Skip to main content

Full text of "Leeven en dood der doorlugtige heeren gebroeders Cornelis de Witt, en Johan de Witt"

See other formats


■'.:  « 


\:  •  ^■j^.v 


)  ': 


*  .       « 


...v 


*,  --* 


i 


«6QBKCQ»«O0b| 


e..™.^^'' 


The 

Robcrt  E.  Gross 
Collection 

A  Memoria!  to  the  Koundcr 
of  the 


Business  Administratioii  Library 

lCniver4i/u  ^>/  Va/tlor'ma 

Los  Angeles 


LEEVEN  en   DOOD 

'    DER  DOORLUGTIGE  HEEREN 

GEBROEDERS 

CORNELISdeWITT, 

Ruwaard  'van  den  Lande  ijan  Putten  j  en^.  en:^, 

JOHAN  ol  WITT, 

Rdad  Tenfionaris  van  Holland  en  ff^efivriejland ,  enz.  eitz. 

Befchreevcn    DOOR 

E  M  A  N  U   E  L    van  der    HOEVEN, 

^  G  E  N  T  van  hunne  Hoog-Vorflelyke  Doorlugtigheeden  ,  den  Regeerende 
Hertog  van  SAXEN,  tVyze^feh,  Querfort^c  isfc.  ^c.  Hof  ea  Kamer- 
Agent  van  de  Stmvcraine  Douarlere  van  SAXEN Mórsburg ,  ^e,  ^e.  ^et. 


r*  A    MSTERDAM, 

By    ]  A  N    ten    H  O  O  R  N  ,    Boekverkooper ,  i/of. 


AAN    DEN' 

Hoog  Vorftelykftc  en  Doorlugtigften  H  E  E  R  E  j 

H     E     E    R 

JOHAN  GEORGIO, 

Door  Goa's  Genaade  Hertoch  'van  Saxen  ,    Gf*lik  > 

C  leef  en  Berg  y  ook^  Enger  en  en  JVefi f  haaien: 

Landgraaf  in  Thuringen  »    Adarkjgraaf  tot 

'  Adeiffen  ^   oof^  Opper  en  Neder  Lauzïts  ^ 

geuefiïgde  (f  raaf  tot  Hcnnenherg ,  C^raaf 

'van  der  A4ar\ ,  Ra'venshcrg  en  Barby , 

Heertot  Kavenfljn ,  Qfc.  ^c,  ^c. 


* 


Hoog 


Hoog     Vorstelitke 

DOORLUGTIGHEID, 

(J¥y«  Cenadigften  Heer , 

'Onvergelykelyke  genaade  ,  die  zyne  Hoog 
Porjldyf^e  Doorliigügheid  ^  aan  zyn  prachtig 
icn  gcrecgeld  Hof  tot  ll/y^enfeid  heeft  gelie- 
ven te  doen  ,  in  my  te  vereeren  met  zyn 
Hoog  /^orftelylie  Doorlugtigheids  bevcclens ,  doet  my 
tot  een  der  allergcringite  erkenteniilen ,  de  vryheid 
neemcn,  het  Lcevcnendc  Dood  van  twee  derdoor- 
luchtigftc  Martelaarcn  van  ftaat,aan  zyn  Hoog  l^or^ 
lielyl^eDoorlugtigheidoptQÓradigen'j  temeer,  dewyl 
het  wacrcidkundig  genoeg  is,  dat  van  zo  veel  Eeu- 
wen af  ,  als  den  grootcn  en  machtigen  IViii- 
kjnd,  zyn  Hoog  f^orftdyl^e  Doorlugtigheids  Voorzaat, 
geregeerd  heeft,  de  Staat  en  Üorlogskundc  ,  in  de 
Nakomelingen  ,  als  aangebceden  zyn  geworden  ; 
voornamentlyk  in  de  dicrbaare  perzoon  van  zyn  Hoo^ 
f^orftelyJ^ff  Doorlugtigheid  y  die  tot  zyn  grootfte  regel 
heeft,  de  rechtvaardigen  te  verheffen,  endemisda- 
digen  op  een  redelykc  wyzc  te  ftrafl'en.  En  dewyl 
ik  een  Staatkundige  ftoffc  verhandel  ,  welke  zeer 
teder  is,  en  veel  berifpingcn  zal  ontmoeten  ,  kan   ik 

met 


met  alle  fchuldige  eerbied  ,  geen  beroemder  Prins 
als  zyn  Hoog  J/orftelyke  Tjoorlugtigheid  tot  myn  be- 
fcherming  verzoeken  ;  fteunende  aldus  op  de  nooit 
volpreezene  en  aanbiddclyke  wysheid  ,  daar  zyn 
Hoog  Forftelyke  Doorlugtighcid  mede  begaaft  is ,  dat  hy 
deze  ftoutheid  zal  verfchoonen ,  aan  die ,  die  zich  met 
allebedenkelyke  onzag  des  waerelds  is  noemende, 


Hoog  Vorstelyke  Doorlugtigheid, 


Mjft  Cenadigflen  Heers , 


Onder danigjien  Knegt^ 


EMANUEL  van  der  HOEVEN. 


Amfterdam^  denitDetcrnktt 


O  P 


TY  TE  LP  RENT, 

TOT    DES    ZELFS 

VERKLARING. 

HEt  dierbaar  Vaderland  in  vryen  ftaat  geraakt, 
Prykt  hier  op  't  hcerlykfl:  met  haar  eer,  en  pronk-cieraadcQ. 

De  fiere  Leeuw,  die  voor  de  ruft  en  vryheid  waakt, 
Verzelt  haar»  't  Heilig  Boek ,  de  Godgewyde  bladen , 

Verbeek  de  Godsdienftj  die  zy  kweekt  in  haare  fchoot. 
Den 'ongéblutften  Helm ,  en 't  Boiflftuk,  ftreklcen  blykcn, 

Hoe  zy  in  Krygsbedryf,  en  Oorlogsmigt,  ter  nood, 
Voor  geen  gekroonde  kop  het  zeil  behoeft  te  ftryken. 

Zy  hout  in  vaften  Arm,  het  Byl-  en  Bundel  regt: 
Des  Raadsheers  Tabbert  dekt  den  ftormhoed  j  dit  komt  Icercn, 

Hoe  Burgermeeft'ren  magt  haare  ongelyken  flegt  j 
En  die  Gemcentens  ftand  door  Burgers  doet  regeeren. 

't  Gewatert  klcct,  en  ftaf  des  Koop-godts,  iklt  ten  toon 
Haar  Koop-bedryF,  berugt  tot  's  Waarelds  verlle  paaien. 

Neptuin  leit  voor  haar  neer  zyn  riem  en  Steven  kroon , 
Ten  tuig ,  hoe  zy  op  Zee  gewoon  te  zegepraalcn, 

Den  Oorlogs-blixem  met  manhafte  vuillen  fwaait. 
Held  Hercules  toont  hoe  Tirannen  en  gcdrogten 

üoor  haar  gctcugclt  zyn  ;  of  fchoon  de  Vyand  kraait 
De  kling  heeft  ook  te  Land  de  zegepalm  bcvogten-, 

Dit  bkall  de  1'aam  alom  tot  's  vCaareld  laallen  dag. 
\  oor  haar  veilchyut  de  geeft  der  twee  beroemde  Helden, 

Geeft  van  't  paar  Broederen ,  zo  trou  ze  ooit  kon ,  of  zag , 
En  die  voor  's  viyhcids  heil  hun  in  de  brellè  ftcldcn. 

De  fchini  van  't  Broeder  paar  de  VV  ITT,  die  is  't.  zy  fteunt 
Op  haare  deugd  pilaar ,  om  wel  en  rcgt  te  wegen, 

(  VVyl  zy  haar  aan  't  gckcf  der  Nyd  nooit  heeft  gekrcunt.) 
Des  Legerleiders  ftaf,  en  üpper-zcevoogds  degen. 

Twee  magtcn  van  ontzag ;  dog  vallen  beid  te  ligt 

Twee 


;By  Hollands  vrye  keur,  de  Lotbeurs,  't  oude  teken 

Van  Vryheid  ;  die  alleen  is  van  het  meefl  gewigt. 
De  blanke  boezem  voert  een  hert  noch  nooit  befweeken 

Introu,  maar  Icnetteloos.  zy  draagt  tot  Hoofd-cieraat 
Haare  eeuwigdurende  en  onwrikb're  Staat  befluiten. 

Zv  voert  in  de  and're  hand  een  hcld're  Zon;  die  flaat 
■De  Nevels  weg,  en  dryfc  het  onverftand  na  buiten. 

't  Sneewitte  Sterre-kleed ,  fpeelt  fwierig  om  haar  heen. 
De  aaloude  vi  yheid ,  als  hcrjeugt  en  jong  geworden , 

Komt  die  doorlugte  Geeft  j  op  't  voctfpoor  na  te  trêen; 
Den  Adder  van  bedrog,  die  haar  tot  gramfchap  porden, 

Steekt  zy  't  vergiftig  Hert  met  eene  Tpeer  (leek  afj 
En  fier  gewapent  wil  haar  vrygevogten  wetten 

Beichermen  j  goed  en  bloed  opofferen  aan  't  graf. 
Eer  zy  de  vrye  muts  van  haare  kruin  zal  zetten. 

Om  hoog,  daar  pronken  beid  de  Beelden  der  rwec  Heeren 

Gebroedereuj  hoe  fweemt  den  een  na  Schipio, 
Wiens  kling  zyn  Vaderland  in  Vrede  bragt.  begeercn 

Wy  eene  Wysheids  fchets,  men  noem  geen  Cicero, 
Den  andre  Broeder  kan  tot  zo  een  voorbeeld  ftrekken. 

De  kruik  waar  in  hun  afch,  zo  dierbaar,  word  bewaart. 
Staat  tudchen  beiden.     Doch  zo  "t  Meely  mogt  verwekken 

Dat  beid  dees  Helden ,  tot  geen  beter  tyd  gefpaart , 
Elendig  zyn  vermoort,  verfchcurt,  vernielt,  verüondenj 

Verzet  die  fmert ;  elk  praalt  nu  met  een  Martelkroon , 
Daar  boven,  hier  om  laag  vertellen  duizend  monden. 

Hun  onbeloonde  dienit ,  hun  onverdiende  loon. 
Hun  Graf  plaats  is  omheint  met  Lyk-ciprefiè  boomen , 

Wiens  ftam  nooit  fterft.  zo  houd  hun  deugd  ook  eeuwig  ftand  j 
Xo  leeft  de  groote  naam  van  die  doorlugte  vroomen , 

Getrouwe  Vaders  van  het  dierbaar  Vaderland. 


BllAKEL. 


*  »  NOD'G 


N        o        o        D       I        G 

VOORBERIGT 

AAN    DEN 

L    E     E     Z    E    R. 

I E  lïieefte  menfchen  zullen  zig  verwonderen ,  dat  ik  on- 
'dernomen  hebbc  ,  het  Leeven  en  de  Dood  deezer  twee 
kioorlugtige  HeerenGcbroederentebefchryven,  endede 
zelve  aan  de  Nakomelingen  doe  vernieuwen  :  zynde  een  der 
tedcrfte  ftofFe  om  te  verhandelen  ,  en  daar  veele  nog  een  goet 
geheugen  van  hebben.  Dog  devvylik  demeefteNederduitfche 
Schryvers,  zo  driftig  tegens  deze  twee  grootc  Mannen  heb  ge- 
vonden  .  dacht  ik  ,  zoodanige  Leezers ,  welke  de  waarheid 
der  zaaken  waardceren ,  geen  geringe  dienfl;  te  zullen  doen,  met 
haar  een  klaarc  indruk  tegeeven,  en  naar  de  zuivere  waarheid 
hunnedaadenenbefchuldigingenin  't  ligt  te  doen  komen.  Ik 
ben  hier  boven  andere,  welke  zulks  zoude  hebben konnenon- 
derneemen  ,  gelukkiger  in  geweeft,  alzoo  ik  van  tydtot  tyd, 
veele  (lukken  en  bewyzen,  die  nog  nooit  bekend  geweeft  zyn, 
verzameld  hebbe ,  en  van  verfcheide  deftige  Lieden ,  met  hunne 
zo  zeer  geachte  Papieren  in  dit  werk  onderfteund  ben  gewor- 
den j  zoo  dat  ik  aldus  myn  oogmerk  heb  bereikt ,  om  den 
Leezer  een  waar  begrip  der  zaken  voor  te  draagen^  doch  myn 
Boek  met  cierlyke  woorden  ,  zonder  zaken  op  te  vullen  ,  iS' 
nimmer  myn  meening  geweeft.  Ik  heb  ook  getragt  ,  de  on- 
zydigheit  zo  veel  gade  te  flaan  ,  als  my  mooglyk  was.  Hoc 
voorzigtig  ik  hier  ook  in  geweeft  ben ,  twyfel  ik  egter  niet , 
of  myn  werk  zal  veel  Berifpers  ontmoeten  -,  en  moogelyk  wel 
zodanige,  diehethatelyk,  en  een  fteen  desaanftoots  zalzyn; 

om 


ISIODIC     VOORBEaiCHT. 

om  dat  hunne  oude  vrok,  tegens  dat  ganfche  Geflacht,  noch 
niet  isverdvveenen.  Ook.  heb  ik  geen  reeden  om  voor  of  tegen  de- 
ze doorlugtige  Mannen  te  fchryven  ,  dewyl  my  nooit  de  min- 
fte  weldaad  of  ongelyk  van  hen,  of  des  zelfs  beroemde  Maag- 
fchap  is  ontmoet,  Niette  min  heb  ik  myn  zelfs  reeds  met  ge- 
duld gewapend  ,  voorziende  dat  myn  lot  niet  gelukkiger  zal 
zyn  ,  dan  dat  van  eenige  andere  Schryvers:  welke  de  drift  der 
Muggeziftcrsen  Berifpers,    niet  hebbenkonnen  ontgaan. 

lkbekenne,datzederdden  jare  1650  tot  dedoodvandeHee- 
ren  Gebroeders ,  de  verfchillen  tuflchen  hen  en  de  Wederftreevers 
groot  zyn  geweeft ,  ende  de  ftoife  ten  uiterften  teder  om  te  be- 
handelen} doch  ik  hebbe  voor  al  gade  geflaagen  ,  om  met  alle 
achting  en  diep  ontzag  van  eenige  voornaame  Heeren  te  fchry- 
ven ,  te  meer  ,  alzo  verfcheide  brave  Mannen  de  miflaagenvaa 
hunne  Vaders  niet  behoefden  te  verantwoorden  :  en  men  ge- 
zien heeft ,  in  hoe  veel  gevaarlyke  Oorlogen,  dezelve  met  de 
allcrgrootfte  kloekmoedigheit  en  onverzaagtheid  ,  hunne  Per- 
zoonen,  ten  diende  van  't  Vaderland  gewaagt  hebben  :  waar 
door  hunne  Roem,  by alle  Volkeren,  den  hoogften  top  heeft 
bereikt.  Ik  heb  hier  en  boven,  fchoonmyd'onderneemingaan 
't  Huis  van  y^grippina  genorvien  ,  bekend  is  ,  myne  Schriften  , 
daar  niet  mee  willen  opvullen  j  alzo  ik  met  zulks  te  doen,  veel 
voornaame  Lieden  tot  myn  Vyanden  zoude  gemaakt  hebben  ; 
en  by  aldien  den  Leezer  zich  mogt  verwonderen  ,  dat  hy  hier 
eenige  weinige  Stukken  uirgelaatenvind,  welke  nog  onder  veele 
bekent  zyn,  moet  hy  weeten,  dat  zulks  gefchiet  is,  omveelc 
nog  levende,  niet  te  naakt  ten  toon  te  ftellen. 

Het  Werk  is  afgedeeld  in  twee  Boeken,  welke  ieder  weder 
hunne  byzondere  Hoofd-deelen  heef  t ,  't  geen  den  Leezer  aldus 
een  gemakkelyker  begrip  van  't  geleezene  zal  doen  erlan- 
gen. Ook  heb  ik  de  Zee-togten  van  den  Heer  Corne- 
Jis  ,  een  weinig  wy tloopiger  verhandeld  ,  als  de  andere  flofle ; 

*  *  1  eens- 


NODIG    VOORBERICHT, 

eensdeels  ,  om  dat  deeze  togt  tot  een  grootcn  roem  der  Hol- 
landfche  Zeehelden,  zoo  gelukkig  is  uitgevallen;  als,  om  den 
Leezer  te  doen  zien,  zyn  groote  bekwaamheden,  wyze  en  voor» 
zigtige  raadsgcevingen ,  als  ongemeene  dapperheit,ind'allerge- 
vaarlykfte  voorvallen  en  ryden. 

Ik  heb,  om  eenige  gewigrige  reedenen  my  ten  uiterfte  ge- 
haafl:,  dit  werk  af  te  fchryven  en  in  't  licht  te  geeven  ,  waartoe 
ik  ,  buiten  andere  myner  beezigheeden  ,  niet  wel  zes  maan- 
den heb  hefteed ,  en  zoo  haaft  als  myn  gedachten  door  de  pen 
op  't  papier  gebragt  waaren ,  onder  de  pers  gebragt ,  zo  dat  my 
geen  tyd  overig  was  om  myn  woorden  naauwkeuriger  natelee- 
zen  ,  en  het  zelve  van  de  raifflaagen  te  zuiveren  ,  daar  het 
verzuim  des  Drukkers  j  ook  veel  toegedaan  heeft.  Onderee- 
nige van  gering  belang,  ditr  drKk-fouten ,  vindcik  deze,  welke 
ik  den  goedgunftigen  Leezer  bidde  te  willen  veranderen  ,  op 
het  348  blad  in  de  14,  regel,  ftaat  uitgedrukt ,  dat  de  oudfte 
Zoon  van  den  geweezenen  Lt.  Admiraal  van  Gent ,  Ritmeefter 
onder  de  Lyfwagt  van  den  dapperen  Koning  Willem  hoog- 
loffclyker  gedagtenis  is  geweeft  ,  welk  woord  (Lyfwagt}  al- 
daar te  veel  is  ,  dewyl  dien  Heer  wel  Ritmeefter  ,  doch  niet 
onder  die  Compagnien  is  geweeft. 

Dit  is  het  alleenlyk,  dat  ik  den  Leezer  te  berigten  had,  ver- 
zoekende, dat  hy  dit  werk  met  een  onzydig  oordeel  gelieft  te 
Icezen  ,  hopende  dat  het  zakclyke  der  verhandeling ,  hem  zoo 
veel  genoegen  zal  geeven ,  dat  deeze  kleim'gheeden  van  druk  of 
fpelfouren,  ligt  zullen  vergceven  werden.  Temeer,  alzoo  ik 
myn  Werk  niet  voor  volmaakt  uit  geef,  dewyl  nog  verfcheide 
Stukken  van  een  grootcn  omflagbymy  blyven  beruften  ,  welke 
in  korte  jaaren  ,  tot  een  vergrooting  van  dit  Boek  zullen  die- 
nen; en  by  aldien  eenige  Liefhebbers  der  vrye  Staat  ,  nog  iets 
in  hunne  liockcn-kaften  vcrhoolen  hebben  (dattotverbeetering 
van  dit  Werk  mogt  dienen  )  zouden  ze  aan  my  geen  geringen 

dienft 


NODIG     VOORBERICHT. 

dienft  doen  ,  het  zelve  meede  te  deelen  :  om  daar  door  luft 
te  krygen  van  volmaakter  werk  aan  den  dag  te  brengen  ,  waar 
door  de  doorlugtige  Gebroeders  by  de  Nakomelingen  vereeu- 
wigd mogen  werden. 


EPIGRAMMA. 

Wltt'iades  fratrcs ,  dignijjima  mim'ma  cae/o , 
Cxlo  Romano  ,  candide  Le6ior ,  habe. 
'Vmbra  virum  fulget  flellato  jyrmate ,  libra 

G^ianti  fit  fceprum ,  mucrOj  crumena  docens  ^ 
Ne  fit  fegma  do  lor  confiru5ium  :  cerne  cu^rejfos 

Denuo  flor  ent  es ,  cumfericre  viri. 
^uid  mirare  jubar  ?  fulgenti  folejugata 

Sunt  tenebra :  te/lis  virg'ms  ttna  manus. 
Catera  Ji  pofcas  Roman apiÜa  tahelluy 

Grandifoni  legito  carmina  Brakelii. 
Hoc ,  tu ,  remigium  Neptuni  interpret  e  difces 

Hoc  i  Le5ior,  quid^t  Lucidatejiafcies. 


Meliandek; 


**  ^  OP 


o  P    D  E 
BES     CHRYVING 

DER  DOORLUGTIGE  HEEREN 
^'EBROEDE      RS 

CORNELIS  en  JOHAN  de  WITT. 

DE  naakte  waarheid  lang  verhoolenen  verduifterd, 
Door  helfchc  Tweedracht  in  haar  boeijens  vaft  gekluifterd, 
Barft  uiti  komt  met  haar  glans ,  alleen  op  wraak  verhitt. 
En  ply t  voor  't  onrecht  van  het  Broederpaar  de  W I T  T. 
Zy  roemd  hier  ongekreukt  in  decze  weinig  bladen 
Hun  onberifpelyk'  en  weêrgalooze  Daaden. 
Schoon  't  woeft'  en  dolle  Graauw ,  hen  heeft  van  een  gefcheurd. 
Daar  Hollands  vrye  maagd  nog  dagelyks  om  treurd, 
Zo  zietmcn  zonneklaar  d'opregredeugdens proeven. 
En  leeven  eeuwig  door  de  pen  van  van  dek  Hoeven. 

P.  Walles  van  Vrybergen. 


.AAN 


A  A  N    D  E  N 

L    £     £    Z    £     R. 


MYn  Geeft  heel  afgefloofd  door  't  fchryvena 
Derwreede  en  grouwzaame  bedryveoj 
Aan  Zuilen  van  den  Staat  gedaan : 
Bezadigt  nu  ter  weide  gaan , 
In  't  overdenken  van  de  daaden. 
Hier  uitgedrukt  in  deeze  blaaden. 
Van  twee  Gebroeders  die  het  Land, 
Berfchermden  door  hun  groot  verft  and. 
Daar  d'een  op  't  voeten  fpoor  zyn  's  Ouders , 
't  Hof  onderfchraagd  met  Atlas  fchouders. 
En  ftrekt  een  Neftor  in  den  Raadt  j 
Een  Scipio  voor  Stadt  en  Staat. 
Die  als  een  Curtfms  zyn  leeven 
Voor  't  welzyn  van  het  volk  wou  geeven. 
Die  als  ^_yEmilius  zyn  land , 
Aanbied  het  onwaardeerbaarft'  pand , 
De  Vryheid,  langen  tyd  verftooten. 
Daar  d'ander  Nêerlandfch  grootfte  Vlooten 
Gebied,  en  's  Vyands  magt  vernield: 
Die  't  Biffchops  Volk  te  Land  ontzield. 
En  ftaag  met  lauw'ren  is  belaaden. 
Hier  ziet  gy  't  loon  voor  hunne  daaden  ! 
Indien  Tomfée  van  't  ftrand  mogt  zien  , 
En  Cato  uit  zyn  kerker  vlicn , 
En  Barneveld  nu  mogt  herleevcn. 
Wat  zou  dees  moord  hun  troofting  geeven, 
Die.in  verwoedheid  haald  de  prys 
Van  Triand  i  Tiemond  en  Tarys, 

Door- 


Doorlees  dan  't  Boek  met  keurige  oogen. 
En  zift  de  waarheid  uit  de  loogen , 
Zo  2ult  gy  vinden  door  de  tyd , 
Dat  's  waerelds  doen  isYoEi-HEiD. 


Emanuel  van  der  Hoeven. 


B       E        R        ï       G       T 

AAN    DEN 

BOEKBINDER, 

Om  de  Figyuren  op  2yn  plaats  te  ftellen. 

Johan  de  Witt,  op  Fol.  21  Eerfie  Boek.^ 
Cornelis  de  Witt ,  op  Fol,  8 1  TiM^e  Boek, 
Des  zelfs  Moord ,  op  Fol.  423  T'weede  Boek. 


LEEVEN 


LEEVEN  en  DOOD 

Der  doorliigtige  HEEREN 

CORN  ELIS 

En 

JOHAN  DE  WITT. 

Eerjie  Boek. 

Eerste  Hoofdstuk. 

>Etis  zeer  aanmerkenswaardig,  dat  onder  al- 
'  Ic  de  brave  en  verftandige  Nederlandfchc  ^''^*"*"'i' 
Schrijvers  geen  gevonden  is ,  die  na't  verloop 
van  het  derde  deel  eener  eeuw  iuftgelchept 
heeft ,  om  het  Leeven  en  Dood  van  twee  der 
doorlugtigfte  en  beroemtlle  Mannen  in  'c 
ligt  te  geeven  ;  te  meer,  dewijl  zoo  veelc 
grootc  en  uitmuntende  verflanden  byna  in  alle  de  Europi- 
aanfche  ta?len  ,  den  zelven  een  onvergelijkelijke  roem  toe- 
eigenen.  Ik  weet  wel  ,  dat  deze  lloffe  by  de  meeften  in 
groore  agting  gehouden  is ;  maar  dat  zy  door  een  zekere  hinder- 
paal ,  hunne  gevoelens  niet  hebben  derven  uyten.  Wat  my  be- 
treftjziende  dat  wy  de  zoetheid  en  'tgcnot  Van  een  Vrije  Staats- 
regeering  wederom  verkreegen  hebben  ,  onderneem  ik  zulk  een 
gewigtigen  werk  aan  den  dag  te  brengen,  't  Is  waar,dat  het  zelve 
niet  aanvaard  werd  om  door  een  fchoone  fl  ijl  ofte  taal ,  eer  te  be- 
haalen ,  maar  tot  lof  van  mijne  onvolpnjfelijke  üverhccden ,  en 
Vaderland,  als  ook  tot  veifoeijing  van  hei  woedenden  bloed- 
dorftigGraauw. 

ierjlt  Boek,  A  Want 


z  LEEVEN  en  DOOD  van 

Want  volgens  Bafil.  Epift.  LXIIl- 
Ad  calimnias  tacendum  non  ejl ,  mnutccniradicetido  tios  ipfos  uias(d- 
mur  ifed  nt  niendaiio  in  ojfenfum  progrejfum  permiitawus. 

Dat  is  te  x.tggen^ 

Op  de  lafteringcn  dient  men  niet  te  fwijgen  ,  niet  om  ons 
lelven  te  wreeken  door  het  teegeniprcekcn  j  maar  ora  de 
loogen  zonder  tcgenftand  geen  veld  te  laaten  winnen. 

Mijne  meening  dan  is,  het  zelve  op  een  eenvoudige  wijze  te 
befchrijven.en  my,  na  myn  uitterfte  vermoogen  ,aan  't  zuyvcr 
Neederduitlch  te  houden,  om  denltezer  dezaake  van  't  begin 
lot  het  einde  klaar  te  doen  begrijpen,  a!s  zijnde  dii  liet  groot- 
fteoogmerk  van  mijn  arbcyd;  en  niet  met  onduitfchc  taaie  ,  en 
duyitere  doch  opgepronkte  woorden,  de  zin  van  mijn  werk 
onverftaanbaar  te  maakcn. 

Om  dan  wyders  de  woordezificrs  eenigermaaten  voor  te  koo- 
men.fal  ik  alle  de  onduitfchc  woorden.dic  ik  inde  Uittrckicis  ge- 
vonden  heb,  gebruikelijk  aan  de  Hooven  in  ons  land,  onder  den 
naam  van  DedttBie ,  Awpliaitey  Refolurie  cm.  als  ook  de  geenedie 
daar  ingcnoopcn  zijn  ,  niet  veranderen  ;  maar  ter  neder  (lel. 
len,  zoo  my  dezelve  ter  hand  komen,  en  de  mijne  met  een 
andere  letter  doen  onderfcheiden. 

Het  zal  my  te  ligter  vallen ,  dewijl  ik  de  mccflc  Handfchrif- 
ten  ,  door  langdurigheid  van  tijd  ,  zo  veelopgezogt  heb,als  in 
mijn  magt  geweell  is  j  niet  gencegc  zijnde  zcekere  Schrijver  na 
te  volgen  die  voor  cenigc  jaaren  onder  decze  benanminge  een 
VVcrkjen  heeft  uitgegeven  ,  daar  den  inhoud  niets  van  hunne 
verrigtingen  melt ,  maer  in  het  einde  des  Boeks  alleenlijk  de 
grouwzaame  moorden  verhaald,  het  weikin  'talgtmcen  ge- 
noegzaam  bekent  was.  Ook  zijn  my  door  vecle  Liefhebbers  van 
't  Vaderland, mijne  onderneeming  verllaan  hebbende, vcrfchei- 
dc  Handfchriften  uit  hunne  Boekek.Tfl"en  toegezonden  ,  om  dit 
Werk  met  meerder  waarheeden  te  verciercn. 

Vcrhoopcndc  dicrhalvcn  ,  zo  ik  ycmani  in  't  een  of  het  ander 
raogtc  raaken,dai  my  de  vcrftandigc  Iccicr  het  zelve  niet  quahjk 

mogtc 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        3 

zal  duydeni  want  om  een  onzijdige  Gelchiedenis  te  befcliiijvcn, 
die  geen  eeuwen  geleeden  is,  kan  men  onmogelijk  vermijden 
eenige  Naamen  dier  geenen  aan  te  roeren  ,  die  zekerlijk  noch  in 
weezen  zijn.  Ik  konde  ook  dezelve  niet  uitfluiten  ,  of  re  zoude 
van  mijn  voorneemen  af  hebben  moctendwaalcnjdochommctr- 
der  verfchooning,  en  den  Naam  van  een  onzydig  Schrijver  ic 
behouden,  noerae  ik  agtbaarheidshalvc  die  geenen  niet ,  wel- 
ke den  naam  van  tegenzijdigen  hebben  gehad,  uirgczondert 
eenigCD,  welker  naamen  genoegzaam  btkcnt  zijn, 

Dit  dan  zo  zijnde  ,  zal  met  de  geboortens  van  zulke  twee 
doorlugtige  en  wydbcrocmde  Mannen  een  begin  van  mijn  on* 
dcrneeming  maakcn. 

Hun  Vader  was  de  Staalkundige  H«r  J.icoh  de  wit ,  vaneen  f/tmnt  o» 
goed,  deftig geflagt,  en  letven  :  een  Man  die  in  voor  tT\^*ri. 
tegenlpoet  onveranderlijk  was,  die  zich  in  zijne  jeugd  in  veclc 
wectcnfchappen  geoeftend  had  ,  en  door  zijne  grooiedicnlten 
in  weinig  jaaren  tot  Borgermeefter  van  Dordregt  gevorderd 
was,  welkampthy  veelejaaren  met  grooic  bcquaamheid  en 
achting  heeft  bediend,    als  ook  verlchcide    zittingen    in  de 
Vergadering  van  Staat,  en  meenigvuldige  Gezantfchnppen  j 
gelijk  zijne  Voorvaaders  insgelijks  dikmaals  die  waardigheid 
met  groote     lof  bekleed   hebben.      Doch    dtcze    wackerc 
Man  is  voor  al  zijn.dienft,  onvermoeidcn  y  ver ,  en  groote  liefde 
tot  zijn  Vaderland,  al  mcede  de  Loevellcinfe  gevangenis  tot  een 
belooning ,  te  beurt  gevallen;  en, aanmerkelijk  is  htt,  dat  dit  net 
twee-cn-twiniig  jaarcn   en   zes  dagen  geichicdc  ,  voor    dat 
zijn  li":  Doorluchtige  Zoon  ,  de  Heer  Couielis  de  IVitt ,  uyt 
Dordregt,  opdeC<j//citf.i,<f  in 'sGravenhngen  ,  door  bevel  van 
dezen  Frins zijn  zoon  ,  Willem  de  derde  ,  gevangen  gcbragt 
wierd  ;  en  op  den  zelfden  dag  als  zijne  Hoogheid  rrinsWiHem  dt 
11.  voor  Amllerdam  trok,  om  de  üverigheid  nazijntn  zin  te 
veranderen ,  en  de  grootfte  Voorftandcrs  der  vryhcid ,  de  door- 
lugtige Heeren  ,  Atidries  en  Cotnelts Bickcr  van  't  kuflien  te  ichop- 
pen  i  welker  etn,   de  Oom  was  van  Mejuff^^.   WcndtU  Bicker ^ 
aan  wien  de  Heer  jfo'ww  ö'e  Wï//  namaals  trouwde.  Maar  zijne 

A  2  Hoog. 


4  LEEVEN  en  DOOD  vaiï 

HoogbeiJ  wierd  aldjar  vnn  de  Ovcrighcid  zodapper  ontfangcn, 
zijnde  de  Poorten  gcflootcn  ,  Burgers  op  de  Wallen  ,  Bruggen 
opgehaald ,  en  alles  in  zo  goede  order  ,  *Jat  hy  met  groot 
misnoegen  te  rug  moeit  trekken.  Wat  de  oorzaak  der  Loeve- 
fteinl'e  Gevangenis  betreft ,  't  is  nodig  dat  ik  die  hier  zo  kort  als 
my  mogelijk  Js  by  brengc  ,  om  den  nakomeling  een  denk- 
beeld te  gecven,  dat  in  de  gevolgen  van  tijJenniet  ontocpaf- 
felijk  geoordeeld  zal  werden.  Dicdchccle  zaak  in  't  breed  wil 
zien,  loekc den herfielde  Leeiiiv iia ,  beginnende  aldus.  Nadat  men 
op  den  ^ojuly  deczegewcldendaad  btfpcurd  had  ,  tot ,  en  voor 
Amfterdam  ;  inden  Haag  gelchiedc  geen  minder  ongercgtig- 
heid:  's  morgens  ontbood  Sijne  Hoogheid  cenige  Heeren,  om 
by  hem  te  komen  ,  gelijk  dikwils  gefchicde  ,  namcnthjk  de 
HeerendcW/rr  van  Dordrecht,  deH'aalen  Rti^l  van  Haarlem, 
DujtH  van  Toorbar  van  Delft ,  Kf;'yfr  van  Hoorn,  en  Stellinowerf 
van  Medenblik. 

Zy  lieden  d'  een  voor  d'  ander  na ,  ingelaten  wordende  ,  door 
bet  klein  Vertrek  in  de  Kamer  daar  S^ne  Hoogheid  gemeenlijk  ge- 
hoor verleende»  vonden  aldaar  den  Luy tenant  van  de  Guar. 
des,  Meeteren ,  die  hun  den  een  na  den  anderen  aanfeide,  dat 
Sijne  Hoogheid  hem  behfl  hadde,  hen  in  verzeekering  endc 
hegtenis  te  necmcn  ;  welke  hy  dan  voort  aan  eenige  Soldaten 
over  gif,  om  ydcr  in  een  Kamer  afzonderlijk  ,  elk  met  drie 
Soldaten,  ingefloten  te  worden.  Dit  omtrent  acht  of  negen  uu- 
ren gedaan  zijnde,  ontbood  Sijn  Hoogheid  den  V-Jdd  Peiiftonarit 
Cais,  die  binnen  komen.le,  den  Prins  vond  met  den  degen 
aandc  zij  Je,  hem  zeggende  met  eenige  ontlteltcnifle :  Mj» 
Heer  C4ts,  gy  i.tilt  verwondert  i.ijn  van  ''tgeene  i^gedannheb,  en  u 
feggen  z.al.  Ik  bib  niet  Unger  kttnnen  lijden^  dateenige  qtiAadwilligcn , 
totondienfl  van' t  Land  y  hebben  gevoed  d"*  oneenigheid  en  twi^  tujfchen 
de Provintievan  Holland  en  andere,  ik.  heb  daar  boven  (ziende  om 
hoog,  want  zy  waren  op  de  bovenkamers  gebragt )  z.esv4nde 
foori>aam(len  z.itten  ,  en  gefbnden  den  Graaf  Willem  niet  Rinteiitn 
Knegten ,  om  Amflerdam  in  te  neemen,  Gaet ,  en  geeft  daar  kennis  van  hier 
heneden  aan  de  Vergadering  van  HtlUnd,  en  z.eg  dat  ik,  z.elfs  na  Amflej' 
damtreki  De  Heer  Cats  was  niet  weinig  ontllcld ;  vraagcndc  naer 

de 


CORNELrS  en  JOHAN  DEWIT.        y 

de  namen  van  de  Gevangenen  ;  en  verklaarde,  dat  liy  de  me 
motie  fwak  hebbende,  met  wi(lc  of  hy  de  zelve  zoude  konnen 
onthouden.  Daar  op  zcide  de  Prins,  fchrijftfe  op,  gaande  zelve 
in  de  Galcrijcpen  en  inkt  haaien,  Onderiuflchen  zagde  Heer 
Cats  eens  in  de  (piegei ,  om  te  zien  of  zijne  verwe  in  't  aange- 
iigc  weder  by  quam  ;  en  de  Namen  opgefchrevcn  hebbende, 
vraagde  hy  op  wat  grond,!a(t,cn  met  wat  kennis  Stji:e Hoogheid  Let 
gedaan  hadde.  Daar  op  zeide  hy  niet  anders ,  als  dat  hy  zig  hield 
aan  de  Befiuiten  van  den  5.  Juny ,  en  aan  den  inhoud  van  de 
Unie,    De  Heer  C(tr^daar  mede  weggaande  ,  gat  in  de  Verga- 
dering van  Holland  hier  kennis  van;  welke  daar  op  ,  niet  fon- 
rier  groote  vreefe  en  ontftehheid,  zich  van  den  anderen  fcheide, 
en  yder  na  haarc  Steden  togen.om  's  Maandags  wederom  te  ko- 
men.Korts  daar  na  den  Heer  Swikiiorjiytcr  Vergaderingvan  haar 
Hoog:  Mog:voorzittende,na  gewoonte  by  Siju  Hoogbeidkomer\' 
de,  heeft  hy  hem  verzogt  diergelijke  htkendmaakinge  aldaar 
te  doen,  op  deze  wijze:  Dat  Zijiie  Hoogheid  uitkragt  van  haar 
Ho:  Mog:  Befluit  van  den  f.  Juny  laatltleden ,  om  vcele  ende 
gewigtigeoorlaken  ,  eenige  weinige  Heeren  van  Holland  had- 
dein hegteniflb  doen  nemen,  endeSijneExcelentieStaó-hondci 
met  een  goed  aantal  Ruyteren  en  Soldaten    gezonden  hads 
om  en  ontrent  de  Stad  van  Amllerdam  ,waar  van  Zyne  meer- 
hoog-gemelrcHoogf;fi(i  by  gclchrifteaan  haare  Ho:Mog:  pader 
openingcfoudedoen,  en  de  redenen  van  dien  bekent  maaken  j 
ende  zijn  haare  Ho:  Mo:  verfogt  ,op  morgennade  Pracdicatic 
ïenelfuuren  te  willen  vergaderen, 

Ondtrtufl'chen  quam  de  geheele  Covjfagnie  Gardes  (ondcj- 
voorwcndftl  vanopdeSchijve  tcfchicten,  in  de  Duynen)  in 
wapenen,  en  befetteden  alle  Poorten  van  't  Hof, feer  llerk. 
VicrOverllcnsCompagnien  van  de  Franfche,  Engclfche  en 
Schotfchcquamen  tegen  den  Middag  van  DelfF,Schiedam.enz. 
ook  in  den  Hage,  a's  mede  twee  Comfagnien  Ruyters,  Ditde- 
dc  alle  de  Militair  en, i^ic  dus  lang  bedroeft  waren  gcwcctl,  co  gin- 
gen als  ccn  os  voor  den  bijl,  fecr  verquicken  en  verheugen.  Ir 
tegendeel  gaf  het  een  groot  nadenken,  en  bedroeftheid,  aan 
alle  rolitijckseü  Staatsperroonen,behalvcn  de  genen  die  Holland 

A  3  geen 


6  LEEVEN  én  DOOD  van 

geen  goed  herte  tocjrocgen.  Men  fag  nu  wel,  zei  Jen  zy, 
hoedanig ceiiige  vleycrs  van  tijd  tot  lijJ  de  Stadhouders  had- 
den grooter  gemaakt ,  in  gezag  vermeerderende,  en  dat  van 
de  Staten  verminderende.  Hoe  zy  dezen  Prince  nu  hadden  in. 
gegeevcn  het,  Tibi  Koma  fubegerit  oibem ,  en  Je  dattcr  dan  geen 
Oorlog  gevoert  was  om  onze  vryheid,  maar  dat  alleen  het 
verfchil  was  geweed,  of  de  Koning  van  Spangicn,  dan  ot 
de  Prins  (die  nogtans  geen  d,'  zWcnmndt  f  retenfie  op  den  Staat 
of  Souver atmteit  van  dien  haddc,  oftoyt  hidióe  gtmoveert)  fou- 
dc  regecren:  Dat  zelfs  onderde  Graven  van  Holland  de  Sta- 
ten noit  filfoo  waren  gehandeld:  Dat  alle  Staatlche  Vergadc 
ringen  nu  maer  te  vergeefs  waren  ,  dewijl  zy  geen  vrije  Lands- 
dagen  houden  ,  nogonbedwonge  ftemmen  geven  konden. 

Waar  tegens  by  a'  anderen  gefcgt  wiert ,  datter  een  eeuwig 
verbond  was  tullbhen  de  zelve  Provintien  :  Dat  het  doen  van 
afzonderlijke  afdanking  was  tegen  alle  oude  gebruiken  ende  ftijl 
van  de  Rcgeeringe :  Dat  ook  niet  geheel  Holland ,  maar  eenigc 
weinige  Belhamels  dat  werk  alfo  beftooken  hadden  :  Dat  de- 
fel  veweynigc  uit  do  weeg  zijnde,  de  Provintie  wel  weder  tot 
haar  pligt  foudc  keeren;  Dat  exiremis  malis  extrema  remedia  moften 
worden  toegepaft  ,  dat  den  Staat  zigfedert  diergclijke  buiten- 
gewoonheden  en  middelen  in'tJaar<«W;//£»;niet  qualijk  bevon- 
den hadde ,  maar  in  magt,  middelen,  en  allerhande  welvaart, 
wns  gezegend :  En  dat  het  nu  ook  wederom  btter  (oude  gaan. 

Des  anderendaags, den  Heer  Bronkhorji  voorzittende  ter  Ver- 
gadcringc  ,  hccfctot  zijne  ontlaftinge  aan  haare  Ho:  Mo:  bc- 
kent  gemaakt,  dut  hy  nieten  had  bekomen  het  Gefchiift  van 
Sijne  Hfl(?^/;«/(i,noopendc  de  nadere  op':ninge,daar  gewag  van  ge- 
maakt wiert  m  haar  Ho;  Mo:  Aanteekeningenvangifleren  ,  en 
daar  vanhier  te  voorenis  gezegt:  en  heeft  de  gemelde  Hecre 
Brorikliorfi  hier  by  gevoegd  ,dat  zijn  meer-hoog-gemelde  Hoogheid 
van  gedagte  was  gcweelt  dien  dag  te  vertrekken  naer  de  Krijgs- 
benden, leggende  aan,  by,  endeontrent  Amilerdam.om  or<ifetc 
Hellen ,  dat  aldaar  geen  misflagcn  en  wanor  Jcns  en  gcfchiedtn  -, 
WA^r  op gedelibereert  zijnde, hebben  haare  Ho. Mo.  bcflootcn  het 
aelve  aan  te  nemen  voor  mtificatit ,  en  Je  als  nog  af  te  wagtcn  de 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        r 

Hedenen  enMoliven,die  z.ijne  nieer-boog-gemdde  Booghetd  hadden  hewoegcn 
de  voornoemde  Meeren  te  doen  in  vetz.eekering  neemen ,  mitsgaders  ecni- 
ge  Benden  van  Ruyteren  en  Voetknegten.onder  het  beleid  van 
den  Stadhouder ,  te  zenden  om  en  ontrent  de  voornoemde  Stad 
van  Amfterdam»  gelijk  den  Heer  voorzittende  gilleren  ,op'c 
bcgeeren  van  Zi^ne  Hoogheyd ,  in  de  Vcrgaderinge  hadde  bekend 
gemaakt :  dan  hebben  de  Hecren  Ixtraordinaris  Gedeputeerden  van 
Holland  op  het  bovenflaande  Bcfluit  doen  aantcekenen  ,  als 
nog  te  inbereren  der  zelvergedaneaanteekeningen  van  Frotefia' 
tienen  ObieHatien , voor  dezen  op  den  26  06tob.  «649.  9.  10.  A- 
pril ,   f.  6.  7.  Juny  leit-leden  refpeniveltjk^gedMn. 

De  les  gevangene  Heeren  wierden  Sondags  'sfavonts  den 
j  i.  van 't  Hoffaf  in  twee  Caroflen  gevoerd  ,  drie  aen  drie  in 
een  Carofle  ,  elk  met  drie  Soldaten  ,  nevens  vijf-en- twintig 
Ruiters  voor,  zo  veel  in 'c  midden  ,  en  zo  veel  achter  aan, 
met  vijftig  Musquettiers  ,  door  de  Veenen,  Woerden, 
Yflelfteyn,  dm  alle  Steden  voor-by  te  gaan,  en  favonds 
op  het  Huys  te  Loevefieyn  gcbragt.  Sy  wilden  zich  in 't  eerft 
minnelijk  toonen;meenende,deSta3ten  en  Steden  van  Holland, 
2ouden  hun  fluk  va(l  houden :  maar  ziende  dat  dezelve  zich 
allegedrocgen  volgens  den  voorflag  van  den  ij.July,  en  daar 
mede  hunne  zake  lieten  varen  \  zoo  hebben  zy  wel  gemerkt,  dat 
om  hen  geen  harnas  zoude  werden  aangetogen,  en  liat  het  voor- 
beeld der  Heeren  Bickenhunne  regel  zoude  zijn.  Sulks  wierd  al- 
foo  beleid  1  datdconderlinge  Steden  ,  daar  de  Gevangenen  van 
daan  waren,  mitsgaders  der  zelver  Vrouwen  en  Vrienden, 
Sqne  Hoogheid  baden  om  ontflaging»  onder  aanbieding  van  te 
zullen  afliaan  van  de  Regeering. 

De  Heer  Duyfivan  Voorhout ,  een  Man  van  ncgen-cn-fedig  jaar, 
die,  volgens  de  gebruiken  der  Stad  Delft,  binnen  een  Jaar 
(dcch  vanzelf)  moeJlafftaan  ,  en  zijnde  onpafl'elijk  ,  rijk  van 
middelen»  en  maar  een  Kind  hebbende,  is  d'eeille  geweeil 
die  zulks  verzogt,  en  aangebooden  heeft. 

Alvorens  isgezegt,  dat  sijneHooghdd  hadde  laten  beloven ,  in 
te  geven  depointenvan  berchuldigingc,en  redenen  ,  waarom  de 
les  Heeren  waren    gevangen  gezet.     Hy    heeft   tot  diea 

einde 


8  LEEVEN  en  DOOD  van 

einde  ecu  Gefchrif  c  onder  zijne  hand ,  en  zecgcl  laaten  ter  Ver- 
gadering van  Holland  ingeeven.  Den  inhouddaar  vanwasf- 
nfMrf/,  duf  z.ƒ  hadden  gedaan  ttgens  de  Unie:  dien  rolgende  luyd  het 
Z  j.  Artikel  van  de  Unie,  flraf baar:  Dat  Stjne  Hoogheid  goed  gevonden  haddt 
defe  we/nige  te  treilen  en  flellen  buiten  Regertnge ,  om  den  heelen  Staat 
te  behoeden;  gelijkinen  in  tijd  van  brand  omver  haald  eentge  Uuyfen, 
daar  de  brand  naa^  aan  is ,  om  degeheele  Stadt,  of  Staat  te  bewaren.  Êin» 
delijk  zeide  liy  nog,  tcgens  elk  in't  byzonder  befchuldigingen  ic 
hebben,  en  pointen  die  Stjne  Hoogheid  bewaarde  tot  een  andere 
gelegentheiJ, 

De  geenen ,  die  den  inhoud  van  deze  zoo  mnger^  en  generale 
befchuldiginge  wiftcn  ,  bcleiden  het  werk  dufdanig  ,  dat  men 
riet  geraden  vond  eenige  ,  en  dezelve  in  de  Vergadering,  te  Icc- 
f(.n ,  nog  minder  daar  van  ecnig  affchrifc  te  geven :  maar  is 
goet- gevonden, de  zelve  verzeegeld  op  te  fluyten  ,  dog  zijn 
naderhand  nog  in  *t  ligt  gekomen. 

DeHecrenvan  Holland  zijn  eindelijk  den  ig.  Augufli  ter 
VergaJeringe  van  haare  Hoog  Mog:  verlchcnen ,  in  het  byzijn 
van  Sijne  Hoogheid ,  Sijne  Excellentie  Stadhouder ,  en  den  Raad  van 
Staten  ;  verklarende,  dat  by  en  van  wegen  de  Heeren  hunne 
Frincipa.>Ln  menigmaal  voor  defen  op  't  verminderen  van  de  Militie, 
en 't  gene  daar  ontrent  alhier  ter  Vcrgaderinge  was  gefproo- 
ken,  een  tale  gebruykt  is  naar  gelegcntheid  van  der  zelvcr 
uitgeputte  f ;«(«»/«,  veroorfaakt  door  den  zwaarencnlangduu- 
rigcn  Oorlog:  maar  dat  federt  hebbende  gelct.dat  de  andere  PrO' 
vmtien  zich  toonden  ongeruit  te  zijn,  dewijl  defclve  oordeel- 
den den  Staat  deezer  Landen  niet  genoegzaam  verzekert  te 
zullen  wezen  voor  overrompelingen  ,  vermits  de  verminde* 
ringe  van  éQUilitiehy  de  gemelde  Heeren  hunne  rr/«r(/»<i/t»», 
voorgefligen  wierdjdat  de  zelve  nu  goed  gevonden  hadden 
hunne  üond  genoten  dair  in  te  gemoet  te  gaan, en  om  dezel- 
ve buiten  al!e  bckoramernille te  (lellen,  ingewilligd,  entoc- 
gcflaan,  den  voorfligop  den  if.July  laat(Ucoen  by  denRcaJ 
van  Staten  uitgegeven  ,  zoo  die  was  leggende  ,  op  dac 
vaU  vertrouwen  ,  en  ernftige  aanbevcelinge,  dat  de  Provintien 
4!«  goede  Bont-genoten,  van  hunne  zijde,  in  vcrgeldingevdo 

dac 


van  CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      9 

dat  haar  Ed:  Groot  Mog:  200  bezwaarlijken  werk  voor  haarin- 
komften ,  ten  gevalle  van  d'  andere  Prorhitien ,  op  haar  waaren  ne- 
mende, wederom  ten  goede  van  den  Staat,  met  alle  mogelijke 
naarftigheid  wilden  arbeiden,  dat  de  middelen  van  den  Staat, 
wel ,  en  behoorlijk  mogten  werden  aangelegd. 

Den  jo.july  lófo.  zijn  op 't  aller  onverwagtftcuitgeborflen 
zoodanige  ondernemingen  ,  daar  wy,  zonder  fchrik ,  niet  op  zou- 
den hebben  konnen ,  of  derven  denken;  namentlijk,  dar  z.es  Heeren 
monz.t  SoHveraine  Ver^4deringetXcn  verzoeke  van  Zijn  Hoogheid,  op 
deflelfs  Kamer  gekomen  zijnde ,  aldaar  gevangen  gehouden  ,  cn- 
dc  ook  daar  na  gewapenderhand,  aldus  weggevoerd,  en  naar 
den  huyfc  van Iff«v<r/?f/»gcbragt  zijn:  als  mede, dat  men  de  Stad  • 
van  Amjlerdam  ,  zynde  de  voornaamfte  van  onfeganfche  Proviutie, 
ende  welker  fpoedige  endc  onverwagte  verwoellinge,  den  on- 
dergang van  het  ganfche  Land  klaarfchynelyk  nazig  ilcpen 
zoude,  behendig  met  Krygs- Volk  van  den  Staat,  bedekiclijk 
aldaar  gekomen  zijnde,  heeft  getragt  te  overvallen,  ende 'c 
gunt  vorder  daar  aan  depeiideretide ,  ten  zelventyde,  in  'tgefigte 
Vin  Ons ,  ende  óe gunt fcbtWaereld ,  is  gefchied. 

Waar  mede ,  naar  de  opregtc  waarheid  voorgcflclt  hebbende , 
het  voornaamfte,  van  't  gene  tuflchen  de  Gedeputeerden  van  de 
Provintie  ,  Syn  Hoogheid  ,  ende  ons,  aangaande  dezaake  van 
zuinigheyd ,  mitsgaders  de  verminJcringc  van  het  Krygsvolk  > 
in  dan  Jare  1649.  ende  1650.  is  gedaan,  zullen  vaftelijkver- 
trouwen  ,  daar  uit  zulks  klaarlijk  te  konnen  werden  afgenomen, 
dat  byons,  in  alle  't  zelve  niet  ter  wacreld  is  gedaan  ,  ofte  voor- 
genomen ,  dan  't  gecnc  wy  naar  de  gijlcltenijje  van  onfe  inkpmflen , 
hebben  moeten  doen  ,  ende  't  gene  wy  naar  de  vrj-ifri  endc 
het  rcgt)  alle  ende  een  yeder  van  de  vcreenigde  Pccv/w.'/fntoebe- 
hoorende  ,  hebben  vermogen  te  doen  ;  ja  dat  wy  zelfs  verre 
boven  onze  magt  »  omme  gevoeglykheiJs  wille,  i'elkens 
meer  ende  meer  hebben  toegegceven  ,  ende  vandagtotdag 
aangeboden,  by  verloop  van  lyden  ,  in  geval  van  geen  vcrlig- 
tingc  ,  ons  ende  onze  goede  Ingefctcnen  zouden  hebben  ver- 
armd ,  flellende  alle  onze  hoop  op  God  Almagtig,  endc  van 
de  zelve  alleen  verwagtende  een  goede  uitkomlte,  inde  voor- 
fchrcve  zaake  ,  ende  dat  in  tegendeel  by  de  Gedeputeerden  van 
ierp  Eoeki  B  d'  andere 


10  LEEVEN  en  DOOD  van 

d'  andere  Frovimien  weinig  ingewilligt  ofte  toegegeven ,  cdog 
by  Zyn  Hoogheide  alleenlyk  niet  toegegeeven  ,  maar  in  te- 
gendeel van  dien ,  van  tyd  tot  tyd  te  rugge  is  gefprongen  ; 
zulks  dat  de  klagten  van  weder-werk.'"ge  eeniger  quaadwiütgen ,  ofte 
door  moetwill't^e  fleegbeit ,  die  lievtr  's  Laiidts  z^eekerheid  van  Luiten  , 
etide  der  goeder  ïngfeetcnen  ruft  van  binnen  ,  tn  de  Waag-fchaale  heb- 
hen  willen  leggen  y  dan  dat  JLy  een  hairbreet  [ouden  hebben  willen  trykfn 
van  der  felver  ingefogen  qtiade  meeningen  ,  by 't  voorfchrevcGcfchrifie 
ten  opfigt  van  ecnige  uit  den  onfen  gedaan,  met  rcgt  konnen  wer- 
den verdraait, op  de  verderflyke  ende  fnoode  Raatsluiden,  de 
welke  om  hare  byfondere  driften, cerzugt,  en  belang  te  voldoen, 
de  zaaleen  aangedrongen  ,  ende  den  Jongen  Heer  tot  de  voorfz. 
ondernemingen  aangeraden,  ende  bewogen  hebben. 

Ende  ommc  des  niet-te-min  ,  het  voorfchreve  werk  of  de  pun- 
ten van 't  zelve,  welke  in't  boverv-gemeldc  Gefchrift  van  zyn 
Hoogheid,  gcnaamt  Reedenen  en  Motiven ,  enx.  haatelyk  worden  voor- 
geftclt ,  ende  overgeleverd  ,  wat  nader  ende  particulierdcr  te  ver- 
dedigen ,  ende  met  eenen  zoo  den  inhoud  van  het  zelve  ge. 
fchritt,  als  ook  andere  twiftreeden  ,by  voorgevallc  gclegenthe- 
den ,  tot  onzen  nadeele  gebruikt,  te  wederleggen  ,  zoo  zul- 
len wy  ons  voor  eerfl: ,  ende  vooral,  daaropcmftandig  ver- 
klaaren,  dat  wy  boven  den  hoogdringende  nood,  naar  de  wy- 
7C  van  Regceringe,  hebben  vermog:n  in  te  houden,  debeta- 
linge  van  het  Krygsvolk  ,  tot  welkers  aanhoudinge  wy  meer- 
malen  hadden  verklaard,  niet  te  konnen  verdaan  ottc  bewilli- 
gen ,  ende  dat  mits  dien  het  aanfchryven  ,  ende  bekentmakin- 
gc  daar  van  aan  Ritmeefteren  ende  Capitainen  gedaan  ,.  byons 
wel  wettelyk  ende  te  regte  uitgevoerd  is. 

Ende  ten  tipeedcn, ianwyicn.d^t  de  bezendingc,  terdicrgelc- 
gentheid  , zonder onfc  bewilliging,  ja  in  onzen  wederwiilc.aan 
alle  de  Steden  ,  ende  Leden  van  on(e  Provintie,  op  den  5.  en  6, 
July  ififo.  goedgekeurd,  ende  in  't  werk  geftclt ,  is  gcweeft, 
tnwetteljkt  ^^ydig  tegens  de  orden  endt  wyfe  van  Kegeringe ,  ende  ftryden- 
de  tegtns  de  Uoogheit ,  tnde  geregtigbeid  van  onfe  Staatsgewyfe  Vergaderingen 
0ok  infonderheii  mede  Projudicitrende  de  Vrrbeid  van  de  overweginge  der 
onderlinge  Leden  van  dien  ;  Ende  met  ecnen,hoe  ongegrond  en 
cnbehoorlyk  de  Redenen  zyn,  die  in  de  voorfz.  befendioge  by 

Sijnc 


CORNELIS  en  JOH  AN  DE  WITT.        1 1 

Sync  Hoogheid  ,  ende  deflélfs  mede  GedefHteerden,]egcm  de  voor- 
geroerde onfe  dingtaalcn  ,  gebruykt  lyn  gewceft. 

Sullen  ook  ten  derden  daar  by  doen  blykcn ,  dat  den  aanflag 
op  de  Stad  Amftcrdam  ,dcn  30.  Juiy  des  voorleden  Jaars  onder- 
nomen, mitsgaders  het  gevangen  nemen  van  de  bcwufte  fes  Hec- 
ren,  uit  onie  Souvtrme  Vergaderinge,  ten  ielven  dage  gedaan  j, 
met  den  gevolge  ende  aankleeve  van  dien  ,  is  gewceft  een 
pooging  op  de  ytj/beid ,  Hoogheid ,  ende  Souverainhcit  vm  onfe  l'rovinüe^regel. 
regt Jlrydende tegens alle M'ei ten ,  Regten,  ende PriviUgitn  vandefelve,  enz, 
Leelt  vorders  de  Hertleldc  Leeuw,  daar  men  deeze  zaak  in 
't  breed  gelchrceve,  kan  vinden. 

Terwijl  daar  op  deze  wyzewierd  voortge  vaaren  >  aan  d'cenc 
lyde,  mei  de  geene  die  men  zag  de  hand  geleend  te  hebben,  aan 
des  Princen  onderncemingen,  m  't  voorleden  jaar ;  zoo  vond  men 
goed ,  aan  d'ander  zyde,  de  werken, ende  het  gevoelen  der  Heercn 
van  Holland,  te  doen  Rcgtvaardigen. 

Wat  de  rcgtvaardiging  aangaat,  daar  van  zyn  by  de  onder- 
linge Stede  van  Dort,  Haarlem,  Delft,  Amfterdam,  Hoorn, 
ende  Medenblik  ,  gelijk  ook  by  de  Ed.  Groot  Mog.  Heeren 
Staten  van  Holland  ende  Weli-Vriefland  de  navolgende  Ailea 
zelfs  uitgebragr. 

jlfle  van  yuftifcatie  der  Stede  Dordregt. 

WY  Eurgemefiereti ,  Schepcneti ^  Raden,  Oiitruden  endegotdelujfden 
van  den  agte  der  Stad  Dordregt  :  Doen  kond  eenenyegelijk^^die 
defen  enje  of  ene  Brieven  [al  werdengetoond,  dat  de  Heer  en  Meejter  Jacob 
de  Witt,  Oud  Burgermeefier  defer  Stede ,  tegenivoordig  Ce  Committeer  de 
Raad  ende  Gedeputeerde  van  defer  Stede  wegen ,  ter  Vergaderinge  van  Hol. 
land  ,  nopende  den  nieuwen  Staat  van  Oorloge,  afdankjnge  ,  ende  Rt- 
duüie  van  de  Militie,  niss  anders  te  kennen  gegeven  beeft,  als  ^Igtene 
tcaar  toe  enje  Gedeputeerden  aldaar  by  ons  waren  geUft ,  ende  z.ulks  van 
nieuws  m  enje  volle  Vergaderinge  jtjnde  onder fo^t,  mdealle  blijken,  ende 
bejlupen  dien  aangaande  daar  op  nagefien  den  1  o.  Junj  lactjiheden ,  al- 
i.00  tn  der  ipaarbeidt  bj  ons  ondervonden  is,  ende  over  al  ';  z.elvebji  ons 
Itdankt,  ende  als  nog  bedankt  wert  by  de'^en  ;  traar  onder  mede  begrepen 
was , het  vcrjlag  vant-eekne  Bruf  van  hare  Hoog Meg. aan  de  Heeren  Ge- 
(ommiturde kaden , in  dato  den  i6.  -April  laatjl. Uden, dat  mede  de  zelven 

6  z  üeert 


li  LEEVENenDOOD  van 

Heere  Otid  Buï^emcejler  de  VVitt,  met  andere  Hteien  van  ^tfelve gevoe- 
len geweeft  is  ,  aangaande  "'t geen  met  Sip  Hoogheid  bjffondertijk^  laejl  al- 
hier ,  als  Stadhouder ,  ingebragt  is ,  ende  tot  z^n  Uoogbads genoegen ,  bji  ons 
goetvinden ,  mondeling  toegedaan ,  belooft ,  en  ter  voorfz..  Veigaderinge  van 
Holland ,  hy  fchriftelijk.  herigt ,  van  onfent  wegen  ingebragt  is ;  dat  mede  den 
voornoemden  tlecre lic  Win,nevensaiidereGcdcfütctrdcr),aUenaarnig- 
beid  gedaan  beeft ,  ten  einde  het  overeenkomende  berigt  van  den  ló.  Jul/ 
laaïïleden ,  eerjl  onder  Gedeputeerde  Leden  van  haare  Ed.  Groot  Mog. 
daar  na, alhier  in  onz.e  Vergaderinge  vanhaar  Ed  Gr.  Mog,z.^ude  mogen  vafl- 
geHeld  lieerden ,  ende  daarover  ende  vorder  e  bceugheden^  tot  deaen  dage  toe , 
neffens  z-ijne  mede  Gedeputeerden  ,  op  htijiden  bjf  ons  bedankfis,  ende  be. 
dankt  werd  bj>  dez.en :  ende  alz.00  alle  de  voorfz.  bcezigbeden ,  ende  bcrigten ,  by 
x.ijn  Ed:  aedaan,  ende  uitgebragt,  zijn  met onfen  volle  kennip ,  lasi ,  ende 
magtgeevmge  ,  Zoo  verklaren  ivyhj  dezen  ^  de  zelven^  ende  daar  op  unge- 
hragte  berigten  te  prijfen  ,goed  te  keuren ,  inde  van  IVaarden  te  houden  ^be- 
lovende  zijn  Ed-  alt  mede  \ijne  kinderen ,  van  alles  wat  hem  ter  zake  van  dien 
verder  zoude  mogen  overkomen,ende  alreeds  overgekomen  ts ,  te  houden  als  of^t 
Aan  om  in  'r  algemeen ,  ende  een  yder  van  oni  m  't  bjizonder  in  perfoon  wa- 
re gefchied  ,  ende  het  zelve  met  alle  kragt  te  belpen  herjlellen ,  ende 
ty»  Ed.  van  alles  vr^,  ende  fchadeloos  te  houden  ,  onder  verband  van  onzer 
Stede  ,  ende  alle  goederen  van  dien ,  ten  bedwang  van  alle  heeren ,  Hoven, 
It.egten,ende  Regtercn.  Adum  den  i  Augtifii  16^1.  ende  doordiende  voorfz 
Aite  op  den  5,  Augufli  daar  aan  volgende ,  in  onfc  Vergaderinge  is  voorge- 
lefen  ,  is  d^  omflandigheidtvan  dien  gocdgekjurt ,  ende  br  Burgemeefleren , 
Schepenen ,  Raden  ,  Oudraden ,  ende  goede  lujfden  van  de  agte  voornoemt , 
dezen  met  bet  Zegel,  ter  zaakje  der  voorfz.  Stede,  doen  bezegelen ,  Onder- 
fiond,  in  ^t afzijn  van  deSecretans ,  geteekendH.  Roosboom,  ipaar 
»nderJlond  gedrukt  een  Zegel ,  in  groene  waffcbe ,  met  Wit  Papier  overdekt. 


Denij.  Augufli  heefc  de  Heer  van  Refnsirotide  Ann  haar  Hoog: 
M03:  voorgedragen  , en  bekend  gemaakt,  dat  Sijn  Hoogheid  aan 
hem  Heer  Prefiderende,  geQoten  en  verzegelt ,  met  zijn  klcin-zec- 
gel.haddc  behandigJ  de  Reden  en  Moliven,die  Sijn  Hoogheid  badde  bewo- 
gen, om  in  kragt  van  de  A£le  van  haar  in  dato  den  5.  Junj  laatflleden ,  gevan- 
gtn  te  nemen ,  de  Heeren  de  W  i  tt  van  Dordrecht, ^^  Waal  ende  Keufl 
van  Hiarlem  ,  'Jan  Dujfl  van mrbout  van  Deltt,  Keiii.er  van  Hoorn, 

«nde 


'*9»"- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       13 

cniie  Stellingipeif  van  Medenblik;  waar  op  overwogc  zijnde  ,  is 
verdaan ,  dac  men  de  voorfchreve  bcfloten  en  verzegelde  redenen, 
voor  als  nog,  foudcn  ter  zijde  leggen,  in  de  Cafle  van  de  Grif- 
fe; en  hebben  de  Heeren  Gedeputeerde,  van  Holland,  hierop 
laten  aanteekenen  ,  dat  zy  de  bovcnftaande  zaaken  fouden 
bekendmaaken  aan  hunne  Heeren  Principaalen. 

Den  felven  Heer  Prefidentt  heeft  desgelijks,  door laft  van ^jf» 
Hoogheid,&zn  haar  Hoog:  Mog:  kennis  gegeven, dat  de  Regeerders 
der  Stede  Delft,  als  ook  de  Vrienden  van  den  Heer  Jétn  Dujf^ 
van  roor/jo«f ,  aan  zijn  meer- hoog  gemelde  Hoogheid  hadden  ver- 
zegt, dat  dezelve  mogt  worden  ontflagen  uit  zijne  gevange- 
nis op  Loufeftein ,  onder  dceze  aanbiedinge ,  te  weten ,  dat  de 
voornoemde  Regeerders,  op  het  verfoek  van  den  felven  Heer 
Duyjl  van  Voorhout,  hem  zouden  ontdaan  van  z\]ne  b e dieninge , 
bevelen  en  Eed  ,  daar  mede  hy  dienvolgens  aan  de  voornoem- 
de Stede  was  verpligl,  fonder  hem  Jan  Dtijjl  van  Voorhout  im- 
mermeer weder  daar  in  aantcnemen,  behoudens  dat  hy,  daar 
door,  in  zijn  eer  ,  goede  naam  ende  faam,  niet  en  foude  zijn  ,  ofts 
worden  verkort,  en  dat  hier  mede  verdaan  mogt  worden  , ge- 
noeg  gedaan  te  zijn,  en  dat  fijn  meer-hoog  gemelde  iiocig/;«(i,  den 
voornoemden  Jan  Dujift  van  Voorhout,  u\i  knigt  van  haar  Hoog, 
Mog.  AHe  ,  in  dato  5  Juny  laallleden ,  daar  op  haddc  ontfla- 
gen uit  fijne  gevangenis:  waar  o^  gedelibereert  zijnde,  hebben 
de  Heeren  Gedeputeerden  van  Holland,  hier  op  laren  aantee- 
kenen, dat  fy  de  boven(laandezaakcn/o«rff«  bekentmaken^t^n  haar 
Heeren  Vtincipalen. 

Diergclijke  Notificatie,  en  op  de  zelve  wijze,  is  vervolgens 
gefchiet ,  aangaande  d'  andere  ,  en  daar  op  de  ontflaging  gevolgt. 
Zoo  dat  aan  deze  dingtaal  te  zien  is,  wat  hinderpaal  zijnEd, 
Van  de  Souveramettst  of  eenhoofdige  Regeeringc,  die  zijn  Hoog- 
heid met  alle  geweld  zogt  te  verkrijgen ,  geweeft  is ,  welke 
wedcrzijdfchezugt,  als  overgcërft  fchijnt  te  zijn  geweeft,  van 
de  vaders  op  de  kinderen. 

Dezen  Heer  Jacob  de  Witt  ,  gcfproten  uit  de  al-oudc 
Stam  van  de  Heeren  de  Witte,  de  With,  of  de  Witt 
(waar  van  by  ons  in  de  Gedenkfchriften  bekend  is ,  den  Heer 


Ï4.  LEEVEN  en  DOOD  van 

Jobitn  de  witte,  die  in  den  jarc  1195  tot  Dordregt  leefde)  trouw- 
de indenjarc  161 6  den  ^  06tober, met  Me]uffcr  Anna vande  Cerputi 
(gebooren  den  24  April  lypij.en  den  23  January  164,5  geftur- 
ven  ,  uit  een  der  vermaardfte  Brabantfchc  Geflagten ,  diede  dog- 
ter  was  van  den  Heer  Jan  vatide  Corput,  Anthoniszoon  (gcwc* 
zcne  Schepen  binnen  Breda,  Rcnimedfter  vande  hooge  en 
hagc  Swaluwe)  en  Maria  Buj/fen  ^  die  in 't  tweede  huwelijk, 
het  jaar  1621  den  20  April  is  getreden  ,  met  den  Heer  "^ohan 
Berck^i  Ridder ,  Raad  Penfwnaris  der  Stad  Dordregt  ,  buiten- 
gcwoone  Gezant  aan  de  vrije  Staten  van  Engeland  en  Venenen , 
die  tezamen  zecve  kinderen  hebben  gehad)  waar  van  drie  jong 
geftorven  zijn ,  en  de  andere  vier  waren 

I.  JoHANNADE  WiTT,  trouwdc  in 't  jaar  1 6  J7  dcn  9  JuHy , 
met  de  Heer  J.uob  van  Beeveren,  Heer  Corntliszoon  ,  Heerc  van 
Swyndrcgt,  Dijkgraaf  vande  Alblafler  waart,  Waarergraafinde 
Nedervvaart  ,  en  Gcvolraagtigde  ter  Vergaderinge  der  Ed. 
Groot  Mog.  Heeren  Staten  van  Holland  en  Weft-Vricfland. 

II.  Maria  ueW  ITT,  trouwde  inde  jaare  1641,  met  de  Heer 
en  Mr.  Diederick^ilauft ,  Heer  Diederikszoon  ,  Hcere  van  Fontainc 
Pcurcuze,  Domheer  ter  Domme  van  Uitregt,  die  gcweeft  is 
gewoonlijke  Gevolmagtigde,  ter  Vergaderinge  van  haar  Ed. 
Groot  Mog.  Heeren  Staten  van  Holland  en  Weft- Vriefland, 
inde  Vergaderinge  ter  Admiraliteit  tot  Rotterdam  ,  als  ook  in 
de  Ceneraliteits  Reckenkamer,  Bewindhebber  der  Weft-Indi- 
fche  Maatfchappy  enz. 

III.  CoRNELis  DE  WiTT,  geboorcn  indenjarc  1623  dc^ 
2j  Juny. 

IV.  JoHAN  DE  W ITT, geboorcn  indcjarc  i62jden2;  Scp* 
tcmbcr. 

Welke  twee  laatftcn  ,  die  Doorlugtigc  Mannen  gewceft 
lijn,  waar  van  wy  ondernomen  hebben  hunne  beroemde  Lee- 
vens-daaden  ,  en  al  te  grouwzaame  vernielinge  en  dood, te  bc- 
fchnjven ;  beginnende  met 


D 


e  Heer  Cornelis  de  WiTT,die  van  zijn  jeugd  af  gcweeft  is 

cea 


COKNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.  tj 

een  Heer  van  groote  verwagting ,  wierd  in  veele  wetenfchappen  Huwdyk 
opgevoed  ,  dog  voornamentlykin  deLcer-oefïeningenderhoo-  hcciCoi- 
ge  Schooien  ;  zyne  neiging  Itrekte  ten  uiterfte  tot  de  Regts-  neiis. 
geleerdheid ,  en  Krygskunde  ,  was  dapper  en  onvertraagd  van 
aart ,  waar  van  hy  in  zyn  jonge  jsren  veele  proeven  heeft  ge- 
geeven.  Na  deze  oeffening  fleet  zyn  Ed.  eenigejaren  met  vreem- 
de plaatfen  te  doorreizen  ,  tot  dat  hy  wederom  gekeerd  zynde,  in 
de  jare  löfoopden  21  September  trouwde  ,  met  de  Ed.  Juffer 
Maria  van  Berckel ^  geboren  in  den  jare  16^1  den  31  May,dog- 
tev\andit  Httrjohan  van  Berckfl^  ontfanger  CewfM*?/  van  Hol- 
land ,  en  Mevrouwe  Eltzaheth  Prince ,  dogter  van  de  Heer  Pte-  beden"vfi 
ter  trince  ,  Burgermeefter  tot  Rttterdam  ,  gewoonlyke  Gevel- ^y. (5e-, 
magtigde  ter  Vergaderinge  van  de  Heeren  Staten  van  Holland  "*''"' 
ende  Weft-Vrielland  :  een  Vrouw  van  zeldzaame  hoedanig- 
heden, bertaande  in  een  louter  verlland  ,  vaardig  oordeel  ,  uitge- 
leeze  fchoonheidt,  en  meer  als  geleerde  redenen,  die  in  alle  Ram- 
pen haar  zelve  met  de  bladeren  der  heilige  Gefchiedeniflè  wift  te 
troollen ;  befchamende  veele  der  verfl:andigfte  engeleerdrte  Man- 
nen.    Decze  hebben  te  zamen  gehad  ryf  Ktnderen  ,  te  weten  , 


ideren 


l.  Mr.  Ja coB  DE  WiTT, geboren  den  zp  iVoT/fw^er  i6f^.  die   . 

door  rrankryk^  en .  tulten  Reizende ,  op  zyn  wederkomft  va"  de 
in  dcnjiare  1675  den  tt  Juny  ,   aan  de  Kinder-pok- ""'^*" 
jens  tot  Wte?ien,  in  (jodenrjk^,  is  overleeden.  "^'"* 

z.  JohandeWitt,  geboren  den  27  December  1660. 

5.  AnnadeWitt,  geboren  den  eerflen  November  10^7.' 

4.  Maria  DE  W  ITT,  geboren  den  19  Oftober  iCöp. 

5,  WILHELMINA  DE  WiTT,  gcboiendcn  3  July  167 1, 

Zyn  Ed.  wierd  eenige  jaren  na  de  dood  van  Prins  Willem 
de  tweede  ,  gevorderd  tot  Burgermeefter  der  Stad  Dordregt, 
gewoonelyke    Cevolmagtigde    ter   Vergaderinge  der   Heeren 
blaten  van  Holland  ende   Well-Vriefland  ,  Ruard  ,   Land- 
voogd, 


i6  LEEVEN  en  DOOD  van 

voogd ,  en  Opper  Dykgraaf  van  de  Lande  van  Futieu  ,  Land- 
droll  van  dcBeyerlandea,  Dykgraaf  van  myns  Heercn  Land  van 
Moerkerken ,  en  bezorger  der  hooge  Schooien  tot  Leiden  :  wat 
2yn  Ed. verdere  Eer  ampten  betreffen,  zullen  de  zelve  op  zyn 
tyd  aanwyzen ,  en  voortgaan ,  met 

Hoedanig- "px  E  Heer  JohandeWitt,  die  zulk  een  fyn  en  doordringend 
hedeo  van  JL/  verftand  had,  dat  meeniemale  in  een  eeheele  eeuw  zvns  eely- 
lohiude    ke  niettevoorlchynkomt :  was  werkzaam,  en  ten  uyterlteLeer- 
Wi«.       gierig ,  wierd  in  alle  Ridderlykc  oeffeningcn  ondcrweczen  j  waar 
in  hy  zulk  een  fpoedige  voortgang  hadde  ,   dat  hy  alles  byna 
zoo  fchielyk  bevatte  ,  als  zync  Mecfèers  hem  de  lefTcn  voor* 
leiden  ;  waar  door  hy  verlcheide  maaien  tot  een  voorbeeld  , 
van  de  andere  leerlingen ,  wierd  getoond  :    zyne  voornaamfte 
zugt  was,  tot  de  Rcgtgeleertheid  ,  Staat  en  Wiskunde,  bezit- 
tende in  de  hoogde  graad ,  de  zcve  vrye  konften.     In  zyn  om- 
gang vroolyk,  en  van  een  deftig  opflag  ,  hebbende  verfcheidc 
geleerde  en  nutte  werken  in  druic  uitgegeven ,  waar  van  Eltmenta 
Curvarum  lincarum  f  cdita.OfCT&  Franctict  a  i.:chooten, 'm  AcadcmiA 
Lugduno-Batava  Mathcfcos  Profefloris.  ^mjleladamty  apud  Lu- 
dovicumSc  üanielem  Elzeviries  ,  in  de  jaarc  lófp.  geen  van  het 
minfte  is  j  dog  mecft  onder  de  bcnaminge  van  anderen  ,  waar 
doorhy  nevens  zyn  vader  onder 't  getal  der  Geleerde  mannen  , 
van  Dordrecht,,   gcltclt  is.     Na  dat  zyn  Ed.  in  de  hoogc 
Ichoole  volleerd  was  ,  wierd  hy  indeRcgtc  bevefligd,  en  Reis- 
de ccnige  Jaaren  door  vreemde    gcvveften  ,   tot  dat   hy  we- 
Bcdicniii-  derom  gJcomen  zynde  ,  in  de  Jaare  i(JjO  Raad-Perjiomris  der 
^  "'         Stad  DoRDREGT,  en  na 't  overlyden  van  si' Heer  ^^r» jfl« /'fl/2»««' 
Heere  van  Hetm(lede ,  in  het  jaar  165?  Raad  Fenfiomris  \'an  Hol- 
land eqde  Well-Vrielland  ,  Stadhouder  ,  Rcgiftcr-mcellcr  van 
I  k    <^<^  Lccnc  ,   en  Groot  Zegel  bewaarder  der  voorfchreve  Lan- 
"*"''  '  den  gemaakt  was.       Zyn  Ed.  trouwde  den  16  Fcbruary  i6ff 
Met  Mcjuffer  Wendela  Biklier  (  dogtcr  van  de  Wccï  Johan  Bikker 
HccrGerardszoon,  Burgermeefter  van-^w/^i^r^öw,  en  Raad  ter 
Admiraliteit,  en  Agnetade  Graaf ,  dogtervan  de  \r]ccr  Jacob  de 
Graaf ,  Vryhccr  van  zuyd-Polsbroek  ,  Burgermeeller  der  Stad 
Amfierdam  )  gcfturvcn  inden  jaare  1661,  den  eerlten  July  ,  hy 

zynde 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.  17 

lijnde Heere van  zuyd-  en  noord  L'wjchotent  SjicUewaard yHecC' 
zkendorp,  en  Yflelveerc  >  hadde  by  zijn  Gemalinne  ook  J'gf 
Kinderen  ,  ie  weeten  , 


16^3. 


I  Anna  de  Witt,  geboren  den  27  Decemb.  inde  jaare-id^y, 

trouwde  den  go  July  1675  met  de  Heer  en  Mr.  Hertiian  ^"^'{"fP 
van  den  Hoiiatc,  [zoon  \zn  de  ticcr  cnM':.  Johan  van  de»  Ho-  joi"an  "' 
nart  Heer  Rochuszoon,  gevvoonclijke  Raad  inje  Hoeve 
van  Holland,  Zeeland  ende  Vriefland ;  en  Mevrouw  Cor- 
nelia  Halling  Heer  Hermans  dochter)  gevolmagiigdc  ter 
vergaderingc  van  de  Ed:  Groot  Mog  :  HeerenStaaten  van 
Holland  en  VVeft-Vriefland. 

z  Agneta  de  WiTTjgeboorenden  i6Juny  inde  jaare  i6j8. 

5  Maria  deWitt,  gcboorcnden  2iSept.  inde  Jaare  1660. 

4  Mr.  JoHAN  DE  WiTT,  Heere  van  zuyd-  en  noord  Lind- 

fchooten  ,  Snellewaard  Heeckendorp  en  Ysfelveere,  ge- 
heim-fchrij ver  der  Stad  Dordregt ,  ge  boeren  den  27  Mey , 
in  de  Jaare  i66z. 

5  Jacob  de  WiTT,  geboorenden  10  Nov.  indejaarc  1667, 

Den  nederduytfchen  Plienix  inde  dichtkunde,  Joojl  van  Von. 
del,  paften  op  zijn  Ed.  trouw  de  volgende  vaarlen  toe. 

IN  't  Haagfche  Bofch  vcrfcliynt  de  Wyhcidt  van  ons  Landt 
Die  tiere  en  eedle  Maagd,  zy  vocrd  in  d'  eene  hand 
De  Goiltie  Ipeer,  den  Hoed  om  lioog,  op  't  fpits  gelkeken, 
Der  ftecdcu  hooici-gieraad,  dat  Triumfcerend  teeken; 
Eu  d'  andre  hand  regeerd  het  toom  en  mondgebit 
Van  haarcn  wackeren  Leeuw ,  waar  op  die  braave  zit. 
Aldus  bcjcegcnd  zy  de  moeder  van  het  Minnen , 
Die  fprak  haar  aan  van  zelf;  O  Maagd ,  wat  voerd  u  zinnen 
In  't  bladclooze  woud ,  daar  mirt'  nog  eiken  bloeid , 
Myn  bloem,  in  haarcn  bol  gedookcn,  bloofl  nog  groeid. 
De  winter  fchend  'het  al.  De  vorft  der  noordfche  buyen 
Is  vyand  van  de  groente  en  levendige  kruyea  ^ 

E.r^f  Boek,.  G  Begraaft 


ï8  LEEVEN  en  DOOD  van 

Begraaft  al  'tvdd-cicraad  in  haagel,  ys,  cii  Ineeuw, 

En  luft  het  u  een  lugt  te  Ichcppen  met  den  Leeuw? 

De  maagd  begroctlc  heuich,  en  antwoord  op  dit  vragen: 

Godin  der  wacreld,  laat  mijn  tocht  u  niet  mishagen, 

Ik  20gt  en  vinde  u  hier  ter  goeder  tyd  en  uer, 

O  leevenweckerin  en  voeder  van  natuer , 

By  wie  de  weereld  leeft ,  en  al  wat  fchynt  verlooren 

Zig  kleed  in  verfche  vcrwe,  en  opllaat  als  hcrboorcn, 

Zoo  ras  de  lente  tyd  uw  vier  en  prikkels  voelt , 

Waar  op  gedierte  en  Vee  en  Vogelzang  krioeld , 

De  Leeurik  uit  den  dauw,  in  vrolyke  landsdouwen, 

Met  zang  ten  Heemel  vaart ,  om  't  nieuwe  ligt  t'  aanfchouwen  , 

Te  groeten  met  den  dag ,  daar  't  gras  dus  lang  verwelkt , 

Vaft  aangroeid,  dai  het  piept,  en  landvolk  koejen  melkt: 

O  Moeder  van  de  min ,  begunüigt  mijne  bceden. 

De  welvaard  van  mijn  Üaat  bertaat  alleen  in  Ikeden 

En  magt  van  menfchen  niet,  maar  ook  in  eerlijk  bloed. 

Ter  heerfchappy  geteeld, gcqueektj  en  aangevoed. 

'S  lands  Adeldom  beftaat  alleen  in  fchild  nog  wapen, 

Maar  ook  in  't  vroom  gemoet ,  ten  dienll  des  volks  gefchapen , 

En  hier  om  heeft  het  hot  de  Witt,  mijn  trouwen  Held, 

Op  katoos  oude  floel ,  aan  't  roer  des  lands  geflelt , 

En  juyft  ter  goeder  tijd  ;  toen  d' eilanden  der  Heeren  , 

Die  al  den  oceaan  en  waerciden  rcgccrcn  , 

Geraakten  handgemeen  j  en  klampten  boord  aan  boord , 

Van  hier  tot  Indus  kurt,  en  purperden  met  moord 

De  velden  van  Ncptuin  ,  die  op  den  helfchen  donder 

En  blixcm  der  kaïtouwe,  met  al  zijn  heyr  van  onder 

Den  Zceflroom  rooken  zag ,  en  branden  i  root  van  gloct , 

Het  vreeflyk  kraaken  hoorde,  en  't  Ichcuren  vande  voet. 

Het  berlkn  van  metaal ,  't  geknars  't  gefchrcy  der  manneu 

Als  of  de  vreede  was  ter  weereld  uytgebannen , 

De  grendel  van  de  hel  gefprongen  uyt  zijn  flot. 

Al  't  naare  fpook  ontboeit ,  de  vyanden  van  God  J^ 

En  mcnfchelijk  geflagt ,  in  't  midden  van  die  baaren  ,  '*'*' 

Dien  zecbrand,  (lond  de  Wtit,  in  't  opgaan  van  zijn  jaarcn, 

Gelijk  een  rots,  aan  't  roer  van  mijnen  vrijen  Ihat, 

Bekroont  door  niemands  gunft ,  verfchrikt  door  niemands  haat. 

Hy  ftak  door  zijn  bcleit,  de  fwaarden  in  de  fchedci 

En  holp  de  zee  en  't  land  aan  dien  gewende  Vrccde; 

Van  waar  de  burgcry  van  wcêrzy  zit  ontlaft, 

Den  Hulk  den  acker  plocgd,  daar  gout  en  zilver  wad. 

D'  eilanden  onderling  elkandercn  hcufch  bejegenen , 

£n  minzaam ,  aU  voor  heen ,  met  eer  en  liefde  zeegencu. 


Wat 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         19 

Wat  waar  't  een  jammer  dat  dees  Ilaattclg ,  fondcr  vrouw , 

En  atkomll ,  afgcllaaft ,  in  't  end  verdorren  zou ! 

Het  is  uwe  eigen  ampt  mijne  uytgeleeze  üammcn 

En  huisen  onder  een,  door  kragt  van  minne  vlammen. 

Te  fmelten ,  endc  deu^d  te  queeken  in  haar  krooft. 

's  Lands  arbeit  eifcht  een  flut ,  en  minnelijken  trooft. 

Wanneer  mijn  vvagter  zit  belchanfl:  in  zijn  papieren, 

Of  worfleld  in  den  Raad ,  en  nagt  en  dag  van  (tieren 

Vermoeid  word ,  kan  een  \-rouw  door  vriendelijk  onthaal 

Verquikken  's  mans  gemoed  :  men  ziet  hoe  fleen  en  üaal , 

En  diamanten  zelfs ,  door  een  gedeurig  wrijten  , 

Verliezen  en  vergaan;  en  zou  de  borft  niet  flijten 

Van  deezen  Herkules,  die  voor  de  vrijdom  waakt? 

Gy,  die  met  uwen  toorts  en  minne-vieren  blaakt 

De  killk  harten,  die  noit  gloed  van  minne  voelden, 

Of  voelende,  terftonddoor  bezigheid  \erkoclden. 

Tree  toe,  ontvonk  de  Wit,  en  Wtndda,  zijn  Ga, 

Met  uwe  zuivre  vlamme,  op  dat  haar  ongena 

Veragte,  en  zy  dien  Held,  haar  trouwe  toebehooren , 

Omhelze  en  wellekome.  ik  zie  den  Held  herbooren , 

En  al  het  vrije  land  in  deze  twee  vereent. 

Zo  gaa  de  bruiloft  in ,  op  't  juichen  der  gemeent. 

'Zy  zal  hem  afgellaaft  des  middernagts  verpoofen , 

Daar  gy  de  ledekant  beftrooit  met  geur  van  roozen , 

Die  op  haar  kaaken  reede  ontluiken  van  de  fchaamt. 

En  't  fchaamroot  eene  verf  die  zulk  een  bruid  betaamt. 

Ik  zie  twee  hoofdfteên  reeds  in  deze  beide  paren , 

De  merwe  en  Amlklüroom,  gelijk  in  egt,  vergaarcn, 

Den  Haag  en  Amfterdam  elkander  wel  verftaan , 

Zoo  wyt  als  Bickers  vlag  den  grooten  oceaan 

Befchaduwde,  en  doorfnee  met  rijkgelade  fcheepen 

Die  's  waerelds  gouden  oegfl  in  Hollands  boclcm  llcepcn. 

Ik  hoor  den  ouden  Graaf,  in  top  van  Amikrdam , 

Uit  ecnen  heldere  wolk ,  metblijdfchap  zijnen  ftain 

Begroeten  in  dees  twee,  die  wy  met  wenfchcn  paarden. 

En  vrugten  gunden,  die  naar  beide  grootvaars  aarden. 

Behaagd  u  dit,  voltrek  mijn  beé  tot  Hollands  heil, 

Zoo  vierig ,  dat  geen  twiit  hun  minne  fchcide  en  deil. 

De  moeder  van  de  min  belkmde  deeze  beede. 

De  Leeuw  des  lands ,  ontvonkt  met  minne ,  fcheen  dit  meedc 

Te  Hemmen.    Venus  zag  het  vuur  in  zijngczigt. 

Dat  eerll  te  branden  fcheen  van  grimmigheid ,  gezwigt , 

Als  of  hy  om  de  Witt  de  Jofter  fcheen  te  vrycn, 

Den  Heemel  zeeecne  hen  en  't  land  met  gulde  tijen. 

C  z  J.v.  VONDEL. 


lófj. 


%o 


LEE  VEN  en  DOOD  van 


Tweede  Hoofd-stuk. 


Commis- 
fie  van  uwQ 
RaaJ  1'en- 
fioaaris. 


NA  <iat  de  Heer  Joh  an  de  W  i  tt  ,  in  zo  korten  jaarcn  tot 
zulk  ccn  hoogwaardigheid  gekomen  was,  en  dat  in  een  tijd 
vandeeerllc.dogzwaare  Engelfen Oorlog,  waar  van  d' 
eerfte  vyandlijkhcid  den  29  May  in  't  voorgaande  jaar  was  ge» 
fchied,vond  de  zaakcn  zo  verwart,en  reddcloos,dat  het  Land  zon- 
der zijne  hulp  zcekerlijk  het  uitcrfte  gevaar  zoude  overgekomen 
zijn.  VVanc  d'onecnighcidtuflchen  de  Prinsgezinden  en  bcmin- 
naarsderOnwaardcerbaare  Vryhcid  was  zoo  groot,  dat  de  ceifle, 
nog  willende  het  oppergezag  behouden,  gelijk  hen  by  de  Stad- 
houderlijke Rcgcering  toegelaten  was ,  de  anderen  geheel  en  al 
Zogtcn  t'  onderdrukken. 

Dewijl  zijn  Ed:  met  alle  zagtzinnigheiddit  te  voorcn  quam » 
kreeg  hy  van  den  dag  zijner  bediening  af  veel  yverzugtige 
flaafsgczinden  tot  zijne  vyandcn  j  het  geen  zijne  yvcr  voor 
het  algemcenc- bcfl  deed  aangroeijcn,  hebbende  in  de  tijd 
van  zijne  negentien  jaarige  bedicninge  vier  Oorlogen  te  Land, 
en  ruym  zo  veel  te  water  doen  verdwijnen  ;  bchalven  alle  de 
"verbonden  die  hy  met  zo  veel  Mogcntheden  ,  zo  binnen  als  buy- 
tcn  Europa,  heeft  geflooten,  gelijk  in  de  gevolge  zal  blijken. 
Dog  voor  en  aleer  vvy  ons  7.0  verre  inlaaten  ,  dunkt  my  nodig  , 
den  Leezcr  de  laft  van  dit  trefFclijk  dog  mocijchjk  ampt  voor 
te  leggen  ,  en  te  toonen  dat  geen  Roozen  zonder  doornen  was- 
fen. 

I. 

IN  den  ccrflcn ,  ten  einde  het  gemcciic  Landt  gedadig  van  den  Raad 
Pcnfloiiaris  gediend  mag  werden ,  zoo  zal  hy  gecnc  Officicn ,  bene- 
vens l'.cc  Raad  Peiiljünarifchap ,  binnen  of  buytcn  's  Lands  mogen  bedie- 
nen in  gecndcriiande  manieren  onder  ccnig  pretext. 

II. 

Endc  om  iii  alle  zaken  zijnen  dicnft  cndc  advijfctemogengcbruyken, 
fal  hy  zicli  in  alle  ziiaken  zoo  van  deQuarticrcn,  Steden,  Dorpen  cndc 
CpUcgicn  van  Holland  cndc  Wcft-VricUand ,  als  ook  vandc  andere  Pro- 

vinlicn 


lOHA^     3)E   WITT, 

Haai   PenIionaj*is  van  Hollajul  en "Westvi-ie sland, cnr  .  enz 


iZMê'-rr^TtrAts   Scm^. 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.  2.1 

vinticn  en  landen,  zoo  veel  dat  Holland  endc  Wcft-\' ricflnnd  zoude 
mogen  roeren ,  Neutraal  ende  onpartijdig  houden ,  nimanttendienftc  ftaan, 
Advijs  ofce  Conlültatie  geven  ,  ofte  ook  eenige  Pcnfioenen  ofte  Gagien 
nemen. 

III. 
Sal  gehouden  wezen  naar  zijn  uitterfte  vermogen  te  beforgen ,  dat  de 
Privilegiën,    Gerechtigheden,  Goftuimen  ende  Üfantien  van  den. Lan- 
den van  Holland  ende  Weft-Vrielland  ,    mitsgaders  de  behoorlijke  au- 
thoriteit  van  den  Staat,  in  alles  gcconfeivecrt  ende  bewaart vvcrde. 

IV. 

Sal  drnzelven  ncerftelijk  ende  getrouwelijk  alle  Proccflèn  die 't  Land 
van  Holland  ende  Well-Vriefland  heeft ,  of  nam.aals  geduurende  zijnen 
dienft  Icrijgcn  zal ,  doen  vorderen  ende  avanceren. 

V. 

Endc  op  dat  de  Staten  tot  allen  tijden  mogen  werden  onderricht  wat 
Proccflèn  zy  uitflaande  hebben,  zal  des  vcrfogt  zijnde,  raport  doen  van 
den  Staat  van  'sLands  Proccflèn,  ende  voorts  tot  allen  als  falxnotelijk 
wefen  fal. 

VI. 

Item ,  hy  zal  aan  die  van  de  Edelen  comparerende  in  't  Collegic  van 
de  Gecommitteerde  Raden,  ten  minflen  agt  dagen  voor  dat  de  dagvaart 
is  verfchenen,  zo  verre  den  tijd  fulx  lyden  mng,  in  gefchrifie  doen  le- 
veren de  poinften  ende  ftucken ,  daar  op  de  dagvaart  fal  dienen  ingcftclt , 
met  kenniflè  van  de  Gecommitteerde  Raden,  ten  eynde  de  Edelen  ecu 
dag  ofte  meer  voor  de  Vergadcringc  met  den  anc'.eren  daar  op  mogcu  de- 
libereren. 

Vfl. 

Sal  gehouden  wefen  alle  dagvaarden  van  de  Staten  precijfc  waar  te  ne- 
men, op  den  dag  jegens  den  welke  de  bekhrijviiigeis  gedaan,  ende  zal 
met  de  prefcnte  Leden  de  bcfoigne  ter  hand  nemen,  ende  alle  voorval- 
lende faaken  afdoen,  tot  vergeven  van  Ampten en Officien incluis',  zon- 
der de  aankomfte  van  de  ablénte  Leden  te  verw.ichtcn. 

VIII. 
Sal  het  werk  van  de  \''ergaderinge  beginnen  des  voormiddags  ten  ne- 
gen uyren,  ende  des  namiddags  ten  drie  uy  ren ,  en  eindigen  des  morgens 
ten  twaalf,  en  des  namiddags  ten  zes  uuren. 

IX. 
Sal  de  voorftellinge  by  hem  te  doen  in  dier  voegen  zien  te  beleiden  , 
dat  op  elke  feffie  zoo  voor  ah  naar  middag  t'clkcn  een  oravrage  tot  Con- 
clufic  mag  werden  gebragt. 

In  cas  van  abfentie  van  eenige  Leden  na  dat  de  uyre  van  de  Verga- 
deringe  zal  gekomen  wefen ,  zal  hy  ter  hand  nemen  de  Icftarcn  van  ec- 

C  3  nigc, 


1^5 


ax  LEEVENenDOOD  van 

^         nïge  rcqueflen  ,  ofte  andere  zaken  buytcn  de  poinèlen  van  befchrijvlnge, 
'  ®  )  3  •  om  alzo  een  omvraee  vooren  af  te  doen. 

XI. 
Sal  (de  Vergadering  compleet  zijnde)  ter  hand  nemen  de  Poinélcn 
van  befchrijvinge  ,  ende  voor  eerfl  de  geene,  die  tot  geld-middelen  zijn 
ftrckkende,  ende  zal  niet  te  min  alle  andere  poindlen  fommierlijk  over- 
gaan, ora  door  dat  middel  de  inclinatie  van  de  Leden)  zo  haall  doen- 
lijk is )  tot  de  voorlz  PoiaQcu  te  mogen  ^erftaan. 

XII. 
Sal  by  refumptic  op  de  Poinéten  befoignerendc ,  alleen  aanmanen  en- 
de fommcren  de  Leden  die  difficil  zijn  gebleven ,  zonder  daar  over  een 
generale  omvrage  te  doen ,  't  en  ware  liy  Raat  Penlionaris  zonderlinge  re- 
denen haddc  om  anders  te  doen. 

XIII. 
Sal  een  byzonder  Lijflc  houden  van  de  leden  die  by  haar  Ed.  Groot 
Mog.  tot  eenige  particuliere  befongie  zullen  welen gccommitteert,  ende 
alle  weke  eenmaal  het  Lid,  dat  het' eerde  is,  in  elke  Commiflle  aan- 
manen dat  de  voorfz  befoigne  mag  werden  gevordert ,  gevende  met  cene 
aan  het  zelve  lit  Extradl  uit  de  vooifz.  Commiflle. 

XIV. 
Sal  npport   doen  aan  haar  Groot  Mog.  in  't  begin  van  elkeVergade- 
ringc,  wat  'tfederthct  fcheiden  van  de  laatll  voorgaande    Vergaderingc 
ter  Generaliteit  ende  Gecommitteerde  Raden,  voor  notablc  faken  zijn 
voorgevallen. 

XV. 
Sal  alle  Rcqueflen  de  Pachters  van  de  middelen  rakende  (alvoorens 
die  ter  Vergaderingc  te  lezen )  flellen  in  handen  van  de  Commiflarifcn 
by  haar  Ed.  Gr.  Mog.  daar  toe  te  ordonncercn ,  om  daar  na  ter  Vergade- 
ringc in  te  brengen  de  gecnc  die  hem  by  de  voorfz.  Commiflie ,  na  ge- 
dane vilitatie,  ter  hand  fullcn  werden  geflelt. 

X\'I. 
Ende  na  het  oplezen  van  elk  poincl ,  zal  hy  den  Edelen  ende  Steden 
daar  op  haar  advijs  en  opinie  laten  verklaren ,  zonder  ymant  van  dezel- 
ve in  't  geven  van  hnar  Advijs  en  verklaren  ^  an  hunne  opinie ,  te  inter- 
rumperen of  lijn  advijs  te  verklaren,  ten  ware  van  hem  by  de  Edelen 
en  Je  Steden  fulx  weide  begeert. 

XVII. 
Sal  de  opinien ,  omvragen ,  en  een  ydcrs  opinie  annoteren ,   en   om- 
gevraagt  zijnde,  verklaren  wat  de  mcelle  (kmmcn  ofte  opinien  zijn,  om 
daar  na  gcconcludecrt ,  rczolutie  genomen  ende  ingelklt  te  werden. 

XVIII. 
Item  zal  bezorgen  dat  alle  maandags  namidd.agsinde\'ergadcringege- 
rczumeert  werden  alle  refoluticn  van  importantie  in  de  voorgaande  wcc- 
kc  genomen :  ende  alzoo  tot  lade  van  den  Secretaris  liaan  de    extenticn 

van 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         13 

van  de  Apoftillen  ende  Appoinékmenten  op  de  ordinaris  Requeden,   zo       ^ 
zullen  dezelve  (van  importantie  wezende )  by  den  Raad  Penlionaris  en-     '"53* 
de  Secretaris  te  iamen  werden  gerefumeert  al  eer  de  zelve  zullen  werden 
uitgegeven.  XIX. 

Sal  ook  een  pertinente  Regiftcr  gemaakt  ende  gehouden  worden  van 
alle  de  Refolutien  van  de  Staten,  gclijkby  den  Secretaris  regiüer zal  wer- 
den gehouden  van  de  Appoinétementen  op  de  Requeften  den  Staten  ge- 
prelentecrt,  gegeven,  met  fommier  verhaal  van  't verfoekby dezelve Rc- 
quelle  gedaan ,  welk  Regirter  onder  den  Secretaris  zal  beruflen ,  om  tot 
allen  tijden  gcopent  te  werden  ter  begeerte  van  de  Leeden  vande  Verga- 
deringc.  XX. 

Sal  gehouden  wezen  alle  Ordonnantie ,  Aften ,  Placcaten ,  Confenten  , 
Rezolutien  ende  andere  depefchen  van  importantie  zelfs  te  extenderen  en- 
de doen  regiftreren ,  ende  voor  het  hoofd  van  elk  depefche  het  fommier 
en  inhouden  van  dien ,  annoteren. 

XXI. 

Ende  zal  mede  bezorgen  dat  ten  langften  binnen  acht  ofte  veertien  da- 
gen na  yder  dachvaart  de  geëxtcndeerde  refolutien  mogen  werden  gefteit , 
om  tot  koften  van  't  gemeene  Land  een  ygelijk  van  de  Staten  als  Ede- 
len ende  Steden  gelcvert  werden  Copye  van  dezelve ,  ook  van  alle  Ac- 
ten  van  Confenten. 

XXII. 

Sal  t' eiken,  des  verfogt  zijnde ,  de  Staten  overleveren  Inventaris  van  al- 
le Boeken ,  Stukken  Charteren  ende  papieren ,  het  gemeene  Land  toebe- 
horende en  onder  hem  beruftende  ,  ten  cynde  de  Staten  daar  uit  t' haren 
gelieven  mogen  doen  ligten  al  zodanige  die  zy  achten  zullen  dat  in  des 
gemeene  Lands  archivis  behoorcn  nedergeleit  ende  bewaart  te  werden. 

XXIII. 

Item,  zal  den  Raad-Penfionaris  fecreet  houden  ende  niet  ter  Werclt 
reveleren  de  opinien  die  by  een  ygelijk  gegeven  zijn,  ende  ook  de  rede- 
nen daar  toe  geallegcert ,  mitsgaders  alle  laaken  in  de  Vergaderinge  ge- 
haudelt,  die  behoren  ofte  anderlints  bevolen  zullen  werden  fecreet  te 
houden.  XXIV. 

Sal  mede  gehouden  wefen  alle  Commifllen  ende  reyfen  die  hem  by 
den  Staten  binnen  de  geünieerde  Landen  ten  laftc  geleyt  zullen  werden , 
naarftelijk  ende  getrouwelijk  te  agtervolgen ,  ende  reyzcnde  in  Com- 
miffie  zal  hy  zijn  lall  nemen  by  gefchrifte,  geteekent  by  een  van  de  Ede- 
len ,  ende  twee  van  de  Gedeputeerden  van  de  Steden  ordentlijk  by  gc- 
beurtc,  op  alzulken  voet  ende  ordrc,  als  by  de  Vergaderinge  generalijk 
goct  gevonden  zal  werden. 

XXV. 

Item,  zal  gehouden  wezen  te  compareren  ordinarie  in  'tCollegie  van 
de  Gecommitteerde  Raden ,  mitsgaders  ter  Vergaderinge  van  de  Ho.  Mog. 
Heercn  Staten  Generaal,  alwaar  hy  niet  meer  als  voix  dehelirative  zal 

hebben , 


i6s3 


14  LEEVENcn  DOOD  tan 

hebben,  cndc  bevindende  daar  cenigc  laake  voor  te  vallen,  alwaar  de 
Heeren  Staten  van  Holland  cnde  Weft-Vricfland  bchoorcn  op  bclchre- 
vcn  te  worden ,  als  voor  den  dicnft  van  't  Land  bevonden  zal  werden  te 
behooren ,  cnde  't  gccnc  hem  by  de  zelve  't  zy  om  de  Staten  te  bclchrij- 
vcn ,  of  ecnige  andcrcldcpcfches  te  doen ,  te  laftc  gelcit  zal  werden ,  naarlic- 
Ijjktecöedtucren ,  endczal  zijn  ordinaris  woonplaats  houden  in  den  Hagc. 

XXVI. 

Ende  zal  hem  op  den  Eed  bevolen  wezen  hem  gecnfints  tebemoeijen 
met  het  verkiefen  ofce  (lellen  van  eenige  Officieren,  Vroetlchappen  of- 
te andere  Magiftraten  in  Steden,  ofte  ten  platte  Lande,  mitsgaders  ook 
niemant  wie  die  zoude  mogen  wezen,  in  de  \'ergaderinge  van  de  Staten , 
by  de  Gecommitteerde  Raden  in  deGencraliteit,  by  zijn  Excellentie,  of- 
te elders  tot  üfficicn  van  Juditicn,  Finantic,  Militaire,  ofte  andere po- 
lityquc  opcntlijk  noch  bcdedelijk  mogen  rccommundeien. 

XXVil. 

Sal  gehouden  zijn  een  waakent  oog  te  houden  op  'tftuk  van  de  Fi- 
nantie,  om  zoo  veel  doenlijk,  hem  daar  na  te  informeercn  cndc  de  Hee- 
ren Staten,  des  verzegt  zijnde,  te  dienen  van  advys,  maar  hem  niet  on- 
der winden  met  het  ordonneren  ofte  dilbibuëren  van  de  Finantic ,  maar 
daar  mede  te  laten  begaan  de  Heeren  Gecommitteerde  Raden ,  die  hy 
zal  gehouden  wezen  te  dienen  van  advijs. 

xxvm. 

Insgelijks  zal  continueren  in  de  Corrcfpondentie  van  de  Ambnfladeuis 
van  dcicn  Staat  in  andere  Rijken ,  zoo  als  den  voorgemelte  Raad  Penfi- 
onaris  is  toegedaan  gcwcefl,  volgens  de  refolutic  van  haar  Ed.  Gr.  Mog. 
van  den  vijf-en-twi:itigllen  July  Icdien  hondert  zes-cn-twintig. 

XXIX. 

Dog  en  zal  hem  niet  vervorderen  eenige  Correfpondcntien  te  houden, 
mondelinge  ofte  by  gcfchrift ,  met  Koningen,  Princen,  Vorften,  Repu- 
hlijken,  Steden,  Gemeenten,  AmbalTadeurs ,  Agenten,  nogte  andere 
huyten  ofte  binnen  den  Lande,  van  zaken  die  fccreet  zijn  en  den  Staat 
van  den  Lande  aangaande,  ten  ware  hem  fulkx  by  exprelle relblutie  van 
de  Sratcn  van  Holland  ende  VVcrt-Vrielland  werden  geordonneert ,  en- 
de de  Brieven  die  hem  daar  op  zullen  tocgcfchrcven  ende  gezonden  wer-' 
den  ,  mitsgadccs  het  lubüantieellk  van  de  propoolkn  daar  op  gevallen , 
zal  gehouden  zijn  in  de  ^crgadcringe  van  de  Staten,  ofte  in  abfenticvan 
de  zelve ,  aan  de  Gecommitteerde  Raden ,  in  prefentie  van  de  Gedepu- 
teerden van  W'efl-Vrieiland  ter  Vergaderinge  van  de  Ho.  Mog.  Heeren 
Staten  Generaal  in  loco  zijnde,  overleveren,  laten  lezen  ende  rapporte- 
ren, om  daar  op  refolutie  genomen  te  werden,  ten  meelk-n  dicnll  van 
den  l.Mide.  XXX. 

Z.i'  '  "'ffive  aan  de  Staten  ofte  Gecommitteerde  Raden  gead- 

dredi'.  ,    I  openen,  dan  in  de  Vergaderinge  der  zei  ver,  ende   ten 

ovcrftasn  van  de  gcene  die  van  de  zelve  prezcnt  zijn  aan  de  welke  die 

zullen 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         ij 

zullen  wezen  geaddreflcert ,  cnde  dat  terftond  na  de  receptie  van  de  zel- 
ve, gelijk  ook  geen  MilUven  ofte  Brieven  zal  mogen  achtcihoudcn  ,  nog 
na  zijn  welgevallen  mógen  doen  openen ,  den  Staat  van  den  Lande  be-  " 
treffende ,  maar  die  terltond  na  den  ontfang  van  dezelve  moeten  voort- 
brengen, om  gelezen,  cnde  den  inhoud  geweten  te  werden. 

XXXI. 

Voor  welken  dienft,  den  voorfz  Raad  Penfionaris ,  jaarlijks  voor  Pcn- 
fioen  ofte  gave  genieten  fal  uit  de  gemeene  Lands  Impofitien,  ter  Somme 
toe  van  drie  duylend  Carolus  guldens,  daar  van  alle  drie  maanden  een 
vierendeel  zal  worden  betaalt. 

XXXII. 

Ende  reizende  in  eenige  extraordinaris  befoigne ,  door  laft  ende  com- 
miflien  van  de  Staaren,  ofte  Gecommitteerde  Raden,  fal  genieten  gelijke 
vacatie  als  andere  Gedeputeerden ,  ten  waare  de  Staten  goct  vonden, dat 
den  Raad  Penfionaris ,  nog  daar  en  boven  een  Klerk  zouden  mogen 
mede  nemen ,  ende  gebruiken  ,    in  welken  gevalle  hy  voor  den  felven 

daags ten  reguarde  van  zijn  koften  meer  fal  genieten,  ende  dat  bo- 

\ea  fehuit   ende  Wagcn-vragten. 

XXXIII. 

Ende  zal  de  voorfchreeve  Raad  Penfionaris  een  Eed  doen ,  dat  hy  hem  naar 
alle  de  voorfz  poinitcn  ftl  reguleeren ,  ende  voorts  al  tot  dienfte  vanden 
Lande  van  Holland  ende  VVeft-Vriefland  doen  dat  een  goed  ende  ge- 
trouwen Raad  Penfionaris  fchuldig  is ,  ende  behoort  te  doen  ,  fonder  ee- 
nige giften  ofte  gaven,  klein  ofte  groot,  die  na  Regten  verboden  zijn 
te  ontfangen,op  poene  van  infamie  ende  prevatie  van  zijnen  ftaat. 

XXXIV. 

Den  dienft  van  deezen  Raad  Penfionaris ,  fal  deuren  den  tijd  van  vijf 
Jaaren,  welke  geëxpediteerd  zijnde,  van  nieuws  zal  werden  gedelibereerd 
op  het  verkiezen  van  eenen  andere ,  ten  waare  met  verre  de  meefte  ftem- 
men  goet  gevonden  wierde ,  dezen  wederom  in  dienft  aan  te  nemen ,  op 
deze  zijne  Inftru6lie  ,  die  hier  ook  van  nieuws  in  de  Vergaderinge  fal 
werden  geleezen  ,  gecxamincert  ende  gearrfteert ,  ende  by  dezen  gefwo- 
ren,  ende  zal  geduerende  zijnen  dienft,  zijnen  rang  en  feflie  moeten  ne- 
men ,  beneden  de  Staten  en  Gecommitteerde  Raden  relpeftive. 

Ende  by  'zoo  verre  hy  in  dienft  niet  en  werd  gecontinuecrt ,  zal  geen 
andere  Staten  uit  de  Provintie  van  Holland  mogen  bedienen  ,  als  metcon- 
fent,  ende  voorweten,  van  de  Heeren  Staten  van  Holland  ende  Weft-Vries- 
land. 

Aldus  gcarrefteert  in  volle  Vergaderinge  van  de  Ed.  Gr.  Mog.  Hee- 
ren Staaten  voornoemt,  in  denHage  den  twintigftenMartyfes- 
tien-hondert  een  en  veertig. 
Btrpt  Botk,.  D  Dit 


i^5'3. 


i5  LEEVEN  en  DOOD  van 

l65'3.       Die  bevel  heeft  zijn  Ed.  met  zulkccn  grootcnaarflighciJcn 

— Lof  bediend,    dat    hy   zig  daar  door  by  de  naazaten  heeft 

doen  vereeuwigen.  Niet  te  min  wierd  het  graauw  dagelijks 
aangcdookt ,  muitende  in  de  mcefte  lieden ,  zeggende  dat  men 
het  huis  van  OtAtigien  wilden  uitroijcn>  het  welk  den  Staat  en 
zoo  veel  menfchcn  groot  gemaakt  h;idde,  de  jonge  Prins,  nu 
drie  JT:,ren  oud  ,  buiten  de  Stadhouderlijke  regering  llellen , 
en  de  wetten  naar  de  zin  en  het  belang  van  eenige  quaadmcc- 
nende  veranderen:  dit  volk,  niet  overwegende  de  flarifjgtig- 
heid  eener  eenhoofdige  heerfchappy  ,  of  de  vrugtcn  van  een 
zagte  en  vnjcStaatsregeering ,  daar  de  welmeenende  Overheid  in 
nlle  ftecden  nagt  en  dag  vrocten  en  arbeiden ,  om  de  Ingezetenen 
het  zoet  danr  van  te  doen  fmaaken,  rotten  te  zamen  in  Dor- 
dregt,  Enkhuizcn,  Hoorn  en  's  Gravenhagen  ,  in  welkers 
laatfte  plaats  men  nieuwe  Vaandels  aan  de  Burgery  hadde  uit- 
gedeeld, daar  zy  weigerden  onder  op  te  trekken  ,  loopende 
en  fchreeuwendc  als  uitzinnigen,  en  gooide  de  glaazevan  vcr- 
fcheide  voornaame  huizen  in  ;  willende  de  oude  wederom  heb- 
ben ,  om  dat  daar  't  waapcn  des  Prince  van  Oranjen  in  gefchil- 
derd  ftond  ,  het  welk  hen  onder  oogluiking  toegedaan  wierd  ; 
daar  nevens  ftrooide  men  overal  wederzijdiche  Ichimpdichten 
uit ,  waar  van  dcczc  twee,  in  een  der  voornaamftc  Steeden  aange- 
plakt ftonden. 

Hier  leid  den  tweede  Will'm  in  't  zand , 
Die't vrygevogte  Nederland, 
Zogt  met  zijn  aanhang  t' onderdrukken. 
De  derde  zal  't  zo  wel  niet  lukken, 
't  Was  tegenspligt,en  Trouw,  en  ccr. 
Een  waarc  Batavier  duld  geen  Eenhoofdig  Heer. 

Het  ttptedc. 

Hier  ruft  Oranjens  Prins,  den  grootften  Oorlogsheld» 
Die  Hollands  Moeders-Stad  dorft  aandoen  met  geweld, 
Om  Souverain  te  zijn  ,  in  weerwil  van  de  Staatcn. 
Wat  omkeer necmd  deczdood?  watroeptmcn  langs  de 
ftraaten?  De 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WIT.         17 

De  Geldzugc  legt  ter  neer»  getroffen  van  Gods  hand:        *o5^3» 
Nu  komt  de  Vryheid  weer  in  't  droevig  Nederland.  "       ~'~' 

Zo  haaft  men  tot  Amfterdam,  's  morgens  om  vier  uuren,  des 
Princcndood  hoorden,  wierd  daar  mildelijk  in  d' arm- bus  ge- 
geevenjen  onder  anderen  eenige  ftukken  goud,  nevens  ditge- 
digl,by  de  Diakens  onder  de  Predikatie  in 't  zakje  gevonden. 

De  Prins  is  doot. 
Mijn  gaaf  vergroot, 
Geen  blyder  maar 
In  tagtig  jaar. 

Van  de  andere  kant  zag  viert  deeae: 

Gallii  perpeffa  eft  qtiondam  mala  plurima  ah  Anglis: 
Tlurima  ah  bis  Eatavt  nunc  quoque  damna  fcrunt, 
Aureli4ni  Galli  poft  oppofuere  puelluin, 
Aunacum  Batavi  opponitt  nunc  puertim , 
jQ«/  qiwndam  expulji  pugnatite  f  tier  e  pttella : 
hospHcro  Duce  non  peilere  nunc  piideat. 

Dog  alle  decze  aanftootelijkheeden  wierden  door  haar   Ed. 
Gr.Mog.de  Heere  Staaren  van  Holland  endc  Weft-Vriefland  , 
middelerwijl ,  met  eenige  belhamels  gevangen  te  neemen  ,  ver-  Zwakke 
dreeven.  _  tTilS 

Ik  kan  niet  vcrby  gaan  den  Leezer  te  vertoonen,  in  hoe  zwak-  „p  j-  ;„, 

ke  gefteldheid  het  land  in  die  tijd  was,  om  te  doen  zien  in  v;el-  treede  van 

ke  vcrwartheid  zijn  Ed.  aan  't  Roer  van   Staat  gckocmen  '^j'^f^Heer 

My  keerende  aan  zeekcre  ovcrweegingc,  die  niet  zonder  zijn  \yy^.^  ^^ 

Ed.  toe  doen,  eenige  jaarcn  hier   na,   wegens  deezc  zaakc,  Raari.)r,^. 

op  het  papier  is  gebragt,  beginnende  foKuris  van 

Hdland  ea 

.,'t  Is  waar,  dat  de  dood  van  Prins  Willem  de  tweede  ,  ,Y^j^"'"' 
„nog  zoodanige  heilzaame  vrugten  niet  voortgebragc  heeft,  waarom 
„als  wel  uitterlijk  fchcen  dat  daar  van  met   reeden  albereids  gene  ver. 

D  z  ver; 


a8  LEEVEN  en  DOOD  van 

/-,  ),verwagt  konJc  werden,  imondcThcïd,  vermits  tot  no^ toe  ^ee- 
___  ^  i.»f  vcrligtiugi  van  z.00  z.u'uare  Scb.itt'mgt  tn  Iwpofitieu  daar  op  is  ge- 
ligring  van  '«''"'i,'''  j  "'>^^'"  a's  de  rccdc  van  dien  en  't  gepjfl'eerde  ie  regc 
Importen  is  >,  onderzogc  en  aangemerkt  werd  ,  zoo  zal  men  bevinden 
gevolgt;  „dat  de  oorzaak  daar  van  utet  de  tegenwoordige  Vrye  Regeer- 
namem  IJ  ,  ^^^^^  ^  maar  wel  de  voorige  verkr.:gte  Regceringe ,  met  de  Stadhou- 
doordevo-''  '^^">  C''"'"'"'"""'^  cn  Cafiuins  Generaal:  niitfgaders,  de  over-geble- 
rigever-  ,yvene  ftp.ikl'eed.n  d.i.ir  uit  voortgekoomeii ,  te  iwputeeren  ay:  ji ,  dat 
kragteRe.  „  felfs  verivonderens  tctardig  is ,  dat  de  z.Aake  ten  goede  van  'r  gcweene 
^"d"T '  "  ^^-1^'  *  '"  ^^  tegenwoordige  conjeHucre  van  tijden  albereids  z.00  verre 
overblijffe-  i->^y  g^^^^g'\  Want  als  de  bekende  en  uittcrlijk  blijkende  oor- 
Icnvan  .«zakcn  van  'tgeene  vooifclircevcn  is ,  ingezien  endc  opgeteld 
dien.  », werden,  zoo  zullen  ccnen  icgclijke  zulks  nadenkende,    aan. 

M  ftonds  voor  cogen  koomen  cJeeze  vier  navolgende  zaaken. 

„In  den  cerjlen,  dat    ten  tij'le  van  het  voorfchrecve  ovcrlij- 

i,  den  van   den  laatftgewczcnc  Stadhouder  en  Capitain  Gene- 

„raal,    de  Provincie  vanHollandi  wtezcndc  van  zookleynen 

«omtrek,  en  van   zoo  flcgten  bodem,    bclaft  is   gebleeven 

»»met  zoo  vervaarlijken  C.'pitaal  op  intercfll-  genegoticert  ,   en 

,.  zoo  exceflijfvctl  Joopendefchulden  ,  dac  het  in  andere  L.an- 

Vermits    •><^cni  en  moogelijk  ook  voor  de  Nakoomelingcn  in  Holland, 

hetLand     ,,  zcIfs  ongeloüvclijk  znl  (cliijncn ,  dat  zoo  geringe   Provintie, 

TanHoI-     „  met  zoo  grooren  hft  en  bclwaarniflb    nog  heeft  konncn  be- 

landdocn-       jjjjg^.  ^^  j.jj.  ^j^  Ingezetenen  van  dien  ,    niet  alleenlijk    de 

maal  belaft      ■       ,  -i         ,  /r  •  #  1     1' 1         ^-^      ■       1 

was  mtt     jijarelijkze  Interejjcn  van  zoo  onuitlprcekeiijken  Capitaal:  maar 

hondert  en  j»  nog  daar  en  bovc  zoo  veel  lullen,  tot  haare  en  harer  laftigc 
yeenig  ,,  Bondgcnooten  dcffnfie  ,  hebben  konnen  draagen  ,  zijnde 
Bu'lderf""  "^y  '^^  Heercn  Staten  van  de  zelve  Provintie  ,  korts  voor  'c 
intereft.  en  »  overlijden  van  den  voorfchrecve  Stadhouder  en  Capitain  Ge- 
daar  en  bo-  „  ncraal ,  Prins  fVillci» ,  l'ader  van  den  tegenwoordige  Prince  van  Oragni. 
»en  dertien  ,,  fWj  aan  den  zclvcn  gcremonftrccrt  ,  en  ook  naderhand  tot 
Joopemk"  >»  verdedigingc  van  hare  Proccduuren  in  denjaarc  ló/o.gehou- 
Schulden;  »» dcn ,  P'iblijkclijk  bekent  gemaakt ,  dat  hct  Gcmccnc  Land  van 
aJi  mede  >,  Holland  ,  docnmaals  was  bclad  met  penningen  op  intercllgc- 
met  de  „  ijgj ,  jcr  fimmc  van  honderd  en  veertig  milliocnen  guldens,  en  nog 
ran  e  ee-  ^^  j^^^  ^^  boven  mct  loopcndc  Schulden ,  ter  fommc  van  omtrent 
„  dertien  rnilüocnen. 

Ten 


focerycnt 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.  xp 

,,Tcn  tweeden,  dal  de  goede  Ingezetenen  van  de  voorfchreevc     jg-- 
MProviniic,  haare  koopmanfchap  drijvende  op  de  Levanten  ,         ^ ^\ 
„omtrent  de  zelve  lijd,  en  voornamentlijk  in  den  jaare  1Ó50,    Met'dcn 
,jen  i6si.door  de  Tranfche  Rovers  op  de  mtddellandfche  ^ee ,  uitterma-  Engelfen 
j,icn  zijn  befchadigd  geworden  ,  zoo  verre  ,  dat  een  gedeelte  oorlog. 
,,alleenelijk  van  de  voorfchreve  fchade,  ie  weten  voor  zooveel 
w  de  Koopluidcn  tot  Amjierdam  ,    door  publijk  bevel  ,  hebben 
I,  aangebragt  ,   en  wilden  bekend  flaan  ,  gerendeerd  heeft  ter 
j>  fomme  van  verre  over  de  honderd  tonnen  gouds. 

j,  Tenderden,  dat  dezen  Staat  in  den  jaare  lój-i.  is  vervallen, 
„en  tot  het  laaift  van  het  jaar  54100.  verbleeven  iu  cpenbaarc 
„  Oorlooge  met  de  Engetfchen,  waar  door  ccne  merkelijke  vcr- 
,.  fparringe  in  de  Commercie,  en  ook  notable  verliezen  aan  vcc- 
„  Ie  Tratijcquanten  der  voorfchreve  Provintie  zijn  veroorzaakt. 

„En  ten  vierden,   de  Oo/^r/cOcr/ogf?;  korts  daar  aan  op  gekomen,   Alsook 
„voornamentlijk  voor  zoo  veel  dezelve  tufichen  de  Koningin  van  met  de 
„  Swceden  en  Denemarken  zijn  gevoerd  :  en  dcezcn  Staat  by  formc  van  2°*^,*'"'°  7 
„aflïftentie  zigdaarinne  vermengd  heett  gehad.  Alle  welke  piiblij-      '"S"- 
„  kc  zaaken,nademaal  by  een  ygelijke  wel  voor  reedenen  van  't  ge-   ^^^^  ^^^. 
„  ne  voorl'chreeve  is ,  erkend  ;  maar  de  regte  gronden  en  inner-  „gj'ezen    ' 
„  lijkc  oorzaken  van  de  zelve  by  weinigen  ciiricufclijk  naar-ge-  jat  onze 
,,fpcurd,  en  over  zulks  byvcclen,d/f  effeüenvm  de  tegenwoordige  Re-  voorlede 
ffgeerhige,  aangezien  werden:  zoo  heeft  het  my  noodig  geagt ,  ^*^P'^"^"' 
„naar  mijne  belte  weetenfchap  ,  aantewijzcn,  van  waarde  zeU'C  j^g^jjunne 
„  zaken.menfchelijkcr-wijfe  gefprooken,  eigentlijk  herkomen  zijn.  aanhang  de 

„  En  etr^elijk ,  wat  belangd  de  voorfchrceve  gcnegotieer  Je  hon-  oorzakeon- 
„  der J  en  veertig  milliocncn  guldens ,  met  de  loopende  Schulden  ,  ^^":^g|"/jf. 
„hier  vooren  aangeroerd,  zoo  is  wel  bekend)  enookligtelijkte  ,j|,gg„ ^ij^ 
„begrijpen,  dat  dezelve  laft  door  den  Capita'm  Generaal  en  zijne  geweeft; 
„Tlatteurst  den  goeden  Regecrdcren  van  Holland  over  den  hal- Want  «^icle 
„  ze  gedrongen  is,   aangez.ien  de  voorfz.  Captitlen  rerfptld  zijn,  muit-  °P^p"°^]^; 
,^voertnge  van  de  ambitie  en  glorie  van  den  gemclden  Capitain  Generaal,  p^p  ^j,. 
,,om  groote  Leegers  te  Velde  te  brengen  ,    en  door  verwon- bruykten 
,,  dercns-v/aardige    Belegeringen   te  conqueftceren  die  Steeden  ,  «""Steden 
„die  nog  heeden   ten   daage,   tot  cencn   zwaaren  ballaft  ^oor l^^^""''""* 
„  Holland  zijn  ftrekkende  ;  en  het  gccne  in  dcezcn  nog  meeft 
„ ftondc  te  beklagen ,  was,  dat  de  vooifchrccvc  Fronticr-Stcc- 

D  3  dca 


30  ■     l-LEÊVENenDOOD  van 

X6s^.  »>dcn,  't  ccnemaal  overgegeven  gewceft  zijnde,  aan  de  dispofi- 

__. „tie  van  den  Capitain  Generaal,    zoo  ten  aanzien  van  't  (lellen 

ende  door ,,  van  Gouverneurs  ofre  Commandeurs,  en  ^lieggen  van  Garnizoenen  in 

die  het  ar-  ^^  dezelve,  als  anderzins,  alleenelijk  waren  dienende  tot  z.00  veele 

inbofien''    "  ^'^'^^'i^'^i   "w  bet  arvie  Holland  daar  meede  als  in  hoejen  te  houden  :  en 

te  houden.  »>  dac  mcn  dikmaals  met  jammer  heeft  moeten  aanzien  ,  dat,  ter- 

>,  wijle  te  Lande  zoo  veel  millioenen  aan  de  ambitie  van  den  Ca- 

Mpitain  Generaal  wierden  opgeofferd,   ter  Zee  de  modige  defentie 

»,  van  de  Commercie  en  Navigatie,  wezende  de  ziele  van  Hol- 

,, land,  moefte  aankomen  op  de  middelen  van  de  Convoyen  en 

„Licenten,  die  uit  de  Koopluyden  alleen  wierden  getrokken; 

»,ja  dat  meer  is,  dat  oek^fomw^len  nog  een  gedeelte  van  de  voorfz.  niid' 

„  delen  tot  den  Oorlog  te  lande  wier  de  gediverteerd. 

Werd  met     ^^11^^  wect  wcl ,  dat  by  veelen  die  manier  van  HuyshouJinge 

r"iife  er  »'  ^ê^^*"  "'^^  mifprijzclik  geagt  wierd ,  om  redenen,  dat  de  goede 

klaard.hoë.»  Ingezetenen,   dien  't  geluk  te  beurte  viel,  van  door  de  Zee. 

veelde        „  roovereijen    endc    het     misbruik    der    Wefi  -  Indtfche     Comp.tgnie , 

Staat  van 't  j^  nict  bcfchadigd  te  werden,  doenmaals  immers  zoo  wel,  jabec- 

dezev°iTe"  "  ^^^  varcnde  waren  als  tegenwoordig-,  en  dat  'er  doenmaals  wcl 

Regeering   „  een  goede  ftuiver  viel  te  verdienen,  endc  dat  daar  en  booven 

beter  vaart  „  die  veelvoudige  vcrwoeflcnde,  in  meelt  alle  onze  omleggende 

als  voorde-     en  Je  Qo]j  verre  gelcejiene  Landen  voorgevallene  Oorlosen , 

zenondcr      '  ,        ,,    „,"    ,•  "     .  ■      °,      .  •     fi    1 

deStadhoii- »>  ^'^^''  ^'^'^''^  rijkeVlngtelvigcn  bewoogen,  zig  neder  te  zetten  in  Hol- 

ders  Gou-  „  land.  Maar  ik  wenfchte,  dat  die  arme  menfchen  wat  verder  za- 
vernturs  en  ^^  gen  als hnnr  neus  lang  is,  en  d/in  t,ondeni.jf  bevroeden,  d.tbetdoeH- 
G^^l""?!  I,  '"''*«/^ '"  'f  Gemeene  land  toeging,  eren  als  mj  voorfiaat gebeurd  te  tve» 
Namenlijk  '»  ^^" '"  '"^  z-eekere  Familie,  van  Gode  den  Ileere  met  t^delijke  middelen 
Toen  nam  ,,  ircl gez.eegend ,  daar  de  Ouders  overheden  zijnde,  de  Kinderen  gerdaht 
men  dap-  ^^  waren  onder  d'op^igie  ran  een  quifligc  V oog<i,  die ganfcb geeiie reekf' 
e'J\J'^  \  "  ""'o'  tMAkf'ide ,  ran  den  boegen  boom  afleerde,  en  aWergecn  geld  incas- 
trefTeom  >i  P  itfas ,  terjlovd  e  ene  goede  jomme ,  lot  l.ijle  ran  de  arme  mezen,  op 
hetzelven  ,t  interejl  Uchtede'.  in  die  familie  waren  te  dier  tijde  de  voorfz  Kinderen  in 
rijkelijk  I  ^^  i,are  domme  jeugd,  ook  de  buur-kj'ideren  ende  de  dietift. boden ,  haar  ten 
ruyter'i'ik"  "  '""l?^'^''  yerhtiigende ,  als  alles  hebbende  en  doende  daar  haai  bert  en  Itijl 
teverquis-  i-.iuar  W4S  flrekliende;  naderhand  gebeurd  zijnde,  datdc  voorfchrc- 
fen-  ende   ,,  ve  quiflige  i'oo^d  dczcr  Wcrcld  was  kcomeo  IC  overlijden,  raak,. 

ten 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.  51 

,,  ttn  de  Yoorfz.  Kinderen  ouder  d''opfigte  vaneen  wel-gereguleeïde  VVces-ka-  i^c  j" 

„  met ,  die  continue Itjl^  zelfs  het  oogt  daar  op  houdende  en  voorts  hejicld  heb-' 1_ 

„  bende  onder  de  daffelijkz^e  zorge  van  ecnen  vroomen,  naarlligen,  nug-   nu  mefn«- 

„  teren  Man  ;  de  voorfz.  Hutshoudirtf^e  op  eene  geheel  andere  u>ijz.e geregii-  geerd  en fo- 

itleerdirierde onder  behoorlijke niefnnoie,  zonder ecntgc qmlïtmt ^  iaz.«o-   ""f,  '"^" 
j  I       •       1  ..  "^  ..••^..,     om  allengs 

„diimg,   dat  in  pUttze ,  ten  tijde  van  den  voorgaanden  Voogd  ,  j.irclijks  die  door 

,,  veel  ten  achteren  geteerd,  ent'elkcns  geldopintcrcfl  genomen  voorgaande 

„■was, ah  doen  J/der  ja^r  de  CaHa  merkelijk  te  boeven  quam  ;  welk^^^^^.^'^"' 

,,orerf.hot  ooli^t'elkens ge.emplojeerd  wierden  tot  apgginge  van  een  ^''^t'''- geniaakfe 

i,  te  der  Capit alen ,  daar  wede  de  voorige  Voogd  den  boedü  Van  de ariue  me^  khulóen  af 

))  z,cu  bezwaard  hadde.  te  leggen. 

„  Maar  in  de  zelve  tijd  m\ixm\xrctrAtr\  de  voorfchreve  Kinderen  , 

j,  zeggende;  dat  zj  als  doen  van  conditie  merkelijk,  ivaren  verargerd ,  dat  mVehuys-" 

fyhet  leeven  een  luji  hadde  onder  de  voorgaande  Voogd  t  insgel^ks  kjaagden  houdinge 

,,de  Buur-ktnderen  en  Dicnft-booden ,  zeggende:   dat  men  bj  de  voorgaan-  zsn  vee\e 

,,de  Voogd, in  dat  buis,  fomivtjlen  zijn  bert  eens  mogte  ophalen:  maar  dat  onverftan- 

ifbtt  aldaar  nu  een  dorren  ftroom  was:  dog  die  arme  omjozele  Wees-kinde-  qlfaadwil-' 

,  ren  dagten  weinig,  dat  in  gevallen  die  ecrjie  Huphoudinge  langer  gecon-  ligelngefe. 


,,tinueerd  hadde,  het  voor  h^ar  naderhand,  inha^re meerderjarigheid ,  f f« tenen.onzes 
ifdroevige  tijd  zoude  hebben  geworden:  en  wy  onnozele  arme  Hollan-  ^\"„j'""'^ 
»,ders,  die  met  regt  domme  Hollanders  mogen  genoemd  werden  ,      " 
lyhoe  lange  zullen  tvy  nog  bleven  in  onze  kintsheid  ,  en  in  onze  domme  jeugt, 
t,  zonder  te  bemerken  dat  die  speelde,  die  w^  doenmaals  voelden ,  voartqiiam 
„uit  die  quade  mefnagie  van  dien  quipgen  Voogd,   die  dat  Capitaal  van 
,,  honderd  en  veertig  Mtllioencn  ten  onzen  lafie  heeft  doen  negotiercnl  Immers 
j, behoorde  wy  te  begrijpen,  dat  wj  nu  noggefcbat  cngefehoorenmoe- 
„ten  werden  om  de  interejien  van  dat  capitaal  op  te  brengen  en  te  betalen:   Endevao 
3,uit welke  fcbattinge alleen ,  onze teegenwoordige Opfienders degeheele  Hujs-  '^l^  ^^^^ 
ythoudwge  anderfins  wel  zouden  hennen  vervullen  :  Sulks  dat  alle  't  ge-  andere 
„  ne  Wy  jegcnwoordig  tot  ons  onderhoud  en  befchcrmingc  heb-  Vremdelin- 
,,ben  op  te  brengen  en  te  betalen,  en 't  gunt  ons  zoo  zuur  valt,  S^*'-'''* 
„  warelijk  gezegd  moet  werden  de  bittere  vrugt  te  ii^eezen  van  dien  melde^'uï&; 
„boom  van  weelde t  die  ons  iie  fchoone  Voogd  geplant  hadde i  en  daar  cwïtigehuis» 
f,ti>y  als  jonge  domme  kjifkens  in  vreugde  gedanji  hebben  :  dat  onze  Buur-  houdinge 
„kinderen ,  de  Gelderfche , Sticbtfche,  Orer-ïjelfche,  endc andere  Jonc-  ^Q^"f  • 
„keten,   die  weelde  niet  verveelde:  en  dat  ook^onze  gebuurde  kjn'g-  teteeren 
„ten,  met  gebeele  Regimenten  Franfihen  f  En^elfchen,  Schotten  en  H'alen,zset  mis. 

dac 


3x  LEEVEN  en  DOOD  van 

l65'3.  '>dat  Iccvcn  in  ons  Huis  wel  behaagden;  en  dat  haar  hert  nog  vry 

— »,  wat  jeukerig  is,  om  die  tijd  eens  weer  te  herhalen,  dat  kan  ik  nog 

preezen       ,» infchikken  ;  Het  is  goed  riemen  te  fnijden  uit  een  ander  mans  leer  "i  maar 

•""*'•       ,,dat  wy  Hollanders  zoo  dom  xouden  wezen,  dat  wynietzou- 

„den  koonen  zien,  dat  de  jegenwoordige  baisboudinge is  onz.e  bchoude- 

,tnijfe ,  en  de  voorgaande  onx.e  Mekere rumeeindelijkbaddemoetenajrz.il 

„Jleepen,  dat  is  voorwaar  onbegrijpelijk. 

„Wat  de  voorichreeve ///'«frffoorzaake belangd,  namentlijk 
Werdajn-»»^^  p/M/«n;V  inde  Middellandfclie  Zee ,  en  daar  omtrent  gepleegd, 
geweeeen  „ZOO  is  voof  cerft  evident,  dat  nademaal  alle  de  Middelen  van 
dat deFran- „  Holland,  ZOO  wel  dc  voorfchreeve  genegoticcrde  Capitalen, 
If  Z*'-  '»^'^^  gunt  uyt  hctfweet  en  beiocd  der  goede  ingezetenen  van 
Tovery  .by  »i  de  zelve  Provintic  wierd  gepcrft ,  aan  de  ambitie  van  den  Ca- 
eelegent.  „  pitain  Generaal ,  als  boven  gefacrifieert  wierdc,  daar  door  by 
Eeid,  ofte  „ defeót  Van  vigoreuze  befcherminge  ter  Zee,  een  open  vclj 
doen  der  ce  "  kierde  gegeven  vooralle  roofgierige  Natien.om  op  denjk  gela- 
weezene  >>  'Icne  Hollandze  fchepen  te  equipercn  ,  en  op  vry-buy t  te  varen  , 
regeeringe,  ,«  quis  nefcit  maxiniam  peccandi,  tUcccbram,  ejfeimpuiiitatisfpemt 
it  ontdaan. 

Die  altijds  't  Schaap  wil  wezen, 
Heeft  emdeiijk  den  Wolf  te  vrezen. 

,,  Daar  by  dan  nog  gekomen  is,    dat  men  onder  pretext 

„van  die  gefloote  Vreedc  met  Spanjen ;  even  als  of  gene  qua- 

Alro  düor  ^^  jjg  Menfclien  meer  in  dc  Wereld  waren  geweeft,  en  of  alle 

ofte  der      „begeerlijkheid  tot  het  goed  van  zijn   evennaflen  daar  mede 

Pluimftri;-  ,>  hadde  opgehouden ,  door  zijne  C>Mf//rf»  en  F//errfHrj,  het  werk 

keren  toe  „  mct  grootc  drift  daar  toe  beleyd  heeft  gehad,  dat  verfcheidc 

Q^^f  """""^.Oorlogfcheepen  van  dezen  Staat  vcrkogt ,  en  deze  Landen 

fchfp^      „  daar  door  van  hare  nodige  befcherminge  te  water  ontbloot 

verkoft rijn  „  zijn  ;  daar  jcgcns  de  vroomc  en  verrezitndc  Regeerders  zig 

geworden.  ,,  docnmails  des  te  minder  hebben  mogen  oppozercn ,   om  dat 

,,hnar  daar  en  tegen,  door  den  Capitiin  Generaal ,  nog  een  an- 

,,  der  quaad  boven  't  hoofd  hing,  namentlijk,  dat  zoo  haafthy 

,,(dic  doenmaals  zijn  tijd  nog  meeft  met  jigen,   rlieven,    l^aat- 

,,  2.f»,  danfcn,  Comttdien,  en  andere  infamer  debauchen  door  brag- 

„tcj  zig  tot  zaken  van  Staat  zoude  beginnen  te  opplicceren, 

«lic 


CORN5LI3    en  JOHAN  DE  WITT.        33 

„alle  de  overblijvende  luvale  van  macht  van  't  Land   zoude  ge*     j^rj^ 

,,bruikt  hebben  tegen  de  Rcgeringeran  Engeland,  tot  voo\tz.etimg^ \ 

„  van  de  interejfen  van  z.ijne  Fa?}iilie ,  edog  tot  zeer  befwareiijke  on* 
,, gemakken  van  alle,  en  voornamentlijk  van  de  trafiqueerende 
,,lngezeetenen  van  Holland. 

,,  Waar  op  dan  ook  is  gevolgd ,  dat  cenige  van  de  voorfchreve    opdat  de 
„verkcfte  Scheepen  van  dezen  Staat  ,  dcprincipaalfleder  voor- ?:^^[°^^"^_ 
„  fchreeve  Roof-fchccpen  zijn  geworden  ;  't  welk  my  wederom  deinfon-   ' 
,,in  gedagte  brengt,  'cgecnc  in  den  jare  1651.  pubhjkelijkcn  derbeid 
,,  zeer  waarfchijnelijk  aangewezen  is;  namentlijk,  dat  de  voor.  Arofttrdan» 
„  fchreeve,  en  meer  andere  roveryen  uit  de  Soilcsen  elders  door  ë^'j^ceen- 
,,  onzen  Capitaiit  Genera.il  zelfs  befteld  zouden  zijn  geweeft  :  en- fgyjg^  m,j 
„de dat  fitnge  OorbUajers  van  dien  jongen  Vorjl  bem  geperfuadeerdhad-  ken. 
„  den  dat  de  Zee-tovery  'f  z.tkerjle ,  ja  't  eenige  middel  was  om  dte  van 
^,AwJitrdam,  daar  mede  hy  cenigen  tij  J  voor  zijne  dood  in  groo- 
„  te  twifl  is  geweert: ,  gedwee  te  maaien,  en  tot  z.iji!e  devotie  te  Iqij- 
tigeir,  zijnde  by  de groote  Hoofden  eene  valle  Maxime,  aUegroote     .^  ^    , 
^yCn  Jierke  Steeden  ,  die  haar  in  haar  e  deffeynen  tegeii(land  konnen  doen,  i^g,  ;,  ^^ 
„tv  alle  wegen  en  middelen -,  ja  als  de  bedekte  wegen  haar  ontbre-  en  ter  liefde 
„ken,  zelfs  door  opcnbair  geweld,  ly^/w  te  maken  en  te  ruineren;  »*".  ''^■» 
„gelijk  'tzelve  ons  alle  Hiltorien,  en  d'cxcmptlen  van  alle,  ora^er by- 
,,  zoo  jegenwoordigc  als  voorgaande  tijden,   khuelijk  be veil i- den Hollan- 
„gen;  en  die  overJenkirgc  alleen  behoorde  voor  ons  HoWrfnrffrj,  deren  gele; 
„welkers  welvaren  gchcelijk  bellaat  in  floriz-a/tten  koop.  en  volkrijke '^^"•. 
^  Steden  genoeg  te  v/eezcn  ,  om  cenc  ftandvafiige  Rezolutie  te 
„nemen,  van  tioit  tot  verkjefwge  van  eenig  permant  Hoofd,  onder  wat 
„  naam  z.tdks  ook.  zoude  mogen  wez.en ,  te  vervullen ,  en  daar  hj/  otiver- 
,,  anderli]k.te  perfi^eren, 

,,  Wat  wydwrs  de  voorfz  derde  oorzake  belangd,  namentlijk 
„  den  oorlogtegens  d'  Engelfcben:,  dien  aangaande  meine  ik  met  waar- 
,  heid  te  mogen  zeggen,  en  ook  zekerlijk  te  konnen  aanwij- 
„  zen  ,  dat  wy  die  jmerte  om  en  ter  liefde  van  den  Hutz.e  van  Oranjen 
„geleden  hebben;  Zijnde  zulks,  dat  die  van  't  Parlement  'm  ^ngc- 
„land,  haaren  eigen  goeden  Koning  het  hoofd  afgefligen 
j,  hebbende,  tn  daar  door  by  alle  Monarchen  van  de  Wereld 
),  zeer  gehaat  wcezende,  ook  naar  alle  menfchelijkeapparentie, 
„by  de  naafigclege  Koningen,   moetende  vervolgt,    en  zoo 

ierp  Boekt  Ê  veel 


34  LEEVEN   en  DOOD  van 

l6<^.  »'^^^^  '"  ^^^^  ^^5'  ''''*'■  ^^^^  gsftrafc  werden  ;  op  dat  tooda- 

1  ,»nigen  feit  ongewroken  blijvende,  hare  cygene  Onderdanen 

j,  niet  tot  gelijke  daad  tegens  haar  opgewekt  mogten  werden  ; 

„over  zulks  haar  genoojzaikc  vonden  de  vrienJfchap  van  dc- 

Want  de   ,i'i^n  Staat  aan  te  zoeken  ,  ge!ij'<^  t.y  dan  ook^y  kort  na  'tovcrly- 

Engelfea     ,,den  van  den  Princc  van  Oranje,  eene  z.eer  aandcniltjke  Ambaf- 

ome vriend-  j^p^/^  heiwaaits  af  z.onden,  z.onder  eentg  ander  Potentaat  ofte  Staat  in 

verzoet  "^      „  de  Wereld  gel^ke  eer  e  te  beu>ijz.en. 

hebben.  ,>lk  cn  zal  my   nu  niet  inlaten,  om  alhier  particulierlijk 

„te   verhalen   al    't  gcenc   de  zelve  tot  bcvefliginge  van  de 
5,  vricndfchap,  tuflchcn  beide  de  Natiën  ,  hebben  aangeboden; 
„maar  het  zal  my  genoeg  zijn,  dat  men  wecte  cn  aanmerke, 
,,  dat   zy  by  de  Commiffiriflen  van  de  Hcere  Staaten  Gene. 
,,  raal   einfiig  a.ingehouden  hehlxn  ,  om  de  vemieuwtr.ge  van  het  bekende 
„Trallaat  van  Entrecours  in  denjaare  1495.  tufj'cbcn  beide  de  natiën 
„gemaakt;  aangezien  ik  van  gevoelen  ben,  cn  hier vooren ook 
„  brecdcr  bewezen  werd,    dat  het  det.en  Staat  gams  ongeraden  is, 
,tZ.ig  met  Engeland  in  verdere  verbintenilfcn  in  te  laten;  z\'hoe-we\ 
tJitaree-   „wy,  door  de  vcrnicuwinge  van  't  voorfchreve  Tr^tï^j;  niet  al- 
nigeRe-     ,,leen  de  vrienJfchap,  maar  ook  onze  Commercie  en   Viflery 
8"''^'"'    „t'ecncmaal  zceker  gefield  zouden  hebben,  daar  toe  de  Am- 
ven  van      ,,culen   van  't  voorfchrcvc  TraCtaat  ,  cn  voornamentlijk  ten 
dafHuys     ,,  rugarde  van  de  Vifl'erijc ,  in  gewende  termen  zijn  leggende : 
van  Oran-    ,jto9  hebben  z.'tgmgtans  die  als  flaven  aan  de  Huiz.evan  Oranje»  verbon- 
ven  z^indê  '» '''"  '^'''''^"'  '  "'^'  alleen  het  bejluii  van  't  vocrfcbreven  gewenjle  Traïtaat 
kanteden     „tredcrhoitden,   maar ook.devoorfchTsre afge'^ondene Ambajfddeursalleboon 
zig tegen    „en fvtaatheid  doen  wedervaren;  eerilcjijk  haar  in  de  puhli']kedeli- 
h"!I'f""  «bcraticn  van  Staat  tcgcns  de  voortgang  van  't  zelveTraftaat 
gè^feoons  »» ''Y  ^^^^  bedenkelijke  midJelen  oppoferende  ,  door  't  zoeken 
aanboden,   „van  uitflcl ,  op  ailegatie  dat  men  al  voorens  behoorde  te  zien 
Lijdende    ,ydtn  fiitval  van  de  Dc^einen  van  den  jegenwoordige  Koningvan  groot  Brit- 
dieEngelfe,,r4;;H/«n,  docnmaals  Koning  van  Schotland,  en  ten  andere  mede 
Ambafia-       r^^  domme  Craaiiw  tejicns  de  perfoonen  van  de  gemelde  Am- 

deurs  nier        ,     rr   1  ,  ■  ,•       P  1  ij.. 

^j|g  f^jjf. ,,  bad  aden  rs  ophitfcndc,  ook  zoo  verre  dat  de  Heertn  Sta'en  van 

hcid.  ,•,  Holland,  ziende  de  wederwaardigheden  en  dagclijkfe  dreigc- 

,>  mcntcn  die  aan  haar  perfoonen  gcichicdcden,  genootzaakt  zijn 

t)  geworden ,   om  zwaarder  onheilen  voor  te  koomcn ,  etn  Cotpt 

it 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        35 

f,de  Guardes  te  doen  leggen  voor  haar  logcmenc  ,  en  haar  in     j^rj' 

,,  dier  voege  door  gedurige  wagt  te  bevrijden  van  gelijke  onheil .__. 

,,als  onlangs  te  voore  de  perfoon  van  Dr.  Dcnjluar  ,    afgezon.   Hetwelk 
jidenc  Minifter  van  't  voüifchrtve  rarUmetit,  binnen '1  Gwrfw- deSraten 
„/wjeinde  Herberge  van  de  Swaan  was  wedervaren.  vanHol- 

„  En  tfitt  afksfyigheid  jiodtinige  froceduren  in  de  roorfibreve  Heere»  ^"°^^ 
,,  Ambalfidcurs ,  en  vervolgens  mede  in  hare  }\leeJleriveroorz.aukj  hebben  ,  hebben 
„»  ligtelgk,  te  begrijpend'  gelijk  dan  ook  daar  cp  is  gevolgd >  cfat  willen _ 
„  zy  naar  een  geruimcn  tijd  vcrtoevens,  bcipeurt  hebbende,  ""^"'*'^^ 
„dat  den  yver  van  de  vrtome  opregte  Regenten,  die  zig  te  dier  tijd  J^e"ren.' 
1,  voornamentliik  in  de  Provincie  van  Heiland  en  Zeeland  vertoon.   ,„ 
„  de ,  den  tegetifiand  van  de  faüie  van  Orangie  niet  kon  te  boven  komen,  jjjg  Ambaf- 
,,haar  zeer  gemifcontentcerd  wederom  naar  EngeUndhi-hhcnht-  fadeurseeef 
„geven  ,   zeggende  eene  van  de  zelve,  te  weten  de  Heer  5/«/ misnoegd 
f.,John,cip  zijn  aflcheid  tcgens  Conimiirariflen  van  haar  Hoog. ^""°    ^ 
„  Mog.  ilijn  Hecren  ,  gy  belt  het  ovge  cp  den  uitval  van  TiJA'ejn  van 
,,  Schotland,  en  daarom  hebt  gy  onl^e  aangebodene  Vriendfcbadvetfmaad  f 
,,dcg  ik,  vemekere  u  dat  vele  in  't  Parlamcnt  mede  van  opinie  z.ijn ge-   Eneeadcf 
,^weej{,  dat  u>y  herwaards  met  en  behoorde  te  kptnen,  ofte  eev.ige  Am-  yoorzeide 
„bajfade  te  z.enden,  maar  ecrfl  onze  z.akcn  met  den  Koning  van  Schot-  dat  het  ons 
„land  te  loven  te  wezen,  en  als  dan  uwe  Arnbujftdeurs  zelfs  tot  onzent  berouwen 
„teverwagten;  ik^bemerk  nu  mijne  fanlte ,  en  zie  wel  dat  die  Leden  van'^^^^^^^ 
„^(ParUmint  die  van  opinie '(ijn gewecfi,  giUjk^hebbengehad  ,  J?/ ^«/(  fchap  vaa 
„in  weinig  ttjds  onze  zak(n  tegen  den  Koning  van  SchotlaiJ  zien  gered-  Engeland 
„dit,  in  dan  dcor  uwe  Gezantin  komen  aan'^oekcn,    'tgcr.e  wj  u  ■(""^^ITu    • 
,,  cordialijk  hebben  l^men  aanbieden  \  maar  geloofd  vrj  dat  bet  u  dan  zal 
„berouwen,  onze aanbiedinge  te  hibbcn  verti'orpcn,   En  God  gave  dat     jVrvin-^ 
„óeervarentheid  de  waarheid  van  't  voorfchreve  cifcours  tot  onze  ding  ons  ' 
jjgroote  nadeele  niet  hadde  doen  blijken;  maar  de  zaken  van  de  ook  geleerd 
„Koning  van  Schotland  door  een  battaille  ten  einde  gelopen,  en  '**^'^" 
„den  Oorlog  met  dezen  Staat  daar  op  gcvo'gj  zijnde,  hebben 
tidcfware  Üagcn  en  btkommcrniikn  van  den  zelvcn  oorlog 
,,het  voorzcidc  berouw  by  velen   vvel  degelijke  te  wcge  ge- 
„  bragt ;  dog  fiome  dipillata  po/l  ejl  occafo  calva.  Het  is  te  Lat  de 
»  put  te  vullen  als  't  kalf  verdronken  is. 

,,En  dit  is  de  ware  corzaak^van  den  voorfz droevigen  Oorlog,  waar  ƒ""*   "" 
j,by  komende   het  infiipportabel  humeur  van  die  üatie,  haare  ge- oorzaak 

Ë  Z  duuri-  van  dea 


j^         36  LEEVENen  DOOD  van 

,       ,  ii  düuri ge  jalouz.;)/  over  oiiz.e  floricamie ,  en  den   iti^chnorcn  haat  van 

eerften  En-  ^tCromwel tt^cii  den  Priiice  van  Oranje  ,  als  eert  7.u(iers  Zoone  van  ditn 
gelfchen      ,,  Koning,  dte  h)f  van  de ^.mjcbe  H'eield  bet  tiüeriiiecjl  badde  te  rrez.cti , 
vrerA^  ^^"  >•  zoo  kan  een  ygtlijk  ligrclijlc  afncemen,  wat  moeyte  en  zor- 
keovér-      »•  g^  h^^  ï^^"  ^c  opregte  Regeerders  gckofl  heeft ,  om  met  de 
blijffclen     ,1  zelvt  NdCie  wederom  in  Vrecde  te  moogcn  gcraaken. 
der  voor.         ,,  Wat   nu  cynJclijkhet  voorCz  vierde  fowcl,    te  weten  den 
|eri"nii%ok  ^  Oorfterfen  Oorlog  belangd,  zoo  is  't  zeker  dat  in  gevalle  dezen 
oorziken     »»  Staat  het  geluk  gehad  hadJc  van  daar  omrrent  hare  delibera- 
vandeoos-  „  ticn  allccniijk  te  mogen  bcfchikkcn  naar  zijne  z.irare intereji  ,zon- 
terfeoorfo-  ^  der  dat  mcn  in  fijner  eygen  boezem  gehad  haddc''t z.elre quaad dat 
zoo  v^eldie  " ""^  ^^"  ^"S'^lf^""  Oorlog  veroorz-aakj heeft ,  het  gaande  vuur ,  men- 
Hoüaiid      ,)  fchelijker  wijze  gefprooken  ,  zeer  ligrelijkcn  in  den  beginne  gc- 
aangaan      „blu(h,    immers   en    in   ï.llen  gcvA\c  den  Oorlog  ttiffihen  Sweedtn 
weel*"      "  "'  ^^"^'>'^^^"  Icekerlijk  geprcveniecrd  zoude  zijn  geweeft  ;  maar 
„  hetistccrbcrmencn  te  beklagen ,  dat  alle  deliberatie,  daarover 
iiikde"'    >' '"  f^'c  Rcgccringe  gevallen,  getraverfeerd  en  getrokken  gc« 
Keurirorft    ^i  wecd  i)]r\  naar  hct  fliiiliierer.de  ende  veranderlijk,  humeur  en  tnterejl 
vanBran-     .„vanden  Ccurvorfi  van  Brandenburg,  om  dat  jnyft  die  Prtns  door  zijn 
denburgen  ^,  huweli/k^aju den  Uu^j^e  van  Orangie  is geattacheert ,  ende  in  diefw- 
Prinsgefin- "^^'^"''•'eiie  confiJf  rible ,  dog  eene  z.eer  vremde  relle gefpeeld  heeft. 
den  alhier,      ,,VVaniin  dcn  beginne  zoo  wanneer  den  Koningvan  Sweeden 
hebbrn        „ pnpar-uie  makende  w.is,  om  den  oprogt  in   Vookn  te  doen, 
da'arlnee-   »  ï'"^'^''  '''j"^  Ceurvorflelijkf  Doorlngtigbeid  zig  daar  tegens  met  eene 
wiKkeldj    1»  zonderlinge  animcushcid   geoppofeerd  ,  en  dienvolgcnde  zig 
eadaarna   „  in  dic  gelcgcntheid  mct  vrunJcn  en  alliantien   zoekende  te 
f  %^a'"^"  ''  '^'^■"'^'^'''>  '^"o  hebben  de  geaffectioneerdcn  tctden  Huize  van  Orangje , 
omvcrrt"  .» alhier  ZOO  veel  weten  uit  te  werken,  dat  hiar  Hoog.  Mog.  na- 
gefto'en.     >»  derhand  haar  by  Traftaat  van  den  zj.  July  des  jaars  K^)^^. 
Ecrilmaals  >i'"  rt'-'rkc  verbinteniHe  ingelaten  hebben,    om  zijne  Ceurvorfle- 
niet  eene     ,,  lijke  Doorlngtigbeid  tegens  denvoorfchreven  Koning  v.m  Sireeden  tedcfen- 
voor  ons     ,,deren,   hefibcndc  n.Tsr  eene  deliberatie  van  weinig  dagen  ,  op 
^gl^j^j^llj^.,,  haar  genomen  de  Guarauüe  van  het   Cearvorflelijk  rruijjen,   een 
titaan  te     „  poini  dat  voor  dato  van  dien,  als  het  zelfs  nog  onzeker  was, 


gun,  met ,, of  daaromtrent  in  langen  tijd  wel  cenige  attacquc zoude  we- 
dentCcur-  „  zen  te  vrcezen  ,  voor  zoo  befwaarclijk  ingcfien  was,  dat  men 
Bran/en"  "  °P  '^'^  rccden  allccn  veclc  jaaren  aan  den  anderen  de  alliantie 
b«rg,;  '  by 


1 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        37 

),by  zijne  Ceurvorftelijke  Doorlugtighcid  aangebooden,    met    1653. 

„infêrtievan  zodanige  guarantic,  nou  haddc  willen  aangaan, . 

,,  en  dezen  Staat  daar  door  kennelijk  buiten  de  Neutraliteit  ge-  die  daarn» 
„(leid  zijnde,  hebben  haar  Hoog:  Mog:  geen  bequame  mediateurs  kon  ""^  goede 
„  r,en  weez.en  tot  nederlegginge  van  den  Oorlog  tuffchen  Tooien  en  Swee  ■  pennjpgea 
uden,  die  voor  heenen  altijds  voornamentlijk  door  hare  inter- vauonsge- 
opofitie  cndireftie  was  geaffopieert.  noten  h'^b- 

,,Maar  het  heeft  binnen  weinig  ttjdsgebleekcn,  dat  men  z.ig^^^p^^^. 
^,  daarinne n/et  weinig  hadde  misgrepen  \  want  na  dat  zijne  Ceurvor- pjotfeijji- 
,,  (lelijke  Doorlugtighcid  effect  van '/  roorfchreve  Traüaat  van dez.ehad.  gefprongen 
„  de  beginnen  te  genieten ,  en  fpccial^k.  >i'(de  een  goede  fomme  van  de  be-  «nde  den 
,,  loofde  fiibzidie-pewiingen  getocheerd  ,  z.oo  heeft  de  z.elre  z.ig  plotzelijk  >  ^^^  ^\ 
,,fM  tonder  eenige  voorgaande  kenniffe  van  dez.en  Staat  y  't  eeneviaa' in  de  j, 
iipattjfvan  Sweeden  geworpen  ,aftreedtnde  den  eed  vanvaz.allagie  aan  den  Hetwelk 
i,  Ktning  van  Poolen  gedaan ,  ook   uitdrukkelijken  renuncierende  v*!»*"^'""^ 
„  de  voorfchreve  alliaute  met  dez.en  Staat  als  booven  gemaakt ,  ja  zelfs  korts  fejrig/fci'd 
„daar  aan  z\]r\]Treupes  met  die  van  Sweden  eoiijungercnde,  en  ^^  K.<i- van  en  te- 
„mentlijk^het  Pooljche  leeger  by  Warfchauw  bataille  leverende.  pen  dicu 

,,  Wel  is  waar  dat  die  aólie,  als  wczende  in  zig  zelvenzeer  Keurvoift, 
„verfoejelijk,  en  tegcnsden  aard  van  deze  N.i//f  ten  hoogften  ^."j^joot 
>,ftrijdig,  alhier  ger.cralijken  een  groote  afkeerigheid  van  den  het'ont 
„zelven  Ceurvorft  veroorzaakt  heeft,  zodanig  ó?.l  zc]fi  d'' aller-  voordeciJ» 
„geaffcclioneerftentot  den  hiiiz.c  van  Oranjcn  haar  een  gcruimcn  tijd  1^'^,^?!^ 
,,  daar  na  gcfchaamd  hebben  het  Interejfe  van  ^ijne  Keinvorplijke  ^^j^^'. 
,,  Doorlt/gtigbeid cpeinlijk.  te  partrocinercn ;  daar  door  dan  ook  gebeurd  zaakt. 
,,is,  dat  de  opregte  Regeerders  het  ware  Intercfl  van  dezen  Staat, 
„buiten  alle  andere  refleftie  behertigende,  hare  heilzame  ad- 
„vijz.en  hebben  konnen  doen  gelden.  Divoori.*. 

,,Enis  dienvolgende  het  werk  met  groote  wijsheid  daar  toe  Eibingfe 
,,  beleid,  dat  men  cp  de  regte  gronden  voor  een    Land  van  Traftaat 
„Commercie,  geraakt  is  in  onderhandelinge  met  Sweeden^  enonszoud» 
,,dat   zedert  op  Jen  1 1  September  des  jaars  1Ó56,  tct  Elbing  in  Pruts,  '^^''ben 
„/ê«  ,  ttifihen  Ambaffadcttrs  van  deez.en  Staat  en  Commilfarijjen  vati  den  w^f/o^g? 
f.  Koning  van  Sweeden,  is  gejlooten  een  zeer  loffelijke  Trailaat ,  gemeitilijk^zc:  Na- 
„gehetenhet  Elbingfche  Traclaat;  daar  by  in  den  eerfien  vnllgclteld  mentlijk 
„was,  dat  nademaal  de  Sweeden  geüuurcndcecnigejr.arcn voor  If^l'^^ 
„date  van  dien  in  alle  haare  Landen  de  tollen  zeercxceflïvelijk  ■„  -^^^  j^^^ 

E  3  by  i(54«, 


38  LEEVEN  en  DOOD  van 

l6<^.    »»h3<iJcn  verhoogd,  en  voornamentlijk  mede  de  Ingczcctenen 

jjVan  deze  NcderJanden  boven  haar  eigen  fubjcóten  zeer  had- 

•Endeniet  >> den  bezwaard,  over  zulks  tot  redres  van  dien,  de  tollenen 

hoogerals   „  andere  beladingen  onder  'cSweedfch  gebied,  zoo  buiten  als 

deSweden  „  binnen 't  Rijk ,  zoudcn  werden  gebragt  op  den  voet,  als  de 

'■  „zelve  omtrent  der  jaarc  1640,  waren  geweefl. 

En  ook  zoo      ,,  Ten  ttpetdert ,  dat  in  't  reguard  van  alle  verhoogingen  van 
kleine  als     „lollen  en  nieuwc  beladingen,  de  Ingezcetcncn   van    deezc 
dieeenige    ,,  Vereenigde  Nederlanden ,    niet  hooger  of  te  verder  zouden 
drawndoor  "  mog^"  werden  befwaard  als  de  Sweeden  zelfs ,  zulks  dat  dien 
deingeze-  »  aangaande  tuflchen  beyde  de  Natiën  esne  volkome  gelijkheid 
tenen  der    ,,inallcs  zouden  mocten  werden  geobzerveerd. 
Vereenigde      ,^Tcn derden ,  dat  d' Ingezetenen  van  deze  Neederlandcn  al- 
denbeua'lt  j» ommc in. 't Swecdfch  gebied ,  zoo  ten  rcguarde  van  tollen, 
zouden       „als  in  allc  andere  voor Jcclen ,  geene  uitgezonderd,  getaxfeerd 
>verdcn.      „zouden  werden  als  die  Natie,  die  by  de  Swccden  allerfavo- 
„rabclfl  getaxfcert  wierden,  of  namaals  getaxlccrt  zoude  mo- 
„gcn  werden. 
Met  in-         i>  E"  ten  vierden,  dat  alle  die  aan  welkers  conzervatic  en  rus- 
fluitinge     » tc  dczen  Staat  en  de  commercievan  de  goede  Ingezetenen  van 
van  allean-  ,,  dien  zonderlinge  was  gelegen ,  als  onder  anderen  voornament- 
dere  landen  ^Ijjjjjjgj^  KoH»)^  VM  Denemarken,  en  zijne  Rijken,  den  Ceurvorjl 
gelegen  is.  "  '''*"  ^^rundettbiip;  en  ■zijne  Landen ,  mitsgaders  de  Stad  van  Dantfik, 
,,  en  alle  hare  aanhorige  plaatzen,  in  't  voorfz  Traftaat  wierde 
,,inbcgrecpen,  meteen  vad  beding  van  dat  c'en  Koning  van 
Waardoor  „  Swceden  dezelve  nog  hare  Onderdanen  en  Ingezetenen,   di- 
zoudc"^^ '  „reftclijkncgte  indirtéklijk  eenige  mocjcniflc,  of  verhindc- 
voorgcko-    jiringem  de  Commercie,  veel  mm  cenigc  oorlog  zou  Je   mo- 
men  zijn     „  gen  aandoen. 

geweeft.  ^^  £^  q^,]^  ]  ^f  jj^  goede  cn  welbegonnen  zaakehadJc  mogen 

„  hebben  haar  vervolgen,  haar  uyttet  de  perfedie ,  zoo  zoude  den 
„Koningvan  Denemarken  nog  heeden  ten  dage  Af^f/Ztr  2.5»  van 
,,de  Provintie  van  Schoenen  tn  meer  andere  Landen  hem  hy  dai  jongflen 
,^oorloga[ger,omin;  ende  de  goede  lngez.etenen  van  Holland  z.oitdcn  nog 
„  bez.itten  veele  milisoenen  die  nu  in  den  voorschreven  oorlog  van  wegen 
tt^t  l^'iplijkgefpild;  en  bjr  particulieren  op  Zee  verlooren  Zijn. 
Eiiw3«ri  ,,Miar  alhoewel  een  gcflooten  Traüaat ,  als  die  gecnen  die 
om-tfelve  ^^jaar 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        39 

„daar  over  gebruikt  zijn  ge  weeft  tot  het  fluiten  van  dien ,  be-     löf^T 

„  hoor  lij  ke  procuratie  en  volmagt  hebben,  noodzakehjk  woft _ — . 

fi  trerdeii  geratificeerd  by  die  gene  die  zodanige  volmagt  en  onder  npgta^ 
,>haar  hand  en  zegel  uitgegeven  hebben;  zoo  heefcmen  nog-  °\"c"^^ 
„tans  alhier,  na  't  fluiten  van  't  voorfchreve  Tra6taat>  lod^-  J^^^'H^ 
,,  nige  veranderinge  inde  humeuren  befpcurd  ,  datmen  het  voor-  nament- 
„fchreve  Elbingfe  Traftaat  van  dezer  zijde  niet  heeft  konncn  1'jk- 
„doen  ratificeren;  ik  zoude  alhier  met  waarheid  niet  konnen 
„  affirmeren  ,  dut  de  Provintie  van  holland  d*ar  omtrent  'leenemaal  j^^^^  j^^^j^ 
f,  buiten  fcbuld  is  geweefi ,  maar  wat  reflorten  daarinne  onder  de  lanrfsnala- 
,,hand  moeten  gefpeelJ  hebben,  heeft  het  vervolg  van  zaken  tigheid ver- 
„  klarelijk  ontdekt  ;  want  als  den  goeden  Koning  van  Dene-  ooff»^kt 
„  marken,  onder  de  hand  opgemaakt  zijnde,  het  verroefte  harnas  ^^"^tij^*' 
„aangefchotrn,  en  den  Koning  van  Sweden  derwaardsaange-  neerden 
„  lokt  hadde,  zoo  heeft  den  Keurvorft  van  Brandenburg  met-  tot  den 
„ter  daad  betoont,  wat  hem  die  occafie  waardig  was ;  hebben-  ^^'j^'g^^^l^ 
„de  zijne Keurvorflelijke  Doorlugtigheid  ,  zoo  haall  den  Ko- jgnburg." 
„ning  van  Sweden  uit  Polen  en  Pruiflen  de  rugge  gekeerd  had- 
„  de,  geene  meer  religie  gemaakt,  uit  het  voorfchreve  llerke  Ver- 
,,  bond  van  v^jfalUgie  met  Sweden  aangegaan  wederom  uit  te 
jjfpringcn  ,  als  hy  te  voren  confideratic  gemaakt  hadde  van  de 
„  Alliintie  met  dezen  Staat  als  boven  gefloten,  folemnelijk  te 
,,rcnuncieren  ,en  heeft  hy  dien  volgende  by  die  gclcgenthcid 
„  zig  op  nieuws  met  den  Koning  van  Polen  in  han  Jtlingc  inge-  Die  om  de 
,,  laten    hebbende  ,    van  de  zelve  bedongen  de  Sourerainiteit  van  Souveraini- 
,,  't  Vorfieltjk.  PruiJJcn  ,   't  welk  hy  daar  te  voren  van  dien  Koning  !!"(![^|"]^ 
,,te  leen  gelwude  hadde,  met  meer  andere  advantagien  die  ik  on-  p°u'i(rente 
„nodig  agtc  alhier  alle  op  te  tellen.  bekomen 

„  Maar  dat  wy,  door  het  niet  ralificeeren   van  het  voor- wederom 
,,tchrcve  Elhingfcbe  Traclaat ,  en  daar  door  den  Koning  van  De-  ^^"^^"j;, 
„  nemarken  zoo  qualijk  ten  propoofle  in  't  harnas  helpende,  jg^^^po. 
„zijne  Cheurvorllclijkc  Doorlugtigheid  van  Brandenburg  de  len  toeWel 
„voorfchreve   notable  advantagie  toegebragt  hebben  :   heeft  ten onfen 
„ons  ook  het  Rijk  van  Denemarken,  God  betert,  dier  g^-fj^adln' 
,,noeg  geftaan,   en 't  gunt   in  deezen  mecft  gedrukt  heeft,  '^  *   "' 
„was,  dat  den  zelven  Keurvorft  van  Brandenburg  zig  nu  we- 
„derom  tegens Sweden  inde  wapenen  gcftelt,  en  dezen  Staat 


^o  LEE  VEN  en   DOOD  van 

•  -     op  de  voorgcroerde  wijze  in  den  voorfchreven  oorlog  tuflchea 
'    ^£^  Svveden  en  Denemarken  meede  ingewikkeld  geworden  zijn- 
„  de  ,   het  Ititreft  van  Braudenburg  vootjdneve ,  alhier  z.00  veel  geofe- 
„  retrd  heeft ,  dM  het  onmogelijk.  "  gewecft  naderhand  daar  uit  te  ge- 
die  teage-  ^^taken  ,  ofte  den  iLelven  oorlog  neder  te  leggen  ,   voir  en  aleer  Branden- 

"'"'^h'i       i,^'"S  "'^^  "^^^"^  >    '"'""'  ""^  ^'^'^  '"  '  gantfche  Huis  van  Oofienryk. 

«nBran-    ,x{daar  meede  z.ig Brandenburg  verbonden  hadde ^  zonder  dez.elve  geert 

denborg,  in  „  vrede  te  zullen  maken)  voor  af  haar  Tractaat  gefloten ,   en  daar  door 

de  uitcrfte   ^^  •{  effeéi  van  de  wapenen  van  dezen  Staat ,  baar    rek^ening  gevonden 

^eben""  -    tyhadden;  zoo  dnt  wy  van  'tïntereffe  van  Brandenburg  in  de  uiter- 

ftjsn.  ^^*    „  (ie  extremiteit  gedaan  hebben  ,   omme  te  gelijk  met  Vranke 

,,rijki  Engeland  enSipeden  in  oorlog  te  vervallen,  en  by gevolg 

„  in  't  gedivideerde  Europa  ,    tot  ons  uicerlle  verderf,  aan  de 

„  partije  van  Oo(icnrijk.tn  Spanje  vaft  te  raken  ,  daar  uit  wy  God 

,, de  Heere  wel  hooglijk  mogen  danken,  door  de  cordate  di- 

„reftie  van   de  vrome  Regeerders  in  Holland,  niet  zonder 

„merklijk  gevaar  voor  haar  zelven  in  'c  particulier,  nog  ein- 

„  delijk  te  wezen  gereJdet. 

Dit  alles  begrepen  hebbende,  laat  ik  aan  een yedcrs oordeel 
wat  hier  te  werken  viel,  voor  een  Man  die  zijn  Vaderland, 
en  d' Ingezetenen  van  dien  zo  teder  beminde,  en  niet  anders 
in 'c  werk  (lelden  als  om  geheel  Holland  een  flaafagtig  jok 
van  de  hals  te  werpen  en  in  een  bloejende  vryheid  te  ftellen. 
Waar  van  zijn  Ed.  met  hetonderllaandc  verflag  op  den  zAu- 
gurty  een  begin  maakten. 

Zaturdag  den  x  ^iign/lv    i<^5'3. 

lerfte  >J  I  j  E  Rnad-Pcnfionaris  heeft  ter  vergadering  gerapporteert 
rapport  by    „|  ^dc  Confideraticn  endeadvijs  van  de  Hccren  haar  Ed.  Gr. 

nev"  "  Mog'  Gecommitteerden, hebben  ingevolpe,en  tot  voldocninge 
de  Heer  jo.  »>  van  dcrzelver  RcfolutieCommiflbnaal  den  dertig  (ten  der  voor- 
kin de  witt  ,,leedcn  maand,  op  hen  luyden  gedecerncerr ,  ter  occafie  van 
geHaan  we- ,,(jc  propozitic  by  de  Heeren  Gedeputeerden  van  de  l'rovintic 
Capi'alns  "  ^^"  Zeeland,  den  agt  en  twmtigflen  daar  bevorens  ter  Generali- 
Generaal-  »>  tcir  gedaan,  beroerende  het  Eligcren,  ofte  difigneren  van  een 
fchap enr:  ,,Cnpit3in,  ende  Admiraal-Generaal,  mitsgaders  het  fubflirucercn 
tc-gcntc  „van  ecu  Luitenant  in  beide  de  voorfz  Charges  naar  voorgaan- 
^"*  de 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         41 

„de  refumptie  vandeRetroa£ten  daar  toe  dienende  overleid ,     tKfi^ 
„  endc  overwoogen,  wat  tot  confervatic  van  de  goede  eendragtig-  *" 

„heid,  cnde  Unie  tuflchen  de  Proviniien  ondcrlingen,  ende 
»,  fpecialijk  tot  maintenue  van  de  Hooghceden  ,  vry  endc  Ge- 
i,  rechtigheeden  van  de  Provintie  van  Holland  ,  ende  Weft-Vric- 
„fland  in 't  particulier,  van  wegen  haar  Edele  Groot  Mog:en- 
„de voorfchreevegelegentheid zoude konncn endc  behooren  te 
„  worden  gccontnbuëert,  en  bygebragt;  mitsgaders  door  wat 
.1  wegen,  endc  middelen  zoude konnen  worden  gcprtecaveert , 
,,  gcweert ,  en  de  voorgckome  d'  onheilen,  ende  ongelcgenthedcn 
5,  dicmente  gemoet  ziet  dat  uit  de  voorfchrcvc  propofitie  by 
„  nader  inftantien  van  de  Heeren  van  Zeeland  voornoemt,  im- 
„mers  in  cas  van  toeval  ofte  gelijke  inclinatie  van  de  andere  Pro- 
,,  vintien  onvermijdeliik  zoude  komen  te  refulteercn  •,  waar  op 
„gcdelibereert zijnde, is, conform  't voorfchreve  Advijs,  goet- 
„  gevonden,  ende  verdaan  ,  dar  op 't  voorfchreve  fubjeft,  endc 
„jegens  de  voorgeroerdcpropofitien  van  de  welgemeldeHeeren 
„  Gedeputeerden  van  Zeeland  voornoemd ,  op  de  name  van  haar 
„  Eid.  Groot  Mog.  zal  werden  ingefteld  een  welgeraifonneerde 
„  Deduétiein  kragtige,  ende  fignificante  termen  der  zelver  fcn- 
,,  timent  omtrent  de  voorgeroerde  zaake  uitdrukkende  ,  Mutatis 
,,  Mutandis  genomen  uit  gelijke  Deduflie  by  haar  Edele  Groot 
,,  Mog:  op  de  zelve  materie  den  vierden  December  des  voorle- 
„  den  jaars  gedaan  confipieeren  ,  ende  op  den  veertienden  daar 
„aanvolgende  gearrefteert ,  ommenaar  voorgaande  approbatie 
,,  van  haar  Ed.  Groot  Mog:  by  miffive  te  werden  gezonden, 
,,aande  Staaren  van  de  andere  Provintien,  met  gants  vriendelijk 
„verzoek,  dat  de  zelve  haar  daar  mede  in  cas  haar  Edele  Mog: 
,,opdc  voorfiDeduél  e,  ofte  cenige  ingrediënten  van  de  zelve 
5,  vin  andere  fpeculaticn  zoude  mogen  wezen,  ofce  ,  daarom- 
,,  trent  in  eenige  deelen  van  gevoelen  met  haar  Edele  Groot  Mog: 
,,  zoude  mogen  komen  te  difcrepccrcn  ,  daar  te  geeven  nader 
„elucidatie,  ende  fatisfiftie,  aanbiedende,  ende  verzoekende- 
,,  terzelvceinde  met  haar  Edele  Mog:  ofte  der  zelver  Gedcpu- 
„  teerden  op 't  voorfchreve  fubjeél,  conferentie  te  houden  ,  endc 
,,in  communicatie  te  mogen  komen  ,  zo  wanneer,  ende  op  zo- 
„  danige  plaatzen  als  't  zelve  haar  Ed.Mog:  aangenaam,  ende 
EcTp  Eoekj  F  wel. 


+1  LEEVEN  en  DOOD  van 

j^-,  „welgevallig  weien  zal ,  immers  in  allen  gevalle  dat  dezelve  op 
^  .  -  i.'tmcergernerde  important  fubjcd  ,  niet  anders  gelieven  te  rc- 
»,folveeren  ,  voor,  cndeal  eer,  daar  over  met  haar  Ed.  Groot 
„Mog:  ofte  der  zelver  Gecommitteerden,  naader  communica- 
»>tie  gehouden  endede  redenen  daaromtrent  in  confideratie  ko- 
>,  mende ,  nader  ingenomen ,  ende  met  volkomen  vryhcid  gcpon- 
„dereert  zullen  zijn. 

„  Ende  ten  einde  in  toekomende  tijden  niet  wederom  moge 

„  werden  ondernomen ,  't  gene  voor  deze ,  niet  zonder  Lscfie  van 

„de  hoogheid  en  degercgtigheid  van  de  Provintievan  Holland 

„ende  Weft-Vriefland,  is  getenteerd  ;  dat  namcntlijk  van  we- 

,,  gendeHeerenScaaten  Generaal,  ofte  ook  van  wegen  de  Staa- 

„  ten  van  eenige  van  de  particuliere  Pro^'intien,  aan  de  Leedcn 

j,  van  deze  vergaderinge  m  't  particulier  cenige  deputatie ,    ofte 

„bezendinge,  over  zaakcn  den  gcmecnen  Staat  der  Landen  be- 

»,  treffende,  ofte  daar  toe  refleótie  hebbende,  werden   gcdecre- 

„  teert,  'i  welke  by  haar  Ed:  Groot  Mog:  t' allen  tijdenis  ver- 

„ftaan,  inden  hoogden  graad  ftrijdig  te  wezen,  jegens  de  wet- 

,,teIijkeordre,  ende  forme  van  Regceringc  ,  ook  inzonderheid 

,1  te  prsjudicieeren  de  Vryhcid  van  de  deliberatien  van  deze  Vcr- 

„gadcringen  ,  ende  van  de  rcfpcftive  Leedcn  van  dien  ,  nergens 

»,  anders  toe  ftreckendc,  dan  ommcfeparatie,  fchcidinge ,  ende 

„  confequentclijk  diflentie,  ende  oncenighcid  teveroorzaakcn  ; 

,,  dat  dcrhalven  zal  worden  vaftgeflcld ,  gelijk  by  de  Hoeren  Ee- 

,,  delen  en  Steeden  vaft  gcllel  J  word  by  dezen  ,  dat  zodanige 

„  deputatien  ,  ofte  bezcndingcn  :ils  boven ,  in  gccnderhandc  Ma- 

,,  nieren  zullen  worden  gedoogt  ofce  geadmittcerd  ,  ten  welke 

„einde  aan  d'  ordre  vande  Riddcrlchap  ,  mitsgaders  aan  Burger- 

„meeftertn,  en  de  Regeerders  van  de  Steden,  in  dezeVerga- 

„deringe  fcflïe  hebbende,  van 'tgeenc  voorfzisby  Mifllvekcn- 

,,  nifle  gegeven  zal  worden ,  ook  tot  dcrzelvcr  Inftruflic  aan  hen 

,,  luiden  toegezonden  Extraól  uit  zeekereDcduftie,  door  ordre 

„  van  Haar  Edele  Groot  Mog :  in  den  jaarc  zestien  hondert-ecn 

,,  en- vijfiig  op  't  papier  gebragt ,  ter  occafie  van  zeeker  Gefchrif- 

►,1c,  gemiiluhcn  Reden eiidc  Motiven,  diez.iine  Hoo^beid  den  Heerc 

,,  Prince  im  Omn^te  hebben  bewogenhjiderhand  te  nemen ,  x.otenregUAT-. 

ndtVMde^earteJieerde Meeren ,  aIsvm  '(gene  am^evungen  is gcweefi^ 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         43 

i,  d4n,b]/,ttide  omtrent  de  Stede  Aniferdam.  Docnmaalsalhicr  ter  ver-    -^-,  -i 

„gadennge  gelezen  ,  voor  zoo  veel  daar  inne  het  geroerde  poinft         rj* 

o  onder  anderen  met  verfcheiden  redenen  is  beveiligd  ;  met  by-  "■~""~*^ 

„vocgingc,  datby  zoo  verre  t'ecniger  tijde  van  wegen  de  Ge- 

„  ncralitcit ,  ofte  ook  van  wegen  d'eenc  of  d'  andere  van  de  par- 

„ticuliereProvintien,  eenige Gedeputeerden,  over  zaken  van 

,, Staat,  endedeRegecringebcrrcffende,  ofcedaar toe  reflectie 

,,  hebbende  ,  aan  dezelve  mogte  werden  afgezonden  ,    zy  luiden 

,,in  zulken  gevallen,  zoo  baad  als  zy  in  crvaringe  zullen  we- 

,,  zen  gekomen ,  cndekenniircbckomcti  hebben,  dat  zodanige 

„  Gedeputeerden  op  zaakc  van  Staat ,  cndc  de  Regeeringe  be- 

,,  treffende,  ofte  daar  toe  refleélie hebbende  aan  hen  luyden  al$ 

„boven  afgezonden  zijn,  dezelve  aanftonds,  endc  zonder  cenig 

„uitftel  zullen  hebben  te  renvoijeeren  endc  af  te  wijzen,  mits- 

„  gaders  t'  addrcfleercn  aan  deze  vergaderinge ,  zonder  dat  zy ,  na 

„  bekomen  kennifle  als  boven  ,  al  zulke  Gedeputeerden  ,  tot  eeni- 

„  ge  Audiëntie,  ofte  communicatie  in  den  hare  Admittecrcn  zul- 

„Un. 

Dit  gedaan  zijnde,  ftclde  zijne  Ed.  aan  haar  Ed.  Groot  Mog.   Den  Raad 

de  nootzakelijkheid  vaneen  bcftendigc  vrede,   voor;   beraa- Penfionari» 

mende,  nevens  de  Heeren  Staatcn  van  Holland  cnde  Wcft-'^^W'" 

vricfland  ,  de  naaftc  middelen  daar  toe,    welke  dnar  op   aan      .   ,  ^ 

,    ,' ,  .  1/111  .    .      '.  nootzake* 

Ctomwel   Ichrecven ;   dog  zo   haalt  de  andere  Frovtntte  dit  ge-  lijkheid  ' 

waar  wierden  ,  misnoegden  zy  zeer ,  zeggende ,  dat  het  vlak  te-  van  Vrc«d« 
gens  d'  UnieAieei  tot  Uittregt  in  het  jaar  1/79  gcflooten,  te^""? 
wceten  ,  dat  zy  buiten  hunne  kennis  daar  over  met  Engeland 
handelden  :  hier  by  quamen  de  Df<««»  ,  vreezende  dar  men  hen 
daar  niet  in  zoude  trekken :  de  Sweeden  leidc  dr.t  het  met  de 
billik-  en  opregtigheid  ftrijdcnde  was.  En  eindelijk  quam  de 
gevlugten  Koning  j4cob  ,  nevens  de  bloedverwanten  van  den 
Jongen  Prins  müem  de  Ui,  welke  bybragtcn  ,  dat  men  de  on- 
derhandeling zonder  hen  niet  konde  aanvangen  ,  als  ook  dat 
men  vooral  het  Pitrlement  moefl:  vernietigen ;  dog  men  beflooc 
ten  laatfte,  met  bewilliging  der  algemcene  Staatcn  een  brief 
aan  Engeland  te  zenden,  van  inhoud,  dat  de  Hecre  Staatcn  der 
Vereenigde  Nederlanden  niet  anders  als  een  goede  genegent- 
tct  vreeden  hadden,  verzoekende  dat  Cromtpei,  die  ecrft  Frote- 

F   l  5#7 


van  Zee 
land  om 
een  Capi- 
tain  Admi' 
raal  Gene- 
raal te  ver. 
kiezen. 

De  Heeren 


hier  over 
misnoegd 


44  LEEVEN  en  DOOD  van 

^  tor  geworden  was,  alle  behoorlijke  middelen  daar  toe  aan  de 
_  ^^'  hand  wilden  geven. 
Voordel  ZeeUtid  wotlJen  onderwijlen  icer,  en  ftclde  voor,  om  een 
Capiteiii  en  Admiraiil  Geucraul ,  als  Hoofd  ,  over  de  Zee-  en  Land- 
zaaken  te  verkiezen,  het  welk  zy  al  eenjaar  te  vooren  opge- 
fteid  hadden ;  eenige  der  andere  rrovintien  verzogrcn  een  af. 
fchrift  daar  van ;  eenige  hebben  Zeeland  daar  voor  bedankt ; 
en  andere  antwoorden  het  hunne  rrincipuUn  te  zullen  bekend 
maaken. 

Haar  Ed.  Groot  Mog.  de  Heeren  Staaren  van  Holland  waa. 
Staitenvan  rcn  over  deze  nieuwigheid  ten  uitterfte  misnoegd ,  zeggende  dat 
Holland  het  ftreed  tegens  het  befluit,  genomen  in  de  groote  vergade- 
ring van  het  jaar  i6fi ;  dat  het  in  de  gefteldheid  van  tijd  zeer 
fchadelijk  v/as.  door  dien  men  met  Engeland  van  vreeden  han- 
delden, en  dat  by  aldien  Zff/4«</ccn  afzending  aan  de  Steeden 
daar  over  wiUe  doen ,  zy  geen  gehoor  zouden  krijgen. 

En  om  eenige  indruk  aan 't  gemeen  van  deze  vcrkiezinge  te 
geven  ,Steldemen  van  des  Princcn  zydc  alle  bedenkelijke  mid- 
delen daar  toe  m  't  werk  ;  waar  van  verfchcidc  voorbeeldc  zoude 
konnen  bybrengen  ,  een  zaak  die  zeer  driftig  was  kan  ik  niet 
voorbygaan  te  melden. 

In  het  Midden  der  Maand  Juny  vertrok  den  jongen  Prins 
met  eenig  gevolg  n^^zr  Breda,  omaldaar  by  tijds  gehuld  te  wer- 
den. Voorby  de  Stad  van  üordregt  vaarende,  en  zijn  gevolg 
eenige  menfchen  aan  de  hoofden  ziende  ftaan  ,  zonden  de 
Minncmoedcr  met  de  Prins  na  bovenophet  jagt ,  om  het  kind 
aan  de  menfchen  te  vertooncn  ,  welk  de  Minncmocder  metallc 
magt  om  hoog  hield,  waar  op  veel  menfchen  naar  buytenqua- 
mcn  gcloopcn,  roepende  :I4»^  Leeve  de  jonge  Püns,  het  geen  des 
avons  een  groote  opfchudding  binnen  dezelve  Stad  veroor- 
zaakten. 

In  deezen  tijd  wierd  in  Holland  op  alle  roerende,  en  vafle 
hóndertden  Goederen  een  belading  van  den  twintigllen  Penning  inge- 
Penning  op  vocrd ,  te  wccen  omtrent  de  Collatertle  Sticceffie,  om  de  agtcr- 
^*l^g||^"'  (hllcn,  daar  hier  boven  van  gezegt  heb,  voor  een  gedeelte 
fielnHol-  af  te  doen,  het  welkwcderom  in  Wcll-Vriciland,  als  Hoorn, 
kad.  Enkhuizcn,  Medenblikcnz,  groote  opfchudding  gaf,  diewon- 

dcilijk 


Twee- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       45 

derlijk  tegen  dceze  Nieuwe  laden  mompelden.  Men  verftou-  ,/:e7 
te  zig  insgelijks  van  een  blaauw  Boekjen  aan  den  Raad  in  te  *  ^£^ 
leveren,  gcnaamt  Omdekkjnge  vat:  den  tegenwoordigen  ^ant  dit  Re- 
geering  in  de  Vereeuigde  Ptov'viüen.  Welk  vertoonde  dat  de  tegen- 
woordige Regeering  tn  HolUnd  niet  alleen  fchaddijk.,  maar  ool^oritrouw, 
ja  verradcrfcb  ,  tegeiis  de  roerige  gebruiken  vji*ndi[ch ,  en  tegen  het  Huis 
van  Orat/jen  en  de  Gemeente  was:  Het  geen  nog  onnozeleen  opge- 
raapte zaaleen  in  zig  befloot,  zijnde  vol  van  lafler,  en  fcheid- 
woorden,  teg-nsde  welmeenende  HeerenStaaten  van  Holland 
en  Weft-Vneflmd. 


Het  Derde   Hoofd-Stuk. 


DE  Heeren  van  G^wïende  IvlTT  gaven  in  de  beginne  van 
dit  jaar  kennis  aan  zijn  Excellentie  den  Francen  Ge-         54'» 
zant  Chanut ,  hoc  haar  Hoog  Mog:  de  Heeren  Staaten 
Generaal ,  na  veel   moeijelijkheden   en  tegenftreven  eeniger 
Frovintien,  een  *  bezending  aan  Engeland   wegens  de  Vreede  «Dit  waren 
hadde  gedaan ,  en  dat  de  zelve,  met  tegenftaande  verfcheide  de  Heeren 
byeenkomften  onverrigter  zaaken   waren   gefchciden  ,  waar  ^'^'"'^P''''' 
voor  zijn  Excellentie  hen  zeer  hartelijk  bedankten ,  met  by-  ^"J""^  " ' 
voeging  van  verzeekcring  der  groote  liefde  die  zijn  Heer  en 
Meeller  altoos  voor  de  Heere  Staten  hadde»  en  altoos  zoude 
toonen. 

Na  veel  (Irubbelingen  wierd    eindelijk  op   den    2,7.  Mey 
Anno  i6f4.  met  Engeland  de  vrede  getroffen;    dog    Croniipel^'^'^^"'^'^ 
flond  zeer  hard  op  het  potntvan  feclufiet  ofte  buitefluitinge  der    "S'*"  • 
Prince  van  Orangie  van  het  Stadhouderfchap  enz.  oordelende 
het  ware  belang  van  [Rolland  te  zijn ,  daar  hy  het  befte  be- 
trouwen op  had,  hetgeen  de  afgezondenc  hem  by  i^af^raoeften 
beloven  ;   bedingende  daar  by  dat  dezelve  zig  Üerk  moeiten 
maakcn  van  binnen  drie  maanden  zodijnigen  A6le  te  zullen 
voortbrengen,  en  dat  hy  alsdan  aandonds,  de  handelinge  ht- Rdtificati£ 
kragtige  tn  bevcrtigen  wilde.  En  fchoon  de  gezanten  hen  daar 
tegens  aan  wilde  kanten,  hebben  de  Engelfchenhcc  zelve  ver- 

F  5  wurven,. 


4«  LEEVEN  en  DOOD  van 

•  ..  wurvcn,  mits  dat  men  een  fecreet  articul  buiten  het  Trafliaat 
/^'  daar  van  zoude  maken,  het  geen  den  Engellchen  Raad  aldus  op  't 
papier  ftcldc,  en  Imóen:  aangaande  de  andere  Ctaufute,  de  Prins  van 
Orangien  van  het  Stadhouder fchaf  &c.  jtcludeerende ,  tvj  bevinden  het 
nootx.aakeliik.op  defubflantie  daar  af  aan  te  houden ,  (on[ider  erende  z.ifn  rtU. 
tie  aan  den  openbare  vyand  van  dez.en  Staat ,  cnde  de pretenfie  diehj  dien 
aangaande,  in  het  toekomende  z.ou  mogen  maken,  maar  t.ullen toeftaan bi 
aldien  het  haar  Ed:  beliefd  uit  het  twaalfde  Articul  te  laten,  en  meen 
fecreet  artikel  t'  /lellen.  Het  welk  de  gezanten  aanftonds  over- 
zonden. Wat  de  feclufie  betreft  daar  zoo  veel  naderhand  van 
gciprokcn  is,  hebbc  hier  het  poinü  en  afte  daar  van  ter  neder 
geftelt. 

Poinu:y»n  „pNde  dat  nog  de  Staaten  Generaal  van  de  Vcrcenigde  Pro. 

Seclulie  j^  vincicn ,  nog  eenige  particuliere  Staaten  van  cenigc  van  de 
„Geünieerde  Provinciën,  t'eenigertijj  na  dezen  zullen  mogen 
„  maken,  conftitueren  of  appointercn  ,  Willem  Prins  van  Oran- 
„gie,  Kints-kint  vanden  laatften  Koning  van  Engeland  of  ie- 
,,mand  van  deszelfs  defcendenten  tot  Capitain Generaal,  Stad- 
„  houder  of  Commandeur  van  haare  L.cgcrs  ofte  Krijgsmagten 
,,tc  Lande,  ofte  Gouverneur  vaneenige  haarer  Steden,  Ca- 
,,rtcelen,  ofte  Fortreflbn  ,  ofte  Admiraal  of  Commandeur  van 
„  eenige  harer  Vlooten  ,  Scheepen  ofte  Krijgsmagten  ter  Zee, 
„maar  zullen  haar  reèlijk  en  exprcflelijk  daar  tegen  ftellcn , 
,,ende  alle  het  geene  vervolgens  daar  in  zal  on  derwon  jen  wor- 
„  den  verhinderen;  en  daar  na:  Endc  by  aldien  by  iemand 
„wie  hy  ook  zoude  mogen  wezen,  getragt  ofteondcrwonden 
,, zoude  worden,  om  den  gemelden  Willem  ofte  iemant  van 
,, zijne  defcendenten  te  maken  Capitain  Generaal,  Stadhouder 
,,otce  Commandeur  van  de gezeidc  Armee,  ofte  Krijgsmagten 
„te  Lande,  ofte  eenige  van  haare  Steden,  Caflelen  ofte  For- 
,,  trcflèn;  ofte  Admiraal  ofte  Commandeur  van  eenige  haarer 
„Vlooten,  Schepen  ofte  Krijgsmagten  ter  Zee,  zoo  zal  de  Rc- 
„  publijkc  van  Engeland  haar  behulp  bybrengen  door  haare 
,,  Krijgsmagten  te  Lande  endeter  Zee,  2.00  wanneer  het  zal 
,> begeert  worden,  cnde  op  zodanige  conditien,  als  men,  als 
„dan,  zal  goedvinden,  ommehet  zelve  voor  te  komen  endc 
I,  te  verhinderen.  De 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        47 

„  "T^E  Staatcn  van  Holland  ende  Weft-Vriefland  ,  gccon- 

„  '•^fidercert  ende  in  agtinge  genomen  hebbende,  dat  God  Aae?an 
„den  Heer  Almagtig  goedertierentlijk  gelieft  heeft  de  Trafta-  Seclufie 
„ten  van  Vrede, Unie, ende Confccdcratie  tuflchen  de  R-^P"" HoVlieid 
„blijcke  van  Engeland, Schotland,  en  Ycrland  ter  eenre,  en- 
,,de  den  Staat  der  Vercenigde  Nederlanden  ter  andere  zijde, 
„nu  cenigen  tijd  herwaards  onder  handen  gewceft  zijnde, met 
„een  gelukkige  uitkomfte  te  zeegenen  ,  zoodanig  dat  dezelve 
„Tractaten  op  den  vijftienden  der  voorleden  maand  by  Com- 
„  miflarifen  van  zijn  Hoogheid  den  Heer  Protector  der  voor- 
jjfchreve  Republijke  ,  ende  de  Heeren  Extraordinaris  Am- 
„baffadcurs  van  dezen  Staat  tot  Wcftmunftcr  in  Engeland  fi- 
„nalijk  zijn  gefloten  ,  mitsgaders  ten  wederzijde  met  behoor- 
,,  lijke  onderteekeninge  ende  bezeegelinge  bekragtigt  ,  ende 
„fpccialijk  gelet  op 'c  ernftig  verzoek  by  hoog-gemeJte  zijn 
,,  Hoogheid  tot  vaftftellinge  van  de  vcorfchreve  Tractaten , 
„ende  om  der  voorgeroerden  Vrede'eeuwigduerende  temaken 
„itcrativelijk  gedaan  ,  mitfgaders  op  de  apprehenfie  die  de  zei- 
„vc  zijn  Hoogheid  te  meermalen  verklaart  heeft  te  hebben 
„van  dat  den  Hcere  Prince  van  Orangien  ofte  des  zelfs  Nako- 
,,roelingen,  als  zijnde  Defcendenten  van  den  huize  van  Stu- 
„art  t' cenigen  tijde  alhier  gedeterecrt  werdende  ,  de  hoogde 
„ampten  vanden  Staat,  daar  uit  om  verfchciden  refpectcn 
„ligtclijk  groote  diffidentien  en  jaloufien,  tuflchen  beide  de 
„Natiën  zoude  komen  te  rijzen,  ende  vervolgens  mede  hec 
„  voorgeroerde  gehandelde  daar  door  gelabefactccrt  werdende, 
„dezelve  Natiën  wel  ligtelijk  wcderomme  in  een  zwaren  en- 
,,de  bedroefden  oorlog  zoude  mogen  komen  te  vervallen», 
„'t  welk  de  hoog-gemelte  Heeren  Staten  genegen  zijnde  in 
5, alle  manieren  te  verhoeden,  hebben  na  voorgaande  fpcciale 
,,berchrijviTige,ende  na  rijpe  deliberatie  op'tgeene  voorfchre- 
„  ve  is  gedaan  ende  gehouden  ,  tot  vcrhoedinge  van  voor- 
,,  geroerde  onheilen  ,  ende  tot  voorkominge  van  verder  EfFu- 
,,  fic  vanChriften  bloed,  ook  voornEmentiijk  om  meer  hoog- 
„  gemelte  zijn  Hoogheid  in  de  voorgeroerde  des  zelfs  bekom- 
«.raeringe  zoo  veel  in  haar  is,  volkomentlijk  geruft  te  ftellen». 

ende 


48  LEEVEN  en  DOOD  van 

j^-.  ,,ende  ommc  het  effect  van 't  voorgeroerdc  Tractaat  mettcr 
„daad  te  genieten,  mitsgaders,  ommc  de  zelve  ten  goede  van 
„beide  Natiën  eeuwigduerende  te  maaken,  wel  willen  ver- 
„  klaren,  gelijk  de  zelve  verklaren  by  dezen ,  Dat  haar  Ed.  Gr. 
„Mog.  nimmermeer  den  gemelde  Hcere  Prince  van  Orangic 
„ofceymand  van  des  zelfs  Linie  zullen  verkiezen  totStadhou- 
,,der  ofte  Admiraal  van  haar  Provintie,  nog  toe(laan,zoo  veel 
,,het  advijs  van  haar  Provintie  aangaat, dat  de  zelve  noit  wer- 
„de  geëligeert  tot  het  Capiteinfchsp  Generaal  over  de  Mili- 
,,tie  van  de  Generaliteit ,  daar  toe  haar  by  deezen  in  der  bef- 
„ter  forme  obligercnde.  Gegeven  in  's  Gravcnhage,  onder 't 
,, groot  Zegel  van  den  Lande,  den  4.  Mcy  16^4.. 

Hier  op  maakten  haar  Ed.  Gr.  Mog.  de  volgende  Deductie. 

ZatnrJag  Jen  r^  Jitly  16$ j^. 

Dedudlie  »i  T^E  Raad-P«;]ïo«<«nf  hcefc  ter  vergadcringe  gerefereert ,  dat 

vanfedufie,,         de  Hccren  haar  Ed.  Grooc  Mog.  Gecommitteerden  tot 

van  der       ,,dczaaken  van  Engeland,   ingevolge,   cnde  tot  voldocninge 

o^a'enirtcr  " '^^'"  voorlcdene  maand,  voor  'tfchciden  van  de  jongde  ver- 

Generaüteitjigaderinge genomen,  ter  weder  by  ecnkomfte  van  de  lecden 

in  tebren-  „  m  aller  vigilantie  hadden  gcconcipieert  ende  op  't  papier  ge- 

gen,  endc      braot  zckcre  Dedudie  ofce  declaratie, behelzende  eenwaarag- 

tien  toe  te    "fg^ndc  grondig  berigt  van  de  fondamenten  der  Rcgeermgc 

zenden.      ,,  dtzcr  landen  ,  endcSpccialijk  van 't  rc;;t,  competeerende  de 

„rcfpcftiveStaaten  van  de  Geünieerde  Provinciën,  ider apart, 

,,  zoo  ten  regunrde  van  zaaken  op  andere  Rijken, Repubüjcquen, 

„Scaatcncndc  Landen  refledlic  hebbende,  cnde  met,  ofte  ter 

,,  contemplatie  van  de  Overheden  in  de  zelve  te  verhandelen, 

,,als  ten  opzigte  van  zaaken   binnen  haare  refpcctive  Provin. 

