■
//íto«o 6loJk*4i-Z^
LEBOR NA HUIDRE
LEBOR NA HU1DRE
BOOK OF THE DUN COW
EDITED BY
R. I. BEST and OSBORN BERGIN
PUBLISHED FOR THE
ROYAL IRISH ACADEMY
DUBLIN
HODGES, FIGGIS, & CO.
LONDON: WILLIAMS & NOKGATE
1929
PREFACE
The lithographic Facsimile of Lebor na Huidre executed
by Joseph O'Longan, and published by the Royal Irish
Academy in 1870, having been out of print for many
years, the Council decided in 192 1 to issue under our
joint editorship a new edition of the ms., to be printed
in Roman characters, in which the different hands, more
especially the numerous interpolations to which atten-
tion had recently been drawn, and which gave a new
character to the ms., should be distinguished by different
founts of type. The aim of the present edition is to
provide not a critical text — so many of the tracts being
defective owing to lacunae in the volume — but rather an
accurate transcript, which will supplement the ' Fac-
simile ' and present the evidence of the ms. in a more
convenient form.
Some apology is necessary for the long delay that
has ensued since the work was taken in hands. The
task of editing, owing largely to difficulties of interpre-
tation, proved more arduous and exacting than had been
anticipated. The entire work, both in ms. and in proof,
was collated more than once with the original by both
editors, and frequent revision of the text took place.
The final comparison was with the ' Facsimile,' when a
number of inadmissible readings of the facsimilist, which
had before been overlooked, were noted, together with
vi PREFACE
certain inconsistencies of our own, indicated in the
Introduction. We hope that it may not be found
necessary to add considerably to the list of Corrigenda,
which in works such as this is almost inevitable.
We desire here to express our appreciation of the
skilful manner in which the University Press has
seconded our efforts in the execution of this compli-
cated work, so long in the press.
R. I. B.
O. J. B.
Dublin, 10th February, 1929.
CONTENTS
List of Abbreviations for
works cited
viii
Introduction .
ix
Sex Aetates Mundi
I
Lebor Bretnach
7
Amra Choluim Chille
ii
Seel Tuain meic Cairill
42
Dá Brón Flatha Nime
47
Mesca Ulad
50
Táin Bó Dartada
54
Táin Bó Flidnis
55
Immram Curaig Maíle Dúin
• 58
Fís Adomnán
• 67
Scéla Laí Biátha
• 77
Scéla na Esérgi
82
Aided Nath í
90
Aided Echach meic Maíreda
95
Fotha Catha Cnucha
. IOI
Serglige Con Culainn
. 104
Senchas na Relec
. 127
Genemain Aeda Sláne .
• *33
Tucait Indarba na nDésse
U7
Táin Bó Cúailnge
. 142
Togail Bruidne Dá Derga
. 207
Fled Bricrend
. 246
Siaburcharpat Con Culaind
278
Cath Cairnd Chonaill
. 288
Comthoth Lóegairi
. 293
Fástini Airt meic Cuind .
. 296
Echtra Condla Cbaím
• 3°2
Cethri Arda in Domain .
• 305
Imram Brain meic Febail
• 306
Tochmarc Emere
• 307
•Compert Con Culaind
. 320
Tochmarc Etaíne
.
• 323
CONTENTS
Compert Mongán
Mongán 7 Aided Fothaid Airgd
Scél Mongán
Tucait Baile Mongán
Cind Erred Ulad
Corrigenda
ig
PAGE
333
334
336
337
338
339
PLATES
I. Táin Bó Cúailnge, p. 55
II. do. p. 73
LIST OF ABBREVIATIONS FOR WORKS, &c, CITED
BB. = Book of Ballymote. Facsimile, 1887.
Brit. Mus. = British Museum.
Eg. = Egerton MSS. in British Museum.
FM. = Annals of the Four Masters.
Hail. = Harleian MSS.
LB. = Lebar Brecc. Facsimile, 1876.
Lc. = BookofLecan, R.I. A.
LH. = Liber Hymnorum.
LL. = Lebar Laigen, i.e. Book of Leinster. Facsimile, ii
LU. = Lebor na Huidre.
R.I. A. = Royal Irish Academy.
Rawl. = Rawlinson MSS. in Bodleian Library.
RC. = Revue Celtique.
T.C.D. = Trinity College, Dublin.
Y., YBL. = Yellow Book of Lecan. Facsimile, 1896.
ZCP. = Zeilschrift fur celtische Philolog-ie.
INTRODUCTION
THE manuscript volume known as Lebor na Huidre or
Book of the Dun, so named presumably from the hide
of a famous dun cow of St. Ciarán of Clonmacnois, has been
in the possession of the Royal Irish Academy since 1844,
when it was acquired by purchase along with a number of
other MSS., 212 in all, from Messrs. Hodges & Smith of
College Green. This collection had been in course of formation
for many years, and was offered to the Academy in February,
1843, for a sum much below its market value, namely 1200
guineas, in order that the manuscripts might be retained in the
country. Towards this the Government of the day contributed
£600, Lord Adare raised ,£300, the Academy contributed £200,
and private subscribers the remainder. The Catalogue of the
collection, known as the Hodges & Smith collection, was
compiled by Eugene O'Curry. It fills three large folio volumes,
and Lebor 11a Huidre is No. 226 in the collection. Its press
mark is now 23 E 25. In whose keeping this venerable
manuscript was before it passed into the custody of Messrs.
Hodges & Smith, is now unknown. It was in their hands at
all events in 1837, when it was cited by Petrie in his famous
essay on the History and Antiquities of Tara Hill (R.I. A.
Trans. XVIII., 1837).
Of its past history little is known beyond what is recorded
in the two precatory entries in the book itself (p. 37b ; infra
p. 89). In the former, made in A.D. 1345, the compilation of
the book is ascribed to Mael Muire son of Célechar, whose
probaiio pennae occurs on the upper margins of p. 55, where it is
only partly legible : Probatio pennae Mail Muri m^zc m^z'c
Cuind [na mbocht] j1 and of p. 70: Prfbatio pennae Mail Muri
inso.
1 illegible.
x INTRODUCTION
The two entries in question have been translated and
interpreted by O'Curry in his MS. Materials of Ancient Irish
History, p. 182 ff., and again in his Catalogue, reprinted in the
Introduction to the Facsimile. It may be convenient, however,
to give at this point a fresh rendering of them, and to recapitu-
late their contents.
I. "A prayer for Mael M 11 ire son of Célechar, grandson of
Conn na mBocht, who copied and searched out this book from
various books. A prayer for Domnall1 son of Muirchertach son
•of Domnall son of Tadg son of Brian son of Aindrias son of
Brian Luignech son of Toirrdelbach Mór. It is this Domnall
who ordered the restoration2 by Sigraid O Cuirrndin3 [of the
work] of that same person by whom this beautiful book was
written. And which is best for us, to send our blessing to the
owner of this book by human lips or to leave it with him ? And
it is a week from to-day to Easter Saturday, and a week from
yesterday to Good Friday, and there are two golden Fridays
therein, i.e. Friday of the Festival of Mary4 and Good Friday,
and that is a great marvel to certain scholars."
II. "A prayer for Aed Ruad son of Niall Garb O'Donnell
who carried off this book by force from the Connachtmen, and
the Leabar Gearr along with it, after they had been absent from
us from the time of Cathal Og O'Conor to that of Ruaidri son
•of Brian [O'Conor], and ten lords were over Cairbre in the
interval. And in the time of Conchobar5 son of Aed O'Donnell
1 He died in the Castle of Sligo, a week before Christmas, 1395. FM.
• The retracing or re-inking of faded letters is quite common in Irish MSS. The
expressions used by the scribe of Laud Misc. 610 (Bodl.), entrusted with the task of
renovating that MS. are, athscribad na liter, ' the re-writing of the letters, fol. 24 d ;
lesugad an Ubhair, 'the restoring of the book,' fol. 47/; culaid athnuaigthi,
'implement of renovation,' fol. 257'. See Plummer's Colophons and Marginalia of
Irish Scribes, 1926, p. 85 (British Academy Proc).
This and the following entry have themselves been retraced, the former so
skilfully that it is only through minute portions of letters here and there having
escaped the process, that one can recognize it. In the second Orait, which
overflows into the lower margin, the retracing is more obvious. Consequently a
second renovator has been at work at some later period.
3 Sidhradh 6 Cuirnin, a learned poet and ollav of Breifne, died 1347. FM.
4 The festival of the Annunciation referred to here, coincided with Good Friday
on March 25th, 1345, which furnishes the date of the entry. Cp. Facsimile, p. xi.
5 He succeeded his father in 1333, and was slain by his brother Niall in his own
^fortress at Murbach in 1342. FM.
INTRODUCTION xi
they were taken to the West, and in this manner they were
taken, i.e. the Leabar Gearr1 in ransom for O'Doherty2 and
Leabar na Huidre going in ransom for the son of O'DonnelTs
ollav of history, it being taken by Cathal as a pledge for him
from Cenél Conaill . . .3 from Conchobar to Aed."4
From the above entries it would appear that Lebor na
Huidre was carried from Donegal into Connacht during the
reign of Conchobar son of Aed O'Donnell, that is between 1333
and 1342; that it remained there until 1470, when it was
brought back to Donegal after a successful expedition by Aed
Ruad, son of Niall Garb O'Donnell. Further, that in 1345,
shortly after its transfer to Connacht, the writing which was
then much faded, was renovated or re-inked by Sigraid
'Ó Cuirrndin, a poet of Bréifne, who died in 1347. It was thus
upwards of 130 years in Connacht.
That the book was still in Donegal in 1631, when the
O'Clerys and their associates were at work in the Franciscan
Convent there, is evident from the references to it in their
various compilations: (1) Martyrology of Donegal (1630) under
Sep. 23 ; (2) Lebar Gabála (1631) preface, where it is described
as written at Clonmacnois in the time of St. Ciarán ; (3J in
their Annals of the Kingdom of Ireland, under A.D. 266 (Stowe
copy). Further Lughaidh O'Clery is said by Mac Fir Bhisigh
1 Cp. the reference to the Lebar Gearr or Short Book in Aided Nath I, p. 94, in a
passage interpolated by H, 1. 2922, and also found in YBL., where it is cited as one
•of the sources, formerly in Monasterboice, afterwards stolen by a student and
taken over sea, since when it was never heard of.
2 Captured at Ballyshannon in 1359. FM.
3 Something evidently omitted here, as fris sin gives no sense.
4 A.D. 1470. Caislen Sliccigh do ghabháil la Hua nDomhnaill for Domhnall
mac Eoghain Ui Conchobhair iar mbeith athaidh fhoda i n-iomsuidhe fair, 7 a
breath fein dfághail do chomhtoibh d'Ua Domhnaill don chur sin la taobh umhla, 7
•cios chána o Iochtar Connacht. Bá don chur sin doradadh dó an Leabhar Gearr, 7
Leabhar na Huidhri, 7 cathaoireacha Domhnaill Óicc ruccadh siar re linn Sheaain
mic Conchobhair mic Aodha mic Domhnaill Oicc Ui Domhnaill. FM.
"The Castle of Sligo was taken by O'Donnell from Domnall, sonofEoghan
O'Conor, after having been besieged for a long time. And O'Donnell obtained his
own judgment and awards on that occasion, including submission and tribute from
Lower Connacht. It was on that occasion were given to him the Lebar Gearr and
Lebar na Huidre, and the chairs of Domnall Óg which had been taken to the
West in the time of Seaán son of Conchobar son of Aed son of Domnall
■Óg O'Donnell."
xii INTRODUCTION
in his Book of Genealogies to have transcribed the whole or a
part of Lebor na Huidre. Colgan refers to it in his Acta
Sanctorum, 1645, and Keating in his History fed. Comyn,.
I, P. 78).
How long it continued to remain in Donegal, and what
were its subsequent wanderings until acquired by Messrs.
Hodges & Smith, we have no means of knowing.
Mael Muire, with whose name it is associated as the
principal scribe, was slain by marauders in 1106 in the middle
of the Daimhliag of Clonmacnois, according to the Annals of
the Four Masters, and this is the only mention of him apart
from the Book itself: Maolmuire mac mic Cuind na mbocht
do mharbhadh ar lar doimhliacc Cluana mic Nóis la haois
aidhmhillte. His family had been settled at Clonmacnois for
many generations, his direct ancestors occupying high positions
in learned and ecclesiastical circles. Heinrich Zimmer has
traced them back through the Annals in his notable study,
" Ueber den compilatorischen charakter der irischen sagentexte
im sogenannten Lebor na Huidre" (Zeitschr. f. vergl. Sprach-
forschung xxviii, 671 ff.). Mael Muire, was the son of Célechar,
presumably Célechar Mugdornach, bishop of Clonmacnois, who
died in 1067. His grandfather at all events was Conn na
mbocht, so called because of his liberality to the poor. He
was head of the Céli Dé and anchorite of Clonmacnois. He
died in 1059. His father was Joseph, anmchara or confessor of
Clonmacnois, d. 1022, son of Dunchad, bishop of Clonmacnois,
d- 953, son of Egertach, airchinnech or superior of Ecclais Becr
d. 893, grandson of Eogan, anchorite of Clonmacnois, d. 845,
son of Aedagán. abbot of Louth, d. 834, son of Torbach, scribe,
lector, and abbot of Armagh, d. 807. son of Gorman, comarba
or successor of Mochta of Louth, d. 753, when on a pilgrimage
at Clonmacnois. A still earlier Gorman of the Mugdornai also
died there in 610, when on a pilgrimage, and he too, according
to the Annals of Clonmacnois, was an ancestor of Mael Muire.
As Zimmer truly observes, Mael Muire, doubly connected by
his ancestry with Armagh and Clonmacnois, was in the line of
a great tradition.
It is strange that a volume of such importance should not
have been mentioned in its turn as a source in any other
INTRODUCTION xiii
medieval Irish manuscript, like those famous books cited in it
— Lebar Dromma Snechta, Lebar Buide Sláni, etc.
The only other marks of former possession are on p. 2"jb
marg. sup. Misi uitt o Flait[ ], probably Flaithbhertaigh ; Misi
uill[ V
Description,— In its present state Lebor na Huidre is little
more than a fragment, consisting of 67 leaves of vellum, of
varying quality, and averaging eleven inches in height by eight
in breadth : three shorter leaves have been intercalated. When
the volume was bound and repaired in 188 1, the gatherings
were taken asunder, the leaves separated from their conjugates
and laid down singly on parchment mounts, so that it is no
longer possible to determine their relations to one another, or
the number and make-up of the various gatherings or quires.
To attempt this now, the volume would have to be taken
asunder, the leaves dismounted, and repieced where possible.
The leaves, with a few exceptions, are foliated on the recto,
in the centre of the lower margin, by means of the letters of the
alphabet, the last three leaves in a series after s, terminating 7,
e|'c, wnen.1
In addition to this earlier foliation there is a later one in
Arabic numerals on the recto of each leaf, in the middle of
the upper margin, made in the late sixteenth or early seven-
teenth century.2 Finally there is a modern pagination, made
for the purpose of the lithographic Facsimile of 1870. As all
subsequent references to the MS. in Irish studies have been
to this pagination, it has been adopted in the present edition
for the sake of convenience.
Scribes. — Lebor na Huidre, as we have seen, has traditionally
been regarded as the compilation of Mael Muire. In its present
condition, however, apart from certain scholia and adscripts, it
is the work of three quite distinct hands, here denoted A, the
first scribe, M = Mael Muire, and H, an interpolator.
1 On the lower margins of the Irish codex Ambrosianus C 301 (= Ml. glosses)
there is an alphabetic foliation which, to judge from photographic prints, appears
to follow sections; these are of varying length, and their sequence is marked by
majuscules : e.g., & a-1 ; £ A-n, etc. Only one section, (jo], is foliated to the end,
and the first three, [A], b, C, are not foliated at all. This foliation, which is
seemingly in the 9th-cent. text hand, has not attracted attention hitherto.
2 This is omitted in the Facsimile.
xiv INTRODUCTION
J. O'Beirne Crowe, who had transcribed the greater part of
the MS., and had edited and translated several texts from it, in
the introduction to his edition of Siaburcharpat Con Culaind
(Journ. of the R. Hist, and Archaeol. Assocn. of Ireland, 4 Ser.,
vol. I, p. 372 f., 1 871) drew attention to the occurrence of this
third hand in that particular tract, and elsewhere in the MS. ;
but he supposed it to be that of a fellow-worker of Mael Muire,
and his observation, which was made quite casually for the
purpose of exposing a faulty reading, escaped the notice of
subsequent investigators.1
It was not until recent years that the true role of this third
hand as an interpolator was made known, and the first hand
distinguished. See R. I. Best, Notes on the Script of Lebor na
Huidre (Eriu VI, 161 ff., 191 2) from which the account that
follows is adapted, and which should be referred to for further
details and illustrations of the interpolated passages.
A. The book was begun by A, who was the best penman, if
not the most accurate copyist. He also began to transcribe
the Fís Adamnán and the Táin, when the pen was taken up by
Mael Muire. How much more A transcribed we cannot tell, so
many leaves are now lost. It is a careful well-formed book
hand, the strokes firmly drawn, those extending below the line
tapering to a point (pi. I). The letters are more uniform in
height, maintaining a more even level than either of the other
hands. The distinguishing feature of this hand is the hooked
open a, more familiar as a capital, but here used in preference
to the small open a, which however also occurs. This hooked
a is used in the same manner in other manuscripts of the
period, the Trinity College Liber Hymnorum, for example.2
The second marked peculiarity of A is the tall e, which occurs
in two forms, having a slight droop at the top, but free of the
following letter, and also occasionally looped and touching the
following letter. This is quite a common feature in Irish
hands, but in this MS. the double formation is peculiar to this
hand only. Similarly in sr. sf, ss, etc., the first s when it rises
above the line is not joined to the succeeding letter. Character-
istic is tall e followed by z, in ein, where the «-stroke is under
1 See Best, Paloeographical Notes, Eriu Viu, 117 ff.
'-' Cp. also Raw). B. 502, Facs. pp. 13^3, i8a22, 70»!.
INTRODUCTION xv
the loop of e, and over the i\ a\\\ the compendium for ar is better
drawn than in the other hands, where it has a tendency to rise
above the line. Note in si, how the i subscript is ligatured to
the shaft of s, giving the latter almost the appearance of h; and
the mark of aspiration curled up at the end, also the pronounced
upward curl to the cross bar of/ in the symbol for nó (uel), and
the drooping character of s. Again, the compendium for fri,
where the hooked character above the /is more upright than in
either M or H. The 2-shaped r so common in the other hands,
after o, b, d, is only used by A two or three times. The large
ornamental initials are elaborate and well formed. Contractions
are not so numerous as in the other hands, and h is more
frequently written out. It is an elegant, somewhat formal
hand, uniformly good.
M. = Mael Muire. This is a graceful more pointed hand, not
so regular as the former (pi. II). The letters have a tendency
to lean back, as if the writer held his pen sideways, which gives
a somewhat broken, but at the same time not unpleasing appear-
ance to the writing. It is a beautiful and refined hand, easy to
distinguish. Occasionally it appears slightly larger and heavier,
not unlike that of H, due to retracing, but it is always careful
and good. Its distinguishing characteristic is that the tall e
is invariably looped over and joined to the succeeding letter,1
similarly s when raised above the line, in ss, s/, etc. ; si is rarely
ligatured, the subscript i being thrown well out from the shaft
of the i", but in the early pages it is straight, dropping below the
line. Observe the 2-shaped r, how it drops gracefully below
the line, often with a slight upward curl, contrasting with the
same letter in the other hands, generally short. The shafts of
s, r, f, are as a rule long, finishing in a delicate hair-stroke.
M uses once for de, c with a tongue at the top. The accents
are clearly and finely marked, very characteristic in this hand.
The large ornamental initials are well drawn like those of A.
This is the hand of the probatio pennae (pis. I, II) and accord-
ingly Mael Muire's.2
1 This letter is frequently opened out at the top by the re tracer so as to resemble
that of H.
3 Mael Muire evidently took up the pen from A at p. 55, and began to transcribe
at col. b 1. 34, afterwards effaced by H, together with lines 1-12 on the following
page. Hence the probatio pennae of M on this page, his corrections, and also the
title, which is in his hand.
xvi INTRODUCTION
H or the interpolator. As it is the hand that transcribed
the Homilies (p. 31-37) it is denoted by H (pi. lb 34-end ; lib
32-end.) This hand exhibits much greater variety than either
of the preceding, is liable to deteriorate, and ranges from
a neat and careful script to an untidy scrawl. In general it is a
plain sloping hand, somewhat stiff and irregular, the strokes
usually terminating squarely as if made by a broad pen. It has
none of the delicacy and lightness of M. Its distinguishing
characteristic is again the tall e, which unlike that of M is never
looped but always open, and clear of the fullow'ng letter.
Precisely the same treatment is observed in s when rising above
the line, e.g., in ss, sf, sr, sp, etc. The small round head of/" is
characteristic, and the g is rather square. In the Homilies,
where a large amount of matter is compressed into a page, the
writing is small and cramped : the stumpy appearance of si
and the short tails of r and s will not fail to strike the eye.
Elsewhere the writing is larger, in one place upright and
carefully formed (p. 21, cp. Eriu VI, pi. VIb), inclining to the
round, in another angular and approximating to M (p. 26; ib.
pi. Via), but always, with the tall e open. Again, rough and
untidy [p. 42; ib. pi. Vila), rapid and spread out (p. 105; ib.
pi. Vile), as if the object were to make a certain amount of
matter extend to the end of the column. Occasionally the
style is more free, seeming almost to borrow some of the
features of M (p. 1 10 ; ib. pi. Vllf). Note also ci, the i subscript
and drawn round, a favourite form with H, also used by A, but
only sparingly by M (p. 34; ib. Ilia 20). The capitals and
large ornamental letters are with one or two exceptions more
rudely drawn than those of A or M.
Interpolator. — The intervention of H is throughout rude and
violent. Not only single words and lines, but whole columns
and pages have been erased by him, and leaves intercalated, to
make way for the particular recensions which he favoured. He
set to work with great determination and, it must be said, with
no small interest in the texts. The membrane of many leaves
has been rubbed down into holes, and is exceedingly fragile in
places. Even the three shorter leaves intercalated appear to
have been cut down, scraped, and prepared for his purpose.1
1 For instance, on p. 123 traces of the former text, elo. are clearly visible on the
outer rim.
INTRODUCTION xvii
In the so-called Annals of Tigernach, a MS. of the end of
the eleventh century, now bound up at the beginning of Rawl.
B. 502 (Facs. ed., 1909), the hand of H appears again as an
interpolator (see R. I. Best, Palaeographical Notes, Ériu VII.,
114 ff.). His association with what are evidently two
Clonmacnois manuscripts, for Tigernach, who died in 1088, was
abbot of Clonmacnois, would point to his having been a
member of that community. The interpolations in our MS.
were thus in all likelihood made before it was removed to
Donegal prior to the fourteenth century. During its stay there
and in Connacht, Lebor na Huidre, as we have seen, was treated
as an object of veneration, and suffered no alterations in its
text. Indeed the statement on p. 39^19, as to the whereabouts
of its companion in exile, the Leabar Gearr, being unknown,
was permitted to remain unaltered, notwithstanding that the
two precious volumes were together for a century or two, if not
longer. The remarkable thing is that Sigraid Ó Cuirrndin, who
wrote his Orait on the blank space of a page which had been
rewritten by H, and abraded to the point of perforation, should
have failed to observe that this beautiful book (sciamhiebhar),
as he admiringly calls it, was only partly the work of Mael
Muire. And it is hardly to be supposed that the interpolations
of H were confined to the portion that has come down to us.
Further, Sigraid's phrase ro scritt a lebraib egsamlaib must refer
to the sources mentioned in the MS., all with one exception
(133 a 25) occurring in the interpolated passages of H.
The script of H contains no elements so markedly different
from the other two hands as would enable one to assign a later
date to it on purely palaeographical grounds. He indulges
more frequently in abbreviation and in dropped letters,
particularly where space was for him a valuable consideration.
From his having utilised certain recensions which are not earlier
than the beginning of the thirteenth century, Thurneysen is
inclined to place him in that century (Die irisclie Helden- und
Kdnigsage, p. 31). And it may well be so. His hand has much
in common with that of the Book of Leinster scribe (late
twelfth century), when not at his best, and that of the scribe
who wrote the entry for 1272 in Rawl. B. 503 (Annals of
Inisfallen). We are not disposed, however, to put it later than
b
xviii INTRODUCTION
the thirteenth century. The question arises here as to the
period of the earlier alphabetic foliation. When did it take
place? Are the letters on the interpolated leaves in the hand
of H? According to Prou (Manuel de paléographie, p. 25),
manuscripts were not foliated prior to the thirteenth century.
Reusens, however, states that foliation is as old as the twelfth
century {Elements de paléographie, p. 460). The foliation of Irish
manuscripts in mediaeval times is so rare that this and the Milan
codex already referred to are the only instances we know of.
The letters vary in size, being sometimes quite small. The
ink, where not re-touched, has faded to a pale black or greyish
hue, not the brown tint of the text where it has escaped retrac-
ing. It is very difficult to give an opinion on isolated letters,
and the only words occurring are eyz (thrice) and &meti (twice).
They are in all instances faded. We hesitate to pronounce on
their age, beyond that in form they are not inconsistent with
even the twelfth- and thirteenth-century hands of the Book of
Leinster and Rawlinson B. 503 (Annals of Inisfallen) and the
fourteenth-century hand of Rawl. B. 488 (Annals of Tigernach).
A strong presumption that the foliation took place prior to the
interpolations would appear to be furnished by the signatures
on ff. 75 and 76 (= pp. 115, 117). These two leaves intercalated
by H, take the place of a single leaf by M, which when erased
by H was found insufficient to contain the new matter he
wished to insert. Now the leaves preceding and following,
which are by M, are signed |\ and c, while the signatures on
the two intervening leaves are both ]', which had to be repeated.
Again, by fol. 25 (= p. 21), which is formed by the repiecing of
two columns, the first (recto and verso) by M, the second by H ;
the signature eyr is at the foot of M's column, but underneath
is still traceable an earlier signature 5 (both signatures omitted
in the Facsimile), which is further evidence that the foliation
preceded the interpolation.
The foliation, for the most part, seems to be the work of a
single hand, and, to judge by the signature y on p. 31, in
which the cross-stroke traverses the shaft, not of one of those
occurring elsewhere in the volume. At least it is not possible
to state positively whether the signatures on the leaves erased or
intercalated by H are by him or the original foliator. It may
INTRODUCTION xix
well be that the foliation took place at the time H set to work,
and that the leaves interpolated by him were re-foliated shortly
afterwards by the original foliator.1
The following conspectus of the interpolations of H may be
useful in conjunction with the text ; the interlinear glosses in
his hand are not included : — p. 4a 11, p. 9 (marg. sup.) ; p. 16
(entire); p. 21 col. b (and marg. inf.), 22 col. a ; p. 25-26
(entire); p. 31^34 to end; pp. 33~34, 35~36 (entire), 37, col. a
and b 1-20 ; p. 38 (marg. sup.) and col. b 13 ; p. 39-46 (entire);
p. 47a 1-18, b 17, 19-21, 24-33; p. 48« 42, 45, £6, 11 to end;
p. 49<* 1- 16 ; p. 50« 23 ; p. 51« 42-44, b 1, 19, 44 ; p. 52^ 10, 12,
30 ; p. 53^ 33, 42, b 6 ; p. 54a i-io, 45-49, b 1-3 ! P- 55^ 32-44;
p. 56^7 i-io; p. 58« 3-5; p. 59<? 28; p. 60b 21 ; p. 61b 43;
p. 62a 14, b 33 ; p. 63/; 29, 30, 34-37 ; p. 64b 6 ; p. 6$a 2$>
28-30, b 24 (marg.); p. 69*7 3 (inter col.); p. 70^ 32-47; p. 71-72
(entire) ; p. 73^ 36 (inter col.) ; p. 74^ 19, 38-46 ; p. 75-76
(entire) ; p. 77a 26 ; p. 78« 32-34 ; p. 7gb 7 ; p. 81« 44, b 1, 37
(maig.) ; p. 82^ 23-44 ; p. 84b 20, 34 ; p. 87-89 (marg. sup.) ;
p. 90« 5, 30 ; p. g\b 17 ; p. 93-94 (entire) ; p. 95^ 1-5 ; p. g6a
5 ; p. g8a 43, b 1-2, 19-21, 23 ; p. gga 40 ; p. 103, 104 (entire) ;
p. 105 col. a ; p. 108« 36-38, 42-46, b 109-110; p. 114^ 42 ;
p. 115-118 (entire); p. 116 (marg. stip.); p. 121b 19 (marg.), 26,
38; p. 122« 33 ; pp. 123-24, 125-26, 127 (entire); p. 128« I,
b 1, 25 to end of col.
Marginal additions by later hands occur on 69 marg. inf. ;
74b marg. inf. ; 82a marg. sup. (illeg.) ; 8^ marg. inf. and p. iga
marg. inf., die (om. Facs.).
The various foliations, the distribution of the hands, and
the extent of the interpolations and lacunae will readily be
apprehended by a glance at the following table. It will be
observed that the present order of the leaves corresponds, with
a few exceptions towards the end, to what it was in the
seventeenth century. An asterisk indicates a lacuna, and
square brackets [ ] that a tract is defective at either end, or
both, as the case may be : —
1 It should' be noted that while v is used for u on fol. 31, both u and v occur in
succession on fols. 56, 57, v again on fol. 79, out of place. These two letters, which
are not alphabetically distinct in Irish, are used here, once at least, as mere letter
forms. On the other hand_y has been discarded.
b2
INTRODUCTION
17 th
Present
Signature
Century
foliation
pagin-
ation
Hand
Contents
*A lost
•1
[Sex aetates mundi]
b1
2
1-2
A
„
*c-p lost
*3-6
5
7
3-4
A
[ ] Lebor Bretnach
h
8
5-6
A
AmraCholuimChille
M
9
7-8
A
n
k
[10]
9-10
A
n
I
11
11-12
A
„
m
12
13-14.
A
n
*n /<?.tf
*13
o
14
15-16
A, H p. 16
Colum Cille cc. 15a
34, Seel Tuain m.
Cairill [ ]
*p-n /<w/
*15-17
r
18
11-18
M
[ ] Dá brón flatha
nime
*c-x lost
* 19-22
Z1
23J
19-20
M
[ ] Mesca Ulad. 20b
32, Táin Bó Dar-
tada [ ]
*7 /<w*
*24
ef colder 51
[25]
21-22
Mp. 21a,22b,
H 21b, 22a
[ ] Táin Bó Flidais.
22a31, Immram
CuraigMaíle Dúin
* Mil en lost
A
26
23-24
M
n
b
27
25-26
H
» [ 1
* c lost
*28
*T) /W/
*29
* e-p /itf/
c
802
27-28
A. p. 27ftl-10
M
Fís Adomnán
V
31
29-30
M
X
322
31-32
M,Hp. 31b34
31b34, Scéla Lai
Brátha
z
33?
33-31/.
H
34a24, Scéla na
Esérgi
7
34
35-36
H
f}
epc
35
37-38
H, M p. 38,
marg. sup. H
37b Orait 38a,
Aided Nath Í.
- illeg. ; so O' Curry.
NTRODUCTION
17th
Present
Signature
Century
foliation
pagin-
ation
Hand
Contents
^men
36
39-40
H
39a22 Aided Echach
a
37
&1-&
H
41»9 Fotha Catha
Cnucha
b
38
43-44
H
Serglige Con
Culainn
c
3[9]
45-46
H
„
T>
40
47-48
M Interpol. H
„
[e]
41
49-50
M
50b15 Senchas na
Relec
• y
42
51-52
M
52a12 Genemain
5
43
53-54
M
Áeda Sláne. 53a33
Tucait innarba na
nDésse [ ]
*h lost
*44
n
1
45
55-56
A interpol.
Táin Bó Cúailnge
M, H
k
46
57-58
M interpol. H
,,
w
[47]
59-60
M
„
111
48
61-62
M
„
n
49
63-64
M
„
o
50
65-66
M
„
V
51
67-68
M
„
q
52
69-70
M interpol. H
,,
r
53
71-72
H
„
r
54
73-74
M interpol. H
„
c
55
75-76
H
„
11
56
77-78
M interpol. H
„
V
57
79-80
M
H
w
58
81-82
M interpol. H
n []
*Z-X /iW/
w
59
83-84
M
] Togail Bruidne
Dá Derga
7
60
85-86
M
„
epc
61
87-88
M
„
Amen
62
89-90
M
,,
a
63
91-92
M
n
b
64
93-94
H
c
65
95-96
M interpol. H
„
•o
66
97-98
M
,,
e
67
99-100
M
99b Fled Bricrend
F
68
101-02
M
„
5
69
103-04
H
„
INTRODUCTION
1 7th
Present
Signature
Century
foliation
pagin-
ation
Hand
Contents
h
70
105-06
H, M
M p. 106
99b Fled Bricrend
1
[71]
107-08
M p. 107
H p. 108b
»
k
72
109-10
H
t
73
111-12
M
» []
*m-q lost
V
74
113-U
M
Siaburcharpat Con
Culaind
r
75
115-16
H
do concl. 115b18.
Cath Cairnd
Chonaill
r
76
117-18
H
117b20 Comthoth
Lóegairi
c
77
119-20
M
Fástini Airt meic
Cuind. 120a3
Echtra Condlai
120b27Cethriarda
in domain [
*u lost
X
78
121-22
M
[ ] end of Immram
Brain. 121a25
Tochmarc Emere
V
* r,
79
123-24.
H
z
[]
84
125-26
H
"
80
127-28
H
128a Compert Con
p. 128 M,
Culaind [ ]
interpol. H
[ ] lost
m (?)
129-30
M
[ ] Tochmarc
Étaíne. 129b20
another version ;
130b19a third story
H
-131-32-
M
);
—
-133-3U-
M
[ ] end of [Compert
Mongán]. 133a25
Mongan 'Find.
134a12 Seel Mon-
gan. 134b9Tucait
Baile Mongán.
134b36 Cind erred
Ulad [ ]
INTRODUCTION xxiii
As the volume now stands it will be seen that A contributed
16 pages, Mael Muire about 80, and the interpolations of H
amount to 37 pages, most of which were no doubt originally
contributed by Mael Muire.
It is evident from the foliations that a great portion of the
book has been lost, at least 66 leaves — 51 before the sixteenth-
seventeenth century foliation, and 16 after: that is, the
equivalent of the volume as it now is. And it is highly
probable that leaves had disappeared when the earlier foliation
took place. For instance, four leaves (c-p, 3-6) seem scarcely
sufficient to contain the missing portions of the first two tracts,
Sex Aetates Mundi and Lebor Bretnach. Furthermore, leaves
are missing at the end of the volume.
Vellum. — When not rubbed down for rescription, the vellum,
as is generally the case in Irish manuscripts, is thick and
ill-prepared; fols. 9 (p. 7-8), 25 (p. 21-22), and the last leaf
(p. 123-4) are formed of two halves, cut asunder, and afterwards
pieced together again. The upper and lower margins of fol. 9.
have been trimmed. On folios 51 and 54 (pp. 67, 73) circular
pieces have been inset at the lower extremity ; folio 67 (p. 99),
a section has been cut across the lower part, and replaced
somewhat crookedly ; folio 84 (p. 125) has been cut in half, and
only a single column, recto and verso, remains, similarly the leaf
paged 13 1 -2, which is worn very thin and perforated. In a
number of places, to which attention is called in the footnotes
to the text, some portions of leaves are lost, and others abraded
into holes by the interpolator.
Ruling. — The ruling is done with a hard point, the number
of lines on a page varying from 34 to 49. The writing is in two
columns with the exception of one short leaf intercalated by H,
where it is continuous. The horizontal lines are bounded by
parallel vertical lines, leaving an intercolumnar space, which
like the outer margins is used for titles, and occasionally a gloss.
The ruling is often very faint, and it has frequently been
obliterated by abrasion.
Lists of names, etc., are written in sub-columns, within the
column, in several instances bounded by vertical lines, on pp. \a,
2b, 56a, J$a, Sob, 101a, 1 \$b.
Ornament. — Large ornamental initial letters, generally with
xxiv INTRODUCTION
zoomorphic terminals, occur at the beginning of tracts and
elsewhere, enlivened with patches of colour, red, yellow, and
purple ; large capitals are frequent, and dabs of colour are
liberally applied throughout the volume. Those of H appear
to have been modelled on A and M. They are somewhat
similar to those in Rawl. B. 502.
Punctuation. — The only punctuation used is the point
which marks off a clause or sentence; it is often unnecessary,
marring the sense, and it is often wanting, The close of a
paragraph or tract is frequently indicated by a single point
followed by a virgule, repeated several times :.,.,; or instead
.<-, or .v repeated in the same way. The full point is also placed
before and after certain abbreviations and symbols, e.g. .i. id
est = ed ón, never written out; .7 et = ocus ; the Roman
numerals .ui. ; .rh., .mc., ' mac? This is the regular practice in
Irish manuscripts.
The division of words at the end of a line follows no system,
nor is it marked by a stroke or hyphen. The space left over at
the end of a clause is most often filled by the overflow from the
following line, preceded by .//. as the custom is in Irish
manuscripts ; occasionally it is filled up by a few spirals.
The separation of two words wrongly joined is occasionally
marked by subscript oc, which may be of later date.
Abbreviations. — The abbreviation symbols are those com-
monly found in medieval manuscripts, persisting in Irish down
to recent times, e.g. : —
The straight or sinuous horizontal stroke directly over a
letter, or attached to the shaft of b, /, h, marking the omission
of the letter ?i when over a vowel, n, r, or s; over two vowels
or a final letter, when it serves as a suspension mark, almost
any syllable, e.g. : — slua = sluaga, blia = bWadna, bli = bliadain,
cá = each, ná = nach, us = usee, am = amail, ami//, sam = samaitte,
math = mathair, dá = dano, di = d'xdiu, didu, im = immurgu, etc.,
similarly in constantly recurring proper names such as :
Ait = Ail///, A'úello, Hér = Héretid, Hérind, Ech = Echaid,
Ecbdack, etc., or phrases such as those in ' Togail Bruidne Dá
Derga.' In such instances italics mark the expansion. As a
syllable symbol b = ben, ber, bir ; c = cer ; d = der ; f = for, iur,
INTRODUCTION xxv
and Ur (H) ; g = gre, ger ; I = e\, »1, «/], £<?z'l ; m = men, man ;
n = non, n- = niw/ ; p = pre ; s = s^ (Lat. sed) and so «^/
also ses ; t = tor, t^r, tz'r.
— > The ;;/-stroke indicating omitted in when over a vowel or
m, n, and om, tan when over c, m, r, s.
«eiov small suprascript letters indicating r omitted before
the vowel, generally found over c, f, g, p, t, e.g. : cm, en, c^e,
gra, pri, tra, tre, etc., over / the i as a rule has the form of a
pot-hook with hands A, M, occasionally also with H.
' The ur symbol, attached to t, g, often standing for the
inflected form m'r.
vv The suprascript symbol for ur, ru, over m, c, u, etc.
r The mark of aspiration, = k, found over c, p, t. Over s, /,
a point takes its place, originally a fitinctum delens, and
occasionally used as such. The point is also frequently used
to mark eclipsing n or ;;/.
o = co, con, coin.
3 = us, uis.
4 4 = ar, air, the Latin tachygram for quia, which Irish
scribes came to regard as a + the r-stroke, a suprascript i being
added for air
7 = ocus, Latin et, and several times indicates final et (M. H.).
It is generally joined to r in the phrase 7? = et reliqua,
occasionally to f (H).
p- = per in 'imper' (H).
Latin Abbreviations. — The following list may be found
useful : —
anima ala
cetera c, in 7c ' et cetera,' 6040.
coeluvi elm, cii ' coeli.'
dico, etc. dt, dht ' dicunt,' dx ' dixit,' df ' dicitur,' dens
' dicens.'
eius 9 the usual Irish symbol, reversed 6, also ei'5.
est the 2-symbol, with dot below.
et 7
filius fls, flia ' filia.'
INTRODUCTION
hie, etc.
H ' hie,' H ' hoc/ hs ' huius.'
homo
ho
incipit
Icip
meus
mi
nisi
i
n
nomen, etc.
no ' nomen,' noa ' nomina,' noat' ' nominatur.'
non
n
omnis
oi 'omni,' oium ' omnium.'
per
P
post
P
Pro
5-P
proprins
p ' proprium,' a combination of the pro and pri
symbols.
quasi
qsl
que
Q3
qui, etc.
q ' qui,' qs ' quis,' qd ' quid,' q. ' quam,' q ' qua.'
quia
%
quidam
qdam
quomodo
qmo
rerum
rr
reliqua
rt
secundum
the usual Irish symbol, y, with stroke traversing
the shaft. For the adjective the same symbol
followed by dus
sed
s
semper
smr
sic
s
sine
sn
sunt
s
species
spei 'speciei.'
tantutn
tni
uel
t
uero
u
usque
us
ut
u
INTRODUCTION xxvii
Syllable symbols : —
m suprascript stroke — >
n suprascript stroke
em d" ' -dem ' (in ' idem,' : eodem,' 'eiusdem').
er suprascript stroke t 'ter' (in 'Urtius,' 'speciality;-).
i
ri p ' pri.
ur t" ' tur.'
us 5
Nomina sacra : —
Deus ds, d.
Dominus dnm ' Dominum,' d. ' Dominus.'
Capricious suspensions : —
amen
am
admiratione
ad mi rat io
caritate
caritá
Emanuel
émat
hiruphin
hír
Israel
Isrt
lectione
lectio
poeta
sabaoth
po,p.
s.
sapientia
sanctus
sapiefi
s.
testamentnm
testa
saraphzn
sará
CONTENTS.— p. I. [Sex Aetates Mundi\ A tract on the six
ages of the world. A fragment only, owing to loss of a leaf at
the beginning, and several at the end.
Other copies: BB. (Facs. p. 3) acephalous; Lc. f. 36^;
Rawlinson B. 502 f. 41 «6 (Facs. p. 69).
Edition : Edmund Hogan S. J. : The Irish Nennius from L.
na Huidre (Todd Lecture Ser. VI.), 1895, p. 1-10, text and
transl., where it is confused with the tract following.
In Rawl. B. 502, which is a fuller version than the others,
interspersed with poems, the tract is described as a rendering
into Gaelic of the pandecht Cirine, or Pandect of Jerome (i.e. the
xxviii INTRODUCTION
Vulgate), by Dublitir úa Húathgaile, fer légind, or lector, of
Glenn Uissen, who is the author of the poem Rédigdam a Dé do
nim, at the end of the tract,1 and who lived at the close of the
eleventh century.
p. 3. \_Lebor Brelnach\ Historia Brittonum of Nennius. A
fragment only, owing to a lacuna in the MS.
Other copies : H. 3. 17 (T CD.) p. So6b ; BB. f. 113 {Fact,
p. 203) ; (part of the text in H. 2. 17 (T.C.D.) p. 172 ff.) ; Book
of Hy Mane, f. (35^) 91b. In the last named it is entitled
Leabur Breatnack, the secondary title adding, quam Nenius
construxit Gilla Coemain ro impaí i Scotic, ' rendered into Irish.'
Editions: (i)J. H.Todd: Leabhar Breathnach. The Irish
version of the Historia Britonum of Nennius. Ed. with atransl.
and notes, 1848. Text of H. 3.17 with readings of BB. and Lc. ;
(2) Edmund Hogan, S.J. : op. cit, p. 10-16. Cp. H. Zimmer's
Latin translation, z« Mommsen's Chronica Minora saec. IV-VII.
vol. III., 143 ff., 1894.
Analysis and discussion : H. Zimmer : Nennius Vindicatus,
1893, p. 1 1 ff . ; and consult Best : Bibliography of Irish philology
and printed Irish literature, 191 3, p- 253.
p. 5 Amra Choluim Ciiillc, ' Eulogy of St. Columba,'
attributed to Dalian Forgaill. Imperfect, owing to loss of a
leaf.
Other copies : Liber Hymnorum, Trin. Coll. Dublin f. 26« ;
Rawlinson B. 502, f. 54a 1 (Fats. p. 95) ; YBL. col. 680 (Facs.
p. 71) ; Lebar Brecc (Facs. p. 238c) imperfect: Egerton 1782
f. la (incomplete) ; Stowe C. 3. 2 (R.I.A.), (imperfect), etc.
Editions: (1) J. O'B. Crowe, Dublin.. 1871. Text from LU.
with translation. Glosses omitted. (2) W. Stokes. Text of
Liber Hymnorum copy, in Goidelica, 2nd ed.,p. 156-173, 1872 ;
(3) R. Atkinson : Irish Liber Hymnorum. I. — II., 1898, text,
transl., notes, and special glossary ; (4) Whitley Stokes : Bodleian
Amra Choluimb Chille (RC xx, xxi, 1899- 1900), text, transl.
and variant readings.
p. 15« 11. The prayer Colum cdid cumachtach has been ed.
and transl. by Julius Pokorny : Ein altirisches Gebet zu St.
Columba (ZCP. viii, 285-88, 1911).
1 Cp. Meyer, Introd. to Facsimile of Rawl. B. 502, p. iv. ; and Best, An early
monastic grant in the Book of Durrow, Eriu x. 141 f.
INTRODUCTION xxix
p. i $a 34. Scél Túain maic Cairill do Fhinén Maige Bile,
' Túan son of Cairell's story to Finnén of Mag Bile' (Moville).
The end is wanting owing to lacuna.
Other copies : Laud 610, f. 102a ; Ravvl. B. 512, f. gyb, and
H. 3. 18 (T.C.D.). f- 38a.
Edition : Kuno Meyer. Two texts and translation, in
Appendix A. to Voyage of Bran, vol. ii, 1897.
The poems, for the sake of which H interpolated p. 16, do not
occur in the Rawl. and H. 3. 18 copies, which otherwise follow
LU., nor in Laud, which is a different recension.
p. 17. DáBrón Flatha Niwe,'The two sorrows of the Kingdom
of Heaven.' Beginning wanting, owing to lacuna.
Other copies : LL. (Facs. 280a); YBL. col. 170 (Facs. 120b
25) ; Book of Fermoy 114a ; Paris Bibl. Nat. Celt. 1, 27^.
Edition : Georges Dottin : Les deux chagrins du royaume
du ciel. (RC. xxi, 349-87, i90i)Text, translation, and commen-
tary.
p. iga. Mesca Ulad, ' Intoxication of the Ulstermen.'
Imperfect, owing to lacuna at the beginning.
Other copies: LL. (Facs. 261b) imperfect; Edinb. MS. XL,
p. 49.
Edition: W. M. Hennessy : Mesca Ulad. Text and transl.
of LL. and LU. (Todd Lecture Ser. I., 1889).
Analysis and discussion by R. Thurneysen : Die irische
Helden- und Konigsage, 192 1, p. 473 ff. ; Aine de Paor : The
common authorship of some Book of Leinster texts (Eriu ix,
118 ff.).
p. 20b 32. Táin Bó Dartada, ' The Cattle spoil of Dartaid.'
Opening lines only, owing to lacuna.
Other copies : YBL. col. 644 {Facs. p. 53^ 34). Egerton
1782, f. 80 r\ Brit. Mus. Add. 33,993, f. 1.
Editions: Ernst Windisch : Vier klcine Táin, mit deutscher
Uebersetzung (Irische Texte 2 Ser. II., 1887); R. Thurneysen:
Text from B.M. Add. (Zu irischen Handschriften u. Littera-
turdenkmalern. p. 90-92, 1912); A. H. Leahy: Heroic romances
of Ireland, II, 1906, translation only.
Analysis and discussion by R. Thurneysen : Die irische
Helden- und Konigsage, 1921, p. 303 ff.
p. 2\a. Táiu Bó Flidais, 'The Cattle spoil of Flidais.'
Opening lines wanting, owing to lacuna in MS. Interpolated.
xxx INTRODUCTION
Other copies: LL. Facs. p. 247, Egerton 1782, f. 82«; Liber
Flavus, f. 26 [77] r.
Editions: (1) Ernst Windisch, op. cit.\ (2) A. H. Leahy,
op. cit., translation only.
Analysis and discussion by R. Thurneysen, op. cit. Kap. 23,
P- 317 ff-
p. 22a 31. Immram Curaig Maíle Dút'n, 'Voyage of Mael
Dúin's coracle.' Opening lines col. a in ras. by H, also pp. 25
and 26. Breaks off owing to lacuna in MS.
Other copies: YBL. col. 370 {Facs. p. 1); Harleian 5280
f. 1 (imperfect); Egerton 1782, f. 124-5 (fragments).
Edition: W. Stokes: The Voyage of Mael Duin (RC. ix,
447-95, 1888; x, 50-95, 265, 1889). Text and transl. from
above MSS.
Analysis and discussion by H. Zimmer: Keltische Bei-
tráge II. (Zeitschr. f. deutsches Alterthum xxxiii, 1 50 ff. 1889).
p. 27« Fis Adoi/mán, 'The vision of Adamnán.'
Other copies : LB. (Facs. p. 253) ; Paris Bibl. Nat. 8175.
Editions: (1) Whitley Stokes: Fis Adamnain . . . transcr.
and transl. from the Book of the Dun Cow. With notes.
Simla, 1870. Translation reprinted in Eraser's Magazine,
vol. lxxxiii, 184-94, 1 871, and in Margaret Stokes: Three months
in the Forests of France, p. 265-79; (2) Ernst Windisch: Fis
Adamnáin, Die Vision des Adamnán (Irische Texte, 1880,
p. 165 ff.). Text of LU. and LB. ; (31 J. Vendryes : Aislingthi
Adhamnáin d'aprés le texte du manuscrit de Paris (RC. xxx,
349-83, 1909) ; (4) cp. C. S. Boswell : An Irish precursor of
Dante, 190S (Grimm Library), which has a transl. of the LU.
text.
p. 31^ 34. Scéla Lai Brdiha, 'Tidings of Doomsday.'
Interpolation of H. No other copy known.
Editions: (1) Whitley Stokes: Tidings of Doomsday. An
early Middle Irish homily. Text and transl. (RC. iv, 245-57,
479, 1880); (2) Paul Walsh. Text with vocabulary (Mil na
mBeach, p. 62-8. 191 1).
p. 34# 24. Scéla 11a Esérgi, ' Tidings of the Resurrection.'
Interpolation of H. No other copy known.
Editions: (1) J. O'B. Crowe: Scéla na Esérgi. A treatise
on the Resurrection . . . with a literal transl., 1865 ; (2) Whitley
Stokes: Tidings of the Resurrection (RC. xxv, 232-59, 1904).
INTRODUCTION xxxi
Text, transl., and glossary ; (3J Paul Walsh. Text with
vocabulary (Mil na mBeach, p. 69-78, 191 1).
p. 38a. Aided Nath Í, 'The tragic death of Nath 1' The
conclusion, not in BB., is interpolated by H. from another
recension resembling that of YBL.
Other copies : BB. 248« 42; YBL. col. 909 {Facs. p. 191^
13), where it is entitled Suigidud (I. Suidigud) tellaig na
Cruach?ia.
Editions : Sir Samuel Ferguson : On the legend of Dathi
(R.I. A. Proc. 2 Ser. II. P.L.A. 172-3, 1883), text of LU. with
transl. ; (2) H. Zimmer : Auf welchem Wege kamen die
Goidelen vom Kontinent nach Irland (Preuss. Akad. Abhandl.,
1912, p. 42-5), part of the text of LU. with transl.
Cp. John O'Donovan : The genealogies, tribes, and customs
of Hy-Fiachrach, 1844 (p. 17-27).
The concluding portion, which is an interpolation by H, is
for the most part wanting in BB., but occurs in a different
order in YBL. The final sentence ' Coma I senchas na relec insin,
occurs only in H. This is another tract, see infra. All three
copies exhibit marked differences of reading, especially in the
verse portion, which point to three different recensions.
p. 39« 22. Aided Ecliach meic Malreda, ' The tragic death of
Eochaid son of Mairid.' Interpolation of H.
No other copy known.
Editions : (1) J. O'Beirne Crowe: 'Ancient Lake legends of
Ireland.' (R. Hist, and Archaeol. Soc. Journ., 4 Ser. 1, 94-112,
1870), text and transl.; (2) S. H. O'Grady : 'Silva Gadelica,'
1892, text and translation.
p. 41b 9. Fotha Catha Cnucha, 'The cause of the Battle of
Cnucha.' Interpolation of H.
Another copy in YBL. col. 877 [Facs. ij$b).
Editions: (ij W. M. Hennessy : 'The Battle of Cnucha'
(RC. ii, 86-93, 1%7Z)- Text of LU. with translation; (2) Ernst
Windisch. Text of LU., in Kurzgefasste irische Grammatik,
1879.
p. 43«. Serglige Con Culaind 7 Oenét Emire, ' The sick-bed
of Cú Chulaind and the one jealousy of Emer.' The first two
leaves (p. 43-46) by H, remainder by M (with interpolations).
Headed in a later hand Sliclit Libair Budi Sldni, ' Version of
the Yellow Book of Sláni.'
xxxii INTRODUCTION
Another copy in H. 4. 22 (T.C.D.), p. 89.
Editions: (1) Eugene O'Curry: 'The sick-bed of Cuchulainn
and the only Jealousy of Eimer' (Atlantis, 1858-9). Text of LU.
with transl. and facsimile ; (2) B. O'Looney : text of LU.
and transl. (Facsimiles of National MSS. of Ireland, ed. J. T.
Gilbert, Pt. I and II (App.), with two facsimile plates) ; (3) E.
Windisch : Serglige Conculaind (Irische Texte, 1880). Text of
LU. with variant readings of H. 4. 22.
Analysis and discussion : (1) H. Zimmer: Keltische Studien. 5.
Ueber den compilatorischen charakter der irischen sagentexte
im . . . Lebor na hUidre (Zeitschr. f. vergl. Sprachforsch. xxviii,
594-623, 1887); (2) R. Thurneysen: Die irische Helden- und
Konigsage, 192 1, p. 413 ff.
p. 5o£ 15. Senchas na Relec, ' The History of Burial Places.'
Another copy in H. 3. 17 (T.C.D.), col. 73 r. In this
recension some of the glosses are incorporated into the text,
and there are other additions. The poem is omitted. Other
copies of the poem ascribed to Cináed Ua Hartacáin are
contained in the various manuscripts of the Dindslienchas,
whence it has been edited and translated by E. J. Gwynn :
Todd Lecture Series, vol. ix, 1906, p. 10 ff.
Edition : John O'Donovan. Text of LU. with translation
(Petrie's Round Towers, R.I. A. Trans, xx, p. 98-106, 1846).
p. 52a 12. Genemain Aeda Sldne, 'Birth of Aed Sláine.'
Other copies: LL. Facs. p. 145^ ; Brussels 5100-4, p. 18;
Brussels 2324-40, p. 74.
Editions: (1) E. Windisch: Ein mittelirisches Kunstgedicht
iiber die Geburt des Konigs Aed Sláne (K. Sachs. Gesellsch.
der Wissensch. Berichte xxxvi, 1884, p. 191-243), text of LU.
and LL. with translation ; (2) S. H. O'Grady : ' Silva Gadelica,'
1- 1 1, 1892, text of LU. with translation.
p. 53<2 33. Tucait innarba na nDessi i mMumain 7 Aided
Chormaic, ' The cause of the expulsion of the Déssi into
Munster, and the Tragic Death of Cormac' The secondary
title is added by H, who has introduced various alterations in
the text. Incomplete, end lost in lacuna.
Other copies: Rawl. B. 502, f. 72;' (Facs. p. 131^, 19);
H. 3. i7(T.C.D.), col. 720; H. 2. 15 (T.C.D. , p. 67a; Laud 610,
f. 996. These represent quite different recensions.
Editions : (1) K. Meyer : The expulsion of the DéssiV
INTRODUCTION xxxiii
'Tairired na nDéssi' (Y Cymmrodor xiv, 104-35, 1901). Text
of Rawl. with transl. ; (2) K. Meyer : The expulsion of the
Déssi [De causis Torche na nDéisi] (Eriu iii, 135-42, 1907).
Text of Laud ; (3) K. Meyer : Tucait indarba na nDéssi
(Anecdota from Irish MSS. I., 15-24, 1907). Text of H. 2. 15
with readings of H. 3. 17. The LU. version has not hitherto
been edited or translated.
p. 55«. Táin Bó Cúailnge, 'The cattle-spoil of Cuailnge.'
Ten leaves or more lost at end. Interpolations by H.
Other copies, LU. recension : YBL. col. 573. (Facs. ija) ;
Egerton 1782 p. 88«. The MSS. of the Book of Leinster and
other recensions are discussed by R. Thurneysen: Die Ueberlie-
ferung der Táin bó Cúailnge (ZCP. ix, 418 ff., 191 3 ; cp. x, 205
ff., 1914) in which a stemma is drawn up ; further, with analysis
and in greater detail, in the same scholar's Die irische Helden-
und Konigsage, 1921, p. 96 ff., which should be consulted.
Editions: The principal are: (1) John Strachan and J. G.
O'Keeffe : The Táin Bó Cúailnge from the Yellow Book of
Lecan, with variant readings from the Lebor na Huidre, 191 3 ;
(2) Ernst Windisch : Die altirische Heldensage Táin bó
Cualnge nach dem Buch von Leinster, ... in Text und
Uebersetzung, 1905. Critical notes with readings from LU.,
Egerton 1782, etc. ; (3) L. Winifred Faraday : The Cattle Raid
of Cualnge . . . transl. for the first time from Leabhar na
hUidhri and the Yellow Book of Lecan, 1904 (Grimm Library).
For other editions and translations, etc., consult R. I. Best :
Bibliography of Irish philology and printed Irish Literature,
I9I3, P-95-6.
Analysis and discussion : H. Zimmer : Keltische Studien. 5
Táin bó Cualngi (Zeitschr. f. vergl. Sprachf. xxviii, 442-75, 1887 ;
R. Thurneysen, op. cit.
p. 83«. Togail Bruidtie Dá Dcrga, ' The destruction of Dá
Derga's Hostel.' Opening lost owing to chasm in the manuscript.
Leaf (93-4) interpolated by H.
Other copies: I, YBL. col. 716, Facs. 91a (complete); II,
D. iv. 2 (R.I. A.) f. 85; Egerton 92, f. 18; Book of Fermoy,
f. 128 (fragment), etc.
Edition : Whitley Stokes : The destruction of Da Derga's
Hostel (RC. xxii-xxiii, 1901-02), and separately, Paris, 1902.
Text with translation of LU., YBL., and variants from above.
c
xxxiv INTRODUCTION
Analysis and discussion: Max Nettlau : On the Irish text
Togail Bruidne dá Derga (RC. xii-xiv, 189 1-3); H. Zimmer :
Keltische studien 5. Orgain brudne Dá Dergae {pp. cit. 554-85) ;
Lucius Gwynn : The recension of the saga ' Togail Bruidne Dá
Derga' (ZCP. x, 209 ff., 1914) ; R- Thurneysen : Die irische
Helden- unci Konigsage, p. 621 ff., 1921.
p. 99#. Fled Bricrend, ' The feast of Bricriu.' End lost in a
lacuna. Interpolations by H, p. 103-04, 105«, io83, 109-110.
Other copies: Edinb. MS. XL. (conclusion), II recension:
Egerton 93, f. 20 ; Leiden Cod. Vossianus Lat. qu. 7, f. 3. Ill,
H. 3. 17 (LCD.) 683, defective.
Editions: (1) E. Windisch : Fled Bricrend, ' Das Fest des
Bricriu.' (Irische Texte, 1880). Text of LU., with readings of
Egerton 93 and H. 3. 17; (2) George Henderson: Fled
Bricrend . . . transcr. from older MSS. into the Book of the Dun
Cow . . . with conclusion from Gaelic MS. XL. Edinb. . . Ed.
with transl., 1899 (Irish Texts Soc.) ; (3) K. Meyer: The
Edinburgh version of the Cennach ind Ruanado with transl.
'The bargain of the Strong man.' (RC. xiv, 450-91, 1893);
(4) L. C. Stern : Fled Bricrend, nach dem codex Vossianus
(ZCP. iv, 143-77, I903)- Text.
Analysis and discussion : (1) H. Zimmer : Keltische Studien
5. Pled Bricrend {pp. cit. 623-61, 1887) ; (2) R. Thurneysen:
Zu irischen Texten. Die Ueberlieferung der Fled Bricrend
(ZCP. iv, 193-206, 1903); (3) ib.: Die irische Helden- und
Konigsage, 1921, p. 447 ff. For further references and trans-
lations, consult R. I. Best: Bibliography, p. 90-91.
p. 113«. Siaburcharpat Con Culaind, ' The phantom chariot
of Cú Chulainn.' With interpolation by H, p. 115a.
Other copies in Egerton 88 f. 14 v. ; Brit. Mus. Add. 33,993,
f. 2b.
Editions : (1) J. O'Beirne Crowe : Siabur-charpat Con
Culaind. From Lebor na H-Uidre . . . Translated and edited.
(R. Hist, and Archaeol. Assoc, of Ireland. Journ.4 Ser. i, 37 iff.,
1 871). Transl. repr. in Eleanor Hull's Cuchullin Saga, 1898.
(2) H. Zimmer : Keltische Beitráge I. (Zeitschr. f. deutsches
Alterthum xxxii, 249-55, 1888). Text of LU. with tr. (3) K.
Meyer : Siaburcharpat Conculaind. From Brit. Museum MS.
Egerton 88, collated with Additional 33,993. (Anecdota from
Irish MSS. Ill, 49-56, 1910.)
INTRODUCTION xxxv
Analysis and discussion : R. Thurneysen : Die irische Helden-
und Kdnigsage, 1921, p. 567 ff. Cp. ZCP. xii, 284.
p. 1 1 5<5 18. Cath Caimd Chonaill ria Diarmait mac Aeda
Slant for Guari Aidni, 'The Battle of Cam Conaill (won) by
Diarmait son of Aed Sláne over Guare of Aidne.' Interpolation
ofH.
Other copies : LL. Facs. 2j6b (abridged) ; cp. YBL. col 795
(Facs. p. 132). II recension: Egerton 1782 f. 59$.
Editions: (I) W. Stokes: The Battle of Cam Conaill. (ZCP.
iii, 203-19, 1900). Text of LU., etc., with translation ; (II) S. H.
O'Grady : Silva Gadelica 1-11, [Fragmentary Annals from
Egerton 1782. Text, I. p. 396 ff. ; transl. II. 431 ff.]
p. 117^20. Comthoth Lóegairi co cretim 7 a aided adfét in
seel so, ' The conversion of Loegaire to the faith, and his tragic
death this tale relates.' Interpolation of H.
Another copy in H. 3. 18 (T.C.D.), p. 358, i.e. Senchas Mór,
representing another version.
Editions : (1) Charles Plummer : The conversion of Loegaire,
and his death (RC. vi, 162-72, 1884.) Text of LU. with transl.
and notes ; (2) W. Stokes : Loegaire's conversion and death
(Tripartite Life of Patrick, p. 562-7, 1887). Text of LU. with
translation ; (3) John O'Donovan : text and transl. of H. 3. 18
version, in G. Petrie's History and Antiquities of Tara Hill
(R.I. A. Trans, xviii, 71-6, 1837).
p. 119« 1. Fdstini Airt meic Cuind 7 a chretem, ' Prophecy
of Art son of Conn, and his faith.'
No other copy known.
Edition : John MacNeill : Three poems in Middle-Irish
relating to the Battle of Mucrama (R.LA. Proa, 3 Ser. iii,
529-39, 1895). Text of LU. with transl. and notes.
p. 120« 3. Echtra Condla Chaim meic Cuind Chétchathaig,
1 The adventures of Connla the comely, son of Conn the
Hundred-fighter.'
Other copies: YBL. cols. 399,914 (Facs. pp. 16, 194); Rawl.
B. 512, f. 120; Harleian 5280, f. 65; Egerton 1782, f. 19 v ;
Egerton 88, 1 1 v (abridged) ; 23 N 10 (R.I.A.), p. 70.
Editions: (1) J. O'B. Crowe: Mythological legends of ancient
Ireland. No. 1. The Adventures of Condla Ruad (R Hist, and
Archaeol. Assoc, of Ireland Joum., 3 Ser. iii, 118 ff., 1874).
xxxvi INTRODUCTION
Text of LU. with transl. ; (2) E. Windisch. Text of LU. in
Kurzgefasste ir.ische Grammatik, 1880 (App. Ill); (3) J. Pokorny:
Conle's Abenteuerliche Fahrt (ZCP. xvii, 193 ff.), text and transl.
For other translations and discussions of the tale, consult Best :
Bibliography, p. 106-07.
p. 120$ 27. Cethri arda in Domain, 'The four quarters of
the world.' Breaks off, owing to lacuna in MS.
Another copy in Book of Fermoy, p. 83, which has Finit.
Amen for Cont'd dip sin of LU.
Ed. and transl. from LU.by Douglas Hyde (Celtic Rev. x, 141).
p. I2irt. \Imram Brain meic Febail~\, 'The Voyage of Bran
son of Febal.' Conclusion only, owing to chasm in MS.
For other copies, see K. Meyer : The voyage of Bran son of
Febal. Ed. with transl., notes, and glossary, I., 1895.
p. \2\a 25. Tochmarc Eviere, 'The courtship of Emer.'
p. 123-127 interpolations of H.
Other copies: D. iv. 2 (R.I. A.) f. 8or; 23 N 10 (R.I. A.)
p. 21; Harleian 5280 f. 17 (2y)r ; Book of Fermoy f. 124
(p. 207^) ; Rawl. B. 512, f. 117;' ; Egerton 92 f. 24, fragment.
Editions: (1) K. Meyer: The oldest version of the Tochmarc
Emire (RC. xi, 434 ff., 1890). Text of Rawl. B. 512 with
transl. ; (2) Tochmarc Emire la Coinculaind. Aus Harleian
5280 [with variants of LU., D. iv. 2, Fermoy, e/c] (ZCP. iii,
229 ff., 1900 ; cp. vii, 510, 1910).
K. Meyer: The wooing of Emer (Archaeol. Review i, 1888).
Transl. of LU. and D. iv. 2. Repr. E. Hull: Cuchullin Saga
1898.
Analysis and discussion : (1) R. Thurneysen and others : Zu
Tochmarc Emire (ZCP. viii, 498 ff., 1912) ; R. Thurneysen : Die
irische Helden-und Kdnigsage, 1921, p. $77 ff.
p. 128^. Compert Con Culaind, 'The conception of CÚ
Chulainn.' Interpolated by H; end wanting, owing to lacuna
in MS.
Other copies : I. H. 4. 22 (T.C.D.), p. 46 ; 23 N 10 (R.I. A.),
p. 62 ; Egerton 88, 12 v. II. Egerton 1782, f. 79 r.
Editions : E. Windisch : Irische Texte, 1880. Text of
LU. and Egerton, 1782. (2) K. Meyer: Feis tige Becfoltaig.
Aus Stowe D. 4. 2 (ZCP. v, 500-04, 1905); R. Thurneysen: Zu
irischen Handschriften, 191 2, p. 31-41, critical text, with transl.
Analysis and discussion : (1) H. Zimmer : Keltische Studien
INTRODUCTION xxxvii
5, Compert Conculaind (Zeitschr. f. vergl. Sprachforsch, xxviii,
419 ff., 1887); (2) R. Thurneysen : Die irische Helden- und
Konigsage, 1921, p. 268 ff.
p. 129^7. Toclimarc Etaine, ' The courtship of Etain.' Three
accounts: (1) \29a-b 19, end only, owing to lacuna in MS.;
(2) 129^ 20-130^ 18 ; (3) 130^ 19-132^ 45, defective in middle
and at end.
Other copies: YBL. col. 876 {Facs. 1 75«) ; Egerton 1782,
f. io6r ; H. 3. 18 (T.C.D.) p. 528.
Editions: (1) E. Miiller : Two Irish tales (RC. iii, 351 ff.,
1878). Text of Egerton, with transl. ; (2) E. Windisch : Irische
Texte, 1880. Text of LU. and Egerton; (3) A. H. Leahy:
Heroic romances of Ireland I— II, 1905-06. Text of LU. 3
with transl. of both versions (revised by J. Strachan).
Analysis and discussion: H. Zimmer : Keltische Studien 5.
Tochmarc Étáine (Zeitschr. f. vergl. Sprachforsch. xxviii,
585 ff., 1887) ; (2) L. C. Stern : Das Marcher) von Etain (ZCP.
v, 522 ff., 1905). Text of H. 3. iS, with transl. ; (3) A. Nutt :
Tochmarc Étáine (R.C. xxvii, 325 ff. 1906); (4) Lucius Gwynn :
The two versions of Tochmarc Étáine (ZCP. ix, 353 ff., 191 3) ;
(5) R. Thurneysen : Die irische Helden- und Konigsage, 1921,
p. 598 if.
p. 133a. [Compert Mongdn], 'The conception of Mongán.'
Beginning lost, owing to lacuna in MS.
Other copies: YBL. col. 911 Facs. 192b; H. 3. 18 (T.C.D. ),
p. 555 ; 23 N 10 (R.I.A.), p. 63 ; Egerton 88, f. 15/;.
Edition: K. Meyer: The Voyage of Bran, vol. i, 1895,
p. 42 ff. Text from above, with translation.
p. 133« 25. Seel asa mberar eombad hé Find mac Cumaill
Mongdn 7 aid dia fil Aided Fothaid Airgdig .... 'A story
from which it is inferred that Mongán was Eind son of Cumall,
and the cause of the tragic death of Fothad Airgdech.'
Other copies: YBL. col. gi2'(Facs. p. 193«); Betham (R.I.A.)
145, p. 64 ; Egerton 88, f. 15/7.
Edition : K. Meyer, op. cit. p. 49 ff. Text from above, with
translation.
p. 134« 12. Seel Mongdn, ' Story of Mongán.'
Other copies: YBL. col. 913 (Facs. 193b); Betham 145,
p. 66; H. 3. 18 (T.C.D.) p. 555/;.
Edition: K. Meyer, op. cit. p. 52 ff. with translation.
xxxviii INTRODUCTION
p. 134^ 9. Tucait Baile Mongán, 'The occasion of Mongan's
Frenzy.' Ed. and transl. from LU., Y, and Betham by K.
Meyer, op. cit. p. 56 ff.
p. 134^ 36. Inna hinada hi filet and erred U/ad, 'The places
in which are the heads of the Ulster champions.' Poem,
beginning only ; MS. breaks off here. No other copy known.
FACSIMILE. — The Facsimile edition issued by the Academy
was due to the initiative of Mr. (afterwards Sir) John Gilbert,
the well-known archivist. In an unpublished letter to Whitley
Stokes, then in India, dated 28th April, 1869, Gilbert writes:
" The loss of O'Donovan and Curry, and the weakness of
Dr. Todd, have seriously interfered with publications in the
Irish language, and after a good deal of practical experience, I
have come to the conclusion that our best work would be to
print some of our oldest texts accurately from the MSS., but
without translations or annotations. We have fortunately at
the Academy the best Irish penman living, Mr. O'Longan, and
I have for some time past been anxious to bring his talents to
a practical bearing in the shape of lithographic writing, and
have succeeded so far as to have already some pages of Leabhar
na Huidhre on the stone, of which I shall send you proofs as
soon as possible. The copy is made in the most careful manner
by O'Longan, and before being transferred to the stone every
line and letter on the page is checked over by Mr. O'Looney
I hope you will approve of the plan, and at all events give me
credit for trying to do the best under adverse circumstances."
The edition appeared at the end of 1870, with a preface
signed by Gilbert, and a description of the MS. and its contents
adapted from O'Curry's Catalogue. The object was to re-
produce the written page in its integrity, letter for letter,
line for line, admitting no conjectural restorations, lost or
illegible letters and passages 'being indicated by equivalent
spaces within square brackets. The initial and ornamental
letters were engraved from tracings. In addition, two pages of
the lithographed transcript were tinted and reproduced in
colours with the object of exhibiting the style and present
appearance of the MS. These, it must be said, are most
deceptive, having almost the appearance of photographs, and
have indeed been mistaken for such, thus conveying a false
INTRODUCTION xxxix
impression as to the fidelity of the reproduction. The defect of
the Facsimile, which met with severe and unmerited criticism
from Whitley Stokes,1 resides not so much in errors of tran-
scription or failures to decipher, which, considering the condition
of the MS. and the difficulty of the text, are not too numerous —
less indeed than would have been made by most learned editors
of the day—as in the method of reproduction itself. At its best
it is but a crude attempt to portray the original, giving to it a
homogeneity which it does not possess, though the facsimilist
must have been sensible of the great variety of the script, for in
places he did his best to imitate the general appearance of the
page, though he could not reproduce the letter forms. Notwith-
standing its obvious imperfections, the Facsimile has been of
great service to scholarship, as also the other two executed by
the same scribe, namely, Leabhar Breacc, 1872-6, and the Book
of Leinster, 1880.
We have indicated the uncorrected misreadings of the
Facsimile in the foot-notes, not in any disparagement of the
work of O'Longan, for whom both as copyist and calligrapher
we have the greatest respect, but solely to remove any doubt
that might be entertained as to the true reading of the
manuscript.
The following should be added to the readings of the
Facsimile : —
1. 166 Noma; but MS. dubious; p. 16 note8 rofurmid ;
p. 19 note a us ; 1. n 16 MA, and possibly MS. also ; p. 39 note2
tna ; p. 56 note a 1. 3 fir, 1. 5 firgala, note 12 iPirraid, note u
a( )1 om. ; 1. 1593 frebaid ; 1. 1614 Crom ; 1. 1763 imcomarc-
tár; 1. 1868 sow; 1. 1904 imdai ; 1. 1938 Adamnán ; 1. 2322
clé ; 1. 3784 drundechta ; 1. 3927 cet/za ; p. 124 note J fuach ;
p. 138 note A inde om., no at/^ for wómimXur ; p. 185 note a
Emanuel ; 1. 6065 comráicne ; 1. 6069 brát/zair ; 6268 t with m
supmscr., for tra; 1. 6723 haurcur; 1. 6968 leth; 1. 7533 mindoig;
p. 246 note l briat, note 2 ruanada ; 1. 8226 febas ; 8802 c/zend ;
1 Rev. Celtique II, p. 430-31, 1875. Further, " On the Facsimiles published by
the Royal Irish Academy. Letter to the chairman of the Committee of Polite
Literature and Antiquities, by Whitley Stokes, Simla, 1875." A rejoinder to
"Report to the Council from the Committee on Polite Literature and Antiquities
on inaccuracies of transcription alleged to exist in the Academy's edition of
Leabhar na H-Uidhri." Signed, Samuel Ferguson, Chairman, 29th of May, 1875.
xl INTRODUCTION
1. 9636 du'mi ; p. 305 note a Etiair; I. 10458 tús ; I. 10617 caras.
Edition. — When the present edition was planned, it was not
judged advisable to attempt a diplomatic reproduction with the
aid of special types, or to indicate obscure letters by pointing or
undermarking, as employed in certain works of a similar
character. We have acted on the principle that if a letter can
be read at all, it should be printed in the text in the ordinary
way. Obscure and doubtful readings are noted at the foot of
the page. Any attempt short of photography is rarely success-
ful in conveying a true impression of the written page. With
Lebor na Huidre it was less necessary to have recourse to a
typographical facsimile, as the lithographic Facsimile of 1870
can still be referred to if fuller information is desired as to
graphic forms or the disposition of the text. The various
hands are however indicated by different founts : A, pica ;
M, small pica, and H, long primer within brackets.
The aim has been to produce an accurate and readable
transcript. Words written continuously have been separated as
specified below. Capitals have been introduced for proper
names, but not to mark the beginning of sentences, unless in
the manuscript. Large capitals, often used out of place, are
not reproduced, nor double capitals IS, IN, etc., with which
the beginning of a sentence is often indicated in Irish MSS.
Marginal and interlinear scholia are printed under the text,
and the hand indicated. An exception has been made of the
two precatory entries, which because of their importance are
printed, perhaps injudiciously, as part of the text (11. 2764-82).
The punctuation of the original has on the other hand been
strictly adhered to, as it affects the sense of a passage, and
represents the interpretation of the scribe. Where a point (the
sole punctuation used) is omitted at the end of a sentence, a
slight space has been inserted for convenience sake, and similarly
paragraphs have been introduced.
The expansion of abbreviations has only been indicated by
italics when points of grammar or orthography were involved,
particularly in terminations. Where no such question could
arise, as in single letter-strokes, k, vi, n, syllable-strokes for ar,
er, en, the symbols for ar, air, etc., the extension has been silent.
A profusion of italics in such instances serves no scientific
INTRODUCTION xli
purpose, and merely makes difficult reading. On the other
hand the symbols for con, ur, us, are indicated by italics when
representing inflected forms. Certain words almost invariably
abbreviated are left unextended, as their form varies according
to period, e.g. : 7, dl, irh, which might stand for ocus, acus,
didiu, didu, immurgu, immorro. It was not our purpose to
establish a particular form. Also .i. = ed on (Lat. id est),
,r. = retoiric, l.r. (p. 91), í = nó (Lat. uel), z (p. 86) = Zj\rti or
Zi]ti]tíov (cp. Lib. Ardm. f. 23 v et passim) ; further the symbol
t (PP- 13, 35)-
The hyphen is used to separate transported n and t from
initial vowels — a n-olc, in t-ara, but this is not needed before a
capital, hence i nEre. The apostrophe is used to denote elision
in d' = do or di ; similarly with the possessives m\ f (tá'),
and when initial a {6 Hbath, 6 ,tchon?iaic) or i (co 'mmáro-
marbtha 8085) is elided. The frequent omission of f is not
noted. No letter is added to the text except [n], when the
«-stroke is omitted, and to this attention is always drawn in a
foot-note.
Only accents legible in the MS. are given. But besides the
well marked accents, as clear as the rest of the text, there are
many faint thin lines, often hard to distinguish from scratches
on the vellum. In dealing with these we have been guided by
probability. In the MS. the accent is often written apart from
the vowel to which it belongs, generally over the following letter.
When the latter is a vowel some editors print e.g. cidn, but this
cannot be done when the accent is over a consonant, as in Ur,
with accent over the r. Frequently the accent is quite out of
place, as if inserted carelessly after the line had been completed.
For example, do dcnam 443, dódenám MS. ; hi rét 461, hiret MS.
In line 134, here printed Slc'ib Sina 7 is e ro scrib cona Idim fein,
the scribe has put the first accent over the s and the second over
the b of sleib, the third over the sc of scrib, and the fourth over
the a of cona. The principle we have adopted is to put the
accent over the vowel to which it belongs. We have put it over
the first vowel of the diphthongs de, óe, ía(i'), íu(i), and úa(i) ;
but over the second vowel of the diphthongs at, ol, id, which are
thus conveniently distinguished from d, 6, u, followed by a palatal
consonant. The difficulty in the case of eo is that during the
Middle Irish period the stress appears to have shifted to the 0 ;
d
xlii INTRODUCTION
here we have endeavoured to follow the varying usage of the
scribes.
Proclitics are separated from following words, e.g. preposi-
tions, articles, and possessive pronouns from nouns ; negatives,
conjunctions, and the particles no and ro from verbs, but not the
first element of verbs in deuterotonic form, hence no gcbad, ro
chuir, but dobeir, damberat, and similarly rofetammar. Combi-
nations of proclitics are left undivided — don, isind, ara, conct, nos
cuir, dianom thisad, cor imthig (but co rrdnic), nochonom thd ; so
forms of the copula, rop, roptar, robadam, combo (but co mbol, etc.,
for the substantive verb).
However, certain combinations beginning with a proclitic are
retained, such as indechtsa, hifesta, indossa, indiu, indé, inso,
insin, ani, afrithisi, aridisi, etc. (but ar frithise 4509, alaile,
diarailiu, friaraili (but co alaile 8334).
Enclitics are commonly joined to the preceding word —
damsa, a bensom. Somewhat inconsistently the demonstratives
are separated in a lid sin, in molad sa, etc., and the anaphoric
side, attached to pronouns and verbs— dibside, tncside, has been
separated from nouns — a hainm side, dia sil side, etc. In iar
sin, and sin, etc., sin is, of course, stressed.
In the obscure passages called retorics the division of words
is often a matter of conjecture.
In the preparation of the text, resumed at long intervals
often, a certain inconsistency in the extension of abbreviations,
separation of words, accentuation, use of capitals, etc., was
almost inevitable. The following inadvertent departures from
the general practice outlined above should be noted :
1. 62 . meic delete stop.
1. 107 read eter
I. 113 read inso sis.
I. 130 read na dilend
II. 374, 634 Culum, note, sic.
1. 867 Chollum note, sic.
1. 915 ebed note, sic.
1. 1078 read xo sechestar
1. 1097 ar note, sic.
1. 1092 read usque
1. 1 1 34 read aini
INTRODUCTION xli
1. 12 1 8 read precept
1. 1 268 read m'fola
1. 1433 read nátharni
1. 1558 \a\xm note, sic.
1. 1743 read na mbertatár
1. 1884 read eXir
I. 2230 read diamba
II. 241 1, 2430, 2431 read inrx'x
1. 2642 spirtállaib
1. 2741 midfedsom note, sic.
1. 2768 issie note, sic.
1. 2909 read ConacWW, sic.
1. 3002 iaich note, sic
1. 3123 read friaraili
1. 3132 mirmaili note, sic.
1. 3191 read'R.o ferad ; fad MS.
1. 3371 read di ag
1. 3446 read fo bith
I. 3553 mbetis, MS. has mb" with accent over mb.
II. 3724, 3987 read i lie
1. 3893 dothesarainbsea note, sic.
1. 3918 Dar supply ar
1. 4CO3 read Érgeseo
1. 401 1 read Ma.nna.nnan
1. 4033 read connaro
1. 4120 read mótrét
1. 4165 Fedelmed note, sic.
1. 4195 mbés note, sic.
p. 138 note0 add, in marg.
1. 4571 read fris teit
H- 5156, 7533 read di ág
1. 5336 read i n-acciged
1. 5728 srid note, sic.
1. 5913 tadcith note, sic.
1. 6090 firiu note, sic.
1. 6787 Ach note, sic.
1. 7330 read ro breccad
1. 7469 chumachtom note, sic.
1. 79 10 read immaric é\ud
1. 8140 read nádbod
INTRODUCTION
1. 8237 read áine
1. 8668 read immaáig
I. 8701 read cóicid
1. 8767 read do scirred 5
I. 8987 read hWclla
I. 9126 read dommo
1. 9168 read rolámair
I. 9569 ConachitdiX MS.
II. 9593, 9601 Conac/itta MS.
1. 9738 luic note, sic for sluic.
1. 1 002 1 read each a
1. 10127 um «cte, sic for am
1. 10476 read cetingen
1. 1 060 1 raai Briug
1. 10647 read forin
1. 10854 read Maigi
1. 10920 read aranicubsa
DESCRIPTION OF PLATES.
PL I. Page 55. Opening page of Táin Bó Cúailnge. Handwriting of
A with interpolation by H and corr. M (col. b. 11-13). See p. 143. This
page is much faded in places, and the stiff and wrinkled membrane with
its polished surface resists all attempts to obtain a legible reproduction.
The firobatio fiennae mail 7iniri mc mc cuind can be discerned above
the word duib, col. b, line 1 ; cuiwd is faintly traceable in the negative, but
the membrane is stained, due, perhaps, to the use of a re-agent. The title,
only partly traceable here, appears to be in the hand of M, the line having
been left blank by A. Cp. 7b4i, and p. 5, where the Amra begins without
title, the first line being filled by a quatrain in the hand of M. M would
seem to have begun to transcribe at the end of col. b, when he added the
title and his firobatio fte?inae, H afterwards erasing what he wrote.
PI. IT. Page 70. Táin Bó Cúailnge. Handwriting of M with inter-
polation by H (col. b). The interpolated portion is written over a washed
and abraded surface, the ink appearing somewhat paler than the rest of the
page. There is evidence of retracing on this page. Note in col. a, last
line but one, the r of resi;/. The probatio fiennae on the upper margin
was evidently written after the invocation Oémat (O Emanuel), which is
in darker ink, as if retraced. Observe through the natural hole in the
membrane, col. a, the ess of preceding leaf, which is in the handwriting
of M, but the head, in paler ink, has been added later to the first s.
**- 4
"
i«-
m
la1-30] [SEX AETATES MUNDI]1
Toirorma2 o tát Friijiae. m<?c sin Gomer mac Iaféd. la
Da mac Magog meic Iafeth meic Noi .i. Baath 7
Ibath. Baath mac doside Fenius Farsaid athair na
Scithecda .i. Fenius mac Baath meic Magog meic Iafeth
meic Noi 7 rl 5
Ibad da.110 in mac aile do Magog mac doside Elonius
1 Alanius. Tri meic aicis/afe .i. Armon Negua Hisicón.
Coic meic ic Armón .i. Gothus. Uolegothus. Cebidus.
Burgandus. Longubardus. Negua da.no .iii. meic les .i.
Uandalus. Saxus. Bogardus. Hisicón da.no .ml. meic 10
aice .i. Francus. Romanus Albanus o ta Albannai i
nAsia Britus ó raté?r Inis Bretan.
Is and sain ro rannad in domun i tri rannaib .i.
Eoraip. Afraic. Asia .i. Sem i nAsia. Cam i nAfraic.
Iafed i nEoraip. 7 is é cétfer de sil Iafeth tánic i nEoraip 15
.i. Alaniusa mac Ibath meic Magog meic Iafeth meic Noi
Is amlaid tánic Alanius 7 a tri meic les .i. Armon y3
Negua 7 Hisicon conid i fus ro chlannaigset na m<?cu
atchuadamar. Saxus mac Negua meic Alanii meic Ibath
meic Magog meic Iafeth meic Noi. is uad Saxain. 20
Iaban da.no mac Iafeth iru'/c Noi .iiii.4 m^c acas/<r/e .i.
Elisa. Tarsis. Cethim. Dodanim.
Tarsis is úad5 7 Celtecdai. Cethim. is uad Cethei.
uadibs/afe ainmnigther cathir na Cipr<?cda .i. Citheum.
Dodanim da.no úads/V/e Ródii. is úadib sin ro fodlait inse 25
Mara Torren cona cenelaib écsamlaib 7 cona6 mberlaib.
* gl. is uad rater Alania i nEoraip I
1 The opening leaf is lost. Sex aetates sunt mundi is the title in Rawlinson,
B 502, fol. Ofir. * T en vedette. 3 final stroke of \\ and ~ barely legible.
4 add. above line. 5 supply Tarsi, Rawl. 6 na very faint.
B
2 [SEX AETATES MUNDI] [la31-lb34
Is iat sain .xu. primchenela1 clainni Iaféd. cona fochenel-
aib. ro selbsat feranna imda isinn Asia ó Sléib Imai 7 o
Sleib Tuir co Sruth Tanai 7 connici in Scithia. 7 ro
30 selbsat in nEoraip uli connici in n-acian muridi fuineta
Insi Bretan 7 in nEspain ulide.
De chlannaib Iafeth mév'c Noi connici so cona
primchenelaib 7 cona ngabalaib 7 a ferannaib eter Asia
7 Eoraip
35 De chlannaib2 Cam meic Noi so sis ifechtsa
Cam 7 Oliua a ben .iiii. m<?/c leo .i. Chus. 7 Mesram.
Futh. 7 Cannan. Chus uads/afe Chusi. Ethiopia a hai[;/]m3
side indiu. Mesram. is úad Egiptus. Futh. is uad
lb Afraicdaia Futhei | a n-ainm side fecht aile riam. 7 is
40 úad rater Sruth Fuith. Cannan. is uad Cannannai. is he
a ferann side ro gabsat meic \srae\ iar tain íar dilgend4 na
Cannanna 7 iarna n-innarba.
Cus mac Cam .uii. meic les .i. Saba, is uad Sabei.
Ebila. uads/i/e Getuli filet i ndithruib na hAfraice.
45 Sabatha. is uad Sabatheni. Astabari iiTi a n-ainm
indiu. Recma. Sabata. Acha. Nebroth is leiszV/e ro
cumtaiged in Babiloin ar thus cia ro cumtaiged la Nin
mac Beil iar tain in tan ro gab ríge Asár. Babilonia .i.
confusio .i. cumasc iarsinni ro cumaiscthea na berlai
5oisind luc sain 7 is la Nebroth ro cumtaiged Arach ainm
aile di Edisa. 7 is leis ro cumtaiged Achad 7 Cabann 7
is é a hainm side indiu Seleucia ond rig Seleucio ro
ráded i mMaig Sennar atat sin ule.
Is de sil Nebroith Asúr ó tat Asardai iar fairind 1 is de
65SÍ1 Séin4 meic Noi in tAsur .i. Asur mac Séin4 meic Noi.
7 is and ro genair i mMaig Sennár 7 is leis ro cumtaiged
Ninues 7 Thala 7 Resen .i. cathir mor fil eter5 Ninues 7
» gl. I Libei [A j
1 very faint. * asp. faint, om. Facs. * n- stroke om. * sic. 5 between cols :
lb3X-2a5] [SEX AETATES MUNDI] 3
Thala. .ii. mac ic Recma mac Chus meic Cam meic
Noi .i. Saba 7 Dadam. Saba mac Recma per sin scrib-
thair a ainm. Saba mac Chus per samech scribthair a eo
ainm side.
Clanna Mesram meic Cam .meic Noi .i. Ludim1
Anamim. Labaim. Nepthaim. Pethrosim. Chesloim. Is
úadib sin ro genatar na Filistinnai 7 Capturim 7 ciniuda
imda aile 7 nitat achinti indiu ar ro chloemcoiset2 65
.( )3anmand.
De chlannaib Cannan meic Cam meic Noi so sis.
Carman mac Cam meic Noi .xi. m^c les .i.
4Sidon Aracheus
Cetheus Sineus 70
Iebuseus Arcadius
Amnorrexius Samarius
Eutheus Amatheu&s.4
Gergesius
Sidon is úad ainmnigther5 in chathir .i. Sidon isind75
Foenici. Arachius is les ra cumtaiged Arachas .i.
cathir fil ar agid Tripolim i fail Slebe Leuain. Aradius.
is uad atat Aradai1 is iatside ro selbsat6 in1 n-innis dianid
ainm Aradum muinchend cumurig etarru 71 tracht
n( )ce.8 I Samarius. is uad atat Samari is leis ro 2a
cumtaiged Samaria. a si
De clannaib Sem meic Noi só sis
Sem mac Noi. Olla a ben side is dia sil side na
hEbraide uli .u. meic9 aici .i. Elam. is uad Elamitae.
a gl. .i. c. [= cathir\ [A]
1 faintly traceable. - coiset, traceable. 3 Meg., a n- Rawl. 4"4 in one col.
5 t/zer faint, ainmnit" Facs. 6 selbsadar Facs. 7 i« very indistinct om. Facs.
"* Meg., na Foenice, Rawl. 9 iii added later above line.
B 2
4 [SEX AETATES MUNDI] [2a5"35
85 toisig Persidis Siriae iatsztfe Asur. is úad atat Asardai
iar fir 7 is leis ro cumtaiged Ninues 7 Thala 7 Resen
.i. cathir mór fil eter Ninue 7 Thala. Arafaxat. is uad
Caldei. Lidi.1 úad atá Lidia Sarum is uad atá Siria.
is í ha2 hardchathir side Damascus. Arafaxat mac Sem
90 meic Noi mac doside Sela. mac doside Eber. is uad
ainmnigté'r Ebraide .i. ó3 Eber mac Sala meic Arafaxat
meic Sem meic Noi.
Dá mace, ic Éber .i. Falec 7 Iactan. Falec .i.
diuisio .i. fodail .i. ar is na amsir ro fodlait na berlai.
95 Iactan mac Eber .xiii. meic aci .i.
'Elmodad.
Ebal
Saleph
Abimael
Asarmo
Saba
Iare
Ofir
Aduram
Euila
Aduzal
Iobab4
Decla
100
Atat .iiii. xl. cenela día sil sin isind India 7 is iat
gabait ule feranna na Indiae .i. othá in sruth aníar connici
105 in n-acian
Clanna Saram meic Sem meic Noi .i. Us. is uad atát
Traconitidi 7 is les ro cumtaiged in Damaisc. etir
Pasilisitina 7 Coelensiria atá a ferand side. Ul. is uad
atát Armiannai. Gether is uad atat Arcannai. Mes. is
no uad atat Meones. de sil Samar meic Sem meic Noi dóib
sein ule 7 is i nAsia atat.
De senchas na torotlior .i. na luprucan5 7 na
fom orach in só sis.
Fechtas ro boi Noi in6 tabernacuil ina chotlud ar n-ól
nsfína 7 is6 hé lomnocht co tánic a rn^c a dochom .i. Cam
1 after L a letter has been erased. '- b coir. h. 3 add. above line.
4-1 in one col. 5 over p is written c, and over c, p. 6 sic.
2a35-2b"] [SEX AETATES MUNDI] 5
co n-aca anW ro bai 7 co nderna gári imbi 7 coro innis
día bráthrib .i. do Iáfeth 7 do Sém 7 dodeochatarsz'í/e 7
a cúl rempo arnaictís1 féli a n-athar 7 doratsat a étach
taris.
Atrácht Noí iarsin asa chotlud 7 ro fallsiged dó 120
Cam dia fochaitbiud2 iarsin 7 robennach in dis n-aile.
Conid he Cam des/de cetduni ro mallachad iar nilind 7
conid hé comarba Cáin iar nilind 7 conid húad ro
genatar luc//rupain 7 fomóraig 7 goborchind3 7 cech
ecosc I dodelbda archena fil for doinib. 7 conid aire 2b
tucad dilgend for clannaib Cam 7 tucad a ferand do 126
m^caib Israel i comarda na mallactan cétna. Conid hé
sen bunad na torothor 7 ni de sil Cain doib amal adfiadat
na Goedil ar niro mair ni dia sil side iar nilind ar rope
fochond ná dilend do bádud clann Cáin 7 ro bátea cid 130
clanna Sed ule immalle friu acht Nóe cona trmcaib 7
cona cethri mnáib amal innises Moisi mac Ammra ius'mi
Genis ind recta 7 Dia féin dorat in recht sain do Moisi i
Sléib Sína 7 is e ro scrib cona láim fein.
Is iat so sis airich na haesi tanaisi iar lini genelaig 135
Sém.
\s.
Noi
ael
.s.
Sem
ac
.s.
Arfaxat
cccxxxix
.s.
Sala
accexxxiii4
.s.
Heber
cccclxiiii
• S.
Falec
ccxxxix
.s.
Reu
ccxxxix
.s.
Same
ccxxx
.s.
Nachor
clxuii
.s.
Tara
lxx5
145
1 n add. above line, = arna aictis. 2 add 7 row mallach, Rawl. 3 r add. above
line. 4 sic. 5"6 in col. sic.
6 [SEX AETATES MUNDIj [2b15-46
Tara .iii. meic les .i. Abraam. Nachor. Aran, mac
dond Aran sin Lóth ro batar dawo di ingin aci .i. Melcha
7 Iascha di ingin Aráin meic Thára sethracha do Loth1 7
150 is inund Iascha 7 Sarra 7 atbath Aran rena athair .i. re
Tára 7 is hesein cetmac atbath rana6 hathair far nilind 7
is and atbath i nÚr Caldeor/m anW atbeir in fili goede-
lach sin.
Cetmac as2 marb riana athair
155 innisfet tria bard( )3 brecht.
Aran mac Tára meic Nachair
iarna( )c//ur4 tar in recht10
Abraam 7 Nachor tucsat da mnai .i. Sarra 7 Melcha.
di ingin a mbráthar fein .i. di ingin Arain meic Tára.
160 Tuc ém Abram Sarra dianid comainm Iascha. Tuc im
Nachor Melcha rue Melcha uiii. m^cu do Nachor it he
so a n-anmand side .i.5 Hus. Buz Camuel. Chaseth. Azau
Feldas Iadilafac. Bathuel. is uadside rogenair Lauana
7 Rabecca.b Husc mac Nachoir is úad lob. 7 is dia sil
165 Buz( )G Balam in drui. Camuel da.no athair Sirorum
eside. Caratben Nachar .i. Roma is iside mathaiir7 Tabe.
7 Goom8 7 Thaas 7 Maachai.
Dend ais tanaise9 connici so anuas.
Den tres ais so sis ifechtsa10
170 In tres aes in domain is e so lin bliW//a10 fil inti
.dccccxlu .i. o gen Abraim9 co gabáil ríge do Dauid i Tir
Caldeor u m. 10 | n
» gl. (ilius [A] b felia [A] • 1 Chus. [A]
1 LotK, MS. 2 Cetmac as, in the text, remainder in margin, barely legible.
3 d fairly certain, following letter like n, read bardne ; BB. &* LB. I I3b 5 have
briathraib beclit. 4 cut away, iarna rachor asin recht, LB., BB. 5 om. Facs.
6 end of line, MS. mutilated, something probably lost, 7 (?) om. Rawl. 7 sic MS.
8 second letter indistinct, Gaom Rawl. 9 only legible against the light, ai barely
traceable. 10 very faint. ll breaks off, following leaves lost.
[ 7 ]
3a-t [LEBOR BRETNACH]1
Acht cena ol se. a rí failsigfitsea firinne duitsiu. 7 3a
iarfaigim dona druidib ar thus Cid atá i foluch
fond erlar sa inar fiadnaise. ro ráidset na druid nochon 175
etammar ol siat. Rofetarsa ol se. atá loch us« and.
fegtar 7 claitev. ro claided 7 frith. b A fáthe ind rig ol
in mac abraid cid atá i mmedon ind locha. Ni etamar
or siat. rofetarsa ol se. atát da clárchiste mora and in-
agid tagid y tucthar as. 7 tucad ás. iso
A druide ol in mac abraid cid atá etir na clarlestraib
út. 7 ni etatar. rofetarsa ol se. atá seolbrat and y'2 tuctar
as. 7 frith in seol timmarcte etir na da chlárchiste.
Abraid a éolcho ol in m^c cid atá i mmedon ind étaig
út. 7 niro recratar. ar niro tucsatar. Atat dá crúim and íss
ol se .i. cruim derg 7 cruim gel. scailter in t-étach
ro scailed in seolbrat. ro batar na di chruim ina cotlud
and. roráid in mac fégaitsi i ndignet innose na biasta.
Atfaracht each dib co araile co rabe cechtar de ic sroiniud
araile 7 co rabatar ic imletrad 7 ic imithi 7 noinnarbad 190
in chruim dib araile co medón in tiúil 7 in fecht n-aill
coa imel.
Dorónsat fa thri fon innasin. In chruim rúad trá
ba fand ar thus 7 roinnarbad co himel ind étaig. In
chruim taitnemach im ba fand fo déoid 7 ro teich isin 195
loch 7 rotinastar in seol fo chétoir. Ro íarfaig in mac
dona druidib innisid ar se cid follsiges in t-ingnad so.
Ni etamar ar siat
Dogensa ar in mac a follsigud dond rig.
» afn add. bet. columns by later hand. h in loch and add. in marg. by a later hand.
1 Acephalous, four leaves being lost. This leaf has the signature
serted later.
8 [LEBOR BRETNACH] [3a"-3b35
200 Is é in loch flathius in domuin uile. is e in seól do
lathiusa a ri. Is iat na dá chruim na da nert .i. do
nertsu co mBretnaib 7 nert Saxan.
Do nertsu in chruim ruad is i1 roinnarbad ar thus don
flathius. Nert Sachsan im in cruim gel ro gab in seól uile
20sacht bee .i. ro gab Iwiis'- Bretan acht bee. Coron-i;marba
3b nert Bretan fo deoid iat | Tusu im a ri Bretan eirg asin
dun sa ar ni chaemais a chumtac 7 sir Innis Bretan 7
fogéba do dun fadéin. ro raid in ri cia do chomai[w]mso3
ol se ro recair in gilla Ambróis ol se mo ainmse is é
2iosein in tAmbrois Gleotic ri Bretan.
Can do ceiii-l ol in ri. Consul Romanach m'athairse
ol se 7 bid hé só mo dun. ro leic Gorthig^/7/! in dun do
Ambróis 7 rige iarthair Inse Bretan uile 7 tanic cona
druidib co túascert Inse Bvetan .i. cosin ferand dianid
2isainm Gunnis 7 rochumtaig dun and .i. Caer Gorthi-
gernd.
De chathaigecht Gorthemir.
Iar tain tra atraracht Gorthemir coscrach mac Gorte-
gern cona brathair i n-agid Égist 7 Orsa 7 rochathaigsetar
220 Bretain maroen ris co hajrmas- Coro innarbsat Saxono
co hlnis Teneth. 7 ro gabsat Bretain forro fo thri in
n-insi co toracht cobair chucu asin Germain. 7 rocha-
thaigsetar fri Bretnu each la tan ba leo. Tan aile ba
forro 7 dorat Gorthemir cethri4 catha doib .i. cath for brú
225 Derguint. 7 cath for bru Rethere Gabáil 7 is and
dorochair Ors 7 Catigernd mac Gortigern. 7 cath for
bru Mara Icht 7 taifnitir Saxain coa longaib 7 cath for
bruaig Epifort. Marb iin Gorthemir iar n-amsir bic 7
atrubairt fri Bretnu gair ria n-ec a adnacul for bru in
230 mara 7 ni ticfaitis Gaill etir hi n-insi iar tain. Ni dern-
Iwo letters erased. - sic MS, 3 w-stroke om. l asp. om. Facs,
3b35-4a31] [LEBOR BRETNACH] 9
satar Bretain sin. Atraracht nert Saxan iarsin ar ba cara
doib Gorthigern a los a mna
Dorala iíii íar n-éc Gorthemir 7 iar sid Egist 7
Gortigern doronsat Saxain mebuil for Bretnu .i. Bretain
7 Saxain do thinol i n-oenbaile ama/ bid do sid .i. Égist 235
7 Gorthigern fá chomlin cen armaib icechtar4 n-ai. acht
tucsat Saxain scena etarru 7 a mmaelanu 7 ro marbsat
na Bretnu | bátar and sin acht Gorthigernd a oenur 74a
rochenglatar Gorthigern 7 dorat trian a feraind dar
cend a mna .i. Alsaxum 7 Sutsaxum 7 Nitilsaxum. 240
Noforcanad im German inni Gorthigernd coro leced a
mnai .i. a ingin. ro theig//1 7 ro folaig ria German co
clérchib Cretan isind erund dianid ainm Gorthigernian
7 dochuaid German co clérchib Bre/at/ 7 ro boi .xl. lathi
7 aidc//e2 and. 7 dochuaid doridisi Gorthigerng*5 for 245
teched na clerech coa dun *lj dochoid German]3 inna diaid 7
robátar trí lá 7 trí aid/zchi1 i n-aine and sin 7 ro loisc
tene do nim inní Gorthigern and sin cona uile muintir.
Atberat araile is do dercuiniud atbath for fainiul a
Hue i Hue. Atberat áano araile is talam rosluic ind adaig250
ro losced a dún.
Ro batar im tri meic oca .i. Gorthigernd is eside
rochathaig fri Saxanu. Catigern Pascent. is doside
dorat Ambróis rí Brcían Boguelt 7 Gorthigerniam5 iar
n-éc a athar Faustus noem .i. mac a ingine 7 German 255
ro mbaist 7 ro n-ail 7 ro forcan. 7 techtaid cathraig for
bru Srotha Réin. Newnus asbert so.
Fermáel fil innosa for ferund Gorthigern meic Teudu-
bri meic Pascent meic Guodicattv- meic Morut meic Eldat
meic Eldoc meic Paul meic Meprit meic Briacat meiam
Pascent meic Gorthigern meic Guitail meic Guittolin meic
Glou.
Bonus 7 Paulus 7 Mauron tri meic Glou. is eside
1 mark of asp. over media due doubtless to retracer. - mark of asp. over d in MS.
3-3 in ras. with 7 do in marg. [H] 4 sic, for ic c. 3 Gorthigerniain Facs. u sic.
10 [LEBOR BRETNACH] [4a"-4b22
dorone Caer Gleu1 .i. Glusester for bru Sabrinne.
265 Dochuaid German día thir.
Patraic tra ind inbaid sin i ndaíre i nHerind oc
Miliuc. isind amsir sin ro foided Pledias dochum nErend
do preempt doib. dochoid Palraic d'oglaim fades, coro
leg in canoin la German. Roinnarbad Pledias a Hérind
270 7 tánic corofogain do Dia i Fordun isin Mairne.
Tanic Patraic dochum nErend iar foglaim 7 ro baist
firu Herend.
O Adam co bathis fer nErend .u. ceo xxx. ferta tra
Patraic do innisin dúibsi a fíru Hérend is usee do loch
275 insin. I
4b Rogab tra nert Saxan for Bretnu iar n-ec Gorthi-
gern 7 rogab Octa mac Egist rige forru. Araide no
cathaiget6 Artúr 7 Bretain riu co calma 7 dorat dá cath
dec doib .i. in cetchath i nlnbiur Gléir. In tanaise 7 in
280 tres 7 in cethramad 7 in coiced for bru Dubglassi in
sesed for bru Basa. In uii. i Caill Calidoin .i. Cait Coit
Cledeb. In uiii. in Les Guinneain. Is and sin roimmar-
chuir Artúr deilb Maire fora gúalaind 7 ro teichsetar na
págáin. ix. i Cathraig ind Leomain. x. in Robroit.
285 xii. is and\s/i/e ro marb lam Artuir .xl. ar ocht cétaib i
n-oenló 7 ba les coscor intib uile.
No chuinchitis im na Saxain 6 Germain fortacta doib
7 rigi forro co dia3 is eside cétrí ro gab úadib ifós in
Bene roic4 .i. fri Umbra atúaid. Ida mac Euba. Eanfleth
29oingen Eduni toisech riam robaisted do Saxanaib i nlnis
Bretan.5
1 o suprascr. - d suprascr. 3 sic SIS. for Ida. 4 sic, for Beornicia.
3 remainder of column left blank. 6 sic.
[ 11 ]
5a1"30] [AMRA CHOLUIM CHILLE]
LOC dond remoculsa chetus Druimm Ceta ar is ann 5a
doronad in mórdáil Dromma Ceta. In alio locó im
doronad corp ind immuin o sein immach ut post apparet.
I n-amsirÁedae meic Anmerech dorigned. Ferso Dalian 295
Forgaill do Masraigib Maige Slecht.a Tucait. ar rocht-
ain ríchid dó féin 7 aliís per se. Tri tucaite uero ara
tanic Colum Cille a hAlbain i nHérifz/Jd1 in tan sin .i. do
íuaslucud Scannláin móir meic Cind Fáelad rig Osraire
fnisi3 ndeochaid i rráthaiges. 7 do astud inna filed i 300
nHérind ar ro bas inci;marba4 ara tromdacht. ar no bid
.xxx. i cléir cac olloman 7 a xu. i cléir each anraid 7 do
sidugud eter firu Hérenn 7 Alban im Dal Riata. 7 is^
atberat nocon-acca Colum Cille Eriwn in tan sin ar no
bid bréit dara suilib 7 \sed fott-ra sein ar ro gell remi 305
sein ic dul taris na fegbad Erind o sein immach. d/crns.
Fil suil hglais
fégbas Eri?m dara hais.
noco n-acébá íarmothá
firu Érend nách a mmna. 310
Co tudchaid iaram Colum Cille isin n-airecht ocus
co n-érracht sochaide remi do fáelti fris.b
Mad iar senchas ele iííi ni erracht nech remi acht
Dowmnall m^c in rig ar atrubairt in rí coná \\e\rsed
nech remi ar rofitir aní immo tánic 7 nirba maith leis a3i&
» gl. .i. i mBreíni Cownacht [M]
b Quatrain written along the upper marg. over first line of each column [M] :
Cetracha sacart a lin. | fichi epscop úasal brig. | resin salmchetal cen
acht I cóeca deochain tricha mace.
1 n-stroke om. *siC,forOsx?C\g<z. 3 sic. 4 sic, for ica n-.
12 [AMRA CHOLUIM CHILLE] [5a30-5b21
thichtain ar nírbo áil leis astud na filed t tuaslucud
Scannláin. Conid and sein ro bennach Colum Ciile inni
Domnall ar robo airmeta connici sein. Gorbu olc lasin
rigain a bennachad ar robo lesm^c di é goro fergaig in
32oclérech fria co n-érbairtsi frísin clérech romór in chor-
raigecht fora tai. is cet duitsiu ar in clérech bíth for
corraigecht ]fora tai. is cet duitsiu ar in clérech bíth for
corraigecht.1 Conid and sein ro soadsi i cuirr co ragaib a
5bhinailt for athisiugud in chlérig. corosaidside | hi cuirr
325 ele. co filet na dá chuirr sin o sein ille i nDruim Cheta
ut alii dicunt.
Táncatar íarsein na íilid isin n-airecht 7 dúan molta
léo dó 7 aidbsia ainm in chiuil sin 7 ba céol derscaig-
thech hé ut Colmán mac Lénéne dixit
330 bLuin o cheolaib uingi o dirnaib0
crotha ban náethech óc crothaib rígna.
rig ic Domnall dordd ic aidbsi
adande oc cainnill colcf oc mo choilcse
7 i n-óenecht dognítís in ceól sin. Co tánic míad
335menmandon chlereoch corbo lán in t-aér húasa chind ó
demnaib coro failsiged do Baithin sein 7 coro chairigs/i/e
in clérech 7 co tuc in clérech far sein a chend fo choim 7
co nderna athrige 7 co túargaib iarsein a chend asa
choim 7 co róemid ceo mór dia chind 7 coro scailit as na
34odemna riasin céo sin. Da cét dec da«<? lin na filed ut
dixit q?ndam.
Fecht do Mael Choba na cliar.
ic hlbur Chind Tráchta thíar.
Da cét dec filed fosfuair
345 resin n-ibar aníarthúaid.
a .i. corus cronain [M] b .i. deróli na luin i farrad2 na nela [M] c [in
marg.~\ .i. dirna ainm tomais moir t oc dirnaib [M] d .i. deroil each céol i farrad
aidbse [M] e .i. deróil oenchainnell bee lii farrad cainle more [M] f .i.
claideb [M]
1-1 sic, dittography. "• farad Facs.
5b2I-6a3] [AMRA CHOLUIM CHILLE] 13,
Coi/^med teóra mblíadan mbind.
dorat dóib Máel Coba in cing.
méraid co lá brátha báin.
do chenéol delbda Demáin.
Corofost Colum Cille iarsein na filedu 7 co n-erbairt 350
fri //Aed.
Cormac cain buicha neoitb
nua molta crina0 seoit.
is eci ro legus roth1 cráedd
cein maire molthiar. mairg áerthiar Áed 355.
Cain in súg asa saeraigthib sugthiar
mairg in íath ecnairc airthiar.
Arad clothf cain in réim riadait8' bih
dofúarthet1 maini molthaidi.
Dorónad coindmed na filed iarsein fo Érind 7 ro 36»
digbait iarsein a clíara .i. xxiiii. i cléir ind olloman 7
xii. i cleir ind ánraid. is iarsin bai Colum Qille icuin-
chid2 Scandlain for Aed 7 ni tardad dó. Co n-erbairt-
sium da.no fri Aed is e nongébad a assa imme imm
iarmergi cebé bale no bethj 7 ro comallad amlaid. 365
Colmán mac Comgelláin im is é rue in mbreith eter hru
Erend 7 Alban 7 do DálRíata áoside. 7 is ris dorigni
Colum Qille \ in mbáide in tan ropo lenam bee in 6a.
Colmán ut dixit
A chub/« con 370
a anim glan.
aso póic duit
dale póic dam
a .i. ro bris .i. maith ro bris fein in cáininne [M] b .i. gainne [M] c .i. tiagait
as [H] d .i. filidecht [M] e .i. mad genair [M] f .i. ut dicitur i nlmacallaim
in da Túarad .i. altram cloth .i. foglaim ecse. cluith do thur.i. intí icambi aenech do
thúr [M] s .i. radit .i. [M] [marg.'] h .i. ut dicitux daw ongai^- etitra .i. etar a;-d
.i. dam allaid .tad (?) t riagdai .i. dieithard [Jil] ' .i. marit [H] J \marg^\
bithcé .i. bet(ha)3 centarach4 [M]
rath Facs. - sic, for ic cuindchid. 3 sic Facs., now Meg. * centaradi Facs.
14 [AMRA CHOLUIM CHILLE] [6a*-30
7 asbert Culum Cil/e is é dogénad síthugud eter firu
375Érend 7 Alban. 7 is i breth rue// a fecht 7 a slóged la
firu Erend do grés ar islóged1 la fonnaib do gres. a cain
7 a cobach la firu Alban. 1 a mmuircoblach nammá la
firu Alban ó sein immach im la firu Herend. Tanic
iaram Dalian ardollom Wérend in tan sin do acallaim
38oCholum4 Chille. Conid and rogab in remfocul dó. 7 ni
reléic Colum Cille dó a dénam secha sein co ndernad i
n-amsir a éistecta ar asbert fri marb bas chubaid 7 is
dochendaib2 ro thriall Dalian a dúain do dénam. Do-
rairngert trá Colum Cille do Dalian i//nmassa 7 torthe
385 in talman ar in molad sa 7 ni ragaib acht nem dó féin 7
do cech óen no ngebad ca<:// dia 7 dofucébad etéT chéill 7
iogur ut quidarn dixit
Amra Coluim ca<r// dia
cepé nod geba co follan.a
390 rosia in findlaith fia
ro ir Dia do Dalian.
Tri comartha im dorat Colum Cille do in tan dogénad
.i. marcach eich alaid no innisfed dó étsecht Coluim
Chille 7 in cetna foccul no ráidfed in marcach commad
395 hé tosach in molta 7 a suile do lécud dó céin no beth ica
dénam. Ic Ath Féne d&no i mMide doronad in molad sa
ut Mael Suthain dixit. Adfét im Ferdomnach comarba
Colu/?;/ Chille is far Slige Assail ro canad ótha Dun na
nAirbed cosin crois ic Tig//3 Lommán
400 Anamainb eté-r da nin inso .i. nin i tossuch in moltai
7 nin ina deriud .i. ni discéoil 7 nim uain. 1 is gobul di
.i. recne0 dechubaid .i. dá son t a tri do tinnscetul o
áenfid beos .i. diaid i ndiaid 7 son o fid is écsamail ina
diad .side.
a .i. eter ceill 7 logur [M] b .i. ansomain .i. somain án .i. airdairc. 7
isind immund tis atá ind anamain [M] c .i. ré cantana dechubaid im fil isind
remfocul .i. neit 7 méit. [M]
1 sic, for is slóged. 2 chendnaib MS. with punctum delens over n. 3 mark of
asp. later. 4 sic.
6a*°-6b25] [AMRA CHOLUIM CHILLE] 15
Dia dia. 7 rt. Is airi emnas in cétfocwl arabela 1 ar405
lainni in molta ut est áeus dév/s mens. 7 rt. Is é im a
ainm sein lasin Góedel atherruch i riguth rignáth | ar6b
bíti tri quale cosmaile labartha ic filedaib na Goedeilge
.i. a atherruch i riguth riglát 7 a insimqd. 7 a diabul 7
is í so aichne cech ai dib. Is é in t-aitherruch q«ide?« 410
emnad óenfoc/^'l i n-oeniniud1 isind runn 7 cen lenamain
dé o sein immach. Is é im a insemod a innisein o mud
inund .i. in t-óenfoc«l do rád co mm^;/ic isind rund co
n-etartaidecht focz^l ele etarru. ut est hoc .i.
Ric in sithbea sitlas mag 415
ric in dam trí cóecait glond.
ric in gillab gusmar gand
foracaib Cú Dínisc donn.
Is e im a diabul .i. a filliud .i. do emnad ut est hoc .i.
Agur águr iar céin chain 420
bith i péin phein ní sith sith.
amfl/ each each co bráth bráth
in cech thráth tráth cid scíd/z2 scíth.
Da email dib so isind remfocwl so. Aterruch i
íiguth ngnáth 7 a innsimod. A insemod im namma425
fogabar i curp ind immuin.
DlA DIA DORROGUSd ria tías inna gnúis
.i. atagur Dia Í gudim dia ríasiu thías ina gnúis Í in tan 1
ind inbaid tias.
CULUe TRÍA NEIT.f 430
Fortched Í formolad fil hie 7 conna bitis gnee fortcheda
a .i. in dúan [M] b .i. CarpH mac Con Dinisc [M] c episiuxis nomen
huius speciei secundum Donatum .i. geminatio eiusdem uerbi \n eodem uersu sine
aliqz^a dilatione ut me me3 assum qui rt3 [M] d .i. is ró .i. is mór atagur Dia.
i dorró .i. ro thogus rúamnad and. [M] e .i. cul .i. carpat [M] f .i. cath [M]
1 sic. 2 sic d, due no doubt to retracer. 3 faintly traceable.
16 [AMR A CHOLUIM CHILLE] [6bJ5-7a10
foi sin dichned 7 dochned 7 cennacros ut qz/idam dtcunt.
bid da7io néit .i. guin ut d/citur
ro bé do lecht1 i farthea
435 iar do néitb séol siraichthe.c
ructhar i cappd i ndiaid phille
do raccf a scáils día coemchill
.1. amíz/ téit carpath serda tré chath corop amlaid
dech m'animsea tria chath nemna dochum nime. Culu
440 .i. fortched1 sund incond2 ilid. ar is cul in foc«l gnáthach
acht ro thuill in fili .u. sund do línad na filidechta. 1 do
dúaichnigud3 na foc?/l tria digbail 7 tria tórmach 7 tria
inchumscugud do dénam intib 7 atát trí gnee fair .i.
dichned4j 7 dochned 7 cennachros. Is é in dichnedk a
445 chend do gait dond cu\" 7 cen ni ele ina inad ut dixit
poeta.
