  fer  fair.     Ro  boi  ara  Órláim  in  tan  sin  Iter  Ailill 

a  .i.  ni  inund  7  en  do  gabáil  [HJ 


1-1  apparently   in   ras.    {and  retraced),   but  by  M.  2  mark  of  aspiration  of 

unusual  form.         :i  in  marg.  i  sic,  and  Y,  read  a.  5  sic,  read  n-aradaib,  Y. 

6  iar|núaí>  MS.,  a  wrong  expansion  ofrkx  uair;   read  inrom  úair,  Y. 


166  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  [64a35-64b2* 

5285  7  Metdd.  Tanettata  Cú  cloich  fair  co  mmebaid  a  chend  co 
tánic  a  inchind  fora  chlúasa  .i.  Fer  Tedil1  a  ainm.  Ní  fir  trá 
amlaid  sin  na  marbad  Cú  aradu.  Ní  marbad  ém  cen  chinaid 
cip  innus. 

2Aided  in  togmaill  7  in  pheta  eóin 

5290  Bágais  Cu  QhuXaind  hi  Methiu  port  iar  sin  i  n-acciged 
Ailz'// i  Medb  fochichred  cloich  asa  thábaill  forru.  Dognísom 
ón  da.no  .i.  doléci  cloich  assa  thailm  co  n-ort  in  togmall  boí 
for  gúalaind  Medba  frisin  n-áth  andess  is  de  atá  Méithe  Tog. 
7  ort  in  n-én  boí  for  gualaind  AWella  fri  ath  antúaid.     Is  de  atá 

64b  Méthe  nEóin.     i  da.no  is  for  j  gúalaind  Medba  batár  immalle 

5296  eter  togán  7  én  7  is  a  cind  bí?«tatár  na  urchora  díb. 

Báite  da.no  Reuin  ina  loch  is  de  atá  Loch  Reóin.  Ní  cían 
úaib  atá  far  céle  or  Ailz'//  frisna  Mane  ataregatside  súas  7 
immusdecat    in    tan  siasatár[som  da//í>3]  atheroch  benaid  Cú  fer 

5300  dib  co  mmebaid  a  chend  fair.  Bá  mád  lodsaid  dó  níbu  ádas  far 
mbraisse  or  Maenén  drúth.  dob^raindse  a  cend  de.  Tolled  Cú 
cloich  dó  co  mmebaid  a  cend  fair.  Is  amlaid  trá  ro  marbthá  in 
luct  sin  Orláz/z//z  chetumus4  ina  dind.  Tri  m^zc  Gárach  fora 
n-áth.     Fer  Tedil  ina  dédlib.     Máenán  ina  dind.    Tongu  do  dia 

5305  toingthe  mo  túath  ol  Ailz'//  fer  dogena  a  écnach  sund  dagénsa  dá 
leth  de.  Táet  ass  eter  laa  7  aidchi  chena  dund  or  Ail///  co  risam 
Cual[«]gi5.     Mairfid  in  fer  sa  da  trian  for  slúaig  fón  n-innas  sa. 

Is  and  sin  dosnancatár  cruitti  Cainbili  o  Ess  Rúaid  dia 
n-airfitiud     indar  leó  ba6  du  thoscelad  forru  o  U\taib.     Doberat 

5310  toffund  forru  co  llotár  rempo  i  ndelbaib  oss  ian?;/z  isna  coirthib 
oc  Líac  Mór  antúaid.  ar  roptar  druid  co  móréolás 

7Aided  Lethain 

Dagéinib  da.no  Lethan  fora  áth  for  Nith  la  Conailliu.     Anais 

cadessin  ara  chind    Con  Culamd.      Bá  sáeth    laiss    a    ndogéni 

5315  Cu  Chulaind.     Esgid    da.no    Cu   Chulaind   a    chend    di    sudiu 

conid  fácab  laiss     is  de  atá  Ath  Lethan  for  Nith.  7  memdaitir 

*  .i.  teilgid  [M]         *>  .i.  tic  [H] 


1  tAedil  Foes.,  but  MS.  has  a  dot,  not  the  usual  mark  of  aspiration.        2  in  marg. 
3  in  ras.  H.  4  over  t,  the  beginning  of  an  aspiration  mark.  5  n-stroke  om. 

6  leóba  ivith  the  usual  maris  of  separation,  oc,  underneath  ;  leosom  ba  Y.        "  between 
columns. 


64b25  65a1 


TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  167 


a  carpait  leu  oc  comrac  forsind  áth  inna  farrad  is  de  atá 
Ath  Carp#/.  Docer  Mulcha  ara  Lethain  isin  guala  fil  etarro 
is  de  atá  Gulo  Mulchai.  Céin  bátár  di  in  tslóig  oc  tochim 
Maige  Breg  forrumai  Allechtu  colléic.  Noch  is  í  in  Mórrigan  5320 
són  i  ndeilb  eúin  co  mboi  forsin  chorthi  hi  Temair  Cualngi 
7  asbert  frisin  tárb. 

r.1  In  fitir  in  dub  dusáim  can  eirca  n-echdaigb  dál  désnad 
fiacht  fíach  nad  eól  ceurtid  namaib  ar  túaith  Brega  bíth  i  ndainib 
tathum  rún  rofiastar  dub  día  n-ísa  mai  mui«  tonna  fér  forglass  5325 
for  laich  lilestai  áed  ág  asa  mag  meldait  slóig  scoith  nía  boidb  bó- 
geimnech  feochair  fiach  fir  máirm  rád  n-ingir  cluiph  Cualgni 
coigdec  díace  bás  mórm^cni  iar  féic  muintire  do  écaib. 

Luid  in  tarb  \a.rom  7  .1.  samasca  imbi  co  mboi  hi  Sléib  Chulind 
7  luid  a  búachaill  ina  diaid     Forgem*?/?  a  ainm.     Fochéird-  de  5330 
na  tri  .1.  mac  nobitis  oc  cluchiu  fair  dogrh  7  márbais  da  trian 
a  m^craide  7  awcechlaid  búrach  hi  Tír  Marccéni  hi  Cualngi  re 
techt.  I 

Ni    rubai   Cu  QhuXaind    nech   eter    na  Sailiu   Imdorthi    hi  65ad 
crich  Conailli  co  rancatár  Cuailngi.     Bai  Cu  QhuXaind  ian?m  hi  5335 
Cuinciu"  .i.  arbágais  iarom  in  acciged  Mezd£  notróistfed  lais  in 
cloich  fria  c/iend.     Nírbo  réid  dosom  on  ar  is  amlaid  imtheged 
Med£  7  leth  in  tslóig  impe  7  amdabach  scíath  uasa  cind. 

3Aided  Lócha  inso 

Luid  di  inailt  do   Medb  Lóchu4  a  ainm   do  thabairt  uisce5340 
7   bantrocht   mór  impe.     Indar   la  Coin  CuXaind  bá  si    Medb 
Sráithius    di    cloich  a   Cuinciu5    conda   ort    ina    réid    is  de  atá 
Réid  Locha  hi  Cualngiu. 

A  Findabair  Chúalngi  fosdáilset  in  tslóig  7  adachtatár  in 
crich  hi  tenid.  Doinolat  a  mbaí  di  mnáib  7  maccaib  7  ingenaib5345 
7  búaib  hi  Cualngiu  hi  teclom  co  mbátár  hi  Findabair  uli. 
Ni  ma  lodsaid  dó  ol  Med£  ni  acciu  in  tarb  lib.  Ni  fil  isin 
choiciudf  etz>  or  each.  Congairth<?r  Lóthar  dóib  búachaill  do 
Medb.     Cáte  in  tarb  or  si  in  dóig  latt.     Isam  ómun  ara  aisnéis 

a  .i.  cen  bréic  [H]     b  .i.  éca  [M]     c  .i.  each  die      cc  .i.  laa  [H]        d  \tnarg.  sup.~\ 
O  Emani  [M]      "  «  .i.  sliab  [H]         '  .i.  isin  chreich  [H] 

1  between  columns.         •  i  subscr.  3  in  rnarg.  4  marks  of  aspiration  over 

both  o  and  c.         5  C//iii«ciu  Facs. 


168  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  [65a18-65b16 

5350  ol  in  búachaill.  Ind  adaig  or  se  dochótár  Ulaid  ina  nóendin 
dolluid  7  tri  fichit  samaisce  imbi  conid  fil  i  nDubcairiu  Glinne 
Gatt.  Ergid  or  Medb  7  berid  gatt  eter  each  ndís  úaib.  Dogníat 
ón  iar^m  is  de  attá  Glend  nGat  [forsin  glind  sein1]  Doberat2 
ian?m  in  tarb  co  mbaí  in  Findahw  áit  i  n-accaia  in  búachail  .i. 

5355  Lothor  tofóbair  cucai  co  mbcrt  a  inathar  ass  fora  bennaib  7 
tofóbair  conatri  cóectaib  samaisce  a  ndúnud  co  n-appad  .1.  laech 
laiss.  Conid  aided  Lóthair  ar  Tána  [sin.  Luid  uadib  in  tarb 
iar  sin  asin  dunud  7  ní  fetatar  cid  dochóid  úadib  7  bá  méla  léo.s] 
Ro  íarfacht   Medb  in  buachaill  dóig  leiss  cáit  i  mbaí  in  tarb. 

5360  Dóig  lem  bád  i  ndíamraib  Slébe  Culind  no  beth.  Tintaíset 
iarom  amlaid  sin  íar  n-indred  ChuaXngi  7  ní  fuaratár  in  tarb 
n-and.  Conéracht  Glaiss  Chruind  fríu  i  n-enna  crand  co  féotár 
fuirri.b  7  asbert  Medb  fri  drécht  día  muintir  ara  tístais  taris. 

4Aided  Úaland 

5365  Luid  láech  amra  ara  bárach  Úalu  a  ainm  gabais  liic  móir 
friais5  do  thecht  darsin  n-usce  dochorastár  in  glaiss  for  cúlu  oss  é 
cona  liic  fora  thairr.  Atá  a  lecht  7  a  lia  forsin  tsligi  ocon  glais  .i. 
Lia  Ualand  á  ainm. 

Lotar    iarcm  timchell  Glaisse  Cruind   co  rrici    in    topor    7 

65b  docóes|tis  eter  a  topor  7  slíab.  acht  nád  étad  o  Meidb  ba  ferr 

5371  la  sudi  techt  tar  slíab  ara  marad  a  slicht  and  co  bráth  ar  sár  for 
Ultu  Ansait  tri  laa  7  tri  aidchi  and  sin  co  cechlatár  a  n-úir 
remib  Bmias  Báu  Cualngi. 

Is  and  sin  geogain  Cú  ChuXaind  Crond  7  Cóemdele  7  ro  fer 

5375  fuire  n-imnaise  Atbath  .c.  n-ánrod  friss  x'iná  ríg  imRoán  im 
Roae  im  da  senchaid  na  Tána.  Cetbri  ríg  ar  secht  fichtib  ríg 
atbath  laiss  forsin  nglais  chétnai.  Dollotar  ianw/  for  Bmias 
Bó  Cualngi  co  folodaib  7  indilib  Cúalngi  co  feótár  hi  nGlind 
Dáil  Imda  hi  Cúalngi.    Botha  a  ainm  in  puirt  sin  úair  dogénsat 

5380  botha  forro  and.  Doíagat  árna  bárach  do  Cholptu.  fanópaít"  tri 
anfót  conerachtside  friu  da.no  co  mbert  .c.  cairptech  úadib  dochom 
maro  iss<?i/  ainm  in  tire  m  robáte  Clúain  Carpa/.  Lotár  timchell 
Colbfo  ian?m    docbum  a  thopair  do  Belut  Alióin  co  feótár  oc 

a  .i.  in  tarb  [M]         b  j.  fora  bru  [H] 


1  in  ras.  H  ;  iarsin  slicht  sin  Y.      2  obi;  at  in  ras.  ;  atchoncadar  Y.     3in  ras.  H. 
4  in  tnarg.  $  =  fria  ais.  c  sic. 


65b1,;-66a10]  TAIN  BO  CUAILNGE  169 

Liasaib  Liac  iss  ed  ainm  in  puirt  sin  úair  dori?zgset  liassu  fora* 
loegu    and    eter   Chualngiu1    7    Conailliu.     Dollotár  ian?m    dar  5385 
Glend  nGatlaig  conérracht  da.no  Glaiss  Gatlaig  friu.     Sechaire 
a  ainm  ríam.     Glas  GalXaig  o  sein  úair  ba  i  ngataib  dobertatar 
a  llóegu  co  feótár  i  nDruim  Féne  la  Conailliu.     It  é  sin  trá  a 
n-imthechta  o  Chualngi  co  Machairi  iarsin  tslicht  sa.     Dogniat 
im    augtair    7    libair    aile    corugud    aile    fora    n-imthechtaib    a  5390 
Findabazr  co  Conaille  .i. 

[-Orgain  Chualngi  inso  sis] 

Atbert  Medb  iar  torachtain  cáich  cona  gabáil  co  mbatár 
uli  hi  Findabair  Chualngi.  Randtar  in  dunad  sund  or  Medb 
ni  rucfaid^r  ind  imirgi  se  for  óenchoí.  Tíat  Ail/71  la  leith  na  5395 
immirgi  for  Midhiachrae.  Ragmaine  7  Fergus  for  Be  mas 
nUlad.  Ní  ségda  or  Fergus  in  leth  donroacht  dind  imirgi. 
Ní  rucfaiter  na  bai  tarsin  sliab  cen  raind  dognith  on  conid  de 
atá  Bímas  Bó  nUlad. 

Is   and  sin  asbert    A il//l    fria    araid3    Cuillius.     Finna   dam  5400 
indiu   Meid/;  7   Fergus  ni  fetur  cid  rodanuc  don  choibdin  se  7 
bid    fó  lim    donís^  comartha  n-úait.7     Dotháet   <Zu'ú\ius  in  tan 
bátar  hi  Cluichrib.     Ansait  ind  lánamain  fo  deóid  7  lotar  ind 
óic  remib    dotháet  chúcu  CuiWíus  7  ní  forchúalatár4  in5  fer  fcrcsi. 
Ecmaic  boí  a  chlaideb6  hi  farrad  Fergusa.     Tánísca  Cuillius  asa  5405 
thruaill    7   fófácaib    in    trúaill  fás.      Dotháet  CuiWzus  co  AilzVl. 
Ameind   or   Ail///      amne    da//6>    or    CuiWius    undar   dait  sund 
comartha.     Is  maith   sin  trá   or   Ail///.     Tibid    cechtar  de   fria 
chéle     amfl/  dondruiminso  or  Cuillz'z/5-  is  amlaid  fosfairnecsa  hi 
comlepaid.    Is  dethbzr  disi  or  Ail///     is  ar  chobair  ocon  Táin  5410 
dorigni  |  Bá  maith  bláth  in  claidz^  lat  or  Ail///,  atnaig  fót  suide  66a 
isin    carpzzz*  7  anart  léined  imbi.     Atraig  Fergus  dia  chlaidzzz^ 
ian?m    aill  amai  or  se.     Cid  notaí  ol  Medb.    Olc  gním  dorígnius 
fri  Ailz'//  or  se.     Indnaidid  sund  co  tísa  asind  fid  or  Fergus  7 
nip  machdad  lib  cid  cian  co  tisor.   Ecmaic  ni  fitir  Med$  tesbaid  5415 
in  claidz^.     Téit  ass   7   berid    claidiub   a  arad    laiss   iua  láim. 
Dogní  claidiub  craind  isind  fid     Is  de  atá    Fid  Mórdrualle  la 
\J\iu.     Tiagam    ass  i  ndíaid  ar  céle   or    Fergus.     Cotrecat  isin 

1  n  add.  above  line.  -  in  marg.  IS..  3  ar  in  ras.  *  .  .  ár  originally  the 

ar  siglu?n,  with  cross  stroke  erased  and  r  written  after,  then  a  couple  of  letters  erased. 
5  i  and  first  stroke  ofw  in  ras.  e  d  corr.  b.  '  úaitA  Facs. 


170  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  [66a10-*6 

maig  a    slógaib  ulib.     Arrócbat  a   pupli.     Congairth^r  Fergus 

5420  do  Ail/// do  imb/rt  fidchille.     In  tan  dolluid  Fergus  don  phupull 
gabaid  Ail///  gári  fris.     Asbert  Fergus 
'.r.  Fergus  dixit 

Fó  fer  fris  tibthtfr  manip  sceó  mera  mórgnimo  merthar 
airbiur2  mo  chlaidib  mache  mind  mosdísem  calga  de  galión  gáir 

5425  manip  ed    búaid   mná  mis  rálastar  di  dáil  dondlecht  sceó   gaib 
geni;/  almi  ét  ar  mórslúag  murechaib  fester  do  sleib  aui  Nessa 
nith  do  slóg  co  mbrig  cosrife  medrathu3  fer. 
».r.  Ail//1  dixit 
Na  fer  baig  or  Ail/7/  dit  díth  claidib  sceó  airdib  áth  brond 

5430  rig  m^/zmonfait  ces  sóe  fére  frit  gallnai  gáir  dait  deim  Medb 
ar  iltúatha  dothoing  fiad  ni  fairis  lim  de  debuid  ar  mnáib 
étscchaib  ar  cía  denat  torruídet  scéo  thadet  di  each  airm  ar 
céo  mórglonnaib  fechat.  Suid  sis  trá  or  Ail///  co  n-imberam 
fidchell    is  fo  chen  do  thichtu.'1 

5435        ».r.  AiliVl  dixit 

Imbeir  fidchill  sceó  buanbach  ar  bélaib  rig  seed  rignai  cluche 
arafuiretár  fo  mórslúagu  dulecha  nibecaumu*  frit  cia  thochill 
b^rae  ar  is  di  iarnantaib  cungnas  ar  rignaib  ingenaib  am  mareóla 
bés  ni  gáubu  cetchinta  for  mnaib  meldrigi  scco  chara  Findabair 

5440  Fergus  rodanae  ar  búaib  burechaib  co  slogaib  móraib  timchella 
di  thuataib  techtmóirib5  co  n-ilc/'/zth  rig  co  mbruth  dracon  co 
n-anáil  nathrach  co  mbeim  léoman  dethairith  tossaig  Fergus 
mac  Rossa  Róich.  Gabsait  imb/rt  na  fer  fithchill^  'mrow 
adrethsat  na  firu  óir  7  argait  tarsin  clár  crédumae. 

5445        >.r.  co  clos  Ail/// 

Ni  cóir  rig  cóel  caíni  tria  rind  umae  báis  berair  is  aldu  seed 
clár  airbule  islú  ataurrid  a  Medb  mórglonnach  seed  fer  sanais 
fri  Fergus  ar  imdigirt  cliche  ciambre. 
l.r.  co  cloth  ni  Medb 

5450  Léic  de  bríathra  athig  ní  déroig  ruben  sceó  atúar  atmib 
macrath  mín  in  éri  chuairm  nita  cailtech  esbrethach  fritoing  di 
thúatha  nitat  neúit  éiti  ar  buaib  sceó  foicherthar6  di  gnússi 
glanfidir  Fer^z^.     Co  cloth  Yzxgus.  \ 


ni  agais  ni  added  in  marg.  H 


1  in  marg.  "  u  written  <>z<er  i.  3  th  added  above  line.  4  a  added  above 

line.         5  teclit  móiiib,  MS.  6  foicheitar  Facs. 


66b1"37]  TAIN  BO  CUAILNGE  171 

1.r.  Fergus  dixit  66b 

All   amai  or   Fergus   na  bn'athraib    ilib  imgonm   ar  bélaib  5455' 
iltúath    sceó    anassaib    ailfitir    sceó    sétaib   sebortir  scéo5   gáib 
glanfitir  sceó  rígaib  imgenait^r  deraga  rofír  .i.  dogéntar  do  ríar. 
Anait  and  ind  aidchi  sin  cocúalatár  Ailill  isin  matin  ara  bárach. 

Kr.  A'úill  dixit 

Tofil  mórglond  ar  bélaib  morslúaig  fri  Cruind  uisci  ui  Nessa5460 
níthu  donteilgfet   Fir  01  n-Écmacht    ar   fir  fuilglassa   de  fulib 
méderath  fri  dáil  dondlechtaig  sceó  mórfer  taurcbat  iltonna  fri 
níach  n-amaulach  di  Ultaib  ticfa.     Medb  dixit. 

l.r.   Med£  dixit 

Na  fer  immorrain  a  meic  Máta  mórúallaig  scéo  gres  erreth  5465 
a  ardaib  auralig  drongtar   fir  fertar  mná  búaib  remib  cennaib 
slúag   dem^zsatár    claidib  cech  uí    muint^r  céochlessaib  imbret 
sceó  damaib   ágat  scéo  mnaib  berat  arbertat  mórslúaig  di  roí 
Chúalngi  contolat  in  tslúaig. 

l.r.  co  cloth  Fergus  5470 

Gremmaigtlw  mórchend  for  bruinniu  drochol  tíagait  ria 
ríagaib  in  braiss  mórm^/zmnaig  di  thúathaib  toinget  di  rígnaib 
báiget  fri  namte  agat. 

Co  cloth  ní  Medb.  déntar  dentar  a  n-asbeir. 

\r.   Medb  dixit  5475 

Fót  mám  midedar  de  ilsluagaib  cengat  cen  bá  Ailz'//  fót 
chommus  tabairth^r.  Toczz;/zlat  ass  do  Glaiss  Cruind^wz  co 
cualatár  Mane  mac  A'úei/a. 

\r.  Mane  dixit 

Díam  dían    léicthir  ar  fir  find  cless  scéo   máthair  athair  ar  5480' 
búaib    bmnachaib    arciuchlais    co   rrís    mod   de  carp"   arscin  di 
búaib  ardchles  no  silis  roí. 

'.r.   Co  cloth  ní  Fergus 

Na  téig  a  nWc  mórglonnaig  ni  bad  chomarli  berat  co  ticfa 
dít  chend  dit  muníul  berthair  la  gilla  n-amulach  totáet  imardda  54S5- 
fri  roí  búrethar  fortoing  glaiss  boccit  cuillte  ar  silestár  i  rrichtu 
airchecht    mórglond    usci    {or  bádfae  di  dameib3  mórslúag  arit 
guinfa  dimecfit^r  Medb  ilgnússi  archel  a  rroíb  rindechaib. 

Rom  lecidsa  com  loingis  hi  tossuch  or  Fergus  ar  náro  brist^ 
fir  fer  for  in  gillae  7  na  bai  riund  7  in  slúag  inar  ndeóid  7  na  5490- 
mná  ina  ndiaid  side.     Co  cloth  ni  Med<£. 

1  between  columns.  2  scéo  added  above  line  here  and  retraced  by  a  recent 

hand.  3  dameib  Facs. 


172  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  [66b37-67a23 

'.r.   Meád  d/xíV 
Cluinte  a  Fergus  dit  inchaib  anmain  ar  búaib  aurscaig  cot 
slúagaib   maithib  ní  thelce  Ultu  di  thnutaib  tairbertha  tarcoba 
5495  a  gári  i  mMag  nAí  forbm  dáil  slicht. 
l.r.  Fergus  dixit 

Aill  amai    or  Fergus  a  Medb  co  mbaisse  nat  guth  cluniur 
fo  thuáthaib  nim  thorais  ar  nim  thá  m^c  moethlig  fri  gailte  ar 
Emuin.     Mórbulli    for   túathaib    ní    biu    rom    léic    dit    leccaib 
•5500  nam  iarraira  cosin  nalaide2  cúlaid  di  maithb  lessa  ar  fechtaib.  | 
67a        Tothét  Cu  ChuXaind  co  mboi  oc  Ath  Chruind  ara  chind.  a 
popa  Loig  ol  se  firia  araid  dofil  na  slua'gu  dun. 
3.r.  Lóeg  dixit 

Artungsa  déu  ol  in  t-ara  firfassa  ardchless  ar  bélaib  eirred 
5505  hi    cocill    chumucc    for    echaib    sengaib    co    cungaib    argit    co 
ndrochaib   órdaib    for   búada  bertair  cichis   ar   chennaib   rig    a 
conicim  toberat  búaid  aráu  scindairecht     Cu  ChuXaind  dixit. 
3.r.  Cu  CuXaind  dixit 

Emde  a  Laig  or  Cu  ChuXaind  co  «gaba  eissi  fri  mórbúaid4 
5510  Mache  ni  srengat  tar  drong  fri  umed  mná  muidme  tiarmaig 
derúich  mac  seed  aitti  ailmi  fri  etnai  eocrith  seed  hWill  Medba 
melleth  fri  imtecht  di  éiss  roslúagaib.  Adeochosac  or  Cu  Chulaind 
inna  husci  do  chongnam  frim.  Ateoch  nem  7  talmuin  7  Cruinn 
in  tsainrethaig. 
5515  Gaibid  Crón  cóidech  fríu 

nisleicfe  Muirthim[//]iu5 
co  rroirc6  monar  Féne 
isin  tSléib  túath  Ochaíne. 

La    sodain    cotnoccaib    in    t-usci    súas    co  mboi    i    n-indaib 
5520  crand. 

Téit  Mane  mac  h\\ella  7  Med&z  ria  each  araslig  Cu  ChuXaind 

forsind  áth  7  bátir  .xxx.  marcach  dia  muintir  isind  usci.    Toscara 

Cu  ChuXaind  da  sé  ndéc  ndaglaech  dib  aith^roch  immon  n-usciu. 

Focherdat  a  puiple  icond  áth  sin.     Totháet  Lugaid  mac  Nóis  7uí 

5525  Lomairc  Allchomaig7d  do  acallaim  Con  CuXaind  .xxx.  marcach. 

»  .i.  nan  tiagar  [M]  b  .i.  dirorbi«  [M]  c  .i.  atgiw  [H]  d  .i.  techt 

taidecht  [H] 

1  between  columns.         2  dala  nde  Y.  3  in  ?narg.  *  bu  corr.from  na  [M] 

;  w-stroke  om.         6  sic,  read  co  rroisc.         7-7  in  ras.  and  spread  out,  but  apparently 
by  M  ;  uí  L.  om.  Y. 


67a2*-67b16]  TAIN  BO  CUAILNGE  173 

Fo  chen  dait  a  LuigzV/  ol  Cu  Chulaind  ciia  foígela  énflaith  Mag 
Mmthemm  rot  bia  cauda  co  lleith  alailiu.  Dia1  to;//nab  dano  iasc 
indbzVu  rot  bia  éu  .i.  bratán  co  leith  arailiu.  Rot  biat  na  tri 
gaiss  .i.  gass  biroir  gass  fochluchta  gass  trechlaim.  Rot  bia  fer 
i  n-áth  tart  chend.  Is  torisse  or  ^Lugaid  feba  túathe  don  m<?c  5530 
dodúthracar.  It  caini  for  slúaig  or  Cu  Chulaind.  Nibu  dirsan  dait 
do  úati  ara  cind  or  "Lugaid.  Imgéna  fir  limsa  7  daglaechdacht 
or  Cu  Chulaind.  A  popa  Lugaid  inim  áigetarsa  in  tslúaig. 
Tongu  do  dia  or  Lugaid  ni  laimethar  óenfer  ná  días  úadib 
tabairt  a  fúail  i  n-imechtz/r  in  dúnaid  mani  bet2  fichtib  i  tríchtaib.  5535 
Bid  sain  ní  dóibsom  ón  or  Cu  diand  ragbasa  díburgud  asin  tailm. 
Bid  adas  dait  a  Lugaid  in  chocélisi  fil  dait  la  hUltu  dianom  tisse 
brig  each  fir.  Apuirseo  trá  cid  as  all  dait  ol  Cú.  Conom  raib 
cairte  lat  frim  bud  in.  Rot  bia  acht  ro  pé  comarthae  f?*rri. 
7  apair  frim  popa  Fergus  bid  comardae  fora  mbudin.  Apair  5540 
frisna  legi  bith  comardae  fora  mbudin  7  toinget  anmchomet 
frim  7  domiced  biad  each  n-óenaidche  úadib. 

Téit  Lugaid3  úad.     Ecmaic  buí  Fergus  hi  pupaill  P  Ail/// 
Cotgair  Lugaid  imach  hé  7  rati  fris  insain.      Co  cloth  ni  Ailill.     67b 

5.r.  Ailz'//  dix.it  5545 

Cáir  iss  i  sanassaib  ferthair  hi  meltmuigib  nimrath  morslúagaib 
díar  tuathaib  ticset  fo  bith  fir  Róich  aisnethar  díndethar  fiadon 
falnathair  ar  Meidrh6  meldulig  tonfáir  mórchobíz/r.  Tíagam 
úathad  slúaig  co  pupaill  móirscoith  7  scor  anacol  di  leccaib 
artuirb  imfóit  ardálaib  díamraib  tascnae  tanicc.  Tongu  do  dia  5550 
nim  thá  ar  Lugaid cen  athchomarc  don  gillu.  Tomair  a  Lugaid7 
eírg  cuici  dús  in  rága  Ail///  .xxx.a.  cét  cucttmsa.  im  budin  heir 
dam  co  tinni  dó  7  taulchuma  fína.  Téit  chuci  ian?m  7  rati  fris. 
Fó  limsa  ón  or  Cu  Chulaind  cia  théis. 

Cotrecat  a  ndi   budin   iar<?m.      Bit    and    cot    ádaig.     Brisid  5555 
Cu  Chulaind   .xxx.    láech    dib    cosin   tailm.  i    co    mbetis    .xx. 
aidchi  and  sin  araa/  itberat  araili  libair.     Bit  olca  far  n-imtechta 
ol  Fergus  toficfat  Ulaid  assa  noindin    7    cotomélat   ar   múr    7 
grian     is  ole  in  chúl  catha  inon  fil. 

*  .i.  cadán  [?  H]         b  .i.  dia  tí  [H] 


1  a  subset-.         2  mark  of  asp.  erased  over  t.  3  ág  Facs. ;   small  oval  inset  here, 

unevenly  re-inserted.  Facsimilist  misread  L  as  first  stroke  of  an  open  a  (=  u),  the 
second  stroke  being  concealed  in  a  fold  ;  now  visible.  4  =  la.  3  between  columns. 
6  sic,  for  Meidb.  "  Luguid  Facs. 


174  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  [67b17-68au 

5560        Taít  ass  do  Chúil  Airthir     ecmaic  dochúaid  Cu  Chulaind  in 
n-aidchi  sin  do  acallaim  XJlad.     Scéla  lat  or  Concob^r. 
l.r.  Cu  Culaind  dixit 

Mná  brataitir  ol  Cu  Chnlaiiid  éti  agatair  fir  gonait/r.   ciche 

brata  cíche  áig  ciche  goin.   Bertius  buchae  fuile  fuirtbe  gainne  .i. 

5565  cend  fuirtbi  áir  berthius  A'úilí  mac  Matae  7  Fergus  mac  Róich 

rodána    roda  clecht   claideb  conda  í^scar   eochridi  Conchobair 

cáich  7  codescarfa. 

Ní  mór  torbai  dait  or  Conchobtfr  indíu  tonánic  ar  tinorcain 
in   chétnae.     Téit  ass  iar  sudiu   úadib   co  n-accai  na  sluagu  o2 
5570  scuchuda  ass 

l.r.  Ail///  dixit 

Aill  amai  or  Ail///.    Atchiu  carpa/  condathrmd  táur//at  slúagu 
is  bodbdae  ardibi  firu  i  n-áthu  argéba  bú  curetha  bith  a  tríchait 
imb^ra  iar  tudecht  slúag  dí  búanaib  .i.  di  Laignib.  sreithfid  fuil 
5575  a  mméderad  dofóetsat  oc  imorráin  ar  búaib  Ulad  issin  n-áth. 

Gonaid  Cú  Chulaind  .xxx,  láech  díb  for  Ath  Duírn. 
Ni  roachtatár  ian?m  conid  adaig  rancatár  Cúil  nAirthir. 
Gonaid  tricha  dib  sudiu  7  focherdat  a  pupli  and.  Buí  ara 
h\\ella  .i.  Cuillius  oc  nigi  na  fondad  issind  áth  mattain 
5580  B^/tiseom  co  cloich  conid  ro  marb.  Is  de  attá  Áth  Cuillne 
hi  Cúil  Airthir.  Rosagat  trá  co  feótár  i  nDrúim  Féine  la 
Conaill/z*  amal  atrubrawar  remoind. 

Dosnet//at   Cu  Cwlaind  suidiu   orggaid   .c.  fer  cacha  aidche 

diib  na  .iii.  aidchi  mbatár  and     gabais  tabaill  dóib  a  hOchainiu 

5585  inna  farrad.     Bid  dimbúan  ar  slóg  la  Coin  Culaind  in  cruth  sa 

ol  Ail///.     Berar  imarchor  comai   úan  dó  .i.  ra  mbía  comméite 

68a  Maige  Murtemne'di  Maig  Aíi  7  carpat  bas  dech  |  bess  i  nAii  7 

timthacht  dá  fer  déac.     Airg  mad  ferr  laiss  in  mag  sa  in  ro  halt 

7  tri  .nii.  cumail  7  adgignethar  dó  each  ni  atbath  airi  dia  thribi 

5590  7  indili  7  imgéntar  laiss  immi.  7  táet  im  gelsini  sea  is  ferr  do 

oldás  celsine  óctigernd.    Cia  ragas  fris  sin.  -Mac  Roth  sund  ucut. 

Luid  for  sin  do  Delga  Mac  Roth  techtaire  Aile/ia  7  Medba 

is  é  timchellas  Herind  i  n-óenló.     Is  and   bad  dóig  la  Fergus 

bith   Con  Culaind  i  n Delga.     Atchiu   fer  chucund  or  Láeg  fri 

5595  Coin  Culaind      berrad    bude    fair.     Fethal    linda   imbi.      Lorg 

anfaid   inna  láim.     Calg  dét    fóa  choim      Léne   culpatach   co 

a  .i.  oc  techt3  [H] 


bet'iveen  columns. 


'68a11-68b1]  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  175 

ndergintliud  imbi.  Cia  do  láechaib  Lnd  rig  sin  or  Cu  Chulaind. 
Imcomairc  Mac  Roth  do  Láeg  cia  díambo  chéli.  Céle  dond  fir 
uccut  tis  or  Láeg.  Boí  Cu  Chulaind  sudiu  isin  tsnechtu1  co  rrici 
a  di  leiss  cen  methiT  imbi  oc  escaid  a  léine.  Atheir  dz.no  sgoo 
Mac  Roth  fri  Coin  Culaind  cia  diarbo  chocéle.  Céle  Concobtf  z> 
meic  Nessa  or  Cu  Chulaind.  Indad  fil  slondud  bas  derbu.  Is  lór 
sin  or  Cu  Chulaind.  Anáu  cia  airm  sund  hi  tá  Cu  Chulaind  ol 
Mac  Roth.  Cid  ros  berthá  fris  or  Cú.  Adfét  dó  in  n-imarchor 
n-ule  ama/  asrubartmár.  Cia  no  beth  Cú  i  n-occus  ni  dingned  5605 
insein.     Ní  rriri  bráthair  a  máthar  ar  rig  n-aile. 

Doét^6  chucai  afridisi  7  asbreth  friss2  dó  a  mbad  soirem  na 
mban  7  a  mbad  seise  dind  folud  arna  imbreth  in  tabaill  forroib 
i  n-aidchi  cia  nos  gonad  fri  dé.  Ni  dingén  or  Cú  dia  ructhar 
ar  mna  dóera  úan  biait  ar  mná  sáera  for  bróntib.  7  beimni  cen  5610 
blicht  má  ructhar  ar  mbai  blichta  úain.  Doéth7  cucai  afridissi 
7  asberar  friss  ra  mbiat  na  mná  dóera  7  na  bai  blichta.  Ni 
dingén  or  Cu  Chulaind  dobérat  U laid  a  mná  dóera  chucu  i  llige3 
7  bertair  dóermtfz'cni  dóib  iarom  7  imbérat  a  mblichtach  do 
feólaib  hi  [w]gaimred8.  In  fil  na  aill  di  ol  in  techtaire.  Fil  ol  5615 
Cu  Chulaind  7  ni  epe'r  fritsu.  Dothiasar  fair  ma  atchosse  nech 
dúib.  Rafetarsa  or  Fergus  damsa  ararocles  in  fer  a  foilsigud 
7  im  ni  less  doibsi.  7  iss  ed  inso  in  choma  or  Fergus4  .i.  áth 
forsi  ngénathar  a  gléo  7  a  chomrac  fri  óenfer  arna  ructhar  ind 
éit  de  sin  laa  co  n-aidchi  dús  in  táir  cobair  \5lad  foo.  7  machdad  5620 
limsa  ol  Fergus  a  fot  co  tecatside  assa  cessaib.  Is  assu  ém 
duinni  or  Ailill  in  fer  cech  laí  andás  a  cét  each  n-aidchi. 

5Aided  Etarcomail  7  imarchor  n-athisc  fer  nErend  i  mbéolo9 
F&rgusa  do  Coin  Chulaind. 

Luid   Fergus  iar^m   forsin  n-imarchor  n-isin.     Lila  di  sudiu  5625 
■da.7io  Etarcomol  mac  Eda10  7  Létrinne  m^cdalta  Ailclla  7  M&dba. 
Ni  haccobor   lem    do   t/zecht6  or  Fergus   7   ni    ar   do    miscais. 
Scíth  lim  namá  comrac  dúib  7  Cú  Chulaind.     Do  sotlacht  7  do 
saisle11.  luinneb  |  7  ansirce  drús  7   tarpige  7  dechrad  do  chéli  .i.  68b 

a  .i.  lenaid  [M]         b  [in  lower  ?narg.~\  amera  [H  ?] 


1  s  add.  above  line.         2  supply  doleicfithe,  Eg.  Y.         3  liege  MS.,  i  corr.  above 
line.  4  the  e  in   Fergus   is  by  H,    who  evidently  erased  something  between 

lines  34-35,  probably  a  gloss,  and  re-inked  the  letters  partly  obliterated.  5  in  marg. 
6  faint  traces  of  asp.  mark  ;  om.  Facs.  7  h  in  ras.  foil,  by  erasure.  8  n-stroke  o?n. 
9  mbéola  Facs.  10  Edá  Facs.,  mark  over  a  accidcfital  u  saisle  Facs. 


176  TÁIN  EÓ  CÚAILNGE  [68b1-43 

5630  Con  CuXaind.  Ni  bia  maith  do  íor  comruc.  Cáni  setz'r  latsu  mo 
snádud.  airi  or  Etarcomol.  Seitz'r  dano  ol  Fergus  acht.  nammá 
ni  tharda  a  rad  fri  díardain.  Tecait  de  i  ndib  carptib  do  Delga. 
Baí  Cú  ChuXaind  ind  úair  sin  oc  imbz'rt  búanfaig  fri  Láeg  a  di 
chulaidseom  friu  7  enech  Laíg.     Atchíu  dá  charpat  chucund  or 

5635  Láeg  fer  mór  dond  isin  carp?//  toisech  folt  dond  craaebach1  fair. 
Brat  corcra  imbi.  eú  óir  and.  leni  chulpatach  co  ndexgintltud 
imbi.  Cromsciath  co  fáebur  chonduala  fair  di  findruini.  Manais 
bréfech  o  mimusc  co  hadairc  ina2  láim.  Claideb  sithidir  loi 
churaig  fora  díb  sliastaib.     Is  fás  ind  laí  mór  sin  doberar  lam 

5640  popa  Fergus  ol  Cu  QlmXaiud  ar  ni  fil  claideb  ina  intiuch  iiige 
claid^  craind.  Atchoas  dam  da.110  ol  Cu  ChuXaind  ro  gab  Ail/// 
a  mbáegul  inna  cotlud  héseom  7  Medb.  7  dorétlaistir  a  claidiub 
ar  Fergus  7  dorat  dia  araid  dia  toscaid  7  doratad  c\a\deb  craind 
ina  intech. 

5645  Tic  Fergus  fó  sodain.  Fochen  sin  a  phopa  Fergus  ol  Cú. 
Dia  ti  iasc  i  n-iribera  rot  bía  hé  co  lleith  araile.  Dia  ti  iall  a 
mmag  rot  bía  caúth  co  lleith  alaili.  Dor[/z]d3  birair  i  femair. 
Dornd  fochlochta.  deog  de  ganim.  Techt  i  n-áth  ar  cend  fir 
má  thecra  t'imaire  co  comthala  rat  bia.     Is  tarise  lim  ol  Fergus 

5650  ni  do  biad  dorochtamar  rofetamar  do  threbad  sund.  Arfoim 
Cu  Chulaind  iarom  in  n-imarchor  o  Fergus.  Téit  Fergus  ass 
iarcm. 

Anaid  Etarcomol    oc  déscin  Con  CuXaind.     Cid   dofecai   ol 
Cu.   tussu   ol   Etarcomol.     Mós   tairchella*   ém   súil   tar   sodain 

5655  ol  CúCulamd.  Is  ed  ón  atchiu  ol  Etarcomol.  Ni  fetar  ni 
ardott  áigthe  do  neoch.  Ni  acim  di  grain  na  héruath  ná  forlond 
lino  latt  maccáem  tuchtach  amne  co  ngaisciud  do  id  7  co 
clessaib  ségdaib  atotchomnaic.  Cía  nom  cháne  ol  Cu  ChuXaind 
nit  génsa  fo  bith  Fergus*?.2     Manipad  do  snádud  im  roptis  do 

5660  renga  rigthi  7  do  chetramain  scaílte  ricfaitís  úaim  dochom  in 

dúnaid  i  ndegaid  do   charpait.     Náchim  thomaid   im   sodain  ol 

Etarcomol  in  cor  amra  ro  nenaisc  .i.  comrac  fri  óenfer  is  messe 

ciatacomraicfe  frit  di  feraib  Fiexeud  i  mbárach.     Teit  ass  iaxom. 

Tintaí  afrithisi  ó  Méthiu  7  Cethíu.     A  n-asbert  fria  araid. 

5665  Ro  bágus  ol  se  fiad  Fergus  comrac  fri  Coin  CuXaind  i  mbárach. 
Ni  hassu  dun  di  a  idnaide.  Toi  forsna  heochu  asin  telaig 
dofrithisi.     Atchí  Láeg  ani  sin  7  asbez'r  fri  Coin  CuXaind.     Dofil- 

1  sic.         2indaFacs.         3  n-stroke  om.         3  asp.  o?n.  Facs.         5  Fergus,  MS. 


68b«-69a36]  TAIN  BO  CUAILNGE  177 

in  carpa:/  afrithisi.  7  dorala  clár  clé  frinn.     Ní  fíach  opaid  ol  Cú. 
Ní  accobor  lem  ol  Cii  a  condaigi  form.  |  is  écen  daitsiu  ón  or  69a 
Etarcomol.     Benaid    Cú  Chulaind  in    fót    baí    fo    chossaib    co  5670 
torchair  ina  lige  7  a  fót  fora  tairr.    Aírg  úaim  or  Cu  CJmlaind  is 
scith   lem   glanad   mo    lam    inniut.     Fotdáilfind   i   n-ilpartib  o 
chianaib    acht  manibad    Fergus.     Ni   scarfom    in   cruth  sa   ol 
Etarcomol  co  rrucsa  do  chensu1  i  co  farcabsa  mo  chend  latsu. 
Is  ed  ón  ém  bias  andsom  ol  Cu  CJmlaind.     F>enX.a\  Cu  Chulaind 5675 
cona  cXaxdiub  asa  dib  n-axalaib2  co   torchair  a  étach  de   7  ni 
iorbai  ima  cnes.     Colla  trá  ol  Cu  Chulaind.     Aic  ol  Etarcomol 
Danaidle  Cú  iarcm  co  fogaid  in  c\a\dib  co  sebaind  a  folt  de  ams/ 
bid  co  n-altain  no  bertha    ni  forroim  cid  drisiuc  for  toind  do. 
O  ropu  tromda  iarom  7  ropo  lenamnach  in  t-aidech  bentai  hi  5680 
fossud   a   mullaid   conid   rorand    co   rrici   a   imlind.     Co  n-acci 
Fergus  in  carpat  secha  7  in  n-óenfer  and.     Tintai  Fergus  do 
debuid  fri  Coin  Culah/d.     Olc  dait  a  siriti  ol  se  mo  diguin.     Is 
garit  mo  lorg  latt  ol  se.     Naba  lond  frim  a  popa  Fer^j  ol  Cú 
Chnlaind.  5685 

.r.3  Fri  baga  berax  fri  náimtiu  ascada  cen  claid^  fa  allud 
is  hé  tororáid  ar  \J\tu  aigid  seed  slechtfa  ailtu  tairbirt  fo  mám 
Etarcomol  úallaig  dimrén  esbláthaib  in  neoch  nam  accae  arbail 
uallchas  fochemdib  fialum  forsaid  ligu  fortchi  forcar^Wcotlud 
ná  longud  ní  sám  lam  balcbrain  na  fer  aithb^r  form  a  popa  5690 
Fergus. 

Talléci  inna  sléchtain  co  ndechaid  carp*?/  Fergusa  taris  co  fo 
thri.  Iarfaig  dia  araid  in  mé  fódrúar.  Náthú  ecin  ara  arasom. 
Asrubairt  ol  Cu  Chulaind  ni  regad  co  rrucad  mo  chendsa  no  co 
farcbadsom  dano  a  chend  lemsa.  Cia  de  bad  assu  latsu  a  popa  5695 
Fergus  or  Cu  Chulaind.  Is  assu  ém  lemsa  a  ndorónad  ar  Fergus. 
úair  iss  éseom  ropo  uallach.  Atnaig  Fergus  \arom  id  n-ercho- 
mail  tria  a  di  pherid  7  berthi  i  ndead  a  carriait  fadessin  don 
dúnud.  In  tan  no  theiged  tar  carrce  no  scarad  a  leth  olailiu.4 
In  tan  ba  réid  conrictís  affrissi.  Danécai  Medb  ni  boid  ind  5700 
\xx\berX.  moithchulióin  sin  a  Fergz/.y  ol  Medb.  Ni  tocrád  dam 
dano  in  t-atechmatud  ol  Fergus  glieid  frisin  coin  móir  nád 
n-árgarad. 

Cladar  a  fert  iarom     sátir  a  lia.  scribthair  a  ainm  n-osraim 


2  second  and  third  a  subscr.         3  in  marg.         4  =  o  alailiu. 

N 


178  TAIN  BO  CUAILNGE  [69a3r-69b30 

5705  agair  a  gubae.  Nis  dibeirg  Cú  QliuXaind  dano  dádaig  assa 
thábailla 

JAided  Nath  Crantail  inso  sis 
Cia  fer  fil   lib  ar  cend  Con  Cu\aiud  i  mbárach  or  Lugaid. 
Daberat  daitso  i  mbárach  or  Mane  mac  A'úella.     Ni  étom  nech 

5710  ara  chend  or  Med^  robíth  essemón  laiss  co  comthastár2  fer  do 
atchotad  ón  da.uo.  Ced  leth  ragthar  uaib  or  AWill  do  chuingid 
ind  fir  sin  ar  cend  Con  Cu\aiud.  Ni  fil  i  nHére  or  Medb 
adchotar  dó  mani.  thuicth^  Cú  Roí  vaac  Dáre  i  Nad  Crantail 
fénnid.     Boí  fer  di  muintir  Con  Rui  isin  phupaill.     Ni  iherga. 

5715  Cú  Roi  orse  is  leór  leiss  dodeochaid  dia  muintzV  and.  Tiagar  co 
Nad  Crantail  dí  |  b 

691,  Téit  Mane  Andoí  cuci  adfiadat  a  scéla  dó.  Tair  lind  di 
giull  di  inchaib  Connacht  ní  rágsa  ol  se  inge  má  doberthar 
Findabair  dam.     Totáet  led  iarom     doberat  a  gaisced  hi  carr  a 

5720  hairthiur  Chonnacht  co  mboí  isin  dúnud.  Rot  bia  Findabair  or 
Med£  ar  dul  ar  cend  ind  fir  uccut.  dagén  or  se.  Totháet  Luigid 
co  Coin  Ctdaind  in  n-aidchi  sin.  Dotháet  Nad  Crantail  ar  do 
cendso  i  mbárach  is  dirsan  duit  ní  fáelais.  Ní  bá  sin  or 
Cu  Chtdaind.     Combed  and  sin  no  chanad  Cu  Chulaind. 

5725  Ma  dofoetsad  Nath  Crand/W 

Teit  Nad  Crandtail  arna  bárach  asin  dúnud  7  berid  .ix.  mbera 
culind  fúachtai  follscaidi  laiss.  Is  and  boí  Cu  isudiu  oc  foroim 
én  7  a  carpal  inna  farrad  srid  Nad  Crantail  biur  for  Coin 
QuXaind.    Clissis  Cu  Chulaind  for  rind  in  bera  hisin  7  ni  nderbai 

5730  di  forimim  inna  n-én.  A  chumut  na  hocht  mbera  aili.  In  tan 
focheird  a  nómad  mbir  techid  ind  iall  o  Choin  Chul^zW  i  sudiu. 
Luid  Cu  Chulaind  iarom  for  slicht  na  hélle.  Cingid  iarom  for 
rindriis3  na  mbera  anW  én  di  each  biur  for  araili  i  n-íarmóracht 
na    n-én    arnách  elaitís.     Glé    la   each    irh    ba    for   teched    luid 

5735  Cu  Chulaind  remiseom.     For  Cu  C 7m  la  ind  uccut  ol  se  dochóid 

a  7  dobertar  a  mna  7  a  ingena  do  7  leth  a  bó  7  doberthe  biad  do  fri  dei.~  add. 
between  coltunns  by  H,  pale  ink.  b  along  lower  margin  in  a  late  (?  ibth  cent.) 
hand  is  the  following  quatrain  : — 

Beith  at  altrainw  d'ardrig  A\ban. 

ni  hail  linn  a  luad  id  díaíd. 

tuc  clu  ar  do  dalta  os  na  daltaib. 

altra  tu  ac  Baltair  a  Briain 


in  marg.         2  written  in  space  between  columns.         3  first  i  subscript. 


69b20-70a16]  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  179 

reomsa  for  teched.  I)eithbz>  son  ol  Medb  ma  ranistaís  dagóic 
ní  gébad  in  siriti  fri  feta.  Ba  saeth  la  Fergus  co  nUltaib  ani 
sin.  Dotáet  Fiacha  mac  Fir  Feibe  úadib  do  chose  Con  Culaznd. 
Apair  fris  ol  Yergus  bá  fial  dó  buith  arnaib  ócaib  céin  dogeni 
•calma.  Is  féli  dó  irh  ol  Fergus  a  imfolach  in  tan  teches  ria  5740 
n-aeniur  ol  nípo  móo  a  gr^ss  dó  andás1  do  Ultaib  archena.  Cia 
ro  maidi  sin  ol  Cu  Chulaind.  Nad  Crantail  ol  Fiacha.  Ced  ed 
no  maidedsom  a  cless  dorigniusa  fíada  nipu  anféliu  dó  or  Cu 
Chulaind.  Nicon  maidfedsom  em  acht  no  beth  árm  ina  láim. 
Rafetarsu  ém  ni  gonaimse  nech  cen  arm.  Taet  tra  i  mbárach  ol  5745 
Cu  Chulaind  co  mbé  eter  Ochine  7  muir  7  cid  moch  donté 
fomricfasa  and  7  ní  téis  riam. 

Tairnic  Cu  Chulaind  \arom  a  dáil  7  focheird  fáthi  n-imbi  iar 
cathais  na  haidchi   7  ni  airigestár  in  corthe  már  bai  ina  farrad 
•comméte  friss   fessin.     Daratailc   etir   7    a    brat    7   saidid   inna  5750 
farrad   Tic  Nad  Crandtail  fo  sodain  hi  fénai  bretha  arm  la  suide. 
Cáte  Cu  Chulaind  ol  se   undse  sund  tall  or  Fergus.   Nipu  samlaid 
domarfás   indé  ol    Nad   Crantail.     In  tú   Cu    Chulaind.     Ocus 
imassu2  mé  dano  or  Cu  Chulaind.    Másu  thú  ém  ar  Nad  Crandtail 
noco  rucaimse  cend  úain  bic  don  dúnud  ni  her  do  chend  ngillai  5755 
n-amulaig    nicon  messi  etzV  ol  Cu  Chulaind.     Eirg  a  dochum 
timchell  ind  aird.    Totháet  Cu  Chulaind  co  ILáeg  commail  uilchi 
•smerthain  damsa  latt.    Ni  hétar  |  forsin  trénfer  comrac  frim  cen  70a 
nielli.     Dogni'the  dó.     Téit  ara  chend  forsin  taulaig.     Coru  lim 
on  or  se.     Déne  cóir  ngascid  frím  trá  ol  Nad  Crantail.     Rot  bia  5760 
son  co  fesamar  or  Cu  Chulaind.     Fochichursa  aurchor  dait  or 
Nad  Crantail  7  ni  n-imgaba.     Ni  n-imgeb  acht  i  n-arddai  or 
Cu   Chulaind.     Focheird   Nad   Chrantazl  aurchor  dó.     Lingid 
Cu  Chulaind  i  n-arddi  riam.    Is  ole  dait  a  imgabail  ind  aurchora 
•or  Nath  Crantail.     Imgabaso  mo  aurchorsa  i  n-ardda  dano  or  5765 
Cu  Chulaind.    Légid  Cu  Chulaind  in  ngae  fair  acht  bá  i  n-ardda 
conid  anúas  tocorastár   inna  mullach  co  lluid  trit  co  talmain. 
Amai  ole  is  tú  láech  as  dech  fil  i  nHerind  or  Nath  Crantail. 
Ataat  .iiii.  m^zc  fichet  damsa  isin  dúnud.     Tiagasa  co  n-ecius 
dóib  a  fil  lim  di  foilgib  7  doragsa  co  ndernaso  mo  dichennad  air  5770 
atbelsa  dia  talltar  in  gae  as  mo  chind.     Maith  or  Cu  Chulaind 


[in  upper  margin]  probatio3  pennae  Mail  Muri  iuso     O  'Kmnnnel  [M] 


dó  an  in  ras.     2  over  m  an  accidental  stroke,  paler  ink.      3  i  subscr.,  om.  Facs, 
N  2 


180  TAIN  BO  CUAILNGE  [70a16-70b5 

dotéis  dorissi.  Téit  Nath  Crantail  iarom  don  dúnud.  Dotháet 
each  ara  chind.  Cáte  cend  ind  riastarthi  lat  or  each.  Anaid 
a  láechu  co  n-écius  mo  scéla  dowmo  maccaib  7  co  ndeochus 

5775  dorissi  co  ndernar  comrac  fri  Coin  Ctilaind.  Tiat  ass  di  saigid 
Con  Qwlaind  7  dolléci  a  zlaláeb  for  Coin  Culaznd.  Lingidside  i 
n-arddae  co  mbi  in1  corthe  co  mmebaid  in  claid<f/;  i  ndé. 
Síartha  im  Choin  Culamd  amal  dorigni  frisna  maccu  i  nEmain 
7  lingid  Cu  Chulaind  fora  sciathsom  la  sodain  co  mbi  a  cend  de. 

5780  Bentai  aitheroch  inna  méde  anuas  co  imlind.  Dofuitet  a  cethri 
gábaiti  for  talmain.      Is  and  sin  iar<?///  asbert  Cu  Chulaind  inso. 

Má  dorochair  Nath  Crantail 
bid  formach  dond  imargail 
apraind  cen  chath  iwsind  úair 
578,5  do  Medb  co  triun  in  tsluaig. 

Fagbáil  in  tairb  iarsin  tslichtsa  so  sis 

Is  and  sin  luid  Medb  co  triun  in  tsloig  le  hi  Cuib  dó  chuingid 
in  tairb  7  luid  Cu  Chulaind  ina  ndiaid.  for  sligi  Midluachra  di 
dochoidsi  do  indriud   \J\ad  7    Cruthne  co  dice   Dun   Sobarche. 

5790  Co  n-accai  ni  inti  Cu  Chulaind  Bude  n\az  Báin  o  Sléib  Chutind 
cosin  tarb  7  u.  samaisci  deac  imbi  .lx.  láech  a  lin  de  muintir 
A'úella.  Brat  hi  forcebul  im  each  fer.  Dotháet  Cu  Chulaind 
chucu.  Can  tucsaid  a  folad  ol  Cu  Chulaind.  on  stleib2  ucut  ol  in 
láech.      Ceht   cate    a   mbúachaill    ol    Cu  Chulaind.     Ata  am«/ 

5795  fóndráncamár  ol  in  láech.  Focheird  Cu  Chulaind  tri  bidcu  ina 
ndiaid  oc  saigid  acallma  forro  co  tice  in  n-áth.  Is  and  sin  asbert 
frisin  toisech.  Cia  t'ainmsiu  ol  se.  Nachit  aiss  nachit  chara 
Bude  mac  Báin  ol  se.  Are  in  gaise  for  Bude  ol  Cu  Chulaind. 
sraithe  dm  chertgai  co  lluid  i  nderc  a  oxaille  co  mmebaid  i  nde 

5800  ind  óe  altarach  resin  gai.     Gontai  sin  fora  áth.      Is  de  atá  Áth 

70b  mBude.  Berair  in  tarb  isin  |  dúnad3  la  sodain.  Imráidset  ian?m 
nípád  ansu  Cu  Chulaind  acht  tuctha  a  cletine  airi. 

4Aided  Redg  cáinte  inso 

Is    iar<w;    luid    Redg    cainte    Axlella   a    comarli    chucai    do 

5805  chuingid  in  cletine  .i.  gai  Con  Culaznd.    Tuc  damsa  do  gai  or  in 

cánte.    Ace  óm  or  Cú  acht  dabeV  seótu  dait.    Nad  gébsa  ón  ar 

1  \m  Facs.         2  sic.         3  n  resembles  r  ;  dúrad  Facs.         *  bet-ween  columns. 


70b5iJ]  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  181 

in  cainte.  Gegnasom  da.no  in  cáinte  úair  nad  fáet  úad  a  targid 
dó  7  asbert  in  can/*?  na  berad  a  enech  mani  berad  in  cletini. 
Focheird  Cu  Ckulaind  iarcm  in  cletine  do  co  lluid  triana  chend 
forstarsnu.  Is  tolama  in  sét  se  ém  ol  in  cante.  Is  de  ata  Ath  5810 
Tolam  Sét.  Atá  da?/<?  áth  friss  anair  airm  i  n-arrasar  a  n-uma 
don  cletiniu  Humarrith  ainm  ind  atha  sin  da.no.  Is  and  sin  tra 
geguin  Cu  Ckulaind  inna  hulesea  asrubartmar  hi  Cuib  .i.  Nath 
Coirpthe  occá  chrannaib.  Cruthen  fora  áth.  Maccu  Buachalla 
ocá  carnd.  Marc  ina  thelaig.  Meiile  ina  dind.  Bodb  ina  xhur.  5815 
Bogaine  ina  grellaig. 

Tintai  Cu  Ckulaind  aAxheruck  i  mMag  Murthemne  ba  diliu 
laiss   imdegail  a   mennato  fessin.     iar   tiachtain  iarom  geogain 
firu  Crochineb  .i.  Focherda  ,xx.  fer  focherd  de     dosnetarraid  oc 
gabáil  dúnaid  dóib  .x.  ndeogbaire  7  .x.  fénnide.     Tintai  Medb5S20 
aitheruch  atúaid   ó  ro  an   coicthiges   oc    inriud  in  chóicid   7   o 
ro  rich  cath  fri  Findmóir0  mnai  Celtchair  meic  Uthidir.  7  dosbert 
.1.  ban  iar  togail  Duin  Sobarchi  furri  hi  crich  Dail  Riatai.    Nach 
airm  trá  i  Cuib  in  rosaidi  Aledb  echfleisc  is  Bile  Medba  a  ainm. 
Cach  áth  7  each  dingnai  ocár  fíu  is  áth  7  dindgna  Medba  a  ainm.  5825 
Condreca,t  uli  iarom  oc  Focheird  eter  Ailill  7  Medb  7  in  fiallach 
timtacht  in  tarb.     Acht  gabais  a  mbúachaill  a  tarb  dib  conid 
timachtatár  taris  i  mbernai  cumaing  la  crand  for  sciathu.    Conid 
bertatar  cossa  na  slabrai  triasin  talmain.     Forgem^w  ainm  in 
búachalla.   Atá    and    iarom     conid    hé    ainm   in    cnuic    Forge- 5830 
men. 

Ni  baí  imneth  foraib  trá  isind  aidchi  sin  acht  adchota  fer  do 
dingbáil  Con  CuXaind  for  áth  namá  úadib. 

['Guitttr  cardi  chlaidib  úand  for  Coin  Culavidor  Ailill  Tiat  Lugaid 
fris  ol  cach.  Téit  iarom  Lugaid  dia  acallaim.  Cinnas  atusainnosi  ocon  5835 
tslóg  for  Cu  ChiAaind.  Mór  era  in  cuitbiud  condiachtais  forro  for  ~L\igazd 
.i.  do  mná  7  t'ingena  7  leth  do  bó  duit.  7  is  trummu  leo  a  nguin  7  do 
bíathad  indá  cach  ni  Dothuit  fer  cach  lai  leis  co  cend  sechtmaini 
and  sin.  Brist/r  fir  fer  for  Coin  Culaind  láitir  fichi  i  n-óenfecht  dia 
saigid.  7  nos  geogainsium  uli.  Eirg  cuci  a  Fergus  for  Ail///  conda  5840 
raib  claemchlód  magni   lais.     Tiagait    iarom    co  mbatár  hi   Crónig. 


set  talman  [H]         >>  1  Croiniche  [M]         «=  fri  add.  at  end  of  line  [H]. 


1  Quitter  to  end  of  column  in  ras.  by  H,  and  the  following  leaf  (71-72)  inter- 
calated  by  H. 


182  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  [70b42-71b* 

Iss  ed  dorochair1  leiss  ar  galaib  oenfer  isin  magin  sin  .i.  dá  Roth  dá 
Luan  dá  banteolaid  .x.  ndruith  .x.  ndeogbaire  .x.  Fergusa.  seser 
Fedelmthe  sé  Fiacraig.  Ro  bitha  trá  sin  uli  lesium  ar  galaib  oenfer. 
71a  O  ro  láiset  iarom  a  pupli  hi  Cronig  ro  imráidset  cid  dogén  tais  fri 
5846  Coin  CuXaind.  Rofetursa  ol  Medb  a  n-as  maith  and.  Tíagair  uaind 
día  saigid  condaraib  carti  claidib  úad  frisin  slóg  7  ra  mbía  leth  na 
mbó  fil  sunda.  Berair  iarom  in  fis  sin  chuci.  Dogensa  aní  or 
Cu  ChuXaind  acht  nar  milter  úaibsi  a  n-arach. 

6850  =Comrac  Con  Crúaind  fri  Findabair  inso 

Immarchuirthér  fris  or  Ail?'//  Findabair  do  thabairt3  dó  7  a  dingbáil 
dona  slogaib.  Téit  Mani  Aithramail  a  dochwm  Teitside  co  lLáeg 
hi  tossiuch.  Cia  díandat  céliusiu  ol  se.  Ní  n-arlasair  Láeg  da«í>, 
Asbert  Mani  fris  fo  thri  in  cruth  sin  Céli  do  Choin  ChuXaind  for  se  7 

5855  nacham  forraig  nad  n-ecma  nad  benur  do  chend  dit.  Is  lond  in 
ferso  ol  Mani  la  soiid  úad  Téit  iarom  do  acallaim  Con  CuXaind  is  and 
ro  boi  Cu  ChuXaind  4íar  béim  dei4  a  lened  7  in  snechta  immi  ina  sudiu 
corici  a  cris  7  ro  lega  in  snechta  immi  ferc«7«at  fri  méit  brctha  in 
miled.     Asbert  Mani  dano  on  mud  chetna  frisside  fo  tri  cia  diambo 

5860  cheli.  Celi  Conchobair  7  nacham  forraig.  Dianam  forgea  ira  ni  bas 
siriu  bithus  di  chend  dít  ama/  tíscar  di  lun.  Ni  réid  6ol  Mani5  acallaim 
na  desi  seo.  Teit  Mani  úadib  iarom  7  adfet  do  Ail///  7  do  Med/)  a 
scéla. 

Táet  Lugaid  chuci  or  Ail/7/  7  ara  n-airlathar  dó  in  n-ingin.     Teit 

5865  Lugaid  iar  sudiu  7  adfet  do  Coin  ChuXaind  ani  sin.  A  poba  Lugaid  ol 
Cu  ChuXaind  is  brec  sin.  Is  briathar  rig  assidrubairt  for  Lugaid  ni  bia 
bréc  de.  Dentar  amlaid  ol  Cu  ChuXaind.  luid  Lugaid  uad  la  sodain 
7  adfet  do  Ail/7/  7  do  Medb  a  n-atesc  sin.  Táet  in  drúth  im  richtsa  or 
Ail/7/  7  mind  rig  fora  cind  7  fasisidar  di  chéin  Coin  CuXaind  arnacha 

5870  n-aithgné  7  teiti  ind  ingen  leis  7  aranaiscea  dó  hi  7  tecat  ass  ellom  fon 
cruth  sin.  7  is  dóig  iff/merthai  ceilg  fón  crwth  sin  conná  fostba  sib 
céin  co  ti  la  hUltu  don  chath. 

Téit  iarom  in  drúth  cuci  7  ind  ingen  lais.  7  ba  di  chein  arlastar 
Coin  CuXaind.     Teit  Cú  dia  saigtin.  ecmaic  atgeoinsium  for  erlabrai 

5875  ind  fir  combo  druth.  srethis  liic  telma  boi  ina  láim  fair  co«  sescaind 
ina  cend  co  tuc  a  incind  ass.    Tic  dochum  na  ingini    bi/zaid  a  di  trilis 

71ba  di  7  sadid  liic  triana  brat  7  tríana  lénid  7  sádid  corthe  |  tria  medon  in 
druith.  Atat  a  ndi  chorthi  and  .i.  corthi  Findabrach  7  corthi  in 
druith.    Facbais  Cu  ChuXaind  fón  crath  si[«]  iat.    Tiagair  o  Ail/7/  7  o 

a  [in  upper  margin']  s.men  [H] 

1  ar-  comp.  Facs.         •  in  marg.         3  asp.  om.  Facs.         4~4  in  ras.  5"5  added 

between  columns  and  in  margin.  6  w-stroke  om. 


71V-72a18]  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  183 

Medb  do  íarmóracht  a  mmuntiri  ar  ba  fota  leó  ro  mbátár  co  n-accassa  5880 
iarom  isin  tunidi  sin.     Atchlos  iarom  fon  dunchaire  uli  ani  sin.     Ni 
baí  tra  carti  dóib  la  Coin  Culaind  iartain. 


^omlond  Munremair  7  Con  Roi  inso 

A  nibátár  in   tslóig  and  trath  nana,  co  n-accatar  docurethar  in  lia 
forru  anair  7  a  chéli  aníar  ara  cend.     CVwdrecat  isind  aer.  no  thuititis  5885 
eter  dunad  Fergusa  7  dúnad  \\-k\\ella  7  dunad  Nerand.   Ro  both  ocond 
reib  sin  7  ocond  ábairt  on  tráth  coraile.   7   ro  bátár  in  tslúaig  inna 
seseom  7  a  scéith  fora  cennaib  día  sáerad  for  barnib  na  cloch  combo 
Ian  a  mmag2  dina  lecaib.     Is  dé  ata  Mag  Clochair.     Ecmaic  im  iss  e 
Cú  Rui  mac  Dairi  dorigni  insin  dodeochaid  do  chobair  a  muntiri  7  5390 
boi  hi  Cotail  for  cind  Munremar3  meic  Gerrcind    doluidsidé  o  Emain 
Macha  do  chobair  Con  Culaind  co  mboí  i  nArd  Róich.    Rofitir  Cú  Roi 
ni  boi  fer  fulaing  Munremair  insin  tslóg.    It  é  di  dorigensat  ind  abairt 
sin  etorro  a  ndis.     Guitter  ón  tslóg  forro  bith  na  tost.     Dogniat  corai 
iarom   Munremur   7   Cu   Rui  7  téit  Cu  Rui  dia  thig  7  Munremur  do  5895 
Emain  Macha.  7  ní  thánic  Munremur  co  lá  in  chatha.    Ní  thánic  dano 
Cú  Rui  co  comrac  Fir  Diad.     Apraid  fri  Coin  Culaind  ol  Medb   7 
Ail///  conda  rabni    claemchlod  magni    leis.      Doberar  dóib  iarom   7 
claemchlóit4    inad.     Ro  scáich    noínnin    Ulad    fo  sodain.    Ar  in  tan 
dofiuchtraitis  asa  cess  tictis  drecht  díbbeus  forsin  slóg  conos  gabad  a  5900 
tindorcain  doridisi. 

*Aided  na  m^craidi  inso 

Ro  imraidset  iarom  mrtcrad  Ulad  i  nEmain  Macha  oco.     Tróg  dún 
ar  siat  ar  popa  Cu  Chulaind  cen  chobair  dó.     Ceisi  em  ol  Fiachna 
Fulech  mac  Fir  Febi  derbráthair  side  do  Fiachaig  Fialdana  mac  Fir  5905 
Febi  rom  biasa  cethern  lib  co  ndeochsaindsea  do  thabairt  cobra  dó 
de  sin.  |  Tiagait  tri  coecait  mac  leis  cona  lorcaib  áni  7  be  sé  sin  trian  72a 
macraidi  Ulad.     Ataci5  in  slóg  cucu  tarsa  mag.     Tofil  slóg  mór  tarsa 
mag  cucund  or  Ail///.    Teit  Fergus  dia  ndescin    araill  do  macraid  Ulad 
inso  for  se  7  do  cobair  Con  Culaind  tecait.    Eirged  buden  ara  cend  or  5910 
Ailz7/  cen  fis  do  Choin  Chulaind  ar  di6  comairset  fris  ni  faelsaid  iat. 
Tiagait    tri    cóecait    laech    ara    cend.     Immacomthuit    dóib    conná 
tadcith7  nech  dib  i  mbethaid  ass  do  gleri  na  mmac  oc  Liic  Tuill.     Is 
de  sin  atá  Lia  Fiachrach  meic  Fir  Febi.  ar  is  and  sin  rothuit. 

Dénaid  comarli  for  Ail?7/    gudid  Coin  Culainde  imófor  lecud  asind  5915 
inud  sa  ar  ni  ragaid  ar  ecin  tairis  uair  rod  leblaing  a  Ion  laith.     ar  bá 

1  in  marg.     -  an  mag  Facs.      3  i\t-comp.,  read  Munremair.      i  claemchlóid  Facs. 
5  second  a  subscr.         6  read  dia.         7  i  add.  above  line.         8  in  ras. 


!S4  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  [72a18-72b37 

bés  dosom  in  tan  no  linged  a  Ion  laith  ind  imreditis  a  traigthi  iarma  7  a 
escata  remi  7  muil  a  orcan  fora  lurgmb  7  indala  súil  ina  chend  7 
araili  fria  chend  anechtair.     Docois^  ferchend    fora   beolu.     Nach 

5920  findae  bid  fair  ba  háthithir  dele  sciach  7  banna  fola  for  each  finnu.  Ni 
aithgnead  cóemu  na  cairdiu.  cumma  no  slaided  riam  7  iarma.  Is 
de  sin  doratsat  Fir  nól  nEcmacht  in  riastartha  do  anmaim1  do 
Coin  Cu]a  i?id. 

2Banchath  Rochada  inso 

5925  Foidis  Cu  C/iu\aind  a  araid  co  Rochad  mac  Fátemain  di  Ultaib  co 
tísad  dia  chobair.  Ecmaic  dano  ro  carastar  Findabair  Rochad  ar 
isseside  ócláech  as  aildem  10  boi  la  Ultu  ind  inbaid  sin  Teit  in  gilla 
na  doch7/;«  Rochad6  7  asbert  fi is  techt  do  fóritin  Con  Cvdaind  ma 
dodeochaid  asa  noennin.    Co  tartaitis  ceile  immon  slóg  fri  tarrachtain 

5930  drechta  díb  día  n-airlech.  Dotháet  Rochad  atúaid  cét  láech  dó. 
Décaid  dún  a  mmag  indiu  for  Aih'll.  Atchíu  diiim  tarsa  mag  ol  in 
dercaid  7  máethócláech  etarrb  ní  thacmainget  dó  ind  óic  acht  co  rici 
a  gualni.  Cia  sút  a  Fergus  for  Ail///.  Rochad  mac  Fatheman  for  se 
7  is  do  cobair  Con  Ciúaind  dotháet.     Rofetwrsa  a  n-as  maith  dúib  fris 

72b  ol    Fergus.     Táet  cet  láech   úaib  lasin  |  n-ingin  út  co  ria  medon  in 

5936  maigi  7  teit  in3  ind  ingen  reman  remib.  7  téiti  marcach  dia  acallaim  co 
ti  a  óenur  do  acallaim  na  ingini  7  tabiaitir  láma  tairis  7  immacurfi  sin 
fogail  a  muntiri  dind.  Dognith*;-  iarom  amlaid  sin.  Téit  Rochad  ar 
cend    in    marcaig.     Dodeochadsa    o    Findabair  ar   do    chendso    co 

5940  ndechais  dia  hacallaim.  Téit  iarom  dia  hacallaim  a  óenur.  Mutti 
don  tslóg  immi  di  each  leith.  nos  gabar  7  fochertar  lama  tairis. 
Maidid  dano  dia  muntirseom  for  teched.  Lecairsium  iarom  ass  7 
fonascar  fair  can  tudecht  forsin  slog  co  tisad  ar  oen  fri  Ultu  uli. 
Dorairngired    dó    dano    Findabair    do    tabairt    do    7    immásoí   úadib 

5945  iar  sudiu.     Conid  banchath  Rochada  insin 

4Aided  na  ngamus  inso 
Guitter  dano  cairdi  chlaidib  dun  for  ComCulaind  for  Ail/7/  7  Medb. 
Teit  Lugaid  fris  sin  7  dobeir  Cu  Chulaind  in  cartini.  Tabar  fer  for  ath 
damsa  i  mbarach  for  Cu  C/iulaind.  Batár  sesiur  rigamus  la  Meidb  .i.  se 
5950  rigdomnai  do  chlannaib  Dedad  .i.  tri  Duib  Imlig  7  tri  Deirg  Sruthra. 
Cid  dun  ar  siat  can  techt  i  n-agid  Con  Crúaind.  Tiagait  iarom  arna 
bárach  7  geogain  Cu  Cnulaind  a  sesiur  iat. 