,,  tien  voorvallende  ,  met  behoorlijke  diftinftie  van  die    zaaken 

,,dicby  't  verbond  van  d'  Uiiie  inden  jaarc  vijftien-liondert  ne- 

„  gen  en  t'fcventig,  binnen  Uitregt  gemaakt,  ofte  by  cenige 

„pirticuliercovergitte  van  de  voorlchreve  Geünieerde  Provin- 

„  tien  aan  de  Generaliteit)  ofte  aandedefpofitie  van  degezament- 

„lijkc  Bondgenoten  zijn  gcdcfereert,  dienende  tot  jiiflificatic 

vaa 


CORNELIS  en  JOH  AN  DE  WITT.  49 

»i  van'c  vcrlccncn  der  bc  wufte  Aftc  van  Scclufie,  raikcnde 'rem"     16^4. 

>iploy  van  den  Hcere   Prince  van  Uragnien  ,  by  h^iar  ILdele» -— 

M  Groot  Mog.  op  den  vierden  Mey  zcfticnhondert  vier  en  vijf. 
»» tiggepafietrt,  mitsgaders  van  (ie  Proccdiircn  by  de  zelve  daar 
,1  omtrent  gehouden,  met  grondige  refutatie  vsn  'tgcene  daar 
.«jegens  by,  ofte  van  wegen  eenige  Provintieis  voortgebragr, 
»i  doende  vervolgens  lefture  van  de  voorfchreveingcïlelde  De- 
»ductie,  ofte  Declaratie  :  Waar  cp  gedeliberecrt  zijnde,  heb- 
„ben  haar  Ed.  Groot  Mi^g.  de  opgemelde  Hceren  der  zelvcr 
>, Gecommitteerden,  over,  endc  ter  zaake  van  de  genomcne 
>,  moeite  bedankt ;  ende  is  vooits  de  voorfchreve  Dedudic,of- 
,>  te  Declaratie  gehouden  voor  gearreftcert  ,in  voegen  cndcma- 
„  nieren  als  de  zelve,  met  d'authentique  documenten  ,  nodig 
„tot  verificatie  van  de  feiten  daar  innc  gcroert ,  ter  vergade- 
„  riiige  van  haar  Hoog  Mog.  ingebragt,  ende  de  refpeftive 
,,Provinti.-n  ,  ingevolge  van  haar  Ed.  Groot  Mog.  jonglieaan- 
,,  fchrijvingcvan  dato  den  zestiende  der  loopcndc  Maand,  by 
„Miffive,  met  behoorlijk  verzoek,  ende  recommandatie  toe. 
,,gczonden*zal  worden.  Ende  nademaal  de  Heeren  vandegroo- 
„te  Vroetfchappen  der  Stede  Lcyien ,  hec  vcrleenen  van  de 
„voorgeroerde  Afts  van  Scclufic  ,  volgens  de  verklaringen 
„van de  Hceren  der  zelver  Gedeputeerden  tot  nog  toe  hebben 
„aangezien  als  een  zaak  die  de  dilpofiiie  van  hasr  Ed.  Groot 
„Mog.  niet privativelijk  fubjeft  zouJe  zijn;  dat  met  de  Hee- 
,,  ren  Gedeputeerden  van  Edam,  in  dejcgcnwoordige  vergadc- 
,,  ringe  hebben  verklaard  by  de  Heeren  haarc  Principalen  dien 
,, aangaande  mede  nog  eenige  (crupulcn  te  refideren.  Zoo  is 't, 
„  tot  wegneminge  van  de  abuzive  impreflicn  van  beide dcvoor- 
,,fchreve  leden  mede  verllaan  ende  gerezolveert ,  dat  Extract 
,,uit  de  voorfchreve  Deductie,  ofte  Declaratie,  daar  by  hec 
,,  contrarie  van  dien  klarelijk  vvert  gedoceert ,  Burgermeelteren 
,,-endc  Regeerders  van  beide  de  voornoemde  Steden  ten  fpoe- 
„digrten  zal  worden  toegezonden ,  omme,  naar  rijpe  exami- 
„  natie  van  dien  ende  overweginge  van  de  argumenten  daar 
„  inne  refiderende,  haar  in  dien  decle  met  d'  andere  Leden  te 
,;  willen  conformeren,  daar  toe  dezelve  by  miffivegantsernftig 
„  zullen  worden  verzogt ,  met  vertoninge  van  de  reflectie  die 

G  d'anderc 


50  LEEVEN   en  DOOD  van 

tKca     »''^'  *"'^^''^  Piovinticn  op  haar  luider  dirfenticrende  advijzen 
'^'    „zijn  makende,  cnde  de  oppofiticn,  die  daar  door  jegens  haar 

"  „  Ed:    Groo:  Mog;  rcgtmiU'igc  proccduicn  ,  ende  continuclc 

,, zorgen,  ommc  d'  Ingezetenen  dezer  Landen,  de  vrugtcn 
,, van  den  gctroflenen  Vrede,  zonder eenigcverhinderinge, te 
,,doen  gemeten,  werden  gecaufterd ;  endc  is  by  de  refumptic 
,,  vande  bovenftaande  Rclolutic  goetgevondcn ,  dar  de  voor- 
„fchreve  Deductie,  ofte  Declaratie,  met  de  (lukken  daartoe 
,, dienende,  aanftonds  door  den  Ordinaris  drukker  van  haar 
,,Ed:  Groot  Mog:  onder  de  perfle  gefield,  ende  voorts  alom- 
„  me  gemeen  gemaakt  zal  werden  ,  op  dat  de  rcgtmatigc 
,,  intentie  van  haar  Ed:  Groot:  Mog:  alicnthalve  moge  blij- 
„ken. 

Cromwel  (lond  zoo  vall  opdeeze  Sediifie,  dat  hy  aan  zije 
Raden  beloofde  nimmer  de  vitedc  als  op  die  voorwaarde  te 
fluiten,  fchoon  hier  in  veelc  P)o;««f/f«  uitgtftrooid  wierd,  dat 
cenige  leden  van  Holland  den  Protcüor  het  zelve  ingeboezemd 
hadde,  waar  onder  den  Raad  PenfionarisdiffK/rf,  voornament- 
lijk  genoemd  wierd,  dog  de  menfchen  die  zulks  uitftroeidebe- 
grepen  niet ,  hoe  veel  belang  den  voorfchrevc  Proie^or  had ,  in  de 
vermindering  van  magt  des  Princen  V4n  OrMJen  ,  wiens  moeder 
de  dogter  van  den  Rampzaligen  Carel  Stiiart  was,  die  anders, 
inagtig  zijnde,  het  bloed  van  zijn  Grootvader  zeekerlijk  ge- 
wrookcn  zoude  hebben ,  ook  waren  zy  onbcwuft  van  de  Me 
die  Cromwel  hadde  doen  uitgaan,  waar  by  hy  alle  de  afkome- 
lingen  van  de  Huize  Stuarts  voor  vyanden  van  't  Rijk  ver- 
klaarde als  fchuldig  aan  hoog  verraat.  Waar  uit  genoegzaam 
te  bemerken  is,  dat  h/  alle  krngtcn  in  gcfpannen  heeft,  ora 
dezen  jongen  Prins,  van  wiens  vader  hy  zo  veel  Stoute  onder- 
neminge  gehoord  hadde ,  de  magt  te  beneemen ,  om  van  die  kant 
verzeckeit  te  zijn  j  zelfs  was  hy  zo  verbittert  dat  zo  haafl  hem 
ter  ooren  quam  dat  in  cenige  Provintic  qualijk  van  deze  bui- 
te-fluiting  gcfprookcn  wierd  ,  hy  aanftonds  aan  haar  Ed,  Mog. 
de  Hceren  Staaten  van  Zeeland  daar  over  een  brief  fchrecf  ia 
dezer  voegen. 


OU. 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         51 

OLIVIER  PROTECTOR  der  Rcpuhltke  van  EngtLtnd,  Schot-    I<^5'4. 

land  endc  ïerland ,  a-tn-de  Gr.  Mog.  Ueeren  van  Zeeland  j  Onz.e  goede " 

Vrunden  en  Boiid^etioten  Zaligheid  (nyoorfpoet: 

Groot  Mo^.  Hccren, goede  Vrunden  en  Bondgenoten  ; 

ALzoo  uwe  Provinciale  Vergiidcringc  (gelijk  wy  alrccdc  verdaan  heb- 
ben) voorhandenis,  hebben  Wy,  bewogen  zijnde  door  een  Chris- 1*"^^  van 
telijk  endc  vreedzaam  gemoet,  ende  ernlkiijk  in  ons  zelven  over- ^''°'"'^'=^ 
denkende  hoe  veel  Chrillelijk  bloed  in  den  voorgaanden  Oorlog  tus-  ^^^^^^z 
fchen  de  Bontgenooten  van  een  zelve  Geloof,  aan  wederzijden  ver-  • 
goten  is  geweett,  en  hoe  veel  bloed  weder  vergoten  zoude  werden,  in- 
dien den  Oorlog  wederom  zoude  beginnen,  ('t welk  God  verhoede) 
geoordeeld  een  Chrilklijkc  pligt  te  zijn,  met  deze  tegenwoordige  vriend- 
lijk  en  opregtelijk  te  verklaren  aan  uwe  Groot  Mog.  (ais  zijnde  neftcns 
de  Hollanders  onze  naalle  gebueren,  en  wegen  het  onderlinge  gebruik 
van  de  Commercie  met  \ce\  banden  van  vriendfchap  verbonden)  dat  ons 
niet  liever  nog  aangenamer  is  als  het  gemelde  Verbond  des  Vredes ,  in- 
dien de  voornaamlte  valb'gheid  en  verzckertheid  der  zelve  van  andere  kan- 
ten niet  verfwakt,  afgefneden  en  verbroken  worde;  derhalven  op  dat  het 
zelve  nieten  gelchiede  op  eenigerley  wijze,  en  door eenigepraöijke van 
quaatwillige  Perfoouen ,  hebben  wy  geoordeelt,  dat  wy  daar  toe  met 
grooter  genegenthcid  en  yver  zouden  arbeyden ,  en  het  zel\-e  aan  uwc 
Groot  Mog.  recommanderen,  dcwijle  wy  uit  de  gcmeene  gerugten,  als 
mede  uit  's  Gravenhage ,  en  andere  geloofwaardige  Perfoonen  in  andere 
Plaatfen  vermaant  worden,  dat  fommige  Luydcn  aldaar  haar  uiterftebefl 
doen ,  dat  de  opregte  en  loffelijke  intentie  en  \  oorncmcn  van  de  Groot 
Mog.  Hecren  Staten  van  Holland ,  om  de  Vrede  die  onlangs  tuifchen 
ons  en  de  Vereenigde  Nederlantze  Provintien  gemaakt  is ,  behoorlijk  te 
obzerveren ,  confirmeren  en  te  Üabileren ,  qualijk  uit-geleit  en  opgeno- 
men worde:  Waar  door  te  vreezen  is,  dat  alle  de  valtigheid  en  verzc- 
kertheid \an  de  veraccordeerde  Artijkelen  (zonder  de  welke  wy  nimmer- 
meer zouden  hebben  behooren  of  vermogen  te  accorderen )  teftèns  uit 
onze  handen  zoude  mogen  gerukt  worden ,  endc  dat  die  valk  en  Eeu- 
wige (dat  God  geve)  Vrede  mogen gefchuddet ,  verzwakt,  en  eindelijk 
zoo  het  doenlijk  ware,  t'eenemaal  gebroken,  en  weder  om  ineenbloe- 
dige  Oorlog  verandert  worden ,  en  uitberlkn  tot  een  irreparabilc  fchan- 
de  en  fchade  van  b.yde  Republijken  en  van  de  gantzeChtiffelijke  Repu- 
blijk  ,  ende  ten  laatlkn  ( ten  zy  de  goedertieren  God  het  belette )  tot  uit- 
focjinge  en  runïe  van  de  zuyvere  Gereformeerde  Religie  in  beyde  de  Na- 
tien,  en  ook  over  al :  daar  wy  ter  contrarie  een  vaft  voornemen  hebben, 
het  gezeide  Verbond  heyliglijk  en  reiigieuzelijk  te  obzerveren ,  en  al- 
toos een  ware  ea  valk  vriendfchap  met  de  Houg  Mog.   Hccren  Staten 

G 1  van 


S%  LEEVEN  en  DOOD  van 

^  van  alle  de  Vcreeiiigdc  Provintieii ,  cii  ipccialijk  mede  inct  Uwc  Groot 

IoJ4*    Mog.  te  onderhouden ,   gccnlinis  twijffcicndc,   oft  Uwc  Groot  Mog: 

— — zullen  naar  haar  /onderlinge  wijsheid,  neffcns  de  Hecren  Stauten  van  de 

andere  Provintien ,  over-eirn-komcn  nict  deïe  onze  regtvaardige intentie, 
en  neftens  de  gemelde  Hecren  Staten  van  Holland ,  te  gcmoet  gaan  de 
verkeerde  dcllèyncn  en  inclinatien  van  den  gecnen  dewelke  zouden  be- 
gceren  dat  de  publijke  Vrede  om   haar   eygt.n    paiticulier    gctruyk    en 
profijt  zoude  gebroken  worden ,  cnde  met  een  de  gemcene  vryhcid   en- 
de  zake  van  de  Religie  onder  de  voeten  getreden ,  en  gelkld  tot  fpot  van 
onze  gemcene  Vyanden.  Geüjk  als  wy  met  deze   tegenwoordige  onze 
conlcientie  hebben  willen  voldoen ,  zo  bidden  wy  ook  God  Almagtig, 
den  eenigen  Authcur  van  de  Vreedc  cnEcndragt,  datalle  en  byzonderc 
de  Vereenigde  Nedcrlandze  Provirticn ,  op  de  fondamenten  van  de  vaftc  > 
zekere  ende  Eeuwige  Vrede  en  vricndlchap  met  ons  mogen  houden , 
maar  ook  onder  haar  zelven  met   malkander ,  en  datzc  dot)r  de  zelfde 
Eendragt  waar  door  zy  op-gcwaflên  zijn,  mogen  toe-nemen,  en  langen 
tijd  de  zelve  genieten;  Tot  welken  eynde  wy  God  bidden,  dat  hy  uwc 
Groot  Mog.  matige  en  \ reedzame Raatflagen wil  inblazen,  ende  voorts 
dit  gantze  Werk  der  Vrede  hoe  langer  hoe    meer  dagelijks   \after  ma- 
ken,  op  dat  voor  alle  dingen  aan  zijn  Goddelijke  Name,  Eerc,  aanzijn 
zuyverc  Godsdienll,  en  de  Heilige  Gereformeerde  Religie  diewy-beydc 
belijden,  een  glants,  aan  de  Zee  en  Navigatie  de  voorgaande  verzekért- 
heid,  en  aan  de  onderlinge  Commercien  de  oude  wakkerheid  moge  ge- 
geven worden,  en  eyndelijk  tullchen  beide  de  Isatien  deoude,  warecn 
jBroedcrlijke  vriendfch.ip ,  dewelke  met  zoo  veel  Banden \an Religie,  na- 
buui-fehap  en  Commercien  verbonden  zijn,  tot  grootcr  Eere  Gods,  en 
vermeerdering  van  de  zelve  Religie  voor  altoos  toenemc,  en  zoo  de  ou- 
de Liberteyt  van  beyde  de  natiën,  en  de  \'"rcde  en  geruRhcid  van  beide 
de  Rcpublijken  tegen  alle  machinaticn  van  quaatwillige  en  quaatwerken- 
de  perfooncn,  en  tegen  al  de  vyantüjkc  aanflagen  zoo  binnen  als  buy- 
ten  ons  Land,  mogen  vaft  blijven:  Het  welk  dien  barmhertigen God  ge- 
nadelijk ons  wil  vcrleenen,  onder  wiens  Heylige  befciiuttinge  wy  Uwc 
Groot  Mog.  bcvcelen.   Gegeven  tot  Withal  den  z6.  Juny  1654. 

Uifcr  Groot  Moo^.  goedt  l'iund,  OLIVIER     P. 

DeSuien  van  Zeeland  hebhen  daarop  het  volgende antirooidgezjinden : 

Doorlugtige  en  Hoogwaardcn  Heer  PROTtcTOR, 

ALs  din  Brief  van  uwe  Hoogheid  hier  g'hragt  irierde,  ;^oo  was  on:^t  ver^a' 
-'•'  deringe  ,  weinig  te  voren  gihouitn  ,  nu  al  gefchdde  ,  oj  liever  op  raport  uit' 
gifielt,  waar  uit  gevolgd  is  d.tt  wy  later  de  gclegentheii  hebben  gehad  om 
te  antwoorden  ,  dan  dat  aiiderfitiis  wel  behoorde;  alhoewel  die  dingen  die  uwe 
Hoogheid  in  den  ^elvcn  Brief  vermüd  van  7(ijne  uitnemende  gentgtniheid  tot  dert 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         53 

Vrede,  tn  vjii  ^ijn  dtvcircn  ged.ian  om  dien  Oorlog  lejlifjc7J,  welke  >iicl  alleen      if.e  .'' 
twee    naburige  Naticti  die  orédir  malkai. deren  tr.et  ;^oo  leel  bardden  van  vriend-  '   '' 

fchüp  en  handeling  verl^nogt  naren,  fcbandelijk_  tegm  n:alk.ander  hctjt  doenjh-  ' "~" 

tin,  maar  ool^  het  gehteie   (.hrif.endvm    n.et  em  ger/ninen  ondergang  dnigde t 
ons  :(eer  aangenaam   en  in  hooge  agtinge  gcnoi/.tn  s^ijn  gcircefl.     En    uie  ijjer 
■  ook,,  die   immers  een'we  n.atilijkf  l^n.ijjc  hujt  xan  de  n.tnfchelijks  :^aken  ,  die 
hel   zoor  geen  groote tmldaal  tn  ;[o;ide  rgitn,  di-t  ;^<(/i^  em  :^ake  weggit:or).en  is, 
dit  met  haar  trekt  een  :^eer  groote  hoop  injurieu  ,  en  u'ilkers  i.ood^aktlijkjhid 
^clfs  in  haar   T^elven  aangemerkt    \'j^'de,  alwaar X^e  :^üiider  ongertgtigi  cid  ,  meer 
dan    ellendig  is,  ende  gtmenchjk^  tin  Uj'en  >b  ten  dulle  le^pagt^ge  veuvoedhud 
rr.oet  uitkomt',  r'   Wie  ifjir  die  n.aar  unigjïnti  herdenkende ,  t.iit  allitn  de  oude 
Contra8en,   die  tufjehtn  beide  de  S al im  gi maakt  :?')«  getreejl ,  naar  cok_de  cp- 
regie  getrouwe    onderhandtUnge,   die  van  leide  :^iidin  ven  allen  tijde  gipleegd 
is,   })iet    verfctid  tn  heejt  die  drotiige  fc keuring  die  o.largs  IKJjchin  de  :^the 
opgckp'ntn  was.''  En  wat  Cbiijien-n.ens  i«  is  col;  r.iit  hirtdiiklidroijigtiveeji, 
dat  de  Heiligheid  van  de  Engelfchc  I{cligie  ge^uyverd  van  vervalfehii.gtn ,  die 
tol  },og  toe  met  ^oo  ved  kpfen  va»  Gou  en  Bloit  van  Ityde  T^ijdin  bi kon, en  en 
behouden  is,  door  i^ull^  metr  dan  xyat.diUjkf  Tilcedragiighidm  gekretki  tn  ten 
Ipot  gepeld  wierde  f  l' oorwaar  di,t  /achter  g^vceltn  dat  uwe  Hoogheid  in  di:^en 
heeft  gehad  om  het  Menfchelijke  bloet  te  Jparen,   dat  :^che  heejt  ons  ovk^allijts 
gedagt  het  prcfijlelijk^e  te  wi::^tn:  En  vnmaant  ons  tiog  dagelijks  en  emflelijk. 
toe  te  :^ien  en  te  :^orgcn  ,  niet  allien  dat  de gtmaakje  l'ats  vty  mag  xjjn  vati  alle 
trouloosheid ,  maar  ook,  "^'"'i  "'''^  '■"'  ^"''''  ^"^  <^'  nemocdereyi  x^onde  k'innen  ver- 
hiltertn,   en  den  eencn  Khi.jck  van  den  anderitt  aj keurig  en  iy    Cod   onaai. ge- 
vaam  maken:   En  is  hier  lot  nog  toe  van  niimant  on^es  trettns  tenigteykfn  ge- 
geven, waar  cm  het  goet  van  die  i'rede  van  allen  \oo  tVil  erujlelijl:^  xerUr.gt , 
als  met  groote  toegenegentheid  van  gemoederen  aangenomen,  ge^'it  ^otide  mogen 
worden  onaangenaam  te  fcbijnen ,  teel  tniu   gitiirbtert    te   ive;^en :    de  puilijke 
aulhorileyt  by  ons  magtig  ^enteg  \ijnde  om   de  cprotrige  propooflen,   :^o   daar 
eenige  hier  tegen  cnatr  V  l'olk  gejiroyt  wierden  ,  ie  gtmoil  te  gaan ,  oj  die  tegen 
de  gtmtine  rujl  fchadelijk,  :{ij>,de ,   hier  nieuwigheden  lot  fehtiirit.ge  van  de  ge. 
maakje  Unie  en  vriendj'chap  :^oiidtn  :^oikin  aan  te  rtglen.  't  JJ'elkaliienook^nwi 
Boogktit  vanon:^e  :^eer  goede  gentgehibeid  tr.de  yvcr  tot  den  I'rede  vei:(eekeren, 
tn  dt:^e  Proxir.tie  van  aHe  qiiade  injpicie  in  de::^cn  dcele  gouden  konden   bevrij- 
den. Celijk,als  wy  ook,  dit  gefiell  :{ijnde ,  niet  en  kpn7,in  bedenke" ^  waar    in 
dat  uwe  Hooghiid  meent,  dat  wy  ons  dtV'>ir  tiiet  en  voldoen,  en  niet  rigt  ge~ 
rocg  over  een  kp^en  met  de  gentgeniheid   der   Jrleeren  Staaten  van  Holland  en 
Weft-Vriejland  over  din  handti  iu:n  de  I'rede,  voor  :;;co  veel  als  die   aan   hit 
goetvinden  van  de  Heeren  Staaten  Generaal  :^iinder  e<t.ige  exceptie  tenvvllm  be- 
hoort, enkpnuenniet  denken  walmeer  over  de  :[flve  folemnelijk  '"  '^''   Vergade- 
ringe  der  vcorf^  Generale  Slaalen  geraadjla.igt  is,   dat  try  ni  het  gcene  lui  het 
!n  aken  en  voorjpuediger  voortgangen  van  de  Vrede  [cheen  te  c'iinen ,  orso^Hr.in 
geqiieien  hebben  ds  de  ge:^eide  betren  Staaten  van  Hollatid  enWefi-lrieJland ,, 


J4  LEEVEN  en  DOOD  van 

^_  o/ ooü^  i'i»  de  andtre  Provinciën:  Maar  dat  we  ons  ter  contrarie  altijd:  \oa 
■")4*  gematigt  hebben,  dat  «7  :^eer  veel  dingen,  die  van  geen  kleine  gewigie  waren, 
"""""""  en  de  afhandelinge  van  de  :^aken  dapper  konden  beletten  ,  uit  enkel  verlangen  na  de 
gemeine  enChrijielijke  rufie ,  meermalen  hebben  laten  varen.  Celijk.on:^e  Hj^olutit 
is  in  de  :^elve  wille  en  getroiiwigheid  te  volharden  ^  :(ullende  ernflcUjk,  alle  din- 
gen be:^orgen,  die  tot  onderhoudinge  van  onderlinge  liefde  en  commercien  :^oudeH 
mogen  dienen,  ende  derhalven  niet  toelaten  dat  ymant  van  ori:{e  Ondtr:{<iienm 
cenig  voornemen,  dat  daar  tegenprijdig  en  de  Lcndragt  nadeeligis  gejlijftwer- 
de;  verklarende  daar  en  boven  uit  opregter  herte ,  dat  wy  hiir  niemand  en 
toeten,  die  om  particulier  profijt  den  Vrede  wenjie  gebroken  te  T^ien  ,  en  dat  men 
de  IVapenen  weder  om  ^oude  aan-nemen ,  ende  in  de  voorige  firarigheid  weder- 
om vervallende,  en  de  X^ee  die  tujjchen  beyde  de  Landen  vloeyt  met  Menfchen 
Bloed  mengen,  en  in  fomma  den  Slaat  :{oo  van  beyde  R^epublijksn,  als  ookyan 
de  Kjrken  ,  doen  daveren  en  iiitroeyen ,  tot  een  exempel  van  eeuwige  fchande  : 
Wie  dat  de  gecne  mogen  :(ijn ,  die  \idk  een  kl''iJ'  i-"»''  «  Hoogheid  gebragt 
hebben,  !(oo:^e  iiitlanders  \ijn,  :^v  en  behoorden  met  ligt  vaardig  en  terjtond  te 
gelooven  het  geenc  dat  daar  verkeerdelijk,  en  quaalwilliglijk.  uitgejiroyt  is  :  ^i^ijn 
'/  ïnwoonders  van  de:^;  Landen,  :(po  hebben;^c  jjffr  onbillijk^ gedaan,  dat  :^e  ge- 
diirft  hebben  tegen  de  openbare  waarheid  u  gemoet  met  fiifpicicn  legcns  ons  , 
als  of  wy  Vyanden  van  de  Vrede  waren,  in  te  nemen  ;  nog  ook  gevreefi  heb- 
ben, uwe  Hoogheid  daar  en  boven  met  de:(e  ~orge  te  btfiraren ,  dat  de  :;^elve 
haar  ook  bekommeren  moft  met  het  geene  dat  hier  om  gaat:  welke  maniere  van 
doen  by  alle  R^egenten,  die  kj'm''jfe  van  't  Regt  der  Naiien,  en  van  de  publij- 
ke  ordere  hebben ,  ma  regt  niet  anders  dan  verdagt  kj»t  we^en ,  behalven  dat  wy 
het  ook,  i^ier  fchadelijkagten ,  met  dusdanige  quade  gcrugten,  de  verfche  en  alt 
nog  teere  vrientfchap  tuffchen  de  Nabucren  gemaakj  ,  te  tergen,  en al:{ariiettoe 
te  laten  dat  die  deerlijke  wonde  van  de  K^erk  en  de  Chrifielijke  Rjpublijkt  ge- 
heelt  mag  werden.  Om  welk  q^iaat  voort  te  k'^men  ,  wy  ernjllijk.  «"'<  Hoogheid 
ver:^oeken ,  dat  de  :[elve  blijve  in  die  goeiwilligbcid  ,  die  :^y  onlangs  overvloe- 
dig bewe:[en  heeft  de^e  Natiën  toe  te  dragen  .  gelieve  een  :(cer  gotde  opinie,  ge- 
lijk, als  on::^e  opregtigheid  omtrent  dc^cn  handel  toefhiat,  van  ons  te  hebben,  en 
vorder  tot  de  vrye  oejfening  van  de  geratificeerde  Vrede  de  milde  en  helpende 
hand  met  ons  altijd  te  leenen,  op  dat  ^t  gemeine  beft  van  treder  tfijden  alder» 
rneefi  bevordert ,  en  de  Glans  van  de  Gereformeerde  Rj:ligie  op  de  maniere  van 
haren  ouden  vooJtgang  en  aanwas  geliikX'glijk'"''^  voortvaren.  Tot  trelke  '"ƒ'- 
lijke  :^aake  dcirijl  iry  :(ien  dat  itive  Hoogheid  i^uo  dapper  tiel  gemoet  is,  nt' 
men  wy  dat  met  ieer  danhbaare  harten  aan  ,  aan  onxe  :{ilde  mede  vcerdig  enbe- 
reit  :(ijnde  by  te  brengen  al  ivat  in  o^e  magt  is ,  om  uwe  Hoogheids  Rcgeeringe 
te  befchcrmcn  ,  als  mede  het  regt  en  vcr;^ekeri>!ge  van  de  Engclj'e  Natie ,  vol- 
gens den  inhoud  va»  de  Vrede :  en  vorders  by  alle  voorvallende  occafien  tt  doen  al 
net  geenevan btjle  Vrienden  ende  Bontgenooten  begeert  mag  rrorden.  De  Almag- 
tige  God  den  jliitbeur  van  Vrede  en  Geregiigheid ,  ii'ille  dit  :(eegenen ,  als  ook^ 
htydt  dt  Natiën  in  klojkjield  en  in  Chrijlelijk*  Cods-dienjï  altijd  behouden  en 

llllPH' 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         S5 

ieiparen ,  enuwi  Hoogheid  Ungduiirige  gegrondheid  tn  een  hloeijende  Jlaat   ver-      t^ca 
f  linnen.     Gegeven  te  Midddbnrg  in' t  Hoj  van  \eeland,  deni .  yiuguj]y  i(,^^,     ^  ^  ^' 

Uwer  Hoogheids  goede  Vrienden  enBondgenootendeStaatcnvan 
Zeeland.  Getelient , 

Ad.  VETH. 

Haar  Ed.  Groot  Mog.  Heercn  Staaten  van  Holland  cnde 
Wcft. Vriefl-ind  in  deze  droevige  tijd  geftaadig  en  onver- 
moeid waakcnde,  om  de  voordeden  van  Land  te  bezorgen, 
maakten  een  verklaaring  ofte  Deduclie  hier  over  ,  waar  van  de 
voornaamfte  zaaken  na  tien  anderen  byvoegc,  om  te  toonen 
hoe  dapper  haar  Ed,  Groot  iV'og.  by  't  overlij.len  van  een 
Stadhouder  zig  gedragen  hebben  ,  om  de  diergekogte  Vry- 
heid  te  befchermen,  en  te  behouden  ,  het  geen  in  de  gevol- 
ge van  tijd  ,  niet  onaangenaam  voor  den  Leezer  zal  zijn ,  om 
cenige  bcfpiegelingen  daar  in  te  neemen .   Beginnende  aldus ; 

„T_Iaar   Ed.  Groot  Mog,  verklaarcn    met   eenpaarige  ftem- 

,,       men,  naar  voorgaande Conzuhaiien  der  VroedTchappen, 

„te  houden  voor    een  foudamem  cnde  valte  Maxime  :    dat  een    Deduöie 

„perpetuel  Chef,  ofte  overhoofd  over  de  Militie  te  ftellen ,  niet  van  dit 

„alleen  onnodig,  maar  ook  t'eenemaal  ondienftig  is,  endedat  '*  '' 

„over  zulks  van  wegen  deze  Provintie  alles  zal  worden  daar 

„  heen  gedirigeerd,  dat  zo  wanneer  by  tijde  van  Oorlogen 

„en  de  hoogdringende  nood,   haar  Ed. Groot  Mog.  nevens  de 

,,  andere  Provintien  mogten  goedvinden  tot  een  Overlmfd  over 

„de Militie  te  procederen,  ofte  dat  anderfints  by  d'eene  of  d' 

„andere  occafie  eenig  gros  by  den    anderen  getrokken  cnde 

„daar  over  eenig  cbe/gedeld  zoude  moeten  werde  ,  als  dan  een 

„zodanig  te  kiezen overhoofdC/;f/niet  en  werde  gegeven  perpe- 

„tucle  Commiffie,    maar  alleeneiijk  voor  zodanige  Expeditie 

,,en  Veld-togt  ofte  occafie,  als  dan  voorhanden  zoude  mogen 

,,  wezen. 

,,  In  de  zelfde  Deduüie  Cap  6  Art.  lp.  verklaren  haar  Ed, 
„  Groot  Mog.  de  vryheid  niet  dan  met  het  leeven  ic  zullen  vcr- 
„  hezen;  °"''« 

„  Verders  zeggen  Haar  Ed.  Groot  Mog.  in  haar  Deduöie  ^  j^"]  q^ 

van  i.§79  ens, 


f6  LEEVENcn  DOOD  van 

I<JC4.  "^^^  ''  zelve  joar  (door  dien  zy  van  ccr.igc andere  Provinticn 
.  ■>* getaxeerd  i\]nde  gcweed.  ictswes  begaan  te  hebben,  dnt  te- 
ugtn  de  Diergekogi e  yrjrbeid  (trijJig  wasj  zeer  rondelijk  ver- 
♦«klaarende  dezelve  allcgatiehaar  zofenfibel  te  wezen,  alsceni- 
«ige  van  de  voorgaande,  ende  dat  de  zelve  gemeind  en  gcrc- 
jjzolvcerd  zijn  de  voorfchrevc  Vryheid,  zo  tenrelpffte  van  den 
i^  Staat  \n  't  Generaal,  als  ten  relpc£te  van  hire  Propjnf/f»  in 't 
,jP<jrr/a(/i(rr  te  conzervcercn  en  bewaarcn ,  even  als  den  Affet 
„haarer  Oogen,  ende  gelijk  z.y  dt  eerfien  ende  de  vooinaampn  zijn 
»jgeweeft  omme  de  vryheid  zo  voor  hanr  als  voorhaare  Bond- 
jjgenooten  te  procureercn  ;  ook  alzo  nooit  te  zullen  gcdoogen, 
,ïd3t  met  waarheid  mogen  werden  gezeid,  ynvand  haar  in  den 
,>yvertot  de  behoudenis  van  dien  te  kipereercii,  oftetcboovcn 
,.te  gaan,  en/, 

„  §  9  Ja  zoude  veel  eer  in  de  gcd;;gren  van  ymand  konnen 
,,  vallen,  naar  het  oordeel  van  aüc  PclitijUc  (chi  ijveis  van  gezonde 
„herflenen,  dat  in  een  Rcpublijkc  zodanige  Charges  (  nament- 
,,lijk  van  Captain  Generaal  en  Siadbaudtr )  niet  zonder  merklijkc 
,,  perikel  van  de  V^ryheid  konnen  werden  gcconfercert  op  die 
,,geene,  welkers  ouilers  dezelve  Charges  daar  alvcoreos  hebben 
„bekleed. 

,,§  IC  Stellende  dezelve  voor  ongetwijfeld  ,  dat  van  allen  die 
jigenediedccpkomllen.conftitutien  en  verandciingen  van  Rij- 
j>  ken ,  Staatcn  ,  ende  Landen,  mitsgaders  de  forme  van  der  zclvcr 
„  Regeeringen  ccniglints  heeft  ingenoomcn ,  ten  vollen  be- 
„  kend  is;  dat  alle  de  Republijkcn  van  de  gantlche  Wereld, 
„cgeene  uitgezonderd, die  oit  tot  zodanige AItf.v(w;f;oft gewoon- 
,,ten  zijn  vervallen,  ja  zelfs  niccft  alle  die  geene ,  die  alleenlijk 
,,de  magt  van  haare  wapenen  aan  een  perfoon  zijn  Iceven  lang 
,,geduerende  hebben  vertrouwd,  en  ook  veele  die  zulke  voor 
,,ecn  geruime  tijd  hebben  gehazardccrd,daar  door  onder  fub- 
,,jectic  gcbragt  en  tot  een  Monarchique  Staat  gcrcduccert  zijn, 
,,en  naar  zeer  veel  Exempelen  tot  bcvcftinge  van'tgcalIegce^- 
„de  verhaald  te  hebben,  voegen  haar  Ed.  Groot  Mog.  daar 
„nogby. 

㤠 zz  EnJe  eindelijk:  hebben  wy  niet  met  onzeeigeoogcn 
5>in  de  jaare  1 6 jo  gezien,  dat  den  overleden  Capiiain  Getieraal 

van 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        57 

,,van  dezen  Staat,  de  voornaamfte  ende  magtigfle    Stad  van     idc/l 

,,  cLand,  met  de  wapenen »  hem  wegens  den  Staat  toever- \ 

„trouwd,heett  gepoogt  t'ovcrvallcn  :  endenogdaar  benevens, 
„de  Heercn  Staten  van  Holland  endc  Welt-Vriefland  zelfs, 
„welker  floo^beid  hy  als  een  beëdigd  Minijler ,  ende  natuerlijk 
„  Onderdaan  gehouden  was  te  revcreeren ,  door  het  gevangelijk 
,,  weg^'oeren  van  x.«  voorname  Hr^rt  uit  der  lelverSouvcraine 
„  vergaderinge ,  zoo  onuitfpreckclijk  heeft  derve  ledeeren  ?  ende 
„heeft  niet  God  den  Heer  Almagtig  de  voorfchrevc  gedreig- 
„de  flag,  endc  de  defleinen  die  daar  onder  zoude  hebben  ge- 
,,fchuild,  zoo  dooreen  dikke  duillerriflb  meteengroote  flag- 
„  reegen  uit  den  Hemel  afgezonden  ,  alsanderfints  vifibelijkge- 
„ftuit,  verbroken  en  afgefneden  ? 

§„  25  Endc  zoude,  mits  alle  de  vooiTchreve  zaken  naar'c 
„oordeel  van  de  voorfchrevc  Politike,  by  die  gene  die  van  't 
„zelve  gelieven  tcdefereren,  den  jegenwoordigen  HeerePnwe 
,,ran  Oratigie  tot  het  boog  gezag,  daar  mne  dcd'ch  voor-vaderen  in 
„deze  Landen  zijn  geltelt  gewcelt .  de  ftjhetd  van  den  Staat 
,)nict  merkelijk  ,  komen  te  periclitcrcn  ,  op  allcgatie  ende 
„overweginge,  dat  God  den  Heere  niet  altijd  mirakulen  doet, 
,,cn  dat  het  onbegrijpelijk  is,  dat  deze  Landen  altijds,  zou- 
,,  den  ontgaan  d'  Incon  venienten  ,  daar  alle  anderen ,  dien  Cours 
„  gehouden  hebbende ,  'zonder  eenige  excepticn ,  zijn  in  vcrval- 
,,len,  enz. 

,,  Gelijk  haar  Groot  Mog;  dezen  a3nga:vnde,  hare  onvcran- 
„derlijke  Refolutie,  tot  een  befluit ,  op  het  laatÜe  art i cid  z\du$ 
,, uitdrukken:  Immers  willen  haar  Ed :  Groot  Mog:  van  haar 
,, zijde  wel  verklaren,  gelijk  dezelve  verklaren  by  dezen,  dat 
,,zy  onveranderlijk  gemeend  zijn,  tot  vcrfterkinge  van  de 
„  voorlchrevel/«if  (namentlijk  van  Uitregt)  tot  Confcrvatie  van 
,,  den  gemenen  Staat ,  ende  tot  maintenue  van  de  Libertcit ,  mits- 
,,  gaders ,  van  de  Hoogheden  ende  geregtigheden  van  de  rtspeftive 
„  Provintien  ,  op  de  gronden  in  dezen  geleid,  t' allen  tijden 
„ende  by  alle  occafien  het  hare  te  Contribueeren  ,  ende  hec 
„uiterftedaarby  op  te  zetten;  optefterende  haar  de  bewaringe 
„cndebefcherminge  van  de  dicrgekogte  Vrijheid,  mitsgaders  de 
j^handhoudinge  van  de  Privilegiën  van  den  Lande  zoo  zeer  ter 


58  LEEVEN  en  DOOD  van 

it6<±  "^^•'^^  '^  S^^"  »  °*^^  ^°°  <^'^''  ^"  waardig  te  zijn ,  dat  ïy  haar 
■■  _^'^'>,daar  van  met  gene  micidelen  ter  wereld,  zelfs  niet  door  d' 
"-  ,,uiter(lc  ongemakken  ende  ongclegcnthcden  ,  zullen  laten  di- 

,j  verteren  ;  maar  dien  wel-gcmelden  yver,niet  anders  als  met 
„  haar  lecvcn  te  zullen  verliezen;  vertrouwende, daar  inbyde 
„andere  Bondgenoten,  in  alle  voorvallende  occaficn,  behoorlijk 
,,tc  zullen  werden  gefecundeert,  daar  toe  haar  Ed :  Groot 
,,Mog:,  God  Almagrig  vicriglijk  zullen  bidden,  Amen.  Aldus 
„gedaan  ende  gearrellecrt,by  de  Hooggemelde  Heeren  Staa- 
„ten  van  Holland  ende  We/l- Vriefland,  in'sGravcnhageden 
„  vijfen-twintigftcn  July  ióy4.  ter  ordonnantie  van  deStaten 
„  voornoemt,  Ende  was  getekend  Herbr-.van  Beaumoiit. 
iittla^t  „  Hier  komt  nog  by,  aldus  beginnende;  maar  vooral  gelic- 
^ijen^.  ,j  ve  de  Provintic  te  gedenken,  wat  in  den  jare  1630.  binnen 
,,  onze  eige  lighaam  is  voorgevallen :  hebben  niet  m  de  zelve 
„Jaare  de  Regenten  van  de  Sad  Amfterdam  om  meerder  onhei- 
„len  voor  te  komen,  aan  zijn  Hoogheid  den  Heere  rrtnceml' 
iflem,  onflerfelijkcr  memorie,  vader  van  denjegcnwoordigen 
„rrinct  van  Orangien,  by  Capitulatie  toegedaan  ;  dat  de  Heeren 
ifAndrici  ende  Cornelts Bickers  haare  Burgeimeeftcren- amptenen 
ji  Vrocdfchappen,  ofte  Raad-plaatlèn  ,  respcftive  zoude  quirc- 
>,ren,  en  t'cenemaal  private  luiden  werden  :  ook  nooit  wedcr- 
jtomme  inde  regecring  werden  geadmii  teert ;  En  hebben  niet 
,,  naderhnnd  de  Steden  van  Dordregt,  Haarlem,  Delft,  Hoorn cn- 
,>dc  Medenbtik^,  in  't  regard  van  eenige  notablc  Regenten  ohe  Mi' 
i,nijlcrs  inden  haren,  dezciven  moeten  volgen;  alhoewel  God 
„den  Hccrc  de  zake  zodanig  bellicrd  heeft,  dat  weinig  tijds 
„daar  na  alle  de  zelve  wedcromme  in  hare  voorgaande  digni. 
I  yteiten  zijn  gcrcftituecrt  geworden;  dat  waren  regte  teekenen 

,,van  afgedii'ofige  ftihjeéhe  ende  zoo  veel  te  onverdraaglijker ,  dat 
„die  gene,rcr  Contemplatie  van  den  welke  zodanige  conditi- 
,,cn  moetllcn  werden  ingewilligd,  inder  «4f«a«', cndcinkrag- 
jjte  van  zijne  Commidlc,  mitsgaders  den  eed  daaropgedaanf, 
jizelf  was  ccn  fnbj tel  van  dat  Lighaam  ,  weikers  leeden  hy  in- 
,,  voegen  voor(chreve,tot  (u^ijcdiczogtc  te  brengen:  als  doen 
„was  het  voorwaar  de  rtgtc  tijd  voor  de  ongeveinsde  ze- 
,1  latcurs  ende  oprcgte  hcthcbbers  vanjc  vryhcid.om  op 't 

„toneel 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.  J9 

'>  toonecl  te  komen,  en  haar  met  lijf  en  ziele,  jegen  zodanige  ufur-  -  ^  -  « 
')  paticn  teoppoltren.  Maar  wat  y  ver  vertoonde  alidocn  de  voorn:  ,. 
»,  Prs'vintien  ,  waren  zy  niet  die  gcne^^ic  op  den  j  Junydes  voor- 
«.fchrci-e  jaars  1650  verleende  die  authoriintie,  in  kragt ,  im- 
',mers  onder  pretext  van  dewelke,  boog  gemelde  Heerc Priace 
', de  voorfchrevc  aftien  heeft  bydcrhand  genomen,  cnde  wa- 
»,rcn  zy  ook  niet  diegene  ,  die  naderhand  ,  als  dezelve  aóbica 
»,tcn  deele  waren  uitgevoerd  ,  by  fpcciale  rcfoJutien  ofte  inifli- 
»,  ven,  verklaarde  re  oordelen, de  voorgcroerde  rcfolutie  van  de 
',  voorfchrecve  5  Juny  1650  daar  toe  applicabel  te  zijn  y*  Endc 
»,  dewelke  dien  volgende  de  voorfchrecve  aflien  cxprefl'elijk 
»,  advojeerde  ,  approbeerden  en  laiiJeerden  ?  ja  zijn  Hoogheid  da:iT 
'jvoorcn  bedankten  endc  dezelve  ('t geen  ongelooflijk  fchijnd) 
»,  vcrzogten  in  zoo  goeden  yver  te  wülcn  continueeren.  enz. 

Dog  hoe  alle  de  zaaken  ,raakende  de  uitfluiting,  in 't  werk 
gegaan  zijn,  laat  ik  om  de  langduerigheids  wille  hier  af;  maar 
ftel  cenigc  der  voornaamfle  punten  hier  onder,  die  haar  Ed; 
Gr,  Mog,  de  Heeren  Staaten  van  Holland  ende  Weft-Vrics- 
land  uitgaven ,  om  te  vcrtoonen  de  daar  op  gehoudene  Ding- 
talc,  zoo  van  haar  Ed.  Groot  Mog.;  als  mede  van  de  ande- 
re VereenigdeProvinticn,  in  decze  woorden. 

1    r)At  de  Provintie  van  Holland,    in  kragte  van  haar  Sou. 
veiu'nüteit  t   d'Adte  y&n  Seclufte  in  qucltic ,  heeft  mogen 
pa fleren. 

2.  Dat  in  de  groote  Vergadering,  in  'sGravcnhage,  het  jaar 
1651,  egeenc  verklaringen  zijn  gedaan ,  die  jegens  de  voor- 
fchrevc Scclufie  zoude  mogen  ftrijdcn. 

3.  Dat  hier  door  de  byzondere  vereenigingofc  Unie,  tuflchen 
de  2  Provintien  van  HollandenZeeland.niet  en  is  gebroken. 

4.  Veel  min  de  algemeenc  Unie  ofie  het  Verbond  tulTchen  de 
Verecnigde  Provintien. 

j.  Zelfs  en  heeft  Holland  aan  d'  andere  Provintien  van  dierge- 
lijkc  byzondere  gcfpreeken  geen  kennifl'e  behoeven  te  geven. 

6.  Als  zijnde  de  Staaten  van  byzondere  Provintien  gcoorlcftj 
in  zaaken  haare  Provintie  Frir^jr^/jfe.  raak  ende,  ook  door  Mi- 
nifl^rs  van  de  Gcncraliteit  iet  te  doen  (ffeiluetm. 

H  X       ■  7  Dat 


6o  LEEVEN  en  DOOD  van 

t6$A.  7  I^at  de  Rf/p«7;rf  Provintien,  yder  byzonder ,  gcoorloft  is , 
— — _»  tot  bevordering  van  de  Vreede  met  andere  Landen  ,  ietsvaa 
het  haare  te  Contribueren',  zelfs  zonderkenniflè  van  de  Bond- 
gcnooten:  cnde  dat  zulks  ,  door  't  verleenen  der  gemelde  j<(5f< 
van  Seclufie,  aan  den  Proteélorniet.cn  is  ovcrtreede  het  nee- 
gendc  Artikel  van  de  Unie. 

Dat  de  voorfchrcve  Seclufie  niet  en  flrijd  tegensecnigc  voor- 
gaande RefilutieHf  voor  al  niet  tegen  de  Secrete  Refolulie  van 
haar  Hoog  Mog.  van  den  19  February  i65'4. 

Hier  nevens  bewijzen  haar  Ed.  Groot  Mog.  zeer  omftandig. 

»      r)3t  in  een  vrije  Republyk,  niemand  door  geboorte  eenig 
regt  heeft  tot  hooge  waardighceden,   enz.  en  dat  de 

Seclufie  van  den  Heere  Prins  vanüragnien  ,  niet  ftrijdigiste- 

gens  de  Vreede. 
*.     Nogte  befluir  eenige  onderwerpinge  ofte  lafhartigheidren- 

de  vi^at  andere  Landen  in  verlchtiJc  gckgenihceden  gedaan 

hebben, 

3.  Dat  de  Nederlanders  meeft  in  oneenigheid  zijn  gebrogt 
door  de  Hoofden,  en  dat  abnjivil^k^  wierde  hygcbragt,  dat 
door  't  pafleeren  van  de  voorfchrtve  A6le  van  Seclufie,  oor- 
zaaken  tot  oneenigheid  zouden  zijn  gegeven. 

4.  Dat  zonder  het  verleenen  van  de  voorgemelde  Aólc  van  Se- 
clufie^  den  Oorlog  met  de  Rcpublijk  van  Engeland,  zoude 
hebben  moeten  ngtervolgen. 

y.  Dat  de  voorfchrtve  A^e  vm  Seclufie,  nicmant  van  ccnigc 
prerogative  ontfet :  ende  dat  in  Vrije  Regeeringe,  daar  de 
Charges  op  de  waardigfte  moeten  werden  opgedragen ,  nic- 
mant etnigfints  door  geboorte  regt  krijgt,  tot  eenige  waar- 
digheid. 

6.  Wat  dankbaarheid  het  huys  van  Orangien  aan  den  Staat  en 
den  Staat  aan  het  Huis  van  Oragnicn  fchuldig  is,  Iccm  ,  wat 
dankbaarheid  alle  de  Provinticn  aan  Holland,  en  die  van  Zee- 
land ,  en  voor  al  aan  die  van  Holland  fchuldig  zijn  :  en  dat  door 
het  pafleeren  van  de  voorfchrcve  A<5te,  geen  ondankbaarheid 
tcgens  't  voorfchrcve  Huis  is  geplecgt. 

Waar 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         6t 

Waar  iiit  afte  mecten  is ,  war  vcrpl-gtingdcze  lngci,etciun     i6^4. 

vcrfchuldigd   zijn  ,  aan  zulke  wel-meencnje  Regenten,  die  htt . 

eenigde  behoud  zijn  (  naad  God.)  van  onze  diciriare  Viyheid, 
die  zy  zoo  vcele  Jaaren  befchermd  hebben.  S'xilc  Kier  voor  de 
nieusgierige  Iceier  ook  een  rekeningby,  c  ni  te  loonen ,  wat 
de  Prince  vanjaar  tot  jaar  vaft  in  komen  getrokken  hebben  , 
buiten  de  voordelen ,  en  hoe  het  zelve  van  tijd  tot  tijd  ver- 
meerderd is. 


Memorie  van  de  Traftemcnten  by  de 
Princen  van  Oragnjen ,  en  de  Ha- 
ren genoten,  als  mededePenfioe- 
nen,  en  anders,  beginnende  met 
de  jaare  1586. 

Zijn  Excellentie  Prins  Maurits  van  Naflauw , 

jaarlijks  .        .  .  .    ƒ  24000-0-0 

Zijn  Excellentie  Prins  Maurits,  als  Stadhouder  15080-0-0 
Pillcgaave  van  Prins  Fredenk  Henderik  1800-0-0 

Princellè  Elizabcth  van  Nallauw,  Hertoginne 

van  Bouillon  .  ...      2500-0-0 

,— ƒ  4;^8o-o-» 

,587. 
De  voorfchreve  vier  poften  beloopen  .  .  /4jjSo-o-o 

1588. 
De  voorfchreve  vier  poften  bedragen  .  .        /4j58o-o-o 

ifSp,  A  ZijnEx^i 

A.  De  voorfchreve  vier  poften ïiinbeloopendc  /"4j  j8o  -o  -  o  cellentie 

l<oo  Prins  Man • 

De  voorfchreve  vier  poften  bedragende  .  .  /'^^^'^°  "  °  "°  d'annis 

«f9'-  1589  tot 

De  Toorfchreve  vier  poften  beloopen  ■        /^^^So-o-o  ,009  alle 

Hg  1591    He  Beden  en 

Importen 
van  Brabandt  by  retorfie  getrokken  1  op  de  Landen  buiten   ordinaris  Conrributien  zijnde  • 
om  daar  uit  te  betaalen  de  R-mieren  van  Brabandt,  het  welk  niet  gedaan  is,  waar  door, 
ende  andere  redenen,  de  Tradementen  van  zijn  Hooggemelde  Excellentie  anno  1Ö09  zijn 
ferhoogt. 


6x  LEEVEN  en  DOOD  van 

—  De  voorfchrevc  poften  bedragen         .         .    /4^;8o-o-o 

Zijn  Excellentie  Prins  Mauris  extraordinaris      28000-0-0 
Mcvrouwc  de  Princclle  van  üragnien  Douariere  1  j  000  -  o  -  o 

f  68 )So- 0-0 

De  voorfchrevc  fes  poltcn  bedragen  ƒ  68580-0-0 

Prins  Frederik  Hendcrik  .  .         .        9iiJ-o-o 

De  Cheurvorflimie  Louilc  de  Nailauw  2000-0-0 

f97iof  -9-0 

1594. 
De  voorfchrevc  agt  poften  bcloopen         .  .  •/97Joj-o-o 

1595"- 

De  voorfchreve  agt  poften  bedragen  /97Joj-o-o 

Princeflc  Maria  de  NaftTau ,  Gravinne  van 

Buyren  .  ...  jjoo-o-o 

— — /lOOOOj-O-O 

De  voorfchreve  negen  poften  lijn  bedragende  .        /looooj-o-o 

1597- 

De  voorfchreve  9  poften  zijn  beloopende  ƒ100005  -  0-0 
Prins  Fredrik  Henderik  .         .  ziSo-o-o 


1598. 

De  voorfchreve  tien  poften  bedragen         ƒ  ioii8;-o-o 
Princclle  Brabantina  de  Nalfau,  Hertog- 

inne  de  la  Tremouille        .  •      1000 -o -o 


-/l02l8j-0-O 


/ioji8j-o-o 

1599. 
De  voorfchreve  elf  poften  bedragen  /ioji8j-o-o 

Zijn  Excellentie  Prins  Maurits  extraord.  40000  -  o  -  o 

/i4ji8j -o -o 

1(5  00. 
De  ccrftc  voorfchreve  elf  poften  bedragen  c  /ioji8j-o-o 

1601. 
De  voorfchreve  elf  poften  bedragen  .  .         /lo^iSj-o-» 

160Z, 
De  voorfchreve  elf  poften  beloopcn    .     ./lOjtSj-o-o 
Zijn  Excellentie  Prins  Mauritï  extraord.        40000  -  o  -  o 

— — — — — /i4;i8j  -o-C 

De 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       63 

De  roorfchreve  e!f  polkn  ïijn  bedragende  /i  o  j  i S j  -  o  -  o  — •  .__ 

Prins  Fredi  ik  Hendrik ,  Generaal  van  de 

Cavallery  .        .  .  17100-0-0 

■^— — — f  I  SOI  f  5  -  o  -  o 

1604. 
Dc  voorfchreve  twaalf" paften  bedragen       /"iioi8;-o-o 
Daar  van  afgetrokken        .  9115-0-0 


o  • 


-f11116 

l6oy. 
De  voorfchreve  elf  polkn  zijn  bedragende  ƒ  1 1 1 1 6o  -  •  -  o 

1606. 
Dc  voorfchreve  elf  porten  ,  7ijn  door  de 
verhooginge  van 't  TraAament  van 
Piins  Frederik  Hendrik  ,  Generaal 

van  de  Cavallery  beloopende  .  .  •  /ii4!ï9o-o-o 

1607. 
Dc  vooifchrevc  elf  poflen  zijn  bedragende  .        .     ƒ  11459° -0-0 

1Ó08. 
De  voorfchreve  elf  poften  zijn  beloopende        .        .       ƒ114590- o- o 

1609. 
Zijn  Excellentie  Prins  Mauritz  zijn  Mi- 
litair Tradement  ƒ  120000-0-0 
Den  Hooggedagten  Prins  oud  Politijcq 

Tradement  .  ^  o  1 60  -  o  -  o 

Zijn  Excell.  Hellebaardiers  .      -     •  8566-5-0 

Nog  Zijn  Excellentie  een  Losrenten  jaar- 
lijks van  .  .  25000-0-0 
Zijn  Excellentie  Prins  Fredrik  Hendrik, 

Generaal  van  de  Cavallerye  25000-0-0 

Zijn  Excellentie  Pillegave  .        .         .       1800-0-0 

Nog  zijn  Excellentie  .  .  2180-0-0 

De  Ses  Vrouwen  Dogtcren  van  Prins 

Willem  Ho.  Mo         .  .  6000-0-0 

Nog  de  Vrouwen  Dogteren  .  .         6000-0-0 

Mevrouwe  Princeffe  van  Oranjen  Douariere  20000-0-0 
De  Cheurvorftinne  Louife  de  NaÜau  2000-0-0 

De  Princcflè  van  Portugal         .        .  -      5500-0-0 

Nog  de  Hooggedagte  Princes        .        .  2500-0-0 

— — ~— — fz^iyo6-i-o 

Dc 


^4  LEEVENcn  DOOD  van 

,  e  e  i  161O, 

^'  De  voorfchreve  dertien  poften  bedragen     /zjaroS-o-» 

Daar  afgetrokken        •  .  nSo-o-o 

/s^ojis-j-o 

Dc  voorfchreve  twaalf  poften  bciüopen  .  .    /"  250526- j -o 

i6iz. 
De  voorfchreve  tvi-aalf  poften  zijn  bedragende      .  /zjoyiS-j-o 

De  voorfchreve  twaalf  poften  zijn  belopende  .  ƒ  ij  ojzg  -  j  -  o 

1614.. 

Dc  voorfchreve  twaalf  poften  bedragen         .  .    ƒ  25 o j 26- J -o 

161  j. 

De  voorfchreve  twaalf  poften  beloopen      /ijojiS- j  -o 

Over  onthcffingc  van  ten  jaarlijkfc  Rente 
van  ƒ  915  -  o  -  o  gehypothequeert  op 
de  Hooge- en  Laage  Swaluwc,  be- 
dragende in  Capitaal  jegens  de  pen- 
ning twintig  .  iSjii-o-o 

ƒ 268S^7-J -o 
1616. 
Dc  eerftc  voorfchreve  twaalf  poften  bedragen       .       .    /250516-j-o 

1617. 
De  voorfchreve  twaalf  poften  zijn  beloopcnde     .        .   fz^o^xS-^-o 

i6ib'. 
De  voorfchreve  twaalf  poften  bedragen      ƒ  2J0526-J  -o 
Daar  van  afgetrokken  over  een  Lijf- 
penfioen  van  Mcvrouwe  de  Prin.- 
ceflè  Maria  van  Bueren        .       .  ajoo-0-0 

— ^— /  248026-5  -o 

i6n}. 
De  voorfchreve  twaalf  poften  beloopen      ƒ248026 -5 -o 
Over  dc  prctenfien  der  Krijgs-cxpeditien 
van  dc  jaaren  1JÖ7  tot  1574,  by 
Holland  en  Weft-Vriefland  betaald    ƒ700000- o- o 
Boven  nog  in  den  jaare  1598  liberalijk 
geconfcnteert ,  ende  in  vijf-jaarige 
Termijnen  betaald  by  Holland   .     .    ƒ175000- o- o 
Ende  nog  in  den  jaare  1619  in  tien-jaa- 

rige  Termijnen  by  Holland  betaald  .  ƒI5oooo-o-o 

. — fiz7}0z6-i  -o 

i6tQ 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         6^ 


i6io. 

De  roorfchreve  twaalf  poften  bedragen 
lóz  1. 

J)e  voorfchreve  twaalf  poften ,  daar 
onder  begrepen  twaalf  duizend 
pond  over  de  vcrhoogingc  van  't 
traéiement  Militaire, zijn  beloopene 

Nog  over  extraordiuaris  onkollen  te  Velde 


f i48oi6- J -  o 


fz6ooi6- 
4200- 


0-0 


De  voorfchreve  dertien  poften  bedragen     ƒ  j 0206- j -o 

Daar  van  afgetrokken  voor  Mc\rouwe 
de  Princcllè  Douaricrc  van  Oranje 
haar  Pennoen.  ioc 


■ f}0i0i6-}-0 


De  voorfchreve  twaalf  poften  bedragen 

1614. 
De  voorfchreve  twaalf  poften  bedragen 
£■  Zijn  Excellentie  Prins  Maurits 
van  Nafiau  een  tiendepart  van 
de  prijzen,  voor  zoo  veel  aire- 
de gevonden  kan  werden 


0-0 

—  ƒ  282026- 


ƒ  281026 
ƒ  282016-5-0 


y-o 
5-0 


842jj4- 


De  voorfchreve  12  eerfte  poften  belopen   ƒ  282026- J -o 
Daar  van  afgetrokken  twaalf  duizend 

pond  over  de  verhooginge  van 't 

voorfchreve  Militair  Trademcnc  12000-0-0 


0-0 

/ii24;6o 


-j-o 


De  voorfchreve  twaalf  poften  zijn  bedragende 

De  voorfchreve  12  poften  zijn  beloopende  ƒ  270026- 
Pillegave  aan  Prins  WILLEM.by  haar 

Hoog  Mog.        .        .  .         .  8000  ■ 

Nog  Pillegave  aan  zijn  Hoogheid  Prins 
Willem,  by  Holland  in  't  particu- 
lier .  .  -  .  JOOO' 


-ƒ270026' 
ƒ270026- 


j-o 


B.  NOTA, 
Dtze  mfo- 
me  zoude 
merkelijk 
meerder 
komen  te 
bedragen , 
als  bier 
werd  uit- 
getrokken, 
indien  bjr 
O  Zeeland  , 
ende  inde- 
re  Provin- 


i-0 
0-0 

0-0 


tien  waren 
getcekend. 


De  voorfchreve  veertien  poften  bedragen 
Eerp  Bock,  i 


/28j026 


-y-o 
629. 


66  LEEVEN  en  DOOD  van 

Io>4'  De  voorfchrcvc  14  polkn  bcloopcn        •    /z8joz6-j-o 
T~""~~  Daar  vaii  afgetrokken  over  het  Penlloen 

vaii  de  rrinceffe  van  Portugal    .  2J00-0-0 

ƒ  280526-5  -o 
Van  de  Silvere  Vloot  by  den  Lieu- 
tenant  Admiraal  Piet  Hein  ver- 
overd ,  omtrent        .        .         .  700000  -  o  -  o 

ƒ980526- y.o 

16^0, 
De  voorfchrevc  dertien  poften  zijn  bedragende       .        ƒ280526 -5 -o 

«óji. 
De  voorfchrevc  dertien  poften  zijn  beloopendc        .       ƒ280526- 5.0 

De  voorfchrevc  dertien  poften  zijn  bedragende     .       .    ƒ280526- j -o 

De  voorfchrevc  dertien  poften  beloopcn         .  ƒ280526 -5 -o 

1654. 
De  voorfchrevc  dertien  poften  bedragen  .       ■         ƒ280526- 5 -o 

De  voorfchrevc  dertien  poften  zijn  beloopendc     .  ƒ28o526-5-o 

De  voorfclirevc  dertien  poften  zijn  bedragende         .      ƒ 280526 -5. o 

16^7. 
De  voorfchrevc  dertien  poften  beloopen  .        .      ƒ28oJ26-5-o 

1658. 
De  voorfchrevc  dertien  poften  bedragen  .       .         ƒ280526 -5 -o 

1659. 
De  voorfchrevc  dertien  pollen  zijn  beloopendc       .    .   ƒ 280526 -5. o 

1640. 
De  voorfchrevc  dertien  poften  bedragen  .        ^        ƒ280526- 5 -o 

1641. 
De  voorfchrcvc  dertien  poften ,  daar 
onder  begrepen  twaalf  duizend 
pond  voor  de  vcrhoogingc  van  't 

Militair Traétcmcnt ,  beloopen  .  l         ƒ292526- 5-0 

164Z. 
De  voorfchrevc  dertien  poften  zijn  beloopendc     .     .    ƒ292526- 5 «o 

1645. 
De  voorfchrcvc  dorticn  poften  zijn  bedragende    .     .    ƒ292526 -y -o 

1644 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       67 


De  voorfchrcvc  dertien  pollen  bcloopen 

1645. 
Pc  voorfchrcvc  dertien  poften  bedrngcn 

1646. 

De  voorfchreve  i;  poüen  7,ijn  belopende    /zpzjzS-J-o 
't  Sedert  het  -winnen  van  Huift,  de  goe- 

deren  wm  't-Klooftcr  te    Dupien , 

doende  in  pagt  's  jaarlijks  omtrent 

Vijftig  duyzcnd  pond,  zijnde  Hee- 

relijke  Goederen ,  genomen  tegen  den 

penning  twee  en  dertig ,  zoude  in  Ca- 


1654, 


pitaal  beloopen 

De  eerfte  voorfchreve  dertien  poften 

bedragen 
Daar  afgetrokken  voor  de  Extraordi- 

naris  onkoften  te  Velde  genoten 


ƒ  1600000 .-o  ;  o 


-/  1892J26; J  ;  o 


/ipijiö    5    o 


42000   o    o 


C.  Zijn  Hoogheid  Prins  Hendcrik  een       ƒ 250526   J»  o 
tiendepart  van  de  Prijfen  'tzedeit 
den  jaare  162J  tot  1647  voor  zoo 
veel  als  reede  geweeten  kan  wor- 
den .  .  .  ƒ190917) - 10  o 

/ziJ97oi! 

1648. 

De  eerfte  voorfchreve  twaalf  poften 

zijn  bedragende  .  .  f  i^o^zS   j;0 

Over  't  reël  Compliment  .       .  1 00000 » o ;  o 

f}iOii6. 

1649. 
De  eerfte  voorfchreve  twaalf  poften 

2ijn  beloopende  ....  ƒ 250526; 

1650. 
De  voorfchreve  twaalf  poften  bedragen  .  .  fzjojis 


i5ro 


C.  NOTA 
dezefom- 
tne  zoude 
meikeiijlc 
meerder 
komea  Ce 
bedragen 
«Is  hier 
w^erd  uit 
getrokken 
indien  by 

o  Zeeland , 
endeande. 
re  Provin- 

o  tien  waren 
gerekent. 


J;0 


Millioenen 


Somma  xix 


c         M 
VI    XCIX 


vil  Lviii  Ponden. 


I  z 


Hoe 


-      68  LEEVEN  en  DOOD  van 

_^- .         Hoc  veel  dit  inkomen  van  'ijaar  1672  tot  aan  de  dood  van 

^ den  dappircn  Koningvan  Eu^d.wd,  Ji'illan  de  derde  aaï'.gcgroeic 

DiHeer    'Si  laat  ilc  aan  de  geen  die  de  nieusgicriglicid   hebben  van  het 
johandc     zeh'c  naar  te  zoeken,  dewijl  het  my  ganis  onnodig,  en  naarde 
Wittne-     moord  van  de  Hccren  rfffrirr  voorgevallen  is.  Dogom  met  den 
dereHee""  y^'^^  '^"  ^°''S  van  haar  td.  Groot  Mog.  te  agtervolgcn ,  en  hun- 
ren  g«t      nc  grootc  hoedanigheden  wncvcldkuniiig  te    maakcn,  zal  ik 
mondeling  voortgaan  en  zegge,  dat  de  Grootmoeder  en  moeder  van  den 
antwoord    jongen  Prins ,  gcwaar  vsrcrdcnde,  dat  haar  EJ:  Groot  Mog:  op 
de'princes-  de  aanhouding  van  CiohwW,  zodanige -itlf  gemaakt  hadden  ,  waar 
een,  op  het  by  zijn  Hoogheid  buiten  alle  amptcn,  die  zijn  voor- vaderen  be- 
gefchiiftby  zeeten  haddc,  geflooten  wierd  ,  fteldcnaanüonJsdG  pen  tewerk, 
heden^°°^"  ^"  Tchrecven  aan  hare  Hoog  Mog:  de  Hccren  algemeene  Sta- 
fclireeyen*    ^^"^ «   verzoekende   haar  behulpzaam  en  voorfpraken  by  haar 
Ed;  Groot  Mog:  te  zijn,  om   die  zaak,  van  zoo  veel  gewigt, 
niet  in  't  werk  te  (lellen.  Eenige  der  Hccren  Staten  van  Holland 
en  Weft-Vricfland  van  dit  fchrijven  verwittigd  zijnde ,  bcflo- 
ten,  om  den  II  Ju ny  gczamcntlijk  aan  't  Hof  van  de  PrinceflTc, 
weduwe  van  ürangien  ,  te  gaan-,   welke  waren  zijn  Excellentie 
Joban  mlpbart  f  Hecre  van  Brcderode,  Jdcob  van  IVaffcnaar  ^  Hce- 
re  van  Opdam ,  Admiraal,  M^-Johan  de  Witt,  Raad  Pf». 
fwnttris  der  Staaten  van   Holland,  Frans  Eanningkock,  Heere  van 
Purmerland,  Burgermecfter  der  Stad  Amfterdam,  den  Heere 
van  Beverivaarty  Gouverneur  van  Bergen  op  zoom  ,  en  Trederik. 
Stellingwerf,  loontrekkend  Raads-hccr  van  Mcdcnblik,  enhaa- 
re  Hooghcden  ,  mondeling  te  antwoorden  ,  op  het  ingeleverd  ge- 
fchrik,  nopende  de  buitcQuiting  van  de  jonge  Prins  Willem  ds 
III.  het  geen  alles  met  een  goede  zedigheid  gefchicden  ,  waar  op 
haar  Ed:  Groot  Mog:  vriendelijk  onifangen ,  en  beantwoord 
wierden. 

Ter  zclvcr  tijd  quamen  de  Afgezanten  van  den  Staat  wederom 
uit  Engeland  terug  met  cenigc  nieuwe  zwaarighcden  :  na  hun 
verflag  gedaan  ie  hebben,  wicrden^frowiw/rrffr^f  de  Hecren  van 
Sipieten  ,  de  witt ,  Mareignault ,  Rensipoiide ,  Andrea,  MuUrt ,  en  Schuilen' 
t«r^  ,ommc  nevens  de  Gedeputeerden  de  voorgemelde  artijkelenie  otX' 
derzoekcn,  zoo  dat  men  aanfchnjvcn  aan  de  Prffv/«f/£  deden , 
om  hunne  mccninge  daarop  te  hooren  en  met  den  ccrllcn  ter 

Gens' 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        69 

Gencraliteh  in  te  bicrgen.  Wnar  op  de  Heere  van  Cnm.'/X^o;,     'o5'4* 
uit  lall  van  haar  Ed;  Groot  Mog :  Hecrede  Staten  van  Hollar.d  ,  Z~^       * 
aanftonds  weder  naar  LngtUnd  wierd gezonden,  om  met  de  be-  van  Bei-cr- 
kragtiging  re  vcrhaalien  ,  wel  ziende  dr.t  door  het  lang  ophou- ningen  we- 
den', de  zaaken  ,  van  zulk  een  noodzakelijkheid  door  Holland ,  **"  "»^'" 
vcragteren  konde  ,   en  na  alle  oogenlchijn  ook  gedaan  2.oudc  ^"J^/-^"^'^^ 
hebben.  Eenige  der  andere Prev/KJit»,  hoorcnue dat  de  H'.  van     DaHcer' 
Btvmungen  (lil  vertrokken  was,  cpbevel  van  hnar  Ed:  Groot  Johan de 
Mog:  misnoegde  ten  uiterfte,  dat  henliede  daar  geen  kennis- ^^.'"°''^/-. 
fe  van  gegeven  was,  dog  Zeeland  quam  aanftonds  met  die  van  (j^HVix)-"' 
Holland  over  een,  en  kort  daar  na  de  andere  rrovmüen,  door  vintien 
een  der  doordringende  en  gclecrdfle  aanfpraaken  die  de  Heerjo-  dooreen 
HAN  DE  WiTT  aan  haar  Ed:  Groot  Mog;  dede:  vertooncn- ^«^'^"''^ ,  , 
de  cerd  het  uiterfte  belang  van  yder  Provtmte ,  en  daar  na  in  De'lheKn" 
't  algemeen.  Waarover  zy   geheel  verwonderd  ftaande,  zijn  wüiem 
Ed:  bedankten,  en  met  haar  Ed:  Groot  Mog:  de  Staaten  van  Nieupoort; 
Holland  in  eengedagte  kwamen.  enAlderc 

Hier  op  befluoten  haar  Hoog  Mogende  de  algemeeneStaa- jg^^g^jl 
ten  (na  alvorens   het  gevoelen  van  yder  Provintie  gehoord  te  werden  we- 
hebben  )  hunne  Gezanten  wederom  na  Engeland  te  fchikkcn  ,  deromna 
waar  toe  wederom  verzogt  wierden  de  Hecren  Nieupoort  cii  Joii^.  Engeland 
flttl,  en  door  de  dood  van  de   Gezant  den  Heer  P^ulus  vandir^^^^ïg^ 
Pene  uit  Zeeland  ,  die  den  14  December  het  voorgaande  jaar  mgtiging 
'm  Londen  overlccde  was,  zijndcecn  M^ngewecü  vandcgrootftc  ^^0  deVre- 
bcquaamheid ,  ende  die  in  dit  Ampt  den  Siantgroote  dienden  ^'?n"/* 
gedaan  had,  kondcmcnnicmand vinden,  die  der zelver plaat-     ocAfgeJ 
ze  vervullen  wilden ,   niettemin   vertrokken   de   twee  voor-  zint  de 
gemelde  Heercn.  Heer  Pau- 

Kort  na  hun  aankomft  wierd  op  den  if  April  de  Vrede- p"'^|^^^"j^"^j 
handeling  wederzijds  geteekenJ  ,   beflaande   in  ?  3  i^»'^?!;^/"^,  den  14 De- 
welke de    Gezanten    aan    haar  Ed,    Groot    Mog.    aanllonds  cemb  ió/j 
na  'sGravenhage  zonden,  door  de  Hecren  Urfmus  en  Rt4jcba-  binnen 
rer,  twee  Edelluidcn  der  voorfchreve  Afgezanten ,  welke  ter    p"'  , 
gehoor  gebragt  zijnde,   by    haar  Hoog  Mog:,  wierden,  nametEngc- 
dat  de  Heeren  Staaten  Generaal  dccze  blijde   Maar  verltaan  geland  ge- 
hadden ,  yder   met   een   Gefchcnk  van  een  Goude  Kcctcn, '"•'^'"^^n 
waardig  joo  guldens,   weder  te  rug  gezonden  j   en  de  be- J  "^'.'°^ 

i  5  kragti-  feldo' 


70  LEEVEN  en  DOOD  van 

x6<A.  '^"S^'g'^B  g<^rchieden.  op  den  t  der  maand  Mey,  des  avonds 
-  ^  laat  binnen  Londen  ,  welke  uitgewillèld  zijnde,  fchikten  de 
Heercn  Afgezanten  des  anderen  daags  vroeg  een  Edelman 
met  dezelve  aan  haar  E,d.  Groot  Mog.  ,  als  mcede  om  den 
dag  der  afkondiging  bekend  te  maken  ,  die  op  den  z  Juiiy 
daar  aan  volgende  vaft  gefteld  was.  De  Engclfchen  toonden 
aanftonds  hunne  groote  vreugden  hier  over,  want  op  het  ver- 
trek van  (icn  voorfchrecven  Edelman  ,  wierd  al  het  gefchut  op 
de  Teeras,  en  langs  de  kaftcelen geloft. 

Dit  was  nog  nicc  na  de  zin  van  een  yder,  maar  quaamen 
Vervvijtio-  een  groot  getal  quaadaardige  mcnfchen  voor  den  dag  ,  die 
gensinde  wcJerom  vccl  Schimp  -  digten  uitftrooiJcn  ,  waar  op  den 
eediin'we-  I* ''^n'^'^'^'^"  Schrijver  de  Heer  de  la  Neiiville  in  zijn  Hislotievatt 
gensde  ».  HolUtid y  hier  omtrent  aldus  fpreckt.  De  liefde,  tot  de  Vree- 
Vreedcmet  ,,de  ,  dic  dc  Staatcn  geduerendc  het  vooitzetten  van  hun 
Engeland  ^^  verdrag  met  Engeland,  meer  noodigc  als  Loffelijke  wegen 
zetten  des  »  ha<J'^ci'i  Jo^n  inflaan ,  ontbraken  geen  berirpcrs,die  het  by 
Prins  vao  „  de  vreemdelingen ,  en  het  Land-volk,  dat  het  belang  van 
Oragnien  „Koning  Karel  de  II.  en  des  Prins  van  Oragnien ,  zijn  dog- 
H'°r  1o  "^^'^^  zoon,  was  toegedaan,  voor  een  lafhertigheid  en  flaafs. 
HAN  de'  jjheid  zogten  te  laatcn  doorgaan.  Zy  gekte  met  dic  ernflige 
WITT  „Brief  die  de  Staatcn  aan  het  Turlement  hadden  gefchre. 
weggeco-  ,,ven,  om  de  laatfle  hand  aan  een  volkomen  verecniging  te 
„leggen,  en  met  Crorawv/ te  beraadllagen  ,  op  wat  wijze  men 
„de  Koophandel  en  Godsdicnft,  die  de  twee  Bepublijken  ge- 
„  meen  hadden ,  eenpaarlijk  konde  onderhouden.  Zy  maak- 
„trn  over  dezelve  veel  quaadaardige  uitleggingen  ,  die  ne- 
,,  vens  eenige  Schimp- fchriften  ,  in  de  Nederlanden  en  Vrank- 
„  rij!;  uirgcllrooid  wierden.  De  Staatcn,  volgens  de  raad 
„van  den  renfionaTisdclllTT,  gebruikten  tegcns  alle  dees 
,,bitziglicdcn  niet  anders  als  flilzwijgen,  en  geduld,  floegen 
,,  de  hand  aan  noodigcr  zaakcn ,  te  weeten  ,  om  de  Koop- 
„  han  lel  te  doen  bloeijen ,  die  in  weinig  tijJs  al  de  geleede- 
(,  nc  fchaaJe  inhaalden ,  die  zy  van  Engeland  geleden  hadden. 
Deze  zwarigheid  aan  een  kant  zijnde ,  begon  Jen  de  Bloedver- 
wanten van  den  Jonden  Prins  te  morren  ,  dic  wegens  de  Aclevan 
Sedufie  zeer  i'  onvreedcn  waaren.  Daar  leiden  voor  eerfWegens 

in 


ClfB, 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         71 

'm  ,  de  Friiicejfe  Rof  aal  en  Douarierevtin  l'rhis  Wiücm  rff  II,  ende  daar        , 

na  de  Keurvorfl  véinBrandenhmg.}L,et\\ge  Provintieu  en  byzonderc  Stee- ^^'' 

den  maakte  veel  twift  hierover,  zelfs  lang  na  dat  dcvreedege- 
flooten  was.  En  dewijl  ecnigc  voorgaaven  >  dat  den  Heer  van 
Becverningen  gedifponeerd  zoude  gewceft  zijn  door  de  Heer 
Raad-Penfionaris  de  JVITT  en  andere  leeden  van  haar  Ed.  Groot 
Mog.  om  Cromwel  te  bewecgcn,  van  op  deze  aólc  van  feclufte  te 
Itaan ,  zo  ftellen  wy  hier  de  verklaring  van  de  Heer  van  Ener' 
tiing  ter  neder ,  om  de  Heer  Raad-per.fwtiarisen  anderen  ,  van  de  las- 
ter tongen  t'ontfchuldigen  ,  welke  al  het  werk  gedaan  hebben, 
ten  voordeele  van  hunne  ingezetenen. 

DEii  Heer  van  Beverning  extiaordinuris  Anibaffadeur  \'aii  v/egen   de-         .   . 
zen  Staat  aan  zijne  Hoogheid  den  Hcere  ProteÖor  van  de  Repu-     *'    *""S 
blijke  van  Engeland,  Schotland,  en  Yerland  ,  ter  Veigaderinge  van  haar  „^^^  f^^^^ 
Ed.  Groot  Mog.  verlcheenen  zijnde,  heeft  aan  dezelve  geremonftreert,  tafladeur  ' 
hoe  dat  het  de  Hceren  Gedeputeerden   van  de  Provincie  van  Vriefland  Beverninö; 
op  den  ^e^'enden  dezer  lopende  Maand ,   gelieft  hadde  ter  Vergaderin- 
ge  vanhaar  Hoog  Mog.  in  zijne  abfentie,  in  te  leveren  zeker  fchritteüjke 
propofitie ,  by  dewelke  hy  bcmerlae  zijn  goeden  name  implicite  bezwaart , 
ende  de  getrouwigheid  van  zijn  pligt ,  raakendc  't  gepaiteerde  in  Enge- 
land omtrent  de  bewufte  aifle  van  Seslufie ,  concernerende  het  employ 
van  de  Heere  Prince  van  Oiangien  in  difpuyten  getrokken  te  werden, 
Ipecialijk  door  zeckere  claufule ,  in  de  voorfz  propofitie  onder  anderen 
mede  influercnde,daar  by  in  quellie  getrokken  werd  ,  of  ook  de  voor- 
fchreve  aéle  van  Seclufie  is  komende  uit  eigen  movement ,  van  hoog-ge- 
melde  HeereProtefl:or ,  en  heeft  den  gemelden  Heer  van  Beverning ,  daar 
op,  haar  Ed.  Groot  Mog:  voorgehouden,  dat  of  welhy,  mits  d' abfen- 
tie van  de  Hecre  Nieuwpoort  nevens  hem  in  de  voorfchreeve  extraordi- 
naris  Ainballade  ende  over  't  voor-geroerde  fubjeft  mede  geëmploijccrd 
gcweeft  zijnde  ,  niet  welbcvoegt  is,  dien  aangaande  cenige  particuliere 
rapporte  aan  haarEd:  Groot  Mog:  te  doen,  immers  zonder  den  voor- 
geroerden  toeval  zoo  veele  aan  den  gemelde  Heere  Nieupoort  zoude  heb- 
ben willen  deferercn ,  dat  hy  daar  toe  alvorens  de  overkomftc  van  dien 
zoude  hebben  afgewagt ;  egter  mits  de  importantie  ende  de  hatelijkheid 
van  de  voorfchreeve  propofitie ,  die  ook  eenfiilfwijgendc  befchuldiginge 
tot  lafte  van  andere  Leden,  Comparante  ofte  Miniftcrs  van  deze  Verga- 
deringe  fchijnt  te  impliceren;  hy  niet  hadde  konnen  ledig  liaan  haar  Ed:        ? 
Groot  Mog:  omftandelijk  en  getrouwelijk  den  gehelen  toeval  dervoor- 
fchrcven  zaake  voor  te  dragen,  doende  vervolgens  daarvan  rapport,  en- 
de 't  zelve  beveftigende  met  een  folemnele  vcrklaringe ,  dat  nogtehy  voor 


71  LEEVEN  en  DOOD  van 

^f,,  'iijn  Perfoo'.i ,  nogtc  ymand  anders  by  zijn  wceten  , 't  ry  binnen, 't  zy  buitca 
*"5  4"  de  Rcgeringc  ofte  bedicninge  dczcr  Provintie,  diredteiijk  ofindireöelijk 
"""■  ecnigc  opciiüigc,  communicatie,  aanlcidinge ,  ofte  raad  gegeven  haddc, 
v/aar  by ,  otk  waar  door  meer  hoog-gcmelte  Heerc  Protcètor  gcani- 
mecrt  ottc  den  'iclven  in  den  zin  gebragt,  ende  ingegeven  mogte  zijn, 
ommc  zodanige  ottc  dicrgelijke  voorllag  van  Seclulic  van  den  gemelde 
Hcerc  Prince  van  Orangicn  te  doen,  ottcyets  daarna  fmakcnde,  'tiy 
haar  Hoog  Mog:  in  't  generaal,  'tzy  het  haar  Ed:  üroot  Mog:  in  't 
particulier  te  voegen,  maar  dat  ter  contrarie 't  voorlchrcve  gehcclc  werk, 
ïoo  veel  hem  bekend  v/as,  puurlijk  en  privativclijk uit  't  cige  movc- 
nient  van  mccrhoog-gemcUe  Hcere  Protcöor,  of  die  van  zijnen  Ra- 
de, onvoorziens  was  voortgekomen,  en  in  de  laatlte  dagen  van  de  bc- 
wulle  Negotiatie  in  Engeland ,  zoo  yverig  geurgecrt  en  gepouflccrt  , 
dat  niet  tegenllaandc  alle  mogelijke  enuiterlle  dcvoircn,mct  alle  vlijt 
endc  ncerdighcid  ter  contrarie  aangewend ,  cnde  bygcbragt,  en  in  vcr- 
fchcidcn  confcrentien  gercitcrcert  ,  mcer-hoog-gcmelte  zijne  Hoogheid 
van  de  voorfchrevc  deszelfs  fulknuc  cnde  begeerte  niet  haddc  konnen 
werden  gedivertcert,  prelcnterende  den  vootnocnidtn  IrJeere  van  Üe- 
verning  de  voorfchrccve  vcrklaringeinde  volle  verg.idcringevan  haarEd: 
Groot  Mog;  niet  alleenlijk  op  den  Eed  t'  zijner  aankomfie  in  de  zelve 
gedaan ,  maar  ook  met  nieuwe  Iblemnelc  affirmatie  by  corporelcn  Eedc 
te  bcvelHgcn  ,  met  onderdanig  verzoek ,  omme  daar  toe  tot  nader  ont- 
lafh'nge  van  zijn  eigen  perlbon,  mitsgaders  van  alle  de  Leden,  paiticu- 
herc  Comparantc  ende  Miiiükrsvan  deze  Vergaderinge,  te  mogen  wer- 
den geadmitteerd  \  ook  ominc  te  mogen  vtmcmeu  d'  intentie  endc 
ordrc  van  haar  Ed:  Groot  Mog:  waar  naar  hy.zig  in  dezen  dccle,  om- 
trent d'andcre  Provinciën,  ende  elders  tot  contcntcment  van  deze  Ver- 
gaderinge , zoude  hebben  te  reguleren  ;  Waar  op  gcdelibereert  zijnde, 
hebben  haar  Ed.  Groot  Mog.  nogmaals  ten  ovcivloed,  de  gemelde 
Heercn  van  Bevcrningende  Nieupoort,gezamentlijk  ,  een  ydcr  van  hcn- 
kiiden  in 't  byzondcr  bedankt,  gelijk  dezelve  in  't  generaal  endc  par- 
ticulier bedankt  werden ,  over  cnde  ter  zaake  van  de  goede  trouwe  en 
voorzigtige  conduite ,  by  dezelve  met  (ingulicren  yvcr  cnde  byzonderc 
vigilantie,  aangewend  cnde  bygcbragt,  in  'tgeene  zig  in  ende  omtrent 
liet  werk  van  de  voorgeroerde  Ade  van  Seclulic  toegedragen  heeft ; 
en  of  wel  dienvolgendc ,  haar  Ed.  Groot  Mog.  van  de  fideliteit  endc 
oprcgtighcid,  vandemccrgcmeltc  Hcere  van  Bevcrning  cnde  Nieupoort , 
haar  volkomentlijk  cnde  in  allen  dcelen  houden  gecontentecrt  ,  cnde 
over  zulks  onnodig  agteu ,  in  haren  rcguarde  de  gemelde  Heerc  van  Be- 
vcrning ecnigc  Eed  af  te  vorderen,  dat  nogtans  den  zclven  Heerc, op 
de  voorfchrevc  zijne  inllantic,  tot  nader  ontlaflinge  van  zijn  eigen  pcr- 
foon,  mitsgaders  ook  van  alle  de  Leden ,  particuliere  Comparanten  en 
Minillers, van  deze  Vergadcringc ,  cnde  voornamcntÜjk  tot  volkomeu 
overtuiging ,  vande  voorgemelde  Heeren  Gedeputeerden  van  Vricfland , 

cnde 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         73 

cndc  allcii  anderen   by  dewelke  de7.cn  asiiigaandc  nog  ccnigc  fcrupclcn    .  y- _ 
zouden  mogen  ovciig  ïijn    tot  het  lijflijk   üaven  van  de  \ooif(;hicve         5^4' 
Eede  zal  worden  gcudmittecrt ;  dau  wat  belangt  het  vorder  verzoek  \au  """" 

de  meergcmeltc  Heere  van  Bcvernins; ,  is  verUaan  ende  gercfolveert  niits 
dezen  te  verzoeken  de  Hcercn  haar  Ed.  Groot  Alog.  Gecommitteerden 
by  rclblutie  van  dato  den  negentiende  der  voorleden  maand  gchill  over 
geKjk  fubjeift,  ofte  een  condcpendente  materie,  befoigne  aan  tcflellcn, 
't  zelve  ten  Ipoedigikn  by  der  hand  te  nemen  ,  en  daar  van  zonder  ce- 
nig  uitlkl  rapport  te  doen ,  om  zulks  gchoort ,  als  dan  nader  dien  aan- 
gaande te  werden  gerezolveert  ,  zulks  als  na  exigentie  van  zaakcn  be- 
vonden zal  worden  te  behooren :  en  heeft  nu  gedane  refumptie  van  de 
bovengaande  refolutien  den  meer-gemelden  Heere  van  Beverning  by  fo- 
lemnelcn  ende  corporelen  Eede  verklaard ,  den  inhouden  ofte  narre  van 
de  zelve  Refolutien,  in  allen  dezen  waaragtig  te  wezen:  Zoo  waarlijit 
moell  hem  God  Almagtig  helpen. 

Egter  waren  de  gemoederen  van  cenige  Prnvintien  nog 
niet  geruft,  over  de  uiijluiitvg  der  Prince  van  Oragnie,  Zy  fielden 
alle  bedenkelijke  middelen  in 't  werk»  om  den  ?r'm  by  de  alge- 
mecne  Staaten  ,  wegens  hunne  Trovintie  in  alle  de  waardighe- 
den van  zijne  Hoogloffclijke  Vader  voor  te  draagen ,  hcc 
welk  zy  in  de  vergadering  van  haar  Hoog  Mogende  deden 
aanteekenen.  i6KS' 

De  Heer  Raad  Penfionaris  de  Witt,  zijne  ledige  uuren .___ 

beftedende  om  iets  nuts,  ten  voordeden  van  't  Land  te  be- 
zorgen, deed  in  den  beginne  van  dit  jaar,  verfcheide  voor- 
(lellen  aan  haar  Êd:  Groot  Mog:  de  Heeren  Staaten  van  Hol- 
land  ende  Weft-Vriefland  ,  ommc  's  I/ands  inkomften  te  ver- 
meerderen:  zijndedievan  de gemcene  middelen  deccrfte>  waar 
op  haar  Ed:  Groot  Mog:   het  volgende  befluit  namen. 


rryJag  Jen  \6  Maart  i6$f. 


Gemcene 


„TS  naar  voorgaande  deliberatien  op 't  rapport,  ende  advijs  van  Middelen 
„l  „de  Heeren  haar  Ed:  Groot  Mog:  Gecommitteerden ,  «f^^^fver 
„ eebefoigneert  hebbende  tot  redres  van  's  Lands  Finantien,  *"^P'*u'i 
„goet  gevonden,  ende  verdaan,  dat  van  nu  voortaan  alle  de]jndzon. 
,»gemeene  middelen  zoo  van  Confumptie,  als  van  verpondin-  derexeptie 
„ge,  twintigften.veertigfte Penning,  Hoorngelden,  Bezaide  hcfft»»- 
Eerjle  Bock.  K  gcmee- 


7+  LEEVEN  en  DOOD  van 

l6<<  'jgemcctcn  ,  cnde  andere,  cgecru.  uitgezonderd ,  by  haar  Ed: 
M  Groot  Mog:  gcconlenteerc,  ofte  nog  te  coritenrcrcn,  zulien 
,,  werden  verpagc,  endc  gegeven  over  allede  Steden  ,  plaatzen 
,,ende  quartieren  indisputablemenr  inde  Provintic  van  Holland 
»,  ende  Weft-Vricfland  gelegen,  ende  buiten  controvcrfie  de 
,,Souvcrainc  dispofitie  van  haar  Ed:  Groot  Mog:  fubjeft  we- 
,,  zende  ;  het  welke  priecifelijk  te  bezorgen  ,  de  Heeren  Ge- 
f, conimiteerden  Raaden  mits  dezen  gans  lerieufelijk  wert  gc- 
,)  laft  ,  ende  aanbevolen ;  ende  by  zoo  verre  in  eenige  van  de 
„voorfchreeve  Steden  ende  Plaatlcn,  't  zy  onder  prxtext  van 
,,eenigrcgt,  ofte  poflcflie  van  exemptie,  'tzy  om  eenige  andc- 
„ re  oorzake,  hoedanig  dezelve  ook  zoude  mogen  wezen,  je- 
,,gens  de  verpagtinge,  ende  ophef  der  voorfchreeve  gemecne 
„middelen,  ofte  jegens  d'Executien  daar  op  te  volgen,  eeni- 
„  ge  oppoüiie  mogte  vallen,  dat  de  Heeren  Gecommitteerde 
„Raden  inde  respc£livc  Quartieren  ,  van  nu  at  aan  zullen  wer- 
„den  geauthorifcert  ,  ende  gelaft,  gehjk  de  zelve  geauthori- 
„  feert  ende  gclaft  worden  by  dezen  >  tegens  de  voorfchreeve  Op- 
,,poZ3nten,'t  zy  dat  dezelve  zullen  wezen  Magiftraats-Perfooncn 
„  van  de  voorgeroerde  Stedeneode  Plaatfen ,  ofte  particuliere  In- 
,, gezetenen  van  dien  ,  ofte  ook  anderen,  wie  de  zelve  zouden 
„mogen  zijn,  met  alle  Vigeur  te  Procederen  ,  ende  doen  pro- 
„ cederen,  zodanig  als  tegens  wcderhoorige  vandcSouveraine 
,,  bevelen  van  haar  Ed:  Groot  Mog:  ende  Perturbateurs  van 
„'t  gemcene  welvaren  behoort ;  endc  gcnerahjk  by  alle  wegen, 
„endc  middelen  te  bezorgen,  dat  de  bovengeë.xprcfl'cerdehaar 
,, Edele  Groot  Mog:  goede  intentie  ,  praccifelijk  agtcrvolgt , 
„ende  naargekomen  werdc:  Ende  wat  belangt  de  Steden  en- 
„de  Plaatfen  pretenderende  inde  Provintie  van  Holland  ,  ende 
,,Weft.Vriefland  niet  gelegen»  nogtc  de  Souveraine  difpofitic 
„  van  haar  Ed:  Groot  Mog:  fubjeft  te  zijn :  dat  met  allen  ernft 
„  zal  werden  bevorderd  het  befoigne  dien  aangaande  voor  de- 
„  zen  gedecerneert ;  Ende  dat  tot  facilitatie  van  dien  mde  plaat- 
„ze  van  den  Heerc  Penfionaris  Kinfchot  •  jegcnwoordigmeeft 
„abfent  zijnde,  tot  het  voorlchreeve  befoigne  zal  werden  ge- 
„furrogecrt  de  Heere  Penfionaris  vander  Dufl'en, 
Verhalen  »' ''*  "^^"^  voorgaande  deliberatie,  op  't  rapport  van  dcHcc- 
IfanVerpoodingeanict  tepaflTaenEoadcr  aieuwcRcrolutic»  CCO 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT         75 

„ren  haar  Edele  Groot  Mog:  Gccomminecrden,gebcroignecrt     \6$$. 

,,hcbbenJe  tot  redres  van 's  LandsFinantien  ,  goedgevonden, . . 

5,ende  verdaan,  dat  van  nu  voortaan  cgeene  exemptien,  ofte 
„quijdlclieldingen  van  verpondingen  zullen  werden  geproffi- 
,,icerd  ,  ook  üicn  Volgende  egeene  verhalen  van  verpondingc, 
„  den  ontfangers  Generail ,  of t  particulier  in  reekeninge geleden, 
,,  ten  zy  die  gene  die  zodanige  exemptien  willen  genieten,  ofte 
j.  zodanige  verhalen  profficecrcn,  alvorens  op  nituws  aan  haar 
i,E.d:  Groot  Mog:  zuilen  hebben  gedoceert  van  de  Conccfllcn» 
„authorilatie  ,   ofte  andere  aótcn  ,  uit  krngte  van  dewelke  zy- 
„ luiden  zullen  willtn  lultineren  tot  het  genot  van  zodanige 
„exemptien  ,  ofte  verhaalen  gere*gtigt  te   wezen  ,    ende  dat 
,,zy  luiden  daar  op  nieuwe  Rtfolutie  approbatie  van  haar  Ed; 
,,  Groot  Mog:  ook  verxolgens  behoorlijke  ordonnantie  van  de 
M  Heeren  Gecommitteerde  Raaden  zullen  hebben  geobtineerd: 
j.des  werd  d' opgemcldc  Hceren  Gecommitteerde  Raden  miti 
,,  dezen  wel  expreflelijk  geinterdiceert ,  zodanige  Ordonnantien, 
„anders  dan  hun  van  de  voorgcroerds  nieuwe  Refolutien  ap- 
„probatoir  van  haar  Ed:  Groot  Mog- gtbltken  zijnde,  lever- 
„  leenen  ,  ofte  te  doen  opmiken;  Endc  zal  van  'r  gene  voor- 
,,lchreeven  is,  door  de  Heeren  Gecommitteerde  Raden  inde 
„refpeftive  quurtieren  kennifl'c  gegeven  werden,  aan  d'eene 
„zijde  aan  den  Onifangcr  Generaal  van  Bcrkel,  ended' Ont- 
„fangers  van  de  Verpondingen  in  Weil-l/riifland,  endeden 
,,Noordcr  quarticre;  met  laft  ,  omme  nevens  de  aanftaandc 
1  Sommatie,  tot  opbrenginge  van  de  Vcrpondinge  te  doen, 
,,  die  gecne  die  zoodanige  exemptien,  ofte  verhalen  als  boven 
j.tot  nog  toe  hebben  genooten  ,  ofcegeproffiteert,  van 't  gee- 
„ne  voorfchreven  is,  behoorlijk  te  doen  waarichouwen  ,  ten 
„einde  de  zelve  by  tijds  mogen  vigileren  ,    ende  aan  de  an- 
„dere  zijde  mede  aan  de  Heeren  ter   Auditie  van  'sGemee- 
,,ne  Lands  Reekeningen,  zoo  in  dezen,  als  in  den  Noorder- 
„quartiere  voorfchreve  gccommittcert ,  met  laft,  ende  ordre 
„omme  egeene  verhalen,  anders  dan  op  Ordonnantie  als  bo- 
,,ven  ,   de  Ontfangers  in  reekeninge  te  pafleren.  ZijnEd. 

Ook  was  ecnige  tijd  een  klein  raisverftand  gereczen,    tuf-d«l'"'K' 
fchen  de  Frovtntien  van  HolUnd  en  Zeeland  ,  wegens  het  vcrkie-  ej"q7oo» 

K  z  zen 


70  LEEVEN  en  DOOD  van 

16^ <.  ^^"  ^'^"  ^^"  Vrx[idim  in  den  Hoogen  Raade  ,  van  welk  iijr> 

,         Ed.  aan  de  Heeien  Staaten  van  Holknd  cndc  mfi-Vriejlmd  op  de 

Mog.  we.  volgende  wijze  herige  deed  ,  en  is  daar  ook  het  bcfluit  tot  we- 
gens hec      dcrzijds  genoegen  op  gevolgt. 


raisveri 
(land  OM 


ZetUnd,  Donderdag  den  13   Mey   16^5". 

Prefentatie ,,  "TXE,  Raad-Penfionaris  heeft  ter  Vergaderingc  gerapportcert 

r'df br*""^ "        '^^''  '■^^^''^'^  ^^"  '"'^  nadere  conferentien  met  de  Hecren 
me  van  È-   j»  Gedeputeerden  van  Zeeland  gehouden  >  over  het  vaftflellen 
Iciflieyan     ,,  van  de  formc  cn  maniere  van  de  bcfoigncs  op  de  aanüaande 
een  prsii.  ,,  Elefticvan  een  PrxfiJent  m  den  Hoogen  Raad  te  houden: 
Hooeen''*"  "  ^^^''  °P  pijnde  gedclibcrcert ,  cnde  gelet  op  de  voorllag  by 
Jilaad         u^<^  Hecren  Gecommitteerden  van  deze  Vergaderingc  in  de 
„  voorfchreve  gedane  Conferentie  op  't  voorfchrcve  fubjeól  voor 
„hun  particulier  gedaan,  hebben  haar  Ed.  Groot  Mog.  haarde 
„  voorfchreve  voorllag  wel  laten  gevallen ;  cnde  zal  dienvol- 
,,gendcde  Hecren  Scaaten   van  Zeeland  te  gemoet  gevoerd 
„worden,  dat  haar  Ed.  Groot  Mog.  om  gcvocglijkheids  wil- 
„le,  re  vreden  zullen  wezen,  dat  Hecren  Staaten  van  beide 
„de  Proviniien,  Staatsgcwijze  by  den  anderen  zijnde,  deno- 
,,minatievan  perzonen  tot  de  voorfchreve  bcdieninge,  ende 
„vervolgens  mede  d'clcclie  uit  de  genomineerde,  gefchiede  by 
jjCollcftatic  van  billetten,  in  ziilkcr' voegen,  dat  ydcr  lid  op 
,,cen  billet  zal  (lellen  zijn  eige  naamc,  ofte  quahficatie,  endc 
„  daar  onder  de  Perfoonen,  ofte  Perfoon  die  't  zelve  Lid  tot 
„bckicdingc  van  't  voorgcrocrde  Ampt,  zoo  in  de  nominatie, 
,,als  in  d'elecflie  zal  willen  (temmen  :   dat  de  billetten  van  de 
„  Leeden  zoo  vand' eene,  als  van  d' andere  Staats-gcwijze  vcr- 
„  gaderinge  gccollefleert  zullen  werden  by  der  zclver  rcf'pectivc 
},Minifters,  yder  in  zijn  rcguard,  in  een  Bak  ,  ofte  Comme 
), apart,  ende  dat  zulks  gedaan  zijnde,  dcbrllettcn  zoo  van  d' 
,,eene,  als  van  de  andere  door  de  voor(chreve  Miniftcrs  t' za- 
lmen gebragt.  cnde  onder  den  anderen  gcmengt  zullen  wor- 
j,  den  :  zullende  't  zelve  gedaan  wezenJc,  de  voorfchreve  vcr-^ 
,, mengde  billetten  ,  d'een  voor,  d' ander  naar,  zulks  de  zd- 
„vc  in  de  hand  zullen  vallen,  confccutivclük  opcelczen  ,  ende 

IA 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        tj 

,,in  dier  voegen  de  (Icmmen  vnn  de  voorfchreve  Leden  ge-     löjf^ 

„colligcert,  mitsgaders  de voorfclirevc Nominatie,  cnde Elec- __p^ ■ 

„tic  by  de  mccileflemmen  gedaan  ,  ende  geabfolvcert  wor- 
,,dcn. 

Vrydag  den  14  W.ey  16 5" f. 

,r)E  Raad-PenGonaris  heeft  ter  Vergadcringc   gereferccrt ,  wijzeVer- 
,       datdcHeerenhaarEd.  Gecommitteerden  nader geconfc.  ^*j*^£ 
,recrt  hebbende  met  de  Heeren  Gedeputeerden  van  Zeeland,  und, 
,over  de  forme,  ende  maniere  van  befoignes  te  houden  om-  Eleöievj» 
jtrcn:  de  te  doene  Nominatie,  ende  Electie  van  een  Pr«fi- ""^^."'ï'  . 
,  denc  in  den  Hoogcn  Raade ,  op  den  voet  particulierlijk  ge-  Hoogra  *" 
,exprelTèert  in  de  Refolutic  by  haar  Ed.  Groot  Wog.  dien-  Raad. 
jthalven  giilercn  genomen  ,    eindelijk  daar  over  met  de  ge- 
,  nielte  Heeren  van  Zeeland  in  alles  conform  de  voorfchreve 
,vottop't  prsefuppooft  van  een  bondige  A£le  van  Non  prje- 
jjuditieby  haar  Ed.  Groot  Mog.  gcampleélecrt  ,  ofte   gead- 
,  voueert  wezende,  zijn  vervolgens  gecommittesrt  den  Hce- 
,rc  vander  Mijle  uit  de  ordre  van  de  Heeren  Edelen,  een  van 
.de Heeren  Gedeputeerden  van  Dordregt,  een  van  die  van 
,  Haarlem ,  een  van  die  van  Leiden  ,   een  van  die  Vim  Alk- 
,maar,  ende  een  van  die  vnn  Hoorn  ,  omme  de  meer-hoog- 
,  gemelde  Heeren  Staaren  van  Zeeland  alhier  ter  vergaderinge 
,  op  te  haaien:  't  welk  gedaan,  endede  zelve  Heeren  Staatcn 
,van  Zeeland  in  de  Vcrgaderplaatfc  van  haar  Ed.  Groot  Mog, 
,gcintroduceert  wezende,  zijn  de  zelve  gezet  aan  een  taaffel 
, apart,  tot  dien  einde exprefltlijk in  de  voorfchreve  Vergader- 
,plftatze  gcbragt,  ende  gettcld  met  het  eenc  einde  van  hsare 
,  lengte ,  tcgens  d'  eene  zijde  van  de  breedte  van  de  taaffel ,  daar 
,  aan  de  Heeren  van  de  Ridderfchap  ende  Edelen  dezer  Pro- 
,  vintie  haare  zitphatzen  hebben  ;  de  Hooggemelde  Heeren  Staa- 
,ten  van  Zeeland  indiervocgcn gezeten  wezende,  is  eerft  ,  en- 
,de  alvoorens  aan  de  zelve  in  naamc  van  haar  Ed.  Groot  Mog, 
^.aanfpraake  gedaan  door  de  Raadptnfionafis  van  deezc  Pro- 
^  vintie,  met  toevvenfchirgc  van  alle  hcyl  en  zeegen,  ook  mee  ; 

byvocginge  van  zodanige  verdere  exprefficn  van  civUiteit,  en-  % 


78  LEEVEN  en  DOOD  van 

_g--  jjde  gencgcntheid,  als  geoorJcelJ  wicrJen  op  loJanigc  Staats- 
____,_[_  «gewijze  byeenkomd  te  quadrccren ,  mitsgaJers  met  Kxpli- 
„catie  vnn  luar  Ed.  Groot  Mog. goede  meetungeende intentie, 
„zo  op  de  zaaken  van  Staat  tullcli'^n  Gedeputeerden  van  bei- 
»»de  de  Provintien,  in  ds  voorgeroerdc  Conferentien  gccon- 
„fentecrd,  als  mede  op  de  forme,  ende  miniere  van  de  gc- 
,>meene  bcloigncs  omtrent  de  voorgenoemde  nomcnatic,  en. 
,ide  Ëlextie  te  obzcrveeren;  Ende  daar  opreciproquelijk  door 
jjden  Heer  Raad-penfionaris  van  Zeeland  geantwoord  ,  ook  de 
5>raeeninge,  ende  intentie  van  de  Hooggemeldc  Heeren  Staa- 
}>  ten  van  ZeelanJ  op  't  voorgcroerde  (ubjc<5t  geëxpliceerd  wc- 
,,zende,  is  het  refultat  vandegeiamcntiijkebeloignesgeweeft , 
„ 'tgimt  in  Je  gemene  extcnfie  van  beide  de  Provimien  hier 
,>naar  volgende  fpecialijk  jsvcrvatt.  Zijnde  in 't  Colligeren  van 
,idc  Stemmen  der  Leeden  praecilclijk  geobferveert  den  voet, 
,,  ende  forme  dasr  op  by  ondcriing  concert  beraamd,  ende  de 
„ billcttcn  daar  inne  gevoerd,  elks  iparc  gecolligrerdwezendc, 
„zijn  dezelve  vervolgens  vermengt  ,  ende  omgehutftm  Je  hoed 
„van  den  Raad-Pcnfionaris  van  haar  EJ.  Groot  Mog.  die  de 
„zelve  vervolgens  't  cene  voor,  en  't  andere  naar  nevens  den 
„anderen  heek  geleid  op  de  tafel  vande  Ridderfchap  ende  E- 
j,  delen  dezer  Provintie,  ende  in  dier  voegen  gcllelc»  of  ook 
„het  juifte  getal  van  de  voorfchrecve  billettcn  behooilijk  by 
„den  anderen  bevonden  wierdc:  't  welk  gedaan  wezende,  heeft 
„dezeh'e  Raad  Penfionaris  van  haar  EJ.  Groot  Mog.  hetecr- 
„(Ic  billet  zoo  van  de  nominatie,  als  ook  daar  naar  van  d' E- 
„le£tie  opgenomen,  eodc  voorgelezen,  ten  bywczen  van  den 
,,  Heer  Raad-PenGonaris  van  Zeelnnd,  nevens  hem  llaande, 
„die  ook  voorts geduurcnde  het  opleczen  van  ydcr  billet,  het 
„naart  gelegene  vande  voorfchrecve  tafel  opgenomen,  geo- 
„pend,  ende  vervolgens  in  handen  van  de  voorfchrecve  Raad- 
„  Penfionaris  van  haar  Ed.  Groot  Mog  overgegeven  heeft  ,om- 
,,mc  by  den  zelvcn  mede  opgelezen  te  worden:  ende  is  in  dier 
„  voegen  d'  oplcezingc  van  alle  de  voorfchreevc  billetteii  gedaan , 
„door  monde  vande  voorfchreevc  Raad  Penfionaris  van  haar 
„  Ed.  Groot  Mogj  geduurcnde  welke  oplecïingc  ,  de  Heer  Se- 
„cretaris  van  Beaumont  aantekcninge  heeft  gedaan,  in  wai 

voegen 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.  79 

,>  voegen  lic  Stcmnitn  waren  gevallen  ;  ende  vervolgens,  naar  r^^^ 
,,  gedane  opkezinge ,  op  de  fommatie  van  de  voorfchrecvc  Raad-  .  ' 
„Pendonaris  van  haar  Ed.  Groot  Mog.  gepronuncieertende 
„verklaart,  in  wat  voegen  de  Üemmcn  hadden  gelopen,  ende 
,,op  wat  perfoonen  de  nominatie  was  gevallen:  welke  voor- 
„fchreeve  bcfoignes  geagreërd  zijnde,  hebben  haar  Ed.  Groot 
„  Mog.  naar  réciproque  aanfpraake ,  dankzegginge  ende  tocvven- 
jjfchinge  van  alle  Heil  ende  zegen  ,  de  meer  Hooggemelde  He. 
„ren  Staten  van  Zeeland,  door  d'opgcmelde  Heeren  van  der 
,,  Mijle,  ende  andere  der  zelver  Gecommitteerden  ,  wederom 
„doen  uitleiden,  ende  valedicercn,  ook  nodige  ter  maaltijd  tc- 
,,gens  het  aanftaanJe  Avondmaal  ,  mitsgaders  doen  verecren 
,, voor  yder  Gedeputeerde  ,  ende  Minifter  van  dezelve»  met 
„een  aam  Rijnfche  wijn;  Edog  hebben  haar  Edele  Mog.  de 
jjvoorfchreeve  aangebodene  maaltijd,  om  haar  aanftaande  ver- 
j,trek,  ende  andere  ongelegentheid,  geèxcufeert. 

Volgt  de  gemeene  extenfle  van  'tge- 
befoigncerdc,  of  gerezolveerde 
van  de  Staatcn  van  Holland  met 
Weft- Vriefland ,  ende  de  Staaten 
van  Zeeland ,  byconcent  van  we- 
derzijds Minifters  op  't  Papier  ge- 
bragt. 

,»  J\E  Staaten  van  Holland  met  Wcn-Vriefland ,  enJe  de    Refoiutie 
^>\  J  Staaten  van  Zeeland,  Staatsgewijze  by dcnanJere ver- ''andeSta- 
,•  gadert  zijnde,  zoo  omme  te  voorzien  op  debckleedinge  van '^Y^" 
,»den  vaccrenden  Staar  van  Praefident  in  den  Hoogen  Raadc,  „ijt  weft- 
,, agtervolgende  de  Accorde  dien  aingaandc  gemaakt,   in  date vnesiand 
,>den  twmtigden  September  vijftien-hondert  zes-en- 1' negen- «"''cZee- 
,5  tig  ,  als  mede  omme  d' onderlinge  te  communiceren  op  vee-  ^"^. 
„Ie,   ende  grootwigtige  zaaken  het  welvaren  van  den  Staat  een Prstfi. 
„der  Verecnigdc  Nederlanden  in  't  Generaal,  ende  van  beide  dentin  de» 
,,de  voornoemde  Provintien  in  't  particulier  conccrnerende,  Hoogen 

hebben  ^"^'^ 


8o  LEEVEN  en  DOOD  vm 

.  ^^y^'  >, hebben  naar  voorgaande  rijpe  deliberatie,  cncic    vcrfchcidc 
'        „  Communicaticn  door  Gedeputeerden  van  bei  Je  de  Provinti- 
„cn  over  de  voorfchreve  zaaken  gehouden,   gczamcntlijk  ge- 
»,rcxol veert,  ende  goetgcvonden  enz. 

„  Waar  naar  geirceden  zijnde  tot  de  bcgevingc  van  de  voor- 

,>fchreven  Staat  van  PrieGdcnc  in  den  gemelden  lloogen  Raa- 

,,de,  is  alvorens  op  de  formc  ende  maniere  van  de  befoigncs 

„daar  over  te  houden  verdaan,  ende  gerezolvecrt,  dat  de  no- 

,,minatie  van  Pcrzoonen  tot  bedieninge  van  den  voorfchreve- 

,,  Staat,  ende  vervolgens  mede  d*elc£tie  uit  de  genomineerden 

,,ial  gefchieden  by  colleftatie  vanbiilettcn,  in  zulker  voegen  , 

„dat  yedcr  Lid  op  een  billet  zal  fleilcn  zijn  eigen  naame ,  oF- 

jjtequalificatie,  ende  daar  onder  de  Perfoonen ,  ofte  Pcrfoon 

,,die  *i  zelve  Lid  tot  bekledinge  van  't  voorgeroerde  Ampt  zo 

„in  de  nominatie  als  in  d'  Elcdie  zal  willen  flemmcn,  dat  de 

„billctten  van  de  Leden,  zo  van  d'ecneals  van  d' andere  Staatï- 

jjgcwijze  Vcreaderinge ,  gccolledeert  zullen  werden  by  der 

„zelvcr  rcfpeaive  Miniftcrs,  yeder  in  zijn  reguardincen  Bak 

„ofte  Comme  apart:  Ende  dat  zulks  gedaan  zijnde,  debillet- 

„ten  zo  van  d' een  als  van  d' andere,  door  de  voorfchreve  Mini- 

„  (Iers  t'  zaamen  gcbragt ,  ende  onder  den  anderen  vermengt  zul- 

„len  worden  :  zullen  de  't  zelve  gedaan  wezende,  de  voorkhrc- 

„  ve  vermengde  billetten  d'  een  voor.d'  ander  naar,  zulks  dezelve 

„  in  de  hand  zullen  vallen ,  confecutivelijk  opgcleezcn  ,  ende  in 

,,  dier  voegen  de  Stemmen  vande  voorfz  leden  gecolligecrt ,  mits- 

„gaders  de  voorfchreve  nominatie,  ende  Elcfbiebyde  mecftc 

,, Hemmen  gedaan,  ende  geabzolvecrt  worden. 

,,  Welker  volgende,  ende  onder  Ai5le  van  nonprarjuditie al- 
',,voorens  daar  op  tot  wederzijds  contentement  gearrefteert, 
,,  ende  hier  onder  van  woorde  tot  woordegeinzerecrt,  getrce- 
,idcn  wezende  tot  de  voorfchreve  nominatie,  is  by  opleezin* 
„ge  van  de  voorfchreve  Billetten  bevonden  tot  bedieninge  van 
,,den  voorfchrceven  Staat  by  de  meefte  Hemmen  genomineerr 
„te  weezen  de  Heercn  ende  meefterReynicr  Pacuw  ,  Antho- 
,,ny  de  Waal,  cndejohan  van  Heemskerk,  alleordinaris  Raa- 
„dcn  inde  voorfchreven  Hoogen  Raade:  ende  is  vervolgens 
^,  uit  de  voorfchrccvc  Gecommitteerden,  invoegen  ende  opdc 

formc 


Kuaai-d  van  den  Landen  van  Putten,  enz  .  enz  . 


C.^^yU-££^    ^CM^  . 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.  8i 

forme  als  boven ,  by  eenpaarige  rtemmen  van  alle  óe  lecJen  gC-     »  ^  «<- 
j>ëligecrc,  de  Heer  endeMccder  Reinier  Faeuw  voornoemc,  . 

„daarvan  voor  hem  de  behoorlijke  Commifilcn  gcëxpediccrt ,  "" 

„  den  Eed  daar  op  afgenomen,  ende  voorts  de  introüuélie  ge- 
,,daan  zal  worden,  als  naar  ouder  gewoonte. 

J^um  in  ^sGarvenha^e  den  vcerthndeii  Mc^  z.ejlienk9tidat 
Vijf'en-r^ftig. 

Volgt  de  bovcngeroerde  Aftc  van  Nonprceju- 
ditic. 

»»  A  Lzoo  de  Heeren  Staaten  van  Zeeland ,  jegenwoordiglijlc 
ijxjL  in  's  Gravenhage  Staatsgewijzc  vergadert  zijn ,  ter  begeerte 
>»van  de  Heeren  Staaten  van  Holland  met  VVell-Vriefland, 
»'omme  te  voorzien  op  de  nominatie  van  drie  Fcrfoonen  j  be- 
Mquaam  ommc  te  bedienen  den  Staat  van  Pra;fident  in  denhoq^ 
.igeRjaden,  van  de  voorfchrcve  Lnnden ,  agtcrvolgendc  deii 
»  naderen  Accorde  des  halvjcn  gemaakt,  in  dato  den  twintigften 
»» September  vijftienhondert  fes  en  tnegcntig,  mitsgaders  ora- 
»»me  onderlingen  te  communiceereh  op  vecie  ende  grootwig- 
»>  tige  zaaken,  de  verztkeriheid  ende  'twclvaaren  van  deVer- 
»  eenigde  Nederlanden,ende  in  't  byionder  de  Landfchappen  van 
»  Holland  ende  Zeeland  aangaande,  ende  dat  alle 't  zelve  gcfchicd 
»>  ten  refpcfte  van  de  voorichrcve  naderen  Accorde ,  mitsgaders  d' 
»  oude  ende  vafte  verbintenillen,dic  tuflchcn  de  voorfchrcve  land- 
xlchappen  van  allen  ouden  tijde  zijn  geweeft  .  ende  omme  de 
>> zelve  meer  ende  meer  tebeveftigen  ,  ende  over  zulks  niet  en 
j>  behoord  dat  de  voorichrcve  comparitie  ,  nogte  d'  intitulatie  van 
Ji  de  refpcftive  Landfchappen,  nogte  d'  andere onderhandelia- 
j>ge  buyten  Zeeland  zal  (trekken  ofte  beduidt  worden,  toe 
i>pr^judiiie  van  de  gercgtighcid  van  de  voorfchrevc  Landen. 
«SüO  IST,  Dat  de  voorfchrcve  Heeren  Staaten  Van  Holland 
,,met  Wcft-Vritfland  ter  begeerte,  ende  verzoeke  van  de 
„  voorfcijreve  Heeren  Staaten  van  Zeeland  hebben  verklaard  ,en 
jjverklaarcnby  deezcn ,  dat  de  voorfchrevc  Comparitie  van  de 
„  voorfchrve  Heeren  Staaten  van  Zeeland  alhier  in  's  Gravenhage, 
„nogte  ook  de  voor'chrcve  intitulate  hier  Yoorcn  geroerd  ,  nieten 
„  zal  priEJudicieren  den-  ouden  titule  van  Holland ,  Zeeland ,  en 
ierjle  Boek,  L  de- 


J 

Z^  LEEVENenDOOD  van 

_  ^-_  )»de  VricflanJ,  in  de  zaakcn  vanjuftitie  in.Je  HoogecnJePro- 
^  ' '  ,>  vincialen  Raadc.cnJeclJeisgtbruikr,  daar  van  zo  wel  die  van  Je 
„  voorlchrcvcn  Lande  van  Holland  uut  Wcll-V^riclLindalsZee- 
,jland>  mitsgaders  van  de  gehccle  forme  van  procederen,  fes- 
„fie,  cnde  Remme  zullen  blijven  nonverkort  in  haare  refpcc- 
„tive  gcrcgiigheden ,  ende  in  alles  in  haar  geheel,  zonder  dat 
,>het  zelve  toe  eenige  prarjuditic  zalftrckken:  gtlijk  in'tpani- 
„culicraan  het  voorlchreveiegt  van  rang,  lcflie,ende  ftcmmcn  , 
,» ter  encre  of  ter  andere  zijde  niet  en  zal  pinziudiciecrendeor- 
,idrc  ende  voet,  jegen woordelijk  by  bciie  tic  rfovintien,om 
,,  beters  wille,  voor  deze  maal  gcamp'cfttcrt,  betreffende  het 
>, geven  ende  colleóleeren  van  de  ttemmcn  --an  de  rcfpcftive 
„  Leden  by  bcichrevcn  ende  ondergetekende  bilktten  ,  iiicon- 
,>forniiiteé  van  het  Reglement  breder  inde  Rtzoluticdienaan- 
»,  gaande  onderling  gcnoomcn ,  gemcntioncert,  de  welke  dien 
„volgende  namaals  niet  en  zal  mogen  werden  gcalUgeert  of 
„getrokken  in  confequcntie:  ende  vordcrs  blijvende  de  Hce- 
„rcn  Staaten  van  Zeeland  onverkort  in  het  rcgc  'c  welk  haar 
jj  Ed.  Mog.  fuftinercn  haar  te  compctecren  ,  om  gczamentlijk 
„met  de  Heercn  Staaten  van  Holland  enJc  We(t-Vriefland  te 
,,  moeten  concurreren  inde  Elcdie  van  de  fubllituit  Griffier 
,>  van  den  Hoogc  Raade .  mitsgaders  als  nog  te  hebben  be- 
,,  hoorlijke  redres  vandc  voorzicninge  by  haar  Ed.  Groot  Mog. 
>,  dien  aangaande  privativelijk  gedaan. 

KABum   in  's  Cravenha^ge  dm  icerticriden  Mty  I65J. 

Kort  hier  na,  vond  den  Heer  Raad.Pf«/ioff<<r;j  </<•  rrlTT  een 
der  Heilzaamfte  middelen  voor  't  gemecnc  beft  uit,  beftaan. 
de  in  de  renten  der  voorgenoemiie  zwaare  hoofd  -  fomme , 
ten  tijde  van  zijn  Hoogheid  hoogloffclijkcr  gcdagttnii  by  't 
Land  opgcnoomen  ,  van  vijf  op  vier  ten  hondcrt  te  vermin- 
deren, waar  door  zijn  Ed.  bewees,  dat  voor  het  uitgaan  de- 
zer Eeuw,  het  Land  op  een  gelijken  bodem  koiidc  zijn. 

Hier  door  vermeerderde  zijne  Agtbaarhcid  niet  weinig, 
zijnde  een  zaak ,  die  de  nakomelingen  niet  konncn  lasten  ten 
hoogften  te  Roemen.  Haar  Ed.  Groot  Mog  naur  zijn  Ed, 
l^daakc  hebbende,  btflootcn  het  volgende  hier  op. 


-«* 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         83 

»,  r^c  Scaaten   van  Holland  ende  Wcrt- Vricflind  ,   confiJc- ^ 

,,       rende,  ende  in  behoorlijk  agt  neemende,  dat  htt  God  den    DenRaar- 
„  Hecre  Almagtig  goedcrtieienthjkgcheft  licefr,  door  den  Vre-  Penfionaris 
„de,  in  den  voorleden  jaare  met  de    Rcpublicque  van  Enge-'^'^FT 
,,  land  getroffen,  ende  zedcrt  het  btflu't  van  dien  ,   het  aanzien  ,  j"|^jnt/f| 
,,ende  credijt  van  deezen  Staat  merkelijk  te  doen  vermeerde-  vanj-op4, 
„ren,  hebben  naar  rijpe  deliberatie,  ende  na  ingenomen  Ad-t^nHoa- 
,,  vijs  van  de  Heeren  der  zelver   GecommuteerJc  RaaJen  in  ^^'^' 
,>  beide  de  quartieren,   op  den  voorflig  op  den  elfden  Maart 
jidezcs  loopcnde  jaars,  door  Gecommitteerde  Leden  van  haar 
,,  Ed.  Groot  Mog.  vergaderinge,    met  ende  nevens  Gcdepu- 
,,  teerden  van  beide  de  CoHegien  der  voorfchrcve  Heeren  Ge- 
,, committeerde  Raaden  in   de  zelve  vergaderinge  fchriftclijk 
,,overgebragt ,  verftaan  ende  gerezolveert ,  d:it  ommcdevoor- 
,,  fchrevc  Financien  in  goet  poftuur  te  brengen,  ende  dezelve 
„van  tijd  tot  tijd  meer  ende  meer  te  (ublcvcren ,  ende  te  flij.  ^ 

„ven,  de  Losrenten  ende  Intrcflén  tot  lade  van  den  zelven  ? 

„  Lande  van  Holland  ende  Weft-VricHand  loopende  ,  200  op 
„Comptoiren  van  haar  EJ.  Groot  Mog.  Domaincn,  alsopdic 
,,  van  de gemeene  middelen,  egeent  uitgezondcrt,  zullen  wer- 
,,  den  gereduceert  van  vijf  op  vier  ten  hundcrt.  Des,  datdepen- 
„ningen  die  ten  behoeve  van  de  Provintie  van  Holland  ende 
„  Wcit-Vriclland  door  de  voorfchri-ve  te  doene  ReJuftiezul- 
,,len  v/orden  gcproffitecrt,  piiv.uivelijk  tot  afloffinge  van  de 
,,  opgenomen  Capitaalen  gtemploycert,  ende  tot  geencn  anderen 
„fine  direfti.  Ijk  ofte  indire£tclijk  gediverteert  zullen  worden. 
„Ende  ten  einde  de  Leden  van  de  hooggemeldc  haar  Ed.  Groot 
„  Mog.  Verg.ideringe,  daar  inne  volkomentlijk  mogen  wezen 
,,  gerull  gelleld,  dat  derhnlvcn  nevens  de  vordere  executie  van 
„de  jegenwoordige  Rczolutie,  de  re(pcd.ive  Rentmeeftcrsen- 
,,de  Ontfangers  by  aanfchrijvinge  zal  worden  gclaft ,  priecife- 
sjijk  te  bezorgen,  en  Je  te  prcftecren ,  dat  terconcurentievan 
j,de  fomme  die  zy  luyden  op  haarerefpeólivc  Comptoiren  door 
,,  de  voorfchreve  te  doene  reductie  in  Caffa  zullen  behouden, 
„afloffinge  van  opgenoome  Capitalen  gelchicde ,  ende  dat  de- 
t, zelve  afloffinge  ook  van  jaar  tot  jaar  werde  verhoogt  tercon- 

L  z  curcn- 


84  LEE  VEN  en  DOOD  van 

t6<<    »,curcntic  van  den  incrcft  van 'i  Capuaal ,  dat  's  jaars  te  vooren  in 
^ '^  ,,  maniere  voorlchveveatgcloll  zal  wezen,  mctfpccialc  byvocgin- 
jige,  dat  hen  luiJcn  vafi  jaartot  jaar  naarproporiic  zoo  veel  min- 
„der  aan  Renten  ende  intreflen  m  haare  itkeningcn  zal  werden 
„geleden  ;  endedat  zy  luiden  geeneorJiesdcze  luarcEd.  Groot 
,,Mog.   Rczoluiic  Contrariecrcndc,  ofte  daar  van  deflcöercn- 
„  de,  zuilen  hebben  te  pareren,   van  wien   de  zelve  ook    aan 
„haar  mngte  werden  gegeven,  zonder  nieuwe aanlchrijvinge, 
,,  cnde  Lxpfcfll-  Rezolutic  van  haar  E,d.  Groot  Mug. ,  endc  dat 
„de  Hcercn  ter  Auditie  van  'sGemecne  Landirekennigen  go 
,,  commutcert ,  ook  tegelijk  zal  werden  aangelchrcven  ,   haar 
,,  in 't  opnemen  van  de  voorfchreve  Rekeningen  daar  naar  pi a:- 
„  cilelijk  te  rtguKrcn  ;  zijnde  tot  volkomen  valligheid  van  dien  , 
,,  byde  refptctivc  Leden  van  de  meer  hoog  gemelde  haar  Ed. 
j, Groot  Mog.  vcrgaderinge  bewilligd,  cnde  ( ten  regiiarde  van 
,dc  Gedt pureerden  van  de  rtcden  in  naamc  van  de  Hecren  haa- 
,rt  Refpeftive  Pnncipaalen)  over  gegeven,  dat  in  dcboven- 
,  ftaande  vuet  van  vcrligtinge  der  l'inanticn,  ende   aflcgginge 
,van  Capitalen,  cgcene  de  minde  veranderinge  zal  mogen  val- 
,len,  anders  dan  naar  voorgaande  formele  bcichrijvingc,  endc 
,by  etnpaarigc  flemmen  van  alle  de  Leden  der    meer  hoog 
,  gemelde  haar  ILd.Gioot  Mog.  vcrgaderinge  ,  zonder  dat  daar 
,mnc  ecnig  Lidt  vervangen  ofte  ovcrftemd  zal  mogen  wer- 
',  den. 

Aclum  in  den  Il,u^e  de»  zeveudtn  Augujlji  ':<^flicnhondtu 
vijf-en'Vijfii£. 

^edüQiie  '»F)2  Staaren  van  Holland  cnde  Wed-Vriefland  confiderercn- 

van  R  nten  „      de ,  cndc  in  behoorlijke  agtinge  neemende  ,  dat  het  God 

«ndeinre-   ,^(jcn  Hccre  Almagtig  gocderticrcntlijk  gelieft  heeft ,  door  de 

"«Genera,  u  Vrcdc,  in  den  voorleden  jaare  met  den  Kcpublijke  van  En- 

üteic.         II  geland  getroffen,  cnde  tzedcrt  het  bcfluit  van  dien, het  aan- 

,,zien  endc  't  Credijt  van  deezen  Staat  merkelijk  te  doen  vcr- 

„  meerderen  ;  hebben  naar  voorgaande  rijpe  deliberatie,    ver- 

„  (laan cnde gcrczolvcerd  ,  dat,  ommcde  Finantien  ingoed  po- 

„  ftuur  te  brengen  j  cnde  de  zelve  van  tijd  tot  tijd,  meer  endc  meer 

te 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        85- 

„te  fublcvccren ,  ende  te  (lijven,  boven  ende  behalveii'tgee-     xKee 

„re  ten  dien  fine  huyJcn  ten   oanzien   van   de  Provintie  van 

,,  Holland  ende  We(t-Vriefland  is  gcHatueert  ende  vaftgefteld 
,,gc\vec(l,  van  wegen  de  opgemelde  Provintieier  Gentraliteit 
,,zal  werden  bekend  gemaakt»  ende  gercpiaszenteert ,  dat  haar 
„  Ed.  Groot  Mog:  om  reedenen  voorlchreve,    by  de  jegen- 
„woordige  conjunéture  van  tijden  en  zaaken  ,  niet  kennen  con- 
jilentertn,  dat  de  Capitaalen  tot  lade  van  de  Generaliteit  gc- 
„negoticert,  zouden  blijven  loopen,  ende  continueeren  opin- 
jjteride  tot  vijf  ten  honden,  nemaar  veirtaan,   dat  alle  Los- 
„  renten  ende  Intereflen  loop  ,  ende  tot  lafte  als  bovtn  ,  zoo  op  de 
,,  Comptoiren  te  vrat  er ,  ende  onder  de  refpective  Colicgie  ter  Ad- 
,,  mirahteit^als  op  die  te  Lande,Z()0  op  de  Comptoire  Generaal.als 
,,  mede  op  die  van  alle  Rentmeefters ,  mitsgaders  ook  vnn  de  fub- 
„altcrneünifangers,  zoo  van  de  Domainen,  Contnbutien   Be- 
rden, als  van  de  gemeenc  Middelen,  ende  anderen  egecne  uitge- 
„ zondcrd, zoude  konnen ende behooren  te  werden  gereduceert 
„  van  vijf  op  vierten  honderd;des  dat  de  Penningen,  die  ten  behoe- 
,,  vevan  den  Staat  door  de  voorfz  tedoeneReduélie  zullen  werden 
j.geproffiteert ,  pnvativelijk  tot  afloflinge  van  de  opgenoomen 
,,  Capitaalen  gcemploieertjende  tot  geenen  anderen  fine ,  directe- 
,,  lijkofteindirectelijkgediverteert  zullen  worden  ;  Ende  ten  ein- 
,, de  de  refpective  Provintien  daar  inne  volkomentlijk  mogen 
„worden  geruft  gellcid  ,  dat  derhalven  nevens  d"  Executie  van  de 
,,  Rezolutieop  'igeenevoorfchrcve  is,  by  haar  Hoog  Mog.  te 
,,  nemen ,  de  refpeótive  Rentmeeflers,    ende  üntfangers  by 
,,  aanfchrijvinge  zal  worden  geiaft  ,    prtecifelijk  te  bezorgen , 
,, ende  te  preltercn,  dat  ter  concurentie,  van  de  fomme,  die 
,,zy  luiden  op  haare  re!pe«5live  comptoiren  ,  door  de  voorfchre- 
,,ve  te  doene  Reductie,  in  Cafl'a  zullen  behouden,   afloflinge 
,,  van  deopgenome  Capitalen  gefchieden  ,  ende  dat  de  zelve  af- 
,,  lüfllnge  ook  van  jaar  tot  jaar  werde  verhoogt,    ter  concur- 
„  rentie  van  den  intcreft  van  'tCapitaal,  dat  'sjaars  tevooren, 
„in  manier  voorfchrtve  afgeloft  zal  weezen,  mtt  fpeciale  by- 
„voeginge,  dat  hen  luiden  van  jaar  tot  jaar,   naar  proportie 
„zoo  veel  minder  aan  Renten,  ende  intereflen  in  haare  Rckc- 
„ningen  zal  werden  geleden,  ende  dat  zy  luiden  egeene  Ür- 

L  3  dres 


86  LEEVEN  en  DOOD  van 

l6f^.  »idres  dezen  comrarieerende,  ofte  daar  van  deflecteren  Je ,  zul- 

«^ __».len  hebben  te  pareren,  van  vvien  de  zelve  ook  aan  haar  mog- 

»,  ten  werden  gegeven  ,  zonder  nieuwe  aanfchrijvinge,  endeEx- 
i,prefle  Rezolutievan  haar  Hoog  Mog.  j  ende  dat  de  Heeren 
1,  Gecommitteerden  in  des  GcneraUtcits  Reekenkamer,  ook  te 
„gelijke  zal  werden  aangefchrecvcn ,  haar  in  't  opnemen  van 
i,de  voorfchrcve  Rekeningen  daarnaar precifehjk te  reguleren; 
»>ende  d;it  volkome  vaftigheid  van  dien,  by  de  refpective  Pro- 
„  vintien  zal  werden  bewilligt ,  ende  overgegeven  ,  dat  in  de  bc- 
„  Tcnftaande  voet  van  veiligtingc  der  Finaniien  ,  ende aflegginge 
,>van  Capitaalen,  cgcene  de  minde  veranderingc  zal  mogen  val- 
„len,  anders  dan  na  voorgaande  {ericufc  deliberatie,  daar  op 
,,yder  in  den  zijnen  Staatsgcwijze  te  houden,  ende  by  eenpa- 
„  rige  ftcmmen  van  alle  de  Provintien ,  zonder  dat  daar  inne 
„een  cenige  Provintie  vervangen,  ofte  over  flemd  zal  mogen 
«worden. 

jiUtim  Hagt  dtn  :^evend(n  -^ugujly   ^efiitn-hondtrt  xijf 
en  vijftig. 

JVOonsfiag  den  1 1  Aiigtiffy  i6$(;. 

»,TS,  naar  voorgaande    deliberatie,   goergevondcn  ende  ver- 
Forme      »»•■■  ftaan,  dat  door Gccommitteeide  van  deze  vergaderingemcc 
van  Exe-     ,,  ende  nevens  de   Htercn  Gecommitteerde  Raadcn  ,  ofte  ce. 
du'a'^*'    »»n'gc  vandc  zelve  by  'i  Colkgie  daar  toe  te  deputeren,  naader  zal 
tereflèn.'  ' >i  Worden  ovcrleid ende  overwogen,  mitsgaders  haar  EL d.  Groot 
,,  Mog.  gediend  van  advijs,  in  wat  forme  ende  maniereter  ex- 
„  ecutie  zal  worden  geleic  de  Reiolutie,  nopende  dcRcduftie 
„van  renten,     ende  intereflcn  ,  op  dtn  zevende  de/cr  lopende 
,,  maand  genomen  ,  ende  huiden  by  refumptiefinalijk  gcarrcs- 
„ teert,   met  alle   de  particulariteitcn  die  daar  omtrent  zullen 
,,ftaan  te  confidereren ,  daar  op  n.iar  ziende,  cndeexaminercn- 
„de  dcRetroacta  ,  in  denjaarefeftien-honderd-veertig,  opge- 
„  lijk  fubject  gevallen;  ten  welken  einde  uit  deze  vergaderingc 
„verzegt  ende  gecommitteerd   zijn  ,  gelijk  verzogt  ende  gc- 
,,committecrd  werden   by  dezen,  de  Heeren  van  Dordregt , 
,,van   Delf,   van   Leiden,  van  Amflerdnm,  van  ter  Goude» 
„van  Alkmaar*  van  Hoorn,  van  Enkhuizcni  ende  van  Me- 
den- 


GORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        87 

„denblik;  ende  heeft  ingevolge  van  debovenftaandeCommis-    t/J^.- 

„fie,  den  Hecre  van   Blijenburg  ,   Gedeputeerde  der  Stede ^^' 

„  Dordregt ,  uir  den  name  ende  van  wegen  d' opge melde  Hee- 
,, ren  haar  Ed. Groot  Mog.  Gecommitteerden,  nog  op  huiden 
,,  rapport  gedaan  van  de  Confideraiien  ende 'i  advijs,    by  de 
,,  zelve  Heeren  Gecommitteerden  daar  op  gehad  ende  gcfor- 
„  meert:  waar  op  gedehberccrt  zijnde  ,  is  goed  gevonden  en. 
„de  verrtaan ,  dat  van  de  voorgerrcrde  haar  Ed.  Grooi  Mog. 
,,Re(oluiie,  in  date  den  zevende  dezes,  by  publicatie  aan  al- 
„le  ende  een  yder  kennifle  zal  worden  gegeven  ,   met  byvoc- 
,,ginge,  dat  de  voorfchicve  Reductie  zal  gtfchieden,  oftebe- 
„  ginnen  op  de  refpfctivc  vcrfchijndagen  van  de  renten  ende 
„Intereflen,  tot  h.fte  van  de  Lande  loopende,  aanvang  nc» 
„mende  met  din  eerden  Ociober  toekomendej  ende  in  ge- 
„ valle  yemand  niet  genegen  zoude  mogen  wezen,  ofte  goed- 
,,  vinden  zijne  penningen  te  laatcn  loopen  »  volgens  de  voor- 
„  fchrcve  Reductie,  dat  de  zelve  gehouden  zal  zijn,  daar  van 
„voor  den  voorlchreven  eerden  Octobcr  kennifle  te  geven 
„aan  den  Ontfanger  van  de  gcmeene  Middelen,  op  welkers 
,,Comptoire  de  penningen  beleid  zijn,  ofte  dat  andeifinds  by 
,,  manquement   van   ditn ,  zijne   penningen  zullen  gehouden 
„  worden  voor  gcreduceert ;  ende   zal  voorts  de  voorfthrcve 
,,  Reductie  gcncraüjk  gcfchieden ,  ende  gedaan  werden  even 
j, ende  in  zuLkcr  voegen,  als  in  de  voorgaande  Reductie,  An- 
,,  no  leftitn  hondert  veertig  is  gepractilecrt  gewctft.  Zullende 
,,  den  innehoude  van  de  bovengaande  hsar  Ed.  Groot  Mog. 
j.Refolutie,  mitfgaders  ook  die  van  den  fevcndc  dezer  loopen- 
„de  maand,  in  den  beginne  dezes  geroerr.de  re'pective  Ont- 
,,fangers  van  de  gcmeene  Middelen,  ende  Rer.tmeertcrs  van 
,,Laar  Ed.  Groot  Mog.  Domairen ,  by  aanlchnjvinge  van  de- 
,5  ze  Vcrgndcringe  kennelijk  gemaakt  worden,    met  ladende 
(jordre,  cmmc  h?ar  daar  naer   prccifclijk  te    reguleren,  des 
j,  zullen  de  gemelde  Refoluticn  ,  ook  by  Extracten   authen- 
„tijk,  de  Heeren  Geconimiiteerde  RaaJen  in  de  refpcctive 
,,Q.nartieren,  mitsgaders  dit  van  i^e  Rekeningen  van  devoor- 
,,lchre».e  hanr  Kd.  Grcot  Mog.  Docrisinen  ttr  handen  geUelr, 
wende  tccgeiooucn  worden,  met  recorsu»anj«[:e  ende  begeer- 


i6sS' 


Voorftel 
van  de  Heer 
JANrfe 
WITTaan 
ha»r  Ed  Gr. 
Mog.  tot 
het  afdoen 
dertwiften, 
wegens  de 
Scclu(ic. 


88  LEEVEN  en  DOOD  van 

„  te,  ommc,  zoo  veel  in  haar  is,  prxcilelijk  te  bezorgen,  en- 
„  de  van  tijJ  tot  tijd  de  hand  daar  aan  te  houden,  dat  de  bo- 
,,vengeroerdc  haar  Ed.  Groot  Mog.falutaue  intentie  pundu- 
„elijk  geéxecuteert,  endc  exaccehjkgcobzcrveeit  moge  \ver- 
„  den. 

Deze  zaak  nu  in  't  werk  geftcld  zijnde,  flocg  zijn  Ed:  aan 
haar  Ed  Groot  Mog.  de  middelen  voor,  om  de  zaak  wegens 
de  Seclufte  af  te  doen,  dewijl  over  de  zelve  onophoudelijk  ver- 
IchiUen  te  voorfchijn  quamcn.  Welk  voorftcl  de  Hccrcn  Sta- 
ten van  Holland  ende  Weft-Vritfluid  goedkeurden  ,  en  de 
Heere  vm  Gent ,  nevens  de  andere  van  haar  Hoog  Mog.  Gedepti- 
teerdiH,  waar  onder  de  Heer  Johan  de  VVitï  was  ,  hebben 
daar  op  met  grootcn  crnft  gearbeid,  tot  dat  zy  het  volgende 
verllag  zm  de  Hccren  Staaten  Generaal  inleverden. 


Rapport 
Hcrmonie 
geaaamd. 


Hoog  Mog  :  H  e  e  R  e  n  : 

DE  Gedeputeerden  van  uwc  Hoog  Mo.  by  der  zelver  rcfolutic  Com- 
miflbriaal,  van  date  den  ïeven-en-twinftigllcn  der  voorlede  maand 
haar  gelall  vindende,  om  haar  refumptie  van  de  Commiffic  ofte Inflrudic 
hier  bcvoorens  voor  de  Veld-Maailchalkcn  der  Vereen igdc Nederlanden 
gearrcfkcrt,  t' overleggen  wat  dicn-aangaandc  tot  onder//ng  contante- 
mcnt  van  de  Bondgenoten  prxallablement  ïoudc  konnen  en  bchoorcn  te 
werden  ter  neder  gelleld ,  ook  daar  bcncftcns  te  letten  wat  tot  bevorde- 
ringen en  confervatie  van  de  gcmccnc  rulle  endc  goede  /larmoiiie  tus- 
fclien  de  rcfpeftive  Provinciën,  mitsgaders  tot  wegneniin^e  van  alle  ja- 
loulic  endc  dirtcrentie  tuffclicn  de  gemelde  I^ondgcnoten ,  by  gevolge  tot 
vermccrderiiigc  van  't  rcfpcét  endc  aanzien  van  den  Staaf ,  oo/c  tot  ver- 
ftcrkinge  van  de  goede  intcligentic  v.in  buyten  zoude  iconnca  ftrckkeii, 
hebben  na  verfcheidcn  minnelijke  confcrentien,  over  het  voor/cJircve  Ilib- 
jcS.  met  den  anderen  gehouden  ,  en  naar  rijpe  overwegingc  van  alles  gc- 
oordcelt,  dat  tot  bereikingc  van 't  voorfchrcvc  uwer  Hog.  Mog.  oogmerk  ; 
voor  ecrft,  ende  voor  al,  inconformité  van  'tgoetvinden  der  gczament- 
lijkc  Bondgenoten,  in  den  jaare  zefticn  hondert  een  en  vijAig,  op  de 
groote  Zale  vergadert ,  de  bekende  amncllie  op  den  negentienden  Au- 
guili  des  zelven  jaars,  zolemnelijk  gcarrefteert ,  in  alle  haar  deelcn,  re- 
delijk en  ter  goeder  trouwe  gcprcfteert,  ook  religicufelijk  in  't  werk  ge- 
field behoorde  te  worden,  en  over  zulks  als  nog  uit  dcnotule,  zoo  van 
de  O'eneraiitcit  als  v.in  de  rcfpeftivc  Provinciën  geligt,  geroyeert,  enuit- 
£*'iomcn  alle  de  Rclolutien ,  Aólcn  en  Aditatcndaarinnegcfpecificccrr, 

en 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        89 

en  ïn  fpcck,  die  van  den  agticnden  Augufli  zeftienhondert  vijftig. 

En  aangezien  het  werk ,  rakende  de  bewulk  Ade  van  Seclufie,  met 
den  gevolge  en  aankleven  van  dien,  mitsgaders  de  conduióte  daar  om- 
trent gehouden  van  de  eenc  zijde  by  de  Heeren  Staaten  van  verfchciden 
Provinciën ,  zeer  hoog  is  opgenomen ,  en  van  de  andere  zijde  by  de  Hee- 
ren Staten  van  Hollanden  Weil-Vrieflandcrnlliggedefendeert,  waardoor 
dan  merkelijke  jalouilen,  vervTydering  en  groote  diffidentien  zijn  gere- 
zen ,  dat  uwe  Hoog.  Mog.  uit  een  opregie  genegentheid  tot  weg-nemin- 
ge  van  dien ,  en  tot  herftellingc  van  de  oude  affeöie  en  cofidentie  tuf- 
Ichen  de  Bondgenooten  zouden  mogen  goet-vinden,  daar  over  te  pailè- 
ren  de  naarvolgcnde  Afle. 

Nademaal  de  Heeren  Staten  van  Holland  en  Weft-Vriefland  op  den 
vierden  May  des  voorleden  jaars  festien  hondcrt-vier-en-vijftig  Staats-ge- 
wijze  hebben  ge.urcfteert  zekere  AQe  van  Seclufie,  hebbende  ook  nader- 
hand dezelve  doen  cxtradeeren  aan  den  Heere  Proteéior  van  de  Repu- 
blijke  van  Engeland,  Schotland  en  Yerland,  daar  door  't zedert de  voor- 
fchreve  tijd  verfchcidene  onluften  in  de  Rcgecringe  zijn  ontdaan ,  zoo 
verre,  dat  dasr  over  tufl'chen  eenige  Provinciën  fcherpc  Proteften  zijngc- 
wifièlt,  en  in  de  Regillers  van  de  Generaliteit  (taan  geinzcreert,  waar 
door  dan  de  nodige  harmonie,  Eendragt,  Liefde,  confidentie  en  affedic 
tuflchen  de  Bondgenooten  eenigermaten  is  vcrftoort  geworden;  hebben- 
de 't  zelve  tot  nog  toe  geene  andere  effeéien  gebaart,  als  vcrhinderinge  in 
den  voortgang  van  veele  goede  en  importante  deliberatien  van  binnen,  en 
vermindering  \an  het  refpeft  ende  aanzien  van  den  Staat  van buyten. 

Zoo  hebben  de  refpeétive  Staaten  van  Gelderland  en  't  Graaffchap  Zut- 
phen,  Holland  en  Well-Vriefland ,  Zeeland  ,  Utrcgt ,  Vriefland  , Over-Yllèl 
en  Stad  Groeningen  en  Omlanden ,  om  de  gedagten  van  de  voorfchreve 
onluften  te  eradiceren,  uit  de jegcnvvoordige  en  toekomende  Eeuwen, 
goetgevonden  en  geordonnccrt ,  gelijk  dezelve  goctvinden  en  ordonneren 
by  dezen,  dat  zo  uit  de  publijke,  als  uit  de  fecrete  Regifters  van  de  Ge- 
neraliteit geligt,  geroyecrt  en  weggenomen  zullen  worden  alle  de  voor- 
fchreve Proteften  en  wederzijds  Gefchrifren ,  mitsgaders  de  Refolutien , 
Deduöien,  Aften  en  Aftitaten  de  voorfchreve  Seclufie  raakende,  die  in 
de  voorfchreve  Regifters  werden  bevonden ,  de  welke  voor  zoo  veel  de 
zelve  behelzen  ,  en  begrijpen  eenige  dcmonftratie  van  misnoegen  en  ver- 
wyderingetegens,of  tuilchcn  eenige  Provinciën,  Gecommitteerden  of 
Minifters ,  binnen  of  buyten  's  Lands,  mits  dezen  gehouden  werden  voor 
Vergeten,  en  aan  de  welke  hier  namaals  niet  meer  zal  werden  gedagt ; 
hebbende  de  hoog-gcmelde  Heeren  Staten  van  de  voornoemde  refpedivc 
teven  Provinciën ,  om  den  band  van  de  voorgeroerde  Eendragt  ,  Lief- 
de, confidentie  en'  afFeftie,  onder  de  zelve  Provincie  des  te  vafter  en 
indiflólubel  te  maken,  vvyders  verklaard  ende  belooft ,  gelijk  de  zelve 
Tcrklaren  en  belooven  by  dezen ,  dat  de  zaake  rsiakcndc  de  voorfchreve 
Eirjie  Boekt  M  verkU- 


J6SS' 


po  LÊEVEN  en  DOOD  van 

l6<<    ^^^  ^'^"  Scclufie,gek.tcriz;il  werden  in  haarwczcn,  en dar.r tegens voor-r 
^^'   tan  niet  ondermMnen  ,  vermits  dezelve  aliecnlijkdeHoog-gemeide  Hee- 
"""'""' ren  Stutcn  van  Hollnnd  ende  Welt-Vricfl.iiid  conctrneeit ,    zonder  diit 
den  inn^houden  van  dien  d' andere  Provinciën  ceniglints  is  verbindende, 
iiogte  ook  ecnig  verder  misnoegen  betoont  tekens  eenigc  Provinciën , 
Perfoiuigien ,  iVlinillers,  ofte  eenigc  andere  Pcnoonen  in 't  gemeen   ofte 
byzondtr,  wie  ofhocdam'g  de  zelve  ook  zouden  mogen  vvezeu,.üver 
de  vooilchreve  Aète  van  Secluiie ,  ottc  het  arrelleren  en  cxtradcreu  van 
de  zelve,  met  den  gevolge  en  aankleven  van  dien,  otte  over  yets,  dat 
dies-aangaande  in  den  voorlchrcve  jaarezellien-iiondert  vicr-en-\ijitigvaa 
d'een  of  d' andere  zijde,  zoude  mogen  wezen  voorgevallen  en  gepasléert. 
Ende  aiademaal  de  bekende  onluilen  en  cellentien  in  de  Provintie  van 
Ovcryfel   l'wvende,  by  verder  verloop,  gefchapen  zijn  tot  meerder  en 
meerder  verwijdcringe,  en  eindelijk  tot  extremiteiten  uit  te  berden,  de 
welke  (des  God  Almagtigt  genadiglijk  behoede)  den  gehelen  Staat  dezer 
Landen  ,  in  droevige  vcrdeeltheid  zoude  konnen  brengen,  ende  dat  de 
opgemclte  Heercn  uwer  Ho.  Mog.  Gedeputeerden  oordcclcn  ,  dat  by  zo 
verre  de  zake  rakende  de  eledie  van  een  Stadhouder,  over  de  welge- 
melde  Provincie  van  Ovcryfel ,  tuffchen  de  discrepcrendc  Leden  van  dc- 
2clve  Provincie  in  quailie ,  door  't  een  of 't  ander  gevoegelijke  middel, 
by  uwe  Ho.  Mog.  na  der  zelvtr  hooge  Wijsheid ,  daar  toe  in  ,t  werk  te 
(lellen ,  konde  werden  uit  de  wege  geleid ,  als  dan ,  onder  Godes  gena- 
digen  zegen  ,  de  \  oorfchrecve  te  bevrceztnc  onheilen  en  fwarigheden  tot 
rulle  van  den  Staat  in  'tgeniein,  ende  van  de  Pro\intic  van  üveiyfel 
in  't  particulier ,  fekerlijk  zouden  werden  voorgekomen  ;  zoo  hebben  de 
zelve  Heercn  Gedeputeerden ,  uwe  Ho.  Mog.  by  dezen  mede  wel  wil- 
len in  bedenken  Hellen,  ofte  niet  by  uwe  Ho.  Mog.  zoude  konnen  goct 
gevonden  werden,  benevens  de  goede  Officien  diedoor  be7.endinge,in  name 
van  uwe  Hoog  Mog.  inde  meergemelde  Provincie  tot  belliffinge  van 
de  voorfchreve  algerezene  dillèntien,  nog  zullen  worden  aangewcnt, 
ook  cene  aanzienelijke  deputatie  uit  het  midden  van   der  lelver  Ver- 
gadcringe  aan  den  HeerePrince  Willem  van  Naflbuw  ,  Stadhouder  van 
X^rielland  &c.  te  dcccrneren,  omme  den  zelvcn   door   allerhande   ge- 
voeglijke middelen  van  indudtie  ende  perfuatie  te  difponeren  ,  van  de 
voorgcroerde  gedane  eledie  tot  Stadhouder  ,    Gouverneur  ende    Ca- 
pitein Generaal  van  de  meerwelgcmelde  Provincie  van  Ovcryfel,   mits- 
gaders van  de  geregtighedcn  van  de  voorfchre\e  Charges  dependerendc  , 
uit  cene  vredelievende  genege.ntheid ,  aflland  te  willen  doen ,    daar  by 
voegende,  om  alle  aanllotelijkheid  te  vermijden,  dat  de  intentie  van 
uwe    Ho.   Mog.   gecnfints  is  ,    door  het  decertercn  van    de  voor- 
fchrccve  deputatie,   de  fuftenues  ,    van  de  difcreperende  Leden  inde 
mecrgemekc  Provincie  te  prejudiceren,  hebbende  deopgemeldeHeereii 
ttweno.  Mog.  Gedeputeerde  wijders  gcoordcelt,  dat  lot  bcrcikinge  van 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        91 

de  voren  geéxprclieerde  uwc  Ho.  Mog.  falutairc  intentie,  bygemeene  re"      r<ec' 
Iblutie  van  de  Bondgenoten,  zoude  behoren  te  werden  vall  gelteld ,  dat  ^^* 

geen   Velt-Maartchalk  der  Vereenigde  Nederlanden  zal  mogen  wezen  ~^'"~^ 
Stadhouder,  Gouverneur,  ofte Capitein Generaal ,  van  ccnige  der  Geüni- 
eerde Provinciën ,  nogte  door  hem  zelven ,  nogtc  door  ymand  anders. 

Ende  by  zoo  verre  u  Hoog  Mog.  als  nu  voor  deze  reizc  zoudenmo- 
gen  goetvinden  tot  de  Veld-Maarlcnaik  te  verkiezen  die  gene,  diealbc- 
reids  over  eenigc_Provincien  tot  Stadhouder,  Gouverneur  en  Capitein  Ge- 
neraal is  aangenomen,  dat  dezelve  (ten  opfigte  geen  nieuwe  Reglemen- 
ten haar  refleöic  nemende  op  't  gcpallèerde ,  maar  allcenjijk  aplicabel 
zoude  blijven  behouden,  maar  gecne  andere  van eenige vordere Provin- 
ciën ,  nogte  voor  hem  zelven  nogtc  voor  ymand  anders ,  op  nieuws  aan- 
nemen. 

Dat  voorts  den  voorfchreeve  Velt-Maarfchalk  gehouden  zal  zijn  ,  alle 
Tradaten  by  dezen  Staat  met  Koningen ,  Repnblijkcn ,  Princen  en  Po- 
tentaten opgeregt ,  en  I'pecialijk  de  Vrede ,  door  u  Ho.  Mog.  op  den  vijftien- 
den April  des  voorleden  jaars  zefticn-honderd-vier-cn-vijftig  met  de  Rc- 
publijke  van  Engeland  gemaakt,  en  alle  de  Artijkelcnvnndicn ,  met  fo- 
icmnele  Ecde  te  beveiligen,  en  dienvolgens  heiliglijk  onder  Eedcals vo- 
ren te  beloven,  de  zelve  naar  zijn  vermogen  religieufelijk  te  zulleuob- 
ferveren,  ende  voor  zoo  veel  hem  aangaat,  ter  executie  Ikllen,  ook  be- 
zorgen ,  dat  zulks  by  andere  inlgclijksgeoblerveert ,  en  ter  execulie  getleld 
worden. 

Ende  dat  'tgeene  voorfchreeve  is  by  u  Ho.  Mog.  vaft  gedclt zijnde, 
daar  op,  en  blijvende  in  vigeur  'tgeene  inde  bewultcextraordinai-is  Ver- 
gadering van  de  zaïnentlijke  Bondgenoten  Anno  een-en-vijftig,  rakende 
de  direélie  en  difpolicie  van  de  zaken  van  Oorloge,  eenpaarlijk  is  gcar- 
reftecrt ,  vervolgens  in  plaats  van  den  Heer  Brcderode  zaliger  gedagtc- 
niüè,  in  zijn  leven  Veld-Maarfchalk  van  dezen  Staat,  opdcoudeCom- 
mifllc  ofte  inllruétie  jongd  voor  den  gemelden  Heer  van  Brederode  in 
de  voorfchreeve  qualiteit  gearreüeert ,  gedreffeert  na  de  jegenwoordigc 
conllitutic  van  de  Provinciën ,  cndc  geamplieerd ,  met  het  gene  voor- 
fchreeve ftaat ,  zoude  behoren  te  werden  geprocedeert ,  tot  verkiezinge  van 
een  ander  Velt-Maarfchalk. 

Ende  dat  in  't  gccne  voorfchreeve  rtaat  gene  veranderinge,  verminderinge 
of  vermeerderinge  zal  mogen  gefchiedcn ,  anders  dan  by  gcmeenc  bewU- 
linge  en  onderling  goetvinden  van  de  refpeétive  Bondgenoten.  Vertrou- 
wende de  meei'gcmelde  Heeren  uwer  Ho.  Mog.  Gedeputeerde  daarme- 
de provilionelijk  zoo  veel  in  haar  is ,  uwer  Ho.  Mog.  falutaire  intcnJc 
te  hehben  voldaan,  God  Almngtig  biddende,  dat  des  zelfs  goederticrenc 
geÜefte  zy ,  de  diluierat'en  by  uwe  Ho.  Mog.  daar  op  te  houden ,  met 
een  fpoedigt  en  eenparig  befluit  te  willen  zegenen.  Aldus  geadvifcertin 
's  Gravenhage ,  dea  derden  Odober  zefticn-honderd  vijf-en-vijftig. 

M  i  Hier 


91  LEEVEN  en  DOOD  van 

l<re         Hier  kwam  nog  by ,  d.u  zijn  Ed.  bevorderden»  bet  afJan. 

, ^  ken  vun  een  groot  getal  gchcurde  en  vrecmJe  Krijgsknegten, 

Zijn Ei.be-  die  in  V^redcns  tijd,  de  goede  Ingezetenen  der  Nederlanden, 

vorJerd  het  tot  ecn  groote  lall  verdrckte,  werdenJe  het  voordcel  hier  van 

afdanken     aanneleac   om  de  meerücmeldc  fchrikkeliikc  hoofd-fom  af  te 
ran  vreem-  i      °      °  ^  r 

deKrijgs.     leggen. 

kncgten.         Ucn  16  December  hebben  de  Gedeputeerden  van  de  Zuid- 
Vertoog     ^"  Noord  Hollandfc  S/node  een  Removfiraniic  ofte  Vertoog  enz. 
of  Remi»,   aan  haar  Ed.  Groot  Mog,  ingeleverd»  inhoudende  ecn   Vcr- 
Pr.iit/ie  Vin  2,oek  t  dat  zy  de  Borgcrlijkc  en  Kerklijkc  zaaken  geliefden  te 
f^jj.jgp^Pj"j.  verbcctercn  ;  dat  tot  dien  einde,  alle  Mis-priefters  en  andere 
Zuyd.  en     Gceftelijkc  perfooncn  ,  zonder  onderfchcid  ,'de  vrye  en  opcn- 
Noordhol-  baare  wooningen  in  HolUiid  en  Wefl-VrieflMd  opgezeid ,  verboo- 
hndfchc      jgp    £„  aanftonds  verhinderd  monte  werden  ,  en  dat  geen  nicu- 
WC  ,  op  voorgaande  aantcekenmgen  ,  mogten  werden  toege- 
daan; dog  dit  vertoog  is  blijven  leggen,  tot  het  jaar  daar  aan 
volgende,  wanneer  haar  Ed.  Gr.  Mog.  daar  opantwoorden, 
als  op  zijn  plaats  aantonen  zal. 

De  Heer  Johan  de  Witt  eenige  tijd  quaad  vermoeden 
Dj  oppgr- gehad  hebbende  op  zijn  opper-klerk,  "Jm  van  Mejfen,  fchoon 
klerk  van  hy  al  drie  Raad  -  PcnGonariflen  van  Holland  agter  mal- 
den Heer  kander  bediend  h.id ,  door  dien  hy  op  de  dagen  als  de  brie- 
wiTTne!*^  ^^"  naar  Engeland  gezonden  wierdc,  niet  na  gewoonte  by 
rensde  zijn  Edelheid  quam ,  maar  alsdan  aan  zijn  huis  eenig  geheim 
Rinimee-  gcfprck  hielii ,  met  de  Rcntmeefter  van  Prins  H'illcm,  gcnaamt 
fter  van  fijn  Dirk^vait  Kuyven,  het  geen  eindelijk  aan  den  dag  gekomen  zijn- 
D^rlfva'n  '^^ '  ^^''^'"^  °P  ^U"  EdelhciJs  verzoek,  den  18  September  de 
Ruy»en  en  voorfchrcvc  oppcr-klerk ,  nevens  de  Rcntmeefter  en  des  zelfs 
zijn  vrouw  huisvrouw,  in  'sGravenhage  op  de  Gevangen- poort  gcbragt, 
worden  m  men  heeft  hem  zeer  omzigcig  met  bezoldclingen  bewaard  ,  zo 
fcaeen^'ee"  ''^"S  '^^^  ccnigC  HeCrcn  uit  het  Uof  Provinciaal  hen  onderzogt 
Tangen.  hadden.  Dc  bekentenis  van  den  opper-klerk  van Rnpcuhz^on<ï 
voornaamcntlijk. 

Dat  hy,  J^n  van  Mejfen ,  gebooren  in  'sGravenhaagc ,  op- 
perfte  klerk  van  den  Raad-Penfionaris  de  Heer  en  Mr.JOHAN 
de  iriTT ,  na  den  Eed  gedaan  te  hebben  vangeirouvvighcidcn 
Saretejfeny  hem  toegang  gegeven  is,  en  venroudzijngcworde, 

alle 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT        93 

alle  geheime  beduiten,  brieven  enz:  als  ook  eenige  papieren  die     i6cf. 

aangevuld  wasren, alleen onderftaande  UE  Dtcnftwtlltge  dienaar oi- 1 

te  uwer  ExcelUniie  ootmoedige  D'tenaur ,  met  den  dag  van  dien,  ann  de 
i^d»f )?4-j»(/e, mitsgaders  de  onderteckening  van  de  Heer  Raad- 
FenftonausMr.JOHANdewiTT,  Dat  hy  uit  een  misnoegen  heb- 
bende tegens  de  voorfchreve  Heer  jfOHilN  </?  «ITT,  al  over  de 
twee  jaaren  aan  Dtrk^van  Rtijven ,  Rentmcefter  van  zijn  Hoog. 
heid  Prins  Willem,  alle  geheime  gefchriften,  en  befluiten  ken- 
baargemaakt  had,  zo  den  Staat  als  den  voorfchreve  Heer 
Jan  de  Witt,  Amptshalven  was  raakende,  als  ook  eenige 
brieven  van  de  zelven  Heer  Jan  de  «7rT,gefchrecvcn  aan  de 
Hceren  afgezanten  Beeverningen  en  Nieupoorr  ,  en  zelve 
de  ontwerpe,  ofte  kladde  daar  van  hem  aan  getoond.  Dat  hy 
naar  het  fcheiJen  van  haar  Ed.  Groot  Mog.  vergadering,  alle 
befluiten  aan  de  zelve  van  Rup'en  heeft  oopen  gelegi,  om  te 
doen  zien,  wat  inde  zaakcn  der  Princc  vanOragnien,  omge- 
gaan was,  omtrent  de  Seclufie,  en  voornamentlijk  die  raaken- 
de  waarcn  de  Bloedverwanten  van  den  voorfchreve  Prins, 
namentlijk  de  Koning  van  Schotland,  Keurvorft  van  Bran- 
denburg en  den  Hertog  van  Glocheflcr.  Dat  hy  de  voorfchre- 
ve V4n  Rupen  al  WRt  hy  begeerden ,  heeft  laaten  uitfchrijven , 
zelfs  in  zijn  afzijn.  Dat  hy  met  van  Rup'en  opgellcmd  had  ,om 
mecftcr  te  worden,  van  zeekere  kolFer  ten  Huyzc  llaande  van 
den  ^nnó-PetifwiiarisdejfllT ,  daar  onder  andere  in  was  opgc- 
flooten,  zeekere  geheime  Brief,  by  de  Heercn  Severning  en 
Nieuwpoort  op  den  25  April  des  voorleeden  jaars  1654,  aan  de 
Ed.  Groot  Mog.  Heere  Staaien  van  Holland  en  VVcft-Vriefland 
gefchreeven.  Dat  op  den  laatflen  May  1  ó  54  ten  zijne  huizen  door 
van  RuyvtH  is  opgelleld  ,  en  met  zijn  kennis  gefchreven ,  xeckere 
brief,  aan  wijlenden  Heerc  renfmmis  van  Haarlem,  inhou- 
dende, dat  op  den  25  der  zelver  maand,  de  Heercn  Gecommit- 
teerden Raaden,  ophet  huys  te  Swietcn  te  gaft  geweeft  zijnde, 
nevens  den  Raad-Pf«^oHrfw  de  jflTT,  een  fcherpe  aantceke- 
ring  zoude  aangeroerd  zijn,  raakendehct  meergenoemde  werk 
van  Sedufie,  omme  tegens  die  van  Haarlem  ter  vergadering  in- 
gebragt  te  werden,  ende  op  dat  de  Gedeptteerdens  der  ic\wt  Sint 
geprepareerd  mogtc  komen,  in  alle  Ichijn,  als  of  het  zelve in- 

JM  ^  derdaad 


94  jLEÉVEN  en  DOOD  van 

j^--^  derdaad  op  den  voorfchreve  huyze  was  voorgevallen.   Dat  in 

^__.^ I  dezelve  brief  cenige  leeden  van  de  Rcgeeringe  in   Holland, 

worden  genoemt,  ondankbaareende  vcrbafterde,  die  haar  on- 
chriftelijkc.  verdocmelijke,  ongehoorde,  ende  by alle  Konin- 
gen endcpotcntaaten,  veroordeelde  driften,  endcRegecrzugt 
dagelijks  met  een  gevaarlijke  uitvoering  oeflfcnen.  Dat  hy  ce- 
nige  reeden  gevoerd  en  uitgcflrooid  had ,  om  de  meergemelde 
Heer  Raad- f ;n/ïoH4m  omtebrengen,  dat  mcndezelven  in  zijn 
'  koets  wel  zoude  konnen  doodlchieten,  zonder  daar  ooit  iets 

tan  het  gercgt,  of  de  voorfchreve  Heer  de  Witt  bekend  ge- 
maakt  te  hebben  enz. 

De  bekentenis  van  Dirk.  van  Ru jr en  was  omtrent  van  de  zelf- 
de in  houd,  iiitgezondcrt  dat  hy  zig  daar  van  bediend,  alles  aan 
vcrfchcide  hooge  Staats  Perfoonen  geopenbaard  had,    met  nog 
veel  andere  misdaiden,  Ilrcckendc  in  die  gevaarlijke  tijde  tot 
een  grouwzaam  ea  verderfelijk  gevolg. 
lijnEd.        De  Heer  JOHANde  fT/TT,  bragt  door  zijn  gewoonc  gocdaar- 
bewerkt     digheid  alles  te  weeg  wat  hy  konJe  om  de  gevangens  een  gc- 
dte  vonnU  "^'^'g  vonnis  te  bezorgen  ,  fchoon  zijn  Ed'.  daar  het  meeft  in  bc- 
voor  dege- "3dceld  was,  den  eerften  wierd  myneedig,  eerloos,  cnde  in. 
vingenen.  faam  verklaard,  en  vooral  zijn  leeven   uit  de  Provintien   van 
Holland  ,  Zeeland  ,  Vricfland  ,  en  Uitrcgt  gebannen  ,  en  den 
ander  op  dezelve  wijze,  dog  wicrd  maar  voor  de  tijd  van  tien 
jaaren  uit  dezelve  Provintien  gebannen. 
16^6.       Hier  op  quamen  wederom  nieuwe  bezigheden,  voor  zijr\ 

.1 Ed.  bedaande    in   den    Oorlog   tuU'chen     Sweeden    en    Poolen^ 

Oorlog  waar  op  den  Staat  aanftonds  de  Heer  van  opdam  naar  Dautz.tk, 
tunchen  fchikten  ,  door  dien  de  Ingezetenen  veel  belang  in  den  üos- 
en  Poolen,  icrichen  handel  hadden.  Den  Koning  van  Denanailfen,  ziende 
dat  het  den  Staat  ernll  was,  volgden  insgelijks,  om  met  haar 
Ho.  Mog.  te  beraadllagen ,  en  te  handelen ,  waar  na  voorge- 
fteld  wierd,  om  boven  de  1  joo.  bezolJclingen  ,  die  men  met 
de  Lteutenant  Admiraal,  Heer  van  Obdam ,n^  D4«fz.?i^gezonden  had  • 
totdcflclfs  verrtcrking,  nog  vijftien  Co?/)/>j^»/f  ,y  der  van  honderd 
tnan,  als  ook  een  onderftand  van  iiooo  Rijxdaalders,  maan- 
delijks, daar  naar  toe  te  zenden. 

In  deze  tijd  waren  zoo  veel  vreemde  wervers  om  bcfoldc» 

lin- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         s>S 

lingenteligrenjin  deze  Provmtie  ,  dat  daar  door  veel    moeijc-     i<ef 

lijkheden  onifb>ndcn,  om  welke  onheilen  te  {luiten  ,haar  Ed. \ 

Groot  Mog  Hccren  Staaten  van  Holland  ende  WelUVrics- 
land,  den  ly  Maait  een  pUcaat  deden  afkondigen  ,  behelzende 
dat  haar  Ed.  Groot  Mog.  wel  ernlUlijk  verboden  ,  alle  W:r- 
vingc  van  Krijgsvolk,  uit  denaam  van  welke  Potcntaaten  oiRe- 
fublijken  het  ook  zoude  mogen  zijn  ,  ook  het  invoeren  van  eenig 
uitheems  Krijgsvolk  door  haar  Landcn,zonder  AGtc  van  haarEd. 
GrootMog.de  Heercn  Staaten  van  Holland  ende  Weft-Vrie- 
fland,  np  vurbcurte  van  met  der  dood  geflraft  te  worden,  enz. 

Dat  ook  geen  Krijgsvolk  van  dezen  Staat  haar  zoude  mo- 
gen begeeven  buiten  de  Landen  van  haar  Ed.  Groot  Mog.  om 
aldaar  gebruikt  te  worden,  zonder  haar  lafl,  bewilliging  ofte 
Patent j  en  dat  het  Krijgsiolk  van  de  Gcneraliieithevd  bekomen 
hebbende,  om  door  de  Landen  van  haar  Ed.  Groot  Mog.  te 
pafleren,  de  laft  moeft  volgen  die  haar  zouden  gegeven  wor- 
den, van  haar  Ed.  Groot  Mog.  gevolmagtigden,  boven  het  be- 
vel van  de  Generalneit  enz. 

Het  misbiuk  dat  zcedcrt  eenigen  tijd  was  ingefloopen  door 
de  Eernaam  van  zijn  Hoogheid  de  Heere  Prince  van  Orag- 
nien,  die  zoo  buiten-fpoorig  in  alle  verzoek-ichnften  enz.  ge- 
fteld  waaren,  als  of  den  Hoog  gemelde  Prins  reeds  in 't  bewind 
vanftaatwas,  deed  haar  Ed.  Groot  Mog.  overwogen  hebbende 
de  quade  g.volgen  van  dien  in  zulk  een  gevaarlijken  tijd,  het 
onderftaanue  bi-iljyi  neemcn. 

l'rydag  ende  Zaterdag  den  derden  ende  vierden  Martii 
zejlienhondert  zes-en-vijftig. 

TEr  Occatie  van  de  L.eflurc  van   zeckcre  Memorie,    v.in    _ 
lil  r,  ^  j      1 1  Forme  m 

wegen  den  Hvere  Pnnce  van  Oragnie,    am  de   Heeren  pi,bli)cque 

GecommitieerJe  RaaJen  gcprsefcntcerd  ,  daar  inne  gemeldcn  Aü  ntege- 

Heere  Prince  met  de  woorden  van  Sipie  Hoogheid,    zonder  ee-  bruiktn, 

nige  andere  byvoegirge  wcrr  uirgcdnikt,  is,   naar  voorgaan- |^°"(^^^j^j,, 

de  deliberatie  verflaan  cr.de  gercz^lveert ,  dat  de   voorlchreve  {ansqucue' 

Memorie,  als  vorens  daar  op  te  dilponecicOs  zal  moeten  werden  eua. 

SP' 


96  LEEVENenDOOD  van 

i6<6   g^''^'^'"'^^^''' »  cndc  dat  in  alle  Aften,  daar  inne  de  naamc  van 

'_  de   welgemelde  Hcerc  Princc  zal  werden   gebruykc  ,  in    den 

beginne  eens,  ende  ook  in  de  onderfchrijvinge,  zoo  't  zelve 
te  paffe  komt,  zal  moeten  werden  gefteld  ,  Den  Heete  Princtr»n 
Ora^nicity  cndc  dat  als  dan  in  't  vervolg,  zal  konnen  werden 
gefield,  "^ne  Hoogheid,  als relatijf  tot  het  voorgaande,  ofte Hoof 
gtmelde  Heire  Prince  ,  ofte  diergelijke  ,  na  welgevallen  :  En- 
»  de  zal  hec   voorfchrcve  gerezolveerdc  van  haar  Edele  Giooc 

Mog.  aan  de  Heeren  Raaden  van  welgemelden  Heere  Prmcc 
toegezonden  worden,  omme  haar  daar  naar  te  rcguleeren. 

Zijnde  ter  dier  occalie  ook  goedgevonden  ende  verftaan,  dat 
zo  wanneer  den  naam  van  den  Heer  Prins  Willem  van  Nas- 
fauvv,  in  ecnige  Aften  werd  gebiuykt,  daar  by  niet  fimpclijk 
zal  mogen  werden  gevoegd,  Sittdhoiider ,  zonder  eenigc  verder 
Expreflie,  maar  dat  gcftcld  zal  moeten  werden,  Stuihoudavan 
VricsUnd. 

Hier  na  verzogt  de  Princefle  Douaricre  aan  haar  Ed.   Groot 
Mog.  by  gcfchnfc .  dat  door  d'afwezenthcid  en  ongemakken 
der  voogden  ,   over  zijn  Hoogheid  gertejd,  zy  wenfchten  dat 
haar  Ed.  Groot  Mog.  geliefden  wejcrom  ymand  uit  het  mid- 
den van  hunne  vergaderinge,  ende  Hove  van  yuftitie  te  vol- 
magtigen  ,  ofte  haar  Hoogheid  te  vergonncn  ,  dat  zy  met  loe- 
ftcmmingc  van  haar  Ed.  Groor  Mog.  uit  dezelve  ymand  mog- 
te  verkiezen ,  die  haar  met  raad  en  daad  voortaan  zoude  by  ge- 
lieven te  ftaan  ,  om  dat  de  r?//)// wc! opgcbragr  zoude  worden, 
en  in  de  voctftappen  van  zijn  Dooriugiige  Voor -ouders  tre- 
den, enz. 
Schriftelijk      Haar  Ed.  Gr.  Mog.   lieten  den  4.  Augufty  op  dat  verzoek 
verzoek      hun  befluic  nazien,  van  den  veertienden  January  16?  1,  in- 
'n^    er.     houdende  ,   dai  geen  per  foon  van  'Rcgirwge  tn  de  Voogdyfcbuf  over  de 
Douariere    ^'i'ict  VrfH  Oragnie  x.oude  wotdefi  gebruikt ,  als  mede  gelet  op  de  inhouden 
vanhaar      der  Iiijlriiüien  voor  de  Refpecltve  Hoven  vdttjitjlitie  ende  Infpcüie,  mede 
Ed.  Groot  p^  uadcr  Ampltaüe  vAn  dien,  inde  ja  at  e  i6/^:{  gearrejletri,  dies  hebben 
re  de  Staa-'  ^7  dez.clve  Refolutie  en  ttijlruüte  volhard  ,  en  is  dien  volgende  verjUaH , 
ten  van       dat  in  bet  voorjz,.  verz.ock^  niet  kan  worden  geneeden. 
Holland  Waar  op  de  Heer  Trtglandus  over  de  jonge  Prins,  die  nu  zes 

V^'^a'^T  jsar^"  o"^^  geworden  was,  gefteld  wicrd  als  zijn  leermcefter 
oui  hci»  in  de  GodvrugtigheiJ  ic  onderwijzen.  Den 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       <)j 

Den  Oorlog,  tuflclien  den  Koning  van  Poolen  ,  en  den  Kciir-     j  /C  -/• 

vorft  van  Brandenburg,    voortgezet  werdendc,     maakrcn  de \ '_ 

Gezanten  van  haar  Hoog.  Mog.  tot  Co^^aihaigen^QmC^  Augus    DeHecren 
tus  een  nader  verbond  van  vry waaring,  mei   zijn    Coninglij- a'gcmtep.e 
ke  Majefteit  van  D««eff;<tri!;(r«,  welk  vervolgd  vvicrd  door  een  ver-  Staatennn. 
drag  mee  den  Coning  van  Sivteien,  den  ii  September  tot  £/t/H^  ^2"^'^"^ 
geflooten.  verbond 

Den  opper-zecvoogt  Opirfffj ,  vertrok  den  8  0£tober  ,   van  f""  Deoe- 
Danzig  met  50  Scheepen  ,  en  quam  den  4  November  wederom""'"^'"'. 
behouden  zoo  in  't  Vlieals  de  Maas  binnen.  De  Schout  bynagt  ^fr^"*  ^^ 
Ttowp,  keerden  insgehjks  wederom ,  na  dat  hy  by  de  voorfchrevc  met  Swe- 
Stad  I )  00  bezoldehngcn  aan  land  gezet  had, door  dien  den  Koop-  fifn.hct  E!- 
man  in  Holland,  veel  aan  deffelfs  behoud  geleegen  was.  bmgsver- 

*  Hcc  jaar  te  voorcn  was  den  16  Dicemher  een  Retmtijlran-  f^"^^^/ 

<«,oftcvertoog,  van  de  Kerkelijke,  aan  hanr  Ed.Gr.  Mog.  we-   DenAd- 

gens  de  Papen  ingeleverd,  waar  van  veele  nog  foo  opgcblnfcn  wa-  mir»»'  o^- 

rcn.door  de  vryheid  die  hen  by  het  leeven  van  de  overlceden  Prins  ^^^°-^'^ 

ryillemdell'WiS  tocgelaaten,dat  felfseenige driftige  niet  ontzagen,  Holland. 

fig  met  zaken  van  Staar  op  de  (loei  te  bemoeijen, wordende  in  dek  Tromp 

ti)d  ,  door  het  vcrflag  d,it  de  Heer  Johan  de  IVITT azn  haar  Ed.  '"•;  "°° 

Gr.  Mog  daar  van  dedc.cenigcrmatcn  beteugelt,  en  wegens  de  ^jnf/ig.'*"^ 

RemonftrMiieoihti  Vtnoog,  hebbende  Htere  Siaaten  van  Hol- ,„  ^   , 
II-  i-i  n  11/1  "UeLjcoe. 

land,na rijpe overweginge,cenparclijkverliaan  ,endebcflooccn,  pureerden 

dat  de  voorzeide  Rc>«o»/?r4«fif  c.ftc  Veitoog  van  Reedenen  (daar  der  Synode 
by  gevoegt)  zullen  gejeponecrt,  of  aan  een  zijde  gelegt  worden.  En  verzoeken 
hebben  de  Leeden  van  haar  Ed.Gr.  Mog.ier  vergaderingeaan-  op^hu°°„'^e 
genomen,  de  Predikanten,  elk  inde  zijnen  tevermanen  ,  en  te  Remon- 
vcfzorgen  ,dat  zy  in  het  toekomende  geen  diergclijke  verzoek  ftfan^ie  in 
aan  haar  Ed.  Groot  Mog.  nog  opde  voorrchreeveR«;/owy?i-.inneP^""^''^' 
vordere  aanhouding  zoude  doen;  en  datde  gemelde  Prcdikan- J^^g^JJo' 
ten  behoorden  te  vertrouwen  ,  dat  door  haar  Ed.  Gr.  Mog. 
goede  voorzorge,  wegens  de  buitenfporigheden  der  Papen  en 
Pausgezinden,  binnen  dezeProvintien,  door  betamelijke  mid- 
delen, tegen  gegaan  en  ingetoomt  zullen  werden,  als  naar  be- 
horen. 

De  Heer  jfOH^:^  de  mTT  meenigvuldigeklagten  krijgen-    ^^^i- , 

terp  Botk.  N  de,  in  Holland 

verboden  door  't  aanhouden  ran  de  Heer  Johan  de  V/it, 


5,8 


LEEVEN  en  DOOD  van 


l(.eC    de,hoeIigtvaai'dig  den  een  den  ander  door  geheel  Holland  voor 

\ ^  denDcgc,  Piftool  cnz:eifchcen  ,  waar  door  de  braafllc  mannen 

uit  de  waerclJ  gerukt  wierden,  befloot ,  het  zelve  aan  haar  Ed. 
Gr.  Mog.  de  Heerc  Staaren  van  Holland  en  Wcll-Vricflind 
te  vcrtooncn.  Het  vvclk  .overwogen  zijnde  ,  wierdditjaar  by 
P/.««rf^t  heel  Icherp  verboden;  en  dewijl  eenig  misbruik  ge- 
fchiejen  ,  omtrent  het  onderfcheid  luflchen  de  Hcercn  Gedepu- 
teerden ter  Vcigaderinge  van  haar  Ed.  Groot  Mog.  ende  Ste- 
den, beüooten  de  Heere  Staten  van  Holland  en  Wed- Vries- 
land ,  en  op  het  voordel  van  de  Heer  Raad  Pen^ioniiiisdeiylTT  ^\\ci 
volgende. 

Satiirdag  Jen  i6  September  i6$6. 

Is  naar  voorgaande  deliberatie  by  de  Lecden  cenpaarlijk  ver- 
dam endc  verklaard,  dat  zoo  wanneer  in  eenige  A<5len  ,  Re- 
lolutien ,  ofce  anderzints  gebruikt  worden ,  de  woorden  Rji- 
derfchap  ,  Eedeleu ,  ende  Steeden,  als  dan  door  het  voorfchreeve 
woord  Steeden,  niet  zal  verdaan  werden,  de  Gedeputeerden  in 
deze  vergaderinge  comparerende  ;  maar  Burgermecderen  ,  en- 
de Vroedfchappen  zelfs,  die  door  de  voorfchreeve  Gedeputeer- 
den alhier  ter  vergaderinge  alleenlijk  werden  gercpriefenteert. 


Door  Ste- 
den te  ver- 
ftaan 
Vroed- 
fchappen 
code  niet 
deGedepu. 
teerdea. 


Het  Vierde  Hoofd-Stuk. 


l6<7.  T\^^  J^^""  ^^^  ^'J"  bsgin  met  de vcrfchillcn ,  die eeni'ge tijd 

I    JÊ  geleeden,   ontdaan  waaren  1657  wegens  het  verkiezen 

"^■"'^  van  een  Opperhoofd,ofte  f^eld-Uaarfcbtlk,,  over  de  krijgs- 
magt  van  den  Staat,  waar  inde  ProWnr/f  vanrr/f/?rfw<»zigbooven 
al  zeer  driftig  toonden,  zo  dat  haar  Ed.  Groot  Mog.  op  het 
voordel  van  de  Heer  Raad-Penfionaris  de  W  i  tt  ,  het  volgende 
bcüuit  namen. 


Rc 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        99 

Refolutic  van  Haar  Ed.  Groot  Mog — — 

Hceren  Staaten  van  Holland  ende 
Weft-Vriefland. 

Woonsdag  den  17  Jamiary  16 f  7. 

,>T^E  Raad-Pcnfionaris,  heeft  ter  vcrgaderinge  gernporteert ,  In'tftellen 
,>        i.1ai  de  Hceren  van  de  Riddcrlchap,  enüc  d  anoere  Le-  var,  een 
,,  den  van  deze  vcrg.ideringe,  by  Rclolutie  van  dato  den  twaalf-  ^"^^^"l'" 
„den  dezer  lopende  maand  gecommitteerr ,    omme 'i  overkg- gccnovcr- 
ii  gcn,cnde  t' overwegen  wat  midüekn  by  haar  lid.  Groot  Mog.  ftrmnung 
„zoude  dienen  te  werden  gcbruykt ,  ende  by  der  hand  genomen  ,  '^  gedogca. 
,,tot  bcrcikmge  van  dirzclver  lalutair  oogmerk,  omtrent  bec 
„  Veld-Maarlchalks-Ampt  dezer  vcrcenigdc  Nederlanden  ,endc 
,, 'loppcrcommandement  over  't  Leger  van  den  Staat ,  ende  wel, 
,» byzonderlijk  tot  verhinJermge  van  den  voortgang  der  Fro- 
„ceduurcn,  by  ccnigc  Gedeputeerden  van  d'  andere  Provinii- 
jtcn  ter  Gencraliteit ,  op  den  vijfden  en  den  zesden  dezes  aldaar 
jigiëntamecrt ,  omme  tot   het  af.nftellen   van  een  Veld  Maar- 
jjfthalk  over  de  Militie  van 'i  L. and  ,  by  overlUmmingin  weer- 
,» wille  van  haar  Ld.   Groot   Mog.  eenig  bcfluyt  te  maaken ; 
j,  mitsgaders  tot  ftuylirge  van  de  Escturie  dtr  defleinen,  die 
„ten  voorfchreve  einde  aangclegt  zijn  ,  ofte  hiernaarmaais  nog 
I)  aangeleid  zouden  mogen  worden;  naar  rijpe  ende  aandagtigc 
,,overwigmge  van  de  natuure  der  voorfchreve   Militie,    ende 
„  van  't  Rtgc,  de  Stauten  van  de  rcfptftive  Provinticn  compe- 
„teerende,  over  ende  omtrent  de  Soldattsque,  t' haarder  be- 
„zoldingc  ftaande,  geoordeeld  hadden,  evident  ende  demon- 
j.llratief  te  wezen,  d;it  geen  commandement  ter  waareld,  hoog 
„ofte  laag,  egecne  uitgi-zonderd,  over  de  voorfchreve  Solda- 
„tcsque  kan  werden  gccontercert ,  als  by  expres  confent,  en- 
„  de  bcwiUigingc  van  de  Staaten,  hare  bttaals-Hceren ,  en  dac 
„over  zulks  ook  egecne  Vcld-Maarlchalk,  of  ie  ander  üver- 
„  hoofd  ,  hoedanig  't  zelve  ook  genaamd  mogte  werden,   wel- 
„kers  gezag  zig  mede  zoude  extcndcrcn  over  de  Militie,  (laan- 

N  2  de 


loo  LEEVEN  en  DOOD  van 

igcy    1.  dc  ter  bczolJinge  van  deze  Provintie  weiiclijk  kan   werJen 

'_  oaangcftcld,  dan  by  concurcntiecndecxprcfle  bewilli^ingc  van 

„haar  EJ.  Groot  Mog:.  Dat  voorts  de  vv'clgcmcldc  Gccom- 
>,  miticci  de  Leden,  het  oog  flaandeop  de  jcgcnwoordigc  con- 
„ftitutic  van  tijden,  ende  ziaken,  wydcrs geoordeeld  hadden, 
„  het  aanftcllen  van  een  Veld-Maarfchalk ,  ofte  ander  Ovcr- 
,,  hoofd  over  de  Militie  v«n  de  gczamcntlijke  Bondgenoten , 
,,t'cenemaal  onnodig  te  wezen  ,  ende  dat  mus  dien  het  zelve 
,,Vcld  Maarfchalkfchap  om  vcrfcheiden  redenen  ,  breder  by 
,,  monde  gededucecrt ,  behoort  te  werden  gehouden  voor  gc- 
„mortificecrt  ,  fpecialijk  mede  dat  van  wegen  haar  Ed.  Groot 
„  Mog.  alles  op  dat  fondament  behoord  te  werden  gcdirigeert,en. 
,,de  voor  een  vaftc  maxime  gchoude  dat  een  Pcrpetuel  Chef, 
,,ofte  overhoofd  over  de  militie,  van  dezen  Staat  te  (lellen  ,  niet 
,, alleenlijk  onnodig,  maar  ook  t'eenemaalondienftigis,  om  re- 
edenen ,  ende  op  de  exempelen  brecder  gededuceert  ende  ge- 
„  alligeert  in  de  Deduftie  by  haar  Ed.  Groot  Mog.  opden  vijf- 
,,en-cwintigllen  July  des  jaars  zeftien-hondert  vier- en -vijftig 
,,gearre(lccrt,  maardat,  zoo  wanneer  by  tijde  van  Oorloge 
,,cnde  hoogdringende  noot,  haar  Ed. Groot  Mog.  nevens  d' 
,,  andere  Frovintien  ,  zouden  mogen  goed  vmden  tot  Elcdlie  van 
,,een  Overhoofd  over  de  Militie  van  dezen  Staat  te  procede- 
„ren,  ofte  dat  anderzints  by  d'een  of  d' andere  occafie,  ecnig 
,,  gros  by  den  anderen  getrokken,  ende  daar  over  ecnig  Chef 
jjgcftcld  zou  Je  moeten  werden,  als  dan  aan  zodanig  te  ver* 
,, kiezen  Overhoofd,  ofte  Chef,  niet  en  behoord  te  werden 
„gegeven  pertuelc  Commiffie,  maar  allecnchik  voor  zodanige 
,,  Expeditie  ende  Vcldtogt,  ofte  occafie,  als  dan  voor  handen 
„zoude  mogen  wezen  ;  Dat  op  de  vooren  gcè'xpreffccrdcfon- 
,,  damcnten,d' andere  Provinticn  in  alle  mmnchjkhcid  zullen 
„werden  verzogt,  met  de  voorgeroerde  geëntameerde  delibc- 
j.raticnophet  aanftcllcn  vaneen  Vcld-Maarlch.ilk  als  boven,  en- 
„de  *t  gene  dat  daar  toe  aanleidinge  geeft ,  niet  te  willen  voort- 
„  vaaren,  maar  ter  contrarie  alles  met,  cnJe  nevens  haar  Ed. 
,,  Groot  Mog.  opdc  voorlchrcve  falutaire gronden,  ende  maxi- 
j,  mes ,  ten  bellen  van  den  Staat  in  't  gemeen  ,  ende  tot  conferva- 
,f  tic  van  de  rcgtcn,hooghedcn  cndc  vryliedcn  van  yder  Provintie 

in 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         loi 

„  in 'c  particulier ,  te  helpen  dirigeren  ,  met  vcrklaaringc  ,  dat  »/r<.V 
„haar  Ed.  Groot  Mog.  haar  altijds  bereid  zullen  houden  om.  ^_£^ 
),  me  daar  over  met  de  andere  Bondgenooten  nader  te  concer-  * 
,,  teren ,  endc  't  voorfchrevc  haar  fentimeni ,  met  explicatie  van 
„alle  particulariteiten  ,  breJcr  re  juftificeren  :  Edog  in  cas  d' 
„andere  Provmtien ,  ofte  mcerendeel  van  dezelve,  dien  on- 
„  aangezien  ,  buiten  vermoeden  ,  iets  contrarie  de  voorgcroerde 
,>  maxime  zouden  mogen  willen  refolvccren,  ofte  tot  het  aan- 
,)  (lellen  van  ecnig  Ovtrhoofd  over  de  Militie,  van  't  Land,  in 
jjWcerwille  van  haar  Ed.  Groot  Mog.  by  ovcrftemming  trag- 
,,ten  te  procederen,  dat  als  dan  van  wegen  deze  Provintic, 
,,naar  voorgaande  aanwijzinge,  ende  vertooninge,  dat  in 'c 
„vermogen  van  haar  Hoog. Mog. niet  enif,in weerwille vanee- 
„  nige  Provintie,  over  de  Militie,  ftaande  ter  bezoldinge  van 
„  dezelve  Provintie,  cenig  Overhoofd,  als  boven  aan  te  Hellen  , 
„klaarlijk,  ende  pcfitivclijk  zoude  dienen  te  werden  gedenun- 
„cieert,  dat  haar  Ed.  Groot  Mog.  zodanige  infraftie  in  haar 
„regt,  ende  geregtigheid  niet  zullen  gedoogen ,  maar  alle  ex- 
„ecutie  van  Commandement,  ofte  cmploy  van  zodanig  prje- 
„tens  Overhoofd  zullen  weeren,  tegengaan,  ende  beletten, 
,,cnde  fpecialijk  zodanigen  ordre  ftellen,  ende  die  voorzicnin- 
„  ge  doen,  dat  al  zulk  pr^tcns  Overhoofd  egeen  gezag  ofte  au- 
„thontcit  ter  wacrcld  over  de  Militie  van  de  repartitie  van 
„Holland,  ende  Weft-Vricfland  ,  ofte  over ecnig  gedeelte  van 
„dezelve,  zonder  eenige  exceptie,  en  komt  te  exerceren; 
„ende  by  zo  verre  de  animofiteit  van  de  voorfchrcve  andere 
„Provinticn  baar  buiten  alle  verwagting,  zoo  verre  zouden  mo- 
,,gcn  portercn,  dat  dezelve,  ongeagt  de  zelve  denunciatie, 
„echter  tot  d'cfFeftivc  eleélie  van  zodanig  Overhoofd,  ende 
„tot  het  beëdigen  ,  mitsgaders  tot  het  uitgeven  van  Commis- 
„fien  aan  den  zei  ven,  quamen  te  treden,  dat  als  danby,  of- 
,,te  van  wegen  haar  Ed.  Groot  Mog.  aanüonds,  tot  beter  con- 
„zervatie  van  haar  regt,  ende  geregtigheid,  ende  tot  cfficacieufer 
„uitvoeringe,  van  'cgecne  voorTchreve  ftaat ,  tot  het  aanftel- 
„  Icn  van  een  particulier,  ende  Provintiaal  Overhoofd  over  de 
„  Militie,  t'haarcr  bezoldinge  ftaande  .  met  der  daad  zoude  die- 
„nen  te  werden  geprocedcert;  Endc  op  dat  zodanig  onver- 

N  3  wagt 


lox  LEEVEN  en  DOOD  van 

jgry    »>W3gt  geval,  ('c  gunt  GoJ    verhocdej  haar  Ed.  Groot  \fog. 

.        „vooi  komende ,  alles  volkomentlijk  mag  wezen  gepr^epareert 

I,  toe  d'  uitcrfte  cxcccutie  van  't  gene  voorichrtcve  (laat  toe ,  ex- 

j.clufivc,   dat  dcrhalvcn  ook  van  nu  af  aan  nader  beloigne  zal 

1,  dienen   te  werden  aangelleld ,  ende  wel  rijpelijk  overlcid  op 

,,  wat  voet,  ende  maniere,  mitsgaders  op  hucdmige  inftruc- 

»,  lie  zodanig  particulier,  ende  Provinciaal  üvcrhoutd,    zon- 

,,  der   labcfaAie   van  de  boven  geëxprcflccrde  gronden   ende 

„Maximes,  in  zodanig  onvcrwagt  geval   als  boven,  cfteélive 

„verkozen  zoude  werden:  dat  vooits  ook,  tot  zcekerder  ver- 

,,  hoedingc,  ende  voorkominge  van   zodanige  ongclcgcndlicid 

„als  boven,  van  nu  af  aan  by  eenparige   Rclolutie  van    baar 

,,Ed.  Groot  Mog.  zouden  behooren  te  werden  vaftgefleld, 

f,  dat  aan  de  Perlonagie,  ofte  Pcrfoon  die  zig  op  al  zulke  on- 

„  wettige  Ele<5lic  ,  als  boven,  in  de  Charge  ziiudc  mogen  laten 

,, inftallcren  ,  ofte  daar  toe  beëdigen,  nu,  nog  naarmaals  van 

,,  wegen,  ofte  voor  de  ilemmc  van  haar  Ed.  Groot  Mog.  dezelve 

,, Charge >  ofte  eenigc  andere  digniteit,  gedefereeir,  maar  ter 

,,  contrarie   allidclatie  van  digniteit  oj>  den  zclvcn   'i  zy  Vïili- 

jitair,   't  zy  Politijcq  van  wegen  haar  Ed.  Groot  Mog.  gecon- 

,,  tradiceert ,  en  Je,  zoveel  in  haar  is,  tegengehouden  zal  wcr- 

„dcn,  alwaar 't  zaakc  dat  haar   Ed.  Groot   Mog.  ook    ander- 

,,zints  niet  ongenegen  mogtcn  zijn  geweert  ,  onime  aan  zoda- 

„  nigc  Perfonagie,    ofte   Perfoon  alle  eer,  ende   digniteit   te 

,)  helpen  toebrengen:  met  fpcci.<le  ovcrgifte,  dat  van  dcvoor- 

,,(chrevc  te  necmcn  eenparige  Rclolutie,  ook  met  anders  dan 

„met  eenparige  (temmen  van  alle  lieden  dezer  Vergadtringe, 

„naarmaals  zoude  mogen  werden  gcdilpcnfccrt. 

,,  Ende  nademaalop  voorgcrocrüedelibcratien  der  voorfchrc- 
j, ven  vijfden  en  zesden  dezes  ter  Generalitcit  voorgevallen, 
,,ook  niet  zonder  vcrwondeiinge  is  geremarquecrt ,  dat  ccni- 
,  ge  Hceren  Gedeputeerden  van  de  Provinticn  ,  hair  op  dezel- 
„  vc  deliberatien  hebben  gelieven  te  dienen  van  oude  Rc(o- 
„lutien  ,  als  over  jaar,  en  'e  dogby  de  Heeren  hair  Principalen 
,, aangaande  het  aanrtellcn  van  een  Veld- Maarfchalk genomen, 
„al  hoewel  't  zcdcrt  dezelve  tijd,  dien  aangaande,  meikclijke 
„veranderingen  voorgevallen,  ende  ook  by  onderling  goed- 
vinden 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        103 

«vinden  van  de  refpeólive  Provinciën  notablc  Concepten   op     t/^»' 

,,  'f  pjpier  gebragc  zijn  ,  dat  dcrhalven  ook  aan  de  Staatcn  van 

jjdc  rcfpcótivc  Provinticn  MhtMis  tnutandus  naa  yders  gclegent- 
j.  lieid ,  by  ferieufc  ende  geraizonnecrdc  Brieven  van  haar  Ed. 
,,  Groot  Mog.  het  gepairecrJc  op  den  vijfden  en  zesden  dezes, 
j, mitsgaders  het  boven  geèxpreflcerde  fcntiment  van  haar  Ed. 
,,  Groot  Mog.  daar  omtrent  kennelijk  gemaakt ,  ende  gerepre- 
,) Tenteert  za!  worden,  met  ganfchgedienllig  verzoek  , dat  haar 
,,  Edele  Mog.  alles  mede  op  de  voorlchrevc  falutaire  gronden , 
3,  ende  maximes,  ten  beften  van  den  Staat  in  't  gemeen,  cndc 
j,  tot  confervatie,  van  de  Regten ,  hooglieden,  cndcvryhcdcn 
,>van  de  refpcftive  Provinciën  in '[particulier,  willen  helpen  di- 
),rigeren,  immers  in  cas  haar  Ed.  Mog.  daar  omtrent  van  ee- 
,,nige  andere  inclinatie  mogte  zijn,  dezelve  inclinatie  aan  haar 
),  Ed.  Groot  Mog.  in  'c  minnelijk  te  communiceren,  ende  mid- 
),dclcr\vijlen  de  Heeren  hunne  Ordinaris  Gedeputeerden  ter 
„Gencraliteit  by  aanfchrijvinge,  ofte  anderGnts  bekend  te  ma- 
t, ken,  haare  Ed.  Mog.  intentie  te  wezen,  dat  de  voorfchreve 
„deliberatien  ter  Gencraliteit,  voorals  nog,  mogen  blijven  in- 
>,ruspen(o,  ende  dat  zy  luiden  ook  derhalven  haar  niet  ver- 
j,  der  willen  dienen  van  eenigcoudc  Refoluiicn  die  by  haar  Ed. 
„Mog.  hier  bevorens  over  't  voorfchreve  fubjeft  mogen  wc- 
,,  zen  genomen  ;  met  by voeginge ,  dat  met  haar  Ed.  Groot  Mog. 
5,  haar  altijds  bereid  zullen  houden,  omme  over  debovengepo- 
>,  fecrde  gronden  ,  ende  maximes  1  ofte  de  fpeculatien  die  daar 
,,  omtrent  zouJcn  mogen  vallen  ,  haar  Ed.  Mog.  ende  d'  ande- 
„re  Bondgenoten  nader  te  concerteeren  ,  ende  daar  omtrent 
„zodanigcn  voet  te  helpen  beramen,  als  tot  verzekeringen  van 
„den  Staat  in  't  gemeen  ,  ende  tot  gcruilheid  van  yedcr  Pro- 
„  vintie  in  't  particulier ,  bevonden  zal  werden  de  falutairfle ,  cn- 
„de  bequaamfte  te  wezen:  waar  cp  zijnde  gedeiibcrccrt ,  en- 
»,  ded*  inclinatien  van  de  Heeren  van  de  Ridderlchap,  ende 
„andere  Leden  dienthalven  gehoord,  is  vcrllaan,  ende  gere- 
„  folveerd,  dat  het  voorfchreve  geadvifeerdc  by  de  Heeren  Ge. 
«deputeerden  van  de  refpettive  Steden, bygelchrifcza] werden 
„overgenomen,  omrac  daar  op  den  laft,  ende  de  Refolutien 
»i  van  de  Heeren  haarc  refpedive  Principalen  ie  vorderen,  ende  in 


104  LEEVEN  en  DOOD  van 

m<ry   te  brengen,  ten  einde  op  cene  zaake  van  zo  hoog  engcwig- 
j       ^      te  nnec  meerder  foliditeic  gerezolveert  moge  werden. 

Al  het  welk  op  dingsdag  daar  aan,  zijnde  den  23  January 
by  haar  Ed.  Groot  Mog.  bcllooten  is. 

Woensdag  den  14.  January,  hebben  de  Hccren  Staaten  van 
Holland  endc  Weft-Vrieflind  hier  over  gefchrcvcn  aan  de 
Prormtie  Vin  Vriejlund,  Over^jjel,  Uitrecht ,  endc  GelderUnd,  en 
heeft  het  gchcele  lighaam  van  haar  Ed.  Groot  Mog.  des  an- 
derendaags, zig  ter  Gencraliteit  vervoegd,  cnde aldaar  met be- 
betuiging  van  crnft  ,  ende  yver,  doen  Deduceren  o(  verklaa- 
rcn  haar  Ed.  Groot  Mog.  niccning ,  omtrent  dezelve  zaaken ,  ten 
welken  einde,  de  hooggemelde  Heercn  van  Holland,  op  den  27 
May  een  zeer  omllandigcDf(/«(2;*  uitgaven  ,  die  al  te  veel  plaats 
zoude  beflaan  om  hier  necvens  te  voegen.  Dit  gedaan  zijnde, 
deed  men  groot  werk  ,  om  de  zwaarc  verfchillen  tufl'chen  de 
Regeerders  in  de  Provintie  van  Orcry/ir/ by  te  leggen,  waar 
van  zeekcr  fchrijvcr  zegt. 