Dál ro dálus mór in baes
isind arus huas Druim5
7a6 a mmo chomdiu a ri .ru. rá.1
45o bui bium ba bés ni thias.
rú rá. is e in desmerecht and sein. ar is run ran rodlecht.
ise uero in dochned." da cend fair .i. a chenn féin 7 cend
ele. 7 commad é a diles in litter dédenach ind ocut\ do
emnad ama/ dognethea benn dondi as ben ut ázeitur
455 La mac' fir néit0 fadb corcrap
téit dáig dedemin.i ni tercda.
forruim1 tend.8 do chrund ochtgac
gnath cenn í c//rub Chon Echtga.
» .i. i mmochai [M] b .i. iar do guin [M] e 1 sirarde [M] d .i. i carr [M]
« .i. eicli [M] f .i. do ben [M] e .i. a fir [M] h í claideb [M] s .i. deichned
speciality [M] J t declined [M] k .i. dicennad [M] ' .i. run .i. rathmar
sa [M] m i bi [M] » i in declined [M] ° .i. guin [^l] p \marg.~] ut
dicitur Á. ( ) .i. ( )orb'v )a ligaib [M]8 <J i dinéim [M] r .i. ro gon ; [infra
lin.} t .i.8 ro furmi [M] 5 .i. laech [M] l .i. do crund gai i mbít ocht láma [MJ
1 1 corr. in ras. from b. 2 sic. 3 supply a luirg. ar is inunn fortched 7
fordorchad. ar is ed bis hi fortched temligud 7 duaichnigud, Rawl. 4 ch corr.
from g. 5 supply Lias. 6 This leaf, subsequently bisected, is now repieced^
1 MS. more like lain. 8 om. Facs.
7a10"45] [AMRA CHOLUIM CHILLE] 17
Commad hi rét no béth in desmerecht hie .i. a chend
féin for ind ir út 7 cenn neich ele ina láim acht chena is 460
i n-erlabra fégtair inna haisti 7 ni hi rét. Commad hé
in desmeirecht hie ni t^rcda ar ro tuilled da forsin foc/d
cert, acht chena increchthar sein ar ni deichned iar
ndílsi tormach sillaibi acht is formolad filed. 7 is é so a
deismerecht side. 465
Céim o lochaib do línnói
co glothaib clu nad gandón.a
techt sech eochu i cind chrice
maith bethu i mbite annón
Cade di in déchnedb isind rund atrubrummar. La 470
mac1 fir 7rl.c ni handsa tenn do dénam dondni as ten .i.
tene ardaig goro recrad dochenn 7 declined iar ndilsi
sein. Is amlaid só im dermerechtaigtir3 na hernaili sea
in aliis libris .i. dichned anv;/ atá dochusin .i. tellad a
chend dé .i. net ar is docuisnet ro bui de prius. Is e im 475
in deichned ut est maelan .i. án in cend ele. is é in chen-
nachros4 ut est senchas ar is fenchas ro bui de prius is e
so increchad na ndesmerecht sea .i. Jii dichned iar
ndilsi dig-bail silWbi 7 ni dichned iar nd5 indara de
cip ed arile. Araill and da.no is iat na focail gnátha6480
indiu dochusin 7 maelán 7 senchas iar n-arsathaib di
ata deismerechta sút ar roptar iat na focail gnáthcha
acuside. docuisinet7 7 mael 7 fencas. Is e im in cen-
nachros indiu fenchas do denam dond ocul as senchas
ar is e in gnathach. indiu senchas. ut áicitur 485
a on hk exemitw/- [M] b i in dochned [M] « \marg.~\ ( ) rethaib .i. fer
( )s.- ferr [M]
1 MS. more like lain 2 membrane cut away at shajt ofs;e Facs. 3 sic, for
desm . . * chend nachros MS., with punctum delens over d. 5 Here the scribe
has skipped a line, supply dsi tormach sillaibe acht formolad filed, Rawl. 6 sic.
1 MS. rather . . met, due to retracing.
C
18 [AMRA CHOLUIM CHILLE] [7a45-7b26
Fégsait filid Fail i fos
fenchas co féig la Fergos
7b mad far mal ca^ maige | immach
dorróische doíne Dubthach.
490 Fenachas is é in desmerecht ann sein .f. ar .s. and is
cumma dognith^r i tosuch 7 i nderiud focail in dichned
7 in cennachros i nderiud im iocail namma as gnáth
dóchned do dénam. Ni aiccem da.no ic filedaib na
gaedeilge ainm sain for digbail littri 7 sillabi. am«/
495atchiam for tormach littri 7 silWbi .i. dóchned tormach
littri 7 formolad tormach silWbi.
DlA NIME NIM REILGE I LLURGa I N-EIGTH1AR
AR MUICH DIA MEIT.
.i. ar rélad fírinni a.tbeir Día nime 1 día fis connach Dia
500 as idal. Nim reilge i llurg na ndemnab ocá ndentar
égem ar met a mmuiche.
DÍA MAR MO ANACCOL DE MÚR THEINDTIDE
DÍUDERC NDÉR
.i. mór Dia domm anaccul ar immed in tened bale i
505 teilgití?r déra co cían ico déicsin .i. <\uia fit mur immed
ut dicitux
múr immed tall isind recht
coph búaid is briathar lánchert.
Dú bale dú dúthaig lat
510 cul comet is cul carpat
diuderc da.no nomen compossitum 6 latin 7 scotic. diu
.i. incían derc .i. súil ut diy.it Gránni ingen Cormaic fri
Find.
Fil dune
515 rismad bude 4em diuderc.1
ara tribrindc in bith uled
a meicc Maire cid diúbert.
a .i. declined iwles [M] h i in deniain dianid ainm enégthíar ar méit a niuche
[M] « t dia tibrind [M] d } mbude t hule hule [M]
7b27-8a8] [AMRA CHOLUIM CHILLE] 19
DlA FIRENa FÍROCUS CLUINES MO DONUAILL
DO NIMÍATH NÉL
.i. Dia Fíróen X Día na fírén. fírocus .i. quia est dé?ws520
ubique 7 prope omnibus inuocantibus eum. Mo do-
núaill .i. mo do núaill .i. núall mo chuirp1 7 m'anma iar
nelaib co íath nime. 1 núall fetarlaice 7 nufinad.2 1 mo do-
nuaill .i. mo dó nuall .i. mo núali dó .i. do Dia. Bid
da;/<? iath mind 7 iath ferand ut dicitur 525
¥6 ainm do maith is do miad.
Fi ainm 3d'ulc 7 d'anriad."
án fir is ni forus fand
iath mind 7 iath ferand.3
De mestitia 07/2wium rerum m morte Columbae t de53o
exitu Columbae4
Ni DISCÉOIL0 DUAE NEILL
.i. ni cen sc( )5 1 ni dis in seel °t ni dis in scél6 d'uib
Néill. Colum Cille do éc. 1 duae Néill .i. doínui7 Néill.
t ni disceoi/ Á. ní dáthe scéoil .i. niba seel do duid .i. 535
clothaigfit/«y.d I
Ni UCHTAT ÓENMAIGE MÓR MAIRGe MOR DEILM NDIO- 8a
LAING
.i. ni do oenmaig as uch i as íachtad sed tótís ca^zpis
Is mairg mór estecht Coluim Chiile deilm .i. is mor in 540
•crith 7 in cwwsugud8 tánic isin nErindla hestecht Coluim
Chiile .i. quia fit deilm .i. torand t throst ut áiciíuv
Atá ben is tir
ni apar a hai[w]m.9
maidid esi a deilm 545
ama/ chloich a tailm.
» .i. a oenur as firen. t firén hé cen peccad [M] b t 7 d'etiiad [M] » amrat .i. ánum
fil and óndí as ámus éc atá. amrath di .i. ecrath ar is e Colum Cille 10 rath anduas.
sMter eendaire rath [H on I. 41, left blank by A. ,] J icluinfither [M]10 <■ .i. miserg [M]
1 only a trace o/p left, remainder cut away. - sic, (a wrong expansion o/fiad)
with adnaisi added over nad by H. 3~3 in ras. and retraced ; first half of line jg
erased. 4 final e(ae) cut away. 5 él cut away. 6"6 sic, dittogr. \ sic
MS. & LH., read domui. 8 sic, for cumscugud. 9 ti-stroke om. 10 ..fit" Facs.
C2
20 [AMRA CHOLUIM CHILLE] [8a9-10
RlS RÉ ASNEID COLUM CEN BEITH CEN CHILL.
Ris nád fir.
6 ricfa co tech a rig.
550 cóich bas lugu innia sin.
inná Finnía find serchaid.
.i. is diolaing dun in scél isind ré i n-aisnéttr dún
Cdlum Cii/e do éstecht cen bith .i. cend1 a beith i mbith i
i mbethaid cen chill .i. cen a beith i cill. ris. .i. seel ut
.555 £5/ i nlmmacallaim in da Thúarad .i. áil rig risi rédi. f i
mBrethaib Nemed ut dicitur. Ní díl dáimi risi .i. ni fil
airfitiud dáimi do seelaib oca. i combad ed bad choir
and. cen díl dámi risi .i. cen díl óegidechta in scelaigi
ar bid risi .i. scelaigi ut óixii Corp/v m^c Etaine isind
560 air dorigni do Bres m^c Eladan.
Cen cholta arb craib cernine0
cen gertd ferbbac fora n-assa athirnif
cen adbag fir fo druba disorchih
cen díl dámi resi1 rob sen Brisse.
565 7 is í sein cétáer dorónad i nÉrinn.
COI INDIA. DUÍ DO
.i. coi .i. q?iomodo india innisfes .i. cia cruth innisfes
dui de. t coi .i. conar .i. cia conair innisfes dui dé. i robo
dui cech dune ina condelgsom co India.
570 SCEO NERA
.i. sceo 7 céo 7 neo trí comaccomail góedelge .i. cid
Nera mac Moraind I Nera m^c Findchuill a sidib ni
chóemsad a asnéis t robo dui side i n-athfegad Chohiim
Chide.
575 In FAITH DÉ DÉ DE SION SUDIOTH IS NU NAD MAIR
.i. is nu atbath in faith Dé ro suidestar for deis in
a .i. cen hiad [M] b i for [MJ c .i. clár [M] d .i. cen loim t cen geilt
[Mj « .i. bó [M] f .i. lóeg [M] s .i. cen tech [M] h .i. adaig [M],
.i. scelaigi [M]
8a40-8b31] [AMRA CHOLUÍM CHILLE] 21
Sioin nemdai. i da.no in faith Dé noaisneded in sudigud
bias i n-iatha Sion. i in faith ro sudestar for deis Dé in
Sion.
Nl MARTHAR LEND 580
.i. ni marthar ocund t ni fil mórath ocund hifechtsa
i ni fil nech diar mórad ocund.
NÍ LES ANMA AR SUI ARDON CONDIATH |
.i. ni fil ocund nech lessaiges t soillsiges ar n-anmain 8b
ifechtsa ar atrullaí úain i n-iath cain ar sui. t condio .i.585
sallim .i. inti nosailled o forcetul bréntaid ar cinad 7 ar
targabal. i ni lesaigend ar n-anmain ar sui ar ro foilged
erond .i. cond( )l
CoNROETOT BIU BATH
.i. inti nochometed. t nocométad2 ar mbiu atbath3 1 590
inti nochometed ar mbiu co cain atbath
Ar don bath bo ar n-aircend adilg( )ih
.i. atbath airund inti omba irchend ar n-áilgius
dligthech ar dobered dun cech ni ba ail dún co gligthech5
i inti bá airchend fri airchesecht ar n-adlaige atbath. 595
Ar don bath bá fíadat foídiam
.i. atbath erund inti nod faidmis co ar Fiadat .i. co ar
nDia maith .i.-ar teged a spirit for nem cec dardain
ArA5 NIN FISSID FRISBERED ÓMNU HÚAIN
.i. ar ni bered inti dobered fis síth dún i fis áith cona600
bid imecla ocund. f in fisid téged úain i n-ia( )°
Ar ntn tathrith doslunend focul fír
.i. ni aithred//end7 cocund inti no rethed úain 7 no
sluined fir focuil t ni thic diar tathreos .i. díar sésugud
Ar nin forcetlaid forcanad túatha toí 600
.i. ar ni mair in forcetlaid non forcanad na tiiatha co
mbitis inna tost t no forcanad tuatha im denam toi. t in
» .i. hi tir [HJ '■ .i. dliged [M]
' margin cut away ; probably conditus est, Stokes. 2 cométed Facs.
1 aetbath MS. with e expwicted. x margin cut away, read adilgen. 5 sic.
'final th, and part of a cut away. '• sic MS., d (for t) no doubt due to retracing.
22 [AMRA CHOLUIM CHILLE] [8b31-9a9
forcetlaid no forcanad na tuatha batar im Thai .i. ainma
srotha i nAlbain.
010 HUILE BITH BA HAE HE
.i. robo lesseom in t-ule bith i dano is intirecht
fégthair and .i. he .i. tniag .i. is truag atat atrebthaide
in betha robo lesseom. Ms crot cen chéis iatside 7 is cell
cen abaid1
615 IS CRUIT CEN CEISb IS CELL CEN ABAID
.i. céis ainm do chruit// bic bis i comaitecht chruite
more hi comsinm. i ainm don delgain bic fostas in téit
hi mmude na crote. i dona coblaigib. i ainm don trom-
thet. t isi in cheis isin chruit ani chongbas in lethrind
9acona tétaib inti. ut dixit poeta Ros mac Find | c cecinit.
621 1 Ferchertne file.
Ni celtd ceis ceol de criiit Crabtenee
coselastar2f for sluagu suanbasB
consert coibnius eter sceo Main Moriaet11 macdacht
Morca1
625 ba mo lé3 cech log LabreicU
ba binniu cec céol in chrot
arpete Laibraidk Loingsech Lore
ciarba docht1 for rune in ri
630 nirochelt ceis Craiptini.
Prim 7« capitulus huic usque canitur
:> in marg. t sig'ge ( ) [M], remainder cut off b .i. ceis coi astuda. i coi a iisin
ciúil [M] c [marg. sup.] Is carad4 lega íii léis/ is carad4 smera ri smúais./ is amrim
ri c;v/it cen chéis/ sinni d'éis ar n-argain úais. [H] d .i. niro clieil Ros mac Find
I Ferchertne fill [M] e .i. cruittire [M] ' .i. doiat [M] e .;. bas cotolta5 [M]
II .i. proprium [in marg.'] .i. Mori a th in gen Scoriath ingen rig Fer Morca isi 10
charastar Labraid. [M] ' .i. proprium gentis [M] i A. labrad do Loingsiuch
ar ba balb [M] k .i. Labraid l.omgsech mac AWelln meic hoegairi meic Ugaini
^lóir [M] ' .i. ciarbo balb remi sin [M]
1-1 sic, out of place. 2 sic, for conselastar. :i letter erased after e.
4 sic, for scarad, 5 codolta Facs.
9a10-36] [AMRA CHOLUIM CHILLE] 23
De ascensione eius in caelum.
ATTRUIC ROARD TRÁTH DE COLUM CUITECHTA
.i. atraracht co roard Culum in tan tánic cuitechta
Dé ara chend .i. angil Dé. 635
FlNNETHAL FRESTAL.
.i. is firm t is taitnemach in fethal día táncatar
frest/^al i is finn in sídlaith tánic i {vestal Choluim Cilk
.i. Axal aingel cum ceteris angelis.
FlGLIS FUT BAÍ 640
,i. dorigni figill in fot ro bai uul uita .i. dá cét dec
slechtan leis cack lai acht i sollomnaib tantum comtar
léri a asnai triana bla lin ut dixit poeta
Glé no laiged isin ngeima
ina ligu bá mór sáeth. 645
slicht a asna triana étach
bá léir dána séted gáeth.
Baí sáegul SNEID.b
robo garit a saegul. .i. uii. blW>/a lxx. ut dixit in
file. 650
Teora bl'iadtia. boí cen lés
Colum ina dubreclés.
luid co hainglib asa chacht
iar .ui. bliadfiaió Axx.
BaÍ SÉIM SÁTH 655
.i. ba becc a saith .i. ba bec domeled t ba bee a hasad
Baí sab súithe cec dindc
.i. roba sab daingen no soad cech niummus t robo
suiabb t sabb cech denna .i. cecha airechta cosa ricced
Cotum Cille i ba soabb i suthemlacht cech ber\a.i co660
clethi. t robo nertmar isin tuithe co riacht co clethi.
a .i. isin n«aiií?/« [M] b .i. súail 1 bec } diriuch2 [M] c i uas. i in .i. ba suithe
in each dindsenchas [M]
1 sic. 2 asp. om. Facs.
24 [AMRA CHOLUIM CHILLE] [9a36-9b19
Bm DIND OC LIBUR LEIGDOCTa
.i. robo bind forcetlada leigis Colum Cille.
LAISSAISb TÍR TÚAITH
665 .i. ro soillsig i ro lesaig tiri 7 tuatha i ro las de in
tir thuaid. i ro lasastar isin tir thuaid.c I ro lesaig in tir
luaitk t ropo lais é.
Leis tuath occidens
.i. lessaiges t soillsigis. t robo leis tuath occidentis |
9b .i. Eriu 7 Inis Bó Finne forsind arge .i. cutrwwa ro
67i holsig t ro lesail1 aquilonem 7 occidentem.
COTROLAS ORIENS
.i. cutrummad roba leis oriens 7 occidens.
Oc CLERIB6 CRIDOCHTAIB
675 .i. oc cleirchib na chridib fortchi. i ona cleirchib
cosna cridib forcdib ro foglaim t da;/6> ropo docht a
chride im clercecht fri each.
Fó DÍBAD
.i. maith a epiltiu. quia fit dibad 7 bath 7 ba 7 teme
680 ic slui[?^]d2 epilten.
DÉ AINGIL I RE ASSIDROCHAIB
.i. aingel Dé nime dodeochatar ara chend in tan
conuargaib.
fDe regione ad quam peruenit Qolum Cille 7 de pluri-
685 bus gradibus eius. secundus capitulus hue usque iucipit
tertius.
RÁNIC AXALU LA ARBRIU ARCHANGLIU
.i. ranicsom co du i tá Axal aingel i axalu .i. auxi-
lium i axalu .i. na imacalam .i. ranicseom tir i ndéntar
69oimmaccallaim -i. molad na trinote. quia dicunt hiruphin
a .i. no forcanad libru ind rechta co clethe quia fuit doctor in libris legis [M]
b Í loss i laiss c .i. tuascert nErend [M] d i ro las cid isind airthiur [M]
e 1 o clíaraib [M] ' titul [A]
sic, for lesaig. 2 w-stroke om.
9b19-10au] [AMRA CHOLUIM CHILLE] 25
7 sa.ra.phin sanctus sanctus sanctus áominus deus sabaoth.
t axalu .i. uca 7 sola .i. comsmdigud 6 latin 7 o goedilg
.i. ranicseom a oentoga .i. nem. i Axal nomen ind aingil
noaccallad Colum Cille 7 quod est uerius ut ueniebat
Uictor ad Patricium la airbriu .i. la immed. t la sluag. 695
RÁNIC ÍATH NAD ADAIG ACCESTAR
.i. ranic in ferand nád aicither adaig et[iV]L sed lux.
RANIC TÍR DO MOISE MUNEMAR
.i. ranic in tir i toimnemni Moisi do bith ar secnaid
each and is coir Moise do bith and ara ebas. 7oo
Ranic maige mós nad genetar ciuil
.i. inid bes nemgenemain ceól sed sunt semper in se
Nad estet ecnaide
.i. nad eplet ecnaide. quia mali peribunt in futuro 7
non boni. i nad estet ecnaide fri araile quia omnes705
periti sunt in caelo. t ni etat ecnaide a aisneis. i ni
etsend nech fri écnach i ni chluinet ecnaide ni a[;/]d! quia
ciues celestes officio aurium corporalium non indigent.
sed cogitation es suas introspiciunt alterutrum.
ASRALA RI SACART SAETHU 710
.i. ro la as ri na sacart a sáethu .i. i n-amsir a etsecta
ut áicitur tristis est anima 7 rt. |
Hue usque tertius 7 i// hoc quarto capitulo de mart/? io 10a
eiws co;//mewmorat//r.
ROCEHAES2 GAIR. CO MBUICH3 715
.i. rochesastar isin garitré ro bui i fos coro brisestar
cath for demon 7 domon.
Baí húath fia demal
.i. roboiseom corbo huath he fri demon t fri demal.
fri dee mali. t fri Demal .i. fri ri na lidemna4 .i. dé ondi 720
as demon mál .i. ri i demal nomen propriuw demonis
no bith ic aimsigud Coluim Cille do ores.
1 contraction stroke om. "• sic, for ro dies. 3 co mbuich in minus-
cule. 4 n add. above line.
26 [AMRA CHOLUIM CHILLE] [10ai2-10b3
DlAMBO GOISTE CELEBRAD
.i. diambo choi astuda celebrad Coluim Chille I goiste
725 airi fern .i. airet rochluned in demon guth Co/uim Chille
icelebrad1 ni lamad cor de co tairced in celebrad 7 co
n-iarfaigtis scela dó iar sein. o Chohim Chille i robo goiste
gabala don demon ro bui isin mac legind i nArd Macha
.i. mace legind notheged co mmnai clérig and .i. in tan
730 dognithea celebrad 7 offrenn iss and no theged cuci.
coro arig Colum Cille fecht and in demon ic smétiud for
in mac legin2 coro thairmisc Colum Cille immón mac
légind. dul immach robo goiste gobala di de demon
celebrad Coluim Chille and sein fri ré mile colleithmile
735 ba follus guth Coluim Chille icelebrad1. ut dixit poeta.
Son a gotha Coluim Cille
mor a binne uas each cléir
co cend cúic cét dec ceimmend
aidble remmend ed ba réil.3
740 Asa cheird cumachtaig
.i. a cumachta a chleirchecta dognidsom sein.
Conroíter recht robust
.i. cain roitir f rochomét in recht sonairt t ro chomet
recht .i. rectitudinem. robust .i. robusti .i. sonairt hé i
745 comet dirgetad
ROFES RÚAIM ROFÉS SEIS
.i. rofes roim a hadnaicthe i rofes ic Róim a ecnasom
7 a chrabud. sess .i. sofis .i. fis ecnai 7 fáitsine hi //nun4
da.no atberat araile eisseirge Choluim Chille do bith ut
750 dixit poeta. |
10b Hi co n-ilur a mmartra
diamba Cholum coemdalta
dolluid essi fo dered
conid Dun a sennemed
1 sic, for ic c. . " sic. 3 edbai- éil MS. * sic, fur nDún.
10b4"35] [AMRA CHOLUIM CHILLE] 27
Ro SUITHE DÓ DÁMAa DEACTA 755
.i. rosuidiged do aiste na deachta ar teged each
dardain ad Dominion .i. rodamad dó suithe na deachta ó
mac Dé ró etarstar1 sein. t robo i ndeacht damtha meic Dé
DeRB2 DAGb I MBAC
.i. is demin is maith intéc//3 dochuaid i i mbai .i. 760
maith i mbai siu
Ba eola axal n-aingel
.i. ba eolach i n-immaccallmaib aingel t ba eolach i
n-immaccallaim d4arigil danid ainm Axal
ARBERT BASSIL BRATHU 7C5
.i. in brath diummusa dochúaid ind i mmordáil
Dromma Cetta conid airi sein tuc Baithin testemain a
Basil do tróethad in diumais t noairbired bretha brátha
a Basil.
ARGAIR GNÍMU DE ADBSIB AIRBRIB AIDBLIB AIDBSIB. 770
.i. ro ergair imme a menmain do bith inna Dia in
molad doratsat na sloig fair t ro ergart gnimu Dé de
thaibsin na n-immed iidub duabsech 7 Ised argarg3
deseom sein in testemain a Basil 1 na bretha. aidbsi
ainm in chiuil t in crónain dognitis ermór fer nÉrend in 775
tan sin cid ed doscarad immalle 7 is triasin ceol sin
doronsat firErend do Cholum Chiiie i mmórdáil Dromma
Ceta roás míad menman ind. 6Huc usque q?/art//5c
7De scientia ei/ts \u omin parte7
RaITH RITH RETHES 780
.i. ro raithestar i tarraid dó in rith ro rethestar.
Dar cais'1 CAINDENAM
.i. donid caingnim dar cend a miscsen .i. quia fit
cais .i. miscais.
» t dana i dámtha [?>targ.~\ t dana deachta .i. deerce " trocaire. [M] '• .i. maith
ut iicitux dagdune [M] c t inima .i. eter a da á .i. a. a gene 7 a. a buis [INI]
d t dar cais .i. dar cend grada a namat .i. [M]
1 sic, for ro étastar. 2 letter erased after b. 3 sic. 4 sic, for ind.
5 sic, for argart. G'6 -written between the columns. '•-' in marg. [M]
28 [AMRA CHOLUIM CHILLE] [10b36-lla=*
785 FaIG FERB FITHIRa
.i. noíúaged i no figed brethir ind forcetail in fétha-
thair. t fithir .i. sir t amnas. bid da.7/0 ferb ic slaind tri
rét .i. ferb br'mthar ut didtut mad iar ferbaib firamraib
berlai bias bain, t is fas fénechas ic ferbaib Dé. Bid da;/<?
790 ferb bole ut dicitux turcbait ferba fora gruadaib iar
llacilbrethaib | b.i. iar clóenbretaib. bid da.no ferb. ut
dicitur théora ferba fira dosnacht .i. ros immaig Assal ar
Mog Nuadat
GALS GLUASA GLÉ
795 .i. ba gas hé ic erslocud na gluas.3 f robo gaethsum
ic gleod glefessa t gonais na glúasa co gle .i. eochair
glé Qolum Cille do rédigud glúas t chest.
Glinsius salmu
.i. roglinnig na salmu fo obil 7 astrisc i rofoglaind
goo na salmu.
SLUINSIUS LÉIG LIBRU LIBUIR UT CAR CASEON
.i. ro sluinnestar na salmu ica tichtain iarna foglaim
7 is úas in sluinnsius foi sin. t sic rosluinestar libru leig
.i. ind rechta anW rocharastar libru Eoin Caseoin. t
so,-) nirbo mo leiss libuir ind rechta do thiactain c\uam libuir
Eoin Casseoin. t ro leg Eoin Cassioin libru legis
Catha gulae gaelais
.i. rogailastar catha in croís \ cúlai as maith and .i.
ro bris cath na trí cúl .i. cath Cúli Dremni for Connachtu.
81o 7 cath Culi Feda for Colman Mor mac Diarmata. 7 cath
Cnli Rathin for Ultu ic cosnam Rois Torothair eter
* .i. fétAathir* [H] [marg.] 1 ferb ( ) .i. ( ) [H]-
>' \_Marg. sup.']
JJia ecna dia dilgud dess innisid raid ritli íethes.
Coicfa boi bia ba bind lib diad amiaib dia ainib
Sloinnid a máre si/z maig ergnaid sui siacht slicht cethrair
do chomaitlini a molta on rig Aed atnóe ule aisnid.
Dia chinud do clannaib Neill innisid innisid1 buich brón bithréil.
amrai inso in rig raid fó deóid dia degattach ni disceóil. ni disceoil
.d. n. [M]
sic. dittogr, - almost wholly illegible ; om. Facs. s sic. * k am. Facs
lla25-llb15] [AMRA CHOLUIM CHILLE] 29'
Colum.Cille 7 Comgall i gálais ro brisestar. ut d/xi/
poe/a
Mór do chataibgaelastar
for1 athair ralastar 815-
mac in mail a Main Masten
ri fer Fail adagastar.
LlBRU SOLMAN SEXUS
f ro siach libru Solman. t sexus .i. fegius ut áicitur
fenchas pro senchas. 820
SlNA SCEO IMRIMA RAITH.
imrima .i. donenna 7 ondi as imbér atá imrima raith
.i. ro raidestar sein .i. doucad in tan ticfad sonend 7
donend.
RANNAIS RAIND CO FIGUIR ETER LIBRU LEIG 825
.i. ro rannastar raind co figuirdacht eter lebraib ind
legind t ind rechta .i. nodeliged a stair 7 a sians 7 a
moroil 7 a n-anogaig.
LÉGAIS RÚNE ROCHÚAID ETER SCOLAIB SCREPTRA
.i. ro leg rune in rosuthe co fitir na rune in tan robuÍ83o
eter scolaib ic foglaim na screptra. i rosualt.i. | ainm do lib
beist bis isind airci 7 is iat so a airde side .i. in tan sceas
7 a aged fri tir domma 7 Urea isin tir sin co cend .uii.
mbliarfW i isin bliadain sin namma mad súas domma 7
mortlaid isind aeor sin. Mad sis domma 7 mortlaid for 835
mila in mara. no innised iarum runa ind anmannai sin
do doinib co mbetis inna foimtin. rosualt da.no ann maile2
don beist sin.
SCEO ELLACHT IMMUAIM N-EISCI. IMM RITH
sceo .i. ecus ro ellged acceseom cohuaim3 retha esci 840>
im rith grene .1. esci ria gran o prim co cuicid dec 7 iar
grain o chúicid dec co prim.
Raith rith la grein ngescaig
.i ropo reid dó eolas retha escai la rith na grene
1 sic, for fora. J sic, for ainm n-aile. 3 sic, for co/«huaim.
30 [AMRA CHOLUIM CHILLE] [lib15"30
845 taitnemche. is airi asberar gescach fri gré'm ar is uathi
atá sollsi dona rennaib ailib.
SCEO REIN R1TH
.i. robo éolach i rrith rénis .i. maris i commad rian
bad choir and ut diy.it Find hu Baiscne
850 Scél lém dúib
dordaid dam.
snigid gaim
ro faith sam.
gáeth ard huar
855 isel grian
gair a rrith
ruthacha rian.b
roruad rath0
ro clethd cruth.
860 ro gab gnath
giugrand guth.
ro gab uacht
ete.1 én
aigre ré.
865 e.1 mo scle.2 scél lém duib
RlMFEITH RIND NIME NECH INCHOI CECH NDIRUAIS O
CHOLLUM CHILLE CUALAMAR
.i. noairmebad retlanna nime inti no iwinisfed3 each
ní roúcos rochualammar o Cholum Chille. t noinnisfed
870 Qolum Cille dia triallad rohúais do rennaib. hue usqtie
quintal.
a..i. tondgarach4 [H] b .i. muir [H] c .i. raithnech [H]
d .i. ro cheil [H]
1 stop sic. 2 sic, with accent over c for scél. 3 sic, for no innisfed.
4 tAodgarach Facs.
llb30-12a16] [AMRA CHOLUIM CHILLE] 31
De admiration 7 carita/^ eius hie sextus ckpitulus
COICH BOI COICH BÍA BEO BADIB AMRADAIR AR IATHAIB
IRDOCHT IRTHUAITH
.i. coich roboí t cúich bias béo bad chomuasal fris 875
na^bad firfortchiu for ferannaib in tíri túaith. ar iatha/á1
irdochí .i. bá erdocht fria thuaithrá t thir anechtair in tan
conucaib a chill hi tosuch .i. Eu. irthuaith .i. frim an-
thuaith. t irdocht .i. ba erdocht hi tuaith .i. ba docht a
chobaisseom fri nech i ba docht im chobais neich. 880
ADFET CONÚ NECH NAD GOÍ GEOIN.
.i. noaisneded co rici nú inti na aithgéoin goi and
fein. t adfet fil and idem 7 uetus testamentum 7 a nnu. is
nouuw testamentum .i. no aisneded | dun fetarlaic co 12a
núfíadnaise ut dixtt angelus i monachus. 885
Maccán umal atbeir cet
Deus ei indulget.
fortgella. nú. 7 fet
i mbethaid suthain surget.
GRESS RO FER FECTHNACHU2 890
.i. ro g/-v?ssaig3 t rochemnig immalle frisna firu .i.
aingil. t sic .i. ba fechtnachu each gress4 in grass ro
ferastar Colum Cille.
FRI ÁRTHU ARCHATRU CO DOMUN DRINGTHIER
.i. fri aradu na catrach uaisli rodringestar co domun 895
.i. corba dó a somain t do5 domun .i. co dá somain .i.
cuirp 7 an ma t co domun .i. ad coelum i fri arthu archa/m6
.i. ar chatir nime coru drebraing in domun fri fidisi riagla
7 dismirechta2 noeb ar it arid dogairter ut dicitux scale i
coeli s[«w]t7 sancti. 900
1 the contraction stroke is over the i, t bearing the tnark of aspiration. " sic.
3 gmsaig Facs. 4 grels Foes. 5 over d is written c. 6 the contraction stroke
is over the a, c bearing the tnark of aspiration. 1 contraction stroke om.
. 32 [AMRA CHOLUIM CHILLE] [12a17-12b*
Ar DEO DOENACHTHA
.i. ar denacht1 meic Dé rochesastar .i. co ragbad
greim dó cesad meic De f ar Dia dognid doenacht .i.
tidnacul neich ar Dia.
905 Ar assaib rigthier
.i. is airi dognidsom ar sásad dó isind richiud huasal
RlRIR ACCOBUR A SULA
.i. ro rec ar Dia cac/i ni rob accobor riae suil na mna
7i*.
910 Sui SLAN CREAS CK/ST
.i. in lánsui sen rocretestar Cm/ i slan cen pheccad.
i creis .i. a uerbo cresco .i. ro forbrestar mntm i Crist f
dorat Crist forbairt fair.
Ceo ni coirm ceo ni sekcoll2 saith sechnais beoil
9i5 .i. ocus ni ebed coirm t ni carad coirm 7 nirbo sercad
leis co ollsaith do sechnad da.no in beoil
Bai cath bai cast
.i. ro bai cath3 \ ro boi cath .i. catholicus.
Bai carthait
920 -i. tóit Ian do déirc eseom uli t fichthe Colum Ci[l/<?o
deseirc.4]
Clothond oc buaid
.i. robo ail [i cath4] he oc breith buada do each f
clothond .i. cloch5 cloithi. quia fit ond cloch robo cloch
925 iarum cloithi each uile Colum Cille
Boi LES LAN
.i. boeseom co tabrad a lánles do each
Boi LEOR LES OIGED
.i. robo leor no lesaiged aegedu.
930 Boi obeid
.i. auidus .i. laind. |
12b Bai huasal. boi huas a bás
.i. ba fortail for bas .i. for diabul. i peccad. i rob uais
a bás. i rofitir bás uasa.
1 ard enacht MS. 2 ser coll, MS. 3 sic, MS. supply dó fri demun 7 domunr
Rawl. 4io deseirc. JJ i cath (/. j7), in ras. by H. 5 ck in ras H.
12b4-33] [AMRA CHOLUIM CHILLE] 33
Boi LIEN 935
.i. lenis .i. ailgen.
BOI1 LA CRIDE CECH ECNADA
• i. robo liaig lesaigthe cride each ecnada t robo
chaimrigthe do reir cride cec ecnada ondi as ligo .i.
cumrigim 940
Ar aiind n-axal n-acallad
.i. ar n-úasal no aicelled in n-aingel diarbo ainm Axal
t iar mind n-axal n-accallaim .i. iar n-acallaim Dé dosom
ar is ed mind n-aingel Cm/ mac Dé í a n-as dech de
ainglibba meníc dorim a n-accallaim stde ba tanaisi da//0 945
do accallaim aingel a acallaimseom.
Ba ainmne ara mbeba
.i. do ítaid atbath .i. do lugu dige atbath ar ni
chaided2 lind na biad isin blisidazn atbath acht i sathurnd
t i ndomnuch. 950
BÁ BIND
.i. bá bind a guth icelebrad3.
Ba óf.n a cherd cléirchechta
.i. rob oen dia eladnaib cleirchecht ar ba suí ba fáith
ba file í robo leor do each ind óenchert chleirchechta 955
bai oca, ut Patriots d/x//
Genfid maccan dia fine
bid sui bid faith bid file
in main lesbaire glan glé
nad ebera immarbé 960
Ba do doinib discrutain
.i. ba ansa do doinib scrútan a gnim son t commad
discréit bad choir and .i. ni chluined screit dune in bale
i ndénad a crabud .i. isin ditrub i isin dubrecles.
BA DIN DO NOCHTAIB 965
.i. imm etach
BA DID DO BOCHTAIB
.i. immi biad.
1 supply liaig ; liag Y, lig R. LH. 2 sic, fur chaithed. 3 sic, for ic c.
D
34 [AMRA CHOLUIM CHILLE] [WW-M^2
Ba nua no chesad cach tromm DIOFOTHUCII
970 .i. cach tromfotach no chésad ba anw/ nua leisseom
sein t ba truimmiu cach othaig dun in cesad nua sa ar in
Dall.
O CHOLUSt COSC TUATH
.i. o Cholum nochoisctís na túatha.
975 Ml AD MAR MUNEMAR MANN( )l
A. tiagmait ina munigin in morairmitnig sin im nem
dúinn. t dommunem doberthar ainnitiu mór do do
13achind na gnim2 so. Miad mair .i. imbed | Manna .i. in
maind. is ed atbertis meicc Israel fria manchu .i. qt/id est
•980 hoc nisi cibus celestis dommuinirnar iarum doberthar
arm i tin mor in bid nemda dosom
Nod geilsigfe ckisi' eter dligtechu
.i. no ngebasom Crist ina geilsine .i. ina munteras
eter na dligthechu. eteraingliu 7 archaingliu.
985 TRIASNA CÍAXA COTAISLIA3
.i. trisin ré cian robui ic taisled i fos .i. oc crabud.
De prudentia eins 7 lectio»^ 7 sapien//V?
ErGNAID SUI SIACHT SLICHT CÉTRAIR
.i. is ergna in sui ro siacht slicht na cetri smscelaigtke.
990 COITLUID LA DO CETUL DO NIMIATH IARNA3 CROICH
.i. is amlaid dolluidseom co iath nime iarna chesad
i fos co cetul muint/re nime 7 talman f it i4 chlais aingel
nime.
CÉT CELL CUSTOID TOND FO OGI OlFFR/ND
995 .i. rochoemestar cet cell fo chomlaintius tuinni cailig
ofirind. t cet cell cosa taet tond mara 7 cintech ar
écintech and.
1 final stroke of 'N and A broken off, read manna. 2 sic, fomgaim.. 3 between
coin Dins here t, not the usual ut\-sign. cp. note, p. 8j. ' iti MS., for it di.
13a22-13b9] [AMRA CHOLUIM CHILLE] 35
OLL NÍ NI IDAL
.i. is oil in trenfer hé 7 noco n-idlacht dognith. I oil
ani dognith do maith 7 ni idlacht. 1000
Nl ELLASTAR CLOENCHLEIR
.i. ni ailed na cliara nidligtecha1
DOELLAR FO INMUILC
.i. no fegad eat fo innib a n-uilc. i no taidled eat co
taprad a phennait cóir for each, i ba gabail ella dondioos
uasul na cloenchliara combo maith no immuilged cretim
forru i nosbliged do sallund .i. do denam sallaind.
Ni FÓET NI FUACHT NAD HERIS
.i. nirofoid nech uad do denam uilc. 7 nirofuachnaig
fein na heris .i. ni rabi fis comrairnech2 aicce. .i. heres 1 1010
niroaslaig heris for nech.
Ni AENED NÍ NÁ BUI I RRECT RIG
.i. ní dénad ni do aini acht iar nirgetaid Dé .i. nained3
i ndomnaigib. i ni airdercaiged ni acht do reir ríagla Dé.
Nand etsa BAS BITH 1015
.i. arnad etad i na bad istad do bas tria bithu t isin
bith.
Beo a AINM
.i. i fos. I
Beo a anuaim 13b
.i. a anim tall. 1021
Ad4 imbud fodruair fo recht noeb
.i. ro furestar co mbeith do fo dirgetaid na noeb i ara
fot rodrubastair fo recht noeb is airi5 as beo a ainm
i fos 7 a anim tall ar immed fodruair .i. ara fot. quia fit 1025
immed .i. fota ut d/xzV poeta
is imtherc
cos int6 abcan oc imthecht.
in t-aboc o Rus chaem Chas
nocon-é a taeb as imda .i. fota. 1030
1 sic, for indligtheclia. '-' sic, for comraircnech. 3 sic, for ni ained.
4 sic, for Ar. 5 i hook partly oblitsrated. ar\ Facs, 6 sic.t
D 2
36 [AMRA CHOLUIM CHILLE] [13b=-36
Frisbert tinu a thoeb
.i. rorithbrúi conárbo thiuch a thóeb. frisbert tinu a
thoeó .i. ro mairnestar ut dixit poeta
nech frisbert a thigerna
1035 nirbat1 ile a liberna
co rrucait namait a chend
a gabair is a dubcend
.i. a ech 7 a chlaideb ar colg 7 dubcend duo nomina
gladii stint isin tengoedilg. ut dixit poeta
1040 nir for braigt/Hb dam na bo
fromthair colg mo ruanadó
for braigtib rig foceird feit
indi dubcend oc Diarmait.3
TUIL A CUIRP CUILLSIUS
1045 .i. ro choillestar toill a chuirp .i. is e a milliud a
nemdenam.
CUILL A NEOIT
.i. ro chuillestar in gainni ut poeta dixit
in maith lib
1050 in tan asberar fir frib
a ssaiges sere saigit seoit
ni geib neoit fri nech as dil.
Nad in meic mac hui chuind
.i. cuich in mac ni handset em mac hui Chuind .i.
1055 Co\um Cii/e t nibu in meic hui Chuind gainni f neoti. \
nad maicc adnacht mc hui cheo Chuind .i. ni bui in
maicc acht bás f<?/;'bthe .i. m^c hui cheo Chuind cith .i.
ni bu iarmua acht ba hua Cuind quasi dixisset bá
soerchland cia forodomair mór o Dia
1 nirba Facs. • sic. 3 Diar in ras. cp. I. go-/.
13b37-14a26] [AAIRA CHOLUIM CHILLE] 37
CUIL DEIM DE EOT 1060
.i. ní derna de eot ní nodigbad cuil .i. ondi as demo
.i. digbaim. i de fót as choir and .i. de fuachtain.
Cuil deim de formut
.i. ni derna de formut ni digbas cuil.
Fo LIB LIGE A AI AR CECH SAETH SRETA SINA 1065
.i. is maith lib a eolchu a lige Coluim Cille ar no
lead a drucht 1 a úr ar ca^c1 ngalar no ráethnaiged2 rais
na sina .i. each sin a rathe.
Tria thuaith idlaig dorumeoin3 retu
.i. ic dul dó I tria thuaith na n-idal ro finnad a 14a
mbibdanas fri Dia co tabrad form cretim do Dia 7 ondi 1071
as reatus atá rétu.
Ar credla cairptiu
.i. is aire dorat in mes sa forru ar in carpat credal a
cuirp t ara cleirchecht ro rec a cairptiu. 1075
Cath sir soich fir fiched fri coluaim
.i. ropo suthain a chath fri demon 7 domun soich fir
.i. rosechestar firinne fiched fri culuain. no fuachtnaiged
fría cholaind i fos.
CONA REGA IN RÍGM-áC FOR DEDE DÉ 1080
.i. noco raga mac in rig .i. Colum Cille for indara
email fil ic Dia.
I N-ATHGUTH I N-ATHFERS
.i. isin guth n-aigthide .1. ite maledicti i i n-athguth
.i. isin guth fil. Aithle gotha aile remi. i n-athfers .i. niba loss
isin fers tánaise ragas acht isin cétfers .i. uenite bene-
dicti. 7 rt.
ADRADNACHT RIA N-ÁES RIA N-AIMNIURT
.i. ro adnacht riasiu tísad áes dó .i. riasiu robo senoir
7 rob amnertach ar it sé bliadna .lxx. robo lán de. 1090
Ar iffurnd i n-albu ómun
.i. ar omun iffirnd dochuaid i nAlbain. hue usque .ui.
id.
1 sic. - íáe] é with a stihscr. MS. 3 x\- stroke more like that ofm.
38 [AMRA CHOLUIM CHILLE] [14a26-14b8
De comendaticw£ laudis eius rege nepotum Néil.
1095 AED ATNOIa ULEb OLL DOINE DRO.VCHÉTALc1
.i. Aed mac Ainmerech dorat .uii. cumala don Dull
ar ainm do thabairt isin molad sa Coluim Chille 7
roiaithnestar2 Aed don Dull commad druiniu cech cetal
in cetal sa.
1100 Fechta for nia nem
.i. in tan no regad in trenfer .i. Cohim Cill^ <\uia fit.
nia .i. trenfer ut áiciiur
Fidchell Cremthaind niaid Náir
msheir mac bee do leitáin.
1105 leth a foirne d'ór buide
a lleith aile d'indruine.
Óenfer dia fairind namma
nochrenad sech2 lánamna.
Ni ANDIL
mo .i. nirbo nemdil la Dia hé acht robo dil.
Ni SUAIL
.i. nir bee hé. 3i ni handil .i. niro indil3 7 níro úaig ni
bad suail.
Ni suaig
1115 .i. niro sufuaig. |
14b Ni NIA NAD NUA FRI COTACH CONUAILL
.i. ni trénfer nac/i nua insó fri cotach .i. fri glinnigud
chotaig Conaill .i. eter tuatha Conaill ar medon. i ic
dénam a cotaig fri tuathaib ailib dianechtair i ni nua .i.
1120 nocon uil ocund in trenfer uages ni nua fri cotach
Conaill 7 ni suaig tosach na ceille sic. i da?io .i. ni fil
a .i. ro aithnestár [H] b .i. conibad ulliu [H] c .i. combad diuniu a
chetal [H]
1 mark of abbreviation more like an m -stroke. 2 sic. -V3 belonging to the
previous gloss, out of place here and i?i Lib. Hy'7n.
14b8"44] [AMRA CHOLUIM CHILLE] 39
ocund in trenfer athnuiges cotach Conaill. ni nia in
tosach s/c fri cotach conuail .i. ic sith eter corp 7
anmain.
Cluidsius borb beolu bennacht BATAR IC TOÍ 1125
TOILRIG
.i. ro chloi béolu inna mborb bátar ic ardríg Toi cid
ed bad áil léo olc do rad conid bennachad dognitis ut
fuit lalam.1
O DONIB DEIMTECHTA OC DEO DESSESTAR 1130
.i. o doinib rodigbad ic Dia2 tarrasar
AR ADBUD AR ÁNI ATRONNAI AR GART GLAN HUA HI
CATHAIR CONUAIL
.i. ara ainmni 7 ara áini ro ernai gart nglan hua
Conuaill inna chatir i huasom Codiáir moir do Laignibii35
i lleth o mathair i ar adbchlos ocus ar áini ro ernai in
gart glan 7 rt. ar ní dénadsom sein ut faciunt hipocritae
Hi cudbud cainsruith sceo magist^/? muintere.
hicudbuda .i. women doloris .i. ingiub sechi robo
chain iarum in sruith cona toimled magne cona ragbad 1140
in galar0 sein hé. ocus da.no robo maigister muintere
immon cétna f ingu sechi .i. is ifechtain3 rothogmainga
sechi hé ar immed a dan t ic udbud .i. ic fethugud adbb
ic éirniud chest na canoni. i ic udóud .1. ic dibdud ngoa i
ic udbud .i. ic foibadud .i. ic bádud cuirp Crw/ foa uil ic 1145
ofiriund. i ainm do boith légind i profir'ium loci i Ceneol
Chonaill
Fri angel n-acallastar atgaill grammataig GR£ic
.i. dognid aingel d'accallaim ocus ro foglaind gram-
mataig anW Gr^cu t no aicilled grammatacdu ocus 1150
Grécu. I 4
» {in marg.~\ i icud( )5 .i. ic fadb ( )5bad fad( )6 ( )6m ba b( )5d ( )6
Co\um tille [M] b Í ing [M] « .i. ingu eich [M]
1 sic, for Balam. - Ms. more like tna. ;i isi f.. MS., for is infechtain. 4 breaks
off; a leaf lost here. b Meg. 6 letters cut away with outer margin.
40 [AMR A CHOLUIM CHILLE] [15a1"16
15a 'ocus Co\u7n Cille t sic frecurimsea ceill atamchomnaic
dirgitetaid mo Crist cumachtaig .i. immcomairge. Finit
ami« finit.
1155 Cohan Cille ceci;/it
Dia ard airlethar
aingel indrechta
tabred dagb^rta
for ar n-imtechta.2
1160 for ar n-imrimmend
ar rxach n-elammar
ar nac/i omonar
riasam ternamar.
for ar 3dianarlib
1165 Dia domm aidbresa
Crw/ dom ditisea
Dia dom airlesena; Dia ard 7 rt. Finit amen.
Colum cáid cumachtach
a cléthib clithnimi
1170 tairi domm imnádud
archaingel Héil.
ar biastaib ilardaib
imdubaib imthennaib
ticed domm imdegail
1175 inhua Néil.
Nert n-irsi firinni
fin crothe cruthaige
1 acephalous, owing to loss of a leaf; cp. Haul. B. 502. 2 the opening stanza
written in half -uncials. 3 sic, for nd. 4 sic, for airlisea.
15a16"33] [AMRA CHOLUIM CHILLEJ 41
Comdiu cloth cobtelach
cluined mo gairm.
ar athchaib tennide ^80
ar intech n-anaichnid
admuniu móritge
- m<?zc Ethne ainm.
Ar Comdiu cumachtach
ar cond slúag sochaide ns5
ar suí ar slánicid
snadsium ar eel.
ar cend cáid comarli
ar commor moradbal
ar n-árad firinni 1190
fiadat fri nem
Nertsom sund sírsáegul
sírchóemna m'anmasa
scéo colla
céin bethir and. 1195
Colum ar thrócaire
co dora dom commairge
fomm esgairm thall.
Tair dag tair sacarbaic
mo beolu bánchoibsen 1200
sét ná bo rom.
ré domm anim
rop o lamaib Colaim
accoe a colain
cen chloine cen chol. 1205
Colum caid cumactac a cléthib
í -±2 ]
[15a34-15b"
Scél Tuain meic Cairill do Finnen1 Maige Bile inso
sís
TAR dudecht do Finnén Maige Bile cosin toscelu i tír
1210 * nÉrend i crich Ulad luid dochum laich saidbir and 7
nís relic isin les cuci coro throiscet^- ací ío domnach 7
nirbu maith a chretem ind laich. Asbert Finnen fria
muinter.2 doforficba fer maith robdídnoba 7 innisfid dúib
senchas Hérend.
15b Iar sin dosfic sruith clérich | arna bárach matain moch
i2i6feraid3 failti friu. Taít limsa dom disiurt ol se is dudchu
dúib lotar leis 7 dogniat ord in domnaig eter salmu 7
precept 7 offrend. Ro íarfaig Finnen a slonniud de asbert
friu de Ultaib damsa ol se. Tuan4 mac Cairill mesi meic
1220 Muredaig Munderc. Ro gabus for orbu m'athar a
ndisCert sa5] Tuan4 mac Stairn meic Sera meic brath#r do
Y^xtholon rob e mo lonnud tall ar thus, ro iarfaig Finnen
dé imtechta Herenn .i. ani forcoemnacair inti o amsir
Partholoin meic Sera. 7 asbert Finnen ná airbértaís bith
1225 aici coro innised dóib senchasa Erend. Asbert Tuan6 fri
Finnen is ansu dún cen brethir Dé atchúadsu dun do
imrarud.7 Is cet duitsiu trá ol Finnen t'imthechta féin
7 imthus na Hérend do innisin dun.
Cóic gabala ém ol se rogabad Hériu iar nilind 7 nis
1230 ragbad iar nilind coro chateá di bYiaa'ain8 .xii.9 ar .ccc.9
Is iarsein rogab Partholon mac Sera doluid for loiigais
cethora lanamna fichet nírbo mór amainsi cáich díb fri
áraili trebsat Herind co mbátar cóic mili día sil and.
Dosánic dunebad eter da domnach con-erblatar uli acht
1 'fínen Facs. - sic. 3 f Facs., spot in MS. 4 Tuam, MS. with punctum
delens over the last stroke of re.. b in ras. by H. 6 n corr. by erasure from m.
1 sic, for imradud. 8 added above line. 9 in ras.
15tF-16a!1] SCÉL TUAIN MEIC CAIRILL 43
óenfér namma ar ní gnáth orgain cen scéola do ernam 12355
esi do innisin seel dara n-esi is mesi da.no in fer sin ol
seseom
Bása iarum o dingnu do dingnu 7 o aill do aill
ocom imditin ar chonaib altaib na di bliadain ar fichit
ro baí Heriu fás Dolluid crini chucumsa 7 sentath 7 ro ba 1240
i n-allaib 7 i ndithrubaib 7 forémed imtecht 7 no bitis
úama irdalta acum.
Ros gab iarum Nemed mac Agnomain bráthair athar
damsa 7 atachimsea a hallaib 7 basa fora imcabáil 7 me
mongach ingnech crin Hath nocht trog imnedach. Basa 124.5
aidchi and iarum im chotlud con-aca mo dul i richt oiss
allaid. Bása i suidiu 7 me óc 7 ba maittf lim mo
menma | [iss and sin roradiw-ra na briatra sa sis. 16a
Amnirt indiu mac Senbath 1249-50
ar ro scarad re thendrath
ni fó degblad co nirt núa
atá mac Senbath semúa
Na fir sea thecait anair
cona rennaib ruamnait gail 1255
nim thá lúd hi cois i i llaim
do thecht fora n-imgabáil.
Stariw is tairbech in fer
atagur Scemel sciathgel
nimm ain Andind cia dagind 126(>
mad hé Béoin nisn-agsind
Cía rom ácbad Beothach béo
Cachír is garb a garbgléo
Britan doni dagáib gus
ata fraech ferci ar Fergus 1265
Atát chucum a comdi cain
eland Nemid nWc AgnonW»
trén atat for ti mfola
do chosnam mo chetgona
1 This page has been entirely re-written in /as. by H ; membrane perforated in
places.
44 SCEL TUAIN MEIC CAIRILL [16a12"39
1270 Ro córaigit dam trém chend
da beind for tri fichtib rend
co filim garbliath i rricht
ar cáemchlód aísi a hamnirt .a.
Basathoisechsa do almaib Heretid iar sudiu o ro bá i rricht sétha. 7
1275 boí alma mor do ossaib alta immum each conair nothegind. Dorum-
altsa iarom m'amsir amlaid sin fri hamsir Nemid 7 fri amsir a claindi.
In tan iarom tánic Nemed doch«»/ na Herend a m?/rchoblach
cetheora barca .xxx. a lin 7 tricha in cech báirc conosrala in muir for
sechran fri ré bliad«<2 co lleith for muir Chaisp. 7 ro bateá iar sin 7
1280 atbathatár di gortai 7 d'itaid acht cetheora lanamna namma im
Nemed. Ro forbair a silsom iar sin 7 ro chlannaigestár3 corrabatár
cethri míli ar tricbait lanamna and. Atbathatarsz'i/e dano uli.
Dolluid iarom crini 7 sentatu formsa 7 basa for teched re ndainib
7 conaib alta. Bása fechtas and i ndorus m'úama cttman lim beus 7
1285 rofetar techt asin richt i n-araili. Ludsa iarom i ndeilb thuirc allaid
iss and asbertsa
Glasrenga me indiu eter cuanaib
am triath tren co robuadaib
domrat i ndubi ndecair
1290 ri na nuli i n-ilrechtaib
Matan ro basa oc Dún Bré
oc comrac fri sensruthe
ba cáem mo churi dar lind
lenad ócbad aibind sind
1295 Mo churi robtar dathi
eter fiannaib i n-aithi1
fogertis mo gai ma sech
for ocaib Fail for cech leth.
In tan no bimmís n-ar dáil2
,1300 oc cocert breth Partholain
ba bind fri each na eanaind
ba siat briatra firthadaill
Ba bind mo chocert áni
eter andrib co n-álli
1305 ba segda mo charpat cáem
ba bind mo dord dar dubráen
■ .i. tore [H]
1 ait/ibi MS. with punctum delens over b. - sic, for ndáil. 3 ..istár Facs.
16a1"-! 6b29] SCÉL TUAIN MEIC CAIRILL 45
Ba lúath mo chéim cen fordul
hi cathaib oc imforcum
ba cáem mo drech ro boi la
indiu ciarsam glasrengsa. gt. 1310
Bása ém forse hi sudiu isin delb sin 7 mé óoc 7 ba maith lim mo
menma 7 bamsa rurech do thretaib tore Herend 7 doimchellaind mo
dj.i|_rais beus in tan ticind hisin crich sea Ulad i1 n-amsir mo chrini 7 16b
mo throgi. ar is i n-oenmagin no" claemcloindsea na delba sin uli is
airi sin no thathigindsea in n-inad sin beus do idnaidi ind athnugthi. 1315
Gabais Semion mac Stariath in n-insi sea iar sin. is dibside Fir
Domnand 7 Fir Bole 7 Galiúin. 7 ro trebsatszafe in n-insi sea fri ré.
Dolluid crini 7 sentatu formsa iar sin 7 batorsech lim mo menma
7 forfémmedus each rét no gniind remi do dénam. acht basa i
n-uamannaib dorchaib 7 i n-allaib diamraib m'oenur. 1320
Ludsa iar sin dom durais dilis dogrés. Cuman lim each richt i
rraba riam. Ro ainius mo thredan ama/ dogniind do grt's. nimbai
cumang cena. Ludsa iar sin i ndeilb segi mori .i. murrech adbul.
Maith lim on dano mo menma. Ba fortail mé for each rét. Basiratech
imtholtanach dano no luind dar Erind no findaind3 each ret is and 1325
atbertsa.
Séig indiu glasreng indé
ingnad alaig utmaille
ansu lim ar each 10 de
Dia in cara rom crwthaige4 1330
Is sochaidi eland Nemid
ca?i réir ruirech rigdemin
uathad indiu sil Sera
ni fetar cid ioiera
Uter tretaib tore ro bá 1335'
cía tú indiu eter énelta
rofetarsa 'na mbia de
biatsa beus i rricht aile
Ingnad roordaig Dia dil
mesi 7 clanna Nemid 1340
siatsom ac reir demain dé
mesi is Dia mo chomarse. seig
Gabais Béothach mac Iardonel Fatha in n-insi sea forsna cen^la
robátar inti. is dibs/</e Tuatha Dee 7 Ande dona fes bunadas lasin
1 í very faint, om. Foes. - no barely legible, on fracture ; do Fans. 3 ro L.
Facs. 4 gh Facs.
46 SCÉL TUAIN MEIC CAIRILL [16b*>-41
1345 n-aes n-éolais acht ba dóich leó ba din longais dodechaid1 de nim
dóib. ara n-engnaigi 7 ar febas a n-eolais. Basa tra amsera móra i
ndeilb in tsega sin co tormaltus na cenda sin uli ro gabsat tír nErend.
Gabsat dano m«c Miled in n-insi seo for Túaith Dé Danand ar
écin. Dollodsa2 dano andside i ndeilb inna séga sin i rraba3 co mba
1350 hi ciís craind for smth. Ro aínius nómaid andszafe yrothuit cotlud
form. 7 lodsa i rricht iaicha aba andaide. Domchuritar Dia isin
n-abaind iarsin co mba inti. Maith lim ón &a.?io 7 basa setrech
saithech 7 bá maith mo snám 7 no elaind as gach gabud 7 as each4
airrceis .i. a llamaib línaige 7 a crobaib ségae. 7 o gaib iascaig co
1355 filet a crechta in( )5] |
il .i. br tán [H] [leg. bratan]
1 ..chaid/z Facs. '- second o indistinct ; Do ba Facs. :i irrabas Facs.
4 gach Facs. h a couple of letters illegible, in very faint ; indum, Laud.
Breaks off, chasm in MS ere.
[ 47 ]
17a138] [DÁ BRÓN FLATHA NIME]'
2Héle co mbí fo chrund bethacl hi pardus 7 soscela ina laim do 17a
ph;rcept dona hénaib út. Dotháegat iarom ind eóin co mbít oc
ithe cháer in chraind. Cáera mora dano sin at milsiu each mil
7 at mesco each fin. Biit iarom oc ithe na cáer. Oslaicid iarom
Eli iarsin in soscéla. Laside doimmaircet ind eóin a n-ette 1360
friu 7 a cossa can scibud ette ná cosse co tairic in praicept.
Laithe mbrátha dano iss ed pridchas dóib .i. a ndoberar do
thodérnamaib for anmannaib duíne día brátha .i. na cethri
srotha im Slíab Sión ic loscod na n-anmand na ndeich mile
h\\adna 7 deich cét mbliad#<a: in each mile. Fota in gábud sin 1365
dano do neoch ocá mbiat pecda. Is maith do neoch ocá mbia
degáirliud cid isind ló sin nammá. Cen co beth and acht sein.
bá méte ná cotlad nech oca imrádud céin nobeth ina bethu.
Céinmothá titacht Cr/s/ co noengrádaib nime. 7 feraib talman
do neoch ro génair 7 geinfes co bráth 7 muint^r iffirnd. Is 1370
amlaid dano dorróega chucu inti Isu Cr/s/ 7 a croch derg fria ais
do digail forro a crochtha ara tuídecht dia tesorcain ar gin
Diabuil. Is adbol iarom in slúag bias.3 Iss i fíadnaise diin tslúaig
doasfénpha each a gnimu eter maith 7 saich. Cách ar úair on
do thaisfénad 4a n-athcho/z/airc1 a n-atchonnarcatár a súile 1375
7 i n-atrubratár a mbeóil 7 a tenga 7 á ndorónsat a láma 7
ani mándechatár a cossa. Crist mac Dé 7 aingil nime 7 fir
thalmau 7 fir iffrind ic coistecht fris dóib uile coro láis in
tasfénad sin do dénam. A demon comaitechta oc taithmet dó
each uile dorigne ar no bídsi'de fora láim chliseom do grcs oca 1380
forcomét. A aingel comaitechta dano fora láim deis oc taithmet
dó a ndorigne do maith.
O tháiric dó sin uile. Fégaid sein a brithemnu ar Crist cia
de as trummu a maith andá a ole ind fir sea.5 Eirged iarom i
n-óentaid aingel or Cr/s/. Dothaegat ind aingil ara cind a 1385
1 sic LL, 280a. The title and opening sentences of this tract are wanting,
owing to a chasm in the MS. Hand M begins here. - supply Téit dí LL.
■'• sic, supply and, LL. etc. 4~4 dittogr., om. LL. etc. 5 sic, supply Is trummu
a maith, LL etc.. omitted here through homoioteleuton.
48 LDA BRON FLATHA NIME] [17a38-18an
Uáma fúcna. Fo chen duit ar each cuc«wsa doraga or araile. Is
comthrom a maith 7 a hole daw ind fir seo. Lenne a leth
deszV/e ar Diabul. Ni etarscérthar ind anim ( )' ar2 is
17btressiu mo chumachtasa ragaid | limsa. Is Xxumvciw da//c a ole
1390 ind fir sea. Firged des/i/e lá ole cosin mui[//]t/r3 doréga4.
Dothíagat demna ara chind 7 ferait mifáelti fris. In tan irn
ro scáig in t-et^;'gleód sa sil Adaim. is and atbera Crist techt la
Díabul cona daescorslúag do neoch dpdraega 7 rolai ina muin-
teras i n-iffernd cen nac/i forcend. Atreset iarsin 7 dobcrat a
1395 n-óengáir essib occá tarraing do Diab?// lais i n-iffern.
It é daw teóra gáire in domain .i. in gáir dorigset túath Dé
ocá timarcon don4 hRgepta afaió la Foraind ri Muir Romair. dia
mmarbad 7 dia ndilgend 7 do thabairt a mm<7c 7 a n-ingen
i ndaíre co bráth acht manis tesorced Dia. Ocns gáir fer
1100 n-iffirnd 7 anmand sil Adaim do neoch atruba.lt dib n'a crochad
Crist .i. dosfuc ar ulc ri Díabul condas fil i n-erbothaib flatha
nime. In gáir di ro láeset na hanmand iar n-imtholtain tuidechta
ó Diabul 7 gáir fer n-iffirnd ina ndiaid. In ties gáir .i. gáir na
n-anmand do neoch atroille iffernd díb icá sroínud ind do
H05 bithaitreb penc 7 rége cen nach crich etzV.
In muint6'r im doróega Dia ragaits/V/e dochum na flatha
suthaine la Crist mac nDé co mbiat and sin tria bithu sir eter
airbrib árchaingel.
Erbada tra lathe brátha issii/pridchas Héle ann// ro ráidsern
1410 acht is bee di mór chena ani sin.
Ama/ dúnas iarom in clérech a lebor dobcrat ind eóin a
ngáir essib 7 túargit a n-ette ria tóebaib co táegat a srotha fola
essib ar ómon lathe brátha.
In tEle iarom 7 in tFnóc asberar sund ernajditsiV/e ar cind a
1415 mmarbtha 7 a mmartra do chomailliud fástine in Chomded
atrubairt tria gin ind fátha. Q?/is est homo qui uiuit 7 won
18a uidébit morte/// .i. Cia roblais | bethaib5 na blasfe bás. Dotháe-
gats(?/// iarom ar cind Arvcxist fri dered domain conid leisidé
claidbebtair .i. Diabul i rricht duine intí Ancrist am<7/ bid do
1420 tabairt cretme isin domon dotháet. epscop dogní fria ingin dia
haine hé. Iss^/atberar na derna Crist hi talam mirbail na ding-
neseo[;//]G acht mairb do dúscud. Acht chena bid lánsum ó etrud
1 lost in a rail, read ol Crist. ~ only abortion of a {digraph ar?) legible
Ti-stroke 0111. i sic. ° sie, read bethaid. G m-stroke om.
18a11"24] [DÁ BRÓN FLATHA NIME] 49
7 ó anbírinne [Tri bliadna. .xxx.1] co lleith da.no a áessom ama/
rob ed áes Crú/. Sood a pólaire ina etun iss é comartha bias fair.
Cach óen na cretfe dó claidbebtair laisseom. ar iss ed atbeirseom H2.5
conid hé féin mac Dé 7 conid hé ro thirchansatar fádi. Conid
hé Míchél dotháet do nemdaib dia fordinge 7 conid hé gebes
claideb dó. Conidaté íarom dá brón fiatha nime. Héle 7 Er.óc
ina corpaib críad eter ainglib nime co táegat ar cind Ancrzs/.2 <~>
1 111 nis. bv H. T/í bl projecting into margin. 2 Remainder of column and
page left blank.
[ 50 ]
[MESCA ULAD]1 [19a'-19b'
19a dianda tairle mo lorgsa mairfidus Is messe ol Triscoth.
1431 Nách fer dib donecuchussa co handíaraid atbélat a beóil.
Is messe ol Reordae drúth. Is messe ol Nia natrebuin chró.
Is messe ol Daeltenga. nechtar n-átharni nod ra ol Dub J
Rodub. Cotréracht each fer díarailiu imbi. Nacha foglúesed
1435 ani sin ol Sencha. Fer dongegat \3\aid cinip é gaiscedach
bas dech bes and. is é nod raga. Cia uanni son ol \l\aid.
Cu ChuXaiud ucut cenip se gaiscedach bas dech and is hé nod
raga. Frisnerachtatar2 iarom isin les 7 Cu Chulaznd remib.
Inn é in genid seo as dech gaisccd la hUltu ol Fintan. La
1440 sodain lingid Cu Chulaind i n-ardai co mboi for tulchinniu ind
lis. 7 fcrroebling a galsced forsind aurdrochut con torchartár dia
n-ailchengaib in gaisc^ ro bátár isin dun. Ructa iarom hi tech
ndarach ciiachlete 7 comla ibair aire i mbatár tri fertraigid dia
tiget. 7 da drolam iaraind esse. 7 indb^r íarind arin dá drolam
$4 íjivuuL 1445 sin. Ro hetrad a tech di cholctib 7 brothrachaib. Dobert Crom
(jc KM- Vát**d Deroil a ngaisceda inna ndiaid. 7 sudigthi. 7 arrocabar gaisc^
in*tCo*$l^* fr. . Con Cvftatnd úasaib. Tessaigid indlat dóib ol Ailill. 7 dob-rt
/7£j ["u r "*'J coirm 7 biad doib comtar mesca. Dodasathiged Crom Deróil
béos dús i mbuí ní bad áil dóib. 0 raptar mesca benais Senc/ia
1450 bascrand. ícwtúasiset fris uli. Tabraid tra íor mbennachtain
forsin fiaith donfáncid iségonnae3 ro both frib. ní lám i ngort
liibocht is imda coirm 7 bíad dúib lasin fláith donangz'í/ nírbu
écen a rád fri urgnam. Is fir són ol Dóeltenga. Tongz^a a
toinges mo thúath nkacon ricfaid far tír co bráth. acht a mbertae
1455 eóin úaib inna crobaib acht fir Herend 7 Alban do aitrib for tire
7 do breith ior mban 7 ior set 7 do brisiud cend for mac fri
clocha. is de asbreth Fergus for Tána inso
Léic ass Dubtach nDoeltengad
ar cul in tsluaig no srengaid |
19b nocon dergeni nach maith
1461 ro geogain in n-ingenraith.
1 Title supplied from Book of Leinster (20ib). Only the latter portion of the tale
preserved here. HandM.. 2 sic, for frisrérachtatar. * sic, for is ségonnae.
19b2-20a3] [MESCA ULAD] 51
Ferais echt ndochlae ndobail
guin Fiachaig meic Concobair
nibu amru ro cloth dó
guin Mani mez'c Fédelmtheó 1465
Rigi nUlad ni chosnai
mac Lugdach meic Casrubai
iss ed dogni fri doini
annad ruba contsuidi.
Ni gó ani sin trá ol Dubt/iac/i décidsi a tech dia daingni 7 a 1470
ndúnad fil ara tech. Nach facthi cid áil duib dul ass nípthá
cumac dó. Is mebol damsa indosso mani fuil imorbága imar
tobairt immuich. acht nammá in láech ucut as dech gaisc^
la hUltu rofestar fis scél úadib.
Cotrosci CÚ Chulamd 7 rólá [cor n-iach n-erredjj1 de i 1475
n-ar[da co rue]2 a chléthe n-óchtarach din tig co mboi for cléthiu
in tigi aile co n-accae in slóg sis úad. Doralsat óenclár catha
foraib dia tobairt. Dobert Ailill a druim frisin comlaid dia
n-anacol. Gabsit a secht meic a láim on dorus.3 Dommemaid in
slog for lár ind lis. Tolluid Cu Chu\ai/id coa mu'mtir 7 dobert a U80
luie4 frisin comlai co lluid a chos trethe co rice a glún. Mád do
ben doléced ol Dóeltenga no biad ina lligu. Tobert Cu Chulaind
a lue afridisi co mboi a n-imdorus isin tenlug fó. Fresdiadam
ol Senc/za. iss ed bias and olso Cu Chulaind. Cach n-ada as ada
do ócaib oc comruc bid ocaib. tofil fair5 celiu chucaib sund. 1485
Cate far n-arlea6 ol Senc/ia. tocraid ior ndrommand fri fraigid uli
7 bid a gaisced ar bélaib cáich 7 erbaid óenfer dá n-acallaim.
Mád trummi t?/rcbáil a ndubí fochartaid a tech díb. Cia
atagegalldatharb ol Senc/ia. Atagegallarsa ol Triscoth. Nách
fer díb donécucussa atbélat a beóil. Batár a chéli oc airli a 1490
n-airlec immuich.
Ceist cia atageglathar 7 cetnaraga cucu isa tech ol ind óic
ammuich. Ragatsa ol Lopán. Luid iarom ~Lopan isa tech cucu
nonbor dó. In laích sin a láechu ol se. issed ar in laích. In fer
co cind a chéli ol T)v\scoik. Fir fir. Driscoth sund | oc erlabrai 20a
Ulad ni fuil aurlabrai mathi leo chenae. Danéci Trisc<?/$ co 1496
andiaraid co tarla a di bond bána fair.
a .i. for comaili [H] b .i. acaill'fes7 [H] c .i. oc denam a comairli [H]
1 Written by H in ras. - by H, da co in marg., rue in >as. cor rue Facs,
3 o in ras. l i subscr. 5 sic, the air compendium, i looks recent. c the at
compendium. " sic, i, ? stain.
E 2
52 [MESCA ULAD] [20a3-20b1(>
Tolluid iarom Fer Caille isa tech no/tbor. In lái//1 sin a
laechw ol se. iss ed a n-imláin in fer co cind a cheli ol Driso;///.
1500 Daneci Drisctf//* co andiaraid co tarla a da bond bána fair.
Tolluid iarom Mianach Anaidgned isa tech nonbur. It bana
linni ind o[-'thair h\et forsirr lar3J ol se. Daneci T)v\scoth.
Domfecise ol se dús in n-ebél de. Gabais a cheli a chois foi 7
immambert forsna tri n0«boraib ro bátár isin tig iarom conná
1505 dechaid nach háe i mbethu ass eter sudiu.
Congair iarom in slóg ammuich immá tech dia gabáil for
Ulto. Ro láiset iarom \3\aid a tech tara cend co torchratar tri
chét fón tig din tslóg robuí friss anechtair. Dlútai in cath
dialailiu. Batár iarom i n-imnisiu in chatha co medón laí ara
i5iobárách. Ro gab maidm for \J\tu ar abu ar bati4 úati.
Bui Ailill for sosad in dúine oca ndéscin. Roptar scéla
innisen damsa scela \}\ad cosindiu. Atchúas dam ni bátár i
nHére óic a cumvaa. dóib co n-accu ní dénat acht mebáil indiu.
Is cian o as fásach ni gebthrfr cath cen rig. Mád imomsa irh
1515 dobertha in cath níbád chían folilastae. atchíd nim thása cttmac
dóib is díguina domgonar imáib.
La sodain ro lá Cu Qhtúaind bedg de tresin mbudin 7
fordarubai fó thri. Fordarubai da.no Furbaidi Fer Bend
mac Conchob^/r immacuaird. ni gointis a cheli ara lechetb
1520 leo. Cid na gonair ol alaile dib in ségond sa. Ni mellach
acaine dogni. Tongussa a tongas [mo thúath5] cid cend óir
no beth fair na ngénaind seo oc guin mo bráthar. benaid
sz'de sleg n-ind 7 adbaill de. Mutti iarom in cath for Emu
7 ni ernai acht trian dib ass. Orgit \J\aid iar sin andún
1525 n-uli. 7 aingit Ailill 7 a secht maccu ar nad bátar hi cath friu |
20b O sin tra nirthrebad Temair Lochra.
Atdlui Crumthand Niath Nair ass. di Ernaib. Cowtric fri
Richis mbanchainti tiar oc Eemain. mumme do Crz*//zthand in
ben. In farcbad mo m^csa olsi. Forrácbad ol Cr/w/thand.
1530 Tair limsa ol si co nderais.c cisi digal ol Crzw/thand. Co rubae
Coin Culaznd tara esi ol si. Cinnas dogéntar son ol éseom. Ni
handsa. ma rut bet dí láim dó níbat [écen]3 nách n-aill chena ár
fogéba i n-ascid.
Lotar di i ndiaid in tslúaig co farnactár Coin QvXaind for áth
a .i. sarugud [H] b .i. ara cliaimi [H] c .i. coro <iigla [_H]
1 t\- stroke converted to m-stroke by retracer. -~2 H, in marg. ' 3 H, in ras.
MS. originally ind othair ol se. i sic, for batir. 5 added above line, H.
20b10-31] [MESCA ULAD] 53
ara cind hi crích Úathne. Tiscaid Riches a hetach di fiad 1535
Choin Chulamd. Muchais Cu Chulamd a étan fri lár arnácha
ndercachad a hernochta. Tofairthe hifechtso a Chrumthaind ol
Richly, dofuil in fer chucut or Lóeg. Naté ém ol Cu C\\n\aind
céin bes in ben in cruth ucut nís n-érussa. Gabais Lóeg cloich
asin charput 7 dibaircid di condaecmaic tara lutain1 co mmemaid 1540
a druim i ndé. 7 combo marb de iarom. Cotréracht iarsin
Cu Chulamd ar cend Crumtaind 7 fich fris co tuc a chend lais 7
a fodb.
Dollotár iarom i ndegaid in tslúaig co mbatár oc dun
Con Culamd co feotár and i^sind aidchi sein. Bátár iarom for 1545
foirriuth co cend cethrachat aidche forind óenfeis la Coin Cu\ai/td.
7 tíagait uad iar tain 7 fácbait bennachtain leiss.
Tank da.no Ailill anes fri hUltu co mbui for célidi occo.
Dobreth comlethet a enech di or 7 arg?// do Ailill 7 secht
cumaXa. each meic dia maccaib. Dolluid iarom Ailz71 dochzim a 1550
thíri fó chori 7 óentaid fri Ultu. Boi iarom Conchob^r iarsin
cen coscrad a rígi immi céin buí i mbíu .w.-^.w
1 ?nark of aspiration over t imperfectly erased.
[ 54 ]
[21b3
Táin bó Dartada in so sis
BOÍ Eocho Bee mac Corpri ri Clíach i nDún Cuille.a Batar
cethraca dalta lais di maccaib rig 7 rurech na mMuman.
Boi cethraca lulgach oca fria mbiathad na mac. Téit techta o
Ailill 7 Meidb a dochttm co ndigs£<r/ | 1
» .i. i nHuib Cúanach indossa [M]
end of page, remainder wanting, owing to loss of a leaf.
[ 55 ]
21a1] [TAIN BO FLIDAIS]
:Cid dofuci or Ail/// Find, coro faeem celidi latsu fair;// ár atá21a
debuid dún fri Ail/// mac Mágach. Mád nech dit muintir seo
noragad for debaid no an fad limsa co roisced a sid. Nianfa1560
om or Ail/// Find atfiadar dam rotchara mo ben. Tabar ascid
dún dí di búaib or Fergus ár atá ecen mor fornd tochsaigid in
tslúaig dolluid lind for longais. Ni béraso ascid úaimsea forse
úair nách anaí célidi lim. Atbéra nech is ar anacol mo mná
lim dobéraind deit an conaigi. Dobér dam co tinniu dúib dial565
furriuth masa adlaic lib chena.
Ni chathiubsa do bfíadso]2 irh for Fergus úair nach berim
th'ascid. Asind lis dúib di or Ail///. Rotbia són or Fergus ni
gebthar forbaes fort linni. Toc?///dát ass immach. Tairced fer
ar mo chendsa i n-áth fo chétóir i ndorus ind lis. or Fergus, ni 1570
herfaid^r dom incaibse on sibsi imme sin or Ail///. Totháetside
i n-ath ara cend. Cia [uaind ól Fer^mJ3 a Dubth[aig ragas ar
cend]3 ind fir. Ragatsa or Dubthach am so 7 am anáithiu atáesiu.
Téit Dubthach ara chend. Benaid Dubthach sleg. trita co
ndechaid triaa da sliasait. Toleiciseom gai do Dubthach co 1575
mbert crand trit a lleth n-aill. Focherd Fergus sciath tar
Dubthach bi?«idsom hi sciath Fergusa co mbert crand *trit
fodesin.
Tautat Fergus. Tobeir Fergus mac Óenláimi sciath
airiside. B^aid Ail/// gai hi suide co lluid trit. Focheird 1580
co mbuí ina Hgu fora chélib. Tautat Flidais asin dun 7
focheird a brat tairsiu a triur. Muitti iarom do mu'mUr
Fergusa for teched. Téit Ail/// inna ndíaid. Fácabar
.xx. láech lais díb. Atluí morfesser díb do Cruachnaib |
» .i. tria Ailill [H]
1 Title supplied from Book of Leinster (247a). The opening lines are wanting,
a leaf being lost here. • iadso pale, in ras., a subset:, ? H. 3 in ras., pale
byK.
56 [TAIN BÓ FLIDAIS] [21b1"39
21bla [Ai 7 adfiadat a2 sscél n-uli hi sudiu and sin do Ail/// 7 do Meidb.
1588 Coterig iarom Ailill 7 Medb 7 mathi Conacht 7 in loinges Ulad
olchenae. Adcosnat hi crich Ciarraigi Ai cona mbudnib co Ath Féne.
Rofuctha colléic la Flidais isin les ind firathgoiti 7 dognith a frebaid
lea. Tecait iarom in tslúaig dond lis.
1590 Congairthér Ail?7/ Find do Ailiwd3 mac Mata immach assind lis dia
acallaim. ni ragsa orse is mór a uallchas 7 a sotlacht ind fir fil and.
Ba do chocur chore cena boi Aih'/l mac Mata do Ailill Find 7 do
frebaid Fergusa do amal bad techta 7 do4 chórai friss iarsin do réir
tigernad Conacht. Bretha iarom ind óic athgoiti5 for fuataib immach
1595assin dunad co mbátar oca n-pthor lia muintir fessin. Nos fobret
iarom ind óic for togail in duni 7 niro fetsat nách ni do6, fri sechtmain
lain dóib fón n-innas sin. Dorrochratar secht fichit láech di mathib
Connacht oc togail7 a duine for Ail/7/ Find.
Nirbo sen maith dolodbair ol Bricrin do saigid in duni seo. Adde
1600 is fir ci atberthar son or Ailz7/ mac Mata. Olc do inchaib U\ad in
fechtas so na tri8 eclaiwd do thutim dib 7 nad tabrat digail fair. Ba
háge immairic each fer dib seo. nícon torchair cid óenfer lais nách ai
dib. It mora ám na tri córaid seo do bith fo sopaib fer in duni seo.
Mor incutbiud in t-oenfer do far nguin for triur. Uch cena for Bricriu
1605 is fota a chubat for lár mo phoba Ferguis ce ro trascair óenfer.
Lasodain atregat anchinnidi Ulad 7 siat lomnochta. 7 doberat fobairt
trén tolchar co feirg 7 londnus dermar co rrucsat an n-imdorus inna
cind co mboi for medon ind lis 7 tíagait CWachta léo immalle.
Dofecat a ndun ar ecin imna láthu gaili batár and. Dofecair cath
1610amnas étrócar etorro 7 nos gaib each dib for sraigled 7 esorcon a
cheli. Iar scis imgona 7 imforráin iarom dóib srainter for lucht in
dúnaid. 7 arselgat U\aid secht .c. láech and isin dunud im Ailill Find
7 im thricho mac dia maccaib. 7 im Amalgaid 7 im Núado. 7 im
Fíachaig Muinmetháin. 7 im Chorpri Chrom. 7 im Ailill mBrephne. 7
1615 im thri Oengusa Bodbgnai. 7 im thri Echthigiu Irruis. 7 im secht
a marg. inf. Bricne cecinit Ailid Ailill amra triath/ gadaim tre ech9 asa
iath./ domorched cul comlúth marc/ as ferr sagod ro ort íath./ Cóeca colg fochi/-d
a dun/10 7 fúan dian funchi run./ calb Domnand fotaili fi/ \n r( )M cos tudcAamar
mur./ Ailed mac Domnaill Dail/imp«- Irruis12 Do( )13 baig./ in saeglond doc^r
1110 lose/ in rose fri irgala a( )1 .u H
1 This column and ils verso (22a), in ras. H, is attached to col. a, from which it
had been cut off. It contains 42 lines against 34 of col. a. A blank space has been
left indenting 11. 40-42. Along the lower margin H has written the above stanzas,
partly illegible, and now out of alignment. - o Fats. 3 sic, influenced by Find.
4 do Fries., tnark over o a stain. 5 agoiti Fiics. 6 dóo Facs. " 1 corr. from b.
8 natA Facs. 9 t/itch Facs. l" ~u Fats, for a dún. n Meg., read rig.
'•2 irraid Facs. Vi read Domnand. u a barely legible, read ail.
21b39-22a30] [TÁIN BÓ FLIDAIS] 57
mBresléniu Ai 7 im coícait nDomnall. Ar bátár tinoltai na Gamanraidi
oc Ailill 7 each óen do Domnandchaib ro ti«c báig leis batar oca | i 22a
n-oenmaigin fo bithin rofitir conos tairsed longas \J\ad 7 Ail/// 7
Medb cona socraiti d'iarraid Fergusa. ar ba fora foesam boi Fergus.
Basi sin in tres láechaicmi Herend a. in Gamanrad a Hirrus Domnand. 1620
7 eland Dédad hi Temair Lóchra. 7 clanna Rudraige i nEmain Macha.
La claind Rudraige im rodibdait in da aicme aili. Conderget trá
\3\aid eo teglueh Medba 7 KWella leo 7 oirgset a ndún. 7 toberat
Flidais leo assin dun. 7 toberat bancuri in duni hi forcomol. 7 doberat
leo iarsin do neoch do sétaib 7 maínib baí and. eter ór 7 airget 7 1625
curnu 7 copana 7 baiglenna 7 ena 7 dabcha. 7 doberat a mbai
d'etaigib each datha and. 7 toberat a mbai di cethrib and .i. c. lulgach.
7 da .xx. ar .c. do damaib. 7 tricho cet di mincethri olehenae.
Is de sin luid Flidais co Fergus mac Róich a comarli Ailella 7
Medba fo dáig combad furtacht dóib ocon Tána na mbó a Cualngi. 1630
Is desin no geibed Flidais each sechtmad láa di feraib Herend do
bothorud dia thoscid ocon Táin. Ba sé sin búar Flidais. Is de sin
luid Flidais la Fergus dochom a chrichi bunaid co ngab rigi blogi do
Ultaib .i. Mag Murthemni cosinni baí i lláim Con Culaind m«'c
Sual/az'/ra. Ba marb iarom Flidais iartain oc Traig Bali. 7 nibá ferdi 1635
trebad Fergusa on. Ar ba sisi no frithailed Fergus im each tincur bá
hadlaic do. Is and atbath Fergus iartain hi crich Connacht iar
n-écaib a mná .i. iar tíchtain dó do fis seel co Ailill 7 Meidb. ar do
irgartigud a menman 7 do breith táircthe cruid o Ail/// 7 o Meidb.
luidi siar co Cruachain. conid tiar dind fecht sin fúair a bás t;ia ét1 1640
Ailella. conid Táin bó Flidais a seel sin anuas.^3
[ 58 ]
[22a31-22V4
[Immram curaig1 ]\Iail Dúin inso. tri b\\a.d?ia 7 uii. mis issed boi for
merogod issind ócian.
BAi fer amra di Eoganacht Ninussaa .i. Ailill Ochair Aga a ainm.
Trénmílid side 7 láechthigerna a thúathi 7 a ceneóil féin.
Maccaillech banairchinnech cilli caillech ro chomraicseom f/iía. Bai
mac sainemail etorro dib linaib. i. Mael Duin mac Ailella esside. Iss e
cruth2iarsaluid a chompertsom 7 a gein Maili Duin. fechtas dollnid ri
Eóganachta for tiri hi crich 7 hi cendathaig n-aile 7 Ailill Ochair
22b3 Agai] I ina choemtecht. scorsit 7 gabsit dúnad hi sleib and.
1651 Boi cell chaillech hi comfocus don tsleib sin. Medón
aidchi iarom o ro an each do imtecht is dúnud luid Ailill
don chill. Is é tráth son dodeochaid in chaillech do béim
chluic do íarmérgi. Gabais Ailill a láim 7 dostascar 7 dogéni
1655 a coblige. Asbert in banscál fris ni segda ar cor ol si
amser chomperta damsa inso ol si. Can do chenel 7 cia
th'ainm ol si. Asbert in láech Ailill Ochir Aga mo ainmse
ol se di Eoganacht Ninussa.b Luid iarom in rí día chrich
iar n-inriud 7 giallai do. 7 Ailill dano lais. Gair far richtain do Ailill
1660 día thúaith na n-ortatár dibercaig lóingse. Loscit Dubclúain
fair.
Tofuisim a mbanscál mac cind .ix. mis 7 dobert ainm fair
Máel Duin eszV/e. Bretha in rrurc iar sin fóchlith cúa bancbarait
.i. co rigain ind rig. 7 altsom la sudi 7 asbert bá si a máthair.
1665 Rod n-alt iarom óenmumme éseom 7 tri m*zc ind rig i n-óenchliab
7 for áenchích 7 for áenchúd. Alaind di a delbsom 7 is infech-
tain má ro boi hi colaind nech bed chomalaind dó.
Asais iarom combu óclách combu thúalaing airbzrt gascid.
Bá mór dawca áine 7 a uallchas 7 a chluichechaire. Bá forggaine
1670 for each a cluiche eter imarchor liathraite 7 rith 7 leim 7 cur liac
7 imrim ech. Bá leis trá búaid cech cluchi dib sin. Laa n-óen
a .i. Eoganacht na nArancl [H]. b .i. a Túathmumain [H]
1 i subscr. ; under y, the mark of 'separation, pc. 2 two letters erased be/ote iar.
3 Hand M.
22b24-23a32J IMMRAM CURAIG MAILE DUIN 59'
and ro fomidigestár alaile ócláech amsach friss co n-epert la recht
7 feirg. Tussu ol se nád fess can eland ná cen^l duit 7 nicon fes
mátair ná hathaír do giallud forni in cech óenchluchi cid for tir
cid for usci cid for fidchill cotrísam fris. Sochtais Máel Dúin 167$
iarom ar doruménair cosin combá mac dond rig hé. 7 don rígáin
dia m?i7ume. Asbert iarom fria m?/;//mi ni praindigiubsa 7 ni ib
ni co n-erbara frim ol se mo máthair 7 m'athair. Inge ol si cid
notai do íarmóracht indí sin. ná tabair dot menmain briathra na
n-óclách ndiumsach. Messe do máthair ol si. Ni fulliu sere a 1680
mmac la doine in tire andas do sercso limsa. Doecmaic am sin.
7 arai fessa dam mo th//xtidi féin.
Dolluid a mummi leis iarom conda tarat i llaim a máthar|
]l co téigtís far funiud gmie issin n-insi. No lomraitis 23a
ianw/ na hubla 7 nos ithitis. Tiagam ar Máel Dúin isin n-insi 1685-
ní hansu dún oldás dona hénaib. Luid fer dib do déicsin na
hinsi 7 dogair side a chéli chucai i tir. Te in talam fúa cossaib-
som fó bíth bátir tentidi ind anmannai 7 notheigtis in tálmain
úasaib. Tobertatár bee dini hublaib leó a cétlá nos ithitis inna
curuch. In tan bá solus in matan dollotár ind eóin ónd insi for 1690'
snám isa mmuir. Lasodain tócaibtís ind anmannai thentidi a
cenna asa fochluib 7 no ittis na hubla co funed ngraie. In tan
adcuirtis inna fochloi no théigtís ind eóin dara n-essi do ithi na
n-ubull. Dolluid da.no Máel Dúin cona mu'mUr'] tecmallsat anba
dina hublaib in n-aidchi sin. Cumma aranggairtis gortai 7 ittaid 1695
dib na hubla. Iss^/anr linsait a curach dina hublaib am a l bá
mellach leó. 7 lotair for muir afridisi.
.xi.3 In tan iarom arrochiúirtár na ubla hisin 7 bá mór a
ngorta 7 a n-itu. 7 in tan bátir lána a mbeóil 7 a sróna di
bréntaid in mara. Atchiat insi nárbu mór 7 dun indi 7 múr gel 1700'
ard im sodain am^/ bad du áel chombruithiu dognethe. t ama/
bed óenchloch calca uile. Máradícsa ón muir acht nád roched
néolu. Oebéla ro boí in dún. Tige snechtaidi márgela immá
mmúr. A llotár is tech bá moam dib nicon facatár nech and acht
catt bee boí forsind lár oc cluchiu forsna cetheóraib úaitnib 1705-
lecdaib bátar and. No linged di cech úaitniu for araili. Dofécai
biucán na firu 7 nin tairmesc dia chluchiu. Co n-accatár iarsin
teóra sretha isind raigid in taige immá cuaird ónd ursaind di-
leaf missing. \ x. 2 sic, something om.
60 IMMRAM CURAIG MAILE DUIN [23a32-23b39
arali. sreth and chetumus di bretnasaib óir 7 argit 7 a cosa isind
1710 fraigid. 7 sreth di muntorcaib óir 7 argit mar chirclu dabcha
cech ae. in tres sreth di claidbib móraib co n-imdornaib óir 7airgit.
Lána inna himda di cholcthib gelaib 7 di tlachtaib etrochtaib.
Dam bruthe da.710 7 tinne forsind lár 7 lestra mára co ndeglind
inmesca. In dúnni forrácbad so ol Máel Duin frisin cat.
1715 Dosnécacha talmaidiu 7 gabais cluche arísi. Atgeóin iarom
Mácl Dúin ba1 doib forruis^ in praind. Prainsit iarom 7 ibsit 7
23b con|toilset. Dobertatár díurad ind lenna isna paitti. 7 doco-
sechtatár diúrad in biid. In tan asbertsat iarom imthecht asbert
a thris2 comalta Maili Duin in bérsa lemm múince dinaib
1720 muincibse. Nithó ol j\Jáel Dúin ni cen chomet atá a tech.
Dobert cammai co rrici lár ind lis. Dolluid in cat ina ndiaid 7
lebling trit anW saigit tentidi 7 loiscthi corabu lúathred. 7 luid
arisi co rrabi fora úaitni. Ro áilgenaig iarom Máel Duin cona
bn'athraib in cat. 7 sudigestár in muince ina inad 7 glanais a
1725 luathred di lár ind lis 7 fochairt i n-alt in maro. Lotár iarom
inna curach a mmoltais 7 a nn-adamraigtis in Comdid.
.xii.3 Matan moch tres laí iarsin atchiat insi n-aili 7 sonnach
umaide tara medón ros rand in n-insi i ndé. 7 atchiat tréta mora
di chairib inti .i. trét dub fri sonnach8 adiu. 7 tret gel fri sonnach
I730denall. 7 co n-accatár fer már oc eterglc* 11a cáerech. An
focherded cairig find tar sonnach de síu cosna duba bá dub
fó chetóir. A ndocured dano cairz^nduib tarsin sonnach ille bá
find fóchétóir. Bátir immecalsom oc aicsin indni sin. \sed as
maith ol Máel Dúin cuirem dá bunsaig isin n-insi. día cóemchlót
1735 dath conclóechbabamni5 día tiasam indi. Fochartatár \axom
bunsaig co rrúsc6 dub isa leth i mbátár na finna 7 finnais fó
chétóir. Fochartatár dano bunsaig snaisi gil issa leth i mbátár
na duba 7 bá dub fó chetóir. Ní sechbaid ol Máel Dúin ná
dechammár isin n-insi. bes níbád ferr ol7 ndathni oldáti na
1740 bunsacha. Tollotár for cúlu ónd insi la himeclai.
.xiii.3 Tres lou iarsinda«<? rathaigsit araili insi máir lethain 7
trét mucc n-álaind indi. gegnaitsom banb bee dib asrous iarom a
brith dia doud co tuidchetar uli imbi. Fannoiset 7 nam bertatár
1 shaft of b lost in rent. - sic. 3 in marg. 4 sic, for etergleud. 5 sic,
for conclóechbamni. ^ over c mark of aspiration faint, as if expunged. 7 sic,
read ar, Y ; scribe distracted by oldáti following. 8 ionnach Foes., but mere spot.
23b39-24b10] IMMRAM CURAIG MAILE DUIN 61
inna curach cucu. Atchiat úadib iar sin slíab már isind insi 7
imráidset techt día déicsin na hindse ass. A llotár iarom Diúrán 1745
Leccerd 7 German | do ascnam in tslébi arrecat abaind letain 24a
nádbo domain ara cind. Tummis German irlund a gai issin
n-abaind 7 immándíbdai dó fóchétóir ama/ bid tene nod loscad 7
ní lotár ní bad sire. Co n-accatar and da.no frisin n-abaind anall
daumu mora máela ina ligu 7 fer mór inna sudiu occaib. Bi 1750
German iar sudiu crand fria sciath do bupthad na ndam. Cid
día mbupthai na báethlaegu ol in t-áegaire már hisin. Cairm
hi tat a mmaithre na lloegsa ol Germane. Atát frisa sliab ucut
ol se anall. Tollotár afrísi coa céli 7 adfíadar scéla doib.
Dollotár ass iar<?;//. 1755
.xiiii.1 Fúaratár insi nirbu chían iar sin 7 mulend már grainne
indi. 7 mulleóir már brúichnech grainne and. immafoacht dó cía
mulend so. ní ccr ám ol se ní nách eolach íarmifóich ní nách
aithgenaidsi ol se. nátho ol seatsom. Leth n-etha for tire ám
ol se is sunda melair. nách ní beres cesacht de isin muilind sa 1760
conmekf. La sodain atchiat na heriu tromma diármidi for
echaib 7 doinib don mulind. 7 úad úano afrisi. acht ani doberthe
úad is síar noberthe. Imchomarctár atheruch cia ainm in
mulind se mu\e?id Inbir tre Cenand ar mul/eoz'r. Nodasénsat
iar sin ó airdiu croiche Crist íarsinní o'tchúalatár 7 ó'tchoncatár 1765
na huli sea. Lotár for intech inna curach.
xu1 A llotár da;/c ond insi sin in vs\v\ind fúaratár insi máir 7
sochaide mór di dainib indi. hit é duba eter churpu 7 étach.
Cennaithi imma cenna 7 ní chumsantais di chui. Dofuit di
crandchor dondala comaltai Maili Duin dul isin n-insi. A lluid- 1770
side cusna doíni robátár oc coí. Bá c?<i///thach fríu fóchétóir 7
gabais coí leó. Foíte días día thabairt ass 7 ní n-athgénatár eter
a célib | fecsit cadesne for coí. ba hand asbert MaelDuin tét 24b
cethrar úaib ol se co n-armaib 7 tucaid na firu ar écin 7 ná décid
in talmain nach in n-aér 7 tabrid {or n-étaige immó bar sróna 7 1775
immó bar mbeolu 7 ná súgid aér in tire j3 gataid íor sella do for
feraib fodeisne. Dogníth samlaid anísin. Luid in cethrar 7
dobertatár led in díis n-aili ar écin. A n-immácomraicthe ced
atchoncatár4 isin tír. asbertís nicon fetammárám ol seatsom. acht
a n-atchondcamár dorigénsam. Táncatár iarom co hellam iar mo
sin ond insi.
1 in mnrg. "- sic, something omitted. 3 supply na, Stokes. 4 asp. om. Feces.
62 IMMRAM CURAIG MAILE DUIN [24b»-25a12
xui.9 Recait iar sin insi n-aird n-aili imbá rabatár cethri
sonnaig. nod randsat hi cethair. sonnach di or chetumus. alale di
argut. in tress sonnach di humu 7 in cethrazwmad di glain. Rig
1785 isin chethra7//mad rind10, rígna i n-alaili. óclácha i n-alaili. ingena
isind aili. Tolluid ingen ara cend 7 dosnderaid hi tir 7 dobert
bíad dóib. fri cáise ro samlaisetarsom 7 secip bias bá mellach la
nech fogebed fair. 7 dális dóib a cilurn bic co comtalsatar mesci
tri laa 7 teóra aidchi. ro mboi ind ingen oca timthirecht in tucht
1790 sa. A ndofochtraiset isin tres1 bá inna curuch for muir bátár.
Nicon facatar nách dú a n-insi nách a n-ingin. ráisit ass iarom.
xuii.3 Fogaibset insi n-aili iar sin nárbu mór 7 dun indi. Dorus
umaide fair 7 ágai umaidi and. Drochet glainidi arin dorus.
An\a£ no théigtís súas forin drochet dofuittitis sis for cúlu. La
1795 sodain atchiat banscáil asin dun 7 cilor[w]d2 inna láim. Tócbaid
clár nglainidi a híchtur in drochit. 7 linais cilornd asin tiprait
boí fón drochat. 7 luid afrísi isa ndún. Táet ferthigis fri Máel
Dúin ol Germane. Máel Dúin ón ém ol sisi la dúnad in dorais
tara héissi. rWtais iarsudiu inna hágu umaidi 7 a llin n-umaide
1800 ro boi foraib. 7 in fogur \z.xom dorigénsat bá ceól meldach n-áilgen
son. La sodain fochairt inna cotlud co matain ara bárach.
A ndofochtraiset con-accatar3 in mbanscáil cetna asin dún
7 a cilornd inna láim 7 línaid fón chlár chétna. Iíige táet
ferthaigis fri Máel Dúin ol German. Amra bríge ol si Mae( )4
1805 la dúnad ind lis tara hessi. Fosnálaigsom a ( )5 cétna co
ara bárach. Tri láa 7 téora aidchi dóib fond rían sain. Isin
chetrawmad6 lou \zxom dolluid in banscál a ndoch«#&. alain( )7|
25as [brat gel impe 7 buinne óir immá moing. mong orda íuir\'\. dá máelán
argit imma cossa gelchorcrai. bretnas argit co zwbrephnib óir inna brut
1810 7 léne srebnaide sita fria gelchnes. mochen duit a Mail Duin ol si 7
ainmnigestár each fer fó leith cona anmaim diles fein. Is cían o tá hi
fis 7 hi forus for tíchtain sund ol si.
Dobeir lei iarom hi tech mór boí hi comfocus don muir. 7 tocaib a
curach hi tír co n-accatar iarom ara cind isin tig dérgud do Máel
1815 Duin a óenur 7 dérgud each triir dia muintir. dobert biad doib i
n-óenchissa cosmail do chássi nó tháth. ataig cuit each trir. each bias
» .i. i n-oen\esiur [H]
1 sic, supply ló YBL • n-stroke om. :i tax faintly legible, <>m. Facs. ; mem-
brane fractured. * the margin of the last seven lines broken off, carrying with it
portion of the text ; on Facs., read Mael Dúin. 5 read ceol Y. 6 m-stroke om. Facs.
7 read alaind em táncus and Y. *this leaf (25-26) Interpol, by H. 9 bet. cols. 10 sic.
25a"-25b15] IMMRAM CURAIG MAILE DUIN 63
adcobrad each issed fogébed fair, no thimthirted dano do Mael Dulu
ior leth. Linais dano cilarnd fón clár chetna 7 dális doib sel each thrir
lee. atgeoin dano in tan ba leór leo. anais do dail dóib. Ben chomadas
do Máel Dm'n in ben so ior each dia muintir. Luidsi iarom cona 1820
henchiss 7 cona cilurnd. asbertatar a muintir fri Mael Dúin in
n-eberam fria dús in fáefed lat. Cid gatas uaib ol seseom ci atberaid
fria. Ticsi ara barach. asbertatar fria in dingnesiu caratrad fri Máel
Dum 7 in fáefe lais 7 cid 11a hanai hi fos innocht. Asbertsi na
hathgeóin 7 na fit?> cá rét peccad. Luid iarom úadib dia tig 7 tic 1825
ara barach in tráth cetna cona t^imthirecht dóib. 7 o roptar mescai 7
roptar sáthig rádit na briathra cetna friasi. I mbarach thra ol si
dobérthar athesc dúib dindísin. Luid iarom dia tig 7 contuletsom
fora ndergodaib. ama/ ro dúscsetsom bá ina curach bátar for carraic 7
ní accatár in n-inis i in dún t in ben i in magen i mbátar riam. 1830
( )iii8 Amal dolotar on magin sin co cualatar anairtúaid gáir móir 7
lex ama/bid oc cetol salm no bethe and. Ind adaig sin 7 a llá ara barach
co nónai dóib oc imram co festais cia gáir no cia lex rochúalatar
achiat1 insi n-áird slíabdai lán d'énaib dubaib 7 odraib 7 alathaib oc
núall 7 oc labra mór. I835
( )x9 Imraiset biucán ond insi sin co fuaratar insi n-aile narbu mór.
Craind imdai inti 7 eóin imdai foraib 7 co n-ac( )tar iar sin fer isind
indsi 7 a folt ba hetach dó íarfaigset dó iarom cúich he 7 can a cend.
Do 3( )raib Herend damsa ol se. dodeochad im ailithri 4( )uruch
biuc 7 dlugis mo churach fóm ama/ 5( )dechad biucan ó thír. doludsa 1840
do thír arise 6( )e 7 dobiur fót dom thír fom chossaib 7 frissocbus
7( )formuir. Ro fothaigestar in Comdiu damsa isin ma|gin se in fot 25b
sain ol se 7 dobm- Dia traig cacha bliadna fora lethet. o sin co se 7 crand
cacha bliadna do ás and. Ind eóin atchithisi da7io isna crannaib ol se
anmand moclainnesea 7 mo chenióil10 etfrmna 7 firu até sút oc ernaide 1845
lai brátha Lethbairgen 7 ordu eisc 7 lind in topair dorat Dia dam.
domfic sin each dia ol se tria thimthirecht aingel. trath nona dano
dosnicseom uile lethbairgen 7 ordo eisc cech oenfir dib sút 7 each
óenmná. lind in topair amal as lór la each o roptar lána a teora aidchi
oigidechta celebraiset 7 asbertsom friu rosesaidsi uli ol se do for tir 1850
acht óenfer.
xx.11 Fogabat isin tres lo iar sin insi n-aili 7 múr orda impe 7 lár
gel amal chluim. atchiat dano fer inti 7 issed ba hetach do findfad a
chuirp fodessin. imchomaircsetar dó iarom cia sasad o mbered bith
atá ém ol se sund topor isind insi se. I n-aine 7 hi cetain medg t 1855
1 sic, for atchiat. - The outer rim of the last seven lines has broken away ; the
missing letters can be restored from YBL. Read co n-accatar. a feraib. 4 read
i curuch. = dodechad. 6 ol se. 7 fair. 8 xuiii. Foes. '■> xix. Facs.
10 cheinóil Facs. u betiveen cols.
64 IMMRAM CURAIG MAÍLE DÚIN [25b15-26a28
usee doberar ass. I ndomnachaib iiii 7 hi felib mártir degassa doberar
ass. Mad hi feil apstal im 7 Mairi 7 Eoin Bab/ais/ is coirm 7 fin
doberar ass 7 i ssoUamnaib dano. Im nonai iarom dosnanic on
Chomdid doib uli lethbairgen cech fir 7 ordu eisc 7 ibsit a ndoethain
1860 dind lind dobreth doib asin tiprait inna hinsi 7 focheird hi súan cotolta
on trathsin cus arna barach. O ro fersat tri aidchi aigidechta forfor-
congair in clerech form imtecht 7 lotar iarom ass for imtecht 7
celebraiset dó iar tain.
xxi.5 A mbatár iarom ciana for imluad forsnatonnaib atconnarcatar
1865 fota uadib insi. 7 ama/ ro scuchsat co focus di. co cualatar fogur na
ngoband oc tuarcain brotha forsind inneoin co n-ortaib amc/ tnarcain
trir i cethrair. in tan iarom lotar hi comfocus co cualatar in fer oc
imcomarc diarailiu in failet hi focus ol se to ar araile cia son ar fer
aile asberitsi do tuidecht and. Meic beca atchiat hi lothur bic anall-
1870 út (orse. O rochúala Máel Duin aní sin atbertatar inna gobaind asbei'r
tecam for cúlu ol se 7 na himpam in curach acht bid a erais reme arná-
ro airiget teched dún. Imráiset iarom 7 a erais resin curach. Iarfaigis
aris in fer cetna bui isin cerdchai. indat facsi don purt indossa ol se.
Atát inna tost ol in dercthaid sech ni thecal ille ni thiagat innond.
1875 Nirbo chian iar sin coroiarfaig don's cid dogniat indossa ol se. is
doich lemsa ol in fegthaid. is for teched tiagait is sia lim attát indossa6
on phurt olda o chianaib. Dothaet in goba andsaide assain cherdchai
26a 7 bruth | romor isin tenchoir inna laim 7 focheird in mbruth sain i
ndegaid in curaig hisin muir coro fich in muir uile acht nis rochtsom
1880 ar rotheichset fo ner1 bag co dian deinmtach2 3isin n-ocian mór3
immach.
xxii.s Imráset iar sin conos tarla i mmuir ba cosmail fri glain nglais
buí día glaine corbo réill in grian 7 in gainem in mara ti it 7 nocon
faccatar biastai na hanmannai and eter na carrce acht in grian glan 7
1885 a ngainem glas batár ré mor dind ló oc imram in mara sin 7 ba mór a
etrochta 7 a alii.
.xxiii.5 Focheirdat ass iar sein hi mmuir n-aill cosmail fri nél 7 andar
leoseom nís fáelsad féin nach in curach co n-accatar iar sain fón muir
fóthib annís dúine c«?«tachta 7 tír alaind 7 atchiat anmanna mór
1890 n-úathmar bíastaide hi crund and 7 táin do almaiw4 7 indilib immon
crand imma cúaird 7 fer cona arm hi farrad in chraind co sciath 7 gai
7 claidiub. arna/ atconnaircsede in n-anmanna mór út boí isin crund
téit ass for teced fo chetóir. sínis in t -anmanna a brágit úad asin chrund
7 furmid a chend i ndruim in daim ba mó dond almai 7 srengais lais
a .i. loim [H] gl. repeated in marg. by a recent hand.
1 sic, read nertaib YBL. 2 sic, read deinmnetach. 3'3 in ras. 4 = almaib :
almuib Y. 3 inmarg. 6 indosso Facs.
26a28-26V4] IMMRAM CURAIG MAILE DUIN 65
isin crand 7 nos ithend fo chétóir fri/^a brathad sula. Techit ass 1895
fochétoir ind innile 7 in búachaill. 7 ó'tchonnaic Máel Dúin sin cona
muintir nosgeib imecla móir 7 ómon ar bá dóich léo ní roistís taris
cen totim trít sís ara thanaidecht ama/ chiaich. rosagat iarom thairis
iar mórgábud.
xxiiii.2 Fúaratar iar sin insi n-aile1 7 atraacht a mmuir impi súas co 1900
ndernai alle dímora impe imá cúaird. amal ro arigsetar daine in tíri sin
eatsom atasfoprat ic egmig impu 7 atberat att ésim on att esim ón fot
a n-a|nali. Atchoncatar iarom daíne imdai 7 alma3 mora do indilib 7 26b
grage ech 7 treóit chaerech imda3. Boí iarom banscál oca ndíburgud-
som anís co cnoib móraib co tairistis forsna tonnaib thúas occosom ro 1905
theclaimsí,/soin mór dina cnoib sin 7 dofucsat leo. Dollotarsom ond
insi forcúlu 7 ansat na hegme la sodain. Cairm hi tát indossa ol in
duine ticced fón n-egem día n-éis. Dolotar ass for cether[«]d4 aile dib.
nidat é amlaid ar cethernd aile. Is fris as chosmail dano aní sin am«/
bad nech día mbeth hi tarngire leosom do dilgend a tíri 7 dia n-innarba 1910
asa tír.
xxu.9 Gabsatin n-insi aile hi tárfás dóib rét n-ingnad .i. omuargaib
sruth mór a tracht na hinsi súas co téged ama/ túaig nime tarsin n-insi
uli co ndiburned isin tracht n-aile na hinsi dond leith aile di 7
tictisseom foí annís cen fliuchad 7 no gantaiseom5 écne mora ass anuas. 1915
7 dofutitis écne mora dermara asin tsruth anúas for talmain. na hinsi
sis comba lan ind inis uli dia mbréntaid. ár ní rabi nech 6 tairs&/ a
teclamad ara n-imad. O espartain aidchi domnaig co hanteirt día
lúain ni ngluasii/ in sruth sain, acht no thairissfi/ ina thost inna muir
imon n-insi imma cuairt. immainait dóib iarom anba móir dona hécnib 1920
7 línsait a curach dóib6 7 lotar ond insi sin forculu forsin n-ocian
beos.
xxui.° Imrais<?/ iar sin co fúaratar colomain móir n-airgdidi. Cethri
slessa aicce i mboi 7sesbeim in churaig fri cech slis. co mbátár ocht
sesbéimend don churuch a timchell uli 7 ni rabi óenfot do talmain 1925
imme acht in t-ocian anforcnedach 7 ni accatarsom cinnas boi this a
hícht?*r i a huacht«r túas fora hairde. Boí lín argdide assa húachtor
co fota úad immach 7 dolluid in curach fo séol trena mocoll ind
lin sin. 7 dobert Diúran beim do faebur a gae tar mocoll ind lin. Na
mandair in in8 lin ar Máel Dúin ar is opred10 morfer ani atchiam. ar 1930
molad anma Dé ol Diuran is airi dogniusa so corop mote chretir
1 blot covering 1 and portion of \, e. - in marg. 3 rent here, only portion of a.
left. * n-stroke om. 5 seems like o converted into a; supply súas iarom an
sruth co tabratais YBL. 6 sic, for dib YBL. 7 supply da YBL. 8 sic, bis.
9 bet. cols. 10 pred faint, om. Facs.
F
66 IMMRAM CURAIG MAILE DÚIN [26b35"40
( )' 7 bérthair uaimse for altóir Aird Macha acht co rtís Hér( )3 ungi
co leith iss ed boi and íarna thomus i nArd Mach( )3latár datw iar
sain guth mór solusglan do áachter n( )4 út. sech ní fetatar cia bérla
1935 rolabair 7 cid ro( ).5
xxuii.6 Atchiat insi aile dano for óenchois .i. óenchos ( )7 7 imraisi/
a timchéll d'íarraid chonairi inti 7 ni]8
1 margin broken off next seven lines mo scela YBL. z only portion of t
left, Hérínn. di YBL. ■■ Macha. co cualatar YBL. 4 na colonina YBL.
5 labair YBL. 6 between cols. ' oca fulang YBL. 8 breaks off,
leaves lost.
[ 67 ]
27a1 38] Fís Adomnán só sis.1
2|S uasal 7 is adamraigthe in Comdiu na ndúla 7 is mor27a
* 7 is machdaigthe a nert 7 a chumachta. is cennaisi940
7 is áilgen is trocar 7 is dearcach. ar tócurid dochum nimi
chuci lucht na deirce 7 na trócaire na censa 7 na
connircle. Tairbirid3 im 7 trascraid dochum n-iffir[w]d4
comtinól n-écraibdech n-étarbach na m<?c mallachtan.
ar fuirid derritussa 7 foc/aice écsamla nimi dona ben- 1945
nachtnachaib. 7 tairbirid illatu pian n-ecsamail dona
maccaib báis.2
Sochaidi trá do nae/zzbaib5 ocus d'firenaib in Comded na
ndúla 7 d'apstalaib 7 desciplaib Isu Crz's^ díaro faillsigtheá rúine
7 derritiusa flatha nimi fori cumma sin. 7 fochraice fororda na 1950
firén 7 da.no díaro faillsigtheá píana écsamla iffrind cosna fib filet
intib. Rofoillsiged ém do Phetar aps/<r?/ ind long cethararddidi
doleced do nim 7 cethri suanimain esti. Binnithir each ceól a
^éstecht6. Conúargabad da.no Pól aps/Vz/ cosin tres x\em co cúala
\>x\a.tlira diasnéte na n-aingel 7 imacallaim n-adamraigthe 1955
muintiri nimi. Ructha da.no beos ind apstazl uli i llo estechta
Muri co n-accatár píana 7 todérnama trúaga na ndaíne
n-anfechtnach díaro forcoingair in Comdiu for ainglib ind fuinid
oslocud in talman ríasna a.pstn/u coro fégtaís 7 coro innithmigtís
hiffer[«]d4 cona ilphíanaib arart/ dorair[?/]gertsom4 fessin dóib aní i960
sin ré cían rena chésad
Ro faillsiged da,7io fó deóid do Adamnán u Thinne do ardec-
naid íarthair domain labairthz'r sund. Díaro escomlá a anim
asa churp hi feil loham Baptis/ 7 día rucad dochum richid co
n-ainglib nimi. 7 iffrind cona dáecorslúag.7 1965
O ro scar íarom ind anim frisin corp roarthraig fo chétóir di
aingel a comaitechta céin bai hi colaind. 7 ros fuc leis arthús do
fegad flatha nimi.
1 Title stained ; apparently written by M. •-- 7 he first ten lines are in the
handwriting of A. 3 second i subscr. * n-stroke om. 5 sic. 6 h oni. Facs.
1 sic, with s added above line by a modern hand.
F .?
68 FÍS ADOMNAN [27a3S-27b3»
Is sí áano cétna tír coso rancatár tír na naeb. Tir sutach
1970 solusta iarom in tír sin. Airechta écsamla inganta ancl co
caslaib lín gil impu co culpaitib glégelaib úasa cennaib. Nairn
27ba airthir in | in1 domain ina n-airiucht fo leith i n-airthiur thiri na
naem. Nairn íarthair in domain dano i n-iarth«r2 in tire cetna
Nairn thúascirt in domain daw 7 a descirt ina ndib n-airechtaib
1975 dermáraib tess 7 tuaid. Cach óen íarom fil i tir ina náeb is
cómfocus dó estecht inna ceól 7 innithmigud inna luinge hi
failet .ix. ngrad nime íarna cém^//naib 7 íarna n-urd.
Indara fecht dano dona naebaib canait ceol n-adamra oc
molad Dé. In fecht n-aill contúaset fri ceól muintire nime. Ar
1980 ni recat a les ind naim ní aile acht éstecht in ceóil risa coistet. 7
innithmigud inna soilse addécet. 7 a sásad don boltnogud fil is-
tir.
Atá flaith adamra dano fri gnúis do gnúis3 dóib úathib
sáerdcs. 7 fíal glainide etarro 7 erdam orda fris anes. Is trít-
1985 side immaiccetsom fúath 7 fóscugud muintire nime. Ni fil ifh
fíal no temel eter muf/zjtz'r4 nime 7 inna nóemu acht itát i foilse
7 i frecnarcus dóib i lleth friusom dogri's. Circull tentide da?io
imón tir sin imma cuaird 7 each ind 7 ass 7 ni erchótigend. Na
da aps/W dec im 7 Maire óg ingen ina haireocht fó leith imón
1990 Comdid cumachtach. Uasalathraig 7 fade 7 descipuil Isu i
comfocus dona apstalaib. Atát da7io araile nóemóga5 do deis
Maire 7 ré nách cian etarro. Noidin 7 maccaim impu do cach
aird. 7 ceól enlathe muintz're nime oca n-airfitiud. Buidne ana
do ainglib coimthechta inna n-anmand oc umallóit 7 oc timthi-
1995 recht eter na hairichtaib sin i fiadnaisi ind rig do grés. Ni
chumaic thra nech isin bith frecnaircsea túarascbail i innisin
inna n-airecht sin. avnal itát iar fir. Na buidne ocus na hairechta
datio fik'/'; i tir na náeb anW ro radsem bidat marthanaig isin
mórglóir sin co mordail brátha coros córaigea in brithem firén i
2000 llathe ind fugill isna sostaib 7 isna inadaib i mbíat oc déscin
gnússe Dé cen fial cen forscáth etarru tria bithu na mbetha
Cid mór im 7 cid adbul in taitnem 7 in tsoilse fil i tir na náem
anW ro rádsem. is aidbliu fo mile ind etrochta fil i mmaig
a /// the upper margin of this col. a late hand has scribbled Misi vili o Flait( ),
and again between the two columns, Misi vili( ), remainder illegible, also in the
centre of the leaf, late scribbling between the columns, Mul Dom. an. and. on.