4Aided  Cáuir5 
Guitar  dano  Cúr  mac  Da  Lath  dóib  im  dula  for  cend  Con  Culaind. 
5955  inti  assa  teilcedsztfe  fuil  is  marb  re  cind  nomaide     Mad  dia  ngona  ol 

1  anm  MS.  a  in  marg.         3  end  of  line,  dittography  ;  omit.  4  between  cols. 

5  i  subscript.  6  sic. 


72b27-73a2C]  TÁIN  BÓ  CUÁILNGE  185 

Medb  is  búaid.  Gid  hé  gontair  and  dawo  is  dingbáil  dromma  do/w1 
tsióg.  Ní  reid  bith  fris  im  longud  t  im  ligi.  Teit  ass  da.no.  Nirbo 
maith  lesside  iarom  techt  for  cend  siriti  amulaig.  Ní  có  ém  ol  se  is 
cert  in  brig  dobmd6  dun.  Ma  rofesind  combad  ar  cend  ind  fir  se 
nom  faíte  ním  foglúasfind  féin  dia  saigid  ropad  leór  lem  gilla  a  5960 
chomadais  dom  muntir  na  agid.  Ecca  sin  for  Cormac  Cond  Longas 
ba  hamra  dúnni  dia  ndingbaitea  fessin  he.  Cipé  cruth  tra  ol  se  ol  is 
formsa  fein  doberar  imthesidsi  ism  matain  i  mbarach  dia  saigid. 
Nim  erchoisse  guin  na  erri  ucut.  Teit  iarom  matain  muich  ara  bárach 
ara  chend.  7  asbeir  frisin  slóg  tarrgraige  n-i'mtechta  a  séta  rempo  ar  5965 
bá  suba  sliged  dogénadsum  di  techt  ar  cend  Con  Culaind.  Luid2  dó 
iarom.     Boi  Cu  Chulaind  ac  imbert  chless  isind  úair  sin  .i.]3  | 


4Turim  na  cless  inso  sis  73aa 

5In  t-ubullchless  7  faeborcless  7  fáencless  7  cless  cletenach  7 
tétcless  7  covpc/iiess  7  cless  caitt  7  ich  n-erred  7  cor  ndeled  7  léim  5970 
dar  néib  7  filliud  erred  nair  7  gai  bolga  7  bai  brasse  7  rothchless 
7  otar  7  cless  for  análaib  7  bruud  gine  7  sian  caurad.  7  beim  co 
commusb  7  táithbéim  7  dréim  fri  fogaist  co  ndirgiud  crette  fora 
rind  co  fornadmaim  niad  náir.5 

Ro  boi  UB.no  Cáur  oc  airimbé?rt  gascid  hi  túamaim  a  scéith  5975 
corrice  trian  ind  lai  frisseom  7  nicon  tetarraid  béim  na  forgab 
fair  la  dechrad  inna  cless  7  nicon  fitirseom  in  fer  i  n-imforgub 
friss  co  n-epert  Fiacha  mac  Fir  Febe  fri  Coin  Culaind.  Fomna 
in  láech  fodotbé«.  Danécai  Cú  secha  sráithi  in  n-ubullchless 
tarraid  ina  láim  co  lluid  iter  chobrad  7  bróin  in  scéith  co  lluid  5980 
triana  chend  ind  athig  siar.  Combad  i  nlmslige  Glendamnach 
da.no  dofáethsad  Cáur  iar  n-araile  slicht. 

Tintai  Fergus  frisin  slóg.  mánop  gaib  far  glinne  ol  se  anaid 
sund  co  bárach.     Nip  and  ol  Ailz71  regmai  diar  sostaib  afrithisi. 

Guittér  da.no   Láth   mac   Da  Bró   ara  chend   amal  ro  ngess  5985 
Cáur.     DatuitszV/e   dano  cadessin.     Dointáth  datio  Fergus  beus 
do  chor  a  glinni  forru.     Ansait  and  sin  trá  co  rrubad  and  Cáur 
mac  Da  Láth  7  Láth  mac  Da  Bró.  7  Foirc  mac  Tri  nAignech.  7 
Srub  Gaile  mac  Eóbith.  ar  galaib  óenfer  ro  gáeta  uli. 

a  [in  upper  margin']  O  Emanuel  [M]  b  I  co  fomus  [M] 


1  sic  MS.,  read  don.         2  d  add.  above  line.         ;i  interpolation  of  H  ends, 
mar?.  Dirim  Facs.         5"5  in  three  cols.  MS.  6  dobid  Facs. 


186  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  [73a27-73b15 

5990  »  Aided  FerBaíth  inso 

Collaaa  dún  a  popa  Loíg  issa  ndúnad  co  n-airlithérb  Lugaid 
mac  Nóiss  ui  Lomairc.  Dús  cía  dotháet  ar  mo  chend  i  mbárach. 
Iarfaigthé'r  co  lléir  7  a  imchomarc  lat.  Rosoich  iarom  Láeg.. 
Fo  chen  dait  or  Lugaid  ní  sirsan10  do  Choin  Chulatnd  a  n-imned 

5995  i  tá  a  óenur  fri  firu  Herend.  Ar  cocele  díb  línaib  amin  mallacht 
a  gascid  fair  is  é  théte  ara  chend  i  mbárach  Fer  Báeth  Doberar 
Findabair  dó  airi  7  rígi  a  ceniuíl. 

3Soid  Láeg  afrithisi  co  airm  i  mboí  Cu  Culamd.3  Ni 
forbáelid   mo  popa   Laeg  dia    athiusc  or  Cu  Chulaind.     Adfét 

6000  Láeg  dó  uile  aní  sin.c  Ro  congxafr  P^er  Baeth  hi  pupull  do 
Ailz'/l  7  Medb  7  asber  fris  suide  for  láim  F'mdabrac/i  7  a  tabairt 
dó.  ar  ba  hé  a  togu  ar  chomrac  fri  Coin  Culamd.  Bahé  fer  a 
ndingbála  leó  ar  bá  cuma  dán  diblinaib  la  Scathrt7>.  Doberar 
fín  dó  iarom  corbo  mesc  7  asber  fris  bá  cáem  léosom  a  Hind  sin 

6005  ní  tobrad  acht5  ere  .1.  fén  leó  7  ba  hi  ind  ingen  no  gebed  láim  fora 
cuitseom  de.     Ni  haccobor  lem  or  Fer6  Báeth  comalta   7  fer  | 

73b  bithchotaig  dam  Cú  Ch?i\amd.  Ragatsa  ar  apa  ara  chend  i 
mbárach  co  topachtwr  a  7chend  de.7  Bid  tú  dogénad  or  W\edb. 
Asbeir  Cú  ChuXaind  fri  Láeg  techt  ar  cend  Lugdach  dó  co  tísad 

6010  día  acaXXatvi.  Dotháet  huigt'd  chucai.  Fer  Baeth  ane  dotháet 
ar  mo  chendsa  i  mbarach  or  Cu  ChuXaind.  Fseom  ón  óm  ar 
*L.wgaid.  Olc  dia  sin  or  Cú  ChuXaind  nicon  béosa  i  mbethaid 
di  sudiu  da  chomais  sind  dá  chomsolam  da  chutrzmmae8  co 
comairsem.     A  Lugaid  celebor  dam  apair  friss  dano  ní  fír  laech- 

6015  dachta  dó  tuidecht  ar  mo  chendsa.  A  pair  fris  táet  ar  mo 
chendsa  innocht  dom  acaXXaim.  Rati  Luigz'i/  friss.  In  tan  nád 
rimgab  Fer  Baeth  luid  in  n-aidchi  sin  do  athchor  a  chairdessa 
for  Coin  Ctdai/id  7  Fiacha  mac  Fir  Febe  lais.  Attaich9  Cu 
ChuXaind  friss  a  chomaltus  7  a  mummi  díb  linaib  Scathaig.     Isim 

6020  egen  tra  ol  Fer  Baeth  darindgult.'1  Dosella  do  chotach  di  ol 
Cú  ChuXaind.     Luid  Cu  QhuXaind  fo  luinni  úad     fornessa  sleig 

a  .i.  erig  [M]         b  .i.  co  n-iarfaigea  [M]         c  .i.  a  athesc  [M]  d  .i.  ro  gellus 

[M] 

1  in  marg.  2  sic,  read  Fir.  3_3  in  ras.  M  ;  slightly  oat  of  alignment,  and 

so  written  after  I.  35  was  completed ;  om.  Y.  i  0  with  contraction  stroke  over  it, 

MS.  5  contraction  stroke,  s  apparently  erased,  faint  outline  traceable,  6  only 

the  upper  portion  of  Fer  left,  the  remainder  lost  in  an  excision  made  by  H  on  the 
verso.     7-7  in  ras.     8  chut Aremmae  Facs.     9  ch  corr.  from  1,  MS.      10  sirsar  Facs. 


73b16-»]  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  187 

culind  isin  glind  hi  coiss  Con  Q,u\aind  co  túargab1  ocá  glún  súas 
a  cend.  Dasrenga  ass.  Xa  téig  a  Fir  Baith  co  n-aicther  in 
fríthi  fónúarsa.  Tochrae  úait  ar  Fer  Báeth.  Focheird  Cu 
ZhnXaind  in  sleig  n-iarom  i  ndegaid  Fir  Baith  co  «-érrmadair  áth  6025 
a  da  chulad  co  ndeochaid  fora  béolo  sair  co  torchair  tara  aiss 
issa  nglend  Focherd  sin  ém  or  Fer  Báeth.  Is  de  atá  Focherd 
Murthemne.  i  iss  é  Fíacha  asrub^rt  is  béoda  do  feocherd  indiu 
a  Cu  Ch«lrt///rf  or  se  conid  de  attá  Focerd  Murthemne  Atbail 
fo  chétóir  Fer  Báeth  isinn  glind.  Is  de  atá  Glend  Fir  Baith.  6030 
Co  cloth  ni  Fergus  co  n-ep^rt. 

A  Fir  Baith  is  báeth  do  fecht 

sin  magin  i  tá  do  fert 

rosiacht  coll6  do  chombár  and 

is  crichid  hi  Cróen  Chorand.  6035 

Fithi  ainmnigth£r  a  n-ard 

co  bráth  bid  Cróenech  i  mMuirthemniu 

ondiu  bid  Focherd  a  ainm 

ind  airm  i  torchair7  a  Fir. 

a  Fir  Baith.     ;c.  6010 

Tarrochair  far  céle  or  Fergus  eprid  in  n-icfa  in  fer  sin  i 
mbárach  ícfa  écin  or  Cu  ChuXaind.  Foidid  Cu  C/iulaind  atheroch 
Láeg  do  fis  scél  dús  cia  cruth  imtháthar  isin  dunud  7  in  bo  béo 
Fer  Báeth.  Asbert  Luigi'd  atbath  Fer  Báeth.  7  dotháet  Cu 
Chulaind  iar  n-úair  do  chomacallaim.  6045 


;[Comrac3]  Lárine  meic  Nóis  inso 

Nech  úaib  i  mbárach  4co  ellom4  ar  cend  far  céle  or  Lugazd 
ni  faigebtharszV/e  etir  or  Ail/7/  acht  má  dorónaid  ceilla  occai 
nách  fer  dotháeti5  chucaib  tabraid  íín  dó  corop  maith  a  menma  7 
asbertar  friss  iss  ed  nammá  fil  dond  fin  tucad  a  cCrz^achnaib6050 
rosáeth  linni  do  bithsiu  for  uisciu  isin  dúnad  7  doberthar 
Findabair  fora  desreth  7  asberthar  ragaid  chucut  dia  tuicce  cend 
ind  ríastairthe  dúinni. 

•  .i.  ceilg  [M] 


1  t'argab,  with  ur  symbol,  MS.  2  between  columns.  i  in  ras.  H.  4~4  appar- 
ently in  ras.  M  ;  om.  Y.  5  é  caudata.  6  letter  erased  after  1.  7  i  of  trigraph 
faint ;  om.  Facs. 


188  TÁIN  BÓ  CUAILNGE  [73b»-74a37 

No  foíté  co  each  láth  ngaile  a  aidchi   7  no  ráté  fris  ani  sin. 

74a  No  gonadsom  |  each  fer  dib  a  úair.     Ní  féta  nech  led  ara  chend 

6056  assennad. 

ConaTgthéT1  dóib  Larine  mac  Nóiss  olla2  n-aile  bráthair  side 
do  ~Lugat'd  rig  Muman.  Bá  mór  a  uallchas.  Doberar  fin9  dó  7 
doberar    Findabair    fora    desraid.     Tossecai    Medb    a    ndis     is 

6060  mellach  lim  ind  lánamain  ucut  ol  si  ba  coindme  a  comrac.  Ni 
gebsa  dít  ém  or  Ail///.  Ra  mbia  dia  tuca  cend  ind  riastairthe 
damsa.  Dobér  i?h  ar  Láríne.  Tic  ILugaz'd  fo  sodain.  Cate  lib 
i  mbárach  fer  i  n-ath.     téite  Lárine  or  Ail///. 

Dotháet  Lugaz'd  ian?m  do  acallaim  Con  Culaz'nd  conrecat  \m 

6065  glend  Fir  Baith.  Ferais  cechtar  de  comráichne  friaraile.  Is  dó 
dodeochad  dot  acsAlazm  or  Lugaz'd.  Atá  atechmatud  druth  sotal 
sund  ucut  ol  se  bráthair  damsa  Larini  a  ainm  dober  bréc 
immón  ingin  cétnai.  Fort  chotach  dí  ní  ruba  é  nacham  fácbasa 
cen  brátair.     Ar  is  airi  doberarsom  chucutsu  ar  dáig  co  forgén- 

6070  maís  ar  ndis  debuid.  Maith  lem  chena  cé  no  slaiss  co  léir  ar  is 
dar  mo  théTthogu  theite. 

Téit  \Ax\ne  ara  bárach  ar  cend  Con  CiAaind  7  ind  ingen  inna 
farrad.  dia  nertad.  Danethat  Cu  Chulaind  \arom  cen  arm  laiss 
Dolodside  a  árm  n-airi  ar  écin.     Gabaid  iaxom  et^r  a  dí  láim   7 

60"5COtmeil  7  fochrotha  cow  sephaind  a  channebor  ass  combo 
buad^rtha  in  t-áth  dia  chacc  7  combo  thruallnethe  aér  na 
cethararda  dia  dendgur  7  focheird  co  mbaí  itérda  láim  Lugdach. 
Céin  robo  beo  ni  thaudchaid  a  brú  for  cóir.3  Ni  robai  cen 
cliabgalar   niro  loing  cen   airchissecht.4     Iss  é  óenfer  ar  apaide 

6080  adroinni  drocht^mam  úadsom  di  neoch  cotranic  friss  ar  Tána. 

5Imacal!aim  na  Mórigna  fri  Coin  Culaind  inso 

Co  n-aca  Cu  in  n-ócben  cuc//i7  co  n-etuch  each  datha  impe  7 
delb  roderscaigthe  furri.  Cé6  taisiu  or  Cu  Chulaind.  ingen  Buain 
ind  rig  or  si.  Dodeochad  cuc//utsu.7  Rotcharus  ar  th'airscélaib 
6085  7  tucus  mo  seotu  lim  7  mo  indili.  Ni  maith  ém  ind  inbuid 
tonnánac.  Nach  is  ole  ar  mbláth  amin8gorti  ni  haurussa  damsa 
da.no  comrac  fri  banscáil  céin  no  mbeó  isind  níth  so.    Bid  in 

1  sic,  read  congairther.  -  otta  F(ics.,  mere  smudge  ac?-oss  11  MS.  3  shaft 

ofx  lost  in  an  erasure  on  line  underneath  ;  n  Facs.  i  iss  in  ras.,  but  by  M. 

5  in  marg.  G  under  Cé,  something  like  i,  very  short,  perhaps  unintentional. 

1  sic.  8  ainm  Facs.  9  fi«d  Facs. 


74a37-74b28]  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  189 

chobairse  daitsiua  oc  sudiu.    Ni  ar  thóin  mná  da.no  gabussa  inso. 
Bi  ansu  daitsiu  or  si  in  tan   doragsa  ar   do   chend  oc  comruc 
frisna  firiu.     Doragsa  i  rricht  escongan  fót  cossaib  issind  áth  co  6090 
taithis.     Dochu  lim  on   oldas   ingen    rig.     Notgebsa   or  se  im 
ladair  co  mmebsat  t'asnai  7  bia  fond  anim  sin.  coro  secha  bráth 
bennachtan  fort.     Timorcsa  in  cethri  forsind  áth  do  dochwmsa  i 
rricht    soide    glaisse.     Léicfesa    cloich    daitsiu    asin    tailm    co 
commart  do   suil  it  cirid.    7   bia   fónd  anim  coro  |  secha   bráth  74b 
bennachtan   fort.     Torach  dait    i   rricht    samaisci    maíle  dérce  6096 
riasind  éit.  co  mensat1  ort  forsna  ilathu  7  forsna  hathu  7  forsna 
linniu  7  nim  aircechasa  ar  do  chend.    Tolecubsa  cloich  deitsiu 
or  se  co  mmema  do  fergara  fót  7  bia  foind  anim  sin  coro  secha 
bráth  bennachtan  fort.    La  sodain  téit  úad.    Combad  sechtmain  6100 
dosom  for  Ath  Grencha  7  dofuitted  fer  each  laí  i  nAth  G^ncha 
laiss  .i.  i  nAth  Darteisc. 

2Aided  Lóich  m^z'c  Mo  Femis  inso  sisb 
Gessa  Lóch  dano  mac  Emonis  amal  a  chéliu  7  dorairngired 
dó  comméte  Maige  Murthemne  di  min  Maigi  Ai  7  timtacht  da  6105 
fer  deac  7  carpa/  .uii.  znma\  7  nirbo  fiu  laiss  comrac   fri  gilla 
Bai  brathair  laiss  Long  mac  Ebonis  cadessin.   Dobreth  do  sudiu 
a  tinscra  cétna  iter  ingen  7  dechelt  7  carp<?/  7  tír.     Téitsidé  ar 
cend  Con   Culaind    Gontai   Cu  Chulaind  co  tobrad  a  marb  ar 
beólu    a    brathar    .i.    Lóich.     Asbertsz'oe    dano   dá    fess^  acht  6110 
combad  fer  ulcach  nod  ngonad  no  mairfedsom3  he  ind,     Berid 
grem   catha  chuci  ar  Medb  fria  muintz>  tarsin  n-áth  aniar  co 
ndigsid  taris  7  brist^  fir  f[er  fair1]. 

Tiagait  na  secht  Mane  mílid  i  tosoch5  conid  n-accatar10  for 
bru  ind  atha  aniar.  Gabaidsom  a  díllait  n-óenaig  imbi  in  laa  6115 
sin.  Iss  and  fordringtis  na  mná  na  firu  dia  descin.  Is  sáeth 
dam  or  Medb  nách  accim  in  gilla  imma  n-ágar  sund.  Niba 
slániu  de  latt  do  menma  or  Léthrend  echaire  A'úella  dia 
n-aicigtlw.  Dotháet  ian?m  dochum  ind  átha  anW  buí  cia  fer 
sucut  a  Ferguis  or  Medb.  6120 

.r.6  Gilla  araclich  claideb  co   scíath  ar  búaib  mór  serig  ar 

a  .i.  dogénsa  congnom  latt  [M]  b  [along  lower  margin  in  a  later  hand,  not 
H]  :  Lóch  Mór  mac  Mo  Femis  (1  Emonis  [above  line})  1  mac  Mo  Febis  (.i.  Febes 
ainm  a  mathar  [above  line']).  Lóch  mac7  Luidech  meic  Ecacli  fir  Áne  m«c  Duach8 
Duind  dailtai  Deaid9  meic  Cairpri  Lusced.  7  dia  sil  Ail/71  Olom  far  tain. 

1  sic,  read  memsat.  -  in  inarg.  3  mar..  Facs.;  the  air  symbol.  *  H partly 
in  ras.         5  tosach  Facs.  6  between  cols.  '  first  two  strokes  of  m  scaled  off. 

8  ch  add.  above  line.         9  =  Dedaid.         10  ac/katar  Facs. 


190  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  [74b28-75b5 

mnáib  feraid  fodil  di  íer  lessaib  ar  óenathib  Ulad  imgóet  caín 
fera  fodil  di  fodbaid  rig  than  rhc  dían  día  ngarar  Muirthemne 
mag  másu  Cháuland  Cú. 

6125  Fordring  Medb  da.no  na  firu  la  sodain  dia  déscin.  Is  and  sin 
asbertatár  na  mná  fri  Coin  Culaz'nd  dognithe  a  cutbiud  isin 
dúnud  úair  nad  baí  ulcha  laiss  7  nicon  teigtís  dagóic  acht  siriti 
ara  chend.  Ba  hassu  dó  ulcha  smérthain  do  dénam  leiss. 
conid  gnidsom    aní  sin  ar  dáig  cuingthi  comraic   fri   fer   .i.   fri 

6130  Lóch. 

^Gabais  iarom  Cu  Culaind  lán  duirnd  dind  féor  7  dichacaina  fair 
combo  hed  domuined  each  combo  ulca  baí  lais.  Fir  or  in  bantroct 
is  ulcach  Cú  Chvdaind  is  cubaid  do  niaid  comrac  fris.  Oc  gressacht 
Loich  ón  dorigensatsom  aní  sin.     Ni  digéonsa  comrac  co  cend  secht 

6135  lathi  ondiu  fris  for  Loch.  Ní  cubaid  dúinni  cen  fóbairt  ind  fir  frisiw 
re2  sin  ol  Medb    tabram  fían  láech  each  n-aidchi  do  seilc  fair  dus  in 

375a  tairsimmis1  |a  baegul.  Dogníthfr  iarom  samlaid  Dotheged  fían 
láech  each  n-aidchi  do  seilg  fairsium  7  nos  gonadsom  uli.  It  e  seo 
ifn  anmand   na  fer  dorochratar  and.     Secht  Conaill  .uii.  nÓengusa 

«140  .uii.  nÚargusa  .uii.  Celtri.  Ocht  Féic.  Deich  nAilella  .x.  nDelbaíth 
.x.  Tasaig.  It  é  insin  gníma  na  sechtmaine  sin  dosom  i  nAth 
Grencha. 

Co/miachtb  Medb  comarli  dús  cid  dogenad  fri  Coin  Culaind  ar  ba 
aincis  mór  lei  an  ro  bíth  leis  día  slógaib.     Is  i  comarli  arranic  áes 

■6145  feig  forúallach  do  chor  i  n-óenfecht  dia  saicht^iw4  in6  tan  ticfad  i 
n-airis  dála  di6  accallaimsi.  Ar  bai  aires0  dála  dissi  ara  barach  fri 
Coin  Cul<z/W  do  denam  sída  célci  fris  dia  tarraehtain.  Foitisi  teehta 
úadi  dia  saig7  ar  co  tiasad  na  cotnm.  7  bad  amlaid  tiasad  7  se  anarma. 
Fodéig  ni  ragadsi  acht  si  cona  bantrocht  dia  ailseom. 

6150  Ludi  in  techtairi  .i.  Traigtrén  co  airm  i  mboi  Cu  Culaind  7  adfét 
do  aitesc  Medba.  Bágais  Cu  Chidaind  co  ndingned  samlaid.  Ced  on 
cinnas  as  áil  duitsiu  tect  i  ndáil  Medba  i  mbárach  a  Cu  ChtAaind  or 
Láeg.     kmal  iwmiachtd  Medb  da.no  ol  Cu  Chu\ai?id.     At  mora  glonna 

75b  Medbi    ol    in    t-ara   atágur   lám    ar    cúl    aci  |  Cinnas   as   dénta   duw 

«155  samlaid  for  se.  Do  chlaideb  fót  choim  ol  in  t-ara  arnachat  fagthar  i 
mbáegul.     Ar  ni   dlig  laech  a  enecland  dia  mbé  i  n-écmais  a  arm. 

»  .i.  bricht  [H]         b  .i.  arranic  [H]         c  .i.  comdal  [H]  d  .i.  ro  cuinnig  [H] 


'-1  in  ras.  H.  2  an  oval-shaped  piece  of  vellum,  replacing  an  excision,  has 
been  inset  here,  extending  to  the  lower  margin  ;  the  n-stroke  and  the  upper  portions 
of  re  have  faked  off.  3  "75-76  a  smaller  leaf  intercalated  by  H.  4  -thin  in  ras., 
ti  pale  ink,  abbreviation  stroke  retraced.  5  in  prefixed  to  beginning  of  next  line. 
A  cor?-ection  from  dia  saich,  cp.  dia  saig,  /.  6148.  6  for  dia.  7  read 

saigthin. 


75b6-76b8]  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  191 

Conid  cáin  midlaig  nondlig  fón  samail  sin.  Dentar  amlaid  iarom  ol 
•Cu  ChuXaind.  Is  and  iarom  bai  in  chomdál  i  nArd  Aignech.  frisi 
rater  Fóchaird  indiu.  Tic  iarom  Medb  isin  dáil  7  inlis  cethri  firu 
dec  dia  sainmuintir  fessin  do  neoch  as  dech  engnowzma  bai  dib  fora  6160 
chind.  At  iat  so  mtsi'de.  Dá  Glas  Sinna  da  mac  Buccridi.  Da  Ardáin 
dá  mac  Licce.  Da  Glas  Ogma  da  mac  Cruind.  Drucht  7  Delt  7 
Dathen.     Tea  7  Tascur  7  Tualang.     Taur  7  Glese. 

Tic  iarom  Cu   ChuXaind  ina  dáil.     Ataregat  ind    fir  dó.     Sretais1 
cethri  goí  deac  i  n-óenfecht  fair.     Nosditin  Cú  iarom  conná  riacht  6165 
toind  i  fóescham  fair.     Imsoi  foithib  iarom  7  marbthus  iat  a  cethri 
firu  deac.    Conid  iat  sin  cethri  fir  deac  Fócherda.   7  is  iat  fir  Chrónige 
ar  isin  Chrónig  oc  Foceird  ro  bita.    Conid  de  asbert  Cu  ChuXaind. 

.r.2  Fóa  mo  c^erd  láechdachta  | 

benaim  beimend3  ágmara.  7ga 

for  slóg  siabra  sorchaidi.  6171 

Certaim  ág  fri  ilsluagaib. 

im  dith  erred  anglondach. 

sceó  Medbi  7  Ailella. 

altai  drochrún  derchoblid.  6175 

gossa  dubrúin  banmassa. 

cengait  celga  úargossa. 

fri  ág  erred  anglonnach. 

congeib  dagrun  degmessa 

oc  fir  dia  ndich  dagarliud.66  6180 

im  anglonna  fó.         fó  .m. 

Combad  de  sin  dano  rod  lil  a  n-ainm  as  Focherd  dond  inud  .i.  fó 
•cérd  .i.  maith  in  cherd  gascid  donecmaic  do  Choin  Cu\aind  and  sin. 

Tánic  dano  Cu  ChuXaind  7  dosnetarraid  oc  gabáil  dúnaid  7  bithus 
dá  Daigri  7  da  Anli  7  cethri  Dúngais  Imlich  dib.4  Gabais  dano  Medb  6185 
for  gr<?ssacht  Loich  andaide.  Mór  in  cutbiud  dait  for  si  in  fer  ro  márb 
do  bráthair  do  bith  oc  dithugud  ar  slóig  cen  techt  do  chomrac  fris. 
ar  is  derb  lind  ni  déma  siriti  bras  birda  na  letheti  út  fri  bruth  7  feirg 
niad  do  letetisiu.5  7  dano  is  o  énm«?«mi  forcetail  conrotacht  dan 
<hiib.  I  6190 

Tanic  &a?io  Lóch  i  n-agid  Con  CuXaind  do  digail  a  bráthar  fair  ar  76b 
donadbacht  dó  ba  ulcha  boí  lais     Tair  dond  áth  úachtarach  or  Loch 
nipá  isind  áth  escomon  sa  condricfem  áit  hi  torchair  Lo«g.     Ó  thánic 
iarom  do  saigid  ind  atha  bibsat  ind  fir  na  bú  tairis.    Biaid  tart  eisc 

a  .i.  maith  [H]         b  .i.  oca  mbí  degbríathar  [H] 


1  read  sretair.         -  between  cols.         3  i  subscr.  4  add.  above  line.         5  second 

e  corr.  from  i.         6  dagazVliud  (air -compendium)  Facs. 


192 


TAIN  BO  CUAILNGE 


[76b8-77a19 


G195  sund  indiu  or  Gabran  fili.  Is  de  atá  Áth  Darteisc  7  Tír  Mór  Darteisc 
o  sin  forsin  phurt  sin.  O  10  chomraicset  iarom  ind  fir  forsind  áth  7  o 
ro  gabsat  oc  gliaid  7  oc  imsesorcain  and  7  o  ro  gab  each  dib  for 
truastad  a  chéli.  focheird  ind  escongon  tri  ola  im  cossa  Con  Cu\aind 
co   mboí  fáen   for  tarsnu   isind  áth  ina  ligu.     Danautatb  Loch  cosin 

6200  chlaidiub  combu  chróderg  in  t-ath  dia  fulriud.  Olc  ón  ora  for  Fergus 
a  ngnim  sin  hi  fíadnaisi  námat.  Grossed  nech  úaib  a  firu  for  se  fria 
muintir  in  fer  nár  tháeth  i  n-ascid.  Atraig  Bricriu  nemthenga  mac 
Carbatha  7  gabais  for  grcssacht  Con  Culaind.  Ro  scáich  do  nert  ol  se 
in  tan  is  bratan  bee  dottrascair  in  tan  dofil  Ultu  asa  ces  chucut   Dolig 

6205  duit  gnim  n-erred  do  gabail  fort  hi  fiadnaisi  fer  nErend  7  laech  ansa 

77a  do  dingbail  a  gasciud  fon  samail.1]  |  La  sodain  atraig  7  benaid  in 
n-escongain  co  mebdatár  a  hasnai  indi  7  cowboing  in  cethri 
darsna  slúagu  sair  ar  ecin  co  mbertatár  a  puple  inna  n-adarcaib' 
lasa  torandcless  darigénsat  in  da  láth  gaile  isind  áth.     Tanau- 

6210  tatsom  in  tsod  nWc  tire  doimairg  na  bú  fair  síar.  Léicidsom 
cloich  asa  tailm  co  mebaid  a  súil  ina  cind.  Téite  i  rricht 
samaisce  maíle  derge.3  muitti4  ríasna  búaib  forsna  linni  7  na 
hathu.  Is  and  asbertsom  ni  airciuc  a  n-áthu  la  linni.  Leicid- 
seom  cloich  don  tsamaisc  mail  déirg  co  memaid  a  gergara  foi. 

62i5Cáchain  laid  la  sodain. 

M'oenuran  dam  ar  étib 
sech  nís  n-etaim  nis  léicim 
atú  ar  trathaib  uaraib5 
m'oenuran  ar  iltúathaib 


G22(i 


Aprad  nech  fri  Conchobtfr 
cía  domiss^/  nibo  rom 
rucsat  meic  Mágach  a  mbu 
condarandsat  etarru. 
Ro  bii  cosnom  im  óenchend 
acht  nad  lassa  nac/i  óencrand 
dia  mbetis  a  dó  f  a  tri 
lasfaitis  a  n-athinni 
Bee  narom  nitsat  ind  fir 
ar  imad  comlaind  oenfir 
ni  rubaim  nith  n-erred  n-án 
immar  atú  m'óenuran. 


m'oenuran  .d. 


a  .i.  tri  curu  [H] 
1  interpolation  ofi 
ofH,  due  to  retracing. 


h  .i.  búalis  [H]  c  .i.  ni  rochim  [M  ?] 

ends.         2  n  altered  from  a.         3  first  e  and  r  characteristic 


1  first  i  subscr. 


77a20-77bu]  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  193 

Is  and  sin  trá  dogéni  Cú  C/^laind  frisin  Mórrigain  a  tréde 
dorairngert1  di  hi  Táin  Bó  Regamna.  7  fichid  Loch  isind  áth 
cosin  gai  bolufa  doléic  in  t-ara  dó  lasin  sruth.  Gaibthi  dó  co 
lluid  hi  timthirecht  a  chuirp  ar  ba  conganchnes  oc  comruc  fri  6235 
fer  boi  la  Lóch.  Teilg  traigid  dam  or  Lóch.  Doléiciseom 
Cú  Chulaind  combo  tharis  docer.  Is  de  atá  Ath  Traiged  i 
Tir  Mor.a 

Is  and  sin  conhoc\\X.  fir  fer  fairseom  a  llá  sin  dia  lotar  in 
cóicfer  cucaiseom  fón  oínme  .i.  dá  Crúaid  dá  Chalad2  Derothor.  6240 
Nos  ngeogain  Cu  Chulaind  a  óenur  is  hé  sin  Cóicsius  Focherda 
7  Coicer  Oengoirt  t  is  cóic  lá  dec  iss  ed  ro  boi  Cu  Chulaind  hi 
Focheird  conid  de  atá  Cóicnas  Focherda  isin  Tána.  Dosmidc 
Cu  Chulaind  a  Delga  conna  cáemnacair  anmanna  de  duniu 
na  cethir  ronucad  a  ainech  secha  fadess  \\.er  Delga  7  muir.  6245 

3Slánugud  na  Mórrigna  inso 

Ocond    aiscis    mór  sin    trá   do    Coin  Culaind  danarraid    in 
Mórrígan  i  ndelb  na  sentainne  caillige  7  si  cáech  lose  oc  blegón 
bó  triphne  íwziachtsom  dig  furri.     Dobertsi  blegon  sini  dó  iniam 
bid  slán  doduc  ol  Cu  Chulaind     bennacht  dé  7  ande  fort  ol  se.  6250 
Déi  leósom  in  t-áes  cumachta  andéi  im  in  t-áes  trebtha.     íctha 
a  cendsi  iarom  combo  slán       Dob^/r  blegon  indala  sini  combo 
slán  a  súil.     Dobert  blegon  in  tress  sini  combo  slán  |  a  fergaire.  77b 
Combad  ed  atberadsom  in   cech   ni  dib  sin   bráth  bennachtan 
fort   or  se.     AtbzW    frim    trá    or    in    Mórrígan  nim   biad    ic  lat  6255 
co  bráth.     Acht  rofessin  combad  tú  ol  Cu  Chulaind  nit  icfaind 
tria  bith   sir.     Combad    riamdrong    Con  Culaind   for  Tarthesc 
ainm  in  sceóil  sea  isin  Tána. 

Is  and  sin  siacht  Fergus  fora  glinne  arna  bristé  fir  fer  for 
Coin  Culaind.  Is  and  sin  ian?m  etha  Cu  ar  galaid  óenfer  coicer  6260 
Cend  Coriss  i  Dúin  Chind  Coross  .i.  Delgu  Murthemne  ind 
inbuid  se  Geogain  Cu  Chulaind  and  sin  Fota  ina  roí.  '  Bó  Mailce 
fora  áth  Salach  ina  imliuch.  Muinne  ina  dind.  Lúar  i 
lLethb^raib.  FerTóithle  hi  Tóithlib.  Hit  é  a  n-anmand  na 
tiri  sin  co  bráth  each  bale  i  torcair  each  fer  dib  sin.  Geogain  6265 
Cu  Chulaind  da/10  Traig  7   Dornu   7   Dernu.     Col  7   Mebul   7 

a  [add.  between  cols,  by  H]  bi?/?aid  Cu  Chulaind  a  cend  de  iar  sudi 


1  air  compendium,  dorarngert  Facs.         -  asp.  om.  Facs.         3  in  tnarg. 
O 


194  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  [77b15-78a10 

Eraise  for  Áth  Tíre  Móir  de  síu  oc  Méthiu  7  Cheithiu. 
Di9  druíd  insin  7  a  teóra  mná.  Iar  sin  tra  foídis  Medb  cét  fer 
dia  sainmuintir  do  guin  Con  Cxúaind.  Nos  geogainseom  uli 
6270  iarom  for  Áth  Cheit  Chuile.  Is  and  asbert  Medb.  Is  cuillenda 
dund  ém  'guin  ar  muintzVe.  Is  de  átá  Glaiss  Chráu1  7  Cuillend 
Cind  Duin  7  Ath  Ceit  Chúle. 

2In  carpat  serda  7  in  Breslech  mor  Maige  Muvthemne  inso. 

Rogabsat  trá  cethri  chóiced  Herend  dúnad  7  lowngport  isin 

6275  Breslig  Móir  i  mMaig  Murthemne  7  ro  láiset  a  n-ernail  búair 
7  braite  seoco  fodess  hi  Clithar  Bó  Ulad.  Gabais  Cu  Chulaind 
icond  fert  i  lLercaib  i  comfocus  dóib.  7  ataís  a  ara  tenid  dó  trath 
nóna  na  haidchi  sin  .i.  Loeg  mac  Ríangabra.  Itchonnaircseom 
úad   grístaitnem   na  n-arm  nglanórda  úas  chind  cethri  cóiced 

6280  nErend  re  funiud  nell  na  nóna.  Dofánic  ferg  7  luinni  mór  ic 
aicsin  in  tslóig  re  hilar  a  bidbad  re  himad  a  námat.  Ro  gab  a 
da  sleig  7  a  scíath  7  a  claideb.  Crothis  a  scíath  7  cresaígis 
a  slega  7  bertnaigis  a  chlaidew.3  7  dobert  a  srém  caurad  asa 
brágit    coro    recratár    bánánaig   7    boccánaig    7    geniti    glinni 

6285  7  demna  aeóir  re  úathgráin  na  gáre  dosbertatár  ar  aird. 
Cordas  mesc  ind  Némain  forsin  tslóg.4  Dollotár  i  n-armgrith 
cethri  chóiced5  Érend  im  rennaib  a  sleg  7  a  n-arm  fodessin  co 
n-erbaltatár  .c.  láech  díb  do  úathbas  7  cridenes  ar  lár  in  dúnaid 
7  in  longpairt  in  n-aidchi  sin. 

6290  Dia  mbaí  Láeg  and  con-acca  ní  in  n-óenfer  dar  fíartharsna 
in  dunaid   fer  nErend  anairtúaid   each    ndíriuch    ina   dochum. 

78a  Óenfer  sund  chucund  innossa  a  Chúcán  or  Láeg.  Cinnas  |  fir 
and  sin  or  Cu  QhiAaind.  Ni  handset  fer  caín  mór  and  dano 
berrad   lethan    laiss     folt   casbude  fair,  brat    uanide  i    forcipol 

6295  immi.  Cassán  gelairgit  isin  brot  uassa  bruinne.  Lene  de  sról 
rig  fo  dergindliud  do  dergór  i  cústul  fri  gelcnes  co  glúnib  dó. 
Dubscíath  co  calathbuali  findruni  fair.  Sleg  cóicrind  ina  láim. 
Foga  fogablaigi  inna  farrad.  Ingnad  ém  reb  7  abairt  7  adabair 
dogni     acht  ni  saig   nech    fair  7   ni   saigseom    6for    nech   feib 

6300  nachas6  7faiced  nech  hé.7    8Is  fir8  sin  a  daltan  for  se  Cia    dom 

*  .i.  is  col  lind  [H] 


1-1  in  ras.  M.  2  between  cols.  3  ai  perforated  by  an  erasure  on  the  verso. 

4  dslóg  Facs.      5  asp.  om.  Facs.      6~6  in  ras.  M.      "-"  between  cols.  M.     8"8  in  tnarg. 
prefixed  to  following  line,  M.         9  sic,  read  Tri. 


78a10-38]  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  195 

chartib  síthcairesa  sein  dom  airchisechtsa  dáig  ar  bith  foretatár- 
som  in  t-imned  már  inam  fuilsea  m'oenur  i  n-agid  cethri 
n-ollchóiced  nErend  ar  Tain  Bó  Cualngi  don  chur  sa.  Ba  fir 
ém  do  Choin  Chu\amd  anni  hisin.  A  nad  ránic  in  t-ócláech 
airm  i  mboí  Cú  QliuXaind  argládais  7  airchississ  de.  Ferda  sin  6305 
a  Chú  Chiáaind  ar  se.  Ni  mor  side  eti'r  for  Cú  QhuXaind. 
Dabérsa  a-A.no  cobair  dait  ar  in  t-ócláech.  Cía  taisiu  eter  or 
Cu  QhuXaind.  Iss  messe  do  athair  a  ssidib  .i.  Lug  mac  Ethlend. 
It  tromda  da.no  na  fuli  formsa  ba  héim  dam  mo  ic.  Cotailsiu 
sin  bic  a  Chu  QhuXaind  or  in  t-ócláech  do  thromthortim  6310 
cotulta  hicond  ferta  Lerga  co  cend  teóra  láa  7  teóra  n-aidchi 
7  fífatsa  forsna  slógaib  in  n-airet  sin.  Canaid  a  chéle  ferdord 
dó  contuli  friss  con-accae  nách  crecht  and  ropo  glan.  Is  and 
asbert  Lug. 

.r.  Eli  Loga  inso  sis1  6315 

Atrai  a  meic  mórUlad 

fót  sláncréchtaib  curetha 

fri  náimtiu  fer  melldarath 

móradaig  todonathar 

dia  ferragaib  sligethar  6320 

slúaig  immenard  nerethar 

fortacht  a  síd  sóerfudut 

issin  mruig  ar  conathaib 

cot  anmui'7/z4  arfucherthar 

fóchiallathar  óengillae  6325 

arclith  ar  búaíb  báifedae 

slig  delb  silsa  riut. 

[3Ni  fil  leó  do  nertsaegul 

fer  do  baraind  bruthaigte 

co  niurt  for  do  lochtnamtib  6330 

cingith  carpat  comglinni 

is  iar  sin  atrai. 

atrai  .a  .m.2] 

Teora3  la   7   teora    n-aidchi    bai   Cu  Chulaind  ina  chotlod. 
Bá  dethbzV  són  ém   ce  ro  bai  do  met  in   chotulta  boi  do  met  6335 
na  hascisi.     On  lúan  iar  samain  sainrud  cosin  cétain  iar  n-imolg 

1  in  marg.    2-3  in  ras.  H  and  retraced.    3  retraced,  but  M.     4  anmul  [n- stroke)  Facs. 

02 


196  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  [78a38-78bM 

niro  chotail  Cu  ChuXaind  frisin  ré  sin  acht  mad  man\  chotlad 
fithisin  mbic  fria  gai  iar  medón  midlaí  7  a  chend  fora  dorj/zjd1 
7  a  dor^zjd1  ima  gai  7  a  gai  fora  glún  acht  ic  slaidi  7  ic  slechtad 

6340  7  ic  airlech  7  ic  esorcain  cethri  n-ollchóiced  nÉrend  frisin  re  sin. 
Is    and  sin    focherd   in    láech   side    lossa   7    !ubi    ici    7    slánsen 

78b  i  cnedaib  7  i  créchtaib  i  n-aladaib  7  i  n-ilgonaib  |  Con  CuXaind 
co  temó  Cú  ChuXaind  ina  chotlud  cen  ráthugud  dó  etz'r. 

Is  í  sein  trá  amser  i  llotár  in  macrad  atúaid  o  Emain  Macha 

6345  tri  .111.  mac  rig  do  UXtaib  im  Follamain  mac  Conchobair 
7  dosberat  teóra  catha  dona  slúagaib  co  torchratar  a  tri  comlin 
leó  7  torcratár  in  macrad  dano  acht  Fallamain  mac  Conchobair. 
Bágais  Fallamain  ná  ragad  ar  cúlu  co  hEmain  co  bruinni 
mbratha  7  betha  co   mberad   cend  AXXelXa  leiss   cosin  mind  óir 

6350  boí  úaso.  Nirbo  réid  remiseom  aní  sin.  Uair  dofairthetár  da 
mac  Bethe  meic  Báin  da  mac  mumne2  7  aite  do  Ailz'/l  7 
rod  gonsat  co  torchair  leó.  Conid  Aided  na  macraide  XJXad 
insin   7  Fallawaa  mez'c  Conchobaz>. 

Cu  ChulazW  im  bai  ina  súantairthim  cotulta  co  cend  teóra 

6355  láa  7  teóra  n-aidchi  hicond  ferta  i  lLergaib.  Atracht  CuChulaz'nd 
iar  sin  asa  chotlud  7  dobert  láim  dara  agid  7  dorigni  rothmúal 
corcra  o  mulluch  co  talmain  7  ba  nert  leiss  a  menma  7  tíasad  í 
n-óenach.  i  i  tochim  \  bandáil  t  i  cormthech  \  i  pn'moenach  do 
primóenaigib   Ftend.     Cia   fot   atúsa   isin   chotlud  sa   innossi  a 

63G0  óclaich  ar  Cu  ChuXaind.  Tri  lá  7  tri  aidchi  for  in  t-ócláech. 
Ron  mairgsea  deszV/e  or  Cu  ChuXaind.  Cid  de  on  or  in  t-ócláech. 
Na  slóig  cen  opairt  frisin  ré  sin  ar  Cu  Chulaind.  Ni  filetsom  on 
om  etz'r  or  in  t-ócláech.  Ceist  cia  arránic  ar  Cu  ChuXaind. 
Lotar   in    macrad    antúaid   o    Emain    Macha    tri   .111.    mac  im 

6365  YoWomain  mac  ConcobazV  do  maccaib  rig  XJXad  7  dob^r/sat 
teóra  catha  dona  sluagaib  ri  hed  na  tri  lá  7  na  tri  n-aidchi 
hi  taisiu  it  chotlud  innossa  7  torcratár  a  tri  comlin  leó  7 
torchratár  in  macrad  acht  Follomain  mac  ConcobazV.  Bágais 
YoWomaiu  co  mb^ad  cend  KxleWa  7   nirbo  reid  dósom  ón  ar 

6370  ro  marbad.  Apraind  ná  bása  for  mo  nirt  deszV/e.  Uair  dia 
mbeindse  for  mo  nirt  ni  tóethsitís  in  macrad  feb  dorocratár  7  ni 
tóethsad  Follomain  mac  Concobair.  Cossain  archena  a  Chúcán 
ni  haisc  dot  inchaib  7  ni  táir  dot  gasciud.  Airisiu  sein  innocht 
dun  a  óclaíg  or  Cu  ChuXaind  ar  co  ndiglom  malle  in  macraid 

1  n-stroke  om.  •  read  mumme. 


78b34-79a33]  TAIN  BO  CUAILNGE  197 

forsna  sluagaib.     Nad  anéb  om  ale  for  in  t-oclaech  uair  cid  mór6375 
do  chomramaib  gaili  7  gascid  dogné  nech  hit  arrad  so  ni  fair 
bias  a  nós  nác/i  a  allud  nach  a  irdarcus  acht  is  fortso     is  aire  sin 
nad  aniubsa  acht  imbz'rseo  féin  do  gnim  gascid  t'oenur  forsna 
sluagu  úair  ni  léo  atá  commus  t'anma  don  chur  sa. 

7   In  carpat  serda  a  mmo  phopa  Laig  ar  Cu  CJiu\aind  in  6380 
coemnacar  a  innell  7  mnatá1  a  threlom    má  cotnici  a  innell  7  má 
dotá  a  threlom   no  n-ii«nill.2  7  mani  fil  a  trelom  nacha  n-innill 
eti'r. 

Is  and  so  atracht  in  t-ara  7   ro  gab  a  fianerred  aradnachta 
immi.    Bá  dond  fianerred  aradnachta  |  sin  ro  gabastársom  immi  79a 
a  inar  bláith  bíannaide  is  é  étrom  aerda3  is  é  súata  srebnaide  is  é  6386 
úagthe  osslethar  conna  gebethar  ar  lúamairecht  lám  do  anech- 
tair.     Ro  gabastarsom    forbrat    faind     taris    anechtair    dorigni 
Simón    drui    do    Dair    do    rig    Roman    conda   darat    Dair    do 
Chonchobor   conda  darat  Conchob^r  do  Coin  Culaz'nd  conda-  6390 
rairbert  Cu  Chulaind  dia  araid.     Ro  gabastar  in  t-ara  cétna  sin 
ddiiio  a  chathbarr  círach  clárach  cethrochair  co  n-ilur  each  datha 
7  each  delba  dara  midguallib  sechtair     bá  somassi  dosom  sin  7 
nirbo  thórtromad.     Taraill  a  lám  leiss  in  gipni  ndergbudi  mar 
bad  land  dergóir  do  brondór  brúthi  dar  or  n-inneóni4  fri  étan  dó  6395 
indchomartha  a  aradnachta  sech  a  thigerna.     Ro  gabastár  idata 
aurslaicthi  a  ech  7  a  del  intlassi  ina  desra.     Ro  gabastár  éssi 
astuda  a  ech   ina  thuasri  .i.  aradna  a  ech.  ina  láim  in  chli  re 
imchommus5  a  aradnachta.    Is  and  so  fochéird  a  lúrecha  iarnaidi 
intlassi  immó  echaib  co  ngebethar  doib  o  thul  co  aurdornd  do  6400 
gainib   7   bírínib    7   sleginib   7   bircrwadib    corbo    birfocus  each 
fonnod  isin  charpat  sin     corbo  chonair  letartha  each  n-ulind  7 
each  n-ind  7  each  n-aird   7  each  n-aircind  don  charput  sin.     Is 
and  sin  focheird  bricht  comga  dara  echraid    7   dara  chomalta 
connárbo  léir  do  neoch  isin  dúnud  7  corbo  léir  dóibseom  each  6405 
issin  dúnud.     Bá  deithbz'r  ém  cé  focherdedsom  inni  sin  dáig  ár 
bith  bátár  teóra  búada  aradnachta  fori«  n-araid  in  lá  sin  .i.  léim 
dar  boilg  7  foscul  ndírich  7  imorchor  ndelind. 

Is  and  so  ro  gab  in  caur  7  in  cathmilid  7  in  t-indell  chró 
bodba  fer  talman  Cu  Chulaind  mac  Sualiaz'm  ro  gab  a  chather-  6410 
red  catha  7  comraic  7  comlaind.     Bá  don  catherred  catha  sin  7 
chomraic  7  chomlaind.    Ro  gabsom  immi  .uii.  cneslesti6  fichet 

1  sic,  for  indot  tá.        %  sic.        3  in  ras.,  membrane  perforated .        4  inneóin  Facs. 
5  asp.  om.  Facs.         6  sic,  for  cneslénti. 


198  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  [79a33-79b29 

cíartha  clártha  comdlúta  bítís  bá  thétaib  7  rothaib  7  refedaib  hi 
cústul  fri  gelcnes  dó.  arnacha  ndecrad  a  chond  nach  a  chiall  o 

64i"doficed  a  lúth  lathair.  Ro  gabastár  a  chathcriss  curad  taris 
anechtair  do  chotutlethar  crúaid  choirtchide  do  formna  .uii. 
ndamseched  ndartada  co  ngabad  dó  othana  a  thaíb  co  tiug  a 
ochsaille  ro  bíth  immi  ic  díchur  gai  7  rend  7  err  7  sleg  7  saiget. 
Dáig  is  cumma  focherditís  de  7  mar  bad  do  chloich  i  charraic  I 

6420  congna  ro  chíulaitís.  Is  and  sin  ro  gabastár  a  úathroic  srebnaide 
sroill  cona  cimais  do  banór  bricc  fria  fri  móethichtz/r  a  medóin. 

79b  Ro  gajbastár  a  dondúathróic  ndondlethair  ndegsúata  do  formna 
cethri  ndamseched  ndartada  cona  chathchris  do  cholomnaib 
ferb  fua  dara    fúathróic    srebnaide  sroill    sechtair.     Is  and  so 

6425  ro. gabastar  in  rignia  a  chatharm  catha  7  comraic  7  comlaind. 
Ba  don  chatharm  chatha  sin  iarom.1  ro  gabastar  a  ocht  claid- 
bini  ima  arm  dét  íidrechsolus.  Ro  gabastar  a  ocht  slegini  ima 
sleig  cóicrinda  Ro  gabastar  a2  ocht  ngothnatha  má  goth  néit. 
Ro  gabastar  a  ocht  cletini  ma  deil  diss.     Ro  gabastar  a  ocht 

6430  scíathu  diss  imma  chromscíath  ndubderg  ina  téged  tore  taiselb- 
tha  ina  tul  tárla  cona  bil  áithgéir  ailtnidi  imgéir  ina  hurtimchull 
co  tescfad  finna  i  n-aigid  srotha  ar  athi  7  ailtnidecht  7  imgeri 
inbaid  fogníth  ind3  oclaig  fáeborchless  di  is  cumma  imthescad 
dá  sciath  7  dá  sleg  7  dá  chlaideb.      Is  and  so  ro  gab  a  chirchath- 

6435  barr  catha  7  comraic  7  comlaind  ima  chend  asa  ngaired  gair 
chét  n-oclách  do  sírégem  cecha  cúli  7  cecha  cerna  de.  daig  is 
cumma  congairtis  de  bánánaig  7  boccánaig  7  geniti  glinne  7 
demna  aeóir  ríam  7  úaso  7  ina  imtimchiull  each  ed  no  téged  re 
testin  fola  na  mmiled  7  na  n-ana«glond4  sechtair.     Ro  chress  a 

6440  celtar  comga  taris  don  tlachtdillat  Tire  Tair[«]gire5  dobretha  o 
aiti  druidechta. 

Is  and  so  cétríastartha  im6 'hoinCulain d 'co  nderna  úathbásách 
n-ilrechtach  n-ingantach  n-anaichnid  de.  Crithnaigsetachan'ni 
imbi  imar  crand  re  sruth  i  imar  bocsimin  fri  sruth  each  mball 

6445  7  each  n-alt  7  each  n-ind  7  each  n-áge  de  o  mulluch  co  talmain. 
Ro  lae  saebglés  diberge  dá  churp  i  mmedón  a  chrocind. 
Táncatár  a  t^aigthe   7  a  lúirgne6   7  a  glune  co  mbatár  da  éis. 

a  7  a  saigetbolg  add.  in  marg.  H 


1  in  ras.   and  slightly  out  of  line;    uncertain  if  by  H.  •  a  corr.  from  o. 

3  ind  MS.,  -with  functum  delens  over  n.      4  dittography,  read  n-anglond.      s  n-stroke 
om.         6  i  subscript. 


79b29-80a29J  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  199 

Táncatár  a   sála   7   a   orcni   7    a  escata   co   mbátár   ríam   remi. 
Tancatár  tulfethi  a  orcan   co   mbátár  for  tul  a  lurgan  combá 
métithir  muldor[«]d4  míled  cech  mecon  dérmár  díbide.    Srengtha  6450 
tollfethe  a   mullaich    co    mbátár   for   coich  a  muineóil    combá 
métithir  cend    rru'z'c  mis  each   mulchnoc   dímór   dírim    direcra 
dímesraigthe   díbide.     And    sin    dorigni   cúach    cera    da    gnúis 
7   da  agid  fair.     Imsloc  indara  súil  dó  ina  chend  iss  ed  mod 
dánas   tairs^a?  fiadchorr  tagraim  do  lár  a  grúade  a  hiathor1  a  6455 
clocaind.      Sesceing    a    setig    co    mboí    fora     grúad     sectair. 
Riastartha  a  bél     co    úrtrachta.     Srengais    in    n-ól    don    fi'dba 
chnáma    comtar    écnaig    a    ginchroes.     Táncatár  a  scoim  7  a 
tromma  co   mbátár    ar  etelaig    ina  bél    7    ina   brágit.      Benais 
béim  n-ulgaib  leóman  don  charput  uachtarach  fora  (orcli  comba  6460 
métithir    moltchracand    cec/i    slamsrúam    thened    doniged  |  ina  80a 
bél  asa  brágit.     Roclos  bloscbéimnech  a  chride  re  chliab  imar 
glimnaig    n-árchon     hi     fotha    i    mar    leomain     ic    techta    fó 
mathgamnaib.     Atchessa  na  ktne2  bodba  7   na  cithnella  neme 
7   na  haible  tened  trichemrúaid  i   nnellaib   7    i   n-aéraib    uasa6465 
chind  re  fiuchud  na  ferge  fírgarge  hitrácht  úasto.    Ra  chasnig 
a  folt  imma  cend  imar  craíbred  iidergscíach3  i  mbmiaid  atálta. 
Ce  ro  crateá  rígaball  fó  rigthorad  immi  iss  edmod  da  risad  ubull 
dib  dochom  talman  taris  acht  ro  sesed  ubull  for  each  óenfinna 
and  re  frithchassad  na  ferge  atracht  da  fult  úaso.     Atracht  in  6470 
lúan  láith  asa  étun  comba  sithethir   remithir  airnem  n-óclaích 
corbo  chomfota  frisin  sróin  coro  dechrastár  oc  imbz'rt  na  sciath 
oc  brogad  ind  arad  oc  taibleth  na  slóg.     Ardithir  im  remithir 
talcithir  tresithir  sithidir  seólcrand  prímlui[^]gi4  móri  in  buinne 
díriuch  dondfala  atracht  a  firchlethe  a  chendmullaig  hi  certairdi  6475 
co  nderna  dubchiaich  ndruidechta  de  anW  chiaig  do  rigbrudin 
in  tan  tic  rí  dia  tincur  hi  fescur  lathe  gemreta. 

Iar  sin  riastrad  sin  riastarda  im  Choin  Qu\aind  is  and  sin 
doreblaing  ind  err  gascid  ina  chathcarpat  serda  co  n-erraib 
iarnaidib  cona  faebraib  tanaidib5  cona  baccánaib  7  cona  bircrwa-  6480 
dib  cona  thairbirib  niath  cona  nglés  aursolcdi  cona  thair[?z]gib4 
gaithe  bitis  ar  fertsib  7  iallaib  7  fithisib  7  folomnaib  don 
charpat  sin.  Is  amlaid  boi  in  carpat  sin  cona  chreit  chróestana 
chróestirim  chlesaird  clangdírig  caurata  ara  taillfitis  .uiii.  n-airm 

1  sic,  for  hiarthor.       2  =  coinnli,  St.       3  iiderg  add.  end  of  line  between  columns, 
sciach  in  ras.,  M.         4  n-stroke  am.         b  tanaid  Facs. 


200  TAIN  BO  CUAILNGE  [80a29-80b29 

6485  n-indflatha  co  lúas  faindle  i  gaíthe  i  chliabaig  dar  roe  maige. 
Ro  suidiged  in  carpat  sin  for  dá  n-echaib  diana  dremna 
dasachtacha  cendbeca  cruindbeca  corrbeca1  biruich  bascind 
bruinnedérg  sesta  suachinte  sogabalta  sodaín  fo  grinnib  áillib 
2a    fen.2     Indara    hech    dibside    ocus    se    lugaid    Iúathlemnech 

6490  tresmar  túagmar  traigmar  fótmar  fochorsid.  In  t-ech  aile  ocus 
sé  casmongach  cascháel  coseng  seredchoel  airgdecli. 

Is  and  so  focheird  torandchless  cét  7  torondcless  da  .c.  7 
torandcJiless  tri  .c.  7  torandchless  cethri  .c.  7  tarrasair  aice  for 
tor  a.ndc/i  less   .u.   cét.    úair  nírbo   furáil   leiss    in    comlín   sin   do 

6495  thotim  leiss  ina  chétchw///scli  7  ina  chétchomling  Ccitha  for 
cethri  chóiced  Here?/d  7  dotháet  ass  fón  cumma  sin  d'insaigid 
a  námat  7  drobretha3  a  charpat  morthimchull  cethri  n-ollchóiced 

80b  nErfflí/  ammaig  anechtair  7  dosbert|  fobairt  bidbad  fó  bidbadaib 
foraib.   7    dobreth   seól   trom   fora   charpat.     7    dollotar   rotha4 

6500  íarnaidi  in  carp<7z/  hi  ta\main  corbo  leór  do  dún  7  do  daingen 
feib  dollotár  rotha  íarnaide  in  charpait  hi  taXmain  uair  is 
cumma  atrachtatár  cluid  7  cairthe  7  carrce  7  táthleca  7 
murgrían  in  taiman  aird  i  n-aird  frisna  rothaib  iarndaidib  súas 
sell   sechtair.      Is  aire  focheird   in   circul   modba   morthimchull 

6505  cethri  n-ollchóiced  nErend  ammaig  anechtair  arná  teichtis  úad 
7  ná  scailtís  immi  coros  tdixrsed  fri  tendta  fri  tarrachtain  na 
macraide  forro.  7  dotháet  isin  cath  innond  ar  medón  7  failgis 
falbaigi  mora  do  chollaib  a  bidbad  morthimcoll  in  tslóig 
ammaig  anechtair  fo  thri  7  dobert  fobairt  bidbad  fo  bidbadaib 

6510  forro  co  torchratár  bond  fri  bond  7  méde  fri  méde  basí  tiget 
ind  áirbaig.  Dosrimcheli  aridisi  fa  thri  in  cruth  sin  co  farcaib 
cossair  sessir  impu  fa  morthimchull  .i.  bond  trir  fri  méde  trír  fó 
chúaird  timchill  immón  dúnad.  Conid  Sesrech  Breslige  a  ainm 
issin  Táin.     7  iss  ed  tres  ndíríme  na  Tána  .i.  Sesrech  Breslige  7 

6515  Imslige  Glennawmach5  7  in  cath  for  Gárig  7  Irgárig.  acht  ba 
cumma  cú  7  ech  7  dune  and  Iss  ed  atberat  araili  ro  fich  Lug 
mac  Eithlend  la  Coin  Culaind  Sesrig  m  Breslige.  Nicon  fes  irri 
a  árim  7  ni  cumangar  a  rim  cía  lin  dorochair  and  do  daescor- 
slúag.  acht  ro  rímthé  a  tigernai  namma.    It  e  seo6  a[«]mand7  side 

6520  inna  rurech  7  inna  taísech  .i.     .r.8  Dá  Chrúaid  da  Chalad  da 

1  .  .  ca  corrbeca  in  ras.  M.  2"2  in  ras.  M,  old  accent  left  over  1.  3  read 
dobretha.  4  membrane  perforated  at  a  by  erasure  on  verso.  b  sic,  for  Glennamnach. 
6  supply  a  n-.        1  TL-stroke  om.         8  between  cols.,  and  the  names  are  in  three  cols. 


80b30-81a23]  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  201 

Chír  dá  Chíar  da  Ecell  tri  Cruim  tri  Caurith  tri  Combirgi  cetn 
Feochair  cetri  Furachair  cetri  Caiss.  cetri  Fotai  .u.  Caurith  .u. 
Cermain  .u.  Cobthaig  .ui.  Saxain  .ui.  Dáich  .ui.  Dári  .uii. 
Rocháid  .uii.  Ronáin  .uii.  Rurthig  .uiii.  Roclaid  ocht  Rochtaid 
ocht  Rindaich  ocht  Corpri  ocht  Mulaich.  .ix.  nDaigith  .ix.  6525 
nDári.  .ix.  nDámaig  .x.  Féic  .x.  Fiacaich  .x.  Fedelmid. 

Deich  ríg  ar  secht  fictib  ríg  robí  Cu  Qhulaind  i  mBresslig 
Móir  Maigi  Murthemni.  Dírime  im  olchena  di  chonaib  7  echaib 
7  mnáib  7  maccaib  7  mindaínib  7  drabarslog.  ar  nír  érno  in  tres 
fer  do  feraib  Herend  cen  chnáim  lessi  i  lethcind  \  lethsúil  do  6530 
brisiud  i  cen  bithanim  tria  bithu  betha.  lj  dotháet  úadib  iar  sin 
iar  tabairt  in  tressa  sin  forro.  cen  fuligud  cen  fordercad  fair3 
fein  i  fora  gillu  I  for  ech  dia  echaib1  | 

3Túarascbail  delba  Con  Culaind  so.,  81a 

Dotháet  Cu  Chulaznd1  arna  barach  do  taidbriud  in  tslóig  7  do  6535 
thaisbenad  a  chrotha  álgin  alaind  do  mnaib   7  bantrochtaib  7 
andrib  7  ingenaib  7  filedaib  7  áes  dána     úair  nír  míad  na  mass 
leiss  ind   úaburdelb  druídechta  tárfás  dóib   fair  ind    adaig  sin 
reme     is  aire  sin  tánic  do  thaselbad  a  chrotha  algin  alaind  in  lá 
sin.     Alaind  ém  in  mac  thánic  and  sin  do  taselbad4  a  chrotha  6540 
dona  slúagaib  .i.  Cu  Chulaznd  mac  Soaldaim.     Faircsi  tri  folt 
fair  dond  fri  toind  cind.     Cródérg  ar  medón  mind  orbude  arda- 
tugethar.     Cain  cocarsi  ind  fuilt  sin  co  curewd  téora  irnsrotha  im 
claiss  a  chúlaid  comba  samalta  7  orsnáth  each  finna  fathmain- 
nech  forscaílte  fororda  dígrais  dualfota  derscaigtech  dathálaind  6545 
dara  formna  siar  sell  sechtair    Cet  cai'rches  corcorglan  do  dergór 
orlasrach   imma   brágit.     Cét  snáthéicne   don   charmocol   cum- 
mascda  hi  timthacht  fn'a  chend.    Cethri  tibri  cechtar  a  da  grúad 
.i.  tibre  buide   7  tibre  úane  7  tibre  gorm  7  tibre  corcra     .Uii. 
ngemma  do  ruthin  ruisc  cechtar  a  dá  rigrosc    .uii.  meóir  cechtar  6550 
a  dá  choss     .uii.  meóir  cechtar  a  dá  lám  co  ngabáil  ingni  sebaic 
co  forgabáil  ingne  griúin  ar  each  n-ai  fo  leith  5diib  sin.5 

Gabaidseom  az.no  a  dillat  n-óenaig  n-imbi  in  laa  sin.    Bai  da 
étgud  immi  .i.  fúan  caín6  cóir  corcorglan  corthorach  cóicdíabuil. 
Delg  find  findárgit  arna  ecor  d'ór  intlassi  úasa  bánbruinni  gel  6555 
imar  bad  locrand  lánsolusta  nad  chumgaitís  j  suili  doíni  déicsin 

1-1  in  ras.  M,  and  re-traced  ;  om.  Y.     2  trace  of  old  accent  over  fair.     3  in  marg. 
4  first  a  altered  from  o.         5~5  in  ras.  M.         6  a  altered  from  o.        7  asp.  om.  Facs. 


202  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  [81aM-81b9 

ar  gleoraidecht  7  glainidecht.  Clíabinar  sróil  sirecda9  ré  chnes 
co  ngebethar  dó  co  barrúachtar  a  dondfúathroci  donddergi  míleta 
do  srol  ríg.     Dondscíath  dondderg  dondchorcra  co  cóicroth  óir 

6560  co  mbil  finddruini  fair.  Claideb  órduirfwjd1  intlasi  co  torceltaib 
óir  dérg  i  n-ardgabáil  gaili  fora  chris.  Gai  fota  fáeborglas  re 
faga  féig  fobartach  co  semmanaib  óir  orlasrach  inna  farrad  issin 
charpat  .ix.  cind  isindala  láim  dó  .x.  cind  isind  láim  aile. 
Ros    ecroth    úad    frisna   slúagaib.     Conid    comram    aidchi    do 

6565  Choin  Qhulaind  sin.  Is  and  sin  frisócbat  mná  Connacht  forsna 
buidne  7  fordringtís  mná  firu  do  descin  crotha  Con  Ctdaivd. 
Follaig  im  Medb  a  hainech  7  ní  lámair  taidbsin  a  gnusi  acht 
boí  fo  damdabaig  scíath  ar  omon  Con  QuXaind.  Conid  de  sin 
asbert  Dubthach  Dóel  Ulad. 

6570  .r.*  Masu  hé  in  riastartha 

bíait  collai  duíne  [de  | 
81b  Beite3]  éigme  im  lissu. 

biait  fuind  fri  airisiu. 

Biait  corthi  i  llechtaib 
6575  bid  formach  do  rígmartaib 

Ni  maith  no  fichid  in  cath 
i  lleirg  frisin  n-oennenach 

Adchíu  in  cruth  immondnaig 
ocht  cind  inna  chuillsennaib 
6580  *Adchíu  fodb  leiss  i  mbrétaib 

.x.  cind  ina  rosétaib 

Adchíu  dofócrat  far  mná 
a  ngnúis  tarsna  ergala 
4Adchíu5  6far  rígna  in  móir6 
6585  ni  toccair  dond  imforráin. 

'Diambad  me  bad  chomarlid 
bíad8  slóg  imme  di  each  leith 

Conid  and  rochan  Fergus  inso  co  n-ebairt. 


1  n-stroke  om.  •  in  marg.  3  in  ras.  H.         4  large  cap.  in  ras. ;  small  a 

discernible  underneath.     5  adchiu  altered  from  atchiu  ;      6-e  in  ras.  M.       7  small  d 
discernible  under  capital.     8  a  subscr.     9  scribe  om.  upper  portion  of  t.\  i  Facs. 


81b10-27]  TÁIN  BÓ  CUAILNGE  203 

.r.1  Ber  ass  Dubthach  nDóeltengaid 

iar  cúl  in  tslóig  na  srengaid  659» 

nicon  dergeni  nach  maith 
o  geogain  in  n-ingenraith 

Ferais  écht  2ndochla  ndobail2 

guin  Fiachaig3  mez'c  Conchobair 

nípau  chaíniu  rocloth  dó  6595' 

guin  Corpri  mez'c  Fedelmtheó 

Rígi  nUlad  ni  chosnai 

m«c  Lugdach  mez'c  Casrubai 

iss^  dogní  fri  doini 

a  nad  rubad  cosaidi  6600- 

Bid  olc  la  longais  nUlad 
guin  a  mft'c  nad  lánulach 
costud  \J\ad  ma  dobi 
adsuifet  in  n-imirgi 

sirfid  in  noindin  hi  fot  660» 

do  \3\taib  co  wderasot. 

Biait4  techta  seel  mara 

biait  rignai  dermara 

biait  créchtai  fuidb  bechtai 

biait  buidne  airlechtai  6610- 

Biait  collai  fó  chossaib 
biait  brain  for  branfossaib 
beti  fáenscéith  hi  lergaib 
bi5  cumtach  do  dibergaib. 

Roínfid6  fuil  féne  fo  don  661» 

la  slúag  inna  ndunechon 
regaid  ind  longas  hi  fat 
do  Ultaib  díanda  risat 

ni  geib  coistecht  arubthá 

ber  ass  Dubtach  nDoeltenga.     ber  .a.  6620 

Sréid  Fergus  Dubthach  úad  iar  sin  co  n-arrasair  di  sruib  fri 
budin  anall.     Co  cloth  ni  Ailz'/l  co  n-ebairt. 

1  between  cols.  2~2  in  ras.  M.  3  .  .  aig  in  ras.,  . .  ach  Y,  LL.  4  large 

capital  in  ras.         5  sic,  for  bid.         6  oinfid  in  ras.  M. 


204  TAIN  BO  CUAILNGE  [81b29-82a16 

.r.1  Na  fer  báig  a  Fergus  ar  buaib  seed  mnáib  U\ad  aithgén 
ara    mbernaib    beit    mairt    ili   sund    slig    ceni    silsit^r    acht   i 
6625  n-óenferaib    ardeslig    isind    áth    each    denlathiu.     Co  cloth   ni 
Medb. 

.r.1  Comérig  a  Ailind   co    fiannaib    fotrind    ar    duth2  buaib 
sceó  genat  mc  melchib  athaibi  ngrenchaib  móraib  i  llinibdubaib 
forbrisfet  comlund  scéo  Fergus  dánae  co  loingis  Ulad  biaith  and 
6630  iartach  i  ndiaid  in  chatha  memais  caumu3  co  filib8  Féne. 

aBanairle4  báetha  nacha  auchide.  nacha  co  cloth  ni  Fergus 
cluinte  co  teintib  bláthaib  sceó  cholet  muint^r  seed  chenel  olca 
anapthai  rosri  a  chialla  consuidet  na  tádet.  Co  cloth  Gabrán 
file. 
6635  .r.1  Na  briguid  briathra  seed  laidib5  rignaib  for  bronnaib  di 
thuathaib  déni  dia  messaib  blassaib.  dia  fáebra  fichi  cessóe  cía 
bera  na  sui  forellig  na  tulle  miscais. 
82ab        Na   femdit   far  |  céle   taít   ara   chend    isin    n-áth  or  Fergus. 

Auchaide  Ailz'/I  or  Medb.     co  cloth  ni  Aih'/l. 
6640        .r.6  P"ergus  rofitir  morthúathaib   for  far  muintíV  méilaith  ni 
imthecht   ar  far    mbiiaib    acht   cia    far  slig    slattaib    i   mbúaib 
dithoing  ceóbera.  di   far  mór  di  belgib  brassaib     7Co   cloth   ni 
Fergus."1 

.r.6  Na   fer  a  Medb   mórscoith  dit  loingis  buirr  bráthu   iar 
6645  mbliadain  seed    cháthig    mná    massa    iartaige    nád    imdat  dit 
morchothaib  dia  thuathaib  tisccet. 