,,Na  dat  in  de  begmnc  van  de  jaare  i65'4  De   aanmcrktlijk^fte 

\,tweedragt  en  fcbeuringe ,  by  menliben gebeugeiiijfe  in  dez.e  l'ereeingde 

f, Nederlanden    voorgevallen,  is  geweefl,  indeProrimier.viOverypl, 

„in  twee  gcwigcige  partyen,  die  gelchiedc,  dat  beide  de  ver- 

,,fchillendcdeclen   hasr  hebben  gedragen  als  Staaten,  en  zulks 

„als  de  wettige  5o«ra<»wf  Ovcrigheid  van  dezelve  Provintie, 

„dat  zy  den  anderen  m  die <ju4//ff;f  hebben beoorlogt,  inzulkcr 

,, voegen,  dat  de  Stad  van  HaJJelt  by  d'ccnepartye,  naeengc- 

,,hcele  belcgeringe,  ingenomen i?:  Inde  voorfchreevc  ver/chiN 

,,  len  hadden  zig,  volgens  de  Maxime  der  Grooten  ,gcmcngt  den 

„  Hcerc   Stadhouder  van  i'ricjland,  en  was  by  het  cene  deel  tot 

,,Stadlwuder,  Gouverneur  en  Capitein  Generaalvan  Overrjfclaangena- 

,,men,  waar  door  de  voorfchreve  twecdragt  en  fcheuringetot 

„de  voorgenoemde  buitcnlporigheid  is  uicgeborften,  en  den 

,,tijd  van  tufichcn  de  drie  en  vier  j^iar  l.ing  geduurd  hecfr. 

DeHeer        „Maar  eindelijk , die  Heeren  bemerkende  dat  haarc  vcrfchil- 

RaadPenfi- ,,lcn  daar  door  oneindelijk  waaren  vermeenigvuldigd ,  ja  dat 

°"*""''.  ,,  het  quaad  als  ongenecfciijk  geworden  wa$;    hebben  zy   haar 

Heer  *an  *  »»tl°o'"  tuflchen  fpreeken  van  de  Heer  Raad-Pcnfionaris  (  de  Witt) 

Polsbroek.  laatCt) 

Cjccommicecrdca  van  de  Scatca  van  Hollind ,  verccnigcn  dit  van  OrcryOfcl. 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       lo^ 

„laaten  bcwccgcn ,  om  alle  haar  verfchillcn  te  verblijven  aan  <<-«' 
„  de  uitfpraake  en  bcflifling  van  twee  }ieeren,hj de  Staaten  vandez.elve  ^'' 
„  Provintie  daar  toe  aan  te  jiellen  ;  welke  volgende ,  by  haar  Ed.  Gr. 
>,Mog.  daar  toe  gevolmagtigdweezende,  den  Heere  vanPolsbrotk^ 
f,&c,  Burgcrwei'jier  der  Stad  Amfterdam  en.  de  voorlchreve  heere 
„Raad-Periftonarts  (  De  VVitt),  hebbende  die  beide  Heeren» 
>,  de  voorlchreve  verfchillende  deelen,  vandewelgemelde  Pro. 
,,  vintie  van  üveryflcl,  opmceftalle  haare  opllellen  van  onec- 
j,  nighecden,  inder  minne  verdragen;  en  voorts  by  haar  allenodi- 
>,  ge  narigiingen,  ichikkingen,  onderrigtmgcn  ,  cnEcden,  op 
,> 't  Ruk  van  de  Regccringc  der  zelver  Provintie  beraamd,  en 
„op  't  papier  gcbragt  zijnde;  is  op  den  20  Auguity  1657.  over 
„allede  voorlchreve  oneenighceden,  op  den  naame  van  de 
„  Heeren  Staaten  van  Holland  en  Wed-Vriefland  uitgcfproo- 
„kcn,  en  onder  't  grootc  zeegel  van  haar  Ed.  Groot  Mog. 
,,  uitgcgeeven  een  foUmncle  uttjpraake ,  en  bcflcchting  op  alles, 
„met  invoeging  van  de  voorlchreve  narigtingen  .fchikkingen  , 
„onderrigtingen  en  Eeden,  tot  voorkominge  van  diergelijkc 
„ongevallen  in  het  toekomende»  en  dat  met  die  voorzig- 
,,tighcid  en  regtmatigheid,  dat  beide  de  vootfchreve  verfchillende  de- 
,yten,  daar  mede  genoomen  hebben  vergenoeging  en  voldoening  in  der 
,,  voegen ,  dat  daar  op  aanftonds  de  voorlchreve  gelcheurde  re- 
,igeeringe  vercenigd,  de  vcreifte  rufte  en  Vreede  in  de  voor- 
„fchrcve  Provintie  wederom  herfteld,  en  tot  deezen  huydigcn 
„dage  toeagtervolgd  is, 

In   den  beginne  van  het  jaar  i65'5',  en  naderhand  nog  in   De  Heer 
't  einde   van    i6j6  is   meede  een   z.eer  danwerkeli)k,e   onsenmieid}?}}^'*'^^ 
ontlUün  ,    in   de  Provintie   van   Gtoeninge  tn    Ommelanden,    z,oo- jgpy^gg^.  " 
danig,  dat  het  lighaam  van  de  voorfchreve  Ommelanden,  endenvere- 
ovcr  zulks   de   halve  Provmtie  in  zig  zelven  gcfcheurd   zijnde,  nigtdievjo 
alle  Rcgceringe-  en  bewmd  van  Justitie  aldaar  heeft  ftil  gedaan,  ^''0^°'"; 
in  welken  geval  zonneklaar  heeft  gebleeken ,  of  zodaanige  on- 
cenigheid  beft  door  den  Stadhouders  en  Gotiverntttrs  ,   of  wel  door 
het  gezegen  het  beleid  van  de  Regeerders  konden  by  gelegd  wor- 
den; zijnde  zulks,  dat  haar  Hoog  Mog.  van  de  vooilchreeve 
verfchillen  kenniflè  bekomen  hebbende,  zo  d' ecne als  d' ande- 
re rcize  ,  aanftonds  de  Heere  Stadhouder  der  gemelde  Provintie  ver- 
Eerjle  Boek.,  O  zogc 


io6  LEEVEN  en  DOOD  van 


lijk 

dat  zulks  maar  Olj  m  het  vuur  gcweefl  »;  zo  verre,  dat  de  voor- 

fclirecve  Stadhouüer,  beide  de  reizen  genoodzaakt  is  geworden  , 
aan  haar  Hoog  Mog.  daar  over  te  Ichrijvcn,  ddt  by  die  x.aake 
voor  heiH  ondoenlijk^voiid ,  met  verzoek,   dat  het  h,uT  Hoo^  Meg.  ge- 
lieve moeten  ^  ten  dien  einde,  Gevtlmagttgdeniiit  den  haarcn  detwaards  ie 
x^ndcn^  het  welk  zo  d'eene  als  d' andere  rcize  gefchied  zijnde, 
de  voorfchreeve  of^ercezene  onlufien ,  daot  bemiddeling  van  de  gemel- 
de Gevolmagtigdcn,  t'  elkcns  tot  genoegen  van  beide  de  ver- 
fchillende  dcclcn,  bygeicgd,  en  de  Regeermgc  der  voorlchrcc- 
vc  Ommelanden  met  bondige  narigtingen,  oj>  de  naameenovdei  'iz.ee- 
gel  van  haar  Hoog  Mog.  met  belteven  vah  de  voorjcbteeve  Ommelanden 
Tclve ,  bepaald  en  vajl^ejleld  is. 
HwrEd.      Den  zó  April  hebben  haar  Ed.  Gr.  Mog.deHecren  Staaten 
Gr.  Mog.   van  Holland»  en  VVeft-Vricfland  ,op  het  voordragen  van  zijn  Ed. 
doen  een     een  zcernuttc  zaak  voor  hiinnc  Ingezcetencn  in  'twerk  gefield, 
^*^*S°P'^«te  weeten  ,  by  Placcaatccnbcflagopalle  Scheepen,  Koopman- 
Scheepen,    fchappen  ,  penningen  en  goederen  gedaan,  welke  die  in  Vrankrijk 
toebehoorden,  tot  vcrgocdingccndcherftcllinge  vandeCchaade 
die  deezc  ingczeetenen  hadden  geleeden,  ende  vorders  zoude 
mogen  lijden  ,  (door  de  onreedclijke  m  bcflagneeming  ,  en  het 
aanflaan  in  Vrankrijk  van  alle  goederen,  ende  Waartn,  toebc- 
hoorcndc  de  ingezeetencn  van  dcezen  Staat, )  met  bevel  ,  om 
in  Z4  uuren,  na  dccze  afkondiging,  aan  te  gceven,  al  zulke 
goederen  ende  Koopmanlchappen,  als  iemand  van  die  in  Vrank- 
rijk  zoude  mogen  onder  zig  bcrullen Je  hebben  ,  en  zo  voorts, 
op  een  boete,  by  aldicn  anders  bevonden  wierd,  Yan  het  zelvei 
en  een  vierde  deel  daar  en  boven  te  verbeuren. 

Korten  tijd  hier  na,  hebben  haar  Hoog  Mog.  d'algcmeene  Staa- 
ten ,  insgelijks  verboden,  het  inbrengen  van  allcFranIche  ge- 
waficn  en  handwerken :  waar  door  1'rank.ryk.  heel  benauwd 
wierd,  dewijl  alle  de  wijnen.  Papieren,  doffen  en  Paiijflc  aar- 
digheden, onvcrkogt  bleeven ,  en  by  gevolg  geen  geld  van 
quam.  Tot  Parijs  en  in  andere  Steeden  was  groot  gemompel  over 
dit  beflag,  uit  alle  de  Ptovtntit  quaamen  klagten  aan  de  Ko- 
ning, 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         107 

ning,en  verzück-fchiifcen  ,  om  de  Hollandfcbe  Scheepen  teont'    t6<7 

flaan  ,  of  dat  zy  by  gebrek  van  dien,  alle  in  de  uiteiftc  armoe- __1 

de  zouden  vervallen  ;  en  om  dac  dit  een  zaak  van  groot  gevvigt 
is,  en  weinig  bekend,  zal  ik  dcnleezeraan  toonen ,  hoc  veel 
Vunkr^k.  hier  aan  gelecgcn  was,  door  etn  i^fi  van  de  hand- 
werken, en  waarcn,  dic  uit  l'rankf^k.  in  vreemde  landen ,  dog 
voornamentlijk  in  HolUnd  werden  gevoerd ,  volgens  het  Ver- 
toog van  den  Koning  van  Vréinki^k,,  aan  de  koopluidc  van  Parqs 
gedaan  ,  en  zeer  naaukeiirigopgenoomcn,  als  ook  volgens  het 
bcrigt  van  den  Hollandfchen  Gezant  in  VrAukrijkt  de  Heer 
Boreet,  aan  haar  Hoog  Mogende,  de  HecreScaaten  Generaal  ge- 
daan. 

,,  Ten  eerften,groote  mcenigtcFluweelen ,  Fulpen  ,  Satijnen  ,    Watfchi^ 
,, goudeen  zilvere  LaakenSjArmoifijncn, en  andere  zijde waaren  ,  '^^K^■^!'^-' 
„  die  tot  Lioiis  en  Teiirs  worden  gemaakt.   Dewelke  bcdraagen  "^^^  y„/ 
,,over  de  Ses  Milioenen  of  jejlig  T enne- Gouds.  bod  v«n 

z.     Aan  zijde-liiifcn  ,  Kanten,  Paflemcnten  ,Knoopen  ,Lut- ïijo'nko.; 

zen,  dic  lotP^^w,  fiow^ww  ofie  daar  omtrent  worden  gemaakt, ''°"^'"''* 
.  ,  I,-  r--  goederen 

voor  de  waarde  van  twee  Mmoenen  of  Tiemitg   ionnegouts.  alhier. 

3.  Aan  Kaftoorhoeden,  Vigognes,  wollc- en  haireHoeden, 
die  tot  Par^s  en  RouaM  worden  gemaakt ,  voor  vijftien  Totine  Gouts, 

4.  Aan  Pluimen  ,  Draagbanden  ,  Waijers,  Kapers,  Masques, 
vergulde  en  Gcitipiculeerde  Spiegels  ,  Horloges ^  en  andere 
Kramery,  voor  meer  als  twee  Miüioenen  oitwmügTotme-Gouds» 

y.  Aan  hanJfchoencn,  die  gemaakt  worden  for  Tarijs,  RouaM^ 
rendcruc ,  en  Clerwont ,  voor  m: er  ihv^ftienTonne- Gouts, 

6.  Aan  gefponiie  Wollc- gaarens,  welk  door  geheel  Vicardijcn 
worden  gcfponnen,  voor  de  waarde  van  meer  als  1 5  Tonne-Gouts. 

7.  Aan  allcioorten  van  Papier .  't  welk  gemaakt  woróinAuver'- 
gfie ,  PotBcti ,  Limctfui,  Ch^tnipagtJeende  Norwaudtje ,  voor  meer  als 

twee  mtlltoeuen  of  twintig  Tonncn-Gouts. 

8.  Aan  Spelden  en  Naalden  ,  die  tot  Par^s  endc  in  Kcrmatidi' 
y?»  worden  gemaakt,  cndeHoorne,  Beene-  endePalmhou- 
te  Kammen  ,voor  vijfmaal  bondert-dutfent  GuhUfis, 

p.     Aan  aardigheden,  die  gemaakt  worden  in  Auvergne,  voor 

meer  als  z.es-maalhondert-duifeni  Gulden. 
10.     Aan  Lijwaaten ,  zeyldoek»  die  in£r«(<^flf,  en  NormAtidi' 

O  z  je 


io8  LEEVEN  en  DOOD  van 

16^7        ^'  gemaakt  worden  voor  meer  als  jo  TmneGouts. 
.  1 1,     Aan  HuysraaJ ,  als  Bedden ,  MatralVcn ,  Behangfcis ,  Dec- 

kcns,  Crispen  ,  Franjens  ende  Aio/«j  van  zijde,     meer  als 
vijf  Miüwenen  Guldens  ^  of  \ijf(ig  Tome.Gouts. 
12.     Am  Wijnen,  %.o\i\iGascotgne,Xamoigne,  Nantois.  als  an- 
dere phiatzcn,  voor  de  waarde  van  meer  als  vijfMiücjotncnoi 
vi;ftig  Tontie  Goiiti. 
13     Ain  Brundeu'ijn,  Az.j>ien  ,  Cidre  em.v oor  vi]f tien  houder t  dui' 

■Lcnt  Guldens. 
14.  Aan  SafFraan,  Vaflel,  Zeep,  Hooning,  Amandelen, 
Olijven,  Kappers,  Piuimen,  Brignolles,  voor  meer  als  twee 
Miütoetien ,  of  tiphiiig  Tonne.  Couts. 
if.  AanSout,  iWejurcn  meer a]sv^ f o^z.es}wndert Scheepen,  d\c 
afgehaald  worden  tot  Roebelle,  Maran,  Brouage,  de  Eilanden 
van  Oleron  endc  Ree.  enz. 

Voor  my,  ben  genoegzaam  verzeekcrd, dat  zeedertdit  ,in'c 

jaar  1657  opgcnoomen  is,  de  meede  waaren  wel  eens  zo  veel 

bedragen  hebben,  om  dal  men  hoc  langer  hoe  meer  zig  aan  de 

Franfche  Modens  heett  gehegt ;   en  hier  nog  niet  onder  begrecpen 

zijn  al  die  meenigte  Goud-  enZ»/vfr<ir<i4f,  Zijde  en  Saijettc  Kous- 

fen,Schaaren,  Meflen,  Paruiken,  en  vooraldemoJenfeStofFe, 

tot  vrouwe  en  mans  kleedingc.enz. het  welk  ecnzwaarcfchat, 

V  zaamcn  gercekcnd ,  zoude  opbrengen. 

Den  Ge-        Dewijl  wy   cenige  jaaren  ongelooflijke  fchaaden   geleeden 

x»iit  Boreel  hadden  door  de  Franlche    Zee-roovcnjcn  ,    gelijk   de   Heer 

''^'T"c;     Gezant  Bor«/,  dit  jaarte  vooren,  heel  klaar  en  kortdaad  te  ken- 

ningvan  '  ""^^  gaf  aan  de  Koning,  flaande  op  het  voorfchreeve  fchielijk 

Vrankrijk,  bcfljg  vanVrankri'ik.  Hy  toonde  zo  ,  wat  geweld  onder  de  naam 

hetonge-    van  Konings  Scheepen,  de  zec-roovers  aan  de  Hollanders  ge- 

laof/e  Ke  '^*'^"  liaddcn  ;  dat  het  Zijne  Mecllers  fchandclijk  gewecft  zoude 

jerUnders   Z'jn  ,  de  Hollandfchc Oorlog-fchecpcn ,  door  vrybuitcrs ,  te  laa- 

ion.         te  ncemen  ,    dewijl  dctclvc  rtcrker  waaren  i    dit   het    hen 

laftig  gewcell  zoule  zijn  ,  van  hen  niet  te  hebben  konnen  ver- 

deedigcn  als  binnen  PatIjs,    daar    zy    te    vergeefs  voldoening 

verzogt  hadden ,  wcgcüs  hondert  en  z.efttg   Scheepen ,   die  van  dc 

Munjlerjche  Wxccilt  af,  tot  den  tijd  van  zijn  Gezandfchap  toe,  en 

nog  houden  en  je^i^,  diegcduurende  zijn  verblijf  in  Vranknjk, 

gena^ 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        109 

genomen  waaien;  Dat  men  door  lift  of  naarlatigheid  der  on-    x^ey'' 

derbedienden,  met  de    uitvoering  van  Agt-en  vijftig  vonniflen, ^ 

in  den  Raad  van  Staaten ,  of  in  die  der  Zeezaaken  opgefteld ,  ^ 

gcfpot  hadde;  Dat  de  Vrybuiters  ztlfs,  heimelijk  door  de 
Officieren  by  geftaan,  de  ftoutlieid  gehad  hadden  ,  vandeCow- 
»«j[^r;/«j,  die  men  daar  gezonden  had>  om  te  verzoeken  van  de 
hand  daar  op  te  leggen ,  uit  Totilm  te  vcrjaagen ;  en  den  Hol- 
landfchen  Coiiful,  op  den  klaaren  Middag,  op  ftraataante  val- 
len ,  die  van  zijne  wonde  was  gcfturvcn ;  Dat  men  in  plaats 
van  vergelding  over  d«eze  moetwilligheden  ,  ende  betaaling  van 
de  fomme,  die  i^ranktijk  fchuldig  was,  te  verkrijgen,  het  eca 
vermeerderde,  en  het  ander  weigerde  enz. 

Heeft  de  Koning  immer  ontzet  gedaan,  over  een  vrybor- 
ftigeAanfpraak,  zp  was  hel  dcezc  maal.  Nadat  ï\]n  Majejleit  ^ 
den  Heer  Boreel  een\ge  tijd  met  verwondering  aangezien  had, 
antwoorde  hy,  ik,beb  myn  Gcz.Ant  n*  's  Grareuhiige  gez.onden ,  om  de 
vergoedmgViinUvoorUedcne  te  eifchen :  en  f.alitclireeten  wat  my  vorder  te 
doen  zaljiaatt.  Den  Cardinaal  Maaarijn,  nog  meer  verwonderd  zijn- 
de als  de  Koning ,  zeide  ,  iioit  heeft  een  Gênant  z.o  fiout  aan  'f  Hof  van 
l'ratikr^k  derven  jpr  e  eken  ,  maar  %.y  kondedit,  z.'igmgwel  eens  beklagen. 
Den  Franfchen  Gezant  deed  volgens  bevel  \aii  den  Cardinaal, 
zijn  beklag  aan  de  Staaten,  over  htt  gefprck  van  de  Heer £5- 
»«/endehet  neemen  der  twee  Rooffcheepcn ,  ^^efl^  DatjUc  en 
Delalaiide  ,  door  de  Ruiter  voor  Livorno  genomen  ,  onder  welke 
voorwaarden  Kr/iwfer^i?.  het  beflag  gedaan  had,  miar  haar  Hoog 
Mog.  keurde  het  ccn  en  't  ander  goet ,  en  verklaarden  opentlijk , 
dat  zy  den  een  en  den  ander  onder  hunne  bclchenning  namen. 

Dog  na  veel  wederzijds  fchrijvens ,  en  beraadflagen  ,  over 
her  ontflag,  quam  den  Franfchen  Gezant  den  Heer  Jtques  Au- 
gufitii  de  ToH,  Graat  van  Melaji  den  16  Juny,  ten  dien  einde  we- 
der uit  Vranknjk,  met  aanbieding,  dat  zijn  Koning  alle  de 
goederen  en  Scheepen  zoude  ontflaan,  mits  de  twee  Scheepen 
weder  gevende,  die  de  Ruiter  van  zijn  mcefter genomen  had 

enz.  De  Koning 

Maz.arijn  hier  niet  mede  te  vreede  zijnde ,  beletten  de  voort-  van  Vnnk- 
gang,  dog  al  de  vcrichillen  raakten  ten  einde,  door  een  bc-"''^"^" 
leefde  en  verpligtende  Brict,  die  den  Koning  den  5  van  Au-^ggjf.'j^^* 

P  3  S"^"  yerccüigt. 


iio  LEEVEN  en  DOOD  van 

16 <7.  S^^iJ'  "8"  'i^sr  Hoog  Mogende  fchreef,  welke  de  Hcerc  algc- 
k__ 1  mecnc  Staaren  den  1 6  der  zelve  maand  uit  den  hand  van  den  Fran- 


fchen  Gezant  ontfongen. 
Verfchilia      Noit  was  het  Lond  zo  oneenig,  als  dit, en  hetdaaraan  vol- 
eenige  Pro- ggnde  jaar  j  men  hoorde  niet  anders  als  van  muyterijen  een  op- 
roeren ,  indcProvintien  en  ftccdcn,  voornamcnchjk  die  in  ter 
Goes  tcgens  de  Üvcrighcid  ,oie  in  Groerinigeii tegen  de   Stadhouder 
ra»  yriejland,  en  die  in  Oveiyffd,   de  eene  ftadt  tegcns  den  an- 
der, welk  een  begin  maakte  van  een  inlandfchen  Oorlog.    De 
twift  van  de  laatften ,  begon  tuflchen  de  Burgers  van  Deventer 
en  Zwol.  Decze  begeerde  een  Stadhouder,  ende  andere  (lelden 
zig  daar  tegen,  het  verlchil  gtootcr  wordende,  door  de  zwa- 
righeid van  nog  andere  hooge  Ampten  te  verkiezen,  aanvaarde 
Kampen  het  belang  van  Z;rc/,  en  Haffelt  verklaarde  zig  voor  De» 
venter.  Die  van  Kampen  en  Zwol   wjarcn  tegen  die  van   Hajfelt 
verroorend  ,  om  d'.t  dccze  ,de  twee  Steeden  Steenwijk,  en  Haf. 
De  Steden /f/r  niet   tot   ftcmmcnde  Steeden  in  de  rrovintie  van    Orerjffel 
e  '".P^","  wilden  hebben:  ook  reezen  zwaareonluften  voort  uit  het  ont- 
lenHafl'cIt  langcrfchnp ,  de  mkomlten  van  H.»//m  enz.  Die  van  Z«'o/ en  Uas- 
overwtldi-  feit  ,om  de  anderen  afbreuk  ic  doen,  deden  de  Schepen  die  voor 
gen.  by  hunne    muercn  na  Zwol   toe  voeren,   vaflhouden»    wel- 

kers inwoonders  met  die  v.in  K.vnpen  raad-pleegden ,  om  hen 
te  (Iraffcn.  Die  van  Cao/pen  en  Zwol  trokken  naar  Amfieidam 
om  wanpens  te  koopcn ,  met  voornemen  van  op  Pmxterdag, 
Hrfjfff/neoverrompelcn.Scekcr  wripen  verkoopcriot  Amfterdam, 
hier  eenigcr  m:^.aten  kennis  van  hebbende,  antwoordc  aan  de 
Aardige     Heerc  koopcrs,  Dat  als  den  St^at  Geld  van  dom  had,  tot  nut  van^t 

Bernping  ^hemeen ^  ntcti  by  hen  te  imden  was,  vu.ir  om  haare  Ü teeden ,  inoe. 
V2n  een  "  /  '  '      0 

Amfter-      hnden ,  Bonigencoten  en  gcbueren  halfiaui^  te  hevegten,  z.y  ueld  genoeg 

dammer  baddcnom  koffers  rol  waapenen te betaalen enz.  zy  quamcn  met  cenig 
geweer,  krijgsvolk  voor  de  gtmclucStaJ,  fchictendc  met  grof gefchiit, 
pers  aaii  die  °P  '^^  VVallcn  en  Poorten  ,  alwaar  veel  mtnfchcn  gewond  wier- 
van  Cam-  dcn,tot  dat  op  den  19  M.iy.de  bemiddelaars  op  den  Dijk  voor  Hat. 
penen  /f/f  quimcn  ,  dog  zy  Wederzijds  onvergenocgt  blijvende,  bc- 
Zwol.  g;iven  hen  na'jGr^rf«/M^f  om  hunverfchil  te  verblijven  aan  den 
è'^Tie"  °"'^'^"  VrceJemaakcr  Air-.  JOH.iKdeiflTT ,en  HeerdeCrauf,  Bur- 
H<tT]o\\inS^^''"'fi'^''  ''<*"  Anijlerdam,  welke  dezelve  ia  't  laait  van  de  maand 
fJeWitt  en  Burgermeefterde  Graif  van  Amllerdam  vcreenigd,  Au- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT        iii 

Augufli,toc  wejerzijds  genoegen  hebben  vereenigt ,  waar  door     15^7^ 

deeze  twee  uitmunten  Je  verftanden,  groote  lof  en  eer  behaal- 1 

den.  Zy  wierden  van  d'  een  en  de  andere  zijde  met  grooteeer- 
bicdigheid  bedarkc»  deedcn  dezelve  avond  een  groot  gaft- maal 
in  de  's  Gravenhaagiche  doelen  vervaardigcn,fchcidende  aldus,  en 
trokken  in  't  begin  van  September,  met  groote  vernoegingen 
blijdfchap,  wederom  naar  huys. 

De  Heer  JoHAN  de  Witt,  op  den  11  Auguftus  gaande 
in  't  Voorhout,  om  zijn  vermoeide  geeft  een  weinig  door  "de 
wandeling  te  veranderen  en  ruft  te  gcevcn,  het  geen  hyfchcen 
nooit  te  konnen  hebben,  was  nsuwclijks  halver  weg,  of  vond 
wederom  werk ,  om  een  zaak  van  grootgevolg  af  te  doen. 

De   Spaanjcbe  en  Fratifche  Cez^anten  De  Tbou  en  Gunutrra,  ont-  joHAN^d» 
moeten  malkander,  d'eerfte  in  een  koets  met  twee,  en  denwixTen 
ander  in  een  met  fes  paarden  gezeeten  ,    willende   geen  van  Bevrerwaart 
twcên  wijken,    waar  door  veel  volk  op  de  been  quam,  dat ^°^" '"''^*" 
daar  na  toe  drong;  en  door  dien  de  Franfcbe  Ceuint  verzien  ^^^j^'^^^^"" 
was    van     Ptfkolm  en    deegcns  ,    en    zijn    gevolg   wel  censjTranfche 
zo  fterk  ,    als  die  der   Spavi/chen,   welke  laatfte,    nevens  zijn  aigezanfc» 
gevolg  geen  ander  geweer  als  decgsns 'hadden  ,    ftelden    zig  c^n  verlchil 
de  cerftc  in  ftaat  om  den  ander  te  bevegten  ,    by  aldien  hy 
niet  uit  de  weg  wilde  haaien  ,    waar  over  de  Hangfche  aan- 
fchouwers  begonnen  te  morren,  dewijl  het  verlchil  nog  niet 
geheel  met  Vrankrijk  afgedaan  was,  en  zou  Jen  ,   by   aldien 
zy  de  Spagniaardcn  te  keer  gegain  haJJen,   de  Burgers  tot 
vy.mdcn  gekreegen  hebben,  roepende  reeds,  by  aldien  de Fra». 
fchen  hunne  rillooier,   /if [(bieten ,  z.tillen  hunne  t.t^/jwiifn  ^ee»  ^ebrfk. 
atn  klinkers  en  Hienen  l'^den.     Het  welk   door   de  Heer   Raad- 
TeifwnaTts  aangezien  wierd,  voor  een  zaak  van  zeer  quaad  ge- 
volg, dewijl  de  Burgers  reeds  onder  malkander  handgemeen 
waarcn.   Hy  drong  door  het  volk  heen,  gevolge  van  de  Hee- 
ren  Mtrode ^  Riperda^  enz.  vondby  de  twee  onecnige,  deHeer 
van    Beverwaart ,    die  nevens    zijn  Ed.    naar    een  vriendelijke 
tulTchenlpraak    bevorderde,  dat  aanftonus  de   Wagt  van  het 
Hüf  rondom    de    voorlchrecvc   Koetfen  geplaatft  wierd,  en 
ducrde  dit  verlchil ,  onaangezicn  de  minzaame  rcede  die  zijn  Ed. 
gebruikte ,  tol  des  avonds  ICD  j?  ucien ,  blijvende  zo  tegens  mal- 

kaa» 


I6s7' 


iix  LEEVEN  en  DOOD  van 

kandcren  (laan,  zonder  een  voet  te  wijken  >  tot  dat  zijn  Ed. 

en  de  Heer  van   Beverwaan   met  goedvinden  van  den  Spaan- 

fchcn    Gezant»  vooiflocgen,  de  balye  van  t  Voorhout,  op 
twee  plaatzen  te  openen  ,  waar  door  den  voorfchrecren  Ge- 
zant reed  ,  houdende  de  rcgterhand,  en  aldus  de  verfchillenter 
zijde  geraakten, 
OorI  V         ^^  Hollandfchc  en  Zeeuwfche  Koopluiden  ,  hadden  lan- 
met  Portu- g^"  tijd  aan  zijn  Ed:  de  Heer  Johan  de  Witt  vcrzogt , 
gial,  cm  aan  haar  Ed.  Gr.  Mog.  voor  te  ftcUen ,  de    fchaade  die 

hunne  ingczeetcncn  leeden ,  door  Portugal  ,  met  het  ncemcn 
en  opbrengen  van  vecle  rijk  gclaadenc  Scheepen,  door  de 
EngeÜchen  op  hunne  Zcekuftengenoomenj  onder  anderen  een 
van  Schipper  KUas  den  Engel  van  Hoorn  ,  komende  uit  het 
Eiland  EJpagKola  ,  joooco  Rijksdaalders  waardig,  hebbende 
alles  uit  het  Schip  genoomen  wat  daar  in  was,  zonder  dat 
de  voorfchreeve  Schipper  aan  het  land  mogte  komen ,  om 
zijn  klagten  te  doen  ,  oi  zijn  regt  te  bevorderen ,  laatendc 
zelfs  het  Schip  aldaar  vergaan :  Als  ook  het  rijk  gelaaden 
Schip  de  laaniy  van  Amfterdam,  toebchoorende  Jerewias  van 
Keulen  f  komende  uit  Canarieti ,  ophebbende  300  Reizigers, 
en  dat  Portugal  het  zelve  in  plaats  v.in  te  beletten,  met  goe- 
de oogcn  aanzag,  in  een  tijd  van  het  tienjarige BeÜand,  en 
daarwy  haar  Majefteii  aan  f.lle  kanten  de  behuipzaame  hand 
tegens  die  van  Spangnien  leenden.  Den  Knad-renfionaris  bragt 
zo  veel  ie  weeg,  dat  zijn  Ed.  het  zelve  voorgedragen  heb- 
bende, en  haar  Ed.  Groot  Mog.  overweegendc,  hoe  de  Hol- 
landers in  Brafilicn,  door  de  Poitugeeicn,  vermoord,  vcrraa- 
den  ,  en  bcJpot  wierden  ,  uit  lalt  van  haar  Hoog  Mog.  vallge- 
fteltwierd,  om  de  Portugalfe  Kroon  af  te  vorderen  ,  vergoedug 
en  weeder  geeviiig  van  alle  de  Landen  en  Plaaifen ,  die  de  Port  uge  e  [en  ge- 
noomen hadden.  C^fte  by  wtigeringe  van  dien.  Door  de  ifaapenen 
vergoedhij^e  te  :^oekeH.  Ten  welken  cinJe  haare  Hoog  Mog.  den 
Oppcr-zecvoogt  Heer  van  Opdam  met  18  Oorlog-fchcepcndaar 
na  toe  zonden,  mvens  twee  Gevolmagtigdcn ,  de  Hccren  N/- 
cola.ts  ten  Hooven ,  Bewinthihber  der  Wefi  IndijCbe  Ma.ttfchapp^,en  Mr. 
Gifibett  de  ivtih,  gcwcezcne  Ecrlle  Raad  van  Juihite  m  Brafil. 
Den  vijfden  September  zijn  hunne  E.  uit  de  Maaice  in  zee  ge- 
zeild, 


CORNELI5  en  JOHAN  DE  WITT.  i  13 

pen  en  den  25  der  zelve   maand    voor  Liffebon  gekomen,   bly-     i^^'r' 

vendc  de  Heer  van  Obdavi  met  zijn  Vloot  opdekuften  kruis- f_,* 

fen ,  quamen  den  16  by  de  Thooin  Belem  te  landen;  maak- sifgt  ont- 
ren hun  aankomft,  ende  reeden,  aan  de  geheimrchrijvtr  der  Jiaai  der 
Koningin,  door  een  briefin  't  Latijn  gelchreevcn  bekend;  zy  Po""g«<=- 
Zonden  drie  lecdige  Koetzen,  en  de  gevolmagtigden  moeiten  Ge"olmag1 
zig  zelfs  van  huysveÜing  en  Montkofl  voorzitn.  Den  28tigdenv«a 
kwam  den  Heer  ll'outer  vander  Hoeven  als  Frefident  Vin  haar  den  Stsac. 
Hoog  Mogende,  in  Toniigaal,  haar  Ed.  verwellekomende,  en 
zijn  huys  aanbiedende,  waarvoor  met  veel  beleefdheid  be- 
dankt vvierd  ;  maar  vcrzogten  aan  de  voori'chreve  V ander  Hoeven 
sanftonds  in  flilteallede  Nederlaiidjcbe  Schippers  te  waarfchou- 
wcn,  om  op  hunne  hoede  te  zijn,  alzo  men  niet  kondc  wce- 
ten  hoe  de  handeling  af  zoude  loopcn :  haar  E.  wierden  den 
29  door  Mr.  Sala,  en  Don  Lucas  van  Tortugal  met  5  Koetfcn, 
yder  getrokken  met  6  paarden ,  by  haar  Majefteit  ter  gehoor 
geleid.  Na  hunne  Geloofs-brieven  vertoond  te  hebben  >  deed 
de  Heer  DE  wUT  een  aanfpraak  in  de  Latijnfchc  Taal, 
die  fchnftelijk  ovcrgegceven  was  ,  welkers  inhoud  hier 
onder  genoeg  aangeroerd  word.  Onderwijlen  naaroen  de  ?or- 
iugeez.tn  alle  de  'Nederlandfche  Scheepen  in  beflag  ,  die  daar 
leiden,  dwingende  de  fchippers,  hunne  roers  aanland  te  bren- 
gen, of  by  gebrek  van  dien,  gevangen  te  neemcn.  De  Ko- 
ningin deed  ook  16  Oorlog- fchecpcn  vervaardigen,  en  in 
Lijjtbon  veel  krijgsvolk  ontbieden.  Den  4  Oftobcr  verzamel- 
de de  wedcrzijdlche  Gevölmagtigde.  Den  eifch  van  de  Hol- 
landfchc  beftond ,  in  het  afvordercn  van  haare  Noorder  Capita- 
nta,  waar  op  den  Grave  Odeimira  antwoorden,  dat  het  zelve 
een  onmogelijke  zaak  was,  om  dat  hit  haare  Majijhttslanden  waren , 
die  nog ,  en  over  lang  aan  Porttigaal  hadden  behoord  ,  dat  de  iiiiioonders 
IMK  Brafilten  veel,  en  dte  van  de  Koorder  Capitania  wel  ^o»oo  Berk. 
tvaaren,  daar  onder  tiel  20000  weerbaat  e  wans,  die  de  voorjchreeven 
mfch  i.otide  poogen  te  beletten:  dat  het  cnmo!ielijk_na  de  u-tjz.e  van  Reg- 
tn  tras,  ten  mens ,  laat  ftaan  zo  veel,  uit  hun  goed  tt  doen  opffaan,en 
'ietbalven  z.ulk.t  virgoedingbillijk^zoudekonm»  beletten.  HaarEd.ant- 
voorden  daar  op,  Dtt  haar  Hoog  Mog.  die  landen,  den  Koning  van 
'ipagnien  in  een  regtvaardigen  Oorlog  had  afgettotmtn ^  dit  doen  yan  Por- 
ivfit  Boeki  P  '«gi^ 


114  LEEVEN  en  DOOD  van 

e  ei    '".?'''> "'"  l:okdeiigeeifcht  worden ,  dewijl  z.j  baar  Hoog  Mog.  vjMden  warift, 
^''  (alhoewel  z.y  zeiden  te  oiregt-ondtr  de  S^éianfche  Kroon  te  s^ijn  gel/ragt)  tr.dtt 
'■  Don  Jiun  bjttïm  Koning  ':(^elfi  in  'f  21  Aitj/cul  vm  het  tien-ja4rtg  Be- 

mant, met  dcczc  woorden  haddc  vcrklaarc ,  D4t ,  baare  Hoog  Mog. 
de  Al^enieene  Staaten  der  l'ercemgde  Provintien  de   Noorder  Capitania 
V4«  Ihtare  vfanden  hadden  geuwmen  ,  licc  welke  zy  de  Portugeczcn 
rt    .;    bewceicn,  uit  ccn  Bock  dar  zelfs  in  Liffibon  gedrukt  was.  Waar 
anwoord*^  Op  zy  dic  z  lak  aan  een  zyde  zetten  ,  en  antwoorden  zeer  laflicrtig  , 
derPortu-    D*t  z.y  u'elu'cnjU  dat  hei  z.eh-e  daar  niet  en  Hond,  dat  vorders,  fclioon 
gf«:pevol-  j^jjp  g   afgcltaan  hadden  van  Angola,  en  Sint  Tomé,  het  wcdcr- 
™*8"S'^*°'gcevcn  van  de  Nottdei  Capitania  ccn  onmoogclijkheid  was,  eg- 
ter  Ronden  haar  tid.  wegens  den  Staat  hier  vaft  op.    Na  veel 
bcraadibgingen  gehaJ  hebbende,  zo  met  de  Koningen,  als 
haar  Majellcics  Gcvolmagtigden,waar  tuflchen  den  Afgezant  van 
Vrankrijk  werkten  ,   cm  de  verfchillen  by   te  leggen  ,   bood 
■   men  aan  de  TVefttndifche  Ma.Mjchappjf  een  fomnie  geld  daar  voor  te  tel- 
len, het  welk  beantwoord  wierd ,  van  haar  l''d.  by  aldicn  haar 
Hoog.  Mog.  dat  hadden  willen  aannccmcn, zulks  al  lang  door 
haar  Afgezant  Don  Antbento  de  Souz^a  was  voorgcftcld  j  ende  ge- 
fchicd  zoude  zijn,  welke  Gezant  (m  Portugaal  op  deeze  tijd 
zijnde)  zcidc  zeer  bondig  aan  hnar  lid.  ,   Dat  bet  beter  was  ver- 
geldmg  nut  geld  te  neenicn  ,    vermits   Portugal   noit  anders  zoude  be- 
fluiten :   tvant  zeidc  hy  vorder ,  dat  in  den  Oorlog  (welke  baar  Ho. 
Mog.  z.0  fchadelijk.  ^.oude  z-ijn,)  Portugal  van  de  Engclfchtbyj{andx.oit- 
de  kf'jg^n  :   dat  wen  tot  Lijfabsn  alle  de  Eifcben  wegens  de  tpcderom- 
gecving ,  in  alle  Vergaderingen  verworp ,   en  haar  Ed.  gevaar  badden  te 
hopen  van  in  hunne  perfoonen  eenig  onheil  te  lijden.     Haar  Ed.  ant- 
woorden hem  zeer  bondig,  en  blccven  op  hunne  Eifch  ftaan. 
t  Den  17  quamden  Franfchen  Gezant  by  haar  E.,  hen  verzee- 

kerende,  dat  hy  alles  by  de  Koningin  in  't  werk  geflclt  had 
om  tot  een  verdrag  te  komen,  maar  d»t  zy  onbeweeglijk  was. 
Den  19  quamen  de  Gezanten  van  Vrankrijk  nevens  de  wc- 
dcrzijdlclic  Gevolmagtigdc  nogmaal  by  den  ander,  alwaar  zijn 
Ex.  begon  met  een  deftige  ar.nlpraak,  en  wicrd  wederom  de 
zelfde  Eifch  en  antwoord  gedaan  ,  waar  op  haar  E.  na  veel 
cmltandigheedcn ,  aan  zijn  Ex.  toonden,  den  inhoud  van  het 
21,  11,  en  23  Artijkcl  van  het  Verbond,  met  de  Koning  ge 

maakc  1 


CORNELIS  en  JOH AN  DE  WITT.       1 1  s 

maakt,  daar  hy  zegt  Daarommt  dat  het  luArEoogMog.  Landen  wa-    x6^7. 
ren.  Als  den  Franjeben  Gezant  dit  hoorden  en  zag  ,  verwon-  , 

derde  hy  zig  ,  zeggende  tegens  haar  E. ,  dat  hy  nu  de  Eifch 
van  hare  Hoog  Mogende  regtmaatig  en  gegrondvcll  vond. 
Haar  E.  dan  ziende  dat  alle  de  byeenkomlte  en  hunne  eifch 
vrugteloos  was  »  naamen  met  veel  bcleeftheid  huM  affcheid 
van  de  andere  GcvolmagtigJe,  als  ook  van  den  Franfchtn  Af- 
gezant, die  haar  E.  beloofje  ,  alle  de  NtderbndeTs ,  en  hun- 
ne goederen  in  Tortu^aal ,  onder  zijn  bcfcherming  te  zullen 
neemen.  Den  21  verklaarden  haar  E.  den  Oorlog  atn  rortu- 
gaal:  zijnde  op  de  zelve  dag  van  hun  vertrek  j  wierden  begeleid 
door  de  Heer  W.  vandtr  noeven%  komende  nog  voor  den  don- 
ker in  de  Vloot  van  de  Heer  Opdam,  wanneer  even  ic  vooren 
de  Heer  de  Rtijier  aldaar  met  een  Vloot  fcheepen  aangekomen 
was,  vertrokken  met  het  Schip  gcnaamt  het  Cafteelvan  Meden- 
bliks  en  deeden  den  ix  November  aan  haar  Hoog  \'og.  vcr- 
flag  van  hunne  verrigtingen. 

De  Gezanten  van  Vrankrtjk.  en  'EngeUmd,  booden  de  Hecre   .^^j"^' 
Staaten  hunne  bemiddeling  verfchcide  leiien  aan,  om  de  twee-  oorionvati 
fpalt  tufl'chen  Vonugal  at  te  doen  ,  dog  haar  HoogMog  ziende ,  h»"  Hoog 
dat  het  zelve  maar  uitftellen  waren,  kondigden  in  't  openbaar '^^°S  t«ge" 
dea  io  laimary  den  Oorlog  at  tegen  den  voornoemden  Ko-   "'^"S*!- 
ning,  woar  op  den  onder  Zeevoogt  de  Rnper  den  6  December 
des  voorleeden  jaars  'm  Texel,   en  den  Opper -Zeevoogt  daags 
daar  aan,  met  10  Prijfcn  m  Goeree  binnen  quam.    Den  voorfz 
Heer  de  Ruiter  wierd  kort  na  de  afkondiging  der  Oorlog  wei 
derom  na  Pottugaat  gezonden  met  een  vloot  van  twee  -  en  -  twin- 
tig Oorlogfcheepen  en  tweejagten,  dog  na  veel  rampen  onder- 
wege  geleeden  te  hebben  ,  quam  niet  voor  den  vierden  July 
aan  de  Kaskat  ten  anker,   hy  Ichrcef  aanftonds  aan  den  Conful 
yander  hoeven  tot  Lifl'abon,  om  te  weeten,  of  de  Portugeefche 
Gezant ,  zoo  veel  hem  bekend  was,  bevel  had  de  Heeren  Sta- 
ten billykc  middelen  tot  vrcede  aan  te  bieden ,  enz:  gelijk  hy 
ondcrrigt  was  geworden  door  een  der  vier  viflérs  die  hy  voor 
Portugnal  met  hunne  Scheepen  genoomen  had  j  den  Uc er  van 
der  Hoeven  antwoorden  hem,  dat  hy  veritaan  had  ,  uit  cenige 
Grandes  van  ja,  en  dat  zy  de  Vrccdczoogoctalsgeflootenhicl- 

P  2  dCD 


ii6  LEEVENen  DOOD  van 

jg--    den,  zendende  nevens  dit  antwoord,  op  het  verzoek  van  de 

, Heer    de  Euiter  vcrvarfing  van  Limoenen,  Oragnie  appelen  i 

uitwinJe-    *-''">z:   hy   hield  de   Rivier  van  Lijfibon    zeer  naeuw  bcflooten. 
lingdes       Den  1 1  AuguÜy  quam  den  Heer  Coiiful  de  Vries  aan  zijn  boord 
rerbonds     „iet  de  uitwifl'eling  van  het  verbond  der  Prins  .S/f<jMrf/rf  van  Zj- 
KetSalee.   ^^^  ^^^  ^^^^  Hoog  Mog.  die  Jaar  den  iz  van  Maart  gefloten, 
het  geen  de  Heer  de  Ruiter  hem    van  wegens  den  Staat  daar 
en  tegen  gaf,  blyvende  aldaar  kruiflen,  tot  half  Odober,  wan- 
neer hy  den  1 1  Novembr.  wederom  gelukkig  in  Texel  aanquam. 


ló^S.  Het   Vijfde  Hoofd-Stuk. 

Haar  Ed.  T  n  't  begin  van  dit  jaar  beflooten  de  Hceren  Staaten  van  Hol- 
**og-  ne-  J  '^"*^  nevens  den  Raad- Pcn/iwwr»  de  Witt,  ter  Generaliteit 
ventdc  tc  gaan,  haar  Hoog  Mog.  te  verzoeken  om  de  bemiddeling 

Heer  Jolian  tuflchen  de  Koningen  van  Zweeden  en  Deenemarken  kragtig 
haa^Hoos*^  voort  te  zetten,  op  dat  de  verfchillen  mogten  bygelegt  wor- 
ïviog.  ver-  den,  volgens  de  handeling  te  Eromfcbro  in  het  jaar  1645.  gc- 
zoekeo  flooten ,  en  ingevolge  van  cenige  fwarigheid ,  door  de  tus- 
devoort.  fchenkomll  van  eenige  gekroonde  Bondgenoten,  vrienden  en 
^*J^';j^^"^  Staats-Amptenaaren  dezelve  te  doen  afmaaken.  Mitscgtereea 
liDgtui-  wederzijdfche  vergoeding  en  wederomgeving  van  alle  afgeno- 
fchenSwe-  mcne  plaatzcn. 

den  «"De-       j^;],  ^^^  j^   Zweedeiihcel  voor/pocdig  in  hunne  voortgangen 

neraar  cd    ^3^^.^  ^    vernielden  zy  alles  met    vuer  en    zwaart ,   dat  hen 

V^reede      voorquam  ,  zoo  dat  den  Koning  van  Df«f?;Mr('f»  gehouden  was 

geflooten    een  vreede  te  koopen  ,  tot  wat  prijs  het  ook  zoude  mogen  zijn, 

tuffchïD  de  ^^,(.|i^    jjoor  het  toedoen    van    de     Fratijche  en    Engelfche    Gc- 

van"swfc.     zanten  Meadoir,  tot  groot  nadeel    van    Deeiiem/irkeii ,   bewerkt 

denenDc-W3J,   cn  geflooten  wicrd  ,  tot  Kogerkjoe gel,   den  26  Fcbruary 

nemtrkcn.  deezes  jaars.   Den  1 5  Maart  quamen  de  twee  Koningen ,    drie 

ueren  van  Fredriksburg,   te  Rofchil ,    by  malkander,    den    een 

den  ander  vriendelijk  verwcllekomende  ,   hebbende  yder  vier 

Brigaden  Ruiters,  cn  24  gewaapende  hai^d -  paarden.  Na  nllc 

hoffe- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      117 

lioflFelijkheid  wederzijds  afgedaan  was  ,  trad  de  Koning  van     j/rg 

Sweeden  nevens  de   Koning  van  Deenemarken    in  dceze  laatüe  [^ 

Majefleits  koets,  nevens  de  Vorftcn  Oxenjiern ,  Sondersborg ,  en 
Gimther ,  reeden  te  zaamen  naar  fredrikshurg,  alwaar  den  Koning 
van  Sweeden ,  door  zijn  Majefteit  van  Deenemarken  pragtig 
onthaalt  wierdj  gevende  malkander  kofteiijke  enveele  gefchen- 
kcn.  Den  15  der  zelve  maand  vertrok  de  Koning  van  Swee- 
den  wederom  over  Elz.eneur  na  zijn  Hof.ftad,  laatendc  op  de 
Deenfcbe  bodem  alle  zijne  Soldaaien ,  die  hy  daar  te  zaamen 
getrokken  had,  blijven,  welke  niet  deeden  als  plunderen  en 
roovcn  ,  leevende  zo  onmcnfchelijk  ,  dat  veele  verbondene 
Magten,  op  het  aanhouden  van  Deeriemarken,  daar  over  aan 
zijn  MajeQcit  van  Sweeden  klaagden,  die  alle  aanbiedingen, 
wegens  decze  zaake,  in  de  wind  floeg,  laaiende  de  rootzug- 
ligen  en  ongebondene  den  vryen  teugel. 

Den  Koning  van  Sweeden  moedig  zijnde  opzijn  gelukkige  DoorSw*^ 
overwinningen,  in  plaats  van  de  Vreede  te  handhavenen,  die  ^"g«tf«r 
hy  zo  onlangs  geleeden ,  gcflooten  had  ,  beging  daar  en  tcgens  *"' 
veel  geweldenarijen;  doende  weder  ongehoorde  eifchenop  Dee. 
nematken,  deed  de  Ingezeetenen  ,  door  de  bezoldelingen  lijden, 
alle  de  vaartuigen  en  leevens- middelen  afneemen ;  deed  hen 
berooven  van  al  het  gefchut,  krijgstuig  ,  en  voorraad;  en 
door  dien  men  morden  over  de  toerulting  der  zelve  Koning, 
zo  li«t  hy  uitftrooijen,  dat  de  Koning  van  Deenemarken  ^  met 
zijn  Adel  oneenig  vi^as,  en  zijn  Majclleit  van  Sweeden  genoot* 
zaakt  zoude  zijn,  hem  by  tcfpringen,  onder  welk  voorwend- 
zel  hy  zig  bereiden ,  om  den  Koning  van  Deenemarken  te  o- 
verrompelen.  En  om  de  rol  van  veinzery  en  gewaande  vriend^ 
fchap  uit  te  fpeelcn,  fchnjft  hy  den  a6  july  een  vriendelijke 
Brief  aan  den  Koning  van  Deenemarken ,  fluitende  met  dcefc  woor- 
den ,  Dhjlaanwj  toe,  als  Koninglijke  voorz-orger  voor U E.  onderzaatens 
vrjheid  enz.  ■wdkc  woorden  veel  opmerking  onder  de  Staatkun- 
digen veroorzaakten. 

Ondertuffchen  agtervolgden  hy  zijn  opzet,  overvallende 
fchielijk  den  Koning  van  Deenemarken  ,  dat  zelfs  Steno  Bielkf, 
zijn  Geheimen  Raad,  die  löwceken  in  Coppenhare  wegens  de- 
ze zaake  geweefl:  was,  daar  gantfch  geen  kennis  van  had  •  met 


ii8  XEEVEN  en  DOOD  van 

l5f  8.  ^'^  opzet  trok  die  Majeftcit  tot  voor  CopptnliAyen  ,  hebbende 
__^___1  19000  man  landvolk  en  een  groot  getal  fchcepcn.   Die  van 
CpppenhApeH  weerden  lig  heel  kragtdadig.     De  Swetd  ziende  dat 
dccze  ftadi  te  volkrijk  was ,  en  by  gevolge  zijn  oogmerk  niet 
loude  bereiken,  beüoot  om  Ktoontnburg  te  berennen,  en  zo  mee- 
fter  van  de  Sont  te  worden;  *t  welk  de  zelfde  Koning  na  veel 
moeiten  innam,  ende  Dtentm.tTkeH  nootzaakten  een  verdrag  aan 
te  gaan,  dat  den  16  September  ondertcekend  wierd.    Dog  deezc 
verwaanthcid  ducrde  niet  lang  hier  na,  want  de  Bontgcnooten 
ziende,  dat  de  Coning  van  Swetden  ,    op  zulk  een  ongegron- 
den  wijze  te  werk  ging,  trok  den  Ceurrerjl  va»  BrAndenburg 
daar  te  land  na  toe,  met  37000  man,  en  veel  grof  Gcfchut , 
en  haar  Hoog  Mog.  de    Hccren  algemcene  Staaten  zonden 
een  Vloot  onder  den  Opper-  en  onder-  Zcevoogt  de  Hccren 
van  Obdamenmite  Cornehft.  de  Witte  met  46  fcheepen  tot  hulp 
van  DeinemAïken.   De  vloot  der  Sivecden ,    onder  Wrangel  bcftonc 
uit  II  kloeke,  16  middelbaare,  en  14  kleindcr  Scheepen,  die  zo 
wel   aangetroffen   wierden,  door  obdam  en  Witte,  dat  zy   13 
van  de  grootfte  Scheepen  verlooren,  aioo  doode  en  4 jo  ge- 
vangens  hadden.     Den  Coning  van  Deeneinatken  ,  zoo  haaft 
hy  hoorden  dat  den   Staat  en   Brandenburg  hem   te   hulp  zou- 
den komen  ,  kreeg  een  nieuwe  moed  ,   fprong  geharnaft  te 
paart,   gevolgt  van  400  Adelijkc  Ruiters,   om  den  Coning 
van  SweedeH   op  te  zoeken  ,  die  ,   zo  hy  gehoord  had  op  A  ■ 
m4ck.\vis,  daar  den  Deenfchen  Majeftcit  de  zelve  vond,  op 
zijn  volk  indringende, vermcefterdc  de  mceften  ,en  ten  waare 
de   Coning   van   Sweeden  op  geen  goed  paard  gezeeten  had- 
dc,    hy  zoude  zcekcrlijk   decze  reis  gevangen  gewecft  zijn. 
Aldus  geraakten  de  Coning  van  Sweeim  daar  wederom  van 
daan.  En  door  dien  den  Heer  Raftd-Pi«j^jn.«ra  zoo  veel  werk 
gedaan  had ,  op  het  geftadig  verzoek  der  HolUndfche  Koop- 
lutdcn ,  als  hunne  vooifpraak  om  het  belang  van  dezelve  waar 
te  neemen,  gelijk  zijn  Ed.  trouwhertig  dccde.hehbc  hetvoor- 
(chrccvc  verhaal  noodig  en  dicnllig  geagt  nevens  zijne  andere 
grootc  uitwcrkfels  te  ftcllen. 

Ommc  dan  de  verrigtingcn  van  dezcBcïveraar  van  'sLandi 
wel- zijn  ,  te  agtcrvolgcn  ,  zoo  keer  ik  weder  tot  de  Tortugee- 

Jcbe 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         119 

/f/;f  vcrfchillen,    als  'ons  zelfs  aangaande, en  welke  vergoeding     j^^Q 
20  onregtmaatig  door  den  Portugcclchen  geweigerd  wicrd. ^ 

Dog  dtn  jonge  Coning  van  Portugaal ,  de  magc  van  dit 
klein  Land  ingcboezennt  zijnde,   zend  op  het  aanhouden  ven 
IrMikjijk  en  Er)gtland  ,  v/ederom  een    Gezant  ,   aan  haar  Hoog 
Mog.  met  naame  Don  Fcrdtnando  Telles  faro  de  Menege.    Zijn  Ex. 
cjuam  den  iH  July  in  'sGravcnhaage,  waar  na  hy  ter  gehoor 
geleid  vi'ierd ,  by  de  Heeren  algcmecne  Staaren  ;   zijn  Excell. 
Üelde  al  wederom  de  zelfde  aanbieding  voor  ,   welk  zijn  Ma- 
jedcit  het  voorgaande  jaar  aan  de  Heeren  Gevolmagtigdcn  van 
den  Staat  gedaan  had ,  behalven  dat  hy  voor  af  de  Vreede  aan-   pg  n    j 
hod ,  en  'tn  een  tijd  dat  haar  Hoog  Mog.  z^h  Maje(}eit  den  Oorlog  aan-  Penfionaris 
geiLCgt,  en  een  vjatidclijkj  Vloit  voor  Lisbon  gezonden  hadden,    beken-  deWitt, 
nende  hier  nevens ,  dat  d'  ooruaake  v<i»  de  firijdighcdcn  voortgekomen  g«^o'ni«g- 
waaren,  uitdehutunmaattge  regeeringc,  daar  z.ig  de  Staats  A}nftenarenpgt  vfecdè  han- 
in  hadden  gedragen  ,  waar  uit  z.00  recl  fcbaade  gcfprooten  was,  welke  z^yn  deling  rus.' 
Koning  aannatn  te  herfiellen  ,  nuts  verzoekende  de  tttJ[chenkomJ}  van  Vrank:  fchenPor- 
rijkeen  Engeland,  en  Gevolmagtigdcn  vanden  Staat,  daar  zijn  £x«//.  ^"2'' '" 
volkomen  mcede  inogte  handelen ,  ont  tot  een  eeuwige  Vreede  te  komen. 
Haar  Hoog  Mog.  flelden  ten  dien  einde  agt  Gevolmagtigdcn 
aan  ,  om  met  den  voorfchrevc  Gezant  te  handelen,  waaron- 
der den  Heer  Raad- Pf«^o»<ir/^  r/f  «'/rr  was  ,  welke  met  2  koet- 
fcn  den  18  July  na  het  huis  van  zijn  Excellentie  reed  ;  dogdce- 
zc  by-een-komlt  was  zonder  vrugt ,  dewijl  den  Gezant  ves- 
zogt,  in 't  byzijn  van  de  Franlchc  en   Engclfchc  Middelaars 
de  zaaken  af  te  doen ;  dog  haar  Hoog  Mog.  cilchte  cgter  bil- 
lijke voldoening,  waar  op  niet  en  volgJc  als  zccker  Gelchrift» 
't  welk  den  Gezant  eeift  den  a8  Augudi  ann  de  Heeren  ge- 
Yolmagrigdcn  ovcriecverden  ,   behelzende  de  aanbieding  van 
j  milliocncn  te  betalen  in  1 6  termijnen,  den  vrijen  handel  op  Bra- 
z,i/,  en  eenige  geringe  zaken  voorde  Wcflindifchc  Maalichap- 
py ;  waar  over  haar  Hoog  Mogende  geheel  t'onvrecden  wa- 
ren, als  zijnde  dit  niet  de  wederomgcevinge  der  Landen, ge- 
lijk hy  in  zijn  voordellen  sangeboodcn  had,  zo  dat  decze  Be- 
zending en  byeenkomft  vrugteloos  was,  en  wierd  in  dit  j«ar 
niet  vorder  over  deezc  zaaken  gehandeld. 

Dog,  voor  en  aleer  wy  race  drt  jaar  lluyien,  is  't  nodig  te 

wc«tcn , 


lao  LEEVEN  en  DOOD  van 

l6<2    wcctcn,  dat  dewijl  Zijn  lid.  vijfjarige  dienden  omwaarcn,  hy 
^  op  den  fcsdcn  Augufty  door  haar  Ed.  Groot  Mog.  verzogt 

Zijn  Ed.  wierd,  in  zijn  Raad-P*»/ieo4r»  Ampt  volgens 't  gebruik,  nog 
word  ver-  vijfjaarcn  te  volherde,  hetgeen  zijn  Ed.  na  de  HeercnStaaten 
^^'h"}-  ^^"  Holland  en  Wefl-Vrielland  bedankt  te  hebben  voor  hunne 
ningtevol  B^"^g^"^'i^''^»  de  Volgende  nieuwc  narigtinge  ten  dien  einde 
Aarden.      gemaakt,  aannam. 

Extraft  uit  de  Rcfolutien  van 
haar  Ed.  Groot  Mog.  de  He- 
ren Staten  van  Holland  cnde 
Weft-Vrieüand. 

f'rydag  Jen  z  jiugufli  1 6  5-  8 . 

T^En  Heer  van  ïvhnnnnum  hecfc  ter  Vcrgaderinge  gcrap- 
^"^  portcert  de  Confiderarien  ende  'tadvijs  van  de  Heercn 
haar  Edele  Groot  Mog.  Gecommitteerden ,  hebbende  in  ge- 
volge cnde  tot  voldoenmge  van  der  zclvtr  RcfolutieCommis- 
fonaal  in  date  den  dertigiïen  der  voorlede  maand  gcrcfumeert 
ende  gcëxamineert  d' ln(lru«51.ie,  flaande  op  't  Raad-Pf n/?o«4rM 
ampt  van  den  Lande  van  HolUtid  ,  cnde  Wejl-Vjujland,  waar 
op  gedclibcrecrt  zijnde,  isde voorfchreevelnliriiftieopnieuws 
goarrefteert,  invoegen  ende  manieren  als  dezelve  hier  naar  volgd  , 
ende  van  woord  tot  woord  ftaat  gcinfereert. 

Inftruftie,  waar  naar  den  R.aad-Pcnfi- 
onaris  van  'tgtmccnc  Land  van  Hol- 
land ende  Well- Vricfland ,  hem  in  zy» 
nen  dicnft  zal  hebben  te  reguleren. 

I. 

„"PErdclijk,  tal  den  Rnad  Pcnfiüiiaris  wacti  ccn  PcrfuGii,  flaaiidc 
„•'-'tei  goeder  name  endcfamc,  profcffic  doende  van  de  ware  Chris- 
„tclijke  Ciereformecrdc  Religie,  gelijk  de/.clvc  alhier  te  Landen  in  de 
„Publijcque  Kerke  jcgcnwoordelijk  beleden  cnde gclcertwcrt,  hebbende 
„crvarentheid  cnde  kennifTc  van  'sLands  laakcn,  cnde  ten  niinllcn  in  de 
„Latijnfc  ende  Franlchc  Taaien  geverfcerd. 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.     iii 

n.  .z,© 

„Ende  ten  einde  'tgemeene  Land  geftadig  van  den  Raad  Pcnfionaris  ge-      ■•  •  J  "' 
„  dient  mag  werden ,  loo  zal  hy  geen  üfficien  beneftenshetRaad-Pcnlio- ~~~'"~~ 
„narillchap  binnen  of  buiten  de  de  Provintie  van  Holland  ende  Wcft- 
„Vriefland  mogen  bedienen,  in  gecnderhande  manieren  onder  ccnigpre- 
„  text. 

III. 
„Ende  ommc  in  alle  voorvallende  gclcgentheid  zijnen  dienft  endeadvij- 
„fe  te  mogen  gebruiken,  zal  hy  hem  in  alle  zaken,  zoo  van  Quartie- 
„  ren  ,  Steden ,  Dorpen  ende  Colegitn  van  Holland  ende  Weft-Vrics- 
„land,  als  ook  van  andere  Proviutien  ende  Landen,  zoo  veel  dat  Hol- 
„land  ende  Well-Viitfland  zoude  mogen  roeren,  neutcraalendeonpar- 
„  tijdig  moeten  houden  ,  niemand  ten  dienüe  liaan,  adv  ijs  otte  con- 
„  fultatie  geven ,  ookccnige  Penfiocnen  of  Gagien  nemen. 

IV. 
„Zal  gehouden  wezen  naar  zijn  uiterrtc vermogen  te  bezorgen,  dat  de 
„  Pri\  ilcgien ,  gcregtighcdcn ,  Collumen  ende  ulantien  vande  Lande  van 
„Holland  enflc  Wcll-Vriefland ,  mitsgaders  de  behoorlijke  authoritcit 
„van  de  Staten  m  alles  geconfervcerd  ende  bewaard  wcrde  ;  gelijk  hy 
„ook  gehouden  zal  zijn  goed  reguard  te  nemen,  dat  alle  generalewct- 
„ten,  Refolutien  vanürdre,  In(tru£lien  ende  Reglementen  geobfervcert, 
„ende  naargekomen  werden;  ende  bevindende  t'eenigen  tijde  daar  van 
„te  werden  gedi  verteert ,  zulks  ten  dienlte  van  de  Landen,  desnoots 
„  zijnde ,  aan  haar  Ed.  Groot  Mog.  te  adverteren. 

„Zal  alle  dagvaarden  van  deStaaten  praecife  wedernemcn  op  den  dag  je- 
„gens  dewelke  de  bcfchrijvinge  is  gedaan,  ende  zal  ais  dan  met  de  prx- 
„  lente  Leden  de  bcfoigne  ter  hand  nemen,  ende  alle  voorvallende  zaken 
„afdoen,  ende  den  derden  dag  in  omvrage  brengen  de  vacante  ambten 
„ende  Officicn,  ommc  daar  van  gedisponeert  te  worden,  ingevalle  zulks 
„met  contentement  ende  by  goctvinden  van  de  mecite  prxiènte Leeden 
„  verdaan  zal  werden. 

VI. 
„Zal  het  werk  van  de  vcrgaderinge  beginnen  des  voormiddags  ten  ne- 
ggen ueren  ende  des  naarmiddags  ten  vier  ueren ,  blijvende  des  niorgcns, 
., gehouden  tcncifuerenaf  tebreckcn  ,  ommedede  vcri'.aderinge  vunde 
„Heeren  Staten  Generaal  tijdelijk  bytcvvconen,  ende  aldaar  alle  zaken, 
„ten  berte  van  de  Geünieerde  Provinticn  in  't  Generaal,  ende  de  Pro- 
„vintic  van  Holland  endeWelt-Vriellandin 'tparticuiicrte  helpen  diri- 
„ geren,  ten  ware  de  Importantie,  ofte  de  menigvuldigheid  van  zaken, 
„daar  op  fpoedige  conclufie  mogte  vcreilcht  werden,  zulks  kwaame  te 
„  verhinderen ,  mits  t'  elkens ,  zoo  's  morgens  als  des  naarmiddags ,  buiten 
„verlet  door  particuliere  belbigucs  van  Haat ,  een  weinig  tijds  voor 't 
Eerfie  Soek^  Q^  aaii; 


iix  LEEVEN  en  DOOD  van 

-     „aanvangen  van  de  Vergadcringc  hem  laten  Yindcn  in  't  Cbllegie  van 
lo^ö.  ^^dc  Gecommitteerde  Raadcn,  omme  van  haar  te  mogen  vcrltaan  de 
— —  —  „poinélen  die  v.y  nodig  zouden  mogen  oordelen  ter  Vergadcringc  in  dc- 
„libcratic  gelkld  te  worden. 

VII. 
„Endc  ten  einde  de  voorfchrecvc  Vergadcringe  tot  groot  ongemak  van 
„de  Leden,  cnde  mcrkelijken  ondicnll  van  den  Lande  niet  en  wert  op- 
„  gehouden  met  nodclooie  redenen  ende  tedieufc  rediicn ,  zoo  zal  hy 
„Raad  Penlionaris  met  meerder  taciiitatie,  ende  verkortingc  van  de  bc- 
„foignes,  gehouden  zijn,,  de  Leden,  buiten  reden  prolixe  ende  reJicu- 
„cux  advilcrendc,  ferieufelijk  te  vermanen,  haarcopinienkortciijkende 
„lüccindciijk  te  willen  uiten. 

VIII. 
„Zal  de  voorftcllinge  by  hem  te  doen  in  dien  voegen  zien  te  bclci- 
„den,  dut  op  elke  fclfie  zoo  voor  als  na  de  middag  t' eiken  een  omvrage 
„  tot  coRClulie  worden  gcbragt. 

IJx* 

„Zal  (de  vcrgaderingc  compleet  wezcnde)  terhand nemen  de  Poiniflen 
„van  befchryvinge ,  ende  voor  ecrit  die  gene,  die  tot  Geldmiddelen  zijn 
„  Itrekkcnde ,  en  zal  niet  te  min  al  de  andere  Poinden  fommicrlijk  over- 
„gaan,  om  door  'c  zelve  middel  d'  Inclin.me  van  de  Leden,  (zoohaaft 
„doenlijk)  tot  de  voorfchreve  Poinéleu  te  mogen  vcrltaan. 

X. 
„Zal  by  rcfumptie,  op  de  Poinöen  befoignercnde ,  alleen  aanmanen, 
,,  ende  fommcren  de  Leden  die  difficicl  zijn  gebleven  ,  zonder  daarover 
,  ccn  generale  omvrage  te  doen ,  ten  ware  hy  Raad-Pcntionaris  zondcr- 
,  lingc  redenen  hadde  om  undcrs  te  doen. 

„Zal  ook  eenigc  Leden  by  haar  Edele  Groot  Mog.  tot  particuliere  be- 
„  foignes  gecommitteerd  wezcnde,  ten  zei  ven  dage  dat  de  refoluti..  daar 
„toe  zal  zijn  genomen,  ofte  uitdrukkelijk  des  daags  daar  aan,  liet  lit't 
„welk  in  de  commiflic  d' eerik  is,  doen  bchandigen  d' Aéte commillö- 
„riaal,  ook  ccn  byzondere  Lijfte  houden  van  zodanige  Commifllen , 
„mitsgaders  notitie  van  de  z.iaken  die  by  eenigc  Leden  overgenomen  ,ofte 
„opgehouden  zijn,  ende  alle  wecken  eenmaal,  als  zulks  zonder  mcrke- 
„  lijke  verliindcringc  in  de  Publijcque  dcliberatien  kan  gcfchicdcn,  yder 
„Lit  't  welk  ofte  in  commilfie  d' eerde  zal  zijn,  otte  eenigc  zaaken 
„overgenomen  ende  opgehouden  zal  hebben,  opcntlijk  endc  rcrieulelijk 
„aan  te  manen,  ten  einde  de  voorfchreevc  bclbignes  ende  overgenomc 
„  taken  rcspeöive  naar  bchooren  inogen  werden  gevorderd. 

XIII. 

„Zal  by  abfentic  van  de  vcrg;idcringe ,  buiten  merkelijk  verlet,  ofte 
„  wigtige  redenen  ter  contrarie ,  al  Ic  d.igcn  des  voor  cnde  naar  middags ,  als 
j^'tCoUegic  van  de  Gecommitteerde  Raadcn  bjecn  komt,  hemalaaarop 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       1x3 

„  het  geücide  uer  hiaten  vinden  ,  om  alle  deliberatien    cndcplaidoojcn  ,       •    o 
„zooveel  doenelijk,  by  te  wooncn,  ende  des  vooriniddags,  nevcnsdc     löjó. 

„  Hceren  Gecommitteerde  R«adcn  welkers  tourbeurte  het  wezen  tal  ter —" 

„ Generaliteit  teverrchijnen,  tig  mede  al  daar  laatcn  vinden,  ook  'tel- 
„kens  na  de  middag  aan  't  Collegie  rapport  doen  van  't  gene  tcrGcnc- 
„ralitcit  is  gepaffeert,  ten  einde  daar  op  naar  cxigentic  van  zalven  gede- 
„libcrcert,  cndc  gerefolveert  moge  werde. 

XIII. 

„Zal  rapport  doen  aan  haar  Ed.  Groot  Mog.  in  't  begin  van  elckc 
„  vcrgadcringe ,  wat  t'  zedert  het  fclieide  van  de  laall-voorgaande  verga- 
jjderinge  ter  Generaliteit,  ende  in  't  Collegie  van  de  Gecommitteerde 
„Raaden,  van  Confideratie  voorgevallen  zal  zijn,  ende  voorts  van 
„tijd  tot  tijd  van  'tgeenc  dagelijks  ter  Generaliteit  van  gewigtezalwe- 
„zen  gepalFeert. 

XIV. 

„Ende  naar  de  gedane  propofitien  zal  hy  den  Eedelen  ende  Steden 
„daar  op  haar  advijs  endeopinienlanten  verklaaren,  zonder  ymand  van  - 
„de  zelve  in  't  geven  van  haar  advijs  ende  verklaren  van  hunneopinien 
„  't  interuniperen ,  of  zijn  advijs  te  verklaren ;  ten  ware  van  hem  by  de 
„Edelen  ende  Steden  zulks  wcrdc  begeert,  ofte  dat  tot  onderrigtin- 
„ge  van  de  Leden  uit  voorgaande  Reiblutien  in  de  zelve  zaaken ,  of 
„  wel  op  gelijke  gelegentheid  genomen  of  andcrzints  zulks  nodig  wa- 
„re. 

XV. 

„Zal  d'opinien,  cmmevragen,  ende  een  ydcrs  opinie  annoteeren,  ook 
„omgevraagt  zijnde  in  zaaken  van  merkelijke  importantie ,  fpecialijk 
„verklaren  wat  de  meelle  Stemmen  ofte opinien  zijn  ,  laborerende  in al- 
„les,  ende  voornamcntüjk  ia  deliberatien  van  gewigte  de  Leden  te  bren- 
„gen,  ende  te  disponeren  tor  de  mccfte  eenparigheid,  blyvende  niet  te 
„min  genera!  ijk  ophouden  volgens  de  pluraliteit  van  opinien,  ende  niet 
,.  anders  op  zaken  daar  inne  notoirlijk  overllemininge  plaatfe  heeft  ,  te 
„  concluderen. 

XVI. 

„Zal  ook  een  pertinent  Rcgifter  maaken  ende  houden  van  alle  de  Re  fo- 
„lutien  van  de  Stuaten,  ende  in 't  extcndercn  van  dezelve  zoo  veel  mo- 
„ gelijk  is,  klaarheid  ende  kortheid  obferveren,  ook  alle  rcpetitien  van 
„voorgaande  deliberatien  eviteren,  ende  tot  dien  einde  de  poinftenvan 
„befchryvingc  ofte  andere  invallende  zaaken  ten  ecriten  maale  circum- 
„rtantien  cxtenderen  ende  aantekenen  de  difficultcrendc  Leden  in  zync 
„particuliere  Notulen  ,  ende  zoo  lange  de  voorfchreeve  poinclen  niet 
„  geconfenteert ,  ofte  de  voorfchreeve  zaken  niet  abfolutclijk  ter  eenc  of- 
„te  ten  andrc  zydcn  afgedaan  zijn,  geene  nieuwe  extenfien  daar  van  ma- 
„  ken ,  ten  ware  ccnige  notablc  vcranderiuge  daar  inne  ware  voorgcval- 

Q  z  „Icn 


114  LEEVEN  en  DOOD  van 

j  ^  -  g      >) leii ;  2u]Iende  gchoudc  wezen  alle  ürdonnaiuicn ,  Placcatcn ,  Confaitcn , 
^    '     r  Reiblutien,  cndc  ten  sndcrc  DepcCchen  van  importantie  zelfttccxten- 

'  V  deren,  ende  voor  't  hooft  van  cllve  Dcpcfche  het  lomniicrinnehoudcn 

5,  van  dien  t'  annoteren ,  ook  onder  een  pertinent  cnde  perfcd  Ret;illcr 
„cndc  index  te  rediijercn  in  goede  ordrc  alle  boeken,  (lukken,  brieven 
„  ende  papieren  die  in  ïvne  handen  zullen  komen ,  het  gcmcene  Land 
„  conccrncrendc ,  ende  die  gecne  van  dezelve  op  de  welke  geen  verdere 
„Refülutien  te  vallen  rtaan,  aUc  jaarcn  onder  rcccpifle  overleveren  in 
„  handen  van  de  Bewaarders  van  de  Chartres  van  liaar  Edele  Groot 
„Mog. 

XVII. 
„Item  zal  bezorgen  dat  alle  morgen  in  de  vcrgaderfnge  de  Rcfolutien 
„des  daags  te  voren  genomen,  cnde  die  van  zaturdng  des  maandags  daar 
„  aan  volgende  werden  gerclumecrt ;  met  dien  verltaude  nogtans ,  dat  de 
„Reiblutien  die  prompter  excccutie  zijn  vereifchende ,  nog  ten  zelvcn 
„dage  dat  die  genomen  zijn,  is  't  doenlijk,  gercfumeert,  cndc  vervol- 
„gcns  van  ftonden  aan  zulks  ende  daar 't  behoord  ter  Exeutiegclkld  wcr- 
„den.  Ende  wat  aangaat  de  Rcfolutien  op  den  laaftcn  dag  in  elk  een  vcr- 
„gadcringe  te  nemen,  zal  den  Raad-Pcnlionaris  de  zelve  datelijk  cndc 
„voor  het  demitteren  van  de  Leden,  in  gevalle  dezelve  gcdisponceitkon- 
„ncn  werden,  zoo  lange  te  vertoeven,  ten  minlkn  kortefijk,  zoo  de 
„tijd  ofte  materie  anders  niet  en  zoude  willen  toelaten  op  het  papier 
,;  brengen ,  cnde  de  vergaderingc  voorleezcn  ,  omme  d'  intentie  van  de 
„  Leden  gevat  zijnde ,  tcrflond  daar  naar  voor  gearrelkcrde  Rcfolutien 
„  te  mogen  werden  uitgegeven  ;  cnde  alzo  tot  lade  van  den  Secretaris 
„(laan  d'extcniien  van  de  aportillen  cndc  appoinétcmentcnopdeordina- 
„ris  Rcqueflcn,  zoo  zullen  dezelve,  van  importantie wezendc,  by  den 
„Raad-Pcnlionaris,  cndc  Secretaris  te zamcn  werden gerefuniecrd  ,  aleer 
„dezelve  zullen  werden  uitgegeven. 

x\-iii. 

,,Zal  bezorgen  dat  de  rczumptie  van  de  Rcfolutien  gedaan  zfjndê, 
„daar  van  nog  dien  avond,  ofte  uiterlijk  des  daags  daaraan,  in  handen 
„van  den  Secret  lis  van  haar  Ed.  Groot  Mog.  geleverd  wcrdc,  eenwel 
„gecollationeerde  Copic,  ommc  door  Ordrc  van  den  zclven  Secretaris 
„ten  fpoedigften  te  werden gercgillrccrd ,  op  dat  zoo  de  Leden  van  de 
„  Vergaderingc  als  het  Collegic  van  de  Gecommitteerde  Raden  des  van 
„noden  hebbende,  van  bchoorcliilcc  Extraöcn  mogen  werden gcdicnt. 

XIX 

„  Item  zal  den  Raad-PenfionarJs  fecrcet  houden ,  cndc  niemand  als 
„aan  de  Leden  ter  dagvaart  gccommictccrt ,  reveleren  de  opinien  dieby 
„  een  ygelijk  gegeven  zijn ,  nog  ook  de  redenen  daar  toe  gcallcgccrd ,  mits- 
„gadcrs  alle  zaken  in  de  vergaderingc  gchr.ndcld  ,  die  bchoorcn  ofte  an- 
„  dcrzintï  bevolen  zullen  wcrdcr  fccrcct  te  houden. 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        115 

XX. 
„Zal  mede   alle  Conimifficn  ende  Reizen  die  hem  by  de  Staaten, 
„binnen  deze  geünieerde  Landen  te  lafte  geleid  zoude  mogen  wordcu,  ' 
„naaHlelijk  cndc  gctromvelijk  agteivolgen. 

XXI. 
„Item,  zal  gehouden  wezen,  als  boven  ordinarie ,  te  compareren  in  't 
„Collegie  van  de  Gecommiiteerde  Raaden,  mitsgaders  ter  vcrgaderinge 
5,  van  de  Hoog  Mog.  Heeren  Staaten  Generaal ,  alwaar  hy  niet  meer  als 
„  een  ad\'izerendc  Item  zal  hebben ;  ende  bevindende  in  de  zelve  Verga- 
„deringe  cenigc  zaaken  voor  te  vallen,  waar  op  de  Heeren  Staaten  van 
„  Holland  cndc  Weft-Vricfland  behooren  belchrceven  te  werden ,  zal  't 
„zelve  refereren  aan  de  Gecommitteerde  Raaden,  om,  naar  rypedcli- 
„beratic,  daar  innc  gedaan  te  werden  als  voor  den  dicnft  van  't  Land 
„bevonden  zal  werden  te  behoren ;  ende  'tgeenehem  by  dezelve  'tzy 
„omme  de  Staaten  te  befchrijven  op  eenige  extraordinaris  poinden, 
„  ofte  om  eenige  andere  depefches  te  doen ,  te  laft  geleid  zal  werden , 
„naarftelijk  te  cftedtueren. 

XXII. 
„Ende  zal  op  den  Eed  verboden  wezen,  hem  eenigzintstebemoejcn 
„met  het  verkiezen  ofte  üellenvaueenigc Officieren,  Vroedfchappen of- 
„  te  andere  Magilhaaten ,  cndc  't  vergelen  van  Ampten  in  de  Steden  of- 
„te  ten  Platten-Lande ,  ook  niemand  wie  die  zoude  mogen  wezen  in  de 
„vcrgaderinge  van  de  Staaten,  ofte  by  de  Gecommitteerde  Raaden, en- 
„de     in  de  Generaliteit  niet  anders  dan  volgens  Refolutien    van  de 
„Staaten   of  Gecommitteerde  Raaden,  ofte  ten  reguarde  van  ampten 
„daar  op  de  ordinaris  Gedeputeerden  ter  Generaliteit  zonder ruggefpraak 
„  disponeren ,  niet  dan  met  communicatie  ende  goetvinden  van  de  zcl- 
„ve  haar  Edele  Groot  Mog.  Gedeputeerden  aldaar,  nogte  ook  elders 
„ymand  tot  Officien  van  jullitien  ,  Finantie  ofte  andere, 'tzy  Militaire, 
„'tzy  politique  Ampten,   opcntlijk,  nog  bedektelijk  moogen  rccom- 
j,  manderen. 

XXIII. 
„Zal  gehouden  zijn  pcrtinentelijk  ende  punftuclijk  zig  van  tijd  tot  tijd 
„te  informeren  op  den  Staat  der  Finantie  van  Holland  ende  Wefl-Vrics- 
„land,  ommet'elkens  by  den  aanvang  van  de  vcrgaderinge,  met  com- 
„municatie,  cndc  by  goetvinden  van  de  Gecommitteerde  Raaden, ende 
„voorts  t' allen  tyden,  des  verzogt  zijnde,  openinge  te  doen  van  de  wa- 
„rc  gelegcntheid  van  dien,  mitsgaders  van  de  veranderinge  die  daar  inne 
„zouden  mogen  wezen  gevallen,  zonder  nogtans  hem  te  onderwinden 
„  het  ordonneren ,  oft;  diliribueren  van 't  ftuk  van  de  Finantie,  maar  daar 
„mede  laaten  bcwerden  de  Heeren Gecomniittecrde Raden,  die  hyjde» 
„verzogt  wezcnde,  zal  gehouden  zijn  te  dienen  van  advijs. 

XXIV. 
„Zal  met  de  Miniftcrs,  van  dezen  Staat  buiten  's  Lands  refidcrcndc ,  van 


i6s^: 


ii6  LEEVEN  en  DOOD  van 

.-^  o  'i.tijdtot  tijd  corresponderen,  omme  dezelve  bcquamcr  te  maken  tot  uit- 
,)Vüeringc  van  de  intentie  van  de  Regceringe,  cndc  tot  dieii  einde  fpe- 
^*-~"  j.cialijlt  aan  deiclvc  fuppcditcren  endc  ovcrlfchry  ven  alle  dcrefolutien  al- 
„  hier  genomen  wordende ,  cnde  't  gunt  vordcrs ,  in  den  Haat  paficcrt , 
„  wellcers  kcnnüre  hy  zal  oordelen  de  voorfchreevc  Minillers  tot  uitvoe- 
„ringe  van  hunne  Lall  in  de  Com:nifllc  dicnlkig  te  zullen  wezen,  wel- 
j.vcrlbande  dat  hy  cenigc  zaakeu,  van  tere  conlideratic  aan  dezelve  Mi- ' 
„  nillers  ovcrlchry vende ,  daar  van  Communicatie  geven  zal  aan  de  Hee- 
I,  ren  Staaten ,  zoo  wanneer  haar  Ed.  Groot  Mog.  Staats  gcwyzevcrga- 
,,dert  zullen  wezen,  ofte  andcrzints  aan  de  Hcercn  der  zelvcr  Gecom- 
„mittcerdcn  Raadcn  ,  daar  by  mede  befchcidcndcdeHcerenvan'tNoor- 
„der-quarticr  ter  vergadcringe  van  haar  Hoog  Mog.  Gccommitteert, 
„  cnde  dat  hy  ook  geliouden  zal  lijn  te  bewaaren  de  Minuten  van  de 
„voorfchreevc  brieven  van  Correspondentie,  omme  'tallen  tydcndcsby 
,>haar  Ed.  Groot  Mog.  vermaand  zijnde,  da^r  van  exhibitie endelcöu- 
ti  re  te  konncn  doen. 

XXV. 
„Zal  aan  de  Minifters  van  Koningen,  Rcpublykcn,  Princcn,  Potcn- 
»,tatcn,  Staaten  of  Steeden  ,  ^'rienden  ofte  Geallieerden  van  dezen  Staat, 
,,  d'occafic,  cndc  gclegentheid  zulks  p rxfentcerendc ,  oftevercifciiende, 
«,  met  behoorlijke  circumfpcdie  geven  communicatie  van  zodanige  zaken 
),  cndc  advyzen  als  hy  zal  oordelen  op  haar  rcspeélivc  Hecren  cndc 
.„Mcefters,  rcfleöic  te  hebben,  ofte  de  gemelde  Minillers  aangenaam  te 
„zullen  zijn,  ende  met  dienrt  van  dezen  Staat  hen  luiden  Gecommuni- 
„ceert  te  zullen  konnen  worden,  ook  wcderomme  uit  de  gemelde  Mi- 
„  nirter  ontfongcn  openinge  van  alzulke  zaaken  als  dezelve  aan  hem  re. 
. ,,  ciproquclijk  zullen  gelieven  te  communiceren;  doende  van  de  poin- 
,,  éten  die  daar  inne  zouden  mogen  influercn  ofte  refideren ,  uit  wcl- 
,1  kers  kenniÜc  aan  de  Regeringe  hy  zal  oordeclen  eenige  vrugt  getrok- 
„ken  te  konnen  werden,  rapport  in  de  \'ergLideringe  van  de  Staaten, 
„ofte  by  abfcntie  van  dezelve,  aan  de  Gecommitteerde  Raadeu,  in prae- 
„zentic  van  de  Gedeputeerde  van  Wcll-Vrielland  ende  't  Noorder-quar- 
„tier  ter  Vergadcringe  van  de  Hoog  Mog.  Hcercn  Staaten  Generaal /n 
„Loco  zijnde,  om  daar  op  reflcöie  gemaakt,  ofic  Rcfolutic  genomen 
,j  te  werden  ten  mccikn  dicnlle  van  de  Lande. 

XXVI. 
„Zal  geen  milTivcn  ,  aan  de  Staaten  of  Gecommitteerde  Raadcn  gc- 
„addreflcert,  ende  den  Staat  van  den  Lande  betreffende,  mogen  agter- 
„ houden,  maar  die  ter  ccrlkr  occafie  naar  den  ontfangll  van  dezelve 
»,  moeten  voortbrengen ,  omme  gelezen  cndc  den  inhoud  \  an  dien  gc- 
I,  weten  te  werden. 

XXVII. 
,.  Zal  gcdcurcnde  zynnen  dicnft  zyne  ordinaris  woonplaatfe  in  den  Hage, 
„ende  buitcu  dezelve  niet  mogen  vcruagteu,  als  met  voorwcetcn  cndc 

1)  jiocd- 


CORNELIS  cnJOHAN  DE  WITT.         117 

„goetvinden  van  de  Hceren  Gecommitteerde  Raade,  cndc  iig  niet  «/ïrR' 
„  buiten  de  vcreenigde  Provintien  begccven,  als  met  kennillè  endc  ver-  '"5"- 
j.Iof  van  de  Staaten  zelfs.  "~~"'~*^ 

XXVIII. 

„Voor  welke  dienften  de  voorlchrecveRaad-Penfionaris  jaarlijks  voor 
,,  Pcnfiücn  oite  gagic  zal  genieten ,  uit  de  gemene  Lands  Impolitic  de  fom- 
,  ma  van  drie  duizcnt  Qiroli  Guldens,  daar  van  t' eiken  vierendeel  jaars 
,,  een  vierendeel  tal  werden  betaald. 

XXIV. 

„En  tal  den  voorfchteve  Raad-Penfionaris  Eed  doen,  dat  hyhemna 
„  alle  de  voorlchrccvc  Poiriftcn ,  naar  uiterllc  vermogen ,  tal  reguleren , 
>,  ende  voorts  alles  tot  den  dienft,  van  de  Lande  van  Holland  ende  Wcft- 
„  Vriclland  doen,  dat  een  goet  ende  getrouw  Rar.d-Pcnlionaris  I'chuldig 
„is,  ende  bclioord  te  doen-;  ook  geenegiften,  gaavcn  ofte Gelchenkcn, 
I:  mogen  ontfangcn  ,  genieten  nogte  proffitcren  aan  eenigc  dingen ,  hoe 
,  klein  die  ook  toude  mogen  weten,  telfs  niet  van  cctbaare  fpyle  ofte 
», drank,  ende  dat  van  niemand 't ty  Stcdtn ,  Collegien,  Compagnie, 
5,  Kamcren,  Perfonagien  ofte  particuliere  Pcriboncn,  uitgetonderd  alle- 
,, nclijk  van  tyne  naalle  Bloed-vriendcn  ofte  Geallieerden,  totfuftersen 
,) broeders  kinderen  in  'tclujs,  ten  ware  nogtans  hy  wille,  dat  detcivc 
>,  Bloed-vriaiden  ofte  Geallieerden  yets  aan  haar  Ed.  Groot  Mog.  ofte 
},  der  zelvcr  Gecommitteerde  Randen  te  doen  hadden,  ofte  apparente!  ijk 
>,  te  doen  toude  krygcn  ,  ende  tal  hy  ook,  too  veel  in  hem  is,  beiorgen 
j,  dat  'ttelvc  by  tijn  cerlie  ende  andere  Clcrcquen  insgelijks  werden  naar 
..gekomen. 

XXX. 

,,  Den  dicnfi  van  den  Raad-Penfionaris  tal  gedeuren  den  tijd  van  vijf 
„jaaren,  welke  geexpireerttijnde,  Aan  nieuws  tal  werden  gede!ibir:erd 
„op  't  verkieten  \  an  ccnen  anderen,  itn  ware  met  verre  de  meefieftem- 
,,  men  goct  gevonden  werde ,  detc  wederom  in  dienft  aan  te  nemen  op  dete 
5,  inllruèlie,  die  ook  van  nieuws  in  de  Vergaderinge  geleten ,  geëxamineert , 
,,  gearredeerr,  ende  by  dezelve  belworen  tal  werden  ;  ende  tal  gedeuren- 
„  de  tynen  dienli  tynen  rang  ende  fcflie  moeten  nemen ,  beneden  de  Sta- 
,)tcn,  ende  G committeerde  Raadcn  relpedive  endc  de  Leden  van  dien 

XXXI. 

„Ende  too  verre  hy  in  deten  tijncn  dicnft  nictenwerdgecontinu- 
jjeerd,  tal geene andere  Staaten,  buiten  de  Provintic  van  Holland  mo- 
„gen  bedienen,  als  met  confent  endc  voorwcetcn  van  de  HeercnSta* 
„ten. 

Aldtii  gearrellteYt  in  volle  Vtrgademge  XAti  de  ld.  Groot  Mog.  He- 
ten Sta*ten  reornocwd :  in  den  tiage  den  tweeden  -Aiigufiji  des  jaars 
upenhmderd  agt-  en  vijftig. 

Ter  Ordonnantie  van  dcStaatcn- 


si8  LEEVEN  en  DOOD  van 

ï^fO.  ^^  twccfpilc  tuffchen  Sipeeden  en  Deenemarken  vermeerderde 
i"  de  beginnen  van  die  jaar  dagelijks.  Zijn  Majeftcic  van  Swee- 
deu,  hcc  ongeluk  gehad  hebbende  van  de  Nederlaag  op  Amak^ 
deed,  doorecnige  Krijgsbendcn  Coppenhavcn  bcflootcn  houden, 
en  niet  tcgcnftaande  de  groote  koude  en  Itarke  Vorft ,  ondernam 
hy  op  nieawcjaars  dag  ,  wanneer  het  heel  iniflig  was ,  ccn  geweld 
onder  CoppenhitvcH  te  doen ,  dog  moeiten  door  de  dapperheid 
terburgcrs  wederom  terug.  Ondertuflchen  werkte  de  bemiddc 
laars  om  een  Vreede  te  treffen ,  en  den  Koning  Tan  Svee» 
den  toonden  zig  gewoonelijk  de  yverigtle  daar  toe,  wanneer 
Iiy  een  Krijgslill  voor  handen  had  ,  gelijk  hy  dceze  tijd 
heel  genegen  tot  de  vrede  fcheen  te  zijn ,  maar  zond  onder- 
wijl, veel  Krijgsbenden  over  het  ys  naar  de  gemcldeStad, 
en  nam  voor,  om  de  7,cive  te  bcftormen ,  het  geen  den  Ko- 
ning van  Deencnurken  bewuft  was  die  alles  daar  tegen  bezorg- 
den. Tudchen  den  twintigften  eneen- en- twintiglte  quamcn 
de  Smeden,  met  witte  hemden  en  mutfen,  om  tuITchcn  de 
Sneeuw  niet  ondcrlcheiden  te  worden,  op  drie  plaats  en  te  ge- 
lijk een  aanval  doen  op  de  Stad  ,  den  Heer  en  Opper -Zec- 
voogt  van  Opdam,  ftond  met  veel  Hollands  Boocsvolk  aan  de 
Oofterpoorf  ,  en  floeg  de  D«»/f/)e  met  zijne  Hollandfche  krijgs- 
knegten  zoo  manhaftig  van  de  Stad  af  ,  dat  zy  wel  3000 
dooden  en  2000  gcquctften  hadden ,  waar  onder  al  de  voor- 
naamfte  bevelhebbers,  laatende  alles  tot  buit  aan  de  Decnen, 
waar  onder  veel  Kleinodiën,  Goud  ,  en  Zilver  ,  gevonden 
wierd. 

De  Heeren  AlgemeeneStaaten,  na  hunne  oude  gewoontcns, 
lieten  niet  na  de  rcgtvaardigcn  met  alle  magt  te  helpen,  tot 
welken  einde  haar  Hoog  Mog.  beflooten,  den  onder  Zecvoogd 
de  RHtter ,  naar  Deeneniaiken  te  zenden ,  om  zig  onder  de  Vlag  van 
den  Oppcr-Zcevoogt  0/)^<«i«  te  voegen  ,  tot  meerder  verllcrking 
van  dien  Koning,  en  zijn  land,  tegen  al dconrcgtmatigheid  van 
den  Sweed-ichcn  Majsltcic.  Hierop  wicid  aanftonds  een  Vloot 
uitgeruit  van  45  Zeilen,  daar  onder  grrcekcnd  i  Koninglij- 
kc  Deenjchen.  i  Danuger-  en  vier  Deenfcbe  Coopv^ardy  -  Schee- 
pen»  nevens  vier  Brand- en agt  Fluit-Scheepen,  met  allerhan» 
de  nootsvcndighceden ,  daar  en  boven  don  üverften  Killegteuitf 
"^-  mee 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        119 

met  4000  bczo!delingcn,atsmeede  vier  Heeren,  middelaars  van  rijro'' 

den  Staat  tuflchcn  de  twee  verfchillcnde  Croonen  ,    welke  na .__!, 

het  opftel  tot  bemiddeling  niet  konden  vvagtcn  ,  by  de  Gezanten  *' 

van  Vrankerijken  Engeland ,  nevens  haar  Hoog  Mog.  gevolmagtig- 
den ,  den  z  Mf/,gemaakt  was ,  het  geen  aan  hen  door  de  Heer  Ob- 
dam  en  de  Ruiter  nagezonden  vvierd.  De  voorfz  Vloot  koos  den  20 
Me)f  Zee,  en  quam  den  8  3f«"7  daar  aanrolgende  by  die  van  de  Heer 
Obdam ,  en  Bilkeiiftern ,   te    zamcn   8  j   Oorlog  Scheepen  en  4 
Branders  fterk.   De  Gezanten  van  den  Staat  wierden  den  1 1  Ju- 
fij  by  zijn  Majefteit  van  Denemarken  ter  gehoor  geleid,  verto- 
nende het  cpftel  van  bemiddeling, den  21  Me)i  m  ^sGravetiba- 
gen  beflooten»    het  geen  zyn  MajclUit  niet  behaagden  en  mis- 
troudende  Tranfcben  en  Etigelfchen  ]a,  zelfs  de  Hollanders,    Sfreg. 
den  was  daar  ook  gants  over  t'onvreede,    dog  egter  wierd 
drie  weeken  ftilftant  van   Waapenen  ,    in  'sGrayenhaagen    ge- 
maakt, en  wederom  voor  drie  weeken  verlengt,  het  welk  van 
tijd  tot  lijd  op   II  wecken  gevonden  wierd.  Ondcnuflchen 
quam  een    brief  der  Koningen    van    Sweedeti  en  Denemarken 
uit,  daar  yderop  't  hoogft  in  vertoonde,  hoe  lief  en  aangenaam 
hen  de  vreede  zoude  zijn.  De  Gezanten  bragten   zoo  veel  te 
weeg,  dat  den  Koning  van  Denemarken  1   den  y September ,  het 
Haagfche  opflcl ,  onderteekenden  ,  op  voorwaarde ,  dat  by  aldicn 
Sweeden  in  gebrecken  bleef,  zijn  Majellcic  daar  van  ontbonden 
zoude  zijn  ;  het  geen  by  Sweeden  zeer  onbelceft  afgeÜagen  wierd. 
De  itilftant  van  Waapenen,  den  x  September  gceindigt  zijnde, 
wierd  aan  den  Deenjeben  en  llolUndfcbe  Zeevoogden  bevel  gege- 
ven, om  metd'eerftegelegenthcidde  vyandaan  te  taften.  On- 
derwijl quam   half  November  een  sweeds  Afgezant  in  'i  GrAven. 
bage,   en  kreeg  by  haar  Hoog  Mog.     den  25  gehoor,  die,    DtUeei 
na  een  aanfpraak  in  de  Latijnfc  taal  gedaan  hebbende,  gcvol-  J-  de  wit» 
magtigde  uit  de  Hecren  algemene  Staatenverzogt,  om  mctde  **^''"P"''!* 
zelve,  volgens  zijn  onderrigtingcn,  te  mogen  handelen.  V/aar  ^''fj^^V 
op  haar  Hoog  Mog.  wederom  verkoozendcn  Ed.  Heer  Johan</«  nc  Staten 
WiTT  Ruttd  Penfwnaris,  G.van  Beiningcn,  de  Baron  van  Gent^  de  Hecrvxn  o"»  <Je  vre- 
Meroodey  ende  Heer  Vet.   Den  7  November  wier  Je  te  Kiel  in    Hol-'i^  tuffchen 
Jiein  2^00  Deenfcbe  Ruiters  4600   voetkncgten  en  300   Neder- oeenen  te 
Jandfche  bezoldclingen  ingefchcept,  dewijl  de  Keiferfe,  Poo/^k  ,  bewerken. 
lerp  Beek^  R  'en 


%6S9' 


€roote 
•verwin- 
ningopdc 


130  LEEVEN  cn  DOOD  van 

en  Bufidetibingeri ,  aan  de  anr^ere  kant,  het  land  fchoon  maakten. 
Den  telfJcn  dag  koos  onze  Zee-voogd  nog  zee,  cn  quam  de  Ruiter 
den  8  voor  Kjilurg  in  Funen,  's  morgens  zeilde  hy  naar  Cartt' 
niuHtlt ,  alwair  de  hctlc  flrand  vol  Ruiters  cn  Voetvolk  ftond. 
Ons  volk  konde  door  de  diepte  niet  aan  land  komen,    het 
geen  de  Bevelhebbers  zeer  moeide  ,  dog  een  waaghals,  zijnde 
een  Frans  Edclmzn  ,  Hendrik  Fleurt  Culan  ,  Heere  jmw  i3«/«f,  fprong 
het  eerft  buiten  boord,  trad  aan  land  met  de  decgcn  indevuift, 
en  wicrd  nanftonds  van  al  de  anderen  gevolgd  ,   jagende  den 
vyand  uit  hunne  werken  ,  die  Cniemuudiial,  alvlugtcnde,  in  de 
brand  ftaken.  De  Deentn  trokken  ongemoeid  op  Odem.ee  ^  cn 
naderende,  vonden  den  24  ten  elf  uercn ,  de  Sweeden  in  volle 
flagordc  by  Njhorgy  vooreen  bofch  flaan ,  alwaar  de  Pos/f»  2000 
vande  belle  Sweedfche  benden  ter  neder  hieuwen,   waar  op, 
om  de  Sweeden  het  viugten  te  waatcr  te  beletten,  ótnDeenfchen 
Veldheer ,  de  twee  Xce- over dcns ,  Bielke  cn  de  Kuiter  omhood  ;  den 
14.  quamcn  de  Vlooten  onder  N)iborg ,  dat  de  Rujtcr  aanltonds 
befchoot.  Die  van  binnen  vcrzogten  lig  met  verdrag  over  te 
geeven,  het  geen  de  voorfz  Zee-voogt  weigerde,  en  befchoot 
de  fladt  dapper ,  zo  dat  zy  de  wil  van  de  Heer  </«  Kw/ra  moeden 
opvolgen,  gecvende  de  lladt  op  genade  en  ongenade  over.  Op 
die  iclfdc  Hond ,    krccgen  zy  nog  gooo  Sweedfche  Ruiters 
gevangen ,  die  zig  in  Kjborg  geborgen   hadden,    Deezc  over- 
winning ter  zee  en  te  land,  is  zo  ongelooflijk  groot  gcwecft, 
cn  de  buit   zo   rijk  ,  dat  nimmer  gcdenk-fchriften  van  dier- 
gelijken  (  in  dat  land  voorgevallen  )  melden.    Den  Kotiing  V4n 
Stpeeden  dit  hoerende,  fprong  van  taafcl,  verliet  de  Holland- 
fchc  Gezanten  ,  zig  zo  cntltellende  ,  dat  hy  noit  wederom 
gezont  is  geweeft,  maar  eenige  dagen  daar  aan  (lui f;  gelijk 
wy  hier  na  verhaalcn  zullen.  Die  uitgemunt  hadden  in  dceze  flag , 
waarcn  de  Hollanders,  welke  door  hunne  dappcrhcit    groote 
lof  behaalden,  door  wie,  nevens  de  magt  der  Bondgenoten, 
het  gcheclc  Eiland  F««;»,  wederom  in  de  handen  van  Deenewarken 
verviel.    Geen  minder   Eer  verkreeg  den    Heer  yOHAN   di 
tViTT  ,   door  zijn  onophoudelijke   werkzaamheid  ,    om   een 
ducrzaame  cn   goeJe    Vrecdc   voor  de   Koning   van   Dcenc- 
WArktn  te  bewerken. 

pe 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       131 

De  gemoederen  van  het  onnozel  en  driftig  gcfpuis  was  nog    _  Aeo^ 

indcNcderlandenniettevrecden,fcheldcndc,en  morrende,  op ..£_! 

dcHcercn  JOHANde  W^'iTl.en  de  onfchuldigc  zes  gevangens  van  Delijf- 
het  j^ar  1 650.  hen  niet  anders  noemende ,  als  aanhangers  van  Sur-  wagt  wori| 
nevelden  het  Loeveftcififche  Eedgcfpan.  Haar  Ed.  Gr.  Mog.  hicr  «fftsflct 
van  verwittigd  zijnde ,  door  de  Heer  ^aad-  PenfotiAris,  verftcrk  ten  ^^^'n°n 
hunne  Lijfwagt  tot  jood  koppen,  om  hen,  in  tijde  ran  orge-  door  h« 
val  in  'sCraveiihage  te  befchutten.  Waar  van  den  Hctr  Star-  voordr»- 
retiberg  tot  üverllen  aangeflcld  wicrd.  gen  van  de 

Zijn  Ed.  Helden  op  deezcn  dag  insgelijks  voor,  hoedanig  ee-  ^/^itt!  ** 
nigc  Adroianteu  en  Procureurs,  bcc  volk  kneevelden  met  afperzmg 
van  verdiend  loon  ,  het  welk  zo  grof  en  fchandelijU  te  werk  •z.ünKd 
ging,  dat  haar  Ed.  Groot  Mog,  alle  dagen  dies  v^ege  aangc  bezsrgtdaê 
daan  wierden,  zo  dat  het  Hof  rroriiiciit,ü  van  HolUiui  en  Zte.  hcrloonder 
Utid  de  eerfte  waarcn  die  het  zelfde  op  een  reedelijke  wijze  Ichik-  Advocatea 
tC)  cngeboodeaande^^rocrf^rfKfH  Ptccureurs  cr\z,  het  zelve  ftnk-  reursop«B 

telijk  op  te  volgen.  redelijke 

In  de  maand  vünjulf,  kreegen  haar  Hoog  Mog  kennis,  hoe  wi)sg»ftel« 
dat  den  Koning  van  yrankrtjK^cn  bevil  haddc  doen  afkondi-  ^°^^' 
gen,  van  inhoud,  dat  geen  vreemde  Scheepen  hunne  lading 
aldaar  zouden  mogen  inneemen,  voor  en  alecrdatdieder  Fran- 
fcbe  geladen  en  vol  waren,  het  geen  haar  Hoog  Mog  als  zijn- 
de een  zaak,  (Irijdcndetcn  uitcrlte  tcgcns  h.et  belang  der  Zee- 
vaart en  Hollandfchc  Koophandel ,  zeer  hoog  opnaamen  > 
ten  welken  emde  de  Heer  Raad. Penfwiaris de  tviTT ,  nevens  G«/f 
en  Ir^bcrgen^  gevolmsgtigd  wierden  om  hier  over  aan  zijn  £ayW- 
lentie  den  Franlchen  G<s,<j»jr  rfe  To«,  te  klagen,  welke  den  voorfz 
Cez.Mt ,  de  onheilen ,  die  daar  uit  zoude  Uonnen  voortkoo- 
men  ,  omliandig  vertoonden,  waar  over  zijn  ExcclUntiehen  ge- 
lijk gaf,  en  beloofde  aanüonds  aan  den  Koning  daar  over  te 
fchniven,  en  de  onbillikhcid  van  het  voorlchrcvc  bevel  aan  te 

w.izen.  Vf^"i 

J.  ..  ..  /.,  ■?<  1     verbond 

Alzo  wy  in  't  voorgaande  jaar  gcichrevc  henhen  wegens  de  metZtIce 

uitwiflcling  des  verbonds  met  den  Prins  van  Salée,   den    Door-  doordefce* 

lu"tigeHeer  Cid  AbdalU,  BeUy  CidMabomet Benbuutr,  waarover  werking 

den  Heer  Johan  de  mTTgevolmagtigdendera'gcmccnc  Staa.  y"jri"„j 

ten  gedeld  wa»  ,  zo  kan  ik  niet  nalaaten  onder  alle  de  vrecdens,  penfionaris 

R  z  ver-d«wirt, 


131  LEEVEN  en  DOOD  van 

j^.g^  verbonden  die  zijn  EJ.  gemaakt  heeft,  het  volgende  mede  te 

,  begrijpen. 

In  de  maand  van  July  qiiumcn  tot  Awjlerdam óric  Gczivitcn der 
Koning  van  Marecco  en  Fez.,  tot  vernieuwing  van  het  laafte  Ver- 
bond ,  en  om  een  vermaard  ooge-meeftèr  van  haar  Hoog 
Mogende  te  verzoeken  voor  hunne  Koning  ,  die  een  zwaar 
ongemak  op  een  zijner  oogen  had.  Van  daar  trocken  dezelve 
naar  ^s  Gr-ivenhas^e.  Zijn  Ed.  JOHAN  de  ivlTT.  die  geheel nieus- 
gicrig  was,  om  alle  Staatcn  in  het  uitcrfte  te  doorgronden,  maak- 
ten zijn  werk  van  dcezc  Hceren ,  voor  zo  veel  zijn  Ed.  de  tijd 
toeliet ,  op  te  paiVcn ,  die  verfcheidc  reize  met  hen  fpijsdc  aan 
het  Huis  van  M44j,daar  hunne  Excellentie  ten  koflen  van  haar 
Hoog  Mog.  vrygehouden  en  onthaald  wierden ,  en  veel  tijd  kor- 
ting had  met  cenige  barbaarfchcgcdiertens ,  die  heclfchoonen 
aardig  geoefFcnt  waarcn.  Na  dat  den  Heer  Golius,  hoogleeraar 
der  Oofterfche  taaien ,  tot  Uiden,  ontboodcn  was ,  wierden  hun. 
ne  Excelleiiticn  afgehaald  door  den  Rajd-renfwmris  de  n'ITT  en  de 
voorfchrcvc  Golius,  die  den  i^.  der  dezelve  maand  ter  gehoor  , 
by  hfiar  Hoog  Mog.  geleid  wierden.  Na  cenige  zeldzaame 
plcgtighcid  gedaan  hebbende ,  gaven  hunne  Exccllentien  een  ge- 
fchnfc  over,  het  welk  door  d£n  hooglecraar  vertaald  wierd, 
van  inhoud, dat  hunne  Pr/ni vcrzogt,  deagtervolgingvan  vriend- 
fchap  met  haar  Hoog  Mog.  volgens  het  Verbond  van  den  ii 
Muart  i6j7.  klaagcnde  over  een  geval  dat  onze  Oorlogfchcepen 
een  Schip  va.n  hunne  ingezetenen  voor  Tiiudn  genoomen  had- 
den, dcg  zy  wel  verzekert  zijnde,  dat  het  zelve  buite  kennis 
van  haar  Hoog  Mog.  gcfchied  was,  dicrhalven  den  Staat  verzog- 
ten  ,  dat  haar  Hoog  Mog.  in'r  toekomende  bectcr  ordre ,  daar  om- 
trent, geliefde  te  (lellen  .gelijk  hunne  mecllcr insgelijks  zorgvul- 
dig zoude  in  agt  nccmen  ,  vraagden  het  Schip  wederom  ,  ofte  de 
waarde  van  dien,  en  eindigde  met  veel  beleefde  en  Hooflchc 
woorden. 

;,„,f."?f"'      *~'33r  Hoog  \7o£T.  bemerkende  de  eocdcvficndfchap  die  hun- 

derd  her  t^-  '^  °      ,     ,         ,  j°  ui  j 

VerbooJ  "c  Ivoning  zogt  te  onderhouden  ,  dageen  op  middelen  om  deic 
mw  die  van  gclegentheid  wa*r  tencemen  van  het  Verbond  te  vermeerderen, 
Saleege.  cn*zoo  vccl  als  het  mogelijk  was,  tot  voordeel  der  Ingezetenen 
^vot  vo°yr.  ^^^  '^  werken.  Om  dit  te  doen  ftelden  het  zelve  in  handen  van  de 
'  Hccc 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        133 

Heer  "^OHAti  de  WlTT.  kiezende  nevens  zijn  Ed-  nog  vijf  ge-     ■f<r(i 

vdmagtigden  uit  de  Heeren  algemeenc  Staaten,  Na  vccle  by- ^  ^' 

ecnkomftcn  ,  wicrd  het  zelve  tot  groote  vergenocging  der  Htc-^ecUerln- 
ren  algemeenc  Staaten  en  ingezetenen  geflooten,  zo  dat  hun- gezeetenen 
Tie  Excelleniicn  korts  hier  na  vertrokken,  mede  nccmcnde  een  Oog-  ^'"  ^^^ 
mecller,  van  l//rf<:/;f,  die  haar  Hoog  Mog.  hem  bezorgd  hadden.    °°^    ^' 

Schoon  wy  hier  de  Portiigeeffche  vcr(chillen  niet  aangeroerd 
hebben,  70  liet  cgterde  Heer  JOHANde  wm  niet  na,  van  da- 
gelijks in  ''sGrAVcnbiige,  zo  door bycenkomftcn  als  brieven,  alle 
magt  in-te-fpannen  ,  omeen  voordeelige  en  valle  Vrecde  voor 
ons  Land,  met  die  Koning  te  bedingen.  Ten  welken  einde  den 
10,  December  door  llemkusde  Siiza ,  Gezant  van  Portugal,  in  'i  Gra- 
venbitagen  aanquam,  welk  met  veel  koetfen  ingehaald  wicrd. 
En  fchoon  zijn  Excellentie  groot  opgegeeven  had  van  de  nieu- 
we aanbiedingen»  zo  viel  het  heel  anders  uit,  dewijl  dezelve 
van  woord  tot  woord  waaren  als  de  voorgaande. 


O' 


iM  een  eind  te  manken  der  Sweedfche  en  Decnfchen  oor- 
log, en  aldus  tot  de  Vreede  te  komen,  diend  gezcgr,  dat  de 
Konini  v.in  Sireeden  in'Jdfiu.  zig  wederom  kloekmoedig  toonden,  en 
dagt  het  Eiland  ^M<tH' overrompelen,  dogdie  van  't  Eiland  wa- 
ren  met  hun  vee  en  goederen  20  na  Cop/)fn/)j4rf  >  Tcimingen,  cn'c 
Sticht  Breeiiicn  geweeken,  om  geen  geweld  van  de  onrecdelijke 
Sipeeden  te  hjden  ,  zy  verzogten  Deenlche  bezetting  ,  het  geen 
men  hen  toeftond  ,  dog  wierden  daar  d;ipper  afgeflagen  ,  en  dit 
miflukt  zijnde,  fpraakcn  de  Sn-ecdtn  wederom  van  vrcede  te 
maaken,  het  welk  dikmaals  genoeg  in  't  werk  geftelt  was» 
maar  door  dien  de  Fraufbe  en  Ziigelfche  Gezanten  te  eenzij- 
dig voor  Siveedin  werkten  ,  konde  men  tot  geen  verdrag  ko- 
men, ten  welken  cin  Je  den  7  jf^Kw.tj;;' wederom  Dectifcbe  Gczzn- 
ten  in  'sGravcnbaa^e  quamen  ,  welke  veel  aanipraaken  en  ver- 
gaderingen ,  met  haarHo.  Mog.  en  óeH££rj0HAi<: deiriTTcn 
nevens  zijn  andere  gevolmagtigdcn,  wegens  het  treffen  der  Vree- 
den  hadden,  dog  te  vergeefs,  ondertuflchen  quam  de  tijding 
van  het  overlijden  des  dapperen  Konings  Carohis  GtiJIavus  \fin 
Sweeden,  aan  hunne  Excelleutien ,  die  den  2  v  jf<J««<«>7  van  een  fwa- 
re  verkoutheid  was  overvnllen,  daar  by  heevige  bluts-koortzen , 

R  j  en 


1660, 


134  LEEVEN  en  DOOD  van 

1660   ^"  ^^^  zinking  op  de  borft,  zo  dat  zijn  Majefteic  den  13   Te- 

[  bruarjr ,  fmorgens  ruim  ten  twee  uuren  de  geeft  gaf.  By  aldien 

Dood  des  oit  dc  Dood  Verandering  en  onfteltcnis  in  een  ftaat  bragt,  zo 
^^weedfea    was  het  deezen.  De  Genantvan  Swetden ^  dcHcerCojet, maakten 
Koningt     (Je  dood  van  zijn  Koning  aan  haar  Hoog  Mog.  niet  bekend  1 
Adoip\       ^""'^  "^^^  ^^'  ■^/"''''  '^^'''f'by  voegende,  dc  Krooning  van  den 
Kroon-prins,  zijne  nieuwe  gcloofs«brieven  van  de  Regeercn- 
dc  Coningin  en  Rijks-raaden ,  en  verzogt  zeer  erndelijk  dat 
haar  Hoog  Mog.  hunne  uitterfte  naarftighciJ  geUcfden  in  't  werk 
te  ftcUcn  ,  otn  voor  Swtedcn  een  goede  Vreeden  te  bezorgen. 
Vrede  tuf-       ^^  Coninginne  weduwe  ,  in  dccze  beflommering  zittende, 
fchenSwe.  van  twcc  mngtigc  Coningcn  tot  viand  te  hebben,   verhaaften 
denenPo-  haar,  om  met  den  ccnen  en  den  ander  een  Vreedete  maaken  , 
len.  beginnende  met  Poolen,  daar  zy  door  zijne  Bondgenooten  een 

flarke  tcgenftrcvcr  aan  had ,  dog  na  veel  omftandighedcn  ge- 
plcegt .  wierd  dezelve  den  3  Meji ,   Oude  ftijl,   ter  Ottjvengc. 
flooten,  zonjcr  om  het  belang  der  Bondgenoten  daarin  te  flui- 
ten ,  daar  genoeg  tegen  gcklaagt  wierd. 
,      .       De  Corwng  van  Dcenetiiarkcn,  ziende  en  overwcegcnde,  dat 
fchende    "  ^0°^^"  ^<^  Vrccde  met  Sweeden  atzonderlijk  gemaakt  had ,  en  by 
Sweedfche  gevolgen  geen  meer  hulp  van  dic   Kroon  te  vcrwagten  was, 
en  Deen-     als  ook  dat  dc  Swetden  met  4.000  wederom  7000  man  van  'H<i- 
iche  kroon. /^„  „^  Sahtti  gaande,  te  rug  gedrcevcn  hadden,  met  cenig ver- 
lies der  zijnen  ,  bedroefde  zig  ,  en  verhaarte  hem  insgelijks ,  om 
tot  de  Vrecde  te  gcraakcn,  her  geen  de  Gevolmagtigden  van 
haar  Hoog  Mog.  zeer  yvcrig  voott  zetten.   Waar  opdc  Vreede  , 
tuflchende  twee  kroonen,  volgens  (}ic' i Gr uvcnb Aagje o^^cWtn- 
len ,  en  den  inhoud  van  't  Rootfcluldfe  Verbond  ,  bcftaande  in 
^^Atttculen,  den  zy  der  zelver  maand,  door  tor  Coppinhjaren  geflo- 
ten ,  volgden,  'cis  waar,  dat  dczelvctot  groot  nadeel  van  D«- 
nemajkfn  Ü rekte ,  het  geen  door  dc  verfoeijclijke  driften  der  Fran. 
/djfngelchicden,  wancviczclvc  hadden  zig,  opL-nbaarluatcn  verlij- 
den ,  dat  zv  gcftcrkt  door  de  Engelfcbe en  Sn'eedfcbe  gcmakkchjk 
de  Hollanders  zouden  over  haaien  ,  fchoonde  ürz-Jw/fHyan  haar 
lipog  Mog.  die  het  zelve  genoegzaam  bewurt  waaren,  geftaa- 
dig  daar  tegen  gcklaagt  hadden, tot  dat  eindelijk, fijn  Majeflcit  van 
Dtenemarkeu,  zelfs  te  vi  ecde  zijnde ,  hunne  Exccüeuuai  als  toen ,  dc 

on- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         135 

ondcrtcekcning,  nccvcns  de  onderen  dceden.      Dceze   Vreede    ./'^q 

dan  het  mceft  door  haar  HoogMog.  bewerkt  zijnde,  en  dat  in  een \ 

en  de  fclvc  maand, oordceldcn.van  in  deeze  gclegcntheid,ook  voor 
zigzclven  te  zorgen  ,  ten  welken  einde  zy  dezelvcn  dag  xoxLands- 
kroon  een  nieuw  verdrag  met  5/rff</f«,in"t  werk  hadden  doen  Hel- 
'en,  om  dat,  byaldien  Deneiturkenu]  te  groote  Magt  kreeg,  bet  heel 
nadcchgvoor  de  ingezectene  van  hunne  Staat  zoude  kunne  zijn. 
Van  zulke  twee  zwaarc  oorlogen  in  een  aangenaame  en  lie- 
ve vreede getrecde zijnde  ,  zullen  wy  voortgaan, en  ons  by   de 
vreugden  vooreen  tijd  houden.  Haar  HoogMog.  wierden  den 
15  der  maand  Ma^  kennis  gegecven,  dat  het  Parlement  van  E«- 
aeUrJ ,  zijn  Majeftcii,  Karelde  U ,  zoude  uitroepen ,  tot  hunne 
wettig  Coning.  Hier  opgaven  haar  Hoog  Mog.  de  Heeren  al- 
gemeene  Staatcn  aanltonds  laft,  om  zijn   Majcflcit  tot  Breda, 
alwaar  hy  lang  in  het  Cafleel  des  Prmce  vinOtagiite,  zijn  ver- 
blijf genomen  had,  een  plcgtige  afzending  te  doen,  ten  welken 
einde  haar  Hoog  Mog.  hunne  gevolmagtigdcn  begiftigden  met 
de  eernaam»  van  Gez.atiten.    Haar  Ed.   Groot  Mog.  de  Hee- 
ren Staaten  van  Holland,  zonden ,  wegens  hunne  Prov!riiie,óe 
Heer  Scbreevehhoek^   van  Dordrecht,  l  koitvijk^  van   AmJIerdam ,   en 
Ttjlitigenvun  Alcmaar ,  met  verzoek,  dat  zijn   Majefleit  geliefden 
zijn  reys  over  hunne  Proi»;/;;  te  necmen  ,  en  in  ''sCraveubage  ee- 
nigetijd  uit  rullen,  het  welk  met  zulk  een  eerlijkheid  gelchie- 
den  ,  als  ü«//xHrf  nog  ooit  in  zulk  een  geval  getoond  had.  Den 
ij  dag  van  Meji  quara  zijn  Majelicit,  gevolge  van  f 00  Engel- 
fchcn  meeflenJeel  Edelluidcn  ,  met  groote  pragt  in  ''sCrdvehh^ge, 
De  Staatcn  van  HolUnd,-ih  zijnde  in  haar  wettigvegts-gebied, had- 
den een  gevolg  van  150  koetfen  om  den  Koning  tegen  te  rij- 
den, en  hem  te  verwelkomen,  die  zijn  Majcfteit  den  zelfden 
dag,  meteen  heel  koUelijke  maaltijd  onthaalden.  Des  anderen- 
daags 's  morgens,  wierd  zijn  Majclteit ,  door  de  Koningin  van 
Behtemen,  Prmccjfe  weduwe  van  Oragnie,   en  alle  de   aanwce- 
zende  GetrfWf n  verwellckomt.  's  Namiddags  quamen  haar  Hoog 
Mog.  de  Heeren  algemcene  Staaten  ,  uit  wiens  hoofden  den  Baron 
van  Gent  het  woord  voerden:Daar  na  door  den  Raad  van  Staatcp, 
voor  wien  PrinslVtllem,Stadhoudervan  Vïiejlarid,de aanfpraak deed,cn 
findelijk  door  de  Heeren  der  algcmccnc  Rcckcnkamcr  worden- 
de 


136  LEEVEN  en  DOOD  van 

ï  660    ^^  '^  woord  gedaan  door  den  Heer  J-icob  van  Reiger sbergen.  Den  1(5 

, ]_  quam  het  gchede  lighaam  der  Staaten  van  Holland  zijn  Majcfteit 

heel  hoffelijk  begroeten,  en  wicrd  door  een  Ichoonc  aanlpraak  van 
de  Heer  Raad-Penfwnarh de  WITT.uït  hunne  E'1.  Groot  Mog.  naam 
ctnigc  lijd  ondcrhou Jen.  De  Hceren  van  Awjlerdain  nooóigde  ii]n 
Majafteujvan  in  haar  Stad  te  koomen  ,  dog,bcdanktc  met  veel  bc- 
Iceftheid.  Den  29  der  zelve  maand  wierd  zijn  Majefteit  weder- 
om van  haar  Ed.  Groot  Mog.  de  Heeren  Staaten  van  Holland 
kollelijk  ter  maaltijd  onthaald  ,  en  van  de  Staaten  ccn  ge- 
fchenk  gedaan  ,  bcftaan  Je  in  een  der  kofteiijklte  ledckanten  die  in 
ganfch  Europa  was;  cene  grote  mecnigte  fijn  Haatlemmer  L.yv/HAt, 
en  een  goede  fom  gemunt  geld. 

Den  3 1  deezer  bcllooten  haar  Ed.  Groot  Mog. ,  op  het  uit- 
leiden, der  Koning,  het  volgende. 

Extra£V  uit  de  Refolutie  van  haar 
Ed.  Groot  Mogende  de  Hee- 
ren Staaten  van  Holland  ende 
Wcft-Vrienand. 

i^aanJag  den  31  Mey    1660. 

„  Ts  naar  voorgaande  deliberatie ,  gocrgevondenende  verftaan 
„  dat  van  wegen  haar  Edele  Groot  Mog.  ter  Gcncraliteit 
j,dc  zaaken  daar  hctnen  zal  werden  gcdirigccrt,  ten  einde  de 
j,  Vergadering  van  haar  Floog.  Mog.  en  Corps  den  Koning 
,,  van  Groot  Bntiégnim  voor  des  zcUs  vertrek  moge  gaanvalc- 
,,diccrcn  aan  zijn  HoF,  al  hicr,  zonder  haar  met  het  uitleiden 
,,van  zijne- Majcfteit  't  zy  en  Corps,  't  zy  door  Gedcpntccr- 
ijden  te  bcmocjcn^  om  redenen  op  'tlubjeét  van  de  receptie 
,,  van  hooggedagtc  zijne  Majcfteit  in  voorgaande  Nol  uien  ,  on- 
„der  date  den  24  dezer  loopcnde  maand  brecdcr  gcmcniio- 
„nccit. 

X)cn  cerftcn  Juny  wicrd  zijn  M.ijcftcit  uit  het  huis  van  Vrm 
ïUunts  v.in  Napuif  gehaald  ,  door  de  gcvolmagtigde  uit  ydcr 
Frovititie,  en  op  de  Camer  van  haar  Hoog  Mog. gelcjc,  alwaar 

al- 


CORNELIS  en  JOH AN  DE  WITT.       1 3  7 

alle  de  leden  van  haar  Hoog  Mog.  verzameld  waren,  en  den    r<<Q' 

Prins  müem  van  Kaffaiiw  Stauhouder  het  woord  voerde.   Gcko-  ^ 

men  zijnde  aan  de  tafel  >  daar  een  fchoone  zitplaats  voor  zijn 
Majefttit  bereid  was, ging  (Jen  Koning  eerll,  en  zy  daar  na  alle  zit- 
ten. Na  dat  wederzijds  veel  hofFclijkheJen  gcpleegt  waaren,  llond 
zijn  Majcfteitop,  zijn  Hoed  afneemcnde,  deed  ecnaanfpraak, 
welk  beüond.  Eerjlclifk^,  in  een  z.eer  beleefde  dankzegging,  over  het 
goet  onthaal,  dat  zijn  Majefieit  verklaarden  ontfangen  tehebben.  Jen  ttiee- 
de,  een  hartelijke  aunbrcding  van  z^tie  vriendjchup ,  handelingen  en  Verbon' 
den.  En  ten  derden,  in  een  verz.oek.,dat  baar  Hoog  Mog.  de  bilangens  van 
de  Koninglijke  Vrinctffe,  zijn  Zujltr,  en  van  de  Heer  Prince  van  Oragnien,haar 
Zoon,  geliefden  ter  harten  te  ncemen,  ende  haar,  bv  gdegenthetd  van  de 
Booggedagten  KoningUjkf  PrinceJJe  veTz.ogt  zijnde ,  de  goede  uitwerkz.els 
van  haar  Hoog  Mog.  gunste  doen  gevoelen.  Zijn  Majeileit  deed  nader-  » 

hand  het  zelve  in  gefchrift  aan  den  Heer  Raad-Pf«/on(«m  over- 
handigen,   luidende  aldus. 

Miin  Heeren,  Dewijl  ik,hier  onder  utpe  handen  laat  de    Vrincefje  Brief  van 
m^ne  Sufler ,  ende  de  Prince  van  Oragnien  m^nNeeve,  ^«'^f/'f''/<'<'"f'' „[„„a^n  de 
die  mj  buiten  gemeen  waard  x.yn.   Btdde  ik.  «  inijn  Heeren ,  dat  gy  haar  e  He«ren 
hdangens  gelieft  ter  harte  te  neemen ,  en  haar  de  uitwerkj-ds  tiwer  gun-  Staaten  vib 
y?f   doet  geioelen  ,  in  de  gelegentheeden  die  de   Princejfe  mijn  Zufter  Ho'lan'l 
van  il  bidden  zal,  ofte  voor  haar  zelfs,  ofte  voor  de  Prince  haaren  Zoow ,  °j^[^'^*  ' 
uverzeekerende,  dat  alle  de  daadcn  uwer  goede  genegentheid  t''hnnwaarts , 
van  my  erkent  zullen  werden ^  zo  als  of  tk^dezelve  in  m^n  perfoon  had- 
den ontfangen. 

was  geteekend 

CAREL. 


Dit  was  het  geen  zijn  Vajefleit  in  de  vergadering  van  haar 
Ed.  Groot  Mog.  mondeling  voorgefteld  had  ,  waar  op  de  Heer 
de  yyiTT  een  tchoon  antwoord  aan  den  Kuning  ter  uier  tiji 
toevoegde. 

's  Woensdags  zijnde  den  i  July  ,beflooten  de  Heeren  Staaten 
van  Holland  ende  Wefl  Vriiflxnd  het  volgende,  omtrent  het  uit- 
leiden van  haar  Hoog  Mog. 

E«y?e  Boek,  S  Extraa 


i3«  LEEVEN  en  DOOD  van 

'  ^°^'  ExtraiCb  uit  de  Refolutie  van  haar  Ed. 

Groot  Mog.  de  Heeren   Staaten 
van  Hollaiii/  endc  irefl-Frie/laiit. 

„T^E  ruiAd-Penfwnaris  heeft  ter  vergadcringc  gerapportecrt, 
,,*-^^  dat  op  de  Officien  ingevolge  endc  tot  voldoeninge  van 
,,haar  Ed.  Groot  Mog.  Rclolutie  van  date  den  een  cn-dertig- 
„ftcn  der  voorleedcn  maand  by  de  l'rovintien  aangewend,  ter 
„Gcncniiteit  goctgevonden  was,  den  Koning  van  Groot  Briitd^ni. 
fytrif  alleenlijk  en  Corps  te  gaan  valcdiccrcn  aan  zijne  Majc- 
,,fteits  Hof,  zonder  zig  met  het  uit  leiden  van  de  Hoogftgc- 
„  melden  te  mcfleren  ;  ende  dat  het  voorfchreve  Officie  van  va- 
r  „ledi6bie,al  opgifteren  naar  de  middag  by  haar  Hoog  Mog.  in 

„maniere  voorlchrcevc  afgeleid  was:  waar  op geene deliberatie 
„  is  gevallen. 

Nadat  Hoog  Gemelde  Majefteic  zijn  affchcid  genomen  had, 
wierd  wederom  na  bcncede  aan  de  trappen  geleid  ,  daar  hy 
het  zelfde  aan  de  Vergadering  der  Staaten  van  HolUndenóc  iVtfi- 
rrjf/ï<<n(i deed  .alwaar  de  Heer  Raad-Penfwnaris  de  JVITT  den  Ko- 
ning wederom  met  een  fchoone  aanfpraak  ontmoete ,  luidende. 

A    f  ruk  »'l-|E'Cre;  Indien  men  moet  cordeelen  van  het  ongenoegen 

«naf-        »'        't  welk  wy  hebben,  ziende  uwe  Majefteit  uit  onze  Pro- 

fcheit  iloor  „v/Hf/>«  vertrekken  ,  door  het  genoegen  datwy  gehad  hebben  , 

de  Heer      ,,van  dc  7elve  eenige  dagen  \n    pofcffie  te  hebben,  en   zul- 

V^^irT   " '^"  ^^y  "''^^  ^^^^  bekommert  zijn,  het  zclvige  ha.ir  te  doen 

gedaan  aan  ,,  verftaan.  Uwe  Majelleit  heeft  konnen  merken,  uit  dc  aan- 

»ijn  Maje-  ,,gezigten  van  alle  ons  volk,  de  blijdfchap,  welke  zy  in   h:iar 

fteitdcn      „herten  hadden,  ziende  by  hair  een  Prins,  die  van  Gorf  bemind 

an^Eifce»  " '* '  '"^"  Prins  die  wr4f«/f«/  is,  cnde  een  Prins  dewelke  oogen- 

Und.  „fchijnlijk,  een  gedeelte  van  haar  rulle  endc  gelukzaligheid  zal 

„  maaken.  Uw'e  Majefteit  zal  wel  haaftallede  Straaten  vervulc 

„  zien ,  alle  de  Wegen  bedekt ,  ende  alle  Duinen  vol  volk ,  dewel- 

„ke  hem  zullen  volgen  tot  aan  dc  Plaatfe  van  zijn  infcheepingc 

„cnJe  die  de  zelve  niet  MuJen  verlaten,  indien  daaricts  was  waar 

„mccdc  zy  tot  in  u  Koningrijk  mogtcn  gaan.  Onze  vreugde  is 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        139 

„gemeen  met  die   van   onze   Onderzaten;    maar   alzo   wy     j^/:(^ 

„beter,  als  zy,  kennen  de  onwaardecrlijkc  prijs  van  het  Trc- 

„zoor 't  welk  wy  bezitten,  zijn  wy  ook  gcvoelijker  van  deze 

„  harde  fcheidinge.  Zy  zoude,  Heere,  onverdraagelijk  voorons 

„Z|ijn,  indien  wy  in  ons  zei  ven  niet  en  gingen,  en  niet  en  con- 

,,fidereerdcn,  dat  het  een  zaake  is  die  wy  aldermeeft  gewenft 

„hebben,  endc  de  grootfte  avantagie  ,  die  wy  als  nog  van  uwc 

„Majeltcit  konnen   wenfchcn.  Wy  relolveeren  daar  toe,  om 

„dat  wy  weeten  dat  d:ze  fcheidinge  ons  niet  minder  nootza- 

„kclijkis,  als  glorieus  voor  uwe  Majcfteit,  cnde  dat  het    in 

,,u  Koningrijk  is,  alwaar  wy  moeten  vindende  vervullinge  van 

,,  de  gebeden  die  wy  gedaan  hebben,  ende  nog  doen  voor  haar, 

,,ende  voor  ons:  Wy  zullen  ook  niet  manqueren  ons  daar  van 

„te  dienen,  zo  wel  als  van  de  verfeekertheden  die  het  hem  ge-  » 

„licfd  ons  te  geven,  beftaande  ineen   onvcnnderlijke  affcftie 

„voor  het  welvaren  van  deze  Republijk.  Wy  bedanken  uwe 

„  Majedeit  daar  voor  ootmocdelijk,  ende  voornamelijk  vandc 

„heerlijke  proeve,  die  het  u  gelieft  heeft  ons  te  geven,  door 

„de  glorieuze  vifite,   waar  mede  gy  onze  Vcrgaderingegcëert 

,,  heeft.  Wy  zullen  de  gedagtenifle  daar  van  dierbaar  houden , 

,,ende  wy  zullen  de  teekenen  van  deze  goedheid  doen  paflcren 

„tot    onze    laatfte   pofleriteit,  op   datzc  de  zelfde  met    zoo 

„  veel  rffpcft  erkennen,  als  wy  die ontJangen  hebben.    De  Staat 

„waar  in  wy  uwe  Majeftcit  zien,  die  gercet  is  om  tcpaardete 

„gaan  zitten,  om  zijn  reize tecontinuceren ,  vcrbiedons  uitte 

,  Itrekken  over  een  materie,  die  ons  nimmermeer  zoude  vcr- 

,,  moeijen,  indien  wy  konden  woorden  vinden ,  die  conform 

„  mogtcn  Zijn  met  ons  refpeélueus  gevoelen.  Maar  het  zy  ver- 

„  re  van  ons,  dat  zy  zouden  vermeerderen  de  rcgtvaardige  im- 

„patientie,die  uwe  Majerteit  behoord  te  hebben  ,  vanzigweder- 

„om  in  zijn  Koningrijk  te  zien. 

„Wy  biddenGo'Jt,  Heere,  dat  zulks fpocdig endc  gelukkig 
,, moge  gefchiedcn,  cnde  dat,  gelijk  hy  de  herten  ende  deaf- 
,,fe6tien  van  uwe  Onderzaten  gediiponeerd  heeft,  omhnarSou- 
„veraincen  Wettelijke  Prins  te  erkennen,  hy  meedc  de  Zee 
„en  de  Winden  wil  commanderen  ,  u  reize  te  favoriferen  ,op 
„dat,  wanneer  uweMajefteit  op  uwe  kullen  zal  ontfangen 

S  z  heb- 


i66o. 


t 

Den  Ko- 
ning n:emt 
xijn  af- 
icheit  v»n 
de  Heer 

de  WITT- 


140  LEEVEN  en  DOOD  van 

•1  hebben  de  zelfJc  acclamiticn  ,  van  welke  gy  haaft  hoorcn 
»,  zult  de  onze  gcluyr  maaken,  gy  in  uwe  Koninglijkc  Per- 
>,roon  ,  endc  in  uwe  poftcriteit  voor  eeuwig  moogt  genieten 
„alle  heil  en  welvaard,  als  Uwc  Majcftcit  toewcnfchcn  ,  zij- 
„ne  zeer  ootmoedige  Dienaars. 

Den  Koning  haar  Groot  Mog. bedankt,  en  zijnaffcheidgcno- 
men  hebbendc.tradnaer  het  hof  vandeKoninglijke  Frinces  ,zijn 
moeije,  de  Koningin  van  Bobemen,er\  naer  dePrinceflc  Wed. ,  daar 
zijn  Majcftcit  van  gelijken  deed  .daar  na  by  d' andere  Vergade- 
ringe  en  Grootcn  ,  zig  verhaaflende  om  des  anderendaags  te 
vertrekken,  gelijk  den  2  3'«9' 's  morgens  gefchicde,  met  groo- 
te  en  onuitfpicckelijkc  pragt  en  Heerlijkheid;  aan  Strant  geko- 
men zijn  Je  ,  tot  Schevcningen ,  nam  nogmaals  zijn  afichcid  van  al- 
le de  lecden  van  Siaar,  die  hem  gezamcntlijk  begeleid  hadden  , 
("en  voornamentlijk  van  den  Heer  R.Md-Pe»fion,ws de jylT T ^■we]k 
hy  veel gcnegentheid betoonden) en  vandaar  voer  zijn  Majefleic 
aan  boord  ,  en  raakte  kort  daar  na  onder  zeil.  Hoe  opgepropt 
de  weg  en  Strand  was,  van  Princcn  ,  en  Princeflcn,  Hoog-ge- 
boornc  en  gcmecntens,  is  gemakkelijk  af  te  mecten.  Dit  ont- 
haal hccfc  haar  Ed,Gr.  Mog.  de  Staaten  van  ffoWjwr/, behalven  de 
andere  Pronnr/c/;,  groot  geld  gekoft,  welke  zijn  MajeUeit  daar 
na,  zeer  flegt -beloonden  ,  niet  tegcnflaande  hy  een  naauw  Ver- 
bond, in  deezen  tijd,  met  haar  Ed  Groot.  Mog.  gemaakt  had. 

Haar  Ed.  Groot  Mog.  namen  kort  hier  nacen  befluictegens 

ZeeU'id,  wegens  het  verkiezen  der  Ov'crhecdcn   enz.  om  niets 

van  hun  regt  te  verminderen  ,  maar  in  tegendeel  het  onbepaald 

gezngjover  hunne  Proviniie,  in  allen  declen  te  bcfchermen  tn 

l*onderfl.cuncn.  Luidende  als  vol"':. 

o 


Extra£V  uit  de  Rcfoluticn  van  haar  Ed .  Groot  Mog.  de 
Hceren  Staaten  van  Holland  cndcfVefi-Frie/IanJ. 


HollanJs 
brduif 
gefn  Z««. 
yrif  Raadcn 

teroeprn  /"\p 't gemovcerdc  van  cenige  Leden ;  is,  naar  voorgaande 
xevVn'oiel  deliberatie  goct  gevonden  ende  vcrftaan,  dat  dca  Prif'^em 
rifthedctt;  "  Cnde 


SatiirJag  den  31  'July  1660. 


» 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        141 

„cndc  HoUandfcbe  B.aadenïn  denHove,  by  aanfchrijvingc  bekend     «^/fo' 

,,gemaakt  zal  wcfijen,  o'e  goede  mceninge  en  begeerte  vanhaar 2 

,,hd.  Grcot  Mog.  te  weezen,  dat  nog  over  d' ekfticn  van  Md. 
,gi(lraatm  ,  Lcenwatitieti ,  Scheepenen ,  wclgehooremanncn  ,  en  an- 
„  dcrcRcchtercn  inHolLindcnde  ueft-yruJlMd ,  nogteover 'ifcr- 
,,  mcrtn  vanadvyfen  ,  hen  luiden  dientshaivenby  haar  Ed.  Groot 
,,Mog.  gevcrgt wordende, nogte in  't  deiibercercn  of  adviferen 
,,over  zaaken  van  Staat,  de  Proviiitie  van  Holland  ende  nefi-Vrte' 
„jl/tnd  in  't  Particulier  concerncrende,  de  Zecufche  Raaden,  in't 
„zelve  Hof,  voortaan  geroepen  werden,  ofte  flemmen  hebben 
3,  zullen;  danr  op  in  'tcxtendcrcn  vandc  Rtfolutien  endebrie- 
„vcn,  waar  by  zodanige  advijfen  als  boven  voortaan  zullen 
„  werden  gercquircert,  behoorlijk rcguart  genoomen  zal  wor- 
dden. • 

De  Heeren  Siaaten  van  Zeeland  niet  geruft  zijnde  met  \mn' 
ne  .Searfrrf/Ji?  Regeering,  wilden  dat  men  een  Stadhouder,  Ca- 
fjiahi  cndc  Adm'nMl  Generaal  zoude  maken  ,  als  een  Opperhoofd 
of  gebieder  over  alle  de  Prom/ifH ,  daar  befpeurd  wierd  ,  dat  in 
deeze  tijd  dagelijks  verfchillen  afgedaan  wierden,  die  tevooren 
by  de  Stadhouderlijke  Regeerir.g,  tot  nadeel  van  onze  Ingezce- 
tenen  ,  veroorzaakt  waaren.  Niet  overwccgcnde  (  gelijk  zeker 
Ichrijver  zegt  )  Dat  God  den  Heer,  geene  dan  een  Republ^ke  Eegce- 
riiiggeiiadclijk,nigej}eld ,  en  daar  ra  in  z.yn  Toorn  een  uitjleeketid  hoofd  over 
de  z^elregekoorctiheeft. hci  gccnhy  hcwïjil  üïl  iSam.Cap-  8.  i  2. Eg- 
ter  hebben  de  voorfchreve  Heeren  St.Taten  den  yi^tt^»/?/,  Staats- 
gewijze  Vergaderd  zijnde,  wegens  de  bevordeiing  des  Princc 
Van  or<*g«if «,dusdan!gen  befluit  gelieven  te  necmen. 

DE   Heeren  Staten  van  Zcelant ,  zeer  ceiicufelik   en   met  groeten  »  n  v 
aaiidagt  op    verfcheidc  Ceffie  gedclibcreeit  hebbende,  op  den   >"- zélant  w'"' 
boudcn  van  het  4.  Poiiiél  van  befchnjvingc  ,     fpreckeiide  van   de   re-„gpj  j^jj^]] 
fpeftive  Eminente  bedieningen ,  daar  mede  Haare  Hoogheden  den  Hee-  vordering 
rcnPrincen  van  Crangien  onikrffèlijke Memorie, d'eene na  d'ander,voorvande 
dezen  zijn  bckleet  gewecil,  endc  ncerftelijk  gelet  hebbende  wat  by  deze  Prins  van 
conjunéture  van  tijden  ende  zaaken  tot  de  meclle  eere,  Wcl-varen  ende  Orangieih 
dienlt,  zoo  van  de  Staat  in  't  gemeen,  als  van  dezen  Protedien  byzon- 
der,  voornamentlijk  behoorde  bctragt  te  werden:  Verklaaren  nogmaals 
te  Verdaan  ende  te  oordeelen  (  gelijk  by  dezelve  voor  dezen  tot  meer. 
maaien  is  geadvifeert)  dat  ten  voorlchreven  fine  het  hoog  beleyd  van  de  ge 

S    i  meencr 


141  LEEVEN  en  DOOD  vati 

l6<iO    "1^^"^ 'i^^s'^cn  moffc  werden  gedcferecrt,  cndc toebetrouwd aen 7cekcrc 
'  Hoofden  cndc  Hccren  van  Excellente  qualiteiten ,   gelijk  lulkx   by  ver- 

"^  Icheydc  Dcdudicn ,  Remollranticn  en  refolutien  zoo  van  de  Hceren  Sta- 

ten Generaal ,  als  van  de  refpedivc  Provintien ,  in  't  begin  van  Troublen 
en  daarna  kragtiglijk  is  geprelentecrt  gewccft:  Ende  ofwel  het  ongeluk 
van  veele  perplexe  occurentien  ,  die  t'  tedert  eenige  Jaaren  herwaarts  naar 
't  overlijden  van  zijn  Hoogheic  Prins  Willem  den  Tweeden  Hooglotfc- 
lijker  gedagteniflè,  'zig  hebbende  opgcdacn,  zoo  in  dezen,  als  in  dcNa- 
buurige  Landen  niet  en  heeft  gedoogt ,  of  ook  wel  kunnen  lijden ,  dat 
op  het  aandcl  ende  cligeren ,  van  zodanige  Hooft  met  behoorlijke  Na- 
druk ende  gewenlle  fucces  heeft  Jionnen  werden  gcrefolveert;  zoo  elU- 
mecren  nogtans  Haar  Ed  :  Mo  :  dat  jegenwoordelijk  de  voorfchrcven 
cngelegcntheden  ende  bekommeringen ,  door  Godes  genadigen  ende  on- 
begrijpelijke providentie  gekomen  zijndete  ceflèrcn,  ende  ten  beften  van 
het  Chridendom,  en  fpccialijk  van  dezen  Landen,  cvidenteiijk  zig  ver- 
toonende  eene  favorable  conrtitutie  van  zaaken ;  Dat  de  zelve  in  alle 
manieren  tot  redres,  en  valMlellinge  van  de  Staat,  niet  en  behoorde  ge- 
ncgligecrt  te  werden,  en  confcquentclijk  gerefumeert  de  voorfchrcven 
Salutaire  intentie,  tot  c\c^k  van  d'een  of  d' ander  gcquaüficccrt  Pcrfo- 
xiagie ,  aan  de  welke  het  hoogc  Gouvernement ,  zoo  van  de  voorfchrcven 
Staat  in 't  gemeen,  ah  van  deze  Provintic  in  'tparticulier  weerdiglijk 
en  de  mceftc  confidentie  zoude  konncn  werden  gereditecrt.  Ende  alzoo 
Hooggemcldc  Heercn  Staaten  van  Zcelant,  geen  zodanig  Perfonagie 
cndc  van  meerder  gewigte  en  aanzien  en  kennen,  dan  zijne  Hoogheit, 
dcnjegenwoordigen  Prince  van  ürangien,  als  weezende  niet  alleen  een 
Na-zaat  van  de  Hoog-gcmcltc  Hceren  Princcn ,  die  niet  haar  goet  en 
de  bloet  de  fondamenten  van  dezen  Rcpublijcq  hebben  gelcgt:  Ende  voorts 
dezelve  door  haar  treffelijk  en  couragieus  belcyt  gcbragt  tot  zoo  heerlij- 
ken ende  glorieufe  Vryhcyt,  daar  innc  zy  haar  jegcnwoordiglijk  tot 
verwonderinge  en  Jaiouzie  van  alle  de  Wecrelt  is  bevindende,  waar- 
lijk ook  zoo  door  Bloeden,  affinitcyten  Allianticgeannexcert  aan  de  groot- 
He  en  magtiglle  Potentaten  van 't  Chrillenrijk ,  van  ae  welke  dezen  Staat 
in  hare  benauthcden  ende  periculcn  principalijk  is  ondcrflcunt  gewcelt ; 
tnde  onder  welkers  V'riendfchap  en  confederatie,  ook  voor  het  toe- 
komende, haar  inec/l  is  gelegen:  Geconfidcreert  mede  de  Princclijke  qua- 
liteiten, ende  deugden,  daar  mede  het  GudtAlmngtig  zijne  Hooggemel<Je 
Hoogheit  al  van  jongs  af  gelieft  te  begenadigen,  zeer  wc!  over  een 
komende  met  de  Kcgeringc  ende  humeuren  van  deze  Natie,  de  wel- 
ke ook  iJair  over  een  fonderliiigcn  aangenaamheit ,  en  weigcvallen  fchijnd 
te  fcheppen,   cndc  ook  veel  gcluks  enzegeningc  haar  te  promittercn. 

Encic  gemerkt  daar  nevens ,  dat  den  zclven  Hcere  Prince  zeer  veele 
Heerlijke  ende  aanzicnelijke  Goederen  in  meert  alle  de  dilhiften  ende 
quarticicn  van  den  Staat,  ende  namentlijk  ookindcze  Provintic  is  polH- 
dcrcndc ;  en  daar  door  met  regt  gefullinccrt  kan   werden ,  in  der  zclvcr 

con- 


i 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         14^ 

confcrvatic,  cndc  Welvaren  boven  alle  anderen  te  zijn  gcintrcflcen.  Zoo        ^,    ■ 
IsT ,  Dat  haar  Edele  Mogende ,  Staats-gewijze  vergaderd ,  cndc  op  het  cas      ^  ood. 

lubjcft  foleranelijk  geconvocecrt  ende  befchrevcn  zijnde ,  om  de  gealle- ■ 

gueerde  ende  andere  notable  refpeften  meer,  haar  kragtclijk  ende  elfec- 
rucufelijk  bewogen,  ende  gedifponeert  hebben  gevonden  ,  om  met  ge- 
meen ,  ende  eenparige  Stemmen  te  rcrolvecren  ende  vcrilaan. 

Eerftelijk ,  dat  men  van  wegen  deze Provintie ,  met ,  ende  benevens  d' 
andere  Bontgenoten  ter  vergaderinge  van  Haare  Hoog  Mogende ,  den 
Hecre  Princc  van  Orangien ,  zal  deligneeren  ende  nomineren ,  tot  Ca- 
piteyn  ende  Admiraal  Generaal  van  de  Vereenigde Nederlanden,  onder 
cenen  behoorlijke  Commiflie  en  inüruétie ,  met,  ende  benevens  de 
andere  Provinciën  aJvoqren  vaft  te  Hellen  ende  te  arrelleren,  ende  met 
een  Penfioen  van  looooo.guldcns  Jaarlijks,  over  alle  de  Leden  van  U- 
nie ,  op  den  Staat  van  Oorloge  te  reparticren ,  ingang  nemende  met  den 
tijd  van  de  Elcöic. 

Ten  welken  fine  aanüons  uythct  midden  van  deze  Vergaderinge,  een 
aanzienlijke  Deputatie  zal  werden  gedeputeert ,  om  ter  Vergaderinge  van 
de  Staten  Generaal  te  compareren ,  ende  aldaar  aan  Haiir  Hoog  Mog.  met 
de  befte  redenen,  daar  toedienende,  't  voorlchreven  Poinélvandclignatie 
ernftelijk  te  reprefenteren ,  fmaakclijk  te  maaken ,  mitsgaaders  tot  cenc 
gelukkige  ende  fpoedige  uytkomfte  te  bekydcn. 

Dat  voorts  aan  de  Hooggemelde  Heeren ,  ende  benevens  die  van  Hol- 
land, by  defignatie  zal  werden  gedcfercert,  de  bedieninge  van  het  Stadt- 
houder ,  Gouverneur,  Capiteyn  Generaal ,  ende  Admiraallchap  van  beyde 
de  Provinciën ,  onder  eene  behoorlijke  Commilllen  ende  InÜrué'tie ,  mede 
alvoorens  zonder  uytllel  te  arrcfteren  ;  daar  toe  de  Hoog-gemeldc  Heerc 
Staaten  van  Holland  ,  op  het  alder\riendelijkfte  zullen  werden  gcuodigt, 
ende  vervolgens,  uyt  kragten  van  de  ouden  verbinteniüèn,  ende  gemeen 
Intreften  van  bcyde  de  Provinciën,  ende  fpecialijk  in  kragtcn  van  deSo- 
cietcyt  van  alle  immemoriale  tijden,  ondcrlingen  gemaakt  op  'tftukvan 
fupreme  Juftitie,  met  alle  bedenkelijke  Officien,  yver  ende  middelen  van 
induélie,  gedifponeert,  om  met  de  Heers  Staaten  van  Zeeland  by  deze 
conjundure  van  tijden  en  zaken,  omtrent  de  voorlchreven  defignatie 
te  gaan,  ende  procederen  gelijk  Pari-pafTu.  ende  op  ccn  en  dezelve 
voet,  ende  zulks  da.ir  over  te  doen  vcrleenen  ende  extradcren  de  ge- 
meenc  Commiffie,  ingcllcltende  geclaufiileert ,  ende  ook  gezegeld ,  ge- 
lijk doorgaans  voor  den  Jaaren  1647.  is  gcpraftifecrd  gcweeft. 

Dog  in  cas  de  zelve  Officien ,  zoo  ter  Gcneralitcyt ,  als  by  de  Heeren 
Staaten  van  Holland ,  op  de  defignatie  van  beyde  de  voorfchrcvcn  be- 
dieningen ,  buyten  vermoeden ,  niet  en  quame  te  luccederen  ,  gelijk  wel 
wert  gewcnfcht ,  ende  contrarie  de  goede  intentie  van  deze  Vergaderinge 
uyt  te  vallen :  zoo  zal  op  't  rapport ,  't  welk  door  de  gencraale  Gedeputeer- 
den daar  van  alhier  circumftantclijk  zal  werden  gedaan,  op 't  een  of 't  an- 
der, of  op  beyde  naarder  werden  gelet  en  gedilponecrd ,  zoo  als  tot  de 

mecflc 


144  LEEVEN  en  DOOD  van 

-f-^Q    meefle  ccrc,  wclüant,  en  diende  van  de  Lande  bevonden  zal  werden 

'  te  behooren. 
""""  Zijnde  voorts  het  expres  ende  eenpaarig  gevoelen  van  de  Heeren  Sta- 

ten vanZecIandt,  dat  in  allen  gevalle  den  Hooggemcldc  Heerc  Princc 
van  Orangiendc  exercitie,  endeactuclenbedicningc  van  de  voornoemde 
twee  Eminente  Charges ,  niet  eerder  zal  mugen  aanvaerde  als  op  Siin 
Hooghcyts  i8.  Jaiuen:  Ende  zullen  onderwijlen  de  zelve  Hooge  Char- 
ges, by  niemaiit  onder  T/Vw/e  van  Litutmant  ot'anderzins  konnen  werden 
bekleed,  nog  gccxcrccerd,  maar  blijven  in  Staate,  zoo  die  jegcnwoordig 
zijn ,  welke  beyde  conditien  in  de  voorfchreven  relpedive  Commiffien 
cxpriFelijk  zullen  werden  geinfercert. 

Dat  vorders  met  gemccnc ,  ende  eenparige  (kmmcn  van  alle  de  leden, 
aan  den  Hooggemelde  Hecre  Prince,  als  zijnde  de  notabelfte  ende  gc- 
qualiticeerfte  Edele  van  deze  Provintie,  ende  om  andere  wecrdigc  ic- 
Tpeden  meer ,  van  nu  af  by  defignatie  werdc  gedcfercert ,  den  Staat  en 
de  qua!ite)t  van  de  eerlle  Edele,  in  dier  voegen,  mitsgaders  opdeclau- 
lulen,  rellrictienendcpr*cautien,  als  de  zelve  dignitcyt  aan  Ha.ire  Hoog- 
lieden, onlkrtclijke  Memorie,  voor  dezen  is  opgedragen  geweell,  onver- 
minderd en  zonder  prsjuditie  van  de  geregtigheden  van  de  Provintie,  mits- 
gaders van  de  rcfpeétive  Leden  ende  Steden  van  dien,  een  yder  zijn 
rcgt,  ende  fpccialijk  onder  verklaringe  dat  men  vcdlaat,  den  zelven 
Staat  niet  te  zijn  gcafteélcert  aan  eenig  Huys ,  goed,  qualiteit  ofte  Eamilic, 
onder  exprcflc  conditien :  Nogtans  dat  de  voorfchreven  Preeminentie  en- 
de qualitryt  door  den  jcgcnwoordigen  Hecre  Prince  van  ürangicn, 
niet  eerder  en  zal  moogcn  werden  gccxerceert  ,  en  geprcfcntcerd  als  op 
dellèlfs  18  jaarcn  ;cnde  ook  Zijn  Hooghcit,  als  dan,  daer  toe  moeten  em- 
ployercn,  als  Zijne  Gedeputeerde,  ter  plaat  fe  d:>ar  zulks  altijt  gebruyke- 
lijk  is  gewcell,  ende  ook  gehoord,  Perfooncn  ,  niet  alleenlijk  de  Heerc 
Scaaten  van  3^ff/<i«(/ aangenaam,  mitsgaders  in  J^ff /(jn<i gebooren ende con- 
vcnabclijk  opgevoer,  maar  ook  zijnde  van  de  waare  Chrillelijke  Gerefor- 
meerde Religie,  ende  buyten  alle  Militaire  bedieningen. 

Dat  aan  den  Hecre  Prince  van  ürangicn  de  Hooggemelde  Charges  , 
Precmincntien  ,  in  manieren  voorfchreven  ,  by  delignatie  gedefcreert 
zijnde,  op  zijn  Hoogheyts Perfoon ,  ende  opvocdinge  zal  werden  gelet, 
en  vervolgens  behoorlijke  ordre  gclleld,  zoo  door  de  Heerc  ordinaris 
Gcdcputcerdcns  ter  Generaliteyt ,  ten  rcfpcde  van  do  cerltc  bedieninge, 
en  in  rcgart  van  het  2.  door  de  Hoeren  Gecommiteerdc  Raden  van  Hol- 
land en  X^itltnd  ^  refpcdive  alleenlijk  ten  belkn  van  den  Staat ,  ende  tot  de 
meclle  laylkr  van  Zijn  Hooglieits  Perfoon  ,  digniteiten  ende  Illulhe 
Familie. 

Dat  boven  dien  aan  Zijne  Hooggemcldc  Hooghcir  op  de/Ièlfs  jaren 
geaccordcert ,  ende  toegelhan  zal  werden ,  acces  tot  den  Raad  van  Sta- 
ten, op  den  voet  als  zulks  aan  Zijne  Hoogiieit  Prins  Vrtdtik.  Hendrik,, 
dcflclfs  Grootvader, HooglolFcIijkcr  Mfwor/V,  is  vergund  gcvvceÜ,om  van 

jongs 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        145' 

jongs  af  geimbüeert ,  endc  geinllruecrc  te  nioogen  werden ,  inde  fon-  j/r/r^ 
dementclc  Wetten  ende  Maximen  ,  mitsgaders  van  de  Oude  loffelijke  *"00, 
Regeringe  deler  Landen ,  ende  ook  van  het  naturel  cnde  conduicte  van  — — — 
der  zelver  goede  Ingeletencn. 

Hier  over  zijn  die  van  Zeeland  door  den  Coning  van  Groot 
Sriitange  en  den Herto^e van  Jork^,  miishfirQVoorg!nng,  bedankt, 
als  volgt. 

HOoge  Mogendt   Hetren,  en^i  goede  Vrltndcn,  Geallieerden  tn  Ceconfedt' 
reerden :  l'Vy   hebben  veyjlaim  van  weegen  on:{e  X^iijler ,   met  wat  tekenen  Zeeland 
UE    t^  i^edtrt   weinig  herwaarts  U  E.   affeBicn  heit  getoond ,  :;^elfs  tot  ha,ire^°^^^^^'^ 
Xjoon  ,  ons^e  Neve  den  i'rins  van  Oraugicn ;  Over  :{ulks  ,    hebben  tvy  niet  willen  ""erdoor 
uitjiellen  U  E.  te  betuigen ,  dat  hel  deel  't  welk^  wy  nemen  van  die  nbligatien  ,    . 
die  hy  daar  door  aan  U  E.  heeft,  een  t  eiken  /svan  genegentheid  en  erlicnteniffe ,  ?i"^^"  "^^ 
'twelk_  U  E.  heeft  gevoegt  by  de  meenigte  van  :^oo  veele  andere  die  U  E.  hebt  jorfc  b   **'* 
hcwce^en  aan  dit  huis :  Ende  wy  ver:^el:j:ren  U  E.  dat  gy  daar  van  noit  lect-  dj^kt.  ' 
we:{en  :{ult  hebben  :  Want  boven  de  Glorie  van  ■^nlk^een  gemreu:^e en  rcgtvecrdige 
aBie,  Aloude  U  E.  niets  kpnnen  doen  't  welk^ons  :^oiide  meerder  jonnen  verbinden 
tot  een  grooter  gevoelen,   yll:foo  ,  Ed,  Mog,  Heeren  ,  on^e  Ceconjedcreerden  en 
goede  Vrienden,  bidden  Wy  Godt ,  dat  hy  U  E,  nemen  in  :{ijn  H.  bcivaringe, 
Londen  de^en  x.  -Augufly  i66o.     U  E,  wel  goede  Vrund. 

CHAP^LES    KEX, 

MYne  Heeren,  Hoewel  UE.  altoos  proeven  hebt  gegeven  van  de  vajiigbeid 
van  uwe  Vriendfchap ,  en  by^onder  aan  't  huis  van  Orangicn.  Nogtans 
heb  il^  niet  kptmen  naar  laatcn  veel  vernoeging  te  ontfangen  door  de  nieuwe 
proeven  en  teekenen,  dewelke  U  Ed.  daar  af  hebt  gegeven  aan  de  Perfoon,  van  den 
Prins  von  Orangien  mijn  Neef.  De  vreugde  dewelke  i\daar  van  hebbe  gevoeld , 
is  verdeeld  gewcejl  in  :{ijn  en  U  E,  Intreften,  Want  gelijk,  het  voor  hem  vordee- 
lig  is  en  ook_  :{al  ^ijn ,  te  continuecren  in  de  dicnfien  waar  in  :^ijn  Voor^aaten 
baar  ^ao  eerlijk,  hebben  gedragen  voor  hun  particulier,  en  :!^oo  projfytelijk.tot 
welvaren  van  U  Ed.  Staat,  al:^oo  en  twijfel  ik.  niet  of  hy  ^al  ^ijn  Voor- Ou- 
ders tpo  wel  navolgen,  dat  het  uit  :^al  va'.len  ten  goede  vanÜ  E,  Staat.  Daar 
en  boven  verblyde  ik,  my  te  :(ten,  ^oodanig  fondament  van  een  ^ccort ,  't  welk. 
diieren  ■^d  tuffchen  Er.gelant  en  uwe  E.  Staat,  gelijk^  buiten  twyjfel  ^({jni^alde 
verkie^inge  welks  U  E .  hebt  gedaan  ,  aan  een  Perfoon ,  voor  de  welkj  den  Coning  , 
mijn    Heer    en  Broeder ,  ^oo  wel  door  inclinatie  als  door  alliantie  ,  ::^oo  grootcn 

genegentheit  en  teder  heit  heeft,  voor  d  ecre  aan  hem  bewee^en ,  dat  byX^üver-  /' 

binden  al  ^i/ne  Vrienden,  om  te  procctirreren  alle  foortenvanwelfantvoorU E,  ' 

StMt,  ende  blyve pi>rticulierlijk.mrjn  Heeren  u  Ed.  ^eer  toegedane  Vriend, 

JAqUES. 
'      _    Ecrfie  Boek,  T  Dic 


146  LEEVEN  en  DOOD  ran 

1660.      ^^^  ^^"   HoÜMtid  waren  zeer  verwonderd,  dat  zy  daareerft 

1  tijdinge  van  krecgcn.na  dac  den  Koning  van  Groot  Brttungtn  daar 

alvorens  van  verwittigd  was,  endeden  30  July  heeft  de  l'rinces 
Itfl^rf/,  aan  de  Staatcn  van  Holland,  doen  behandigen  het  onder- 
ftaandedoordeHccrjfüiiiiNiifjriTr. 

HAre   ConinglijJ^e  Hoogheid-,  dt  Piincejfe  van  Groot  Brittagnie  Douagierc 
uittOrangicn,  heej t  v^»  haar  dtbvoir gtagt ,  uivc  Ed.  Groot  M eg.  bektnd 
te  maalden  ,    dat  ;^y  haar  is prcparctrende  ^  ommemct  dtn  tcrjle  een  i{ei:^e  van 
hier  naar  EngiUnt  hy  :^yne  MajC^eit  ie  doen,  tnde daar  omme  haar  Perfoony 
Brtefvin    „,p,  j.;^    Groot  Mog.  hy  df:^e>i  is  offir<rende,  of  daar  y ets  ivaare  ,  waar  innt 
JeP'inces    ;'y  uwe  Ed.  Groot  Klog.:^oudtkpmundiehen.  Ende  alxoohaare  Coninglijk^e  Hoog- 
K    *' Pr?*"    ^"'^    dioiiolgende   voor  eenigen   tijd  uit  de^e  Landen  ;^<j/  moeten  ive:{en.  Zoo 
q'  f  '       verbind  haar  de  Moederlijke  ajfcRie  ,   en  fehuldigc  bligt  tot  haren  s-^oon  ■,  uipe 
Mog    daar   ^^'  ^'^""^  ^°    te  ven^oekrn  .dejfelfs  Jntere(}en  in  bJioorcljke  recommandatie  tt 
over.*  nemen,  ende  hoewel  hare  Coninglijke  Hoogheidgeenfir.ts  eniwij^tldofd'  Ihtentii 

van  uwe  Ed,  Groot  Mo.is ,dengemelde Princeharen  :^oon,  tot  :{vne betjuatne  Jat- 
ren  gekpmen  ^jnde ,  in  confidcratie  van  de  meriten,  eude  groot  e  dien  ft  en  by  dt 
lojfèïijke  Voor-faderen  van  den  Hooggemelde  haren  T^oon ,  aan  dtn  Staat  de- 
^er  Landen  in 't  generaal,  ende  particiilitrlijk^aan  dt:(e  Provincie  van  Holland 
hewe-:{en ,  te  emplojecren  ende  laat  en  bedienen  de  Charges  ende  digniteiten ,  by 
i^ynt  lojfelytif  Voor-Vaderen  bekleed,  dat  het  haare  Komn^Wjkc  Hoogheid  ;(eer 
aangenaam  :^oude  tvt^en ,  ingevallen  uwe  Ed.  Groot  A-log.  goide  gelief  te  ivart , 
haar  daar  toe  van  nu  af  goede  hoope ,  ende  eenige  vcr^ceksring  te  geven,  ende 
00/^  tot  dien  einde,  het  ooge  te  werpen  op  ;^v>;<  educatie,  ende  :{orge  te  helpen 
dragen ,  dat  hy  als  een  Kjnd  van  dc:^en  Staat ,  naar  behoonsn  mag  werden  op- 
getrokken tot  difiijl  de\er  Landen,  in  de  ware  Chrijlelijke  R^digie  ,  in  alle 
Princcltjke  deugden  ,  en  in  de  l{enniffe  van  de  humeuren ,  Regien  ,  ende  coflumen 
van  de:^e  Landen,  omme  al;(o  bequaam  te  werdc»  ,iot  bedieningen  van  de  voor- 
fchreeve  Charges,  ende  emploje,  by  :(yne  Voor-Vaderen  bekleed,  met  alle  het 
geene  uwe  Ed,  Groot  Mog.  naar  hare  Hooge  wijsheid ,  gullen  Oordelen  daar  toe 
meer  van  nooden  te  we:^en ,  niet  twijfeUnde  ,  of  den  Prince  haren  X^on ,  :^al  de 
l(,jfclijke  'Voaflappen  ende  deugden  van  ;[v)«  Voor-Vaderen ,  ten  dienfte  dex^er 
Landen  naarvolgen  ,  ende  dat  uwe  Ed  Groot  Mog.  daar  uit  :{tillen  trekj^n 
de  gewenflevrugten  ,  ten  beflen  vanharen  Staat.  Alle  het  wclkf  hare  Coningly- 
ke  Hofgbeid  nolf^  ^al  aannemen,  als  een  particuliere  gunfie,  aan  haar  bewee:^en  , 
die\y  met  allen  ernj} ,  in  allen  occajie,  waar  inne  de  :>elve  de:{en  Staat,  ende 
p.trliculierlijk.  de:^e  Provintie  van  Holland  i^.i/  kannen  di  nen  ,  1^4/  :{oe\en  tl 
verfchuldigen ,  ende  het  bejle  van  deT^en  Staat  betragien,  ende  bevorderen  naar 
haar  vtrmoogen. 

Qctckcnd 

MARIA. 

Da» 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       147 

Daar  op  zijn  de  Staaten  van  Zeeland  in  fterken  getale  in  den  ,  r^^ 

ÜAge  gekomen  ,  alwaar  M'.  Adriuan  let  Pcnfionarts  der  zdver  rro-         ^ 

vintie,  den  lo  September,  inde  Vcrgadcringe  der  Staten  van  Hol- 
land  voorftclde  : 

DE  veranderingen  der  Staaten  :  De  daden  en  deugden  van  't  Huys  van  '^oof^el 
Orangien,  ende  ingevolge  lecr  omflandelijk  wat  in  de  voorgaan- i"^"^"^^' 
de  jaaren  in  zaaken.en  tijden  was  voorgevallen,  met,  ende  omtrent  de  *"        ' 
bedieningc  van  de  Hoog  Gemelde  Princc :  alles  ftrckkendc  tot  aaa  be-   "   ' 
velinge ,  om  de  Regcringc  dezer  Landen  te  brengen  onder  een  Doorlug- 
lugtig Hoofd,  vertoonendcnogtansveelc  verfcheide  zwaarighecden ,    on- 
der andere  ook  deze  redenen  in  zijn  aanfpraak  doende  invloeijen  :  Dat  de 
oude  voorregtcn   Ipraken,  van  tot  dcbedieningedcrOvcrighceden  te  roe- 
pen, de  gcgoedllc  en  rijkfte  van  de  Burgerijc,  als  meelt  gebittreffecrde : 
Dat  des  wegen  na  de  oude  Duytfe  voorregtcn ,  een  Prince ,  van  zoo  grooten 
bezit  zijnergoederen ,  binnen  dezen  Staat ,  V^ oor-vaders  deugden  in  het  op- 
regten  van  de  zelve ,  en  bemaaglchapt  met  zoo  groote  Vorlkn ,  behoor- 
den voor    een  ander  tot  zulk  een  hoogwaardige  bediening  te  werden 
bevoegd  enz. 

Deze  voorftel  is  omftandig  den  18.  daar  aan  ,  fchrifrclijk  de 
Staaten  van  Holland  overgeleverd.  De  Staaten  van  VricsflanJ 
namen  op  't  zelve  ontwerp  ook  dit  befluit. 

DE  Staaten  van   l'riefland  met  rijpe  deliberatie  gezien  ende  geexami-    „  ^  . 
neert  hebbende  de  Memorie,  by  haar  Hoogheid,   Mevrouwe  de      %">. 
Prineellc  van  Groot  Britranjc ,  Douarierc  van  Oragnie ,  aan  haar  Ho.  Mo.  ]    j 
overgegeven,  in  dewelke  Iraar  Hoogheid  verzoekt  eenige  verzekering  van 
nu  af,  dat  den  Heere  Prince  van  Orangien  haren  Zoon,  met  de  Hooge 
charges  ende    bedieningen  van  zijn  Doorl.  Hceren  Voor-Ouderen  tot 
zyner  tijd  bekleed  mag  worden.  Hebben  als  nog  geconfentecrt ,  gelijk  wy 
confcnteren  mits  dezen,  conform  onze  vorige  Refolutien,  endefpecia- 
lijk  die  vanden  24.  ynny  16J4.    Dat  beyde  de  hooge C/;,i)-gfx , van  Ca- 
pitain  ende  Admiraal  Generaal ,  van  den  Staat  dezer  Landen,  op  hoog- 
gemeldc  Heere  Prince  van  Orangien  werden  geconfcreert,  om  by  den  zel- 
ven  metter  daad ,  in  gclijker  voegen  als  van  Zijne  Hoog-gebooren  ende  •     » 

DoorlugtigeHecren  Voor-Oudcren  bekleed ,  ende  bediend  te  worden ,  zoo 
wanneer  de  zelve  tot  de  Ouderdom  van  18.  jaaren  zal  weezen  gelcomen: 
Op  zoodanige  Inilruöie  ende  Commiffie,  als  de  gemelde  Bontgenooten 
met  gemeen  Advijs,  ende  onderling  concert,  tot  dienfte  van  de  gant- 
fchen  Staat , ende  behoudeniire  vande  dier  gekogte  vryheit  ende  Privilegie 
der  Landen  bevinden  zullen  te  behooren:  Moogcndc  tot  dien  eynde  wel 

T  i  lijdea 


I4S 


LEEVENenDOOD  van 


16^0    ''J'^'^"'  '^^^  Hooggcmelde  HecrGFriiice, van  zijn  16.  jaarcn  af,  oft  ook 
______        '  wel  eerder  ( indien  by  de  andere  Provmüc  het  zelve  ookalzoo  vvortvcr- 

(taan)  acces  cnde  feffien  hebben  in  den  Ra;;dvan  Staatcn.  \  inden  ook 
zeer  noodig ,  dat  van  nu  af,  bencft'ons  haarc  Hooghedcn  de  ^^ruuwen  Piin- 
ceflcn,  Moeder  ende  ürüüt-niocder  by  haarc  Hoog-Mogendc  incdc  goe- 
de ordre  ende  toc-verzigt  worde  gedragen ,  op  de  opvocdinge  van  den 
Hoüg-gemeldeHeere  Prince  van  Orangien,  door  bequaame  Perfooncn,  goe- 
de Patriotten  ende  gcafteftionecrden  tot  den  Staat  dezer  Landen  :  Door 
de  welke  Zijne  Hoogheid  in  de  zuyvcre  waare  gereformeerde  Religie, 
cnde  in  de  kenniifc  van  de  natuure,  aart  ende  manieren  dezer  Landen, 
cnde  Privilegiën  mag  worden  ondcrweefen,  waartoe  wy  de  fommc 
van  looooo.  guldens ,  tot  traftcmcnt ,  op  den  Staat  van  Oorloge  overallc 
de  Proviiitie  te  rcparticrcn ,  ende  d'  andere  Bontgenooten  vriend  cnde 
fericufelijk  vcrfoekcn  ook  haarc  confideraticn  daar  over  te  laaten  gaan, 
ende  in  dezen  haar  met  de  onze, tot  dienflevan  den  Staat  te  willen  con- 
formeeren. 

Mdus  gertfohtcrd ,  op  't  Lantfchapt  Hnys,  Jen  8,  Sepicmlcr  ,  1C60. 

De  Staatcn  van  Holland  hebben  daar  op  vafl:  gefield  het  vol- 
gende. 

Befluit  r^E  Staten  van  Hollant  cnde  Wtfl-Vrufland  ferieufclijk  ende  aandagte- 
van  Hol-  ■■-'  lijk  gcexaminecrt  hebbende,  de  Memorie,  bydc  Vrouwe  Princcflè 
land.  van  Groot  Brittangicn ,  Douagieren  van.Orangie,  den  }o  July  laall-lcden 

aan  haarc  Ed.  Groot  Mog.  geprelenteerd ,  daarby  het  haare  Coninglij- 
ke  Hoogheyt  gelieft  heeft ,  uyt  Moederlijke  affectie  tot  den  Prince  van 
Orangien  haaren  Soon,  haarEd.  Groot  Mog.  te  vcrfoekcn,  de  Intereflên 
van  den  gemelde  Prince  haarcn  Zoon  ,  in  behoorelijke  recommandatie  te 
neemen,  met  byvoegiiige,  dat  alhoewel  haarc  Koninglijke  Hoogheic 
geenfints  twiifeld ,  of  d'  intentie  van  haarc  Ed.  Groot  Mog.  is ,  den  meer- 
gemclden  Pnncc  hnaren  Zoon ,  tot  zijne  bequame  jaaren  gekoomen  zijnde , 
in  confideratic  van  de  meriten  ende  groote  diciillen ,  by  zijne  loffelijke 
•  Voor-Vaderen  aan  den  Staat  dezer  Landen  in  't  Generaal,   ende  parti- 

cjlicrelijk  aan  deze  Provintie  beweezen,  te  employccrcn,  ende  hem  te 
laaten  bedienen  de  Charg/s  cnde  digniteiten  by  de  hooggemclde  zijne  lof- 
felijke Voor- Vaderen  bekleed,  het  haarc  Koninglijke  Hoogheit  nogtans 
zeer  aangenaam  weezen  zoude,  ingeval  Ie  het  haarïd.  Groot  Mog.  goede 
geliefte  waare,  haar  daar  toe  van  nu  af  goede  lioope  ende  ecnigc  vcrlè- 
kcringe  te  geven ,  cnde  ook  tot  dien  cynde  hetOoge  te  werpen  op  zijne 
Edfcatici  hebben  naar  rijpe  deliberatie  ende  communicatie  in  orderc  van 
de  Riddcrfchaj) ,  cndc  inde  rcfpeéiive  Vrotifcbapptn  van  de  Steden  daarop 
gehouden,  by  eenparige  toclkraminge  van  alle  de  Leden  vcrü;iaii  cndc 

gcrc- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        149 

gcrcfolvecrt ,  gelyk  haar  Ed.  üroot  Mog.  verflaan  ende   relblveeren  by       ^,   -. 
dezen,    de  Educatie  van  den  Hooggmelden  Hcerc  Prince  by  der  hand     'OOO. 

te  nemen,  te  behertigen  ende  zorgc  te  zullen  helpen  dragen,  dat  hy  als -"-^ 

een  waardig  pant,  ende  een  inllrumcnt  van  groote  liuopc  voor  dezen 
iitaat ,  naar  bchooren  mag  werden  opgetrokken  ,  tot  dicnfl  dezer  Landen , 
in  de  waare  Chrirtelijke  (icrefornieerde  Religie ,  in  aliePrincclijke  deug- 
den ,  ende  ia  kcnnille  van  de  Humeuren ,  Regten ,  ende  Coftumen  v;;n 
deze  Landen ;  ümme  alzoo  bcquaam  te  werden  tot  bcdicninge  van  de 
Hooge  Charges  ende  Employen,  by  zijne  Voor-Vaderen  ende  Bloetver- 
wantcn ,  op  eommiflïe  van  de  Hooggemelde  Heere  Staaten  van  Holland 
ende  Pf^'tft.Friejlafid,  hcklccd. 

Dat  \oorts  mede  by  haar  Ed.  Groot  Mog.  de  goede  hand  daar  aan 
gehouden  zal  worden  :  Ten  eynde  den  meer  Hoog-gcmclde  Prince  in 
zync  Domcine  .  Goederen ,  Regten ,  ende  Geregten  allen  t'  halven  met 
het  aanzien.  Credit,  ende  de  diredie  vr.n  den  Stiuit  in  't  Generaal,  en 
van  haare  Ed.  Groot  Mog,  in  't  particulier,  nnr.r  bchooren  gcaffilleert 
moge  werden. 

Ende  eyndelijk ,  dat  tot  uytvocringe  van  de  gemcntioneerde  Educatie  , 
na  de  digniteyt  ende  waardigheyt  van  zoo  een  illuftre  perlbonage  ,mitl- 
gaders  foulagemcnt  van  zijne  Finantien  by  haar  Ed.  Groot  Mog.  zal 
worden  geaccordeerd ,  gelijk  by  dezelve  geaccordeerd  word  mits  dezen  de 
Somme  van  JÖuyient  guldens  Jaarelijks. 

yildtis  ü^cdAan  ende  gacfoheerd  in  'sCraver.hage  den  2j.  Septemher  1660, 
Ondirjloiid ,  Ter  Ordo>waritie  van  dt  i'ta.U(H ,     Ondeiteketid , 

.    HiïRBERT  van  Beaumont. 

Waar  op  Je  Koningrijke  Princes  in  dezer  voegen  hetfc  ge- 
antwoord. 

TLl  Anre  Koninglykc  Hoogheid  ,  ontfangen  hebbende  uwc  Groot  Mogen-   Antwoord 
*■ -*  de  refolutie,  in  faveur  van  den  Prince  van  Orangie  haren  zoon  ge-  van  deKoj 
nomen ,  ende  wel  rijpelijk  ende  met  aandagt  hebbende  gelet  op  den  in-  ninglijkc 
houden  van  dien  vind  haar  geobligeerd  hier  mede  te  verklaren.  Princes. 

Dat,  hoewel  hare  Koninglyke  Hoogheid  wel  haddc  vcrwagt  ,  ende 
gewcnft,  dat  uwe  Edele  Groot  Moogende  in  confideratie  van  de  redenen, 
ende  motiven ,  vervat  in  het  Memoriaal  by  de  zelve  Ir.'.re  Koninglijke  Hoog- 
heid ,  voor  dezen  geprefcnteerd  ,  haar  latisfaétoirlijk  hadden  gelieven  te 
cflargercn. 

Zoo  en  wil  haare  Koninglijke  Hooghcidt  niet  na-laateir,  uwe  Edelen 
Groot  Moogende  hier  mede  zeer  te  bedanken ,  voor  de  fignificante  te- 
kenen, ende  proeven  van  een  goede  genegcntheid ,  die  uwe  Y.d.  Groot 
Moogende  by  hare  opgemelde  refolutie,  ten  bede  van  den  Hooggeroel- 

T  }  de 


ifo  LEEVEN  en  DOOD  van 

1660    '^^  Prince  haren  Zoon,  goct  gcvoiideiï  hebben  tebctoonen,  cndedeicl- 
.  vc  ccne  apparcntc  inlcidingc  tot  cciic  vordcre,  cndecoinpkecerrerolutie 

• "         aan  te  necmen,  dewelke  hare  KoniiiglijkcHooghcit,  dan  mee  verlangen 

afwagten  zal ,  om  daar  door  in  hare  hoope  cndc  vertrouwen  des  te  ge- 
rufter  te  mogen  werden  gcllcld ,  cnJe  mzcr  gecncouragiecrt ,  ommc  de 
IntrelTcn  van  dezen  Staat,  endc  van  uwe  Ed.  Groot  Mog.  Provintie, 
mitsgaders  van  de  goede  Ingezetenen  van  dien,gcduerende  ha;ir  aanwe- 
zen in  Engeland,  cndc  naderhand  allcfints,nahaar  uittcritc  vermogen  te 
behartigen.  Hage,  den  49-  September,  1660. 

DeKo.         Den  1^  September  ([[lim  den  Opper-Zccvoogt  Montagu  met 
PrmcM        *5'  Oorlog  Scheepen  in  de  Maz.e ,  enden  zelfden  dag  by   haar 
doet  een      Koninglijke  Hoogheid  vcrflag  doen  vui  haare   Broeder   den 
reisnaar      Koning  van  Groot  Brtttangien,  'twelk  was,  om  mee  zijn  Scbip 
Engelint.    na  Londen  te  keeren.  De  windgocc  zijnde,  dcde  Mont.tgu  maar 
eenreizenaer  ^Hi[/?(rrrfj/;;,en  quam  korcdaar  na  weder  in  fijn  Vloot: 
De  Koninglijke  Princcllc  vertrok  den  29  dezer  uit  den  Uaage, 
met  het  boven  (laan  de  antwoord  der  Sraatcn  van  HoÜMid ,  uit- 
geleid door  den  Staat,  over  Df//f  reizende,  gaande  tot  Hf//fvoer. 
fiaits  Scheep  y  Zeilden  met  een  voorfpoedige  koelte  nader«wi, 
en  is  noit  zedert  weder  in   Holland  gekomen :   Sy  fchrccf  van 
Hellevoetjluis  aan  de  Staaten  v&nHolUndaldüs  . 

Edele  Groot  Mastende  ïleeren. 

En  fchrijft  U Ebbende  op  dezen  Morgen  aan  de  Heer  ^n^ii-PenjïonAris  van  u  Ed. 
atnhair  *-■*■  Groot  Mog.  bchandigd  hetgccne  wy  hebben  geoordeeld  te  moe- 
KI.  Groot  ten  antwoorden,  op  u  Ed.  Groot  Mog.  rcfolutic  van  den  14. dezes,  die 
Mog.  ^vy  gillcren  ontfingen,  hebben  wy  verders  v.in  Moederlijk  dcvoir  gcagt, 

nogmaals ,  voor  ons  vertrek,  mijn  Ed.  Groot  Mog.  dezer  Vrovintit , 
te  crinneren,  in  wat  voegen  wy  wel  willen  hnopen  ende  ook  bid- 
den, dat  U  Ed.  Groot  Mog.  de  voorgcroerdc ,  Haare  goede  Rcfolutic 
met  ecne  efteclive  executie  zullen  gelieven  te  bekragtigen ,  committcercn- 
de  cndc  authorifccrciide  ten  dien  fine,  eenigeuit  de  ordre  van  de  J^/.Wtr- 
fcIjAp :  Mitsgaders  i;it  de  Vnutfchappen  van  de  Steeden  in  u  Ed.  Groot 
Mog.  Vcrgaderingc  Sedlc  iiebbcudc,  omme  onder  de  authoritcit  van  U 
Ed.  Groot  Mog.  te  bchertigen,  en  de  zorg  te  helpen  dr.aagen ,  voor  de 
Educatie  van  den  Prince  onzen  Zoon ,  in  voegen ,  ende  ten  fine  als  by 
de  zelve  haar  EJ.  Groot  Mt>g.  Retblutie  uitgedrukt  itaat. 

Ende  nadcniial  U  Ed.  Groot  Mog.  verkiczingc  hebben  gelieve  te  doen, 
van  't  Lid  der  Ridderfchap :  Mitsgaders  van  de  Steden  van  Dordrecht , 
Amlkrdani,  endc  x\lkmaar,  met  den  Heer  Raad-Penfionaris  vanUEd. 

Groot 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       i  ^ i 

Groot  Mog.  om  ons  den  inhouden  van  de  meergeroerde  der  Telvcr  Re-     léóó" 
folutie  bekend  te  ma;iken:  Zoo  konncn  wy  U  Ed.  Groot  IVlog.  ook  * 

verzeekcren,  dat  het  ons  ïcrder!iiig;r.ngena;,m  zalrijn,  ingevalle  U  Ed.         " ' 

Groot  Mog.  d'Ekétic  van  de  vcorUhrc\e  te  auihcrizcren  lerlcon  tre- 
de uit  de  zelve  Lcedcn  \an  U  Ed.  Groot  Mcg.  \'ergadciiiige  gelieven 
te  doen,  cndc  wel  Ipeciaüjk  in  gevalle  het  U  Ed.  Grcct  Mog.  goede 
geliefde  mogte  wxzen  ,  ten  dien  einde  het  ccge  te  laten  vallen  op  de 
Heeren  van  Bevetwaart  endc  van  Noortwijk  ,  uit  de  Wclgc  melde  ordre 
van  de  Ridderfcliap  :  van  de  Heer  2uit-Polsbroek  van  y^müerdrm,  en- 
dc van  de  Hcere  Rekenmeefter  Foreeft  van  Alkmaar. 

Ende  gemerkt  U  Ed.  Groot  Mog.  onder  anderen  mede  de  gcetheid , 
cnde  voorzigtigheid  gelieven  te  hebben   en  te  gebruiken  ,  om  2orge  te 
willen  dragen  ,  dat  den  Princc  onzen  Zoon  van  jongs  op  wel   gein- 
ftrucert  werde ,  in  de  kennifle  van  humeuren  ;  regten  en  coüumen  de- 
zer Landen ,  welken  aangaande  wy  by  experientie  ondervonden  hebben , 
dat  den  voornocm.de  Heer  Raad-Penfionaris  gelijk  hy  wc!  de  belle  gelc- 
gcnthcit  heeft,  om  daar  van  ten  vollen  btwult  te  zijn,  ook  gewoon   is 
vrymoedelijk ,  ende  niet  te  min  opregtelijk,  goede  onderrigtnge  te  geven,    ^^"_  Ko3 
zo  zal  het  ons  insgelijks  zeer  aangenaam  zijn ,  dat  U   Ed.  Groot  Mo-  "'"g'')kf 
gende  den  zelven  mede  in  de  voorgeroerde  auihorilatic  eelieveu  te  be-  ""ogheid 
grijpen.  verzoektde 

Wy  zullen  hoopen ,  endc  ons  verzekerd  houden,  dat  U  Ed.  Groot  j^f^^,^" 
Mog.  hier  uit  zullen  befpcuren,  het  goed  cnde  valt  vei  trouwen,  datwy  000-/"'°, 
aan  ae  zelve  zijn  Itellende,    ende  dat  onze  inclinatie  in  dezen  van  Uj^jpppf^'' 
Edele  Groot  Mog.  intentie  niet  zal  dilcrepceren  ,   refererende  ons  nog-  Pnnsvan 
tans  in  dezen  alleen  tot  U  Ed.  Groot   Mog.  wijsheid,  en    disfpolitie.  oragnien. 
Wy  zullen  Godt  bidden  U  Edele  Groot  Moogcndc  Regering  en  Per- 
foonen  te  zeegenen.  Ende  mits  dien  blijven  U  Ed.  Groot  Mog.  allcr- 
gealfedtioneerde  vriendinne , 

Cctcekcht 

M  A  B^J  J. 

De  Princcfle  weduwe,  AniiüJ,  vcrllaande  het  ftcllen  der 
Voogden,  over  den  Jongen  Prince  van  Oragniin,  ende  dac 
het  zelve  was  buiten  kennifle  van  de  Mede- Voogden  des  Hoog 
gemelde  Prins,  Ichreef  aan  de  Ed.  Groot  Mog.  Staatcn  van 
Holland  dezen  Brief: 

Edele  Groot  Moogcnde  Hccrrn. 

WY  houden  ons  verpligt  U  Ed.  Groot  Mog.  nogmaals  zeer  gedicn- 
ftelijk  te  bedanken  voor  de  goede  gcnegenthcyt  die  de  zelve  hebben 
gelieven  te  betoonen  voor  den  Prince  van  Orangicn  onzen  Zoons  Zoo- 
nc,  by  gerefolvccrde  van  den  zs-Siiitmhn   Endc  gelijk  wy  zeer  hoog 

cftimeren 


iSi'  LEEVEN  en  DOOD  van 

t'óóo    '^^""^'^'■^"  'l'C  ^'^re  van  antwoord  en  Communicatie ,  die  ons  daar  van 

■_ '  door  den  i{aat-PtnJionaris  Je  n''itt  in  alle  bclccftheyt  is  wedervaren ,  7,00 

vertrouwen  wy  dat  UEd.  Groot  Mog.  niet  ten  ongocdezullen  opnemen 
dat  wy  mits  dezen  komen  verzoeiien  ende  recommendeeren ,  dat  niet  al- 
leen dicn-xinguande  de  middelen  van  executiezullen  mogen  werden  vaft- 
gcfteld,  maar  dat  voornamentlijlt  in  behoorlijke  conlideratie  mogen  wer- 
den opgenomen  die  perloonen  die  daar  toe  zullen  worden  gecommit- 
teerd; wy  zijn  Groot-moederende  den  Ceurvorll  van  Brandenburg  oom, 
beyde  van  vaders  wegen  den  naalle  van  de  Prince  van  Orangien ,  wy 
zijn  mede  Voogden,  reprefentcrcndc  de  verllorven  zijde,  en  gelooveu 
dien  volgende  dat  ons  niet  qualijk  afgenomen  kan  worden,  als  wy  na 
200  veel  cxplicatien  ende  kennillè  van  zaakc  concurreren  om  ons  Icn- 
timcnt  te  zeggen ,  in  een  werk ,  aangaande  ccn  Pupille ,  van  de  welke  on- 
ze dogtcr  de  Gcur-vorftinnc  van  Brandenburg  is  gcilibrtitueerdc  Erfge- 
naam: wy  willen  wel  bekennen , dat  wy  van  die  tijd  af  dat  wy,niet 
tegen/taande  onze  indifpolitie,  hebben  gerelblvecrd ,  ook  met  ons  groot 
ongemak  hier  hecncn  te  komen ,  ende  de  Princes  Royaal  te  zien ,  en 
daar  mede  van  alles  ons  te  Ipreekcn,  zijn  zonder  cenlge  zwaarighcid 
daar  over  te  maken ,  van  gevoelen  gewcell ,  ons  geruft  te  houden,  en- 
de de  difpofitie  van  alles  aan  de  Vryhcid  ende  genereusheid  van  u  Ed. 
Groot  Mog.  alleen  te  laten  gelden,  wy  daar  van  noyt  ycis  anders  ver- 
wagten  ,  als  alte  goede  movementcn  voor  d.-n  Prince  en  des  zelfs  Erf- 
genamen :  Dan  alzoo  wy  onvcrmocdelijk  van  ter  zijden  af  werden  be- 
rigt ,  dat  het  de  Princelle  Royaal  heeft  bi-lieft  haar  deels ,  wel  zonder 
onze  kennilleofde  minlle Communicatie, cciiigc  pcrfooncn  by  namen 
voor  te  (la.in :  Zoo  hebben  wy  ons  daar  om  genoodzaakt  gevonden  die 
vryheyd  te  nemen,  u  Ed.  Groot  Mog.  onsdeels  ook  zoo  wel  voor  ons 
zelve,  als  van  wegen  den  Heere  Ceurvorll  van  Brandenburg  te gemoet 
te  voeren ,  en  in  bedenken  te  geven ,  of  niet  ten  hoogften  zy  geraden  , 
dat  uit  d'ordre  van  de  Riddcrfchap  de  Heer  van  Wimmenum,  endede 
Heer  v.Tn  Merode,  als  bckleedeifdc  de  hooglkCollcgien  vau  u  Ed.  Groot 
Mog.  Provintie,  ende  dienvolgens  in  zaaken  van  Policie  ende  Collu- 
mcn  van  de  Lande  zeer  gcvcrfeert ,  mitsgaders  de  Heer  \an  Tilt  van 
Haarlem  ,  de  Heer  vander  Aa  van  Leydcn ,  de  Heer  Burgemccller  H:iak 
van  Eukhuyzen,  m:t  ccn  van  de  PrelidciUen  uit  de  rcfpcrtive  Hoo- 
ven  van  Juditie,  mogen  werden  gcnominecrt  ende  ge.iuthorilecrt ,  ge- 
lijk wy  niet  en  twijfelen,  of  dezelve  perloonen  zullen  uEd.  Groot  Mog. 
niet  minder  aangenaam  zijn,  als  wy  by  ons  de  zelve  bequaani  oordee- 
len  ,  tot  executie  van  u  Ed.  (ïroot  Mog.  rcfolutie:  ende  alzoo  ecnige 
van  de  wederzijds  voorfchrcve  perfooncn  ligtelijk  niet  gelKadig  zullen 
Ivonnen  by  der  hand  wezen ,  om  op  alle  toevallen  te  helpen  rcfulveren,  zon- 
der altcmct  bcquamc  tijd  en  gelcgcntheyd  daar  toe  te  verliezen ,  zoo 
Hellen  wy  insgelijks  aan  u  Ed.  Groot  Mog.  hoogwijs  oordcel ,  of 't  mc- 
éz  niet  zeer  dienlklijk  zijn  zal,  de  Commiflien  en  InRructien  van  die 

te 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       1^3 

te  authoriferen  pcrfooiicn ,  zoo  verre  extciidcrcn, dat tca  allen  tijde  met     r/z^o 
de  prefcntc  ;.  of  minder  Hemmen  20.ide  koanen  werden  gebefoigneert  ' 

ende  geconcludecrt :  Wy  onsdecls  konncn  ons  met  permiffic  vanuEd.  •— — ~* 
Groot  Mog.  diensvolgeus  zeer  gedienftclijk  recommanderen ,  dat  het 
haare  goede  geliefte  zy,  daar  op  alle  lerieufe  reflexie  te  nemen,  gelijk 
wy  nogtans  niet  zullen  in  gebreeke  blijven  ,  ons  en  der  zelvcr  beter 
gevoelen  te  fchikken ,  als  wy  zouden  moge  d'  eerc  genieten  daar  o- 
ver  beregt  te  worden.    Biddende  God  &c. 

UËd.  Groot  Mog.  dicnltwillige  DienarefTe,  getcckend 
Hage  den  6  Odober  1660. 

AmeLIA   P.   d'ORANGIE. 

De  Heeren  Staaren  van  Zeeland  altoos  de  yverigrtc  gcwceft, 
en  nog  zi'inde,  voor  de  Pi  ineen  v;^n  Orivi^ien  ,  g-.iven  Toor, 
dat  zy  aan  haar  Koninglijke  Hoogheid  hadden  gelchreeven  ; 
hoc  dat  de  Princen  van  Oranoien,  verfcheide  goederen  in  hun- 
ne Proviniie  hadde;  dat  over  de  zelve  niet  anders  als  Zccuwfche 
Heeren  tor  het  bewint  mogten  werden  benoemd  ;  dat  zy  dierhal- 
ven vaftelijk  vertrouwd  hadden,  tot  Voogden  dcsPrincevan 
Oran^ien,  nevens  die  van  Ho//«jn(i,  aangefteld  zoude  zijn  geweell, 
omtrent  het  behceifchen  der  zelve  goederen  ;  en  neg  verfchei- 
de andere  argewaan  die  in  de  brief  uitgedrukt  flond,  waar 
op  de  Koriinglijke  Princes  {xslondtn  zijnde)  gelieft  hceh  in  de 
Franfchc  taal  te  antwoorden  ,  en  lujd  aldus  in  't  Neder- 
duitfch. 

Mijn  Meeren  , 

T\  E  z.org  die  ik.  tnijit  z.oon  verft hiddigd  hciijiceft  mj  7.00  veil  te  Ktccr  aon.aak,  p  •  f 

tot  verbeuginggegeevev. ,  uende  hier  met  veel  vn-gcnoeging  de  Gez..inten  j^,  K^oning- 
randeVeïcer.igde  ücderUndcu  z.oodaaiiig  ontfjtigen  uUUtd.  z^oude koimen  ijjkePrin- 
wenfcben.    Ik  hoope  dat  wy  de  vrugten  op  z.i)ri  tijd  di>tr  van  z.ullettgei:ieten.  c"'  a^n  de 
Oiidertnjichcn  kan  ikUEd.  reryc'ckfren,    dat  tk  ,   aangaande  de  dienïll^^^^^^^J^^^^* 
l'an  Zeeland  en  de  zelve  Steeden,  geevfuis  veranderd  ben,  maar  dal  ik. 
n)jf  z.eer  gunn  by  tijden  e»  wijlen  daar  in  z.al  laaien  gebruiken  ,    waai 
door  /^  het  quaad  begrip  des  biefs ,  welke  de  buiten  getpoone   afgez.on. 
dene  uwer  Provintie  geiioomen  hadden  ,   zaI  doen  bl^l^cn  ,   welke  ik. 
nog  niet  beantwoord  htb,  gelcuvende  dat  een  weinig  geduld    hen    i/eter 
uit  de  verwarring  t,d  helpen.    Mijne  meciitng   Vld,  dan  htkend  "^ijn- 
Itrfie  Boek.  V  de  ^ 


1^4  LEEVEN  en  DOOD  van 

1660    ''*»   *'"'  '^*' '"^'^  "'^"'  ^«ois  i»  de  Hooge   bedieiiinge  en  het  hew'ini 

^ '_  Vdn  zijn  i'adei ,  z.00  hehbe  ik  VEd,  alleen  mijn  erkent enijfe  te  rernie- 

tven  omtrent  het  geen  UEd.  da,ir  toegedaan  hebbenden  bidden  ten  tiitir^ 
Jie  ver:(eekc^t  te  ujn  dat  ik.  I^en. 

Mijn  Heacn,  UEd,  x.ca geneegene  Viiendinne, 

U  A  R  I  A. 

Withal  den  14  November  1660. 

Hier  uit  is  genoegzaam  te  bemerken  hoe  Zeeland,  met  baar 

De  Heer  Koninglijkc  Hoogheid  ftond,  en  wat  ons  bcfchooren   was, 

wiTT^tcft '^°8  door  de  voorzienigheid  van  haar  Ed.  Groot  Mog.  (om 

Voogd 'van  "i^t  aUoos  dc  Heer   Iohan   de  Witt  te  noemen)  is  deeze 

fijn  Hoog-    zaak  voor  decze  maal  blijven  lleckch,  en  alleen  op  den  1 1  O- 

heidgeftclt.  ftobcr  tot  zijn  Hoogheids  Voogden  geftcld,  de  Heer  Raad- 

Penfionaris  De  WITT,  de  Heer  K<t»  Bererwaart  ,  den  Heer  l'an 

Noorttptjk.,  den  Heer  Van  Bar endr echt ,  de  Heer  Van  rolsbroek.,en 

de  Heer  Forreejl. 

Haar  Edele  Groot  Mogende  hadden  op  het  voordel  van  den 
Raad-rfojion^nj  DeiviTT  ,  wederom  ,  gelijk  in  het  jaar  1655, 
cenigc  krijgsbcndcn  afgedankt,  en  Cowpaguien  van  Manfchap 
verminderd,  welke  wmlt  zy  als  voorcn  tot  het  verminderen 
van  die  grouwzaame  hoofdfom  gebruikten  ;  volgens  het  ne- 
vensgaande befluit. 

.^xtract  uit  de  Refolutie  vanhaar 
Ed.  Groot  Mog.  de  Hceren  Sta» 
ten  van  Holland  ende  Weft- 
Vriefland. 

Zatttrdag  Jen  11.  December  1660. 
Hetvoor-    /'Ap  't  pecne  de  Hceren  Gecommitteerde  Randen  den  vier- 

deel  van  de  "  V_y     .     °,  1  ,  ,  ,  j  j.j 

afdankinge  )i  "^n  dezcr  loopendc  maand  ,  met  dc  reedenen  daar  toe  dic- 
«lerbczol-  „  ncnde ,  haar  Ed.  Groot  Mog.  in  bedenken  gefield  hebben  ;  IS  > 
delingetot  ^^  naar  voorgaande  deliberatie,  gercfolvcert  cnde  vaflgefleld. 
der°Hoofd.  MË^^'J^^  gcrefülveert  cnde  yaftgefteld  wort  by  dez,en,  dat  het 
fomrac.   '  prof: 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       iss      .,  ^ 

>,  proffijt,  't  welk  (onder  Godes  zegen  )(laat  te  verwngten  uit  ' 

„het  ctiról  van  de  Refolutie,  den  t  weden  dezer  alhier  ter  Ver- 
„gaderinge  genomen  ter  Generaiiteit  gedaan;  aangaande  het 
M  betragten  van  de  mefnagie  ende  cntlafhnge  van  'sLands  Fi- 
,>nantien,door  caflatie  ende  redu(5tie  van  eenigc  Compagnien 
jjKrijgsknegten  te  voet  ende  te  Paard, in  dicnft  van  den  Lan- 
„de  wezcnde,  in't  geheel  ende  zonder  eenige  diverfiemet  het 
„  accrois  van  dien  ,  zal  werden  bekeerd  tot  afloffinge  van  Capitaa- 
jjlcnopderefpeótiveComptoiren  loopcnde,  naar  proportie  van 
„'t gunt  yeder  Comptoir  door  de  voorfchreveRciolutiezal  ko- 
„  men  verligt  te  worden ,  in  alles  op  den  voet  ende  ordre  ten 
»,  aanzien  van  't  proffijt  der  Reduftie  van  de  Renten  ende  in» 
„treden  ,  op  den  iesdcn  Augully  des  jaars  fellien-hondert  vijf- 
„cn-vijftig  by  haar  Ed.  Groot  Mog.  gearreftecrt;  daar  van 
„  de  Heeren  Gecommitteerden  Raadcn,in  de  relepeélive  quartic- 
,,  ren,  mits  dezen  gecrdonneert  werd,  d'executiet'zyner  tijd  ex- 
„a(5lelijk  te  bezoigen,  ende  haar  naar  den  innehoude  van  de 
», bovenftaande  Refolutie  prcecifelijk  te  reguleren. 