1 in bis. - iathur Facs. ; tail of ar compend partly obliterated. 2 gnij MS.
i subset: 4 w-stroke om. 5 nóemógu Facs. 6 fili Facs.
27b39-28a39] FÍS ADOMNÁN 69
muintzVe nime im rígsuide in Comcled fessin. Is amlaid iarom
atá in rígsudi sin inna chathaír chumtachta co cethri colomnaib 2005
di1 liic lógmair foi. Cén co beth da7to d'airfiteod do neoch acht
cocetul comchubaid na cethri coloman sin ro|pad lor do glóir 7 28a
d'aibnius dó. Trí éoin airegda2 im isin chathaír i fíadnaise ind ríg
ocus a menma ina ndúlemain tria bithu iss é sin a ndán.
Celebrait dano na ocht trath oc molad 7 oc adamrugud in 2010
Coimded co claischétol aircaingel oc tíachtain foí Ona hénaib
iarom 7 ona harcainglib tinscetal in cheóil 7 nos frecrat iar sin
muinter nime ule eter nóemu 7 nóemoga.
Stúag dermár da7io os chind ind ordnide ina chathaír rigdai
axnal cathbarr cumtachta i mind rig. Díanos faictís roisc 2015
dóenna no legfaitís fo chétóir Tri cressa ina mórthimchell etarro
7 in slúag 7 ni fes la túaraiscbáil cid atascomnaic. Sé mile do
míledaib co ndelbaib ech 7 én imon cathaír tentide for lassad cen
crích cen forcend.
Aisneis iarom in Comded cumachtaig fil isind rígsuidi sin ní 2020
thic do neoch acht mád doneth féin. i mani ebrad fri grádaib
nime. Ar ní innisfea nech a bruth 7 a brig a derge 7 a rofoillsi
a anius 7 a aibnius a chuwlacht 7 a chobsaidecht. imad a aingel
7 a árchaingel oc cantain chiúil dó. A thechtairi roimdai chuci
7 úad co n-athescaib rochw//mb do each budin ar úair. A mine 2025
7 a rochendsa friarailib. a ainmíne 7 a roacairbe fri lucht aile
díb
Día mbé nech occá sirfegad imme anair ocus aníar anes 7
atúaid fogéba do cech leith aci agid n-airegda soillsithir fó secht
andá grían. Ní aicfea da.no delb ndune fair do chind i coiss 2030
acht na dlúim thentide for lassad fón mbith ocus each for crith
7 for úamain remi. Is lomnán día soilse nem 7 talam 7 ruthen
am«/ rétlaind rig ina mórthimcell. Tri mile cheól n-écsamail
cecha óenclaisse fil oc classchétol imme. Binnithir ilcheólu in
domain each óencheól fo leith dibszV/e fessin. 2035
In cathir iarom ina fail in rigsudi sin is amlaid atá 7 uii. múir
glainide co ndathaib écsamlaib ina thimcell. airdiu each mur
araile. Lebend im 7 fond inichtarach na cathrach di glain gil
atacomnaic co ngné gmie fair iarna brechtrad di gurm 7 chorcra
7 uani 7 cacha datha archena 2040
Muinter bláith romin rochennais da.no cen esbaid nácha
1 do Facs. * i of ax compend faint, om. Facs.
70 FÍS ADOMNÁN |;28a39-28b35
mathiusa foraib is iat aittrebait in cathraig sin. Ar nís rochet 7
nísaitrebat dogres acht nóemóig i ailitHg dútrachtacha do Dia.
A n-ecor iffi 7 a córugud is dolig a fiss cinnas forcáemnacair ar
28b ní fil druim neich díb i a slis fríaraili. Acht is amjlaid ros córaig
2046 7 roscomét cumachta díasnéte in Chomded gnúis fri gnúis1 ina
srethaib 7 ina corónib comardaib mórthimchell ind rígsuide
immá cuaird co n-ánius 7 co n-aíbinnius 7 a n-aiged ule fri
Día.
2050 Crand caingil di glain eter each dá claiss co cumtuch
derscaigtech dergóir 7 argit fair. Co srethaib sainemla di liic
lógmair 7 co mbrechtrad gem n-écsamail 7 co cathairib 7
chorónib carrmocail forsna crunnu caingil sin. Tri leca lógmara
dano co íogtir bláith 7 co mbinne cheóil eter each dá primairecht
2055 7 a llethe úachtarcha ina lócharnaib for lassad. Uii. mile aingel
i ndelbaib primcainnel oc soilsigud 7 oc inorchugud inna catrach
má cúaird .uii. mile aile ina certmedón oc lassad tría bithu sir
imón cathraig rígdai. Fir domain i n-óenbale cidat línmair nos
fJrfed do biud boltnogud cind óenchainle dina cainlib sin.
2060 Do neoch trá do daínibin domain nád rochet in cathraig sin
asa mbíu 7 dianid érdalta a haittreb iar fugiull brátha is intib
airbirit co anbsaid 7 co utmall i ndindgnaib 7 i cnocaib i sescnib
7 i rrotaigib anaitreba co tí chucu bráth. Is amlaid da.no atát
na slóig sin 7 na hairechta 7 aingel comimtechta cacha hóenanma
2065 fil indib oc umallóit 7 timthirecht di.
Fial tened 7 fial d'aigriud i primdorus inna cathrach inna
fiadnaisse 7 síat icomthúarcain2 cind ar cind tria bithu3 Fogur
7 fuamand d&?to na fial sin oc comríachtain atcluint^ fón mbith.
Síl nAdádaim4 dia cluintis in fogur sin nos gébad ule crith 7
2070 úamun dofulachta remi. Itorsig5 thrá 7 it búadértha na pecdaig
ocond fogz^r sin. Mád i lleth im fri muintir nimi ni cluint^r din
gárbthóraind sin acht lánbec do ráith. 7 binnithir each céol
atacomnaic.
Is adbul iarom 7 is ingnad fria innisin sudigud inna cat^ach
2075 sin ar is bee di mór aní roinnisemár dia hordaib écsamlaib 7 dia
ingantaib.
Is andam trá lasin n-anmain iar comgnáis 7 comattrib na
colla cona súan 7 cona sádaile 7 cona saíre cona sóinmige
1 gnÍ3 MS., i subscr. 2 sic, for ic c. s very faint. * autography, for n'Adainv,
6 sic, for it torsig.
28tr5-29a3:] FISADOMNAN 71
insaigid 7 dula co rigsuide in dúleman. acht rnani dig la1
heo( )chu2 aingel ar is docomail drém na .uii. nime. ar ni assu 2080
nach ai araili dib. ar itát .ui. dorais chóemtechta ar cind in
chiniuda dóenna co rrice in riched. Rosudiged dano dorsioir 7
cométaid o muintir nimi do forcomét each dorais dib.
Dorus iarom ind nime as nesu ille is fair rosudiged Michel
arcaingel ocus di dig ina farrad co flescaib iarnaidib j ina29a
n-ochtaib do sroigled 7 d'esorcain na pecthach co comraicet iarom 2086
and sin na pecdaig fri cétglífit 7 fri cétchesad na conaire
cengait.a
Dorus im ind nime tanaisi Ariel arcaingel as chometaid dó 7
di dig inna farrad co sroiglib tentidib ina llámaib is dibsz'c/e2090
sraiglit na pecdachu dara ngnz^sib 7 dara roscaib. Ro sudiged
da.no sruth tentide co forlasair fair i fiadnaise in dorais sin
Abersetus dano ainm aingil ingaire in tsrotha sin derbas 7 niges
anmand na náem din chutrz/z/zma chinad nos lenand. corroichet
comglaine 7 comsoillse fri etrochta rétland. Rosudiged dazz6>2095
and sin topor taitnemach co mbláthe 7 boltonugud do glanad 7
didnad anmand inna fírén. Ingrinnid ifn 7 loscid anmand na
pectach 7 ni dingaib ni dib acht is tuilled péne 7 pennaite rosic
and. Frisócbat iarom as sin na pecdaig co mbrón 7 dubu dermar
Na fíreóin iarom co subu 7 forbáelti co dorus in tres nimi. 2100
Sornd tentide dano for lassad do gréss andszV/e. Dá mile dec
cubat iss^r/ rosoich a lassar i n-ardde. Tiagait dano anmand na
firen triasin sornd sin la brafad súla. Ergorid im 7 loscid and
anmand na pecthach co cend dá bliadna dec. conosb<?z> iarsin
aingel in coimthechta cosin cetz'amad ndorus. Is amlaid dazzi?2l05
atá dorus inotachta in chetramad nime 7 sruth tentide ocá
thimchell araa/ in sruth remoind. Timchellaid dano múr for
lassad lethet a thened fri dá mile dec cubat tomsithir. Cengait
ini anmand inna fírén taris anW na beth etz'r. Ocus fastóid
anmand inna pectach fri ré da bWadna dec. i tróge 7 i todérnam 2110
conos heir aingel in cóemtechta co dorus in chuced nime.
Sruth tentide beos and andszde. acht is écsamail hé frisna
srotha aile ar itá sóebchore sainraedach i mmedon in tsrotha sin.
7 impaíd immácuaird anmand inna pecthach 7 nos fastand co
cend se mbUadua dec. Rosoichet im ind fíreóin tairis fochétóir 2115
a .i. tiagait [M]
1 le Fucs. - 1 lost in rent.
72 FÍS ADOMNÁN [29a37-29b38
cen nach furech. In tan iarom as mithig túaslucud inna pecthach
ass ben&id in t-aingel in sruth co fleisc dúir co n-aicwiud1 lecdu
co tócband inna anmand súas do chind na flesci. Berid da.no
29b Michel iarsin | na anmand co dorus in tsess^ nime. Ní
2i20armitli£r irh pían i thodernam dona anmannaib isin dorus sin
acht forosnait^r and o soillse 7 o etrochta líac logmar. Rosoich
da.íio Michel iar sin co aingel na trinóite co taisfenat díb linaib in
n-anmain i fiadnaise Dé.
Is adbul tra 7 is dírim failte muintzVe nime 7 in Comded
2125 fessin frisin n-anmain in tan sin mád anim ennac firén hi. Mad
anfírén im 7 mád anforbthe ind anim fogeib anmine 7 acairbe
ón Chomdid chumachtach. 7 aXbeir fri aingliu nimi. Tarrgid lib
a aingliu nimi in n-anmain n-ecráibdigsea. 7 tabraid i lláim
Lucifir dia badud 7 día formúchad i fudamain iffir[;z]d3 tria
2130 bithu sir. Is and sin iarom scarthair ind anim thrúag sin co
áigthide 7 co hacarb 7 co adúathmar ri frecnarcus flatha nime 7
gx\uss\ Dé.
Is and da.no dolléci in n-osnaid as trummu each n-osnaid oc
techt i ngnúis3 Díabail íar n-ascin oíbniussa flatha nime. Is and
2135 scarthair fri comairge inna n-árcaingel lasa tánic dochum nimi.
Is and sin da.no slucit na dá draic dec thentide each anmain
d'éis a céle co curewd úadi in draic inichtarach i ngin Diabail.
Is and sin fogeib comslaintius cacha huile la frecnarcus Diabail
tria bithu sir.
2140 O ro foillsig thra aingel in choimtechta do anmain Adomnan
na fisisea flatha nimi 7 cétimthúsa cecha hanma iar techt assa
curp. Rosfuc leis hi iarsin d'insaigid iffirn4 inichtaraig co
n-immud a pian 7 a riag 7 a thodernam.
Is é iarom cétna tír coso ránic tír ndub ndóthide sé folom
2145 follscide cen péin and etir. Glend lán di thenid fris anall.
Lassar dermár and co téit dara oraib for cech leth. Dub a
íchtz^. Derg a medón 7 a úachtor. Ocht mbíastai and a súli
anW bruthu tentidi. Drochet dérmár da.no darsin nglend.
Gabaid ond ur co araili. Ard a medón isli ifn a dá n-imechtar.
2150 Trí slóig oc airwirt5 techta thairis 7 ní huli rosagat. Slóg díb
is lethan dóib in drochet o thus co dered. co roichet ógslán cen
uamun cen imecla tarsin nglend tentide. Slóg aile da.no ocá
1 the n-stroke is over the first i. - second i suprascr., n-stroke om. 3 ngnÍ3 MS., i
subset . * second i suprascr. b airnirt MS., with m-sttoke over expuncted n ;
ninnirt LB.
29b3,-30a41] FIS ADOMNAN 73
insaigid cáel dóib arthus he. lethan iííi fo deóid. co rochet iarom
amlaid sin tarsin nglend cétna far mórgábud. In slóg dedenach
im lethan dóib arthus in drochet | cóel 7 cumung fo deóid co 30a
tuitet día medón isin glend ngaibthech cetna i mbrágtib na 2156
n-ocht mbiast mbruthach út ferait a n-aittreb isin glind.
Is iat lucht diarbo soirb in set sain áes óige áes atrige lere
áes dergmartra dutrachtaige do Dia. Is í dawo fairend diarbo
chumu[«]c' ar thus 7 diarbo lethan fo deóid iarsin in set drem 2160
timaircitíT ar écin do denam thole Dé 7 soit a n-écin iar sin i
toltanche fognoma do Dia. Is dóib im robo lethan ar thus in
drochet 7 diarbo chumung to deóid dona pecthacaib contúaset
fri forcetol bréthre Dé 7 ná comaillet iarna clostin.
Atát daw slóig dímóra i ndichumung hi traig na péne2l65
suthaine risin tir n-etordorchaanall. Cach ra n-úair trágicl in pian
dib. In n-úair aile tic2 thairsiu. Is iat iarom filet amlaid sin in
lucht dianid comthrom a maith 7 a n-olc. Ocus isin ló brátha
miclfidz> etarro. 7 bad fid a maith a n-olc3 isind 16 sin 7 bertair
iar sin do phurt bethad i frecnarcus Dé tria bithu sir. 2170
Atat da/10 drem mór aile and hi comfocus dond lucht sin 7 is
adbul a pian. Is amlaid iarom atát i czi//ir\uch fri colomna
tentide. muir tened impu connice a smecha. Slabrada tentide
imma medón fo deilb natrach lassait a ngn^si osin péin. Is iat
iarom filet isin phéin sin pecdaig 7 fingalaig 7 áes admillteecailse 2175
Dé 7 airchinnig etrócair bite ós inchaib martra na nnáeb for
danaib 7 dechmadaib na hecailsi. 7 dogniat dona indmasaib
selba sainrudcha sech aigedu 7 aidlicnechu in Comded.
Atát da.no and slóig mora ina sesam do grass i llathachaib
cirdubaib connice a cressa cochaill gerra aigreta impu. Ni anat2i80
7 ni thairiset tria bithu. acht na cressa oca loscod eter uacht 7
tess. Slúaig demna na mórthimchiull 7 pluic thentide ina
llámaib ocá mbúalad ina cend 7 siat ic sirthacra friu. A n-aigthe
uile na trúag fothúaid 7 gáeth garb goirt ina fíretan maróen ri
cach n-olc. Frassa derga tentide oc ferthain forro cach n-aidche2i85
7 cach lai. 7 ni chumgat a n-imgabáil acht a fulang tria bithu sir
oc coi 7 ic dogra. Araile dib 7 srúamaa tened i tollaib a ngmisse.
Araili clui thened4 triana tengthaib. Araile triana cendnaib
a .i. tunni [M]
1 n-stroke <>m. - do Facs. 3 a n-olc in ras., with ism added at beginning
of next line, but by M, who evidently wrote isin in the ft> st instance for a n-olc
4 asp. om. Facs.
74 FÍS ADOMNÁN [30a4,-30b33
dianechtair. Is iat iarom filet isin phéin sin .i. gataige 7 ethgig
2190 7 áes braith 7 écnaig 7 slataige 7 crechaire 7 brethemain gúbre-
30b thaig 7 áes cosnoma | mná aupthacha 7 cánti. aithdibergaig 7
fir légind pridchait en's.
Atát drong mór aile i n-insib i mmedón in mara tened. Mur
argdidi impu día n-étaigib 7 día n-almsanaib. Fairend trá sin
2i95dogníat trócaire cen dichill 7 biit araíde i llaxai 7 i téti a collai
co crích a mbáis. 7 noscobrat a n-almsana i mmedón in mara
tened co bráth 7 foíditir do phurt bethad iar rhbráth.
Atát da.no sochaide mór aile and ocus cassia derga tentide
impu co lár. Rocluint^r a crith 7 a nggáir fón firmimint. Drong
2200 discrútain do demnaib ocá formúchad 7 coin brena lethoma leó
ina llámaib oca nfuráil foraib día tomailt 7 día cathim.
Rotha derga tentide for sírlasad imma mbrágtib. Bertair
súas co firmimint each ra n-úair. Telcitrr sis i fudamain iffir[//]dI
in n-uair aile. Is iat iarom filet isin phéin sin áes gráid tarmi-
2205 deocatár a ngráda 7 fúathcraibdig 7 brécaire brécait 7 sáebait
na sluagu 7 gabait forro ferta 7 mírbaile nách fétat do dénam
dóib. Isiat ifn na naídin filet ocá n-athchz/wa inn áesa graid .i.
it é sin in lucht ro herbad dóib do lessugud2 7 níros lésaigset 7
níros cairgetár imó pecdaib.
2210 Atat da//<? drem dermár aile and sairsíardoib cen tairisem
darna lecaib tentidib oc cathugud fri slúagaib na ndemna. At
lir turim thrá frassa na saiget for dérglasad dóib ona demnaib.
Tíagait inna rith cen tz/rbród cen tairsem co rochet dublocha 7
dubaibne do bádud na saiget sin intib. AtodíurP thrá 7 at
22i5trúaga na gáre 7 na golgaire doníat in pheccdaig isna uscib sin
ar is tormach péne ros tá dóib. Is iat trá filet isin phéin sin
cerdda 7 círmaire 7 cennaige esinraice. brethemain gúbretaig
na nlúdaide 7 caich archena 7 ríg ecraibdig. aerchinnig claín at e
colaig. Mná adaltracha 7 techtaire nos millet ina mígnímaib.
2220 Attá da.no múr tened fri tír inna pían anall adúathmairiu 7
acairbiu hé fo secht andá tír na pían fessin. Acht chena ní
aittrebat anmand co bráth ar is la demnaib a n-oenur a airichas
co lathe mbrátha.
Mairg thrá fil isna pianaib sin i comaittreb muintire Diabail
2225 Mairg nad foichlend in muintir sin. Mairg forsa mbia do
thigernu demon discir dairmitnech. Mairg bias oc estecht fri
1 Vi-struke o?n. 2 lesugud Facs. 3 sic, for At todiuri.
30b39 -31a37] FIS ADOMNAN 75
guba 7 fri golgaire na n-anmand oc tróge 7 oc neméle frisin
Comdib1 im torachtain chucu laithe mbrátha co llúath dús in
fugebtaís nach n-etarúarad isind fugiull. ar ni fagbat nach
ctt/ttsanad co brath acht tri úara each domnaig. Mairg dia mba 2230'
dognas diles in ferand sin tria bithu sir. ar is amlaid atá. Slebe
tolla delgnecha and maige loma da.no | is iat loiscthecha ocus31a
locha bréna bíastaide. Talam garb ganmide iss e urcrom aigreta.
lecca lethna tentide fora lár. mara mora co n-ainbthinib
adhuathmaraib2 ina mbi aidde 7 aittreb Díabail dogrés. Cethri 2235
sroth' dermára dara lár. sruth tened sruth snechtaide sruth
néimthe. sruth usci duib dorchai. is intib sin nos fotz-aicet slúaig
digair na ndemna a haithle a n-oenaig 7 a n-aniusa oc pianad
na n-anmand
In tan trá canait slúaig nóema muintzVe nime claschetol 2240
comchubaid na 11-ocht tráth co subach 7 co forbáelid ic molad
in Chomded. Is and sin ferait ind anmand nualla trúaga
torsecha oca tuarcain cen tairisem la drongaib na ndemna. Is
iat sin trá na piana 7 na todernama rofollsig aingel in choim-
techta do anmain Adomnán iar tascnam Hatha nime. 2245
Roucad iar sin ind anim la brafad sula triasin n-erdam
n-orda 7 triasin fíal nglainide co tír inna náem is inti
cetarucadsi in tan iw/ruloi a curp.
O ro gab iarom ceill for anad 7 for airiseom isin tir sin
atchúala ina diaid triasin fial guth ind aingil noforcongrad furre 2250
co n-igs2<a? ar cúlu doridisi cosin corp cetna asar escomloi. 7
coróinnis^ i ndálaib 7 airechtaib 7 i comthinoltaib láech 7
clérech focraice nime 7 piana iffir[w]d4 feib ro follsig aingel in
cóemtechta5 di.
Is é seo iarom forceful no gnáthaiged Adomnán dona 2255
slúagaib o sein immach céin buí na bethaid. Is é dano no
pridchad i mmórdail fer nErend díaro fuirmed recht Adomnáin
for Góedelaib. 7 díaro sáertha na mná la Adomnan 7 la
Finnachta Fledach la rig nErend. 7 la mathib Werend archena.
Is é dano cétscel no gnáthaiged Patraic mac Calpuir[^]d4 foch- 2260-
raicenime7 piana iffirn d'innisain donafib nochretitis in Comdid
triana forceful 7 nofáemtaís a n-anmchardine dó la turcbaW
soscelai Is é da.no forcetol ba mencm dognid Petar 7 Pól 7 na
1 read Comdid, b due perhaps to the re-tracer. 2 sic, ad|hu;;t/emaraib.
3 sic. i n-stroke om. B cóemtechda Facs .
76 FÍS ADO M NAN [31a37-31b33
apstail archena .i. píana 7 focraice d'innisin ár ro faillsigthea dóib
-2265 fón cui/ia. cétna. Is é áa./w dorigni S'úuester abb Róma do
Chonstantín m^c Elena do ardríg in domain isin mórdáil
d(')aro' édpair in Róim do Phól 7 do Phetar. Is é seo da.no
dorigni Fabian comarba Petair do Philip mac Gordián do rig
Roman diaro chreit in Comdid 7 diaro chretset ilmile aile in
2270 n-úair sin. iss eszV/e cétrí do Rómánchaib ro chreit in slánjicid
31b Isu Crist.
Is é seo scél gnáthaiges Héli do innisin do anmawdrt^na firén
7 sé fó chrund bethad hi pardus. Ond úair iarom oslaices Héli
in lebor do forcetol na n-anmand. tecait and sin anmand inna
2275 firén i rrechtaib én nglégel chuce do each aird. Innisid dóib
óano arthús focraice inna fírén oíbnius 7 airera flatha nime 7 at
forbaeltiseom in n-airet sin. Innisid im dóib iarsin piana 7
todernama iffirn 7 erbada lathe bratha. Ocus is follus co mór
gné mbroin fairseom fessin 7 for Enóc conid fat sin da brón
2280 flatha nime. Iadaid Héle iarsin in lebor 7 ferait ind eóin
nuallguba dermar ind úair sin 7 tennait a n-ette fria curpu co
tecait srotha fola estib ar ómun pian n-ifflrnd 7 lathe brátha.
In tan iarom is iat anmand inna náem díanid erdalta síraittreb
flatha nimi dogniat in guba sin. bá dethb/ri do dainib in domain
2285 ciamtis dera fola dognetisoc erochill lathi brátha 7 pian n-ifflrnd.
Is and sin icfas in Comdiu a chommaín féin fri each nduni isin
domun .i. fochraice dona firenaib 7 piana dona pecdachaib.
Cuirfitir iarum anW sin in pecdaig i fudamain péne suthaine
forsa n-íadfa glas brethre Dé fó míscaid bretheman brátha tri
2290 bith sir. Bértair im ind naim 7 ind fireóin lucht na deirce 7 na
trócairi for deis Dé do bithaittreb flatha nimi .i. áit i mbiat isin
mórglóir sin cen áes cen urchra cen crich cen forcend tria bithu
sir.
Is amlaid iarom atá in chathir sin .i. flaith cen úaill cen
2295 diummus cen goi cen écnach cen diup^rt2 cen taithlech cen gres cen
ruci cen mebail cen mélacht cen tnúth cen mórdataid cen teidm
cen galar cen bochtai cen nochtai cen dith cen dibad cen chasir
cen snechta cen gaith cen flechud cen deilm cen toraind cen
dorche cen úardataid. flaith úasal adamra aererda co suthi co
3300 soilsi co mbolud tiri lain hi fail aerer cech mathiusa. Finit
a.men Unit.
1 MS. fractured, only lower curve of d visible ; read diaro; dáro I''acs. 2 per
symbol, = diupairt.
31b34-32a21]
[Scéla laí brátha inso sis ., -,1
DIA do bennachad na n-éstidi uli tal)rad each óen díb fó leith a
menmain 7 a innithim co dícra fri scélaib laí brátha .i. a.mal
ferfas in Comdiu fáelti frisna náemaib 7 frisna fírénaib do aittreb na 2305
fiatha nemda. ama/ ferfas im anfáelt( )2 frisna pecthachaib 7 frisna
hanfírenaib oca n-innarba i n-iffernd. Isu Cn's/ mac Dé bí slánicid
ind ule3 domain in ties p<?rso na deachta úasli as chomsuthain 7 as
comfolbthaide dond athair 7 don spirut7 náem. isse ro ráid na scéla sa
gair bic ríana chésad do folsignd na tuarascbála4 bias do féin i lló 2310
brátha cona nóemaib 7 cona fírénaib. 7 do nertad a apstal 7 a
déscipul. | nachas ragbad torsi día chessadsom. ar rofitirsium coro 32a
chomacsig amser a chesta. Matha mac Alphíw suí Ebraidi indara fer
déc rothog Isu na muinti-rus in cethramad fer ro scríb in soscela
cOmdeta iss é ro scrib 7 ro lesaig na scela so lathi bra/ha. mar rochúala 2315
a bélaib a mágistrech .i. Isu co farcaib5 hi amine, cond eclais co
n-ebairt fón n-innasa. In tan doraga mac Dé 7 duini i n-óenpeisaind.
co n-onoir 7 co miadamla. 7 a ule aingil malle fris. suidfid in tan sin
fora chathair rigda 7 for sossad a miadamla. 7 tinolfitir and sin na
huli daine na fiadnaisi 7 dogéna a ndeligud 7 a tfrbod iar tain. 2320
Ordaigfid ém a nóemu 7 a firénu dia deis. Ordaigfid iru na pecdachu
7 na hanfírenu di chlé.
Is and sin atbéra in ri dond Fairind beti6 dia deis. Ticid a
bennachtnachu selbaid flaith m'athar ro fuired dúib o thosuch domain.
Úair roba i ngorta 7 doratsaid biad dam. Ro bá i n-itaid 7 doratsaid 2325
dig dam. Robá i rnchtain a les tigi aiged 7 doratsaid aigidecht dam.
Robá cen etach 7 dora/said etach dam. Robá i ngalur 7 tancabair
dom torroma. Ro ba i cttmnucb 7 tancaibair dom thúaslugud 7 dom
fortacht.
Is and sin doberat na fíreóin in frecrasa for in Comdid. a thigerna2330
1 This tract and the folio-wing are in the handwriting of H ; col. b, I. 34, to end,
and the whole of the verso {p. 32) have been erased to receive this homily. The
membrane is very thin and damaged in consequence. -final i lost in a rent.
3 u and 1 separated by a rent. 4 tuarás written slightly under a rent, barely legible,
surface being much rubbed ; tuar3 Foes. 5 in ras., ai subscr. s erasure after
beti, space for three letters. 7 spirulu Facs.
78 SCÉLA LAÍ BRÁTHA [32a20-32b16
for iat cuin atchoncammárni thú i ngorta t i n-itaid 7 doratsam biad
7 dig dait. 71 Cuin atchonnarcmár i rríchtain a les tigi aíged i cen
etach tú 7 doratsamar aígidecht 7 étach duit. i cuin atconcamar i
ngalur i i cz///much thú 7 táncamár dot fis scél 7 dot fuaslucud. Is é
"2335 seo im frecra dobéra in Comdiu forsna fírénaib. Cach tan ar se
dorónsaith maith arna bochtaib im anmz^sa is foromsa dorónsaid. Is
íat sin trá sé hernaili na tiócairi o cennaigthéT ind flaith n^wda. Is
iat na sé dorsi glainidi triasa tic solsi in bethad suthain isind eclais.
Is iat sin na sé cémend iarsa frescabat na naím 7 na fíreóin dochom
2340 nimi.
Atbéra in Comdiu dano cid dond fairind beti día chlí in n-attiesc
n-acarb n-adúathmar sa .i. don lucht náro chomaill a thoil 7 a thimna.
7 isí</atbera fríu oca cur i n-iffern. Scuchaid dim a mallachtnachu 7
ercid isin tenid suthain ro faired do Díabul 7 dia drochmuintzr. úair
2345 ro bá i ngorta 7 i n-ítaid 7 ni thardsaid bíad i dig dam. Ro bá i
rrichtain a les tigi aíged 7 étaig 7 ni thárdsaid aígidecht i étach dam.
Robá i ngalur 7 i cw//much 7 ní thancabair dom fis scél i dom
thúaslucud
Is and sin dobérat na hecrabdig in frecra sa for in Comdid. A
2350 thigerna forsiat cuin atconnarcmárni2 i ngorta. i i n-itaid 1 i rrichtain
a les tigi aiged. 1 cen étach. I i ngalur i i cwwriuch. 7 na dernsamar
timthirecht 7 umallóit duit. Is and sin dobéra in Comdiu frecra
forrosom. Cach tan for se na dir«said maith ar na bochtaib imm
anmai?/2sea3 is foromsa na dernsaid. Is iat sin tra sé nechi airegda
2355 triasa n-insaigthfr iffernd. Srainfitz'r tra iar sin na hanfíreóin hi péin
iffim 7 isin todernam suthain. Ragait ifli na naim 7 na fíreóin isin
mbethaid suthain do aittreb nime malle fri Dia cona ainglib tria bithu
sir. I
32b Cesnaigthi'r isin scriptúir naim can asa targa in Comdiu do fugiull
2360 brátha. Ocus cinnas doraga ocus cid ara targa. De nim trá co
denize doraga in Comdiu do fugiull brátha mar demniges in rigfaith
Dam'd mac Iese. Innas ini doraga demnigid in íáith cétna 7 iss^
atbetr. Bid follus ar sé doraga in Comdiu dond fugiull 7 nibá
toíthenach. Biaid dano tene mór ar lassad na fiadnaisi 7 ainbthini
2365 dermár imme di cach leith. Is aire iiii doraga in Comdiu dond uugiull
do mes for in ciniud ndoenna etir biu 7 marbu. mar atbeir 5in rigfáith
cétna.6 Tinolfait^r arse muinter nime 7 tabnan hi fiadnaisi in Chomded
i llo bra. ha. Is demin dano co ndingnittr cethri budni don chinud
dóenda i lló bratha. Buden ém dib dogentar do mes 7 ragait aithle a
2370 mmessa dochom péné 7 tod/r;/#ma. Is friuside atbéra in Comdiu in
n-aithesc n-adúathmar so oca n-innarba uad. Scuchaid dim a
1 7 add. above line. 2 supply thu. 3 n Facs. 4 sic., for demin. 5"3 in ras.
32b16 -33a10] SCÉLA LAÍ B RAT HA 79
mallachtnachu isin tenid suthain ro faired do Diabul 7 dia droch-
muint/r. Isiatsz'</e na comallat o gnim in maith gellait o bélaib. Isé
ainm na fairni sin isin scriptuir. mali new ualde .i. uilc nac/z adbulolc.
Buden aile dib na dingentar do mes acht ragait fóchetóir cen 2375
mesrugud et/r forro dochom n-iffrind. 7 pianfaitz'r iar sin tria bithu na
mbetha cen trocaire Dé dia fortach'c ár ní thabratsom smacht t recht t
riagail ar denam a peccaid 7 a ndualach hi fus. acht each ole as mó.
ro fétat do sárugud Dé 7 daine iss ed dogniat. Is é ainm na budni sin
mali ualde .i. a n-as mesu don chinud dóenda 2380
Buden aile dib dogentar do mes 7 ragait a aithle a mmessa dochzzz»
focraice. Is iatszafe dogniat i fus aithrige ndichra tria chongain cride.
7 lesaigit a n-ulcu remtechtacha tria sualchib 7 caíngnímaib. 7 dano
doberat almsana bid 7 etaig dona bochtaib i n-onoir in Chomded. co
ndichlets/t/e na pecda doronsat riam. connac/z cumnig in Comdiu dóib 2385
thall na hulcu dorónsat i fus. Is ínst'di1 atbéra in Comdiu i Wóbral/ia
ica iigairm chuce doch?z/;z nime. Tait innossa a bennachtnachu do
aitreib na flatha nemda. Is é dano ainm na budni sin isin scriptzzzr
naim. boni -non ualde .i. matin nack adbolmaith.
Buden aile irrl dib na dingentar do mes. acht ragait fo chetóir cen 2390
mesrugwt/ etz'r dochzzw nimi. 7 focraici fororda. Is \eoside nac/i leór di
maith comallud nazzn-erailendin script/zrdiada forro do denam co tuillet
triana sualchib 7 triana caindu( ) h( )'- féin sin. 7 co ndénat ni as mó de
maith andas a n-e( )ailtir3 forro isna timnaib diadaib. Is dóibside d( )4
gellas 7 tairngires Isu in mórmaith seo n( )nisti'/-5 isin tsoscéla co 2395
n-ebre friu oca n-ascin o( )6 chuce i mmórchomdáil laí brátha úair
foracsabairsi foromsa7 ar Isu each maith ro boí ocaib isin tsáegul 7®
8tancabair im muinterwía 7 im chomaitecht.13 taítsi innossa chu( )9 co
mbethi malle frim for díb rigsudib déc cen m( )gud'" foraib. is sibsi
oc mes in chiniuda dóenna. ( ) | u 2400
do aitreib iffirnd tria bith sir. Ocus it é betiiscoraib 7 i llongphortaib 33a
Díabízz'/. Ocus scérait fri airfitiud in domain seo ro charsat. Ocus
fri gnz/iib muintire nime. .i. na n-aingel 7 na nóem 7 na firen. ar
mbith12 dóib mile bWadna i tenid bratha. ar is é sin ré lathi hratha mar
innisit trachtaireda na canoni noimi. 2405
Nibá sóinmech thrá a set na pectach sin. ni faigbet dig na biad.
acht sirgorta 7 roitu 7 rouacht. Is ed bertair iar sin do taig Diabaz'/
co fogur derchainte co tromosnadaib sirrechtaidib. Bid trúag gáir 7
1 sic, for friusidi; cp. 1. 2370. 3 the outer margin of the last ten lines is
fractured and lost, carrying with it portion of the text ; read caínduthracht. 3 read
a n-erailter. 4 read da//o. 5 read mar innistir. 6 o very faint, read oc
tuidecht (?). 7 (orom legible in good light. 8 7 tan faintly traceable. 9 read
chucum. 10 read mesrugud. u three strokes traceable, resembling Ni or M; some-
thing lost here. ls in ras., under ih is written oc, the mark of separation.
13c^o/«aitec/2ta. Facs.
80 SCELA LAI BRATHA [33a10-33V*
núall golfadach 7 éigmech. bron 7 basgaire. na túath pecdach and sin
2410 ica tarroing dochum pene iffirnd. Acht bid hisin in mallaithrige cen
greim foni. ar ni chluinfid^r a ngudisium and sin. Uair na-
rofoichlitar ar thus céin ro bátár hi fus hi comaitreib a corp 7 a
n-anmand. Iadfait/r and sin tri glais na pecthach .i. iadad iffirn tria
bith sir forru. 7 iadad a sul frisin ndomun diatartsat grád 7 iadad na
2415 flatha nemda friu. Suidfit iarsin sudi nemthrócar for richessaib
rothened ar bélaib rig na claini i nglind na pian airm i mbiat dóib
todérnama tromma .i. bás cen betaid. tene dorcha. bethu bronaeh
toirsech salach inglan. airm i mbiat ilchoin géra cicara. cróesmóra
clúaslethna ingnecha crobgéra a ttóebaib. Ocus loscind géra garba
2420 oc imesorcain. Ocus nathracha nemnecha imlúatha iiri chuaird
cathrach Diabail. Ocus leómain loiina letarthacha. Ocus ilar na
ndubdlum 7 na ndublúachat. airm i mbiat eóin etecha ingnecha
ágmara iarnaide. Ocus brenlocha ainbthencha úara iffernaide. Tenti
dorcha oc sirloscud. Lecca derca fo chossaib. Claidib ic cirriud..
2425 Cait ic scripad 7'ic dercad. Demna ic píanad. Créchta cen leges.
Lassar cen díbdud. Gabáil for tengthaib. Tachtad ar brágtib.
Búadred ar cennaib. Iachtad 7 gabáil ar gothaib. Glassad ar
bonnaib. airm i mbia fri taib each uile in pheist irdairc úathmar
ilehennach co rubnib riches rúad. Ní dia tuarascbáil .i. cet muinel
2430 torn 7 cét cend for each muineol. 7 coic .c. fiacal each óenchind. cét
lam torn. 7 c. mbas for each láim. 7 c. n-ingen for each bais. airm i
mbethir cen chóemu cen eardiu i n-itaid i n-acorus i rrouaeht i
rrothes. i n-esbaid each mathiusa 7 hi comlaintius each uilc. i n-oentaid
esóentad demna 7 muintiri iffirn. Biaid dano and sin mairg 7 iachtad.
2435 gol 7 egmech. cnet 7 grechach. each óenbeoil. 7 mallacht cen
chumsanad ona pecthachaib fora n-apaid .i. for Díabul. ar iss<</
33b dos|bi7>'sium ic fulang phéne each ole dorónsat triana aslachsom.
Ocus mallacht dano úadsom fora manchaib imme .i. forsna pecdachaib
ar is moti a píansom féin each ole doronsatsom triana aslom forro oc
2440 aslach cac/i uilc.
Is aduathmar iru 7 is granna in carcar sin dorigni in Comdiu do
Diabul cona demnaib .i. iffern. Is isel tra 7 is domain a sudigud. ar
cia noléiethe cloch mulind i mbélaib iffirn. ni mó indá hi cind mili
bMadna roses^/ a icht?/r. Ude anma da.no iar techt a curp fri ré
2445 trichat bYmdna o uachtwr coa ichtur. mar as chétfaid diarailib. Is
daingen a himtimchell na carcrach sin. Is aigthech uamnach.
gaibthech golfartach. Is dorcha dubgranna a chróes Is all do
thimarcain each anma phiantair. is bréo do loscud. israigell1 do
esorgain. is fáebur do athchumma is adaig do erdallud. Is dethach do
2450muchad. is croch do phianad. Is claideb do digail. is arm uathmar do
guin 7 do letrad. is buriud pian. is rubne todernam. is bádud isplágud.
1 = is sraigell.
33b18-34a8S] SCELA LAI BRATHA 81
israinud.1 is brúd. is linud. is tragud. is dód. is leód. is loscud.
islucud.2 is ard. is isel. is roúar. is rothe. is cumung is farsiung. is
mór bréni a brothgaile. Cid tra acht dia curta. nech i secht n-áesaib.
7 co mbeth mile bhadna in each aís díb ní mó andá óenmad rand 2455
fichet ole n-iffirnd no innisfed. Acht itíatsin chena primthesmalta
iffirn cona phíanaib. Ní mó chin for talmain cid drdrigi in domain o
t///cbáil co fuinud no beth acci. díambá hadba ind adba sin 7 dia
mbia i ccinniud aittreib na carcrach sin.
Gairmebtair iST co somiad. co n-onóir. co n-airmitin. na naim 7 2460
na fíreóin rochomailset tiiwma3 in Chomded 7 a forcetul. isin bethaid
suthain for deis Dé tria bith sir. .i. lucht na censa 7 na hálgini.
na déirci 7 na trocairi. 7 each caíngníma archena. Lucht ógi 7 athrigi
7 fedba irescha ar Dia. Is and sin bias tairm adbul 7 fogur dermar na
n-anmand nglan ic céimnigud for deis a rrig4 7 a tigernai issin flaith 2465
nemda i nggradaib rig nimi 7 talman 7 ifiirn. Airm i fil in tsoilsi
doróisce each soilsi. ca« tairthim. ce[;;]5 twbrúd. cen dorchataid.
Bethu suthain cen bas. nuall faelti cen torsi, slanti cen galar. óetiu cen
sentataid. sid cen debaid. sáime cen dóinmige6. saire cen sáethar cen
snim. cen ocoras bid i étaig i cotulta. naimi cen ais cen erc/'a. Óentu 2470
solusta aingel. airera parduis. fledugud cen t?//'brúd eter noi ngradaib
aingel 7 nóemthuath richid. 7 noemairechtaib in rig rouasail. 7 etr
náemtlachtaib spirtáldaib nimi. 7 étrochta gréne. hi flaith aird úasail
adamraigthi. chaím chóir chumtaigthi. móir mín milidi. sair sáim
sorchaide. i mbrugib richid. | i sostaib aibnib. hi cathaírib órdaib. i 34a
llepthaib glainidib hi sostaib argdidib. i sudigfidfr each óenduine ara 2476
mmiad 7 ar dliged 7 ara sognim fodéin. Is diasneti7 iiE farsinge 7
lethet na flatha nemda. ar in t-én as luathiu lúamain for bith ni
tháirsíí/ dó tóichell richid o tossuch domain coa dered.
Is adbul datio a suthaige 7 a solsi. a chaime 7 a chobsaide na 2480
cathrach sin. A sámi 7 a somilsi. a fostacht a logmaire. a rrédi a
rruthnigthi. a glaine a grádmaire. a gile a ceólmaire. a naimi a
niamglaine. a haille a hailgine. a hardi a hetrocta. a hordan a
hairmitiu. a lánsíd a lánóentu. ni túalaing trá nac/i ndúil in chétmad
rand do tuarascbail mathiusa na cathrach sin d'innisin. Acht a/wmáin 2485
is ferr in becan sa dib d'innisin indá beith hi tast.
Mogenair iiS bias co ndegarliud. 7 co ndegnimaib 7 berthair do
aittreib na cathrach sin i llo brátha. ár biaid tria bithu cen chrich cen
forcend. i n-óentaid na hecailsi nemda 7 ta.\ma?'de. I n-oentaid uasal-
athrach 7 fádi apstal 7 descipul Isu Cr/'s/. nóem 7 nóemog in domain. 2490
aingel 7 árchaingel in Chomded. isin n-óentaid as uasliu each
n-óentaid. I nn-óentaid 8na nóemtrinoti8 úasli Athar 7 Meic 7 Spirta
Nairn .-.-.-.-.-
1 = is siainud. 2 = is slucud. 3 sic, for timna. 4 first x added ever a; á
Jutes. s w-stroke om. 6 dóiwmige Facs. 1 diasnedi Facs. b_s in ms.
G *
[ 32 ]
[Scéla na csergi inso [34aQ4-bn
2495 ' I "ABRAD cách dia airi co ticfa bráth is ands/í/e bias esergi dona
1 hulib daínib tri erfuacra meic De. Isind lú sin .i. i lló bratha
cumscaigfidiT nem 7 ta\am 7 inna hnli duli filet intib. túaslaicfiter 7
legfait ri tes tened brátha. acht cuirfíhv- na huli sin lii cruth bas aldiu 7
basocraidiu' co mór andás in eruth i rrabatar iarna mbrunniud 7 iarna
2500 nglanad tria thenid mbrátha. Is and sin techtfas in teni sin lathi
brátha brig 7 nert cosmail don tenid i;;ro faite na tri meic oc Nabcodow.
niroloisc in tene sin na maccu náema. Ro loisc iTil na timthirthidi
ecrdibdecha batar imman sornd tened. Is amlaid sin loiscfes teni
brnthmar brátha na huli pectbacbu 7 na huli ecráibdecbu. ni
''•505 erchotigfi irrl do chorpaib na fircn ar biaid in teni sin ama/ bróen
n-áilgen dona náemaib loscfid in! na pecthachu.
Doraga mac duni de nim iwsind lo sin .i. i 116 bratha .i. Isu Crist
7 artraigfid isind aeór i soilse 7 étrochta dcrmair anW gran. 7 linfaid
in tsolsi sin in n^Ji ndomon o t///cbáil gr^ni coa fuiniud. Atchluinfet
9510andsin na huli daini filet i n-adnaiethib guth meic De. Combad guth
corptha atberad Isu sund do éstecht dona marbaib .i. guth ind
árchaingil Michil doraga d'erfuacra na hesergi co coitc/ujin for in
341) cinud ndóenda co n-epri friu fo tri .i. ergid uli a bas. | i is guth
nemcliorpda atbi'/V Isu sund d'estccht dona marbaib .i. forcongra
•'515 spirtalda 7 cumachta diasneti in Chomded nad chumaing nach nduil do
imgabail. is triasin forcongra sin atresat na huli daine a bás .i. do
neoch ro sluic talam 7 atúatár bíasta. 7 ro báid usee 7 ro loisc tene 7
dawo ro túaslaicthe for aicned na ndul dia nder/iiix. Atrcset sin uli a
bás la brafad n-oeniiaire 7 gebaid each dib a anmain féin i n-oentaid
9,590a chuirp dilis 7 fedligfit iar tain i mbetaid tria bithu.
Is and sin faidfed3 in Comdiu a techtaire úasli .i. na aingliu nóema
fún n-uli ndomon 7 tinolfait na huli firenti a cetri ardaib in Xíú/nan. 7
nosberat leó hi comdáil Crist isin n-aer. Tinolfit iiil na demna leó
na hide pecdachu 7 na hide ecráibdechu. Beti and sin na huli sin for
059,5 aird i fiadnaisi in Chomded ocond fugiull .i. aingil 7 demna 7 daini .i.
eter phecthacaib 7 firenu.
Cis/naigth/> da.no cia hinad árithe asa mbia eisérge each duine. asa
1 sic, for lias sochraidiu. - at beginning of line (race of fanner capital A and
accent discernible in ias. ■'■ sic .
34bl7-35a16] SCELA NA ESERGI 83
n-adnaicthib ém co demin. iar ndesmirecht sin chuirp in Chomded
atraracht asa adnacul fessin.1 Ind airend im ro tomlithea o biastaib 7
roscailte i n-inadaib ecsamlaib atreset sin iar comarli in Chomded nos 2530
tinolfa 7 nos athnuigfe asind inud bas áil dó. Araídi iss^ as dochu and
comba Aand atresat airm inro tomlithe 7 i;zro esrete. ar iss ed sin
armithir ar adnacul dóib. Cestnaigthz'r da.no i mbia esergi dona
togluasachtaib 7 dona toratraib2 dóennaib. Is e a frecra sin co mbia
co demin esérgi thall i mbethaib3 do4 hulib ro thechtsat hi fos bás iar 2535
mbethaid. Má ro thechtsat di na togluasachta bás iar mbethaid cid i
mbroind a máthár is demin co mbia esergi dóib thall. 7 co techtfat
bethaid iarsin basin.5 Manip cumtabairt di am laid sin esérgi dona
togluasachtaib is lugu co mor as chumtabairt esergi dona náedenaib 7
■dona torothraib. 2540
Os/naigth/r di uair atresat na huli daini a bás cía háes i cia delb i
■mbia esérgi dóib. ocus tráchtaid in t-aps/W in cesta sin co n-abair.
Atresat na huli daini a bás ar in t-aps/a/ iar cosmailius áesi 7 delbi
'Crist. Tri hWadna trichat im ropsat slána do Christ 7 is i cosmailius na
haisi sin atrachtsom a bás. In ais da.no Crist aiheir in t-apsta/ inna huli 2545
daine do eserge 7 ní inna méit .i. ni6 commétius a chuirp ar ni hair-
chend combat commeti ule cuirp na esergi. Fedligfid ini Crist do
grés cen tulled cen dígbáil isin delb 7 isin méit i/zro arthraig dia
apstalaib iar n-esergi. 7 is airi sin cid i n-óenaís atresat inna huli
doíni .i. i n-aís trichtaigi. araidi techtfait méit n-écsamail 7 méit 2550
n-ecutrumma ina corpaib iar cosmailius 7 iar n-aicniud na n-amser 7
na ferand irro genatár. Aní di testá do chomlanius a cuirp forna
togluasachtaib 7 arna nóedenaib becaib 7 ar arailib torothraib derólib
na techtat a méit íidlechtaig 7 ara n-esbat araile baill a cuirp. com-
slanaigfid | in Comdiu sin uli thall isind esergi conna heseba nách ni 35a
fort/zo do rudilse a ndelbe nach a n-aicnid dílis. úair ni techtaidsium 2556
intib féin sin iar ndligud nemaicsidi 7 inclithi a n-aicnid céin coro
techtsat iar n-adbar nach iar méit chorpdai.
Ind forcraid im fil for aicniud isna corpaib roremraib. 7 dano isna
hulib torothraib techtait méit n-anmesarda digébthair ind forcraid sin 2560
forro thall isind esérgi. 7 fedligfid iar sin i meit dlechtanaig 7 i méit
mesardai a folaid 7 a n-aicnid dilis. Na torothair da.no techtait da
chorp i n-óenaccomol deligfitz'r sin tall isind eséirgi 7 gébaid each dib
fo leith a chorp ndiles amal demniges lob sin ic tairchetul inna libur
in tan atheir na huli daini do esérgi ina corpaib dilsib. 2565
Is tomtiu im icond eclais co techtfat cuirp na martíri nóem intib
1 feisin Facs. 2 under the second t a recent hand has added a. 3 read
mbethaid, b perhaps due to retracer. 4 sic, read dona. 5 sic, for bás sin.
6 sic, for ni i.
G2
84 SCELA NA ESERGI [35a16-35b16
iar n-esergi fulliuchta na crét/i1 forodmotár ar Crist cen esbaid cen
dígbáil deílbe no socraidechta forthu do falsigud a mbnada 7 a
coscair. 7 da.no do falsigud na foc/aici móri dlegait on Chomdid
2570 ara mmartra. iar ndesmirecht sin chuirp in Chomded techtas and iar
n-esergi fulliuchta na crécht forodaim ó Iudib2 do fo\s'\gi/d a umalloti
forbthi dond athair nemda. 7 datio do thuilliud phene 7 todernama
dona hludaidib o ro fodaimsium3 na crechta sin.
Cestnaigthz'r da.no do forcraid na foltni 7 na n-ingen cia ord bias
2575 form isind esérgi. Ernid Augustin in fer naem in cesta sin 7 is i a
thomtiu forcraid na foltni 7 na n-ingen connách intib féin nammá
comthoítlw tháll isind esergi acht i n-aicned in chuirp hi coitc/imm'.
úair ni de fat2 na foltni .i. dia forcraid. acht día n-árim nammá c«w/niges
Isu isin toscélu in tan aithnes aní st-o día aps/a/a/3 co n-abbair.
2580 Foltni [or cindsi ar Isu fria aps/a/u atát i n-árim chinti 7 i n-aichnius
demin icon Chomdid. 7 mértait ule duibse aci thall isind esergi.
Í da.no maso intib fein nammá comthothir forcraid na foltni 7 na
n-ingen amal is chetfaid do fairind ar iss^/as chosmail forcraid cech
baill do thinól 7 do thimarcain ind féin corop isin bill2 sa fein fogaba
2585 C1P e(i do phéin i do fochraic dliges tria chomchétfaid 7 comop/rd in
baill sin.
Isiv/as chretithe co ndluthfa 7 co timaircfea thall in Comdiu isind
esergi tria elathain diasneti ind ecnai diadai curpu trw'alnidi na ndóeni
i sémi 7 i fáelli ind folaid nemtrwalnidi 7 an-aicnid spirtállai. iarna
259()tirbud 7 iarna ndeligud o cech elniud. iar ndesmirecht sin 7 intsamail
inna tinni dognítí-r do dlúthad 7 timarcain tria eladain ind ecnai
35tjdóennai i sémi 7 i foilli a cuirp dilis iar ndicar cech éllniuda 7 cech
slaidrid úadib.
Í dano is tomtiu and co crwthaigfea in Comdiu awdall4 curpu na
2595 esergi dind adbur toltanaigfes dó cipé méit t laget2 i mbé in t-adbar
sin .i. do neoch ro thirúarthestar din churp doenna isin duine ar cind
báis. ama/ chumtaiges innossa inna curpu mora dena silaib dereolaib.
7 dano ama/ ro chumtaig thall i céttustin na ndúl na curpu dermara
den dligud nemaicside 7 den dligud nemchorptha ro techtsat co
26oo hinchlithe intib na dúli diaro tusmidea na curp5 sin. Ar isochma6 do
Dia coro cumtaige cen adbar t de adbar deróii cech n-admat i cech
n-aicde bes áil dó. 7 combad aire sin atberad in t-augtar naro taithmiTz
Isu do forcraid na foltne 7 na n-ingen i nach baill archena 7 isochma6
do Dia coroathnuige i comlanius a ndelbe 7 a7 n-aicnid dilis cen in
1 read credit. • sic. a abbrev. stroke partly over f is recejit. 4 «1
faint as if erased ; read thall as in I. 258J. 5 1 ead cuirp. 6 sic, fo
sochnia. 7 a 11- add. above line.
35b!6-36a15] SCÉLA NA ESERGI 85
forcraid sin do thinól doridisi isin churp. acht araidi is dolig nach 2605
mball isin churp I nach rand de do sechmall on phein 7 on dammain
dliges tria chomchetfaid n-imarbais. I ond fochraic dliges tria chom-
chetfaid degnima. Conid ed is dóig di as chreti and comlanius in
chuirp dóennai ule do athnngud isind esergi. co fagba ind anim i
n-oentaid fón innasin1 cep ed dliges di phéin 1 di focraic ara 2610
ndegariltib 1 ara ndrochariltib. Ar fomtin di 7 ar imgabáil remlatrad
.i. demnigthe aneich na dlegar do denmigud acht is coir do bith i
cumtabairt ata in brechtrad tomten sa. Uair cidat demni 7 cidat falsi
araile di ruinib na esergi ar is todochaide n-airchmd ind esergi fein
iar forcetul ind a.psfat'1 7 na screplra archena. araide atát mini dib 2615
indemni 7 anfalsi. conid trebairiu 7 conid ecnaidiu a mbith i ndóchus
7 i tomtin andás i ndemmgtta7 tria slatrataid.
Atresat tra na huli daini thall i ndeilb 7 i n-ecosc ecsamail .i. na fir
i n-ecosc ferda 7 na mná i n-ecosc banda. Uair airm i n-apair in
t-aps/iz/ na ule dóeni do esergi i fer forbthe. ainm fir dorat and sin for 2620
in duine co\tche?in eter firu 7 mná. Uair digebthair thall a lochta 7 a
n-anmi ara corpaib na ndáeni. Cométfaidz'r ini intib rudilse a ndelbe
7 a n-ecoscaa dilis. ni thechtfat dano cuirp na esergi intib elscoth i
accobor nó nách ndnálaig archena. 7 is aire sin dano ni bi nach
n-imnáire dóib cid lomnochta betia .i. cena fortugi etz'r o étuch. 2625
Hi corpaib dlutaib dano 7 i corpaib tiugaidib bias esergi na ndóeni
7 ni i corpaib sémib 7 rofollib mar aer 1 gaith. am<z/ ropo chetfaid sin
dond eritecdu do Eotaic doruménair curpu na esergi comtis semiu 7
comtis fóíliu3 indás aér i gáeth. Ro forúaslig iin Grigoír \ náem in 36a
cétfaid sin 7 rosfathgé. 2630
Cestnaigth/r di uair is i corpaib dluthib 7 tiugaidib atresat na
dóeni cid ar n-apair in t-áps/o/ spirtalda dib. Combad aire atberad
ara chuibde 7 ara chosmaili intib féin iar ndligud imfrecrai each baill
diaraile. 7 dano ara n-áille 7 ara socraide. ara soilse 7 ara n-etrochta.
ár taitnébtaít na naim thall anW grain isind flaith nemda. t is aire 2635
atbeir in t-aps/a/ spirtaldai dib ara cuibde 7 ara n-óentadchi thall do
spirut inna hanma amal is óentadach innossa spirut na hanma dóib-
sium. Úair bid óentadach thall co mór etfr in corp 7 in n-anmain 7
bid inund comarli fora rnbiat. úair ni bia nach frith b*rt nó nach
n-imresain tall o neoch dib diaraili .i. on churp dond anmain 1 ónd 2640
anmain don churp. i da«0 spirtallai do rád dib úair fedligfid tall tria
u t written twice in central margin, between lines 39 and 42. // is not the usual
symbol for no (i/el) : the stroke here traverses the shaft of\, in the former it is always
joined to the right of it ; cp. p. 34 supra.
1 sic, for innas sin. 2 first i subscr.
86 SCELA NA ESERGI [36a,5-36b16
bithu isna sostaib spirtallaib tier aingliuDé for nim. i da?w spirdaltai
do rád díb dond apsfo/ón mud sa. uair cumscaigntir thall asin tróge 7
asin trúalniud 7 asin docraidecht i failet i nglóir 7 i n-etrochta. i solse
2645 7 i soc/aidecht in bethad nemtrualnide 7 in bethad nemmarbdai i
fedligfet dogrés. 7 araide niba inund socraidecht do chorpaib na
naem uli thall úair nach inund cid fochraic. Acht ama/ is écsamail
etrochta gréni 7 ésca 7 etrochta rétland. 7 datio cacha retlainde ri-
araili is amlaid sin bas ecsamail fochraic na firen íar n-esérgi. 7 is airi
2650 sin techtfaitsom sosta écsamla i nnim ara n-áriltib écsamlaib. Araídi
ní bia format neich díbsium friaraile. ar ita do mét dethiten 7 gráda
cáich dibsium feib oc araili. iar ndesmirecht sin ind óenchuirp
techtas and bullu écsamla 7 bullu ata úasliu araile 7 araide ní bí
format neich díbside ria cheli. 7 dano a n-aill and úair ni chesend nech
2655 dibsom fora focraic fein ar is e Dia a óenur has cosmailius cech
mathiusa tall dona hulib noemaib 7 fírenaib. Cid ecsamail di focraic
na firén. araide is óenfochraic techtaitsium oraile mud .i. ind fecht-
naige 7 ind fáelti chomlan fil dóib i nDia. 7 daw ar is inund frisintí
fil isind fochraic as inísliu 7 no beth fein isind ochraic as uasliu intí
2660 as chominmain lais fris féin do bith isind focraic sin.
Dobéra iiií each duine thall aich1 for araile iar n-esergi. Acht
araide ni bia dethitiu neich díb thall for araile iar ndligud chardessa 1
chondalbais acht óentadaigfit ule do fugiull fírán in Chomded ernifes
do chách anw/ dlé.
2665 Dofucfa dario each thall na mbia fo menmain a chéli cena falsigud
o briafAraib nó o chomarthaib ailib 7 tucfait o teorfégad spirtalla a
mmenman na réta ata écnairce dóib 7 ata etírcíana úadíb iar
36b ndesjmirecht sin ind fátha noím Elesi ro thuc tria spirw/ fastine ana
ndírnai a descipul Gezi ina ecmais 7 sé i n-etercéni úad. lóg ón do
2670 gabáil o Némán Sireta ara íc don claime. Uair cia rét fil i n-anfis2
ocond fairind dofucat in Comdid oc nách fil nách n-anfis.
Ni dingnet \m na fireóin nách monor aile thall acht aní dorairngert
in fáith Dauíd co n-érbairt. Mowgenair don Fairind attrebait itegdaisiu3
a Chomdiu not molfat 7 not adamraigfet do grés triasna saeglaib4
2675 suthainib. Ni ó búathraib irrl 1 ó gothaib corpdaib sechtair dogénat
na noím in molad sa for Dia. acht o theorfegad spirtalla 7 o scrwtan
inmedonach a ndligid 7 a n-intliuchta.
Atreset dano na huli ecraibdig i n-óge 7 i comlaintius a corp cen
dígbáil 7 cen esbaid nach mbaill forthu. Acht araide is amlaid beti
2680 na curp5 sin co tórtrommad 7 co n-emiltius co ndodelbi 7 co ndocraite
dermáir ina comaitecht. Ni thatnéba da«<? i n-anmannaib na
1 read aichne. 2 fis in ras. 3f»' it tegdaissiu. 4 saegl in ras.
5 read cuirp.
36bIC-37a16] SCELA NA ESERGI 87
n-ecráibdech dliged intliuchta ná tucsew solsi ecnai í eólais. acht
beti fó brón 7 torsi co temel dorchaide a n-aneólais 7 a n-anecnai ar
medon. Duba datio uli sechtair o churp. Mairg iarom for in t-ecnaid
dond fairind filet oc ernaidi na esergi sin. ar ni lugu as ainm dond2685
esergi sin tathchor a bás i mbás do fedlig«<f i mbás. andás tadchor a
bás i mbethaid do íedWgud i mbethaid.
Is é dano bás na hanma a herchra 7 a hélúd tria phecdaib 7
diialchib 6n bethaid forordai .i. o Dia. Uair ama/ is é bethu in chuirp
ind anim. is amlaid is e bethu na hanma Dia. 7 AnW is é bás in 2690
chuirp a dirge ond anmain. is amlaid sin is é bás na hanma a derge o
Dia ara phecdaib 7 ara dualchib. Is and im atá esergi dond anmain
in tan tathcures tria sualchib 7 degnimaib cosin Comdid. 7 ni hetar
innas aile sin acht tria guth mete Dé .i. tria forcetul in Chomded do
chomollad. 2695
Is cóir a fis co filet da esérgi and .i. cétesergi 7 esergi tanaisi. is i
in cétesérgi .i. esergi na hanma ona pecdaib hi sualchib tri athrigi do
denam 7 ni fil acht dona firenaib namma ind esérgi sin. Is í im ind
esérgi tanaisi ind esergi bias i lió brátha dona ulib dainib a bás. 7 cid
óen 7 cid inund in bás sin iar n-a'icniud choitchiunn araide techtaid 2700
delba 7 gnei écsamla fair ar immad na ti-rchor 7 na tecmong triasa
fagaib each and. Ind esergi coitchenn tra bias tall i Ho brátha ni
hinund 7 ind esergi dianid ainm isind augtartas prfstrigia .i. esergi
fuathaigthi amal in pitóndacht. I ni inund 7 ind esergi dianid ainm
reuolutio .i. tathchor na hanma i corpaib ecsamlaib iar ndesmirecht 2705
na tathcorthe. I ind esergi dianid ainm metaformatio .i. tarmchrwtad
iar ndesmirecht na conúcht. I ni inuf^/Jd1 7 ind esergi dianid ainm
subductio .i. fothudchestu .i. amal bite lucht ind remeca. i ind esergi
dianid ainm suscitatio .i. toduscud marb tria mirbail. iar ndesmirecht
Lazáir. j 2710
Issed so dano bias and atrésat na hule daini thall isind esergi 37a
choitchinn i n-ais trichtaigi ina ndeilb 7 ina n-écosc diles co comnius2
a cuirp 7 a n-ule cetfaide. Co comlánius dano a foltne 7 a n-ingen 7
cech baill archena'7 congéba each tria nert 7 cumachta in Chomded a
anmain féin i n-óentaid a chuirp dilis. 7 fedligfit do grés isin bethaid 2715
suthain cen áes cen ercra. Ar is í sin co demin ind firesergi is di3
ainm isin script?^';- esergi tanaisi. i condiulg na cetesergi .i. na esergi
bis tria athrigi.
Cipé im na crete co forbthe 7 co comlan esergi in ciniuda dóennai
fon n-innassa sechmalfaid tall on tslanti suthain tarngirthir dona 2720
naemaib 7 dona firenaib fora n-iris. Acht a duine for in t-ecnaid
máso dodaing lat coro chrete in mirbail sea na esergi. fég lat gnima
1 xi-stroke otn. 2 sic, read comlánius. 3 supply as.
88 SCELA NA ESÉRGI [37a16-37b20
aile in Chomded 7 cidat gnáthchiu side ní lugu ata mirbaile. Fég ém
lethet ind nimi 7 a farsingi. méit in talman. abis in mara timchellas in
2725 ta\main sin do cech aird 7 na hule dule i\\et indib. Feg da.no aiigliu
nime. Fég ém na duli sin 7 na dule archena co ndernta do nemni
tria nert 7 cutnachta in Chomded. Ar is lugu co mor di mírbail nách
n-aicde do dénam innossa do adbar tria bréthir nDé andát na hule
dule do denam thall arthus di nemni triasin mbrethir sin. Ar is inund
2730 guth Dé atberar sund innossa triasa mbia thall esergi dona ulib
marbaib. 7 in bria///tfr triasa nderna thall ar thus na hub duli de
nemni. A duine iarom for in t-ecnaid riemnig duit in mirbailsea inna
esergi. na craind dermara. cuirp na ndaine 7 na n-anmanna archena
genit 7 tusmitir dina silaib díreólaib. Tí^rcbala datto na rind iar
2735 funiud. Athnugud dano na fér 7 na lubi 7 cech réta archena dia fil
in forbairt 7 in beógud.
Doraga tra ind úair i mbia esergi dona hulib marbaib tria erfuacra
meic Dé. 7 Atreset and sin ind fairend dorónsat na mathi i n-eserge
mbethad. ind fairend ira dorónsat na hulcti i n-eserge ndigla 7 fug-ill. Is
2740 and sin arthraigfes in brethem diada isin delb sin inro mided fó brithe-
main dóennai. Is and sin midfedsom co firen forsna dóenib isin deilb
in ro mided co hanfirén ónadóenib Is and sin dano arthraigfes brithem
firén in ciniuda dóennai .i. in Comdiu Isu Cr/s/ isin deilb inad sochma
do chách a fegad eter firenu 7 pectachu .i. i ndeilb a dóennachta. Is
2745 and sin dano ernifes focraice dona firenaib 7 piana dona écraibdechaib.
37b Uair ind fairend na techtat errannus innossa | isin chetna eserge .i. i
nn-eserge na hanma atresat sin uli thall isind eserge chohcninn. 7
araide ni faigbet síth nó óentaid fechtnaige 1 fáelti ocon Chomdid.
acht láefitz'r úad i carcair n-aduathmair n-iffirnd. 7 fodémat and sin
2750 piana 7 todernama ecutrumma ara mmiaraltib écsamlaib. Ocus cid
mór 7 cid adbol ind aisram1 dobéra nech forin pein sin. is nemni sin i
condiulg 7 i fegad na peni fessin ama/ atá.
Ind fairend iin atragat innosa tria Crist isin chetna esergi .i. ind
esergi bis tria aithrigi. Atreset dawc thall tria Christ i n-esergi in
2755 bethad suthain. 7 nos béra leis isin flaith suthain i frecnarcus ind
Athar nemda tria bithu na mbetha. Is and sin fogébat na fíreóin
focraic ndermáir ara sualchib 7 ara ndegnimaib .i. in Comdiu féin o
fúaratár na suálchi sin 7 na degnima. Ar is é in Comdiu bas chom-
lantius cecha airir 7 cecha hairfite thall dond eclais. Is é dano
2760 atchichestár tria bithu ond eclais cen crich cen forcend. carfaid<?r cen
emihius molfaidfr cen scis. Ar is e seo iar fir in bethu suthain
tarngirthír dona náemaib 7 dona firénaib iar n-esergi frecnarcus na
nóemthrinoti úasli Athar 7 M«c 7 Sp?'r/a Nairn]
1 aii Facs.
37b31"47]
rr'/^RAIT do Moelm/zuiri mac Ceileachair. mac meic Cuind na
LL v^ mbocht ro scrib 7 ro scrút a lebraib egsamlaib in lebur sa 2765
Oráid do Domnall mac Muirchi-rtaig/z meic Domnaill meic Taid/^g
meic Briain meic Aindrias meic Briain Luig/znig/z- meic Toirrdelbaig/z
moir issie in Domnall sin ro 'furáil athmíid/ziug/zad/z1'' na pearsainni sin
ler scribizaVz in sciam/zleb^ar sa ar Sigraid Hzza Cuirrndin 7 ca ferr
duind. ar mbeandacht do chur a mbel duine go fer in liubair sea na a 2770
fágbail aigi 7 sechtm/zuin onúdh co satarn case 7 sectmuin onde co
haine in césda 7 J* da aíne ordha uirri .i. áeni na fóli Mzzz'ri 7 aini in
cesda 7 is ingnad/z mór sin ic araile d'eolchaib/z.]]
T50RAIT andS° d'Aod/l Ruad/l mac Nei11 g^airbh I D/zom/znaill
*-*- ^^ do tohaigh co foregnac an \eabar so ar Chonnachtaib 7 in 2775
Leabzzr Gearr maille fris iarna mbeith 6n-ar n-ecmuis6 o aimsir Cathail
oig I Concabair co haimsir Ruaidri meic Briain 7 dechneabz/r tigemad
etorro for Cairbre 7 a n-aimsir Concobzzzr meic Aed/zo Hi Domnaill rucad/z
siar iad 7 is mar seo rucadA iad .i. in in7 l.eabar Gearr a8 fuasclod/z
I Dochartoig/z 7 Leabar na Huidri do dul a fuasclc^ meic9 ollamon 2780
I Domnaill re seanc/zzzj- arna g/zabail do Cathal a ngill fris ar Cenel Conaill
fris sin o Concobzzr co hAed/z.]]
1 Written in a blank space at end of preceding tract, no doubt by Sigraid
Húa Cuirrndin. • the first i snprascr. 3 atliiiúidiudeg/zadA MS. -with tie
cancelled ; a later hand has added a under ú. 4 sic, bis. 5 Written below the
preceding by a still later hand, over an erased stir face, and projecting across lower
margin. Partly retraced. 6'6 added above line, n«/-nec2Zj'tos Facs. ' sic, bis.
8 n expuncted after a. 9 .i. with c snprascr., MS.
[ 90 ]
Aided Nath 17a adnacol insó [38a1-25
RO GAB Nath I mac Fiachrach Herind 7 ro insaig co Sliab
nElpa. Fcrmcnus ri TVacía tánic dia ailithri co Sliab
nlilpa isind amsir sin. Dorigned leis tor cathracha 7 sesca
traiged a ardde 7 óentraig déc úadsom co solsi 7 ro boíseom i
mmedón in tuir 7 ni acedb gre'm na solsi. Tanic trá Nath Ic
cosin tor. Ro scailset tra mu'mter Nath I in tor 7 ro airig
2790 FtfT-menus in gaíth chuce. Rue thrá Dia úadib Fwmenus ina
dlúim thened mile chémendd on tur 7 ro guid Fcrmenus in
Comdid na bíad flathius DaThí ní bád sía inná sin 7 ro guid ná-
bad airdairc a ligi.e Ní rabi trá do sáegul ocond rig acht airet
robás ac taithmech na cathrach in tan tánic saiget gelán do nim
2795 chuci co fúair a bas.
Gabaid trá Amalgaid cennacht fer nErend 7 atnaig corp
[a athar leiss1].* Noi cathaff ro brissitár rempu anair. I nDéssib
Temrach trá fúair Amalgaid a bás.h Tucad trá corp Da Thi
anair coro hadnaiced hé i Crúachain. Cethror óano dá áes
2800 gráda tucsat in corp leo .i. Dungalach 7 Flandgus Tomaltach 7
Túathal. co fil for lár Oenaig Crúacan. ama/ ro follsig Torna
Éces.
Cell's each a Crz/acho chróderg
cóemri Herend T)a.Thi mac Fiachach
2805 fíalri ar muir ar tír
techtastár cách cara ríg
iathraortar each ní cheil. celis each .a.
a .i. do fótaib 7 clochaib [M] b .i. Fnrménus |_M] c .i. [in marg.~\ .i. is de
atberthea a n-ainm sin fris conid DaTlii a ainni óndní is datlii gabálaid. [MJ
<* .i. mile chémend on tsléib2 sís atá Forménus. [M] e .i. Nath I [M] f .i. da
Amalgaid ro batar and .i. Amalgaid mac Fiachrach 7 Amalgaid mac Nath I [HJ
s [in marg.~\ .i. cath Corpair .c. Cinni .c. Faili .c. Miscail .c. Larrand .c. Corde .c.
Moll .c. Gremnis .c. Fornar. is iat si;z na catha ro maidsetár re Nath I triana
thaisbenad dona sluagaib is e marb. — . — [M] h .i. mac Nath I [H]
in ins. and retraced, H. ■ on sléib Facs.
38a56-41] AIDED NATH Í 91
Do Thornu Eces ro follsiged sin tria fisidecht iarna chur do
feraib Herend algiusa fair immo fis cáit roadnacht DaThi conid
and dorigni in retairic sea. 7 rochan na runnusa. 2810
Atá fótsu rí fer Fail
Da Thi mac Fiacrach ind áig
a Crúachu rochelis sin
ar1 Gallaib ar Goedelaib
Atá fót Dungalach dían 2815
tuc in rig dar muir na rian
atá fót fallsigthe rath
Túathal 7 Tomaltach
Tri vciez'c Echach Fedlig find
atát it múr it múr grind 2820
7 Eocho Airem fáen
arna marbad do Mórmáel
Atá Eocho Fedlech flaith
inti 7 Drebriu co daith
7 Clothru ní céim aisc 282&
7 Medb 7 Muresc.
Eriu 7 Fotla is Banba
tri ócmná aile amra
céin cor chaithsetar a feib2
is i in Cruachu nodas ceil 28301
Mac Cuill Mac Gréni céim ngle
Mac Cecht ni lugu a lige
i rRáith O^achan dodoscelt
ni cheil úathad in óenlec3
Laibraid Loingsech rí nád gand 2835
Midir do Thúaith Dé Danand
Cobthach Cóel Breg lith rolá
in fer uallach fot atá .a.
Tóeb fri tóeb atá in rí
is Eocho Fedlech co Hi 2840>
is Eocho Airem and so
isind leith túaid a Chrúacho |
1 air, Facs. 2 the membrane is perforated in the centre of b, giving it the
appearance of\; Facs. 1. 3 read óenlecht.
92 AIDED NATH I [38b1"19
38b In nóema ar togail a múir
atrubairt fris ina ruin.
2845 a ligi i a lecht and so2
nibad airdairc a Chruacho
Cóeca duma im Ov/achain cuirr
ar in maig féraig forluind
dofil eter firu is mna
2850 cóeca cacha duma atá. atá. f.
Tanic tra Dorban fili dar Oenach Cruachan 7 bai ic tabairt
comarli dar cnoccaib inn óenaig baí ica n-áirim tria fisidecht.
Is é trá tosach tuc fair. bFailet fót tri eces Her^;/^ a ardenuicc.
Fland. Dub. Dorcha. Eocho fial Fedlech a theóra ingena 7 a
2855 theóra mezc 7 morfessiur úasal do sil Ugaine 7 [tri]1 mac
Rossa Rúaid di Laignib má Ail/7/ isinn óenuch 7 tri derbseth-
racha A'\le\\a J. Niam 7 Drucht 7 Dathe. [Atat da.no tri ingena
Ailella and. unde &icitux\
Niam 7 Drucht is Dathi
2860 tri ingena Roiss achi
a secht mbráthir mór a teglach
má Ai/z'll dar findBregmach
Atat sin sin duma mór
fil isinn óenuch cen brón
2865 iíi. m^z'c rig Lagen lerda
la tri ingena delbda
A árim nó a innisin
na fil fóthib do láechaib
nocon fil ic filedaib
2870 7 ni fil ic gáethaib
a .i. Fo/ menus [M] *> Along the upper margin, in the handwriting of H, are
the following quatrains : —
Failet tri écis cen ail isind firt sa i n-oenchosair.
Fland Dub Dorcha dubi3 a cliuis ni chuala athgeoga( )4is.
5Luyaid Riab5 nDerg in ri ran 7 Núada Argetlám
ro adnaicit immalle oc Ráith na Cruachna cairre
1 in ras. H. 2 om. Facs. :i dabi Facs. 4 obscure. 5"5 traceable,
three letters indistinct.
38b30"38] AIDED NATH I 93
Cóeca duma demnigim
fil1 i nOenuch na Owachna
atá fó each duma dib
.1. fer firglan fuachda
Iat2 tri réilce idlaide 2875
relec Thailten re toga
relec Owachan sírglaine
7 relec in Broga.
Cach cnoc fil sind Oenuch sin
atát foí laích is rígna 2880
is écis is cudchaire
7 mná glana gribda.
Slog Connacht ba comromach
airecht fírálaind fúachda
alaind in cath congalach. 2885
adnacht hi cathair C/v^achna
Ni fil isin magin sein
cnoc i nOenuch na Ozfochna
nách fert rig t rigflatha
i mná i eces fúachda 2890
Adnaicthe slog roMidi
ar lár in Broga túathaig
no adnaictis ardUlaid
isin Taltin co lúachair
FírUlaid ria Conchobor 2895
adnaicte hi Taltin riam
[co bas ind fir forburaig]3
dia ndechaid dib a niam. Niam .7.
Mathi Ulad ria Conchobor i Talten ro adnachta .i. Ollam
Fótla 7 morfessiur leiss dia maccaib 7 dia uib 7 co ndréim aile290O
do mathib Ulad. aUasli Túathe De Danand isin Brug .i. Lug 7
Oe mac3 Olloman 7 Ogma 7 Carpr<? mac Etaine 7 Etanb fein 7
a .i. cenmotha morfessiur4 ro had( )5 diib hi Talt()«6 [M] b .i. banfili [M]
1 fil bis, the second cancelled. - lad Facs. 3 H in ras. i Facs .
morfessiur, first s now partly lost with portion of margin. 5 several letters lost,
read hadnacht. 6 beginning of w-stroke visible, i lost with margin, read Taltin.
94 AIDED NATH I [38b38-39a^
in Dagda 7 a tri nWca 7 sochaide mór archena do Tuaith De
Danand 7 Fer mBolg 7 caich archena. ^ Rígrad cóicid Galiara1 i
2905 nOenuch Ailbi. Rigrad Muman i nOenuch Cúli i nÓenuch
Colman 7 Feci. Cland Dedad hi Temair Erand. Rigrad
39a Chonnacht hi Ozzachain ut dz'xz'mus | '-[Cóeca cnoc in cech
óenuch díb sin. Cóeca cnoc ém i nÓenuch Cnzachan 7 .1. cnoc i
nÓenuch Talten 7 1. i nÓenuch in Broga. It iat so im filid Connacht
"2910 .i. Dorban 7 Flaithcius fili. 7 Oengus fili a Gnoib in lucht sin. Torna
Eces 7 Scanlan mac Eogain in fili 7 Dathen eces ro marb in bili. is de
ata Bili Dathen hi tir Mani is fris atberar Bili Scathen indiu.
Atat trá in lucht sin ule i nOenuch na Owachna. 7 atá and ardri
in choicid .i. Ailill mac Mata Mwresci 7 a sétig .i. Medb ingen Echach
2915 Fedlz^ iarna breith a fsrt Medba dia muntz'r ar ba hairegdu leo a
hadnacul hi Crzzachain. Ni thic dim a n-áirim uli. Is and
ro had[«]ac/^/3 Da Thi ardri Hereud 7 is inti atat in lucht ro Uirim
Torna Éces. Ciarraigi a diri.
Fland tra 7 Eochaid eolach hua Cérin is iat ro thinolsat so a
2920 llebraib Eochoda hw/Flandacan i nArd Macha 7 a llebraib Manistrech
7 asna lebraib togaidib archena .i. asin Libur Budi testo asin carcar i
nArd Macha 7 as in Libur Girr boí i mManisw'r 7 is side rue in mac
legind leis i ngait dar muir 7 ni frith riam di éis. Conid senchas na
relec insin.]
» .i. Aed 7 Oengus 7 Ormait4 [H] b .i. i n-iatw/1 Con&cht ita [H], marg. .i.
Delmna Tiri da Loclia [H]
1 sic. - The next four leaves {pp. 39-46) are in the handwriting o/"K, and
/ire intercalated. 3 n-stroke om. i Cerm indistinct.
[ 95 ]
39a- -39b-4] [Aided Echach meic Maireda inso
RI maith ro gab Mumain1 .i. Mairid mac Cáiredo. Batár dá mac 2926
mathi leis .i. Eochaid 7 Rib. Ebliu iiii ingen Gúari a Bruig
Meic ind Óc is í ba ben do Mairid. Ro láeside menmain fora macsom
.i. for Eochaid. is ond Eblind sin da/10 ainmnigtlur Sliab nEblinde.
Baisi tra oc tothlogud in gilli fri ré ciana. Ro laisi trá fo deoid algis2 29:;o
fairsium co tudchad for aithed léi. Asbert iTil Rib fria brathair ara
mberad leis in mnai siu no beth fo athis 7 no ragadsom:i a tir leis.
Dobert iarom 'Eochaid Eblind leis for aithed 7 tic Rib leó. Deich
.c. a llin do feraib. Is amlaid tancatar co n-étaib 7 co n-ahnaib léo.
Asbertatar a ndruid friusom connách i n-óeninad boí i ndan dóib orba 2935
do gabáil. scarait iarom oc Beluch da Liac. Luid Rib siar co Tir |
Cluchi Midira 7 in Meic óic. Luid Midir chucu 7 capull cengalta oci 39b
co srathair fair iar marbad dosom a n-ech4 uli remi. Doberatsom a
crod uli fair co rue leó co tici Mag nArbthen .i. ait hi fil Loch Ri
indiu. Laigid in gerran occo and sin 7 siblais a fual corbo thipra. 2910
conid hé sin tánic tairsibsium iar sin coros bdid uli. conid hé Loch Ri.
Luid da.no Eocho co ránic in mBruig Meic ind Oc. Tánic fer mór
chucu 7 dlomaid dóib asind ferand 7 ni der[;/]sat5 fair. Marbaid in
fer da./io a n-eochu uli ind aidchi sin. Tic in fer cétna ara bárach 7
asbert friu. Mairfetsa forndoeni uli innocht forse mani fácthai0 in tir 2945
forsatáthi. Dorignis mór d'ulc frind chena for Eochaid ar n-eich uli
do marbad. Cia bad áil dun techt ni etam dul cen eochu. Dobeir
Oengus ech mór doib 7 curit a crod uli fair. 7 asbert friu cen scor ind
eich 7 arná léictis airisium dó arndr siblad a fúal arnabad fochond báis
dóib. 2950
Imtigit iar sin dia domnaig isin mis medonaig ind fogomair. co
rancatar Liathmuine i nUltaib. Tecait uli dia saigthin ind eich 7
berait a crod uli i n-óenfecht de. 7 niro soi nech dib aiged ind eich in
frithlorg. silis in t-ech oco iar sin combo thipra. Dogni Eocho iar sin
tech immon tiprait 7 comla f«rri 7 oenben oca hathigid. Ro chosain 2955
Eocho lethrigi nUlad iar sin fri Muridach mac Fiachach Findamnais.
3 .i. Mag Find [H]
1 ancient blot here, but ai traceable ; Muma Facs. z algis add. in mar^
3 ragatsom Facs. 4 barely legible, eochu Facs, 5 w-strohe om. 6 fúgthai Facs,
96 AIDED ECHACH MEIC MAIREDA [39b=5-40a10
Fecht and tra náro íad in ben in tiprait atraracht Lind Muni dar
Liathmuni.1 7 ro báded Eocho cona chlaind and acht Li Ban 7
Conaing 7 Cwman onmit Is on Chonaing sin da.no ro chinset Dál
2960 mBúain. 7 Dál Sailne. Baí trá Curnan oc taircetul doib ind locha1 do
thichtain tairsib conid and asbertsom.
Ticid ticid gebid faebra snaidid ethra
ticfa Lind Muni dar Liathmuni co llethba.2
Baidfid/V Airiu 7 Conaing sin lind lethain
2965 snáifid Li Ban sair siar sanchan tar each trethain.
Fir on dosom sin ar ro boi Li Ban tri chet bYiadna ar fut in mara 7
a orci i iricht dobran ina diaid each conair no theiged can scarad fria
eteir do gréss. conid si fein ro3 innis a imthechta do Béoan mac Inli
dia ragaib hi ina linaib conid and sin ro chansi inna briatra sis
2970 iarom. |
4Qa Fo Loch Echach adba dam
ard in sceng dron dringed graig
erdalta fo brunnib bare
tond mo tugi tracht mo fraig
2975 Duil echnat ind airmairi*
ní gnáth brónan for sudi
is mairg frisi tibi gen
in ben di thonnaibb tuli
Fossod a tond medrach mend
2980 mandra sál fri ainbthe hirc
tairind di;/etan do fraig1'
nomléic bicata«4 do thir
Asta di«etan fort chind
cian o ra ét locha lind
2985 tri chét bliad/ia otu sund
o bate and Eocho find
Inula imned in cech du
ni mad chin dun mac na mná
mag i mbitis drongu ech
0990 conid ethair immará
» .i. don topur [H] b .i. in tipra [H] c .i. firinni [H] d A. tabair
haigtd form [H]
Liathmime Facs. • llethlia Facs. 3 no Facs. 4 m-stroke Facs.
40a11"28] AIDED ECHACH MEIC MAIREDA 97
Tipra meic Maireda mais
b^waid frais fri hadba nuis
a Hind laichnech lethan glais
immáteged each dia chuis
Dia mbá fo lind locha lain 2995
imrordusa rig richid ráin
ateochb in n-athair is náem
atlochor braen batis báin
Bása inón bíasta n-oll
ro snadius muir medrach mend 3000
domfuc tond ós letha lind
i rricht iaich acht mo chend
Ciapsa duine ciapsa bled
rom charsat mail Maigi Breg
nírbo lesainm básá lí 3005
rom anacht ri rethes ler
Máré matan matan Mairt
ní fúar ethar ni fúar bairc
is and dolluid ba seel ngle
Lind Muni dar Liathmune 3010
Fó mo matan do Maig Cecht
son forcetul imomracht
siachtsom donend 7 úacht
domruacht tond fri trethan tracht
M'oenurán im romra ró 3015
ro snó farrci garb a glend
mé muc mara méthas tond
baíthium anfud milach mend
Ardomneat anfuth úar
fri uarfarrci dulgi fál 3020
murbrucht Locha Echachach1 ain
cenid mé in murgelt már
Dorairngert Curnan cét gal
in seel sa dodeochad dun
tipra ro boi inar tig '3025
is si non curfed dar múr
a .i. [sic.'] b .i. atchim [H]
sic, read Echach.
98 AIDED ECHACH MEIC MAIREDA [40a89-40b8
Fota mo chomnaidi sund
amal rom ordaig mo ri
mar romchertaig Dia do nim
3030 ar cind ind fir Brenaind bi
Na téig a Brénaind na teig
conid arlasar do léir
innis dam ar Dia do nim
cia ri dofil for Loch Léin
3035 Atbérsa frit ní rád mer
is ri Fiachna formna gil
ro techt1 aichnid o mac Dé
inné dodechaid do nim
Fomtiu do chach crad mete Dé
3040 dáig iss e conic each ni
comsid2 na náem násad n-an
Dia már midedar3 each ni
Nirbo mé in murgeilt már
nirbó mé in traignech thrén
3045 blaisiu magri matan moch
fó Loch Echach adba én
Mithig damsa dul for eel
scarad frim etal bes ni rom
blaisiu maigri matan moch
fo Loch Echach adba dam. f.
3050
Gudim Brénaind tria bith sir
hi céin béo fo lindib lo
cobair fir a culchi chiar
rom áin co cían funchi fó. fó .L.
40b 4Tipra meic Maireda mais
3056
for lind laiss lodomar dó.
úasu immi ro as muir
7 is tir hi fuil fó. fo Loch E.
Issed sin da.no is mó ro scail Ultu fo Érind tomaidb5 Locha Echach.
3060 fo thir. Doratad da?w ainm do Li Ban iarna baisted .i. Murgen .i.
gein mara. a leth na bratan ro boi 7 a lleth n-aill na duni. is disi
rochet in senchaid na runnu sa.
1 no tAecht Facs. - m-stroke om. Facs. 3 mided ar MS. 4 This last quatrain
is in ras. 5 sic.
40b»-41al] AIDED ECHACH MEIC MAIREDA 99
Mwrgein is gein co mbúadaib
ingen Echach imuallaig
dochúaid sech cisu co cert 3065
cé dorat Isu i n-anrecht
Ro char in ben secech1 treib
Li Ban ingen ind fir sein
ro airbir bith fon tsruth trom
noco tard guth do Cholom. 3070
Alios a lin is a craind
Beoan iascairi Comgaill
dosrat iarna taistel tair
coro baisted2 i ndabaig
Ingnad in richt as bai lus 3075
Dia dorigni in firt follus
a drech abban ceirbo cacht
a lleth do bratan bitbalc
Día n-ebart carais m'áeda
Oengus hua Aiblen áebda 3080
moe3 mó Dia is ada sin
gein mór in mara Mwrgein. M. is .g.
Li Ban tra 7 Airiu da ingin Echach Find meic Maireda. ro baided
Airiu ben Cz/rnan and. atbath dawCwrnan dia cnma.\d side inde Carnd
Cornan no??n'natur. ar ec Cwrnan and sin. 3085
Bhadain Ian tra do Li Ban ina gtíanan fón loch 7 a mesan inna
farrud and 7 Dia oca anacul ar uscib Locha hEchach. Co n-érbairtsi
i n-araili lo and. A Chomdi for si mogenair no bíad i rricht na
mbratan co mbeth sechno'w in mara for comsnam friu. Ro soiedsi
iarsin i rricht bratan 7 ro soied a orci i rricht dobran. co mbid na 3090
degaidsi fóna uscib 7 fóna murib each conair no imthigedsi for each
n-aird. Co rabisi 0 amsir Echach mm; Maireda co amsir Comgaill
Bendchair fon n-innas sin.
Roiai Comgall úaid Beoán mac In dli o Thig Da Beóc co Roim do
accallaim Grigair for cend uird 7 riagla. In tan ini ro batar lucht 3095
curzig Beoan oc ivaxum forsind farrci co cúalatar celebrad aingel fon
churuch. Coroíarfaig Beoán cid dia ta in celebrad sa for se. Messi
dogni for Li Ban. Cia thusu for Bean.4 Li Ban ingen Echach m«c
Maireda missi for si. Cid fotera duit bith amlaid sin ar esium. Attú
tri chét bYvddna fond farrci for si. 7 is dó tanac | dia innisin duitsiu 541a
1 sic, for sech cech. 2 baisded Facs. 3 sic, read m'óeda = mo féda, as in
I- 3°79- 4 sic. 5 This leaf (41-42) is worn very thin by abrasion, and is
perforated in places. jj 2
100 AIDED ECHACH MEIC MAIREDA [41a1-41b8
3101 mo dala chucutsu siar co Inber Ollorba. 7 frithailt^r misi acaibsi for
naemaib Dail Araide isind lósahi cind bliad;za 7 abairsiu fri Comgall
7 frisna naemaib olchena insein. Ni ebnr sin for Beoan acht mani
thucthar a log dam. Cia log connaigi ol isi. t'adnacul ocumsa fein im
3105 manistz'r. Rot fiasu sin tra olisi.
Tánic Beoán anair íarsin 7 ro innis do Chomgall 7 dona cleirchi1
olchena scéla na mwrgelti. Tánic in bliadain ass foi sin 7 ro indiltea
na lina 7 rogabadsi i llin Fergusa o'2 Miliuc. Tucad co tir hi iar sin 7
ba ingnad a túarascbail 7 a delb. Tancatar sochaidi dia descin 7 si3
3110 isind ethur 7 usci impi and. Ro hoi toisech ua Conaing and cumma
cáich 7 brat corcra immi. Ro boisi dano ocá sirdescin side. Roiarfacht
in t-óclaech di masa th'airi téit don brut for se rot fia. Ac for si ni
hairi atú ca descin etz'r acht brat corcra ro boi im Eochaid in lá
ro báided hé. Rath fortsu dano for si 7 for fir t'inaid ina log sin. 7
3115nirab écen iarfaigid fir t'inaid do gr/s. in each airiucht i mbia. Tánic
laech forgrainni dub mór 7 romarbsiafe a mesansi. Foracaibsi doside
7 dia thúaith a ngaisced fora n-ottraigib. 7 can a n-uile do dígail dóib
nó coro troisctis accisi. slechtaid in t-oclaech di iar sin.
Roboi iarom imcosn<zOT impisi. Asbert Comgall robo lei.s In ar is
3120 na ferund rogabad hi. Asbert dano Fergus robo leis hi ar is na lin
tarras hi. Ro raid Beoan da.no corbo leis hi ar rogell fein dó. Ro
troiscset ule inna naim sin tra co rucad Dia breith etorro inima
n-imresain. Asbert in t-aingel fri araili nduni and. Ticfat da dam
allaid i mbarach for se a Carnd Airend 7 tabraidsi in carpat foraib
3125 for se 7 in leth bertait sin hi lecidsi dóib. Tancatar na daim arna.
bárach anW ro thizzgell in t-aingel 7 rucsat hi co Tech Da Beóc.
Tucsat na clérig a rogo di iar sin .i. a baisted 7 a tocht dochum nimi
fochetóir. isind uair sin. t a fuirech in comfot cétna 7 a techt dochttm
41b nimi iar sirsaeglaib. Iss e roga rucsi | a éstecht and sin. Ro baist
3130 Comgall hi 7 iss é ainm dorat di Muirgein .i. gein in mara. t Muirgeilt
.i. geilt in mara. Ainm n-aill di4 da.no Funchi.
Dognitir da.no ferta 7 mirmaili trethisi and sin. 7 ita ama/ each
naemóig co n-onoir 7 co n-airmiten ama/ dorid[;/]<2^/6 Dia di i
nnim . - . -]
1 sic. 2 a Facs. 3 perforation here, only top of % and lower portion of i left..
4 sic, for di. 5 n-stroke om.
[ 101 ]
41b9-42au] [Fotha Catha Cnucha inso 3135
DIA mboi Cathair Mór mac Fedelmthi Fir Urglais meic Cormaic
. Geltai Gaith i rrigi Temrach 7 Cond Cétchathach hi
Cenandos hi F^rand Rigdomna Boí drui amra la Cathair .i. Nuadu
mac Achi meic Da Thi meic Brocain meic Fintain do thuaith DaThi a
Bregaib. Boi in drui oc iarraid feraind i lLaignib for Cathair. ar3140
rofit/r combad i lLaignib no beth a chomarbus T)obeir Cathair a thoga
tíri dó. Iss ed ferand rothog in drui .i. Almu. JRob i robo banceli do
Núadait .i. Almu ingen Becain. Ro cumtaiged dun ocan1 druid and sin
i nAlmain 7 ro comled alamu dia sund corbo aengel uli. 7 combad
de sin no beth Almu {arx'\ dia n-ebrad 3145
Oengel in dun dremni drend
mar no gabad ael Erend.
dond alamain tuc dia thig
is de ata Almu ar Almain.
Roboi ben Núadat .i. Almu oc iarraid a anma do bith forsin cnuc 3150
7 tucad disi ind ascid sin .i. a ainm do bith forsin chnuc ar is inti
ro a.d[n~]ack/2 iartain dia n-ebrad.
Almu rop alaind in ben.
ben Núadat móir meic Aiched.
ro cuinnig ba fir in dál 3155
a ainm for in cnuc comlán.
Boi mac sainemail oc Nuadait3 .i. Tadg mac Nuadat. Rairiu ingen
Duind Duma a banchéli side. Drui amra da.no Tadg. Tanic bás do
Núadait 7 ro ácaib a dun ama/ ro boi oca mac. 7 iss é Tadg bá drui do
Chathaír dar ési a athar. Bert Rairiu ingin do Thadg | .i. Mwrni 42a
Muncaim a ^ainm4. Roás gnóe móir i«n ingin isin co mbitis meic rig 3161
7 roflatha na Erend oca tochra. Boi da«i> Cz^«mall mac Trénmóir
rígfénnid Herend fri láim Cuind. Boisidé dano cumma cháich oc
iarraid na ing/;/i. Dobreth Nuado era fair5 ar rofitz'r combad tremit
nobiad scarad dó fri Almain. Inund mathair do ChumaM 7 d'athair 3165
Cuind .i. do Fedelmid Rechimar.
1-1 in ras.; traces of the former writing clearly visible under Núadait, r under a,
b under d. NuádAait Facs. 2 vt- stroke om. 3 t add above line. 4 asp.
am. Facs. 5 i of ' xix- symbol faint, om. Facs.
102 FOTHA CATHA CNUCHA [42a13-42b"
Tic trá CiwiaW 7 berid ar écin Mwrni for aithed leis ar ni thucad
dó chena hi. Tic Tadg co Cond 7 innisid dó a sarugud o Chumall. 7
gabais fri grisad Cuind 7 oca imdercad. Faidid Cond techta co
3170 CumaW 7 asbert fris Eriu d'ácbáil t a ingen do thabairt do Thadg.
Asbert CutnaW na tibred acht is each ní dobérad 7 nibád si in ben.
Faidis Cond a amsaig 7 Uz/;-grend mac Lugdach Cuirr ri Luagni. 7
Dáiri D<?rc mac Echach 7 Áed a mac is frisside atberthe Goll iartain
do saigid CummaiW.
3175 Tinolaid CumaW a socraiti chucu 7 doberar cath Cnucha etorro 7
marbthair CummaW and 7 carthz'r ár a muntiri. Dofuit C«wall la
Goll mac Morna. Gonais Luchet Goll ina rose cor mill a suil conid
de rod lil Goll de conid de asbert.
Aed ba ainm do mac Dáiri
3180 díargáet Luchet co n-áni.
ó rogáet in laigni trom
airi com ate fris Goll.
Márbais Goll Luchet. Is de sin dano roboi fich bunaid et^rmaccu
Morna 7 Find. Dá ainm ro bálar for Dairi .i. Morna 7 Dairi
3185 Luid Mwrni iar sin co Cond ar rodiúlt a athair di 7 nirleic cuci hi
ar robo torrach hi 7 asbert fria munt/r a breoad. 7 arai nir lam a
42b mmudugud | fri Cond. Roboi ind ingen oca iarfaigid do Chund
cinnas dogenad. Asbert Cond eirg for se co Fiacail mac Conchind
co Temraig Mairci 7 dentar th'asait and ar d/rfiur do ChumaW ben
3190 Fiacla .i. Bodball Bendron. Luid Condla gilla Cuind lei dia idnacul.
co ranic tech Fiacla co Temraig Mairci. Roferad fáelti frisin n-ingin
and sin. 7 robo maith a rrochtain and. Ro hasaited ind ingen iartain
7 bert mac 7 dobreta Demni d'anmum dó.
Ailti'r in mac iartain leo corbo tualaing fogla do denum for each
3195 n-aen rop escarait dó. Fuacraid dano cath 1 comrac oenfir for Tadg t
lanéraic a athar do thabairt dó. Asbert Tadg co tibred breith do ind.
Rucad in bret 7 is si in breth rucad do .i. Almu ama/ roboi do lecun
dó ar dilsi 7 Tadg dia facbail. Doronad amlaid ro Facaib Tadg Almain
do Find 7 tanic co Túaith Da Thi coa ferand duthaig fesin 7 ro aitreb i
3200 Cnuc Réin frisi raitir Tulach Taidg indiu. ar is uadsom rait<r Tulach
Taidg fria. o sin co sudi. conid de sin asbert inso.
Cuinchis Find for Tadg na tor
i CumaW mór do marbod.
cath can chardi do ca« da.il
3205 t comrac oenfir d'fagbail8
1 over a, what looks like traces of an older aspiration mark. - ai subscr.
42b30-46] FOTHA CATHA CNUCHA 103
Tadg uair nir tualaing catha
i n-agid na ardflatha.
rofac leis ba loor do
mar ro boi uli Almo.
Docoid Find i nAlmain iar tain 7 ro aittreb inti 7 is si robo dunarus 3210
bunaid dó céin robo béo.
Doroni Find 7 Goll sid iar tain 7 doratad eric a athar o claind
Morna do Find. 7 batar co sidamail noco tarla etorro i Temair Lúacra
imman muic Slanga 7 ini banb Sinna m^'c Mail Enaig do marbad.
dia n-ebrad. 321.5
Ar sin doronsatar sid
Find 7 Goll co meit gnim.
co torchair banb Sinna dé
mon muic hi Temair Luacrae . — .1
[ ]04 ]
C-Siicht Libair Budi Slani2 ['43^-43^
Seirgligi Con Culai/id inso sis 7 óenét Emire
o
^ENACH dognithe la Ultu cecha bliadna .i. tri lá ria samfuin
7 tri laa iarma 7 lathe na samna feisne. Iss ed erel no bitis
Ulaid insin i mMaig Murthemni. oc fcrthain óenaig na samna cecha
322j bliadwa. 7 ni rabe isin bith ni dognethe in n-eret sin léu acht cluchi 7
céti 7 ánius 7 aibinnius. 7 longad 7 tomailt conid de sin atát na trenae
samna sechnón na hErend.
Fechtas and tra fertha óenach la hUltu i mMaig Mi/rthemni. 7 ba
hairi no fertha leu fo bith taba; ta do chách a chomraime 7 a gascid
3230 dogr/s cecha sanma. Ea bés leu daw di ág inna comraime ferthain
ind óenaig .i. rind:i aurlabra cech fir no marbtais do thabairt inna
mbossán. 7 dobertis aurlabrai na cethrae do ilugud na comram hi
sudiu 7 dobered each a chomram and sin ós aird acht bá each ar úair.
7 is amlaid dognitis sin a claidib fora sliastaib in tan dognítís in
3235 comram. Ar imsoitis a claidib friu in tan dognitis gúchomram.
DeithbzV" on ar no labraitis demna friu dia n-armaib conid de batir
comarchi forro a n-airm.
Tancatar Ulaid uli dochom ind oenaig acht dias namma .i. Conall
Cernach 7 Fergus mac Roig. Ferthair a n-óenach ol Ulaid ni firfidéT
3940 ol Cu Chulaind co ti Conall 7 Fergus fo bith ba haiti dó Fergus 7 ba
comalta Conall Cmiach. Asbert Sencha iarom. imberthar fidcella dun
coléic 7 canitcr drechta 7 agat clesamnaig. Dogníthír iarom ani sin.
A nibátar and iarom tairnid enlaith forsin loch ocaib. ni batar i
nÉre énlaith ba caini. Batar imtholtanaig na mná imna heónu
3245 imdarubart fair. Gabais each dib immarbaig a mmuin a celi im
gabail na n-én. Asbert Ethne Aitencaithrech ben Conchobair
43b asagussim én cechtar mo da gúaland | dind énlaith ucut. Assagussem
uli ol na mná ani sin. Má gabtair do neoch is damsa cetagébthar ol
Ethne Inguba ben Con Culaind. Cid dogénam ol na mná. ni handset
3250 for Leborcham ingen Oa 7 Adairce rigasa úaib do chuinchid
Con Culaind.
1 This and the following leaves {p. 43-46) have been intercalated by H ; the writing
has been skilfully retouched. 2'- added later by another hand: the ink is yellow,
not having been retouched. :! .i. add. between columns, rind, evidently omitted first,
added partly before the next line, where .i. originally stood; ink pale.
43b5-44a19] SERGLIGE CON CULAINN 105
Luid iarom co Coin Culaind 7 asbert fris. is ail dona mnáib ind
eoin ucut úatsiu. Atetha a claideb do imb/Vt furri. Ni fogbat
merdrecha UW an-aill acht foraim én dóib do thabairt fornd indiu.
Ni cóir duit ém for Leborcham fúasnad friu ár is triut atá in tres anim fil 3255
for mnáib VXad .i. guide, ar it é téora anmi fil for mnaib UXad a. cluine
7 minde 7 guille. ár cech ben rocharastar Conall Cernach. ba clóen each
ben divw ro charastár Cúscraid Mend Macha mac Conchobair dobered
íorminde fora erlabrai atá samlaid. cech ben rocharastar CoinCwXaind
no gollad iarom a rose fo chosmailius CoxvCvdaind 7 ara seirc ar bá dán 3260
dosom in tan ba n-olc a menma no slocad indalasuil conna roched corr
inna chind. Dotéirged indala n-ai immach commeit chori cholbthaigi.
Indel dun in carpat a Laich ol Cu ChuXaind. Indlis Lóeg iarom in
carpat 7 téit Cu ChuXaind sin carpat. 7 ataig taithbéim dia claidiub
dóib co ruildetar a mbossa 7 a n-eti dind usciu. Nos gaibet uli iarom 7 3265
dosbírtatatár1 leo.7fodailset dona mnáib conná rabi ben nád rissév/dáén
diib acht Ethne Ingubai a hóenur. Tánic de iarom coa mnai fessin.
Is ole do menma ol Cu ChuXaind fria. Ni hole- ol Ethne. úair is uaim
fodailt^r doib. Is dethb/r dait ol si ni fil diib mnai nachit charad no ná
beth cuit dait. Uair mád messi ni fil cuit do nách ailiu inniumsa acht 3270
duitsiu th'óenur. Nábad ole do menma trá ol Cu ChuXaind dia tisat
eóin Mag Mwrthemni t Boind in da én ba haildem dib duticfat.
Nibo chian iarom co n-accatar da én forsind loch 7 rond dercóir
etorro. Cansit ceól mbec. Torchair cotlud3 forsin slóg. Atraig
CnChuXaind a ndocum. diacoistithe frim or Láeg 7 ol Ethne ni rigtha 3275
chucu. ar itá nách cumachta fora cul na n-én sa atethatár eóin damsa
chena. In dóig bát dom éligudsa ón ol Cu ChuXaind. Gaibthi cloich
isin tailm a Loíg. Geibthi Lóeg iarom | cloich 7 dobeir isin tailm. 44a
Dosleci Cu ChuXaind cloich foraib. Focairt imroll. Fe amae ol se.
Gaibid cloich n-aile. Dosleic dóib 7 luid seocu. Am trúsa tra ol se 3280
ó gabussa gaisced niro la imroll mo nxchur cussindiu. Fochairt a
chroisig forro co lluid tré scíath n-ete indala heóin la sodain. Lotair
foa lind.
Dotháet Cu ChuXaind iar sin co tard a druim frisin liic 7 ba hole a
menma leis 7 dofuit cotlud fair. Co n-accai in da mnai cucai. Indala 3285
n-ai brat úaine impe. Alaili brat corcra cóicdíabail im sude. Dolluid
in ben cosin brot úane chucai 7 tibid gen fris. 7 dobert béim dind
echfleisc dó. Dotháet alaili cucai da«<? 7 tibid fris 7 nod slaid fón alt
cétna. 7 batar fri cíana móir oca si« .i. cechtar dé immasech cucai
beus dia bualad combo marb acht bee. Lotir úad iarom. 3290
Arigsitar Ulaid uli ani sin 7 asbertatár ara nduscide. Ace ol
Fergus nachi ngluasid res atchi. Atracht iarom trena chotlud. Cid
1 sic, dosbertatár Facs. " asp. mark om. Facs. 3 cotlad Facs.
106 SERGLIGE CON CULAINN [44aI9-44blfi
dotrónad ol Ulaid fris. Niro fet iarom a n-acallaim. Norn berar
for se dom sergiigu .i. don Teti Bricc. naba do Dún Imrith. t do
3295 Dun Delca. Not bertar do saigid Emiri do Dun Delca for Láeg.
Aicc ol se mo breith don Teti Brie. Berair ass iarom co mboi co cend
mbliadwfl isin magin sin cen labrad fri nech etir.
Lathi n-and resin tsamfuin aile cind bliad;/«. A mbátar Ulaid
imbi isin taig .i. Fergus etir 7 fraigid. Conall Cernach etir 7 crand.
3300 Lngaid Reóderg etir 7 adart. Ethne Ingubai fria chossa. A mbatar
iarom fón samail sin tánic fer chucu isa tech 7 dessid forsind airiniuch
na imdai i mboi Cu Ckulaind. Cid dottucai and sin ol Conall Cernach.
Ni handsa ol se. Mád ina sláinti ind fir fil sund robad chomairche ar
Ultaib ulib. inid i lobrai 7 i n-íngás da.no atá is móo de as comairche
3305airlhiu. Ni agur nech iarom uair is dia acallaim dodeochad. Tathut
fáelte ni áigthír ni ol Ulaid. Atraig iar sin inna sesam 7 gabais doib
inna rundu sa sis iarom. |
44b A Cu Culaind fot galar
nibo sirsan in t-anad
3310 not ícfitís díamtis lat
ingena Aeda Abrat
Asbert Li Ban i mMaig Crwaich
bis for deis Labrada Lúaith
robad cridiscel la Faind
3315 coibligi fri Coin Culaind
Robad inmain lá mád fir
ricfed Cu Ckulaind mo thir
rambiad arcat 7 ór
ro mbiad mór fina do ól
3320 Diammad chara dam co se
Cu Ckulaind mac Soalte
i n-atconnarc ina súan
bes atcoad cena slúag
I mMaig Mwrthemni s«;/t tess
3325 aidchi samna nib amies
domficfe uaimse Li Ban
a Cu Ckulaind cot galar. a Cut. c.
Coich thussu1 ol iat. messi Oengus mac Aeda Abrat ol se. Luid
úadib iarom in fer 7 ni fetatar cia deochaid \ can dowluid. Atraig
3330 Cu Ckulaind ina sudi iarom 7 labrais iar sin. Bá mithig cm ol Ulaid
ani sin isnith cid a ndotrónad. Atconnarc cm ol se aislingi immón
1 thussa Facs.
44b16-45a22] SERGLIGE CON CULAINN 107
samain innuraid. Adfét dóib uli am«/ atchonnairc. Cid dogentar
di su«d a popa Choncobair ol Cu Chulaind. Dogéntar ol Concobar
orta co ris in corthe cétna.
Luid Cu Chulaind ass iarom coránic in corthe co n-accai in mnai 3335
bruit úani chucai. Maith sin a Cu Chulaind ol si. Ní maith dún ém cid
for tw'rusi chucund innuraid ol Cu Chulaind. Ni du for fogail ém ol si
dodeochammárni acht is do chuinchid for caratraid. Dodeochadsa
ém dot acallaimsiu ol in hen o Faind ingin Aeda Abrat ros léci
Manandan mac Lir. 7 dorat seirc duitsiu iarom. Li Ban dano 334a
m'ainmse féin. Timarnad duit iarom óm céliú o Labraid Luathlam ar
claideb. DobeVa deit in mnai ar debaid n-óenlai leis fri Senach
Siaborthe 7 fri Ecdaig nlúil 7 fri Eogan nlnbz'r. . Nim tha maith em
ol se do chath fri firu indiu. Bid gar úar aní sin or Li Ban. Bia
slan 7 doformastar deit a ndotesta dit nirt. Is denta dait ar Labraid 3345
ani sin ar is e láech as dech di ocaib domain. Cisi airm hitaszi/e for
Cu Chulaind. Itá i mMaig Mell oUsi. Is ferr damsa techt leth n-aill
ol ind ingen. Táet Laeg lat ol Cu Chulaind d'fis in tiri asa tudchad.
Taet iarom oLi Ban.3
Lotar iarom co rancatar co airm i mboí Fand. | Tic iarom Li Ban 45a
dia saigid Loig 7 geibthi ar gúalaind. Ni raga ass tra a Loig ol Fand 3351
indiu i mbethu acht mawitainge ben. Nibo ed as mó ro gnathaigsem
dun custrathsa for Loeg bancomarchi. Appraind 7 bithappraind
nach hé Cu Chulaind fil it richt indossa or Li Ban. Bad maith limsa
dano combad hé no beth and for Láeg. 3355
Lotar ass iarom co rancatar tóeb na indse. Co n-accatar in
lungine crédume forsind loch ara cind. Tiagait iarom isin lunga 7
tiagait isin n-insi 7 lotar do dorus tige co n-accatar in fer chuc^u is
and asbert Li Ban fris
Cate Labraid Luath lám ar claideb 3360
as cend mbuden mbúada.
búaid úas chret charpait glinni
dercas rinni ruada.
Frisgart dissi in fer iar sin co n-epert so fria.
Atá Labraid luithe eland 3365
nibá mall bid imda.
tinol catha cuirthírár
día[?«]bá3 Ian Mag Fidgae
Tiagait iarom isa tech co n-accatar tri cóecto imdad istig. 7 tri
coicait ban indib. Fersait ule faelti fri Lóeg. Is ed asbertatar uli fris. 3370
1 1 added above line. 2 sic, for ol Li Ban. 3 sic, m-stroke om.
108 SERGLIGE CON CULAINN [45a22-45b16
Fo chen duit a Loig diag neich las tudchad 7 o tudchad 7 dit dáig
fesni. Cid dogena fechtsa a Loig for Li Ban in raga do acallaim
Fainde coléic. Ragat acht co fiasur in n-airm atá. Ni hatidsa. Atá i
n-airicul fo leith ol Li Ban. Lotar iarom dia hacallaim. 7 feraissztfe
3375 fáelte friu fon innas cétna. Fand di ingen Aeda Abrat .i. áed tene
is he tene na súla in mac imlesen. Fand iarom ainm na dére dotháet
tairis. Ara glaini ro ainmniged disi sin 7 ara coimi ar ni boi isin bith
frisa samailte chena. In tan mbátar and iarom co cúalatar culgaire
carpait Labrada dund insi. Is olc menma Labrada indiu ol Li Ban.
45b Tiagam dia acjcallaim. Tiagait ass immach. 7 ferais Li Ban faelti
3381 fris. co n-epert.
.r.1 Fochen Labraid Lúath
lam ar claideb
comarbae buidne
3385 snede slegaige
slaidid sciathu
scailid gou
créchtnaigid curpu
gonaid sóeru
3390 saigid oirgniu
aildiu innaib
man raid slúagu
sreid muine
fobartach fian fo chen. fo ch&n Labraid.
3395 Nis frecart Labraid beus 7 asbert ind ingen atheruch.
.r.1 Fo chen Labraid Lúath
lam ar claideb augra
urlam do rath
rurtech do chách
3400 saigthech do caih
créchtach a thóeb
cundail a briathar
brigach a chert
cartach a flaith
3405 laimtech a des
diglach a gus.
.tinben laeochu
Labraid fo chen. f. L.
Niro regart beus Labraid canaidsi laid n-aili affridissi.
between columns = retoiric.
45b16-46a18] SERGLIGE CON CULAINN 109
r.1 Fo chun Labrazd Lúath 341»
lam ar claidem
láechdu ócaib
uallchu murib
manraid gossa.
gniid cathu 3415
críathraid ócu
tocbaid lobru
tairnid triunu
fo chen Labraid. f.L.
Ni maith a n-asbm a ben ol inti Labraid conid and asbert. 3420
.r.1 Ni ual na húabur dam a ben
na.cn ardarcnid mellchai mescthair ar cond
rechmi cath n-imrind n-imda n-imamnas
imberta claideb nderg ar dornaib desaib
tuathaib ilib oenchridiu Echdach Iúil 3425
nitan bi nach n-uall.
ni uall ni uabar dam a ben.
Bad maith lat do menma tra ol in ben or Li Ban fris atá Lóeg ara
Con Culaind sund 7 timarnád duit úad doticfa slóg úad. Ferais
Labraid faelti fris iarom a n-asbert. Fo chen duit a Laig fo bith na 3430'
mná las tánac 7 in cháieh o tudchad. Do duit do tig a Laig or
Labraid 7 ragaid Li Ban it diaid.
Tic Laeg ass iarom co Emain 7 adfet a scéla do Choin Culaind 7
do chach olchena. Atraig Cu Cnulaind iar sin na sudi. 7 dobert láim
dara agid 7 acallais Láeg co glé 7 ba nertiti leis a menma na scéia 3135
adfiadar do in gilla. j
Bai da;/c terchomrac oc crethri2 ollchoecedaib Yiexend ind inbaid46a
sin dús in faigbitis nech bad toga leo dia tibertis rigi nErend. Uair
bá hole leo tilach airechais 7 tigernais Herend .i. Temair a bith cen
rechtgi rig ínrú. 7 bá ole léo na túatha cen smacht rig oc cocirtad a 3440
cotrebi. Ar bátar fir Herend cen smacht rig forro fri re .uii..mbliad«a
iar ndith Conaire i mBrudin Dá Derca c#ísin mórdail sin cethri cóiced
nErend hi Temraig na rig hi tig Ere mete Corpri Niad Fer.
At iat so iin rig bátar isin dail sin .i. Medb 7 Ailill. Cú Roi 7
Tigernach Tétbannach mac Luchtai 7 Find mac Rossa. Ni dentais 3445
iarom ind fir sea comairli rig fri Ultu fó bith ar is d'óenóentaib bátar
ind firse hi cend \J\ad.
Dognithfr iarom tarbfes leo and sin co fiastais esti cia dia tibertais
1 .r. between columns. '- sic, read cethri.
110 SERGLIGE CON CULAINN [46a18-46b1?
3450 Is amlaid dognithe in tarbfes sin .i. tarb find do marbad 7 óenfer
do cathim a satha día eóil 7 da enbruthi. 7 cotlud dó fón saith sin. 7
ór firindi do cantain do cethri drudib fair 7 atchíthe dó i n-aslingi
innas ind fir no rigfaide :and asa deilb 7 asa t«rascbail 7 innas ind
oprid dognith. Diuchtrais in fer asa chotlud 7 adfiadar a res dona
3455 rigaib .i. móethoclaech sáer sonairt co nda ens derca tairis 7 sé os
adart fir i sire i nEmain Macha.