°Imroll  Belaig  Eóin  inso 

Fíacha  Fíaldána  Dimraith  dolluid  do  acaWaim  meic  sethar  a 
máthar  .i.  Mane  Andóe  a  ainm.  Dolluid  Docha  mac  Mágach 
«650  1a  Mane  nAndóe.  Dolluid  Dubthach  Dóel  Ulad  la  Fiachaich 
Fialdána  Dimraith.  Docorastár  Dócha  gai  for  Fiachaig  co  lluid 
i  nDubthach.  Focheird  da//<?  Dubthach  gai  for  Mane  co  lluid  i 
nDócha.  Di  fieir  im  máthair  Dubthaig  7  Doche.  Is  de  atá 
Imrull  Belaig  Eúin. 

a  Fergus  dixit  add.  between  cols.  H.  b  along  the  upper  margin  are  two  lines 

by  a  later  hand,  not  H,  almost  wholly  illegible  owing  to  stain  :  G  (     )  os  mag  ass 
combatar  oc  dr  (     )  tess     Toscarjand  sin  7  tintad  uadib  la  sodain  (     ) 


1  between  cols.         -  dath  Facs.  3  a  subset:         4  ai  in  ras.        5  i  subscr .  faint . 

tnarg.         "~7  between  cols.         8  sic.  for  filedaib. 


82a17-82b5]  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE 


205 


i  is  de  atá  Imroll  Belaig  Eúin  .i.  tiagait  na  sloig  do  Beluch  6655 
Eúin     anait  a  ndí  dirim  suidiu.     Tic  Diarmait  mac  Conchobair 
di   \J\laib   antúaid.     Eirged   marcach   úaib    or    Diarmait    co  ti 
Mane  dom   accallaim   dis   7  ragatsa  dis  ara  cend.     Condrecat 
iarow.     Todeochadsa  or  Diarmait  o  Chonchob^r  co  n-erbora  fri 
Medb  7  Ailz'//  co  relcet  na  bae  ass  7  slán1  uile  a  ndorónad  and  7  6660 
tabár  in    tarb   aniar  cosin   tarb   ille   co   comairset  uair  ro  báge 
Medb.     Ragatsa  or  Máne  co  n-apror  fríu.     RatiszV/e  da//<?  fri 
Meidb  7  Ail///.    Ni  hetar  for  Medb."  Ani  siu  or  Mane.    Dénam 
cóemchlód  dá  gaisced  di  or  ])ia.rmait.2  Massu  ferr  latt.    Maith 
lim  or  Mane     focherd  cechtar  de  gai  for  araile  conid  apthatar  a  6665 
ndis.     7  conid  Imroll  Beltf/o-  Eóin  ainm  na  maigni  sin.     Maitti 
a  ndírím  fó  araill.     Dofuittet  tri  fichit  dib  di  cechtar  dá  lina.     Is 
de  atá  Ard  in  Dirma. 

Aided  Tamuin  druith  inso. 

Foruirmiset  muinter  AWella  a  mind  rig  for  Tamun  drúth    ni  6670 
lamair  Ail/71  a  beith  fair  fessin.     Srédis  Cu  ChuXnind  cloich  fair 
oc  Ath  Tamuin  co  wmebaid4  a  cend  de.    Is  de  atá  Áth  Tamuin 
7  Tuga  \m  Thamun. 

Aided5  Oengussa  mac  Óenláma. 

Dointaí  iaro/n  Oengus  mezc  Oenláma  Caíme  óclach  dána  di  6675 
Ultaid.  in  slog  n-ule  oc  Modaib  Loga.  Is  inund  on  da?io  7 
Lugmod  co  tici  Ath  da  Ferta  nís  léic  secha  7  dosmbidc  co 
llecaib  7  asberat  ind  eólaíg  i///neblaida6  riam  remain  co  tiastam7 
fo  chlaideb  oc  Emain  Macha  acht  bid  ar  gaXaib  óenfer  conristá 
friss.    Brisit  fir  fer  fair  \axom  7  ra  mbeótar  i  n-ecomlond.  |  6680 

8Comrac  ¥evg-/isa  fri  Coin  Cn\aiud  82b 

Táet  nech  uaib  ar  mo  chendsa  ar  Cu  Chulamd  oc  Ath  da 
Ferta.  Nipa  messe  nípá  mé  ol  each  assa  magin  ni  dlegar 
cimbid  dom  cheniul  cia  no  dligthe  9nipad  me9  dobertais  tara 
chend  im  cimbidecht.  6685 

Is  and   gessa  do   Fergus  m<7c   Roich  techt  9ara  cendsom.9 

a  .i.  ro  fost  [M]  ;  ro  fós  Facs.,  bict  accent  belongs  to  riam 


1  in  ras.        2  sic.  omit  stop.        3  in  marg.       4  co  mebaid  Facs.       5  Oeided  Facs. 
s  read  immusneblaid  Y.         '  sic.         s  between  cols.  9"9  end  of  line,  more  like  H 

than  M,  also  side  dano  dul  /.  668j,  perhaps  due  to  retracing} 


206  TÁIN  BÓ  CÚAILNGE  [82b5"44 

Opaidsz'tffe  da//<?  dul  ar  cend  a  daltai  .i.  Con  CuXaind.  Dobreth 
fin  do  7  ro  mesca9  co  trén  7  roguded  im  dula  isin  comrac.  Téit 
ass  iar<?///  ó  robás  oca  etargude  co  tromda.    Asbert  GuChuXaind 

6690  ian?m  is  com  glinni  dothéig  ar  mo  chendsa  a  popa  Fergus  ol  se 
cen  claid^1  inna  intiuch.  Ar  gatsai  Ail///  ass  ut  praedz'xz'mus.2 
Is  cumma  limsa  et/r  or  Fergus  cia  no  beth  claideb  and  ní 
imbertha  fortsu.  Teilg  traigid  dam  a  Cu  Chit laind  or  Fergus. 
Teilgfeso  cXano  damsa  arisi  ar   Cu  ChuXaind.  samlaid   ecin  or 

6695  Fergus  Is  and  sin  dolléci  Cu  Chttlaind  traigid  for  culu  re 
Fergus  co  rrici  Grellig  nDoluid  ara  telced  Fergus  dósom  traigid 
i  lló  in  catha.  Tairbling  Cu  Citulai?id  iarom  hi  nGreXXai'g  DoXXm'd. 
ara  chend  dait  a  Fergus  or  each.  Aicc  ol  Fergus  ni  ord  erossa 
is  robeóda  intí  fil  and  conom  thí  de  chind  chúarda  ni  reg. 

6700  Tiagait  secha  iarom  Co  ngabsat  dunad  hi  Crich  Ross. 
Raclunethar  són  da?/í>  Ferchú  loingsech  bui  for  longais  re 
nAil///.  Dotháetside  ar  cend  Con  CuXaind.  Tri  fir  déac  da.no 
bahé  a  lín.  Gontai  3Cú  ChuXahid3  oc  Cingit  Fercon.  atát  a  tri 
Hie  déac  and. 

,6705  [4Comrac  Alaind] 

Foídís  Medb  [6AIand  Muresci  mac  Dairi  do  Domnandchaib  do 
comrac  fri  Co/«  CuXaind  derbrathair  side  7  Daman  athair  FirDiad.  Ba 
fer  borb  brogda  iarom  im  longud  7  im  ligi  in  Aland.  Fer  dothengtach 
dobeóil  ama/  Dubthach  Dóel  Ulad.°     Ba  fer  taile  trebur  co  sonairte 

<6710  ballraid.  anw/  Munremwr  mac  Errcind.  Trénfer  tnútach  am«/ 
Triscod  trénfer  tigi  Concobair.  Ragatsa  7  mé  anarma  7  conmel  eter 
mo  lamaib  hé  ar  ni  miad  1  mas  lem  arm  d'imbz'rt  for  siriti  n-amulach 
amne.  Luid  iarom  do  saigid  Con  CuXaind.  Is  and  bolside  7  a  ara 
forsin  maig  oc  frecomet  in  tsluaig.     Oenfer  encund  sund  or  Láeg  fri 

'6715  Coin  CuUind.  Cinnas  fir  ol  Cu  ChuXaind.  Fer  dubdond  taile  tarbda 
7  se  anarma.  Léic  sechot  ol  Cu  Chulaind.  Tic  cucu  la  sodain. 
Do  cur  chomlaind  frit  dodeochadsa  ol  Aland.  Gabait  iarorn  for 
imtrascrad  fri  ré  cian  7  trascraid  Coin  CuXaind  fo  thri  Aland.  Conid 
greis  in  t-ara.     Diambad  curadmir  do  chosnam  i  nEmain  duit  for  se 

<6720  ropadatren7  for  ocaib  P2mna.  Tic  a  ferg  niad  7  atraig  a  bruth  miled 
cor  trascair  Aland  fón  corthi  coro  scor  i  zwmiwagib.8  Conid  de  atá 
Mag  Mandachta  .i.  Aland  échta  .i.  écht  Alaind  and.]10 

1  i  om.  Facs.  3  ftc^  Facs.,  c  caitdata.  3-3  in  ras.  and  out  of  alignment, 

but  by  M  ;   Fergus  Y.  4  bet-ween  cols,  in  ras.  H.  5  from  this  point  to  end  of 

col.  in  ras.  by  H.  6  Utad  MS.  'for  ropadat  trén.  8  I  mi  Facs. ;  end  of 

line,  with  erasure  of  one  or  more  letters  ;  reading  obscure  ;  mi,  if  correct,  apparently 
■an  alteration  in  ras.         9  sic.         10  breaks  off,  lacuna  in  MS. 


[     207     ] 


83a1-33]  [TOGAIL  BRUIDNE  DA  DERGA] 

xairiut.     Naté  em  ol   sesseom     ní  haurchur    sáegail    damsa  in  83a 
breth  ronucus.    Ni  crochfait6'r  ind  fir  acht  eirget  senóri  leósom 
co  rrálat  a  ndíbeirg  for  firu  Alpan.  6725 

Dogniat  ani  sin.  Tiagait  ass  forsin  farrci  co  comarnectár 
fri  mac  rig  Bretan  .i.  Ingcél  Caech  hua  Conmaic.  tri  .1.  fer 
cona  senorib  léo  co  comarnectar  forsind  fargge.  Dogniat 
cairdes  7  tiagait  la  Ingcel  co  rrólsat  a  ndibeirg  lais.  Is  í  orcain 
tuc  á  aínfén  dósom.  Con[z'd']2  si  adaig  and  sin  ro  curthea  a  6730 
mathair  7  a  athair  7  a3  ui.4  nderbráthir  do  thig  rig  a  thúate. 
Orta  uli  la  Ingcél  i  n-óenaidchi.  Dollotar5  trá  forsin  farci  anall 
hi  tir  nEtend  do  chuingid  oirgne  fón  orgain  rodligestár  Ingcél 
díb. 

Lánsíd  i  nEr  ind  hi  fiaith  Conaire  acht  boí  imnesse  catha  et?r6735 
da  Corpr^  hi  Túathmumain.  Dá  chomalta  dosom  íat.  Ni  boí 
a  córugud  co  ris^  Conaire.  Geiss  dosom  techt  día  n-et^rgleód 
riasíu  dorostais  chuci.  Téit  iartrn  ciarbo  geiss  dó  7  dogéni  síd 
n-etarro.  Anais  .u.  aidche  la  cechtar  de.  Geis  dosom  da.no 
ani  sin.  Iar  ngleod  ind  áugrai.  ro  boíseom  oc  saigid  do  6740 
Themraig.  Is  ed  gabsait  do  T&mraig  sech  Usnech  Midi  co 
n-accatár  iar  sain  a  n-indred  anair  7  aniar  7  anes  7  atúaíd.  7 
con-accatár  na  buidne  7  na  slúagu  7  ropo  nem  tened  tír  úa 
Néill  imbi.  Cid  ani  seo  ol  Conaire.  ni  handset  ol  a  muinter  ni 
duachnid  son  is  i  in  chain  ro  mebaid  and  in  tan  ro  gabad  for  6745 
loscod  in  tire.  Ceisi  cid  gébmani  ol  Conaire.  Saerthúaid  for  a 
muinter.  Iss  ed  ro  gabsat  \axovi  deisiul  Temra  7  tuaithbiul 
Breg  7  tosessa  lais  clóenmíla  Cernai.  Ni  accai  corro  scáig  a 
tofond.  Is  iat  dodróni  in  smúitcheó  ndruidechta  sin  din  bith 
siabrai  6fo  bithin  ar  ro  corpait  géssi  Conaz're*  6750 

Immusrala7  trá  in  t-ómon  mór  sin  do  Chonaire  connach  rabi 
dóib   conar    dochoistis    acht    for  sligi    Midlúachra    7   for    sligi 

1  acephalous,   owing  to  lacuna  in  MS.,   the  equivalent  of  a  leaf  wanting  here. 
2  contraction  stroke  om.  3  a   om.   Facs.  4  read  uii.  5  Dolotar  Facs. 

6-6  partly  in  ras.  M,  . .  pait  add.  at  end  of  line,  géssi  Con.  above  line.       7  Immusra  .  . 
add.  in  marg.  before  next  line,  a  subscr. 


208  [TOGAIL  BRUIDNE  DÁ  DERGA]     [83a32-83b25 

Cualand.  Is  ed  ro  gabsat  iar^m  la  hairer  n^rend  antúaid.  Is 
and  asbert  Conaire  for  sli^z  Cualand  cid  ragma  innocht  ol  se. 
6755  Dommáir  ada1  Conaire  for  Mac  Cecht  mac  Snaide  Teichid 
cathmilid  Conaire  m<?zc  Etersceo'ú.  Bátar  m£;zciu  fir  Herend  oc 
do  chosnomso  each  n-aidche  indás  bith  deitsiu  for  merogod  tige 
oiged. 

Totháet  meis  fó  amsera  for  Conaire.     Boi  cara  damsa  isin 

6760tirse  for  Conaire.  acht  rofesmais  conair  dia  thig.    Cia  ainm  side 

for    Mac    Cecht.     Da    Derga    di    Lagnib    ol    Conaire.     Ránic 

cucumsa  em  ol  Conaire  do  chuingid  aisceda  7  ni  thuidchid  co 

n-éru.    Rá  n-írusa  im  chét  mbó  bóthána.     Ra  n-írusa  im  cét 

83b  muca  |  muccglassa.    Ra  w-írusa  im  chét  mbrat  cimgás  clithetach. 

6765  Ra  n-zrusa  im  chét  ngaisced  ngormdatha  ngubae.  Ra  xx-írusa 
im  deich  ndeilci  derca  diorda.  Ra  w-írusa  im  .x.  ndabcha  déolcha 
deich  donnae.  Ra  n-írusa  im  .x.  mogu.  Ra  n-írusa  im  .x.  meile 
Ra  n-irusa  im  thrí  .ix.  con  n-éngel  inna  slabradaib  airgdidib.2 
Ra  w-írusa  im  .c.  n-ech  mbúada  hi  sedg/^gaib  oss  n-ewg.    Ní  ara 

6770  maithem  dó icia  x\sed  beos/  Doberad  a  n-aill.  is  ingnad  mád 
brónach  frimsa  innocht.  A  mbása  éolachsa  ém  dia  thig  side  for 
Mac  Cecht  is  crich  a  tribe  chuci  \\11f  tsligi  forsa  tai.  Téit  co 
téit  isa  tech  ar  is  triasin  tech  ata  in  tslige.  Atát  .uii.  ndorais  isa 
tech  7  uii.  n-imda  iter  each  dá  dórus  7  ni  fil  acht  óenchomlaid 

6775  n-airi  7  imsoíth^  in  chomla  sin  fri  each  ndorus  dia  mbi  in  gáeth. 
Lin  atai  sund  ragai  hit  broi  dirmai  co  tarblais  for  lár  in  tige. 
Masu  ed  nothéig  tíagsa  co  n-árlór  tenid  and  ar  do  chind. 

In  tan  ro  boi  Conaire  iar  sudiu  oc  ascnam  iar  slige  Chualand 
rataiges  in  triar  marcach  dochom  in  tige.     Teóra  léne  dergae 

6780  impu.  7  tri  bruit  dergae  impu.  7  tri  scéith  derga  foraib.  7  tri  gae 
devga  ina  lámaib.  7  tri  eich  derga  foa  suidib.  7  tri  fuilt  derga 
foraib.  Dergae  uile  eter  chorp  7  folt  7  etgud.  eter  echu  7  daine. 
Cía  rédes  riund  for  Conaire.  Ba  geiss  damsa  in  triar  ucut  do 
dul  reum    for   Conaire  na  tri   deirg  do  thig  Deirg.     Cia  ragas 

6785  ina  ndiaid  co  taessat  i  llorg  cucumsa.  Ragatsa  ina  ndiaid  for 
Lé  fri  Flaith  mac  Conaire.     Téit  ina  ndiaid  iarom  for  echláscad 


a  along  lower  marg.  in  a  sixteenth  cent,  hand  is  the  following  quatrain,  stained 
and  obscure  at  beginning  and  end  : — 

A  deg  (?)  rmúmecht  am  bulg  dubh.         ni  fudhan  ni  don  min  gil. 
ciasa  teimhen  mo  comainm.         is  geal  mo  toigairm  ior  nim. 


sic.  through  homoioteleuton  ;  a  rad  a  Conaire  Y.    2targdidib  Facs.    3  n-stroke  onu 


83b35-84a19]     [TOGAIL  BRUIDNE  DA  DERGA]  209 

7  nis  n-arraid.  Boi  fot  n-aurchora  eturro.  Ach  ni  ruct/^aisom 
aireseom  nirucadsom  foraibseom.  Asbert  friu  nad  remthiastais 
in  rig.    Nis  n-arraid  acht  ro  chachain  in  tres  fer  laid  dó  dara  ais. 

.r.1  En  a  nWc  mór  a  seel  seel  o  brudin  bélot  long  luaichet6790 
fer  ngablach   fíangalach   ndoguir  cnéd   míscad  mór  bét  bé  find 
for  ndestetar  deirgindlid  áir.     2én  .a. 

Tíagait  úad  iar<?m  atároí3  astód.  Anais  in  mac  ar  cind  in 
tslúaig.  Asbert  fria  athair  a  n-asbreth  fris.  Nibo  ait  laiss. 
Ina  ndiaid  deit  or  Conaire  7  tairg  tri  dumu4  7  tri  tinni  dóib  6795 
7  airet  beti  im  theglochsa  ni  bia  nech  etarru  o  thenid  co  fraigid. 
Téit  iarom  ina  ndiaid  in  gilla  7  toirgid  dóib  aní  sin  7  nis  n-arraid 
acht  ro  cháchain  in  tres  fer  laid  dó  dara  ais. 

.r.1  En  a  mezc  mór  a  seel  gerthiut  gorthiut  robruth  rig 
eslabrae     tri  doilbthiu  fer  forsaid  fordáim  dám  nonbair.     én  .a.   6800 

Tintai  in  mac  afrithisi  co  rragaib  in  laid  do  Chonaire.     Eirg 
ina  ndiaid  for  Conaire  7  toirg  dóib  .ui.  dumu   7  .ui.  tinni  7   mo 
fuidellsa   7   aisceda  i  mbárach.  7  airet  beite   im   thegluchsa   ni 
bia  I  nech   eturru    o  thein    co  fraig.     Luid    in   gilla  ina  ndiaid  84a 
iarom  7  nisraraid5  acht  frisgart  in  tres  fer  co  n-epert.  6805 

.r.2  En  a  meic  mór  in  scél  scitha  eich  imáríadam  imríadam 
eochu  Duind  Tetscoraig  a  sidib  ciammin  bi  amin  mairb  mora 
airdi  airdbi  sáegail  sasad  fiach  fothad  mbran  bresal  airlig 
airlíachtad  fáebuir     ferna  tulbochtaib  trataib  iar  fuin.     én  .a. 

Tíagait  úad  iarcw.  6810 

Atchiu  niros  astais  na  firu  for  Conaire.  Ni  mé  rod  merta 
ém  ol  se  .i.  or  Lé  fri  Flaith.  Radis  a  n-aithesc  ndédenach 
asbertatár  fris.  Nirptar  failte  de.  7  Batár  iar  sain  na  mithaur- 
rússabs  imómna  foraib.  Rom  gabsatsa  mo  gessi  uili  innocht 
ol  Conaire.  Uar  óessac  indarbae  in  triar  sin  dochotár  riam  6815 
dochom  in  tige  co  rragbaiset  a  suide  isin  tig  7  coro  airgisetd 
a  n-eocho  dergae  do  dorus  in  tige.  remthochim  na  tri  nderg 
sin  isin  brudin. 

Is  ed  ro  gab  Conaire  cona  slúagaib  do  Áth  Chliath.     Is  and 
dosnarraid8  in  fer  máeldub  cona  óenláim  7  óensúil  7  óenchoiss.  6820 
Mael  gárb   fo9  suidiu.     Cia    focerta    miach    di   fiadublaib  fora 

a  .i.  ro  follaig7  cen  in  techtairecht  do  denam  [M]  b  .i.  drochmenmand  [M] 

c  .i.  nár  fetad  [M]         d  .i.  cor  cengailset  [M] 


1  between  cols.     -  in  marg.     3  supply  a  n-  Y.     i  damu  Facs.     b  /end  nis  n-arraid. 
.  rúss  in  ras.  7  ro  follang  Facs.  s  dosnaraid  Facs.         9  sic,  fur  for. 

P 


210  [TOGAIL  BRUIDNE  DÁ  DERGA]     [84a19-84bu 

mulluch  ni  foichred  ubull  for  lár  acht  no  giulad  each  ubull  dib 
fora  finnu.  Cia  focerta  a  srúb  ar  gésce  immatairisfed  dóib. 
Sithremithir    cuing    n-imechtair    cechtar    a    dá    lurgan.     Méit 

6825  mulaig  for  gut  each  mell  do  mellaib  a  dromma.  Gabollórg 
iarim1  inna  láim.  Muc  máeldub  dóthi  fora  muin  7  si  oc  siregim 
7  ben  bélmar  már  dub  dúabais  dochraid  ina  diaid.  Cia  focherta 
da.no  a  srúb  ar  gésce  folilsad.  Tacmaicced  a  bél  íchtarach  coa 
glún.     Tacurethar  bedg  ara  chend  7  ferais  failte  fris.     Fochen 

6830  dait  a  phopa  Conaire  dan  rofess  do  thichtu  sund.  Cia  feras  in 
fáilte  for  Conaire.  Fer  Caille  co  muic  duib  daitsiu  do  thoccomol 
arná  rabi  hi  toichneda  innocht.  Is  tú  rí  as  dech  tánic  in  ndomon. 
Cia  ainm  do  mná  ol  Conaire.  Cichuil  ol  se.  Nách  n-aidche 
aile  bas    áil    duib    for   Conaire    roborficba   7   sechnaid    innocht 

6835duind.  Nathó  or  in  bachiach  ar  rotficbam  co  port  i  mbia 
innocht  a  phopan  chain  Chonaire.  Téit  iarom  dochom  in  taige 
7  a  ben  bélmar  már  ina  diaid  7  a  mucc  máeldub  dóithi  oc 
sírégim  fora  muin.  Geiss  dosom  ani  sin  7  bá  geis  dó  diberg  do 
gabáil  i  nErind  ina  flaith. 

6840  Gabtha  tra  diberg  la  maccu  Duind  nDéssa  7  cóic  ,c.  fo 
churp  a  ndiberge.  cenmota  na  rabi  do  foslúag  leó.  Baí  láech 
maith  isin  tír  thúaid.  Fén  dar  Crinach  ba  sed  a  ainm.  Is  de 
ro  boí  Fén  dar  Crinach  fairseom.  ár  is  cumma  no  cinged  dara 

84bcho|laind  7  no  chess^  fén   dar  crinach.     Gabtha  dibérg  da.no 

6845  \as\xide  7    u.  c.  fo  churp  a  ndibergae  a  óenur  cenmothá  fosluag.2 

Bátár  and  iar  sin  fíallach  bátár  uallchu  .i.  uii.  meic  Ai\el\a  7 

Medba.  7  Mane  for  each  fir  dib.  7  forainm  for  each  Mani  .i.  Mani 

Athremail.  7  Mane  Máthramail.  7  Mane  Mingor.  7  Mane  Mórgor. 

Mane  Andóe.  7  Mane  Milscotach.  Mane  Cotageib  Uli.  7  Mane  as 

6850  Mó  Ep^rt.  Gabtha  diberg  la  suidib.  Mane  Ma.'&iramail  da.no  7 
Mane  Andóe  cethri  fichit  dec3  fo  churp  a  ndíbergae.  Man<? 
Athremail  .1.  ar  ccc.  fo  churp  a  ndibergae.  Man£  Milscothach 
.u.  c.  fo  churp  a  ndibergae.  Man*?  Cotageib  Uile  .uii.  c.  fó 
churp  a  dibergae.    Mane  as  Mó  Epert  .uii.  c.  4fo  churp  a  dibergae} 

6855  .u.  c.  fo  churp  dibergae  each  fir  dib  olehenae. 

Baí    triar    treblandb  di    feraib    Cúaland    di   Lagnib    .i.    tri 
Ruadcoinc  Cúaland.     Gabtha6  diberg  da.no  lasuidz^  7  dá  .xx. 


a  .i.  hi  tioscud  [M]  b  .i.  gusmar  [H]  c  .i.  Cithach  7  Clotach  7  Conall 

a  n-anmand  [H] 

1  sic,  for  iairn.  2  a  add.  above  line.  3  add.  above  line.  i'i  in  ras.  M 

5  \.h  in  ras. 


84b14-85a9]     [TOGAIL  BRUIDNE  DÁ  DERGA]  211 

•deac    fó   cburp   a    ndibergae   7    dám    dasachtach    leó.      Bátár 
díbergaig  trá  trian  fer  nRrend  hi  flaith  Conaire.     Ro  boíseom 
do    nirt    7    cumachtai  a  n-innarbai    a    tír    Hereud  do  athchor  6860 
a  ndíbergae  allánall.  7  tuidecht  dóib  dochom  a  tire  iar  n-athchor 
a  ndíbergae. 

In  tan  ráncatár  formnae  na  fairgge  cotregat  fri  Ingcél  Cáech 
7  Eic[cel  7  Tulchinni  tri  met'c  uí  Chonmaic]1  di  Bretnaib  for 
dremniu  na  farrce.  Fer  anmin  mór  úathmar  anaichnid  in  6865 
tlngcél.  Óensúil  ina  chind  lethidir  damseche  duibithir  degaid 
7  tri  nWc  imlessen  inte.  Tri  chét  déc  fo  chtirp  a  díbergae. 
Bátár  lía  dxbergaig  fer  nHrend  andáti. 

Tíagait  do  muirchomruc  forsind  airrce.  Nábad  ed  dognethi 
for  Ingcél  ná  brisid  fir  fer  fornd  dáig  abtar  lia  andúsa.  Noco  6870 
raga  acht  comlond  fo  chutrawmus  fortso  forda2  diberga  Herend. 
Atá  ní  as  ferr  dúib  or  Ingcel.  Dénam  córai  ol  atarrobradsia3 
a  tír  líerejid.  7  ato;zrárbadni  a  tír  Alban  7  Brettan.  Dénam 
óentaid  etrond  taitsi  conod  roláid  for  ndib^zVg  im  tirse.  7  tiagosa 
libse  conid  ralór  mo  díbezrg  in  bar  tírsi.4  Dogniat  in  comairle  6875 
'hísin  7  dobertatár  glinni  ind  di  síu  7  anall.  It  é  aitz're  dobretha 
•do  Ingcél  ó  feraib  Here?id  .[.  [Fer  Gair]5  7  C3aburb  7  Fer  Rogain 
im  orgain  bad  togaide  do  Ingcél  i  nErzW.  7  orgain  bad  togaide 
do  maccaib  Duind  Déssa  i  nAlbain  7  i  mBretnaib.  Focres 
crandchor  forro  dús  cía  díb  lasa  ragtha  i  tossoch.  Dothuit  dul  6880 
la  Ingcél  dochom  a  thíre.  Lotar  iarcm  co  Bretnu  7  oirg 
athair  7  máthair  7  a  .uii.  nderbrathir  amrt/  ro  ráidsem  reond. 
Lotar  iar  sin  dochom  nAlban  7  ortatár  a  n-orgain  and.  7 
doathlasat  iar  suidi  dochom  x\Rrend. 

Is  and   sin   trá   dolluid   Conaire  6mac   Rtersceoil6   iar    slige  6885 
Chualand  dochom  |  na  brudne.     Is  and  sin  tancatár  na  diberga  85a 
co  mbatár  i  n-airiur  Breg  comarda  Etuir  forsind  farrci.     Is  and 
asbertatár  ná  dibergae  teilcid  sis  na  séolu  7  dénaid  óenbudin  díb 
forsind  farrci  ar  náchbar  accaist^/-  as  tir  7  etar  nach  traigéscaid 
úaib  isa  tir  dús   in  fugebmais  tesorcain  ar  n-enech  fri  Ingcel.  G890 
Orguin  fón  orguin  dorat  dun 

Oz*s/  cía  ragas  dond   éistecht   isa  tir.     Nech  las  mbeth  na 
tri  búada  .i.  búaid  clúaisse  7  buaz'^  rodairc  7  buazd  n-airdmiusa. 

a  .i.  robar  cured  [PI]         b  i  Fer  Lee  [H] 


1  in  ras.  H.  •  sic,  for  fordat,  cp.  I.  6gj i .  3  read  atobrarbadsi. 

Facs.         5  Fer  in  ras.  H,  Gair  add.  end  of  line  H.  6"6  in  ras.  M. 

P2 


212  [TOGAIL  BRUÍDNE  DÁ  DERGA]     [85a9-85b11 

Atá  limsa  for  Mane  Milscothach  huaid  duaz'sse.    Atá  limsa  da«í? 

6895  for  Mane  Andóe  buaid  rodeirc  7  airdmiusa.  Is  maith  a  dul 
duib  amláid  forna  dibercaig  fóa  n-iwnas  sin. 

Totíagat  nonbor  ian?m  co  mbátar  for  Beind  Etair  dús  cid 
roclótís  7  adchetís.  Táa  chein  for  Mane  Milscotach.  Cid  sin 
for  Mani  Andoí.   Fuaim  n-echraide  fó  ríg  rocluiniursa.   Atchíusa 

6900  tría  búaid  rodeirc  fora  chéli.  O/s/  cid  atcísiu.  hi  suidiu. 
Atchíusa  and  for  se  echrada  ána  aurarddai  ailde  agmara  all- 
marda  fosenga  scítha  sceinmnecha.  fégi  faebordae  fem^/dae 
foréim  focrotha  morcheltar  talman  doríadat  ilardae  uscib 
indberaib  ingantaib. 

6905        Cit  n-e  asa  7  ardae  7  inbera  dorríadat.   Ni  haudsa.   Indeóin 

Cult  Cuilte?z.  Máfat  Ammat  Iarmáfat.     Finne  Goiste  Guistine. 

Gai  glais  úas  charptib.     Calga  dét  for  slíastaib.     Scéith  airgdidi 

úasa  n-ullib.    Lethruith  7  lethgobra.  etaige  cech  óendatha  impu. 

Atchiusa  iar  sin  sainlabra1  saináithe  remib  .i.  tri  .111.  gabur 

69io  ndubglas.  Itt  é  cendbeca  corrderga  biruich.  baslethain.  bolgróin.2 
bruinnideirg.  béolaide.  saitside.  sogabaldai.  crechfobdi.  fégi. 
fáebordae.  feiwwdae  cona  trib  cóectaib  srfan  cruanmaith  friu. 
Tongusa  a  toinges  mo  thúath  for  fer  ind  rodairc  is  slabrab  nách 
suthchernai    insin.     Is    i    mo    airdmiusa  de   Is  é   Conaire   mac 

6915  Et<?rscéle  co  formnaib  fer  nErwzrf  n-imbi  daróet  in  sligi. 

Tíagait  for  cúlu  iarom  co  n-ecsetár  dona  díbergaib.  iss  ed 
inso  rochúalammár  7  atcownarcmár  ariat. 

Bátár  sochaide  tra  eter  siu  7  anall  in  tsluaig  se  .i.  tri  .111. 
churach  7  u.  míli  chét  indib  7  deich  .c.  in  each  míli.   Rothocaib- 

6920  set  iarom  na  seóla  forsna  curchu  7  doscurethar  docom  tíre.  co 
ragbaiset  hi  Trácht  Fuirbthi. 

85b  In  tan  ro  gabsat  na  curaig  tír  is  and  ro  m  boí  M^c  Cecht  oc 
béim  thened3  i  mbrudin  Dá  Dergae.  I.a  fúaim  na  spréde 
focressa  na  tri  .1.  curach  co  mbátár  for  formnu   na  fairrce.     Tá 

6925  chein  for  Ingcél  samailte  lat  so  a  Fir  Rogain.  Ni  íetursa.  ol  Fer 
Kogain  manid  Luchdond  cainte  fail  i  nEmain  Mtic/ia  dogní  in 
bosórguin  se  oc  gait  a  bid  aire  ar  écin.  t  grech  ind  Luchduind 
hi  Temair  Lochrae.  t  beim  spréde  Mé7c  Cecht  oc  átúd  tened 
ria  rig  nKrend  airm  hi  foí.     Cach  spréd  tra  7  each  frass  doleiced 

6t)30a  tene  for  lar  no  fonaidfidé  cét  lóeg  7  di   lethorc  fria.     Ni  thuca 

»  .i.  clostid  [H]         b  .i.  is  cethir  [M] 


a  sainslabra.  2  =  bolgsróin.  3  asp,  mark  om.  Facs. 


85bu-86a12]     [TOGAIL  BRUIDNE  DÁ  DERGA]  213 

Dia  and  in  fer  sina  innocht  fordat  mezc  Duind  Désa.  Is  liach  a 
bith.1  Nibu  liachu  side,  limsa  for  \ngcel  indás  ind  orcuin 
doratsa  duibse.     Ba  hé  mo  líthsa  combad  hé  docorad  and. 

Toscuirethar  a  coblach  dochom  tire.  A  ngloim  ro  lásat  na 
tri  .1.  curach  oc  tuidecht  hi  tír  forrocr^th  brudin  Dá  Dergae  6935 
conná  rabi  gai  for  alchaing  inte  acht  ro  lásat  grith  co  mbátár 
for  lar  in  tige  uli.  Samailte  lat  a  Chon^zW?  cía  fúaim  so. 
Ním  thása  a  samail  acht  manid  talam  immidróe.b  i  mania  in 
leuidán  timchella  in  ndomon  adchomaic  a  erball  do  thóchur 
in  betha  tara  chend.  i  bare  mac  Duind  Désa  ro  gab  tir.  6940 
Dirsan  náptar  hé  bátar  and.  Bátár  comaltai  carthancha  dúnd. 
Bá  inmain  in  fianlag  nis  n-áigsimmis2  innocht. 

Is  and  ránic  Conaire  co  mboi  hi  faichthi  na  bruidni  in  tan 
rochúala  Mac  Cecht  in  fothrond.  Atar  lais  roptar  óic   táncatár 
coa  muintzr.     La  sodain  forling  a  gaisced  dia  cobair.     Aidblithir  6945 
led  bid  torandchles  tri  .c.  a  chluiche  oc  forláim  a  gaiscid.  ní  bai 
báa  di  sodain  de  sin. 

In  bare  íarom  i  mbátar  mete  Duind  ba  inte  boi  in  caur 
márthrelmach  andiaraid  inna  braine  na  bárce.  In  led  uathmar 
andsa  Ingcél  Caech  m^c  ui  Conmaic.  Lethithir  damsechi  ind  6950 
óensúil  boi  asa  étun  .uii.  meic  imlesain  inte.  Bátar  duibithir 
degaid.  Méit  chori  cholbthaige  cechtar  a  dá  glune.  Méit  chléib 
búana  cechtar  a  dá  dordn.3  Méit  mulaig  for  gut  mella  a  dromma. 
Sithithir  cuing  n-úarmedóin  cechtar  a  dá  lurgan.  Gabsat  tra 
na  .u.  mili  .c.  sin  7  deich  .c.  cacha  mili  hi  Tracht  Fuirbthen.4        6955 

Luid  tra  Conaire  cona  muintzV  isin  mbrudin  7  gabais  each 
a  suide  is  tig  eter  gess  7  nemgess.  7  gabjsat  na  tri  Deirg  a  86a 
suide  7  gabd7'.y  Fer  Caille  cona  muic  a  suide.  Tosnánic  Da  Dergae 
iarsin  tri  .111.  óclách  7  fotolb^n-ad  co  clais  a  dá  chúlad  for  each 
fir  dib  7  gerrchocholl  co  mella  ndá  lárac.  Berdbrócabrecglassa6960 
impu.  tri  111.  maglorg  ndraigin  co  fethnib  iarind  ina  lámaib. 
Fo  chen  a  phopa  Conaire  for  se.  Cid  formna  fer  nEré'^dothaistis 
latt  ros  biad  failte. 

In  tan  bátar  and  co  n-accatar  a  n-óenbandscáil  do  dorus  na 
brud«£   iar  fuiwud    ngr/ne   oc    cuiwehid    a    lleicthe    issa   tech.  6965 
Sithidir  claideb  garmnai  cechtar  a  dá  lurgan.     Bátár  dubithir 

1  .i.  Conaire  [M]5         b  .i.  ro  bris  [M] 


1  supply  fo  dochur  namat   Eg.  -  read  áigfimmis.  3  sic,  for  dornd. 

n-stroke  om.  Facs.  *  written  over  .  .  ca  Dia. 


214  [TOGAIL  BRUIDNE  DÁ  DERGA]     [86a12-86b9 

druim  ndail.  Brat  ríabach  rolómar  impi.  Taicmainged  a  fés 
íchtarach  co  rrici  a  glún.  A  beoil  for  leith  a  cind.  Totháet  co 
tard  a  lethgúalaind  fri  haursaind  in  taige  oc  admilliud  ind  rig.  7 

6970  na  maccóem  ro  bát.ar  imbi  isin  tig.  Esseom  fessin  ataráglastar* 
as  tig.  Maith  a  banscal  or  Conaire.  Cid  atchí  dúnd  massat 
fissid.  Atchiusa  daitsiu  im  ol  sisi  nocon  érnába  cern  ná  cárna 
dít  asind  áit  hi  tudchad  acht  na  mbérat  éoin  ina  crobaib.  Nibu 
do  chél  célsammár  a  ben  or  ésseom  ní  tú  chélas  dun  do  grés. 

6975  Cía  do  chomainmsiu  or  se  a  banscál.  Cailb  or  sisi.  Ní  forcraid 
anma  son  ol  Conaire.  Echéb  it  ili  mo  anmand  chena.  Cade 
íats/í/e  ol  Conaire.     Ni  handsa  orsi. 

.r.1  Samon  Sinand  Seisclend  Sodb  Saiglend  Caill  Coll 
Díchóem  Díchiúil  Díthim  Díchuimne  Dichruidne  Dairne  Dáríne 

6980  Déruaine  Egem  Ágam  Ethamne  Gním  Cluiche  Cethardam  Níth 
Némain  Nóennen  Badb  Blosc  Boár  Huae  Óe  Aife  la  Sruth 
Mache  Médé  Mod. 

For  óenchoiss  7  óenláim  7  óenanáil  rachain2  dóib  insin  uile3  o 
dorus  in  tige. 

69S5  Cid  as  áil  dait  ol  Conaire.  A  n-as  áil  daitsiu  á&no  or  sisi. 
Is  gess  damsa  ol  Conaire  dám  óenmná  do  airitin  iar  íuxm'ud 
grene.  Cid  gess  or  sisi  ní  ragsa  co  ndechac  mo  aigidecht  dí  ráith 
isind  aidchi  se  innocht.  Apraid  fria  ol  Conaire  bérthair  dam  7 
tinne  di  immach  7  mo  fuidellsa  7  anad  i  mmagin  aile  innocht. 

6990  Má  dothánic  ém  dond  rig  or  sisi  co  praind  7  lepaid  óenmná  inna 
thig  fogébthar  na  écmais  o  neoch  aile  ocá  mbía  ainech  ma 
ro  scáig  coible4  na  flatha  fil  isin  brudin.     Is  feochair  in  frecra  ol 

86b  Conaire.  Dosleic  ind  cid  gess  |  damsa.  Buí  gráin  mór  foraib 
iar  sin  día  haccallaim  na  mná  7  míthauraras.  acht  nad  fetatár 

6995  can  boí  dóib. 

Gabsait  na  diberga  iar  sin  tír  7  dollotar  co  mbátar  oc  Leccaib 
Cind  Slébe.  Bithobéle  trá  in  bruiden  is  aire  asberthea  bruden 
di  aris  cosmail  fri  beólu  fir  oc  cor  hruióne.  i  hxwden  .i.  bruthen 
.1.  en  bruthe  inte. 

7000  Bá  mór  in  tene  adsuíthe  oc  Conaire  each  n-aidche  .i.  tore 
caille  .uii.  ndoraiss  ass.  in  tan  doniscided  crand  asa  thoíb  ba  mét 


a  .i.  ro  aicill  [H]       b  .i.  ní  dorcha  .i.  is  follus  [M]       c  .i.  co  ferur  t  co  rucur  [M} 
.i.  ro  berthi  [M] 


in  marg.         2  sic.         '-  uil  Facs.         4  i  subset. 


86b9-87a7]     [TOGAIL  BRUIDNE  DÁ  DERGA]  215 

daig  ndáirthaige  each  tob  no  théiged  asa  thaib  for  each  ndorus. 
Robátár  .uii.  carpait  deac  di  charptib  Conaire  fri  each  ndorus 
don  taig  7  ba  airecnaia  dond  aes  bátar  oc  forcsin  ona  \ongaid1  in 
tsoillsi  mór  sin  tria  drochu  na  carpat.  7005 

Samailte  lat  a  Fir  Rogain  for  Ingcél  cisi  suillse  mór  sucut. 
Noconom  tha  a  samail  for  Fer  Rogain  acht  manib  daig  do  rig. 
Ni  tuca  Dia  and  innocht  in  fer  sin  is  liach  a  orguin.  Cid  ahéb 
libse  a  flathius  i[w]d2  fir  sin  hi  tír  Erend  ol  Ingcél.  Is  maith  a 
x\athius  or  Fer  Rogain.  Ní  thaudchaid  nél  dar  gréin  o  gabais  7010 
fiathius  o  medón  erraig  co  medon  iogamair.  7  ni  taudchaid 
banna  drúchta  di  feór  co  medón  lai.  7  ni  fascna;«3  gáeth  chair- 
chech  cethrae  co  nónae.  7  ni  forruich  cmac  tire  ina  flaith.  acht 
tárag  firend  cacha  indse  o  cind  bWadna  co  araile.  7  atat  .uii. 
meic  thire  i  ngialnai  fri  fraigid  ina  thigseom  fri  comet  ind  rechta  7015 
sin.  7  atá  cúlaittiri  iarna  chúl  .i.  Mac  Locc  7  is  hé  taccair  tara 
chend  hi  tig  Conaire.  Is  ina  flaith  atát  na  tri  bairr  for  Exind. 
.i.  barr  dias  7  barr  scoth  7  barr  messa.  Is  ina  fiait/i  as  chombind 
la  each  fer  guth  araile  7  betís  téta  m^wdchrot  ar  febas  na  cána  7 
in  tsida  7  in  chainchomraic4  fail  sechnon  na  Herend.  Ni  thucca  7020 
Dia  and  innocht  in  fer  sin  is  liach  a  orgain.  Is  mucc  remithuit 
mess  is  noidiu  ar  ais.  is  liach  garrséle  dó.  Ba  hé  mo  lithsa  for 
Ingcél  combad  sé  no  beth  and.  7  robad  orgain  fo  araile  insin. 
Níbu  andsa  limsa  andás  mo  athair  7  mo  mathair  7  mo  .uii. 
nderbráthir  7  ri  mo  thuathi.  doratussa  duibsi  ría  tuidecht  i  7025 
n-athchor  na  dibergae.  Is  fir  is  fir  or  in  t-áes  uile  ro  bátár 
immalle  frisna  dibergachu. 

Toscurethar  bedg  na  dibergaig  a  Tracht  Fuirbthen  7  doberat 
cloich5  each  fir  leó  do  chur  chairnd.     Ar  basi  deochair  lasna 
fianna    hi    tossuch    eter   orgain    7    maidm    n-imairic.     Corthe  7030 
no  chlantais  in  tan  bad  maidm  n-imairic.    Car[«]d2  im  focherti- 
tis  in  tan  bad  x\-orgain  \  Carnd  ro  láiset  iarom  in  tan  sin  úaire  87a 
ba  orgain     hi  cianfocus  on  tig  on  arna  forchlótís  7  na  haiccitis 
on  tig.     Ar  díb  fátaib  dorigset  a  carnd  .i.  ar  ba  bés  carnd  la 
áíbeirg    7    dano   co    fintais    a   n-esbada   oc   brudin.     Cach  óen  7035 
no  thicfad  slán  úadi  nobé7'ad  a  cloich  asin  charnd.     Co  farctais 
im  cloch6  in  lochta  no  mairfitis3  occi.    Conid  as  sin  rofessatár  a 

a  .i.  ba  follus  [M]         b  .i.  dno  [M]         c  [betzveen  cols.']  .z. 


log  ms.         •  n-stroke  om.         3  sic.       4  asp.  of  second  c  om.  Facs. 
e  line.  G  sic,  /or  clocha. 


216  [TOGAIL  BRUIDNE  DÁ  DERGA]  [87a7"32 

n-esbada.   Conid  ed  ármit  eólaig  in  tsenchas  sa  conid  fer  each 
clochi  fil  i  Carnd  Leca  ro  marbait  dona  dibergaib  oc  brudin. 

7040  Conid  din  charnd  sin  atberar  Leca  i  nUib  Cellaib.6 

Ataither  tore  tened  la  maccaib  Duind  Desaa  do  brith  robaid 
do  Conaire.  Conid  hi  sin  céttendál  robaid  dorigned  7  conid  di 
adauter1  cech  tendal  robaid  cosindiu.  Is  cd  armit  fairend  aile 
combad  i  n-aidchi  samna  no  írrthá  orgain  brxxidne  7  conid  din 

7045  tendáil  út  lentar  tendál  samna  o  sin  co  sudiu.  7  clocha  hi  tenid 
samna. 

Dorónsat  iarom  na  dibergaig  comarli  bali  in  ro  lásat  a  carnd. 
Maith  tra  or  Ingcél  frisna  héolchu  cid  as  nesam  dun  sund. 
ni  handset.     Bruden  ui  Dergae  rigbriugad  Wexcnd.     Bátár  dócho 

7050  ém  fir  mathi  do  saigid  a  céli  don  brudin  sin  innocht.  Ba  si 
comarli  na  ndibergach  iaro/u  nech  úadib  do  déscin  dús  cinnas 
ro  both  and.  Cia  ragas  and  do  deicsin  in  tigi.  Cia  no  ragad 
or  Ingcél  acht  mad  messi  úair  iss  mé  dliges  fiachu. 

Tothéit    \ngcel  do  thoscélad  forsin  brudin   cosin   sechtmadb 

7055  mac  imlessan  na  hóensúla  ro  boi  asa  etun  do  chommus  a  ruisc 
isa  tech  do  admilliud  ind  rig  7  na  maccóem  ro  bátar  immi  isin 
tig  <:cwdadercacha  tria  drochu  na  carp#/. 

Ro  ráthaiged  \axom  as  tig  anall  Ingcél.  Docuirethar  bedg 
ón    tig   iarná    ráthugud.      Téit    co    rránic    na    diberga    bali    hi 

7060  rrabatár.  Fochress  each  cúaird  immalaile  don  dibezrg  fri 
éitsecht  in  sceóil.     Airig  na  dibergae  hi   firmedón   na  cuardae. 

a  Along  the  upper  tnargins  of  pp.  8j,  88,  8q  the  following  verses  are  -written  by 
H  in  a  loose  script  resembling  that  of  pp.  41b  and  105a  : — 

Monor  secht  mac  Duind  Désa  inso. 
Cain  treith  doadbanuwr        oen  for  sesiuur  sáerbrathar 
macni  Désa  diberci         ba  Duind  denniig  dafy/'baig 
Fer  Gair  gnim  fri  reilforcsin.         Fer  Lee  fri  cluaiscoistecht. 
Fer  Rogair  réil  fri  roardmes.         Lomna  domnais  drechnatha. 
Fer  Rorogair  fri  niadnascaib         [p.  88~\  ba  se  in  cing  for  comranna. 
GeVer  fri  gail  n-oenduni         2Glas  fri  seruad3  2saerselca. 
buaid  ngelfini  Galioin         co4  crodi;ci  cutechta. 
brogsat  brudni  breogaili         caini  turscur  tareraid. 
co  saini  suth  saemi3         gnim  glond  gnatail" 
maini  mw//ni  Maz'cniad.         mail  macei8  [p.  89]  each  miwnota 
cirt  ba  Cairpri  cain.         cain  .t.  [H] 


t  cosin  tres  [M] 


1  air  symbol,   read  adainti/-.  2  -  in  ras.  to  saer ;    traces  of  former  -writing. 

sernad  BB$6<)a.  4  cob  BB.         5  saerniad  BB.         6  sic.  '•  gnataltaig  BB. 

i  subscr.  (?),  o7n.  Facs.;  maice  BB. 


87a32-87b24]     [TOGAIL  BRUIDNE  DA  DERGA]  217 

Batár  hésidé  Fer  Gér  7  Fer  Gel  7  Fer  Rogel  7  Fer  Rogain 
7  Lomna  Druth  7  Ingcel  Caech.  Sesiur  i  mmedon  na  cuardae 
7  luid  Fer  Rogain  dia  rithchomarc.  Cinnas  sin  a  Ingceóil  for 
Fer  Rogain.  Cip  indas  for  Ingcél  is  rigda  in  costud  islúagda1  7065 
a  sséselbe  is  fiaithemda  a  fúaim  cía  bé  céin  co  pé  rí  and  gébatsa 
a  tech  issinní  no  ndligim     Dotháet  cor  mo  diberga  de. 

Foracaibsemne  fri   láim  daitsiu   a    Ingceóil  fordat  comaltae 
Conaire    nád  n-íurmaís  orgain  co  fesmais  cia  no  beth  inni 

C«'s/  in  dercachasu  a   tech   co  mmaith2  a  \ngcr.oil  for  Fer  7070 
Rogain.    Ro  lá  mo  súilse  lúathchuaird  and  7  gebait  im  fi'achu 
ama/  atá.     Is  deithbzV  dait  a  Ingcecil  cia  no  |  gabtha  ol   Fer  87b 
Rogain  ar  n-aiti  uli  fil  and  ardri  Hére/id  Conaire  mac  Ktersceoil. 
Ceist  cid  atchondarcsu  isind  focluí  féinnida  in  tige  fri  enech  rig 
isind  leith  anall.  7075 

3Imda  Chormaic  Condi  Longas 

Atchondarc  and  ol  se  fer  gormainech  már  rose  nglan 
ngleórda  lais.  Deitgen  cóir.  Aiged  focháel  forlethan.  Lindfolt 
find  forordae  fair.  Forti  choir  imbi.  Milech  airgit  inna  brut. 
7  claideb  óirduir[«]d5  inna  láim.  Scíath  co  cóicroth  óir  fair.  7080 
Sleg  cóicrind  ina  laim.  Coinso  choir  chain  chorcorda  lais  os  é 
amulach.     Ailmenmnach  in  fer  sin.     7  iarsin  cia  acca  and. 


3Imda  noí  céli  Chormaic 

Atconnarc  and  triar  fer  fris  aniar  7  triar  fris  anair.  7  triar 
ara  bélaib  ind  fir  chetnai.  Atar  let  is  óenmáthair  7  óenathair  dóib  7085 
It  é  comáesa  comchore  comalli  cosmaile  uli.  Cúlmongae  foraib. 
Bruit  úanidi  impu  uli.  Tanaslaide  óir  inna  mbrataid.  Cúarscéith 
chredztmai  foraib.  Slega  druimnecha  úasaib.  Calg  dét  i  lláim 
each  fir  díb.  Óenreb  léo  uli  .i.  gabaid  each  fer  díb  rind  a  claidrá 
eter  a  dá  mér  7  imdacuiret  immá  mér  7  noda  sínet  na  claidz^  7090 
a  n-óenur  iar  sudi. 

Samailti  lat  insin  a  Fir  Rogain  or  Ingcel.     Ni  handsa  damsa 
a  samail  for  Fer  Rogain.    Cormac  Cond3  Longas  mac  ConchobazV 
insin.     Laech    as    dech    fil    iar   cúl    scéith   hi    tír    Herend.      Is 
ailmenmnach  in  mac  sin.     Is  fail  ní  atágethar  innocht     is  láth  7095 
gaile  ar  gaisced.  is  brigu  ar  trebachas.    Is    é  in  nonbor  ucut  fil 

1  =  is  slt'iagda.     -  m-stroke  om.  Facs.     3  between  cols.     4  od  MS.     5  n-stroke  otn. 


218  [TOGAIL  BRUIDNE  DÁ  DERGA]     [87b24-88a20 

immiseom.  na  tri  Dúngusa  7  na  trí  Dóelgusa  7  na  tri  Dangusa 
.ix.  céli  Cormaic  Con  hongas  m^zc  Conchob^zV.  Ni  rubutar  firu 
riam  ara  ndochur  7  niros  anachtatar  riam  ara  sochzz?-.     Is  maith 

7100  in  láech  fail  etorru  .i.  Cormac  Cond  Longas.  Tongu  a  toinges 
mo  thúath  totháetsat  .ix.  ndeichenbuir  la  Cormac  inna 
chétchumscliu  7  totháetsat  .ix.  ndechenbair  lá  muintzV  cenmothá 
fer  cech  airm  dóib  7  fer  cech  fir  dib.  7  roindfid  Cormac  comgnim 
fri  each  n-óenfer  ar  dorus  na   bruidne  7  maídfid   búaid   rig  t 

7105  rígdamnae  t  airig  dibergae  7  immaricfa  elúd  dó  cid  crechtach  a 
muint^r  uli. 

Mairg  iuras  in  n-orgain  sa  for  Lomna  Drúth  cid  a  dáig  ind 
óenfir  sin  Corm^/c  Cond1''  hongas  mez'c  Concobair.  Tongusa. 
a  to'xnges  mo  thuath  for  Lomna  mac  Duind  Désa.  mad  messi 

7110  corn's^  mo  chomarli  níaidlébthai  ind  oxgain  cid  dáig  ind  óenfir 
sin  nammá  7  ara  léchet  7  ar  febas  ind  laich.  Ni  ch«;//thi 
for  \ngcel.  néla  femid  dofortecat.  Fir  íigér  ngúasfes  da  ngrúad 
ngabair  gébthair  fris  la  lugi  Fir  Rogain  ruidfes.  Ro  gab  do 
guth    maidm    fortsu    a    Lomnae    ol     \ngcel     at    drochlaechsu. 

7115  7   rotetarsa      néla   fémid  do  fortes/.     Arnbia    basa    lecht    bas 

88a  briscem  lurgu  mais  for  traig  maitne  |  do  Thig  Duind  matin 
moch  i  mbárach.  Assu  éc  ernbais  ar  thromsluaigthig  coddet  co 
teinnet  co  dered  mbetha  ní  aisnébat  sin  na  senchaid  dul  damsa 
ónd  oxgain  corommé  nos  n-órr.     Na  haithb^r   ar   n-einech   a 

7120  \r\gceoil  for  Gér  7  Gabzzr  7  Fer  Rogaz'u.  iurthar  ind  orgun  mani 
má  in  talam  fúe  cono?z  robarbtharni1  uli  occi.  Ango  dano  is 
deithbzV  daitsiu  a  \x\gceoil  for  Lom/z#  mac  Duind  Desa.  ni 
daitsiu  adomaine  na  oxgne  bera.  cend  rig  alathúathe  la  thartbe2 
alaile  7  toernae  as  do  thriur  derbrathtfr  assind  oxgain  .i.  \x\gcel 

7125  7  Ecell  7  Dartaid  na  Dibergae. 

Is  ansu  damsa  im  for  Lom/w  Drúth.  mairg  damsa  ria  each 
mairg  iar  each  is  mo3  chendsa  cetna  imcoicertar  and  innocht.4 
iarsind  uair  et^?'  fertsib  carp^/  áit  i  comraicfét  díabolnamat  .1. 
focicherthar  iwsin  bruidin  co  fá  thri  7  dofoicherthtf?-  eisse  co  fá 

7130  thri.  Mairg  no  thet  mairg  lasa  tiagar.  mairg  cos  tiagar  Itroich5 
no  thíagat  itróich5  cussa  tiagat.  Ni  fil  nád  ró  damsa  ol  Ingc^el 
inid  mo  mathair  7  mo  athair  7  mo  .uii.  nderbra//zz>  ortabairsi 
limsa    ni  fail  ní  nád  fóelusa  o  sin  innond.    Cid  fin  bare  totess^ 

1  sic,  for  ro  marbtharni.  2  seamd  t  added  above  line,  read  hartbe.        3  o  and 

following  ch  in  ras.  4  .  .  nocAt  compressed  and  in  ras.  inocht  Foes,  5  =  it  troich. 
6  od  MS. 


88a20-88b7]     [TOGAIL  BRUIDNE  DA  DERGA]  219 

treu  ol  Gér  7  Gabwr  7  Fer  Rogain  iurtar  lat  ind  orgain  innocht. 
Mairg  dosbéra  fó  lámaib1   namat  for  Lomna.  7  Cia  acca  and  7135- 
iar  sin. 


2Imda  na  Cruthnech  inso 

Atconnarc  and  imdae  7  triar  indi.  Tri  dondfir  mora.  Tri 
cruindb^r/tha  foraib  it  hé  comlebra  for  cul  7  étun.  Tri 
gerrchochaill  dubae  irnpu  co  ulni  céinnidi  fota  forna  cochlaib.  7140' 
Tri  claidib  duba  dímóra  leó  7  teóra  dubboccóti  úasaib  7  teórá 
dubslega  lethanglassa  uassaib.  Remithir  inbcr  cairi  crand 
each  ae  dib. 

Samailte  lat  sin  a  Fir  Rogain.     Is  andsa  damsa  a  samail. 
Nis   fetursa.    i    nHerzW  in    triar    sin.    acht   manid   hé  in   triar 7145 
ucut   di   Cruithentúaith  dodeochatár  for  longais   asa  tir   conda 
fil   hi    tcgloch    Conair<?.     It    é  a   n-anmand.     Dubloinges    mac 
Trebúait.    7     Trebúait    mac    uí    Lonsce.     7    Curnach    mac     ui 
Fáich.     Tri    laich    ata  dech   gaibthe   gaisced   la   Cruthentúaith 
in  triar  sin.     Dofáetsat6  .ix.  ndechenbor  leó  ina  chétch«/;/scliu  7150' 
7  dofaeth  fer  cech  airm  léo  cenmotha  a  fer  fessin  7  conraindfet 
comgnim    fri    each    triar    isin    brudiu    7    maidfit    búaid    rig    i 
airig  diberge3  7  immaricfa   élód  dóib    iar  sin    cidat  crechtaig. 
Mairg  iuras  in   n-orgain   cid  daig  in  trir  sin   namma.     Tongu 
do    dia   tongé\y    mo   thuai/i    mad    mo    chomarle    dognethe    and  7155^ 
ni   iurfaithe   ind   orgain  for    Lomna    Driith.     Ni    cumcaid    for 
\ngcel.    Néla  femid  dofortecat.    Fir  ngér  gúasfes  7  r.    7  cia  acca 
and  iar  sin.  I 


4Imda  na  cuslennach  88b 

Atchonnarc    and    imdai   7    nonbor    indi.    mongae   findbudi  7160 
foraib.     It   é  comálli  uile.     Bruit   brecliga    impu    7    noi   tinne 
cetharchóire  cumtachtai  uasaib.     Bá  leór  suillse  isind  rigthig5 
a  cumtach  fil  forsna  tinnib  cetharchórib  hísin. 

S>a.mailte  lat  a  Fir  Rogain.     Ni  handsa  damsa  a  samail  for 
Yer  Rogain.     Nonbor  cuslennach  insin  doroachtátár  co  Conaire  7165- 


1  14  added  at  end  of  line  by  H  (?)  and  erased  from  beginning  of  next  line,   whe?-e 
accent  and  traces  of  a.  are  still  visible.  •  in  marg.  3  dibwg  MS.  cp.  I.  "JI*J0. 

4  between  cols.         b  thig  added  above  line,  ink  browner,  not  retraced.  6  \.h  Facs. 


220  [TOGAIL  BRUIDNE  DÁ  DERGA]  [88b7-43 

ara  airscélaib  a  Sid  Breg  it  é  a  n-anmand.  Bind.  Robind. 
Riarbind.  Sibe.  Dibe.  Deichrind.  Umal.  Cumal.  Ciallglind. 
It  é  cuslennaig  ata  dech  fil  isin  domon.  Dofoethsat  .ix. 
deichenbfr  leó  7  fer  cech  airm  7  fer  cech  fir.  7  maid/id  each  fer 
7170  dib  buaid  rig  I  airig  diberge.  7  immaricfa  elúd  dóib  iarom  ^sind 
orgain  ar1  bid  imguin  fri  scáth  imguin  fríu.  Génait  7  ni  génait^r 
úair  is  a  sid  dóib.  Mairg  iuras  in  n-orgain  cid  dáig  ind  nonbwzV 
sin.  Ni  cttmcid  for  \ngccl.  nela  íemmid  dofortecat.  7  iar  sin 
cia  acca  and. 

7175  2Imda  tztissig  teglaig  Conairg 

Atchonnarc   and   imdai  7  óenfer   inti.  mael  garb  for  suidi. 

Cia  focerta  míach  fiadubull  fora  mail  ni  fochriched  ubull  dib  for 

lár  acht  nogiuglad  each  ubull  fora  finna.     A  brat  rolómar  taris 

isin  tig.     Cach  n-imresain  bis  isin  tig  im  suidiu  i  ligi  is  ina  réir 
7i80tíagait  uli.     Dofóethsad   snatat    isin   tig    rocechlastai   a  totim 

in  tan  labras  beds.  Dubcrand  mór  uaso.  Cosmail  fri  mol  mulind 

cona  sciathaib  7  a  chendraig  7  a  irmtiud. 

Samattte    lat    a   Fir    Kogain    insin.     Ni   handset,  damsa  on. 

Tuidle  U\ad  insin.  rechtaire  teglaig  Cox\a.\re.     Is  écen  aurthua- 
7185  sacht  a  brethe  ind   fir  sin.     Fer  come  suide  7  lige  7  biad   do 

chách.      Is    í   a  lorg  theglaig    fail   uasa     feis    libsi    in   fer   sin. 

Tongu  a  tonges  mo  thuath  bit  lia  mairb  leis  11a  horgni  andáte 

a  mbí.     Totháethsat  a   thri    comlin    lais   7  dofáeth    féin    and. 

Mairg    iuras   ind    orgain    7    f.     Ni    cumcld    for    Ingcel.     Nela 
7190  iemnnd  doiortecat.  y3  Cia  acca  and  iar  sin. 


2Imda  Mez'c  Cecht  cathmiled  Conaire 

Atcowiarc  and  imdae  n-aile  7  triar  indi.  Tri  muil  midrecht. 
Moab4  dib  in  mael  medonach.  Múadblosc  bráenach.  Bairend- 
chorp  báirnech  béimnech  balcbuillech  benas  ar  .ix.  cétaib  hi 
7l95cathcomlond.  Crandsciath  odor  iarndae  fair  co  mbil  chot//ut 
condúala  forsa  talla  certchossair  cethri  ndrong  ndechenbair 
ndedbol  fora  tairsciu  tharlethair.  Taul  fair  fortrend  fodomain 
cairi  choir  chutr«;/zmae  cetri  «dam  tollchruis  tolb^rbud  im 
chethóra  mucca  midisi   inna  midchróes   mórthaltu.     Atát  fría 

1-1  in  ras.  M.  -  between  cols.         3  om.  Facs.  4  sic. 


88b43-89a38]     [TOGAIL  BRUIDNE  DÁ  DERGA]  221 

di    n-airchind    n-airidi.     Dí    nóe    chúicsesschurach    cutrw/z/mae  7200 
dingbála  tri  ndrong  ndechenbair  |  cechtar  a  dá  trénchoblach.  89a 
Gai    laiss    gormrúad    glacthomside    fora    chrund    comaccmaic. 
Rosaig  far  fraig  for  clethi  conid  fri  ta'lmain  tairissidar.    Foriarnd 
fair  dubderg  druchtach.     Cethri  traigid  trethomsidi  eter  a  dá 
na(  )g'  imfáebair.     Tricha   traiged    tromthomsidi    in-   claidz'^7205 
glondbéimnech  o  dubdés  co  iarnndor[«]d3  tadbat  tuidle  tentidi 
forosnae  Tech  Midchúarda  o  cléithib  co  talmandae.     Trénecosc 
adchíu.     Náchim  rala  úathbás  oc  imcaissiu  in  trir  sin.     Ni  fail 
ní  bas  decmaicci.    Días  máel  and  sin  im  fer  co  folt.    Dá  loch  im 
sliab.     Da  sechi  im  rolaig.     Dá  nóíne  lána  de  delgib  sciach  for  7210 
rothchomlai  occaib.      7  is  cosmail  limsa  fri  cóelglais  n-usci  forsa 
taitni   grian  7  a4  trebán   úadi   sis  7  seche  i  n-ecrus   iarna  chúl 
7  turi    rigthaige   co  ndeilb   lágin  móir  uassae.     Dagere  cuinge 
sesrige  a  crand  fil  indi. 

Samazlfe  lat  sin   a   Fir  Rogam.     Ni  ka?idsa  lim  a  sam#z7.  721& 
Mac  Cecht  mac  Snaidi   Teichid  insin  cathmilid   Conaire  meic 
Et^rsceoil.     Is  maith  in  láech  Mac  Cecht.    Inna  thotam  chotulta 
ro  boí  fáen  inna  imdai  in  tan  atchonnarcaissiu.     In  dias  mael  im 
fer  co  folt  atconnarcsu.     It  é  a   dá  glún  immá  chend.     In  da 
loch  im  sliab  atcond<2?r  at  é  a  dí  súil  imma  sróin.     In  di  sechi  7220 
im  rolaig  zXcondarc  it  é  a  dá  n-o  immá  chend.      In  dá  cóicsess5 
for  rothchomlae    atcondtfrc   at  é   a  dí    bróic    fora   sciath.      In 
chóelglais6  usci  atcondaTT  fora  taitni  grian  7   a  trebán  úadi  sis 
iss  é  brechtrad  a  claidz'^  sin.     In  tseche  i  n-ecrus  secondare  fil 
iarna  chúl.  is  í  truaill  a  c\a.\dib  insin.     In  turi  rigthigi  atcondart  7225 
is  i  a  láginsom  sin  da«<?.  7  Cressaigthiseom  in  gai  sin  co  comraicet 
a  da  n-ind  7  doléice  aurchur  a  riada  di  in  tan  as  n-áil  dó.     Is 
maith  in  láech  Mac  Cecht.    Totháetsat  sé  chét  ina  chetch?mscliu 
lais  7  fer   each  airm  dó  cenmothá  a   fer  fodessin  7  conraindfi7 
comgnim     fri     each    n-óenfer    isi[«]s    brudzn  7  maídfid    búaid  7230 
rig  i   airig  dibergi   ar  dorus  brud^g.   7   immáricfa  élúd   dó  cid 
crechtnaigthe    7     in    tan    immáricfa    9élúd    cid    crechtnaig//^9 
tuidecht   foraib  asin  tig  bit   lir   bomand   ega  7   fér  for  faichthi 
7  renna  nime  for  lethchind  7  for  lethclocind.-.y  caip  for  n-incindi 


1  letter  or  two  erased  here;  only  the  first  stroke  of  a  (open)  remains.     -  sic,  for 
irca.  3  n-stroke  om.  i  a  subscript.  5  read  cóicsesscliurach  :  cp.  I.  J200. 

abbrev.  stroke  07)i.  6  asp.  mark  om.  Facs.  7  d  om.  Facs.  8  n-stroke  om.  ; 

inserted  in  Facs.         9"9  sic,  error  caused  by  homoioteleuton ;  read  do  with  Y,  H. 


222  [TOGAIL  BRUIDNE  DÁ  DERGA]     [89a38-89b31 

7235  7  for  cnámradach  7  daisse  do  for  n-apaigib  combrutib  laiss  iarna 

scaíliud  dó  fóna  fuithairbi. 

Techit  iarom  dar  teóra  fuithairbi  la  crith  7  omon  Mete  Cecht. 

Gabsait  na  haittiri  etorro  afrisi  .i.  Ger  7  Gahur  7  Fer  Kogatn. 

Mairg  iuras  in  n-orgain  for  Lomna  Druth.  Friscichset  for 
7240  cenna  dib.  Ni  chumcld  for  Ingcel  néla  femmid  doiorlecat. 
89b  Ango  |  d&no  a   Ingceoil  for  Lomna  mac  Duind   Desa.   ni  deit 

atá  a  domain   na    oxgne.    Mairg  damsa  ind  orgain  ar  bid  hé 

cétchend  rosía   i   mbrudln  mo  chendsa.      Is  andso   damsa    or 

Ingcel  is  í  mo  orgain  doruided  and.  Ango  da.no  for  Ingcel 
7245  at  mbía  bása  lecht  bas  briscem  a[«]d'  7  f.    7  iar  sin  cia  acca 

and. 


2Imda  tri  mac  Conaire  .i.  Oball  7  Oblin  7  Corprz 

Atcondarc  and  imdae  7  triar  inti  .i.  tri  móethócláig  7  tri 
bruit  sirecdai    impu.     Téora  bretnassa  órdai    inna    mbrattaib. 

7250  Téora  monga  órbudi  foraib.  In  tan  folongat  abairbthiu  tacmoing 
in  mong  orbudi  dóib  co  braine  a  n-imdae.  Inbuid  conócbat 
a  rrosc  conócaib  in  folt  connách  ísliu  rind  a  n-úae.  Cassithir 
rethe  copad.  Cóicroth  óir  7  caindel  rígthige  úas  each  ae.  Nach 
duni  fil  isin  tig  artacessi  guth  7  gnim  7  bréthir. 

7255  Samaz'lte  lat  a  Fir  ~Rogain.  Ro  chi  Fer  Kogatn  combo  fliuch 
a  brat  forá  bélaib  7  ní  hétas  guth  assa  chind  co  trían  na  haidchi. 
A  bec//u  or  Fer  Rogain  is  deithbzr  dam  a  ndogníu.  Oball  7 
Oblini  7  Corpri  Findmór  tri  m^z'c  rig  Herend  insin.  Ron  mairg 
masa  fir  in  scél  ordat  meic  Duind  ~Desa.     Is  maith  in  triar  fil 

7260  i«sind3  imdaí.  Gnása  ingen  m^cdacht  léo  7  cride  bráthar  7  gala 
mathgamna  7  brotha  léoman.  Cachóen  bís  ina  ngnáis  7  inna 
lepaid  ní  chotlai  7  ní  loingthe  co  cend  nomaide  iar  scarad  fríu 
asa  n-ingnais.  It  mathi  ind  óic  ina  n-áes.  Dotháetsat  trí 
dechenbair  la4  each  n-ai  díb  ina  cétchumscle  7  fer  cec/i  airm 

7265  7  a  tri  fir  fessin.  7  dofáeth  in  tres  fer  dibseom  and.  Mairg  iuras 
in  n-orgain  fó  bithin  in  trir  sin.  Ni5  cumcid  for  Ingcel  nela 
iemmid  dofortecat  7  c.     7  cia  acca  iar  sin. 


1  Xi-stroke  om.         -  between  cols.  3  after  second  i  traces  of  a  letter  erased  (?)  i ; 

the  writing  has  been  clumsily  retraced  in  this  portion,  including  the  initial  n-stroke, 
which  may  be  due  to  the  retracer,  cp.  I.  7355.  4  in  ras.  la  corr.  from  leó  ;  let  Facs. 
5  an  xn-stroke  partially  erased  over  i. 


7270 


89b31-90a18]     [TOGAIL  BRUIDNE  DA  DERGA]  223 

'lmda  na  Fomórach 

Atcondarc  and  imdae  7  triar  inti  .i.  tríar  úathmar  anetargnaid 
trechend. 