Het  Sesde  Hoofd-Stuk. 

i66i. 

"TXEijaar  te  vooren  waaren  groote  verfchillcn  tot  Gotni-'^'rrT 
"^  J[  (hevi  ontdaan,  over  het  verkiezen  van  Scheepenen,  wel-  totGorni. 
>»ke  zo  hcevig  uitborden,  dat  men  veel   werk    zoude    gehad  chem  ver. 
»  hebben  om  die  tweedragt  by  agtervolging te  fluiten,  en  de-  bleevenaaa 
„wijl  d'oncenigheeden  te  vergeefs  in  handen   van  vcrfcheidc  p^^"'*" 
»» Achtbaarc  mannen  gefteld  waren  ,  wierd  dezelve  met   goede  de  Raad. 
„vrugt  vcrbleeven  aan  de  Heeren  Prafident  Dedel  en   den  Raad.  Penfiona- 
,i  Pcrifitnaris  de  WITT ,  volgens  het  befluit  van  haar  Ed.  Groot  {[^^^ 
„Mog.  ^  ^^TT- 


£xtra& 


156  LEEVEN  en  DOOD  van 

^^^^'  Extraft  uit  de  Rcfolutie  van  haar  Ed. 

Groot  Mog.  de  Hceren  Staaren  van 
Holland  cnde  IJ'eft-yrie/lainJ. 

tJ'oonsJagden  9  Maart  1661. 

»»r^E>  J^aad-Pa/fwnatis  heefeter  vergadcringe  bekend  gemaakr, 

I,         dat  tuflchcn  de   Regenten  der  Stad  GornUhem  ,  eenige 

j,di(crepantic  enJe  onesnigheden  ontdaan  zijnde,  over  hetno- 

„  mineren  ende  verkiezen  van  Schepenen  der  zclvcr  Stede,  mcr 

,,  het  geene  daar  aan  depcndccrt,  ende  die  zaakealbereids  zeer 

>,  vcrie  gcgian  wczende,  de   difcreperende  Leden  wederzijds 

,,  betoond  hadden  haar  niet  onaangenaam  te  zullen  zijn,  dat  hy 

i,Raad-Pi:>ifioiijris  voorfchreve  tufl'chen  de  zelve  quame  teinter- 

j,  cederen  ,  ten  fine  van  Accord  ;  dan  dat  hy  confidcrerende  de 

,,  Proceduren  van  Complaincbcn  ,  door  Commillariflen  vanden 

),  Hove  in  de  zelve  zaake  gevallen,  niet  haddekonnen geraden 

,,  vinden  zig  daar  innc  te  intromittercn ,  dan  met  ende  nevens 

„den  Heer  enJc  Mecller  3fo/j4n  D«(if/,    Prefident  van  de  zeh'C 

„  Hove,  ende  dat  zy  luiden  ook  dien  volgende  gezamcntlijk 

„tiiflchen  de  voorfchreve  difcreperende  Leden  cenigcOfficicn 

,,  ten  fine  van  Accord  hadden  begonnen  aan  te  neemen  ,  zon- 

,,der  egter,  voor  als  nog,  het  gevvenfchte  Accomodcment  te 

,,  hebben  getroffen  ,  al  hoewel  de   overgeblevene    difcrcp.intic 

I,  fchccn  te  wezc  zeer  gering  cnde  van   weynig  difcrepantic: 

„waar  op  zijnde  gedchbereert,  cnde  gehoort  de  inclinatie  cn- 

„de  overgifte  van  de  voorfchreve  difcreperende  Leden  ten  wc- 

„derzijden  ;  is  goed  gevonden  ,  beide  de  gemelde  Hceren  albe- 

,,reids  met  goedvinden  van  de  voorfchreeve  discreperende  Le- 

,,den,  tufl'chen  de  zelve  als  boven  gcintcrcedcert  hebbende  ten 

„fine  van  accord,  mits  dezen  te  authorifcrcn  ,omme  op  de  ken- 

,,niflc  die  zyluiden  daar  door  van  de  voorfchreeve  differcnten 

,>  bekomen  hebben, ofte  by  nader  verhoor  van  de  voorfz  difcrepc- 

„  rende  leden.nog  zoude  moge  inncemcn ,  nopende  dezelve  difife- 

„  rente  zodnanigen  uitfpraakc  te  doen,  als  zyluiden  naar  de  zaakcn 

i'gclegtntheid  cnde  billikheid  zullen  bevinden  te  behooren; 

„  daar  naar  de  voojfchreeve  discreperende  Leden  haar  in  allen 

dcct 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       157 

,,  dcelcn  punéluclijk  endc  prccKtlijk  zullen  hebben  te  reguleren;     _  ^ •-  - 

,,  des  zal  de  voorfz  te  doene  uitfpraakc  tot  meerder  vaftigheid  en- ^ 

„  de  aanzien  vandc  zelve,  op  den  naamc  van  haar  Ed.  Groot  Mog.    Hetwelk 
„gecouchecir ,  gepronunciecrt  ende  uitgegeeven  werden.        door  zijn 

Al  het  welke  zijn  Ed.  nevens  de  gemelde  Heer Prefidmt  Dee-  Ed-opde 
dd  totgrootc  wederzijdfche  vergenoeginge  den  15  der  z^'vcr  jj^*["|^^** 
maand  afdeed,  volgens  de  uitfpraok  uic  hy  Kzzd- f enfienajis óaai crootMogl 
van  aan  haar  Ed.  Groot  Mog.  deed.  afgedankt 

De  Koning  Carel  de  II.  na  een  iijaarige  ballingfchap,  nu  wordt, 
geveftigd  in  liigeUiid  op  denThroon  zijner  Voor- vaaderen  pral-    Doodyan 
lende  ,  wierd   door    het   gehecle  Rijk  de  vreugde  een  vrijen  jjLePfjn^' 
Toom  gcgceven,  welke  gevolgd  wierd  van  een  huwelijk  tuf-  ces  Moeder 
fchcn  zijn  fuller  Henridta  met  den  Hertog  van  Jinicu  des  Ko- desPrir.ce 
nings  van    yrankr^ks   broeder.     De   Koning'ijke  Princes »  om^^'!^''^ 
hier  haar  deel  in  te  ncemen,  na  dat  zy  van  haaren  broeder  den  ^"'*"' 
Koning  verfcheiden  maakn  gcnoodigd  was  om  over  te  komen, 
befloot  eindelijk  een  reysje  naar  lugdund  te  doen,  waaropdcn 
Koning  een  Vloot  Schepen  zond  ,  om  haar  Koninglijke  Hoog- 
hcid  af  te  haaien,  die  den  i.Oüobtr  in  het  voorgiandejaar,  op 
de  Tecvis  aanquara ,  verwelkomd  wordende  door  zijn  Müjefley  t , 
den  Hertog  v.m  jfoj^i^  en  vcele  Groeten  ,  wierd  met  alle  pragt  en 
kollelijkheij   de  Rivier  opgeroeid ,  onder  liet  lolTe  van  'tgrof- 
gefchui  en  vreugde  vueren  ;  daar  komende,  in  plaats  van  vreug- 
de te  genieten,  onifong  zyar.nftonds  de  droevige  tijding  van  het 
afllerven  haarer  alderwaarllen  broeder,  d^T\  Hertog  vm  Glochejlir  ^ 
die  den  aj  September  geflurven  was,  aan  de  kindere    Pockje^iy 
waar  van  haar  Koninglijke  Hoogheid  ten  uiterfteontftelde.  Den 
Kor.ing ,  ziende  dat  zy  het  overlijden  van  den  Hertog  zo  (lerk  ter 
herten  nam ,  bedagt  alle  middeitn  om  haar  te  vcrmnaken.  Na  dat 
haar  Hoogheid  alJus  cenige  tijd  in  Engehnd  geweell  was ,  kreeg  zy 
ten  ziekte  met  eenige  roode  vlakken  op  haar  lighaam  vermengt , 
en  vandagtot  dag  fwakker  wordende, il  urfzy  met  volle  ver rt  and» 
den  25  Deceihber  oudcü^'j] ,  het  jaar  te  vooren  op  U'itball,  ftellende 
den  Koning  tot  Voogd  over  hasrZoon.  Menllroideuit,  dat  haar 
Koninglijke  Hoogheid  door  de  Artzen  verzuimd  was ,  door  dien 
zy  5  uuren  voor  haar  dood  een  ader  geopend  hadden  ,  dog  merj 
bevond  dat  het  een  groote  bedervinginde  Lcng,en  hel  Hart  qua- 

V  3  j.]H 


tjS  LEEVEN  en  DOOD  van 

l66l.  ^'J'^  gefteld  Wiis,  egter  heeft  men  altoos  gezcgt,  dat  haar  Ko- 

: ninglijke  Hoogheid  aan  de  kin^iere  Pockjens  gellurvenis,   gelijk 

haar  zalige  Gemaal  en    Broeder.  Deeze  dood  veroorzaakte  veel 

droefheid  inde  Ncederlanden ,  en  voornamentlijk  in  Holland, 

welke  ProWwfJe  door  haar  lang  leeven  ,  veel  fwaarigheeden  .  hier 

na    opgekomen ,   zouden    belet    hebben.     Den   Raad  -  I'eti' 

/ïfl'wm  was  niec  minder  or.tdeld,  door  dien   haar   Koninglijkc 

Hoogheit.in  het  lailleaficheit  van  zijn  Edt.  nccmende,    gezegt 

had,   mijii  Heer  ,/i^  z.*"^  u  raar  wel,  en  veel  It^t  dat  tvy  den  andere 

■^ht"  """  ""^"^  '"  ^'^"'  '^"^  veri.9eke  opaldeagtmgdieU.  Hoog  ld.  voor  mj  en* 

harte  af-      ^'  "'j'",?^)'''^'  '^''^' »  ^'"g  vooï  mijii  zoon  tedragen.  Het  welk  zijn  Ed'.  bc- 

fcheid  van   antvvoorJ  hadJc  met  te  zeggen,  Mevroiup  wecjl  geruft  ^  ik.  bemin 

t)e  Koning-  de  Prins  met  alleen  om  z.ig  uelfs ,  maar  ook  om  de  deiigdtn ,    en  daaden 

CCS  aan  de    ^^"''  dapptre  Voorouders,   en  ik^z.al  alle  mtjiie  kjagten  injpannen  om  U 

Heer  JO.     üoogbeiiis  verz-oek^op  te  volgen. 

HAN  de         Den  Koningvan  E«(^f/,<H(/,  die  neven?  hctgcheele  Hofingroo- 
wITT.       te  droefheid  was,  fchrcefwegens  dit  ovcrlijJcn  een  brief  aan  haar 
Hoog  Mog.  die  den  g  'January  door  zijn  ftalmecller  Atmeter  o- 
vergclcverd  wicrd,  en  luiden  als  volgt. 

JLJOoge  en  Mogende   Heeren ,    om.e  goede  Vrienden    en  Bondgenooten, 

Brief  van         bd  beeft  aan  de  Goddelijke  wijsheid  belieft,  z.ijne  laatjie  goedight- 

ning  van      ''^^  ""<?'"  ""^  '^  Vermengen,  met  een  tu^eede  qiielling,    door   het  ver. 

E'.geland     lics  Van  unz.e   z.e  er  lieve  Suil  er,  de  Princejfe  van  Or,ignicn  ,    die  den 

aan  haar      Hemel  ous  oiitnikt  heeft ,  naat  een  z.iekte  van  vijf  ofte  jes  dagen.  De. 

over^het°f-  ^'"  A"^  ^""f'  0Hz.en  gce(l  z-odanig  geirojfen ,  gelyk^  UE.  Hoog  Mogende 

fterven  van  ^'£f<^l'jk.  zulUn  kpnnen  gelooven,  dat  bet  met  een  dappere  ingebondenheit 

haarlCo-      gcfchied,  dat  wy  ons  2.elven  overweldigen,  om  UE.    Hoog.  Mog. bet be- 

ninglijke      fj^i  (g  gccïen ,  wel  te  vreeden  i.ijnde  ,  het  iLclve  van  ons  ook.  te  be- 

de°Prin«    ^i'ren  van  Sr.  Armeter  ,    een  van   onz.e  Stal  meeflcrs  ,  die  l/t.   Hovg 

Moeder.       Mogeude  deez.en  van  onz.ent  weegen  z.al  brengen,  om  UE,  Hoog  Mog. 

de  omftandigheeden  te  z.e>gen.  toor  de  teU  bidden  ivy  UE.  Hoog  Mog» 

^eer  hartelijk.,    van  de   btUngens   der    overgebleeveue  te  beminnen,  en 

wel  te  wille  iraarneemen ,  zijnde  de  ecnigitt  venrooUina,  dat   in  de. 

x.e  verdrukking  van  droefheid  die  ons  k*Kld ,  wj  verhoopen  konntn,  tn 

op  nieuw  volgens  het  geen  de  overheden ,  de  voorfhreeve  Princtfe  on. 

^e  Siiflcr ,  ons  beeft  in  baar  uiterjle  -  ipille  aanberoolen ,    wjr  ren  by- 

nonde- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        1^9 

z.otidere  opx.ifft  ipillen  hebben,  tnde  waarop  wy  bidden  God  Hooge  en-     T/C/fr" 

de  mogende  Ueercn ,    onze  goede  Vrienden  cnde  Bondgenooten ,  in  zijn ' 

htiltge  bewaarwge  te  neetnen.  Gegeeven  in  ons  Hof  van  ff'ithall ,  den 
2y  December  Oude-flijl,  1660,  in  het  twaalfde  jaar  onzes  Rijks  ^  UBd. 
Hoog  Mog,  t.etr  goede  Vriend, 

Geteekcnd , 

Charles. 

Haar  Hoog  Mog.  de  Hecren  algemcene  Staaren,  gaven 
aanrtonds  ktnnis  van 't  overlijden  aan  de  Hceren  Uujgens,Gtil. 
dewaagen,  en  de  Heer  van  Renfwotide ,  we]ke  verzogt  wierden 
wegens  haar  Hoog  Mog.  de  Rouw  te  beklagen  aan  de  jon- 
ge Prins,  die  twee  jnaren  te  vooren  tot  Leiden  gezonden  was, 
om  z'g  in  de  geleerdheid  te  ocffenen  ,  welke  Saturdags  den 
I  5  January  vertrokken,  en  na  hunne  zaaken  verrigt  te  heb- 
ben, wederom  in  'sGravcKhaagen  quamen. 

Kort  hierna  namen  de Heeren  Opztgtersv^nHollandt, die  van    Verfchil 
haar  Coninglijke  Hoogheid  daar  toe  aargellcld  waaren ,   een  o^ff'^^y'^' 
yfere  kift  in  bewaaring.  die  zy  hier  gelaten  had  ,  zijnde  daar  alle  ijj^élv^^*' 
de  gewigtige  en  geheime  brieven  van  den  overleeden   Prins  in  haarKo. 
seflooten  ;  de  Raaden  zulks  weigerende,  geboden  de  zelve  in  ninglijke 
een  van  haar  kamers  te  zetten  ,  wjar  over  de  Hecren  Opzigters  hun  Hoogheid, 
beklag  deeden  aan  het  Hot  van  luflnie,  van  Holiand,  met  ver-    .. 
zoek,  van  daarin  te  willen  voorzien,  waarop  de  Heer  Pofj  daar  bq^jj 
toe  gcmagtigd ,  by  zig  hebbende  eenige  dienaars   van  't  Hof 
en  een  flooic-roaakcr.de  kamer  daar  de  kift  in  ftonddecdopen- 
llaan  ,  welke  hy  met  zig  nam  ,  en  in  de  kamer  van  het  Hof  van 
holland  hragt.   De  Princcflc  weduwe,  dit   ter  oorc    komende, 
was  zeer  ontfteld,  van  gedagten  zijnde,  dat  haar  groot  ongelijk 
gelchieden  ,  waar  over  zy ,  nevens  de  K  eur vorft  van  Brandenburg  , 
hiare  klagten  ,yderin  een  brief  uit  Kleef,  aandeHeere  Staaten 
van  HclUnd  fchieeven,  dog  haar  Ed.  Groot   Mog.  vezuimde 
met  dezelve  brieven  met  goede  reedenen  te  beant  woorden,  (chrij- 
vendc,  dat  de  handeling  in  Engelandi,  tuflchendc  (irie  hoogci'r<i«» 
Perfooncn,  buiten  haar  kennis  gcfchicd  was  enz.Onderwijlen  wicrd 
by  alle  Staadkundigen  geoordeeld  ;  dat  zy  van  wegen  de  Prins 
flegte  bevorderingen  tegens  de  Staaten  der  vcreenigde  Nedeilan- 

dcn 


1^0  LEEVEN  en  DOOD  van 

1661.   '^^"d^C'icn.  Het  quam  ,  (zegt  Aitzmaj,  daarop  aan  ,  dat  men 

van  zijne  kant  gaarnezag,  dat  HoÜMdti  ook  de  ganfchc  Staat, 

Aitzma     zoudc  aan  zijn  Hoogheid  een  aanmerkelijke  wedde  geeven.  Hol. 
4»  Bock     tyland  was  genoegzaam  gereed  om  zulks  te  doen;  ende  de  an- 
Pag,;<Jo.    „dere  Provintien  waarcn  van  zelfs  gewillig,  ende  hadden   haar 
»,  re  mcermaalen  wel  verklaard.   Maar  de  Princclijke  ,   wilden 
„/;«  hayr  geel,  cndt  krul  te  gelijk^bcbbm.  Zy  wilden  dat  H(»//*i«i den 
j,  Prins  in  zijn  (chulden  cndc  onderhoud  ,  onder  den  arm  zoude 
,,  grijpen,  cnJc  te  baad  komen,  ende  nogt«ns  geen  zonderling 
„gezag  omtrent  zijn  opvoeding  hebben. Vreezcnde  HolUnd  zoude 
,,  hem  onderdrukken  ende  Zeelandókhy  haar  voordel  in  Septtwber 
,,  het  jaar  te  vooren  de  Trompet  zo  hoog  haJ  op  geb{n*icn,zweeg 
.        ,,  daar  na  (lil ,  ende  gelijk  men  zegt  luten  puys  wentden. 
tufl^'hen^de      '^°  ^aad  was  deczc   Princcfle  niet  gcHurven,  of  den  Ko- 
Koning      ning  Van    EugeUnd  en  Ccurvorft  van  Brandenburg ,  krcegen  ee- 
vao  Groot    njgc  twccfpalt ,  wegens  de  Tutele  ofis  voogdy   van    den  jon- 
n  "%""    S^"  ^'^''"  ^'"'   ^''^£"'^"'  waar  over  van  d'ecne  en  andere kanc 
Ccurvorft    ^^'i"  haar  Ed.  Groot  Mog.  de  Hceren  Staatcn  van  Holland  ver- 
van Bran-    fchcidc   maaien  wicrd  gcfchreevcn,  dog  eindelijk  zijnde  ver- 

denburgen  fch, Hen  tc  zaamcn  vcrJragcn,  op  deezc  voorwaarden, 
dePrinccfTe 
weduwe 

vanOra-  A  Lzoo  niet  lang  n.i  het  overlijden  van  wijlen  den  Doorlugtigca 
gnien.  We-  Princc  Willem  van  Orangien,  &c.  Tc  weten,  op  den  i).  Auguliy 

gensdc  1651.  Zïkcr  Accoort  wus  opgcregt  en  a-.ingcgaan ,  tullchcn  haare  Co- 
Voogd)'-  ninglijke  Hooghcit  de  Piincefiè  Maria ,  ( Moeder  van  den  tegcnwoordigcn 
fchapdcs  Prince  van  Urangicn)  Zijn  Keuifurltel.  Door'.ugtigiieit  van  Branden- 
Prins.  burg,  cndc  haarc  Hooghcit  de  PrinceHc  Doüagiercn  van  Ornngien  ;  ra- 

kende de  Tutele,  vanden  Perlbon  en  Goederen  van  Zijn  Hooghcit  den 
Prince  van  Orangien,  ende  wat  \ordcrs  daar  aan  depeiidecrc-  Ende  het 
Godt  gelieft  heelt,  t'  Zedcrt  uyt  deze  Weerelt  weg  tc  nemen  de  Hoog- 
gcra:  PrinceftC  Royale,  dewelke  \oor  haar  overlijden  hadde  vcrzogt, 
haare  Coningl.  Broeder  denConing  van  Groot  Brittangien,  om  tc  zijn 
befchernier ,  en  Voogt  van  haare  Hoog-gcm:  Zoon,  den  Prince  van 
Orangien,  en  Zijn  Intrctt,  waar  by  een  veel  particulierdcr  Zorgc  (  behai- 
vcn  alle  andere  relatien )  op  zijne  Majedeyt  is  gedclbiveerd  :  Zoo  is  by 
dezen,  tot  betere  voorlieningc  van  den  Perlbon  en  Goederen  van  Zijne 


iroot 
..  -.  -ï'crc 

v.-ui  Orangien ,  als  volgt ; 

I.  Dat 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       i^i 

1.  Dat  voorman  Zijne  Majefteit  zijne  CcurvoHkl.  Doorlugtigheit   en     jKKf' 

de  Princeilè  Düüariere,  zullen  zijn  Bcfchcrniers  van  Hoog-gcm.  Prince ' 

Van  Orangien,  zullende  gezamcntlijk  en  ydcr  iii  'tbyzonder  alle    deb-         "!""* 
voiren  aanwenden ,  tot  het  avancemcnt  en  Intrell  van  den  zelven  Priu- 

ccn. 

2.  Dat  ten  reguarde,  dat  zijne  Majeüeit  zijne  Ceurvorftcl.  Doorlug- 
tigheit altijt  ablctit  zijnde,  en  de  PrinccJle  Doüaricrc,  altijts  prefent  en 
by  de  hanJ,  omme  te  iionnen  verichijnen  in  alle  occaficn,  wat  den 
dicnJl  van  Hoog-gemelde  Prince  mogte  concern ecrcn  ;  Zoo  is  veraccor- 
deert ,  dat  de  Hoog-gemcldc  haare  Hoogheit  de  Princeflc  Doüariere  zal 
zijn ,  ende  is  uyt  kragte  van  deze  Contrade  geautliorifecrt ,  om  te  repre- 
IcntcrcndenPcrlbon  van  zijne  Majclleit  en  van  zijne  Ccurvorftel.  Door- 
lugtigheit ende  dat  alle  Inllrumenten  ,  den  Heere  Prince  concernerende , 
zullen  gerekend  werden  ende  ter  Executie  geltelt  hy  de  Princeflè  Doü- 
ariere alleen ,  maar  dat  het  Zegel  van  den  Hccre  1'rincc,  ende  de  Con- 
tra Signature  van  des  Prince  Griffier,  alle  tijd  zal  werden  gebruykt. 

5.  Dat  het  alleen  aan  haare  HooglKit  zal  dependeren,  onue vernieu- 
wen de  Mngiüraaten ,  in  die  Steeden  alwaar  zijne  Hoogheit  den  Prince 
regt  daar  toe  hcctt. 

4.  Dat  van  gelijken  haare  Hoogheit  zal  difponcren  van  de  Officien , 
ende  beneficicn  ten  dienlle  van  zijne  Hoogheit. 

j  Behoudelijk  dat  voor  het  confereren  van  den  Officier  van  gewigte , 
als  Drollaartfchappen ,  zijnde  vacant,  in  die  plaatfen  voor  dezen  gere- 
fortecrt  hebbende,  onder  verdcclinge  van  de  Princeflè  Royale,  een  zoo- 
danige communicatie  aan  zijne  Majefteit  gegeven  werde,  dat  de  namen 
van  alzulke  Perfonen  zullen  aan  zijne  Majelknt  geprefentecrt  ende  by 
de  zelve  geapprobecrt  worden ,  voor  ende  al  eer  cenige  determinatie  ofte 
conclulie  daar  opgenomen  werden. 

6.  D.it  in  alle  zaaken  van  gewigte  iibi  pericuim  non  t[ï  in  mora,  ecrft 
advys  van  zijne  iMajcfteit,  en  van  zijne  Ceurvorfleüjke  Doorlugtigheit 
zy  verwagt,  voor  ende  al  eer  eenigc  refolutien  zy  genomen.  Dat  geenc 
van  diePerfooncn  geappoindccrt  by  wijlen  haare  Coninglijke  Hoogheit, 
omme  omtrent  den  Perfoon  van  haarcn  Zoon  te  zijn ,  zullen  werden 
gecalTecrt  van  haar  toebetroude  employ,  daar  hy,  ofzy  luyden  in  zijn, 
haar  leven  lang  geduurende,  als  alleenelijk  op  'tgezamentlijk  advijs  en 
confideratie  vande  Hoog-gemelde  befchermers,  indien  't  zelve  nodig 
bevonden  zal  worden  tot  befte,  en  avancemcnt  van  den  Hoog-gemelde 
Prince. 

7.  Dat  alle  Aften  gemaakt  ofte  volbragt  by  wijlen  haar  Coninglijke 
Hooglicit,  cndiehaargcoorjoftAvarentedoen,  zullen  werden  geconfir- 
nitcrt  en  voor  goet  gekent! 

8.  Dat  tot  beter  continuatie  van  de  affaires  van  den  Prince  van  Oran- 
gie,  en  tot  bewijs  van  de  affcftie  vande  Provinticvan  Holland,   tegcns 

I«jf?f  Eocki  X  zijne 


i6z  LEEVEN  en  DOOD  van 

^r_  zijnc  Hooghcit,  70o zullen  ïijnc  Majelkit,  den  Ccurvoril ,  cndc  Piin- 
TOOI.  j,^^  Doüiriere  I  haar  gczamcntlijk  verzoek  doen,  aan  de  Provincie  van 
*"—  Holland;  Ten  eynde  dezelve  wilden  committeren  ccnige  Gedeputeerden, 

en  onder  de  zelve  ecnige  van  de  Steden  Hnnritm ;  Leydin,  Enchuyfentn 
Rotterdam:  Ommc tezijn ecngeduurige  Vergaderingc  over  de  zaken  van 
den  Prince  van  Orangicn ,  de  Avelke  de  Princellè  Doüariere  zal  mo- 
gen frequenteren  om  advijs :  Zullen  ook  de  andere  Provintien  verzogt 
werden  een  V'^ergaderiiig  t' appoincteren  ,  alwaar  men  toegang  zal  mogen 
hebben  om  advijs,  uyc'tgccne  zijn  Hooghcit  den  Prince  en  zijne  zake 
mag  concerneren. 

Den  Raad,  en  Camervan  Rckeningc  van  den  Prins,  als  andere  zijne 
Officieren  en  Dienaars,  zullen  haar  zelven  reguleren  na  de  Teneur  \an 
dit  Traöaat. 

In  oirconde  hebben  de  voorgaande  Commiflarillèn  den  een  na  den  an- 
deren hier  onder  gezet  iiaar  Hand  en  Zegel,  den  17.  May,  Anno  1661. 

r^Ecze  zaak,  die  ten  hoogde  wederzijds  opgcnoomen  was, 
en  daar  zo  veel  by  eenkomlleti  over  gewccll  waarcn,  ver- 
vielen eenige  tijd  daar  na  van  zelfs,  door  dien  de  Coning,  en 
Ccurvorfl  alles  ten  vollen  in  handen  van  haar  Hoogheid  de 
Princcfle  weduwe  Ilclden. 

Den  20  September  den  Cancelier  fV^man,  wcderon  uit  "Enge* 
/j;;i  gekomen  zijnde,  gaf  aan  haar  Ed.  Groot  Mog.  te  kennen, 
in  een  omftandig  gcfchnft,  dat  zijn  Heer,  en  Coning,  op  her 
verzoek  van  deConingiijke  l'rinces ,  hoog  loffclijkcr  gcdagte- 
nisi  de  PrincefTc,  weduwe  van  Oragnien en  Ceurvorlt  van /ir<(«« 
denhurg,  zijn  Majelleit  zig  nu  geliefde  te  verklaarcn  de  voog- 
dyfchap  nevens  zijn  CeurvorlUlijke  Doorlugtigheid  ,  cndehaar 
Hoogheid  aan  te  necmcn,  Edog,  door  de  afweczenthcidenJc 
veelvoudige  bczighceden  des  Cfari'flrJ?,  zo  wel  van  zijn  Majc- 
flcit  als  van  de  zelve  haar  Hooghcidt  verzogr,  en  gcvolmngtigd 
wierd  ,  OOI  ailc  her  bcflier  over  haar  alleen  te  ncemen.  Des  an- 
derendaags leverden  zijn  Excellentie  nyman  wederom  een  an- 
der  gefchrift  in,  waar  by  hy  verzogt,  dat  zijne  mecllers  ge- 
nccgcn  waaren ,  met  alle  middelen  van  gedrag  endeeere,  haar 
Ed.  Groot  Mog.  goede  imborll  ende  tocneiging  voor  der  zel- 
ve jongen  Prins,  ende  den  Huyze  vail  OrAgnien^  te  befchut- 
ten. 
bo'ck'^g'  »>Men  mag('fchrijft>4««»4^  met  rcgt  zeggen  j  dat  veeltijds 
ua-.  I»  ook 


CORNELIS  en  JOH  AN  DE  WITT.        1 63 

,,  ook  d' aller  verflandigfte  reeketien  Mader  de  waard.  DcPrince-  iggr' 
„  lijkc  Raadcn  ,  meenden  door  't  gezag  van  Engeland  alles  na  haar  ___  „^ 
„zin  te  krijgen:  ende  dat  de  poortc,  waar  door  den  Coning 
„was  wederom  tot  zijn  Throon  gekomen  ,  ook  zoude  dienen 
,, voor  de  Heer  Frince  alhier  5  ende  dat  ze  door  de  Bczendin- 
„ge  aan  Engeland,  ende  het  opgcmtlde  Verdrag , Maar  gemaakt, 
„alhier  alles  zouden  vaflftcllen.  Maar  het  deed  een  heel  andc- 
,, re  werkinge:  ende  heb  uit  verfchcidcHeeren  van  Hollandqjtm 
„hoord,  dat  het  vcrhanLlelde  met  Engeland  alles  had  onder  de 
„voet  geworpen,  wac  voorleden  jaar  aan  deKoninglijkePrin- 
„ces  was  verklaard.  De  Heeren  van  Holland  hadden  genoeg  te 
„  kennen  gcgeeven ,  van  haar  niet  te  zullen  bcmocjcn  met  het  ver- 
,,geeven  v^n  de  Bedieningen  en  Je  diergelijke ,  daar  van  die  van  haar 
„  Hoog/;«/// fchcenen  zeer  agterdogtig  te  zijn:  maaralleen  wilde 
f,  Holland  0]$  Souverain,  voor  Soureraiti  Z]\n  gekend  ■,  zoo  verre  als 
„  zy  in  haar  gemelde  antwoord  ,  wegens  den  Yz.cre  Ktjie  hadde 
„  verklaard. 

Dewijl  wy  hier  te  vooren  de  oorzaak  der  Poitugcefchen  Oor- 
log hebben  bclchreeven ,  zo  dunki  my  noodig  het  einde  van 
de  zelve  tcverhaalen,  als  zijnde  geen  van  de  minüe  vrecdcns, 
die  zijn  Ed.  de  Heer  JOHAiS^  de  vviTT  tot  voordeel  der  Inge- 
zeetenen  heeft  bedongen  gehad. 

Den  Gezant  van  Portagaal,  Graaf  de  Miranda,  die  langen  tijd  met 
de  Heer  Raad- Pa'/ios^iri;  rfc  WHT,  gewerkt  had  ,  en  mcell  ten 
huize  van  de  laade,  kreeg  bevel  van  de  Coning  zijn  Mecfler 
om  de  vrcede  op  het  aller  yverigft  te  bewerken;    dierhalvcn 
leeverdcn  zijn  Excellentie  den   zj   Mam    een  gefchrift  in,    by 
haar  Hoog   Mog. ,    van  inhoud,    dat  h)f  nu  anderhalf  jaar  ^^ele-    Aanbie- 
den  verz.ogt  had  het  htflutt  van  een  vrcede,  welk  zijn  Coning  wil-  ding  van 
de  aangaan  ;  dat  de  wederom  geeving  van  Braz.^1  onmogelijk  '^'°  Pofrui 
was ,  maar  dat  zijn  Meeftcr  dnar  en  teegens  een  *  eevenwaardig-  q^     *" 
heid,  en  vergoeding,  met  iets  anders  aangebooden  had;   en   •Equiyai 
vcrzogt  eindelijk  nogmaals  om  een  fpocdig  antwoord  >    waar  Icnt, 
door  hy  den  Coning  haar  E.d.  Groot  Mog.  mecning  kondete 
kennen  gceven.  Den  Spaanfche  Gcz.ant  dz  üamarra ,  dit  verfiaan 
hebbende,  en  vreezende  dat  deVreede  met  haar  Hoog  Mog. 
voort  zoude  gaan ,  verhaaftc  zig  van  fchielijk  ymand  na  Ut- 

X  z  "  diit 


1(54.  LEEVEN  en  DOOD  van 

l66i    '^"'  '^  zenden,  om  het  zelve  zijn  Cooning  bekend  te  maaken, 

^ '_  waar  over  zijn  Spannlche  VJajcileit  hem  insgelijks  fpoedig  ant» 

woorJen,  Zijn   Excellentie  vcrzogt  by    de    Heeren    algcmecne 

Staatcn  gehoor,  het  welk  hem  verleend  wierdi  en  deed  op  den 

2  Jtih^  deze  volgende  aanipraak. 

Spaenien         ^'"  ondergefihreve  Gez.utit  van  Spangjcn,  dcz.eroor'eedene  dagen  ont- 

hierover     fanden  hebbende  een  afgeiaardtgde  van  den  Coning  z.ijn  Metfier  run  den 

vyerKugtig.  ,7  jfpjH  ^jf  Madrit;  z.0  werd  hem  van  de  z.elve  aaiibevoolen ,   te   rcr- 

Spianfche  ^aaren  en  te  veri.eekeren  aan  de  Vergadering  van  haar  Hoog  I>log,d*tz.o 

Rodomon-  ]j^^j^  q^^^  |j^,^,  ^^  genade  zat  reileenen,   dat  by  Portugaal  wederom  z,al 

hebben  vertvert  (daar  hy  nog  geen  voet  [^and  gewonnen  had),  h^haar 

aI  de  fUatz.cn  u'cderom    z.algeevcn,  die  U  Ed.    Hoog  Slog.  in  den  jaar  e 

1641  door  z.ijn  Ponugcifcbe  Majefteit  zijn  ontnoomen\   tngelijk^yorming.. 

beid  v.m  het  5  Arteikfl  der  Minijferfche  vreede ,  in  bet  jaar   1648   tiii. 

fcben  de  plcnipotentiarilfen  van  den  Coning  en  haar  Hoog.  Mog.  gejlooten , 

en  niet  tcgenfiaande  het  onnodig  z.y  zulks  uit  te  leggen ,  zoo  heeft  by  nog- 

tans  tot  nog  toe  willen  beioo'ien,  getroiiwelijk^te  zullen  nakomen  wat  ih 

de  voorfcbreve  vreede  bedongen  is.  Deeze  nieuwe  verklaaring    alleen  ge. 

dditn  zijnde  op  belofte  dat  by  alle  de  voorfcbreve  plaatzen    zonder  eenige 

vermindering  en  uitflel  haar  Hoog  Mog.  wederom  zal  geeven. 

Gedaan  in  'j  Gravenhauge  den  i  Juny  1 6  j  i 
was  gcteikend 

GAMARRA, 

■r\E  Conir.g  van  Engeland  zenen  de  ziak  ook  Ilark  voort,  die 
van  zijn  Portugaulfe  Majcflei:  geftaidigtot  de  bemiddeling  aan- 
gedaan vvierd,  waar  door  den  Coning  Carel  den  ly  Apnl  aan 
de  Gezanten  van  haar  Hoog  Mog.  een  gefchriftingeltcverd  had  , 
behelzende,  het  groot  genoegen  van  zijn  MajeUcit,  dat  haar 
Hoog  Mog  zijn  aanbieding  de  vcrfchillen  om  tullchen  den  Co- 
ning van  Poriugaal  by  te  leggen  ,  by  haar  Hoog  Mog.  zo  wel  waj 
opgcnoomen,  en  dat  zijn  Majcfteit  verklaarde,  bereit  te  zijn, 
om  daar  in  te  werken  met  alle  gelijkmatigheid  omtrent  dcvcr- 
Ichillcndc,  en  door  een  overraaatigcn  yvcri  wcUic  hem  daar 

coe. 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       i6f 

toedrijftj  en  bchaagclijk  is,  cii  haar  zo  nut  ende nootzakelijk:         .^ 
gclijkerwijs  ook  weezen  moet,  en  goede  vreedc  en  cendragt,     '   _** 
tuflclien  een  Prins  en  Chriflen  rtaat  zoeken  lemaakcncnz.  het         ""^ 
welk  hunne  Excellentie  aanflonds  aan  haar  Hoog  Mog.  met 
een  afgevanrjigiicn  overzonden.  Onderinflchen   had  den  Co- 
ning  van  Psritig,ul  zoo  vee!  te  wecggebragi ,  dat  lr,gtUnd,  een 
Vloot  van  il  Scheepen  .onder  den  Opper- zee voogt  Afowf^^» na 
dfiC  Rijk  zond ,  om  ,  zo  het  de  naam  had  ,  hem  regens  de  Turkfe 
Roovcrs  te  verilcrken. 

Den  Coning  CatcI  zond  ,  om  een  kort  einde  des  üorlogs   te 
maakcn  ,  zijn  afgezant  I>ö««j«f    in   ^sGravehhiiagen,  die  den   18 
Janji  by  haar  Hoog  Mog.  ter  gehoor  geleid   wierd,   zijn  aan- 
fpraak  beftond  voornamentlijk ,  in  dit  volgende.  Eerftclijk  gaf 
zijn  ExccUetnie  kennis  aan  haar  Hoog  Mogende  van   het   Hu- 
welijk des  Conings  van  EngeUnd  met  des  ttifante  van    ?ortugaal 
Donna    Cittlurin4    de    Breganz^a,    Ten    tweede    zijn  onderhou- 
ding van  vricndfchap,  verbonden  enz.  ten  derden  een  dank- 
zegging voor  de  eer  en  het  omhaal  by  zijn  Majclleit^'n  Hol. 
land  genoten-  En  ten  laat  (Ie,  dat  wegens  dehandclin|Pliirchen 
zijn  Majclteit  van  Porttigaal  en  haar  Hoog  Mog,  hy  door  bevel 
van  zijn  Coning  berijd  was  alle  vrindelijke  dienden   te  doen, 
om  de  verfchilkn  die  daar  nog  zoude  mogen  z'jn  ,   by  te   leg- 
gen, ende  zask  tot  een  fpoedig   einde  te  brengen  enz.  welke 
C<'2.;iHf  verzogt  wierd  zig  by  de  gevolniagtig  Je  te  voegen ,  fchoon 
de  zaake  door  de  Heer  de  mTT  ende  andere  Heerenalzogoed 
als  afgedaan  was,  dog  dit  gcfchicden  om  zijn  Majefteit,  geen 
rcede  van  onvergcnocgingc  te  geevcn.   Eindtlijk  na  zulk  een    ^ 
langduurigen  arbeid,  en  meenigvuldigebyecnkomften  ,  wierd  yj^^jg  ' 
het  zo  vcrgcbragt,  dat  wederzijdige  over  een  quamen,  en  al-  Hecr^o- 
leen  de  onJcrtetkcning ontbrak,  waarop  de  Heer  Raad  Pn;yï-  HAKdt 
enaris  ten  zijne  huize  van  den  Gezant  van  Vortugaal  zijnde,   ■Alw»?''^' *''''' 
hetty  wj  hebben  hier  xj>  veelt  Vergaderingen  vrugteloos  gehouden  ,  ''«'^«- z^ntvan*' 
w^l  de'^iiake  z.o  verre  gekomen  is  dat  niets  als  de  ondciuek'fing  aan  het  Ponugaal. 
s.elve  ontbreekt ,  z.o  btbbe  bevel  van  haar  Hoog  Mog.  aan  aijn  Ixcellentte   Vreedens 
VQor  te  draagen'  van  het  cpfel  der  vreeden  binnen  de  tijd  van   1  o  da^en  Verdrag 
te  onderteekenen,  ofbj  nalat igbeidvan  dien,  te  vertrekken ,  waar  op  d'  on.  '"^cht.. 
derteekeningden  5».   Augufi^  by  zijn  Ex(cl(Mie  gedaan  wicrd,j°''^"f/;(^ 

X  j  En  Mog. 


ï.66  LEEVEN  en  DOOD  van 

iC6t.    ^"  Of"  te  tooncn  hoe  veel  zijn  Ed.  het  belang  der  ingezcctencn 
_____  waargen oomen  heeft,  zo  kan  niet  nalaten,   fchoon  het  wat 
omftandig  is ,  het  opftel  van  verdrag  hier  by  te  voegen. 

Trallaat  ende  Aliumie,  tujfcbeii  den  Koning  ende  den  R^ke  van  Porta^Aal 
ter  eenre,  ende  de  Hoog  ende  hioogende  Hetren  Siaaten  Generaal 
der  Vereen'tgde  Nederlanden  ter  andere  t.^de. 

Den  Coning  tnie  h«t  Rijk  van  Per-  .heit  zil  mogen  wcrdtn  geftclt.zooop  Ai 
tuptd  zullen  beloven  en'^e  haar  wwren  de  welken  in  't  gemelte  Rijk 
telven  door  eca  vifte  en   fterken  zullen  werden  gcbragt ,  als  ook  de  wel- 
bint  verbinden  :  Dit  zy  aan  de  Staaren  ike  uyt  't  zelve  Rijk  gecoert  zuilen  wcr- 
der  Vereenigdc  Nederlanden  zullen  be-  den .  Tot  welken  eynde  van  de  Staaten 
talen  of  tot  der  zelvtrgebruyk  vcrfchaffe  der  VcreenigJe   Nederlanden  een  ofte 


de  (ommen  van  Vee  '^  hondert  duy 
fent  Crufaten  ,  yder  Crufiat  gerekent 
op  1.  Caroli  guldens  in  Hollants  geit, 
welke  gemelte  fomme  zy  fullen  op  bren- 
gen  ot  in  gereden  gelde  ,  ofte  aan  Suy- 
ker,  Tabak  ofte  Zout ,  mitsdatdczel 
»e  Wa 


meer  Pejloonen  zullen  werden  geftelt, 
dewelke  in  Portugaal  de  gemelde  TqIIö 
of  Schattingen  uyt  haren  name  zullen 
onttangen :  Voorts  zoo  zal  de  gemelde 
fomme  in  \6,  deden  gelijkelijk  verdeelt 
zijnde  Jaarlijks  opeen  zeikere  ende  vaft 


ro^niet  hoogtr  zullen  werden  gcftdde  tij t  werden  betaa't ,  alzoo  dat 
gcwaariWf,  nogteder  zelver  prijs  ho- 'het  eerrtc  deel  van  dcZL- fomme  zal  vol- 
ger zal  werden  gcftelt>  dan  de  zelve  daan  werden  zooras  als  in  Por:ugaal  zal 
op  zoodanige  tijt  als  zy  gelevertzul-  ; bekent  zijn  enJe  door  valle  en  zekere 
len  moeten  werden  in  Portugial  ,  vol-  btwijzrn  z:il  werden  vertoont  ,  dat 
qens  den  gemecnen  Koop-handel  vit  jdit  Verdrag «aii  wedc'zijden ondertekent 
koft  zullen  werden;  ende  by  aldrcn'ende  van  beyde  par-ijen  geratifictertcn 
daar  tot  d;  volle  fomm'i ,  aan 'tgeltot-  de  gepubliceert  i;.  Daar  en  boven  zal  den 
te  aan  eeiiige  van  de  opgemelte  waren  Coningvan  Poitugaal  herflcllenottedoen 
milTchien  yet  kome  te  untbrfken  zoo  herft.llcn  alle  het  Gcfchut  't  welk  in 't 
z»l  't  zelve  door  ecnige    andere    fpucie  Recit  ende  andere  Forten  van  Brafilien 


vervult  moge  werden,  a'zoo  nogfans 
dat  de  keur  van  fulkszil  (laan  aan  den 
gemelten  Co.in^  in  wat  fpccie  hy  't 
gebrek  van  een  der  z.lver  zil  willen 
vervullen  ,  gelijk  zulks  ook  zil  koune 
volbragt  werden  uyt  de  Tollen  en  Schat 
tingc  ,  de  welke  volgens  ds  authoriceit 
en  magt  van  dit  bcfljoten  Verdrag  ,  drn 
Inwoondi'rrn  van  de  Vercenigde  Neder. 
landen  ,  in  't  Ri;k  van  Portugial  Koop- 
handel drincnde,  tot  voordcel  van  den 
meergemeide  Coning  wettelijk  afgcvor- 
itert  zoude  mogen  werden.welkeSchat- 
tingc  uit  kra|;f  van  de   volgende  poinc 


is  bjvonden  ten  tijden  wanneer  de  zelve 
van  dePortugyzen  zijn  ingenomen, 
ende  't  wtlk  als  nog  met  de  Wapenen 
van  de  Staaken  der  Vereenigde  Neder- 
landen otte  van  de  Americainfche  of 
Well  Iii  lifche  Compagnie  is  gctckcnt. 
1  Alzoo  van  wegen  de  Sraatcn  der 
Vereenigde  Nederlanden  eenige  klagtcn 
zijn  voort gebragr  ,ter  ziaken  van  zekere 
ingevoirde  gewoonten ,  i.amcntlijk  , 
van  wcg:n  de  deylineen  in  de  verko. 
pinge  desSoufs,  't  welk  in  de  Stad  St. 
ubes  ,  ende  op  de  plaaile  omtrent  de 
zelve  Stad  gelegen,  gemaakt  ende  bc- 


tca  cridc  artij  kelen,  met  regt  ende  billik-  reit  wert ,  zoo  is  over  een  gekomen  ende 

tue- 


CORNELTS  en  JOHAN  DE  WITT.        167 


to.'gfrtaan  ,  Jaltcr  Jasrlijlts  tuflclicndcn 
C- meltcn  Konincj  cnde  de  gcrr.eltc:  Sra- 
ten  der  Verecniade  Nederlanden,  een 
byzondcr  Verdrag  zal  werden  gemaakt 
van  wegen  den  prijs,  vo'gcn?  den  wel. 
ken  alle  de  Inwoonders  der  Vcrcenigdtr 
Nederlanden  endi  ydcr  van  dczeWe  in 
'rbyzonder,  zoo  veel  van'tztlve  Zout 
aldaar  zal  mogen  kopen  als  haar  zal  goet 
dunken  ,  in  welken  tranfaftie  behoor, 
lijkc  opmcrkinge  ten  weder  zijden  zal 
werden  genomen  ,  op  den  prijs  volgens 
den  welken 't  gemelde  Z/OUt  ter  zelver 


F.nde  zullen  over  endc  wtdir  mogen 
i'oeren  allerliande  waar<n.  mits  'tzcl- 
ve  nitt  en  komen  reitrekken  totfcha- 
de  ende  nadeel,  uytgtzondert  alken 
Brafilien-];ciit ,  niitsalvooren  betalende 
de  Tollen  tndcSchattinge;  de  wdke  van 
de  Portiigyfen  zelve r  ,  die  aldsar  lian. 
delen  opicglelijk  afgcvordert  en  betaalt 
komen  te  «verden  .  Voorts  zoo  zul'en 
de  Vcreenigde  Nederlanders,  dewelke 
afgevaren  zijn  van  de  Havenen  van 
Brafilienende  inde  Havenen  van  Portu- 
gaal ,  of  dewelke  daaronder  be  hoeren  , 


i66j. 


tijd  in  Portufaal  onder  de  Poitugyzen  komen  te  Landen,  geer.Iints  gehouden 
zal  werden  icrkott :  Maar  by  aidieii  niet :  zijn  haare  Schtpen  te  ontladen  ofte  ce- 
te  min  ,  buytcn  hoopen  ende  vcrwagtin- 1  nige  Waaren  daar  uyt  te  lofFen  cp  het 
ge  ,  aangaande  den  zelvcn  prijs  des  Zou's  j  Lant ,  dat.  zullen  de  Tollenaars  ofte  Ünt- 
van  weder-zijden  ,  niet  wel  korde  wer-  !  fangers  van  de  Schattingen  bezorgen  dat 
den  over  een  gekomen  ,  zoo  zal  de  ver-  '  de  Waaren  olte  in  gclade  goederen  in  de 
deelingen  van  den  Zout. handel ,  de  wel. ;  Schepen  zelisbtzigtigt ,  ondeizogt,  cii 
kenu  cenige  Jaaren  herwaarts  is  in  ge- |  de  alzco  volgens  de  manieren  de  behoor, 
voert,  ten  opfigten  van  de  Vereenigde  ;  lijke  Schittii/gen  betaalt  kcmtn  te  wer- 
Nedalandcn  ,  ophouden  ende  weg  ge- |  den.  Msjt  by  al  dien  door  de  ervarcnt- 
nomcn  werden  ,  en  zal  een  yder  van  de  j  heyt  waar^giig  weit  bevondtn,  dat» 
Vereenigde  Nedeil.indtn  vry  rtaan  van  zulks  geei  finisot  niet  btqunmelijk  kon- 
yder  een  te  mogen  kopen  ende  handelen  \  de  ge'chicdtn  .  zoo  zullen  der  ccnice 
zodanige  meenigte  van  Zout  als  zy  met  |  andere  middelen  wvrden  brdr.gt,  ende 
de  verkoopcrs  zullen  goet  vinden.  Ge  1  met  ondeilinge  toeütmniirge  van  bcy- 
iijk  zulks  in 't  zevende  artijkel  van  we- j  de  partijen  werden  in  't  werk  gcfttlt. 
gen  alderhande  foorten  van  Koopman- I  Djn  zal  'tvolk  van  i:e  V'cieenigde  Ne» 
tchappcn  wijt-lopigcr  is  verhandelt  ende  '  der'anden  ,  vry  üjan  indil'c  de-den  de 
vaftgellelt.  Ook  en  zal  de  Eygenaais  of  ztlv»  middtltn  ei  de  voordceltn  te  ge- 
Bcfittirsvan  het  Zout ,  geenliius  weiden  i  bruyktnende  te  genieten  de  welke  de 
benomen  of  verhindert  de  m3gt  cm  het  Enyelfchen  u\t  k'agt  van  Verdiag  ot 
Zoutte  mogen  verkoopen.aan  alle  en  een  volgens  het  dagelijks  gebru) k  zijn  vtr- 
ygelijkedewe'ken  haar  zal  goet  dunken,  cunt  tn  toegedaan  ,  of  namaa^s  vergunt 
Maarten  opfigten  van  andere  Natiën  en '  ottoeetftaan  zullen  weiilcn,  i.cgïe  zal 
de  Volkeren  ,  zoo  zal  den  meer.gemelte!  ten  cpfigle  van  de  grzcyde  Waaie  l'waar- 
Koning  ziggedragen  na  Jat  hem  zal  goet  dir  Tol  of  meeidir  Geit,  of  onkoflen 
dunken.  'wrrrien  afgevordert  of  betaa.'t .    dan  of 

3  Htt  volk  van  de  VcreenigdeNrder     de  Schipcn  vo'kcnientlijk  waaren  ont. 
landen  ,  zal  vry  cnde  zonder  zcrge  han-    laden  ende  In  geladen  Gocdf  ren  aan  Lant 


lielen  en  Negotieren  ,  zoo  uyt  Portugaal 
f  nde  de  Landen  de  welke  daar  onder  be. 
hooren  .  inBrafilien,  als  uyt  Braiïlien 
wederom  in  Portugaal,  ende  de   Lan 


gefct  waaren  geweed  ;  Ook  en  zullen 
de  gezeyde  Schepen  in  zodanige  ge. 
legen  ihcyt  gecnlïnls  door  de  PoitUf:y- 
zen  werden  opgehouden  of  veihindcrt. 


den  endeplaatse  daar  onder  behoorendc:  ende  zco  vvauncir  de  gezeyde  Scheepen 

Ofk 


1(58 


LEEVEN  en  DOOD  van 


op  eenigï  andere  plaatfsn  o''te  Hiiveaen 
ïo5l.  vanPorcugnl.  ofte  diar  oiiJer  beboo- 
I  reade.  amr  dit  zy  alreeJe  b^hoorlik 
den  Tol  of  Schittiage  een;  hebben  be- 
taalt, komen  te  Lin  Jen  ,  zoo  zullen  7,y 
haire  overige  reyze  »ryelijk  zonJer  eeoi  • 
ge  verhinder! nge  ofte  rnoeyelilkhjit  mo- 
gen volbreo^;n  ;  Zoo  djt  zy  vorder 
geen  Tollen  gehouden  zullen  zijn  te 
betalen  Ojfcen  zuilen  de  WiireaenJe 
tnJe  e  Gojderen  ,  dewelke  of  van  de^ 
PortugyzïQ  zelver,  ot  van  eenitie  andere 
Volkeren  in  de  Schepen  van  de  Ver««nig. 
de  NeJerlin  Iers  werden  geUde<i  .om  in 
eeni^e  ii  Isre  Linlen  oillivenenoiiier 
Portugiil  behoorenJ^gevoirt  te  werJen, 
geen  fwairder  Tollen  o'  Sclntringe  bèta 
len  Jinofly  in  Portugyfche Schepen  waa- 
ren  geladen  om  overgevoert  te  werden, 
of  airce.le  ovcrgevoert  wairen. 

4  Oük  zil  de  V-jrjeni^Je  NeJerlan 
ders  vryftia'i  ,  te  vjren  en  te  reizen 
in  alle  Coijnien  ,  Eilankn,  Rijk-n, 
Lant-Streeken  ,  H  wenen  ,  Sre.ien  ,  Djr- 
p;n  ende  ICoop  Steden  ,  dewjIkeonJcr 
iet  niejr-gemslie  Rijk  van  Portugaal 
zijnb.'hoorende,  en  Je  in  Atrica  gelegen  , 
waar  onier  ook  zil  werden  begrepen 
het  EilanJvan  Sc.  Tomts ,  cn.lezallcn 
aldaar  hire  Scheepin  mo^en  wjrdcn  ge 
laden,  gelijk  zy  ook  aldiar  zullen  mo- 
gen hindelen  enile  Njgoticren;  en  ha- 
re gofJeren,  hft  n  cndc  waen,  van 
allerhande  foorte  te  LinJe  ,  ter  ^'ee  , 
ende  de  Rivieren  opvoeren  ,  ende  over 
al  veilen  tn  verkoopen  ,  en  Je  van  diar 
ook  in  andere  Linden  brengen:  ookzy 
aldaar  haiie  ci^e  huizen  mogen  hebbjn 
ende  b:7.itten,  om  in  te  wooncn :  als 
meJe  iiire  Pailiuiz.n,  in  deweikezy 
hair  goediren  enJe  Waren  mog.-n  op- 
(laiten  .  zander  vanyinind  daar  inne  ver» 
hindert  te  werden  :  en  Ie  z  il  al't  geenc  in 
dezen,  en  Ie  in  d-n  niiil  voorgimJe 
Ariijkel  i;  vul  gelKIt  en  ieverfprooken  , 
ooyt  wer  len  vernie'i^t  ofte  vcrbrooken  : 
«ogte  xilien  de  vereenigde  N.-JcrlanJcrs 
iq  «ni^e  deelcn  ten    opzigte  va:i  dit 


vsftgcllelJe  Verdrag  werden  bedroegen 
ofte  befrhadigt,  ende  by  al  dien 't  gemel- 
de Volk  van  Ncdcriant  t' eeniger  tijj 
ten  opzigt  van  't  vrye  ende  volkomen 
gebruik  van  dit  vaft-gcftelde  Verdrag 
komt  verhindert  uirgeflooten  ,  ofte  an- 
finti  belet  werden,  (het  welke  God 
v.rhoedej  zoo  dat  het  geen  vo'koome 
ende  behoorelijke  vrugten  volgens  de 
waathiid  ende  authoriteit  deze»  Vcr- 
bonts  komt  te  genieten.  In  zulk  geval 
zullen  de  S'aaten  der  Vereenigde  Ne- 
derlanden ,  het  zelve  regt  hebben  op  de 
Portugijz;n,  en  Je  zil  van  nieuws  de 
z  rlve  atlieonillianendeherbooren  wer- 
den ,  dewelke  h>ar  voiv  het  aangaan 
van  dit  verbont  was  toekomende  :  zoo 
dat  zy  hair  regt  tegcnt  't  Ri;kvan  Por- 
t  ugaal  vrycli;k  lullen  moogen  vervolgen,  t 
Ojk  zal  in  zuk  een  geval  daardoor 
verftun  w.rJen  alles  tot  de  gemelde 
Staiten  te  zijn  vervallen,  zonder  dat 
den  Koning  ofte  het  Rijk  yeis  van 
allen  zullen  moogen  weder  eifllhen  't 
gcene  volgens  het  bcfprek  van  het  eerde 
Arti  jkel  dez;s  Ver  Jrags  airede  zoude  mo- 
gen zijn  betaalt  ofte  voldaan  :  Ende  van 
gelijken,  by  al  Jien  dit  verbont  door  de 
gem-lde  Sta'en  van  de  Vereenigde  Ne» 
derlanden  wierJc  gebrooken  of  verhin- 
dert, zoo  *il  den  yemelten  Koning  van 
Portugial  't  zelve  regt  hebben  'igeene 
hem  voor  het  aangaan  van  dit  Verdrag 
eenigzints  was  toekoaiende. 

f  Ende  zu'len  alzoo  door  de  beta> 
lin  Je  van  de  4000000  Cruziatcn ,  de 
welke  zil  werden  volbragt  op  de  alrecis 
uitgeJruk'e  termi)nen  ,  cndc  door  het 
vrye  gebruik  ende  de  waaregenieiinge 
vin  alle  die  dingen  de  welke  in  de  naad 
voorgiande  j  artijkol -nzijn  bogretpcn, 
ophoudend;  aUe  gelchiden  ,  twill  en 
iftien,  dewelke  van  de  Vereenijc  Ne- 
derlanders tegrn  den  Koning  ende  h:t 
Rijk  van  Poru3;nl  tot  nog  toe  zijnin- 
gellelt  ,  gelijk  a'zoo  zullen  ophou  len 
en  Je  vernietigt  werden,  alle  d--  actiën 
tmil  ende  g  ichilleii  i  dowelkevan  den 

jjemc- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         169 


(»emelten  Koning,  ode  van  het  Riik  van 
Portugaal  tegensde  Vereenigdc  Neder- 
Janden  fouden  mogenof  konnfn  ingeftelc 
werden.  j 

6.  Volgens  dien.  zullen  ooktuirchen 
dtn  Koning  ende  het  Rijk  van  Portugaal 
gsn  de  eene,  ende  het  Vereenigde  Ne- 1 
dtriant  san  d' ander  zijde,  ende  tulTchen 
de  onderzaiten  ende  Inwoondcrs  van  de 
beide,    ophouden  alle  aftien    van  Vy 
andfchipendeverongelijkinge ,  ended^r 
in    Europa,   tfrllont ,  en  van  dien   dag 
aF,  op  den  welken  dit  verbont  van  we- 
derzijden  zal  wezen  onJerreekent ;  mnr 
in  de  andere  Deelfn  derWeerelt,  na  de 
Publicatie  dtzer  brieven,  derhilven  zo 
lullen    aMe  Lm  Jen  plaarzen.  Scheepen 
en  goederen,   dewelke  ondertullen  van  ] 
een  van  bei  ien  zullen  werden  in  geno  i 
men  en  bezweten,  gelijk  ookdiegcenej 
dewelke  tevoren  i;ig^-nomen  endt  be- . 
zeeten  zi;n  ,  in  OoiMndien.Wert  Indien,  j 
otopeetiige  andere  plaatfen  ,  bli)vcn  in 
den  eigendom  van  die  gcene  dewelke  opi 
degemeldc  tijden  zullen  werden  l-evon«| 
den  wettige  bezitters  der  zelver  te  zijn  ge-j 
weeft  :  Maar  die  ,He  welke  na  de  zelve  on-, 
dertecJjenii.gein  Europa  ,  en  na  de  publi-i 
tatiein  d'  anderedeelen  dcrwereld  zullen 
werden  ingenomen  en  bezeten:  de  zelve! 
fullcn  Tonder  eenigc  vertoeviige  ot  ver» 
binderingeaan  de  zelve  voorgaan  Je  Eige. 
naars  herilelt  werden.  Over  zulks  zoo  zal 
der  tuffen  denKoningen  't  rijk  van  Portu» 
gaal  een  bcftanditien  ende  vafte  Vreedel 
werJen  volt  rok  ken  mer  de  Staaren  dei  Ver- 
eenigde Nederlanden  ,   waar  onder  van 
wederzijdin  zullen  zijn    be^rrepen  alle] 
Burgeren  en  OoHeizatfn  ;  welke  Vredei 
ook  heiliglijk  en    religieufclijk  op   alle 
plaatlen  ,  eecn  uitgczondcrt ,  zoo  binnen 
als  buiten  de  palen  van  Europa  fal  werden 
onderhouden;  en  zullen  dePorruaijzen 
en  't  Volk  van  de  Vereenigde  Nedcrian. 
de   te  water  en  te  Lande  malkandcreii 
van    wederzijden   alle  vriendfchap  en 
goetwilligheid    betooncn  ;  ende    voorts 
nieisverrigte  of  bedrijven  't  geene  eenig- 
Etrjit  Bocl{. 


fints  tor  nadeel  van  een  van  beide  zij- 
den zoude  mogen  fchiinen  te  zullen 
ftrekken.  7.  Voorts  zal  de  Vereenigde 
Nederlanden  na  deze  vry  (laan  haaren 
Koophandel  mer  allevryhcid  tedrijven 
in  de  Koninkrijken  ,  Provintien  ,  Ey- 
landcn  ■.  Steeden  Havenen  .en  allerhande 
plaatfen  dcwtlkeden  Koningvan  Portu- 
gaal  zijn  onderworp"n  ,  zonder  dat  haar 
eenige  verhinderinge  zal  werden  aange- 
daan; gelijk  zy  o<'k  dietielijk  oi  an. 
d-  rfints  zullen  werden  belet  de  Waaren 
van  allerhande  liivi'.en  te  koop'^n  en  te 
handelen,  dewelke  zv  zullen  bevindea 
haar  vordcrlijk  te  zijn  :  't  zy  dezelve 
veel  o'te  weynig  zijn:  zonder  verbon- 
den te  zijn  aan  eenige  wetten  van  mate  , 
gewigte  ,  plaa's,  verkoopinge,  Mono- 
po'ier.  of  ptijs.en  zal  dezelvt  Ncderlande 
ook  werden  vry  gelucn  olltrhsnde  goe- 
deren en  waaren  na  haar  goetdunken  na 
de  zelve  plaa'fen  te  voeren,  en  dezelve 
te  verkoopen  ende  vermangelen en, daar 
en  boven  allerhande  goederen  en  waa« 
ren  van  dez-lve  plaatfen  af  te  voeren  : 
en  dat  zonder  eenige  verhindcringe,  mit» 
betalende  de  tollen  fv.-h;ittingf  n  ,  dewel- 
ke volgen?de  publike  au'horiteir  van 't 
Rijk  van  PortUiiaal  inden  Jire  lófj.  in 
de  Maant  van  Maart  zijn  betaalt  en  vol- 
daan ,  ot  betaalt  en  voldaan  hebben  moe- 
ten werden  ,  zoo  dat  de  Vereenigde  Ne- 
landen  zoodaniglijk  moeten  werden  ge- 
houden gelijk  alsde  Porrtigeezen  zelfs, 
en  dat  zoo  wel  ten  opligren  van  koo- 
pinge  en  verkoopinge  hls  vande  Tollen 
en  andere  Laften,a!s  ook  van  voordcelen, 
vrydommen  ,  en  privilegiën  ,  en  zullen 
d- Vcreenitrde  Nderlanden  naar  dezen 
genieten  alle  de  prerogativtn  ,  vrijdom- 
men en  Privilegiën  ,  dewelke  tot  nog  toe 
aan  een ig  volk, met  ha  RijkvanPoitugaai 
niverbontof  Vrientfchap  fijnde  ,  zijn 
vergunt  geweeft  of  naderhant  vergunt 
zullen  werden  ;  en  van  gelijken  ful- 
len  de  Portugyzcn  ten  opzigten  van 
den  Koophandel  en  negotie  in  de 
Vereenigde  Nederlanden  zoodaniglijk 
y  werden 


1661. 


170 


LEEVEN  en  DOOD  van 


•  ^  werden  cehouJï  ,  ptlijkde  Nc.lcrlanden 
lOOI.  euInwoonJcrs  zcltsald^ir  na  «egten  en 
■— »  ■  gewoonten  gehouHen  wetdt-n  8.  15c 
Vereeni^de  Nederlanden  dewelke  mtt 
liaare  Schetpen  ,  Koopmanlcliappcn  in 
de  Havenen  van  liet  Portugeefchc  [.'(.bied 
koomcn  te  landen  en  lullen  niet  gehouden 
zijn  haarc  Schepen  te  laaden  met  ccnige 
andere  foort  van  Koopmanfchapp^n  dan 
dewelke  zy  zelver  tullen  goet  vinden 
en  zullrn  oordeden  haar  aldcrmied  dien 


derlanden  werden  gcftilt ,  en  geftdt 
zijnde,  zullen  zy  zoodanige  authoriteit 
hebben,  (hoewel  zy  de  KoomfcheRe. 
lijris  niet  en  volden)  alffcr  cenigeCon- 
zul  van  die  volktrco,  dewelke  aldaar 
handelen  tot  no;»  toe  is  opgedraagen  > 
ot  naderhand  opgedraagen  zal  werden. 
Voorts  zoo  lal  'er o. -er  de  Regts  zaken 
ende  gefchillen  dewelke  de  Vereeoigde 
Nederlanders  zulkn  aangaan,  een  Rig- 
ter  Conleivator    werden  geftclt  om  de 


(lig  endo  voorJeilig  te  zijn,  gelijk  ookliclve  te  beoordcrlen  ,  van  de  welke  niet 
in  yder  Si-hip  van  de  Vtrceiii^'de  Neder» 
landen  niet  meer  dan  twee   Chenrhers 
o!  Opzi:nJers  zullen  behoren  toegelaten  , 


;n  zil  mog;'n  geappellcert  werden  dan 
aan  den  Raat  van  Relatie  ,  de  welk» 
ten    langden    in  de  vierde  Miant  naar 


te  wceten  dcwclkede  waare  cnJe  Koop. 'de  provocatie,   de  zaaken  ende  gekoo» 
manfchappen    uyt    den   name  van  den  men,   zal  eindigen  en  afdoen.     loZoo 


Coning  ende  het  Rijk  komen  bezigtigen 
ende  onderzoeken :  gelijker  ook  geen 
verliinderinge  ot  belet  zal  werden  ge 
daan  aan  de  Schepen  wanneer  de  zel- 
ve geladen  ofte  ontladen  komen  te 
werden  :  en  by  aldien  de  zelve  Sche 
pen  met  drooge  waaren  geladen  zijn  , 
zoo   en  zal  den  Chcrchers   ot   Opzien 


wanneer  alflcr  ymapd  der  Vcreenigde 
Nederlanders  onder  het  gebict  vanden 
JConing  van  Portugaal  komttcfterven, 
in  zulk  geval  en  zullen  de  papieren , 
boeken  ,  rcekeningen  ,  goederen  ende 
middelen  ,  zoo  van  den  overleden  zelfi 
als  van  andere  der  z;lver  Ncderlantfche 
Na'ie  de  welke  by  den  overlcedenzija 


dcrs  tot  falaris  ot  loon  niet  werden  be-  beruftende  en  in  bcwaringe  zijn  gegeven. 


taalt  of  ver-ert,  ten  zy  de  zelve  op 
den  tienden  dag  naar  datzy  aangekomen 
zijn,  werden omU den  ,  ende  by  aldien 
de  zelve  Schepen  Vifch  of  andere  eet- 
bare waartn  in  geladen  hebben  ,  zoo 
en  zal  degem:l(eperroonen  niets  wer- 
den tegevcn  ol  vereert,  ten  zy  de  ge 
melte  Schepen  op  den  yetrti  'ndcn  dig 
mar  hiar  aankomlle  in  de  Haven  zijn 
onrladrn  geworden,  ende  zoo  wanneer 
dcon'laiingc  op  Hco  tien  Ie  en  veertien 
dtn  dag  gtlijk  p'zeyt  is,  komt  te  ge. 


van  de  Regtcrs  der  Weezen  of  der  Ab- 
fenten  ,  ofte  van  der  zelver  Minrfters, 
geenfinfs  mogen  werden  bezigtigt  eo 
aangeflaagen ;  noi^te  zullen  de  gemelte 
ztakcn  deez;  Jurij.iiiSie  onderworpen 
zijn  ;  Dan  zullen  de  zelve  Goederen 
werden  gcconligneert  onder  die  geene 
welke  den  ovfrieeden  voor  zi)ndoot  daat 
roe  hefft  verordincert:  enby  aldien  defel- 
ve  lijne  zaken  voor  lijn  doot  niet  en  heeft 
bezorgt  of  voorzien,  zoo  zullen  de  pv 
pieren  ,  boeken  ,  reckeningen  ,  goederen 


fchieden  ,  zo.)  zil  hairzulks  werden  ge.  ende  middelen  volgens  den  laft  vanden 
goven  ende  vereert  'tgunt  de  gewoon-  Rigttr,  Confcnator  in  bewaringewer- 


te  ende  de  wet  dies  aanyainJe  kom-.n 
mi*d^  te  brengt  n  9  DeConfulesde  wel- 
ke den  VrccnigJe  Nederlanden  in  't 
Rijk  van  Po'tugial ,  handelende,  N-go 
tierende  of  woonendf  tot  bfchermin- 
ge  zullen  werden  g  geven  ,  deze'vezul 


den  gellrlt  ain  twee  of  meer  Ncderlant- 
(che  Koop'ieden  of  Fadoors .  dewelke 
deze  zorgc  volgens  dc-mccfte  (Icmmen 
van  het  vo!k  het  welk  aldiar  van  d« 
zelve  Natie  is  woon'n.ie,  met  de  toe. 
llemminge  van  den  NederlantfcheCon- 


leii  van  de  Staaten  der  Vereeoigde  Ne-  zul»  zal  opgedragen  werden  ,  a1zonog< 

tans 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         171 

t»ns ,  dat  dezelve  Kooplieden  of  Fafloors  zoodanige  Goederen  van  nooden  hebben        /C  /'  , 
de  goederen  de  welite  haar  zijn  bevolen  ook  en  zal  de  veikoopingen  van  de  zei.      10  01. 
om  te  bewaren,  gecnfuiis  zullen  mogen   ve  Goederen,  om  geen  oorzaake  mo»  —~-~  -' 
aanneemen,    ten  zy  dat  te  voeren  by  i  gen  werden  uirgcfltlt  ofte  belet ;  gelijk 
haar    cauiie   gertek    is   voor  bequaame  de    zelve  goederen  ook   niet  en  zullen 
Waarborgen,   de  welke  van  den  Conzul  (  mogen  a  n  geflaagen  werden   toteeoig 
ook  zullen  moeten  worden  geapprobecrt!  publijk  ofte  byzonder  gebruik,  tcnzy 
ende  toegelaten,  dat  zy  de  goederen  de!  de   gcene    van    welkers  goederen  wert 
welke  haar  zijn  totvertrouwJ  de  Wettige!  gehandelt    zulks  koomen  toe  te  ftaan  , 
eigenaars  ofte  crtgenamcn  ofte  ook  de   het  zy  naar  voorgaande  overeenkoming 
Crediteuren  ,    zullen  behandigen  ,     en ,  of  anderfints.       iï.    Daarenboven    zal 
zullen  derhalven  alle  de  gocdtrcn  ende,  het  volk  van  de  Vcreenigde  Nederlan- 
middelen    de    welke  in  den  eigendom  |  den  vry  ftaan  ende  gcoorlolt  zijn  ,   nef- 
van  den  overleden  zijn  bevonden  ••  wer- j  fens  alderhande  fooi  ten  van  Waren  ende 


den  overgelevert  aan  des  zelfs  Erfgcna' 
men  ofte  aan  de  Executeuren  ott  Cre- 
diteurcn.  ii.  Den  Koning  van  Portu- 
gaal  zelfs,  nog  ymant  van  de  Minifters 
der  zelver  Koning,  en  zal  vei  mogen  de 
banden  te  ilaan  ofiearrefterende  Koop- 
luiden  ,  Schippers  ,  Matrooien,  Schepen 
o(  Waren  ,  ende  goederen  van  de  Ne- 
derlanders ,  of  de  zelvige  ecuiglints  ver- 
hinderen ,  zelfs  ook  niet  onder  pictext 
van  Oorloge  tegens  deze  of  geene  Vy- 
anden  ,  ofte  van  cenige  aanüagdewel. 
ke  hier  of  daar  zouden  mogen  aangc. 
fielt  worden  ,  ten  zy  naar  voorgaande 
totftemminge  van  de  Staaten  der  Ver» 
ecnigde  Nederlanden  ,  onder  welkers  ge» 
biet  de  zelve  werden  bevonden  ,  tnde 
van  de  bezillers  der  Schepen  ,  Waren, 
ende  goederen  ;  maar  zullende  gimelte 
Koüpluidcn  ende  Schippers  met  haare 
Scheepen  ende  Koopmanfchappen  zon- 
der eeiiige  ïerhinderinge  ,  de  welke  haar 
LOor  den  Koning  ofte  des  zelfs  Minilfcrs , 
zouden  mogen  werden  aangedaan  ,  na 
hare  goetdunkenuit  allerhande  Havenen 
tan  l'ortugaal  mogen  vertrekkktn  Ge- 
lijk  ook  het  Volk  van  de  Verecnigde 
Nederlanden  geenfinis  zal  werden  ver- 
hindert ten  opzigte  van  de  vcrkcopin- 
gen  of  vcrhandelingrn  hartr  Warenen- 
de  Koopmanfchappen  ofte  Goederen, 
zelfs  ook  niet  onder  pretext  van  den 
Koninf   selts   ofte  des  zel!s  Miniflcrs 


Koopmanfchappen  ook  o\er  te  voeren, 
Wapenen  ,  Oorlogs-gereefchappen  ende 
Ammunitie,  zoo  uit  de  Havenen   van 
de  Vereenigde  Ntderlar.tfche  Provintien 
als   van  andere   Landen  ende  Plaatfcn  , 
ende  dat  naar  alde»hand»  Rijken  ende 
Landen  des  Werelds  ,    het  zy  de  zelve 
in    Vyandfchap  ofte    Vriendichap    zijn 
met  dtn  Koning  ende    het    rijk    van 
Portugaal.    Sonder    dat  den  gernelden 
Koning  of  df  s  zelfs  Onderzaten  of  Mi- 
oifters  ,  zulks  eeulgfints  zullen  mogen 
verhinderen  ofte  beletten  ,  door  aanbou. 
dirge,    ReprtfTalien  ,   Pandingen,  ofte 
opeenig andere  maniere,  nogdireiSelijk 
of  openbaarlijk  ,  nog  indirtdlelijk  o!te 
bedecteli|k  .•  mits  dat  het  gemelte  Volk 
der  Vereenigde  Nederlanden  geen  Wa- 
penen ofte  Oorlogs  gereetfchap  zal  mo- 
gen halen    uit  de  Havenen  van  Portu- 
gaal,  zells  omme  de  zelve  tot  de  Vy. 
anden  van  den  eemelten  Koning  ende 
het  Rijk  van  Portugaal,  over  te  voeren/ 
dan  zal  de  zelve  Vereenigde  Nederlan- 
ders werden  toegelaten  ,   te  brengen  in 
her  gantfchc  Rijk    van    den  gemelten 
Koning,  alderhande  Waren  ende  Koop» 
manfchappcn,  zelfs  ook  alderhande  Wa- 
penen  eude  gerectfchap  van  Oorlooge 
ende   Animuticj    cnds  zullm  dezelre 
aldaar ,  zoo  wel  iu  het  gros  als  in  het 
klein    de  zelve  mopea  te  koop  (lellen: 
ende  in  't  geheel    ofte  tca  deele  om  aU 
X  %  derbande 


171 


LEEVEN  en  DOOD  van 


I  66  I      derhanJj    pri[s   verkoopsn    rnJe  alJjir 

mar  h,iir  goetJunkcn  vcrmaiigelen  ,  en- 

de    voorts  alilerhjndtf  Koophmdel  drij- 
ven  mirt  zudaniiitf  ICoupcrsenJc  Nl'^o. 
tiante.i,  de  wfike  zy  zullen  oordeclen 
iht   liaar  meert  vordjlijk  ende Jienftit; 
zullen  zijn,  zonder  du  de  zjlve  door 
den  tConinJ  otcc  iijn  Minlllers  ,  Voor. 
koopcrs  ,    Mijnopolicen  ,    d>:n   Fifque  , 
Re^t  fpreeker  ,     Rei»tbjnkeo  ,  ofte  ye 
minJ  anjers,  eetji^li'Us  zullen  motjen 
werden  verhindert  ofte  van  haar  voor 
nem-.'n  belet;  gelijk  hair  ook  f;een  be-' 
pilia^en   otce  regel  van  we^eo  (Cooji- 
hanJeliiii^en  voori^elclirecven  zil  mo^en 
werden,    ij  D:  gieJeren  en  ICoopmin- 
fchipoen  ,  de   weke  van  deeenHivcn 
fan  PortuJial  in  d'anJer  warden  gevoert 
rrnr  b.tilidije  van  de  behoor li|ke  Tol- 
len    of:e  Schitrina;en  .    en  Ie  en  zuilen 
niet  gehouden  zijn  eeni;»  ander  geit  of- 
te Tol  re  verfchilTen,  d.in  't  gcene  de»  j 
Goederen    ende  Koopiinnlchappen  vani 
de  Portiineefcn  zeUs  ,  in  zidanigen  ge  | 
val  Z'jlirn  werden  bevonden  fchüldig  te  I 
ailti.    1-^   Ge-ti  Ali:ilde  ot  cenii;  ander' 
Minift:^r  des  [Con'n;;s  ,  zal  ^eo  )rlotr  zijn  . 
jremand    van   de  Vereenisjde  NeJerlan-l 
ders  ,  van  wat  conditie  ofte  gelegeniheid; 
de  zelve  ook  zy.regteliikaan  te  Vprtken, 
den  felven  tegensiiju  wil  eo  dank  ophou- 1 
den  ,  ofte  in  de  gevankeniffeofte  in  ban- 
den te  bflluiten  (  ui'g'ZonJ.rt  in  crimi-j 
nele  zaïken  ,  ende  zoj  «vjnneer  de  zeUe 
opdedaaJ  zelf  isairig-grcepen.Jtenein-  i 
de  zy  dar  den  RegrcrConler  vator  daar  roe| 
alvorens   magt  heeft  gfgcven  ,  de  wc!   I 
ke  fchriftelijkis  ir.g'-llelc    Diar  «fn  bo- ] 
ven,  zoo   zullen      de  Verecnigde  Ne-1 
derlanderS,   de  welke  onder  het  g'obiet 
code  in  her  Rijk  van  Portugaal  woonen  , 
z->r5  tenopfigten  van  hiirzctven  als  van 
weceT   hair   Woonflede  ,  Boeken  ,  Re 
kening.-n  ,    Wurm,     Koopmanfchap.,' 
P'.-n  ,   ende  andere  Goederen  de  welken' 
hiir  toeb'.-hoorcn  ,  nief  minder  vry  zijn 
V4a  do  G.vaiikeiiiir.-,    Pan  Jeu  enJu  *1». 


derhinden  Hcgttniiïen  ,  ende  ophouJin» 
ge  (ifte  verhindcringe  dan  eenige  andere 
Volkeren  ,  de  welke  door  Vcrbonr  met 
den  Konink  van  Portugaal  zijn  verbon- 
den ,  'ot  nog  toe  vry  werden  beven» 
den,  oftenamaalsbevonieo  zullen  wer- 
df-n:  Nogte  zullen  ook  de  Verecnigde 
Nederlan  Iers ,  door  eenige  Brieven  van 
SiulveCon  luyt  ofte  eenig  ander  foorie 
van  Patrocinie  ende  voorltant  ■  het  geen 
den  Onderl'acen  otte  eenige  andere,  on. 
der  het  gebitt  vin  Portugaal  woonagtig 
fiinde  ,  door  den  Koning  mogte  werden 
vergunt,  werden  verhindert  ofte  be.'ec 
hair  Ichulden  in  te  manen  i  ofte  haar 
Schüldenairs  in  het  Regt  te  roepen  ; 
miar  zy  zullen  hare  (chulden  vrijelijk 
mogen  invorderen  ,  en  ie  haar  Regt  be. 
hoorlijk  mogen  ver.'olge'i  :  zonder  dat 
den  Credi'eur  o(  Schuitheer  ecnigfinrs 
zil  konmn  verhinderen  ofte  fchaden  , 
Jat  den  Schuldenaar  zig  komt  te  be- 
roepen op  de  Vooril  int  ende  Pjtrocinie 
van  don  Princc ,  ofte  de  Authoriteyt 
van  dezen  ofte  gcene  andere  Overigbey t , 
ende  zig  voor  der  zelver  Brieven  vao 
Salve  Conduite  heeft  komen  te  verft^r- 
kcn  ende  te  verzekeren  :  op  dat  hy  al* 
100  de  fchult  mogte  verydelen  ,  ende 
den  Crediteur  ophouden  zonder  te  be- 
talen. Om  welk  te  voorkomen,  zoo 
zil  denSchuldeniar  van  alderhanden  Pa- 
trocinie ende  Voorftant  wcr<ien  at  ge- 
wcert  ende  uytgellooten.  Ook  en  zulten 
de  Goederen  ,  de  welke  de  inwoonders 
ofte  Onderzaten  van  de  Vereenigde  Ne- 
derlanden zijn  toekomende,  ende  van 
de  zelve  aan  eenige  Faftoort  ofte  Vol- 
magtigde  op  dicrgelijke  Perloonen  van 
de  Portugceflc  Natie,  zijn  bevoolcn  otte 
in  Comnii.'lie  gelaten  ofte  ook  aan  ye- 
mant  anders,  dewelke  van  eenige  an- 
dere Natiï  zijnde,  in  Portugaal  woon- 
agrig  is  ,  zijn  toevertrouwt .  geenlin's 
mogen  werd-:n  aang'-flagtn  oftciiearres- 
teert :  voornamentlijk  ,  zoo  wanneer  de 
Kerkelijke  Imjuiruic  (  zoo  als  de  zelve 

wert 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      173 

wtrt  gcnaimt ,    eenig  Rfgt  ofte  A&k  te  wfrdtn,  rog  cok  van  ecrie  Minirtfr      t  £/Cr 

I .  :..   ..  A-ii 1...   ...     j..    ...11..    J..V : 1   ... .. I— .. 1  lOUl» 


komt  iu  te  (lellen,  bet  zy  riar  zulk 
gtfchioden  fcr  zake  van  ie  Religie  ofte 
andiifidts:  Dan  zullen  a'i!e  dezelve 
Goederen  ,  by  aldien  zy  die  gfcne  xijn 
bevolen  en  toevcrtrout  ,  dewelke  voor 
den  GccfteÜjkfn  Regter  otte  Vifrlchaat 


drsKoningsot  ytmant  inders  ter  zelvtr 
z.iake  zal  n.open  werden  aargcfprooken  ' 
ofte  btl'cliadigr  ,  'i  zy  otn  dat  hy  mif- 
fchijn  dm  Ëybel  by  zig  is  hebbende, 
ofte  om  dat  liy  de  H  Schriftutre  ofte 
eenigeandtre  Boeken  komt  te  gebruykcn 


om  deze  cftegeene  oorzake,  mifTchien  ende  te  itzrn,  ofte  cm  dtze  of  getne 
fullen  wirJtn  aanetfproken  ,  ofte  uyt  andere  vcrfcfieydcnliicyt  in  de  Religie.  Ja 
den  Name  vatide  geme'te  liiqu)(i[iC|Zil  dcnifiwoondercn  en  Onderzaten  di.r 
zullen  werden  bffchuldigf  .ifiein  Rcgt|Vercerigde  Nederlanden,  dewelke  on- 
bfttükken  ,  gefieri  ende  zonder  cenigeiHer  hei  gebiet  van  den  ICoring  van  Por- 
v'ermir.dcrinfie  werden  ontflagcn  ,  ende  rugaal  verblyven  ,  ende  ook  der  zeli^er 
rot  tiet  gebruyk  van  de  Cefitters  der  zelver  Familien  vry  (laan  ende  vergunt  werden , 
herflclt,  zoo  ras  als  zal  komen  te  blij-  haare  Riligie  ende  Godsdimft  de  welke 
kenen  aangewezen  te  werden,  dar  de  zy  komen  te  belyden,  en  volgen,  in 
XlK e  Goederen  de  Inwoonders  ofte  On  |ti'are  Schepen  naar  haar  goctdunken> 
zaten  der  V'ereenigde  Nederlanden  ,  zijn  zonder  ytirart  tegen  te  Zfggen,  te  Vol- 
toebchoorende.      i  f .  Endeallbo  de  Pre- trekken  :  gelijk  haar  ook  een  bequame 

plaatfe  zal  werden  aangewezen  ,  alwaar 
zy  haar  Dooden  zullen  mogen  begraven. 
Difszullen  de  gemelde  Inwoonders  en 
Onderzaten  der  Vcreenigde  Nedtrlan- 
den  ,    naar  de    hekominge  van    zulks. 


rogalive  van  de  Koophandel  t'eenemaa 
ondienftig  is.  en  de  vei hoopte  vrugten 
van  de  Vreede  gantfcheiijk  vtrnietigi 
zullen  werden  ,  by  aldien  den  Inwoon 
deren  ende  Onderzjten  vande  Vereenig 


de  Nederlanden,  dewelke  door  h-t  Ge  haar  moeten  wagrcn  dar  zy  zulks  alles 
biet  ende  Rijk  van  Portügail  gin's  en  geei  iitits  en  komen  te  misbruiken.  i6, 
weifcr  zullen  reyzen,  olte  ter  zjkevanlBy  aldien  t'eaiiger  tijd  komt  te  ge- 
Koophandel  ende  Negotie  aldaar  zullen  ibeurrn  daitcr  ecnige  Gelchillen  ontftaau 
xerblyten,  ter  zake  van  het  onderf(b(yt|tuf1chtndtn  gemclten  Koning  ende  het 
van  de  Religie,  her  welke  is  tuflchen  iRijk  van  Portugaal ,  en  de  Staaten  der 
de  Porugyz-n  ende  haar,  quamen  ver- JVereenigdt  N;derlanden  ,  foodatgevreeft 
hindert  ofte  mishandelt  te  werden  ;  Daar.  wert ,  d.it  den  Koophandel  'ufTchen  bcy. 


omme  zjl  den  Coi  mg  zulks  voorzien 
ende  voorkomen,  op  dat  heyde  de  Vol 
k^ren  ,  te  Water  ende  te  Linde  ,  naar 
dez;  n  haarcn  Koophamiel  vryelijken  en- 
de Tonder  eenige  vcrhinderingc  mogen 
voltrekken  ,  ende  onderhouden  :Erde  zal 
den  gemelien  Coning  bezorgen  ,  dat  nie- 
mand  van  de  Inwoondtrs  otte  Onder- 
zaten der  Vtrecnigde  Nederlanden,  van 
wat  Religie,  Gelegenthtyt  olte  Condi 


Je  de  Natie  (al  werden  verhirder/-  ende 
opgehouden  ,  foo  lullen  de  Inwoonders 
Burgers  en  inboorlifigen  foo  wel  van  d' 
een  als  d'  ander  iijde  in  heyde  de  Lan. 
den  optnbaarlijk  werden  gcwairfchuut, 
van  wegen  de  opgcrclen  gelchillen  er» 
oneenigheden  ,  emle  fa!  ile  itKe,  den 
tijd  van  twee  Jarin  ,  naar  atkoi.dinge 
van  de  zelve  wairiVhouwinge  ,  van  we- 
dcrfydcn   verjjunt    werden  ,    op    dat   Cj 


tie  de  zeKe  ook  zy  ,  ter  zelver  zake  ce-jilfoo  hare  Koopmanlchappen  ,  Schepen, 
niglintsgenioeyt  ofte  iaftig  gevallen  zaliGoedcren  ende  middelen  ter  bcquamer 
werden,  ende  dat  de  zelve  ook  daar  en.  tijd  mogen  voorficn  ende  beforgen  ,  en 
boven  voor  geen  Hof  ,  Vuyrfchare  ,  de  felve  op  een  vrije  plaatfe  overvoerei 
Regter  otte  Inqmfit  ie  ge  (lelt  zal  komen /onder  dat  kaar  oadenuirchen  ecnig  be- 

Y  3  let 


174 


LEEVEN   en  DOOD  van 


1 55 1 .  '<ïf  of  moeijelijkheid  aangedam  fal  mDgen 
__  ___  werden  ,  olte  ook  haare  goederea  eeni- 
gf  fchadc  fullen  komen  te  lijden  :  en 
by  aldien  daar  van  d'  een  of  d'  amler  fijde 
binnen  de  bepaalde  tijd  van  tvT-ee  jiren, 
«iiige  (chulden  of  reftanren ,  ttr  fclver 
plaatfe  in  den  w^Ike  den  Koophandel  is 
gedreven  ,  moeften  ingevorJert  werden  ; 
de  felve  fullen  op  een  wetiige  maniere 
werden  afgevordert .  endc  fullen  de  felve 
volgens  het  rcgt ,  ende  na  de  wetten  ge- 
ëyfcht  werden,  fonder  dat  het  Proces 
door  omwegen  ofte  uitllel  van  de  Reg. 
ter  fal  werden  opgehouden ;  maar  fal  den 
fciven  Rfgter  beforgen  dat  de  Schuif. 
Hceren  binnen  den  bepaalden  tijd  ,  fulks 
alles 't  geenc  haar  toekomt,  mogen  ont- 
fangen  ende  h  komen,  i  7  Vorders  inilten 
geduerendc  dit  Vtrdrag  van  onderlinge 
vrundfchap  ,  dewelke  voor  defeoveiko- 
mingwert  beveftigt,  qu.im  te  gebeuren, 
dat  het  een  of  het  ander  deel  delês  Ver- 
bonds ,  door  dcfe  of  geene  Onderfaat 
van  een  van  beyden  deler  Volkeren  >  op 
defe  of  geene  plaatfe  des  Werelds ,  werde 
gefchonden  ofte  tegens  de  authorite it  van 
het  vaftgeftelde  Verdrag  quam  misdaen 
te  werden ,  foo  fal  de  vrundlc/inp  tuffchen 
beiden  defe  Volkeren  ,  nairdebeveftinge 
van  dit  Verbond  ,  geenfinrs  om  de  felve 
oorfake  werden  vernietigt  :  maar  fal  niet 
te  min  fijn  volkomen  kragt  en  vigeur 
behouden;  en  fullen  alleenlijk  diegene 
werden  geftratt  de  welke  overtuigt  ful 
Jen  werden  trgcn  de  Wetten  van  het 
Verbont  te  hebben  mifdaan:  gelijk  ook 
(bodanige  de  welke  fullen  werden  bevon- 
den te  fijn  befchadiut  ofte  verongelijkt 
volkomentlijk  fulUn  voldaan  ende  ver- 
nocgt  werden  ,  welke  voldoenirge  fal 
moeten  werden  volbragt  binnen  den  tijd 
van  een  jaar,  naar  dat  de  Aiflie  hl  we. 
fen  ingeftelt;  by  aldien  yemant  in  Eu 
ropa,  ofte  inde  Straat  van  Ciibralrer.oftt 
op  de  Ruften  van  Amtrici  en  Alrica  , 
ofte  ergens  anders ,  te  Water  ofte  te 
Lande  aan  dcfe  fijde  van  de  Capo    d( 


Bone  efperance  ,   het  verbond  in  eenige 
dcelen  komt  te  verbreeken  ofte  fchen- 
den :    maar   die   geene  de  welke     aan 
d'  andere  lijde  van    de   gemelde    Capo 
op   eenige  plaats  tegen  dit  verdrag  zal 
werden   bevonden  te  hebben  misdaan  , 
de  zelve  zal  binnen  den  tijd  van  agtien 
Maanden,  naar  dat  den  eiflcher  de  hul. 
pe  van  den  Refter  tal  hebben  vertogt, 
gehouden    zijn  de  voldoeninge  te  vol- 
brengen ,    ütte   by  aldien  de  geene  de 
welke  het  verbont  heeft  gebrookfn  in 
regtcn   geroepen  zijnde,  niet  en  komt  te 
veifcliij'ien-.   ende  het  gcrigte  komt  ie 
ontwijken  zonder  binnen  den  vocirge. 
(lelden  tijd  te  voldoen,  zco  zal  hy  van 
beiden  zijden  ,  als  een   vyand  verklaart 
werden   ,    eode  zullen  zijne  Goederen 
openbaarlijk  werden  verkogt  omme  de 
vcrzogte ,  end«    fchuldige   voldoeninge 
daar  mede  te  volbrengen  :  ende  by  aldien 
hy  zelfs  in   de  magt  of  handen  van  een 
der  partijen  komt  te  vervallen  ,  zoo  zal 
hy  zoodaniglijk  werden  geffraft  als  de 
fwaarheid  van  de    injurie  of   mitdaadt 
zal  komen  te  veteiffchen.  18.  Indiende 
Bezigtigers  der  Waren  ende  Koopniao- 
fchappen  of  de  Minifters  van  den  Koning 
eenig  gefchil  of  twift  wilde  maiken  te- 
gen de  Ncderlandfche  Koopluiden  >  Fac- 
toors  ofte  Schippers  ter  zaake  van  den 
prijs  van   Proviande,   ofte  eenigcandcre 
Waren,   de  welke  in  het  Rijk  vatiPor- 
tugial  grbragt  komm  te  werden  ,  zoo 
zal    hit  z-?lve  gefchil  werden  afgedaan 
en  gr  flift  ten  deele  door  de  Arbiters  van 
het  Portuaeefche   volk,  ende  ten  deele 
door   de   Magiftraat   der  zelvcr  plaats, 
ende  ten  deele  door  den  Conful  der  Ne- 
derlantfche  Natie,  (ende  zulks  van  we- 
der7,ijden    door  grlijk  rrgt  )  alzoonog- 
tans  dat  de  ztlve   Arbitersite  zaake  vol- 
komentlijk komen   af  te  handelen  ende 
te  tindigen  op  dat  het  gefchil  door  zijn 
lingdeurigheid   den  bezitter  van  dezel- 
ve Waren  niet  en  komt  tcbefchadigen. 
19    Voorts  zoo  zal  beide  de  Volkeren 

ge- 


CORNELIS   en  JOHAN  DE  WITT.       175 


geoorloft   7ijn  in  slJerhan  Ie  Havenen    langer  mogen    blijven  Ifggen  dan  h»ar      w/fij. 

van  haar  Bondgeoootcn  te  Landen  met    van   den  Overften  dcrzcli-er  Haven  ofte      *"ÖI, 

a'derhande   Scbecpen  van  Oorloge,  als  ^  van  den   gcmtltcn  hoogflcn  Magiflroat  — •-— 

is  vergunt,  gelijk  zy  ook  ondertudchen 
niet  zullen  mogen  ofte  doen 't  gunt  de 
zelve  plaats  foude  mogen  hinderlijk  ofte 
fchadtlijk  fijn.  i  o  Zoo  wanneer  de  Sch»- 
ptn ,  Waren    ende   Goederen    van  een 


met  Koopmanfchap  geladen  zijnde  :  ge- 
lijk  de  zelve  Scheepen  ook  aldaar  zullen 
mogen  verblijven  :  endemet  gelijke  vry- 
heiJ  uit  de  zelve  Havenen  wederom 
vertrekken:  't  zy  de  z:lrc  door  Onwe- 


der ofte  Tempt-cfl  in  dezclveHavcnen  van  beide  partyen  van  de  Vyanden, 
zijn  gedreven,  of  dat  zy  om  haar  Scheprn  Zec-roovers,  ofte  andere  fijn  genomen  , 
te  herftellen  en  om  Vitluatie  en  Provi-  ende  in  de  Havtn  of  eenige  anders 
ande  te  mogen  bekomen,  daarin  zijn  ,  plaatfen  van  een  van  beide  partijen  fijn 
gevaren:  mits  datter  in  de  Havenen  niet  ;  opgibra^it,  in  fuik  geval  en  fal  geen 
meer  dan  zes  Oorlog  Schepen  tegelijk  'van  beide  partijen  gedoogen  dat  de  felve 
en  komen  te  verblijven:  maar  inde  na- i  Scheepen  ofte  Goederen  vcrureemt  ful- 
genoemde  Hivencn  ,  namentlijk:  |  kn  werden;  maar  fullen   de  fclve  ofte 

en  zullen  niet  aan   de   Eigenaars  laten  herftellcn,    of 
meer  dan  drie  Oorlog  Scheepen  mogen   aan   de    geene  de  we!ke  de  faake  van 
komen    ten  zy  den  nood  zulks  komt  j  de    Eigenaars    komen  waar  te  nemen, 
te  vereifTchen  ;  gelijk  zy  ook  niet  lan  ;  Mits  dat    de  lilve  komen  te  verklaren 
ger  inde  zelve  Havenen  zullen  mogen  j  ofte  beforgen  ,  dat  fulks  verklaart  wer» 
blijven  t-ot  dat  zy  hare  Schepen  hebben  j  de  dat  fooilanige  goederen  haar  zijn  toe- 
herftelt  ofte  dat  zy  viiViialieendenoot-  !  behoorende,  ende  dar  aleer  de  fcheeptn 
druft  zullen  gckogt  ende  bekomen  heb-  •  iijn  ontladen, en  Je  aleer  de  waren  en  Roe- 
ben,  op  dit  door  zulks  mifTchien  geen  deren  fijn  verkogr ;  ofte  indien  fy  bin- 
oorzaake  wert  gegeven,  dat  den  ICoop-   nen  de  derde  Miant  naa  dat  de  fchepen 
handel  met  andere  Natiën  de  welke  me-    fyn    bekoomen  :     by  aldien  foodanige 
de  Bondgenoten  zijn,  komt  verhindert  geval  in  Europi  is  voorijekomen  :  en- 
te    werden  :    ende  by  aldien  'er  mis-   de  in  andere  deelen  des  Werelds,  bin- 
fchien  grooter  getal  van  Oorlog  Sch;;-  'nen  d«n  tijd  van  een  Jiar  ,  door  vade 
pen   gelijkelijk    aan  een,  en  de  z;lve  'ende  feekere  bewijfen  ende  getuigenis- 
Haven  komt  te  landen,  zoo  en  zullen  ifen  komen  te  betoonen  dat  (y  regf  op 
de  ztlve  Scheepen  in  degemelteHaven  {de  fclve  Schepen  ende  Goederen  heb- 
niet    mojen   komen  zonder  alvoorcns   btn ,  eiidc  fullen  de  Eigenaars  gehuu- 
te  hebben  toelatinge  van  de  geene  oi>-   den  fijn  te  betalen  de  koften  de  welke 
der  welkers    gebiet  de  zelve  Haven   Is  .gedaan  fijn  om  de felve Schepen,  Waren, 
behoorende:  ten  zy  d:t  hetgeweltvan  jende  Goederen  te  bewaren  ende  te  be- 
Onweder  of  Tempeeft  of  eenig  ander   forgeh.   ii  De  Vereenigde  Nederlanders 
noo'zakelijkhtid    de  zelve  Fcheoen  te.    de    welke  in    het  Rijk  van  Portugaal 
gen  wille  van  de  Schipper  in  de  z;Ive    handelen   ende  negofiecren,  ohe  in  de 
Haven   komt  te  drijven  ,   op  dat    zy  Hivenenran  Portugaal  komente Linden, 
het    perijkcl    van   Schipbreuken    mog  1  en  fullen  geen  andere  Tol  of  Schattin- 
ten    voorkomen,    in    welk   geval,  zy   gen  van  wegen  hare  Goederen  en  Sche. 
de  oorzaake  van   haar  komue  «an  den   pen  b?ri!cn  ,  dan  het  ecrre  den  Koning 
Overften  van  de  zelve  Haven  o'te  aan    ende  de  Kamer  van  Liflcbon  in  den  Ja- 
den  hüogften  Magiftrait  terftont  fullen   re  lóyj  regtclijk  betaalt  heeft  moeten 
belcent  raaken,  tiogte  fullen  aldaar  ook'  werden:  foo  dat  fy  aan  eenige  andert 

lallen 


17^ 


LEEVEN  en  DOOD  van 


jj>-        laden,  de  welke  naderhand  zijn  inge- het  Volk  der  zeUer  ,  zoo  en  zil  den  FiTq. 
lOOr,   fteit,  ofte  als  nog  ingeftelt  zoude  tno- 1  daar  op  geen  regr  gegeven  werden  :geli)k 
"""■-  gen  werden,  geendnts  zijn  gehouden.  |dezrlve  daaromme  ook  niet  en   zullen 


11.  De  Portugeezen  en  zullen  van  de 
Vereenigde  Nederlanders  geenfints  mo- 
gen atvorderen  eenige  Tribuit  tot  voor 
deel  ende  profijt  van  de  CapelleS  Jo- 
ris ,    gelijk   de  zelve  Nederlanders  ook 


werden  opgehouden.  Nog  den  Eyge. 
naars  onttrokken  werden,  ij-.  Eyndelijk, 
alzoo  eenige  der  Vereenigde  Nederlan- 
ders ,  het  zy  ter  zaake  van  de  VVell-In- 
difche  Compagnie,  ofte  ook  andeiiïnts. 


niet  gehouden  zullen  wezen  dienft  te' zoo  in  Brafilicn  als  ook  in  Portugaal 
doen  ,  of  eenige  iborte  van  Wapenen  zelfs ,  en  andere  Landen  van  den  Co- 
zslts  aldaar  te  brengen,  ofte  aan  ande-i  nink  des  zelven  Rijks,  verfcheide  tafte 
«e  te  verfchifffn,  13.  De  Kciophiidtïni  Goedcri^n  en  ook  Schulden  zi)n  lifb- 
van  beide  de  Natiën  en  der  zclverFac-i  bende,  de  welke  ingevordcrt  moeren 
toors,  Dienairs,  Huisgenooren  ,  Mees-i  warden  ,  ende  miflVhien  van  de  Onder, 
ters,  Opper-Sjhippers,  Schippers  en  Ml- 1  zaten  d?s  gemuite  Coninj^s ,  de  welke 
troozen,  zuUenJe  vryelijk  door  het  Rijki  in  Brafiien  wonnen,  otte  a'daar  hare 
cnde  Landen  des  Konings ,  endo  der  Staa-!  wooiipljatfe  gcliad  hebben  ,  geüjke  Ac- 
ten  ,  ende in  der  zelver  Havenen,  Stran.tie  zou  *e  mo^en  ingefteld  wirdcn  ,  in 
den  otte  Kullen  over  enHe  weder  mo  de  Linden  endc  tegrn  het  Volk  van  de 
gen  Rcyzen  ,  Vaaren  ,  Linden,  endc;  Vereenigde  Nederlanden  :  2,oo  is  over- 
verblijven  :  gelijk  haar  ook  zil  v/i-rJen;g'komen  endt;  vaftgefteld  ,  dat  de  vafte 
toegelaten  de  Huyzen  in  dewelk  zy  z'ïltsiGoederen  ,  Linden  ,  vcornamentlijk 
woonen  ,  ofte  in  de  welke  zy  hiare  i^oe-iHuyzen  eode  Moolens  ,  de  welke  be- 
deren bcfluitcn  ,  ende  verbergen  ,  in  ei- iquiam  zijn  om  Suiktr  te  maakcn  , 
geiidom  te  befiften ;  a's  nieJc  ,  met  [aan  de  oade  Ey^enaars  zullen  wer- 
etn  Rapiert  te  mogen  gaan  en  alderhan-iden  herfteld  :  Endc  dat  ook  de  Ac- 
de  foorte  van  Wapenen  te  draden,  naar,  tien  ,  de  welke  als  nog  atgevordert 
dat  de  maniere  van  het  volk  zulksis  me- Imocteri  werden  van  de  Schuldenats. 
de  brengende,    om    haar    zelvcr    cnde  met  den  eerde  zullen  wedden  vo'daan  : 


haare  goederen  te  motjen  belohftmen 
14,  Alle  de  Goederen  ende  Koopman- 
Ichappen  het  zy  de  zeUe  den  Coning 
van  Portugaa!  of  de  Staaren  der  Ver- 
eenigde  Nedorlandt-n  zijn  toebehoorendc 
o{:c  ook  dor  zelver  Onder faaten  Goe- 
der;n.  by  aldienzy  de  Scheepen  van  de 
Vyanden  vaneen  van  bcyde  pircijen  zijn 
toevertrouwt,  ende  in  d-.- zelve  werden 
bevonden  ,  zullen  gizam-ntlijk  met  de 
gemelte  Scheepen  als  Buyt  werden  aan- 
gifligen  en  d.-n  Filque  der  gencr  died 
zelve  bekomen  werden  toegcvoegt : 
Waar  de  Goederen  de  welke  de  Vyan- 
den van  een  van  beyde  parrijen  zijn 
toebehoiirenJe ,  indien  dezelve  werden 
bevonden  in  de  Schepen    van    den   ge- 


Ende  alzoo  dtn  Ambaffidcur  van  den 
Koning  van  Portugaal  verklairt  heelt, 
dat  hy  voorzien  is  met  een  bcftandige 
l.ift  ,  oninie  door  minnelijke  ovtrko- 
mingen  te  mogen  cyndigcn  aldeihands 
Adtien  ,  zoo  Recle  als  Pm  ibncle  ,  de 
welke  het  Volk  van  de  Vcrecnit^de  Ns 
derlaiidcn  ,  uitdien  Hootdc  zoude  mo. 
ijcn  toekomen:  zoo  zd  in  de  gcmeltc 
,;eva!len  ,  den  geenen  welke  daar  aan  is 
gelegen  zonder  eenige  ommewegen  en 
nineijelijkheit  ,  door  een  Equivalent 
oldian  werden  :  Ende  zullen  alle  de 
zelve  Aflien  aan  den  gemeltm  Ambis- 
lade ur ,  binneu  den  tijd  van  twee  Mtan. 
den  beke;it  gemaakt  werden  .  Sch.iftc- 
lijk  zijnde  ingellelt  met  een  Inventaris, 


mcIccQ  Coning,  ut  der  Staaten,  of  van  nelTcns  de  Declaratie  van  het  Origneel 

en 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        177 

tn  der  Documenten ,  waar  door  der  zei- Staaten  bezorgen,  dat  de  fake  fel  ts  vol- 
ver   Aiüien    beweezen    zoude    konnen'bragt  komen  te  werden  ,  cndedatfulks 
werden:  en  zullen  dezelve  voorts. oftdoorLilles  voikomentlijk  wcrde  agtervoigt  ,'t 
een  fonderliugvcrdrag.raet  den  genen  dcojgunt  door  t^cCümniiflTariflcn  len  wedcr- 
welkcn  daar  aan  is  gelegen,  ofte  door  cenjzijden  zii  vaft  gi-ftelt  cndc  uirgefprokeii 
generaal  verdrag,  tuffLhcn   den  gemel- 1  werden  :  als  mede  dat  de  gecne  de  welke 
ten   Koning    ende  d:    gemelte    Staatenide  zaake komt  te  verliezen  endewert  te- 
der Vereenigde    Nederlanden,   door  delgen  gewc«zen  .  zijne  tegenpartijen  ter- 
betalinge  van  eenGclt-fomme ,  't  cene.  Itont   ende  voikomentlijk  komt  te  vol- 
maal   vernietigt    werden:   maar    indien  doen  :  ende  dat  de  Decreettn  en  Sententi- 
{Je  gemelte  Handelingen  ,  of  in 't  geheel  en   van  de   Comniiflati{rtn,  door  zijns 
of  ten    deele  binnen  den   tijd   van  zes  Minifters  terflont  tot  volkome  Excecutie 
maanden    op  deze  manier  niet  en   kan  wcrdegeftelt ,  ende  dat  de  zelve  niet  en 
werden    voltrokken  ,    zoo  zullen    drie  werden  opgehouden  :  Endeby  aldien 'er 
CommifTariilen  w:rden  geftelt,  op  dat  aan  de  volle  Satiifaflie  )  ets  komtteout- 
allc  de  gefchillen  de  welke  over  de  bil- brecken  ,   zoo  zullen  den  Koning  en  de 
lijkheid,  redin,  ende  Taxatie  der   Ac-Staattrn  beloven  ende  daar  voor  inftaan  , 
tien,    vsn   wederzijden  zoude  moogen  gtüjk  zy  zulks  belooven  ende  daar  voor 
werden  bygcbragt  ende  ontdaan,  t'  eene   inrtaan  :  dat  zy  zu'ks  alks  door  haar  Geit 
mail  vernietigt  en  Je  weggenomen  mog- ende  op  hare  koften  zullen  voldoen  en 
ten  werden:  welke  CommilLrifien  naar  vervullen;  by  aldien  zal  komen  te  blijken, 
het  verloop  vanagiien  iVlaanden ,  op  dat  dat   de  Executie  is  verzuimt,  ofte  dat 
de  gcene   de  welke  in  Brafiüïn  zijn.jde  zelve  buiten  de  gewoone  en  aangeno- 
daar    van  verwittigt  enJe  tijdelijk  ge-^meneordreis  uitgeftcit :  zodat  de  Decre- 
waarfchout  mogen  werden  ,  tot  Lisbon  .te  van  de  Comm-ifTarilTcn  niet  voltrokken 
by  een  zullen  werden  geroepen  endete|Zi)n  geworden  :  maar  by  aldien  de  Com- 
famen    komen  ,    voorzien   zijnde  metlmiiTirifrenten  opligtevan  de  bcvordcrin- 
magt  ende  authoriteit  ,  de  welke  als  nu'gen  dezer  ottegcecerzaake  zoodaniglijk 
byzonderlijk    door    deze  Brieven  werdjvan  malkanderen  verfcbillen  i  datdein- 
opgedragen  ,  omtne  alderhande  icgcllel-  [geftelde  Adtie  door  haar  niet  en  kan  wer. 
de  Afticn  te  mogen  aannemen  ende  on-  den  a'"gehande!t ,  zoo  zullen  zy  bezor- 
derzoekea  i    over   vafte  Goederen  ende  gen  dat  zy  met  malkandcren  over  een  ko- 
Sthulden:  als  mede  ommc  de  Schulde.jmen.ottelullen  een  Super-Arbiter  kiefen: 
naars  te  doen  dagvaarden  ,  ende  de  te- ende  by  aldien  de  zelve  itizulken  geval 
genpartijen  der  eifTchers ,  opdat  zy  haar  ook  zoodaniglijk  van  roalkanderen  ver- 
verantwoorden,   olte  haar  zaakeverde  jfchillen  ;    Dat  de  Vcrkicfmge  van  een 
digen  zoo  zy  konnen;   De  zelve  Gom-  fuper  Arbiter  ook  met  de  meefte  (lem« 
miflariiïen    werd  ook    deze  authoriteit  men  niet  en  kan  volbragt  werden  ,  zoo 
opgedragen,  waar    door  zy  na  de  ver- zal  haar  verfchil  door  het  lot    werden 
hooringe  dertegenfpreekers ,  ofte  indien  weggenomen  :  ende  naar   dat    den    Su- 
dezclve   niet    en   verfchijnen  tegen  de  per  Arbiter  op  deze  ofte  guens    wijze 
contumacetende  zullen  mogen  Vonniiïe,  is  gekoozen  ,   zoo  zil    de    zaake    door 
volgens  het  regt  en  billijkheid,  zonderden  zelven,  neffens  de  gemelte Commis- 
eenige   folemniteit   van  regt  pleginge  .ürilTen  werden  gertfumecrt ,  ende  door 
en  zulks  zonder  cïnige  omwegen,  waareen   minnelijke  overkominge,  of  door 
door  de  Proctffen  verlengt  zoude  mo-  Decifie  volgens  de    meelle    ftemmen  i 
gen    werden  ,  de    Plano    rcgt-wijzen.  werden  geeyndigt.  iö.Voorts  zo  is  ovei> 
Ook  fulleo  de  gemelteo  Koning  en  de  komen  eii  van  wederzijden  toegedaan  , 
Etrjle  Boek,        ''  Z  dat 


1661. 


178  LEEVENenDOOD  van 

■V/C/C»  <^*f  <J«ze  Vreede  eo  Tranfadlie  in  alle  en  nen  den  tijd  van  twee  Maanden  ,  over 
lOOl,  zondvrlingcziken,  dewelke,  in  (leze  Brie.  en  weder  overgeleverd  werden  :  en  zul- 
■— — — —  ven  zijn  begrepen, in  de  befte  en  behootlij-  len  deze  Brieven  na  verloop  van  4.  maan- 
keforme,  zoo  vanden  Conin;;  van  Portu-  den.  naar  dat  delnlUumenten  van  Ratifi. 
gaal,  als  van  de  Stajten  Generaal  der  catiefullen  fijn  overgeleverd  en  gewiflelti 
Vereenigie  Nedeilanden,  door  opene  in  behoorlijke Fornve  cndePlaatfcn  wer- 
Brieven  van  wederzyden  met  het  groot  1' 
Zegel  voorzien  ,  zullen  werden  bevertigt 
cnde  gcratificeert;  ende  zullen  de  onder- 
linge Inftrumenten  van  Ratificatie,  bin- 


den gepubliceen. 

Gedaan  in  'sGravenhage,  in  Holland  , 
op  den  Sesden  Augudi,    1661. 


Penfionaris       ^^  Vreedc  dusdanig  met  rom/g^/rfgcflooten zijnde,  krecgen 
deWiTT    wy  met  Fr4nl;t5fi^ wederom  vcrfchiUen.  Den  Raid- F(iifw»arts  de 
klaagtaan  rFiTThadvan  ecnige  Amftcrdamfche koopluidcn fchfijvcns ,  hoc 
haarHoeg  hunne  fcheepen  tot  Boffofi  wicrdcn  aangehouden  ,   onder  voor- 
genf  het^  in  g^^vcn ,  dat  zy  hct  Vatgeld  niet  betaald  hadden  ,  zijnde  50  ftui- 
beflagne-    vers  op  yder ,  hct  geen  zijn  Ed».  aan  haar  HoogMog.  heeft  ge- 
men  der     lieven  voor  te  dragen  ,  om  daar  in  't  toekomenden  in  te  voorzien , 
The^K'^o    '^^^^'j'  dcConingen  van  yrankr^k^,  in  hunne  verbon  Jen,  met  den 
vaardy.°      Staat  gemaakt  belooft  >   en  ook  ondci houden  hebben,  dat  de 
Scheepen     Nederlanders,  door'tgeheele  Franfche  Rijk,  geenmeerTol- 
tot  Rochel  icn  zouden  bct;ialen,als  de  Ingcboorene  Franfchen  zelfs.  Waar 
vlti^ek       ^^'^'^   ''^""^  Hoog  Mog.    goetvonden    den     i  j  van    de  maand 
Ocitécr,  hunne  klagtcn  ineen  Franfche  brief  aan  zijn  Majefteit 
dies  wegen  te  doen,  over  welke,    als  ook  de  verfchillen,   de 
Traan  en  VValvisbaarden  raakende,  wel  gehandeld  wierd,  om 
tot  een  verdrag  te  komen,  maar  wilden  dit  jaar  nog  geen  voort- 
gang neemen  ,  fchoon  zijn  Majefteit   den  zesde  van   Kerentber, 
wanneer  de  Gezanten  van  haar  Hoog  Mog.  zijn  Majefteit  ge- 
iukwcnfchte.met  de  geboorte  van  Zijn  Eerftc  zoon  den  Dolphifn, 
aan  de  zejvc  beloofden  de  zaakcn   tot  vergenocging  van  haar 
DeGeian- Hoog  Mog.  af  te  zullen  doen  ,  bleef  cgter  het  Vat-geld   ftaan, 
ten  van       Waar  dooP  dc  verpagting  in  Vrankr^k.,  dit  jaar,  vijfiig  tonnen 
kaar  Hoog   (chars ,  hoogcrals  te  vooren  aangenomen  wierd. 
g.-ntan  jV"     ^^  ^^^  ^^  Gezantcn  van  haar  Hoog  Mog.  in  Eugdant  eeni- 
Koningvan  ge  tijJ  gcwccft  waaren ,   om  met  de  Coning  een  nader  verhinte- 
Engelanc     titi  v.m  i'tiendfibdp  ,  Coaphantid ,  Zeevaatt ,  tiide  vrj/hotdtnge te  maaken  , 
wegens  hct  gelijk  in  Vtanktiik.  over   de    zelven  inhoud  insgeliiks  üewerkc 

verbot  van    ^  ■  -"  .  ,  •'  ,  -  .        j  °  •  ■'  ■  1"  ■       , 

dcvilTche-  Wierd,  om  te  komen  tot  een  drieverbond,  20  wicrd  by  hetla- 
tf.  gerhuii  ccn  op.ftcl  gemaakt»  vao  inhoud»  dat  geen  vreemde 

lin- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         179 

lingen  binnen  de  tien  mijlen  van  Engelfchekuften  zou  Je  mogen     i66x, 
viflchcn,  vcaar  over  de  Gezanten  van  den  Sraat  op  den  i^De-  . 

f^wkr  aan  de  Coning  klaagden  ,  dainy  gcluï.tnMhcndeeen  opficl, 
b^  de  Itede  van  't  Lagerhujfs  gemaakt ,  waar  hy  vnboodm  tv'terd ,  dat  geen 
Vreemdeling  ^  8  of  lo  mijl  in  't  rond  ranhuare  Kufien  t  zjottde  mogen  vif- 
fchen,  welk^z.y  verzogten  r.ict  in 't  werk  te  trordc  gejUld,  ali.o  tiet  x.fl' 
Vin  dt  lngez.ettenm  van  de  vettenigde  Nederlanden,  ten  uiterfie  heiw 
deelen  z.oude,  die  bjna  500  jaaren  z-cnder  esnige  verhindering  de  r?/- 
beidt  hebben  gehad,  om  cp  de z.elve grehj'enteVtjjc'nen.  Hetirelk^beveftigt 
is,  door  het  v erbond. gemaakt  tuffchen  Coning  hendrtk.de  Vil  en  Pbiltp- 
pHt  van  BoHrgondien,  in  ^t  jaar  1495.  Zijn  Majcflcic  fielden  deze 
znak  in  handen  van  gevolmagcigden  ,  ten  dien  einde  verkoo- 
zen,  om  met  jiunne  Excdlentten  zo  wei  hier  als  over  het  voor- 
fchreve  verbond  te  vergaderen,  en  de  verfchillen ,  indien  mo- 
gelijk, by  te  leggen.  Niet  te  min  wierden  de  Hollandfche  vis. 
ichers,  in  de  maand  van  Oüober,  door  de  Engelfehe  van  daar 
gejaagd  jtotgrootefchade  vande  belang  daar  in  hebbende  Inge- 
zeetenen  van  den  Sraat,  als  zijnde  een  der  grootfte  zenuwen 
Vin  Holland,  en 't  zal  den  leezcr  ongcloofelijk  voorkomen  wan- 
neer ik  aantoon  (volgens  zeekerfchrijver)  dat  de  Viflchery  alleen 
meer  als  agt  MiUioenen  guldens  's  jaarlijs  in  Holland  brengt,  en 
waar  van  meer  als  viermaal-honderd- en-vijftig-duizcntmenfchcn 
afhangen  en  de  koft  door  moeten  gewinnen. 


Het  Sevende  Hoofd-Stuk.  ^^^^'^' 

WAnneerikby  mijn  zelve  overweeg,  hoe  veel  voordcelen  vreeie  : 
onfc  Ingezeerenen  genoten  hebben,  zeedcrt  het  jaar  van  flooten  tus- 
1651  dat  de  Heer  jfOH^lN  </f  friTT  in  het  hooge  Staats  hewinJ  is  iciien  haar 
gekomen,  fta  ik  geheel  verwonderd,  en  by  aldien  den  lee-HoogMog- 
zer  naukeurig  agt  gelieft  te  flaan  op  allede  Vreedens  -  Verbon- ,,g^"^^° 
de  en  Handelingen  ,  met  20  veel  Princen  gedaan ,  zal  hy  zeekcr-  staaten  der 
lijkhier  in  met  my  vaneen  gedagten  worden,  dat  dit  jaar  geen  Vere«oigde 
van  het  minflcisgeweeft,daarde  werkzaamheid  van  zijnEd'.  ten  ^"^"'"r 
voordcel  van't  land  in  uitblonk.  En  fchoon  wy  reeds  gezegi  heb-  vaa  TumV 

Z  2  ben  ena.         ' 


i8o  LEEVEN  en  DOOD  van 

•  l66i,  ^^"'  vnn  hem  niet  overal  in  re  melden,  zozijnegtcr  alledezaakc 

, zijn  hand  gegaan  ,  en  voor  hecgrootflc  gedeelten  uitgevoerd. 

De  Heercn  AlgcmeeneStaacen  m  overweeging  gekomen  zijn- 
de, hoe  de  drie  B^rbanfe  Steeden,  Tunis,  Tripolj^  en  Algiers  ,eC' 
nige  jaren  herwaarts  veel  fchade  aan  onz,e  Ingezetenen  ter  zee  ge- 
daan hadden  ,  nameneen  befluir.om  de  zelve,  of  door  geweld  van 
waspenen  re  dwingen ,  of  met  vricndfchap  een  voordeeiige  vreedc 
met  hen  re  lluiten.  Om  dit  uit  te  voeren  wierd  den  dapperen  On- 
der-Zeevoogd  de  Ruiter  belaft,  oin  met  een  Vloot  Scheepen  der- 
waarts te  zeylen,  het  geen  kort  daar  na  gefchieden.  In  Zee  ge- 
lopen zijnde,  zag  hy  veel  Turkie  rovers,  maar  konde  de  zelve  met 
agterhaalen  ,  cgtcropde  hoogte  van  Ta«» komende, joeg  hy  een 
Turks  Schip,  de  j  halve  Maanen,  in  de  Bay  aan  flrand,  hetzel- 
ve  verbrandende,  en  bequam  40,  mecftNederlandfcheflaaven. 
In 't  laaft  van  Augujlus  voor  Tunis  komende,  wilden  hy,  gelijk 
hem  verieckcrd  wjs,  de  Turken,  die  ophetvoorfz  Schip  waren, 
tegens  Chrillencn  flaaven  wiflelen,  waarover  hy  aan  den  Co- 
ning  van  Tunis,  ihibomet  Bajju  fchrcef,  en  by  aldicn  zy  nog  an- 
dere NeJcrlandlche  Haven  hadden,  dezelve  op  redelijke  prijs 
te  ftellcn  ,  om  die  met  geld  te  loflen  ,  alzo  ook  dat  hy  bevel  had, 
om  een  Verbond  met  de  zelve  Coning  aantegaan.  Waar  op  den 
Conmg  vier  bevelhebbers  aan  't  boord  van  de  Ruiter  zond,  en 
ni  veel  over  en  weer  vaaren,  wierd  den  i  September  1662, een 
vrecdegeflooten  ,  tuflchen  den  voorfz  onder- Zee-voogd,  uit  de 
naam  der  Hoog  Mog  Staatcn,  en  den  doorlugtigen  Mabomet 
PaUlia,  Coning  van  Tunis,  den  unAeckcndcn  Bujfd  Doublé  Lie 
liadfu',  en  dü  Edelen  van  de  Douwane  voorfchreve,  beftaande  in 
I  \  Hoofd-ftukken  ,  wifl'elden  16,  enloften  40  Nedcrlandfchc 
flaaven  ,  ydcr  voor  1  57  ftukken  van  agten. 
Vree.kmct  ^^"  "^'"""  ^°^''  ^V  ™^^  d'cerftc  gelcgcntheid  na  Algiers,  om 
Algiers.  insgelijks  te  doen,  alwaar  na  agt  dagen  voor  de  Stad  gcleegen 
re  hebben,  de  Vrceden ,  uit  de  naam  der  Hoog  Mog.  Heeren 
aigcmccnc  Staatcn,  met  de  Rcgeercnde  Heeren  van  Algiers 
mankten,  op  dezelve  wijze  als  de  voorgaande,  beftaande  ook  in 
15  Hootd  Hukken,  en  wierd  den  20  November  door  de  Baffa, 
den  As.4  ,  cndc  gehcelen  R.ud  onderteckend ,  met  beding. 
Jat  de  Scheepen  van  haar  Hoog  Mog.  alleen  maar  hunne  ge- 

Jcy- 


CORNELIS  en  JOH AN  DE  WITT.         1 8 1 

Icybrieven  hadden  te  vertoonen, en  ganfch  geen  onderzotkon-  jKKj^ 
(Jcrivorpcn  2oudc  zijn.  ___      *, 

OnJerwijle  werkte  men  flaik,zoo  in Vratikrijkt  Engeland,  als 
'sGTaveiih4g€,toi  een  nader  Verbond  met  de  Coningen  te  geraakcn, 
welke  onze  magtigftc  en  naaft  aangegrcnsde  waaren.  Jn  vranke 
rijk  wierd  aan  de  Gezanten  van  haar  HoogMog.  voorgeflagen  , 
dat  ydcr  Staat  in  zijn  land,  zo  vcclc  lallen  op  alle  vreemdelin- 
gen mogt  leggen  als  yder  goetdogr,waar  over  zy  't  eens  wier- 
den. Des  anderen  daags  den  27  Aptl,  waare  hunne  Exceücntkn 
wederom  ten  huyze  van  den  Heer  C4««/«r  vergaderd,  alwaar 
eindelijk  na  anderhalf  jaar  werkens,  het  Verbond  geflootcn.erï 
onderteekend  wierd,  door  de  wederzydfche  gevolmagtigden. 
Van  de  Franfchen  waaren ,  den  Cancelier  Sigutt ,  de  Maarfchalk 
van  Viüerojt  de  Hecren  de  Tellier  y  Lionne,  den  Graafdefin«»«f , 
Ddomenieen  Colbert.  Van  haar  Hoog  Mog.  de  Hecre  J.  van  Gent, 
C.van  Beunifige,  J.deHubert  en  JviUem  Boreel.    Het  opltel  beftond 
in  yi  Hoofd-flukken,  te  lang  om  hier  by  te  voegen,    welke 
aanftonds  door  jongheer  Seipefiein  Edelman  van  hunne  Excel, 
lemien  am  de  Heeren  haar  Hoog  Mog.  wierd  toe  gezonden, 
die  het  zelve  in  drie  dagen  overbragr ,  die  voor  deeze  dienft  , 
de  gewoonelijke  vereering  kreeg,  beftaande  in  een  goude Ke- 
ten. Zijn  Excellentie  den  Graaf  de  Thou  nam  kort  hier  na  zijn  af- 
fcheic  van  haar  HoogMog,  die  hem  bcichonken  met  een  goude 
keetenen  Penning,ter  Wiiarde  vanzes  duifenr guldens, en  zijnge- 
heimfchnjvereen  van  feshonderd, waarna  de  Hecren  Raad- Pih^o- 
naris  de  H'ITT  en  Vrijbergen  vcrzogt   wierden  om  zijn   Excellentie 
met  een  goet  getal  Koetfen  uitgeley  te  doen. 

De  Heer  J.  de  iriTT,  nevens  de  andere  Heeren  gevolmagtig- 
den van  haar  H.  Mog.  over  de  handeling  van  'i  Franlchc  verbond, 
deed  aan  haar  Hoog  Mog.'tvolgende  verflag.wcgens't  affcndcrlijk 
Artikel  den  27  van  April  gcüootcn  y  dat  zy  hetze'lve  naar  gezien 
hadde  tegens  de  onderrigtinge  der  Gezanten,  ende  de  nader 
befluitcn  van  haar  Hoog  Mog.  hen  van  tijd,  tot  tot  tijd  toe- 
gezonden, cnde  bevonden,  dat  het  voorfchrcvc  Verbond,  en- 
dc  afgezonderde  Ariijkelent  met  de  onderrigtingen  ende  nader 
belluiten,  in't  geheel  waaren  cvereenkoomcnde,  waar  op  goed- 
gevonden wkïd  hcc  zelve  aan  de  onderlinge  Provimieu  bekend 

Z  3  t| 


iH  LEEVEN  en  DOOD  van 

t66l    ^^  m^al^cn  ,  om  de  uitvviflèling  defzclfs  Verbond  te  doen. 
^      Het  grootfte  verfchil  was,  en  dat  het  Verbond  zoo  lang  te- 
gen gehouden  had ,  over  het  vatgeld ,   de   Traan ,   en   Baar- 
den» waarom  wy  raadzaam  vinden  de  overeenkomfl:  hierin  te 
laatcn  vloejen»  als  ook  de  Artgkelen  van  vrywaringc. 

Byzonder  Artijkelj  raakcnde  de  bclaftingc 
van  vijftig  ftuivcrs  op  yder  Vatfcheeps 
op  de  Scheepen  der  vreemdelingen, 
gaande  uit  de  Haavencn  van  Vrankrijk. 

BvzonJer  F^"'^^''  '^  gcftipulccrt  gcwccft  van  wegen  den    Aldcrchrilklijlcftc  Ko- 
'ArtijkJ  'ling  1  en  gcconfcntccrt  door  de  Hcercn  St;iatcn  Generaal  van  de 

wegens't     Vcreenigde  Neder landfchc  Provintien,   dat  de  cgalitcit  de  welke  prcci- 
f  atgelJ.      felijk  moet  geoblcrveert  werden ,    in  't  regard  van  de  Onderdanen  van 
d'  een  en  van  de  andere  Geallieerde,  met  de  naturelle  materie  van  Rcg- 
tcH ,  Lallen  en  Impollticn  ,  volgens  het  20  Articul  hier  agter  aan  volgen- 
de, heden  gefloutcn ,  niet  derogeren  tal  de  Impolitie  van  de  50  fluyvers 
per  Vat,  cnde  in  Vrankrijk   opgcfteld,    op  vreemde  Schepen,    en  dat 
d'  Onderdanen  van  de  Hcercn  Staaten  der   Verecnigdc  Provintien  gco- 
bligeert  zullen  ïijn  de  zelve  te  betalen,   gelijk  n'lc  andere  Vreemdelin- 
gen, of  ten  waar  dat  zijne  Majclleit  op  de  remonllrancicn ,  die  hem  hier 
na  mogten  gedaan  werden ,   wegens  de  gezeydc  Hcercn  Staaten,  dezel- 
ve examineren  met  die  grootc  ancöic,     met  de  welke  het  hem    belieft 
haar  te  honoreren  ,  anders  disponerc :    Maar  zullen  van  nu  af  aan  door 
ïijn  Majclkit   gegeven   werden  de  nootzakelijke  ordre  ,    ten  cyndc  dat 
de  gezcyde  Impolitie  van  de    Jo   duivers  niet  geciigccrt  nog  ge  vordert 
werden  van  de  Schepen  en  Onderdanen  van  de  voorfclrtve  Ncderlant- 
fchc  Provintien,  als  eenmaal  voor  yder  reys,  in  het  uytgaan  en  vertrek- 
ken van  de  Havens  zijns  Coningrijks,  en  niet  in 't  inkomen.  Ende  dat 
de  zelfde  Schepen,  geladen  met  '/out,    niet  meer  betalen  zullen  als  de 
helft  van  de  voorgem.-ldc  50  Huivers.-   Op  conditie,  dat,  zoo  de  ge- 
melde Hcercn  Staaten  ten  propoolle   vinden,  dicrgclijke    hnpoliticn  te 
(tellen  op  de  vreemde  Schepen,  in  haar  Land  komende,  haar  zulks  V17 
tal  tlyven.  Dog  zullen  niet  mogen  'texccderen  in  het  regard  van  de 
Onderdanen  van  zijn  voorfchrevc  Majellcit  den  Tax ,  die  haare  Onder- 
danen in  Vrankrijk  betaalen.  Blijvende  het  zelfde  ao  Articul ,  in 't  regard 
van  alle  andere  Rcgtcn,  Lalkn  en  Impofiticn,  tegenwoordig  of  toeko- 
mende, in  zijn  volle  kragt  en  vigeur,  zonder  gclimiteert  of  gee'xedecrt 
te  mogen  wezen,   door  ccnige  andere  cxteptic  of  rcftriclic  als  hier  bo- 
Tcn  gccxprimcert  zijn. 

Volgt 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       1S3 

lolgt  htt  to  Articulvan^t getieraal  TraHaat.  i/i<?2«! 

Endc  ten  dien  effeflc  d'  Onderdanen  zijns  gemelde  Majtfteit  en  die _ 

van  de  voorfchreve  Hccren  Staaten  Gcneranl,  zullen  vryelijk  en  liber-  '  " 
]ijk  vermogen  te  frequenteren,  met  haare  Coopmanichappen  endc  Sche- 
pen ,  op  alle  Landen ,  Plaatlen  ,  Steden  ,  Havens  en  Revieren  van  d'  een  en 
d' ander  Staat,  daar  te  brengen  en  te  ycrltoopen  aan  alle Perfooncn  indi- 
ftinftclijk,  koopeH)  tranficqucren ,  en  te  tranfportcercn  r.llc  foorten  van 
Koopmanfchappen ,  Waaren ,  daar  van  d'  inkomik ,  orte  uytgaan  en  tranf- 
port  aan  alle  Onderdanen  van  zijn  Majeüeit,  of  de  gemelde  Heercn  Staaten 
niet  en  zal  verboden  zijn ,  zonder  dat  deze  wederzijdfe  vryheit  vermag 
gelimitecrt  of  gcrcflringeert  te  werden,  door  cenige  Privilegie,  Oftroy 
of eenigc particuliere conceflie ,  ter  exceptie  alleenlijk  van  Walvis-Traan, 
den  welken  de  Onderdanen  van  de  voorzcyde  Heercn  Staaten  Generaal 
in  Vrankrijk  niet  en  zullen  vermogen  te  brengen  nog  te  verkopen,  in 
prejuditic  van 't  geaccordeerde  Privilegie  aan  de  Compagnie,  geeflabilccrt 
tot  de  Viflcherye  van  den  Walvis  en  vcrtieringc  van  de  zeltde  Traancn 
ofOlyen,  zoo  lang  als  den  tijd  vervat  in  't  zelfde  Privilegie,  alrcde 
door  den  Coning  gegeven,  zal  duren.  En  zullen  vervolgens  d' Onder- 
danen wederzijds  bctaalen  de  gewoonclijke  Regten  ,  en  andere  die  ge- 
impofeert  zullen  zijn  door  zijn  Majefteiten  des  zelfs  Succeflèurs ,  of  door 
de  gemelde  Heeren  Staaten  Generaal ,  in  dcLanden  van  haare  gehoor- 
zaaniheit  in  Europe,  zonder  dat  de  zelfde  Onderdanen  wcerzijds gehou- 
den zullen  zijn  meerder  te  betaalcn,  of  andere  Rcgtcn,  Lallen,  Gabel 
Icn,  of  Impolitien ,  geen  uytgezondert,  op  haare  Perfoonen,  Goederen, 
Waaren  ,  Schepen ,  ofte  Landingc  van  dien ,  direöclijk  ofte  in  direétc- 
lijk  ,  onder  wat  naam ,  titul  of  pretext  dat  het  zoude  mogen  wezen ,  als 
die  betaalt  zullen  worden  door  d'eygcn  en  natuuiclijke  Onderdanen  van 
q'  een  en  van  d'  ander  zijde. 

Welke  Articulen  gelijke  kragt  en  vigeur  zullen  hebben ,  als  of  zy  in 
't  Corps  en  Lighaam  van  het  generaal  Traftaat ,  heden  gepaflècrt ,  gein- 
fcrccrt  waren.  Gedaan  te  Parijs  den  27  April  i66z.  Geteekcnt 

Stguiir.  J.de  Gent, 

Villeyoy. 

de  Lomonie»  C.  van  Beuningen 

TiUier. 

de  Lionne.  J.de  Huhcrt, 

de  Lomenit, 

Colhert.  G,  Bored. 

L^jie  van  de  Tr^tBaien ,  wegens  dt  Vereentgde  Vrye  "NedtrlMden  fiaar  Vrtmi^ 

yul^geT^onJen,    om  aldaar  in  gevolge  van  V  ^  Jirticul  van't  TnBaat^hi 

den  yarei66i-  tuj^ehen  den  Kroning   endc  Heercn  Staaten  Ce- 

7ieraal  gejïooten  ,  geguarandeert  te  werden. 

t.*TRa(Staat  met  Brandenburg,    gemaakt  den  4  September  i6j6.  ter 
\'*    faalicn  van  de  Brandenburgfc  fchult.  s.  Item 


184 


LEEVEN  en  DOOD  van 


zrj'^       *•  Item,  met  Brandenburg  in  dato  den  i  April   16^1.  over  dcbeta- 
*""^'  ling  van  CxxM.  guldens  van  onkoftcn,  tot  recuperatie  van  de  Cleeffc 
■~~*"~~  Landen. 

}.  Traftaat  met  Swceden ,  gemaakt  den  i  September  1644. 
4.  Item  ,  de  fecreete  Articulcn  op  't  voorfchreve  Traflaat  van  de  Jare 
1640.  wegens  liet  Secours  wcdcrzijts  te  doen  by  turbatic  van  de  Com- 
mercie ende  Navigatie,  inde  Baltifche  Zcc. 

J.  Traftaat  van  üuarantiemct  Sweeden,  cnde  prolongatie  van  'tvoor- 
fchrcven  Tradaat  Anno  1640.  zijnde  van  dato  den  ij  Augutlii64j. 

6.  Traftaat  met  Denemarken  den  1 5  Mcy  1 645 .  gemaakt  over  de  Ho- 
rifontfche  Tol. 

7.  Item  met  Denemarken,  in  dato  den  ii  February  1647.  over  den 
Horifontfche  Tol ,  rakende  de  Zout-laften. 

8.  Tradaatvan  Vrede  met  den  Coning  van  Spangien,  in  dato  den  jo 
January  1648. 

9-  Tradaat  enLigue  defenlïve  met  Dcencmarken  den  pOélobcr  1649. 
IC.  Tradaat  van  Marine  met  Spangien,  den  7  December  i6jo. 

11.  Traélaat  met  Dccnemarken  den  17  September  i6j^.  over  de  rc- 
fcliiflie  van  de  Traóbaten  van  redemptic  der  Tollen  in  den  Horifont. 

12.  Traöaat  van  Alliantie  defcnfive  met  Brandenburg,  den  27  July 
16JJ. 

IJ.  Traftaat  met  Sweeden,  tot  Elbing  geflootcn  den  i  Septdmbcr , 
Nieuweftijl  1656.  zijnde  een  rcno\atie  van  voorgaande  Tradaaten. 

14.  Tradaat  met  Decncmarken  den  17  Juny  1657.  zijnde  een  Amplia- 
tie  van  voorgaande  Tradaaten. 

if.  Item,  met  Decncmarken  den  ij.  April  1658.  op  de  meeting  der 
Schepen. 

16.  Traftaatmet  Engchint,  den  6.  February  1659.  over  de  }  Schepen 
dcPoftillion,  Frederik  en  Francois  en  Jcan. 

17.  Traélaat  met  Vrankrijk  den  21  May  16J9  over  de  als  doen  fwe- 
vende  ditfercnten  in  't  Noorden ,  inzondcrhcit  tullchen  Sweeden  en 
Dccnemarken. 

18.  Traftaat  met  Sweeden  den  29  Oftober  1659.  zijnde  een  Elucidatie  en 
naeder  verklaring  van  'tElbingfe  Traftaat. 

19.  Eüdcni  die  nog  een  Traftaat  van  vernicwingc  van  Vrientfcliap. 

20.  Traélaat  met  En^ciant  den  29  July  i6j(S.  over  deals  doen  l\vcc- 
vcnde  dirtcrenten  in  't  Noorden ,  en  inzondcrhei  tuirchcn  Decncmarken 
en  Sweeden. 

21.  Aften  van  vcrkl.iaring  v.an  Decncmarken,  den  19  Oélobcr  16J9. 
over  de  Elucidatie  van 't  Elbingfc  Traétaat 

2i.  AdevandcSvvcedlc  Commiirarillen  van  den  S  Martii  1663,  w.iar 
by  belooft  word ,  dat  geene  Ncderlandlclic  Schepen  door  de  Sweeden 
cenige  Ichadc  zal  werden  aangedaan. 

De 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       i8j 

r\E,  bckragtiging  was  na  Fr-JH/^'^'^  gebonden ,   dog  den  Co-     i^^ij 

■'"'^  ning  weigerde  die  aan  te  iicemen  ,  door  dien  het  opfchrift 

hield  Au  Sereniflime  Roj/  de  Fnnce  &dt  Nrfvxrrs,  hcc  geen  hy  zeide 
wel  een  cernaam  re  zijn,  gewoon  aan  Duitfche  i^orften  te  gce- 
ven,en  bygCv-olge,  daar  door  beledigt, maar  wilden  niet  an- 
ders befchreevcn  zijn,  als  eenvoudig  Au  Rojr  trcs.Chrefiien, en 
boven  op  maar  alleen  Au  Roji  ,  het  welk  wederom  gezonden 
Zijnde ,  wierd  de  zelve  het  volgende  jaar  eerrt  uitgevvifleld. 
Het  genoegen  cnde  vreugd  die  de  Fratifcben  en  Hellandjcbe  Coop- 
luiden  hier  ovcrtoonden,  was  ongemeen  groot ,  voornamentlijk 
die  van  de  zout-pannen  van  SintMaarteny  en  Rochel,  door  dien 
zy  in  plaats  van  50  Stuivers  m  het  toekomende  maar  25  ftui- 
vcrs  hadden  te  beraalen.  En  de  ecrfle  maar  jo  Huivers  voor  y- 
dcr  reis:  en  dat  maar  op  de  vollaadc,  en  niet  op  Icedige  Sche- 
pen. 

Dit  verbond,  ten  genoegen  der  Hollandfche  Ingezeetcncn 
aldus  geflooten  zijnde,  wierd  onderwijlen  met  alle  ernfl  aan  dat 
vnn  £«^f/(i«<i  gewerkt ,  in  welker  tuflchentijd  zijn  Majefteit  de 
Moordenaars  zijns  vaders  vervolgden ,  en  te  regt  fielden.  Den 
F.ngclfchen  Gez.aiit  Doietilng  kennis  gekreegen  hebbende,  dat  drie 
der  gewcczene  Conings  R.egtcrs  ,  (met  naamcn  MihsCêrbet, 
Okey,  en  BurcbfteAd,  welke  laat  (Ie  bevelhebber  vanden  Tbour 
was  geweeftj  zig  in  D^^/fr  ophielden  ,  trok  daar  met  eenige 
van  zijne  Edellieden  ,  en  vorder  gevolg  na  toe  ,  hebben- 
de alvoorens  tocftemming  verwarven  van  den  Staat,  om  al 
zulke  men(chen  te  mogen  doen  vangen.  Daar  gekomen  zijnde, 
maakten  deOverighcid  ecnigc  fwaangheid  van  zijn  Excelltntie  de  j  Conings 
behulpzaame  hand  te  bieden ,  dog  zig  fterk  genoeg  bevinden.  Moorders 
de  liet  het  zelve  door  die  van  zijn  gevolg  uitvoeren,  en  zond  de '"''^^"B«- 
gcvangenen  over  den  Briel  na  Londen,  het  welk  zijn  Majefteit  zo 
vergenoegde,  dat  hy  de  Gex.4ntai  van  den  Staat  by  hem  ontbood , 
en  die  in  zijn  flaapkamer  geleid  hebbende,  dccóe  zijn  volk  ver- 
trekken, blyvende  alleen  (laan  met  de  Gez.anten , en  zcide,/;«M 
vty  ten  hoog  fit  lief  etide  AAngemtAm  geweefi  ,te  bcoren,  dat  de  Heeren  aU 
gtmetne  StAAten^  en  voornamentlijk  die  vah  Holland,  mijti  beUng  z.o- 
danig  ter  herten  hebben  genoomen,  en  my  %.»  verrt  r  erf  ligt, vah  de  bewufie 
drie  Hoor  den  AArs  yan  m^n  tyerletdene  Vader  gevAngen  te  doen  ntemen , 
Itrfte  Boek-  Aa  t» 


iZó  LEEVEN  en  DOOD  van 

l66i     '"  '"7  h'f'"'^<*ft'  te  i.enden  ;  z.^nde  litt  t.elre  een  repVAAtdige  en  EtdtL 

'__  moedige  daad-  die  in  detz^t  en  toekamende  Eeuwen  bj een  jder geroemd , 

tnde  gepreez.(n   z.jI  worden.  E«  vinden  m^  ten  utterfie  vctfligt  om  Aan 

ha/ir  Hoog  Mog,  de  Heeren  stuitten  der  Vtreenigde  NeederUiiden  in  't  al. 

gemeen  ,  en  aan  de  Staattnvan  Holland  in  't  byzjonder,  altoos  te  hetoonen  , 

dat  ik,hunne  (■'riendfchdp  ten  boogfle  benagtende ,  en  in  alle  geleegenüuid 

deez.e  gegeven  verpligting  z.al  iLoek^sn  te  erkennen.    Daar  op  vuorfpreekendt 

voegden  bier  bj/ ,  ik  beken  ten  tiitirjien  voldaan  te  z.ijn,  over  degrootenaar. 

De  Heer  fttgheid,  die  den  Heer  Raad,  de  WiTT,  Penfwnaris  van  Holland,  indeez.e 

]OVlM^  de g£i(egentbeid  beeft  getoond,  enz.  V^orJers  vcrzogt  zijn  Majelïcit  met 

y^T       een ,  dar  haar  Éd.  Groot  Mos.  dog  wel  pclicfdcn  aet  te  flian  op 

door  den  '  .  r.-„'  °         ««..  nj' 

Coning      uc  opvoeding  dcs  joHgcn  Prins  Zijn  nccve,  „  Maar  in  Ho(/(jHa  was 
daarvoor     y,  rrobibiti\'etyk^bc([oozen  ,  geen  recoinniandatie  v^^n  'Engeland  (om 
bedankt.     ^^  (^at  die  al  TC  importup  cnde  frequent  vielen )    aan  te  neemcn. 
gll^l^'"*  Hunne  Ixcdlciitie  bedankten  zijn  Majeftcit  hier  over,  met  groo- 
Fol. <?ii.     te  beleefdheid,  cerft  voor  haar  Hoog  Mog.  ten  tweede  voor 
haar  Ed.  Groot  Mog.  en  ten  iaaden  zcidezy ,  tt'at  de  HeerRaad- 
Penfwnaris  van  holland  aangaat ,    w)  meenen  veri.eekerd   te  x.gn ,  dat 
hy  altijd  uit   z.tjn  ei^e  neiging  lufl  gebad  heeft  om  t.ijn  Majefieit   dienft 
te  doen,  ende  bit  z.clve  ook^beeft  getoond ,  z.o  baafl  dat   zonder  ondienft 
van  den  Staat  der  l'eretiiigde  Kede> landen  heeft  kgnnen  gefcbieden. 
Aanfpraak      De  zcive  Gezanten  werkten  onderwijl  met  groot  verdriet, 
der  Gczan-  „fjj  [qj;  ^^^1  cindc  vinde  verfchillcn  te  komen,  doordien  zy  van 
Sfutwc."  ^^^  ^'^^  ^P  ^^^  an.lrr  uirgcdtld    wierden,  en  te  Cbelfij  buiten 
gensde       Londen  met  die  der  Cngclfcbe  te  zaamcn  zijnde,  deeden  hun  be- 
Heer  ]0.     kl.Tg ,  dat  de  z.aak.  z.00  langen  tyd  op  het  [luiten  gejlaan  bad ,  en  dat  men 
H^'^H-'^*     die  xvedertm  tegin  hield ,  tntt  een  ongc^ronden  eifch  op  twee  Scheepen,  (/f  Bon 
Avontucr  en  d'  Espennce  te  duen,    dat  baar  Hoog  Mog,  de  Coning 
alh'S  /•gewilligt  bad,  tvat  hjr  begeerde,   en  mtt  badden gedagt  dat  deze 
nieuwe  iiiivlu^top  het  Tapijt  zoude  worden  gcbragt ,  in  een  tijd  dat   de 
waereld  met  anders  tpijl,  of  men  ipas  in  alles  over^engekpmen  ent.,  da  ir 
by  voegende  ■,  laft  tl  hebben  van  bitnne  affcbeid  te  neimen,  om  haar 
Hoog  .Vlog.  nioncicüng  vcrflsg  daar  van  te  doen   Daar  na  ver- 
zogten  hunne  Excellenttena-in  zijn  M.ijcfttit,om  hunne  brieven  van 
atVcheid.    Den  Coning  zcidc  te  geloven,  dat  zy  voor  hun  ver- 
trek v/el  nader  bevel  zoude  bekoomcn,  dog  dat  het  alles  tot  hun- 
ne  dienft  was.   Den  C<rfj«/w  wat  voorb.iariger ,  aiuwoorde» 

de 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WlTT.        187 

dewijl  de  Hccrcn  Scaatcn  de  handeling  om  zulken  kleine  zaak     jéSzl 

ongcilooten  lieten,  zy  des  Conmgs  Vriendlchap niet  heel  hoog ^ 

mouüen  waaidecrcn ,  cnde  dat  hy  de  uitkomltc  Godt  zoude 
bevoolen  laaten  ,  maar  dat  den  Coning  in  alle  gevallen,  voor 
dcChriflen  Waercld  wel  zoude  kannen  vcraoiwoorden  ,  indien 
cenige  ongcnugtcn  en  ongcicgentheeden  door  het  af  breckcn  van 
deeze  handeling  ontftond.  Hunne  ExctUetitie  voegden  daar  op, 
dai  haar  Hoog  Mog.  voor  al  de  Waercld  door  hun  gedrag  had- 
den getoond,  in  wat  waarde  zy  des  Conings  vriendlchap  hiel- 
den, en  indien  eenigc  ongeleegenthcid  uit  hec  niet  fluiten  der 
verhandeling  quame  te  oniftaan,   het  haar  Hoog   Mog.  aan 
geen  verantwoording  zoude  ontbrcekcn.    De  Sweedjcbe  •Gezant 
HamiibalZecflat ,  die  ter  oore  komende,  bood  zijn  bemiddeling  aan» 
dog  wicrd  gczegt ,  dat  decz.e  z.aak  door ^aii  baniddcltn^  koude  bewerkt 
worden.   De  belang  hebbende  in  de  twee  voornoemde  Scheepen, 
wcikc  zo  lang  de  hinderpaal  van  het  verdrag  gewctft  was,  zien- 
de dat  de  Coning  en  de  Gez.antcn  van  den   Staat,   geen  ander 
vcrfchil  hadden  als  over  hunne  zaak,  en  dat  zy  na  het  verdrag 
van  hunne  Eifch  niet  veel  krijgen  zouden ,  voegden  zig  by  de  Ge- 
x.4«««  van  haar  Hoog  Mog,  verklaarden  t'eeneraaal  geneegen  te 
zijn  hunne  Ey(ch  op  zulk  een  recdclijkc  wijze  inteftellen  ,dat 
men  daar  niets  aanftouiijks  in  zoude  vinden,zigonder  werpen- 
de aan  goede  mannen,  die  zy  vcrzogtcn  dat  hen  toegevoegd  zou- 
de mogen  worden.  De  14  September,  zijn  hunne  Excellentie \ve~ 
dcrom  in  onderhandehng  getrecden ,  en  door  dien  de  Etigelfche 
ovcrtuygt  waarcn,  van  de  overvloedige  aanbiedinge  der  Hecren 
Staaten  der  Vereenigde  Nederlanden  ,  wierd  eindelijk  het  Ver- 
bond gtflooten  en  getcckend,  het  welk  hunne  Excellentie  aan- 
ftonds  met  een  van  hunne  Edellieden  aan  haar  Hoog  Mog.  Verbood 
zonden,  en  door  dien  het  in  dit  werk  te  veel  plaats  zoude  be-  ^".°'" 
flaan.zal  ik  alleen  maar  zeggen  dat  het  in  zS  Hoofd- llukken  „„"ÊngeJ 
beftond  ,  en  een  afgezonderd  Aiticul,  het  geen  vaninhond  was,  lantgefloo: 
dut  alle  Tapijten ,  Schilder  egt  n ,  behangz.elen.  Huisraad,  Juweelen ,  Kley-  ten- 
Hodieti,  Ringen  ,  kpftelijke  gcfteemetis   en  goedere» ,  toebehoorende  de  Co- 
ning van  poot  Brittagnten,  by  de  algemeene  Staaten,  ofteimandranhaar 
Ingezeetenen  zijn,  ofte  na  deezen  gevonden  zullin  jpordtti ,  de  voorfchreve 
Hecren  Staaten  btlooveHf  ingeendtlej/  wijz.t  de  bezitters  der  zelve  roe. 

Aa  z  lende 


i88  LEEVEN  en  DOOD  van 

l66l    f  inde  goederen,  den  Conwg  toebeboofeiide,te  z.iiüen  befcbernien,  welke  batr 

afgenoomen  ztilUn  worden  op  Todunij^e  u'ijz.e ,  dut  geen  ou[/illil^ietd  ofte 

onregtvMrdii^beid ,  aan  die  geene ,  welke  gevergt  z.ullcn  worden  die  van 
baar  iLelve  wederom  te  geven,  gedaan  z.al  wcrdin;  en  bdooren  de  voor- 
fchreve  Heeren  Staattn ,  het  aelve  z.oo  kjagtelijk.  te  x.ullen  uitwerken , 
dat  regt  aan  zijn  Majtjieit gedaan  irerde,z.oo  veel  aU't niogelyk^  z.,tl  zijn, 
z.onder  iemands  nadeel;  als  ook,de  Moordenaars  die  in  de  lande  van  baar 
Hoog  Mog.  üjn  ofte  mogte  kpmen,  aan  z.^n  Coninglijke  hLijcfleit  over 
te  leevercn.  Welkers  bckngting  den  21  Df«;«ifr  uitgewiflelJ 
vvicrd. 

Wegens  de  uitwiflcling  van  de  bckragting  der  Vroede,  met 
Torttigaal,  waaren  veel  aanmerkingen,    onJer  eenige  der  Pro- 
vintien,  waar  door  de  zclv^e  langen  tijd  tegengehouden  wierd, 
200  dat  de  Ge'^am  van   den  Coning,   die  Oen   z8  Jannarjf  ten 
dien  einde  als  ]n'sGravenhage  gekomen  was,  zig  bckInngJe,  dar, 
dewijl  hy  de  bekragting  der  Vrecdc  den  25  Jtdj:  al  ontfnngen 
hadde,  en  zijn  Majellcit  den  14  F^tr/ur^  de2elvcal  haddcdocn 
afkondigen,  hier  opgehouden  wierd,  zonder  te  weetcn om  wel- 
ke oorziiake,  zeggende  met  een,  dat  den  Coning,  zedert  de  af- 
kondiging, alle  Vyandlijkheeden  tegcns  de  Staat  hadde  verboo- 
den,  en  verzegt  den  25  Oclober,  wanneer  de  tijd  van  uitftelvcr- 
DeHeer  loopcn  wjs,  nogmaals  de  uitwifl'eling  te  doen.  De  Heeren  van 
Johande     Ztelahd  hadden  nog  geen  befluit  genomen,  zo  dat  zijn  E.v«//*HrJ< 
vcJflieaan  vcrzogt  wierd  ,  nog  ecn  koxten  tijd  geduld  te  hebben.    Den  11 
haaf  Hom  December,  is  aan  haar  Hoog  Mog.  het  vcrflag  gedaan  door  de 
Mog.ov<r    Heer  JOllAN  de  triTT  en  d' andere  Heere  gevolmagrigde  van 
de  zjak?n   j^^  Staat,  vvcgcns  dc  zaaken  van  Portugaal  en  de    Wclllndi- 
Weft^Indi.  '^^^  maatfchappy ,  agtervolgens  het  befluit  van  den  negenden 
fch.'  Mmt.  dezes,  zijnde  in  gcfprek  gewcefl  met  de  Heeren  gevolmagtigje 
fchappycn  der  Trovintie  v&n  Zeeland,  die  dc  uitwiflcling  der  bckragtinge  van 
Portugaal.    Vrecden  volkomenilijk  toe  Honden  ,    waar  op  de  Heer  JO- 
Wort  van    jjAN  de  ïf'ITT ,  nevens  de  andere  Hecien  gevolmagtigJon  ver- 
Wo2  vcr^  ^'°8^  is>om  het  zelve  op  een  behoorlijke  wijze  te  doen.  Den  ii 
zogriieuit.  Dff<r;;)tfr,  hebben  de  Heeren   van  de  Oofl  ■  Jndifche  Maatjcbappj 
wiffcling     ten    omflandig  verhaal  gedaan ,  hoe  haare  zaaken  in   Oojl.ludi' 
van  dcvrc- ,„  (tonden,  ten  aanzien  vnn  deVicedc  met  Voringaal;  te  ken- 
kngtines    "^"  gecvcnde,  dat  aldaar  wel  ligt  by  het  zelve  ccnige  ondcr- 
tedosn.  necmin 


\ 


CORNELIS  en  JDHAN  DE  WITT.         189 

neemingen  ter  hand  genomen  zoude  mogen  zijn,  het  welk  na-    ,/:/'," 

maa!s  eenigc  verwijdering  zoude  gcevcn ,  by  aldicn  niet   nau- '^ 

keurig  op  den  tijd  wierd  gelet.    Den  15  December  heek  de  hicer 
JOHAN  de  iriTTy  nevens  de  andere  Heercn  gcvolmagtigdcn ,  Hetgeen 
ingevolge  des  bcduits  van  den  25  Oüobcr  laaft  leedcn  ,    verflag ''*"  Z^'^^' 
gedaan  ;  dat  zy  de  gemaakte  bekragtinge  der  Vrccdcn ,  tegens  fch^ed. 
die  des  Gez.amsMin  VortugAd  uitgewifltld  hadden  ,  overleverende 
de  zelve  van  den  Coning  en  Coninginne  n^.oeder  van  Vonu- 
g>ul  geteekend  ,   als  ook  die  van  het  afzonderlijk  Artijket,   ra» 
kende  een  meenig:e  Braftlichont,  toebehoorcnde  N.  Breji,   waar 
op  beraadfli;:gd  zijnde,  hebben  haar  Hoog  Mog.  de  voorfchrc- 
ve  Heeren  Gevolmagtigde,  voor  de  genoome  moeiten  bedankt, 
ende  is  voort  goed  gevonden,  dat  dezelve  bekragtinge,  van  For- 
tugaalt  ter  Gri^evAn  ha.ir  Hoog  Mog.  zoude  weggelegt  worden , 
dicrhalven  wierd  den  Gci.ant ,  door  den  Agent  de  Hejde  verzogr,    ^V'ort  vaii 
de  voorfchreve  vouugaalfchchekr^gunge  uit  dezelve  taal,  inde^"''"°°S 
Latijnfche  ofte  Franlche  over  te  doen  zetten ,   endc  met  zijn  ^anlt.  *" 
eigen  hand  de  waarheid  van  dien  te  beveftigen.  Aanftonds  wierd 
met  een  bevel  gegeeven,  van  een  opftel  te  manken,  om  de  ge- 
zeide  Vreedc  at  te  kondigen ,  en  volgens  het  gebruik  van  'c 
Landt  gedrukt,  al  omme gezonden,    verkondigd,    en  aange- 
plakt te  werden,  gelijk  den  Staat  ook  zoude  doen  opmaaken 
ende  aan  zijn  Excellentie  ovcrleeveren ,   de  uitwiflcling  van  hec 
gemelde  afgezonderd  Artykd. 

Den  zx  December,  verzogt  den  gemdden  Getam  var)  rortiigaal 
aan  de  Heeren  gcvolmagtigden  drie  zaaken ;  ILerflelijk ,  dat 
van  de  gem.takte  Vreede  kennis  mOoJl  Inrf««  gegeeven  mogcc  wer- 
den: ten  tweede,  dat  de  bekragting  niogi  aan  zijn  Coning 
gezonden  worden  ;  op  dat  men  de  zaaken  aldaar  tot  de  bctaa- 
lingc  mogie  ichikken  :  maar  dat  voorde  af  konJigingder  Vree- 
de,  hy  de  bekragting  niet  kondc  zenden.  Ten  derden,  dat  hy 
verlcheidc  zaaken  voor  te  dragen  had ,  welke  eenigc  den  Co- 
ning  ,  ccnige  de  uitvoering  van  het  vijf-en-twititr^Jle  Art^kfl,  en  „, 
meer  andere  toevallen,  uit  de  vrede  (pruitende  .raakten:  en  dat  dePrinceflfe 
hy  zulks,  voor  de  afkondigingc  der  Vreedc,  niet  kondcdoen  enz.  Weduwe 

De  buitc  Landfche  iwiftcn  en  vericbillen  door  zijn  Edele  ^9"  °"g' 
voor  't  meeftc  gedeelte  dusdanig  uit  de  weg  genoomen  zijnde  ,  ^*^"  ^^?, 

Aa  3  ge. Gr,  Mogj 


190  LEEVEN  en  ÜOODvan 

•  ^,    gaven  de  binnelandfchc  hem  wederom  veel  te  doen.  Den  Se- 

'_  ventienden  jfi»/y,  vernieuwde  haar  Hoogheid  de  PrinceJfemduii^evaH 

Otagnten  ,wt  de  naam  desConings  van  Engeland  en  Keur.  Branden- 
burg cndc  haar  eigen  (  voort  vaarende  in  de  goede  zorge  voor  den 
Heerc  Prince)  dczaake  aan  de  vergaderingvan  Ho//^<i,  begaan- 
de voornamentlijk  in  't  volgende. 

Hoe  het  by  na  twee  jaarcn  geleeden  was,  dat  ty  met  een 
groot  verlangen  het  uitwerkfel  te  gemoet  gezien  had,  van  de 
Edelmoedige  vcrklaaringe  die  hunne  Ed.  Gr,  Mog.  op  den 
27  en  29  September  des  voorlceden  jaars  hadden  gelieven  te 
doen  ;  raakende  de  opvoeding  van  haare  nog  mindcrjacrigcn 
zoon,  den  Prime  ran  OragnieUf  nadien  zy  haJde  gezien,  hoe 
Solemneelijk  hunne  Ed.  Groot  Mog.  naar  voorgaande  beraa- 
ding en  goedvinding  van  de  Heeren  uit  de  R-idderfclup  ,  als 
ook  van  de  onderlinge  Vroedfchappcn  ,  van  alle  Steeden  heb- 
ben gelieven  te  befluiten  ,  de  voortchreeve  opvoeding  by  der 
hand  te  neemen  enz. 

Ende  of  nu  wel  naderhand  door  hetfchielijk  affterven  vjn 
zijn  Vrouw  Moeder,  loffclijker  gedagtenis,  ende  verfchei- 
dc  andere  toevallen,  deeze  zaak  eenigfins  wederhouden was, 
zo  verklaard  zy ,  haar  te  verblijde  in  de  goede  mcening  die 
hunne  Ed.  Groot  Mog.  tot  de  Prnice,  en  des  zelfs  goede  op- 
voeding hadde ,  en  dat  dezelve  daar  omtrent,  niet  vermin- 
derd was ;  dat  zy  daarom  de  zaake  wederom  was  leevend 
maakendc,  en  dewijl  de  andere  Hoogc  mecdc-voogdcn  haar 
Hoogheidt,  gelijk  bekend  was,  alle  het  bewind  en  bclliering  in 
de  Voogdy  h.^dden  opgedraagen  ,  ende  aanbetrouwd ,  haar 
zeer  onvcrwagt  en  fmarrelijk  was  voorgekomen  ,  als  of  z.j, 
ofie  jieiiiandt  van  de  booge  Meede-voogden  ongaarne  z.otidc  "^ten  ,  d.it 
hunne  Ed,  Groot  Uog,  de  handen  aan  de  voorfibrceve  opvoedtnge  ';^ou- 
de  jlaan.  Want  of  wel  op  haar  voor  ende  naar-geiiytte  ge- 
voelen, op  het  llukvan  de  voorlz  opvoeding,  eenigeuitbrci- 
dinge  waare  gemaakt,  daar  zy  haar  met  hadden  konnen  na 
fchikken,  zoo  zou.le  het  dog  voor  haar,  niet  alleen  ais  Groot- 
moeder, maar  ook  gelijkelijk  als  Vader  en  Moeder,  te  harde  en 
onveraniwoordclijke zaak  zijn,  van  de  opvoidm^e  en  opfigtV4ndeez.e 
minder jaarige  Prince  ftggehcellijkte Uaten uitjluiteH ^gelijker wijs haa r dat 

ten 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       191 

en  deele  ipas  voorbehouden ,  maar  zy  was  van  hunne  Ed.   Groot     }66zl 

Mog.  in  rcgendeel  vcrzeckerd,  dar  niemand    inde  Vergadering _' 

van  haar  Ed.  Groot  Mog.  was  zittende ,  die  maar  oit  gevoeld  had, 
wat  het  was  een  vaaderhjk  cnde  moederlijk  hert  te  dragen  o- 
ver  kinderen  ,  ende  rcg  te  meer  ever  een  cenig  na-gebleeve 
Mannelijk  Spruytje(  daar  de  geheele  hoop  van  zoo  een  oud  ,  dtor- 
lugtig  ende  vetwaard  Frincclijk.  Huis  is  op  berujieiide )  dewelke  niet 
in  dicrgelijke  gevalle  alzo  veel  fvi'aarighcid  zoude  vinden  als  zy» 
om  dat  wel  in  agc  te  recmen  ;  en  dat  het  ook  tot  merkelijken 
diefift  van  den  Staat z.oudcftreklien,vf&nnccr  haar  Ed.  Groot  Mog. 
gelictdc  volgens  het  befluit ,  het  opzigt  over  de  mindcrjaarige 
Princete  neemcn  enz.  en  dat  zj  met  deezeverkjaring  genoegzaam  £€• 
ztiiverdagte  te  zijn ,  tegeu'iegeene  de  welks  ^^'^''f ''  eentger  tijd  zonden  wil- 
len fchultgeeven, alsof  zft  aan  jets  hadden  laten  ontbreel^en  dat  door  de  voorfz. 
Ed.  Groot  Mog.  ZBoloffelijken  bejluit  zonder  uitwerkzel  was  gelleeven. 

Des  onaangezien  hebben  de  Heeren  van  Ho//.«j<iagtervolgd, 
van  zig ,  om  eenige  gewigtige  reeden ,  met  die  zaake  niet  te 
moeijen. 

Zeelandt  yverzugrig  zijnde,    dat  zy  buiten   de  voogdy  des 
Prins  was  geflootcn.en  u\i  Holland  alleen  4 Herren  daar  toe aan- 
geftelt  waaren,  toonde  haar  ten  boogltcn  gcbelligt,  en  door 
dien  eenige  verichillen  oprcezen  wegens  de  zaake  van  de  Hove 
van  Jiifittte,   aangiande   het  beftellen  ofte  niet  dotn  der  hoo-     '^'^eróng 
ge  ampten  van  Stadhouder  en  Capitein  Generaal.  Zoo  rees  de  twift  lantenHoI- 
zoo hoog, dat  men  genoodzaakt  was  dit  vuur,  eer  hetineenfel-  lantwegen» 
Ie  vlam  geraakten  uit  te  bluflchcn  >waar  over  dat  deSraaten  der  't  Hol  van 
zelve  Vrovintie  in  zeer  ftark  getal  in  's  Gravenhnge  zijn  gcko- J"^'"*' 
men,  en  na  verfcheideby  een  komfte  in  het  huis  van  den  Heer 
R\\zd-Venftonari5  de  wiTT  nevens  zijn  Ed.  gehouden  te  hebben, 
zijn  de  zelve  by  voorraad  vereenigt,  op  deeze  wijze. 

Acioort  tuffcben  de  Heeren  Staaten  van  Holland  en  Zeeland,  wegens  het 
Hof  van  Jujiitis  en  de  Verkicftnge  van  den  Pthis  van  Oragtiien, 

ALïoo  zeekcre  different  is  ontflaan  en  nu  vcclc  Jaren  heeft  gctrottcerd 
tullchcn  de  Heeren  Staaren  van  Hollandt  en  Wcll-Vrienandt  ter  eenre , 
en  de  Hecrer.  Staatcuvan  Zcelant  ter  andere  zijde,  over  de  Magten  het 
Rcgtj'twclk  dezelve  refpeftiveiijk  zoude  compctercn,  om  de  Hoven 
van  Juftitic  te  mogen  ordoneercn,  'c  geciic  dienftig  zoude  mogen  werden 

geoor- 


I9X  LEEVEN  en  DOOD  van 

_  y/j  geoordccltin  rcgart  van  divcrfchc  Perlbonen  en  zaakcn,  conccrncrendc 
•  haarc  particulieren  l^rovinticn,  en  de  hoog-gcmcldc  Heeren  Staaten  tot 
"""""—"  nog  toe  daarover  den  andere  niet  wel  hebben  konncn  vcrltaan,  en  nog- 
tans  tot  voorkomingc  van  veclc  mocyclijkheden  en  verdere  verwydcringen 
dien  aangaande,  hoe  eer  hoe  liever  dient  geprovidccrt,  en  by  dezelve  oc- 
cafic  verdere  gronden,  van  eeuighcit  en  vertrouwde  Correfpondcntie  gelegt: 
Zoo  iil,  dat  dezelve  Heere  Staaten  rcfpedivc  met  den  anderen  zijn  ver- 
dragen en  geaccordeert: 

I.  Dat  voor  het  toekomende  by  provific  en  zonder  prejuditicvandc  Ge- 
regtighcden  van  de  refpeétivc  Provintien  by  de  Hoven  van  Juüitic ,  in 
de  Jurisdiétien,  haar  gedcfercert ,  zullen  continueren,  volgens  en  op  d' 
originele  Inllruétien,  mitsgaders  de  Accoorden  en  Traöaaten,  daar  op 
gemaakt,  zonder  dat  in  dezelve  Iiiflrudien  ofte  Verdragen  eenige  vcr- 
andcriuge,  verminderingc  of  vcrmeerdcringe ,  en  zulks  daar  by,  ofte  af, 
2al  mogen  worden  gedaan,  dan  met  voorg<>iadc  communicatie,  advijs 
cnde  verwilliginge  van  beyde  Provintien. 

a.  Dat  niettemin  de  refpedivc  Heere  Straten  ran  de  voorfchreve  Pro- 
vintien zullen  vermogen  de  voorfchreve  Hoven  te  gebieden  en  te  ordon- 
neren, 'tgeenc  de  zelve  tot  de  meefte  ruft  van  haare  particuliere  Pro- 
vintien zullen  oordeclentc  konncn  llrekken  in  zaken,  daar  van  de  voor- 
fchreve Inllrudien  en  Verdragen  niet  en  vermelden ,  als  mede  ,  zoo  wan- 
neer de  hoog-gemcldc  Heere  Staaten  zouden  mogen  bevinden  de  voor. 
fchreve  Hoven  haar  iets  aan  te  matigen,  'tgcene  geoordeeld  zoude  mo- 
gen werden  te  gaan  buiten  den  tcxt  of  de  m.eninge  van  dezelve  Inftrudic 
en  Verdragen  niet  en  vermelden  ,  als  meede  ,  zoo  wanneer  de  Hoog- 
gemelde  Heeren  Staaten  zouden  mogen  bevinden  de  voorfz.  Hoovcn 
haar  iets  aan  te  matigen,  'tgeene  geoordeclt  zouden  mogen, werden  te 
gaan  buiten  den  tcxt  ofte  de  meeninge  van  dezelve  Inllructien  en  Ver- 
dragen ,  en  dat  dezelve  Hoven  gehouden  zullen  wezen  ann  de  voor- 
ichreven  Be\  elen  en  Ordoiuiantien  te  dcfereren ,  ten  ware  nogtans  de 
Heere  Staaten  van  d' andere  Provintien  haar  daar  by  in't  regart,  'tzy 
voor  haar  zelven  of  voor  haare  Ingezeten ,  bevonden  befwaart  en  gcin- 
tcreflèert  en  confequentelijkdaartegcns  mogtcn  komen  te  formalifercn , 
en  dat,  in 't  zelve  geval  daar  van  kennis  en  advertentie  gedaan  zijnde  aan 
d'een  of  d' ander  van  de  Hoven,  dezelve  gehouden  zullen  zijn  hoog- 
gemelde  Heeren  Staaten  in  haare  klagten  en  grieven  te  hnoren ,  zonder 
het  voorfchreve  eerllc  gedaane  bevel  vorder  te  pareren ,  tot  dat  by  beyde 
de  Provintien  na  \-oorgaande  concert  eiide  communicatie  anders  zoude 
mogen  werden  verllaan,  en  haar  genotificeert. 

j.  En  geconfidereert  in  de  voorfchreven  Verdragen,  en  particulicrlijk 
in't  provilioncle  Accoord  van  den  Jaare  1607  \erfchcide  conlidcrable 
poinclen  zijn  ter  neder  geÜcld ,  derogatoir  van  de  originele  Inllrudie  van 
den  Hovc,  en  (Irckkendc  tot  merkelijke  commoditeit  van  de  gemcenc 
Ingezetenen  van  de  Pro\intie  van  Zeeland ,    daar  by  de  Heeren  Staaten 

van 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         193 

van  Holland  cnWeft-Vrieflant  oordcelen,  dat  dezelve  Provintie  zou^*^ 
genieten ,  dat  het  OYcr  zulks  de  Hecren  Staatcn  van  Holland  en  We'^' 
Vriefland  vry  zal  Itaan,  om  binne  dentijt  van  eenjaar,  naar  dato  dezes>  ' 
mede  zoodanige  Pcindleii  boven  of  contrarie  de  voorfchreve  Inllruétic 
ter  neder  te  Hellen  en  op  te  geven  ,  als  dezelve  na  de  conüitutie  van  haarc 
Provintie,  en  ten  goeden  van  de  Ingezetenen  van  dien,  zullen  oordee- 
Icn  te  bchooren  ,  ende  daar  in  van  de  zyde  van  de  Hecren  Staaten  van 
Zeelant,  na  voorgaande  communicatie,  mede  zal  worden  bewilligt, 
mits  alleenlijk,  dat  daar  by  niet  werdc  gcprejudiceertül:"verkort,deReg- 
ten  en  Privilegiën  van  de  zelve  Provinti;  van  Zeeiant. 

4-  Endcnadcmaal  de  Inllruciic  van  beide  de  Hooven  van  Juftitie,  mits 
het  verloopen  en  verandering  van  tyden  ,  veele  Articuien ,  behelzen ,  die 
jegenwoordig  niet  applicabel  nog  ook  gepraflileert  k(.;nncn  werden ,  dat 
dezelve  mits  dien  door  Gecommitteerde  van  bcyde  Provinrien  gerevideert , 
en  na  uitiigtinge  van  de  poinften,  met  deze  tijt  komende  te  ceflèren, 
op  den  name  van  de  Heeren  Staatcn  van  beide  de  Provintien,  van 
nieuws  gearrelleert  en  uitgegeven  zullen  werden. 

y.  Vorders,  dat  de  refpedive  hoog-gemelde  Heeren  Staatcn  met  blijt- 
fchap  gedenkende  aan  de  lalutaire  en  gezegende  effecten ,  die  voor  dezen 
gerelultecrt  zijn  uic  de  linceie  en  Broederlijke  correfpondentie  en  eenig- 
heit,  die  van  outs  tuflchen  beide  de  Provintien  is  gcweeft  (als  welkers 
Intreden  infeparabelijk  aan  de  anderen  zijn  geanexcert )  de  voorfchre- 
ven  ver^roude  correfpondentie  by  deze  gelegeiitheit  des  tijds  zullen  doen 
reviferen ,  en  dezelve  voorts  culti\eeren  op  de  goede  gronden  van  trou- 
we en  libertcit ,  daar  op  die  by  haare  Voorzaatcn  en  Pr^deccÜèurs  is  be- 
gonnen en  gelukkiglijk  agtervolgd ,  en  zulks  in  alle  zaaken  van  merke- 
lijke impoitantie  en  inzigt  concernerendc ,  'tzy  beide  de  Provintien  in 't 
particulier,  voorfaan  zullen  gaan  en  refol veeren  met  onderlinge  com- 
municatie en  concert,  mitsgaders  op  alle  bedenkelijke  wegen  d'een  des 
anders  voordcel  bezorgen  en  'tquaatafwecren. 

6.  Enalzoo  by  jegenwoordigeconjunéturen  van  tydcn  en  zaaken  zeer 
confiderabel  is ,  de  deliberatie  op 't  aanllellen  van  een  Stadhouder  en  Gou- 
verneur over  de  gemelde  provintien,  en  dat  ook  tot  ondcrhoudinge  van 
de  voorfchreve  nodige  correfpondentie  dienftig  is ,  dat  daar  toe  niet  an- 
ders werdegeprocedeert,  dan  met  voorgaande  gemeene  advyfe  en  on- 
derling concert:  Zoo  is  meede  goed  gevonden,  dat,  gelijk  zulks  altijt 
voor  dezen  is  gefchiet,  't  zelve  ook  voortaan  ter  goeder  trouwen  zal 
werden  gepraftifeert,  en  fpecialijk,  dat  tot  voorkominge  van  alle  ver- 
dere verwyderinge  en  onluftcn,  ten  refpeét  van  de  illatien  van  de  voor- 
fchreve eminente  Bedieninge ,  te  doen  aan  den  Heere  Prince  van  Orag- 
nie,  'tzy  bydefignatie  of  anderfints,  geene  deliberatie  zal  werden  aan- 
gefteld,  ter  tijd  en  wijle  toe  dezelve  zal  gekomen  zijn  tot  volle  i8  Jaaren, 
en  als  dan  behoorlijk  rcguard  genomen  zal  konnen  werden  op  zijn  ca- 
paciteyt,  en  andere  confideratien  meer ,  daar  toe  nootzakelijk  gerequirecrt. 
Btrfe  Btekf  B  b  f.  4: 


i66i. 


\66%. 


194,  LEEVEN  en  DOOD  van 

7.  Gelijk  ook  werd  verdaan ,  dat  200  wanneer  ter  Generalitcit  ecnige 
deliberatie  zoude  '.vcrdcn  gehouden ,  op 't  Ücllen  van  een  Capitain  Gene- 
raal ,  daar  inne  niet  anders  zal  kounen  werden  gedaan  of  gcrelblvcert, 
dan  by  onderling  gevolgen  eenparige  Stemmen  van  alle  de  Bondgenoo- 
ten  :  En  in  fpecie,  dat  de  zake  opt  voorlchrcve  important  Poind  g,e- 
zamcntli)k  ter  Vergaderinge  van  haar  Hoog-Mog.  daar  heenen  zal  wer- 
den gedirigccrt ,  dat  ten  refpeèten  van  de  collatie  van  de  voorfchrevc 
bcdieningete  doen, aan  den pcrlbou van  den  hoog-gemclde  Hccrc  Princc 
van  Orangie,  geenc  deliberatie  en  werden  aangelleld ,  'tzy  by  defigna- 
tie  of  anderfints,  ter  tijden  wijle  toe,  dat  de  zelve  zal  gekomen  zijn  tot 
zijn  volle  18  Jaaren  als  vooren. 

8.  En  nademaal  van  wegen  de  Hoog-jemelde  Hecren  Staatcn  van 
beydc  de  Pro\rntien  ten  weder  zijden  oprcgtelijk  is  verklaart,  dat  haar 
refpedivelijk  competecrd  de  ficulteit  en  vryheit,  om  ter  expiratie  van  de 
voorgeroerde  18  Jaaren,  elk  in  haar  regard  ,  ten  aanzien  van  de  Collatie 
der  bewuftc  eminente  Bcdicninge  aan  den  hoog-gemeldeu  Heer  Princc 
van  Orangitn ,  zodanig  ter  eenre  endc  andere  zijde  te  dilponeren  ,  als 
de  zelve  tenmeelkn  dienÜe  van  den  Lande  zullen  bevinden  te  behooren, 
zoo  werd  by  dezen  mede  verklaard ,  dat  haar  dezelve  faculteit  en  vry- 
heit doordczejegenwoordige  verbinteniilè  niet  en  werd  benomen  of  ver- 
kort, mits  dat  zoo  wanneer  d'een  of  d' andere  Provintie,  na 't  verloop 
van  de  voorfchrcven  tijd,  genegen  mogte  werden  dien  aangaande  affir- 
mativelijk  te  dilponeren ,  daar  in  volgende  den  inhouden  van  't  bovcn- 
Aaande  6.  Articul  niet  anders  en  werde  geprocedeert ,  dan  met  voor- 
gaande gemeenc  advyfcn  en  onderling  concert. 

Aldus  vcraccordeerd  en  geflojtcn,  tuUchcn  de  Gedeputeerden  van  de 
Staten  van  HoUant  en  Well-Vrielland  ter  eenre,  en  de  Gedeputeerden 
van  de  Heeren  Staten  van  Zeeland  ter  andere  zijde,  met  wcdcrzijdfe  be- 
loften, die  elk  by  de  Hoog-gemclde  ileeren  Staten  hare  Committenten 
te  zullen  doun  aggrcëren,  e'11  daar  behoorlijke  Inftrumenten  van  Ratifi-s. 
catie  uitwiflclcn,  binnen  «ie  tijt  van  twee  maanden,  t' Oirkonde  der  waar«r 
heit  hier  van  gemaakt ,  en  ten  wederzijden  behoorlijk  onderteekend,  rvvcc 
ccns-luidende  Inllrumentcn.  In  's  Gravcnhaage  den  28  September,  i65i. 

Van  welke  vnorfclirccvc  overeenkomt,  by  de  Leden,  yedcr 
een  af|^cfchrift  verzegt  wierd  »  om  regens  d'aanftaandeVcrgadc- 
ringc  op  de  uilwifTclingc  van*t  zetVe  verdrag  hchoorhjkgcvol- 
magtig:  endc  gclnfl  te  komen,  ishenluiden 'txclvetocgcrtaan, 
cnde  IS  voorts  op  't  gemelde  bcrigt  goedgevonden  ende  ver- 
ttaan,  dat  zcekere  brief  van  den  Heei  R.MiiPciifionArisvan  Zee  • 
UndfO'p  den  veertiende  der  voorlede  maandt,  aan  den  Raad- P*»- 
ftonaris  van  haar  Edclc  Groot  Mog.  gelchrccvcn ,  onder  anderen 

-    tot 


f 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       ipj 

tot  vcrpligtinge  van  't  zesde ,  zevende  cndc  agftc  Ariijkcl  van        ^-^^ 
't  voorfchreevc  Verdrag,  alhier  mede  zal  werden  ingcüooten,     ^ 
om  t' allen  tijden  te  kennen  dienen  tot  naarigtingc  ,    zulk»         "~* 
cndc  daar  t  zelve  zoude  moge  te  pafle  komen.  Luidende , 

MYN  HEEaE, 

T\laAr  dat  ik^  Ü   Eddhtids  Miffive  van  den  vierden  de:^tr  hehhe   ontfangen,    Brief  va» 
"*-'   bcbbe  ik^den  innehouden  van  dieti  ^nkt  alleen  by  my  ^clve  wel  rijpilijk^ge-  den  Raad- 
examineert  ende  overwoogen ,  rtiaur  otih^  met  eenige  van  de  Principaal]', e  Kt^m-  Penfionaris 
ten  alhier-,  cnde  vooral  met  de  Meeren  van  de  iiaaden  daar  over  geconfereerd  i^^^"^^^' 
ommemet  te  meerder  fjeunfel  ende  affeiirantic  mijne  refcriptie  tentogen  inftellen.  ^^'^°^^^ 

U  Edellieit  mag  :^ig  wel  ver7^rk,erdboudenidat  de  intentie  van  de  HeerenSta-T^^y^^p    ~ 
ten  van  X^eeland  gee>}fints  en  is,  van  haar  in  eenige  diele  van  nu  *fte  verbinden  r  **   '•    j" 
ofte  tngageeren  ,  ten  refpeBc  van  het  Stadhouderfchap ,  naar  dat  yne  Hoogheid  witT 
den  ouderdom  van  agtien  jaaren  :^aude  hebben  bekyomen,  maar  ter  contrarie,  ' 

wel  exprejfelijk.  verjlaan  ,  dien  aangaande  bare  vryhcid  te  willen  behouden  >  ge- 
lijk^uit  de  overge^ohdene  concliijie,  by^onderltjk,  in't  laatjle,  evidcntclijl^h^an  blijken. 

Ook,  k""  'k.  ^  Edelheid  tvcl  ver:(eekeren  ,  dat  de  verklaringe  in  'toevende 
4rlicid  van  het  geconcerteerde  gedaan  (teneffeSle,  namentlijk..  dat  ^ootvannetr 
ter  Generaliteit  eenige  deliberatie  xoude  werden  gehouden  op  het  ftdleu  van  een 
Capitain  Generaal ,  daar  innt  niet  anders  :(oude  konven  werden  gere^olvteri 
dan  by  onderling  gevolg ,  ende  eenparige  (ïemmen  van  alle  de  Bondgenoten)  00(1 
naar  de  uitgedrukte  opinie  van  de  Heeren  Staaten  van  Zeeland  geenfints  met 
de  voorfchreeven  tijd  VAn  jaaren  gouden  we^^cn  bepaald,  maar  generalijk.  '"'^* 
:^onder  eenige  limitatic  van  tijd  ;^y  te  verj}aan,  gelijk,  mede  ««^^  particuliere 
meeniiige  in  V  concerteeren  is  geweeft. 

N«,  tvat  aangaat  het  PoinB  van  de  educatie ,  daar  in  ik.  *>'et  verneeme  dat 
eenige  veranderinge  van  dee:^e  :(jde  is  te  verwagten  ,  ende  oj  wel  fchoonby  uttre 
Edelheidt  in  de  voorfcbreeve  Kliffive,daar  toe  verjcheiden  reedenen  ^ijn  geallt' 
geert,  :;;oo  otrdeeld  me»  ntgtans  alhier,  dat  de  :^elve  (cnrlercorreB-e  op  ''t fat 
JubjeB  hiet  en  quadreren ,  vermits  de  Heeren  Staaten  van  Xjeland  (gelijk,  ool^^ 
in  de  conchifie  notoirlijk,  wert  gt:{egt)  haar  geenjïnn  willen  aantrekken  '.de  s^a^ 
ken  van  de  Tutele ,  ende  vervolgens  de  disputen  die  daar  ever  tuffchen  haar 
Edele  Groot  Mog.  en  de  Voogden  van  de  Heere  Prir.ce  :^yn  gerr.oveerd,  mA»r 
alleen  geern  benevens  haar  udele  Groot  Mng.  gouden  bezorgen  dat  den  :>etvtn 
Heere  Prince  als  hy  by  beide  de  Provintien  t^  fijner  tijd  tot  bekledinge ,  ende 
uitvoeringe  van  de  bewufïe  eminente  btdieninge  T^nude  mrgen  werden  beroeptrit 
daar  toe  wel  gefchikt  ■>  ende  gefat^onneert  %puie  mogen  treden,  '<  welk,  gelijk,  tt)y 
viet  en  twijjfelen ,  of  met  d''  intentie  van  de  Heeren  Staaten  van  Holland  ende 
Wefi-Vriejiand  mede  over  een  kpmt,  :(oo  en  kannen  alhier  geen  redenen  teerdtn 
iedagt,  tvaarom  by  haar  Ed.  Groot  Mog.  in  de  voorfcbreeve  Edueaiie  (ai' 
■^raSlivt  gemnen ,  f»  gefefantrt  van  de  Voogdij fchap)  verdtrt  dijïcnlteit  ^o«- 
^r.  B  b  1  dm 


196  LEEVEN  en  DOOD  van 

t66x,  <^"'  wtfdni  ^fifii^ks  i  oo!(_  ii'cit  gcoordteld ,  dat  als  van  dt^c ;^:jdi  ^^oolihtrdtjk^^ 
__..___  wtrt  gcconfoiuert  in  dot  inhoudt  van  de  ;fisdt  tn  ^tvoijli  iArticid<n  van  't 
■  concert.,  biide  ii>e:{<nde  van  ^oo  ejfent iele  imj>ortMiuie,ool{Va>i!i'e^t>t  ba.ir e  Edel t 
Crüot  Mo^.  tilt  bi vorder! ii^c  van  de  oude  ceisighcid  inde  ComsbouJeutif  tiiet 
minder  biboorde  te  werden  gecontribueerd ,  en  ^onderlinge  niet  gewugerd  ten 
PoinB,  't  icelk.by  haar  Ei.  Groot  Mog.  -f/i'f  gefijlineert  is  voor  din  dieitfl 
van  den  Lande  oj>  't  hoog ji  nodig  te  we:^cn ,  trant  mat  het  geconcerteerde  op 't 
jink_van  de  juptit  aangaat .,  dien  aangaande  is  niet  gefield  op  't  papier ,  dan 
't  geene  dat  beide  de  Provintie  ink>-agtt  van  de  Sociëteit,  naar  regientgiialijl^ 
competeerd  en  ool^  flrekt  tot  haar  gemeer.e  beften  ende  fecurittit, 

\i>Q  Veel  tot  valdiening^  van  't  ver:^ogie  efclacifïement ,  daar  op  haar  Edele 
Groot .  Mog.  ende  cok^  U  F.delheit  volkome  Jia.it  konnen  maaken ,  ende  ::^io  de 
^elve  dien  onverminderd,  nngv.in  gevoelen  \"tide  lijven,  dat  daar  op  het  groot  e 
ti'erkniel  ^u:ide  /.oimen  irerJ^n'gelJooten ,  en  vervolgois  allebv  een  l^omjle  Vtrdie- 
nen  gedecline'.rd ,  \oo  -.rcnfchen  de  Heere»  l{aade  alhier,  daar  v.vi,  hoe  eer  boe  liever, 
te  mogen  irerden  onderrigt ,  teneinde  by  ordre  aan  de  rcspifUve  Leeden  ,dien 
aang.4wde ,  noiifiacie  mogte  werden  gtda.m,  dien  't:^elvt  :^tt:jrlijk^:^eer  vreemt 
imden  viorl^nnoi ,  als  die  gemeent  hebben  tot  confervatitvan  de  VonrfchreeVc 
(eni'iheit  ende  vryheit  a'les't  gecni  men  in  aqiiiteit  v.in  haar  kpnde  veriragtcn, 
in  dee:[en  te  hebben  gedejerC'-rt  dies  ik^  ook,  nioet  getuigen  ,  ende  ook  is  't  voor 
wv  onmogelijk,  de  :(aake  verder  te  brengen.  Moet  de  i^elvè  opdat  eenig  PtinB 
afgelnecdcn  ;rerdcn  't  :^  d  -ny  van  herten  leet  iree:^e'i ,  ende  beyde  de  Provintien  :^ul- 
U-n  altijd  bckl-iageii ;  -.uit  nunc,  aut  nuiicqiwin,  quare  obfccro  tcagaspru- 
dciitcr ;  &  fcias  me,  fin  minus,  maiiumatabula.  Sat  Patriae priamoque 
datum  eit,  vale,  vir  eximic  Cumdilcdis  fima  ac  dücélis  omnibus, 
ac,  n'llgrave  eft,  icfcribc  quani  primum.  IKk*^  ^oor  Gtdes  genaadt  al' 
tijd  bbjven  ,  die  ik^  ben, 

Mijn  Heer,  U  Edelheits  ootmoedige  dienaar, 

en  was  gctcckcnd 

ADRIAAN  VETT. 

In  Micidclburg 

den  veertienden 
Augufly  i66i. 

I/.n,  dewijl  de  mcefle  zaaken  hier  in  verhindeld,  tulTchende 
Piins  en  Vrije  Staa'f,eiin de  zijn  rollende,  moet  ik  den  leezer 
aTn\vi)Ztn  wat  voor  licfluit  hiar  EJ.  Groot  Mog.  doezen  dng 
omtrent  de  voogdy  des  Prins  genomen  hebben. 

,,  Den  R.«.«(f- P«;/fl^.i)w  heeft  gerapporteerd  j  dat  de  Heeren  al- 
Verkluin-  „hier  aanwccr.enJc Extraordinaris  en ordmaris Gedeputeerden 
pe  van  hiir  zieUiidtiiin  de  Gecommitccfdcn  van  Haar  Ed.Groot  Mog. 

KJ-^^"°'  ^  inde 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       197 

jJnJc  Conferentien  ,  volgens  voorige  Refolutien,  in  dfitis  den     ,i'Z,T 
'  veertiende  en  agtiende  deezer  loopendc  maand,    met  dezelve  * 


"portie  werden  gtadmitteerd  inde  Educatie  ofte  opvoeding  endc  y?''^''?* 

"  liipiitlie  van  den  Heere  Piince  van  Oragnien,  ende  daar  opne^  dePrins! 
vensniccr  andere  redenen  van  vs^egens  deeze  Provintie  verklaart 

"  zijnde,  dat  haar  Ed.  Groot  Mog.  "^Ifs tegenwoordig  de*  Tutele  tn. 
de  EdiicMieover  dtti  Hoog-geweldcn  Heere  Princeniet  waarin  Exerceertn-     Voogdije 

*  de ,  de  wcIgemelJe  Heercn  üedcputeerde van  Zft/W,  vervol- 
gens daar  op  hadden  verzogt ,  datdcHceren  haar3  Principaalen 
van  nu  af  aan  ver^ckeringe  zoude  mogen  werden  gedaan;    van 
^dat  zoo  wanneer  haar  Ed.  Groot  Mog,  naarmaals    wederom 
zou  Jen  treeden  tot  de  exercitie  van  de  Opper  Voogdyjchap  over  den 

,  meer  VVel-gemelde  Heere  Prime,  cndc  dien  volgens  meede  de 
educatie  endc  Itiftruclievixn  deOllfsperroon  wederom  by-der»hand 
te  nemen,    in  zulk  een  casde  Hoog-gcmcide  Heeren  Staaten 

"haar  Committenten,  daar  inne  als  dan,  nevens  haar  Ed.  Groot 

',  Mog  als  boven,  zcudtn  werden  g'.admittecrt ;  dat  daar  over 
ver'chciJc reedenen  gewilTehen  debatten  gevallen  zijnde,  ein- 
delijk door  de  gcmchic  Meeren  Gedeputeerden  van  Holland  en 
Pi'ejlvritflwd,  tiaar  op  aan  de  Wel  gemelde  Heeren  Gedeputeer- 
den van  Zeeimdt,  tot  demondratie  van  hanrc  exuberante  ge- 
ncgcntheitj  om  de  meer  Hoog-gemtlJe  Staatcn  van  Zeeland 
dcczcn  aangaande,  zoo  veel  doenlijk  te  believen  ,  aanbiedinge 
was  gedaan  ,  on)  de  zaaken  ter  \  crgaderinge  van  haar  Ed.  Groot 
Mog.  daar  heenen  te  helpen  dirigceren ,  icn  einde  de  gem.elde 
'  HctrcT»  Extvaordinaris  tn  ordinans  Gedepureerdtn  van2ff/,».'d 
op  het  vooi!ch?eve  harir  verzoek  tot  antwoord  zouce  mogen 
worden  toi  gevoegd;  dat  z.oo  wuntucr  haar  Ed.  Croct  Mog.  n.tarmaali 
wederom  z.oude  tnogai  komen  te  treeden  tct  d^  Exercitie  van  de  Opper . 
i'üogdv.jchap  over  den  Hoog  genuldcn  Heer  Privs  vm  Oragnitn ,  ende  die» 
vtbiende  n:etde  tct  d'' Lducane  ende  tnfituciie  YkH  des  z.etfs  perfoon ,  als 
dan  ten  opfigte  van  het  Isoiabele  mtenfi  van  de  Mcer-genulde  Provintie 
van  ZccLïid  ■,by  har/  Ed.  Groot  Mog.  in  alle  :^Aitkenvangen-igte,  concer- 

,  mcrtnde  de  voorfcbrere  Educatie  ende  injlructte  vttn  de  Ferjoon  van  den 

B  b   3  ulym 


xy8  LEEVEN  en  DOOD  va» 

X66Zé  **^fiven  Heer  Prince^  met  de  Hotgiedagte  Heeren  Staattnvan Zeelandge. 

.« ^raredferi  zjoudeti  werden  yin  aII«  Frdternelle  ende  vertrouwde  communi. 

»  catie  ende  Correfpondentie  :    dat  daar  op    by   de   Meer-gcmclde 

»»  Heeren  Gedeputeerden   van  Zeeland  y  zoo  by   monde   als  by 

»» fchriftclijke   Memorie  was  verklaard   (op  praefuppofitie  van 

»» dat.  Zoo  wanneer  haar  Ed.  Groot  Mogende  het  poinét  van 

»»  de  voorfchrecve  Educatie  zoude  mogen  werden  gedeferccrt,  in 

»»  zulker  voegen  als  zy  dezelve  voor  dcczen  hebben  geexcrcecrd, 

>»  haar  Ed.  Groot  Mog.  als  dan,  ook  gencegcn  zoude  weezen, de 

»»  voorfchreeve  Edtiutie  aan  cc  nccmcn  :  )  zy  Heeren  van  Zeeland 

»» te  vreeden  waaren.op'cCas  fubjeft,  de  voorlchreevcprefentatie 

»>  te  accepteeren ,  ten  zulken  efTefte,  dat  haar  Ed.  Groot  Mog. 

>»  op  alle  zaaken,  raakende  de  voorlchreeve  Educatie ,  met  den  ge- 

»»  volgc  ende  aankleeve  van  dien ,  met  de  hooggemelde  Heeren 

>>  Staaten  zullen  gaan  o/>  de  voet  vanU  accoord,  huiden  tuffchen  beide 

»>  Provintien  gemaakt ,  in  alle  fraterneüe  ende  verttoude  Communicatie  y 

j»  ende  vertroude  Correspondentie  ,   ende  dat  op  de  voorfchreeve  ge- 

»»  maakte  prefuppofitie  by  de  Heeren  Gecommitteerden  van  haar 

»»  Ed.  Groot  Mog.  verklaard  zijnde,  dat  aan  de  Heeren  haare 

ï»  Committenten,  dien  aangaande  ,   als  weezende  een  Domeflijkf- 

f»  zaake  bleef  gereferveerd  d'abfolute  vryheid,om  daar  omtrent 

»»  zoodanig  ter  eenc  ofte  ter  andere  zijde  te  disponeren  ,  alsdezel- 

j»  veten  meefte  diende  van  de  Landen  zou  Je  bevinden  tebeho. 

»y  ren,  de  zake  voorfz  by  de  voorfz  gedaane  prcfcntaiie  was  verblee- 

»»  ven.   Waaropgedclibereert  zijnde,  is  goet  gevonden  endcver- 

i>  ftaan  ,  dat  de  meergemelde  Heeren  Gedeputeerden  van  Zeebndy 

»>  op 't  voorfchreeve  haar  verzoek,  tol  antwoort  zal  werden  toege- 

>»  vocgd  ;dat  zoo  wanneer  haar  Ed.  Groot  Mog.  naniTaals  weder- 

»»  om  zoude  mogen  komen  te  treeden,  tot  óe  exercitie  van  de  Opper- 

it  voegdijfcbap,  over  de  hooggemelde  Heer  1'rwce  van  Oragnien ,  ende 

>»  dien  volgende  tot  de  Iducatie  ende  luftruclie  van  des  zelfs  pcr- 

»»foon,als  dan,  tenopzigte  van  het  notabel  Intcrcft  van  de mcer- 

»>  Hoog-gemelde  Heeren  Staaten  van  Zeeland^  ottehaargeauthori- 

»»  zeerden,  gcprocedeert  zal  werden  in  alle  jraternclle  ende  vertrouwde 

v>  communicatte  ende  Correspondentie,  Accordcerd  met  de  voorfchreeve 

i'Refolutic,  ende  geceekend. 

Herb.  van  Beaumont. 

Om 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       199 

Om  de  bckragting  van  het  voorfchrecrc  verdrag  re  maken    i^^^] 
hadden  die  van  Zeeland  groote  onccnigheit  onder  de  Steeden . .  ' 

woelende  dan  den  een  tfgcn  den  ander,  egtcr  was  dit  afgedaan 
en  wicrt  daar,  200  by  voorraat  voorgehouden. 

Den  Heer  Raad-Pf«/ïo««n;  </<? «ITT  was  ook  van  haar  Hoog   DeHee? 
Mog,  gcvolmagiigd  om  de  vcrJchillen  aftc  doendietiiflchendc  yo;/.^^ 
Graaf  cnde  Sicndcn  van  Ooft '  Vriefldnd  waren  ontflaan  ,  waar '^'^^'^^ 
over  hy  den  tiendenjuny,  des  voorlcedencjaars,  verflng  aan  de  ^fJ^^J^*"^ 
Hoog-gcmclde  Heeren  haar  Ho.  Mog.  gedaan  heefr.Deze  Graaf,  de  andere 
zoo  wel  als  den  oude,   was  nog  nooit  gehuldigd,   en  eifchien  Heeren  om 
vande  Stadtvecljaaren  onbetaalde tcrkentcnis-gelderen.bcdra-  f^  ^"jh''' 
geTidc]iAT\'\]ksSes-eH-twinti£.hondert  rijkidaaldcrs ; en  vande  Sten-  j, craav» 
den  de  onkoften, omtrent  de jaaren  vierende  vijf-en-vecrtig ge-  en  Stenden 
daan,  door't  aannemen  van  volk,  tot  uitdrijving  van  de  üa.  vanOoft- 
fifcbe;  waar  over ,  door  inzigtc  van  de  Huwelijks  beloften  ,  doen-  ^" ^^j",' 
nuals  nog  ftaandc ,    tuflchen  de  Vorft  ende  de  Princefl"eHf««    ,  »,       - 
rietta  V4n  Ojagnien^  eenige  bcfluiten  in  weerwil  van  de  Stcndcn  nuien.'^ 
alhier  gemaakt  waaren.    De  Stenden  daar  en  teegen  eifchtc  ver- 
goeding van  veel  indragten,  by  de  Graafelijke  gedaan, in  haar 
Regten  ende  wetten  tot  een  groot  getal  aangewsflèn, 

Decze  tweefpalt  veroorzaakten  zoo  veel  opioer  m  Emhdcnen   ^.ijnEd. 
de  omleggen  Je  plaïtien,  dat  men  niet  als  ran  vegten  en  flaan  j^romTan 
tuflchen  de  twee  verfchillendc  hoorden,    en  in  's  Gr uvenhnagenhMt  Vloog 
wierden  alle  dage  nieuwe  klagten  vvccderzijds  gedaan,  waar  over  Mo?  gf- 
Haar  Hoog  Mogende  den  15  uipil  gon  vonden   de  Heeren '"''"^Sf'E*- 
JOHAN  de  wiTT,  van   Ommenen  ■,  CAUt  ■,  Vrijbergen,    Repswoude  , 
A}ulert,enTsbrantfz.,xev6\msgvgen,  om  wederom  debezwaarnis 
van  de  verfchillendc  over  te  nemen,    dezelve  rijpelijk  te  on- 
derzoeken, ook  tuflchen  de  voornoemde  twce-dragtige  tc/f«- 
tccren  ViamConcordU ,  ende  hen  tebcvreeJigen  ,  was  het  docnde- 
lijk,  zo  niet,  de  za»ken  binnen  een  maand  ,uuer]ijk  zes  wee. 
ken,  aan  de  Hoogc  Regtbank  voor  te  dra;>gcn.    Den  twin- 
tigften  Jiin^  deed  de  Hter  JOHANde  H'IT T ,  ntvens  de  andere 
Heeren  gevolmagtigdtn  verflagaan  ha-r  Hoog  Mog.  het  welk 
hier  in  bellont  j  dat  zy  gevolm3gtigden,de  verlchillen,ie  wetenjde 
Graaf  van  Oofï-Vriefland  ter  eenre,  en  de  Heeren  Gcvolmagtig- 
den  van 't  zelve  Laixdfchap  ter  andere  zijde,  door  hun  tuildben- 

fprce* 


s 


xoo  LEEVEN  en  DOOD  van 

_••      fpreeken  dc2clve2o  verre  bevredigt  hadden  ,  dat   de  landdag  tor 
•  "^  Embden  gehouden  zil  worden  enz.      Des  zouJen   de  gemelde 

Heeren  Gevolmigtigden  hebben  te  beraadflaagen  en  te  bc- 
fluitcn ,  me:  de  tegenwoordige,  zoo  wanneer  de  zelve  vijf  in 
gctalle,  ofte  fterker  zoude  zijn.  Alle  dceze  «voorzigtigheden 
kondc  nog  niet  helpen.  Den  Graaf  qumi  onderwijlen  zelfs  toe 
Embdeit.om  de uitgellelde  Poinóben  af  te  doen,  egter  heeft  het 
nog  niet  gelukt,  dicrhaUen  de  Stenden  den  29  November  ver- 
zogten,  dat  haar  Hoog  Vlog.  eenigc  GevolmagtigJen  uit  haar 
vergadering  geliefden ,  zoo  haafl:  het  docndelijk  wasjtczcndcnj 
dog  dit  verzoek  is  eerlt  het  jaar  daar  na  opgevolgd. 