Faiditz'r iarom techta frisin2 co Emain. Is and sin bátar \J\aid ina
t«rchomruc im Choncobor i nEmain in tan sin 7 Cu QhuXaind ina
seirgligu and. Atfiadat a scéla do Choncob^r 7 do mathib \]\ad
3460 olehena. Fil linni mac sáer soceníw'l fon samail sin ol Concobar .i.
Lugaid Réoderg mac na tri Find Emna dalta Con Culaind fil os adart
na himda thall amne oc urgartigud a aiti .i. Con Culaind fil hi sirg.
Atraig Cu Culavid andaide 7 gebid for tecosc a daltai conid and
asbert. |
46b Biiatharthecosc Con Culaind inso
3466 Nirbat taerrechtach debtha dene dóergairce.
Nirbat díscár dóichlech díummasach.
Nibbát ecal ocal opond esamain.
Nipát tairne ó main mandartha mesctha.
3470 Nibat dergnat colla coirme hi tig rurech.
Nibat ilfurig im írad n-echtrand.
Ni sáis daíne dochla díchumaing.
Ni íadat iubaili for étechtu ail.
Airlit(?r cumni cóich comarbai cré.
3475 Cuibsigtír sencaid sin co firinne fiu hit fíadnaisi.
Finnatar bethamain brathir scéo mbroga.
Mrogatar genelaigi gesci úa genitír gein.
Gairtír bí beoaigtf?' fri oethu. airm irro trebsat mairm.
Mainigtir comarbai fora thechtu thoich.
3480 Tocumlúzt anfini coa nemthe nert.
Ni fresnesea co labur.
Ni aisneisea co glórach.
Ní fuirse.
Ní chuitbe.
3485 Ní faitchithir senori.
Nipá mithomtinach o neoch.
Ní géis co ansa.
Ni ettis nech cena domanches.
1 letter erased before and, trace of accent over a. 2 = fris sin.
46b18-47a9] SERGLIGE CON CULAINN 111
Caínoís. Caínéra. Caínairlice.
Bát umal múnta ó gáethaib. 3490
Bat cumnech coisc ót senaib.
Bát seichmech ríagla athardai.
Nipat úarcraidech im chardiu.
Bat gusmar im naimtiu.
Nipa frithenech debtha hit ilchomraicib. 3495
Nirbat scelach athcossanach.
Ni faisce.
Ni thaisce ní.
Níba torba.
Consecha do cursachad i [«jgnímaib1 antechtai. 3500
Ni chomainse th'irinne ar thoil daine.
Nibát athboingid ar narbat aithrech.
Nibat comromach ar nábat miscnech.
Nirbat lesc ar narbat meirb.
Nirbat roescid arnabat doescair. 3505
Ardotchuibdig fri sechem na mbriathar sin a nWc. ~
Is and asbert Lugaid inso sis fri Coin Culaind.
Ed as mait a mbith ule
arin festar each dune
noco teseba ni de 3510
firfaider mádurise.
Luid Lugaid iar sin frisna techtaib co Temraig 7 gongarar garni2
rigi dó 7 fais hi Temraig ind aidchi sin 7 luid each dia metmut iar sin.
Imthusa im Con Culaind iss ^adfíastar sund coleic. | 3Do duit uaim 47a
a Laig for CuC/iulaind co airm hi ta Emer 7 innis condat mná sidi 3515
rom thathigset 7 rom admilset 7 apair fria is ferr a chách itosa 7 táet
dom indnaigid. is and asbert in gilla oc nertad Con Ciúaind inso.
Mór espa do láech
laigi fri súan serglige.
ar donadbat genaitia 3520
áesa a Tenmag Trogaigi.^
condot rodbsat
condot chachtsat
condot ellat
eUr briga banespa. 3525
.i. mna [H] b .i. a Maig Mell [HJ
1 sic, n-stroke om. 2 sic. 3 11. 1-18 (=3539), where first Interpol, ends, in
ras. by H.
112 SERGLIGE CON CULAINN [47a8-28
Diúchtra" a terbaig andregoinb
ar dotáet do lochbriga0
eter argaihd erritib.
condot rudi sudi n-óg.
3530 condot chelltie
condot chiúrthi margnítnu.
Día focart lúth Labrada
a fir rudi atraí coropat mor. mór e.
Téit in gilla iarsin co airm i mboi Emer 7 adfét ama/ boi
3535 Cu C/iu\aind. Olc duitsiu a gilli for si ar is tú taithiges in sid1 cen feib
ica do tigerna d'agbáil lat. Truag d'Ultaib for si cen sirthin amárica.
Diambad Conchobur credbaigte t Fergus ní thastar súan t Conall
Qexnach tabsat crechta is Cu Chulaind cobarthe. Cachainsi iarom Laid
la sodain fon cr«th sa.]
3540 A meic Riangabra fó rír
cid menic imthigi in sid
ni moch doroich let ille
ice m«c delba Dechtere
Truag d'Ultaib co lin garta
3545 eter aite is cbomalta
cen siriud in domain duind
d'icc a carat Con Qulaind
Mád Fergus no beth i ssúan
dán-iccad aicned oendrúad
3550 ní bíad mac Decbtere i fos
co fagbad drui dia tomos
Díambad hé Conall chena
fris mheíís crechta is cneda
no sirfed in Cú in mith mbras
355,5 co fagbad liaig da leges
Mád do Láegaire Búadar//
tísad ág bád imuallach
nosirfed Herind na n-íath
d'íc mt'/c Connaid meic Iliach
a .i. erig [H] b .i. a galar ban sidi [H] c .i. do laechbriga [H]
anradaib [H] e .i. co ndcrna [H]
corr. from síg.
47a29-47b2] SERGLIGE CON CULAINN 113
Dambad do Cheltchar na celg 3560
tísad súan 7 sirserg
robad astrach aidchi is lá
eter sídaib Setantá.
Dámbad Furbaidi na fian
nobeth i llige lanchian 3565
no sirfed in domon ndron
co fagbad a thesarcon
Atbathsat slúaig side Truim
ro scarsatar a morgluind
ní thét a ecu dar cona 3570
o ro gab súan sithbroga
Uchan do galur nom geib
ó Choin cherda Conchobair
isáeth1 rem chridi is rem cnes
día tisad dim a leges. 3575
Uchan is crú mo craide
serg for marcuch in maige
conna. toraig sund ille
d'óenuch Muge Murthemne
Is de ná tic a hEmain 3580
dáig na delba rondedail
is merb is is marb mo guth
dáig atasí?;// fó drochcruth
Mi 7 rathe 7 bliadam
cen chotlud fó chomríagail. 3585
cen duini bad bind labra
ní chúala a mezc Riangabra a vneic R.
Tanic Emer rempi co hEmain iar sin d'innaigid Con
Culaind j2 dessid issind imdai i mbai Cu Culaz'nd 7 ro baí cá rád
is mebul duit or si laigi fri bangrá<f. Uair dogénad galar duit3590
sirligi 7 bai ca a.ca.\\ai7U 7 ro chan laid |
Erig a gérait Ulad 47b
rod dúsci suan slán subach
deci rig Macha mo cruth
nit leci re rochotlud 3595
1 sic, for is sáeth. 2 7 indistinct.
I
114 SERGLIGE CON CULAINN [47b3"31
Deca a gúalaind lán do glain
déca a churnu co comraim
déca a chairptiu cinnit glend
déca a rretha fian fidchell
2600 Déca a churadu co mbrig
déca a ingenraid n-ardmin
déca a rigu rem n-aga
déca a rignu dermára
Déca tossach gemrid gluair
3605 déca each ingnad ar n-úair
déca let \ssed fótgní
a fuacht a fot a hamli
Is meth ni maith cotlud trom
is mertan ar n-écomlond
3610 is loim for saith suan hi fat
tánaisi d'éc éccomnart
Rodusig suan síd ar n-ól
tclci ri robruth romór
ilar mbv\a.thar mbláith rot char
3615 érig a gerit Ulad. erig. a U.
Atracht iarom Cu Chulaznd iar sin y dorat laim dara agid 7
ro chuir a mertnigi 7 a tromdacht de 7 atracht iar sin 7 tanic
remi iar sin co mboí i nAirbi Roir. Co n-acca chuci iar sin
Li Ban 7 roráid ind ingen friss 7 bai oca thócuriud l[din tsid.
3620 Cisi airm hi tá Labraid ol Cu Chtúaind. Ni handsa ol si.]1
Atá Labraid for lind glan
dia n-aithiget buidni ban
níba scith let techt dia tuaid
'[mad ar fis Labrada Luaith
3625 Lainid3 tech a des tindben cét
eolach inti asidfet
corcair co n-aldi datha
samail gntadi Labrada]1
1-1 in ras. by H. - traces of former á after initial L.
47b32-*6] SERGLIGE CON CULAINN 115
Crothid conchend catha ceirp1
fiada chlaidib thana deirg 3630
bruid idnu buden mbáeth
brisid sciathu lenna laech
2£Li sula a chnes isin tres
ni mairnd cairdiu a forámles
inrice feraib side 3635
fer ro selaig mór mile
Láechdu ocaib amru scéoil3
rosiacht tir Echach Iuil
folt fair amal flesca óir
bolad fína lía anóil 3640
Amru feraib fúabair nith
is garg fri cíana cocrich
riadu curach 7 graig
sech inis hi tá Labraid.
Fer co n-ilur gnim dar ler 3645
Labraid Lúath lam ar claideb
ni fuband conroiihi de
is fulang súain sochaide
Srian muinci dergóir fria graig
7 nocon ed nammá 3650
turid airgit 7 glain
iss ed fil is tig hi ta ata L. f.]2
Noco ragsa ar Cú Cxxiaind ar cuiriud mná ticed iarom ar ind
ingen Lóeg and sút d'is cech réta. Tiat ian?m ar Cú Cu\amd.
Atralacht Lóeg iarom lasin n-ingin 7 dochuatar do Maig Luada 3655
7 don Biliu Buada 7 dar Oenach nEmna 7 i nÓenach Fidga 7
is andside bai Aed Abrat cona ingenaib. Feraid Fand failte
fri Lóeg. Cid dia mbai Cu (ZhuXaind cen tiachtain or si. Nirbo
ail leiss tiachtain ar banchuriud 7 dano co finnad i«n4 uaitsiu
rosiacht fis dó. Is uaim ar si 7 ticed co lúath diar saigid ar is 3660
indiu curthir in cath.
Luid Láeg atheroch co airm i mboi Cu C&ulaz'nd* Cinnas sin
a Loig ar Cu ChuXaind. Ro frecair Láeg 7 ro radi is mithig techt
ar se uair ita in cath oca ferthain indiu 7 is amlaid roboi oca rád
7 ro chan laid. | 3665
a 7 Fand malle fris addtd in marg. by H.
1 eir retraced by H. ■-• in ras. by H. 3 i added below line, am. Facs. i i Facs.
12
116 SERGLIGE CON CULAINN [48a1
48a Ranacsa rem rebrad ran
bale ingnad ciarbo gnád
íw/nici in carfwjd1 fichtib drong
hi fuar Labraid lebarmong
3670 Co fuarusa hé sin charf^/Jd1
ina sudi milib arm
mong buide fair alii dath
ubull oir ocá iadad
Corom aichnistar iaraim
3675 a lleind chorcra coicdiabail
atbert rim in raga lim
don tig hi fail Faelbe Find
Atát na dá rig is tig
Failbe Find 7 Labraid
3680 tri .1. im chechtar dé
is é lín inn óentaige
.Li lepad na leith deiss
7 .1. airides
.1. lepad na leth chli
3685 7 .1. aeridi
Colba do lepthaib cróda
úatne finna forórda
is si caindell ardustá
in lía lógmar lainerdá.
3690 Atat arin dorus tiar
insinn ait hi funend gn'an
graig ngabor nglas brec a mong
is araile corcordond
Atát arin dorus sair
3695 tri bile do chorcor glain
dia ngair in énlaith búan bláith
don mtfcraid assin rígráith
Ata crand i ndorus liss
ni hétig cocetul friss
3700 crand airgit ris tatin gn'an
cosmail fri hór a rom'am
1 «-stroke om.
Ma»"-] SERGLIGE CON CULAINN 117
Atat and tri .xx crand
comraic nad chomraic a mbarr
biatar tri .c. do each crund
do mes ilarcla imlum
Atá tipra sin tsíd thréll
cona tri .1. breclend
7 delg óir cona li
i n-óe cecha breclenni
Dabach and do mid medrach
oca dáil forin teglach
maraid beds is buan in bes
conid bithlan do bithgm;
Ita ingen is tig trell
ro derscaig do mnaib Érend
co fult budi thic immach
is si alaind illánach
In comrád doní ri each
is alaind is ingnath
maid id cridi cech duni
dia seirc is dia inmuni
Atrubairt ind ingen trell
coich in gilla na haichnem
masa thú tair bic ille
gilla ind fir a Murthemne
Dochúadusa co foil I foill
rom gab ecla dorn onóir
atbert rim in tic ille
oenmrtc digrais Dechtere
Mairg ná dechaid o chianaib
7 each icá iarrair
co n-aiced immar ita
in tech mór atchonnarcsá
Dambad lim Ériu ule
7 rige Breg mbude
dobéraind ní láthar lac
ar gnais in bale ránac. ranac .r.
3705
3710
3715
3725
3735
118 SERGLIGE CON CULAINN [48a37-48b*
Is maith sin ar Cú Culamd. Is maith ar Lóeg 7 is cóir dul
dia riachtain 7 is maith each ní issin tir sin 7 is and asbert Loeg
3740 beós frisseom ic innisin oibniusa in tsida.
Atconnarc tír sorcha sáer
inná ráiter gó ná cloen
fil and rí rúamna buden
Labraid Lúath lam ar claideb
3745 Oc techt dam1 [dar Mag Lúada]2
dommárfas Bill Búada
ro gabus i mMaig Denna
la dá natraig imchenna
Is and atrubairt Li Ban
37i>0 isin baliu i rrabammar
robad [inmain lem in]3 firt
diambad3 Chú no bet4 it richt
Alaind bantrocht búaid cen chacht
ingena Áeda Abrat |
48b delbad Fainne fúaim co Hi
3756 ni roacht rígna ná rí
Atber úair is lim ro clos
sil nAdaim cen imarbos
delbaid is Fainne rem ré
3760 na fil and a llethete
Atconnarc láechu co Hi
co n-armmaib ic imdibi
atconnarc étach ndatha
nocon erred anflatha
3765 Atconnarc mná féta ic fleid
[atconnarc a n-ingenraid]0
atconnarc gillu glána
oc imtecht ind fiddromma
Atconnarc áes ciúil is tig
3770 ic aerfitiud dond ingin
manbad a lúas tísa ammach
domgentais co hétréorach
1 dar corr. to da/». - in ras. by H. 3 ad in ras. * beth Facs.
5 H, atcownarc ani in ras., remainder at end of line, g very characteristic.
48b10-36] SERGLIGE CON CULAINN 119
Atconnarc in cnoc robui
alaind ben Eithne in gubai
^acht in ben atberar sund 3775
beres na slúagu asa cund. atconnarc m.
Luid Cu Chulaind lee iarom is tir 7 bert a charpat les co rancatár in
n-insi. Feraib2 Labraid fáelti fríu 7 fersi in bantrocht uli 7 ferais
Fand dano fáelti sinredaig3 fri Coin Culaind. Cid dogentar sund
hifechtsa ol Cu Chulaind. Ni handsa or Labraid iss ed dogenam regmai 3780
corolam cor imón slúag. Tíagait ass iarom co rancatar tor na slúag
7 co rolsat súil tairsiu. 7 bá dírim leó in slúag Eirg ass hifechtsa ol
Cu Chulaind fri ~Labraid. Luid Labraid ass iarom 7 anais Cu Chulaind
ocon tslóg. Fanócrat in da fiach druiidechta1 dogensat in tslúaig. Is
doig ol in slúag in riastartha a Herind iss ed terchanait ind fiaich. 3785
Dossennat in tslúaig iarom conná fúair ined leó is tír. Dotháet Eochaid
Iúil iarom do inlut a lam don tiprait matain moch. Atconnairc
Cu Chulaind iarom a gualaind tresin cochull. Doléci gai dó co luid
trit. ro marb triar for trichait dib a oenur. Tofobairt iar sin Senach
Siabortha 7 ferait morgleó 7 marbthus Cu Chulaind iarom. Tic 3790
Labraid iarom 7 mebais riam forsna slógu. Ro gáid Labraid dó anad
dind imguin. Atagamar tra for Loeg in fer d'imbzrt a ferci5 fornd
úair nach lór leis di cath fúair. Tiagar for Lóeg 7 inlitir teora dabcha
uarusci do dibdúd a brotha. In cetna dabach i tét fichid tairse. In
dabach tanaise nis fodaim nech ara tes. In tres dabach is comse a 3795
tes. In tan atconcatar na mná Coin Culaind is and cáchain Fand
inso.
Segda cairptech docing rot
cesu amulach is óc.
alaind lúadam luades blai 3800
fescur iar n-óenuch Fidgai
Ni céol side séol fodgain
is fordath fola fil fair.
cronan canas6 ( )7 chreit
focanat roith a ch( )8 3805
Eich fil fó charput glinne
an frim céin córdasille.
ni fúair a samail9 di graig
it lúathidir gaith n-erraig.
1 what follows, 486 II to 49 a 16, is written by H over an erased surface. 2 read
Feraid. 3 sic, * read diuidechta, H. 4. 22. 5 From this point
on, the right-hand portion of the column is stained and difficult to decipher;
several letters have been broken off at the end of the lines. 6 down stroke of s
legible. 7 several letters lost, supply uasa, H. 4. 22. 8 lost; charpait, 0' Curry,
and H. 4. 22. 9 wzail barely traceable.
120 SERGLIGE CON CULAINN [48b37-
3810 Imbeir cóic deich ubull óir
ós clesit fora anóil.
ni fúair a samail di rig1
eler min 7 anmin.
Fil i cechtar a da grúad
3815 tibri derg anW crú rúad.
tibri uani1 tibri2 g( )3
tibri corcra dath n-étrom.
Fil secht suilse ara ruse
ni scél fácbala hi lusc.
3820 4imdenam súla4 saire
abratchair duba daile5
Fil fora ehend cid fó fer
atchlos fo Érind imbel.
tri foilt6ni hinand a nd{ )th
382«, gilla oac amulaeh.
Claideb russi roindes era
cona imdurnd airgdidú.
sciath co mbualid7 óir budi
7 co mbil findruini8
3330 Cingid dar firu in each tind
imthéit i n-ág i n-eslind.
ni fil do bar laechraid9 laind
as chosmail fri Coin QiAaind.
Cu Chu\aind dotháet ille
3835 in t-ócláech a Martemne.
is iat dorat sund10 hi fat
ingena Aeda Abrat10
Bróenán fola fota fland
la toeb crand comarda dé
3840 ilach1" uallach uabrech ard
la gol mairg fri síabru sé. segda c."
Ferais Li Ban faelti fris iar tain con[jd~\n and asbert inso sis. |
1 very faint. - tibri very obscure, but can be read -with patience against the
light. 3 Meg., gorm, H. 4. 22. *-4 barely legible. 5 indistinct; fracture
here. 6 -It just traceable, remainder of line very obscure, but can be read against
he light ni hinand a ndaih, H. 4. 22 ; foiltni co sairie dath, O* Curry. ' legible
against the light, co /«buallaib Facs., but the a is subscript. 8 final i faintly
traceable ; -e Facs. 9 1 added above line, dohairde cruaid Facs. 10 faintly
traceable. u legible against the light. '- contraction stroke out.
49a1"16] SERGLIGE CON CULAINN 121
Fo chen Cu Chulaind 49a
torca torachtaide
mál mór Maigi Mwrthemni 384.5
már a menma
míad curad cathbúadach
cride niad
nertlia gaise
flandrúad ferci 3850
aurlam fri firecrat
lath ngaile Ulad
alaind a li
li sula do andrib
is fo chen. fo chen. C. 3855
Ci/s/ cid doronais a Cu ChuXaind or Li Ban fris. is and asbert
Cu ChuXaind andaide
Tarlucus urchur Mom sleig1
i ndúnad Eogain2 Inb/r
nocon ietur sochla set 3880
in buaid dorignius 1 in bet
Cid ferr cid messu dom nirt
co sse ni tharlus dom chirt
urcwr anfis fir hi céo
bes na n-árlaid duni beo 3865
Slog find forderg formnib ech
domroipnitar forom leth
munter Manandan meic Lir
cotagart Eogan Inbir
Immimrous cipe cruth 3370
in tan tánic mo lanlúth
oenfer dia tricha cet
conda rucus dochom n-éc
Rochuala cneit Echach Iúil
«1 nuLijiiditi LiieiL celiac
i socraidi labrait biuil
í'AoAfc^ ^ mad fir co fir bes nin i
3875
mad fir co fir bes nip cath
in t-urcur ma tarlacad. tar/ucus .u.33
rf[H]
1-1 in ras. 2 Eoguin Facs. 3 Here interpolation of H ends.
122 SERGLIGE CON CULAINN [49a17-49b!i
Foíd CÚ Cu\amd iar sin lasin n-ingin 7 anais mis ina farrad.
7 celebraid hi cind mis di 7 atbertsi frissium in bale ar si atberasu
3880 frimsa dul it chomdáil ragatsa 7 is and dorónsat comdáil ic
Ibur Cind Trachta. Ro innis do Emir ani sin. Dorónta scena
acciside do marbad na ingine. Tánic 7 cóeca ingen lee conmci
in comdáil. Is and ro boi Cu Chulaind 7 Lóeg oc immirt
fidchilli 7 níro airigset na mná chucu. Is and ro ráthaig Fand
3885 7 asbert fri Lóeg. Fégsu a Laíg ani atchiusa. Cid insin ar
Lóeg. Dercais Lóeg 7 is and ro radi ind ingen inso .i. Emer1
.r.3 Fég a Loig dar th'eis oc coistecht frit filet mná córii
ciallmathi co scenaib glasgéraib ina ndeslamaib co n-ór fria
n-uchtbrunnib cruth caín atchichith^ ama/ tecait láith gaile dar
3890 cathcairptiu glé rosoí gné Emer ingen Forgaill.
.r.2 Nit ágara ar Cu Chulamd 7 nicon tora etzV. Tairsiu isin
creit cumachta lasin suidi ngrianda form dreichsea focléin ar
dothesarcainbsea ar andrib ilib imdaib hi cetharaird Ulad ar cia
nos baigea ingen Forcaill a hucht a comalta im gnim co czw/achta
3895 bés ní lim lámathair.
Asbert beós Cu Chulaind
.r.2 Not sechaimsea a ben am<?/ sechnas each a chárait ní
rubimsea do gae crúaid crithlamach nach do scían tim thanaidi
nách t'ferg treith timaircthech ar is mórdolig mo nert do scor
3900 ó nirt mná.
Ceist trá ar Emer cid fódruair latsu a Chú QvXaind mo>
dimiadsa fiad andrib ilib in chuic//id3 7 fiad andrib ilib na
Hérend 7 fiad áes enig archena ar is fót clith tánacsa 7 fo |
49bollbrig do tharisen ar cia not bagea uall ollimresan bés nipad
3905 rith latsu mo lecunsa a gillai cia no trialltá.
Qefct tra a Emer ar Cu QhuXaind cid arna leicfideádamsa ma
denus i ndáil mná ar chetus in ben sa is si in glan genmnaid
gel gasta dingbála do rig ilehrothaig ind ingen sin do thonnaib
dar leraib lánmóraib co ndeilb 7 écosc 7 sóerchenel co ndruni
3910 7 lamda 7 lamthorud co ceill 7 c/zond 7 cabsaidecht co n-immad
ech 7 bóthánte ar ni fil fo nim ni bad tol ria cóemchéle na
dingned cia no comgelltá. A Emer ar se ni faigebasu curaid
caín crechtach cathbúadach bádam fiusa.
Bes ar Emer nocon err in ben dia lenai. Acht chena is alaind
3915 cech nderg is gel each nua is cain cech ard is serb each gnáth.
1 recte Fand ; om. H. 4. 22. 2 in marg. 3 sic.
49b14"38]
SERGLIGE CON CULAINN
123
cáid cech n-écmais is faill cech n-aichnid co festar each n-eólas.
A gillai ar si ro bámarni fecht co cátaid acut 7 no bemmis dorisi
diambad ail duitsiu 7 robo dograch furri. Dar mbrethir tra ar /, G/v
se isatt ailsiu damsa 7 bidat ail hi céin bat béo.
Mo lecudsa di ol Fand. Is coru mo lecudsa ar Emer. 3920
Náthó or Fand messi leicfidir and 7 is mé ro baeglaiged o chéin
7 íbrópair oc dogru 7 oc domenmain móir ar bá nar lée a lécud
7 dul dia tig a chétóir 7 ro buadir in rograd hi dorat do
Coin Chulaind 7 is amWí/roboí oc dogru 7 doroni in laid sea.
Messe ragas1 for ast//r 3925.
ce dech lim ar mórgestul
cé tara? nech lin a blad
ropad ferr lim tairsem
Robad ferr lim bith hi fus
dober fót laim cen dobus 3930
ná dula cid ingnad lat
co grianan Aeda Abrat
A Emer is lat in fer
7 ro mela a deigben
aní ná roich lam cid acht 3935,
is écen dam a dútracht
Mor fer ro boi com iarraid
eter chlitar is diamair
noco dernad riu mo dál
dáig is misi rop irán 3940
Mairg dobeir seirc do duni
menes tarda dia airi
is ferr do neoch a chor ass
mane chartar mar charas
Cóeca ban tánac ille 3945
a Emer án foltbuide
do tascrad ar Faind ní fó
is dá marbad ar andró
Atat tri .1. rim la
do mnaib aille oentamá 3950
a.ai7/i i ndún immalle
noco treicfitis messe. mese.
124 SERGLIGE CON CULAINN [49b39-50a13
Iar sin ro fallsiged do Manandan ani sin .i. Fand ingen
Aeda Abrat do bith i n-ecomlund ic mnaib Ulad 7 a bith coa
3955 lécud do Choin Qhulaind. Tanic iarom Manannán anair do
saigid 11a hingini 7 ro boi ina fiadnaise 7 niro rathaig nech dib
ani sin acht Fand a hoenur. 7 is and sin ro gab e.ter& móir 7
drochmenmain in n-ingin oc fegad Manandán 7 dorigni laid |
50aa Fégaid mac laechraidi Lir
3960 do maigib Eógain Inbir
Manannán úas 'domu» dind1
ro boi tan rop1 inmain lim1
Mád indiu bá digrais núall
ní charand mo menma muad
3965 • is éraise in rét in tserc
téit a héol cen immitecht
Lá ro bása 7 mac Lir
hi ngrianan Dúni Inbir
ropo dóig lind cen anad
3970 noco biad ar n-imscarad
Danam thuc Manannan mass
robam céle comadas
noco berad orm ria lind
cluchi erail ar fidchill
3975 Danam thuc Manandan mass
robam céle comadas
dornasc d'ór2 aromthá3
thuc dam i llúag m'imdergthá
Bai acum dar fraech immach
3980 .1. ingen illdathach
doratus do .1. fer
centar in .1. ingen
a Along the upper margin in the handwriting of M : yiac Lonaw dixit
Mian mná Tethrachb a tenidc slaide sethnachd iar sodain.
subac lubaf fo lubaibs ugailh troga' dir drogaini
b .Í. badb [M] " .i. gae 7 arm [M] d .i. táeb [M] e .i. fuil [M]
f .i. corp [M] s .i. fó feraib [M] ■» .i. súli [M] j .i. cend [M] i .i. ííaich [M]
1-1 in ras. retraced and stained ; doman, H.i\. 22, read domuin. 2 sic for d\ óx.
add. above line.
50a13-32] SERGLIGE CON CULAINN 125
Cetra .1. cen miri
iss é lucht inn óentigi
da .1. fer sonmech slán 3985
dá .1. ban find follán
Atchíu dar in muir ille
nin acend nach meraige
marcach in mara mongaig
ni lenand do sithlongaib 3990
T'imthecht seochainni co se
ni acend acht sidaige
maraid do chiall cech slúag séim
cía beit úait i n-etércéin
Mad messe bá dethbz'r dam 3995
dáig at báetha cialla ban
inti ro charus co holl
domrat sund i n-ecomlond
Celebrad dit a Chú chain
aso sind uait co sochraid 4000
cén co tísam dútracht lind
is ard cech recht co himchim
Erge seo mithig damsa
atá nech risnid [andsaa]1
is mór in tócosol tra 4005
a Laig a nWc Ríangabrá
Ragat rim chéli fodéin
dáig noco dingnea m'amréir
nár apraid is ceim i cleith
mád alic duibsi fegaid. fegaid. 401(>
Atracht ind ingen iar sin i ndiaid Mannatman 7 ro fer
Manaunan faelti fria. 7 asbert maith a ingen ar se in oc urnaidi
Con Culamd bia fodechtsa i in limsa doraga. Dar ar mbrethir
ém ol si fil uaib nech bad ferr lim a chéli do lenmain. acht ar si
is letsu ragatsa 7 ni irnaidiub Com Culamd ar rom three 7 araill 4015
a .i. risnad dolig [H]
1 in ras. by H.
126 SERGLIGE CON CULA1NN [50a32-50b14
and dano a degduini ní fil rigain catamail acotsu. ata h"1 la
Coin Culamd.
Ó'tconnairc iih Cu Chulaz'nd in n-ingin ic dula úad co
Manantzan ro raid fri Lóeg. Crét sút ar sé. ni handsa ar Lóeg
4020 Fand ic dul la Manan«<2?z mac Lir ar ncorb2 álic duitsiu hi. Is
and sin tra ro ling CúChu\awd tri ardlém^zd 7 tri deslem^zd
Lúacra co rrabi fri ré fotá cen dig cen biad sechnon na slebte 7
is and no chotlad cech n-aidchi for Sligi Midluacra. Dochoid
trá Emer do saigid Concob/ZzV co hEmain 7 ro innis dó
4025 Cú Chiúaind anW ro boi. Ro faid Conchobor filedu 7 áes dána
7 drúdi Ulad dia saigid co fastaitis 7 co tuctais co hEmain léo
50b hé. Ro triallsom da.no in n-áes ndána do marbad.3 Ro chansat-
sz'de brechta druidec/tta ina agid coro gabait a chossa 7 a láma
conos tanic trell dia ceill. Ro boiseom da.no oc cuingid digi
4030 chucu iarsin. Tucsat na druid dig ndermait dó. Ama/ atib in
dig nirbo chumain laiss Fand 7 cech ni doroni. Tucait dauo
deoga dermait a beta do Emir ar nirbo ferr ro boi. Ro croth
dano Mananna?z a brat eter Coin Culaz'nd 7 Faind conna-ro
chomraictis do grés. Conid taibsiu4 aidmillti do ChoinC\\\x\aind
4035 la háes sidi sin ar ba mór in cumachta demnach ria cretim. 7 ba
hé a méit co cathaigtis co corptha na demna frisna doinib 7 co
taisfentais aibniusa 7 díamairi dóib. amal no betis co marthanach
is amlaid no creteá doib. Conid frisna taidbsib sin atberat na
haneolaig side 7 áes side. - . -
1 the symbol for ' autem,' added above line and retraced. 3 sic, for nocorb.
3 marbod Facs. 4 sic, for taiilbsiu.
[ 127 ]
50b15-51a4] Senchas na relec inso 4040
MORRI mórbrethach ro gab os Herind .i. Cormac mac Airt
meic Cuind Cetchathaig Bá maith iarom bai ind Eriu
ria lind fó déig ro scailed breth rechtgae fo Erind acciseom.
Conná laimtheá guin duni i nHérind fri ré iúbili bicci .i. uii.
mb\\a.d)ia. ar bai cretim in óenDé oc Cormac do réir rechta. 4045
ar ro ráidseom na aidérad clocha ná crunnu acht no adérad intí
■dosroni 7 ropo chomsid ar cul na uli dúla .i. in t-óenDia
nertchomsid ro crz/taig na dúli is dó no chreitfed. Conid eseom
in tres ro creti i nErind ria tiachtain Yatraic .i. Conchobor mac
Nessa díaro innis Altus dó cesad Crist. Moranda mac Corpri 4050
Cind Chaitt indarna fer. Cormac in tres. 7 ane is doig co
ndeochatár drem aile fora slicht imón cretim sin. Is and trá
no gnátaigedb a dodgnos hi Temraig ar slicht ceck rig remi.
no coro milled a rose Oengus1 Gai buaphnech mac Echach
Find Fúath Airt. I nAchaill0 irn 7 i Cenandas 7 hi Tig Cletig4055
no bidsom iar tain ár níbá hada ri co n-anim hi Temraig.
Tánic tra bás dia i/maigidseom hi Tig Cletig isin bliadain
tanaz'se ar coll a roirc4 íar nglenamain cnáma bratan ina bragit.d
Ro ráidseom6 im fria muintir cena adnaculf issin Brug daig ni
hinund Dia roadairseom 7 ce^ oen ro adnacht issin Bruig acht4060
a adnacol i rRos na Rig 7 a aiged sair.
Fúairseom bás iar sin 7 ro ferad comarli oca áes gráda 7
iss ed ro chinset a adnacol isin Bruig áit i mbátar rig Temra
romiseom. Ro tócbad iarom corp ind rig fo thri dia breith issin
Bruig I 7 hitracht in Boand fó thri i n-arda conná fétais a techt^la
Co tucsat dia n-uid cor tiachtain dar breith fiatha techt dar timna 4066
in rig. Ferait a fert iarom i rRos na Rig anW asbert féin.
a .i. mac Main [M] b .i. Cormac [M] c marg. .i. tulach hi fil Serin3.
Choluim Cille ind( f [M] A i it siabra [marg.] ron ortsat .i. T( ) D( ) birthea
sia( )3 [M] e .i. Cormac [M] f .i. dái» bá relec idaladartha [M]
1 sic, for ó Oengus. - s very faint, on fracture, n legible against the light ;
sgrin Facs. 3 indiu Facs., iu now illegible. i sic, read roisc. 5 very
faint; two short lines mostly illegible : read Tuatha Dé Danann ar it friu asberthea
siabra. Cp. H. 3. 18, col. 731.
i
oe^-^
128 SENCHAS NA RELEC [51a5"40
Roptar iat so trá prímreilce Herend ría cretim .i. Crúachu. in
Brug. in Talltiu. Lúacair Ailbe. Oenach Ailbe. Óenach
4070 Cúli. Oenach Colma;z. Temair Erand. Oenach Cruachaw
chetus iss and no adnaictis clanna Heremoin .i. rigrad Temrach.
no co tánic Cremthand mac Lugdecha Riab nDerg .i. Cobthach
Cóel Bregb 7 Labraid hoingseck 7 Eocho Fedlec/i cona tri
maccaib.c 7 Eocho Airem. 7 Lugaid Riab nDerg 7 sé ingena
4075 Echach Fedlz^"3 7 Ailill mac Mata cona secht mbratribe 7 ind
rigrad uli co Cremthand.
Cid iotera nach isin Bruig no hadnaictiV na rig. Ni handsa.
ar roptar iat da cóiced ro techtsat eland Heremoin .i. cóiced
nGáleoin8 7 coiced 01 nEcmacht.h Coiced nGalióin chetus ro
4080 gabsat sil Labrada Loingsig. Cland Cobthaig Coil Breg ifn bá he
a flesc láma side, coiced Connacht. Conid airi iss é thucad1
do Meidb ré cech coiced.1 7 dano in tan na bid rigi nErend o1
claind Chobthaig Coil Breg- ba cóiced Connacht a ruidles.j Conid
airi sin no adnaictis i nOenuch na Cruchna2 iat. Issin Bruig irn
4085 no adnaictis iat o amsir Chrimthaindk co amsir Lóegaire meic
Neill cenmothát tríar .i. Art m«c Cuind 7 Cormac mac Airt
7 Niall Noigiallach. Ro innisemmar tra in fath ar nách and
ro adnacht Cormac.
Is airi da.no nach and ro adnacht Art. ar ro chreit in lá ria
4090 tabairt chatha Muccrama 7 ro tharngir1 in cretim 7 asbert combad
and no beth a fert i nDuma nDerglúachra áit hi fail Treoit indiu.
diaro dechtsom isin duainm dorigni sin .i. Cain do Denda Den.
In tan roucad" a corp0 sair iartain dia mbetis fir Hercnd oca
sreing ass ni fetfaitis3 coro adnacht isind inud sain, fo déig ar
4095 rop eclasp cathalacda iar tain bali in ro adnacht. fo déig na
firinni 7 na cretmi ro mbi ar ro faillsiged tria fir flatha dó.
Niall im iss and ro adnacht i nOchain. Conid de atá Ochaín
a .i. iss eside cétii díb ro adnacht isin Brug [M] b .i. is iat so ro adnaicit hi
Crúachain [M] c .i. na tri Find Emna .i. Bres 7 Nar 7 Lothor [M] d .i. Medb
7 Clotliru Muresc 7 Drebriu Mugain 7 'Ele [M] e .i. Cet Anion Dóche. 7 relici [M]
f .i. sil Cobthaig co Cremthand [M] s .i. coiced Laigen [M] h .i. coiced
Connacht [M] ' .i. coiced Connacht [in marg.~\ is airi tuccad orba do Meidb ar
ni boi do sil Echach nech bad túalaing a gabáil acht sisi ar nirb ingnima Lugaid in tan
sin. [M] i .i. a flesc láma [M] k .i. Niad Nail [M] ' J. co forbérad in
cristaidecht for Erind [M] m .i. dúan dorigni Art 7 iss e a toissech. Cain do
Denna Den. 7 f. [M] n .i. co Duma nDerglúachra [M] ° .i. Airt [M] p .i.
Tieoit indiu [M]
3 ietfuitis Facs.
51a40-51b18] SENCHAS NA RELEC 129
forsin telaig .i. och caini .i. ind ochfad 7 ind écaíni dodrónsat
fir Herend oc caini Neill and.
Conaire Mór áano ['hi mMaig Feci3 i mBregaib roadnacht acht 4100
chenaissé Conaire Carpraige ro hadnacht andsz'i/e 7 m2 he Conaire Mor. 51b
Combad he da.no in tres ri no hadnaicthe1 1 3hi Temraig hé .i. Conaire 7
Lóegaire j3] Hi Talltin im no hadnaictis Ulaz'd A. Ollom Fótla
cona chlaind co tanic Conchobcr .i. ar is and ro thogszafe a
thabairt eter Slea 7 muir 7 aiged sair fo déig na creitmi ro 4105
mboi.
Uasli Tuathi Dé Danandb issin Brug no adnaictis. 7 fora
slicht side dochóid Crimthand. ar ba do Thúaith Dea a ben .i.
Nár 7 is si ro aslaig fair combad he bad reilec adnaicthi dó 7 dia
chlaind in Brug conid hé fáth a Tzn^/zadnaicthi hi Crúachain. 4110
Lagin i nOenuch Albi.c Cland Dedadd hi Temair Erand.
Fir Muman' i nOenuch Culi 7 i nOenuch Colman. Connachta hi
Cruachain. Conid d'innisin na rig ro gabsat Temraig iar
Cremthand do neoch roadnacht isin Brug ro chum Cináed hua
hArtacan in laid sea. .i. dia fallsigud na mathi ro n-adnacht 4115
isin Bruig.<~
An sin a maig M^zc ind Oc
fairsiung do rót rethaib cét
forolgais mór flathe fir
do aicme cec/z rig mót rét 4120
Rot brecai each n-ingnad n-án
a clár findglan fictib slúag
a thír ferach fénach féig
a íath n-énach n-indsech n-úag
Tech Meic ind Oc ós do dind 4125
rigda íbt fri féle find.
taircet éim os do lind duind
geill a sidib Héreud ind
a .i. oc Ferta Conaire [H] h A. in Dagda 7 a thri meic 7 Lug 7 'Oe 7 Ollam
7 Ogma 7 Etan 7 Corpr*? mac Etaine [M] c .i. Catair cona chlaind 7 na rig
rempo [M] d .i. sil Conaire 7 Ernai [M] *" .i. Dergthene [M]1
1-1 in ras. by H. - fracture here; top of 7 and of 'n traceable; 7 ní H f. /7.
3"3 written above first line of col. b bylSL. 4 Dercthene Facs.
130 SENCHAS NA RELEC [lb19-
Ingen Araind fort lár luind
4130 [caín' máPj bá molbthach3 in mind
furri ro lád in tor thall
ni gand i[«]4 gnod ós do chind
Atchiu lind find Féic na Fian
frit aniar ni tim in gnim
4135 co lá brátha brígach bág
méraid hi fán rátha rig
Lánamain contuiled sund
ria cath Maigi T 'aired tall
in ben mór in Dagda dond
4140 ni duachnid a n-adba and
Cnoc in Máthaia iarna guin
léir fort a Bruig breccas graig
a chnáim rochorbai in muir
dia tá Inb^r Colbtha cain
4145 Sechi bó Boadain búain
os gruaid a5 liac budi bain
t^rmond na fían fedeil féig
im reid airthir Nemid nair
Hi Fertai na Failend fand
4150 is and ro maided in glond
mór in6 gnim n-úalle do rind
echt Find for fein Lúagni lond
Génair inneot mellach mac
Cellach ro slat leirg for Lore
4155 bá túalnge trebe rot chacht
co n-appad éc n-ualle fort
A bare brainech na tor trom
tathig trethan trom do dind
otha Chremthand Niad co Niall
4160 bá tú relec na fian find
a .i. Matha Mallcosach, between columns, pale yellow ink, not retouched, H ?
1 in ras. H. 2 a subscr. 3 molbthuch Facs. 4 n-stroke lost in erasure.
6 a subscr. 6 add. above line.
51b35-52a5] SENCHAS NA RELEC 131
Fintan Feradach fecht fland
ro thecht do thalam in trom
Tuathal Techtmar tn'ath ar eland
foliring do land lechtach lorn
Fedelmed Rechtach it rim 4165
bá gein glecach fri cec/i toir
nidat écradach hi tir
focheil Cond Cétchadach1 cóir
Ni thoracht Art aidble uird
immánaig tess2 luirg for leirg 4170
ro gab lige n-uachal n-ard
arg na laech i lLúachair Deirg
Ni thoracht Cormac cen lén
dead na firinni rod fir
ro gab foss os Boind báin 4175
forsin tráig ic Ross na Rig
Corpri Liphechair fort lar
Fiachra rán roiptine3 réil
Muridach Tirech din Bri
in ri Eochua [athair Neil]1 4180
Ni thoracht Niall núal nad gó
dirsan do in rian ro ra |
iar ndul do Elpa fo secht 52a
rofes a lecht áit i tá.
Iar sin tánic cretem glan 418g
for mag Fail bes nirbo rom
co fail each i rreilcib nóem
dia scarad fri clóen fri col
Focheil cúani colma cain
a mag M^'c in Dagdai déin 4190
na der[«]sat6 adrad Dé móir
andso dóib hi tát hi péin.
1 sic. 2 tess or teis MS. read immanaigtis. 3 = Sroiptine.
gloss over Eochu erased by H. 6 n-stroke oi/i.
K2
132 SENCHAS NA RELEC [52a6-1
Iatsom dimbúan tussu búan
immótreide cec/i slúag slán
4195 iatsom dosrogáed a mbés
tussu fogéba áes án. an .s.
Boand bale roglas réil
mana sechut la séil slain
cen niwdais uí úabrig úaib
4200 Senbic a túaim immais áin. an .s.
Congalach culli cond fian
dian a buille dond a dál
is búale rantor co rian
is cúane n-ardchon is án. an .s.
I 133 ]
52a12-52b4l Genemain Áeda Sláne ínso sí.c
4205
T EM AIR na rig is si bá dodgnas diles do cech rig nogebed
Herind. ar ba co\tchenn dosom cána1 y smachta 7 cisa fer
nErend dó connici sin. Bá coitchenn da.no do feraib Herend
tiachtain as cech aird co Temraig do chathim fessi Temrach ar
cech samain. ar bá hiat da comthinól airegda no bitis oc feraib 4210
Herend .i. fes Temra cecha samna. ar bá hist'de caisc na ngente.
7 óenach Tailten cech lúgnasaid. Cech smacht im 7 cech recht
no ortaigtheá ó feraib Herend i nnechtar dib sin ni laimthea a
sarugud co tísed áigi na b\\a.dna sin.
Baí trá móráenach mór fecht and hi Talltin la Goedelu. 4215
Iss é im ba ri for Erind in tucht sin Diarmait mac Fergusa
Cerbeóil. Rohordaigit trá fir Herend for foradaib ind oenaig
.1". each ar miadaib 7 dánaib 7 dlestunus and am«/ bá gnath
co ssin. I3ai dano forud ar lcith ocna mnáib im dá sétig ind rig
Ba hiat rígna bátár hi fail Diarmata in tan sin .i. Mairend Máel 4220
7 Mugain ingen Chonchraid me2c Duach Duind do feraib
Muman. Baí tnúth mór oc Mugain fri Mairind. 7 asbert
Mugain frisin mbancanti dobérad a breth féin di dia mbenad a
mind oir do chind na rigna. ar is amlaid boi Mairend cen folt
conid mind rigna no bid oc foloch a lochia. Tanic trá in 4225
bancháinti co airm i mbui Mairend 7 boi oc tothlugud neich
furri. Asbert in rigan ná baí acci. Biaid ocut so or si oc tarraing3
in catbairr orda dia cind. Dia ocus Chiaran risside im or
MaÁrend oc tabairt a dá lám mo cend. Ni tharnic im do neoch
issin tslúag dercad turn in tan rosiacht áth a da himdad in folt 4230
fand flescach forórda ro asair furri tría nert Ciaran. Machthaigit
in slog in mirbail 7 bá maith leo cen meblugud na rigna. Tuca
Dia friss or Mairend11 corot imdergthar ind i fiadnaisi fer
nErí«í/. 7 ro firad ón. |
Boi Mugain iar sin hi fail Diarmata 7 si amrit. Bá torsech 52b
Mugain dest'de ar ro midair in ri a trécud uli 7 da.no bá torsi 4236
leisi inna mná aile bátár con rig iatszVe oc breith clainne
■■' .i. fri Mugain [M]
1 cára Facs. - taiaing Fact,
134 GENEMAIN ÁEDA SLÁNE [52b4"
.i. Eithne ingen Brenaind Daill do Chonm<?/c.;ib Cúlt Talad
intinrud.1 Bá hísz'de máthair Colmain Móir 7 Brea2 ingen
4240 Cholmáin meic Nemáin o Dún Súane máthair Colmain Bic.
Bá brónach trá Mugm'n de sin .i. a bith cen m^c cen ingin
7 in rí ic falmaisi a lecthi.:i
Dorala [4Finden Maigi Bili 7 epscop Aed macBric4 5i mBregaib5]
Tánic in rigan dia saigid 7 boi oc etargudi [nar'] clér[ech7] im
4245 fortacht dí. Ro btfwiiach [Fi7/den8 57 epscop Aed6J usci 7 tuc di
co n-essib. 7 bá torrachsi desi'de. Iss ed tra roucsi don
torrchius sain úan. Am mairgsea deszV/e or Mugain .i. cethir do
chompert dam. ar nípam comchirtisea do neoch asa aithli.
Ni hed bias and or Finnén. acht bid cosecrad dot broind aní
4250 sin .i. intamail ind úain nemlochtaig 10 hedprad dar cend in
chiniuda dóenna. Ro bí/vnach in clérech daríssi us« di 7 bá
torrachsi dest'de 7 iss ed rochompir andszV/e bratán airgdide.
Am mairgsea deseo ar si. Is mesti trádamsa ina ndéni achlérig.
úair bid airdairc ic feraib Yiexend an dá gein sea. 7 ním thasa
4255 maith di síu. Ni lied bias and or in clérech acht bératsa in
mbratan airgdide 7 dogcnaitiv m'ethla lim de 7 biaso m«c dá
cind. 7 forbéra a braithriu. 7 bid lía rí úad for Erind andás
óna maccaib aile. Maith lem or Mugaiu acht coro comaltar
frim na rádi. Comal \taru or in clérech.
4260 Dogni iarom Finnen8 bé7znachad na rigna 7 béwnachad in
tail no genfed úadi. 7 atnaig usee ina chuach 7 atnaig don
rigain 7 ibis 7 fothraicis ass. Ro torrched trá in rigan de
sin 7 bend mac. 7 rop éstde Aed Sláne. Maith tra in gen ro
compred and .i. Aed S\aue. 7 at mathi a chland .i. Fir
\R) 1265 Breg .i. im gart im allud im ordan. im crúas im chána im
forlamus. im dirgi im dretlat im thoid^rci. im ord im brugas
im buci. im gnáis im alaig im sotlotus. im blad im báig
im cridechairi. im cruth im chéill im ergna. im miad9 im mathius
im roithinchi./ ar rop é in síthbe óir dar in clár fíndruini síl
4270 Aeda Slani1" dar Bregmag. Ar each maith mortheglach
mórecarthach do neoch as ulliu cech maith is co Aed Sláne
■{ 7 epscop Aed beus, add. bet. cols, by H.
1 = tsainrud. - Breo Facs. 3 ligatured ti, owing to retracing resembles u ;
lecu Facs. *'* in ras., H ; esp- Facs. ; Brio Facs. 35 add above line. H.
6 in ras., H: a subscr. ' ech in ras., H; clcr retraced with trace of asp. over c.
MS. originally had in chlérig. 8 Finden in ras H ; a contraction stroke has been
left over f. MS. originally had in clérecli. 3 ínuád Facs. "' la faint.
11 ccmair Ms.
52b44-53a18] GENEMAIN ÁEDA SLÁNE 135
cutrommaigt/zér. - | Conicl do chumnigud in gnima sin 7 dia53a
thaiscid hi cu/mu do chách ro chan in senchaid inso .i.
Fland Manistrech
Mugain ingen Choncraid chain 4275
nWc Duach don Desmw/z/ain
ro chrew fialgarta1 cen faill.
ben Diarmata meic Cerbaill
Cachtsus rosacht ind rigain
bá fósalt co fírdígail 4280
úair ná tarmaltad a suth
co tarmartad a lécud
And dolluid ba gialltach gnía
úa féig in Fíatach Finnía
i n-íath2 Bregmaige co mblait 4285
coár ndegduine co Díarmait
Dolluid dochum in rig rúaid
cen dochund is cen dimbúaid
nábad and bá cathalt blad
and rod n-adacht in rígan 4290
Ráidis fris ránic a les
ní no ícad a ances
dia chloí bad gell co nglicce
ar baí trell i n-amrite
Rodas b^«nach Finnia féig 4295
combad chennach dia cóemréir
asa chuch forodail dig
don mnaí forrain etrochtgil
Iarom ba halacht Mugain
slánalt rodá samsubaid 4300
co mbert úan nárbo deilm di
narbo dual do deilb duini
De ro dubaig dar grtíad nglan
Mugain maith in morrigan
ferr lé a fethim cen claind cirt 4305
indá cethir do chompirt
1 lialj4 in ras. 2 stained; rath Facs.
136 GENEMAIN ÁEDA SLÁNE [53a19-3
Na síreclaig de ar Día
ar in fírecnaid Finnía
taraill cosecrad do brond
4310 in t-úan alaind etrochtoll
Iarom bá halacht in ben
ropo máralt airmiten
hé maccan ro lamnad de
bratan algan airgdide
4315 Edprais do Finnia fond glan
ar in Día día fegfognad
a bratan os brí cía pé
is maccan dí dia ésse.
Dogníth la Findbarr fúaim nglan
4320 c;/;//tach dindmall daigfethal
ba blatdál1 cen bron ce pé
do bratan mór Mugaine
Compert Mugain mó each claind
do mac cóir chubaid Cherbaill
4325 iarom os róen rúamach ré
in nÁed sáer sluagach Sláné
Segait for nert Fótla fía
feib dodarair[«]gert2 Finnía
glana glórda im gním ngle
4330 clanna mora Mugaine
( )s3 í seo cen betblaid mbrath
cétfaid araile senchad
cona ollaltaib cen ail.
bá do Chonnachtaib Mugain. Mugain .i.
1 under 1 and the c of cen are the two curved strokes oc, used as a mark of separa-
tion. 2 n-stroke om. a I lost in a marginal rent.
[ 137 ]
53a33-53b31] Tucait innarba na nDessi i mMumain inso 4335
[7 aided Chormaic1]
CID dia tá cóechad Cormaic hi Temraig Ni handset fer amnas
ro boi dona Déssib Maigi Breg .i. Óengus Gai buafnech
.i. gai nemnech co slabradaib. Teóra slabrada esti triar for
cech slabraid. Is airi atberthe Oengus Gai buafnech de .i. 4340
digail gres ccx\coi\ dognid .i. bale i ndénta fin gal t etualand
d'immirt for fannaib ni anedsom co n-indechad. Rue Cellach
mac Cormaic ingin a brátharsom .i. [Forrach ingen SoraitAaJ2
Is and boi Oengus ic digail gressi cen^cz'l i cociud Conacht in
tucht sin. Téit Eogan d'insaigid Oengusa. | is rochliamain 53b
damsa mac Cormaic a Oengus or se. Do dotaig3 ar Oengus ar 4346
ni ricubsa co ndernur4 inní fris tánac. Tanic Oengus matan
moch iar sudiu 7 sé scith ocurach iar barbad5 dremmi ro immir
in fingail. co mnai 7 si a hoenur6 oc ergnom cota methli.
Deoch 7 mir dam a ben or se doig am ítmar acurach. NÍ4350
[liairchisi7] th'opar8 or si andá opar in lochia asa cuit seo. Ba scith
lasain mnai a ndognid Oengus. Olc or si do dán bith oc
buadred na Herend 7 t'enech d'ácbáil fo biad. Dochu lim. or si
andá digail saraigthi do bratar écnigud óenmná dait. Nos9geib
ferg 7 tomlid na hocht mbargi/z 7 dobez'r a dí láim fon mudi 7 4355
tocbaid fair 7 nir ét in ben a thairmesc. Fecid in ben ocá
cháiniud. Tócbaid in derba fair 7 dobei'r bulli \n cend na mná
conid romarb. Gebid ferg 7 luindi 7 tic immach 7 tecmait da
sleig inna dib lethfoltaib cor scail a folt mo chend.
Luid iar sin do saigid Temrach Atchimsea or in dercaid 4360
láech orcnech garb grelliath 7 turi rigthigi fria ais 7 tarfas dam
gné fergi fair. Is é Oengus or Cormac 7 tabar d'oid hé. A
dalta hi farrad Oengusa .i. Core Duibni mac Corpri Muse mé?zc
Conaire m<?zc Etersceoil10 ro boiszV/e o feraib Muman i ngiallai
a .i. nteic Artcoirb [H]
1 in ras. H. asp. mark om. Facs. 2 in ras H ; altered evidently from Creide
ingen Eogain, //. 2.15. 3 for dot taig. 4 ndernusi Facs. b sic, for marbad,
second b altered from p. 6 hoenur followed by 7 expuncted; preceding si also has
punctual deiens in error. 7 in ras. H. s ar perforated by erasure on verso, but
traceable ; added again at end of line. 9 Ros Facs. 10 meic Etersceoil, which is also
the reading of H. 3. 1 7, is cancelled in darker ink ; read meic Moga Lama, H. 2. 15.
138 TUCAIT INDARBA NA NDÉSSE [53b^,-54ali
4365 fri láim Cormaíc I tech nOengusa ro aithniset fir Muman a
ngiall dia airchisecht. Luid dí Óengus issa rígthech i rrabi
Cormac ni tharat im Cellach i n-eslis Oengus. téit co mboi iter
Cormac 7 fraig. Cid not heir and sin a gilli or Oengus la
tabairt forgoba inna bruinni co mboi isin cleith fris anall. Oc
4370 tabairt dó in gai a bruinnib in meic taraill brefe na slabraidi
dar súil Cormaic co ndernai da leth di ina chind. Co n-ecmaing
a hirlond6 i n-étan ind rechtairea co mboi triana chend siar.
Immalle dorochratar in m<7c 7 in rechtaireb 7 ro mebaid suil
Cormaic 7 ni roacht greim fair co rránic a tech. 7 ro marb
4375 nonbor do churadaib Cormaic oca thofund 7 a dalta leiss .i.
Core Duibni 7 atrulláeszV/e a giallai.
Ni deochaid1 di Cormac hi Temraig ónd uair sin ar ni hada
ri co n-aniw i?/ti2 conid i nAchaillc ar Themair ro boi. Issin
bliadam ar chind da.no fúair Cormac aidid hi Tig Cletig.
4380 Doratsat tra na Dessi .uii. catha iar sin do Cormac 7
ro mebdatar forsna Desib. Batár tressiu fortlisi fer nErend fo
deóid la Cormac. Bá maith cid a cen^lsom na nDessi .i. eland
Fiachach Suigthe m^ic Fedelmede Rechtada meic Thúathati
Techtmair. Oc Dumu Dér iss and celebraisit mná na nDessi
4385 do Themraig .i. dera fola ro teilcset oc scarad fri Temraig .i.
fria tir 7 fria talmain co bráth. I mMaig Inir is and tucsat in
cath ndédenach. is inir in cath sa innosse or Cormac. bided
54aainm in maigi | [3co brath Mag nlnir. Lotar na Desi iar sin co
mbátar oc Ard na nDesi i mMaig Liphi. 7 atraigsetar4 iar sin Lagin
4390 do gabail in tiri sin forro di each leith. Ro bátar iar sin hi cosnam
fri Dunlang fri rig Laigen 7 fri ilcenelaib ailib sechn<?« na Hérend. 7
dociuchratar a trénfir 7 a laith gaili and. Mór do chathaib tra
ro chuir Oengus 7 Core Dubni and sin. Dorochair Oengus and sin i
lLaignib fri maccaib Corpri Lifechair .i. Fiacho Srobtine 7 Echaid
4395 Domlen 7 Eocho in chacaid i ndigal Chellig5 sula Cormaic3] Lotár
di co mbatár i ndesciurt Lagen [3na Desi3] .i. i tir aessa na
imirgi. Tiagait iar sin for muir aniar oc Miledoch .i. mile tiged
doronsat and.
Lotár iar sin la muir siar co rrancatár Tech nDuind iar
4400ndErind. Sund rom altsa or Core Duibni atrebom sund .i.
» .i. marg. .i. Sétna meic Blai. [H] b .i. Setna mac Blai [H] c .i. áit hi fil
Serin Cholaim Cille indiu [M] d .i. iwde Milidach nóminztur [H]
1 partly covered by a blot, but legible. - \\\-slroke covered by blot, and illegiblet
also the \i- stroke of inti. i-'i in tas. H. * ..atar Facs. 5 something om. herer
6 lirelond Facs.
54als-4s] TUCAIT INDARBA NA NDESSE 139
Corpri Muse mac Conaire dia tát Muscraigi Muman is é doroni
fria derfiair .i. fri Duibind ingin Conaire in tan ro boí i rrigi
Muman. Bátár mesaite a torthe. Gó na flatha fót<?raso or
Corpr/ fingal ani doromts. In fil ni de fil da mac .i. Core 7
Cormac i n-oentairbz'rt ructha. Ro chore indala n-ai araile4405
i mbroind a mathar. Loscth^r or fir Muman conná raib a
n-anfial is tir. Tabar damsa or in druí ro boi isin dun.ud in
Core ucut cono rucursa a Herind conná raib a n-anfial and.
Doratad dó 7 roue leiss i n-indsi 7 a chaillech. Boi a ainm na
calligi 7 bo find óderg leo. Dobertheá dinech for Core for 4410
druim na bó cacha óenmaitni. A llá sin dauo cind bliadna
conos lá in bó uadib issin muir co nderna carraic di issind
fairrce .i. gentliucht in mcic dochóid furri. Bó Boi ainm na-
cairrce 7 Inis Bui ainm na indsi. Tucad in m^c iar sin i
nHerind afridise. Geib th'ua it ucht a Sárait or Boi fri ingin 4415
Cuind Cetchathaig.
A Boi.
céin bes in cethrur innuae.a
cia no charthaso ba lat
mac dot ingin mac dot mac. 4420
or Bui. Is and asbert Sárait fri Boi insob
Mo dá mac
nirbo choir a ngradugud
Corpri Muse do dul coa fiair
Corpri Niad dom sárugudc 44:>.5
.i. a sarugud do Chorpri Rigfota im marbad a fir etcr a dí láim
.i. Nemed mac Srobcind hi cath Grutine oc marbad Ingciuil
ro boi for inchaib Nemid co torcratár a nnís i cath Grutine la tri
maccu Conaire do digail a n-athar for Ingcel. Hi fail Nemid
ro boi a mmáthairseom coro marb Corpri Rigfota eter a dí láim 4430
conid de sin ro gabsi in rand. Is é in Core sin tra dodeóchaid
t innui [M] '- .i. fri mumrai a m«'c [H]1 e .i. im marbad Nemid [H]1
1 itten by H in spaces apparently left blank.
140 TUCAIT INDARBA NA NDÉSSE [54a45-54b31
lasna Deise anair. ['Anaid Core thess Batar na Desi for fainnel
as each inud na chéli o amsir Chormaic co amsir Óengusa mete
Nad Fraich. Asbertatar a ndruid friu conna gebtais fos acht tria
4435 ingin rig Laigen d'ailemain doib. Conid é doratsat Ethni" cucu for
54b altrom | ( )b2 doberthe di combad prapiti no asad E ( )3 .i. ingen
Criwt^aind.4 Tabraid damsa for Oengns do mnaP ( )3J .i. for ndalta.
7 dobersa ferand duib ['na tinscra .i. ferand rig1] fil damsa la
Osraige frind andes 7 is cet duibsiu a forsingud foraib. Doberar
4440 dó ind ingen. Tiagait fodes i mmedon in tire, acht chena
nírb áelid dóib ar bui in slúag forro for cech leth. Is amlaid ro
bátár am«/ mucca eter conaib. In rotach leósom ifn for each
leth. in cath di cech leith dib cech oenlathi in maidb3 remibseom
for each leth. Cách fénnid 7 each foglaid dodeochaid asa tir
4445 doberedsi ór 7 airget dóib ar cungnam risna Désib. Dil m^c uí
Creca o Druim Dil drui dall di Osraige is uad t^rchanad" forna
Deise co mmaided forro. Ingen uallach leis maith lei teglachas.
ro gab co Ethne. no aithiged co Ethni. Conas tarats?iafe doch?/7/z
fir dona Desib. Noco maith 7ar noediu7 or Ethne atá th'athair
4450 friar muintir. ni chumgaimsi am ni de or si8 Eirg damsa or
Ethne1' 7 tabair múin imme dús in dingebad di»9. Robad maith
a lúag duit. maith ám or si. Luid siar ind ingen co Dil.
Can so a ingen or se. ón Chasiul sa atúaid or si. In fir bith
duit hi fail na Ethni corpthi sin atuaid. is fir or si. Maith ám
4455 or se. Dotidnadso dodeocadsa or si1" Pait meda ro gabussa ar
bith ós chind cáich. ataifetsa11 tenid dait tomail co rrucursa do
bennachtain. Ibthi di9 co maith. Ataig a dichelta ass iar sudiu.
Is ole or se1- in sathe ro gab duib i cind for tiri13 .i. na Dessi.
Gumma sin or se14 ragait ass i mmedón laí i mbárach. Atósa ic
4460 tarchitul15 forsin dlai ucut fil imm asso loiscfid/r in Inneóin
i mbar ()16 biaitseom i nUrd alláthíar co n-acatar a dé. Leicfidir1'
bó mael derg taris siar. nos genat in óengair focichret. ragait
ass noco taidlébat a tir se co bráth. Maith or ind ingen cotail
» .i. Uathach [H] " .i. Uathach [H]
'-' in ras. H. - about eight tetters illeg. 3 read Ethne, the margin is stained
and partly effaced. * etaind Foes. ■' = maidni. G t;-i . . Foes. '•'' nice|diu Facs.
8 amni [ ] Facs. '■' dim Facs. "' or si, stained, but traceable in good light.
11 . . etsa legible against the light. v- or faint, top of s traceable, e very faint.
13 áfor ti Facs. u s indistinct, e traceable ; si Facs. ls . . ul indistinct,
tarcid[ ], Facs. lc end of line, read i mbarach ; bar very faint, cb lost in rent.
17 final ir traceable.
54b31"49] TUCAIT INDARBA NA NDÉSSE 141
in tan bas mithig lat1 Contule iarom. Berid ind ingen dloi ind
assa colleic co ranic Cassel ria matain. atnaig Ethne fades 4465
cosin dloi co ránic na Desse. Loiscthz'r in dloi seo for Ethni
7 tabar bó máel derg dun nicon frith in bó. Maith or in drui
dona Desib ragatsa i rricht na bó dom guin sair ar sairse ona
Dessib dom claind co brath. Dognit/ier amlaid. Leicthzr8 in
bo sair. Is and bátar Osraige i nlndiuin. Cid dogniat na4470
Desse innossa or Dil. Tene do loscud 7 bó do lécud forsind
áth aníar. Nibo iwmain3 ní ón or se. In fil in dloi isind assa
or se. Nád fil or in gilla. Olc ón ovi or se. Ná gonat4 ind fir
in boin orse nos lécet seco. Nos gonat gilli na n-ech iarna cul.
Cissi gáir seo orse a gilli. Na gilli oc guin na bó. Fe a;;/mae5 4475
mo carpat dam orse. A hOrd slatir6 \n Indiu ( )7 o Indeoin
co Lainnin. nico^8 bia tairisium fair. Ba f( )r9 ón ro srainset
na Desse taris aniar10 [ ].u
1 lat slightly above the line. - stained, but legible ; Luid Facs. 3 i/z . .
legible. 4 . . at traceable in good light; goin Facs. ; gon H. 3. 17. 5 traceable.
6 sladir Facs. 7 very faint, read Indiuin, H. 3. 17. 8 vsx-stroke Facs. 9 fir, í Meg.
10 i subscr., om. Facs. u end of leaf , breaks off.
[ 142
Táin bó Cúailnge inso sis.,1 [55a1"29
4480 npARCOMLÁD slóiged mór la Connachtu .i. la hAilill
* 7 la Meidb 7 hetha húaidib cossna tri chóiced
aili. 7 foíte techta ó Ailill co uii. macu Mágach .i.
co hAilill. co Ánlúan. co Moccorb. co Cet. co Én. 7
Bascall. 7 Dóche .xxx.a cét la each n-ae. 7 co Cormac
4485 Cond Longas mac Conchohair cona thríb cétaib boí for
condmiud laa Connachta. tecait uile íarum co mbátar
hi Crúachnaib Aí.
Trí luirg di do Chormac oc tochím do Crúachnaib.
In cetna lorg broitt brecca i forcipul co filliud impu.
4i9oFortu bértha foraib. léini fo thairinniuth cota nglun
7 fotalscéith foraib 7 manais lethanglas for crúnd
midsing i lláim cech fir.
In lorg tánaisi broit dubglasa impus/tfte 7 lénti co
ndercintliud co horcnib sis 7 moúga tara cenna siar 7
4495 lubne gela foraib 7 slega cóicrinné2 inna lamaib. Ni hé
Cormac beus or Médb.
Tic in tres lore da.no broitt chorcra impu 7 lénte
culpatacha fo dérggintslaid co traigthe 7 berthai slechtai
co guaille 7 crómscéith co faebraib condúala ímpu 7
4500 tiirre rígthige i llaim cac/i fir. is é Cormac inso hifechtsa
or Medb.
Doecmalta da;/c [arum .iiii. coiced Herend co mbatar
hi Crúachnaib Aíi. 7 nis téilcset a fáthi 7 a ndruíd ass
» t fó [M]
1 55a-b33 is written by the first hand A. The title appears to be in the hand-
writing of M. On the lower margin of col. a a later hand has written alemisi.
2 first i subscr. faint, om. Facs.
55a29-55b20] TÁIN BÓ CÚAILNGE 143
sein co cénd cóicthigis oc írnaidi seóin. Asbert Médb
íarum fria haraid a llaa documlásat. Cach óen scaras sund 4505
tra indiu ol si friachóem 7 a charait doberat maldachtain
fórmsa úair is mé dorinól in slúagad sa. Ansu dí ol in
t-ara co n-imparrá in carpat deisel 7 co ti nert in tseuin
ara tísam ar frithisi
In tan di dosoí in t-ara forsin carpat 7 lotair do4óio
thecht ass. co n-accatár in n-íngin m^cdacht remib.
Folt buidi furri. Bratt brecc impe. Delg n-óir and.
Léine culpatach. co nderggintslaid ímpe. Da assa co
foraíb óir impu. Agad fochoel forlethan. Dí broí
duba dórchaidi | Abrait duib daín co mbentaís foscod55ba
i8 mmedón a da gruaide. Indar latt ropo2 di partaing45i6
imdéntai a beóil. Indar lat ba fross do nemannaib boí
inna bélaib .i. a fíaclai. Teóra trillsi fuirri .i. dí thriliss
immo cénd suas. trilis tara haiss síar. co mbenad3
a. da colptha inna díaid. Claideb corthaire do fíndruine 4520
inna láim esnaid óir and. Tri vneic imlisse4 cechtar
a dá súla. Gaisced lasin n-íngin 7 dá ech duba foa
cárput.
Cía do chomainmsiu ol Médb <6frisin n-ingin. Fedelm
banfili do Chonnachtaib mo ainmsea or ind ingen. Can dothéig4525
or Medb. A hAlbain iar foglaim6 filidechta or ind ingen5. >
In íil imbass forósna lat or Médb. Fil écin or ind
ingen. Décai dámsa di co bbia mo fechtas. dosnécce
ind ingen iarum. Is and asbert Médb. A Feidélm
banfaith7 co accib in slúag. Frisgart Fedelm co n-epert. 4530
Atchíu fordérg atchíu rúad. Ní fir són ém ol Médb.
Ar atá Conchobor ina chess i nEmain 7 hUlaid imbi
a marg. sup. Probatio pennae Mail Muri m«c m<?/c ( )' [M]
atchi [A]
1 stained and illegible; room for a letter after Mail, u of muri obscure, might be
a; read Cuind na mbocht. 2 ropa Facs. 3 nibeired Facs. * imlissé Files., but
no trace of ' w-stroke. 5'5 mostly in ras. by M. 6 . . ain iar foglaim not in ras.,
projects into ?narg. 7 faint traces of asp. mark discernible. 6 m-stroke om. Facs.
144 TAIN BO CUAILNGE [55b20-42
co neoch as dech1 a n-ócc 7 ráncatár mo thectasa co
tucsat fis seel damsa ass.
453.5 Fedélm baníáith co acca ar úuag ol Médb. Atchiu
forderg atchiu rúad ol ind ingen. Ni fir són ol Medó2 ar
atá Celtchar mac Gxtthidir co tríun hUlad imbi i nDún
Lethglaisse. 7 atá Fergus mac Roeich mcic Echdach
lenni sund for longais co .xxx ( )3 chet imbi.
4540 Fedélm hanfaith co acca ol Meáó. Atchiu fordérg.
atchiu ruad ol ind ingen ni baa ani sin tra ol Med<£.
4Ar bit imserga4 7 cirgala 7 fuili fordérgga i each slúag
7 i each thaurchómrac dunaid móir. Déca atheruch
dund da.no 7 abbair a fir frind. Feidelm hanfaith co acca
4545 Achiu5 forderg atchiu ruad ol Fed<?l;// [Gconid and asbert
Atchiu fer find firfes11 cles
co Hn crechta fora chnis7
liian láith i n-airthiur a chind
óenach mbúada a thulchind
4550 Fail .uii. ngemma láith íigaile
for lár a dá imlisse8
fil fuidrech fora glinni
fil leind ndeirg ndrolaig iwmi
Dofil gnúis as grato do
4555 dobet'r mod9 don bancureo10
duni óc is alaind dath
dofeith ndeilb iidracuiw do« c^ath11
Cosmail innas a gaile
fri Coin CvAaind Murtheimne12
4560 nocon fetar cúich in Cu
Culaind asa caini clú
13acht rofet?/rsa amne
is forderg in sluagsa de
1 d faint and broken, ech traceable. 2 méd Facs. for mé, cp. 58a6. 3 letter
over xxx. obscure; a Facs., ? it. 4-4 in ras., imfeiga Facs. 5 sic.
6 The poem that follows is written in ras. by H. " ciis Facs. 8 imlissean Facs.
9 o add. over m. 10 bancured Facs. 11-n much rubbed or erased, but traceable
in good light. 12 m-stroke rubbed and partly Meg. 13 between columns
opposite acht, is a hooked V-shaped capital by H. u sirfes Facs.
55b43-56a38] TÁIN BÓ CÚAILNGE 145
Atchíu fer mór forsin maig
dobet'r tres dona slogaib1 4565
cetri claidbini cles n-an
fil i cechtar a da lám |
Dá gáe bolga immosb«> 56a
cenmothá colg det i sleg2
ardaric3 imbert don tslúag 4570
sain gnim fristeit each n-arm úad
Fer i cathfochrus bruit deirg
dobei'r in cosmail each leirg
ardaslig tar fonnad clé
cotagoin in riastarthe 4575
delb domárfas fair co se
achiu4 imrochlad a gne
Ro gab toscugud don chath
mam airlestar bid brath
dóich lim iss e dobobsaig 4580
Cu Culaind mac Sualdaim
Slaidfid for slúagu slana
fochiuchra for tiugára
fáicfidi leis mili cend
ni cheil in banFaith Fedelm 4585
Snigfid crú a cnesaib curad
do láim laich bid lanpudar
oirgfid ócu imregat fir
do claim aib Dedad nWc Sin
beit cuirp c^rbtha cainfit mná 4590
la Coin na certa atchiusa. a.]
.r.5 In luan iar samain is and docz^w/laiset iss ed dollotar
sairdes a Cr^'achnaib Aii .i. for Muicc Cruinb. for Té?r]och
Teora Crich for Túaim Mona for Cuil Sibrinnea for Fid. for
Bolga for Coltain for Glúne Gabair for Mag Trego for Tethbai 4595
túascirtb for Tethbai descirt for Tiarthechta for Ord for Slais fadess
for Indiuind for Carnd forOchtrach. for Midi for Findglassa Assail
for Deilt. for Delind for Sailig. for Slaibre for Sléchtai selgatar
for Cuil Sibrinni for Ochuind fadess for hUatu fathúaid for Dub.
a .i. Loch Carrcin. 7 o Silind ingin Madchair 10 ainmniged . — [H]. b .i.
Carpri [H].
1 aib barely legible. 2 = is sleg. 3 ar faint. i sic. 3 .r. in marg. = retoiric ;
what follows to I. 4612 is written in two cols.
L
U6 TAIN BO CÚAILNGE [56a38-56b25
4600 for Comur fadess for Tromma for Othromma sair for Slani for
Gort Slani for Druim Licce fadess for Áth nGabla for Ard-
achad for Féraind fothúaid for Findabair. for Assi fadess for
Drúim Sálfind for Druim Cain for Druim mac nDega for
Eódond Mór for Eodond mBec for Methe Tog for Methe nEóin
4605 for Druim Cáemtechta for Scuaip for Imscuaip for Cend Ferna
for Baile. for Aile for Bail Scena for Dáil Scena for Fertse for
RossLochad for Sale for Lochmach forÁnmag for Deind forDeilt
for Dubglaiss for Fid Móra for Colbtha for Crond hi Cualngi
A Findabair Chúalngi is ass fodailte in tslóig Herend fón
46locóiced do cuingid in tairb. Ar ropo thairsiu sin dochótar céin
co ráncatar Findabair. Finit a titulrad incipit in seel iar
n-úrd.- |
56b In seel iar n-urd inso sis
O dodeochatár a cétna n-ude1 a Cruachnaifr co mbátár hi
4615 Cúil Sibrinne.b Asbert Medb fria haraid ara n-indled a noi
carptic dí coro lád cor isin dunud co n-accad dús cía lasmboth
scíthd 7 lasmboth laind techt in ts\ogaid.
Focress a phupall colléic for Ailill 7 sudigthe a thincur etcr
choilcthe2 7 brothracha. Fergus mac Roich di for láim Ailello
4620 isin phupull. Cormac Cónd Longas ma^Conchobair fora láim sidi.
Conall Cernach fora laz'm side? Fiacha mac Fir Febe fora láim
side mrtc ingine Conchobair. Medb ingen Echezr// Fedlig fora
láim aili do Alill. Findabair ingen Ailello 7 Medbi fora laim
sidi.e cenmothá fossu 7 timthirthidi insin.
4625 Tic Medb iar ndescin in tslóig 7 asbert ba n-espa do chách
dul in tslógaid dían teset in .xxx. cét Galión. Ced ara tansi na
firu or Ailz'/l. Ni dá tánsem dam ol Medb it ána ind die. In tan
ro mboi each oc gnim a sosta ro scáig dóibseom tuga a sosta
7 fune a mbid. In tan ro mboi each oc praind ro scáig praind
■0. Icj. .C&-.**t> J(* 4630 dóibseom hi suidiu. 7 robbátár5 a cruti ocaó n-airfitiud. Is espaf
di ol Medb a techt is foraib bíaid búaid in tslóig. Is airiund
arbáget da.no or Ailz'/l. Ni regat lend ol Medb. Anat di ol
» .i. Trúalli [M] b .i. áit hi fil Loch Carrcin indiu [H] c .i. nonbor cairp-
thech6 no bidsi for leith arna salcad dendgur in morsluaig hisi [M] d .i. lasmbad
dolig [M] • Flidais fora laim sidi [H]4 ' .i. is feles [H]
1 rude Facs. - i subscr. 3 lám MS. 4 add. in marg. H ; Flidaisi Facs.
5 rob at end of line, shaft of\> re-inked larger. 6 asp. of t om. Facs.
56b35-57a17] TÁIN BÓ CÚAILNGE 147
Ail/'/l. Nách ainfet dai?o ol Medb. Ficfit íorná iar tiachtain
ol si 7 gébtaít ar tir frind. Qeist cid dogéntar fríu or Aih7l
innách maith a n-anad nách a techt A nguin ol Medb. nÍ4635
chélam as banchomarle or Ail//l. ni maith a n-asbzV. La sanais
ón ol Fergus ní maricfe úair is áes comchotaig1 dúinni nar
n\]\(aib acht ma non gontar uli. Cid ed ón dorigenmaísní11 ol
Medb. Ar atúsa sund mo sainteglach díb tríchtaib cét ol si.
7 atát na .uii. Mane .i. mo secht mete .uii. tríchait chét cotaroi'4640
a toccad ol si .i. Mane M.d±hramatl 7 Mane Athramazl 7
Mane Morgor 7 Mane Mingor 7 Mane Moepz'rt .i. iss eside
Mani Milscothach Mane Andóe. 7 Mane Cotageib Ule. Is esz'de
tuc cruth a máthar 7 a athar. 7 a n-ordan dib línaib. Nipá fir
son ol Fergus. Atát .uii. rig sund din Mumu 7 xxx.a cét la 4645
cech n-ae comchotach dúinni nar nUltaib. .Dobérsa cath duit
ol Fergus for lár in dúnaid hi tarn cosna .uii. trichtaib cét sin
7 com thrichaitchét fadéin 7 co tríchait chét na nGalión Acht
ni thacersa ani sin ol Fergus. Arlifimni na hócu chena conná
gébat forsin tslóg. Secht .xxx. | chét deac lenni ol Fergus. 57a
iss é lit! ar ndúnaid cenmothá ar ndaescorslúag 7 ar mná. Ar itá 4650
a rigan la each rig sund hi comaitecht- Medba 7 cenmothá ar
maccáemu. Iss e in t-ochtm()d:i .xxx. chét déac inso .i. xxx.
cét na nGalión. Fodailter fón slóg ule. Cumma lem ol Medb
acht na robat isin chair chomraic i taat. Is ed dognith and 4655
iarom fodailte in GaYwiu fon slóg.
Dollotár ass arna bárach do Móin Choíltrae dosnáirthet4 ocht
fichit oss n-allaid and i n-óenalaim. Cúartait impu nos gonat
íarom. Nách airm thrá i mbui fer donaib G&Uonaib is he
arddaánaic. acht .u. oss arránic in slog ule diib. Dotháegat 4660
iarsudiu i mMag Trego 7 scurit and 7 arfognat doib. Asberat-
som is and sin 10 gab Dubthach in laid seo.
.r.5 Atmaid nád chúalaid co sse
costecht fri tress nDubthaige
slúagad n-ímdub arubtha 4665
fri Findbend mna Ailellá.
■i 10 fetfaimmais a denom [M]
1 com add. above line. - small inset here (11. 1-4), out of alignment ; ct partly
scaled off. '■'■first stroke of m is traceable and portion of á. 4 ár compendium. Facs.
5 in marg., om. Facs.
L2 *
US TAIN BO CUAILNGE [57a"-57b
Doficfe in slúagadach
gébas ar cend éte Murthemne.1
ibait fíaich lúgbairt lacht
4670 di gnáis inna muccaide.
Gébaid Crann fóitech friithir
nísléícfe i Murthemniu
con roisc opair fer Féne
isin tsléib túad Ochaíni
4G75 Crib ol Ailill fri Cormac
tait co comsaigid far m^c
ní tháet di maigib in búair
nach robda fuam in tsluaig
Bid cath inso iarsind uair
4680 la Meidb co triun in tslúaig
bíait colnai de iné de
dianub thi in ríastarthé.
Dosfóbair thrá ind Némaina la sodain 7 nip si sin adaig bá
sámam dóib la budris ind athigb triana chotlud. Fosci7'dat
4685 inna buidne fochétóir 7 fochérd dírna mór din tslóg co luid
Medb día chosc. Dothíagat iarom co féotár i nGránairud
Tethbac túascirt. Iar tabairt imthúsa fordallaig forsin slúag
dar grellacha 7 dar sruthra.
Dobreth robud o Fergus i suidiu co \}\tu ar chondalbi
4690 bátirsidé hi cess calléic acht Cu QX\w\aind 7 a athair .i. Sualtaim.
Dolluid Cú Culamd 7 a athair íar ríachtain ind4 robaid o Fergus
co mbátár i nlraird Cuillend'1 oc frecomét in tslúaig and. Atta
menma in tslóig ocom innocht ol Cu Chulaind fri5 athair.
Ortháe úan co rrobud do \J\tatb. isim écensa techt i ndái]
4005 Fedelmae Noíchride .i. i ndáil a hinailte boí i comair
Con Qxxlaind i ndormainecht* dim glinniu fadein dochóid friae.
Dogní id n-erchomail iarom ría techt 7 scribais ogum inna
menoc 7 focheird \m úachtar in corthe.:!
57b Dobreth dí tuus na conaire do Fergus ríasin slúag | Luid
■ .i. in Bsidb [.Ml *> .i. Dubthaig [M] '- .i. Giánard indiu [M]
Crossa Caíic [M] - .i. eirg [M] » .i. fó chlitli [fí]
1 n altered from t. -first i added over f by later hand (? H), not the usual
hook of "M. 3 cAorthe Facs, * h\d Facs. 5 sic. '' Cuil Facs,
57b1-15] TAIN BO CÚAILNGE 149
Fergus dl fordul mór fadess co íótsed do Ultaid terchomrac 4700
slóig ar chondailbi doróniseom sin. Arigthi Ailill 7 Medb ba
and asbert Medb
A Ferguis is andam amne.
cinnas conaire cingme.
fordul fadess no fothúaid 4705
tiagmai tar each n-ailetúaith.
Atotágatliar dia mbrath
Ailill Aie lía slúagad.
ni tharat menmain co se
do thus inna conaire. 4710
Maso chondalbi dogni
na tuid inna echraidi.
bés adchotar nech aile
do thosach na conaire.
ro recair Fergus. 4715
A Medb cid not medraisiu
ni cosmail fri mrath inse.
is la hUltu a ben trá
a tir tamdotuidisa.
Ni ar amlessaib in tsluaig 4720
tiagu cech fordul a húair.
do imgabail in mórgeine
immandig Mag Murthemne.
Ní1 arná corad mo chiall
arna fordulu no tiag. 4725
dús i[«]4 riwgaib ced iartáin
Coin Culaznd mac Sualtaim.
Tecait trá co mbátár i nlraird Onu\\\end.& Eirr 7 Inell.
Foich 7 Fochlam2 3a nda ara. Cethri2 mete Iraird mete
Ánchinne3b It esidé no bitis remain resi[«]4 slog do i[;//]didnad4 4730
a .i. is fris atberar6 Crossa Cail7 indiu [M] b [in ?narg.~\ i cethri meic Nera
meic Niiado m«'c Taccain ut in alis Yibris inuenitwr.- [M]
1 i added below line. - aspiration mark otn. Facs. 3~'s in ras. [M] and spread
out to Jill line. i n- stroke om. 5 m-stroke removed here and I. 4J31 by
erasure of preceding line. 6 asberar Facs. 7 Cuil Facs.
150 TÁIN BÓ CÚAILNGE [57b15"40
a [?/z]bretnas 7 a fortcha 7 a mbrat ar nácha salchad dendgor in
dirma. Fogabatsz</e in n-id focheird Cu CvXaind. 7 arigsitára
in geilt1 geltatár ind eich. Ar geltatar dá ech Sualtaim a fér
cona bun a talam. Lelgatárb im da ech Con Culatnd in n-úir
4735 co rrici na clocha i ndegaid ind feúir. sudit íarom co tánic in
slóg 7 aruspettetc a n-áes ciuil. Dosberat i lláim Fergusa m£/c
Róich in n-id arlégaside in n-ogum boi isind id. Asbert Medb
iar tiachtain cid frisin n-anaid and anmai or Fergus frisin n-id
n-ucut atá ogum inna menuc2 7 iss ed fil and ná tiagar secha co
4740 n-étar fer ro laa id samlaid cona óenláim 7 óenslat día tá 7
friscuriur mo phopa Fergus. Fir ol Fergus Cu C\uúahid rod la
7 it é a eich geltatar in mag so. 7 damb^zV i llaim in druad
7 cachain Fergus in laid so sis.
Id inso ced sloindnes dún
4745 ind id cía fo tá a run
cia lin ro lá insé
inn úated nó in sochaide
In déne erchóit don slúag4
má docoiset ude n-úad
4750 finnaid a druide ni ar sin
cid frisi farcbad in t-id
in drui dz'xzV3
Crephnas churad caur rod lá
lán aingces for erred a
4755 astúd rurech ferg i ndá
óenfer co n-óenlaim ro lád
In nách día réir slúag ind rig
inge máro choilled fír
conid ro lá5 úaib nammá
4760 óenfer anW fer ro lá
nocon íetur acht insin
ní frisi corthe in t-id. id inso .c. s.
Asbert Fergus íarom friu má saraigthe in n-idse6 ol se nó
má thíastá secha cia beith i lláim duni no i taig fó glas ricfe
a .i. atconcotár [M] b .i. lomraiset [M] c .i. sennit [M] d 1 feirg i ndáil
ro lá oenfer co n-óenláim [M]
1 ei in ras. and re-inked; i altered to 1. 2 menuc/t Fac s. 3 between columns.
4 sic. 5 in ras. 6 so Facs.
57b10-58a^] TAIN BO CUAILNGE 151
i ndead ind fir ro scrib in n-ogum n-ind. 7 genaidside guin 4765
dune dib ria mmatain mani laa nech úaib id samlaid. Ní háil
dúinni ém guin dune din fó chétóir ol A i 1 /71 . Regmai for
muncind ind feda móir ucut frind andes. 7 ni ragam tairiseom
eter. | Raselgatár na budni iarom in fid resna carptib. Iss6v/58a
ainm in puirt sin Slechta. Is and atá Partraige. Mad far 4770
n-arailib im [dorala and so1] imacallaim cter Medb 7 Fedelm
banfáith4 ama/ ro innisimar remoind. 7 [da«o is1] iarsind frecra
dofratsi1] for Medb ro slfechtad1] in fid .i. deca dam or Mec$ co
bia mo fechtas. is anso- dam or ind ingen níro láim súil toraib
isind fid. Is ar bias ón or Medb silsimini in fid. dognithir4775
da.no aní sin. conid sed ainm in puirt sin Slechta. Feotár
iarom i Cúil Sibrillea ferais snechta mór forru co fernnu fer 7 co
drochu carpat.
Bá moch a mmatan arna bárach do érgiu nirbo hi sin adaig
ropa sám dóib lasin snechta 7 ní airgénsat3 bíada dóib ind 47S0
adaig sin. Nipo moch dí dolluid Cú ChuXaind asa bandáil.
anais co foilc 7 co fothraic.4 Dotháet iarom for lorg in tslóig.
Ní má lodmar do ol Cu Chulamd ná mertamar Ultu roléicsem
slóg forru cen airfius Cure airdmius dun tarsin slog ol
Cú Culaz'nd fri Lóeg co fessammar lin in tslóig. Dogní Lóeg4785
aní sin 7 asbeir fri Coin CuXaind. is mesc limsa ol se anisiu ni
ermaisim. Nípá mesc atchiu acht co risa ol Cu CuXaind. tair
isin carpat di or Láeg. Tic Cú CuXaind isin carpat 7 focheird
airdmius forsin lorg iar céin móir. Cid tussu. or Láeg ní réid fort.
Is assu ém damsa ol Cu ChuXaind oldás daitsiu. air itát tri búada 4790
formsa .i. búaid roisc 7 intliuchta 7 airdmessa. ro láosa di tra
ol se fomus forsaní sin.b Ochtricait5 chét deac inso ol se ara
rim acht forodlad in t-ochtmad .xxx. chet deac fón slóg n-ule
conid mesc fria rim .i. xxx. chét na nGalión
Dolluid Cu ChuXaind iarom timchell in tslóig co mboi oc Ath 4795
Grena bena\d gabail i sudiu óenbéim cona claidiub 7 saidsius
for medón na glassi cona dichtheth carpa/ friae di síu nách
anall. Dofuircet oco Eirr 7 Inell Fóich 7 Fóchlam a nda ara.
11 .i. Cennannas [M] b [in marg.~\ Is si seo in tres árim is glicu 7 is dolgiu
dorigned i nHerind .i. árim Con Culaind for feraib Herend ár Tána. 7 árim Loga
for sluag Fomórach ar Cath Maigi Ti/red. 7 árim Ingciúil for6 slóg Bruidni Da
Dergae. _ [M]
1 in ras. H. • ansa Facs. '■'• argénsat Facs. 4 aspiration mark faint, om. Facs.
5 sic, for ocht tríchait. 6 s Facs.
152 TÁIN BÓ CÚAILNGE [58a3a-58b2s
Bí/zaidsom a cethri cinnu díb 7 focheird for cethora benna na
4800gabla. Is de atá Ath nGabla.a
Tiagait íarom eich in cethrair i n-agid in tslóig. 7 a fortchai
forderga foraib indar leó bá cath boí ara cind isind áth
Dothéit buden úadib do déscin ind átha ni acatár ní and acht
slicht ind óencharpait. 7 in gabul cosna cethri cinnu. 7 ainm
4805 ogaim1 íarna scribend ina tóeb Ric in slúag uli lasodain. In
diar muintirni na cenna ucut ol Medb. Is diar muintirni ón 7
is diar forclidib or Ailz/1. Ardléga fer díb in n-ogum roboí i
tóeb na gabla .i. óenfer rod lá in gabuil cona óenláim 7 ní
théssid secce conda rala nech úaib co n-áenláim cenmothá
4810 Fergus Is machtad ol Aih'/l a thraite ro bíth in cethror.
58bNápaded bas machdad | lat ol Fergus bád béim na gabla di
bun óenbéim 7 mássu óenleód a bun is crichidiude 7 a intádud
in tucht sa ol ní claide ro clas rempe 7 is a íarthur carprtzV rolád
co n-óenláim. Dingaib dind in n-ecin seo a Fergus ol Medb.
4815 Tucaid carpat damsa trá ol Fergus conda tucsa ass. co ndercaiss
inn óenleód a bun brissis Fergus iarom cethri carp//« déac día
charpt//). combo assa charput fessin dosbert a talmain co n-aca
ba hoenleód a bun. Is tabartha do airi ol Ailz/1 indass in
cemut] cosa tiagam. Ergnad each úaib a bíad. Nírbo sám
1820 dóib, irraír lasin snechta 7 innister dun ni do imtechtaib 7
airscélaib in cemutl cosa tiagam.
Is and sin trá adfessa dóib imtechta Con Culaind. Imcomarc
Ailz/1 iarom inn é Conchobtfr dorigni seo. Nach he ol Fergus
ni tergadsufe co hor criche cen lin catha immi. Cets/ inn é
4825Celtchar mac Uthidir. Nách hé ni thargadside co hor criche
cen lin catha imbi. Ceist inn é Eógan mac Durtacht. Nach hé
ol Fergus ni thargadsz'dfe2 tar or cococriche4 cen trichait carpat
n-imrind imme. Is é fer dogénad in gnim ol Fergzis Cu Chulamd.
Isé no btv/fad a crand óenbémim di bun 7 no génad in cethrur
4830 ucut hi p^api 10 mbíthá 7 doragad dochom criche 7 a ara.
Tnna formolta inso sis
Cinnas fir or Ailill in Cú rochúalammár la hUl/w. Cia háes
in gillai sin is irdair^. Ni handset, ém ol Fergus inna .u. bliadam
a .i. oc Beloch Caille More fri Cnogba atúaid [H]
1 oguim Facs. 2 thargatsi'</e Foes. :! between columns; ina Facs., n- stroke om.
4 sic, dittography
58bJ5-59aJ1] TAIN BO CÚAILNGE 153
luid dia cluchiu cosin macraid do Emain Machi. Issin tsessed
b\\a.dain luid do foglaim gaiscid 7 chless la Scáthaig.a Isin 4835
tsechtmad bMadain gabais gaisced. Isin tsechtmad bWzdain
dec a áes ind inbaid sea. Inn é sin as andsam fil la Ultu ol
Medb.1 For each n-aí ém ol Fergus ni fairgébasu ar do cind
láech bas andsu. ná rind bas áigthidiu ná bas altnidi ná
bas athlaimi nó láth bas luinniu. ná fíach bas feólchairiu. 4840
ná comlond a áesa ródsá co trían. ná léo bas feocru ná cláriud
comlaind. na hórd esorcthe ná comla ergaile. ná bráth for
buidne. ná ergaire mórslúaig bas inraici. Ní fuircébasu and
fer rosasad a áes. 7 a ás. 7 a erriud. 7 a erúat.h. a erlabra. a
áinius. a irdarcus. a guth. a cruth. a chumachta. a cr//as. a chless. 4S4-5
a gaisced. a béim. a bruth. a barand. a búaid. a brath. a búadrisi.
a foraim. a fbmsigi. a fianchoscur. a déni. a tarptigi. a dec/ad.
co cliuss nonbair for each rind amcr/ Choin Culaind.
Ní dénaimsea baa de sin ol Medb. I n-óenchorp ataszafe. | 59a
fodaim guin. ní mou gabáil. lasanní is áes ingini macdacht4850
insin 7 ní thángatár a fergnima beus. Ni ar ni son ol Fergus,
nibo machdad dagnim do dénam dossom indiu. ar cid in tan
ba soosom batir ferdai a gnima. -
Na m^cgnímrada inso sis ~
Altasom ém ol Fergus la mathazV 7 la athazV ocond 48-55
dairggdig i mMaig Murthemne. Adfessa dó airscéla na
m^craide i n Emain. ár bíit trí chóecait mac and ol Fergus
oc cluchiu. Is amlaid domel Conchobtfr a flaith. trian ind
lai oc déscin na m^craide. A trian n-aill oc imbz'rt fidchille.
A trian n-aill oc ól chorma conid gaib cotlad de. Cia bemni -i860
for longais ni fil i nEre óclaig bas amru ol Fergus.
Gudid Cú CuXaind día máthair di a lécud dochom na m,-?-
craide. Ni rega ol a mathatr condit roib cáemtecht di ánrodaib
XJlad. Rochian limsa anad fri sodain ol Cu Chu\aind. Incoiscsiu
damsa ced leth atá Emain. fathúaid amne ol a mathat'r 7 is 4S65
doraid a n-ude ol si atá Sliab Fúait etruib. Dob£> indass fair
ol Cu Chu\aind amim2
Teit ass iarc/// 7 a sciath slissen laiss 7 a bunsach 7 a lorg
a [between columns'] Obicitiir Tochmarc Emiie de so. [M]
Medb MS. - sic.
154 TÁIN BÓ CÚAILNGE [59a2-59b18
áne 7 a líat/'ait. Focherded a bunsach ríam conda gebed ar loss
4870 resíu dorótsad a bun for lár Téit cosna maccu iaroju cen
naidm a fóesama forru. ár ní théged nech cucu ina cluchimag
co n-arnastá a íbesam. Ni fitirsom aní sin.a Non saraigedar
in mac ol Follomon mac Conchob#z> sech rafetamár is di
XJltaib dó. Argu[ntís do benaid foo.1] Focherdat a trí cóecta
4875 bunsach fair 7 arsisetar isin scíath slissen uli lesseom.
Focherdat áatw a líathróite uli fairseom. 7 nos gaibseom cech
óenliathróit ina ucht. FocheraW da.no an tri .111. lórg ána fair
araclichsom conach ráncatár hé 7 gabais airbir clíib fria aiss.
Ríastartha immiseom i sudiu indar lat ba tinnarcan asnort each
4880 foltne ina chend lasa comérge conérracht. Indar lat bá hoíbell
tened boí for each óenfinnu. Iadais indara súil connárbo lethiu
indás cró snáthaiti Asóilgg alaile combo móir béolu midchúaich
Doérig día glainíni co rici a hou. Asoilg a beólu coa inairddriuch
combo ecna a inchroes. Atreacht in lúan láith assa mulluch.
4885 B6'//aid fona maccu iarom. Doscara .1. mac diib síu ristaís
dorus nEmna. Forrumai nonbor díib thoromsa 7 Conchobar
59b bámár oc imbz'/t fidchille. | Lingidsom dano tarsin fidchill i
ndegaid ind nónhatr. Gaibid Conchobar a rig. Ní maith
airrailt£T in macrad ol Conchobar. Deithb/r damsa a popa
4890 Chonchobí/2> ol se. Dosroacht do ch\uc/i/?i óm thaig óm mathair
7 ó///m'- athair. 7 ní maith ro mbatar frim. Cia th'ainmseo ol
Conchobar. Setanta mac Sualtaim atomchomnaicse. 7 mac
Dechtere do phetharsu. Níba3 dóig mo chonpére sund. Ced náro
nass do foessamsu ds.no forsna maccu ol Conchobar. Ní fetarsa
4895 aní sin ol Cú Culaiud. Gaib it láim mo fóesom airtho di.
Atmu ol Conchobar. La sodain doellasom forsin macraid
sethnón in taige. Ced taí dano dóib innossa ol Conchobar.
Coro nastar a foesom formsa da.no ol Cu Chula/V/i/. Gaib it
láim di ol Conchobar. Atmu ol Cu ChtActind. Lotár uli isa
4900 cluchemaig iarom 7 atarachtatár in maic hi ro slassa and.
Fosráthatar a mummi 7 a n-aiti.
Fecht n-and da.110 or Fergus in tan bá gilla ní chotlad i
nEmain Macha co matain inndis dam ol Qonchobar fris cid ná
cotlai. Ní dénaim or Cu <Zw\aind cen chomard frim chend
.i. in ges boí foraib [H]
x in ras.lS.. "-sic. 3b corr. from n, a corr. from u.
59b18-60a7] TÁIN BÓ CÚAILNGE 155
7 frim chossa. Dobreth iarom la Conchob^r coirthe fria chend 4905.
7 araile fria cossa. 7 dognith imdai fo leith do etarro.
Luid in fecht n-aile da.no araile fer dia duscudsom co mbt'^som
dia dur[«]d! ina étan co rruc tulchlár ind étain co mboi forsind
inchind 7 corthrascair in corthe cá rigid. Rofes or Ail//1
robbó2 dorfwjd1 3niad 7 ropo rig3 rúanada. O sin trá ol Fergus 4910
ni laimthesom do dúscud co ndusced a óenur.
4Aided na maccraide inso
Bai in fecht aile da.no oc áni líatraiti i mmaig in cluche fri
Emain anair Do leith da.?zo dó a óenur frisna tri cóectu mac
conbóing airthiu. iarom each cluchiu ind indas sin caidche. 491&
Gabait in gillai oc sudiu imbirt a dor[^]dx foraib conid apad .1.
mac clíib. Téit for teched lasodain co mboi fo adurt imdai
Conckobatr conerget \5\aid imbi conergimse 7 Conchobar
laisseom. Conerigsom fón imdai da.no co corastar de in
n-imdaí cosin .xxx. láth ngaile ro boi indi co mboi for lár in 4920
tigi. Sedait Ulazd imbi la sodain isin tig. Córaigmitni iarom
or Fergus 7 sídaígmít in mtferaid friseom iarsin.
5Cath Eógain meic Derthacht do Concobtfr inso.
Boi imnisse chatha eter U\lu 7 Eogan mac nDurtacht.
Tiagait \J\aid don chath. Facabarsom inna chotlud. Maiti4925.
for \J\tu Facabar Conchob<?r 7 Cuscraid Mend Macha 7
sochaide mór olehena. Dofúsciseom a ngol. Sinithi iarom
co memdatar in da liic ro batár immi. Hi fiadnaise Bricriu
ucut dorónad ol Fergus. Atraig lasodain. Cotricimse fris
i ndorus ind lis. 7 mé athgaite. Fuit Dia do bethu a popa 4930
¥ergus ol se. Gate Concob<?r. ni etarsa ol mé. Teit ass iarom.
Ba dorcha ind adaig. Fóbair a n-armach. Co n-acca ara
chind in fer 7 leth a chind fair. 7 leth fir aile fora | muin. 60a
Congna lem a Chú C\\\\\aind ol se rom bith 7 tucus leth mo
bráthar ar mo muin heir sist lim. Ni her orse. La sodain 4935-
focheirt in n-aire dó. Focheirdsom de. Immasínithar dóib.
Doscarthar Cu Culaind. Cu cuala ni in boidb dinib collaib. Olc
damnae laich fil and fo chossaib aurddrag. La sodain fónérig
Cu ChuXaind 7 bévznaid a cend de cosind luirg áne 7 gabaid
1 xi-stroke orn. 2 o in ras. with erasure of a letter following. 3"3 in ras. M.
4 between columns. 6 in marg.
156 TÁIN BÓ CÚAILNGE [60a7-39
4940 imraan liathraite riam dar in mag. In fail mo phopa Conchobar
isind ármaig se frisgairszVfe dó. Téit chuci conid n-acca issin
clud 7 roboí ind úir imbi do each leth dia diclith. Cid dia
tánac isin n-ármag ol Conchobar co ndeochais uathbás and.
Tanócaib asin chlud la sodain ni t////rcébad sesser linni di
4945 trenferaib \J\ad ni bad chalma. Tair reond don tig ucut ar
Conchobar1 dianom thisad mucc fonaithe robadam béo. Ragsa
conda tuc ar Cu CuXaind. Téit ass iarom co n-accai in fer
ocond fulucht i mmedón ind2 feda indara lam dó cona gaisciud
inti ind lám n-aill oc funi in tuircc. Ba mór a úathmaire ind
4950 fir fanópairsom arapa 7 dobé?z>a chend 7 a muicc laiss. Loingid
Conchobar iar sin in tore. Tíagam diar tig or Concobrrr.
Condrecat fri Cúscraid mac ConchobazV. Bátár da.no tromgona
fairszV/e dobeir Cu Chulaind fora muin. Dollotár iarom a triur
co hEmain Macha.
49-55 3Aided na tri nonbor inso 7 in fath arna laimthé a nguin ina
cess.
Fecht aile dano bátár \j\aid inna noendin. Ni boi noenden
linni iarom for Fergus for mnáib 7 maccaib nách for neoch bis
fri crich nUlad anechtair nar// for Coin Culaind 7 fora athair.
4960 7 ane ni lamar fuligud forrosom. Ar conscescing in cess for
inti nod goin. t a meth i a garséle. Tonnecat tri nónbor a
hinsib Faiche lottar for in n-iarless tan bamár inar noendin.
Egit in bantrocht isind liss. Boi in nvzerad i mmaig in
cluchi. Doíagatszí/<? fóna hegme amal atchoncatár in m«crad
4965 na firua4 duabsecha. Tiagait ar teched ule acht Cu Culaind a
óenur. Imbertszífe na lamlecca foraib 7 a luirg áne foraib.
Marbaid nonbor diib 7 facbait .1. cned fairseom 7 docztmlat
ass iarom olehena. Fer dorigni inna gnima sin iwraptar lán a
cóic b\\a.dtia nirbo machthad ce na5 thised6 co hor cocn'chi 7 ce
4970 no eisged a cinnu don chetror ucut.
3Aided con na cerda inso la Coin Culaind 7 am dia fil
Cu Chulaind fairseom
Rafetammár ém in gilla sin ol Conall Cernach 7 ni messaite
a duba add. alongside by H.
1 omission here through hofnoioteleuton, supply co ndernai tenid dam and.
Ataiseom tlienid moir do. Maith di or Conchobar YBL. - in feda Facs.
3 in mar g. 4 under u of firu is the separation sign jc (r Facs.) sasubscr. 6 in ras.
60a39-60b33] TÁIN BÓ CÚAILNGE 157
fria fis is dalta dun. Nipu chían iarsin gním adchúaid Fergus
indossa co ndernasom bét n-aile. Dia forgéni Cauland cerdd 4970
oegidacht do Conchob//r asbert Cauland iarom nábad sochaide
no bertha chucai áir nípu du thír na ferund dó a fuirec dorigni
acht do thorud a dá lám 7 a tharnguir. Luid Conchob<?r iarom
7 .1. cairpfcc/i imbi do neoch [ ba sruthem 7 ba haeregdu inna 60b
caurad. 4980
Adell Conchobrtr laiss iarom a cluchemag. Ba bés da.no
dó do grcs a n-adall 7 a tadall oc techt 7 oc tuidecht do
chuingid a bennachda' cosna maccu. Co n-accai iarom
Coin Culnind oc áin líathroti frisna tri cóectu m^c 7 birt a
ráena forru. In tan ba háin phuill dognitis. no linadsonr in 4985
poll dia liathrotib 7 ni chumcaitis in meic a ersclaige. In tan
batir heseom ule dobictis3 in poll arachlichedsom a óenur conná
téged cid óenlíathróit ind. In tan bá n-imtrascrad dognitis
dorascradsom na tri .1. mac a oenur. 7 ni chomraiced imbiseom
lin a trascartha. In tan da.no bá n-imdirech dognitis dosner- 4990
gedsom uli co mbítís tornochta. 7 nocon ructaisseom im cid a
delg asa brotsom nammá.
Ba hamra la ConcobdT anisin. Asbertside in etarbiad a
gnímu acht tised dóib co áes ferdatad. Asbert each ety/rdabiad.
Asbeir ConcobrtT fri Co[z'«4]CultfzW. Tair lem ol se dond fleid 4995
dia tiagom dáig ot áegi. Nimda sátech dom cluchi béos a
bobba ConchobrtzV ol in gilla ragatsa in far ndiaid.
O ráncatár uli iarom don[d fleid.5] Asbert Cauland fri
Concobrtr in frithalid nech infar ndiaid ol se. Náthó ol
Conchobtfr. nirbo chuman laiss" dal a daltai inna díaid. Atá 5000
árchúa lemsa ol Culand. tri slabrada fair 7 triar cacha slabraide.
A hEspáin dosfucad. LeicthéT de dáig ar n-indili 7 ar cetra
7 duntar in less.
Tic in gilla fo sodain. Fónópair in cii. Nos fethedsom a
cluche colleic. Focherded a líathróit 7 focherded a loirg inaóoos
díaid co mbenad in liathroit. Nibo moo in band oldas a chéle
7 focheird a bunsaid inna ndiaid condagebed re totim. 7 niro
tairmesc a cluchi immi. ce ro boi in cú oca ascnam. Torbais
Conchob^r 7 a muinter ani sin connarbo etz> leo a ngluasacht
a .i. cú doratad7 dar muir .i. cuilenbrotcon.» [M]
1 sic, d may be due to retracer. - ro Facs. 3 sic. 4 abbreviation stroke om.
, d 'fleid in ras. H ,; lass Facs. ' dorucad Facs.
158 TÁIN BÓ CÚAILNGE [60b34-61a26
5010 indar léo ni faircbitís i mbethaid ara cind cid ersloicthe in less.
In tan dí dolluid in cú chucaiseom focheirdseom úad a líathróit
7 a loirg. 7 frisindle in coin cona díb lámaib .i. dob^zr indara
láim dó fri ubull bragat in chon. Dobez'r araile fria chúl b^ztai
frisin corthe inna farrad co sescaind each ball de a lethe. Mad
5015 iar n-arailiu im is a líatróit ro lásom inna beolu co rruc a
inathar thrit.
Comérgit \}\aid ara ammus. araill dib for less, araill for
dorus liss. Damb^rat i n-ucht Conchob*?/;-. Fochertar armgrith
mór leo .i. m<7c sethar ind rig do folmaisiu a báis. Dothéit
61aa Culand issa tech la sodain. | Fo chen duit a maccain fo déig
5021 cridi do máthar Messe im ni mád airgénus fleid. Is bethu
immudu 7 is trebad immaig mo trebad i ndegaid mo chon.b
Conággaib ainech 7 anmain damsa ol se in fer muintire ruccad
úaim .i. mo chú. Robo din 7 ditiu diar feib 7 ar n-indili.
5025 Ropo imdegail cacha slabra dún eter mag 7 tech. Ni mór brig
sin trá ol in gilla ébéltair culén din chúani chétna lemsa duit 7
bíam cúsa do imdegail do chethra 7 dot imdegail féin colléic cor
ása in cú hísin 7 corop ingníma. 7 imdíusa Mag Murthemne
uile noco mberthar uaimse eit na halma ass manip aúrderg1
5030 limsa. Bid Cú Cu\aind t'ainmsiu íarom or Cáthbad. Maith
lem cid ed mo ainm ol Cú Fer dorigni sin amdar lána a .ui.
\A\zdna nipu machdad cé doronadsz'í/e dagním ind inbuid sea
in tan ata lána a secht mbWadna déc ol Conall Cernach.
-Aided tri mac Nechta Sceni inso sís.
5035 Dogéni fecht aile dawc ol Fiacha mac Fir Febe. Boí Cathbad
druí hi fail a meic .i. Conchob^zV vneic Nessa. Cet fer ndéinmech
dó oc foglaim druidechta úad is é lín doninchoisced Cathbad.
Iarmifoacht araili dia felmaccai;//3 do sudiu cid díambad maith
a llása. Asbert Cathbud ócláech nogébad gaisced and forbíad
;> Along the upper margin a late hand has -written: SengallocclacA dimór
dob/n ag 'O Dómiiíi/7/ .i. 'O Cuirri/z iss é fuair Tobar I Chuirri« a nDun na nGall
'■ [in marg.\ nirbo é in ties cú ro4 boí i n-inchind Congánchnis in cú sin ama/ is
cétfaid do foirind. ar is do digail Con Roi for \J\taib dodeocliaid Conganchnes6 7 fota
a haithli6 na Táná cid hesidé 7 lii cind a secht mbliadna 10 marbsom (.i. Cu Chulaind)
coin na cerda. ~ Conid bréc ami aid sin cétfaid na fairni út ar is a hEspain tucad cú
na cerda amal innistf;- hi curp in sceoil., [M]
1 d corr. from h. - in tnarg. 3 sic. 4 ra Foes. 5 g MS. ; g asp. Facs.
6 asp. faint ; om. Facs.
€la26-61b25] TAIX BO CUAILNGE 159
a ainm Herind co bráth ar gnim gascid 7 no mertais a 0040
airscéla co brath. Rochlunethar Cu ChuXaind ani sin. Dothéit
co Conchob<7/' do chuingid gascid. Asbet'r Conchobor cia
dorinchoisc duit. Mo pobba Cathbath ol Cu ChuXaind. Rofetam-
mar ém ol Concobr<r. Dobeir gai 7 scíath dó. B^rtaigthus for
lár in taige conna temó ní dona .11. gaiscedaib déc nobitis di 5045
imforcraid hi tegluch Conchobew- fri maidm n-airm no fri
gabáil ngasced do neoch. Co tardad dó gaisced Conchobrtz'r
féin. Falloingside ifn eseom 7 b^rtaigthi hé 7 bennachais in rig
bá gaisced 7 asbert céin mair tuaith 7 cen^l díanid ri in fer assa
harm so. Dafic iarom Cathbad chucu 7 asbeir in gaisced gebes 5050
in gilla or Cathbad. ed ol Conchob«r. Ni sirsan do mac a
máthar ém ol se. Ced ón nách tussu ém donarchossaig ol
Conchobtfr. Nách mé écin ol Cathbad. Cid do chana duit
in bréc do imbzVt form a siriti ol Conchob^r fri Co[in]]CuXaind.
A rí Féne ní bréc | ol Cu Chulaind. Is hé dorinchoisc dia61b
feXmacaió i mbúaruch 7 rachúalasa fri hEmain andess 7 5056
dedeochadsa2 chucutsu iarom. Is maith ane in laa ol Cathbad
is glé bid airdairc 7 bid animgnaid inti gebas gaisced and acht
bid duthain nammá. Amra brigi son ol Cu ChuXatnd acht ropa
airdercsa. maith lim cen co beind acht óenlá for domun. 5060
A lláa n-aile imchomairc araile fer dona druidib cid diambo
maith a 11a sin. Nech no ragad hi carpat and for Cathbad
forbiad a ainm Herind co bráth. Roclunithar iarom CuCxxXamd
sin. Dothetszife co Coxxchobar co n-epert fris a popa Chonchobaz>
ol se carpat damsa Dob«Vside carpat dó. Forrurim a láim eter 5065
di fertais in carprn't co mmebaid in carp#/. Brissis in dá carpat
deac in cr?/th sin. Doberar do iarom carpat Conchob^zV.
Foloings/íjfe heseom Téit isin carpat iar sudiu 7 ara ConchobazV
leiss. Imsoi in t-ara .i. Ibor a ainm side in carpat foiseom.
Tair isin charpat fechtsa ol in t-ara. It cóema na heich am 5070
cóemsa daw<? a maccán ol Cu ChuXaind. Tair n'un timchell
nEmna namrná 7 rot bia a lúag airi. Téit on dano in t-ara
7 cotnéicnigidar Cu ChuXazud iar sudiu co dairled forsin slige do
chelebrad dona maccaib 7 condam bennachtais in m^z'c. Gáid
do c\ano co tairled in sligid dorísi o tháncatár ón dano asbert 5075
Cu ChtiXaind frisin n-araid indaig brot forsin n-echraid trá ol se.
Ced leth ón ol in t-ara céin adiwdain in tslige or Cu ChuXaind.
1 abbreviation stroke om. - sic.
160 TÁIN BÓ CÚAÍLNGE [61b25-62a16
Tecait di sudiu co Slíab Fuait forreccat Conall Cernach and.
Do Chonall da.no dorala imdegail in chóicid a llá sin fo bíth
5080 no bíid each láth gaile do \JXtaib a laa hi Sleib Fúait fri snádud
neich dothíssad co n-airchetul t do chomroc fri fer combad
and sin condrístá fris arná te'xsed nech dochum nEmna cen
rathugud. Do sónmigi sin tra or Conall. Rob do búaid 7
choscor. Eirgsiu trá a Chonaill don dun 7 rom leicsea oc
5085 fcrairiri1 sund colléic or Cu ChuXaind. Bid lór son or Conall
mad fri snádud neich co n-airchet/ml. Mád do chomruc fri
fer im is rom son daitsiu co se beus. Bés nípu hécen ón etz'r
ol Cu ChuXaind. Tiagam etarphort ol Cu ChuXaind do déscin
úan for fertais Locha Echtra. Is gnath airiseom óc féne and.
5090 Is maith lim or Conall. Tiagait ass iaxom. Focheirdseom
cloich asa thábaill co mmebaid fertas carp^zV Conaill Ch&rnaig.
Cid frisind rolais in cloich a maccain or Conall do phr^mad2
mo Xám 7 dirge mo urchair or Cu ChuXaind 7 is bés duibsi far
nUltaib ní réidid tar3 [églindne4] Aircsiu do Emtfin aridisi a
5095 phopa Conaill 7 rom leicse sund oc forairi. Maith lim da.no
62a or Conall. ni dechaid ] Conall Cernach sech in magin iar sudiu.
Teit Cú Chulaind ass iarom do Loch Echtra. 7 ni fuaratar nech
and ara chiund. Asbert in t-ara fri Coin Culaind ara n-urthaítís
do Emain co társitís ól and. Ace ol Cu ChuXaind. Ced sliab
5100 inso thall ol Cu ChuXaind. Sliab Monduir[«]d5 ol in t-ara.
Tiagam co risam ol Cu ChuXaind. Tiagait iarum co rrancatár.
Iar riachtain dóib in tslébe. imchomarcair Cu ChuXaind iarom
cia carnd ngel inso thall i n-úachtor in tslébe. Findcharnd ol
in t-ara. Ced mag ani thall ol Cu ChuXaind. Mag mBreg ol in
5105 t-ara. Adfét dó dz.no ainm cech primdune eter Themair 7
Cenandas. Adfét dó chetumus a n-iathu 7 a n-áthu. a n-airdirci
7 a treba. a ndúne 7 a n-arddindgnu.
Inchoscid dó dz.no dun tri mac Nechta Scénea .i. Foill 7
Fandall 7 Túachell a n-an[mandaidi.6] Indat eside asberat or
5110 CwChuXaind wkcW móo fil do XJXtaib i mbethaid oldás ro beótarsom
a .i. o Inb<?r Scene [H]. [in marg.~] Fer Ulli mac Lugdach a n-athairj Nechtan
Scene a mmáthair. Ulaid8 úa?io ro marbsat a ii-athair iss air' ro batár hi cocad
faraib. [H]
1 = forairi, MS. has air siglum followed by hi. - promat Facs. 3 tar, ar
sigium, ivith cross stroke imperfectly erased, and followed by r. 4 églindne in ras.
H; read églinde. 5 n-stroke om. 5 mandaidi in ras. H ; n-anmand Y. ''sic,
for airi. 8 Ullaid Facs.