Tri  fothuct  Fomórach 

nad  ndelb  dúine  nduinegin 

fora  ndreich  duichni  diulathar 

rodaler  lond  lathrastar 

lánchend  tri  lorg  línfíaclach  7275 

o  urbél  co  úae 

Rechtaire  múad  muinter  ceck  cétglonnaig 

claidib  tri  slúag  selgatar 

roselt  ar  Borg  mBúredach 

bvud/te  Da  Dergae  turchomruc.  7280 

Sa.mailte  lat  a  Fir  Rogam.     is  andsa  damsa  a  samail   ón 
Ni  fet«rsa  di  feraib  Herend  nach  di  feraib  betha  manip  é  in  triar 
thuc  Mac  Cecht  a  tírib  na  Fomóre  ar  galaib  óenfer.     Ni  frith 
do  Fomórib  fer  do   chomruc  fris    co  tucc  |  in   triar  sin   úadib  90a 
conda  fil  hi  tig  Conaire  hi  ngiallnae  nar  coillet  ith  na  blicht7285 
i    nHert'nd  tara    cáin    téchta    céin    bes    Conaire    hi    flaithius. 
Is  deithbz'r  cid   grain   a   n-imcaissiu.3      Tri    luirg   fiacal  o  hui 
diarailiu  inna  cind.    Dam  co  tinniu  iss  ed  [mir3]a  each  fir  dib  7 
is  ecna  in  mir  sin  doberat  inna  mbéolo  co  teit  sech  a  n-imlind  sis. 
Cúimm  chnámab  uli  in  triar  sin.     Tonga-  a  tonges  mo  Xknatk  7290 
bit  lia  a  mmairb  led  na  oxgne  andáta  a  mbí.     Tothétsat4  .ui. 
c.  láech   led  inna  cetch/z;//scli  7   fer  cech  airm  7  a  triar  fessin 
7  maídfit  búaid  5rígí  airig5  <\\herg\.  7  5níbá  mó  i  ó  mir  i  ó  dúrnn 
i  o  lúa5  mairfes  each  fer  léo.     Dáig  ní  léicte;'  airm  léo  isin  tig 
úaire  is  i  ngiallnai6  fri  fraigid  atát  arná  dmiat  mídénom  issin  7295 
tig.     Tongtc   a    tonges   mo    Xhuath   día   mbeth    gaisced    foraib 
arnonsligfitís  co  trían.     Mairg  iuras  in  n-org<2Z>z  fo  ndáig     ni 
comrac  fri  seguinni    Ni   chtcmciá  for  \ngcel  7  r.    7   iar  sin  cia 
acca  and. 

a  .i.  cuit  [H]         b  .i.  cen  alt  intib  [M] 


1  betwee?i   cols.  -  n-imcuissiu  Facs.         3  mir   (in   ras.)   and  the  gloss  above 

line,  in  pale  ink,  apparently  by  H,  final  s  of  iss  also  pale  ink,  partly  retraced. 
4  sic.         5"5  seemingly  in  ras.,  M.         6  isi/nigiallnai  lacs. 


224  [TOGAIL  BRUIDNE  DÁ  DERGA]     [90a18-90b9 

7300  'Imda  Munremaira  7  Birderg  meic  Ruain.  7  Mail  meic 

Telbaind. 

Ax.cor\darc  and  \mcia  7  triar  indi.  Tri  dondfir  mora,  tri 
dondbi?rrtha  foraib.  Buind  cholbthae  remrae  léo.  Remithir 
medon  fir  each  ball  dib.  tri  dondfuilt  chassa  foraib  co  remorchind. 

7305  Téora  lenna  brecderga  impu.  Tri  duibscéith  co  túagmílib  óir. 
7  teora  slega  coicrindni  úasaib  7  c\a\áeb  dét2  each  fir  dib.  Is  si 
reb  dogniat  dia  c\a\dbib  fócherdat  i  n-ardae  7  focherdat  na 
trualli  ina  ndiaid  7  noda  samaiget3  isna  truai/ib  riasíu  tháirset 
talmain.     Focherdat  dano   na  trual/*  7    na  claidbiu   ina  ndiaid 

7310  47  atethat  na  trutfllz  condasamaig^/4  [impu5]  a  n-oenur  riasiu 
táirset  talmain. 

Samailte  \al  sin  a  Fir  JLogain.  Ni  handsa  damsa  a  samaiL 
Mál  mac  Telbaind  7  Muinremor  mac  Gerrcind  7  Birderg  mac 
Rúain.     Tri  rigdamnae  tri  láith  gaile  tri  laích  ata  dech  íar  cúl 

7315  gascid  i  nHerzW.  Tothoei/isat  c.  láech  léo  ina  cétch»#zscliu 
7  conroindfet  comgním  fri  each  n-oenfer  isin  brudin.  7  maidjit 
buaid  rig  t  airig  diberge  7  immáricfa  élúd  dóib  iarom.  Nípu  orta 
ind  orgain  cid  dáig  in  trir  sin.  Mair6  \uras  in  w-oxgain  for 
Lom«#.  Bá  fer7  buaid  a  n-anacail  oldás  buazV/angona    Cén  mair 

7320  noda  ansed  mairg  nodo  géna.  Ni  cumún  for  Ingcel  7  r .  7  cia 
acca  and  iar  sin. 

Tmda  Cona\\\  Chernaig 

Atcondarc  and  i  n-imdae   chumtachtae  fer  as   chainem  do 

laechaib    Hcrend.      Brat    caschorcra    imbi.      Gilithir    snechtae 

90b  indala  g/v/aid  |  dó.      Brecdergithir    sión    a    ngrúad    n-aile.      Is 

7326  glasidir  buga  indala  suil.     Is  dubithir  druim  ndail  in  tsuil  aile. 

Meit  clíab  buana  in  dosbili  find  fororda  fil  fair.     Benaid  braini' 

a  da  imdae.b     Is  cassidir  rethe  coppad.     Cía  dóforte  míach  di 

chnoib   dergfuiscib  fora   mullach   ni   foichred   cnoi   dib   for  lár. 

7330  Claid^    órduirn     ina    láifn.      Scíath    cróderg     robreccad     do 

semm(?;/naib  findruini  eter  eclannu  óir.     Sleg  fota  tredruimnech. 

remithir  cuing  n-imechtraid  a  crand  fil  indi. 

a  .i.  meic  Gerrcind  [M]  b  .i.  a  da  less  [H] 


in  marg.     Munremar  Facs.  •  supply  i  lláim  Y.  s  áamaigetwr  Facs. 

ras.  M,  with  nn  accent  left  over  atethat.  5  in  ras.  H,  end  of  line,  ink  pale.. 

read  mairg.         "  sic.  for  ferr.         s  in  marg. 


90b9-"]  [TOGAIL  BRUIDNE  DÁ  DERGA]  225 

Samat'tte  lat.  sin.  a  Yir  Kogain.    Ni  handsa  damsa  on  a  samazl 
ar  rofetatar1    fir    Hercnd  an  ngein  sin.     Conall  Cernach    mac 
Amorgein  insin.     Dorecmaing  immale  fri  Conaire  ind  inbuid  se.  7335 
Is  é  charas   Conaire  sech  each  fo  bith  a  chosmailiusa  fris.  ar 
febas  a  ch.r0th.a7  a  delba.   Is  máith  in  láech  fil  and  Conall  Cemack. 
In  scíath  croderg  sin  fil  ara  durnd  ro  brecad  do  semmawnaib 
findruini  conid  brec.     Ro  nóeseged  ainm  dó  la  UUu  .i.  in  Bricriu 
Conaill  Chevnai'g.     Tongu  a  tonges  mo  thuath  bid  imda  bróen  7340 
dérg  tairse  innocht  ar  dorus  bxudne.     In  tsleg  druimnech  sin  fil 
úasa  bid  sochaidi  forsa  ndáilfe  deoga  tonnaid  innocht  ar  dorus 
btudne.     Atát  .uii.  ndoruis  asin   tig  7   arricfa  Conall  Cernach 
bith   for  each   dorus  dib   7   ni  bia  a  thesbaid   as   nách    dorus. 
Toxhocihsai  tri  .c.  la   Conall   ina   chétch«;;/scliu    cenmotha  fer  7345 
each  airm  7  a  fer  fessin  7  conrainnji  comgn'im.  fri  each  n-oen  isin 
brudin.  7  in  tan  immaricfa  tuidecht  dó  foraib  asin  tig  beit  lir 
bommand  ega  for  lethchind  7  for  lethcloczW  7  for  cnáma  fó  déis 
a  c\a\dib.  7  immáricfa  élúd  dó   cid  créchtach.     Mairg  iuras  in 
x\-oxgaiii   fo   daig  ind   fir  sin   nammá.     Ni  cumgid  for  \?igcel.  7350 
Néla  7  r.  7  iar  sin  cia  acca. 


2Imda  Conaire  fessin 

Atcondarc    and    imdae    7    bá     caímiu    a    cumtach    oldáta 
imdada  in  tigi  olehena.     Seolbrat  n-airgdidi    impe  7  cumtaige 
isind    imdae.      Atcondarc    triar   n-inni.      In    dias    imechtrach  7355 
dib   finna  dib  linaib  cona  foltaib   7    a  [7//]brataib.3  7  it  gilithir 
snechtae.    Rudiud  roálaind  fo  grúad  cechtar  n-ae.    Móethóclách 
etorro  i  mmedón.      Bruth  7  gnim  ruirech  lais  7  comarli  senchad. 
Brat    atconnarc    imbi    is    cubes  7    ceó    cétamain.      Isain4    dath 
7    écosc    cacha    húari    tadbat    fair,    áildiu    each    dath    alailiu.  7360 
Atcondarc  roth  n-óir  isin  brut  ara  bélaib  adcomaic  húa  smech 
cóa  imlind.     Is  cosmail  fri  tuídlig  n-óir  forloscthi  dath  a  fuilt 
di  neoch  atcondarc  de   delbaib  betha  is  i  delb  as  aldem   dib. 
Atcondarc  a   claideb  n-orduir[//]d3   occo  this.      Ro  boi    airthcr 
láme  din  c\a\diub  fria  truaill  anechtair.     A   n-airther  lámi  sin  7365 
fer  no  bid  i  n-airthiur  in  tigi  tíscébad  frigit  fri  foscod  in  c\a\dib. 
Is   bmni   bindfogrogod   in   ch\\dib  oldás   bindfogwr  na  cuslend 

1  rofetartar  MS.,  ar  symbol,  with  tail  and  cross  stroke  partially  erased,     2  between 
cols.         3  m -stroke  om.         4  =  is  sain.  s  n- stroke  om. 


226  [TOGAIL  BRUIDNE  DÁ  DERGA]  [90b46-91a18 

91a  n-órdae  |  fochanat    ceól    isind    rigthig.      Is    and    asbertsa.    for 
Ingcel  acá  déscin. 

7370  Atchíu  flaith  n-árd  n-airegdae 

asa  bith  buillech  buredach 
bruchtas  róimse  robortae 
rechtbruth  caincruth  ciallathar. 

Atchiu  clothrig  costodach 
7375  cotngaib  inna  chertraind  choir  comchet/zbuid1 

o  cr?md  co  fraig  foa  suidi 

Achiu1  a  mind  findflatha 

conid  fri  recht  ruirech  rathordan 

ruithen  a  gnúis  comdetae.a 

7380  Atchiu  a  ndá  ngrdaid  ngormgela 

conid  fri  fúamun  find  fuinechdae 

fordath  sóerdath  snechtaide 

di  díb  súilib  sellglassaib 

glannu  a  rose  robuga 
7385  teinniu  a  chuinscliu  caintocud 

iter  clethchor  ndub  ndóelabrat. 

Atchiu  ardroth  n-imnaisse 
imma  chend  cocorse 
conid  fri  fultu  fvithecrus 
7390  fordath  n-órda  n-ollmaisse 

fil  úasa  berra.á  buidechas. 

Atchiu  a  brat  iierg  n-ildathach 
noitech  siric  srethchisse 
sluind  ar  delbthor  ndimaisse 
7395  dind  ór  aúrdeirc  ailbend 

alathúaith  ndronaicdi. 


t  comdéntae  [M] 


91a19"39]         [TOGAIL  BRUIDNE  DÁ  DERGA]  227 

Atchiu  delg  n-and  olladbol 

de  or  uili  intlaisse 

lassaid  ar  lúth  lanésci 

lainne  a  chuaird  corcorgemmach  7400 

cáera  crethir  comraicthe 

congaib  ar  dreich  ndendmaisse 

eter  a  dá  gelgúalaind  chóir 

Atchiu  a  léine  ligdae  linide 

conid  fri  sreband  sirechtach  7405 

scáthderc  sceó  deilb  ildataig 

ingelt  sula  sochaide 

cotgaib  ar  méít  muinenchor 

sóerthus  ar  néim  imdenam 

or  fri  siric  srethchisse  7410 

o  adbrund  co  urglune. 

Atchiu  a  chlaid^  n-órduirn  n-intlaisse 

ina  findiuch  findargit 

aisnéid  ar  cheirr  cóicroth 

conid  fri  crúaid  n-aurdairc  n-aister.  7415 

Atchiu  a  sciath  n-etrocht  n-ailenda 

fail  úas  drongaib  dimes 

tréthiír  di  or  oiblech 

ar  thur  sceó  bil  banbruth 

forosnai  líth  luachet.  7420 

Turi  di  or  intlassi 

lám  rig  fris  dess  dingabar 

fri  trieth  tailc  taurgaib 

conid  fri  cernu  crúadchassa 

tri  .c.  chorae  comlána  7425 

úasind  rurig  rathrúanaid 

fri  boidb  hi  rhbroi  b^rtas 

is  brudin  bróntig  achiu.1  atchiu  Raith  w-ard. 

Roboi  xzxovi  in  móethóclach  ina  chotlud  7  a  chossa  i  n-ucht 
indala    fir   7    a  chend    i    n-ucht   araile      Doriusaig   iarcw    assa  7430 
chotlud  7  atraracht  7  ro  chachain  in  laid  se 


Q2 


228  [TOGAIL  BRUIDNE   DÁ  UERGA]  [91a40-91b* 

.1.  .r.1  Gáir  Ossaira 
assir  chumall 
goin  gair  ooc 
7435  i  mmullach  Thuil  Gossi 

gáeth  úar  tar  fáebru  eslind 
adaig  do  thogail  rig  ind  adaig  se. 

Cotlais  afridise  7  diuchtrais  ass  7  canais  in  retoric  se.  |, 

91b  .1.  .r.2  Gáir  Ossirb 

7440  ossar  chumall 

cath  ro  dlom 

doerad  túathe 

togail  bruidni 

bróncha  fianna 
7445  fir  guiti 

goíth  imómain 

imórchor  sleg 

sáeth  écomluind 

ascuir  tige 
7450  Temuir  fás 

forba  n-aniúil 

comgné  caíniud  Conaire 

coll  etha 

lith  ngaland 
7450  gáir  égem 

orgain  rig  Here7id 

carpait  hi  cucligi 

dochraite  rig  Temrach. 

Asbert  in  tres  fecht. 

7460  .1.  .r.3  Dommárfás  imned 

immed  siabrai 

slúag  fáen 

fálgud  námat 

comrac  fer  for  Dothrai 
7465  docraite  rig  Temrach 

i  n-oitid  ortae. 

»  .i.  cu  Conaire  [Hj         b  .i.  messan  Conairi3  [H] 


in  marg.         2  between  cols.         :'  Conaire  Foes. 


91b10-92a7]    [TOGAIL  BRUIDNE  DA  DERGA]  229 

Samaz/te  let  a  Fir  Rogaz'n  cía  ro  cháchain  in  laid  sin.  Ni 
handset  damsa  a  sanW/  for  Fer  Regain,  ní  ésce  cen  rig  on  im  is  é 
rí  as  anem  7  as  ordnidem  7  as  chainem  7  as  chumachtom  thánic 
i  ndomon  uli  is  hé  ri  as  bláthem  7  as  minem  7  as  becdu1  dodánic  7470 
.i.  Conaire  Mór  mac  Etersceóil  is  é  fii  and  ardri  Herend  uli. 
Nicon  fil  locht  and  isind  fir  sin  eter  chruth  7  deilb  7  dechelt. 
eter  méit  7  chórae  7  chutrz^/zmae.  e2  rose  7  folt  7  gili  [3et<?r  gjais 
7  álaig  7  erlabrae.  eter  arm  7  eirriud  7  écosc.  eter  ani  7  immud 
7  ordan.  et^r  ergnas  7  gaisciud  7  cenéd.  Már  a  oitiu  ind  7475 
fir  cháldae  forbaíth  conidralá  ar  gním  ngaiscid  mád  día 
nderscaigth^r  a  bruth  7  a  gal  o  beit  fíanna  fer  nErend  7  Alban 
dó  ar  thig  ní  híurthar  ind  orguin  céin  bes  inni.  Tothóetsat 
.ui.  chét  la  Conaire  ríasiu  rosia  a  árm  7  tothóetsat  secht  cet 
lais  ina  chétchzmscliu  iar  saigid  a  airm.  Tongu  do  dia  a  7480 
toinges  mo  thtcath  mani  gabthar  deog  de  eéin  co  beth  nách  aile 
isin  tig  chenae  acht  é  a  óenur  tanairs^  in  fer  ó  Thuind  Chlidna 
7  o  Thuind  Essa  Rúaid    sibsi  ocon  brudin. 

Atát  noí  ndorais  forsin  tig  7  dofáeth  .c.  láech  lais  cech 
dorais.  7  in  tan  ro  scáig  do  chách  is  tig  airbert  a  gascid  is  and  7485 
fochichersom  ar  gnim  n-aitherraig  7  dia  'mairi  do  thuidecht 
foraib  asin  tig.  Bit  lir  bommand  ega  7  fér  for  fagthi4  for 
lethchind  7  for  lethchlocind  7  for  cnáimred5  fo  faebur  a  chlaidzA 
Is  dochu  limsa  ní  'mmáricfa  dó  tuidecht  asin  tig.  Is  inmain 
laisseom  in  dias  fil  imbi  isind  imdae  .i.  a  dá  aiti  Dris  7  Snithi-  7490 
Tothóetsat  tri  .111.  láech  la  cechtar  de  i  ndorus  na  brudne  7  nibá 
sire  traigid  úaid  ille  7  innond  hi  tóetsat. 

Mairg  \uras  in  n-oxgain  cid  daig  na  dessi  sin  7  na  flatha  fil 
etorro  ardri  Werend  Conaire  m^c  Etersceóil    bá  líach  dibdud  na 
flatha  sin  |  for  Lomna  Drúth  xnac  Duind  Désa.     Ni  cumcxd  for  92a 
Ingcel    néla    femmid    doforfecat    7    r.     Is    deithbz>    daitsiu    a  7496 
\x\gceoil  for  Lom«tf  m«c  Dui[«]d6  YJesa.     Ní  dait  atá  a  domain 
na  orgne  ar  béra  cend  rig  alathúathe  lat  7  doernaba  fessin.     Is 
andso  damsa  chena  ar  bid  mé  cena7  ortábthar  for  brudin.    Ango 
d&no  for  Ingcel  adfia  basa  lecht  bas  briscium  7  r.     7  Cia  acca  7500 
and  iar  sin 


1  becda  Foes.        2  sic,   read  eter.        3  in  ras.  H.       4  sic.       5  n  add.  above  line. 
n- stroke  om.         ''sic, /or  cétna. 


230  [TOGAIL  BRUIDNE  DÁ  DERGA]     [92a8-92V 

^mda  na  culchometaide 

Atcondrt;r  and   da  fer  deac   for  clíathaib  airgdidib  immón 

n-imda  sin  immácúaird.     monga  findbudi  foraib.     Lente  glassa 
7505  impu.    it  é  comaldi.  comchróda.  comdelba.    C\a\de&  co  ndét  i 

llaim  each  fir  dib  7  nis  teilget  sis  eU'r  acht  it  é  echlasca  fil2  imon 

imdui  sin  immacúaird. 

Samailte  let  sin  a  ¥ir  ~Rogaiu.     Ni  handset  damsa  ón.  comé- 

taide  rig  Temrach  and  sin.     It  é  a  n-anmand.  tri  Luind  Liphe  7 
7510  tri  Airt  Átha  Cliath  7  tri  Budir  Búagnige  7  tri  Trénfir  Chúilne. 

Tongu  a  toiuges  mo  thuath  bát  ili  mairb  occo  immon  mbrudm. 

7  immáricfa  élud  dóib  ass  cidat  crechtnaig////.     Mairg  iuras  in 

n-orgam  fodéig  inna  buidn3  sin.  7  iar  sin  cia  acca  and. 


'Lé  fri  Flaith  mac  Conaire  asa  sa?;/mail  so 

7515  Atcond#;r  and*  mac  brecderg  i  mbrut  chorcra  atá  oc  sírchoí 
isin  tig.  Bale  hi  fail  in  ,xxx.  c.  gabthai  each  fer  a  a5  ucht  i 
n-ucht.  Atá  iarom  7  cathair  glas  airgdidi  foa  sudiu  for  lár  in 
tige  oc  sirchoi.  Ango  da.no  it  brónaig  a  theglach  occa  cloistin. 
Tri  fuilt  forsin  mac  sin  it  é  tri  fuilt  ón  .i.  folt  úani  7  folt  corcorda 

7520  7  folt  fororda.  Nocon  fetursa.  indat  ilgné  dochuirth^r  in  folt  fair 
nó  indat6  fuilt  failet  fair,  acht  rofetar  is  fil  ni  adage//z«r  innocht. 
Adcondarc  tri  cóectu  mac  for  cathairib  argdidib  immi.  7 
robátár  .xu.  bonsimne  i  lláim  in  meic  brecdérg  sin  7  delg  sciath7 
a  cind  each  simni  dib  7  ro  bámárni  .xu.  feraib  7  ar  cóic  suili  dec 

7525  dessa  do  cháechad  dó  7  in  sechtmad  mac  imblisen  ro  boi  im 
chindsa  do  cháechad  do  ol  Ingcel. 

Samailte  \at  sin  a  Fir  ~Rogain.  Ni  handsa  damsa  on  a  samail. 
Ro  chi  Fer  Rogam  co  tarlaic  a  déra  fola.  Dirsan  dó  ol  se  iss  ed 
gein  n-imarbaga  fil  la  firu  Herend  fri  firu  Alban  ar  gart  7  cruth 

7530  7  deilb  7  marcachas  is  liach  is  mucc  remitéit  mess  damna 
flatha  as  dech  tánic  Herz'nd  insin.  Noidiu  Conaire  mete 
Etersceoli  .i.  Lé  fri  Flaith  a  ainm.  .uii.  mbUadna  fil  ina  áes. 
Ni  indóig  lim  cid  trú  díag  na  n-ilgne  filet  forsind  fult  fil  fair.  7 

92b  inna  ndath  |  n-écsamail  docorethar  fair.    Is  é  a  sainteglachsom 

7535  sin  na  tri  .1.   maccóem   fil   imbi.     Mairg  iuras  in  n-orgain  for 

xinmarg.  -  supply  ina  lamaib  Y,  etc.  3  sic, /or  buidne.  4  letter  (é  ?) 

erased  after  and,  mac  in  ras.         5  sic,  dittogr.         6  supply  tii.         '  sic,  for  sciach. 


92b2-"]  [TOGAIL  BRUIDNE  DA  DERGA]  231 

Lomna  cid   fó  bíthin  in  mete  sin.     Ni  cumcxd  for  Ingcel    nela 
iemmid  dofortecat  7  r.     7  iar  sin  cia  acca  and. 

'Imda  na  ndaleman 

Atcondarc  and  sessiur  arbélaib  na  n-imdad2  cétna.     Monga 
findbudi3  foraib.    Bruit  úanidi  impu.    Deilge4  créda  i  n-aurslocud  7540 
a  mbrat.     It  é  lethgabra  anW  Chonall  Cernach.    Focheird  each 
fer  a  brat  immáraile  7  is  lúathidir  rothán  nibúaled  is  ing  inda 
áirthet  do  súil. 

Samailte  \at  sin  a  Fir  Fiogain.  Ni  handsa  damsa  ón.  Sé 
dálemain  rig  Temra  insin3  .i.  Úan  7  Bróen  7  Banna.  Delt  7  7545 
Drucht  7  Dathen.  Nis  dérband  día  ndáil  ind  reb  sin  7  ni  clui  a 
n-intliucht5  ocá  ndáil.  It  mathi  ind  óic  fil  and.  Fothoethsat  a 
tri  chumlund  leó  conraínfet  comgním  fri  each  seser  isin  brudin 
7  asluífet  airib  úair  is  a  sídib  dóib.  It  é  dalemain  ata  dech  fil  i 
nHenW  insin.  Mairg  iuras  in  n-orgain  fo  ndeig  sin.  Ni  7550 
ch?/;;zcid  for  Ingcel    nela  7  r.    7  iar  sin  cia  acca  and. 

'Imda  Tulchinne  Druith 

Atcondrt^r  and  borróclaech  ar  bélaib  na  imdae  cetnae  for  lár 
in  tige.  Athis  maili  fair.  Finnithir  canach  slébe  each  finna 
ásas  tríana  chend.  Unasca  óir  immá  ó.  Brat  breclígda  imbi.  7555 
.ix.  claidz^  ina  láim  7  noí  scéith  airgdidi  7  .ix.  n-ubla  óir. 
Focheird  cech  ai  dib  i  n-ardae  7  ni  thuit  ni  dib  for  lár  7  ni  bi  acht 
óen  dib  fora  bois  7  is  cumma  7  timthirecht  bech  i  lló  ánli  each  ae 
sech  araile  suas  In  tan  bá  háni  dó  atconnarcus  ocon  chlis  7 
ama/  dorecachasa6  fochartatár  grith  immi  co  mbátar  for  lár  in  7560 
tige  uile.  Is  and  asbert  ind  flaith  fil  isin  tig  frisin  clessamnach 
cotráncammár  órbat  mac  bee  7  ni  ralá  do  cless  n-airiut  cosin- 
nocht.  Uch  uch  a  phopa  chain  Conaire  is  deithbz'r  dam 
domrecacha  súil  féig  andíaraid  fer  co  tríun  meic  imlisen  foraicce 
dul  noí  ndro[«Jg7  ní  méti  dosom  a  ndéicsin  andíaraíd  sin  7565 
fichitzV  catha  de  or  se  Rofessar  co  dé  brátha  bas  n-olc  ar  dorus 
brudne.  Gabais  iarom  na  c\a\dbiu  inna  láim  7  na  scéith  airgdidi 
7  na  ub/a  óir  7  fochartatar  grith  imbi  doríse  co  mbátár  for  Iar 
tige  uile.  Dorat  i  mmoth  ani  sin  7  roléic  a  chles  n-úad  7 
asbert.  7570 

1  between  cols.  -  read  liimdad,  n  due  perhaps  to  retracing.  3  in  ras. 

4  Deilgi  Facs.         'partly  in  ras.         6  dorecAachasa  I'acs.         ~<  xx-stroke  om. 


232  [TOGAIL  BRUIDNE  DÁ  DERGA]    [92b35-9318 

.r.1   A  fir  Chaille  comérig  ná  laig  a  slige  sligairdbi  do  muic 

fintai  cia  fail  ar  dorus  tige  do  áí^lius3  fer  mbruid^^.    .r.1  Atá  and 

or  se  Fer  Cualngi  Fer  Gar  Fer  Rogel     Fer  Rogain   dlomsait 

gnim  nad  lobur  logud  Conaire  o  .u.  maccaib  Duind  Destf  ó  .u. 

7575  comaltaib  carthachaib. 

Samai/ie  lat  sin  a  Fir  Rogain.  Cia  ro  cháchain  in  laid  se. 
Ni  handset  limsa  a  sam«7  or  Fer  Rogain.  Taulchinne  rigdruth 
93  rig  Temrac/i  clessamnach  Conaire  insin  fer  comaic  |  3[moir  in 
fer  sin.  Tothóetsat  trí  4nrwbur  ina  chétcumscli  leis4  7  conrainfe 
7580  comgnim  fri  each  n-óen  isin  brudin.  7  immaricfa  elúd  dó  ass  cid 
crechtnaigthe.  Cid  ni  chena  nibu  orta  ind  orgain  cid  fo  bithin  ind 
fir  sin.     Céin  mair  noda  ains«/  for  Lomna.     Ni  ciimcxá  for  \ngcel. 

5Imda  na  muccidi 

Atconnarc  triar  i  n-airthiur  in  tige  tri  dubbirrthae  foraib.  tri  forti 
7585  úanidi  impu.  tri  6dublenna  tairsiu.6  tri  gat)ulgici  úasaib  hi  toib 
fraiged.  se  dubassi  dóib  ar  cn/nd.  cia  sút  a  Fir  Rogain.  Ni  handsa 
ol  Fer  Rogain  tri  muccaidi  ind  rig  sin  Dub  7  Dond  7  Dorcha.  Tri 
brathir  tri  m«'c  Maphir  Themrach.  Céin  mair  nud  n-ains^i/  mairg  nod 
ngéna  ar  bá  mó  búaid  a  n-anacail  oldas  a  ngona.     Ni  cumcid  for7 

7590  6Imda  na  n-arad  n-airegda 

Atconnarc  triar  n-aili  ara  mbeiaib.  téora  lanna  óir  for  airthiur  a 
cind.  teora  berrbróca  impu  de  lin  glas  imdentai  di  or.  tri  cochlini 
corcrai  impu     tri  broit  chrédumi  ina  láim. 

Samail   let   sin    a   Fir   Rogain.     Rosfetar  ol   se.     Cul    7    Frecul   7 
7595  Forcul  tri  primaraid  ind  rig  sin     tri  comais.     tri  meic  Sidbi  7  Cuinge. 
atbéla  fer  cech  airm  leo  7  conraínfet  búaid  n-echta. 

6lmda  Chuscraid  meic  Concobair 

Atconnarc  imdui  n-aili.8  ochtwr  claidbech  inti  7  máethócláech 
etwrro.  máel  dub  fair  7  belra  form  end  leiss  contúaset  áes  na  brudni 
7600  uli  a  condelg.  aildem  di  daínib  hé.  cáimsi  imbi  7  brat  gelderg.  eo 
áirgit  inna  brot.  Rofetwrsa  sin  ol  Fer  Rogain  .i.  Cuscraid  Mend 
Macha  mac  Conchobair  fil  hi  ngialnai  lasin  rig.  A  chometaidi  im  in 
t-ochtwr  fil  immi  .i.  da  Fland  da  Chwwzmain  da  Aed  da  Chrimthan. 

1  between  cols.  ■  domálius  MS.  ax-stroke  over  o.  3  here  a  smaller  leaf 

{pp.  95-94)  written  in  one  wide  column,  has  been  intercalated  by  H  ;  the  writing  has 
been  retraced,  with  the  exception  of  the  marginalia,  which  are  pale.  4_4  <?«bur  to 

leis,  pale,  not  retraced,  seemingly  in  ras.     5  in  marg.     66  in  ras.     7  supply  Ingcel. 
8  final  i  subscr.,  pale,  not  retraced. 


-9318-9413]      [TOGAIL  BRUIDNE  DÁ  DERGA]  233 

conroinfe/  comgnim  fri  cech  n-óen  isin  brudin  7  immaricfa  élod  dóib 
ass  fría  ndaltai.  7605 

'lmda  na  foarad 

Atchonnarc  nonbur  for  craund  siúil  dóib.     noí  cochleni  impu  co 
lubun  chorcrai  7  land  óir  for  cind  each  ae.     noí  mbruit  inna  lámaib. 
Rofet/^rsa  sin  ol  Fer  Rogain.    Riado.     Ríamcobur.     Riade.     Buadon. 
Búadchar.   Búadgnad.   Eirr.    Iner.  Argatlam.     noi  n-araid  foglomma  7010 
la  tri  primaradu  ind  rig.     Atbela  fer  cech  ai  dib  7  f. 

^mda  na  Saxanach 
Atconnarc  isind  leith  atúaid  din  tig.  nónbur.  noi  monga  forbaidi 
foraib.  noi  camsi  fogarti  impu  noi  lennae  corcrai  tairsiu  cen 
delgae  indib.  noi  manaise  .ix.  cromsceith  déirg  úasaib.  Rusfetamar  7615 
ol  se  .i.  Osalt  7  a  da  chomalta.  Osbrit  Lamfota  7  a  dá  chomalta. 
Lindas  7  a  da  chomalta.  tri  rigdomna  do  Saxanaib  sin  fili/  ocond 
irag.     conrainfet  in  lucht  sin  búaid  ng[«]íma2  7  r. 

^mda  na  ritired 

Atcon««7Y  triar  n-aili.     téora   máela  foraib.     tri  lenti  impu  7  tri  7620 
broit  hi  forcepul.     sraigell  i   llaim  each  ae.     Rusfetwrsa  sin  ol  se  ,i. 
Echdruim  |  Echriud  Echrúathar  tri   marcaig    ind   rig    sin    .i.    a    thri  94 
ritiri.     tri  brathir  iat.     tri  m«c  Argatroin.     mairg  iuras  in   n-orcain 
c'td  fo  dáig  in  trir  sin. 

'Imda  na  mbreteman  7625 

Atconnarc  triar  n-aili  isind  imdai  ocaib.  Fer  cain  ro  gab  a3  máelad 
hi  cetud.  di  oclaig  leis  co  mongaib  foraib.  Teóra  lenda  cummascdai 
impu.  eó  argit  i  mbrot  caech4  n-ai  dib.  tri  gascid  úasaib  hi  fraig. 
samail  let  sin  a  Fir  Rogain.  Rusfetar  son  ol  se.  Fergus  Ferde. 
Fer  Fordae.  7  Domaine  Mossud  tri  brithemain  ind  rig  sin.  mairg  7630 
iuras  in  n-orcain  cid  fo  deig  in  trir  sin.     Atbéla  fer  each  ae  dib. 

'lmdaí  na  crwtiri 
Atconnarc  nónbur  n-aile  friu  anair  noi  monga  cráebacha  cassa 
•foraib  .ix.  mbroit  glassa  luascaig  impu  .ix.  ndelce  óir  ina  mbrataib 
.ix.  failge  glano  immá  láma  ordnasc  óir  im  ordain  each  ae.  7635 
auchuimriuch  n-óir  mo5  chach  fir.  muinee  aircit  im  brágit  each  ae 
.ix.  mbuile  co  n-inchaib  órdaib  uasib  hi  fraig  6.ix.  flesca  findarcit 
anna  lamaib.  Rofetwrsa  sin  ol  se.  noi  crutiri  ind  rig  insin.  Side. 
7  Dide.  Dulothe  7  Deichrinni.  Caumul  7  Cellgen.  01  7  Ólene  7 
Olchoi.     Atbela  fer  each  ae  leo.  7640 

1  in  marg.        s  n- stroke  om.        s  a  subscr.       4  sic.        5  sic,  read  i  n-ó;  i  n-ói  Eg. 
•6  .i.  add.  Facs. 


234  [TOGAIL  BRUIDNE  DÁ  DERGA]      [9413-95a* 

'lmdai  na  clessamnach 

A.icox\tiarc  triar  n-aile  isind  airidi.     Teora  caimsi  hi  foditib"  impu. 

scíatha  cethrocairi  \n%  ina  lámaib  co  telaib  óir  foraib  7  ubla  airgit  7 

gai  bic  intlassi  leu.     Rosfetwrsa  ol  se.     Cless  7  Clissine  7  Clessamun 

7645  tri   clessamnaig   ind    rig   sin.     tri   comais.     tri    derbráthir.     tri    meic 

Naffir  Rochlis.     Atbéba6  fer  each  ae  léo. 

'lmdai  tri  n-anmed  ind  rig 

Atconnarc  triar  n-aili  hi  comfocraib  imdai    ind    rig  fessin.     Tri 

broit  gorma  impu  7  teóra  caimsi  co  ndergintlaid  tairsiu.     arrocabtha 

7650  a  ngascid  úasaib  hi  fraigid.     Rusfetwrsa  sin  ol  se  .i.  Dris  7  Draigen  7 

Aittit.      tri  anmed   ind   rig  tri  m«'c   Scéith    Foilt.     Atbela   fer  each 

airm  leó. 

^mdai  na  mBadb 

Atconnarc  triar  nocht  hi   eléthi   in   tigi  a  tóesca   fola  trethu.     7 
7655  suanemain  a  n-airlig  ara  mbraigti.     rusfetwrsa  sin  ol  se     tri  ernbaid 
úagboid  triar  orgar  la  each  n-áim  insin. 

:Imda  na  fulaehtori 

Atconnarc  triar  oc  dénam  fulochta  i  mberrbrócaib  intlassib.     Fer 
findliath  7  di  oclaig  na   farrad.     Rusfetwrsa  3sin  ol  Fer  Rogain     tri 
7660primfulachtore3  ind  rig  sin  .i.  in   Dagdae   7  a  da  daltae   .i.   Séig  7 
Segdae  da  mac  Rofir  Oenbero.     Atbéla  fer  la  each  n-ae  dib  7  f. 

xImda  na  filed 

Atconnarc  triar  n-aili  and.  teóra  landa  óir  tara  cend.  3Tri  broit 
brie  impu.  teora3  camsi  co  ndergintlaid.  teora  bretnassa  óir  inna 
7665  mbrattaib.  teora  bunsacha4  uasaib  hi  fraig.  Rofetwrsa  sin  or  Fer 
Rogin.  tri  filid  in  rig  sin  .i.  Sui  7  Rodui  7  Fordui.  tri  comais  tri 
brathir  tri  meic  Maphir  Roehétail.  Atbela  fer  cech  fir  dib.  7  congeba 
each  dias  búaid  n-oenfir  etorro.     Mairg5  iuras  ind  orcain  7  r.  | 

:Imda  na  foschometaidi 

95a        3Atcon«<z?r  and  dá  oclaech  ina  sessom  os  cind  ind  rig.     Dá  crom- 
7671  seiath    7    da   bendehlaidiub    mara   occo.     lenna   d^rca    impu.     delci 

findairgit  isna  brataib.    Bun  7  Meccun  sin  ol  se  da  chometaib7  ind  rig 

insin  da  mac  Maffir  Thuill.3] 

a  .i.  hi  cenglaib  [H] 


1  in  marg.         2  in  bis,  end  of  line.         3"3  in  ras.         *  final  a  subscr.,  -paler  ink. 
5  in  ras.         6  sic.         1  sic,  for  chométaid. 


95a6-95b3]     [TOGAIL  BRUIDNE  DA  DERGA]  235 

aImda  na  cometaidi  ind  rig 

Atcondarc  nónbor  i  n-imdae  and  ar  belaib  na  imdai  cetnae.  7675 
mongae    findbudi    foroib.    berrbróca    impu.   7   cochléne   brecca 
7  scéith  béimnecha  foraib.  claid^  dét  i  lláim  each  fir  dib  7  each 
fer  dotháet  isa  tech.  fólóimetár  a  béim  cosna  claidfo'^    ni  lomethar 
nech  dul  dond  imdae  cen  airíasacht  dóib. 

Samai/te    \at    sin    a    Fir    Rogain.      Ni    handsa   damsa    on.  7680 
Tri  Mochmatnig  Midi.    Tri  Búageltaig  Breg.    Tri  Sostaig  Slébe 
Fuait.  nonbor  cométaide  ind  rig  sin.    Tothoethsat .ix.  ndechenbair 
leó  ina  cetcu?nsc\ui  7  r.      mairg  iuras  in  n-orgain  fó  ndéig  sin. 
ni  ctnncid  for  \ngcel.  nela  iemmid  7  r.    7  iar  sin  cia  acca  and. 

Tmda  Nia  7  Bruthni  .i.  da  foss  mési  Conairi  7685' 

Atconda;r  imdae  n-aile  n-and  7  dias  indi.  It  é  damdabcha 
balcremra.  Berrbróca  impu.  It  é  gormdonna  ind  fir.  culmonga 
cttmri  foraib  It  é  aurarda  for  étun.  It  lúathidir  roth  búali 
cechtar  de  sech  araili.     Indala  hai  dond  imdai  alaile  don  tenid. 

Samailte  \at  sin  a  Fir  Rogain.  Ni  handsa  damsa.  Nia  7  7690 
Bruthni  da  foss  mése  Conaire  insin.  Is  í  dias  as  dech  fail 
i  nHerind  im  less  a  tigernae.  issed  fótera  duinni  dóib  7  aurarda 
dia  fult  athigid  in  tened  co  menic.  Ni  fil  isin  bith  dias  bas  ferr 
ina  ndáu  andáte.  Tothoet/isa/  tri  nonbor  leó  ina  cétc//;//scli 
7  conrainfet  comgnim  fri  each  7  immaricfa  e\ud  doib.  7  iar  sin  7695 
cia  acca  and. 

xImda  Sencha  7  Dubthaig  7  Gobnend  m^z'c  Lurgnig 

Atcond^ri:  imdae  as  nesam  do  Conaire  tri  prímlaích  in ti  it  é 
cétlíatha.     Teora  lenna  dubglassa  impu  remithir  medón  fir  each 
ball  dib.     Tri  claidz'^  duba  dímóra  leó.  siathir  claid^  ngarmnae  7700 
each  ae.     No  dídlastaís  finnae  for  usciu.     Lágen  mór  i  llaim  ind 
fir  medónaig  .1.  semmend  trethe.     Dagere  cuinge  sesrige  a  crand 
fil  indi.     Cressaigthe  in  fer  medónach  in  lágin  sin.  ingi  ná  tiagat 
a   huirc    ecgi    essi.    7    benaid   a   hurlond    fria    bais    co    fá    thri. 
Lónchore   mór  ara    mbélaib  méit   chore   colbthaige.     Dublind  7705 
uathmar  and  mescthus  beós  isin  duiblinn  isin.  mád  chian  co  tairi 
a   fobjdud.  lassaid    fora  crund.2     Indar  lat  is  derc  tentide  bis  95b- 
i  n-úacht/zr  in  tige. 

1  in  marg.         2  crand  Facs. 


236  [TOGAIL  BRUIDNE  DÁ  DERGA]      [95b2- 96a1 

Samailte  \at  sin  a  Fir  ~Rogain.     Ni  handsa.     Tri  laich  ata 

7710  dech  gaibthe  gaisced  i  xxHerind  .i.  Sencha  m«c  alaind  Aik/la 
7  Dubthach  Dóel  Ulad  7  Goibnend  m«c  Lurgnig.  7  ind  lúin 
Cheltchair  itiévc  Utidir  forricht  hi  cath  Maigi  T tired  is  si  fil 
i  lláim  T)x\\bthzg  Duil  Ulad.  Is  bés  dí  ind  reb  sin  in  tan  as 
apaig  fuil  námat  do  thesin1  di.  is  écen  core  co  neim  día  fábdud 

77l.'í  in  tan  frisailt^r  gnim  gona  duine  di  manis  tairi  sin.  lassaid  ara 
durnd  7  ragaid  tria  fer  a  himorchuir  no  tria  chomdida  ind 
rígthaige.  mád  fúasma  doberthar  di  mairfid  fer  each  fúasma 
ó  bethir  ocond  reib  sin  di  ón  tráth  co  araile  7  nis  n-aidléba. 
7  mád  urchur  mairfid  nónbor  cacha  urchair  7  bid  ri  1  rigdomna 

7720  i  aire  dibergae  in  nómad  fer.  Tonga  a  tonges  mo  thúath  bid 
sochaide  forsa  ndailfe  deoga  tonnaid  innocht  ar  dorus  na  hrudne 
ind  luin  Celtchair  meic  Guthidir.  Tongti  do  dia  tong^y  mo 
thuat/i  tototthsat  tri  chét  lasin  triar  sin  ina  cetchumscliu 
7  conrainfet-  comgnim  fri  each  triar  isin  brudin  innocht  7  maXdfit 

7725  búaid  rig  t  airig  dibergae.  7  immaricfa  éiud  dóib.  Mairg  \uras 
in  n-orgain  for  Lomna  Drúth  cid  fo  bithin  in  triir  sin.  ni  cut/tcid 
{or  higcel  7  r.    7  iarsin  eta  acca  and. 

3Imda  tri  n-aitech  Fer  Falga 
Atconda/r  and  imdae  7  triar  inti.     Triar  fer  fortrén  feramail 

7730  fortamail  nacha  sella  duini  tairisethar  fri  án  teóra  drecha  éitchi 
androchta  ara  n-imómon  imcissin  úath  imdatuigethar  celt 
clithargarb  íinna  conwácb  a  chuirp  imcháit  agrind  a  rruisc 
roamnais  tria  fróech  finnu  ferb  cen  étaige  imtuige  co  certsála 
sis.    La  teóra  monga  echda  úathmara  ségda  co  slissu  laich  luind 

7735  lúatar  claid^z'^  balcbéimnechu  fri  bibdadu  béim  búrit  fri  teóra 
sústa  iarndae  cona  secht  slabradaib  tredúalachaib  tréchissi  cona 
secht  cendphartib  iarndaib  a  cind  cacha  slabraide  trummithir 
tinni  deich  brudamna  each  n-ae.  Tri  dondfir  mora.  Culmonga 
duba  echda  foraib  rosegat  a  ndi  sail.     Dá  ndagtrian  damseiche 

7740  i  mmedón  each  ae.  7  it  remithir  sliastae  fir  cech  dubdrolom 
cetharchoir  fordadúna.  Iss  ed  étach  fil  impu  celt  asas  tréu 
Ro  cessa  trillse  dia  cúlmongaib  7  sithrogait  iarnd  sithremithir 
cuing  n-imechtair  i  lláim  each  ae  7  slabrad  iarind  a  cind  cacha 

96aj0irge  7  pistul  iairnd  |  asithremithir4  cuing  n-úarmedóin  a  cind 

a  i  comsid  [M] 


1  sic,  read  thestin,  Eg.  etc.  2  conráinfe  Facs.  3  between  cols.  4  sic,  for 

as  sithremithir. 


96a1-36]  [TOGAIL  BRUIDNE  DÁ  DERGA]  237 

cecha    s\abraide  7   atát   ina   mbruc    isin    tig   7   is   leór  grain   a  774& 
n-imcisin.     Ni  fil  isin  tig  ná  beth  ina  foditin. 

Samai/ie  \at  sin  a  Fir  Rogaiu.  Sochtais  Fer  Rogaiu.  Is 
andsa  damsa  a  samail  Ni  fet&rsa  do  feraib  betha  manid  hé  in 
triar  [aithech1]  ucut  ro  anacht  Cu  QhuXaind  hi  forbais  Fer 
Fálga  7  ro  marbsat  .1.  láech  oca  n-anacol  7  ni  relic  Cu  Chu\aindl7b0 
a  mmarbad  ara  n-ingantai.  at  é  a  n-anmand  in  trir  sin  .i. 
Srubdairi  mac  Dor[«]dbruiges  7  Conchend  Cind  Maige  7  Fiad 
Sceme  mac  Scípe.  Totoei/isai  tri  chét  leó  ina  céXchumscliu  7 
conrain/^  comgnim  fri  each  triar  i  mbruc////!  7  dia  tuidchet2 
foraib  immach  bid  intechta  tría  críathar  n-átha  bar  mbrúar  lasin  7755. 
n-innas  dofíurat  cusnaib  sústaib  iarind.  Mairg  \\xxas  in  n-orgain 
cid  fó  bíthin  in  trir  sin  ar  nilach3  im  ségond  7  is  cendarraic 
comrac  friu.  Ni  cz*///cid  for  Ingcel  r\e\a  iemmid  dofortecat.  7 
iar  sin  cia  acca  and. 

4Imda  Da  Dergae  7760 

Atcondarc  imda  n-aile  and  7  óenfer  inte  7  dá  gilla  ara 
bélaib.  7  dí  moing  foraib  indala  hai  is  dub.  alaile  is  find. 
Folt  derg  forsincl  láech  7  abrait  deirg  lais.  Da  ngrúad  chorcorda 
lais.  Rose  roglas  rochain  occa.  7  brat  úanidi  immi.  léne 
gelchulpatach  co  ndergintlaid  imbi.  7  claid^  co  n-imdurnd  7765 
dét  ina  láim  7  arric  airechtain  cacha  imdae  isin  tig  di  lind  7 
biud  oss  é  cossalach  oc  timthirecht  in  tslóig  uli. 

Samaii/e  \atsin  a  Fir  Rogain.  Ni  handsa.  Rofetwrsa  inna  firu 
sin.  Da  Derga  insain  is  lais  dorónad  in  bxwdeu  7  ó  gabais  trebad 
niro  dúnait  a  doirse  nam  o  dorigned  acht  leth  dia  mbi  in  gáeth7770 
is  fris  bis  in  chomla  7  o  gabais  trebad  ni  tuccad  a  chairi  do 
thenid  acht  no  bid  oc  bruith  bid  do  feraib  Hcrei/d.  7  in  dias  fil 
ara  bélaib  dá  dalta  dosom  in  dá  mac  sin  .i.  dá  mac  rig  Lagen  .i. 
Muredach  7  Corpri.  7  totoo.\./isdt  tri  deichenbair  lasin  triar  sin 
ar  dorus  a  tigi  7  maid,/?/  búaid  rig  i  airig  dibergae  7  immaricfa  7775- 
elud  dóib  ass  iar  suidi.  Céin  mair  nodo  ansed  for  Lomna.  Bá 
ferr  búaid  a  n-anacail  oldás  búaid  a  ngona.  Bátár  anachthae 
cid  fó  bíthin  ind  fir  sin.  bá  túalaing  a  chomairgi  in  fer  sin  for 
Lomwtf  Drúth.  Ni  c«7//cid  for  \ngcel.  nelu.  7  iar  sin  cia 
acca  and.  778a 

1  in  /as.  H.  -  read  tuidchiset,  St.,  etc.  3  armlach  Facs.,  read  ni  hilach  Y. 

4  in  marg.         b  n-stroke  om. 


238  [TOGAIL  BRUIDNE  DA  DERGA]   [96a37-96V2 

'Imda  na  tri  niad  a  sidib 

Atconda;r  and  imdai  7  triar  indi.  tri  bruit  dergae  impu  7 
teóra  léne  derga  impu  7  tri  fuilt  derga  foraib.  derga  uli  cona 
fiaclaib.     Tri  scéith  derga  úasaib.     Tri  gaí  derga  ina  llamaib. 

7785  Tri  heich  derga  ina  srianaib  doib  ar  dorus  bvudne. 

96b  Sawai/te  \at  sin  a  Fir  Regain.  Ni  handsa.  Tri  nia  do'rónsat 
goí  i  sidib.  Is  í  digal  doratad  foraib  la  rig  side  a  n-orgain  co 
fá  thri  la  rig  Temrach.  Is  é  rí  dedenach  lasa  n-orgiter  la 
Conaire  mac  nEtersceli.   Asluifet  airib  ind  fir  sin.    do  chomallad 

7790  a  n-orgni  dodeochatár  sech  ní  génaitér  ní  génat  nech.  7  iar 
sin  cia  acca  and. 

2Imda  na  ndorsairi 

Atcondnrc  and  triar  for  lár  in  tige  ocon  dorus.     Teóra  lorga 
brebnechaa   inna    lámaib.       Is    lúathidir    fiamain    each    ae    dib 
7795  timchull  araile  dochom  in  dorais.     Berrbróca  impu  it  é  breca  7 
bruit  lachtnae  led. 

Samniltc  \at  sin  a  Fir  Rogain.     Ni  handsa.     tri  dorsaide  rig 

Temrach  insin  ,i.  Echur  7  Tochur  7  Tecmang  tri  meic  Ersand  7 

Chomlad.     Tothoethsat  an  tri  chomlin  led  7  conrainnfet  búaíd 

7800  fir  etarro  7  immáricfa  e\ud  dóib  cidat  créchtaig.     mairg  iura.y3 

for  homna  TJru/h.     ni  cumzxd  for    \ngcel  7   r.     7    iar  sin   cia 


ace  a  and. 


2Imda  Fir  Chail 


Atconda;r    and    ocon     tenid     airtheraig     fer     maeldub    co 
7805  n-óensúil  lais   7   óenchoiss    7    óenláim    7   mucc  maeldub  dóithe 
laiss  for  tenid  ocsí4  oc  sírégim.  7  ben  bélmar  már  inna  farrad. 

Samailte  \atsin  a  Fir  Rogain.  Ni  handsa.  Fer  Caille  cona 
muic  7  a  ben  Cichuil.  Atát  a  aidni  thechta  lasin  n-aidchi 
farrridse5  innocht  Conaire.  Dirsan  dond  aigid  ruidfes  etorro.  Is 
7810  di  gessib  ém  do  Conaire  Fer  Caille  cona  muic.  mairg  iuras  in 
n-orgain  for  homna.  ni  cumcXd  for  Ingccl.  7  iar  sin  cia 
acca  and. 

-  .i.  tolla  [M] 
'  in  viarg.     2  between  cols.    3  end  of  line,  supply  in  n-orgain.    4  sic,  for  os  hi.     5  sic. 


96b23-97a7]    [TOGAIL  BRUIDNE  DA  DERGA]  239 

'Imda  tri  mac  mBaise  di  Bretnaib 

Atcondarc  and  imdae  7  tri  nónbor  inti  monga  findbudi 
foraib  it  é  comalli.  cochléne  dub  im  each  n-óenfer  dib  7  cenniud  7815 
find  for  each  cochull  7  cuirce  derg  for  each  cenniud  dib  7  delg 
n-iarind  i  n-aurslo^W  each  cochaill  7  claid^  dub  dímár  fó  brut 
each  fir  dib  7  no  dídlastaís  finna  for  usciu  7  scéith  co  iaebur 
chondualtf  foraib. 

Samaiite  \at  sin  a  Fir  Rogain.     Ni  handsa.     Diberg  tri  mac  7820 
mBáithse   di    Bretnaib    insin.     'Yotoethsat  tri    nónhor  leó    ina 
cctchumscliu  7  conraínfet  búaid  fir  etorro.     7   iar  sin  cia  aeca 
and. 

Tmda  na  fursiri 

Atcondarc  and  tríar  forchuitbidi  hi  cind  tened  tri  bruit  odra  7825 
impu  o  nobetís  fir  Herend  i  n-óenmagin  7  cé  nobeth  colaind  a 
mathar  i  athar  ar  bélaib  each  fir  dib  ni  foelsad2  nech  dib  cen 
gári  impu.  Coi  hi  fil  in  trichoit  .c.  issin  tig  ni  ermada  nech  dib 
a  suidi  nách  a  lige  lasin  triar  cuitbidi  sin.  nách  tan  tosnaidle 
súil  ind  rig  tibid  la  each  ndéscin.  7830 

Samailte  \at  sin  a  Fir  Rogain.  Ni  handsa.  Máel  7  Mlithi  7 
Ádmlithi.  Tri  cuitbi3  rig  Hérend  insin.  Atbéla  fer  la  each 
n-ae  7  conraínfet  búaid  fir  etorro.  mairg  iuras  in  n-oxgain  for 
Lomna  7  r.     7  iar  sin  cia  acca  and.  \ 

4 Imda  na  ndeogbaire  97a 

Atcondarc  and    imda   7  triar  indi     tri  bruit  glaslúascacha  7836 
impu.     Cuach   usee  ar  bélaib  each  fir  dib  7  popp  do  birur  for 
each  cuach. 

Samailte  \at  sin  a  Fir  Rogain.    Ni  handsa.    Dub  7  Dond  7 
Dobur.a     Tri  deogbairi  rig  Tcmrach5  insin6  (     ):  t(    )8  m^zc  Lai  7840 
7  Aidchi.     7  iar  sin  cia  aca  and. 

4Imda  Náir  Tuathchaích 

Atcondarc  and  9fer  tuadcháech9  co  súil  millethaig  cend 
mucce  lais  for  ten  id  os  si  oc  sírégim 

*  t  Dorchae  [M] 


1  between  cols.         •  foelsat  Facs.         3  sic.         4  in  tnarg.  5  a  small  oval  inset 

here  (II.  5  and  6),   the  writing  has  flaked  off  in  places.         6  only  top  of  s  left. 
7  Meg.,  X.  Facs.         8  Meg.,  tri  Facs.         9"9  partly  flaked  off,  but  traceable. 


240  [TOGAIL  BRUIDNE  DÁ  DERGA]     [97a8-97b* 

7845  S&mailte  lat  sin  a  Fir  "Rogam.  Ni  handset  damsa  a  samaiL 
Nár  Túathcáech  sain  muccid  Boidb  a  Sid  ar  Fem/«  nach  fled 
oca  rabi  riam  dodórted  fuil  occe. 

Comérgid    súas    trá    a    fíanna   for    \x\gcel  dochom    in    tige. 

Cotaéirget  \a.r  om  la  sodain   na  dibergaig  dochom  na  brudfi^  7 

7850  fochartatar  a  ndord  n-impi.    Tá  chéin  for  Conaire  cid  so.   Fianna 

ar  thig  or  Conall  Cernach.    Oic  dóib  sund  ol  Conaire.    Ricfaider 

a  les  innocht  or  Conall  Cernach. 

Is   iar  sin  dolluid  Lomna  Drúth  riasin  slóg   isin    mbrud*».. 
Bensait  in  dorsaire  a  cend  de.     Fochres  iaro;//  isin  mbrudz>z  co 
7855  fa  thri  7  dorralad  eiste  co  fá  thri  feib  dorair^Jgertsom1  fessin. 

Dothic   iari?m   Conaire  immach    asin    bxuxdin   7   drécht  día 
muintzV  lais    7   ferait   comlond    frisin   slóg.   7  dofuitet  se  .c.  la 
Conaire  ríasíu  rosassad  a  arm.     Adaint^?-  xaxom  in  hxwden  co  fá 
thri  7  dorróbdad  anall  co  fa  thri.     7  rodet  ni  iurtha  ind  oxgain 
7860  mani  gabtha  gnim  n-aithergaib  do  Conaire.     Dotháet  Conaire 
do   saigid  a  harm  iar  sin   7   gebid  a  erred  cathaigthe  imme.  7 
gabaid  glés  n-imberta  a  arm  forsna  diberga  cosin  mbudin  ro  boi. 
Tofuitet  da.no  sé  chét  lais  iar  saigid  a  airm  inna  chétcz/w/scliu. 
Ro  gab  roiniud  forsna  dibergae  iar  sudiu.     Atrubartsa  fribse 
7865  for  Fer  Rogaz'n  mac  Duind  Desa.  O  beit  fianna  fer  nErend   7 
Alban  do  Conaire  ar  thig  ni  iur/har  ind  orgain  main  millt<?r  a 
bruth  7  a  gal  Conaire.     Bid  gar  úar  dosom  on  or  na  druid  ro 
bátár  immalle  frisna  dibergae  bá  hé  milliud  són  dobertatár  conid 
ragaib  roluigi  dige 
7870        Dolluid  Conaire  issa  tech  iar  sin  7  conatech2  dig.     Deog  dam 
a  phopa   Mete   Cecht   for   Conaire.     Ni  hé  ord  ro  ngabus   úait 
cosse  ém  for  Mac  Cecht  tabairt  digi   dait.      Atát  dálemain  7 
deogbairi  lat  tuicet  dig  dait.      In  t-órd  rongabwsa  úait  cosse  to 
imditiu  o  beit  fianna  fer3  nExettd  7  Alban  deit  imon  mbrudm 
7875  raga  slan  úadib  7  ni  raga  gai  it  chorp.   Cuindig  dig  cot  dálemnu 

7  cot  deogbairiu  \ 

97b        Is    and   sin    conatecht    Conaire   dig   coa   dálemnaib    7    coa 

deogbairib  ro  bátár  isin  tig.    Nis  fil  and  chetus  ol  seat  ro  dóirteá 

forsna    tenti    na    lennand    ro    batar    isin    tig.     Ni    fúaratar    na 

7880  deogbaire  dig  dó  isin  Dothrae.a  7  ro  boi  in  Dothra  triasin  tech. 

a  .i.  aband  [M] 


1  n-strolce  om.       2  sic,  for  conatecht,  as  below  I.  t]8'j'].       3  contraction  stroke  over 
fer. 


97b5"43]         [TOGAIL  BRUIDNE  DA  DERGA]  241 

Is   and  conaitecht   Conaire  dig   aridisi.      Deog  dam  a  data1  a 
Mete  Cecht  is  cumma  dam  ce  bát3  é  éc  tíasur  ol  atbél  chenae. 

Is  and  sin  tra  ro  lá  Mac  Cecht  rogu  di  láthaib  gaile  fer 
nErend  ro  batár  isin  tig.  dús  in  bad  imchomet  ind  rig  bad 
dethiten  dóib.  t  bád  chuingid  dige  dó.  Iss  é  ros  frecair  isin  7885 
tig  Conall  Q<zxnach  7  ba  lond  laside  in  comram  7  baí  fich  doszV/e 
do  grés  iar  tain  fri  Mac  Cecht.  Léic  dúinni  comet  ind  rig  or 
Conall  7  eirgsiu  do  chuingid  na  digi  úair  is  cucut  conaitegar. 

Luid  \axom  Mac  Cecht  do  chuingid  na  dige  7  gabais  Lé  \r\ 
Flaith3  xxxac  Conaire  fo  axail  7  in  cuach  órdae  Conaire  i  mb^rfide  7890 
dam  co  tinni.  7  bz'rt  a  sciath  7  a  dá  gai  7  a  cXzxdeb.  7  bz>t  inber 
in  chore  .i.  inber  iairnd.  Farrumai  immach  cucu  7  dobert  .ix. 
mbulli  dond  inbwr  iarind  ar  dorus  na  brud?z£  7  tofuit  nónbur 
cacha  buille.  Dogní  ian?m  fáenchles  don  sciath  7  faeborchles 
don  claidz'zz^  imma  chend  7  tobert  fobart  mbidbad  forro  7  7895 
tofuitet  sé  .c.  lais  ina  chétclwwscliu.  7  teit  iar  sligi  cét  tria 
budin  sechtair. 

Imthzh-sa  lochia  na  brudne  iss  ed  chestnigth^r  sund  colléic. 
Atraig  Conall  Cernach  7  gebid  a  gaisced  7  imsoi  dar  dorus  na 
brud^i  7  timchellaid  a  tech  7  dofuitet   .ccc.   lais  7  dichuirid  na  7900 
diberga*  dar  teóra  fuithairbi  ó  bru^z  sechtair.  7  maídid  búaid 
rig  7  tintaíd  i  mbrudzVz  7  sé  créchtach. 

Tic  Cormac  Cond  Longas  7  a  noí  céli  malle  fris.  7  doberat 
a  czz/v/scliu  forsna  diberga  7  dothuitet  .ix.  ndeichenber  la  Cormac 
7   noí  ndeicheuóor  la    muintz'r  7   fer  cqc/i    airm   7   fer   cec/i    fir  7905 
7  maidid    Cormac    lecht    airig    diberga.    7    immáric    chid   dóib 
cérbot  execbtaig. 

Tecait  in  triar  Cruithnech  a  brudiu  sechtair  7  gabait  gles 
immerta  a  n-arm  forsna  diberga  7  dofuitet  .ix.  ndeichenbi?r  leo 
7  immaríc  e\ud  dóib  cíarbat  crechtaig.  7910 

Tecait  in  nonbor  cuslennach  immach  7  imrubat  a  [?z]gnims 
forsna  diberga  7  immáric  elzz^  dóib. 

Cid  fil  and   trá  acht  is  fota  fri  haisnis  is  tophlíúin  menman 
is  búadred    do    chétfaidib  is  emiltius    fri   hestidib  is  imarcraid 
n-innisen  tiachtain  darna  nechib  inundaib  fo  di.     Acht  tancatár7915 
iar   n-urd   lucht    na    brud«^  immach   7   ro  fersatár  a   comlonna 
forsna    diberga    7    dotuitset    leó    arrW   ro   radi    Fer    R.ogam   7 

1  apparently  in  ras.  M.  -  sic,  ligatured  té.        3  fl  of  Flaith  altered  from  frif 

by  ~Sl,  who  repeated  f>i  inadvertently.  4  dib'g  MS.  5  xi-stroke  om. 

R 


242  [TOGAIL  BRUIDNE  DÁ  DERGA]     [97b«-98a39 

98a  Lomna  Druth  fri  \ngcel  |  .i.  no  theiged  lucht  cecha  imdae 
béus   co   fertais  a  comlond   7   imrulaítís  ass  iar  sin.     Connach 

7920  farcaib  i  mbrudzw  i  farrad  Conaire  acht  Conall  7  Sencha  7 
Dubtach. 

Frisin  mórbruth  iarom  7  fri  met  in  chiwzlaind  ro  fer  Conaire 
dofic  a  mórthart  ítad  7  aplis  do  thám  arnach  fúair  a  dig. 
O  'tbath    iarom   in    rí   dotháegat  in  triar  út  a  brudzVz  immach 

7925  7  nos  gabat  sáebglés  ndíberge  forsna  díbergaib  7  imthíagat 
o  brudzVz  co  créchtach  aithbris1   7  athgoite. 

Imthz/jsa  Meic  Cecht  im  luidsz'^e  co  ránic  Tiprait  Casra  ba 
occus  dó  i  mbui  hi  Crích  Cúaland  inna  farrad  7  ní  fúair  lán 
a  chúaich   inti   di    usci    .i.   in   cúach   orda    Conaire    ronuc   ina 

7930  láim.  Dorimchell  rigusciu  Hereud  ria  matain  .i.  Buas.  Boand. 
Banna.  Berba,.  Neim.  Luae.  Laigdae.  Sinand.  Siur.  Slicech. 
Samair.  Find.  Ruirthech.  7  ni  fúair  lán  a  chúaich  di  usci  intib. 
Toróchell  da.no  primlocha  Hevend  ria  matain  .i.  Dergderc. 
Loch  Luimnig.  Loch  Ri.  Loch  Febail.  Lock  Mesca.  Lock  nErbsen. 

7935  Lock  Laíg.  Lock  Cúan.  Lock  nEchach.  Mórloch  7  ní  fúair  lán 
a  cuaich  di  usci  intib.  Luid  co  ránic  Úarán  nGarad  for  Maig  Ai. 
Atroasidé  a  dicleth  n-airi  co  tuc  lán  a  chúaich  ass  7  docer 
in  vaac  foa  choim.  Dodeochaid  iar  sudiu  co  tánic  brudin 
Dá  Dergae  ria  matain. 

7940  In  tan  dodeochaid  Mac  Cecht  triasin  tres  fuithairbi  dochom 
in  tige  is  and  ro  boí  días  oc  béim  a  chind  do  Conaire.  Benaid 
iarom  Mac  Cecht  a  chend  dondala  fir  adchomaic  a  chend  do 
Conaire.  Ro  boi  da.no  in  fer  aile  oc  élúd  ass  cossin  chind 
dochoemnacair  coirthe  cloche  fo  chossaib  Meic  Cecht  for  lár  na 

7945  brud«£  toléice2  dond  fiur  aile  occa  rabi  a  cend3  tara  chóeldruim 
co  rróemid  a  druim  and.  Benaid  Mac  Cecht  a  chend  de  far 
sudiu.  Dórtais  Mac  Cecht  in  cúach  n-usci  in  n-airsci  7  i  mméde 
Conaire.  Asbert  iarom  cend  Conaire  iar  tabairt  ind  usci  ina 
médi  7  inna  ersci. 

7950  Maith  fer  Mac  Cecht  fó  fer  Mac  Cecht. 

dobeir  dig  conoi  rig  dogni  echt. 

Luid  Mac  Cecht  iar  sudiu  iarom4  i  ndegaid  in  madma. 

Iss  ed  tra  ármit  araile  libair  and  so  conna  torchair  acht 
uathed    mbec    im    Conaire  .i.   nónbor   nammá.     7    ní   mór  ma 

i  sic,  read  aithbriste.         2  doléice  Facs.         3  cAend  Facs.         4  om  in  ras. 


98a39-98b33]     [TOGAIL  BRUIDNE  DA  DERGA]  243 

doerna  sceóla  indisen  seel  dona  fíannaib  ro  bátár  ar  tig  doib.  7955 
Baile  i  rrabatár  .u.  mile  .c.   7  x.  c.  in   each  míli  ní  érna  acht 
óenchoiciuir  dib  ass  .i.    Ingcel   7   a    dá    bráthaira  [U.   Ecell2   7 
Tulchinne.b     Luid   iarom  Ingcél   i   nAlbain    iar   tain  |  7    gabais    rigi  98b 
dar  esi  a  athar  ó  rue  buaid  rig  alathúathi  leis  dia  thig. 

Is^s  ed3  im  is  slicht  i  llebraib  ailib  and  7  is  dochu  combad  7960 
firiu.  Cethracha  i  coica4  do  thutim  do8  lucht  na  brud;/£.    7  teóra 
cetraimthe  do  thutim  dona  dibergaib.     7  a  n-áentrían  nammá 
do  élúd  ónd  orgain. 

In  tan  da?io  ro  boi  Mac  Cecht  fora  áltaib  isind  ármaig  cind 
in  tres  lai  co  n-accai  in  mnai  sechae.     Tadall  lat  ille  a  banscál  7965 
for  Mac  Cecht.    Ni  laimim  a  dul  ol  in  ben  lat  graain  7  t'omun. 
Ro  boi  úair  damsa  di  sudiu  a  ben  for  M^c  Cecht.     Nod  gaibim 
for  fir  mo  enig   7   mo  faesaim.     Adella  in   ben    chuice  iarom. 
Nocon  fetursa  ol  se  in  cuil  bá  in  corrmíl  bá  in  sengán  nom  gaib 
isin    crecht.     Ecmaing    bá    mongach    meic    thire    ro    boi    and  7970 
connici  a  dá  gúalaind   isin  crecht.     Ro  gab  in  ben   ar  but   7 
dosrenga  asin  crecht   7  dob^zr  lán  a  bél  lais  ass.     Is    sengan 
sentalman  ém  or  in   ben   ani  seo.     Tongu  do  dia  toinges  mo 
thúath    for  Mac  Cecht  níbu  mó    limsa  oldás   cuil  t  corrmíl   i 
sengan   sin.     Atbath  da.no  Lé  fri  Flaith   mac  Conaire  fó  oxail  7975 
Meic  Cecht.    [37  ro  leg  bruth  7  alius  in  miled  hé. 

Dolluid  Mac  Cecht  iar  sin  iar  nglanad  ind  áir5]  cind  in  tres  lai  7 
dosrenga  Conaire  lais  fora  muin  coE6ro  adnacht7  hi  Temraig  hé  ut 
alii  dicunt.6]    Doslui  Mac  Qecht  iar  sin  hi  Conachtac  co  ndernad 
a  leges  i  mMaig  Bréngair.     conid  de  ro  len  in  t-ainm  a  mmag  7980 
do  ingor  Meic  Cecht  .i.  Mag  mBrénguir. 

Asluí  dano  Conall  Qcxnach  o  brudz'u  7  dochúatar  tri  .111.  gai 
triasin  láim  i  mboi  in  scíath  dó.  7  luid  iar  sin  co  rránic  tech  a 
athar  7  leth  a  scéith  inna  láim  7  a  c\a'\deb  7  brurech  a  dá  gai. 
Forránic  iarom  a  athair  i  ndorus  a  liss  hi  Talltin.  Lúatha  coin  7985 
dotroiphnetár  a  maccan  for  a  athair  friss.  iss  ed  ron  bi  do 
chomruc  fri  ócu  ón  a  senlaich  for  Conall  Ccrnach.     Scéla  lat  di 


a  [in  marg.~\   .i.  tri  m«'c  ui  Chonmaic  [H]        b  .i.  Dartaid  na  Diberca  [H] 
ca  chrích  fessin  [H] 


t-1  in  ras.  H.  2  EcAell  Facs.  3  second  s  (om.  Facs.)  erased,  but  traceable;  two 
strokes  over  the  large  capital  S,  which  has  been  retraced.  i  i  altered  to  e;  coéca 
Facs.  5"5  in  ras.  H.  coarse  large  script,  widely  spread  to  fill  space.  6"6  in  ras.  H, 
partly  retraced.         '  the  mark  of  aspiration  is  over  t.         8  don  Facs. 

R2 


244  [TOGAIL  BRUIDNE  DA  DERGA]      [g^-SBa» 

na   brudwé   Da    Dergae    ol    Amorgin.     In    beó   do    thigernae. 
Nocon  beó  im  for  Conall.     Tongu  do  dia  toingthe  mórthúatha 

7990  Qlad  is  midlachda  dond  fir  dodeochaid  ass  i  mbethaid  íar  fácbáil 
a  thigerna  la  náimtiu  i  mbás.  Nidat  bána  mo  chrechtasaa  sen- 
laich  ol  esseom.  Doadbat  a  láim  scéith  dó  forsa  rabatár  tri  .111. 
crecht  iss  cd  adcoimced  furri.  In  scíath  trá  immardítnestar  iss 
ed  ros  anacht.    Ind  lám  dess  im  immarobrad  for  sudi  co  rrici  a  da 

99a  cutr«7//mae.  Ro  cirred  iar<?m|ind  lám  sin  7  ro  hathchummad  7  ro 

7996  crechtnaiged  7  ro  críatrad  acht1  conácaibset  na  féthi  frisin  corp 
cen  etarscarad  innád  rabae  in  scíath  ocá  imdegail.  Ro  fich  ind 
lám  sin  innocht  a  maccáin  ol  Amorgein.  Fir  son  a  senlaich  ol 
Conall  QetJiach     is  sochaide  dia  tard  deoga  tonnaid  innocht  ar 

sooodorus  bruidw. 

Imthus  im  na  [«Jdibergach2  each  óen  terna  dib  o  brudzVz 
dollotar  cosin  carnd  dodrónsat  isind  aidchi  remideogaid.  7 
bertatar  cloic3  each  fir  beógaíti  leo  ass.  Conid  ed  ro  márbad 
dib  oc  brudin  fer  each  clochi  fil  hi  Carnd  Leca.   Finit  z.men  Unit. 


8005  Slicht  Libair  Dromma  Snechta  inso 

ORGAIN  Brudne  Ui  Dergae  trá  iarna  remscélaib  .i.  iar 
Tesbaid4  Etaine  ingine  AiWlo  7  iar  Tromdáim  Echdach 
Airemón  7  iar  nAisnéis  Side  Meic  Oic  do  Midir  Breg  Leith 
ina  sid.     Conaire  mac  Et^scéli  m^zc  m^zc  Ier  di  Ernaib  Muman 

8010  is  é  ro  hort  isin  brudzVz  seo.  Mess  Búachallo  da.no  a  máthair 
ingen  side  Echdach  Airemon  7  ingen  ingine  Etaine  ut  dz'xz'mus. 
Conid  Conaire  ó  máthair  do  Echdaig  .i.  Conaire  úa  hEcach  .i. 
mac  ingine  ingine  Echach  hé. 