De  drift  der  Godsgeleerden  was  nog  niet  t'cencmaal  gedempt, 
l6<>3»  enbleeven  by  hun  oud  gebruik  van  bidden,  gelijk  zy  voor 't  jaar 

— ■  i6jo  gedaan  hadden,  fchoon  mcndaar  alecnige  beveelen  tegen 

uitgegeven  had,  en  ftookten  in  eenigc  rioviutien  zoveel  quaad, 
dat  haar  Ed.  Groot  Mog.  eindelijk  gonooJzaakt  waren  hier  in 
voor  te  kooraen,  en  hen  voorfchreeven,  als  Souveraine  van  de 
Lande,  wat,  en  op  wat  wijze  zy  bidden  zouden,  gelijk  vail  ge- 
flelt  was  in  het  jaar  löjoen  1651  op  de  groote  zaal  in  's  Gra- 
vcnhaagen ,  en  fchoon  eenige  andere  Provintien  zig  daar  tegen 
aan  kanten, zoo  wicrd  egter  daar  na  goctvondcnzigdaaraan te 
houden,  en  aldus  te  bidJen. 

I.  Wy  bidden  u  voor  de   gcenc  die.  'tu  belieft  heeft  over 

ons  te  ftellen  ,  te  weeten  ,dcStaaten  van  Ho'Jjnd  ende 

H'e^-Vriejland ;  zijnde  onze  Wettige  Hoogc  Overrig- 

heidt. 

t.  Wy  bidden  u  voor  de  Staiten  van  de  andere    Verccnig- 

dc  Proviniien ,  haarc  Bondgenootcn. 
3.  Voor  der  zelver  gezamentlijke  Gedeputeerden  ter  Vergade- 
ringc  van  de  Smicn  Generaal.  Endat  wy  onderdeRe- 
genngc  van  de  voornoemde  onze  Hooge  Overighcid 
een  geruft  ende  ftil  leeven  mogen  leiden. 

Of  wel , 
Dat  wy  onder  de  Regering  van  de  Sraatenvan  Hol- 
land ende  VVell-Vriefland  voornoemd,  ende  van  de 
Agtbaare  Overigheit  dcczer  Sleede  ccn  geruft  en  ftil 
leeve  mogen  leiden. 

De 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      loi 

De  Heere  Staatcn  van  Holland  hadden  deeze  zaak  alvorens  jKAy 
rijpelijk  met  eenige  GoJs-geieerden  overwoogen»  dog  het  gaf 
inde  andere  Frorintien  veelopfpraak, voornamcntlijkin  Vriejland, 
die  daar  ten  uitcrften  ingcbclgt  was,  en  ook  de  eerfte  tegenwer- 
ping daar  omnrent  gemaakt  heeft.  Onderwijl  hield  men  in  's 
GJAvenhage  de  jaarlijkie  Zuid-Hollandfchc  Spiode:  alwaar  uit  alle 
de  Pföriw/rfxeen  Gods.geleerdequam  ,  uitgezondert  uit  Zeeland. 
Van  Vriejlandt  quam  een  Vrcdikam ,  die  het  grief  voorflelden 
dat  hy  tegens  het  voorlchrift  had.  dog  het  is  hier>  alsgezegt 
hebbet  by  geblceven.  Ik  kan  niet  verby  gaan  aan  te  tcekenen 
de  woorden  die  den  geleerden  Heer  Lootius ,  Prediker  in  'sGra- 
venhAagen,  voerden,  wanneer  hy  van  de  (loei  uit  de  Kerk  quam, 
zeggende  tegens  een  zijner  vrienden  :  dat  hy  Godt  Almagtig  bedankte, 
veordat  hj  hem  nu  de  oogen  hi(dgeopetid,io  dat  hy  kondc  fien  wie  fiin  regte 
Souver  aine  h  eiren  wat  en ,  t,  w.  de  Heer  en  Staten  van  Holland  en  Wtfl'Vriejl, 
De  Heer  Johan  de  mTT  fteldcn  aanhsarEd.  Groot  Mog. 
voor,  hoe  nodighet  was.dat  by  verandering  van  tijden,  de  Hee-  Aanmerk»! 

ren  van  de  Hooge  üverieheid  eenigermaatenbefchermd  mog. ''^1'*''°'"; 
»„     ~     j  IJ-  j         I.    1  ,.       °   ftel  van  de 

ten  Worden,  voor  plundcnnge  en  quade  onheilen, met dierge.  fj„rjohaa 
lijkc  blijk  als  in  de  Jaare  1617  aan  den  Heer  Jan  van  oWf«t/r- de  Wjttaan 
nevelt,  gegeven  was,  zijnde  in  het  zelve  jaar  dat  hy  op  beveH^ Staat vaR 
van  de  Generaltteh,  door  de  Heer  Prins  Maurits,  die  hooft  over  ^°^'*"'^' 
de  Krijgs. benden  was ,  gevangen wierd.  Den  Raad-P«fi^o«4m 
had  over  deeze  befcherming  langen  tijd  te  vooren  al  de  wil  ge- 
had van  het  zelve  in  't  werk  te  ftellen  ,  dog  heeft  het  nooit  als 
dit  jaar  voorgedraagen ,  en  dien  vader  des  Vaderlands,  fchoon 
zijn  lot  hem  onbekend  was,  is  de  eenigfte  uit  deeze  Vergadering 
gcweeft  die  het  te  baat  konden  komen.  Dit  luiden  als 't  volgt, 
„  De  Staaren  van  Hoü<jn(iendc  ireJl-VrieJland  in  agtinggenomcn 
„  hebbende,  dat  m  haar  Vergaderinge, volgens  de  beroepingen,  en  BeQuit  vm 
,,  den  E^(/,daar  mede  zy  tot  voorftand  van't  gcmeene  land,  en  inge-  haar  Ed. 
„zetenen  van  Hollandten  Wefl- Vriejlandt  verbonden  zijn,  van  tijd  tot  Gro:  Mog. 
„  tijd  veele  zaaken  van  gewigt ,  den  Staat  van  den  Lande  be-  ''*"  °^' 
„treffende»  voorgefleld,  verhandeld,  ende  gerefolveert  wor- 
„  den.ende  daar  inne  by  een  yegelijken  van  de  Steeden.ende  ande- 
,»re  Vergaderinge  frequenteerende,  Vrymoedig  ten  dicnftevandc 
„  Lande  werd  gefprooken ,  geadvifeerd ,  ende  vervolgens  daar  op 
EerJieBoek^.  C  c  S^rC; 


aoi  LEEVEN  en  DOOD  van 

1667,  "  gcr^^ft'' veert,  ïulks  als  in  een  wtl-gtiieldc  Vergadering  van 
,^___  ^^„  Staaten  behodrJ  te  gefchieden  ;  enJe  dat  tegens  de  Regten  > 
)»  Vryheden,  ende  'c  Wei-vaaren  van  dcnLandellrckken zoude, 
„  dat  ymand  eeiii^e  fifitrigbeit  ïouJe  worden  aangedaan,  ter  oor- 
»,  zaake  van  zodanige  Propofitie,  Advijs,  ofRcfolutie,  hebben 
»)  na  rijpe  deliberatie  daar  over  in  de  ordre  van  de  Riddcrfchap 
>>  ende  Edelen,  mitsgaders  in  de  rcspcfbivc  Vroed(ch4ppen  van  de 
},  Steeden  gehouden,  gercfolveert,  gdlatucerdcndc vafl  gellelc 
„  wort  by  dezen  ,  dat  of  het  quam  te  gebeuren  (Jcs  God-Al- 
),  magtig  genadelijk  verhoede)  dat  hier  namaalsde  Ridderfchap, 
,,  of  ymand  van  de  Heeren  Edelen,  de  Steeden,  of  ymanJ  van 
„  de  Regeerders  der  zelver,  of  van  de  Heeren  haarc  Gedepu- 
,,  teerden  of  ook  andcrede  H oog-gemelde  Vergaderingefrcquen- 
j,  teerende,  (de  Heeren  Gecommitteerden  Raadcn  ende  Minis- 
,.  ters  van  haar  Ed,  Groot  Mog.  daar  onder  begrcepen)  ter  oor- 
j,  zaaken  van  depropoGtien,  i?fHJ0Hy?r4W«M,^(fr5i/(;«of  Refolutien  , 
„  de  welke  voor  dezen  zijn  gedaan,  gegeven  ende  genomen  zul- 
,,  len  werden,  tot  Iwidbavinge  van  de  tegenwoordige  Eegcrin^e ,  tot  Co». 
:,  fervnüe  van  de  i'rjibeit ,  oi  anderfints  den  Staat  van  den  Landen 
,,  aangaande  ,  of  wel  over  ende  ten  zaake  van  de  executie  ende 
,,  voltnk^ii'iS'  van  de  Refolutie  ende  Commiflicn  byhaarEd.Gr. 
1,  Mog.  genomen  of  gedeferecrt,  met  alle  het  geen  daar  uit  ge- 
it volgi  is,  ende  na  dcezen  tot  ccnige  tijd«n  daar  uit  zoude  ko- 
]>  men  te  volgen  ,byceniger  manieren  binnen  of  buiten  den  Lan- 
,,  de  van  Holland  ende  Wed- Vrieflmd,  byeenige  weegen  van fai- 
,>  ten  of  regten  ,tot  ceniger  tijd  wierdc  gemokfleert ,  gtinquieteert  ^ 
itofte  befthadigt,  ;»  lijf  of  goederen ,  Kere,  Staat  ofoffiaea,  het  zelve 
„  zal  werden  grhouJen  ende  geconfidereerd  ,  of  zuiks  regens  den 
„  Staat  en  welvaren  van  'tgehecle  Land  ende  alle  de  Ingezcetc- 
,,  nen  van  dien  gtfchicdcn,  ende  dien  volgende  tot  gcmctne  laft 
,,  van  den  Lande  van  Holland  ende  Weft-Vricfland  zal  werden 
,,  afgeweerd,  mitsgaders  behoorlijk  gereparecrt  ende  vergoed. 
,,  zoo  ten  regarde  van  de  gccnc  de  vvclkc  zoude  mogen  worden 
,,  gcmoleltecrt ,  geinquietcert ,  of  befchadigd,  ter  zaake  ende  in 
„  voegen  als  vooren  ,  als  mccde  ten  opzigt  ende  ten  behoeve  van 
,,ócr  zt\vcT  Heduwen,  Krndcren,  eniciaricteEifgauamen,  zonder 
,  dat  aan  dezelve  zal  koiincn  ob(t».cren  ttn'ig  laps  van  tijd  of  pre- 

fcnptic 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        203 

„criptic  van  jaaren  omme  haare  Aftien  ende  pretenficn  dewelke  i^<ji' 
,ïZy  luiden  dient  halven  z.ou(ie  niogen  hebben  te  inllitueercn  ,  *^ 
„ende  te  vervolgen,  alles  onder  verbant  van  des  gemeeneLands 
,» goederen  ,  middelen,  ende  inkomften,  zonder  onderfcheit, 
„  waar  ende  hoedanig  dezelve  zoude  mogen  weezen.  Aldus  ge- 
„daan  ende  beflooten  in  ''sGravcnhage  den  19  Jiih  des  jaars  fe[Ticii 
Afbonden- drie- en* jesttg.  Ende  na  iterative  refumpue  finalijk  gear- 
,,rcfteerd  den  derden  AuguUy  daar  aan  volgende,  t'  Oiiconden 
„dezen,  met  den  groore  zcegele  van  den  Lande  bevcftigt. 

„  Waar  van  voor  de RcspeftivcLeedcnorignecIe exemplaren, 
i>  opgemaakt  ende  gedcpefchcert,  ook  daar  van  ter  G7iff\e  van  de 
,,  rcspeétive  Hockb  regiftrature  gedaan  zullen  worden,  om'tal- 
„Jcn  lijden  te  mogen  dienen  ,  zulks  ende  daar 't  behoord,  metde- 
„  te  hxprcffe  verklaring  nograns  ,  dat  de  bovenftaande  A&s  ofte 
,,eenige  Ciaufule  daar  inne  vervat,  nu  nogmaals  dircftelijknog 
,,indircftelijk  zelfs  niet  by  illatic  of  confequentie  geappliceert  of 
>,  gebruikt  zal  mogen  worden  ,  om  in  kragte  van  dien  haar  Ed. 
„  Mog.  in  't  generaal,  of  ecnige  Leeden  van  dezelve  in  't  parti- 
,,  culier  .ende  vetlminymand  anders  in  regte  of  daar  buiten  con- 
>,  vcnieeren,  ofaan  te fpi eeken  ,  toteenige  vergoedingc  of  repara- 
„  tien  over  molefteeringcn,  inquieteenngen  ,  of  bclchadigingen, 
„die  voor  dato  dezes  zouden  mogen  zijn  gepafl'eertendc voorgc- 
„  vallen,  ünderftont,  Accordeert  met  de  voorfchreevc  Refoluti- 
„en,  ende  was  onderteekend. 

Herb.  van  Beaumont.        ^, ,. 

Steld   vao» 
In  't  begin  dezer  Maand  is  ook  door  hem,  nevens  de  andere""  ^^^  " 
Heeren  gevolmagrigde  van  haar  Ed.  Groot  Mog.  mgebragt ,  dromlwo^ 
dat  de  Leeden  der  Hooge  Overigheit  zig  met  eedcn  voortaan  pinge.      '' 
zoude  zuiveren,  van  geen  geit,  gelchenkcn ,  ofte  iets  anders 
hoe  het  ook  zoude  mogen  genoemd  worden  ,  voor  eenige  be- 
dieningen ,  van  de  hoogfle  tot  delaagllc,  te  trekken,  volgens 
het  befluit  van  den  ecrftcn  Julji  1651  rp  de  groote  zaal   ge-    Het  geere 
nomen ,  het  geen  haar  Hoog  Mog.  goetvonden  den  8  Julj  in  befloown^ 
't  werk  te  ftellcn,  ^orj_ 

De  Heer  y«ljwg*  die  in  de  vergaderingvan  haar  Ho.  Mog. 
wegens  Stadten  Landen  deze  tijd  voorzittende  was»  wicrdvan 

Ge  *  de 


X04  LEEVEN  en  DOOD  van 

x66}.  dezelve  Hecren  gevolmagtigJc  voorgcfligcn,  dat  de  Proviniie» 

,.        haar  eenmaal  zouden  verklaaren  wegens  Je  Briitidcnbiirgfe   ofte 

Zijn  Ed.  Hoef^z.frfcbe  fihuld,\vdkc  beftond  in  hondert  duizcnt  Rijksdaal- 
doec  een     dtrs,   die  BrAiideuburg  in  het  jaar  i6i6.  van  haar   Hoog  Mc 
wTe  s'het  ë^"'^^  °P  '"^"'fl  hadde  genomen  ,    welke  hoofd-  fom  met  de 
//„'^^!"5_fy,  vcrioopcn  intreden  zeer  veel   geld  beliep,   het  geen  groote 
fche  fchuld.  oneenighcid  luflchen   de  gemeldcn  Heer  Keurvorll  en  haar 
Hoog  Mog.   veroorzaakten  ,  volgens  het  fpreekwoord  ,  /ffH(i  « 
viieud gTf  iiu^kt  een  vjand ,  welk  verlchil  al  over  twee  jaaren  van 
wegens    haar    Hoog  Mog.  in  handen  van  de  Heer   Johun  de 
WiTT  en  andere  Heerengevolmagtigdc  was geftcld,  Dezcvoor- 
flag  gehoord  zijnde,  wicrd  goed  gevonden,  dat  aan  de  andere 
Troviiiiien  affchrift  gegeven  zouden  worden ,  van  het  verhaal  op 
het  voorfchrecve  omwerp  verleend,  endc  wierden  dezelve  Prg' 
vimien  verzogr.zig  dies  aangaande  ten  fpoedigfte  te  willen  ver- 
klaaren. 

„Dit  ( j-fgr  i<»rf»;4  )  was  inderdaad  zoo  veel  gczegt,   als  gy 

Aitzemi   „Heeren  van  de  andere  Provintien  zijt  fchuldig,  HoU4iid  die  de 

Boek  45.    ,,  5telve  penningen  op  u  begeerte  en  geloofwaardigheid  heeft  te 

»g-"057'  jjbordc  gebragc.daar  in  behulpfaam  te  zijn,  en  doet  het  nier, 

,,  ook  om  weder  het  Hof  wat  te  agiieeren  ,  of  te  beroeren  ,  door 

,  welkers  incitaiie  ofte  ophitzing,  Holland  geloofde  dat  haar 

„deczc  tegenft reeving  wierden  gemaakt, 

Den  neegendc  heeft  den  voorzittende  Heer 3f«(/>"^'<  verklaard  , 
hoe  hy  bevonden  had,  dat  zedert  cenige  tijd  herwaarts,  ter  ver- 
gadering van  haar  Hoog  Mog.  vcrfcheide  zaaken,  waar  innc 
volgens  de  heil zaame  t/wf  van  L//frff/jt,  geen  ovetjiemmin^  phits 
hadde,  by  de  mcellc  ftcmmc  waaren  beOootcn,  en  dat  dage- 
lijks veel  IdJItTfcbrifien  en  ergerlijke  boeken  tegens  d'cene  of  d' 
andere  Proviniie,  der  zelve  Regenten  ,ende /ir <ioor/«^/i^y?fgeflag- 
tcn  ,  alhier  wierden  gedrukt ,  verfprcidende  opentlijk  vcrkogt, 
ilrekkcndc  alleen  om  tufichcn  de  verecnigde  Prumnr» ende  Le- 
den van  dien,  wantrouw  endeoncenigheeden  te  verwekken,  dat 
hy  tot  voorkomiiige  van  zodanige  onbetaamelijkhciJ  cnde  ver- 
dere wanorden,  haar  Hoog  Mog.  in  bedenken  gaf,  Eerjlehjk,^ 
of  alle  de  leedcn  van  wat  Staat  zy  zoude  mogen  zijn,  ter  ver- 
gadering van  de  Hecren  algcraccneStaaten,op  volmagt  van  de 

af- 


f 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      105- 

afzenders  verfchijnende,  ofte  in  't  toekomende  in  zulk  een  hoe-    i^èi\ 
danigheid  zullende  verfchijnen  ,  behoorden  voor  't  ncemen  van  _ 

hunne  zittingen,  by  Eedc  of t  onderfchrijvingejte  beloven  de  waare 
Chiifielijke  Godsdienfi  te  zullen  handhavenen  ,  en  de  Unie  van  Utrecht 
met  de  uitlegging  en  omflandigheeden  van  dien ,  met  gemeen 
goetvindcn  en  toellemming ,  der  Vereenigdc Bondgenooten  , en- 
dc  vaftgefteld ,  te  zullen  heiliglijk  ende   in  allen  haaren  deelen 
helpen  vorderen ,  nakomen  ende  onderhouden ,  zonder  te  gc- 
doogen  dat  by  ymand  daar  tcgens  yetswers  gedaan  ofte  onder- 
nomen mogte  worden ;  alles  in  gelijkvormigheid  van  het  vter- 
(ti-twhiügjle  Artifkjl  van  de  voorlchreve  Unie  ende  't  oud  gebruik 
in  haar  Hoog  Mog.  befluit  van  den  veeniendcn  Maj  v^ftien  hon- 
den tagüg  ende  den  iz  Ocioheïvyfüen-hondert-x.es.entagtig  gcgrond- 
veft  ,  mitsgaders  na  't  voorbeeld  van  den  Eedt  die  de  Hoog  ge- 
melde Leeden  op  het  (luk  van  hun  bevelbrieven  voor  't  neemen  van 
deflelfs  zittinge  gehouden  waren  te  doen.  Ten  tweede ,  of  haar 
Hoog  Mog.  niet  zoude  konncngoct  vinden,  dat  by  hervatting 
de  voorgaande  Vkccaaten  van  de  Heeren  algemeene  Staaten  op 
den  vierden  May  z.efiien-hondert-vieï-en- twintig  ,cndc  den  negen-en 
twintigften  'Nol/ember  zejlien  hondert-vicr- en-veertig,iegcni^t maaken , 
drukken,  Inbrengen,  Strofen,  en  verkpopen  van  Laflerfchriften  en 
Ergerlijke  boeken,  uitgegeeven  ,  afgekondigtende  vernieuw^d, 
ende  tegens  de  overtreedcrs  van  dien  zonder  eenige  oogluikin- 
ge  in  regtte  vervolgt  mogte  werden  :  vertrouwende  ,  dat  al- 
les het  zelve   zoude  llrekken  tot  diende  van  deeze  landen,  en- 
deonderhouding van  goede  ende  opregte  eenigheid  tuflchen  de 
Vereenigde  FrorarifH :  waar  op  bcraadflaagd  zijnde ,    hebben  de 
andere  Ffovintien ,  't  geen  gemeld  is,    afichrifc  van    cvergenoomen  ^ 
om  in  den  haaren  breeder  ovcrwoogen  te  werden. 

„Aitsema  x.egt ,  dat  dit  alles  niet  zonder  tegens  ftrccvencn- 
„ de heevige woorden,  ook berifpingcgeJchieden,  inzonderheid 
„  tufichen  die  van  HolUnd  en  de  Stad  en  Landen.  De  Heeren  van  ^*  '^*®*, 
HolUndtdiar  na  komende  voor  te  zitten  ;  hebben  den  1 7  weder-  fionarisW 
om  gedrongen  op  het  ft  uk  van  de  omkooping  otte  Corrnptien,  't  wiTT 
Welk  in  overleg  genoomen  zijnde ,  wierden  verzogt  ende  gevoU  word  ge: 
magtigt  de  Hetre  van  Gellicom  van  Gelderlandt,  de  Heere  ^'^n  ^"^'^''^"2* 
Merogdft  en  de  Raad-Fenfionarisde  iviTTvunUvllMdi  van  der  Ho/tl;. van  om^ ' 

C  c    }  Vankoping. 


ao5  LEEVEN  en  DOOD  van 

-•^      van  Utrecht,  Kun  vdnVritjldndt,  cndc  Julfwgd  van  Stadt  en  Landen; 
*'  om  voor  eerft  endc  voor  af  op  't  Papier  voor  te  fchrijvcn »    een 
wijze  van  Eed,  te  houden  by  de  Heercn  afgezondenen  deron- 
derlingc  Proviitticn,  in  haar  Hoog  Mog.  Vergadering  vcrfchijneo- 
de,  in    gevolge   van  het  bcfluit  by  de  g«mccnc  Bondgcnoo- 
ten  den  eerden  July  z.e(lien-hondcit.ecn-en  vijftig  op  de  groote  Zaalc 
van  het  Hof  van  Holland,  tcgens  het  ncemen  van   Giftenen  ^avm 
genomen,    endc  daar  van  ten  ccrllcn  veiflag  te  doen,  ook  ver- 
volgens  een  ontwerp  van  een  Eedt  voor  te  fchrijvcn  voor  de 
onderlinge  Vergadering,  bchoorende  onder  de  G^nfr^/iffU,  bree- 
der  in  hetroorfchrevcbelluit  vermeld;    endc  daar  van  mede  zo 
haaft  het  mogelijk  was  vcrflag  te  doen.    De  Hccrcn  vanZeeUnd 
hebben   op   het  bovcnftaande  bcfluit  zig  niet  beraadcn,  maar 
gcbleeven-   by   haar  aanteekeningcn ,  den  d^tjlen  dezes  op  het 
voorfchrcve  ontwerp  gedaan  i   ende  verzogt ,   dat  daar  op  om- 
vrage  mogte  worden  gedaan. 

De  Hccren  van  Vtiejland  hebben  totderzclvcrontlaftingcop 
het  voorllaande  bcfluit  ,    als  gcfprooten  zijnde  uit  het  voor- 
gcflclde  en  aangcdrongenc  van   de  Hccrcn  der  Frovintie  van 
Hoüjnd  ende  mft-Vriejland,  cenigc  dagen  herwaarts  agtervolgens 
gedaan  ,    oogenfchynelijk  met  een  byzonder  inzigt  ten  cjnde 
den  Eedt  den  eerllen  Jiit^  ftjlienhonden-een  en  vijftig  op  de  groote 
2^031  van  't  Hof  alhier  by  de  gczamcntlijke  Bondgcnootcn  tc- 
gens de  o?nkoopii!ge  beraamt  ende  vallgcdcld ,  als  nu  naar  zijn 
gedaante  ende  inhoud  ter  uitvoeringc  mogte  werden  gefteld, 
ook  in  gebruik  cndc  aanmcrkinge  gcbragt ,  verklaard.  Ge'ijk  zy 
Hccrcn  gsvolmagtigdcn  van  FrityZ^in^/ verklaarcn  mits  dezen,  be- 
reid te  zijn,  zig  lliptclijk  na  het  voorfchrcve  bcfluit  te  gedra- 
gen,  met  die  voorzorg  nogtans,   dar  alle  andere  zaakcn  eg» 
ter  op  de  voorfchrcve  groote  Zjdle  by  de  Hooggemcldc  gc- 
zamcntlijke Boniigcnootcn  vaflgcQtld  ,  als  mede  de  Vnie  in  ge- 
bruik werden  gebmgr,  dat  ook  onder  den  naam  van  giften  en 
Gauven  mede  gereekcnJ  ende  verfr»an  behoorden  te  werden, 
Aüen  van  Ctfpitains  plaatzen  ofte  Krijgs.  ende  St.ials.iedieiiingen ;  hoe- 
danig die  ook  zou  Je  mogen  zijn,  waar  mede  zig  den  ecnen  of  den 
anderen  Heer  mogte  komen  te  verbinden,  om  d'  een  of  d'  andere 
aaakc  daar  door  uit  te  werkcnj  en  dit  alles  op  behagen  vandc  Hec- 

rca 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        ao/ 

ren  Staaten  haarc  Principaattn:  vordcrs  dat  zy  Hcercn  gevol-    i  (J^»] 

magtigden  van  VriifUnd  vcrftondcn,nadcmaal  den  vootfchrcvc - 

Etdt  noit  by  yemanf  zcdcrt  den  voorfchreve  jaarc  Stjfien-hondert 
ttn.cnv^ftig  was  volvoerd,  veel  min  in  gebruik  gcbrogt,  dien 
volgens  niet  van  mcening  vvaaren  in  het  doen  van  dezelven  te 
bcvvilligf^H  »  voor  cndc  aleer  de  Hcej  en  van  Holland  ter  zaakcn 
van  het  i^teuw  uitgevotiden  voorfcbrift  van  ^t gebed,  de  wel  gemel- 
de Hceren  Senaten  haarePn»n/'<«4/f»  zoude  hebben  vergenoeging 
gedaan,  enJt  weigering  ('t  welk  niet  verhoopt  en  wicrd  ^  zoo 
Proteftterden  de  zelve  wegens  hunne  Primipaalen fOrtfchuld^g  te 
willen  zijn  cnde  blijven,  aan  alle  ongelcgentheeden  ende  ver- 
wyderingcn,  die  daar  in  tijden  en  wijlen,  uit  zoude  komen 
t'ontrtaan. 

„  Maar  (Legt  Afisi}ia)hct  is  daar  voorts  by  geblecven  •,  zijnde  ook  Aitsma  "43 
„dit  gewceft  in-dcr-daad  niet  als  retorfwntle  verwijlingen:  en- ^°  g"S' 
„de  die  mceft  waaren  tegens  de  Cotrupficn  ,  bevonden  dat  het  '°^  " 
„niet  altijd  zoo  effen  konde  gaan:  dat  het  fomtijdsnootwendig 
„was:  ende  dan  kreeg  bet  de  naam  van  Vtreeimgen  ofte  Dank:- 
„  baarheid,  Werdende  by  de  andere  Vrovinüe  aangemerkt ,  dat 
,,  deHeeren  van  HolUtidt  {dit  was  de  yverzugt)  zelfs  aandeErf- 
,,  genaamen  van  den  vermaarden  Heer  de  Groot,  voor  haar 
„  eifchen  hadden  gegeeven  Twee  Coinfagnïen  te  Paarde  ,  ende  een 
„te  voet;  met  verlof  om  die  te  mogen  vcrkoopcn  cnde  tot  geld 
,,  te  maaken  5  daar  van  d'  eene  Compagnie  te  paarde  heeft  mo- 
„  gen  gelden  veertig- dniz.entg\i\dtr\ :  dat  ook  aan  de  nakomelingen 
„van  de  Heer Ungerbeeis  waaren  lijfrenten  gegeeven  ter  fomma 
„  van  Ses-en  dertig  bonden  Guldens  's  jaars :  dat  ook  die  van  OldenBar- 
,,«fVf/f  was  vergoeding  gedaan  :  dat  ock  opbel  verkrijgen  van 't 
tfOctrojt  van  de  Ooft- IndifchcMaatfchappy  verfchcide  aanmer- 
„kelijke  fommen  waaren  vereerd,  gelijk  in  'topneemen  van  de 
„Rcekeningen  was  geblceken  :  ende  als  daar  vunveiflag  wierd 
,,  gedaan,  cnde  by  de  andere  gtinfidereert  tol  rejiftutie,  dat  het  by 
„  HolUnt  zelfs  ^f;'\€Td overgenomen  ende  soort  ge fuppnmeert. 

„Daar  van  (zegt  dcnztlvcn)  tot  een  voorbeeld  wierd  byge- 
j,brngr  7rkere  Reftlutie  genomen  den  17  '^AUKJry  des  jaars  Sesuen 
ifbondctt-twee-en-vijfiig.  wannerr  het  bf  fluii  rtgens  dt  Cotruptien  op 
*  >  de  Croote  x,/m/ genomen,  nog  zeer  verfch  was ,  beflaandc  hier  in , 

das 


loS  LEEVEN  en  DOOD  van 

l66^.  ''^^^  ^^  Hcercn  Paeist  Vetb,  en  vandtr  Holk,,  haar  Hoog  Mog. 
'  ».  gevolmagtigde.agtcrvolgensdcr  zei  ven  Refolutie  van  den  17 
i,Junjf  1649.  nevens  de  Hcercn  Jeltingx  en  de  O^H^<t ,  nageiien 
»,hebbcnde  de  opneeming  en  lluicinge  der  eerlte  vier  jaa- 
»,  rigc  Reekeningcn  der  tweede  agtervolging  van  het  Oclroj 
,,der  Ooft-Indifchc  Maatfchappy ,  in  dezelve  eerde  vier-jarige 
„reekeninge  ter  Kamer  van  Amprdam  haJdcn  aangemerkt  en 
„niet  konnen goed  keuren  ,  zeekere  iwee  poften  ecnvantipaalfen 
„  een  van  apien  duiz.eHd  guldens,  die  tot  haar  vorderinge  van  bet  gemel- 
yyde  O^roj ,  volgens  zeekere  aantekeninge  uitgefchooten  zijn; 
„  vermits  haar  Ed,  niet  en  wiften  dat  die  by  de  Generaltteit  \va- 
„  ren  gcnootcn ,  endc  dat  in  de  zelve  Rekeningc  gewag  ge- 
»,  maakt  word,  van  zekere  25  duifend  guldens  y  't  welk  hier  voo- 
„rens  'c  gemeene  Land  zoude  toegekomen  hebben  ;  edog  het 
„zelve  naderhand  verkogt  1  en  is  voorts  aan  de  Kamer  van 
,,  Amjlerdam  als  aan  de  anJere  gcfchreevcn ,  dat  zy  zig  aan 
„haar  Hoog  Mog.  zoude  hebben  te  verklaarenende  bekent  te 
„maaken,  waar  de  voorfchreeve  tipaMf  en  agtien-dtiifent  guldens 
„gebleven,  ende  aan  wie  dezelve  uitgekeerd  zijn;  alsook  wac 
^yVereeringen  by  haar  aan  eenige  Regenten  tot  het  vcrwerveen 
tfVerlitnging  van  het  Ociroj' ,  en  in  'topnccmcn  van  Reekenin- 
,,gen,  als  anderfints  zijn  gedaan.  Gelijk  me,!c  goedgevonden 
„  is ,  dat ,  icn  aanzien  van  de  25  duiz.end  guldens  in  de  voorgedaa- 
„  ne  vcrhandclinge,  zullen  nagezien  worden,  l'.n  hebben  de  Hce- 
,,  ren  van  Holland,  deze  onverminderd,  de  voorfz  zaake  fchriftelijk 
„  overgenoomen ,   om  indehaare  breedcr  bekend  te  maaken. 

Vorder  gaande  z.egt,  dat  daar  uit  afiemeetat  is,  dat  in  de  regeerin- 
ge  niet  altijd  eenderbande  Cours  is  te  houden,  't  Gemeene  beft  ende 
Reeden  vanStnat  vereifcben  dikjnaals  eenige  verandering.  Anders  wier. 
den  Holland  het  Rigidum  Hone(lum>f«(/<f  de  weegen  der  vryhcid 
x.ter  waargenoomen ,  die  men  door  de  Princelijke  regeeting  zeer  gekrenkt 
mg:  Inuonderheidt  inde  jaaren  Aglien  ende  Vijftig-  Inde  men  i.ag 
dat  veel  in  de  andere  Provintien  ,  ende  inz.onderbeit  de  Predicanten 
door  baar  fugtige  roorhiddingen  voor  de  Heeren  Staaten  Generaal , 
ende  voor  den  Heer  Prins  van  Oragnicn,  de  weg  wedtr  fcheenen  te 
baanen  tot  diergelijke  gan^ ',  ende  tot  dien  einde  de  Heeren  Staaten 
Generaal  bevoegde,  als  inde  viorige  verklaaringe  te  üen  is\  ende  de 
Heer  Prins  als  of  h^  een  Erfregt  badde.  Het 


i 


CORNELIS  cn  JOHAN  DE  WITT.         zo9 

Bit eerjle danhebbcnhaar  Ed.  Groot  hlog. gecou'tgeeit  ^  ^t andere  cm  re-     j^g;»"' 
detien  paprende ,  als  geert  wederleggingevan  noode  hebbende :   en  om  baa^  '^ 

z.elve  te  tueir  te  vaz.eehren ,  hebbeit  tok^  bcpoten  een  hStc  van  Indem- 
niteit uittegevtn ,  gelijk  hier  voor  en  te  uen  is. 

De  Oolt-Vricllcheverfchillcnagtervolgden  nog  met  grootcn  9?"^^"*^- 
yver,  de  vijf  ten  vollen  onderrigtc  en  verbkevene  punten  die  ^-^j^yj^^ 
in  het  hooftdeel  van  het  gerigt  tlondcn ,  waren ,  ^' 

1,  Wegens  de  Evocatie  of  ontbieden  der  onderdanen  uit  de 

Heei  lykjieden. 

2.  OlCancelier  ende  Raaden  zoo gezament lijkende eenparc- 

lijk,  als  elk  in  't  by  zonder,  voor  het  Hofgcrigt  niet  bcr 
hoorden  jHftitiabel  of  geregtvaardigd  te  xijn, 
j.  Van  de  regtspleging  over  de  volmagtent  die  van  £mWm 

voornamcntlijk  aangaande. 
4..  Van  de  Evocatie  der  borgeren ,  om  getuigenis  te  geven, 
j.  Raakcnde  de  Rccognitions  ofte  Erkentenis-Celderen^  die  de  Stad 

Einbden  aan  de  Vorft  fchuldigwas. 
Over  welke  de  verfchillcnde  zoo  lang  aan  hare  Hoog  Mog, 
hadde  geklaagd,  tot  dat  eindelijk  de  Heer  JOHAN  de  fvlTT ,  ne- 
vens andere  Heercngcvolmagtigden  vcrzogtwierdindie  zaak 
te  treeden,  en  met  ernft  dezelve  zoeken  by  te  leggen  endeaf 
te  doen,  waar  over  zijn  Ed.  meer  werk  hadde  als  in  zaaken  van 
veel  groofer  gewigt  en  aangelegentheid  ,  dog  na  verfcheide  rei- 
zen verllag  gedaan  te  hebben  aan  haar  hoog  Mog.  is  goctge- 
vonden ,  ingevolge  van  het  bcfluit ,  het  jaar  te  voren  genoomen , 
ora  de  Heeren  C<«nr,  Stavenijfe,  Glmjlray  ende  GerUcuis,  alsge- 
volmagtigden  van  haar  Hoog  Mog.  derwaarts  te  zenden,  om 
tot  Embden  de  zaake  af  te  doen. 

De  Heer  R.Aad-Penftotiaris  dewlTT^  gelijk  gezegthebbclan-  ^''"^* 
ge  tijd  wegens  het  op/lel  van  't  vonnis  ofte  beflegting  gewerkt  elften  " 
hebbende,  is  voorgegaan  en  heeft  den  Eed  volbragr,die  dendrie-  Eed.  ora 
en  twintigflen  Eebruary  ftftien  honden- een- en-v^ftig,  op  de  grote  zaal  met  Gezan^ 
van  het  Hof  vaft  gcfteld  was,  voor  de  Heeren, die  van  wegen  haar  Jf"  f|l**  *' 
Hoog  Mog.  gebruikt  worden  tot  het  maken  van  handelingen   *°    *' 
met  Gezanten  en  andere  Staats-amptensren  van  uitheemlchc 
Coningcn»  vryeStaatcn,  Vorftcn,  het  geen  de  voorfchreevc 
Heeren  gevolmagtigdcn  insgelijks  voor  hua  vertrek  deden. 
Itrjie  Btek^,  D  d  Haar " 


iio  LEEVEN  en  DOOD  van 

_jj^.        Haar  Ed.  Groot  Mog.  de  Heercn  Staaren  van  Holland  ,  een 

, I.  brief  uir  Z«/<tn(i  gekrecgen  hebbende  i  nevens  een  bygevocgd 

Hoüsnd     bcfliiit  wan  dcn  ziAi^ju,  beantwoorde  dezelve  op  deze  wijze, 
aan  Zee.     dat  by  liaar  Ed.  Mog  de  Hecre  Staaten  van  Z«/(<«(i  bekrngtigd 
'*"'*  Y'r    ^"  aangenaam  geweelt  was,  het  gcentuflchcn  degcvolmagtig- 
di'euine  "' ^^  dcr  twce  Pfonm.T»  den  21   September  des   voorlceden  jaars, 
van  de        ZOO  op  hct  (luk  van  dcgemeene3f'(/2'fif  ,   als  op  andere  gewig- 
Frins         tigc  ziaken  gehandeld ,  vereffend  en  getekend  is,  cnde  dat  dien 
volgens  de  nodige  befcheiden  daar  toe  dienende,  in  behoore- 
lijke  voegen  opgelield,  tegens  den  anderen  zonden  worden  uit- 
gewiflélu  op  voorbeding  en  vaft  vertrouwen ,  dat  alvorens  dezcU 
vc  overlecvering  en  uitwiflclinge  zouden  worden  gcda?,n ,  Heerc 
Staaten  van  Holland,  zy  haar  Edele  Moogendc  geruft-llellinge 
zoude  verklaaren ,  dat  tot  haAt  Ed.  Groot  hloogcnde  in  hit  overleg ,  dAt  in 
tjfden  ende  wijlen  ovtr  het  fiellen  van  een  Capitatn  Generaal  ter  Vergadt. 
ring  vande  gemeene  Sondgtnooten  aouden  mogen  worden  gehouden ,  haar 
geenfmls    z.onien   behelpen  met  het  befluit  t'  ontkennen  dat  op  den  voor- 
fchreeve  Inhoud  genomen  is  den  2^.  Janiiary   1Ó57.  ende  nader  op  den  2 
Mej/daar  aanvolgtndehevepgd ,  tot  zulke  een  uitwerking  als  dat  zy 
volgens  'tvoorfchrceve  vereffende  'telkens  daar  toe  zouden  tre- 
den met  een  vry  en  engepraocupeert  adyijs ,  en  brceder  by  de  mis- 
five  bekend  is.  Waar  op  zy  nodig  dagtente  antwoorden,  dat 
haar  Ed.  Groot  Mog.  als  nog  van  het  zelve  gevoelen  waren 
en  ook  ftaande  hielden,  maar  dat  haar  Hoog  Mog.  de  zaak 
njet  verkeerd  geliefde  op  tcncmen,of  de  woorde  van  hetvoor- 
fchrceve  8  Artijkcl  (buiten  vermoeden)  minder  kragt  toefchrij- 
ven  als  tot  haar  Ed.  Mog.  volkomene  gerull-ftellinge  in 't  ge- 
ne dat  voorfchreeveis,  zouden  zijn  vercifcht :  zoo  konden  haar 
Ed.  Groot  Mog.  onder  het  wclnecmtn  van  haar  Ed.  Mog. 
in  zulk  een  onverwagtcn  geval  niet  .tnders  oordelen,  ofte  zy 
zouden  meer  redenen  hebben  om  nader  gcruftheid  en  verzee- 
kerheid  van  haar  Ed.  Mog.  te  vcreükhen :  te  weeren,  dat  zo 
wanneer  in  tijden  en  wijlen  beraadfliging  aangeftcld  ende  vol- 
gens den    inhout  van  het  voorfclirccve  verdrag  vriendelijke 
reedcn-wiflclingen  tuilchen  de  beide  vrovintien  gehouden  zou- 
de mogen  werden,  over  het  aanflellcn  of  nalaten  van  een  C.i« 
ptain  GentrAAl   over  de  gczamcntlijkc  ürijgbbendcn,  van  alle 

de 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT,       21 1 

de  Provintietif  mitsg^deisvnn  een  Stadhouder  y  Gouverneur,  Capiicin,     jA^'»^ 
en  Adnitratil  Generaal,  over  beide  de  Prov/w/f»,  van  liaarEd.  Mog.  ;^ '_, 

zeidc,  daar  toe  zal  worden  getrceden  met  een  rr/  enongep£cu- 
feert  Adv^s,  en  dat  ten  aanzien  van  het  befluit  by  haar  Ed.  Mog. 
genomen  op  den  7.  Aftgufiy  des  jaars  1660.  tot  defovatte  van 
den  Hoog  gcdagten  Prins  van  Orangn'ten,  zoo  tot  d'eene  ais 
tot  d' andere  der  voorfchrceve  bedieningen  en  Ampten,  ende 
nademaal  haar  Ed.  Groot  Mog.,  zig  des  niet  tegengaande 
geruft  hielden  op  de  voorgcroeruc haar  Ed.  Mog.  vcrklaringe, 
in  'tvoorfchreevc  («gf/?f  vervat,  zoo  wilden  zy  ook  billijkheid 
vcrwagten ,  dat  haar  Ed.  Mog.  haar  mede ,  onaangezitn  het 
bygebragte  bcfluit  van  den  drie-tn-twintigpn  Jarmary  Sejlien- 
hondert  jeeven-en-Yi;ftig ,  op  meergcroerde  wederzijdfche  verklaa-  Enge"cbc 
ringe  volkomelijk  geruit  houden  zullen  ,  enz.  verbon<i- 

Wy  hebben  in  het  voorlcedcnjaargefchrcevcn  van  de  Vree-  ^«kragting 
den  met  Engeland ,  waar  van  de  bekragting  al  lang  door  haar  fj[|^""'' 
Hoog   Mog.  overgtzonden  was»  welkers  uiiwifleling  den  6 
jfjwn^y 's  namiddags  tot  £e«(/f«  tuflchcn  de  Heer  en  geheim-  vrankriifcs 
Ichrijver  Cunius  en  Morice  gefchieden.  verbocdbe- 

De  bekragting  van  het  Verbond  met  Vr4n\irü\Tiog  niet  uit-  kragtigings 
gcwifleld  zijnde,  wicrde  in  de  zelve  tuflchentijd  veel  zaaken '"*S«''J'^: 
van  des  Conings  kant  aangeroerd,  en  wilde  veel  dingen  na 
zijn  zin  hebben,  voornamentlijk  was  het  vcrfchil  over  de  aan- 
winning van  Duinkfïke»,  hetgeen  zijn  Majefteit  begeerden  dat 
deczen  Staat  vry  waren  zoude »  waar  over  veel  wederzijds  fchrij- 
vens  der  Gezanten  gefchieden :  cgter  weigerde  den  Staat  het 
zelve  oraeenige  reden  die  in  Aittnia  te  zien  zijn  B.  45.  P.  115  j. 
als  ook  alle  de  vrywaringen  die  den  Koning  van  Vraiikrijk, 
van  haar  Hoog  Mog  verzogten. 

Na  dat  de  Heer  Btreel  met  den  Heer  de  l/o»»e  tot  PdrjV hun- 
ne wederzijdfe  gedagten  wegens  de  verfchillen  hadden  geuit, 
ende  alles  verder  afgedaan  by  voorwerpen  van  de  aanftaandè 
te  raaakcn  lijft  over  de  wederzijdfche  vr^wxr/»^;,  nevens  dcflelfs 
inleiding  en  befluit;  zoo  heeft  de  Heer  Lknne  aap  zijn  ExceU 
Itnüe  vcrzogt  den  9,  Apil  aan  zijn  huis  te  komen,  om  de 
zaakcn  met  wederzijdfe  vergenoeginge  af  te  doen,  het  geen 
den  Gezant  JJorff/ niet  verzuimde.  Daar  komende,  wierdzeer 

D  d  X  heus 


xiz  LEEVEN  en  DOOD  van 

•  >■  heufch  en  vriendelijk  van  de  hlecr  Licttne  ontbngen,  en  naco» 
■  ^*  nige  reeden  ka^xlinge  wicrd  debckragtinguitgcwifl'eld,  invoc- 
^'"~-  gen  als  volgJ.  De  Heer  deVtonne  hadde  am  i\\nlxceUenüe  voor 
deczen  dcbekragring  der  Cnning  overgeleverd,  cndezijnMa- 
jefteit  had  de  handelingen  tot  vrywaring  aan  haar  Hoog  Mog. 
gevergd,  cnde  heeft  doen  van  de  Heer  Lmne  de  lijlle  ontfan- 
gen  ,  by  iicm  vcrbeetcrd  endfondeneckend. 

Den  Heer  Boreel  heeft  aldaar  mede  gcflooten  de  lijfle  der  han- 
delingen van  haar  Hoog  Mog.  en  dezelve  geteekend,  ende 
overgeleverd,  nevens  het  oorlpronkelijk  befcheid  der  bekrag- 
tinge  ,  wegens  den  S;aat  ,  van  het  Verbond  endc  handc 
liogen  ,  het  geen  hy  ook  zelfs  gcloofwaardigde  ,  volgens  den 
inhoud  der  Lijlte.  Zoo  dat  daar  een  eind  van  vvierd  ge» 
maakt,  en  hebbe  den  anderen  wederzijds  gclukwenfingen  ge- 
daan. 

De  Trince^e  weduwe  van  Ongmtn  wederom  eenige  niewe  be- 
wegingen gekrcegcn  hebbende,  liet  niet  na  van  haar  Ed. 
Groot  Mog.  met  brieven  te  voorzien,  en  in  dezelve  het  be- 
lang van  den  jongen  Prins  van  Oragmen  aan  te  bevelen ,  gelijk 
haar  Hdogheidt  dit  jaar  dccdopdecze  wyze. 

Edclc  Groot  Mogende  Heeren. 
Brief  van  A^t""  ify  «fw.f  ^  andere  mei<-voogden  van  de  Princi  on\t  ^oo«;--o(»« 
de  Princcs.  '*^*'j^  "»  hoi>gf\en  hebben  gtwenft ,  dat  den  Ho»g-gemeUe  Prins  ondet  U 
fe  Groot-  Ei- Groot  Mog.  op:^gtmogte  opgetrokl^tn  ,  tn'mdewaare  Gereformeerde  iZhns- 
inoeder  telijke Godsdicnil iii rt//t Priiicclijke deugden,  endc  inde  kennis  van  Hu- 
aan deHse-  meuren, Rekten, endc Collumeii  van dcie Landen,  ondcrrigt  worden, om- 
ren  Sratcn  me  ifio  bequnn'n  it  werden  tot  Bcdicninge  van  de  Hooge  Charges  ende  cinploi- 
van  Hol.  jen,  bs  ;^j »;i-  L ojfelijl(e  Vcor-vadertn  iekfeed ,  ingeiolge  van  der^dve  He:^oliitie  va» 
Jaiid  we-  Jtn  Vijfcntwintigflen  ende  Ncgenentwintigftcn  September  Scflicuhondcrtfes- 
gens  het  tig ,  etide  dat  wj  uit  de  volgende  [{_efoluiic  van  U  Ed.  Groot  Mog.  :(ljn  merkende , 
opzigt  ^^f  Ji  z,elveverRaan  niette  kpniien   afirljkfn  van  den  voel  op  d'  Educatie  gr- 

over den  noowen,  ::^oo  bebbenivy  om  \oo  een  goede  :^aak^  niet  te  veragteren  U  Ed.  Groot 
)°"ê^^  A4og.  .hy  dce:{en  willen  gedienjltlijk^  ver::^oekjn  de  voornoemde  Educa- 
tie van  de  Prince  on:^en  Z^ons-:{üoiie  door  de  Hteren  daar  toe  Cedepuiterd  ,by 
de  hand  te  nemen ,  verkla.irtnde  U  Ed-  Groot  Mog.  ten  beflen  van  Hoog-ge- 
tnelde  Prince  dienjli^  ende  goed  ^uVen  vinden ,  gehjk,  «">  ons  ool{^  :^ullen  ge- 
reet  houden  omme  dientbnlvc/i  met  de  voornoemde  Heeren  Gedeputeerden  na- 
dtr  tti  brtcdtr  te  Conferteren.  Getekend 

AMELIE  P.   d'ORANOE. 

Deo 


CORNELIS  en  JOHAN  DEWITT.        zi^ 

Den  Coning  van  ingeUm  fclircef  insgelijks  een  Briet  aan       ^,  , 
haar  Ed.  Groot  Mog.  omtrent  van  een  inhoud  als  dccze,die    ^^"3» 
haar  Ed,  Groot  Mog.  op  een  en  dezelve  wijte  beantwoorden  ,  en  ~~~""~r; 
het  affchrift  daar  van  door  den  Raad- Pf»/?o«rfm(ff  Milaan  haar 
Hoogheid  de  P/inccflc Grootmoeder  ter  hand  deeden  Hellen. 

Den  jongen  Prins  wierd  in  deeze  tijd  veel  ongelijk  gedaan   DeHee» 
ten  opzigt  dat  de  Coning  van  r«^f/rf»(/de penningen  onder  2ig  Jofand» 
hield  ,die  hy  zijn  Hoogheid  fchuldig  was.    Waar  over  den  Heer  ^'/Joekt 
van  Zuilnbetn,  aangeftijft  door  den  HeerRzad-PeuftouarisdemTT,  de  Heer  van 
in  Aiigujlus  den    Coning  verzogt  dezelve  te  voldoen ,  ende  af  ^"Ixhem 
te  leggen ,  beftaande  in  het  huwelijks  goet ,  het  welk  veertig'  ^^  Penning 
duifent  Ponden  fierlmgs  heVicp ,  mci  óe  iniercpn  van  dkn  ,   fedcrt  „f" /a^°' 
het  jaar  1640,  alsook  ccnCom van ho»dert-duiz.enti er, tiogdriemattlEngehadte 
tagtig- duifent  guldens ,  nevens  verfcheide  kleine  penningen  alle '?'"<'""» 
met  de  verloopene  Interejfen,  en  volgens  getuigen  van  zeeker!^'*  ^"^^«^ 
geloofwaardig  Heer,  beliep  het  in  't  geheel  over  de  tf'Hi'g-maaP^^j^^CchMl' 
honden- duiMiid guldens,  dog  zijn  Majefteit  nam  wederom  uitftcldigwai. 
door  een  beleefde  brief,  verders  wierd  zijn  Hoogheid  groote-   siegten 
lijks  beledigt  door  de  Gravinne  van  ifengbien  welke  een  geding  Staat  van 
van  den  jongen  Prins  gewonnen  had,  die  daar  op  den  bedien- ^'P '°"8«1 
den  van  zijn  Hoogheid  tot  rr»/«/ decde  aan feggen,  dat  zy  voor   ""'" 
een  geringe  prijs  zoude  aan  haar  houden  de  Baronny  van  Herjial,  en 
dat  zy  voort  zoude  gaan  met  de  gedrukte  brieven  telaatenaan- 
plakken.om  de  goederen  van  Hoog-gemeide  Pritis ,  aldaar  te  doen 
verkopen ,  naraentlijk  de  vrye  Heerlijkheid  van  Grimbergen ,  het 
hurg-Graitffchap van yintfperpen ,  de  Baronny ,  Stad  en  Landen  van 
Ditfiy  Stad  en  Landen  van  5/^/;fw,  de  Heerlijkheid  van  iWferfcew, 
cndevorders,  zooalshet inde  aangeplakte  brieven  breeder  te 
ïien  was.  Den  dag  was  op  den  8  D«f»;ifr  vaftgeftelt,  cnnie- 
mant  quam ,  om  de  zelve  fchult  van  de  Gravinne  van  isengbien 
den  Prince  af  te  houden.  De  Coning  van  Spagnien ,  die  gelijk 
hier  onder  zeggen  zal  ,den  Prins  een  groote  lom  fcbuldiswas, 
had  wel  bevel  gegeven  aan  deeze  Gravin  in  mindering  van  des 
Princcn  rekening  te  betalen  ,  dog  het  gefchieden  niet,  zoo  dat 
het  fcheen  als  of  men  alleen  daar  op  uit  was,  om  den  Prince 
t'  eenemaal  te  ruineeren ,  zijne  goederen  tot  geringe  prijze  afhan- 
dig te  maken,  endt^  in  zodanige  Staat  te  zetten,  dathyonmag- 

D  d  3  ^  tig 


414  LEEVEN  en  DOOD  van 

t66^.  ^'S  zouden  werden  om  iijne  onbetaalde  fchulden  te  konnen  vol* 
-  ,  *  doen;  de  oorzaak  van  het  grootfte  quaat ,  was  den  Koningvan 
Spasniettf  die  hem  zeekere groote  fom  fchuldig zijnde, verdrie- 
telijk  van  jaar  tot  jaar  uitfteldcn.  Hoor  hier  op ,  een  zecker  fchrij- 
verdaar  hy  van  zijn  vader,  hooglofFelijkergcdagtenisfpreckt» 
hoe  genegen  dezelve  Prins  geweeft  was  mee  Sp4gmen  de 
Vreede  te  fluiten,  blijkende  hier  uit:  dat  de  Knuit  (die  in  de 
Vrcede-handeling  wegens  haar  Hoog  Mogende  tot  Mmfter  Pltni- 
potentiaris  yffzs)  m  de  jaarc  1646.  den  if.  Anaufijt  den  Prince 
verflag  zoude  hebben  gedaan,  ende  verzekerd,  t&Uunjlcr  tot 
defleifs  (ofte  zijn  Gemalinnej  bezonderc  voldoeningtc  hebben 
bedongen,  wel  tot  over  de  waarde  van  f »f//»</iodB«j guldens , 'c 
welk  indien  'twaaragtig  is,  ziet  men,  dat  in  de  gemelde  ^föw- 
we  vreedehAndel'mgen  des  Prinfen  van  Oragtiien,  zijne  voorgewende 
ende  vernietigde  eilTchen  ten  laften  van  de  Spaanfcbe  K.T00D , 
maar  gediend  hebben  tot  een  dekmantel  om  door  frivole  Aclien  , 
onder  fchijn  van  handeling  te  bekomen  de  Heerlijkheden  Ment. 
foort,  Sevenhcigen  en  Turnhout  y  met  het  Kaftcel  ÜAtik  van  Scboon' 
broek^-y  als  mede  nog  jaarlijks  vermeerderde  inkomftcn  eeniger 
Heerlijkheden. 

En  hoe  zeer  het  verwiflelen  eeniger  geringe  Heerlijkheden 
des  Princen  van  Oragnien   hebben  geftrekt ,    om  met  cenigc 
fchoone  glimp  te  bekomen  die  magtigefterkeStad,  cnMétrqui. 
Ooreaoke  ■^'"  '^^^  Bergen  op  den  zjtom ;   kan  men  afmceten ,   indien  men 
van  de        op  vvil    merken  ,  d;it  de  Gravin  van  Hobenfolrn  niet  hebbende 
fchult  des   van  haar  Marquifaat  willen  afftand  doen,  ende  hy  onderwijlen 
Koniugs      komende  te  overlijden,  de  voogden  des  volgende  ende  nu  hecr- 
en"anden*^'  ^^hende  Princen  van  Ongnijtn  in  Oüobtr  des  jaars  1651.  uit  dien 
Princevan  hoofden  met  den  Koningc  van  Hispangnten  zijn  over  een  gcko- 
ornimen.     men.  Dat  den  Prins  van  Oragniin  zoude  blijven  behouden  alle  zij- 
ne ter  wiflelingc  bedongene  Heernjkheden,  ende  daar  en  boven 
aan  ftonds  omfangcn  de  fomrae  van  tipeehondcrt-duijend  guldens,  en 
vijf  maanden  na  de  tekening  des  verdrags  wederom  diic.bendert 
duifeiid  Guldens,  als  mede  cindehjk  nog  boven  dceze  v^f  honderd 
du'tfend  guldens y  ccn jaarlijkse  rente,  viX\tagtig-dm(endG\x\dtr\%\  af 
te  koopen  tegen  de  penning  twintig.  Zulks  blijkt,  dat  uitdc- 
ZC  bcdonge  wiffelinge  eeniger  Heerlijkheden ,  tegcns  het  Marqui- 

fa4t. 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        21  j 

faatfchap  van  Bergen,  gemelde  Prins  alleen  zoude  genieten,  de     i^^a^ 
waarde  van  een.en-unnughor.dat  duiftnt  guldens.  ^' 

Endc  dien  volgende  is  het  klaar  (  zegt  hy  vorder  )  dat  den  Co- 
nirg  van  Hifpdngtiieu  zeer  veel  heeft  moeten  doen ,  om  den  zcl- 
vcn  Prins  in  het  byzonder  tot  dceze  jegenwoordige  yreede  te 
bewecgen;  die  over  veel  janren  aan  Hollar.d,  ook  zo  meenig- 
maalen  aan  den  Coningaangebooden  geworden  en  ons  zo  noot- 
zaakelijk  was ,  als  die  gcduerige  en  zeer  fchaadelijke  Bupkerk^e 
Zee-roveryen  en  gcvangeniflen  onzer  Viflcrycn  in  zeer  grooten 
getale  voor  deze,  ende  onze  uitgeputte  enbeladenejfjwdwf/^nog 
heeden  ,  bewijzen.  Ende  indien  dus,  des  niet  te  min  ,  den  onbe- 
dagten  Leez.er ,  hier  tegen  mogte  zeggen,  dat  het  een  yeder, 
ende  dien  volgende  ook  de  Trtnce  ran  Oragnie»  geoorlcfd  enprij- 
felijk  zy  geweeft ;  hem  die  onvoordeelige  Vreede  te  beletten, 
ende  ook  daar  na  geduerende  de  Ai«n/?£r/?/;*Vreede-handelinge, 
op  den  Vyand  van  deezen  Staat  fecreetclijk  voor  zijn  particu- 
lier te  bedingen,  alle  't  gunt  hem  doenelijk  was;  zoo  gelieve 
dezelve  aan  te  merken,  dat  de Staatenvi^n  Rollandende H'eji-vriesm 
Und  in  haar  Ed.  Groot  Mog.  Ltduüie  des  jaars  16^^,  van  de- 
ze zaak  gantfch  anders  fprccken:  namentlijk. 

„Dat  zoo  wanneer  de  Heer  K»««  zijnde  P/?«(j?orf «rwm  van  q  "* , 
„deezen  Staar  tot  de  Muujlcrfe  Vreede-handclinge  ,  op  lall 
,,ende  IvfiTudie  van  den  Hooggemelden  Heere  Prince  van 
„Oranjen,  Hoogloffelijkcr  Memorie,  buyten  kennifle  ende 
„voorweten  van  den  Staat,  de  voorgeroerde  Trawanten  heeft 
,,  beleid  en  gcflooten  j  cgter  de  zelve  was  verbonden  aan  de  l«. 
„JlruÜien  voor  hem  en  andere  FlenipotenuariffeK  van  dezen  Staat 
„op  den  28  Oclober  164;.  gearreflecrd ;  dat  geene  fecieten  Is- 
yfjlrudien  zonder  voorgaande  kennifle  van  de  Heercn  Staa- 
,,  ten  van  de  refpcftivc  Previntien,  aan  de  Heeren  Extraor- 
„dinaris  Ambafladcursende  Plempot(U!miJ[t)izovder\  moogcn  wer- 
„den  gegeeven ;  nogte  naar  gezonden,  endc  in  cas  zulks  by 
„  d'  een  of  d'  andere  Provintie  ofte  yemand  anders  {Nota )  booven 
„vermoeden  zoude  moogcn  werden  ondcrleid,  ende  gepoogd 
,,te  doen  i  zy  Hccren  Extraordinaris  Ambafladeuis  en  l'lenipo- 
„<f«/M)»j/f« 'czelven  nicc  zciudcn  moogen  aannecmen  ,  maar 
i,  llraks  verwerpen^  ende  daar  van  dadelijk  advertentie  geeven , 

„aan 


xi6  LEEVEN  en  DOOD  van 

t66x    "*^"  ^^^^  Hoog  Mog.  Endc  dat  den  getnelden  Hecredci:««<> 

■  ««agtervolgcndc  het  ói.  Artjktl  van  de  voorfchrcvc  Inftruöic , 

f,  dezelve  wel  folemneelijk^hidde  hefwooren.  Waar   by  de  Hoog- 

„  gemelde  Staaten  van  Holland  en  Je  mJl-Vritpnd  op  het  9.  Ca- 

t,  pittel  nog  voegen. 

,,§.8.  Dat  haar  Hoog  Mogende  ende  de  rcfpeólive  Provin- 
„tien  ontwijftelijk  nog  ten  vollen  bekend  was,  met  hoedanigc 
,)  zorgvuldigheid  van  weegen  den  Staat  allenthalve  is  gevigileerr, 
„dat  in  alle  plaatzen,  cgeene  uitgezonderd,  die  by  Traólaat 
,1  van  Vrcede  met  den  Koning  van  Spanjcn  te  maaken ,  aan 
>,  dezen  Staat  zoude  mogen  werden  bedongen ,  de  Sauveraine  dif. 
t>fofttie over't  ftuk  van  Religie  aan  hare  Hoog  Mog.  zoude  mogen 
,,  werden  gecedeerd  ofte  verblijven,  ende  door  hoe  ferieufe  en- 
fjdeexprefle  ordres,  de  voorfchreeve  Hoog  Mog.  Chriflelijkc 
jjintcntic  de  opgemelde  Hecren  extraordinaris  Ambafladeurs 
,)  ende  Plenipotentiarifcn ,  'ende  confequcntelijk  tr.e  Je  den  meer- 
„gemelden  Hecre  de  Kn««/,  was  aanbevoolen.  Ende  niet  te 
,1  mm  zullen  haare  Hoog  Mog.  ende  de  refpcftive  Provintien 
„  bevinden ,  in  't  voorlchrccve  Tractaat  van  den  8.  Jurtudry  1 647. 
,)by  den  zelve  Heere  de  Knuit  in  naame  van  meer  hooggcmel- 
„de  Hoogheid  expreflelijk  overgegecven  ende  toegeftaan  te 
„zijn,  dat  in  alle  de  plaatfen  die  by  't  opgemelde  Traélaatofta 
,,aan  de  zelve  zijne  Hoogheid,  ofte  aan  de  Hooggemeldc  Vrou* 
„wc  Princejfe  van  Oratijen  werden  gecedeerd  ende  toegevoegd, 
„de  Rooms  Cathol^ke  Religit  zoude  werden  gemainteneerd,  alsde 
,,  zelve  was  ten  tijde  van  't  fluiten  van 't  voorfchreeve  Tradaat ; 
,t  mitsgaders  de  Geeflel^ken  in  haare  goederen  ,  fundicn ,  vrije 
,,oeffcning«n  ende  immuniteiten, 

f>  5.  9.  Daar  by  dan  immers  ten  regarde  van  de  Stad  van  Set. 
t,venbergen  alleen  (boeven  ende  bchalven  den  vordcre  plaatfen 
,» in 't  voorfchreeve  Tradaat  uitgedrukt)  als  zijnde  de  zelve 
>,  Stad  binnen  de  Provintie  van  Holland  ende  onder 't  Sou- 
,,  verain  gebied  van  haar  Ed.  Groot  Mog.  gelegen ,  vry  mcer- 
„der  aan  den  Koning  van  Spanjen  overgegeven  wierde,  als 
„by  de  aiSte  van  Seclujie  aan  Hooggemeldc  Heere  rmtilor  isgc- 
},  daan. 

tl  $.  10.  Zijnde  ongetwijfeld  dut  het  vaardi^U  effeüe  vdtt  de  Sou. 

veraini. 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        xi; 

y,verAimteil  is  de  vr^e  difpofitie  over  'tfluJ^van  de  Religie ^   de  welke     t/'/Cj' 

,,by  'c voorfchreeve  Traélaat  zoo  verre  als  de  voorfchreeve  is, f* 

,,  geabdiceerï ,  ende  aan  den   Koning  van   Spanjen  overgege- 
„ven  word. 

,,§.  II.  Behalvcn  dar  de  voorfchreeve  overgifte  ook  is  ge-  Beloofd 
„daan,  by,  otre  van  wegen  die  eeene,  aan  de  welke  dien  aan- "" '!''" 
„gaande  geen  dispohtie  ter  Waereld  en  was  compctcrcnde  ,  en-  y^„  spanje» 
„de  dat  zulks  haar  Ed,  Groot  Mog.  door  de  voorfchreeve  Con-  de  Roomfs 
„traótanten  zoo  veel  in  haar  was.  fccrctclijk  ende  buiten  hare  R-'=''g'«. ''"• 
jjkennifle,  wierden  geprivcert  van  zoo  fenfibelen  gedeelte  van  ^a'a'ïitn'tc 
„hare  Souverainiteit,  &c.  ra"imi"e- 

,,§•  13.  Daar  door  dan  ook  is  geoccafionéerd,  dat  of  wel  ren,  ook 
„haar  Ed.  Groot  Mog  naderhand  kennifle  bekomen  hebben- 'o Holland? 
„de  van  den  innchouden,  van 't  voorfchreeve  particulier  Trac- 
„taat  ,  exprenciijk  hebben  gedenunciecrd  haar  de  voorge- 
,,  roerde  onlijdelijke  jiipuUtie,  ten  reguarde  van  de  oefteninge 
„der  voorfchreeve  Religie  binnen  Sevenbergetiy  daar  innc  influc- 
„  rende,  niet  en  willen  onderwerpen;  egter  nogtans  de  zelve 
„daar  door  in  vcele  fwaare  inconvenienten  zijn  vervallen. 

Ende  eindelijk  zeggen  meer-hooggemelde  HcQttn  State» v^n 
Holland  ende  n'ejl-VTi(jUnd: 

„§.  15.  Dat  zoo  notablen  gedeelte  van  haare  Hoogheid  ende 
,iGeregtigbeid,  als  in  de  V)je  dispo[itie  over  't  (luk  van  de  Religie 
„binnen  alle  limiten  ,  buiten  haar  weeren  ,  en  door  dicgeene 
„die  daar  toe  egeene  de  minfle  magt  ofte  qualittit  hadde, 
„zonder  cenige  apparente  oorzake,  aan  den  Koning  van  Span- 
,,jen  was  overgege  ven,  &c. 

„Zulks  (zegt  hy)  immers  onwederfpreckelijk  blijkt,  dat  van 
,,  weegen  onzen  gemelden  Capitein  Generaal  en  Stadiwader ,  door 
,,dcze  zijne  geheime  vreede  handelinge  eigen  voordeel,  ook 
„tot  nadeel  van  Holland,  is  bedongen,  ende  de  vreede  we- 
„derhouden  geworden, 

Hy  heeft  hiervan  zoo  driftig  kunnen  fchrijven  als 't  hem 
geliefde  •,  egter  kan  ik  aan  toonen  met  Aitsma,  dat  de  zaaken 
van  zijn  Hoogheid  den  jongen  Prins  van  Oragnien  al  van  't  jaar 
1657  af  zeer  flcgc  gcftaan  hebben,  die  tot  dit  jaar  toe  nog 
niet  verbeetcrd  waren:  zeggende;  „Ondertuflchen  ftondcn  de  . 
„finantitn  vanden  Hcere  rr/Bw  fober,   zijnde    zeer  beladen  u^',"?* 


ti8  LEEVEN  en  DOOD  van 

1663.  «>  nici  fchulden  ;  van  de  goederen  uit  Bourgandicn  quara  zeer 

, ,,  weinig:  Oragnicn  korte  en  trok  meer  als  het  gaf ,  degoedercn 

,«  hier  in  't  Land  ,  waren  zeer  befwaad  ,  met  Hyfoueken ,  de  Co- 

)i  ninklijke    Princenë  genoor    een  Douariert  van  hondert  vijftig- 

„duifent  guldens:  de  Pnncefl'e  Grootmoeder  desgelijks  met  de 

„Pnnceflen,  omtrent  vijftig  dtitftiii guldens.  Tot  voldocninge  van 

„het  vonnis,  ten  voordele  van  de  Gravin  van  r^ngf» zoude lig- 

jjtelijk  een  Miliocn  weg  gaan.  In  fomma  men  fprak  zeer  van 

„dat  de  Prins  zoude  beginnen  te  klangen  over  moeder  ende 

,, grootmoeders  lang  leevcn»  filius  ante  dtcm,  of  dat  zijne  Legiti- 

t,nu  wierd  opgeflokt;  zoo  dat  de  wedcrkomfteder  Koninglijkc 

,,  Princes,die  by  haar  broeder  den  Coning te £r«^^«  was ,  nodig 

„gcwecfl  zoude  zijn. 

De  Raad        ^Lijn  Ed,  nu  tien  jaarcn  het  hoogc  Ampt  van  Raad- P«)/?o«4r« 

Penfionaris  vanHoll.fnd  cn  TVeft.Vueflatid ,  enz.  bediend  hebbende,  wicrdden 

deWiTT    i^septembet  van  haar  Éd.  Groot  Mog.  verzegt  in  de  zelfde  bc- 

soTtzii"'  ^'^"'"8  f^  agtervolgen,  het  geen  zijn  Ed.  toeftondop  devol- 

bedienin-    ^endc  voorwaarden. 

gent'agter.  Saturdag  dtu  isSqtmher  1663. 

DT  M  r^cn  Penfionaris  deu'lTT  opdenagt-en-twintigflen  j'"'/ laaft 

fatievan"     »>         IceJen  tot  bcklccding  van  het  Raad- Penfionaris-ampt  van 

den  Eed.    „  Je  Lande  van  HoUand  ende  mfi  Vriejland  by  continuatie  gecli- 

•ftevanln- „  petrc    ende  gecommitteert,  hebbende  vermogens  haar  Ed. 

HaTrTi"    M^^'roor  Mog.  Relolutic  ten  zelve  dagegenomen,  ecnkecrgc- 

Groot  Mog.  >>  dnan  naar  Dordregt ,  om  me  aldaar  over  de  voorfchrcevezaakc 

daar  op  van  ,,  te  conrirucercn  cn  confultercn  met  de  Hcercn  Burgermcc- 

deHove     „(Kr,  cn  anderc  Regeerders  der  zelver5/ffrf*  zijne  Principalen  , 

v'en"^^^^  ,1  m  wiens  E*rf,  dicnlf  ende  pligt  hy  zigwas bevindende,  hccfc 

„  aan  haar  Ed.  Groot  Mog.  verklaard  gerefolvcerd  te  weezen  de 

„  voorlchreeve  funótie  wederom  aan  je  neemcn,  op  den  zei- 

,,ven  voer,  ende  onder  gelijke  Conditicni  als  hy  de  jongft 

„verloopene  vijf  jaarcn,  de  zelve  funótie  bekleed  badde,  met 

,,  byvocginge,  dat  de  Hceren    van  den  Üut-Raade  der  Stad 

„  D(?r(/rf^r  voornoemd  ,  hadden  verleend  ende  gedaan  dcpefchcc- 

„rcn  gelijke  aftc  van  dispenfatic,  mutttis  mutandis  als  haar  Ed. 

„  Agtbarc  voor  dezen  aan  hem  hadden  geaccordeerd ,  ic  wee- 

len. 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        119 

„ten,  voor  den  tijd  dat  hy  de  meergeroerde  funftie  zoudebe-     166^ 

„  kleedcn,  cnde  vorder  ofte  langcrmct ;  waar  op  gedelibereerd _J 

„ zijnde >  hebben  haar  Ed.  Groot  Mog.  als  nog  ,  geli-jk  voor 
„  dcezen  ,  contentement  genomen  in  de  voorfchreve  A6te  van 
„  Difpeniatie  van  die  van  de  Oud  -  Raade  van  Dordrcgt  voor- 
„noemd,  ende  voorts  verllaan  ende  verklaard  ,  dat  door  de 
„voorgeroerde,  weder  inkiczinge  voor  gecontinueerd  ende  ge- 
,>renovcerd  gehouden  werden  de  Aden  ,  zoo  van  Indemni- 
,,teit,  als  omme  by  expiratie  ofte  veriaatinge  van  zijne dienftj 
,,in  een  van  beide  de  Hoven  van  j?'//?/f«  te  mogen  ftffieneemen, 
„hier  voorcns  t' zijnen  behoeve gedcpcchcerd  ,  zulks  als  deze!- 
„vc  in  voorgaande  Notulen  onder  dattes  rcfptétive  den  een  en- 
f,dertigjlen  Julj  des  jaars  16^5,  van  vpoorde  lot  woorde  ftaan 
,,  geinicreerd  5  ende  heeft  daar  op  vervolgens  de  voor(chreeve 
^lïüiid-VetifiotiAÜi  DE  W'/rr,  in  de  Vergadering  wederom  ver- 
„  fchecnen  zijnde,  aanflonds  geprefteerd,  den  gewoonelijken 
„Eed  van  zuivering  op 't  Formulier,  begreepen  m  haar  Ed. 
„Groot  Mog  Relüluiie  van  den  24  Vehniarj  des  jaars  1Ó56; 
„ook  daar  benevens  gedaan  den  behoorlijken  Eed  op  zijne 
„Commiflie,  ende  Inltrudlie  tot  het  meergeroerde  Ampii  den 
,,vyf-entwintt£>!(ti  jfw//  iaatftleden  op  nieuws  gearrefteert,  zijn- 
,,dc  alzüo  wederom  in  deaflueele  Bedieninge  van 't  voorfchre- 
„ve  Kanó-Penftonaris  Ampt  gefteld»  ende  getreeden. 

Wat  zijn  Narigtinge  betreft,  die  was  gelijk  te  zien  is  in 
in  den  jaare  165^,  uitgezonderd  eenige  kleine  veranderingen: 
zo  dat  my  onnodig  dunkt,  den  Leezer  met  zulke grootelt uk- 
ken op  te  houden. 

1 6  64'. 

Agste    Hoof  d-S  tuk. 

DE  Hceren  Staaten  der  vcreenigdc  Nederlanden  befloo-  ,^.^^f" 
ten  m  dit  jaar  eenigcgevolmagtigde  met  onderrigtmgenvvixT  ge- 
naar de  Provimievan  Zeelandie  zenden ,  verzoekende  ten  dien  cinóc  volmagtig- 
de  Heer  Brakfl,  JOHAN  de  jvlTTyBoelensliojeren  de  gcheimfchrij-  <i'^  wegens 
ver  de  Wilt,  om  met  de  Heeren  Staaten  der  zelve  Frovmtie  in  |jj"g"°°^ 
C<i«/<rf«»>tekoomen,  tér  ƒnf  als  breder  in  haar  HoogMog.be  ^ed^d. 

Ee  1  üuic 


ixo  LEEVEN  en  DOOD  van 

1664..  ^'^'^  *^'"  ^^'^  '9  J"^J'  '^^°  ^"  ^J  J^""-''  '^'^sjaars  i6ó4encenigc 

, andere  meer,  welke  Heeren  gevolmagtigden  den  10  Sepiember 

uit  's  Grarenhaa^e  derwaarts  vertrokken,  komende  den    15   der 

zelve  maand  tot  Middelburg  en  den  ly.  weder  'm''s GravefibA4gen ^ 

cndc  hebben  aan  haar  Hoog  Mog  den  50  hun   verfliig  ovcrge- 

Doet  den  jgg^,^i.j     pctcckend  van  '^OHAN  de  filTT ,J.vanBodens,W,Roi. 

bcr  rtrflag.  ^''' j  Dand  de  H'iU ,  hier  by  voegende  de 

Poinften  van  deliberatie  defluercnde  uit  het  Rappott 
by  de  Heeren  haar  Hoog  Mog.  Gecommitteer- 
den weder  gekcert  uit  Zeeland  ,  gedaan  3  o  Sep- 
tember 1ÓÓ4, 

De  Poine^  CErftelijk,  op 't  befchrijven  van  Gedeputeerden  uit  alle  de  Collcgien 
ten  van  de-  l-'ter  Admiraaliteit ,  ende  alle  de  commitc  generaals  omme  eenparig  vaft 
überatie  te  (lellen  de  pradijquc  van  de  bevvulk  Ampliatic  op  voorgaande  Placca- 
voor  dezel-  ten  tot  beneficie  van  het  middel  der  Convoycn ,  gcarrclleert  den  zo  üc- 
!^ï  tober  1661. 

II. 
Item  op  't  Amneftceren ,  Publicccrcn  cndc  Praftifeeren  van't  Placaat  tot 
zuiveringc  der  Binnelantse palicpoortcn  geformecrtin  Mey  ifijy. 

Op 't  revidecren,  dreiïceren  ende  Introduceeren  van  de  geprojecteerde 
nieuwe  Lijfte  der  gemeene  middelen  in  Dtctmhtr  1660  ter  vergadering 
van  Haar  Hoog  Mog.  geleverd. 

IV. 

Of  inde  ïelvc  eenige  exemptie  van  belaftinge  zal  werden  gefield ,  ten 
opfigt  van  de  Koopmanfchappen  langens  de  rivieren  in  komende  ofte 
uit  gaande. 

V. 

Of  dienflig  ïoude  weezen  het  VerhoAcmen  der  koopmanfchappen  ,  g.ian- 
de  of  komende  naar  of  van  Brahand  ende  VlaMdertn  in  de  refpeótive 
Vlooten  ende  op  den  ouden  voet  te  herdcllcn.  Ende  in  cas  van  ja,  op  de 
ordre  te  houden  in  't  vilitceren  en  expediccrcn  der  Scheepen  cndc  goe- 
deren ,  en  op  de  judicatic  in  cas  van  frauden ,  met  de  gevolge  en  aan- 
klccven  van  dien. 

VI. 

Of  niet  den  Koning  van  Spagnicn  gedisponeerd  zoude  konncn  worden, 
tot  het  prcfteercn  van  de  beloofde  Egalisatie  der  vlaamfchc  Huavcn  en 

met 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.     iii 

met  die  van  deczcn  Staat,  in  bclaftiiig  volgens  het  Traöaat vanvrcedc,    l66^ 

Aiticul  Vijftien.  . 

VII. 
Op  de  wecringe  van  de  fluykcrijc  tot  Brtda.,  Bergen-ep:!^oom,  cndc  al- 
le andere  plaatfen  van  dicrgelijken  nntuurc  daar  de  goederen  Ptr  <•ƒ?«  Frau- 
daleufclijk  worden  ingebragt  ofte  uitgevoerd,  door  misbruik  van  dcor- 
dinarii  beurt  ofte  Vecricheepen ,  tot  een  gciieel  ander  oogmerk  van  de 
rechcrchen  of'tligten  van  binnelandfc  Paffepoorten  geëximeert. 

Vin. 

Op  't  weeren  cnde  regulcercn  van  dispenfatie  in  den  ophef  der  geme- 
ne middelen ,  die  gcklaagt  worden  zomtijds  by  't  een  of 't  ander  Col- 
Icgie  ter  Admiraaliteit  in 't  byzonder  te  gefchieden,  buyten  kenniflc  van 
haar  Hoog  Mog. 

IX. 

Op  't  Continuceren ,  affchaffen ,  of  regukeren  vanden  ophef  der  Laft- 
gelden  op  de  Schepen ,  van  yder  reyze  die  zy  doen ,  daar  in  groote  in- 
egalitcit  en  verval  word  gevonden ,  geen  proportie  van  de  nuttigheit  en 
de  laft  word  geoordeeld  als  voorgegeven  word. 

Ji. 

Op  de  middelen  daardoor  het  Collegieter  Admiraliteit  in  X^telanden 
de  alle  de  andere  geholpen  zouden  konnen  worden ,  aandc  agterftallen, 
der  defcdueufe  Provinticn  inde  gedragen  Confenten,  volgens  de rcfpec- 
tive  Staatcn  in  de  jaare  i65o  overgeleeverd ,  met  de  vermeerdering  ofte 
vermindering  zeedcrt  gevallen. 

XL 

Op  de  admiiTic  van  de  Heer  Danicl  Ockers  als  raad  ter  Admiraliteit 
in 't  Collegie  in  Wcji-Vriefland  ende  't  Noorder  quartier ,  ingevolge  van 
de  Commiffie  daar  toe  verleend ,  endc  fucceffive  refolutie  dien  aangaan- 
de genomen. 

XII. 

Endc  eyndelijk ,  op  het  zenden  van  fecours  naar  de  kufl  van  Africa 
ende  Cnhwa  om  het  Intreft  van  dezen  Sta^t  in  die  gcweften  te  mainte- 
nceren  en  Conferveercn  ,  tegens  de  gewelddadigheit  der  EngeUchc 
Natie. 

Tn  dcnbeginne  van  ditjiarontfongen  haar  Hoog  Mog.  ook  een 
Brief-  van  den  Hertog  van  Holfiein  Gottorfy  van  den  i6  Oclober 
in  het  voorgaande  jaar ,  uit  Cottorf  gsfchrccv  ca :  inhoudende,  dat 
2ijne  Furllelijke  DoorlugtigheiJs  Broeder  Ati^tijlns  FredeTik.,Com 
adjutor  des  Stilts  Luhi\&c.  zig  in  'sCravenhange  ophield,  welke 
verzogtjdat  hy  eenige  zaakcn.Gjn  belang  raakende.aan  haar  Hoog 
Mog.  mogte  voordragen)  en  is  vervolgens  ter  Vergadering ze- 

Ee  3  ker 


ixt  LEEVENcnDOOD  ran 

1664.    l^cr  gefchrifc  geleezen  van  den  hoog  gcmelden   Heer  AuguJiut 
^'_  Fredenk ,  behelzende:    Dat    i.tjn  Doorlugügheid  wenfchte  ten  nader 
Travaat  vm  Commercie  en  Havigatii   met  haar  Hoog  Mog,  aantegaan-^ 
en  dew^l  z.ijne  Landen  tufchen  de  Noorder-kroonen  waaren  leggende ,  on- 
deriporpen  'pijnde  in  Ooilogs-t^den  van  d'  eene  ende  andere  Kroon  aange- 
daan  en  overvallen  te  worden,  z.^n  Gemelde  Furjlelijke  Doorl.verz.ogte  ^de- 
fp^l  bji  in  het  Traftaat  fttlfwijgend  gejlooten  was ,  dat  z.ijne  Vorjlcndom- 
ment  Landen  en  Lu/den  inde  Guarantie  der   Noorder-kroonen,   ah  nog 
ujtdru%elijk.  mogten  bevat  ende  ingejlooten  worden ,    ofte  dat  tujfchen  bei- 
„        de  een  bewndere  en  fpeciaale  Aclie  van  Guarantie  tot  dien  einde  mog» 
Johandc     te  opgeregt  worden .  enz.  Welke  in  handen  wierd  gefteld  van  do 
WITT        Hceren  Humns ,  Merode,  Raad-Penfmaris  DE  mri ,    Rej/gersberg , 
wortgc'^     Vander  Hooll^,  Haren,  Midert  ende  Gerluins,  om  te  zien,  ondcr- 
[ndewken  ''ockcn ,   ende  verflag  daar  van  te  doen.  Het  welk  hier  volgt, 
ran  Hol-  Den  Raad- Pfn/ﻫ4m  heeft  ter  Vergadcringc  gerapporteert  de 

ftein.         ConfiJcraticn  en  'tadvijs  van  haar  lid.  Gioot  Mog.    Gedcpu- 
Zijn ver»  teerden  tot  de  zaaken  van  Deenemarken,  hebben  ingevolge  ende 
fl»S»  tot  voldoeninge  van  de  zelvcr  twee  diftinfte  Relolutie  Com- 

miflbriaal  in  datis  refpeótivc,  den  twintigften  Maart  laallleedcn, 
en  den  t.esden  dezer  loopende  Maand  geëxamineert  ende  ovcr- 
woogen  zeekere  Memorie,  by  den  Heer  Augujlus  Fredenk^Coid- 
jutor  des  Stits  Lubek.  enz,  broeder  van  de  Heer  Hertog  van 
Holflein  zzn  haar  Hoog  Mog  gepresenteerd,  houdende  verzoek  , 
ten  einde  haare  Hoog  Mog  het  Traélaat  tuflchen  de  Conin- 
gen  van  Sweeden  en  Deenemarken  ]on^(i  gcflooten,  ende  fpeci- 
aiijk  d'  Artijkelcn  van  't  zelve  Traélaat  concernecrendc ,  de  in- 
tereflen  van  den  Hoog.  Gemelde  Heer  Hertog  zoude  gelieven 
te  ^fMrfn</f<rrir«,  mitsgaders  nog  zeekere  Miflïve,  van  de  Raaden 
ter  Admiraliteit  tot  Amfterdam  aan  haar  Hoog  Mog.  gefchree- 
ven  den  feven-en-twintiglten  Maart  voornoemd  ,  meteenige  bylage 
daar  nevens  gevoegd,  houdende  der  zelver  berigt,  ende  Ad- 
vijs  ter  requclitie  van  haare  Hoog  Mog.  op  de  voorfchrevc 
Memorie  genoomen  ;  waar  op  gedelibereerd  zijnde,  is goet ge- 
vonden, ende  verllaan  ,  dat  van  weegen  haar  Ed.  Groot  Mog, 
ter  Generaliteit  de  zaaken  daar  hccncn  zullen  worden  gediri- 
geerr,  ten  einde  de  Heer  Prefident  de  Be^e,  alhier  aan  weezen, 
de  Minifter  van  den  Hooggemelde  Heer  Hertog,  uit  de  naame 

van 


I 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         123 

van  haar  Hoog  Mog.  gefundeerd  moge  worden,  of  de  telven    i6£/^ 
Heer  Hertog  zijn  Meellcr  gedifponeerd  zy  om  aan  haar  Hoog 
Mog.  tot  vorderinge  van  het  voorlchreve  verzoek  te  beloo- 
ven  ende  te  prefteeren,  dat  delngezcetenenende  onderdaancn 
van  deeze  verecnigdeNederlandfchePromr/^M,  handelende  cndc 
trafiqucerende  op  de  haavenen  cnde  plaatzen,   onder   zijn  ge- 
bied reforteercnde,  aldaar  nog  in  't  uitgaan  ,  nóg  in 't  inkomen 
ecnige  meerder  ofte  hooger  Tollen ,  Convoyen,  ofte  andere 
Impohtien  over  haare  Scheepen,  waren  ende  Coopmanfchap- 
pcn  zullen  betaalen  dan  de  eigen  Ingezeetcncn.  Dat  mede  de 
voorfchrevc  tollen,  Convoyen  ende  andere  Impofiiien  ,   alzo 
geregulccrt  wecfende ,  over  de  Ingezeetenen  endeonderdaanen 
van  de  gemelde  Geünieerde  Provimien  noit  zullen  mogen  wor- 
den verhoogt  ofte  befwaard ,  dtin  met  voorgaande  Advijs  ende  be- 
williging van  haar  Hoog  Mog.  ende  emdelijk  of  hy  Heer  Her- 
tog voornoemd  ,  zig  reciproijuelijk.  mede  zoude  willen  verbinden 
tot  gtiarantie  van  het  voorfchreeve  Tra6laat  tufl'chen  de  Sipeedtn 
en  Deenemarken,  als  voorcn  gemaakt,  in 't  geheel  ende  van  al- 
le de  Artijkelen ,  van 't  zelve,  om  in  cas  van   Contraventien 
gerepareert,  en  diergelijk  voor 't  toekomende  ten  beften,  ge- 
prevenieert  mogen  werden  ,  om  daar  op  het  gercquireerde  e- 
clairciflement  ontfangcn,  ende  daar  van  alhier  ter  Vergadering 
ropport  gedaan  zijnde,  als  dan  nader  op  't  voorgaande  verzoek  ten 
Prmcipaalco  te  werden  gerefolveerd ,  zulks  alsnaexigentievan 
zaaken  bevonden  zal  werden  te  behoorcn. 

Haar  Hoog  Mog.  hebben  zig  hier  na  gefchikt ,  ende  is  fulks 
tot  antwoord  gcgeevcn ;  zedert  die  tijd  is  hier  omtrent  niet 
zonderlings  gevolgt, 

Den  eerflen  Isovember  wierd  de  Heer  JOHAN  de  iviTT    ne-    Zijn  Ed,' 
vens  deHeeren  Marmus  van  Crommotr  cnóc  SicUas  Cann,  wegens  wortge. 
haar  Hoog  Mog.  de  Heercn  algemeene  Staaren  der  Vereenig- '^°'^'""^, 
de  Nederhnicn gefommttteerd,  aan  de  Heercn  Staaten  van  Overjjfel,  Qeijjerlant 
ende  vervolgens  aan  de  Heercn  Staaten  van  Gelderland  en  Zut-  enz. 
phen,  waar  opzijn  Ed.  naden  ]itd  gedaan,  vo]gcrishetbejluit  van  de 
jaare  1651  den  zi  AugtiJ{)',cnde  éichcït  genomen  te  hebben,vertrok 
den  derden  November  uit  'sGravenhaage  over  AmHerdam  ,  met  het 
Jagt  van  de  Admiraliteit  aldaar  >  en  quamen  den  5  deezer  in  de 

nagt 


114  LEEVEN  en  DOOD  van  . 

t66^    nagt  tot  Deventer.  DcsanJercn  daags,  zijnie  den  z.efden  ,  ver- 

'^'^  (laan  hebbende ,  dac  de  Heerea  Scaaten   van   Overj/jfel   van  dien 

K-ointtoc  voormiddag  (cheiden  zouJen ,   endc  niet  en  zouden    by   den 

Pcreater.    anderen  blijven,  dan  alleenig  op  het  voorwerp  van  hunne  be- 

veelen;  dage  hy  nodig  hun  voarllel  ingefchrifc  te  vervaardigen, 

en  daartoe,  voor  dat  den  dsgaanquam  ,  opgeftaan  zijnde,  heeft 

.     het  zelve  gereed  gemaakt. 

Ten  elf  uiren  wierden  de  Heercn  Gevolmagtigdcn  met  twee 
Coecfen  opgehaald,  endenaar    het  Stadhuis  geleid,  om  met 
haar  Ed.  Mog.  de  Scaaten  van  Overjiljel  voornoemJ,  te  vergaderen, 
zy  wierden  geplaaill  regt  tegen  over  de  voorzittende  Heer 
aan  tafel ,  ydcr  op  een  armftoei,  ende  na  dat  de  wederzijdze 
Hoftelijkhecden  gcpleegt  waaren ,  hebben  zy  dezelve  gcloof- 
brief  ovcrgeleeverd  ,  de  welke  geleezen  zijnde,  deed  de  Heer 
JOHAN  de  fVlTT  een  (chooneaanfpraak,  leverende  dezelve  na- 
derhand by  gefchrifc  over  ,  en  was  omtrent   van   dcezen  in- 
houd. 
Reden vao      Dat  EtigeUnd  door  quaad  ingeeven  een  groot  getal   Oorlog, 
eiju  EJ.     Schepen  uitruflen  ,  en  door  d-  opgeraapte  kl.igten  ,  gemengd 
f"'.'  met  dreigingen,  voor  va(l  gehouden  wierd,  op  onze  Staat  ge- 

munt te  zijn  ;  dat  den  Coning  zoo  veel  jaren  bezig  gcwecfl: 
was,  met  de  beuzelagtigen  Eifch  van  twee  Scheepen,  gcnaamt 
de  BoH  Efperaiue,  en  de  Bon  Avontare,  welke  zonneklaar  konde 
aangetoond  worden ,  dat  zy  daar  een  onregtvaardigen  Eifch 
op  deeden ;  dat  zy  de  woorden  Lttem  inceptam  profequ:  in 't  laat- 
lle  verbond  gcllcld  ,  omkeerden  en  na  haar  belang  uitleiden  ; 
en  daar  en  boven  zig  niet  hebben  onifien ,  van  zonder  ecnigc 
de  minlte  redenen  ,  vm  den  Staat  te  overweldigen,  endever- 
meeftercn  het  Fort  St.  Andrics  gcnmni ,  gelegen  op  de  Rivier 
deGainbt.t,  de  Forten  aan  Cabo  l'erde ,  en  dat  van  C4bo  Cors-,  als 
ook  de  Colonic  aan  Je  MaiitbaiiMes ,  de  Stadt  Kieuw  Awflerdjtn, 
met  den  afhang  van  dien,  en  zoo  geheel  Nieuw Nedetlandt.  Uit 
alle  welke  zaaken  zy  Hceren  Gcvolmigtigden  verzogten,  een 
buiten  gcwoonc  tocrullinge  ter  zee,  om  in  (laat  te  zijn  van  de 
geweld-daaJen  tegen  te  gaan ;  Eerftclijk  onder  de  Luitenant- 
Admiraal  de  Heer  van  fVjjfeiu.tr  in  de  jo  Scheepen  ,  ende  nog 
te  onderhouden  op  de  MiddclUndfcbc  zee,  tot  befcherming  der 
Koophandel  van  dcczcn  Staat, tegens de BarbarilcheZce-rove- 

rycn, 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       xt^ 

rycn ,  onder  den  Vice- Admiraal  de  Rtipei  ,   een  getal  van  i8   x66± 

Scheepen;  en  om  de  Engel Ichen  op  de  Cuften  van  Guinea.  alle ^'_ 

verdrukkingen  aon  de  Ingezeeten  deezer  Stadt  gedaan,  at  te 
weeren  ,  een  aantal  van  tien  kloeke  fchcepen,  onder  den  Com- 
mandtui  J.iu  va»  CawpeH ,  welke  alle  zeilreeJe  lagen.  Vorders 
hadden  haar  Hoog  Mog,  beflootenioni  nog  een  aantal  van  iz 
Oorlog  fcheepen  te  doen  toerullcn,  binnen  veertien  dagen  ge- 
reed te  maaken ,  ende  in  zee  te  brengen.  Om  met  de  magt 
van  £»?Wj«(i  gelijk  te  zijn,  hadden  haar  Hoog  Mogende  goct 
gevonden  een  getal  van  iS  of  14  fwaare  Scheepen  aan  te  bou- 
wen ,  in  de  plaats  van  de  verongelukte  en  verouderde,  en  nog 
jaarlijks  eenige  nieuwe  te  doen  maken,  om  altoos  bequaamc 
fcheepen  in  zee  te  houden,  dat  om  de  defertie  ende  gebrek  van 
ervareboots-volk  haar  E,d.  Mog.  voorgtflaagen  wicrd  ,  vange- 
duerigeen^cff^rf^/Matrofen  in  dicnft  te  houden»  en  dewijl  haar 
Ed.  Mog.  de  Heeren  Raden  ter  Admiraliteit  klaagden  dat  hare 
finantie  uitgeput,  goctgevonden  was,  waaren  ook  eer  (l  een  petitie  te 
doen  door  den  Raad  van  Staaten  van  tien-waal  honden  duifetit  guU 
dens,  tot  verval  van  de  tocrufting,  van  dertig  Scheepenhoven  gc- 
meld ,  ommedie  drie  Maanden  in  Zee  te  konnenonderhguden, 
ende  langer  daar  biy vende  haar  Edtle  Mog.  wel  konde  begrij- 
pen, dat  men  grooter  pom  zoude  moeten  hebben:  en  tot  ver- 
val van  de  toerulling  ende  overzending  van  Krijgs-volk  na  de 
kuften  Africa  en  Guinot  Ses-ntaal  bondert-duifent  guldens;  ende  om 
den  aanbouw  van  nog  24  nieuwe  Oorlogs-Scheepen ,  mitsgaders 
om  zoo  grooten  meenigten  van  Canon,  Majlcn,  Zeilen.,  An- 
kers, en  voTdethchotdeniekoopentwee  Milioeningitldens ;  tot  ver- 
valen onkoften  van  den  Raad  van  Staten,  nog  een  van  vijftien 
hendert-dttifent  guldens;  gelijk  by  alle  depfrirw; ,  haar  Hoog  Mog. 
toegezonden,  breedcrtezien  was:  op  al  het  welk  met  getwij- 
feld wierd ,  of  zy  zoude  nevens  de  andere  Provintse,  haar  ge- 
deelten inbrengen ;  daar  nevens  nog  een  voorllel  om  een  een- 
parige ophef  en  verpagtinge  te  verzoeken  van  't  Gro}fter-geld 
op  de  tpijnen  en  Az.ijuen ,  om  de  zelve  inkomften  te  btlUe- 
dcn  tot  het  aanbouwen  jaarlijks  van  zoo  veel  niewe  Oor- 
log-Scheepen als  daar  uit  konnen  vallen.  Da  de  Jdniira. 
liteit  verklaard  heeft  geen  dienft  aan  den  Staat  te  konnen 
EerpBoek.  F  f  doen, 


ii6  LEEVEN  en  DOOD  van 

doen,  of  moellcn  te  rpocdigdc  verzien  worde  ni 
fom  penningen.  Want  zcy  de  Heer  JobatidelVllT ,  Ec 
ren  met  woorden  worden  geen  z.akkfn  gevuld  of  fchuld  betaald,  viaar  nut 


wo"rden^   klinkjnd  geld ;  de  staaken  van  de  Staat  z.^n  niet  jLonder  geld  bjidenande. 
vanzija      ren  te  houden  \  Pecunia  nervis  beWi:  x^oo  dat  baar  Hoog  Mog,  onsniel 
Edelen.       alleen  lafl  gegeven  hebhen  van  haar  Ed    Mog.  de  fpoedighetd  van  de  feii' 
tie  op  te  brengen ,  maar  ook  die  te  z.uiveren  ende  voldoen  »  met  een  B'écl 
fourniffement ,  nevens  de  voorige  agterflaüen ,  en  of  haar  Ed.  Mog.  ora 
zig  eeniger  maten  't  ontladen  ,  niet  goet  zoude  vinden  vaneen 
ttpee-hondertfitn  penning'wMt^tWcn  ^c\\]k  de  andere  Peovtntten  dee- 
den.    Als  ook  haar  Ed.  Mog.  Gedeputeerden  ter  Vergadering  van 
haar  Hoog  Mog.  te  volmagtigen  /«frf«/«w  van  verderef  f r//ifn  te 
confenteeren,  naar  dat  de  nood  van  zaken  zal  komen  te  gedra- 
gen ,  om  dat  de  Provintien  van  grooter  quote  te  fpoediger  kon- 
den bequaam  zijn,  metgereede  gelden  de  Landen  by  tefprin- 
gen. 

Deventer  den  27  OHober  1664:  en  tras  getekent. 

JoHAN  de  WiTT,  M.  van  Cromom. 
Zijn  Ed. 

"-Th'^d'"''        ^"'^^  fchikten  zig  dit  jaar  tot  een  Oorlog  met   Engeland. 

iniitr.  Ziijn  MajeÜeit ,  de  groote  vriendfchjpdcr  Nederlanders  vergce- 
ten  hebbende,  deed  in  Ooft-en  Wcft. Indien  alle  ongcrcgtig- 
heden,  door  't  nemen  van  Steeden  en  llerkrens,  zoo  dat  zijn 
Ed.  de  mceöc  tijd  van  dit  jaar  doorbragt  met  ontalbarc  ge- 
Ichriften  en  brieven  op  te  ftellcn.en  den  Gezant  Douwntng  de 
regt  matigheid  van  den  Staat  wel  te  doen  begrijpen,  gelijk  bre- 
der by  Aitsma  in  zijn  44,  en  45-  boek    is  te  zien. 

Op  de  klagten  die  in  't  laaft  van  'c  jaar  quamen  ,  dat  de 
Ingeljche  alle  Scheepen  der  Nederlanders  aanhaalden  enopbrng- 
ten,  wierd  goedgevonden,  de  Hceren  van  de  Admiraliteit  het 
zelve  bekend  te  maken ,  en  te  verzoeken  van  al  het  boots- 
volkniit  af  te  d;nkcn,  maar  dezelve  nevens  de  Scheepen  met 
het  gcenc  daar  toe  behoorde ,  nog  by  een  te  houden  tot  nader  be- 
vel. 

Den   I  I  December  wierd  door  hiir  Hoog  Mog.  aan  de  Hee- 
ren  van  de  Admiraliteit  g'.{i:hicvin ,  van  ccnige  ligtc  en  wel  be- 
zeilde 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        ^^J 

leilde  Fregatten  klaar  te  maakcn  ,  om  op  de  Noord-kurten  van        x^j 

EngfUnd  ot  elders  te  kruiden  ,  en  verbooden  van  met  geen  Sche- .^__1 

pen  door  het  Canaal  te  zeilen,  en  nimant  uit  de  ttcgaaren  ie  Toebereid, 
iaatcn,  dan  die  haar  vaart rf^r^r  En^eimd  om ^  of  andeifintsOolt-  lelstegem 
ofte  Noordwaans  namen, daar  nevens  verzogten  zy,d:u  haar  Ed.  ^^  Engel- 
Mog.  geen  byzondere  Scheepen  zonder  kennis  van  haar  Hoog  ^^J'"*" 
Mog.  zoude  laaien  vertrekken  die  fVn7ijy?«j^i^f«^f/?/;tfr,  ofte  daar 
en  boven  konde  voeren,  om  dezelve  des  nootszijndc  te  konnen 
koopcn  ofte  huurcn;  als  ook  de  fpoedge  voortzetting  van  de 
bevoolene  aanbotitp  der  bcwuftc  vier-entvvintig  Scheepen. 

Haar  Hoog  Mog.  vonden  raadzaam  een  vloot  van  fes  ck- 
ttvintii  Scheepen  in  Zee  te  zcnde,  welke  binnen  de  melinge 
op 't  llukke  zig  te  zaamen  zoude  voegen,  om  haar  hoog  Mog. 
beveelen  nader  aftewagten  ,  waarover,  by  voorraad,  de  Heer 
Cornelis  Evetts  y  tot  bevelhebber  wierd  aangeftcld. 

Uit  eenige  bezettingen  wierd  Paarde-volk  ontboden  ,  om  «4 
de  Helder,  Beverwijk,,  Woonwijken' s Gravenhaagcn  te  trekken,  als 
ook  eenig  voet-volk  om  den  Bricl, 's  Gravenhaage»,  Ameland ,  Swol 
en  Texel  te  vcrflrekken  ,  en  in  Zeeland  zond  men  eenige  krijgs- 
benden  in  Brotiwersbaaven ,  Zmikz.ee  en  Cafaut,  daar  en  boven 
was  beflootenyder  Co«;prf^n?c  met  vijfentwintig  man  te  vermeer- 
deren ,  en  zoo  haaft  het  doendelijk  was  het  Regiment  Marine  te 
werven. 

Tufichen  haar  Hoog  Mog.  ende  Prince  van  Oragnien  was 
ook  eenig  verfchil  ,  omtrent  het  gezag,  waarover  den  dertigpn 
Jimj^  ter  vergaderingvan  haar  Hoog  Mog.  nogmaals  wierd  voort   Vfi-fchü 
gebragt ,    het  geen  de  Heeren  Gedeputeerden  der  Ptoviiitie»  van  h^c^gêjj- 
Holland  ende  We^-yrief  and  eenige  dagen  te  voren  aan  haar  Hoog  desPiince 
Mog  voorgedragen  hadden  ,  namentlijk ,  dat  het  School- reglement  van  Orag- 
den derden  Mey i.ejlien.hendert-v^f.en-v^ftig ,m\\.%gidexs  't  Egtregle-  "'^°" 
ment  den  agtienden  Maart  z.eflien-hondert  i-es-en-vijftig,  by  haar  Hoog 
Mog.  uitgegeven  ,  over  de  Steeden  ende  ten  plaatten-lande  inde 
Heerhjkheedcn ende  Dorpen,  ftaande onder  de GfHfr<</;f«/ ,  niet 
op  de  naam  van  haar  Hoog  Mog.  maar  op  den  naam  ende  van    P^ns^an 
wegens  Zijn  Hoogheit  den  Hccre  Prince  van  Oragnien,  waa  2"|j|^"g^ 
ren  uit  gekoomcn  over  de  Steeden,  Landen,  Heerjijkheeden 
cndc  Dorpen  van  dezelve  Heere  Prince  van  Orangicn  gele- 

F  f  z  gen 


^^^  LEEVEN  en  DOOD  van 

1664.  S"^"  '"  Brabitni  onder  de  gchoorzaamhcit  VAn  deezen  Staat;  't 
ecrftc  godaan  onder  den  groeten  Zecgelende  Ondertekenlnge 
van  de  hooge  voogden  van  den  meer-gemelde  Heere  Princc 
in  's  Craveiihitoe  den  aofia: ,  endc  Berlijn  den  aaltenden  Jiiljf  fejlicn- 
liondert  vijf'Cii  vijftig,  en  het  andere  tot  P4r^;endeinden  Hd^f  den 
Yier'Cn  -  tiiintigjïoi  cnde  den  dcrti^f.en  jfw/y  Seflieti' honderd  Sts-  en* 
Vijftig,  houdende  onder  andere  beiac  de  voorfchrceve  laafte, 
'Reglitnchtcn ,  ook  deeze  navolgende  Claufule,  namcntlijk  ;  be. 
boiidevde  aan  ons  traliën  tijde  de  uitleggiiig  ,  vcrmeerderwne ,  van  dez.e 
Jieglemenlen,  t^onaer  discretie  itide  goetvuidcn  ,  z.co  als  wy  naar  geit- 
gentheid  van  tijden  en  zaken  zullen  berinden  te  belmren.  Waaropbe» 
raadflaagd  zijnde,  is  goctgevonden  endc  verdaan,  datbeidedc 
voorfchreeve  Reglementen  op  den  naam  van  haar  Hoog  Mog. 
uitgegeven,  gezonden  zouden  worden  aan  de  onderlinge  Stee- 
den ,  Plaatfcn  ende  bevelhebberen  ,  behoorendc  onder  de 
Gencralitcit  ende  voornamentlijk  mede  aan  de  Steeden  ,  Plaatfen 
en  Bevelhebbers  van  de  Stad  ende  B4ronn^evsin  Breda,  de  Stad 
van  Steenbergen,  Heerlijkheid  van  Princeland,  StadGMiv,  Lan- 
den Bartonnp  van  iHtitk^,  Lande  ende  Barroneye  van  Cranendonk^^ 
StaJt  ende  Heerlijkheid  van  Eindhoven,  mitsgaders  Stad  endc 
Heerlijkheid  van  Jl'illemjlad ,  met  bevel  ,  om  deze  Reglementen 
als  nog  op  den  naam  van  haar  Hoog  Mog.  alken  ende  privattve 
te  doen  afkondigen  ,  ter  plaatfe  daar  men  afkonding  gewoon 
is  te  doen  :  vordcrs  is  ook  aan  den  Hoog  gemelde  Heere  Prn- 
icen  van  OM^«;f«  gelchreevcn,  dat  inde  voorfchreeve  i?f^/f- 
Wo'j  van  ifienten  op  de  naam  van  zijn  Hoogheid  opgcftcld  cnde  uitge- 
MoK  gfeven   verfcheidc  zaakcn  waren  invloeijcnde,  cnde  inzonder- 

icharp  be-   heid   mcdc  het  bcfluit   hier   boven   vermeld,  dewelke  maar 
riipt  alken  zagen  tot  de  befchiking  v^n  deSot4veratn,  en  niet  vanecnig 

Vufal,  dat  derhalvcn  hy  Heere  Prince  alle  her  zelve  zoude  doen 
hcrüellen,  endc  verbeeteren  na  bchooren,  ende  zig  voorts  in 
het  toekomende  onthouden  van  dicrgclijken  noit  meer  te  doen. 
In  deezen  tijd  hadden  de  Hecrcn  Staaren  van  t'nc/I^n^/ gele- 
zen cnde  onderzogt  het  vertoog  der  Princefl'e  Weduwe  van 
Oragnien,  aan  haar  Hoog  Mog.  ingeleverd ,  daar  toe  trekkende, 
dat  aan  haar,  als  voogdcfle  vanden  Heere  Frince  van  Oragnien  ^ 
ten  aanzien  der  waarde  van  zijne  doorlugtigevoor-oudcrs,  en* 

de 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        iz^ 

de  deugdelijkheul  van  de  gcvordcre  fchuldcn,  mogten  brieven    ,<(.^ 

Y.in  Marque  vergund  worden,  op  den  Koning  van  spgnien,  ende  zij- ^' 

ne  onderzaten  de  Abten ,  IreUaten,  ende  andere  Gcellelijkheid 
van  Brabant ^  op  dat  door  dat  middel,  als  zijnde  de  befle  ende 
ceniglle  redding,  de  Hoog.gcmeldc  HecrePrincemogte gera- 
ken aan  de  voldoening  van  üegentun- maal  honden,  <irif-(fn-/*vf»- ^P^S"*?"'^ 
tig-duifent  negcn-lmdtrt  en  vijf  entHgenttg  pond,  den  Hoog-gemel-  y^nOra- 
de  Heer  Prince  van  zijne  Spaanfche  Majclleit  nog  deugdelijk  gnien 
toekomende;  welk  verzoek,  bj/ vervolg  van  de  andere  Provintien:  ^91199^ 
Hoog-gemelde  Hoogheid  toegcftaan  is  als  ook,  dat  de  brieven  p''^5i'.* , 
van  wederneming  ofte  Rcpejfalien  by  haar  Hoog  Mog.  ten  dien  *^  "    •* 
einde  zouden  werden  uitgegeven  ende  nabehooren  afgcvaardigt. 
Vecle  van  de  andere  l'rovintie  hadden  reeds  nevens  Vriejland  het  zel- 
ve beflooten  ,  maar  WoW^Hri  vorder  ziende,  en  wel  kennende  de 
kragt  der  Spaanfche  eenhoofdige  heerfching,  als  ook  dat  het  tc- 
gcns  het  vreede  verbond  zoude  llrekken  ,  en  haar  geen  Oorlog 
luftcn  in  zulk  een  gevaarlijke  tijd,  gaf  geen  gehoor  aan  deeze 
voortelling,  gooide  het  op  de  verwarring  die  zy  met  Engeland 
had,enby  gevolligc,dat  zy  het  nodigde eerll bezorgen  moeden. 
Den  Keurvorft  van  Brandenburg ÓTODgook  zeer  om  van  de  Hoef- 
yferfche  fchuld  een  einde  te  maken,  waar  op Z«/4n«/ verklaarde, 
dat  men  wederzijds  behoorden  uit  de  Raaden  drie  perfoonen  gfj^dei^ 
te  verkiezen  ,  om  zonder  eenige  de  minde  nijdig-  en  onregtveer-  burgfe  z»«3 
digbeid  de  zaake  af  te  doen ,  het  welk  aan  de  andere  Provintien  ken. 
wierd  voergedragen ,  die  daar  over  raad  floegen,   alleen  HoZ-^e^engdé 
land  (als  de  pennmgen  verlchooten  hebbende)  bleef  daar  bui- Hoef-yze»; 
ten  en  afgezonderd.  Den  Heer  Kcurvord  fchrcef  diefaangaan- ^^^^^^^l*^: 
de  een  groote  brief  aan  haar  HoogMog.  die  indeMaant  van  Me^ 
gevolgd  wierd,  door  een  omdandig  verhaal  van  zijne  Staats-be- 
dienden  ,  welke  laatden  zeer  qualijk  by  haar  Hoog  Mog.  genom- 
en is,  om  dat  de  dijlende  het  gebruik  ,  die  in  de  zelve  brief  was 
waargenomen,  als  zaaken  zijnde  die  de  onderlinge  ProW«w«  on- 
der den  anderen  wcl  kondc  verdragen  ende  gebruiken,  maar 
die  in  de  mond  van  uitbeemfche  Vorken  ende  in  gefchriften   van 
haar  bedienden  aan  deezen  Staat  gantfch  niet  door  ging,  moe- 
tende de  zelve  by  andere  Coningen,  Vorden  ende  Overhec- 
den,  als  een,  ende  ondeelbaar,  zond^ïonderfiheiA  van  Prevmtiea 

Ff  3  ofte 


^30  LEEVEN  en  DOOD  van 

1664.  °^^^  Leedcn  in  openbaare  zaakcn  by  haare  brieven  ,  en  Je  an. 
-,1  dere  gefchiihen  aangezien  cnde  aangcfproken  werden  t   alhoe- 

wel dien  onverminderd  ,  de  Pfovmr/fH  onderling  wel  wiften  wat 
yder  van  hen  tocquam  te  doen,  ende  in  wat  wegen  dezelve 
malkander  haaiden  te  bcjccgcnen  ,  enz. 

De  voorichiceve  Keiirvorftelijke  Staats-amptenaarcn  fchre- 
ven ,    om    zig    te    rtgivaarJigen,  een  brief  aan  haar   Hoog 
Mog.  die  daags  daar  aan  mgclctverd  wierd  ;en  den  Keurvorrt, 
om  te  toonen  dat  hy  goede  vrienden  had  ,   liet  den    14  Mty 
wegens  den  Coning  van  En^cLwd,  óoor  den  Heer  Döhw»^  ,  zij- 
'A'tsm  "     "^  zaake  ook  yvcng  aunbsveelun,  daar  nevens  nog  een  brief 
B.  44,Fol.   ''0°f  ^^'^  Heer  Citrifius  wegens  den   Coning  van  Detnemarken 
J17,         den  2}  Mdf  aan  haar  Hoog  Mog.  fchiijven,  als  by  Attz.ema  te 
zien  is.  Hymiakten  ook  ter  zelver  tijdeen  V^erbond  mctrruui^- 
r!JI^\  dog  zijne  voorfchrecve  bedienden   deeden  veel  moeiten 
om  zig  mee  de  Hecren  algemecnc  Staaten  te  btvreedigcn,  we- 
gens de  gefchreeven  brief ,  waar  op  zy  ten  tweede   maal  haar 
veronfchuidiging  vcrzogten  :  eneensecn  bcfluit  indezelve  zaak 
genomen  mogie  worden,  waar  van  vcrfchcidentlijk  en  veelge- 
Iprooken  wierd.     Des  niet  tegenftaandc  hebben    de  Hecren 
Gevolmagtigde  der  Vrovmicn  van  HolUndt  ende  Ifejl-  l'ricjlandt, 
ócnvier.eii.twiHtigStetiur  Vcrgadcringe  bygcbragt  ,   tnde  laatcn 
leezcn,  het  goecdunken  van  de  Hecren  der  Provpititn,  welke 
die  tijd  Staatsgcwijzc  vergaderd  waaren  ,   onder  anderen  raa- 
kende  de  onbcvoegdi-nurnhnd  die  bcfpeurd  wierd,  en  de  brief  van 
den  Heer  Keunor(l  van  BrMdenbmg ,  uit  Keulen  aan  der  Spné  gc- 
fchreven ,  den  veertienden  April  laatflleedcn,  als  mcede  een  we- 
derga by  de  Hcercn  BUespnl  ende  Copes,  zijnde  de  voorfchreve 
alhier  aan wezende  Staats-amptenaarcn  van   zijn  Ceurvorflelijke 
Doorlugtighcidt  y  den  10  dezes  overgeleverd ,  raakcnde  alle  twee 
de  bcwuftc  Hoef  yz.(tfbe  Schuld;  welke  ovirwogen  zijnde,  heb- 
ben haar  Hoog  Mog.  verklaard,  aangaande  de   voorfchrecvc 
azngcmeTkic  onhevoegtz.aanibad  ,  met  ende  nevens  de  wclgemel- 
de  Hecren  Staaten  van  Uollandt  ende  mil-Viicfland,  van   een 
ende  het  zelve  gevotlcn  te  weezen,  ende  dienvolgens goetgc- 
vonden  en  vcrllaan ,   dat  de  voorfchrecvc  Prcvtntiale  meening 
gefield   zoude    worden  in  handen  van  de  Hecren  van  Getitf 

JOHAN 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        x^t 

JOHAN  DE  If'lTT ,  Cromiiwni ,  jimerongin^  Bootswa  cnde  Schrtck,    ■xf.r  - 

haarc  Hoog  Mog.  Gevolmagtigden  ,  om  niet  alleen  als  nu  te- ^ 

gens  de  voorfchrcevc  onaangcnaame  ftelliiigcn  en  woorden  in  wórd  ia 
de  voorfchreeve  brief  gebruikt,  ncmaar  ook  voor  het  toeko- handen  van 
mende  ,  tot  verhoedinge  cnde  voorkomen  van  2oodanige  mhe-  ^^  Heer 
roegtz.aamheid ,  een  redenraatig  ontwerp  van  bclluit  op  het  pa- /^fl*"  "'^ 
pier  te  brengen,  cnde  daar  van  verflig  te  doen,  om  ter  Ver- vens  andere 
gaderinge  geleezen,  ende  na  onderzoekende  rijpe  overwegin- Heeren  ge^ 
ge  befloten  te  werden.  Held. 

In  het  laatft  van  Ttbiuary  quam  van  wegens  den  Keizer  den 
Grn&{  Rudolf  win  fint2.e)idorf,  in  de  hoedanigheid  van  Able^Miis.ln 
'i  GrxvfB'w^e  Zijn  geloof  brief  was  den /f  Pf»  rn  unnugjien  November     Voorftel 
in  weerten  geteckend ,  ende  geleezen  op  uen  derden  Maan ,  de  zelve  "^n  zijn 
wicrdeevcneensbevonden  tezijnalsdie  van  de  Heer  Fiiquet,  uit-  ^^'^^ '•'''* 
gezonderd  dat  in  den  inhoud  ftond ,  robis  afftclum  bene  vo/cnr/,*  degensden 
noftra  Cafarea  clementer  Conferramus'.  welk  woord    Clementer  niet  Oorlog  t«; 
in  die  van  Vi'tc[uet  en  was.  Dat  ook  in  deze  wr.s gefield  de  onder  a^ns  de 
teekening  eenvoudig  met  de  naam  vanieopoldiis,  zonder  te  ftel-"^""* 
Icn  vefler  Bonus  Amiciis,  gelijk  in  dat  van  Friqiiet  ftond,  waar  op 
goergevonden  was  zulks  aan  den  Heer  FriqHct  te  doen  voordra- 
gen,  teneinde  de  geloof  britf  veranderd,    cnde  ook   aan   haar 
Hoog  Mog.  mogte  worden  de  eernaam  gegecven  van  Ctlfi  Po* 
r*KW,  gelijk,  zulks  by  alle  Coningen  en  Princenin't  Latijn  fchrij- 
vendewierd  gedaan.   Den  Grdj/ zeidedat  zulks  niet  uit  eenigein- 
zigten   gedaan  was,  dewijl  zijn   Keizerlijke  .Mujelteit  veel  ag- 
ting  voor  haar  Hoog  Mog.  hadde,  en  dat  zijn  Fxcclltniie  ver- 
zogt  gehoor  gegeeven  te  worden, dat  hy  onderwijle  naar  zijn 
Keizerlijke  Majeileit  zoude  zenden,  en  binnen  de  tij  1  van  sg- 
tien  of  twintig  dagen  een  brief  hebben  ,  waar  in  byzonderlijk  de 
Eernaamen  van  haar  Ho.  Mog.  gelijk  die  altijd  te  voorengtweefl 
waaren  ,  zoude  bezorgen ,  het  geen  hem  toegeitnan  wierd  ,  zo  dat 
zijn   Excellentie  den  7.  M^tart   ter  gehoor  geleid  wicrd  door  de 
Hccren  Ripperd,t  tot  Bu^rfe  cnde  RtjfgersbeT^,ii]n  verzoek  bellend 
uit  dit  volgende. 

,,  Den  buiten  gcwoonen  Gezant  van  S.H.  Key^erlijke  Ma- 
,,jefteit  Rudolf,  Graaf  van /i«.'2.^«(/or/ enz.  heeft  bevel  om  van 
„.weegen  dezelve  Majeltcit  aan  u  Heerlijkheeden  ie  zeggen : 

„dat 


^S^  LEEVEN  en  DOOD  van 

1664..  ''^^^  '^^^  voornoemden  S.  H.  Keizerlijke  Majefteit  nietentwij- 

«.feldi  of  u  Heerlijkheeden  hebben  nu  al  lang  bevonden,  nicc 

Eaver-     i>  alleen  met  wat  trouwloosheiJ  ,  maar  ook  kragt  ende  gewelt, 

jtoektou-    „dien  eeuwigen  vyand  van  de  Chriftelijken  naam,  den   Turk^, 

aerftantvan,^  Je  gemelde  zijne  H.  Keyzerlijke  Majelleit,   endc    defleUs 

tegen'dcn   »>I^'j'^en  ende  lirfl  inden,  ook  zelfs  hec  floomfche  Rijk,  ja  de 

«eire.        >,  gantfche  Chriften  waareld  op  den   hals  komr,    zo  dat  zijn 

,, gemelde  Keyzerlijke  Majefttit  tegeos  de  zelve  nu  gcdwon- 

i,gen  is,  niet  alleen  alle  zijne  kragten,  enJe  die  van  zijne  Rij- 

,,ken  ende   Provintien   te    werk   ie    (lellen  ,   ende  op  te  ofFe. 

», ren,  maar  ook  naar  vreemde   hulp  om  te  zien  ;  aangezien 

udat  onder  de    Staaicn  van    de  Chriftcn  waareld,  de  waar- 

»,  digheid  ,  uitbreidingc,  ende  Rijkdom  van  U  Hecrl.  zodanig 

»>is,  dat  zy  verkregen  hebben  onder  de  vooinaamllc  Staten 

ï,ende  Heerlijkheden  zo  te  werden  gereekend,  als  onder  wcU 

»,  kers  onderdaanigheid  zeer  aanzienelijke   rijke   landen   ende 

$,  Provintien    ftaan  ,  hebbende    ter   dier  oorzaake  met  Konin- 

j,  gen  ende  Princen,  vriendfchap  ende  alliantie:  zo  heeft  zijn 

,,  Keizerlijke  Majclleit  niet  konnen  of  mogen  nalaaten,  Uwc 

>,Heerl.  van  zo  grooten  gevaar  ,  het  welk   alle   Chriftenen 

,,  naakendeis,  kennifle  te  geven,  ende  dezelve  gocdgunftelijk 

„te  verzoeken ,  datzy,  volgens  haaren  yver,  jegens  de  ganc- 

„fchc  Chriftenheid  ookbyzonJere  neiging  van  goedgunlh'g- 

j.heid,  welke  zy  tot  dus  verre  aan  zijn  Kcizerl.  Majcfteit  en 

„  deflelfs  voor-vaderen  dikwijls  hebben  zoeken  te  betuigen  ,  met 

„  den  eerflen  cenige  nnderllant  in  deze  zo  Iwarcn  Oorlog  zouden 

,» willen  tocllaan  ,  welke  niet  min  met  de  grootheid  van  de  Pra- 

„viuf/fn,   als  met  de  noorzakelijkheid  mogte  overeen  komen» 

1,  gelijk  zy  van  dit  alles  Scaats-anipcenaarcn  verzoeken,  zoomen 

»,  het  mag  goedvinden  ,  om  wijder  in  reden  wifllling  te  treeden. 

Gedaan  in  'sGravenhagedcn  7  Maart  16 6 <\.  Getekjent 

Werd  in  RuDOLF,  Graaf  van Sintfendorf. 

banden  van 

deHecr  Jo-      De  Provintien,  volgens  den  flijl ,  in  geval  van  belaftinge,  hebben 
wi'-rr        '^^^^  ^^"  ^^"  affchriftgcnoomen. 

todere  He-       Daar  na  zijn  genoemd  de  Hecren  van  Ommeren,  Merode,Raad  pen- 
«n  gtllcld  fmaris  de  m  T  T ,  Rejgeiherge ,  Vmder  Hoolck^,  Clmjlra ,  Roj/er,  (Stadt 

ende 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         133 

ende  Lande  daar  niet  zijnde)  om  met  zijn  Excellentte 'm  gefprekte     T/Cg'x" 

komen,  waarna  zijn  Hf. vcW/.  aan  de  Heeren  Gevolmagtigden  in 31 

de  zaak  heeft  overgeleverd  een  brief,  behelzende  de  Reden,  en  tpaar 
Of  het  voor  (lel  van  wegem  ujii  Keiz.erlijkf  MAJefteit  au»  de  Heeren  Staten  va» 
de  Vereemgde  Hedei  landen  gedaan  ,gegrondveji  is,  bcflaande  in  1 9  Articulen. 

HoUandt  dceze  zaak  m  overweeging  genomen  hebbende ,  toon- 
de veel  Edelmoedige  genegentheid  tot  de  verzogte  bijllant ;  dog 
de  fwarighcid  was ,  dat  by  aldien  Lngelant  het  zclt  Je  met  insgelijks 
en  deed, (oude  den  Twi^alle  Coophandel  van  Holland  tn  Conjlamino- 
polen^  Swtrna,  AlefpOj  Alexandro enz.  veihcurd  mnken,  verhin- 
deren ,  ende  zulks  alles  doen  zode  EngeKche  mede  helpers  gelief- 
den te  zijn,  welke  het  ganl(:h  en  geheel  affloegen,  waarna  haar 
Hoog  Mog.  zijn  Excellentie  tot  antwoort  gaaven,  zulks  niet  te 
konnen  doen,cn  dat  het  haar  hartelijk  leet  was ,  door  dien  Engeland 
geen  deelgenoot  daar  in  wilden  zijn,  aldus  is  den  voorfz Graaf, 
naar  een  gefchenk  onifangcn  te  hebben  van  een  goude  keren ,  ter 
waarde  van  detticn  bondertguldens,  vertrokken  ,  en  zijn  Ed.  van  die 
moeiten  ontflagen. 

Omtrent  halve  jfa'j' ontfong  zijn  Edele  een  briefuit  de  Vloot,    zijnEdJ 
van  den  Heer  JohanBertram  de  Mortaigne,   gemagtigde    wegens  omhogt 
haar  Hoog  Moogcnde,  welke  zig  die  tijd  op  het  Schip  vanden  ecnbrietuié 
Zeevoogd<if  KHJf^r  bevond  ,  ende  gaf  hem  daar  in  te  kennen,  wat  °'  ^e'neei 
in  de  bejegening  der  twee  Zee-Voogden  de  R«i/£r  en  den  Engel-  Mortaigoc^ 
fche  Lauz.on  op  den  dertienden  Juny  voorgevallen  was,  en  dal  den 
Heer  de  Ruiter  voorgenoomenhad,  de  Vlag  niet  wederom  eerfl: 
voor  hem  te  ftrijken.  Den  Raad  Penfwnaris  maakten  de  zelve  aan- 
ftonts  aan  de  vergaderde  van  haar  Ed.  Groot  Mog.  bekend ,  ende 
fchreef  daar  na  tot  antwoort  van  den  voorfchrecve  Heer  Mortaigne 
den  volgende  brief, 

Myn  Heeren. 

rUihehhe aan  de  Heeren  Staaten  van  Holhndt  e»  "Wcd-Vncüandt  gecommum-    p    l      ^-i 
•^  ctert  Uw  Ed.  Mifflve  van  den  1 8  der  verletde  Maand ,  inhoudende  onder  anderen,  tAt' 

't  geen  tupchen  den  Vice- Admiraal  De  Ruyter ,  tn  de  V  ie  e- Admiraal  Laulbn,  in    .i_-       ' 
iejonfle  ontmoetin:e  ,is  gepajfeerd,  omtrent  het  ftrijkenvan  de  Vlagge ,   en- dat  de  ' 

Viee- -Admiraal  Dc  KuytevgeiefUxieerd  j^oude  we:{cn  int  toekomende.,  aan  de  Engel- 
fche  wel  alle  beleefdheid  te  doen,  maar  voor  haar  niet  ivederom  eerfl  te  flrijkfn,  uit 
Qor^aakf  dat  dt  Vice-AdmiraalLiMiCon  in  geirttl(e  was  gehleevtn  de  ContrafalutO' 
til  in  gelijke  wij^e  te  doen.  Waar  op  baarEd.  Crwt  Mog.  nage:(ttn  hehbtnde  het  i  • 
Eerfie  Boekj  G  g  Arti- 


234  LEEVEN  en  DOOD  van 

^x  Artlcülvan'tTraBaat^  doi  i ^September des jaanj66i  met  dtn  Kjinhig  vm 
T"  Groot  Britt;ignicgf'«<Jit/;/ »  daurv.w  tenovciv'ocdCop\c^rntt  het  Tranflaat  van 
—  ——  liiin,  hier  hl  giflouii  is,  ;^o  hetben  douche  geoordeeld  ,tiai  het  voor  (eii  Officitr  endit- 
naarvaii't  Land  ^  die  metrmaalinj'chrij  lelijks  Uft  oi.tjivgeuhtejl  om  ^ig  >"iir  het 
voorf:^cn  nUe andere  Tr.iBaten  van  de»  Staat  Ie  regulereti ^:^eer  l^ommerlijk^en geen- 
Jïnts  geraden  is  ,  yg  :^ehe  daar  van  t  e  dij'poifeercn  np '/  jondamtvt  van  ecne  monde- 
linge ordre.  waar  iy  te  doenfAiitalie  aan  ben  Coniraf.iliitatie  i^oiide  tPe:^en^ereflriH- 
geert  en  gebonden :  daarvan  gtltjl(^haar  Ed.  Groot  Alog.  geen  l^cnnis  hebben,  ioo 
moet  ik^onlf^be  kennen  noit  van  \odanige  n.ondelingen  lafl  iet  te  hebben  gett'eelen  of  ge- 
hoord. Eiide  hebben  de  voorgemelde  tieeren  Staalen  my  dcrhdlven geordonneerd  ,  Urn 
Ed.  op  des  ^eljs  Iviijive  te  refcribeeren,  dat  de  meergemelde  Vice-jidmiraal  dc  Rui- 
ter wel  ^al  duen  alle  oiitmoilingeu  van  de  F.ngeljcbeu ,  ;^o  veel  de gelegeniheid  toe  ial 
laten ,  te  vermijden,  en  haar  egicr  rencohtrerendt ,  van  :^ijne  ::jjde  als  nog  in  't  UrijkeH 
van  de  vlagge,  als  naargewounte,  te  coi.tinueren  ,  edog  ingevalle  de  voornoemde  Vi- 
tt-/ldmiraal  Laufoil,  ofte  eeniji  Opperhoofd  van  de  Engelfche  Vloot, buiten  vermoe- 
den ,  andermaal  ingebreekf  mogtc  blijven  ,  deconirafaliitalie ,  als  boven  te  doen ,  dai 
hy  Vict-Admiraal  voornoemd ,  in  ::jdkjen  cas  daar  op  ;{al  dienen  te  ver'^oeken  fpecia- 
U  refohitie  en  ordre  vande  Heeren  St  aten  Generaal  ,  om  ;^/g  daar  na  onbekommerd  en 
Vtiliglijk.te  mogen  reguleren :  11  Ed.  gelieve  te  noteren,  dal,  alhoewel  het  ingeleide  i  o 
.Articul  van  't  ContraEi  uitdrukt  de  Briltannifche  :^eën  ,  daar  onder  de  Kiiddelltnd- 
fche  \eer  notoirl'ik.niel  en  is  begrepen,  egttr  de  intentie  van  eien  Staat  altijd  is geweefl 
daar  omtrenl  geen  ondirfcleid  Van  plaat fcn  te  maken  maar  in  alle  geirejlen  indiflin- 
Relijkopeene  ende  :;^elveu'i];^e  dejalHlatie  te  Ulendoen  ;  opdat  d' Engelfchen ,  hj 
contra-praclijke,  daar  uil  in  tijden  en  trijlen  niet  x^ouden  kpmente  allegeren  ,  daar  te- 
nig  meerder  rtgl  over  de  Brittannij'che  :^ee,  als  elders,  in  eenige  afgelegene  qiiartiett» 
tt  competeren,  en  dat  het  flrijken  vande  vlagge  in  de:^etve  ::^ee  voorJiaar  :{oude ge fc bie- 
den, uit  erkffitenijfe  van  hare  gepretendeerde  eigendom  oier  dis^elve  ^ff,  daar  men  van 
dte:^er  T^ijde  verfta.1t, voor  de  Engelfchen  envoor  alle  andere  Kjininglijke  l'looten  Ie 
jirijk^n,  uit  refpefi  veor  haare  rejpeilivc  Heeren  en  KUeflers,  als  Smveraint  Monar- 
chen, welk.refpeEl  dan,  in  deoopen  ^ee  ,niet  wel  binnen  :(eekerc  limit  enbepatld .  maar 
aiomme,  :(onder  ondirfoheid  van  plaat fen gedragen  dient  ie  worden.  Ik,  bidde  dan  dat 
U  Ed.  het  bovengaande,  nevens  mijne  gedienfiige gebitdenijle  aan  den  meergemeldtn 
Vice-y.Ad'niraal  dc  Ruytcr  gelieve  te  communiceren  ,  ende  bevcele  U,  Ed.  beide  bier 
mttde  in  de  befcherminge  des  jillerhooglten.  Verilijvendt 

Myn  Heer, 
, . ,, „j  Uw  Ed.  dicnjlwiüi^e 

rJaagedcniiJuh  1664.  J«HAN  dcWiTT.  ' 

Hctgrmeldc  tiende  punt  van  "t  verdrag  des  laarsfcOicn  hon« 
dcrt-twccen-leflig  inde  Bricfccflootcn  ,  luidt  als  't  volgJ. 

Item  ,  dat  dc  Scheepen  en  Vaartuigen  der  Vcreenigde  Neder- 
landen zoo  v?cl  van  (horloge,  en  om  demagt  van  den  vijand  af» 
tc  weeren  uitgcrurt»  als  andere,  dewelke  cenig  Schip  van  Oor. 

log 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      13  f 

log  vandegedagtcConing  van  Groot  Brictanje  inde  Brittanni-     jAKx' 
fche  Zcên.fullcn  komen  i'  ontmoeten.de  vlagge  van  den  top  van  ^\ 

de  m  lil  zullen  rtrijkcn.en  het  marszeil  laten  vallen  ,  in  voegen  ge- 
lijk ais  ooit  in  voorige  tijden  gebruikelijk  is  gewcelc. 

Weinig  tijd  te  voorcn  gebeurden  in  'sGravenhaa^c  in  't  Voor- 
hout  trgcns  over  de  Kloollcr  kerk, dat  de  Coetlcn  var  lijn  Hoog-    VjrfchH 
heidtdcn  Heere  PrincevanOr<zw^H/e»,en  die  van  lien  FranfchenGe.  tulTchen  de 
t<»«r  malkander  ontmoeten  ,    geen  van  hun  twcen  wilden  de  Balie  P'in^vin 

verlaateo.en  blecven  zootegcns  malkanderen  (laan.  De  koetfiers  Oragmen 
,„■  /-lil  "  irL-       endeFran* 

borltcn  uit  met  ichelJen  en  raazen  ,  waar  op  veele  nieuwlchierige  ^^ij^^  q^, 

nienfchcn  toefchootcn  ,  onder  andere  de  Heer  RsAÓ-Pttifwiiarisde  z,int, 
Wirr.die  door  de  wandeling  wat  adem  Ichepte,  vreczcndc  dat 
door  de  menigte  van  menfchcn  groot  onheil  gevolgd  zoude  heb- 
ben, voegde  zigtulTchcn  de  twee  verfchillendejonder  het  Ichelden 
en  tieren  van  het  gemeen ,  tcgens  den  Ffitvfcben  Gex.atit,  alwaar  de 
Heeren  Dorpen  o7ffz.fr  nog byquaamen  ,  nadat  zijn  Ed.de  Hoog 
gemelde  Heer  Prins  van  Oragnnn  met  den  Fraiifchcri  Ge2.aHt  tot  we- 
derfijdlchc  vergenoeging  bevredigd  had.  Dit  geval  was  eenigc  tijd    Door  tjji 
te  voorentunchendefrjH/J;e  en  spaiinfche  Gezanten  op  dezelve  E<i,  bijgcj 
plaats  gefchietjCn  wierden  de  verfchillen  insgelijks  door  fijn  Ed.  '^S^* 
by  gelcgt. 

DePrincenrerrf</«w^r<««Or45B<f«,van  een  Ichrandcr  oordeel  en 
goetbeleit:fiendeop  het  quaad  gevolg, gaf  de  reden  fb  veel  plaats, 
dat  zy  een  rot  van  de  Lijfwagt  der  Staten  van  HoUatit  verzegt ,  ora 
den  Franichen  Gezanten  zijn  huis  te  befchermen ,  voor  dit 
boos  en  woedend  graau  w  ,  dat  onbekend  was  hoe  veel  belang  den 
btaat  in  l'rankrtjk  hadde.  Dewijl  den  Franfche  Gezant  zig  in  deezc 
zaakeen  weinig  te  groots  gehouden  had,  wicrd  door  zijn  Ed.  dit 
volgende  opgelleir. 

Gezanten  van  een  naau wende  flip beleic  .zullen  onderfcheit   Ei  ma«kÉ 
tnaken  van  perfoonen  en  tijden,  wanneer  zy  yets  komen  te  ver*  ""  "P**.*^ 
handelen  ofm 't  werk  te  ftellen.  'noX* 

A's  een  Gezant  zig  in  de  tegenwoordigheid  van  een  andere  Ge-  mende  na 
zant  bevind  ,  zoo  belchermd  yder  zijn  Agtbaarheid  ,  zonder  yets  teichikke»,' 
te  wijken  of  over  te  geeven,  het  zy  dat  hy  beezig  zy  in  zaken  van 
haar  bewint  ofte  daar  buiten. 

Van  gelijken  als  een  Gezant  in  openbare  gchoorgevingeof  dier- 

G  g  i  ge- 


136  LEEVEN   en  DOOD  van 

ï66a    g^l'j'^c  faken  i\]nluifier  toon d,  verbeeld  hy  fijn  mee(ler,endaar  om 
^  ^'  behout  hy  de  zelfde  agtbaarhcid, maar  wanneer  een  Gezant  buiten 

de  verrigtinge  van  zijn  bedieningeis,  als  ingetncene  wandelingc 
enz.  houd  hy  zijn  gezag  nevens  de  andere;  maar  gedraagt  zig  be- 
fcheiden  ten  aanzien  van  Groote  Heerenom  haar  geboorten  ,  met 
gedagten  dat  hy  maar  een  dienaar  van  Staat  j  voor  een  tijd  is. 
..  Ende  vervolgens  bedriegen  zigdie  geen  ,  welke  ftaande  willen 

houden,  dat  Gezanten  overal  en  in  alles  zoo  veel  als  haare  Mee- 
ftersgeagt  moeten  worden. 

Zy  >  zelfs  betuigen  het  tegendeel  in  haar  dagelijkfchc  bezighe- 
den ,  doordien  zy  uit  haar  kamer  gaan  ,  om  zelfs  een  Staats  die- 
naar van  de  geringfle  Prins  t'  ontfangen  of  uit  te  leiden ,  het  geen 
haare  Meeders nooit  en  doen. 

Op  de  Crooning  van  de  Keizer,zet  men  tafels  in  de  zelfde  zaale 
daar  zijn  Coninglijke  Majerteit  eet,  voor  deKeurvorftcn,  maar 
voor  geen  Gezant  van  een  afweczend  Keurvorft ,  fchoon  den  Ge- 
zant zelfs  een  Prins  van  't  rijk  was. 

Deo  overleeden  Graave  van  Swaftz.enburg,Gez.ant  van  den  Keur- 
vorft  van  Brandeiibiog  ,  wanneer  in  het  jaar  1619.  de  deelmgc  der 
landenvan  CUcve,  Culiktn  Berge  gefchiede,  liet  den  Prins  Pala- 
ijn  van  Niempburg  het  verdrag  ecrltteekencn  ,  fchoon  hy  Gezant 
van  een  Ceurvorlt  was. 

Die  zig  zonder  opfpraak  wil  gedragen,  moet  den  tijd  wel  orv. 
derfcheidcn  dat  hy  m ,  of  buiten  de  verrigtingen  van  zijn  Ampt  is. 
Een  zoon  die  een  Ampt  heelt ,  giiat  in  agtbaarheid  voor  den  va- 
der, by  aldien  hy  zonder  eenigc  bediening  oltc  Ampt  is ;  dog  in 
wandelingen  en  op  maaltijden  met  vrienden  ofie  anderfints  fijnde, 
zoude  men  hem  bcipotten  als  hy  zijn  Vaderdieeer  niet  over  gaf. 

Aldus  worden  de  Staats-bcdienaars  blootshoofds  met  de  hoed 
in  dehand  bejeegend  ,  endcaangcfproken,  inzaaken  haar  ampt 
ofte  bedieninge  raakcnde ,  maar  zo  haalt  van  andere  gcmeene  za- 
ken gcfproken  werd,  doen  zy  die  menkhen  met  wie  zy  fpreken, 
haar  hoofden  dekken. 

De  Heeren  rff  MTr,  cnde  vordcre  Gevolmagtigdcn  in  de 
(lae°wegen$  P'"'"'^"^'^^ 'aaken,deeden  vcrflagaan  haar  Hoog  Mog.  ingevolge 
de  Portuge.  des  befluits  van  den  y  Ftbruarji  la  ulliceden ,  g'-lijk  in  de  Vergade., 
fcheïaake.  ring mct den  Heer  Vllm,  Staats- bediende  van  den  Coning  wan 

rot. 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        J37 

For/w^rf/afgcfprokcn  was,  den  ingarg der  Vrcedc buiten  E«ttf4be-    -^^  -i 
treffende,  en  hadden  op  't  papier  gebragt  de  feiten  en  de  valtJlcl-  ^* 

lingemedc  ter  Vergadering  behandigd  ,  omme  gebruikt  te  wor-  ' 

den  tot  bewijs  dat  de  plaatfen  Couchin  ende  Canamr  moeftcn  onder 
dcezen  Staat  blijven  :  hebbende  ook  wijders  v  an  de  relve  Heer  VU 
W^  overgenomen,  ende  mede  ter  Vergadering  overgelecverd  de 
feiten  en  val! [tellingen  daar  meede  zy  het  tegendeel  zogten  te  be- 
wijzen ;  waarop,  overwoogen  zijnde,  hebben  haar  Hoog  Mog. 
zigde  ingeftelde  feiten  en  vaftftellingcn  vandeeze  zijde  wellaaten 
gevallen:  is  voorts  goed  gevonden  de  gemelde  Heeren  Gevol- 
magtigden  te  verzoeken  ,  omme  in  gevolge  van  het  gemelde  haar 
Hoog  Mog.  befluit  van  den  |  Ff irwrfr/ voornoemd ,  dezelve  feiten 
ende  vaflftellingen  aande  voornoemde  Heer  Ulhóa  ter  hande  te 
ftellen  ende  over  te  geeven ,  ook  met  den  zclven  de  aangevangen 
by-eenkomft  tsagtervolgen,  omme  te  zien  hoeverre,  ofte  waar 
'xnmtn'mfaüo  eens  was,  ofte  vcrfchilden  ,  omme  vervolgens  de 
aanmcrkingcvanregten,  daar  uit  ontftaande,  met  den  anderen 
te  verhandelen  als  naar  behooren,  doende  van  haar  wedervaren 
verflag. 

Dit  geheele  jaar  hebben  de  Bewinthebberen  der  Weft-Indi- 
fche  Maatfchappy  aan  haar  Hoog  Mog  onophoudelijke  klagten  ^^"'"'^8 
gedaan,  wegens  de  openbaare  vyandelijkheden  der  Fngelfchen,  een^vioo"  ^ 
omtrent  Crfto  Ff r(/f,  lakorary,  CaboCorfi,  en  op  de  geheele  G«/- Scheepen 
tieejcbe  Kufl ,  door  bet  neemen  van  verlchcide  Scheepen,  waarvan  mdekuft 
vrugteloosain  deConinggeklaagt  was,  die  op  nieuws  wederom  ^^"^"'"^ 
een  vloot  fcheepen  deed  vervaardigen  om  derwaards  te  zenden, 
waar  op  haar  Hoog  Mog.  den  9  Augtijij  bellooteo  een  Vloot  van  1 2 
Ichepen  tedocn  uitha'en,  en  vaardig  te  maken  ,  om  met  alle  kragt 
dezelve  Maatfchappy  te  befchermen.Dog  ecnige  der  leedcn  brag- 
ten  by  dat  deezetoeruftinge  te  langen  tijd  zoude  weg  neemcn,  en 
ot  't  niet  gevoegelijk  zoude  zijn  iemand  in  alle  (lilheid  na  de  B.ujter 
te  zenden,  die  in  de  middcljandfchezee  met  zijn  Vloot  was,  om 
bevel  te  geeven  van  dceze  uitvoering  op  het  fpoedigUe  tedoen  , 
dog  verzogt  men  over  deeze  zaak  niet  vorder  in  't  opcnbacr  te 
fpreekcn,  maareenigc  Leeden  te  verkiezen  ,  om  daar  over  met 
allebedcnkelijke  verhoolemhtid  raad  te  flaan.   Zy  quamcn  dan 
ten  getale  van  zeeven  in  een  zaale ,  waer  onder  de  Heer  Raad-Ff?;» 

Gg  3  fiomtk. 


Z38  LEE  VEN  en  DOOD  van 

tSósJ"""*"^  ^^  W^TTwas,  enbeQooten  zo  kort  en  geheim  dceze  ver- 

- zending ,  dat  zelfs  van  de  zeeven  geen  vier  het  bekend  was ,  nee- 

Gchsime  menje  de  gelegene  hei  d  Waar  dat  d' anderen  tezamen  aan  de  glat- 
R»ads-plee.  zen  wandelde ,  zoo  dat  eindelijk  naar  den  Zee-voogd  de  Rujter 
flefrRad*^^"  uittrekzel  van  de  geheime  beiluit  der  Hoog  Mog.  Heeren 
Penlionaris"  g^^onden  wierd,  waar  hy  zig  zouJe  hebben  in  te  voegen. 
DE  Wixr.      De  Engflfcbe  deezen  tijd  zeeropgcblaaze,  voeren  met  hunne 
Zee-Rovcreijen  en  Vyandlijkheeden  onophoudehjk  voort,  Den 
En^Ifch"  Gezant  vanhaar  Hoog  Mog.  Go<;/notioH(/<r»,  wierd  dagehjks  zijn 
Oorlog.      huysomcingelj  door  Schippers.  Zee  vaarend- volk, en  Kooplui- 
den^fijnde  alle  Ingezeetenen  van  dezen  Staat,  welke  quamcn  klaa- 
gen  over  de  EUenden.het  aunhjalen  hunner  Scheepen.plundcren, 
uitfchudden  ,  en  't  gevangen  neenich  van  hunne  Medegczcllcn  , 
waarop  zijn  Excellentie  goed  vond ,  zijn  Majcdeit  deeze  grouwcl- 
daaden  voor  te  leggen,  dog  den  Coning  antwoorden,  dat  hy  daar 
geen  oorz.iak  van  was,  maar  dat  men  zulke  ongevallen  de  HoUuh' 
derszcUs  toelchrijven  moed.  Den  Coningvan  yrankjgk^  het  enge- 
lijk  en  de  trotsheid  der  EngW/t/;?  bemerken  de  ,  bood  nogmaals  zij- 
Vrankriik    "^  ^^""ddelingcaan ,  dog  te  vergeefs.  Zy  naamcn  zelfs  de  Holland- 
biedzija     /<^''«  brieven  die  van  den  Staat  aan   i'\]n  Extelletiüe  Goch  gezonden 
bemidde-     waarcn  ,  van  't  pofthuis  en  braken  die  open, 
üng«in.  Alle  deeze  euveldadcn  zogten  haar   Hoog  Mog.  met  alle 

vriendelijkheid  aan  een  kant  te  krijgen-,  maar'i  wasoly  in 't  vuur 
geworpen,  hoede  Heeren  Staatm  meer  toegaven ,  hoedeEw^W- 
/cbffltrotlèr  wierden  :  Dewijl  men  dan  geen  middel  zag,  als  van 
geweld  met  geweld  te  keercn  ,  wierd  bcHooten  ,  eenig  vooraat  te 
bereiden  om  in  tijden  en  gelecgenthceden  zig  daar  van  te  kunnen 
■^Lïndi     bedienen:   men  gaf  bevel  om  "sLands  Vlooteverfterkcn  met  i/tm 
Vloot v'r-  '"'Z*'"'"^""! Oorlog-Scheepen:  denfes-en-twimigflenjanuarji  verbo- 
tterktmet   den  haar  Hoog  Mog.  het  inkomen,  van  alle  tngeljcbe  Wolle  en 
r  »  Sche-     zijde  waaren  ,  op  een  boete  van  duifent guldens ,  en  de  goederen  vcr- 
P*"*  beurdverklaard  :  en  men   gif  bevel  om  alle  Engeljclie  Oorlog-  en 

Coovanrdy. fcheepcn  in,  en  buiten  f  ttropj  aan  te  taften  cnde  op  te 
brengen  ;  men  ftelde  een  Ifedde  van  rijfiig.diitt.end  Gulden  tot  een  be- 
looning voor  de  geen  die  het  Schip  van  den  Eerften  Engelfihen  Op- 
per-Zeevoogd  aanklampten  ,  Enterden  cnde  vcrooverde,  nevens 
het  genoome  Schip  met  alle  zijn  aankleven  van  dien  tot  buit;0  ver 

ydcr 


CCFNtLIS  re  jCEi^NrE  \^  HT.       139 

j'dcrSchpdtr  andere  Zee.vocgden  Dertig  diiifctid  Culd(tis;o\- er  yder    j^^/l 
Sch'p  van  de  verdere  Opperhoofden  ttrttitfg-dutfii.d  Culdctis;\  cor  de  ' 

gcmcene  c^fJ/diKi  Schepen  van  veertig  ei  mietiivkVer\  tten  dmjtr.d 
Guldens;  voor  de  geen  dic  roet  gceoe  dappcihtid  vegterdtrhand  de 
vlngge  van  boven  de  Eerflcn  C)pptr-Zievorgi  tn  af  haalden, 
twee-duifetid- Boksdaalders ,    vror  de  bo\c  vlagge  der  andere  Zee- 
voogden  dutjnid  Bijhdaaldeis \\ccr  Ac  vh^'gc  van  de  vooiflcrge, 
yijf. honderd  T^tjksdaaldets ;   voor  de  vlagge  van  de  Befsarmaft  diie- 
honderd  Rtjkjdaaldeis ;  en  voor  de  vlagge  van  igxcttnhndttt  Rtjhdaal. 
ders:  en  haar  Hoog  Mog.  gaven  den  regende  van  Itbruar^  een 
bericht  uit,  legenshet  gdchrift  datden  Ir.gtljcbin  Gezant  Dcunir^f 
alvoorcnsaan  de  Heercnf.lgemeeneSraatcn  irgeleeveidhad,vi'aar 
mede  hy  't  gelijk  van  zijn  Majcfteiis  orderncemirg  meende  goec 
te  maaken  ,lchoon  in  half  Vihruaryi\agt-(n-ttrthttg  Nederlandfche 
Scheepen  in  t>/gWd«<i  [verbeurd  verklaard  waaren.  En  den  Co. 
ningdeed  dcnv/^rf/fwAirf/irf  den  Oorlog  aldus  af  kondigen. 

ZYn  Majcftcyts  Declaratie,   rakende  7.ijii  Proccduien  tot  reparstie  en       o    i-» 
fatibfaétic  o\  er  divcrfe  Injurien  ,    At^rüiiten  en  berovingen  ,    gedaan  verklaHne 
by  de  Ooft-en  Weft-Indilcl.e  Ccmpagnicn  en  andere  Onderdanen  der  j^r  gn„gl^ 
Vereenigde  Provintien,  dezen  dag  geleezen  athet'oard,  is  goet  gekeurd ,  fchen. 
dat  zijne  Majeftcits  Drukker  dat  dr.telijk  doen  drukken  en  publiceren  zal. 

ylL:^o  op  d<  kjagten  vandhtrfc  injutien ,  ajfrohtm  t»  herooihgin ,  gedaan  hy  dt. 
^'^^  Oofl-tn  JJ'tfi-JndiJchi  Con.paghit^m  andtre  Citdtrdar.o  da  g{n>  iurde  Pro- 
t//,(/t7),  aan  tti  op  de  Schepen, goideren  ct.de  Ptrfuntis  van  ot.:^c  0>ideida>,t7i,  tol  haar 
l>e;^ii'atirlijke  fcbade  (hhiloopn.g(  van  hcoge  Sovitt.en,  in  f  laan  var  Kparatie  offatif- 
faBie,  dkgedurigveringt  isgiweejl:  I't'y  hni/.den  ,  djt  aan  de  Rj/iter  crdere  is 
Pfgfti'TJ,  vitt alUenomie  abandotmtcrtn  de  \jaatfchapp)t legers  de  Rooiers  van 
Je  Middelantfe  Zee ,  waar  toe  deStaatt»  Ceieraaltns  haddo' goïoot ,  n'aar  ec;^ 
OW  te  ufeeren  alle  A8en  van beroovihg  n  en  \'ya>idfdap  tcgcr.s oi:fe  Or.derdaanen  in 
ylfrica  :  wy  gaaven  daar  op  ordre ,  cm  de  Schecpet.aan  te  houden  ,  hthoorende  dt 
Onderdaanen  en  d''  h.woonders  van  de  Staalen  der  Cem.iterde  Piovhtien  ,  tvetiwel 
paaveniry  noyt  ee>  ige  Con.miff-tn  tot  Brievtr.van  P^cprefalien ,  y.cgdedenprocedet' 
ren  tegens  de  aangihaalde  Schapen  ,  tvt  dat  ily  haddeti  een  Uaaren  ohtniijjeUaart 
kennijfe,  dat  de  Rtiiter  de\torfchretve  ordre ,  ter  ixecutie  haddt  gefltld,  door't 
vtr:^rkerin"'-'andiverfeo7i:^er  Cndirdaatitn  Schiepen  en  Cvederen  :  \Uar ,  nu  be- 
vindende door  de:^e  verfeliijtirien  en  ylHieti  van  haar,  en  d'  iitelligentie ,  die  wy 
lireegen  van  haar  preparatien  ten  Oor/rg,  en  haar  uildnUtge  van  Britven  van 
Bjprefalien  tegens  ons  To/Z^,  dat  bcydeon:(e  geduldigheid  endt  andere  reneditp ,  die 
wy  gebruikt  hebben  ,  omhaartotvruhtfchaptnetot,s  te  brengen,  ydel  7;ijn  geweefi  , 
tndat  :;j  't  gt\ind:{ljn,  'igem  ^mttgnPtUbnhhetigtdaanf  door  dt  waapenen  tt 

wiain^ 


X40  LEEVEN  en  DOOD  van 

é /"/!.     n.tintintren  tegens  ous  :  Z^ohóbentoy  dicnjïiggtagt ,  met ad:'ijfö*nonifH  Stert- 
T"    t(nl{ii.ti,  tevir'4*'*rciiendicl.irerin»mallcde  IVttrddt  dat  d(  ge3;eide  Httrtn 
'  Statten  :^ijn  de  eerjle  Aggrefjeurs ,  en  dat  ;(y  in  regtvaardigheid  moeten  al:^oo  aan- 

ge:^ien  werden  by  aHe  Menfehcn,  :(oo  dat  o)T:^e  F/uof  endr  Scheepen  ,  ook^medt  alle 
andere  Scheepen  en  Vaartuigen ,  die  Brieven  van  m.irqiu  ^tiUtn  kragen  van  on:^eH 
lieven  Broeder  ,  den  Hertog  van  Jork^,  Heer  Hoog- Admiraal  van  Engeland,  :{al 
en  mag  11'cttelilk.daar  mede  vegten  ,  overivinnen  ,  verT^etl^ertn  tn  nemen  alle  Schee- 
pen, Vaartuigen  en  Goederen,  die  d'  Onderdanen  of  hiivoondert  der  Geünieerde 
Provinticn  ,  of  ymand  binnen  haar  Landen  :^ijn  toebehoorende  :  IVy  doen  hier  by  ge- 
bieden alle  on^e  eigen  O^iien^ateen  ,  gelrjl^  wy  adverteeren  alle  andere  Perfonen , 
van  wat  Hatie;{y  :^tjn  ,  te  brengen  of  over  te  voeren  eenige  Soldaatcn  ,  Waapcnen, 
Poeder,  Ammunitie,  ojteeenige  Contrabande  Gttderen,  na eenige Terri torien,  Lan- 
den, Plantagien  ofContreyenvandege:ieide  Staaten  der  Geünieerde  Provintien; 
verklarende  dat  mat  Schip  of  Vaartuig  daar  mede  bevonden  iptrt ,  te  tranfporteren 
of  te  brengen  ecnige  Soldaten,  Wapenen,  Poeder,  Ammunitie , of  andere  Contrabande 
Goederen  na  eenige  Territorien,  Landen,  Plantagien  of  Gewejlen  der  voorf:(  Staten 
der  Geünieerde  Provintien,de;[che genomen ftjnde^gecondemneerd fuüenwerden  voor 
goede  prij\e.  Enwy  verklarenvordcrs,  dat  wat  Scliip  of  Vaartuig,  van  wat  Natie 
die  :{i)n,  :[al  bevonden  werden  inte  hebben  eenige  Goederen,  Kj>opmanfc  happen ,  ofee- 
niggetal  Perfonen  binnen  haar ,  behoorende  aan  degefeide  Staaten  van  de  Geünieerde 
Provintien,  of  aan  eenige  van  haar  Onderdanen  of  Inwoonders ,  't  geheel  :(ijndegeno- 
meti',:^algeoordeeldwordenals  Goederenvanipettelijken  prijfe  :  Ool{^  infgelijlis  aBe 
Goederen,  Koopmanfchappen,  van  wat  Natie  die  ^ijn  ,  't  ^y  ons  eigen  oft  ookjvremde, 
die  in  eenig  Schip  of  Vaartuig,  behoorende  aan  de  Staaten  der  Geünieerde  Provintien , 
eenige  harer  Onderdanen  of  iemand ,  by  haar  woonende ,  :{ullen  geladen  hebben ,  ;^«/- 
ten,  genomen  :{iinde,  'tgebeele  werden  geoordeeld  vjor  goeden  prijfe,  uitge:;(^eit  't  Schip 
of  Vaartuig,  daar  van  ons  ofonfen  lieven  Broeder  verleent  hebben  Brievenvan  vrvge- 
leide :  Ende  ten  einde  dat  behoorlijke  intimatie  en  Publicatie  van  onfe  Declaratie  ge- 
fchiede  enpub'ijke  kfnnis  daar  van  werd  genomen  ,  ;joo  is  't  onfen  ivil  en  behagen,  da$ 
defe  onfe prefente  Declaratiebehoorlijk^en  na gibruikg(p"bliceert  werde.K.BrO'wne. 
Prezent  de  Aldercxccllcntlk  Koninklijke  Majeltcit,  ïijn  Hooghcit  dcHcr- 
tog  van  Jurk,  zijn  Hooghcit  Prins  Robbert,  de  Heer Aarts-Billchop van 
Kantelberg,  Hertog  van  Bukkingam,  Hertog  van  Albcmarlc,  Marquis  van 
Dorcheller,  Lord  Groot  Chambcrhin,  Lord  ChamberlainCiraaf  van  Berks- 
hire Graaf  van  Anglefey  ,  Graaf  van  Bathe,  Graaf  van  Carliflc,  Graaf  van 
Lauderdail,  Graaf  van  Carbery ,  l-ord  Wcntword,  Lord  Berkley,  Lord 
Afchley,  Mr. Traufcrir ,  Mr.  ViccCliambcrlain,  Mr. Secretaris Moricc, 
Mr,  Secretaris  Bennet,  Mr.  Cancclier  van  de  Dutchy. 
Jn't  Hof  tot  fVitbal  den  ^.   Maart,   1665. 

T%en  eerden  Af;^  was  de  E«^c//<r  Vloot  on.Jer  de  Hertog  van  Jork^ 

fes-en.vi}fttg7,ey\cn  en  die  varj  Prins  Robbert  vijf- en-tipintig'\n'Lcc 

gezeild,  Prins  fiot/'frtceii  weinig  vooruit  vaarende  waar  nog  een 

nigc  Kruifers  en  andere  byquamen  uitrakcnde  te  zaamen  omtrent 

btndtrd 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        241 

hindert  Scheepen.  Niet  tegenflaande  deze grootc  tocrurtinge  ,  fond     iA6< 

dcnConingvan  rruBi^rj/^een  buiten  gewoone  Gezant,  de  Heer il 

Courtin,  lot  Londen,  om  door  een  bemiddeling  met  allen  yvcr  het 
geweld  te  doen  üremmen,  welk  van  de  Eitgdjche,  dog  zonder 
vrugt,  aangenomen  wierd.  De  new 

Haar  Ho.  Mog.  fteldcn  daar  en  tegen  alle  bedenkelijke  mi.ide-  ?"'''""'« 
lenin  't  werk  om  hunne  Ingezeeccnen  en  Landen  te  bcfchermcn  ,  gevolmag- 
de  Heer  jfOH^N<iffr/Tr,  die gevolmagtigd  was  inde  zaaken  te-  tigdeindo 
eens  Et:9(Uiit,  leverde  diefweecen  deze  twee  bv  dezelve  in.  Engclfthe 

ExtraS  van  de  Refoltitien  van  de  Hecren  Staten  van  Holland  ende      "■"*  '*!''''^ 
Wefl-VnejUnd ,  gentmcn  in  haarïd.  Groot  Mog.  Vetgadnin-  inTe^ergi.' 

ge,  op  Saturdag  den    r^'^amiaiius  Anno  lóöf.  dcringvin 

J)E  Raad.Pciifionaris  heeft  tervergaJeringe  gerapporteerd  de  confideratien  en  ad.  haar  Hoog 

vijs  van  de  Heeren  haare  Ed.  Groot  Mog.  Gecommitteerden  totdezaaken  van  Mog. 
Engeland,  hebbende  in  gevolge  tot  voldoening*  van  derzelverRefoiutien  Com- 
fniftbriaal ,  in  dato  den  ij  dezer  lopeude  maand  geê.timineert  en  overwoogen  ver- 
fcheide  poinften.uit  den  name  en  van  weegen  haar  Ed.  Groot  Mog.  voor- gehouden 
geweeft  zijnde  aan  de  Heeren  alhier  aan weczende  Gedeputeerden  van  de  refpeftive 
Collegien  ter  Admiraliteit  binnen  deezeProvinrien  relidcrende  ,  alle  rakende  'tcm- 
ployende  verfterklnge  van 's  Lands  Vloot  tegen 't  aanfliande  Voor- Jaar  in  Zee  te 
brengen,  en't  gunt  tot  goed  beleid  overdezelve,  mitsgadtrs  tot  encouragement 
van  deOrificieren  .   Soldaatenen  Matroozcn  van  dien  zal  konnen  llrekkfn;  alsme- 
de 't  adf  iji  by  dezelve  Gedeputeerden  van  de  gemelde  Collegien  op  de  voorfchreeve 
poindVen  aan  baar  Ed.  Groot  Mog  gegeven.  Waar  opgedelibereerd  ,  is  goct  gevonden 
en  verrtaan  ,   dat  van  weegen  haar  Ed.  Groot  Mog.  ter  Generaliteit  de  raaken  daar 
hecnen  z.il  werden  gedirigeerd  ,  ten  einde  de  Collegien  ter  Admiraliteit  op  de  Ma- 
zc  ,  in  Zeeland  ,  en  iii '1  Noorder.QuartJtr,  en  in  Vriefljnd,    by  ferieufeaanfchrij» 
vinge  geordonneerd  mogen  werden  te  fupplcren  de  defefren  ten  aanzien  van  quali- 
teitofgetal  der  Schetfpenin  haare  rcfpeitivecontingente  uit  te  brengen  ,  tot  vul- 
dojning  van  de  geordonneerde  Equipage  der  bewufteyi  Oorlog  Scheepen  ;  en  dat 
dien  volgende  't  opgcmelde  Collegie  ter  Admiraliteit  op  de  Maaze  boven  den  Sche- 
pen voor  dezen  opgegeven ,    nog  zal  hebben  t'  Equiperen  en  in  Zee  te  brengen  een 
iide  Schip  .  zonder  cenige  conrideratieofrefleéWe  te  maken  op 't  Schip  van  de  Heer 
van  Waflcnaar .   Luitenant  Admiraal ,  met  by  voeginge  ,  dat  haare  Hoog  Mog,  't 
zelve  by  deze  gelegcntheid  van  tijden  en  zaaken  niet  konnen  laten  pafTcren  voor  i 
Schepen,   maar  in  alle  manieren  't  volle  geordonneerde  getal   begeeren  uirgebrsgt 
te  hebben:  dat  insgelijks  't   Colltgie  ter  Admiraliteit  in  Zeeland  bovenden 
Schepen  voor  dezen  opgegeven  't  i  ide  zal  hebben  daar  by  te  voegen  :  dat  de  Col- 
legien ter  Admiraliteit  in  Vrieflind  boven  de  negen  Schepen  voor  dtzen  opg.-ge. 
ven,  tot  fuppIciSie  van  derzelver  contingent,   nog  ten  fpoedigften  zal  hebben  't 
Equiperen  ende  in  Zee  te  brengen  het  overige  getal  van  j   Scheepen  ,    en  voor 
zjo  veel  eenige  van  de  opgeroeide  Collegien  daar  toe  geen  bequame  Scheepen  zou- 
de mogen  in  voorraat  hebben ,  dat  dezelve  haar  van  by  inhaeringe  of  andcrlints  ten 

Etrp  Boekt  H  h  fpoc- 


141  LEEVEN  en  DOOD  van 

^  ^         poedigften  Z'jllen  hebben  te  vourrJen:  djt  ook  de gcmildc  Collfgien  zullen  hebbf n 
10  0).  jg  f^meren  Scliccpcri  gemonteerd  met  40  ftukken  en  dasr  en  boven  gemand  d'  een 
"— -—  door  d'  anJer  met  loo  koppen. en  dat  de  Riicn  ter  Admiraliteit  op  de  Maze,  haar  J 
mi nfte  Scheepen  ,   in  Z':eland  haar  ykleinlle,   en  die  van  d' Admiraliteit  in  Weft- 
Vritllind  en  't  Noorder  Quirticr  liaar  j  geringfte  Scheepen  ,  tor  voldoeninge  van  *t 
geen  vooifchrecve  is .  niJtr  en  b'^rer   zul'en  hebben  te  qualificeren  ,   ofanderein 
pha'fi  van  ditn  ,  als  boven,  te  furrogercn  :  dat  vvydersyder  vandcCo  logienter 
Admiralitcii  zii  hebben  gtreet  te  maken  en 't  Equipercn  ï  IjgteOiiGaljootsen  » 
Branders ,  die  van  d'  Admiraliteit  t'  Amfterdam  alberriis  't  dobbel  getal  van  dien  ver. 
vaardigendeof  gercet  gemaakt  hebbende  :  en  ten  einde  de  vootfchrecve  Vloot  by  lou- 
tc  van  Schceps  bi  hocften,  Ammunitie  van  Oorlogot  Water  ,  niet  gefteld  of  gebragt 
werde  in  polluur  om  's  Lands  dienft  niet  te  konnen  betragten.dat  tot  verhoeding  en 
voorkoomiiige  van  dien,  de  gemclJe  Collei;ien  ter  Admiraliteit  zullen  hebben  te 
voegen  by  de  Vloot  ydtr  ccii  iiiffilant  Ammonitie  en  behoefte  Schip  ,   en  die  van  d' 
Admiraliteit  tot  Amfterdam  1  gelijkeSchcepen  ;  en  dar  dezelve  Collegien  ten  zel- 
ven  einde  ook  zullen   hebben  te  bezorgen  ,  dat  conlinuelijk  uoor  de  Scheepen  van 
haar  ditcftieccn  goede  quanriteit  van  Vivrts  neven»  de  Vloot  mede  gevoerd  werden, 
boven  ende  behalven  de  Vidluaüe  binnen  't  boord  van  de  Oorlog- Scheepen  .  die  zy. 
luiden  daar  van  zullen  hebben  te  doen  voorzien  voor  5  Maa-Jen  buiten  duin»  ,   voor 
zoo  veel  zulks  zil  konnen  gefchieden  ,  zonder  dezelve  Oorlog-Schecpi-n  daar  mede 
te  belemmeren  I  endetot  de  AiClien  van  Oorlog  min  bequaam  temaken. 

Extrall  uit  de  Refolutie  v.tn  de  Heeren  SSMeii  va»  IJolUnd  ende 
H'^Jl  yrtijl.tttd .  in  baar  ld.   Groot  hing.   ['ergaitringegttis- 
men  of  Sattirdag  den  24- JanUiity^    Audo   166 f. 
T)E  Raad-Penfiontris  heelt  ter  Vergideringegcrapporteert  deconlïderatic  nadvij» 
van  de  Hicren  haare  Ed.  Groot  Mo».  Gecommitteerde  tot  de  Ziaken  van  Enge- 
land ,  hebben  Ie  ingevolge  en  lotvol'oeninge  van  dtr  lelver  RelnlutieComnriiflb. 
riaal ,  in  datoden  ti  dezer  lop-n.leMiand  gicxiniineert  en  overwogen  vcrlchcidc 
poinflen,   uit  >le  i-.sm- en  van  wesri-ii  haar  E  1.  Groot  Mog.  voorgehouden  geweeft 
zijnde  aan  de  Heeren  alhier  aanwcz  nde  Gedeputeerden  v.in  de  rcspc(nive  Collegien 
ler  Ad miraliteit binnen  deze  Provitii ie  rclïJt rende,  alle  rakende 't  employ  en  de  ver. 
ftsrkingi^  van  's  L.ands  Vloot  tegen  't  aailli  mde  voor  jaar  in  Zee  te  brengen  ,  t-o  't 
gunt  tot  yocd  beleid  over  dezelve,  mi'sgaders  tor couragemcnt  van  deOrficicren  , 
Soldaten   en  Mairoulen  vm  dien  zal  konnen  llr  kken  :  als  meile  't  advijs  by  di  zelve 
Gedeputeerden  vin  degeinelde  Co'li-gien  opde'  voorlchrceve  poin£lcn  ainhiar  £d. 
Groot   M  >g-  Begeven.  Waar  op  geddib-rcerd  ,  is  gor' gevonden  en  verrtaan  :   dat 
«oofs  tot  metrocr  en  vii;orieulcr  vooizctiingi  van  <le  voorgenomen  extraordinaris 
Equipagieen  aunbüuvw  van  Scheepen  by  Inar  Ho'^g  Mog.  geichreevcn  moge  werden 
aan 'Ie  r- neJtwc  Ci)lli'gien  Ier  AJmjr.litcir,   dutce^.elvc  met  alle  vlijt  en  marltig- 
hcid  wilicn  brhtrtigen'r  geen  ten  unzien  van 't  fuppleren  ,  van  harïdtlei^tn  in  de 
K'wnrte  7 1  Oorlog-Schrpen  ,  zoo  ten  aanzien  t  getal ,  alstenreguarde  van  de  qua- 
liteit  vancenigevan  dezelve  hitr  boven  in  'i  brede  ft.ait  getxprefleerd  ,  liat  zy  luiden 
ook  derespeClivcCjpiieins,  hootJ  voor  ho  'fd  ,  dair  toe  zullen  hebbin  tchmiJen  , 
dat  dezelve  van  dag  tot  dag ,  immers  van  tijd  met  intermidi;  van  weinitJ  digen  aan 
'e  C')llegie  doceren  van  haar  dcvuirrn  aangewend  ,  om  Boots  volk  ie  Lekomtn ,  en 
roorts  allee  anders  te  verngtea ,  cu  te  vordtrcu  't  gunt  ia  dcfc  j^elegcnthcid  van  haar 

pligt 


I 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      143 

pHgcisimetbyvocgingf.dat  haarHoo^  Mog  gerefolvffrt  hebben  tfg'-ns  hj'f  Fcbrua-      -t  f  Cg 
ry  toekomende  haar  Gedeputeerden  na  dez,c!ve  Collegicn  af 'e  ïfrdtn.om  pertefte     *^"7' 
kenniffè  en  infoTrmrie  te  nemen  van  a'le't  geene  zoo  by  JezelvcCoürgien  als  by  de  — — — — * 
vooifchreeve  Capiteinen  en  andere  Officieren  yderin  zijn  reguard  esI  wezen  gccon- 
tribueerJen  gc-^ffciVueerdimitsgaders  ook  onn  van  wegen  de  Hooge  Re^eriiige  de  ge- 
melde Collegicn  ten  beften  te  feconderen  in  alle  't  gecne  by  rappor:  van  de  gemelde 
Gedeputeerden  bevonde  zoude  mogfn  werden  by  haar  Hoog  Mog   ten  fine  voor- 
fchreeve  gecontribueerd  en  bygebragt  tekonnen  werden. 

Opdeaantcekeningter  Generaliteit  by  haar  Eu.  Groot  Mog. 
gedaan  ,  van  dacdezel^reby  deze  bekommerlijkegedcidluiJ  ,  daar 
iigde  vereenigdc  Nederlanden,  en  voornaaicnnijk  lifi/^^ju^ in  be- 
vond,door  den  onrcgtvaardigcn  Oorlog, wierden  dit  jaar  verfchei- 
de  Zce-voogdens  leedige  plaatlen  gevuld  en  andere  gemaakt.  Men 
beraamde  middelen  om 's  Lands  inkomen  te  vermeerderen;  Hol- 
land n^m  drie Millioene» guldens  op  intcrcfl:  tcgcns  vier  ten  honderd 
de  losrenten  ,  en  8  en  een  derde  de  lijfrenten  ,  welke  lom  in  agt  da- 
gen al  in 's  Lands  Gaswas:  doorallede  Vcreenigdc  Ncdeilanden 
wierd  yeder  na  zijne  raiddelegefchat,  waar  van  zy  een  twee- hon- 
derrte  penning  moerten  betaalen,  het  Pajfagie-gdi  wicrd  verhoogd,    Z,ijn  EJ. 
zodanig,dat  yder  een  vierde  vande  vragt  meerder  zoude  verreizen,     |j°'^^. . 
waartegensin  Wo//4»^  de  ii:hatiing  vangefoute  vis,  üly,  Traan  delen"'  ' 
enkopboter  afgelchift  wierd,  en  doordien  het  OJiroy  der  Ooft- 
Indilche  M.iaifchappy  verloopen  w.<s,  wierd  met  des  zelfs  Bewint- 
hebberscen  verdrag  gecroftcn  ,  dat  zy  denSiaat  met  tK^ina^Shee- 
pen  en  Fregatte  van  Oorlog  zoude  by  Ipringen,  daar  onder  by  zon- 
derlijk zes  groote,  welkedic  tijd  by  dcMaaclchappy  hierte  Lan-  ooft  i  d'- 
de  waaren  ,  met  naamen  Oragtiie ,  Maurfevcai  ,    ^tHiiis  te  Swieten,  fchcMaat-* 
Dordregt ,  de  Beurs ,  ende  N-i^'f/fccowi,  voorts  nog  tien  andere  Schee-  fchappy 
pen  daar  van  het  minfte  ^^eeïtig  Stukksii  gefchut  en  twee-honderd  man  |^^*'  *• 
zouden  voeren  ,  en  de  laalle  vier  zodanig,  dat  dezelve  insgelijks  y^J^e^yer.' 
tweehonderd  man  zou  Je  opncemen,    en  op  yder  Schip  vijftig  lenging  vaa 
Land-Süldaaten  ,  mi;sdatdemontko(l  by  de  Maatfchsppy,  cn'toüroj. 
feet  loon  door  het  Land  zoude  betaald  worden,  waar  tegen  haar 
Hoog  Mog.  aan  oe  voorfchreve  Maatfchappy  toe  (tonden,  een 
verlanging  van  OHroy,  tot  het  uiteinde  dezer  eeuw  toe,  en  fulks  het 
]nr  zeventien  honderd  daar  in  begreepen.     De   CroerJandiVttarders 
wierden  ook  vcrbooden  uit  te  zeilen,  om.dat  de  Maatfchappy 
(chaars  van  volk  wicrd ,  en  welke  voornaame,  en  groote  aanbie- 

Hh  2  dingt 


144  LEEVEN  en  DOOD  van 

t66^.  dingen  aan  den  Staat,  zoo  van  volle  als  gele  deden  om  in  Zee  te 

,  mogen  loopcn, daar  nevens  wierdbefloten  ,om  de  varensgeiellcn 

aan  te  moeJigcn  »  wat  onderhoud  men  hen  zoude  bchooren  toe  te 

leggen  ,  die  in  's  Landsdienlb  verminkt  zoude  komen  te  worden  , 

welkers  onderhoud  dusdanig  gcreegeld  wicrd. 

Vooi' het  verlies  van  twee  oogcn  .           .                f        ijoo-o 

Voor  het  veilics  van  een  oog  .           .                  .              }i^-o 

Voorhet  verlies  van  tvvcc  armen  .          .            .           ijoc-o-o 

Voor  het  verlies  van  dercgtcr  arm  .         .              .        450-0-0 

Voor  het  verlies  van  de  linker  arm  •          .                  5J0-0-0 

Voorliet  verlies  van  twee  handen  .            .           .          i2oo-«-o 

Voor  het  verlies  van  de  rcgter  hand  .            .            .         550-0-0 

Voor  het  verlies  van  de  flinker  hand  .          .            •              500-0-0 

A'^oor  het  verlies  van  twee  beencn  .          .              .      700-0-» 

Voor  het  verlies  van  een  been  .           .            .               550-0-0 

Voor  het  verlies  van  twee  voeten  •          .              .         4jo-o-« 

Voorhet  verlies  vaneen  voet  •            •            •               200-0-0 

Aangaande  de  mindere  gewonden  die  hun  zelfs  konnen  redden.is't 
zelve  gcbleeven  volgens  het  befluit  van  denió  September  i66j. 
Den  16  W<«.irr bcflooten  haar  Hoog  Mog.  een  verklaring  we- 
gens het  ongelijk  dat  hen  van  Engeland  aangedaan  wierd,  in  't  ligt 
tegcevcn,  beginnende  aldus. 

A4tt  Mie  Koningen ,  Vrije-  St.uten ,  Princen  ,  Votentaaten  ende  Steeden 
in  EtiTop,t ,  geintereffeerd  hj  betjltikjan  de  Kcgotie ,  dewelke  in  al. 
liMtieofie  Xctitraliteit  ^.ijnjlaande  wet  de  Vcreenigde  NedcrLviden , 
van  dez.cn  Staat,      Het  rerrolv  by  Aitsma  bet  45-.  Bock  F".  ^.i'J . 

word  na  Uiiderwiji  men  doende  was  met  de  pennmgcn  op  het  fpoedigft 

Gelilerhnd  in  te  haaien  b\cf:{  Gelderland  tn  Ovet^jjclm  gebreke  van  haar  aandeel 
«n  overyfel  op  te  brcngcn  ,  waar  door  haar  Hoog  Mog  goetvonden  een  afzen.  ' 
itd°'"*^"  ding  dcrwaards  te  doen,  op  de  volgende  onderrigtingc. 

InJiruHie  van  delloog  Mog.  Heeren  Sruaten  Generaal  der  l'ereenigde  N€. 

derlanden,  voorde  Heeren  )()HANde  VVITT,  v/i«  Crom- 

mcim  endeKan  ,  refpellive  Gedeputeerden  it.  haar  Hoog  Mog.  Verga» 

deritigvan tregen de  l'rovintien  van  Holland .  Zeeland endeWeft  Vrie- 

Jland, gaande  in  dipuiatie  na  Gelderland ,  ende  Overjjfil ,  traar  na  dt' 

x.elve  haar  villen  hebban  te  reguleeren 

»jD'  gemelde  Heeren  haar  Hoog  Mog  Gedeputeerden  zullen  haarren  fpoedigftt 

t>  op  nize  begcevcn ,  ende  gekoooacn  zijade  op  de  refpcflive  pla)Ucn  daar  de 

„Edi 


I 


CORNELIS  en  JOHANDE  WITT.  i^f 

>,td,  Mog  Hebren  Staaten  van  de  wel-gtmelde  Pyozfintie  van  Cddei Uiden  over-       w/f/'-'^ 
'',yfel  Staats  gfwijfe  vergaderen ,  tct  eerfttrcnde  bequamergelegentheid  verzoektn       lOO  J. 

„  audicntie.  ""^       ■ ' 

I,  Dezelve  bekoomen  hebbende  ,  naar  overlevering  van  hunne  Brieven  van  Cre-    Inftfuöie 
n  dentie ,  ende  aflegging  van  de  gewoonelijke  Curialta  proponcere  ,  dat  haar  Hoog  *oor  de 
,.  Mog.  zeer  dikwijls  ende  mecnigmaa!s  aan  dewcl-genielde  A  «/'«/(f  hebben  ge.  Vietxjehan 
,.  fchrecven,   cfHjk  haar  Ed.  Mog.  zig  buiten  twijfel  wel  kennen  herinneren  om  de  Witten* 
„dezelvige  tedifponeren  tot  vrugtbaarige  Confenten.   en  tournificn-.cnten  ende  de  andere 
„  Pititien  tot  verval  van  de  Zee  zaaken.  Heeren. 

.,  Dat  booven  vermoeden  daar  op  geene  of  wreinige  ,  icnmers  zoodanige  EfFeften 
n  niet  en  zijn  gevolgd  ,  als  de  tegenwoordige  danpereuzc  lijden  wel  vereifchen. 

I,  Ende  dat  haar  Hoog  Mog.  over  zulki  genetcfliteerd  zijn  geworden  hunne  Gc- 
„  deputeerden  in  aller  haaft  derwaards  te  zenden. 

1,  Om  haar  Ed  Mog.  levendig  te  prefenteren  ,  ende  na  de  regte  waarheid  voor  te 
,1  dragen  de  ongelegentheden  daar  inne  de  refpefliveCollegien  ter  Admiraliteit  tot 
„onuitfprcekelijken  ondienft  van  't  gemeene  Land,  by  gebrek  van  nodige  geldmid- 
,,  delen  zullen  komen  te  vervallen. 

„  Enée  vervolgens  haar  Ed  Mog.  kragtclijk  aan  te  manen,  om  nog  te n  fpoedigften 
>,  ende  zonder  langer  vertrek  niet  alleen  te  conienteren  inde  refptöive  lommen  van 
„  penningen  ,  by  den  Raad  van  Staten  tot  verval  van  de  ExtraordinarifTe  Equipagien 
11  tel  Z,ee  roet  den  gevolge  en  aankleeven  van  dien  verzogt  ende  gtpitioneert ,  daar 
I,  op  haar  Ed.  Mog.  haar  ConTenten  nog  niet ,  of  niet  anders  dan  met  eenige  reftruc- 
,,  tien  ingebragt  hebben  ,  ncmaarookom  aanftonds  te  zuiveren  haare  defeöen  in 
>,  de  albercits  gedragene  Confenten  ,  ende  haar  aanpart  of  contingent  in  de  zelve  Con- 
1,  fenten  ten  Coroptoirc  van  den  onttanger  Generaal  Doublet,  in  baren  gelden  te  doco 
I,  fourneren. 

„  De  gemelde  Heeren  haar  Hoog  Mog.  Gedeputeerden  zullen  ten  dien  fine,  al» 
,,  mede  tot  bevordering  van  haar  Hoog  Mog,  verder  falutairc  goede  meeninge  ende 
,,  intentie,  gebruiken  alle  zodanige  reden  ende  mol iven  rer  materie  diEncnde.als  de- 
„  aelve  na  hare  befte  kennis  ende  wetenfchap  zullen  konncn  cxcogiicrcn. 

,,  Ook  niet  nalaten  aan  te  wijzen  de  deftiften  die  op  de  confenten  van  't  voorleede 
„  en  andere  vorige  jaaren  zijn  (zevallen  ,  daar  by  voegende ,  hoe  nodig  het  is  dat  ia 
„  deczeo  prcflantcn  noot  van  den  Staat  dezelve  prompteüjk  ende  in  aller  fpoet  wor- 
„  den  gezuiverd  ende  opgebragt. 

,,  Zullen  ook  meiallegatie  van  de  reedencndiezy  als  voren  zullen  wetten  te  ex- 
„cogiteren,  divoiren  doen,  ende  kragrige  Officien  aanwenden  ,  om  de  Heeren 
,,Staaten  van  de  gemelde  Provintient»  beweegen  en  disponeren  ,  ten  einde  de  zel- 
„veop  'tgoed  loffelijk  en  roemwaardig  exempel  van  de  Provintie  van  Holland  , 
«Uitregt,  V'riefland,  ende  Stad  en  Lande,  't  zy  by  Ncgotiatieoftea^derfintsme- 
„  de  een  goede  fomme  van  penningen  in  voorraad  amaiTcrcn  ,om  dencot  zulks  vcx- 
,  eiflchende,  ende  anders  of  eerder  niet ,  ten  dienft  van  de  Landen  geëmployeerd  te 
,,  worden  ,  alles  in  conformit'it  van  deiteraiive  brieven  op  dat  fubje£t  aan  haar  Ed. 
•,  Mog.  afgegaan  daarvan  hunne  Heeren  haar  Hoog  Mog.  Gedepueerden  tot  haare 
„  narigtinge  ,  Coppye  zullen  worden  ter  hand  gefteld. 

,1  Van  gelijken  zullen  de  gemelde  Heeren  Gedeputeerden  alle  uiterfte  devoiren  cn- 
„  de  goede  Officien  aanwende ,  dat  riezclve  niet  en  worden  atgc  zet ,  met  een  gene- 
f,raal  antwoord,  vaD  dat  haar  Ed.  Mog.  zullen  conleBtcren,  contribuceren  ende 

H  h  3  „baast 


X46  LEEVEN  en  DOOD  van 

mdtd'm   •»  haire  voorfchrrev»  deffeften  zuiveren  I  ook  penningen  in  ïoorraot  smmaffVren  , 
T  OOy  .  ^^  njijajr  vermogen  ,eo  »oor  ioo  veel  als  deconftitutievan  hiirc  Provintienl  kon- 
'~~"^~"  ,,nen  lijden  ,  otdiergelijk. 

,,  Maar  daar  tegens  ernlHgLiboreren  ende  infifteeren  ,  tenein-Vop  alle  'tgcene 
,>voorfchreeveis.  moge  volgen  catcgorijke  ende  fpecifijlce  relblutien  ,  met  prcllatie 
II  ran  de  nodige  etfeiSlcni  zonder  cenige  limcntatie  ot  relatie  toe  andere  zikcn  ,  niet 
,,  gemeens  hebbende  met  die  van  de  Zee  ,  dewijl  den  dienft  van  't  algemene  Vader. 
I,  land  zulks  nooit,  veel  min  in  deezcprefTinten  gelegentheid  kan  nog  mag  leiden. 
„  Ende  op  dat  de  voorlchreeve  h.ur  Hoog  Mog.  gordde  en  filutaire  intentie  mag 
i,profequfren,  zullen  verzoeken  ende  tragtcn  te  bekomen  confereniien  met  Go- 
,,  committeerden  uit  haar  Ed  Mog.  vergaderingen  ,  om  in  dezelve  de  voorfehree. 
„  ve  ende  andere  nog  te  exco.^iteercn  reedenen  ende  motiven  van  den  Staat  ende  van 
„InterelTe  ende  vande  mecfteperfuatie  te  wiffclin  ende  't  ampliceren  ,  ten  fine  ais 
,1  voren. 

„Zullen  voorts  generalijk  geJuerende  decze  hjare  CoraraifTKn  bctragten den 
„  meeden  dienll  van  den  Staat  dezer  Landen. 

„'t  Hiarder  wederkomlle  ,  doende  niet  ailenelijk mondeling rappert ,  miarook 
,,  fchriftdijk  verhaal  overleverende,  om  alhier  te  dienen  zulks ,  en  dair  't  behoord- 
ui  Wff^^f(/rf.J»  ende  ^earrcftcen  ter  vergadering  van  de  Hoog  gemelde  He  er  en 
Staat  en  Generfd,  inden  H^gc  den  elfden  April  Scftien-hondert 
vijf-en.festig,  was^eparaphreen].  Drewes.  Vt.     Lager  (lont  j 
Ter  Ordonnantie  van  dez.elve  ,     Geteeksnd 

N.    RUYSCH. 

Haar  Ed.  gevolmsgtigden  vertrokken  aanftonds  naar  Ovcryffel, 
werdendc  de  landdag  rot  Cawpen  gehouden  ,  van  daar  zijn  zy  den 
tweeden  May  tot  Aarnhem  gekomen,  en  deeden  hun  voorftel  volgens 
deonderrigtingevan  haar  Hoog.  Mog.  Die  van  Ov^r/jf/I/jnaür  haar 
Ed.  bedankt  te  hebben.verklaarden,  dat  zy  met  alle  magt  en  (poet, 
niet  alteen  de  verzoeken  tot  behou  j  van  den  Staat,  maar  ook'voor 
'tfcheide  vande  vergadering,  middelen  uitvinden  zouden,  om  haar 
Schatting  van  tijd  tot  tijd  inbaarcgelden  te  konnen  overbrengen, 
ende  eenige  penningen  op  ncemen,  om  des  noods,  in  (laat  te 
zijn,  enz. 

Die  van  GfWer/<<«(/ verklaarden  denfesJen  May  insgelijks,  waar  na 
haar  Hoog.  Mog.  gevolmagtigden  met  alle  haaft  wederom  in  't 
GrAveuhage  quamenj  en  verflag  deeden. 


I 


Negbndb 


I 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       147 

•      166  s^ 
Neg  EN  DE  Hoof  D-S  TUK.  — -• 

HAar  Hoog  Mog.  de  Hecren  Algemeene  Staaten  gebruikte 
alle  nodige  voorzorg,  tegensJe  ondankbaarheid  der  En-  Haar  H005 
gclj(he  Majeflcir,  die  zoo  kort  :e  voorcn  zoo  dier  en  hoog ,  ftetken"" 
belooft  had  ,  de  vriendlchap  en  't  genot,  het  welk  den  Hoog-ge- haar  tegen 
meiden   Coning  en  Hertog  v<»n  jfori^,  van  de  zelve,  en  boven  Engeland, 
al  by  haar  Ed.Gr.  Mog.  de  Staaten  van    Hollandt   ontfangcn 
hadde ,  te  gedenken  ,  en  te  vergelden ,  zy  fielden  over  de  Vloot , 
die  in  zo  korten  tijd  klaar  gemaakt  was ,  den  vryheer  van  Wapnaar, 
als  eerfleperfoon  en  opperhoofd,  onder  de  eernaam  van  luitenant  WaJ^enaar 
jtdmiraalvi)n  Holland ertöcli'eji-yriefland,  cnvooitsals  hoofd  bevel- Q°''j^2ee 
hebhersjan Erertfz. Luitenarj Admtraalvan  Zeeland,  de  Heer  Corff- voogd. 
tta,)r  Luitenant  Admiraal,  den  l/te  Adwiraal  Tromp  enz,  deze  magtige 
Vloot  bcllond  uit  lo^Oorlog-Schcepenjy  Jagteri ,  11  Branders, 
liGalioots,  4869  Stukken  Gefchut ,  en  1162  1  man  in  zeeven    ^    ^    , 
verdeclingenj  CorffWiUr  zoude  voor  r.tzeyien,    daar  na  den  Heer  Pf^l^jj^^fj, 
Tro»)/»,  dan  den  Oppcr-Zeevoogd(fv/jfJf».Mj',  gevolg  v;in  Sihram,  en^t  de  Wittgc- 
laatfteSff/iw^K'f»/,  en  om  alle  wanorde  voor  te  komen,  beflooten  volmagtigt 
haar  Hoog  Mog.  den  zi-lvcn  dag  de  Hecren  van  Ommeren  ,whfen  ,  "*  Texel, 
Raad-Penfiondus  de  U'ITT  ,l'r^bernen^  rau  der  Holk^,  Haare»  ,  Almelo  en 
Goci!;i»^dte  volmagtigen  ,  ommezig  naar  TfA:</ te  vervoegen  ,  en- 
dealda.iruit  kragtevan  haar  Hoog  Mog  magrgcvinge  ttn  opzigt 
van 's  Lands  Vloote ,  mer  den  gevo'gcendeaanklccve  van  dien  » 
zodanig  te  fchikken,  alsliaar  Ed,  ten  mee  Hen  diende  van  de  Lan» 
dezoujen  btvinde  tcbthooren  ,  ook  tot  btcrer  viitvoeringe  van 
alle  het  zelve ,  geducrige  ondcrhandelinge  re  houden  nut  de  Hec- 
ren haar  Hoog  Mog.  gcvolmagtigdtn  in  Zff/j?;rf,  zullende  dit  be- 
fluir  gezonden  worden  aan  de  voorgemeld"n  Heeren  Vander  Holk. 
cnéc^'■^^[  Almelo,  nu  niet  tegenwoordig  zijnde,  om  tot  der  lelvtr 
narigfinge  te  flrekken. 

Dena^tiende  wierdde  Vergadering  de  volmact  voor  gemelde 
Hecren  geleezen,  nevens  denEedibyoe  upper  Bcvcihcbbtren 
der  Vloot ,  in  voegen  als  hier  onder  Haat  te  doen, 

TNE  Staaten  Generaal  der  vcrecnigdc  Nederlanden,  allen  den  geenen  die   Volmagt 
^^deezcn  zullen  zien  ofte  hoorcn  laluit.  Dctn  te  ifcetcn ;  dai  wy  gecoinmit-  voor  de 

teert  Heer  johan 


14?  LEEVEN  ca  DOOD  van 

löóc.  tccrt,geauthorifcert en gcvolmagtigt hebben,  committccrcn  ,  authorifcrcn , 

t'       cnde  volmngtigcn by  deczcii  'de  Hecren  van  Ommeren ,  Witten ,  Rjitd' Penfi- 

ieWITT  onarit  de  IVITT ,  Vrybergen,  vandif  Hoolk^,  Haarn,  Almelo  ,  cndc  Golijitn- 
cndeande-  S"*»  rcspedivc  Gedeputeerden  in  onze  vcrgaderinge  van  wegen  de  Provin- 
Hecren.  tknvan  Geldirlant ,  Hoüant,  :^etland  ,  Uitregt ,  i^rieflant,  Oieryffd,  ende 
Stad  Groeningtn  a\  o  "'nelandcn ,  ommc  haar  te  vervoegen  naar  TfjTf/,  endc 
gezamentlijk  of  die  geenc  van  derxi  ve  die  haar  prefent  iullcn  bevinden  ,  of 
wel  by  fubdch'gatic  daar  toe  gequalificcert  niogten  weezen ,  alommehaar 
oogc  ce  houden  op  's  Lands  Scheepen  van  Oorloge  haar  aldaar  bevindende , 
of  uit  de  respeitive  dilhiden  derwaarts  gcdeftinecrt ,  omtrent  de  Collcgieii 
tv-T  Admiraliteit  ende  Gameren  van  de  Oofl-lndifche  Compagnie  door  aanma- 
ninge,  aanlchrijven  en  anderlints  alles  te  contribueren  ,  en  by  te  brengen  't 
gunt  tot  vollvoomeu  expcditi  e  van  de  Scheepen  waar  aan  nog  ietvvcts  zoude 
mogen  deficicren ,  ende  wydcrs  tot  volvocringe  vau  haar  Hoog  Mog.  heb-s. 
bende  intentie  dien  aangaande  zal  konnen  dienen,  voorts  met  Correspon- 
dentie cnde  advijs  van  de  Gecommitteerden  uit  de  rcspcdiveCollcgien  ter  • 
Admiraliteit  die  haar  aldaar  zullen  bevinden,  tezullen  helpen  bevorderen, 
cnde  in  onze  name  decreten,  dat  de  Inilruitien  ende  ordres  van  den  Staat 
omtrent  het  employ  van  's  Lands  Vlootc  aldaar  verzamelt  wordende ,  albc- 
reits  gegeven  ende  gearreltccrt  ofte  nog  te  gcevcn  cnde  te  arrefteren  met  alle 
docnelijke  promptitudc  gecxcciiteert  cndejiagekomen  werden ,  ook  tot  bec- 
ter  uitvoeringe  van  alle 't  zclvegeduerige  Correspondentie  te  onderhouden 
met  de  Heeren  haare  Hoog  Mog.  Gedeputeerden  in  Zeeland,  ende  voorts 
gcncralijk  alles  te  verrigten,  te  decreteeren,  ende  te  doen  cffeéluccrcn  't 
gunt  zy  luiden  ten  aanzien  van  't  voorfchreevc  Employ  van  's  Lands  Vloot 
ten  meeften  dicnlt  van  de  Lande  zullen  bevinden  te  bchoorcn  ,  lallen  ende 
ordonneren  dien  volgende  allen  den  gene  die  deczeceni^fints  zoude  mogen 
aangaan,  ende  onder  onze  gehoorzaamheid  zijnltaande,  ontbieden  cnde 
verzoeken  voorts  allen  anderen  ,  de  voornoemde  onze  Gedeputeerden  in  de 
voorfchreevc  haare  qualiteit  ende  magt  by  dcczen  aan  haar  gedefcreert  be- 
hoorlijk t'  erkennen ,  haar  te  obcdiecren  cnde  aüc  behulpcndeaddrelFcu  te  be- 
wijzen respedivc  enz. 

lkJ>eloove  cnde  :{weert  mijn  vermogen  te  i^idlen  nair  ko'nen  ende ititvoeren^ook,  ^o» 
vtel  in  my  is  door  degeenen  die  onder  mijn  bral  :^!Jn  gefidt ,  en  te  doen  nnkpmen  en- 
de uitvoeren  deninhoude  vandce'^e  mijne  tegenwoordigeberigt ,  ende  de bevcclcn  dit 
my  ^rakende  mijn  tegenwoordige  bediening ,  voorts  van  tijd  tot  lijd  van  wegen  de  He. 
Mog.  Heeren  Staaten  Generad  x^o-.tde  mogen  werden  mede gegeeven ,  ofnaarge:{on* 
dm. 

Welke  voImagtaanftonJs  aan  haar  Ed.  overgeleevcrd  wicrJ, 
nevens  den  opftel  van  den  Eedc ,  met  verzoek  cnde  magtgeving, 
alle  de  voorfchreevc  Opper- Bevelhebberen  welke  zy  daar  om- 
trent zoude  ontmoete,  uit  denaam  van  haar  Hoog  Mog  volgens 
het  gemelde  opftel  ce  beëdigen ,  daar  en  boven  behandigdcn  men 

aan 


\ 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        Z4^ 

aan  haar  Ed.  de  geloof- brieven  aan  de  onderlinge  vergaderingen      ló^f 

ter  Admiraltuït ,  cnde  Gameren  der  OoÜindifchc  Maatjchaffj  dezer ^° 

Landen,  omm3  zig  daar  van  te  bedienen  na  vereifch  van  zaaken. 

Haar  Ed.  vertrokken  's  morgens  vroeg  met  de  Poft-wasgcn    Vertrekt 
n\t''sGravenhAgen  nazr  Awflerdam;   daar  gekoomen  zijnde  hebben  "*" '""- 
naar  de  maaltijd  eenige  Heeren  van  de  Admiraliteit ,  cnbyzon--^'*'^  ""* 
derlijkdcHeer  gcheim-Schrijver  de  wildt,  dewijl  haar  Ed.Mog. 
niet  vergaaderd  waaren ,  als  ook  eenige  bewint  hebbers  der  Oojl-  itt' 
difcbe M4ittfchapp^,\n Londerhc'n\  de  Heerirffi^irridiealsgcvolmagtig- 
de  der  voorfchreeve  Maaifchappy,  tot  bevordering  vande  be- 
wufte  toerultinge  gefproken,  ende  verlogten  van  de  toeftant  hun- 
ner Scheepe  van  Oorloge  bcrigt  te  moogen  werden  ,  dan  hebben 
niet  geantv70ord,als  fig  te  gedraagen  na  het  geen  fy  den  agtienden 
deezesjaars  haar  Hoog.  Mog  hadden  gclchreeven,  verzoeken- 
de vordcrs,  dat  zy  hetgeworvencvolktenrpoedigfteaan'c  Boort    AitsmtB» 
van  de  Oorlogs-Scheepen  geliefde  te  prellen  ;  dat  zy  met  alle  mo-       ^'  *^  - 
gelijke  vlijt  ende  y  ver  gelieWen  tcagtervolgcn  in  hetaan-neemen 
van  hetgccne  nog  ontbrak  j  en  volgens  haar  Hoog  Mog.  befluic 
ende  aanfchrijvinge  van  voorleede  vrydag  zonder  tijd- verlies ,  ee- 
nige gevolmagtigden  uit  de  haaren  derwaarts  geliefde  te  zenden , 
cm  haartot  deuitvoeringe,  ende  volbrenging  der  voorfchreeve 
zaaleen  ,  haar  aan  bevoolen,  te  dienen  van  haaren  Raad,  goetdun- 
ken  ende  hulp.  Ai  het  welke  zy  aangenoomen  hebben  te  doen.   VanAra^ 
De  Heer  de  uiTTy  en  vorder  gevolmagtigikn  van  haar  Hoog  ^"''"".. 
Mog.  vertrokken  nog  dien  zelfden  avond,  en  quaamen  's  anderen-  Ed^irT'c'* 
daags  met  het  aanbreeken  van  den  dag  in  't  yiieuK'e-diip ,  (praaken  nieuwe 
daar  insgelijks  met  de  HcerenGevolmagtigdc  van  de  Noord-holland'  diep. 
fche  vergadering,  die  hen  berigtcn,dat  in't  Ai(«rjr.rfif/»of  opdereedc 
van  Texel  tien,en  onder  de  l'lieter  vier  Scheepen  van  haare  beftiering 
laagen  ,  maakende  met  het  Schip  van  Capitain  Bronfcr  inde  tVteUnge^ 
l'yftien  Schepenjdat  fy  van  gedagten  waaren  het  volk  dien  morgen 
leMoHJleren,  en  dat  zy  aannamen  vanhaar  Ed.  een  nette  lijdete 
gecven  hoe  rtark  dcfclve  bemand  waaren, gelijk  de  Heeren  gevol- 
roagtigde  van  het  Collegie  ter  Admiraaitteit  van  AmUerdum  aldaar  ook 
gedaan  hadden  .  Zy  Schreeven  aan  het  Collegie  ter  Admiraliteit  in 
VriejlMd,  dat  fy  haar  onderhoorige  Scheepen,  die  nog  ontbraaken , 
met  den  eerfte  derwaarts  gehefden  te  zenden ,  cndebyzonderlijk 
Eerp  Btel{.  U  die 


rso  LEEVEN  en  DOOD  van 

l(,<e  die geene  welke  doenmaals  inde  3^f»;«^Iaagen  ,enbyalJien  zulks 
, voor  den  ontfangft  des  Brief  sniec  en  was  gefchied  ,  gelijk  zy  ver- 
moeden ,  dezelve  ten  Ipoedigfte  wilde  buiten  om  doen  zcylen ,  toe 
binnen  Texel,  omme  zig  by  de  andere  van  'sLandsüorlogs- 
Scheepcn  te  voegen  ,  ende  daar,  tot  nader  bevel  te  verblijven,  als 
ook,  dat  zy  aanftonds  wederom  geliefden  te  fchrijven,  wat  by  hen 
dien  aangaande  niogte  gedaan  weezen,  met  by  voeging,  dat  zy  niet 
te  min  ten  ipoedigllen  een,  of  meer  gevolmagtigde  uitdchaarc 
geliefden  te  zenden. 