62a16 -62b14] TÁIN BÓ CÚAILNGE 161
dib. At é écin ol in t-ara. Tiagom conda risam or Cu Chu\aind.
Is gúais dúnn em ol in t-ara. Ní día imgabáil ám tiagma ol
Cu Chidaind. Tiagait ass iarcm 7 scorit a n-eochu oc commor
mana 7 aba allándess úas dun a chéle. 7 srethe in n-id boi forsin
corthe róut a láma isin n-abaind 7 leicthe la sruth dáig ba coll 5115
ngisse do maccaib Nechta Scene ani sin. Arigitsz'i/e \arom
7 dothiagat a ndochum. Contuli Cu Chidaind iarom ocon
chorthe iar lécud ind ide frissin sruth 7 asbert frisin n-araid,
Nim dersaige fri úathad nom diusca im fri sochaide. Bá himecal
im in t-ara colléic 7 indlidsidfe]1 a carpat 7 dosrenga a fortgae 5120
7 a forgaimniu ro batár for Coin Cku\aind úair nach rolamar a
dúscud. Daig asbert Cu Chu\aind friseom ar thus nách dusced
fri húated. Tecait iarom meic Nechta Scene. Cia fil sund ol
fer dib. M«c bee dochóid indiu ar esclu hi carpat ol in t-ara.
Nipo do soinmige ol in láech 7 nirop do fechtnaige dó a 5125
chétgabáil ngaiscid. Na bid inar tir 7 na gelat ind eich and
ni as mó ol in láech. Atát a n-essi im láimsea ol in t-ara.
Nirbo latsu tollem écraite ol Ibar frisin laech. 7 attá da.no in
mac ina chotlud. Nimda mac écin or Cu Chulat'nd acht is do
chuingid chomraic fri fer dodeochaid" in mac fil and. Is sain 5130
limsa ón ol in láech. Bid sain duitsiu innossa issind áth ucut
ol Cu Chulaz'nd.
Is tacar dait trá or in t-ara foichle in fer dotháet ar do
chend3 Foill a ainm or se. ár mani thetarrais issin chetforgam
ni thetarrais co fescor. Tongu do dia toinges mo thúath nocon 5135
imberasom for Ultu a cles sin dorísse | diano tárle mánaís mo 62b
phopa ChoncobtfzV as mo laimsea. Bid lám deóraid do. sréthis
fair iarom in sleg co mmebaid a druim trit. Dobet'r leiss a
fodb 7 a cend iar sudiu. Foichle in fer n-aile da.no ol in t-ara
Fannall a ainm side. Ni trummu do[n]essa4 in n-usce oldás ela no 5140
fandall. Tongusa da?io nocon imberasom for Ultu in cles sin
dorissi ol Cu QhuXaind. Atconnarcsu ém ol se indas imatiagsa
in lind oc /iKmam. Condrecat ianwz issind áth. Gonaidsom
da.no in fer sin 7 dobert a chend 7 a fodb lais. Foichle in fer
n-aile dotháet chucut ol in t-ara. Tuachell a ainm ni lessainmóHS
dó dano ar ni thuit di arm etz>. Ondar dossom in del chlis dia
mescad conid ndérna. retherderg de or Cu ChuXaiiid. Srethius
1 e added above line, by later hand, and in paltr ink. - i subscr. 3 ce«d
Facs, 4 n-stroke orn.
M
162 TÁIN BÓ CÚAILNGE [62bI4-63a13
fair iarom in slig conid rallá ina chomsudiu Dolluid a dochujn
iarom 7 b<?#naid a chend de. Dobert Cú iarom a chend 7 a
5150 fodb laiss diaraid1 fadessin co cúala íar sudiu foíd a mmathar
ina ndíaid .i. Nechta Scene. Dob^'r a fodb di sudiu 7 dobeir
na tri cind laiss inna charpz^ 7 asbert. ní fuicéb trá mo choscur
ol se co rríus Emain Macha.
Doc///;/lat ass \axom cona coscor. Is and sin asbert Cu Chu\aind
5155 frisin n-araid Dorar[«]gertaissiu2dagérim dund ol Cu ChuXaind 7
rosnecam a less indossa diág in tressa 7 inna iarra fil inar
ndiaid. Imriadat iarom co Sliab Fúait. Ba hé lúas ind érma
donucsat iar mBregaib far ngn'sad ind arad co togrennitis3 ind
eich fón charpat in gaith 7 inna heonu for luamain 7 co táirthed
5160 Cu ChuXaind in n-urchur dollécéd asa thailm riasú rísad talmain.
Iar riachtain dóib Slébe Fúait forrecat alma n-oss n-and
ara ciund. Cissi slabrai in discer sa thall ol Cu Chulaind.
Oiss alta ol in t-ara. Cia dé or Cu ChuXaind bad ferr la \5Xtu
a mmarb [t a mbeo4^ do breith dóib. nó a mbeó. Is inganto
5165 a mbeó ol in t-ara dóib ni each óen condric samlaid. a mmarb
im ni fil úadibseom ónach ric Ni ch«;«cison5 a beó nach ae do
brith ol in t-ara. Cumcim écin ar Cu. Indaig brot forsna
eochu issin monai. dogni in t-ara on ani sin. Glenait ind
eich isin mónai ian?m. Taurlaing Cu ChuXaind 7 gabaid in
5170 n-oss ba nessom dó 7 bá caimem díb. Slaittius sethnón na
móna 7 dammainti fo chétóir c?^;;/rigis eter da fert in carpaii.
Co n-accatár ní eill ngésse ara ciund atheroch Cia de bad
63a ferr la \JXtu or Cu ChuXaind a mbéo nó | a mmarb dóib. Is a
mbéo b^res a n-as béodu 7 a n-as segundo ol in t-ara. Látraid Cú
5175 iarom cloich mbic forna héonu co mbí .uiii. n-éonu díb. Inláa
afrithisi6 cloich móir co mbí da en déc diib. Tria tháithbém^/d
trá insin uli. Tecmall na heónu dun tra ol Cú fria araid.
Mád messe dig dia tabairt or se conclichfe in dam allaid fortso.
Ní réid dam a techt ém ol in t-ara rodass^imna heochu conna
5i8odichtim seccu. Ni étaim dano techt sech nechtar in dá rotha
iarndae in carpait ara fáebraige 7 ni dichtim da?/<? sech in dam
árolín7 a congna eter di fert in carpait ule. Cingsiu amend dia
congno or Cú. Tongusa do dia toingte UXaid cXóenad clóenfatsa
"■ .i. fonnod [M]
1 = dia araid 2 w-stroke orn. 3 togrernitís Facs. 4 in ras., end of line
H, a substitution for nach ae, Y. 5 sic-. 6 asp. om. Facs. " = ar ro lin.
63a13-63b6] TÁIN BÓ CÚAILNGE 163
mo cend fair i in tsúil dogensa fris nocon focher cor dia8 chind
riut 7 noco lémaith^r a glúasacht. Dognít//1 són iarom conrig 5185
Cu Chu\aind inna esse 7 tecmala2 in t-ara inna héonu. Conreraig
CuChulaind iarsin inna héonu di thétaib 7 refedaib in carpazV.
Conid samlaid sin luid do Emain Macha. Dam allaid i ndiaid
a charpczzY 7 fall gesse oc fblúamain uassa. 7 tri cind inna
carpz//. 5190
Recait iar sin co Era«w. Carptech dorét far ndochzzz/z ol in
dercaid i nE.va.ain Mac/ta ardailfe fuil laiss each dune fil isind
lis mani foichlith^r 7 mani dichset mná ernochta friss.3
Tossoísom \axom clár clé a carp«zY fri hEmain 7 ba gess di
ani sin. 7 asbert Cu Chulaind tongu do dia toigt/ze4 \J\aid mani 5195
étar fer do gleó frimsa ardailfe fuil each n-áen fil isin dún.
Mná ernochta ara chend ar Conchobtf?-. Tothéit iarom
bantrocht nEmna ara chend im Mugaina mnai Conchob^zV vaeic
Nessa 7 donnochtat a mbruinni friss. It é óic inso condricfat
frit indiu or Mugain.b Foilgiseom a gnúis. La sodain atnethat 5200
láith gaile Kmna 7 foch^ndat i ndabaig n-úarusci. Maitti
immiseom in dabach hisin. In dabach aile da.no in ro lád fichis
dornaib de. In tress dabach i ndeochaid iar sudiu fosngertsz>/e
combo cbuimú dó a tess 7 a fuacht. Dotháet ass iarom 7 dobez'r
ind rigan iar sudiu .i. Mugain bratt ngorm n-imbi 7 delg n-argit 5205
n-and 7 léne chulpatach. 7 suidid fo glún Chonchob^zr iar<?m
7 ba si sin a lepaid do gr/s iar sudiu. Fer dorigni sin inna
sechtmad bMadain ol Fiachna mac Fir Febe nipo machdad
cia chonbosaide for écomlond 7 cia no tragadc for comlond in tan
ata lána a sé bX\adna dec indiu. 5210
Slicht sain sod co aidid nÓrláim |
Tiagam ass trá hifechtsa or Ail///. Roeca6 \a.rom Mag 63b
Mucceda. B^wnaid Cti Chulamd omnae ara ciund i sudiu 7
scribais ogum ina taib. Iss ed ro boi and arná dechsad nech
sechai co ribuils^ érr óencharpa//. Focherdat a pupli i sudiu 5215
7 dotiagat7 dia leimim inna carptib. Dofuit .xxx. ech oc sudiu
a t im Feraig secundum alios [M] b t or Férach5 [M] c .i. cia no érged
[H] d .i. sis [M]
1 stain over t, faint traces only of mark of aspiration ; dognit Facs. ; dognid Y ;
dognith Eg. ■ MS. has tecmalta with punctum delens over t. 3 fHs Facs.
4 sic, for toingte. 5 Féraig Facs. 6 sic, read roecat. 7 at written below line,
^probably by H. 8 a faint and partly illeg. owing to stain ; otn. Facs.
M 2
164 TÁIN BÓ CÚAILNGE [63b6"42
7 brisit^r .xxx. cavpat and. Belach nAne iarom iss ed ainm na
maigni sin co brath
Aided Fraich
5220 Biit and co ára bárach congairther Fraech dóib tonfóir a
Fraích ol Medó. Díscart din in n-ecin fil fornd. eirg dund ar
cind Con Culaind dús in comrasta fris. Toc//;//lai ass mattain
muich n<??zbor co mboí oc Áth Fúait co n-acca in n-óclaig oca
fothrucud isind abaind. Anaid sund or Fráech fria muintir.
5225 conid rolursa frisin fer n-uccut ní maith i n-usa'u or se. Tíscaid
a étach de. Téit isin n-usci a doch?tm. Ná tair ar mo chendsa
or Cú atbéla de 7 is tróg lim do marbad. Ragat óm ol Fraech
co comairsem isind usciu 7 bad chert do cluchi frim. CVw/mitti
són amrz/ bas maith latt or Cu Chulatnd. Lám cechtar náthar
5230immáraile or Fráech. Atnagait co céin móir oc imtrascrad
forsind usci 7 bátir Fráech. Tanócaib súas afrithisi in dulso
or Cú in didma th'anacol. Noco didém or Fráech. Atnaig Cú
foí atherruch conid appad Fráech. Tocurethar for tír. berait
a muint^r a cholaind co mboí isin dúnud. Ath Fraich iss ed
•r>235ainm ind atha sin co brath. Coínti a ndúnad n-ule Fraech
co n-accatár banchun i n-inaraib úanib for colaind Fraích m«c
Idaid. Focessat úadib issa síd. Sid Fraich ainm in tsida sin
iarom. Lingid Fergus darsin n-omnai ina charp?//. Tíagait
co mbátar oc Áth[Táiten2] Toscara Cú sessiur dib and .i.
5240 [sé Dúngail Irruiss3]
Tíagait ass iarom hi Fornocht. Culen la Medb Baiscne a
ainm. Lécid Cú irchor fair co mb^t a chend de. Druim ainm
inna maigni sin iarom o sin immach. [5Mor in cuitbiud dúib ol
Medb can tophund na erri angceóil ucut fil co lor nguin. Doberatsom
5245 iarom topund fair iar siwi1 coro brisiset fertsi a carpat oca5]
'Aided Orlaim
Dothiagat ass da.no tar 6Iraird Culend ara bárach6 7Dosleci
Cú ChuUuneF riam dofuric araid nOrlaim m^z'c Aik/lo 7 Med&a
i Tamlachtai Orláim fri Dísiurt Lóchait antúaid bican oc béim
5250 feda and. Mád iar n-araili slicht irh is fertas carpal ConCulatnd
» between columns. ' in ras. H ; Meislir Y. 3 in ras. H ; Meislir 7 rt F.
sic. 5"5 in ras. H. 6'6 in ras. ; tar Airdd Y. ''-'' projecting into margin.
63b42-64a35] TÁIN BÓ CÚAILNGE 165
ro maid 7 is do béim fertas dochóid in tan cotranic fri araid
nÓrláim. Is é in t-ara ros ben na fertsi mad iarsin tslicht sa.
Is nephnár a ndogniat Ulaid masat é file sund | tall ol Cú céin 64a
file in slóg fora tairr. Teitseom cosin n-araid dia chose indar
leis ba di \J\taib dó co n-accai in fer oc béim feda .i. fertas 5255
carpait. Cid dogni sund ol Cu. Fertse carpait do béim ol in
t-ara. ro brisisem ar carpal oc tofund na ailite ucut Con Culaind.
Congná frim ol in t-ara. Déca namma \n bá teclaim na fertas
dogéna fa na n-imscotad. Bid a n-imscotad ém ol Cú.
Imscothis iarom na fertse culind tria ladra. a glac hi fiadnaissi 5260
a cheli conda cermnastar eter ruse 7 udbu. Nip si th'opar
comadas dobiur fort ol in t-ara bad n-imomon side. Can duit
ol Cú Chulaind ara Orláim meic Ailella 7 Med3a or se. 7 tussu ol
in t-ara. Cú Culaind mo ainmse ^1 se.1 Romairgge són :ém ol
in t-ara. Ni agith^r1 ni ol Cu Chulaind. Cáit atá do thigerna 52G5
or se. Atá isind fertai ucut ol in t-ara. Coisle di as immalle
frim ol Cu Chulaind ax ni gonaimsea aradu etz'r. TeitCu Chulaind
dochom nÓrláim gontai 7 bennald a chend de 7 ros ecroth a
chend- frisin sliiag. Dobi?z> in cend for muin ind arad iarsin
7 atbert heir latt sin or Cu 7 tési don dúnud amlaid. Manip 5270
samlaid téis roticcba cloch úaimse asin tailm. A ndochóid
i n-occus don dúnud tisca a cend dia muin 7 adfét a imtechta
do Meidfr 7 AilzY/. Ni frithid bid eissine éma ol si. 7 asrubairt
mini thucaind for mo muin doch<?;/z in dúnaid brisfed mo chend
formsa co cloich. 5275
3Aided tri mac nGárách
Ansait iar sin tri m^z'c Gárach fora n-áth it é a n-anmand
side .i. Lon 7 Ualu 7 Diliu. Mes Lir 7 Mes Láech 7 Mes Lethan
an4 tri araid. Ba foróil leu a ndorigni Cu Chulaind .i. da m^cdalta
ind rig do goin 7 a mac 7 crothad in chind frisin slóg. 5280
Co rubaitis Coin Culaind tara ési 7 co ndergabtais a n-oenur
a n-imneth sin din tslóg. Bentatar tri fidot dia n-ardaib5 co
róiltis glied fris a ssessiur. Nos gegoinseom uli iar núair4
ro brisiset fir fer fair. Ro boi ara Órláim in tan sin Iter Ailill
a .i. ni inund 7 en do gabáil [HJ
1-1 apparently in ras. {and retraced), but by M. 2 mark of aspiration of
unusual form. :i in marg. i sic, and Y, read a. 5 sic, read n-aradaib, Y.
6 iar|núaí> MS., a wrong expansion ofrkx uair; read inrom úair, Y.
166 TÁIN BÓ CÚAILNGE [64a35-64b2*
5285 7 Metdd. Tanettata Cú cloich fair co mmebaid a chend co
tánic a inchind fora chlúasa .i. Fer Tedil1 a ainm. Ní fir trá
amlaid sin na marbad Cú aradu. Ní marbad ém cen chinaid
cip innus.
2Aided in togmaill 7 in pheta eóin
5290 Bágais Cu QhuXaind hi Methiu port iar sin i n-acciged
Ailz'// i Medb fochichred cloich asa thábaill forru. Dognísom
ón da.no .i. doléci cloich assa thailm co n-ort in togmall boí
for gúalaind Medba frisin n-áth andess is de atá Méithe Tog.
7 ort in n-én boí for gualaind AWella fri ath antúaid. Is de atá
64b Méthe nEóin. i da.no is for j gúalaind Medba batár immalle
5296 eter togán 7 én 7 is a cind bí?«tatár na urchora díb.
Báite da.no Reuin ina loch is de atá Loch Reóin. Ní cían
úaib atá far céle or Ailz'// frisna Mane ataregatside súas 7
immusdecat in tan siasatár[som da//í>3] atheroch benaid Cú fer
5300 dib co mmebaid a chend fair. Bá mád lodsaid dó níbu ádas far
mbraisse or Maenén drúth. dob^raindse a cend de. Tolled Cú
cloich dó co mmebaid a cend fair. Is amlaid trá ro marbthá in
luct sin Orláz/z//z chetumus4 ina dind. Tri m^zc Gárach fora
n-áth. Fer Tedil ina dédlib. Máenán ina dind. Tongu do dia
5305 toingthe mo túath ol Ailz'// fer dogena a écnach sund dagénsa dá
leth de. Táet ass eter laa 7 aidchi chena dund or Ail/// co risam
Cual[«]gi5. Mairfid in fer sa da trian for slúaig fón n-innas sa.
Is and sin dosnancatár cruitti Cainbili o Ess Rúaid dia
n-airfitiud indar leó ba6 du thoscelad forru o U\taib. Doberat
5310 toffund forru co llotár rempo i ndelbaib oss ian?;/z isna coirthib
oc Líac Mór antúaid. ar roptar druid co móréolás
7Aided Lethain
Dagéinib da.no Lethan fora áth for Nith la Conailliu. Anais
cadessin ara chind Con Culamd. Bá sáeth laiss a ndogéni
5315 Cu Chulaind. Esgid da.no Cu Chulaind a chend di sudiu
conid fácab laiss is de atá Ath Lethan for Nith. 7 memdaitir
* .i. teilgid [M] *> .i. tic [H]
1 tAedil Foes., but MS. has a dot, not the usual mark of aspiration. 2 in marg.
3 in ras. H. 4 over t, the beginning of an aspiration mark. 5 n-stroke om.
6 leóba ivith the usual maris of separation, oc, underneath ; leosom ba Y. " between
columns.
64b25 65a1
TÁIN BÓ CÚAILNGE 167
a carpait leu oc comrac forsind áth inna farrad is de atá
Ath Carp#/. Docer Mulcha ara Lethain isin guala fil etarro
is de atá Gulo Mulchai. Céin bátár di in tslóig oc tochim
Maige Breg forrumai Allechtu colléic. Noch is í in Mórrigan 5320
són i ndeilb eúin co mboi forsin chorthi hi Temair Cualngi
7 asbert frisin tárb.
r.1 In fitir in dub dusáim can eirca n-echdaigb dál désnad
fiacht fíach nad eól ceurtid namaib ar túaith Brega bíth i ndainib
tathum rún rofiastar dub día n-ísa mai mui« tonna fér forglass 5325
for laich lilestai áed ág asa mag meldait slóig scoith nía boidb bó-
geimnech feochair fiach fir máirm rád n-ingir cluiph Cualgni
coigdec díace bás mórm^cni iar féic muintire do écaib.
Luid in tarb \a.rom 7 .1. samasca imbi co mboi hi Sléib Chulind
7 luid a búachaill ina diaid Forgem*?/? a ainm. Fochéird- de 5330
na tri .1. mac nobitis oc cluchiu fair dogrh 7 márbais da trian
a m^craide 7 awcechlaid búrach hi Tír Marccéni hi Cualngi re
techt. I
Ni rubai Cu QhuXaind nech eter na Sailiu Imdorthi hi 65ad
crich Conailli co rancatár Cuailngi. Bai Cu QhuXaind ian?m hi 5335
Cuinciu" .i. arbágais iarom in acciged Mezd£ notróistfed lais in
cloich fria c/iend. Nírbo réid dosom on ar is amlaid imtheged
Med£ 7 leth in tslóig impe 7 amdabach scíath uasa cind.
3Aided Lócha inso
Luid di inailt do Medb Lóchu4 a ainm do thabairt uisce5340
7 bantrocht mór impe. Indar la Coin CuXaind bá si Medb
Sráithius di cloich a Cuinciu5 conda ort ina réid is de atá
Réid Locha hi Cualngiu.
A Findabair Chúalngi fosdáilset in tslóig 7 adachtatár in
crich hi tenid. Doinolat a mbaí di mnáib 7 maccaib 7 ingenaib5345
7 búaib hi Cualngiu hi teclom co mbátár hi Findabair uli.
Ni ma lodsaid dó ol Med£ ni acciu in tarb lib. Ni fil isin
choiciudf etz> or each. Congairth<?r Lóthar dóib búachaill do
Medb. Cáte in tarb or si in dóig latt. Isam ómun ara aisnéis
a .i. cen bréic [H] b .i. éca [M] c .i. each die cc .i. laa [H] d \tnarg. sup.~\
O Emani [M] " « .i. sliab [H] ' .i. isin chreich [H]
1 between columns. • i subscr. 3 in rnarg. 4 marks of aspiration over
both o and c. 5 C//iii«ciu Facs.
168 TÁIN BÓ CÚAILNGE [65a18-65b16
5350 ol in búachaill. Ind adaig or se dochótár Ulaid ina nóendin
dolluid 7 tri fichit samaisce imbi conid fil i nDubcairiu Glinne
Gatt. Ergid or Medb 7 berid gatt eter each ndís úaib. Dogníat
ón iar^m is de attá Glend nGat [forsin glind sein1] Doberat2
ian?m in tarb co mbaí in Findahw áit i n-accaia in búachail .i.
5355 Lothor tofóbair cucai co mbcrt a inathar ass fora bennaib 7
tofóbair conatri cóectaib samaisce a ndúnud co n-appad .1. laech
laiss. Conid aided Lóthair ar Tána [sin. Luid uadib in tarb
iar sin asin dunud 7 ní fetatar cid dochóid úadib 7 bá méla léo.s]
Ro íarfacht Medb in buachaill dóig leiss cáit i mbaí in tarb.
5360 Dóig lem bád i ndíamraib Slébe Culind no beth. Tintaíset
iarom amlaid sin íar n-indred ChuaXngi 7 ní fuaratár in tarb
n-and. Conéracht Glaiss Chruind fríu i n-enna crand co féotár
fuirri.b 7 asbert Medb fri drécht día muintir ara tístais taris.
4Aided Úaland
5365 Luid láech amra ara bárach Úalu a ainm gabais liic móir
friais5 do thecht darsin n-usce dochorastár in glaiss for cúlu oss é
cona liic fora thairr. Atá a lecht 7 a lia forsin tsligi ocon glais .i.
Lia Ualand á ainm.
Lotar iarcm timchell Glaisse Cruind co rrici in topor 7
65b docóes|tis eter a topor 7 slíab. acht nád étad o Meidb ba ferr
5371 la sudi techt tar slíab ara marad a slicht and co bráth ar sár for
Ultu Ansait tri laa 7 tri aidchi and sin co cechlatár a n-úir
remib Bmias Báu Cualngi.
Is and sin geogain Cú ChuXaind Crond 7 Cóemdele 7 ro fer
5375 fuire n-imnaise Atbath .c. n-ánrod friss x'iná ríg imRoán im
Roae im da senchaid na Tána. Cetbri ríg ar secht fichtib ríg
atbath laiss forsin nglais chétnai. Dollotar ianw/ for Bmias
Bó Cualngi co folodaib 7 indilib Cúalngi co feótár hi nGlind
Dáil Imda hi Cúalngi. Botha a ainm in puirt sin úair dogénsat
5380 botha forro and. Doíagat árna bárach do Cholptu. fanópaít" tri
anfót conerachtside friu da.no co mbert .c. cairptech úadib dochom
maro iss<?i/ ainm in tire m robáte Clúain Carpa/. Lotár timchell
Colbfo ian?m docbum a thopair do Belut Alióin co feótár oc
a .i. in tarb [M] b j. fora bru [H]
1 in ras. H ; iarsin slicht sin Y. 2 obi; at in ras. ; atchoncadar Y. 3in ras. H.
4 in tnarg. $ = fria ais. c sic.
65b1,;-66a10] TAIN BO CUAILNGE 169
Liasaib Liac iss ed ainm in puirt sin úair dori?zgset liassu fora*
loegu and eter Chualngiu1 7 Conailliu. Dollotár ian?m dar 5385
Glend nGatlaig conérracht da.no Glaiss Gatlaig friu. Sechaire
a ainm ríam. Glas GalXaig o sein úair ba i ngataib dobertatar
a llóegu co feótár i nDruim Féne la Conailliu. It é sin trá a
n-imthechta o Chualngi co Machairi iarsin tslicht sa. Dogniat
im augtair 7 libair aile corugud aile fora n-imthechtaib a 5390
Findabazr co Conaille .i.
[-Orgain Chualngi inso sis]
Atbert Medb iar torachtain cáich cona gabáil co mbatár
uli hi Findabair Chualngi. Randtar in dunad sund or Medb
ni rucfaid^r ind imirgi se for óenchoí. Tíat Ail/71 la leith na 5395
immirgi for Midhiachrae. Ragmaine 7 Fergus for Be mas
nUlad. Ní ségda or Fergus in leth donroacht dind imirgi.
Ní rucfaiter na bai tarsin sliab cen raind dognith on conid de
atá Bímas Bó nUlad.
Is and sin asbert A il//l fria araid3 Cuillius. Finna dam 5400
indiu Meid/; 7 Fergus ni fetur cid rodanuc don choibdin se 7
bid fó lim donís^ comartha n-úait.7 Dotháet <Zu'ú\ius in tan
bátar hi Cluichrib. Ansait ind lánamain fo deóid 7 lotar ind
óic remib dotháet chúcu CuiWíus 7 ní forchúalatár4 in5 fer fcrcsi.
Ecmaic boí a chlaideb6 hi farrad Fergusa. Tánísca Cuillius asa 5405
thruaill 7 fófácaib in trúaill fás. Dotháet CuiWzus co AilzVl.
Ameind or Ail/// amne da//6> or CuiWius undar dait sund
comartha. Is maith sin trá or Ail///. Tibid cechtar de fria
chéle amfl/ dondruiminso or Cuillz'z/5- is amlaid fosfairnecsa hi
comlepaid. Is dethbzr disi or Ail/// is ar chobair ocon Táin 5410
dorigni | Bá maith bláth in claidz^ lat or Ail///, atnaig fót suide 66a
isin carpzzz* 7 anart léined imbi. Atraig Fergus dia chlaidzzz^
ian?m aill amai or se. Cid notaí ol Medb. Olc gním dorígnius
fri Ailz'// or se. Indnaidid sund co tísa asind fid or Fergus 7
nip machdad lib cid cian co tisor. Ecmaic ni fitir Med$ tesbaid 5415
in claidz^. Téit ass 7 berid claidiub a arad laiss iua láim.
Dogní claidiub craind isind fid Is de atá Fid Mórdrualle la
\J\iu. Tiagam ass i ndíaid ar céle or Fergus. Cotrecat isin
1 n add. above line. - in marg. IS.. 3 ar in ras. * . . ár originally the
ar siglu?n, with cross stroke erased and r written after, then a couple of letters erased.
5 i and first stroke ofw in ras. e d corr. b. ' úaitA Facs.
170 TÁIN BÓ CÚAILNGE [66a10-*6
maig a slógaib ulib. Arrócbat a pupli. Congairth^r Fergus
5420 do Ail/// do imb/rt fidchille. In tan dolluid Fergus don phupull
gabaid Ail/// gári fris. Asbert Fergus
'.r. Fergus dixit
Fó fer fris tibthtfr manip sceó mera mórgnimo merthar
airbiur2 mo chlaidib mache mind mosdísem calga de galión gáir
5425 manip ed búaid mná mis rálastar di dáil dondlecht sceó gaib
geni;/ almi ét ar mórslúag murechaib fester do sleib aui Nessa
nith do slóg co mbrig cosrife medrathu3 fer.
».r. Ail//1 dixit
Na fer baig or Ail/7/ dit díth claidib sceó airdib áth brond
5430 rig m^/zmonfait ces sóe fére frit gallnai gáir dait deim Medb
ar iltúatha dothoing fiad ni fairis lim de debuid ar mnáib
étscchaib ar cía denat torruídet scéo thadet di each airm ar
céo mórglonnaib fechat. Suid sis trá or Ail/// co n-imberam
fidchell is fo chen do thichtu.'1
5435 ».r. AiliVl dixit
Imbeir fidchill sceó buanbach ar bélaib rig seed rignai cluche
arafuiretár fo mórslúagu dulecha nibecaumu* frit cia thochill
b^rae ar is di iarnantaib cungnas ar rignaib ingenaib am mareóla
bés ni gáubu cetchinta for mnaib meldrigi scco chara Findabair
5440 Fergus rodanae ar búaib burechaib co slogaib móraib timchella
di thuataib techtmóirib5 co n-ilc/'/zth rig co mbruth dracon co
n-anáil nathrach co mbeim léoman dethairith tossaig Fergus
mac Rossa Róich. Gabsait imb/rt na fer fithchill^ 'mrow
adrethsat na firu óir 7 argait tarsin clár crédumae.
5445 >.r. co clos Ail///
Ni cóir rig cóel caíni tria rind umae báis berair is aldu seed
clár airbule islú ataurrid a Medb mórglonnach seed fer sanais
fri Fergus ar imdigirt cliche ciambre.
l.r. co cloth ni Medb
5450 Léic de bríathra athig ní déroig ruben sceó atúar atmib
macrath mín in éri chuairm nita cailtech esbrethach fritoing di
thúatha nitat neúit éiti ar buaib sceó foicherthar6 di gnússi
glanfidir Fer^z^. Co cloth Yzxgus. \
ni agais ni added in marg. H
1 in marg. " u written <>z<er i. 3 th added above line. 4 a added above
line. 5 teclit móiiib, MS. 6 foicheitar Facs.
66b1"37] TAIN BO CUAILNGE 171
1.r. Fergus dixit 66b
All amai or Fergus na bn'athraib ilib imgonm ar bélaib 5455'
iltúath sceó anassaib ailfitir sceó sétaib sebortir scéo5 gáib
glanfitir sceó rígaib imgenait^r deraga rofír .i. dogéntar do ríar.
Anait and ind aidchi sin cocúalatár Ailill isin matin ara bárach.
Kr. A'úill dixit
Tofil mórglond ar bélaib morslúaig fri Cruind uisci ui Nessa5460
níthu donteilgfet Fir 01 n-Écmacht ar fir fuilglassa de fulib
méderath fri dáil dondlechtaig sceó mórfer taurcbat iltonna fri
níach n-amaulach di Ultaib ticfa. Medb dixit.
l.r. Med£ dixit
Na fer immorrain a meic Máta mórúallaig scéo gres erreth 5465
a ardaib auralig drongtar fir fertar mná búaib remib cennaib
slúag dem^zsatár claidib cech uí muint^r céochlessaib imbret
sceó damaib ágat scéo mnaib berat arbertat mórslúaig di roí
Chúalngi contolat in tslúaig.
l.r. co cloth Fergus 5470
Gremmaigtlw mórchend for bruinniu drochol tíagait ria
ríagaib in braiss mórm^/zmnaig di thúathaib toinget di rígnaib
báiget fri namte agat.
Co cloth ní Medb. déntar dentar a n-asbeir.
\r. Medb dixit 5475
Fót mám midedar de ilsluagaib cengat cen bá Ailz'// fót
chommus tabairth^r. Toczz;/zlat ass do Glaiss Cruind^wz co
cualatár Mane mac A'úei/a.
\r. Mane dixit
Díam dían léicthir ar fir find cless scéo máthair athair ar 5480'
búaib bmnachaib arciuchlais co rrís mod de carp" arscin di
búaib ardchles no silis roí.
'.r. Co cloth ní Fergus
Na téig a nWc mórglonnaig ni bad chomarli berat co ticfa
dít chend dit muníul berthair la gilla n-amulach totáet imardda 54S5-
fri roí búrethar fortoing glaiss boccit cuillte ar silestár i rrichtu
airchecht mórglond usci {or bádfae di dameib3 mórslúag arit
guinfa dimecfit^r Medb ilgnússi archel a rroíb rindechaib.
Rom lecidsa com loingis hi tossuch or Fergus ar náro brist^
fir fer for in gillae 7 na bai riund 7 in slúag inar ndeóid 7 na 5490-
mná ina ndiaid side. Co cloth ni Med<£.
1 between columns. 2 scéo added above line here and retraced by a recent
hand. 3 dameib Facs.
172 TÁIN BÓ CÚAILNGE [66b37-67a23
'.r. Meád d/xíV
Cluinte a Fergus dit inchaib anmain ar búaib aurscaig cot
slúagaib maithib ní thelce Ultu di thnutaib tairbertha tarcoba
5495 a gári i mMag nAí forbm dáil slicht.
l.r. Fergus dixit
Aill amai or Fergus a Medb co mbaisse nat guth cluniur
fo thuáthaib nim thorais ar nim thá m^c moethlig fri gailte ar
Emuin. Mórbulli for túathaib ní biu rom léic dit leccaib
•5500 nam iarraira cosin nalaide2 cúlaid di maithb lessa ar fechtaib. |
67a Tothét Cu ChuXaind co mboi oc Ath Chruind ara chind. a
popa Loig ol se firia araid dofil na slua'gu dun.
3.r. Lóeg dixit
Artungsa déu ol in t-ara firfassa ardchless ar bélaib eirred
5505 hi cocill chumucc for echaib sengaib co cungaib argit co
ndrochaib órdaib for búada bertair cichis ar chennaib rig a
conicim toberat búaid aráu scindairecht Cu ChuXaind dixit.
3.r. Cu CuXaind dixit
Emde a Laig or Cu ChuXaind co «gaba eissi fri mórbúaid4
5510 Mache ni srengat tar drong fri umed mná muidme tiarmaig
derúich mac seed aitti ailmi fri etnai eocrith seed hWill Medba
melleth fri imtecht di éiss roslúagaib. Adeochosac or Cu Chulaind
inna husci do chongnam frim. Ateoch nem 7 talmuin 7 Cruinn
in tsainrethaig.
5515 Gaibid Crón cóidech fríu
nisleicfe Muirthim[//]iu5
co rroirc6 monar Féne
isin tSléib túath Ochaíne.
La sodain cotnoccaib in t-usci súas co mboi i n-indaib
5520 crand.
Téit Mane mac h\\ella 7 Med&z ria each araslig Cu ChuXaind
forsind áth 7 bátir .xxx. marcach dia muintir isind usci. Toscara
Cu ChuXaind da sé ndéc ndaglaech dib aith^roch immon n-usciu.
Focherdat a puiple icond áth sin. Totháet Lugaid mac Nóis 7uí
5525 Lomairc Allchomaig7d do acallaim Con CuXaind .xxx. marcach.
» .i. nan tiagar [M] b .i. dirorbi« [M] c .i. atgiw [H] d .i. techt
taidecht [H]
1 between columns. 2 dala nde Y. 3 in ?narg. * bu corr.from na [M]
; w-stroke om. 6 sic, read co rroisc. 7-7 in ras. and spread out, but apparently
by M ; uí L. om. Y.
67a2*-67b16] TAIN BO CUAILNGE 173
Fo chen dait a LuigzV/ ol Cu Chulaind ciia foígela énflaith Mag
Mmthemm rot bia cauda co lleith alailiu. Dia1 to;//nab dano iasc
indbzVu rot bia éu .i. bratán co leith arailiu. Rot biat na tri
gaiss .i. gass biroir gass fochluchta gass trechlaim. Rot bia fer
i n-áth tart chend. Is torisse or ^Lugaid feba túathe don m<?c 5530
dodúthracar. It caini for slúaig or Cu Chulaind. Nibu dirsan dait
do úati ara cind or "Lugaid. Imgéna fir limsa 7 daglaechdacht
or Cu Chulaind. A popa Lugaid inim áigetarsa in tslúaig.
Tongu do dia or Lugaid ni laimethar óenfer ná días úadib
tabairt a fúail i n-imechtz/r in dúnaid mani bet2 fichtib i tríchtaib. 5535
Bid sain ní dóibsom ón or Cu diand ragbasa díburgud asin tailm.
Bid adas dait a Lugaid in chocélisi fil dait la hUltu dianom tisse
brig each fir. Apuirseo trá cid as all dait ol Cú. Conom raib
cairte lat frim bud in. Rot bia acht ro pé comarthae f?*rri.
7 apair frim popa Fergus bid comardae fora mbudin. Apair 5540
frisna legi bith comardae fora mbudin 7 toinget anmchomet
frim 7 domiced biad each n-óenaidche úadib.
Téit Lugaid3 úad. Ecmaic buí Fergus hi pupaill P Ail///
Cotgair Lugaid imach hé 7 rati fris insain. Co cloth ni Ailill. 67b
5.r. Ailz'// dix.it 5545
Cáir iss i sanassaib ferthair hi meltmuigib nimrath morslúagaib
díar tuathaib ticset fo bith fir Róich aisnethar díndethar fiadon
falnathair ar Meidrh6 meldulig tonfáir mórchobíz/r. Tíagam
úathad slúaig co pupaill móirscoith 7 scor anacol di leccaib
artuirb imfóit ardálaib díamraib tascnae tanicc. Tongu do dia 5550
nim thá ar Lugaid cen athchomarc don gillu. Tomair a Lugaid7
eírg cuici dús in rága Ail/// .xxx.a. cét cucttmsa. im budin heir
dam co tinni dó 7 taulchuma fína. Téit chuci ian?m 7 rati fris.
Fó limsa ón or Cu Chulaind cia théis.
Cotrecat a ndi budin iar<?m. Bit and cot ádaig. Brisid 5555
Cu Chulaind .xxx. láech dib cosin tailm. i co mbetis .xx.
aidchi and sin araa/ itberat araili libair. Bit olca far n-imtechta
ol Fergus toficfat Ulaid assa noindin 7 cotomélat ar múr 7
grian is ole in chúl catha inon fil.
* .i. cadán [? H] b .i. dia tí [H]
1 a subset-. 2 mark of asp. erased over t. 3 ág Facs. ; small oval inset here,
unevenly re-inserted. Facsimilist misread L as first stroke of an open a (= u), the
second stroke being concealed in a fold ; now visible. 4 = la. 3 between columns.
6 sic, for Meidb. " Luguid Facs.
174 TÁIN BÓ CÚAILNGE [67b17-68au
5560 Taít ass do Chúil Airthir ecmaic dochúaid Cu Chulaind in
n-aidchi sin do acallaim XJlad. Scéla lat or Concob^r.
l.r. Cu Culaind dixit
Mná brataitir ol Cu Chnlaiiid éti agatair fir gonait/r. ciche
brata cíche áig ciche goin. Bertius buchae fuile fuirtbe gainne .i.
5565 cend fuirtbi áir berthius A'úilí mac Matae 7 Fergus mac Róich
rodána roda clecht claideb conda í^scar eochridi Conchobair
cáich 7 codescarfa.
Ní mór torbai dait or Conchobtfr indíu tonánic ar tinorcain
in chétnae. Téit ass iar sudiu úadib co n-accai na sluagu o2
5570 scuchuda ass
l.r. Ail/// dixit
Aill amai or Ail///. Atchiu carpa/ condathrmd táur//at slúagu
is bodbdae ardibi firu i n-áthu argéba bú curetha bith a tríchait
imb^ra iar tudecht slúag dí búanaib .i. di Laignib. sreithfid fuil
5575 a mméderad dofóetsat oc imorráin ar búaib Ulad issin n-áth.
Gonaid Cú Chulaind .xxx, láech díb for Ath Duírn.
Ni roachtatár ian?m conid adaig rancatár Cúil nAirthir.
Gonaid tricha dib sudiu 7 focherdat a pupli and. Buí ara
h\\ella .i. Cuillius oc nigi na fondad issind áth mattain
5580 B^/tiseom co cloich conid ro marb. Is de attá Áth Cuillne
hi Cúil Airthir. Rosagat trá co feótár i nDrúim Féine la
Conaill/z* amal atrubrawar remoind.
Dosnet//at Cu Cwlaind suidiu orggaid .c. fer cacha aidche
diib na .iii. aidchi mbatár and gabais tabaill dóib a hOchainiu
5585 inna farrad. Bid dimbúan ar slóg la Coin Culaind in cruth sa
ol Ail///. Berar imarchor comai úan dó .i. ra mbía comméite
68a Maige Murtemne'di Maig Aíi 7 carpat bas dech | bess i nAii 7
timthacht dá fer déac. Airg mad ferr laiss in mag sa in ro halt
7 tri .nii. cumail 7 adgignethar dó each ni atbath airi dia thribi
5590 7 indili 7 imgéntar laiss immi. 7 táet im gelsini sea is ferr do
oldás celsine óctigernd. Cia ragas fris sin. -Mac Roth sund ucut.
Luid for sin do Delga Mac Roth techtaire Aile/ia 7 Medba
is é timchellas Herind i n-óenló. Is and bad dóig la Fergus
bith Con Culaind i n Delga. Atchiu fer chucund or Láeg fri
5595 Coin Culaind berrad bude fair. Fethal linda imbi. Lorg
anfaid inna láim. Calg dét fóa choim Léne culpatach co
a .i. oc techt3 [H]
bet'iveen columns.
'68a11-68b1] TÁIN BÓ CÚAILNGE 175
ndergintliud imbi. Cia do láechaib Lnd rig sin or Cu Chulaind.
Imcomairc Mac Roth do Láeg cia díambo chéli. Céle dond fir
uccut tis or Láeg. Boí Cu Chulaind sudiu isin tsnechtu1 co rrici
a di leiss cen methiT imbi oc escaid a léine. Atheir dz.no sgoo
Mac Roth fri Coin Culaind cia diarbo chocéle. Céle Concobtf z>
meic Nessa or Cu Chulaind. Indad fil slondud bas derbu. Is lór
sin or Cu Chulaind. Anáu cia airm sund hi tá Cu Chulaind ol
Mac Roth. Cid ros berthá fris or Cú. Adfét dó in n-imarchor
n-ule ama/ asrubartmár. Cia no beth Cú i n-occus ni dingned 5605
insein. Ní rriri bráthair a máthar ar rig n-aile.
Doét^6 chucai afridisi 7 asbreth friss2 dó a mbad soirem na
mban 7 a mbad seise dind folud arna imbreth in tabaill forroib
i n-aidchi cia nos gonad fri dé. Ni dingén or Cú dia ructhar
ar mna dóera úan biait ar mná sáera for bróntib. 7 beimni cen 5610
blicht má ructhar ar mbai blichta úain. Doéth7 cucai afridissi
7 asberar friss ra mbiat na mná dóera 7 na bai blichta. Ni
dingén or Cu Chulaind dobérat U laid a mná dóera chucu i llige3
7 bertair dóermtfz'cni dóib iarom 7 imbérat a mblichtach do
feólaib hi [w]gaimred8. In fil na aill di ol in techtaire. Fil ol 5615
Cu Chulaind 7 ni epe'r fritsu. Dothiasar fair ma atchosse nech
dúib. Rafetarsa or Fergus damsa ararocles in fer a foilsigud
7 im ni less doibsi. 7 iss ed inso in choma or Fergus4 .i. áth
forsi ngénathar a gléo 7 a chomrac fri óenfer arna ructhar ind
éit de sin laa co n-aidchi dús in táir cobair \5lad foo. 7 machdad 5620
limsa ol Fergus a fot co tecatside assa cessaib. Is assu ém
duinni or Ailill in fer cech laí andás a cét each n-aidchi.
5Aided Etarcomail 7 imarchor n-athisc fer nErend i mbéolo9
F&rgusa do Coin Chulaind.
Luid Fergus iar^m forsin n-imarchor n-isin. Lila di sudiu 5625
■da.7io Etarcomol mac Eda10 7 Létrinne m^cdalta Ailclla 7 M&dba.
Ni haccobor lem do t/zecht6 or Fergus 7 ni ar do miscais.
Scíth lim namá comrac dúib 7 Cú Chulaind. Do sotlacht 7 do
saisle11. luinneb | 7 ansirce drús 7 tarpige 7 dechrad do chéli .i. 68b
a .i. lenaid [M] b [in lower ?narg.~\ amera [H ?]
1 s add. above line. 2 supply doleicfithe, Eg. Y. 3 liege MS., i corr. above
line. 4 the e in Fergus is by H, who evidently erased something between
lines 34-35, probably a gloss, and re-inked the letters partly obliterated. 5 in marg.
6 faint traces of asp. mark ; om. Facs. 7 h in ras. foil, by erasure. 8 n-stroke o?n.
9 mbéola Facs. 10 Edá Facs., mark over a accidcfital u saisle Facs.
176 TÁIN EÓ CÚAILNGE [68b1-43
5630 Con CuXaind. Ni bia maith do íor comruc. Cáni setz'r latsu mo
snádud. airi or Etarcomol. Seitz'r dano ol Fergus acht. nammá
ni tharda a rad fri díardain. Tecait de i ndib carptib do Delga.
Baí Cú ChuXaind ind úair sin oc imbz'rt búanfaig fri Láeg a di
chulaidseom friu 7 enech Laíg. Atchíu dá charpat chucund or
5635 Láeg fer mór dond isin carp?// toisech folt dond craaebach1 fair.
Brat corcra imbi. eú óir and. leni chulpatach co ndexgintltud
imbi. Cromsciath co fáebur chonduala fair di findruini. Manais
bréfech o mimusc co hadairc ina2 láim. Claideb sithidir loi
churaig fora díb sliastaib. Is fás ind laí mór sin doberar lam
5640 popa Fergus ol Cu QlmXaiud ar ni fil claideb ina intiuch iiige
claid^ craind. Atchoas dam da.110 ol Cu ChuXaind ro gab Ail///
a mbáegul inna cotlud héseom 7 Medb. 7 dorétlaistir a claidiub
ar Fergus 7 dorat dia araid dia toscaid 7 doratad c\a\deb craind
ina intech.
5645 Tic Fergus fó sodain. Fochen sin a phopa Fergus ol Cú.
Dia ti iasc i n-iribera rot bía hé co lleith araile. Dia ti iall a
mmag rot bía caúth co lleith alaili. Dor[/z]d3 birair i femair.
Dornd fochlochta. deog de ganim. Techt i n-áth ar cend fir
má thecra t'imaire co comthala rat bia. Is tarise lim ol Fergus
5650 ni do biad dorochtamar rofetamar do threbad sund. Arfoim
Cu Chulaind iarom in n-imarchor o Fergus. Téit Fergus ass
iarcm.
Anaid Etarcomol oc déscin Con CuXaind. Cid dofecai ol
Cu. tussu ol Etarcomol. Mós tairchella* ém súil tar sodain
5655 ol CúCulamd. Is ed ón atchiu ol Etarcomol. Ni fetar ni
ardott áigthe do neoch. Ni acim di grain na héruath ná forlond
lino latt maccáem tuchtach amne co ngaisciud do id 7 co
clessaib ségdaib atotchomnaic. Cía nom cháne ol Cu ChuXaind
nit génsa fo bith Fergus*?.2 Manipad do snádud im roptis do
5660 renga rigthi 7 do chetramain scaílte ricfaitís úaim dochom in
dúnaid i ndegaid do charpait. Náchim thomaid im sodain ol
Etarcomol in cor amra ro nenaisc .i. comrac fri óenfer is messe
ciatacomraicfe frit di feraib Fiexeud i mbárach. Teit ass iaxom.
Tintaí afrithisi ó Méthiu 7 Cethíu. A n-asbert fria araid.
5665 Ro bágus ol se fiad Fergus comrac fri Coin CuXaind i mbárach.
Ni hassu dun di a idnaide. Toi forsna heochu asin telaig
dofrithisi. Atchí Láeg ani sin 7 asbez'r fri Coin CuXaind. Dofil-
1 sic. 2indaFacs. 3 n-stroke om. 3 asp. o?n. Facs. 5 Fergus, MS.
68b«-69a36] TAIN BO CUAILNGE 177
in carpa:/ afrithisi. 7 dorala clár clé frinn. Ní fíach opaid ol Cú.
Ní accobor lem ol Cii a condaigi form. | is écen daitsiu ón or 69a
Etarcomol. Benaid Cú Chulaind in fót baí fo chossaib co 5670
torchair ina lige 7 a fót fora tairr. Aírg úaim or Cu CJmlaind is
scith lem glanad mo lam inniut. Fotdáilfind i n-ilpartib o
chianaib acht manibad Fergus. Ni scarfom in cruth sa ol
Etarcomol co rrucsa do chensu1 i co farcabsa mo chend latsu.
Is ed ón ém bias andsom ol Cu CJmlaind. F>enX.a\ Cu Chulaind 5675
cona cXaxdiub asa dib n-axalaib2 co torchair a étach de 7 ni
iorbai ima cnes. Colla trá ol Cu Chulaind. Aic ol Etarcomol
Danaidle Cú iarcm co fogaid in c\a\dib co sebaind a folt de ams/
bid co n-altain no bertha ni forroim cid drisiuc for toind do.
O ropu tromda iarom 7 ropo lenamnach in t-aidech bentai hi 5680
fossud a mullaid conid rorand co rrici a imlind. Co n-acci
Fergus in carpat secha 7 in n-óenfer and. Tintai Fergus do
debuid fri Coin Culah/d. Olc dait a siriti ol se mo diguin. Is
garit mo lorg latt ol se. Naba lond frim a popa Fer^j ol Cú
Chnlaind. 5685
.r.3 Fri baga berax fri náimtiu ascada cen claid^ fa allud
is hé tororáid ar \J\tu aigid seed slechtfa ailtu tairbirt fo mám
Etarcomol úallaig dimrén esbláthaib in neoch nam accae arbail
uallchas fochemdib fialum forsaid ligu fortchi forcar^Wcotlud
ná longud ní sám lam balcbrain na fer aithb^r form a popa 5690
Fergus.
Talléci inna sléchtain co ndechaid carp*?/ Fergusa taris co fo
thri. Iarfaig dia araid in mé fódrúar. Náthú ecin ara arasom.
Asrubairt ol Cu Chulaind ni regad co rrucad mo chendsa no co
farcbadsom dano a chend lemsa. Cia de bad assu latsu a popa 5695
Fergus or Cu Chulaind. Is assu ém lemsa a ndorónad ar Fergus.
úair iss éseom ropo uallach. Atnaig Fergus \arom id n-ercho-
mail tria a di pherid 7 berthi i ndead a carriait fadessin don
dúnud. In tan no theiged tar carrce no scarad a leth olailiu.4
In tan ba réid conrictís affrissi. Danécai Medb ni boid ind 5700
\xx\berX. moithchulióin sin a Fergz/.y ol Medb. Ni tocrád dam
dano in t-atechmatud ol Fergus glieid frisin coin móir nád
n-árgarad.
Cladar a fert iarom sátir a lia. scribthair a ainm n-osraim
2 second and third a subscr. 3 in marg. 4 = o alailiu.
N
178 TAIN BO CUAILNGE [69a3r-69b30
5705 agair a gubae. Nis dibeirg Cú QliuXaind dano dádaig assa
thábailla
JAided Nath Crantail inso sis
Cia fer fil lib ar cend Con Cu\aiud i mbárach or Lugaid.
Daberat daitso i mbárach or Mane mac A'úella. Ni étom nech
5710 ara chend or Med^ robíth essemón laiss co comthastár2 fer do
atchotad ón da.uo. Ced leth ragthar uaib or AWill do chuingid
ind fir sin ar cend Con Cu\aiud. Ni fil i nHére or Medb
adchotar dó mani. thuicth^ Cú Roí vaac Dáre i Nad Crantail
fénnid. Boí fer di muintir Con Rui isin phupaill. Ni iherga.
5715 Cú Roi orse is leór leiss dodeochaid dia muintzV and. Tiagar co
Nad Crantail dí | b
691, Téit Mane Andoí cuci adfiadat a scéla dó. Tair lind di
giull di inchaib Connacht ní rágsa ol se inge má doberthar
Findabair dam. Totáet led iarom doberat a gaisced hi carr a
5720 hairthiur Chonnacht co mboí isin dúnud. Rot bia Findabair or
Med£ ar dul ar cend ind fir uccut. dagén or se. Totháet Luigid
co Coin Ctdaind in n-aidchi sin. Dotháet Nad Crantail ar do
cendso i mbárach is dirsan duit ní fáelais. Ní bá sin or
Cu Chtdaind. Combed and sin no chanad Cu Chulaind.
5725 Ma dofoetsad Nath Crand/W
Teit Nad Crandtail arna bárach asin dúnud 7 berid .ix. mbera
culind fúachtai follscaidi laiss. Is and boí Cu isudiu oc foroim
én 7 a carpal inna farrad srid Nad Crantail biur for Coin
QuXaind. Clissis Cu Chulaind for rind in bera hisin 7 ni nderbai
5730 di forimim inna n-én. A chumut na hocht mbera aili. In tan
focheird a nómad mbir techid ind iall o Choin Chul^zW i sudiu.
Luid Cu Chulaind iarom for slicht na hélle. Cingid iarom for
rindriis3 na mbera anW én di each biur for araili i n-íarmóracht
na n-én arnách elaitís. Glé la each irh ba for teched luid
5735 Cu Chulaind remiseom. For Cu C 7m la ind uccut ol se dochóid
a 7 dobertar a mna 7 a ingena do 7 leth a bó 7 doberthe biad do fri dei.~ add.
between coltunns by H, pale ink. b along lower margin in a late (? ibth cent.)
hand is the following quatrain : —
Beith at altrainw d'ardrig A\ban.
ni hail linn a luad id díaíd.
tuc clu ar do dalta os na daltaib.
altra tu ac Baltair a Briain
in marg. 2 written in space between columns. 3 first i subscript.
69b20-70a16] TÁIN BÓ CÚAILNGE 179
reomsa for teched. I)eithbz> son ol Medb ma ranistaís dagóic
ní gébad in siriti fri feta. Ba saeth la Fergus co nUltaib ani
sin. Dotáet Fiacha mac Fir Feibe úadib do chose Con Culaznd.
Apair fris ol Yergus bá fial dó buith arnaib ócaib céin dogeni
•calma. Is féli dó irh ol Fergus a imfolach in tan teches ria 5740
n-aeniur ol nípo móo a gr^ss dó andás1 do Ultaib archena. Cia
ro maidi sin ol Cu Chulaind. Nad Crantail ol Fiacha. Ced ed
no maidedsom a cless dorigniusa fíada nipu anféliu dó or Cu
Chulaind. Nicon maidfedsom em acht no beth árm ina láim.
Rafetarsu ém ni gonaimse nech cen arm. Taet tra i mbárach ol 5745
Cu Chulaind co mbé eter Ochine 7 muir 7 cid moch donté
fomricfasa and 7 ní téis riam.
Tairnic Cu Chulaind \arom a dáil 7 focheird fáthi n-imbi iar
cathais na haidchi 7 ni airigestár in corthe már bai ina farrad
•comméte friss fessin. Daratailc etir 7 a brat 7 saidid inna 5750
farrad Tic Nad Crandtail fo sodain hi fénai bretha arm la suide.
Cáte Cu Chulaind ol se undse sund tall or Fergus. Nipu samlaid
domarfás indé ol Nad Crantail. In tú Cu Chulaind. Ocus
imassu2 mé dano or Cu Chulaind. Másu thú ém ar Nad Crandtail
noco rucaimse cend úain bic don dúnud ni her do chend ngillai 5755
n-amulaig nicon messi etzV ol Cu Chulaind. Eirg a dochum
timchell ind aird. Totháet Cu Chulaind co ILáeg commail uilchi
•smerthain damsa latt. Ni hétar | forsin trénfer comrac frim cen 70a
nielli. Dogni'the dó. Téit ara chend forsin taulaig. Coru lim
on or se. Déne cóir ngascid frím trá ol Nad Crantail. Rot bia 5760
son co fesamar or Cu Chulaind. Fochichursa aurchor dait or
Nad Crantail 7 ni n-imgaba. Ni n-imgeb acht i n-arddai or
Cu Chulaind. Focheird Nad Chrantazl aurchor dó. Lingid
Cu Chulaind i n-arddi riam. Is ole dait a imgabail ind aurchora
•or Nath Crantail. Imgabaso mo aurchorsa i n-ardda dano or 5765
Cu Chulaind. Légid Cu Chulaind in ngae fair acht bá i n-ardda
conid anúas tocorastár inna mullach co lluid trit co talmain.
Amai ole is tú láech as dech fil i nHerind or Nath Crantail.
Ataat .iiii. m^zc fichet damsa isin dúnud. Tiagasa co n-ecius
dóib a fil lim di foilgib 7 doragsa co ndernaso mo dichennad air 5770
atbelsa dia talltar in gae as mo chind. Maith or Cu Chulaind
[in upper margin] probatio3 pennae Mail Muri iuso O 'Kmnnnel [M]
dó an in ras. 2 over m an accidental stroke, paler ink. 3 i subscr., om. Facs,
N 2
180 TAIN BO CUAILNGE [70a16-70b5
dotéis dorissi. Téit Nath Crantail iarom don dúnud. Dotháet
each ara chind. Cáte cend ind riastarthi lat or each. Anaid
a láechu co n-écius mo scéla dowmo maccaib 7 co ndeochus
5775 dorissi co ndernar comrac fri Coin Ctilaind. Tiat ass di saigid
Con Qwlaind 7 dolléci a zlaláeb for Coin Culaznd. Lingidside i
n-arddae co mbi in1 corthe co mmebaid in claid<f/; i ndé.
Síartha im Choin Culamd amal dorigni frisna maccu i nEmain
7 lingid Cu Chulaind fora sciathsom la sodain co mbi a cend de.
5780 Bentai aitheroch inna méde anuas co imlind. Dofuitet a cethri
gábaiti for talmain. Is and sin iar<?/// asbert Cu Chulaind inso.
Má dorochair Nath Crantail
bid formach dond imargail
apraind cen chath iwsind úair
578,5 do Medb co triun in tsluaig.
Fagbáil in tairb iarsin tslichtsa so sis
Is and sin luid Medb co triun in tsloig le hi Cuib dó chuingid
in tairb 7 luid Cu Chulaind ina ndiaid. for sligi Midluachra di
dochoidsi do indriud \J\ad 7 Cruthne co dice Dun Sobarche.
5790 Co n-accai ni inti Cu Chulaind Bude n\az Báin o Sléib Chutind
cosin tarb 7 u. samaisci deac imbi .lx. láech a lin de muintir
A'úella. Brat hi forcebul im each fer. Dotháet Cu Chulaind
chucu. Can tucsaid a folad ol Cu Chulaind. on stleib2 ucut ol in
láech. Ceht cate a mbúachaill ol Cu Chulaind. Ata am«/
5795 fóndráncamár ol in láech. Focheird Cu Chulaind tri bidcu ina
ndiaid oc saigid acallma forro co tice in n-áth. Is and sin asbert
frisin toisech. Cia t'ainmsiu ol se. Nachit aiss nachit chara
Bude mac Báin ol se. Are in gaise for Bude ol Cu Chulaind.
sraithe dm chertgai co lluid i nderc a oxaille co mmebaid i nde
5800 ind óe altarach resin gai. Gontai sin fora áth. Is de atá Áth
70b mBude. Berair in tarb isin | dúnad3 la sodain. Imráidset ian?m
nípád ansu Cu Chulaind acht tuctha a cletine airi.
4Aided Redg cáinte inso
Is iar<w; luid Redg cainte Axlella a comarli chucai do
5805 chuingid in cletine .i. gai Con Culaznd. Tuc damsa do gai or in
cánte. Ace óm or Cú acht dabeV seótu dait. Nad gébsa ón ar
1 \m Facs. 2 sic. 3 n resembles r ; dúrad Facs. * bet-ween columns.
70b5iJ] TÁIN BÓ CÚAILNGE 181
in cainte. Gegnasom da.no in cáinte úair nad fáet úad a targid
dó 7 asbert in can/*? na berad a enech mani berad in cletini.
Focheird Cu Ckulaind iarcm in cletine do co lluid triana chend
forstarsnu. Is tolama in sét se ém ol in cante. Is de ata Ath 5810
Tolam Sét. Atá da?/<? áth friss anair airm i n-arrasar a n-uma
don cletiniu Humarrith ainm ind atha sin da.no. Is and sin tra
geguin Cu Ckulaind inna hulesea asrubartmar hi Cuib .i. Nath
Coirpthe occá chrannaib. Cruthen fora áth. Maccu Buachalla
ocá carnd. Marc ina thelaig. Meiile ina dind. Bodb ina xhur. 5815
Bogaine ina grellaig.
Tintai Cu Ckulaind aAxheruck i mMag Murthemne ba diliu
laiss imdegail a mennato fessin. iar tiachtain iarom geogain
firu Crochineb .i. Focherda ,xx. fer focherd de dosnetarraid oc
gabáil dúnaid dóib .x. ndeogbaire 7 .x. fénnide. Tintai Medb5S20
aitheruch atúaid ó ro an coicthiges oc inriud in chóicid 7 o
ro rich cath fri Findmóir0 mnai Celtchair meic Uthidir. 7 dosbert
.1. ban iar togail Duin Sobarchi furri hi crich Dail Riatai. Nach
airm trá i Cuib in rosaidi Aledb echfleisc is Bile Medba a ainm.
Cach áth 7 each dingnai ocár fíu is áth 7 dindgna Medba a ainm. 5825
Condreca,t uli iarom oc Focheird eter Ailill 7 Medb 7 in fiallach
timtacht in tarb. Acht gabais a mbúachaill a tarb dib conid
timachtatár taris i mbernai cumaing la crand for sciathu. Conid
bertatar cossa na slabrai triasin talmain. Forgem^w ainm in
búachalla. Atá and iarom conid hé ainm in cnuic Forge- 5830
men.
Ni baí imneth foraib trá isind aidchi sin acht adchota fer do
dingbáil Con CuXaind for áth namá úadib.
['Guitttr cardi chlaidib úand for Coin Culavidor Ailill Tiat Lugaid
fris ol cach. Téit iarom Lugaid dia acallaim. Cinnas atusainnosi ocon 5835
tslóg for Cu ChiAaind. Mór era in cuitbiud condiachtais forro for ~L\igazd
.i. do mná 7 t'ingena 7 leth do bó duit. 7 is trummu leo a nguin 7 do
bíathad indá cach ni Dothuit fer cach lai leis co cend sechtmaini
and sin. Brist/r fir fer for Coin Culaind láitir fichi i n-óenfecht dia
saigid. 7 nos geogainsium uli. Eirg cuci a Fergus for Ail/// conda 5840
raib claemchlód magni lais. Tiagait iarom co mbatár hi Crónig.
set talman [H] >> 1 Croiniche [M] «= fri add. at end of line [H].
1 Quitter to end of column in ras. by H, and the following leaf (71-72) inter-
calated by H.
182 TÁIN BÓ CÚAILNGE [70b42-71b*
Iss ed dorochair1 leiss ar galaib oenfer isin magin sin .i. dá Roth dá
Luan dá banteolaid .x. ndruith .x. ndeogbaire .x. Fergusa. seser
Fedelmthe sé Fiacraig. Ro bitha trá sin uli lesium ar galaib oenfer.
71a O ro láiset iarom a pupli hi Cronig ro imráidset cid dogén tais fri
5846 Coin CuXaind. Rofetursa ol Medb a n-as maith and. Tíagair uaind
día saigid condaraib carti claidib úad frisin slóg 7 ra mbía leth na
mbó fil sunda. Berair iarom in fis sin chuci. Dogensa aní or
Cu ChuXaind acht nar milter úaibsi a n-arach.
6850 =Comrac Con Crúaind fri Findabair inso
Immarchuirthér fris or Ail?'// Findabair do thabairt3 dó 7 a dingbáil
dona slogaib. Téit Mani Aithramail a dochwm Teitside co lLáeg
hi tossiuch. Cia díandat céliusiu ol se. Ní n-arlasair Láeg da«í>,
Asbert Mani fris fo thri in cruth sin Céli do Choin ChuXaind for se 7
5855 nacham forraig nad n-ecma nad benur do chend dit. Is lond in
ferso ol Mani la soiid úad Téit iarom do acallaim Con CuXaind is and
ro boi Cu ChuXaind 4íar béim dei4 a lened 7 in snechta immi ina sudiu
corici a cris 7 ro lega in snechta immi ferc«7«at fri méit brctha in
miled. Asbert Mani dano on mud chetna frisside fo tri cia diambo
5860 cheli. Celi Conchobair 7 nacham forraig. Dianam forgea ira ni bas
siriu bithus di chend dít ama/ tíscar di lun. Ni réid 6ol Mani5 acallaim
na desi seo. Teit Mani úadib iarom 7 adfet do Ail/// 7 do Med/) a
scéla.
Táet Lugaid chuci or Ail/7/ 7 ara n-airlathar dó in n-ingin. Teit
5865 Lugaid iar sudiu 7 adfet do Coin ChuXaind ani sin. A poba Lugaid ol
Cu ChuXaind is brec sin. Is briathar rig assidrubairt for Lugaid ni bia
bréc de. Dentar amlaid ol Cu ChuXaind. luid Lugaid uad la sodain
7 adfet do Ail/7/ 7 do Medb a n-atesc sin. Táet in drúth im richtsa or
Ail/7/ 7 mind rig fora cind 7 fasisidar di chéin Coin CuXaind arnacha
5870 n-aithgné 7 teiti ind ingen leis 7 aranaiscea dó hi 7 tecat ass ellom fon
cruth sin. 7 is dóig iff/merthai ceilg fón crwth sin conná fostba sib
céin co ti la hUltu don chath.
Téit iarom in drúth cuci 7 ind ingen lais. 7 ba di chein arlastar
Coin CuXaind. Teit Cú dia saigtin. ecmaic atgeoinsium for erlabrai
5875 ind fir combo druth. srethis liic telma boi ina láim fair co« sescaind
ina cend co tuc a incind ass. Tic dochum na ingini bi/zaid a di trilis
71ba di 7 sadid liic triana brat 7 tríana lénid 7 sádid corthe | tria medon in
druith. Atat a ndi chorthi and .i. corthi Findabrach 7 corthi in
druith. Facbais Cu ChuXaind fón crath si[«] iat. Tiagair o Ail/7/ 7 o
a [in upper margin'] s.men [H]
1 ar- comp. Facs. • in marg. 3 asp. om. Facs. 4~4 in ras. 5"5 added
between columns and in margin. 6 w-stroke om.
71V-72a18] TÁIN BÓ CÚAILNGE 183
Medb do íarmóracht a mmuntiri ar ba fota leó ro mbátár co n-accassa 5880
iarom isin tunidi sin. Atchlos iarom fon dunchaire uli ani sin. Ni
baí tra carti dóib la Coin Culaind iartain.
^omlond Munremair 7 Con Roi inso
A nibátár in tslóig and trath nana, co n-accatar docurethar in lia
forru anair 7 a chéli aníar ara cend. CVwdrecat isind aer. no thuititis 5885
eter dunad Fergusa 7 dúnad \\-k\\ella 7 dunad Nerand. Ro both ocond
reib sin 7 ocond ábairt on tráth coraile. 7 ro bátár in tslúaig inna
seseom 7 a scéith fora cennaib día sáerad for barnib na cloch combo
Ian a mmag2 dina lecaib. Is dé ata Mag Clochair. Ecmaic im iss e
Cú Rui mac Dairi dorigni insin dodeochaid do chobair a muntiri 7 5390
boi hi Cotail for cind Munremar3 meic Gerrcind doluidsidé o Emain
Macha do chobair Con Culaind co mboí i nArd Róich. Rofitir Cú Roi
ni boi fer fulaing Munremair insin tslóg. It é di dorigensat ind abairt
sin etorro a ndis. Guitter ón tslóg forro bith na tost. Dogniat corai
iarom Munremur 7 Cu Rui 7 téit Cu Rui dia thig 7 Munremur do 5895
Emain Macha. 7 ní thánic Munremur co lá in chatha. Ní thánic dano
Cú Rui co comrac Fir Diad. Apraid fri Coin Culaind ol Medb 7
Ail/// conda rabni claemchlod magni leis. Doberar dóib iarom 7
claemchlóit4 inad. Ro scáich noínnin Ulad fo sodain. Ar in tan
dofiuchtraitis asa cess tictis drecht díbbeus forsin slóg conos gabad a 5900
tindorcain doridisi.
*Aided na m^craidi inso
Ro imraidset iarom mrtcrad Ulad i nEmain Macha oco. Tróg dún
ar siat ar popa Cu Chulaind cen chobair dó. Ceisi em ol Fiachna
Fulech mac Fir Febi derbráthair side do Fiachaig Fialdana mac Fir 5905
Febi rom biasa cethern lib co ndeochsaindsea do thabairt cobra dó
de sin. | Tiagait tri coecait mac leis cona lorcaib áni 7 be sé sin trian 72a
macraidi Ulad. Ataci5 in slóg cucu tarsa mag. Tofil slóg mór tarsa
mag cucund or Ail///. Teit Fergus dia ndescin araill do macraid Ulad
inso for se 7 do cobair Con Culaind tecait. Eirged buden ara cend or 5910
Ailz7/ cen fis do Choin Chulaind ar di6 comairset fris ni faelsaid iat.
Tiagait tri cóecait laech ara cend. Immacomthuit dóib conná
tadcith7 nech dib i mbethaid ass do gleri na mmac oc Liic Tuill. Is
de sin atá Lia Fiachrach meic Fir Febi. ar is and sin rothuit.
Dénaid comarli for Ail?7/ gudid Coin Culainde imófor lecud asind 5915
inud sa ar ni ragaid ar ecin tairis uair rod leblaing a Ion laith. ar bá
1 in marg. - an mag Facs. 3 i\t-comp., read Munremair. i claemchlóid Facs.
5 second a subscr. 6 read dia. 7 i add. above line. 8 in ras.
!S4 TÁIN BÓ CÚAILNGE [72a18-72b37
bés dosom in tan no linged a Ion laith ind imreditis a traigthi iarma 7 a
escata remi 7 muil a orcan fora lurgmb 7 indala súil ina chend 7
araili fria chend anechtair. Docois^ ferchend fora beolu. Nach
5920 findae bid fair ba háthithir dele sciach 7 banna fola for each finnu. Ni
aithgnead cóemu na cairdiu. cumma no slaided riam 7 iarma. Is
de sin doratsat Fir nól nEcmacht in riastartha do anmaim1 do
Coin Cu]a i?id.
2Banchath Rochada inso
5925 Foidis Cu C/iu\aind a araid co Rochad mac Fátemain di Ultaib co
tísad dia chobair. Ecmaic dano ro carastar Findabair Rochad ar
isseside ócláech as aildem 10 boi la Ultu ind inbaid sin Teit in gilla
na doch7/;« Rochad6 7 asbert fi is techt do fóritin Con Cvdaind ma
dodeochaid asa noennin. Co tartaitis ceile immon slóg fri tarrachtain
5930 drechta díb día n-airlech. Dotháet Rochad atúaid cét láech dó.
Décaid dún a mmag indiu for Aih'll. Atchíu diiim tarsa mag ol in
dercaid 7 máethócláech etarrb ní thacmainget dó ind óic acht co rici
a gualni. Cia sút a Fergus for Ail///. Rochad mac Fatheman for se
7 is do cobair Con Ciúaind dotháet. Rofetwrsa a n-as maith dúib fris
72b ol Fergus. Táet cet láech úaib lasin | n-ingin út co ria medon in
5936 maigi 7 teit in3 ind ingen reman remib. 7 téiti marcach dia acallaim co
ti a óenur do acallaim na ingini 7 tabiaitir láma tairis 7 immacurfi sin
fogail a muntiri dind. Dognith*;- iarom amlaid sin. Téit Rochad ar
cend in marcaig. Dodeochadsa o Findabair ar do chendso co
5940 ndechais dia hacallaim. Téit iarom dia hacallaim a óenur. Mutti
don tslóg immi di each leith. nos gabar 7 fochertar lama tairis.
Maidid dano dia muntirseom for teched. Lecairsium iarom ass 7
fonascar fair can tudecht forsin slog co tisad ar oen fri Ultu uli.
Dorairngired dó dano Findabair do tabairt do 7 immásoí úadib
5945 iar sudiu. Conid banchath Rochada insin
4Aided na ngamus inso
Guitter dano cairdi chlaidib dun for ComCulaind for Ail/7/ 7 Medb.
Teit Lugaid fris sin 7 dobeir Cu Chulaind in cartini. Tabar fer for ath
damsa i mbarach for Cu C/iulaind. Batár sesiur rigamus la Meidb .i. se
5950 rigdomnai do chlannaib Dedad .i. tri Duib Imlig 7 tri Deirg Sruthra.
Cid dun ar siat can techt i n-agid Con Crúaind. Tiagait iarom arna
bárach 7 geogain Cu Cnulaind a sesiur iat.
4Aided Cáuir5
Guitar dano Cúr mac Da Lath dóib im dula for cend Con Culaind.
5955 inti assa teilcedsztfe fuil is marb re cind nomaide Mad dia ngona ol
1 anm MS. a in marg. 3 end of line, dittography ; omit. 4 between cols.
5 i subscript. 6 sic.
72b27-73a2C] TÁIN BÓ CUÁILNGE 185
Medb is búaid. Gid hé gontair and dawo is dingbáil dromma do/w1
tsióg. Ní reid bith fris im longud t im ligi. Teit ass da.no. Nirbo
maith lesside iarom techt for cend siriti amulaig. Ní có ém ol se is
cert in brig dobmd6 dun. Ma rofesind combad ar cend ind fir se
nom faíte ním foglúasfind féin dia saigid ropad leór lem gilla a 5960
chomadais dom muntir na agid. Ecca sin for Cormac Cond Longas
ba hamra dúnni dia ndingbaitea fessin he. Cipé cruth tra ol se ol is
formsa fein doberar imthesidsi ism matain i mbarach dia saigid.
Nim erchoisse guin na erri ucut. Teit iarom matain muich ara bárach
ara chend. 7 asbeir frisin slóg tarrgraige n-i'mtechta a séta rempo ar 5965
bá suba sliged dogénadsum di techt ar cend Con Culaind. Luid2 dó
iarom. Boi Cu Chulaind ac imbert chless isind úair sin .i.]3 |
4Turim na cless inso sis 73aa
5In t-ubullchless 7 faeborcless 7 fáencless 7 cless cletenach 7
tétcless 7 covpc/iiess 7 cless caitt 7 ich n-erred 7 cor ndeled 7 léim 5970
dar néib 7 filliud erred nair 7 gai bolga 7 bai brasse 7 rothchless
7 otar 7 cless for análaib 7 bruud gine 7 sian caurad. 7 beim co
commusb 7 táithbéim 7 dréim fri fogaist co ndirgiud crette fora
rind co fornadmaim niad náir.5
Ro boi UB.no Cáur oc airimbé?rt gascid hi túamaim a scéith 5975
corrice trian ind lai frisseom 7 nicon tetarraid béim na forgab
fair la dechrad inna cless 7 nicon fitirseom in fer i n-imforgub
friss co n-epert Fiacha mac Fir Febe fri Coin Culaind. Fomna
in láech fodotbé«. Danécai Cú secha sráithi in n-ubullchless
tarraid ina láim co lluid iter chobrad 7 bróin in scéith co lluid 5980
triana chend ind athig siar. Combad i nlmslige Glendamnach
da.no dofáethsad Cáur iar n-araile slicht.
Tintai Fergus frisin slóg. mánop gaib far glinne ol se anaid
sund co bárach. Nip and ol Ailz71 regmai diar sostaib afrithisi.
Guittér da.no Láth mac Da Bró ara chend amal ro ngess 5985
Cáur. DatuitszV/e dano cadessin. Dointáth datio Fergus beus
do chor a glinni forru. Ansait and sin trá co rrubad and Cáur
mac Da Láth 7 Láth mac Da Bró. 7 Foirc mac Tri nAignech. 7
Srub Gaile mac Eóbith. ar galaib óenfer ro gáeta uli.
a [in upper margin'] O Emanuel [M] b I co fomus [M]
1 sic MS., read don. 2 d add. above line. ;i interpolation of H ends,
mar?. Dirim Facs. 5"5 in three cols. MS. 6 dobid Facs.
186 TÁIN BÓ CÚAILNGE [73a27-73b15
5990 » Aided FerBaíth inso
Collaaa dún a popa Loíg issa ndúnad co n-airlithérb Lugaid
mac Nóiss ui Lomairc. Dús cía dotháet ar mo chend i mbárach.
Iarfaigthé'r co lléir 7 a imchomarc lat. Rosoich iarom Láeg..
Fo chen dait or Lugaid ní sirsan10 do Choin Chulatnd a n-imned
5995 i tá a óenur fri firu Herend. Ar cocele díb línaib amin mallacht
a gascid fair is é théte ara chend i mbárach Fer Báeth Doberar
Findabair dó airi 7 rígi a ceniuíl.
3Soid Láeg afrithisi co airm i mboí Cu Culamd.3 Ni
forbáelid mo popa Laeg dia athiusc or Cu Chulaind. Adfét
6000 Láeg dó uile aní sin.c Ro congxafr P^er Baeth hi pupull do
Ailz'/l 7 Medb 7 asber fris suide for láim F'mdabrac/i 7 a tabairt
dó. ar ba hé a togu ar chomrac fri Coin Culamd. Bahé fer a
ndingbála leó ar bá cuma dán diblinaib la Scathrt7>. Doberar
fín dó iarom corbo mesc 7 asber fris bá cáem léosom a Hind sin
6005 ní tobrad acht5 ere .1. fén leó 7 ba hi ind ingen no gebed láim fora
cuitseom de. Ni haccobor lem or Fer6 Báeth comalta 7 fer |
73b bithchotaig dam Cú Ch?i\amd. Ragatsa ar apa ara chend i
mbárach co topachtwr a 7chend de.7 Bid tú dogénad or W\edb.
Asbeir Cú ChuXaind fri Láeg techt ar cend Lugdach dó co tísad
6010 día acaXXatvi. Dotháet huigt'd chucai. Fer Baeth ane dotháet
ar mo chendsa i mbarach or Cu ChuXaind. Fseom ón óm ar
*L.wgaid. Olc dia sin or Cú ChuXaind nicon béosa i mbethaid
di sudiu da chomais sind dá chomsolam da chutrzmmae8 co
comairsem. A Lugaid celebor dam apair friss dano ní fír laech-
6015 dachta dó tuidecht ar mo chendsa. A pair fris táet ar mo
chendsa innocht dom acaXXaim. Rati Luigz'i/ friss. In tan nád
rimgab Fer Baeth luid in n-aidchi sin do athchor a chairdessa
for Coin Ctdai/id 7 Fiacha mac Fir Febe lais. Attaich9 Cu
ChuXaind friss a chomaltus 7 a mummi díb linaib Scathaig. Isim
6020 egen tra ol Fer Baeth darindgult.'1 Dosella do chotach di ol
Cú ChuXaind. Luid Cu QhuXaind fo luinni úad fornessa sleig
a .i. erig [M] b .i. co n-iarfaigea [M] c .i. a athesc [M] d .i. ro gellus
[M]
1 in marg. 2 sic, read Fir. 3_3 in ras. M ; slightly oat of alignment, and
so written after I. 35 was completed ; om. Y. i 0 with contraction stroke over it,
MS. 5 contraction stroke, s apparently erased, faint outline traceable, 6 only
the upper portion of Fer left, the remainder lost in an excision made by H on the
verso. 7-7 in ras. 8 chut Aremmae Facs. 9 ch corr. from 1, MS. 10 sirsar Facs.
73b16-»] TÁIN BÓ CÚAILNGE 187
culind isin glind hi coiss Con Q,u\aind co túargab1 ocá glún súas
a cend. Dasrenga ass. Xa téig a Fir Baith co n-aicther in
fríthi fónúarsa. Tochrae úait ar Fer Báeth. Focheird Cu
ZhnXaind in sleig n-iarom i ndegaid Fir Baith co «-érrmadair áth 6025
a da chulad co ndeochaid fora béolo sair co torchair tara aiss
issa nglend Focherd sin ém or Fer Báeth. Is de atá Focherd
Murthemne. i iss é Fíacha asrub^rt is béoda do feocherd indiu
a Cu Ch«lrt///rf or se conid de attá Focerd Murthemne Atbail
fo chétóir Fer Báeth isinn glind. Is de atá Glend Fir Baith. 6030
Co cloth ni Fergus co n-ep^rt.
A Fir Baith is báeth do fecht
sin magin i tá do fert
rosiacht coll6 do chombár and
is crichid hi Cróen Chorand. 6035
Fithi ainmnigth£r a n-ard
co bráth bid Cróenech i mMuirthemniu
ondiu bid Focherd a ainm
ind airm i torchair7 a Fir.
a Fir Baith. ;c. 6010
Tarrochair far céle or Fergus eprid in n-icfa in fer sin i
mbárach ícfa écin or Cu ChuXaind. Foidid Cu C/iulaind atheroch
Láeg do fis scél dús cia cruth imtháthar isin dunud 7 in bo béo
Fer Báeth. Asbert Luigi'd atbath Fer Báeth. 7 dotháet Cu
Chulaind iar n-úair do chomacallaim. 6045
;[Comrac3] Lárine meic Nóis inso
Nech úaib i mbárach 4co ellom4 ar cend far céle or Lugazd
ni faigebtharszV/e etir or Ail/7/ acht má dorónaid ceilla occai
nách fer dotháeti5 chucaib tabraid íín dó corop maith a menma 7
asbertar friss iss ed nammá fil dond fin tucad a cCrz^achnaib6050
rosáeth linni do bithsiu for uisciu isin dúnad 7 doberthar
Findabair fora desreth 7 asberthar ragaid chucut dia tuicce cend
ind ríastairthe dúinni.
• .i. ceilg [M]
1 t'argab, with ur symbol, MS. 2 between columns. i in ras. H. 4~4 appar-
ently in ras. M ; om. Y. 5 é caudata. 6 letter erased after 1. 7 i of trigraph
faint ; om. Facs.
188 TÁIN BÓ CUAILNGE [73b»-74a37
No foíté co each láth ngaile a aidchi 7 no ráté fris ani sin.
74a No gonadsom | each fer dib a úair. Ní féta nech led ara chend
6056 assennad.
ConaTgthéT1 dóib Larine mac Nóiss olla2 n-aile bráthair side
do ~Lugat'd rig Muman. Bá mór a uallchas. Doberar fin9 dó 7
doberar Findabair fora desraid. Tossecai Medb a ndis is
6060 mellach lim ind lánamain ucut ol si ba coindme a comrac. Ni
gebsa dít ém or Ail///. Ra mbia dia tuca cend ind riastairthe
damsa. Dobér i?h ar Láríne. Tic ILugaz'd fo sodain. Cate lib
i mbárach fer i n-ath. téite Lárine or Ail///.
Dotháet Lugaz'd ian?m do acallaim Con Culaz'nd conrecat \m
6065 glend Fir Baith. Ferais cechtar de comráichne friaraile. Is dó
dodeochad dot acsAlazm or Lugaz'd. Atá atechmatud druth sotal
sund ucut ol se bráthair damsa Larini a ainm dober bréc
immón ingin cétnai. Fort chotach dí ní ruba é nacham fácbasa
cen brátair. Ar is airi doberarsom chucutsu ar dáig co forgén-
6070 maís ar ndis debuid. Maith lem chena cé no slaiss co léir ar is
dar mo théTthogu theite.
Téit \Ax\ne ara bárach ar cend Con CiAaind 7 ind ingen inna
farrad. dia nertad. Danethat Cu Chulaind \arom cen arm laiss
Dolodside a árm n-airi ar écin. Gabaid iaxom et^r a dí láim 7
60"5COtmeil 7 fochrotha cow sephaind a channebor ass combo
buad^rtha in t-áth dia chacc 7 combo thruallnethe aér na
cethararda dia dendgur 7 focheird co mbaí itérda láim Lugdach.
Céin robo beo ni thaudchaid a brú for cóir.3 Ni robai cen
cliabgalar niro loing cen airchissecht.4 Iss é óenfer ar apaide
6080 adroinni drocht^mam úadsom di neoch cotranic friss ar Tána.
5Imacal!aim na Mórigna fri Coin Culaind inso
Co n-aca Cu in n-ócben cuc//i7 co n-etuch each datha impe 7
delb roderscaigthe furri. Cé6 taisiu or Cu Chulaind. ingen Buain
ind rig or si. Dodeochad cuc//utsu.7 Rotcharus ar th'airscélaib
6085 7 tucus mo seotu lim 7 mo indili. Ni maith ém ind inbuid
tonnánac. Nach is ole ar mbláth amin8gorti ni haurussa damsa
da.no comrac fri banscáil céin no mbeó isind níth so. Bid in
1 sic, read congairther. - otta F(ics., mere smudge ac?-oss 11 MS. 3 shaft
ofx lost in an erasure on line underneath ; n Facs. i iss in ras., but by M.
5 in marg. G under Cé, something like i, very short, perhaps unintentional.
1 sic. 8 ainm Facs. 9 fi«d Facs.
74a37-74b28] TÁIN BÓ CÚAILNGE 189
chobairse daitsiua oc sudiu. Ni ar thóin mná da.no gabussa inso.
Bi ansu daitsiu or si in tan doragsa ar do chend oc comruc
frisna firiu. Doragsa i rricht escongan fót cossaib issind áth co 6090
taithis. Dochu lim on oldas ingen rig. Notgebsa or se im
ladair co mmebsat t'asnai 7 bia fond anim sin. coro secha bráth
bennachtan fort. Timorcsa in cethri forsind áth do dochwmsa i
rricht soide glaisse. Léicfesa cloich daitsiu asin tailm co
commart do suil it cirid. 7 bia fónd anim coro | secha bráth 74b
bennachtan fort. Torach dait i rricht samaisci maíle dérce 6096
riasind éit. co mensat1 ort forsna ilathu 7 forsna hathu 7 forsna
linniu 7 nim aircechasa ar do chend. Tolecubsa cloich deitsiu
or se co mmema do fergara fót 7 bia foind anim sin coro secha
bráth bennachtan fort. La sodain téit úad. Combad sechtmain 6100
dosom for Ath Grencha 7 dofuitted fer each laí i nAth G^ncha
laiss .i. i nAth Darteisc.
2Aided Lóich m^z'c Mo Femis inso sisb
Gessa Lóch dano mac Emonis amal a chéliu 7 dorairngired
dó comméte Maige Murthemne di min Maigi Ai 7 timtacht da 6105
fer deac 7 carpa/ .uii. znma\ 7 nirbo fiu laiss comrac fri gilla
Bai brathair laiss Long mac Ebonis cadessin. Dobreth do sudiu
a tinscra cétna iter ingen 7 dechelt 7 carp<?/ 7 tír. Téitsidé ar
cend Con Culaind Gontai Cu Chulaind co tobrad a marb ar
beólu a brathar .i. Lóich. Asbertsz'oe dano dá fess^ acht 6110
combad fer ulcach nod ngonad no mairfedsom3 he ind, Berid
grem catha chuci ar Medb fria muintz> tarsin n-áth aniar co
ndigsid taris 7 brist^ fir f[er fair1].
Tiagait na secht Mane mílid i tosoch5 conid n-accatar10 for
bru ind atha aniar. Gabaidsom a díllait n-óenaig imbi in laa 6115
sin. Iss and fordringtis na mná na firu dia descin. Is sáeth
dam or Medb nách accim in gilla imma n-ágar sund. Niba
slániu de latt do menma or Léthrend echaire A'úella dia
n-aicigtlw. Dotháet ian?m dochum ind átha anW buí cia fer
sucut a Ferguis or Medb. 6120
.r.6 Gilla araclich claideb co scíath ar búaib mór serig ar
a .i. dogénsa congnom latt [M] b [along lower margin in a later hand, not
H] : Lóch Mór mac Mo Femis (1 Emonis [above line}) 1 mac Mo Febis (.i. Febes
ainm a mathar [above line']). Lóch mac7 Luidech meic Ecacli fir Áne m«c Duach8
Duind dailtai Deaid9 meic Cairpri Lusced. 7 dia sil Ail/71 Olom far tain.
1 sic, read memsat. - in inarg. 3 mar.. Facs.; the air symbol. * H partly
in ras. 5 tosach Facs. 6 between cols. ' first two strokes of m scaled off.
8 ch add. above line. 9 = Dedaid. 10 ac/katar Facs.
190 TÁIN BÓ CÚAILNGE [74b28-75b5
mnáib feraid fodil di íer lessaib ar óenathib Ulad imgóet caín
fera fodil di fodbaid rig than rhc dían día ngarar Muirthemne
mag másu Cháuland Cú.
6125 Fordring Medb da.no na firu la sodain dia déscin. Is and sin
asbertatár na mná fri Coin Culaz'nd dognithe a cutbiud isin
dúnud úair nad baí ulcha laiss 7 nicon teigtís dagóic acht siriti
ara chend. Ba hassu dó ulcha smérthain do dénam leiss.
conid gnidsom aní sin ar dáig cuingthi comraic fri fer .i. fri
6130 Lóch.
^Gabais iarom Cu Culaind lán duirnd dind féor 7 dichacaina fair
combo hed domuined each combo ulca baí lais. Fir or in bantroct
is ulcach Cú Chvdaind is cubaid do niaid comrac fris. Oc gressacht
Loich ón dorigensatsom aní sin. Ni digéonsa comrac co cend secht
6135 lathi ondiu fris for Loch. Ní cubaid dúinni cen fóbairt ind fir frisiw
re2 sin ol Medb tabram fían láech each n-aidchi do seilc fair dus in
375a tairsimmis1 |a baegul. Dogníthfr iarom samlaid Dotheged fían
láech each n-aidchi do seilg fairsium 7 nos gonadsom uli. It e seo
ifn anmand na fer dorochratar and. Secht Conaill .uii. nÓengusa
«140 .uii. nÚargusa .uii. Celtri. Ocht Féic. Deich nAilella .x. nDelbaíth
.x. Tasaig. It é insin gníma na sechtmaine sin dosom i nAth
Grencha.
Co/miachtb Medb comarli dús cid dogenad fri Coin Culaind ar ba
aincis mór lei an ro bíth leis día slógaib. Is i comarli arranic áes
■6145 feig forúallach do chor i n-óenfecht dia saicht^iw4 in6 tan ticfad i
n-airis dála di6 accallaimsi. Ar bai aires0 dála dissi ara barach fri
Coin Cul<z/W do denam sída célci fris dia tarraehtain. Foitisi teehta
úadi dia saig7 ar co tiasad na cotnm. 7 bad amlaid tiasad 7 se anarma.
Fodéig ni ragadsi acht si cona bantrocht dia ailseom.
6150 Ludi in techtairi .i. Traigtrén co airm i mboi Cu Culaind 7 adfét
do aitesc Medba. Bágais Cu Chidaind co ndingned samlaid. Ced on
cinnas as áil duitsiu tect i ndáil Medba i mbárach a Cu ChtAaind or
Láeg. kmal iwmiachtd Medb da.no ol Cu Chu\ai?id. At mora glonna
75b Medbi ol in t-ara atágur lám ar cúl aci | Cinnas as dénta duw
«155 samlaid for se. Do chlaideb fót choim ol in t-ara arnachat fagthar i
mbáegul. Ar ni dlig laech a enecland dia mbé i n-écmais a arm.
» .i. bricht [H] b .i. arranic [H] c .i. comdal [H] d .i. ro cuinnig [H]
'-1 in ras. H. 2 an oval-shaped piece of vellum, replacing an excision, has
been inset here, extending to the lower margin ; the n-stroke and the upper portions
of re have faked off. 3 "75-76 a smaller leaf intercalated by H. 4 -thin in ras.,
ti pale ink, abbreviation stroke retraced. 5 in prefixed to beginning of next line.
A cor?-ection from dia saich, cp. dia saig, /. 6148. 6 for dia. 7 read
saigthin.
75b6-76b8] TÁIN BÓ CÚAILNGE 191
Conid cáin midlaig nondlig fón samail sin. Dentar amlaid iarom ol
•Cu ChuXaind. Is and iarom bai in chomdál i nArd Aignech. frisi
rater Fóchaird indiu. Tic iarom Medb isin dáil 7 inlis cethri firu
dec dia sainmuintir fessin do neoch as dech engnowzma bai dib fora 6160
chind. At iat so mtsi'de. Dá Glas Sinna da mac Buccridi. Da Ardáin
dá mac Licce. Da Glas Ogma da mac Cruind. Drucht 7 Delt 7
Dathen. Tea 7 Tascur 7 Tualang. Taur 7 Glese.
Tic iarom Cu ChuXaind ina dáil. Ataregat ind fir dó. Sretais1
cethri goí deac i n-óenfecht fair. Nosditin Cú iarom conná riacht 6165
toind i fóescham fair. Imsoi foithib iarom 7 marbthus iat a cethri
firu deac. Conid iat sin cethri fir deac Fócherda. 7 is iat fir Chrónige
ar isin Chrónig oc Foceird ro bita. Conid de asbert Cu ChuXaind.
.r.2 Fóa mo c^erd láechdachta |
benaim beimend3 ágmara. 7ga
for slóg siabra sorchaidi. 6171
Certaim ág fri ilsluagaib.
im dith erred anglondach.
sceó Medbi 7 Ailella.
altai drochrún derchoblid. 6175
gossa dubrúin banmassa.
cengait celga úargossa.
fri ág erred anglonnach.
congeib dagrun degmessa
oc fir dia ndich dagarliud.66 6180
im anglonna fó. fó .m.
Combad de sin dano rod lil a n-ainm as Focherd dond inud .i. fó
•cérd .i. maith in cherd gascid donecmaic do Choin Cu\aind and sin.
Tánic dano Cu ChuXaind 7 dosnetarraid oc gabáil dúnaid 7 bithus
dá Daigri 7 da Anli 7 cethri Dúngais Imlich dib.4 Gabais dano Medb 6185
for gr<?ssacht Loich andaide. Mór in cutbiud dait for si in fer ro márb
do bráthair do bith oc dithugud ar slóig cen techt do chomrac fris.
ar is derb lind ni déma siriti bras birda na letheti út fri bruth 7 feirg
niad do letetisiu.5 7 dano is o énm«?«mi forcetail conrotacht dan
<hiib. I 6190
Tanic &a?io Lóch i n-agid Con CuXaind do digail a bráthar fair ar 76b
donadbacht dó ba ulcha boí lais Tair dond áth úachtarach or Loch
nipá isind áth escomon sa condricfem áit hi torchair Lo«g. Ó thánic
iarom do saigid ind atha bibsat ind fir na bú tairis. Biaid tart eisc
a .i. maith [H] b .i. oca mbí degbríathar [H]
1 read sretair. - between cols. 3 i subscr. 4 add. above line. 5 second
e corr. from i. 6 dagazVliud (air -compendium) Facs.
192
TAIN BO CUAILNGE
[76b8-77a19
G195 sund indiu or Gabran fili. Is de atá Áth Darteisc 7 Tír Mór Darteisc
o sin forsin phurt sin. O 10 chomraicset iarom ind fir forsind áth 7 o
ro gabsat oc gliaid 7 oc imsesorcain and 7 o ro gab each dib for
truastad a chéli. focheird ind escongon tri ola im cossa Con Cu\aind
co mboí fáen for tarsnu isind áth ina ligu. Danautatb Loch cosin
6200 chlaidiub combu chróderg in t-ath dia fulriud. Olc ón ora for Fergus
a ngnim sin hi fíadnaisi námat. Grossed nech úaib a firu for se fria
muintir in fer nár tháeth i n-ascid. Atraig Bricriu nemthenga mac
Carbatha 7 gabais for grcssacht Con Culaind. Ro scáich do nert ol se
in tan is bratan bee dottrascair in tan dofil Ultu asa ces chucut Dolig
6205 duit gnim n-erred do gabail fort hi fiadnaisi fer nErend 7 laech ansa
77a do dingbail a gasciud fon samail.1] | La sodain atraig 7 benaid in
n-escongain co mebdatár a hasnai indi 7 cowboing in cethri
darsna slúagu sair ar ecin co mbertatár a puple inna n-adarcaib'
lasa torandcless darigénsat in da láth gaile isind áth. Tanau-
6210 tatsom in tsod nWc tire doimairg na bú fair síar. Léicidsom
cloich asa tailm co mebaid a súil ina cind. Téite i rricht
samaisce maíle derge.3 muitti4 ríasna búaib forsna linni 7 na
hathu. Is and asbertsom ni airciuc a n-áthu la linni. Leicid-
seom cloich don tsamaisc mail déirg co memaid a gergara foi.
62i5Cáchain laid la sodain.
M'oenuran dam ar étib
sech nís n-etaim nis léicim
atú ar trathaib uaraib5
m'oenuran ar iltúathaib
G22(i
Aprad nech fri Conchobtfr
cía domiss^/ nibo rom
rucsat meic Mágach a mbu
condarandsat etarru.
Ro bii cosnom im óenchend
acht nad lassa nac/i óencrand
dia mbetis a dó f a tri
lasfaitis a n-athinni
Bee narom nitsat ind fir
ar imad comlaind oenfir
ni rubaim nith n-erred n-án
immar atú m'óenuran.
m'oenuran .d.
a .i. tri curu [H]
1 interpolation ofi
ofH, due to retracing.
h .i. búalis [H] c .i. ni rochim [M ?]
ends. 2 n altered from a. 3 first e and r characteristic
1 first i subscr.
77a20-77bu] TÁIN BÓ CÚAILNGE 193
Is and sin trá dogéni Cú C/^laind frisin Mórrigain a tréde
dorairngert1 di hi Táin Bó Regamna. 7 fichid Loch isind áth
cosin gai bolufa doléic in t-ara dó lasin sruth. Gaibthi dó co
lluid hi timthirecht a chuirp ar ba conganchnes oc comruc fri 6235
fer boi la Lóch. Teilg traigid dam or Lóch. Doléiciseom
Cú Chulaind combo tharis docer. Is de atá Ath Traiged i
Tir Mor.a
Is and sin conhoc\\X. fir fer fairseom a llá sin dia lotar in
cóicfer cucaiseom fón oínme .i. dá Crúaid dá Chalad2 Derothor. 6240
Nos ngeogain Cu Chulaind a óenur is hé sin Cóicsius Focherda
7 Coicer Oengoirt t is cóic lá dec iss ed ro boi Cu Chulaind hi
Focheird conid de atá Cóicnas Focherda isin Tána. Dosmidc
Cu Chulaind a Delga conna cáemnacair anmanna de duniu
na cethir ronucad a ainech secha fadess \\.er Delga 7 muir. 6245
3Slánugud na Mórrigna inso
Ocond aiscis mór sin trá do Coin Culaind danarraid in
Mórrígan i ndelb na sentainne caillige 7 si cáech lose oc blegón
bó triphne íwziachtsom dig furri. Dobertsi blegon sini dó iniam
bid slán doduc ol Cu Chulaind bennacht dé 7 ande fort ol se. 6250
Déi leósom in t-áes cumachta andéi im in t-áes trebtha. íctha
a cendsi iarom combo slán Dob^/r blegon indala sini combo
slán a súil. Dobert blegon in tress sini combo slán | a fergaire. 77b
Combad ed atberadsom in cech ni dib sin bráth bennachtan
fort or se. AtbzW frim trá or in Mórrígan nim biad ic lat 6255
co bráth. Acht rofessin combad tú ol Cu Chulaind nit icfaind
tria bith sir. Combad riamdrong Con Culaind for Tarthesc
ainm in sceóil sea isin Tána.
Is and sin siacht Fergus fora glinne arna bristé fir fer for
Coin Culaind. Is and sin ian?m etha Cu ar galaid óenfer coicer 6260
Cend Coriss i Dúin Chind Coross .i. Delgu Murthemne ind
inbuid se Geogain Cu Chulaind and sin Fota ina roí. ' Bó Mailce
fora áth Salach ina imliuch. Muinne ina dind. Lúar i
lLethb^raib. FerTóithle hi Tóithlib. Hit é a n-anmand na
tiri sin co bráth each bale i torcair each fer dib sin. Geogain 6265
Cu Chulaind da/10 Traig 7 Dornu 7 Dernu. Col 7 Mebul 7
a [add. between cols, by H] bi?/?aid Cu Chulaind a cend de iar sudi
1 air compendium, dorarngert Facs. - asp. om. Facs. 3 in tnarg.
O
194 TÁIN BÓ CÚAILNGE [77b15-78a10
Eraise for Áth Tíre Móir de síu oc Méthiu 7 Cheithiu.
Di9 druíd insin 7 a teóra mná. Iar sin tra foídis Medb cét fer
dia sainmuintir do guin Con Cxúaind. Nos geogainseom uli
6270 iarom for Áth Cheit Chuile. Is and asbert Medb. Is cuillenda
dund ém 'guin ar muintzVe. Is de átá Glaiss Chráu1 7 Cuillend
Cind Duin 7 Ath Ceit Chúle.
2In carpat serda 7 in Breslech mor Maige Muvthemne inso.
Rogabsat trá cethri chóiced Herend dúnad 7 lowngport isin
6275 Breslig Móir i mMaig Murthemne 7 ro láiset a n-ernail búair
7 braite seoco fodess hi Clithar Bó Ulad. Gabais Cu Chulaind
icond fert i lLercaib i comfocus dóib. 7 ataís a ara tenid dó trath
nóna na haidchi sin .i. Loeg mac Ríangabra. Itchonnaircseom
úad grístaitnem na n-arm nglanórda úas chind cethri cóiced
6280 nErend re funiud nell na nóna. Dofánic ferg 7 luinni mór ic
aicsin in tslóig re hilar a bidbad re himad a námat. Ro gab a
da sleig 7 a scíath 7 a claideb. Crothis a scíath 7 cresaígis
a slega 7 bertnaigis a chlaidew.3 7 dobert a srém caurad asa
brágit coro recratár bánánaig 7 boccánaig 7 geniti glinni
6285 7 demna aeóir re úathgráin na gáre dosbertatár ar aird.
Cordas mesc ind Némain forsin tslóg.4 Dollotár i n-armgrith
cethri chóiced5 Érend im rennaib a sleg 7 a n-arm fodessin co
n-erbaltatár .c. láech díb do úathbas 7 cridenes ar lár in dúnaid
7 in longpairt in n-aidchi sin.
6290 Dia mbaí Láeg and con-acca ní in n-óenfer dar fíartharsna
in dunaid fer nErend anairtúaid each ndíriuch ina dochum.
78a Óenfer sund chucund innossa a Chúcán or Láeg. Cinnas | fir
and sin or Cu QhiAaind. Ni handset fer caín mór and dano
berrad lethan laiss folt casbude fair, brat uanide i forcipol
6295 immi. Cassán gelairgit isin brot uassa bruinne. Lene de sról
rig fo dergindliud do dergór i cústul fri gelcnes co glúnib dó.
Dubscíath co calathbuali findruni fair. Sleg cóicrind ina láim.
Foga fogablaigi inna farrad. Ingnad ém reb 7 abairt 7 adabair
dogni acht ni saig nech fair 7 ni saigseom 6for nech feib
6300 nachas6 7faiced nech hé.7 8Is fir8 sin a daltan for se Cia dom
* .i. is col lind [H]
1-1 in ras. M. 2 between cols. 3 ai perforated by an erasure on the verso.
4 dslóg Facs. 5 asp. om. Facs. 6~6 in ras. M. "-" between cols. M. 8"8 in tnarg.
prefixed to following line, M. 9 sic, read Tri.
78a10-38] TÁIN BÓ CÚAILNGE 195
chartib síthcairesa sein dom airchisechtsa dáig ar bith foretatár-
som in t-imned már inam fuilsea m'oenur i n-agid cethri
n-ollchóiced nErend ar Tain Bó Cualngi don chur sa. Ba fir
ém do Choin Chu\amd anni hisin. A nad ránic in t-ócláech
airm i mboí Cú QliuXaind argládais 7 airchississ de. Ferda sin 6305
a Chú Chiáaind ar se. Ni mor side eti'r for Cú QhuXaind.
Dabérsa a-A.no cobair dait ar in t-ócláech. Cía taisiu eter or
Cu QhuXaind. Iss messe do athair a ssidib .i. Lug mac Ethlend.
It tromda da.no na fuli formsa ba héim dam mo ic. Cotailsiu
sin bic a Chu QhuXaind or in t-ócláech do thromthortim 6310
cotulta hicond ferta Lerga co cend teóra láa 7 teóra n-aidchi
7 fífatsa forsna slógaib in n-airet sin. Canaid a chéle ferdord
dó contuli friss con-accae nách crecht and ropo glan. Is and
asbert Lug.
.r. Eli Loga inso sis1 6315
Atrai a meic mórUlad
fót sláncréchtaib curetha
fri náimtiu fer melldarath
móradaig todonathar
dia ferragaib sligethar 6320
slúaig immenard nerethar
fortacht a síd sóerfudut
issin mruig ar conathaib
cot anmui'7/z4 arfucherthar
fóchiallathar óengillae 6325
arclith ar búaíb báifedae
slig delb silsa riut.
[3Ni fil leó do nertsaegul
fer do baraind bruthaigte
co niurt for do lochtnamtib 6330
cingith carpat comglinni
is iar sin atrai.
atrai .a .m.2]
Teora3 la 7 teora n-aidchi bai Cu Chulaind ina chotlod.
Bá dethbzV són ém ce ro bai do met in chotulta boi do met 6335
na hascisi. On lúan iar samain sainrud cosin cétain iar n-imolg
1 in marg. 2-3 in ras. H and retraced. 3 retraced, but M. 4 anmul [n- stroke) Facs.
02
196 TÁIN BÓ CÚAILNGE [78a38-78bM
niro chotail Cu ChuXaind frisin ré sin acht mad man\ chotlad
fithisin mbic fria gai iar medón midlaí 7 a chend fora dorj/zjd1
7 a dor^zjd1 ima gai 7 a gai fora glún acht ic slaidi 7 ic slechtad
6340 7 ic airlech 7 ic esorcain cethri n-ollchóiced nÉrend frisin re sin.
Is and sin focherd in láech side lossa 7 !ubi ici 7 slánsen
78b i cnedaib 7 i créchtaib i n-aladaib 7 i n-ilgonaib | Con CuXaind
co temó Cú ChuXaind ina chotlud cen ráthugud dó etz'r.
Is í sein trá amser i llotár in macrad atúaid o Emain Macha
6345 tri .111. mac rig do UXtaib im Follamain mac Conchobair
7 dosberat teóra catha dona slúagaib co torchratar a tri comlin
leó 7 torcratár in macrad dano acht Fallamain mac Conchobair.
Bágais Fallamain ná ragad ar cúlu co hEmain co bruinni
mbratha 7 betha co mberad cend AXXelXa leiss cosin mind óir
6350 boí úaso. Nirbo réid remiseom aní sin. Uair dofairthetár da
mac Bethe meic Báin da mac mumne2 7 aite do Ailz'/l 7
rod gonsat co torchair leó. Conid Aided na macraide XJXad
insin 7 Fallawaa mez'c Conchobaz>.
Cu ChulazW im bai ina súantairthim cotulta co cend teóra
6355 láa 7 teóra n-aidchi hicond ferta i lLergaib. Atracht CuChulaz'nd
iar sin asa chotlud 7 dobert láim dara agid 7 dorigni rothmúal
corcra o mulluch co talmain 7 ba nert leiss a menma 7 tíasad í
n-óenach. i i tochim \ bandáil t i cormthech \ i pn'moenach do
primóenaigib Ftend. Cia fot atúsa isin chotlud sa innossi a
63G0 óclaich ar Cu ChuXaind. Tri lá 7 tri aidchi for in t-ócláech.
Ron mairgsea deszV/e or Cu ChuXaind. Cid de on or in t-ócláech.
Na slóig cen opairt frisin ré sin ar Cu Chulaind. Ni filetsom on
om etz'r or in t-ócláech. Ceist cia arránic ar Cu ChuXaind.
Lotar in macrad antúaid o Emain Macha tri .111. mac im
6365 YoWomain mac ConcobazV do maccaib rig XJXad 7 dob^r/sat
teóra catha dona sluagaib ri hed na tri lá 7 na tri n-aidchi
hi taisiu it chotlud innossa 7 torcratár a tri comlin leó 7
torchratár in macrad acht Follomain mac ConcobazV. Bágais
YoWomaiu co mb^ad cend KxleWa 7 nirbo reid dósom ón ar
6370 ro marbad. Apraind ná bása for mo nirt deszV/e. Uair dia
mbeindse for mo nirt ni tóethsitís in macrad feb dorocratár 7 ni
tóethsad Follomain mac Concobair. Cossain archena a Chúcán
ni haisc dot inchaib 7 ni táir dot gasciud. Airisiu sein innocht
dun a óclaíg or Cu ChuXaind ar co ndiglom malle in macraid
1 n-stroke om. • read mumme.
78b34-79a33] TAIN BO CUAILNGE 197
forsna sluagaib. Nad anéb om ale for in t-oclaech uair cid mór6375
do chomramaib gaili 7 gascid dogné nech hit arrad so ni fair
bias a nós nác/i a allud nach a irdarcus acht is fortso is aire sin
nad aniubsa acht imbz'rseo féin do gnim gascid t'oenur forsna
sluagu úair ni léo atá commus t'anma don chur sa.
7 In carpat serda a mmo phopa Laig ar Cu CJiu\aind in 6380
coemnacar a innell 7 mnatá1 a threlom má cotnici a innell 7 má
dotá a threlom no n-ii«nill.2 7 mani fil a trelom nacha n-innill
eti'r.
Is and so atracht in t-ara 7 ro gab a fianerred aradnachta
immi. Bá dond fianerred aradnachta | sin ro gabastársom immi 79a
a inar bláith bíannaide is é étrom aerda3 is é súata srebnaide is é 6386
úagthe osslethar conna gebethar ar lúamairecht lám do anech-
tair. Ro gabastarsom forbrat faind taris anechtair dorigni
Simón drui do Dair do rig Roman conda darat Dair do
Chonchobor conda darat Conchob^r do Coin Culaz'nd conda- 6390
rairbert Cu Chulaind dia araid. Ro gabastar in t-ara cétna sin
ddiiio a chathbarr círach clárach cethrochair co n-ilur each datha
7 each delba dara midguallib sechtair bá somassi dosom sin 7
nirbo thórtromad. Taraill a lám leiss in gipni ndergbudi mar
bad land dergóir do brondór brúthi dar or n-inneóni4 fri étan dó 6395
indchomartha a aradnachta sech a thigerna. Ro gabastár idata
aurslaicthi a ech 7 a del intlassi ina desra. Ro gabastár éssi
astuda a ech ina thuasri .i. aradna a ech. ina láim in chli re
imchommus5 a aradnachta. Is and so fochéird a lúrecha iarnaidi
intlassi immó echaib co ngebethar doib o thul co aurdornd do 6400
gainib 7 bírínib 7 sleginib 7 bircrwadib corbo birfocus each
fonnod isin charpat sin corbo chonair letartha each n-ulind 7
each n-ind 7 each n-aird 7 each n-aircind don charput sin. Is
and sin focheird bricht comga dara echraid 7 dara chomalta
connárbo léir do neoch isin dúnud 7 corbo léir dóibseom each 6405
issin dúnud. Bá deithbz'r ém cé focherdedsom inni sin dáig ár
bith bátár teóra búada aradnachta fori« n-araid in lá sin .i. léim
dar boilg 7 foscul ndírich 7 imorchor ndelind.
Is and so ro gab in caur 7 in cathmilid 7 in t-indell chró
bodba fer talman Cu Chulaind mac Sualiaz'm ro gab a chather- 6410
red catha 7 comraic 7 comlaind. Bá don catherred catha sin 7
chomraic 7 chomlaind. Ro gabsom immi .uii. cneslesti6 fichet
1 sic, for indot tá. % sic. 3 in ras., membrane perforated . 4 inneóin Facs.
5 asp. om. Facs. 6 sic, for cneslénti.
198 TÁIN BÓ CÚAILNGE [79a33-79b29
cíartha clártha comdlúta bítís bá thétaib 7 rothaib 7 refedaib hi
cústul fri gelcnes dó. arnacha ndecrad a chond nach a chiall o
64i"doficed a lúth lathair. Ro gabastár a chathcriss curad taris
anechtair do chotutlethar crúaid choirtchide do formna .uii.
ndamseched ndartada co ngabad dó othana a thaíb co tiug a
ochsaille ro bíth immi ic díchur gai 7 rend 7 err 7 sleg 7 saiget.
Dáig is cumma focherditís de 7 mar bad do chloich i charraic I
6420 congna ro chíulaitís. Is and sin ro gabastár a úathroic srebnaide
sroill cona cimais do banór bricc fria fri móethichtz/r a medóin.
79b Ro gajbastár a dondúathróic ndondlethair ndegsúata do formna
cethri ndamseched ndartada cona chathchris do cholomnaib
ferb fua dara fúathróic srebnaide sroill sechtair. Is and so
6425 ro. gabastar in rignia a chatharm catha 7 comraic 7 comlaind.
Ba don chatharm chatha sin iarom.1 ro gabastar a ocht claid-
bini ima arm dét íidrechsolus. Ro gabastar a ocht slegini ima
sleig cóicrinda Ro gabastar a2 ocht ngothnatha má goth néit.
Ro gabastar a ocht cletini ma deil diss. Ro gabastar a ocht
6430 scíathu diss imma chromscíath ndubderg ina téged tore taiselb-
tha ina tul tárla cona bil áithgéir ailtnidi imgéir ina hurtimchull
co tescfad finna i n-aigid srotha ar athi 7 ailtnidecht 7 imgeri
inbaid fogníth ind3 oclaig fáeborchless di is cumma imthescad
dá sciath 7 dá sleg 7 dá chlaideb. Is and so ro gab a chirchath-
6435 barr catha 7 comraic 7 comlaind ima chend asa ngaired gair
chét n-oclách do sírégem cecha cúli 7 cecha cerna de. daig is
cumma congairtis de bánánaig 7 boccánaig 7 geniti glinne 7
demna aeóir ríam 7 úaso 7 ina imtimchiull each ed no téged re
testin fola na mmiled 7 na n-ana«glond4 sechtair. Ro chress a
6440 celtar comga taris don tlachtdillat Tire Tair[«]gire5 dobretha o
aiti druidechta.
Is and so cétríastartha im6 'hoinCulain d 'co nderna úathbásách
n-ilrechtach n-ingantach n-anaichnid de. Crithnaigsetachan'ni
imbi imar crand re sruth i imar bocsimin fri sruth each mball
6445 7 each n-alt 7 each n-ind 7 each n-áge de o mulluch co talmain.
Ro lae saebglés diberge dá churp i mmedón a chrocind.
Táncatár a t^aigthe 7 a lúirgne6 7 a glune co mbatár da éis.
a 7 a saigetbolg add. in marg. H
1 in ras. and slightly out of line; uncertain if by H. • a corr. from o.
3 ind MS., -with functum delens over n. 4 dittography, read n-anglond. s n-stroke
om. 6 i subscript.
79b29-80a29J TÁIN BÓ CÚAILNGE 199
Táncatár a sála 7 a orcni 7 a escata co mbátár ríam remi.
Tancatár tulfethi a orcan co mbátár for tul a lurgan combá
métithir muldor[«]d4 míled cech mecon dérmár díbide. Srengtha 6450
tollfethe a mullaich co mbátár for coich a muineóil combá
métithir cend rru'z'c mis each mulchnoc dímór dírim direcra
dímesraigthe díbide. And sin dorigni cúach cera da gnúis
7 da agid fair. Imsloc indara súil dó ina chend iss ed mod
dánas tairs^a? fiadchorr tagraim do lár a grúade a hiathor1 a 6455
clocaind. Sesceing a setig co mboí fora grúad sectair.
Riastartha a bél co úrtrachta. Srengais in n-ól don fi'dba
chnáma comtar écnaig a ginchroes. Táncatár a scoim 7 a
tromma co mbátár ar etelaig ina bél 7 ina brágit. Benais
béim n-ulgaib leóman don charput uachtarach fora (orcli comba 6460
métithir moltchracand cec/i slamsrúam thened doniged | ina 80a
bél asa brágit. Roclos bloscbéimnech a chride re chliab imar
glimnaig n-árchon hi fotha i mar leomain ic techta fó
mathgamnaib. Atchessa na ktne2 bodba 7 na cithnella neme
7 na haible tened trichemrúaid i nnellaib 7 i n-aéraib uasa6465
chind re fiuchud na ferge fírgarge hitrácht úasto. Ra chasnig
a folt imma cend imar craíbred iidergscíach3 i mbmiaid atálta.
Ce ro crateá rígaball fó rigthorad immi iss edmod da risad ubull
dib dochom talman taris acht ro sesed ubull for each óenfinna
and re frithchassad na ferge atracht da fult úaso. Atracht in 6470
lúan láith asa étun comba sithethir remithir airnem n-óclaích
corbo chomfota frisin sróin coro dechrastár oc imbz'rt na sciath
oc brogad ind arad oc taibleth na slóg. Ardithir im remithir
talcithir tresithir sithidir seólcrand prímlui[^]gi4 móri in buinne
díriuch dondfala atracht a firchlethe a chendmullaig hi certairdi 6475
co nderna dubchiaich ndruidechta de anW chiaig do rigbrudin
in tan tic rí dia tincur hi fescur lathe gemreta.