Is  ed  fodrúair  a   orcain   hi   cinta   Echdach    ar    is    áes    side 

8015  Breg  Leith  dorinólsat  in  n-orgain  fo  bith  tonaidbecht  forro  a 
sid  oc  cuinchid  Etaine  la  Echdaig.  Ros  dolbsat  iarom  lucht 
in  tside  sin  hi  slúagu  7  dollotár  do  inriud  Maige  Breg  7  tarfás 
samlaid  do  Chonaire.  Ecmaing  ba  tir  dudlotar  ar  is  hé  ri  insin 
loingside  siabrai.    Ar  gabaissom5  flaith  i  ndiaid  a  athar  7  asbert 

8020  Ninión  druí  bátar  n-é  airchoilte  a  flatha.  ar  ná  hechtrad  a 
Temraig  each   nómaid   aidche  7  ní  fuinmils^/  gata   ina   flaith. 

1  achd  Facs.        ~  n-stroke  om.        3  sic,  cloicA  Facs.       4  baid  added  above  line,  M. 
5  abais  ui  /as.  M. 


99a»°-«]  [TOGAIL  BRUIDNE  DÁ  DERGA]  245 

7  na  gabtha  diberg.  7  ni  áirsco7  augra  in  dá  túathmaíl  túath 
Maugnae.  7  ná  foíed  hi  taig  asmbad  ecna  soilse  iar  fuiniud 
gr/ne  7  r. 

Slicht  na  cíni  béos.  8025 

Mane  Milscothach  mac  Carbad  7  Gér  mac  ui  Necae  7  tri 
meiz  ui  Thoigse  it  é  nod  n-ortatar  Conaire  tre  chomarli  Ingceóil. 
Dobreth  Geer  mac  ui  Necae  hi  rráith  fri  Ingcél  im  orgain 
no  thogfad  i  nHére  dó.  Roda  nertsatside  do  chomollod  fri 
Ingcel  a  n-ebred  Mani  Milscothach.  Asbert  Mani  ba  liach  8030 
hxwáen  do  orgain  fo  déig  Conaire.  Is  de  no  geibed  Ingcél 
grtúad1]  7  fir  ui  Necae.  Tri  .111.  ba  hé  a  llin  ocund  orgain 
Is  ed  dollotár  riam  i  nAlpain  do  chor  a  ndibergae  and  ar  nir 
léic  greim  Conairi  doib  a  cor  i  nHere.  Conid  iar  sin  tancatar 
Hérind  a  llín  cétna  7  ortatár  brudzVz.  Conid  Bruden  Ui  Derga8035 
cona  fúasaitib  7  cona  slechtaib  27  cona  remscélaib  ama/adfiadar 
i  llebraib  insin  anúas  a3  bith  samlaid.,  .,  .,  | 

1  úad,  end  of  line,  by  H,  ink  paler.  •  This  leaf  is  in  two  sections;  the  lower 
of  triangular  shape,  has  been  re-joined  out  of  alignment,  so  that  certain  letters, 
bisected,  hi  both  columns,  recto  and  verso,  do  not  meet;  several  are  lost,  cf.  infra. 
3  Facs.  has  ar  siglum  ;  but  there  is  no  trace  of  cross-stroke. 


[     246     ]  [99b1 


tm,V4 


■#*& 


99b  Incipit    Fled    Bricrend   7  in    Curathmir    Emna    Macha    7    in 
Briatharchath1  ban  Ulad  7  Tochim  Úlflfl?  do  C//;^achnaib 
8040  Ai  7  Cennach  ind  Rúanada2  i  nEmain  Macha 


B 


OÍ   fled   mór  la   Bricrind   Nemthencra  do  Chonchobwr  mac 


flede.     Dorónad    ian?m    tegdas    chumtachta    lais    fri    frithailem 
tomalta  na  flede.     Conrotacht  iarom  a  tech   sin  la   Bricrind  i 

8045  nDún  Rudraige  fó  chosmailius  na  Cráebrúadi  i  nEmain  Macha 
acht  nammá  ro  derscaigestar  a  tech  so  eter  adbur  7  elathain. 
eter  chaimi  7  chumtachtae.  eter  úatni  7  airinigi.  eter  ligrad  7 
lógmaire.  eter  sochraide  7  súachnide.  eter  irscartad  7  imdorus 
do  thigib  inna  hamsiri  sin  uli. 

8050  Is  amlaid  trá  dorónad  a  tech  sin  sudigud  Tige  Midchúarta 
fair  .ix.  n-imdada  and  ó  thenid  co  fraigid  .xxx.  traiged  i  n-airdi 
cacha  hairinig  crédumae  co  ndiórad  óir  friu  uile.  Conrotacht 
rigimdae  and  iarom  do  Chonc/wbur  i  n-airinuch  ind  rigthige  sin 
úas  imdadaib  in  tige  uile  co  ngemaib  carrmocail   7  lógmaraib 

8055  archena  7  ligrad  óir  7  airgit  7  charrmocail  7  datha  each  thire 
combo  chomsolus  lá  7  adaig  inti.  7  Conrotachtá  da.no  dá  imdaí 
dec  in  dá  erred  dec  Ulad  impe.  Ba  comnart  iarom  indas  in 
gnima  sin  7  ind  adbaz'r  dobreth  dó  dénom  in  tigi.  Sesrech  oc 
tabairt  cecha  clethi   7   mórfessiur   di   thrénferaib  \J\ad  oc    cor 

8060  cacha  hóenslaite.  7  .xxx.cha  sáer  do  prímsáeraib  Herend  ocá 
dénam  7  oca  ordogud. 

Dorónad  dano  gríanán  la  Bricrind  fodessin  fo  chomardus 
imdai  Qoxxchobair  7  inna  láth  ngaile.  Conrotacht  iarcm  in 
gn'anan    sin    do    imdenmaib    7     cumtaigib    sainamraib    7    ro 

8065  sudigthe  senistre  glainide  ass  for  each  leth.  Conrotacht  \axom 
senestéT-  díb  uasa  imdaidseom  fadéin  combo  fodirc  dósom 
imcissin  in  tige  máir  úad  assa  imdaí  déig  rofitirsom  ni  léicfitis 
Uiazd  isa  tech. 

1  above  line  in  bria=  is  repeated  by  a  recent  hand,  -which  has  clumsily  retraced 
bria  of  the  original.  2  final  a  indistinct;  in  upper  margin  ruanadha  is  repeated  by 
the  same  recent  hand. 


$>(£<^i£Ur 


99b«-100as5]  FLED  BRICREND  247 

*£  In   tan  tra  bá   urlam   la  Bricrind  dénam  a  thige  máir  7  a 

gríanán  7  a  n-errad  díb  linaib  do  brothrachaib  7  brecánaib  7  8070 
cholcthib  7  cerchaillib  7  a  tincor  do  lind  7  do  bind  7  nad  rabi  ni 
bad  esbaid  úad  eter  deintrub  7  comadbtfr  na  flede.     Dotháet 
iar  sin  co  toracht  Emat'n  Macha  ar  cend  Conchob^z'r  co  mathib 

J-  fer  nUW  imbi.  Ba  hed  lá  and  sin  iarom  ro  boí  óenach  la 
hUltu  i  nEmaz'n  Macha.  Ferthar  failti  fris  iar  sudiu  7  dofesszV/8075 
for  gúalaind  Conchob«z>.  Adgládastar1  Concobar  co  nUltaib 
olchena.  Tait  limsa  ol  sé  co  tormail(  )2  (  )2  lim.  Maith  limsa 
dano  ol  Concob^r  mad  maith  la  \J\itt.  Frisgart  Fergus  mac 
Róig  7  mathi  U\ad  archena  co  n-epertatár.  Ni  ragam  ol  seat 
ar   bit    lia    ar    mairb    oldáte    ar    mbí    iarnar    n-imchosait   do  8080 

£•     BricrzWdía  tísam  do  thomailt  a  flede.     Bid  messu  dúib  ém  ol 

se  a  ndogensa  céin  co  tísaid  lim.    Cid  dogénasu3  |  di  sudiu  ol  100a 
Conchobar  cén  co    tiasat   \J\aid  lat.     Dogénsa   ém    ol    Bxicriu 
imcossait  na  rig  7  na  toisech  7  na  láth  ngaile  7  na  n-ócthigernd 
co  'mmáromarba  each  dib  a  chéli  mani  thisat  lim  do  ól  mo  flede.  8085 
Noco  dingniumni  airutsu  sin  or  Conchobar.    Immacossaitiubsa 
eter  in  mac  7  a  athair  co  'mmámuirfe  dóib.     Mani  fetzzj'sa  sin 
da.no  or  se  immácossaítiub  eter*  in  n-ingin  7  a  mmátair.     Mani 
fetur  sin  dano  or  se  immacossaitiub  dá  cích  cacha  óenmná  la 
U\tu  co  'mmatuaircfe  dóib  co  mbrenfat  7  co  llofat  la  sodain.     Is  8090 
ferr  a  techt  ol  Fergus   m«c  Róig  bid  fir  sucut  ol  se.     Denaid 
immacallaim    di   or    Sencha  mac  A'úella  úathad  do  degdaínib 
Ulad  mád  maith  lib.     Biaid  ole  de  ol  Qonchobar  cen  co  déntar 
comarlí  fris. 

Tiagait  iaxom  mathi5  U\ad  uli  i  n-imacallaim.  Ba  si  comarli8095 
Sencha  doib  dano  ina  n-imacallaim  6Maith  tra  ol  Sencha  uair 
atabair  ecen  techt  la  BricrzVza7  togaid6  aitm7  de  7  sudidigid8 
ochtur  claidbech  imbi  im  dul  dó  asin  tig  acht  co  taisfena  a  fled 
dóib.  Dochóid  Furbaide  Fer  Bend  mac  ConchobazV  lasin 
n-athesc  sin  co  n-écid  do  Bricrind  in  n-imacallaim  uli.  Maith  8100 
lim  ol  Bx'xcriu  a  denam  samlaid.  Toczzz/zlat  ass  ian?m  \J\aid  o 
Emain  Macha  each  drong  immá  rig.  each  réim  immá  rurig. 
each  buden  immá  tósech.  Bá  hálaind  iar^m  7  bá  hamra  in 
tochim  ronuicset  in  trénfir  7  ind  láith  gaile  dochzm  ind 
rígthaige.  8105 

1  Atgladastar  Facs.        2  letters  lost,  only  upper  portions  of'ú  left;  read  tormajlte 
fleid.  3  dogenasib  Facs.  *  added  above  line.  5  mati  Facs.  6~6  in  ras. 

7  added  at  end  of  line.         8  sic,  de  7  sudi  added  at  beginning  of  line,  M. 


248  FLED  BRICREND  [100a25-100b23 

$•  Ro  imráid  íarom  Bricrz'u  inna  menmain  dús  cinrias  doragad 

ar  imchossait  XJlad  ó  dodeochatar  aittm  na  trénfer  tara  chend. 
O  ro  glé  di  a  imrádud  7  a  scrútan  uli  inna  m^wmain.  Dolluid 
co  mboí  i  mbudin  Lóegaire  Buadaz'g  mez'c  Connaid  m^zc  Iliach. 

8110  Maith    sin    tra   a   ~Loegaz'rz    Buadaz'g  or  se   a  balcbullig    Brég. 

a  bráthbullig    Midi,    a    bethir    breóderg  a  búaid    n-óc    nXJlad. 

Cid  daitsiu   nábad  lat  in  curathmir  Emna  do  grés.     Mad  ferr 

limsa  ém   or  se  bid   lim.     Ríge  láech   nÉre7zd  uaimse   dait   ol 

Bricrzu  acht  co  nderna  mo  chomarlisea.     Dogén  im  or  Láegaire. 

*f      8115  Mád   lett  ém   cauradwz'r  mo  thigese  bid  lat  cauradmz'r  Emna1 

do   grés.     Is    cóir    curathwz'r   mo    thige    do    cosnom    or  se    ni 

cauradnzzr  tige   meraige.      Atá    dabach    hi    talla    triar    and   di 

\athazd  gaile  fer   nUW<^  iarna  h'nad   do   fin  acneta.a     Atá  tore 

.uii.  mbliadua  and  o  ro  léorc2  becc  ni  dechaid  inna  beólu  acht 

LMtv  8120  littiu  lemnachta  7  menadach  i  n-erroch  7  fircroith  7  fi'rlemnacht 

a^aíí<j^-'Li';  \  100b  i  ssamrud.    Eitne  end   7   firchruithnecht  hi  fogomur  |  7  feóil  7 

enbruthe  hi  [«Jgemrud.3    Atá  bó  thúir  and  díandat4  slána  a  secht   fa 
mbUadna  o  robo  lóeg  bec   ní   dechaid   fráech   \  foigdech   inna 
beólu  acht  fírlemnacht  7   luigfér  glasfeóir  7  arbar.     Atát  cóic 

8125  fichit  bargen  cruithnechta  and  iarna  fuine  tría  mil.  Cóic  méich 
fichet  tra  iss  ed  ro  bronnad  frisna  cóic  fichtiu  bargen  sin.  7  cethri 
bargein  di  each  míach.  Iss  e  sin  dí  cxxvadmir  mo  thige  or  Bricrz'^. 
Úair  is  tussu  láech  as  dech  fil  la  \J\tu  is  dait  as  chóir  a  thabairt 
7  is  dait  donúthracarsa.     In  tan  iarom  bas  urlam  taisbenad  inna 

8130  flede  deód  laí  érged  do  araso  súas  7  bid  dó  doberthar  in  curadznir. 

Beit  fir  marba  and  i  dogéntar  samlaid  or  Loeg^zV^.     Fáitbestár 

Bricriu  la  sodain  7  bá  maith  lais  a  menma. 

10.  O  ro  scáich  do  iarom  imcossait  Loegaz'ri  Buadaig  dolléic  i 

mbudin  Chonaill  Cher;mz^.     Maith  sin  a  Chonaill  Ckerrzazg  or 

8135  Bricrz'u  is  tú  láech  na  cernd  7  na  comram.  At  mora  na  comrama 
dait  sech  ócu  Ulad  olehena.  In  tan  tiagait  U\az'd  for  cricha 
echtrand  udi  tri  lá  7  tri  n-aidche  daitsiu  remib  for  áthaib 
7  ilathaib.5  Tú  da;/<?  tara  n-éssi  dorísi  ocá  n-imdegail  oc 
tíchtain  ass  conna   torgethar    sechut    na    treót   na   torot.     Cid 

8140  daitsiu    iarom    nád    bod  latt  curadmir  Emna   Mac/ia  do  grés. 


" . 


.i.  sainemail  [H] 


1  lower  part  of  e  lost.  ■  oro  obscure  owing  to  faulty  re-joining  of  lower 
portion  of  leaf  {see  p.  245,  n2)  and  mutilation  ;  léorc  sic.  3  n- stroke  om. 
4  díáat  Facs.         5  il  apparently  altered  from  r. 


100b23- 10  la17]  FLED  BRICRLND  249 

Cerbo   mór  trá  a   mmuinbech   dorat  im   Loegaire  dorat  a  da 

cutrzzzz/mai  im  Conall  Qemach. 

Iar   n-imchossaít    Conaill  Cetnaig  dó    iar[i?]m1    ama/  robo 

data    lais   dolled  i  mbudin    Con  CvXaind.      Maith  sin  or  se    a 

Chu  QhuXaind     a    cathbúadaig     Breg.     A     ligbrataig     Liphe.  8145 

• — ; — 7~  •  uim*- *****>■ 

A   m^cdretill    Einna     a   lennán  ban   7    ingen.  ni    lesainm    dait 

incliu   Cú  QhuXaind  úair  is  tú  fer  aurbága  fil  la  \J\tu  dóeme  a 

mmorgrt'ssa   7   a   mmóraurgala   7    saiges    a   chert  do  cech  óen 

la   UXtu    7   ni    nad    roichet   UXaid    uli    rosoichisiu    th'óenur   7 

addaimet    fir    Herend  uli    do    gail   7    do    gaisced   7    do    gnima  8150 

úassaib.     Cid    daitsiu   iar<?m   in    czuradmir  do    lécud    do    nách 

aile  do  XJXtaib  uair  ní  túalaing  nech  di  feraib  Herend  a  chosnam 

frit.     Tongu   a   to'mges   mo   thúath   im  or  Cu  QhuXaind  bid  da   */^" 

cen  chend  inti  doraga  dia  chosnam  frim.     Scaraid  dano  Bncn'u 

friu  iar  sodain  7  dotháet  hi  comaitecht  a  slóig  anW  na  dern&d  8155  ■*•/  A*f 

etz>  in  n-imchossait. 

Lotár  iarom   dochom   in   tige  co  rragaib  each  a  lepaid  and 
isind  rigthig.  et^r  rig  7rigdomna  7  airig  7  ócthigernd  7  maccóemu. 
Leth  in   tige  iar<?m   do   ConcXwbur  co  láthaib  gaile  fer  nUlad 
immi   7   a   lleth    n-aill    do    bantrocht  UXad  im    Mugain    ingin  8160 
Kchac/i    Fedlig    mnai  Conchob^zr  j  Batir   hé    ianwz   bátár   im  101a 
Chonchobar  i  n-airinuch  in  tige  .i. 
2Fergus  mac  Róich.  Feradach  Find  Fectnach 

Celtchar  m^c  Utheckatr  Fedelmid  Chilair  Chétaig 

Eogan  m^c  Durt/zac/it  Furbaide  Fer  Bend  8165 

7  Dá  mac  ind  rig  .i.  Rochad  mac  Fathemon 

Fiacha  7  Fíachaig  Loegairé  Búadach 

Fergna  mac  Findchoime  Conall  Cernach 

Fergus  mac  Leti  Cú  Culaind 

Cúscraid   Mend   Macha  mac     Connad  mac  Mornai  3170 

Conchobair  Ere  mac  Fedelmthe 

Sencha  m^c  Ailella  Illand  mac  Fergusa 

Tri  meic  Fiachach  .i.  Fintan  mac  Neill 

Rus  7  Dáre  7  Imchad  Ceternd  mac  Fintain 

Muinremur  mac  Geirrgind  Factna  mac  Sencada  8175 

Errge  Echbél  Conla  Sáeb 

Amorgene  mac  Ecit  Ailill  Miltenga 

Mend  mac  Salchadae.  Bricriu  fodein 

Dubtach  Dóel  UXad 

1  abb  rev.  stroke  om.  -  arranged  thus  in  two  columns. 


250  FLED  BRICREND  [101a17-101b,& 

8180  7  formna  láth  ngaili  Ulad  arcena  7  a  maccaem  7  a  n-áesa  dána. 
/3.  Ardopetet  iarom  a  n-áes  ciúil  7  airfite  céin  both  oc  taisbenad  na 

flede  dóib. 

O  ro  taísfeóin  iarom  Bricritt  in  fled  cona  imthprmaigib  ulib 
forócrad    do   Bricrind  fácbáil    in    tigi    de    inchaib   na    n-atairi. 

8185  Atrachtatár  na  aittiri  la  sodain  7  a  claidz'£  nochta  na  lámaib  día 
innarba  asin  taig.  Téit  iarom  Bricriu  cona  tegluch1  assin  tig 
dochom  a  gríanáw.  Oc  techt  dó  iarom  fo  díbí  ind  rigthaigi  is 
and  asbert.  In  cauradmt'r  ucut  ol  se  anW  ro  aurgnad  ni 
caxxr  admir    tige    meraige.       Láech    bas    dech    lib    do     Ultaib 

8190  damberaid  dó.     Fosfácaib  la  sodain. 

/«f  Ataregat    ind    rannaire  do  raind  in  bid  la  sodain.     Atraig 

iarom    ara    Uoegaz'ri  Buad^Tg-  .1".    Sedlang    mac    Riangabra   co 

n-epert  frisna  rannairib.  Dale  sechut  ol  se  a  cwradmir  n-ugut2 

do  Loegat're  Buadach  uair  iss  é  no  ndlig  sech  ócu  Ulad  archena. 

8195  Affraig  dano  Id  mac  Riangabra  ara  Conaill  Cheruaig  co  n-epert 
a  cétna.  Affraig  dano  Lóeg  mac  Riangabra  co  n-epert  a  cetna 
frisna  raruiairib.  Tucaid  do  Choin  Chulaind  sucut  ol  se  ni 
mebul  do  Ultat'b  uli  a  thabart  dó.  is  é  gaiscedach  as  dech  fil  dib 
hé.  Níbá  fir  sin  or  Conall  Cemac/i  7  or  Uoegatre  Búadac/i. 
If.  8200  Atafregat  for  lár  tige  7  gabtait  a  sciathu  foraib  7  taurlaingset  a 
claid^zw'a  triur.  Immanesoirg  dóib  combo  nem  tened  indala 
leth  dind  rígthig  lasna  claidtóz  7  la  fáebru  na  ngai.  7  combo 
101bén]laith  glégel  a  lleth  n-aile  di  cailc  na  sciath.  Foceird 
armgrith  mór  a  rrigthech  la  sodain   7  ro  crithnaigset3  ind  láith 

8205  gaile.  7  ro  fergaigestar  Concobar*  fodessin  7  Fergus  mac  Róig 
oc  ascin  ind  étúalaing  7  ind  anfir  .i.  in  dias  do  gabáil  immón 
n-óenfer  .i.  Conall  Qeri/ach  7  Uoegaire  Bnadach  im  Choin 
Culaz'nd.  Ni  rabi  la  Ultu  fer  no  lamad  a  n-etargaire  co  n-epert 
Sencha    fri    Conchob^r.     Etarscar    na    firu    or    se   ar    is  é  dia 

8210  talmaide  ro  boi  oc  U\tai'&  ind  inbuid  sin  Qowchobar. 

IC.  Dolluid   Con[i//6>]brtr5   7   Fergus  etarro  iarcm.     Dollécet  a 

láma  la  tóeb  fó  chetóir.     Dénaid  mo  reirse  or  Senc/ia     Dogen- 

amne  ol  seat.     Is  í  mo  ríarsa  di  or  Sencha  in  canvadnur  ucut 

ol  se  do  fodail  fón  slóg  uile  innocht  7  techt  immi  iar  sudiu  i 

8215  rréir  nh'úella  meic  Mágach  ar  bid  aingcess  la  U\tu  in  dal  so  do 
gleód  man'x  brethaigther  hi   Crz/achnaib.     Fodailt^r   iar  sudiu 

1  teglach  Facs.       2  g  perhaps  due  to  retracer,  cp.  ucut,  /.  8188.        3  a  subscript. 
4  MS.  has  an  abbreviation  stroke  over  o.         5  abbrev.  stroke  otn. 


í    cUU-  :<4at~tCr 


UZ 


101b15-102aln]  FLED  BRICREND  251 

biad  7  lind  dóib  7  tairmchell  dáil  tenid  led  7  gabsus  meisce  7 
bátar  failte.    Bvlccritt  dano  7  a  n'gan  ina  grianán.    Bá  foderc  dó 
iarom  assa  imdui  suidigud  ind  rigthige  anWro  both  and.     Ro 
scrút    inna   menmain    cinnas    doragad  ar  imchossait  na    mban  82201 
anW  dorigni  imcossait  inna  fer. 
/7.  In  tan  iarom  ro  scáig  do  BricrzW  a  scrutan  ina  menmain 

anW  doragad  airi  ba  si  úair  insin  dolluid  Fedelm  Noichride  .1. 
ban  asind  n'gthig  immach  iar  tr/zmmi  oil.  Addaci  Bnccriu 
sechai.  Maith  sin  innocht  a  ben  Loeg<zz>z  Búadaig  ní  lesainm  8225- 
dait  da.no  Fedelm  Noíchri^  ar  febas  do  chrotha  7  do  ceille  7  do 
ceneoil.  Conchobrtr  rí  cóicid  Here/id  do  athair.  Uoegaire 
BwadacJi  do  chéle.  acht  nammá  níbo  ró  lim  dait  conna  tissad 
nech  di  mnaib  Ulad  riut  hi  Tech  Midchuarda  7  combad  hit 
íarsála  no  beth  bantrocht  Ulad  uile.  Bá  tú  theis  isa  tech  ar  8230 
thus  innocht  doroimle  caidche  aís  banrígnacht  uas  bantrocht 
Ulad  uli.     Téit  ass   Fedelm  la  sodain  tar  teóra  fujthairbe  ón 

tig- 

/9.  Tic  immach  iar  sin  Lendabair  ingen  Eógain  m^zc  Derthacht 

ben    Conaill   Qhernaig.    Atgládastar    dano    Bxxzrin    co  n-epert.  8235. 
Maith  sin  a  Lendabair  or  se  ni  lesainm  dait  ind  Lenabair  at 
banlendan     7     at    men  marc    fer    ndomain    uli.     ar    do    aine    7  • 
t'urdarcus.    A  n-ed  rue1  do  chéli  do  ócaib  domoz/z  ar  gaisciud  7 
cruth  roucaiseo   di   mnáib  Ulad.     Cid   mór    tra    a  muinmech3 
dorat  im  Fedeilm  dorat  a  dá  cutrz/;/zma  im  Lennab^zV  fóa  n-innas  8240 
cetna. 

/?.  Dolluid  Emer  immach  fo  sodain  .1.*  ban.     Slán  seiss  a  Emer 

ingen  Forgaill    Manach    ol    Bricrz'zz    a  ben   ind  fir    as    dech   i 
nÉre.     Ni  lesainm  dait  ind  Emer  Foltchain  is  húariud  do  rigaib 
7  rigdomnaib   Herend  immut.     A  n-ed  rucc  gn'an  do  rennaib  8245 
nime  rucaisiu  j  de  mnaib  domain  ule.  ar  chruth  7  deilb  7  cend.  102a. 

^  ar  oiti  7  áni  7  irdarcus.  ar  allud  7  érgna  7  aurlabra.    Cíarbo  mór       ;  '     : 

trá  a  mainbech  dorat  imna  m[?z]á4  aile  dorat  a  thri  chomméit   & 
im  Emir. 

Xe>.              Tiagait  ass  iarom  na  teóra  \mdne  co  mbatár  i  n-óenmagin  .i.  8250' 
téora  fuithairbi  on  tig  7  ni  fitzV  nech  dib  for  araile  a  n-imchossait 
do    Búcrind.     Dotháegat    dia    tig   la  sodain.     Tochim    fossad 
n-álaind  n-ínmalla  issin  chetna  fuitherbe.  is  ing  ma  rofuc  nech   /K«ac*^( 
dib  a  choiss  sech  araile.     Ind  fuithairbe  tanazse  im  bá  miniu  7 


}ruch  Facs.        2  only  a  trace  of aspiration  mark  left.        3  .i.  Facs.        4  n-stroke  omr 


252  FLED  BRICREND  [102a10-44 

■8255  bá  lúathiu  a  n-imtecht  i  ssudiu.  Ind  {uithat'r&c  im  ba  nessu  don 
tig  is  samlaid  rue  each  ben  dia  seitche1  ar  écin  7  tuargabsat  a 
lénte  co  mellaib  a  lárac  do  imchosnom  dul  isa  tech  ar  thus  úair 
iss  ed  atrubairt  Bricw/  fri  each  ae  timchell  araile  is  si  robad 
banrigan  in  chóicid  uli  inti   dib  cétna  ragad  issa  tech.     Ba  si 

8260  méit  a   fothraind   tra   oc   imchossnam   techta  ar  thossaig  each 

ríana  chéli  amal  bid  fothrond  .1.  carpat  dothisad  and  co  forcroth 

L^t*^t  a  rigthech  n-uile  7  co  raeblangtár  ind  laith  gaile  dia  ngaisczW 

co  folmastar  each  dib  aidid  a  chéle  isin  tig. 

//.  Anaid    or    Sencha    nídat    námait   táncatár    acht  is    Bricrm 

8265  dorat  imcossaít  et^T  na  mná  dochótár  immach.  Tongu  a 
toinges  mo  thúath  or  se  mani  iatar  a  tech  friu  bit  lia  a  mairb 
and  andat  a  mbi.  Iadait  na  dorsaide  in  comla  lasodain.  Rosaig 
Emer  ingen  Forcaill  Mánach  ben  Con  Culaiud  ar  lúas  ríasna 
mnáib  aile  co  tard  a  druim  frisin  comlaid.   7  co  n-arlastár  úadi 

8270  na  dorsaide  ríasin  rhbantrocht  orchena.  Conérget  a  fir  isin  tig 
la  sodain  each  fer2  diib  do  oslogud  ríana  mnai  combad  a  ben 
cetna  tisad  issa  teeh  ar  thus.  Bid  ole  ind  adaig  or  Qonchobar. 
B<?7/aid  a  cló  n-argit  ro  boí  ina  láim  frisin  n-úaitni  créduma  inna 
imda  co  ndesitar  in  tslúaig  inna  sudi.     Anaid  or  Sencha  niba 

8275  cath  co  ngaisczW  dogentar  sund  acht  bid  cath  co  mbnaXhraib 
la  sodain.  Tolluid  each  ben  fo  choim  a  céli  ammaig  conid 
and  sin  dorónsat  in  hr\a.\.\\(irc/iath  ban  U\ad. 


3Bn'atharcath  na  mban  inso 
%2  Asbert  Fedelm  Noicride  ben  "Loegairz  ~2>uadaig 

8280  .r.3  Cotomb^rtsa  brú  sóer 

sruith  dim  chlaind  comceneoú 
cinsiu  di  churp  rig  seed  rignai 
richt  forcaini  costud 
conid  cruth  buidech  berar  úaim 

8285  noíthium  cruth  caín 

t-.-»^  *[  ^r         consert  la  feba  Féne 

fogart  geinsiu  genas 

luchthond  lámderg  Loegairi 

lin  rhband  mbalcbúada 

'•-8290  beras4  ar  iath  nJJlad 

1  i  subscr.         2  fir  Facs.         3  in  marg.  l  in  ras. 


102a41-102b23] 


FLED  BRICREND 


253 


It    L*^' 


102b 


áurslaid1  crícha  comnart2  comnámat 
cen  Ultu  imbi. 
inrtts  •í*^**,^**  Imúsdích  |  immustecrathar  imgoin  airriu 

airdercu  laechaib  LoegazVr. 

lín  a  búada  bias  úas  cech  láech.  8295 

Cid  nabsin  Fedelmsa  Findchóem 
chruthbúadach  búageltach 
cichs^  ría  each  mnaí 
hi  Tech  Midchúarda  medrach. 

<*>•  Asbert  Lendabair  la  sodain  ingen  Eógain  meic  Dertacht  ben  83oa 

Chonaill  C&rnaig  mei'c  Amorgt'n. 


.A* 


ií^Jii  «  rív^ 


'jUf^^ 


IH. 


Ux~.<L'~ 


Ar  is  mése  cruth  chéill  chongraimmim      jf^  h*~-,  lriA*~'-* 

coiblethar  céim  cruth  caín  caurchasta      najwl-XUx 

i  Tech  Midchúarta  ríg 

ría  mnáib  \]\ad.  8; 

Ar  is  mo  chéle  cáem 

Conall  coscorach  credmair 

coibledar  céim  n-ard  n-adguide 

i  n-uchtu  ergal  n-eirrind  ría  each. 

Cain  tintaí  chucum  co  cernaib  co  cennaib  8 

co  ruccai  calca  crz/aidae  comraicthi  \j\ad 

arsaid  each  n-áth  con  id  día  thuil  torglaí     . 

arslaid/z4  a  n-áthu  arfich  a  ngressu  /\ 

comaig  láech  arabí  lecht  líac 

laimethar  m^z'c  áin  Amor^  accalldaim  8 

ar  is  Conall  ar  lín  a  cherd 

cim/ges  ría  each  laech. 

Cid  nabbsin  Lendabairse 

lí  súla  cáich 

cichsed  ría  each  mnai  8 

hi  tech  rig. 

Asbert  Emer  ingen  Forgaill  Manach  ben  Con  Cul^zW 

.r.3  Cotomgabasa  chéim  cruth  cheill  congraimmim 
coiblmd  búada  báigthir  each  delbchaín  chucztm 
conid  mo  rose  sóer  setta  doíne  dom  gnúis  ené  8 


?? C6-^Jr<Uo, 


laid  seemingly  in  ras.  -  com  in  marg.  as  if  added  after  nart. 

4  sic,  d  apparently  altered  from  t  by  retracer. 


*  *;.    Ihtt,  "ZCP  ms.lSl 


3  between 


254  FLED  BRICREND  [102b23"44 

ni  frith  cruth  ná  córai  ná  congraiw/ 
ní  frith  gáes  ná  gart  ná  genus. 
Ní  frith  luth  seirce  sóerligi 
na  celle  conom    thicse 
S330  ar  is  immumsa  ochsatar  Ulaid  uile 

is  mé  a  cnú  chridi 

glé  diawmbése  báeth  fíad  etarlu.  JZI&atuá.  .  , 

nimmar  mbith  ben  úadib  lía  céle      Atí  *~*^   tó 
on  trath  sa  co  alaile 
8335  is  Cu  Qhu\aind  mo  chéle 

ní  cú  ches 
.  crithir  fola  fora  crund 

cobur  fola  fora  claediub. 
r,  il^  ,  Cain  forondar  a  chorp  hi  crú 

8340  créchta  ina  chaíncnis 

álta  ina  thóeb  liss 

caín  feid  a  rose  rocheim  inna  chend  síar 
caín  fúalaing  fuither  glaini  sair 
sírderg  a  sella 
8345  ógdérg  a  fonnaid 

fordeirg  a  fortgae 
arfich  ó  aíb  ech  7  analaib  fer 
foceird  ích  n-erred  ind  aíb 
atetha  cles  dond  cless  dall  cless  n-eóin 
S350  immelig  loa  usci 

atetha  cless  nonbair 
conboing  catha  cróchombág 
Ia&í^^s  falgai  betho  borrbuidne 

brissid  úath  n-adarccna  ? 

8355  is  fer  seirgeis  i  lligu 

is  crón  chutma  cúaride1 

is!,í,  ri™  Tá,siúil  R-  '*-  -r  i *&  '*•* ' 

sedda  Ulaid  uh  .  °    — 

co  rrici  mo  chélese  Coin  Cxúatnd 

cró  dond  glé  sin  samlaitíir       1  *&«^  «  u  ° 

at  salaig  úantamd  t&j  ***  f«-€     í  V*-  -  ^^^* 

at  húanaind  chrisalaig 

at  gairb  chaithlig  l£^  «^t  *j  n+^]L  £****< 

1  a  subscr. 


C^jC 


,,0»*«£^,**s'' 


102b"-103b1"]  FLED  BRICREND  255 

at  cróna  cutrz/wma 

»at  crothle  garmiline  8365 

at  búanaind  bodelbae 
"       Pi  PeJ  D  1S  l  r!Crechtaib  bó  7  dam  7  ech  103a1 

"**?  >j[  settai  mná  UW  uli  conom  thicisea. 

15"-  Lasodain  baed  dogensat  ind  fir  batár  sin  tig  .i.  Loegaire  7  Conall 

Cernach  o   ro  leblaing  a  luan  laith  iar  closin  imacallma    na  mban.  8370 

Ro  brisiset  cleith  di  clethaib  ind  rigthige  foa  comartus  immach  conid 

si  conar  dollotar  a  mná  chucu  isin  tech.     Cu  ChiAaind  im  tuargaib  a 

tech   i   n-aurchomair  a  imdaí  comtar  fodirci  renna  nimi  fon  fraigid 

immach  anis   con[zV/]2  si   sin  conar  dolluid  a    b^wsom   7  cóeca   ban 

cechtarde  na  da  ban  aili  7  .1.  ban  a  mná  fodéin.  connabad  cuihrummus  8375 

disi  frisna  mna  aili  uair  nirbo  chutrwwmus  dosom  fri  each.     Dolleci 

Cu  CAwlaind  a  rrigthech  sis  iar  sudi  co  ndechatár  secht  ferchubat  di 

senamain  in  tige  i  talmain  co  forcroth  a  ndún  uli  7  cortrascair  grianan 

Bricrend  fri  lár  taiman  co  torcair  Bricriu  fodein  7  a  rigan  co  rrabatar 

isind  otruch   for  Iar  ind  lis  et*r  na  conaib.     Aili    amai  for  Bricriu  8380 

tancatar  námait  a  ndún  la  eirgi  súas  co  opund.  Coro  lá  cor  immán 

rigthech  co  n-acca  araa/  ro  clóenad  a  thech  conda  tarla  fora  lethbeólu  ' 

uli.     Adsoirg  a  bossa  lasodain  7  léicthe  isa  tech  iar  sudi  7  ni  rabi  la 

Ul/«  fer  asaithgned  araa/  ro  salchad  conid  ina  labrad  atgenatar.  • c  , 

2.t.  Asbert  Bricriu  friu  iarom  do  Iar  in  tigi.     Ni  ma  torchomlodsa  fleid  8385ACe 

dúib  tra  a  Ul/«  for  se.     Is  ansu  limsa  mo  thech  oldás  mo  trebad  uli.     -- 
Is  geis  dúib  tra  ol  Bricriu  ól  t  longud  t  chotlud  co  fargbaid  mo  thechsa 
ama/  fondrancaibair  for  bar  cind.     Atregat  laith  gaile  fer  nUlad  uli  .   •      r 

I'^pyiX.    js^n  tjg  ja  soc]ajn  j  doberat  triawmai  don  tig  7  nír  thúargaibset  cid     ' 

co  tisad  gáeth  etorro  7  tak;«.     Robo  cheist  for  UUjt  da.no  ani  sin.  8390       toJJr  I 
Nochonom  thasa  dúib  ol  Sencha  acht  in  fer  fodrácaib  co  claen  aitchid 

17.  fris  a  facbail  co  diriuch.  Asbertatar  \J\aid  fri  Coin  Cu\aind  iar  sudi  a 
tech  do  dirgiud.  7  asbert  Bricriu  a  rí  láech  íiErend  for  se  mani 
dirgisiu  corop  cóir  nocon  fi.1  isin  domun  nod  ndirgi.  Doratsat  Ulat'd 
uli  impidi  fair  im  thúaslucud  na  cesta.  Afraig  Cu  Chu\ai?id  la  sodains395 
na  betis  áes  na  fledi  cen  01  cen  tomoltus.  |  Dorat  iarom  Cu  Chu\aind\Q2ib 
triam  dia  twrcbáil  7  foremmid  Ro  riastrad  immi  iarom  iar  sudi  co  rabi 
banna  fola  i  mbun  cacha  finna  dó  7  ro  súig  a  folt  inna  chend  corbo 
f        súas  maeldub  demis  chas  chirdub  ba  forcsi  fair.  7  ro  gab  imbri  bró  \ 

ro  sini  iar  sudi  co  taillfed  fertraig  feroclaig  eter  each  da  asna  do.  8400 

Zt-  Tancatar  a  áes  cz^achta  7  a  lucht  adartha  na  dochz/m  7  tuargaib  a 

tech  iar  sudi  7  forruim  co  riaM  a  dirgi  fesin  inna  cetna.  7  bá  sám 


1  This  leaf  (pp.  103,  104),  -worn  very  thin  by  abrasion,  is  by  H.        2  abbreviation 
stroke  om. 

*  A*  CC+M  Lx.  AL*Sk 


256  FLED  BRICREND  [103b10-104a1 

doib  iarom  oc  tochatim  na  fledi  .i   na  rig  7  na  toisig  isindarna  leith 
im  Concobur  clothamra  im  ardrig  n-anira  n\J\ad.     Ind  rigna  iru  isind 

8405  leith  araill  .i.  Mugain  Aitencaetrech  ingen  Echach  Fedlig  ben 
Conchobair  m«c  Nesa.  Fedelm  Noicrothach  ingen  Concobair  .i.  noi 
crotha  no  tadbantais  iurri  7  bá  aildiu  each  cruth  araili.  Fedelm 
Foltchain  dano  ingen  aili  Conchobaz'r  ben  Loegairi  Buadaig.  Findbec 
ingen    Echach    ben    Chethirnd   meic    Fintain.     Brig    Brethach    ben 

8410  Celtchair  meic  Uthichair.  Findige  ingen  Echach  ben  Eogain  meic 
Dzzrthacht.  Findchaem  ingen  Cathbad  ben  Amargin  Iarngiúnaig.1 
Derb  Orcaill  ben  Lugdach  Riab  nDerg  m«'c  na  Tri  Find  Emna.  Emer 
Foltchain  ingen  Forcaill  Manach  ben  Con  CvAaind  meic  Sualdaim. 
Lendabair  ingen  Eógain  meic  Dwrthacht  ben  Conaill  Cernaig.     Niab 

8415  ingen  Celtchair  meic  Uthechair  ben  Chormaic  Cond  Longas  meic 
Concobair.  Is  lia  t«rem  tra  7  aisneis  ina  mboí  dí  degmnáib  and 
chena. 

Dorala  in  tech  ina  ráithsechaib  briathar  ocna  mnaib  doridisi  oc 
imarbaig  eter  3.  feraib  7  siat  fesni.  co  folmaiset  ind  fir  comergi  debtha 

8420  dorisi  .i.  Conall  7  ~Loegaire  7  Cu  Qhu\aind.  Atracht  Sencha  mac 
Ailella  7  ro  croith  in  c/aib  Sencha  7  contoiset  U\aid  uli  fris  conid  and 
asbi/rsom  oc  cose  inna  mban. 

.r.2  Cotobsechai;/  a  laichessa 

ána  áurdairce  airegda  Ulad. 
8425  anat  for  mbriatra  bági 

na  banaitír  fergnúsi 

i  cc?7/adaib  comraicthib 

tria  úalle  a  nglond. 

ar  is  tria  chin  mban 
S430  bit  fernai  fer  dlochtai         Aw^~ 

fir  i  n-irgalaib 


J1. 


immad  már  galgat  -^^    ^Ju^  ^^ 

comlud  ferglunni 


ar  is  dia  mbrígaib  báesaib 
8435  bés  dóib  dofurcbat  nad  iccat 

imsuidet  nad  rairget 
cotobsechaiw  a  laicesa 
ana  urdairci. 

30.  Is  and  asbert  Emer  oca  frecra. 

8440        .r.  2Deithb?'r  damsa  a  Sencha  uair  isam  bensa  cwrad  cain  cotngab- 
104a  thus3  cruth  ceill  o  ro  damnad  a  forcetul  |  cen  díchill.  etir  chles  for 

1  Iarnoiunaig  Facs.,  but  the  stroke  over  u  is  not  the  usual  n-stroke,  and  seems 
recent.         -  between  cols.         3  asp.  mark  otn.  Facs. 


104a1-42]  FLED  BRICREND  257 

análaib  7  ubullchles  7  siaburcles  7  cks  cúair  7  cl<?s  cait  7  dergfilliud 
erred  nair  7  gai  bolcai  7  bai  brasi  7  bruth  ngene  7  sian  curad  7  rothchles 
7  faeburchles  7  dreim  fri  fogaist  7  dirgiud  cretti  for  each  n-ai. 

Ni  faigbistar  fer  and  conmestar  8446 

a  aes  7  a  ás  7  a  anius. 

a  guth  a  gáes  a  chenri. 

a  anius  a  urlabra. 

a  ág  a  gal  a  gaisced. 

a  bruth  a  búaid  a  búadirse.  8450 

a  foraim  a  fómsige. 

a  déni  a  tharpige 

a  fianchoscur  co  cles  nónbair 

fo  Choin  Culaind  comchosmail. 

3/.  Fir  inna  radisiu  a  hen  for  Conall  Cernach.    táet  ille  in  gilla  clesach  8455 

sin  co  comairsem.  Nathó  for  Cu  ChuXaind  am  scith  aithbristi  indiu 
conda  esur  biad  7  coro  chotlur  ni  dingon  comlond.  Ba  fir  ém  dosom 
áano  ani  sin  fo  dagin  issed  láa  and  sin  immanarnic  dosom  frisin  Liath 
Macha  hi  taib  Lindi  Leith.  hi  Sleib  Fúait.  Ro  selaig  Cu  QhiAaind 
chuci  iar  tichtain  dó  asind  loch  co  tarat  a  di  laim  imma  brágit.  co  8460 
ragaib  etorro  oc  gleic  coro  thairmchellsat  tir  nErend  fon  n-innasin.  co 
toracht  inn  aidchi  sin1  cona  eoch  riata  leis  co  Emain  Macha.  Is  fón 
n-innas  cetna  da«o  fuair  in  Dub  Sainglend  a  Loch  Duib  Saingl£«i/. 
32.  Is  and  asbert  Cu  ChnXaind  ani  seo.     Ro  sirius  indiu  7  in  Liath 

morbrugi  Erend  .i.  Brega  Midi  M#resc  M«?themni  Macha  Mag  8465 
Medba  Curxech  Cleitech  Cerna  Lia  Line  Locharna  Fea  Femen 
Fergna  Urros  Domnand  Ros  Roigne  A?/nr  Eó.  Ferr  each  cles 
cotlud  diliu  lim  longud  oldás  each  ni.  Tongu  do  dia  toinges  mo 
thúath  diamsa  saithech  bid  7  cotulta  conid  cles  7  cluchi  lim  comrac 
fri  óenfer.  8470 

S3-  Immacomarnic  tra  dóib  debaid  do  denam  imman  curadmir  doridisi. 

Dogni  Concobur  7  mathi  Ulad  olehena  a  n-etrain  coro  glethe  a 
mbrethugud.  Eircid  for  Concobur  cussin  fer  folimathar  for  n-etrain 
co  Coin  Roi  mac  nDáiri.     conid  and  asbert. 

.r.3  Alid  in  fer  8475 

conceria  do  chách 

mac  Dairi  dúir 

caemroth  Cu  Roi 

«welecht  fir  forcoll 

mad  fri  góe  gebitar  8480 

fer  find  firen 

1  i  very  faint ;  om.  Facs.  •  sic.         3  in  marg. 

S 


258  FLED  BRICREND  [104a42-104b36 

fer  maith  mormiw/mach 
brugaid  ar  brugachus 
láech  ar  laimthenchus 
8485  ardri  ar  airechus 

concertfa,  fir  foraib 
feidm  airg  ailfes  alid.     alii/. 

$if.  104b        Foemaimsea  sin  trafor  Cu  Chulaind.    Get  lem  da.no  for  Loega/re  |  a 

dula  dano  for  Conall  Cemack.  Gabtair  th'eich  di1  for  Cu  QhuXaind  7 
8490  indillti/-  do  charpat  a  Chonaill.  Aill  amai  for  Gonall.  Eche  for 
Cu  Chulaind  foriU'r  each  amglicu  t'echradsu  mailli  do  cheim  7 
t'innell  imtr«;;/mu  f<?;zci//geng2  do  charpat  co  tocba  clod  cechtar  a  da 
roth  rocharpait  con\id^  slicht  suachnid  fri  ed  mbliad«a  do  ocbaid 
\J\ad  each  rot  riadas  do  charpatsu  a  Chonaill. 
jj'.  8495        Atclunisiu  s«t  a  Loegairi  for  Conall.   Fe  amae  for  Loegaire  nacham 

ail  nacham  imderg. 

Am  escidsea  for  atha  for  ilatha 
co  ucht  anfaid  irgaile 
re  n-ocaib  U\ad. 
8500  ni  chuir  formsa  remthus  rerig 

iw/clechtaimse  cainnteoraeht 
re  n-arcaib  ré  n-erredaib  ri  oencairptib 
i  ndolgib  i  ndrobelaib 
hi  cailtib  hi  cocrichaib 
8505  nad  clechta  err  óencharpait 

do  imluad  ar  m'ési.     a. 

2/  La  sodain   ro  inled  a  charpat   do   Loegaire  7  ro  leblaing  ind  7 

imreid  dar  Mag  Dá  Gabul  dar  Bmiaid  na  Forairi  dar  Ath  Carpait 
Fergusa  dar  Ath  na  Mórrígna  do  Cbáerthiund  Clúana  Da  Dam  hi 
8510  Clithar  Fidbaidi  hi  Commur  Cetharsliged  sech  Dun  Delca  dar  Mag 
Slicech  siar  hi  Sléib  Breg.  Ro  gab  tromcheó  doborda  dorcha  doeo- 
lais  dó  and  sin  connarb  inríata  dó  in  chonar.  Anam  sund  for 
Loegaire  fria  araid  coro  digla  in  ceó  dind.  Tairbling  Loegaire  asa 
charput.     Ro  chuir  in  gilla  na  eocho  hi  fergort  boi  hi  comfocus  do- 

37.  8515        A  mboi  and  in  gilla  co  n-acca  in  scáilfer  mór  ina  dochzim.  nirbo 

segunda  a  tuarascbáil  se  mullachlethan  belremur  bolcsuilech  grewd- 
etenach1  granna  grwcánach  dosmailgech  docraid  adetig.  sé  taile 
talchar  tinsensach  sé  sotal  sucach  séitfidach  sé  rengmar  rigtrén 
rochalma.     sé  borb  brogda  bachlachda.    Mael  dub  demsidi  fair  arit 

1  t/á  eich  dui/i  Facs.  •  sic.  :i  abbrev.  stroke  om.  4  gd,  with  two  w-strokes  over 
g,  Facs. ;  MS.  has  g  with  é  suprascr.,  and  the  t  has  been  given  a  curved  head  so  that  it 
forms  a  tall  e,  to  read  te  ;  grenetnach,  H  j.  77,  grindednach  Voss.,  grindétanach  Eg. 


7ju^ 

104b33-105a42]  FLED  BRICREND  259  [ 

2cf  I 

••   Ti>      odor  immi  inar  co  fop_h   a  thona  im   sodain  senbrisca  a  salcha  má  8520 
chossa.      Mátan  maglorci  móri  fria  ais  ama/  mol  mulind. 

35.  Cóichet  na  heich  se  a  gilli  for  se  la  fegad  co  andiaraid  fair.      Eich 

Loegairi  Buadaig  for  in  gilla.  Fir  for  se  maith  in  fer  asa  eich.  is 
amlaid  ro  raid  sin  la  twrcbail  a  mátan  fair  7  dobretha  béim  dón  gillu  o 
adbrond  co  hó.  Egis  in  gilla.  Doroich  Loegat're  fua.  Cid  dia  mbá  8525 
don  gillu  I  (  y  hoegat're.  Hi  cinta  ind  fergoirt  do  milliud  for  in  105aIa 
t-aithech  (  )e3  fein  ticfa  for  ~Loegaire.  Immacomsinitar  dóib  daw.4 
Techid  Loegaire  iar  tain  co  ránic  Emain  Macha  iar  facbail  a  ech  7  a 
gilli  7  a  armgascid. 

3?.  Nirbo  chian  iar  tain  co  toracht  Conall  Cernach  in  sligid  cetna  co  8530 

ránic  in  magin  in  ro  artraig  in  ceo  dr«idechta  do  Loeg<zz>v.  Artraigid 
da/10  in  dubnel  cetna  dorcha  doborda  for  Conall  Ctrnach  connar 
cungain  nem  1  talmain.  Tarblingis  Conall  iar  tain  7  scurid  in  gilla  na 
eochu  isind  fergort  chétna.  Nirbo  chian  dó  iar  sudi  co  faca  in  seal 
cétna  chuci.  Iarfaigis  dó  cia  diambo  cheli.  Am  celisea  Conaill  8535 
Cernaig  for  se.  Maith  in  fer  for  in  seal  la  tócbáil  a  lámi  co  tarat  beim 
dó  ó  hó  cóa  fodbrond.  iachtais  in  gilla.  Tic  Conall  fo  sodain. 
Immacomarnaic  dó  7  don  seal.  Tresi  cluchi  ind  athig.  Techis 
Conall  ón  mud  chetna  ama/  ro  theich  Loegaire  iar  fácbáil  a  armgascid 
7  a  ara  7  a  ech  co  ránic  Emain  Machai  8540 

lf«.  Dolluid  Cu  Chu\aind  iar  sin  forsin  tsligid  chetna  co  ránic  in  n-inad 

cétna  conos  tarraid  in  dubchéo  cétna  feib  tarraid  in  lucht  remi. 
Tarblingis  Cu  Chtúaind  7  berid  Láeg  na  eocho  sin  fergort.  Nirbo 
chian  dó  co  n-acca  in  fer  cetna  chuci  7  immafoacht  de  coich  diambo 
cheli.  Celi  do  Choin  Chulaind  for  se.  Maith  in  fer  for  in  seal  la  8545 
iuirmed  in  mátan  fair.  Iachtais  Láeg.  Tic  Cu  Chulaind  fo  sodain  7 
immacomarnaic  dó  7  don  seal.  7  nos  tuarcend  each  araili  dib.  Traitar 
in  seal  coro  dilsig  na  eocho  7  in  n-araid  7  co  rue  eocho  7  aradu  7  ' 
armgaisced  a  coceli  leis  co  ránic  TLmaiu  Macha  cona  morchoscur  7 
dorat  dia  fíadnaib  fein  iat.  8550 

Is  letsu  in  curadmir  ol  Bricni  fri  Coin  Culaind  is  follus  as  for 
ng[«]imaib5  ni  dligthi  comardad  fris  etz>.  Nibá  fir  ani  sin  a  Bricriu 
for  siat  úair  foretammarni  conid  áen  di  chardib  sidchairechta  dosfanic 
do  immirt  mela  7  cumachta  forni  immon  curadmir  7  ni  léicfemni  uaind 
hé  air  sin.  Femdit  tra  Ulaid  7  Concobar  7  Fergus  a  n-etérgleod  no  ro68555 
cwrtis  do  saichtin  Con  Roi  meic  Dairi  I  do  saichtin  Ailella  7  Medba 
co  Cruchain6  Ai. 


in  dei  nomine  marg.  sup.  rec.  man. 


+  1. 


1  col.  a  also  by  H  in  ras.        -  Meg.,  read  for.       3  Meg.,  read  is  me.        i  d  barely 
legible;  a  is  traceable,  with  a  mark  over  it.         5  w-stroke  om.         c  sic. 
S2 


t±u 


260  FLED  BRICREND  riO5a43-105b3 


Tochim  \J\ad  co  Cruacain1  inso 

Dorónsat   iarom    \J\aid  comarli   a   hoeninud    im    comuaill    7    im 

8560  chomdimmus  in  trir  curad  sin  7  is  i  comarli  doronsat  mathi  U\ad  im 

105b  Conchobar  do  techt  leo  d'etérgleod  a  cesta  co  tech2]  |  nAilella  m<gzc 

Mágach    7    Medbi    co    Cruáchnaib    Aí    immá    curadmír    7    im 

o.  imarbáig  na  mban.     Bá  caín  7  ba  haíbind   7  bá  spcraid  a  rréim 

ronucset  \J\aid  do  Cruachnaib.     Anais  im  Cu  Chtúaind  colléic 

8565  do  éis  in  tslóig  oc  airfitiud  ban  n\J\ad  .i.  ix.  n-ubla  clis  7  .ix. 
cletíne  clis  7  ix.  scena  clis  7  ní  thairmescad  nach  ai  alaile. 

Luid  Lóeg  vnac  Ríangabra  iarom  a  arasom  Con  Culatnd  día 

^-  acallaimsom  bale  i   rrabe  oc   na   clessaib    co    n-epert  fris.     A 

claín  trúaig  or  se  ro  scáig  do  gal  7  do  gaisced    dochúaid  úait  in 

8570curathmír  rosíachtatar  \J\aid  Crúachain  ó  chíanaib.  Nír 
rathaigsem  etz>  ém  a  Laíg.  Indill  dún  in  carpat  trá  or  se. 
Indlis  Lóeg  ian?m  in  carpat  7  lotár  for  érirn.  Rosíachtatar  trá 
slóig  U\ad  arcbena  in  tan  sin  Mag  mBreg.  Ro  boí  di  lúas  ind 
érma  ronuc  Cu  QhuXaind  trá  ó  Dún  Rudraige  iarna  grísad  dond 

8575  araid  tucht  imruláith  in  Liath  Mac/ia  7  in  Dub  Sainglend  fón 
charput  dar  fot  chóicid  ConcobazV  7  tar  Slíab  Fúait  7  dar  Mag 
mBreg  conid  hé  in  tres  carp*?/  cetna  ránic  Cruachna  Ai. 

Lasa  réim  7  lasa  mborrfad  tra  ronucsat  láith  gaile  fer  n\J\ad 
uli  im  Chonc/tobar  7  imón  rigraid  olchenae  do  Cniachnaib  Ai.  ro 

8580  lá  armgrith  mór  di  Cruachnarf  co  torchratar  na  hairm  asna 
fraigthib  co  rrabatár  for  tailmam.  7  ros  gab  sliiagu  in  dune  ule 
conid  samlaid  ro  mboi  each  óenduine  isind  lis  auW  bis  curcas 
fri  sruth.  Asbert  Medb  la  sodam  cosindiu  da.no  ol  si  ó  gabrisa 
Crúachna  ní  chúalasa  in  toraind  cen   na  niulu  and  cosindossa. 

8585  Luid  Findabd7>  la  sodain  ingen  KWella  7  Medba  co  mboi  isin 
ngrianan  for  fordorus  in  dúne.  co  n-érbairt.  Atchíusa  cairptech 
issa  mmag  a  mátharnait  ol  si.  Cuire  samla  fair  ol  Medb  a 
crúth  a  écosc  a  chongraim  delb  a  fir  dath  a  ech  tochim  a 
charpait. 

8590  Atchíusa  ém  ol  Findabair  na  dá  ech  filet  fón  charp^/  dá  ech 
bruthmara  brecglassa  comdatha  comchrótha  commathi  combúada 
comlúatha  comléimnecha  biruich  ardchind  agenmáir  allmair 
gablaich  guipchúil  dúalaich  tullethain  forbreca  fosenga  forlethna 

Carpat  fidgrind  féthaidi. 

Cruac^ain  Fucs.  -  Interpolation  ofH.  ends. 


tH*-. 


**■ 


105b39-106a2S]  FLED  BRICREND  261 

Da  ndroch  duba  tairchisi.     Dá  n-all  n-áebda  imnaissi.     Fertsi  8595 

crúadi  colgdírgi.     Cret  noíthech1  notgl'mne.     Cuing  druimnech 

dronargda.     Dá   n-all  ndúalcha  dronbudi.     Fer  findchass  folt- 

lebor  isin  charp?//.     Folt  dúalach  tri  ndath  fair.     Folt  dond  fri 

tpind     cind.     croderg    a     medón.     Mind    n-óir    budi    in     folt 

fordatuigithar.     Ro  lásat  tri  imrothu  imma  chend  cocairse  each  8600 

ae  dib  hi  taib  alaile.  I  Fúan  caín  corcra  n-imbi.     cóicroth  óir  106a  H-  ,;    *"»    „  ' 

airgdide  and.     Scíath  brec  béimnech.    bil  ban  findruini.    Gilech 

cúach     cóicrind     ar     a     dur[«]d2     derglassid.       Anblúth     n-én 

n-etegnáith  úasa  creit  charp<?z7. 

Atgénammár  asa  samail  in  fer  sin  ol  Medb.  8605 

.r.3  Greit  rig 

senrechtaid  búada 

bare  bodbae 

bruth  brátha 

breó  digla  8610 

drech  curad 

cúinsiu  chórad 

cride  ndracon 

altfad  mbrochbúada  for  dun  dibni 

in  luchthond  lámdérg  ~Loegat're  8615 

luth  la  fáebra  foltchíp 

tond  fri  talmain  tadbéim. 

Tongusa  a  tonges  mo  thúath  ol  Medb  más  co  mbaraind  debtha 
totháet  ~Loegaz're  Buadac/i  cucund  arart/  bentair  foltchib  fri  lár 
X.a\man  co  n-altain  áith  bid  si  sein  glicci  ind  airlig  dóbéra  forond  8620 
lín  atám  hi  Cruachnaib  Ai  mam  fochlith<?r  a  bruth  7  a  brig  7  a 
borrfad  fóa  réir  fodein  co  tlathugud  a  debtha. 

Atchiusa  da.no  cavpat  n-aile  isa  mag  a  matharnait  ol  ind 
ingen  ní  mesu  dotháetside,  cuire  samla  fair  ol  Medb.  7  r. 
Atchiusa  ém  ol  si  indala  n-ech  file4  fon  carpz^.  Gabur  cenand  8625 
cróndatha  crúaid  dian  daigerda  bedgach  baslethan  uchtlethan 
benas  buille  balcbúada  tar  áthu  tar  inberu  tar  aittiu  tar  imratiu 
tar  maige  tar  midglinni  co  ndasaid  iar  mbúaid  midise  a  samlaib 
én  n-etarlúamain  nis  feid  mo  rose  ran  indiut  fora  rríad  rochéim 
rám  étruth.  Araile  ech  derg  taullethan  drondúalach  dúalchass  8630 
drúimlethan  foseng  feochair  fond  fortrend  forrgethach  athechtai 

1  noitech  Facs.         2  n-stroke  om.  or  very  faint.         3  in  marg.         4  fil  Facs. 


*«. 


262  FLED  BRICREND  [106a28-106bis 

iath  n-etarmaige  eter  mothru  7  amréthi.  Ní  fogaib  and  imdoraid 
hi  tir  omna  riad  root.  Carpat  fidgrind  fethaide  dia  ndroch 
finna  umaidi  sithfe  find  forargit  cret  aurard  drésachtach  cuing 

8635  druimnech  dronuallach  día  n-all  dúalcha  dronbudi.  Fer 
findchass  foltlebor  isin  charpui.  Drech  lethderg  lethgabur 
laiss.  Fúamain  find  fuinechda  brat  gorm  crónchorcra.  Sciath 
dond  telbude.  Bil  chondúail  crédumai.  Luchair  derg  daigerdae 
ara    durn    derglasaid.     Anbluth    'n-én    n-etegnaith1    úasa   creit 

8640  chroncharpait. 

Atgenamár  asa  samail  in  fer  ol  Medb. 

.r.2  Oxad  leoma/;/ 

londbruth  loga 

lia  cain  cermnae 
8645  cern  eter  crethaib 

curethar  crúaid 

chend  ar  chend 

giond  ar  glond 

gleó  ar  gleó. 
8650  glé  nodon  sel 

ni  sladar  iasc  mbrec  for  ganim  deirg 

diambi  fergi  fuasnadar3 

mac  Findchoimi  frind 

Tongu  a  toinges  mo   Xhuath  ama/  sladar   iasc   mbrec   for   lice 

106bdergáin  co  sús|taib  iarind  bid  si  sin  mi;zi  na  hesorgni  dob6ra 

8656  Conall  Cemac/i  forni  día  fúasnaith^r  frind. 

^  Atchiusa  da.no  c&rpat  n-aile  isa  mmag.     Cuir  a  samail  duin 

ol    Medb   7  r.       Atchiusa  ém   ol   ind   ingen   indala  ech  fil    fón 

charp?//.     Ech  Hath   lesslethan   lond   lúath   lúamnach    londmar 

8660  lugleimnech  lebormongach  maignech  toirnech  trosmar  túagmong 

ardchend  uchtlethan  lasaid  fót  fond  bras  fochuirse  focrz/aid  fóa 

cruib  calath  cethardu  dogreind  almai  énlaithe  lúith  búada  berid 

riuth    for    sét    foscain    úathu    ech    n-anailche.     uiblech    tened 

trichemrúaid  tatnit  a  cróes  glomarchind. 

SO  8665        Araile    ech    círdub    crúaidchend    cruind    coelchos    cálethan 

cobluth     dían     dulmar4    dúalach     druimlethan     dronchóchech 

maignech     aignech     bairrnech     balcceimnech5      balcbéimnech 

1-1  seemingly  in  ras.,  a  subscr.,  M.         -  in  marg.        3  fuás  nadar  MS.        4  dubuar 
Facs.         » first  c  altered  to  1  by  retracer  ;   ballceiwnech  Facs. 


106b14-40]  FLED  BRICREND  263 

lebormongach  casmongach  scuaplebor  grind  imma  áig  iar  nith 
aigi    ech    i  n-íath.      Moscing    srathu    sréid    sergi    sétid    maige 
midglinne.      Carpat    féthgrind    fethaine    dia    ndroch    ernbudi  8670 
iarnda.     sithfe  co  féthain  findruine     Cret  chréda  chromglinne. 
cuing  druimnech  dronordae.     Dá  n-all  dúalcha  dronbudi. 

Fer  broinech  dub  isin  charpz^  as  aldem  di  feraib  Herend. 
Fúan  caín  corcra  cóir  imbi.  heó  óir  intlaide  uassa  bánbruin- 
nechur  ina  háthaurslocud  fris  mben  lúthu  láthbulli.  Ocht  8675 
ngemma  deirg  dracondai  for  lár  a  da  imlisen.  Da  ngrúad 
gormgela  cróderca  dofich  uiblich  tened  7  análaich.  Focheird 
hich  n-erred  n-indnae  cless  níad  nonbair  úasa  errid  óencharpaz'/. 
Si.       1.r.  Is  banna2  ría  frais  ón  trá  or  si  atgénammár  asa  samail  in  fer 

sin  or  Medb.  8680 

Bráo  mara 

bara  bledmaill 

blog  dergthened 

tond  mairnech  mathrúamdae 

mórbruth  mborrbíastae  8685 

brisiud  múad  mórchatha 

comboing  tar  écrait  n-écomlund 

allbach  mbratha  brógene. 

Bruth  matho 

murt  chét  869o 

for  crethaib  cuirethar 

glond  ar  glond 

cend  ar  chend. 

Canaid  cóir 

coscrach  cridemail  8695 

frisin  Coin  (Zulaind  comchosmail. 

Cutanméla  mulend  múadmraich. 

Tongu  a  toinges  mo  Xhuath  ol  Medb  mád  co  féirg  dothí  Cú 
Chulamd  chucu[«]d3    ama/  meles    muilend    .x.    íorcél    braich 
rocmaid  is  amlaid  cotomélani4  in  fer  sin  a  óenur  ar  úir  7  grían  8700 
cía    no    betis   fir    in    coícid   uli    immond     hi    Crúachain    mani 
fochlithír  a  bruth  7  a  brig. 
■3  Ocus  hifechtsa  cinnas  dothiagat  ol  Medb.     Dóit  fri  dóit  or 

1  betweeti    cols.  -  banna,    in    ras.,   light  brown  i?ik,  small  and  compressed, 

probably  by  M.         3  w-stroke  om.         4  cotomélam  Facs. 


^>. 


264  FLED  BRICREND  [106b40-107a31 

ind  ingen.     leóit  fri  leóit.     fúamain   fri  fuamain.     gúalaind  fri 
8705  gúalaind.     bil  fri  bil.     fonnad    fri  fonnad.     fid   fri  fid.     car pat 
fri  carpat  dosfil  uli  a  báidmáthair. 

.r.1  Comlúd  marc  rhbuada 

maidm  toraind  tollchléthi. 
trethan  from  ainbthine 
8710  allchliu  fri  immalldu 

fortacrith  in  n-irind 
imtrén  trómthuinset. 

107a  Mná  finna  fornochta  friu  |  ol  Medb.  aurchiche  aurnochta 
etrochta.  co  llin  n-ingen  n-aurlam  n-mchomraic     liss  aurslocthi. 

8715  Búirg2  fáenbéla.  Dabcha  úaruisci  dérguda  indlithi  biad  glan 
imda  braichlind  múad  mescmar  maith  feinne  fothud  fo  chen 
in  cath  tothóet  bess  nin  ortar  tairis 

La  sodain  dolluid  Medb  for  fordorus  ind  liss  immach  isin 
n-aurlaind  7  tri  .111.  ingen  lée  7  teóra  dabcha  úarusci  don  triur 

8720  láth  ngaile  dodánic  resin  slúag  do  tlathugud  a  mbrotha.  Ro 
lád  roga  dóib  iar  sudiu  dús  in  bad  tech  for  leth  dobertha  do 
each  fir  dib.  i  in3  4tech  dóib  a  triur.4  A  tech  for  leith  do  each 
or  Cu  Chulaind.  Iar  sudiu  berthar  i  tigi5  co  ndérgothaib 
sainamraib  7  an  robo  dech  leó  dona  tri  coec/aib  ingen  7  dobreth 

8725  Findabair  la   Coin    Cu\aind  sech   each  isin   n-airicul   i  rrabi   7 

tancatár  \}\aid  uli  iar  sudiu.     7  luid  Ailz'/l  7  Medb  7  a  teglach 

n-uli  coro  fersat  faelte  fri  hUltu.     Frisgart  Sencha  mac  A'\\cl\a 

is  maith  lind  or  se. 

gg  Tiagait  \J\aid  iarom  isin  dun  7  dolléicth^r  a  rrígtech  dóib 

8730  anW  dorímthé'r  .i.  uii.  cúarda  and.  7  uii.  n-imdada  o  thein  co 
fraig.  Airinich  créduma  7  aurscartud  dergibair.  Tri  stéill 
chréduma  i  taulaich  in  taige.  Tech  darach  co  tugi  slinned.  Di 
senistir  dec  and  co  comlathaib0  glainidib  friu.  Imdui  h\\el\a  7 
Medba    i    mmedon    in    tige.     Airinig    airgdidi    impe    7    steill 

8735chreduma  7  flesc  airgdzde  ocond  airinuch  ar  bélaib  íK'úel\a 
adcomced  midlisse  in  tige  do  chose  in  teglaig  do  grés. 
Tairmchellsat  gascid  fer  nUlad  ón  dorus  díarailiu  dond  rigthig 
7  ardopettet  a  n-áes  ciúil  céin  both  oc  aurgnom  dóib.  Boí  trá 
día  farsingi  in  tige  i  tallastár  formna  lath  ngaile  in  choicid  uli 

1  between  cols.       ~  i  subscr.       3  i  in  between  cols.  M.       4_4  in  ras.  M,      5  a  final 
letter  erased,  evidently  b.  6  second  a  subscr . 


107a31-107b26]  FLED  BRICREND  265 

im  Conchobwr.     Concob«r  im   7  Fergus  mac  Róich  i  n-imdai  8740 
A'úe/la  7  nonbor  di  láthaib  gaile  fer    nUlad  olchena.     Tosn air- 
nectar1  fleda  mora  iar  sudiu.     Batár  and  iarom  co  cend  trí  lá  7 
tri  n-aidche. 

Bá  iar  sudiu  da.no  conacrad  Ailz'/l  do  Chonchodur  co  nUltu 
immi  cid  dia  rabi  a  rréim.     Dorrími  Sencha  iarom  in  caingz>z  8745 
immá  tullatár  .i.  im  chomúaill  in  trír  chaur<2^  immá  cura^mir  7 
im  chomúaill  na  mban  immá   tússigecht    isna   fledaib    úair    ní 
rodmatár  a  mbrethugud  i  nnách  baliu  aili  acht  ocutsu.    Sochtais 
Ailz'/l  la  sodain   7   nibu  fáelid  leis  a  menma.     Nirbo  chucumsa 
era    or  sé   robo   chóir   dál   inna   caurath  sin   do  thabairt   mani  8750 
tabraitár  ar   miscais     Nibá   nech  bas  ferr  nod   gléfe  ém   or  se 
ataisiu.     Maith    limsa    ré    scrz/'tain   dam2    fris    da.no  or   Ailz'/l. 
Recamni  a  les  ém  ar  curaid  |  ol  Sencha  ar  is  mór  do  midlachaib  107b 
a  llóg.     Lór  limsa  da.no.  tri  lá  7  teóra  aidchi  fri  sodain  ol  Ailz'//. 
Ni  forcraid  cairde  dano  ani  sin  ol  Sencha.     Timgartatar  UlaidSlbó 
celebrad    iar   sudiu   7    bátár  budig   7   dober3at  bennachtain    do 
Ailz'/l  7  do  Med/;3  7  dobertatar  mallachtain  do  Bricrind  úair  iss 
e  fpdrúair  a  n-imchossait.     7  lotar  dia  crich  iar  sudiu.     7  fácbait 
L,oegaire.  7  Conall.  7  Coin  Culaind  dia  mbrethugud  do  Ailz'/l. 
7  dobé/'the  praind  .c.  do  each  fir  dib  each  n-aidche.  8760 

Dobretha  a  cuit  dóib  ind  aidchi  sin  7  dolléicthe  tri  caittini  a 
húaim  Crúachan  dia  saigid  .i.  tri  biasta  druidechta.  Techit 
iarom.  Conall  7  "Loegnire  for  sparrib  na  tigi  7  fácbait  a  mbiad  oc 
na  biastaib  7  fecit  fón  samail  sin  cusarnabárach.  Nir  theig 
Cu  Chulaind  assa  inud  frissin  mbiasta  rosiacht  chuci.  acht  in  8765 
tan  do  sined  in  beis4  a  bragit  cosin  n-esair  dounsi  Cu  Chulaind 
béim  din  claidz'zz£  na  cend  doscirred5  di  mar  bad  do  charraic. 
No  thairnedsi  sis  di  sudi.  Nir  thomail  7  nir  súan  Cu  Chulaind 
fon  cruxh  sin  co  matain.  Ro  thinsat  na  cait  o  robo  maten.  7 
atcessa  iatsom  fon  crzzth  sin  ara  barach.  Nach  leór  a  comram  8770 
sin  do  bor  mbrethugud  or  Ailz'/l.  Nátho  or  Conall  7  Loegaire 
ni  fri  biasta6  chathaigmitni7  acht  is  fri  doini. 