De  Heer  Raad  Penfionaris  de  iflTT  nevens  de  andere  Hceren  ee« 
volmagtigden  van  haar  Ho. Mog.  leggende  met  het 's  Landsjagt 
in't  NtcuieedicpfOmircm  de  Helder,  onitongcncen  Brief  van  de  Ad- 
miraliietts   Hcercn    van   Koon- ImlLind  den  3  deezes  gefchreeven, 
inhoudende,   dat  zy  Hcercn,  aldaar,  by  openbaare  Trommel- 
flag  hadden  doen  uit- roepen  den  Inhoud  van  haar  Hoog  Mog 
St«ten  on-^^''"""^^'^'^'^ '  ^'"^  riegen-en-twintigften  ^/>n/laatftleden  gcno- 
vergenoegt  mcn,raakcndc  het  uitloopen  ende  toezeggen  van  meer  Soldjfuan  het 
dat  de  Ad  Boots-volk,  wclke  op  'sLands  Oorlogs-Scheepen  gebruikt  zoude 
'""^n'^^^j  worden  ,  gelijk  in  hnnr  Hoog  Mog  bcfluit  van  den  vijftienden 
Holland  lia".  der  zelver  Maand  uitgedrukt  tlond ,  waar  over  haar  Hoog  Mog 
K  Secretie  aan 't  gemelde  Cff/Z^^/f/j  fchrcevcn ,  dat  zy  met  die  wijze  van  doen 
Refointie ,    tgn   hoogftcn  ontltigt   waaren  ,    als  hebbende    by  openbaare 
belovenk    uit-roepingc  alde  waareid  bekendgemaakt,  het  gunt  haar  Hoog 
Soldvain 't  Mogby^f'jfiwtbenuitcn  haar  aan  bcvoolcn  hadden,  alleen  kloe- 
Boots-rolk  kc  enJecrvareZec  volk  te  gebruiken  ende  in  't  werk  te  flellen, 
inet  trom-  ^ict  bcvel.dat  haar  Ed.  niet  alleen  zoodanige  lui  Jen  als  by  Trom- 
docnuit-     ^"'^inig  en  openbaare  uitroepinge,  regel- rcgttcgenshaare  Hoog 
roepen.       Mog.  meeninge  en  bevel ,  tot  hooger  Maandgelden,  dan  tegens 
Vijftien  guldens  aangenomen  waaren,  niet  en  zoude  hebben  te  fen- 
den  op  de  Oorlogs-Scheepen  van  haar  onderhoorigheid ,  ma  .r  de 
zelve  aanftonds  vry-laaten,  ten  waarezy 'uiden  zigmctde  voor- 
Ichreeve  V^ftien  Guldens  ter  maand  zouden  willen  vcrgcnocgen;al- 
le  't  welke  ook  aan  alle  de  andere  Collcgien ,  mitsgaders  aan  de  on- 
derlinge Gameren  van  de  Ooft-  Indifche.  Maarfchappy  dcfcr  Lan- 
den is  bekend  gcmaaktjOm  teftrekken  totdcrfelver  naarigtingc, 
ende  vordcrs  zulks  en  daar 't  behoord.  Des  is  mede  gefchreeven 
«an  de  meer  gemelde  Hceren  haareHoog  Mog.  gcvolmagtigdcn 

dac 


I 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       151 

dat  haar  Ed(  in  geval  de  bcvvufte  Veertien  Scheepen  van  Oorlog     tK/.^ 
ftaande  ter  befticring  van  't  voorlz  Colhgtc  ter  Admiraaütett  van  ^' 

Noord-holland,  niet  genoeglaam  met  volk,  voorden  ontfangft 
van  deeze  haar  Hoog  Mog,  befluit ,  voorzien  mogte  zijn )  zooda- 
nige bevel  wilden  geevcn  ,  dat  door  het  afligten  van  het  volk  van 
hcivterüende  Schip,   d' andere  van  dertien  Scheepen  van 't  zelve 
Collegie  behoorlijk  bemand  ende  in  Zee  gefonden  mogten  worden: 
Vorders  is  beflootcn ,  dat  ook  byzonocrlijkaan  't  Collegie  ter  Ad' 
tiiiraliteitm  l'riejUnd,  nogmaals  met  crnfligc  woorden  gelchreevcn 
zoude  werden  ,  dat  dezelve  haar  als  nog  inde  tegenwoordige  drin-    Schrijve* 
gcnde  gelcgentheid,    daar  d'  Engelfche-vloot  op  de  kuit  dezer  "nde  Ad- 
Landen  vernoomen  wicrd,  ten  uiterllen    wilden  haatten  en  "J[*v"'^ 
nagt  en  dag  bevorderen ,   dat  alle  de  Bootsgezellen,  die  hen  land. 
nog  ontbraaken  als  anders ,  aan  de  Scheepen  van  hunne  beftiering 
ten  (poedigrte  nagezonden  mogten  werden  ,  als  ook  het  zelve  de 
Capititinen  die  nog  aan    Land  mogten  zijn  te  beladen  van  haar 
aanftonds  aan 't  Boord  te  begeeven  ,  waarvan  ook  een  uittrek- 
zcl  aan  haar  Hoog  Mogende  Gevolmagtigden  in  Zeeland  is  gezon- 
den. 

De  zelve  Heeren  fchreevennogcen  brief  uit  Texel, vsn  inhoud,    Schrijveb 
dat  aldaar  een  Vloot  van  fis-  en  [eflig  EngeHche  Scheepen  omtrent  uTtTexef 
de  kuften  dezer  Landen  was  vernomen  ,  derhalven  zy  haar  Hoog  aan  haar 
Mog.  in  bedenken  gaven  (nademaa!  dezelve  Vlote  met  het  voor-  Hoog  Mog. 
celig  weder ,  en  de  wind ,  in  korten  tijd  van  d'  cene  naar  d'  andere 
Wal    der  gemelde  kuflen  konde  vervoege^  of  niet  dicnftig  ge- 
vonden zoude  worden  ,  om  eenig  Krijgs-volkopeen  bequame 
plaats  te  vergaderen ,  die  men  te  Water  ofte  Lande  op  het  fpoe- 
digfte  konden  zenden  ,  daar  de  Engelfchc  yets  te  Lande  zoude 
mogen  ondernemen. 

Haar  Ed.  Ichrceven  den  vijfjenuit  TfA;^/,  dat  in  het  groote 
Schip  Delflandi ,  niet  ontbrak  als  omtrent  vijf-eu-tituutig  Ma- 
troozen,  dog  dat  nog  cenig  bufl'chietcrs- tuig  ook  klaarge- 
maakt, moeft  worden,  welkers  gereedfchappen  enrtoffc,  om 
die  te  bereiden  ,  al  binnen  Schecps  boord  waren  ,  waar  toe,  na  de 
verklaring  van  de  Captain,  agt  ofte  tien  dagen  werk  was.  Zy 
hebben  aanftonds de  voorzigtigheid  gehad  dat  door  bevel  van  de 
Heer  van  Wafjenaarjciog  dien  morgen  vrocg,aan't  boord  van  't  fel- 

li  2  ve 


^S^  LEEVEN  en  DOOD  van 

l66<.^^  Schip,  zoo  veel  bull'chieters  en  bullchieters  maats  uit  andere 

„ [  Scheepen  zijn  gezonden  ,  dat  alle  de  voorJchreei-e  behocftens  nog 

dien  dag  zoo  verre  waren  gekomen ,  dat  die  by  na  klaar  geraakten, 
of  zekerlijk  des  anderen  daags  klaar  zoude  zijn  ;  dat  haar  Ed.  het 
Schip  de  Nagelboom  en  't  fregat  d'  Agdtha ,    twee  Scheepen   van 
Jioorn,  in  goede  Itaat  endc  wel  bemand  gevonden  hadden  ;  datzy 
naar  de  f'/ifffr  gezeild  waren  ,  om  na  het  gebrek  van  't  Schip  het 
Huis  te  Sw'teten  te  zien ,  en  vervolgens  haar  vervoegt  aan  de  drie 
Oojl-lndifcbe  Scheepen  van  Zeeland ,  van  welke  drie  Scheepen  haar 
7.1)0  Ed.  £d  aandonds  de  bequaamfte  manfchap.zo  met  zoete  woorden  als 
andere  He-  Agtbaarheit  hadden  geligt ,  beftaande  in  negen- enveertig  koppen , 
ren  haar      daar  onder  mede  de  Lteutenant  van  het  Schip  St.  P/j«/o,dat  een  wak- 
Hoog  Mog.  ker  en  dapper  man  fcheen  te  zijn,  die  uit  eige  beweging  mede 
gevolmag-  yerzogt  ovcr  te  gaan  ,  om  van  de  eerden  by  de  vy and  te  gcraakcn, 
nfe'n  "  vdit  ^^"^^"  2y  op 't  zeilde  oogenblik  met  pak  en  zak  aan 't  Schip  het 
van  drie      Hupte  Swieten  zonden,  vermits  het  dezelve  zccrnooizakelijk  van 
Ooftlndi    doenhadde.  Inden  beginnen  gaf  deeze  zaakeen  wcynigopfchud- 
fchefchce-  ding,  dog  zy  zijn  daar  na  alle  met  groote  vreugd  van  hun  boord, 
odVl a'ndT  ^^"  '^^^  ^^"  '^^^  meer- gemelde  Schip  't  Htiys  te  Sw'teten  gekomen,  zy 
Tloot  te       hebben  het  zelve  Schip  aanftonds  in  haar  by  zijn  onder  zeil  doen 
dieii«n.       brengen, met  bevel  van  fijn  anker  omtrent  het  Schip  de  St.  Tauhie 
werpen  ,  uit  welk  zo  wel ,  als  d'  Ag*tha ,  zy  beflootcn  hadden  ,  het 
volkaan  te  nemen,  om  het  Sch\p 't  Hupte Sit^ieten,  geheel  en  vol. 
koome  te  bemannen,  nevens  de  groote  Scheepen  Maürjeveen^ 
?lfylen  u%  Delfiand,  de  B«««ende  Mars,  vorders  hebben  zy  mede  nog  onderde 
^^"nder.   ^'^'^'^f"  het  jongde  opgekoomen  Schip  B<<r4mbezigtigd,    welk 
foek  oni.     nieuw ,  kloek  en  zeer  bequaam  was ,  daande  onder  't  bewind  der 
trentde       Hccren  Van  de  Rotterdamjcbe  Ood-Indifche-Maatfchappy  ,  zijnde 
Scheepen     ^^g]  bemand  met  buiten  gemeen  wakker  en  bevaaren-volk  ,  zoo- 
**  °^^'      danig ,  dat  geen  becter  manfchap  onder  de  geheele  vloot  knn  ge. 
vonden  werden, dog 't  ontbrak  niet  anders  als  nog  tien  Matroofcn 
enecnige  Cardoufen,    welk  dien  avond  klaar  zoude  zijn  ;  waarop 
ccn  Capitahi  was  die  haar  Ed.  wonder  wel  geviel.en  de  lof  had  ,  van 
een  dapper  bevelhebber  te  zijn,  wclkaangenoomcn  haddienagt 
nog  zijn  Anker  te  ligtcn,cn 's  anderendaags 's  morgens  vroeg  der- 
waarts aan  te  zeilen  ,  zulks  dat  zy  nu  volkomcntlijk konden  daat 
maken,  dat  de  voorli  z-teve  groote  Oorlogs-Schccpen  van  de 

Oojl. 


II 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT-       rsi 

Ooft.lndifche  Maatfcbappji  in  goeden  (laat  endc  t'  eenemaal  klaar  wa-     .  <<r'* 
ren  om  >  weer  en  wind  dienende,  binnen  v/fr-fnftf«>»fre uuren  te  ' 

konnen  Zee  kiefen  te  weetcn ,  Maarjeveen  ,  Delfland ,  't  Htijite  Swte-  * 

ten ^deNa^tl- boom,  Batar'u,de Beurs,cnde Mars,  Ook  hadden  zy  voor- 
genomen om  ,  wegens  de  Scheepen  van  de  ColUgicn  ter  Admirditt'tt 
y^ndc  Madz.e ,  Amflerdam,  en  Noor//fco//4«d 's  anderen  daags  vroeg 
met  deaanweefende  Hecren  gcvolmagtigde  van  de  Iclve  CelUgiiu, 
aan't  boord  van  de  Heer  van  M'apnaar  te  komen,  om  daar  gefa» 
mentlijk,  in  't  by  fijn  van  de  aanwefende  opperhoofden  van  'slands 
Vloot,na der  zelver gevoelen  gehoort  hebbende ,  te overwecgen 
en  te  befluitcn,  om  de  Scheepen  van  Oorlog  in  zee  te  zenden, 
welke  te  zaamen  een  aanmerkelijke  Vloot  zouden  uitmaaken. 

Onder  de  Vlieter,  bczjgen  zy  nog  eenige  Scheepen,  die  on- 
der 't  beftier  van  Vriejland  behoorden ,  welke  wel  bemand  waa- 
ren  ,  maar  ontbrak  nog  veel  Gefchut  ,  Montkoft,  Kruit  en 
fcherp ,  waar  onder  een ,  die  nog  ballaft  en  Zee  bezoldelingen  ,  uit 
Vriefland  verwagten  ;  welke  gebreken  ,  door  goet  bevel  en  wak- 
kerheid, ook  binnen  weinige  dagen  konden  gereed  gemaakt 
worden  ,  maar  zy  wagten  naar  meer  aanporringe ,  en  dat  de  laafte 
hand  aan  't  werk  geflage  zoude  worden. 

Haar  Ed.  namen  vervolgens  van 't  Schip  de  Af«wKJj!^,  fejiig,  zo  Aitznsi 
Matroozen  als  Zee ■btz.oldeltvgen,'A\\t  fchoon  volk,  en  vulde  daar  't  ^•4J"«P| 
getal  dermanfchapvanden  Vice  Admirad  Schram  mede,  hebben- 
de  ook  van  *i  zelfde  Schip  fwiijf/^ goede  bezoldelingc  doen  nflig- 
ten ,  waar  van  d'  eenc  helft  gebragt  is  op  't  Schip  van  den  Schout 
by  nagt  Stuchhouder ,  en  de  andere  helft  op  twee  Scheepen  die  nog 
manfchap  ontbraaken.  Vordcrs  hadden  zy  van  't  Schip  S.  l'aulo , 
flaandc  onder  'tbewint  van  de  Heeren  der  Ooftlndilche  Maat- 
fcbappy  van  E«i;6ai2,f»,in't  by  zijn,  en  met  behulpvan  de  Heer 
J/iger,  Gcvolmagtigde  Bewindhebber  van  de  voorfz  Kamer, 
afgeligt,  eens  vj/ f»- W'wf/^  Matrozen  en  dt  zelve  o  ver  doen  bren- 
gen op  't  Schip  AJ<«rfr/«v«»,endenogcens  het  zelvegetal ,  nevens 
veertien  bezoldelirgen ,  die  zy  ie  zaamen  hadden  doen  brengen 
op  het  Schip  Af<75,  Bujjchietirs  en  btijfcbieiers  msTiXS,  cnde  nog  diie 
Btijfcbieters  deeden  zy  over  zetten  op  't  Schip  Belpud  ,  beïial- 
vcnnog  ifi  Matroozen  ,  die  zy  bevoelen  hadden  van 't  gemelde 
Schip  de  St.  Paulo  over  te  zetten  op  het  jagt  de  Ruiur ,  alle  gcwceft 

li  }  zijnde 


15*4  LEEVEN  en  DOOD  van 

t66<    ï'jiJe  fchoon  ende  uitnemend  kloek  Volk.    Nog  van  't  Jagt 

■     _2  Agatha  ,    xijnJs  een  Hmns  Ooft-Indifcli  Schip  ,    afgeligt  het 

getal  van  een-en-vijftig  raeede  buiten  gcmeene  kloeke  en  handige 
Matroozen  ,  enJe  dezelve  overgebragc  in  het  Schip  't  Huis  te  Sme- 
ten, bevonden  hebbende  dat  hec  Schip  de  Nigdboom  ,  zeer  wel  en- 
de  ten  overvloet  njct  fchoonende  bevaaren  Volk  voorzien  was, 
zulks  dat  n\x  feeven  hecle  groote  Scheepen  van  de  Ooft. Indifche  Maat' 
fchapp^  daar  mede,  endc  nevens  nog  cenig  volk  dat  van  Amftet' 
dam  gekomen  was,  t'ecneniaal  van  Matroozen  ,cnde  voorts  zo- 
danig voorzien  waren  ,  dat  zy  niet  beter  willen,  of  dezelve  korten 
zee  kiezen.  Zy  hadden  op  het  Schip  d'  Agatlu  het  volkoome  getal 
tninfchip  wel  gevonden,  ja  nogfeeventicnoidgtienklocke  mannen 
daar  en  boven  ,  maar  door  dien  hen  ^^'r/fw guldens  rnaand-gcit  be- 
loofd was,  zijnde  ver  boovcn  de  vijftien  guldens,  by  haar  Hoog  Mog. 
voor'tuiterftevaft  gefield,  zoo  hebben  zy  geoordeeld,  met  den 
dienftvan  de  Lande  zeer  wel  over  een  te  komen,  datdevoorfz 
agtien  mannen  uit  's  Lands  Vloot  gehouden  wierden, gelijk  zy  dan 
de  zelve  op  't  Schip  d' Agatlu  by  voorraad  hadden  gelaaten,  en 
bragtcn  inovcrleg.of  men  ten  meeden  dienlten  van  de  Landen 
geraaden  zoude  vinden,   de  voorfchrecve  rfj^f/cH  wwwnf»  op  vrye 
voeten  te  ftellen  ,  waar  door  zy  oordeelden  dat  den  toeloop  van  *c 
volkonfeilbaarlijk  meer  cnde  meer  zouden  wakkeren,  gelijk  al 
cenige  goede  beginfelen  fig  daar  omtrent  opdeedcn,  fijnde  op  dien 
dag  aldaar.voor  de  Scheepen  der  Ooft- itidifche Maatfchapp^ toi  Amfler' 
duinen  DW/r aangekomen  het  getal  vinomzrem  feventiir  Matrofen, 
en  daags  te  voorcn  voor  de  Kamer  van  Enkliuifeti  by  de  viiftig,gocde 
ende  weerbare  mannen  ,  daar  by  ,  door  die  van  de  Admiraliteit  tot 
Amfterdum  mcede  berigt  gekomen  was,  dat  by  deHeeren  haare 
^.^  afzenders,   intieeeóag^n,  nog/f/Z/ij  Matroozcn  waren  geworven, 

"^         Zy  hadden  ten  verzoeke  van  die  der  gemelde  Adwiraiitcit  van 
Xit««Uc-  fjoord'liolland  .mnsgidcrs  vari  tjqgevolmagtigde  Bcwinthcbbcrs 
.  .yj./^-der  Oo(l-  IndiTche  Maatfcbappy  üit  de  kameren  Amfterdum ,  Hoorn, 
cnde  Enkl>iiiz.en,de  voorfchrccve  uitvoering, zclfs^perfonelijk  moe- 
ten by  wooncnendcin't  wericT\pllen,  zijndedc gemelde  Bewint- 
—«k    hebberszcerbcdugt  ditdezaake  heel  ongemikkclijk  zoude  toe- 
gian  ,  dog  dit  alles  was ,  God  lofT"  zonder  cenige  n^rkclijkc  we- 
derltant  vulbragt ,  en  waaneer  al'c  volk  met  pak  en  z.ik  aan  boord 

vvaaren 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      ^ss 

waaren,hebbenzy  nietandersalsecn  vrolijk gejuiggehoort.  .  ■wf.Ae' 

En  nademaal  zy  alomme  binnen  de  Scheepen  ,  hiaddenmoc-  ^ 

ten  verblijven  tot  dat  het  voflrtnet  haar  plunjen  i'  cenemaal  van  " 

boord  afgefcheept  was,  om  all|^ongclegentheid  des  te  be|j.j  te  hel- 
pen verhoeden  ,  zoo  is  daar  meede  den  ganfchen  dag,  töt^inden 
avond  lai'.r,door  gelopen,  invoegen  dat  het  haar  onmogelijk  was  de 
vcorgenome  bezigheid ,  van  daags  te  vooren  met  de  hoofd- bevel- 
hebbers te  vervolgen ,  waar  van  zy  hoopten  des  anderendaags  we- 
derom haar  voornaamlte  werk  te  maken. 

Den  [esden  May  iehre^ven  d£  Heeren  haar  Hoog  Mog.  gevol-  2i)n  Edj 
magtigden ,  in  's  Lands  jagt ,  leggende  in  't  nicutet  diep,  omtrent  de  nevens  de 
Helder ,  wederom  een  brief  aan  de  Heeren  algemeene  Staaten ,  in-  andere  Héó 
houdende  het  antwoord  op  haar  Hoog  Mog.  brieven  vanden  vw-7e"wrtdtrï 
tn   twhitigjlen  April  laaÜ-leeden  en  den  vijfden  deezes ,  endedienomaan  ' 
volgens  naar  rijpe  beraadflaging  van  de  aldaar  aan  wezende  Hec- haar  Hoog 
ren  gevolmagtigden  van  het Ceüegie icr  Admiraliieithunnegevoe-^^'^Z' 
lens:  of  de  Scheepen  van  ojiftjdi^e  ende  Bondgenooten  van  deefen  Staat  nog  lan- 
ger [ouden  beboereu  binnengehouden  te  worden,ende  of  het  niet  dienjlig  z.oude 
zijn  ,  dezelve ,  na  dat  zj  hunne  ingeUide  goeder  en  binnen  decze  Landen  gelofl 
badden  ,  baüajl  Schceps  uit  te  laaten  kopen. 

Het  welk overwoogen  zijnde  ,  isgoet  gevonden  ,  dataanalle  HaarHo.' 
de  Schepen  van  de  I ngezctenen  ende  onderdainen  van  Vrienden,  ^°^  ^^ 
Bondgenooten ,  ende  onzijdigen ,  zonder  onderfcheid ,  die  voor  ^jn  't  uitlo^ 
ofte  naarden  tijd  van  'c  algemeen  bcflig  binnen  deic  Landen  wa-  pen  van  on- 
rcn  gekomen ,  mitsgaders  die  voor  het  zelve  beflag  alhier  zouden  zij'^ige 
mogen  weezen  ingekogt  (  dog  deezc  Iaat(te  niet  anders,  dan  mits  ^jUj^^*'^ 
blijk  toonende ,  met  behoorlijke  quijifcheldinge  van  de  betalinge  f-hecp».' 
dcTveertigjle penning,  dat  dezelve  al  voor  de  tijd  van  het  voorfchre- 
ve  beflag  aan  Vrienden ,  Bondgenooten  of  onzijdigen ,  toebehoord  had- 
den ,  ende  in  der  daat  overgeleeverd  waaren  ge  weeft)  toegelaatcn 
zouden  worden,  om  W/<ï/?  ^cfcfff^  met  haar cige  volk  .  yder  na 
de  zijnen  te  mogen  vertrekken ,  des  zouden  de  Collegienter  Admira-. 
liteit  uit  eigc  Agtbaarheids  halven  ,  daar  toe  ,geen  Oorlof  vermoo- 
gen  te  geeven ,  maar  de  verzoeken,  die  de  belang  hebbende, 
of  hare    Gevolmagtigden   aan    haar    ten   dien    einde   zoude 
koomcn  te  doen  ,    alvoorcns   ten  fpocdigften   (  om  de  men- 
fchennietnate  doealoopen^  aan  haar  Hoog  Mogende  toe  te 

zen. 


%S^  LEEVEN  en  DOOD  van 

l66<.  ^^^tJcn,  nevens  hun  berigc,  ofceookalle  de  voorfchrccvc  Tcr- 
,1,  ,  zoeken  d^ar  by  te  voegen,  als  ook  een  fchrifelijke blijk  ,  dat  de 
voorfchreeve  Schepen  waarlijk  waren  toebehorende  aan  vrien- 
den, Bondgenoocen  ofteonzijJigen  ,  endeniet  aan  Ingezetenen 
van  deezen  btaat ,  daar  op  de  gemelde  Collcgicn  ter  Adinirulitct  haar 
Hoog  Mog.  nader  bevelende  goetvinden  zouden  hebben  af 
te  wagten>  om  haar  daar  na  ter  eener  ofte  ter  andere  fijde  te  fchik- 
ken ,  tot  welken  einde  dit  haar  Hoog  Mog.  befluit  aan  dezelve 
Collegienis  gezonden,  met  bevel  om  zig  aan  den  inhoud  van 
dien  ftiptclijk  te  houden ,  zullende  ook  het  zelve  befluit  gezonden 
werden ,  zoo  aan  de  bovengemelde  Heeren  haar  Hoog  Mog.  gc- 
.volmagtigden  in  Texel,  als  aan  de  Heeren  der  zelvergcvolmag- 
tigdcn  m  Zeeland ,  om  te  (trekken  tot  haar  Ed.  narigtmge. 

Den  vijftiende  en  fefttendcn  vjzs  de  Vloot  watdigter  voor  Zee  ge- 
naderd,  om  des  te  becteren  in  minder  lijd  te  konnen  uit  zeilen. 
Daagste  voorcnwasdaaropdcrcedegekoomcn  het  Schip  Oojlergt, 
llaande  onjer't  Co/it'_^';«  ter  AimtrAÜteit  in  Vriejlatid ,  waar  van  de 
Heeren  gevolmagtigden  kennill'e  bekomen  hebbendc.zijn  die  dcj 
anderen  daags  derwaarts  gefeild,  en  bevonden  het  zelve  een  bui- 
tengemeen ichoon  Schip  te  fijn  ,  wel  toegcruftendemet  fchoon 
volk  bemand,  hebbende  met  de  Zeeën  Land bcfoldelingen  een 
getal  van  twee-honderd  negen- en-tagttg  mannenicn  {\\\ks  fcs.en.twintig 
koppen  meerder  aan  boord,  als  het  ecrftc  ontwerp  was  gcwecft, 
hetgeen  zy  dien  volgende  ook  by  voorraad  hadden  opgeflelt  in 
deLijfteaan  haar  Hoog  Mog.  tocgefondenrhet  Schip  was  van  het 
grootfte  maakfcl ,  maar  twee  voeten  korter  als  dat  van  de  Heer 
VinWajfenaar ,  voerde ru<5f-f«-/f/^5rt;ukken ,  en  vcrwagte  nog 
twee  (lukken  gcichut. 

De  Engelfche  Vloot  was  den  ccrflen  Majf  met  goet  weder  Ooft» 
waarts  op  en  in  Zee  gezeild, hebbende  Prins  Robbert  met  vt/f  en  ttrin- 
/f^  Schepen  de  voortogt,wierd  gevolgd  van  den  Hertog  van  jfori^ 
mex. (es. én-vijftig  Schccpen,bc(laande  het  gchcele  getal  der  zelve  in 
honderd  dertig,  zo  groote  als  kleine  Oorlog-Schecpen,wcl  bemand, 
maar  kwalijk  gewapend.  Den  Hertog  van  Jork.,  kreeg  twee 
Schevclingle  viflérs,  en  ziende  dat  het  arme  menfchewaaren, 
zette  hy  die  weder  in  hunne  vaartuigen,  naar  dat  den  voorfz  Her- 
tog de  zelve  twee  brieven  mede  gegeven  had ,  ccn  voor  de  Princc 

van 


! 


CORNELIS  en  JOHANDE  WlTT.       zf; 

vanOM^nrfKendeanderevoor  deHccr  van  Zuikn^cw,\vRzx\n  zijn     j  g^* 

Coninklijkc  Hoogheid  zijn  komft  omtrent  de  HoUandfche  kuft 1 

bekend  maakten,  als  ook,  dat  by  haar  Uo.  Mog.  Vloot  r.og  niet  in  Zee  had.    Opgtblaj- 
de  ontmoet ,  dat  hy  na  der  ï^elvcr  tiitkomjl  verlangde :  en  to  dez.iive  met  haafl  zentheid 
Zee  koos ,  dat  hy  den  Heer  van  O  f  dam  z.clver  titt  Texel  z.oudcn  homen  balen.  ^^^  ^^    "'■ 

j.Ondcrtuflchen  fcheen  den  Raad-ffii/IoM)»,  zegt  den  Fran-  jo,k. 
,,fchenfchrijver,  ongcrud  te  weezen  ,dat  de  vcihanJelingcn  vnn 
„  den  Franlcn  gezant  ror  Londen  zo  lang  ducrde,  en  dagr ,  dat  men   Hiftoiredé 
„den  uitflagvande  ontmoeting  , der  i  Vlooten  wilde  afwagten,  p^/^gnf^^ 
>,  voor  en  aleer  men  tot  een  befluit  trad.  Zijn  aanhang  begon  jn  de  ^c  \^  -^^^^ 
„  vergideringeneenweinigte  vcrfwakken.en  gafde  vrienden  des  villeTom 
,)  Prins  van  Oragmen  gelegentheid  ,  van  weer  veel  volks  tot  de  be-  3  P  '  3^. 
,,hngensdes  Huis  van  N<i//^«h' te  trekken.  Daarom  was  hyberade 
n  een  gevegt  te  wagen,  om  zijn  gezag  door  de  vcordeelen  van  een 
„  overwinnmg,  indien  men  hen  bevogt,  weer  te  verheften  ;  of  om 
i,Viiinkrijk  te  verpligten  van  hem  de  hand  te  bieden ,  en  de  Staten 
„byteftaan,  indien  de  Hollanders  gcflaagcn  wierden.  Ten  dien 
„  einde  had  men  de  befte  bezoldclingen  uit  de  bezettingen  ,  en  uic 
,)  de  Lijfwagt  der  Staaten  getrokken ,  om  die  op  de  Scheepen  te 
„  leggen :  zo  dat,  wanneer  men  zig  vijf-en-twintig  of  dertig  zeilen 
„  fterker  bevond  als  de  Engelfchen  ,  Ofdam  bevel  krei^g  van  dc- 
,,  zelve  tot  m  hunne  Havens  te  gaan  opzoeken. 

J-Ij4c  Hoog  Mog.  fdircevea  den  agfjenv.m  Jiiny  etn eindige  Brief  ditvden  ffeervin 

Waflenaar,  inhoudende  dat  haar^Ho  Mog.  niet  twijfelde  ,  ot  zijn  Ed.  zoude  met        -,{■„_ 
devlootvour  den  onttangftder  zelver  aan  de  Engelfche  ituft,  omtrent  fJarvits,  ot  ,        u-jj™ 
byde£"^f(/cfcf  vlootgenadcrt  zijn  ,  volgens  haar  Hoog  Mog  bevel  aanzijn  Ed.  ge-     ^         °° 
geven.   Dogbjatdicn  z,ullit  Amtenveimoeden  ,  «og  niet  mo^fetvez.eagefchiet,  moefl  ,   tf-pr  van 
/ijn  Ed  in geengebrtkfn hlifzien,h(m  me/  z.jn  ondeihtbbeiide  -vloot^len iiiicrften refpoe-  /-).  j,^ 
den  om  den  vy.ind  te  betrappen,  z,onder  eemg  ongenhlil^  da.ir  tnte -vcrzjiinicn,  oo\%on- 
der  ecnige ged.igtc»  te  U.tten  ga,tn  op  de  Scheepen  v,tn  Oorloge ,  die  in  Texel  nog  loe- 
getal^lt  wierden ,  en  ■veelmm  d.mr  eengf.nts  n.i  te  c\igten,  om  den  vy.thd .-iingetroffeH 
hebbende ,  de  yjlve  ti/tnte  grijpen,  ende  te  bejegenen  volgens  z.ijne  onderrigting  ,  -Kiititr 
byhaar  Hoog  Mog.  nog  ten  ez/erzdoed  hebben  ivdienbeveeien,   n.tde  gelroffe  Zet-Jlago^ 
alle  -aije  \je  te  behouden ,  ende  geen  fint  s  eenige  Scheepen  ■van  fi]n  onderhebbende  vloot 
te  U.tten  invallen,  dan  foodan  ge  ,  die  foo  vei  re  mogien  veefen  befch.idigd,  dal  het  on- 
mogelijk  v.ts  in  ^eefe  jonnen  blijven  ,  veilden  voorjchreeve  la.ifie  punt  ha.tr  Hoog  Mog. 
foo  te»  aanfien  van  de  dicnfi ,   als  v.in  de  ecre  ende  yjgtb.t.nheid  van  den  St.i.u  ten  at- 
derhoogfenter  herten  gaat ,  waarmede,  enz. 

Deze  brief  quam  de  Heer  van  Ohdam  vreemd  voor ,  en  begreep 

daar  uit,  als  of  haar  H.M.  aan  zijn  dapperheid  en  moed  twijffelden. 

Zijn  Ed.  koos  heel  misnoegd  ,  met  het  grootfte  gedeelte  van  de 

Etr)e  Boekt  K  k  Vloot 


ifg  LEEVEN  en  DOOD  varv 

l6^c  Vloütdcn  i4.M^y  Zee,  na  dat  dezelve  door  het  quadeberigi  der 
loocfcn  ,  (vvicns  Vrouwen  zommige  zoeidareflen  enz.  waarcni 
Aitsma  6  liever  het  verblijf  des  Vlootsdaar  hadden  gezien);vas  opgehouden 
4j-p.44ó  gewcefl ,  egcer  wierd  door  de  wakkerheid  v..n  den  Heer  Raad* 
LiNiuvil-  Penfiondtis  JJHAN  de  wlTT  anders  bevonden,  en  d:  diepte  zelfs 
leTom  jp  gepeild  hebbende,  vond  waaier  genoeg  om  uit  te  zeilen,  dog  was 
*^^'  door  de  11  ilte  gehouden  naarde  mond  van  de  Ma.ts  te  \v\]kcn  ,  van 

waar  hy  zijn  O verhccden bekend  maakten,  dat  de  Engelfcben  het 
voordeel  van  de  wind  op  hem  hadden,  maar  hy  kreeg  eennieuw 
bevel,  van  de  vijinden  met  alle  winden  aan  te  taften,  indien  hy 
op  zijn  wederkomll  zijn  hoofd  niet  wilde  verliezen,  welk  laatfte 
Aittnn  b.  egter  niet  waar  bevonden  worJ.  Zo  haaft  hy  zijn  bevel  geoopend 
4|-  p.  j^iS.  hadjdced  hy  de  Krijgsraad  vergaderen ,  waar  op  de  hoofden  btflo- 
ten  ,  naar  verandering  van  wind  te  wagten  , maar  hy  toonde  hen 
zijn  Uft,  en  zonder  veel  te  fnorken,  zeide:  lkl>en  hier  m  ir.,  en  moit'er 
La  Neuvil-  mee  deur ,  cndetk^tal  n:et  in  HoUandgtvoerd  worden  als  doodof  j^cegefnlend. 
Ie  Tom.  j        En  het  eerftc  meer  gelovende,  hadde  zijn  zilverwerk  ende  kos. 
f-  '  4°-       telijkfte  zaaken  daags  te  vooren  van  boord  gezonden,  't  Is  zeeker 
dat  dezen  dapperen  Held  zijn  beft  genoeg  deede, hoedanig  hy  ook 
aan't  voet-euvel  vaft  was.  Hoord  wat  de  Franfchen  fchrijvcr  van 
hem  gei  mgd.  H/  verdiende  geen  minder  eer  en  erkentenis  voor  bet  opojfcren 
T^n  n^n  Iccven  ten  dtenji  van  baar  Hoog  Mog.  als  Tiet  Hein  en  Marlen  Tromp. 
De  Penfionaris  de  wl  T  Tjyad  bem,toenjy  nog  vrienden  waren^tot  die  waardig, 
heid geholpen ,  tnaar  naardemaal  dat  Obdam  bet  Huis  van  Otagnitn  toegedaan 
ivas,bad  de  legenflrijdigheid  deez.er  twee  helangens  oneehigbetd  onder  ben  ver- 
trekje en  hem  bjr  de  Staten  Generaal  verdagt  gemaakt,  't  Is  een  gemeen  ongeluk^ 
2.i;a  Ed.    jn  de  vr)e  Staten  daar  degeene  dte  door  verdienflen  of  geboorten  een  weintgho- 
"'""'  He  *'*"  "^^"'^  uitjlceken ,  alitjd  afgunfi  van  hen  ,  die  bet  bewint  d(  r  2.aaken  heb- 
rengevoi-    ben ,verivek]^cn.    Wat  omtrent  de  flag  gcfchiet  is  kan  men  om. 
inag:igdcn  ftandigin  Aitsma  cn  andere gcmoeglaam  vinden, 
geven  voa-      |3e  Hecren  Gevolnugtigdcn  van  haar  Hoog  Mog.  'xnTexelt 
«l'.^ItL-  waarenondcrtuflchen  belli' om  dooreen  nauwon.lcrloekteftraf- 
bevelheb-  fcn  die  Zijn  pligt  nictgcqucetcn  had,  zowel  van  de  bevelhebbers 
beri.  alsgcmccne  maats.   Den  Capitain  Jtn  Pieterfz.  Onkelaar ,  Anthony 

Erertjen  de  M^rre,  cn  jMob  Briiimiig  wierden  alle  drie  doorfthooten , 
Willem  Codde  vandei  nurg,J,in  vandcr  Marfche.cn  Appilkny  Pool  voor  eer- 
loos ,  en  onbekwaam  verklaard  ,  om  de  Land  ooit  t.  kannen  die- 
nen, en  hunne  zij  J-gcwccr  voor  de  voeten  gebroken.  Samuel  Huis. 


'Sceds! 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        2^9 

man  en  Jacob  vander  Cnmme  ook  onbequaain  om  de  Landen  te  y  f-  ■ 
dienen  ,^n  Ae i\\itrrc\m  Ate intes jlin^rawieró  mt\.  ten  llropomde  '""J"- 
hals  ten  toon  gcfteld,  om  alfo  de  uitvoering  der  andere  Vonniflèn  ""* 

teaanfchouwcn  ,  vorder  uitgebannen,  enz. 

Deeze  ongelukkige  Zee- flag  ontzetten  haar  Hoog  Mog.  in  de 
beginne  een  weinig ,  dog  zo  nier.of  wicrd  door  de  y  ver  der  kloeke 
Overheeden  wei  haaft  vergecten  en  de  handen  aan  't  werk  gefl.ia- 
gen  om  deze  Ramp  te  hcrdellen.  Men  overwoog  diei  halven  met 
haar  Ed.  Mog.  van  den  Admiraliteit  om  ten  fpoedjgftc  weer  in  flaat 
te  zijn  van  de  vijand  meteen  talrijke  Vloot  het  hooh  te  bieden. 
Waar  op  haar  gemelde  Edele  Mogende  den  vijf-en-twintigllen 
vinjuljr  eenoveiflagaan  haar  Hoog  Mog,  mlecverden  ,  hoc  veel 
de  toerulling  voor  dit  jaar  meerder  Ibude  komen  te  koften, ren  op- 
zigte  van  de  befwareniflé/pruitende  uit  haar  Hoog  Mog.  befluit 
van  den  vierden  deezes ,  welke  ovcrflog  in  gevolge  van  haar  Ho. 
Mog.  voornemen  van  den  leven-en- twintigde  deezes ,  gezonden 
wicrd  aan  den  Raad  van  Staaten,  met  verzoek  om  een  *  Petitie  op 
te  (lellen  van  de  fom  die  nog  ontbrak ,  ende  haar  Hoog  Moo,  toe 
te  laaten  komen,  om  vervolgens  aan  de  onderlinge  Provintien  ge- 
zonden te  worden,  welke  was 

£er(l  o»er  (/y/V  Guldens  meerder/oW^  ter  maand  ,  op  yder  hoofd  van  het  volk 
dienende  op  tvee-en-ffveBtig  Scheepen  van  Oorloge.zijnde  by  de  vorige  Staat  meer 
gebragt  op  /wj^i/ guldens  ter  maand  ,  ende  daar  na  vermeerderd  op  -vijftien  guldens 
belonpendenaar  ad-venants^M  twee-hondert  koppen  op  yder  Schip  den  eenduordcn 
ander  genoomen  ,  voorden  tijd  van  <ig/Af<f/»»rff»  de  iomme  van     .  ƒ  jac  öoo/o/o 

Voor  de  agfte  man  i  daar  de  tvet-en  feventig  Scheepen  van  Oor- 
log volgens  het  befluit  van  haar  Hoog  Mog.  meede  verftcrkt  zijn.be- 
loopt  het  eepe  Schip  door  her  anderen  op  vijf-en-twintig  koppen 
daar  van  't  ft/rpltdi der  fildye ,  om  dat  meedelcheeps  werk  doende, 
tot  i)iice'gnld(ns  ter  maand  ,  by  de  Collegien  betaald  werd ,  ende  der 
feller  koftgelt  tegent  feeven-fluivcri  's  daags.ende  tien  gulden  en  tien 
duivers  ttr  maand  ,  in 't  geheel  beloopendeover  de<<^//t»fco/7</ff-<^ 
koppen  in  de  tijd  van  agt  maanden  ....     /iSoooo;o:o 

Het  Collegie  ter  admiraliteit  tot  Rotterdam  voor  tvee  dtpitaintn 
op  t  Sc  hip  van  bet  OppcrhooMdtr  Vloore,  yder  honderd  guldens. 's 
ma^nds,  ende  voor  de  tijd  van  twaalf  maanden  .         ƒ        1400:0:9 

Een  i'f «/(».!»/ op 't  zelve  £chip</fr//g  guldens  ter  maand,  ende 
in twaalt  maanden         .         .         •  .         .  ,  .    ƒ  360:0:0 

Voor  tvce  Cafitjinen  op  yder  van  de  Scheepen  van  de  Vijf  üeute- 
tiant  ^dmir^tal^zviniieüea  Citfitainen,  yder  v^f-entfeventiegiiU 
dcns 'i  maaiids ,  beloopt  in  twaalf  maandea         .  .        .     ƒ      9000:0:» 

Kk  t  ~~  ƒ  ƒ37300 :o(» 


x6o  LEEVEN   en  DOOD  van 

l(omt  v/tn  d'  Atider  z,'idff  ƒ  J7?6ci:o:o 
1  6  6  f.       Voor  een  C.t-ittin  op  yJer  vsn  de  Scheep  ii  Jer  Viif  /  Vc  Admi- 

, r.t.j.'/ ,  zijnde  vijf  C.tyt,unen  ,  ydcr  meeJe  A^y/f»  tfeveniig  guldens 

tirmaanl,  cnJo  in  tw.nirmaaoilen         .         .         .         •  •  ƒ       4/oo:o:q 

Voor  een  Capuin  op  yJïr  vin  de  Scheepen  der  rijf  Schouten  by 

Nï^t.  als  boven  ; f       4foo;o:« 

Voor  hondeid  fejl g  Uasfchieters  ,  als  voor  Rotterdam  .uhtien, 
AmlKrJim  {'''iftig,  ende  vojr  yJer  vin  de  volgende  CotUgicn fepien , 
tfgensAchtien  guldens 's  maaiids,  voor  de  mtit^tt  Soldye ,  yder 
Busthieter,  beloopt  in  ^«//maandön  .  .  .  •         ƒ       10+40:0:0 

Woov  Hünderd  fe[lien  Busfchieters  Maits ,  tegen  twaalf  gu'dens 
's  maands,  yder  voor  vermeerderde  SoMy ,  beloopt  in  r'^fmaanden.  ƒ      6960:0:0 

Woot  Honderd  fcfluntao'&xr'o'Mti,  als  Onderbirbiers ,  te  ver. 
deelen  als  hier  vooren  de  Busichieters,  lot vijftien  guldenster  maand 
tot  vermeerdering  ,  yder  beojpt  in  Vijf  maanden  .  .    ƒ      8»oo:o:« 

Voor  r»/»/»^  man  buiten  gewoonte  aan  te  neemen  ,  voor  yder 
van  de  yier  en  tne^cntig  Scheepen  va  n  Oorloge,  om  te  bergen  op  het 
klein  Vaanuig  ,  ot  Ichetpen  met  voorraad  ,  als 
Rotterdam  Scheepen     10 

Amfterdam  44 

Voor  Zeeland  14 

Noord  Holland  14 

Vriefland  1 1 

Tezamen     94  Scheepen:    beloopt  derzclver 
koftgelt  en  .yoW>  in  W)/ maanden         .         .  •       -f   ij/j"oo:o.o 

Voor /ii'/!.i//"ligte  toegcrufte  Scheepen  ,  voor  de  aanbouw,  toe- 
ruffinge  :  acht  duizenii  j^uldcn  yder ,   is  tezamen  .  ƒ     ópooolc» 

Beloopt  in  't  geheel  cicezc  buiten  gewoone  te  doene  onkoften     ■ — 

Negen  honderd  drie  duizend  vier  hond' rd  fcftig  gulden     .      ƒ  poj+öo.-oo 

In  Texelwz^re  de  HecrcngevtilmagtigJe  van  haar  Hoog  Mog* 
De  Heer    onophoudelijk  bezig  om  de  Scheepen  en  vloot  fpocdig  te  vervaar- 
J.deWITT  digen  ,welk  hetmcellcopden  Heer  R^adPenfionat is  de  U'iTTaan- 
aijn  bezig  quam  ,  die  met  een  onvermoeide  naarlligheid  cn  grootc  wakker- 
TtrvaTrdice  heid  hct  zelve  bcy  verdcn :  daar  het  anders  gefchapen  ftond,dat  zy 
van  de        in  langen  tijd  niet  in  zee  geraakt  ofte  klaar  geworden  zoude  zijn. 
Vloot  voor  Maar  dewijl  hair  ILd.aldaar  bezig  waarcn,  bcraadfla^gdcn  haar 
tweede        (^q_  Mog.  dagelijks  \n''sCruyenbagtfif  op  wat  wijze  men  het  zfekcr- 
fle,  en  onder  wie,  de  vloot  in  zee  zoude  brengen.  De  meelle  Iceden 
hadden  het  Oog  op  Trom/),  dog  dewijl  hy  over  het  vonnis  der  ge- 
vangens in  Te'.vf/niet  hid  willen  zitten,  welke  door  zijn  begeer- 
ten gevangen  genomen  waaren  ,  cn  dat  hy  met  een  groot  gedcel- 
Airzma.      teder  fchecpen  naar  de  laaflc  11  ig,  regens  het  bevel  vanhaar  Hoog 
jLfl^  ^     Mog.in  rra-Wgovallen  w.is,rtooktcn  daar  ctnigc  milvflrflanden  der 
gevolmagtigdcn  van  haai'  Ho  Mv^g  in  lV,vf/ onder,  alwaar  hy  wat 

vcrlchil 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      i6i 

vcrfcbil  nieJc  gekrccgeii  had,  en  meende  zig  van  deeze  gele-     i^^r 

gcnth?id  te  bedienen;    het  geen  Trowpgcnoegzaam  te  vooren  ge- _J 

waarfchoud  was.  Egterwierd  den  vooifchreven  Heer  Tjowp  den 
lyjiilyiot  Lieutenant  yiduiirjalvtn  de  Muaze  verkoorcn  ^  en  de  an- 
deren naamcn  aan  een  andere  kant  hunne  flag  waar,  gelijk  hier 
onder  blijken  zal. 

Een  yder  had  groot  betrouwen  op  fijn  klockmoedigheit  en  hel- 
den-aard, maar  eenige  waarcn  zwaarhootdig  uit  redene  van  Staat , 
alsanderfints.  Meenende  dat  hy  het  huis  van  Orrf^wfw,  hetwelk 
TiUuit  alle  het  bewind  was,  te  veel  aanhong,  dog  aan  de  andere 
kant  dagtnien  cgter  ongevoegelijk  te  zijn ,  van  een  hooger  bevel- 
hebber boven  hem  te  llellen.  In  die  gedagten  zijnde,  wierden 
den  vijf-en-twintigflen  deezcr  Maand  eenige  aanmerkingen  by 
haar  Hoog  Mog.ingebragt;  onder  andere,  dat  de  Heeren  haar 
Hoog  Mog.  gevolmagtigden  laaft  in  Tfxc/geweeft  zijnde ,  als  ook 
de  afgezondenen  van  de  Ed.  Mog.  Colle^ien  ler  Adwirdliteit  nevens 
de  Hooge  bevelhebber  der  vloot,  eenparelijk  oordeelde  voor  den 
dienft  der  landen  geraden  en  genoegfaam  nootlaakelijktezijn  ,dac 
eenige  weinige  Heeren  door  haar  Hoog  Mog.behoorden  gevolmag- 
tigd  te  worden,  die  men  betrouwden,  welke  met  de  voorfz  vloote 
in  zee  zouden  gaan  ,  om  Oog-getuigen  te  zijn  van  alles  wat  daar 
omtrent  voor  viel  ,  en  door  hunne  Agtbaarheid  de  oniieilen  be- 
letten, die  inde  laaften-flig  waaren  voorgevallen.   Haar  Hoog 
Mog.  overweegende  wie  zy  dit  oppcr-bevel  over  de  vloot  zoude 
geeven  ,  benoemde  daar  toe  de  Heeren  Kutger  Htijgens,  Gcdiputeerde 
inde  vergadering  der  algemeene  Sia^tenwcgtns  GeldetUnd,  een 
man  die  agteo-tfeevcntigjaaren  oud  was,  dog  voi  moed  en  groot   Zijn.  Ed: 
beleid,  JOHANdemn  Raad- Pf«/io»/iHi van  Holland,&\c  in  Staat-  ^°',^jS«:  , 
en  Knigs-kunde  niemand  behoefden  te  wijken,   en  Joban  £<"■'<"',  van' wfgen» 
Burgermeefter  der  Stad  Middelburg^een  er  vare  man  van  een  lour.iY  haar  Hoog 
en  doordringend  verlland.  Deeze  Heeren  waaren  zeer  gewillig  Mog'nJo 
om  zulk  een  laftig  pak  op  hunne  Ichouderen  te  nemen,  en  herleef.  '''°°'f* 
den  in  hen  den  ouden  Battaviercn  aart,  willende  ten  dienf'e  van 
hun  lieven  vaderland  en  't  gemecne  beft ,  hunne  leevens  zoo  wel , 
als  de  gcringftc  matroos  waagf  n, 

„  Eenige  in  Ho//4n(/fend'andereP»'»r/«r;>«  was  het  magtig  tegen  ^'"'""i'^n't 
„deborft,  datdeRaad  Penfmat  is  van  Hollandt,  J^N  de  n  ITT  y  lig^^''^"-^^*^ 
H  zelven  toi dien  gcvaailjjken  dienft ,  genoegzaam  vry willig,  had  pag.  399, 

Kk^  opge- 


z6x  L EE VEN  €n  DOOD  van 

166 <   >» opgeofferd,  zon Jcr  te  zien  op'tgcflagt  van  ftormenen  vyanden, 

^      _^  „  nog  c  belang  van  zijn  gcHagt  en  vrienden  :  ja ,  ccnige  meenden , 

2,ijn  Ed.    i>  daï  hy  door  zijn  afweezen,  den  gemeenen  Staat,  zulk  een  Stuur- 
wortde      „man  mid'ende,  in  groot  gevau  Helde,  en  zijne  Vyanden  veel- 
Zeetogtaf- ^jigtgeleegendheid  zou  gcevcn  om  alles  over  hoop  ie  werpen, 
gcra  en.     ^^  p|^  vertoonde  ze  hem,  met  al  't  gevolg  dat  tedugten  (lond. 
„  Maar  zy  konden  zijn  opzet  niet  verzetten.   Hy  gaf  hun  tot  ant- 
Schoonant- woord  :  üat  debe/j9uden!svM;z.!jnPerfoon ,  erncyngtluk^,  aande  behou. 
«voort  van   den'ti  Vanden  Staat  btng'.  endatde goedeofquaade  unkpmsi  van  een  tweede 
EijnEd.       zeejlag  ,  beide  z.ou  behouden  of  bederven.   Dat  m  de  y  loot  eenige  mannen  wa- 
ren, die  moedsgenoe^ hadden ovi  te  vegttn  ,  maar  die^t aan  beleid  ontbrak,, 
cm  denftrgd  tot  een  goeden  uitgang  te  beiiteren :  dat  hy  x.ig  vcrpligt  vond  tm  de 
drift  der  dapperheid  ,  als  t.e  te  verrging ,  te  belpen  maattgen. 

De  Heercn  gevolmagtigdc  van  Zff/4«(i  verklaarde  van  gevoele 
te  zijn)  dat  men  het  hoog  bcllicr der  Vloot ,  aan  den  Opper  be- 
velhebbers moed  toevertrouwen,  dog  bevindende  dat  de  andere 
Prorintien  eenparig  anders  bellooten  ,  hebben  zy  het  zelven  insge- 
lijks goetgevonden. 
Doetden        Den  laat  den  van  jf»/;'  leide  zijn  Ed.  nevens  de  tweeandere  He- 
Eed  a«n       ren,  in  handen  van  haar  Hoog  Mog.  den  Rc<i  van  z.t4i)  ei  mg  nf, 
haar  Hoog    yg^^^gj  j^  j^gj  bcfluit  van  den  tienden  Aüguliy  fejiienbondett.een  en- 
v^ftig,  en  hebben  haar  Hoog  Mog.  de  Gemelde  Heeren  begroet , 
ende  geluk  op  hunne  rcizcgcwtnlt. 

De  Leeden  van  H«/i.jnrf zeer omzigtig  zijnde, bragten in  ,  van 
,       twee  Overflens  en  zoo  veel  overfte  Lieutenants,  nevens  eenige  cr- 
ber/der    "  varene  Zeelui  Jen  mecde  Scheep  te  doen  gaan,  omme  de  gemelde 
land  bezol'  Heeren  gevolmagtigden  met  hunneraadendaad.ten  tijdeengele- 
dcüügen  ia  gentheden  te  dienen.  Als  ook  om  de  bezoldclingen  die  daar  op 
de  vloot,     vvaren  in  beter  tugt  te  houden  ,  welke  lafl  haar  Hoog  Mog.  dtn 
tiyerften  Dolmanen  Caiper  van  Matignault ,dc  Lieutenant  CoUonel  van 
Cent  en  van  Santen ,  de  Major  Ditinar  vaHWijnberiiea,  nevens  eencn  Sij. 
monWtllemfen  t  en  de  Heer  Krfi^;  deeerllen  om  hunne  Ervarcnt- 
heid  en  dappere  daaden  te  Land,  en  de  iwcel.iatrtcom  hunne 
ondcrvmdmg  en  groote  hoedanighccden  :cr  zee.     Zy  hadden 
twee.  en   negentig  Matroozen  tot   een  Lijf  -  wagt  ,  daar  Steeven 
Cornelis  zoon ,  burger  van  Rotterdam,  tot  bsvclhcbbcr  over  gc- 
fteld  wicrd  ,  met  magt  en  bevel,  om  de  zelve  onder  twce^war. 
titr  meekers,  in  goede  tugt  te  houden,  cti  daar  na  zijn  befte  ver- 
mogen 


CORNELIS  en  JOH  AN  DE  WITT.        163 

mogen  over  te  gebieden  tot  den  meefte  dienden  van  de  Landen,    ji'/f*'"' 
Haar  Hoog  Mog.  ontfongcn  ter  zelver  tijd  een  brief  van  de  .     ' 

Heer  de  Ruiter ,  den  6  deezes  gcichreven  ,  welke  bekent  maakten,  2.eera»de» 
dat  hy  dien  dag  nevens  fijn  onderhoorige Vloot  binnen  de  Weder-  der  drie 
licms gekomen  was,  mede  brengende v^f En^elfcbepr^i-CH ,  meeft  Heeren  ge.; 
vol  fuiker,  nevens  den  Generaal  vuniCndcel  CarmantijnFrancois'^°^*^"^''' 
S'tlUvm  als  gevangene ,  en  dat  hy  v^ftUn  Scheepeinn  de  Weft-Indiën  De  Ruyter 
genoomen  en  verbrand  had .   Deczc  aangenaame  tijding  deed  de  word  Lieu- 
fwaarhoofdigcn  een  weinig  moet  geeven.  Haar  Hoog  Mog,  over-  'en^nt  Ad- 
weegende  de  bequaamheid  van  deezen  Held,    fielden  hem  ,  ^èt^eHeèt 
onder  het  Opper -gezag,    en  beleid   van  de  Hccren  Huigens ,  de  wjtt. 
Raad-PfwyiofMm  de  Ji'lTT endejohan Boretl ,  tot  Lieutenant  Adwirdal  AitztnaB.' 
v-in  HolUnd  en  de  M'efl-  Vtiepnd.  4/ •  p-  44Ö 

De  Heeren  Gevolmagtigden  van  haar  Hoog  Mog.  in  Texehan-  Zijn  Ed. 
gekoomen  zijnde,  bezorgde  allesvvat  daar  nog  noodig  was.   De'^omtia 
Heer  JOHAN  de  mTT  voer  met  een  onvermoeide  naarftigheid  ^"**' 
van  't  een  Schip  aan  't  ander ,  om  alles  te  onderzoeken,  en  nodige  OnderfoeW 
bevelentegevenjflaande  zelfs  handen  aan 't  werk,  en  toonden  y-  alles  ten 
der  zijn  pligt  aan.  Zijn  Ed.  fchrcef  den  8  deezes  een  brief  aan  den  """'^«• 
Lieutenant  Admiraal  de 'Ruit er,  \?^n  inhoud,  dat  hy  geliefden  met  den  Schrijftaani 
brenger  op  het  fpoedigft  te  berigten.met  hoe  veel  van  's  Lands  en   ^    "^*"' 
andere  fchepen  hy  omtrent  DW/z.g/wasaangekomen:  of  htm  yet, 
en  wat ,  in  Zee  ontmoet  en  bejegend  was ,  of  hy  nog  cenige  Sche- 
pen had  agter  gelaaten ,  en  voort  al  het  geen  hy  zoude  oordeelcn  Brands  leȏ 
tot  narigtinge  voor  Heeren  ,  in  Tfxc/leggcnde,ie  konnen  dienen:  van  de 
hem  met  eene  bekend  makende ,  dat  zig aldaar  wederom  een  aan-  ^^"y"''?' 
Zienelijke  Vloot  van  den  Staat ,  ten  getaale  omtrent  de  't  negen- 
tig  goede  Oorlog-Scheepen  in  (laat  bevond ,  om  binnen  weinig 
dagen  te  konnen  Zee  kiezen.  Den  twaalfden  dcezcr  fchrecvcn  haar 
Ed.  Gevolmagtigden  wedeiom  een  brief  aan  den  zelvcn  Heer  ■^'i"'^'|;  , 
<ifK«;/fr,  daar  in  verzoekende,  dat  hy  aanltondsnaar  dcllclFsont-  re  l/eereiT' 
fangft  geliefden  van  daar  te  vertrekken  en  in  Tfx«i  te  komen, vol  gevolmag- 
gens  het  ingeflooten  bcfluitder  Hoog  Vlog.  hebbende  met  een  deSchrijve 
aangemerkt  d:t  het  ztlvebtfluit  meld,  \':ix\<\e  Lieutenant  Admiraal^%^^l^   . 
Mepfel,  den  l'tce  Admiraal  raiiKcs,  mitsgaders  zoo  veel  bcqiiaame  .ijen'^e» 
Bevelhebbers  en  perloontn  mede  te  brengen,  alszijnEd.  goet  zcr. 
zoude  oordelen  in  de aanQaandeZectogtdicnft  te  konnen  doen: 
dat  zy  alle  zulke  beveclcn  te  volgen  hadden  als  haar  Hoog  Mog. 

aan 


x64  LEEVEN  en  DOOD  van 

166 f.  '"^  ^^^^  Ed.  Ge^'olmagtigden,  toezenden  zoude  :  dat  zy  ovcr- 

t,.  - wogen  endc  nevens  alle  de  aanwezende  Hee  ren  van  de  Adnmaltteit 

beflooten  hadde,  van  de  voorfchreeve  Lt,  Admird.tl  Meppel  aldaar 
te  doen  blijven  ,  om  's  Lands  Scheepen  en  prijzen  ,  met  welke  hy 
ingevallen  was ,  gaadeteflaan,  en  binnen  te  geleiden  j  laatendc 
aan  zijn  goecdunken  of  hy  den  lïce.AdmiraalraiiKes,  herwaarts 
mede  wil  brengen  ofte  niet ,  en  alle  zodanige  eige  onderige  bevel- 
hebbers en  bcquame  perfooncn  ,  als  zijn  ILd.  dienrtigzal  vinJcn. 
Onderwijle  quam  Tromp  de  bevordering  van  den  Heer  de  Ru/. 
ffrterOoren,  die  heel  verwonderd  ftond,  te  meer  toen  hem  be- 
kend gemaakt  wierd  dat  den  voorfchree  ven  de  Ruytcr  het  opperge- 
Trompzijii  zag  over  deeze  Vloot  zoude  hebben  ,  welke  haar  Hoog  Mog.  hem 
misnoegen,  al voorens  gegeven  hadden  : waar  op  hy  Aniwooróen,  dat  hji ouder  den 
voornoemde  Lieiitetiatil  Admiraal  de  Ruytcr  niet  en  begeerde  teftuan ,  en  dal  hj 
niet  van  meening  was  in  z.cc  te  gaan;  deirijl  hein  een  andt  r,nu  by  de  vlooi  ingoe» 
de  gefchiktheii  enjiantgebragthad,  boven  'ihoofd  trasgefteld,ook  verklaarde 
hy  des  anderen  dangsmetccn  bczadigthcid»  dat  hy  voor  dee^e  logt  van 
den  dienflmogt  werden  omjlagcn,  dcwijlhy  dezelve  reis  dog  mei  geen  Inft  mg 
geuegcntheid  aonde  ktnnen  doen,  en  dat h]iz.igin andere gelegentbeeden den 
-dienfl  dei  Lands  utet  zouden  ontrekken. 

De  Heercn  gcvolmagrigden  quamen  hem  in  zijn  ecrfte  oploo- 
pcntheid  veel  tegemoet,  hem  met  alle  middelen  van  zagtighcid 
en  vricndfchap  tot  zijn  pligcaanmaanende,  en  dat  hy  buiten  alle 
krenking  zijoer  naam,  onbcfwaard deeze aanllaanJctogtkondc 
by  wooncn.en  hy  hield  zig.niet  tegcndaande  al  die  beleefde  woor- 
den ,  aan  zijn  eerlle  zeggen.   De  voorfz  Heercn  Gevolmagtigden 
ziende  dat  hy  niet  te  beweegen  was ,  antwoorde ,  dat ,  dewijl  zijn 
Ed.  verlof  van  t'liuis  te  blijven  verzogt,  zy  geen  bevel  hadden  om 
hem  ï  zelve  toe  te  (laan  ,  maar  als  't  hem  dog  zo  geviel,  dat  zy  dan 
voor  af  aan  haar  Hoog  Mog.  daarover  moeden  ichrijvcn.  Niet 
tegenftaan  Je  dit  ongenoegen  verzuimde  de  Hceren  gevolmagtig- 
de  niet  om  de  Vloot,  zo  haaft  als't  mogelijk  was  in  zee  te  brengen. 
De  Heeren  Staten  van  H  ollant  uit  zeker  Ichrij ven  van  de  Hceren 
Brindslcc- Corwc/iiM'/r/c^üud  Burgermcefterder  Stadt  Amflerdnm,  en  den 
ven  van  de  Raad-  l'eiifionaris  de  IflTT  hunnc  Ho.  Mog.Gevo\m3gug<ic\n  Texel, 
toi7n       verdaan  hebbende, dat  de  Lt.  Admiraal  Tromp  zwarigheid  maakten 
Ijg.         om  onder  de  Heer  de  Ruiter  te  flaan,of  in  zee  te  gaan,fchrcvcn  daar 
op  hunne  meening  aandc  gemelde  Heercn  inden  volgende  brief. 

De 


CORNELIS  en  JOHAN  DK  WITT.        i6s 

166  f. 
De  Staaten  van  Holland  en  Weftvrieflandc. 

Eedelc,  Erentfcftc,  Hooggeleerde,  Wyze,  Vooriicnigc  Heeren  : 

y^r  T  verneemen  met  misnoe^^en  en  verwondering  ,  d^  de  Lieu-  "'"'j^'"» 
W    tenant  yidmiraal  Tromp  uit  onxje  di/jiefitie  ten  aanzjen  van  j^j^g.  °^ 
de  hoedanii^beidt  en  Cammandement  ^edeftreert  aan  den   L,  Admi- deHeet 
raal  de  Kuyter  ,  oceafie  genomen  heeft  van  te  aarzelen ,  in  deuitvoe-  ^'hj",'" 
ring  van  V  Lands  dien/l ,  het»  aitn  l/evolen  ,  ook, zo  verre,  dat  hy  de  witt 
Wjgeren  zond  te  fiaan  onder  bet  Commandement  van  den  voornoem-  ""^""^^ 
den  de  Rnyter  ^  en  vervolgens  omrxe  voer  des  lands  dienfl  inde  aan-  ling  va» 
fiaande  Expeditie  zich  te  laaten  emplojeeren  ,   veftromuende  niet  te  Tioiuf . 
min  dat  hy  zyn  gedachten  voor  een   zaak^van  zo  grooten  gewichte 
voer  den  dienji  van  den  Lande  in  't  gemeen ,  en  de  refleBie  die  ever 
het  voorfchreeve  doen  tegens  zyn  Perfoon  in  't  particulier  gemaakt 
z.oude  moeten  werden  ,  nader  hebbende  laattn  gaan  ,  zich  beeter  zal 
beraaden  hebben  :  eade  hoe  het  zoude  mogen  weezen  ,    deti/yle  door 
zoo  onberaaden  voorneemen  des  Lands  dtenü  itt  geene  deele  mag  ver- 
Tvaereloofi  worden  j  zo  begeeren  wy,dat  gyluiden  de  zaaken  hy  alle 
manieren  ,  doenelyke  en  bedenkelyki  wegen  ,  daer  heenen  dirigeeren 
zultj  dat ,  zonder  aanfchouw  op  den  l' er  zoon  van  den  voornoemden 
L.  Admiraal  Tromp  ,  en't  zy  l-j  zjch  beter  bedaeht  hebbe^eftehy 
zyn  onbevoeg  ten  onvoorzigtig  opzet  zoude  moge  perft^eeren ,  daerem-' 
me  het  uitgaan  van  de  yioote  tn  geenerly  Vl^yze  opgehouden  ,  ofge- 
retardeert  ,  nimaar  zonder  eenige  verzuim  van  syi  of  oceafie  gea^ 
vanceerd  en  geejfeÜueert  zal  worden,     Enda   onder  des  niet  te  min 
verwachtende  UL.  advertentie  over  den  finaale  uyiflagvan  de  Refh- 
lutie ,  dewelke  hy  den  meergcmelden  Tromp  noch  op  date  deezes  zal 
weezen  genomen  ,  omme  de  msjueren  van  onze  nadere  delibtratien  , 
over  het  vuorfchreeven  zyn  doen  daar  naar  te  mogen  dirigeeren ,  en 
ons  voorts  ge  dr  aaginde  tot  UL,.  goeden  yver  en  wyze  directe  over  het 
fpoedig  uitbre>igen  van  de  voorzeide  f^loete ,  bevalen  wy  UL.  in  dt 
i/efchermtnge  (jodes.   Gefchreeven  in  den  Hage ,  den  dcrthienden  Aum 
gutly^  fejiien  hondert  vjfenfejltg. 

Ter  Ordonnantie  van  de  Staaten 
HERBERT  van  BEAVMONT. 
Eer^t  Bttk,  L  1  Eenige 


266  LEEVEN  en  DOOD  van 

166  S'       Eenige  dagen  te  vooren  was  onder  de  gemecnc  maats  cca 
groote  oproer  op  het  Schip  VAtiden  Litutmant  ^dmiraaniomp 
het schip^  over  het  winden  van  't  Ancker  ,  her  welk  zy  nietwiluen  doen 
»'"         als  uit  de  naame  des  Prince  va»  Cni/jgie»  »   Aellendc  haar  met 
Tiomp.    ^ijg  ge^vcld,  gemengt  met  veel  drygingen, tegen haarc Overig* 
zynEd.    heeden  en  Bevelhebbers  ,  waar  na  zy  noch  niet  mee  de  koll  te 
nevens  de yrccden  wildc  zyn, loopendc  na  de  kajuyt  met  de  backen, en 
H«Kn     maakte  een  groot  getier  ;    waar  van  'er   twee  belhamels  vaft- 
houdcn     gefield  wierden  en  by  de  Krygsraad  den  11  dezes gcvonnift,van 
vZ^"ia^' °"^  *^^  Galg  te  treckcn  ,    om  ten  fpiegcl  der  andere  Matroo- 
tK-temis-  fen  te  ftrafFcn.  Dit  wicrd  aanftonds  op  deeze  v/yze  volbragt  ; 
word«i"    "^'-"  ^^^^^  tv/ee  briefjens  in  een  tinne  fchotel  ,  op  het  eene  de 
Yciweezen  galg  gctcckcnt  cn  het  ander  een  nal  daer  over  heen  leggende 
eniiekken  ^gp  ^grvet.  Die  dc  galg  trok  wierd  aanftonds  aan  de  nock  van  de 
Galg.       Rhc  opgeheczen  en  gehangen  ,  die  de  md  hadde  ,  wicrd  ftren- 
gclyk  gegcezeld  en  gebrandmerkt ,  en  voor  fchclm  aan  land  ge- 
zet.    Naderhand  kreegen  zy  noch  vier  maats  ,  van  den  zelven 
aanhang  ,  die  ftreiigelyk  gcgeezeld  en  s'anderendaags  kiel  ge- 
haald wicrdcn,welke blecvcn  zitten  omdat  de  Vlootop't  uyizy- 
Icn  ftond. 

Den  twaalfden  deezer  hadden  haar  Ed.Gevolmagtigdc  nevens 

de  Hooge  Bevelhebberen  wederom  krygsraad  over  de  Schout 

Kocmaals  ^ï  "^^ht  Stachomi^er  ,   de  Cafitainen  Scbcf  ende  Tsbremt  de  Fries : 

Kiygsuad.  Waar  van  den  Fifcaai  den  eyfchontzeid  wierd,  en  haar  wederom 

belaft  op  haarc  Scheepen  te  gaan. 
De  Vloot       De  Heeren  Gcvolmagtigden  nu  zicnden  dat  alles  klaar  was, 
zjituyt     maakten  de  grootfte  zwaarighcidt  om  de  Vloot  in  Zee  te  kry- 
A^iïgufty   ê^"  '  "^^^^ ^^  tegenwind  ,  cn  ondiepten.  Den  Franfchen  Schryver 
Tom.  3.  jj  de  la  Natviltezcgi,  hoezeer  men  het  uytzylcnvcrhaafte,  was 
*"■  *'^'     „  de  wind  ,  altyd  zo  tecge  ,  dat  zonder  een  ilout  bcftaan  der 
Groote     '»  ^<'»/»w;/»>-;/ van  /jW/«ï«a',cen  der  drie  Gevolmagtigden  der  Staa- 
daad  van    „  tcn  ,  Zy  ZO  liaaft  uit  Tcxcl  niet  zoude  geraakt  nebben.    Hec 
«yisd.    ^^  ^jjs  ,  naar  het  gevoelen  der  Lootzen  cn  anderen  in  de  Zec- 
„  vaart  ervarene  ,  niet  mogclyk  daar  uit  te  geraken.     Maardc 
„  Penfmmris ,  die  een  groot  Wis-konftenaar  was  ,  had  de  zaak 
j,  onderzogt ,  vond  dat  'er  van  dc  twee- en  dertig  ftrecken  der 
„  winde  agt  en-twintig  waaien,  daar  men  zich  van  konde  be- 

„  die- 


CORNELIS  en  JOHAN  de  WITT.  167 

5.  dienen  ,  en  dac  'er  maar  vier  vl;ik  in  de  wint  waarcn.     Hy    i66f. ' 
31  ging  daar  na  zelfs ,  met  het  fchietloot  in  de  hand  ,    de  ge-  ' 

,»  vaarelyklle  piaatfen  pylen  ,  en  bemerkten  dat  'er  op  het  on- 
»  diepftetwec  of  drie  en  twintig  voeten  water  was. 

Dewyl  deeze  uitvinding  zo  deftig  en  nut  is  gewceft  zo  heb* 
be  goet  gedagt  het  waare  verhaal  den  Leezer  voor  te  ftel- 
len. 

„  De  Heer  Raad  Venfionaris  de  Wttt,  gaf  hier  een  proef  van  DeHe«t 
),  zyn  aluitvocrend  verlland.mct  den  Vaderlande  een  dicnfl:  ^^  1^,^^,'^^öm 
})  doen  ,  diende nak^melingen  niet  ligt  zullen  vergecten  ,    ten  devioot 
„  aanzien  van  't  nut  dat  daar  uyt  volgde.      Dit  gel'chicdc  toen  "fl'^^^'^^^^ 
*i  hy  's  Lands  Vloor  tegens  het  gevoelen  der  Lootzen  en  Zee-  derLoou. 
I,  varende  luiden  ,  uit  Texel  met  zuidc  zuidweftewindcninZee  '«'<^">>''' 
),  heeft  gebragt.  Voor  deezen  wierd  by  de  Lootzen  geoordeelt  g^n. 
),  en  vooi'  zeker  gelooft  dat  maar  tien  jireeken  van  't  kompas  MiSiv>  e» 
n  aanleiding  gaven  om  uit  lexel  in  zee  te  komen  ,  en  dat  'er  ^J^" 
),  twee-en-twimig  \i\-ctkcn  ,  die  in  dit  geweil  meelt  waajen ,  de  ^e»";:' ''" 
n  Scheepen  binnen  hielden  :  maar  nu  heeft  den  Raadt  Penjiona.  J,7r"ü**^ 
),  rii  de  iVttt ,  door  naauwkeurig  onderzoek  zelfs  in  perzoon  be-  ut  veift 
j,  vonden  (  't  geen  ook  door  de  daadelyke  uitwerking  werd  be-  g".*-j 
),  vclligt  )  dat  de  Scheepen  van  de  recde  van  Texel, door  het  doonian- 
>,  Lands  diep  ,  ofte  uit  dey/*«^oft  uit  het  Spanjaardsm  ,  met  ^l^^"^^^' 
»,  achtentwintig  onderlcheide  ftieekcnvan't  kompas  in  zee  kon-  men  uit 
>,  den  lleeken  •,  invoegen  dat  niet  meer  dan  vier  jireeken  het  uit-  Texel  met 
),  komen  konden  beletten  ,   te  wceten  welt ,  noordweft  ten  ,wint'ig 
9,  wellen  ,  noordweft  en  noorweft  ten  noorden  ,    d'oudftc   en  ftrecUen 
j,  crvaienlkpcillooten,  of  Looisluiden  ,  dreevenftyfen  fterk,  koI„p,j 
},  dat  het  onmogelvk  was  met  zwaure  Sc'.ieepcn  d>>or  't  Spun-  kaniuZae 
j,  ja.irdsgat  in  Zee  te  loopen.     Doch  de  R<iaJ.  Penftomris  de  iVttt^  "'  '^"" 
j,  bleet  hier  aan  de  dwalmg  der  verouderde  waan  niet  hangen, 
j,  noch  liet  zich  door  de  waarfcheinelykheid  van  de  reeden  der 
f,  Lootsluiden  niet  paayen  :  maar  hy  voer  met  floepen  en  ctte- 
1,  lyke  Lootsluiden  in  't  ^fMJaardsgat ,  om  de  gronden ,   daar 
»,  men  de  meefte  ondiepte  waande  te  hebben  ,  zelf  met  peilen  ^HJf;'^' 
>,  t'onderzoeken  ,  en  ondervond  ,  dac  het  gemelde  gat  ,  een  zoekt  en 
•>,  groote  myl  lang  ,  inwaart  aan  ,  op  laag  waatcr  genoegzaame  ^pj^^j^^ 'J, 
>,  diepten  had  :  ten  rainlle  v.m  twee-en-twintich,vier-en-twin-  gat. 

L 1  2  V  tich 


x6S  LEEVEN  en  DOOD  van 

i^öf-   I,  tich  en  meer  voeten,  tot  zeekere  plaats  of  droogte,  genoemt 
Kaaf  tn  Jooren.  welke  plaats  een  groot  vierendeel   myls  wcï 
doorgaans  de  zelve  diepten  had,  doch  dat  daar  verfcheidcrib- 
bekens  of  rificens  in  de  grond  gevonden  wierden  ,  vicrofvyf 
roeden  breed  die  by  laag  water  niet  meer  dan  twintig  ,    ne- 
gentien ,  achtien ,  of  fchaars  achtien  voeten  diep  waaren:  en 
dat  voorts  het  einde  van  't  gat  ,  t'  zeewaart  aan  ,  tot  in  de 
ruimte  toe,  by  't  laagfte  water  ,  een  bcqaaame  diepte  had, ten 
minften  van  een-twee-drie-en  vierentwintig  en  meerder  voe- 
ten.    En  dewyl  een  gemeene  vloed  het  water  in 't  Spanjaards- 
het'met"",,  gat  ruym  vyfde  half  voet  deê  hoogen  ,  zo  bleek  daar  uit,dac 
«ngc-     „  in  't  ondieplle  van  't  gemelde  gat  ,  met  ecngcmeenc  vloed , 
Tioedwaaj»  ten  minften  tweeëntwintich  voeten  waters  word  gevonden. 
""  ^h' f  "  Op 'i^czc  ondervinding  Iteimende ,  dreef  de  Raad  y-'f^/Tcwam 
omLaarej»  door, dat  men  de  Vloot  door  't  Spanjaardsgat  (want  de  wind 
Schepen    j,  ]ict  nict  toe  door  's  Lands  Diep  ^  of  de  Ücherk  ,    uit  te  loo- 
treBgen!  »ï  P'^"  )  '"  ^^^  ^•^'^  brengen.      Dit  word  den  veertienden  van 
3,  Auguftus  ,  met  een  zuiden  en  zuidweften  wind,  in  't  werk 
Helpt  de  ,,  geltcld.     Hy  zclf  uammet  de  Heer  van  Haaren  aan,  voorde 
Jilfde'  ?"  »'  x.^^t  grootfte  Scheepen  ,  't  Hiits  te  Swteten  en  Delfland  ,  te 
znidweile  „  zorgcn  ,  en  't  ongemak  dat  'er  van  komen  zou  op  zich  te 
dóot"     »  noemen.     Ook  raakten  de  twee  Scheepen  ,   al  hoewel  zeer 
Spanjaards  „  inwaart  gclecgen  ,  d'allcrcerrte  van  al  de  Schepen  mer  gemak 
gat.inzee.      jj^  2,ce  :  en  indien  men  ten  aanzien  van  alle  d'andere  Schee- 
8«fti.        ,,  pen  gelyke  vlyt  had  betoond  ,  zo  zou  mifichien  dcgantfche 
„  Vloot  met  het  zelve  gety  in  zee  z\n  geraakt  :  maar  nu  blce- 
„  ven  eenige  ,  men  houd  doorJ'  onkunde  ,    of  traaghcidt  der 
„  Lootzcn  ,  leggen,  die  den  volgenden  dag  ,  denvyfticndcn, 
„  met  een  weilelyken  wind  meeil  uitraakten.     üus  bragt  men 
„  's  Lands  Oorlogsvloot  (  bclialvcn  eenige  van  deluatlleSchee- 
„  pen  die  den  icilicndcn  ,  toen  de  Wind  Noordoolt  liep,  door  's 
,,  L.ands  diep  uitzeiJdcn  )  door  het  ^p^injaards^at ,  zonder  on- 
j,  gemack  of  grondroei;ing  in  Zee  :  tn  den  Heer  de  l^iu  meen- 
ff  de  dat  men  ter  naauwer  noot  ,  al  was  de  wind  welt  ten  noor- 
5,  den  ,    door  dat  gat ,  by  handzaam  weer  en  etfc  zee  ,  zou 
,,  kennen  uitzcilen  ,  't  geen  men  :c  voorcn  ,  uit  onkunde,  on- 
„  mogclyk  «thee.     Hier  uit  onillond  dat  vcelc  zccvaarcnde  lui- 

3»  den 


CORNELIS  en  JOHAN  de  WITT.         269 

j,  den  dat  zeegat ,  Heer  fan  de  IVms  Dief  noemde :  welke  be-  i66^\ 
,1  naaming  noch  in  zommige  kaarten  van  Holland, ,  federt  uit-  """"^ 
„  gegceven ,  word  gevonden. 

Naar  dat  den  vyfciendeii  dezes  de  gemelde  Hecren  Gcvolmagtig-» 
den  zagcjcns  gevolge  en  door  de  ftilte  in  de  Vloot  gekomen  waren, 
kreegen  zy  omtrent  zonnen  onderg-.'.ng  ,  den  Lteutermnt  Ad- 
miraal de  Liuyter  in  'r  gczigt  ,  waar  door  zy  klein  zyl  deeden  ^'"""'^ 
maaken,  om  zyn  Ed.  in  te  wagten  ,    gelyk  hy   des    anderen-  en 475." 
daags  tuflchen  vyf  en  zes  uuren  by  de  drie  Heeren  Gevolmag-  ^'R'iytT 
tigden  gelukkig  aan 't  Schip  de  Liefde  quam .        Na  weder-  isAugufli 
zydfche  beleeftheden  geplcegt  hebbende  ,  zyn  de  Heeren  haar  '"'''= 
irio:   Mog;  gevolmagtigden  aanftonds  met  hem  en  den  Heer         ' 
Lientenant  ^Idmiraal  Tromp  in  geiprek  getrecden  j   om  de  be- 
raamde beveelen  na  te  zien  ,  en  de  zelve  na  de  veranderinge 
(doorde  k.omi\.e.\zndLe^cmc\ilcLieutena-/itu4dmtraiil  de  R^^jtcrvooi' 
gevallen )  te  fchickcn  ,  ende  op  te  itellen.     De  Heeren  Gevol- 
nvagtigdcn  waren  ten  hoogften  verblydt ,  dat  zyzulk  ecngroo* 
te  betoging  van  vriendlchap   tulichen  deeze   twee    weerga- 
looze  Zee  Helden   befpeurdcn  ;   al  het  misnoegen  van  liomf 
was  ,    na  met  de  Rujter  gelprookcn  te  hebben  ,  ten  einde,  en 
leefde  vorders  eendrachtig  en  broederlyk  te  zaamen.       Deeze 
magtige  Vloot  aldus  in  zee  zynde  was  voor  de  aankomft  van  de 
Ritjter  in  dnên  gefmaldecld.     Het  eerftc  onder  den  Lieutenant  *u(,^"' 
yldmiraal  7rowp.,vocrendc  de  Wimpel  van  de  grootc  ftcng.  Het  DcHeerj. 
tweede  onder  den  L.  Admiraal  Komelis  Evenz.,  de  Wimpel  van  '''^^''" 
de  voorlteng  ,  en  het  derde  onder  den  L.  Admiraal  Tierk.Htddes  endere    ' 
deFrits,  mee   de  Wimpel  van  de  kruys  Heng.  Heeren 

De  Heeren  Gevolmagtigden  van  haar  Ho  ;  Mog  :     hadden  mlgn-gdea 
daags  te  vooren  ,  ten  overltaan  van  den  L.  Admiraal  iromf ,  en  ««zee- 
de  anvlere    Zeevo  gden  ,   een  opllel  gemaakt   ,   waar  na   de  ''m°ktn"ta 
voorfz:  Opperzeevoogden,  en  vervolgens  tot  de  minflc  Bevel-  "fftei  . 
hebber  toe  ,   by  een  ontmoeting  den  \'yand  ,   op  deeze  zee-  a"iJeBe7ei. 
togt  zich  zouden  hebben  te  gedragen.     Nevens  het  zelve  wierd  iiebheu 
bedoüten  en  bevoolen  ,  wat  (0)  Imaldcel  ,  als  men   voor  de  ^'J^^^^ 
wind  zeilden  ,    aan  llierboord  ,    en   wat    fmaldeel  aan  bak-  ften  kwic- 
boord  van  den  L.  Admtrad  Iromps  fmaldeel  zoude  zylen :  en  Y^\,r 

L 1  3  achter  dci. 


27©  LeEVEN  en  DOOD  van 

i66^.   achter  aan  zoude  fchicken.     Op  wat /"«eit ,  en  op  wat  wyzc de 
•■■"■•  fmaldeclcn  zouden  zylen  ,  als  's  Lands  V  loot  den   Vyand  ter 
locfwaart  hadde,  om  den  loet"  te  houden  ,  dat  ydcrCaptiatnop 
zyn  hoger  Bevelhebber  daar  hy  onder  t  efchciden  was  wel  zou 
pafibn  ,  zonder  in  't  minlle  van  den  Vyand  at-  te  wyken  ,  of 
dragende  te  houden  ,  als  door  hoogdringende  nood  ,  ot"  dat  hy 
by  gebreke  van  dien  met  de  dood  gcllrat't  zoude  worden.   Dat 
yder  L.  admiraal  zyn  fmaldeel  onder  zynen  f^ice  Admiraal  ^  en 
Scliout  by  nacht ,  met  den  eerften  zou  vcrdeelcn ,  om  verwar- 
ring t'ontgaan  ,  en  ,  als  den  \  y mdt  hun  fchielyk  quam  te  be- 
jegenen akyd  in  zulken  llaat  te  zyn  om  hem  't  hoofd  te  bieden : 
dat  ydcr  zich  ook  gcwaarfchoud  moeft  houden  van  eikanderen 
ruymte  te  geeven ,  en  den  een  den  ander  uit  het  gefchut  te 
blyven.     Dat  yder  L.  admiraal  in  zyn  Imaldcel  bevel  zoude 
geeven  op  wat  wy/.c  de  Branders  zich  zouden  fchicken  :  ook 
Fregatten  doen  ftellen  om  't  Volk  ,  indien  daar  Scheepen  in 
de  brand  ofte  in  de  grond  gefchooten  wierden ,  te  bergen.  Op 
wat  bevel ,  of  het  gebeurde  dat  de  Vyand  aan  Ly,  en 's  Lands 
Vloot  te  Loetwaart  was  ,  de  zelve  zo  vele  als  doenlyk  was  , 
de  loef  moert  houden  ,   en  wat  imaldeel  ,    by  aldien  die  over 
bakboord  zylden  ,  aan  ly  voor  ,  of  aan  ly  agter  d'andere  fmal- 
deelen  zou  zeilen  :  en  ook  \*.  at  orden  de  fmaldeclcn  zouden  hou- 
den ,  indien  's  Lands  Vloot  onder  Itieiboord  ztiluen  ,   en  de 
Vyand  aan  ly  was.       Op  wat  fei»  het  eerlle  ,   of  een   ander 
fmaldeel  tegcns  den  Vyand  aan  zoude  vallen  ;  en  op  wat  fet» 
het  gehecle  gros  tu'^chen  den  Vyr..nd  in  zoude  brccken  :    ■waar 
op  dan  yder  zyn  bell  zou  doen  om  te  klampen.     Dat  ydcr  op 
zyn  ry  en  by  zyn  hoofd  zou  blyven  ,   1'choon  dat  men  bv  den 
Vyand  nietwaare  j  op  de  verbeurte  van  honderd  guldens  voor 
de  eerftc  reizc  ,  voor  de  tweede  rcize  twee  honderd  guldens  , 
en  voor  de  derde  reize  atgezet  te  worden:  ten  waare  uicnwet- 
telykc  verfchooningen  will  by  te  brengen.     Dat  dchoogeZec- 
voogden  alle  dagen  drie  van  de  bezeild ile  Fregatten,  en  menige 
Galjoots  ,  op  kondfchap  zouden  uitzenden,  en  iets  nieuws  vcr- 
necmende  ,  dat  daatehk  aan  de  Hoeren  Gcvolmagtigden  ,  ook 
aan  den  f^.  Admirad\y  bekend  te  maaken.     i  oc  .  by  aldien  de 
voornoemde  Fregatten  ccnige  Koopvaardyfcheepcn  quamcn  te 

nee- 


I 


CORNEUS  en  JOHAN  de  WlTT.        271 

necmcn  ,  die  men  voor  buyt  verklaarde  ,  dat  dan  die buyt  over    '<5öy. 
't  fmaldeel  daar  't  Fregat  ,  of  de  Fregatten  ,   onder  befchciden  ■ 

waren  ,  zoude  verdeeld  worden  :  en  of  't  gebeurde  dat  zy  een 
Vyandlyk  Oorlogfchip  ,  ofte  Scheepen  ,  veroverden  ,  dat  dan 
het  Schip  ,  of  de  Scheepen  ,  gefchut  ,  en  't  geldt  by  hunne 
Ho:  Mog;  daar opgeileld.by  den  veroveraar ,  ofte  veroveraars, 
met  hun  Scheeps-Volk  alleen  zou  genooten  worden.  Indien 
iemant ,  eenige  ongeluckige  fchooten  krygende ,  of  door-ende- 
re noodzaakelykheidt  gedrongen  ,  wat  van  den  vyand  mofl  af- 
houden (  zonder  nochtans  iemant  van  nooden  te  hebben  om 
zich  te  redden  )  dat  die  een  Vlagge  in  't  bezaanswundt  zou 
laatcn  waaijcn  ,  doch  niet  zonder  hoogdringende  noodt.  Ein- 
delyk  ,  dat  zich  niemant  zou  vervorderen  te  jaagen,  voor  en  al- 
eer de  L,  Admiraal  Tromp  zulks  geraadcn  vondt  ,  en  met  een 
fein  te  kennen  gaf  ,  in  welken  gevalle  die  van  het  fmaldeel  dat 
naall  aan  de  vreemde  Scheepen  was  zouden  jaagen  j  te  weeten , 
indien  men  een  vreemd  Schip  zag  met  twee  ,  indien  men  twee 
vreemde  Scheepen  zag  met  drie ,  en  zo  men  drie  vreemde 
Scheepen  eag  met  vier  Scheepen  ,  en  zo  vordcrs  :  doch  met 
zulke  icheepen  die  zich  naall  aan  de  vreemde  Scheepen  zouden 
bevinden.  De  naam  van  den  L.  Admtmal  Tromp  wierd  in 
dit  opftel  als  't  hoofd  gebruykt  zo  lang  de  Rujter  niet  aan 
boord  was.  Maar  gclyk  gezegt  hebbc  ,  wierd  in  't  zelve  kort 
daar  na  eenige  vcranderingc  gemaakt  zonder  de  Heer  Tromp 
eenigzints  te  beleedigen.  Insgelyks  verdeelde  de  Rujtey  de 
Vloot  in  plaats  van  drie,invier  fmaldeelcnjgelyk  hier  onder  blykl. 


i^if* 


X72  LEEVEN  en  DOOD  van 

^~~~"  L^fle  der  Oorlogsvloot ,  hy  de  Staate?t  haar  TJo : 
Mog  :  Heeren  der  Vereenigde  Nederlanden  toege- 
ruft  ,  en  den  14  ^iigitlius  166 f  begonnen  na  Zee  ti 
zeilen. 

g,  I  Smaldeel  onder  den  Heer  Michiel  de  Ruyter,  L :  Ai- 

fiucken  mirad  van  Hollandt  en  Weft- Vrieflandt. 

lil.  Ml. 

a.  zcebe-  Bevelhebbers.  Scheepen.  St.  M.  Z.  L. 

zoMelin» 

«en  of     Lieutenant  Admiraal  de  Ruyter.  Dclflandt.  70. 150.  36. 6\. 

t-Tand-   ^.'^'"  Salomonz.  Kampen.  J4.  •  74-  -:  Ó4. 

bèzoMe-    Simon  Blok.  Vliffingcn.  50. 140.  zi. 73- 

Hngenof    Jan  Van  Amftcl.  De  Vryheid.  y8.  z6o   -:  42. 

StÜMten.   JandeHaan.  Stadt  en  Landen,  6i.ii').x2  ^i. 

Hendrik  Gotskens.  De  Vreedc.  56.  i8i.  -:  47. 

Evert  van  Gelder.  De  Gelderfchc  Ruyter.  4ö.  i  ^7- 1 J-  lo- 

Frans  van  Nydck  Den  Brie!.  Zi     yi.i?.   9. 

Hendrik  Haakroo.  Vollcnhooven.  aS.  io%.  -:  24. 

Vicc  Admiraal  van  der  Nes.    Rotterdam.  4&.  189.  9  30, 

Chridiaan  Eldcrfz.  Uitrecht.  36. 1 10.  lo- 10. 

J-an  Krook.  Jupiter.  44. 174- 18. 34. 

David  Vlug.  't  Wapen  van  Naflauw.  60. 100.  ii.  3y. 

Thomas  Fabricius.  Jaarsvcldt.  fi.  174-      39' 

Otho  van  Trcllong.  Gouda.  ƒ!.  170.   8.32. 

Willem  van  Bergen.  Popkensbcrg.  iS.iio.-:-: 

Schout  by  Nacht  Stachouwcr.  D'Eendracht.  44-  iö6.  19.  33. 

Cornclis  de  Boer.  Geldcrlandt.  56.100. 47. 4f. 

Adriaan  van  Veen.  Afpcrcn.  39.106.  -:  29- 

Barcnt  Hals.  't  Wapen  van  Leiden.  38.  120.  -:  29. 

Adriaan  Houttuyn.  't  Wapen  van  Mcdcnblik.  4<i.  1 80.  1  ?■  30. 

Jacob  Dirkz.  Boom.  Ylft.  46.116.-:  19. 


uitmakende  St.  ioi2.M.  %66.].Z  2  8i.L  749  ^ 

Tweede  Smaldeel  onder  den  L.i^dmiraalCorndis 

Even  zen 

L  Admiraal  Cornel  is  Evertzcn.  't  Hof  van  Zcclandt.         y8. 119.  if.  78. 
Vicc-Admiraal  A.  Bunkert.        Ter  Veer.  yo- 172.  14.61 

S. 


CORNELIS  en  JOHAN  de  WIT. 


S  by  Nacht  Stachouwer. 

Coriiclis  van  Hogcnhoek. 

Jan  Matthyfz. 

Gcrrit  Klaafz.  Pofthoorn. 

Huybert  Jacobfz.  Huyg. 

Cornelis  Slord. 

Philips  van  Almondc 

Picter  Boufer. 

Jan  Tandt. 

Jacob  Pcteys. 

Jan  Krynfze. 

Zymon  Lonkc. 

Adriaan  de  Haazc- 

Willem  Boudevrynz.  van  Eyk 

Jacob  Center. 

Jacob  Penfer. 

Engel  Janfz. 

Claas  Valehen. 

Laurens  de  Bruyn. 

Floris  Blom. 

Adriaan  van  Kruyningen, 

Willem  Marinirt. 


Uitrecht. 

De  Provintien. 

Delft. 

d'Agatha. 

Klein  Hollandia. 

Jofua. 

Dordrecht. 

De  g  Helden  Davids. 

Zee'andia. 

De  Fefant. 

Schaakerloo. 

Sphoera  Mundi. 

Dordrecht. 

Schiedam. 

DeHollandfchcTuyn 

Middelburg. 

De  Vlasblom. 

't  Wapen  van  Hoorn. 

DeMaagtvanEnkhuizcn  38. 

De  Groote  Harder.  38. 

Der  Goes.  54. 

De  Zee  Ridder.  5-^. 


So. 
50. 
3+- 
30- 
57. 
50. 
46. 
48. 

38. 

24- 

40. 

49- 
»5- 
4». 
46. 
46. 
30. 


14, 


162, 
163. 
119 

8ó 
II  o, 
195-  44- 
if3.3(J. 
ifo.  10 

83.  lo. 
118.  ly. 

81. 
140. 
i4f.if. 

71- 
164. 

158.17. 
171. 
120. 10. 

112.  IZ. 
I?4-»7. 

96. 10. 
loi.az 


i9 
46 

af 

48 
29 

?* 
64 
36 
17 

SI 

60 

50 
10 

SO 

S6 

4* 
iS 

30 

38 

4f 


uitmaakcndc  St.  999.  M.  33j.?.  Z.  311.  L.  95!' 

Derde  Smaldeel  onder  den  L.  Admiraal  Cornelis 

Tromp, 


L- Admiraal  Tromp. 

Jacob  A.  Swart. 

Hcndrick  van  ThoL 

Cornelis  Muts. 

Adriaan  Tceding  Berkhout. 

Joort  Verfchuer. 

Claas  Anker. 

Jan  van  Blankenburg. 

Vice  Admiraal  van  der  Huift. 
Hendrik  Vroom. 
Nicolaas  Marrevelt. 

Pieter  Uiteuhout. 


De  Liefde.  70. 338.  24. 4S 

Kruyningcn.  60.236. 10.  38 

Duyvcnvoorde.  52, 17Ó.  38. 27 

De  Beurs  van  Amftcrd.  fz.iyo.       4^ 

De Princeflè  Royale.  40.  146.  }é.  20 

Zuiderhuys.  46.  i8S.  lo.  28 

De  Hollandfe  Tuyn.  56.  ib!4. 10.  j8 

Overyflel.  36. 140. 

Amftcrdam.  68. 246.  J'2.4i 

Tydtverdryf.  60. 249.       ji 

Staveren.  j-a.  172. 10.42 

Groeningcn.  50.1(^1,      30 

M  m  Ni- 


«74 


LEEVEN  en  DOOD  van 


Nicolaas  Naalhout- 
Jooft  Herman  klant. 
Lieve  Haazeveldt. 

Jan  lilankaart. 
)irk  Schey. 
Jacob  Willemi. Broeder. 
Jacob  Wiltfchut. 
Kornelis  Tomasz. 
Laurens  Davidsz. 
Pieter  Karffcboom. 


Batavia. 

St.  Pieter. 

De  Harderin. 

De  VilTchers  Harder. 

Oofterwyk. 

De  Dom  van  Uitrecht. 

Hardervyk. 

St.  Paulus. 

Gornichem. 

De  Munnik. 


44. 148.       4« 

40.  in-    1» 

40.  1 16. 1 3. 1 7 
z6.  70.  i<j 
68.167.44.70 
y4.  i6j.  9.18 
46. 1 70. 10.  29 
40. 146.  48 
36.  98. 17.  il 
30.130.       »? 


uitmaakcnde  St  1178.M.4146.Z.  jxf.L  800, 

Vierde  Smaldeel  onder  den  L.  Admiraal  Tierk  Hid- 

dez  de  Vries. 


L-  Admir.TierkHiddcs  de  Vries  De  Steeden. 
Vice-Admir.  Rudulf  Coenders.  Stadten  Landen. 
S.  by  Nacht  Hciadiik  Bruusvcld.  Albertina 


Barcnrdc  Vries. 

Jan  Janfi.  Vyzclaar. 

Albcrt  Piterz  de  Boer. 

Jooft  Michiclfz. 

Ydc  Hilkeft. 

Jan  Vinkelbos. 

Cornelis  Aldcrfz.  Ooflrum. 

Willem  Kantcr. 

Karften  de  Rechtere. 

Arent  Zimonfz.  Vader. 

Jan  Adelaar. 

Elandt  du  Bois. 

Gerrit  Boos. 

Hendrik  Vollenhoven. 

Hyn  Brouwer. 

Ysbrandt  de  Vries. 

Jan  Raap. 

Cornelis  Viktol. 

Simon  Janfz. 

Pieter  ClaafzWynbcrgen. 

Jacob  Philipfe. 


De  zeeven  Wolden. 

Weftergü, 

Oflergo. 

Hollandia. 

De  Pollilion. 

Frifia. 

Omlandia. 

Grocningcn. 

't  Huys  te  Swieten. 

De  Wakende  Boey. 

't  Raadhuys  van  Haarlem  yï.  178. 18.31 

De  Vrcede.  40,127.        18 

'tKafleelvan  Mcdenblik.  jo.  116.  17.    9 


57»?i.i4  47 
54»'5-  4» 
J-+.  20)-.  61 
5-4. 160.  29.  48 
54  196.  12.  36 
68.2  1(5.  f4.  31 
40. 136.  33.  30 
38. 170.  2.  19 
40. 1 16. 40.  30 
48. 144.  28.12 

44ifO«i3-29 

70. 246,   77 

fi.i76.ïo.  3f 


De  Zon 

De  kleine  Harder. 

Doesburg. 

St.  Paulus. 

De  Witte  Eenhoorcn 

De  Hoope. 

Wcrt-Vricnandt. 

Zutphen. 


So.  15-2.23.  26 
36.11Ü.  f.  jy 
50. 174.22.26 

44iy5-  3^ 
31.123. 18.  17 

44150-  30 
jo.  144  17.  41 

38.120.       3f 


uitmaakendc  St.  1138.  M.  3918.2.365.  L.  So* 
1%  Branders  en  24  Galjoots  Jachten,  enz. 

By 


CORNELIS  en  JOHAN  de  WIT.         275 

Bf  decze  \''loot  waarcn  vccl  Mufchovifchc  Scheepen  die  on-    *^^f- 

der  haar  gelydc  een  groot  gedeelte  van  hun  Rys  deeden.  ~ 

De  Heeren  GeA'^olmagtigden  nevens  de  Heer  de  lluyter  ,  na  ,    ;^^. 
dat  2y  cenige  Galjoots  ,  voor  af,    na  Bergen  in  Noorv^^egen  guftm. 
gezonden  hadden  ,  om  de  Ooftindilche  en  andere  Noordfciie 
scheepen  die  dagelyks  verwagt  wierden  ,    op  te  zoeken  ,  ver- 
ftonden  ,  dat  de  Vloot  over  het  Doggersz.ant  naarde  Engelfche 
en  Schotfche  kuft  zonde  loopen  j  want  men  was  vangedachten 
dat  de  Engelfche  Vloot  by  eenig  gebrek  of  door  dien  zy  het 
op  de  Ooltindifchc  Scheepen  aan  leiden,  die  vaart  zouden  moe- 
ten gcbruykcn  ,  en  hen  in  de  mond  loopen  ,•    maar  de  Windt 
een  weinig  opkoelende  ,  en  van  de  Schotfche  kuft  af  wayende 
miflukten  hun  voorneemen  :   des  anderendaags  'savonds  deed  n  Aa- 
men  zyn  belt  om  Noord  Weft  over  het  zant  te  komen  :  den  S""'* 
nsorgen  daar  na  wierden  wel  veertien  Scheepen  van  de  Vloot 
vermift.     De  oorzaak  was ,  dat  de  voorfz.  Muskovifchvaardcrs  g'ftf "" 
een  verkeerde  vaart  genomen  ,  en  's  nagts  een  vuur  opgeftoo-  Bund.  r. 
ken  hadden,  het  welk  niemand  als  de  L.  Admiraalen  van  de  '*'*' 
fmaldeelen  was  toegeftaan.       Korte  tyd  daar  na  wierden  vier  ^^  ^^^^ 
Sweedfche  Scheepen  met  Piek  ,   Teer  ,    en  Yzer  gelaaden  ,  gufti. 
door  de  Capiteincn  Midcck,  endc  Bois  genomen  en  naar  Texel 
opgezonden.     Den  anderen  dach  gaf  de  Heer  L  Admiraal  de  t>en  Mf 
Rftyter  een  onderricht  uit  ,   waar  na  de  Vice- Admiraal  van  Nes 
zich  zoude  moeten  dragen  als  hy  byzonder  met  zyn  Smaldeel 
regens  den  \  yand  quam  te  vechten.       Den  zelven  dach  wicrd 
door  de  Heeren  Gevolmagtigdcn  en  de  Krygsraad  ,   een  voor- 
werp opgcllelt  waarna  de  Heer  de  Ruiter  zich  fchicken  zoudej 
een  dag  daar  aan  gaf  de  Heer  Jan  Dt  Witt  uit  de  naam  vanhun-  izdctzd- 
ne  drie  Heeren  Opperhoofden  bevel,  van  byaldien  ymandkwam  j^  a""  ' 
genoomcn  te  worden, hy  alvoorens  by  tydsalle  gedrukte  en  ge-  gufti. 
Ichrcevene  l-'apieren  buyten  boord  zoude  moeten  werpen :  Ook 
wierd  daar  na  5000  gl.  belooft  voor  die  geen  welke  met  de  B„nd  p. 
kleine  Vaartuygen  een  Engelfche   floep  van  een  Brander  ver-  ^'+-^ 
nielden  ,  in  de  gront  fchoot ,  of  voor  den  Brander  ontbruyk-  Kr^gën'ty- 
baar  maakten.     Den  24  en  2f  was  de  Vloot  met  llilte  ,  zeilen  ding  van 
en  laveeren  ,  tot  op  de  hoogten  van  agt-en-vyftich  graaden  ge-  fche^'* 
naderd  ,  omtrent  twintig  mylcn  beooltcn  Boekkcneflè.     Jan  viooi. 

Mm  2.  Mtit- 


iy6  LEEVEN  en  DOOD  van 

i66<.   ■M'itthyü.  bcmagtigden  ,  dien  dag  twee  Engelfche  Kitzcn,  wel- 
■  kers  Scbippcis  verhaalden  ,  dat  de  Engelfche  Vloot  beftaandc 

uit  zecvcntig  Scheepen  ,  cenige  dagen  op  de  kuften  van  Noor- 
wegen   gckruyft  hadden   ,   met  gedagten   van  de    Oollindi- 
fche   Scheepen  te  ontmoeten  :    doch    dat  dezelve   den  ach- 
tienden  der  Maand  ,    na  Hitland  was  gezeild  in  de  Baay  van 
ireefondt.     Dat  den  Oppcrzcevoogd  ccn  Smaldcel  van  twin- 
tig Scheepen  ,  onder  Capuein  7  homas  Tiddtma  ,  op  de  kufl:  van 
ISooTTvegen  had  gelaaten  ;  en  den  drie  en-twintigilcn  's  morgens 
weder  in  Zee  geftooken  waaren.     Ook  krcegendc  Hollandfche 
Brandwachten  een  Engclfch  üorlogfchip  \'an  de  witte  vlagge 
van  verre  in  't  gezigt  zo  dat  de  V'looten  dicht  by  malkandcren, 
ja  maar  even  buiten  het  oog  waaren  gcweell  ,   zonder  dat  de 
Hollanders  wecten  konden  of  zy  bcoollen  of  beweften  hunne 
Vyanden  veiby  gezeild  hadden.     De  Hecren  Gevolmagtigdcn 
beflooien  hier  op  ,  dat  men  met  alle  Vaart  naar  Beroken  zoude 
zeilen  ,  op  hoop  van  d'Engelfchen  aldaar  t'ontmoeten.      \  der 
toonde  zich  de  moedigde  om  den  \'yand  het  hoofd  te  bieden , 
en  van  de  hoogfte  tot  de  minde  Bevellcrsen  Matroozcn  waercn 
ten  uicciitcn  voldaan  over  de  regelmatighcidt  der  Hccrcn  Ge- 
Kerat  den  volmagtigden      De  Vloot  quam  eindclyk  op  dckud  van  A^oor- 
isittztX-  ^Dggen  ,  by  't  Land  van  Bergen  ,  alwaar  men  kondfchap  kreeg, 
op  de  Kuft  door  eenige  Noorluyden  ,  dat  de  gcmclden  Thomas  nddyman  , 
Tan  Noor- met  veertien  Konings  Scheepen  ,  drie  Branders,  vier  Kitzcn  , 
i9^Au-     ^^  ^''^"  Oodindifchc  Scheepen,  en  andere  Nederland fchc  Koe p- 
tufti.       vaardcrs  ,  die  d^ar  binnen  de  haven  lagen  ,    den  twaalfden  de- 
zer Vyandlyk  liaddc  aangetad  ,  doch  zo  dapper  afgcflagen  u  aar 
gewccd  dat  zy  naar  een  gevegt  van  ruym  diie  uuren .  genoot- 
zaakt  waren  geworden  hunne  Ankers  te  kappen  ,  en  met  groot 
\  crlics  weder  te  rug  waren  gezeild  ,  invoegen  dat  de  Hoüand- 
Iche  Vloot ,  wederom  te  laat  quam  om  de  Engelfche  aan  te  taiten. 
De  Heer  j  a  n  de  Wit  en  d'anderc  Hceren  Ucvolmagtigden  van 
haar  Hoog  Mog ;  vonden  raadzaam  van  den  0\erltcii  Licute- 
mwiWillemfofeph  vanGent^  met  een  Briefvan  dankbaarheid!,  aan 
den  StaJsvoogd  van  Bergen,  ovcrdcbefchermingder  Holland- 
fche Scheepen ,  af  re  zenden}  verzoekende  daar  nevens  zyn  vor- 
^icrc  hulp  en  vricndfchap  ,   ten  einde  de  vooif^.  Scheepen  op 

hcc 


CORNELIS  en  JOHAN  de  WIT.  277 

hetallerfpoedigdevoordeKuftby  de  Vloot  moeftcgevoerdtwor-    i^fif. 
den.  Mem  had  uit  de  naam  der  Ho:  Mog:  al  te  voorcn  eenige  Gal-  ' 

joots  daar  naar  toe  gezonden  om  aan  de  Bevelhebbers  der  daar  leg- 
gende Scheepen  bekent  te  maken,  dat  zy  gezamentlyk  op  het  fpoe- 
digft  't  huys  moeften  komen  ,  zo  haaft  deeze  Oorlogsvloodt  by 
haar  zoude  zyn.  Doch  dewyl  het  Liedt  van  Bergen,  daar  men 
door  mocll:  naauw  en  lang ,  en  de  wind  hen  tcegen  was,  wier- 
den zy  eenige  dagen  op  gehouden.  Eenige  Muskovifche  als 
ook  twee  Üoltindifche  Scheepen  ,  die  zich  tot  noch  toe  by  de 
Vloot  gehouden  hadden ,  vervorderde  hunne  Vaart  en  raakten 
zo  uit  het  gezigt.  Doch  de  Heeren  Gevolmagtigde  liet  de- 
zelve door  de  ^ Japirainen  Bronfer  ,  [lan  Mathjfz..  Henricl^Haa- 
kroo  en  AdriaAn  eddmg  Berkhoudt  ,  tot  benoorden 't  Landt  van 
Stadt  en  Hitlandt  begeleiden.  Beveelende  aan  de  Capiteinen  , 
van  by  haar  te  blyvcn  tot  der  eerften  September  ,  en  dan  we- 
derom te  komen  om  zich  by  de  \  loot  te  voegen,  ofby  aldienzy 
vertrokken  was  te  volgen.  De  gemelde  Heeren  fchreeven  ook 
een  Brief  aan  den  Heer  Bitter  opper  Bevelhebber  der  Oollindi- 
iche  Scheepen,  dat  hy  met  alle  de  Koopvaardylcheepen  zich 
moed  verh^iaften  om  zee  te  kiezen  :  vertrouwende  dat  men  hun 
het  uitzeilen  niet  zoude  belette  n  ;  daar  nevens  hem  vcrzeckc- 
rende ,  dat  by  aldicn  zulks  mogt  gefchicden ,  dat  buiten  vermoeden 
was,  zy  hem  met  alle  magt  zouden  byfpringen,  doch  het  wierd  aan 
de  Heer  Bitter  vry  willig  toegedaan.  Doch  zy  wilden  de  eenenveer- 
tig Itukken  gefchut  niet  laatcn  volgen  die  de  Hollanders ,  ten  tyde 
van  't  Gevegt ,  uit  de  Ooftindifche  Scheepen  geligt .  en  op  het  Ka- 
lleel  gebragt  hadden  ,bybrcngendc  dat  zy  't  nodig  badden  orn  tt- 
gens  de  Engelfchc  te  gebruiken.  De  Heeren  GevoJmagtigden 
zonden  Brieven ,  en  ook  den  Üverflen  Lkutenam  v.un  Gent  ,  waar 
door/y  al  het  gefchut  met  belceftheid  wederom  eifchtenjdoch  te 
vergeefs;  onderwylen  geraakten  de  \  loot  door  de  lly ve  VVcftc- 
lyke  Winden  ,  die  daar  recht  op  het  Land  waayen  ,  wel  der- 
tig  mylcn  Noordlyker  ,  als  de  verzaamclplaats  daar  men  gczcgt  komt  weer 
had  de  gemelde  Capiteinen  te  zullen  af  wagten.  De  Oollindi-  °p  ''« 
fchc  en  andere  Scheepen  die  te  Eergen  1  igen  konden  ook  door  „3n°Bèi. 
dceze  wind  niet  in  zee  ftcekcn.  Doch  den  derden  September  g«"- 
de  wmd  uit  dai  Noorden  en  Noordooltcn  fchictende,  endoor  scpTcmSi. 

Mm  5  koe- 


178  LEEVEN  en  DOOD  van 

»ö65.  koelendc.quam  de  Vloot  den  vierde  op  de  gemelde  verzamelplaats, 

•~ zynde  tuflchen  het  zjaidergat  ,  kruysfioerdt  genaatnt  ,  en  't  mar- 

derg.n  ,  Jeltejioerdt  ,  daar  de  groote  Scheepen  gemcenlyk  uit 
zeilen.     De  Hecrcn  Gevolmagtigden  beilooten  dien  dag  ,  wc- 
septcmb.  derom  na  het  Vaderland  te  zeilen  ,  en  by  gevolg  van  de  Noord- 
fche  Kuft  te  verlaatcn.     Dit  fchiclyk  befluit  was  op  goede  ree- 
denen gegrondvell.     De  Oorlog  en  OolHndiiche  Scheepen  lie- 
pen met  daar  te  verblyvcn  veel  gevaar  ,  door  dien  de  grond  zo 
diep  was  ,  dat  men  dezelve  met  geen  kabels  konde  bereiken. 
Biand.  p.  En  by  llerke  wellelyke  winden  had  het  roerloos  Ooftindilch 
«tu.i       Schip  den  Oyevaar  dat  zeer  koftelyke  Lading  in  had  ,  zeeker- 
lyk  vergaan.     Ook  Honden  by  die  donkere  nachten  ,  de  wind 
dikwils  uit  en  in  fchietendc  ,  zwaarc  rampen  ,   door  't  ftootcn 
van  't  ecne  Schip  teegens  het  ander ,  in  zo  grooten  Vloot,  mee 
reeden  te  vreezen.       En  het  geen  de  Heeren  Gevolmagtigden 
tot  het  bcfluyt  porden  ,  was ,  om  de  gclegentheid  van  de  En- 
gelfchc  aan  te  doen  niet  te  verzuimen  ,  maar  die  over  al  op  te 
zoeken  daar  't  hen  moogelyk  was  ,  om  daar  mcede  de  laatrtge- 
Iccdcne  fchaade  te  vergoeden.     Met  dceze  gedachten  Helde  men 
vcigidei-  tje  vergaderplaats  ,  om  als  by  ftorm  ,  milt ,  ofte  andere  gelc- 
nrtcdcK  gentheidt  de  Vloot  verftrooit  raakten  malkander  te  vinden.  Voor 
viootvc:  eerft  zoude  de  verdwaalde  Scheepen  ,  de  V  loot  daarzy  zouden 
uieiT      oordeelen  dat  die  na  beloop  van  weer  en  wind  ,    heen  gezeild 
was  )  opzoeken  ,  en  die  niet  vindende ,  zouden  zy  de  zelve  voor 
Texel  zoeken  ;  mits  zuidweft  ten  zuyden  zeilende,  zo  veel  de 
wind  zoude  toelaatcn,  en  zien  het  Doo^erj^ant  omtrent  opvyf- 
tien  vadem  over  te  komen  :  doch  zy  mollen  niet  te  veel  vaart 
maaken  ,   om  niet  voor  de  Vloot  onticnt  het  Land  te  komen, 
en  zo  in  gevaar  ,  ten  aanzien  der  \  yandt ,  die  zich  daar  mocht 
onthoüdc  te  vervallen.      De  \  loot  voor   ^exelnïct  vindende  , 
Hol-  2.oude  dezelve  daar  inwachten  ,  of  vcrncemende   dat  dezelve 
hndfchc    voorby  was  ,  haar  volgen,  en  voor  't  Goereefcbe  G'4/ op  zoeken, 
Vlooi  giii  (Jaar  de  algemeene  verzaamel  plaats  zoude  zya.     Dit  alles  wel 
"tgjn°Jé' bcfleld  zynde  vonden  de  Ankers  op  en  zeilden  den  8  dezes  zuid- 
dciora      wcilaan.     Tuflchen  den  agt  en  negende  in  de  voornagt  bc- 
'"'■         gofl:  de  wind  uit  den  noordwcllen  tn  noordwcft  ten  noorden 
luftig  op  te  koelen,  gcduerig  toe  ncemende  ,  en  veiandcrde  » 

den 


CORNELIS  en  JOHAN  de  WITT.         179 

den  volgenden  dag  jn  een  geweldigen  en  fcbrickclyken  ftorm-    i66f. 
Den  L.  yjdmiraai  de  Ruyters  Schip  bleef  d'eerfte  nacht  ,  doe  de  ' 

ftorm  op  ftalc  ,  met  klein  zeil  dryven  ,  om  ,  dat  een  yderdaar  «septemb. 
omtrent ,  en  voor  al  de  Scheepen  die  geen  zeil  ,   in  zulk  een 
onwceder  konde  voeren  ,  by  de  Vlag  mogte  blyven,en  devue- 
rcn  in  't  Oog  houden.    Des  anderendaags  zagen  de  Heeren  de  Oensde? 
Gevolmagtigden  dat  wel  tachtig  Scheepen  van  de  Vloot  uit  hun  Malud. 
gezicht  waaren  ,  vond  geraaden ,  om  by  de  wind  te  fteeken.en 
het  alzo  met  een  zeil  te  laaten  dryven  ,  tot  den  tienden  deczer  ,0  sep- 
toe  ,  om  de  afgedwaalde  Scheepen  weder  onder  de  V  loot  te  lembet. 
wagten,  waar  door  zy  omtrent  een  getal  van  vyftig  zeilen  we- 
derom in  't  gezigt  kreegen  ,  ende  hei  weder  wat  bedaard  zyn- 
de  ,  verhoopten  zy  dat  van  tyd  tot  tyd  het  getal  wel  vermeer- 
deren zoude  ;  de  Gemelde  Heere  dachten  dat  een  gedeelte  zo  Aywem» 
van  de  Coopvaardy  als  Uorlogfcheepen  al  een  groot  end   voor  ^j**'  P* 
uyt  waeren  ,  om  dat  zy  dezelve  met  alle  geduld  in  wagten ,  en 
met  vernamen  ,  denkende  die  op  de  kuiten  van  't  t^  ader  landt  Den  n 
zekerlyk  aan  te  treffen.     Zy  bevonden  hen  den  Elfden  Septem-  ^'  "'*'* 
ber  na  giflïng  niet  verre  benoorden  het  Dogger z.andt  en  hadden 
een  voordceligc  doorgaande  noord  noordwelte  windt  ,    zo  dat 
zy  ftaat  maakten  by  aldien  de  wind  aan  hiel  ,   den  dertienden 
al  voor  't  Land  te  zyn.       Waar  op  de  Heeren  Gevolmachtig- 
den een  Brief  met  een  Vaartuyg  aan  haar  Ho :   Mog :  afzon- 
den ,  met  verzoek  ,  dus  by  aldien  zy  een  bequiiam  bchipvoor 
den  L.  Admiraal  de  Ruyter  vaardig  hadden  het  zelve  aanft'  ndts 
te  verzien  met  montkoft  ,  walcr,  en  het  zelve  op   het    fpoe- 
digfte  by  'sLands  Vloot  te  zenden  ,  die  zeekerlyk  kort  naden 
ontfangil  der  Brief  ,  op  de  kufte  zoude  zyn. 

De  Heer  jANDE'WiTTnevens  deandere  Heeren  Gevolmag- 
tigden bevond  zich  in  deezen  ftorm  ,  die  meer  als  twee  etmaa- 
len  geduurt  had  ,  op  het  Schip  Detfl/indt  ^  welk  Rank,  en  zeer  |^  j^" 
afvallig  was  ,    niet  te  min  toonden  hy  zich  in  de  groodllen  wut  zyn 
noodt  onverzaagt  ,  en  was  gcduurende  het  onweeder  ,  in   ree-  f"j|''*''* 
gen  en  wind  en  zee  waater  bu\ten  op  't  Schip,  aan  alle  kanten  ftorm. 
uitziende  om  door  't  vermcerdeivn  of  verminderen  van  't  zeil  , 
Schip  en  Lyf  te  behouden,  olaancnde  zelfs  dikmaalshande  aan 't 
een  of 't  ander  ,  dat  niet  na  zyn  zin  wicrd gedaan,  en  moedig- 
de 


ï8o  LEEVEN  en  DOOD  van 

i66j.   de  de  Matroofcn  met  zulk  een  zagtzinnigheidt  en  vricndelyk* 
'  hcidt  aan  ,  dat  zy  alles  met  de  grootfte  liefde  ter  Wacreld  be- 

hartigden. 
Scheepen  -^'^  deezen  grooten  ftorm  had  men  twee  Brand  Scheepen  zien 
inde  zinken  ,  te  weetcn  de  Schrtkjvan  Amiierdam ,  cnj^brahums  Offr- 
ftoriiiver-  jj^„^gfj  ^  yun  het  ecrften  wilt  men  niet  dat  iemand  geborgen  was, 
befchi-  en  het  ander  quam  maar  drie  Man  af.  Het  Brand  Scliip  De 
dig«-  Siv.ian  ,  had  men  zonder  Maften  zien  dryven.  Het  Oorlog- 
fchip  Groot  Hollandia  raakten  de  voovftengquyt,  en  veele  Schee- 
Bevinden  pen  waren  merkclyk  bcfchadigt  <,  doch  bleeven  echter  zee  hou- 
z"*"  "°''>  den.  Den  derthienden  deczer  bezuydenhet  zandt  komcndever- 
3I  sep-  deelden  de  Heer  de  Ruyier  de  zesendertich  Scheepen  die  hy  noch 
tcmber.  by  zich  had  in  twccn  ,  tot  dat  de  andere  Scheepen  wederom 
onder  de  Vloot  gekomen  zoude  zyn. 

Vcrfchcide  Menfchen  dacht  het  vreemd  ,  dat  zo  veel  Schee- 
pen van  de  VJoot  vermift  wierden,  daar  zy  hunne  plaats  wiften, 
doch  de  reden  ,  wasby  hen  onbekent.     DcHeercnGcvolmag- 
tigdcn  nevens  de  Ruyier  hadden  wel  bevel  gegecvcn  aan  de  Op- 
perhoofden der  fmaldecling  ,  om   het  de  Capiteins  bekend  te 
maakcn  ,  doch  die  fwaaren  ftorm  hen  zo  fchiclyk  overvallende, 
hadden  zy  geen  tyd  ,  om  de  Capiteincn  daar  kennis  van  te  gee- 
ven.     Doch  van  dach  tot  dach  groeide  de  Vloot  in  getal  aan, 
dezen  zelfden  dach  quam  den  L.  ^dmtraalTterk^Hiddes del^rtes 
^'g"  1  ^^^  "^''^  Scheepen  by  de  Rujier,  die  berigtcn  hoe  hy  van  vier 
niagtigdcn  Engcllche  Scliccpcn  gejaagt  wa?  >  dat  zyn  Volk  van  de  fteng 
*"1f  n"'^'  '^^  Éngclfchc  zee  magt  had  konnen  zien  }    en  ten  gctalle  van 
ten  m'et"^  'eftig  Scheepen  had  konnen  bekennen.     De  Heer  de  Ru)W  dit 
ayn  kieyn  vcrftaan  hebbende  ,  die  nu  veifterkt  was  metdeeze  Scheepen  , 
Scheepen  voud  goct  ten  ovcrftaan  van  de  Heercn  Gevolmagtigden  ,  om 
de  Engel-  de  Engelfche  op  te  zoeken  ,  en  't  hoofd  te  bieden  ,    waar  toe 
hooft 'te    ^^^^  aanftonds  alles  vervaardigden.     Met  dit  voorneemcn  zeilde 
bieden      men  de  gehecle  nacht  ooft  ten  zuydcn  aan,  ophctvaftvertrou- 
Bijnd.  p.  ^ygj.,  Yjj,^  ^^,  {/-ytcj^  j,^  y,^^,^  j^,[^  Vyandt  dat  op  «ioude  aantrcf- 

14  sep-    ien,     IJcn  volgenden  dag  doge  men  den  V'yand  in  't  gczigt  te 

tembet.     Icj-ygen,  maar  niemant  vcrnecmende,  zeilde  noch  al  voort  üoft- 

waait  aan  ,  tot  des  avondts  toe  wanneer  zy  ,  een  Zecuwfchcn 

K&aper  by  hen  krctgcn  ,  die  kondfchap  gaf  dat  ccn  Engcllch 

Schip 


CORNEIiS  en  JOHAN  de  WITT,        281 

Schip  voor  hem  was  gcweeken  ,  't  welk  noord  ooft  ten  ooftcn   Ji^JÖf. 
op  zeilden.     Dewyl  men  niemandt ,  der  Vyanden  ontmoet  had  ' 

beflooten  de  Hceren  Gevolmagtigden  ,  nevens  de  Heer  <^f  Ruy~ 
ter ,  van  het  weer  over  een  andere  boeg  weftwaart  of  zuidwaard 
over  te  wenden ,  en  het  Dtggersz.ttndt ,  op  die  Ibeek  langs  te 
zeilen.     Dit  ftelde  men  's  nagts  in  't  werk ,  zonder  echter  Vriend 
of  Vyand  t'ontmoeten.    Op  dien  volgenden  dag  vondmen  ge-  's  ^'f- 
raaden  voor  Texd  te  zeilen  ,  om  de  vermifte  Hollandfche  Oor-    "* 
logfcheepen  op  te  zoeken.     Doch  eenige  vonden  daar  fwaarig- 
heidtin, zodatmendeezen  dag  beftcedcn  omalies  in  goede  or- 
den te  ftellen  en  yder  een  bequaame  poft  aan  te  wyzen  in  wel- 
ke bezorging  de  wakkere  vlyt  van  de  Raadt  Penfiunaris  de  IVttt 
uit  munten. 

Den  feftienden  quam  men  in  de  nacht  voor  't  Land  en't  gat 
van  (Ier  Schelling  ,  alwaar  men  onder  ftilten  ,  genoot  zaakt  was  '*  l^* 
het  Anker  in  de  grond  te  werpen.     Des  anderendaags  vroeg  zag  oevioóc 
men  uit  wcften  veertien  zeilen  op  de  Vlag  afkomen  :  te  wee-  ^°'"'  °p 
ten  de  L.  Admiraal  Tromf ,  endtnVice  Admiraal  Banken^  met  img/ 
acht  Oorlogfcheepen  twee  Fregatten  ,   en  vier  Koopvaarders.  Tromp 
De  twee  Ooftindifchc  en  eenige  Koopvaardyfcheepen  zeilden  io°om-** 
dien  dach  noch  binnen  't  Vlit  alwaar  noch  twee  of  drie-en-  'ogfchce- 
twinticli  Koopvaarders  na   de  ftorm   ingczeild   waaren.       De  vlöót.'*'^ 
Vloot  nu ncgenenveercig  Scheepen  fterk  zynde,wierd  in  vier  17  scp. 
fmaldeelen  gefchikt.     Dien  dag  wicrd  overwoogen  ,  en  be-  ""'''«■• 
flooten  op  wat  wyze  men  den  Vyandt,  indien  men  den  zelven 
bejegende,  zouden  aandoen.     Welk  bevel  niet  alleen  aan  de  Op- 
perbevelhebbers als  te  vooren ,  maar  ook  aan  alle  de  Capitatnen 
mondeling  en  fchriftelyk  wierd  gegeevcn  j  als  ook  vantullchcn 
het  \' lie  en  Texel  te  blyven,  en  doordien  de  wind  noordelyk 
woey  ,  de  agter  gebleevene  Ooftindifchc  en  andere  Scheepen 
tegens  alle  overvallen  te  befchermen  ,  want  men  ftelde  vaft.dat 
de  verftiooide  Scheepen  het  e?rfte  en  naalle  gat  zoude  kiezen, 
om  in  te  zeilen,  en  dat  de  Engellchen  zulks  weldenkende, de- 
zelve omtrent  het  Flie  ,  of  een  weinig  benoorden  het  gat,  zou- 
de zoeken  t'onderfcheppen. 

Den  agtiende  wierd  beftooten ,  dat ,  by  aldien  de  Vloot  door  u  sep- 
ftorm  aldaar  van  den  ander  geraakte,  en  men  geen  Vyand  vernam,  "">''"• 

-.Eerlfe  B«(k.  N  n  de 


i82  LEEVEN  en  DOOD  van 

ié6f.  de  verzaamelplaats  voor  Gotrtt  zoude  zyn  ,  in  'c  gezigt  vriii  't 
"~~~"  Land  :  en  de  Ruyter  ftcldc  defeinen,  die  hy  dach  en  nacht  zou- 
de doen ,  daar  de  andere  de  Vlag  op  zoude  volgen.     Men  ver- 
wonderde zich  ten  hoogfte  dat  de  Engelfche  niet  op  quamcn 
en  al  het  verlangen  was  om  dien  Vyandt  een  nieuwe  proef  der 
Hollandfche  waater  helden  te  geeven.    Onderwylcn  hield  men 
zich  tegens  zyn  aankomft  gereedt  ,  en  om  te  zien  of  een  yder 
zyn  bevel  wel  waar  neemen  zoude  in  zulk  eengelecgentheidt, 
Brind.  P.  ZO  voii  i  den  Raad  /'^«/ïef/rti'/^DEWiTTgoetihct  Volk  der  Vloot 
*'h        te  ocffenen,  en  tcgcnsmalkanderen  inzulkecn  fchynaantchit- 
d/wi"      fcnals  ot  het  ernrt  geweeft  was.  I)it  gelcliiede  tegens  elkander 
doereen    aan  Zeilende  ,  op  de  fetnen  te  wenden  en  keeren,  en  de  voor* 
fe'nw°ia'  declcn  dcr  wind  den  een  van  den  ander  te  winnen.     Men  hc 
ie  Vloot,   vond  in  dceze  oeffcning,  dat  iian  verfc'ieide  Capir.iineft  veel  ont- 
brak ,  maar  den  Raad  Fenjionaris  de  Witt  verflondt  ,    dat  men 
het  zelve  door  gcduurige  oefïening,  7,0  veel  als  't  mogelyk  was» 
en  de  tyd  zoude  toelaaten  ,  moft  vcrbeeteren.       Des  anderen- 
daags kreegen  de  Hceren  Gevolmagt  gden  en  den  L.  ytdmiraal 
lp  $ep-     de  Ruyter  kennis  door  drie  uitgezondene  Fregatten  ,  dat  de  En- 
lembci.     gelfchen  ^4  zeilen  llerk ,  benoord  weftcn  van 't  r/»f,  omtrent  de 
Itaart  of  d'uiterfte  punt  van  de  Breeveertien  waaren  ,   juift  het 
vaar  waater  daar  men  dacht,  dat  de  achter  gebleevene  Öorlogs, 
OolHndifchc  en  Coopvaardyfchecpcn  zoude  door  zeilen.  W  aar 
op  beflootcn  wierd ,  mee  de  Vloot ,  nu  maar  negen  en-veertig 
Scheepen  ,  en  twee  Branders  fterk  ,  daar  heen  te  zeilen,om  de 
achtergebkcvene  Scheepen  te  beveiligen ,  en  den  Vyandifchoon 
lterkcr,inet  een  onverzaagde  klockmocdigheidt  aan  te  klampen. 
Zoals  de  Vloot  het  anker  ligte,  kreegen  zy  noch  twee  Hol- 
landfche Fregatten,  die  onder  Texel  hadden gcfworvcn,by  hen. 
Zy  zeilden  den  gehcelen  nacht  wel  zeeven  mylen  noordt  no  ird- 
j«  sep-     -^veft  aan  ,    zonder  iemant  omtrent  de  Breevetrtten  te  vinden. 
Maar  daags  daaraan  kreeg  men  tyding  door  een  genomen  Engel- 
fche LitHtenant ,  dat  den  Vaynd  het  Schip  d  Avontuur  e  den  1 3  dec- 
zes  het  Schip  St.  Michtel  ^  vanLiflabon  met  Oly  en  Zu\  ker,  het 
Ooftindifch  Schip  de  Femx  en  noch  drie  Oorlogfchccpen  ,  ne- 
vens een  Schip  daar  de  Stiarten  Arem  agter  Üond  ,    hadde  ^e- 
noonicn  }   dat  ook  nog  een  ander  üollindifch  Schip  door  de- 
En- 


CORNELIS  en  JOHAN  de  WITT.  i8j 

EngcKche  was  vermeefterd  ,  en  dat  hun  Vloot  uyt  Hollandt  i<>Cf. 
Icomende ,  voor  ,  Souhbay  was  gezeild  welke  aldaar  zeer  ■"""" 
fpocdig  ververfching  in  genomen  haddc  ,  en  den  neegende 
dcezes,  onder  de  Graaf  van  Sandïifeich  wederom  uit  was  ge- 
zeilde ;  en  dat  de  laatile  llorm.in  dat  gewefl: ,  zo  fwaar  niet  ge- 
weeil  was  ,  en  by  gevolge  geen  Engelfche  Scheepen  daardoor 
befchadigd  ,  uitgenomen  de  Diamant,  dut  niet  van  aangeleegent- 
heidt  was  De  Engelfche  waarcn  den  derthienden  op  't  weft 
einde  van  't  Üoj>gersz.andt  gewcell ,  zynde  de  zelve  dach ,  gelyk 
gczegt  heb  ,  dat  men  met  de  Nederlandfche  Vloot  daar  voorby 
gezeild  was  ,  alwaar  die  zelve  tyd  de  twee  Ootlindifche  ne- 
vens vier  Oorlogfcheepen  in  hunne  handen  vervielen  ,  na  dat 
zyzich  wacker  verweerd  hadden,  üen  gev>ingencn  Engelfchcn 
Lteutenam  verhaalden insgelyks, dat  des  Vy  nds  Vloot  in  de  ne- 
gentig Oorlogfcheepen  fterk  was  ,  buytcn  de  klcyne  Vaar- 
tuygcn  :  en  dat  de  acht  Scheepen  die  tegens  de  Hollanders  had- 
den gevogren  ,  zeer  befchadigd  opgezonden  waaren.  Diendach 
quam  de  Capitain  J^ob  ^/7d/£/j««  met  twee  Gal  joots  in  de  Vloot, 
die  tyding  bragt,  dat  hy  de  Fice- Admiraal  van  Nts  met  dertien 
Oorlogfcheepen  en  eenige  Koopvaarders ,  waaronder  cenOofl- 
indifch  Schip  wat  beooften  de  plaats,  daar  zich  de  Vloot  had  laaten 
zien ,  was  ontmoet ,  zeilende  zuidwaards  aan  na  de  wal.  Hier  op 
wierd  bellootcn,van  \^  edermct  de  Vloot  tuilchenTir.vf/  en'c  FUe  ce 
zeilen,  om  de  P^tce-^dmiraal  van  Nes  met  zyn  onderhoorige  ][,j^j^"j 
Scheepen  aan  te  treffen  ,  welke  den  :i  Sc ptemler  met tïï Schee-  elf  schee- 
pen by  de  Vloot  quam.  Wordende  ,  door  de  Heeicn  Gevol-  ^,'i"^''/'''' 
magtigden  en  <^*X«);ffr,hartelyk  verwelkomt ,  en  na  hy  het  ver  Den  >i 
flag  gedaatj  hadde  in  't  by  zyn  van  alle  de  Bevelhebbers  ,  bc-  septemb. 
dankt ,  voor  de  trouwe  dienlten  aan  het  lieve  Vaderlandt  be- 
weezcn  Doch  de  Capitatn  H'tldfcbut ,  die  zich  qualyk  tegens 
de  Engelfche  gequceten  had,  wierd  op  het  Sch\p  Delfiaf7ci  inver- 
zcekenng  gehouden.  Le  iS'ederlandfche  Vloot  zyndc  deezen 
dag  dwars  .lan  't  noordeindc  van  Texel  ,  zeilden  den  geheclen 
nacht  noordweft  in  Zee ,  met  va-langen  van  de  Engelfchcn  's  mor- 
gens t'ontmoctcn.  Den  zelvcn  dach  wierd  door  de  Ruiter  eenige 
onderrichting  wegens  defetfjen  aan  de  Opperzeevoogden  gegee- 
ven ,  en  kreegen  de  Heeren  Gevolmagtigden  kondfchap ,  door  een 

Nni  Schip- 


met 


i«4  LEEVEN  en  DOOD  van 

ii^S'  Schipper  van  een  Hoeker  ,  dat  hy,  de  Engelfche  Vloot ,  dangs 
■  te  vooren  ,   omtrent  zonnen  ondergang  ,  noordwelt  van  de 

Hollandfche  Vloot  ,  en  ccven  buytcn  hun  gczigt  had  gezien  , 
waar  op  zich  yder  verheugden ,  denkende  dien  dag  nog  tegens 
de  Engelfche  te  flaan.     De  Heeren  Gevolmagtigden  ichrcevcn 
zo  haall  zy  die  tyding  verftaan  hadden  een   Brief  aan   ccnige 
*""*•      Gevolmagtigden  van  haar  Ho:  Mog:  in  T(?.v^/,  met  verzoek  van 
alle  de  bequaame  Oorlogfcheepcn  die  daar  lagen ,  in  zee  te  pref- 
fen  ,  en  by  de  Vloot  te  zenden.      Den  zelvcn  dag  wierd  de 
Vloot  tufichcn  de  zcsiich  en  zeventich  Scheepen  llcrk  bevon- 
aisep-     (Jen,  zyndc  in  vier  fmaldeelcn  gefchikt  ,  en  zeilden  noordweft 
aan  ,  by  de  windt  overloopende  ,  tot  's  namiddags  ten  twee  uu- 
ren ,    wanneer  zy  Goere  naderde  ,  alwaar  de  Zeeraaden    Sj- 
rvttztt- ffigff  j^iiiemz..    en   den    Burgcrmcefter  van    Monnikendam  de 
ïoeken*  '*  Heer  ^an  Kornelifz.»  f'^reck^,  hun  affcheid  verzogten  ,  den  eer- 
hun af-     fte  om  zeer  gewigtigc  reeden  ,  en  den  ander  wegens  een  fwaa- 
hei'géen  ''^  wond  die  hy  in  't  begin  van  'r   uytzcilen  aan  zyn  linker  been 
hen  vei-  gektecgen  had  ,  welk  dagelyks  flimmer  geworden  was.    Het 
woidi.      zelfde  wierd  hen  door  de  Heeren  Gevolmagtigden  toegedaan,  en 
met  alle  lofielykheidt  en  eer  gegccvcn.     Hen  bedankende  voor 
hunne  trouwe  raad  en  yver  ,  ten  beften  van  't  gemeene  Land 
gedaan.      Deezc  twee  riecrcn  wierden  ook  daar  na  door  hun 
Ed;  Groot  Mog:  de  Heeren  Staaren  van Hollandi  en  van  haar 
Ho:  Mog:  vereerd,  behalven  de  feftienhondert  guldens  die  hen 
zamen  tot  verval  voor  de  uitrufting  gcgeevcn  was  ,   met  yder 
De  Vloot    twaalfhonderd  guldens.      Den   vier-en-twintiglten  September 
ïeM*»""  ^^^  ^^  Vloot   dwars  voor  de  Maaz.e   gekomen  ,   daar   men 
'  vermits  het  ftil  weder  was   ,   en  ,   om  door   de   Vloct  niet 
te  rug   gedreeven  te   worden   genoodzaakt   was  ,     het   an- 
ker uyt  te  werpen.       Den  dag  te  vooren  fchreef  de   Heer 
Raad  Penjïomni  de  Witt   een  Brief  aan  haar  Hoog  Mog: 
van  dcczen  inhoudt. 


Hooir- 


1 


CORNELIS  en  JOHAN  de  WITT.         285 
HOOG-MOOGENDE  HEERèN.  ~~^ 

WT  Z.yn  ten  nUerhoogjle»  bedrukt  ,  dat  de  tvditig,  die  ons  den  Com-  u  sep. 
mijjhris  op  Texel  ^gger  overgefchreeven  heeft  ,  van  het  verlieze»  tembei. 
eeniger  Oorlog  en  Coopvaardy  Scheepen  ,  ivaarachtig  Zal  werden  bevon-  Biief  van 
den  ,  aangezien  het  niet  mogelyk  Zoude  weezen »  dat  die  Oorlogfckeepen^  T^^^l 
daar  gennemt ,  die  wy  mi  al  drie  d«gen  ingewagt  hebben ,  niet  te  voor-  |yj„  „^ 
fchyn  zoude  gekomen  zyn  ,  Ti/y  miffchen  na  het  Arrivement  van  den  Vi-  i,,ar  Hoog 
ce-Admiraal  van  Nes  met  zyn  byhebbende  Scheepen  ,  noch  het  getal  van  Mos- 
achtten  Zo  Scheepen    als  Fregatten    van  Oorlog  y  die  met  de  taatjie  vi- 
hemente  jiorm  omtrent  de  kujien  van  Noorweegen    van  de  Vlaggen  zyn 
afgedwaald.     IVy  hebben  nu  bereits  bericht  ,  dat  zeeven  van  de  zelve 
in  handen  van  den  Vyand  zyn  vervallen.     Indien  de  anderen  door  lecken 
of  eenige  ongcmacken  in  den  een  of  de  andere  Haavenniet  zyngefalveerd-, 
Zo  moeten  dezelve  naar  alle  apparentie  meede  in  de  handen  der  Vyanden 
gevallen  zyn.     Van  de  Oofiinatfche  Retourfcheepen  ,  hebben  wy  noch  geen 
andere  narichting  ,    dan  dat   trvee  van  de  zelve  met  ons  voor  het  Vlie 
gearriveert ,  ende  noch  twee  door  den  Vice-Admiraal  van  Nes  in  de  Eems 
geconvoyeerd  zyn  ,  en  dat  daar  reets  tivee  van  de    Engclfche  genoomen  , 
en  boven  dien  noch  in  de  fiorm  te  grond  zoude  gegaan  zyn.     Wat  van  de 
vyf  anderen  zy  geworden  .lis  ons  als  noch    onbekend.  Wy  konnen  HoogMog. 
Heer  en  zeggen,  dat  wy  voor  verder  fivaarigheidt  zyn  bekommerd, envree- 
ze  dat  van  de  Coopvaardyfcheepen  meede  een  notabel  getal  in  ''s  Vyands 
handen  zal  vervallen  zyn  ;  zo  dat  het  notoor  is  ,  dat  Godt  den  Heer  den 
Staat  met  een  notabele  Jira^e  heeft  willen  bezoeken  ,     maar    echter  noch 
ender  die  genade  >  dat  de  Capitaalfie  Macht  noch  behouden  is  gcbleeven. 
Wy  zyn  nu  omtrent  Zeflig  Oorlogfcheepen  in  tamelyke  goede fiandt  by  den 
«ndere  ,  en  zien  met  verlangen  te  gemoet  de  Scheepen  ,  die  in  de  bewujie 
Zeegaaten  vaardig  moge  zyn  ,  om  met  die  geconjungeerd  Z'tnde  ,  onder 
Gods  genadige  zeegen  ,  noch  iets  tot  het  Vaderlands  beften  te  verrichten. 
Wy  xveeten  ,  dat  fmerte  klachte  baart ;  derhalven  prevideere  onfeylbaar- 
lyk  ,  dat  wy  van  blafphemen  e  n  befchuldiging  niet  vry  ztdlen  xveezen  i 
maar  wy  willen  hoopen  dat  haar  Hoog  Mog  :  ziende  ivat  naar  alle  ver.- 
moogen  is  verricht  ,  zullen  konnen  oordeelen  ,  dat  het  een  pure  fataliteit 
is  ,  ons  door  de  hand  Gods  overgekomen  ,  en  dat  in  het  zelve  gecnzints 
verzuim  geweeft  is.     Immers  hebben  wy  n.iar  onze  befte  ^t/eetenfthap,  en 
na  alle  menfchelyk  ver  moogen  niet  anders  konnen  doen  ,    als  wy  gedaan 
hebben  ,  zynde  allenthalven  cenige  toevallen  voorgekomen ,  die  van  ons., 
noch  van  de  Menfchelyke  voorzigtigheidt  ,  niet  en  hebhen  gedependeerd. 
Wy  hebben  geduurende  de  jlorm  ,  naar  ons  vermogen  aan  alle  kanten  hel- 
pen uitkyken  ,  en  zelfs  in  het  aller  vehementfte  van  het  weer  wel  drie 
uuren  in  reegen ,  wind  ,  en  Mewater  ,  booven  geftaan ,  om  Zo  veel  doen- 

Nn  3  l>It 


i86  LEEVEN  en  DOOD  yan 

1665".    h'^  wirf  meerdere»  en  minderen  van  zeil  ,  en  Voort  Zetten ,  of  by  houden 
I  van  de  Cours  ,  ordrc  te  Jlellen  ,   dat  wy  by  den  andere»  mogten  blyven. 

Het  Dogger szant  zyn  wy  Ungs  geloopen ,  genoegzaam  van  de  wejifunt  af 
tot  de  oojipKnt  toe  ,  om  onze  verjlrooide  Scheepen  over  al  op  te  vijjen. 
hy  hebben  ons  voor  Bergen  alleen  niet  een  moment  opgehouden  ,  maar 
zelfs  niet  gewagt  naar  eenige  Scheepen  ,  die  niet  genoeg gefpoeidt  hebben 
om  uit  te  komen  ,  rvaar  voor  wy  eenige  Oorlogfcheepen  tot  Convoy  heb- 
ben gelaaten  ;  en  hebben  van  daar  met  een  goede  wind  Cours  gezet, doch 
de  wind  ,  een  ongejladig  Element  ,  en  buyten  onze  migt  zvnde  ,  heeft 
Codt  gelieve  te  gcbntyken  ,  en  ons  daar  zodanig  mee  Je  te  bezoeken  ,  en  in 
dier  voegen  's  Lands  Floot  te  verjlroyen  en  aan  te  taflen  ,  dat  u^y  niet  en 
twyffelen  of  znllen  /tl  eenige  Branders  ,  Coopvaarders  ,  Ja  wel  licht  ook 
Oorlogfcheepen  >  te  gronde  zyn  gegaan,  In  den  Jhrm  is  alles  gecontribueerd 
tl/at  te  doen  tvas ,  en  te  vooren  was  door  den  Heer  Admiraal  ordre  ,  in 
cas  van  jlorm  ,  op  alles  gefieldt :  maar  deezejlerm  is  zo  Extraordinair 
geweefi  ,  dat  men  de  ordres  niet  behoorlyk  heeft  tonnen  waarneemen  ,al' 
ZO  y der  met  L^fen  Schip-berging  genoeg  te  doen  hadde. 

Indien  hier  omtrent  iets  mocht  weezen  verzuimdt  ,  zoude  het  zelve 
daar  in  moeten  bejhian  1  dat  veele  Scheepen  dan  Ie  wind  zyn  blyven  leg- 
gen dryven ,  daar  door  wy  ook  genccejjiteerdt  zyn  gewecfl  om  haar  in  te 
•wachten  ,  en  het  Zelfde  ook  te  doen  ,  indien  een  iegelyk  het  voor  de  wind 
had  laaten  afloopen ,  zo  ztude  de  gantfche  Rys  gewonnen  ,  en  alles  ruel 
licht  zonder  by  zonder  ongemak  ajgeloopen  Zyn.  iVy  voor  het  Land  ko- 
mende ,  hebben  ons  aanjionds  bevlytigt  om  de  Havens,  die  voor  de  Coop- 
vaarders de  gereetjle  zvaaren  te  bezetten  ,  en  voor  de  Vyand  te  bevyli- 
•  gen  ;  maar  als  wy  daar  berigt  ontfingcn  ,  d.it  de  Engelfche  Vlwt  niet 
verre  van  ons  af  lach  ,  hebben  wv  ae  bewaaring  der  H.n  enen  ter  z\de 
gejleldt ,  om  den  Fyand  ,  alhoewel  wv  doen  maar  vyftig  goede  Oorlog- 
fcheepcn  fterk  waaren ,  op  te  zoeken  ,  maar  daar  komende  «  vonden  de 
Fyandcn  niet  maar  kreegen  tyding  ,  d.it  de  lieer  van  Nes  met  zyn  by 
hebbende  Üorlogs  en  Coopvaardyfcheepen  een  auade  rencontre  met  zyn 
Vyanden  heeft  gehadt.  fVv  meenden  dito  van  Nes  daar  aan  te  treffen  , 
gelyk  ons  kort  daar  op  ook  gelukten  .  van  wien  wy  verjionden  ,  dat  de 
Fyand  zeer  weinig  mylen  van  hier  geattrapcert  heeft,  noch  eenige  Schee- 
pen ,  die  wv  meenden  dat  al  in  Salvo  tvaeren  ,  Zo  dat  wy  niet  anders 
konnen  .  dan  't  geen  wy  altydt  voor  oogen  moeten  hebben.  l'Hommc 
propofc  ,  niais  Dicu  difpofc. 

H''y  hoopen  en  vertrouwen  ,  dat  dien  zelvenGodt  in  een  rencontre  va» 
meerder  importantie  z\'n  Goedertierenheidt  aan  deezen  ftaat  zal  gelieve» 
te  betoonen  ,  en  in  dierï  oegen  doen  blyken  ,  dat  hy  Jlaat  en  geneejl ,  naar 
Z}n  welgevallen  ;  waar  mede  wyjluytcn  en  verblyven  is^c. 

In  't  Schip  Delflandt  de»  en  was  geteekent 

25  Septtmber  i66f.  JOHAN  DE  WITT. 

On- 


CORNEUS  en  JOHAN  D£  WITT.         287 

Onderwyl  dut  de  Vloot  voor  de  Maaz.e  lach  ,    wierd  goed    '^^J" 
gekeurd  ,    van   de  Hecren   Gcvolmagtigden   en  de  Heer  de  ~ 

Rujttr  nevens  de  andere  Vlagmannen,  om  een  Schcers  Krygs.  ^^^er! 
raadt  te  beroepen  ,  wegens  den  gemelden  Capiiain  Jl  'Udfchht  en  Scheep» 
ecnen  fan  Beiaardt  ,ge\\cczcne  Ltcutenam  van  Ca^itAm  Kommer  ^'^^" 
(jtfrr»/««, welke  laatllen  in 't  gevegt  op  den  derthienden  dec- 
zcs  de  Lyzcilen   buyten  lall  van   zyn  Capitein  had  doen  by- 
zetten  ,  en  dat  als  de  Capitam  hem  belafte  dezelve  af  te  neemen 
geweigerd  had  j  dat  hy  o  k  de  Qimmerm.  efler  ,    tcgens  wil  ea 
dank  der  Capitam  had  belall ,  dragende  te  houden  ,  en  by  ge- 
volg oorzaak  gcwceil  dat  het  Schip  van  den  X'yandt  i\f  hieldt. 
Na  dat  zyal  hunne  verfchooningen  by  gcbragt  hadden  ,  wierd 
den  eerden  gevonnill  ,  van  zyn  zydgeweer  door  den  Scherp- 
rechter  voor  zyn  voeten  aan  Hukken  gebrooken  te  worden,  met 
veïbeurdmaaking  van  al  zyn  verdiend  loon, dat  hy  van  deezen 
Ryze  te  goet  mogte  hebben ,  en  vorders  voor  eerloos  verklaard, 
en  onbcquaam  om  ooit  of  ooit  in  Staatendienll  gebruikt  te  wor- 
deij  i  en  den  LtcHtenant  Bogaardt  wierdt  van  zyn  Ampt  afgezet 
en  Eerloos  verklaardt ,  daar  nevens  van  den  Scherprechter  weg  gc- 
fchopt,  of  voor  Schelm  weg  gcjaagdt.  Eenen  Rem  't  Host:  wierd  op 
dezelve  tyd  afgezet,  Eerloos  verklaarden  ook  voor  Schelm  weg 
gejaagd ,  en  z>  n  verdiend  loon ,  voor  verbeurd  verklaardt.  Decze 
't  Hoen  was  tweede  Litutcnam  van  Ciipitatn  H^iltfchut  geweeft  , 
en  gevonnift  ,  om  dat  hy  volgens  beveclen  de  loef  niet  gehou- 
den, by  de  wind  niet  opgellooken  had  ,  en  met  het  Schip  niet 
ontvlugt  was.  Noch  wierden  eenige  andere  ,  van  geringer  mis- 
flagcn  overtuygd  en  in  geld  boeten  als  anders  gevonnift.  Dewyl 
de  Vloot  alhier  was  leggende,  ontfongen  de  Heeren  Gcvolmag- 
tigden en  de  Ruyter,i\wte  ftrydige  maaren  ,    de  ecnen  was  tot 
groote  blydfchap  en  d'andcr  tot  drocfheidt  flreekende.raakendc 
het  verlies  of  behoudt  ecniger  Scheepen  ,  die  men  noch  miftcn. 
En  daar  men  naderhandt  nette  tyding  van  kreeg  ;    het  verlies  ^    ^^  j^ 
bcftond  in  vier  Oorlogfclieepen  ,  het  Hup  te  Swieten  ,    de  Gel-  diciei. 
derfche  Rnyter  ,  de  St.  Panlus  van  Zeelandt  en  de  St.  Paulus  van 
Enkhuy^en  ,  welke  den    ip  deezes  door  de  quade  ondcrrich» 
ting  van   een   Bremer   die    hen  ontmoeten  ,  in   de  Engelfche 
yi90t  vielen  ,  en  genomen  wierde  ,  nevens  noch  een  Kits  , 

zyn- 


288  LEEVEN  en  DOOD  van 

i^éf.  zyndc  ccn  Engelfche  prys,dic^<r  Ruyter  in  Jfnka  genomen  had, 
'  drie  of  vier  Fluyten  met  voorraad ,  twee  of  drie  Coopvaarders ,  en 

twee  Branders. 'Het  behoud  was,  dat  Cafitain  Adnaan  Dirkj..  Htut- 
tfijn  ,  die  de  Vlag  als  Schout  by  Nacht  voerde,  in  't  afz)n  van 
Stachouwer  ,  zag  ,  doen  de  Hollandfche  Scheepen  door  de 
ftorm  verllrooid  waarcn  ,  en  np.  dat  het  weder  wat  bedaard 
was  ,  eenige  Scheepen  aan  Ly,daar  hy  naar  toe  zeilden  , 
vcrhoopendc  's  Lands  Vloot  te  vinden  ,  doch  daar  by  ko- 
mende bevond   dat   het   tien  Oorlog ,   en  drie   Ooftindifchc 


«tand.p.  Scheepen  waaren  ,  met  naay.en 

Bevelhebbers. 

Oorlogfcheepen. 

Adriaan  Houttuyn  als  S.  by  Nacht. 

't  Wapen  van  Medcnblik. 

Jacob  IBrocdcr. 

De  Dom  van  Uy  trccht. 

Adriaan  van  Veen. 

Afperen, 

Elant  du  Bois. 

De  Vrecdc. 

Jacob  1  hilipfz. 

Zutphen. 

Jooft  Michiclfz. 

Hollandia. 

Willem  Boudcwynfz. 

Schiedam. 

Henderik  Brouwer. 

De  kleine  Harder. 

Adriaan  Teding  Berkhout. 

De  Princcs. 

Engel  Janfz. 

De  X'lasblom. 

\'de  Hilkes, 

De  Pollilion. 

De  andere  waaren  de  fonge  Prins  ,  de  Ryz.ende  Son  ,  en  de 
Kogge  ,  nevens  een  Fluytfchip  de  Vergulde  Dolfjn  genaamd. 

De  behoudenis  deezcr   Scheepen ,  gaf  een   buiten  gemeenc 

vreugd  in  de  Moot  ,  doch  het  verlies  fmcrtcn  de  Hceren  Gc- 

volniagtigden  zeer  ,   en  hoe  dezelve  ook  gearbeid  ,   en  ,  lyf 

gevaar  uitgeüaan  hadden  ,  waaren  zy  van  de  lartertongcn  aan 

Land  niet  vry.     Eenige  der  üaafsgezinden  ,   het  graauw  in  ge- 

vaifch  ge-  bocfemd  hebbende  ,   dat  het  verlies  der  Scheepen  toegekomen 

Tugi  over  ^vas  ^  by  het  quaadt  beleidt  der  HeerenGevolmagcigden.maak- 

migiig"    ÏC1  gi'oor  misbaar  en  llrooiden  veel  fchandclyke  vcicicrfels  uit , 

«Jen.        onder  andere  ;  dat  men  zulk  een  koltclyke  Vloot  betrouwd  had, 

aan 


CORNELIS  en  JOHAN  de  WIT.         289 

aan  Gcvolmagtigdcn  ,  die  nooit  in  Zee  gcwecfl:  ,   en  gantfch    '^^i*- 
onkundig  in  Oorlog  zaaken  waaren  j  dat  zy  de  Raad  van  de  ' 

Ruyter  verworpen  hadden  ,  en  door  hunne  ilyfhoofdighcidt  , 
dit  ongeluk  en  grootc  twift  tuflchen  hen  en  de  Rnyter  voor- 
gevallen  was  i   en    den    Raadt  Pensionaris   de  Witt    wierd 
*c  verlies  boven  al  de  anderen  toe  geichreeven  ,  daar  den  Heer 
L  Admiraal  de  Ruyter  heel  anders  van  getuygd ,    zeggende  dat  °^\^^J; 
de  z^orgvuldigheidt  en  naarlligheidt  van  den  Heer  Raad  Penfionaris  tuygemi 
de  Witt  omtrent  de  laftige  bediening  van  z.yn  yimpt^  hem  tit groo-  ^^"  ^' 
te  verlichting  had  geftrekt.     Dttt  z,yn  wjz.e  Raadt  ,   in  alle  de  be-  4e  wïk. 
raadjlagingen  ,   met  hem  en  d' Opperhoofden  gehouden  ,    hem  altyd 
dienliig  en  nut  was  veweeji  ;  en  dat  Vr  niet  was  't  welk^z.yn  ver~ 
ftandt ,  als  het  zich  daar  in  ïi/ilde  oeffenen  ,  niet  k^>t  bereik»»;  zelfs 
omtrent  z.aaken  daar  hy  te  voeren  ^i^etnig  of  geen  kennis  van  hadde. 
En  nimmer  is  onder  de  Opperhoofden  van  een  Vloot  grooter 
eendragt  bcfpeurd  als  in  deeze  tocht  tuffchcn  de  Heeren Gcvol- 
magtigdcn, en  de  Rnyter  was.     Den  drie-cn-twintigften  deezcr 
had  de  Heer  Raad  Penftonans  de  Witt  een  Brief  gcfchreevcn  aan 
de  Heer  de  Fivien  die  in  zyn  afzyn  het  Ampt  van  Penfionarit 
waargenomen  had  ,  waar  in  gcflooten  was  een  omftandig  ver-  u  sep- 
haal  ,  van  alles  wat  op  de  ryze  was  voorgevallen  ,  dccze  Brief  'embei. 
ter  vergadering  van  de  Heeren  Staatcn   van  Hollandt  gelee- 
zen zynde,  beHooten  haar  Ed  :  Groot  Mog  :    den  zelven  dag 
het  zyn  Ed.  op  de  volgende  wyze  te  bedanken. 


Heei 
Witt 


„  T\  E  Pcnfionaris  de  Vivien  hecfc  ter  vergaderinge  gecommuniccert  Den 
)>  ^-^  een  Miffive  van  den  Heer  Raadt  Penjionaris  de  Witt  ,  en  van  «lev 
,>  haarc  Hoog  Mog  :  Gedeputeerden  en  Gevolmagtigdcn  over  't  em-  j°5^^""„ 
„  ploy  van   's  Lands    Vloote  gcfchrceven  in  't  Schip  DelflanJt ,  den  vanHol- 
?,  drie-en-tvvintigüen   deezcr    loopcnde    Maand  ,   en   onder  particulier  landt  be- 
»,  Addres  aan  hem  Pc>ifio--iaris  voornoemdt  ,  de  Rcgcering  toe  geko-  dankt. 
Il  inen  ,  inhoudende  een  Ibmmier  verhaal  van  de  ordres  ,  met  den  aan- 
„  klcevcH  van  dien  ,  dewelke  fucceffivclyk  ,  in  's  Lands  Vloote  waa- 
„  ren  gcgeeven  ,    federt  dat  de2elve  Zee  hadt  gekoozen  ,  nevens  vcr- 
),  fcheidene  particulariteitcn  ,  daar  omtrent  zo  in  het  iieenen  zeilen ,  als 
),  ïonderling  in  het  wrderkeercn  van  de  voorfchreevc  Vloote  ,  ten  op- 
j>  ïigtc  van'  de  geleeden  florm  voorgevallen.     Waar  op  gedelibereerd 
»,  zynde  .  hebben  haar  Ed  :   Groot  Mog  :   den  voornoemden  Randt 
Ecrjie  Boek.  Ü  o  P. vv- 


9,90  LEeVEN  en  DOOD  van 

l66f.    ^  Peuftouaris  voor  dcszclfs  londerlinge  vigilantie  ,  yvcr  ,   direöic   en 
■  „  goede  conduite  ,  omtrent  het  employ  en  fecuriteit  van  's    Lands 

„  Vlootc  ,  van  tyd  tot  tyd  toegebragt  ,  bedankt  ,  en  lich  alle  het 
„  ïclve  wel  laaten  gevallen  ,  gclyk  haar  Ed  :  Groot  Mog  :  den  zcl- 
„  ven  daar  voor  als  noch  bedanken  ,  en  de  gefteldc  Ordres  >  mits- 
„  gaders  de  gepleegde  Conduite  ,  iich  in  alles  wel  laaten  gevallen 
„  by  deezcn  ;  met  betuiging  dat  haar  Ed  :  Groot  Mog  :  de  gelcc- 
„  de  fchaadc  ter  Zee  geeniins  aaniien  of  Confidcrecren  als  eflfcöeii 
„  van  eenige  de  minde  desordrcs  ,  verzuym  ofte  quaade  tociigt  , 
„  die  by  de  Heeren  haar  Hoog  Mog  :  Gedeputeerden  zouden  wce- 
„  2en  gepleegdt  ,  maar  alleen  en  puur  als  een  kaftyding  ,  die  de 
„  goede  Godt  dcczen  Staat  ,  en  den  Ingezetenen  van  dien  ,  wegens 
„  haare  meenigvuldige  zouden  ,  oogcnfcheinlyk  heeft  gelieven  toe  te 
„  zenden. 


Haar  Hoog  Mog:  waarcn  van  gcdagten  om  aan  de  Heeren 
Gevolaiagtigden  een  Brief  af  te  zenden  om  de  Vloot  op  te  leg- 
gen door  dien  zy  tyding  ontfangcn  hadden ,  dat  de  Engcl- 
(chen  al  uyt  Zee  waaren  ,  het  geen  den  Penftonaris  Ftvicn  aan 
zyn  Ed.  in  zyn  Brief  van  den  twintigftcn  deezer  te  kennen  had 
gegccven  waar  op  hy  dit  volgende  antwoorden. 

.  .         (T^  P  ^'  vraage  ,    in  '/  einde  van  ü  Ed.  Eriefvan  den  twintig- 
van  zyn       \J  (itn  deez.er  gedaan  ,    z.ohde  il^  van  gevoelenzen  dat  de  Slaat 
Ed.  aan  de  ^^^  zonder  ondic"fi  van    'f  gemeen  ,  en  z.onder  difrtputatte ,  hadt 
Tien.         konnen  refolveeren  de  Vltot  of  te  leggen  ,  hy  z.o  verre  het  Godtbe' 
cm  de      litj'i  hadde  dez.elve  Vloot  met  de  byweezende  Ooflindtfche  en  andtr 
Zet"te'°    '■*  Koopvaardyfcheepen  behouden  in   't  Vaderlandt  te  laaten  komen  j 
hcudtn.     maur  nademaal  het   z.yne  Goddelyke  wtlle  is  geifee/i  de  zaake  nu 
anders  te  laaien   uitvallen  ,    zo  zoude  ik^oordeelen  dat  het  voor  den 
diend  en  d'eere  van  den  staat  be(l  geraaden  zal  zyn  noch  een  Ten- 
tamen te  doen  ;    en  onder  Godts  zeegen  hoe  eer  hoe  liever,  het  twee' 
de  lit  van    haare   Hoog   Mog  :  rejoltsite  ,    van  den  dertigHen  July 
iaat  fileeden  ,    ter  Executit  te   flellen  ,  eer  ,    en  bevooren  <C  Engel» 
fchen  haart  Vloot  door  den  genoome  Rykdom  vm  d' Ingezette nen  , 
en  door  de  veroovtrde  Oorlogfchtepen  van  den  Staat  ,  zullen  heb' 
ben  gerenforcetrd  ;    tn  datwj  haar  derhalven  mtt  den  alleretrften 

ntoo^ 


CORNELIS  en  JOHAN  de  WITT.        ^91 

moogen  gaan  opzoeken   :    Dewjl  Geelt  den  Staat  dikw il s  meer  met    i66f. 
kleine  of  middelmaatige  dan  met   Excejfive  groote  mncht  heeft  ge-  ' 

zjeegend  ,  en  dat  men  tegenwoordig  wederom  twee'énz.evemich  z.o 
Scheepen  als  Fregatten  en  y achten  van  Oorlog  by  een  heeft  ,  z.on 
mtn  de  z.attke  daar  mede  nvaagende  ,  oo\^  qeenz.ints  behooren  te 
wanhoepen ,  maar  mtt  een  va/l  betrouwen  een  goedt  fucces  van  Godt 
af  te  wachten. 

Na  dat  de  Heer  Fivienók  antwoordt  aan  haar  Hoog  Mog:  °"  5»ei 
bekend  gemaakt  had  ,   deeden  de  Hooggemelde  Heeren  een  loid"by 
Brief  afzenden  aan  de  Heeren  Gevolmagtigden  in  de  Vloot  ,  •"«  H9  : 
waar  in  haar  Hoog  Mog  :   de  voorflagen  van  de  Heer  Raad 
Penfiorjaris  de  Witt  goetkeurden  ;  doch  dewyl  de  mecftv;  voor- 
raatfchcepen  in  de  laatfte  ftorm  noch  vermilt  wierden  ,   was 
men  genootzaakt  eenige  Scheepen  met  voorraat ,  en  andere 
noodzaakelykheeden  ,  te  verzien  ,  nevens  de  Oorlogfcheepen 
die  in  J'exel  en  de  Maas  gereet  gemaakt  waaren  af  te  wagten  ,  »*  sep. 
tot  verfterking  der  groote  Vloot  ,  die  nu  tullchen  de  Maaze  '/™e"'i« 
en  Goeree  gekomen  was.      Den  vyf-en-twintigften  begoft  het  septemb. 
ftyf  te  waaijen  ,  duurende  tot  des  anderendaags  laat.     Den  fee-  ^oJ'doór 
ven  en  agtentwintigften  flak  de  wind  van  tyd  tot  tyd  meer  uit  ftoim  veei 
den  zuydweften  op  ,  daar  na  uyt  den  noord  noordweften ;  die  yooj''GÓf? 
de  Scheepen  veel  befchadigde,  fchoon  veele  hunne  ftengen  by  ree. 
tyds  gefchooten  en  de  Rees  gellreeken  hadden.  Den  negen-en-  ^'J^^ 
twintigften  had  men  een  hooge  Zee  ,  met  een  zwaare  ilorm , 
uyt  den  noordwellen  en  uit  den  noorden,  waar  door  het  Schip 
van  Capitain  Schey  ,  dat  voor  Nuorweegen  door  de  ftorm  al  leek 
geworden  was  ,  nu  zo  veel  waater  in  kreeg  ,    dat  hy  genood- 
zaakt wierd  een  noot  fe)n  te  doen  ,  doch  men  kon  hem  niet 
helpen.      Hy  dit  ziende  ,  kapte  zyn  Anker  ,  en   zeilde  naar 
Rammikj^ns ,   daar  hy  den  zelfden  dag  nog  gekomen  zynde  , 
meer  als  tien  duizend  pond  buskruyt  loftcn  dat  n:it  geworden 
was.     Capitain  Jan  van  Am^el  verloor  derde  halve  kabel  en  een  -^an^  f. 
Ankeï,  Capitain  Joofi  f^erfchuer  ^ns  genootlaakt  voor  de  Schout  441  ca 
by  nagt  de  Liefde  te  kappen,  en  verloor  drie  kabels  eneen  An-  ■**'" 
kcr  ,  Capitain  Klaas  u-lnker  en  Gerrit  Bos ,  hunne  Ankers  en  ka- 
bels verloorcn  hebbende  wierden  naar  Goeree  opgezonden.     Den 

O  o  2,  Vice- 


J9i  LEEVEN  eti  DOOD  van 

1665.  yice- Admiraal  Bankert  en  Cfl^iV<»m5M'(ïrt  fpoeldcn  van  hunne  An- 
"  kers  ,  en  dreevcn  zee  waart  in.  Het  Schilt  van 't  Schip  Delfiindt 

wieid  door  de  Zee  in  geflagen  en  beide  de  over  loopen  ftonden 
vol  waater,     Capitainjan  Vyz.eUar\tt\oox  al  zyne  Ankers  en 
touwen  ,  de  kragt  van  de  zee  fmeet  vier  balken  aan  ftukken  , 
en  maakten  zyn  roer  onbuykbaar,  waar  op  hy  naar  T<r.ve/ moed 
zeilen  om  het  Schip  te  doen  verftellen.     Captain  Frans  van  Nie- 
dek,^  zyn  meefte  Ankers  en  Touwen  verlooren  ,   en  zo  veel 
zieken  hebbende  ,  wicrd  naar  de  Maazje  opgezonden.       Het 
Schip  Delfiandt  was  zo  rank  geworden  ,   dat  het  bydeminfte 
koelte  zyn  onderfte  gcfchut  niet  konde  gebruyken ,  en  had  zo 
EJ.  g)it    V"^^^  zieken  op  dat  de  L-  Admiraal  de  Ruytcr^  nevens  de  Hee- 
cp  het     ren  Gcvolmagtigden  genootzaakt  was  op  het  Schip  Stadt  en 
sij^dt  cii    f  '"^den  over  te  gaan.     Deczen  tyd  wicrd  doorgcbragt  met  h.t 
Landen,    inncemcn  van  water  ,  bier  ,  en  andere  noodzankelykhcedcn. 
eu  oftob  '-^^  Capitainen  Alben  Fieterjz..  de  Boer  en  Joofi  Herman  Klant  ^ 
3  oaob.  waaren  zonder  verlof  en  buyten  kennis  van  de  Hccrcn  Gcvol- 
magtigden en  de  Rujter  uit  de  Vloot  naar  Texel  gczcildt ,  by 
brengende  tot  hunne  verfchooning  ,  dat  zy  ,  door  noot  daar  in 
gevallen  waaren.     Doch  men  hefloot  van  hen  aanllonds  in  ver- 
4oaab.   zeckcring  te  neemen.     Den  vierden  OEiober  quam  den  Capttain 
Bouttitjn  weder  met  acht  Scheepen  by  de  Vloot ,   en  dat  van 
Ciïpitain  Adriaan  van  der  Veen  in  Texel.       Dien  zelfden  dach 
quam  het  groot  Schip  de  z.eevtn  Provintien  ,  dat  de  Heer  fan 
DE  WiTT  wel  behaagden,  nevens  de  drie   nieuwe  en  noch 
Drie        vicr  Oorlogfchcepen  met  een  Jacht  ,   by  het  Collegie   ter  ^d- 
zeut^uu  'w"''^'"^'*  tot  Amllerd-am   gebouwd  ,    in  Zee  ,    welke  laatlte 
Heer  jtn  dooT  HccY  Jan  de  ffitts  !>»(?ƒ  uitzeilden.    Ünderwylcn  ging  de 
i.v''ïn     Hl  er  de  Ruyter  met  zyn  onderhoorige  Scheepen  van  voor  Goe. 
Zee.        rff  naar  Jexdzcil^  met  g''dachte  ,  vandaardeverwagtcSchec- 
joaob    pgf,  jg  vinden  ,  en  naar  hunne  nodige  behocftens  in  genomen  te 
hebben, de  Vyandlyke  Vloot  onder  de  Engelfchc  kuiten  op  te 
zoeken.     Doch  den  fesden  deezer  kreeg  hy  de  gemelde  Schee- 
pen die  uit  Heer  -Jan  de  Witts  Diep  gezeild  waaren  ,  by  hem , 
«  cftob.  beftaandc  te  famen  ten  gctalle  van  achtien  ,  waar  onder  twee 
PKiyten  en  Galjoots ,  met  waater  ,  en  andere  voorraad  ,  die 
noch  van  twaalf  Galjoots  gevolgd  wierden. 

De 


CORNELIS  en  JOHAN  de  WITT.      293 

De   Hcercn   Gevolmagtigden  en  de  Rujttr    begaven  zich  i*^f- 
aanftondts  op  het  nieuwe  bchip  HoUandia  ,   dat  taclitigftuk-  — — 
ken  gefchut ,  en  vier  honderd  feftich  zo  Matroozen   als  be- 
zoldclingen  voerde.     Door  dien  dat  van  de  Zeeven  Vrovintien 
noch  niet  uit  het  Goereefche  Gat  had  konnen  zeilen.     De  gemel- 
de Heeren  wierden  met  zeeven  eer  ichootcn  verwelkomd  ,  en 
de  Ruyter  liet  zohaaft  hy  aan  boord  was,  de  Vlag  niet  de  Wim- 
pel waayen.     Ter  zclvcr  tyd  w.s  men  gcnoodzalTct  eenige zie- 
ken op  te  zenden,  door  de  quaadc  flank  die  dezelve  op  de  bchee- 
pen  veroorzaakten.     En  op  de  Brief  die  den  Raad  Penfiomris  zyn  Ed: 
aan  de  Heer  Vivien  gefchrceven  en  welke  inhoudt  hy  aan  haar  "ort  door 
Hoog  Mog:  medegedeeld  had ,  onttbng  zyn  Ed  tot  antwoord.  Mogfv^oot 
Dat  ae  Heer  Raadt  Penfionaris  voor  zjjne  goe'ie  voorzorge  ,    viet-  zyn  yver 
lantie  ,   e»  conduite  ,  met ,  en  nevens  d' andere  Heeren  meede  Ge-  ^j^^^,  '"■ 
deputeerden  ,  omtrent  de  voo^fchrteve  en  andere  z.aaken ,  concemee- 
rende  's  Lands  Vloote  ,  geadhtbeert  y  z.mI worden  bedankt^  gelyk^de- 
zelve  ditar  van  werdt  bedankl  by  deez.en  ,    mitsgaders  nok^  verz.ogt 
emme  met  den  zjelven  yver  ,  goede  dirdüe  ,   en  womftttnie  daar 
inne  ten  diende  van  den  Lande  te  %villm  Continueert».     Den  zeeven,  _ 
agt  en   regenden  deezer  ,    ly  de  Vloot  dwars  voor  Zaruvoort  tnsö&a- 
met  een  ftyve  Noordweften  wind,  ten  Anker  ,  zo  dat  men  geen  ''"• 
Rys  kon  vervorderen,     Den  tienden  bedaarden  het  weer,  enu,,,,,,, 
men  bragt  die  dach  door  met  bchoeftcns  en  voorraad  over  te  oaober. 
neemen  ,  wanneer  ook  Stachouwer  met  vyf  Oorlogfcheepen  uy  t 
de  Onz.ondt  onder  de  \  lagge  quam. 

Den  elfden  deezer  Maandt  lichte  's  Lands  Vloot  haare  An- og,,  ,j 
kers  ,  en  dreef  met  de  ebbe  weil  aan  ,   alwaar  de  \  tce-j^dmt-  oaober. 
raal  van  Nes,  met  het  groot  yldmiragls  Schip  de  Zeeven  Provin-  °'^i^J,°°'* 
«>», nevens  een  Jacht  en  drie  Scheepen  by  hen  qunm.  Daags  te  Engdaot 
voorcn  had  men  de  verzamelplaats  voor  de  (l'ieltngeu  gekozen  , 
by  aldien  de  Vloot  door  llorm  of  andere  ongelukken  vcrftrooid  ^randp. 
wierd  ,  doch  wanneer  dezelve  door  een  zuydweilen  windt,  di '*'*** 
voorts  met  alle  winden  van  het  wellen  tot  het  zuydentoe  ,  van 
een  raakte  ,    zoumen  voor  de  Maaz-e  en  't    Goereefche  Gat  ver-  p^n  ,j 
zaamelcn  ,  zonder  dat  iemandt  zou  mogen  binnen  loopen  ,  als  oaober, 
door  hoogdringende  noot  ,  die  voor  de  ivrygsraadt  mocll  bly- 
ken.    Ook  wierden  de  fejnen  en  wyze  van  liaan  ,    als  men  den 

Üo  3  Vyand 


l66f. 


Den  13  en 

Deii  i; 
Oftobei. 


Den  ifi 

Oiiobei. 
Komt  by 
Soulsbay. 
Den  17 
October. 


Komtvoot 
de  Rivier 
Tan    Lon 
deo. 


Den  18 

Oftober. 
Uiand  p. 

147' 


Den  19 

Oftobei. 


194  LEEVEN  en  DOOD  van 

Vyand  ontmoete  gcgceven.  De  Vloot  nu  beftaindc  in  de  nc- 
gentich  Oorlogfcheepen  ,  zeilden  voort  en  bevond  zich  den 
vyfticnden  dcezer  op  de  Éngelfchekuft,  tuflchcn  Jaarmuydencn 
Leyfi.if,  daar  zy  een  Engelfch  Vifchlchecpjen  namen.  In  het 
zelve  vond  men  negen  Man  en  twee  Jongens ,  die  men  wegens 
de  Engelfche  Vloot  alles  ondervraagde  ,  maar  zy  antwoorde 
daar  van  niet  te  weeten  ,  zeggende  wel  gehoord  te  hebben,  dat 
de  groote  Engelfche  Scheepen  op  geleidt  en  geen  Scheepen  om 
de  noord  waaren  ;  waar  op  men  geraadcn  vond  ,  een  der  Vif- 
fchers  na  Jaarmujden  te  zenden  ,  om  de  ;indere  agt  aan  te  bie- 
den onder  voorwaarden  dat  den  Wethouder  zeeven  Hollandfche 
Viflchers  daar  tegen  vry  laaten  zoude,  doch  krcegcn  geen  ant- 
woordt. Daags  daar  aan  nam  men  noch  drie  Engelfche  Villchers, 
die  op  gelyke  wyze  zyn  gchandelt.  Deczen  avond  quam  de 
Vloot  twee  en  een  half  myl  beooften  Lejlojfe  ten  Anker  , 
en  zeilde  des  anderendaags  na  Sotdsbaay.  Dcwyl  de  Vloot  hier 
cenige  tyd  bleef  leggen  ,  zag  men  over,  al  twee  nagten,  langs 
de  kuil  vuurcn  oplteeken  ,  tot  waarlchouwing  dat  de  Vyan- 
den  voor  hun  Land  waaren  ,  en  men  kreeg  tyding  dat  op  het 
zelve  gerugt  >  feilien  Conings  Scheepen  ,  van  voor  Harwits , 
na  de  Rivier  van  London  waaren  gevlugt.  De  Vloot  zeilde  die 
zclven  dach  buytende  zanden  om  naarde  ^/Wsr  vani.ow^o«,daar 
men  dertien  Konings  Scheepen  het  Konmgs  Diep  zag  in  lavceren, 
die  men  ,dewyl  zy  ruym  drie  mylen  in  de  windt  voor  uyt  waa- 
ren ,  niet  kon  in  zeilen.  Den  volgenden  nacht  lag  de  Vloot 
voor  de  Rivier  ten  Anker  ,  en  zeilden  den  agtiendcn 's  morgens 
met  een  weft  zuydwelten  windt  zuydt  aan  ,  om  voor,  of  in 
Dityris  te  koomcn  ,  mei  gedachten  van  by  de  inkomllen  aldaar 
te  bezetten  ,  en  by  aldien  daar  cenige  Engelfche  Scheepen laa- 
gen  ,  van  wederzyde  daar  op  aan  te  vallen.  Maar  een  fwaarcn 
Itorm  uit  den  zuid  zuidwellcu  noodzaakten  de  \'loottekecren, 
en  voor  de  Rivnr  ten  Anker  te  komen.  Den  ncgcnthiende 
mocil  de  Vloot ,  door  de  harde  llorm  blyven  leggen  ,  dochtc- 
gciis  den  avond  kreeg  de  Heer  de  Rnjter  te  verllaan ,  door  een 
Hamburger  Schipper,  dat  hy  die  zelve  morgen  noch  vyf  Engel- 
fche Oorlogfcheepen  nevens  ^irie  of  vier  Kapers  in  Dnjns  had 
zien  leggen,  üp  dccze  tyding  beraadfliiugden  de  Hccren  Ge- 
vol- 


CORNELIS  en  JOHAN  de  WiTT.         49^ 

volmagtigden  met  de  Rujter  hoe  men  die  Scheepen, in  Duyns    '^<5f. 
beft  zoude  aan  treffen  ,  doch  hun  voorncemen  wierd  wederom  ■* 

vereideld  ,  door  de  fwaare  ftorra  die  zy  van  dag  op  dag  uit  den 
noorden ,  noordweften  ,  en  noordt  ten  weften  hadden  :  dus 
moeft  de  Vloot ,  voor  het  noordt  voorlandt ,  zuydweft  ten  weften 
vyfmylen  van  haar  af,  vier  of  vyf  etmaal  blyve  leggen  tot^"'"'^*» 
den  drie-en-twintigften  van  de  Maandt ,  wanneer  men  't  An-  oaobVi. 
ker  lichten,  en  de  Bevelhebbers  de  Orden  van  de  toeleg  op  Duyns 
bekent  maakten  wanneer  zy  n  Ed.  nu  zekerlyk  dagt  eenig  voordeel 
op  den  Vyand  te  zullen  behaalen,maar  zy  kreegen  de  wind  we- 
der vlak  teegen,  waar  door  de  Engelfche  tyd  wonnen  om  zich  te 
redden.  Toen  oordeelden  de  Heeren  Gevolmagtigden  nevens  den  ^ 
L.  Admiraal  de  Rujter ^en  de  andere  Opperhoofden, dat  vermits  oaob«. 
die  toeval  van  tegenwind  en  ftilten  het  raadzaam  was  van  we- 
der naarde  Rivter  van  London  tezdXen ,  gelykook  gefchieden; 
Daar  na  wert  by  de  Heeren  Gevolmagtigden  en  de  Heer  de 
^ay/er  goetgevonden  en  beflooten  ,  van  de  Vice-Admiraahn  f-pe,,  jj 
vertpi.  en  de  furies  met  hunne  fmaldeelen  ,  voor  ,  of  by  Mari-  oaobci, 
gat  te  zenden  en  zich  daar  t 'onthouden  ,  het  zy  onder  zeil  of 
op  Anker  ,  om  aldaar  de  Scheepen ,  die  de  Rivier  van  London 
door  de  Laffen  zouden  willen  uit  of  in  loopen  ,  te  konnen  aan 
treffen  :  doende  ook  buyten  wachten  onder  zeil  blyvenomacht 
te  geeven  op  de  Scheepen  die  door  de  Hoofden  heen  of  weer 
zoude  zeilen.  De  Captain  Chndiaan  Elders  wierd  bclaft  met  elf 
Oorlogfchcepen  ,  voor  ,  en  in  't  Konings  Diep  ,  te  zeilen  ,  om 
alle  Engelfche  en  andere  Scheepen  ,  die  volgens  de  Plakkaaten^"^'''  ^ 
der  Heeren  Staaten  de  vaart  op  EngeUndt  niet  vry  ftondt  ,  het 
in  of  uyt  loopen  van  de  RtvUr  te  beletten ,  en  het  groodfte  ge- 
deelte der  Vloot  zoude  zich  onder  de  Heer  /..  Admiraal  de 
Rujter  ,  in, of  omtrent  Soulsbay  vervoegen,  laatcnde ook  eenige 
buyte  wagten  onder  zeil  blyven  ,  om  een  waakend  oog  te  hou- 
den. Maar  na  't  verloop  van  acht  dagen  zoude  de  L.  Admirad 
de  furies  en  Capitetnthrijiiaan  Elders  met  hunne  onderhebbende 
Scheepen  zich  weder  by  de  Vloot  vervoegen, of  ^^/^«jfe)- hun- 
te  gemoed  zeilen,  doch  na  't  verloop  der  zelve  tyd  ,  de  Schee- 
pen door  ftorm  of  mift  van  de  Vlagge  af  d waaiende,  zouden  zy, 
dewyl  het  laat  in  't  Jaar  wierd ,  en  veel  ongemakiien  voorhan- 
den- 


2^6  LEEVeN  en  DOOD  van 

i66j.   (len  waarcn  ,  naar  de  Zcegaatcn  mogen  kccrcn.    Des  andercn- 

'  daags  zond  men  ook  zes  Scheepen  lu^v  I>ioorweegen ,  drie  naar 

Berden  ,  en  drie  naar  f^iek^eren  en  't  Zoenwaater ,  waar  by  zich 

noch  zes  Scheepen  uyt  Texel  zouden  voegen  ,  om  de  aldaar  leg- 

Dtn  i«     gcnde  OoiUndilche  en  Coopvaardyfchcepen  af  te  haaien  ,  en 

°,^°^"jg  naar  Hollandt  te  geleiden.     Dien  zelfde  dach  zond  men  noch 

pen  nasi   ticn  Schccpen  naar  's  Lands  Havens ,  op  welke  ecnigcmctzie- 

Koorwce-  j^en  en  ccnige  zccr  bcfchaadigd  waarcn.       Den  feven-cn-twin- 

ïonden.     tigftcn  wicrd  op  het  Schip  van  de  Heeren  Gevolmagtigdcn  en 

o^ob'^     <;^e /^«y^fr,  Schceps  Krygsraad  gehouden'  ,    waar  by  de  Cajpiiai- 

wetd  *   «'«  Cla^jt  en  de  Boer^  nevens  een  oppcriticrman,  afgezet  wierden, 

scheeps     Joch  den  eerrten  bedienden  het  volgende  Jaar  wederom  zynou- 

fiSouden.  <-^c  plaats.     Na  dat  de  Vloot  hier  eenigc  tyd  gclccgenhaddeom 

de  Engelfchcn  tot  een  gevecht  te  lokken,  die  niet  voor  den  dag 

dorften komen,  oordeelden  eenige  LcedcnvanStaat,dat  mende 

Vloot  behoorden  op  te  leggen.     Men  kreeg  aldaar  ook  te  vcr- 

flaan,  dat  eenige  Heeren  ( jevolmagcigde  der  Provintit  van  Gcl- 

dcrlandt,aan  haar  Ho  :  Mog:  in  bedenking  hadden  gegeeven  , 

of  de  Heeren  Gevolmagtigden  ter  Zee  zich  niet  een  weinig  te 

ver  bloot  gaaven  ,  en  te  lang  in  Zee  bleeven  ,  dcwyl   het  bc- 

fluyt  van  hunne  Hoog  Mog :  van  den  dertigften  July ,  alleen 

Gddet-     luyden  :  dat  d'En^elfche  Vloot  alleen  behoorde  aanncta/}  te  worden^ 

de  ai'idTre  "^-^  "^'^  ^'^'•' '"  of  omtrent  het  vaarU'aater  z.ou  bevinden  ,  daar  de 

provimien  Ooflmdifche  Coopvaard\fcheepen  z.onden  moeten  door  zjulen    ,    l)Ct 

vioÓTwe-  welk  zy  vcrzogcen  dat  de  Heeren  Gevolmagtigdcn  en  dt  Ruy- 

der  fhuys  ttr  mogte  tocgczondcn  wordcn.  Al  het  welk  by  de  andere  l'ro- 

tcbbcD.    yi„ticTi  insgeUks  goed  gevonden  wierd  ,  te  meer,  dcwyl  men  de 

bezoldcliiigcn  tcgens  den  BiJJchop  van  Adtuifler  zeer  noodighad. 

Doch  de  Heeren  Staatcn  van  Hollandt  llonaen  over  dit  fchic- 

lyk  voorltcl  verwonderd,  en  antwoorden  ,  dat  men  de  Heeren 

Gevolmagtigdcn  op  zulk  een  wyze  niet  konden  beteugelen  en  hen 

onbepaalde  magt  hadden  gegeeven,  om  op  alle  voorvallen  ten  beltc 

van  't  Land,  naar  hun  goetvindcn  te  doen.      Ook  verftondcn- 

Befluytvan  haar  Ed.  Groot-Mog;  dat  ,  als  de  voorfchreeve  zasken  wederom 

Hollandt    f^y  ^g  pfovtntien  mogie  ^vtrdtn  gcdreeven  ,  van  hunnent  wegen  mtt 

vertooning  van  de  reeden  daar  toe  dienende  ,  *lte  kragtigt  devoiren, 

en  middelen  ::.<iudtn  worden  aangewend ,   ten  ttnde  de  z.etve  hutten 

be- 


CORNEIJS  en  JOHAN  de  WITT.        297 

ieraadfl^aging  mogten  hlyven  ,    en  de  Vloot  van  den  Staat  niet  al-    t66f. 
leen  in  Zee  gelaaten  worden  ,  immers  en  in  alle  gevallen  ,    tot  der  ""■"" 
t^dt  en  w)'le  toe  dat  het  eerfte  lidt  van  de  votrfz.  haar  Ho  :  Jidog  ; 
refolutie  volkomender  voldaan  zynde  ,    daar  omtrent  by  haar  Ed  : 
Groot  Mog:  z.oa  mogen  worden  gedifponeerd ,  maar  dat  ook  jitcialyl^ 
de  Conduite  ,  en  direflte  over  dezelve  ter  dijhofitie  van  de  tvelgemel- 
de  Heeren  haar  Hoog  Afog  :  Gedeputeerden  ahfvlut  en  z.onder  eenige 
Umitatit  mogt  verkrjgen.     Decze  tydt  mille  men  door  de  Jaatlle 
lloro3  wederom  vyf  Scheepen  ,  welke  kort  dasr  na  weder  by 
de  Ruiter  quamen  ,  doch  de  Vloot  bellond  noch  in  feeventich 
Scheepen  en  Fregatten,  verlangende  alleen  na  de  uitkomftder 
Vyanden  ,  maar  te  vergeefs     Captein  Adriaan  Rujter  overwel-  oaobet. 
digde  onderwyl  een  klein  Kapcrtje  met  dertien  Man  en  een 
Jongen,  het  geen  hy  by  de  Vloot  bragt.     Des  anderendaags  vcr- 
llonden  de  Heeren  Gevolmagtigden en  de  Ruper,  uiteen  Brief, 
dat  de  Engelfchen  nagt  en  dag  bezig  waaren  om  een  magtigc 
Vloot  te  bereide  en  de  onze  van  hunne  kuit  te  jaagen.     Waar 
op  de  Rujter  zyne  fmaldeelen  dichter  by  een  fchikten  en  goede 
beveclcns  gaf,om  de  Vyand  kloekmoedig  af  te  wagten,en  de  Hee- 
ren Gevolmachtigden,  nevens  de  ^«y^fr,  begaven  zich  op  het  Frc-  "  oOi^A. 
gat  Gornichem. ztilenóc  met  drie  Galjootsin  't  K»mngsDiej>:  daar 
de  twee  fmaldeelen  van  de  Ruyter  enTromp  van  verre  op  volgden. 
Zy  voeren  wel  een  myl  opwaart  aan  ,  bevonden  dat  het  gcmel-  ^^^^^_  j^ 
de  Dtej;  wyd  en  diep  was,  en  quamen  'savondts,  nadat  zy  al'+si. 
les  op  het  naauwkeurigft  hadden  bezigtigd  ,  weder  in  de  Vloot, 
en  aan  boord  ,  wachtende  nochmaals  naar  de  Engelfchen,  maar 
zy  hielden  hunne  Scheepen  binnen,  door  dien  men  naricht  had  dat 
de  Peil  ,  die  in  London  's  weeks  6  ,  7  j  ja  meer  duizend  men- 
fchen  vernielden  ,  ook  op  hunne  Scheepen  was.      De  Heeren  iNovemb. 
Gevolmagtigden  hadden  vier  dagen  te  vooren  aan  de  Heeren 
Staaten  een  Lylt  derzeeventig  Scheepen,  die  toen  onder  de  Vlag 
waaren,  over  gezonden,  nevens  het  groot  getal  der  dooden  en 
zieken,  en  de  gelkkeniiVe  van  yder  Schip  omtrent  de  lecvens- 
middelen  ,  touwen  en  ankers  ,  met  verzoek  van  de  zelve  ge- 
heim te  houden.     Men  had  reeds  drie  hondert  vyf- en- zeventig 
zieken  opgezonden  ,   en  in  de  Vloot  bevond  men  noch  een  ge- 
tal van  over  de  negen  honderd ,  waar  onder  Tromp  alleen  dertig 
Eerfte  Boe'^  P  p  op 


X98  LEEVEN  en  DOOD  van 

i66f,  opgezonden ,   en  noch  drie-en-dertig  in  zyn  Schip  had.  Hef 
■  Schip  Duyvtnvoorde  was  ter  dier  oorzaakc  ook  opgezonden,  heb- 

bende tachtig  zieken  alleen  in,  waar  door  men  deezendagallcdc 
Zcevoogden  en  Bevelhebbers  aan  't  boord  van  de  L.  yidmiraal  de 
Ruytcr  (einden ,  als  ook  om  't  ondcrftaan  hoe  het  daar  omticnt  in 
hunne  Scheepen  gcfteld  was  ,  zy  antwoorden  alle  in'tgemeen, 
dat  het  van  dag  tot  dag  daar  flegter  wierd  ,   zo  dat  eenige  ze- 
dert  drie  of  vier  dagen  wel  over  de  veertig  zieken  gekreegen 
hadden  ,  en  den  Ftce- Admiraal  Tromp  en  andere  verklaarde,dat 
in  twee  dagen  over  de  vyftig  Bezoldelingcn  op  zyn  Schip  ziek 
geworden  waaren  ,  alle  het  geen  de  Zcevoogden  deed  bcflui- 
ten  ,  om  met  de  Vloot  wederom  naar  't  Vaderlandt  te  zeilen, 
te  meer  dcwyl  de  Vyiuid  niet  te  voorfchyn  quam  ,    en  zy  met 
veel  ongevallen  van  Itorm  ,  mill ,  en  water  gedreigd  wierden. 
Zy  lieten  echter  noch  zes  ligte  Fregai  ten  en  vier  Gal  joots  drie  da- 
gen voor  de  Rivier  leggen,  om  daar  te  kruy  n"en,en  de  Bevelhebbers 
der  Scheepen  die  van  de  V  loot  waaren  kennis  te  gcevcn  dat  de  Ruy. 
«rmetzvn  onder  hebbende  Scheepen  naar  't  Vaderland  wasge- 
zeildi.  Den  Heer  ffa'^Sweers  Schout  by  Nacht,  wierd  bcvoolcn, 
met  een  fmaldeel  van  achtien  Scheepen  ,  wcUce  de  minftc  zic- 
bt  Vloot  ],g[^  hadden  ,  noch  drie  wecken  na  't  invallen  der  Vloot  Zee 
der  UMI '« tc  houdcn  ,  cn  omtrent  het  Dogger sz.andt  te  kruyflèn  ;   dat  hy 
videi-      Jc  Oollindifche  Scheepen  die  men  uit  Noorweegen  vcrwagten 
iSoïtmb.  zoude  gade  flaan  ,  cn  begeleiden  >  en  dat  hy  ook  acht  zoude 
gecven  op  de  Engelfche  Coopvaardyfcheepen ,  die  in  de  Zondt^ 
of  van  Hamburg  na  l.ondon  zouden  mogen  zeilen.     Waarna  de 
Vloot  noch  dien  zelfden  dach  wel  verfpreidt  onder  zeil  geraakt- 
ten.     Des  anderendaags  ontfongcn  de  Heeren  Gcvolmagtigdcn 
iNovemb, ggj^  Brief,  uit  het  Schip  de  Vlasblom ^  op  het  Dogger s^andtkg' 
gendc  van  inhoudt,  dat  dcszelfs  Capitain  met  twee  Üoftindii'che 
Scheepen,  een  5/r/?/j//t/rtflr<^fr  ,  en  een  Fluyt ,  met  maften  van 
Vlekkeren  naar  't  Vaderland  was  vertrokken  ook  qiiamen  de  an- 
IjMnd  p.    jjg|.g  yjj_.j.  Ooftindifche  Scheepen  ,  bchalven  een  dat  Ibanden  , 
in  het  volgende  voor-Jaar  behouden  binnen.     Na  dat  men  de 
Schout  by  Nagt  Stvcers  van  alle  voorraad  voorzien  had ,  liet 
de  L.  Admiraal  de  Rujter  een  witte  Vlag  op  de  voorfteng  ftcl- 
kn  ,  cn  drie  fchootcn  uyt  het  gefchut  doen,  om  de  Vloot  van 

ccn- 


CORNELIS  en  JOHAN  de  WITT.         299 

een  te  doen  fchciden.     Waar  op  de  Scheepen  die  in  de  Maaz.e   166^. 
behoorden  ,  naar  G»eree  en  de  Maas  ^  die  van  Zeelandtnzxnier  ■ 

Wielingen  ,  enden  L:  Admiraal  de  Rayter  naar  Texel  en  't  FAe^'"""" 
zeilden  ,  daar  hy  des  anderendaags  mee  drie-en-dertich  Schee-  magtigdco 
pen  door  het  Lands  Diep  binnen  quam.  De  Hecren  Gevolmag- 1"  ''* 
tigden  nevens  de  Zeevoogden  hielden  krygsraad,  over  het  volk  komen 
van  den  geweezen  Captain  Wildfchut  ,  om  dat  zy  hem  bewoo-  '''•"leu- 
gen hadden  te  vlugten.    D'ondcrftuurman  ,  de  hoogbootsman ,    ^Novem 
en  dc|Bu']chictcr  nevens  eenige  Matroofcn  en  Bezoldclingen  ,  Enhoudcu 
die  feeker  gefchrift  hadden  opgefteld,  om  het  zelve  uit  te  voeren ,  ï^sovcmb 
wierden  gevonnill  om  yder  driemaal  van  de  Rêe  te  vallen,  en  met 
hondeit  Hagen  gelaarft  te  worden ,  doch  alle  de  anderen  kreegen  klm^Jta 
vergiffenis.     De  Heeren  Gevolmagtigdenj    nadat  zy  hunne  af  '"««cider, 
fchcidt  van  de  Heer  tie  ^«)?^r  genomen   hadden,   vertrokken  En°J'^''" 
des  anderendaahs  met  een  Galjoot  na  de  Helder  ,  en  van  daar  te  d"r  io 
Land  naar  's  Graavenhaagen  ,   alwaar  zy  ter  vergaderinge  van  '^jf  "„"" 
haar  Hoog  Mogende  de  Heeien   Algemeene  Staatcn   verflag  "^"' 
deedcn   ,    van  alles  wat  hen  op  deeze  zeecogt   wedervaaren  ^'""izyn 
was ,  waar  op  zy  met  deeze  woorden  van  haar  Hoog  Mog  :  nagd'ocV. 
hertclyk  wierden  bedankt.  «Novemb. 

En  worj 

DE  Heeren  Hujgens ,  Raadt  Penfïonaris  de  IVitt ,  en  Johan  Bo-  "«»ens  de 
reel ,  h.iare  Hoog  Meg.  Gedeputeerden  en   Cevolmagtigden  ,  Heeren 
iongfi  gewee/i  ~iynde in  de  V loote  hebben  rapport  gedaan^  van  'tgeen  van  liaar 
haar  op  de  jongde  Expeditie  wedervaaren  ,  en  voorgevallen  is.  l'i  fir  ^°°^.\ 
op  gedelibereerd  z.ynde  ,  hebben  haar  e  Hoog  Mog:  de  ^lehe  Gede^t^-  imkt. 
teerden  en  Gevolmachtigden ,  over  en  ter  z.auke  van  haare  z.onderlin' 
ge  vitilantie  ,  moeite  ,  arbeidt ,  voorzjchti'^heidt  en  goede  Canduitey 
uit  Liefde  tot  het  Vaderlandt  ,  iii  het  uitvoeren  van  haar  Hoog  Mog. 
htvelen  ,   tn  het  bevorderen  van  den  dienH  van  't  Landt  ,  z.o  veele 
/tls  door  Godi  toelaatinge   Menfchelyker  wyz.e  heeft  konnen  gefchie- 
den  ,  ov3r  nacht  en  d.ag  in  deezjen  gebadt ,  gebrutkj  en  aangewendt , 
in  de  befie  forme  bedankt  ,  vcrklaarende  daar  inne  ten  volle   verge- 
noegd tt  weez.en,  Zyn  Edt 
t>  doet  OOR 

veiflag 

Den  zelven  dag  deed  zyn  Ed.  ook  een  omftandig  verflag  ter  "« h"t 
vergadering  van  haar  Ed.  Groot  Mog.  de  Heeren  ütaaten  van  wog*?"*" 

Pp  z  Hol- 


300  LEEVEN  en  DOOD  van 

1^6 f.  HoUandt  waar  na  hy  met  groote  bctuyging  van  vergenoegingc 
-  op  deezc  wyze  bedankt  wierd. 