Iar sin riastrad sin riastarda im Choin Qu\aind is and sin
doreblaing ind err gascid ina chathcarpat serda co n-erraib
iarnaidib cona faebraib tanaidib5 cona baccánaib 7 cona bircrwa- 6480
dib cona thairbirib niath cona nglés aursolcdi cona thair[?z]gib4
gaithe bitis ar fertsib 7 iallaib 7 fithisib 7 folomnaib don
charpat sin. Is amlaid boi in carpat sin cona chreit chróestana
chróestirim chlesaird clangdírig caurata ara taillfitis .uiii. n-airm
1 sic, for hiarthor. 2 = coinnli, St. 3 iiderg add. end of line between columns,
sciach in ras., M. 4 n-stroke am. b tanaid Facs.
200 TAIN BO CUAILNGE [80a29-80b29
6485 n-indflatha co lúas faindle i gaíthe i chliabaig dar roe maige.
Ro suidiged in carpat sin for dá n-echaib diana dremna
dasachtacha cendbeca cruindbeca corrbeca1 biruich bascind
bruinnedérg sesta suachinte sogabalta sodaín fo grinnib áillib
2a fen.2 Indara hech dibside ocus se lugaid Iúathlemnech
6490 tresmar túagmar traigmar fótmar fochorsid. In t-ech aile ocus
sé casmongach cascháel coseng seredchoel airgdecli.
Is and so focheird torandchless cét 7 torondcless da .c. 7
torandcJiless tri .c. 7 torandchless cethri .c. 7 tarrasair aice for
tor a.ndc/i less .u. cét. úair nírbo furáil leiss in comlín sin do
6495 thotim leiss ina chétchw///scli 7 ina chétchomling Ccitha for
cethri chóiced Here?/d 7 dotháet ass fón cumma sin d'insaigid
a námat 7 drobretha3 a charpat morthimchull cethri n-ollchóiced
80b nErfflí/ ammaig anechtair 7 dosbert| fobairt bidbad fó bidbadaib
foraib. 7 dobreth seól trom fora charpat. 7 dollotar rotha4
6500 íarnaidi in carp<7z/ hi ta\main corbo leór do dún 7 do daingen
feib dollotár rotha íarnaide in charpait hi taXmain uair is
cumma atrachtatár cluid 7 cairthe 7 carrce 7 táthleca 7
murgrían in taiman aird i n-aird frisna rothaib iarndaidib súas
sell sechtair. Is aire focheird in circul modba morthimchull
6505 cethri n-ollchóiced nErend ammaig anechtair arná teichtis úad
7 ná scailtís immi coros tdixrsed fri tendta fri tarrachtain na
macraide forro. 7 dotháet isin cath innond ar medón 7 failgis
falbaigi mora do chollaib a bidbad morthimcoll in tslóig
ammaig anechtair fo thri 7 dobert fobairt bidbad fo bidbadaib
6510 forro co torchratár bond fri bond 7 méde fri méde basí tiget
ind áirbaig. Dosrimcheli aridisi fa thri in cruth sin co farcaib
cossair sessir impu fa morthimchull .i. bond trir fri méde trír fó
chúaird timchill immón dúnad. Conid Sesrech Breslige a ainm
issin Táin. 7 iss ed tres ndíríme na Tána .i. Sesrech Breslige 7
6515 Imslige Glennawmach5 7 in cath for Gárig 7 Irgárig. acht ba
cumma cú 7 ech 7 dune and Iss ed atberat araili ro fich Lug
mac Eithlend la Coin Culaind Sesrig m Breslige. Nicon fes irri
a árim 7 ni cumangar a rim cía lin dorochair and do daescor-
slúag. acht ro rímthé a tigernai namma. It e seo6 a[«]mand7 side
6520 inna rurech 7 inna taísech .i. .r.8 Dá Chrúaid da Chalad da
1 . . ca corrbeca in ras. M. 2"2 in ras. M, old accent left over 1. 3 read
dobretha. 4 membrane perforated at a by erasure on verso. b sic, for Glennamnach.
6 supply a n-. 1 TL-stroke om. 8 between cols., and the names are in three cols.
80b30-81a23] TÁIN BÓ CÚAILNGE 201
Chír dá Chíar da Ecell tri Cruim tri Caurith tri Combirgi cetn
Feochair cetri Furachair cetri Caiss. cetri Fotai .u. Caurith .u.
Cermain .u. Cobthaig .ui. Saxain .ui. Dáich .ui. Dári .uii.
Rocháid .uii. Ronáin .uii. Rurthig .uiii. Roclaid ocht Rochtaid
ocht Rindaich ocht Corpri ocht Mulaich. .ix. nDaigith .ix. 6525
nDári. .ix. nDámaig .x. Féic .x. Fiacaich .x. Fedelmid.
Deich ríg ar secht fictib ríg robí Cu Qhulaind i mBresslig
Móir Maigi Murthemni. Dírime im olchena di chonaib 7 echaib
7 mnáib 7 maccaib 7 mindaínib 7 drabarslog. ar nír érno in tres
fer do feraib Herend cen chnáim lessi i lethcind \ lethsúil do 6530
brisiud i cen bithanim tria bithu betha. lj dotháet úadib iar sin
iar tabairt in tressa sin forro. cen fuligud cen fordercad fair3
fein i fora gillu I for ech dia echaib1 |
3Túarascbail delba Con Culaind so., 81a
Dotháet Cu Chulaznd1 arna barach do taidbriud in tslóig 7 do 6535
thaisbenad a chrotha álgin alaind do mnaib 7 bantrochtaib 7
andrib 7 ingenaib 7 filedaib 7 áes dána úair nír míad na mass
leiss ind úaburdelb druídechta tárfás dóib fair ind adaig sin
reme is aire sin tánic do thaselbad a chrotha algin alaind in lá
sin. Alaind ém in mac thánic and sin do taselbad4 a chrotha 6540
dona slúagaib .i. Cu Chulaznd mac Soaldaim. Faircsi tri folt
fair dond fri toind cind. Cródérg ar medón mind orbude arda-
tugethar. Cain cocarsi ind fuilt sin co curewd téora irnsrotha im
claiss a chúlaid comba samalta 7 orsnáth each finna fathmain-
nech forscaílte fororda dígrais dualfota derscaigtech dathálaind 6545
dara formna siar sell sechtair Cet cai'rches corcorglan do dergór
orlasrach imma brágit. Cét snáthéicne don charmocol cum-
mascda hi timthacht fn'a chend. Cethri tibri cechtar a da grúad
.i. tibre buide 7 tibre úane 7 tibre gorm 7 tibre corcra .Uii.
ngemma do ruthin ruisc cechtar a dá rigrosc .uii. meóir cechtar 6550
a dá choss .uii. meóir cechtar a dá lám co ngabáil ingni sebaic
co forgabáil ingne griúin ar each n-ai fo leith 5diib sin.5
Gabaidseom az.no a dillat n-óenaig n-imbi in laa sin. Bai da
étgud immi .i. fúan caín6 cóir corcorglan corthorach cóicdíabuil.
Delg find findárgit arna ecor d'ór intlassi úasa bánbruinni gel 6555
imar bad locrand lánsolusta nad chumgaitís j suili doíni déicsin
1-1 in ras. M, and re-traced ; om. Y. 2 trace of old accent over fair. 3 in marg.
4 first a altered from o. 5~5 in ras. M. 6 a altered from o. 7 asp. om. Facs.
202 TÁIN BÓ CÚAILNGE [81aM-81b9
ar gleoraidecht 7 glainidecht. Clíabinar sróil sirecda9 ré chnes
co ngebethar dó co barrúachtar a dondfúathroci donddergi míleta
do srol ríg. Dondscíath dondderg dondchorcra co cóicroth óir
6560 co mbil finddruini fair. Claideb órduirfwjd1 intlasi co torceltaib
óir dérg i n-ardgabáil gaili fora chris. Gai fota fáeborglas re
faga féig fobartach co semmanaib óir orlasrach inna farrad issin
charpat .ix. cind isindala láim dó .x. cind isind láim aile.
Ros ecroth úad frisna slúagaib. Conid comram aidchi do
6565 Choin Qhulaind sin. Is and sin frisócbat mná Connacht forsna
buidne 7 fordringtís mná firu do descin crotha Con Ctdaivd.
Follaig im Medb a hainech 7 ní lámair taidbsin a gnusi acht
boí fo damdabaig scíath ar omon Con QuXaind. Conid de sin
asbert Dubthach Dóel Ulad.
6570 .r.* Masu hé in riastartha
bíait collai duíne [de |
81b Beite3] éigme im lissu.
biait fuind fri airisiu.
Biait corthi i llechtaib
6575 bid formach do rígmartaib
Ni maith no fichid in cath
i lleirg frisin n-oennenach
Adchíu in cruth immondnaig
ocht cind inna chuillsennaib
6580 *Adchíu fodb leiss i mbrétaib
.x. cind ina rosétaib
Adchíu dofócrat far mná
a ngnúis tarsna ergala
4Adchíu5 6far rígna in móir6
6585 ni toccair dond imforráin.
'Diambad me bad chomarlid
bíad8 slóg imme di each leith
Conid and rochan Fergus inso co n-ebairt.
1 n-stroke om. • in marg. 3 in ras. H. 4 large cap. in ras. ; small a
discernible underneath. 5 adchiu altered from atchiu ; 6-e in ras. M. 7 small d
discernible under capital. 8 a subscr. 9 scribe om. upper portion of t.\ i Facs.
81b10-27] TÁIN BÓ CUAILNGE 203
.r.1 Ber ass Dubthach nDóeltengaid
iar cúl in tslóig na srengaid 659»
nicon dergeni nach maith
o geogain in n-ingenraith
Ferais écht 2ndochla ndobail2
guin Fiachaig3 mez'c Conchobair
nípau chaíniu rocloth dó 6595'
guin Corpri mez'c Fedelmtheó
Rígi nUlad ni chosnai
m«c Lugdach mez'c Casrubai
iss^ dogní fri doini
a nad rubad cosaidi 6600-
Bid olc la longais nUlad
guin a mft'c nad lánulach
costud \J\ad ma dobi
adsuifet in n-imirgi
sirfid in noindin hi fot 660»
do \3\taib co wderasot.
Biait4 techta seel mara
biait rignai dermara
biait créchtai fuidb bechtai
biait buidne airlechtai 6610-
Biait collai fó chossaib
biait brain for branfossaib
beti fáenscéith hi lergaib
bi5 cumtach do dibergaib.
Roínfid6 fuil féne fo don 661»
la slúag inna ndunechon
regaid ind longas hi fat
do Ultaib díanda risat
ni geib coistecht arubthá
ber ass Dubtach nDoeltenga. ber .a. 6620
Sréid Fergus Dubthach úad iar sin co n-arrasair di sruib fri
budin anall. Co cloth ni Ailz'/l co n-ebairt.
1 between cols. 2~2 in ras. M. 3 . . aig in ras., . . ach Y, LL. 4 large
capital in ras. 5 sic, for bid. 6 oinfid in ras. M.
204 TAIN BO CUAILNGE [81b29-82a16
.r.1 Na fer báig a Fergus ar buaib seed mnáib U\ad aithgén
ara mbernaib beit mairt ili sund slig ceni silsit^r acht i
6625 n-óenferaib ardeslig isind áth each denlathiu. Co cloth ni
Medb.
.r.1 Comérig a Ailind co fiannaib fotrind ar duth2 buaib
sceó genat mc melchib athaibi ngrenchaib móraib i llinibdubaib
forbrisfet comlund scéo Fergus dánae co loingis Ulad biaith and
6630 iartach i ndiaid in chatha memais caumu3 co filib8 Féne.
aBanairle4 báetha nacha auchide. nacha co cloth ni Fergus
cluinte co teintib bláthaib sceó cholet muint^r seed chenel olca
anapthai rosri a chialla consuidet na tádet. Co cloth Gabrán
file.
6635 .r.1 Na briguid briathra seed laidib5 rignaib for bronnaib di
thuathaib déni dia messaib blassaib. dia fáebra fichi cessóe cía
bera na sui forellig na tulle miscais.
82ab Na femdit far | céle taít ara chend isin n-áth or Fergus.
Auchaide Ailz'/I or Medb. co cloth ni Aih'/l.
6640 .r.6 P"ergus rofitir morthúathaib for far muintíV méilaith ni
imthecht ar far mbiiaib acht cia far slig slattaib i mbúaib
dithoing ceóbera. di far mór di belgib brassaib 7Co cloth ni
Fergus."1
.r.6 Na fer a Medb mórscoith dit loingis buirr bráthu iar
6645 mbliadain seed cháthig mná massa iartaige nád imdat dit
morchothaib dia thuathaib tisccet.
°Imroll Belaig Eóin inso
Fíacha Fíaldána Dimraith dolluid do acaWaim meic sethar a
máthar .i. Mane Andóe a ainm. Dolluid Docha mac Mágach
«650 1a Mane nAndóe. Dolluid Dubthach Dóel Ulad la Fiachaich
Fialdána Dimraith. Docorastár Dócha gai for Fiachaig co lluid
i nDubthach. Focheird da//<? Dubthach gai for Mane co lluid i
nDócha. Di fieir im máthair Dubthaig 7 Doche. Is de atá
Imrull Belaig Eúin.
a Fergus dixit add. between cols. H. b along the upper margin are two lines
by a later hand, not H, almost wholly illegible owing to stain : G ( ) os mag ass
combatar oc dr ( ) tess Toscarjand sin 7 tintad uadib la sodain ( )
1 between cols. - dath Facs. 3 a subset: 4 ai in ras. 5 i subscr . faint .
tnarg. "~7 between cols. 8 sic. for filedaib.
82a17-82b5] TÁIN BÓ CÚAILNGE
205
i is de atá Imroll Belaig Eúin .i. tiagait na sloig do Beluch 6655
Eúin anait a ndí dirim suidiu. Tic Diarmait mac Conchobair
di \J\laib antúaid. Eirged marcach úaib or Diarmait co ti
Mane dom accallaim dis 7 ragatsa dis ara cend. Condrecat
iarow. Todeochadsa or Diarmait o Chonchob^r co n-erbora fri
Medb 7 Ailz'// co relcet na bae ass 7 slán1 uile a ndorónad and 7 6660
tabár in tarb aniar cosin tarb ille co comairset uair ro báge
Medb. Ragatsa or Máne co n-apror fríu. RatiszV/e da//<? fri
Meidb 7 Ail///. Ni hetar for Medb." Ani siu or Mane. Dénam
cóemchlód dá gaisced di or ])ia.rmait.2 Massu ferr latt. Maith
lim or Mane focherd cechtar de gai for araile conid apthatar a 6665
ndis. 7 conid Imroll Beltf/o- Eóin ainm na maigni sin. Maitti
a ndírím fó araill. Dofuittet tri fichit dib di cechtar dá lina. Is
de atá Ard in Dirma.
Aided Tamuin druith inso.
Foruirmiset muinter AWella a mind rig for Tamun drúth ni 6670
lamair Ail/71 a beith fair fessin. Srédis Cu ChuXnind cloich fair
oc Ath Tamuin co wmebaid4 a cend de. Is de atá Áth Tamuin
7 Tuga \m Thamun.
Aided5 Oengussa mac Óenláma.
Dointaí iaro/n Oengus mezc Oenláma Caíme óclach dána di 6675
Ultaid. in slog n-ule oc Modaib Loga. Is inund on da?io 7
Lugmod co tici Ath da Ferta nís léic secha 7 dosmbidc co
llecaib 7 asberat ind eólaíg i///neblaida6 riam remain co tiastam7
fo chlaideb oc Emain Macha acht bid ar gaXaib óenfer conristá
friss. Brisit fir fer fair \axom 7 ra mbeótar i n-ecomlond. | 6680
8Comrac ¥evg-/isa fri Coin Cn\aiud 82b
Táet nech uaib ar mo chendsa ar Cu Chulamd oc Ath da
Ferta. Nipa messe nípá mé ol each assa magin ni dlegar
cimbid dom cheniul cia no dligthe 9nipad me9 dobertais tara
chend im cimbidecht. 6685
Is and gessa do Fergus m<7c Roich techt 9ara cendsom.9
a .i. ro fost [M] ; ro fós Facs., bict accent belongs to riam
1 in ras. 2 sic. omit stop. 3 in marg. 4 co mebaid Facs. 5 Oeided Facs.
s read immusneblaid Y. ' sic. s between cols. 9"9 end of line, more like H
than M, also side dano dul /. 668j, perhaps due to retracing}
206 TÁIN BÓ CÚAILNGE [82b5"44
Opaidsz'tffe da//<? dul ar cend a daltai .i. Con CuXaind. Dobreth
fin do 7 ro mesca9 co trén 7 roguded im dula isin comrac. Téit
ass iar<?/// ó robás oca etargude co tromda. Asbert GuChuXaind
6690 ian?m is com glinni dothéig ar mo chendsa a popa Fergus ol se
cen claid^1 inna intiuch. Ar gatsai Ail/// ass ut praedz'xz'mus.2
Is cumma limsa et/r or Fergus cia no beth claideb and ní
imbertha fortsu. Teilg traigid dam a Cu Chit laind or Fergus.
Teilgfeso cXano damsa arisi ar Cu ChuXaind. samlaid ecin or
6695 Fergus Is and sin dolléci Cu Chttlaind traigid for culu re
Fergus co rrici Grellig nDoluid ara telced Fergus dósom traigid
i lló in catha. Tairbling Cu Citulai?id iarom hi nGreXXai'g DoXXm'd.
ara chend dait a Fergus or each. Aicc ol Fergus ni ord erossa
is robeóda intí fil and conom thí de chind chúarda ni reg.
6700 Tiagait secha iarom Co ngabsat dunad hi Crich Ross.
Raclunethar són da?/í> Ferchú loingsech bui for longais re
nAil///. Dotháetside ar cend Con CuXaind. Tri fir déac da.no
bahé a lín. Gontai 3Cú ChuXahid3 oc Cingit Fercon. atát a tri
Hie déac and.
,6705 [4Comrac Alaind]
Foídís Medb [6AIand Muresci mac Dairi do Domnandchaib do
comrac fri Co/« CuXaind derbrathair side 7 Daman athair FirDiad. Ba
fer borb brogda iarom im longud 7 im ligi in Aland. Fer dothengtach
dobeóil ama/ Dubthach Dóel Ulad.° Ba fer taile trebur co sonairte
<6710 ballraid. anw/ Munremwr mac Errcind. Trénfer tnútach am«/
Triscod trénfer tigi Concobair. Ragatsa 7 mé anarma 7 conmel eter
mo lamaib hé ar ni miad 1 mas lem arm d'imbz'rt for siriti n-amulach
amne. Luid iarom do saigid Con CuXaind. Is and bolside 7 a ara
forsin maig oc frecomet in tsluaig. Oenfer encund sund or Láeg fri
'6715 Coin CuUind. Cinnas fir ol Cu ChuXaind. Fer dubdond taile tarbda
7 se anarma. Léic sechot ol Cu Chulaind. Tic cucu la sodain.
Do cur chomlaind frit dodeochadsa ol Aland. Gabait iarorn for
imtrascrad fri ré cian 7 trascraid Coin CuXaind fo thri Aland. Conid
greis in t-ara. Diambad curadmir do chosnam i nEmain duit for se
<6720 ropadatren7 for ocaib P2mna. Tic a ferg niad 7 atraig a bruth miled
cor trascair Aland fón corthi coro scor i zwmiwagib.8 Conid de atá
Mag Mandachta .i. Aland échta .i. écht Alaind and.]10
1 i om. Facs. 3 ftc^ Facs., c caitdata. 3-3 in ras. and out of alignment,
but by M ; Fergus Y. 4 bet-ween cols, in ras. H. 5 from this point to end of
col. in ras. by H. 6 Utad MS. 'for ropadat trén. 8 I mi Facs. ; end of
line, with erasure of one or more letters ; reading obscure ; mi, if correct, apparently
■an alteration in ras. 9 sic. 10 breaks off, lacuna in MS.
[ 207 ]
83a1-33] [TOGAIL BRUIDNE DA DERGA]
xairiut. Naté em ol sesseom ní haurchur sáegail damsa in 83a
breth ronucus. Ni crochfait6'r ind fir acht eirget senóri leósom
co rrálat a ndíbeirg for firu Alpan. 6725
Dogniat ani sin. Tiagait ass forsin farrci co comarnectár
fri mac rig Bretan .i. Ingcél Caech hua Conmaic. tri .1. fer
cona senorib léo co comarnectar forsind fargge. Dogniat
cairdes 7 tiagait la Ingcel co rrólsat a ndibeirg lais. Is í orcain
tuc á aínfén dósom. Con[z'd']2 si adaig and sin ro curthea a 6730
mathair 7 a athair 7 a3 ui.4 nderbráthir do thig rig a thúate.
Orta uli la Ingcél i n-óenaidchi. Dollotar5 trá forsin farci anall
hi tir nEtend do chuingid oirgne fón orgain rodligestár Ingcél
díb.
Lánsíd i nEr ind hi fiaith Conaire acht boí imnesse catha et?r6735
da Corpr^ hi Túathmumain. Dá chomalta dosom íat. Ni boí
a córugud co ris^ Conaire. Geiss dosom techt día n-et^rgleód
riasíu dorostais chuci. Téit iartrn ciarbo geiss dó 7 dogéni síd
n-etarro. Anais .u. aidche la cechtar de. Geis dosom da.no
ani sin. Iar ngleod ind áugrai. ro boíseom oc saigid do 6740
Themraig. Is ed gabsait do T&mraig sech Usnech Midi co
n-accatár iar sain a n-indred anair 7 aniar 7 anes 7 atúaíd. 7
con-accatár na buidne 7 na slúagu 7 ropo nem tened tír úa
Néill imbi. Cid ani seo ol Conaire. ni handset ol a muinter ni
duachnid son is i in chain ro mebaid and in tan ro gabad for 6745
loscod in tire. Ceisi cid gébmani ol Conaire. Saerthúaid for a
muinter. Iss ed ro gabsat \axovi deisiul Temra 7 tuaithbiul
Breg 7 tosessa lais clóenmíla Cernai. Ni accai corro scáig a
tofond. Is iat dodróni in smúitcheó ndruidechta sin din bith
siabrai 6fo bithin ar ro corpait géssi Conaz're* 6750
Immusrala7 trá in t-ómon mór sin do Chonaire connach rabi
dóib conar dochoistis acht for sligi Midlúachra 7 for sligi
1 acephalous, owing to lacuna in MS., the equivalent of a leaf wanting here.
2 contraction stroke om. 3 a om. Facs. 4 read uii. 5 Dolotar Facs.
6-6 partly in ras. M, . . pait add. at end of line, géssi Con. above line. 7 Immusra . .
add. in marg. before next line, a subscr.
208 [TOGAIL BRUIDNE DÁ DERGA] [83a32-83b25
Cualand. Is ed ro gabsat iar^m la hairer n^rend antúaid. Is
and asbert Conaire for sli^z Cualand cid ragma innocht ol se.
6755 Dommáir ada1 Conaire for Mac Cecht mac Snaide Teichid
cathmilid Conaire m<?zc Etersceo'ú. Bátar m£;zciu fir Herend oc
do chosnomso each n-aidche indás bith deitsiu for merogod tige
oiged.
Totháet meis fó amsera for Conaire. Boi cara damsa isin
6760tirse for Conaire. acht rofesmais conair dia thig. Cia ainm side
for Mac Cecht. Da Derga di Lagnib ol Conaire. Ránic
cucumsa em ol Conaire do chuingid aisceda 7 ni thuidchid co
n-éru. Rá n-írusa im chét mbó bóthána. Ra n-írusa im cét
83b muca | muccglassa. Ra w-írusa im chét mbrat cimgás clithetach.
6765 Ra n-zrusa im chét ngaisced ngormdatha ngubae. Ra xx-írusa
im deich ndeilci derca diorda. Ra w-írusa im .x. ndabcha déolcha
deich donnae. Ra n-írusa im .x. mogu. Ra n-írusa im .x. meile
Ra n-irusa im thrí .ix. con n-éngel inna slabradaib airgdidib.2
Ra w-írusa im .c. n-ech mbúada hi sedg/^gaib oss n-ewg. Ní ara
6770 maithem dó icia x\sed beos/ Doberad a n-aill. is ingnad mád
brónach frimsa innocht. A mbása éolachsa ém dia thig side for
Mac Cecht is crich a tribe chuci \\11f tsligi forsa tai. Téit co
téit isa tech ar is triasin tech ata in tslige. Atát .uii. ndorais isa
tech 7 uii. n-imda iter each dá dórus 7 ni fil acht óenchomlaid
6775 n-airi 7 imsoíth^ in chomla sin fri each ndorus dia mbi in gáeth.
Lin atai sund ragai hit broi dirmai co tarblais for lár in tige.
Masu ed nothéig tíagsa co n-árlór tenid and ar do chind.
In tan ro boi Conaire iar sudiu oc ascnam iar slige Chualand
rataiges in triar marcach dochom in tige. Teóra léne dergae
6780 impu. 7 tri bruit dergae impu. 7 tri scéith derga foraib. 7 tri gae
devga ina lámaib. 7 tri eich derga foa suidib. 7 tri fuilt derga
foraib. Dergae uile eter chorp 7 folt 7 etgud. eter echu 7 daine.
Cía rédes riund for Conaire. Ba geiss damsa in triar ucut do
dul reum for Conaire na tri deirg do thig Deirg. Cia ragas
6785 ina ndiaid co taessat i llorg cucumsa. Ragatsa ina ndiaid for
Lé fri Flaith mac Conaire. Téit ina ndiaid iarom for echláscad
a along lower marg. in a sixteenth cent, hand is the following quatrain, stained
and obscure at beginning and end : —
A deg (?) rmúmecht am bulg dubh. ni fudhan ni don min gil.
ciasa teimhen mo comainm. is geal mo toigairm ior nim.
sic. through homoioteleuton ; a rad a Conaire Y. 2targdidib Facs. 3 n-stroke onu
83b35-84a19] [TOGAIL BRUIDNE DA DERGA] 209
7 nis n-arraid. Boi fot n-aurchora eturro. Ach ni ruct/^aisom
aireseom nirucadsom foraibseom. Asbert friu nad remthiastais
in rig. Nis n-arraid acht ro chachain in tres fer laid dó dara ais.
.r.1 En a nWc mór a seel seel o brudin bélot long luaichet6790
fer ngablach fíangalach ndoguir cnéd míscad mór bét bé find
for ndestetar deirgindlid áir. 2én .a.
Tíagait úad iar<?m atároí3 astód. Anais in mac ar cind in
tslúaig. Asbert fria athair a n-asbreth fris. Nibo ait laiss.
Ina ndiaid deit or Conaire 7 tairg tri dumu4 7 tri tinni dóib 6795
7 airet beti im theglochsa ni bia nech etarru o thenid co fraigid.
Téit iarom ina ndiaid in gilla 7 toirgid dóib aní sin 7 nis n-arraid
acht ro cháchain in tres fer laid dó dara ais.
.r.1 En a mezc mór a seel gerthiut gorthiut robruth rig
eslabrae tri doilbthiu fer forsaid fordáim dám nonbair. én .a. 6800
Tintai in mac afrithisi co rragaib in laid do Chonaire. Eirg
ina ndiaid for Conaire 7 toirg dóib .ui. dumu 7 .ui. tinni 7 mo
fuidellsa 7 aisceda i mbárach. 7 airet beite im thegluchsa ni
bia I nech eturru o thein co fraig. Luid in gilla ina ndiaid 84a
iarom 7 nisraraid5 acht frisgart in tres fer co n-epert. 6805
.r.2 En a meic mór in scél scitha eich imáríadam imríadam
eochu Duind Tetscoraig a sidib ciammin bi amin mairb mora
airdi airdbi sáegail sasad fiach fothad mbran bresal airlig
airlíachtad fáebuir ferna tulbochtaib trataib iar fuin. én .a.
Tíagait úad iarcw. 6810
Atchiu niros astais na firu for Conaire. Ni mé rod merta
ém ol se .i. or Lé fri Flaith. Radis a n-aithesc ndédenach
asbertatár fris. Nirptar failte de. 7 Batár iar sain na mithaur-
rússabs imómna foraib. Rom gabsatsa mo gessi uili innocht
ol Conaire. Uar óessac indarbae in triar sin dochotár riam 6815
dochom in tige co rragbaiset a suide isin tig 7 coro airgisetd
a n-eocho dergae do dorus in tige. remthochim na tri nderg
sin isin brudin.
Is ed ro gab Conaire cona slúagaib do Áth Chliath. Is and
dosnarraid8 in fer máeldub cona óenláim 7 óensúil 7 óenchoiss. 6820
Mael gárb fo9 suidiu. Cia focerta miach di fiadublaib fora
a .i. ro follaig7 cen in techtairecht do denam [M] b .i. drochmenmand [M]
c .i. nár fetad [M] d .i. cor cengailset [M]
1 between cols. - in marg. 3 supply a n- Y. i damu Facs. b /end nis n-arraid.
. rúss in ras. 7 ro follang Facs. s dosnaraid Facs. 9 sic, fur for.
P
210 [TOGAIL BRUIDNE DÁ DERGA] [84a19-84bu
mulluch ni foichred ubull for lár acht no giulad each ubull dib
fora finnu. Cia focerta a srúb ar gésce immatairisfed dóib.
Sithremithir cuing n-imechtair cechtar a dá lurgan. Méit
6825 mulaig for gut each mell do mellaib a dromma. Gabollórg
iarim1 inna láim. Muc máeldub dóthi fora muin 7 si oc siregim
7 ben bélmar már dub dúabais dochraid ina diaid. Cia focherta
da.no a srúb ar gésce folilsad. Tacmaicced a bél íchtarach coa
glún. Tacurethar bedg ara chend 7 ferais failte fris. Fochen
6830 dait a phopa Conaire dan rofess do thichtu sund. Cia feras in
fáilte for Conaire. Fer Caille co muic duib daitsiu do thoccomol
arná rabi hi toichneda innocht. Is tú rí as dech tánic in ndomon.
Cia ainm do mná ol Conaire. Cichuil ol se. Nách n-aidche
aile bas áil duib for Conaire roborficba 7 sechnaid innocht
6835duind. Nathó or in bachiach ar rotficbam co port i mbia
innocht a phopan chain Chonaire. Téit iarom dochom in taige
7 a ben bélmar már ina diaid 7 a mucc máeldub dóithi oc
sírégim fora muin. Geiss dosom ani sin 7 bá geis dó diberg do
gabáil i nErind ina flaith.
6840 Gabtha tra diberg la maccu Duind nDéssa 7 cóic ,c. fo
churp a ndiberge. cenmota na rabi do foslúag leó. Baí láech
maith isin tír thúaid. Fén dar Crinach ba sed a ainm. Is de
ro boí Fén dar Crinach fairseom. ár is cumma no cinged dara
84bcho|laind 7 no chess^ fén dar crinach. Gabtha dibérg da.no
6845 \as\xide 7 u. c. fo churp a ndibergae a óenur cenmothá fosluag.2
Bátár and iar sin fíallach bátár uallchu .i. uii. meic Ai\el\a 7
Medba. 7 Mane for each fir dib. 7 forainm for each Mani .i. Mani
Athremail. 7 Mane Máthramail. 7 Mane Mingor. 7 Mane Mórgor.
Mane Andóe. 7 Mane Milscotach. Mane Cotageib Uli. 7 Mane as
6850 Mó Ep^rt. Gabtha diberg la suidib. Mane Ma.'&iramail da.no 7
Mane Andóe cethri fichit dec3 fo churp a ndíbergae. Man<?
Athremail .1. ar ccc. fo churp a ndibergae. Man£ Milscothach
.u. c. fo churp a ndibergae. Man*? Cotageib Uile .uii. c. fó
churp a dibergae. Mane as Mó Epert .uii. c. 4fo churp a dibergae}
6855 .u. c. fo churp dibergae each fir dib olehenae.
Baí triar treblandb di feraib Cúaland di Lagnib .i. tri
Ruadcoinc Cúaland. Gabtha6 diberg da.no lasuidz^ 7 dá .xx.
a .i. hi tioscud [M] b .i. gusmar [H] c .i. Cithach 7 Clotach 7 Conall
a n-anmand [H]
1 sic, for iairn. 2 a add. above line. 3 add. above line. i'i in ras. M
5 \.h in ras.
84b14-85a9] [TOGAIL BRUIDNE DÁ DERGA] 211
•deac fó cburp a ndibergae 7 dám dasachtach leó. Bátár
díbergaig trá trian fer nRrend hi flaith Conaire. Ro boíseom
do nirt 7 cumachtai a n-innarbai a tír Hereud do athchor 6860
a ndíbergae allánall. 7 tuidecht dóib dochom a tire iar n-athchor
a ndíbergae.
In tan ráncatár formnae na fairgge cotregat fri Ingcél Cáech
7 Eic[cel 7 Tulchinni tri met'c uí Chonmaic]1 di Bretnaib for
dremniu na farrce. Fer anmin mór úathmar anaichnid in 6865
tlngcél. Óensúil ina chind lethidir damseche duibithir degaid
7 tri nWc imlessen inte. Tri chét déc fo chtirp a díbergae.
Bátár lía dxbergaig fer nHrend andáti.
Tíagait do muirchomruc forsind airrce. Nábad ed dognethi
for Ingcél ná brisid fir fer fornd dáig abtar lia andúsa. Noco 6870
raga acht comlond fo chutrawmus fortso forda2 diberga Herend.
Atá ní as ferr dúib or Ingcel. Dénam córai ol atarrobradsia3
a tír líerejid. 7 ato;zrárbadni a tír Alban 7 Brettan. Dénam
óentaid etrond taitsi conod roláid for ndib^zVg im tirse. 7 tiagosa
libse conid ralór mo díbezrg in bar tírsi.4 Dogniat in comairle 6875
'hísin 7 dobertatár glinni ind di síu 7 anall. It é aitz're dobretha
•do Ingcél ó feraib Here?id .[. [Fer Gair]5 7 C3aburb 7 Fer Rogain
im orgain bad togaide do Ingcél i nErzW. 7 orgain bad togaide
do maccaib Duind Déssa i nAlbain 7 i mBretnaib. Focres
crandchor forro dús cía díb lasa ragtha i tossoch. Dothuit dul 6880
la Ingcél dochom a thíre. Lotar iarcm co Bretnu 7 oirg
athair 7 máthair 7 a .uii. nderbrathir amrt/ ro ráidsem reond.
Lotar iar sin dochom nAlban 7 ortatár a n-orgain and. 7
doathlasat iar suidi dochom x\Rrend.
Is and sin trá dolluid Conaire 6mac Rtersceoil6 iar slige 6885
Chualand dochom | na brudne. Is and sin tancatár na diberga 85a
co mbatár i n-airiur Breg comarda Etuir forsind farrci. Is and
asbertatár ná dibergae teilcid sis na séolu 7 dénaid óenbudin díb
forsind farrci ar náchbar accaist^/- as tir 7 etar nach traigéscaid
úaib isa tir dús in fugebmais tesorcain ar n-enech fri Ingcel. G890
Orguin fón orguin dorat dun
Oz*s/ cía ragas dond éistecht isa tir. Nech las mbeth na
tri búada .i. búaid clúaisse 7 buaz'^ rodairc 7 buazd n-airdmiusa.
a .i. robar cured [PI] b i Fer Lee [H]
1 in ras. H. • sic, for fordat, cp. I. 6gj i . 3 read atobrarbadsi.
Facs. 5 Fer in ras. H, Gair add. end of line H. 6"6 in ras. M.
P2
212 [TOGAIL BRUÍDNE DÁ DERGA] [85a9-85b11
Atá limsa for Mane Milscothach huaid duaz'sse. Atá limsa da«í?
6895 for Mane Andóe buaid rodeirc 7 airdmiusa. Is maith a dul
duib amláid forna dibercaig fóa n-iwnas sin.
Totíagat nonbor ian?m co mbátar for Beind Etair dús cid
roclótís 7 adchetís. Táa chein for Mane Milscotach. Cid sin
for Mani Andoí. Fuaim n-echraide fó ríg rocluiniursa. Atchíusa
6900 tría búaid rodeirc fora chéli. O/s/ cid atcísiu. hi suidiu.
Atchíusa and for se echrada ána aurarddai ailde agmara all-
marda fosenga scítha sceinmnecha. fégi faebordae fem^/dae
foréim focrotha morcheltar talman doríadat ilardae uscib
indberaib ingantaib.
6905 Cit n-e asa 7 ardae 7 inbera dorríadat. Ni haudsa. Indeóin
Cult Cuilte?z. Máfat Ammat Iarmáfat. Finne Goiste Guistine.
Gai glais úas charptib. Calga dét for slíastaib. Scéith airgdidi
úasa n-ullib. Lethruith 7 lethgobra. etaige cech óendatha impu.
Atchiusa iar sin sainlabra1 saináithe remib .i. tri .111. gabur
69io ndubglas. Itt é cendbeca corrderga biruich. baslethain. bolgróin.2
bruinnideirg. béolaide. saitside. sogabaldai. crechfobdi. fégi.
fáebordae. feiwwdae cona trib cóectaib srfan cruanmaith friu.
Tongusa a toinges mo thúath for fer ind rodairc is slabrab nách
suthchernai insin. Is i mo airdmiusa de Is é Conaire mac
6915 Et<?rscéle co formnaib fer nErwzrf n-imbi daróet in sligi.
Tíagait for cúlu iarom co n-ecsetár dona díbergaib. iss ed
inso rochúalammár 7 atcownarcmár ariat.
Bátár sochaide tra eter siu 7 anall in tsluaig se .i. tri .111.
churach 7 u. míli chét indib 7 deich .c. in each míli. Rothocaib-
6920 set iarom na seóla forsna curchu 7 doscurethar docom tíre. co
ragbaiset hi Trácht Fuirbthi.
85b In tan ro gabsat na curaig tír is and ro m boí M^c Cecht oc
béim thened3 i mbrudin Dá Dergae. I.a fúaim na spréde
focressa na tri .1. curach co mbátár for formnu na fairrce. Tá
6925 chein for Ingcél samailte lat so a Fir Rogain. Ni íetursa. ol Fer
Kogain manid Luchdond cainte fail i nEmain Mtic/ia dogní in
bosórguin se oc gait a bid aire ar écin. t grech ind Luchduind
hi Temair Lochrae. t beim spréde Mé7c Cecht oc átúd tened
ria rig nKrend airm hi foí. Cach spréd tra 7 each frass doleiced
6t)30a tene for lar no fonaidfidé cét lóeg 7 di lethorc fria. Ni thuca
» .i. clostid [H] b .i. is cethir [M]
a sainslabra. 2 = bolgsróin. 3 asp, mark om. Facs.
85bu-86a12] [TOGAIL BRUIDNE DÁ DERGA] 213
Dia and in fer sina innocht fordat mezc Duind Désa. Is liach a
bith.1 Nibu liachu side, limsa for \ngcel indás ind orcuin
doratsa duibse. Ba hé mo líthsa combad hé docorad and.
Toscuirethar a coblach dochom tire. A ngloim ro lásat na
tri .1. curach oc tuidecht hi tír forrocr^th brudin Dá Dergae 6935
conná rabi gai for alchaing inte acht ro lásat grith co mbátár
for lar in tige uli. Samailte lat a Chon^zW? cía fúaim so.
Ním thása a samail acht manid talam immidróe.b i mania in
leuidán timchella in ndomon adchomaic a erball do thóchur
in betha tara chend. i bare mac Duind Désa ro gab tir. 6940
Dirsan náptar hé bátar and. Bátár comaltai carthancha dúnd.
Bá inmain in fianlag nis n-áigsimmis2 innocht.
Is and ránic Conaire co mboi hi faichthi na bruidni in tan
rochúala Mac Cecht in fothrond. Atar lais roptar óic táncatár
coa muintzr. La sodain forling a gaisced dia cobair. Aidblithir 6945
led bid torandchles tri .c. a chluiche oc forláim a gaiscid. ní bai
báa di sodain de sin.
In bare íarom i mbátar mete Duind ba inte boi in caur
márthrelmach andiaraid inna braine na bárce. In led uathmar
andsa Ingcél Caech m^c ui Conmaic. Lethithir damsechi ind 6950
óensúil boi asa étun .uii. meic imlesain inte. Bátar duibithir
degaid. Méit chori cholbthaige cechtar a dá glune. Méit chléib
búana cechtar a dá dordn.3 Méit mulaig for gut mella a dromma.
Sithithir cuing n-úarmedóin cechtar a dá lurgan. Gabsat tra
na .u. mili .c. sin 7 deich .c. cacha mili hi Tracht Fuirbthen.4 6955
Luid tra Conaire cona muintzV isin mbrudin 7 gabais each
a suide is tig eter gess 7 nemgess. 7 gabjsat na tri Deirg a 86a
suide 7 gabd7'.y Fer Caille cona muic a suide. Tosnánic Da Dergae
iarsin tri .111. óclách 7 fotolb^n-ad co clais a dá chúlad for each
fir dib 7 gerrchocholl co mella ndá lárac. Berdbrócabrecglassa6960
impu. tri 111. maglorg ndraigin co fethnib iarind ina lámaib.
Fo chen a phopa Conaire for se. Cid formna fer nEré'^dothaistis
latt ros biad failte.
In tan bátar and co n-accatar a n-óenbandscáil do dorus na
brud«£ iar fuiwud ngr/ne oc cuiwehid a lleicthe issa tech. 6965
Sithidir claideb garmnai cechtar a dá lurgan. Bátár dubithir
1 .i. Conaire [M]5 b .i. ro bris [M]
1 supply fo dochur namat Eg. - read áigfimmis. 3 sic, for dornd.
n-stroke om. Facs. * written over . . ca Dia.
214 [TOGAIL BRUIDNE DÁ DERGA] [86a12-86b9
druim ndail. Brat ríabach rolómar impi. Taicmainged a fés
íchtarach co rrici a glún. A beoil for leith a cind. Totháet co
tard a lethgúalaind fri haursaind in taige oc admilliud ind rig. 7
6970 na maccóem ro bát.ar imbi isin tig. Esseom fessin ataráglastar*
as tig. Maith a banscal or Conaire. Cid atchí dúnd massat
fissid. Atchiusa daitsiu im ol sisi nocon érnába cern ná cárna
dít asind áit hi tudchad acht na mbérat éoin ina crobaib. Nibu
do chél célsammár a ben or ésseom ní tú chélas dun do grés.
6975 Cía do chomainmsiu or se a banscál. Cailb or sisi. Ní forcraid
anma son ol Conaire. Echéb it ili mo anmand chena. Cade
íats/í/e ol Conaire. Ni handsa orsi.
.r.1 Samon Sinand Seisclend Sodb Saiglend Caill Coll
Díchóem Díchiúil Díthim Díchuimne Dichruidne Dairne Dáríne
6980 Déruaine Egem Ágam Ethamne Gním Cluiche Cethardam Níth
Némain Nóennen Badb Blosc Boár Huae Óe Aife la Sruth
Mache Médé Mod.
For óenchoiss 7 óenláim 7 óenanáil rachain2 dóib insin uile3 o
dorus in tige.
69S5 Cid as áil dait ol Conaire. A n-as áil daitsiu á&no or sisi.
Is gess damsa ol Conaire dám óenmná do airitin iar íuxm'ud
grene. Cid gess or sisi ní ragsa co ndechac mo aigidecht dí ráith
isind aidchi se innocht. Apraid fria ol Conaire bérthair dam 7
tinne di immach 7 mo fuidellsa 7 anad i mmagin aile innocht.
6990 Má dothánic ém dond rig or sisi co praind 7 lepaid óenmná inna
thig fogébthar na écmais o neoch aile ocá mbía ainech ma
ro scáig coible4 na flatha fil isin brudin. Is feochair in frecra ol
86b Conaire. Dosleic ind cid gess | damsa. Buí gráin mór foraib
iar sin día haccallaim na mná 7 míthauraras. acht nad fetatár
6995 can boí dóib.
Gabsait na diberga iar sin tír 7 dollotar co mbátar oc Leccaib
Cind Slébe. Bithobéle trá in bruiden is aire asberthea bruden
di aris cosmail fri beólu fir oc cor hruióne. i hxwden .i. bruthen
.1. en bruthe inte.
7000 Bá mór in tene adsuíthe oc Conaire each n-aidche .i. tore
caille .uii. ndoraiss ass. in tan doniscided crand asa thoíb ba mét
a .i. ro aicill [H] b .i. ní dorcha .i. is follus [M] c .i. co ferur t co rucur [M}
.i. ro berthi [M]
in marg. 2 sic. '- uil Facs. 4 i subset.
86b9-87a7] [TOGAIL BRUIDNE DÁ DERGA] 215
daig ndáirthaige each tob no théiged asa thaib for each ndorus.
Robátár .uii. carpait deac di charptib Conaire fri each ndorus
don taig 7 ba airecnaia dond aes bátar oc forcsin ona \ongaid1 in
tsoillsi mór sin tria drochu na carpat. 7005
Samailte lat a Fir Rogain for Ingcél cisi suillse mór sucut.
Noconom tha a samail for Fer Rogain acht manib daig do rig.
Ni tuca Dia and innocht in fer sin is liach a orguin. Cid ahéb
libse a flathius i[w]d2 fir sin hi tír Erend ol Ingcél. Is maith a
x\athius or Fer Rogain. Ní thaudchaid nél dar gréin o gabais 7010
fiathius o medón erraig co medon iogamair. 7 ni taudchaid
banna drúchta di feór co medón lai. 7 ni fascna;«3 gáeth chair-
chech cethrae co nónae. 7 ni forruich cmac tire ina flaith. acht
tárag firend cacha indse o cind bWadna co araile. 7 atat .uii.
meic thire i ngialnai fri fraigid ina thigseom fri comet ind rechta 7015
sin. 7 atá cúlaittiri iarna chúl .i. Mac Locc 7 is hé taccair tara
chend hi tig Conaire. Is ina flaith atát na tri bairr for Exind.
.i. barr dias 7 barr scoth 7 barr messa. Is ina fiait/i as chombind
la each fer guth araile 7 betís téta m^wdchrot ar febas na cána 7
in tsida 7 in chainchomraic4 fail sechnon na Herend. Ni thucca 7020
Dia and innocht in fer sin is liach a orgain. Is mucc remithuit
mess is noidiu ar ais. is liach garrséle dó. Ba hé mo lithsa for
Ingcél combad sé no beth and. 7 robad orgain fo araile insin.
Níbu andsa limsa andás mo athair 7 mo mathair 7 mo .uii.
nderbráthir 7 ri mo thuathi. doratussa duibsi ría tuidecht i 7025
n-athchor na dibergae. Is fir is fir or in t-áes uile ro bátár
immalle frisna dibergachu.
Toscurethar bedg na dibergaig a Tracht Fuirbthen 7 doberat
cloich5 each fir leó do chur chairnd. Ar basi deochair lasna
fianna hi tossuch eter orgain 7 maidm n-imairic. Corthe 7030
no chlantais in tan bad maidm n-imairic. Car[«]d2 im focherti-
tis in tan bad x\-orgain \ Carnd ro láiset iarom in tan sin úaire 87a
ba orgain hi cianfocus on tig on arna forchlótís 7 na haiccitis
on tig. Ar díb fátaib dorigset a carnd .i. ar ba bés carnd la
áíbeirg 7 dano co fintais a n-esbada oc brudin. Cach óen 7035
no thicfad slán úadi nobé7'ad a cloich asin charnd. Co farctais
im cloch6 in lochta no mairfitis3 occi. Conid as sin rofessatár a
a .i. ba follus [M] b .i. dno [M] c [betzveen cols.'] .z.
log ms. • n-stroke om. 3 sic. 4 asp. of second c om. Facs.
e line. G sic, /or clocha.
216 [TOGAIL BRUIDNE DÁ DERGA] [87a7"32
n-esbada. Conid ed ármit eólaig in tsenchas sa conid fer each
clochi fil i Carnd Leca ro marbait dona dibergaib oc brudin.
7040 Conid din charnd sin atberar Leca i nUib Cellaib.6
Ataither tore tened la maccaib Duind Desaa do brith robaid
do Conaire. Conid hi sin céttendál robaid dorigned 7 conid di
adauter1 cech tendal robaid cosindiu. Is cd armit fairend aile
combad i n-aidchi samna no írrthá orgain brxxidne 7 conid din
7045 tendáil út lentar tendál samna o sin co sudiu. 7 clocha hi tenid
samna.
Dorónsat iarom na dibergaig comarli bali in ro lásat a carnd.
Maith tra or Ingcél frisna héolchu cid as nesam dun sund.
ni handset. Bruden ui Dergae rigbriugad Wexcnd. Bátár dócho
7050 ém fir mathi do saigid a céli don brudin sin innocht. Ba si
comarli na ndibergach iaro/u nech úadib do déscin dús cinnas
ro both and. Cia ragas and do deicsin in tigi. Cia no ragad
or Ingcél acht mad messi úair iss mé dliges fiachu.
Tothéit \ngcel do thoscélad forsin brudin cosin sechtmadb
7055 mac imlessan na hóensúla ro boi asa etun do chommus a ruisc
isa tech do admilliud ind rig 7 na maccóem ro bátar immi isin
tig <:cwdadercacha tria drochu na carp#/.
Ro ráthaiged \axom as tig anall Ingcél. Docuirethar bedg
ón tig iarná ráthugud. Téit co rránic na diberga bali hi
7060 rrabatár. Fochress each cúaird immalaile don dibezrg fri
éitsecht in sceóil. Airig na dibergae hi firmedón na cuardae.
a Along the upper tnargins of pp. 8j, 88, 8q the following verses are -written by
H in a loose script resembling that of pp. 41b and 105a : —
Monor secht mac Duind Désa inso.
Cain treith doadbanuwr oen for sesiuur sáerbrathar
macni Désa diberci ba Duind denniig dafy/'baig
Fer Gair gnim fri reilforcsin. Fer Lee fri cluaiscoistecht.
Fer Rogair réil fri roardmes. Lomna domnais drechnatha.
Fer Rorogair fri niadnascaib [p. 88~\ ba se in cing for comranna.
GeVer fri gail n-oenduni 2Glas fri seruad3 2saerselca.
buaid ngelfini Galioin co4 crodi;ci cutechta.
brogsat brudni breogaili caini turscur tareraid.
co saini suth saemi3 gnim glond gnatail"
maini mw//ni Maz'cniad. mail macei8 [p. 89] each miwnota
cirt ba Cairpri cain. cain .t. [H]
t cosin tres [M]
1 air symbol, read adainti/-. 2 - in ras. to saer ; traces of former -writing.
sernad BB$6<)a. 4 cob BB. 5 saerniad BB. 6 sic. '• gnataltaig BB.
i subscr. (?), o7n. Facs.; maice BB.
87a32-87b24] [TOGAIL BRUIDNE DA DERGA] 217
Batár hésidé Fer Gér 7 Fer Gel 7 Fer Rogel 7 Fer Rogain
7 Lomna Druth 7 Ingcel Caech. Sesiur i mmedon na cuardae
7 luid Fer Rogain dia rithchomarc. Cinnas sin a Ingceóil for
Fer Rogain. Cip indas for Ingcél is rigda in costud islúagda1 7065
a sséselbe is fiaithemda a fúaim cía bé céin co pé rí and gébatsa
a tech issinní no ndligim Dotháet cor mo diberga de.
Foracaibsemne fri láim daitsiu a Ingceóil fordat comaltae
Conaire nád n-íurmaís orgain co fesmais cia no beth inni
C«'s/ in dercachasu a tech co mmaith2 a \ngcr.oil for Fer 7070
Rogain. Ro lá mo súilse lúathchuaird and 7 gebait im fi'achu
ama/ atá. Is deithbzV dait a Ingcecil cia no | gabtha ol Fer 87b
Rogain ar n-aiti uli fil and ardri Hére/id Conaire mac Ktersceoil.
Ceist cid atchondarcsu isind focluí féinnida in tige fri enech rig
isind leith anall. 7075
3Imda Chormaic Condi Longas
Atchondarc and ol se fer gormainech már rose nglan
ngleórda lais. Deitgen cóir. Aiged focháel forlethan. Lindfolt
find forordae fair. Forti choir imbi. Milech airgit inna brut.
7 claideb óirduir[«]d5 inna láim. Scíath co cóicroth óir fair. 7080
Sleg cóicrind ina laim. Coinso choir chain chorcorda lais os é
amulach. Ailmenmnach in fer sin. 7 iarsin cia acca and.
3Imda noí céli Chormaic
Atconnarc and triar fer fris aniar 7 triar fris anair. 7 triar
ara bélaib ind fir chetnai. Atar let is óenmáthair 7 óenathair dóib 7085
It é comáesa comchore comalli cosmaile uli. Cúlmongae foraib.
Bruit úanidi impu uli. Tanaslaide óir inna mbrataid. Cúarscéith
chredztmai foraib. Slega druimnecha úasaib. Calg dét i lláim
each fir díb. Óenreb léo uli .i. gabaid each fer díb rind a claidrá
eter a dá mér 7 imdacuiret immá mér 7 noda sínet na claidz^ 7090
a n-óenur iar sudi.
Samailti lat insin a Fir Rogain or Ingcel. Ni handsa damsa
a samail for Fer Rogain. Cormac Cond3 Longas mac ConchobazV
insin. Laech as dech fil iar cúl scéith hi tír Herend. Is
ailmenmnach in mac sin. Is fail ní atágethar innocht is láth 7095
gaile ar gaisced. is brigu ar trebachas. Is é in nonbor ucut fil
1 = is slt'iagda. - m-stroke om. Facs. 3 between cols. 4 od MS. 5 n-stroke otn.
218 [TOGAIL BRUIDNE DÁ DERGA] [87b24-88a20
immiseom. na tri Dúngusa 7 na trí Dóelgusa 7 na tri Dangusa
.ix. céli Cormaic Con hongas m^zc Conchob^zV. Ni rubutar firu
riam ara ndochur 7 niros anachtatar riam ara sochzz?-. Is maith
7100 in láech fail etorru .i. Cormac Cond Longas. Tongu a toinges
mo thúath totháetsat .ix. ndeichenbuir la Cormac inna
chétchumscliu 7 totháetsat .ix. ndechenbair lá muintzV cenmothá
fer cech airm dóib 7 fer cech fir dib. 7 roindfid Cormac comgnim
fri each n-óenfer ar dorus na bruidne 7 maídfid búaid rig t
7105 rígdamnae t airig dibergae 7 immaricfa elúd dó cid crechtach a
muint^r uli.
Mairg iuras in n-orgain sa for Lomna Drúth cid a dáig ind
óenfir sin Corm^/c Cond1'' hongas mez'c Concobair. Tongusa.
a to'xnges mo thuath for Lomna mac Duind Désa. mad messi
7110 corn's^ mo chomarli níaidlébthai ind oxgain cid dáig ind óenfir
sin nammá 7 ara léchet 7 ar febas ind laich. Ni ch«;//thi
for \ngcel. néla femid dofortecat. Fir íigér ngúasfes da ngrúad
ngabair gébthair fris la lugi Fir Rogain ruidfes. Ro gab do
guth maidm fortsu a Lomnae ol \ngcel at drochlaechsu.
7115 7 rotetarsa néla fémid do fortes/. Arnbia basa lecht bas
88a briscem lurgu mais for traig maitne | do Thig Duind matin
moch i mbárach. Assu éc ernbais ar thromsluaigthig coddet co
teinnet co dered mbetha ní aisnébat sin na senchaid dul damsa
ónd oxgain corommé nos n-órr. Na haithb^r ar n-einech a
7120 \r\gceoil for Gér 7 Gabzzr 7 Fer Rogaz'u. iurthar ind orgun mani
má in talam fúe cono?z robarbtharni1 uli occi. Ango dano is
deithbzV daitsiu a \x\gceoil for Lom/z# mac Duind Desa. ni
daitsiu adomaine na oxgne bera. cend rig alathúathe la thartbe2
alaile 7 toernae as do thriur derbrathtfr assind oxgain .i. \x\gcel
7125 7 Ecell 7 Dartaid na Dibergae.
Is ansu damsa im for Lom/w Drúth. mairg damsa ria each
mairg iar each is mo3 chendsa cetna imcoicertar and innocht.4
iarsind uair et^?' fertsib carp^/ áit i comraicfét díabolnamat .1.
focicherthar iwsin bruidin co fá thri 7 dofoicherthtf?- eisse co fá
7130 thri. Mairg no thet mairg lasa tiagar. mairg cos tiagar Itroich5
no thíagat itróich5 cussa tiagat. Ni fil nád ró damsa ol Ingc^el
inid mo mathair 7 mo athair 7 mo .uii. nderbra//zz> ortabairsi
limsa ni fail ní nád fóelusa o sin innond. Cid fin bare totess^
1 sic, for ro marbtharni. 2 seamd t added above line, read hartbe. 3 o and
following ch in ras. 4 . . nocAt compressed and in ras. inocht Foes, 5 = it troich.
6 od MS.
88a20-88b7] [TOGAIL BRUIDNE DA DERGA] 219
treu ol Gér 7 Gabwr 7 Fer Rogain iurtar lat ind orgain innocht.
Mairg dosbéra fó lámaib1 namat for Lomna. 7 Cia acca and 7135-
iar sin.
2Imda na Cruthnech inso
Atconnarc and imdae 7 triar indi. Tri dondfir mora. Tri
cruindb^r/tha foraib it hé comlebra for cul 7 étun. Tri
gerrchochaill dubae irnpu co ulni céinnidi fota forna cochlaib. 7140'
Tri claidib duba dímóra leó 7 teóra dubboccóti úasaib 7 teórá
dubslega lethanglassa uassaib. Remithir inbcr cairi crand
each ae dib.
Samailte lat sin a Fir Rogain. Is andsa damsa a samail.
Nis fetursa. i nHerzW in triar sin. acht manid hé in triar 7145
ucut di Cruithentúaith dodeochatár for longais asa tir conda
fil hi tcgloch Conair<?. It é a n-anmand. Dubloinges mac
Trebúait. 7 Trebúait mac uí Lonsce. 7 Curnach mac ui
Fáich. Tri laich ata dech gaibthe gaisced la Cruthentúaith
in triar sin. Dofáetsat6 .ix. ndechenbor leó ina chétch«/;/scliu 7150'
7 dofaeth fer cech airm léo cenmotha a fer fessin 7 conraindfet
comgnim fri each triar isin brudiu 7 maidfit búaid rig i
airig diberge3 7 immaricfa élód dóib iar sin cidat crechtaig.
Mairg iuras in n-orgain cid daig in trir sin namma. Tongu
do dia tongé\y mo thuai/i mad mo chomarle dognethe and 7155^
ni iurfaithe ind orgain for Lomna Driith. Ni cumcaid for
\ngcel. Néla femid dofortecat. Fir ngér gúasfes 7 r. 7 cia acca
and iar sin. I
4Imda na cuslennach 88b
Atchonnarc and imdai 7 nonbor indi. mongae findbudi 7160
foraib. It é comálli uile. Bruit brecliga impu 7 noi tinne
cetharchóire cumtachtai uasaib. Bá leór suillse isind rigthig5
a cumtach fil forsna tinnib cetharchórib hísin.
S>a.mailte lat a Fir Rogain. Ni handsa damsa a samail for
Yer Rogain. Nonbor cuslennach insin doroachtátár co Conaire 7165-
1 14 added at end of line by H (?) and erased from beginning of next line, whe?-e
accent and traces of a. are still visible. • in marg. 3 dibwg MS. cp. I. "JI*J0.
4 between cols. b thig added above line, ink browner, not retraced. 6 \.h Facs.
220 [TOGAIL BRUIDNE DÁ DERGA] [88b7-43
ara airscélaib a Sid Breg it é a n-anmand. Bind. Robind.
Riarbind. Sibe. Dibe. Deichrind. Umal. Cumal. Ciallglind.
It é cuslennaig ata dech fil isin domon. Dofoethsat .ix.
deichenbfr leó 7 fer cech airm 7 fer cech fir. 7 maid/id each fer
7170 dib buaid rig I airig diberge. 7 immaricfa elúd dóib iarom ^sind
orgain ar1 bid imguin fri scáth imguin fríu. Génait 7 ni génait^r
úair is a sid dóib. Mairg iuras in n-orgain cid dáig ind nonbwzV
sin. Ni cttmcid for \ngccl. nela íemmid dofortecat. 7 iar sin
cia acca and.
7175 2Imda tztissig teglaig Conairg
Atchonnarc and imdai 7 óenfer inti. mael garb for suidi.
Cia focerta míach fiadubull fora mail ni fochriched ubull dib for
lár acht nogiuglad each ubull fora finna. A brat rolómar taris
isin tig. Cach n-imresain bis isin tig im suidiu i ligi is ina réir
7i80tíagait uli. Dofóethsad snatat isin tig rocechlastai a totim
in tan labras beds. Dubcrand mór uaso. Cosmail fri mol mulind
cona sciathaib 7 a chendraig 7 a irmtiud.
Samattte lat a Fir Kogain insin. Ni handset, damsa on.
Tuidle U\ad insin. rechtaire teglaig Cox\a.\re. Is écen aurthua-
7185 sacht a brethe ind fir sin. Fer come suide 7 lige 7 biad do
chách. Is í a lorg theglaig fail uasa feis libsi in fer sin.
Tongu a tonges mo thuath bit lia mairb leis 11a horgni andáte
a mbí. Totháethsat a thri comlin lais 7 dofáeth féin and.
Mairg iuras ind orgain 7 f. Ni cumcld for Ingcel. Nela
7190 iemnnd doiortecat. y3 Cia acca and iar sin.
2Imda Mez'c Cecht cathmiled Conaire
Atcowiarc and imdae n-aile 7 triar indi. Tri muil midrecht.
Moab4 dib in mael medonach. Múadblosc bráenach. Bairend-
chorp báirnech béimnech balcbuillech benas ar .ix. cétaib hi
7l95cathcomlond. Crandsciath odor iarndae fair co mbil chot//ut
condúala forsa talla certchossair cethri ndrong ndechenbair
ndedbol fora tairsciu tharlethair. Taul fair fortrend fodomain
cairi choir chutr«;/zmae cetri «dam tollchruis tolb^rbud im
chethóra mucca midisi inna midchróes mórthaltu. Atát fría
1-1 in ras. M. - between cols. 3 om. Facs. 4 sic.
88b43-89a38] [TOGAIL BRUIDNE DÁ DERGA] 221
di n-airchind n-airidi. Dí nóe chúicsesschurach cutrw/z/mae 7200
dingbála tri ndrong ndechenbair | cechtar a dá trénchoblach. 89a
Gai laiss gormrúad glacthomside fora chrund comaccmaic.
Rosaig far fraig for clethi conid fri ta'lmain tairissidar. Foriarnd
fair dubderg druchtach. Cethri traigid trethomsidi eter a dá
na( )g' imfáebair. Tricha traiged tromthomsidi in- claidz'^7205
glondbéimnech o dubdés co iarnndor[«]d3 tadbat tuidle tentidi
forosnae Tech Midchúarda o cléithib co talmandae. Trénecosc
adchíu. Náchim rala úathbás oc imcaissiu in trir sin. Ni fail
ní bas decmaicci. Días máel and sin im fer co folt. Dá loch im
sliab. Da sechi im rolaig. Dá nóíne lána de delgib sciach for 7210
rothchomlai occaib. 7 is cosmail limsa fri cóelglais n-usci forsa
taitni grian 7 a4 trebán úadi sis 7 seche i n-ecrus iarna chúl
7 turi rigthaige co ndeilb lágin móir uassae. Dagere cuinge
sesrige a crand fil indi.
Samazlfe lat sin a Fir Rogam. Ni ka?idsa lim a sam#z7. 721&
Mac Cecht mac Snaidi Teichid insin cathmilid Conaire meic
Et^rsceoil. Is maith in láech Mac Cecht. Inna thotam chotulta
ro boí fáen inna imdai in tan atchonnarcaissiu. In dias mael im
fer co folt atconnarcsu. It é a dá glún immá chend. In da
loch im sliab atcond<2?r at é a dí súil imma sróin. In di sechi 7220
im rolaig zXcondarc it é a dá n-o immá chend. In dá cóicsess5
for rothchomlae atcondtfrc at é a dí bróic fora sciath. In
chóelglais6 usci atcondaTT fora taitni grian 7 a trebán úadi sis
iss é brechtrad a claidz'^ sin. In tseche i n-ecrus secondare fil
iarna chúl. is í truaill a c\a.\dib insin. In turi rigthigi atcondart 7225
is i a láginsom sin da«<?. 7 Cressaigthiseom in gai sin co comraicet
a da n-ind 7 doléice aurchur a riada di in tan as n-áil dó. Is
maith in láech Mac Cecht. Totháetsat sé chét ina chetch?mscliu
lais 7 fer each airm dó cenmothá a fer fodessin 7 conraindfi7
comgnim fri each n-óenfer isi[«]s brudzn 7 maídfid búaid 7230
rig i airig dibergi ar dorus brud^g. 7 immáricfa élúd dó cid
crechtnaigthe 7 in tan immáricfa 9élúd cid crechtnaig//^9
tuidecht foraib asin tig bit lir bomand ega 7 fér for faichthi
7 renna nime for lethchind 7 for lethclocind.-.y caip for n-incindi
1 letter or two erased here; only the first stroke of a (open) remains. - sic, for
irca. 3 n-stroke om. i a subscript. 5 read cóicsesscliurach : cp. I. J200.
abbrev. stroke 07)i. 6 asp. mark om. Facs. 7 d om. Facs. 8 n-stroke om. ;
inserted in Facs. 9"9 sic, error caused by homoioteleuton ; read do with Y, H.
222 [TOGAIL BRUIDNE DÁ DERGA] [89a38-89b31
7235 7 for cnámradach 7 daisse do for n-apaigib combrutib laiss iarna
scaíliud dó fóna fuithairbi.
Techit iarom dar teóra fuithairbi la crith 7 omon Mete Cecht.
Gabsait na haittiri etorro afrisi .i. Ger 7 Gahur 7 Fer Kogatn.
Mairg iuras in n-orgain for Lomna Druth. Friscichset for
7240 cenna dib. Ni chumcld for Ingcel néla femmid doiorlecat.
89b Ango | d&no a Ingceoil for Lomna mac Duind Desa. ni deit
atá a domain na oxgne. Mairg damsa ind orgain ar bid hé
cétchend rosía i mbrudln mo chendsa. Is andso damsa or
Ingcel is í mo orgain doruided and. Ango da.no for Ingcel
7245 at mbía bása lecht bas briscem a[«]d' 7 f. 7 iar sin cia acca
and.
2Imda tri mac Conaire .i. Oball 7 Oblin 7 Corprz
Atcondarc and imdae 7 triar inti .i. tri móethócláig 7 tri
bruit sirecdai impu. Téora bretnassa órdai inna mbrattaib.
7250 Téora monga órbudi foraib. In tan folongat abairbthiu tacmoing
in mong orbudi dóib co braine a n-imdae. Inbuid conócbat
a rrosc conócaib in folt connách ísliu rind a n-úae. Cassithir
rethe copad. Cóicroth óir 7 caindel rígthige úas each ae. Nach
duni fil isin tig artacessi guth 7 gnim 7 bréthir.
7255 Samaz'lte lat a Fir ~Rogain. Ro chi Fer Kogatn combo fliuch
a brat forá bélaib 7 ní hétas guth assa chind co trían na haidchi.
A bec//u or Fer Rogain is deithbzr dam a ndogníu. Oball 7
Oblini 7 Corpri Findmór tri m^z'c rig Herend insin. Ron mairg
masa fir in scél ordat meic Duind ~Desa. Is maith in triar fil
7260 i«sind3 imdaí. Gnása ingen m^cdacht léo 7 cride bráthar 7 gala
mathgamna 7 brotha léoman. Cachóen bís ina ngnáis 7 inna
lepaid ní chotlai 7 ní loingthe co cend nomaide iar scarad fríu
asa n-ingnais. It mathi ind óic ina n-áes. Dotháetsat trí
dechenbair la4 each n-ai díb ina cétchumscle 7 fer cec/i airm
7265 7 a tri fir fessin. 7 dofáeth in tres fer dibseom and. Mairg iuras
in n-orgain fó bithin in trir sin. Ni5 cumcid for Ingcel nela
iemmid dofortecat 7 c. 7 cia acca iar sin.
1 Xi-stroke om. - between cols. 3 after second i traces of a letter erased (?) i ;
the writing has been clumsily retraced in this portion, including the initial n-stroke,
which may be due to the retracer, cp. I. 7355. 4 in ras. la corr. from leó ; let Facs.
5 an xn-stroke partially erased over i.
7270
89b31-90a18] [TOGAIL BRUIDNE DA DERGA] 223
'lmda na Fomórach
Atcondarc and imdae 7 triar inti .i. tríar úathmar anetargnaid
trechend.
Tri fothuct Fomórach
nad ndelb dúine nduinegin
fora ndreich duichni diulathar
rodaler lond lathrastar
lánchend tri lorg línfíaclach 7275
o urbél co úae
Rechtaire múad muinter ceck cétglonnaig
claidib tri slúag selgatar
roselt ar Borg mBúredach
bvud/te Da Dergae turchomruc. 7280
Sa.mailte lat a Fir Rogam. is andsa damsa a samail ón
Ni fet«rsa di feraib Herend nach di feraib betha manip é in triar
thuc Mac Cecht a tírib na Fomóre ar galaib óenfer. Ni frith
do Fomórib fer do chomruc fris co tucc | in triar sin úadib 90a
conda fil hi tig Conaire hi ngiallnae nar coillet ith na blicht7285
i nHert'nd tara cáin téchta céin bes Conaire hi flaithius.
Is deithbz'r cid grain a n-imcaissiu.3 Tri luirg fiacal o hui
diarailiu inna cind. Dam co tinniu iss ed [mir3]a each fir dib 7
is ecna in mir sin doberat inna mbéolo co teit sech a n-imlind sis.
Cúimm chnámab uli in triar sin. Tonga- a tonges mo Xknatk 7290
bit lia a mmairb led na oxgne andáta a mbí. Tothétsat4 .ui.
c. láech led inna cetch/z;//scli 7 fer cech airm 7 a triar fessin
7 maídfit búaid 5rígí airig5 <\\herg\. 7 5níbá mó i ó mir i ó dúrnn
i o lúa5 mairfes each fer léo. Dáig ní léicte;' airm léo isin tig
úaire is i ngiallnai6 fri fraigid atát arná dmiat mídénom issin 7295
tig. Tongtc a tonges mo Xhuath día mbeth gaisced foraib
arnonsligfitís co trían. Mairg iuras in n-org<2Z>z fo ndáig ni
comrac fri seguinni Ni chtcmciá for \ngcel 7 r. 7 iar sin cia
acca and.
a .i. cuit [H] b .i. cen alt intib [M]
1 betwee?i cols. - n-imcuissiu Facs. 3 mir (in ras.) and the gloss above
line, in pale ink, apparently by H, final s of iss also pale ink, partly retraced.
4 sic. 5"5 seemingly in ras., M. 6 isi/nigiallnai lacs.
224 [TOGAIL BRUIDNE DÁ DERGA] [90a18-90b9
7300 'Imda Munremaira 7 Birderg meic Ruain. 7 Mail meic
Telbaind.
Ax.cor\darc and \mcia 7 triar indi. Tri dondfir mora, tri
dondbi?rrtha foraib. Buind cholbthae remrae léo. Remithir
medon fir each ball dib. tri dondfuilt chassa foraib co remorchind.
7305 Téora lenna brecderga impu. Tri duibscéith co túagmílib óir.
7 teora slega coicrindni úasaib 7 c\a\áeb dét2 each fir dib. Is si
reb dogniat dia c\a\dbib fócherdat i n-ardae 7 focherdat na
trualli ina ndiaid 7 noda samaiget3 isna truai/ib riasíu tháirset
talmain. Focherdat dano na trual/* 7 na claidbiu ina ndiaid
7310 47 atethat na trutfllz condasamaig^/4 [impu5] a n-oenur riasiu
táirset talmain.
Samailte \al sin a Fir JLogain. Ni handsa damsa a samaiL
Mál mac Telbaind 7 Muinremor mac Gerrcind 7 Birderg mac
Rúain. Tri rigdamnae tri láith gaile tri laích ata dech íar cúl
7315 gascid i nHerzW. Tothoei/isat c. láech léo ina cétch»#zscliu
7 conroindfet comgním fri each n-oenfer isin brudin. 7 maidjit
buaid rig t airig diberge 7 immáricfa élúd dóib iarom. Nípu orta
ind orgain cid dáig in trir sin. Mair6 \uras in w-oxgain for
Lom«#. Bá fer7 buaid a n-anacail oldás buazV/angona Cén mair
7320 noda ansed mairg nodo géna. Ni cumún for Ingcel 7 r . 7 cia
acca and iar sin.
Tmda Cona\\\ Chernaig
Atcondarc and i n-imdae chumtachtae fer as chainem do
laechaib Hcrend. Brat caschorcra imbi. Gilithir snechtae
90b indala g/v/aid | dó. Brecdergithir sión a ngrúad n-aile. Is
7326 glasidir buga indala suil. Is dubithir druim ndail in tsuil aile.
Meit clíab buana in dosbili find fororda fil fair. Benaid braini'
a da imdae.b Is cassidir rethe coppad. Cía dóforte míach di
chnoib dergfuiscib fora mullach ni foichred cnoi dib for lár.
7330 Claid^ órduirn ina láifn. Scíath cróderg robreccad do
semm(?;/naib findruini eter eclannu óir. Sleg fota tredruimnech.
remithir cuing n-imechtraid a crand fil indi.
a .i. meic Gerrcind [M] b .i. a da less [H]
in marg. Munremar Facs. • supply i lláim Y. s áamaigetwr Facs.
ras. M, with nn accent left over atethat. 5 in ras. H, end of line, ink pale..
read mairg. " sic. for ferr. s in marg.
90b9-"] [TOGAIL BRUIDNE DÁ DERGA] 225
Samat'tte lat. sin. a Yir Kogain. Ni handsa damsa on a samazl
ar rofetatar1 fir Hercnd an ngein sin. Conall Cernach mac
Amorgein insin. Dorecmaing immale fri Conaire ind inbuid se. 7335
Is é charas Conaire sech each fo bith a chosmailiusa fris. ar
febas a ch.r0th.a7 a delba. Is máith in láech fil and Conall Cemack.
In scíath croderg sin fil ara durnd ro brecad do semmawnaib
findruini conid brec. Ro nóeseged ainm dó la UUu .i. in Bricriu
Conaill Chevnai'g. Tongu a tonges mo thuath bid imda bróen 7340
dérg tairse innocht ar dorus bxudne. In tsleg druimnech sin fil
úasa bid sochaidi forsa ndáilfe deoga tonnaid innocht ar dorus
btudne. Atát .uii. ndoruis asin tig 7 arricfa Conall Cernach
bith for each dorus dib 7 ni bia a thesbaid as nách dorus.
Toxhocihsai tri .c. la Conall ina chétch«;;/scliu cenmotha fer 7345
each airm 7 a fer fessin 7 conrainnji comgn'im. fri each n-oen isin
brudin. 7 in tan immaricfa tuidecht dó foraib asin tig beit lir
bommand ega for lethchind 7 for lethcloczW 7 for cnáma fó déis
a c\a\dib. 7 immáricfa élúd dó cid créchtach. Mairg iuras in
x\-oxgaiii fo daig ind fir sin nammá. Ni cumgid for \?igcel. 7350
Néla 7 r. 7 iar sin cia acca.
2Imda Conaire fessin
Atcondarc and imdae 7 bá caímiu a cumtach oldáta
imdada in tigi olehena. Seolbrat n-airgdidi impe 7 cumtaige
isind imdae. Atcondarc triar n-inni. In dias imechtrach 7355
dib finna dib linaib cona foltaib 7 a [7//]brataib.3 7 it gilithir
snechtae. Rudiud roálaind fo grúad cechtar n-ae. Móethóclách
etorro i mmedón. Bruth 7 gnim ruirech lais 7 comarli senchad.
Brat atconnarc imbi is cubes 7 ceó cétamain. Isain4 dath
7 écosc cacha húari tadbat fair, áildiu each dath alailiu. 7360
Atcondarc roth n-óir isin brut ara bélaib adcomaic húa smech
cóa imlind. Is cosmail fri tuídlig n-óir forloscthi dath a fuilt
di neoch atcondarc de delbaib betha is i delb as aldem dib.
Atcondarc a claideb n-orduir[//]d3 occo this. Ro boi airthcr
láme din c\a\diub fria truaill anechtair. A n-airther lámi sin 7365
fer no bid i n-airthiur in tigi tíscébad frigit fri foscod in c\a\dib.
Is bmni bindfogrogod in ch\\dib oldás bindfogwr na cuslend
1 rofetartar MS., ar symbol, with tail and cross stroke partially erased, 2 between
cols. 3 m -stroke om. 4 = is sain. s n- stroke om.
226 [TOGAIL BRUIDNE DÁ DERGA] [90b46-91a18
91a n-órdae | fochanat ceól isind rigthig. Is and asbertsa. for
Ingcel acá déscin.
7370 Atchíu flaith n-árd n-airegdae
asa bith buillech buredach
bruchtas róimse robortae
rechtbruth caincruth ciallathar.
Atchiu clothrig costodach
7375 cotngaib inna chertraind choir comchet/zbuid1
o cr?md co fraig foa suidi
Achiu1 a mind findflatha
conid fri recht ruirech rathordan
ruithen a gnúis comdetae.a
7380 Atchiu a ndá ngrdaid ngormgela
conid fri fúamun find fuinechdae
fordath sóerdath snechtaide
di díb súilib sellglassaib
glannu a rose robuga
7385 teinniu a chuinscliu caintocud
iter clethchor ndub ndóelabrat.
Atchiu ardroth n-imnaisse
imma chend cocorse
conid fri fultu fvithecrus
7390 fordath n-órda n-ollmaisse
fil úasa berra.á buidechas.
Atchiu a brat iierg n-ildathach
noitech siric srethchisse
sluind ar delbthor ndimaisse
7395 dind ór aúrdeirc ailbend
alathúaith ndronaicdi.
t comdéntae [M]
91a19"39] [TOGAIL BRUIDNE DÁ DERGA] 227
Atchiu delg n-and olladbol
de or uili intlaisse
lassaid ar lúth lanésci
lainne a chuaird corcorgemmach 7400
cáera crethir comraicthe
congaib ar dreich ndendmaisse
eter a dá gelgúalaind chóir
Atchiu a léine ligdae linide
conid fri sreband sirechtach 7405
scáthderc sceó deilb ildataig
ingelt sula sochaide
cotgaib ar méít muinenchor
sóerthus ar néim imdenam
or fri siric srethchisse 7410
o adbrund co urglune.
Atchiu a chlaid^ n-órduirn n-intlaisse
ina findiuch findargit
aisnéid ar cheirr cóicroth
conid fri crúaid n-aurdairc n-aister. 7415
Atchiu a sciath n-etrocht n-ailenda
fail úas drongaib dimes
tréthiír di or oiblech
ar thur sceó bil banbruth
forosnai líth luachet. 7420
Turi di or intlassi
lám rig fris dess dingabar
fri trieth tailc taurgaib
conid fri cernu crúadchassa
tri .c. chorae comlána 7425
úasind rurig rathrúanaid
fri boidb hi rhbroi b^rtas
is brudin bróntig achiu.1 atchiu Raith w-ard.
Roboi xzxovi in móethóclach ina chotlud 7 a chossa i n-ucht
indala fir 7 a chend i n-ucht araile Doriusaig iarcw assa 7430
chotlud 7 atraracht 7 ro chachain in laid se
Q2
228 [TOGAIL BRUIDNE DÁ UERGA] [91a40-91b*
.1. .r.1 Gáir Ossaira
assir chumall
goin gair ooc
7435 i mmullach Thuil Gossi
gáeth úar tar fáebru eslind
adaig do thogail rig ind adaig se.
Cotlais afridise 7 diuchtrais ass 7 canais in retoric se. |,
91b .1. .r.2 Gáir Ossirb
7440 ossar chumall
cath ro dlom
doerad túathe
togail bruidni
bróncha fianna
7445 fir guiti
goíth imómain
imórchor sleg
sáeth écomluind
ascuir tige
7450 Temuir fás
forba n-aniúil
comgné caíniud Conaire
coll etha
lith ngaland
7450 gáir égem
orgain rig Here7id
carpait hi cucligi
dochraite rig Temrach.
Asbert in tres fecht.
7460 .1. .r.3 Dommárfás imned
immed siabrai
slúag fáen
fálgud námat
comrac fer for Dothrai
7465 docraite rig Temrach
i n-oitid ortae.
» .i. cu Conaire [Hj b .i. messan Conairi3 [H]
in marg. 2 between cols. :' Conaire Foes.
91b10-92a7] [TOGAIL BRUIDNE DA DERGA] 229
Samaz/te let a Fir Rogaz'n cía ro cháchain in laid sin. Ni
handset damsa a sanW/ for Fer Regain, ní ésce cen rig on im is é
rí as anem 7 as ordnidem 7 as chainem 7 as chumachtom thánic
i ndomon uli is hé ri as bláthem 7 as minem 7 as becdu1 dodánic 7470
.i. Conaire Mór mac Etersceóil is é fii and ardri Herend uli.
Nicon fil locht and isind fir sin eter chruth 7 deilb 7 dechelt.
eter méit 7 chórae 7 chutrz^/zmae. e2 rose 7 folt 7 gili [3et<?r gjais
7 álaig 7 erlabrae. eter arm 7 eirriud 7 écosc. eter ani 7 immud
7 ordan. et^r ergnas 7 gaisciud 7 cenéd. Már a oitiu ind 7475
fir cháldae forbaíth conidralá ar gním ngaiscid mád día
nderscaigth^r a bruth 7 a gal o beit fíanna fer nErend 7 Alban
dó ar thig ní híurthar ind orguin céin bes inni. Tothóetsat
.ui. chét la Conaire ríasiu rosia a árm 7 tothóetsat secht cet
lais ina chétchzmscliu iar saigid a airm. Tongu do dia a 7480
toinges mo thtcath mani gabthar deog de eéin co beth nách aile
isin tig chenae acht é a óenur tanairs^ in fer ó Thuind Chlidna
7 o Thuind Essa Rúaid sibsi ocon brudin.
Atát noí ndorais forsin tig 7 dofáeth .c. láech lais cech
dorais. 7 in tan ro scáig do chách is tig airbert a gascid is and 7485
fochichersom ar gnim n-aitherraig 7 dia 'mairi do thuidecht
foraib asin tig. Bit lir bommand ega 7 fér for fagthi4 for
lethchind 7 for lethchlocind 7 for cnáimred5 fo faebur a chlaidzA
Is dochu limsa ní 'mmáricfa dó tuidecht asin tig. Is inmain
laisseom in dias fil imbi isind imdae .i. a dá aiti Dris 7 Snithi- 7490
Tothóetsat tri .111. láech la cechtar de i ndorus na brudne 7 nibá
sire traigid úaid ille 7 innond hi tóetsat.
Mairg \uras in n-oxgain cid daig na dessi sin 7 na flatha fil
etorro ardri Werend Conaire m^c Etersceóil bá líach dibdud na
flatha sin | for Lomna Drúth xnac Duind Désa. Ni cumcxd for 92a
Ingcel néla femmid doforfecat 7 r. Is deithbz> daitsiu a 7496
\x\gceoil for Lom«tf m«c Dui[«]d6 YJesa. Ní dait atá a domain
na orgne ar béra cend rig alathúathe lat 7 doernaba fessin. Is
andso damsa chena ar bid mé cena7 ortábthar for brudin. Ango
d&no for Ingcel adfia basa lecht bas briscium 7 r. 7 Cia acca 7500
and iar sin
1 becda Foes. 2 sic, read eter. 3 in ras. H. 4 sic. 5 n add. above line.
n- stroke om. ''sic, /or cétna.
230 [TOGAIL BRUIDNE DÁ DERGA] [92a8-92V
^mda na culchometaide
Atcondrt;r and da fer deac for clíathaib airgdidib immón
n-imda sin immácúaird. monga findbudi foraib. Lente glassa
7505 impu. it é comaldi. comchróda. comdelba. C\a\de& co ndét i
llaim each fir dib 7 nis teilget sis eU'r acht it é echlasca fil2 imon
imdui sin immacúaird.
Samailte let sin a ¥ir ~Rogaiu. Ni handset damsa ón. comé-
taide rig Temrach and sin. It é a n-anmand. tri Luind Liphe 7
7510 tri Airt Átha Cliath 7 tri Budir Búagnige 7 tri Trénfir Chúilne.
Tongu a toiuges mo thuath bát ili mairb occo immon mbrudm.
7 immáricfa élud dóib ass cidat crechtnaig////. Mairg iuras in
n-orgam fodéig inna buidn3 sin. 7 iar sin cia acca and.
'Lé fri Flaith mac Conaire asa sa?;/mail so
7515 Atcond#;r and* mac brecderg i mbrut chorcra atá oc sírchoí
isin tig. Bale hi fail in ,xxx. c. gabthai each fer a a5 ucht i
n-ucht. Atá iarom 7 cathair glas airgdidi foa sudiu for lár in
tige oc sirchoi. Ango da.no it brónaig a theglach occa cloistin.
Tri fuilt forsin mac sin it é tri fuilt ón .i. folt úani 7 folt corcorda
7520 7 folt fororda. Nocon fetursa. indat ilgné dochuirth^r in folt fair
nó indat6 fuilt failet fair, acht rofetar is fil ni adage//z«r innocht.
Adcondarc tri cóectu mac for cathairib argdidib immi. 7
robátár .xu. bonsimne i lláim in meic brecdérg sin 7 delg sciath7
a cind each simni dib 7 ro bámárni .xu. feraib 7 ar cóic suili dec
7525 dessa do cháechad dó 7 in sechtmad mac imblisen ro boi im
chindsa do cháechad do ol Ingcel.
Samailte \at sin a Fir ~Rogain. Ni handsa damsa on a samail.
Ro chi Fer Rogam co tarlaic a déra fola. Dirsan dó ol se iss ed
gein n-imarbaga fil la firu Herend fri firu Alban ar gart 7 cruth
7530 7 deilb 7 marcachas is liach is mucc remitéit mess damna
flatha as dech tánic Herz'nd insin. Noidiu Conaire mete
Etersceoli .i. Lé fri Flaith a ainm. .uii. mbUadna fil ina áes.
Ni indóig lim cid trú díag na n-ilgne filet forsind fult fil fair. 7
92b inna ndath | n-écsamail docorethar fair. Is é a sainteglachsom
7535 sin na tri .1. maccóem fil imbi. Mairg iuras in n-orgain for
xinmarg. - supply ina lamaib Y, etc. 3 sic, /or buidne. 4 letter (é ?)
erased after and, mac in ras. 5 sic, dittogr. 6 supply tii. ' sic, for sciach.
92b2-"] [TOGAIL BRUIDNE DA DERGA] 231
Lomna cid fó bíthin in mete sin. Ni cumcxd for Ingcel nela
iemmid dofortecat 7 r. 7 iar sin cia acca and.
'Imda na ndaleman
Atcondarc and sessiur arbélaib na n-imdad2 cétna. Monga
findbudi3 foraib. Bruit úanidi impu. Deilge4 créda i n-aurslocud 7540
a mbrat. It é lethgabra anW Chonall Cernach. Focheird each
fer a brat immáraile 7 is lúathidir rothán nibúaled is ing inda
áirthet do súil.
Samailte \at sin a Fir Fiogain. Ni handsa damsa ón. Sé
dálemain rig Temra insin3 .i. Úan 7 Bróen 7 Banna. Delt 7 7545
Drucht 7 Dathen. Nis dérband día ndáil ind reb sin 7 ni clui a
n-intliucht5 ocá ndáil. It mathi ind óic fil and. Fothoethsat a
tri chumlund leó conraínfet comgním fri each seser isin brudin
7 asluífet airib úair is a sídib dóib. It é dalemain ata dech fil i
nHenW insin. Mairg iuras in n-orgain fo ndeig sin. Ni 7550
ch?/;;zcid for Ingcel nela 7 r. 7 iar sin cia acca and.
'Imda Tulchinne Druith
Atcondrt^r and borróclaech ar bélaib na imdae cetnae for lár
in tige. Athis maili fair. Finnithir canach slébe each finna
ásas tríana chend. Unasca óir immá ó. Brat breclígda imbi. 7555
.ix. claidz^ ina láim 7 noí scéith airgdidi 7 .ix. n-ubla óir.
Focheird cech ai dib i n-ardae 7 ni thuit ni dib for lár 7 ni bi acht
óen dib fora bois 7 is cumma 7 timthirecht bech i lló ánli each ae
sech araile suas In tan bá háni dó atconnarcus ocon chlis 7
ama/ dorecachasa6 fochartatár grith immi co mbátar for lár in 7560
tige uile. Is and asbert ind flaith fil isin tig frisin clessamnach
cotráncammár órbat mac bee 7 ni ralá do cless n-airiut cosin-
nocht. Uch uch a phopa chain Conaire is deithbz'r dam
domrecacha súil féig andíaraid fer co tríun meic imlisen foraicce
dul noí ndro[«Jg7 ní méti dosom a ndéicsin andíaraíd sin 7565
fichitzV catha de or se Rofessar co dé brátha bas n-olc ar dorus
brudne. Gabais iarom na c\a\dbiu inna láim 7 na scéith airgdidi
7 na ub/a óir 7 fochartatar grith imbi doríse co mbátár for Iar
tige uile. Dorat i mmoth ani sin 7 roléic a chles n-úad 7
asbert. 7570
1 between cols. - read liimdad, n due perhaps to retracing. 3 in ras.
4 Deilgi Facs. 'partly in ras. 6 dorecAachasa I'acs. ~< xx-stroke om.
232 [TOGAIL BRUIDNE DÁ DERGA] [92b35-9318
.r.1 A fir Chaille comérig ná laig a slige sligairdbi do muic
fintai cia fail ar dorus tige do áí^lius3 fer mbruid^^. .r.1 Atá and
or se Fer Cualngi Fer Gar Fer Rogel Fer Rogain dlomsait
gnim nad lobur logud Conaire o .u. maccaib Duind Destf ó .u.
7575 comaltaib carthachaib.
Samai/ie lat sin a Fir Rogain. Cia ro cháchain in laid se.
Ni handset limsa a sam«7 or Fer Rogain. Taulchinne rigdruth
93 rig Temrac/i clessamnach Conaire insin fer comaic | 3[moir in
fer sin. Tothóetsat trí 4nrwbur ina chétcumscli leis4 7 conrainfe
7580 comgnim fri each n-óen isin brudin. 7 immaricfa elúd dó ass cid
crechtnaigthe. Cid ni chena nibu orta ind orgain cid fo bithin ind
fir sin. Céin mair noda ains«/ for Lomna. Ni ciimcxá for \ngcel.
5Imda na muccidi
Atconnarc triar i n-airthiur in tige tri dubbirrthae foraib. tri forti
7585 úanidi impu. tri 6dublenna tairsiu.6 tri gat)ulgici úasaib hi toib
fraiged. se dubassi dóib ar cn/nd. cia sút a Fir Rogain. Ni handsa
ol Fer Rogain tri muccaidi ind rig sin Dub 7 Dond 7 Dorcha. Tri
brathir tri m«'c Maphir Themrach. Céin mair nud n-ains^i/ mairg nod
ngéna ar bá mó búaid a n-anacail oldas a ngona. Ni cumcid for7
7590 6Imda na n-arad n-airegda
Atconnarc triar n-aili ara mbeiaib. téora lanna óir for airthiur a
cind. teora berrbróca impu de lin glas imdentai di or. tri cochlini
corcrai impu tri broit chrédumi ina láim.
Samail let sin a Fir Rogain. Rosfetar ol se. Cul 7 Frecul 7
7595 Forcul tri primaraid ind rig sin tri comais. tri meic Sidbi 7 Cuinge.
atbéla fer cech airm leo 7 conraínfet búaid n-echta.
6lmda Chuscraid meic Concobair
Atconnarc imdui n-aili.8 ochtwr claidbech inti 7 máethócláech
etwrro. máel dub fair 7 belra form end leiss contúaset áes na brudni
7600 uli a condelg. aildem di daínib hé. cáimsi imbi 7 brat gelderg. eo
áirgit inna brot. Rofetwrsa sin ol Fer Rogain .i. Cuscraid Mend
Macha mac Conchobair fil hi ngialnai lasin rig. A chometaidi im in
t-ochtwr fil immi .i. da Fland da Chwwzmain da Aed da Chrimthan.
1 between cols. ■ domálius MS. ax-stroke over o. 3 here a smaller leaf
{pp. 95-94) written in one wide column, has been intercalated by H ; the writing has
been retraced, with the exception of the marginalia, which are pale. 4_4 <?«bur to
leis, pale, not retraced, seemingly in ras. 5 in marg. 66 in ras. 7 supply Ingcel.
8 final i subscr., pale, not retraced.
-9318-9413] [TOGAIL BRUIDNE DÁ DERGA] 233
conroinfe/ comgnim fri cech n-óen isin brudin 7 immaricfa élod dóib
ass fría ndaltai. 7605
'lmda na foarad
Atchonnarc nonbur for craund siúil dóib. noí cochleni impu co
lubun chorcrai 7 land óir for cind each ae. noí mbruit inna lámaib.
Rofet/^rsa sin ol Fer Rogain. Riado. Ríamcobur. Riade. Buadon.
Búadchar. Búadgnad. Eirr. Iner. Argatlam. noi n-araid foglomma 7010
la tri primaradu ind rig. Atbela fer cech ai dib 7 f.
^mda na Saxanach
Atconnarc isind leith atúaid din tig. nónbur. noi monga forbaidi
foraib. noi camsi fogarti impu noi lennae corcrai tairsiu cen
delgae indib. noi manaise .ix. cromsceith déirg úasaib. Rusfetamar 7615
ol se .i. Osalt 7 a da chomalta. Osbrit Lamfota 7 a dá chomalta.
Lindas 7 a da chomalta. tri rigdomna do Saxanaib sin fili/ ocond
irag. conrainfet in lucht sin búaid ng[«]íma2 7 r.
^mda na ritired
Atcon««7Y triar n-aili. téora máela foraib. tri lenti impu 7 tri 7620
broit hi forcepul. sraigell i llaim each ae. Rusfetwrsa sin ol se ,i.
Echdruim | Echriud Echrúathar tri marcaig ind rig sin .i. a thri 94
ritiri. tri brathir iat. tri m«c Argatroin. mairg iuras in n-orcain
c'td fo dáig in trir sin.
'Imda na mbreteman 7625
Atconnarc triar n-aili isind imdai ocaib. Fer cain ro gab a3 máelad
hi cetud. di oclaig leis co mongaib foraib. Teóra lenda cummascdai
impu. eó argit i mbrot caech4 n-ai dib. tri gascid úasaib hi fraig.
samail let sin a Fir Rogain. Rusfetar son ol se. Fergus Ferde.
Fer Fordae. 7 Domaine Mossud tri brithemain ind rig sin. mairg 7630
iuras in n-orcain cid fo deig in trir sin. Atbéla fer each ae dib.
'lmdaí na crwtiri
Atconnarc nónbur n-aile friu anair noi monga cráebacha cassa
•foraib .ix. mbroit glassa luascaig impu .ix. ndelce óir ina mbrataib
.ix. failge glano immá láma ordnasc óir im ordain each ae. 7635
auchuimriuch n-óir mo5 chach fir. muinee aircit im brágit each ae
.ix. mbuile co n-inchaib órdaib uasib hi fraig 6.ix. flesca findarcit
anna lamaib. Rofetwrsa sin ol se. noi crutiri ind rig insin. Side.
7 Dide. Dulothe 7 Deichrinni. Caumul 7 Cellgen. 01 7 Ólene 7
Olchoi. Atbela fer each ae leo. 7640
1 in marg. s n- stroke om. s a subscr. 4 sic. 5 sic, read i n-ó; i n-ói Eg.
•6 .i. add. Facs.
234 [TOGAIL BRUIDNE DÁ DERGA] [9413-95a*
'lmdai na clessamnach
A.icox\tiarc triar n-aile isind airidi. Teora caimsi hi foditib" impu.
scíatha cethrocairi \n% ina lámaib co telaib óir foraib 7 ubla airgit 7
gai bic intlassi leu. Rosfetwrsa ol se. Cless 7 Clissine 7 Clessamun
7645 tri clessamnaig ind rig sin. tri comais. tri derbráthir. tri meic
Naffir Rochlis. Atbéba6 fer each ae léo.
'lmdai tri n-anmed ind rig
Atconnarc triar n-aili hi comfocraib imdai ind rig fessin. Tri
broit gorma impu 7 teóra caimsi co ndergintlaid tairsiu. arrocabtha
7650 a ngascid úasaib hi fraigid. Rusfetwrsa sin ol se .i. Dris 7 Draigen 7
Aittit. tri anmed ind rig tri m«'c Scéith Foilt. Atbela fer each
airm leó.
^mdai na mBadb
Atconnarc triar nocht hi eléthi in tigi a tóesca fola trethu. 7
7655 suanemain a n-airlig ara mbraigti. rusfetwrsa sin ol se tri ernbaid
úagboid triar orgar la each n-áim insin.
:Imda na fulaehtori
Atconnarc triar oc dénam fulochta i mberrbrócaib intlassib. Fer
findliath 7 di oclaig na farrad. Rusfetwrsa 3sin ol Fer Rogain tri
7660primfulachtore3 ind rig sin .i. in Dagdae 7 a da daltae .i. Séig 7
Segdae da mac Rofir Oenbero. Atbéla fer la each n-ae dib 7 f.
xImda na filed
Atconnarc triar n-aili and. teóra landa óir tara cend. 3Tri broit
brie impu. teora3 camsi co ndergintlaid. teora bretnassa óir inna
7665 mbrattaib. teora bunsacha4 uasaib hi fraig. Rofetwrsa sin or Fer
Rogin. tri filid in rig sin .i. Sui 7 Rodui 7 Fordui. tri comais tri
brathir tri meic Maphir Roehétail. Atbela fer cech fir dib. 7 congeba
each dias búaid n-oenfir etorro. Mairg5 iuras ind orcain 7 r. |
:Imda na foschometaidi
95a 3Atcon«<z?r and dá oclaech ina sessom os cind ind rig. Dá crom-
7671 seiath 7 da bendehlaidiub mara occo. lenna d^rca impu. delci
findairgit isna brataib. Bun 7 Meccun sin ol se da chometaib7 ind rig
insin da mac Maffir Thuill.3]
a .i. hi cenglaib [H]
1 in marg. 2 in bis, end of line. 3"3 in ras. * final a subscr., -paler ink.
5 in ras. 6 sic. 1 sic, for chométaid.
95a6-95b3] [TOGAIL BRUIDNE DA DERGA] 235
aImda na cometaidi ind rig
Atcondarc nónbor i n-imdae and ar belaib na imdai cetnae. 7675
mongae findbudi foroib. berrbróca impu. 7 cochléne brecca
7 scéith béimnecha foraib. claid^ dét i lláim each fir dib 7 each
fer dotháet isa tech. fólóimetár a béim cosna claidfo'^ ni lomethar
nech dul dond imdae cen airíasacht dóib.
Samai/te \at sin a Fir Rogain. Ni handsa damsa on. 7680
Tri Mochmatnig Midi. Tri Búageltaig Breg. Tri Sostaig Slébe
Fuait. nonbor cométaide ind rig sin. Tothoethsat .ix. ndechenbair
leó ina cetcu?nsc\ui 7 r. mairg iuras in n-orgain fó ndéig sin.
ni ctnncid for \ngcel. nela iemmid 7 r. 7 iar sin cia acca and.
Tmda Nia 7 Bruthni .i. da foss mési Conairi 7685'
Atconda;r imdae n-aile n-and 7 dias indi. It é damdabcha
balcremra. Berrbróca impu. It é gormdonna ind fir. culmonga
cttmri foraib It é aurarda for étun. It lúathidir roth búali
cechtar de sech araili. Indala hai dond imdai alaile don tenid.
Samailte \at sin a Fir Rogain. Ni handsa damsa. Nia 7 7690
Bruthni da foss mése Conaire insin. Is í dias as dech fail
i nHerind im less a tigernae. issed fótera duinni dóib 7 aurarda
dia fult athigid in tened co menic. Ni fil isin bith dias bas ferr
ina ndáu andáte. Tothoet/isa/ tri nonbor leó ina cétc//;//scli
7 conrainfet comgnim fri each 7 immaricfa e\ud doib. 7 iar sin 7695
cia acca and.
xImda Sencha 7 Dubthaig 7 Gobnend m^z'c Lurgnig
Atcond^ri: imdae as nesam do Conaire tri prímlaích in ti it é
cétlíatha. Teora lenna dubglassa impu remithir medón fir each
ball dib. Tri claidz'^ duba dímóra leó. siathir claid^ ngarmnae 7700
each ae. No dídlastaís finnae for usciu. Lágen mór i llaim ind
fir medónaig .1. semmend trethe. Dagere cuinge sesrige a crand
fil indi. Cressaigthe in fer medónach in lágin sin. ingi ná tiagat
a huirc ecgi essi. 7 benaid a hurlond fria bais co fá thri.
Lónchore mór ara mbélaib méit chore colbthaige. Dublind 7705
uathmar and mescthus beós isin duiblinn isin. mád chian co tairi
a fobjdud. lassaid fora crund.2 Indar lat is derc tentide bis 95b-
i n-úacht/zr in tige.
1 in marg. 2 crand Facs.
236 [TOGAIL BRUIDNE DÁ DERGA] [95b2- 96a1
Samailte \at sin a Fir ~Rogain. Ni handsa. Tri laich ata
7710 dech gaibthe gaisced i xxHerind .i. Sencha m«c alaind Aik/la
7 Dubthach Dóel Ulad 7 Goibnend m«c Lurgnig. 7 ind lúin
Cheltchair itiévc Utidir forricht hi cath Maigi T tired is si fil
i lláim T)x\\bthzg Duil Ulad. Is bés dí ind reb sin in tan as
apaig fuil námat do thesin1 di. is écen core co neim día fábdud
77l.'í in tan frisailt^r gnim gona duine di manis tairi sin. lassaid ara
durnd 7 ragaid tria fer a himorchuir no tria chomdida ind
rígthaige. mád fúasma doberthar di mairfid fer each fúasma
ó bethir ocond reib sin di ón tráth co araile 7 nis n-aidléba.
7 mád urchur mairfid nónbor cacha urchair 7 bid ri 1 rigdomna
7720 i aire dibergae in nómad fer. Tonga a tonges mo thúath bid
sochaide forsa ndailfe deoga tonnaid innocht ar dorus na hrudne
ind luin Celtchair meic Guthidir. Tongti do dia tong^y mo
thuat/i tototthsat tri chét lasin triar sin ina cetchumscliu
7 conrainfet- comgnim fri each triar isin brudin innocht 7 maXdfit
7725 búaid rig t airig dibergae. 7 immaricfa éiud dóib. Mairg \uras
in n-orgain for Lomna Drúth cid fo bithin in triir sin. ni cut/tcid
{or higcel 7 r. 7 iarsin eta acca and.
3Imda tri n-aitech Fer Falga
Atconda/r and imdae 7 triar inti. Triar fer fortrén feramail
7730 fortamail nacha sella duini tairisethar fri án teóra drecha éitchi
androchta ara n-imómon imcissin úath imdatuigethar celt
clithargarb íinna conwácb a chuirp imcháit agrind a rruisc
roamnais tria fróech finnu ferb cen étaige imtuige co certsála
sis. La teóra monga echda úathmara ségda co slissu laich luind
7735 lúatar claid^z'^ balcbéimnechu fri bibdadu béim búrit fri teóra
sústa iarndae cona secht slabradaib tredúalachaib tréchissi cona
secht cendphartib iarndaib a cind cacha slabraide trummithir
tinni deich brudamna each n-ae. Tri dondfir mora. Culmonga
duba echda foraib rosegat a ndi sail. Dá ndagtrian damseiche
7740 i mmedón each ae. 7 it remithir sliastae fir cech dubdrolom
cetharchoir fordadúna. Iss ed étach fil impu celt asas tréu
Ro cessa trillse dia cúlmongaib 7 sithrogait iarnd sithremithir
cuing n-imechtair i lláim each ae 7 slabrad iarind a cind cacha
96aj0irge 7 pistul iairnd | asithremithir4 cuing n-úarmedóin a cind
a i comsid [M]
1 sic, read thestin, Eg. etc. 2 conráinfe Facs. 3 between cols. 4 sic, for
as sithremithir.
96a1-36] [TOGAIL BRUIDNE DÁ DERGA] 237
cecha s\abraide 7 atát ina mbruc isin tig 7 is leór grain a 774&
n-imcisin. Ni fil isin tig ná beth ina foditin.
Samai/ie \at sin a Fir Rogaiu. Sochtais Fer Rogaiu. Is
andsa damsa a samail Ni fet&rsa do feraib betha manid hé in
triar [aithech1] ucut ro anacht Cu QhuXaind hi forbais Fer
Fálga 7 ro marbsat .1. láech oca n-anacol 7 ni relic Cu Chu\aindl7b0
a mmarbad ara n-ingantai. at é a n-anmand in trir sin .i.
Srubdairi mac Dor[«]dbruiges 7 Conchend Cind Maige 7 Fiad
Sceme mac Scípe. Totoei/isai tri chét leó ina céXchumscliu 7
conrain/^ comgnim fri each triar i mbruc////! 7 dia tuidchet2
foraib immach bid intechta tría críathar n-átha bar mbrúar lasin 7755.
n-innas dofíurat cusnaib sústaib iarind. Mairg \\xxas in n-orgain
cid fó bíthin in trir sin ar nilach3 im ségond 7 is cendarraic
comrac friu. Ni cz*///cid for Ingcel r\e\a iemmid dofortecat. 7
iar sin cia acca and.
4Imda Da Dergae 7760
Atcondarc imda n-aile and 7 óenfer inte 7 dá gilla ara
bélaib. 7 dí moing foraib indala hai is dub. alaile is find.
Folt derg forsincl láech 7 abrait deirg lais. Da ngrúad chorcorda
lais. Rose roglas rochain occa. 7 brat úanidi immi. léne
gelchulpatach co ndergintlaid imbi. 7 claid^ co n-imdurnd 7765
dét ina láim 7 arric airechtain cacha imdae isin tig di lind 7
biud oss é cossalach oc timthirecht in tslóig uli.
Samaii/e \atsin a Fir Rogain. Ni handsa. Rofetwrsa inna firu
sin. Da Derga insain is lais dorónad in bxwdeu 7 ó gabais trebad
niro dúnait a doirse nam o dorigned acht leth dia mbi in gáeth7770
is fris bis in chomla 7 o gabais trebad ni tuccad a chairi do
thenid acht no bid oc bruith bid do feraib Hcrei/d. 7 in dias fil
ara bélaib dá dalta dosom in dá mac sin .i. dá mac rig Lagen .i.
Muredach 7 Corpri. 7 totoo.\./isdt tri deichenbair lasin triar sin
ar dorus a tigi 7 maid,/?/ búaid rig i airig dibergae 7 immaricfa 7775-
elud dóib ass iar suidi. Céin mair nodo ansed for Lomna. Bá
ferr búaid a n-anacail oldás búaid a ngona. Bátár anachthae
cid fó bíthin ind fir sin. bá túalaing a chomairgi in fer sin for
Lomwtf Drúth. Ni c«7//cid for \ngcel. nelu. 7 iar sin cia
acca and. 778a
1 in /as. H. - read tuidchiset, St., etc. 3 armlach Facs., read ni hilach Y.
4 in marg. b n-stroke om.
238 [TOGAIL BRUIDNE DA DERGA] [96a37-96V2
'Imda na tri niad a sidib
Atconda;r and imdai 7 triar indi. tri bruit dergae impu 7
teóra léne derga impu 7 tri fuilt derga foraib. derga uli cona
fiaclaib. Tri scéith derga úasaib. Tri gaí derga ina llamaib.
7785 Tri heich derga ina srianaib doib ar dorus bvudne.
96b Sawai/te \at sin a Fir Regain. Ni handsa. Tri nia do'rónsat
goí i sidib. Is í digal doratad foraib la rig side a n-orgain co
fá thri la rig Temrach. Is é rí dedenach lasa n-orgiter la
Conaire mac nEtersceli. Asluifet airib ind fir sin. do chomallad
7790 a n-orgni dodeochatár sech ní génaitér ní génat nech. 7 iar
sin cia acca and.
2Imda na ndorsairi
Atcondnrc and triar for lár in tige ocon dorus. Teóra lorga
brebnechaa inna lámaib. Is lúathidir fiamain each ae dib
7795 timchull araile dochom in dorais. Berrbróca impu it é breca 7
bruit lachtnae led.
Samniltc \at sin a Fir Rogain. Ni handsa. tri dorsaide rig
Temrach insin ,i. Echur 7 Tochur 7 Tecmang tri meic Ersand 7
Chomlad. Tothoethsat an tri chomlin led 7 conrainnfet búaíd
7800 fir etarro 7 immáricfa e\ud dóib cidat créchtaig. mairg iura.y3
for homna TJru/h. ni cumzxd for \ngcel 7 r. 7 iar sin cia
ace a and.
2Imda Fir Chail
Atconda;r and ocon tenid airtheraig fer maeldub co
7805 n-óensúil lais 7 óenchoiss 7 óenláim 7 mucc maeldub dóithe
laiss for tenid ocsí4 oc sírégim. 7 ben bélmar már inna farrad.
Samailte \atsin a Fir Rogain. Ni handsa. Fer Caille cona
muic 7 a ben Cichuil. Atát a aidni thechta lasin n-aidchi
farrridse5 innocht Conaire. Dirsan dond aigid ruidfes etorro. Is
7810 di gessib ém do Conaire Fer Caille cona muic. mairg iuras in
n-orgain for homna. ni cumcXd for Ingccl. 7 iar sin cia
acca and.
- .i. tolla [M]
' in viarg. 2 between cols. 3 end of line, supply in n-orgain. 4 sic, for os hi. 5 sic.
96b23-97a7] [TOGAIL BRUIDNE DA DERGA] 239
'Imda tri mac mBaise di Bretnaib
Atcondarc and imdae 7 tri nónbor inti monga findbudi
foraib it é comalli. cochléne dub im each n-óenfer dib 7 cenniud 7815
find for each cochull 7 cuirce derg for each cenniud dib 7 delg
n-iarind i n-aurslo^W each cochaill 7 claid^ dub dímár fó brut
each fir dib 7 no dídlastaís finna for usciu 7 scéith co iaebur
chondualtf foraib.
Samaiite \at sin a Fir Rogain. Ni handsa. Diberg tri mac 7820
mBáithse di Bretnaib insin. 'Yotoethsat tri nónhor leó ina
cctchumscliu 7 conraínfet búaid fir etorro. 7 iar sin cia aeca
and.
Tmda na fursiri
Atcondarc and tríar forchuitbidi hi cind tened tri bruit odra 7825
impu o nobetís fir Herend i n-óenmagin 7 cé nobeth colaind a
mathar i athar ar bélaib each fir dib ni foelsad2 nech dib cen
gári impu. Coi hi fil in trichoit .c. issin tig ni ermada nech dib
a suidi nách a lige lasin triar cuitbidi sin. nách tan tosnaidle
súil ind rig tibid la each ndéscin. 7830
Samailte \at sin a Fir Rogain. Ni handsa. Máel 7 Mlithi 7
Ádmlithi. Tri cuitbi3 rig Hérend insin. Atbéla fer la each
n-ae 7 conraínfet búaid fir etorro. mairg iuras in n-oxgain for
Lomna 7 r. 7 iar sin cia acca and. \
4 Imda na ndeogbaire 97a
Atcondarc and imda 7 triar indi tri bruit glaslúascacha 7836
impu. Cuach usee ar bélaib each fir dib 7 popp do birur for
each cuach.
Samailte \at sin a Fir Rogain. Ni handsa. Dub 7 Dond 7
Dobur.a Tri deogbairi rig Tcmrach5 insin6 ( ): t( )8 m^zc Lai 7840
7 Aidchi. 7 iar sin cia aca and.
4Imda Náir Tuathchaích
Atcondarc and 9fer tuadcháech9 co súil millethaig cend
mucce lais for ten id os si oc sírégim
* t Dorchae [M]
1 between cols. • foelsat Facs. 3 sic. 4 in tnarg. 5 a small oval inset
here (II. 5 and 6), the writing has flaked off in places. 6 only top of s left.
7 Meg., X. Facs. 8 Meg., tri Facs. 9"9 partly flaked off, but traceable.
240 [TOGAIL BRUIDNE DÁ DERGA] [97a8-97b*
7845 S&mailte lat sin a Fir "Rogam. Ni handset damsa a samaiL
Nár Túathcáech sain muccid Boidb a Sid ar Fem/« nach fled
oca rabi riam dodórted fuil occe.
Comérgid súas trá a fíanna for \x\gcel dochom in tige.
Cotaéirget \a.r om la sodain na dibergaig dochom na brudfi^ 7
7850 fochartatar a ndord n-impi. Tá chéin for Conaire cid so. Fianna
ar thig or Conall Cernach. Oic dóib sund ol Conaire. Ricfaider
a les innocht or Conall Cernach.
Is iar sin dolluid Lomna Drúth riasin slóg isin mbrud*»..
Bensait in dorsaire a cend de. Fochres iaro;// isin mbrudz>z co
7855 fa thri 7 dorralad eiste co fá thri feib dorair^Jgertsom1 fessin.
Dothic iari?m Conaire immach asin bxuxdin 7 drécht día
muintzV lais 7 ferait comlond frisin slóg. 7 dofuitet se .c. la
Conaire ríasíu rosassad a arm. Adaint^?- xaxom in hxwden co fá
thri 7 dorróbdad anall co fa thri. 7 rodet ni iurtha ind oxgain
7860 mani gabtha gnim n-aithergaib do Conaire. Dotháet Conaire
do saigid a harm iar sin 7 gebid a erred cathaigthe imme. 7
gabaid glés n-imberta a arm forsna diberga cosin mbudin ro boi.
Tofuitet da.no sé chét lais iar saigid a airm inna chétcz/w/scliu.
Ro gab roiniud forsna dibergae iar sudiu. Atrubartsa fribse
7865 for Fer Rogaz'n mac Duind Desa. O beit fianna fer nErend 7
Alban do Conaire ar thig ni iur/har ind orgain main millt<?r a
bruth 7 a gal Conaire. Bid gar úar dosom on or na druid ro
bátár immalle frisna dibergae bá hé milliud són dobertatár conid
ragaib roluigi dige
7870 Dolluid Conaire issa tech iar sin 7 conatech2 dig. Deog dam
a phopa Mete Cecht for Conaire. Ni hé ord ro ngabus úait
cosse ém for Mac Cecht tabairt digi dait. Atát dálemain 7
deogbairi lat tuicet dig dait. In t-órd rongabwsa úait cosse to
imditiu o beit fianna fer3 nExettd 7 Alban deit imon mbrudm
7875 raga slan úadib 7 ni raga gai it chorp. Cuindig dig cot dálemnu
7 cot deogbairiu \
97b Is and sin conatecht Conaire dig coa dálemnaib 7 coa
deogbairib ro bátár isin tig. Nis fil and chetus ol seat ro dóirteá
forsna tenti na lennand ro batar isin tig. Ni fúaratar na
7880 deogbaire dig dó isin Dothrae.a 7 ro boi in Dothra triasin tech.
a .i. aband [M]
1 n-strolce om. 2 sic, for conatecht, as below I. t]8'j']. 3 contraction stroke over
fer.
97b5"43] [TOGAIL BRUIDNE DA DERGA] 241
Is and conaitecht Conaire dig aridisi. Deog dam a data1 a
Mete Cecht is cumma dam ce bát3 é éc tíasur ol atbél chenae.
Is and sin tra ro lá Mac Cecht rogu di láthaib gaile fer
nErend ro batár isin tig. dús in bad imchomet ind rig bad
dethiten dóib. t bád chuingid dige dó. Iss é ros frecair isin 7885
tig Conall Q<zxnach 7 ba lond laside in comram 7 baí fich doszV/e
do grés iar tain fri Mac Cecht. Léic dúinni comet ind rig or
Conall 7 eirgsiu do chuingid na digi úair is cucut conaitegar.
Luid \axom Mac Cecht do chuingid na dige 7 gabais Lé \r\
Flaith3 xxxac Conaire fo axail 7 in cuach órdae Conaire i mb^rfide 7890
dam co tinni. 7 bz'rt a sciath 7 a dá gai 7 a cXzxdeb. 7 bz>t inber
in chore .i. inber iairnd. Farrumai immach cucu 7 dobert .ix.
mbulli dond inbwr iarind ar dorus na brud?z£ 7 tofuit nónbur
cacha buille. Dogní ian?m fáenchles don sciath 7 faeborchles
don claidz'zz^ imma chend 7 tobert fobart mbidbad forro 7 7895
tofuitet sé .c. lais ina chétclwwscliu. 7 teit iar sligi cét tria
budin sechtair.
Imthzh-sa lochia na brudne iss ed chestnigth^r sund colléic.
Atraig Conall Cernach 7 gebid a gaisced 7 imsoi dar dorus na
brud^i 7 timchellaid a tech 7 dofuitet .ccc. lais 7 dichuirid na 7900
diberga* dar teóra fuithairbi ó bru^z sechtair. 7 maídid búaid
rig 7 tintaíd i mbrudzVz 7 sé créchtach.
Tic Cormac Cond Longas 7 a noí céli malle fris. 7 doberat
a czz/v/scliu forsna diberga 7 dothuitet .ix. ndeichenber la Cormac
7 noí ndeicheuóor la muintz'r 7 fer cqc/i airm 7 fer cec/i fir 7905
7 maidid Cormac lecht airig diberga. 7 immáric chid dóib
cérbot execbtaig.
Tecait in triar Cruithnech a brudiu sechtair 7 gabait gles
immerta a n-arm forsna diberga 7 dofuitet .ix. ndeichenbi?r leo
7 immaríc e\ud dóib cíarbat crechtaig. 7910
Tecait in nonbor cuslennach immach 7 imrubat a [?z]gnims
forsna diberga 7 immáric elzz^ dóib.