Luid  iarom  Ailz'/l  ina  airicul  7  dobeir  a  druim  fria  raigid  7 
níbu  sáim  a  menma  7  ba  aingcess  laiss  in  dál  dodfánic  7  nir 


1  TosnairnecAtar  Facs.  -  dá  Facs.  3"3  om.  at  first  through  homoioteleuton,  but  add. 
by  M  in  marg.  and  above  line;  following  ~  dober  prefixed  to  ?iext  line.  4  sic,  for 
beist.  s  i  suprascr.  6  what  appears  to  be  a  mark  of  asp.  added  over  b  by  the 

retracer.         7  murk  of  aspiration  over  t  faint;  om.  Facs. 


5*. 


266  FLED  ERICREND  [107b26-108a19 

8"75chotail  7  niro  loing  co  cend  tri  lá  7  teóra  n-aidche.  Conid  and 
asbert  Medb.  is  midlachda  no  tai  ol  si.  mani  brethaigeseo 
brethaigfetsa.  Is  andsoa  damsa  ém  a  mbrttht/gud  or  Ail/7/  7  is 
mairg  cosa  tuced.  Ni  andsab  im  ol  Medb.  Fó  dáig  or  si  na  fil 
eter  créduma  7   fíndruini  atá  etcr  Loegaire  7  Conall  Cernach. 

8780  A  fil  a3.n0  or  si  eter  findruini  7  dergór  ata  eter  Conall  Cernach 
7  Coin  CzAaind.  Ba  hand  sin  tra  conaccrad  Loegaire  Buadach 
do  Medb  iar  scrútan  a  comarli.  is  and  sin  asbert  Medb  fri 
Loegazre. 

Fo  chen  a  Loegaz'rz  Buadalg  ol  si  is  comadas  caum^mír  do 

8785  thabairt  dait.  ríge  láech  nKrend  dait  úainne  on  trath  sa  7  in 
caurad/uz'r  7  cuach  créduma  7  én1  findruini  fora  lar.  Conid 
ruca  lat  sech  each  hi  comartha  mbreithe.  7  ni  n-accathar  nech 
aile  occut  conid  tárfas  isin  Cráebruaid  Conchobazr  deód  laí  in 
tan    doberthar    in    cauradmir   etruib    bad    and    sin    tadbae    do 

S790  chúach  fíad  mathib  \J\ad  uili.     Bid  lat  in  cauradmir  iarom  7  ni 

chossena  nech  do  láthaib  gaile  fer  n\J\ad  olehena  frit.     Uair  bid 

comarda  n-aichnid2  la  UUu  uli  ani  no  mbera  latt.     Iar  sudiu 

108a  doberar  in  cuach  do  hoegaz're  Buadack  7  a  lán  do  fin  |  aicnetai 

and.      Ibid  ina3  dig  iarom  for  lár  ind  rigtaige  a  Hind  ro  boi  isin 

8795  chuach.     Atá  a[«]d4  sin  fled  chaurad  dait  trá  ol  Medb  doroimle 
(,0  corbat  cétach  cetblíadnach  ar  bélaib  óc  n\j\ad  uli.     Celebraid 

~Loegaire  iar  sudt'u.     7   congarar  Conall  Cernach  do  Meidb  fo 
n-innas  cétna  co  lar  ind  rigthaige. 

Fo  chen  a  Chonaill  Chernaig  o\  Medb  is  comadas  cauvadmz'r 

8800 .7  r.  7  cúach  findruini  dano  7  én  óir  fora  lár  .7  f.  Iar  sudiu 
daizo  iarom  doberar  do  Conall  7  a  Ian  do  fin  .7  r. 

Celebraid  Conall  Cernachh  iar  sudiu.  7  tiagair  uadib  ar  cend 
Con  Culaind.  Tair  do  acallaim  ind  rig  7  na  rigna  ol  in 
techtazre.     Bá  and  boí  Cú  Chidaind  oc  imb/rt  fidchille  7  Lóeg 

8805  mac  Ríanga&ra  á  ara  fessin.  Is  dom  chuitbiudsa  on  or  se 
fuiris  dobertha  bréc  im  nach  meraige.  La  sodain  dolléci  fer 
dina  feraib  fidchilli  don  techtaire  co  mboi  for  lár  a  inchinne. 
Conid  ed  dochóid  for  lie  trascair  a  báis  co  torchair  eier  Ailz'H 
7  Medb.     Aill  amai  ol   Medb  iúrthuwd  Cu  Chulaz'nd  or  si  clia 

»  .i.  is  dolig  [M]         b  .i.  ni  dolig  [M] 


01 


1  7  én  perforated  by  erasure  of  H  on  verso;  very  faint;  om.  Facs.  -  d  per- 
forated, only  the  lower  part  of  the  bow  legible.  3  \n  added  slightly  above  line, 
same  hand.         4  n.- stroke  om.  b  .i.  Facs. 


108a19-108bn]  FLED  BRICREND  267 

siabairthirr  immi.  Atafraig  Medb  la  sodain  7  luid  co  rráníc  cossio 
Coin  Culaind  co  tard  dí  láim  imma  brágit.  Tabair  bréc  im 
nách  n-aile  or  Cu  Chulaind.  A  meic  amrai  U\ad  7  a  lassar 
láech  nEre/td  ní  bréc  as  áil  dun  immut  ol  Medb.  Cía  thíastaís 
formna  laech  wEr  end  uile  is  duitsiu  dobérmaís  remib  ani  irao 
mbethe.  Uair  atodaimet  fir  Heve/td  iiasaib.  ar  allud  7  gail  7  8815 
gasciud  ar  áne  7  óetid  7  irdarcus. 

Affraig  Cú  Chulaind  la  sodain  7  téit  la  Meidb  co  ránic  a 
rigtech.  7  feraid  Allill  fáelti  friss  co  mór.  7  doberar  cúach 
dergóir  dó  7  a  lán  do  fin  sainemail  and  7  én  do  lie  lógmair  fora 
lár  7  doberar  cutr«;//ma  a  da  súla8  do  dracón  dó  leis  sech  each.  8820 
Atá  fled  chaurad9  dait  sund  tra  ol  Medb.  Daromle  corbat 
cétach  cétb\\a.dnach  ar  belaib  óc  nUlad  uli.  7  is  si  ar  mbrethni 
da.no  beós  ^or  Ail/7/  7  ol  Medb  uair  nachat  filsiu  fein  hi  cutrwwmus 
fri  ócu  Ulad  conna.  be2  do  ben  hi  cutrummus  fria  mná1  ni  forail3] 
lindacorop  si  cetathe  do  grés  ria  mnáib  Ulad  uli  ar  thus  hi  tech  8825 
n-óil.  Ibid4  Cu  Chulaind  iartrn  ina  óendig  a  llán  ro  boi  isin5 
cáuch  7  celebraid  iar  sudiu  dond  rig  7  dond  rigain  7  don  tegluch 
uli.      7  luid  [6iar  sin  i  ndegaid  a  cheli. 

Atá  cómarli  lim  ol  Medb  fri  Aih7/  fastud  in  trír  churad  út  ocaind 
innocht  doridisi  7  frsmtha  aili  do  thabairt  forro  béus.     Déna  ol  Ailz7/8830 
ama/    as    ad|laic    let    fessin.     Fastaitir    iarom    ind    fir.     7    biTta7    hi  108b 
Cruachain  iat  7  scurtir  a  n-eich. 

Dobretha  rogu  dóib  cid  biad  no  ragad  dia  n-echaib.  Asbert 
Conall  7  L.oegaire  airthend  da  bliada/z  do  thabairt  dia  n-eehaib. 
Grán  eórna  im  ro  thog  Cu  Chulaind  dia  eehaib.  Feótar  and  ind  8835 
aidchi  sin.  Rointir  in  banchuri  etorro  hi  tri.  Dobretha  Findabair  7 
cóeca  ingen  impi  hi  tech  Con  Culaind,  Dobreta  Sadb  Sulbair  ingen 
aile  Allella  7  Medba  .7  I.  ingen  impi  hi  farrad  Conaill  Chemaig. 
Dobretha  Conchend  ingen  Cheit  meic  Magach  7  .1.  ingen  malle  fria 
hi  farrad  Loegam  Buadaig.  No  thathiged  Medb  fessin  ira  co  8840 
gnáthaeh  sin  tech  i  mboi  Cu  Chulaind.  Féotar  and  ind  adaig 
sin. 

Atragat   iarom   matain    muich  iarna  barach   7   tiagait   sin    tech    i 
mbátar  in  macrad  oc  cur  in  rothclessa.     Gebthi  Loegaire  iarom  in 

a  \in  marg.~\  7  is  áil  linni  [H] 


U1  in  ras.  H.  -  cona  he  Facs.  3  ni  in  marg.  prefixed  to  next  line,  n  perforated, 
only  upper  and  lower  portions  left,  i  very  faint  as  if  erased,  forail  in  ras.,  f 
barely  traceable;  i  subset:  overlooked  by  retracer,  who  has  altered  1  to  i,  reading 
orailiwd  (sic  Facs.).  i  d  altered  to  t  by  retracer.  5  issin  Facs.  6  From  this  point 
to  end  of  col.  b  in  ras.  H.         '  sic,  for  btfrtar.         8  sulu  Facs.        9  chuurad  Facs. 


& 


268  FLED  BRICREND  [108b17-109a26 

8845  roth  7  nos  cuir  i  n-arda  co  ranic  midlisi  in  tigi  Tibit  in  macrad  im 
sodain  7  doberat  gáir  dó.  Bá  do  chuitbiud  Loegairi  ón.  Indar  ra1 
Loegat're  ini  bá  gair  búada.  Gebthi  Conall  daw  in  roth  7  ba  do  lár. 
Focheird  iarom  im  roth  co  hochtaig  ind  rigthigi.  Focherdat  in 
macrad  gair  foa  indar  la  Conall  bá  gáir  chommaidmi  7  búada.    "Gair 

8850  chuitbiuda  iaH  lasin  mtfcraid  ani  sin.  Gebthi  a3.n0  Cu  ChiAamd  in 
roth  7  ba  hetarbúas  tarraid  hé.  Focheird  daw  in  roth  i  n-ardi  coro 
lai  a  ochtaig  on  tig  co  ndechaid  in  roth  ferchubat  hi  ta\main  fri  les 
anechtair.  Tibit  in  macrad  gáir  commaidmi  7  búada  im  Choin 
Cv\aind.     Indar  la  Coin  Culaind  ini  bá  gair  chuitbiuda   7  fbnamait 

8855  focerdat  in  m^crad  im  sodain. 

Tic  Cu  ChiAaind  do  saigid  in  bantrochta  7  berid  a  trí  cóectu 
snathat  úadib.  7  nos  dibairg  11a  tri  .1.  snátat2  each  i  ndíaid  araili  dib 
co  tarla  each  snáthat  dib  hi  cró  araili  co  mbatar  ina  líni  fón  samail 
sin.     Tic  iarom  dia  saichtin  doridisi  7  dosbi//-  a  snáthait  fein  i  llaim 

8860  cacha  hóenmná  dib  doridisi.     Molsat  ind  óic  á&no  Coin  Culaind  im 

sodain.   Timnait  iarom  iar  sudi  celebrad  dond  rig  7  dond  rigain  7  don 

tegluch  olehena. 

1,  Eircid   6ol  Medb6   do  thig  m'aitisea   7    mo    mumrm    .i.   Ercail    7 

Garmna  7  feraid  for  n-aigidacht  innocht  and.     Lotar  iarom  rompo3 

8865  iar  cor  graphand  doib  i  n-óenach  na  Crúachna  7  rue  Cu    CluAaind 

109a4  buaid  ind  óenaig  fo  thri.    Rosagat  iarom  |  tech  nGarmna  7  Ercoil  7 

ferait    faelti    friu.     Cid  dia  tudchaibair   ol  Ercail     diar   rhbrethugud 

daitsiu  ol  iat.     Eircid  co  tech  Samera  ol  se  7  dogena  for  mbrethugud. 

Lotar  dó   iarom   7   focertar  fjadain  led.     Ferais    Samera  faelti   friu. 

8870  Dobretha  Búan  ingen   Samera  grad   do  Choin  Culaind.     Asbertatar 

iarom   fri  Samera  bá  do  brethugud  dóib  dodeochatár  chuci.     Foidis 

Saméra  iat  iar  n-urd  cusna  genitib  glinni 

,-j  Luid  Loegairi  ar5  thus,     fácbaiside  a  arm  7  a  etach  occo.     Luid 

az.no  Conall  fon  cumma  cetna  7  fácbais  a  goo  occo  7  dobretha  a  arm 

8875  laich  leis  .i.  a  claideb.  Luid  da.no  Cu  Ckulaind  in  tres  adaig.  No 
sgrechat  na  geniti  dó.  Immacomsinitar  dóib.  Brútir  a  gai  7  bristir 
a  sciath  7  rebthair  a  étach  immi.  7  nos  curat  7  nos  traethat  inna 
geniti  hé.  Amein  a  Cu  ChuXaind  or  Láeg.  a  midlach  thruag.  asiriti 
lethguill    dochóid    do    gal    7    do    gaisced    in    tan    ata   urtrochta    not 

8880  malartat.  siarthar1  co  urtrachta  im  Choin  Cu\aind  andaide  7  imsoi 
cusna  húathaib  7  nos  cvrband  7  nos  bruend  iat  combo  lán  in  glend 
dia  fulriud.  Dobeir  iarom  bratgaisced  a  muntiri  leis  7  imsoi  co  tech 
Samera  cona  choscur  co  airm  i  mbátar  a  muinter.  Ferais  Samera 
faelti  fris  conid  andaide  asbert. 

1  sic.  "-  snatAat  Facs.         3  rompa  Facs.  *  This  leaf  (pp.  109-110),  worn 

thin  by  abrasion,  is  by  H.  5  iarthus  Facs.  6~6  otn.  at  first;   ol  corr.  from  do  ; 

Medb  do  add.  mar*. 


VI 


109a29-109b6]  FLED  BRICREND  2G9 

.r.1  Ní  dlig  comraind  curadmir  8885 

ferbaa  brachtchib  brothlochi 

sceóc  mátaid  moogthi 

tre  banna  miach  tortaide' 

fri  iwmescad2  cóemchóecat 

fri  Coin  Culaind  clothamra.  8890 

is  cú  ferna  fodluigthe 

is  bran  carna  comramaig. 

is  tore  tren  hi  fothugud 

traithaid3  nerta  lochnamat 

ama/  aedf  tria  fithicén.  8895 

is  cú  othair  érEmna 

is  menmarc  ban  buaignigi. 

is  fland  tedma  troinchatha 

méti  cénid  chocerta 

nachasella  sithethar  8900 

Cims  a  fresib  frithbera. 

bati  longbaird  lcingsigther.* 

is  culmaireh  bolgadan.1 

is  crú  fechtaj  modcernae. 

is  gnoek  grianna  gelfini  8905 

cid  dó  arbad  chutrummus 

fri  Lóegairi  leoairrbi 

1  fri  Conall  clothriatha. 

Cid  dond  Emir  úanfebli.15 

nachasáil  in  nertnuadatm  8910 

ría  n-andrib  án  ardUlad 

no  chinged  ind  ollbrigach 

hi  Tech  medrach  Midchúarda 

conid  de  imrordaimse 

a  chomraind  ni  dlig.  ni  dlig  comraind.  8915 

Is  í  mo  brethsa  dúib  tra  for  se  in  curadmir  do  Choin  Chtdaind  7 
tus  dia  mnai  ria   mnaib   XJlad.     7  a    gaisced  úas   gaisce!daib    caich  109b 
cenmotha  gaisced  Conchobair. 

Lotár  dó  iar  tain  co  tech  Ercoil.  feraisz'í/e  faelti  friu.  Feótar 
and  ind  aidchi  sin.  Fúacrais  Ercoil  comlond  dó  féin  7  dá  eoch  forro.  8920 
Luid  'Loegaire  7  a  ech  na  n-agid  Marbais  gerran  Ercoil  ech  Loegairi. 
Fortamlaigid  Ercoil  for  Loegaire  fessin  7  tecisside  remi  iss  ed  con  air 
rod  ngab  do  Emain  dar  Ess6  Ruaid.  7  iss  ed  rue  leis  tásc  a  muintiri 
*  .i.  bó  [H]  b  .i.  methi  [H]  <=  .i.  acus  [H]  ^  .i.  mucci  [H]  ^J. 

bairgen  [H]  '  A.  tenid  [H]  s  A.  cis  [H]  h  .i.  is  cairptech  [H]  *  .i. 

dar  berna  [H]     3  .i.  badb  [H]     ■<  A.  ségda  [H]     '  .i.  foltchain  [H]     ™  .i.  in  rig  [H] 
1  in  marg.,  om.  Facs.     2  iwmescad  Facs.     z  second  &  sub scr.     4  loiwgsither  Facs. 
6  uan  in  ras.         6  eis  Facs. 


lo 


270  FLED  BRICREND  [109b8"43 

do  marbad  do  Erco/1.     Luid  dauo  Conall  fón  cumma  cetna  hi  teced 
8925  remi  iar  marbad  a  eich1  do  gerrán  Ercoil.     Iss  ed  dolluid  Conall  dar 
Snám  Ráthaind  do  saichtin  Emna.     Ro  báided  dano  Ráthand  gilla 
Conaill  and  sin  isind  abaind  conid  de  ita  Snám  Rathaind  o  sin  ille, 

Marbais   in    Liath    Macha    im    ech    Ercoil    7    nos    cengland    Cu 
Chvdaind  ~Ercoi\  fessin  i  ndiaid  a  charpait  leis  co  ránic  Emain  Macha. 
8930  Luid  tra  Buan  ingen  Samera  for  lore  na  tri  carpat.     Atgéoin  slicht 
fonnaid  Con  QuXaind  fo  dáig  nách  set  cumung  no  théiged  no  chlaided 
na  muru  7  no   fairsinged.  7   no   linged   dar   bernadaib.     Ro  lebling 
ind  ingen  trá  léim  n-úathmar  ina  diaidsium  for  furis  in  charpait  co 
n-ecmaing  a  tul  immon  n-all  combo  marb  de     conid  de  ainmnigthir 
«935  Uaig  Búana.     In  aim  tra  ráncatar  Emain  Conall  7  Cu  QhiAaind  iss 
and  ro  bas  oca  cainiud  and  ar  bá  derb  leó  a  mmarbad.     iar  mbreith  a 
tásca  do   Lóegairi    leis.     Adfiadat  iarom  a  n-imtechta  7  a   scéla  do 
Choncobwr  7  do  mathib  Ulad  olehena.     Bátár  inT  ind2  errid  7  ind 
láith  gaili  olehena  oc  toibeim  for  Láegairi.     don  badbscel  ro  innis  o 
7/.         8940  chelib  conid  and  asbert  Cathbath.  inso  sis 
.r.3   Dimbúaid  sceóil 
fartbi  ecland 
la  borg  dubaithech. 
dorara  dusib  la  henechgris 
8945  rúanad  roUlad. 

Ní  má  rulaid  Lóegaire 
cosnam  cirt  curadmir 
iar  ndorair  a  badbscélai. 
is  Cu  Culaind  dligetar 
3950  arróet  caincomram  búadErcoil 

cenglathar  err  thréntnuthach 
i  ndiaid  erri  óencharpait. 
ni  chelat  a  márgnima 
adrollat0  a  mororgni. 
8955  is  err  threntairpech 

is  cur  caín  cathbúadach 
is  glond  catha  comramaig. 
is  mortcend  do  ilslúagaib. 
is  riatai  di  rathbriugad. 
3960  is  triath  taile  tnuthgaile. 

conid  de  imrolaimse 
comraind  curadmiri  fris 
is  dimbúaid  sceoil.  diambuaid  sceoil 

a  .i.  dochur  [H]         >>  .i.  trenfer  [H]         c  .i.  innisit  [H] 
1  i  subset:       2  in  add.  above  line,  same  hand.      3  between  cols.      *  c^omramaig  Facs. 


109b«-110a50j  FLED  BRICREND  271 

7*-  Ro  ansat  ind  óic  día  n-imratib  7  dia  radsecliaib.     Rosoich  iarom 

co  praind  7  co  tomaltus  dóib.  7  iss  é  Sualdaim  mac  Roig  athair  Con  8965 
Culaind  fessin  ro  frithaig  Ultu  ind  aigchi1  sin.      Ro  linad  iarom  ind 
Aradach  dabach  Conchobair  dóib.    Dobretha  a  cuit  ini  inna  fiadnaisi 
iar  sudiu   7  tiagait  na  randairi2  dia  raind.  |  La  sodain   ro  gabsat  ind  110a 
randaire  in  curadmir  asin  raind  ar  thus.     Cid  ná  tabraid  in  cauradmir 
ucut  ar  Dnbtach  Dóeltengad  do  churaid  úrdalta  úair  ní  thudchatar  in  8970 
tríar  ucut  o  rig  Crúachan  can    chomartha  nderb  leó  do   thabairt  in 
cuxadmire  do  neoch  dib. 

73.  Affraig  LoegtfzV'i?  Buadack  la  sodain  7  túargaib  in  cuach  credtima  7 

én  airgit  fora  lár.     is  limsa  in  camadmir  for  se  7  ni  chosna  nech  frim 
hé.     Nibá  lat  for  Conall  Cernach  ni  hinund  comartha  tucsam   lind.  8975 
Cuach  creduma  thucaisiu3  cuach  findruini  ini  thucusa..     is  réil  asind  ed 
fil  etorro  conid  limsa  in  cauradmir.     Nibá  la  nechtar  dé  etir  for  Cu 
Qhu\aihd   7   atafraigsz'oe   la  sodain    7   asbert.     Ni   tucsaid    comartha 
tairces  chuxadmir  dúib  for  se  acht  nirb  áil  don  rig  7  don  rigain  cusa 
rancaibair  tullem  ecraiti  frib  a  tind  hi  tend.      Ni  mó  da.no  a  cin  frib  ol  8980 
se  indás  na  tucsaid  úadib.     Bid  limsa  ini  for  se  in  curadmir  úair  is  mé 
thuc  comartha  suachnid  sech  each. 
7<f.  Tanócaib  súas  la  sodain  in  cuach  ndercóir  7  én  do  liic  logmair 

fora  lár  7  cutrwwma  a  dá  sula  do  dracoin  conid  n-acatár  mathi  \J\ad 
uli  im  Concobar  mac  Nessa.     Is  mesi  iarom  for  se  dWges  a  cauradmir  8985 
acht  mam  bri  stir  an  fir  form.     Cotmidem  uli  ol  Conchobar  7  Fergus  7 
ol  mathi  \J\ad  olehena.     is  let  a  cauradmir  a  breith  K\\el\a  7  Medba. 
Tongu  a  toinges  mo  Úxuath  for   Loegaire  7   for  Conall    Cernach    ni 
cuach  cen  chreic  dait  in  cuach  thucais  an4  ro  boí  di  sétaib  7  mainib  it 
selbae  iss  ed  doratais  airi5  do  Aih7/  7  do  Mez'd<5  ar  na  ructha  do  bag  it  S990 
cend.     7  ná  tarta  in  cauxadmir  do  neoch  aili  ar  do  bélaib.     Tongu  a 
toinges  mo  tbuath  for  Conall  Cernach  níbá  breth  in  breth  rucad  and  7 
nibá    lat    in   curadtnir.     Cotnerig  each   dib   diaraili    la  sodain   cusna 
claidbib  nochtaib.     Tothaet  Concobar   7   Fergus    eturro   iar   sudiu. 
Tollécet  a  llama  sis  fó  chétóir  7  doberat  a  claidbi  ina  trúallib.     Anaid  8995 
73"".    ol  Sencha  denaid  mo  riarsa.     Dogenam  or  iat.     Eircid  co  Budi  mac 
mBain  for  se  coa  áth  7  dogéna  for  mbrethugud. 

Lotar  iarom  a  triur  churad  co  tech  mBudi  7  adfíadat  dó  a  toisc  7 
a  n-imresain  immá  tudchatar.  Nách  dernad  etercert  dúib  hi  Cruachain 
Ai  la  hAilill  7  la  Meidb  ol  Budi.  Dorigned  om  for  Cú  Chulaind  7  ni  9000 
daimet  ind  fir  út  fair  eter.  Ni  didemam  om  oldat  ind  fir  aili  ar  ni 
breth  etz'r  ani  rucad  dun.  Ni  hawsa1  do  nách  aili  for  mbrethugud  datio 
ol  Budi.  in  tan  na  hantai  for  cocertad  Medba  7  Aileila.  Ata  lim  for 
Budi  nech  folimathar  for  mbrethugud  .i.  Uath  mac  Imomain  fil  oca 

1  sic.         2  rowdairi  Facs.         3  aspiration  mark  om.  Facs.  i  ar  Facs.         °  in  ras. 


7í- 


272  FLED  BRICREND  [110a60-110b50 

110b  loch.     Dó  dúib   iarom   dia  saichthin    7    dogena   for    cocertad.  |  Fer 

9006  cumachta  mori  dano  in  tUath  mac  Imomain  sin  no  dplbad1  in  each 
richt  ba  halic  leis  7  no  gniad  druidechta  7  certa  commain.  Ba  sé  sin 
dano  in  siriti  on  ainmnigthír  Belach  Muni  in  tSiriti.  7  is  de  atberthe 
in  siriti  de  ara  met  no  delbad  i  n-ilrechtaib. 

9010  Rancatár  iarom  co  Úath  coa  loch  7  fíadu  o  Budi  leó.  Atfíadat 
iarom  do  Úath  aní  má  tudchatar  dia  saigthin.  Asbert  Uath  friu  nod 
lemad  a  mbrethugud  acht  condaimtis  nammá  fora  breith.  Fodémam 
or  iat.  Fonaiscid  forro.  Atá  cennach  limsa  for  se  7  céb  é  uabsi 
comallas  frimsa  hé  bid  hé  beras  in  curadmir.     Cinnas  cennaig  sin  for 

9015  siat.     Biail  fil  limsa  for  se  7  a  tabairt  i  lláim  neich  uaibsi  7  mo  chend 

do  béim  dimsa  indiu  7  mesi  dia  béim  desium  i  mbárach. 

_-_  Asberat  iin  Conall  7  Loegaire  na  dingentais  in  cennach  sin  ar  ni 

boi  occosom  do  chumachta  a  mbith  beó  iarna  ndichennad  acht  mani 

rabi  ocasom.     Obbsat  iarom  fair  Conall  7  Loegaire  in  cennach  sin. 

9020  ciatberat  araili  libair  co  nd<?r;zsat  cennach  fris  .i.  Loegaire  do  beim  a 
chind  de  in  cétla  7  a  imgabáil  dó  7  Conall  dia  imgabail  ón  mud 
chetna.  Atbert  im  Cu  ChiAaind  co  ndingned  cennach  fris  dia  tuctha 
dó  in  curadmir.  Atbertsat  im  Conall  7  Loegaire  co  leicfitis  dó  in 
curadmir   dia    ndmiad    cennach    fri    Uath.     Fonaiscid    Cu    Chu\ai?id 

9025  forrosom  cen  curadmir  do  chosnam  dia  ndernad  cennach  fri  Uath. 
fonaisccitsium  fairsinm  da;/<?  a  dénam  in  cennaig.  Dobeir  Uath  a 
chend  forsin  lica  do  Choin  Ckulaind  7  dounsi  Cu  Chulaind  béim  da 
biail  féin  do  co  topacht  a  chend  de.  Luid  iarom  fon  loch  uadib  7  a 
bial  7  a  chend  na  ucht. 
7$.  9030  Tic  iarom  ara  barach  dia  saichtin  7  no  sinithar  Cu  C/ndaind  dó 
forsin  lice.  Tairnid  fo  thri  in  mbial  fora  mu/zél  7  a  cúl  rempi.  Atrai 
a  Cu  Chu\aind  for  Úath  rigi  láech  riErend  duit  7  in  curadmir  cen 
chosn^m  Lotar  dó  a  triur  churad  co  hEmain  iar  tain  7  nir  daimset 
ind  fir  aili  do  Coin  Chulaind  in  breth  rodnucad  dó.    Boi  in  t-imcosnam 

9035  cetna  beius  imón  curadmir.  Ba  si  comairli  Ulad  forro  dano  a  cur  do 
saigid  Con  Roi  dia  mbrethugud.     Fáemitsium  dano  ani  hisin. 

Dollotar  iar  sin  sin  matin  arna  bárach  a  triur  churad  co  cathraig 
Con  Roi  .i.  Cu  Culaind  7  Conall  7  Loegaire.  scorit  a  cairp/iu  i  ndorus 
na  cathrach  iar  sin   7   tiagait   isa  rigthech    7    ferais   faelti   móir    friu 

9040  Blathnat2  ingen  Mind  ben  Con  Roi  meic  Dáiri  7  ni  rabi  Cú  Roi  hi  fus 
ara  cind  ind  aidchi  sin  7  rofitz'r  co  ticfaitis.  7  foracaib  comarle  lasin 
mnai  im  réir  na  curad  co  tisad  don  turus  dia  ndechaid  sair  hi  tirib3 
Scithiach  fó3  bith  niro  derg  Cu  Rui  a  claidi/3  i  nErind  o  ro  gab 
gaisced  co  ndeochaid  bás.     7  ni4  dechaid  bíad  nErend5  inna  béolu 

a  .i.  iar  cor  dó  brechta  hi  fáebur  in  bélae  [H] 


7? 


1  initial  d  retraced  as  t  ;  t  Facs.  -  BlatAnatA  Facs.         3"3  . .  rib  to  fó  in  ras. 

smudged;  no  Facs.         5  n-stroke  om.  Facs. 


110b50-llla41]  FLED  BRICREND  273 

cein  ro  mboi  ina  bethaid.1]  |  o  roptar  slána  a  secht  mbliadna.  úair  Ilia 
niro  thallastar  a   úaill   nach  a  allud   nach   a   airechas  nach  a  9046 
borrfad  nách  a  nert  nach  a  chalmatus  i  nErind.     Boi  im  in  ben 
día  réir  co  fothrocud  7  co  folcud  7  co  lennaib  inmescaib  7  co 
ndérgodaib  sainamraib  comtar  budig. 
%*•  O  thánic  dóib  vaxom  co  dérgud  asbert  in  ben   friu  iar  sudiu  9050 

each  fer  dib  a  aidchi  do  fairi  na  cathrach  co  tissad  Cú  Rui. 
7  da?z<?  or  si  is  amlaid  atrubairt  Cú  Rui  a  fari  dúib  iar  n-aesaib. 
Cipé  aircl  do  airdib  in  domain  tra  i  mbeth  Cui2  Rui  dochaineth 
fora  chatraig  each  n-aidchi  combo  demithir3  bróin  mulind  conna 
fogbaithe  a  ddorus  do  grés  iar  fui?zud  r\grex\Q.  9055 

^/.  Luid  iarcwz  Loegazre  Buadac/i  dond  faire  in  chétaidche  úair 

is  hé  ba  sinser  dóib  a  triur.  Ro  boi  isin  tsudiu  faire  iar  sudiu 
co  dered  na  haidche  co  «n-aca  in  scath  chuci  aniar  rodarc  a 
sula  co  fota  dond  farrci.  Ba  dímór  7  ba  grainni  7  ba  úathmar 
laiss  in  scáith  ar  indar  lais  rosiacht  co  rrici  ethiar  a  arddi  7  bá  9060 
fodeirc  dó  folés  na  farrci  foa  gabul.  Is  amlaid  tánic  a  dochzzz/z 
7  lán  a  da  glac  lais  do  lommánaib  darach  7  ro  boi  eire  cuinge 
sesrige  in  cech  lomchrund  dib  acus  nir  aith^/Tacht  béim  do  bun 
chraind  dib  acht  óenbéim  co  claid  z'zz^  Tolléci  gecán  dib  fair, 
leicthe  Loegaire  secha.  Cóemcloíd  fó  di  nó  fó  thrí  7  ní  ránic  9065 
cnes  ná  scíath  do  l^otgat're.  Tolleci  Loegat'te  dano  fairseom 
gai  7  ní  ránic  hé. 

<ÍX.  Rigidsom  a  láim  co   Loegm're  iar  suidz'zz.     Boí  tra  dia  fot 

na  lamae  co  rroacht  tar  na  teóra  fuithairbe  ro  bátár  etz/rro  ocond 
imdíburcud  conid  iar  sodain  ro  gab  ina  glaic  Cíarbo  mór  9070 
7  cíarbo  airegda  tra  hoegaire  tallastar  i  n-óenglaic  ind  fir 
dodfánic  feib  thallad  mac  btiadua  7  cotnomalt  eter  a  di  bois 
iar  sudiu  anW  tairidnider  fer  fidchilli  for  tairidin.  Tráth  ba 
lethmarb  iarom  ind  innas  sin  tolled  aurchor  de  la  soóai'u  tar 
cathir  ammuig  co  mboi  for  ind  otruch  i  ndorus  ind  rígthige  9075 
7  nir  oslaiced  in  cathir  and  etz>.  Doruménatár  ind  fir  aile 
tra  7  muinter  na  cathzvzc/z  uli  ba  léim  ro  leblaingseom  tarsin 
ca.th.razg  ammuich  día  fácbail  forsna  feraib  aile. 

%3.  A  mbátár  and  co  deód  laí  co  trath  na  faire.     Luid  Conall 

C&mach   issa  sudiu   na  fari   úair  ba  siniu   oldás   Cu  Q\\u\aind.  9080 
Fó  n-innas  cétna  da.7/0  anW  forcóemnacair  do  hoegaire  uli  ind 
adaig  thússech.    In  tres  adaig  da;z^  luid  Cu  QhtAaind  isi[zz]4  sudi 

1  Interpolation  of  YL  ends.         2  sic;   cu  Facs.         3  sic.         4  w-stroke  om. 
T 


274  FLED  BRICREND  [llla41-lllb33 

fari.  Ba  si  sin  tra  adaig  ro  dálsat  na  trí  Glais  Sescind1-  Úairbeoil. 
7  tri  Búagelltaig  Brég.  7  tri  m^zc  Dornmair  Cheóil  do  orgain 
9085  inna  cathrach.  Ba  si  dano  adaig  ro  boi  hi  tairngire  don  pheist 
ro  boi  isind  loch  hi  farrad  na  cathrach  fordiuglaim  lochta  in 
phuirt2  uile  eter  daine  7  indile. 
$*-.  Bui  Cu  ChuXaind  tra  oc   frithaire  na  haidche  7  bátar  mi- 

111b  thurussa  imda  fair.  |  Tráth  bá  medon  aidche  dó  íarom  co  cúala 
9090  in  fothrond  chuci.     Alia  alia  for  Cu  ChuXaind  cia  fil  alia  mástat 
carait  conná'musnágat  mastat  námait  co'mmosralat  conggairet 
gairm    n-amnas    fair  la   sodain.     Conclith3  Cu   ChuXaind  forro 
iarom  conid  a  mmárb  tarraid  taXmain  a  nónbur.  Ataig  in  cendáil 
occo  isin  sudi  faire  mod  nad  mod  i  ndesid  inna  sudiu.  Conggair 
9095  nonb&;'  aile  fair.     Ro  marb  trá  na  tri  nonboru  fóa  n-innas  cétna 
co  ndernae  óencharnd  díb  eter  cendail  7  fodbu. 
^$-.  Amal  ro  mboi  and  iar  sudiu  co  dered  na  haidche  7  ba  scith 

7  ba  torsech  7  bá  mertrech4  co  cúala  czzmgabáil  in  locha  i  n-airddi 
amrt/  bid  fótrond  farrci5  dimóre.    Ni  fordámair  trá  a  bruth  each  a 
9100  raba  di  met  a  thiirse  cen  techt  do  descin  in  delmae  móir  rochúala. 
Co  n-acca  in  comerge  dorigni  in  pheist.     Dóig  leis  dano  ro  boi 
.xxx.cha  cubat  inne  uasind  loch.     Tosnúargaib  súas  iar  sudiu 
isin  n-aer  7  ro  leblaing  dochom  na  cathrach.  7  adrolaic  a  beólu 
co  ndechsad  óen  na  rigthige  inna  cróes. 
it.      9105        Foraithm^watharsom2  la  sodain  a  foramcliss  7  lingthi  i  n-ardi 
corbo  lúathidir  rethir  fuinnema  imón  peist  immá  cuaird.  Iadaid  a 
dá  glaicc  immá  brágit  iar  suidzw  7  ro  rigi  a  láim  co  rrici  ina  cróes 
co  tóerbaig  a  cride  este.  condarala  úad  for  taXmain.  co  torchair 
béim  n-asclaing  don  pheist  asind  aér  co  rabe  for  lár.     Imbeir 
9110  Cu  ChuXaind  in  claid<?£  fuirre  co  nderna  minmirend  di  7  doheir 
a  cend  co  rabi  oca  isin  tsudi  faire  ocon  chendail  aile. 
ctf  Tráth  ro  mboi  and  iar  suidiu  oss  é  aithbriste  tróg  isin  dedoil 

na  maitne  co  n-acca  in  scáth  chuci  aniar  dond  arrci  .7  T. 
Bid  ole  ind  adaig  ol  se.  Bid  messu  daitsiu  a  bachlaig  ol 
9115  Cu  ChuXaind.  La  sodain  tolled  gégán  díb  fair.  Léiethi 
Cu  ChuXaind.  Coemcloíd  fó  di  nó  fó  thri  7  ni  xanic  cnes  na 
sciath  do  Choin  ChuXaind.  Tolléci  Cú  ChuXaind  gai  fairseom 
dano  7  ni  xanic.  Rigidsom  a  láim  co  Coin  CuXaind  iar  suidz'z/ 
día  gabáil  ina  glaic  amal  ro  gab  na  firu  aile.  Focheird 
9120  Cu  ChuXaind  cor  n-iach  n-eirred  de  la  sodain  7  forathm^zzadar 

1  ses  cind  MS.     2  asp.  mark  om.  Fnes.     s  sic.     *  sic,  read  mertnech.     5  fairrci  Facs. 


lllb33-112a25]  FLED  BRICREND  275 

a  foramclis  7  a  claid^3  nocht  úasa  mulluch  corbo  lúathithir 
fíamuin  oss  é  etarbúas  imbi  imma  cúaird  conid  derna  rothbúali  de. 
Anmain  i  n-anmain  a  Chu  Chulaind  or  se.  Tabar  mo  thri 
drindrosc  dam  daw<?  ol  Cu  QhuXaind.  Rot  biat  ol  se  feib  dothai- 
set  latt  aiwáil.  Ríge  laecb  nErend  dam  on  trath  sa  7  in  cawxadmir  9125 
cen  chosnam  frim  7  tús  do  mmo  mnaí  ría  mnáib  U\ad  uli  do 
gres.  Rot  bia  ol  se  la  sodain  fó  chetóir.  Ní  fitir  cía  arlaíd1  úad 
inti  ro  boí  oca  acallaim. 

g<?.  Immorádi  inna  menmain  iar  suidzw  a  lléim  dochúatár  a  áes 

comtha  tarsin  cathraig  ar  bá  mór  7  bá  lethan  7  bá  hard  a  lléim.  9130 
Ba  dóig   laisseom   tra   combad   ó2  lémum   dochúatár  ind  laith 
gaile  tairse.     Dammidethar  fá  dí  día  lémaim  7  forémid.     Mairg 
dorumalt   a  n-imned    dorumaltsa   custrathsa   imma   cawxadmir 
ol  Cu  ChuXaind  7  a  techt  úaim  la  féimmed  ind  lemme  dochúatár 
ind  fir  aile.     Bá  sí  tra  báethir  dogéni  Cu  Chulatnd  ocna  imratib  9135 
se  |  no  cinged  fora  chúlu  etarbúas  fot  n-aurchora  on  cathraig.  112a 
Docinged  dauo  etarbúas  dorisi  asin  baliu  hi  tairis^  co  mbenad 
a  thul  cind  frisin  cathraig.     No  linged  dano  i  n-arddi  in  fecht 
n-aile  combo  foderc  dó  aní  no  bid  isin  cathraig  uli.     No  theiged 
da.no  in  fecht  n-aile  isin  tahnain  connici  a  glún  ar  thxummi  a  9140 
brotha  7  a  neirt.     In  fecht  n-aile  da;z<?  ní  thiscad  a  drucht  do 
rind  ind  feóir  ar  demni  ind  aicnid  7  lúthige  ind  láthair  7  méit 
na  gaile.      Lasin    n-adabair  7   lasin  siabrad  ro    siabrad    immi. 
Fecht  n-óen  and  cingthiseom  tarsin  .cathraig  ammuig  co  rrabi 
thall  i  mmedón  na  cathrac/i  i  ndorus  ind  rígthige.     Atá  inad  a  9145 
da  traiged  isind  lie  fil  for  lár  na  cathrac/i  bale  i  rrabi  imdorus 
ind  rígtaige.     Téit  isa  tech  la  sodain  7  tolléic  a  osnaid. 

2«  Is  and  asbert  Bláthnat  ingen  Mind  ben  Con  Roí.     Ni  hosnad 

iar  mbebail2  ém  or  si  is  osnad  iar  mbúaid  7  coscor.  Rofitir  ingen 
rig  Insi  Fer  Falga  trá  a  ndo  doraid  tarraid  Coin  Culamd  isind  9150 
aidchi  sin.  Nirbo  chian  dano  iar  sin  co  n-accatár  Com  Roi 
chucu  isa  tech  7  bratgaisced  na  trí  nónbor  ro  marb  Cu  Culaind 
laiss  7  a  cindnu3  7  cend  na  biasta.  Asbert  la  sodain  iar  cor  na 
cendaile  de  asa  ucht  for  lár  in  tige.  Ba  gilla  comadas  or  se  do 
faire  duine  rig  do  grés  in  gilla  sa  ata  chomrama  óenaidche  so  ule.  9155 
Aní  immá  tudchaibair  imresain  ol  se  imma  cainWmir  is  la 
Coin  OiAaind  iar  firinne  ar  bélaib  óc  nErend  uile  hé.     Cia  beth 


1  arluid  Facs.         -  sic.         3  sic,  for  cindu. 
T2 


276  FLED  BRICREND  [112aM-112b,s- 

nech  bas  chalmu  and  or  sé  ní  fll  rosía  lín  comram  friss.  Is  í 
breth  rue  Cu  Rui  doib  iar  suidzw  in  caurad/rn'r  do  Coin  Qhu\aind 
9160  7  lathus  gaile  Góedel  uile  7  tús  día  mnaí  ria  mnaib  \J\ad  uile 
hi  tech  n-óil.  7  dobert  .uii.  cumala  di  ór  7  airgí?/  dó  i  llúag  in 
gníma  óenaidchi  dodrigni. 
q0  Celebrait  iar  suidiu  do  Choin  Rui  7  dollotar  co  ndemetár  k 

Emain  Machtf  a  triur  ria  ndeód  laí.    Tráth  tánic  dóib  iar  suióht 
9165  co    roind    7   dáil    ro    gabsat    na    ran n aire    in    ca.uradmír    cona 
fodai  di  lind   riasind   roind   co   rrabi    ocaib   for   leth.     Is   derb 
lind  tra  or   Dubt/tac/i  Dóeltenga  ní  fil  imchosnam  lib  innocht 
immá  canr admir.     ro   lámair  brethugud   dúib   intí  ráncaibair. 
Asbertatar  in  fíanlach  aile  fri  Coin  Cu\aind  iar  suidz'^  ní  thardad 
9170  in  csLuradmir  do  neoch  díb  sech  a  chéli.    Mád  in  ra  brethaigestar 
irh  Cú  Ruí  dóib  a  tríur  ní  ardamair  ní  de  etz>  do  Choin  QhuXaind 
o  rancatar  Emaw  Maca.     Asbert  Cú  QhuXaind  la  sodain  nárbu 
santach  fair  cauradmzr  do  chosnam   etz'r  fo  bíth   nárbu   mó  a 
solod  dontí  día  tibertha  hé  oldás  a  dolod.     O  sin  níro  rannad 
9175  cauradmír  and  co  tánic  cennach  ind  rúanada  i  nEmrá  Macha. 

'Cennach  ind  ruanada  inso 

f/.  Fecht  n-and  do  \3\iaib  i  nEmam   Macha  iar  scís   óenaig   7 

cluchi.     Dolluid  Conchobar  7  Fergus  mac  Róig  7  mathi  \3\ad 

112baolchena  asin  cluchemaig  ammuig  co  nde|setar  thall  isin  Craeb- 

9i8orúaid  Conchobair.  Ní  rabi  Cu  ZhuXaind  and  na  Conall 
Cernac/i  na  Locgaire  Buadac/i  ind  aidchi  sin.  Batár  iiíT  formna 
lath  úgaile  fer  nUlad  olchena.  ArcW  ro  bátar  and  trath  nóna 
deód  laí  co  n-accatar  bachlach  mór  forgrainne  chucu  isa  tech. 
Indar  leó  ní  rabi  la  Ultu  láth   gaile  rosassad   leth  méite  fair. 

9185  Bá  úathmar  7  bá  granni  a  innas  in  bachlaig.  Senchodal  fría 
chnes  7  brat  dub  lachtna  imbi.  7  dosbili  mór  fair  méit  gamlías 
hi  tallat  .xxx.ait  ngamna.  Súili  cichuida  budi  inna  cind  méit 
chore  rodaim  cechtarde  na  dá  sula  sin  fria  chend  anechtair. 
Remithir  dóit  láma  neich  aile  each  mér  día  méraib.     Cepp  ina 

9190  láim  chlí  i  rraibe  ere  .xx.  cuinge  do  damaib.  Bíail  ina  láim 
deis  i  ndeochatár  tri  .111.  bruthdamna.  Buí  feidm  cuinge2  sesrige 
ina  samthaig.     No  thescbad  finna  fri  gaith  ar  altnidecht. 

a  in  tnarg.  sup.  man.  al.  in  Dei  nowine  amen 


1  in  tnarg:         2  cAuinge  Facs. 

f 


112b16-48]  FLED  BRICREND  277 

^z-  Dolluid  fond  écosc  sin  co  rrabi  inna  sessom  i  mbun  na  gabla 

ro  boi  hi  ciund  tened.  In  cumce  in  taige  duit  ale  or  Dubt/iac/i 
Dóeltengad  frisin  mbachlach  in  tan  nád  fagbai  inad  aile  and.  9195 
acht  beith  i  mbun  na  gabla  manid  caindleóracht  in  tige  as  áil 
duit  do  chosnam  acht  namá  bid  mó  bas  loscud  don  tig  oldás 
bas  suillse  don  tegluch.  Cid  hé  mo  dán  da//<?  bes  cotmidfid^r 
each  a  bé  dim  airddi  combad  coxtchenn  a  suillsi  don  tegluch  7 
connábad  loscud  don  tig.  9200 

9?.  Acht  namá  or  se  ni  hé  mo  dan  do  gr/s  atát  dána  lim  chena. 

Ani  dia  tudchad  cuingid  im  ol  se  nocon  íúar  i  nErind  nach  i 
nAlpain  nach  i  nEoroip  i  i  nAffraic  i  i  nAssia  co  Gm:ia  7 
Scithia  7  Insi  Ore  7  Colomna  Ercoil  7  Tor  mBregoind  7  Insi 
Gáid  nech  no  chomollad  fir  fer  frim  imbi.  Uair  roucsaidse  for  9205 
nXJltaib  or  se  do  slúagaib  na  tiri  sin  ule  ar  grain1  7  greit  7 
gaisced.  ar  airechas  7  uaill  7  ordan.  ar  firinne  7  féle  7  febas. 
Fagabar  uaib  óenfer  chomallas  frimsa  in  ceist  immá  tú. 

9tf-.  Ni  cóir  ém  enech  cóicid  do  brith  or  Fergus  mac  Róich  araí 

óenfir  do  thesbaid  díb  oc  denam  a  n-enig.  7  bes  nipe  nessu  éc92io 
do  suidz'z^  oldás  daitsiu.  Ni  oca  imgabail  sin  da.no  atúsa  ol  se. 
Finnamár  da7io  do  cheist  ol  Fergus  mac  Róig.  Acht  cor 
damthar  fir  fer  dam  ol  se  atb6T.  Is  cóir  fir  fer  do  chomollod 
im  or  Sencha  mac  K\\el\a  ar  ni  fir  fer  do  slúag  mór  muinterda 
brisiud  for  óenfer  n-anaichnid  et/zrro  7  bád  dóig  lind  da?io  ol  9215 
Sencha  mád  costrathsa  fogebthá  óenfer  dotdingbadsu  sunna. 
Facbaim  Concobar  fri  láim  ol  se  dáig  a  rige  7  fácbaim  Fergus 
m^c  Róig  dáig  a  cotéchta  7  cipé  díb  or  se  lasim  sétar  cenmothá 
in  dis  sin.     Táet  co  tallursa  a  chend  de  innocht  7  co  talla  |  2 

1  asp.  mark  add.  Facs.,  is  a  smudge.         !  breaks  off,  five  leaves  missing. 


[     278     ]  [113a1- 


113a  Siaburcharpat  Con  Culaind  inso 

9221  JpvOLLUID  Patraic  do  Themraig  do  erail  creitme  for  rig 
l_y  nErend  .i.  for  Loegaire  mac  Néill  ar  is  eside  ba  ri  Herend 
ind  inbaid  ar  ni  chretedsidé  in  Comdid  ciano  pridcaide  dó. 
Asbert  Loegaire  fri  Patraic  noco  chretiubsa  duitsiu  nách  do 
9225  Dia  nó  coro  dusce  Coin  Culaind  damsa  fó  míadamla  feib 
adfíadar  i  scelaib  conid  n-acur  7  conid  n-arladur  ar  mo  bélaib 
sund  is  iar  sain  no  cretiubsa  duitsiu.  Is  folaith  do  Dia  am  sin 
ol  Fatraic. 

Tic  techtaire  iarom  on  Chomdid  co  Patraic  co  tairistis  co 
9230  arna  bárach    for    dua    na    rátha    .i.   na    Temrach    7   ticfad  Cu 
Chulaind  a  ndochzm  and.     Is  iar  sin  iarom  luid  Lóegaire  do 
acallaim  Patraic  iar  taidbsin  Con  Culaind  dó  ina  charput. 

Asbert  Patraic  fri  Poegaire  innut  tarfás  ní.     Domarfás1  im 

for  Poegaire  7  nim  thá  cumac  dia  aisnéis  mani  sénasu  7  mani 

9235  chosecra  mo  gin.     Ni  senubsa  ol  Patraic  do  ginsu  conom  raib 

mo  ríar.  arsénub  im  in  n-aér  dotháet  as  du  ginsu  co  n-écis*  in 

tadbsin  tarfás  duit. 

A  mbása  em  for  Poegaire  oc  dul  dar  Fan  in  Charpait  do 

Cnuc  Side  in  Broga  hi  Tulaig  in  T^rchomraic  i  mBruig  Meic 

9240  ind  Oc.    Co  n-acasa  in  gaíth  n-úair  n-aigidi  ama/  chroísig  dibroi 

bee  nád  rue  ar  folt  diar  cennaib  7  ná  dechaid  triund  fodesin  co 

talmain.     ro  iarfacht  in  gaith  do  Benén  or  Poegaire.     Asbert 

Benen  frimsa  is  í  gáeth  iffir[«]d3  insain  iarna  oslucud  ria  Coin 

Culaind.    Co  n-accamár  iarom  in  tromchíaich  máir  doléic  fornd. 

9245  Ro  iarfachtsa  dano  do  Be/ién  in  tromchiaig  sin.     asbert  Benén 

bátar   anála    fer    7    ech    immandeochatar    in    mag    riam.     Co 

n-acamar  iarom  in  feóchúni  mair  uasund  túas.     Ba  lán  in  tir  di 

sudib  7  ba  heter  nélaib  nime  bátár  ara  n-airde.     Ro  iarfacsa  do 

Benén  aní  sin.     Asbert  Benen  batar  fóit  a  cmib  na  n-ech  bátár 

9250  fó  charput  Con  Culaind. 

A  mbámmár  and  iar  sain  co  n-acammar  fúatha  na  n-ech 
triasin  ciaich  7  na  fer  isin  charput  solam  arae  apri  hesi  for  ard 
síthbe  sigidi  eich  doríadat  séotu.     Co  n-accasa  iarom  in  dá  ech 

1  sic.         !  conic1)  MS.  3  n-stroke  om. 


H3a3í-113b3  ]     SIABURCHARPAT  CON  CULAINU       279 

commóra  comaille  acht  nammá  co  sain  delba  7  datha.     comlúa- 
tha  comchóri  comgníma  boslethna  deslethna  biruich   ardchind  9255 
agenmair  gobchuíl  dúalaig  dénmecha  dathálli  tullethain  forarda 
forána  forbreca.     At  é  cendbeca  cruindbeca   urarda   aurderca 
aurgastai.    Bruinni  derga  beólaidi  sulgi  slemna  saitsidi  sogabalta 
fégi  fáeborda  femenda  cassmongaig  cóiri  caím  casarcig  broga 
forfuil   ina  díaid   inétside  da  ndroch  duba    tarchise.     Dá   roth  9260 
chóiri    cóicrisi.     Fertsi    crúádi    colgdirgi.     Dá     n-all    n-aphthi 
n-intlasse.        Síthbe     findargit     co     fethan  |  findruine.      Cuing  113b 
dron    dr«;«nech    fororda.      Pupall    corcorda.     Fortche    uanide. 
Láech  and  isin  charput  sin  súas  máeldub  demis  fair  for  suidiu. 
Atá  lim  is   bó  roda  lig.    Súil   glas  bannach  ina  chind.     Fúan  926.5 
corcorgorm  im  suide  a  cetoraib  orgait1  óengil.     Dulend  dergóir 
fora  bruinnib  ro  leth  dar  cechtar  a  dá  gúaland.     Léni  gelchul- 
patach    immi     co    nderginluth    intlase.      Claideb    orduir[«]ds 
i    n-ecrus    sésta    fora    slíastaib.     Manaís    lethanglas    for    crund 
miding    ina    láim.     Foga    fogér    fóbartach    ina    farrad.     Scíath  9270 
corcorda  co  comrod  argit  co  túagmílaib  óirúasa  díb  n-imdadaib. 
Atá  limsa  bá  frass  do  nemannaib  ro  lád  ina  chend.     Dubithir 
leth  dubfolach  cechtarde  a  da  brúad.  Deirgithir  partaing  a  beoil. 
Ara  ara  bélaib  isin  charput  sin  araile  forseng  fánfota  forbrec. 
falt  forchas  forruad  fora  mulluch.   Gipne  findruine  fora  étan  nád  9275 
léiced  a  folt  fó  agid.   Cuache  de  or  fora  díb  cúalaid1  hi  taircellad 
a  fait.   Coichline  ettech  immi  co  n-aurslocud  ara  dib  n-ullennaib. 
Bruitne  di  dergór  ina  láim.  dia  taircellad  a  eochu.     Dóich  limsa 
bad  hé  Cu  Chulamd  7  Lóeg  a  ara  no  beth  and  7  Dub  Sainglend 
7  Liath  Macha.  no  beth  fón  charpat.  928° 

In  creti  Dia  fodechtsa  a  Loeg^zW  ol  Patrazc  úair  dodeochaid 
Cu  Chulaind  dot  acallaim.  Mása  é  Cu  Cxúaind  atconnarc  is 
garit  limsa  ro  boi  ic  cotnaccallaim.  Is  folaid  Dia  ol  FdXraic 
mas  éseom  ro  boi  and  dorega  dot  acallaimsiu  afrithisi. 

A  mbátár  and  iar  sin  co  n-accatár  in  carpat  isin  mag  a  9285 
ndochw7«  cona  dib  n-echaib  7  Lóeg  mac  Riangabrat1  ina 
farradnacht  7  Cu  Cmúaind  ina  erredacht.  Secht  3cles  li  ani3 
fichet  úasaib  etarbúas.  4Tairmcles  nónbai  4  .i.  cles  cait  7  cles 
cúair.  Cless  daire.  Dallchles  n-eóin.  léim  dar  neim.  7 
dergfilliud5  erred  náir.  7  gai  bolga.  7  bai  bresse.  7  bruth  ngéine.  9290 

1  sic.  -  n- stroke  om.  3-3  in  ras.  and  retraced,  i  of  ani  altered  from  e  [M]. 
i-i  seemingly  in  ras.  [M].         5  the  dot  is  over  following  i ;  om.  Facs. 

# 


280       SIABURCHARPAT  CON  CULAIND     [113b33-114a*> 

7  sian  churacl.  7  rothchles.  7  fáeborchles  7  ubullchles.  7  torand- 
chles.  7  dréim  fri  fogaist.  7  dirgiud  creitte  fora  rind  7  fonaidm 
níath  náir.  7  táithbéim.  7  béim  co  fomus.  Immasleig  each  la 
b^zVt  immin  n-araid  gabáil  na  n-ésse  biid1  uasaib  7  análaib. 
9295  Dolluid  CÚ  QvXaind  do  acallaim  Fatraic  7  bennachais  dó. 
is  and  sin  asrubairt. 

Ateoch  a  nóemFatra/'c 

itt  arrad  iteó. 
romucca  lat  chretmecho 
9300  lii  ti'rib  na  mbeó. 

Creit  do  Dia  7  do  náemFatraic  a  ~Loegairi  ná  túadaig  tond 

talman  torut  ar  ní  síabrae  rodatánic    is  Cú  C/iulowd  mac  Sóalta 

ar   is   bith  each   rúanaid   recht   ná  talam  each  ciúin  celar  each 

114a  triúin  |  talam   each    naib  nem   ar  is   dord    siabrai  cen    midisiu 

9305  is  bith  cáich  ar  úair  immáredisiu.  Boi  Cu  Chulamd  ina  thost 
7  ni  arlasair  ~Loegai're.  Cía  rét  Brega  a  Loegtfzrz  cia  suides 
a  fantu.  Cia  aires  a  n-áthu.  Cia  aithet  a  mna.  Cia  charat 
a  n-ingena.  Ced  duitsiu  7  damsa  or  Loegtfm?  a  n-iarfaigidszV/e. 
Ro  boi  tan  a  Loegairi  bá  messe  immátheged  immatimchellad 

93ioimmidamthellech.  Ba  mesi  alau  cúrad  cartais  glonnaib  arddaib 
immanaigtis  ro  boi  tan  a  LoegrtzVz'.  Ba  messi  dothéged  a  mar- 
g;rssa  norui'ned2  a  márcongala.  Bá  messi  in  Cu  Chulai/id 
cathbúadach  gnússachtach  gesechtach  rigderg  roiglethan  rogell- 
ach  no  bid  ar  Maig  mainech  Murthemne.     Creit  do  Dia  7  do 

9315  Fhatraic  a  Loegairi  ar  ni  siabrai  dotánic3  acht  Cu  Chu\ai//d 
mac  Soalta.  Mássa  Chú  fil  and  or  l^oegaire  adfét  dúnd  dia 
márgnímaib.     Ba  fir  son  a  Loeg«zV/or  Cu  C/ndaind. 

Bassa    collid    giallasa    i    n-airitin   átha    mo  thúath.      Basa 
balcbcmnech     for     niathaib     7    mórslúagaib.       Imréidindsea    a 

9320  nggraige  senh'iatha  mo  námat  isnaib  lúacrachaib  lánaib  co 
fagbaindse  a  n-eltae  beómarbae  isnaib  slcbib  iar  n-ardbiu 
a  comlund  comardae  na  fer  no  bítís  foraib. 

Manus  fil  samlaid  na  gnima  sin  feib  adrímiu  batár  gnima 
erred  latsu  niptar  gnima  con. 

9325  Bá  fir  son  a  L,oegairi  ol  seseom.  Nipsa  chúsa  gabála  lis. 
Basa  chúsa  gabála  uis.  Nipsa  cháusa  cruib  i  n-aurchaill. 
Bása  chúsa  comnart   do  chomlond.     Nipsa  cháusa    imlomtha 

1  second  i  add.  belozv  line.       •  =  no  irained.     norúnied  Facs.       3  dot/iánic  Facs. 


114a36-*]      SIABURCHARPAT  CON  CULAIND  281 

fuidell.    Basa  chausa  tairtbe  buden.    Nipsa  causa  ingaire  gamna. 
Basa  cháusa  ingaire  Emna. 

Manus  fil  na  gnima  sain  feib  dodrímiseo  bátár  gníma  erred  9330 
latso. 

Bá  fir  son  a  Loegrt/Vv  ol  Cu  ChulazW  bátar  gnima  erred 
limsa.  Bása  eirrsea.  Bása  aura.  Bása  ara  carpait  máir. 
Bása  máeth  fri  maithi.  Basa  imdenach  frim  tháir.  Bása 
ennach  mo  námat.  nipsa  nemthenga  mo  cn'ch.  Bása  chomrar  933.'> 
cacha  runi  do  andrib  Ulad.  Bása  mac  la  maccu.  Ba  fer  la  firu. 
Bá  dim  chusc  asrarath.  Basa  maith  frim  air.  Basa  ferr  fri1 
molad. 

Mása  é  Cu  Chulamd  fil  and  or  Loegairc  adfét  dun  ni  dona 
morgabthib  ro  gábi.     Ba  fir  son  a  Loeg<?zW  ol  Cu  Cxúaind.  9340 

Immáredindsea  márgraige 

la  Concobor  crúaid 
bá  i  n-ailethúaith 

aslingind  each  mbúaid. 

Ro  clisius  for  analaib  934f> 

uasa  uib  na  n-ech. 
ro  mmebdatár  riumsa 

mórchatha  each  leth. 

Ro  brisius  aurgala 

for  triunu  na  túath.  9350 

bá  misi  in  caur  claidebrúad 

iar  sligi  na  slúag 

Ro  brisius  a  fáeborchlessa 

for  rindib  a  claideb. 
rosiacht  a  mórairgne  r,355 

ba  tria  daigte  tened. 

Tairred  n-aile  dochúadussa     a  LoQgairi 

acht  ba  sin  iiair. 
coro  ferusssL1  márchatha 

fri  Lochlaind  atúaid.  |  9360 

1  f/imolad  MS.  for  frim  molad.         -  a.  formed  from  3,  inadvertently  repeated. 


282  SIABURCHARPAT  CON  CULAIND      [114b1-13 

114b  Araile  láech  and  domárraidsi 

iar  techt  dam  for  set. 
tricha  cubat  a  ardai 
ba  ed  sin  a  met. 

9365  Iar  sin  ro  selachsa 

iar  nglés  dún  fo  thri. 
fochartsa  a  chend  isin  cath 
co  torchair  in  ri. 

Iar  sin  dorochratár 
9370  ro  thesbaid  dib. 

secht  cóecait  each  óenchatha 
o  ro  gabthá  a  rrim. 

Is  far  sin  ro  nenascsa 

foraib  fora  ndáil 
9375  .uii.  cét  talland  argait  báin 

'im  secht  .c.  talland  óir 

bá  si2  sin  in  chain1 

Tairred  dochuadusa     a  LoegtfzW 
día  lád  hi  tir  Scaith 
9380  dim  Scáith  and  cona  glassaib  iarn 

forurmius  láim  fair 

Uii.  múir  imón  cathraig  sin 

ba  etig3  a  dend. 
sonnach  iarn  for  each  múr 
9385  forsiw  bátár  nóe  cend. 

Dorse  iarn  for  each  slis 

frimna4  niro  chosnoda. 
atacomcussa  com  láu 

condarrala  i  mbrosnacha. 

9390  Bui  cuithe  isin  dun 

lasin  rig  adfét 
.x.  nathraig  doróemdatar 
dara  or  ba  bét.5 

'-'  written  on  space  left  in  upper  line;  im  to  si  seemingly  in  ras.  [M],       2  accent 
converted  into  an  w-stroke  by  tetracer.  3  g  altered  to  d  ;  d  Facs.  i  sic,  for 

frimsa.         5  erased  space  here,  preceded  by  the  usual  JJ  signs. 


114b11'27]      SIABURCHARPAT  CON  CULAIND  283 

Iar  sin  atarethusa 

ciar  adbol  a  ndrong.  9395 

co  ndernus  a  n-ordnecha 

eter  mo  dá  dornd. 

Tech  lán  do  loscannaib 

dofarlaicthe  dun. 
míla  géra  gulbnecha  9400 

ro  leltar  im  srúb. 

Biastai  granni  dracondai 

cucund  dofutitis. 
tréna  a  n-amainsi 

echdíli  cíadcutís.  9405 

Iar  sin  atarrethusa 

in  tan  bá  fóm  rois. 
cotamfoltsa  comtar  m*?«bacha 

eter  mo  di  bois. 

Bai  coire  isin  dun  sin  9410 

lóeg  na  teóra  mbó. 
.xxx.  aige  ina  chroes 

nirbo  luchtlach  dó. 

Taithigtis  in  cairi  sin 

bá  mellach  in  bag.  9415 

ní  théigtis  úad  for  nách  leth 

co  fácbaitis  lán 

Baí  mór  di  ór  7  argut  and 

bá  hamrae  in  frith, 
dobirt  in  cori  sin  9420 

la  ingin  ind  rig. 

Na  téora  bai  dobertamár 

ro  snaidet  a  muir. 
ba  here  desi  di  ór 

la  each  fora  muin  9425 

Iar  tudecht  dun  forsin  farci 

bá  hadbol  la  túaith. 
báite  fairind  mo  churaig 

lasin  n-anfod  crúaid. 


284  SIABURCHARPAT  CON  CULAIND     [114b28-39 

9430  Iar  sin  immórousa 

gíarba  gábud  grind, 
nonbur  cechtar  mo  dá  lám 
xxx.  for  mo  chind.a 

Ochtur  form  díb  sliastaib 
9435  rom  leltar  dim  churp. 

bá  samlaid  sain  ro  snausa  in  farrci 
co  mboi  isin  phurt. 

An  ro  chesusa  d'imned 
a  TLoegairi 
9440  for  muir  7  tir. 

bá  ansa  damsa  óenadaig 
la  demon  co  n-ix 

Mo  chorpan  ba  crethnaigthe 
la  Lugaid  a  búaid. 
9445  roucsat  demna  m'anmain 

isin  richis  rúaid 

Immárubartsa  in  clétine7 

gai  bolgae  do  léir. 
ro  bása  i  comchétbúaid 
9450  fri  demon  hi  péin 

Bá  comnart  mo  gaiscedsa 

mo  chlaideb  ba  c/ziaid. 
domrimartsa1  in  demon  co  n-óenmeór 

isin  richis  rúaid 

9455  Ind  rig  consniat  a  rn'ge 

cía  beit  co  mméit  a  mbrigi. 
ni  cumcat  ni2  la  mac  nDé 
acht  a  cubatt  i  ndire.3 

Slúaig  Ulad  im  Chonchobar 
9460  calma  i«4  coraid. 

nadasraiglet  in  dewnae5 
i  n-iffur[«]d6  at  brónaig. 

a  t  for  mo  druim  [M] 


1  domrimardsa  Facs.  •  ni  faint ;  cumcet  Facs.  3  .  .  att  i  «dire,  very  faint. 
4  im  Facs.  *  in  dew  very  faint,  but  legible  against  the  light.  6  r  converted  into  n  by 
retracer,  and  i  add.  over  second  {,.  to  read  iftmind  ;  iffurd  Facs,  'final  e  stained; 
om.  Facs. 


114b10-115a8]     SIABURCHARPAT  CON  CULAIND      285 

Acht  in  ri  mac  Nessa 

arbáge  ar  mac  Maire. 
atát  i  pein  iffWnd1  94  65 

formna  na  lath  ngaile. 

Bá  mád  tulad  dot  brethir 
a  'Loegai'ri 

fri  "Patrat'c  iarrid  uair. 
conom  thucadsa  a  hiffur[«]d3  &470 

conid  dam[sa  a  búaid'] 

Is  búaid  mór  do  Góedelaib 

co  clothar  in  sluag. 
4cech  óen4  chreitfes  do  Patraic 

i  nnim  níbá  trúag.  9475 

Ceni  cretindso  a  LoegazW  do  Patraic 

na  creitfet  Ulaid. 
sa«  ro  chesz^sa5  do  imned 

5bá  mo  t?/rem.5  | 

[Iss  ed  mo  chose  do  each  óen  115a6 

scarad  fri  peecad  fri  clóen  9481 

each  óen  cret/es  do  Patraic 
ragaid  hi  tír  inna  náem 

Cach  mac  rig  rochluinethar 

di  Ultaib  i  iiHéie  9485 

creitted  do  Patraic  for  rith 

bad  mór  a  dene 

T)obeir  bennacht  for  Patraic 

fitful  a  llin 
in  cech  óenaird  i  nHére  9490 

a  mbia  a  sil. 

Is  búaid  mór  do  Goedelaib 

no  chluined  in  slóg 
cach  óen  creitfes  do  Patraic 

for  nim  níbá  tróg  9495 

1  rind  very  faint.  •  n-stroke  om.  3  in  /as.  H.  4~*  om.  Facs.,  though  legible. 
35  very  faint,  but  legible  against  light.  6  this  and  the  following  leaf  (pp.  115-1/8) 
written  by  H  over  a  surface  abraded  to  the  point  of  perforation. 


286  SIABURCHARPAT  CON  CULAIND      [115a9 

Is  cian  mór  ó  'tbaltsa 

ropu  mór  in  túath 
is  cumachta  mór  domfuc 

ar  cend  inna  túath 

9500  Is  cian  scarsu  fri  eochu 

fri  carpat  foa  li 
is  cumacta  mór  domuc 
anW  atomchi. 

Ind  eich  seo  a  Loega/ri 
9505  retha  rith  co  mbúaid 

is  Vatraic  dodrathbeogastar 
condat  e  ata  lúaith 


9510 


In  carpat  so  atchisiu 

i  ndegaid  na  n-ech 
is  Vatraic  ro  cr«thaigestar 

conid  hé  as  dech 

Cosind  étuch  cosinn  arm 

cosin  erriud  clis 
is  cian  mór  o  atrubaltsa 

o  ro  scarus  fris. 

In  slúag  mór  donarrchomlais 

file  foa  li 
nos  mairfed  Tatraic  for  rith 

connaptis  bi. 

Dosraithbeoigfed  aitherruch 

robad  mór  in  band 
co  mbetis  i  mbithbethaid 

ar  bélaib  na  eland 


Atomchi  a  Loegazn 
9525  atomglaithe  leir. 

mani  crete  Fatraic 
biasu  hi  péin. 

Cid  latsu  bithbetho 
talman  cona  li. 
9530  is  ferr  óenfoc;aic  i  nnim 

la  Crist  mac  Dé  bi 


115a=6-115b17]     SIABURCHARPAT  CON  CULAIND      287 

Ateoch  a  nóemPatrat'c 

it  arrad  nom  theig 
romfuca1  !at  chretmecho 

is  tir  immaréid.  immaredind.  9535 

Creit  do  Dia  7  do  nóemFatraic  a  hoegairi  arna  tudaich  tond 
talman  torut.  Doraga  niba  cumtabairt  mani  crete  do  Dia  7  do 
nóemPatra/c  ar  ni  siabráe  dotanic  is  Cu  Chulaind  mac  Soaltai. 
Ro  firad  da.no  ani  sin.  dodeochaid  talam  tar  ~Loegaire  adfiadar  nem  do 
Choin  Culaind.     Ro  chreti  trá  Loegaire  do  Vatraic  iarom.  9540 

Bá  mór  trá  a  cumachta  do  Vatraic  .i.  todúscud  Con  Culaind  iarna 
bith  .ix.  cét  bliadraa  hi  talmain  .i.  o  flaith  Conchobair  meic  Nessa  iss 
eside  ro  genair  hi  comgein  fri  Crist  co  dered  flatha  hoegairi  meic 
Neill.  m^'c  Ecach.  Mugmedóin  meic  Muredig  Tin'»-  meic  Fiacrach 
Roptine  meic  Corp/7'  ~Lipkeckair  meic  Cormaic  U\/o/ai  meic  Airt  Oenfir9545 
meic  Cuind  Cetchathaig  meic  FedelmMf  Reckiada  meic  Tuathai/ 
Techtmair  meic  Feradaig  Find  Yechtnaig  meic  Crimtaind  |  Niad  NiZ?'rll5b 
meic  Lugdach  Riab  wDerg  dalta  side  do  Choin  Chulaind  mac  Soalda. 


De  genehgia  Con  Culaind. 


Cú   Culaind  mac   Soaldaim 
meic  Dubthaige 
2m«c  Cubair. 
m/?zc  Lir  meic  Nelruaida 
meic  Cúsantin  meic  Adagair 
meic  Boado  meic  Midgin 
meic  Caiss  meic  Uacaist 
meic  Branaill  meic  Rethaig 
meic  Rindail  meic  Rindbailc 
meic  Slóitgen  meic  Rothchlaim 
meic  Uacais0  meic  Meic  Cuill 
meic  Ormata  meic  in  Dagdai. 
meic  Elathan  meic  Delbaith 
meic  Neit  meic  Indui 
meic  Alloi  meic  Thait. 
meic  Thabuirnd.- 


i  ita  genelogia  Con  Culaind 

Cu  Chulaind  mac  Soaldaim 

meic  Dubtaigi  meic  Cubair. 

meic  Lir  meic  Cusantin. 

meic  Adachair  meic  Báetain 

meic  Midgni  meic  Uachaill 

meic  Cais  Clothaig  meic  Cfrmata 

meic  in  Dagdai  meic  Inde 

meic  Dorain  meic  Nomail 

meic  Condlai  meic  Memnrá 

meic  Samrith  meic  Buithe 

meic  Tigerndmais 

meic  Follaig  meic  Ethrióil. 

meic  íareóil  Fátha 

mí'/cErimoin  meic  Miled  Espai«.2] 


9.560 


nemthig  [H] 


1  mark  over  f  not  so  long  as  in  Facs. 


m\nd  [H]         c  toi  [H] 
2"2  arr.  in  cols,  as  above. 