DE  Heer  Raad  Venfionaris  de  Witt  heeft  ter  vtrgaderinge  om- 
(landig  rapptrt  gedaan  ,  va»  het  geene  gedunrendt  de  laatfit 
Expeditie  ter  Zee  van  Conjideratie  is  voorgevallen  ,  waar  ep  gede- 
Itbertcrt  zynde  ,  hetl^en  haar  Ed  ■.  Groot  Mog  :  xjch  ten  hoog- 
den vergtmegdt ,  en  voldaan  gehouden  wegens  de  veorzigtigt  Con- 
dftite,  w}z.edire^$e  j  en  ten  opzigte  van  alle  d'onderfckeide  votr- 
vallen  in  U  particulier  y  hy  den  gemelden  Heer  Raad  Fenfonaris  , 
neevensde  Heeren  deszelfs  mede  Gedeputeerden  ^  gtdunrende  de  vo$r- 
fchreeve  Expeditie  ,  geèruikt  en  in  't  werk  gefield ;  mitsgaders  ook 
ten  reqHarde  van  den  z.onderlingenyver ,  vigiUntie  ,  en  onvermoeye- 
lyke  naarfligheidt ,  daar  inne  dezelve  van  den  beginne  af  tot  het 
laat  (ie  toe  heeft  gecontinueerd.  Ende  is  %i'yders  goetgevonden  en  ver- 
fiaan  ,  dat  de  gemelde  Heer  Raad  Venfionaris  ,  tot  betttyginge  dat 
de  voornot*nde  dienji  haar  Ed.  Groot  Mog.  zonderlinge  aangenaam 
is  geweeft  ,  uit  der  zelver  naame  in  de  befie  forme  zal  tuorden 
bedankt  ,  gelyk.  dezelve  daar  voor  ook_  exprejfeljk.  bedankt  wordt 
__  bj  deezen. 

ideimoe-     Haar  Ed  :  Groot  Mog  :  de  Heeren  Staaten  van  Hollandt , 

dighcid    waaren  ten  hoogften  verhcugdt ,  dat  zy  dcczen  grooten  bezor- 

johan'dé  g^n  ^"  y veraar  voor 't  gemcenc  beft  ,   wederom  zagen  ,   zy 

Wilt.      wiftcn  geen  gefchcnk  te  bedenken  ,  dat  groot  genoeg  ,  voor 

zyne  waarde  was  ,  doch    zyn  Edelmoedigheidt   dulden  het 

niet  >    want  zo   haaft   hem    ter  ooren  quam   dat  haar  Ed  : 

Groot  Mog  :  beezig  waaren  om  zyn  Ed  .'   een  gedachtenis 

voor  zyne  gevaarlykc  uicvocringc  te  gceven  ,    heeft   hy  het 

zelve  met  alle  belcefthcidt  tegen  gehouden  ,   en  hen  vrien- 

delyk   bedankt  ,    zeggende  „  ztlks  niet  gedaan  te    hebben    om 

d^ar  giften  of  gaaven    voor    't  omfangen  ,     maar  pligtshalven   , 

Voldoet     '"   '**   ditnji   van    zyn    lieve    Vaderland  ,    daar  hy    altoos    ^e- 

dequaad'    reedt  was  zjn  laatfle  droppel  hloet   voor  cp  te  offeren. 

"enige  *°     -^''^  deczc  uitwcrkzcls  tot  het  gemeen  belang ,  voldeeden 

Godsge-   cenige  quaadaardige  nog  niet.     Zy  naamcn  de  tyd  van  zyn  af- 

Bieu*^      weezen  waar  ,  ftrooidc  veel  fchempdigten  prenten  en  valfche 

ge- 


CORNËLIS  en  JOHAN  de  WITT.  301 

gcragtcn  uyt.  Onder  andere  dat  zyn  Ed  ;  met  de  Heer  de  166^: 
ÜMyter  groot  verfchil  had  ,  waar  door  de  Vloot  al  de  ongemak-  "  * 
ken  over  gekomen  was.  Zelts  eenige  Godsgelecrde  flaaken  on- 
dcrwyle  het  hoofd  op,  en  veel  verhandelden  aan  ftootelyke  zaa- 
ken  van  quaad  gevolg  op  de  ftoel.  Tot  Qouda  wierd  Scheperns 
daar  over  by  een  openbaar  gefchrift  de  ftoel  ontzeidtj  inV  Gra- 
venhagen  had  een  Leeraar  met  naamen  Ihadeus  Lantman  ge~ 
predikt  uit  Ofsa  in  't  tweede  Cap:  vjfde  en  fcsde  vers  :  Ik  zal 
uwen  weg  wet  doemen  bttujnen  enz:  ende  daar  en  boven  :  Ikjz.al 
•wedtrkeeren  tot  myn  voorigen  Man  ,  wAnt  die  was  my  beeter  dan 
»«  ;  welke  insgclyks  verboden  wierd  ooyt  weder  te  prediken  , 
doch  door  goede  voorfpraak  ,  wederricpen  haar  Ed  :  Groot 
Mog :  haare  Vonnis,  en  dulden  hem  weder  op  de  floel.  Maar 
om  de  quaadaardige  ecniger  maaten  te  beteugelen  naamen  haar 
Ed;  Groot  Mog  :  het  volgende  bellu)  t. 

BxtraB  uyt  de  Refolutien  'van  haar 
Ed  :  Groot  Mog  :  de  Heertn  Staaten 
van  Hollandt  en  fVeft-VrieJlandt. 

Op  Saturdagden  7  November,  1665". 

jj  T  S  nogmaals  in  gevolge  van  haar  Edele  Groot  Mog.  Re* 
II  Alolutie   in    dato  den    fes -en- twintigden  February  fcftien 
„  honderdt  negcn-en-vecrtig  ,   en  de  andere  daar  op  gevolgd ,    . 
„  verftaan  ende  gerefolveerd,  dat  de  Bedienaars  des  Goddelykcn 
„  Woords  haar  zullen  hebben  t'onthouden  van  alle  Correfpon-  predlcan- 
„  dcntie  buyten  's  Lands ,  in  zaaken  en  materie  van  Staat  raa-  ten  ^een 
„  kende  ,  ende  ook  over  Kcrkelykc  zaaken  ,   buyten  's  Lands  fci','è'c'oi'- 
„  gecne  Correfpondentie  te  dryven  ,  dan  met  kennilTe  ende  lerpon- 
),  volgens  d'ordre  van  de  Regceringe  j  van  gelyke  dat  dezelve  j^j"'"^^ 
j,  haar  zullen  hebben  t'onthouden  van  zaaken  de  Policie  of  Re-  PoUiicqu* 
„  geeringe  betreffende  in  haar  Prcedicatien  ofte  Gebeden  op  de  j"'^"  °^ 
„  Predikitoel  te  brengen  ;  ende  zal  de  bovcnftaande  haar  Ed  :  uiköosin 
),  Groot  Mog:  Refolutie  Burgermeeftercn  ende  Regeerders 
„  van  de  refpe£livc  Steden  toegezonden  wierden ,  met  laft,  om 
„  dezelve  ,  voor  zo  veel  des  nood  zy  ,    de  Kerken  Dicnaaren 
„  in  den  hairen  bekend  te  maaken  ,  gelyk  dezelve  ookderef- 
„  pedive  Clailè  zal  werden  toegezonden  ,   met  ordrc  om  den 

Pp  5  „  in- 


302  LEEVEN  en  DOOD  van 

'^^^^-   »  innehoude  van  dien  te  brengen  tot  kennifle  van  den  gcencn 
'  j»  'i'c  't  bchoordt ;  op  dat  zich  niemandt  daar  jegens  by  in  ad- 

„  vcrtentie  of  ignorantie  en  koine  te  vergrypcn. 

Ook  is  den  vydicn  Decembe*- ,  noch  daar  en  boven,  aan  allede 
Godsgeleerden  verbodendat  de  Predikanten ,  geen  belluy ten  der 
Regeering ,  openbaar  op  de  ftoel ,  de  Uemeente  zal  mogen  voor- 
dj-agcn ,  of  bekent  maaken ,  als  ook  geen  Staats  zaakcn  op  den 
Predikltoel  te  verhandelen  om  de  üverighcidt  daar  door  by  de 
Onderdaanen  verdagt  re  maaken ,  enz. 

Doch  om  eai  fchets  van  zyn  Ed  :    zachtzinnigheidt  hier  by 

te  voegen  ,  behoord,  dat  zceker  Lceraar  ,    in  *s  Graavenhaa- 

gen ,  met  naamen  Simomdes ,  ter  zelve  tyd  Predikte  van  d'Ondank; 

baurhetdt  in  't  algemeen  j   van  de  Alorzjekie  tcgens  d'Overig- 

heidt ,  en  dat  men  zeer  ondankbaar  was  tcgens  het  huys  van 

Or(rw^«>»,  waaronder  zyn  Ed  :  zodanig  geraakt  wierd  ,  dat  de 

hoogc  Ovcrigheidt  geraade  vond  ,  deze  zelve  Leeraar  aan  zyn 

Ed  :    te  zenden  ,   om  by  de  geene  die  hy  het  mecft  beleedigt 

hadde  zich  te  verantwoorden  j    doch  in  plaats  van  harde   en 

Zyn  ld.    fcbeLiwoorden  te  krygen,ontfongzyn  Ed.  hem  heel  minzaam 

gocdaat-    en  bclecft ,  ondcrgong  hcm  mct  ccn  groote  z.igtmoedigheidr   , 

'S*''  '•    xvees  hem  zyn  pligt  aan  ,  verzogt   zyne  ondcrrcgtingcn  na  te 

komen,  en  hield  hem  ter  maaltyd. 

Den  Heer  L.  y.dmiraal  de  Rujter  quam  \yf  of  zes  dagen  hier 
na  in  V  <j)'<i[f*«/&^_g««,  om  verflag  van  zyn  rcys,  zo  by  de  Heeren 
haar  Hoog  Mog  :  als  by  haar  Ed  ;  Groot  Mog  :  te  doen  , 
en  nam  eenige  dagen  zyn  vcrblyf  ten  huyze  \an  de  Raadt 
Fenfioiiaris  de  Witt  ,  waar  door  de  Mond  gellopt  wierd 
van  veelc  quaad  meencnden.  Decze  menfchen  opgerooit 
door  eenige  driftige  Prinsgezinden  ,  hadden  gewildt  dat 
men  den  Heemel  zoude  dwmgcn ,  van  goed  wccder  en  geen 
iff  No-  flormen  te  verleenen  ;  van  de  wind  ten  voordeel  onzer 
Vloot  te  doen  waayen;  van  de  grootc  krankte  der  Matroo- 
zcn  en  Bezoldclingen  te  beletten  ;  en  aanlyding  te  geeven 
van  zo  veel  Chrilten  Bloed  te  vergieten  tuikhen  twee  naa- 
buurige  Volkeren  die  (  fchoon  nu  in  Uorlog  zynde  )  mal- 
kanderen  dagelyks  zo  nodig  hebben. 

Einde  van  't  E  er  [Ie  Botkj 


Tcmbex. 


Pag.  » 


LEEVEN  en  DOOD 

Der  doorlugtige  HEEREN 

CORNELIS 


En 


JOHAN  DE  WITT. 

Tweede  BoeL 


Thiende   Hoofdstu 


K. 


E  Koning  van  Groot  Brittanjen  ,  die  de  Ne-Mun""- 
derlanders  zulken  onrechcvaardigen  Oorlog  "'''=°'"^°e 
aangedaan  had,  zogtdemeefte  Euiopiaan- 
IcheMogentheden  in  zyn  belang  te  nekken, 
me:  een  vaft  befluit  ,    van   dceze  Lande 
plotleling  in  het  uyterfte  bederf  te  werpen ; 
en  om  een  der  vernielenüe  Vyanden  voor 
Ons  te  verkiefen,  gebruykten  hy  den  naa- 
ften Gebuiir  van  den  Staat  daar  toe,  te  weeren  den  Btffchopvan 
Munfler^  diehy  daarin  wickelde,  op  beloften  dat  de  Koning 
van  5'M'féiif«  hem  met  een  groot  getal  Krygsknegten,  hier  in  be- 
hulpzaamzoude weezen.  Alhet  welkdeHeerdc  Z>?o/7wtot  Pa- 
rys,uitdenaamzynsKonings,aandenNederlandlchenGcrantvanj^"J^[YJ^^_ 
Btf««««ge«,bekent  gemaakt  had:vocr  welke  tekens  van  geneegent- har  van  den 
heid,denStaat,zynMaielkit  heel  omltandig,door  den  zelfden  Ge- °°^|°£^„g"/: 
zant ,  deed  bedanken ;  verzoekende  daarnevens  een  fpoedig  einde  lant  «i  den 
Tweede  Bock.  (A.)  van  kozen'."' 


t  LEEVENcnDOOD 

1 GG^ .  van  denOorlog  xt\ciEngdam  te  willen  maken,  waar  van  den  zelven 
Koning  toe  Middelaar  aangenomen  was  >  aanwyzendc  de  quaade 
voortgangen  der  zelvcr  Bijchop,  omtrent  de  zaaken  van /^cr^^/oj 
en  dat  haar  Hoog:  Mog:  genegen  waren,  niet  alleenlyk'tgcen 
den  Kcurvorft  van  Keulen  toebehoorden  ,    biniien  Rhpberg  , 
maar  ook  het  recht  dat  den  Hertog  van  Ntcuburth  hadde,  over 
de    Landen    van    R^vefl-ji:  ,      tegens    een   >   Üvenv/aardig- 
lent."'"'    heid  wierde  verwideld.     Het  geen  zyn  Majeftcit,  met  veel 
bciuigingvan  genegenheid  tot  den  Staar,  aannam.  DeuBiflchop 
verzach  zich  inmiddels  ,  onder  een  vricndelyke  fchyn,  van 80 
ftukken  Gefchut  en  zo  Mortieren;  een  groot  getal  Wagens  van 
ia  Voeten  lang,  alle  met  Rysgelaaden;  en  een  getal  van  25000 
Krygsknegten:  verzoekende  aandenKeyzervandeHeerlykheid 
Borcitlo,  te  mogen  bellormen ,  als  op  zyn  bodem  leggende,  Ichoon 
die  de  Graaf  van  Sti  rum  toebehoordc,wegens  eenig  geld ,  dat  den 
Biflchophem  fchuldig  wasj  gelyk  by  de  vonniflen  van  denHo- 
ve  van  Gelderland  bly  kt ,  in  de  Jaare  161^.  i6\  ^.erïi6zi.  uitge- 
fprooken. 
Verklaring      Daamazond  hy,  met  een  Trompetter  den  14  September,  een 
^^'^°°|'g^^  brief  aan  haar  Hoog:  Mog:,  inhoudendeeen  genoegzame  Oor- 
fchopvui    logs  verklaaving,  welke  hy  voor  gaf  te  voeren,  omdcverfchille 
Munftei.    j jg i^y  ^vegensden  Dylerfchuns  hadde,die  den  29  der  zclveMaand, 
met  een  geregeld  ant  woord  wederom  wicrd  gezonden. 

Den  Staat  van  Befoldelingen  ontbloot  zynde  ,  lichten  op  het 
fpoedigft  <jooo  nieuweKrygökne^tenj  Vrankryk  zond  tweeduy- 
zentRuy ters  enVier  duyzent  Voerknegten  tot  by  Iland,onder  hec 
beleid  van  de  Heer  du  Fradelicn  de  Hertogen  van  Zeil  en  Hanovevy 
deeden  aan  haar  Hoog  Mog:,  ook  een  goet  getal  bezoldelingen 
beloven,  waar  voorzy  iwaalftonne  Gouds  zoude  ontfangen. 

Den»Biflchop  verwagtc ,  boven  het  gemelde  getal  Krygsvolk , 
noch  laoooMan aytSweeden,  die EngeLtndhcmhelooh hadden, 
welke  niet  te  voorfchyn  quamen.en  iigten  indeSpaanfchcNcder- 
landen  veel  Volk,waar  over  haar  Ho:  Mog: ,  aan  den  nieuwenKo- 
ningvanSpanjen  dede  klagen,dic  hen  deed  antwoorden,daar geen 
kennis  van  te  hcbben,cn  liet  onder oogluyking  dcnBiflchop,in  zy- 
neLande.met de  werving  voortvaarcn.  OndertuUchen  viel  hy  den 
a2  September  met  de  gemelde  Krygsknegtcniu7w/f»r(77,plondc- 

ren- 


van  CORNELIS  en  JOFÏAN  DE  WITT.       j 

rende  de  Stedekens  van  den  Staar,  als  Enfchede  ,  Oimar/chem  z6€<. 
Dtepefiheim  ,  Oldenz.tel ,  en  I^ochum  ,  het  Kafteel  Borculo ,  de 
Huifen  H^ttdenhork  en  Keppel  j  komende  dagelyks  voor  de  Poor- 
ten van  Z«f/7/3e«  en  Doesburg,  handelende  de  Ingezcetenen  zeer 
hart  en  Barbarifch ,  tot  dat  zyn  Excllentie  Pi  ins  lohan  Maurits  van 
iV<i!/><i«Jt',als  Veld-Maarfchalkder  W cixcmgAGProvintien^  hem  te- 
gen trok,  nevens  de  Heeren  W:  van  Raesveh  ,  /;  de  -^erode ^'^^^^^{[^j^ 
CoRNELis  de  WiTT,  M:  de  Crommon^  Johan  van  Rede^  Epeta  wittword 
van  Glin(ira  en  A:  van  Niereen^  die  alle  Gevolmachtigdevan  vÓimag-^'" 
haar  Hoog  Mog:  te  Veld  gemaakt  waaren,  om  den  Prins  van '■£''• 
Na^amv  te  verzeilen ,  en  hem  met  alle  Raad  en  daad,  behulpzaam 
te  zyn.  Den  Prins  onttong  nevens  de  Gevolmagtig,dcn,  den  lee- 
venden  Oólober  fchry  vens,  van  de  O vcrigheid  tot  Zwol^  die  daar 
mede  te  kenne  gaaven ,  dat  de  Vyanden  het  Stedeken  Omme 
hadde  overvallen  en  uitgeplondert,  entevrecfen  ftond,  dat  hy 
zich  Meefter  van  de  Rouveenfche ,  en  Staphor/Ier  Wech  zoude  maa- 
ken,  om  een  vrye  toegang  in 't  Lantfcliap  Drente  tevcrkrygenj 
waar  op  de  Heer  de  Witt,  nevens  d'andere  Heeren,  met  kennis 
van  zyn  Exell:  drie  Compagnten  Ruyters,  van  by  Dieren  naar  Zwol 
toezond,  om  deiclve  wech  teverzeekeren.  Doch  zoo  haaft  was 
zynü.d:,  nevens  de  andere  Heeren, niet  in  't  Leger  gekomen,of  de 
quaad  meenende  ftrooide  in  deNedci  landen  wederom  valiche  ge- 
rugten  uy t ,  zeggende  dat  ons  Land  verlooren  moeft  gaan ,  door 
dien  de  Gevolmagtigden  met  den  Prins  dagelyks  oneenig  warenj 
dat  zy  in  alle  voorvallende  Overweegingen  haar  tyd  metgekyf  en 
Twiftreeden  door  bragten^cndat  zy  in  de  uitvoeringe  derKrygs- 
faaken,zoodanigenbe{luiten  namen  die  regelregttegensdemec- 
ningendes  Prins ftrydig  waaren.  Waaren  tegenszy  weder zyds, 
den  8  Oftober,  by  een  gefchrift  verklaarden,  dat  alles  met  een  ge- 
wenfte  over  een  komlte  en  liefde  toegegaan  was ,  en  zy  Heeren 
Gevolmagtigden  aanhaar  Hoog:  Mog;  verzogtenom  de  Namen 
te  weeten ,  van  die  geene  welke  zulke  lallerlyke  aanbrengingen 
gedaan  hadden :  om  de  Inoode  uitwerking  der  quaadmeenenden 
te  ftuyten,en  dat  de  gedachte  daar  haar  HoiiV-log:  mede  tot  nadeel 
van  de  Heeren  Gevolmachtigden,  mogten  weezen  ingenomen, 
uit  de  gemoederen  t'eencmaal  verdrceven  ende  geweert  mogten 
werden.     Ook  wygerde Gelderlandt en Overyjfel ,  de  Compagmen^ 

(A  2)  die 


4  LEEVEN  en  DOOD 

1665.  die  in  hunne /'row«n>«  waren,  in 'c  Leger  te  zenden,  voorgee- 
vendc,datzy  de  zelve  nodig  hriddcn,om  hiineigeljnd,  voorde 
overrompelingen  des  Vyands  te  bevryden.  De  h'.  Cornelis  de 
WiTT,nevens  de  andeieHeeren  haarHo: Mog:  Gcvolmagi  igden, 
lieten  echter  niet  na  in  hunne  yver  en  dapperheid  te  volhardenjZy 
zonden vcrfchcideCrf«p4;^;"£»  Voetknechten  in  tJajfeit  ,  Steen- 
ii>ïl{i  Swartejlnys^  enBlockz.iel ,  om  den  Vyand  de  wcch ,  nahet 
Landfchap  Drente,  af  te  fnyden,  HunEd.-  Ichreevcn  ook  aan  den 
Bevelhebber  tot  £w?«fnt,  dat  hy  de /^w""-,  met  allehuruicS;»- 
denten ,  voor  een  tyd ,  uy t  dezelve  Stadt  wilden  lenden ,  het  geen 
aanftondsgefchieden,  fchoonden  Keurvorll  van  Brandenhurgy 
daar  zeer  misnoegt  over  was.  Den  ii  Otiober^  fchreven  haar 
Ed:  wederom  dcczc  onderftaande  Brief,  aan  haar  Hoog  Moog: 
wegens  de  valfche  uitftroyinge  van  oneenigheidt. 

..f      ,       Hoog:  Mog:  He  E  REN. 

Brief  vsn  de        ^^^v.-  ,,.  ^  ,         11        n         1         tri 

Hr.  c:  de    \  T  T"  Y hebben  z.cekir  berigt  o/nJMgen^  hoe  dut  den  Raad  op  aenjesde» 

ven"  de  in       » '^    dei^es,  in  UW  Hoog:  Mog:  Fergaderinge,  alle  verfcheenen  z.ynde, 

ótre  Hccie  dg  Hecre  van  Beverning,  algemeen  omfanger,  va\hlijk^verk.laard. 

ïlog^Ge?'  heeft ,  dat  den gemelden  Raad  voorneeker  onderricht  was,  dat  tujfchen  u 

voiinagtig-  j^goq^;  Aïogigevolwagtigden  te  fieldt  y  endeden  Heere  PrinceMauTits 

nke'nde   '  van^iffoüW,ah  Opperhoofdvan  alle  de  Krjfgsbendcn  ,  alleen  niet  en 

hunne        word  gevofidcn  de  noodige  overeen  kon- /}  der  gevoelens,  maar  dat  in 

komile.      plaatje  van  dien  is  zorgVHldclyk  acbt  te  neemen ,  dat  de  bejiuyten  in  dtezt 

oe^eldheidvan  tydent  tot dicnft ende  jt^elftand  vanden  Staat  noodigy 

op  het  vaardigji  wierden  genomen ,  de  gemelde  Heeren  Gevolmagttgden 

dagelykl  hunnen  tijd  met  gekyf  en  twillredenen  onder  den  anderen , 

onnuttelt\kdoorbragten,ende  dat  haar  Edele  doorgaans  in  zaken,  het  feit 

van  den  Oorlog,  en  de  uitvoertnge  van  dien^betrejjende,  hefluiten  namen , 

die  regelregt  jhjdig  waren  tegens  de  meening  van  den  Heere  Prinee 

Maurits  voornoemd-^  waar  tegens  ,    hoewel  wy  vertrouwen ^  dat  u 

Hoog:  Mog:  door  onze  brieven  ,    als  meede  die  van  zijn  f-^orjlelijl^e 

Doorlugtigheit  ,  zelfs  beide  van  den  achtfien  deefer ,  genoeg  faam  ondtr- 

regt  zijn  van  de go^dc  Overccnkomft,  die  onder  ons  met  zijn  Forflelij- 

f^e  Doorlugtigheit ,  God  Lof,  altijd  geduurende  deeze  onze  beveelen, 

it  waargenomen,  om  zonder  eenige  tijd  verfuim,  alles  by  te  brengen y 

wal  rf30geltjk.ts,  tot  dtcnfl  van  dceze  bekommerlijkc  krygstogt-y  ende 

dat 


van  CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      5- 

dat  indien  al  eenige  valfche  indrul^ken  ,  door  de  gemelde  arg-  '  ^^S' 
ivaan  voorgcgeevcn,  mogt  oy  gevat  zi^etzen ,  dez.elve  uit  de  gemoe- 
deren van  u  Hoog:  Aiog:  ende  alle  Regenten ^  daar  kenntjfe  van  heb- 
bende ,  iveg  genomen  x^oude  worden  ,  z.oo  oordeelen  ti-y  tot  hejcher- 
minge  van  onz.e  Eere  ,  goede  naam  en  de  faam  ,  als  meede  ten 
dienfie  van  de  Lande  nodig  te  zijn  ,  dat  ook^de gantfche  gemeente , 
voorde  welke  wy  z.oo  oniecdelyk  ten  toon  zijn  gejlclt,  mogen  wee^ 
ten  ,  /)o<:  lallerlyk  en  onrechtvaardig  ,  wy  ,  deefcn  aangaande,  i^ijn 
befchuldigt geworden  j  daar  ommewy  ootmoedelijk  verfoeken  y  deiftjl 
niet  konnen  begrijpen^  d.it  den  Raad  van  Staate,  z.ijnde  een  ver(ra- 
dering  van  foodanigen  Achtbaarheid,  dewelke  fco  groote  en  gewig- 
tige  zaaken  van  Staat  aan  betrouwt  word^  uit  eigene  beivecginge  en 
de  ijuaade  genegentheid  tegens  ons ,  die  wy  geenfmts  verdiend  hebben , 
de  voorverbaalde  uitjirooifelen  [ouden  hebben  voortgehragt ,  dat  het  u 
Hoog:  Mog.believe  mageden  gemelde  Raad  van  SlSi^tQ  te  verfoeken , 
ende  tebela/ien^den  uitvinder  o/re  uitvinders  van  de  njeerverhaal- 
</f  fmadelykelafteringen  ende  Ichandvlekken,  te  openbaarcn^  ten 
einde  dezelve  cjuaadaardigheid  aan  den  dag  gebragt  ,  ende  zy  naar 
vereifch  van /kaken  berijjt  ende  geflraft  mogen  worden  ,  hierdoor 
zullen  u  Htog:  Mog\  ons  ten  hoog[ten  verpligten,  ende  ons  meer  ende 
meer  aanmoedigen  ,  om  deefe  onfe  moejelijke  bcveelen ,  tot  dienft  van 
den  geheelen  Staat ^  ende  u  Hoog:  Aiog:  met  volkfiome  vergenoeging 
te  oefenen ,  hier  mede. 

Hoog:  Mog:  Heer  en  enz. 

Was  eeteekent 

Deventer  II  „        °  ^^^ 

Oftobcti6fi/.  L.ORNELIS    DE    W ITT,  f»C 

Den  welfden  dag  quamendcMunflcrfche,  raer  acht  duyzcnt  DeMun- 
Bian  en  acht  Itukkcn  gelchut,  voor  Rouvien^  het  geen  des  avonds ,  ''fifche 
ten  vyf  uuren,  aanden  Biflchop  overgegecven  vvierd  ,  't  welk 
aan  de  Heeren  de  Witt,  en  andere  haar  Hoog:  Mog:  Gevolmag- 
tigde  te  Veld  ,  vreemt  te  vooren  quam  ,  door  dien  in  dezelve 
Plaats,  voor  den  overgaaf,  maar  twee  mannen  gewond  waaren, 
ten  welken  einde  zy  ,den  Fifeaal  i'///f,  belaften,  deze  zaak  ten 
naauwkeurigftc  te  onderzoeken ,  om  de  geen  die  in  hunne 
pligt  verzuymt  hadden,  na  behooren  te  doen  Üraffen.  Daar- 
entegen Icregen  de  Hollanders ,  by  ter  u^fel,  in  't  byzyn  van  de 

(A  3)  HeeE 


winnen 
R.onveen> 


klimt  tot 
Zutphen, 


6  LEEVENcn  DOOD 

i^dy.     HcerCoBNELis  de  WlIT,cndeandel■eHeerenGevolmagtig- 
den,doorden  Capttetn  Ham,  ^  yfemagtiggevangcnen,endoodcn 
honderd  en  negen  van  de  Munfterfche  krygsknegten.     Dea 
lo  fchrceven  haar  Ed;  Gevolmagtigden   cc    Veld,   aan  haar 
Hoog:    Mog;  uit  Zwol:  te  k^nnc  gevende  ,  hoe  den  vyand 
tot  aan  de  pas, de  Groeve  gcnaamt,  m  het  Landfchap  Drenthe 
genadert  zynde,  dezelve  hadde  doen  vernieuwen  j  dat  zy  mee 
i<5ooo  mandoor  een  pas  gebrooken  waren,  ende  alzo  de  weg 
geopcnt  tot  de  Old-a?nptem  en  Ommelanden  ;   dat  den  Prins 
DeH:  Cot-  Maurits  met  de  Heeren  Cornclis  de  'W\iT^Glinlira,en  Nieveen^ 
neiisde      ZOO  aanllonds  vcrtrokken  naar  ^''r;f/7.»«tV ,   en  Stad  en  Landen, 
tre"tv!n     oiD  aldaar  de  noodige  bc^eelcn  ,   in  't  werk  te  Hellen,  tot  af- 
zwoi  ni      breuk  der  vyanden ;  dat  hen  noch  zoo  veel  volk  toegezonden 
enstjjen   mogte  wordcn  als  zy  miflen  konden,  om  den  vyand,  byaldiea 
Landen,     jjy  j(,jj  7"//i/  wildcH  ovenrckkcn ,  te  konncn  wedcrltaan ,  enz. 
zynEd:        De Hcer C0U.NELIS DE  WiTT,vercrok nevens degemelde Hee- 
ren, van  daar, naar  Zutphen,  om  met  den  Heere  Rbjngraaftc 
Iprecken,  wegens  het  gely,  dat  haar  Hoog:  Mog:  hadden  aan- 
bevoolcn  ,  om  de  noodwendigheeden  naar  Gral  te  zenden, 
welk beflooten  zynde,  aanftonds  door  een  quaad  meenendeaan 
den  vyand  overgefchreeven  was  ,   na  wie  zyn  Ed:  met  alle 
naariligheiddeede  zoeken,  en  ftclde  aanftonds  andere  middelen 
daar  toe  in't  werk.Dcn  zevendeN  ovember,lchrecven  haarEd;  uit 
de  gemelde  Stadt,   een  brief,  aan  haar  Hoog:  Mog:  wegens 
de  gefteltheid  der  zaaken,  klagende  ten  uiteiftc  over  het  ge- 
brek van  volk  en  geldj  den  negende  wederom  xot  Scheemte ge- 
zvnEd:     komenzyndc,  fchrecvende  HcercnCoRNELisDE  WittjC/;»- 
briéfaa""  ftracnNieveeu  ,    datzy  vantyd  tot  tyd  ,    alle  mogelyke  vlyt, 
haar  Hoog:  in  't  wcrk  fteWc ,    om  dc  Kooren-moolens  ,    van  welke    zig 
scheemte.  den vyand , binnen  ^^/«/c/joo/^rw,  HtlUgerlee  ^   en  de  omleggende 
Pluatzen    bediende,  af  te  breeken ,   ende  hadden  voor  dce- 
zen  dc  Moolens  van  Finferwolt  JVejicrlee  en  op  den  J'ekjsl  on- 
bruykbaar  gemaakt  ;    doch  den  vyand  had  de  Moeien  van  dc 
£r«<i, altoos  zo  itaik bezet  gehouden,  dat  dc  onze,  ieder rys, 
daar  op  geweld  willende  doen,  met  verlies  aigcflagen  waaren, 
tot  dat  eindclyl;  den  Aiajoor  Prot,  twee  honderd  mannen  met 
Vuurrocrs  by  zich  hebbende  ,  die  niet  tcgenllaande  het  Hiiys 


van  CORNELIS  eti  JOHAN  DE  WiTT.      7 

Hinft£a,hez\vc\kom\.rentecn  Mufquetfchoot  van  dezelvcMoo-  ^^"^J» 
Ie  v/as  leggende,  en  door  de  Munllerfche  met  een  Regiment 
van  omtrent  viei hondeit  koppen  bezet  was  ,  des  namiddags 
omtrent  vier  uuren  devoorfz.  Koorcn-moolen  in  de  brand  Itak  , 
en  tot  aan  de  grond  toe  vernielden,  brengende  een  V^aandra- 
ger,  met  noch  vyf  gevangenen,  in  't  Leeger  van  den  Staat. 
Den  Heer  Prins  van  iV.2j^<Mi/.' nevens  haar  EdrdeHeeren  Corne- 
ns  DE  WiTT,  Glinjlra  endc  Nieveen ^wextxokken  van  het  OW-  vcrtrel<t,eit 
<TW/7t,  op  aanfchry  ving  van  haar  Hoog:  Mog:  naar  ^arnhem^om  A°nih°m. 
de  voorgemelde  Franfche  hulpbenden  te  gaan  ontfangen  ,  al- 
waar zy, ten  zelveeinde, den  Franfcn  Gezant  d'Eftrades,  vonden. 
Den  Hetvdu  PradeL  ^  Generaal  van  de  genoemde  krygsmacht, 
quamden  iz  \>^o\'tmher x.01  Aurnhem  by  henj  na  dat  zyn  volk 
omtrent  Njmegen ,  de  Boeren  en  boerinnne ,  reeds  qualyk  gehan- 
deld hadjtrok  vandaar  op  zyn  gemak  langs  den  Yilel.om  een  wei- 
nig uit  te  ruften,  alwaar  den  Heere  Prince  van  Orangien  zich 
,  onbekent  bevond  om  het  volk  te  zien  voorttrekken  ,  fchoon  'incognito, 
zyn  Hoogheid,  vande  Heer  du  Pradcl ,  en  veelGrootendage- 
lyks  bezogt  wierd.  Den  zes  -  en -tvvincigften  dier  Maand, 
verrysdc  zyn  Ed:  nevens  de  andere  Heeren  Gevolmachtigden 
Vin  Aarnhem ^  metgedagten  van  de  Franfche  hulpbenden, ten 
fpoedigfte,  over  den  T^/  te  doen  trekken.  Zy  vonden  de 
grootfte  zwaarigheid  om  leevensmiddelen  te  krygen  ,  door 
dienzy  van  de  Overigheid,  aldaar ,  onderregt  waaren,  dat  bin- 
nen Aarnhem  geen  1'arw  te  bekomen  was  ,  hoopende  dat  ee- 
nige  Soccelaars  derwaarts  zouden  aankomen,  ofte  by  gebrek 
van  dien,  konden  zy  met  het  volk,onmogelyk  voortgetrokken 
hebben }  ook  ontbrak  het  hen  aan  Karren  en  Wagens  ,  en 
fchoon  zy  niet  nalieten,  de  naaftgeleegcne  Steeden  daar  om  te 
verzoeken,  kreegen  zy  in  plaats  van  zes  of  zeeven  hondert,die 
7y  tot  deeze  logt  noodig  hadden  ,  geen  meer  als  tot  het  ge- 
tal van  honderd  en  tachtig.  Ondertuffchen  leegerden  devoorfz. 
Benden  langs  den  T/J"^/,  tot  aan  Dieren,  en  zoo  voort  j  krygende 
aldaar  yder  van  't  Voetvolk  een  paar  nieuwe  fchoenen  enkou- 
fen,  cndoordienzy  geen  Roggen  Brood  wilden  eeten, wierd 
«ytHo//^«^,vyftig  lall  Tarwe  derwaards  gezonden,  doch  het 
Bïood  gebakken  zynde,  moeften  zy  dat  zelfs  betaalcn. 

Den 


8  LEEVEN  CQ  DOOD 

ï<ï<^J-  DcnKeyzer,   ziende  dat  de  Nederlanders  in  ftaat  gcfteldt 

DeHcer  wierdcn   om   den   Biflchop   het   Hoofd    te  bieden  ,     deed 

fionansde  dooF  zyn  Gcznnt  Fricjiiet  y   aan  haar  Hoog:  Mog:  op  den  ly 

witt.ge-  November  weecen,  dat  zyn  Kcyzcrlyke  Majeftcyt,  totwel- 

omd"*^ '  ftand  van  de  Provintien,  goed  vond,  de  verlchillen  in  han- 

Muaftet-  jjgj^  yjn  Gevolmachcioden  te   (lellen  ,    om   dezelven   bv  te 

ichc  ver-  -.  ^  .  ■' 

fchiiien  af  leggen  cndc   at   te  doen  j    waar   toe   verkozen   wierden  de 
icdesn.      l^cercu  Ommeren  ,  Johan  de  Witt  Raad  Pe/ijtonans ^/ijn Neef 
Johan  de  Witt ,   Kien  ,   Re» ju  eude ,   yirckel ,  Tjfelmuyden  en  Drews  : 
uitdc  welke  drie  verfocht  wierden,  om  den  Franfchen  Gezant 
voor  af  te  zeggen  ,    dat  haar  Hoog  Mog:  zich  in  gccne  on- 
derhandeling, overdcezevcrfchillen,  konden  inlaten,  tenzy 
den  gcmelden  BilFchop   alvoorens    de   Piaatzen,  die  hy  be- 
machtigd had,  wederom  aan  den   Staat    inruymden  }   welk 
verzoek  zy  aan  de  Gezant  van  f^r ankryk^-,  Brandenburg^  en  de 
Staaisbediendcnvan  Brimstvyl^en  Lunenburg^  insgelyks bekent 
maakten ,  om  tot  hunne  narigtinge  te  ftrckken.     Den  eifch 
vnn   den    Staat  beftondt  in    vyf  Hoofddeelcn  ,    „cerftelyk, 
„dat  den  Bifichop  alle  de  Piaatzen  die  hy  vanden  Staat  ge- 
,, nomen»  en  de  noch  in  hebbende,  zoudewedcr  geven;  ten 
,, tweede  ,  zyne  Krygsbenden  afdanken;  ten  derden,  van  alle 
f, zyneeifchcnopdenStaataftcftaen,  voornamelyk  opBorculoi 
.,  ten  vierden ,  afllant  te  doen  van  alle  zyne  Verbonden  die  hy  aan 
,,  g<^g;^an  had ,  en  voor  al  met  Engeland ;  en  ten  vy  fden,dac  de  Ky- 
„  zer  Waarborg  zoude  zynjtegcn  welke eifchen  den  HeerFri^uet 
niet  veel  tezeggcn  had ,  als  alleen ,  dat  den  Biflchop  ccnig  Volk 
indienll  moeit  houden,  om  zyne  Valle  Piaatzen  te  bezetten, en 
DfHefr     d^t  «^c  vernietiging  zy ner eifchen, bepaald  mocflen  worden  j  bc- 
cotneiisde  houdcns  het  rccht  vanden Kyzer,  cn'tRyk. 
vens'd'e^in.      ^'■^^  ncgcn  en-twintiglten    deed   de  Heer   Cornelis  de 
iete  Heeie  WiTT,  Hcvens  dcanderc  HeeienGevolmagtigden,  mctgoed- 
°|dfldocn  dunken  vandenHeere  Princevan  Naffouw^  hetleegerdcr  Staa- 
hetUeaer    t^n  ovcr  dcn  l]fel  trekken  ,   om  vervolgens,  met  de  Franfchc 
YfiViueV   hulpbenden, zoodanige  middelen  aan  te  vangen  ,    als  tenmce- 
!«"•  ftcn  dienftcn  van  de  Landen  ,   ende  tot  afbreuk  der  vyanden, 

zynEd:     goedgevonden  zoudc  worden ;  waarna  zyn  Ed;,  op  het  verzoek 
kcetnaji     vaudeuHoog  gcmcldcn  Prins, een  keer  na  'sGravenhageétedi 

sGiJ  en-  __, 


van  CORNELIS  en  JOHAN  DR  WITT.      ^ 

om  haar  Hoog:  Mog:  eenige  gcwigtige  bedenkingen  voor  te  ^    ^' 
dragen-  Dit  gedaan  hebbende,  wierden  de  Hcercn  Raad  P'»- - 
fionarisDB  WiTT,  envinGem,  van  haar  Hoog:  Mog:  vcrzogt,  penfiónati» 
on\  den  Franfchen  Gezant  d' EJlrades ^  kennifletegeeven  ,  we-  ^^^Y^'^' 
gcns  het  aanbrengen  van  de  Heer  Cornelis  de  Witt,  als  ook  te  nagaaadea 
verzoeken  dat  zyn  Exceilemie  aan  den  Geturaal  du  Pradel  ,mct^^^'^^^^^ 
ernftige  woorden  geliefde  te  Ichryven,  om  het  voort  trekken, 
en  den  aanval  der  Franfchc  Krygsbenden ,  op  alle  wy  ze  te  verhaa- 
llenj  metaanmaning,  vangoede  tugt,  onder  zyn  volk  te  hou- 
den, niet  twyfelende,  of  zulk  een  groot  gedeelte  der  Krygs- 
magt,  des  Konings  van  Vrankryks,  zoude  met  groote  gene- 
gendheit  alles  naar 't  uitterfte  vermogen  helpen  bevorderen, 
het  geen  in  deezc  tot  roem  ,   zoo  van  zyn  Majefteyt ,    als 
van  haar  Hoog  Mog:  ftrekken  konden:  alzoo  de  HeereStaa- 
lenvaftelyk  voornamen,  den  Biffchop  niet  alleen  vanhunne  bo- 
dem te  jagen,  maar  ook  met  alle  geweld  in  zyn  Land  te  val- 
len, en  aldaar,  op  dezelve  wy  ze  te  Ice  ven.  als  hy  in  hunne  Stee- 
den en  Landeryen  gedaan  had  ,   ten  welken  einde  haar  Hoog 
Mog:  noch  drie  duyzend  Zwitzers  deeden  werven. 

Zyn  Ed:  de  Heer  Cornelis  de  Witp,  wederom  tot  Z«f- oeHCo»: 
phen  aangekomen  zyndc  ,  fchreef ,   nevens  de  andere  Heeren  wilt**' 
Gevolmagtigdente  Veld,  op  den  negende  December,  aan  haar  rchrvftn?- 
Hoog  Mog:  de  Heeren  Algemeene  Staaten  ,  dat  zoo  als  zy  d«cHeertn 
dien  zelfden  morgen  eereed  Honden,  om  naar  het  Hoofd  van  ccvoimag- 

11-  r->    •  » .»         •  r  lil         lieden  te 

'cLeegerte  ryden,  tydmgvan  Vnm  -^.fwr/r/ ontfongen hadden  veid.aan 
dat  hy  dien  dach  naar  Lochum  was  f;etrokken  ,  de  Ryngraaf^^^^^"''^ 
die  Plaats  zoude  berennen  ,  en  de  Heer  dn  Pradel ,  aan  zyn 
Vorftelyke  Doorluchjigheyt  fchriftelyk  kennis  had  gegeeven, 
dat  hy  Generaal  ook  aanftonds  zoude  volgen  ,  gelykzy,  haar 
Ho:  Mog:  Gevolmagtigdeninsgelyks  zoude  doen;  doordiende 
Krygsbenden  van  haar  Hoog  Mog:  op  den  vyand  aantrokken : 

fcfchiedende  zoo  kort  daar  na  ,  dat  hy  het  Voetvolk  van  den 
taat  noch  inhaalden,  en  met  dezelve  op  de  middag,  omtrent 
Lochum  gekomen  zynde,  bevonden  dat  de  Ruytery,  dicht  on- 
der de  Stad  genaderd  was,  en  die  van  binnen  zich  aanfteldcn 
als  of  zy  de  Stad  wilden  verweeren  ,  hebbende  's  morgens 
vroeg  alle  de  Schuuren  en  Gebouwen ,  buy  ten  om  de  Stad  leg- 
Twtede  Boek.  { B )  gcn- 


10  LEEVENcnDOOD 

ié(?5,     gende,  afgebrand.    Zoo   haaft    het    Volk   voor  de  Stad  gc- 
,_  komen  i   en  ieder  zyn  vcrblyfplaats  aangcwcczen  was  ,   trok 

de  Heer  Cornclis  de  Witt  des  avonds  wederom  naar 
ZynEd:  Zaïphen  ,  om  verfcheide  noodzaakeiykhcedcn  te  be- 
vïo^'r»"  zorgen,  doch  hadJc  op  zyn  aflclieid  noch  een  groot  gedeelte 
hiêmvedei  dcr  Franfche  Ruyccry  van  de  Lochumerberg  aan  zien  naderen, 
»^tn^"''    2.00  dat  zyn  Ed:  vertrouwde  ,   dat  alle  die  Benden  noch  voor 

den  avond  aldaar  aangekomen  zoude  zyn. 
sciityfcvan  Den  vecrticndcn  Ichvcct" den  voornoemde  Heer  de  Witt, 
^""dr'  nevens  de  andere  Heeren  Gevolmagtigdcn  te  Velde  ,  weder- 
evergnf  om  ccn  Brief  van  het  Huys  te  Eefe  ,  dat  als  nu  de  Krygsben- 
Yltlm.^^  den  van  haar  Hoog  Mog:  nevens  die  van  rrankryX,  met  hunne 
Loopgraaventotaande  Gragtenvan  de  Stad  Z.oc/;«ot genaderd, 
en  dat  om  dezelve  te  dempen  ,  de  Faljlnes  reeds  aangevoerd 
waaren  ;  dat  den  Bevelhebber  Eivcrveld  twee  Gyzelajrs, 
orame  wegens  het  overgeeven  te  handelen  ,  hadde  uirgczon- 
den  ,  tot  welker  eyndcn  den  Overfte  Lteutcnant  Iiterfum  der- 
waards  gezonden  zynde  »  de  voorfchreeven  Bevelhebber  der 
Stad ,  hadde  belooft  ,  op  de  gewoonelyke  wyze  het  verdrag 
te  zullen  maaken,  achtcriaatcnde  zes  ftukken  Gefchut ,  mee 
een  Mortier  j  en  doordien  Prins .^4«r;>j door  verfcheide kond- 
fchappers  wicrd  bericht ,  dat  de  Biflchoplyke  volkeren ,  be- 
ftaande  tuflchen  de  vier  of  vyf  duyzend  Ruyters,  tot  Bramele 
aangekomen  waaren  ,  met  gedachten  van  die  nacht  noch  van 
achteren  in  't  Leeger  van  haar  Hoog  Mog:  te  vallen,  dat  zyn 
Doorlugtigheid  bevel  hadde  gegecvcn, dat  hetzelve,  voorde 
morgenrtond  in  llagordre  gellclt  moede  worden  j  en  dat  zy 
de  Stad  op  de  volgende  voorwaarden  ingcnoomen 
hadden. 

Wy  Joh  AN  M  aurits,  by  de  Gratie  Gods  Prince  van  Naffaurv^ 
Generaal  der  Krygsbenden ,  van  den  Staat  der  Vcreenigde 
üederUnden. 

rwdfag  T  T Ebben  op  het  verdrag  en  de  CapittuUtie  over  de  Bif- 
ftukkdi  jTxfchoplyke  Mun/lerfche  bezetting  der  Stad  Lochum  hy  Rob-. 
TlltHn".*" bert  VM  litcrfum,  onzen  Overltc  der  Lyfwacht ,  gemaakt  mee 

dea 


van  CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.    if 

den  Overften  NicoUas  van  Elverveld.  Bevelhebber  van  dcbc-  ^""f' 
zetting  der  relver  Scad,  vergunt,  cntoegeftaan,  het  geen  hier  '      '  "^ 
na  volgt,  als. 

Eerftelyk  ,  Dat  gemelde  Ovcrften  en  Bevelhebber,  met  de  voor- 
fchrcevc  bezetting,  den  vierde  dcczer  Oude  ftyl ,  lynde  Maandag,  des 
morgens  tullchcn  acht  en  negen  uuren  ,  zal  vry  en  onverhindcrd  uyt  de 
voorfchrecvc  Stad  trekken,  mci  dencivet  Bagagi  e ,  volle  Wapenen, 
flaandc  Trom,  vliegende  Vaandels,  brandende  Lond,  en  Kogels  inde 
mond. 

II.  Werd  tot  het  voeren  van  de  gemelde  Bagagie  toegedaan,  twintig 
Wagens. 

III.  Ende  zal  hy  op  de  overlevering  van  dit  getcekende  verdrag,  aan 
ons  hebben  in  te  ruymcn,  ende  over  te  leveren,  de  punt  voordePoort, 
cnde  de  Brugge  vau  de  Stad. 

IV.  Mits  dat  alle  Krygsknegten  ,  die  na  de  Oorlogsverklaring  over- 
geloopen  zyn ,  ende  onder  zyn  bezetting  behoorcn  •  in  onze  handen 
gelevert  zullen  werden. 

V.  Dat  ook  alle  afgeleende  gelderen  der  Burgeren  en  de  Inwoondcren 
van  Lochum  voornoemd,  zullen  werden  wederom  gegeevcn. 

VI.  Ende  zal  hem  tot  gely,  cnde  zeekerheid,  een  goed  Cowvoy  mede 
gegeeven  werden  ,  dat  hem  met  zync  bezetting  ,  tot  aan  de  eerde  vafte 
Plaats ,  onder  't  gebied  van  den  BiflTchop  van  Munfter  hoorende  ,  zal 
verzeilen,  ofte  zoo  ver  als  hy  Bevelhebber  zelfs  zal  begeercn  ,  mits  dat 
lyn  Excell:  twee  Officiers  tot  Gyzelaars  gelaatcn  zullen  worden,  zo  lange  het 
voorfchreeveCo«vüy,  en  de  Wagens  wederom  gekomen  zullen  zyn. 

VII.  Tot  Hipte  nakominge  van  't  <;eene  voorfchreeven  is ,  zyn  hier 
van  gemaakt,  twee  al  eens  luydende  verdrag  ftukken  ,  het  eene  by  zyn 
Vorftelyke  Doorlugtigheid,  gcteekent  op  't  Huys  te  Eefe  ,  en  het  ander 
by  gemelde  Overik  binnen  Lof^/i:»?  voornoemd,  daar  van  ter  wederzyden 
cene  overgenomen  is.  Op  den  derden  Ouden,  ofte  den  dcrtienden-De- 
cember  Nieuwe  ftyl,  zcftien-honderd  vyfen  zeftig. 

Gcteckent. 

N:  van  Elvervelt.' 

Na  dat  de  HeerConNELisDEWiTT  nevens  de  andere  Hee-  zynEd-. 
ren  Gevolmagtigden  ,  tot  Lothum  de  BilFchoplyke  Krygsben- "q^','"^ 
den,  beftaande  met  de  Bevelhebbers  en  de  gewonden,  in  vier  om  de 
honderd  Man  te  Voet,  waar  onder  veel  Jongens,  endezeftigdenffz'iên 
te  Paard,    redelyk  wel   uytgedoft  en  gewapend  ,   den  veer- "ï""'*!^"'' 
tienden  deezer  hadde  zien  uyt  trekken  ,    is  het  Krygs  Tuyg- 
huys,  door  den  Heeie  Graavevan  Hoorn  belchoud,  die  aldaar 

(B  2)  vier 


ït  LEEVEN  en  DOOD 

iS<S'^.    yigf  Yfere  en  twee  Mctaale  (lukken  Gefchur,  een  Metaaleen 
-■  drie  Yfeie  Aioitters  heeft  gevonden,  nevens  zes  honderd  pond 

Bufchkruyd,  omtrent  de  tachtich  Granaaten,  doggt  en  Koo- 
gels. Na  het  middagmaal  ,  het  geen  xy  mee  dcWttv du  tr^del 
xox.  Nettelhorjl  gehouden  hadden  i  zyn  ze  met  de  Hceren  Prins 
Ji4aurits  y  du  Pt /idel  en  de  RyngrAavc^  m  geheim  gefprck  ge- 
treeden,  ( hebbende  alvooreos  de  meening  van  de  andere  hooge 
Bevelhebbers,  van  haar  Hoog  Mog:  Krygsbcnden  gehoord}) 
voorftellcnde  dat  men  de  Benden  door  de  mecnigvuldige  ree- 
gen, en  het  verloop  van  het  Jaargety  i  uit  het  Veld  behoor- 
de te  trekken ,  en  in  de  Steeden  leggen  ,  door  dien  de  zick- 
tcnin  het  Leegcr vermeerderde,  en  dat  de  Biflchoplyke,naar 
de  kondfchappen  die  men  had,  fterkzesduyfcnd  Man  te  Paard, 
zich  tot  Eede  ,  een  uur  boven  Borculo  onthielden  ,  ende  ons 
vai>  tyd  tot  tyd,  daar  men  legerden  als  anders,  onophoudclyk 
konden  ontruftcn  ,  ende  afmatten  >  doch  haddc  echter  in 'c 
byzyn  van  de  Heeren  Prins  J/rf«m/,  Rhjngraaf .,  ende  Ktlpatrik^ 
goedgevonden,  dat  men  met  de  voorfchreeve  benden,  tezaa- 
men  naar  de  Grenzen  van  Munftcr  zoude  trekken  ,  en  na  gc- 
Icgentheid  van  tyd  ,  en  gcfteltheid  van  zaaken,  danwydcis 
befluitcn,  't  zy  om  verder  in  te  trekken,  ofte  wel  dezelve  in 
bczcxtingc  te  brengen,  zoo  als  men  voor  de  dienden  der  Lan- 
den beft  oordeclen  zouden:  en  bevel  gegecven  hebbende  om 
op  Boekhett  te  trekken,  wierd  het  zelve  door  de  fchielykecn 
ilarke  Vorft ,  die  de  Aarde  zeer  hart  haddc  gemaakt  ,  belet  j 
niet  te  min  gaf  Crunsbergen  en  andere  huyzcn  zich  den  laaften 
dcezcr  aan  haar  Hoog  Mog:  over.  Den  Biflchop  dit  verncc- 
mende,  trok  al  zyn  volk  in  bezetting,  Gorg^s\t\dehy\nAhp- 
fen^  den  Graaf  van  Ejferen  in  Boikipolt ,  den  Overflcns  Doucery 
in  Borkum^  Flurien  in  Borculo  ^  en  Pofl  in  Deutechom^  gclyk  de 
Heer  CoR  NE  LIS  de  Witt,  nevens  de  andere  Heeren  Gevol- 
magti^dcn  ,  ten  overftaan  van  de  Hcere  Prins  van  Naffauwy 
hunne  Benden  insgclyks  in  de  Steeden  trokken,  doch  duurde 
niet  lang,  waar  mccdc  deezc  Veldtocht  voor  dit  Jaar-ein- 
J^^^-    digden. 

^  Haar  Hoog  Mog:  de  Heeren  algemeene  Staaten  ,  narich- 

fufllngétti  ^'"B^  bekomen  hebbende,  dat  de  tngelfche  een  ftarkc  Vloot 
Zee.  toe» 


I 


van  CORNELIS  en  JOMAN  DE  VVlTT.     13 

tocruften ,  om  vroeg  in  't  voorjaar  in  Zee  te  ftcckcn  ,    bclaftc 
een    buitengewoon    en  machtig   getal    Oorlogfcheepen   uit      - 
te  haaien,  om  regens  half  Maart,  of  het  begin  van  April  Zee 
te  kiezen;  welk  in  twee-en  Teeventig  zwaare  Oorlog,  ent  v;aalf 
Fregat  Scheepen  zoude  beftaan  :    de  «ene  helft  van  de  twee- 
en-zeventig,  zoude  van  zefti'g  tot  tachtig  (lukken  Gefchur, 
en  van  drie  tot  vyf  hondert  koppen  voeren  j   d'andere  helfc 
van  veertig  tot  zeftig  Hukken,  bemant  met  twee  hondert  toe 
drie-hondert  koppen.     De  twaalf  Fregats  zouden  van  vier- en- 
twintig  tor  dertig  ,  of  vicr-en-dartig  Itukken  voeren,  en  be- 
mant worden  met  hondert  tot  hondert-en-dertig koppen,  ne- 
vens twintich  ftarkc  Brandeis,  yder  bemant  met  twintig  kop- 
pen :  Twaalf -^^t'/'j  Fregats  met  acht ,  tien  en  twaalf  flukken 
Gcfchut ,   yder  bemant  met   twintig  koppen  :  noch  twaalf 
jidvjs  Galjoots  ,   en  vier-en-twintig  groote  Galjocts  tot  na- 
voering  van  Water,  Bier,  en  andere  Scheepsbehoetteiié,  by 
welke  Vloot  d'Ooft  Indifche  Maatfchappy  ,   volgens  beding, 
met  denStaat  gemaakt,nog  t  wintigOorlog-  fcheepen  moefte  voe- 
gen, waarvan  de  Gevolmagtigden  ter  ^'5//»«r^/;/f;V,  door  bevel 
van  haar  Hoog  Mog:  ,  een  overflag  gemaakt  hadden  >  bevin- 
dende dat  de  voorfchrceve  toeruftinge,  behalven  de  twintich 
Scheepen  der  Ooft- Indifche  Maatfchappy  ,  in  twaalf  Maan- 
den, de  fommc  van  Elf  Alillioenen ^  z.es  honderd  en  achtenvecr-  Koftin  r» 
tig-duhend  zes-honderd  en  veertig  Guldens  y  zoude  komen  te  koften}  n  «";«"(, 
waar  uyt  te  zien  is,  wat  zwaarc  laften  den  Staat,  en  voorna-  E"Wcns. 
mentlyk  HelUnd,  die  het  meeft  hier  in  betaalen  moet  in  deze 
ivd  ter  Zee,  behalven  die  te  Land  ,   hadden  te  draagen  :  hcc 
geen  voor  de  vreemdeling  ,   overwegende  de  kleinheid  des 
Lands,  ongelooflyk  te  vooren  moet  komen.     Daarenboven 
belaften ,  haar  Hoog  Mog:  een  Regiment  Zee  bezoldelingen  te 
werven,  waar  van  den  dapperen  Heer  IVi Hem  lofeph  van  Gent ^ 
Overüe  Lieutenant  over  't  Waalfche  Regiment ,  en  Bevelhebber 
vza  Hellevoetjluis ,  tot  Overfte  u'ierd  verkoozen.     Zyn  Consptt- 
gnie  zoude  beftaan  in  honderd- en- zeventig,  en  de  andere  yder 
in  honderd  en  twintich  koppen  :  als  ook  den  aanbouw  van 
twaalf  groote  Scheepen,  om  in  voorraad  te  houden. 
Den  Koning  van  Vrankryk  ©ndcrtulfchen  het  ongelyk  van  vranknk 

/-!},■»  f       verkljjit 

i-      3/  -tW-dcDOoilog 


14  LEEVENcn  DOOD 

i(!66.    Engeland  aan  den  Staat  gedaan,  niet  langer  konncndc dulden, 

"~~~"  en  ziende  dat  met  zyn  bemiddeling  gefpot  wierd,  verklaarden 

tegens       jjgn  ,  5  January   den   Oorlog   tegens  Koning  Karel.      Haar 

nge  an  .    j^^^g  ^Qg.  verboden  den  i  February  het  ocflFenen  der  groote 

en  kleine  Viflery ,    als  ook  het  uytzylen  van  alle  Coopvaardy- 

vetbodvin  fchcepen,  die  Ree  zeilen  voerden  ,   en  welke  door  't  Canaal, 

en  kleine   ^g^^*"  Engeland  om ,  na  't  oofte  en  Noorweegen,  oftceenige 

vifleiy.      andere  Landen  ,   Steeden  en  Plaatzen  ,   over  Zee  ,   buyten 

Duyns  werwaards  het  ook  zoude  mogen  weezen  i  hunne  weg 

zoude  neemcn}  opverbeurte  van  Schip  en  goederen:  hetwelk 

alles .gefchieden  om  met  het  aanneemen  der  Matroozen  fpoe- 

diger  voortgang  te  hebben. 

In  de  beginne  van  deze  Vcldtogt  mompelde  veel  onkundi- 
ge menfchcn,  in  de  Nederlanden  ,   zeggende,  dat  men  in  't 
Leger  verzuymt  had,  Boekjjoh  in  te  ncemen  ,  dewyl  het  die 
DeHr.       tyd.  twintich  duyzend  man  fterk  was.     Doch  de  Heer  Cor- 
wiHcndl'^  NELis  DE  WiTT  ,   cn  dc  anderc  Heeren  Gevolmagtigdcn  dit 
andere       gehoord  hcbbendc  ,    gaven  kort  voor  hun  vertrek  na  's  Gra- 
"hiugd?-  venhagen  ,    aan  haar  Hoog  Mog:  fchriftelyke  vergenoeging, 
den  ie  veld  als  hcbbcndc  oudcr  andere  het  ongeluk,  dat  de  Franfche  zich 
jinh"t"     zoo  woed  en  ongetemd  aanftelden  ,  dat  zy  dezelve  tot  geen 
Ho: Mog:   fl-jan  kondc  krygen  >   wygerende  in  de  Winter  iets  te  onder- 
Boekhoit.  nccmen,  en  fchoon  aandenPranfchen  Gezant  verfcheidcklag- 
ten,  van  haar  Hoog  Mog:  daar  over  waaien  gedaan  ,  voeren 
zy  echter  in  hunne  ongeregeklheeden  voort  j  het  welkaanee- 
nige  Staatkundige  deed  gelooven,  dat  dn  Pradel  zulk  een  laft 
haddc,  te  meer,  dewyl  den  Koning  dit  alles  ftilfwygcnd toc- 
ftemde,  waar  door  dc  Prins  gezinde  niet  nalieten,  uytteftro- 
'.  jen  ,  dat  den  Vryc  Staat  te  grond  zoude  gaan  ,   by  aldien  de- 
zelve zich  niet  by  tydsvan  een  Capitein  Gcmraal  verzag,  door 
dien  de  krygszaakcn  aan  Staatkundigen  vertrouwd  wierden, 
welke  ganl'ch  geen  kennisvan  dezelve  ocffeningen  hadden; 
dat  men  van  een  Muys  gcbceten  wierd,  en  zulks  alleen  voort- 
quam,  dat  de  Krygsbcndcn  een  doorlugtig  Opperhoofd  ver- 
cifchtcn;  dat  de  Oorlogszaaken  ,    onderde  Princen  van  Ora- 
gmen ,  Zo  gelukkig  en  aanzienlyk  waren  gegaan  ,  dat  mcnby 
gcbrtk  van  dien,  altoos  van  zoodanig  een  wicidbefprongen. 

cn 


van  CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.     15- 

en  verongclykc     die  met>in   voorigen  tyden  als  niet  gcaclu  '  <^*^*- 
hadde,  en  mer  een  quaac  gczigc  kondc  dwingen,  cnde  c'on-  " 

derhouden.  Die  wierd  alleen  van  de  leckcnniec  uitgeftrooid, 
maar  de  Predika>itcn  zelfs  voerde  diergelyke  taal  op  de  lloel} 
ook  waren,  als  meermaale  gezcgc  heb  ,  de  andere  Provintien 
daar  toe  geneei^en.  Zelfs  Iprak  men  dat  reeds  veertien  Leeden 
beflooten  hadden,  gemelde  bedienittge,  aan  den  Jongen  Prins 
op  te  dragen  ,  daar  en  boven  bleek  noch  in  de  gevolge  ,  dat 
EngeUnd  daar  onder  deed  werken  ,  door  de  geleegentheid  en 
handel,  die  door  den  Ritmecfter  Etiat  mee  oogluyking  wierd 
gehouden.  En  den  Biflchop  ,  deed  ,  waar  hy  hec  aan  de 
Staatze  konde  doen  hooren  ,  overal  Wilhelmus  van  Najfowwe  ^ 
door  zyne  Trompetters  blaafen  ,  om  insgelyks  oneenigheid  , 
zoo  onder  dckrygsknegtenals  hec  volk,  alhier  te  voeden.  Niet 
tegenrtaande  die  alles  wierd  beflooten ,  van  uit  yder  Provimie  we- 
derom een  Gevolmagtigde  te  Veld  te  zenden,  gelyk  voor  dee- 
zcngelchied  was. 

Na  dat  den  Staat  een  nader  Verbond  ,   met  den  Keurvorft  ceHeer 
van  Brandenburg  ,   door  de  bewerking  van  de  Heer  Tohan  \?}^1^^ 
DE  WiTT  ,  en  andere  Heeren,  daar  in  Gevolmagtigd,  den  wetktecn 
16  February  geflooten  had,  fchreefzyn  Keurvorftclykc  Door-  bon"mVt' 
luchtigheid  een  brief  aan  haar  Hoog  Mog:,  welke  hy  den  tien-  Branden- 
dcn  Maart  door  de  Heeren  Blaspetl  en  Copes  decdinlceveren;  '^"'^' 
met  uitdrukkelyk  verzoek  ,   van  zyn  Neef  den  Heere  Prince 
van  Oragnie7i  ,    te  wille  aanftellen  ,    in  de  hooge  Krygsbcdie- 
ningen  van  zyne  Doorlugtige  Voorouders  ,   het  geen  eenige 
Provintien  wel  goed  oordeelden,  maar  by  de  vryeütaatsgczm- 
de  vzn  Holland  y  wierd  het  zeer  onfmakelyk  gevonden  ,   niet 
willende  dat  men  haar  van  buyten  iets  zoude  opdringen  ,   dat 
binnen  de  Provintien  afgedaan  moefte  worden.     Waar  na  de 
Trovintie  van  Gelderland  den  een-en- dertigften  May,  de  nood-  Gddeihixï 
zaakclykheid  voordroeg,  om  de  Jongen  Prins  (nu  by  na  zes- ^^' jjp"?^, 
tien  Jaarenj  tot  Capitetnen  Admiraal  G  ener  aal  ^  of  ten  minften  Capiteinen. 
Generaal  over  de  Ruytery  aan  te  flellen  ,   als  meede  om  in  de  GeiTeraVu© 
Raad  van  Staate  te  doen  verfcheinen  ,  en  daar  zittinge  te  nee-  mMken. 
men,  cm  van  Jongs  af  de  gronde  van  de  Regeering  te  leeren 
verftaanj  die  van  Zeeland  ,dioegen  omtrent  terzelver  tydook 

dier» 


l6  LEEVEN  en  DOOl> 

iS6<S.     dicrgclyke  voor ,  fchoon  zy  de  Prins  zyn  recht  van  Premier 
-  NoNe  noch  niet    gegeeven    hadden.    Holland ,   waar  mede 

de  Heeren  Gevolmagtigden  der  gemelde  Vrovintien  beraad- 
flaagd  hadden  ,   volharde  in  haar  gewoonte  ,  en  oordeelden, 
dat  de  hooge  bedieningen  niet  voor  altoos  mocfte  zyot  maar 
met  ydcr  Veldtocht  ,   ofte  verrigting  behoorden  te  eindigen  j 
dat  ook  Zeeland  met  haar  beüooten  had  ,  de  hooge  bedienin- 
gen niet  te  vergecven  ,    voor  dat  de  Prins  de  ouderdom  van 
achtien  Jaaren  zoude  bereiken.     Doch  de  flaafsgezinde  riepen 
geftadig  om  den  Prins  ,    als  ook  de  geene  die  haar  reckeningc 
niet  vonden,  by  een  Vrye  Staats  Rcgeering,  en  de  Predican' 
ten  waaren  ongeduldig  ,  dat  zy  volgens  hunne  eigene  eerde 
Reformatie j  zich  van  ,il  het  gezngder  Staatszaaken  ontblooten 
mocften.    Zynde  hen  niet  overgeblccven  ,   als  het  Jus  Seditiofe 
concionandi  :  't  welk  altoos  aangenaam  by  het  gemeen  is  ,   en 
alle  die  na  verandering  haakcn  ,  en  Holland  noch  niet  vergce- 
ten  zynde,  't  geen  haar  van  de  Prins  inde  Jaaren  i6iS  en  16^0 
overgekomen  was ,  oordeelde  het  geen  tyd  te  zya  ,    daar 
over  te  handelen,  door  dien  men  met  de  Koning  van  Engeland, 
zc.o  naauwen  bloedi-erwant  van  de  Prins  ,   zulk  een  hardnek- 
kigen  Oorlog  hadde.    Zeeland  hier  eenigzints  over  gebelgt 
zynde,  betwiftcn  Holl^d  wederom  de  voogdy,  en  wilde  ook 
haar  deel  daar  in  hebbc.    Op  welk  voordel  een  voornaam  Lid 
van  de  Vergadering  in  de  algemeencStaatenal  lachende zyde, 
Holland  mecnd  van  de  Prins  een  Kind  van  Staat  te  maken  :  maar 
A«»meike-  ^^  zie  dat  j^y  z.elf  eerlang  een  Ktnd  van  de   Prins  zal  z.yn.     En 
vJooidom-  wierd  by  de  la3fl:gemclde/'rop««/>«  beflootcn,  ^nn  Zeeland  geen 
trfntde      ander  antwoord  als  van  uitftel  te  gccven.    Hier  nevens  qua- 
men  de  Hccren  lacob  van  Ceevorden  tot  Stuirivolde  ,    en  lehan 
j'c^MBurgcimecflertot  D^z'fw/fr,  welke  ook  in  gcfchrifrdeeden 
vttinek"  verzoeken,  dat  de  hooge  Krygsbedieninge,  aan  den  Prins  voor 
Tootde      2yn  Icevcn  lang  moclne  gegeeven  worden  ,    en  niet  voor  een 
hooge*'      Veldtocht-,  of  dat  men  hem  ten  minde  het  Generaalfchap  van 
Krygsbe-^   dc  Ruytcry  opdragen  zouden,  en  plaats  in  de  Raad  van  Sta.ue 
vergunnen.     Waar  opdeRidderlchapen  Steeden,   de  Gecom- 
Bcduitvan  mittcerden  ter  Generalttett  hebben  Gcvolmagtigd,  om  ter  Ver- 
MÖg"dm  gadering  van  haar  Hoog  Mog:  het  daar  toe  mede  te  helpenbe- 
»P-  ftic- 


van  CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.     17 

ftiercn,  om  veel  ongemakken  daar  uit  fpriiitcnde,  voor  te  ko-  '^^^• 
men,    en  dat  onvcrmindert  het  bcfluit  ,    in  de  Jaare  zcftien-  '  j 

hondcrt  feftig  genomen.  Ookwierd  ten  dien  einde  vandePrin- 
cefle,  aan  haar  Ed:  Groot  Mog:  de  Heeren  Staaten  van  Hol- 
land, een  verzoek  Ichrift  ingelevert  ,  welke  haar  Ed;  Groot 
Mog;  als  vooren  ,  zonder  daar  van  te  willen  roeren  ,  beant- 
woorden j  doch  zyde  ,  dat  zy  het  oog  op  de  perzoon  van  de 
Heer  van  Gent  hadden  laaten  gaan,  om  die  als  Gouverneur  zyn 
Hoogheid  toe  te  voegen.  Haar  Ed:  Groot  Mog:  verkoozen 
daarenboven,  de  Heeren  van  A''<ï<ïWw')'^,  OudBurgermeefter 
tot  Dordregt  ,  en  GilUi  Falkenier  ,  Rcgecrcnd  Burgermeeller  ti^Mmk 
der  Stad  jimfterdam^  inde  plaats  van  de  iwee  overleedene  op-  '"V'ike- 

.         ,  r  1         1       r!  ■  I  11-1  '      meraange- 

zienders  ,  ot  voogden  des  Prins,  om  net  zelve  bewind,  nevens  fteit  tot    ' 
de  Heeren  van  Noordwijk^^    Foreeft  en  de  Raad  Penfionaris  Jo-  "ów'en 
HAN  DE  WiTT  ,  met  alle  naarftlghcid  CC  bcklecdcn ,  enwaarte  ov"'i« 

Prias. 

neemcn. 

De  Heer  Raad  Penftonaris  bragt  ter  Vergadering  het  ant-DeHr. 
woord  in  ,  dat  hy  mondeling  van  haar  Hoogheyt  des  Princen  ^„"j,!;"' 
Grootmoeder  onifangcn  had  ,    op  de  laalle  brief  van  haar  Ed:  wm  doet 
Groot  Mog:  van  den  dertienden  April  ,    bedankende  met  alle  ^"['jfd"" 
bcdenkelyke  beleefcheid  de  Heeren  Staaten  van  Holland,  voor  Ofoot 
de  goede  yver  ,   en  het  voorflcl  omtrent  de  perzoon  van  den  genfde'' 
Heere  van  Gou,  tot  Gouverneur  over  de  gemelden  Prins,  ver-  i'""«fle 
zoekende  dac  haar  Ed;  Groot  Mog:  die  verkiezing  voor  goet     ""' ' ' 
geliefde  te  houden,  oordeelende  dat  men  geen  bequamerHecr 
hier  toe  zoude  vinden,  het  geen  de  voornoemde  Heeren  Staa- 
ten van  Holland  haar  Hoogheid   inwilligden  j     dat  zy   ook 
veel  verplichting  voor  de  zorg  en  genegeniheid  had,  die  haar 
Ed:  Groot  Mog:  omtrent  het  aanltellcn  van  de  twee  Heeren 
voogden  ,     geliefden     te     gebruykcn   ,      enz.     Nevens  de 
Heer  van  Gent  ,    die  in  de  plaats  van  de  Heer  van  Zaylefiyn 
verkoozen  was ,  wierden  noch  de  onderftaande  zyn  Hoogheid 
toegevoegt  ,   in   plaats   van   de    Heeren    Johan    Boereel    en 
Bromlej. 


Tweede  Boek.  {C)  Ex- 


i6^6. 


l8  LEEVEN  en  DOOD 

ExtraA  uyt  de  Notulen ,  van  het  verhandelde  by  de 
Gedeputeerden,  van  de  Staaten  van  Holland,  ea 
Weft-Vriefland  ,  tot  de  onderrcgting  en  inftitutic. 
van  de  Heere  Prince  van  Oragnien. 

den  j  Mey  ï6S6. 

IS  naar  voori^aande  meenigvuldige  ovenueegingen  «  en  ingenoome 
berigt  van  de  Heere  van  Gent  ,  Gouverneur  van  de  Prins  van 
Oragnien,  met  toeftcmming  en  goedkeure ,  van  de  f^rouwe  Prlncejfe 
Douariere,  h  haar  Ed:  Groot  Mog:,  aangefreldtot  Edelman  1/4»- 
de  Kamer  z-ijner  Hoogheid  ,  Jonkheer  Philips  zoete  de  Laakc, 
van  Villers  Heere  van  Zevender;  Hotmeellcr  Jon  Jan  de  Bye, 
Heere  z/.*»  Albrants-waart  •,  ende  tot  Stalmeeftcr,  Jor:  Hendrik 
van  Naffkuw,  //«re  ï/<j«  Ouvverkerk,  ivaar  toe  mits  dien^  voor 
henluiden  yder  in  't  bj^onder^  de  daar  toebehoorende  beveelen  uitge- 
deeld zjillen  worden. 

Accordk:cttmet  de  voorfz.  Notulen  :  cndc  was  dcc7.cn  onderteekcnt 

JoHAN   DE    WlTT. 

IS  naar  voorgaande  overweeginge  t  ende  naar  bet  ingenoome  berigt 
van  de  Vrouwe  ,  Princejfe  Douariere  van  Oragnien  ,  noopende 
het  uirgeffrookene  en  waargenomene  omtrent  de  rang  ,  tujfchen  drie- 
Officieren  van  U  Hof ,  ende  by  den  perz.oon  van  de  Heere  Prince 
v-an  Oragnie  ^  met  toefiemming  en  goetdunken.  van  haare  Hoogheid 
verfiaan  ,  ende bejlooten dat  het  voorjchreeve  ^ebruyk^ook^gelyl^vjrmig 
VJ>ortaan-z.al  weez.en^  onder  de  gemelde  Officieren^  teweeten,  den- 
Edelman  van  de  Kamer ,  de  eer  (Ie  in  ordre ,  de  Hof  mee  fier  de  twee- 
de,  en  de  Statmeejier  de  derde ^  ende  dat  dienvolgende  ,  de  terzoo- 
ntn  tot  de  voorfchreeve  bedtcmnge  aan  te  feilen  ^  haar  daar  naar  zmI- 
itn  hebben  te  gedragen. 

iV<;cordccrtmct  de  voorrchrecvc  Notulen  .•  ende  was  onderteekcnt 

JolIAN   DE    WiTT; 

Nimm€r  heeft  Zeeland  ftarker  gedrongen,  op  het  bevorde- 
ren van  den  Jongen  Peins,  als  dit  Jaar,  leverende  by  na  yder 
wcckhunne  vo3rncemcns,aanhaar  Ed:  Groot  Mog;  over,ümdic 

iu 


van  CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.     19 

in  hun  belang  te  trekken,  die  alleen  de  dieigekogte  vryheidj  ^°^*'' 
met  alle  magt  bcfchermden}  welke  ftükken  hier  wel by  zoude  ■■ 

brengen,    maar  ïynde 't  omüandig  en  meert  alle  van  een  In- 
houd, zo  hebbe  gedagt  den  leezer  te  vergenoegen,  met  alleen 
den  korten  inhoud  aan  te  haaien,  dewyl  dezelve  aan  myn  on- 
derneeming genoegzaam  kan  volftrekken.    En  dewyl  de  Heer  DeR«d 
CoRNELis  in  de  Munfterlche  Oorlog  zich  te  Veld,  zo  dapper  Penfionaitt 
hcetc  gedragen ,  en  de  Heer  Raad  Penfionaris  Johan  de  Wit  t  ,  w|" "be- 
in  s'Gravenhagen  en  elders  onvcrmocit  gewerkt,  om  de  Vre-  "'"'<tde 
de  die  ons  zoo  noodzakelyk  was ,  te  bewerken,  dunkt  my  zeer  fche  v'cde. 
nodig  dezelve  hier  onder  te  voegen, 

tra^ÏAAt  van  Vrede  ,  tujfchen  de  Heeren  Stunten  Cenerad 
der  Vereevigde  NaderUnden  -.  Ende  den  Heere  Bijfchop 
van^  Mttnfler ,  Gejlooten  ende  onderteekent  tot  Clewe ,  den 
I9.  i^pril ,  Anno  1666. 

I.  r\  Aar  ïy  een  eeuwige  en  vafte  Vrede  tuflchen  de  Hoogc  ende  Mo- 
■*^gende  Heeren  Staaten  van  de  Verecnigde  Nederlanden,  endeden 
zeer  eerwaardige  ende  Hooge  Hecre  Biflchop  ende  Vorft  van  Munfler, 
welke  zoo  ernlleiyk  zal  gehouden  worden  ,  dat  ly  malkanders  voordcel 
zullen  na  tragten ,  en  allcrley  goede  oflicien  van  bclccftheyt  en  Nabuur- 
fchapprcrtccien. 

II.  Daar  zy  een  Amneftie  van  het  gccne  van  beydc  zydcn  gedaan  is 
geweeft,  en  een  eeuwige  vergetenihcyt  daar  van  ,  zoo  dat  ter  oorzaake 
oft  pretext  van  die  dingen,  d'een  d'ander  voortaan  geenerlcy  hoftilitcyt, 
molertie  of  beletzel  aan  doe ,  ofyets  attentecre  of  doen  attentecie  tot 
prejudice  van  d'ander  :  Dat  deze  Amneftie  algemeen  zy  ,  ten  refpedc 
van  die  geenen  welke  d'een  of  d'andre  partye  aan- gehangen  hebben,  uyt- 
genomen  die  geenen  welke  van  Verraat  fchuldig  zyn,  zoo  nochtans  dat 
haar  een  weg  van  Recht  aan  beyde  zydcn  open  blyve  ,  en  dat  de  Goe- 
deren voor  de  Vrouwen  ,  Kinderen  en  Erfgenamen  behouden  blyven: 
En  zal  de  H.  Biflchop  aan  niemand  van  zync  Onderzaaten,  ter  oorzaa- 
ke en  occafie  van  deezen  Oorlog,  weygcrcn  de  inveftiture  welkedcpen- 
deert  zoo  wel  aan  't  Bisdom  van  Munfter,  als  aan  de  AbdyevanCorve, 
nog  die  trekken  tot  andere  pretenfien  of  qucftien  ,  noch  die  uyt-ftcllcn: 
Het  welke  reciprokclyk  aan  de  zyde  van  de  Heeren  Staaten  in  diergc- 
lyke  zaaken  geobfervecrt  zal  worden. 

III.  Voorts  zal  de  H.  Biflchop  van  Munflcr  terftont  ,  wanneer  de 
Vrede  gemaakt  is>  aan  de  H.  Staaten  Generaal  vaa  de  Vercenigdc  Nc- 

(G  a)  deï- 


1 


ao  LEE  VEN  en  DOOD 

tCm6.     dcrianden  reAituceren  alle  de  Plaatzcn,  geeiic  uyt-gczondcrt,  diehy  ge- 
^  duurcnde  dcczcn  üoilo^  gcoccu(.ecrc  heeft,  en  die  van  de  zelilic  tcnyd 

van  de  conclufie  fullcu  gcvtjndtn  vvucdcn  in  lyne  macht  te  zyn  ;  cnde 
lal  die  alle  üvergevcii  in  de  zelfde  Haat  alsfe  zullen  zyn  op  de  lyd  vande 
rcftitutie,  fpccialyk  ook  't  Kalkcl  en  't  Dorp  Borculo  :  Ende  lal  daar- 
en-boven  beloven,  dat  hy  geduurenJe  deze  Ne:;otiaiie.  en  van  den  le- 
fteii  dag  van  de  Maant  Martiub  af,  nectlhg  vcizorgtn  zal  ,  dat  oad^r- 
luiïchen  in  de  vuoriz.  geoccuj-eeide  Flaatfen,  door  zyn  bcdiyfonc bevel 
yetwcs  art,er  gemaakt  worde  ,  of  dat  van  zyne  Onderzaaten  yet*  meer, 
't  zy  om  de  Huyzen  te  lanifocnccreu,  of  op  pittcxt  van  andre  laftendes 
Kryg,  of  op  wal  naam  het  zoude  mogen  zyn,  gccyfcht  ofieaf-gedrongen 
zal  worden,  maar  zal  ter  contrarie  op  alicrley  wyzc  verzorgen  datzcge- 
conferveert  woid.  n  in  die  ftaat ,  waar  in  zy  op  de  voorfz.  dag  gcweeft 
lyn  :  En  indiendcr  ondertuilchcn  yets  contrarie  ,  of  eenige  fchade  die 
Plaaizen  aangedaan  is  ,  zal  hy  ter  goeder  trouwe  die  vergoeden  ,  en  in 
die  voorige  liaai  op  zync  koften  hcilkilen;  en  zy  tot  dien  eynde  aan  bei- 
de zydcn  vry,  eenigc  Coix)miflariflèn ,  zoofe  begeeren  ,  met  ten  cerllen 
na  de  voorfz.  Flaatzen  te  zenden,  die  procureeren  zullen  ,  dat  nicinant 
ytis  tegen  het  inhi  ut  van  dit  Articul  atiemeere. 

IV.  Hy  zal  daar-cn-boven  prccureeien,  dat  alle  de  Soldaten  dieinde 
voorfz.  Piaatzcn  gevonden  zullen  worden  ,  daar  uyt ,  ctl'generalyk  uyt 
alle  de  Landen  van  de  H.  ütaaten  Generaal  gevoert zullen  woiden,  do" 
de  H.  Staaten  Generaal  beloven,  datze  door  hare  Landen  vryelyk  zullen 
niOgen  paflceten,  indien  het  van  noodc  is,  nochtans  zoo,  datzcdoordc 
kortrtc  en  gemakkelykftc  weg  als  zal  kennen  gefchieden  (welke  zy  zul- 
len voorfchryven  ,  en  tot  dien  eyndeccn  Coitimifl'aris  laten  mede  gaan) 
na  't  Munderzc  Lant  paflèercn,  en  datze  geen  Buyt  ofgcplonderde  Goe- 
deren mede  dragen,  noch  ecniggewclt  of  fchade  de  Inwoonderen  in  dat 
doorpailcercn  aan  doen. 

V.  De  H.  Siaaten  Generaal  beloven  insgelyk  ter  goeder  trouwe,  dat 
ly  geen  aftic  van  hoftiliteyt  tegen  de  H.  Billchop  ofte  zyn  Bisdom,  van 
den  a^.  April  af,  zullen  committecrcn,  en  indien  der  yets  contrariege- 
daan  zy,  datze  zulkx  ter  goeder  trouwe zuFlen  vergoeden. 

VI.  De  Staaten  Generaal  zullen  haar  Le>,er,  en  alle  hare  Soldaaten, 
die  doen  ter  tyd  aldaar  in  aantocht  of  in  Garnifoen  gevonden  worden, 
ayt  de  Landen  van  de  H.  Billchop  afvoeren  ,  en  zal  haar  op  de  zelfde 
wyze  doorgang  verleent  worden  ,  zoo  het  van  noode  is  ;  zullen  de  In- 
woonders  in  dat  pafilercn  geen  gewtlt  noch  fchade  aandoen,  nog  eenig 
Buyt  of  gcplondcrt  goet,  na  de  voorfz.  dag  gcnoomen,  mede  draagen: 
En  alzoo  van  bcyde  zydcn  conttibutien  aan  gczeytzyn,  om  zekercfom- 

*"  men  voor  de  vtrzekerthcyt  van  de  l^erfoonen  en  van  de  Piaatzcn  ,  alle 

maanden  ofie  wecken  te  brtaalen  ,  volgens  de  manier  en  regel  die  met 
de  CommiÜixriCcn  van  de  Vlekken  of  Dorpen  ,  of  eenige  andere  ,  ver- 
accordccit  is  ,  zullen  die  met  langer  als  tot  den  laaillcn  dag  van  deeze 

iQuaiid 


van  CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      ^t 

maand  April  betaald  worden  :  De  gevangen;,  van  dcefen  Oorlog  ,  van  i  ^66. 

wat  conditie  die  zouden  mogen  zyn  ,  zullen  nictde  van  bcyde  zyden,  ■ 
zonder  rantlben  te  beiaalcii  ,  vry  gelaten  worden  ,  betalende  alleen  de 
Ichulden  dicze  wcttclyk  in  de  gcvaiigeiiiüc  gemaakt  hebben  :  En  zal 
voortaan  niet  afgedrongcn  worden  't  gcene  de  voortz.  Gevangens  otte 
ook  gcduurende  dtczenÖoiloJ  van  de  liiwoondcrs  van  d'een  ofd'andete 
zydc  gccxtoiqucert,  en  wel  oelooft  is  gewecll,  maar  op  den  voorfz.  x-f. 
4ach  i.iet  gepredeert  zal  Zyn. 

VIL  Het  is  Verdragen  d:it  de  H.  BifTchop  zyn  Leger  tcrdont  na'tuit- 
wifleleu  van  de  Ratificancn  van  dit  Tractaat.  zal  afdanken,  behouden- 
de alleen  van  zyn  Soidaaien  zoo  veel  alsnoodig  is  totvartigheyt  van  zyn 
Garnifoenen  ,  en  tot  verilerkinge  van  zyn  Pioviiuic  ;  't  welk  gelyk  de 
Hceren  Mcdiaieurs  en  dj  H.  BiÜchup  zelfs  ,  oordeelcn  te  konncn  ge- 
ichieden  met  3000.  mannen  ,  zoo  belooft  hy  ,  dat  hy  boven  dat  getal 
niet  zal  gaan,  en  dathy  nadeezcn  geen  nieuwe  Soldaaten  zal  doen  wer- 
Tcn,  ten  zy  de  i:ootzakelykheyt  en  de  verzeekertheyt  van  \  Ryk  en  van 
de  Kreytzen  >  of  ook  de  Verbonden  tegen  dit  Tiaöaat  niet  ftiydende, 
dat  zouden  vcreyllchen  ;  en  dat  niet  anders  als  volgens  de  Conltitutien 
van  't  Ryk,  het  Inürument  van  Vrede,  en  de  Re^.tenderVotften,  door 
welke  de  Hceren  Staaten  niet  begceren  dat  door  dit  yets  gederogeert  zal 
worden.  "* 

VIII.  De  Heere  Biflchop  zal  mede  rcnuncieeren  alle  ende  bezondcre 
Verbonden  welke  (Iryden  tcgens  deze  Vrede,  ende  zal  nimmermeer  zig 
verbinden  met  andre  Princen  ofte  Groote  Heeren  ,  ende  zal  haare  Rc- 
publyk  nimmermeer  Oorlog  aan  doen. 

Gelyk  mede  tot  réciproque  vcizeekering  van  de  H.  Biflchop  ,  de  H. 
Staaten  Generaal  zullen  verklaren,  gelyk  zy  verklaarendoor  deze  tegen- 
woordige, datze  na  deezen  zich  aan  geen  Allianiien  zullen  verobligee- 
ren,  welke  tegen  deze  Vrede  (Iryden,  of  die  het  wit  en  de  eftcSen  van 
die  eenigzints  zouden  mogen  verhinderen  :  üy  belooven  ook  ter  goeder 
trouwe,  dat  wanneer  de  Ncgotiatie  van  dit  Traöaat  geeyndigt  zal  zyn, 
zy  niets  vyandlykx  op  eenigerley  pretext ,  met  gewelt  of  met  wapenen , 
tegen  de  Ferfoon  van  de  Hr.  Biflchop  ,  of  tegen  de  Landen  van  't  Bis- 
dom van  Munfter  zullen  attenteeren,  en  dat  zy  nimmermeer  zich  zullen 
verbinden  met  andre  Princen  of  groote  Heeren  tegen  de  zelve  of  zyn 
Bisdom. 

X.  De  Geallieerde  Vrinden  van  beyde  zyden  zullen  iH  dit  Traftaat 
mede  begreepen  zyn,  ende  met  namen  van  de  zyde  der  H.  Staaten  Ge- 
neraal, de  zeer  Doorl.  en  Magtige  Prins  en  H.  Fredericus  de  lil.  Ko- 
ning van  Denemarken ,  Noorwegen,  van  de  Gotthen  en  Vandalen» 
&c.,  de  zeer  Doorl.  en  Hooge  Vorllen  Hr.  Gcorgius  Wilhelmus,  Her- 
tog van  Brunswyk  en  Lunenburg  :  D«  zeer  Doorl.  ende  Hooge  Vorft 
en  Hr.de  H.  Erneftus  Auguftus,  Billchop  van  Ofnabrugge,  Hertog  van 
Brunswyk  en  Lunenburg  :  De  zeer  Doorl.  en  tiooge  Heer  de  H.  Chri- 

(C  3)  III*. 


^^  LEEVEN  en  DOOD 

t^S6.     flianus  Alhertus,  Erfc^cnaam  van  Noorwcegcn  ,  Hertog  van  Sleswyk, 
.  -  Holfatien,  &c.  :  De  Düorl,  Graat"  en  Heer  ,   de  H.  Antonius  Gunthe- 

ruii,  Graaf  van  Oldenburg  :  Met  alle  haare  Ryken  ,  Hertogdommen  > 
Graaffchappen ,  Hcerlykheedcn,  Lantfchappcn  en  Landen,  diefc  nu  be- 
zitten, of  na  deczen  tullen  bezitten,  mitsgaders  met  haare  Inwoonders 
en  Ondcrzaatcn  :  Etidc  van  de  i.yAc  van  de  H.  BilTchop  van  Munller, 
2ynKeyzcrl.  Majeft.  en  't  Roomlc  Ryk,  en  de  Geconfedercerden  aan  den 
Kyn,  of  die  van  haar  of  van  andre  Vrinden  hebben  begeert  ingeflootcn 
te  worden,  en  die  binnen  2.  of  3.  maanden  zullen  verklaren  tebcgeercn 
Higcflootcn  te  worden,  met  alle  hare  Ryken  ,  Hertogdommen,  Graaf- 
fchappen, Heerlykhecden,  Lantfchappyen  ende  Landen  ,  die  zy  nu  be- 
zitten, of  na  dcczcn  zullen  bezitten  ,  mitsgaders  tnet  hare  Inwoonders 
enOnderzaatcn.  Insgclyk  zullen  ingeflooten  worden  de  Generaals  en 
Ovcrflen  van  de  Militie,  met  namen,  de  Door!.  Graaf  en  Heer,  deH. 
Georgius  Frcdcricus ,  Graaf  van  Waldek  ,  &c. ,  snet  zyne  Graaffchap- 
pen ende  Landen,  en  dat  met  zoodanig  ertcd  ,  datze  alles  daar  in  be- 
greepen  ,  abfolutelyk  zullen  bezitten  ,  op  de  zelfde  wyze  en  met  gelyk 
regt  als  de  principale  partyen  ,  nochtanszoo,  dat  indien  onderde  voorfz. 
partyen,  haareGeconfedercerdcncudiehierinbegrcepen  zyn,  ecnigcquc* 
ftie  of  controverfic  nu  zy,  ofnadcezen  zoude  mogen  fpruytcn,  dezelfde 
van  bcyde  zyden  niet  anders  als  door  vriendelykc  weege  ,  of  volgens  't 
Rcgt  en  de  Conllitutien  van  't  Ryk  zonder  weg  van  feytelykhcyi  of  van 
Wapenen  gedctcrmineert  zullen  worden. 

XI.  Wat  aangaat  de  Hcerlykhcyt  van  Borculo,  begeercn  deH.  Staa- 
ren Generaal  niet ,  dat  ten  regarde  van  't  Recht  of  van  de  direöe  Do- 
min  ie  of  Titel  door  dit  Traöaat  ycts  zal  verandert  worden,  maar  blyft 
dit  Recht  in  die  ftaat  waar  in  't  gewceft  is  voor  deezen  Oorlog  ,  maar 
de  voorfz.  H.  BifTchop  rcnunciccrt't  Recht  van  Superioriteyt  in  de  voorfz. 
Heeriykheyt  van  Boiculo,  met  haare  dependentien,  met  hetconfcnivan 
't  Capittel,  nochtans  zoo  ,  dat  deze  renunciatie  niet  en  prejudiciere  het 
Recht  des  Ryks ,  maar  dat  zal  in  alles  in  zyn  geheel  blyven  ,  't  welke 
nochtans  tuflchcn  de  Kcyzcr  en  de  Hecrcn  Staaten  niet  anders  als  door 
vriendelykc  wtch,  of  door  ecnig  ander  middel ,  zoo  als  van  beyde  zy- 
<lcn  goet  zal  gevonden  worden,  gedccidecrt  zal  worden. 

XII.  Voorts  renunciceren  de  Hecren  Staaten  Generaal ,  ende  den  Hr. 
Bifl'chop,  ook  met  confcnt  van  het  voorfi.  Capittel  van  Munfler ,  ter 
goeder  trouwe,  allerleypreteiilicn,  hoedaanigdiezyn  ,  oftekonnenzyn; 
zoo  datze  door  dit  tegenwoordige  Tradtaat  voor  uytgewifcht  gehouden 
worden. 

XIII.  De  H.  BifTchop  of  zyne  SuccclTturs  zullen  na  deezen  noch  door 
,haar  zclven,  noch  door  haaregeincorporecrdeen  ündetzaatcn,  om  wat 

pretext  of  om  wat  oorzaake  het  zoude  mogen  zyn  ,  zich  moeyen  met 
cenige  zaken  die  de  H.  Siaaten  Generaal  van  de  Vercenigde  Nederlan- 
den aan  gaan,  noch  na  dcczcn  cenige  Arrellen,  Reprefalien  tegen  haar 

de- 


van  CORNELïS  en  JÖHAN  DE  WITT.    ij 

deccrnercn,  ofcxccutien  van  gewecien  zaken  verhinderen:  En  indien  ec-  l666* 
liigc  controversen  (  buiten  hoopc)  tot  eeiii^e  tyd  komen  te  ryzcn  tuf- 
fchcn  de  voorlz.  H.  Staten  Generaal  en  de  H.  Bifl'chnp  ,  ot'zync  Suc- 
cclTèurs,  zullen  die  door  geen  andere  als  door  een  vriendelykeweg  ,  uit 
kracht  van  de  Guarantie  over  ditTradaat  gcprcftccrt,  bygeleid  worden: 
Maar  de  quefticn  van  particuliere  Pcrfonen  zullen  altoos  geremitteerd 
worden  aan  de  competente  Rechter:  Maar  op  pretext  en  oorzaakc  van 
dien,  of  van  eenigcrlei  andere,  zal  hy  nimmermeer  yets  attenteeren  te- 
gen de  H:  Staten  Generaal  of  haare  geïncorporeerde  ofte  Onderzaaten, 
mi-t  WapeneiT)  geweld,  ofte  feitelykhcid  zelfs:  Het  zelfde  beloovcndc 
H:  Staten  Generaal  van  de  Vcrcenigde  Nederlanden  ook  voor  haar,  en 
vooralle  haare  geincorporeerden :  tot  welken  einde  ydcr  verdragende  par- 
tye  gehouden  zal  zyn,  gclykzy  bydeeze  tegenwoordige  zich  vet  bint  cndc 
vcrobligeert  te  maken,  dat  yedcr  partye,  die  in  Proces  geraken,  zonder 
uitllel  endc  ecnig  aanzien  van  Pcrfoouen,  Juftitie  geadminillrecrt  wor- 
den. 

XIV.  Tot  meerder  voorzorgc  en  vcricckerdheid  van  de  voorfz.  din- 
gen ,  beloven  den RoomfenKeyzer,  den  Allerchriflcl. Koning,  deKeur- 
vorften  van  Merits,  Keulen,  en  Brandenburg,  den  üiflchop  van  Pader- 
bom,  de  Paltsgraaf  aan  den  Ryn  ,  Nicubarg,  Angullus  en  Johannes 
Fredricus ,  Hertogen  van  BrunswykendeLuneiiburg,  tot  dattcr  meer  daar 
toe  verzocht  worden,  een  Guarantie  over  dit  Tradiiat,  en  over  alle  ende 
yder  van  de  Artykelen  derzelfde ,  uit  kracht  van  een  fpeciaal  uUlrument  daar 
over  gemaakt:  Zo  dat  indien  d'tenofd'anderpartye  niet  voldaan  zal  heb- 
bendeze Vrede,  ofde  Ariiculcndaar-van,  of  tot  eenigcn  tyd  tegen  cenig 
hoofdrtuk  gecommitteerd  zal  hebben ,  zy  vcrobligeert  willen  zyn,  dat  zy 
dezelve  niet  alleen  door  interventie  van  haare  authoriieiten  en  digniteiten, 
maar  ook  met  alle  arbeid  en  genocgzaame  middelen  dwingen  zullen  tot  vol- 
brengen en  te  houden  de  dingen  die  veraccordeert  zyn, 

XV.  Item  is  over  een  gekomen  ,  en  het  heeft  beide  zydcn  behaagt, 
dat 'et  tegenwoordige  Tratlaat  en  alle  de  dingen  daar  in  begrepen  en  be- 
flooten,  van  de  vooifz.  H:  Siaa'en  Generaal  der  Vcreenigde Nederlan- 
den, ende  van  de  voorfz.  H:  Billchop  cnde  VurO,  als  mede  van  't  Ka- 
pittel van  Manfler  door  open  Brieven  van  beide  zyden  verzien  met  'ot 
Gjroot  Zegel,  op  behoorlyke  en  autentyke  forme  binnen  1 5 dagcnnaad- 
körnende,  of  eerder,  zoo  het  kan  gefchieden,  zullen  werden  gcconfir- 
meert  en  gera'ificeert,  en  dat  onderlinge  Inllruiivjntzn  binnen  de  voorfz, 
tyt  zullen  wederzyds  ui:gcwiflcld  wordei  ;  en  zal  tot  dien  einde  die  gcc- 
nen  welke  die  uitwiflelinge  zullen  doen  ,  vry  geleide  gegeven  worden; 
welke  door  dccze  tegcnv/oordigc  gehouden  zal  wordci  voor  verleent, 
en  zullende  Zoldaten  van  den  dag  van  de  uitwifloling  af  geliccntieeu 
worden,  gelyk  in  't  7.  Articul  verdragen  is,  en  van  de  liceiuieringc  zal 
niet  opgehouden  worden-,  tot  datze  volbraclit  zyn,  welke  zonder  ecni^ 
interval  en  binnen  ijv  dagen,  tcrcekcnca  van  dcvooilz.  dach  af  geeyn- 


24  LEEVEN  en  DOOD 

'i6^i    digt  moet  zyn  :  Ende  zal  dit  Tradlaat  terflont  na  de  uytwiflelinge  van 
•^        ■  de  Inftrutncnten  op  de  gcwoonclykc  formc  en  Plaatzeu  gcpublicecrt 
worden. 

Deezc  Vroede  gaf  grootc  vergenoeging  aan  alle  Ingezete- 
nen van  den  Staat ,    waar  over  de  kwaadmeenende  de  mond 
geftop:  wierd,  en  genootzaakt  waarcndeHecren  de  Witt 
en  voornaraentlyk    den  Raad  Penjtonans  als  't  grootftc  werk- 
itüddcl,  volmondig  te  pryzen  ;   doch  den  Koning  van  Enge- 
land dit  ter  ooren  komende  ,  wilden  't  niet  gelooven  ,    voor 
dat  zyn  Majelleit  met    geloofwaardige  bcwyzen  overtuigd 
wierd.     Yeder  Staat-kundige  ftond  aan  't  Hof  om  't  mcell: 
verwonderd,  bcfchuldigcnde  den  Biflchop  met  meinedigheid 
en  bedrog,  dewyl  hy  noch  korts  te  voeren  van  den  Koning 
3  Tonnen  Schats  onfangen  had ,  en  daar  en  boven  gereed  (tond 
om    hem  een  groot  getal    Kiygjknechten  tot  verderf  van 
den  Staat  toe  te  zenden.     Doch  den  Hemel  heeft  zulks  niet 
gewilr,  wel  wcctendc  dat  dit  land  genoeg  te  lyden  had  mee 
een  Oorlog,   het  door  de  Engelichc  zoonrcchtveerdig aange- 
daan ,   en  die  den  Staat  zulke  onbcgrypelyke  fomme  gclds 
kwnm  tekorten.     Voor  welkers  dankzegging  haar  Hoog  Mog: 
bcflooten  een  Vafl:-  en  Bedcdag  uit  te  ichryven,  tegens  de 
ceiftc  Woensdag  in  de  volgende  Maand  van  Juny. 
rcnTvsid       D^jy  Raad  FenpoHaris  ondcrtuflchen  inzyngewoonlykebec- 
dcwitt      zigheeden  voortvaarcnde,  wierd  op  den  leven-cn-twnniglten 
wertwedct-  ^^y    f  door  dc  klachtcn  die  de  Hecren  gevolmachtigde  d«ar 
n"Rtigd     zynde,  dagelyks  te  kennen  gaven,  wegens  de  overlalt  die  zy 
najiTcxd.  ^^^  j^  Schippcrs  haddcn ,   omtrent  de  Vry-gelybricvcn  ;   als 
ook  dat  door  fes  Engellche  Fregatten  zeven  Nederlandfche 
Koopvaardy-fchcepcn  voor  de  VVfll genomen waarenj  byhaar 
Hoog  Mog:  nevens  de  Heeren   Huygens  ,    van  der  Hocll^en 
G"fy/rf/;«i  gevolmachtigd,  met  verzoek,  om  naar  Texel  te  zei- 
len, en  aldaar  nevens  dc  Heeren  lVuz.en,  van  Frybcrgen,  Kan 
ende  Schruk:   haar  Hoog  Mog: Gevolmachtigde,  tegenwoor- 
dig daar  zynde,  a'le  nodige  bevcelen  te  gecven,  van'sLands 
Vloot  op  het  fpoedigfte  uit  te  preHen  ,    mitsgaders  alles  wat 
het  bewind  van  dc  zelve  in  't  geheel  ofte  ten  deelc  zoude  mo- 
gen 


van  CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.    15- 

gen  aangaan,  mecdengevolgenendeaankleevcnvandien,  zon-  ^^^f' 
der  ruggefpraak  daar  over  te  houden  ,   ofte  daar  van  aan  haar  i 

Hoog  Mog:  nader  berigt  te  doen ,  ofte  over  te  fchry  ven.    Aldus 
vertrok  zyn  Ed:  des  anderen  daags,  en  quam  den  negen- en-twin- 
tigftenin  Texelhy  de  andere  Hceren  Gevolmagtigden  ,  alwaar 
hyonophoudelyk  arbeiden  met  de  beveelens  te  geeven,  om  de 
Vloot  in  Zeete brengen,  welke  reeds  den  eerften  Juny  gereed 
zynde  en  hebbende  een  voordeeligc  Wind ,  buiten  gaats  zylden» 
Het  geen  zulk  een  goede  achtervolging  had ,  dat  den  Lt.  Admi' 
raal  de  Ruyter  met  de  Scheepen  van  de  M(iaz.e  en  van  Amfier- 
darfti  ten  getale  van  omtrent  vyftig  ,  tegens  den  avond  in  Zee 
geraakten;  die  haar  gelukkiglyk  met  de  Scheepen  van  Zeeland 
te  zaamen  vervoegden  ,   welke  door  de  Noord-Hollandfche  en 
^r»V/<rfc«  kort  daar  aan  gevolgt  wierden.     De  Vloot  dus  fpoedig 
uitgepreft  zynde,  bezorgdezyn  Ed:aldaar  de  nodige  beveelens,  de"»."*'' 
en  vertrok  wederom  naarV  Gravenhagen;  alwaar  hv  op  den  nc-  Graveuiu-j 
genden  van  Tuny,  nevens  de  andere  Heeren  Gevolmagtigden  , 
in  Texel y  (  de  Heer  fVttfen  daar  niet  tegenwoordig  zynde)  ter 
Vergadering  vanhaar  Hoog  IVlog: ,   uit  krachte  van  hunne  be- 
velen» ,  zoo  van  de  Vloot  als  wegens  de  by  een  komft  met  de 
Heer  d'Eflrades  gehouden  •  verflagdeed,  Vv'^aar  op  overwogen 
zynde  ,    hebben  haar  Hoog  Mog:  zyn  Ed:  nevens  de  andere  '^°^^ll 
Heeren  Gevolmachtigden  bedankt,  zo  over  de  Wakkerheid  Mog:  be- 
en de  goede  uitvoering  by  hem  en  de  andere  Heeren  Gevol-  ''*"'"• 
magtigden  in  't  geene  voorfchreeven  is  ,  gebruykt  ende  by- 
gebracht,  met  verder  verzoek  dat  zyn  Ed;  nevens  de  andere 
Heeren ,    de  Geheyme  Raadsplegingen  der   Zee-zaaken  met  allc 
de  aank'leven  van  dien  ,  ook  zoo  veel  des  noods  zynde  het  be- 
fte van  den  Lande  te  bevorderen,  omme  uyt  krachten  van  het 
voorfchreeve  haar  Hoog  Mog:  voorgaande  bcfluyt  ,  als  noch, 
by  achtervolging  op   inkomende  Brieven  1   Vragen  ,   en  de 
bedenkini^en  van  't  Opperhoofd  over  de  voorfchreeve  Vloot  , 
ofby  andere  voorvallen  ,  raakende  dezelve  nootwendighee- 
den  ,   zoodanig  nader  te  befchikken ,  ende  daar  over  al  zul- 
ke verdere  beveelens  af  te  zenden,   ook  met  den  gemelden 
Heer  Gezant  d'E/lrades  ten  dien  einde  zodanige  nader  onder- 
delingen  tehouden,  als  zynEd :  nevens  de  andere  Heeren  Gc- 
Twtede  Soek.  (D)  vol- 


t6  LEEVENcnDOOD 

1660.     volmagtigdetotwelzynvan  delngezeecenen  zoude  bevinden  te 
*         ■■  bchooren. 

zynEd:  De»  15  Juny  zyndc  Pinxfler  dag  ontfong  de  Heer  Raad 
^l^l^iitTenfionari^  de  Witt  aen  Brief  uyt  de  Vloot  >  van  Kapi- 
viootwe-  tein  Jacob  ^drittanz^e  SwArt.  Van  inhoud  dat  de  Vloot  Vry- 
iaaa.''"  dags  te  voorcn  ,  den  1 1  dier  Maand  ten  Anker  leggende, na  gif- 
fing  omtrent  negen  Mylen  van  't  Noord-Voorland  ,  Noord- 
Ooll;  de  EngeUche  Vloot  omtrent  60  zylen  fterk  ,  nademid- 
dag  op  de  onze  was  afgekomen  j  het  Volk  hunne  Ankers  kap- 
pende hielden  met  hen  Schut  gevaarte  tot  tegens  den  Avond  , 
als  wanneer  hy  Kapitein  Siuart  een  Engclfch  Schip  met  drieën 
veercich  rtukken  Gcfchut  aan  Boord  klampte  ,  en  vermee- 
fterde  ;  dat  Kapitein  Hendrik^  Adria.inze  de  [^ice- Admiraal  van 
de  Witte  Vlag  met  zeventig  ftukken  ,  en  Kapitein  Wtllem  van 
der  Zaan  weinig  tyd  daar  na  het  Schip  de Seeven  Wolden,  voe- 
rende vier  en  vyftig  ftukken,  by  de  fw^fZ/f/^f  het  voorgaan- 
de Jaar  genomen  ,  over  wonnen  had  ;  dat  deoveigebleevenc 
Engelfche  dit  ziende  des  avonds  de  vlucht  namen  by  de  Wind 
van  de  Onze  overwendende  ,  en  zetten  alle  Zylen  by  ,  om 
tich  te  verhaaften.  Waar  op  den  avond  viel  ,  en  zy  vorders 
niet  konde  zien  ,uitrufttcn  }  dat  Swart  zyn  Schip  en  prys ge- 
vaar liepen  te  zinken  ,  door  de  fchootcn  die  dezelve  onder 
water  gekregen  hadden  j  dat  de  laaft  gemelde  ,  wanneer 
Swart  hem  aan  Boord  klampten  ,  zyn  grooic  Maft  ,  en  be- 
zaans  Maft  buyten  Boord  was  gevallen  ,  welke  hy  met  een 
touw  achter  aan  vaft  maakcnde  in  de  Vloot  llccpten  j  dat  de 
Engelfche  des  anderen  daags  's  morgens  zoo  verre  te  loefwaarc 
at  waaren  ,  dat  men  hen  qualyk  konde  zien  ,  dat  hy  zich  zo 
verre  in  noot  bevoud  ,  hebbende  het  grootfte  gedeelte  des 
nacht  gedrceven,  en  ondertuflchen  zyn  Schip  en  de  Prysver- 
flellendc  >  met  voor  omtrent  de  klokke  negen  uuren  in  de 
Vloot  konde  komen  ;  dat  hy  daarom  befloot  met  den  Ka- 
pitein Hendrik  Adriaanz.c  welker  Prys  ookdeFokke-maftaf  was 
liunne  fchadeloofe  Pryzcn  in  't  V'aderland  op  te  brengen, 
of  anders  zouden  die  hebben  vcrloorcn  gegaan,  door  dien  zy  haar 
ïi€lf ,  zonder  m:iftcn  niet  konden  helpen  >  en  dat  hy  daags 
te  voorcn  van  's  morgens  tot  's  namiddags  ten  vier  uuren  had 

hoo. 


van  CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      17 

hooien  fchieten;    zynde da: alles  hetgeen  hem  van  de  Vloot  '  ^'^^• 
bekend  was.     Daar  nevens  noch  berichtende  dat  zyn  groote  -J 

malt  byna  half  door  gelchootcn  ,  en  zyn  Wand  zeer  redde- 
loos was.  Bezig  zynde  met  dit  alles  te  helpen  ,  en  dat  hy 
vier  dooden  en  lellien  gewonden  bekomen  had  ;  niet  twyfelen- 
de ,  zoo  als  het  zich  liet  aan  zien,  of  zy  zouden  over  de 
En£elfche7jCgeprxi\cn ,  door  dien  zy  de  moed  icheenen  verlooren 
te  hebben. 

Den  Lt.  Admiraul  de  Ruyter .,   en  de  Fice  admiraal  de  Liefde  cronteo- 
fchreeven  ook   (doch  een  weinig  vcrfchillcnde)    wegens  die  ^"*'""''g 
Gevecht,  en  de  groote  overwinning,   die  zy  op  dctngellche  géifche».' 
bekomen  hadden.  Op  dcezety  dingen  vonden  haar  Hoog  Mog; 
geraaden  om  de  Heercn  Raad  Periftonuris  de  Witt  >    nevens  'k^:,!^^^^. 
de  Heeren  van  Frjhergen  ,    van  der  Hoolk  en  de  Can  te  verzoe-  ""."'*  '^^ 
ken,  van  zich  ten  fpoedigrten  naar  VUffnigen ^   enz.  te  begee-  ge!oVm7g- 
ven,  om  de  Scheepen,    aldaar  invallende  ,    waar  te  neemen,  i''^*^^^" 
ende  alle  noodige  bcveelen  in  't  weik  teÜellenj  van  waar  zyn  Mog:,,,^ 
Ed:  nevens  de  genoemde  Heeren  Gevolmachtigden,  een  brief  e^Jz'''"^'" 
op  den  negentiende  Juny  aan    haar  Hoog  Mog:  fchreeveni  schrvft 
behelzende,  dat  haar  lid:  gemotzaakt  waren  verfchcide  Vaar-  ^^»  j^t 
tuygen,  zo  wel  van  Onzydige  als  Ingezectenen  deezer  lan-  Hoo'gT 
den  in  te  huuren,  omme  van  tyd  tot  tyd  nette  kondfchap  van  ^°s- 
des  Vyands  macht  ende  bedryf  te  mogen  bekomen  ,   verzoe- 
kende dei  halven,  alzoo  de  voorlchrceve  Vaartuygen  by  hen, 
boven  de  gewoone  laften  zoude  moeten  weiden  betaalt,    dac 
ten  hunne  behoeven,  door  den  Raad  van  Staaten  bevel  mogt 
Werden  gegeeven  ,   omme  ten  fpoedigllcn  tv/ee  duizend  gul- 
dens over  te  zenden  ,    het  welk  aanll<mds  gefchieden.     Den 
feventiende  was  zyn  Ed:  tot  Middelburg  ,    alwaar  hy  door  de  uy^llu 
Staaten  van  ZecUnd  ^  nevens  den  Heer  Lt.  /idmiraal  de  Ruyter^"'&- 
en  andere  Opperhoofden  der  Vloot,   die  twee  dagen  te  voe- 
ren aangekomen  waaren  ,    ter  middagmaal   onthaald  wierdi  ^,^,,j 
zeilende  na  den    Keten  met  den  genoemden  Heev  de  Ruyter  a^u.  Ad- 
naar  's  Lands  Vlootc  in  de  IVichnee ,  om  allenoodzaakelykhe-  T'ï'f'  "'■" 
den  te  bezorgen.     Daar  vond  hy  yeder  net  beziglt  om  btcn-  tic  wielin- 
gen,  Reen  en  Maden  te  regren,  ofte  Wangen,    na  vereifih  ^'^' 
Van  zaakcn,  lekken  te  ftoppen  ,  Zeilen  aan  te  flaan,   en  alles 

(Dl)  klaay 


iS  LEEVEN  en  DOOD 

i66S.    klaar  te  maken  om  weder  Zee  te  kiezen.     Hier  heeft  den 

LJ.  J-J  Raad  Penfio/iaris ,  gcduurendc  zyn  verblyt'in  de  Vloot,    zeer 

naauwkearig  onderzogt ,   hoe  't  zich  alles  van  dag  tot  dag  in 

't  Gcvegt  had  toegedragen,  daar  over  hoorende  cnondervra- 

fende  de  Bevelhebbers  der  Vloote.     Uit  hunne  vertellingen 
lelden  hy  een  Verhaal  van  de  Slag  op  •,  't  welk  daar  na  ter 
Vergadering   van  haar     Hoog    IVlogende  wicrd   geleezen, 
en  door  hun  bevel  in  druk  uitgegeven  ,   om     dat  zo  menige 
Brief  als  men  ontfong,  verfchcide  was  ,  en  de  Engellchchier 
over  zo  wel  als  wy,  vreugde  vuui  en  oncftaken.     Dit  Verhaal 
wierd  ten  uitterfte  gepreezen  ,  met  groot  oordeel  en  naar  de 
rechte  waarheid  gelchreven  j   waar  van  Brand  zelfs  getuygt 
in  't  Leeven  van  de  Ruyter  ,   pag.  498.   Dat  hy  zjchvan  geen 
andere  vertellinge  ofte  fchrtfte  y  in  z.ijn  befchryvingdier  Aiacht^  ah 
van  deeze  heeft  bediendt.    En  om  dat  zyn  Ed:  daar  zo  veel  Lof 
door  heeft  behaald,  en  op  de  tong  van  een  ycder  noch  heden- 
daags is  ,   en  als  een  van  zyn  eigen  werke  zynde,  hebbe  ik 
goet  gedacht ,   fchoon  wat  lang  ,   om  de  nuttigheid  die  daar 
uit  is  te  trekken ,  hier  by  te  voegen. 

Xiaaurrieurig  Verhaal  van  de  groote  Zee-Jlag  door  de  Ne- 
derlanders  geivonnen  op  de  Engelfche ,  hefchreeven  door 
den  Heer  Raad  Fcnfionaris  Johan  de  Witt. 

„"p\E Nederland fchcVlootc op  den «r/?#w,  tweeJe»,  derden,  vierde», 
„•'l-'cnde  vjlfden  Juny  een  duizent  ze'  hondertzcf  en  zi:fiig  fucccflivelyk 
„met  verfchcide  wiudtiicnde  lliltcuit  de  Gaten  van 't  Texel  jnZcc  geraakt 
„ryndc,  cnde  mits  contrarie  winden  of  kalmte  ,  niet  voor  dcnachtfle» 
„hebbende  konncn  cours  icttcn,  om  volgens  gegeven ordre,  dcEngcl- 
„fche  Kuft  te  naderen,  is  met  zeilen,  gcty  doppen  ende  dryven ,  den 
„«/ƒ</««  daar  aan  voUjpndc  's  morgens  geavanceert  gewcell  ,  tot  ontrent 
„7  of  8  myleu  üolTZuyd  Ooft  van  het  Noord  Voorland  ,  weczetidc 
„  den  Hoek  vanEngcland,  die  uufteekt  tuflchen  't  Canaal  endede  Rivier 
„van  Londen,  alwaar  de  zelve  Nederlantfche  Vloote,  vermits  contra- 
„rie  wint  endc  ftroom,  met  een  harde  koelte  uit  dcnZuyd-welkn,  ge« 
„nootiaakt  is  gewecll  het  Anker  te  laten  vallen;  d'Engelfchcn,  die  met 
„haarc  Vloote  ccnige  weinige  dagen  te  voorcn  in  Duyns  ten  Anker 
„gekomen  waren,  zyn  den  voorrchtcven  elfden  jany  een  duizent  ze/ ton- 
y,dutzfnnzeji'£i  apparcntclyk  op  ontfaugco  kondlchap  vaa  't  naderen 

tier 


van  CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      zp 

„der  voorfdueve  Nedcrlandfche  Vloote,  ircde  van  daar  in  Zccge(tee-  i  666. 

„ken,  cnde  met  hare  Vloote  omtrent  den  middag  dicht  by  de/xlvcNe-  ■   . 

„derlautlche  Vloote  gekomen;  7.yndc  de  voorfi.Ncderlandfchc Vloote 

„als  doen  r.och  by  den  anderen  Ikrk  drie  en  tackig  Schepen  en  Frcgat- 

„  ten  van  Oorlog,  hovende  Advys-jachten,  Branders  ende  ander  kleyti 

„Vaartuig.    Doch  was  by  ongeval,  even  voor  't  aangaan  van  't  werk, 

„en  niet  meer  dan  omtrent  een  uure  lyds  voor  de  Bataljc,  een  van  de 

„capitaalfte  Schepen  van  de  Ncderlantfe  Vloote,  gevoerd  vverdendeby 

„den Col.  van  Gent,  door  *t  llampen  van  de  Zee,  eerft  de  Bocgfj'rict, 

„en  vervolgens  ook  de  I''ocke-mall  kwyt  geworden,  en  alzo  reddeloos 

„  in  't  gczigt  van  den  Vyant,  door  ordre  van  den  Heer  de  Ruyier  ,   als 

„Adm.  en  Üppcrhooft  over  de  voorfi.  Vloote  ,  na  Hollant   opgeion- 

„dcn;  zynde  den  voornoemden  Collonel  fj«G««/alvoorens overgegaan 

„op 't  fchip  van  C3L\>\tón HettdrikGotkent ,  ende  wasdeEngellche  Vloo- 

„tegetelt  omtrent  de  tachiig  Zeylen  ftcrk.     Het  wierde  gegift  een  uure 

„naar  den  middag  doen  men  mee  den  anderen  begondc  te  Canonneren; 

„  hebbende  al voorens  de  Nederlandfche  Vloote  haare  Kabels  gekapt, 

,,  door  dien  het  onmogclyk  was,   mids  het  holle  water  ,   ende  ook  ec- 

,,nigzints  by  defed  van  tyd,  de  Ankeis  t'huis  te  krygen.    Beide  deVloo- 

„ten  in  dier  voegen  onder  Zcyl  wezcndc,  leiden  hetgezanientlykZuyd- 

„waarts  over,  de  wind  wczcnde  Wcft-Zuyd-Well ,  invoegen  dat  daar 

„door  het  Efquadre  van  de  Luytenant  Admiraal Trom{>,  ende  van  Mif- 

yfpelen,  aan 't  welke  eigeutlyk  de  Arrierc  üardewasgcaffigneert,  wier- 

„de  de  Avond-Garde,  tndehy  Luytengnt yldmiraaiTrompiclfs,  dieook 

„wat  Zuyd  Wcftwaarts  geankert  gelegen  hadde,   betoonde  zich  dapper 

„•£nde  refoluit  in  't  voorlte  ende  in  't  hevigft  van  'c  gevecht  ,  gelyk  hy 

„daar  innc  ook  door  zyne  by-hebbende  Vicc- Admiralen  ,  Schouten  by 

„Nacht,  ende  andere  Officieren  mannelyk  vvierdegefecondecrt;  daai  op 

„vervolgens  mede  aanflonds  by  ordre  aan  den  vyant  geraakte  het  Efquadre 

,,van  den  Generaalde  Ruyter  en  van  den  Luytenant  .Admiraal  van  Nee, 

„die  haar  met  hare  by-hebbende  Hooft -Officieten  ende  Kapiieinenzon- 

„  derlingc  hebben  gelignaleert ,  ende  is  korts  uaar  naar  in  't  lelve  Efquadcr, 

„omtrent  ten  vier  uuren  naar  de  middag  ,    een  Engelfch  Fregat  van  't 

„Efquadcr  van  de  Blaauwe  Vlagge,  voerende  naar  giffinge  vyftig  üuk- 

„ken,  20  haaft  het  den  Generaal  de  /?»yfer  wasgepaireert>  ende  van  den 

„zelven  de  laatfle  groet  hadde  ontfaiigen  ,  een  weinig  achter  hem  ge- 

„  zonken.   Het  Efquadre  van  de  Luytenanten  ty^dmiraah-n  Cornelis  Evertfz. 

^jCnécT'/erl^Hiddenr  de  Frier  ,   konden  voor  eerlk  niet  aan  den  vyand 

„geraaken,  door  dien  de  zelve  te  hoog  in  de  wint  van  haar  was  ;  ende 

„wierden  in  diervoegen  wederzyds  zeer  hevig  gevochten,  blyvcndebei- 

„  de  de  Vlooten  dezelve  cours  houden  tot  omtrent  ten  vyf  uuren  naar  den 

„middag,  als  wanneer  de  Engelfchcn  gewent,  ende  het  Nootdweft  o- 

„vcrgcleyd  hebben  j  voor  't  meerendeel  genootzaakt  wezende  voor  de 

sjWiat  om  ie  houden,  200  men  vertrouwt,  om  de  Vlaamfche  Banken 

CD  3)  ïe. 


j<S6(S. 


30 


L  E  EVEN  en  DOOD 


te  vcrmydcn,  cndc  als  doen  taakten  't  vonrfz.  Elquadre  vun  de  Luyte- 
nant  AdmiraleitCornclii  Everijt,  tndc  "Tjerk  Hiddctn de  f^riei  iiicac  met 
den  vyam  hctiiii  in  den  lityd  ,  die  haar  ook  mci  hun  gaiiiichc  El'qua- 
dre  loffclyk  cnde  couraj;ifuri.lyk  nebben  K'-evcttuecit;  ende  wicdc  al- 
200  in  't  wenden  van  de  Eiit;eUchen,  door  de  Nedclandfche  Vlootc 
eenige  van  haare  lywaartlle  Schepen  afjcfncden  ,  daar  van  drie  aan- 
rtunds  geabordccrt,  ende  yeder  door  een  van  de  Neder ;aiidrche  Sche- 
pen verovert;  die  ook  vcvolijcns  in  Holland  opj^ehtachtzyn  ,  te  weien 
het  cene  genaamt  de  Sieitfwt.  gi.iiionie.Ti  met ^fcnn^  nieell  nieialc 
(tukken,  gccoinniai'deeii  ditw  Sr.fVilliam  Bukley .  Vice- Admiraal  van 
't  Efquadre  van  de  Wi'te  Vlaij^e  ,  die  /.xh  levens  iynen  Veio»eraar 
met  namen  Hcndnk  ^diiaanfz-,  voerende  het  Scnip  dcRey^er,  mede 
gemoniccrt  mciyt;f<r<i««2  (tukken,  couiagieufelyk  detendc-ei  cie  ,  zelft 
, in  Perfoun  dxid  gebleven  is  ;  Hei  andere  genaamt  de  S  ve/iwoldeit , 
iHict  omtrent  Jf/?/^  Itukkcn,  verovert  door  Kapitein  vando  Zjan ,  voe- 
jende  een  l'iCjiai  met  twee  en  v^ftig  Ciotelingeii ;  E  ide  hei  derde  ge- 
naamt Royal  George ,  gemontceri  iiiet  vieren  vt^rtig  Hukken,  verovert 
,door  Kapitein  Jacoh t^ndri'fz.  Sivart ,  voerende  net  ichip  Deventer, 
igemontcert  met  Jhenje/lig  iiuki\eii,  alle  diic  \apiteiiien  re(orterinde 
lOnder  de  Admiialiieit  tot  Amiteidam:  daar  en  legen  zyn  indtzeeerdc 
attaque  twee  Nederlandfche  Schepen  't  eene  genaamt  DuyvinvoorJe, 
voerende /^/««  veci/;^  llukken,  daar  Kapiicin  op  wa-  Jonk-i ^eer  Otlo 
•van  Trejlong,  ende 'i  andere  genaamt  iet  Hofvan  Zeeland  ,  voerende 
«chtenvyftig  Hukken,  daar  Kapiiein  op  wab  i>imon  Bhk,  in  den  brand 
geraakt,  beide  zoo  men  vettiouwt  door  tiraudeiide  Hroppen  ,  die  uit 
,haar  eigen,  ot"and'"ie  Nederlandl'chc  Sciiepen  gefchootcnzynde ,  di  or 
de  tbrce  van  de  wint,  in  devoorlchievc  Ichepen  weder  ie  rugt;e  gedrc- 
,  ven  wierden;  op  't  voorfchreve  (chip  van  Kapiicin  On  o  van  Trejlong 
hadden  haar,  door  een  couiagieu("en  yver  gedreven  7.ynde  ,  meoe  lc- 
eiiibarqueeii  den  Prince  van  Monaco,  ende  den  Grave  van  Guiche  ,  die 
beide  gelukkeijk,  ende  ter  naauwer  nood  ,  eerlt  in  't  ('chip  l{_lcyn  Hol- 
landia,  daar  op  con.mandeeiae  Capiteyn  Evert  van  Gelder  .  Scnoon- 
biocder  van  den  üeneraal  de  Kuytcr  ,  gcbeigi  ,  ende  vervolgens  ook 
op  't  ('chip  van  den  (elve  Heere  uc  Ruyier  overgekomen  zyn  ;  Jn  de 
voorfchreve  aitaque  was  het  Schip  vanden  Luyienant  Admiraal Trow^ 
aan  zyn  Roni-hout  zodanig  belchadigt  gewoiden  ,  dat  het  by  oiige\a( 
een  ander  Nederland(cn  fchip  aan  boort  raakendc  ,  alle  /.yn  iVlaileii 
quyt  wierde,  gelyk  ook  '1  fchip  van  den  Schout  by  Nacht  *««  N#/ on- 
trcnt  de  v.elvc  tyd  7.yn  Kokke malt  afgeCchoten  wierde,  zoo  da;  zy  bei- 
de gcnoot/aakt  waren  voor  haare  FerCooneii  op  andere  Schepen  over 
te  gaan,  alwaar  zy  haie  refpedive  Vlaggen  wederom  latende  wayen, 
in  hun  devoir  als  voor  hennen,  met  grooie  dapperheid  coniinuecrden, 
ende  wierden  ook  aanltoius  de  voorfchreve  Malteloofe  Schepen  vol- 
gens ordrc  ,  uit  de  Vluutc  naar  Holiant  op^ezundca  ende  gefleept ; 

<l'£n- 


rail  CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.    31 

»,d'Engelfclien  in  voegen  als  boven  gewend,  cndc  voor  de  Nederland-  itftff 
?,fchc  Vlootc  gepafl'eert  wezcndc,  b  haren  Admiraal,  cndc  nevenshem  ■<.■■.  ■ 
>,noch  ccnige  Schepen,  van  7,yne  oudcrhcbbciidc  Vluoic  ten  Anker  ge- 
j,  komen,  maar  korts  daar  aan,  ziende  dai  dc.i  Generaal  Je  Ruiter  met 
..zyne  onderhebbende  Vlootc  mede  gewent  ryudc,  cp  hem  aankwam, 
1,  hebben  ly  de  Ankers  weder  gekapt ,  en  viel  doetimaals  tuilchen  hen  een 
?,  ïccr  hard,  hevig erdc  langduurig  gevecht,  in  't  wcikc  door  Godcsge- 
>,nadc  geen  van  de  Ncderlandfcheüchcpcnverongduktc.  Maar  omtrent 
>,  fcvcii  endc  acht  uuren  ir.  den  avont  ,  is  noch  een  capitaal  Eiigelfch 
»,Schip,  mede  van  't  Efquadrc  van  de  B'aauwe  Vla^ge,  voerende  naar 
5,giffinge  lulTchen  defejlig  cndc Jeveniig  Hukken,  omtieiu  een  Mu^quet- 
„fchoot  voor  by'tScliip  van  dcn(jcnu-d:i\  Je Ruyt er ,  te  gronde  gegaan; 
,,  welke  voorfz.  beide  Engell'chefchepen ,  gczonkea  zyndc  dich  t  by  endc  gc- 
»,noegfaam  indcNedcrlantfchc  Vloote,  heeft  hei  zelve  door  zeer  vcele 
„Officieren,  Matroofcn  ende  Soldaaten  ,  als  voor  haar  oogen  gc- 
„fchied  7,yndc  ,  perfedclyk  kunnen  gelicn  endc  gcremarqucert  worden, 
„  2onder  dat  men  zeekerlyk  kan  affirmeren  ,  of  ten  zclven  dage  noch 
„ecnig  andere  Engelfche  Schepen  mogen  gebleven  of  e  vcrdcRrueert 
„zyn  :  Maar  wel  dat  tegens  het  vallen  van  den  avondt ,  den  Schout 
„by  Nacht  van  de  Witic  Vlaggc  ,  zynJc  ein  zeer  capitaal  Engelfch 
„ÜDrlog  Schip  ,  door  den  Generaal  Je  Ruyter  endc  andere  zeer  red- 
„dcloos  gcfchootcn  wcfende  ,  op  hem  gLCommardcett  is  een  van 
„de  Branders  van 't  Efquadre  van  den  zelve  Generaal  Je  Ruper,  die 
„hem  aan  boord  geraakt  ,  ende  voort  ook  aanÜonds  in  den  brand  gc- 
,  (keken  iynde ,   dezelve  Brander  korts  daar  aaa  is  gelbnken  :  Daar 

op  een  tweede  Brander  van  't  Zeeufchc  Efquadcr  den  voorfz. Schout 
,by  Nacht  insgelyks  aan  boort  is  gekomen  die  daar  op  mede  alzoo  in 
',dcn  brand  is  gefteckcn  ,   edoch  hcoft  hem  den  zelvenScnoutby  Nacht 

daar  van  noch  insgelyks  gereddet  ,  ende  den  brant  t'clcken  uyt  zyn 
'  Schip  noch  wcctcn  te  bluflln.  Een  derde  Nedcdandfche  Brander  on- 
\der  't  Faveur  van  't  Kanon  van  den  Lt.  Admiraal  Conulit  Evertfz.  j 
'jPoogendc  den  gemclden  Schout  by  Nucht  mede  aan  boott  te  leggen  , 
'^is  noch  voor  cndc  al  eer  hy  vaft  was ,  in  de  grond  gcfchootcn  ende 
',  gcfonkcn,  zoo  dat  >  volgens  d'eenparige  getuygeniflc  van  alle  de 
'jNedcrIandfche  Officieren  ,  die  daar  ontrent  zyn  gevvedt,  den  meer 
',  geroerden  Engelfchen  Schout  by  Nacht  van  de  Witic  Vlaggc,  zich 
",  met  een  zonderlinge  ftanivalligheyt ,  als  een  ccrlyk  Soldaat  heeft  ge- 
',quetcn  ;  waar  inne  hy  des  te  meerder  isteadmiioren,  om  dat  naar  de 
'  getuygeniflèvaneenigcEngeifcheMatroofcn .  die  haar  uyt  zyn  ondcrhcb- 
''beode  Schip  in  Zee  begeven  hadden,  endc  in  de  Nedetlandtfchc  Sche- 
epen gebcrcht  waaren,  ten  tyde  de  voorfchrcve twee cerüe Branders aat» 
',zyn  boord  in  brand  zyn  gevvceü,  wel  Jrie  hon J ir t  mannen  vanzynon- 
I, derhebbende fcheeps volk,  de  zaakcdelpciaatÜeUcnde,  over  boord  ge- 
.«fprongen  zyn  gewccft  ,  endc  alzoo  om  't  vuur  te  ontwyken  het  water 

ge- 


32  LEEVEN  en  DOOD 

tS66.    „ gek oofen  hadden   :  Uit  den  voorfi.  Schout  by  Nacht  is  in  den  laaten 
n-  „avond  nocb  gedaan  ccn  ongelukkige  fchoot ,  die  den  manhaften Luy- 

„  tenant  Admiraal  Cornelit  Evertfz-  uyt deze  wacrelt  heeft gehaalt,  wiens 
„goede  couragie  ,   in  vecle  voorgaande  occafien  ,    gelyk  ookindcic,  is 
„ondervonden  ,  ende  geexpcrimecrt  geworden ;  ende  is  daar  opvcrvol- 
„gens  het  gevecht  voor  die  tyd  door  de  Nacht  gefchcyden  ,  zonder  dat 
„men  vermits  de  duyfterniffe,  in  de  rook  ende  damp,  heeft  konnen  re- 
„marqucren  of  den  voorfchreve  Schout  by  Nacht  mogt  wezen  gefon- 
„kcn  ,  of  dat  de  zelve  zich  noch  mogt  hebben  gereddeten  de  gefal  veert. 
„  De  Nacht  gcpaflccrt  wczende  ,    vonde  zich  de  Engelfche  Vlootc  den 
^ytvoaalfdcn  ]\xny  fefihien  hondertfes  enftftig  met  het  aanbreeken  vanden 
„dach  )  ontrent  anderhalf  myl  te  loefwaart  boven  de  Nederlandfc  Vloo- 
„tcn  ,  de  wint  doenmaals  wefcnde  omtrent  Wcft-Zuyd-Weft  ,  ende 
j,  hebben  het  als  doen  bcydc  de  Vlootcn  wederom  na  den  anderen  toe- 
rt gelcydt,   te  weeten  ,   de  Nederlanders  Noort-Wcil  over ,  ende  Eo- 
„^ellche  Zuyd  over ;    zoo  haart  de  twee  Vlooten  elkander  waarcn  ge- 
„  nadert,   heeft  het  de  Ncderlandfe  Vloote  mede  Zuydt  ovcrgelcyd  , 
„om  alzoo  met  den  Vyand  een  en  de  zelve  cours  te  loopen  ;  Maar 
„d'Engelfchcn  zelfs  ter  zyde  rtcllendc  d'avantagic  van  de  wint ,  hebben 
„het  dragende  op  de  Nederlanders  aangehouden  ,     ende  zyn  vervol- 
,)gens  voor  de  wint  in  haaren  Vyand  ingeloopen;  de  Nederlanders  haar 
„cours  houdende  ,   ende  blyvende  by  de  wint  over  tegen  haar  aanloo- 
„pen  ,  zoo  dat  beide  de  Vlooten  elkandercn  in  dier  voegen  zyn  gepaf- 
„feert ,   met  een  hevig  ende  fchcrp  gevecht .    zonder  dat  daar  inne  een 
„ecnig  Schip  van  de  Nederlanders  is  gebleven ;  gelyk  ook  niemandt  v  n 
,,de  Ncderlandfche  Officieren  ,   immers  tot  noch  toe  ,  aan  de  gcmehc 
„Gedeputeerden  ende  Gevolmachtigden  van  haar  Hoog  Mog:  met  fec- 
,1  kerheyt  heeft  weeten  te  gctuygen ,  dat  in  de  zelve  rencontre  ymand 
„van  de  Engclfchcn  zyn  genomen  ofte  gefneuvelt  :  De  Vlootcn  elckan- 
„ deren  in  dier  voegen  gepaflèert ,  ende  ten  weder-zyden  vecle  Scheepen 
,,  aan  hun  ftaande  ende  loopcnde  wand  zeer  reddeloos  gefchooten  wc- 
„fende  ,   heeft  zich  een  yeder  met  fplitfen  ,   knoopen  ,  ende  anderlints 
„wederom  wat  zoeken  te  redden  ,    ende  is  het  daar  op  ganifeh  ftillegc- 
„  worden  ,  zoo  dat  beyde  de  Vlooten  van  kalmte  hebben  blyven  dry- 
„ven  ,   tot  ontrent  elf  uuren  voor  de  middag  ;    Ende  doen  maals  de 
„koelte  wakkerende  ,  hebben  het  beyde  de  Vlooten  tcgens  den  anderen 
„aangeleydt ,  de  Nederlanders  als  doen  boven  de  wkidt  wefende,  ende 
„zyn  de  zelve  alzoo  wederom  in  een  furieus  gevecht  geraakt ;    De  Ge- 
„neraal  de  Kuyter  ontrent  tot  ten  halven  van  de  Engelfche  Vlootc  ge- 
„  avanceert  wefende,  heeft  in  't  midden  onder  de  zelve  zeer  furieus  hoo- 
„rcn  fchicten  ende  daar  uyt  prefumerende  dat  eenige  van  dcfchepenvan 
„zyn  onder  hebbende  Vloote  aldaar  moerten  in  de  klem  ,   ende  van 
„den  vyand  geheelyk  omcingelt  wefen  ,    heeft  gerefolvcert  met  zyn  on- 
,,dcr  hebbende  Efquadre  daar  op  iu  te  vallen  ,  gelyk  de  zelve  ook  aan- 

ftonds 


van  CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      33 

„  Honds  daar  op  dragende  in  den  Vyand  ingeloopcn  is,    die  met  ïyn      jggg^ 

„koniflc  wat  opruvmcnde,  heeft  hy  gelien  ende  bevonden  dat  den  Luy-  __,^ 

„tenant  Admiraal  Trow/»  ,    docnniaals  in  Pcrfoon  wefendc  ,   cnde  de 

„Vlagge  latende  vvaycn  ,    op  't  Schip  van  Jaccb  Comelifz-  Sicart  ,   al- 

„daar  met  een  Soldaats  herte  was  ingcbrookcn  ,   ciidc  ntvens  den  Vicc- 

„  Admiraal ««/»  dtr  H«//?  ,    mitsgaders  de  Kapitcyncn  Picter  SjlomcHfz- 

„  de  Haan  ,  ende  vatt  ^mfld  ,   zeer  reddeloos  van  de  Vyaiiden  om- 

,.cingelt  lach  ,    welke  alle  zonder  't  voorfchrcve  fecours  in  groot  pery- 

„kel  zouden  hebben  geweclt ,   om  verbrant  ofte  in  den  gront  gcfchoo- 

,,  ten  te  werden  ,    gclyk  dan  het  Schip  van  den  voornoemden  Pkter 

^ySalomoiifz.  y    op  de  aankomflc  van  'i  voorfchrevc  fecours   albercyts 

„in  den   brandt   was,    en  mits   dien   ook    in   dier  voegen  aldaar  is 

„verbaan  ;    vyerdende  den   Kapitcyn   ende  een  goct  gedeelte  van  zyn 

„Volk  noch  ter  nauwer  nood  door  de  Nederlanders  gebergt ,   edoch 

„heeft  het  Godt  de  Hcere  belieft  hem  noch  naderhand  ,    in  't  Schip 

„van  Kapitcyn  Scky  over  gegaan  zynde  ,     ende  aldaar  wederom  na 

„zyn  vermogen  zich  evcnuerende,  gedurende  de  Battaije  op  't  Bedde 

„  van  eerc  te  laaten  fterven  ;   't  voorfciirevc  Schip  van  Kapiteyn  Svjart 

„ende  ran  de  voornoemde  drie  andere  Kapiteynen  ,    waren  gcduurendc 

„de  voorfz.  omcingeluige  mede  zoodanig  reddeloos  gefchooten  ,   dat 

„den  Luytcnant  Admiraal Trc//w/i  genoodzaakt  is  gewceft  nochmaals  op 

,>een  ander  Schip  over  te  gaan  ,   cnde  dat  de  Schepen  vandcngemelden 

„  Vice- Admiraal  vjn  Jer  Hu'fi  ,  cnde  van  de  voornoemde  Kapiteyn   de 

„Haan  ,   Su*rt  ende  van  hmfld  ,    als  tVxncmaal  verder  onbiuykbaar, 

j,  naar  de  eerfle  ende  bcquaamfte  Haven  hebben   moeien  werden  opge- 

„fonden  ;   In  't  voorfz.  gcdrach  ,    is  onder  anderen  mede  doot  gefcho- 

„ten  A(^\\  voorn.  Vice-Admiraal  van  der  Uulll  ,    die  zich  by  alle  gele- 

„genihedcn  ais  een  klocck  Soldaat  en  vcrilandig  OfiBcier  gecomportcert 

„en gedragen  hadde  ;    Doch  heeft  het  Godt  de  Hecre  gelieft  't  voorfz. 

,,  verlies  en  fchade  van  Schepen  ,   voor  den  Staat  der  vereenigde  Neder- 

„  landen  in  korten  wel  dubbelt  te  repareren  ,    aangeyien  ten  zelvendage 

„veele  Scheepen  van  de    Engelfche   Vloote   gezonken    cnde    verbrand 

„zyn  ,   daar  onder  van  de  naarvolgende  perftdc  kondfchap  cnde  noti- 

„tie  overgebleven  ende  gehouden  is.    Te  wccten  ,   in  den  ecrftcn  een 

„van  't  Efquadre  van  de  Roode  Vlaggc  ,    wefende  naar  giffinge  een 

„Schip  van  wel  over  de  fefiig  (lukken  ,    gezonken  omtrent  op  de  mid- 

„dag  by  de  voorlle  Scheepen  ofte  in  de  Avant-guarde  van  de  Engelfche 

,,  V  lootc. 

„Ten  tweeden  ,  een  van  't  Efquader  van  de  Blaauwc  Vlaggc  ,  voe- 
,>  rende  naar  giffinge  tulTchen  de  vyftig  en  Jeflig  (lukken  gefonken  on- 
„trentten  drie  uuren  naar  de  middag,  even  nnar  dat  hy  den  Gene- 
„(raal  de  Riiyter  gepaffecrt ,  ende  van  hem  in  padant  naar  bchoorcn  ge- 
^jfalveert  was. 

„Ten  J«r<^*/»  van 't  Efquader  van  de  Witte  Vlaggc,  mede  naar  giffingo 

(E)  van 


l6€6. 


ï> 


34  LEEVEN  en  DOOD. 

„  van  hl  de  vyfiig  (lakken ,  ccn  weynig  tyds  daar  naar  gezonken  aande  lyie 
„van  den  Vice-Admiraal  de  Lief  Je  ,  die  hem  met  zyn  Kanon  ïO  )danig 
„  hadde  doorboort ,  dat  hy  fchuy  ns  op  de  wind  -vcringe  van  hem  is  te  gron- 
„  de  gegaan. 

„  Ten  vierden  noch  een  van  't  Efquader  van  de  Witte  Vlaggc  ,  voe- 
„rcnde  naar  giffin^c  by  de  vyfiig  Hukken  ,  ontrent  een  halfuur  daar  na 
„gcfonken  in  't  Efquader  van  den  Generaal  Je  Ruyter  ,  kort  achter  het 
„Schip  van  den  Kapiteyn  van  Meeuwen  ,  die  hem  in  paflant  de  volle 
^laag  hadde  gegeven  :  En  o;n  met  lekerheyt  aan  te  merken  dat  de  voor- 
„  genoemde  Schepen  van  't  Efquader  van  de  Witte  Vla'^ge  ,  xyn  z 
„didindc  Schepen  ,  zooftaat  te  noteren  dat  ïccr  veel  Officieren  eo 
„Scheepsvolk  zoo  't  eene  als  't  andere  ,  hebben  zien  vergaan  ,  te  wee- 
„ten  dat  de  zelve  Perfoonen  die  't  eene  hadden  zien  zinken  ,  oock  een 
„klcyne  tyd  daar  naar  het  andere  hebben  zien  tcgrondcgaan,  daarop  in 
,,degedaiie  examinaticn  zorgvuldclyk  isgclet,  om  gerull  te  mogen  wcfen 
„  dat  niet  een  en  't  zelfde  Schip  voor  tw^ee  vcrkheydene  zoude  mogen  wefen 
„genomen. 

„Ten  vyfJeit  het  Schip  den  Zwarten  Krent  ofte  't  Wapen  vin  Gree- 
y,ningen  wizcnde  in  den  voorleden  Hcifll  ,  na  dat  de  jSicderlandfchc 
„  Vioote  door  een  zwaren  llorm  van  den  anderen  was  gedifllpieertdoor 
„de  Engclfchen  gerencontreert  ende  genomen  ;  op  welk  voorfz.  Schip 
„den  Zwarten  Arent ,  den  KapitcynA/jriifeZ/zyngehcelelagemet  voor- 

„dacht  tot  dien  eyndegcflelt  ende  geloll  hadde,gelyk  het  zelve  ook  aanllonts 
„daar  op  gefonken  is. 

„  Ende  icnfesJen  ,  noch  een  Engelfch  fchip  gefonken  midden  in  de 
„ÉngtUche  Vioote  ,  na  dat  het  een  tyd  lang  met  cenCheau  ofte  een 
„noodteekai  hadde  gezeylt ,  zonder  dat  echter  ycmant  het  zelve  was  te 
„hulpe  gekomen. 

„  In  de  vüorfchrcvc  twee  dagen  ,  als  mede  in  \  gevecht  van  den 
„vieiden  dag  ,  daar  van  hier  onder  breeder  zal  wotdcn  gefprokcn  ,  zyn 
,,ook  ontwyffllyk  al  verfcheyde  Engelfchc  fchepcn  gebrant  ,  daar  van 
„nochtans  met  geen  volkomen  zeekerheyt  getuygcnilfe  kan  worden  ge- 
„  geven  ,  aangcvien  zoo  nu  en  zoo  daneenige  Branders  aangertecken 
„zyn  ,  zonder  dat  men  perfc6t  k-tn  zeggen  of  de  Schepen  die  zy  aan 
„boord  geleyd  hebben  mede  verbrand  zyn  of  dat  zy  haar  noch  hebben 
„gereJdct,  behalven  twee  Engelfche  fchepen  ,  die  men  zckerlyk  kan 
„  affirmeren  ,  gedurende  'c  gevecht  ,  verbrand  te  wezen  ,  't  eene  op 
,,den  tweeden  ,  eiide  't  ander  op  den  vierden  dag  van  de  voorfz.  BataU 
„je,  door  dien  de  Nederlandfche  Üllicieren  ende  MatroofenopdcBrand- 
„Ichcpengedicnt  hebbende,  met  goede certificatien  daar  over  bcflclde  be- 
„looningc  kunnen  vorderen. 

,,Zoo  wanneer  de  gevangen  Engclfchen  die  uytter  Zee  gevift  ,  en  na 
^dc  refpedive  CoUcgien  ter  Admiralityd  opgezonden  zyn  ,   penincntc- 

iyfc 


van  CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.    3^ 

.,Iyk zullen  weezen  ondervraagt,  om  nit  haar  te  mogen  vernemen  van  iffötfj 
,,wat  fchcpcn  zy  rcfpcöivelyk  zyn  gcfalveert,   zal  zig  ontwyifclyk  noch  ^^^__ 

,,  al  meerder  aantal  van  d'Engclte  verbrande  en  gezonken  fchepcn  pnt- ■ 

,,  dekken. 

„HlC  gevecht  van  den  voorfz.  twaalfden  Juny  zcftien  hondert  zes  en 
„zeftig  was  zeer  heftig,  voornamenilyk  des  naarmiddags ,  zoo  dat  ten 
,.wederzydcn  vecle  Schepen  aan  Mallen,  Stengen  ,  Reen  cnde  Rond- 
„houd,  mitsgaders  ook  aan  Zeylcn  cnde  Wand  zeer  wierden  befchadigt, 
„onder  anderen  wierdc  ontrent  lufl'chcu  drie  en  vier  uuren  naar  de  mid- 
„dag  het  fchip  van  den  Gcneiaal  de  Ruyter  de  groote  Steng  afgefchoten , 
„  die  daar  op  wat  reddeloos,  ook  met  de  Vlaggc  cnde  Wiinpel  van  bo- 
,,  ven  neder  leggende,  aunftonds  ordre  gaf  aan  dcnLuytenant  Admiraal 
,,vrw  Nes  oin  middelerwyle  tot  een  raider  rtcnge  weder  zoude  wezen  op- 
„ gerecht,  de  Wimpel  onder  zyn  Admiraals  Vlagge  te  laten wayenende 
j.voor  die  tyd  als  Generaal  agcercndc.  het  gevecht  ordciitelyk  tevervol- 
„gen,  't  welk  ook  by  hem  met  zodanigcn  bcleyd  ende  couragienageko- 
„  inen  wicrde  dat  beyde  de  Vlooien  geduurende  djcn  naarmiddag  drie- 
„  maal  tcgens  den  anderen  aangcwcnc  ende  elkandcrcn  alzoo  gcpaficcrt 
„hebbende,  tcgens  den  avond,  zoo  wanneer  de  Nederlandfche  Vloote 
„het  de  vicrdcinaal  na  de  Engclfche  gewent  hadde  ,   zy  haar  cours  ver- 
„  volgt,  ende  met  alle  haar  Zeylcn  by,  naar  haare  KuUe  gevvetkcnzyn ; 
„  weiende  haar  gros  doenmaals  al  ti  t  up  acht  of  negen  en  dert  g  Oor- 
„log-fciiepcn  gemindert.     De  Nedcrlaiit fche  Vlootejongft  tegen  haar  aan- 
„  gcloopen  en  nog  door  't  wenden  een  go^t  lluk  agter  haar  geraakt  wezendc , 
„  dede  alle  mogelyke  devoiren  om  haai'  op  te  zeylcn ,  zettende  ten  dien  einde 
.  „mede  alles  by  wat goet doen konde,  dochdenachtendeopkomendeüil- 
„ te  waren,  naait  Godes  wille,  oorzaakc dat  de Ncderlantfche  Vloote  haar 
„niet  konneiidc  aohtcrhalcn;  den  Hecre  ^e  Ruyter  met  zyn vordercZci- 
„len  zoo  veel  dt<enlyk  by  de  Vloote  gebleven  zynde,  hadde  middelcr- 
,,  wyle  zyn  groote  Stenge,  Vlagi^e  en  V^impel  weder  opgerecht,    ende 
„alles  na  behuoten  in  polluur  (i[ebracht  hebbende,    deden  den  derthien- 
,.  den  Juny  wederom  zyne  funttte  als  Generaal;  en  die  de  Engelfchen 
„met  het  aanbreekeu  van  den' dag,  befpeurcnde  dat  in  de  Nederland- 
„fche  Vloote  by  continuatie  alle  mogelyke  debvniren  aatigewcnd  wier- 
„den  om  haar  te  ach;eihalen,  llaaken  haar  reddelooze  enqualyk-bezeil- 
„de  Schepen  in  den  brand  ,  op  dat  de  zelve  niet  in  handen  van  haarc 
„Vyanden  vallen  zouden,  ende  fpanden  voorts  alle  haare  krachten  in 
„om  Je  Rivicre  van  Londen  te  bezeilen,  ztttendc  ten  dien  einde  by  dü   - 
„Bram-zylen,  Blinden,  Ly-zcylen  ,  iScc.  ook  haare  Zeylcn  nattende, 
„ende  voorts  alles  in  't  werk  liellcnde  wat  eenigc  baat  of  voordeel  by 
,, brengen  mugte,  de  wind  doenmaals  zynde  üott  en  vervolgens  wer- 
„  dende  Zuyd-Ooft  met  een  llappe  koelte;   Hoe  groot  het  getal  zy  vau 
„de  Schcpan  die  fy  uu  oorzaakc  als  boven  in  den  morgenltond  zelfs  in 
j.brant  hebben  gelkcken,  heeft  uit  de  Ncdctlaniichc  Vloou  met  geen 

(li  ij  vol- 


3Ö 


LEEVEN  en  DOOD 


ï666.     i>  volkomen  gewishcid  gercmarquecrt  konnen   werden,  endc  wcrt  het 
„  zelve  getal  dicnvolgcnde  by  de  ccne  hooger  dan  by  do  andere  begroot; 
a         ■   „maar  d'Engelfchcn  in  haare  üazette  van  deu  vierden  nieuwen  Ity!  en 
„de  den  veertienden  ouden  Ityl,  tot  den  zevenden  nieuwen  flyicndc  den 
„fcventienden  Juny  ouden  ftyl  fcfticn  hondert  fes  en  (ellig,    gedrukt  tot 
„Londen  by  publykc  authoriteit,  in  welke  Gaicite  zy  hun  Viftorie  ad- 
„fchriberen,  zeggen  dattcr  maar  drie  fclicpcn  geduurcnde  de  retraite  by 
,,  ordre  van  haren  Generaal  in  brand  zyn  gcftecken,  te  wecten  het  Schip 
„  Sinte  ?au!o  ende  noch  twee  andere  logge  fchepen ,  daar  van  de  namen 
„  aldaar  niet  opgediukt  worden;  De  voorfz.  retraittc  in  dicrvoegen  den 
„ganifchen  dag  coniinueerciidc  nadi-rdcn  de  Engclfchcneindclvkzozecr 
„de  Sanden  voor  de  voorfz.  Rivicre  leggende  ,   dat  haren  Admir.  van 
„de  Witte  Vlagde,  genaamt  Sir,  George  ^y^fcue ,  met  zyn  onderhebbcn- 
„ de l'chip  de /?oy.;i»/ Pr/We  ,  gemontcert  met  negentig  Metale  Hukken, 
„wezende't  aldergrootllc  en  capiiaallle  van  haarenantfchc  Vlootc,  aan 
„de  gront  raakte  op  zeeker  Sand,  genaamt  de  Galper;  een  facheuson- 
„ geval  voor  een  Soldaat,  die  geduurende  de  gantfche  Bataljc  zig  altyds 
„Mannelyk  gekweten  haddc  ,   ook  nu  niet  anders  dan  op  ordrc  ende 
„volgens  het  zeyn  van  zynen  Generaal  mede  was  retirerende;   ende  al- 
„ hoewel  den  gemelden  Admiraal,  in  dier  voegen  vall geraakt  wezende 
„met  fchietcn  ende  anders  zo  zeer  zeynde  om  hulpe  ende  byftand,  zoo 
„  gingen  nochtans  alle  de  fchepen  van  de  Engelfchc  Vlootc  ende  na- 
„mentlyk  mede  de  overige  van  zyn  eigen  Efquadrc  haar  cours  ,   invoc- 
„gen  dat  hy  zich  nu  alleen  ,  machteloos  ende  van  alle  fecours  verllc- 
„ken  vindende,  door  twee  Nedcrlandfche  Branders,  die  aanllondsdigt 
),by  hem  quamcn  ,  vcrbrant  zoude  zyn  geworden,  ten  ware  den  Luitc- 
„naiit  Admiraal  Tromp  doenmaals  wezeiide  op  't  fcliip  van  den  Schout 
„by  Nacht  Sivsertr,  de  voorfz.  Brandeistccken gegeven haddevan  zulks 
„naar  te  laten,  te  meer  alzoo  op  't  fchip  van  den  gemelden  Admiraal 
y,,ySfcue  de  Vlagge  gclliceken,  ende  zoo  daar  door  andere  teekenen  be- 
„ toont  wicrdc  dat  men  aldaar  quarticr  beizcerdc,  waaropdanhctBoots- 
„volk  van  den  voornoeinden  Schout  by  Nacht  Sweers  by  ordre  vanden 
„gemelden  Luitenant  Admiraal  Tromp  aan  't  boord  van  den  mccr-ge- 
„ melden /^(/«/f  gevaaren  zynde>  is  den  zelven  Admiraal  meteeiiigcvan 
„zyn  by-hebbendc  üfficieren  ende  onderhebbende  Volk  alzoo  gcvanke- 
„  lyk  op  't  fchip  van  den  voornoemden  Schout  by  Nacht  Swfers  ovcr- 
„gcbracht,  ciidc  des  anderendaags  's  morgens  door  oidrc  van  den  Gc- 
.,  neraal  de  Ruster  met  een  Galjoot  naar  's  Gravenhage  opge/.ondcn  • 
„ende  of  wel  't  vootfchrevc  fchip  de  Ku)al  Prince  noch  naderhand  we- 
,,derom  Vlot  geraakte,  dcwyie  nochtans  het  zelve  de  Viooic  merkelyk 
„zoude  hebben  belemmert,  zoo  heefr  den  Generaal  de  Ruytcr  geordon- 
„necrt  dat  men  het  Schip  zoude  verbranden  ende  't  Volk  bcrgc-n,  gelyk 
j,'t zelve  ook  vervolgens aandonts is  gceftldueert. 
„  Omtrent  ten  zelven  tyde  icgens  den  avont  zyn  uyt  den  Zuyd-ïrc- 

flcn 


van  CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.     37 

„ften  aangekomen  tweeen  twintig  Engellcheüorlog-Schtpcn,  gccom-  l(i^6, 
„niandeert  zoo  als  men  naderhaiit  heeft  veilban,  door  den  triiice  Rob-  ^i  ^ 
„eert,  die  daar  nicdcj  ïo  men  nu  bericht  word  ,  's  daags  te  vooren  't 
„Canaal  afgezonden  was ,  om  aldaar  ciidc  uit  de  Havenen  van  Ports- 
„mouth  en  Pleymouth  noch  ecmge  andere  Schepen  by  zich  te  vcrzame- 
„  len,  ende  alfoo  gciamsnilyk  de  Fianfchc  Vloot  onüct den  H^ertogva» 
„Beaufort  te  gimoet  te  loopen,  cnde  die  ie  attaqueren,  gelyk  ook  daar 
„by  noch  uit  de  Rivicrc  van  Londen,  zoo  men  vertrouwt,  immers  van 
,,EngdIche  Kulle  zyn  opgekomen  drie  andere  kloeke  Oorlog  Schepen, 
„maakeiide  zulks  te  zamcn  een  nieuw  renfort  van  vyf-en-twiniig  goe- 
,)de  Ooflog-fchepen;  de  Ncderlanilchc  Vloote't  voorfz.  nieuw  fecours 
„ziende  naderen  ,  liak  het  Efquadre  van  Zeeland  en  Vricflant  na  haar 
jjioe;  maar  't  voorü.  Engelfche  gros  onder  den  PriMce Robbert oniw^.i:k 
„haar  ,  en  liep  alzoo  na  de  Engelfche  Vlootc  ofie  het  overlchot  vaa 
,)dien,  waar  mede  hy  zich  in  den  laten  avond  conjungecrdc;  wtzinde 
„de  geheelc  Engelfche  Vloote  als  doen  met  het  voorfz.  nieuw  rcnfort 
„  Qcrk  fellig  ofte  een  en  felhg  goede  üorlog-fchepen ,  voor  zo  notablen 
„gedeelte  t'eeneniaal  verfch  en  tnfch  :  De  Nedcilanders  daar  en  tegen 
„waren  als  doen  noch  by  den  anderen  vier-een-fellig  Oorlogfchepen, 
„doch  alle  door  een  gevecht  van  twee  dagen  ,  ende  een  vervolg  van 
„den  Vyand  van  den  derden  dag  zeer  befchadigt  ende  gematteert;  zyn- 
„de  van  de  rcikrende  vaa  haaie  Vloot  nu  drie  gezonken  of  verbrand  zo 
„boven  is  verhaalt ,  ende  de  vordere  inet  haarc  genomen  Fryzen  naar 
„Holland  geloopen,  of  wel  z.lfs  marteloos,  of  om  malk-loozen  te  llec- 
„pen  uit  de  Vloote  gehouden:  De  zaaken  dan  in  die  termen  flaande, 
„cnde  de  Nederlanders  die  nu  noch  eeiie  conliJerable  batalje  te  gemoet 
,, zagen,  des  nachts,  om  de  Sandcn  te  vermyden  ende  meerder  ruynitc 
,,tc  hebben,  met  kleyo  Zeyl  ücMlwaarts  aangelkcken  wezende,  heefc 
,,dcn  Generaal  d*  Ruyter  daar  op  's  morgens  vroeg  eer  ft  den  Kiygs- Raad, 
„cnde  yetvolgcns  ook  alle  zyn  oiideihebb'ende  Kapitciiien  aan  boord ge- 
,,fcynt,  ende  haar  alle  tot  hun  devoir  gc-exhorteert;  Ook  eenen  yege- 
,,lyk  lad  ende  order  gegceven  hebbende  waar  naar  hy  zich  hadde  te  re- 
,,  gulecren,  is  de  batalje  wederom  aan  gegaan  den  veertienden  Juny  voor- 
j.fchreven 's  morgens  ontrentten  acht  uuren  tullchen  het  Voorlant  ende 
jjVlaamfe  Banken  op  de  vlakke  Zee  omtrent  acht  mykn  buyten'tLant 
^,  de  wint  Zuyd  Zuyd  Ooll,  waar  door  de  Nederlantfchc  Vlootedeloef 
„hebbende,  brak  mtt  haare  drie  Efquadresop  J  dillindlieplaaifeniiiden 
„vyant,  ende  fiocg  ook  alzoo  door  haar  heeneii,  waar  medceenige van 
„de  Engelfche  wat  verllrooit  wierden;  'tzelve  gedaan  zyiidc  ,  wenden 
„het  de  Generaal  Je  Ruyter  met  de  Nederlantfchc  Vloot  wederom,  en- 
„de  liep  alzoo  Zuydwaarts  over  na  den  Vyant  toe,  die  zig  daar  mede 
jjtegens  haar  aangewent  heeft,  't  welk  al/,oo  tot  drie  di(lm(Ste  reyzen 
„geretireert,  ende  m  diei voegen  byna  den  gantfchcn  dag  ten  wedeny- 
j,  den  zeer  hcvigljk  gevochten  ,met  len  onzcekeic  apparentic  van  de  uit- 

(E  3)  küH\= 


38 


LEEVEN  en  DOOD 

ï666.     „  komfle  vau  dien.    Geduurende  't  Toorfz.  furieus  gevecht ,   is  een  van 
„de  Ncdcrlaiidfche  Oorloglchcpen  ,    gevoeert  by  Kapitein  Vytenhout, 
„verbrand;  cnde  alzoo  vervolgens gezonlccn;  cenvandcEngelfchcBran* 
;,ders  ziende  dat  den  Vicc- Admiraal  de  Ltefde  reddeloos  en  met  zyn 
„groote  Ree  om  laag  leggende,  poogde  hem  te  abordcercn,  dog  wicr- 
„de  door  den  zclven  Vice- Admiraal  cndc  door  Kapitcyn  IVilUm  Boude- 
„ti'ijnjz,  afgckccrt,  ende  is  vervolgens  den  andere  Nederlantfcheinbrant 
,, gelchootene  Brander  aan  boort  geraakt,   ende  zyn  dezelve  alzoo  beide 
„te  zarcen  verbrant:  Aan  de  andere  zyde  een  van  de  Ncderlantfe Bran- 
„ders  poogende  't  fchip  van  den  Prince  Robbert ,    't  welk  in  die  korten 
„tyd  mede  al  vry  vas  getroffen,  te  klampen,  en  te  branden,  is  een  En- 
„gclfche  Brander  die  op  den  voorfi.  Prince  paÜedeNederlantfchcBran- 
,,dcr  aan  boort  gekomen,  en  zyn  in  dier  vocgeri  beide  de  voorfz.  Bran- 
„dtfs  mede  te  zamen  met  een  ander  Engclfch  Schip,   't  welk  ongeluk- 
,,kclyk  daar  in  geraakt  is  verbrand;  midlerwylc  was  den  Luytcnaiit  Ad- 
„  niiraal  T'romp  ,   inet  't  voornoemde  Schip  van  den  Schout  by  Nacht 
t.Sweers^  en  eenige  anderevanzyncbyhebbcndcSchepen  in  een  langdurig 
„  en  furieus  gevecht  met  den  vyand  gelegen  hebbende  t'tencmaal  reddeloos 
„  gefchoten ,  zulks  dat  hy  genootzaakt  was  met  de  voorfz.  Schepen  buiten  't 
„  gcvegt  te  bly  ven  lcggcn,om  haar,(was  't  düen!yk.)wedcrom  wat  tercddtn , 
„  ende  in  poltuur  ic.brengen :  Den  Generaal  de  Ruyter  alhoewel  zyn  ondcr- 
„  hebbende  Vloote  daar  door  met  een  noiabcl  aantal  van  capiralc  Sche- 
epen voor  die  tyd  was  verzwakt,  niet  te  min,  ziende  dat  de  Zonne  bc- 
„gonde  te  dalen,  heeft  gerefolvcert ,  zonder  zich  aan  de  advantagc  van 
„de  wint  te  veel  te  binden,  het  beraamde  zeyn  te  doen,  om  generalyk 
„ende  gclykelyk  met  alle  de  Efquadces  in  den  Vyant  intcbreektn;  waar 
„op  de  Luytenant  Admiralen  van  Meppeleu,  de  Fries,  mitsgaders  de 
„  Vice-Admiraalen  Eankert,  Schram  eiidc  KoetiJcrs ,  als  ook  den  Schout 
,,  by  Nacht  Bruyrsfvclt .  ende  voorts  alle  de  Capiteinen  die  boven  de  wint 
,,  waren  refolutelyk  inbreckende  ende  een  yeder  zyn  devoir  doende,  is 
„hetgebeurtdatdenLuytcnant Admiiaal van  Nes,  endeden  Vice  Admi- 
„raat  deLüfde  met  de  Schouten  by  Nacht  van  Nestndc  Evertj'z.,  ende 
,;noch  eenige  fchepen  wczende  beneden  de  Engclfchc  Vlooie,  endeden 
,, Generaal  de  Ruyter  met  de  vordete  Nederlantfche  fchepen  daarboven, 
„het  middellk  gedeelte  van  de  Engell'chc  Vloote  tulfchen  hun  beide  zo- 
j.danig  beklemt,  ende  de  zelve  Vloote  voons  voor  en  achter  in  dier  voe- 
„gen  geattaqucert  is  geworden,   dat  den  Vyand  naar  een  fcherp  gevecht 
„van  noch  omtrent  anderhalf  uure  tyts  zoo  't  fchynt  ,   niet  gaarne  door 
„de  Ncderiantfche  fchepen  geabordecrt  weidende,  zig  (voor  detwecde- 
„maalwed<rom  op  de  vlucht  begeven  heeft,  ende  in  ditTvocgen  voorts 
„t'eenemaal  in  fcheuringe  en  in  confuiïe  geraakt  is,  zettende  het  de  Wit- 
.,te  Vla>;i;c  met  acht  ofte  lien   Engelfche  Oorlog- fehecpen  voor  den 
,Wind     Noord  waarts     heen     met     Ly-Zcylen     by    ,     cndc     de 
,AJmitaalcu    van    de    Roodc   cndc  Blaauwe  Vlaggen  by  de  wind 

ovcr- 


■n 


van  CÖRNELK  en  JOHAN  DE  WITT.       i9 

„overloopciidc  naar  de  EngclfchcKufte  ,  ook  alles  byhalcnde  wat  goed  '  66&\ 
„doen  konde  :  De  Ncderlandfchc  Scheepen,  dic  op  'i  voorfz.  Signaal  ■ 
„van  den  Generaal  de  RiiyUr  een  Engcltch  Schip  hadden  konncii  aan 
„  bourd  komen,  namen  het  weg,  onder  anderen  de  Schout  by  Nacht 
^Brujusveit,  twee  van  's  vyands  Fregatten,  die  aan  inalkandcren  vaft 
„lagen  gcabordecrt  hebbende,  heeft  hy  alleen  beydc  de  voorfz.  vyand- 
„  lyke  Scheepen  verovert;  edoch  in  dic  confufie  ,  zoo  't  fchynt,  geen 
„genoegzame  oidre  to[  hezettinge  van  de  voorlz.  twee  Pryzcn  gellclt 
„  weztnde,  hebben  de  Engelfche  haar  naderhand  daar  wederom  mecfter 
,,  van  gemaakt,  maarcenjgen  tyd  daar  na  Capiteyn  Pamv  zulks  verne- 
„ mende,  hei-fi  beiJc  de  voortz.  ontweldigde  Schepen  ,  wederom  her- 
,,  nomen  ,  doch  heeft  het  eene  genaamt  de  Bult  niet  langer  konnen  Zee 
„  houden  ofu  in  eenige  Haven  gebrast  werden,  maar  is  daar  naar  ge- 
„  zonken;  Het  ander  genaamt  de  £//cx,  een  fchoon  Fregat  met  acht- 
^^en-vyftig  (lukken  Kanon,  niet  heel  zeer  bcfchadigt,  is  in  't  Texel  op- 
,,gebracnt  :  gelyk  accident  van  andermaal  genomen  te  werden  ,    is  zo- 
ldert ouknochmaals  aan  een  Engelfche  Pryfe  wedervaren.   Den  Vice- 
„Admiiaal   iincnders  heeft  in  dezelve  tyd  verovert  cnde  vervolgens  ia 
„Texel  opgebracht  het  Schip  de  Nagelboom  ,   gemontecrt  met  tweeen- 
„fejitg  (lukken,  'i  welk  in  den  voorleden  Jare  by  de  Engelfche  op  den 
„  Staat  der  Verecmgde  Nederlanden  verovert  is  gcweell ,  gelyk  ook  Ka- 
^piteyn  Ritth  MaximiUaan  len  zclven  tyde  heeft  verovertendein'rGoe- 
„  reefche  Gat  opgebracht  het  Schip  genaamt  óc  Co>ivert\n .  gemonteert 
„inetv;fr-(?«  ^T/i!/^ltukkcn;  Boven  dien  zyn  ten  voorlz.  dage  bykennillè 
„van  de  Nederlandfe  Officieren,  noch  twee  Engelfche  Schepen gezon- 
.,  ken,  tcweeten  een  van  't  Efquadrc  van  de  Witte  Vlagge  te  gronde 
„gegaan  des  avonds  omtrent  fes  uuren,  en  het  andere  weinig  tyds  daar 
„naar;  zyndc  niet  buyten  apparentie  dat  noch  al  meer  andere  Engelfche 
,,  Schepen  zullen  wezen  gcliKuvcIt,  daarvan  de  Nederlandfche  Officie- 
,,  ren  geen  volkomen  kennifle  hebben,  ende  mits  dien  daar  van  niet  ze- 
„  kers  konnen  affirmeren.    d'Engelfche  haar   in  dezen  defolaten  üand 
„bevindende,  en  door  de  Nederlanders  achtervolgt  wordende,  heefthet 
„GoddeHeere,  die  door  zyne  Almachtige   hand  het  werk  dus  verre 
,, gebracnt  hadde,  zoo  het  fchynt  niet  gelieft  ,  dat  zy  voor  die  reyze  in 
„verdere  rume  gebracht  werdende,  ofte  in  handen  van  de  Nederlanders 
„vallen  zouden,  door  dien  zyne  Goddclyke  Majelkyt  des  avonds  om- 
„trtnt  zeeven  uuren  zeer  fubyielyk  een  dikke  mül  heen  doen  opkomen, 
„gtduurende  dewelke  de  Nedcrlandfche  Vloote  den  Vyand  noch  om- 
„trent vi>r  Glazen  naar  gejaagt  hebbende,  eindclyk  genoodzaakt  is  gc- 
„  weel!  het  vctder  vervolg  te  llaken,  ofwel,  op  een  onzeker,  enalsby 
„den  tart  den  vyand  najagende,  zich  zelve  mede  te  verltrooyen  cnde  te 
„te  diflïpercn,  't  welk  na  Zeemanfehap  ganifch  ongeraden  ja  niet  vcr- 
„antwoordelyk  zoude  zyn  geweeft;  ende  hetft  dienvolgendc  denGene- 
.„raaltif  RujUr  door  de  ordinaris  zeyn-fchooten ,  de  Vlootc  vcizameld, 

dic 


40  LEEVENenDOOD 

[o(J(?.  „die  al70o  den  ganifchcn  nacht  met  klcyn  zcyl  is  blyven dryven  :  Maar 
I  des  ..pdcren daags  's  morgens  wcïcndc  den  if  Junyvoorfz.  geenEngcl- 
„fchen  zelfs  vaa  de  rtcngen  der  Nederlandlchc  Schepen  konnendc  gc- 
,,zien  worden,  heeft  de  bataille  ende  't  vervolg  van  den  vyand  daarmc- 
„  de  een  eyndc  gehad  Zynde  den  GencraaW<?  R«y/fr  noch  ten  zcl- 
„zciven  dage  met  de  Nederlandlchc  Vloote  fterk  uflig  Schepen  van 
„Oorlog,  volgens  de  ordrc  ende  het  beraamde  Rendtvous  van  den 
„Staat  iii  de  WieliKgc  gearriveert.  Negen  anderen  boven  cndc  be- 
„  halven  het  voorgcroerde  Schip  van  den  CoUonel  van  Gt'w/iyntcodeclc 
„gcduurendc  het  gevecht  ende  ten  declc  na  't  eindigen  van  de  bataljcof 
„reddeloos ,  of  om  haare  Pryïen  op  te  brengen  in  't  Goereefchc  Gat  in 
„gekomen;  Tien  andere  lyn  uit  gelyke  reedenen  fucccfllvelyk  na  Texel 
„gezonden  als  aldaar  te  huys  hoorende,  cndc  de  rcrterendc  vier,  zyndc 
„zooals  hier  boven  verhaalt  is,  verbrand  ofie  gezonken,  maakendcallc 
„tezamen  't  getal  van  vicr-cn-iachtig,  cndc  met  een  van  de  lichde  Fre- 
„ gatten  van  de  Maz.e,  't  welk  tot  een  Advys-Jachtgcbruykt  is,  denom- 
,,  bre  van  vyf-cn-tachiig  Schepen  van  Oorloge  ,  zooals  de  Ncderlaiufchc 
„  Vloote  nevens  haare  Branders  ,  Advys-Jaehten  cndc  ander  Vaartuyg 
,,oiiginclykvan  voor  Texel  i'zeyl  gegaan  is;  ende  verneemt  men  dat  het 
„üvcrfchot  van  de  Engeifchc  Vloote,  met  alle  vlyt  getracht  hebbende 
„de  naallc  Havenen  te  bezeilen  op  verfcheide  plaatfen,  maarvoor 't  me- 
„  rendeel  in  Harwitsvvaier  binnen  geraakt  is;  Invoegen  dat  God  de  Hee- 
„  re  door  de  Ingcfcetcnen  van  Nederland  ten  hoogden  gedankt ,  gelooft 
„cndc  geprezen  moet  zyn,  cic  haar  zoo  heerlyken  ovcrvviniiinge  heeft 
„gegeven,  dat  naar  de  vaïle  ende  conllante  geiuygeniflc  van  de  Ófficie- 
,,rcn  m  de  Vloot  gcweeft  zynde,  en  na  't  gene  door  't  opbrengen  van 
„de  Pryzcn  noch  VQprde  oogen  gezien  werden  drie  en-twintig  Oorlog- 
,>fchcpen  van  haaren  Vyand  geruincert  ofic  gcnoomen  en  opgebracht, 
,,en  daar  onder  fpecialyk  mede  een  Admiraal  en  een  Vicc-Admi- 
,,iaal,  behalvcn  die  geenc,  die  noch  buytcn  kenniüe  van  de  voorfz  Nc- 
„derlandfche  Officieren  mogen  wezen  verbrant,  gezonken,  of  ander- 
„7.ints  verongelukt,  en  dat  ler  contrarie  in  een  gevecht  van  vier  dagen 
>,  niet  meer  dan  vier  Nederlantfchc  Oorlog-Scheepen  alle  van  particulie- 
j,  re  alhoewel  manhafie  Kapiteincn,  zyn  vcrloorcn  ;  zonder  dat  echter 
„daar  van  yets  de  vya'idcn  lot  vcrhcuginge  in  handen  is  gebleeven.  Al- 
„dus  opgcftclt  by,  ende  in  maniere  voorfz.  den  fes  en  twintigflcn  Juny 
„  leditti  iiondert les  en  feilig. 

„Ter  Ordonnantie  van  de  wel-gemclte  Hcercn  haar  Hoog  Mogende 
„  Gedeputeerden  en  de  Gevolmachtigden. 

Den  achten  twintigflenjulyquam  den  Heer  Raadpenfiona- 
risDEWiTT  inde  Nacht,  heel  onverziensuitZ«/<ï«<^  in' s Gra- 
venhage^omtitXQoo  Man  te  preÖen,  die  tot  Rum m ( l^e n s gc\egt 

zou- 


van  CORNELIS  en  JOHAN  DE  WlTT.    41 

■2oude  worden  ,  in  plaats  van  de  duyzent  Bezoldelingcn  die  op  de    ^  ^^^ 
Vlooc  waicn  gezonden.     Ten  tweede  om  de  betaaling  voort  * 

te  zetten  van  de  diie  tonnen  fchats  ,  voor  de»  Loongelderen '^'"""^ 
van  genomen  Schepen  ,  om  de  Bevelhebbers  en  Matrolen  aan  te 
mocdigenjals  ook  darde  V  loot  vroeger  uy  t  zoude  konnen  loopen 
als  men  meenden.  Ten  derden  verzogt  hy ,  dat  men  vooral  meer 
Branders  in  de  Vlooi  zoude  zenden,  als  mcngewoon  was,  dewyl 
dezelve  van  groote  dienft  waien  :   dir  bezorgt  hebbende  ver- 
trok zynEd  weder  aanrtonds  na  ZfeUnd  ,  alwaarhy  in  deW-^/V-  vertrekt 
lingen  by  na  nacht  en  dag  deed  arbeydcn,  om  de  Schepen  te  *'^°^°'* 
heiftellen  en  kla.ir  te  maaken,  en  op  hec  fpocdigftc  in  Zee  te  Uux. 
zenden}  het  geen  zyn  Ed:  met  zulk  een  buytengewooneyver 
behartigde  ,  dat  de  Vloot  op  den  2  July  gantfch  klaar  was  om 
uit  te  zeylen  :  op  welken  dag  hy  nevens  de  andere  Heeren  Ge- 
volmachtigden van  haar  Hoog  Mog:,en  die  der  ^''^/«/r^/;ff)'«  ver- 
gaderden, alwaarzy een  fchriftelyk  bevel  opftclden  ,   waarna 
den  Heer  L.i.yidinir^al  de  Rujter  zich  zoude  hebben  te  tchik-  ^t  vloot 
ken,  zo  dat  de  Vloot  op  den  vierden  July  ,   zynde  den  ne-  inregcn-i 
gentienden  dag  na  't  invallen,  wederom  ten  volle  voorzien,  in  van^atuV 
Zee  ftak,  Iterk  negen-en- vyftig  Oorlog  Schepen  en  een  Bran-  vooiziea 
der,  komende  A^n  fesden  op  Schooneveid  hy  den  ?Lr\dtrei     al- Ed°W\" 
waar  dezelve  uit  vyf-en-zeventig  groote  Schepen  en  Freqat- '''''^*'=''"* 
ten  bevonden  wicrd ,  en  dayelyks  in  getal  nog  aangroeiden :  ^  '^  ^^ . 
en  na  dat  zyn  Ed:  alle  noodzakclykheden  bezoigd  had  ,   trok  Kumtwé- 
hy  wederom  naar  'sGravenhage.  ^s^Gnvea- 

Den  drie  cn-twintigllen,  leverde  den  Sweedfen  Afgezant  hagen, 
appelboom  aan  haar  Hoog  Mog :  een  gefchrift  in,  waar  byden 
Koning  zyn  Mceller  de  bemiddeling  tuflchen  Engeland  enden 
Staat  aanbood,  waar  na  de  Heeren  Raad  Penfivnans  de  VVitt, 
Crommon  ,  Renswoude^   Glinftra  Qn  Gerlacius  ,  vcrzogr  wierden,  vetzock.n 
den  zelfden  Afgezant»  voor  de  gencgeniheid  die  zyn  Koning- Jj;""°°s 
lyke  Majefteyt  van  Sweeden  tot  den  Staat  hadde,  tebedanken,  i-emidde- 
en  naar  ingenome  berigt  van  de  Afgezanten  d'Eihudes  en  die  s'^f;."^ 
van  Deenmarken  t  al  zulk  een  nodige  voorilcl  aan  te  ncemen;aia. 
Welk  antwoord  aanllonds  wierd  gezonden  aan  de  Heeren  van 
Beumtigen,  Tsbrant  en  Ie  Aiatre  ,    Staaisbediendc  in  Frankr)k^^ 
Sifeden en Deenmarks»  ,  luydende  als  volgt: 

Tweede  Boek.  (Fj  De 


41  LEEVENenDOOD 

ï666. 

DE  Staaten  Generaal  der  Vereenigde  Nederlanden  ovenvooge» 
ende  onderfiaan  hebbende  het  voor  [iel ,  b^  den  Heer  Appelboom, 
huiienoeïvoone  yifgez.<int  van  den  Koning  van  Swecden  df«  negen- 
tienden dei^er  eerji  mondeling  gedaan ,   en  daags  daar  aan  ingejchrtf- 
te  overgelevert  ^  houdende  aanbiedingen  van  z.ijn  Adajeftetts  bemiddel 
linq  tot  bejltjfmff  van  den   Oorlog  tuffchen  den  Koning  van  Groot 
Britianjen  en  deez.e/i  Staat,  mitsgaders  nog  neekerc  brief  van  den 
Hoogi^ geweiden  Koning  van  Swceden  aan  haar  Hoog  Mog:  ge' 
fchreeventot  Scokholm  dentwintigfien  der  voorlcede  Maant,  mede 
de  voorfz,.  Inhoud  raakende,  ook  tn  achtingc  genomen  ^  dat  den  tfteer 
HoogHgemelden  Koning  van  Sweeden  ten  zelven  einde  z.ijne  bemtd' 
deling  mede  aangebooden  hebbende  aan  den  Hoogfigemelden  Koning 
van  Groot  Brittanjcn,  mitsgaders  aan  de  Koningen  van  Vrank- 
ryk  en  Denemarken,  in  den  vjorf^.  Oorlog  met  haar  Hoog  Mogz 
tngewtk^elt  zjjndc ,    dezelve  tot  het  aannccmen  van  de  voorfz..  be- 
middeling haare genegentheid getoond  hadden^    hebben  na  rijpe  over' 
%i'eegingen goetgevonden  ,  den  meer  Hoogjlgemelden  Koning  van  S  wec- 
den ,  mits  deez.en  te  bedanken  voor  de  voorfz.,  Chri;}clijke  aanbtedin- 
ge  tot  beüilfinge  van  de  voorfz..  Oorlog ,  ende  vervolgens  den  gemel' 
den  Heer  buiten  geifoone  Afgez.ant  tot  antwoord  toe  te  voegen,  dat 
haar  H»og  Alog:  in  gelijkvormigheid  van  haare  voorgaande  verkla- 
rin^e  van  den  drie- en-twiniig(ien  dez.er^  dezelve  aanbieding  van  he- 
middeling  uit  eon  Freedelievend  gemoed ^  insgelijkj  voor  licfaannee- 
men ,  vm  gantfcber  herten  wenfchende ,    ooi  God  almachtig  bidden- 
de ^  dat  die  tot  lof  ende  eer  e  van  z.ijn  Goddelijl^e  Majtfltit.,  tot  ver- 
rijkinge  van  het  voorjz..  Chrt[}elij\oogmerk,  ende  tot  vergenoegingvan 
de  onderlinge  hooge  verfchillen  mogen  gedeijen  ende  uitvallen;   z.ijnde 
haar  Hoog  Adog:  te  vreeden ,  ende  overbodig  tot  meerder  bevordering 
van  z.00  goeden  en  heilz.aamen  werkt  daar  over  met  hem  Heer, 
buiten  gewoone  u4f^ez.ant,  door  haar  Gevolmagtigden  met  kennis  en- 
de toeflemming  nochtans  van  de  Heer  Grave  <;<'Efl:rades ,  buiten  ge- 
tvoone  Gtx.a>n  van  Vrankryk.  ende  de  Heeren  alhier  aanu'eez.en- 
de  Sweediche  Staaibedienden  in  Gefprek  ende  handeling  te  laaten 
treeden  ,    op  vtrfl.ig  daar  van  te  doen  }    vertrouwende  haar  Hoog 
y\og:  dat  den  mcergemelden  Heer  buiten  gewoone  y1  f  gezant    onbe- 
z.rv.iart  zal  zijn  van  deez.e  haare  rond  en  oprecht  antwoord  ,    ende 

ver- 


van  CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.    43 

verklaaring,  bekendmakin^e  te  geven  aan  de  meer  Hooggemelden  Ko- 
ning van  Sweeden,  om  te  dienen  zulkj  en  daar  V  behoord.     Ge-  ^^^^' 
daan  ter  Veraadering  van  de  Hooggemelde  algemeene  Stuaten  in  den 
Hage   den  acht-  en-twimigjien  July  ,    een  dmz.ent  zes  hondert  z.et 
en  z.ejlig- 

Dir  zo  ver  gebracht  zynde,  heeft  mentot  voortzettinge  van  Heeft  het 
zoodanige  beraadiligingen,  uit  ycder  /'/-oz7w//f  ecngevolmag-  fg°°^']^ 
tigd  ,  waar  onder  nochtans  het  grootfte  bewind  by  den  Heer  deEngei- 
Raad  Ptnlionaris  de  PViit  is  gewecft,    en  fchoon  men  met  alle  t'^ni,»ut' 
macht  aan  de  voorbeieidzclen  der  Vreede  werkten  ,    Het  men  Aiizemap. 
niet  na  den  OoHoü;  op  het  kracht  igft  voort  te  zetten.  Boek"** 

Den  diie-en-twintigftcn  Julyis  de  HeerRaad  Fen^onaris  de  zvnEd: 
PVitt,  nevens  de  nndere  Heeren  haar  Hoog  Mog:  Gevolmag-  «'"baigt 
tigden  over  de  bezigheden  van  's  Lands  Vloot  van  goeder  hant  te"ocru^-'° 
bericht  geworden,  dat  de  £"'^i-/j'f/j^,  een  buiten  gcwooncgroo- !|'"ê'|'j  . 
te  toeruftinge  ter  Zee  maakten,  beilaande  in  vyf  en  negentig 
Oorloglcheepen  ,   en  omtrent  veertig  Branders,   om  met  de 
zelve  op  het  fpoedigfle  zee  te  kiezen,  cn's  Lands  Vloot,  die 
tegenwoordig,  by,  of  omtrent  de  Rivier  van  London  was,   te 
bevechten;  gevende  daar  beneven  aan  haar  Hoog  Mog:  in  be- 
denken, of  men  zich  daar  tegens  ook  niet  op  het  fteikfte  en 
krachtigfte  moeite  voorzien,  om  den  verkegen zeegen  op  den 
Vyand  van  meer  andere  te  doen  achtervolgen  5    waar  óp  be- 
flooten  wierd  aanltonds  aan  de  Heeren  van  het  Collegieiev^d- 
tniraliieit  tot  Rotterdam  te  Ichryvendatzy  nachten  dag  met  alle 
vlyt  moeden  doen  ai  bvden  om  't  Schip  Co«yf»;r^.in  de  laaide  flag 
van  de  Engellche  verovert,klaar  te  maken:daar  nevens  noch  twee 
we  aangebouwde  Scheepen,  aldaar  leggende  ,   en  een  Bran- 
der, als  ook  dat  die  van  ^>w/?^)'fl?4/w  zouden  op  het  fpoedigll 
gerect  maaken,  om  by  's  Londs  Vlooc  te  zenden,  de  Schepen 
Swififure^  de  Ejfex  ende  Sevenifolde ,  alle  ook  in  het  laatftegc.  cgc 
genomen ,  nevens  vier  Branders }  daar  en  boven  aan  die  van  Zee- 
land te  doen  wee  en;  van  de  drie  nieuwe  aangebouwde  Schee- 
pen ,  nevens  een  Brander  j  aan  die  van  NoordhoiLtnd  de  twee  ook 
nieuwe  aangebouwde  Vaartuigen  en  een  Brandevj  en  aan  die  van 
rrtejland  het  Schip  do  Nagelboom ,  laait  van  den  Vyand  geno- 

(F  2)  men, 


44  LEEVENenDOOD 

i66(S.     men,  nevens  twee  van  haar  jongft  aangebouwde  Scheepenen 
^  een  Brander,  klaarte  maaken,  om  allcgclyknaardc  Vlooc  te 

zeylen}  waar  en  boven  haar  Hoog  Mog:  bevolen  van  noch 
vier  of  xes  Branders  gercet  te  doen  maaken  om  daar  byte  voe- 
gen, en  zyn  Ed:  verzocht  dat  men  voor  al  de  gereedlte  mid- 
delen by  de  hand  moefte  necmen,  om  de  Collegten  ter  Admir*- 
Ineit  rykciyk  met  Gcldercn  te  voorzien,  tot voorkominge  van 
zwaarc  ongevallen,  die  anderzints  by  vervolg  van  tyden  door 
wanbetaaling  zoude  komen  te  ontlUan,  al  het  welk  aangeno- 
men v/ierd. 
zynEii:         Ondertuflchen  is  de  Rajter  met  de  Vloot ,  den  6  Auguftus 
'sGrn'en-i  wederom  voor  de  IVielim^et  en  de  Raad  Petifiotiaris  deWitt,, 
iiigenen     ncvcns  andcrc  Heeren  Gt^volmachtigdcn  verzocht  zynde  der- 
wici'iiigtn.  waart  te  ryzen ,  den  tiende  dcezer  aan  't  boord  van  gemelde 
de  Rujter  gekomen  i   om  t'onderzoeken  wat  in  die  tocht  was 
voorgevallen,  en  op  alles  de  noodige  bevcelen  te  Hellen,  ten 
einde  dat  de  Vloot  weder  fpoedig  mocht  in  Zee  geraaken. 
Na  dat  den  Heer  de  Riiyter  zyn  verhaal gccindigt  had,  waar  in 
Zyn  E.d:,  nevens  de  andere   Heeren  Gevolmachtigden    grooc 
genoegen  fchepten ,  bedanicie  zy  hem,  op  dcezc  wyzc,  over  zyn 
goed  beleid, 

Extra«fl  uit  het  Rcgifler  der  Rcfolutien  van  de  Hoog 
Mog:  Heeren  Staaten  Genepaal  der  Vereenigde 
Nederlanden. 

M^curii  den  XI.  Axigufti ,  ï666. 
ZyoB<1:bc-  T-^  deliberatie  <^elegt  zynde,  ts goet gevonden  en  ver/f ttan .  dat  4itn 
dankidc  j^({g  Heeren  Hoog  Aiig:  Gedeputeerden  in  de  IVielingen  gefchreeven 
»ol?rnsde  «.«/  Worden  ,  dat  haar  Ed:  den  Lt.  Admiraal  de  Rtuter  uit  de  naam 
Reloiuiie  ^,  ^^„  ti>egen  haar  Hoog  A4og:  over  zjne  mannelyke  dapperheid  en 
GciKtiil  goede  Conduite  y  in  de  jongde  rencontre  tegerii  de  Engelfche  betoont  y. 
inder  befie  maniere  ivUlen  landeren  ,  met  betutginge  dat  de  z.ehe  haar 
Heog  Mi'Jg:  nan^enttam  zijn  geii/eeji, 

T.  Gerlacius. 
dfcordcert  met  ht  voorfz..  Regilter. 

N;  RuisciTj 
Na. 


van  CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      45- 

Nadat  zyn  Ed:  alle  nootzaakelykhecdcn  voor  de  gemelde  '<^<5'p. 
Vloot  bezorgd  had,  verreisde  hy  weder,  en  kwam  den  ï  7  der  ~ 


zcl ver  Maand  in  's  Gravenhagen^  ^°^^ *« 

XL         H    o    o    F    D  -  S    T    U    K. 


's  Grave*» 
hsge,. 


DEn  Heer  Raad  Penfionaris  de  Witt  ,   in  den  Haag 
zynde,  wierd  voort  op  zvn  aankomft  van  den  Heer 
Buitt  bezocht :  die  hem ,  volgens  gewoonte  ,  zync  Brie-  ^°'illf' 
vcii  \crtoonde  cnde  over  gaf,    dcwyl  haar  Edele  Groot  Mog:  z°s'' 
de  Heeren  Scaaten  van  Holland  hem  Buat^  door  den  Heer  Raad 
Penftonaris  DE  Witt  ,  met  oogkiking  hadden  toegeftaan  een 
Willeling  van  Brieven  te  houden  met  zeekeren  Silvius  ,    voor 
dcezen  Ldelman  van  de  Koninglyke  Princcs  in  's  Gravenha- 
gen,  en  toen  woonende  tot  £.üffrfc«,  om  daar  door  een  gcwen- 
itc  Vreede  te  verkrygen.     Hy  behandigdc  hera  drie  brieven, 
waer  onder  twee,  die  van  geen  belang  waren,  doch  de  derde 
zonder  tyd,  en  met  opichntt   :   four  vous  mefme  ;    in  welker 
gefchrevc  ftond  des  niles  tjue  vous  (Avces  ,    ©"  c^ui  font  iatefitio' 
nées  pour  une  honne  paix ,  door  welk  woord  p'iivy    den  Koning 
van  Engeland  wierd  verdaan,  gelyk  daar  na  ontdekt  of  gezegc 
wicrd,  dat  Silvius  een  nader  verbinteais  tuflchen  de   Steeden 
aangeraadcn  had,  als  ook  ,  dat  zy  cea  wakker  bcfluit  moeften 
nemcn,dewyl  £«öf7w«ï/,als  dan  gereder  zoude  zyn  om  zich  te  ver- 
klaaren  van  in  een  naauwer  handeling  te  treeden  ,   met  de  al- 
200  vereenigde  Steeden,  en  dat  men  haar  onder  de  hand  al— 
Sülke  middelen  zoude  doen  verkiygen,  die  tot  een  goed  ver- 
drag nodig  zoude  zyn,  door  welke  kuipery  men  nwefte  ver- 
daan, die  van  de  andere  zyde,  welke  niet  van  de  vereenigde 
en  welmecnende  Steeden  waaren.     Bnat  t'huys  gekomen  zyn- 
de, zocht,   en  mifte  den  geheimen  Brief,  waar  op  hy  aan- 
ftonds  wederom  naar  den  Raad  Penfionaris  liep,  hem  vragende* 
of  hy  ook  zulk  een  brief  overgegeicn  had,   en  wanneer  de 
Heer  de  Witt  hem  antwoorden  van  ja,  verfchoot  Bttat  zyne. 
vevwe,  en  wierd  zeer  bleek  in  't  aangezicht.     Hy  verzochc 
met  veel  omftandighcdcn  de  z'Hve  wederom  ce  hebben,  doclii 

(E  j),  dei|;. 


'46  LEE  VEN  en  DOOD 

lS6<i  .  den  Raad  Ptf»/ö«<jr«zeide  zulks,  Amptsbalven,  niet  te  konnen 
i_-  doen,  maar  dat  hy  de  gemelde  Brief  aan  de  Heercn  Gecommuteer- 
<^<  Raaden  moeft  overhandigen  ,  het  geen  zyn  Ed:  aanftonds 
naquam,  waarop£«^r,  tcrzclvertyd  by  haar  Ed:  Groot  Mog: 
Ontboden,  ondcrzogt  en  gevangen  genomen  wierd  ,  welke  hem 
daarnevens  de  ileutel  van  zyn  geheim  Schryf  kamertje  ateilch- 
ten  ,  alwaar  men  het  opllcl  van  een  Brief  vond,  die  hy  aan  den 
Geheimfchryver  des  Konings.  u^rlmgton^  door  zyn  Vrouw,  al 
in  Maart  had  doen  Ichry  ven.  Welke  hier  de  tweede  volgt,  en 
voor  eerÜ  den  Leczcr  den  Geheime  brief  in  't  Neder- Duiilch  to- 
nen, vanwcliie'toplchrift  was. 

POURVOUS  MESME 
of 
X  VOOR  U  ZELFS. 

Lieve  Vriendt  ; 

1^  oordeelc  verplicht  te  z.yn  ui.  op  myit  lang  ^ilzjivy^cn  te  voldoen ,  al- 
z.oe  ik  uit  al.  Brief  hcjpiure  dut  gy  ingroote  btkammering  z.iji.,endatgy 
vanmy  mctgrootcimpattentehefcbeidivaardverwachlemie ,  't  welk.  gf 
Voornamentlyk^doorul.  laat/Je  aart  Milord  te  kennen  hebt  gegeven ,  de 
u/elke  my  van  de  eer  (ie  gelegtmheyt  doetprofiterenomul.m't  particu- 
lier Cwformeeren  hoe  veel  moeite  ic^gehad  hebbe  om  o'^er  te  komen  ,  ende 
d^t  tk  genootz.aitkt  bengezvecfleen  grooie  rys  n.i't  Noorden  ff  doen-y 
maar  eindelijk  bin  ik  alhier  ontrent  veerthien  dagen  geleden  gelnkkelijk, 
gearrivecrt ,   '/  was  doen  men  alle  onze  Havenen gejlooten  httlt ,   ^tgeen 
tnen  altoos  voor 't  gevecht  gedaan  heeft  ^   't  welk  de  oorz.a,ik  was  dat  ik^ 
ui.  niet  heb  konnen  fchrijven ,  ik,  heb  ondertufchen  niet  nagelaten  zeer  in  't 
lange  tere^refenteeren  al'tgeenegymy  gecommuniceerthad.,  't  gene  hier 
z.maake/yk.ij geweeff  i  maar  alz.oe  o>:t.e  Fioote  z.edert  uitgileopen  is  ^ 
ende  datter  z.ilfs  een  gevecht  i.tgetvee(l,  waarvanwyhetfucces  konden 
te  ver  ft  aan ,   '/  welkyoor  ons  avant  agieu.v  genoeg  ts ,  zoo  beeft  men  niet 
goet  gevonden  't  model  van  den  Brief  dat  gy  mygegiven  had  te  volgen ,  al- 
xji»  de  zelve  in  deze  CtnjttnHuren  ontijdig  zoude  zijn }  maar  aangaande 
't  oogmerk^  en  dcfepi  't  welk  de  [^runden  voorhebben  om  de  Z'iaken  zoo- 
dani^te  di^eneeren  dat  men  henvaart  s  zende ,  zulks  wen  hterf,eerge- 


van  CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.    47 

a^probcert ,  endegynioihtvtycp  dien  voet  arheyden^  ui.  verz.eckerende  iS6S 
dat  men  alle  de  opinihgen die  n.en  op  dat  lubjccl  zal  loorfltLlen  embraf- 
feert ,  alz.00  tkvan  goeder  hand  ■wcei.^  dat  >■  iet  teger.flaande  dez.elaatjie 
yiilorie  den  Kontn^  altoos  per  fi/f  eert  by  de  goede  [enttir:enteii  lot  Vreede  , 
2.00  is  't  dat  dt  Fneriden  haar  niefurts  daar  naar  kennen  nemen  z.onder  te 
'vrez.en  dut  men  aan  de-:^e  kant  van  opinie  verander  e  zal. Doch  ik  moet  ui, 
eokjLeggen ,  dat.,  om  beter  tn  het  dc[fetn  te  reujferen^  het  noodt g  z.oude  zijn 
dat  d' aan  ui.  bekey?ds  Steden^  cnde  de  welke  wel geintentionccrt  zjyn  tot 
eene goede  Vrede  haar  te  z.amen  naaatvelyl^  verbonden  op  datjubjeéi,  ende 
onder  haar  een  vafte  refolutie  name» ,  waar  op  men  emtigoet  fundament 
Z.oudekonnenjlcl!en  ;  In  tt  eiken  gevalle  ikjil.  zoude  derven  vcrzcekerea 
indien  men  iet  zcekers  daar  in  kan  bejj  euren ,  dat  men  zie  b  kjaarder  van 
deefe  zyde  z^l  expliceren  ,  ende  dat  men  als  dan  in  een  naauxt  er  Corref- 
pondentie  f  al  treeden  ,   ende  men  zal  onder  de  hand  alle  de  middel  c  n  by 
brengen  die  men  foude  kpnnen  tuenjchen  om  tot  een  gott  accommodcment 
tegcraaken  ,  ende  afbreeken  d'Inirigue  aan  ui.  bekent  j   Indien g)  oor' 
deelt  daiter  gtlegemheidjy  om  iets  ri'élsdoor  dat  middel  te  mefnageren  , 
gy  hebt  daar  maar  in  te  arbeyden  ,  ende  tl^beloove  ui.  dat  defaake  fecreet 
zal  blyven ,  niet  twijfelende  ofwy  z.ttllen  de  zaak  door  dat  middel  bren- 
gen tot  ons  gewen jchie  einde  :  Ik^gelove  fel  f  dat  het  fucces '/  welke  117  in 
dit  laat/ie  gevcgt  hebben  gehad  daar  toe  iets  [al  contribueren  aljoo  de  party 
van  del'ricnien  en  van  die  de  Fr  ede  begeren  haarfal  verjlerben-yFerfceke 
ul.diegoethtyt  te  wille  hebben  myparticulierlijk  te  berigten,  of't  felve  niet 
eenige  veranderingen  in  den  Staat  heeft  toegebracht .,  ende  my'twaare 
verlies  ,    't  ii'elk^gy   L.  geleeden  hebt  overfchrijven  ;.  u^lfoo    men 
V  felve  fcnder  iwyffel  meefi  dotniyk  fü  verfehoonen ,  om  het  Volk^ 
des  te  meer    te  verblinden    :    H^y  hebben  niet  meer  dan  een  Schip 
verlooren  ,    aan  't  welke  Tromp  ^s^cer    liflelij}^    een    Brander   heeft 
geklampt ,  ende  ontrent  vier  of  vijf  honden  man  foo  dood  als  ge- 
qiietjl  ;    wj  hadden  ttuee  van  ui.    Scheepen  genomen  die  wy  daar 
na  verbrand  hebhen  .^   ende  B ankert  die  de  felve  commandeerde  was 
het gelukkelij^iontkomen .f  wyhebben  vyfoffes hondcrtgevangetis'y  men 
heift  ook  eenige  van  ui.  Scheepen  fienjj  ringen ,  tnde  foo  men  gelooft  fal  der 
veel  fchaade  geleden  fijn ,  ik  verfoekjtl.  Van '/  felve  te  n-  illen  informeererty 
inde  my  daar  van  deelachtigmaaken ,  ende  my  altoos  tegeloovenVc. 


Brief 


LEEVEN  en  DOOD. 

Briet  aan  de  geheim  Schryver  Arlington. 