Cid fil and trá acht is fota fri haisnis is tophlíúin menman
is búadred do chétfaidib is emiltius fri hestidib is imarcraid
n-innisen tiachtain darna nechib inundaib fo di. Acht tancatár7915
iar n-urd lucht na brud«^ immach 7 ro fersatár a comlonna
forsna diberga 7 dotuitset leó arrW ro radi Fer R.ogam 7
1 apparently in ras. M. - sic, ligatured té. 3 fl of Flaith altered from frif
by ~Sl, who repeated f>i inadvertently. 4 dib'g MS. 5 xi-stroke om.
R
242 [TOGAIL BRUIDNE DÁ DERGA] [97b«-98a39
98a Lomna Druth fri \ngcel | .i. no theiged lucht cecha imdae
béus co fertais a comlond 7 imrulaítís ass iar sin. Connach
7920 farcaib i mbrudzw i farrad Conaire acht Conall 7 Sencha 7
Dubtach.
Frisin mórbruth iarom 7 fri met in chiwzlaind ro fer Conaire
dofic a mórthart ítad 7 aplis do thám arnach fúair a dig.
O 'tbath iarom in rí dotháegat in triar út a brudzVz immach
7925 7 nos gabat sáebglés ndíberge forsna díbergaib 7 imthíagat
o brudzVz co créchtach aithbris1 7 athgoite.
Imthz/jsa Meic Cecht im luidsz'^e co ránic Tiprait Casra ba
occus dó i mbui hi Crích Cúaland inna farrad 7 ní fúair lán
a chúaich inti di usci .i. in cúach orda Conaire ronuc ina
7930 láim. Dorimchell rigusciu Hereud ria matain .i. Buas. Boand.
Banna. Berba,. Neim. Luae. Laigdae. Sinand. Siur. Slicech.
Samair. Find. Ruirthech. 7 ni fúair lán a chúaich di usci intib.
Toróchell da.no primlocha Hevend ria matain .i. Dergderc.
Loch Luimnig. Loch Ri. Loch Febail. Lock Mesca. Lock nErbsen.
7935 Lock Laíg. Lock Cúan. Lock nEchach. Mórloch 7 ní fúair lán
a cuaich di usci intib. Luid co ránic Úarán nGarad for Maig Ai.
Atroasidé a dicleth n-airi co tuc lán a chúaich ass 7 docer
in vaac foa choim. Dodeochaid iar sudiu co tánic brudin
Dá Dergae ria matain.
7940 In tan dodeochaid Mac Cecht triasin tres fuithairbi dochom
in tige is and ro boí días oc béim a chind do Conaire. Benaid
iarom Mac Cecht a chend dondala fir adchomaic a chend do
Conaire. Ro boi da.no in fer aile oc élúd ass cossin chind
dochoemnacair coirthe cloche fo chossaib Meic Cecht for lár na
7945 brud«£ toléice2 dond fiur aile occa rabi a cend3 tara chóeldruim
co rróemid a druim and. Benaid Mac Cecht a chend de far
sudiu. Dórtais Mac Cecht in cúach n-usci in n-airsci 7 i mméde
Conaire. Asbert iarom cend Conaire iar tabairt ind usci ina
médi 7 inna ersci.
7950 Maith fer Mac Cecht fó fer Mac Cecht.
dobeir dig conoi rig dogni echt.
Luid Mac Cecht iar sudiu iarom4 i ndegaid in madma.
Iss ed tra ármit araile libair and so conna torchair acht
uathed mbec im Conaire .i. nónbor nammá. 7 ní mór ma
i sic, read aithbriste. 2 doléice Facs. 3 cAend Facs. 4 om in ras.
98a39-98b33] [TOGAIL BRUIDNE DA DERGA] 243
doerna sceóla indisen seel dona fíannaib ro bátár ar tig doib. 7955
Baile i rrabatár .u. mile .c. 7 x. c. in each míli ní érna acht
óenchoiciuir dib ass .i. Ingcel 7 a dá bráthaira [U. Ecell2 7
Tulchinne.b Luid iarom Ingcél i nAlbain iar tain | 7 gabais rigi 98b
dar esi a athar ó rue buaid rig alathúathi leis dia thig.
Is^s ed3 im is slicht i llebraib ailib and 7 is dochu combad 7960
firiu. Cethracha i coica4 do thutim do8 lucht na brud;/£. 7 teóra
cetraimthe do thutim dona dibergaib. 7 a n-áentrían nammá
do élúd ónd orgain.
In tan da?io ro boi Mac Cecht fora áltaib isind ármaig cind
in tres lai co n-accai in mnai sechae. Tadall lat ille a banscál 7965
for Mac Cecht. Ni laimim a dul ol in ben lat graain 7 t'omun.
Ro boi úair damsa di sudiu a ben for M^c Cecht. Nod gaibim
for fir mo enig 7 mo faesaim. Adella in ben chuice iarom.
Nocon fetursa ol se in cuil bá in corrmíl bá in sengán nom gaib
isin crecht. Ecmaing bá mongach meic thire ro boi and 7970
connici a dá gúalaind isin crecht. Ro gab in ben ar but 7
dosrenga asin crecht 7 dob^zr lán a bél lais ass. Is sengan
sentalman ém or in ben ani seo. Tongu do dia toinges mo
thúath for Mac Cecht níbu mó limsa oldás cuil t corrmíl i
sengan sin. Atbath da.no Lé fri Flaith mac Conaire fó oxail 7975
Meic Cecht. [37 ro leg bruth 7 alius in miled hé.
Dolluid Mac Cecht iar sin iar nglanad ind áir5] cind in tres lai 7
dosrenga Conaire lais fora muin coE6ro adnacht7 hi Temraig hé ut
alii dicunt.6] Doslui Mac Qecht iar sin hi Conachtac co ndernad
a leges i mMaig Bréngair. conid de ro len in t-ainm a mmag 7980
do ingor Meic Cecht .i. Mag mBrénguir.
Asluí dano Conall Qcxnach o brudz'u 7 dochúatar tri .111. gai
triasin láim i mboi in scíath dó. 7 luid iar sin co rránic tech a
athar 7 leth a scéith inna láim 7 a c\a'\deb 7 brurech a dá gai.
Forránic iarom a athair i ndorus a liss hi Talltin. Lúatha coin 7985
dotroiphnetár a maccan for a athair friss. iss ed ron bi do
chomruc fri ócu ón a senlaich for Conall Ccrnach. Scéla lat di
a [in marg.~\ .i. tri m«'c ui Chonmaic [H] b .i. Dartaid na Diberca [H]
ca chrích fessin [H]
t-1 in ras. H. 2 EcAell Facs. 3 second s (om. Facs.) erased, but traceable; two
strokes over the large capital S, which has been retraced. i i altered to e; coéca
Facs. 5"5 in ras. H. coarse large script, widely spread to fill space. 6"6 in ras. H,
partly retraced. ' the mark of aspiration is over t. 8 don Facs.
R2
244 [TOGAIL BRUIDNE DA DERGA] [g^-SBa»
na brudwé Da Dergae ol Amorgin. In beó do thigernae.
Nocon beó im for Conall. Tongu do dia toingthe mórthúatha
7990 Qlad is midlachda dond fir dodeochaid ass i mbethaid íar fácbáil
a thigerna la náimtiu i mbás. Nidat bána mo chrechtasaa sen-
laich ol esseom. Doadbat a láim scéith dó forsa rabatár tri .111.
crecht iss cd adcoimced furri. In scíath trá immardítnestar iss
ed ros anacht. Ind lám dess im immarobrad for sudi co rrici a da
99a cutr«7//mae. Ro cirred iar<?m|ind lám sin 7 ro hathchummad 7 ro
7996 crechtnaiged 7 ro críatrad acht1 conácaibset na féthi frisin corp
cen etarscarad innád rabae in scíath ocá imdegail. Ro fich ind
lám sin innocht a maccáin ol Amorgein. Fir son a senlaich ol
Conall QetJiach is sochaide dia tard deoga tonnaid innocht ar
sooodorus bruidw.
Imthus im na [«Jdibergach2 each óen terna dib o brudzVz
dollotar cosin carnd dodrónsat isind aidchi remideogaid. 7
bertatar cloic3 each fir beógaíti leo ass. Conid ed ro márbad
dib oc brudin fer each clochi fil hi Carnd Leca. Finit z.men Unit.
8005 Slicht Libair Dromma Snechta inso
ORGAIN Brudne Ui Dergae trá iarna remscélaib .i. iar
Tesbaid4 Etaine ingine AiWlo 7 iar Tromdáim Echdach
Airemón 7 iar nAisnéis Side Meic Oic do Midir Breg Leith
ina sid. Conaire mac Et^scéli m^zc m^zc Ier di Ernaib Muman
8010 is é ro hort isin brudzVz seo. Mess Búachallo da.no a máthair
ingen side Echdach Airemon 7 ingen ingine Etaine ut dz'xz'mus.
Conid Conaire ó máthair do Echdaig .i. Conaire úa hEcach .i.
mac ingine ingine Echach hé.
Is ed fodrúair a orcain hi cinta Echdach ar is áes side
8015 Breg Leith dorinólsat in n-orgain fo bith tonaidbecht forro a
sid oc cuinchid Etaine la Echdaig. Ros dolbsat iarom lucht
in tside sin hi slúagu 7 dollotár do inriud Maige Breg 7 tarfás
samlaid do Chonaire. Ecmaing ba tir dudlotar ar is hé ri insin
loingside siabrai. Ar gabaissom5 flaith i ndiaid a athar 7 asbert
8020 Ninión druí bátar n-é airchoilte a flatha. ar ná hechtrad a
Temraig each nómaid aidche 7 ní fuinmils^/ gata ina flaith.
1 achd Facs. ~ n-stroke om. 3 sic, cloicA Facs. 4 baid added above line, M.
5 abais ui /as. M.
99a»°-«] [TOGAIL BRUIDNE DÁ DERGA] 245
7 na gabtha diberg. 7 ni áirsco7 augra in dá túathmaíl túath
Maugnae. 7 ná foíed hi taig asmbad ecna soilse iar fuiniud
gr/ne 7 r.
Slicht na cíni béos. 8025
Mane Milscothach mac Carbad 7 Gér mac ui Necae 7 tri
meiz ui Thoigse it é nod n-ortatar Conaire tre chomarli Ingceóil.
Dobreth Geer mac ui Necae hi rráith fri Ingcél im orgain
no thogfad i nHére dó. Roda nertsatside do chomollod fri
Ingcel a n-ebred Mani Milscothach. Asbert Mani ba liach 8030
hxwáen do orgain fo déig Conaire. Is de no geibed Ingcél
grtúad1] 7 fir ui Necae. Tri .111. ba hé a llin ocund orgain
Is ed dollotár riam i nAlpain do chor a ndibergae and ar nir
léic greim Conairi doib a cor i nHere. Conid iar sin tancatar
Hérind a llín cétna 7 ortatár brudzVz. Conid Bruden Ui Derga8035
cona fúasaitib 7 cona slechtaib 27 cona remscélaib ama/adfiadar
i llebraib insin anúas a3 bith samlaid., ., ., |
1 úad, end of line, by H, ink paler. • This leaf is in two sections; the lower
of triangular shape, has been re-joined out of alignment, so that certain letters,
bisected, hi both columns, recto and verso, do not meet; several are lost, cf. infra.
3 Facs. has ar siglum ; but there is no trace of cross-stroke.
[ 246 ] [99b1
tm,V4
■#*&
99b Incipit Fled Bricrend 7 in Curathmir Emna Macha 7 in
Briatharchath1 ban Ulad 7 Tochim Úlflfl? do C//;^achnaib
8040 Ai 7 Cennach ind Rúanada2 i nEmain Macha
B
OÍ fled mór la Bricrind Nemthencra do Chonchobwr mac
flede. Dorónad ian?m tegdas chumtachta lais fri frithailem
tomalta na flede. Conrotacht iarom a tech sin la Bricrind i
8045 nDún Rudraige fó chosmailius na Cráebrúadi i nEmain Macha
acht nammá ro derscaigestar a tech so eter adbur 7 elathain.
eter chaimi 7 chumtachtae. eter úatni 7 airinigi. eter ligrad 7
lógmaire. eter sochraide 7 súachnide. eter irscartad 7 imdorus
do thigib inna hamsiri sin uli.
8050 Is amlaid trá dorónad a tech sin sudigud Tige Midchúarta
fair .ix. n-imdada and ó thenid co fraigid .xxx. traiged i n-airdi
cacha hairinig crédumae co ndiórad óir friu uile. Conrotacht
rigimdae and iarom do Chonc/wbur i n-airinuch ind rigthige sin
úas imdadaib in tige uile co ngemaib carrmocail 7 lógmaraib
8055 archena 7 ligrad óir 7 airgit 7 charrmocail 7 datha each thire
combo chomsolus lá 7 adaig inti. 7 Conrotachtá da.no dá imdaí
dec in dá erred dec Ulad impe. Ba comnart iarom indas in
gnima sin 7 ind adbaz'r dobreth dó dénom in tigi. Sesrech oc
tabairt cecha clethi 7 mórfessiur di thrénferaib \J\ad oc cor
8060 cacha hóenslaite. 7 .xxx.cha sáer do prímsáeraib Herend ocá
dénam 7 oca ordogud.
Dorónad dano gríanán la Bricrind fodessin fo chomardus
imdai Qoxxchobair 7 inna láth ngaile. Conrotacht iarcm in
gn'anan sin do imdenmaib 7 cumtaigib sainamraib 7 ro
8065 sudigthe senistre glainide ass for each leth. Conrotacht \axom
senestéT- díb uasa imdaidseom fadéin combo fodirc dósom
imcissin in tige máir úad assa imdaí déig rofitirsom ni léicfitis
Uiazd isa tech.
1 above line in bria= is repeated by a recent hand, -which has clumsily retraced
bria of the original. 2 final a indistinct; in upper margin ruanadha is repeated by
the same recent hand.
$>(£<^i£Ur
99b«-100as5] FLED BRICREND 247
*£ In tan tra bá urlam la Bricrind dénam a thige máir 7 a
gríanán 7 a n-errad díb linaib do brothrachaib 7 brecánaib 7 8070
cholcthib 7 cerchaillib 7 a tincor do lind 7 do bind 7 nad rabi ni
bad esbaid úad eter deintrub 7 comadbtfr na flede. Dotháet
iar sin co toracht Emat'n Macha ar cend Conchob^z'r co mathib
J- fer nUW imbi. Ba hed lá and sin iarom ro boí óenach la
hUltu i nEmaz'n Macha. Ferthar failti fris iar sudiu 7 dofesszV/8075
for gúalaind Conchob«z>. Adgládastar1 Concobar co nUltaib
olchena. Tait limsa ol sé co tormail( )2 ( )2 lim. Maith limsa
dano ol Concob^r mad maith la \J\itt. Frisgart Fergus mac
Róig 7 mathi U\ad archena co n-epertatár. Ni ragam ol seat
ar bit lia ar mairb oldáte ar mbí iarnar n-imchosait do 8080
£• BricrzWdía tísam do thomailt a flede. Bid messu dúib ém ol
se a ndogensa céin co tísaid lim. Cid dogénasu3 | di sudiu ol 100a
Conchobar cén co tiasat \J\aid lat. Dogénsa ém ol Bxicriu
imcossait na rig 7 na toisech 7 na láth ngaile 7 na n-ócthigernd
co 'mmáromarba each dib a chéli mani thisat lim do ól mo flede. 8085
Noco dingniumni airutsu sin or Conchobar. Immacossaitiubsa
eter in mac 7 a athair co 'mmámuirfe dóib. Mani fetzzj'sa sin
da.no or se immácossaítiub eter* in n-ingin 7 a mmátair. Mani
fetur sin dano or se immacossaitiub dá cích cacha óenmná la
U\tu co 'mmatuaircfe dóib co mbrenfat 7 co llofat la sodain. Is 8090
ferr a techt ol Fergus m«c Róig bid fir sucut ol se. Denaid
immacallaim di or Sencha mac A'úella úathad do degdaínib
Ulad mád maith lib. Biaid ole de ol Qonchobar cen co déntar
comarlí fris.
Tiagait iaxom mathi5 U\ad uli i n-imacallaim. Ba si comarli8095
Sencha doib dano ina n-imacallaim 6Maith tra ol Sencha uair
atabair ecen techt la BricrzVza7 togaid6 aitm7 de 7 sudidigid8
ochtur claidbech imbi im dul dó asin tig acht co taisfena a fled
dóib. Dochóid Furbaide Fer Bend mac ConchobazV lasin
n-athesc sin co n-écid do Bricrind in n-imacallaim uli. Maith 8100
lim ol Bx'xcriu a denam samlaid. Toczzz/zlat ass ian?m \J\aid o
Emain Macha each drong immá rig. each réim immá rurig.
each buden immá tósech. Bá hálaind iar^m 7 bá hamra in
tochim ronuicset in trénfir 7 ind láith gaile dochzm ind
rígthaige. 8105
1 Atgladastar Facs. 2 letters lost, only upper portions of'ú left; read tormajlte
fleid. 3 dogenasib Facs. * added above line. 5 mati Facs. 6~6 in ras.
7 added at end of line. 8 sic, de 7 sudi added at beginning of line, M.
248 FLED BRICREND [100a25-100b23
$• Ro imráid íarom Bricrz'u inna menmain dús cinrias doragad
ar imchossait XJlad ó dodeochatar aittm na trénfer tara chend.
O ro glé di a imrádud 7 a scrútan uli inna m^wmain. Dolluid
co mboí i mbudin Lóegaire Buadaz'g mez'c Connaid m^zc Iliach.
8110 Maith sin tra a ~Loegaz'rz Buadaz'g or se a balcbullig Brég.
a bráthbullig Midi, a bethir breóderg a búaid n-óc nXJlad.
Cid daitsiu nábad lat in curathmir Emna do grés. Mad ferr
limsa ém or se bid lim. Ríge láech nÉre7zd uaimse dait ol
Bricrzu acht co nderna mo chomarlisea. Dogén im or Láegaire.
*f 8115 Mád lett ém cauradwz'r mo thigese bid lat cauradmz'r Emna1
do grés. Is cóir curathwz'r mo thige do cosnom or se ni
cauradnzzr tige meraige. Atá dabach hi talla triar and di
\athazd gaile fer nUW<^ iarna h'nad do fin acneta.a Atá tore
.uii. mbliadua and o ro léorc2 becc ni dechaid inna beólu acht
LMtv 8120 littiu lemnachta 7 menadach i n-erroch 7 fircroith 7 fi'rlemnacht
a^aíí<j^-'Li'; \ 100b i ssamrud. Eitne end 7 firchruithnecht hi fogomur | 7 feóil 7
enbruthe hi [«Jgemrud.3 Atá bó thúir and díandat4 slána a secht fa
mbUadna o robo lóeg bec ní dechaid fráech \ foigdech inna
beólu acht fírlemnacht 7 luigfér glasfeóir 7 arbar. Atát cóic
8125 fichit bargen cruithnechta and iarna fuine tría mil. Cóic méich
fichet tra iss ed ro bronnad frisna cóic fichtiu bargen sin. 7 cethri
bargein di each míach. Iss e sin dí cxxvadmir mo thige or Bricrz'^.
Úair is tussu láech as dech fil la \J\tu is dait as chóir a thabairt
7 is dait donúthracarsa. In tan iarom bas urlam taisbenad inna
8130 flede deód laí érged do araso súas 7 bid dó doberthar in curadznir.
Beit fir marba and i dogéntar samlaid or Loeg^zV^. Fáitbestár
Bricriu la sodain 7 bá maith lais a menma.
10. O ro scáich do iarom imcossait Loegaz'ri Buadaig dolléic i
mbudin Chonaill Cher;mz^. Maith sin a Chonaill Ckerrzazg or
8135 Bricrz'u is tú láech na cernd 7 na comram. At mora na comrama
dait sech ócu Ulad olehena. In tan tiagait U\az'd for cricha
echtrand udi tri lá 7 tri n-aidche daitsiu remib for áthaib
7 ilathaib.5 Tú da;/<? tara n-éssi dorísi ocá n-imdegail oc
tíchtain ass conna torgethar sechut na treót na torot. Cid
8140 daitsiu iarom nád bod latt curadmir Emna Mac/ia do grés.
" .
.i. sainemail [H]
1 lower part of e lost. ■ oro obscure owing to faulty re-joining of lower
portion of leaf {see p. 245, n2) and mutilation ; léorc sic. 3 n- stroke om.
4 díáat Facs. 5 il apparently altered from r.
100b23- 10 la17] FLED BRICRLND 249
Cerbo mór trá a mmuinbech dorat im Loegaire dorat a da
cutrzzzz/mai im Conall Qemach.
Iar n-imchossaít Conaill Cetnaig dó iar[i?]m1 ama/ robo
data lais dolled i mbudin Con CvXaind. Maith sin or se a
Chu QhuXaind a cathbúadaig Breg. A ligbrataig Liphe. 8145
• — ; — 7~ • uim*- *****>■
A m^cdretill Einna a lennán ban 7 ingen. ni lesainm dait
incliu Cú QhuXaind úair is tú fer aurbága fil la \J\tu dóeme a
mmorgrt'ssa 7 a mmóraurgala 7 saiges a chert do cech óen
la UXtu 7 ni nad roichet UXaid uli rosoichisiu th'óenur 7
addaimet fir Herend uli do gail 7 do gaisced 7 do gnima 8150
úassaib. Cid daitsiu iar<?m in czuradmir do lécud do nách
aile do XJXtaib uair ní túalaing nech di feraib Herend a chosnam
frit. Tongu a to'mges mo thúath im or Cu QhuXaind bid da */^"
cen chend inti doraga dia chosnam frim. Scaraid dano Bncn'u
friu iar sodain 7 dotháet hi comaitecht a slóig anW na dern&d 8155 ■*•/ A*f
etz> in n-imchossait.
Lotár iarom dochom in tige co rragaib each a lepaid and
isind rigthig. et^r rig 7rigdomna 7 airig 7 ócthigernd 7 maccóemu.
Leth in tige iar<?m do ConcXwbur co láthaib gaile fer nUlad
immi 7 a lleth n-aill do bantrocht UXad im Mugain ingin 8160
Kchac/i Fedlig mnai Conchob^zr j Batir hé ianwz bátár im 101a
Chonchobar i n-airinuch in tige .i.
2Fergus mac Róich. Feradach Find Fectnach
Celtchar m^c Utheckatr Fedelmid Chilair Chétaig
Eogan m^c Durt/zac/it Furbaide Fer Bend 8165
7 Dá mac ind rig .i. Rochad mac Fathemon
Fiacha 7 Fíachaig Loegairé Búadach
Fergna mac Findchoime Conall Cernach
Fergus mac Leti Cú Culaind
Cúscraid Mend Macha mac Connad mac Mornai 3170
Conchobair Ere mac Fedelmthe
Sencha m^c Ailella Illand mac Fergusa
Tri meic Fiachach .i. Fintan mac Neill
Rus 7 Dáre 7 Imchad Ceternd mac Fintain
Muinremur mac Geirrgind Factna mac Sencada 8175
Errge Echbél Conla Sáeb
Amorgene mac Ecit Ailill Miltenga
Mend mac Salchadae. Bricriu fodein
Dubtach Dóel UXad
1 abb rev. stroke om. - arranged thus in two columns.
250 FLED BRICREND [101a17-101b,&
8180 7 formna láth ngaili Ulad arcena 7 a maccaem 7 a n-áesa dána.
/3. Ardopetet iarom a n-áes ciúil 7 airfite céin both oc taisbenad na
flede dóib.
O ro taísfeóin iarom Bricritt in fled cona imthprmaigib ulib
forócrad do Bricrind fácbáil in tigi de inchaib na n-atairi.
8185 Atrachtatár na aittiri la sodain 7 a claidz'£ nochta na lámaib día
innarba asin taig. Téit iarom Bricriu cona tegluch1 assin tig
dochom a gríanáw. Oc techt dó iarom fo díbí ind rigthaigi is
and asbert. In cauradmt'r ucut ol se anW ro aurgnad ni
caxxr admir tige meraige. Láech bas dech lib do Ultaib
8190 damberaid dó. Fosfácaib la sodain.
/«f Ataregat ind rannaire do raind in bid la sodain. Atraig
iarom ara Uoegaz'ri Buad^Tg- .1". Sedlang mac Riangabra co
n-epert frisna rannairib. Dale sechut ol se a cwradmir n-ugut2
do Loegat're Buadach uair iss é no ndlig sech ócu Ulad archena.
8195 Affraig dano Id mac Riangabra ara Conaill Cheruaig co n-epert
a cétna. Affraig dano Lóeg mac Riangabra co n-epert a cetna
frisna raruiairib. Tucaid do Choin Chulaind sucut ol se ni
mebul do Ultat'b uli a thabart dó. is é gaiscedach as dech fil dib
hé. Níbá fir sin or Conall Cemac/i 7 or Uoegatre Búadac/i.
If. 8200 Atafregat for lár tige 7 gabtait a sciathu foraib 7 taurlaingset a
claid^zw'a triur. Immanesoirg dóib combo nem tened indala
leth dind rígthig lasna claidtóz 7 la fáebru na ngai. 7 combo
101bén]laith glégel a lleth n-aile di cailc na sciath. Foceird
armgrith mór a rrigthech la sodain 7 ro crithnaigset3 ind láith
8205 gaile. 7 ro fergaigestar Concobar* fodessin 7 Fergus mac Róig
oc ascin ind étúalaing 7 ind anfir .i. in dias do gabáil immón
n-óenfer .i. Conall Qeri/ach 7 Uoegaire Bnadach im Choin
Culaz'nd. Ni rabi la Ultu fer no lamad a n-etargaire co n-epert
Sencha fri Conchob^r. Etarscar na firu or se ar is é dia
8210 talmaide ro boi oc U\tai'& ind inbuid sin Qowchobar.
IC. Dolluid Con[i//6>]brtr5 7 Fergus etarro iarcm. Dollécet a
láma la tóeb fó chetóir. Dénaid mo reirse or Senc/ia Dogen-
amne ol seat. Is í mo ríarsa di or Sencha in canvadnur ucut
ol se do fodail fón slóg uile innocht 7 techt immi iar sudiu i
8215 rréir nh'úella meic Mágach ar bid aingcess la U\tu in dal so do
gleód man'x brethaigther hi Crz/achnaib. Fodailt^r iar sudiu
1 teglach Facs. 2 g perhaps due to retracer, cp. ucut, /. 8188. 3 a subscript.
4 MS. has an abbreviation stroke over o. 5 abbrev. stroke otn.
í cUU- :<4at~tCr
UZ
101b15-102aln] FLED BRICREND 251
biad 7 lind dóib 7 tairmchell dáil tenid led 7 gabsus meisce 7
bátar failte. Bvlccritt dano 7 a n'gan ina grianán. Bá foderc dó
iarom assa imdui suidigud ind rigthige anWro both and. Ro
scrút inna menmain cinnas doragad ar imchossait na mban 82201
anW dorigni imcossait inna fer.
/7. In tan iarom ro scáig do BricrzW a scrutan ina menmain
anW doragad airi ba si úair insin dolluid Fedelm Noichride .1.
ban asind n'gthig immach iar tr/zmmi oil. Addaci Bnccriu
sechai. Maith sin innocht a ben Loeg<zz>z Búadaig ní lesainm 8225-
dait da.no Fedelm Noíchri^ ar febas do chrotha 7 do ceille 7 do
ceneoil. Conchobrtr rí cóicid Here/id do athair. Uoegaire
BwadacJi do chéle. acht nammá níbo ró lim dait conna tissad
nech di mnaib Ulad riut hi Tech Midchuarda 7 combad hit
íarsála no beth bantrocht Ulad uile. Bá tú theis isa tech ar 8230
thus innocht doroimle caidche aís banrígnacht uas bantrocht
Ulad uli. Téit ass Fedelm la sodain tar teóra fujthairbe ón
tig-
/9. Tic immach iar sin Lendabair ingen Eógain m^zc Derthacht
ben Conaill Qhernaig. Atgládastar dano Bxxzrin co n-epert. 8235.
Maith sin a Lendabair or se ni lesainm dait ind Lenabair at
banlendan 7 at men marc fer ndomain uli. ar do aine 7 •
t'urdarcus. A n-ed rue1 do chéli do ócaib domoz/z ar gaisciud 7
cruth roucaiseo di mnáib Ulad. Cid mór tra a muinmech3
dorat im Fedeilm dorat a dá cutrz/;/zma im Lennab^zV fóa n-innas 8240
cetna.
/?. Dolluid Emer immach fo sodain .1.* ban. Slán seiss a Emer
ingen Forgaill Manach ol Bricrz'zz a ben ind fir as dech i
nÉre. Ni lesainm dait ind Emer Foltchain is húariud do rigaib
7 rigdomnaib Herend immut. A n-ed rucc gn'an do rennaib 8245
nime rucaisiu j de mnaib domain ule. ar chruth 7 deilb 7 cend. 102a.
^ ar oiti 7 áni 7 irdarcus. ar allud 7 érgna 7 aurlabra. Cíarbo mór ; ' :
trá a mainbech dorat imna m[?z]á4 aile dorat a thri chomméit &
im Emir.
Xe>. Tiagait ass iarom na teóra \mdne co mbatár i n-óenmagin .i. 8250'
téora fuithairbi on tig 7 ni fitzV nech dib for araile a n-imchossait
do Búcrind. Dotháegat dia tig la sodain. Tochim fossad
n-álaind n-ínmalla issin chetna fuitherbe. is ing ma rofuc nech /K«ac*^(
dib a choiss sech araile. Ind fuithairbe tanazse im bá miniu 7
}ruch Facs. 2 only a trace of aspiration mark left. 3 .i. Facs. 4 n-stroke omr
252 FLED BRICREND [102a10-44
■8255 bá lúathiu a n-imtecht i ssudiu. Ind {uithat'r&c im ba nessu don
tig is samlaid rue each ben dia seitche1 ar écin 7 tuargabsat a
lénte co mellaib a lárac do imchosnom dul isa tech ar thus úair
iss ed atrubairt Bricw/ fri each ae timchell araile is si robad
banrigan in chóicid uli inti dib cétna ragad issa tech. Ba si
8260 méit a fothraind tra oc imchossnam techta ar thossaig each
ríana chéli amal bid fothrond .1. carpat dothisad and co forcroth
L^t*^t a rigthech n-uile 7 co raeblangtár ind laith gaile dia ngaisczW
co folmastar each dib aidid a chéle isin tig.
//. Anaid or Sencha nídat námait táncatár acht is Bricrm
8265 dorat imcossaít et^T na mná dochótár immach. Tongu a
toinges mo thúath or se mani iatar a tech friu bit lia a mairb
and andat a mbi. Iadait na dorsaide in comla lasodain. Rosaig
Emer ingen Forcaill Mánach ben Con Culaiud ar lúas ríasna
mnáib aile co tard a druim frisin comlaid. 7 co n-arlastár úadi
8270 na dorsaide ríasin rhbantrocht orchena. Conérget a fir isin tig
la sodain each fer2 diib do oslogud ríana mnai combad a ben
cetna tisad issa teeh ar thus. Bid ole ind adaig or Qonchobar.
B<?7/aid a cló n-argit ro boí ina láim frisin n-úaitni créduma inna
imda co ndesitar in tslúaig inna sudi. Anaid or Sencha niba
8275 cath co ngaisczW dogentar sund acht bid cath co mbnaXhraib
la sodain. Tolluid each ben fo choim a céli ammaig conid
and sin dorónsat in hr\a.\.\\(irc/iath ban U\ad.
3Bn'atharcath na mban inso
%2 Asbert Fedelm Noicride ben "Loegairz ~2>uadaig
8280 .r.3 Cotomb^rtsa brú sóer
sruith dim chlaind comceneoú
cinsiu di churp rig seed rignai
richt forcaini costud
conid cruth buidech berar úaim
8285 noíthium cruth caín
t-.-»^ *[ ^r consert la feba Féne
fogart geinsiu genas
luchthond lámderg Loegairi
lin rhband mbalcbúada
'•-8290 beras4 ar iath nJJlad
1 i subscr. 2 fir Facs. 3 in marg. l in ras.
102a41-102b23]
FLED BRICREND
253
It L*^'
102b
áurslaid1 crícha comnart2 comnámat
cen Ultu imbi.
inrtts •í*^**,^** Imúsdích | immustecrathar imgoin airriu
airdercu laechaib LoegazVr.
lín a búada bias úas cech láech. 8295
Cid nabsin Fedelmsa Findchóem
chruthbúadach búageltach
cichs^ ría each mnaí
hi Tech Midchúarda medrach.
<*>• Asbert Lendabair la sodain ingen Eógain meic Dertacht ben 83oa
Chonaill C&rnaig mei'c Amorgt'n.
.A*
ií^Jii « rív^
'jUf^^
IH.
Ux~.<L'~
Ar is mése cruth chéill chongraimmim jf^ h*~-, lriA*~'-*
coiblethar céim cruth caín caurchasta najwl-XUx
i Tech Midchúarta ríg
ría mnáib \]\ad. 8;
Ar is mo chéle cáem
Conall coscorach credmair
coibledar céim n-ard n-adguide
i n-uchtu ergal n-eirrind ría each.
Cain tintaí chucum co cernaib co cennaib 8
co ruccai calca crz/aidae comraicthi \j\ad
arsaid each n-áth con id día thuil torglaí .
arslaid/z4 a n-áthu arfich a ngressu /\
comaig láech arabí lecht líac
laimethar m^z'c áin Amor^ accalldaim 8
ar is Conall ar lín a cherd
cim/ges ría each laech.
Cid nabbsin Lendabairse
lí súla cáich
cichsed ría each mnai 8
hi tech rig.
Asbert Emer ingen Forgaill Manach ben Con Cul^zW
.r.3 Cotomgabasa chéim cruth cheill congraimmim
coiblmd búada báigthir each delbchaín chucztm
conid mo rose sóer setta doíne dom gnúis ené 8
?? C6-^Jr<Uo,
laid seemingly in ras. - com in marg. as if added after nart.
4 sic, d apparently altered from t by retracer.
* *;. Ihtt, "ZCP ms.lSl
3 between
254 FLED BRICREND [102b23"44
ni frith cruth ná córai ná congraiw/
ní frith gáes ná gart ná genus.
Ní frith luth seirce sóerligi
na celle conom thicse
S330 ar is immumsa ochsatar Ulaid uile
is mé a cnú chridi
glé diawmbése báeth fíad etarlu. JZI&atuá. . ,
nimmar mbith ben úadib lía céle Atí *~*^ tó
on trath sa co alaile
8335 is Cu Qhu\aind mo chéle
ní cú ches
. crithir fola fora crund
cobur fola fora claediub.
r, il^ , Cain forondar a chorp hi crú
8340 créchta ina chaíncnis
álta ina thóeb liss
caín feid a rose rocheim inna chend síar
caín fúalaing fuither glaini sair
sírderg a sella
8345 ógdérg a fonnaid
fordeirg a fortgae
arfich ó aíb ech 7 analaib fer
foceird ích n-erred ind aíb
atetha cles dond cless dall cless n-eóin
S350 immelig loa usci
atetha cless nonbair
conboing catha cróchombág
Ia&í^^s falgai betho borrbuidne
brissid úath n-adarccna ?
8355 is fer seirgeis i lligu
is crón chutma cúaride1
is!,í, ri™ Tá,siúil R- '*- -r i *& '*•* '
sedda Ulaid uh . ° —
co rrici mo chélese Coin Cxúatnd
cró dond glé sin samlaitíir 1 *&«^ « u °
at salaig úantamd t&j *** f«-€ í V*- - ^^^*
at húanaind chrisalaig
at gairb chaithlig l£^ «^t *j n+^]L £****<
1 a subscr.
C^jC
,,0»*«£^,**s''
102b"-103b1"] FLED BRICREND 255
at cróna cutrz/wma
»at crothle garmiline 8365
at búanaind bodelbae
" Pi PeJ D 1S l r!Crechtaib bó 7 dam 7 ech 103a1
"**? >j[ settai mná UW uli conom thicisea.
15"- Lasodain baed dogensat ind fir batár sin tig .i. Loegaire 7 Conall
Cernach o ro leblaing a luan laith iar closin imacallma na mban. 8370
Ro brisiset cleith di clethaib ind rigthige foa comartus immach conid
si conar dollotar a mná chucu isin tech. Cu ChiAaind im tuargaib a
tech i n-aurchomair a imdaí comtar fodirci renna nimi fon fraigid
immach anis con[zV/]2 si sin conar dolluid a b^wsom 7 cóeca ban
cechtarde na da ban aili 7 .1. ban a mná fodéin. connabad cuihrummus 8375
disi frisna mna aili uair nirbo chutrwwmus dosom fri each. Dolleci
Cu CAwlaind a rrigthech sis iar sudi co ndechatár secht ferchubat di
senamain in tige i talmain co forcroth a ndún uli 7 cortrascair grianan
Bricrend fri lár taiman co torcair Bricriu fodein 7 a rigan co rrabatar
isind otruch for Iar ind lis et*r na conaib. Aili amai for Bricriu 8380
tancatar námait a ndún la eirgi súas co opund. Coro lá cor immán
rigthech co n-acca araa/ ro clóenad a thech conda tarla fora lethbeólu '
uli. Adsoirg a bossa lasodain 7 léicthe isa tech iar sudi 7 ni rabi la
Ul/« fer asaithgned araa/ ro salchad conid ina labrad atgenatar. • c ,
2.t. Asbert Bricriu friu iarom do Iar in tigi. Ni ma torchomlodsa fleid 8385ACe
dúib tra a Ul/« for se. Is ansu limsa mo thech oldás mo trebad uli. --
Is geis dúib tra ol Bricriu ól t longud t chotlud co fargbaid mo thechsa
ama/ fondrancaibair for bar cind. Atregat laith gaile fer nUlad uli . • r
I'^pyiX. js^n tjg ja soc]ajn j doberat triawmai don tig 7 nír thúargaibset cid '
co tisad gáeth etorro 7 tak;«. Robo cheist for UUjt da.no ani sin. 8390 toJJr I
Nochonom thasa dúib ol Sencha acht in fer fodrácaib co claen aitchid
17. fris a facbail co diriuch. Asbertatar \J\aid fri Coin Cu\aind iar sudi a
tech do dirgiud. 7 asbert Bricriu a rí láech íiErend for se mani
dirgisiu corop cóir nocon fi.1 isin domun nod ndirgi. Doratsat Ulat'd
uli impidi fair im thúaslucud na cesta. Afraig Cu Chu\ai?id la sodains395
na betis áes na fledi cen 01 cen tomoltus. | Dorat iarom Cu Chu\aind\Q2ib
triam dia twrcbáil 7 foremmid Ro riastrad immi iarom iar sudi co rabi
banna fola i mbun cacha finna dó 7 ro súig a folt inna chend corbo
f súas maeldub demis chas chirdub ba forcsi fair. 7 ro gab imbri bró \
ro sini iar sudi co taillfed fertraig feroclaig eter each da asna do. 8400
Zt- Tancatar a áes cz^achta 7 a lucht adartha na dochz/m 7 tuargaib a
tech iar sudi 7 forruim co riaM a dirgi fesin inna cetna. 7 bá sám
1 This leaf (pp. 103, 104), -worn very thin by abrasion, is by H. 2 abbreviation
stroke om.
* A* CC+M Lx. AL*Sk
256 FLED BRICREND [103b10-104a1
doib iarom oc tochatim na fledi .i na rig 7 na toisig isindarna leith
im Concobur clothamra im ardrig n-anira n\J\ad. Ind rigna iru isind
8405 leith araill .i. Mugain Aitencaetrech ingen Echach Fedlig ben
Conchobair m«c Nesa. Fedelm Noicrothach ingen Concobair .i. noi
crotha no tadbantais iurri 7 bá aildiu each cruth araili. Fedelm
Foltchain dano ingen aili Conchobaz'r ben Loegairi Buadaig. Findbec
ingen Echach ben Chethirnd meic Fintain. Brig Brethach ben
8410 Celtchair meic Uthichair. Findige ingen Echach ben Eogain meic
Dzzrthacht. Findchaem ingen Cathbad ben Amargin Iarngiúnaig.1
Derb Orcaill ben Lugdach Riab nDerg m«'c na Tri Find Emna. Emer
Foltchain ingen Forcaill Manach ben Con CvAaind meic Sualdaim.
Lendabair ingen Eógain meic Dwrthacht ben Conaill Cernaig. Niab
8415 ingen Celtchair meic Uthechair ben Chormaic Cond Longas meic
Concobair. Is lia t«rem tra 7 aisneis ina mboí dí degmnáib and
chena.
Dorala in tech ina ráithsechaib briathar ocna mnaib doridisi oc
imarbaig eter 3. feraib 7 siat fesni. co folmaiset ind fir comergi debtha
8420 dorisi .i. Conall 7 ~Loegaire 7 Cu Qhu\aind. Atracht Sencha mac
Ailella 7 ro croith in c/aib Sencha 7 contoiset U\aid uli fris conid and
asbi/rsom oc cose inna mban.
.r.2 Cotobsechai;/ a laichessa
ána áurdairce airegda Ulad.
8425 anat for mbriatra bági
na banaitír fergnúsi
i cc?7/adaib comraicthib
tria úalle a nglond.
ar is tria chin mban
S430 bit fernai fer dlochtai Aw^~
fir i n-irgalaib
J1.
immad már galgat -^^ ^Ju^ ^^
comlud ferglunni
ar is dia mbrígaib báesaib
8435 bés dóib dofurcbat nad iccat
imsuidet nad rairget
cotobsechaiw a laicesa
ana urdairci.
30. Is and asbert Emer oca frecra.
8440 .r. 2Deithb?'r damsa a Sencha uair isam bensa cwrad cain cotngab-
104a thus3 cruth ceill o ro damnad a forcetul | cen díchill. etir chles for
1 Iarnoiunaig Facs., but the stroke over u is not the usual n-stroke, and seems
recent. - between cols. 3 asp. mark otn. Facs.
104a1-42] FLED BRICREND 257
análaib 7 ubullchles 7 siaburcles 7 cks cúair 7 cl<?s cait 7 dergfilliud
erred nair 7 gai bolcai 7 bai brasi 7 bruth ngene 7 sian curad 7 rothchles
7 faeburchles 7 dreim fri fogaist 7 dirgiud cretti for each n-ai.
Ni faigbistar fer and conmestar 8446
a aes 7 a ás 7 a anius.
a guth a gáes a chenri.
a anius a urlabra.
a ág a gal a gaisced.
a bruth a búaid a búadirse. 8450
a foraim a fómsige.
a déni a tharpige
a fianchoscur co cles nónbair
fo Choin Culaind comchosmail.
3/. Fir inna radisiu a hen for Conall Cernach. táet ille in gilla clesach 8455
sin co comairsem. Nathó for Cu ChuXaind am scith aithbristi indiu
conda esur biad 7 coro chotlur ni dingon comlond. Ba fir ém dosom
áano ani sin fo dagin issed láa and sin immanarnic dosom frisin Liath
Macha hi taib Lindi Leith. hi Sleib Fúait. Ro selaig Cu QhiAaind
chuci iar tichtain dó asind loch co tarat a di laim imma brágit. co 8460
ragaib etorro oc gleic coro thairmchellsat tir nErend fon n-innasin. co
toracht inn aidchi sin1 cona eoch riata leis co Emain Macha. Is fón
n-innas cetna da«o fuair in Dub Sainglend a Loch Duib Saingl£«i/.
32. Is and asbert Cu ChnXaind ani seo. Ro sirius indiu 7 in Liath
morbrugi Erend .i. Brega Midi M#resc M«?themni Macha Mag 8465
Medba Curxech Cleitech Cerna Lia Line Locharna Fea Femen
Fergna Urros Domnand Ros Roigne A?/nr Eó. Ferr each cles
cotlud diliu lim longud oldás each ni. Tongu do dia toinges mo
thúath diamsa saithech bid 7 cotulta conid cles 7 cluchi lim comrac
fri óenfer. 8470
S3- Immacomarnic tra dóib debaid do denam imman curadmir doridisi.
Dogni Concobur 7 mathi Ulad olehena a n-etrain coro glethe a
mbrethugud. Eircid for Concobur cussin fer folimathar for n-etrain
co Coin Roi mac nDáiri. conid and asbert.
.r.3 Alid in fer 8475
conceria do chách
mac Dairi dúir
caemroth Cu Roi
«welecht fir forcoll
mad fri góe gebitar 8480
fer find firen
1 i very faint ; om. Facs. • sic. 3 in marg.
S
258 FLED BRICREND [104a42-104b36
fer maith mormiw/mach
brugaid ar brugachus
láech ar laimthenchus
8485 ardri ar airechus
concertfa, fir foraib
feidm airg ailfes alid. alii/.
$if. 104b Foemaimsea sin trafor Cu Chulaind. Get lem da.no for Loega/re | a
dula dano for Conall Cemack. Gabtair th'eich di1 for Cu QhuXaind 7
8490 indillti/- do charpat a Chonaill. Aill amai for Gonall. Eche for
Cu Chulaind foriU'r each amglicu t'echradsu mailli do cheim 7
t'innell imtr«;;/mu f<?;zci//geng2 do charpat co tocba clod cechtar a da
roth rocharpait con\id^ slicht suachnid fri ed mbliad«a do ocbaid
\J\ad each rot riadas do charpatsu a Chonaill.
jj'. 8495 Atclunisiu s«t a Loegairi for Conall. Fe amae for Loegaire nacham
ail nacham imderg.
Am escidsea for atha for ilatha
co ucht anfaid irgaile
re n-ocaib U\ad.
8500 ni chuir formsa remthus rerig
iw/clechtaimse cainnteoraeht
re n-arcaib ré n-erredaib ri oencairptib
i ndolgib i ndrobelaib
hi cailtib hi cocrichaib
8505 nad clechta err óencharpait
do imluad ar m'ési. a.
2/ La sodain ro inled a charpat do Loegaire 7 ro leblaing ind 7
imreid dar Mag Dá Gabul dar Bmiaid na Forairi dar Ath Carpait
Fergusa dar Ath na Mórrígna do Cbáerthiund Clúana Da Dam hi
8510 Clithar Fidbaidi hi Commur Cetharsliged sech Dun Delca dar Mag
Slicech siar hi Sléib Breg. Ro gab tromcheó doborda dorcha doeo-
lais dó and sin connarb inríata dó in chonar. Anam sund for
Loegaire fria araid coro digla in ceó dind. Tairbling Loegaire asa
charput. Ro chuir in gilla na eocho hi fergort boi hi comfocus do-
37. 8515 A mboi and in gilla co n-acca in scáilfer mór ina dochzim. nirbo
segunda a tuarascbáil se mullachlethan belremur bolcsuilech grewd-
etenach1 granna grwcánach dosmailgech docraid adetig. sé taile
talchar tinsensach sé sotal sucach séitfidach sé rengmar rigtrén
rochalma. sé borb brogda bachlachda. Mael dub demsidi fair arit
1 t/á eich dui/i Facs. • sic. :i abbrev. stroke om. 4 gd, with two w-strokes over
g, Facs. ; MS. has g with é suprascr., and the t has been given a curved head so that it
forms a tall e, to read te ; grenetnach, H j. 77, grindednach Voss., grindétanach Eg.
7ju^
104b33-105a42] FLED BRICREND 259 [
2cf I
•• Ti> odor immi inar co fop_h a thona im sodain senbrisca a salcha má 8520
chossa. Mátan maglorci móri fria ais ama/ mol mulind.
35. Cóichet na heich se a gilli for se la fegad co andiaraid fair. Eich
Loegairi Buadaig for in gilla. Fir for se maith in fer asa eich. is
amlaid ro raid sin la twrcbail a mátan fair 7 dobretha béim dón gillu o
adbrond co hó. Egis in gilla. Doroich Loegat're fua. Cid dia mbá 8525
don gillu I ( y hoegat're. Hi cinta ind fergoirt do milliud for in 105aIa
t-aithech ( )e3 fein ticfa for ~Loegaire. Immacomsinitar dóib daw.4
Techid Loegaire iar tain co ránic Emain Macha iar facbail a ech 7 a
gilli 7 a armgascid.
3?. Nirbo chian iar tain co toracht Conall Cernach in sligid cetna co 8530
ránic in magin in ro artraig in ceo dr«idechta do Loeg<zz>v. Artraigid
da/10 in dubnel cetna dorcha doborda for Conall Ctrnach connar
cungain nem 1 talmain. Tarblingis Conall iar tain 7 scurid in gilla na
eochu isind fergort chétna. Nirbo chian dó iar sudi co faca in seal
cétna chuci. Iarfaigis dó cia diambo cheli. Am celisea Conaill 8535
Cernaig for se. Maith in fer for in seal la tócbáil a lámi co tarat beim
dó ó hó cóa fodbrond. iachtais in gilla. Tic Conall fo sodain.
Immacomarnaic dó 7 don seal. Tresi cluchi ind athig. Techis
Conall ón mud chetna ama/ ro theich Loegaire iar fácbáil a armgascid
7 a ara 7 a ech co ránic Emain Machai 8540
lf«. Dolluid Cu Chu\aind iar sin forsin tsligid chetna co ránic in n-inad
cétna conos tarraid in dubchéo cétna feib tarraid in lucht remi.
Tarblingis Cu Chtúaind 7 berid Láeg na eocho sin fergort. Nirbo
chian dó co n-acca in fer cetna chuci 7 immafoacht de coich diambo
cheli. Celi do Choin Chulaind for se. Maith in fer for in seal la 8545
iuirmed in mátan fair. Iachtais Láeg. Tic Cu Chulaind fo sodain 7
immacomarnaic dó 7 don seal. 7 nos tuarcend each araili dib. Traitar
in seal coro dilsig na eocho 7 in n-araid 7 co rue eocho 7 aradu 7 '
armgaisced a coceli leis co ránic TLmaiu Macha cona morchoscur 7
dorat dia fíadnaib fein iat. 8550
Is letsu in curadmir ol Bricni fri Coin Culaind is follus as for
ng[«]imaib5 ni dligthi comardad fris etz>. Nibá fir ani sin a Bricriu
for siat úair foretammarni conid áen di chardib sidchairechta dosfanic
do immirt mela 7 cumachta forni immon curadmir 7 ni léicfemni uaind
hé air sin. Femdit tra Ulaid 7 Concobar 7 Fergus a n-etérgleod no ro68555
cwrtis do saichtin Con Roi meic Dairi I do saichtin Ailella 7 Medba
co Cruchain6 Ai.
in dei nomine marg. sup. rec. man.
+ 1.
1 col. a also by H in ras. - Meg., read for. 3 Meg., read is me. i d barely
legible; a is traceable, with a mark over it. 5 w-stroke om. c sic.
S2
t±u
260 FLED BRICREND riO5a43-105b3
Tochim \J\ad co Cruacain1 inso
Dorónsat iarom \J\aid comarli a hoeninud im comuaill 7 im
8560 chomdimmus in trir curad sin 7 is i comarli doronsat mathi U\ad im
105b Conchobar do techt leo d'etérgleod a cesta co tech2] | nAilella m<gzc
Mágach 7 Medbi co Cruáchnaib Aí immá curadmír 7 im
o. imarbáig na mban. Bá caín 7 ba haíbind 7 bá spcraid a rréim
ronucset \J\aid do Cruachnaib. Anais im Cu Chtúaind colléic
8565 do éis in tslóig oc airfitiud ban n\J\ad .i. ix. n-ubla clis 7 .ix.
cletíne clis 7 ix. scena clis 7 ní thairmescad nach ai alaile.
Luid Lóeg vnac Ríangabra iarom a arasom Con Culatnd día
^- acallaimsom bale i rrabe oc na clessaib co n-epert fris. A
claín trúaig or se ro scáig do gal 7 do gaisced dochúaid úait in
8570curathmír rosíachtatar \J\aid Crúachain ó chíanaib. Nír
rathaigsem etz> ém a Laíg. Indill dún in carpat trá or se.
Indlis Lóeg ian?m in carpat 7 lotár for érirn. Rosíachtatar trá
slóig U\ad arcbena in tan sin Mag mBreg. Ro boí di lúas ind
érma ronuc Cu QhuXaind trá ó Dún Rudraige iarna grísad dond
8575 araid tucht imruláith in Liath Mac/ia 7 in Dub Sainglend fón
charput dar fot chóicid ConcobazV 7 tar Slíab Fúait 7 dar Mag
mBreg conid hé in tres carp*?/ cetna ránic Cruachna Ai.
Lasa réim 7 lasa mborrfad tra ronucsat láith gaile fer n\J\ad
uli im Chonc/tobar 7 imón rigraid olchenae do Cniachnaib Ai. ro
8580 lá armgrith mór di Cruachnarf co torchratar na hairm asna
fraigthib co rrabatár for tailmam. 7 ros gab sliiagu in dune ule
conid samlaid ro mboi each óenduine isind lis auW bis curcas
fri sruth. Asbert Medb la sodam cosindiu da.no ol si ó gabrisa
Crúachna ní chúalasa in toraind cen na niulu and cosindossa.
8585 Luid Findabd7> la sodain ingen KWella 7 Medba co mboi isin
ngrianan for fordorus in dúne. co n-érbairt. Atchíusa cairptech
issa mmag a mátharnait ol si. Cuire samla fair ol Medb a
crúth a écosc a chongraim delb a fir dath a ech tochim a
charpait.
8590 Atchíusa ém ol Findabair na dá ech filet fón charp^/ dá ech
bruthmara brecglassa comdatha comchrótha commathi combúada
comlúatha comléimnecha biruich ardchind agenmáir allmair
gablaich guipchúil dúalaich tullethain forbreca fosenga forlethna
Carpat fidgrind féthaidi.
Cruac^ain Fucs. - Interpolation ofH. ends.
tH*-.
**■
105b39-106a2S] FLED BRICREND 261
Da ndroch duba tairchisi. Dá n-all n-áebda imnaissi. Fertsi 8595
crúadi colgdírgi. Cret noíthech1 notgl'mne. Cuing druimnech
dronargda. Dá n-all ndúalcha dronbudi. Fer findchass folt-
lebor isin charp?//. Folt dúalach tri ndath fair. Folt dond fri
tpind cind. croderg a medón. Mind n-óir budi in folt
fordatuigithar. Ro lásat tri imrothu imma chend cocairse each 8600
ae dib hi taib alaile. I Fúan caín corcra n-imbi. cóicroth óir 106a H- ,; *"» „ '
airgdide and. Scíath brec béimnech. bil ban findruini. Gilech
cúach cóicrind ar a dur[«]d2 derglassid. Anblúth n-én
n-etegnáith úasa creit charp<?z7.
Atgénammár asa samail in fer sin ol Medb. 8605
.r.3 Greit rig
senrechtaid búada
bare bodbae
bruth brátha
breó digla 8610
drech curad
cúinsiu chórad
cride ndracon
altfad mbrochbúada for dun dibni
in luchthond lámdérg ~Loegat're 8615
luth la fáebra foltchíp
tond fri talmain tadbéim.
Tongusa a tonges mo thúath ol Medb más co mbaraind debtha
totháet ~Loegaz're Buadac/i cucund arart/ bentair foltchib fri lár
X.a\man co n-altain áith bid si sein glicci ind airlig dóbéra forond 8620
lín atám hi Cruachnaib Ai mam fochlith<?r a bruth 7 a brig 7 a
borrfad fóa réir fodein co tlathugud a debtha.
Atchiusa da.no cavpat n-aile isa mag a matharnait ol ind
ingen ní mesu dotháetside, cuire samla fair ol Medb. 7 r.
Atchiusa ém ol si indala n-ech file4 fon carpz^. Gabur cenand 8625
cróndatha crúaid dian daigerda bedgach baslethan uchtlethan
benas buille balcbúada tar áthu tar inberu tar aittiu tar imratiu
tar maige tar midglinni co ndasaid iar mbúaid midise a samlaib
én n-etarlúamain nis feid mo rose ran indiut fora rríad rochéim
rám étruth. Araile ech derg taullethan drondúalach dúalchass 8630
drúimlethan foseng feochair fond fortrend forrgethach athechtai
1 noitech Facs. 2 n-stroke om. or very faint. 3 in marg. 4 fil Facs.
*«.
262 FLED BRICREND [106a28-106bis
iath n-etarmaige eter mothru 7 amréthi. Ní fogaib and imdoraid
hi tir omna riad root. Carpat fidgrind fethaide dia ndroch
finna umaidi sithfe find forargit cret aurard drésachtach cuing
8635 druimnech dronuallach día n-all dúalcha dronbudi. Fer
findchass foltlebor isin charpui. Drech lethderg lethgabur
laiss. Fúamain find fuinechda brat gorm crónchorcra. Sciath
dond telbude. Bil chondúail crédumai. Luchair derg daigerdae
ara durn derglasaid. Anbluth 'n-én n-etegnaith1 úasa creit
8640 chroncharpait.
Atgenamár asa samail in fer ol Medb.
.r.2 Oxad leoma/;/
londbruth loga
lia cain cermnae
8645 cern eter crethaib
curethar crúaid
chend ar chend
giond ar glond
gleó ar gleó.
8650 glé nodon sel
ni sladar iasc mbrec for ganim deirg
diambi fergi fuasnadar3
mac Findchoimi frind
Tongu a toinges mo Xhuath ama/ sladar iasc mbrec for lice
106bdergáin co sús|taib iarind bid si sin mi;zi na hesorgni dob6ra
8656 Conall Cemac/i forni día fúasnaith^r frind.
^ Atchiusa da.no c&rpat n-aile isa mmag. Cuir a samail duin
ol Medb 7 r. Atchiusa ém ol ind ingen indala ech fil fón
charp?//. Ech Hath lesslethan lond lúath lúamnach londmar
8660 lugleimnech lebormongach maignech toirnech trosmar túagmong
ardchend uchtlethan lasaid fót fond bras fochuirse focrz/aid fóa
cruib calath cethardu dogreind almai énlaithe lúith búada berid
riuth for sét foscain úathu ech n-anailche. uiblech tened
trichemrúaid tatnit a cróes glomarchind.
SO 8665 Araile ech círdub crúaidchend cruind coelchos cálethan
cobluth dían dulmar4 dúalach druimlethan dronchóchech
maignech aignech bairrnech balcceimnech5 balcbéimnech
1-1 seemingly in ras., a subscr., M. - in marg. 3 fuás nadar MS. 4 dubuar
Facs. » first c altered to 1 by retracer ; ballceiwnech Facs.
106b14-40] FLED BRICREND 263
lebormongach casmongach scuaplebor grind imma áig iar nith
aigi ech i n-íath. Moscing srathu sréid sergi sétid maige
midglinne. Carpat féthgrind fethaine dia ndroch ernbudi 8670
iarnda. sithfe co féthain findruine Cret chréda chromglinne.
cuing druimnech dronordae. Dá n-all dúalcha dronbudi.
Fer broinech dub isin charpz^ as aldem di feraib Herend.
Fúan caín corcra cóir imbi. heó óir intlaide uassa bánbruin-
nechur ina háthaurslocud fris mben lúthu láthbulli. Ocht 8675
ngemma deirg dracondai for lár a da imlisen. Da ngrúad
gormgela cróderca dofich uiblich tened 7 análaich. Focheird
hich n-erred n-indnae cless níad nonbair úasa errid óencharpaz'/.
Si. 1.r. Is banna2 ría frais ón trá or si atgénammár asa samail in fer
sin or Medb. 8680
Bráo mara
bara bledmaill
blog dergthened
tond mairnech mathrúamdae
mórbruth mborrbíastae 8685
brisiud múad mórchatha
comboing tar écrait n-écomlund
allbach mbratha brógene.
Bruth matho
murt chét 869o
for crethaib cuirethar
glond ar glond
cend ar chend.
Canaid cóir
coscrach cridemail 8695
frisin Coin (Zulaind comchosmail.
Cutanméla mulend múadmraich.
Tongu a toinges mo Xhuath ol Medb mád co féirg dothí Cú
Chulamd chucu[«]d3 ama/ meles muilend .x. íorcél braich
rocmaid is amlaid cotomélani4 in fer sin a óenur ar úir 7 grían 8700
cía no betis fir in coícid uli immond hi Crúachain mani
fochlithír a bruth 7 a brig.
■3 Ocus hifechtsa cinnas dothiagat ol Medb. Dóit fri dóit or
1 betweeti cols. - banna, in ras., light brown i?ik, small and compressed,
probably by M. 3 w-stroke om. 4 cotomélam Facs.
^>.
264 FLED BRICREND [106b40-107a31
ind ingen. leóit fri leóit. fúamain fri fuamain. gúalaind fri
8705 gúalaind. bil fri bil. fonnad fri fonnad. fid fri fid. car pat
fri carpat dosfil uli a báidmáthair.
.r.1 Comlúd marc rhbuada
maidm toraind tollchléthi.
trethan from ainbthine
8710 allchliu fri immalldu
fortacrith in n-irind
imtrén trómthuinset.
107a Mná finna fornochta friu | ol Medb. aurchiche aurnochta
etrochta. co llin n-ingen n-aurlam n-mchomraic liss aurslocthi.
8715 Búirg2 fáenbéla. Dabcha úaruisci dérguda indlithi biad glan
imda braichlind múad mescmar maith feinne fothud fo chen
in cath tothóet bess nin ortar tairis
La sodain dolluid Medb for fordorus ind liss immach isin
n-aurlaind 7 tri .111. ingen lée 7 teóra dabcha úarusci don triur
8720 láth ngaile dodánic resin slúag do tlathugud a mbrotha. Ro
lád roga dóib iar sudiu dús in bad tech for leth dobertha do
each fir dib. i in3 4tech dóib a triur.4 A tech for leith do each
or Cu Chulaind. Iar sudiu berthar i tigi5 co ndérgothaib
sainamraib 7 an robo dech leó dona tri coec/aib ingen 7 dobreth
8725 Findabair la Coin Cu\aind sech each isin n-airicul i rrabi 7
tancatár \}\aid uli iar sudiu. 7 luid Ailz'/l 7 Medb 7 a teglach
n-uli coro fersat faelte fri hUltu. Frisgart Sencha mac A'\\cl\a
is maith lind or se.
gg Tiagait \J\aid iarom isin dun 7 dolléicth^r a rrígtech dóib
8730 anW dorímthé'r .i. uii. cúarda and. 7 uii. n-imdada o thein co
fraig. Airinich créduma 7 aurscartud dergibair. Tri stéill
chréduma i taulaich in taige. Tech darach co tugi slinned. Di
senistir dec and co comlathaib0 glainidib friu. Imdui h\\el\a 7
Medba i mmedon in tige. Airinig airgdidi impe 7 steill
8735chreduma 7 flesc airgdzde ocond airinuch ar bélaib íK'úel\a
adcomced midlisse in tige do chose in teglaig do grés.
Tairmchellsat gascid fer nUlad ón dorus díarailiu dond rigthig
7 ardopettet a n-áes ciúil céin both oc aurgnom dóib. Boí trá
día farsingi in tige i tallastár formna lath ngaile in choicid uli
1 between cols. ~ i subscr. 3 i in between cols. M. 4_4 in ras. M, 5 a final
letter erased, evidently b. 6 second a subscr .
107a31-107b26] FLED BRICREND 265
im Conchobwr. Concob«r im 7 Fergus mac Róich i n-imdai 8740
A'úe/la 7 nonbor di láthaib gaile fer nUlad olchena. Tosn air-
nectar1 fleda mora iar sudiu. Batár and iarom co cend trí lá 7
tri n-aidche.
Bá iar sudiu da.no conacrad Ailz'/l do Chonchodur co nUltu
immi cid dia rabi a rréim. Dorrími Sencha iarom in caingz>z 8745
immá tullatár .i. im chomúaill in trír chaur<2^ immá cura^mir 7
im chomúaill na mban immá tússigecht isna fledaib úair ní
rodmatár a mbrethugud i nnách baliu aili acht ocutsu. Sochtais
Ailz'/l la sodain 7 nibu fáelid leis a menma. Nirbo chucumsa
era or sé robo chóir dál inna caurath sin do thabairt mani 8750
tabraitár ar miscais Nibá nech bas ferr nod gléfe ém or se
ataisiu. Maith limsa ré scrz/'tain dam2 fris da.no or Ailz'/l.
Recamni a les ém ar curaid | ol Sencha ar is mór do midlachaib 107b
a llóg. Lór limsa da.no. tri lá 7 teóra aidchi fri sodain ol Ailz'//.
Ni forcraid cairde dano ani sin ol Sencha. Timgartatar UlaidSlbó
celebrad iar sudiu 7 bátár budig 7 dober3at bennachtain do
Ailz'/l 7 do Med/;3 7 dobertatar mallachtain do Bricrind úair iss
e fpdrúair a n-imchossait. 7 lotar dia crich iar sudiu. 7 fácbait
L,oegaire. 7 Conall. 7 Coin Culaind dia mbrethugud do Ailz'/l.
7 dobé/'the praind .c. do each fir dib each n-aidche. 8760
Dobretha a cuit dóib ind aidchi sin 7 dolléicthe tri caittini a
húaim Crúachan dia saigid .i. tri biasta druidechta. Techit
iarom. Conall 7 "Loegnire for sparrib na tigi 7 fácbait a mbiad oc
na biastaib 7 fecit fón samail sin cusarnabárach. Nir theig
Cu Chulaind assa inud frissin mbiasta rosiacht chuci. acht in 8765
tan do sined in beis4 a bragit cosin n-esair dounsi Cu Chulaind
béim din claidz'zz£ na cend doscirred5 di mar bad do charraic.
No thairnedsi sis di sudi. Nir thomail 7 nir súan Cu Chulaind
fon cruxh sin co matain. Ro thinsat na cait o robo maten. 7
atcessa iatsom fon crzzth sin ara barach. Nach leór a comram 8770
sin do bor mbrethugud or Ailz'/l. Nátho or Conall 7 Loegaire
ni fri biasta6 chathaigmitni7 acht is fri doini.
Luid iarom Ailz'/l ina airicul 7 dobeir a druim fria raigid 7
níbu sáim a menma 7 ba aingcess laiss in dál dodfánic 7 nir
1 TosnairnecAtar Facs. - dá Facs. 3"3 om. at first through homoioteleuton, but add.
by M in marg. and above line; following ~ dober prefixed to ?iext line. 4 sic, for
beist. s i suprascr. 6 what appears to be a mark of asp. added over b by the
retracer. 7 murk of aspiration over t faint; om. Facs.
5*.
266 FLED ERICREND [107b26-108a19
8"75chotail 7 niro loing co cend tri lá 7 teóra n-aidche. Conid and
asbert Medb. is midlachda no tai ol si. mani brethaigeseo
brethaigfetsa. Is andsoa damsa ém a mbrttht/gud or Ail/7/ 7 is
mairg cosa tuced. Ni andsab im ol Medb. Fó dáig or si na fil
eter créduma 7 fíndruini atá etcr Loegaire 7 Conall Cernach.
8780 A fil a3.n0 or si eter findruini 7 dergór ata eter Conall Cernach
7 Coin CzAaind. Ba hand sin tra conaccrad Loegaire Buadach
do Medb iar scrútan a comarli. is and sin asbert Medb fri
Loegazre.
Fo chen a Loegaz'rz Buadalg ol si is comadas caum^mír do
8785 thabairt dait. ríge láech nKrend dait úainne on trath sa 7 in
caurad/uz'r 7 cuach créduma 7 én1 findruini fora lar. Conid
ruca lat sech each hi comartha mbreithe. 7 ni n-accathar nech
aile occut conid tárfas isin Cráebruaid Conchobazr deód laí in
tan doberthar in cauradmir etruib bad and sin tadbae do
S790 chúach fíad mathib \J\ad uili. Bid lat in cauradmir iarom 7 ni
chossena nech do láthaib gaile fer n\J\ad olehena frit. Uair bid
comarda n-aichnid2 la UUu uli ani no mbera latt. Iar sudiu
108a doberar in cuach do hoegaz're Buadack 7 a lán do fin | aicnetai
and. Ibid ina3 dig iarom for lár ind rigtaige a Hind ro boi isin
8795 chuach. Atá a[«]d4 sin fled chaurad dait trá ol Medb doroimle
(,0 corbat cétach cetblíadnach ar bélaib óc n\j\ad uli. Celebraid
~Loegaire iar sudt'u. 7 congarar Conall Cernach do Meidb fo
n-innas cétna co lar ind rigthaige.
Fo chen a Chonaill Chernaig o\ Medb is comadas cauvadmz'r
8800 .7 r. 7 cúach findruini dano 7 én óir fora lár .7 f. Iar sudiu
daizo iarom doberar do Conall 7 a Ian do fin .7 r.
Celebraid Conall Cernachh iar sudiu. 7 tiagair uadib ar cend
Con Culaind. Tair do acallaim ind rig 7 na rigna ol in
techtazre. Bá and boí Cú Chidaind oc imb/rt fidchille 7 Lóeg
8805 mac Ríanga&ra á ara fessin. Is dom chuitbiudsa on or se
fuiris dobertha bréc im nach meraige. La sodain dolléci fer
dina feraib fidchilli don techtaire co mboi for lár a inchinne.
Conid ed dochóid for lie trascair a báis co torchair eier Ailz'H
7 Medb. Aill amai ol Medb iúrthuwd Cu Chulaz'nd or si clia
» .i. is dolig [M] b .i. ni dolig [M]
01
1 7 én perforated by erasure of H on verso; very faint; om. Facs. - d per-
forated, only the lower part of the bow legible. 3 \n added slightly above line,
same hand. 4 n.- stroke om. b .i. Facs.
108a19-108bn] FLED BRICREND 267
siabairthirr immi. Atafraig Medb la sodain 7 luid co rráníc cossio
Coin Culaind co tard dí láim imma brágit. Tabair bréc im
nách n-aile or Cu Chulaind. A meic amrai U\ad 7 a lassar
láech nEre/td ní bréc as áil dun immut ol Medb. Cía thíastaís
formna laech wEr end uile is duitsiu dobérmaís remib ani irao
mbethe. Uair atodaimet fir Heve/td iiasaib. ar allud 7 gail 7 8815
gasciud ar áne 7 óetid 7 irdarcus.
Affraig Cú Chulaind la sodain 7 téit la Meidb co ránic a
rigtech. 7 feraid Allill fáelti friss co mór. 7 doberar cúach
dergóir dó 7 a lán do fin sainemail and 7 én do lie lógmair fora
lár 7 doberar cutr«;//ma a da súla8 do dracón dó leis sech each. 8820
Atá fled chaurad9 dait sund tra ol Medb. Daromle corbat
cétach cétb\\a.dnach ar belaib óc nUlad uli. 7 is si ar mbrethni
da.no beós ^or Ail/7/ 7 ol Medb uair nachat filsiu fein hi cutrwwmus
fri ócu Ulad conna. be2 do ben hi cutrummus fria mná1 ni forail3]
lindacorop si cetathe do grés ria mnáib Ulad uli ar thus hi tech 8825
n-óil. Ibid4 Cu Chulaind iartrn ina óendig a llán ro boi isin5
cáuch 7 celebraid iar sudiu dond rig 7 dond rigain 7 don tegluch
uli. 7 luid [6iar sin i ndegaid a cheli.
Atá cómarli lim ol Medb fri Aih7/ fastud in trír churad út ocaind
innocht doridisi 7 frsmtha aili do thabairt forro béus. Déna ol Ailz7/8830
ama/ as ad|laic let fessin. Fastaitir iarom ind fir. 7 biTta7 hi 108b
Cruachain iat 7 scurtir a n-eich.
Dobretha rogu dóib cid biad no ragad dia n-echaib. Asbert
Conall 7 L.oegaire airthend da bliada/z do thabairt dia n-eehaib.
Grán eórna im ro thog Cu Chulaind dia eehaib. Feótar and ind 8835
aidchi sin. Rointir in banchuri etorro hi tri. Dobretha Findabair 7
cóeca ingen impi hi tech Con Culaind, Dobreta Sadb Sulbair ingen
aile Allella 7 Medba .7 I. ingen impi hi farrad Conaill Chemaig.
Dobretha Conchend ingen Cheit meic Magach 7 .1. ingen malle fria
hi farrad Loegam Buadaig. No thathiged Medb fessin ira co 8840
gnáthaeh sin tech i mboi Cu Chulaind. Féotar and ind adaig
sin.
Atragat iarom matain muich iarna barach 7 tiagait sin tech i
mbátar in macrad oc cur in rothclessa. Gebthi Loegaire iarom in
a \in marg.~\ 7 is áil linni [H]
U1 in ras. H. - cona he Facs. 3 ni in marg. prefixed to next line, n perforated,
only upper and lower portions left, i very faint as if erased, forail in ras., f
barely traceable; i subset: overlooked by retracer, who has altered 1 to i, reading
orailiwd (sic Facs.). i d altered to t by retracer. 5 issin Facs. 6 From this point
to end of col. b in ras. H. ' sic, for btfrtar. 8 sulu Facs. 9 chuurad Facs.
&
268 FLED BRICREND [108b17-109a26
8845 roth 7 nos cuir i n-arda co ranic midlisi in tigi Tibit in macrad im
sodain 7 doberat gáir dó. Bá do chuitbiud Loegairi ón. Indar ra1
Loegat're ini bá gair búada. Gebthi Conall daw in roth 7 ba do lár.
Focheird iarom im roth co hochtaig ind rigthigi. Focherdat in
macrad gair foa indar la Conall bá gáir chommaidmi 7 búada. "Gair
8850 chuitbiuda iaH lasin mtfcraid ani sin. Gebthi a3.n0 Cu ChiAamd in
roth 7 ba hetarbúas tarraid hé. Focheird daw in roth i n-ardi coro
lai a ochtaig on tig co ndechaid in roth ferchubat hi ta\main fri les
anechtair. Tibit in macrad gáir commaidmi 7 búada im Choin
Cv\aind. Indar la Coin Culaind ini bá gair chuitbiuda 7 fbnamait
8855 focerdat in m^crad im sodain.
Tic Cu ChiAaind do saigid in bantrochta 7 berid a trí cóectu
snathat úadib. 7 nos dibairg 11a tri .1. snátat2 each i ndíaid araili dib
co tarla each snáthat dib hi cró araili co mbatar ina líni fón samail
sin. Tic iarom dia saichtin doridisi 7 dosbi//- a snáthait fein i llaim
8860 cacha hóenmná dib doridisi. Molsat ind óic á&no Coin Culaind im
sodain. Timnait iarom iar sudi celebrad dond rig 7 dond rigain 7 don
tegluch olehena.
1, Eircid 6ol Medb6 do thig m'aitisea 7 mo mumrm .i. Ercail 7
Garmna 7 feraid for n-aigidacht innocht and. Lotar iarom rompo3
8865 iar cor graphand doib i n-óenach na Crúachna 7 rue Cu CluAaind
109a4 buaid ind óenaig fo thri. Rosagat iarom | tech nGarmna 7 Ercoil 7
ferait faelti friu. Cid dia tudchaibair ol Ercail diar rhbrethugud
daitsiu ol iat. Eircid co tech Samera ol se 7 dogena for mbrethugud.
Lotar dó iarom 7 focertar fjadain led. Ferais Samera faelti friu.
8870 Dobretha Búan ingen Samera grad do Choin Culaind. Asbertatar
iarom fri Samera bá do brethugud dóib dodeochatár chuci. Foidis
Saméra iat iar n-urd cusna genitib glinni
,-j Luid Loegairi ar5 thus, fácbaiside a arm 7 a etach occo. Luid
az.no Conall fon cumma cetna 7 fácbais a goo occo 7 dobretha a arm
8875 laich leis .i. a claideb. Luid da.no Cu Ckulaind in tres adaig. No
sgrechat na geniti dó. Immacomsinitar dóib. Brútir a gai 7 bristir
a sciath 7 rebthair a étach immi. 7 nos curat 7 nos traethat inna
geniti hé. Amein a Cu ChuXaind or Láeg. a midlach thruag. asiriti
lethguill dochóid do gal 7 do gaisced in tan ata urtrochta not
8880 malartat. siarthar1 co urtrachta im Choin Cu\aind andaide 7 imsoi
cusna húathaib 7 nos cvrband 7 nos bruend iat combo lán in glend
dia fulriud. Dobeir iarom bratgaisced a muntiri leis 7 imsoi co tech
Samera cona choscur co airm i mbátar a muinter. Ferais Samera
faelti fris conid andaide asbert.
1 sic. "- snatAat Facs. 3 rompa Facs. * This leaf (pp. 109-110), worn
thin by abrasion, is by H. 5 iarthus Facs. 6~6 otn. at first; ol corr. from do ;
Medb do add. mar*.
VI
109a29-109b6] FLED BRICREND 2G9
.r.1 Ní dlig comraind curadmir 8885
ferbaa brachtchib brothlochi
sceóc mátaid moogthi
tre banna miach tortaide'
fri iwmescad2 cóemchóecat
fri Coin Culaind clothamra. 8890
is cú ferna fodluigthe
is bran carna comramaig.
is tore tren hi fothugud
traithaid3 nerta lochnamat
ama/ aedf tria fithicén. 8895
is cú othair érEmna
is menmarc ban buaignigi.
is fland tedma troinchatha
méti cénid chocerta
nachasella sithethar 8900
Cims a fresib frithbera.
bati longbaird lcingsigther.*
is culmaireh bolgadan.1
is crú fechtaj modcernae.
is gnoek grianna gelfini 8905
cid dó arbad chutrummus
fri Lóegairi leoairrbi
1 fri Conall clothriatha.
Cid dond Emir úanfebli.15
nachasáil in nertnuadatm 8910
ría n-andrib án ardUlad
no chinged ind ollbrigach
hi Tech medrach Midchúarda
conid de imrordaimse
a chomraind ni dlig. ni dlig comraind. 8915
Is í mo brethsa dúib tra for se in curadmir do Choin Chtdaind 7
tus dia mnai ria mnaib XJlad. 7 a gaisced úas gaisce!daib caich 109b
cenmotha gaisced Conchobair.
Lotár dó iar tain co tech Ercoil. feraisz'í/e faelti friu. Feótar
and ind aidchi sin. Fúacrais Ercoil comlond dó féin 7 dá eoch forro. 8920
Luid 'Loegaire 7 a ech na n-agid Marbais gerran Ercoil ech Loegairi.
Fortamlaigid Ercoil for Loegaire fessin 7 tecisside remi iss ed con air
rod ngab do Emain dar Ess6 Ruaid. 7 iss ed rue leis tásc a muintiri
* .i. bó [H] b .i. methi [H] <= .i. acus [H] ^ .i. mucci [H] ^J.
bairgen [H] ' A. tenid [H] s A. cis [H] h .i. is cairptech [H] * .i.
dar berna [H] 3 .i. badb [H] ■< A. ségda [H] ' .i. foltchain [H] ™ .i. in rig [H]
1 in marg., om. Facs. 2 iwmescad Facs. z second & sub scr. 4 loiwgsither Facs.
6 uan in ras. 6 eis Facs.
lo
270 FLED BRICREND [109b8"43
do marbad do Erco/1. Luid dauo Conall fón cumma cetna hi teced
8925 remi iar marbad a eich1 do gerrán Ercoil. Iss ed dolluid Conall dar
Snám Ráthaind do saichtin Emna. Ro báided dano Ráthand gilla
Conaill and sin isind abaind conid de ita Snám Rathaind o sin ille,
Marbais in Liath Macha im ech Ercoil 7 nos cengland Cu
Chvdaind ~Ercoi\ fessin i ndiaid a charpait leis co ránic Emain Macha.
8930 Luid tra Buan ingen Samera for lore na tri carpat. Atgéoin slicht
fonnaid Con QuXaind fo dáig nách set cumung no théiged no chlaided
na muru 7 no fairsinged. 7 no linged dar bernadaib. Ro lebling
ind ingen trá léim n-úathmar ina diaidsium for furis in charpait co
n-ecmaing a tul immon n-all combo marb de conid de ainmnigthir
«935 Uaig Búana. In aim tra ráncatar Emain Conall 7 Cu QhiAaind iss
and ro bas oca cainiud and ar bá derb leó a mmarbad. iar mbreith a
tásca do Lóegairi leis. Adfiadat iarom a n-imtechta 7 a scéla do
Choncobwr 7 do mathib Ulad olehena. Bátár inT ind2 errid 7 ind
láith gaili olehena oc toibeim for Láegairi. don badbscel ro innis o
7/. 8940 chelib conid and asbert Cathbath. inso sis
.r.3 Dimbúaid sceóil
fartbi ecland
la borg dubaithech.
dorara dusib la henechgris
8945 rúanad roUlad.
Ní má rulaid Lóegaire
cosnam cirt curadmir
iar ndorair a badbscélai.
is Cu Culaind dligetar
3950 arróet caincomram búadErcoil
cenglathar err thréntnuthach
i ndiaid erri óencharpait.
ni chelat a márgnima
adrollat0 a mororgni.
8955 is err threntairpech
is cur caín cathbúadach
is glond catha comramaig.
is mortcend do ilslúagaib.
is riatai di rathbriugad.
3960 is triath taile tnuthgaile.
conid de imrolaimse
comraind curadmiri fris
is dimbúaid sceoil. diambuaid sceoil
a .i. dochur [H] >> .i. trenfer [H] c .i. innisit [H]
1 i subset: 2 in add. above line, same hand. 3 between cols. * c^omramaig Facs.
109b«-110a50j FLED BRICREND 271
7*- Ro ansat ind óic día n-imratib 7 dia radsecliaib. Rosoich iarom
co praind 7 co tomaltus dóib. 7 iss é Sualdaim mac Roig athair Con 8965
Culaind fessin ro frithaig Ultu ind aigchi1 sin. Ro linad iarom ind
Aradach dabach Conchobair dóib. Dobretha a cuit ini inna fiadnaisi
iar sudiu 7 tiagait na randairi2 dia raind. | La sodain ro gabsat ind 110a
randaire in curadmir asin raind ar thus. Cid ná tabraid in cauradmir
ucut ar Dnbtach Dóeltengad do churaid úrdalta úair ní thudchatar in 8970
tríar ucut o rig Crúachan can chomartha nderb leó do thabairt in
cuxadmire do neoch dib.
73. Affraig LoegtfzV'i? Buadack la sodain 7 túargaib in cuach credtima 7
én airgit fora lár. is limsa in camadmir for se 7 ni chosna nech frim
hé. Nibá lat for Conall Cernach ni hinund comartha tucsam lind. 8975
Cuach creduma thucaisiu3 cuach findruini ini thucusa.. is réil asind ed
fil etorro conid limsa in cauradmir. Nibá la nechtar dé etir for Cu
Qhu\aihd 7 atafraigsz'oe la sodain 7 asbert. Ni tucsaid comartha
tairces chuxadmir dúib for se acht nirb áil don rig 7 don rigain cusa
rancaibair tullem ecraiti frib a tind hi tend. Ni mó da.no a cin frib ol 8980
se indás na tucsaid úadib. Bid limsa ini for se in curadmir úair is mé
thuc comartha suachnid sech each.
7<f. Tanócaib súas la sodain in cuach ndercóir 7 én do liic logmair
fora lár 7 cutrwwma a dá sula do dracoin conid n-acatár mathi \J\ad
uli im Concobar mac Nessa. Is mesi iarom for se dWges a cauradmir 8985
acht mam bri stir an fir form. Cotmidem uli ol Conchobar 7 Fergus 7
ol mathi \J\ad olehena. is let a cauradmir a breith K\\el\a 7 Medba.
Tongu a toinges mo Úxuath for Loegaire 7 for Conall Cernach ni
cuach cen chreic dait in cuach thucais an4 ro boí di sétaib 7 mainib it
selbae iss ed doratais airi5 do Aih7/ 7 do Mez'd<5 ar na ructha do bag it S990
cend. 7 ná tarta in cauxadmir do neoch aili ar do bélaib. Tongu a
toinges mo tbuath for Conall Cernach níbá breth in breth rucad and 7
nibá lat in curadtnir. Cotnerig each dib diaraili la sodain cusna
claidbib nochtaib. Tothaet Concobar 7 Fergus eturro iar sudiu.
Tollécet a llama sis fó chétóir 7 doberat a claidbi ina trúallib. Anaid 8995
73"". ol Sencha denaid mo riarsa. Dogenam or iat. Eircid co Budi mac
mBain for se coa áth 7 dogéna for mbrethugud.
Lotar iarom a triur churad co tech mBudi 7 adfíadat dó a toisc 7
a n-imresain immá tudchatar. Nách dernad etercert dúib hi Cruachain
Ai la hAilill 7 la Meidb ol Budi. Dorigned om for Cú Chulaind 7 ni 9000
daimet ind fir út fair eter. Ni didemam om oldat ind fir aili ar ni
breth etz'r ani rucad dun. Ni hawsa1 do nách aili for mbrethugud datio
ol Budi. in tan na hantai for cocertad Medba 7 Aileila. Ata lim for
Budi nech folimathar for mbrethugud .i. Uath mac Imomain fil oca
1 sic. 2 rowdairi Facs. 3 aspiration mark om. Facs. i ar Facs. ° in ras.
7í-
272 FLED BRICREND [110a60-110b50
110b loch. Dó dúib iarom dia saichthin 7 dogena for cocertad. | Fer
9006 cumachta mori dano in tUath mac Imomain sin no dplbad1 in each
richt ba halic leis 7 no gniad druidechta 7 certa commain. Ba sé sin
dano in siriti on ainmnigthír Belach Muni in tSiriti. 7 is de atberthe
in siriti de ara met no delbad i n-ilrechtaib.
9010 Rancatár iarom co Úath coa loch 7 fíadu o Budi leó. Atfíadat
iarom do Úath aní má tudchatar dia saigthin. Asbert Uath friu nod
lemad a mbrethugud acht condaimtis nammá fora breith. Fodémam
or iat. Fonaiscid forro. Atá cennach limsa for se 7 céb é uabsi
comallas frimsa hé bid hé beras in curadmir. Cinnas cennaig sin for
9015 siat. Biail fil limsa for se 7 a tabairt i lláim neich uaibsi 7 mo chend
do béim dimsa indiu 7 mesi dia béim desium i mbárach.
_-_ Asberat iin Conall 7 Loegaire na dingentais in cennach sin ar ni
boi occosom do chumachta a mbith beó iarna ndichennad acht mani
rabi ocasom. Obbsat iarom fair Conall 7 Loegaire in cennach sin.
9020 ciatberat araili libair co nd<?r;zsat cennach fris .i. Loegaire do beim a
chind de in cétla 7 a imgabáil dó 7 Conall dia imgabail ón mud
chetna. Atbert im Cu ChiAaind co ndingned cennach fris dia tuctha
dó in curadmir. Atbertsat im Conall 7 Loegaire co leicfitis dó in
curadmir dia ndmiad cennach fri Uath. Fonaiscid Cu Chu\ai?id
9025 forrosom cen curadmir do chosnam dia ndernad cennach fri Uath.
fonaisccitsium fairsinm da;/<? a dénam in cennaig. Dobeir Uath a
chend forsin lica do Choin Ckulaind 7 dounsi Cu Chulaind béim da
biail féin do co topacht a chend de. Luid iarom fon loch uadib 7 a
bial 7 a chend na ucht.
7$. 9030 Tic iarom ara barach dia saichtin 7 no sinithar Cu C/ndaind dó
forsin lice. Tairnid fo thri in mbial fora mu/zél 7 a cúl rempi. Atrai
a Cu Chu\aind for Úath rigi láech riErend duit 7 in curadmir cen
chosn^m Lotar dó a triur churad co hEmain iar tain 7 nir daimset
ind fir aili do Coin Chulaind in breth rodnucad dó. Boi in t-imcosnam
9035 cetna beius imón curadmir. Ba si comairli Ulad forro dano a cur do
saigid Con Roi dia mbrethugud. Fáemitsium dano ani hisin.
Dollotar iar sin sin matin arna bárach a triur churad co cathraig
Con Roi .i. Cu Culaind 7 Conall 7 Loegaire. scorit a cairp/iu i ndorus
na cathrach iar sin 7 tiagait isa rigthech 7 ferais faelti móir friu
9040 Blathnat2 ingen Mind ben Con Roi meic Dáiri 7 ni rabi Cú Roi hi fus
ara cind ind aidchi sin 7 rofitz'r co ticfaitis. 7 foracaib comarle lasin
mnai im réir na curad co tisad don turus dia ndechaid sair hi tirib3
Scithiach fó3 bith niro derg Cu Rui a claidi/3 i nErind o ro gab
gaisced co ndeochaid bás. 7 ni4 dechaid bíad nErend5 inna béolu
a .i. iar cor dó brechta hi fáebur in bélae [H]
7?
1 initial d retraced as t ; t Facs. - BlatAnatA Facs. 3"3 . . rib to fó in ras.
smudged; no Facs. 5 n-stroke om. Facs.
110b50-llla41] FLED BRICREND 273
cein ro mboi ina bethaid.1] | o roptar slána a secht mbliadna. úair Ilia
niro thallastar a úaill nach a allud nach a airechas nach a 9046
borrfad nách a nert nach a chalmatus i nErind. Boi im in ben
día réir co fothrocud 7 co folcud 7 co lennaib inmescaib 7 co
ndérgodaib sainamraib comtar budig.
%*• O thánic dóib vaxom co dérgud asbert in ben friu iar sudiu 9050
each fer dib a aidchi do fairi na cathrach co tissad Cú Rui.
7 da?z<? or si is amlaid atrubairt Cú Rui a fari dúib iar n-aesaib.
Cipé aircl do airdib in domain tra i mbeth Cui2 Rui dochaineth
fora chatraig each n-aidchi combo demithir3 bróin mulind conna
fogbaithe a ddorus do grés iar fui?zud r\grex\Q. 9055
^/. Luid iarcwz Loegazre Buadac/i dond faire in chétaidche úair
is hé ba sinser dóib a triur. Ro boi isin tsudiu faire iar sudiu
co dered na haidche co «n-aca in scath chuci aniar rodarc a
sula co fota dond farrci. Ba dímór 7 ba grainni 7 ba úathmar
laiss in scáith ar indar lais rosiacht co rrici ethiar a arddi 7 bá 9060
fodeirc dó folés na farrci foa gabul. Is amlaid tánic a dochzzz/z
7 lán a da glac lais do lommánaib darach 7 ro boi eire cuinge
sesrige in cech lomchrund dib acus nir aith^/Tacht béim do bun
chraind dib acht óenbéim co claid z'zz^ Tolléci gecán dib fair,
leicthe Loegaire secha. Cóemcloíd fó di nó fó thrí 7 ní ránic 9065
cnes ná scíath do l^otgat're. Tolleci Loegat'te dano fairseom
gai 7 ní ránic hé.
<ÍX. Rigidsom a láim co Loegm're iar suidz'zz. Boí tra dia fot
na lamae co rroacht tar na teóra fuithairbe ro bátár etz/rro ocond
imdíburcud conid iar sodain ro gab ina glaic Cíarbo mór 9070
7 cíarbo airegda tra hoegaire tallastar i n-óenglaic ind fir
dodfánic feib thallad mac btiadua 7 cotnomalt eter a di bois
iar sudiu anW tairidnider fer fidchilli for tairidin. Tráth ba
lethmarb iarom ind innas sin tolled aurchor de la soóai'u tar
cathir ammuig co mboi for ind otruch i ndorus ind rígthige 9075
7 nir oslaiced in cathir and etz>. Doruménatár ind fir aile
tra 7 muinter na cathzvzc/z uli ba léim ro leblaingseom tarsin
ca.th.razg ammuich día fácbail forsna feraib aile.
%3. A mbátár and co deód laí co trath na faire. Luid Conall
C&mach issa sudiu na fari úair ba siniu oldás Cu Q\\u\aind. 9080
Fó n-innas cétna da.7/0 anW forcóemnacair do hoegaire uli ind
adaig thússech. In tres adaig da;z^ luid Cu QhtAaind isi[zz]4 sudi
1 Interpolation of YL ends. 2 sic; cu Facs. 3 sic. 4 w-stroke om.
T
274 FLED BRICREND [llla41-lllb33
fari. Ba si sin tra adaig ro dálsat na trí Glais Sescind1- Úairbeoil.
7 tri Búagelltaig Brég. 7 tri m^zc Dornmair Cheóil do orgain
9085 inna cathrach. Ba si dano adaig ro boi hi tairngire don pheist
ro boi isind loch hi farrad na cathrach fordiuglaim lochta in
phuirt2 uile eter daine 7 indile.
$*-. Bui Cu ChuXaind tra oc frithaire na haidche 7 bátar mi-
111b thurussa imda fair. | Tráth bá medon aidche dó íarom co cúala
9090 in fothrond chuci. Alia alia for Cu ChuXaind cia fil alia mástat
carait conná'musnágat mastat námait co'mmosralat conggairet
gairm n-amnas fair la sodain. Conclith3 Cu ChuXaind forro
iarom conid a mmárb tarraid taXmain a nónbur. Ataig in cendáil
occo isin sudi faire mod nad mod i ndesid inna sudiu. Conggair
9095 nonb&;' aile fair. Ro marb trá na tri nonboru fóa n-innas cétna
co ndernae óencharnd díb eter cendail 7 fodbu.
^$-. Amal ro mboi and iar sudiu co dered na haidche 7 ba scith
7 ba torsech 7 bá mertrech4 co cúala czzmgabáil in locha i n-airddi
amrt/ bid fótrond farrci5 dimóre. Ni fordámair trá a bruth each a
9100 raba di met a thiirse cen techt do descin in delmae móir rochúala.
Co n-acca in comerge dorigni in pheist. Dóig leis dano ro boi
.xxx.cha cubat inne uasind loch. Tosnúargaib súas iar sudiu
isin n-aer 7 ro leblaing dochom na cathrach. 7 adrolaic a beólu
co ndechsad óen na rigthige inna cróes.
it. 9105 Foraithm^watharsom2 la sodain a foramcliss 7 lingthi i n-ardi
corbo lúathidir rethir fuinnema imón peist immá cuaird. Iadaid a
dá glaicc immá brágit iar suidzw 7 ro rigi a láim co rrici ina cróes
co tóerbaig a cride este. condarala úad for taXmain. co torchair
béim n-asclaing don pheist asind aér co rabe for lár. Imbeir
9110 Cu ChuXaind in claid<?£ fuirre co nderna minmirend di 7 doheir
a cend co rabi oca isin tsudi faire ocon chendail aile.
ctf Tráth ro mboi and iar suidiu oss é aithbriste tróg isin dedoil
na maitne co n-acca in scáth chuci aniar dond arrci .7 T.
Bid ole ind adaig ol se. Bid messu daitsiu a bachlaig ol
9115 Cu ChuXaind. La sodain tolled gégán díb fair. Léiethi
Cu ChuXaind. Coemcloíd fó di nó fó thri 7 ni xanic cnes na
sciath do Choin ChuXaind. Tolléci Cú ChuXaind gai fairseom
dano 7 ni xanic. Rigidsom a láim co Coin CuXaind iar suidz'z/
día gabáil ina glaic amal ro gab na firu aile. Focheird
9120 Cu ChuXaind cor n-iach n-eirred de la sodain 7 forathm^zzadar
1 ses cind MS. 2 asp. mark om. Fnes. s sic. * sic, read mertnech. 5 fairrci Facs.
lllb33-112a25] FLED BRICREND 275
a foramclis 7 a claid^3 nocht úasa mulluch corbo lúathithir
fíamuin oss é etarbúas imbi imma cúaird conid derna rothbúali de.
Anmain i n-anmain a Chu Chulaind or se. Tabar mo thri
drindrosc dam daw<? ol Cu QhuXaind. Rot biat ol se feib dothai-
set latt aiwáil. Ríge laecb nErend dam on trath sa 7 in cawxadmir 9125
cen chosnam frim 7 tús do mmo mnaí ría mnáib U\ad uli do
gres. Rot bia ol se la sodain fó chetóir. Ní fitir cía arlaíd1 úad
inti ro boí oca acallaim.
g<?. Immorádi inna menmain iar suidzw a lléim dochúatár a áes
comtha tarsin cathraig ar bá mór 7 bá lethan 7 bá hard a lléim. 9130
Ba dóig laisseom tra combad ó2 lémum dochúatár ind laith
gaile tairse. Dammidethar fá dí día lémaim 7 forémid. Mairg
dorumalt a n-imned dorumaltsa custrathsa imma cawxadmir
ol Cu ChuXaind 7 a techt úaim la féimmed ind lemme dochúatár
ind fir aile. Bá sí tra báethir dogéni Cu Chulatnd ocna imratib 9135
se | no cinged fora chúlu etarbúas fot n-aurchora on cathraig. 112a
Docinged dauo etarbúas dorisi asin baliu hi tairis^ co mbenad
a thul cind frisin cathraig. No linged dano i n-arddi in fecht
n-aile combo foderc dó aní no bid isin cathraig uli. No theiged
da.no in fecht n-aile isin tahnain connici a glún ar thxummi a 9140
brotha 7 a neirt. In fecht n-aile da;z<? ní thiscad a drucht do
rind ind feóir ar demni ind aicnid 7 lúthige ind láthair 7 méit
na gaile. Lasin n-adabair 7 lasin siabrad ro siabrad immi.
Fecht n-óen and cingthiseom tarsin .cathraig ammuig co rrabi
thall i mmedón na cathrac/i i ndorus ind rígthige. Atá inad a 9145
da traiged isind lie fil for lár na cathrac/i bale i rrabi imdorus
ind rígtaige. Téit isa tech la sodain 7 tolléic a osnaid.
2« Is and asbert Bláthnat ingen Mind ben Con Roí. Ni hosnad
iar mbebail2 ém or si is osnad iar mbúaid 7 coscor. Rofitir ingen
rig Insi Fer Falga trá a ndo doraid tarraid Coin Culamd isind 9150
aidchi sin. Nirbo chian dano iar sin co n-accatár Com Roi
chucu isa tech 7 bratgaisced na trí nónbor ro marb Cu Culaind
laiss 7 a cindnu3 7 cend na biasta. Asbert la sodain iar cor na
cendaile de asa ucht for lár in tige. Ba gilla comadas or se do
faire duine rig do grés in gilla sa ata chomrama óenaidche so ule. 9155
Aní immá tudchaibair imresain ol se imma cainWmir is la
Coin OiAaind iar firinne ar bélaib óc nErend uile hé. Cia beth
1 arluid Facs. - sic. 3 sic, for cindu.
T2
276 FLED BRICREND [112aM-112b,s-
nech bas chalmu and or sé ní fll rosía lín comram friss. Is í
breth rue Cu Rui doib iar suidzw in caurad/rn'r do Coin Qhu\aind
9160 7 lathus gaile Góedel uile 7 tús día mnaí ria mnaib \J\ad uile
hi tech n-óil. 7 dobert .uii. cumala di ór 7 airgí?/ dó i llúag in
gníma óenaidchi dodrigni.
q0 Celebrait iar suidiu do Choin Rui 7 dollotar co ndemetár k
Emain Machtf a triur ria ndeód laí. Tráth tánic dóib iar suióht
9165 co roind 7 dáil ro gabsat na ran n aire in ca.uradmír cona
fodai di lind riasind roind co rrabi ocaib for leth. Is derb
lind tra or Dubt/tac/i Dóeltenga ní fil imchosnam lib innocht
immá canr admir. ro lámair brethugud dúib intí ráncaibair.
Asbertatar in fíanlach aile fri Coin Cu\aind iar suidz'^ ní thardad
9170 in csLuradmir do neoch díb sech a chéli. Mád in ra brethaigestar
irh Cú Ruí dóib a tríur ní ardamair ní de etz> do Choin QhuXaind
o rancatar Emaw Maca. Asbert Cú QhuXaind la sodain nárbu
santach fair cauradmzr do chosnam etz'r fo bíth nárbu mó a
solod dontí día tibertha hé oldás a dolod. O sin níro rannad
9175 cauradmír and co tánic cennach ind rúanada i nEmrá Macha.
'Cennach ind ruanada inso
f/. Fecht n-and do \3\iaib i nEmam Macha iar scís óenaig 7
cluchi. Dolluid Conchobar 7 Fergus mac Róig 7 mathi \3\ad
112baolchena asin cluchemaig ammuig co nde|setar thall isin Craeb-
9i8orúaid Conchobair. Ní rabi Cu ZhuXaind and na Conall
Cernac/i na Locgaire Buadac/i ind aidchi sin. Batár iiíT formna
lath úgaile fer nUlad olchena. ArcW ro bátar and trath nóna
deód laí co n-accatar bachlach mór forgrainne chucu isa tech.
Indar leó ní rabi la Ultu láth gaile rosassad leth méite fair.
9185 Bá úathmar 7 bá granni a innas in bachlaig. Senchodal fría
chnes 7 brat dub lachtna imbi. 7 dosbili mór fair méit gamlías
hi tallat .xxx.ait ngamna. Súili cichuida budi inna cind méit
chore rodaim cechtarde na dá sula sin fria chend anechtair.
Remithir dóit láma neich aile each mér día méraib. Cepp ina
9190 láim chlí i rraibe ere .xx. cuinge do damaib. Bíail ina láim
deis i ndeochatár tri .111. bruthdamna. Buí feidm cuinge2 sesrige
ina samthaig. No thescbad finna fri gaith ar altnidecht.
a in tnarg. sup. man. al. in Dei nowine amen
1 in tnarg: 2 cAuinge Facs.
f
112b16-48] FLED BRICREND 277
^z- Dolluid fond écosc sin co rrabi inna sessom i mbun na gabla
ro boi hi ciund tened. In cumce in taige duit ale or Dubt/iac/i
Dóeltengad frisin mbachlach in tan nád fagbai inad aile and. 9195
acht beith i mbun na gabla manid caindleóracht in tige as áil
duit do chosnam acht namá bid mó bas loscud don tig oldás
bas suillse don tegluch. Cid hé mo dán da//<? bes cotmidfid^r
each a bé dim airddi combad coxtchenn a suillsi don tegluch 7
connábad loscud don tig. 9200
9?. Acht namá or se ni hé mo dan do gr/s atát dána lim chena.
Ani dia tudchad cuingid im ol se nocon íúar i nErind nach i
nAlpain nach i nEoroip i i nAffraic i i nAssia co Gm:ia 7
Scithia 7 Insi Ore 7 Colomna Ercoil 7 Tor mBregoind 7 Insi
Gáid nech no chomollad fir fer frim imbi. Uair roucsaidse for 9205
nXJltaib or se do slúagaib na tiri sin ule ar grain1 7 greit 7
gaisced. ar airechas 7 uaill 7 ordan. ar firinne 7 féle 7 febas.
Fagabar uaib óenfer chomallas frimsa in ceist immá tú.
9tf-. Ni cóir ém enech cóicid do brith or Fergus mac Róich araí
óenfir do thesbaid díb oc denam a n-enig. 7 bes nipe nessu éc92io
do suidz'z^ oldás daitsiu. Ni oca imgabail sin da.no atúsa ol se.
Finnamár da7io do cheist ol Fergus mac Róig. Acht cor
damthar fir fer dam ol se atb6T. Is cóir fir fer do chomollod
im or Sencha mac K\\el\a ar ni fir fer do slúag mór muinterda
brisiud for óenfer n-anaichnid et/zrro 7 bád dóig lind da?io ol 9215
Sencha mád costrathsa fogebthá óenfer dotdingbadsu sunna.
Facbaim Concobar fri láim ol se dáig a rige 7 fácbaim Fergus
m^c Róig dáig a cotéchta 7 cipé díb or se lasim sétar cenmothá
in dis sin. Táet co tallursa a chend de innocht 7 co talla | 2
1 asp. mark add. Facs., is a smudge. ! breaks off, five leaves missing.
[ 278 ] [113a1-
113a Siaburcharpat Con Culaind inso
9221 JpvOLLUID Patraic do Themraig do erail creitme for rig
l_y nErend .i. for Loegaire mac Néill ar is eside ba ri Herend
ind inbaid ar ni chretedsidé in Comdid ciano pridcaide dó.
Asbert Loegaire fri Patraic noco chretiubsa duitsiu nách do
9225 Dia nó coro dusce Coin Culaind damsa fó míadamla feib
adfíadar i scelaib conid n-acur 7 conid n-arladur ar mo bélaib
sund is iar sain no cretiubsa duitsiu. Is folaith do Dia am sin
ol Fatraic.
Tic techtaire iarom on Chomdid co Patraic co tairistis co
9230 arna bárach for dua na rátha .i. na Temrach 7 ticfad Cu
Chulaind a ndochzm and. Is iar sin iarom luid Lóegaire do
acallaim Patraic iar taidbsin Con Culaind dó ina charput.
Asbert Patraic fri Poegaire innut tarfás ní. Domarfás1 im
for Poegaire 7 nim thá cumac dia aisnéis mani sénasu 7 mani
9235 chosecra mo gin. Ni senubsa ol Patraic do ginsu conom raib
mo ríar. arsénub im in n-aér dotháet as du ginsu co n-écis* in
tadbsin tarfás duit.
A mbása em for Poegaire oc dul dar Fan in Charpait do
Cnuc Side in Broga hi Tulaig in T^rchomraic i mBruig Meic
9240 ind Oc. Co n-acasa in gaíth n-úair n-aigidi ama/ chroísig dibroi
bee nád rue ar folt diar cennaib 7 ná dechaid triund fodesin co
talmain. ro iarfacht in gaith do Benén or Poegaire. Asbert
Benen frimsa is í gáeth iffir[«]d3 insain iarna oslucud ria Coin
Culaind. Co n-accamár iarom in tromchíaich máir doléic fornd.
9245 Ro iarfachtsa dano do Be/ién in tromchiaig sin. asbert Benén
bátar anála fer 7 ech immandeochatar in mag riam. Co
n-acamar iarom in feóchúni mair uasund túas. Ba lán in tir di
sudib 7 ba heter nélaib nime bátár ara n-airde. Ro iarfacsa do
Benén aní sin. Asbert Benen batar fóit a cmib na n-ech bátár
9250 fó charput Con Culaind.
A mbámmár and iar sain co n-acammar fúatha na n-ech
triasin ciaich 7 na fer isin charput solam arae apri hesi for ard
síthbe sigidi eich doríadat séotu. Co n-accasa iarom in dá ech
1 sic. ! conic1) MS. 3 n-stroke om.
H3a3í-113b3 ] SIABURCHARPAT CON CULAINU 279
commóra comaille acht nammá co sain delba 7 datha. comlúa-
tha comchóri comgníma boslethna deslethna biruich ardchind 9255
agenmair gobchuíl dúalaig dénmecha dathálli tullethain forarda
forána forbreca. At é cendbeca cruindbeca urarda aurderca
aurgastai. Bruinni derga beólaidi sulgi slemna saitsidi sogabalta
fégi fáeborda femenda cassmongaig cóiri caím casarcig broga
forfuil ina díaid inétside da ndroch duba tarchise. Dá roth 9260
chóiri cóicrisi. Fertsi crúádi colgdirgi. Dá n-all n-aphthi
n-intlasse. Síthbe findargit co fethan | findruine. Cuing 113b
dron dr«;«nech fororda. Pupall corcorda. Fortche uanide.
Láech and isin charput sin súas máeldub demis fair for suidiu.
Atá lim is bó roda lig. Súil glas bannach ina chind. Fúan 926.5
corcorgorm im suide a cetoraib orgait1 óengil. Dulend dergóir
fora bruinnib ro leth dar cechtar a dá gúaland. Léni gelchul-
patach immi co nderginluth intlase. Claideb orduir[«]ds
i n-ecrus sésta fora slíastaib. Manaís lethanglas for crund
miding ina láim. Foga fogér fóbartach ina farrad. Scíath 9270
corcorda co comrod argit co túagmílaib óirúasa díb n-imdadaib.
Atá limsa bá frass do nemannaib ro lád ina chend. Dubithir
leth dubfolach cechtarde a da brúad. Deirgithir partaing a beoil.
Ara ara bélaib isin charput sin araile forseng fánfota forbrec.
falt forchas forruad fora mulluch. Gipne findruine fora étan nád 9275
léiced a folt fó agid. Cuache de or fora díb cúalaid1 hi taircellad
a fait. Coichline ettech immi co n-aurslocud ara dib n-ullennaib.
Bruitne di dergór ina láim. dia taircellad a eochu. Dóich limsa
bad hé Cu Chulamd 7 Lóeg a ara no beth and 7 Dub Sainglend
7 Liath Macha. no beth fón charpat. 928°
In creti Dia fodechtsa a Loeg^zW ol Patrazc úair dodeochaid
Cu Chulaind dot acallaim. Mása é Cu Cxúaind atconnarc is
garit limsa ro boi ic cotnaccallaim. Is folaid Dia ol FdXraic
mas éseom ro boi and dorega dot acallaimsiu afrithisi.
A mbátár and iar sin co n-accatár in carpat isin mag a 9285
ndochw7« cona dib n-echaib 7 Lóeg mac Riangabrat1 ina
farradnacht 7 Cu Cmúaind ina erredacht. Secht 3cles li ani3
fichet úasaib etarbúas. 4Tairmcles nónbai 4 .i. cles cait 7 cles
cúair. Cless daire. Dallchles n-eóin. léim dar neim. 7
dergfilliud5 erred náir. 7 gai bolga. 7 bai bresse. 7 bruth ngéine. 9290
1 sic. - n- stroke om. 3-3 in ras. and retraced, i of ani altered from e [M].
i-i seemingly in ras. [M]. 5 the dot is over following i ; om. Facs.
#
280 SIABURCHARPAT CON CULAIND [113b33-114a*>
7 sian churacl. 7 rothchles. 7 fáeborchles 7 ubullchles. 7 torand-
chles. 7 dréim fri fogaist. 7 dirgiud creitte fora rind 7 fonaidm
níath náir. 7 táithbéim. 7 béim co fomus. Immasleig each la
b^zVt immin n-araid gabáil na n-ésse biid1 uasaib 7 análaib.
9295 Dolluid CÚ QvXaind do acallaim Fatraic 7 bennachais dó.
is and sin asrubairt.
Ateoch a nóemFatra/'c
itt arrad iteó.
romucca lat chretmecho
9300 lii ti'rib na mbeó.
Creit do Dia 7 do náemFatraic a ~Loegairi ná túadaig tond
talman torut ar ní síabrae rodatánic is Cú C/iulowd mac Sóalta
ar is bith each rúanaid recht ná talam each ciúin celar each
114a triúin | talam each naib nem ar is dord siabrai cen midisiu
9305 is bith cáich ar úair immáredisiu. Boi Cu Chulamd ina thost
7 ni arlasair ~Loegai're. Cía rét Brega a Loegtfzrz cia suides
a fantu. Cia aires a n-áthu. Cia aithet a mna. Cia charat
a n-ingena. Ced duitsiu 7 damsa or Loegtfm? a n-iarfaigidszV/e.
Ro boi tan a Loegairi bá messe immátheged immatimchellad
93ioimmidamthellech. Ba mesi alau cúrad cartais glonnaib arddaib
immanaigtis ro boi tan a LoegrtzVz'. Ba messi dothéged a mar-
g;rssa norui'ned2 a márcongala. Bá messi in Cu Chulai/id
cathbúadach gnússachtach gesechtach rigderg roiglethan rogell-
ach no bid ar Maig mainech Murthemne. Creit do Dia 7 do
9315 Fhatraic a Loegairi ar ni siabrai dotánic3 acht Cu Chu\ai//d
mac Soalta. Mássa Chú fil and or l^oegaire adfét dúnd dia
márgnímaib. Ba fir son a Loeg«zV/or Cu C/ndaind.
Bassa collid giallasa i n-airitin átha mo thúath. Basa
balcbcmnech for niathaib 7 mórslúagaib. Imréidindsea a
9320 nggraige senh'iatha mo námat isnaib lúacrachaib lánaib co
fagbaindse a n-eltae beómarbae isnaib slcbib iar n-ardbiu
a comlund comardae na fer no bítís foraib.
Manus fil samlaid na gnima sin feib adrímiu batár gnima
erred latsu niptar gnima con.
9325 Bá fir son a L,oegairi ol seseom. Nipsa chúsa gabála lis.
Basa chúsa gabála uis. Nipsa cháusa cruib i n-aurchaill.
Bása chúsa comnart do chomlond. Nipsa cháusa imlomtha
1 second i add. belozv line. • = no irained. norúnied Facs. 3 dot/iánic Facs.
114a36-*] SIABURCHARPAT CON CULAIND 281
fuidell. Basa chausa tairtbe buden. Nipsa causa ingaire gamna.
Basa cháusa ingaire Emna.
Manus fil na gnima sain feib dodrímiseo bátár gníma erred 9330
latso.
Bá fir son a Loegrt/Vv ol Cu ChulazW bátar gnima erred
limsa. Bása eirrsea. Bása aura. Bása ara carpait máir.
Bása máeth fri maithi. Basa imdenach frim tháir. Bása
ennach mo námat. nipsa nemthenga mo cn'ch. Bása chomrar 933.'>
cacha runi do andrib Ulad. Bása mac la maccu. Ba fer la firu.
Bá dim chusc asrarath. Basa maith frim air. Basa ferr fri1
molad.
Mása é Cu Chulamd fil and or Loegairc adfét dun ni dona
morgabthib ro gábi. Ba fir son a Loeg<?zW ol Cu Cxúaind. 9340
Immáredindsea márgraige
la Concobor crúaid
bá i n-ailethúaith
aslingind each mbúaid.
Ro clisius for analaib 934f>
uasa uib na n-ech.
ro mmebdatár riumsa
mórchatha each leth.
Ro brisius aurgala
for triunu na túath. 9350
bá misi in caur claidebrúad
iar sligi na slúag
Ro brisius a fáeborchlessa
for rindib a claideb.
rosiacht a mórairgne r,355
ba tria daigte tened.
Tairred n-aile dochúadussa a LoQgairi
acht ba sin iiair.
coro ferusssL1 márchatha
fri Lochlaind atúaid. | 9360
1 f/imolad MS. for frim molad. - a. formed from 3, inadvertently repeated.
282 SIABURCHARPAT CON CULAIND [114b1-13
114b Araile láech and domárraidsi
iar techt dam for set.
tricha cubat a ardai
ba ed sin a met.
9365 Iar sin ro selachsa
iar nglés dún fo thri.
fochartsa a chend isin cath
co torchair in ri.
Iar sin dorochratár
9370 ro thesbaid dib.
secht cóecait each óenchatha
o ro gabthá a rrim.
Is far sin ro nenascsa
foraib fora ndáil
9375 .uii. cét talland argait báin
'im secht .c. talland óir
bá si2 sin in chain1
Tairred dochuadusa a LoegtfzW
día lád hi tir Scaith
9380 dim Scáith and cona glassaib iarn
forurmius láim fair
Uii. múir imón cathraig sin
ba etig3 a dend.
sonnach iarn for each múr
9385 forsiw bátár nóe cend.
Dorse iarn for each slis
frimna4 niro chosnoda.
atacomcussa com láu
condarrala i mbrosnacha.
9390 Bui cuithe isin dun
lasin rig adfét
.x. nathraig doróemdatar
dara or ba bét.5
'-' written on space left in upper line; im to si seemingly in ras. [M], 2 accent
converted into an w-stroke by tetracer. 3 g altered to d ; d Facs. i sic, for
frimsa. 5 erased space here, preceded by the usual JJ signs.
114b11'27] SIABURCHARPAT CON CULAIND 283
Iar sin atarethusa
ciar adbol a ndrong. 9395
co ndernus a n-ordnecha
eter mo dá dornd.
Tech lán do loscannaib
dofarlaicthe dun.
míla géra gulbnecha 9400
ro leltar im srúb.
Biastai granni dracondai
cucund dofutitis.
tréna a n-amainsi
echdíli cíadcutís. 9405
Iar sin atarrethusa
in tan bá fóm rois.
cotamfoltsa comtar m*?«bacha
eter mo di bois.
Bai coire isin dun sin 9410
lóeg na teóra mbó.
.xxx. aige ina chroes
nirbo luchtlach dó.
Taithigtis in cairi sin
bá mellach in bag. 9415
ní théigtis úad for nách leth
co fácbaitis lán
Baí mór di ór 7 argut and
bá hamrae in frith,
dobirt in cori sin 9420
la ingin ind rig.
Na téora bai dobertamár
ro snaidet a muir.
ba here desi di ór
la each fora muin 9425
Iar tudecht dun forsin farci
bá hadbol la túaith.
báite fairind mo churaig
lasin n-anfod crúaid.
284 SIABURCHARPAT CON CULAIND [114b28-39
9430 Iar sin immórousa
gíarba gábud grind,
nonbur cechtar mo dá lám
xxx. for mo chind.a
Ochtur form díb sliastaib
9435 rom leltar dim churp.
bá samlaid sain ro snausa in farrci
co mboi isin phurt.
An ro chesusa d'imned
a TLoegairi
9440 for muir 7 tir.
bá ansa damsa óenadaig
la demon co n-ix
Mo chorpan ba crethnaigthe
la Lugaid a búaid.
9445 roucsat demna m'anmain
isin richis rúaid
Immárubartsa in clétine7
gai bolgae do léir.
ro bása i comchétbúaid
9450 fri demon hi péin
Bá comnart mo gaiscedsa
mo chlaideb ba c/ziaid.
domrimartsa1 in demon co n-óenmeór
isin richis rúaid
9455 Ind rig consniat a rn'ge
cía beit co mméit a mbrigi.
ni cumcat ni2 la mac nDé
acht a cubatt i ndire.3
Slúaig Ulad im Chonchobar
9460 calma i«4 coraid.
nadasraiglet in dewnae5
i n-iffur[«]d6 at brónaig.
a t for mo druim [M]
1 domrimardsa Facs. • ni faint ; cumcet Facs. 3 . . att i «dire, very faint.
4 im Facs. * in dew very faint, but legible against the light. 6 r converted into n by
retracer, and i add. over second {,. to read iftmind ; iffurd Facs, 'final e stained;
om. Facs.
114b10-115a8] SIABURCHARPAT CON CULAIND 285
Acht in ri mac Nessa
arbáge ar mac Maire.
atát i pein iffWnd1 94 65
formna na lath ngaile.