[     288     ]  [115V*-116a» 


D 


CCath  Cairnd  Chonaill  ria  Diarmait  mac  Aeda  Sláni  for  Guari 
Adni 

IARMAIT    mac  Aeda  Sláne   Sinech   Cró  rod  n-alt.     no   bfrtis 
Conachtai  a  búsi  co  taratsi   imchosait   móir  eter  Diarmait   7 
9570  Guaire  Aidne.     Is  and  asbertsi. 

A  Diarmait  a  mallchobair 
úamun  Gúare  fónfodair 
ár  it  anmand  clnithe  cath 
tair  chucund  a  dunebath 

9575  Leic  de  Diarmait  mairid  fris 

in  cath  ni  heól  ní  firdis 
denid  cóir  dó  mar  atá 
foid  chuci  dotathlebá 

Rúanaid  atberthe  co  sse 
9580  frisseom  ar  met  a  náire 

indiu  is  lobrand  i  miMide 
DiarnW/  mac  Aeda  Sláne 

Tricha  tinne  tricha  bó 
fz^rec  ceneoil  Fergusso 
9585  ícdai  dartaid  hi  cind  gait 

inna  forreith  do  Diarmaz/.     a. 

Beit  fir  móra  ar  macáin  bic 
co  ti  ar  cobair  co  Grip 
bit  daim  ríata  laíg  ar  mbó 
9590  co  ti  cobair  Diarmato.     a  Diarmai/ 

Ro  ic  ni  dissi  inl  in  cossait  sin.     Ro  thinoil  Diarma//  slúagu  7 

socaide  leis  do  inriud  Cowacht.     Iss  ed  iarom   ludi  Diarmaz/  oc  techt 

hi  Ciwachta  co  Ciuain  ra«c  Nois.     Dorigensat  iarom  samud  Ciaran 

cona  n-abaid  .i.  Aedlug  mac  Commain  etla  fri  Dia  fair  co  tísad  slán 

9595  d'inchaib  a  coraigechtasom.     Ro  idbair  in  ri  iarom  Tóim  nEirc  cona 

fodlaib  feraind  .i.  Líath    Manchan   ama/  fót1  for  altóir  do   Dia  7  do 

Chiaran.     7    tobert   teora    tristi    for   rig    Midi   dia   cathed    nech    dia 

116amunt2>  I  cid  dig  n-usci  n-and     conid  de  sin  na  laim  ri  Midi  a  ascin  7 

na  laim  nech  dia  munt/r  a  biad  do  chathim.     Is  de  sin  aa.no  doráegart 

9600  Diarmait  a  adnacul  hi  Ciuain  meic  Nois  conid  iarom  ro  adnacht  inti. 

1  fód  Facs. 


116a5-40]  CATH  CAIRND  CHONAILL  289 

Dorat  Diarma?'/  laim  dar  0«achta  remi  co  ránic  Aidni.  Ro 
thinoil  Gúairi  firu  Human  dia  saigid.  Roptar  iat  so  rig  tancatár  hi 
forithin  Gúari  .i.  Cuan  mac  Ennai  ri  Human  7  Cuan  mac  Conaill  ri 
Uua  Fidgente  7  Tolomnach  ri  Uua  Liathan.  Doratad  iarom  cath 
Charnd1  Chonaill  etorro  hi  llo  cengciges  co  ráemid  for  Gúari  corro  lad  9605 
ár  cend  and.  im  Chuan  mac  Énnai  ri  Muraan.  7  im  Cuan  mac 
Conaill  rig  Hua  Conaill.  7  im  Tholomnach  rig  Una  Líathán. a 

Cámmini  Insi  Celtra  iss  é  dorat  brethir  for  Gúari  conná  gébad  fri 
ócu.  ár  ro  boí  Cámmini  tri  trath  oc  troscud  fair  im  slanaigect  hi 
tarat  hé.  ar  ro  sáraig  Gúari2  hé.  9610 

Mad  cóir  la  Dia  ar  Cámmine  in  fer  fil  hi  comtairisem  frimmsa  níro 
thairise  fri  námtiu. 

Dotháet  Gúairi  do  aurgairi  Chammini  7  sléchtaid  dó.     Doreilced 
in  t-irchor  sa  or  Cámmine  ni  chomraim  a  ostud.     comluath  sin  dano 
for  Cammini   7  doberat  do  réir  duit  in  lucht  maidfit  maidm  fort  .i.  9615 
doberat  do  réir  duit  fo  chetóir.     Is  de  asbert  Cammin. 

I  mbíat  fáebra  fri  fáebra 

7  finne  fri  finne 
biat  aithrech  a  Guairi 

cléirchin  fris  tarlais  tinne.  9620 

Iar  réir  doarbart  Mac  Dé 

fri  athlad  na  óenúaire 
cride  Guaire  fo  chinu 

inna  trinu  fo  Gúaire. 

Troisc  limsa  áano  for  Gúaire  fri  Cammin  fri  Dia  co  tarda  itchi  9625 
dam.     Lotár  iarom  a    triur    isin    n-eclais     .i.   Cammini    7   Guairi   7 
Cummini  Fota.     Eclas  mór  dorónad  la  Cámmin  is  inti  bátar.     Batar 
iarom  na  clérig  oc  tabairt  a  chobsena  for  Gúari. 

Maith  a  Guair[<?]3  ar  iat  cid  bad  maith  lat  do  linad  na  ecailsi  sea  hi 

a  Along  the  upper  margin,  also  by  H  : 

Mrtc  Da  Certa  cecinit 
Gort  maccu  Ciib  cruth  rod gáb 
ní  adas  nach  Mumanchlár. 
hi  fil  Galand  rosoi  dath 
dirsan  son  ar  Talomnach 

Ri  da  Chonchend  ri  dá  Chi 
docer  hi  rroi  Cendfotai. 
atá  a  lecht  isind  fan 
inti  mac  Conaill  Chuan. 


sic,  ar  compendium.        2  Gúat'ri  Facs.,  «a  compendium.       3  abb  rev.  stroke  i 
U 


290  CATH  CAIRND  CHONAILL       [116a«-117a7 

116b  tarn,     ropad  maith  lim  a  llan  di  or  7  d'argut  7  ni  ar  |  saint  in  tsáegail 

9631  acht  dia  thidnacul  ar  m'anmain  do  náemaib  7  ecailsib  7  bochtaib  in 
domain.  Dorata  Dia  fortacht  duit  a  Gúaire  ar  iat.  Dobérthar  in 
talam  duit  doidnais  ar  t'anmain  7  bát  nimidech.  Is  bude  lend  or 
Gúaire.     Ocus  túsu  a  Chammini  or  Gúare  cid  bad  maith  lat  dia  linad. 

9635  Ropad  maith  lim  a  linad  do  sáeth  7  galur  7  cech  aingcis  bad  messo 
do  duni  combad  for  mo  chorp  dobertais  uli.  Ocus  tussu  a  Chummine 
or  Guaire  cid  bad  maith  lat  dia  linad.  Ropad  maith  lim  a  llán  di 
lebraib  .i.  dia  tudecht  do  áes  légind  7  do  sílad  brethre  De  hi  clúasaib 
each  duine  dia  thabairt  a  lurg  Diabail  dochu?n  nimi. 

9640  Ro  firtha  tra  uli  a  n-imrati  dóib.  Doratad  in  ta\am  do  Gúaire. 
Doratad  ecna  do  Chummin.  Doratá  sóetha  7  gallra  for  Cammine 
conna  deochaid  cnaim  de  friaraile  hi  talam.  acht  ro  legai  7  ro  lobai 
ri  aingces  cech  galair  7  each  threblaiti.  co  ndeochatar  ule  dochum 
nimi  lia  n-imratib. 

9645  Techid  tra  Gúaire  assin  cath  for  leith  7  a  gilla  i  rraith.  Ro  gab  in 
gilla  bratan  riamnaige.  ro  fon  7  dorat  do  Gúari.  conid  and  asbert 
Gúari. 

Atlochwr  do  Dia  i  n-etad 
innocht  dom  feis  óenfeccad 
9650  rom  buise  adaig  aile 

dombert  secht  mbú  Mac  Maire. 

Dolluidseom  tra  do  giallad  fri  claideb  do  Diarmai/  intí  Gúairi. 
Maith  or  Diarma/'/  Cid  ara  ndéni  Guairi  in  féli  ucut  .i.  inn  ar  Dia  fá 
inn  ar  daini.     Mád  ar  Dia  dobéra  ni  innossa.     Mad  ar  daine  ni  thibre 

9655  ol  atá  co  feirg  7  londus  mór.  Dotháet  chucu.  Ni  dam  a  Gúaire  ol 
in  druth  cingthe  secha.  ni  damsa  a  Gúaire  or  in  clam,  rot  bia  or 
Guaire.  focheird  a  goo  dó.  Ni  damsa  or  a  chéli.  focheird  a  sciath 
dó.  Ni  damsa  or  a  chéli  aile.  focheird  a  brat  7  a  delg  7  a  cris  dó. 
Nit  ain  or  Diarmai/.     Tair  fón  claideb.     Ni  damsa  a  Gúaire  for  in 

9660  céli  Dé.     An   bic   a  T>\ax?nail  or  Guaire  co  tallur  mo  lene  dim  don 

chele  Dé.     Maith  or  DiarnW/  ro  giallaisiu  do  rig  aile  .i.  do  Mac  Dé. 

117a  asso  mo   giallsa  duitsiu    iuT.     Slechtaid  |  daw    DiarmazV  fo  thri  do 

Gúari.     Nip  anchobrai  trá  or  Diarma//  co  ndigis  ar  mo  chendsa  do 

áenuch   Tallten  conda  ragbat  fir  Herend  do   chomarlid   7  do   chind 

9665  athchomairc  dóib.  dogéntar  or  Gúan?  Is  and  sin  ro  chan  Sinech  in 
molad  sa  do  DiarnW/. 

Cach  mac  tigirn  timcraidi 
tathut  airle  limsa  de 
dothe  desell  mo  roga 
9670  leio  fudell  mo  rúanado 


117a923]  CATH  CAIRND  CHONAILL  291 

Ni  for  brágtib  dam  na  bó 
clóthir  colg  mo  ruanado 
is  for  rigaib  focheird  feit 
indiu  dubchend  la  Diarmati 

Gúaire  mac  Colmain  in  ri  9675 

ro  chacc  for  craibiu  Adni 
ro  lá  búalta  meit  cind  bó 
ar  ómon  mo  ruanadó 

O  ro  breca  bróenán  cró 

léni  nde[«]dgznrm1  nDíarmató  9680 

erred  fir  cluas  catha 

ni  comtig  cen  ildatha 

O  ro  breca  bróenan  cró 

brunni  gabra  Diarwató 

usee  asa  negar  Gripa  9685 

ni  lustab  fri  sacarbaic 

Ó  doleict^  immasech 

cranna  fanna  for  each  leth 

nípo  decmait  casal  cró 

for  crwnd4  a  duirnd  Diaraató.  9690 

O  dosernatár  gai  bic 

hi  tossuch  a  n-imairic 

is  í  cétní  and  arric 

a  gai  is  a  gabair  la  ~D\axmait 

9695 

Adnuu  ón  adnuu 
da  reis  Sinich  co  cr«u 
nocos  fáecebad  la  biu 
atabiu  com  luu. 

Adnuu  or  si  9700 

ni  ric  Sinech  co  cruu 
ni  fil  occu  cá  imochaid3 
cid  náci  fitir  nuu. 


a  .i.  ech  DiarmaAz  [H]         b  .i.  ni  glan  [H]. 

1  n-struke  otn.  -  in  tnarg. ;   read  Ar.  3  second  i  subscr.  ;  caimchaid 

Facs.         i  crand  Facs. 

U2 


2a  Guai 


292  CATH  CAIRND  CHONAILL      L117aM-117b"" 

Diarmai/  rúanaid  ^iaith  in  ri1 
9705  forbrid  *ar  each  tria  limni1 

forbrid  ar  each  n-óen  2do  gnáth 
in2  ri  eo  cuir3  bróen  ar  each.     each. 

Luidseom  iarom  intí  Gúairi  do  áenuch  Talten  ar  cend  Diarma/a  7 
míach  argit  leis  dia  thabairt  do  feraib  Here/id.     Maith  or  Diarmai/  in  ' 
9710  fer  dotháet  chucaib  atethaid  a  innili  oca  thig.     Isárugud4  damsa  trúag 
i  trén  isind  óenuch  do  chuingid  neich  cuci. 

Luidseom   di  co  mboi  for  láim  Diarma/a  for  foradaib  bit5  isind 

óenuch.     In   la  sin  tra  ni  chuinnig  nech  ní  cucasom.     Bá  machdad 

leiseom  ani  sin.     Maith  a  Diarma?'/  or  Guar*  epscop  do  gairm  cucumsa 

9715  co  tardsa  mo  choibsena  dó.    Cid  so  or  Yixaxmait.     Cid  nách  mana  éca 

letso  damsa  a  T)iarmatt  áit  hi  tát  fir  Here/id  eter  truag  7  trén  nack 

117b  cuinnig  nech  dib  ni  chucumsa.   Niro  gebthar  fort  or  Diarmaii  |  miach 

argait   duit  sunnút.     Atá  airget    irri    limsa  ol   Gúairi.     Atraracht  ira 

Gúairi  7  nos  tairb/r  assa  dib  lamaib.  7  asberatsom  ba  lethfota  a  lam 

9720  ónd  úair  sin  oc  rochtain  na  céli  nDé. 

Dogniat  iarom  ógsid  .i.  Diarmait  7  Guaire.  7  ro  gabsat  fir  Herend 
intí  Gúairi  do  chomarlid  7  do  chind  athchomairc  dóib  ond  uair  sin 
tria  bithu  cein  robo  béo. 

Bá  maith  iarom  inti  Guairi.  Is  dó  doratad  tria  rath  féli  in  bó  co 
9725  n-aib  itha  7  inna  sméra  sind  fulliuch.  Is  é  doróni  in  firt  n-amra  hi 
Cluain  meic  Nóis  dia  rucadsom  dia  adnacol  di.  Tánic  in  drúth  dia 
saigid  7  ro  gab  algais  de  im  athchuingid  fair.  Doratsom  a  laim 
darsin  forbaid  immach.  7  ro  gab  lán  a  duirnd  don  ganium  7  ro  dibairc 
i  n-uc^6  in  druad  co  nd^rna  bruth  óir  dé.  Conid  hé  sin  enech 
9730  dedenach  Guairi.  Conid  Cath  Diarma/a  7  Guairi  Adni  a  seel  sin 
anúas  .-.-.<-] 

1-1  seemingly  in  ras.  2~2  in  ras.  co  Facs.  ;  gnátAin  MS.,  with  marks  of  separation 
(yc)  under  ti.         3  i  subscript.         ifor  Is  sárugud.         5  h\th  Facs.         6  sic. 


U7bm-U82L2i]  [     293     ] 


[Comthoth  Lóegairi  co  cretim  7  a  aided  adfét  in  seel  so 

BAI  comthinol  fer  nErend  hi  Temraig  i  n-amsir  Lóegaire  m«c 
Neill.  Is  de  im  boi  in  comthinol  sin  occo  im  dála  na  creitmi. 
O  desid  iarom  ógi  na  cretmi  la  firu  Herend  7  o  ro  pridcastar  Patraic  9735 
soscela  dóib  7  ro  sáraiged  Loegaire  cona  drúdib  hi  fertaib  7  hi 
mírbailib  dermáraib  do  neoch  doróni  Patraic  hi  fiadnaisi  fer  nErend. 
conid  iarom  ro  chreti  7  forusestar  Loegaire  ógréir  Patraic.  Ro  luic 
dano  in  talam  Loegaire  drui  tria  brethir  Patraic  conid  na  chend 
chacait  na  huli  coin  tecait  hi  Temraig  9740 

Asrochongrad  iarom  o  Loegaire  formna  flathi  fer  nErend  do 
thudecht  i  n-oenmagin  fri  hóentaid  n-imacallma  im  chorus  a  mbescna 
7  a  rechtgai  Dochós  uadib  co  Patraic  co  tudchis^  don  dáil  A  llathe 
dl  re  tichtain  do  Patraic  cucu  immusnarlasatar  fir  Herend  etorro 
monetir.  9745 

Ceis/  or  Loegaire  friu  cid  as  andsam*  1  lib  ro  pridchastar  in  clerech 
dúib.     Ni  handsa.     cáin  dilguda  or  siat.     ár  ond  úair  gébas  each  duni 
céill  for  dilgud  dó  aneich  dogéna  di  ulc.  ni  bia  commus  for  foglaid 
de  sin  7  genaidb  |  each  fer  araile  ár  nibá  hecal  leis  a  aitb^r  fair      Ceis/  118a 
di  cid  dogénaid  fris  sin  or  Loegaire.     Cade  do  airlisiu  immi  ol  iat.  9750 
Is  Carrie  mo  airse  de  ol  se  masa  chomarli  libsi  .i.  fromthar  a  aicned 
fessin  ocaind  immon  ni   ro  forcan.  .i.  gontar  nech  dia  muintz'r  ara 
bélaib.     mád  dia  loga  bemitni  fora  breith.     mani  loga  irS  ni  bemni 
forsind  recht  sin.     Ro  sudiged  di  a  comarli  Loegairi  7  fer  nErend 
2ferc  sainrodach   do  guin  ind   arad   boi  ar   bélaib  Patraic  ama/  tisad  9755 
isin  da.il.     Dorigned  iarom  samlaid. 

Iarsindi  di  ro  bith  in  fer  do  muintir  Patraic  ara  belaib  oc  tairléim 
dó  asa  carpat.     Dorecacha  Patraic  dochum  nimi  ar  ba  hand  boi   a 
socraiti.     La  sin  ro  gab  crith  7  talamchumscugud  mór  insi  Herend  7 
a  firu  7  ro  lá  in  slúag  boi  isin  dáil  tara  cend  7  ros  gab  crith  7  ómun  9760 
dofulachta  7  doronait  marbtís  máirb 

La  ssin  di  slechtais  Loegaire  co  dutrachtach  co  formnu  fer  nErend 
do  Patraic.     Ainmne  ainmne  a  Patraic  oldat  fir  Herend  ro  pridchais 
dilgud   tabair   dilgud    dun.     Tuc    iarom    Patraic   óg   ndilguda  dóib. 
Gabthus  iarom  Loegaire  ainmchairdine  Patraic  and  sin  7  bennachais  9765 
Patraic  hé  7  a  sil. 

a  .i.  dolgi  [H]  b  i.  gonfid  [H]  c  [in  marg.~\  A.  Nuadu  Derg  dalta  Loegairi 
iss  e  ros  gon.  ~  [H] 

1  andsa  Facs.  3  .i.  add.  above  line,  intended  originally  for  gloss  c,  which  is  in 

tnarg. 


294  COMTHOTH  LOEGAIRI         [118a25-118b33 

Tabair  tra  oldat  fir  Herend  fri  Fatraic  comarli  dun  immon  ni  sea  .i. 

im  cangin  dilgotha  cid  dogénam  immi.     Ar  in  caingen  forsa  tairisfe 

ocainni  innossa  for  siat  is  fair  bias  túath  7  eclas.    7  dano  ol  fir  Herend 
9770  recmait  a  les  sudigud  7  ordugud  each  rechta  lind  cid  i  n-ecmais  na 

caingni   sin.     A  dénam   samlaid  ol   Patraic  tasfenad   each  a  dán  hi 

fiadnaisi  fer  liErend.     Is   and   sin   trá  tarchomlad   each    óes   dána   i 

riHerind  cor  tasfen   each  a  cherd  fiad    Patraic   7   fiad    firu   Herend. 

Rocwrit  dano  a  forbonna  and  sin  úadib  7  ro  eóraigit  ina  téchtu. 
9775        Do   Dubthach   macvr  Lugair  da;/0  ro    herbad  coceirt   a   mbreth 

iarna  bennachad  do  Patraic  7  iar  senad  a  gena  co  tanic  rath  in  Spirta 

Nairn   fair.    Conid  hé  ro  taisfen   filidecht  7  brethemnas  7  recht  fer 

nErend  olehena  hi  fiadnaisi  Patraic.     Nonbur  airegda  ro  boi  ocond 

ordugud  sin.  Patraic  7  Benen  7  Cairnech  o  eclais  .i.  tri  epscoip. 
9780  Loegaire  mac  Neill  ri  Herend.  7  Dáiri  ri  Ulad  7  Core  mac  Lugdech 
118b  ri  Muman  na  tri  rig.     Dubthach  macu  Lugair  7  Fergus  |  fili  7  Rus 

mac  Tricim  sui  b^rla  Féni. 

Is  ed  trá  arricht  occo  and  sin  im  dála  dilgotha  .i.  in  bibdu  7  in 

cintach  na  chinaid  7  logad  da  anmain  .i.  aithrigi  do  lecun  dó  7  cen 
9785  logad  día  churp  .i.  bás  d'immirt  fair.     Ro  ordaigsí/  dano  fir  Herend 

a  nemthiu  and  sin  .i.  cloc  7  salm  do  eclais.  Geill  do  rigaib.  Trefoclae 

techtae  do  filedaib.     Aithgabáil  do  fennethaib. 

Ni  tabairthe3  tra  co   tanic  Patraic1  erlabra  acht  do  triar    .i.    fer 

comeni  cumnech  díambad  eól  fresneis  7  aisnéis  7  scélugud.  Fer 
9790  cerda   fri   molad    7   air.       Brithem    fri    brithemnas    ar    roscadaib    7 

fasaigib.     O  thánic  Patraic  im  is  fo  mámmus  atát  nahí  seo  .i.  do  fir  in 

birlai  buain  .i.  inna  canoni  naimi. 

Boi  Loegaire  trichait6  mbWadna  iar  sin  i  rrigi  Heretidh'i  comling  fri 

Patraic  7  bá  do  réir  Patraic  chena  boiseom.  Luid  iarom  Loegaire 
9795  slogad  co   Laigniu    do    chuincid    na   boromi    foraib.     Ro   thinolset 

Lagin  7  doratsat  cath  dó  7  maiti  for  Loegaire  in  cath  .i.  cath  Atha 

Dara.     Ro  gabad  Loegaire  sin  chath  7  dobretha  ratha  fri  Laigniu  .i. 

grian    7   esca  usci   7  aer.    lá    7    adaig.    muir  7   tir.   conna  iarfad  in 

mboromi  céin  bad  beó.     Ro  leced  ass  iarom. 
9800        Is  ed  tra.  ro  tair[«]gired5  do  Loegaire  combad  etér  Erind  7  Albain 

fogebad  a  aidid  conid  de  sin  na  deochaidsium  muirchoblach   riam. 

Luid    tra   Loegaire   doridisi    slogad    már  co    Laigniu    do   saigid    na 

boromi  faraib.     Ni  thuc  im  a  ratha  di  oid.     O  ranic  iarom  Grellaig 

nDa  Phil  for  táeb  Chassi  i  mMaig  Liphi  eter  na  dá  cnoc  .i.  Eriu  7 
9805  Albu  a  n-anmand  atbath  and  sin  ó  grein   7   o  gaith  7  ona  ráthaib 

archena.     ar  ni  laemthe   tudecht  tairsiu  isind  amsir  sin.     conid  de 

sin  asbert  in  fili. 

1  mc  úlugair  MS.  2  mc  ulugair  MS.  3  t/?abairthe  Facs.  4  nic  Patraic  in 

ras.         5  n-stroke  om.         6  ..it  stained  ;  om.  Facs. 


118b31-"]  COMTHOTH  LÓEGAIRI  295 

Atbath  Loegaire  mac  Neill 

for  táeb  Chassi  glas  a  fir. 
duli  Dé  adroegaid  raith  9810 

tucsat  dal  báis  forsin  rig 

In  cath  4  nAth1  Dara  déin 

i  rragbad  Loegaire  mac  Neill. 

násad  fir  na  «dúla  de 

iss  ed  ro  marb  Loegaire.  9815 

Tucad  dano  corp  Loegairi  anes  iar  tain  7  ro  hadnacht  co 
n-armgasciud  isin  chlud  imechtrach  airthirdesci/tach  rigratha 
Loegairi  hi  Temraig  hé  7  a  aiged  fodes  for  Laigniu  oc  cathugud  friu 
ar  ropo  námasom  na  biu  do  Laignib.  Ba  si  dano  ráith  Loegairi  Tech 
Midchúarta  in  tan  sin  7  is  airi  conaitechsom  a  adnacul  and.2]  |  9820 

1-1  iiath  MS.  Facs.  iiath.         2  interpolation  ofS.  ends. 


[     296     ]  [119a1- 


119a  Fástini  Airt  meic  Cuind  *;  a  chretem  inso 

LÁ  ro  boi  Art  m«c  Cuind  ic  selga  i  mBregaib  Is  and 
boiseom  na  sudi  selca  oc  Duma  Derglúachra  .i.  áit  hi 
fail  Treóit  indiu.     A  mbai  and  iarom  oc  fegad  ar  ind  radairc 

9825  for  cech  leth  co  faca  timthirecht  na  n-aingel  súas  7  anúas  and. 
Dobeir  di  oid  ani  sin  7  ro  linad  o  rath  in  Spiruta  Nairn  fó 
chetóir.  7  tic  rath  fastini  fair.  7  fallsigthz'r  dó  each  ni  no  biad 
do  iar  tain.  7  a  imscar  7  Meic  Con  asin  chath  ro  boi  ar  bert  oco. 
Iss  ed  armit  fairend  conid  :ara  bárach  luid  do  thabairt  catha 

9830  Mucrama  dia  ndechaid  in  n-echtra  do  thig1  Uilc2  Acha  in 
goband  diar  chomraic  fri  Etain  dia  ndernad  Cormac.  Conid 
and  ro  togsom  a  adnacol  isind  inud  sin  fo  déig  na  cretmi 
ro  biad  iar  tain.  Conid  for  slicht  na  fisi  sin  ro  chansom  na 
runnu  sa  7  ic  tair[/z]giri3  na  cretmi.  co  n-epert. 

9835  Cain  do  Dennaa  Den 

doma  addonrúacht 
úas  Brega  brug  drécht 
Derglúachra  cen  uacht 

Nibat  fergaib  fir 
9840  con  fóefet  hi  fos 

imróefet  fri  b^rla 
o  Róimb  dítnib  doss. 

Sosod  sóe  co  cned 
aithne  aingel  ngel 
9845  comrad  clocán  bind 

ra  lind  tailcend  treb 

Treóit  tréde  fót 

im  thri  fotu  ind  rig 
in  tan  bas  bee  each 
9850  and  bas  már  a  mbn'g 


a  .i.  Denna  Dimor  fer  grada  Airt  [H,  between  columns]         b  .i.  imrádfit  bírla 
Románach  [M] 

1-1  in  ras.  [M]  and  retraced.         2  add.  in  marg.         3  n-stroke  om. 


119a23"38]  FÁSTINI  AIRT  MEIC  CUIND  297 

Básá  már  ar  thus 

ic  Dia  digrais  gail 
bása  bee  bíaid  úair 

basa  már  iar  tain. 

No  thogfaind  mo  chliua  9855 

ma  úir  úarda  band 
for  nim  iar  mbráth  glond 

don  drong  cowbia  and 

Ge  fia  dig1  fa  huir 

as  fir  is  ni  gó  9860 

la  lúth  aingel  ngel 

dobérthar  nem  dó 

Bádat  ail  each  cluain 

niptar  dirna  oiss2 
immá  duma  dess  9865 

hi  tairndfet  do  chrois 

Dána  társind  talcind 

ropad  amra  in  brig 
a  Dé  doní  in  muir 

a  Dé  doní  in  tír  9870 

Messi  7  Mac  Conb 

din  bat  budig  brain 
torsi  ac  mnáib  aníar 

loing  ac  mnaib  anair 

La  Lugaid  mo  lecht  9875 

cofzcab  and  mo  firt 
dofóeth  Eógan  már 

do  láim  Beinne  Brit 

Temair  Fail  cen  rig 

Eógan  cen  Chliu  Mail  9880 

bruig  Banba  fo  lén 

ni  seel  crotha  cain.  cain  .d. 


.i.  mo  chorp  [M]         b  .i.  Lugaid  [M] 
gefia  dig  MS.         •  i  subscr. 


298 


FÁSTINI  AIRT  MEIC  CUIND      [119a39-119b9> 


9890 


119b 


9905 


Mo  dumaa  mo  dín 
iar  scarad  ram  slúag 

mo  phort  idan  án 
m'  ilad  7  m'úag 

Gid  ébind  bith  sund 
oc  seilg  ar  each  fíad 

aebni  in  maith  iar  cind 
ocond  flaith  find  fíal 

Mo  labra  ní  lim 

acht  frisin  flaith  find 
atchíther  ní  cam 

ra  ríg  ríchid  rind 

Ticfa  in  tailcend  tend 
cona  muintir  maith  | 

nom1  nigfea  domm  ucht 
ar  in  phurt  in  flaith. 

Faícfid  acom  sundb 
nech  dá  tic  mo  dínc 

bid  moti  bas  trén 
mo  scél  hi  tig  rig 

Ic  dígail  ar  cned 

misi  7  mo  náem 
bid  mé  in  t-ere  mór 

is  ma  thened  ram  tháeb 

Mairc  ócán  dom  síl 

asa  hole  donrúa 
digeltar  co  prapp 

mairg  a  m«c  's  a  úa 

Mairg  ríg  co  bráth  brecht 
gébas  eill  mo  naím 

do  Themraig  in  trír 
atchíd  nibá  caín. 


cain  .d. 


a  .i.  Duma  nDergluacra  [M] 
.i.  Lonan  [M] 


.i.  hi  Treóit  [M] 


i.  Lonan  Treoti  [M] 


119b10-25] 


FASTINI  AIRT  MEIC  CUIND  299 

Ri  Temrach  in  trir  9915 

gen  Erind  na  laim 
co  bráth  níbá  ri 

noco  tí  nar  ndáil 

Trosced  tréde  sund 

a  thol  féin  ros  bia  9920 

messi  leiss  com  náem 

a  thol  fein  ros  bia. 

Mo  thonach  co  trie 

a  tiprait  in  trir 
mo  chorpan  glan  glúair  9925 

isin  cnocán  caín.  cam  .d. 

Is  mé  Art  a  Dé 

cen  mo  mac  hi  cri 
is  sáeth  lem  in  bith 

cen  ith  nó  co  ti  993a 

Bid  less  d'Erind  úair 

da  farcbur  in  main 
dom  echtra  hi  tech  nUilc 

ria  crad  mo  chuirp  chain.  cain  .d. 

Biaid  'com  foluch1  án  9935 

iar  tonuch  mo  tháeb 
en  co  nertaib  núal 

dar  dercaib  slúag  saera 

Atlochur  dom  rig 

ria  tochur  ma  náem  994G 

bith  dom  churp  co  sáim 

isin  phurt  cháid  chain.  cain  .d. 

Arco  fuin  dom  rig 

ferr  múin  ná  each  main 
mo  chorp  uag  i  n-úaig  9945 

cona  chloich  cruaid  chain.  cain  .d. 


.i.  usee  dar  súilib  soercland  ocom  chainiud  [M] 


1-1  in  ros.  and  retraced,  traces  of  g  visible  under  c  of  com. 


300  FÁSTINI  AIRT  MEIC  CUIND  [U9b2 

Lúagni  cen  recht  rim 

cen  dola  ar  fecht  lem 
bád  é  luag  ailal  trom 
3950  co  soich  bond  is  chend. 

Dá  trichait  marcb  min 

cen  tart  do  cech  thaíb2 
<:<?//certsa  in  dá  sreith 

cen  chleith  níbá  caín.  caín  d. 

9955  Tíagsa  for  cath  coí 

mór  bas  bath  dom  ré 
ar  each  lá  i  tú  i  crí 
nad  sechna  tol  Dé 

Bas  lir  fidbad  fér 
3960  fir  fuigset  mo  dind 

slúag  Ué  do  nim  nél 
co  n-etib  én  find. 

Beth  rom  béra  dráeth 
mo  chen  amlaid  éc 
9965  mese  im  lá  má  rith 

cid  ba  bith  is  bréc 

Ní  ní  i  nErind  áin 

risi  tabraim  thóeb 
ingic  Athar  Mac 
9970  7  Spirut  Náem 

Bíaid  dom  thrucha  trén 

uch  uch  is  manúar 
na  bretha  co  sáeb 

na  hetha  na  súan 

3975  Mo  thasi  for  coí 

bád  masi  la  Día 
a  úaig  dil  fo  dí 
mo  chin  ri  co  rría 

*  .i.  cloch  [M]         b  .i.  ech  [M]         c  .i.  acht  [M] 


luagail  MS.,  with  the  tnarks  of  separation  {oc)  retraced.         2  taib  Facs. 


119b'2-120a2]     FÁSTINI  AIRT  MEIC  CUIND  301 

Bása  chell  mo  dind 

bad  lem  Erend  iath  9980, 

bruig  Temra  na  tuath 

contuil  fedna  fiach 

Consoífi  cruth  cnáim 

úas  If  mind  each  main 
la  hor  betha  búain 


bad  buaid  cetha  caín.  cain  A. 


9985 


Lecht  meic  Cuind  atchid  j20a 

co  tuind  dara  thaib 
for  brú  in  locha  lain 

ní  seel  crotha  cain.        cain  do  Demia.         9990, 


c 


[     302     ]  [120a3- 


Ectra  Condla  Chaim  meic  Cuind  Chetchathaig  inso. 

ID  dia  n-apar  Art  Oenfer.  ni  handsa.  Lá  ro  boi  Condla 
Rúad  mac  Cuind  Chetchath^z^-  for  láim  a  athar  i 
n-uachtor  Usnig.  Co  n-acca  in  mnaí  i  n-étuch  anetargnaid  na 
9995  dochum.  Asbert  Condla.  Can  dodeochad  a  ben  or  se. 
Dodeochadsa  for  in  ben  a  tírib  beó  áit  inna  bí  bás  nó  peccad 
na  imorbus.  Domelom  fleda  búana  can  rithgnom  caincomrac 
leind  cen  debaid.  síd  mór  i  taam  conid  de  suidib  nonn 
ainmnigth^r  áes  side.  Cia  a  gillai  ol  Cond  fria  mac  acailli. 
loooo  úair  ni  acca  nech  in  mnai  acht  Condla  a  óenur.  Ro  recair 
in  ben. 

.r.1  Adgladadar  mnaí  n-óic  n-alaind  soceníwl  nad  fresci  bás 
na  sentaid  ro  charus  Condla   Rúad  cotgairim   do   Maig    Mell 
inid  ri  Boadag  bidsuthain   ri  cen  gol    cen  mairg  inna  thír  ó 
10005  gabais  flaith. 

.r.1  Tair  lim  a  Condlai  Rúaid  muinbrec  cainelderg  barrbude 
fordotá  óas  gnúis  corcorda  bid  ordan  do  rígdelbae  má  chotu- 
méitís  ni2  chrinfa  do  delb  a  hoitiu  a  haldi  co  bráth  brindach. 
Asbert  Cond  fria  druid  Corán  a  ainm  side,     ar  rochúalatár 
looio  uili  an  ro  rádi  in  ben  cenco  n-acatár. 

.r.1  Not    álim    a    Chorán    mórchétlaiga    mórdanaig    forbond 

dodomanic  as  dom  moo  áirli  as  dom  moo  cumachtu  níth  náchim 

thánic  o  gabsu  flaith  mu  imchomruc3    delb  nemaicside    coto- 

méicnigidar  immum  mace  rochaín  d'airchelad  trethoathbandudi 

10015  láim  rígdai  brectu  ban  mberir. 

Dbcháchain  iarom  in  drui  forsin  nguth  inna  mná  connach 
cúala  nech  guth  na  mná  7  conna  haccai  Condla  in  mnai  ond 
úair  sin.  In  tan  trá  luide  in  ben  ass  re  rochetul  in  drúad 
dochorastár  ubull  do  Condlu.  Boi  Condla  co  cend  mis  cen 
10020  mir  cen  dig  cen  bíad.  Nirbo  fíu  leis  nách  túara  aile  do  thomailt 
acht  a  ubull.     Ni  digbad  ni  dia  ubull  cacha  tomled  de  acht  bá 

1  .i.  canas  chetla  [M] 


in  marg.         2  n  smudged.         3  mnwi  chomruc  MS. 


^Oa^-lSOb19]      ECHTRA  CONDLA  CHAIM  303 

ógslan  beus.  Gabais  eólchaire  íarom  inní  Condla  imon  mnaí 
atconnairc.  A  llá  bá  lán  a  mí  baí  for  láim  a  athar  i  mMaig 
Archommin  inti  Condla  co  n-aca  chuci  in  mnaí  cétna  an-asbert 
fris.  10020 

.r.1  Nalla  suide  saides  Condla  oXer  marbu  duthainai  oc 
idnaidiu  éca  uathmair.  Totchurethar  bíi  bithbi  at  gérat  do 
daínib  Tethrach  ardotchiat  each  dia  i  ndálaib  t'athardai  eter  du 
gnathu  inmaini.  | 

Ama/  rochúala  Cond  guth  na  mná.  asbert  fría  muintz>120b 
gairid  dam  in  druíd  atchíu  doreilced  a  tenga  di  indiu.  Asbert  10031 
in  ben  la  sodain. 

.r.2  A   Chuind  Chetcathaig  druidecht    nís  gradaigth^r  ar  is 
bee  rosoich  for  messu  ar  Trág  Máir.     firién  co  n-ilmuinteraib 
ilib  adamraib  motáticfa  a  recht  conscéra  brichtadrúad  tardechta  10035 
ar  bélaib  demuin  duib  dolbthig. 

Ba  ingnad  tra   la   Cond  nicon  taidbred  Condla  aithesc  do 
neoch  acht  tisedin  ben.     In  deochaid  ol   Cond  fót  menmainsiu 
a  radas  in  ben3  a  Condlai.     Asbert  Condla  ní  reid  dam  sech 
•each  caraim  mo  doini.     Rom  gab  da.no  eólchaire  immón  mnaí.  10040 
Ro  frecart  in  ben  andside.     co  n-epert  inso. 

.r.3  Tathut  airunsur  álaib 

fri  toind  t'eolchaire  ofadib 
im  loing  glano  condrísmaís 

ma  roísmais  sid  Boadaig.  1004-5 

.r.2  Fil  tir  n-aill 

nad  bu  messu  do  saigid 
atchiu  tairnid  in  gréin  ngil 
cid  cian  ricfam  ria  n-adaig. 

.r.2  Is  ed  a  tir  subatar  looso 

menmain  cáich  dodomchela 
ni  fil  cend  and  nammá 
acht  mná  7  ingena. 

O  tharnic  dond  ingin  a  haithesc.  foceird  Condla  iar  sudiu 
bedg  úadib  co  mboi  isind  noi  glano  .i.  isin  churuch4  comthend  10055 

»  .i.  uasal  [H] 


hi  marg.  •  between  cols.         3  erasure  after  be//.         *  churach  Facs. 


304  ECHTRA  CONDLA  CHAIM  [120b19"2* 

cíw/maidi  glanta.  Atconnarcatar  úadib  mod1  nad  mod1  .i.  in 
fat  rosiacht  ind  radairc  a  roisc.  Ro  ráiset  íarom  in  muir  uadib 
7  ni  aicessa  o  sin  ille  7  ni  fes  cid  dollotar.  A  mbátar  fora 
n-irnrátib  isind  airiucht  co  n-aicet  Art  chucu.  Is  a  oenur  d'Art 
10060  indiu  ol  Cond  dóig  ni  fil  bráthair.  Búadfocol  an  ro  radis  or 
Coran  iss  ed  ainm  forbia  co  bráth  Art  Oenfer  conid  de  ro  len  in 
t-ainm  riam  o  sin  immach.  ,  .  ,  .  , 

1  o  suprascr. 


120b27"45]  [     305     ] 


[CETHRI  ARDA  IN  DOMAIN] 

CETHRI  arda  in  domain  .i.  tair  7  tiar  tess  7  tiiaid.     Bátar 
da.no  cethror  intib  .i.  fer  cech  arda  7  is  do  mórad  adamra 
7  mirbaili   dorigni   Dia  sin  .i.  d'innisin  senchasa  7   inganta  in  10065 
betha  do  sil  Adaim. 

Fintan   m^c   Bócra   meic  Lamiacha   is  é   in   tres  fer  tánic  i 
nErind   ria   ndilind     is   eside   ro   chomét    senchasa    iarthair   in 
betha  .i.   i  nEspáin    7    i   nErind   7   in  each  conair  dodeochatár 
Góedil  archena  .1.  bliadna  re  ndilind   7  .u.  c.  7  u.  m  bhadna  iar  10070 
[«Jdilind1  a  aes  co  n-erbailt  ac  Dun  Tulcha. 

Ferén  mac  Sistén  meic  Iaféd  meic  Nóe  is  é  ro  chomét  senchas 
tuascirt  in  betha  iar  [^Jdíiind1  othá  Slebi  Riph  atiiaid  co  Muir 
Torrén  fodes.  Atbath  for  brú  srotha  Araxis  i  nAsardaib  iar 
cathim  do  cethri  .m.  mbliadna.  isin  chóiced  bliadain  dec  10075 
flathiusa  Tibir  Cesair  atbath.  actts"  isin  bliadain  ro  crochad 
Crist. 

Fors   mac  Electra  meic  Seth  meic  Ádaim.   is  é  ro  chomét 
senchas  3tair  otha  in   Muir3  nlnnecda  co  rici   Muir  Torrén  siar. 
atbath  Fors  i  nGolgotha  ri   Hierusaltv//  anair  iar  cathim  do  .u.  10080 
m   bliadna.    isin  bliadain*  .ui.5  ar  .xx.  flathiusa  Octafin  atbath  .i. 
isin  bliadain  ro  genair  Crist. 

Annoit  mac  Ethióir  meic  Cais  meic  Cáim  meic  Nóe  is  e  ro 
chomét  senchas  tes  otha6  in  nOcian  Cantabmda  thes  co  Muir 
Torrian  fothuaid.     I  n-amsir  Cormaic  but  Chuind  atbathb  iar  10085 
nglenamain  cnáma  mil  móir  ina  bragit.    Is  iat  sin  tra  in  cethror 
ro  chomet  senchas  in  betha.     Conid  dib  sin7  | 

»  [between  cols.~\  i  Fintan  mac  Libi  meic  Lamiach.  [M]  i  Fintan  mac  Bóchrai 
meic  Ethiair  meic  Púail  meic  Airrda  meic  Cairn  meic  Noe.  [H  add.  underneath'] 
'»  .i.  hi  Corsic  for  Muir  Torren  [M] 


'  n- stroke  om.         '-very  faint,   fere;?  .i.  Facs.  '■'>-'■'>  very  faint;  asarda  o  muir 

Facs.         4  bli  very  faint.  5  almost  illegible;  isin  seisidh  bt.  dég  ar  xx.  Ferm.; 

ar  .ix.  Facs.         °  ota  Facs.         7  end  of  leaf  ,  breaks  off. 


L     306     1  [121s 


[IMRAM  BRAIN  MEIC  FEBAIL] 

121a        l  Lil  in  chertle  dia  dernaind  boi  in  snáthe  inna  certle  hi  lláim 

inna    mná    cowsreng   dochom    poirt.     Lotar   iarom    hi    tegdais 
10090  máir     arránic  imda  each  lánamna  and  .i.  tri  .ix.   n-imdae.      In 

praind  dobreth  for  each  méis  nír  ircran  díib 

Ba  bUadatn  donarfás  dóib  bith2  and    ecmaing  batir  'ubWadua 

ni  tesbi  each  mblas.     Gabais  eólcaire  fer  diib  .i.  Nechtan  mac 

Collbrain.     Atchid  a  cend  fri  Bran  ara  tia  leis  dochom  nErend. 
10095  Asbert  in  ben  ropad  aithrech  in  fáboll  dálotar  cammae.  7  asbert 

in   ben  arná  tuinsed   nech  dib   a  tir   7  ara   taidlitís   léu  in  fer 

fodnácaibset  i  n-Inis  na  Mell  tar  essi  a  chéli. 

Dollotár    iarom    co    tornachtatár    in    dáil    hi    Srúib    Brain. 

Iarmofochtatarside    dóib    cía   dolluid    in     muir.     Asbert   Bran 
10100  messe  or  se  Bran  mac  Febail.    Ni  beram  achni  ani  sin  ol  a  chéli 

di  híu.     Atá  i  ssenchassaib  lenni  chena  Imram  Brain. 

Docurethar  úadib  in  fer  asin  churuch.     Amai  condranicside 

fri  talmannaib  na  Herend  bá  lúathred  fó  chetóir  ama/  bid  hi 

talom  no  beth  triasna  hilcheta  bliadiia.     Is  and  cáchain  Bran  in 
10105  rand  so. 

Do  mac  Colbrain  ba  mór  mbaíss3 
tórgud  a  láme  fri  ais 
can  nech  dorratad  toind  usci  glain 
tar  Nechtan  mac  Collbrain. 

10110  Adfet  iar  sin  Bran  a  imthechta  uli  o  thossuch  cotici  sin  do 
lucht  ind  airechtais  7  scribais  inna  rundnu  so  tre  ogum  7 
celebrais  doib  iar  sin  7  ni  fessa  a  imthechta  ónd  úair  sin. 

1  Beginning  wanting  :  lacuna  in  MS.  2  tk  retraced  to  look  like  g  ;  lugh  Facs. 

3  .m.  add.  between  colmnns. 


121a25  121b20l  [     307     ] 


Incipit  Tochmarc  Emere 

BAÍ  ri  amra  airegda  i  nEmain  Macha  fecht  n-aill  .i.  Concho- 
bur  mac  Fachtna.     Boí  már  de  amru  inna  flaith  la  hUltu.  10115 
Bai  sid  7  sámi  7  caínchomrac.     Baí  mess  7  claiss  7  muirthorud.1 
Bai  smacht  7  recht  7  degflathius  fria  remis  la  hUltu.     Boí  mór 
d'ordan  7  d'aerechas  7  d'immud  isind  rígthig  i  nEmain. 

Is  amlaid  iarom  bai  a  tech  sin  .1*.  in  Cráebrúad  ChoncobazV 
fó  intamail  Tige   Midchúarda  .i.  noí  n-imda  o  thenid  co  fraigid  10120 
and    .xxx.    traiged    i    n-ardai   cech    airinig    créduma   boí  istig. 
erscar  do  dergibar  and.     Stíall  ar  chapur  hé  far  n-icht/vr  7  tugi 
slinded  íar  n-úacht«r.     ímduí  Conchobtfz'r  i  n-airenuch   in  tigi 
co  stiallaib  airgit  co    n-úatnib    crédumaib    co    lígrad    óir   fora 
cendaib  co   ngemmaib  carrmocail   intib  combá  comsolus  lá   7  10125 
adaig  inti.     Cona  steill  airgit  uasind  rig  co  ardliss  ind  rigtigi. 
In   um   no  búaled   Concobar  co  fleisc  rigda  in  steill  ^wztoitis 
Ulaid  uli  fris.     Da  imdai  deac  in  dá  erred  deac  immón  n-imdai 
sin  imma  cúairt.     No  thelitis  im  láith  gaile  |  fer  nUlad  oc  ól  121b 
isind  rigthig  sin  7  ni  bid  nech  dib  hi  comchetfaid  alaili.     Bá  10130 
hán  aircech  aibind  no  bítis  láith  gaile  fer  nUlad  isin  tig  sin. 
Bai  már  do  immud  each  thzzrehomraic2  isind  rigthig  sin.   7  do 
airfkib  adamraib.     Arclisti  7  arsenti   7  arcantá  and  .i.  arclistis 
errid    no   chantais    filid.       arsentis    entire    7    timpanaig      Dia 
mbátar  dl   Ulaid   fecht    and   i  nEmain    Macha    la    Conchobur  10135 
oc  ól  ind  ierngúali.     Cét  mbrothe  no  théiged  ind  de  lind  im 
tráth  cacha  nóna.     Ba  si  sin  ól  ngúala     is  si  no  fired  Ultu  uli 
i  n-óensíst.     No  clistis  errid   Ulod  for  súanemnaib  tarsnu  on 
dorus   diarailiu  isin   tig  i   nEmain.     Cóic    traigid  deac  ar  no3 
fichtib  ba  hé  met  in  taigi  sin.     Tri  chless4  dognítís  ind  errid  .i.  10140 
cless    cleténech    7    ubullchless    7   fáeborchless.     It  é  ind5  errid 
dognitis    inna    clissu    sin    .i.    Conall    Cernach    mac    Amorgeni 
Fergus  mac  Roich  Rodáni.     Lóegaire  Búadach  m^c  Connad. 
Celtchar  mac  Uthidir.     Dubthach  mac  Lugdach.     Cu  Chulaznd 
mac  Soaldaim.    Seel  mac  Barnenia  dorsid  Emnae  Mache   is  de  10145 

a  [in  ?narg.~\  .i.  a  qwo  Belach  mBarnini  nominatur.  [H] 


1  muh  torud  ivzej.     •  thw/comiaic  Foes.     3  sic,  for  noi.     4  chles  Facs,     5  imFacs. 
X2 


308  TOCHMARC  EMERE  [121b  "-122a11 

atá  scél  Sceóil  ar  bá  brasscelach  side..     Dirósced  Cu  Chulaind1 

diib  uile  ocon  diss  ar  áne  7  athlaime. 

Ro  charsat  mná  Ulad  co  mór  Coin  Culaind  ara   áni   ocon 

diss     ar  athlaimecht  a  lémmi.     ar  febas  a  érgnai.     ar  binni  a 

10150  erlabrai.     ar   chóemi  a   gnussi.     Ar  sercaigi  a  drechi  ar  bátár 

[sect2  3m«'c  imlesain  ina  rigrosc  .i.  a4  cethair3j|  isindala  súil  7    a  tri 

hisin  tsuil  aile   do.     Secht   meóir5   cechtar  a   dá   lam    7    a  uii. 

cechtarde  a  dí  chos.     Batár  búada  imda  fair.     Búaid  dó  chetus 

a  gáes  110  co  ticed  a   lón  láith.     búaid  clessamnachta.     huaid 

10155  mbúanfaig.     huaid   fidchellachta.     huaid    n-airdmiusa.     huaid 

fastine.      huaid  ceille.1''      huaid  crotha.     Tri    lochia    irn    Con 

Culaind  a  bith  roóc  ar  níro  ásatar7  a  renga  rodaim     8ar  bá  mote 

concéistis  óic  anaichnid  fair,  a  bith  ro8dána  a  bith  roalaind.8 

Bai  comairle  la  hUltu  fo  déig  Con  Culaind  ar  ro  charsat  a 

10160  mna  7  a  n-ingena  co  mór  hé  ar  ní  boi  setig  hi  fail  Con  Culaind 

in    tan   sin.     Ba    si    comarli    cor)  ir  set    sétig    bad    toga  la    Coin 

Culaind  do  thochmarc  dó  ar  bá  derb  leo  comb[ad  lugaiti]10  no 

saigfed  milliud  a  n-ingenraidi   7   faemad  serci  a  mban  fer  dia 

mbeth  setig  a  chomrestail  oca.     7   ds.no  bá  sáeth  7  bá  hómun 

10165  led  mocherchra  do  bith  do  Choin  Chulaind  corb  occobor  leó  ar 

in   fáth  sin   tabairt   mna  dó   fo  déig  co  farcbad  comarba.     Ar 

rofetatár  is  úad  fessin  no  biad  a  athgein. 

Dobretha    iarom    Conchobtfr    nonbor    úad    cacha    cóicid    i 

122anHerind  do  chuingid  mna  |  do  Choin  Chulaind  dús  in  faigébtais 

10170  i  nnách  dunad  t  i  nnách  prímbali  i  nHerind  ingen  rig  \  roflatha 

\  briugad  do  neoch  bad  áil  do  Choin  Culaind  do  thoga  7  do 

tochmarc. 

Tancatar  uli  na  techta  dia  hlia.dna.  7  ní  fúaratar  ingin  ba 
toga  la  Coin  Culaind  do  tochmarc.  Luid  Cu  Chulaind  fessin 
10175  iarom  do  tochmarc  ingine  rofitir  hi  Luglochtaib  Logo  .i.  Emer 
ingen  Forgaill  Manaich.  Luid  di  Cu  Chulaind  fessin  7  a  ara 
Lóeg  rrxac  Riangabraa  inna  charput.  Is  é  óencharpat  insin 
nad  foglentais  dirmand  na  hec/'ada  di  chairptib  Ulad  ara 
deni  7  ara  ani  in  charp^z/  7  ind  erred  aridsuided  and. 


\  Remcobir  [.M] 


1  asp.  mark  om.  Facs.  '-  in  marg.,  end  of  line,  H.  a"3  in  /as.  H.  4  a  subscr^ 
seemingly  in  /as.  '•  something  erased  between  lines,  membrane  perforated  over  c. 
ásatAar  Facs.  8-8  in  ras.  '-'first  a  and  i  snbscr. ;   traces  of  former  writing- 

0  ad  lugaiti  in  /as.  H,  ai  subscr. 


122a»-122b10]  TOCHMARC  EMERE  309 

Forránic  iarcw  Cu  Chulaind1  in  n-ingin  inna  cluchimaig  cona  10180 
comaltaib    impe    ingena    son    da.7io    inna    mbriugad    bátár    im 
Dun    Forgaill.      Batarside    oc    foglaim    druine   7   deglamda    la 
hEmir.     Is   í  sin   da.?to   áeningen   ba   fiu   lesseom    do   ingenaib 
YLerend  do  acallaim  7  do  tochmarc  ar  is  si  congab  na  sé  búada 
furri  Á.  búaid  crotha  buaid  ngotha.  buaid  bindisso.  buaid  druine.  10185 
buaid  ngaise.  buaid  ngenso.     Asbert  Cu  Ckulaind  acht  ingen 
bad  chomadais  dó  ar  ais   7   cruth  7  cen^l   7  cless  7  solmi   bad 
dech    lámdai.  di    ingenaib    Werend  nad    regad    leiss    7    nábad 
chomdi  dó  do  banchéli  mani  beth  samlaid.    Ar  is  í  sin  óeningen 
congebed  uli  na  modu  sin  iss  airi  is  dia  tochmarc  sainrud   ludi  10190 
Cu  Ckulaind. 

Bá  cona  thimtacht  óenaig  doluí2  Cu  ChuXaind  a  llá  sin  do 
acallaim   Emeri  7  do  thaidbred  a  chrotha  di.     A  mbátár  inna 
ingena  i   sudiu3   for   forod   áenaig   in  duini   co  cualatar  ani  na 
ndocbu  1/1.     Boscairi  na  n-ech.  Culgairi  in  charpait.  siangal  inna  10195 
tét.     Dresacht  inna  roth,  imorrain  ind  láith  gaile.  scretgaire4  na 
n-arm.     Fecced  óen  uaib  for  Emer  cid  dotháet  innar  ndochtim. 
Atchiusa  ém  and  for  [Fial  ingen  Forcaill.5]  da  ech  commora 
comalli  comchroda  comluathu   comleimnecha  biruich  ardchind 
agenmair  allmair  gablaich  gopchuíl  dúalaich  tullethain  forbrecca  10200 
fosenga  forlethna   forráncha    casmongaig    casschairchig.      Ech 
líath    lesslethan    lond    lúath    lúamnach    londmar    lugléimnech 
lebormongach   maignech  tornech  trosmar  túagmong  ardchend 
uchtlethan    lasaid    fót    fondbras    fochuirse    focrz^aid    foa    c/u\b 
calath  cethardu    dogrind  almai  énlathi  lúthbuada     benz\d  rith  10205 
for  sét  foscain  úathu  ech  n-anailche.    Uiblech  tened  trichemruaid 
tennes  a  cz'áes  glomarchind  fil  do  desfertais6  in  charpait.    Araile 
ech    círidub    crúaidchend   cruind  cóelcossach   calethan   coblúthl22b 
dían    dúalmar    dulmar    dúalach    druimlethan    dronchóechech 
maignech  aignech  bairrnech  balccemnech  balcbéimnech  lebor- 10210 
mongach  casmongach  scúaplebor  drondualach  tullethan  grind 
immaáig  iar  nith  aigi  ech  i  n-íath.     Moscing  srathu  sréid  sergi 
sétid  maige  midglinne.     Ni  fagaib  and  imdoraid  hi  tír  omná 
ríad  root. 

Carpat  fidgrind  fethaide  dia  ndroch  finna   umaide.     Sithbe  !0215 
find   findairgit  co  fethain  findruine.     Cret  urard  drésachtach  si 
chreda    cromglindne    Cuing    druimnech   dronorda.      Da   n-all 

1  asp.  am.  Facs.  -  do  lui  MS.,  for  doluid.  3  i  add.  above  line.         ^ partly 

in  ras.         ■'  in  ras.  H.  r'  desfertais  Facs. 


310  TOCHMARC  EMERE  [122b,0-123a1 

dúalcha  dronbudi     Fertsi  crúadi  colgdírgi.     Fer  bróenach  dub 
isin  charp///   as  aldem   di   feraib    Here/id.     Fúan    caín    corcra 

10220  cóicdíabail  imbi.  Eó  óir  intslaide  úasa  bán  bruinnechur  ina 
áth  aurslocud  fri  mben  luthu  lanbulli.  Leni  gelchulpatach  co 
ndergiwliud  oir  forlasrach.  Secht  ngemma  deirg  dracondai  for 
lár  cechtar  a  dimcaisen.1  Da  ngruad  gormgela  croderga  dofich 
uiblich    tened   7   analaich.      Dofich    ruithen    serci    ina    dreich. 

10225  Atá  lim  ba  fras  do  nemannaib  ro  laad  ina  chend.  Dubithir 
leth  dubfolach  cechtar  n-ai  a  da  brúad.  Claidt/;  orduirnd  i 
n-ecrus  sesta  fora  dib  sliastaib.  Gai  gormrúad  glacthomsidi 
la  foga2  féig  fobartach  for  crannaib  roiss  rúamantai  hi  cengul 
dá  chréit3  cróncharpait.     Scíath  corcorda   co  comroth  argit  co 

10230  túagmílaib  óir  úasa  díb  n-imdadaib.  Focheird  hích  n-erred 
n-indnae  immad  cless  comluith  úasa  errid  óencharpait. 

Ara  ara  bélaib  isin  charput  sin  araile  forseng  fánfota  forbrec. 
Falt  forchas  forrúad  fora  mulluch.  Gipne  findruine  fora  etan 
nád   leced  a  folt   fúa  agid.     Cúachi  di  ór  fora  díb  cúladaib  hi 

10235  taircellad  a  folt.     Cochline  ettech  immi  co  n-urslocud  fora  díb 

n-ulendnaib.  Bruitne  di  dergór  ina  láim  dia  tairchellawd4  a  eochu. 

Doriacht  Cu  C/iulamd co  airm  i  mbátár  ind  ingenrad  foí  sin. 

7    bennachais    dóib.      Tócbaid    Emer    a    gnúis    caímcrutaig    i 

n-arda  7  dobreth  aichni  for  Coin  Culaind  conid  andaide  asbert. 

10240  Dess  imríadam  dúiba  or  si.     Slán  imreisc5  dúibsib  ol  eseom. 

Can  dolluidisiu  ol  si.  De  Intidiu  Eómnac  ol  se.  Cia  airm 
hi  febair  ol  si.  Femmir  ol  se  hi  tig  fir  adgair  búar  Maige 
Tethrae.d  Ce  bú  for  fess  and  ol  si.  Fonoade  col  carpait  dún 
and  ol  se.     Cissi  chonar  dolod  ol  si.     Eter  dá  cotot  feda  ol  se. 

10245  Cid  adgaibsid6  iarom  ol  si.  ni  handsa  ol  se.  Di  themi  maro. 
For  amrun  fer  nDea.  For  úan  da  ech  nEmnae.  For  gort  na 
Morrignae.  For  druim  inna  mórmucce.  For  glend  in 
m(')dáim.7  Eter  in  dia  7  a  faith.  For  smiur  mna  Fedelmae.* 
Eter  in  tn'ath  7  a  sétchi.  For  towgi  ech  nDéa.  Eter  rig 
gnied.     Do    mondchuilib  |  [cetharchuli    domain. 

a  .i.10  deus  A.  Dia  do  redigud  duib  [H]  b  .i.  rop  slán  sibsi  ó  cacli  aisc  [H] 
.i.  den  mache  na  Emna  [M]  d  7  i  tig  fir  arclaid  iasc  i  mmuir  ethiíar11  [H] 
.i.  ro  i/wmained12  [H]         f  1  nArand  [M] 


1  =  da  imcaisen.  2  faga  Facs.  3  asp.  om.  Facs.  4  =  tairchellad  (cp.  I.  q2j8), 
r\-stroke  darker,  probably  added  in  error  by  retracer.  5  in  ras.  and  retraced. 
6  adgaibside  Facs.  '  =  mór,  or  lost  in  rent,  but  accent  visible  ;  mor  Facs.  *  upper 
portion  of\  now  lost.  9  1 23-124,  a  smaller  leaf  intercalated  by  H,  and  retraced. 
10  .i.  faint,  om.  Facs.  u  ethiar  Facs.  12  n  partly  scaled  off,  ro  iwmanad  Facs. ; 
ro  himfuined  Harl. 


ma'-ma3]  TOCHMARC  EMERE  311 

For  Ollbine.     For  tresc  in  márimtill.     Et*r  dabaich  7  dabchini.     Do  10251 
LugIochtaiba  Loga.     Do  ingentib  niad1  Tethrach  rig  Fomori 

Cade  do  slonnudsu  a  ingen  ol  CÚ  Chulaind.3  ni  handset  ém  ol 
ind  ingen.  Temair  banb  baine  ingen  inching  gensa.c  gass  nád 
forfáemthar.  d^rcaid  nad  decsenachd  doirb  annire  imnair/  tethra  tethra  10255 
da  lua  lúachair  nad  imthegar.g  ingen  rig  richis  garta.h  conair  nad 
forémthír  do  chonair  chaíl  érmaim  conid  fri  súan  senbath  srethaib 
cerd  adbchlosaib  erred,  arcotaim  trénfir  tíarmórset  .i.  atát  lim  trénfir 
dodigenat5  m'íarmoracht  cepe  nom  bera  dar  a  terthogu  cen  forus  mo 
caingni  chucu  7  co  Forcall.  10260 

Citni  trenfir  dotiarmórsetsu  a  ingen  ol  Cu  Chulaind.  ni  handsa  ém 
ol  Emer.  Da  Lui.  Da  Lúath.  Luath  7  Lath  Goible.  mac  Tethrach 
Triath  7  Trescath.  Brion  7  Bolor.  Bas  mac  Ómnaig.  octar  Condlai. 
Cond  mac  Forgaill  each  fer  dib  co  nirt  chét  and  7  clis  nónbair. 
Forgall  fessin  da.no  ansu  árim  a  ilc«/«achta  tressiu  each  gniaid  éolchu  10265 
each  druid  amainsiu  each  filid.  Bid  formach  duitsiu  cluchi  caich  fri 
tressaib  Forgaill  fessin  |  ár  atchota  ilehumachtai  ocai  fri  coibled  123b 
fergnim. 

Cid   nácham  airmisiu  a  ingen  laisna  trénfiru  sin  ol  Cu  Chulaind 
Ma  atchotat   do   gnima   fessin    dano  ol    ind  ingen    cid    dam   nachat  10270 
airmébaind  etorro.     Forglim  féin  ém  a  ingen  ol  Cu  Chulaind  comba 
luiet  mo  gnima  eter  clothaib  neirt  n-erred.     Cade  do  nertsu  da.no  ol 
Emer.     ni  handsa  ém  ol  se  argair  fichit  fand  mo  chomraic    lór   do 
trichait  trian  mo  gaili.     Ro  fera  cethrachait  mo  chomlund  m'oenur. 
argair  .c.  mo  chomairche.     Imgaibtir  athai  7  ergala  rém  fúath  7  rem  10275 
erud.     Techit  sluaig  7  socaide  7  ilar  fer  n-armach  ri  úathgráin  mo 
gnusi.    At  mathi  na  comrama  máethmacaím  sin  ol  ind  ingen  acht  nad 
ránac  co  nert  n-erred  béus.    Máith  ém  rom  ebladsa  a  ingen  for  se  lam 
popa  Conchobwr.     ní  amal  fogní  athechán  orbugud  a  chlainni.  ní  etér 
lic  7  lossait  t  o  thenid  co  fraig  i  for  blai'  óenirlaindni  rom  altsa  la  10280 
C0«concobur6acht  eter  erredaib  7  ánrathaib.  et<rdrúthaib  7  drudib.  etér 
filedaib  7  fissidib  eter  briugadaib  7  biatachaib  Ulad  ro[mJ  forbaigedsa 
co  filet  a  mbésa  7  a  ndána  uli  limsa. 

Citne  and  di   rott  eblatar  isna  gnimaib   sin   maidi  ol  Emer.  |  ni  124a 
handsa  ém  ol  se.     Rom  ebail  Sencha  sobérlaid  conidam  trén  trebar  án  10285 

a  .i.  do  gortaib  [H]  b  .i.  amal  atá  Temair  os  each  t/uilaig-  sic  itúsa  úas  each 
mnaí  [H]  c  .i.  in  genusa  [H]  d  .i.  nom  dectharsa  o  chách  ar  mo  chaimi  7  ni 
decaimse  nech  [H]  e  .i.  ben  [H]  f  [in  tnargj]  .i.  in  tan  fegthar1  in  doirb4  is  i 
n-ichtwr  ind  usci  thed  [H]  s  .i.  ara  caimi  [H]  h  .i.  eineeh  [H]  '  .i. 

faichthi  [H] 


1  mad  Fiics.     -  asp.  mark  oin.  Facs.     3dechtar  Facs.      i  d  blotted  and  indistinct. 
\C.  6  xa- stroke  on/. 


312 


TOCHMARC  EMERE 


[124as-124b31 


athlum  athargaib.  am  gáeth  i  mbretaib.  nidam  dermatach.  adgadur 
nech  ria  túaith  trebair  arfochlim  a  n-insce.  cocertaim  bretha  \J\ad  uli. 
7  nis  n-insorg.  tria  ailemain  Senca1  form.  Rom  gab  Blai  Brigu  chucai 
for  acci  a  threbi.  coro  ferad  mo  théchtai  oca.     Conid  iarom  adgairim 

10290  firu  chóicid  Chonchobair  immá  rig  nos  biathaim  fri  re  sechtmaini. 
Fossudiur  a  ndána  7  a  ndiberga  farrid  a  n-enech  7  a  n-enech- 
gressa. 

Rom  alt  Fergus  conid  rubaim  trénócu  tria  nert  gaili.  Am  amnas 
ar  gail  7  gaisciud  conidam  túalaing  airer  crichi  d'imditin  fri  ecrata 

10295  echtrand.  Am  din  each  dochraid.  Am  sond  slaide  each  socraid. 
Dogniu  sochor  each  thrúaig.  Dogniu  dochor  each  thriúin  tri  altram 
Fergusa  form. 

Rosiachtus  glún  Amargin  filed  coro  molaim  rig  as  each  fei.b  i  mbi 
co  ndingbaim  oenfer  ar  gail  ar  gaisced  ar  gais  ar  áine  ar  amainse  ar 

10300  chirt  ar  calmatus.  Dingbaim  each  n-errid  ni  tullim  budi  do  neoch 
acht  do  Conchobwr each. 

Rom    ergair    Findehóem     conid     comalta    comluid    dam    Conall 

124b  Cernach  coscorach.  Rom  thecoisc  Cathbad  eóemainech  di  ág  |  Dech- 
tiri    conidam    fissid    fochmairc    hi    cerdaib    dé    druidechta   conidam 

10305  eolach2  hi  febaib  fiss.  Bad  chumma  rom  altsat  Ulaid  uli  et^r  araid  7 
errid.  eter  rig  7  ollomain  conidam  cara  slúaig  7  sochaide  conid 
cumma  dofichim  a  n-enir//g;-<?ssa3  uli.  Isaer4  ém  domrimgartsa  ó  Lug 
mac  Cuind  meic  Ethlend  di  echtra  dian  Dectiri  co  tech  mBuirr  in 
Broga. 

10310  Acus  tussu  da.Tio  a  ingen  ol  Cu  Qhu\aind  cinnas  rot  altsu  hi 
Luglochtaib  Loga.  ni  handsa  ém  ol  ind  ingen.  Rom  altsa  em  ol 
siadi  la  feba  Féne.  hi  costud  forchaini.  hi  fogart  genussa  hi 
comgraim  rigna.  i  n-ecosc  sochraid.  conid  chucum  bagthir  each 
ndelb  sóer  sochraid  etiriallaib  ban  búagnithi.     At  mathi  ém  na  feba 

10315  sin  ol  Cu  Chulaind. 

Cinnas  di  for  Cu  Chulaind  nachar  chomtig  dun  díb  linaib 
eomrichtain.  Ar  ni  fuarsa  co  sse  ingin  follongad  i  n-airius  dala 
imacallaim  fón  samail  se  frim 

Ceist  in  fil  banceli  lat  ol  ind  ingen  ar  fomditin  do  threib  dit  eisi. 

10320  Natho  om  ol  Cu  ChuXajnd.  Ni  techtu  dam  dál  fri  fer  6ol  ind  ingen5 
hi  fiadnaisi  na  sethar  as  sinu  andu  .i.  Fial  ingen  Forcaill  atchi  imm 
arrad  sund  is  si  10  ben  beim  forais  for  in  lámthorad.  Ni  hi  em  ro 
charusa  for  Cu  ChtAaind.  7  az.no  nír  forfáemusa  mnaí  atgnead 
fer  I  6 


leaves. 


enc^a  Fucs. 
as.  =  Is  saer. 


2  ch  add.  abo:  e  line.  •'i  the  contraction  stroke  is  over  «  only. 

5-5  in  ras.  6  chasm  in  the  MS.   here,  equivalent  to  four 


125a1 

)nmain 

1032G 

)i« 

) 

)si«.'~ 

)is 

10330 

)d 

)a 

)nfir4 

)ic 

)g 

10335 

)adar 

)seom 

)i 

Ciáaind 

)erred6  | 

10340 

125a1-125b15]  TOCHMARC  EMERE  31: 

)s'J  hi 
)ai( 

)dama     ( 
)     gial( 
Muin(  )ú(b 

)d( 
)ti( 
)bad     ( 

)      Oell( 
)muintz>5     ( 

)•     ( 
)air( 
)or( 
)eisseom6( 

)i( 

)cles  ( 
7  cor  ndeled.  7  leim  dar  néim.  7  filliud  erred  náir  7  gai  bolca.  125b 
7  boi  brasse.  7  roúicless  7  otharc/m  7  c/fij  for  analaib.  7  brud 
ngeme.  7  sian  churad.  7  beim  co  fomus  7  táithbéim.  7  dréim  fri 
fogaist  co  ndirgiud  Crete  fora  rind7  7  carpat  serda.  7  fonaidm  niad 
for  rindib  sleg.  10345 

Tánic  timgairi  dó  tíchtain  dia  crich  fessin  iar  sin  7  timnais 
celebrad.  Asbert  iarom  Scatach  friss  iar  sin  aní  aridboi  dia  forciund 
7  arcáchain  dó  tria  imbas  forosnai  conid  and  asbert  na  briathra 
sa  dó. 

Fo  chen  a  scíth  búagnigi  10350 

Bbuadaig  bágaig8  urbágaig 

úarcraidi  taiscea. 

corraib  fortacht  fort. 

nibá  fortacht  can  recni. 

nibá  recni  can  decni.  10355 

Imbé  eirr  óengaile. 

Arutósa  ollgabud. 

úathnd  fri  eit  n-imlebair.c 

óic  Craachna  rascerasu. 


a  (     )sc  [H]  drinnruisc  Bail.  b  (      jmaim  [H]  ;  read  probably  addamaim, 

glossing  atmur  R,  -which  has  been  cut  away.  e  .i.  for  Táin  Bó  Cúalíigi  [H] 


1  This  leaf{  125-26)  also  by  H.      The  first  column  has  been  cut  off,  only  the  letters 
at  the  end  of  the  lines  being  left.  -  only  the  top   of  s  left.         3  =  finial  of  a.. 

*fnial  only  of  n.  3  filial  only  of m.  6  only  top  of  first  e  left-,  eired  Foes. 

7  bow  of  d  cut  away.         *-8  in  ras. 


314 


TOCHMARC  EMERE 


[125b15- 


10370 


10375 


10395 


Cotut  curaid  cellfetar.* 
fortut  brágit  bibsatar. 
bied  do  cholg  culbémend1 
cruoch.  fri  sruth  Setintib 
sennait  rout  ruadtressa. 
rinnib  riscloífet  cnámreda. 
clárad  im  búaib1  bendc;«di. 
tithis  fidoch  fáeburamnas. 
fethail  feola  fedclessaib. 
ferbac  dod  Breg  bratfatrtr. 
brágti  do  thúath4  tithsitir. 
trean  cithoch  cóictigis. 
cichis  do  búar  mbealtu. 
Ba  hoín  ar  slóg  sirrechtach 
sírdochair  sirdemin.  sirguba. 
sifise  do  fuil  flandtedmand. 
fernaibf  ilib  ildlochtaib 
armaib  seéo  mnáib  dergdercaib. 
cródergfa  arm  armeth  mellgléo. 
fiaich  fotha  firfitir. 
arath  croich  crosfait/r. 
recur  serech  sárlatir. 
gáetar  lunni  loscudi. 
Lin  difedat  ildamaib. 
ilar  fule  firfitir 
ar  Coin  Culaind  cencolind. 
césfe  álag  n-encraide. 
ana  doláth  tetharbae. 
dideirns  bródeirg  brufitir. 
Brón  ar  each  dot  bráthbreislig. 
día  taib  Maigi  Mwrthemni. 
dia  mbia  cluchi  tregaigi. 
bruthaig  fri  toind  tréchtidi. 
frisin  mbelend  mbandmiach. 
belaig  úathaig  ochtclesaig. 
belend  di  chet  clesamna 
cichit  biet  banchuri. 
bagthi  Medb  scéo  Ailella. 


giallfuit(     )2  [H]         b  .i.  proprium  nomeii  Con  Culaind  [H] 
e  .i.  selfa  [H]         f  .i.  sciathaib  [H]         K.i.  dot  grain  [H] 


.i.  bai  [H] 


bow  of  final  letter  cut  aitay.     -  i  emainder  cut  ojj 


rloss  erased.      4  thúat  Facs. 


125b36-126a17]  TOCHMARC  EMERE 


31  i 


Arutossa1  otharlige. 

ucht  fri  echtga  irgairce. 

atchiu  firfid  Findbiwnacb 

fri  Dond  Cúalnge  ardburach. 

Cuin  dorega.  cuin  doriidfea. 

ros  do  gaili  gnáthgéri. 

b<?«fait  bémend  íarlebra 

m«'c  Roich  rúadrindig  ardurgna. 

naiscseta  n-ollach  n-óenellach. 

lochta  do  tham  doscura  cetha. 

Erig  do  loch  lúrechda. 

cuchtach  écsi  ilcowraic3  ] 

selaig  tanaig  trubud 

cu  tír  nUlad  ógérig. 

do  mnáib  Ulad  oentomaim. 

do  scíath  cnedach  ccrnromach 

do  gai  túagach  tairbertach  tréntnrig. 

do  cholg  dét  dathbuth/'r 

a  ndondálaib. 

rasia  th'ainm  Albanchu. 

ciach  do  gair  gemadaig. 

Aífi  Úathach  iachtfaitit. 

alaind  sethnach  sóermilfa. 

etrocht  soebrocht  suanaigfe. 

teora  bliad/w  ar  tréntrichait. 

bat  neirt  ar  do  lochnamtib. 

tricha  hVvdána  bagimse 

gus  do  gaili  gnáthgeri. 

o  sin  immach  ni  fullimsea. 

do  saegul  ni  indisimsea. 

eter  búadaib  banchuri. 

ge  garid  gé  étgene 

dit  álaib  fo  chen.         fo  cen  a  scit  .b. 


10405 


126a 

10411 


Dodeochaid  Cu  ChuXaind  iar  sin  ina  lunga  do  saigid  Erend.  is  iat 
robo  lucht  oenlunga  dó  .i.  Lugaid  7  Lúan  da  mac  Lóich  7  Fer  Báeth 
7  Lárin  7  Fer  Diad  7  Drust  mac  Serb.  Lotar  do  thig  Rúaid  ríg  na 
n-insi  aidchi  Samna.  Is  and  bátar  i  ssudiu  fora  chind3  Conall 
Cernach  7  Loegai're  Búadach  oc  tobuch  a  císa  ar  baí  cís  a  hlnsib  Gall  10435. 


1  Arut  ossa  MS. 
cind  Facs. 


2  tilcow/raic  Jis.,  with punctum  delens  over  t  ;  t<Mcbwnaic  Facs. 


316 


TOCHMARC  EMERE  [126a17-127aM 


do   Ultaib  in  tan    sin.     Atchlui»  Cu  ChtAaind  iarom  in  mbrón  fora 
chind  oc  dun  ind  rig. 

Cisi  núal  so  for  Cu  Chulaind.  ingen  Ruaid  berair  hi  cis  do 
Fomorib  ar  iat  is  airi  fil  in  bron  sa  sin  dun.     Cait  hi  fil  ind  ingen  ol 

10440  se.  fil  isin  tráig  this  ol  iat.  Tic  Cu  Chu\aind  co  mboi  hi  comair  na 
hingini  isin  tracht.  Immáfoacht  Cu  ChiAaind  scéla  di.  Adfét  dó  ind 
ingen  du  léir-  Can  asa  tecait  na  fir  ol  se.  ond  insi  eté7'céin  tall  ol  si 
na  bi  sund  fora  cind  na  n-écland.  Tarrasair  and  iarom  fora  cind  7  ro 
marb   na  tri   Fomóri.  ar  galaib   óenfer.      Ro    chrechtnaig   im  in  fer 

10445  dedenach  dib  eseom  fora  dóit.  Dorat  ind  ingen  breit  dia  hetuch1  dó 
ma  crecht.     Téitseom  ass  iarom  cena  slonnud  dind  ingein. 

Tic  ind  ingen  don  dun  7  adfét  dia  hathair  in  seel  n-uli.  Tic  Cu 
ChiAaind  don  dun  iar  sin  amc/  each  n-aigid.  Ferait  faelti  fris  iarom 
Conall  7  Loega//r.     Maidit  sochaidi  isin  dun  da.no  marbad  na  Fomori. 

10450  acht  niro  creit  ind  ingen  dóib.  Dorónad  fothrucud  lasin  rig  iar  sin  7 
dobretha  each  ar  úair  chuci.  Tank:  ua.no  Cu  Chu\aind  cumma  cháich 
7  dorat  ind  ingen  aichni  fair.  Dob/r  in  n-ingin  duit  for  Rúad  7  ícfat 
féin  a  tinscra.  Nathó  for  Cu  ChiAaind  ticed  dia  bliadwa  co  Herind 
im  degaid  mad  ail  di  7  fogéba  messi  and. 

10455        Tánic  Cu  Chulaind  co  |  2 

127a3  (  )r4  in  glond  dorignis  ol  Emer  in  cét  fer  (  )5ach  n-inchomlaind 
do  marbad.     bid  Glondáth  a  ainm  (     )c  co  bráth  ol  Cu  ChiAaind. 

Doróich  Cu  ChiAaind  co  Crufait  Ráe  Ban  a  hainm  ar  thus  co  tici 
sin.     Bentaiseom  bráithbemenna  mára  forsna  slúagaib  isind  inud  sin 

10400  coro  maidset  na  srotha  fola  tarsi  for  each  leth,  is  fót  cró  in  tilach  sa 
indiu  Iat  a  Cu  ChiAaind  fors7  ind  ingen  conid  de  sin  dogarar  C;v/fait 
di  .i.  Crófót  .1.  fót  cró. 

Doróich  in  t-íarmóracht  forro  co  hAth  nlmfuait  for  Boind.  Teit 
Emer    asin    carput.    dobeir    Cu    ChiAaind   tafond    for    in    tóir    coro 

10465  sceindset  na  fóit  a  cruib  na  n-ech  dar  áth  fothúaith.  Dobeir  tafond 
aili  fothúaid  co  sceintis  na  fóit  a  cruib  na  n-ech  for  áth  fodes.  Conid 
de  sin  dogarar  Áth  nlmfoit  de  dina  fotaib  adiu  7  anall.  Cid  fil  and 
tra  acht  marbaid  Cu  ChiAaind  .c.  for  each  áth  o  Ath  Scenmend  for 
Ollbini  co  Boind  mBreg.  7  comallastas8  ule  na  gnimu  dorair[;z]gert9 

10470  dond  ingin.  7  Téit  slán  iar  sin  co  ranic  Emain  Macha  fo  demi  ind 
aidchi  sein. 

Atnagar  Emer  hisin  Craebiúaid  co  Concob?/r  7  co  mathib  Ulad 
olehena  7  ferait  faelti  fria.  Boi  fer  duaig  dothengtha  do  Ultaib  istig 
.i.  Bricriu  Nemthenga  mac  Arbad.  Conid  and  asbertside.     Bid  dolig 

1  hetach  Facs.  -   col.  b  cut  off.         3  The  entire  recto  and  part  of  the  verso 

{col.  b)  of  thin  leaf  is  in  ras.  by  H;  the  membrane  is  much  worn,  and  a  section  of  the 
lower  inner  portion  is  lost.  i  margin  mutilated,  only  top  of  r  left,  read  Is  mór. 

5  read  n-armach.  6  read  di  Harl.  ''  sic,  =  for;  ol  and  Harl.  8  sic. 

9  n-stroke  om. 


127a2'-127bn]  TOCHMARC  EMERE  317 

em  or  se  la  Coin  Culaind  ani  dogentar  and  innocht  .i.  in  ben  tuc  leis  10475 
a  feis  la  Concobar  innocht  ar  is  leis  coll  cet  ingen  ria  nUltaib  do 
gres.     Nos  fuasnaithcv  im  Coin  Culaind  andside  oca  clostecht  sin  7 
nos  bertnaigend  co  ráemid  in  cholcid  boí  foi  co  mbatar  a  cluma  for 
folúamain  immón  tech  immá  cúaird.     7  téit  immach  la  sodain. 

Atá  dolig  mór  and  for  Cathbad  acht  is  geis  dond  rig  cen  an  ro  10480 
raid  Bricni  do  dénam  do  Bíihus  Cu  Chnlaind  iru  intí  fáefes  lía  mnaí. 
Gairthír  Cu  Chulaind  dún  ol  Concobflr  dús  in  fetfaimmís  talgud  a 
brotha.  Tic  iarom  Cu  Chulaind.  Eirg  dam  ol  Ccmcobar  7  tuc  dam 
lat  almai  fil  dam  hi  Sléib  Fúait.  Téiti1  iarom  Cu  Chulaind  7  nos 
tiwmairg12  leis  ina  fuair  do  muccaib  7  d'aigib  alta  7  d'ernail  cacha  fíada  10485 
olchena  hi  Sleib  Fúait  7  dosb«>  i  n-óenimmain  leis  co  mboí  (  )2 
faichthi  na  hEmna.  Téit  da//<?  a  fere  la  sodain  for  (  )ulu3  do  Choin 
Chulaind. 

Dognither   imacallaim   oc    Ultaib   (  )*s   í   comarli    arricht   leó. 

Emer  (        )5aidchi  sin  7  Fergus      Cathbad  (        )6  (  )homo,\?  enig  Con  10490 
Culaind.  7  bennacht  (  )émad.7     Fáemaid  (  )aid8  Concobi/r 

tinscra  9(       )10reth  a  enecland  do  (  )c(/2)iu  sin  lia  bancheli.  7  niro| 

scarsat  íar  sudiu  co  fúaratar  bás  díb  linaib.  127b 

Atnagar  cennacht  macraidi  Ulad  do  Choin  Chulaind  iar  sin.     Is 
iat  so  roptar  macrad  i  nEmain  ind  inbaid  sin  dia  n-ebairt  in  fili  oc  10495 
tabairt  a  n-anmand  ós  aird. 

M^crad  Emna  alii  sluaig 

inbaid  batar  sin  Craebruaid 

im  Furbaide  find  in  tslat 

im  Chúscraid  is  im  Cormac  10500 

Im  Conaing  in  Glasni  nglan 
im  Fiachaig  is  im  Findchad 
im  Coin  Culaind  cruadach  ngle 
im  mczc  mbúadach  nDechtíVe 

Im  Fíachna  im  Follomain  and  10505 

im  Cacht  im  Mane  im  Crimthand 
im  secht  Mane  i  Sléib  in  Chon 
im  Bres  im  Nar  im  Lothor 

1  Téit  Facs.  ~  read  for;    last  nine  lines  mutilated,  a  triangular  piece 

broken  off;  cp.  Harl.  and  D.  iv.  2.  3  very  faint,  c  lost.  4  read  immon 

caingin  sin.     Is.  5  read  do  feis  la  Conchobar  in.  6  read  i  n-óenlepaid 

friu  do.         '  read  Ulad  don  lanamain  ara  fáemad.         8  ad  Facs.;  read  ani  sin  7 
dognither  samlaid.     Iccaid.  9  read  Eniire  íarna  márach.  10  read  Dobreth. 

11  mark  of  asp.  Meg.  y  read  Choin  Chulaind  7  foidis  in  aidchi.  12  m-stroke  lost 

in  perforation. 


318 


10510 


10515 


10535 


TOCHMARC  EMERE 

Im  se  maccaib  Fergais  and 
im  Ilarchles  im  Illand 
im  Fiamain  im  Bunni  im  Bri 
im  Mul  im  Chlaidbech  im  Cotix'i 

Laegaire  Cass  Conall  Claen 
is1  im  da  Ether  ardcháem 
Mes  Diad  is  Mes  Dedad  dil 
clanna  Arnargin  Giunnaig 

Conchraid  mac  Cais  a  Sleib  Smóil 
Concraid  mac  Báid  Bmiad  Broin 
Conchraid  mac  in1  Deirc  mm;  Find 
Conchraid  Súana  mac  Sailcind 

Aed  mac  Findeirg2  ollach  mbrec 
Aed  mac  Fidaig  formna  nert 
Aed  mac  Conaill  cirrid  cath 
Aed  mac  Duind  Aed  mac  Duach 

Fergus  mac  Lete  lith  ngle 
Fergus  mac  Deirg  m«c  Dáire 
Fergus  mac  Rois  luadit  raind 
Fergus  mac  Duib  mete  Crimthaind 

Tri  mac  Traiglethain  trén  blad 
Siduad  Cwrrech  is  Carman 
tri  mete  oc  Uslend  na  n-ag 
Naisi  7  Anli  is  Ardan 

Tri  Flaind  tri  Find  tri  Cuind  ciuil 
anmand  do  noí  macaib  Sciúil 
tri  Fáeláin  tri  Collai  cain 
tri  meic  Neill  tri  meic  Sitgail 

Lón  is  Iliach  aille  fir 
comaltai  Cormaic  crichid 
tri  Dondgais  mete  meic  Rossa 
tri  Dúngais  tri  Dáelgosa 

Aes  dána  do  Chormac  ciúil 
.ix.  m«c  Lir  meic  Etersciúil 
a  tri  cuslendcha  cáem  in  band 
Find  Eochaid  7  Illand 


[127b1*-* 


add.  above  line. 


Fi;/d  deirg  Facs. 


127b30-37] 


TOCHMARC  EMERE 


319 


A  chornaire  ciúil  iar  sin 
im  dá  Aed  is  im  Firgein 
trí  drude  denma  glam  ngér 
Athz'me  is  Dree  is  Drobél 

A  tri  dálemain  co  mblaid 
Find  Eruath  is  Fatemain 
tri  ú  Chletig  comol  ngle 
Uath  Urud  is  Aslinge. 

Aed  Eochaid  airdairc  Emna 
da  mac  aille  Ilgabla 
mac  Bricrend  ro  brunned  bla 
erdairc  ic  macraid  Emna. 


10545 


macrad  E.  aj1] 


Interpolation  ofTSL  ends;   remainder  of  column  blank. 


[     320     ] 


[128a] 


Compert  Con  Culaind 


L 


M 


AA   n-áen  ro  bátar  mathi  Ulad  im  Chonchobur  i  nEmain 
Macha.     No  thathigtis  énlaith  mag  ar  Emuin.     Na  gelltis 

10560  conna  facabtais  cid  mecnu  na  fér  ná  lossa  hi  talaw.  Ba 
tochomracht  la  hUltu  a  n-aicsiu  oc  collud  a  n-hirend.  Imlaat 
.ix.  cairptiu  dia  tofund  laa  n-and  ar  ba  bés  léusom  forim  en. 
Conchobar  dano  hi  sudiu  inna  charput  7  a  fiur  Deichtine  os  si 
maccdacht.     Is  si  ba  hara  dia  brathair.     Enid  Ulad  archenae 

J0565inna  carptib  .i.  Conall  7  Lóegaire  7  each  olehena.  Bricriu  dano 
leu. 

Fusrumat  a  n-éin  remib  dia  ndaim  tar  Slíab  Fúait  tar 
Édmuind  tar  Brega.  Ni  bid  clad  na  hairbi  na  caissle  im  thír  i 
nHére  isind  amsir  anall  co  tanic  remis  mac  nÁeda  Slani  acht 

10570  maigi  réidi.  ar  imad  na  treb  dano  inna  remis  sz'de  iss  aire 
conopartatar  cocrícha  i  nHére.  Ba  hálaind  tra  7  ba  cain 
in  t-énlorg  7  in  t-énamar  boi  leu.  Noí  fichit  én  dóib.  rond  argit 
eter  each  da  én.  Cach  fiche  inna  lurg  fo  leith.  noí  luirg  dóib. 
Samlaid.da  én  bátar  rempu  cuing  airgit  etarru.     Toscartha  tri 

10575  eúin  dib  co  haidchi  lotirb  remib  hi  cend  in  Brogo.  Is  and  ba 
hadaig  for  feraib  Ulad.  Feraid  snechta  mór  foroib  dno.  Asbert 
Conchobar  fria  muintir  ara  scortis  a  cairptiu  7  ara  cuirtis  cor  do 
chuingid  tige  dóib. 

Luid  Conall   7   Bricriu  du   chur  cúarta1   fofuaratár  óentech 

105S0  nue.  Lotar  ind.  Foráncatár  lánamain  and.  Boithus  failte. 
Lotar  ass  coa  muintir.  Asbert  Bricrz'«  nibú  fíu  dóib  techt  don 
tig  cen  brat  cen  biad.  Ba  cumung  dano  cid  ar  indus.  Lotar 
dó  cammaib.c  Tubírtatár  a  cairptiu  leu.  ní  gabsat  nammár 
isin   tig.     Co  n-accatar  talnridud-    dorus  culi   friu.     In   tan   bá 

10585  mithig  tabairt  biid  dóib  batir  faelti  meisc  iarom  fir  Ulad  7  ba 
maith  a  thunithe.3     Asbert  in  fer  fri  Ultu  iarom  boi  a  ben  fri 


a  a  Libnr  Dronima  Snechta  [added  by  H,  paler  ink,  not  retraced]  Ma 

[add.  above  line,  possibly  by  a  later  hand,  and  retraced]  c  .i.   doiidisi  [H] 

d  .i.  iar  sin  [M] 


cúarta  add.  bet-ween  coin 


thunithe  Facs. 


128a39-128b32]       COM  PERT  CON  CULAIND  321 

idna  inna  cuili.  Luid  Dechtine  a  dochum  atdisesa  birt  mac. 
Láir  da.no  boi  i  ndorus  in  tige  trogaisb  di  lurchuirec.  Gabsit 
Ulaith  iarom  in  mac  7  dobertsom  na  lúrchairiu  do  macslabri 
don  mace.  Alt  Deichtine  in  mac.  tráth  bá  maiten  dóib  |  conda  128bd 
accatar  ni  i  n-airthiur  in  nibroga  cen(  )2  eónu  acht  a  n-echrada  10591 
fadesin  7  a  mmac  cona  lúirc(  )3  Totháegat  far  sin  do 
Emain.  Alair  leo  a  mmacc  combu4  bláicce.  Dafúabair  galar 
iar  suidiu.  Atbail  de.  Ferthair  a  guba.  Bá  niár  a  sáeth  la 
Deichtine  dith  a  daltai.  10595 

Baisu  luge  do  dig  oc  tintud  on  gubu.  Tothlaigestar  dig  a 
llestar  humi.  Dobreth  di  co  ndig  nách  mod  donbered  dia 
bélaib  dolinged  mil  mbec  iarsin  lind  dochum  a  bél  o  rauccad  o 
bélaib  nacc  ni  i  nneuch  scéinti  lea  hanail  ho  chud.  Contuli 
iarom  dadaig12  co  n-accai  ni  in  fer  chuicci  atagládastár  asbert  10600 
fria  rubad  torrach  húad  7  bá  hé  nuda  bert  a  dochum  don  bruig. 
Ba  leiss  fétir.  Baí13  in  mac  altae  7  ba  hé  tatharla  inna  broind  7 
bid  Setanta  a  ainm.  7  bá  hésse  Lug  Lug5  mac  Ethnend.  7  co 
n-altá  ind  lúirchaire  din  mac. 

Bá  torrach  di  ind  ingen.  Ba  ceist  mór  lá  hUltu  nácon  fes  10605 
céle  fora  seilb  dumet  bá  hómu;/6  leó  bá  ó  Chonchobur  thré 
mesci  ar  bá  leis  no  foíed  a  fíur7.  Arnenaisc  iarom  Concobar 
a  fíair  do  Sualdaim  mac  Róig.  Ba  mór  a  mélacht  lea  techt 
cosin  fer  i  n-imdaí  os  sí  alacht.  A  n-am  luide8  don  chrund 
siúil  brúchtis  bí  a  croith  innallaili  combu  ógslán.  Luid  cosin  10610 
fer  iarom.  Bá  torrach  atheroch  ellam.  Birt  mac  [97  doberar 
Setanta  fair. 

Is  and  sin  iarom  batár  Ulaid  hi  comthinol  i  nEmain  Macha  in  tan 
b^ta10  in  mac.  bátár  iarom  oc  imchosnam  cia  dib  no  ebelad  in  mac  7 
lotar  i  mbreith  Conchobair.  Asbert  Conchobur.  Bei'r  duit  a  10615 
Findchóem  in  mac  ol  Concobar.  Dofécai  Findchoem  in  mac  iarom. 
Carais  mo  chraidisea11  in  mac  so  ol  Findchoem  conid  cumma  lem  7  bid 
he  Conall  Ccxfiach.  is  bee  duit  etorro  ol  Conchobar  .i.  do  mac  féin 
7  mac  do  di-rfethar7.     Conid  and  ro  chácham  Conchobar  inso. 

a  .i.  rucastar  [M]  b  .i.  twjmis  [M]  c  .i.  dá  serrach  [H]  d  [over  the  first 
line  H  has  written]  is  and  asbert  Coneotw;'  iss  ed  canid  auga  inso  for  se  (  )l 
do  ani(     )l 


1  tost  in  rent  at  end  of  line.       -  top  of  e  andfinial  ofn  lost,  cu[     ]  Facs.  ;  read 
cen  tech  cen  H.  3  huirib  lost  in  rent.  4  top  of  u  lost  b  sic,  dittogr., 

beginning  of  line.  6  hómaw  Facs.  1  asp.  om.  Facs.  8  laide  Facs.  °From 
this  point  to  end  of  page  by  H  in  ras.  Membrane  perforated  and  ?nutilated  (see 
note,  p.  317).  w  sic.  n  chraidise  Facs.  13  iidadaig  MS.  (n  expuncted). 

13  sic,  for  ba  ai.  Y 


322 


COMPERT  CON  CULAIND 


[128b32-47 


10620 


10625 


.r.1  Sochla  brec  becaltach 
búithig  dág  Dect/re 
domroet2  ria  sein  secht  carbtib 
sephaind3  úacht  domm  eochraidib 
airunutathig4  ernithib 
donnuc5  for  set  6Sétanta 


Geib  duit  in  mac6  ol  Conchobar  beos  fria  fiair.  .r.1  Niba  si  nod 
n-ebela  em  ol  Sencha.7  acht  is  messe  nod  n-ailfea.  ar  am8  tren  am8 
trebar.  am  9an  a?«9  athlom  athargaib.  am  ollom.  am  gáeth.  nidam 
d<?rmatach3.    Adgadur10  nech  ria  rig.  arfochlim  a  insce.  admidiur  (     )u 

10630  hi  cath  ria  Conchobar  cathbúadach.     concertaim  bretha12  UW  7  nis 
n-insorg.     nim  thorgnéa  eter  aite  (  )13 

.r.1  Cid  messe  ém  nod  ngaba  ol  Blai  (  )14  na  héislis  lemsa.  ro 

ferad21  m(         )15.  congairim  firu  coicid16  Hererid  n(  )17  sechtmaine 

i    de(     )ma(  )18   dib^rga.    forri(    )ih   a    n(  )19   or    Fergus 

10635  dorraegai20] 


1  between  cols.  -  final  letter  fractured,  domroed  Facs.  3  asp.  om.  Facs. 

4  air  (trigraph)  end  of  line  -with  faint  traces  of  Liter  (?)  u  ;  arrunu  taing  Eg.  1782. 
•'  dowiwuc  Facs.,  two  iecent  dots  misread  as  m-stroke,  and  tongue  of  e  showing 
through  membrane  from  obverse  misread  as  n-stroke;  donanicc  Eg.,  donfuc  D1. 
6-6  formerly  cqyered  by  tissue,  now  legible.  '  cha  fractured.  h  m-stroke  om  Facs. 
9-9  barely  legible.  10  first  d  faint,  end  of  line,  on  fracture.  n  from  this  point  on  a 
triangular  section  rent  off;  sa  ríg  D-.  '-  first  portions  only  ofb  and  r  left.  1:l  aili 
inge  Conchobar,  Eg.,  aile  ingé  mad  C,  D2.  14  Biiugaig  ni  ejielai  faill,  Eg. 
iS  only  first  stroke  of  m  left ;  mo  thechta  tosscoi  (toscai  D-)  co  Conchobar  Eg. 
16  first  i  subscr.,  om.  Facs.      ll  first  stroke  only  of  n  left ;   Nos  biathaim  co  cend  D2. 

18  ch, etc.,  lost;  dechmaide.     Fosuidiur  a  ndámha  (ndano  Eg.)   7   a  ndiberga  D1. 

19  Forriuth  a  11-écnacli  (11-enech  Eg.)  7  a  n-enechgresa  amin.  Is  ainle  (anble  Eg.) 
sin  L>2.  20  ae  fractured,  tail  of  g  and  portion  only  of  a;  Dorroegai,  etc.,  Eg.  ; 
breaks  of,  lacuna  in  MS.  21  roferat  Facs. 


129a1-36]  [     323     ] 


[TOCHMARC  ETAINE]1 

athaigi  7   a  grianan   co  senistrib  solsib2  fri  techt  ass  7  tobreth  129a 
tlacht  corcra  impe  7  imchuirthe  in  gríanán  sin  lasin   Mac  Oc 
each  leth   no  théged    7    ba  and  contuiled    each    n-aidchi  occa 
chomaitecht  do  airec  menman  conda  tanic  a  suit  7  a  fetb.     7  no 
linta  in  gríanán  sin  do  lubib  boladmaraib  ingantaib  combo  de  10640 
forberedsi  di  bolod  7  blath  na  lubi  sainemail  logmar. 

Atchúas  do  Fuamna/g  a  ngrád  7  a  mmiad  doratad  di  lasin 
Mac  Oc.  Asbert  Fua.m7tac/i  fri  Mid/r  congarar  deit  do  dalta 
co  ndemsa.i  chorai  fri  dib  linaib  7  co  ndechos  for  iarair  Etaine. 
Dotháet  techt  co  Mac  nOc  o  MidzV  7  luidsi  dia  acal/^zV/z  7  10645 
dolluid  Fuamuac/i  timchell  calléic  co  mboi  isin  Bruig  7  tobert 
in  n-athaig  cétnae  fo  Etain  conda  bert  asa  gríanán  for  in 
fuamain  forsa  rabi  nam  co  cend  .uii.  mbliadna  fo  Hevind  conda 
timart  athach  gaíthe  ar  thrógi  7  lobrai  conda  corastár  for  cléthe 
tige  la  Ultu  i  mbátár  oc  ól  co  torchair  isin  n-airdig  n-óir  ro  boi  10650 
for  láim  mná  Etair  in  chathmiled  o  Inbiur  Cichmaine  a  coiciud 
Choncobizz'r  conda  sloicside  lasa  loim  gabais  asind  lestzzr  co 
mb*?rtai  di  suidiu  foa  broind  combo  ingen  iar  tain.  Dobreth 
ainm  di  .i.  Etain  ingen  Etair.  Di  bWaaaiu  dec  ar  mili  trá  o 
gein  tuissech  Etaini  o  Ail///  cosa  ngein  ndedenach  o  Etzzr.  10655 

Alta  iarom  Etain  oc  Inbiur  Chichmuini  la  hEtar  7  .1.  ingen 
impe  di  ingenaib  tzissech  7  ba  hesseom  noda  biathad  7  no 
n-eted  ar  chomaitecht  Etaini  a  ingini  do  gres.  Lá  n-and  doib 
a  n-ingenaib  uilib  isind3  inbiur  oca  fothrocud  co  n-accatar  in 
marcach  isa  mmag  cucu  dond  usciu.  Ech  dond  tuagmar  foran  10660 
forlethan  casmongach  caschairchech  foa  suidiu.  sid/zalbrat4 
uaine  hi  filliud  immi.  7  léne  fo  dergmliud5  imbi.  7  eo  óir  ina 
brut  rosaiged  a  gúalaind  for  each  leth.  Sciath  argdidi  co 
n-imbiul  oir  imbi  fora  muin.  Sciatrach  argit  and.  7  tul  n-oir 
fair.  7  sleg  coicrind  co  fethan  óir  impi  o  irlond  co  cró  ina  10665 
laim.     Folt  findbudi  fair  co  hetan.     Sníthe  óir  fria  étan  conná 

1  acephalous,  owing  to  lacuna   in  MS.         -  mark  of  erasure  between  o   and  1, 
probably  of  subscript  i.  3  sind  Facs.  i  mark  of  asp.  seems  later,  and  is  not 

.retraced.         5  dergi  liud  MS.,  with  space  for  t,  probably  effaced. 
Y2 


324  TOCHMARC  ETAINE  [129a3G-129b12 

teilged  a  folt  fo  agid.  Assisedar  sist  forsin  purt  oc  deiscin 
na  n-ingen  7  ro  charsat  na  ingena  uili.  conid  and  asbertsom  in. 
laid  seo  sis 

10670  Etain  indiu  sund  amne 

oc  Sid  Ban  Find  iar  n-Albai 
eter  maccaib  beccaib  di 
for  brú  Inbir  Cichmuini. 

(     )s1  hi  ro  híc  súil  ind  rig 
10675  a  topor  Locha  Dá  Lig 

is  i  asibed  sin  dig 
la  mnai  nEtair  hi  tromdig 

Is2  tria  ág  dossib  in  ri 
inna  héonu  di  Thethbi 
10680  7  báidfid  a  dá  ech 

i  Hind  Locha  Dá  Airbrech. 

Biat  imda  coicthe  ili 
tríat  ág  for  Echaig  Midi 
(     )iaid3  togal  for  sidib 
10685  7  cath  for  ilmilib.  | 

129b  Is  í  ro  loited  is  tir 

is  í  archosnai  in  rig 
is  i  Be  Find  fris  dogair 
is  i  ar  nEtain  iar  tain.  Etain  indiu. 

10600  .n.4  Dochúaid  úadib  in  t-óclaech  iar  sain  7  ni  fetatar  can 
dodeochaid  i  cid  dochóid  iarot/t.  O  ránic  in  Mac  Oc  do 
acallaim  Midz>  ni  forme  Fuaimtaig-  ara  chiund  7  asberta  fris 
bréc  dorat  in  ben  imond  7  dia  n-ecastar  di  Etain  do  bith  i 
nEre.     7   ragaid  do  denam  uile  fria.     Domuiniur  is  dóig  bid  fir 

10695  ol  Mac  Oc.  Atá  Etain  ocom  thigsi  isin  Bruig  o  chianaib  isin 
deilb  hi  tarfas  uaitsiu.      7  bes  is  cuice  forobart  in  ben. 

Dotháet   Mac   Oc  dia  thig  fora  chulu  co   farnic  a  gríanán 
nglainidi  cen  Etain  and.     Immasoi  in  Mac  nOc  for  slict  Fuam- 

■<  .1.  Mid*>  [M] 


1  Is  Facs.,  initial  capital  now  ait  off.         -  I  partly  gone.         3  bíaid  Facs.,  b  now 
lost.         4  between  cols.  ;  r  Facs. 


129b12-18]  TOCHMARC  ETAÍNE  325 

naige  co  tarraid  for  Oenuch  Bodbgnai  oc  tig  Bresail  Etarláim  in 
drúad.     Fosnopair  in  M«c  Oc  7  benaid  a  cend  di  7  dobert  lais  a  10700 
cend  sin  co  rrabi  for  brú  in  Broga.     Acht  chena  iss  ed  islicht1  i 
«n-inud  aile  conid  la  Manandán  ro  marbait  a  ndis  .i.  Fua.mnack 
7  Midir  i  mBri  Léith  día  n-ébrad. 

P"úamnach  báeth  bá  ben  Midir 

Sigmall  is  brí  co  mbilib  10705 

i  mHrí  Léith  ba  láthar  lan 

ro  loiscthe  la  Manandán. 


[     326     ]  [129b20-130a10 


^ochmarc  Etaine  inso  beos. 

GABAIS  Eochaid  Haeremon  rige  nErend  7  argiallsat  cóic 
coicid  Erend  dó  .i.  ri  each  cóicid.  Batár  hé  a  rn'g  in  tan 
sin  .i.  Concobizr  m^c  Nessa.  7  Mess  Gegra.  7  Tigernach 
Tétbannach  7  Cú  Ruí.  7  Ail/7/  mac  Mata  Muirisci.  Bátár  hé 
dúine  Echdach  .i.  Dun  Fremain  i  mMidiu  7  Dun  Fremain  hi 
Tethbai.    Fremain  Tethbai  bá  inmainem  lais  do  duinib  Herend. 

10715  Arfócarar  o  Rchaid  for  firu  Hei£//d  feis  Temra  do  dénam  in 
bliadam  iar  ngabáil  rige  fri  commus  a  mbésa  7  a  c/zisa  dóib  co 
cend  .u.  mhliad/za.  Ba  inond  aithesc  la  firu  Herend  fri  Eochaid. 
Ni  theclaimtis  feis  Temra  do  rig  cen  rignai  lais  ol  ni  rabi  rigan 
hi  fail  ind  rig  in  tan  ro  gab  fla/'/7/.     Foidis  Echaz'd  techta  each 

10720  cóicid  úad  fo  Erind  do  chuingid  mná  i  ingine  bad  aldem  no 
beth  i  nEre  dó.  Al  asbert  ni  biad  ina  farrad  acht  ben  nad 
fessed  nech  do  feraib  Here//d  ríam.  Fofrith  dó  oc  Inbiur 
Chichmuini2  .i  Etain  ingen  Etair.  7  dosbert  Echat'd  iaiw/z  ar  bá 
comadas  dó  ar  cruth  7  delb  7  cené'l  7  áni  7  oítid  7  airdarcus. 

10725  It  é  tri  mcic  Finda  m<?/'c  Findloga  meic  na  rigna  .i.  Eochaid 
Fed\cc/i  7  Eochaid  Airem  7  Ail/71  Anguba.  Carais  Ail/7/ 
Anguba  iar<?»z  Etain  hi  feis  Temra  iar  feis  di  la  Eochaid.  Fo 
dáig  dognith  ábairt  dia  sirsellad.  7  úair  as  descaid  serci  sirsilliud. 
Cairigsi  a  menma  Ail/71  don  gnim  sin  dogéni  7  níbá  cobor  dó. 

130a  Ba  tressio  tol  aicniud.     Focherd  Ail/7/  i  serg  de  fó  dáig  |  naro 

10731  tubaide  fria  énech  7  nách  erbart  frisin  mnai  fodesin. 

Dobreth  Fachtnai  liaig  Echdac/i  dia  imcaisiu  in  tan  ro  ngab 
céill  for  écaib.  Asbert  fris  in  liaig.  acht  nechtar  na  da  idan 
marbtha   duine   nád    icat   lege  .i.  idu   serci   7    idu   eóit3   it  é  fil 

10735  innutso.  Ní  árdámar  Ail/7/  dó  ar  bá  mebol  lais.  Forrácbad 
iar<wz  Ail/7/  hi  Fremain  Tethbai  fri  bás.  7  luid  Eochaid  for 
cuaird  nErend  7  forrácbad  Etain  hi  fail  AUe/la  co  ndernaitis  a 
thiugmaine  le  .i.  cor  clasta  a  fert  coro  hagtha  a  guba  coro  orta 
a  cethrai. 

a  i  tri  meic  Findgair  [tnarg.  M] 


1  in  ?narg.         2  Chichmaini  Facs.         z  ecit  Facs. 


130a10-130b8]  TOCHMARC  ETAINE  327 

A  tech  i  mbith  Ail///  ina  galur  dothéged  Etaín  each  dia  dia  10740 
athreós  7  bá  lugaite  a  gaWsom  on  do  suidiu  7  céin  no  bith 
Étaín  isin  magin  sin  no  bithsom  ocá  déscin.  Ráthaigis  Etaín 
aní  sin  7  focheird  a  menmain  airi.  Asbert  Etaín  frisseom  lá 
n-and  a  mbátár  ina  tig  díb  línaib  cid  día  mboí  fochond  a  galazV. 
Atá  dit  serrcseo  ol  hWill.  Dirsan  a  fot  co  n-erbart  or  sisi  10745 
ropadat  slán  o  chíanaib  día  fesmaís.  Cid  indiu  badam  slánsa 
mád  áil  daitsiu  ol  Ail*//.     Bid  áil  écin  or  si. 

Dotéiged  iar  sin  each  dia  do  folcud  a  chind  7  do  thinmi  bid 
dó  7  do  aurgabáil  usci  fora  láma.  Dia  teóra  nómad  ia.rom  ba 
slán  Ail*//.  Asbertsom  fri  Étain.  7  a  testa  dom  icsa  cuin  rom  10750 
bia  uaitsiu  ol  Ail///  Rot  bía  i  mbárach  ol  si  acht  niba  issin 
tossud  na  fírflath^  dogéntar  a  col.  Totaisiu  i  mbárach  im 
dailsi  cosin  tulaig  uasind  lius. 

Bai  Ail///  oc  frithairi  na  aidchi.  Contuli  tráth  a  dála  ní 
dersaig  co  tráth  teirt  ara  bárach.  Luid  Etain  ina  dailseom  co  10755 
n-accai  in  fer  ara  ciund  co  cosmailius  crotha  A'úella.  7  coinis 
\n  lobra  a  galtfzV.  A  n-aithesc  rop  áil  do  Ail///  iss  ed  ro 
ráidseom.  Dofúsci  Ail///  tráth  teirt.  Fota  fécais  for  torsi 
tráth  dodeochaid  Étaín  isa  tech.  Cid  dotgni  torsech  or  si.  Do 
foidiudsiu  im  dailse  7  ni  ránac  ar  do  chiund.  7  dorochair  10760 
QOÚud  form  conom  érracht  innossa.  Isuachnid1  ni  rrodchad 
mo  icsa.  Ni  bá  son  ol  Étaín  atá  lá  i  ndegaid  alaili.  Gaibthi 
frithairi  na  haidci  sin  7  tene  mór  ara  bélaib  7  usci  na  farrad  do 
thabairt  foa  suili. 

Tráth  a  dála  totáet  Étaín  ina  dáil  co  n-accai  in  fer  cetnae  10765 
amiz/  Ail///.     Luid  Etain  dia  tig.     Fecis  Ail///  oc  cóí.     Dolluid 
Etain   co   fá  thri    7    ni  arnic  Ail///  a  dáil.     Co  fornecsi  in  fer 
cétna.     Ni   fritso  or   si   ro  dálussa     cía  so  thú  dodeochaid  im 
dáil.      In   fer   frisro  dálusa  ni  ar   chul  i  amies  ticht  ara  cend 
acht  is  ar  accuis  tesairgne  do  mnai  rig  Érend  don  gah/r  fod-  10770 
rubi2.  I  Ba  tochu  dait  tuidecht  cucumsa  ol  in  tan  ropsa  Étain  130b 
Echraide   ingen   A'úella  bá  messi  do  chétmuintíT.     Bá  iar  do 
sárlúag  do  prímmaigib  Herend  7  uscib  7  ór  7  argz//  co  tici  do 
chutra/^mae  do  fácbáil  dar  th'  éis.     Ceist  ol  sisi  cia  th'  ainmsiu. 
ni    handsa.     Midz>   Breg  Léith   ol  se.     Ceht  ol  sisi    cid   ronn  10775 
etarscar.     ni  handsa.     fithnaise  Ynzxanaige  7  brechtai  Bresail 
Echarlaim.     Asbert  Mid/r  fri  Etain  in  ragaso  limsa.     Nathó  ol 

1  =  Is  suachnid         2  fodrabi  Facs. 


328  TOCHMARC  ETAINE  [130b8"18 

sisi.     Noco  ririub  rig  nErend  ar  fer  ná  fetar  claind  í  cen^l  do. 

Is  messi  ém  ol  MidzV  dorat  fó  menmain   hWella  do  seircsiu  co 
10780  fota   co    torchair  a   fuil   7    a   feóil   de.     7    is    messi    thall    each 

n-accobor  collaide  n-airi   na   beth  milliud   enech  daitsiu  and. 

Acht  téisiu  limsa  dom  cn'ch  dia  n-apra  TLochatd  frit.    Maith  lim 

ol  Etain. 

Tic  iarom  dia  tig.     Is  maith  ar  comrac  or  Ailz7/  sech  rom 
10785  icadsa  afechtsa  ni  fil  imlot  n-einig  daitso  and.     Is  amra  amlaid 

or  Etain. 

Tánic  Eochaid  dia  chúaird  iar  tain   7   atlaigestár  bethaid  a 

brathar  7  budigthe  fri  hEtain  co  mór  a  ndorigni  co  tánicsom 


130b19-131b]  [     329     ] 


Tochmarc  nÉtaine  dd.no  so  sís.~ 

FECHT    n-aile    asraracht    Eochaid    Airem    rí    Temrach    lá  10790 
n-álaind  i  n-amsir  samrata  fosrocaib  for  sosta  na  Temrach 
do  imcaisiu  Maigi  Breg.     Boí  fo  a  li  7  fó  bláth  each  datha.     A 
n-imracacha  inti  Eochaid  imbi  co  n-acca  in  n-ócláech  n-ingnad 
forsin  tossad  inna  chomair.     Fúan  corcra  imbi   7  mong  órbudi 
fair  co  braini1  a  da  imdae.     Rose  cainlech  glas  ina  chind.     Sleg  10795 
cóicrind  ina  láim.     Scíath  taulgel  ina  láim  co  ngemaib  óir  íurn. 
Sochtais  Eochaid  ar  ní  hti'r  a  bith  isin  Temraig  in  n-aidchi  riam 
7  ni  orslaicthe  ind  lis  in  tráth  sin.     ToWuid  ar  inchaib  Hochoda 
iar    sain.     Asbert    Eochaid   iar^m    fo    chen    dond     láech    nád 
athgénmár.      Iss  ed  dorochtmár  or  in  t-ócláech.     Nit  athgénmár  10800 
or  Eochaid.     Atotgénsa  chetus  ol  in  t-ócláech.     Cía  th'  ainmseo 
ol   Eochaid.     Ni   airdairc  son   ol   se    MidzV    Breg    Léith,     Cid 
dotroacht  ol   Y^ochaid.     Do   imbzH   fidciile  fritsu    ol    se.     Am 
maith  se  ém  ol  Eochaid  for  fithchill      A  fromad  dun  ol   Alid/r. 
Atá   ol   Eochaid  ind   rigan   ina   cotlud    is    lé    in    tech    atá    ind  10805 
fithchell.     Atá  sund  chenae  ol  MidzV  fidchell  nad  messo.     Bá 
fir  on  clar  n-argit  7  fir  óir  7  fursunnud  cacha  hairdi  forsin  clár 
di  liic  logmair  7  ferbolg  di  figi  rond  crédumae.      hcraid   Midz'r 
in  fidchill  iar  sin.      Imbz'r  ol  Midir.     Ni   immer  acht  di  giull 
ol    Eochaid.     Cid    gell    bias    and    ol    Midz'r.      Gumma    lim    ol  10810 
Eochaid.     Rot  bia  limsa  ol   Midz'r  mád  tú  b^ras  mo  thóchell 
.1.  gabur  ndubglas  it  é  cendbrecca.  croderga  biruich  bruinleth- 
ain  bolgroin  cosschóela.  comrassa   faeborda  fem^wdae  aurárda 
aignecha  sostaidi  so2  | 

Iar  sin  doberar  uir  7  grian  7  clocha  forsin  monai.     Fri  etnu  131b3 
dam   d&iio  bátár   fedmand   la   firu   Hereud  cosin   n-aidchi   sin.  10816 
Co  n-aicces  la  lucht  in  tside  fora  formnaib.     Dognith  samlaid 
la  Eochaid  conid  de  atá  dosom  Echaid  Airem  ar  is  aice  toisech 
tucad  cuing  for  muinélaib  dam  do  icxaib  Hevend.      Iss  ed  di  and 
focol  ro  boí  i  mbélaib  in  tslúaig  oc  denam  in  tócuir.  10820 

r.4  Cuire  i  lláim     tochra  i  llaim     aurdairc  damrad     tráthaib 

1  brán  Facs.     -end  of  column,  lacuna  in  MS.    3  col.  a  cut  off.     4  in  marg.,  om,  Facs. 


330  TOCHMARC  ETAINE  [131b83* 

iar    fuin      fortrom    ailges     ni    fes    cuich    les     cúich    amies1    de 
thóchur  dar  móin  Lámraige. 

Ni  bíad  isin  bith  tóchur  bad   ferr  mani  bethe  oca  ndéscin. 

10825  Forrácbad  de  bochtae  and  iavom.  Iar  sin  dolluid  in  rechtaire 
co  Echazd  j  adfét  scéla  in  mórfedma  atconnairc  fíadai  7  asbert 
nád  rabi  for  fertas  in  betha  cumachra  dodrósce  de. 

A  mbátar  fora  mbriathraz'^  co  n-accatár  MidzV  chucu. 
ardchustal  7  drochgné  fair.     Atraigestar  Eochaz'd  7  ferais  faelti 

10830  fris.  Is  ed  dorochtmár  ol  Mid/;-.  Is  torcda  7  is  díchéill  no  tai 
frim  mor  decrai  7  mór  aingcessa  do  thabairt  form.  Adethaind 
ni  bad  maith  lat  chena  acht  is  bairnech  mo  menma  frit.  Ni 
bara  fri  búre  daitsiu  ón  dogignestár  do  mcnma  for  Eoch<?zV/. 
Gebthar  dano  ol  MidzV.      In  n-imberam  fidchill  for  MidzV.     Cid 

10835  gell  bias  and  for  Eochaz'd.  Gell  adcobra  cechtar  dá  lina  for 
MidzV.  Berar  tóchell  nEchada  a  llá  sin.  Rucais  mo  thócell 
for  Echazd.  Mad  áil  dam  no  béraind  ó  chianaib  for  MidzV. 
Ceist  cid  adcobrai  formsa  for  Echazd.  Dí  láim  im  Etain  7  póc 
di  ol    MidzV     Sochtais  Echazd  la   sodain    7   asbert  tis  dia  mis 

10840  ondiu  doberthar  dait  ani  sin. 

In  hWadain  ria  tuidecht  do  MidzV  co  Echazd  do  imbzVt  na 
fidchille  boi  oc  tochmarc  Etaine  7  nis  n-étad  leis.  Is  ed  ainm 
dobered  MidzV  di  Be  Find,     conide2  asbert 

A  Bé  Find  in  raga  lim 
10845  i  tir  n-ingnad  hi  fil  rind 

is  barr  sobarche  folt  and 
is  dath  snechta  corp  co  ind. 

Is  and  nad  bi  m_ui  na  tai 
gela  det  and  dubai  brai 
10S50  is  lí  sula  lín  ar  slúaig 

is  dath  siona  and  cech  grúad 

Is  corcair  maigeb  each  main 
is  lie  sula  ugai  luin 
cid  caín  déicsiu  maigi  Fail 
10855  annam  iar  [/z]gnáis3  Maige  Máir. 


t  is  brecc  [M]         b  t  lossa  [M]         c  t  is  dath  [M] 


1  aw  les  MS.         •  sic,  /or  conid  de.         3  n- stroke  om. 


131b35-132a13]  TOCHMARC  ÉTAÍNE  331 

Cid  mesc  lib  coirm  Inse  Fail 
is  mescu  coirm  Tire  Máir 
amra  tire  tir  asbiur 
ni  théit  oac  and  ré  siun 

Srotha  téithmillsi  tar  tir 
rogu  de  mid  7  fin 
doini  delgnaidi  cen  on 
combart  cen  peccad  cen  col 

Atchiam  each  for  each  leth 

7  nicon  n-acci  nech  10865 

temel  imorbais  Adaim 

dodonarchéil  ar  araim 

A  ben  clia  ris  mo  thuaith  tind 

is  barr  oir  bias  fort  chind 

muc  úr  laith  lemnacht  la  lind  10870 

rot  bia  lim  and  a  Bé  Find.         a  B  (     )' 

(     b     E    f  matumchotaise3  om  ahheck  tige  ragsa  (  )4 

fetai  ni  rag. 

Is  iar  sin  dolluid  Midz>  |  co  Echaid  7  dámair  a  thochell  fó  132a 
chétóir  co  mbeth  folo  acai  do  Echai'd  is  airi  ro  ic  na  comada  10875 
mora  7  iss  airi  is  fó  anfis  conatig  a  gell.  Conid  iarsin  giull 
adrubrad.  In  tan  trá  ro  boi  Midz>  cona  muintz'r  oc  ic  comad 
na  aidchi  .i.  in  tóchor  7  dichlochad  Midi  7  Luachair  Tethb^z'5  7 
Fid  Darbrec/z  iss  é  seo  anno  foci  boi  ocá  muintz'r  am«/  atbezr 
Leb^  Dro;«(     )  Sn(     )6.  10880 

Cuirthe  i  Hand  tochre  i  Hand  airderg  damrad  trom  in 
choibden  clunithar  fir  ferdi.  buidni  balcthruim  crandchuir 
forderg  saire  fedar  sechuib  slimprib  sníthib  scítha  láma  ind 
rose7  cloína  fo  bíth  óenmna8  dúib  in  digail  duib  in  tromdáim 
tairthim  flatho  fer  ban  fomnis  fomnis  in  fer  mbraine  cerpae  10885 
fomnis  diad  dergae     fer  arfeid  solaig     fri  aiss  esslind     fer  brón 

1  end  of  line,  only  the  shaft  of  b  left,  remainder  cut  off:  a  be.  f.  Facs. 
2  beginning  of  line,  MS.  mutilated;  space  for  Asbert  Etain,  H,  top  of  b  and  of E 
left.  *  only  the  finial  of  initial  m  left.  l  mutilated  ;  chugat.  mana  H.  3  asp. 
om.  Facs.  6  end  of  line,  cut  off  with  col.  b  recto  ;  sn  written  under  áxom,  filial  of 
n  cut  off-  Di  omnia  Sneclita.         '  s  add.  above  line.         8  second  n  add.  above  line. 


332  TOCHMARC  ÉTAÍNE  [132a14-45 

fort     íer  techta  indea  lámnado  lúachair    for  di  Thethbi1  di  lecad 
Midi  indracht     cóich  les  cóich  amies     Tochzir  dar  cech  main. 
Dalis  Midz'r  dia  mis.     Fochiallastarb  Echat'd  formna  láech 
10890  nErend   co   mbátar  hi   Tem7'aig-  7    an    ropo    dech  do   fiannaib 
Her  end   each    cúaird    imm    araile    im    Temraig    i    mmedon    7 
anechtair  7  is  tig.     7  in  ri  7  in  rigan  i  mmedon  in  taigi.  7  ind 
lis  íatai  fó  glassaib  ar  rofetatar  doticfad  fer  in  márchumacht  (    f 
Etáin  boí  ocon  dáil  ind  aidchi  sin  forsna  flathi  ar  ba  saindán 
10895 disi  dál.     A  mbátar  iarcm   fora  mbr  xathraib  co  n-accatar  Mid/r 
chucu  for  lar  ind  vigthigé.     Bá  cainsom  do  grt's  ba  caini  dano  in 
n-aidchi  sin.     Tosbert  i  mmod  na  slúag3  atconnairc.     Sochsit 
uli  iarcm   7  ferais  in  ri  faelti  fris.      Is  ed  dorochtmar  ol  Midz'r. 
An  ro  gellad  damsa  or  se  tucthar  dam.      Is  fiach  ma  gelltar    an 
10900  ro  gelltf^tucus  daitsiu.     Ni  imrordusa  for  Eehaid  ani  sin  co  se. 
Atrugell  Etain  féin  damsa  ol  Midir  ticht  úaitsiu.      Imdergthar 
im    Etain    la    sodain.      Ná    imdergthar    imut     for     Mid/r    ni 
drochbanas  duitsiu.     Atusa  ol  se  hWadain  oc   do   chuingid  co 
mmainib     7     sétaib    at    áildem    i    nEre    7     ni    tucusa    comad 
10905  chomarlécud   do   Echaid.     Ní  tría  deóas  damsa  ce  dotchotaind 
Atrubartsa  fritsu  ol  si  conom  rire  Echaid  nit  rius.     Atometha 
lat  ar  mo   chuit  féin  díanom   rire   Echaid.     Nit  ririub  im   for 
Echaid  acht   tabrad  a  di   láim   imut    for    lár   in    tige  anW  ro 
gaba/>.     Dogéntar  for  MidzV.     Atethac  a  gaisced  ina  láim  chlí* 
10910  7  gabais  in  mnai  foa  lethoxail  deis  7  fócoislé7  for  forlés  in  tige. 
Conérget  in  tslúaig  imón  rig  íar  mélacht  forro.     Co  n-accatar 
in  dá  ela  timchell  na  Temra.    Iss  ed  ro  gab^Yz/do  Sid  ar  Eemun. 
7  luid  Echaid  co  formno  fer  nErend  imbi  do  Sith  ar  Femun  .i. 
Sid   Ban  Find.     Ba  si  comarli5  fer  nErend  fochlaid  each  side 
10915  (         )6  used  a  ben  dó  úadib.     Focechl  (         )8  | 

a  .i.  more  [M]         b  .i.  ro  tinóil  [M  ?]         c  .i.  Midir  [M] 


1  theth  bi  MS.        2  end  of  line,  t  partly  cut  off.        3  sinuous  stroke  over  u,  due 
doubtless  to  retracer.  4  cli  Facs.  5  ..a  si  com.,  not  in  Vacs.,  but  quite  legible. 

6  end  of  line,  MS.  mutilated.  '•  fócois  lé  MS.  8  top  of\  etc.  lost  in  rent; 

remainder  wanting,  col.  b  cut  off. 


133a1-2']  [     333     ] 


[COMPERT  MONGAN] 

deeming  a  chobair  di.  di  neoch  bad  chumacht.  Asb«-tsas 133a 
dagní  dí  ar  atá  do  chéle  i  ngúais3  már2.  Tucad  fer  húathmar 
ara  chend  nad  forsabatár1  7  atbéla  leis.  Dia  ndernam  mád  tú 
caratrad  berae  mac  de.  Bid  amre  in  mac  bid  Fiacnai  dano. 
Regasa  dun  chath  firfidir  i  mbárach  im  theirt  ara  n-icubsa  7  10920 
fessa  in  mílid  ar  bélaib  fer  nAlban.  7  asbtvt2  frit  chéliusiu  ar 
n-imtechta  7  as  tussu  rom  foidi  dia  chobair. 

Dognith  samlaid.     In  tan  reras  in  cath  diarailiu  co  n-accatar 
ni  in  tsluaig  in  fer  sainigthe  ar  beolo  catho  Aedain  7  Fiachna3. 
Dolluid  dochum  Fiachna  in  tainredach  7   asbert  fris  accaldaim  10925 
a  mná  a  llá  ríam  7  donindgell  dia  chobair  isind  uair  sin. 

Luid  iarom  resin  cath  dochum  alaili  7  fich  in  milid  7 
memuid  in  cath  ria  nÁedán  7  Fiachna  7  dointai  Fiachna  dia 
chn'cii  7  bá  torrach  in  benA  7  bzVt  mac  .i.  Mongan  mac  Fiachna 
7  atlugestar  a  cell  a  ndogéni  friss  7  addámirsi  a  imthechta  uli.  10930 
Conid  mac  do  Manannán  mac  Lit*  intí  Mongán  césu  Mongan 
mac  Fiachnai  dogarar  dé.  ar  foracaib  rand  lía  máthair  a  llude 
uadi  matin  a  n-asbert 

Tiag6  dum  daim 

dufail  in  matin  bánglain  10935 

iss  é  Monindan  mac  Lir 

ainm  ind  fir  dutárlid. 

»  .1*.  ben  [H] 


1  Acephalous  owing  to  a  lacuna  in  the  MS.  ;  Compert  Mongan  YBL.  Col.  a, 
which  is  joined  to  col.  b,  appears  to  have  been  originally  part  of  the  leaf,  the  margins 
having  been  cropped,  carrying  away  portions  of  the  capitals,  etc.  -  sic.  '■'  i  add. 
below  line.      4  second  a  add.  below  line.      5  c  corr.  from  i.     6  portion  ofT  cut  away. 


[     334     ] 


[133a35-133bl 


'Scel  asa  mberar  combad  hé  Find  mac  Cumaill  Mongán  7  aní 
clía  fil  aided  Fothaid  Aircrdig  a  seel  so  sis 


10940 


BAP  Mongan  hi 
Foreoll   file   1 


Ráith  Móir  Maigi  Lini  inna  rigu.     Dolluid 


ndó.  Infeded  in  fili  seel  cacha  aidche  do  Mongán.  Bá  si  a 
chomsae  a  rnboth  samlaid  ó  samuin  co  béltaine.  seóit  7  bíad 
ho    Mongán.     Imcomarchuir     Mongán    a    filid    laa    n-and    cia 

10945  haided  Fothaid  Airgtig.  Asbert  Forgoll  goíte  i  nDubthair 
Lagen.  Asbert  Mongán  ba  gó.  Asbert  in  fili  nod  n-airfed  dia 
áithgiud  7  no  áerfad  a  athair  7  a  máthair  7  a  senathair  7 
docechnad  fora  n-usciu  conná  gébtha  iasc  ina  inberaib.  Do- 
cechnad-  fora  fedaib   conna  tibertais  torad  fora  maige  comtis 

10950  ambriti  chaidchi  cacha  clainde.  Dofarraid  Mongán  a  réir  dó 
di  sétaib  co  tici  secht  cumala  i  da  secht  .c.  i  tri  secht  .c. 
Torgid  asennad  trian  t  leth  a  feraind  t  a  ferand  óg  asennad  acht 
a  soiri  a  óenur  cona  mnai3  Breóthigirnd  mani  forsulcad  co  cend 

133b  trisse.     At|bobuid  in  fili  ui!e  acht  mad  cussin  mnai.     Atdámuir 

10955  Mongan4  fo  bith  a  énech.  Bá  brónach  in  ben  imme  ressan.  Ni 
gattad  dér  di  gruaid.  Asbert  Mongán  fria  arnábad  brónach 
bés  dosnís^  cobair. 

Tánic    de   co  tici   a  tres    laa.     Gabais   in    fili   día    nadmim. 
Asbert   Mongán   anad   co  fescor.     Boí   Mongan   7    a  ben   inna 

10960  ngrianan.  Ciid  in  ben  in  tan  bá  nessam  a  n-idnacul  7  nád 
accai  a  cobair.  Asbert  Mongan  nadbad  brónach  a  ben.  Ásáe 
fer  dotháet  indossa  diar  cobair  adhaim5  a  chossa  hi  Labrinni. 
Anit  etir. 

Cich  in  ben  aithiruch.     Ná  cíi  a  ben     ásae  fer  dotháet  diar 

10965  cobair  indosso  adhaim  a  chossa  hi  Main.  No  antais  eter  each 
dá  truth  in  tucht  sin.  isind  lóo  no  chiadsi  asberadsa7  beus. 
Ná  cí  a  ben  fer  dotháet  diar  cobair  indossa  adhaim  a  chossa  hi 


[in  marg.    mutilated)  (         )air  Droma8    [H],    read    Slicht    Libair    Dromma 


Snechta. 


1  upright  ofB  cut  aivay.     2  docliechnad  Facs.     3  n-stroke faint  over  a,  om.  Facs. 
4  dot  ovem-stroke  om.  Facs.  5  adhai/«  MS.,  second  a  altered  from  i  apparently, 

with  traces  of  what  looks  like  an  m-stroke  over  it.         6  t/oma  Facs.         '  sic. 


133bI8-134a12]  MONGAN7AIDEDFOTHAID  AIRGDIG  335 

Lemuin  hi  Loch  Léin  hi  Samaír  &\.er  Ui  Fidgente  7  Aradu  hi 
Siúir  ar  Femun  Muman  hi  nEchuir  hi  mB^rbi  hi  Rurthig  hi 
mBoind  hi  Nith  hi  Rig  hi  nOlarbi  ar  bélaib  Rátha  Móri.  10970 

In     tan    dunnánic    adaig.  boí    Mongán    inna    chétud     inna 
rígthaíg  7   a  ben  fora  déserud  osí  brórtach.     In  fili  oca  fúacru 
fora   nglinne   7   a   nadmand.     Tráth  mbátár  and  adfógarar  fer 
dun  raith  andes.     A  brat  hi  forcepul  immi  7  dicheltir  inna  láim 
nádbu  érbec.     Toling  frissa  crand  sin  tarna  teóra  ratha  co  mboi  10975 
for  lár  lis  di  sudiu  co  mboi  for  lár  ind  rigthaige.     Di  sudiu  co 
mboí  eter  Mongán  7  fraigid   for  s'md1  adart.     In  fili  i  n-iarthur 
in   taige  fri  rig  aniar.     segair  in  chest  isin  tig  feád  ind  oclaig 
dudánic.     Cid  dathar  sund  ol  sudiu.     Ro  gellsom  ol  Mongán  7 
in    fili    ucut    im    aidid    Fothaid     Airgtig.     Asrubairtsom     is    i  10980 
nDubthor  Lagen.     asrubartsa  is  gó.     Asbert  in  t-óclách  bá  gó 
dond  filid.     Bid  aithlig2  ol  Forgoll  cille   dano  dumm  áithgeód. 
Ni  baa  son  ol  in  t-óclách.    Proimfithir.    Bámárni  latsu  la  [3Find 
ol  in  t-óclr/c/z3].     Adautt  ol   Mongán  ni  maith  sin.     Bámárni  la 
Find  trá  ol  se    dulodmar  di  Albae.    Immarnacmár  fri  Fothud  10985 
nAirgtech  hi  sund  accut  for  Ollorbi.     Fichimmir  scandal  n-and 
Fochartso  erchor  fair  co  sech  trit  co  lluid  hi  talmain  friss  anall 
7  co  facab  a  iarnd  hi  talam     iss  ed  a  ndiceltar  so  ro  boi  isin  gai 
sin.    Fugebthar  |  in  máelcloch  día  rolusa  a  roud  sin4  7  fogebthar  134a 
a  n-airiarnn  isin  talam  7  fogebthar  a  ulad  Fothaid  Airgtig  fris  10990 
anair  bic.     Ata  comrar  chloche  imbi  and  hi  talam.     Ataat  a  di 
foil  airgit  7  a  di  bunne  doat  7   a  muintorc  argit  fora  chomrair. 
7  atá  coirthe  oca  ulaid.     7  atá  ogom  isin  chind  fil  hi  talam  din 
corthi.     Iss  ed  fil  and.     Eochaid  Airgtech  inso.     rambíCaíltei 
n-imaeriuc  fri  Find.  10995 

Ethea  lasin  n-óclaic  aricht  samlaid  ule  7  fofrítha.  Ba  hé 
Cailte  dalta  Find  dodánic.  Ba  hé  Find  dz.no  inti  Mongán  acht 
nad  leic  a  forndisse.  <-  .  - 

a  .i.  dognither  [M] 


1  =  f/v'sin.  -  aith  Y\g  MS.  3"3  in  ras.,  H,  and  somewhat  compressed,  a  space 

insufficient  for  ac/z  left  between  i  of  odack  and  stop.         4  w-stroke  om.  Facs. 


[     336     ]  [134a12-134be 


Scél  Mongán  inso 

liooo  r^viA  mboí  da.no  Forgoll  fili  la  Mongan  fecht  n-and.  Luid 
■L^  Mongan  ar  dún  tráth  di  lóo  fecht  n-and.  Foric  in 
n-écsíne  oc  múnud  a  aiciuchta.     Asbet'r1  Mongán. 

Is  búan. 

huli  hi  íbla  lumne. 
11005  condarois  íar  techtu 

inna  drechtu  im  druimne. 

Arceiss2  Mongan  iarom  dond  éicsíniu  boí  hi  fola  na  lumne  bá 
terc  each  n-adbar  dó.  Asbert  friss  dús  imbad  diuit  7  imbad  maith 
a  thaírus  conid  tingell  intamus  dó.     Aírg  dí  ol  Mongán   cowrís 

11010  Síth  Lethet  Oídni  co  tucae  liic  fil  domsa  and  7  dobérae  pún 
findairgit  duit  fadéin  hi  fíl  di  ufigi  deac  rot  bía  occo.  It  hé  do 
huide2  de  sunde  do  Chnuc  Báne.  Forricfe  fáelte  and  fom 
bíthse  hi  Síth  Chnuic.  De  sudiu  do  Dumu  Gránerid.  De 
sudiu3  do  Sith  Lethet  Oidni.     Doberae  dam.sa   in   iiic   7  téissi 

11015  do  sruthair  Lethet  Oidni  fogebai  pun  óir  and  i  mbíat  noi 
n-ungi    damberae  damsa  let. 

Luid  in  fer  a  fechtas  dofornic  lanamnai  sainredaig  ara 
chiund  hi  Síth  Chnuic  Báne  fersat  failte  móir  fri  techtaire 
Mongán     Bá  sí  a  dú  luide   foranic  alaili   hi  nDumu   Granerit. 

11020  Baíthi  ind  faelte  chetna.  Luid  do  Sith  Lethet  Oidni  foránic 
da.no  lánamnai  n-aili  hi  sudiu.  Fersait  faelti  móir  fri  muintir 
Mongán.  Ferthae  a  oigidecht  co  léir  anWa  na  haidchi  aili. 
Bai  airecol  amrae  hi  toíb  thaige  na  lánamnae.     Asbert  Mongan 

134b  frisseom  ara  timgarad  a  echuir.     Dogníth  |  samlaid.     Dobreth 

11025  dó  a  echuir  atnoilc.  asbreth  friss  arná  taibreth  ni  assin  taig 
acht  a  foíte  leiss.  Dagni  dobert  in  n-eochair  aitherruch  dun 
lanamain.  Dobert  iin  a  liic  leiss  7  a  pun  airgit.  Luid  iarom  do 
sruthair  Lethet  Oidni  dobtz>  in  pún  óir  a  sudiu.  Dolluid 
afrithisi  doch(       )4   Mongán     dobreth.  dobreth5  do  Mongan  a 

11030  liic  7  a  o(     )6  Beridseom  a  airget.     Bátár  hé  sin  a  imtechtai. 

u  between  cols,  at  end  of  line  .  m  [M] 


1  zsberi  Facs.         2  i  subscript.         3  sudiu  Facs.         4  um  lost  in  rent  at  end  of 
line  ;  Facs.  has  however  m-stroke  over  c.         5  sic,  dittography.         6  r  cut  off. 


t    337     ] 


134b9"35]  Tucait  baile  Mongán  inso 

EÍSSISTIRa  ben  Mongan1  .i.  Findtigernd  do  Mongán    ara 
n-indissed   di   diuit  a   imtech(      )'-     Gáidside  di  mithisse 
.uii.    mbW&dna.     Dogníth     tánic    de    in    t-áge    hísin.     Baí   dál 
már  la  firu  Herend  i  nUsniuch  Midi  blíadain  éca  Cíaran  mate  in  11035 
tsaír  7   gona  Tuatail    Mail   Gaírb   7    gabala  rigi  du   Díarmait- 
Bátar  in  tslúaig  for  Usniuch.     Tusfúabart  cassar  mór  and.     Bá 
si3  a  mét.     DA  prímglais  deac  foráccaib  ind  óenfross  i  nEre  co 
bráth.     Atrecht  Mongán   mórfessiur  din   charnd   for    leth   7   a 
rígan  7  a  senchaid  Cairthedeb  mac  Marcáin.     Co  n-accatár  ni  in  11040 
less  rhbilech  mbroinech  sainemail.     Tiagait  dó     Con  lotar  issin 
less    tíagait  isin  n-arecol  n-amrae  and.     tonnach  crédumi  forsin 
taig.    Grenán  hoím(  )ind4  fora  senestrecha.    marfessiurdeligthe 
and.     Tárgud  amra  isin  taig  do  cholcthechaib    7   brothrachaib 
7  di  sétaib  ingantaib  .uii.  taulchubi  de  fin  and.     Fertha  faelte  11045 
fri   Mongan   isin  taig.     Anais  and     gabais   mesce.     Is  and  di 
cáchain  Mongán  and  sin  in  mbaili  don  mnaí  fó  bith  donningell 
infessed   ni  di   dia    imtechtaib.     Indar  leó  nibo  érchían   bátar 
isin    taig.      Nibo    aidbliu    leó    bith    óenadaig.     Batár   and    im 
bliadain  lain,     a  ndifochtrassatar  co  n-accatár  ba  hi  Raith  MórnoóO 
Maige  Line  i  rrabatar.  J  .  ~- '.  ~  1  <- 

a  .i.  iarfaigis  [H]         b  i  add.  above  first  e,  as  variant;  Cartide  Betham  145 


1  Facs.  omits  dot  over  n-stroke.  2  ta  cut  off  at  end  of  line.  3  si  Facs. 

4  end  of  line  cut  away,  the  top  of  a  b  (?)  left;  hoimbind  (?)  =  oibind. 


[     338    ]  [134bs 


Inna  hinada  hi  filet  cind  erred  Ulad  inso. 
A  lLibu(     y 


H 


OND  úair  dundánic  Fáilbe 
d'Elíu  iar  n-imram  chu(     )2 

indíd  damse  cit  n-armand 
hi  fil  chend  erred  Ul(     )3 

lama  thabairt  do  Maig  Breg 
do  Raith  Emnae  tuaith  A(     )4 

adradnacht  cend  Conchobuir 
fora  cholaind  i  mMachi. 


Góeta  di  ág  mná  Celtchair 

cinid  cechind  ha  hisil. 
cend  Blai  Briugad  íar  n-insu 
11065  danéim  hEmuin  fades(     )5 

1  The  end  of  the  last  seven  lines  of  the  column  have,  with  two  exceptions,  been  cut 
away  ;  only  the  first  stroke  of  u  left,  =  A  ILibur.  2  only  the  first  stroke  of  u  left, 

evidently  churach.      3  read  Ulad.      4  read  (?)  Achi.      5  read  (?)  fadesi«  ;  beginning 
ofabbrev.  stroke  left.     Here  poem  breaks  off;  end  of  MS. 


[     339     ] 


CORRIGENDA 

1.  96  4  should  be  before  Saleph 
1.  1 5 1  read  rana : 

p.  12  n  b  delete  2 ;  n  d  read  farrad  2 
1.  427  readD'\SLc 
p.  18  nb  read  Enégthiar 
1.  667  read  tuaz'd 
p.  36  headline,  read  13  b 9"32 
p.  37  headline,  read  13  b 33 
1.  121 1  raza?  throiscet 2 
1.  1260  reads,  ndind  ci  adagind  (?). 
1.  1 521  read  a.  caine  (?) 
p.  54  razd?  20  b 
1.  1609  read  áoíechaX. 
p.  61  n  2  read  sic ;  for  gó 

1.  1875  mzi/indossa6  and  delete  6  in  following  line 
1.  1885  read  an  gainem 
p.  72  n  5  read  airmirt 
1.  2288  read  amlaid 
1.  2378  i&/^&  stop  after  mó 
1.  2379  razdf  sin. 
1.  2545  read  I  n-ais 
1.  2775  read  fwegn^c 
1.  2860  read  Achi 
1.  2894  read  (?)  Lúachair 
1.  2999  read  (?)  i  n-on 
1.  3001  read  (?)  Letha 
1.  4027  read  mar|bad  3. 
p.  130  headline,  read  51b 
1.  4178  read  Roiptine 

1.  4623  read  Medbi e  and  delete e  in  next  line  ;  in  footnote,  read 
fora  laim  sidi  Flidais  [H]4. 
1.  4730  read  i[;«]didnad  5 


340  CORRIGENDA 

p.  160  n  a  read  Inbiur 
5053  read  (?)  dochana 
5219  read1  Aided 
5659  read  Fergus^:.5 

5686  read  (?)  bena\ 

5687  read  (?)  UW 
5758  marg.  read  70a  a 
5879  read  si[ti]* 
5900  read.dib  beus 
6409  r^^  t-indellchró 
6417  read  o  thana 

.  204  dkZete  note 2,  and  add  to  note  5  first 
7038  razdi  tsenchassa 
.  7123,  7242,  7291  read  oivgne 
7368  read  asbz>/rtsa 
.  230  delete  (?)  note7 
7571  read  Fir 
8390  read  Ultaib 

8440  //$£  superior  2  should  be  after  .r. 
.258  note1  read  tra 
8957  read  comramaig  4 
9248  read  iarfacsa  ' 

9969  read  Athair ;    MS.  has  the  digraph  4  instead  of  the 
■a  ph. 
10340  read  )  erred  6a,  and  last  line  but  one  prefix  6a  to  eired 


trig, 
Facs 


10490  after  Fergus  add  7 
10616  read  Dofécai 
322  note  5  read  do;«mi«uc 
10644  read  frib 
10653  read(?)  mbtf/ztai 


ADDITIONAL  NOTE. 

p.  xl.  1.  24.     The  notes  and  glosses  have  been  edited   and   translated  by  J. 
Strachan  in  Archiv.  f.  Celt.  Lexikogr.  i,  p.  1-36. 


Printed  by  Pcmsonby  &  Gibbs,  University  Press,  Dublin. 


j 

J 


I 


A^r