Bá mád tulad dot brethir
a 'Loegai'ri
fri "Patrat'c iarrid uair.
conom thucadsa a hiffur[«]d3 &470
conid dam[sa a búaid']
Is búaid mór do Góedelaib
co clothar in sluag.
4cech óen4 chreitfes do Patraic
i nnim níbá trúag. 9475
Ceni cretindso a LoegazW do Patraic
na creitfet Ulaid.
sa« ro chesz^sa5 do imned
5bá mo t?/rem.5 |
[Iss ed mo chose do each óen 115a6
scarad fri peecad fri clóen 9481
each óen cret/es do Patraic
ragaid hi tír inna náem
Cach mac rig rochluinethar
di Ultaib i iiHéie 9485
creitted do Patraic for rith
bad mór a dene
T)obeir bennacht for Patraic
fitful a llin
in cech óenaird i nHére 9490
a mbia a sil.
Is búaid mór do Goedelaib
no chluined in slóg
cach óen creitfes do Patraic
for nim níbá tróg 9495
1 rind very faint. • n-stroke om. 3 in /as. H. 4~* om. Facs., though legible.
35 very faint, but legible against light. 6 this and the following leaf (pp. 115-1/8)
written by H over a surface abraded to the point of perforation.
286 SIABURCHARPAT CON CULAIND [115a9
Is cian mór ó 'tbaltsa
ropu mór in túath
is cumachta mór domfuc
ar cend inna túath
9500 Is cian scarsu fri eochu
fri carpat foa li
is cumacta mór domuc
anW atomchi.
Ind eich seo a Loega/ri
9505 retha rith co mbúaid
is Vatraic dodrathbeogastar
condat e ata lúaith
9510
In carpat so atchisiu
i ndegaid na n-ech
is Vatraic ro cr«thaigestar
conid hé as dech
Cosind étuch cosinn arm
cosin erriud clis
is cian mór o atrubaltsa
o ro scarus fris.
In slúag mór donarrchomlais
file foa li
nos mairfed Tatraic for rith
connaptis bi.
Dosraithbeoigfed aitherruch
robad mór in band
co mbetis i mbithbethaid
ar bélaib na eland
Atomchi a Loegazn
9525 atomglaithe leir.
mani crete Fatraic
biasu hi péin.
Cid latsu bithbetho
talman cona li.
9530 is ferr óenfoc;aic i nnim
la Crist mac Dé bi
115a=6-115b17] SIABURCHARPAT CON CULAIND 287
Ateoch a nóemPatrat'c
it arrad nom theig
romfuca1 !at chretmecho
is tir immaréid. immaredind. 9535
Creit do Dia 7 do nóemFatraic a hoegairi arna tudaich tond
talman torut. Doraga niba cumtabairt mani crete do Dia 7 do
nóemPatra/c ar ni siabráe dotanic is Cu Chulaind mac Soaltai.
Ro firad da.no ani sin. dodeochaid talam tar ~Loegaire adfiadar nem do
Choin Culaind. Ro chreti trá Loegaire do Vatraic iarom. 9540
Bá mór trá a cumachta do Vatraic .i. todúscud Con Culaind iarna
bith .ix. cét bliadraa hi talmain .i. o flaith Conchobair meic Nessa iss
eside ro genair hi comgein fri Crist co dered flatha hoegairi meic
Neill. m^'c Ecach. Mugmedóin meic Muredig Tin'»- meic Fiacrach
Roptine meic Corp/7' ~Lipkeckair meic Cormaic U\/o/ai meic Airt Oenfir9545
meic Cuind Cetchathaig meic FedelmMf Reckiada meic Tuathai/
Techtmair meic Feradaig Find Yechtnaig meic Crimtaind | Niad NiZ?'rll5b
meic Lugdach Riab wDerg dalta side do Choin Chulaind mac Soalda.
De genehgia Con Culaind.
Cú Culaind mac Soaldaim
meic Dubthaige
2m«c Cubair.
m/?zc Lir meic Nelruaida
meic Cúsantin meic Adagair
meic Boado meic Midgin
meic Caiss meic Uacaist
meic Branaill meic Rethaig
meic Rindail meic Rindbailc
meic Slóitgen meic Rothchlaim
meic Uacais0 meic Meic Cuill
meic Ormata meic in Dagdai.
meic Elathan meic Delbaith
meic Neit meic Indui
meic Alloi meic Thait.
meic Thabuirnd.-
i ita genelogia Con Culaind
Cu Chulaind mac Soaldaim
meic Dubtaigi meic Cubair.
meic Lir meic Cusantin.
meic Adachair meic Báetain
meic Midgni meic Uachaill
meic Cais Clothaig meic Cfrmata
meic in Dagdai meic Inde
meic Dorain meic Nomail
meic Condlai meic Memnrá
meic Samrith meic Buithe
meic Tigerndmais
meic Follaig meic Ethrióil.
meic íareóil Fátha
mí'/cErimoin meic Miled Espai«.2]
9.560
nemthig [H]
1 mark over f not so long as in Facs.
m\nd [H] c toi [H]
2"2 arr. in cols, as above.
[ 288 ] [115V*-116a»
D
CCath Cairnd Chonaill ria Diarmait mac Aeda Sláni for Guari
Adni
IARMAIT mac Aeda Sláne Sinech Cró rod n-alt. no bfrtis
Conachtai a búsi co taratsi imchosait móir eter Diarmait 7
9570 Guaire Aidne. Is and asbertsi.
A Diarmait a mallchobair
úamun Gúare fónfodair
ár it anmand clnithe cath
tair chucund a dunebath
9575 Leic de Diarmait mairid fris
in cath ni heól ní firdis
denid cóir dó mar atá
foid chuci dotathlebá
Rúanaid atberthe co sse
9580 frisseom ar met a náire
indiu is lobrand i miMide
DiarnW/ mac Aeda Sláne
Tricha tinne tricha bó
fz^rec ceneoil Fergusso
9585 ícdai dartaid hi cind gait
inna forreith do Diarmaz/. a.
Beit fir móra ar macáin bic
co ti ar cobair co Grip
bit daim ríata laíg ar mbó
9590 co ti cobair Diarmato. a Diarmai/
Ro ic ni dissi inl in cossait sin. Ro thinoil Diarma// slúagu 7
socaide leis do inriud Cowacht. Iss ed iarom ludi Diarmaz/ oc techt
hi Ciwachta co Ciuain ra«c Nois. Dorigensat iarom samud Ciaran
cona n-abaid .i. Aedlug mac Commain etla fri Dia fair co tísad slán
9595 d'inchaib a coraigechtasom. Ro idbair in ri iarom Tóim nEirc cona
fodlaib feraind .i. Líath Manchan ama/ fót1 for altóir do Dia 7 do
Chiaran. 7 tobert teora tristi for rig Midi dia cathed nech dia
116amunt2> I cid dig n-usci n-and conid de sin na laim ri Midi a ascin 7
na laim nech dia munt/r a biad do chathim. Is de sin aa.no doráegart
9600 Diarmait a adnacul hi Ciuain meic Nois conid iarom ro adnacht inti.
1 fód Facs.
116a5-40] CATH CAIRND CHONAILL 289
Dorat Diarma?'/ laim dar 0«achta remi co ránic Aidni. Ro
thinoil Gúairi firu Human dia saigid. Roptar iat so rig tancatár hi
forithin Gúari .i. Cuan mac Ennai ri Human 7 Cuan mac Conaill ri
Uua Fidgente 7 Tolomnach ri Uua Liathan. Doratad iarom cath
Charnd1 Chonaill etorro hi llo cengciges co ráemid for Gúari corro lad 9605
ár cend and. im Chuan mac Énnai ri Muraan. 7 im Cuan mac
Conaill rig Hua Conaill. 7 im Tholomnach rig Una Líathán. a
Cámmini Insi Celtra iss é dorat brethir for Gúari conná gébad fri
ócu. ár ro boí Cámmini tri trath oc troscud fair im slanaigect hi
tarat hé. ar ro sáraig Gúari2 hé. 9610
Mad cóir la Dia ar Cámmine in fer fil hi comtairisem frimmsa níro
thairise fri námtiu.
Dotháet Gúairi do aurgairi Chammini 7 sléchtaid dó. Doreilced
in t-irchor sa or Cámmine ni chomraim a ostud. comluath sin dano
for Cammini 7 doberat do réir duit in lucht maidfit maidm fort .i. 9615
doberat do réir duit fo chetóir. Is de asbert Cammin.
I mbíat fáebra fri fáebra
7 finne fri finne
biat aithrech a Guairi
cléirchin fris tarlais tinne. 9620
Iar réir doarbart Mac Dé
fri athlad na óenúaire
cride Guaire fo chinu
inna trinu fo Gúaire.
Troisc limsa áano for Gúaire fri Cammin fri Dia co tarda itchi 9625
dam. Lotár iarom a triur isin n-eclais .i. Cammini 7 Guairi 7
Cummini Fota. Eclas mór dorónad la Cámmin is inti bátar. Batar
iarom na clérig oc tabairt a chobsena for Gúari.
Maith a Guair[<?]3 ar iat cid bad maith lat do linad na ecailsi sea hi
a Along the upper margin, also by H :
Mrtc Da Certa cecinit
Gort maccu Ciib cruth rod gáb
ní adas nach Mumanchlár.
hi fil Galand rosoi dath
dirsan son ar Talomnach
Ri da Chonchend ri dá Chi
docer hi rroi Cendfotai.
atá a lecht isind fan
inti mac Conaill Chuan.
sic, ar compendium. 2 Gúat'ri Facs., «a compendium. 3 abb rev. stroke i
U
290 CATH CAIRND CHONAILL [116a«-117a7
116b tarn, ropad maith lim a llan di or 7 d'argut 7 ni ar | saint in tsáegail
9631 acht dia thidnacul ar m'anmain do náemaib 7 ecailsib 7 bochtaib in
domain. Dorata Dia fortacht duit a Gúaire ar iat. Dobérthar in
talam duit doidnais ar t'anmain 7 bát nimidech. Is bude lend or
Gúaire. Ocus túsu a Chammini or Gúare cid bad maith lat dia linad.
9635 Ropad maith lim a linad do sáeth 7 galur 7 cech aingcis bad messo
do duni combad for mo chorp dobertais uli. Ocus tussu a Chummine
or Guaire cid bad maith lat dia linad. Ropad maith lim a llán di
lebraib .i. dia tudecht do áes légind 7 do sílad brethre De hi clúasaib
each duine dia thabairt a lurg Diabail dochu?n nimi.
9640 Ro firtha tra uli a n-imrati dóib. Doratad in ta\am do Gúaire.
Doratad ecna do Chummin. Doratá sóetha 7 gallra for Cammine
conna deochaid cnaim de friaraile hi talam. acht ro legai 7 ro lobai
ri aingces cech galair 7 each threblaiti. co ndeochatar ule dochum
nimi lia n-imratib.
9645 Techid tra Gúaire assin cath for leith 7 a gilla i rraith. Ro gab in
gilla bratan riamnaige. ro fon 7 dorat do Gúari. conid and asbert
Gúari.
Atlochwr do Dia i n-etad
innocht dom feis óenfeccad
9650 rom buise adaig aile
dombert secht mbú Mac Maire.
Dolluidseom tra do giallad fri claideb do Diarmai/ intí Gúairi.
Maith or Diarma/'/ Cid ara ndéni Guairi in féli ucut .i. inn ar Dia fá
inn ar daini. Mád ar Dia dobéra ni innossa. Mad ar daine ni thibre
9655 ol atá co feirg 7 londus mór. Dotháet chucu. Ni dam a Gúaire ol
in druth cingthe secha. ni damsa a Gúaire or in clam, rot bia or
Guaire. focheird a goo dó. Ni damsa or a chéli. focheird a sciath
dó. Ni damsa or a chéli aile. focheird a brat 7 a delg 7 a cris dó.
Nit ain or Diarmai/. Tair fón claideb. Ni damsa a Gúaire for in
9660 céli Dé. An bic a T>\ax?nail or Guaire co tallur mo lene dim don
chele Dé. Maith or DiarnW/ ro giallaisiu do rig aile .i. do Mac Dé.
117a asso mo giallsa duitsiu iuT. Slechtaid | daw DiarmazV fo thri do
Gúari. Nip anchobrai trá or Diarma// co ndigis ar mo chendsa do
áenuch Tallten conda ragbat fir Herend do chomarlid 7 do chind
9665 athchomairc dóib. dogéntar or Gúan? Is and sin ro chan Sinech in
molad sa do DiarnW/.
Cach mac tigirn timcraidi
tathut airle limsa de
dothe desell mo roga
9670 leio fudell mo rúanado
117a923] CATH CAIRND CHONAILL 291
Ni for brágtib dam na bó
clóthir colg mo ruanado
is for rigaib focheird feit
indiu dubchend la Diarmati
Gúaire mac Colmain in ri 9675
ro chacc for craibiu Adni
ro lá búalta meit cind bó
ar ómon mo ruanadó
O ro breca bróenán cró
léni nde[«]dgznrm1 nDíarmató 9680
erred fir cluas catha
ni comtig cen ildatha
O ro breca bróenan cró
brunni gabra Diarwató
usee asa negar Gripa 9685
ni lustab fri sacarbaic
Ó doleict^ immasech
cranna fanna for each leth
nípo decmait casal cró
for crwnd4 a duirnd Diaraató. 9690
O dosernatár gai bic
hi tossuch a n-imairic
is í cétní and arric
a gai is a gabair la ~D\axmait
9695
Adnuu ón adnuu
da reis Sinich co cr«u
nocos fáecebad la biu
atabiu com luu.
Adnuu or si 9700
ni ric Sinech co cruu
ni fil occu cá imochaid3
cid náci fitir nuu.
a .i. ech DiarmaAz [H] b .i. ni glan [H].
1 n-struke otn. - in tnarg. ; read Ar. 3 second i subscr. ; caimchaid
Facs. i crand Facs.
U2
2a Guai
292 CATH CAIRND CHONAILL L117aM-117b""
Diarmai/ rúanaid ^iaith in ri1
9705 forbrid *ar each tria limni1
forbrid ar each n-óen 2do gnáth
in2 ri eo cuir3 bróen ar each. each.
Luidseom iarom intí Gúairi do áenuch Talten ar cend Diarma/a 7
míach argit leis dia thabairt do feraib Here/id. Maith or Diarmai/ in '
9710 fer dotháet chucaib atethaid a innili oca thig. Isárugud4 damsa trúag
i trén isind óenuch do chuingid neich cuci.
Luidseom di co mboi for láim Diarma/a for foradaib bit5 isind
óenuch. In la sin tra ni chuinnig nech ní cucasom. Bá machdad
leiseom ani sin. Maith a Diarma?'/ or Guar* epscop do gairm cucumsa
9715 co tardsa mo choibsena dó. Cid so or Yixaxmait. Cid nách mana éca
letso damsa a T)iarmatt áit hi tát fir Here/id eter truag 7 trén nack
117b cuinnig nech dib ni chucumsa. Niro gebthar fort or Diarmaii | miach
argait duit sunnút. Atá airget irri limsa ol Gúairi. Atraracht ira
Gúairi 7 nos tairb/r assa dib lamaib. 7 asberatsom ba lethfota a lam
9720 ónd úair sin oc rochtain na céli nDé.
Dogniat iarom ógsid .i. Diarmait 7 Guaire. 7 ro gabsat fir Herend
intí Gúairi do chomarlid 7 do chind athchomairc dóib ond uair sin
tria bithu cein robo béo.
Bá maith iarom inti Guairi. Is dó doratad tria rath féli in bó co
9725 n-aib itha 7 inna sméra sind fulliuch. Is é doróni in firt n-amra hi
Cluain meic Nóis dia rucadsom dia adnacol di. Tánic in drúth dia
saigid 7 ro gab algais de im athchuingid fair. Doratsom a laim
darsin forbaid immach. 7 ro gab lán a duirnd don ganium 7 ro dibairc
i n-uc^6 in druad co nd^rna bruth óir dé. Conid hé sin enech
9730 dedenach Guairi. Conid Cath Diarma/a 7 Guairi Adni a seel sin
anúas .-.-.<-]
1-1 seemingly in ras. 2~2 in ras. co Facs. ; gnátAin MS., with marks of separation
(yc) under ti. 3 i subscript. ifor Is sárugud. 5 h\th Facs. 6 sic.
U7bm-U82L2i] [ 293 ]
[Comthoth Lóegairi co cretim 7 a aided adfét in seel so
BAI comthinol fer nErend hi Temraig i n-amsir Lóegaire m«c
Neill. Is de im boi in comthinol sin occo im dála na creitmi.
O desid iarom ógi na cretmi la firu Herend 7 o ro pridcastar Patraic 9735
soscela dóib 7 ro sáraiged Loegaire cona drúdib hi fertaib 7 hi
mírbailib dermáraib do neoch doróni Patraic hi fiadnaisi fer nErend.
conid iarom ro chreti 7 forusestar Loegaire ógréir Patraic. Ro luic
dano in talam Loegaire drui tria brethir Patraic conid na chend
chacait na huli coin tecait hi Temraig 9740
Asrochongrad iarom o Loegaire formna flathi fer nErend do
thudecht i n-oenmagin fri hóentaid n-imacallma im chorus a mbescna
7 a rechtgai Dochós uadib co Patraic co tudchis^ don dáil A llathe
dl re tichtain do Patraic cucu immusnarlasatar fir Herend etorro
monetir. 9745
Ceis/ or Loegaire friu cid as andsam* 1 lib ro pridchastar in clerech
dúib. Ni handsa. cáin dilguda or siat. ár ond úair gébas each duni
céill for dilgud dó aneich dogéna di ulc. ni bia commus for foglaid
de sin 7 genaidb | each fer araile ár nibá hecal leis a aitb^r fair Ceis/ 118a
di cid dogénaid fris sin or Loegaire. Cade do airlisiu immi ol iat. 9750
Is Carrie mo airse de ol se masa chomarli libsi .i. fromthar a aicned
fessin ocaind immon ni ro forcan. .i. gontar nech dia muintz'r ara
bélaib. mád dia loga bemitni fora breith. mani loga irS ni bemni
forsind recht sin. Ro sudiged di a comarli Loegairi 7 fer nErend
2ferc sainrodach do guin ind arad boi ar bélaib Patraic ama/ tisad 9755
isin da.il. Dorigned iarom samlaid.
Iarsindi di ro bith in fer do muintir Patraic ara belaib oc tairléim
dó asa carpat. Dorecacha Patraic dochum nimi ar ba hand boi a
socraiti. La sin ro gab crith 7 talamchumscugud mór insi Herend 7
a firu 7 ro lá in slúag boi isin dáil tara cend 7 ros gab crith 7 ómun 9760
dofulachta 7 doronait marbtís máirb
La ssin di slechtais Loegaire co dutrachtach co formnu fer nErend
do Patraic. Ainmne ainmne a Patraic oldat fir Herend ro pridchais
dilgud tabair dilgud dun. Tuc iarom Patraic óg ndilguda dóib.
Gabthus iarom Loegaire ainmchairdine Patraic and sin 7 bennachais 9765
Patraic hé 7 a sil.
a .i. dolgi [H] b i. gonfid [H] c [in marg.~\ A. Nuadu Derg dalta Loegairi
iss e ros gon. ~ [H]
1 andsa Facs. 3 .i. add. above line, intended originally for gloss c, which is in
tnarg.
294 COMTHOTH LOEGAIRI [118a25-118b33
Tabair tra oldat fir Herend fri Fatraic comarli dun immon ni sea .i.
im cangin dilgotha cid dogénam immi. Ar in caingen forsa tairisfe
ocainni innossa for siat is fair bias túath 7 eclas. 7 dano ol fir Herend
9770 recmait a les sudigud 7 ordugud each rechta lind cid i n-ecmais na
caingni sin. A dénam samlaid ol Patraic tasfenad each a dán hi
fiadnaisi fer liErend. Is and sin trá tarchomlad each óes dána i
riHerind cor tasfen each a cherd fiad Patraic 7 fiad firu Herend.
Rocwrit dano a forbonna and sin úadib 7 ro eóraigit ina téchtu.
9775 Do Dubthach macvr Lugair da;/0 ro herbad coceirt a mbreth
iarna bennachad do Patraic 7 iar senad a gena co tanic rath in Spirta
Nairn fair. Conid hé ro taisfen filidecht 7 brethemnas 7 recht fer
nErend olehena hi fiadnaisi Patraic. Nonbur airegda ro boi ocond
ordugud sin. Patraic 7 Benen 7 Cairnech o eclais .i. tri epscoip.
9780 Loegaire mac Neill ri Herend. 7 Dáiri ri Ulad 7 Core mac Lugdech
118b ri Muman na tri rig. Dubthach macu Lugair 7 Fergus | fili 7 Rus
mac Tricim sui b^rla Féni.
Is ed trá arricht occo and sin im dála dilgotha .i. in bibdu 7 in
cintach na chinaid 7 logad da anmain .i. aithrigi do lecun dó 7 cen
9785 logad día churp .i. bás d'immirt fair. Ro ordaigsí/ dano fir Herend
a nemthiu and sin .i. cloc 7 salm do eclais. Geill do rigaib. Trefoclae
techtae do filedaib. Aithgabáil do fennethaib.
Ni tabairthe3 tra co tanic Patraic1 erlabra acht do triar .i. fer
comeni cumnech díambad eól fresneis 7 aisnéis 7 scélugud. Fer
9790 cerda fri molad 7 air. Brithem fri brithemnas ar roscadaib 7
fasaigib. O thánic Patraic im is fo mámmus atát nahí seo .i. do fir in
birlai buain .i. inna canoni naimi.
Boi Loegaire trichait6 mbWadna iar sin i rrigi Heretidh'i comling fri
Patraic 7 bá do réir Patraic chena boiseom. Luid iarom Loegaire
9795 slogad co Laigniu do chuincid na boromi foraib. Ro thinolset
Lagin 7 doratsat cath dó 7 maiti for Loegaire in cath .i. cath Atha
Dara. Ro gabad Loegaire sin chath 7 dobretha ratha fri Laigniu .i.
grian 7 esca usci 7 aer. lá 7 adaig. muir 7 tir. conna iarfad in
mboromi céin bad beó. Ro leced ass iarom.
9800 Is ed tra. ro tair[«]gired5 do Loegaire combad etér Erind 7 Albain
fogebad a aidid conid de sin na deochaidsium muirchoblach riam.
Luid tra Loegaire doridisi slogad már co Laigniu do saigid na
boromi faraib. Ni thuc im a ratha di oid. O ranic iarom Grellaig
nDa Phil for táeb Chassi i mMaig Liphi eter na dá cnoc .i. Eriu 7
9805 Albu a n-anmand atbath and sin ó grein 7 o gaith 7 ona ráthaib
archena. ar ni laemthe tudecht tairsiu isind amsir sin. conid de
sin asbert in fili.
1 mc úlugair MS. 2 mc ulugair MS. 3 t/?abairthe Facs. 4 nic Patraic in
ras. 5 n-stroke om. 6 ..it stained ; om. Facs.
118b31-"] COMTHOTH LÓEGAIRI 295
Atbath Loegaire mac Neill
for táeb Chassi glas a fir.
duli Dé adroegaid raith 9810
tucsat dal báis forsin rig
In cath 4 nAth1 Dara déin
i rragbad Loegaire mac Neill.
násad fir na «dúla de
iss ed ro marb Loegaire. 9815
Tucad dano corp Loegairi anes iar tain 7 ro hadnacht co
n-armgasciud isin chlud imechtrach airthirdesci/tach rigratha
Loegairi hi Temraig hé 7 a aiged fodes for Laigniu oc cathugud friu
ar ropo námasom na biu do Laignib. Ba si dano ráith Loegairi Tech
Midchúarta in tan sin 7 is airi conaitechsom a adnacul and.2] | 9820
1-1 iiath MS. Facs. iiath. 2 interpolation ofS. ends.
[ 296 ] [119a1-
119a Fástini Airt meic Cuind *; a chretem inso
LÁ ro boi Art m«c Cuind ic selga i mBregaib Is and
boiseom na sudi selca oc Duma Derglúachra .i. áit hi
fail Treóit indiu. A mbai and iarom oc fegad ar ind radairc
9825 for cech leth co faca timthirecht na n-aingel súas 7 anúas and.
Dobeir di oid ani sin 7 ro linad o rath in Spiruta Nairn fó
chetóir. 7 tic rath fastini fair. 7 fallsigthz'r dó each ni no biad
do iar tain. 7 a imscar 7 Meic Con asin chath ro boi ar bert oco.
Iss ed armit fairend conid :ara bárach luid do thabairt catha
9830 Mucrama dia ndechaid in n-echtra do thig1 Uilc2 Acha in
goband diar chomraic fri Etain dia ndernad Cormac. Conid
and ro togsom a adnacol isind inud sin fo déig na cretmi
ro biad iar tain. Conid for slicht na fisi sin ro chansom na
runnu sa 7 ic tair[/z]giri3 na cretmi. co n-epert.
9835 Cain do Dennaa Den
doma addonrúacht
úas Brega brug drécht
Derglúachra cen uacht
Nibat fergaib fir
9840 con fóefet hi fos
imróefet fri b^rla
o Róimb dítnib doss.
Sosod sóe co cned
aithne aingel ngel
9845 comrad clocán bind
ra lind tailcend treb
Treóit tréde fót
im thri fotu ind rig
in tan bas bee each
9850 and bas már a mbn'g
a .i. Denna Dimor fer grada Airt [H, between columns] b .i. imrádfit bírla
Románach [M]
1-1 in ras. [M] and retraced. 2 add. in marg. 3 n-stroke om.
119a23"38] FÁSTINI AIRT MEIC CUIND 297
Básá már ar thus
ic Dia digrais gail
bása bee bíaid úair
basa már iar tain.
No thogfaind mo chliua 9855
ma úir úarda band
for nim iar mbráth glond
don drong cowbia and
Ge fia dig1 fa huir
as fir is ni gó 9860
la lúth aingel ngel
dobérthar nem dó
Bádat ail each cluain
niptar dirna oiss2
immá duma dess 9865
hi tairndfet do chrois
Dána társind talcind
ropad amra in brig
a Dé doní in muir
a Dé doní in tír 9870
Messi 7 Mac Conb
din bat budig brain
torsi ac mnáib aníar
loing ac mnaib anair
La Lugaid mo lecht 9875
cofzcab and mo firt
dofóeth Eógan már
do láim Beinne Brit
Temair Fail cen rig
Eógan cen Chliu Mail 9880
bruig Banba fo lén
ni seel crotha cain. cain .d.
.i. mo chorp [M] b .i. Lugaid [M]
gefia dig MS. • i subscr.
298
FÁSTINI AIRT MEIC CUIND [119a39-119b9>
9890
119b
9905
Mo dumaa mo dín
iar scarad ram slúag
mo phort idan án
m' ilad 7 m'úag
Gid ébind bith sund
oc seilg ar each fíad
aebni in maith iar cind
ocond flaith find fíal
Mo labra ní lim
acht frisin flaith find
atchíther ní cam
ra ríg ríchid rind
Ticfa in tailcend tend
cona muintir maith |
nom1 nigfea domm ucht
ar in phurt in flaith.
Faícfid acom sundb
nech dá tic mo dínc
bid moti bas trén
mo scél hi tig rig
Ic dígail ar cned
misi 7 mo náem
bid mé in t-ere mór
is ma thened ram tháeb
Mairc ócán dom síl
asa hole donrúa
digeltar co prapp
mairg a m«c 's a úa
Mairg ríg co bráth brecht
gébas eill mo naím
do Themraig in trír
atchíd nibá caín.
cain .d.
a .i. Duma nDergluacra [M]
.i. Lonan [M]
.i. hi Treóit [M]
i. Lonan Treoti [M]
119b10-25]
FASTINI AIRT MEIC CUIND 299
Ri Temrach in trir 9915
gen Erind na laim
co bráth níbá ri
noco tí nar ndáil
Trosced tréde sund
a thol féin ros bia 9920
messi leiss com náem
a thol fein ros bia.
Mo thonach co trie
a tiprait in trir
mo chorpan glan glúair 9925
isin cnocán caín. cam .d.
Is mé Art a Dé
cen mo mac hi cri
is sáeth lem in bith
cen ith nó co ti 993a
Bid less d'Erind úair
da farcbur in main
dom echtra hi tech nUilc
ria crad mo chuirp chain. cain .d.
Biaid 'com foluch1 án 9935
iar tonuch mo tháeb
en co nertaib núal
dar dercaib slúag saera
Atlochur dom rig
ria tochur ma náem 994G
bith dom churp co sáim
isin phurt cháid chain. cain .d.
Arco fuin dom rig
ferr múin ná each main
mo chorp uag i n-úaig 9945
cona chloich cruaid chain. cain .d.
.i. usee dar súilib soercland ocom chainiud [M]
1-1 in ros. and retraced, traces of g visible under c of com.
300 FÁSTINI AIRT MEIC CUIND [U9b2
Lúagni cen recht rim
cen dola ar fecht lem
bád é luag ailal trom
3950 co soich bond is chend.
Dá trichait marcb min
cen tart do cech thaíb2
<:<?//certsa in dá sreith
cen chleith níbá caín. caín d.
9955 Tíagsa for cath coí
mór bas bath dom ré
ar each lá i tú i crí
nad sechna tol Dé
Bas lir fidbad fér
3960 fir fuigset mo dind
slúag Ué do nim nél
co n-etib én find.
Beth rom béra dráeth
mo chen amlaid éc
9965 mese im lá má rith
cid ba bith is bréc
Ní ní i nErind áin
risi tabraim thóeb
ingic Athar Mac
9970 7 Spirut Náem
Bíaid dom thrucha trén
uch uch is manúar
na bretha co sáeb
na hetha na súan
3975 Mo thasi for coí
bád masi la Día
a úaig dil fo dí
mo chin ri co rría
* .i. cloch [M] b .i. ech [M] c .i. acht [M]
luagail MS., with the tnarks of separation {oc) retraced. 2 taib Facs.
119b'2-120a2] FÁSTINI AIRT MEIC CUIND 301
Bása chell mo dind
bad lem Erend iath 9980,
bruig Temra na tuath
contuil fedna fiach
Consoífi cruth cnáim
úas If mind each main
la hor betha búain
bad buaid cetha caín. cain A.
9985
Lecht meic Cuind atchid j20a
co tuind dara thaib
for brú in locha lain
ní seel crotha cain. cain do Demia. 9990,
c
[ 302 ] [120a3-
Ectra Condla Chaim meic Cuind Chetchathaig inso.
ID dia n-apar Art Oenfer. ni handsa. Lá ro boi Condla
Rúad mac Cuind Chetchath^z^- for láim a athar i
n-uachtor Usnig. Co n-acca in mnaí i n-étuch anetargnaid na
9995 dochum. Asbert Condla. Can dodeochad a ben or se.
Dodeochadsa for in ben a tírib beó áit inna bí bás nó peccad
na imorbus. Domelom fleda búana can rithgnom caincomrac
leind cen debaid. síd mór i taam conid de suidib nonn
ainmnigth^r áes side. Cia a gillai ol Cond fria mac acailli.
loooo úair ni acca nech in mnai acht Condla a óenur. Ro recair
in ben.
.r.1 Adgladadar mnaí n-óic n-alaind soceníwl nad fresci bás
na sentaid ro charus Condla Rúad cotgairim do Maig Mell
inid ri Boadag bidsuthain ri cen gol cen mairg inna thír ó
10005 gabais flaith.
.r.1 Tair lim a Condlai Rúaid muinbrec cainelderg barrbude
fordotá óas gnúis corcorda bid ordan do rígdelbae má chotu-
méitís ni2 chrinfa do delb a hoitiu a haldi co bráth brindach.
Asbert Cond fria druid Corán a ainm side, ar rochúalatár
looio uili an ro rádi in ben cenco n-acatár.
.r.1 Not álim a Chorán mórchétlaiga mórdanaig forbond
dodomanic as dom moo áirli as dom moo cumachtu níth náchim
thánic o gabsu flaith mu imchomruc3 delb nemaicside coto-
méicnigidar immum mace rochaín d'airchelad trethoathbandudi
10015 láim rígdai brectu ban mberir.
Dbcháchain iarom in drui forsin nguth inna mná connach
cúala nech guth na mná 7 conna haccai Condla in mnai ond
úair sin. In tan trá luide in ben ass re rochetul in drúad
dochorastár ubull do Condlu. Boi Condla co cend mis cen
10020 mir cen dig cen bíad. Nirbo fíu leis nách túara aile do thomailt
acht a ubull. Ni digbad ni dia ubull cacha tomled de acht bá
1 .i. canas chetla [M]
in marg. 2 n smudged. 3 mnwi chomruc MS.
^Oa^-lSOb19] ECHTRA CONDLA CHAIM 303
ógslan beus. Gabais eólchaire íarom inní Condla imon mnaí
atconnairc. A llá bá lán a mí baí for láim a athar i mMaig
Archommin inti Condla co n-aca chuci in mnaí cétna an-asbert
fris. 10020
.r.1 Nalla suide saides Condla oXer marbu duthainai oc
idnaidiu éca uathmair. Totchurethar bíi bithbi at gérat do
daínib Tethrach ardotchiat each dia i ndálaib t'athardai eter du
gnathu inmaini. |
Ama/ rochúala Cond guth na mná. asbert fría muintz>120b
gairid dam in druíd atchíu doreilced a tenga di indiu. Asbert 10031
in ben la sodain.
.r.2 A Chuind Chetcathaig druidecht nís gradaigth^r ar is
bee rosoich for messu ar Trág Máir. firién co n-ilmuinteraib
ilib adamraib motáticfa a recht conscéra brichtadrúad tardechta 10035
ar bélaib demuin duib dolbthig.
Ba ingnad tra la Cond nicon taidbred Condla aithesc do
neoch acht tisedin ben. In deochaid ol Cond fót menmainsiu
a radas in ben3 a Condlai. Asbert Condla ní reid dam sech
•each caraim mo doini. Rom gab da.no eólchaire immón mnaí. 10040
Ro frecart in ben andside. co n-epert inso.
.r.3 Tathut airunsur álaib
fri toind t'eolchaire ofadib
im loing glano condrísmaís
ma roísmais sid Boadaig. 1004-5
.r.2 Fil tir n-aill
nad bu messu do saigid
atchiu tairnid in gréin ngil
cid cian ricfam ria n-adaig.
.r.2 Is ed a tir subatar looso
menmain cáich dodomchela
ni fil cend and nammá
acht mná 7 ingena.
O tharnic dond ingin a haithesc. foceird Condla iar sudiu
bedg úadib co mboi isind noi glano .i. isin churuch4 comthend 10055
» .i. uasal [H]
hi marg. • between cols. 3 erasure after be//. * churach Facs.
304 ECHTRA CONDLA CHAIM [120b19"2*
cíw/maidi glanta. Atconnarcatar úadib mod1 nad mod1 .i. in
fat rosiacht ind radairc a roisc. Ro ráiset íarom in muir uadib
7 ni aicessa o sin ille 7 ni fes cid dollotar. A mbátar fora
n-irnrátib isind airiucht co n-aicet Art chucu. Is a oenur d'Art
10060 indiu ol Cond dóig ni fil bráthair. Búadfocol an ro radis or
Coran iss ed ainm forbia co bráth Art Oenfer conid de ro len in
t-ainm riam o sin immach. , . , . ,
1 o suprascr.
120b27"45] [ 305 ]
[CETHRI ARDA IN DOMAIN]
CETHRI arda in domain .i. tair 7 tiar tess 7 tiiaid. Bátar
da.no cethror intib .i. fer cech arda 7 is do mórad adamra
7 mirbaili dorigni Dia sin .i. d'innisin senchasa 7 inganta in 10065
betha do sil Adaim.
Fintan m^c Bócra meic Lamiacha is é in tres fer tánic i
nErind ria ndilind is eside ro chomét senchasa iarthair in
betha .i. i nEspáin 7 i nErind 7 in each conair dodeochatár
Góedil archena .1. bliadna re ndilind 7 .u. c. 7 u. m bhadna iar 10070
[«Jdilind1 a aes co n-erbailt ac Dun Tulcha.
Ferén mac Sistén meic Iaféd meic Nóe is é ro chomét senchas
tuascirt in betha iar [^Jdíiind1 othá Slebi Riph atiiaid co Muir
Torrén fodes. Atbath for brú srotha Araxis i nAsardaib iar
cathim do cethri .m. mbliadna. isin chóiced bliadain dec 10075
flathiusa Tibir Cesair atbath. actts" isin bliadain ro crochad
Crist.
Fors mac Electra meic Seth meic Ádaim. is é ro chomét
senchas 3tair otha in Muir3 nlnnecda co rici Muir Torrén siar.
atbath Fors i nGolgotha ri Hierusaltv// anair iar cathim do .u. 10080
m bliadna. isin bliadain* .ui.5 ar .xx. flathiusa Octafin atbath .i.
isin bliadain ro genair Crist.
Annoit mac Ethióir meic Cais meic Cáim meic Nóe is e ro
chomét senchas tes otha6 in nOcian Cantabmda thes co Muir
Torrian fothuaid. I n-amsir Cormaic but Chuind atbathb iar 10085
nglenamain cnáma mil móir ina bragit. Is iat sin tra in cethror
ro chomet senchas in betha. Conid dib sin7 |
» [between cols.~\ i Fintan mac Libi meic Lamiach. [M] i Fintan mac Bóchrai
meic Ethiair meic Púail meic Airrda meic Cairn meic Noe. [H add. underneath']
'» .i. hi Corsic for Muir Torren [M]
' n- stroke om. '-very faint, fere;? .i. Facs. '■'>-'■'> very faint; asarda o muir
Facs. 4 bli very faint. 5 almost illegible; isin seisidh bt. dég ar xx. Ferm.;
ar .ix. Facs. ° ota Facs. 7 end of leaf , breaks off.
L 306 1 [121s
[IMRAM BRAIN MEIC FEBAIL]
121a l Lil in chertle dia dernaind boi in snáthe inna certle hi lláim
inna mná cowsreng dochom poirt. Lotar iarom hi tegdais
10090 máir arránic imda each lánamna and .i. tri .ix. n-imdae. In
praind dobreth for each méis nír ircran díib
Ba bUadatn donarfás dóib bith2 and ecmaing batir 'ubWadua
ni tesbi each mblas. Gabais eólcaire fer diib .i. Nechtan mac
Collbrain. Atchid a cend fri Bran ara tia leis dochom nErend.
10095 Asbert in ben ropad aithrech in fáboll dálotar cammae. 7 asbert
in ben arná tuinsed nech dib a tir 7 ara taidlitís léu in fer
fodnácaibset i n-Inis na Mell tar essi a chéli.
Dollotár iarom co tornachtatár in dáil hi Srúib Brain.
Iarmofochtatarside dóib cía dolluid in muir. Asbert Bran
10100 messe or se Bran mac Febail. Ni beram achni ani sin ol a chéli
di híu. Atá i ssenchassaib lenni chena Imram Brain.
Docurethar úadib in fer asin churuch. Amai condranicside
fri talmannaib na Herend bá lúathred fó chetóir ama/ bid hi
talom no beth triasna hilcheta bliadiia. Is and cáchain Bran in
10105 rand so.
Do mac Colbrain ba mór mbaíss3
tórgud a láme fri ais
can nech dorratad toind usci glain
tar Nechtan mac Collbrain.
10110 Adfet iar sin Bran a imthechta uli o thossuch cotici sin do
lucht ind airechtais 7 scribais inna rundnu so tre ogum 7
celebrais doib iar sin 7 ni fessa a imthechta ónd úair sin.
1 Beginning wanting : lacuna in MS. 2 tk retraced to look like g ; lugh Facs.
3 .m. add. between colmnns.
121a25 121b20l [ 307 ]
Incipit Tochmarc Emere
BAÍ ri amra airegda i nEmain Macha fecht n-aill .i. Concho-
bur mac Fachtna. Boí már de amru inna flaith la hUltu. 10115
Bai sid 7 sámi 7 caínchomrac. Baí mess 7 claiss 7 muirthorud.1
Bai smacht 7 recht 7 degflathius fria remis la hUltu. Boí mór
d'ordan 7 d'aerechas 7 d'immud isind rígthig i nEmain.
Is amlaid iarom bai a tech sin .1*. in Cráebrúad ChoncobazV
fó intamail Tige Midchúarda .i. noí n-imda o thenid co fraigid 10120
and .xxx. traiged i n-ardai cech airinig créduma boí istig.
erscar do dergibar and. Stíall ar chapur hé far n-icht/vr 7 tugi
slinded íar n-úacht«r. ímduí Conchobtfz'r i n-airenuch in tigi
co stiallaib airgit co n-úatnib crédumaib co lígrad óir fora
cendaib co ngemmaib carrmocail intib combá comsolus lá 7 10125
adaig inti. Cona steill airgit uasind rig co ardliss ind rigtigi.
In um no búaled Concobar co fleisc rigda in steill ^wztoitis
Ulaid uli fris. Da imdai deac in dá erred deac immón n-imdai
sin imma cúairt. No thelitis im láith gaile | fer nUlad oc ól 121b
isind rigthig sin 7 ni bid nech dib hi comchetfaid alaili. Bá 10130
hán aircech aibind no bítis láith gaile fer nUlad isin tig sin.
Bai már do immud each thzzrehomraic2 isind rigthig sin. 7 do
airfkib adamraib. Arclisti 7 arsenti 7 arcantá and .i. arclistis
errid no chantais filid. arsentis entire 7 timpanaig Dia
mbátar dl Ulaid fecht and i nEmain Macha la Conchobur 10135
oc ól ind ierngúali. Cét mbrothe no théiged ind de lind im
tráth cacha nóna. Ba si sin ól ngúala is si no fired Ultu uli
i n-óensíst. No clistis errid Ulod for súanemnaib tarsnu on
dorus diarailiu isin tig i nEmain. Cóic traigid deac ar no3
fichtib ba hé met in taigi sin. Tri chless4 dognítís ind errid .i. 10140
cless cleténech 7 ubullchless 7 fáeborchless. It é ind5 errid
dognitis inna clissu sin .i. Conall Cernach mac Amorgeni
Fergus mac Roich Rodáni. Lóegaire Búadach m^c Connad.
Celtchar mac Uthidir. Dubthach mac Lugdach. Cu Chulaznd
mac Soaldaim. Seel mac Barnenia dorsid Emnae Mache is de 10145
a [in ?narg.~\ .i. a qwo Belach mBarnini nominatur. [H]
1 muh torud ivzej. • thw/comiaic Foes. 3 sic, for noi. 4 chles Facs, 5 imFacs.
X2
308 TOCHMARC EMERE [121b "-122a11
atá scél Sceóil ar bá brasscelach side.. Dirósced Cu Chulaind1
diib uile ocon diss ar áne 7 athlaime.
Ro charsat mná Ulad co mór Coin Culaind ara áni ocon
diss ar athlaimecht a lémmi. ar febas a érgnai. ar binni a
10150 erlabrai. ar chóemi a gnussi. Ar sercaigi a drechi ar bátár
[sect2 3m«'c imlesain ina rigrosc .i. a4 cethair3j| isindala súil 7 a tri
hisin tsuil aile do. Secht meóir5 cechtar a dá lam 7 a uii.
cechtarde a dí chos. Batár búada imda fair. Búaid dó chetus
a gáes 110 co ticed a lón láith. búaid clessamnachta. huaid
10155 mbúanfaig. huaid fidchellachta. huaid n-airdmiusa. huaid
fastine. huaid ceille.1'' huaid crotha. Tri lochia irn Con
Culaind a bith roóc ar níro ásatar7 a renga rodaim 8ar bá mote
concéistis óic anaichnid fair, a bith ro8dána a bith roalaind.8
Bai comairle la hUltu fo déig Con Culaind ar ro charsat a
10160 mna 7 a n-ingena co mór hé ar ní boi setig hi fail Con Culaind
in tan sin. Ba si comarli cor) ir set sétig bad toga la Coin
Culaind do thochmarc dó ar bá derb leo comb[ad lugaiti]10 no
saigfed milliud a n-ingenraidi 7 faemad serci a mban fer dia
mbeth setig a chomrestail oca. 7 ds.no bá sáeth 7 bá hómun
10165 led mocherchra do bith do Choin Chulaind corb occobor leó ar
in fáth sin tabairt mna dó fo déig co farcbad comarba. Ar
rofetatár is úad fessin no biad a athgein.
Dobretha iarom Conchobtfr nonbor úad cacha cóicid i
122anHerind do chuingid mna | do Choin Chulaind dús in faigébtais
10170 i nnách dunad t i nnách prímbali i nHerind ingen rig \ roflatha
\ briugad do neoch bad áil do Choin Culaind do thoga 7 do
tochmarc.
Tancatar uli na techta dia hlia.dna. 7 ní fúaratar ingin ba
toga la Coin Culaind do tochmarc. Luid Cu Chulaind fessin
10175 iarom do tochmarc ingine rofitir hi Luglochtaib Logo .i. Emer
ingen Forgaill Manaich. Luid di Cu Chulaind fessin 7 a ara
Lóeg rrxac Riangabraa inna charput. Is é óencharpat insin
nad foglentais dirmand na hec/'ada di chairptib Ulad ara
deni 7 ara ani in charp^z/ 7 ind erred aridsuided and.
\ Remcobir [.M]
1 asp. mark om. Facs. '- in marg., end of line, H. a"3 in /as. H. 4 a subscr^
seemingly in /as. '• something erased between lines, membrane perforated over c.
ásatAar Facs. 8-8 in ras. '-'first a and i snbscr. ; traces of former writing-
0 ad lugaiti in /as. H, ai subscr.
122a»-122b10] TOCHMARC EMERE 309
Forránic iarcw Cu Chulaind1 in n-ingin inna cluchimaig cona 10180
comaltaib impe ingena son da.7io inna mbriugad bátár im
Dun Forgaill. Batarside oc foglaim druine 7 deglamda la
hEmir. Is í sin da.?to áeningen ba fiu lesseom do ingenaib
YLerend do acallaim 7 do tochmarc ar is si congab na sé búada
furri Á. búaid crotha buaid ngotha. buaid bindisso. buaid druine. 10185
buaid ngaise. buaid ngenso. Asbert Cu Ckulaind acht ingen
bad chomadais dó ar ais 7 cruth 7 cen^l 7 cless 7 solmi bad
dech lámdai. di ingenaib Werend nad regad leiss 7 nábad
chomdi dó do banchéli mani beth samlaid. Ar is í sin óeningen
congebed uli na modu sin iss airi is dia tochmarc sainrud ludi 10190
Cu Ckulaind.
Bá cona thimtacht óenaig doluí2 Cu ChuXaind a llá sin do
acallaim Emeri 7 do thaidbred a chrotha di. A mbátár inna
ingena i sudiu3 for forod áenaig in duini co cualatar ani na
ndocbu 1/1. Boscairi na n-ech. Culgairi in charpait. siangal inna 10195
tét. Dresacht inna roth, imorrain ind láith gaile. scretgaire4 na
n-arm. Fecced óen uaib for Emer cid dotháet innar ndochtim.
Atchiusa ém and for [Fial ingen Forcaill.5] da ech commora
comalli comchroda comluathu comleimnecha biruich ardchind
agenmair allmair gablaich gopchuíl dúalaich tullethain forbrecca 10200
fosenga forlethna forráncha casmongaig casschairchig. Ech
líath lesslethan lond lúath lúamnach londmar lugléimnech
lebormongach maignech tornech trosmar túagmong ardchend
uchtlethan lasaid fót fondbras fochuirse focrz^aid foa c/u\b
calath cethardu dogrind almai énlathi lúthbuada benz\d rith 10205
for sét foscain úathu ech n-anailche. Uiblech tened trichemruaid
tennes a cz'áes glomarchind fil do desfertais6 in charpait. Araile
ech círidub crúaidchend cruind cóelcossach calethan coblúthl22b
dían dúalmar dulmar dúalach druimlethan dronchóechech
maignech aignech bairrnech balccemnech balcbéimnech lebor- 10210
mongach casmongach scúaplebor drondualach tullethan grind
immaáig iar nith aigi ech i n-íath. Moscing srathu sréid sergi
sétid maige midglinne. Ni fagaib and imdoraid hi tír omná
ríad root.
Carpat fidgrind fethaide dia ndroch finna umaide. Sithbe !0215
find findairgit co fethain findruine. Cret urard drésachtach si
chreda cromglindne Cuing druimnech dronorda. Da n-all
1 asp. am. Facs. - do lui MS., for doluid. 3 i add. above line. ^ partly
in ras. ■' in ras. H. r' desfertais Facs.
310 TOCHMARC EMERE [122b,0-123a1
dúalcha dronbudi Fertsi crúadi colgdírgi. Fer bróenach dub
isin charp/// as aldem di feraib Here/id. Fúan caín corcra
10220 cóicdíabail imbi. Eó óir intslaide úasa bán bruinnechur ina
áth aurslocud fri mben luthu lanbulli. Leni gelchulpatach co
ndergiwliud oir forlasrach. Secht ngemma deirg dracondai for
lár cechtar a dimcaisen.1 Da ngruad gormgela croderga dofich
uiblich tened 7 analaich. Dofich ruithen serci ina dreich.
10225 Atá lim ba fras do nemannaib ro laad ina chend. Dubithir
leth dubfolach cechtar n-ai a da brúad. Claidt/; orduirnd i
n-ecrus sesta fora dib sliastaib. Gai gormrúad glacthomsidi
la foga2 féig fobartach for crannaib roiss rúamantai hi cengul
dá chréit3 cróncharpait. Scíath corcorda co comroth argit co
10230 túagmílaib óir úasa díb n-imdadaib. Focheird hích n-erred
n-indnae immad cless comluith úasa errid óencharpait.
Ara ara bélaib isin charput sin araile forseng fánfota forbrec.
Falt forchas forrúad fora mulluch. Gipne findruine fora etan
nád leced a folt fúa agid. Cúachi di ór fora díb cúladaib hi
10235 taircellad a folt. Cochline ettech immi co n-urslocud fora díb
n-ulendnaib. Bruitne di dergór ina láim dia tairchellawd4 a eochu.
Doriacht Cu C/iulamd co airm i mbátár ind ingenrad foí sin.
7 bennachais dóib. Tócbaid Emer a gnúis caímcrutaig i
n-arda 7 dobreth aichni for Coin Culaind conid andaide asbert.
10240 Dess imríadam dúiba or si. Slán imreisc5 dúibsib ol eseom.
Can dolluidisiu ol si. De Intidiu Eómnac ol se. Cia airm
hi febair ol si. Femmir ol se hi tig fir adgair búar Maige
Tethrae.d Ce bú for fess and ol si. Fonoade col carpait dún
and ol se. Cissi chonar dolod ol si. Eter dá cotot feda ol se.
10245 Cid adgaibsid6 iarom ol si. ni handsa ol se. Di themi maro.
For amrun fer nDea. For úan da ech nEmnae. For gort na
Morrignae. For druim inna mórmucce. For glend in
m(')dáim.7 Eter in dia 7 a faith. For smiur mna Fedelmae.*
Eter in tn'ath 7 a sétchi. For towgi ech nDéa. Eter rig
gnied. Do mondchuilib | [cetharchuli domain.
a .i.10 deus A. Dia do redigud duib [H] b .i. rop slán sibsi ó cacli aisc [H]
.i. den mache na Emna [M] d 7 i tig fir arclaid iasc i mmuir ethiíar11 [H]
.i. ro i/wmained12 [H] f 1 nArand [M]
1 = da imcaisen. 2 faga Facs. 3 asp. om. Facs. 4 = tairchellad (cp. I. q2j8),
r\-stroke darker, probably added in error by retracer. 5 in ras. and retraced.
6 adgaibside Facs. ' = mór, or lost in rent, but accent visible ; mor Facs. * upper
portion of\ now lost. 9 1 23-124, a smaller leaf intercalated by H, and retraced.
10 .i. faint, om. Facs. u ethiar Facs. 12 n partly scaled off, ro iwmanad Facs. ;
ro himfuined Harl.
ma'-ma3] TOCHMARC EMERE 311
For Ollbine. For tresc in márimtill. Et*r dabaich 7 dabchini. Do 10251
LugIochtaiba Loga. Do ingentib niad1 Tethrach rig Fomori
Cade do slonnudsu a ingen ol CÚ Chulaind.3 ni handset ém ol
ind ingen. Temair banb baine ingen inching gensa.c gass nád
forfáemthar. d^rcaid nad decsenachd doirb annire imnair/ tethra tethra 10255
da lua lúachair nad imthegar.g ingen rig richis garta.h conair nad
forémthír do chonair chaíl érmaim conid fri súan senbath srethaib
cerd adbchlosaib erred, arcotaim trénfir tíarmórset .i. atát lim trénfir
dodigenat5 m'íarmoracht cepe nom bera dar a terthogu cen forus mo
caingni chucu 7 co Forcall. 10260
Citni trenfir dotiarmórsetsu a ingen ol Cu Chulaind. ni handsa ém
ol Emer. Da Lui. Da Lúath. Luath 7 Lath Goible. mac Tethrach
Triath 7 Trescath. Brion 7 Bolor. Bas mac Ómnaig. octar Condlai.
Cond mac Forgaill each fer dib co nirt chét and 7 clis nónbair.
Forgall fessin da.no ansu árim a ilc«/«achta tressiu each gniaid éolchu 10265
each druid amainsiu each filid. Bid formach duitsiu cluchi caich fri
tressaib Forgaill fessin | ár atchota ilehumachtai ocai fri coibled 123b
fergnim.
Cid nácham airmisiu a ingen laisna trénfiru sin ol Cu Chulaind
Ma atchotat do gnima fessin dano ol ind ingen cid dam nachat 10270
airmébaind etorro. Forglim féin ém a ingen ol Cu Chulaind comba
luiet mo gnima eter clothaib neirt n-erred. Cade do nertsu da.no ol
Emer. ni handsa ém ol se argair fichit fand mo chomraic lór do
trichait trian mo gaili. Ro fera cethrachait mo chomlund m'oenur.
argair .c. mo chomairche. Imgaibtir athai 7 ergala rém fúath 7 rem 10275
erud. Techit sluaig 7 socaide 7 ilar fer n-armach ri úathgráin mo
gnusi. At mathi na comrama máethmacaím sin ol ind ingen acht nad
ránac co nert n-erred béus. Máith ém rom ebladsa a ingen for se lam
popa Conchobwr. ní amal fogní athechán orbugud a chlainni. ní etér
lic 7 lossait t o thenid co fraig i for blai' óenirlaindni rom altsa la 10280
C0«concobur6acht eter erredaib 7 ánrathaib. et<rdrúthaib 7 drudib. etér
filedaib 7 fissidib eter briugadaib 7 biatachaib Ulad ro[mJ forbaigedsa
co filet a mbésa 7 a ndána uli limsa.
Citne and di rott eblatar isna gnimaib sin maidi ol Emer. | ni 124a
handsa ém ol se. Rom ebail Sencha sobérlaid conidam trén trebar án 10285
a .i. do gortaib [H] b .i. amal atá Temair os each t/uilaig- sic itúsa úas each
mnaí [H] c .i. in genusa [H] d .i. nom dectharsa o chách ar mo chaimi 7 ni
decaimse nech [H] e .i. ben [H] f [in tnargj] .i. in tan fegthar1 in doirb4 is i
n-ichtwr ind usci thed [H] s .i. ara caimi [H] h .i. eineeh [H] ' .i.
faichthi [H]
1 mad Fiics. - asp. mark oin. Facs. 3dechtar Facs. i d blotted and indistinct.
\C. 6 xa- stroke on/.
312
TOCHMARC EMERE
[124as-124b31
athlum athargaib. am gáeth i mbretaib. nidam dermatach. adgadur
nech ria túaith trebair arfochlim a n-insce. cocertaim bretha \J\ad uli.
7 nis n-insorg. tria ailemain Senca1 form. Rom gab Blai Brigu chucai
for acci a threbi. coro ferad mo théchtai oca. Conid iarom adgairim
10290 firu chóicid Chonchobair immá rig nos biathaim fri re sechtmaini.
Fossudiur a ndána 7 a ndiberga farrid a n-enech 7 a n-enech-
gressa.
Rom alt Fergus conid rubaim trénócu tria nert gaili. Am amnas
ar gail 7 gaisciud conidam túalaing airer crichi d'imditin fri ecrata
10295 echtrand. Am din each dochraid. Am sond slaide each socraid.
Dogniu sochor each thrúaig. Dogniu dochor each thriúin tri altram
Fergusa form.
Rosiachtus glún Amargin filed coro molaim rig as each fei.b i mbi
co ndingbaim oenfer ar gail ar gaisced ar gais ar áine ar amainse ar
10300 chirt ar calmatus. Dingbaim each n-errid ni tullim budi do neoch
acht do Conchobwr each.
Rom ergair Findehóem conid comalta comluid dam Conall
124b Cernach coscorach. Rom thecoisc Cathbad eóemainech di ág | Dech-
tiri conidam fissid fochmairc hi cerdaib dé druidechta conidam
10305 eolach2 hi febaib fiss. Bad chumma rom altsat Ulaid uli et^r araid 7
errid. eter rig 7 ollomain conidam cara slúaig 7 sochaide conid
cumma dofichim a n-enir//g;-<?ssa3 uli. Isaer4 ém domrimgartsa ó Lug
mac Cuind meic Ethlend di echtra dian Dectiri co tech mBuirr in
Broga.
10310 Acus tussu da.Tio a ingen ol Cu Qhu\aind cinnas rot altsu hi
Luglochtaib Loga. ni handsa ém ol ind ingen. Rom altsa em ol
siadi la feba Féne. hi costud forchaini. hi fogart genussa hi
comgraim rigna. i n-ecosc sochraid. conid chucum bagthir each
ndelb sóer sochraid etiriallaib ban búagnithi. At mathi ém na feba
10315 sin ol Cu Chulaind.
Cinnas di for Cu Chulaind nachar chomtig dun díb linaib
eomrichtain. Ar ni fuarsa co sse ingin follongad i n-airius dala
imacallaim fón samail se frim
Ceist in fil banceli lat ol ind ingen ar fomditin do threib dit eisi.
10320 Natho om ol Cu ChuXajnd. Ni techtu dam dál fri fer 6ol ind ingen5
hi fiadnaisi na sethar as sinu andu .i. Fial ingen Forcaill atchi imm
arrad sund is si 10 ben beim forais for in lámthorad. Ni hi em ro
charusa for Cu ChtAaind. 7 az.no nír forfáemusa mnaí atgnead
fer I 6
leaves.
enc^a Fucs.
as. = Is saer.
2 ch add. abo: e line. •'i the contraction stroke is over « only.
5-5 in ras. 6 chasm in the MS. here, equivalent to four
125a1
)nmain
1032G
)i«
)
)si«.'~
)is
10330
)d
)a
)nfir4
)ic
)g
10335
)adar
)seom
)i
Ciáaind
)erred6 |
10340
125a1-125b15] TOCHMARC EMERE 31:
)s'J hi
)ai(
)dama (
) gial(
Muin( )ú(b
)d(
)ti(
)bad (
) Oell(
)muintz>5 (
)• (
)air(
)or(
)eisseom6(
)i(
)cles (
7 cor ndeled. 7 leim dar néim. 7 filliud erred náir 7 gai bolca. 125b
7 boi brasse. 7 roúicless 7 otharc/m 7 c/fij for analaib. 7 brud
ngeme. 7 sian churad. 7 beim co fomus 7 táithbéim. 7 dréim fri
fogaist co ndirgiud Crete fora rind7 7 carpat serda. 7 fonaidm niad
for rindib sleg. 10345
Tánic timgairi dó tíchtain dia crich fessin iar sin 7 timnais
celebrad. Asbert iarom Scatach friss iar sin aní aridboi dia forciund
7 arcáchain dó tria imbas forosnai conid and asbert na briathra
sa dó.
Fo chen a scíth búagnigi 10350
Bbuadaig bágaig8 urbágaig
úarcraidi taiscea.
corraib fortacht fort.
nibá fortacht can recni.
nibá recni can decni. 10355
Imbé eirr óengaile.
Arutósa ollgabud.
úathnd fri eit n-imlebair.c
óic Craachna rascerasu.
a ( )sc [H] drinnruisc Bail. b ( jmaim [H] ; read probably addamaim,
glossing atmur R, -which has been cut away. e .i. for Táin Bó Cúalíigi [H]
1 This leaf{ 125-26) also by H. The first column has been cut off, only the letters
at the end of the lines being left. - only the top of s left. 3 = finial of a..
*fnial only of n. 3 filial only of m. 6 only top of first e left-, eired Foes.
7 bow of d cut away. *-8 in ras.
314
TOCHMARC EMERE
[125b15-
10370
10375
10395
Cotut curaid cellfetar.*
fortut brágit bibsatar.
bied do cholg culbémend1
cruoch. fri sruth Setintib
sennait rout ruadtressa.
rinnib riscloífet cnámreda.
clárad im búaib1 bendc;«di.
tithis fidoch fáeburamnas.
fethail feola fedclessaib.
ferbac dod Breg bratfatrtr.
brágti do thúath4 tithsitir.
trean cithoch cóictigis.
cichis do búar mbealtu.
Ba hoín ar slóg sirrechtach
sírdochair sirdemin. sirguba.
sifise do fuil flandtedmand.
fernaibf ilib ildlochtaib
armaib seéo mnáib dergdercaib.
cródergfa arm armeth mellgléo.
fiaich fotha firfitir.
arath croich crosfait/r.
recur serech sárlatir.
gáetar lunni loscudi.
Lin difedat ildamaib.
ilar fule firfitir
ar Coin Culaind cencolind.
césfe álag n-encraide.
ana doláth tetharbae.
dideirns bródeirg brufitir.
Brón ar each dot bráthbreislig.
día taib Maigi Mwrthemni.
dia mbia cluchi tregaigi.
bruthaig fri toind tréchtidi.
frisin mbelend mbandmiach.
belaig úathaig ochtclesaig.
belend di chet clesamna
cichit biet banchuri.
bagthi Medb scéo Ailella.
giallfuit( )2 [H] b .i. proprium nomeii Con Culaind [H]
e .i. selfa [H] f .i. sciathaib [H] K.i. dot grain [H]
.i. bai [H]
bow of final letter cut aitay. - i emainder cut ojj
rloss erased. 4 thúat Facs.
125b36-126a17] TOCHMARC EMERE
31 i
Arutossa1 otharlige.
ucht fri echtga irgairce.
atchiu firfid Findbiwnacb
fri Dond Cúalnge ardburach.
Cuin dorega. cuin doriidfea.
ros do gaili gnáthgéri.
b<?«fait bémend íarlebra
m«'c Roich rúadrindig ardurgna.
naiscseta n-ollach n-óenellach.
lochta do tham doscura cetha.
Erig do loch lúrechda.
cuchtach écsi ilcowraic3 ]
selaig tanaig trubud
cu tír nUlad ógérig.
do mnáib Ulad oentomaim.
do scíath cnedach ccrnromach
do gai túagach tairbertach tréntnrig.
do cholg dét dathbuth/'r
a ndondálaib.
rasia th'ainm Albanchu.
ciach do gair gemadaig.
Aífi Úathach iachtfaitit.
alaind sethnach sóermilfa.
etrocht soebrocht suanaigfe.
teora bliad/w ar tréntrichait.
bat neirt ar do lochnamtib.
tricha hVvdána bagimse
gus do gaili gnáthgeri.
o sin immach ni fullimsea.
do saegul ni indisimsea.
eter búadaib banchuri.
ge garid gé étgene
dit álaib fo chen. fo cen a scit .b.
10405
126a
10411
Dodeochaid Cu ChuXaind iar sin ina lunga do saigid Erend. is iat
robo lucht oenlunga dó .i. Lugaid 7 Lúan da mac Lóich 7 Fer Báeth
7 Lárin 7 Fer Diad 7 Drust mac Serb. Lotar do thig Rúaid ríg na
n-insi aidchi Samna. Is and bátar i ssudiu fora chind3 Conall
Cernach 7 Loegai're Búadach oc tobuch a císa ar baí cís a hlnsib Gall 10435.
1 Arut ossa MS.
cind Facs.
2 tilcow/raic Jis., with punctum delens over t ; t<Mcbwnaic Facs.
316
TOCHMARC EMERE [126a17-127aM
do Ultaib in tan sin. Atchlui» Cu ChtAaind iarom in mbrón fora
chind oc dun ind rig.
Cisi núal so for Cu Chulaind. ingen Ruaid berair hi cis do
Fomorib ar iat is airi fil in bron sa sin dun. Cait hi fil ind ingen ol
10440 se. fil isin tráig this ol iat. Tic Cu Chu\aind co mboi hi comair na
hingini isin tracht. Immáfoacht Cu ChiAaind scéla di. Adfét dó ind
ingen du léir- Can asa tecait na fir ol se. ond insi eté7'céin tall ol si
na bi sund fora cind na n-écland. Tarrasair and iarom fora cind 7 ro
marb na tri Fomóri. ar galaib óenfer. Ro chrechtnaig im in fer
10445 dedenach dib eseom fora dóit. Dorat ind ingen breit dia hetuch1 dó
ma crecht. Téitseom ass iarom cena slonnud dind ingein.
Tic ind ingen don dun 7 adfét dia hathair in seel n-uli. Tic Cu
ChiAaind don dun iar sin amc/ each n-aigid. Ferait faelti fris iarom
Conall 7 Loega//r. Maidit sochaidi isin dun da.no marbad na Fomori.
10450 acht niro creit ind ingen dóib. Dorónad fothrucud lasin rig iar sin 7
dobretha each ar úair chuci. Tank: ua.no Cu Chu\aind cumma cháich
7 dorat ind ingen aichni fair. Dob/r in n-ingin duit for Rúad 7 ícfat
féin a tinscra. Nathó for Cu ChiAaind ticed dia bliadwa co Herind
im degaid mad ail di 7 fogéba messi and.
10455 Tánic Cu Chulaind co | 2
127a3 ( )r4 in glond dorignis ol Emer in cét fer ( )5ach n-inchomlaind
do marbad. bid Glondáth a ainm ( )c co bráth ol Cu ChiAaind.
Doróich Cu ChiAaind co Crufait Ráe Ban a hainm ar thus co tici
sin. Bentaiseom bráithbemenna mára forsna slúagaib isind inud sin
10400 coro maidset na srotha fola tarsi for each leth, is fót cró in tilach sa
indiu Iat a Cu ChiAaind fors7 ind ingen conid de sin dogarar C;v/fait
di .i. Crófót .1. fót cró.
Doróich in t-íarmóracht forro co hAth nlmfuait for Boind. Teit
Emer asin carput. dobeir Cu ChiAaind tafond for in tóir coro
10465 sceindset na fóit a cruib na n-ech dar áth fothúaith. Dobeir tafond
aili fothúaid co sceintis na fóit a cruib na n-ech for áth fodes. Conid
de sin dogarar Áth nlmfoit de dina fotaib adiu 7 anall. Cid fil and
tra acht marbaid Cu ChiAaind .c. for each áth o Ath Scenmend for
Ollbini co Boind mBreg. 7 comallastas8 ule na gnimu dorair[;z]gert9
10470 dond ingin. 7 Téit slán iar sin co ranic Emain Macha fo demi ind
aidchi sein.
Atnagar Emer hisin Craebiúaid co Concob?/r 7 co mathib Ulad
olehena 7 ferait faelti fria. Boi fer duaig dothengtha do Ultaib istig
.i. Bricriu Nemthenga mac Arbad. Conid and asbertside. Bid dolig
1 hetach Facs. - col. b cut off. 3 The entire recto and part of the verso
{col. b) of thin leaf is in ras. by H; the membrane is much worn, and a section of the
lower inner portion is lost. i margin mutilated, only top of r left, read Is mór.
5 read n-armach. 6 read di Harl. '' sic, = for; ol and Harl. 8 sic.
9 n-stroke om.
127a2'-127bn] TOCHMARC EMERE 317
em or se la Coin Culaind ani dogentar and innocht .i. in ben tuc leis 10475
a feis la Concobar innocht ar is leis coll cet ingen ria nUltaib do
gres. Nos fuasnaithcv im Coin Culaind andside oca clostecht sin 7
nos bertnaigend co ráemid in cholcid boí foi co mbatar a cluma for
folúamain immón tech immá cúaird. 7 téit immach la sodain.
Atá dolig mór and for Cathbad acht is geis dond rig cen an ro 10480
raid Bricni do dénam do Bíihus Cu Chnlaind iru intí fáefes lía mnaí.
Gairthír Cu Chulaind dún ol Concobflr dús in fetfaimmís talgud a
brotha. Tic iarom Cu Chulaind. Eirg dam ol Ccmcobar 7 tuc dam
lat almai fil dam hi Sléib Fúait. Téiti1 iarom Cu Chulaind 7 nos
tiwmairg12 leis ina fuair do muccaib 7 d'aigib alta 7 d'ernail cacha fíada 10485
olchena hi Sleib Fúait 7 dosb«> i n-óenimmain leis co mboí ( )2
faichthi na hEmna. Téit da//<? a fere la sodain for ( )ulu3 do Choin
Chulaind.
Dognither imacallaim oc Ultaib ( )*s í comarli arricht leó.
Emer ( )5aidchi sin 7 Fergus Cathbad ( )6 ( )homo,\? enig Con 10490
Culaind. 7 bennacht ( )émad.7 Fáemaid ( )aid8 Concobi/r
tinscra 9( )10reth a enecland do ( )c(/2)iu sin lia bancheli. 7 niro|
scarsat íar sudiu co fúaratar bás díb linaib. 127b
Atnagar cennacht macraidi Ulad do Choin Chulaind iar sin. Is
iat so roptar macrad i nEmain ind inbaid sin dia n-ebairt in fili oc 10495
tabairt a n-anmand ós aird.
M^crad Emna alii sluaig
inbaid batar sin Craebruaid
im Furbaide find in tslat
im Chúscraid is im Cormac 10500
Im Conaing in Glasni nglan
im Fiachaig is im Findchad
im Coin Culaind cruadach ngle
im mczc mbúadach nDechtíVe
Im Fíachna im Follomain and 10505
im Cacht im Mane im Crimthand
im secht Mane i Sléib in Chon
im Bres im Nar im Lothor
1 Téit Facs. ~ read for; last nine lines mutilated, a triangular piece
broken off; cp. Harl. and D. iv. 2. 3 very faint, c lost. 4 read immon
caingin sin. Is. 5 read do feis la Conchobar in. 6 read i n-óenlepaid
friu do. ' read Ulad don lanamain ara fáemad. 8 ad Facs.; read ani sin 7
dognither samlaid. Iccaid. 9 read Eniire íarna márach. 10 read Dobreth.
11 mark of asp. Meg. y read Choin Chulaind 7 foidis in aidchi. 12 m-stroke lost
in perforation.
318
10510
10515
10535
TOCHMARC EMERE
Im se maccaib Fergais and
im Ilarchles im Illand
im Fiamain im Bunni im Bri
im Mul im Chlaidbech im Cotix'i
Laegaire Cass Conall Claen
is1 im da Ether ardcháem
Mes Diad is Mes Dedad dil
clanna Arnargin Giunnaig
Conchraid mac Cais a Sleib Smóil
Concraid mac Báid Bmiad Broin
Conchraid mac in1 Deirc mm; Find
Conchraid Súana mac Sailcind
Aed mac Findeirg2 ollach mbrec
Aed mac Fidaig formna nert
Aed mac Conaill cirrid cath
Aed mac Duind Aed mac Duach
Fergus mac Lete lith ngle
Fergus mac Deirg m«c Dáire
Fergus mac Rois luadit raind
Fergus mac Duib mete Crimthaind
Tri mac Traiglethain trén blad
Siduad Cwrrech is Carman
tri mete oc Uslend na n-ag
Naisi 7 Anli is Ardan
Tri Flaind tri Find tri Cuind ciuil
anmand do noí macaib Sciúil
tri Fáeláin tri Collai cain
tri meic Neill tri meic Sitgail
Lón is Iliach aille fir
comaltai Cormaic crichid
tri Dondgais mete meic Rossa
tri Dúngais tri Dáelgosa
Aes dána do Chormac ciúil
.ix. m«c Lir meic Etersciúil
a tri cuslendcha cáem in band
Find Eochaid 7 Illand
[127b1*-*
add. above line.
Fi;/d deirg Facs.
127b30-37]
TOCHMARC EMERE
319
A chornaire ciúil iar sin
im dá Aed is im Firgein
trí drude denma glam ngér
Athz'me is Dree is Drobél
A tri dálemain co mblaid
Find Eruath is Fatemain
tri ú Chletig comol ngle
Uath Urud is Aslinge.
Aed Eochaid airdairc Emna
da mac aille Ilgabla
mac Bricrend ro brunned bla
erdairc ic macraid Emna.
10545
macrad E. aj1]
Interpolation ofTSL ends; remainder of column blank.
[ 320 ]
[128a]
Compert Con Culaind
L
M
AA n-áen ro bátar mathi Ulad im Chonchobur i nEmain
Macha. No thathigtis énlaith mag ar Emuin. Na gelltis
10560 conna facabtais cid mecnu na fér ná lossa hi talaw. Ba
tochomracht la hUltu a n-aicsiu oc collud a n-hirend. Imlaat
.ix. cairptiu dia tofund laa n-and ar ba bés léusom forim en.
Conchobar dano hi sudiu inna charput 7 a fiur Deichtine os si
maccdacht. Is si ba hara dia brathair. Enid Ulad archenae
J0565inna carptib .i. Conall 7 Lóegaire 7 each olehena. Bricriu dano
leu.
Fusrumat a n-éin remib dia ndaim tar Slíab Fúait tar
Édmuind tar Brega. Ni bid clad na hairbi na caissle im thír i
nHére isind amsir anall co tanic remis mac nÁeda Slani acht
10570 maigi réidi. ar imad na treb dano inna remis sz'de iss aire
conopartatar cocrícha i nHére. Ba hálaind tra 7 ba cain
in t-énlorg 7 in t-énamar boi leu. Noí fichit én dóib. rond argit
eter each da én. Cach fiche inna lurg fo leith. noí luirg dóib.
Samlaid.da én bátar rempu cuing airgit etarru. Toscartha tri
10575 eúin dib co haidchi lotirb remib hi cend in Brogo. Is and ba
hadaig for feraib Ulad. Feraid snechta mór foroib dno. Asbert
Conchobar fria muintir ara scortis a cairptiu 7 ara cuirtis cor do
chuingid tige dóib.
Luid Conall 7 Bricriu du chur cúarta1 fofuaratár óentech
105S0 nue. Lotar ind. Foráncatár lánamain and. Boithus failte.
Lotar ass coa muintir. Asbert Bricrz'« nibú fíu dóib techt don
tig cen brat cen biad. Ba cumung dano cid ar indus. Lotar
dó cammaib.c Tubírtatár a cairptiu leu. ní gabsat nammár
isin tig. Co n-accatar talnridud- dorus culi friu. In tan bá
10585 mithig tabairt biid dóib batir faelti meisc iarom fir Ulad 7 ba
maith a thunithe.3 Asbert in fer fri Ultu iarom boi a ben fri
a a Libnr Dronima Snechta [added by H, paler ink, not retraced] Ma
[add. above line, possibly by a later hand, and retraced] c .i. doiidisi [H]
d .i. iar sin [M]
cúarta add. bet-ween coin
thunithe Facs.
128a39-128b32] COM PERT CON CULAIND 321
idna inna cuili. Luid Dechtine a dochum atdisesa birt mac.
Láir da.no boi i ndorus in tige trogaisb di lurchuirec. Gabsit
Ulaith iarom in mac 7 dobertsom na lúrchairiu do macslabri
don mace. Alt Deichtine in mac. tráth bá maiten dóib | conda 128bd
accatar ni i n-airthiur in nibroga cen( )2 eónu acht a n-echrada 10591
fadesin 7 a mmac cona lúirc( )3 Totháegat far sin do
Emain. Alair leo a mmacc combu4 bláicce. Dafúabair galar
iar suidiu. Atbail de. Ferthair a guba. Bá niár a sáeth la
Deichtine dith a daltai. 10595
Baisu luge do dig oc tintud on gubu. Tothlaigestar dig a
llestar humi. Dobreth di co ndig nách mod donbered dia
bélaib dolinged mil mbec iarsin lind dochum a bél o rauccad o
bélaib nacc ni i nneuch scéinti lea hanail ho chud. Contuli
iarom dadaig12 co n-accai ni in fer chuicci atagládastár asbert 10600
fria rubad torrach húad 7 bá hé nuda bert a dochum don bruig.
Ba leiss fétir. Baí13 in mac altae 7 ba hé tatharla inna broind 7
bid Setanta a ainm. 7 bá hésse Lug Lug5 mac Ethnend. 7 co
n-altá ind lúirchaire din mac.
Bá torrach di ind ingen. Ba ceist mór lá hUltu nácon fes 10605
céle fora seilb dumet bá hómu;/6 leó bá ó Chonchobur thré
mesci ar bá leis no foíed a fíur7. Arnenaisc iarom Concobar
a fíair do Sualdaim mac Róig. Ba mór a mélacht lea techt
cosin fer i n-imdaí os sí alacht. A n-am luide8 don chrund
siúil brúchtis bí a croith innallaili combu ógslán. Luid cosin 10610
fer iarom. Bá torrach atheroch ellam. Birt mac [97 doberar
Setanta fair.
Is and sin iarom batár Ulaid hi comthinol i nEmain Macha in tan
b^ta10 in mac. bátár iarom oc imchosnam cia dib no ebelad in mac 7
lotar i mbreith Conchobair. Asbert Conchobur. Bei'r duit a 10615
Findchóem in mac ol Concobar. Dofécai Findchoem in mac iarom.
Carais mo chraidisea11 in mac so ol Findchoem conid cumma lem 7 bid
he Conall Ccxfiach. is bee duit etorro ol Conchobar .i. do mac féin
7 mac do di-rfethar7. Conid and ro chácham Conchobar inso.
a .i. rucastar [M] b .i. twjmis [M] c .i. dá serrach [H] d [over the first
line H has written] is and asbert Coneotw;' iss ed canid auga inso for se ( )l
do ani( )l
1 tost in rent at end of line. - top of e andfinial ofn lost, cu[ ] Facs. ; read
cen tech cen H. 3 huirib lost in rent. 4 top of u lost b sic, dittogr.,
beginning of line. 6 hómaw Facs. 1 asp. om. Facs. 8 laide Facs. °From
this point to end of page by H in ras. Membrane perforated and ?nutilated (see
note, p. 317). w sic. n chraidise Facs. 13 iidadaig MS. (n expuncted).
13 sic, for ba ai. Y
322
COMPERT CON CULAIND
[128b32-47
10620
10625
.r.1 Sochla brec becaltach
búithig dág Dect/re
domroet2 ria sein secht carbtib
sephaind3 úacht domm eochraidib
airunutathig4 ernithib
donnuc5 for set 6Sétanta
Geib duit in mac6 ol Conchobar beos fria fiair. .r.1 Niba si nod
n-ebela em ol Sencha.7 acht is messe nod n-ailfea. ar am8 tren am8
trebar. am 9an a?«9 athlom athargaib. am ollom. am gáeth. nidam
d<?rmatach3. Adgadur10 nech ria rig. arfochlim a insce. admidiur ( )u
10630 hi cath ria Conchobar cathbúadach. concertaim bretha12 UW 7 nis
n-insorg. nim thorgnéa eter aite ( )13
.r.1 Cid messe ém nod ngaba ol Blai ( )14 na héislis lemsa. ro
ferad21 m( )15. congairim firu coicid16 Hererid n( )17 sechtmaine
i de( )ma( )18 dib^rga. forri( )ih a n( )19 or Fergus
10635 dorraegai20]
1 between cols. - final letter fractured, domroed Facs. 3 asp. om. Facs.
4 air (trigraph) end of line -with faint traces of Liter (?) u ; arrunu taing Eg. 1782.
•' dowiwuc Facs., two iecent dots misread as m-stroke, and tongue of e showing
through membrane from obverse misread as n-stroke; donanicc Eg., donfuc D1.
6-6 formerly cqyered by tissue, now legible. ' cha fractured. h m-stroke om Facs.
9-9 barely legible. 10 first d faint, end of line, on fracture. n from this point on a
triangular section rent off; sa ríg D-. '- first portions only ofb and r left. 1:l aili
inge Conchobar, Eg., aile ingé mad C, D2. 14 Biiugaig ni ejielai faill, Eg.
iS only first stroke of m left ; mo thechta tosscoi (toscai D-) co Conchobar Eg.
16 first i subscr., om. Facs. ll first stroke only of n left ; Nos biathaim co cend D2.
18 ch, etc., lost; dechmaide. Fosuidiur a ndámha (ndano Eg.) 7 a ndiberga D1.
19 Forriuth a 11-écnacli (11-enech Eg.) 7 a n-enechgresa amin. Is ainle (anble Eg.)
sin L>2. 20 ae fractured, tail of g and portion only of a; Dorroegai, etc., Eg. ;
breaks of, lacuna in MS. 21 roferat Facs.
129a1-36] [ 323 ]
[TOCHMARC ETAINE]1
athaigi 7 a grianan co senistrib solsib2 fri techt ass 7 tobreth 129a
tlacht corcra impe 7 imchuirthe in gríanán sin lasin Mac Oc
each leth no théged 7 ba and contuiled each n-aidchi occa
chomaitecht do airec menman conda tanic a suit 7 a fetb. 7 no
linta in gríanán sin do lubib boladmaraib ingantaib combo de 10640
forberedsi di bolod 7 blath na lubi sainemail logmar.
Atchúas do Fuamna/g a ngrád 7 a mmiad doratad di lasin
Mac Oc. Asbert Fua.m7tac/i fri Mid/r congarar deit do dalta
co ndemsa.i chorai fri dib linaib 7 co ndechos for iarair Etaine.
Dotháet techt co Mac nOc o MidzV 7 luidsi dia acal/^zV/z 7 10645
dolluid Fuamuac/i timchell calléic co mboi isin Bruig 7 tobert
in n-athaig cétnae fo Etain conda bert asa gríanán for in
fuamain forsa rabi nam co cend .uii. mbliadna fo Hevind conda
timart athach gaíthe ar thrógi 7 lobrai conda corastár for cléthe
tige la Ultu i mbátár oc ól co torchair isin n-airdig n-óir ro boi 10650
for láim mná Etair in chathmiled o Inbiur Cichmaine a coiciud
Choncobizz'r conda sloicside lasa loim gabais asind lestzzr co
mb*?rtai di suidiu foa broind combo ingen iar tain. Dobreth
ainm di .i. Etain ingen Etair. Di bWaaaiu dec ar mili trá o
gein tuissech Etaini o Ail/// cosa ngein ndedenach o Etzzr. 10655
Alta iarom Etain oc Inbiur Chichmuini la hEtar 7 .1. ingen
impe di ingenaib tzissech 7 ba hesseom noda biathad 7 no
n-eted ar chomaitecht Etaini a ingini do gres. Lá n-and doib
a n-ingenaib uilib isind3 inbiur oca fothrocud co n-accatar in
marcach isa mmag cucu dond usciu. Ech dond tuagmar foran 10660
forlethan casmongach caschairchech foa suidiu. sid/zalbrat4
uaine hi filliud immi. 7 léne fo dergmliud5 imbi. 7 eo óir ina
brut rosaiged a gúalaind for each leth. Sciath argdidi co
n-imbiul oir imbi fora muin. Sciatrach argit and. 7 tul n-oir
fair. 7 sleg coicrind co fethan óir impi o irlond co cró ina 10665
laim. Folt findbudi fair co hetan. Sníthe óir fria étan conná
1 acephalous, owing to lacuna in MS. - mark of erasure between o and 1,
probably of subscript i. 3 sind Facs. i mark of asp. seems later, and is not
.retraced. 5 dergi liud MS., with space for t, probably effaced.
Y2
324 TOCHMARC ETAINE [129a3G-129b12
teilged a folt fo agid. Assisedar sist forsin purt oc deiscin
na n-ingen 7 ro charsat na ingena uili. conid and asbertsom in.
laid seo sis
10670 Etain indiu sund amne
oc Sid Ban Find iar n-Albai
eter maccaib beccaib di
for brú Inbir Cichmuini.
( )s1 hi ro híc súil ind rig
10675 a topor Locha Dá Lig
is i asibed sin dig
la mnai nEtair hi tromdig
Is2 tria ág dossib in ri
inna héonu di Thethbi
10680 7 báidfid a dá ech
i Hind Locha Dá Airbrech.
Biat imda coicthe ili
tríat ág for Echaig Midi
( )iaid3 togal for sidib
10685 7 cath for ilmilib. |
129b Is í ro loited is tir
is í archosnai in rig
is i Be Find fris dogair
is i ar nEtain iar tain. Etain indiu.
10600 .n.4 Dochúaid úadib in t-óclaech iar sain 7 ni fetatar can
dodeochaid i cid dochóid iarot/t. O ránic in Mac Oc do
acallaim Midz> ni forme Fuaimtaig- ara chiund 7 asberta fris
bréc dorat in ben imond 7 dia n-ecastar di Etain do bith i
nEre. 7 ragaid do denam uile fria. Domuiniur is dóig bid fir
10695 ol Mac Oc. Atá Etain ocom thigsi isin Bruig o chianaib isin
deilb hi tarfas uaitsiu. 7 bes is cuice forobart in ben.
Dotháet Mac Oc dia thig fora chulu co farnic a gríanán
nglainidi cen Etain and. Immasoi in Mac nOc for slict Fuam-
■< .1. Mid*> [M]
1 Is Facs., initial capital now ait off. - I partly gone. 3 bíaid Facs., b now
lost. 4 between cols. ; r Facs.
129b12-18] TOCHMARC ETAÍNE 325
naige co tarraid for Oenuch Bodbgnai oc tig Bresail Etarláim in
drúad. Fosnopair in M«c Oc 7 benaid a cend di 7 dobert lais a 10700
cend sin co rrabi for brú in Broga. Acht chena iss ed islicht1 i
«n-inud aile conid la Manandán ro marbait a ndis .i. Fua.mnack
7 Midir i mBri Léith día n-ébrad.
P"úamnach báeth bá ben Midir
Sigmall is brí co mbilib 10705
i mHrí Léith ba láthar lan
ro loiscthe la Manandán.
[ 326 ] [129b20-130a10
^ochmarc Etaine inso beos.
GABAIS Eochaid Haeremon rige nErend 7 argiallsat cóic
coicid Erend dó .i. ri each cóicid. Batár hé a rn'g in tan
sin .i. Concobizr m^c Nessa. 7 Mess Gegra. 7 Tigernach
Tétbannach 7 Cú Ruí. 7 Ail/7/ mac Mata Muirisci. Bátár hé
dúine Echdach .i. Dun Fremain i mMidiu 7 Dun Fremain hi
Tethbai. Fremain Tethbai bá inmainem lais do duinib Herend.
10715 Arfócarar o Rchaid for firu Hei£//d feis Temra do dénam in
bliadam iar ngabáil rige fri commus a mbésa 7 a c/zisa dóib co
cend .u. mhliad/za. Ba inond aithesc la firu Herend fri Eochaid.
Ni theclaimtis feis Temra do rig cen rignai lais ol ni rabi rigan
hi fail ind rig in tan ro gab fla/'/7/. Foidis Echaz'd techta each
10720 cóicid úad fo Erind do chuingid mná i ingine bad aldem no
beth i nEre dó. Al asbert ni biad ina farrad acht ben nad
fessed nech do feraib Here//d ríam. Fofrith dó oc Inbiur
Chichmuini2 .i Etain ingen Etair. 7 dosbert Echat'd iaiw/z ar bá
comadas dó ar cruth 7 delb 7 cené'l 7 áni 7 oítid 7 airdarcus.
10725 It é tri mcic Finda m<?/'c Findloga meic na rigna .i. Eochaid
Fed\cc/i 7 Eochaid Airem 7 Ail/71 Anguba. Carais Ail/7/
Anguba iar<?»z Etain hi feis Temra iar feis di la Eochaid. Fo
dáig dognith ábairt dia sirsellad. 7 úair as descaid serci sirsilliud.
Cairigsi a menma Ail/71 don gnim sin dogéni 7 níbá cobor dó.
130a Ba tressio tol aicniud. Focherd Ail/7/ i serg de fó dáig | naro
10731 tubaide fria énech 7 nách erbart frisin mnai fodesin.
Dobreth Fachtnai liaig Echdac/i dia imcaisiu in tan ro ngab
céill for écaib. Asbert fris in liaig. acht nechtar na da idan
marbtha duine nád icat lege .i. idu serci 7 idu eóit3 it é fil
10735 innutso. Ní árdámar Ail/7/ dó ar bá mebol lais. Forrácbad
iar<wz Ail/7/ hi Fremain Tethbai fri bás. 7 luid Eochaid for
cuaird nErend 7 forrácbad Etain hi fail AUe/la co ndernaitis a
thiugmaine le .i. cor clasta a fert coro hagtha a guba coro orta
a cethrai.
a i tri meic Findgair [tnarg. M]
1 in ?narg. 2 Chichmaini Facs. z ecit Facs.
130a10-130b8] TOCHMARC ETAINE 327
A tech i mbith Ail/// ina galur dothéged Etaín each dia dia 10740
athreós 7 bá lugaite a gaWsom on do suidiu 7 céin no bith
Étaín isin magin sin no bithsom ocá déscin. Ráthaigis Etaín
aní sin 7 focheird a menmain airi. Asbert Etaín frisseom lá
n-and a mbátár ina tig díb línaib cid día mboí fochond a galazV.
Atá dit serrcseo ol hWill. Dirsan a fot co n-erbart or sisi 10745
ropadat slán o chíanaib día fesmaís. Cid indiu badam slánsa
mád áil daitsiu ol Ail*//. Bid áil écin or si.
Dotéiged iar sin each dia do folcud a chind 7 do thinmi bid
dó 7 do aurgabáil usci fora láma. Dia teóra nómad ia.rom ba
slán Ail*//. Asbertsom fri Étain. 7 a testa dom icsa cuin rom 10750
bia uaitsiu ol Ail/// Rot bía i mbárach ol si acht niba issin
tossud na fírflath^ dogéntar a col. Totaisiu i mbárach im
dailsi cosin tulaig uasind lius.
Bai Ail/// oc frithairi na aidchi. Contuli tráth a dála ní
dersaig co tráth teirt ara bárach. Luid Etain ina dailseom co 10755
n-accai in fer ara ciund co cosmailius crotha A'úella. 7 coinis
\n lobra a galtfzV. A n-aithesc rop áil do Ail/// iss ed ro
ráidseom. Dofúsci Ail/// tráth teirt. Fota fécais for torsi
tráth dodeochaid Étaín isa tech. Cid dotgni torsech or si. Do
foidiudsiu im dailse 7 ni ránac ar do chiund. 7 dorochair 10760
QOÚud form conom érracht innossa. Isuachnid1 ni rrodchad
mo icsa. Ni bá son ol Étaín atá lá i ndegaid alaili. Gaibthi
frithairi na haidci sin 7 tene mór ara bélaib 7 usci na farrad do
thabairt foa suili.
Tráth a dála totáet Étaín ina dáil co n-accai in fer cetnae 10765
amiz/ Ail///. Luid Etain dia tig. Fecis Ail/// oc cóí. Dolluid
Etain co fá thri 7 ni arnic Ail/// a dáil. Co fornecsi in fer
cétna. Ni fritso or si ro dálussa cía so thú dodeochaid im
dáil. In fer frisro dálusa ni ar chul i amies ticht ara cend
acht is ar accuis tesairgne do mnai rig Érend don gah/r fod- 10770
rubi2. I Ba tochu dait tuidecht cucumsa ol in tan ropsa Étain 130b
Echraide ingen A'úella bá messi do chétmuintíT. Bá iar do
sárlúag do prímmaigib Herend 7 uscib 7 ór 7 argz// co tici do
chutra/^mae do fácbáil dar th' éis. Ceist ol sisi cia th' ainmsiu.
ni handsa. Midz> Breg Léith ol se. Ceht ol sisi cid ronn 10775
etarscar. ni handsa. fithnaise Ynzxanaige 7 brechtai Bresail
Echarlaim. Asbert Mid/r fri Etain in ragaso limsa. Nathó ol
1 = Is suachnid 2 fodrabi Facs.
328 TOCHMARC ETAINE [130b8"18
sisi. Noco ririub rig nErend ar fer ná fetar claind í cen^l do.
Is messi ém ol MidzV dorat fó menmain hWella do seircsiu co
10780 fota co torchair a fuil 7 a feóil de. 7 is messi thall each
n-accobor collaide n-airi na beth milliud enech daitsiu and.
Acht téisiu limsa dom cn'ch dia n-apra TLochatd frit. Maith lim
ol Etain.
Tic iarom dia tig. Is maith ar comrac or Ailz7/ sech rom
10785 icadsa afechtsa ni fil imlot n-einig daitso and. Is amra amlaid
or Etain.
Tánic Eochaid dia chúaird iar tain 7 atlaigestár bethaid a
brathar 7 budigthe fri hEtain co mór a ndorigni co tánicsom
130b19-131b] [ 329 ]
Tochmarc nÉtaine dd.no so sís.~
FECHT n-aile asraracht Eochaid Airem rí Temrach lá 10790
n-álaind i n-amsir samrata fosrocaib for sosta na Temrach
do imcaisiu Maigi Breg. Boí fo a li 7 fó bláth each datha. A
n-imracacha inti Eochaid imbi co n-acca in n-ócláech n-ingnad
forsin tossad inna chomair. Fúan corcra imbi 7 mong órbudi
fair co braini1 a da imdae. Rose cainlech glas ina chind. Sleg 10795
cóicrind ina láim. Scíath taulgel ina láim co ngemaib óir íurn.
Sochtais Eochaid ar ní hti'r a bith isin Temraig in n-aidchi riam
7 ni orslaicthe ind lis in tráth sin. ToWuid ar inchaib Hochoda
iar sain. Asbert Eochaid iar^m fo chen dond láech nád
athgénmár. Iss ed dorochtmár or in t-ócláech. Nit athgénmár 10800
or Eochaid. Atotgénsa chetus ol in t-ócláech. Cía th' ainmseo
ol Eochaid. Ni airdairc son ol se MidzV Breg Léith, Cid
dotroacht ol Y^ochaid. Do imbzH fidciile fritsu ol se. Am
maith se ém ol Eochaid for fithchill A fromad dun ol Alid/r.
Atá ol Eochaid ind rigan ina cotlud is lé in tech atá ind 10805
fithchell. Atá sund chenae ol MidzV fidchell nad messo. Bá
fir on clar n-argit 7 fir óir 7 fursunnud cacha hairdi forsin clár
di liic logmair 7 ferbolg di figi rond crédumae. hcraid Midz'r
in fidchill iar sin. Imbz'r ol Midir. Ni immer acht di giull
ol Eochaid. Cid gell bias and ol Midz'r. Gumma lim ol 10810
Eochaid. Rot bia limsa ol Midz'r mád tú b^ras mo thóchell
.1. gabur ndubglas it é cendbrecca. croderga biruich bruinleth-
ain bolgroin cosschóela. comrassa faeborda fem^wdae aurárda
aignecha sostaidi so2 |
Iar sin doberar uir 7 grian 7 clocha forsin monai. Fri etnu 131b3
dam d&iio bátár fedmand la firu Hereud cosin n-aidchi sin. 10816
Co n-aicces la lucht in tside fora formnaib. Dognith samlaid
la Eochaid conid de atá dosom Echaid Airem ar is aice toisech
tucad cuing for muinélaib dam do icxaib Hevend. Iss ed di and
focol ro boí i mbélaib in tslúaig oc denam in tócuir. 10820
r.4 Cuire i lláim tochra i llaim aurdairc damrad tráthaib
1 brán Facs. -end of column, lacuna in MS. 3 col. a cut off. 4 in marg., om, Facs.
330 TOCHMARC ETAINE [131b83*
iar fuin fortrom ailges ni fes cuich les cúich amies1 de
thóchur dar móin Lámraige.
Ni bíad isin bith tóchur bad ferr mani bethe oca ndéscin.
10825 Forrácbad de bochtae and iavom. Iar sin dolluid in rechtaire
co Echazd j adfét scéla in mórfedma atconnairc fíadai 7 asbert
nád rabi for fertas in betha cumachra dodrósce de.
A mbátar fora mbriathraz'^ co n-accatár MidzV chucu.
ardchustal 7 drochgné fair. Atraigestar Eochaz'd 7 ferais faelti
10830 fris. Is ed dorochtmár ol Mid/;-. Is torcda 7 is díchéill no tai
frim mor decrai 7 mór aingcessa do thabairt form. Adethaind
ni bad maith lat chena acht is bairnech mo menma frit. Ni
bara fri búre daitsiu ón dogignestár do mcnma for Eoch<?zV/.
Gebthar dano ol MidzV. In n-imberam fidchill for MidzV. Cid
10835 gell bias and for Eochaz'd. Gell adcobra cechtar dá lina for
MidzV. Berar tóchell nEchada a llá sin. Rucais mo thócell
for Echazd. Mad áil dam no béraind ó chianaib for MidzV.
Ceist cid adcobrai formsa for Echazd. Dí láim im Etain 7 póc
di ol MidzV Sochtais Echazd la sodain 7 asbert tis dia mis
10840 ondiu doberthar dait ani sin.
In hWadain ria tuidecht do MidzV co Echazd do imbzVt na
fidchille boi oc tochmarc Etaine 7 nis n-étad leis. Is ed ainm
dobered MidzV di Be Find, conide2 asbert
A Bé Find in raga lim
10845 i tir n-ingnad hi fil rind
is barr sobarche folt and
is dath snechta corp co ind.
Is and nad bi m_ui na tai
gela det and dubai brai
10S50 is lí sula lín ar slúaig
is dath siona and cech grúad
Is corcair maigeb each main
is lie sula ugai luin
cid caín déicsiu maigi Fail
10855 annam iar [/z]gnáis3 Maige Máir.
t is brecc [M] b t lossa [M] c t is dath [M]
1 aw les MS. • sic, /or conid de. 3 n- stroke om.
131b35-132a13] TOCHMARC ÉTAÍNE 331
Cid mesc lib coirm Inse Fail
is mescu coirm Tire Máir
amra tire tir asbiur
ni théit oac and ré siun
Srotha téithmillsi tar tir
rogu de mid 7 fin
doini delgnaidi cen on
combart cen peccad cen col
Atchiam each for each leth
7 nicon n-acci nech 10865
temel imorbais Adaim
dodonarchéil ar araim
A ben clia ris mo thuaith tind
is barr oir bias fort chind
muc úr laith lemnacht la lind 10870
rot bia lim and a Bé Find. a B ( )'
( b E f matumchotaise3 om ahheck tige ragsa ( )4
fetai ni rag.
Is iar sin dolluid Midz> | co Echaid 7 dámair a thochell fó 132a
chétóir co mbeth folo acai do Echai'd is airi ro ic na comada 10875
mora 7 iss airi is fó anfis conatig a gell. Conid iarsin giull
adrubrad. In tan trá ro boi Midz> cona muintz'r oc ic comad
na aidchi .i. in tóchor 7 dichlochad Midi 7 Luachair Tethb^z'5 7
Fid Darbrec/z iss é seo anno foci boi ocá muintz'r am«/ atbezr
Leb^ Dro;«( ) Sn( )6. 10880
Cuirthe i Hand tochre i Hand airderg damrad trom in
choibden clunithar fir ferdi. buidni balcthruim crandchuir
forderg saire fedar sechuib slimprib sníthib scítha láma ind
rose7 cloína fo bíth óenmna8 dúib in digail duib in tromdáim
tairthim flatho fer ban fomnis fomnis in fer mbraine cerpae 10885
fomnis diad dergae fer arfeid solaig fri aiss esslind fer brón
1 end of line, only the shaft of b left, remainder cut off: a be. f. Facs.
2 beginning of line, MS. mutilated; space for Asbert Etain, H, top of b and of E
left. * only the finial of initial m left. l mutilated ; chugat. mana H. 3 asp.
om. Facs. 6 end of line, cut off with col. b recto ; sn written under áxom, filial of
n cut off- Di omnia Sneclita. ' s add. above line. 8 second n add. above line.
332 TOCHMARC ÉTAÍNE [132a14-45
fort íer techta indea lámnado lúachair for di Thethbi1 di lecad
Midi indracht cóich les cóich amies Tochzir dar cech main.
Dalis Midz'r dia mis. Fochiallastarb Echat'd formna láech
10890 nErend co mbátar hi Tem7'aig- 7 an ropo dech do fiannaib
Her end each cúaird imm araile im Temraig i mmedon 7
anechtair 7 is tig. 7 in ri 7 in rigan i mmedon in taigi. 7 ind
lis íatai fó glassaib ar rofetatar doticfad fer in márchumacht ( f
Etáin boí ocon dáil ind aidchi sin forsna flathi ar ba saindán
10895 disi dál. A mbátar iarcm fora mbr xathraib co n-accatar Mid/r
chucu for lar ind vigthigé. Bá cainsom do grt's ba caini dano in
n-aidchi sin. Tosbert i mmod na slúag3 atconnairc. Sochsit
uli iarcm 7 ferais in ri faelti fris. Is ed dorochtmar ol Midz'r.
An ro gellad damsa or se tucthar dam. Is fiach ma gelltar an
10900 ro gelltf^tucus daitsiu. Ni imrordusa for Eehaid ani sin co se.
Atrugell Etain féin damsa ol Midir ticht úaitsiu. Imdergthar
im Etain la sodain. Ná imdergthar imut for Mid/r ni
drochbanas duitsiu. Atusa ol se hWadain oc do chuingid co
mmainib 7 sétaib at áildem i nEre 7 ni tucusa comad
10905 chomarlécud do Echaid. Ní tría deóas damsa ce dotchotaind
Atrubartsa fritsu ol si conom rire Echaid nit rius. Atometha
lat ar mo chuit féin díanom rire Echaid. Nit ririub im for
Echaid acht tabrad a di láim imut for lár in tige anW ro
gaba/>. Dogéntar for MidzV. Atethac a gaisced ina láim chlí*
10910 7 gabais in mnai foa lethoxail deis 7 fócoislé7 for forlés in tige.
Conérget in tslúaig imón rig íar mélacht forro. Co n-accatar
in dá ela timchell na Temra. Iss ed ro gab^Yz/do Sid ar Eemun.
7 luid Echaid co formno fer nErend imbi do Sith ar Femun .i.
Sid Ban Find. Ba si comarli5 fer nErend fochlaid each side
10915 ( )6 used a ben dó úadib. Focechl ( )8 |
a .i. more [M] b .i. ro tinóil [M ?] c .i. Midir [M]
1 theth bi MS. 2 end of line, t partly cut off. 3 sinuous stroke over u, due
doubtless to retracer. 4 cli Facs. 5 ..a si com., not in Vacs., but quite legible.
6 end of line, MS. mutilated. '• fócois lé MS. 8 top of\ etc. lost in rent;
remainder wanting, col. b cut off.
133a1-2'] [ 333 ]
[COMPERT MONGAN]
deeming a chobair di. di neoch bad chumacht. Asb«-tsas 133a
dagní dí ar atá do chéle i ngúais3 már2. Tucad fer húathmar
ara chend nad forsabatár1 7 atbéla leis. Dia ndernam mád tú
caratrad berae mac de. Bid amre in mac bid Fiacnai dano.
Regasa dun chath firfidir i mbárach im theirt ara n-icubsa 7 10920
fessa in mílid ar bélaib fer nAlban. 7 asbtvt2 frit chéliusiu ar
n-imtechta 7 as tussu rom foidi dia chobair.
Dognith samlaid. In tan reras in cath diarailiu co n-accatar
ni in tsluaig in fer sainigthe ar beolo catho Aedain 7 Fiachna3.
Dolluid dochum Fiachna in tainredach 7 asbert fris accaldaim 10925
a mná a llá ríam 7 donindgell dia chobair isind uair sin.
Luid iarom resin cath dochum alaili 7 fich in milid 7
memuid in cath ria nÁedán 7 Fiachna 7 dointai Fiachna dia
chn'cii 7 bá torrach in benA 7 bzVt mac .i. Mongan mac Fiachna
7 atlugestar a cell a ndogéni friss 7 addámirsi a imthechta uli. 10930
Conid mac do Manannán mac Lit* intí Mongán césu Mongan
mac Fiachnai dogarar dé. ar foracaib rand lía máthair a llude
uadi matin a n-asbert
Tiag6 dum daim
dufail in matin bánglain 10935
iss é Monindan mac Lir
ainm ind fir dutárlid.
» .1*. ben [H]
1 Acephalous owing to a lacuna in the MS. ; Compert Mongan YBL. Col. a,
which is joined to col. b, appears to have been originally part of the leaf, the margins
having been cropped, carrying away portions of the capitals, etc. - sic. '■' i add.
below line. 4 second a add. below line. 5 c corr. from i. 6 portion ofT cut away.
[ 334 ]
[133a35-133bl
'Scel asa mberar combad hé Find mac Cumaill Mongán 7 aní
clía fil aided Fothaid Aircrdig a seel so sis
10940
BAP Mongan hi
Foreoll file 1
Ráith Móir Maigi Lini inna rigu. Dolluid
ndó. Infeded in fili seel cacha aidche do Mongán. Bá si a
chomsae a rnboth samlaid ó samuin co béltaine. seóit 7 bíad
ho Mongán. Imcomarchuir Mongán a filid laa n-and cia
10945 haided Fothaid Airgtig. Asbert Forgoll goíte i nDubthair
Lagen. Asbert Mongán ba gó. Asbert in fili nod n-airfed dia
áithgiud 7 no áerfad a athair 7 a máthair 7 a senathair 7
docechnad fora n-usciu conná gébtha iasc ina inberaib. Do-
cechnad- fora fedaib conna tibertais torad fora maige comtis
10950 ambriti chaidchi cacha clainde. Dofarraid Mongán a réir dó
di sétaib co tici secht cumala i da secht .c. i tri secht .c.
Torgid asennad trian t leth a feraind t a ferand óg asennad acht
a soiri a óenur cona mnai3 Breóthigirnd mani forsulcad co cend
133b trisse. At|bobuid in fili ui!e acht mad cussin mnai. Atdámuir
10955 Mongan4 fo bith a énech. Bá brónach in ben imme ressan. Ni
gattad dér di gruaid. Asbert Mongán fria arnábad brónach
bés dosnís^ cobair.
Tánic de co tici a tres laa. Gabais in fili día nadmim.
Asbert Mongán anad co fescor. Boí Mongan 7 a ben inna
10960 ngrianan. Ciid in ben in tan bá nessam a n-idnacul 7 nád
accai a cobair. Asbert Mongan nadbad brónach a ben. Ásáe
fer dotháet indossa diar cobair adhaim5 a chossa hi Labrinni.
Anit etir.
Cich in ben aithiruch. Ná cíi a ben ásae fer dotháet diar
10965 cobair indosso adhaim a chossa hi Main. No antais eter each
dá truth in tucht sin. isind lóo no chiadsi asberadsa7 beus.
Ná cí a ben fer dotháet diar cobair indossa adhaim a chossa hi
[in marg. mutilated) ( )air Droma8 [H], read Slicht Libair Dromma
Snechta.
1 upright ofB cut aivay. 2 docliechnad Facs. 3 n-stroke faint over a, om. Facs.
4 dot ovem-stroke om. Facs. 5 adhai/« MS., second a altered from i apparently,
with traces of what looks like an m-stroke over it. 6 t/oma Facs. ' sic.
133bI8-134a12] MONGAN7AIDEDFOTHAID AIRGDIG 335
Lemuin hi Loch Léin hi Samaír &\.er Ui Fidgente 7 Aradu hi
Siúir ar Femun Muman hi nEchuir hi mB^rbi hi Rurthig hi
mBoind hi Nith hi Rig hi nOlarbi ar bélaib Rátha Móri. 10970
In tan dunnánic adaig. boí Mongán inna chétud inna
rígthaíg 7 a ben fora déserud osí brórtach. In fili oca fúacru
fora nglinne 7 a nadmand. Tráth mbátár and adfógarar fer
dun raith andes. A brat hi forcepul immi 7 dicheltir inna láim
nádbu érbec. Toling frissa crand sin tarna teóra ratha co mboi 10975
for lár lis di sudiu co mboi for lár ind rigthaige. Di sudiu co
mboí eter Mongán 7 fraigid for s'md1 adart. In fili i n-iarthur
in taige fri rig aniar. segair in chest isin tig feád ind oclaig
dudánic. Cid dathar sund ol sudiu. Ro gellsom ol Mongán 7
in fili ucut im aidid Fothaid Airgtig. Asrubairtsom is i 10980
nDubthor Lagen. asrubartsa is gó. Asbert in t-óclách bá gó
dond filid. Bid aithlig2 ol Forgoll cille dano dumm áithgeód.
Ni baa son ol in t-óclách. Proimfithir. Bámárni latsu la [3Find
ol in t-óclr/c/z3]. Adautt ol Mongán ni maith sin. Bámárni la
Find trá ol se dulodmar di Albae. Immarnacmár fri Fothud 10985
nAirgtech hi sund accut for Ollorbi. Fichimmir scandal n-and
Fochartso erchor fair co sech trit co lluid hi talmain friss anall
7 co facab a iarnd hi talam iss ed a ndiceltar so ro boi isin gai
sin. Fugebthar | in máelcloch día rolusa a roud sin4 7 fogebthar 134a
a n-airiarnn isin talam 7 fogebthar a ulad Fothaid Airgtig fris 10990
anair bic. Ata comrar chloche imbi and hi talam. Ataat a di
foil airgit 7 a di bunne doat 7 a muintorc argit fora chomrair.
7 atá coirthe oca ulaid. 7 atá ogom isin chind fil hi talam din
corthi. Iss ed fil and. Eochaid Airgtech inso. rambíCaíltei
n-imaeriuc fri Find. 10995
Ethea lasin n-óclaic aricht samlaid ule 7 fofrítha. Ba hé
Cailte dalta Find dodánic. Ba hé Find dz.no inti Mongán acht
nad leic a forndisse. <- . -
a .i. dognither [M]
1 = f/v'sin. - aith Y\g MS. 3"3 in ras., H, and somewhat compressed, a space
insufficient for ac/z left between i of odack and stop. 4 w-stroke om. Facs.
[ 336 ] [134a12-134be
Scél Mongán inso
liooo r^viA mboí da.no Forgoll fili la Mongan fecht n-and. Luid
■L^ Mongan ar dún tráth di lóo fecht n-and. Foric in
n-écsíne oc múnud a aiciuchta. Asbet'r1 Mongán.
Is búan.
huli hi íbla lumne.
11005 condarois íar techtu
inna drechtu im druimne.
Arceiss2 Mongan iarom dond éicsíniu boí hi fola na lumne bá
terc each n-adbar dó. Asbert friss dús imbad diuit 7 imbad maith
a thaírus conid tingell intamus dó. Aírg dí ol Mongán cowrís
11010 Síth Lethet Oídni co tucae liic fil domsa and 7 dobérae pún
findairgit duit fadéin hi fíl di ufigi deac rot bía occo. It hé do
huide2 de sunde do Chnuc Báne. Forricfe fáelte and fom
bíthse hi Síth Chnuic. De sudiu do Dumu Gránerid. De
sudiu3 do Sith Lethet Oidni. Doberae dam.sa in iiic 7 téissi
11015 do sruthair Lethet Oidni fogebai pun óir and i mbíat noi
n-ungi damberae damsa let.
Luid in fer a fechtas dofornic lanamnai sainredaig ara
chiund hi Síth Chnuic Báne fersat failte móir fri techtaire
Mongán Bá sí a dú luide foranic alaili hi nDumu Granerit.
11020 Baíthi ind faelte chetna. Luid do Sith Lethet Oidni foránic
da.no lánamnai n-aili hi sudiu. Fersait faelti móir fri muintir
Mongán. Ferthae a oigidecht co léir anWa na haidchi aili.
Bai airecol amrae hi toíb thaige na lánamnae. Asbert Mongan
134b frisseom ara timgarad a echuir. Dogníth | samlaid. Dobreth
11025 dó a echuir atnoilc. asbreth friss arná taibreth ni assin taig
acht a foíte leiss. Dagni dobert in n-eochair aitherruch dun
lanamain. Dobert iin a liic leiss 7 a pun airgit. Luid iarom do
sruthair Lethet Oidni dobtz> in pún óir a sudiu. Dolluid
afrithisi doch( )4 Mongán dobreth. dobreth5 do Mongan a
11030 liic 7 a o( )6 Beridseom a airget. Bátár hé sin a imtechtai.
u between cols, at end of line . m [M]
1 zsberi Facs. 2 i subscript. 3 sudiu Facs. 4 um lost in rent at end of
line ; Facs. has however m-stroke over c. 5 sic, dittography. 6 r cut off.
t 337 ]
134b9"35] Tucait baile Mongán inso
EÍSSISTIRa ben Mongan1 .i. Findtigernd do Mongán ara
n-indissed di diuit a imtech( )'- Gáidside di mithisse
.uii. mbW&dna. Dogníth tánic de in t-áge hísin. Baí dál
már la firu Herend i nUsniuch Midi blíadain éca Cíaran mate in 11035
tsaír 7 gona Tuatail Mail Gaírb 7 gabala rigi du Díarmait-
Bátar in tslúaig for Usniuch. Tusfúabart cassar mór and. Bá
si3 a mét. DA prímglais deac foráccaib ind óenfross i nEre co
bráth. Atrecht Mongán mórfessiur din charnd for leth 7 a
rígan 7 a senchaid Cairthedeb mac Marcáin. Co n-accatár ni in 11040
less rhbilech mbroinech sainemail. Tiagait dó Con lotar issin
less tíagait isin n-arecol n-amrae and. tonnach crédumi forsin
taig. Grenán hoím( )ind4 fora senestrecha. marfessiurdeligthe
and. Tárgud amra isin taig do cholcthechaib 7 brothrachaib
7 di sétaib ingantaib .uii. taulchubi de fin and. Fertha faelte 11045
fri Mongan isin taig. Anais and gabais mesce. Is and di
cáchain Mongán and sin in mbaili don mnaí fó bith donningell
infessed ni di dia imtechtaib. Indar leó nibo érchían bátar
isin taig. Nibo aidbliu leó bith óenadaig. Batár and im
bliadain lain, a ndifochtrassatar co n-accatár ba hi Raith MórnoóO
Maige Line i rrabatar. J . ~- '. ~ 1 <-
a .i. iarfaigis [H] b i add. above first e, as variant; Cartide Betham 145
1 Facs. omits dot over n-stroke. 2 ta cut off at end of line. 3 si Facs.
4 end of line cut away, the top of a b (?) left; hoimbind (?) = oibind.
[ 338 ] [134bs
Inna hinada hi filet cind erred Ulad inso.
A lLibu( y
H
OND úair dundánic Fáilbe
d'Elíu iar n-imram chu( )2
indíd damse cit n-armand
hi fil chend erred Ul( )3
lama thabairt do Maig Breg
do Raith Emnae tuaith A( )4
adradnacht cend Conchobuir
fora cholaind i mMachi.
Góeta di ág mná Celtchair
cinid cechind ha hisil.
cend Blai Briugad íar n-insu
11065 danéim hEmuin fades( )5
1 The end of the last seven lines of the column have, with two exceptions, been cut
away ; only the first stroke of u left, = A ILibur. 2 only the first stroke of u left,
evidently churach. 3 read Ulad. 4 read (?) Achi. 5 read (?) fadesi« ; beginning
ofabbrev. stroke left. Here poem breaks off; end of MS.
[ 339 ]
CORRIGENDA
1. 96 4 should be before Saleph
1. 1 5 1 read rana :
p. 12 n b delete 2 ; n d read farrad 2
1. 427 readD'\SLc
p. 18 nb read Enégthiar
1. 667 read tuaz'd
p. 36 headline, read 13 b 9"32
p. 37 headline, read 13 b 33
1. 121 1 raza? throiscet 2
1. 1260 reads, ndind ci adagind (?).
1. 1 521 read a. caine (?)
p. 54 razd? 20 b
1. 1609 read áoíechaX.
p. 61 n 2 read sic ; for gó
1. 1875 mzi/indossa6 and delete 6 in following line
1. 1885 read an gainem
p. 72 n 5 read airmirt
1. 2288 read amlaid
1. 2378 i&/^& stop after mó
1. 2379 razdf sin.
1. 2545 read I n-ais
1. 2775 read fwegn^c
1. 2860 read Achi
1. 2894 read (?) Lúachair
1. 2999 read (?) i n-on
1. 3001 read (?) Letha
1. 4027 read mar|bad 3.
p. 130 headline, read 51b
1. 4178 read Roiptine
1. 4623 read Medbi e and delete e in next line ; in footnote, read
fora laim sidi Flidais [H]4.
1. 4730 read i[;«]didnad 5
340 CORRIGENDA
p. 160 n a read Inbiur
5053 read (?) dochana
5219 read1 Aided
5659 read Fergus^:.5
5686 read (?) bena\
5687 read (?) UW
5758 marg. read 70a a
5879 read si[ti]*
5900 read.dib beus
6409 r^^ t-indellchró
6417 read o thana
. 204 dkZete note 2, and add to note 5 first
7038 razdi tsenchassa
. 7123, 7242, 7291 read oivgne
7368 read asbz>/rtsa
. 230 delete (?) note7
7571 read Fir
8390 read Ultaib
8440 //$£ superior 2 should be after .r.
.258 note1 read tra
8957 read comramaig 4
9248 read iarfacsa '
9969 read Athair ; MS. has the digraph 4 instead of the
■a ph.
10340 read ) erred 6a, and last line but one prefix 6a to eired
trig,
Facs
10490 after Fergus add 7
10616 read Dofécai
322 note 5 read do;«mi«uc
10644 read frib
10653 read(?) mbtf/ztai
ADDITIONAL NOTE.
p. xl. 1. 24. The notes and glosses have been edited and translated by J.
Strachan in Archiv. f. Celt. Lexikogr. i, p. 1-36.
Printed by Pcmsonby & Gibbs, University Press, Dublin.
j
J
I
A^r