LIEVE   MILORD: 

IK  x.oude  hl.  met  konnen  reprejt  nieren  met  wat  onge»oe£e  ikjie  Brieven 
vanmijn  Frient  heb  ont fangen ,  Gewiffelijk.  hy  jal  aan  Zijn  Maje- 
ftetd  met  gerapporteert  hebben  hoe  hy  al  de  z.auk^en  alhier  gelaten 
heeft  ,    want  hy  onmogelijk  geen  geheugeniffe  {^an  hebben  van  al  't 
eeen  men  hem  gefeid  heeft  ;     Eyndelijk    'ievc   Milord  ,    moet  gj 
weeten^   dat  wv  hter  een  jhrke  partje  heL  hen  gemaakt  voordeFrede^ 
en  confequentelyk  ook  voor  ?nyn  kle\ncn  Mcellcr  ,  deii'elke  virre 
tt  boven  gaat  d' andere  partje  ,    dte    htcr    vooren    altoos   geregecrt 
heeft  ^  foo  dat  den  Koning  met  behoort  te  twijjjelen  of  jr>yn  kley- 
nen   Meeiler  z.al  opkomen  ,  en  dat  de  z.e!ve  in  wijmg  dagen  i» 
effeól  zullen  doen  blijken  door  de    ier(eekering    die   Silvius   en  i^ 
haar  oegeven  hebben  ,   dat  Zyn  Majejleit    de  bt(le   tntentien  van 
de  waerelt  tot  Fr  ede  heeft ,    om  efjeilnelijk  te  leven  tn    f^nend- 
fchap  met  het   Land  ,    en  dat  hy  voor  God   verklaart  geen  ander 
dejfeinen  te  hekben  }     't   welk.   alhier   de  Herten  van  alie  eerliike 
Luiden  gewennen  heeft.      Ik.  laat  ui.  oordeel  en  wanneer  de  Fr  ede 
gemaakt   {al  fjn  ,    tn   wat  goeden  ftant  Zijn  Aïajt^ttt  en  mijn 
kleynen  Meellcr  alhier  z.al  z.ijn  ,  ja  tk^fesige  noch  ,   dat  hy  i.al 
fijn  de  Grootje  Koning  van  de  geheele  waerelt  j  Maar  tn  geval 
die  eerlijke  Luiden  eenige  verkouihep  befpeuren  voor  deFreUe,  feo 
wee/l  ver  feekert.,  Lieve  Wiilard  dat  al  de  waereld alhier  eenfin/entlijk_ 
haar  partye  zullen  dcfcnderen  tot  het  uiter/ie  toe  ,   en  tndten  't  ongeluk. 
(  naar  alles  toegebracht  te  hebben, )  haar  fielt  tot  d'txirennieu ,  z.00  [uilen 
z.ygewijfelijk  mijn  kleynen  Mccfter  weg  jagen ,  enha.iraan  Frankrijl^ 
overgeven ,  ende  en  twtjfdt  met  Lieve  Milord  ,  of  't  geen  ikjil.  hertgte 
dewaerheijtTLij  ,  aljooik.heiopmijn  z.felwCit  :  en  tk  benjterwel  ver- 
fekertdat  hetgelukyan  mtjnAJeefterdcpendeert  van  de  goede  Intelltgentie 
van  den  Koning  met  de  eerlijke  Luiden  alhier  voor  de  Vreede ,  V  ^velkjnj 
geobligeert  heeft  mijne  laafle  Brieven  in  't  Fiiur  te  werpen  j  ïi/ani  indien 
ik.de  z.elve gecommunicctrt  hadaan  de  wel-getntehtioneerde.yZ.ijfoudealle 
vermdert  fijn,  gelijk  tk^ul.  hter  vooren gefajt hebbe;  eni^fwecreul. 
nochmaals  Lieve  Milord  d'.^  Komngzicl  te  verfekeren.,dat  indien  hy  de 
Vrtde  niet  maakt ,  mijn  klcy  ncn  Mcellcr  z^al  te  gronde  gaan. 
\  Deze 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      49 

Deezc  brief  was  in  een  tyd  gefchreeven  ,   dat  de  grootfte  ^^gg 
opfchudding  in  de  Steeden  waai  en ,  om  zyn  Hoogheyt  de  Hoo- 
ge  bedieningen  der  Landen  op  te  dragen  ,   in  welke  hy  hec  """"^ 
belang  van  de  Koning  ,  en  de  Jongen  Prins  ,   nevens  die  vaa 
zyn  aanhangeren,  genoegzaam  te  zaamen  knoopten  i  noemen- 
de de  laaftcn,  ho/mefles  er  boa  Amis  en  de  Vrye  Staaisgezin- 
dcn,  Luyden  van  de  KHipery  en  Regeetin^e  ;  het  welk,  in  zulk 
een  gevaarlyken  tyd ,  vaneen  zeer  quaad  ge  volg  was,  temeer, 
door  dien  hy  zoo  onbedagt  aan  een  yder  de  geheimen  open- 
baarden, en  telos  van  tong  was,  wantop  een  tyd  uicdeKerk 
komende,  alwaar  den  Godsbediende  gepredikt  had  vandeon- 
regtvaardighcid,  die  den  Koning  ons  aandeed  ,  zyde  hy  in  'c 
openbaar ,  dat  veel  menlchcn  hoorden  ,  hoe  quahjk^is  die  Man 
onderrecht  van  de  n^aal^e  :  want  de  Koning  verlangt  op  alle  wjzji 
naar  de  Vreede  :  /<<  ik^  heb  die  al  in  mijn  z.ak^-y   waar  na  hy  ver- 
fcheide  brieven  toonden.  200  dat  eenige  zyner  vrienden  hem 
meenigmaal   waarfchoude,    dat  hy  zulke  gewigtige  zaaken, 
al  te  openhcrtig  gemeen  maakten,  dat  hy  aldus  de  Regeering 
met  traagheyt  en  onwilligheyt  belchuldigden;  dat  hy  zich  van 
zulk  een  bewind  moeft  ontflaan ,   als  niet  bequaam  daar  toe 
Zyndej  of  dat  hy  zeekerlyk  in  ongenade  zoude  komen.     Dog 
Bnat  verachte  deeze  goede  raad  en  voer  in  zyn  wanbedryf  voort, 
ftookende  onder  de  hand  met  de  zyne  ,   om  den  Prins  tot  zyn 
oogmerk  te  doen  komen  ,   waar  door  ook  eenige  reukelooze 
Godsgeleerde  zeer  yverig  op  de  ftoel  dorüen  zeggen,  en  on- 
der anderen  eenen  genaamt  Simomdes  ,   dat  God  met  z.o»de  op- 
houden ha  Land  te  jlrajjen  ,  zoo  l.wg  als  men  tegem  het  Huis  van 
Oragnien  ondankbaar  bleef.     Zoo  dat  hy  met  Kievit  Gecommit- 
teerde KtiAÓ  ,   Bewindhebber  der  Ooft  ïndifche  Maatfchappy, 
en  Swager  van  Tromp,  nevens  van  der  Hor/l  ,   geweczene  Ge- 
committeerde  Raad  ,  Cby  wien  de  Jongen  Prins  kort  te  vooren 
tot  Rotterdam  noch  uit  eenige  inzigten  te  gaft  geweeft  was) 
veel  quaade  zaaken  uitvoerde,  daar  de  Provintien  en  Steeden 
door  ontroerd  raakten.  .S«^f,  dus  gevangen  zittende,  bevrydcn 
zich  de  anderen  met  de  vlugt:ondertuflchen  Zeelant  en  den  Keur- 
vorüvzn  Brandenburg.,  alszynde  deyverigfteinhet  belang  van  de 
Prins )  deedcu  veel  werk  om  zyn  leeven  te  behouden  ,  maar 

(G)  by. 


50  LEE  VEN  en  DOOD  van 

\666.  by  aldienhaaiEd:  Groot  Mog:  zulk  ecngewigtige  zaakonge- 
■  V  '  ■  ftraft  hadden  gelaaten  ,  zoude  zy  zelfs  gevaar  geloopen  heb- 
ben ,van  vernield  te  worden,  en.'t  woedende  Graau w  het  Swaard 
in  devuyll  geeven,  om  hen  alle  te  vermoorden  ;  uic  welker 
inzigt  hy  het  volgende  Vonnis  kreeg,  waar  in  te  zien  isi  dat 
hy  niet  onfchuldig ,  volgens  het  zeggen  van  eenigc  quaadmec- 
ncnde ,  'gelhaft  is. 


A 


Lfoo  Hcnry  de  Flury  de  Culan,  Hcere  van  Buat,  St.Sire,  en  de  Ia 
Forcft  de  Gcfl,  Ricmcefter  ten  dicnlk  dezer  Landen,  jcgcnwooidig 
Gevangen  op  de  Voor-poorte  van  den  Hovc  van  Holland ,  den zclven  Hove 
buytenpyneen^bande van yicrc bekent  heeft,  dat  hy  gevangen,  na  dat  hy 
aandcMiniftc  van  de  Hccren  Staten  van  Holland  en  Wcft-vriefland,  fyne 
wettige  en  hoogc  Ovcrigheyt ,  haddc  vertoont  eenigc  weynige  Articulen  vaa 
Vrede,  bcftaande in  ambigue,  cnduyfterc  poinéten,  hem behandigt door 
Silvius,  een  vaniyneCorrcfpondcnten  in  Engeland,  op  wiens  vcrfoekhy 
Gcvangenverklaartzynecorrcfpondenticdaarbevoorensnual  een  Jaar  ge- 
leden, zyndealsdocnin  Vrankiyk,  begonnen  te  hebben;  cnnadatvande 
fclvc  Articulen  by  den  voor-gezcyde  Minilkr  was  gegeven  communicatie 
aan hoog-gem  : H :  Staten,  van  wegen  en  door ordrc  van  de fclve  wel cx- 
prellclykendc tot  vcrfchcydc malen  is  gewaarfchoutj  lich  wel  te  wachten 
van  al-omme  voor  te  geven  (gelyk  men  vctflond  dat  hy  Gevangen  dede)  dat 
men  de  Vrede  met  Engeland  konde  hebben  als  men  begeerde ;  dat'tl'clve 
■was  van  quade  operatie,  als  gevende  een  imprcffic  aan  veele  onkundige  in 
den  Lande ,  dat  de  Regeringe  alhier  oorfake  was  van  de  continuatie  van  den 
Oorlog,  en  geen  Vrede  en  begeerde,  en  dat  daar  door  dcingcfetencn  on- 
lurtig  wierden  gemaakt  om  te  contribueren,  fulcx  dat  daar  door  gefchapen 
was  partyefchap  in  den  Landen  te  lullcn  ontllaan ,  en  dat  hy  dies  niet  tcgenC- 
taande  aenfcer  veel  Menfchenbuyten  en  binnen  dcRcgecringe,  enopver- 
fehcydctyden,  heeft  gcaffirinecrt  en  getracht  te  pcrfuadcren,  dat  mende 
Vrede  konde  hebben  als  men  maer  yeinant  naar  Engeland  wilde  fcndcn, 
onder  pretext ,  dat  hy  zoude  hebben  vernomen  gehad ,  dat  vet  fcheyde  Regen- 
ten van  gevoelen  zouden  fyn  gewceft ,  dat  men  in  Engeland  wel  konde  fen- 
den,  fondernochtansdevoorfi.  verfcheydc Regenten  te konncn noemen, 
makende  alfoo  de  voorfz.  zyne  Overigheyt  by  een  ycgelyk ,  fo  buytcn  als  bin- 
nen, de  Rcgccringe  verdacht,  als  of  zy  de  Vrede  niet  en  begeerde,  daar 
nochtans  blykclyk  de  felve  haarluydcr  yver  daartoeniet alleen  al  omme 
krachtelyk  hcctt  getoont ,  ncmaar  oock  aan  hem  Gevangen  fclft  heeft  doen 
behandigcn,  de  laatftc  prefcntatic  omtrent  deConditien  van  Vrede  van  de- 
zer zyde  aan  den  Koning  van  Groot  Brittangicn  by  Miilivc  gedaan  geweeft 
ayndc,  geteykcntbydenFrelident  vandcH:  Staten  Generaal:   Datmcdc 
aan  hem  Gevangen  van  wegen  cnde  door  ordrevandefelvcfyncüverie- 
hey  t  veiklaatt  is » dat  meu  bedugt  was  en  ombragic  had,  dat  men  in  Enge/and 

tiacbit; 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.  jr 

trachtc  de  faake  daar  na  te  beleggen,  dat  men  tuffchen  Vrankryken  dezen  i66S. 

Staat  mochte  fcparatie  maken ,  en  dat  het  felve  ccn  poinö  was  daar  op  voor 

al  diende  te  werden  gelet,  en  't  welk  ook  forgvuldiglyk  diende  te  werden        — J 
|cprecaveert  :  En  dat  hy  dies  niet tegcnftaandc  bekent,  dat  hydeinncrlykc 
intentie  dien  aangaande  van  Engeland  nu  lynde  komen  te  weten  uyt  z.  Brie- 
ven ,  hem  van  daar  toe-gefonden ,   en  onder  anderen  inhoudende,  dat 
men  fichfoudeiTioeien  feparerenvan  Vrankryk,  en  dat  ly  voorts  fprakea 
vaneen  nauwe  Alliantie  tot  nadeel  van  'ifelvc  Ryk,  inplaafevandcfelvc 
oft  den  inhouden  vandieO)  volgens  devoorfi.  v/aarfchouwingc,  aan  de 
voorfz-  fync  Ovcrigheyt  bekent  te  maken,  de  felve  alleen  heeft  gccommu- 
niccertaan  eenige  van  fyne  Complicen  ;  endatzy-luydcnnadat  fy  die  had- 
den gclefen  ,  en  geexaminecrt,  gccoucludecrt  hebben,  defclvein'i  vuyr 
tewerpen  ,f  uiderden  inhouden  van  dien,oytacnde  Rcgeerin^c  te  hebben 
bekent  gemaakt,  onder  pretext,  dat  hy  geloofde  dat  hy  door  den  Brief  die 
hy  daarop  ant woode ,  den  gcm :  Coning  foudc hebben  doen  veranderen  van 
refolutie  ,en  in  cas  hem  nadcrhant  gebleken  hadde  dat  den  Coning  by  de  fel- 
ve rcfolu;ieper(ilkerde,  dat  hy  als  dan  in  geen  gebreken  foudc  fyngeblevo 
geweell.  maar  wel  voornaincntlykgelykhy  ookfchryftacnden  Gravcvan 
Ariington,  in  fynen  Brief  van  den  19.  Maart  i6()6.  omdathy  deby  hen 
genoemde  goede  \'rienden  en  welgeintentioncerde  daardoor  van  een  ander 
fentiment  foudc  fyn  geworden,  als  mede,  om  dat  ook  de  feparatie  van 
Vrankryk  by  den  felven  Grave  van  Ariington ,   of  de  voorn :  Silvius  nier 
mcerenfoudefyngeinfifteertgeweert,  hoewel  hy  Gevangen  mede  bekent, 
dat  hy  noyt  noch  in  fekerc  mondelinge  conferentie  by  hem  tot  Antwerpen 
met  den  voorn :  Silvius  gehouden  ,  noch  door  eenige  Brieven  eenige  pofitive 
verklaringe  verfocht  heeft ,  of  den  Koning  van  Groot  Brittanjc  ook  genegen 
wastetraéleien,ftifsmetinclufievan  Vrankiyk',feggendefulkxby  inadvcr- 
tentietchcbbennagclaten,  en  dat  hy  na 't  verbranden  van  de  voorfz.  Brieven 
aan  den  voorn :  Silvius  expreflèlyk  foudc  hebben  gefchrcvc ,  dat  men  hier  in 
Holland  fonderVraiikryk  niet  en  foude  docn,en  dat  noyt  fyn  meninge  foudc 
zyn  geweeft  om  te  handelen  met  den  Kon:van  Engeland, fondcr  kennifïc  van 
Vrankryk ,  daar  nochtans  in  tegendeel  uyt  de  Minute  van  (yne  voorfz.  Mif- 
five  (  by  de  H:  Gommifiariflcn  van  Staet  onder  zyn  Papieren  gefaifeert) 
vanden  19.  Maart  \666.  voorn:  by  hem  Gevangen  aan  den  Grave  van  Ar- 
iington fecretelyk,  en  fonder  communicatie  van  de  Regecringegefchreven, 
tot  antwoorde  op  de  voorfz.  verbrande  Brivcn ,  evident  is ,  dat  hy  in  plaatfe 
van 't  geenehyzeyt  gedaan  te  hebben,  den  Vyandttot  groote  prcjudice  van 
den  Lande  van  verfcheyde  faken  heelt  geinformeert,  als  hierachter  nader 
fal  werden  gefeyr.  Daar  by  komtdatdeHuyfvrouwe  van  hem  Gevangen, 
haar  bekommeringe  over  dczecorrefpondentie,  en  naamentlyk,  dat  fyne 
Goederen  daar  overjin  Vrankryk  pericul  liepen  van  te  mogen  werden  gecon- 
fifqueert,  bekent  gemaakt  hebbende  aan  den  voorn:  Silvius,  de  felve  on- 
der andre  redenen  van  geruft-lkllingcbyrefcripte  van  den  19.  Maart  \666. 
uyt  London  aan  haar  Ichryft,  dat  hy  niet  welen  gelooft  dat  de  voorfz.  Gc- 

(G  i)  van- 


$%.  LEEVENenDOOD  van 

iötfo.     vangen  door  deze  manier  van  doen  lich  aan  de  Ciining  van  Vrankryk  fccr 
aangenaam  hadde gemaackt  om  ecnig  faveur  van  de  fclve  te  ubtincren,  maar 
dat  hy  fich  niet  en  kan  in  beelden  dat  ecnig  pericul  foudc  loopcn  van  confif- 
catie  van  fyne  Goederen  :   Dat  mede  uyt  de  in-komende  Brieven  uyt  Enge- 
land van  den  ii.  Augufli  laaftledtn,  den  Hovc  ten  genoegen  gebleken  is, 
dat  men  in  Engciant  als  noch  blyfc  infiücren.dat  men  (oude  moeten  traöcreu 
fonderecnigcAlediatcurs,  cnmetuytOuytingevan  den  Franllèn  Koning  : 
Dat  mede  aan  hem  Gevangen,  als  hyfomwylen  een  IJticf  aan  den  voorn  : 
Miniller  vertoon  Je,  komende  uyt  Engeland,  en  gcfchreven  bydcnGravc 
van  Arlington,ofwclby  den  voorn  :Silvius,  niet  anders  continuerende  dan 
een  generale  protcllatievangenegcntiieyt  tot  Vrede,  en  vcrfoek  ,  dat  men 
ten  dien  fine  van  hier  yeniandt  derwaarts  wilde  fenden ,  cn'hy  feerurgeerde , 
dat  fulksmoehiegefchicden,  tencyndehooft-gcm:  Coning  fich  nader  aan 
de felvemochtc openen,  na  communicatie,  goet  vinden,  en  door  ordrc 
alsboven,  bektntgemaakten  verklaart  is,  datter  gans  geen  appatentic  was 
dat  men  van  defe  zyde  y emant  na  Engeland  zoude  zenden ,  en  dat  hy  Gevan- 
gen over  zulcx  haar  ailehoope  dien  aangaande  zoude  benemen:  En  dathy 
dies  niet  tegengaande  (onder  pretext  dat  hem  zulcx  voor  naafi-lcfteBatiail- 
liegeztyt,  enzcdcrtindezelvcBattaillied'avantagcaan  dezerzyde  gewceft 
ïyndc)  hy  daardoor,  en  door  difcourlên  die  iiyvativcclegehoort  hadde, 
vertrouwt  zoude  hebben  ,de  zake  dien  aangaande  te  wezen  verandert, zonder 
nochtans  yemant  fpecifice  te  konnen  noemen ,  die  zodanige  difcourfen  zou- 
de hebben  gevoert ,   niet  alleen  continuelyk  by  ydcr  heeft  aangehouden, 
dat  men  ymant  na  Engelant  zoude  zenden  ,  maar  ook  den  hoog(t-gem: 
Koning,  tot  groote  prejudicic  van  den  Staat,  heeft  gcfovecrt  met  een  hoo- 
pc,  niet  alleen  d  at  zyn  genoemde  Vrienden  hadden 't  oogmerk  en  dcllcyn 
om  ymant  na  Engelant  te  zenden  ,  maar  zelfs  by  zync  voorfz.  Miflivc 
van  den  )9.  Maart  1666.  dat  hy  Gevangen  met  dezelve  hier  hadde  ge- 
maakt ,   een  groote  paiiye  daar  door  de  tegenv/oordige  Regeerin^e  hier 
te  Lande  was  verandert,  en  zyn  May.  zoude  konnen  maken  een  Wede, 
dewelke  gemaakt  zynde  ,   hy  zoude  weezen  de  grootlle  Koning  van  de 
Weerelt  :  Bekennende  niet  alken  den  zclvcn  Brief,  immers  meer  andere 
van  gelyken  inhout,  aandenGrave  van  Arlington  te  hebben  gefchrevcn, 
maar  ook  eenige  te  hebben  laten  fchryven  door  zyn  Huysvtouw,  omdat 
zy  beter  fpcldc,  ende  nochtans  geene  van  dezelve,  nochtc  van  een  eeni- 
ge, die  hy  na  Engelant  gcfchreeven  heeft,  aan  de  Regeeringctc  hebben 
gccommunicecrt,  op  voorgeven,  dat  hem  dezelve  niet  zoude  wezen gc- 
ordooneert.    Dat  hy  gevangen  van  de  voorfz.  laft  van  zyn  voornoemde 
Hoogc  Ovcriglicyt ,   zoo  verre  is  atgcgaan  ,  ende  in  het  intrcll  van  de 
voornocindc  Vyant  zich  zoo  diep  nigclatcn  heeft ,   dat  hy  cctll  bekent 
heeft  buyten  kcnniflc  van  de  Hoogc  Regreriuge,  en  zonder  ymants  ordrc 
ofte  communicatie,  doch  daar  na,  alleen  met  communicatie  en  overleg 
van  een  van  zvne  complicen,  op  de  aifignatie  en  fchriftelyk  biljet  van  de 
voornoemde  Silvius,  ecu  Envoye  van  dcu  vyanc ,  mtj  verzoek  van  dc- 

,2elvc 


CORNELÏS  en  JOHAN  DE  WITT.  j3 

iclrc,  dat  nilkx  mocht  werdca  fccrect  gehouden  ,  cnhaare  entrevueaan  j^(^^' 
niemant  bekent  gemaakt,  verklarende  hy  Silvius  in  't  iclve  biljet  ,  zoo  *^ 

hy  gevangen 'icyt ,  dat  den  Koningvan  üroot  Brittagnien  zelfs  geen  ken» 
nis  daar  van  zoude  hebben  gehad  ,  hoewel  hy  gevangen  bekent  wel  be- 
Tondcn  te  hebben  uyt  zyiie  difcourfcn  ,  dat  hooglt-gemeite  Koning  imi 
mers  kcnniöc  daar  van  hadde,  zich  na  Antwerpen  vervoegt,  cndcaldaar 
met  den  voornoemde  Envojé  niet  alleen  Iccretclyk  geaboucheert  te  heb-" 
ben,  maar  dat  hy  alvooren  derwaarts  te  trekken,  wederom  zonder  ee-> 
nige  kennifle  van  de  Rcgccriiigc,  en  alleen  met  kenniiïè,raat,  enhulpc 
van  een  vanzyne  ongeoorlofdc  corrcfpondcnten  alhier  heeft  gcconcipiecrt 
en  opgcftelt  een  model  vaneen  Mifïïve,  die  den  Koning  van  Groot  Brit- 
tagnien  zoude  fchryven  aan  dezen  Staat,  en  die  geftelt  zoude  zyngcweeft 
in  beleefde  termen  ,  om  dezelve  Staat  te  beweegen,  ymant  van  hier  na 
London  te  zenden  ,  welke  Mifllvc  gcfchreven  zyndc  ,  dat  de  voorzyde 
iync  Complice  hem  haddc  verzekert  ,  dat  zyne  Vrienden  dan  zouden 
arbeyden,  invoegen  dat  men  ymant  na  Engeland  zond  ,  daar  hem  noch- 
tans als  vooren  was  verklaart,  dal  daar  toe  gantsgcen  apparentieen  was, 
en  hy  dienvolgende  den  Vyantallchoopedicn  aangaande moft  benemen: 
Bekennende  dezelve  modelle  toe  Aiitwert:cn  noch  geamplieert ,  en  aan 
den  voorn:  Envoye  behandigt  te  hebben,  en  dat  hy  van  zyn  verhandelde 
en  wedervaren  aldaar,  na  zyn  i'huys  komllc  aan  niemand  communicatie 
gegeven  ,  en  raport  gedaan  heeft ,  als  aan  de  voorfz.  zyne  complicen; 
ontfangende  hy  Gevangen  van  den  Vyant  Brieven,  met  twee  dillinöeop- 
fchriilen  >  het  een  zynde  ordinaris,  die  hy  Gevangen  bekent  aan  de  Re- 
gceringc  te  hebben  gecommuniceert ,  en  het  ander  met  de  woorden, 
FoHr  vous  mefme  y  by  ünvoürzichiighcyt>  en  buytenzyn  weten  benevens 
andre  Brieven  oveigegeven;  bekennende,  dathy  het  zelve  met  droefneyt. 
aan  een  van  die  van  zyne  voorfi.cürrcfpondcntcn  alhier  desnamiddaags, 
200  als  hy  's  avonds  is  geapprehendeert ,  heeft  bekent  j;cmaakt,  mctver- 
loek  dat  hy  in  de  Vergaderinge  eens  wilde  vcrneemen  ,  hoe  het  zelfde 
wicrde  opgenomen,  voorgevende  denzelven  Btiefniet  te  hebben  gecom- 
municeert,  alzoo  het  was  een  zotte  of  inpertinente  Brief,  daarover  hyr 
van  meeningc  wasgewcefl,  benevens  d'overleveiinge  cenige  explicatie  te 
doen  ,  houdende  onder  anderen  de  voorfz.  Biitf  in  duydclyke  termen, 
dat  hy  Schryvcr  van  dezelve  (die  volgens  't  zeggen  van  den  voornoemde 
Gevangen  is  gewcell  den  meergcmeUcn  Silvius)  niet  en  had  gelaten  al- 
daar in  't  brcede  te  reprefenieeren  ,  al  't  geen  hy  Gevangen  hem  haddc 
gecommuniceert ,  en  dat  het  zelve  aldaar  zeer  fmakelyk  was  gewccft ; 
'  item,  dat  men  niet  en  had  ten  propoofiCgeoordcelt  te  volgende  modelle 
van  den  Brief,  die  hy  Gevangen  hem  haddc  gegeven  ,  hier  vooren  ge- 
Hielt  ,  om  datze  ontydig  zoude  gcwee.ft  zyn  in  die  conjunflure  ,  maar 
vat  aanging  het  oogmerken  voorncemen  ,  dat  de  Vrienden  hadden, 
om  te  maakcn  dat  men  ymant  derwaarts  zont,  dat  men  't  zelve  zeer  ap- 
jprubcetdc.  Item,  dat  men  zoude  komcn.in  cca  paiticulierderco»refpon» 

Cf2  5)  dentis 


^4  LEEVEN  en  DOOD  van 

1666,  dentie  en  onderde  hant  furneercn  alle  middelen  dieiykondfn  wcnfchen, 
_^_M  om  te  komen  tot  ccn  goet  accomodement ,  cndc  te  brcekcn  d'intriguc  , 
"  hem  Gevangen  bewurt.     Item,  dat  hy  geloofde,  dat  het  fucccs,  dat  zy 

luyden  van  de  lydc  van  Engclant  in  liet  doen  laatfte  gevegt  hadden  ge- 
had, daar  toe  ycts  zoude  contribueercn,  want  dat  de  party  van  de  Vrien- 
den, en  van  die,  die  de  Vrede  begecrcn,  daar  door  zoude  werden  rer- 
fterkt ,   met  ferieus  verzoek  ,  van  hem  particutierlyk  te  willen  advertec- 
ren,  of  het  zelve  niet  cenige  vcrandcringe  hadde  mede  gebracht  ;   hou- 
dende alzoo  met  den  Vyant    twccdcrley   correfpondentic  ,  ccn  open- 
lyk,  en  met  kenniflc  van  de  Hooge  Regeeringc  ,  een  fccrctelyk,  zonder 
kennifle,  en  tegens  cxpreflè  ordtecn  waarfchouwinge  van  dezelve,  daar 
inne  gemcUc  Hooge  Regeeringe  van  zyn  genoemde  goede  Vrienden  en 
wel  geintentioneerde  wert  gediüingucert  ,  mit^gaders  de  voorfz,  Rcgee- 
ringe  allentlialven  wert  gctraduccert  ,   ende  gecalumnicert,  als  of  zy  de 
Vrede  niet  en  begeerde  ,    om  dat  zy  op  die  ware  gronden  ,   volgens  de 
Tradlatcn  en  gcmeenc  Rcfoluiicn  \  an  Staat ,  en  niet  na  de  fantafic  van 
deze  complicen  ,  tot  groot  makingc  van  den  Vyant,  en  nadeel  van  doe- 
zen Staat,  en  deflèlfs  Geallieerden,  betrachte.     Alle  het  welke  contra^ 
rierendc  het  devoir  van  een  Onderdaan  wegens  zyn  Souveraine  Ovcrig- 
heyt,  en  dircöelyk  ürydende  tegcns  de  befchreeve  Rechten  ,  mitsgaders 
Wetten  en  Placcaten  dezer  Lande,   (  verbiedende  cxpreffelyk  aaneen 
ygelyk  uyt  deze  Landen  ,  te  houden  in  eenigcr  manieren  eenige  corre- 
fpondentic cndc  gemcenichap  met  d'lnwoonderen  van  Engclant  ,   ofte 
haar  ondcrhoorigcn  ,  door  Brieven  ofte  anderzints ,   ftrckkcndc  tot  na- 
deel van  deezen  Staat  ,    op  peyne  van  daar  over  als  Vyanden  van  den 
Staat,  zonder  eenige  conniventiegcftraft  te  zulten  werden  )   cndc  zyndc 
zaken  van  zeer  gcvaarlykcn  inzichtc,  en  pernicicufe  confequcntie,  waar 
door  de  Gemeente  ontrull ,  de  Hooge  Regeeringc  zoo  buyten  als  binnen 
verdagt  ,   de  Geallieerden  van  den  Staat  ,   wegens  dezelve  diflïdcnt  ge- 
maakt, den  Vyand  van  pretenfe  divifie  en  partyfchap  ende  vcrandcringe 
in  dezelve  Regeeringc  vervvitticht,  en  met  de  voornoemde  abufyvehoop 
gevoet,  in  zyn  geiicgentheyt  tot  deezen  tegcnwoordigcn  luftueufcn  Oor- 
log geconfirmcert ,  en  vervolgens  de  zoo  lang  gewende  ,   en  door  alle 
niogelyke  en  eerlyke  middelen  van  dczezydc  aangevvent,  betrachte  Vre- 
de tot  noch  toe  ,    na  alle  inenfcliclyke  apparentic  te  rugge  gebleven  is, 
tot  onuytfprekclyke  prtjudicc  van  deezen  Staat,  ende  gemccncChriikn- 
heyt  ,  en  voornamcntlyk  van  het  i^roteftanizc  weezen  ,   tot  verftortuigc 
van  zoo  veel  Chrilkn  bloet  ,  en  ruinc  van  zoo  veel  goede  Ingezetenen 
dezer  Landen  ,  cndc  over  zulkx  zoo  in  zich  zelvcn  ,  als  ten  cxemple  , 
en  affchrik  van  anderen  ten  hoogften  ftrafbaac  :  Sooisr,  dat 't  voorfz. 
Hof.   met  rype  deliberatie  van  Rade  alles  deurgezicn  en  overwoogcn 
hebbende  ,  't  gecne  ter  materie  dienende  was ,  doende  Recht  in  den 
naam  en  van  wegen  de  Hooge  Ovcrighcytendc  Graaftelykheyt  van  Hol- 
laiu,  ZccLaiit,  en  Vnellant,  den  voorn:  Gevangen  gecondemncert  heeft, 

cndc 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WiTT.         jf 

endc  condcmiiecrt  hem  't  2clvc  Hof  mits  dcezeii,  gebracht  te  werden  ter  l<y€S, 
plaatze  daar  men  gewoon  is  Jullitie  te  doen,  eiide  aldaar  met  den  Swaar-  ■  i  j 
de  te  werden  gecxcciitccrt ,  dattcr  de  dood  na  volgt;  verklaartvoortsal- 
le  zyn  Goederen  gcconlifquecrt.  Gedaan  in  den  Hage  by  de  Heeren 
Fredrik  van  Dorp,  Heer  van  Maefdam.  Diderik  Sicxii,  AlbrechtNie- 
rop,  Adriaan  Pau,  Heer  van  Bennebroeit,  Willem  Goes,  Fieter  Ok- 
kers,  Cornclis  Fanniusen  Johan  van  Honert,  RaaisluydenvanHolIani, 
cndc  gepronuncicert  op  de  Audiëntie  vau  de  Rolle,  d  en  1 1 .  Oflober  1666, 

In  kcnnifle  van  my, 

Adriaan  Po t's. 

Ter  zelver  tyd  wicrd  ook  in  Delft  eenen  Dofïor  Makdowel 
en  tot  Rotterdam  den  Commies  van  Kivit^  genaamt  Molenaar  ^ 
nevens  een  Schot  gevangen  genomen,  die  aan  diergelykezaa- 
ken  ook  fchuldig  waaren. 

Ondertuflchen  rees  een  zwaar  verfchil,  tuflchende  'L.t.^d-  vetfchii 
miraal  de  Ruiter  en  Trompt  den  eerftgemcldehad  op  zyn  inko- ^^'^'(«"e»* 
men  in  de  Wielingen ,  aan  haar  Hoog  Mog:  en  daar  na  by  mon-  Tromp, 
de  aan  de  Heer  Raad  Penfionarii  de  Witt,  endeGevoImag- 
tigden  der  yidmiraliteitenhekenx  gemAs.kt  ^\vct  zonder  ongenoe- 
gen over  het  beleid  van  den iaaflgenoemden geklaagd}  beltaan- 
de  in  het  laat  en  traag  zeil  gaan,  om  byden  vyant  te  komen, 
en  dat  hy  zoo  lang  van  de  Vlag    gebleeven  was.     De  Heer 
Tromp  dit  ter  ooren  komende  ,    Ichreef  daar   op   een    Brief, 
aan  haar  Hoog  Mogende  ,    en  de  Staaten  van  Holland, waar 
in  {hy  zich  ten  uitterften  wilden  jverfchoonen  ,   en  het  on- 
gelyk  op  de  Heer  de  Ruiter  werpen.    Haar  Ed:  Groot  Mog: 
de  Heere  Staaten  van  Holland  ,    over  deeze  oneenigheyt  ten 
hoogften  bekommert,   vreezende  voor  zeer  quadc  gevolge, 
die  hier  uyt  ryzen  konden,  bevoolen  eenige  Heeren  uit  hun- 
ne vergadering,  deczc  zaak  ernftelyk  en  nader  te  overweegen, 
en  haar  Ed:  Groot  Mog:  van  hunne  Raad  te  dienen,  waar  na 
den  Raad  Penfionaris  de  Witt  den  negentiende  van  Auguftus  ^''"f  f-  . 
ter  vergadering  van  de  voornoemde  Heeren  Staaten  van  Hol-  nutvan't 
lane,  tot  nut  van  't  Land,  en  om  de  vordere  ongemakken  te  omtKw'*' 
beletten,  voorftelde,   Dat  menden  Lt.  admiraal  Tromp  moel^op^ 
ombieden  :   Dat  hy  met  den  Lt.  Admiraal  de  Ruiter  niet  overeen» 
guam  :  Dat  V  Lands  dienjl  pereijcbte ,   dat  noot7.akelijk^  ten  van 

twee» 


5(5  LEEVEN  en  DOOD  van 

t666.     tJfcen  moejl  van  z.ijn  dienfï  omjlagen  worden  :  Dat  Tromp  hy  éfi 
'    ■  Ruiter  niet  ivas  te  gelijken  :  Dat  Tromps  laf}  alleen  hield  tot  weder^, 

zeggens  toe  :  Dat  men  hem  van  ^ijn  Ü4mpt  behoorde  iontjlaan  ,  tn 
een  ander  Lt.  Admiraal  in  :^jn  plaats  te  verkjez.en  :  Dat  de  Lieden 
.in  dit /luk  eenparig  ,  geheim  ,  en  hartig  moe[}c  z.lj»  :  En  dat  z.«lks 
ten  hoogflen  noodtg  was.  Dit  vvierd  by  de  meefte  ftemmc  ge- 
preezen,  en  voorgoed  gekcurt,  waarop  het  ondergefchreevc 
befluyt  volgde, 

„De  Raad  Penfionaris  de  Witt  heeft  ter  vergaderingc 

de' H«rsn,>  bekend  gemaakt  deConfideratien  ,  ende  'cadvysvandc  Hec- 

Hoiund""  »>  ^^"  haar  Ed:  Groot  Mog:  Gccomnniticerden,  hebbende  in 

om  Ttomp  „  gevolge  ctt  tot  voldoeningc  van  dcrzelvcnefolutie  Commijfo- 

d'ie.imsl'r»''''*'*^}  in  dato  den  achriendcndeczer  loopende  Maand,  over- 

«nifliak     „leit  en  overwoogcn,  wat  tot  voorkominge  van  alle  dÜbrdic 

:  ,.en  divlGe  in'sLands  Vloote,  mitsgaders  tot  goede  conduite 

„over  dezelve  ,  by  haar  Ed;  Groot  Mog:  zoude  konncn  ,   en 

„  behooren  gerefolvcerc  ,   en  gedifponcert  te  worden  :  ook 

„fpccialyk  geexaminecrt  en  aandachtelyk  geponderecrc  den 

„  Inhout  van  zeekere  Miffivc  ,    by  den  Lt.  Admiraal  Tromp 

„aan  haar  Ed:  Groot  Mog:  gefchreeven  uit  's  Lands  Schip 

„  Hollandia^  leggende  voor  Vliffingen,  den  dertienden  dezer 

„loopende  Maand,  houdende  ,  na  een  omftandig  verhaal  van 

„zaaken  ,  die  met  zyne  kennifïc  geduurende  de  jongde  Bat- 

„  talje  tcgens  de  Engelfche,  zouden  weezen  voorgevallen,  het 

j,  befluyt,  't  welk  hier  van  woord  tot  woord  is  volgende. 

Edele  Mog;  Heeren, 

NU  ^  na  deeze  en  alle  mijne  getrouwe  dien  ff  en  ^  vanden  Heer  Lt. 
u^dmiraal  de  Ruiter,  door  pafte  ,    zonder  my  gehoort  ofte  ^t- 
fprooken  te  hebben,  <n  jaloufie  {om  dat  God  jilmachtig  metileinder 
macht  my  op  den  Fijand  heeft  avantagie  gegeeven.,  ende  hem  met  ten 
'  frnoter  macht  difavantagie  )    voor  onz.e  zaake  van  de  nederlaage  ^ 

ende  votr  een  Schelm gedeerieert  te  worden,  is  my  onlijdelijk  ,  ende 
xoo  geen  reparatie  daar  van  k>''jge  ,  ben  ik^  incapabel  het  Vaderland 
te  konnen  dienen  :  ïVant  z.00  wy  nu  niet  wel  gedaan  hebben,  meent 
ntott  te  z.ullen  konnen  voldoen;  en  is  geen  tijd  om  Schelmen  teemplo- 
jeertn  ,   maar  wijz.e  ,  voer^ichtige  en  (turagieufe  Zeehelden  ,  die 

voer 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      f7 

voor  V  Vaderland  en  haar  eige  reputatie  bereid  z.jn  ,  goed  en  bloed  ^^^^- 
ep  te  z.etten  ,  welke  ik.  meene  tot  nog  toe  zoo  wel ,  door  Gods  ge»a-  ——' 

dtgen  z.eegen^  te  hebben  gecon^erveert ^  dat  tk^geen  Lt.  Admiraalde 
Jluyter,  noch  eenig  menjch  ter  waereld  {z.00  Ung  tk  leeve)  capabel 
aft  t  tny  die  te  z.ullen  ontfteelen  ^  maar  z.00  doende  veel  confufie  in 
de  Floot  ^  tet  mijn  leetweefen  ^  te  gemoet  z.ie  ,  ende  de  Officieren  en 
Aiatroofen^  aan  land  komende  ,  malkanderen  te  gullen  vermoorden^ 
V  welk  Godt  verhoede. 

Waar  op  gedelibereert  z.ijnde  ,  ende  in  achting  genomen  ,  dat  de 
voornoemde  Lt.  .Admiraal  Tromp  ,  na  demonjiratie  van  z.00  groote 
yinimeufiteit  en  verbitterheid  tegens  den  Lt.  Admiraal  de  Rujter^ 
*j  Lands  l'^loote  als  Generaal  en  Chef  commandeerende^  tegelijk^met 
den  z.elven  Lt.  Admiraal  de  Ruiter  ,  niet  gelaaten  kan  worden  trt 
emplof  ,  z.onder  's  Lands  weivaaren  ten  uitterjle  te  doen  peviclitec- 
ren  ,  dior  eene  apparente  tweedragt  en  confufie  ,  die  in  z.ulken  k^s 
met  reeden  tn  de  voerfchreeve  Floot  z.onde  jiaan  te  bevreez.en  ,  is  , 
tot  verhoeding  Zian  dien  verfiaan  ,  en  gerefolveert ,  dat  de  commiffie 
tian  den  voornoemde  Tromp  als  Lt.  Admiraal  van  Holland  ,  en 
Wejl  Frn/land  ,  onder  't  Lollegie  ter  Admiraliteit  tot  Amjlerdam  , 
bj  provifie  ^  en  tot  haare  Ed:  Groot  Aiog:  kjnnelyken  ivcdcrzeggen 
gegeeven  ^  zal  werden  ingetrokken  ■,  gelijk^dez.elve  ingetrok)ien  %i/erd 
mits  deezjen  ;    en  dat  dien  voli^ende  op  't  allerffoedigfte  wederom  tot  ' 

fuppletie  van  de  voorfchreere  plaat z.!",  met  een  ander  Officier  van  coK- 
ragie  en  beleit  ,  geprocedeert  zal  werden  j  en  op  dat  z.ulks  met  de 
meefle  ordre  ter  Executie  geleit  werde  ,  dat  over  z.ulks  van  weegen 
haare  Ed:  Groot  Mog:  ter  Generaliieit  ,  de  z.aalie  daar  heenen  zal 
werden  gediri'^eert ,  ten  einde  de  voornoemde  Tromp ,  by  haar  Hoog 
Mo?:  ten  ^oedigffe  een  opzechts  brief  mogen  werden  herwaarts  be- 
fchreeveny  om  t'zyner  aankomfle  alhier  hem  de  voorgeroerde  nyne  de^ 
miffie  bekent  gemaakt  te  worden ,  als  naar  behooren. 

Op  het  aanfchryven  der  Heeren  Staaren  ,   quatn  de  Heer ''*"""?  . 
Tiomp   den  drieentwintisiflen  dier  Maand  in  's  Gravcnha-  H.Rjod 
gen,  alwaar  hy  eenig  ■  kennis  gekieegcn  hebbende  van  decze  j'"^°""'' 
dingtaal,  zich  by  den  Raad  Penfionaris  de  Witt  vervoegde, 
zeggende  hier  op,   dat  hy  bereid  ivas  de  Heer  de   Ruiter  alle  uol-  fi>tajk.      / 
doenmge  te  gceven^  en  zyne  misfla^en  tegen  hem  en  de  hooge  Regeer in- 

Tweede^Boek:,  (H)  ge 


fS  LEEVEN  en  DOOD  van 

1666.   ge  openllijk^te  bekennen  ^  en  indien  men  hem  geen  Smaldeel  of  Flag 
mmmmm>m>  toevertrouwde  ^  hem  genoeg  z,oude  t.yn ,  dat  h^  dan  waarvoor  de 
Huilers  Seconde  zoude  vegien ,   willende  in  deezen  tijd  liever  als  Ka- 
pitein  ter  Zee  gaan ,  en  jonde  pch  gedragen  gelijk^  een  eerltjk^Adan  be- 
taamde.    Al  het  welk  den  Raad  Penfionaru  den  vier-en-twin- 
tiglten  ter  Vergadering  van  haar  Éd:  Groot  Mog:  inbragt, 
welker  Z:uk  in  nader  overweegingc  wierd  gelegt.     Doch  de 
Hceren  Edelen  blecvcnby  hunbelluyt,  en  vcrltondcndatmen 
hem  zoude  ontdaan,  en  het  zelve  aanzeggen,  daarbyvoegcn- 
de,  van  voor  eerjl  tn  den  Haage  te  blyven,  zonder  naarde  klootte 
gaan  of  te  fchrijven ,  op  peene  van  fchuldig  gehouden  te  warden  aan 
muyicry,  het  vvelkby  meerderheid  van  Hemmen  goec  gcoordeelt 
BeRaad     v^-jerd,  cn  is  hem  door  den  Heer  Raad  Penfionaris  de  Witt 
de  Witt      aangezegt ,  dat  haar  Ed:  Groot  Mog:  goei  gevonden  hadden  ,  hem 
t'^o^'^^zvü'^'^"  ^}"  bedieninge  t'onijlaanj  verfoekende  z.yn   Commtffte  aan  z.yn 
b'edienin-    Ed:  weder  ter  hand  geliefden  te  ftellen.     De  Heer  Tromp  antwoor- 
**■  de  >  dat  hy  haar  Ed:  Groot  Mog:  bedankten  voor  alle  genoote  gunfl  ^ 

«nTiomp.  dte  hy  van  haar  Ed:  Groot  Mog:  had  ontfange»  ^  en  bereid  was  defelve 
met  alle  gehoorfaamhetd  te  fulien  overgeeven.     Voorts  wierd  hem 
gezegt,  by  handtading  te  moeten  bclooven,  van  niet  zonder 
haar  Ed:  Groot  Mog:  bevel  uit 's  Gravenhaagen  te  vertrekken, 
Zynver-     het  eeen  hv  met  alle  eerbiedigheid  toeftond,  doch  verzocht 
HeciRjjd  daarna  aan  den  gemelde  Heer  Raad  Penfionans  de  Witt, 
idewitt!"^  dat  hem  naar  vyfof  zesdagens  verblyf  in's  Gravenhagen,  ver- 
lof gegeeven  mocht  worden,  om  een  rys  naar  zyn  Hoffteede 
op  's  Gravel  and  IC  doen.,  ten  anderen,  dat  hem  een  fchrihelyk 
befcheid  mocht  werden  toegedaan,  waar  by  haar  Ed:  Groot 
Mog:  zoude  gelieven  te  verltaan  en  te  vcrklaaren,  dat  dezelve 
hem,  Tromp  vanzync  bedieningc  nieten  haddeontflagen,  uit 
reedenen  van  eenige  misflag,  ofte quadefeytenby  hem  begaan, 
maar  alleen  uit  andere  inzichten,  die  haar  Ed;  Groot  Mog:  daar 
toe  bewoogcn  hadden. 
VtnGciit        Wat  zyn  rys  naar'/ C?r4ï'f/j*«a(  betreft,  wierd  hem  niet  zonder 
^'^pj     omzigtigheid  toegedaan,  en  het  ander,  wierd  naar  rypeover- 
pu.niin-  wcegingc  tot  nader  befluyt  ,   uiigcfteld,     Diesvolgens  wierd 
*'    '**'     den  Heer  Willem  Jofeph  van  Gent^  Overftcn  vznhet Regiment 
Zee  bezoldelingcn ,  den  24  Augufty  in  zyn  plaats,  tot  Lictt- 

tenAis 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        yp 

t  en4nt  jidmiraal  ,   van  het  Collegie  ter  uidmtralitcit  tot  jfmfin-  ^        ' 
t}am,  aangefteld,  welke  ter  vergadering  der  Heercn  Staaten   —  ~-^ 
van  Holland  gekometi  zynde,  bedankte  haar  Ed:  Groot  Mog: 
met  alle  Hoflykheid ,  voor  de  gunft  en  genade ,  die  dezelve 
hem  geliefde  te  betoonen,  daar  nevens  betuigende,  met  alle 
genegentheid  te  wcnfchen,  dat  haar  Ed:  Groot  Mog:  hem  van 
de  gemelde  dienft geliefden  teverfchoonen,  zeggende,  dathy  yerrchooof 
zeer  weinig  tyds  de  Zee  had  bevaaren,  en  nooit  van  voornee-  vil '°' 
men  was  geweelt  daar  in  te  volharden,  en  by  gevolge  deZee- 
kunde  hem  noch  niet  wel  bekend  was,  waar  door  hy  zichniec 
alleen  ten  hooglten  bekommert ,  maar  ook  onbequaam  bevond , 
van  een  Smaldeel  Scheepen  te  gebieden  :  verzoekende  dier- 
halven,  dat  de  voorfchreeve  bedieninge  door  een  ander  mogtc 
werden  waargenomen.     Na  dat  de  gemelde  Heeren  Staaten 
daar  over  beraadflaagt  hadden,  wierd  vaftelyk  befloocen,  dat 
den  Heer  van  Gent  nochmaals  zoude  worden  aangemaand,  en 
des  noods  zynde  (liptclyk  belaft ,  van  de  voorichrevc  bedieninge, 
zondereenige  uitrtel,  opzichteneemen,  en  den  dienft  van  den 
Lande  te  betrachten  ;   waar  na  hy  den  Eed  als  Lt.  Admiraal 
ter  vergadering  der  Staaten  van  Holland  heeft  afgelegt. 

Den  zelven  dach,  wierd  uit  bevel  van  haar  Hoog  Mog:  aan 
den  buitengewooncn  Afgezant  van  Sweeden,  de  Heer  Afpel~ 
boom  verzocht,  dat  hy  geliefde  kenniffe  te  geven  aande  Heerea 
Algcmeene  Staaten,  wat  hy  wegens  de  voorberyd zelen  der 
bemiddeüng  tot  Vreede,  met  de  Heer  Raad  Penjtonaris  de 
WiTT  haddegefprooken,  daarnevens  zendende  een  uittrekzel 
van  verklaaring,  by  de  Engelfche  ,  daar  toe  Gevolmagtigde, 
voor  den  Heer  Appelboom  ,  opgefteld ,  behelzende  het  geen 
hy  Heer  Afgezant  met  den  Heer  Raad  Penfionnris  de  Witt, 
en  den  voorzittende  Heer  in  haar  Hoog  Mog:  Vergadering, 
de  week  te  vooren  ,  hadde  geredeneerd.  Het  geen  by  veel 
Staatkundige  vooreen  yverzuchtige  zaak  van  haar  Hoog  Mog: 
wierd  opgenomen. 

Ondertuflchen  wierd  den  Heer  Raad  Penfionaris  de  Witt, 
door  den  Pranlchen  Gezant  d'Eftrades  een  uittrekzel  van  eerj 
brief  eer  hand  gefteld ,  die  den  Koning  zyn  Meefter  aan  hem  Ge- 
zant, hadde  ö  efchrecven  ,  luydende. 

(U  z)  Cf, 


6o  LEEVEN  en  DOOD  van 

-  ^"^  r,  kont  den  Heere  de   Witt  z.efr^gen,  dat  il^  op  deez^en  dach' 

BetiRtvan    Ij  ^  Po  ilooper  ,  dien  mtin  N^ef  dtn  Hertog  vin  Beaufort' 

ym 'Jt^ak  mi  zend  ^    het  goetduiken   v.m  allede   Bevelhebbers   mijner  FlootCy. 

ilwaud"  o^""  ^^f  (Irtjken  der  FUggen  verwagt  ,    en  dut  tk^in  dit  /luk,  en  in. 

jeniionJiis  ^lle  andere  z^mkenaltyds  de  z.yde  i,^lkiez.en,  dte  z.ondtr  mijne ■uf-t*r- 

'"*      dipheid  z.eer  te  benadeelen  ,    meeji  dienjlig    z.al  z.yn  ,    om  de  goeds- 

vnendjlhap  dte  ik,  met  de  Straten  begeer  te  onderhoudjn ,  te  handha- 

ven.     titer  op  btdde  tk^  God  dat  hy  «  ,     myn  Heer  den  Graaf  va» 

Ejlrades  ,  houde  in  z.yne  heilige  hoede. 

Gefchrecvete  Vincennes,  den  2.8  dach  van  Augufty  1666. 

Was  onderteckcnt. 

Louis. 

Na  dat  *s  Lands  Vlcot  nu  wederom  den  vyfden  Septenriber^ 
zynde  een  Maand  naar 't  invallen,  inZceftak,  lleik  negen- 
en zeventig  Scheepen  en  Fregatten  van  Oorlog,  en  zes  oTze- 
djrt^et-     ven-en-twmtig  Bianders,  wnarendeHeeren /'>^'t<'rge«,  vander 
flsgvanzyn  jy^o/fj^^    C^» ,   Coeverden .,  endc  Gerlactus  ,  nis  hnar  Hoog  Mog: 
Ten'.""      Gevolmagrigde,  toi  bezorging  der  Vloot  uit  de /^^<f//;f^f«,  i:i 
'j  Gravenhugen  by  zyn  Ed:  den  Raad  Penftonuns  i>e  Witt  ge- 
komen, alwaar  zyn  lid:  nevens  de  ijemclde  Heeien  tct  Ver- 
gadering van  haar  Hoog  Mog:  den  y  September  verflach  van 
het  uitloopen  der  Vlooc ,   en  het  verhandelde  met  de  Graaf 
d' E  ft  rade  s  en  den  Ma;  kgraaf  dc  Bellefons  óccd  ;  waar  np  over- 
woeien zyndc,  hebben  haar  Hoog  Mog;  alle  hec  verhandelde 
Tfich  wel  latten  gevallen  ,    en  dien  volgens  de  voorlchreeve 
VortdiJt    Hcerenderzch  er  Gevolmachtigden,  over,  endeterzaaken  van 
hm  Hoog  heteeifl  gemelde  vcrilag,  endc  haar  wakkerheid,  moeiten, 
Wos:bc-    aibeid  en  goed  beleid  ,  met  alle  crnd  bedankt. 

Den  ecn-cn-twintig(tenquamdcn  Gcheimfchryvcr  A^/f«^;e»>-| 
in's  Graver/hagen^  door  de  Ritjiter,  uil  de  Vloot,  daar  naar  toe- 
gezonden, alwaar  hy  by  haar  Hoog  Mog:  een  omltandig  ver* 
haal,  van  al  het  geen  dezelve  overgekomen  was,  deed.  Waar 
op  den  Heer  Raad  Pe/iftonans  de  Witt,  nevens  dc  andere 
Heeren  Gevolmachtigden,  in  de  Geheime  Zee  zaaken,  ver- 
acht wierd,  ecu  nader  Qpdel  te  maakeni  daar  den  L.i.Admü. 

raal 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WiTT.        6ï 

taalde  Ruyter^  nevens  de  andere  hooge  Bevelhebbers  der  Vloot ,  ^<?<J<^» 
zich  z.'->ude  hebben  na  te  fchikken.     Den  zeseniwintichften 


wi'tt  ver- 
in cea 


September,  bequnmcn  haar  Hoog  Mog:  de  zeekere  tydingvan  z  "Ed 
de  ichrikkelyke  brand  van  London  ;  als  ook  wigens  de  aanna- t"g,"" 
dering  der  Franlche  Vloot,  om  met  de  Hollandlche  te  verce-  "■'J"op- 
nij^en ,  v/aar  op  goedgevonden  wierd  aanilonds  een  afgevaar- Buytcrte 
digde  aan  de  Ruy.er  ^  en  den  Hertog  van  Beaufort  te  zenden  ,  n>"l'«'»- 
met  bevel,  dat  indien  zy  nocheenigzints  in  (laat  waarenomiets 
tekonnenonderneemen,  vaninZceteblyven,  en  zich  op'tfpoe- 
diglt  by  malkander  te  voegen  ,  dewyl  dit  zwaar  verlies  een 
groote  verandering  konde  veroorzaakenj  en  des  anderendaags. 
Wierden  de  Heeren  der  Provtmten  van  Zeeland ,  en  Frtejlund 
verzocht,  om  yder  een  perzoon  te  verkiezen  ,  die  nevens  de 
Heer  Raad  fenlionans  de  Witt  ,  ten  fnoediarten  zonder  tvd  „     „ 

,.  ,,  i./i  jiii  1  Haat  Hoog 

verlies,  naar  sLands  Vloot  zouden  iiebben  te  zylen,  en  te  ver*  mor;  ver- 
richten, het  geen  in  haar  Hoog  Mog:  vergadering  ,  daags  te  voo-  r°ovf"fea 
ren  beiloocen  was,  op  de  tydinge  der  brand  van  London  ,    en  ^^  zcchnd 
ket  naderen  der  Franlche  Vloot,  om  met  de  Hollandlche  te  (a'ndö" 
vereenieen,  van  welk  haar  Ed:  Moyende  eenaffchriftmetoo- '"""^«"«i- 
pe  n^amen  tocgezondan  zoude  worden,  om  dier  gcencr  welke  evenfde 
haar  Ed;  Mogende  zoude  komen  te  verkiezen,  daar  in  ie  vul-  ,"•  V"!  . 
len,  vcrkl.iarende  haar  Hoog  Mog:  vorders,  vermitsde  Zaak  dswittna 
zulk  een  erooten  haall  verciichte,  dezelve  dicnite  vooraange-  '^<^^,'°°'te 

o  '  o       zenden. 

naam  te  zullen  houden,  waar  nevens goet gevonden  was,  den 
Heer  Raad  Penfionaris  de  Witt,  daar  van  kennis  en  bericht, 
als  mede  een  geloofs  butf ,  aan  den  Heer  Hcrtcg  \an  Beau- 
fort te  geeven,  waar  in  de  plaats  open  gclaaten  zoude  worden, 
om  de  naamen  der  andeie  twee  Heeren  Gevolmigiigoen,  die 
Z.y  noch  verkiezen  zouden,,  in  te  vullen,  doch  by  nader over- 
wecging  wierd  bcllootcn  ,  het  bevel  van  de  twee  Gevolmach- 
tigden die  de  eemelde  Prow>///>«  benoemen  zoude,  in  te  trek- ^n""^''*' 
ken,  en  de  Heer  Raad  Penjionans  mscu  ie  zenden.  v^ndfR^ai 

Na  dat  zyn  Ed:  den  Bevelhebber  van  het  Fregat  de  Jonge  fneent""*" 
Prins  te  Paai d  genaamd  ,    die  de  tyding  aan  haar  Hoog  Mog; zei'Jcno    ^ 
bracht,  naauwkcurig  naar  de  gcftekenis der  Vloot,  enopwat 
hoogten  die  zich  bevond,  ondervraagt  had,  dcede  hyalJc  mo- 
gQiykeiivlyt  om  in  de  gemelde  Vloot  te  geraaken,  enveruofc- 


6%  L  E  E  r  E  N  en  D  O  O  D  vati 

i6é6.  aanftonds  met  hec  zelve  Schip,  komende  den  negen-en- twin- 
-  tigitcn  September  aan  't  boord  van  de  Lt.  Admiraal  de  ^«<7«r, 

zynEd:  (jje  ^y  jn  ccn  ftcrkc  koortzc  vond  leggen.  De  gemelde  Vloot  had 
komt\yde  door  dc  ilappe  tegenwinden  uit  den  Zuydweftcn,  niet  veelkon- 
B.uyteiin    ,^g,.,  naderen.     Niet  te  min  waszyn  Ed;  onophoudelyk  bezig, 

met  de  i?«;'/f'' te  beraadflagen ,  omde  t'zamenvoegingder  Vloo-  , 
Ruytei  ten,  en  andere  noodzakelykhceden  te  bevorderen  :  ondcrtuf- 
kunk.  fchcn  kreeg  zyn  Ed:  een  brief  van  den  Graaf  CWe< ,  Bevel- 
hebber van  Calaisy  den  30  deezer  gefchreeven  ,  van  inhoud, 
dat  de  Franfche  Vloot  ,  onder  den  Hertoch  van  BeAu',ort  we- 
derom voor  Breft  ten  Anker  leide,  naar  dat  dezelve  alvooreus 
tot  voor  Die^e  genadert  was  geweeft. 
iOftobtr.  Op  den  cerften  Oclober  wierd  op  het  bevel  van  den  Raad 
Pcnfioaarij  DE  WiiT^  by  denLl.^dmira/il  ^e  Rujteren^nócïe 
hooge  Bevelhebbers,  een  verklaaring  beleid,  aangaande 't  geen 
voor  dezen,  tuflchende  Vlaggen  van  Franl^rjk  enden  Staat  der 
Vereenigde  Nederlanden,  noopendehet  ftryken  van  de  Vlag- 
gen, was  in  't  gebruyk  geweelt  j  op  dat  1  by  aldien  men  de 
Vloot  van  Vrankryk.mocht  ontmoeten  ,  en  daar  over  eenigver- 
fchil  ontrtond,  men  iets  haddc,  waar  naar  men  zich  cenigzints 
konde  richten ,  welke  van  deezen  inhoud  was. 

„■T  X  r  Y  ondcrgcfchreeven  Lt.  Admiraalcn  Michicl  Adriaanszoon  dc 
VctUatiug  ^^  Yy  Rujtcr,  Adriaan  van  Trappen,  gczcgtliaiikcrs,  Aartjansioon 
b"eufcbV'»i  van  Nes.  Vice-Admiraalcii  Johan  dc  Liefde,  Cornelis  Evert- 

bersop  't  „ie,  Volkcrt  Schram,  en  Schout  by  Nagt,  Jan  van  Nes,  alle  Opper- 
verzoek  „bevelhebbers  van  de  Vlootc  der  Vereenigde  Nederlanden  ,  verklaaren 
wegcns"het'  »^"  K^'^ygcn  hicrinedc,  waar  en  waarachtig  te  zyn,  dat  wy  inde  Jaarc 
gioetenen  „  i^j'2.  in  dc  Maand  van  December,  naar  ons  belle  onthoud,  den  dag 
wedergroe-  „onbegrccpcn,  niet  dc  Vloote  van  Hoog  gemelde  haar  HoügMog:on- 
tiifrchen'^de " '''^''  '^'^^  '"■"*''^'  ^'^"  ^'^^  Hcere  Lt.  Admiraal  Martcn  Harpertz  Tromp, 
v'iagRen  '  i, goeder  gedachtenis,  komende  op  de  Reede  van  FlaiiTe,  aldaar gcvon- 
van  Vrank-  „  den  hebben  ,  een  machtig  getal  Oorlogfchccpen  ,  in  dienft  van  den 
ïykendcn  „Heer  Koning  van  Vrankryk  ,  vi'aar  onder  dc  Vl.ngge  van  boven  voer- 
pe"\'icn°iD  ««l^i  als  Admiraal,  Monfieur  de  Nicuchaifc,  tullchcn  dewelke,  en  den 
dejiaie  „voornocmdcn  Heer  Lt.  Admiraal  Tromp  ,  ten  aanzien  van  de  waar- 
'!?;»•  „dighcid  van  hunne  onderlinge  Hecren  en  Mceikrs,  eenigc  aanmerkin- 
„  ge  vielen,  over  dc  begroeting  en  wedergroeting  ;  om  welke  in  dcc 
„minne,  tot  wederzyds  genoegen  af  te  doen,  eenii;e  wcderzydfche  Ge- 
„  volmagtigdc  Hoofd  Bevelhebbers ,  met  dca  anderen  in  beraadflaginge 

qua- 


CORNELÏS  en  JOHAN  DS  WITT.      63 

„quamen,  en  zoo  zy  vciflaan  hebben  in  ovcrecnkomft  geraakten  ,  dat  \666,  • 
„  volgens  het  voorgaande  gebruik  ,  den  Heer  Lt.  Adiniraal  Tromp,  en  , 

„ddlelfsby  hebbende  hoogc  B.:velhcbbeis  hunne  Vlaggen  zouden  llry-  ^ 

„ken,  en  metj Kanonfchooten  d'cerftc  bcgroctinge  doen  ;  dat  de  Fran- 
„fchcn  Admiraal,  en  zyn  hoogc  Bevelhebbers  daar  op,  haare  Vlaggen 
„mede  zoude  ftryken  ,  en  insgelyks  met  eenige  weinige cerfchooten  de 
,, wederbcgroetingc  doen.  Dat,  zulksgedaanzynde,  de  Franfchcnhaa- 
„rc  Vlaggen  wederom  zouden  ophyflèn  ,  en  dat  den  Heer  Admiraal 
„Tromp,  met  zynchooge Bevelhebbers,  vervolgenshaare  Vlaggen  mede 
,, weder  zouden oph)iren  :  Immers  verklaarenzyalle;«enpariglyk,  datd© 
„begroetingeen  wederbegroetingceeven  alzoo,  en  opde  wyzcalsvoor- 
„fchrceven  Siaat,  in  der  daad  is  gedaan  en  goed  gevonden  :  gecvende 
„  voor  reedenen  van  wcetenfchap  ,  dat  zy  doenmaals  alle  onder  de 
„  Vlagge  van  den  voornoemden}  Heer  Lt.  Admiraal  Tromp  hebben  be- 
„ boord,  en  zulks  by  het  vootfchreeven  geval  zyn  geweeft  ,  mitsgaders 
„de  gemelde  begroetingen  wcdergroeting,  met  haareeigcne  oogenheb- 
„ben  gezien,  en  d'cerfchootcn  met  hunne  ooren  gehoord  hebben  :  dat 
„haar  ook  rog  zeer  wel  voorllaat ,  dat  tot  de  voorfchrccvc  ovcrwee- 
„gingen  van  de  zyde  van  's  Lands  Vloote  zyn  Gevolmagtigd  gewecft, 
„en  de  voorlchreeve  overecnkomft  hebben  helpen  beraamen,  deHccren 
„Johan  enCornelis  Evertzen,  gebroedcren,  deezenlaatllen  zoomer,  als 
„Lts.  Admiraalenvan  Zeeland,  overlecden;  hebbendealledevoornoem- 
„de hoogc  Bevelhebbers  de  voorfchreeve  haare  getuigenis  met  duure  Ee- 
,,den  beveftigd,  in  handen  van  den  HeereRaad  Penlionaris  de  VVitt, 
„als  afgezondenc  en  Gevolmachtigde  van  de  Hoog  Mog:  Heeren  Al- 
„gemecne  Staaten  ,  der  Vereenigde  Nederlanden  ,  inde  voorfchreeve 
„Vloote.  Gedaan  in  't  Schip  dezeeven  Provimicn,  ten  Anker  leggen- 
„dc  acht  Mylen  Beooften  ten  Noorden  't  Noord  voorland  ,  den  eer- 
„ften  Oöober  1666.  en  was  onderteekent  by  alle  de  voorfchreeve  ge- 
„tuygens. 

Onderflüiid. 

Accordccrd  met  de  Originele  Minute,  gcflooten  in  't  Regirter  van  het 
verhandelde  der  Krygsraadm's  LandsVlooie,  deneerlknü£tober  i666v 
In  kcnnilfs  van  my  ondcrfchieevc  Secretaris: 

Gctcekcnt. 

J:  Andring  a. 

Des  ant^eren  tiaags  wierd  by  den  Krygsraad  goet gevonden, *oaober; 
dcwyl  den  Heer  Admiraal  de  Ruyter  van  da^  tot  dag   kranker''^ ''•"'''" 
en  fwakker  wierd,   en  by  gevolgen  geen  dicnfl  in  's  Lands JanUnd!" 
Vloote  konde  doen  j   maar  in  tegendeel  door  de  grootc  on- 
gemakken en    ongelcgenthecdcn ,  die  hy  moeft    uitftaan,. 


6^4  LEE  VEN  en  DOOD  van 

t666.    2yn    ziekte  ,    tot    grooten    ondiciift    van    het    Land    tott 

"  konnen  veizwfaaren,zyn  vertrek  te  befluiten-,  men  bragt  hetn 

op  den  derden  deezes ,  naar  een  vriendelyk  affchcid  ,  van  de 
Raad  Penfionaru  DE  Witt  genomen  hebbende,  die  bevel  gaf, 
dat  alle  de  Scheepen  der  Vloot  eenige  eerfchootcn  uit  het  Ge- 
fchut  zoude  doen,  naar  een  der  bezyldfte  Fregatten,  Schiedam 
gcnaamd,vergezeirchapc  met  zy  n  Zoon  Jong  Heer  Engel  de  Rui- 
ter, mee  lart ,  om  hem  naar  't  Land  te  voeren ,  en  quam  de  vytden 
dier  Maand  binnen  Amfterdam. 

Na  het  vertrek  van  den  Heer  Lt.  Admiraal  de  Ruyter  natn 
p/nfionacis,  zyn  Ed:  den  Raad  Penfionans ,  het  ganl'che  beftier  de  Vloot  op 
bcHictdile  2ich,  cnvcrzogt  den  Heer  Lt .  Auwtraul  van  Nes ,  op  zyn  Schip, 
vloote.      om  in  plaats  van  den  gemelde  Heer  de  Ruyter,   hem  te  komen 
onderfteunen  en  helpen  beraadOagen,  zyn  Ed:  fteldc  met  zulk 
een  wakkciheidenzagtzinnigheidallcdc  nodige beveelcns  in  't 
werk ,  dat  liy  van  een  ieder  om  zyn  goed  beleid  en  vriendelyke 
Aanfpraak,  alsaangebeeden  wierd.     Hy  behaaldegrooteLofin 
het  verdcelen  der  zelve  Vloot,  om  ingeval  ie  hy  den  Vyand  ont- 
moeten, in  goeden  (laat  te  zyn  van  hem  het  Hoofd  te  bieden,  en 
Voornee-    aan  te  klampen.     Zyn  voornemen  was  om  door  de  Hoofden  naar 
inenvan     .j.  j^ana^ihe  zylcn ,  om  zich,  waar  't  mooglyk  by  de  Fianfche 
m"tde°'"  Vloot,  daar  men  toen  noch  geen  zeckerbefcheid vanhad,  te 
rr^nfchen   yocgcn ,  of  mct  allc  Macht  dc  Engellthcn op  tc zoekcn.     IVIen 
penende    ging  icdcr  rys  met  ri'ebbc  onder  zyl,  floppende  dan  dcVloet 
rpfczoï*"  wcderaf,  doch  kondedaar  weinig  mede  vorderen,  mitsde  Wef- 
ktn.  tclykeenZuyd  Wcllelyke  Winden,  die  toen dagelyks  waaiden. 

3en40c-    p^jaar    den     vyfden  ,     wanneer    de    Ncdcrlandlche     Vloote 
oftobci    omtrent  negen- mylen  beooÜcn 't  Noord  Voorland,  wecronder 
Zylging,  zagzynEd;telocfwaavd  d'Engelfche  Vloote,  llcik 
cmtient  fcHich'Zylen,  enlleldenallcsin 't  werk  om  dien  dach, 

Krvet  de  ■  i  ,    «  i  j        i  i  i      • 

Enscifche  ot 's  andcrcndaags  sMoigcns,  dezcf  e  lot  een  gevecht  tcdwin- 
d"é'v!?'^'*  S*^"»  dochd'l'.n.elfchen  wenden  af:  En  's  nachts  wierd 's  Lands 
hcmaiwen-  Vloot  met  cenzwaaic  Storm  uit  den  Zuyd  Weden  btloopen, 
**"■  zynde  aanmckelyk  ,  dat  zyn  Ed:  als  van  den  Hemel  weder- 

h  )udcn  wierd,  om  tens,  vooral  zyn  moeiten  en  a;beid,  mee 
eenovcrwiiininginzyn  Vaderland  te  kccren.     Doorditonwcer 
fwa're''*'"  wicid ccH giooi. gcial  bchccj/cn  's  nachu  van  de  Vloot  verllec- 
Stoim.  iicu ; 


'  s  oftoba  I 


van  CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      65- 

ken  :  Namenilyk  de  Lt.  Admiraal  Banjert,  de  Fice-Admiraa-  lS€S 
len  Everifen^  en  Enno  Doedes  Star,  nevens  andere  hooge  Bevel-  ""  '  ^ 
hebbers  en  Captainen  van  der  zelver  onderliebbende  Smaldec- 
len.  Het  groot  (Ie  gedeelte  der  Vloot  heeft  het  den  volgenden 
dachjomtienc  de  middag,  naar  gifHng  dwars  voorde  Maafe  ^zcht 
Mylen  *t  Zeewnarc,  voor  Anker  gefmeeten  :  Uit  oorzaak 
dat  zy  niet  geheel  en  al  om  de  Noord  gedreven  zoude  worden. 
Vanwaarzyn  Ed:  denachrten  deczer  een  BrieHchreef,  aan  haar 
Hoog  Mog  :  inhoudende,  dat  zy  aldaar  tot  noch  toe  ,  door  de  z°nEd!'' 
harde  Wellelyke  Winden,  bezet  bleeven  ;  konnende  als  doen  5''">''^' "*" 
noch  niec  net  weetenwac  ongelukken  en  rampen,  d  eeneenan-  Mog. 
dere  Scheepen  van  's  Lands  Vlooce  ,  gcduerende  de  zwaarc 
Storm  ,  hadden  geleeden  ,  maar  dat  aan  zyn  Schip  ,  de 
z.eeven  Provmiien  ,  geen  fchade  verder  aangcfchied  was  , 
als  een  kleine  fcheur  in  de  zak  ;  dat  zy  aan  de  Schee- 
pen ,  die  niet  ver  van  hen  ten  Anker  lagen  ,  hadden  konnen 
bemerken  ,  dat  tufTchen  den  '^ts  en  zevenden  deezer  in  de  nacht 
een  van  de  gemelde  Scheepen  was  in  branc  geraakt ,  doch  ver- 
trouwde hetzelve  geen  Oorlog-Schip  maar  een  Brander  ge- 
weeft  te  zyn,  dewyl  zy  het  niet  haddehoorenipringen,  noch 
eenig  Gclchut  los  gaan  ;  dac  ook  noch  twee  Scheepen  van 
haare  Ankers  gelmeeien  waaren  ,  waar  van  het  eene  zoo  ver 
uit  het  geficht  was ,  dat  men  het  niet  konde  bekennen  j  en  het  an- 
der geloofde  hy  het  groote  Nieuw  Schip  Dtzenter  gewecft  te 
zyn  ,  behoorende  onder  het  ColUgie  ter  yldmiralityt  tal  ^mjler- 
dam  ,  gevoerd  werdende  door  den  Capitai»  lucob  yindrieizoon 
Swart  dat  alle  twee  de  voornoemde  Schepen  ,  zich  daar  op, 
200  veel  men  zien  konde»  hadden  uit  de  Vloot begeeven,  en 
naar  giffing  ,  in  de  Zcegaaten  deezer  Lande  waaren  ingeval- 
len; dier  halven,  diend  noodzaakelyk  met  ernft  tewordenon- 
derzocht,  ofdevoorfchreeven Scheepen,  endevoornamentlyk 
het  groote  Schip  Deventer  ^  zoodanig  ongemak  was  overgeko- 
men, en  dat  zy  onvermydelyk  hadden  moeten  de  Zceruymen. 
Waar  op  zyn  Ed:  haar  Hoog  Mog:  in  bedenking  gaf,  of  het 
niet  hoog  nodig  was,  ten  fpoedigften  aan  alle  de  ColUgien  ter 
jidmiralitijt  te  beveelcn,  van  aanllonds  door  de  onderlinge  >^<7- 
vocaaten  Fifcaals  met  hulp  van  yverige  Gevolmachtigden,  uit 
Tweede  Boek.  I  den 


^6  L  E  E  V  E  N  en  D  O  O  D  ran 

1  ö6(S.    den  harcn,wel  fcherpely  k  te  doen  onderfoekcn  op  alle  deSchepen- 
■  die  onder  hunne  beveelensftaan,  welke  daar  in  quamen  te  val- 

len} ofzy  ook  doorboog  dringende  noot  gedwongen  waren 
gewceft  de  Vloot  te  veilaatcn,  cndc  het  tegendeel  bevin- 
dende ,  tegens  de  Bevelhebbers,  de  vcreifchte  llraf  in't  werk 
te  ftcUen  ,  of  wel ,  hunne  ingcnome  bericht  derwaarts  te  zen- 
den, cm  aldaar,  volgens  de  Wetten  en  gebruiken  \an  de  Lan- 
den, tegens  hen  voortgcpleid  te  werden  ;  dat  ook  inverfchcidc 
Schepen  ,  door  gebrek  van  Bier  ,  reeds  VV aster  gedronken 
werdende,  het  zelve  ook  al  ten  einde  liep}  dat  door  de  harde 
Stormen  het  gebrek  van  Ankers  en  Touwen  ,  dagelyks  ver- 
meerderde ,  zynde  cp  't  allerhoogfte  nodig  ,  dat  de  Heeren 
der  gemelde  Collegien  ter  ^dmirahtitt  aangemaand  wierden , 
van  op  het  fpoediglte  al  zulke  Nooddruften  te  zenden  ,  alszy 
nodig  hadden  ;  en  dat  zcderc  zyn  laalle  ,  den  Lr,  Admiraal 
van  AieppeUn  ,  niet  eenige  andere  Scheepen  by  hen  in  de 
Vloot  gekomen  was ,  konnende',  van  de  Steng,  nu  twee 
of  drie  en  fcstig  Ree-Zylen  tellen.  Zoo  dat ,  wanneer  den  Lt. 
Admiraal  Banken  ,  met  zyn  by  hebbende  Schepen  ,  mede 
wederom  onder  de  Vlagge  zoude  zyn  gekomen  ,  weinig  of 
niet,  aan  het  volle  getal  konde  onibreeken  ;  Hebbende,  ten 
dieneinde,  twcedagen  te  voorcn,en  dien  dach  ,een  Galioot 
uitgezonden  ,  om  den  voorfchreven  Heer  Bfii^en  op  te  foe- 
ken  ;  vertrouwende,  dat  hy  loefwaarts  van  hen  afwas  ;  al- 
waar hy  mede  onfeilbaar  geankert  nioeft  zyn  ,  of  anders  zou- 
de hy  geheel  om  de  Noord  zyn  gedieevcn  ,  en  met  dit  harde 
weer,  was  het  hem,  toe  noch  toe,  onmogelyk  gewecft. 
Anker  te  lichten  ,  en  onder  zyl  te  gaan  }  dat  zoo  haart  zy 
alle  by  den  andeien  gevoegd  vvaaren,  hy  beflooten  had,  naar 
d'Engelfche  Kiirt  over  ie  ilcekcn  ,  en  den  Vyand  wederom 
op  te  Toeken  ,  ten  waare  in  de  Vloot  meer  fiekcn  en  gcbree- 
ken  gevonden  wierden,  als  zy  in  het  laaüe  onderzoek  hadden 
befpcurd;  daar  toe  het  harde  weer,  gebrek  van  Bier,  opko- 
jnende  bederf  van  Vlees  en  andcie  fpyze  ,  ofie  diergclyke 
andeie  toevallen  >  wel  wat  ten  quaade  konde  hebben  toe- 
gebracht. 

Schoon  zyn  Ed:  alle  bedcnkelyke  moeiten  deed ,  en  droevige 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.  67 

gcvaaren  uitftond  ,    om  het  Land  ,    len  koflevan  zyn  leeven  i  ^6^^ 
te  redden ,   leverde  de  Gevolmachtigde  van  Zeelara  op  den  j 

negenden  dezer,  inzynafzyn,  ler  vergadering  van  haar  Hoog 
Mog :  het  volgende  befluit  in. 

£xtra£i  uit  de  Notulen  van  de  ld:  Mog :  Ueeren 
Staat  en  van  Zeeland  ,  bejiooten  den  5  0£ie- 
ber  1666. 


N 


Ader  overwogen  zynde  ,    op  den  inhoud  van  de  tegen-  Beflu;t»an 
woordige  belcheid  brief,   ende  vervolgens  over  hec  be-  ^Ópénde' 
,,  fluit  van  haar  Hoog  Mog:  van  den  zeeven  en  twintichftender  *'""'" 
„  voorleede  Maand  ,  raakende  het  zenden  van  Gedeputeerden  en  Gevoimlg- 
^yGevolmachttgden  op  's  Lands  Fioote  ^    breeder  verhaalt  in  JeJ'^'^^"*''?^ 
„  Notulen  van  Gilleren  ,    is  naar  verfcheidc  omvraagen  en  de  viooteaan 
,,  vcrwifTelen  van  vcele  en  verlcheide  overwegingen  ter  zaake  ^"'H°=S 
„  dienende  Geperfjicen  by  alle  voorgaande  Negaiive  Refolutien  ,  gdeereidt, 
,,op  het  Gas  fubied  genomen  ,  om  die  met  de  redenen  ende 
„  motiven  ,    daar  toe  dienende,  door  de  HecrenordinarisGc- 
„ deputeerden  ,   ter  vergaderinge  van  haar  Hoog  Mog:  om- 
„ftandelyk  te  laaten  reprefcnteeren  ,   ende  dien  volgende heü 
j,  neemen  van  de  voorlchreeve  Tdo\\xücn  Desadvoueeren  ,,  cn- 
j,de  vervolgens  ook  alle  het  geen  in  krachte  van  dien  is  gc- 
„daan  ,    mei  ernftig  verzoek  ,  dat  de  Provinciën  eenmaal  vvil- 
„len  tegen  gaan  ,    ende  mecter  daad  (luiten  ,    dat  in  het  toe- 
„ komende  in  weerwil  van  deze  Provincie  ,    gelyk  het  nu  is 
,,  gefchied,  tegensdeoppofitie  van  twee  nocablc  Leeden  van 
j,d'Unie,   zoodanige  groote  refolutien  niet  en  moge  werden 
j,  genomen ,  daar  by ,  in  der  daad  ,   het  boogjie  en  voomaamflc 
jj  gezach  van  den  ganfehen  Staat ,  ^nder  limttatie ,  inlïruHie ,  ofte 
^^rechten,  genoegz.aa'»  aan  een  Perfoon  uit  de  Regeering  werd  opge- 
,,  draagen,  z.09  wanneer  de  Provtntie  van  Holland  maur  goedvind 
fyhet  z.etve  aan  te  dringen,  daar  dezelve  zoo  veel  andere  zaaken, 
„dieopver  na  van  dat  gewicht  ende nafleep  niet  en zyn,  lan- 
,, gcniyd  ,  ja  geheele  Jaaren  buiten  conclufie  en  de  refolu» 
„tie  worde»  gehouden  ,  niet  tegenftaaiide  de  confonanteopi- 

(I  a)  niea 


68  L  E  E  V  E  N  en  D  O  O  D  van 

't66S.     „nien  en  verzoeken  aan  alle  d'andere  Provintien  ter  contrï- 
■  ■  ,,rie  :    Doende Extiafb  van  dit  in  haar  Hoog  Mog:   Nocu- 

„  len  't  infereeren.     Onder  Hond ,  Accordeert  ract  de  voorr 
„fchreeve  Notulen. 

Geteekend. 
JUSTUS  de  HUYBERT. 

Welk  overwogen   zyndc  ,    hebben   de  Hccren  van  d'an- 
dere Provintien  daar  afl'chrift  van   verzogt  ,  dat   hunne   Ed: 
toegedaan  wierd. 
.     .,  Den  tienden  Oftober  fchrecf  den  Heer  Raad  /"fw/öw^n..' DE 

zynEd:     WiTT ,  wedcrom  aan  haar  Hoog  Mog;  de  HecrenAlgemecnc 
d '"'''' tfn  Staat  en  ,   zy  lende  dvvars  van 'c  Eiland  Schoutuen  ,  omtrent  fes 
biarHoog   Mylcn  in  Zee  }   dat  den  achften  deczer  ,    het  harde  weer  v/ac 
Mog:»an    f^^j^ggj^  jg  vcfdwynen,  zoo  dat  zy  annftonds  de  doorgefchootc 
Schouwe,    ftcngen  weder  oprechten,  op  dat  een  ygelyk  ,    zulks  ziende, 
zich  mede  mochten  ücrcct  houden,  om  Kabels  te  korten,  en 
vervolgens  de  Ankers  te  lichten,  by  aldicn  het  weer  aich  ver- 
der bedaard  had  ,    maar  de  wind  tegens  den  avond  weder  op 
flcckcnde,  zyn  zy  genoodzaakt  gewccft,  de  Stengen  voorde 
tweede  rys  te  Ichictcn,  endc  alzoo  aan  Anker  te  blyven  kg- 
gen }  dat  daags  te  voorcn  ,  tegens  den  avond  ,   de  wind  wat 
joftober.  trekkende  nuar  het  Noord-WeÜen,  zy  alles  vervaardigd  had- 
den om  in  de  naarnacht  de  Ankers  op  te  winden  ,  en  tegens 
den  dach  onder  zyl  te  weezen,  dat  zyn  Ed:  daar  op  den  zelf- 
den avond ,  tot  narichting  der  andere  Sclieepen,  Scy^  gedaan  had- 
de,  welke  den  volgende  dach  en  heedcn,.  me  t  het  fchccmer- 
licht,  onder  z\\  geraakt  zyn,  en  hadden,  zoo  veel  het  doen- 
dclyk  was,  de  Scheepen',  die  wyd  en  zyd  ten  Anker  Jaagen,. 
by  de  Vlagge  vcrramclr,  en  vervolgens,  niet  alleen  de  hooge 
Bevelhebbers ,  maar  ook  alle  de  by  zondere  Capnainen ,  aan  boord 
gcfeynd ,  om  te  vernccnien  in  wat  Haat  zich  yder  van  dezelve 
bevond  i  en  dat  hy  nochtnaais.  met  Icetweezcn  vernomen  had- 
de,  dat  veelc  Scheepen  alreeds  len  eyndc  van  haar  Lecvens- 
middele;!,  voornamentlyk  van  Bieren  Water  waarcn,  cnan- 
dcrc  maar  drie  of  vier  dagen  voorraad  hadden,  by  gevolge, 
naauwclyks  genoeg,  om  t'huys  ic  konnen  komen ,  doch,  dc- 

wyl. 


CORNELIS  eti  JOHAN  DE  WlTT.        69 

wyl  ook  andere  bevonden  wierden  die  noch  de  gcfteldc  tyd  >  i  <?<?<?. 
te  weeten  voor  dezegeheele  Maand  voorzien  waaren,  Jconde  ^ 

zyn  Ed:  gecnzints  toeltaan,  dat  zy  om  die  reedc  deZcezoude 
ruymen,  maar  haddemet  bcraadflaging  van  deHoogeaanwee- 
zende  Bevelhebbers,  gezonden  aan  'c  boord  van  allede  Schee- 
pen, mee  bevel ,  dat  den  een  den  ander  ,  200  veel  als  't  mo- 
gelyk  was.  Levensmiddelen  by  zoude  zetten  ,  om  ,  zoo  veel 
als  't  inbaar magt  was,  daar  medeonder  der  zt\ver Collegien  ttt 
Admiraliteit  te  bly  ven ,  het  welk  echter  niet  geheel  ennl  heefc 
konnen  gefchieden  :  en  in  geval  het  weer  toeliet,  dat  de  voor-- 
Ichreeve  laft  konde  uitgevoerd  werden  ,  hy  als  dan  hoopte, 
de  Vloot  daar  mede  in  ftaa:  te  hebben  gebracht  ,  om  het  noch 
twaalf  of  veertien  dagen  te  konnen  uithouden,  buiten'tgeen 
uit  het  Vaderland  haar  zoude  mogen  toegezonden  worden; 
Hier  nevens  maakten  zyn  Ed:  bekend  ,  dat  hy  op  het  afgaan 
van  deze  tyding  ,  dooreen  Advys  Jucht,  een  briefvanden  Lieu^ 
tenant  Admiraal  Bankjn omïox^^^  op  den  zelven  dach  gefchree- 
ven:  van  inhoud  ,  dat  hyzich  bevond  in  'r  geficht  van  H''alche~ 
rerty  en  de  Galliootsman  dicde  brietbracht,  berichte  daar  ne- 
vens, dat  hy  dertien  of  veertien  Reezylenby  fich  hadde,  niet 
net  wetende  hoe  veel  üorlogfcheepen,  en  hoe  veel  Branders 
of  Fluyten  daar  onder  mochten  zyn;  dat  zyn  Ed:  vier  verfchei- 
dc  brieven  na  den  andsrhad  afgefonden,  daarin  berichtende, 
dat  zy  foudc  trachten  by  den  voorgenoemde  Heer  Banken  te 
komen,  enzulks  niet  konnendegel'chicden,  hy  als  dan  zich  ten 
fpoediglle  by  zyn  Ed:  onder  de  Vloot  wilde  vervoegen  ,  of 
bcm  te  j^emoet  komen  :  Zyn  Ed:  twyfelde  nier  o\'  hem  zoude 
huyden  ten  miniten  een  of  meer  van  de  voorlchreeve  brie^ 
ven  ter  hand  gekomen  zyn,  lbo  dat  hy  hoopten,  des  anderen- 
daags de  Vlootte  1'aamen  vervoegd  te  (ien,  en  zoudetrachten 
door 't  overgeeven  van  mondkoil  ,  de  Vloot  in  zoodanigen 
flaat  te  brengen,  dai  hy  met  dezelve  r  nachcens  na  deEngel- 
fchc  Kuil  zou  konnen  overüeeken,  om  te  ficn  of  mende  Vy- 
and  konde  aan  tveiFen,  of  tot  een  flag  dwingen. 

Den  zelfden  d:ig  Ichreef  zyn  Ed:ook  aan  de  onderlinge CöA-  DenHe« 
lepten  ter  Admtralttett  ,  en  der  zelver  Gevolmachtigden  in  der"**^^?' 
Zeegaaten,  om  hunne  Ld:Mog:keanillctegevenj  watvaar.twirt 

l\-i\  -„  fchrvltook 

V*   iJ  *yaiodeGc» 


70  L  E  E  V  E  N  en  D  O  O  D  van 

1666.    zy  de  Scheepen  ,   met  voorraad  gelnaden  ,   die  naar  de  Vloot 
'  zoude  gelondcn  worden  ,    behooren  te   doen  necmcn  ,    otB 

voimageift- jyne  ondcihoorigc    Scheepen  beft  aan  te   treffen.     Dat  het 
AdmiVaii-  onmogclyk  was  lecs  te  doen ,  indien  het  bevel  van  haar  Hoog 
teitinde    ^jog: ,  volgens dc  gewoonclykc  gcbruykcn ,  by 'sLands  Viooc 
bcflooten,  wicrd  achtervolgd  ;  dat  dezelve  Vloot  ooit  ofte 
ooit,  van  de  tegenwoordige  ongelegenthcid,  zoude  konnen 
worden  gehouden,  aangemerkt,  dai  onder  zulk  een  groot  ge- 
tal Scheepen  ,   veeltyds  foude  gebeuren  ;   dat  eenige  Bieren 
ftinkende  wierden  j  eenige  Vaaten  de  hoepen  affprongen,  ca 
allüo  uitlekten,  en  diergelyke  ongevallen  meer,  dicei^entlyk 
de  C/if>itatnen ^  tot  welker  bezorging  deMondkoft  was  ftaande, 
niet  verweeten  konde  worden,  zynde  echter  beklaaglyk,  dat 
daar  door 's  Lands  Vloote,  dikwils  tot  grooteoneer  en  nadeel 
vanden  Staat,  meeft  uyt  der  Zee  viel}  vorders  fchreef  zyn  Ed: 
dat  hy  alle  mogelyke  vlyt  en  naarftigheid  aangewend  had,  otn 
de  Scheepen,  tot  de  uitwerking  vanhaar  Hoog  Mog:  begeer- 
ten, vervat  in  haar  voorgaande  befluit ,  van  den  een  en-twin- 
tigften  der  voorleede  Maand  ,  zoo  veel  hem  doendeiyk  was, 
in  ftaat  te  brengen,  om  den  tyd,  daar  toe  gcfteld,  in  Zee  te 
houden,  tot  welkers  uicvoeringe  God  den  Heer  zeer  handlaam 
en  gewenfl  weer  had  gelieven  te  verkenen,  en  had  de  Opper- 
bevelhebbers, ook  met  de  onderrichtingen  en  andere  daartoe 
Boodig  zynde  afvaardigingen,  voorzien,  zyn  Ed;bcfloct,  om 
naar  't  herzaamclen  der  Scheepen,  met  de  Vloot,  weer  naar 
d'Engellche  Kuft  over  te  lleeken  ,   en  een  flach  te  waagen  : 
maar  het  was  te  laat  in  't  Jaar,  veele  Scheepen  waren  met  zie- 
ken belaaden,  en  eenige  hadden  gebrek  van  Levensmiddelen, 
hebbende  ook  Vyanden  genoeg  aan  de  bulderende  winden: 
zoo  dat  zyn  Ed:  met  overleg  van  de  hooide  Bevelhebbers,  den 
|ioa«bei.  ,j  0<ftober  gcraaden  vond,  noch  tenminften  tot  den  dertien- 
den deezer,  zich  met  zyn  ondcrhoorige  Scheepen,  omtrent  de 
Vlaamfche  Kuft  t'onthoudcn,  om  ie  zien  of  den  Vyand,  die 
daar  jongft  van  was  afgewend ,  wederom  mogte  komen  :  om 
in  zulk  een  geval  noch  iets  goeds  ,    ten  befte  van  't  Vader- 
land ,    onder  Gods  Zeegen  ,    te  verrichten.     Maar  in  die  tyd 
geen  Vyand  vernccmende,  zou  men  met  de  Vloot  weder  naar 

de 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         ji 

de  Havenen  zylen  :  uitgenomen  fecven  Scheepen,  drieBran-  '^^^^> 
deisen  drie  Gaijootcn,  welk  Smaldeel  zyn  Ed:  op  ecnaanflag  -* 

naar  *c  Letihy  en  andere  Havenen  in  Schotland  zoude  zenden,  onder 
'i  beleid  van  den  f'^tce  Admiraal ,    Enno  Doedes  :  om  foo  veel 
als  het  docndelyk  was  ,   de  Schocfche  Kapers  re  verbranden, 
en  d'opgebragte  Nederlandfche  Scheepen  ie  herncemen  ,   of 
defelve  nevens  alle  andere  Engelfche  te  vernielen.     Ook  liet 
hy  noch  veertien  Scheepenen  drie  Galjoots  in  Zee  blyven, 
die  omtrent  Doggersz.ant ,  tot  in  't  begin  van  November  zoude 
kruyden,  om  de  Zee  veilig  te  houden,  de  Ncderlandfcheaan- 
komende  Koopvaardy-Schccpcn  •   en  andere  te  befchermcn, 
en  d'Engelfchen  aan  te  talten.     Den  zelfden  dag  quam  de  Lt, 
Admiraal  Bankert  met  zyn  byhcbbendc  Scheepen  wederom  on- 
der de  Vlagge  ,  doch  het  grootftc  gedeelte  der  Vloote  zyldc 
omtrent  in  't  midden  deefer  Maand  in  Zeeland,  de  Maaze  en 
Texel^  binnen.     Den  Raad  Penjlonaris  de  Witt  ,    quam  den 
dertienden  met  het  Schip  de  Zeeven  Provintien  ,  nevens  de  Lt.  ,i'jn,, 
admiraal  van  Nes  ,  binne  Goereê  ;    naar  dat  hy  daags  te  voo-  oöober. 
ren,  door  den  gantfchenKrygsraad ,  op  dezeonderitaande  wy-  komHa 
ïc  I  is  bedankt.  Goeteê 

binnen,  fB' 
«ore  van  dc 

Refolutie  van  den  bedelen  geftrengen  Krygsraad  in  's  Lands  1',"''','^*^ 
Vloote  ,  genomen  op  Din^sd.ig  den  ii  Ocioher  1666.  V  bcdïakt. 
avonds  ,  tn  's  Lands  Schip  de  zeeven  Provintien  ,  tefi 
Anker  tujfchen  de  vyf  en  z^s  Myien  IVcJi  ten  Noorden 
van  Goereê  ,  prefent  den  Lt  Admiraalen  van  Nes, 
Bankert,  i'.'JwGent,  f»Mepj3elen,  ^f  Vice-Admiraa- 
len  de  Liefde  ,  Sweers  ,  Evertzen  en  Schram  y  de 
Schouten  by  Nacht  Vlug  en  van  der  Zaan. 

„T  S  by  de  Krygsraad  in  Confideratie  genomen,  eensdeels  de 
j,  Azwaarwigtige  affai-^es,  die  dclelve  geduurendc  defeexpc- 
„  ditic  zyn  voorge4iomcn,  in  derfelver  deliberatien  en  refolu- 
j,tien,  foo  belangende  de  conjunctie  met  de  armade  van  Vrank- 
,,  ryk,  als  het  gunt  daar  omtrent  heeft  t;edependeert,  aange- 
3,fien  die  meer  van  polityk  als  militair  employ  waaren.     Ende 

daar 


fi.  LEE  VEN  en  DOOD  van 

ïGéo.     j,  Jaaf  en  tekens  aan  d'andeie  zyde  overwoogende  grootever- 
fi         '  .,lichcing  en  hec  byfondcr  loulagcment  ,    die  defelve  zoo  wel 
ï, inde  voorfchreevc  als  andere  gclegentheeden  hebben  beko- 
», men)  met  de  preicnfie  van  den  Hceie  Raad  Penfwnarn   de 
„  Wnr,  alsGi-^deputecidenen  Gevolmagtigdc  vanhaar  Hoog 
»Mog:  i    wcshalven  defelve  hebben  goed  gevonden  en  gcre- 
„folveerd,  den  wel  gemeldcn  Heer  de  VVitt,  voorailedef- 
„  fclfs  goede  officien ,    tot  voorftand  van  *c  gemeene  beil  ge- 
,>daan,  ganfch  dienftelyk  te  bedanken,  gclykdezelvebedankt 
„word  mits  deczen,  met  ferieufc  lecommandatie,  datzynhd: 
„gelieve  aan  haar  Hoog  Mog:  uit  de  naame,  en  van  weegen 
„den  voorfchreeven  Raad,  te  verfoekcn,  dat  defelve  doch  in 
„htt  toekomende  zoude  gelieven  te  continueeren,  indiegoed- 
„heid,  van  haar  wederom  met  eenige  wy^e  i    ei  vaarene,  en 
„cordate  Hceren  uit  den  midden  van  derzelver  lllullre  verga- 
,,  dering  te  aflïfteeren. 

ïer  Ordonnantie  van  den  voornoemden  Krygsraad. 

Was  geteekent, 

J:  An  dringa. 

i4oaol)er:      Zyn  Ed:  aanftonds  naar 's  Gravenhagen  trekkende,  deed  al- 
GweVihï-  ^3*r  ^'^'^  '4-  Oktober  ter  vergaderingvan  haar  Ed;  Groot  Mog: 
gen, en      de  Hccrcn  btaatcn  van  Holland,  een  omllandig  verhaal,  van 
oriaan  h' it  ^Hes ,  wat  gcduurcnde  zyn  verblyf,  op  's  Lands  V  loot  was  voor- 
Ed:Gioot  gevallen-,  waar  op  de  Heercn  Staaten  van  Holland,  hem  over 
°^*        het  voorftgtig  gedrag,  wyzebeftieringe,  en  klockmocdigbc- 
leid,  omtrent  het  bewind  der  Vloot  ,    by  hem  gebruikt  en  in 
't  werk  gefteld  ,  ten  hoogften  vergenoegt  en  voldaan  hielden; 
en  voorts  goet  gevonden,  dat  den  zelven  ,  tot  betuiging  dat 
zyn  dienft  haar  iLd.Grooi  Mog:  zonderling  aangenaam  was  gc- 
weeft,  uit  den  naam  van  de  gemelde  Heu  en  btaaten  van  Hol- 
word    J'in'J '  op  de  befte  wyze  zoude  wurdcn  bedankt,  het  welkgc- 
bedankt     Ichicdc  :  ook  naamcn  haar  Hoog  Mog:  de  Heeren  Algemec- 
g°córè"     ne  Staaten,  groot  genoegen  in  zyn  uitvocringe  ,   die  hy  op 's 
dapptriieit.  Lands  Vloot  gedaan  had. 

Zoo  haaft  was  Zyn  Ed:  niet  t'huys  gekomen,  ofmaaktedeii 
zelfden  dag  wederom  een  aanvang  ,  om  het  nieuwe  Verbond 

mcE 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      73 

met  den  Koning  van  Denemarken  en  haar  Hoog  Mog:  voort  te  ^^^6. 
zetten  »   en  ten  einde  te  brengen  ,   in  gevolge  van  zyn  Vol-  A 

magt,  hem  by  haar  Hoeg  Mog:  1  in  den  beginnen  van  dit  Jaar 
verleend,  luydcnde. 

„T^E  Staatcn  Generaal  der  Vercenigde  Nederlanden,  alken  den  gce- voimachi 
„"*-^nen  die  deezcn  xuUcn  zien  ofcc  hoeren  leezen  ,  faluit  :  Doen  te  vanhaar     i 
„weetcn,  alzoo  van  ontallyke  Jaarcn  herwaarts  tuffchendc  KrooneDc-  HoogMog; 
,>nemarken,  Noorweegen  ,   en  de  andere  daar  aan  dependecrcnde  Ry-  Ed°en*an- 
,j  ken  ,  Voi  ftendommen  ,  ende  Landfchappen  ,  ter  cencre  ,  en  deezcn  dcreCe- 
„ Staat»  ter  andere  zyde  ,    doorgaans  is  onderhouden  een  goede,  vafte,voimjgtij- 
,.  bondige  ende  vertrouwde  vriendfchap,  ende  Correfpondcntic,  dtwel- ''^'  '°'''" 
„kc  ook  van  tyd  tot  tyd  ,  met  Alliantien  ,   ende  Traélaatcn  van  Staat ,  ^n  ve"" 
„is  bcveftigd,  ende  dat  het  den  Doorluchtigen  GrootmachtigQcn  Vorft  bond,  met 
„ende  Heer,  Heer  F retierik  de  Denlc ,  tot  Denemarken,  Noorweegen, o=""n"-^ 
,,  der  Wenden  Gothen  Koning,  Hertog  tot  Slceswyk  ,    Holftcin  ,    Stor-*^^"* 
„mam,  ende  der  Ditmarfen,  Graaf  tot  Oldenburg,  endcDelmenhorft, 
„enz.  belieft  heeft  met  Procuratie  en  Volmacht ,    herwaards  te  zenden, 
„  de  weljjeboorene  en  Hoog  Eedelc  Heeren  Paul  Khngenbarg  .,   zync 
,, Koninglyke  Majefteits  Admiraliteits  Raad,  ende  Poftmccder ,   Gcne- 
„raal,  erfgezceten  op  Bultrup,  Haenrouw  ,  ende  Toftrip;  ende  Petrus 
,^C/}ariJius,  Raad  ende  Refident  van  zyn  Koninglyken  Majerteit  alhier, 
„in  den  Haage,  om  met  ons ,  otle  onze  CommilTarifTen  te  tradtceren , 
„en  te  handelen,  over  verfcheidc  zaaken ,  onder  anderen  mede,  raaken- 
„dc  eenigc  opcnftaande  difterenticn,  endeverfchilkn;  zoo  iST,datwy 
„van  onze  zyde  Gecommitteerd  ende  Geauihorifccrt  hebben,  gclyk  wy 
„Committeeren  ende  Authorifecren  mits  deezen  ,   de   wclgeboorene, 
„Hoog  Eedden,  gcflrengc,  wyzc  ,  voorzienige  H;cren  ,   B.ndolph  van 
^^Ommeren  ,    JohandeWitt   ,     uit  den    Oud  Raad  der  Stad  Dordregt, 
„JoHAN  nE  WiTT,  Raad  Penlionarisvan  Hollanden  Wcft-Vtiefland, 
„  Ëonefaciusvan  Vrybergen ,  Heer  in  Vrybergen ,  Penfionaris  der  Stad  Thoo- 
„len,  Godaart Adnaan i  Baron  van  Rede,  Heervan  Amerongen,  Gin- 
„kel.  Elft,  enz.  Adolfb  van  U»kcl,  Johan  van  Tjfelmu\den ,  tho  R"llc- 
„cate,  Droftart  van  Vollcnhoovc,  endede  Hccrlykhcid Glundert,  ende 
^^JohanDretvs ,  Raadsheer  in  Grocningen  ,   refpeftive  Gedeputeerde  in 
onze  Vèrgadcringc,  van  wegen  de  Proviiiticii  van  Gelderland  ende  het 
,Graaffchap  Zutphen,  Holland  ende  Wefl  Vricfland  ,   Zeeland,  Uyt- 
, recht,  Vricllaud,  Overyflel,  Stad  ende  Landen  ,   omine  in  qualitcit 
van  onze  Cominiflariflcn  ,  te  zaamen  ,    ofte  't  meerendcel  van  dien, 
met  de  gemeld  Hccren  PlcnipoteiitiariÜln,  en  Gcvohnagtigden',  van 
zyn  Koninglyke  Majelkit  van  Denemarken ,  Noorweegen ,  enz.  over 
„alle 't  geene  voorfchreeven  is,  in  Confercntietc  treeden,  endemetde- 
„  zelve  de  voorgemelde  zaaken  te  adiudceren  ,  rigtcn,  verdragen  ,  bc- 
T^weede  Boek.  K  lluy. 


74  LEEVEN  en  DOOD  vati 

tdó^.    „fluytcn,  cnde  leekenen;  cndc  wcetcnde  dctdc  welgemelde  Hceréhon* 
„ze  Commiirariflcn  ,    om  te  facilitccren  de  voorfchreeve  NLgotiutie  en- 
„handeling  :  op  dat  die  ten  goede  ende  gcwcnfchten  einde  mag  werdea 
„gebragt,  van  noodcn  hebben  onze  fpeciaule  Procuratie,  volkomcmagt,. 
,.  Authoriteit  ende  bevel  >   om  alle  Scrupulcn  die  des  aangaande  zouden 
,, mogen  gemovecrt  worden,  wegte  neemen,  hebben \vy  haar gegceven, 
>,gelyk  wy  hen  gcevcn  in  kragtc  deezes ,  volkoome  n;agt  ,   omme  met 
,,dc  meergemelde  Hccrcn  l^lenipotcmiariiïcn  ,  cudeGcvolmagtigdeMi- 
„nillers  van  hoogllgemelde  zync  Koninglyke  Majefkit  te  mogen  Adiu- 
„ftceren,  rigten,  ncderlcggen,  traéleercn ,  accordeeren,  cnbcOuitcnce- 
,.ne  Altiantie  defenjive ,  en  voorts  zoodanige  andere  Contrailen  en  Vcr- 
„ dragen,  de  voorfchreeve  openüaandc  veifchillen  ende  difiercntencon- 
„cerneerende,  zulks  zy  onderlinge  zullen  oordeclen,  cnde  beviüden  ten 
„wcderzyden  oorbaarlyk  te  zyn,  ende  van  al  het  geen  alzoo  beraamd, 
„gearrefteerd  ,  cnde  bcflooten  zal  weezen  te  maakcn ,  en  padcerenzoo- 
„daaiiige  inürumcnten  cnde  beloften,  in  zulke  goede  ende  bchoorlykcn 
„foime,  als  noodig  weezen  zal  ,  bcloovendc  (incccrljk  ,    oprechtelyk 
„ende  ter  goeder  trouwe  te  zullen  houden  voor  aangenaam,  va(l,  bon- 
„ dig,  cndc  van  waarden  alle  'c  geene  by  de  meergemelde  onze  Heeren 
„ CommiflTariflèn  in  dezelve  qualiteit  zal  zyngcdaen,  belooft,  gcconfen- 
„tectt  en  geaccordccrt,  't  zelve  ünverbreeklyknatekomen,  t'ondcrhou- 
„den  ,    cnde  obferveeren  ,  ook  doen  obfervccren  ende  onderhouden, 
„zonder  daar  tegens  nimmermeer  iets  te  doen  ,  ofte  laaten  gefchieden, 
„direüelyk,  of  indircöclyk ,  in  wat  manier  het  ook  zoude  mogen  wee- 
„zcn,  maar  alles  ie  ratitieceren  en  te  approbecren,  cnde  des  nood  zyn- 
„de,  daarvan  te  vcrleenen  en  paflecrcn  bnevcn  en  inllrumentcn,  inde 
„belle  forme  ,    tot  volkoome  contentement  ende  vergenoeginge  ivan 
„hoogllgemelde  Koning.     Gcgeevcn  in  onze  Vergade[ii>ge  ,  onder  on- 
„zen  groote  Zegel ,    Paraphure  »   ende  Signaturc  van  onzen  Griffier  in  • 
„den  Hage  ,   op  den  tweede  February  zcjiioi  boHderd zes-en-zejhgy   was 
„Gepiraphcert  J:  fa»  Gent.   Vi.  op  deplyque  Oond  ,   ter  Ordonnantie 
„van  de  Hooggemcldc  Heeren  Sta3ten  Generaal,  gcteekent  N;  Rusj'ch, 
„hebbende  onder  uithangen  't  groote  Zegel  in  Roodcn  vvafche. 

„Ter  Oirkonde  ende  in  tceken  der  waarheid,  hebben  wy  Flenipoten- 
„tiarillcn,  cnde  Gcvolmagtigde  Minillers  van  zyn  Koninglyke  Majeftcit, 
„cnde  wy  Gcdepu  eerden  van  haar  Hoog  Mug:  deezc  Alliantie  met  ci- 
,,gen  handen  ondcneekent ,  cnde  met  onze  opgedrukte  Signetten  bevc- 
„iiigd  ,  cnde  zyn  hier  van  vier  gelyk  luydende  Exempjaaren  gemaakt, 
„te  wecten ,  voor  yder  van  de  hoogc  Contrahentcn  twee.  Aiflum  in  's  Gra- 
„vcnhagendcn  elfden  Fehrnary,  z^ejlic» honderd  x^s-en-zejiig. 

En  was  gcteekent. 

P  AUL   Kl.INGF.NB  EKG,      l  J  O  H  A  N   D  E    Wl  T  T ,  CIIZ. 

fcCilARISIUS.  J 

Sa» 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WïTT.        75 

Saturdag  den  fcftienden  Oftobcr  kreeg  zyn  Ed;  tyding  uit  ^  . 

Breemen,   dat  de  Middelaars  tun'chcn  de  Koning  van  Swee-  — 

den  en  de  zelve  Stadt  de  handeling  afgcbrooken  hadden  j  dat 
den  Koning  die  noch  belegerd  hield  ,    en  de    Vorften    van 
Lunenburg  geen  yver  wilden  doen  tot  des  felfs  ontzet ,  voor 
dat  het  Verbond  genaamt  <^«»?i^>«//f  ,  of  viervoudig,  in 'j6'r4- 
venhage  ,   gcflooten  was.     Waar  na  zyn  Ed :  met  alle  crnfl: 
de  zaaken  daar  toe  noodig   zynde  ,    bezorgde  :  en  had  des 
anderen  daags  naar  de  Middag  de  Heeren  C/««gew^fr^,  Roms- 
wtnkel,  Copes  en  Muller  aan  zyn  Huis,  die  om  het  fluyten 
van  \  Verbond  te  verhaaften  ,    tot   des ,  avonds    ten   negen 
uuren  by  malkander  waaren  ,    door   lazen   zyn   Ed:  opftcl  , 
waar  in  zy  een  weinig  veranderden,  en  qiiamen  op  Maan-zynEd: 
dag,  zynde  den  vyfen  twintigfte,  voorde  laatfte  maal  teza- j^^"^'^^^'''*^ 
men  ,   wanneer  de  Staats  Bedienden  van  Denemarken  ,  Bran-  Qn3<iiupi« 
denburg  en  Lunenburg,  nevens  zynEd:  het  Verdrag   troffen,  •'^""""*" 
en  aanftonds  ondcrteckende  ,   wordende  den  Heer  Raad  Pen- 
fionaris  de  Witt,  des  anderen  daags  van  al  de  hoge   Overig- 
heid en   aiinwezende   Staatsbediende   der  vreemde  Mogent- 
hceden,  voor  het  uitwerkzcl  van  zulk   een  goeden  werk  be- 
dankt. 

Eeniije  Predikanten ,  die  een  geruyme  tyd  herwaards  zich  be- 
moeit hadden  met  het  invoeren  van  een  nieuw  opftel  des  ge- 
bedts  ,  flrydende  regens  het  gecne  haar  Ed:  Groot  Mog:  hen 
in  de  Jaare  van  1665.  voorgcfchreeven  hadden»  waar  mede 
de  Prinsgezinden  dapper  de  Tanden  üookten  ,  het  welk  zoo 
veel  ver\Vydering  in  de  gemeenten  veroorzaakten  ,  dac 
haar  Ed:  Groot  Mog:  zich  genootzankt  vonden  daar  inne  te 
voorzien  ,  en  dit  ondergefchreeven  befluit  te  nemen  >  het 
welk  aan  alle  Steeden  en  Dorpen  van  hun  Regtsgebied  af- 
gezonden wierd. 

Extract  uit  de  Refolutien  v/tn  h/iar  Ed:  Groot  Mog:  de 

Heer  en  Staaten  van  Holland  ende  ïFeJi-  Vriejland.      Refoiutïe 

vanhiat 
Donderdag  den  7  Oftober  ï666.  ïi-  Gtoot 

„/^p  't  gcmovetirde  van  ecnige  Lccden  ,  hebben  de  Hce-  g^nfnet' 
,,V-/ien   Gedeputeerden  uir  de  rcipeólive  Steden  ,  Leden  formuüe 


(^r         \  van 

K  2;  van,,j,. 


üe- 


7(5  L  E  E  V  E  N  en  D  O  O  D  van 

1666.  „van  haar  Ed:  Groot  Mog:  Vergaderingc  ,  des  veizogt  we-'- 
ï*-!-  —  „zende,  yder  op  haar  beurt  verklaard  ,  dat  der  zclver  Predï>- 
„kanten  in  de  publicquc  Gebeden,  die  zy  voor  den  wclftand 
„van  de  Regecringe  uicftortcn  ,  haar  rcguleien  naar  denm- 
,,  nehoud  van  het  bekende  Formulier ,  by  Relblutic  van  haar 
5,Ed  :  Groot  Mog:  in  dato  den  1 5  Maart  des  Jaarsfeftien  hon' 
„dert  drie  en  fcflig  gcarrefteert ,  ende  dat  zy  dezelve  Piedi- 
„  kanten  daar  toe  ook  van  tyd  tot  tyd  zullen  houden  :  Waar 
„  op  gcdelibcrcert  zynde  ,  Is  goet  gevonden  ende  verdaan ,  dat 
j,  de  Heercn  Burgermeellcren  en  de  Regeerders  vanderefpeci 
„tive  Steden,  fellïe  hebbende  inne  haar  Ed:  Groot  Mog:  ver- 
„  gaderinge  ,  zullen  werden  verzogt  ende  gelaft  ,  gelyk  dczel- 
>,ve  verzogt  ende  gelaft:  werden  by  dezen  ,  als  noch  by  conti- 
5,  nuatie  te  vet  zoeken,  dat  het  gemelde  Formulier  al  ommc  in 
„den  haarc,  Punduclyk  by  de  Predikanten  naar  gekomen  mo- 
„gc  werden,  ofte  by  ontftcnteniflc  van  dien,  haar  Edele  Groot 
„  Mog :  over  te  zenden  ,  de  naamen  van  die  gecne  ,  dewel- 
„ke  daai-  omtrent  nalatig  ofte  onwillig  zouden  mogenwczen; 
„  dat  wyders  ook  aan  Burgermeellcren  ende  Regeerders  van 
„de  Steden  ter  vergaderingc  nietcomparcprcnde,  mitsgaders 
„aan  de  OlHciercn  zal  werden gclchreven  ,  dat  de  zelve  haar 
„exaftelyk  zullen  informeren,  ende  doen  informeren,  of  alle  de 
„Piedikanten,  onder  haar  refpcftivejurifdiétien,  haar  reguleren 
„naar  den  inhoud  van  het  zelve  Formulier  ,  ende  bevindende 
„dat  eenvge  dienthalven  aan  haar  dcvoir  komen  te  manquce* 
„ren,  delclve  aanftonds,  ende  vervolgens  ock  vantydtot  tydi 
„infgelyks  aan  haar  Ed:  Groot  Mog:  zullen  hebben  bekent 
„te  maakeni  ommc  het  tradcment  dat  ioodanige  wcdcrhoo* 
,,  rige  Predikanten  van  haar  Ed:  Groot  Mog:  komen  te  proffi- 
,,teeren,  ingehouden  te  werden  tot  nader  ordre  ,  gelyk  haar 
„Edele  Groot  Mog:  tn  eum  cveniur»,  als  nu  voor  alsdan  goed» 
j,  vinden  cndevcrftaan,  dat  de  voorrchrecvetraftemcnten,  aan 
„de  loodani>i,c  Predikanten,  ook  eftcélive  onthouden,  ende 
j,  ckzelvcdaar  v-an  gcpriveert  zullen  worden  ,  tot  dar  by  haar 
„  Ed:  Groot  Mog:  wederom  anders  in  der  zclver  faveur  zal  wc- 
jjSCn  gcdilponccrt. 
ür.1  dan  weder,  ic  kccren  tot  de  Vrcedehandclinge ,  tu/lclica 

«Jen 


CORNELIS  cti  JOHAN  DE  WITT.        77I 

den  Koningvan  Gxooi Brittanjen^  en  haar  Hoog Mog:  dcHee-  ^^^^.    ■ 
ren  Algemecne  Staaren  :  hebbenden  25-  November  haar  Hoog  " 
Mog:  een  omftandige  brief  ,    daar  over  ,   aan  zyn  Majefteic 
gelchrceven^  waar  van  zy  aan  de  Staatsbediendc  van  Ftankryl^ 
en  Denemarken  kennis  gaven,  en  daarna  aan  den  Heeren  Raad 
Penftanarts  DE  VVitt,  en  Wfw/^f/ow  ter  handen  gefteld,  om  den  Haar  Hoog 
Heer  u4ppelboom  ,    der  zelver  inhoud  ,    mede  te  declen  en  te  ^'°g:«n- 
overhand  igen  >    nevens  verzoek,  van  onder  zyn  brieven  aande  aandcnAÜ 
M.ddelaars  in  Engehmd  te  zenden  ,   en  dewyl  zyn  Majefteit  ^"™'  ■*?" 
London  aangcfteld  hadde  tot  de  handclplaats,  hy  de  verfchoo- 
ninge  voor  haar  Hoog  Mog-  gehefde  te  maaken  >    dewyl  zy 
graag  zoude  zien  dat  zyn  Majetleyt  de  zending  naar  Aakenge- 
liefde  te  doen.     Den  negen  en-twintit;,ften  November  hecfc 
zyn  Ed:  nevens  de  andere  Heeren  haarHoog   Mog:  Gevol- 
machtigde   veiilag   gedaan  ,     dat  zy  aan  de  Heeren   Gezan- 
ten van  Frankrijke  en  de  aanweczende  StaatsbediendcnvanZ)^'- 
nemarken  ,    den  Inhoud  van  de  voorlz.  Bi  iet"  bekent  gcmaakc 
hadden.     Den  Heer  Raad  Penjionans  df.  Witt,  gaf,  dewyl 
de  Heer  yÉppelboom  al  te  mild ,  wegens  de  handclplaats  aan  de 
Heeren  Middelaars  in  Engeland  had  gefchreeven,  de  volgen- 
de brief  asn  hem  Heer  Sweedfchen  Afgezant  over. 


M 


ON  STEUR, 

Putfcjue  Ie  Rvy  de  Lt  Grande  Brctagnt  fait  unpoint  d'hov- 


neur  de  ce  que  Les  Etats  Gener.iux  refufein  a  ceft  keure  d'envojer  a.  ^^'^^"^"^^ 

r         1  ^  >   r      n  r  I  ricer  Kaad 

Londres  poury  traaer  ;    cjuoy  qu  ilr  l  ayent  jaii  du  Tcr/ips  de  Crom-  Penfionaiis 
ïff/,  vous  poHvez.  f-itre  tnftnuer  pur  Mejfieitrs  les  Mediateurs  ,    que  ,'',nden  ' 
ce  ne!}  ^tie  par  Li  confideration  de  Tattachement  qu'ilï  ont  a  Icurs  Heer  ap- 
Allies,  comme  cela  'k  e(ié  reprefcnté bien  amplement  atttrcfois;   ii  afin  fvegeTs'de 
^ue  l'on  fattifalfe  d'ahtinddrn  k  ce  point  d'honeur  ,    ie  croy  tjue  les  ''•j'"''^'- 
Etmts  Gcneraux  fe  pourroyent  difpofcr  a  efcrire  par  une  lettre  exprejfe  ^  "  '"     ^ 
au  Roy  de  U  Grande  Brctagne,  que  la  confideration  ftifdite  efilafeU' 
Ie  raifon  ,  cjui  Ie  leur  cmpefche  ^  a  que  jan s  cette  raifon  ,  tls  nefero^ 
yent  point  de  fcrupule  d'y  envojcr  ,    pour  ven  que  Mejfieurs  les  Me~ 
diatears  puifent  tirer  parolle  du  mefme  Roy  ,    cjue  fur  ce  compliment 
partfcnt  il  aggreera  un  Itett  neutre,  auconfentcment  des  Roys 


7$  L  E  E  V  E  N  en  D  O  O  D  van 

1666.     ^g  France  CT*  de  D^nem.ucq ,  c  lors  que  vous  aures  poHvoiréHont 
"  '  gorter  la  mefme  parolle  de  U  part  dn  Roy  d'  Am^Uterre  ,  jcm\blige* 

dtfpofer  les  E^iats  d'efcrire  la  fnfdite  lettre  en  la  maniere  la  plus  ohli' 
gtante  ,  que  Ion  Ie pourroit  deftrer  ,  p4>Hr  n'obmeitre  rien  de  noUre 
colié^  qui  puiife  en  aitcane  facon  faciltter  les  pas  au  grand  ouvrage 
de  la  Paix.  Voicy  la  fubflance  de  ce  que  M:jfteurs  Heukelom  <jr  mei 
VOHS  avons  dit  dans  la  dernicre  converfation ,  dont  vous  uferes  pottr 
Ie  bien  de  la  paix,  comme  vous iroHVeres  convenir  j  er  jedemeure. 

Monsieur, 

Votre  Treshumble  Servt'teur, 

Dccemtite  lóiff.  JOHAN   DE    WiTT. 

Welke  aldus  in  V  Nederduytfch  luyd. 

Myn  Heer, 

„T^Ewylden  Coning  van  Groot  Brittanjen een  Punrran  eer 

„  JL^maakc,  dat  de  Algemeenc  Heeren  Staatcn  lotop  dezer 

„uuren  wygerig  zyn,  tot  London  tezendenl,  om  aldaar  te  han- 

„ delen;  alhoewel  zy  het,  ten  tyde  van  Cromwcl  hebben  ge- 

,,  daan,  kond  gy  door  de  Heeren  Middelaars  bckenJdocnma- 

4,  ken,  dat  zulks  niet  en  i^efchied,  als  door  deecrluchtderver- 

„  bintcnisi  die  zy  met  hunne  Bondgenooten  hebben  ,   gelyfc 

„zulks  voor  deezen  heel  omftandig  voorgedragen  is  geweeft, 

„ende  eindelyk  ,   om  overvloedig  ,    aan  dit  Pimt  van  Eer  te 

„voldoen  i  geloof  ik  dat  de  Heeren  Algemeene  Staatcn  wel 

„zouden  konnen  befluyten  ,   dooreen  uitdrukkelyke   Brief, 

„aan  den  Coning  van  Groot Brittanjen te fchry ven,  datdege- 

„  melde  inzicht  de  cenige  reeden  is,  die  haar  zulks  bc^et,  cn- 

,,de  ^lat  zonder  decfe  verbintenis  ,   zy  geen  fwaarigheid  zou- 

„den  maaken  .  van  daar  heen  te  zenden,  by  aldien  de  Heeren 

„Middelaars,  dien  zeken  Coning  konde  bewccgen  ,    dat  op 

„  deefe  bcleeftheid  ,    door  gcichrift ,   hy  bchaagen  geliefde  te 

,, ncemen,  in  een  onxydigc  plaats,  met  toeftemming  der  Co- 

j,  ningenvan  Vrankayk  en  Denemarken,  te  verkleien,  enwan- 

„ncer  gy  bevel  zult  hebben  ,   om  het  woord  ,   daar  toe  vaa 

,,  wegen  de  Coning  van  Engeland  aan  ons  over  te  dragen,  vcr- 

biii" 


CORNELÏS  en  JOHAN  DE  WITT.       79 

„biuiJé  ik  my  ,  de  Staaren  te  beweegen,  van  de  booven  ge-  i<ï^<?^. 
„melde  Briet  ,   met  de  viiendelykfte  woorden  te  doen  fchry-  ^ 

„ven  ,  die  men  zoude  konnen  wenfchen  ,  om  van  onfe  zyde 
„niet  na  telaaten  ..  de  begtnfelen^  van  het  groote  werk  toe 
„Vrecde,  op  alle  wyzete  verlichten.  Dit  is  den  Inhoud  van 
„'t  geen  den  Heer  Heiikelom,  en  ik,  met  u  in  de  laatlleby- 
jjcenkomfte  hebben  verhandeld,  waar  van  gy,  ten  beften  der 
„Vreedc,  zult  doen  al  het  geen  UL.  zal  noodig  achten, 
„blyve 

Myn  Heeb.; 

Uw  zjter  dienjlvjillige  Dienaar  l 

JoHAN    DE  W  ITT. 

De  Heeren  Middelaars  klaagden  over  het  gedrag  ,  dat  men 
alhier  omtrent  de  bewerking  der  voorbereidfelen  van  Vrecden 
hield,  onder  andere  :  datdc  verzeekering vandenHeerRaad 
Penfionaris  -D^V^iTTy  tcgens  de  uitwcrkzelen  der  Heeren  Staa- 
tcnwaaren,  dcwyl  zynBrieftwyiFelachtig  behelsde,  dat  haar 
Hoog  Mog:  z,onde  konnen  worden  gebragt  om  te  befluiien  ,  van  den 
Coning  met  een  vriendelijke  Brief  te  vereeren  ,  ly  aldien  den  Coning 
ut  een  derde  Plaats  ver/l ond^  om  welke  verkiezen  veel  verfchil 
was.  De  AlgemecneStaaten  der  Nederlanden  hadden  de  Stadt 
^«y^f^voorgefiagen ,  en  de  Coning  van  Vrankryk,  had  met  goed- 
vinden van  deezen  Staat,  het  Hof  van  den  Loning  van  Enge- 
lands  Moeder,  tot  Parys,  aangebooden,  alwaar  reeds  een  begin 
der  by-cen-komile  wierd  gemaakt,  doch  Engeland  verwierp 
deze  handelplaats,  zoo  dat  men  dit  geheele  Jaar,  lotgcenbe- 
gin ,  ora  deeze  heilzaame  Vieedc  te  bewerken,  konde 
komen. 

Hier  na  heeft  zyn  Ed:  het  overfchot  van  't  Jaar  ,  doorge- 
bracht, met  de  bemiddeling  tulTchen  Zii^eedenen  de  Stad  ^r^- 
men^  alsook  omdeverfchillcntuirchenZ,««^«W^cn05/?-/>'r/«- 
la^d  by  te  leggen ,  en  middelen  te  beraamen  ora  1 4  Millicenen 
voor  Holland;  tegens  het  aanftaande  Jaar  te  lichten,  waaruyt 
menbefliiytcnkan,  dathy  nimmer  leedig  was,  maar  in  tegen- 
deel onvergelykelyk  veel  werk,  niet  alleen  ten  beile  van  zyn. 
eyge  Vaderland ,  maar  ook  van  zoo  vccle  vreemde  Mogendhcc-- 
^n heeft  gedaan,. 


%o  LEEVEN  en  DOOD  van 


Btduit  det 


D 


XIII.     Hoofd-stuk. 


E  HecrenGevolmagtigden  van  d' admiraliteit,  hadden 


Heetenvjn  I    1  in  de  Maand  December  van  het  voorlecden  Jaar  een  om- 
r  ^uTm '  "^"^  ^^S  gemaakc ,  wat  getal  Oorlogfchecpen  in  de  Maar>d 
4.g Schepen  yan  Maart  klaar  mocfte  gemaakt  worden,  en  hoeveel  dezelve 
bce^gVa'     zoude  komen  re  koften,  zoo  dat  befloocen  wierd,  van  acht- 
en-veertig  Scheepen  en  Fregatten  van  Oorlog,  gereed  te  doen 
maaken,  het  eenc  derdendeel  van  zeftig  tot  zceventig  Hukken 
Ge.fchut,  yderbemand met  drie-honderd  koppen,  zoMatroo- 
zen  als  Bczoldelingen  >   het  tweede  derdendeel  van  veertich 
tot  vyftig  (lukken  ,    gemand  met  twee- honderd  koppen  ;    en 
het  laatftc  derdendeel  van  dertig  tot  veertig  ftukken,  en  door 
den  anderen  gemand  met  honderd  en  vyftig  koppen;  dat  men 
by  de  voorfchreeve  Vloot  zoude  voegen  twaalf  Roey- Fregat- 
ten >  voerende  van  twintig  tot  zeftig  ftukken  Gefchut ,    yder 
bemand  met  genocgfame  Matrofen,ende  twaalf  Branders,  yder 
gcmant  met  twintig  koppen,  ende  dat  de  voorfchreeve  Vloot 
tot  laften  van  de  Lande  zoude  worden  onderhouden  ,   in  uyt- 
ruftinge,  Sold)i  ende  koftgeldcrcn,  dentydvan  agt  Maanden, 
ende  dat  boven  dien  deCollegief2teru^dmiratiteft,zovce\Schec- 
pcn  zouden  tocruften,  als  dezelve  uit  haare  inkomften  konden 
doen  ,   om  tot  bcfcherminge  van  de  Koopvaardy- Scheepen 
deezer  Landen  te  dienen,  en  tot  verfterkingvandevoorfchre- 
vc  Vloot,  zoo  als  's  Lands  dienft  zoude  komen  te  vereifchcn} 
dat  voorts  het  ovcrfchot  der  Scheepen  van  Oorlog  zoude  wor- 
den in  ftaat  gcbragt,  om  als  haar  Hoog  Mog:  meerder  Schee- 
pen nodig  mogten  hebben,  zy  op  het  eerft  bevel inZee  kon- 
den zylen.  Welke  toerufting,  volgens deezconderftaandc over- 
flag,  voor  den  tydvanagt  Maanden,  bygidïng,  zoude  komen 
te  koftcn,  den  fom  vznvyf-en-dcrtigmAal  honderd  een-en-veertig 
4uii^ind  x.a  honderd  vier-en-x.ejiig  gtttdens. 


Over' 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        ^i 

'Overjlag ,  nat  agt-en-veertig  Oorlogfcheepen  in  agt 
Maandeft  tyds ,    komen  te  koflen. 

SEftien  Schepen  van  Oorlog,gemand  met  drie  hon- 
derd koppcn,daar  van  Loon  cnKoftgeld  wierd  ge- 
nomen tegens  30  guldens  ter  Maand ,  bedragende 
Maandclyks,  -         -        .        ,  ƒ144000:-:- 

zyndc  in  agt  Maanden.  _  _  .  .        /ii^'ioCO:- 

Ende  om  de  Landen  zoo  veel  mogelyk  van  on- 
koften  t'oniflaan,  loo  zouden  op  de  voorfchreeven 
Schepen  kennen  vlierden  gcbruykt  een  dcrdcndecl 
Zee  en  Scheep  bezoldelingcn,waarmcde  dezen  Staat 
zoude  konnen  twaalf  guldens  ter  Maand  gewinnen, 
bedragende  in  agt  Maanden,        -  -  -        Z       f  ijg^Joo    :- 

blyft  nog  net  -  -        ƒ998400    :- 

Ende  overwegende  daar  op  de  uyirufting,flytinge 
ende  vermindering  der  Schepen  van  Oorlog ,waar  op 
geen  zekere  overllag  kan  worden!gemaakt,zo  wierd 
de  begrootinge  gedaan  op  een  dcrdendeel ,  voor  zoo 
veelde  Schepen  endcKoftpenningenvan  drie-hon- 
derd koppen  ,  volgens  de  bovenltaandc  overllag 
quamtebedragen,  zynde.  -  -  -  f  1%^00Q   '■•: 

Seftien  Schepen  van  Oorlog  door  den  andere  ge- 
mand met  twee- honderd  koppen, Loon  en  Koftgeld, 
genomen  op  dertig  guldens  ter  Maand,  bedragende 
in  de  voorfchreeve  tyd  van  agt  Maanden      -        ƒ768ooo•-:' 

Wierd  verm  ndcrtmethet  Loon  van  twaalfgul- 
dens ter  Maand,  voor  zooveel  het  derdendeel  Zee 
en  Scheeps  bezoldelingeopdevoorfz. Schepen  zou- 
de konnen  worden  gebruykt.  -        -       ƒ  io23^(f:-:- 

beloopende  f  66^66^   :.; 

Voor  uytruftinge  en  flytinge  van  de  voorfz  Sche- 
pen, genomen  de  helft,  voor  zoo  veelde  Loon  en 
Koflgelden  van  twee  honderd  koppen  is  bedragende      -       -    ƒ15:6000  ■:<.; 

Sellien  Fregatten  door  den  anderen  bemand  met 
honderd-vyftig  koppen,  bedragende  de  Loon  en  Koft 
geldere  tegen  dertig gl.  terMaand,inagtMaandcn.  ƒ567000:-:- 

Gaat  af  voordï  Loon  van  een  derdendeel  Zee 
bczondelingen,  tegens  twaalfguldens  ter  Maand,    ƒ  7^800:-:- 

bedraagt,     '  ƒ  490200    ;-; 

Vooruytruflinge  ende  flytinge  van  de  voorfz.Sche- 
peneen  derdendeel  van  de  bovcnllaande  Loon  en 
Koftpenningen  -  -  -  '        T.         f  Ï5»ao00    :'.; 

TwaalfRoeyFregatten  door  den  anderen  gemand 
met  zeventig  koppcn,alleMatroofcn,daar  van  Loon 

'Tweede  B$ek,  L  cnde 


Sz"  L  E  E  V  E  N  en  D  O  O  D  van 

cndc  Kodgeld  tot  dcriig  guldens  Maaadclyks ,  komt 

in  agt  Maanden  te  bedragen.      -        -  -  -       ƒ  aoi(Joo  ; 

Van  de  voorfi.Sotnincccn  dcrdcndeelvooruyt- 
tuftinge,  vermindering  Cl)  flytinge  -  -  ƒ    6jior>  : 

Voor  den  Inkoop  vao de voorl'i. Branders,  met 
haar  toerullinge  ydcr  op  tien  duyzend  guldens.      -       -         ƒ  iioooo 

Voor  onderhoud  cndcuytkoop  van'verminkten, 
over  Schepen  van  Bczolddingcn,  rysgcldcrcn  aan 
dezelve, en  de  andere buytcngev/ooneLaftcn        -        -       /looooo:-:- 

Bcloopt  te  ïaamen  ƒ  j  54.  i  (56+:  - :  e 
'  Haar  Ed:  Groot  Mog:  de  Heeren  Staaren  van  Holland ,  had- 
den in  de  Maand  van  yipnl  ,  aan  haar  Hoog  Mog:  in  beden- 
kinge  gcgeevcn,  of  men  tot  dienftdeezer  Landen,  nictecnige 
weinige  dappere  Mannen  van  goet  beleid,  ditjaaropde  Vloot 
zouden  zenden  ,  gelyk  in  de  voorgaande  Jaaren  van  166^,  en 
1 666.  was  gefchied,  waar  op  haar  Hoog  Mog: ,  niettegenftaan- 
de  het  geen  Zeeland  in  den  voorleeden  Jaare  ingeleeverd  had , 
beflooten,om  eenige Reedenen  van  Staat ,  en  tot  het  gemec- 
ne  beft,  alzulks  nochmaals  te  agtervolgcn,  en  de  Heeren  Staa- 
ren van  Holland  endc  Weft-Vriefland  verkoozen  den  i  2  van 
DfHtct  de  Maand  May  daar  toe  ,  zyn  Ed:  den  Heer  Cornelis  de 
wiïl'vc'-'''  WiTT,  gclyk  in  de  onderftaandc  bcfluyten  te  zien  is. 

kozen  om 

op^dcvioot  ^^fy^fitiyt  het  Regifter  der  Refolutien  vm  de  Ho:  Mo:  Heeren 
Staatcn  Generaal  der  Vereenigde  Nederlanden. 

lovis  deniidcn  M.iy  \66t. 

„TN  deliberatie  geleyt  zynde  ,  is  goet  gevonden  cnde  ver- 
5,  JL  liaan  ,  dat  wederom  tot  betrachtinge  van  den  dienft  van 
„'t  Land,  eenige  weinige  cordaie  cndc  ftandvaitige  Mannen 
„van  kennis  ende  belcyt  ,  tot  twee  a  drie  in  getale  ,  iiyt  de 
„  hooge  RegceriiJge,  by  haar  Hoog  Mogende  zullen  werden  ge- 
„  committeert  ,  oin  als  Gcdeputeerdcns  cnde  Gcvolmachtig- 
j,dcn  van  haar  Ho:  Mo:  in  de  Vloot  van  den  Staat  op  Zee, 
„jende  in  de  expediticn  zelfs  gebruykt  te  werden  ,  in  voegen 
„als  daar  toe  in  den  voorleden  Jaaren  1665.  endc  \6C(i.  com- 
ï,roi(lïc  is  verleend  geweeft  :  Ende  werdendc  rcfpcótivc Prc- 
g^yinticnvcrzochx,  haar  tothetacmiaeeren  vaiizoodunigcGe- 


van  CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      S^t 

„  deputeerdens  ende  Gevolmachtigden  met  den  eerften  te  willen  i  ^^7' 
„bequamcn.  ■ 

Extrali  ayt  de  Refolutien  vun  de  Heer  en  Staten  vxn  Holland 
ende  IVeJl-FrieJla-nd ,  genomen  in  haar  Ed:  Groot  Mo;  Ver- 
gaderinge  op 

Vrydag  den  loftcn  May  i6ë-;, 
ï,  A^P  't  eerfte  lit  van  den  brief,  van  de  tegenwoordige be-  vanhaarEd: 
j,  V-/fchryvinge,  rakende  het  nomineeren  van  een  Perfoon»  d/°°óm°^" 
>,  die  van  wegen  haar  Ed:  Groot  Mog:  ter  Generaliteit  zoude  "ent. 
D,  werden  voorgedragen  ,  omme  by  haar  Ho:  Mo;  in  gevolge 
j,van  der  zelver  Refolutie  van  den  12.  dezer  loopende Maand, 
»,  met,  ende  nevens  eenige  andere  cordate  ende  ftandvaftige  Man» 
,1  nen  ,  tot  twee  of  drie  in  getale  ,  als  Gedeputeerden  ende 
„Gevolmachtigden,  op  de  Vloote  van  den  Staat,  ende  in  de 
„cxpcditien  zelts  gecommitteerd  ende  gebruykt  te  werden, 
„hebben  haar  Ed:  Groot  Mog:  naar  voorgaande  deliberatie, 
.,daar  toe  verzocht  ende  geëligeert,  gelyk  verzocht  ende  ge- 
„ëligeert  wertmicsdeefen,  d'Heer  Cornelis  de  Witt,  tc- 
„genwoordig  Rcgeerend  Burgermeefter  der  Stad  Dordrecht, 
„ten  welken  eynde  de  noodige  aanfchryvinge  aan  den  zelven 
„Heere  de  Witt  gedaan  zal  werden,  met  laft,  om  zich  ten 
„fpoediglten  herwaards  te  begeven,  ende  tot  d'aanftaandeex- 
„peditie  ter  Zeetepraepareeren,als  naar  behooren>  Endeaan- 
„ gezien,  naar  de  Scatuten  der  voorfz.  Stad,  den Regeerende 
,,  Burgermeeüer  in  der  tyd  niet  en  vermag  in  eenig  employ 
„buytendeStad  gebruykt  te  werden,  zonder  voorgaande con- 
,,  fentende  difpenlatie  vanden  Oud-rade  aldaar,  dat  derhalven 
„Burgermeeüer  ende  Regeerders  der  voorfz.  Stede,  byMiHl- 
„ve  verzocht  zullen  werden,  de  zake  daar  heenen  tcderigee- 
„ren,  ten  eyndc  den  gemelden  Heere  Burgermeeftcr,  byden 
„voorfz.  Oud-rade  ,  daar  van  gedifpenfecrt  ende  zulks  hem 
„  toegelaten  moge  werden  de  voorfz.  expeditie  ten  beften  van  de 
„gemeene  zake  byte  wooncn.  Onderftond  Accordeert  met  de 
„  voorfz..  Refolutie  :  ende  was  onderteckent  Herb'.  van  Beaumond , 
„1667. 

(L  2)  Ex- 


84  LEEVEN  en  DOOD  van 

'ié(f7. 

.  £}<tra5i  uyt  het  Eegi(lcr  der  Refolutien  van  de  Ho:  Mo:  HeereiP 

Staten  CenerAal  der  Vereenigde  Nederlanden. 

Veneris  den  lyftcn  May  ï66-f. 

Alsook  de  „TN  deliberatie  geleid  zynde  5  is  goet  gevonden  ende  verdaan» 
Reioimie  „  Ain  gevolge  van  haar  Ho:  Mo:  Refolutie  vanden  iz  deczer 
Hoog'Mog:  )>  Ic'opende  Maand,  mits  dezen  te  verzoeken  cndc  te  Committec- 

„ren,    de  Heeren  Cornelis  de  Wiit, j 

„  om  als  Gedeputeerden  ende  Gevolmachtigden  van  haar  Ho: 
„Mo:  met  's  Lands  Vloote  in  Zee  te  gaan  ,  ende  in  de  aan- 
5,  ftaande  expediticn  zelfs  prefent  te  wezen,  ende  haar  te  laten 
„gebruyken  ,  invoegen  als  daar  toe  jongft  in  den  voorlecden 
„Jare  iG66.  Commiflie  is  verleent  gewecft  ,  zullende  als  nu 
j,  wederom  Afutatis  Alutandis gelykc  Commiffievoor  degemel- 
j,de  Heeren  hare  Ho:  Mo:  Gedeputeerden  ende  Gevolmach- 
„tigden)  met  de  claufule  van  een  of"  cenige  van  hunlieden,  als 
,,voor  dezen  werden  gcdepefchcert  ;  Ende  nademaal  de  zake 
„haaft  vereylcht,  zoo  wcrt  den  gemeldenHeer  de  WiTTge- 
5,authorifeert,  om  aanftonds  het  werk  by  de  hand  te  nemen., 
„ende  alles  te  vervaardigen,  ende  te  doen  vervaardigen,  wat 
3,  zoo  tot  den  train,  met  den  gevolge  ende  aankleven  van  dien, 
,1  aU  anderzins ,  gerequircerd  werd  ,  ende  van  nooden  is. 

folgt  zyn  Bevel. 

'T\E  Staaten  Geturaal  der  Vereeni^tl*  Nederlanden  :  Allen  den  gccncn 
^-'die  dcc2(.ii  /.ullcii  zica,  ofte  huorcn  Icczlii  ,  Salut ,  Doen  te  wetene. 
ah.oo  wy  nu  iiict  minder ,  als  in  de  twee  jongrt  verloopen  Jaaren  vao 
1665.  ende  1Ó66.  om  verfdicydcn  redenen,  ei!decon(idcraiicn  onsmo- 
vccrcndc  ,  noodig  licbbcn  geacht ,  dat  door  ccni>;e  weini^^c  Ptrfooneit- 
flie  wy  betrouwen,  dat  God  den  Heer  Almachtig,  metgoct  bclcyt,  en- 
de genoegzame  Itandvulligl-.cyt,  bet;a:ift  heeft  >  onze  authorittyi,  by  rc- 
prefeniatie  ende  delegatie  ui  's  Lands  Vloote  gebracht,  ende  in  diervoe-. 
gen  alles  daar  door  m  oidic  ,  ende  in  krachie  van  executie  gehouden 
wcrde,  cndc  dat  boven,  ende  behalvcnde  ordinaris  beftclhnge,  vanbe- 
quame  Hoofden  cndc  mindere  Officieren,  tot  executie  van  nnze  ordrcs 
tnde  inlhuöiai  ,  dcnoodzaaklykheyt  vereylcht  ,  Soo  ist,  d;it  wy  ons 
tKtiouwciidc  op  de  goede  qualitcyicn ,  wyshcyt,  vooriiclni^heyt^  bcleyfc. 

ciidc. 


GORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.  gy 

ende  flandvaftigheyt  van  de  Heercn  Cornelis  de  Witt  ,  tegenwoor-  ï<^^^i 

dig  BurgcrmeLltcr  der  Stad  Dordrecht ■•■•iw, 

refpcdive  Gedeputeerden  in  onze  Vergadci  inge  van  wegen  de  Provinciën 
van  Holland,  Zeeland,  ende  Vrieüand,  dezelve  gecornniitteerc,  geaü- 
thorifcert  ende  gevolmachtigd  hebben  ,    gelyk  wy  hun  commitieereiï, 
authorifeercn  ende  volmachtigen  by  dcezen  ,   om  gezamentlik  ,   ofwel 
een  ofte  eenigc  van  haar,  zonder  rugge-fprakc  door  alle  bedcnkiykeende 
bctamclyke middelen,  naar  ingenomen  advis,  ende  gehoort  de  confide- 
raticn  van  's  Lands  Luytcnant  Admiraalcn  ende  andere  Hoofden  ,  de 
conjnnflie  van  de  gemelde  Vloote,  met  die  van  den  Coning  vanVrank- 
ryk  te  faciliteeren  ende  eftefluecrcn,  ook  dezelve  Vloote  tot  afbreuk  van 
dengemeenen  Vyand,  te  Water  ende  te  Lande  te  doen  ageercn  ,  naar 
dat  de  occafie  ende  toevallen  zulks  zullen  toelaten  ,  ende  voort  alles  te 
rcfolveercn  ende  cffedueeren ,  ook  te  doen  cftlflueeren  wes  na  gelcgent- 
heyt  ende  vercyfch  der  zaken,  ten  meeflen  diende,  welrtant,  ende  ver- 
zekeringe  van  deezen  Staat,  ende  afbreuk alsvooren,  bevonden  zalwer-  - 
den  te  behooren ,  mitsgaders  de  verdiende  flraffe  te  decretcercn ,  of  doen  - 
decreteeren  ,  tegens  alle  die  geene  ,   die  ter  zaake  van  wan-devoiren, 
defordre,  inobedicntie,  ofte  anderzins  t'eenigen  tyd  culpabel  zouden  mo- 
gen bevonden  werden,  ende  voorts  alomme  de  noüdit,e  Krygs-difcipli- 
ne  te  doen  obfcrveeren  ende  onderhouden  :  Belovende  voor  goet,  vaft 
ende  van  waarden  te  houden  ,  alle  't  gecne  by  haar  E:  t'zaamen  ,  ofte 
een  ,  ofte  eenige  van  henluydcn  ,  nopende  't  geene  voorfz.  is  ,  gedaan 
ende  ge  eftl'ftueert  zal  werden.    Lallen  ende  ordonncerendien  volgende 
alle  Luytenant  Admiraalen ,  ViceAdmiraaicn  ,  Schouten  by  Nacht,  en- 
de alle  anderen,  zo  Officieren  ,  als  gtineene  Matroofen  ende  Soldaatcn, 
jn  de  voorfz.  Vloote  wezendc,  de  voornoemde  onze  Gedeputeerden en^ 
de  Gevolmachtigden  in  de  voorfz.  qualiteyt  te  erkennen  ,   rcfpcftccren, 
eude  obcdieercn.     Aldus  gedaan  ende  gcarrefteert  ter  Vergadcringe  vail 
de  Hooggemeldc  Heeren  Staaten  Generaal ,  in  dtn  Hage,dcnzeven-en- 
twintiglleii  May  ,  zcftien  hondert  zcven-en-zellig.     Was  geparaphrcert 
A.  B.  de  Falland,  »t.  ondciftond  Ter  Ordomantie  van  dezelve^  cndegsr 
tcekend  N.  Rnyfch-. 

In  gevolge  van  de  bovenftaande  Befluyten  en  beveelen'^p^jj^^^ 
vertrok  zyn  Ed:  de  Heer  Counelis  dë  Witt,  den  tweeden  comeii.ó^, 
Juny,s'morgens  vroeg  uy t 's  C7r<ït'f«/M^^«,  naar  Texel,  nemen- (^jktnlaj. 
de  zyne  weg  over  AmflerdAm  ,  alwaar  ten  dien  einde  het  Be-  t=jic1.  '  , 
laans  Jacht  van  de  Heeren  Gecommitteerde  Raaden  v-xwHolland^ 
was  leggende  ,   waar  in  zyn  Ed:trad,  enter  zelvcr  tyd  onder 
2yl  ging,  doch  door  de  geftadigc  tegenwinden,  quam  hy  niet 
voor  den  vierden  daar  aan  volgende  in.  T^xel^  wanneer  zyn  Ed: 

ei-  5)  aan- 


'U  L  E  E  V  E  N  en  DOOD  van 

ié6j,  aanftonds  mee  de  Heeren  aldaar  zynde  Gevolmachtigde  van 
't  I  I  haar  Hoog  Mog:,  de  noodige  middelen  totzyn  onderneeming 
en  het  heilzaam  befluyc  der  Heeren  Scaaten  der  Vereenigdc 
Nederlanden  beraamden, 
de  viootio  -Maandag  den  6  Juny  s'morgens  ten  vier  uuren  ,  de  wind 
Zee.  zynde  Noord  Noord- Ooft  ,  heeft  zyn  Ed:  agtervolgens  hcc 
^Junj.  Zeyn  by  den  Heer  Lieutenant  Admiraal  de  Ru^er  gcgeeven  >  al- 
le de  gereede  Scheepen ,  doen  Ankers  ligten  ,  en  is  met  de- 
zelven  onder  zyl  geraakt ,  v/elke  zonder  ecnig  ongemak  den 
zelvcn  voormiddag ,  buy  ten  de  gronden  in  Zee  geraakten ,  wan- 
neer de  Heeren  Gevolmagtigden  van  haar  Hoog  Mog:,  aan- 
ftonds de  narichtinf5  voorden  Heer  Cornelis  dd  Witt,  en 
deRuyter,  raakende  het  bewind  over  de  Vloot,  opllelde,cnhen 
overgaven,  met  wenfching  van  geluk  <  voorfpoet,  endc Zee- 
gen van  Godt  Almachtig  ,  in  't  geen  dezelve  met  de  voorfz. 
Vloote  by  de  hand  zouden  neemen  ,  endc  zyn  daar  op  van 
boord  naar  Texel  vertrokken ,  waar  na  zyn  Ed:  aanftonds  het 
gewoonlyke  Z^/ndced,  om  alle  de  Scheeps  CapitHtnen, opzyn 
Üch'ip,  de  zeeven  Proviritte»^  l''onihicdcn,  en  van  yderde  naam 
vorderden,  nevens  hoe  veel  Scheeps  Bezoldelingen  yder  aan 
zyn  boord  had.  Welk  getal  hier  na  volgen  zal ,  wanneer 
de  verwagtende  Land  Bezoldelingen  over ,  de  voorfchree- 
ve  Vloot  verdeeld  zullen  zyn.  Terzelvcrdaage  fchreefzyn  Ed: 
aan  de  Gecommitteerde  Raaden  ter-  Admiraliteit  in  Zeeland  y  en 
den  Lieutenant  Admiraal  Banken ,  dat  's  Lands  Vloot ,  dien  dag  , 
vanvoorT(fArf/,inZee  gezeyldwas.  Als  ook,  dat  haar  Ed:  Mog: 
nevens  den  Lieutenant  Admiraal ,  geliefden  te  bezorgen  ,  dat 
de  Scheepen,  ftaande  onder  hun  gebied,  ten  allerfpoedigftcQ 
in  Zee  mochten  gezonden  werden  ,  om  haar  by  de  Vloor  te 
vervoegen,  noch  deed  zyn  Ed:  ter  zelver  daage  de  Vloot,  op 
EynEd:     dondcrftaandc  wyze  ,  in  drie  Smaldeelen  ftcllen. 

verdeeld 

f;/,!°°'  Verdeelinge  van  's  Lands  Vloot. 

Sitiiidce» 

»«"•  Smddeel  van  den  Lt.  Admiraal  de  Euyter. 

Officieren.  Schepen. 

Admiraal  de  Ruyfcr.  de  Scvcn  Provinticn. 

Lt.  Admiraal  van  Nes.  d'Etndracht, 

Vice 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       ^7 


Officiere!/. 
Vice  Adm.iaal  de  Liefde. 
Schout-by-nacht  »an  Nes. 
Capnen.  Hendrik  Gotskens, 

Evert  van  Gelder. 

Cornclisde  Liefde. 

DirkSchey. 

Jacob  van  Meeuwen. 

JacobCornclifl-i  SwarC. 

Jan  van  .Amlkl. 

Nicolaas  Marrevcld. 

Abraham  van  Zeyl. 

Joolt  Verfchuer. 

Jan  Pauwei  fz  van  Gelder» 

Yfbrant  de  Vries. 

Thomas  Fabritius. 

Jan  du  Bols. 

Jan  van  Nes,  d'oudc. 

Philips  van  Aelmondc, 

Jacob  Andricfz  Swart, 

Jan  Roctering. 

Eland  du  Bols. 

Jacob  Pieterfz  Swart. 


Schepen. 
de  Ridderfchap  van  Holland, 
DeltF. 

Utrecht. 

Gelderland. 

WaÜcnaar. 

do  Spiegel. 

deComcet-Star. 

Provintie  van  Utrecht-; 

Tydvcrdryf. 

'£  Geloof. 

de  Leeuwen. 

Amftelredam. 

Hardcrwyk. 

Stavoren. 

't  Zuyerhuys.  ■ 

de  Vrede. 

KlcynHollandia. 

Dordrecht. 

Stadtende  Lande. 

Ooderwyk. 

Utrechr. 


l66j. 


Schiedam. 
"BroKders- 

Com".  Cor.  Jacobfz  van  der  Hoeven.     Rotterdam, 
Jan  DanieUi  van  den  Rhyn.         Pro  Pairia. 
Gerrit  Andriefli  Mak.  Schiedam. 

JanDirkfzCuwfnhovc.  Dtltf. 

Noorderqr.  Jan  Corneliflz  Jagt.  deVygeboom. 

Smaldeelyan  den Lt.  Admir/ial  Adriaati  Bankerti 

Lt.  Admiraal  Bankert.  Walcheren. 

Lt.  Admiraal  Aylua.  Groot  F'iilia. 

Vice  Admiraal  Star.  Groeningen, 

Vice  Admiraal  Evcrtfz.  Zirikzic. 
Schout-by-nacht  Jan  Matihyfli.  VlifiiiiRen. 

Schout-by-nachtBrunfvelt.  Hendrik  (^afimirjl.  • 
Capnen;  Adriaan  de  Hafc.  Vcer«. 

V. 

Z. 

V. 

z. 


Gffi. 


8g  LEEVEN  en  DOOD  van 

ltf<^7»  Officieren.  Schepef/. 

"'"  V. 

z. 

V. 
V. 
V. 

PietcrMagnulTz. 
Jacob  Willeml"t  Broeder. 
Frans  van  Nydek, 
Willem  Boudewyn'i. 
NicolaasNaalhüut. 
Lauwrcns  de  Biuyn. 


ConiK.Gerrit  Forens. 

Hendrik  Hcndiikfz. 
Jan  Baptift  de  Graaf. 
Willem  Willcmfz. 


*t  Raathuys  van  Haarlem, 
de  Seven  Provinciën, 
dcLouyfc. 

't  Qr.  van  Nimmegcn. 
Harderwyk, 
dcPoflcllion. 
BranJcrs. 

't  Wapen  van  BriftoL 
dcCatharina. 
den  Gulden  Appel, 
de  Draak. 


SmaldeelvAn  den  Lt.  {^dmiraalyAn  Gent. 


Officieren. 
"Lt.  Admiraal  van  Gent. 
Lt.  Admiraal  van  Mcppel. 
Vice  Admiraal  Swccts. 
Vicc  Admiraal  Schram. 
S .  by  N.  Jan  G  idconfi  Vetburg. 
S.byN.DavidVlug. 
Capncn.jan  den  Haan. 
Hendrik  Adriaanfi, 
Lt.CollonelPalm. 
Hendrik  Volknhovc. 
Jacob  Binkes. 
ThobiasThobiafli, 
Jacob  Pa.iuw. 
MichielZuyft. 
Jan  Hek. 
Gillis  de  Wild. 
GcrritBoos. 

Pr.  Claaflz  van  Wynbcrgcn. 
P'-ThomafTiSittcr. 
Pr.  van  Middelland. 
Cornelis  looften  Smient. 
JanvanBrakcl, 


Schepen. 
dcnDolphyn. 
WcftFrifia. 
denOlyphan^ 
dj  Pacificatie, 
de  Goude  Leeuvir. 
de  Maagt  van  Enkhuyzen, 

CalandsOüg. 

Woerden. 

Deventer. 

d'Agatha. 

Effen. 

de  Bcfchermer. 

d'Effccx. 

de  Stadt  Gouda, 

de  Juftina  van  NaflauAr, 

Campen, 

de  Jonge  Prins. 

't  Noordcr  Quarticr. 

Jaarfveld. 

Ha.irlcm. 
de  Star. 
de  Vrede, 


Jacob 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       89 

Jacob  Philips.  deBrak.  l6Sf. 

Janjanfz  Vcrboekelt.  deWiadhond.  ;        _'j 

Branders.  ^ 

Comrs.  Hendrik  Efdrc,"'  deSufiinna. 

Jan  Janli.  't  Wapen  van  den  Hertog  van  Joik, 

Simon  Poppinga.  't  Wapen  van  London. 

Rem  Pieterlz  Mars.  de  Cvperfe  Gat. 

Noorderqt deMartha. 

Des  anderendaags  deed  den  Heer  Cornelis  df,  Witt  > 
ten  overftaan  van  de  Heer  de  Ruiter ,  Zey n  geevcn ,  om  de  An-  . 
kers  te  lichten  en  Zyl  te  maaken  ,  en  met'sLands  Vloot  naar  ^°'^* 
de  Maaze  tezylen,  om  aldaar  de  Land-bezoldelingen  en  no- 
■dige  behoeftens  in  te  wachten  .  waar  na  het  maaken  der  Smal- 
deelingen  van  den  Lieutenants  y4dmira/ilen,  de  Heeren  de  Ruiter 
en  fVilUm  Jofepo  van  Gent ,  zyn  beflooten,  totdat  de  verwagt- 
■wcrdende  Zeeuwfche  en  Vriefche  Schepen, by  's  Lands  Vloot 
gekomen  zoude  zyn ,  «n  wierden  ook  byzondere  beveelens 
voor  de  Commandeurs  en  Captiainen ,  die  onder  het  Smaldeel 
van  den  Heer  Lieutenant  Admiraal  van  Gent  behoorden,  uyt- 
gcdeeld  ,  i^vens  een  narichting  voor  den  Commandeur 
Wdlem  van  der  Zaan  ,  als  Opperhoofd  en  Bevelhebber  van 
een  Smaldeel  Schepen.  Den  zelfden  dag  fchreef  den  Heer 
DE  WiTT  ,  aan  de  Heeren  Algemeene  Staaten  der  Neder- 
jlpnden,  de  volgende  Brief,  als  ook  een  aan  zyn  Heer  Broeder.    hf,r'HÓog* 

Mogj 

Aan  de  Heeren  Staaten  Generaal, 
Hoog  Mog-  HeereN) 

UWe  Hoog  Mo^:  xjuHen  ont%iyfelijk_^  uit  de  Heeren  der  zelver 
Gedeputeerden  ende  Gevolmagitgden  tot  de  Zee-;^aken ,  omflan^ 
deUjk.  verftaan  hebben  ,  de  devoiren  hy  dez.elve  ,  tot  het  mtvrejfen 
van  's  Lands  Vloote  aangewend  .^  ende  hoe  dat  door  der  felver  vigi- 
lantie  ende  neerfltgheit ,  het  meefie  gedeelte  van  defeLve  ,  gtfleren , 
x,onder  eenige  verhinderingen  buiten  gaat s geraakt  is  j  Op  kudden  z.tjn 
"Xweede  Boek.  (M)  mch 


Jb  LEEVENeiiDOOD  vaa 

16S-J.  „ocfj  onder  d«  Flagge  gtkpmen  ,  den  Vice  AdmirAal  Swecrs  \  het- 
•"  '  J^  Schip  de  Olypham  ,  Jan  Gideonfz  Verburg  ,  V  Schip  de  Goude 
Leeuw  ijjiide  va»  ^mflelredam  ,  '»  Schip  Caleb  ,  uit  loet  Collegie 
van  Welt-P''ricjlitnd  endc  V  Noorder-quarttcr  ,  ende  't  Schip  Gor- 
nichem,  Capitein  Nunmng,  rejorterende  ondcr't  Collegieter  Admi' 
raliteit ,  tot  Rotterdam  redderende.  }Vy  hebben  goet  gevonden  met 
deefen  Noordelijken  wint  het  Anker  te  doen  ligten  ,  ende  onfen  cours 
te  zetten  naar  de  Maaze  ,  omme  aldaar  de  Schepen  met  de  Land- 
militie  ende  Ammonitie  van  Oorlog  in  te  wagten ,  ende  aan  den  Lt. 
Admiraal  Aylu^t  met  de  rriefche  Schepen  nog  op  de  Reede, voor  den 
Helder  leggende ,  toe  gefonden  de  A-lifflve ,  copyelijk  hter  nevens  gaan- 
de ,  op  dat  defelve  ,  op  i.tjne  aankomllt  moge  weten  ,  waar  dat  hj  . 
de  Flagge  [al  konnen  aantreffen  ^  Waarmede  deefen  eindigende^  f  ui- 
len  wj  God  Almagtig  bidden  Uw  Hoog  Aiog:  Pcrfoonen  ende  der 
zjelver  loffelijke  Regeennge  meer  en  meer  te  willen  z.egemn^  endevtt" 
blijven 't  Qfc. 

Aan  de  Heer  Raad  Penfionaris  pe  Witt. 

Myn  Heer  en  Broeder, 
Schryft  san  ^-^  Ifleren  ben  ik  den  gantfchen  namiddag  geóccupèert  geweeji,  om 


G 


deoHter  V^volgens  het  advis  van  den  Lt.  Admiraal  de,  Ruycer,  deVleo- 
ftcntr"'  ^*  '^  verdeelen  in  twee  Efquaders  ,  dezvelke  gt formeert  zjjn  als  Uw 
Ed:  uit  de  copye  hier  nevens gcvoegt  ,  z.ult kennen  pen.  Het  derde 
Efjuader ,  'f  well^  meeft  gecompofeert  zal  werden  uit  de  Schepen ,  on- 
der de  Collegien  van  Zeelant  ende  rriejlant  refonerende  ,  hebbe  tot 
nog  toe  niet  konnen  formecren  ,  alzoo  dezelve  onder  de  Vlagge  met 
xjjn  aangekomen.  Fan  de  Officieren  der  Scheeps-  Soldaten  ,  bevinde 
ik^tot  nog  toe  zeer  zueinige  op  de  Floote^  dog  vertrouwe  ^  dat  die  met 
de  La:ir- militie  j  ofte  door  andere  wegen  nog  zullen  volgen  j  Jk  ben 
Vun  gevoelen  dat  tegens  die  geene  ,  die  aan  de  Fatenten  niet  hebben 
geobediecrtf  ftraffe^  naar  proportie -van  hare  deliüen  gedecretecn  be- 
hoort te  werden^  op  dat  het  reffcil  van  de  Regeeringen itt  t'eenen.aal 
ander  de  Militie  keme  te  vervallen  j  }Vy  hebben  op  gifleren  mecfi  alle 
de  Scheeps-Capitesnen  in  Zte^  ende  onder  de  Flagge,  aan  boort  ge- 
bad  ^  maar  ik^hibbe  uit  der  zelver  rapport  niet  konnen  bevinden,  dat 
vm  het  regiment  Scheept' Soldaten  of  de  Floot  e  voor  als  nog  zijn  aan- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      91 

'gekomen  als  de  Capttemen  ,    Johan  de  Wit ,   L'aucouit,   Maas,  ^^'^7- ^ 
Vellen,  van  Nilpen,  Arkel,  Steland,  vande  Vall,  endeCra-  -* 

bett,  vande  Lteutenantsendeyendrtgs ztjnveeleby de f^loote ,  rrntary 
ttaar  tk^hemerke,  ook^aleenige  abfent  :  Hebbe  den /Jeere yinGent 
£ela(},  my  dien  aangaande  pertinente  informatie  te  geven  ^  ende  z.aL 
met  naarlaten^  dezelve  bekomen  hebbende^  Uw  Ed:  daar  van  noti- 
ficatie te  laten  toekomen.  Wj  zjillen  met  verlangen  voor  de  Maazje 
de  Lant -militie  ende  vorderebe'^oeftenstegemoet  z.ien,  ende  met  ma»- 
queeren  met  alle  [poet  onze  reyz.e  van  daar  te  bevorderen ,  daar  vttu 
Uw  Ed:  z.ig  kan  verz.ekert  houden  }  Waar  meede  deefen  etndigendt 
blype. 

Myn  Heer  en  Broeder. 

f'w  Ed:  ootmoedigen  Dienaar  ende geaffeSlioneerde  Broeder. 
i.-sL.nds  Schip  de  sevsnPto-  Was  gctcekenc 

TintieQdeD7juny  I6Ö7-  CoRNELIS   DE    WiTT. 

Des  avonds  quam  hy  met  's  Lands  Vloot  aan  de  hoek  van  zvnEd,- 
Holland,  voorde  Maaze,  waarvan  daanzyn  Ed:  aan  den  Over- d°vioot"' 
ilen  Lieutenant  Beaumont  ^  Bevelhebber  van  den  Briel ,  kennif-  o^hoI. 
fe  van  zyn  komfte  gaf,  verzoekende  daar  nevens  dat  het  Land- 
volk mee  den  aller  eerften  naar  de  Vloot  gezonden  mngte  wor- 
den     Oen  agften  Juny  quam  den  Capitatn  van  de  Schout- by-  *J""^)'« 
Nacht,  Jan  Gideonz  Verburg  aan  boord  ,  die  te  kennen  gaf, 
dat  een  van  zyn  Ankers  alle  tweedearmen  in  't  winden  waaren 
afgebrooken,  welk  bclaft  wierd,  zulks  te  moeten  fchry  ven  aan 
de  Heeren  Raaden  van 't  Collegie  ter  /idmirahteit  lot  Amfierdamf 
om  de  fchaade  wederom  t'heritellen      Waar  na  zyn  Ed:  dc 
ondcrftaande  brief  aan  zyn  Broeder  fchrecf. 

Aan  den  Heer  Raad  Penfionaris  de  W i t t, 
A^n  8  Juny  1667. 

Myn  Heer  en  Broeder, 

Wr  hebben  gijieren  avont  onx.e  aankom/Ie  albier  ^  aan  den  Com^  ZynEd: 
mandeurvan  de»  Briel^by  Mijfive  bekeitt gemaakt y  met  ver-  Jchtyftwc-' 
Xfii'^  dat  dez.elve  niet  z.oude  naarluten  de  Land  militie  ^  ende geor-  At^  Hen 
donneerde  behoeften ,  tenfpoedigfien ,  naar  's  Lands  Hoote  af  ie  x.enden ,  g^,^^  J'^"' 

(M  2)  in 


9*  LEEVEN  en  DOOD  van 

lóof.      ff,  in  allen  gevalle  aan  ons  notificatie  doen ,  wanneer  defelve  oordtildè- 
ï*"""^  dat  de  voerfz..  Aftluie  ende  behoeften  gereet ,  geëmbar'jueert  ende  af- 
gefonden  z.oude  kannen  werden ,  maar  tot  nog  toe  geene  antwoort  be- 
komen.    Op  huyden  hebben  wy  aan  den  Commandeur  van  der  ZaaiT 
commijfte  ende  in/ir  n[l ie  ter  handen  geflelt  ^  omme  als  Commandeur  t». 
eommandeeren  over  teven  Schepen  tot  het  bel^omen  van  kondfihappen  ^ 
ende  naar  jagen  van  vreemde  Schepen^die  by  occafte  gebruikt  konnen  wer- 
den; vanii/clh^  ende  andere  {iul^l^entlilJw  Edelheitgcerne  copye  zoude 
toe  z.enden^  maar  door  manquement  van  Clerqucn,  die  met  de  Fluyt 
nog  niet  zijn  aangekomen ,  is  met  mogelijk_alle  de  copjen  te  doen  af- 
fcbrijven ,  vermits  andere  z.aken  die  meerder  haaji  ende  fpoed  vereyf- 
fchen  ,  dageltjl^s  voorvallen ,  waar  mede  lerblljve. 

Ter  zelver  tyd  ontfong  zyn  Ed:  een  bticf  van  de  Heeren 
£teman  en  Boxel,  alle  twee  Gevolmagtigde  Raadcn  der  Hee- 
ren Staaten  van  Holland  ende  Weft-Vriefland  ,  gcfchreeven 
uyt  den  Br:el ,  welk  hy aanftonds  dufdanig beaHtvvooi den. 

Aan  de  Hecrcn  Gecommitteerden  ,  wegens  d'Heeren 
Gecommitteerde  Raden  van  de  Staaten  van  Holland 
in  den  Briel,  den  8  Juny  1667. 

f    Edele, ErntfeftCjWyxeVoorzigtige Hecrcn, 

MYn  Heeren  ,  Soo  aanjlonds  is  my.ter  handen  gekomen  Uw 
Ed:  Aiijjive ,  huyden  ten  acht  uuren  gefchreeve»  tn  den  Briel , 
•uit  deWelke  ik_bemerke'',  dat  Uu>  Ed:  niet  meer  als  elf  Compagnien 
hebben  gedaan  emharquecren  ,  door  manquement  van  Schepen  ,  tot 
trati^ort  van  de  Militie  gcrecjuireert.  Indien  ander  fins  Vw  Ed:  kon- 
den gott  vinden  noch  eentge  Conipagnien  by  de:ielve  te  voegen  ,  ende 
met  klein  Vaartuig  >  ofte  met  de  üatllots  ,  die  %i'y  te  dien  eynde  ex- 
prejfelijk  derwaarts  af^etfdtn^  naar  's  Lands  P'ioote  te  doen  veeren-, 
wy  ï.ouden  dez.elve  over  de  Schepen  van  Oorlog  wd zoodanig,  naar 
het  oordeel  van  den  tUerc  Lt.  yldmiraal  de  Ruyter  kannen  repar- 
tieeren  ,  dat  dezelve  commoditus  ge  logeert  zouden  konnen  li^trtien. 
't  welk^by  ont  alhier  des  te  dienfli^er  geoordeelt  wert.,  om  dat  veele 
Officieren  tn  Soldaaten  v.:n  liet  Regiment  Zee-Soldaaten  meede  hj  dt 
Kleote-nitt.zijit  aangekstf'^n  %   dacb  zulle»  ons  tn  dui,c  ,   ende  an- 

4tTp. 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WiTT.        5)3 

Jere  zadke"*  geer» e  Uw  Ed:  wijz.e  conduifle  ende  direÜieonderutr-  ^^^'7' 
pen,  blyvende  »-•-  ■      ■• 

Edele,  6cc. 

Uw  Ed:  ottmoedigen  Dienaar, 

Was  geteekenc 

CoRNELIS  DE  WlTT^ 

Dcezcn  brief  beantwoord  hebbende  ,  gaf  hy  aan  de 
Onderlinge  Capitains  het  volgende  bevel  ,  om  een  vergader- 
plaats te  weeten,  wanneer  dezelve  by  ftorm  ofte  Mift  vande 
Vloot  af  geraakten. 

De  Gedeputeerden  ende  Gevolmagtigden  van  de  Hoog 
Mogende  Heeren  Staaren  Generaal  der  Vercenigde 
Nederlanden,  op'sLands  Vloote,  hebben  metadvis 
van  den  Lt.  Admiraal  de  Ruyter  beraamt  ende  gear- 
refteert  deze  naarvolgende  Kendevous-plaarzcn. 

D^t  na  dat  men  van  hier  gez^eylt  zal  z.jn  ,  ende  yinant  doot 
fiorm^  miji  of  eenig  ander  ongeval^  va>i  de  yiigge  verjleek^n 
wierde ,  die  z.al  dez.elve  eer(i  hebben  op  te  Roeken  ,  tuj[chen  Goereê 
ende  Walchtren ,  en  die  d.tAr  met  vindende  ■,  verder  op  de  Vlakte  om- 
trent ter  huiver  Zee  van  Schoonevtlt  ende  Oujlende  ^  alwaar  defelve 
Flagge,  ofte  nader  ar  dr  e  door  ecnigMlem  Vaartuyg  zal  werden  ge- 
vonden,  na  dat  hy  14  uren  daar  ep  z.al  hebben  vertoeft.  AEiumin 
't  Schip  de  zeven  Provintiin  ,  ten  Anker  Z.  Z.  O.  van  den  Hoek 
vanHolUnty  omtrent  tïucem^le»  van  deWal ,  ilenSyuny  i66j. 

Dfi  Heeren  Coknelis  de  VVitt  en  de  Ruyter^  zonden  00b 
aan  alle  Capitainen  Zejn  boeken,  waar  naar  zy  hen  zouden 
hebben  te  gedragen,  en  zyn  Ed:  ontfong  een  brief  ,  van  zyn  om^angf 
Heer  Broeder  den  Raad  Penfonarisy  van  de  agften  deczer  uyt'"^°B"'* 
den  Briel  gefchreevea,  luydende.  HrerRa^d 

ïenfionaiis 

Myn  Heer  f.nde  Broeder,^:  dewui»  ^ 

NAa  't  fchryven  van  mijne  voorgaande  van  huyden ,  l^pmt  mf 
noih  ter  handen  ten  Advis  uu  Engelant  j  ';  welk^ik^vun  mijn. 
(M  ^J,  [chnU- 


P4  LEK  VEN  en  DOOD  van 

1^67.     fchtüdij^en  fUgt  fiedgt  hehbe  Uw  Ed:  mede  aarflonls  toe  te  Zenden^ 
_  als  mede  van  tmportuntte gteordeeh  Ji/ordende,  om  't  werkte  kunnen 

'  faciltteeren i  het  [oude  mogtUjk^van  groote  operatie  k»nnen  weezen ^ 

dat^  foo  wanneer  het  exploid  op  de  Reviere  van  Chatiam  begonnen 
wert,  te  gelijk,  eemge  van  de  Schepen,  dteniet  mede  den  z.elvenwef 
in(laan,  de  groote  Reviere  wat  opi.etlden ,  ende  omtrent  Gravefande  ^ 
cfte  elders^  wat  alarm  maakten  ^  om  't  fecours  dat  van  Londen 
%.onde  mogen  werden  uyt  gecommandeert ,  van  de  weg  naar  de  Brugge 
van  Rocbefter  te  diverteer  en ,  ende  zMlkj  het  exploül  voor  de  Lant- 
tnilitie  des  te  meer  te  faciliteeren  :  Edog  Uw  Ed:  fullen  alles  aldaar 
nader  ende  heter  overwegen,  Ik^blijve;  in  haaf}.  Onder  (fondMya 
Heer  ende  Broeder,  lager  (lont  Uw  Ed:  oocmoedigen  Dienaar, 
ende  geaftedtioneerden  Broeder,  ende  was  onderteekent  JoHAN 
DE   VVlTT.  /«  den  Briel  den  8  jHny  1 66 J . 

P,  S.  Naar 't  fchryvcn  van  mync  voorf^aandc,  isdcn  Ucct  Dolmauc 
ende  de  Hooft-Officicrcn  aangekomen  ende  ingefcheept  ;  ik  venrouwc 
dat  noch  eenige  Compagnien,  naat  't  vertrek  van  de  Fluyten,  in  Loots- 
booten  zullen  derwaarts  komen  ,  die  in  zulken  cas  op  de  Schepen  vaa 
Oorloge  zullen  moeten  werden  verdeelt,  daar  mede  eenige Capiicynen, 
welkers  Schepen  flccht  bemant  zyn  ,  appatentclyk  wel  zullca  weeiea 
vooizicn. 

Tranflaat  uyt  het  Engelfch, 
Londen  den  Y'.  "y!  KS67. 

IN'  mijnen  laat  ft  en  heb  i^  »  geadvifeert  van  't  arriveer  en  van 
(^emnthorn  en  fijne  l^loote  tot  Portsmottth^  de  meefie  part  van  de 
Coopvaardy-Scheptncjuamen  van  Lisbon  [eer  rijkelijkgeladen.  Indt 
Penbro^e  die gefonken  is  vindmen  veel  Silver  verloren  te  z.y»-  Den  ^J  van 
deefe  Mund^  gmg  Kcn:ipthorn  met  fijn  Schepen  t'z.eyl,  uit  de  Ree 
vat  Porti  no-ith^  na  dep:  Rsviere  toe  :  maar  den  16  fiende,  ofte 
hatr  fn  trainerende  te  ficn^  dwers  van  Beathaf,  een  l'^loot  Schepen  ^ 
ende  vreefende  dat  het  de  Nederlandfche  iv as ,,(f namen  al  t'famen  weder- 
om tot  tn  de  H^ven  van  Portsmomh,  daarfe  teg''nwo»rdig  noch  leg- 
gen :  men  verwacht  dagelijks  noch  een  andere  feer  •'ijkgdaden  Inloot 
uit  de  Straat,  geconvoyeerdmet  vier  Schepen  van  Oêrlog,  ende  vee- 
lt Andere  kj>^cljke  Schepen  Hit  de  Barbados ,  Vergima ,  ende  andere 

flaat-' 


COJINELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         ^f 

plaatfin.  In  de  f  Ho^e ,  ende  Bay  in  the  Nord ,  ^verden  gereet  gemaakt  ^^^7* 
de  Monmouth,  de  Diamam,  de  Sujex,  de  Portlant  ,  de  Happy.  ^""""^ 
Returne ,  ende  de  Ana ,  nu  korteling  eer[l  van  ritJfiKge  weer  gekom 
men  f  die  alle  Noordwaarts  gedefltneert  u  orden,  tot  ajfifientie  van 
lerewüés  Smitb  ,  die  ««  veertien  Schepen  van  Oorlog  onder  hem 
heeft  ,  Havenende  tot  Huil  .  in  de  Revier  de  Humber  en  Burling-m 
SOH-Baay. 

De  riaamfche  Po/lyZ.egt  men  is  van  defe  weekjiog  nictgekome»,maar 

fommige  mcynen  van  Ja  ,  en  dat  het  pactjuct  ten  Hoof  gebracht  is, 
om  de  brieven  te  onderfoeken,  want  het  is  z.eker  ,  dat  men  aldaar  tV' 
dinge  heeft  ^  daar  men  gamfch  niet  mede  vermaakt  is ,  dog  wat  het  it 
•w&t  fecreet  gehouden. 

Deezen  avont  is  een  ordre  afgefonden  ,  om  de  groote  Schepen  ge^ 

reet  te  ma\en ,  maar  xjtllen  boven  de  twee  Maanden  werk  hebben, 

tn  groet  gebrekaan  Zeelujden ,  en  andere  nootzakelykheden. 

JVu  deNederlandfche  rioot gekomen  is,ofdageljks  (laat  te  kernen  heeft 

men  hier  berouw  ,    dat  men  ^tcb  foo  gekittelt  heeft  met  de  hoop  van 

Vrede ,  ende  daar  op  verlaten ;  maar  indien  wy  alle  onz.e  uitgez.onden 

Zeeluyden  weer  t'huys  kng^n ,  zal  het  hier  een  nieuw  leven  geven. 
Den  Grave  van  Laftleb.iven  werft  1700  mannen  tol  dienfi  van 

Vlaanderen.     Den  Hertog  van  Cambridge  ,   meent  men  dat  dez.ea 

nagt  fterven  zal  5  gelyk  vfn  Broeder  den  Hartog  van  Kendal hetgifieren 

nacht  afgelcgt  heeft. 
Men  verwagt  dagelyk  u eder  eent^loot  van  honden Keol-Schepen,  va» 

Nieuw-Cafiel.     Wy  z.i-jn  in  een  z.eer  gevaarljke  ftaat ,  de  gemeente 

xjeer  misnoegt  zynde.  Hier  mede  Crc, 

\  Nota  :  IsbeydevooraanindeRevicrevanLondon. 

Des  anderendaags  kreeg  de  Heer  CoRNELis  de  WiTT,vierj^ 
Fluy  t-Scheepen ,  met  Land  ■  bezoldelingcn ,  by  hem  in  de  Vloor ,  Pi'^j^'-'"*^ 
cnbefloor,omnaar  de  Recde  van  Schoonevelt  te  zylen,  doch  ^MLr<i 
wierd  door  de  ftarke  Noord-Wcfte  winden  van  zyn  voornemen  bezoideUn- 
belet.;   Den  tienden  Juny,  is  by  zyn  Ed:  metkennifle  van  den  v'öèt.''* 
Jjieutenant  Admiraal  de  Rujter^een  algemeen  berigt  opgeftclCj  s>J""y', 
daar  ligyder  Bevelhebber  zoudehebben  naar  te  gedragen.  ^  ■"•  J»°y?". 


Ge^ 


9tf  L  E  E  V  E  N  en  D  O  O  D  van 

*"-'""  Generale  Inflru^ie  ende  ordre  van  de  Gedeputeerde»  en 
Cevelmagtigdett  van  de  Hoog  Mogende  Heeren  StaateH 
Generaal  der  Vereenigde  Nederlanden  op  's  Lands  Vloote , 
met  adyys  ende  goet  "vinden  van  den  Lt.  Admiraal  dc 
Ruyter,  gearrefteert  voor  de  Hooft -O ff  eieren  ende  Capi- 
teyrten  van  dezelve  Vloote  ,  daar  na  zy  haar  in  de  aan- 
gaande expeditie ,  bet  at  He  ,  of  rencontre  met  den  Vyand , 
zullen  hebben  te  reguleeren. 

EErfttly'k  ,wort  crnnelyk  gclaft,  dat  in  't  uyt  of  in  tcykn  van  ecnige 
Zeegaten,  dt  klcync  Schepen  dc  grootc  uy:  dc  icylen zullen  moeten 
blyvcn,  cndc  dezelve  achier  aan  volgen,  om,  of  de  j^roote  Schepen  aan 
de  gront  quanieii  te  zitten,  haar  a'uoos  te  konnen  aflillceten  ,  opdatdc- 
iclvegroote  Schepen, gevoeglyk  in  Zee,  ofbinncn  mogen  geraken  .;  ende 
Ti'iccüntrariedoci,zal3rbitralykgeltiaft  worden. 

Ende,  alzoo's  Lands  Vlooie  legcnvvooidig  is  verdeelt  in  drie  Efqua- 

dres ,  te  weten  ,  ccrft  d'Avant-guarde  ,  eifte  (voor  de  wint  zeylcnde) 

de  rechter  Vleugel  :  ten  tweeden  het  corps  de  bataille,  ofte  't  middellk 

gedeelte  :  ende.  ten  derden,  d'Arrierc-guarde  ,  ofie  (als  men  voor  de 

.     wintzeylt)  de  flinker  Vleugel. 

So  zullen  in  Zee  gekomen  zyndc,  dcLuytcnants  Admir3alen/fJr/(»<w 
iaukertcndc  Hans  Willem  van  Aylua  ,  mitsgaders  den  Vice  Admiraal 
CornC'ltsEverfz,^  met  hare  onder  hebbende  Efquadrcs  aan  ilictboort,  en- 
de de  Luytenants  Admiraalcn  lVillemJafefbva»Ge»t,  cnót  JauCumelifi. 
J^eppel,  mitb^adeis  den  Vice  Admiraal  /zaak  Sweers ,  met  hare  onder 
hebbende  Efquadrcs  aan  bakboort  van  't  Hooft  Efquadre,  gevocrt  door 
dc  Luytcnanten  Admit  aaien  Michiel  Adrtaanfz  de  Ruyter  en  Aart  Ja«f%  van 
Nes,  mitsgaders  de  Vice AdmiraalJu/jaw^irLjr/i/fziciibcgevencnonihou- 
dcn,  als  men  vooi  de  wintzeylt. 

Maar  by  de  wint  zeylcnde,  zalhctEfquadrevan  dc  voornoemde  Luy- 
tenants Admiraalcn  BaKkert  ,  ende  van  ^ylua  ,  voor  uyt  zeylcii  ,  't 
Hooft-Efquadre  van  dc  Luytenants  Admiraalcn  de  Ruyter  ende  van  Nes, 
in  't  midden,  ende  dat  van  de  voornoemde  Luytcnanten  Admiiaalcnvao 
Cent QuAc Meppel ,  in  manieren  als  voorcn,  achter  aan. 

Item,  waiuiccr  de  Hooft-Vlagge  geraden  vind  by  dageofte  des  nagts 
over  te  wenden,  zal  dezelve  het  zeyn  doen,  dat  daar  toe  in  't  generaal 
Zeyn-bock  Anicul  f,  of  6  is  beraamt,  d'anderc  Hoofden  ,  zoo  Luyte- 
nants Admiraalcn,  Vice  Admiraalcn,  ende  Schouten-by-nacht,  't  zelve 
gewaar  wordende,  zullen,  conform  dezelve  Ariiculen  medczcyn  doen, 
waar  op  dan  't  achtcrlle  Ei^uadre  cctll  zal  wenden  :  daar  aan  het  Hooft. 

Efqua- 


van  CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      $7 

Efquadre  :  ende  zoo  vervolgens  het  voorftc  ;  zulks  dat'sLands  Vlootc,  ^°°7' 
aizoo  gewend  y.yndc  ,   'c  Efquadre  ,  't  welk  te  voeren  het  laatfte  was,  ■^■~" 
als  dan  zal  weezen  het  voorde  :  endc  zal  ook  dezelve  ordrc  tuflchen  de 
Vlaggen  van  yder  Efquadre  onderhouden  worden. 

De  Luytenantcn  Admiraalen  zullen  yder  hare  Efquadrc>  conform  den 
inhoud  van  deze  Inllrutlie  ,  in  drie  Smaldeclen  vcrdeeJen  :  gelyk  het 
Hoofi-Efquader  mede  gedaan  zal  worden  :  endc  daaruyt  eenigeFregats 
dcflinceren  ,  die  expres  daar  op  paflèn  ,  20  daar  van  de  Schepen  in  de 
gront  ,  ofte  brant  geraakten  ,  het  volk  te  bergen  :  mitsgaders  ordre  te 
Iklien,  dat  de  Branders,  volgens,  endc  in  conformité  van  het  17  Ar- 
ticul,indenader  ordre  van  haar  Hoog  Mug:  ,  geftatueert,  den  17  July 
I^öy.  om  zoo  in  goede  ordre  in  Zee  te  komen  ,  ende  niet  confuys  te 
wezen,  maar  den  Vyandfchielykkomcndctc  bejegenen,  altyd  in  polluur 
den  zclven  't  hooft  te  konnen  bieden  ;  cndczal  ctnyderj^ewaarfchouwc 
zyn,  malkandercn  ruymte  te  geven,  om  ter  degen  den  anderen  uyt  het 
fchut  te  blyvcn,  achtervolgens  bet  iz  Articul  ,  van  de  gemelde  nadere 
ordre;  ook  wel  te  doen  letten  op  den  brant  ,  die  door  het  fchieten  van 
's  Vyands,  of  eygcn  proppen,  in 's  Lands  Schepen  zouden  konnen  wer- 
den veroorzaakt,  op  dat  die  lydelyk  mag  werden  gelcfcht.  { 
Endc  zal  derhalven  ,  zoo  wanneer  's  Lands  Vlootc  ,  den  Vyand  te 
locfwaart  mochtc  gewaar  worden  ,  indien  dezelve  Vlootc  over  ftuur- 
boort  zeylt,  don  Luyrenant  Admiraal  Ayhiaic  locfwaart  vooruyt,  ende 
den  Vice  Admiraal  Corwc/;/ £vét//2:,  te  locfwaart  achter  uyt  van  detiLuy- 
tenaiit  Admiraal  Bakert  ende  dcllclfs  onder  hebbende  Smaldeclen  be- 
geven ende  onthouden  :  Soo  zullen  ook  vün  gelykcn  den  Luytenant 
AdiTiiraal  van  Nes  ,  te  locfwaart  voor  uyt  ,  ende  den  Vice  Admiraal 
Joha»  de  Lufde  te  locfwaart  achter  uyt  van  den  Admiraal  Je  Ruyter 
zig  met  hare  refpeöivc  onder  hebbende  Smaldeclen  begeven  ende  ont- 
houden. 

Dcbgclyks  zullen  ook  den  Luytenant  Admiraal  Mcppel  te  locfwaart 
voor  uyt,  ende  den  Vice  Admiraal  Ifaak  Sweers  te  loetvvaart  achteruit, 
van  den  Luytenant  Admiraal  va»  Geut ,  zig  met  hare  refpeétive  on- 
der hebbende  Smaldeclen  begeven  ende  onthouden  ;  maar  in- 
dien 's  Lands  Vloote  in  't  voorfz.  geval  over  bakboorr  zeyld  ,  zal 
dezelve  Vloote  haar  in  portuur  Ücllen  als  over  (luurboort  is 
geordonneert  :  endc  zoo  doende  ,  zal  'i  Efquadre  van  den  Luytenant 
Adiniraal  van  Gent  ,  dat  te  voorcn  d'Arrierc  guarde  gehad  heeft ,  nu 
d'Avant-guarde  bekomen  :  ende  daar  vanden  Vice  Admiraal  Sweers, 
met  zyn  onder  hebbende  Smaldecl,  die  te  voorcn  d'achterllc  van  dege- 
hcele 's  Lands  Vloote  is  gevvcelt,  nu  de  voorden  van  de  gcheelc  Vloo- 
te worden,  endc  vervolgens  de  voorde  van  de  geheclc  Vloote  weder  de 
laaiden  :  namentlyk  den  Luytenant  Admiraal  /ly/ua  met  zyn  onder 
hebbende  Smaldecl  :  'ten  ware  nogransindit  geval 't  's  Lands  Vloote 
zoodanig  gepodcert  lag  ,  of  in  zoodanigca  ordre  onder  zcyl  was ,  dat,. 
Tweede  Buei.  (N)  om 


98 


LEEVEN  en  DOOD  van 


l6ij.     om  te  fpocdiger  in  goct  poduur  aan  den  Vyant  te  komen  ,  deac  ordre 
»nj     .       mocfte  werden  omgekeerd. 

Ende  of  het  quamc  te  gebeuren,  dat  den  Vyandaan  ly,  ende's  Lands 
Vlootc  te  loefwaart  was  ,  by  aldicn  detclve  's  Lands  Vlootc  over  bak- 
boortzeyld ,  lal  den  Luytenant  Admiraal  /lylua  aan  ly  voor  uyt  ,  cndc 
den  Vice  Admiraal  Evertfz.  aan  ly  achter  uyt  van  den  Luytenant  Admi- 
raal Bankert ,  ende  deflclJs  onder  hebbende  Schepen  ,  zich  met  haarc 
rcfpc6tive  onder  hebbende  Snialdcclen,  begeven,  cndc  onthouden. 

Soo  zullen  ook  van  gelykcn,  den  Luytenant  Admiraal  van  NesTualf 
voor  uyt,  cndc  dea  Vicc  Admiraal  dcLiefds  aan  ly  achter  uyt,  vanden' 
Admiraal  de  Ruyters  en  zyu  onder  hebbende  Schepen,  fig  inet  hare  rcfpeöive 
onder  hebbende  Smaldeelcn,  begeven  ende  onthouden  :  Dcfgelyks  tullen 
ook  den  Luytenant  Admiraal  Mcppelamly  vooruyt,  endeden  ViceAd- 
miraal  Swters  aan  ly  achter  uyt,  van  den  Luytenant  Admiraal  vanGent 
cndc  defTelfs  onder  hebbende  Schepen  ,  zich  met  hare  refpedive  onder 
hebbende  Smaldeelen,  begeven  ende  onthouden;  maar  indien  's  Lands 
Vloote  in  dit  geval  ovcrlluurboort  zeyld,  zal  dezelve  Vlootehaarinpo» 
ftuurftellenals  over  bakboord  is  geordonneert  :  en  zoodoende,  zal  we- 
derom 't  Efquadre  van  den  Luytenant  Admiraal  vanGent,  dattevoorcn 
d'Arricr-guarde  gehad  heeft ,  nu  d'Avant-guarde  bekomen  ,  en  daar  van 
den  Vicc  Admiraal  Sweers  met  zyn  onder  hebbende  Smaldecl,  die  te  vo- 
ren d'achterlle  van  de  gcheele  Vloote  xyn  geweell  ,  nu  de  voorftc  vaa 
dezelve  Vloote  worden  :  ende  vervolgens  de  voorfle  van  de  gcheele 
Vloote  weder  de  laatlte  :  namentlyk  den  Luytenant  Admiraa'  ^ylu*a 
met  zyn  onder  hebbende  Smaldeel  ,  't  en  ware  dat  ook  in  dit  geval  's 
Lands  Vloote  zoodanig  gcpoüecrt  lag,  of  in  zoodanigen  ordre  onder zyl 
was,  dat,  om  te  fpoedigeriu  een  goct  portuur  aan  den  Vyandte  komen, 
deze  ordre  mi  leftc  werden  omgckeert. 

De  VldOie  aldus  gcrangeert ,  cndc  in  een  der  voorfz.  gevallen  in  po- 
ftuur  leggende  ,  om  zich  te  dcfcndeeren  ,  of  den  Vyand  t'attaqueeren , 
zal  een  ydcr  van  de  particuliere  Capiteynen  op  zyn  Hoger  Bevelhebber,  daar 
onder  hy  befcheyden  is ,  wel  paÜèn ,  zonder  in  het  niinlle  van  den  Vyand  af 
te  wyken,  ofte  dragende  te  houden,  als  door  hoogdringende  noot  :  al- 
waar 't  dat  hy  zag  ,  datter  ymant  die  voor  hem  gerangcert  was ,  door 
uooi  of  wandebvoir,  zyn  gcoidonneerdc  poft  niet  en  hielde,  maar  naar 
zyn  uytterlle  vermogen  beci  achten  de  plichten  van  Soldaat  en  Zceman- 
fchap  :  op  poene,  van  contrarie  doende  ,  aan  den  lyve  geftrati  te  wor- 
den ,  in  confiirmiié  van 't  zcllc  Articul  in  demeergemtlte  nadere  ordre, 
ende  andere  Fuhlicatien  van  den  Staat  gci5xprcflecrt. 

Ook  wert  wel  exprcllelyk  gelaft,  fchoon  men  by  den  Vyand  niet  ca 

k,  maai  in  Zee  zyndc,  ydcr  op  zyn  rang  ende  by  zyn  Bevelhebber   te 

bly  ven ,  daar  onder  hy  befcheyden  is:medc  op  de  poene  als  in  de  meergcmclte 

Badcre  ordre  Articul  ^.  Haat  vermeld, 

Eude  zullen  de  Hooft- Üfficieten  van  ydcr  Efiiuadrc  alle  dag,  drie  van 

hare 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        99 

ha;e  bczeylfte  Fregatten ,  bcnefFens  eenige  Gaillots  rontommc  de  Vloote  1^67. 
ordonneeren  ,  om  door  dezelve  alle  doenlykc  kondfchap  te  bekomen  ,  ^i-i«w^ 
ende  iets  nieuws  vernemende  ,  zullen  daar  van  datelyk  aan  de  Hooft- 
VJagge  komen  rapport  doen. 

Ende  zoo  by  aldien  de  voorfz.  Fregatten  ecnigc  Koopvaardy  Schepen 
quamen  te  veroveren,  die  voor  buyt  verklaart  wierden  ,  zullen  dezelve 
over  't  Efquadre  ,  daar  onder  't  Fregat  ,  of  Fregatten  befcheyden  zyn , 
verdeeld  worden  :  En  of  het  gebeurde  (  dat  God  wil  geven  )  datze  een 
Vyandlyk  Oorlog-Scliip,  ofte  Schepen  veroverden,  zal  het  Schip,  ofte 
Schepen  ,  Gefchut  ,  ciidc  de  Premien  daar  toe  by  haar  Hoog  Mog:  ge- 
Helt ,  by  den  Veroveraar ,  ofte  Veroveraars  alleen  gcnooten  worden, 
conform  het  Placcaat  daar  op  by  Hooggemeldc  hare  Hoog  Mog:  geë- 
maneert  den  10.  May  1667.  Aldus  geconcludccrt  ende  vaft  geftelt  ia 
*t  Schip  de  zeven  Provintien  ,  zcylende  omtrent  Z.  O.  van  de  Maazc, 
den  ïo  Juny  i557. 

Veneris  de»  lo  Jtiny  1(^67.  i»  V  hands  Schif  de  "Uve*  Pmviif 
tien }  leggende  Uk  Anker  of  Schooneveld ,  op  zeventien  vadem 
waters,  0.  2,  0.  van  Weft-Cafpel^  Poll  meridiein, 

Prezent  de  Heer  Cornelis  PE  Witt. 
Lt.  Admiraal  de  Ruyter. 

Ook  -wierden  ter  zelver  daage  geleezen  ,  beflooten  ,  cndc 
vervolgens  drie  brieven  afgezonden  ,  te  weeten  ,  een  aan  de 
Heeren  Raaden  ter  Admiraliteit  in  Zeeland ,  een  aan  de  Hee- 
ren  Algemeene  Siaaten  ,  en  de  volgende  aan  den  Heer  Raad 
tcnfxenaris  de  Witt. 

Aan  den  Heere  Raad  Penfionaris  de  Witt, 
den  10  Juny  16Ö7. 

Myn  Heer.  en  Broeder, 

NA  uw  Ed:  vertrek^,  is  den  wind  nog  hand  over  handvermeer-^^^^^^** 
derd,  :  z.00  dat  wy  niet  voor  hutden  vroeg  hebben  konnen  Anker  den  neei 
lichten  :  ende  ztjn  vervolgen}  met  goede  fpoed  voor  de  Kufte  van  foniif/dc 
Zeeland yOp  Schooneveld  wel  aangel^cmen  :  door    het  harde  weêr-^m. 
heeft  een  Brander  van  Noord-Hollant ,  genaamt  de  Vijgeboom ,  drie 
Ankers  verhoren  :  den  welken  wy  na  Fltjfingen  hehben  opgefonden, 
met  een  ABe  aan  de  Cemmtjfaris  Boerfe ,  ten  einde  den  [elven  ten 
fpoedigjlen  van  Ank^ers  ende  Cabels  naar  behooren  voorfen  mooge 


nf^7' 


ï®0 

iverden 


LEEVEN  en  DOOD  van 


z.uilende  met  verlangen  de  Zeemufche  Schepen^  ofte  tij  din- 
*"""""   ge  van  defehe  te  ^^emoet  fien  :  ende  ondertujfchen  ^    z.00  veel  moge- 
lijk 1  de gerequireerde  ordre  (lellen,  aizoo  tot  nog  toe ^  door  'r  harde 
weer geene  Capiteinen  aan  boort  hebben  honnenkomen  :  JVaarmede , 
ftrc.  In  's  Lands  Schip  de  zeven  Prcvintieri ,  den  1  o  Juny  1 667. 
P.  S,  De  Heer  de  Ruyter  düU  ïyno  dicnüi^c  gcbicdcnis. 

»;nEd:  Ter  zclvci"  tyd  deelden  zyn  Ed:  ook  de  bcveelen  uyt,  voor 
beveeicn  dc  Land  Capttatnen ,  en  vorder  Bevelhebbers ,  hoe  dezelve ,  mee 
uitomde  huH  onderhoorigc  Krygsknegtcn ,  op  de  Vloot  zoude  verdeeld 
kncctenop  wordeH.  En  bevond  als  doen  de  Vlocc  :c  beftaan  in  de  voU 
'icfX;  g«:nde  Schepen. 

Lyfte  van  de  Schepen  van  Oorlog ,  behoorende  onder  't  CoIIe- 
gxtter  Admiraliteit  van  Rotterdam,  zoo  als  die jongfi 
in  Zee  z.yn  gezyld. 

Schepex. 
dc  Scven  Froviiiticn. 
ti'Eendracht. 

dc  Ridderfchap  van  Holland 
Dcltr. 

Gelderland. 
Groot  Hoilandiai 
Wallciiaar. 
Klcyn  Hullandia. 
Dordrecht. 
PrinccsLouyfc, 
de  Vrede. 
Utrecht. 
Gorcum, 
Hardcrwyk. 

Twee  Tfcgats. 
't  Quartici  van  Nuuegen. 
Scticdaui. 

Berigt-Jachten. 
dcFaam. 
Swoll. 
'tLoopendeHart. 

Jifiindiri. 
'{EiegatDtlff.  .  . 

Roli- 


Bevelhebbers.               Cefchui 

'Matr^Bezol. 

d'Hccr  Admiraal  dc  Ruytcr 

.  80 

4(  0 

60 

Li.  Admiraal  van  Nes. 

lf> 

3'5 

5S 

.  V  ice  Admiiaal  dc  Liefde. 

66 

aSy 

50 

Schout-by-nacht  van  Nes. 

6% 

110 

Af 

Capncn.  Evcrt  van  Gelder. 

66 

aoy 

♦r 

Louwrcns  van  Convent. 

64. 

205 

+y 

Cornclisdc  Liefde. 

S6 

^'>5 

35 

JanvanNesd'oude. 

5+ 

180 

?f 

Philips  van  Almondc. 

46 

i4y 

30 

Frans  vauNydek. 

40 

110 

ly 

Jan  van  Brakcl. 

+0 

110 

i? 

Eland  du  Bois. 

36 

80 

25" 

Pieter  Jacobfz  Nanning. 

3<5 

80 

15 

Nicolaai  Naalhout. 

36 

80 

IJ 

Willem  van  E)k. 

3f 

80 

20 

/acob  CornclifTi  Swart. 

22 

60 

•f 

DitkdcMunnik. 

16 

40 

10 

Pieter  Wynbergcn. 

lÖ 

35 

If 

Wynand  van  Mcurs. 

S. 

2f 

Jan  DiikCLCuwcnhcvcn,      4      ao 


Schefctty 
Rotterdam. 
Schiedam. 
Pro  Patria. 

Gailhts 
de  Key2er. 
St.  Fieter. 
Zee-paarU 
Gathanna, 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       loi 

Bevelhebbers.  Gefchut.  Matr.  Beul-  '  ^^7* 

Cornelis  van  der  Hoeven.        4        20 
(icrcitMak. 
Jan  Daniclfz  vaii  den  Ryn. 


4 
4 


20 
ZO 


Willem  deKcyzer. 
Abraham  Kryiili. 
Hendrik  Koudewintef/. 
AlbertCool. 


Blyven  van  alle  de  vooren  ftaande  Schepen,  van  de  Maazri 
alleen  hier  leggen  ,  den  Capiteyn  Laurents  Davttfz.y  óie^  zyn 
Maft  vernieuwt  zynde,  mede  zal  volgen. 

Lyfte  van  de  Schepen  van  Oorlog ,  Jlnande  onder  V  bewind  vaw 
'/Gollegie  ter  Admiraliteit  van  Amftelredani,  die  op 
den  6  Juny  1 66y.  met  's  LandsVlootc  in  Zeegeloopen  zyn^ 


Bevelhebbers. 
Lt.  Admiraal  van  Gent. 
Vice  Admiraal  Swcers. 
Schout-by-nagt  Verburg 
Commandeur  van  der  Z 
Dirk  Schey. 
jacüb  van  Meeuwen. 
Hendrik  Adriaanfi. 
Jan  den  Haan. 
janRoetering- 
Hendrik  Gotskcns. 
Lt.CollonelPalm. 
Jacob  A  ndrieilz.  S  wart. 
Jood  Verfchuur. 
Janvan  Amftel. 
Jacob  Corndiirz  S  wart. 
NicolaasMarrcvelt. 
Hendrik  Vollenhovem 
Thomas  Tubiaflz. 
Jacob  Paauw. 
JanBonto/vanZyK 
Jacob  Binkes. 
Yfbrand'de  Vries. 
Thomas  Fabritius. 
}acüb  Vvlllemit  Broeder, 


Schepen, 
Dolphyn. 
Olyphanr. 
Goudc  Leeuw. 
san.HoUandia. 
de  Spiegel, 
deComcct-Srar. 
Woerden. 
Calands-Oog. 
OoHcrwyk. 
Utrecht. 
Deventer. 
Stadt  en  Landen. 
Amftclrcdam. 
Tydvcrdryf. 

de  Provintie  van  Utrecht, 
't  Geloof. 
Agatha. 

de  Befcherming. 
Effcx. 

de  Leeuwen. 
Effen. 
Siavoren. 
'tZuyderhuys. 
deSeven  ProvincieH. 
CN3) 


Gefchut. Matr. 

Beztl. 

^ 

47r 

7? 

3o 

470 

77 

80 

415 

60 

80 

400 

fo 

70 

3n 

fo 

68 

27? 

45" 

68 

i7y 

45" 

6% 

17  f 

4? 

62 

ZJO 

40 

6i 

2yo 

40 

6^ 

z^o 

4.0 

H 

2yO 

40 

61 

ajo 

40 

60 

2J0 

40 

60 

250 

40 

60 

a?)- 

40 

50 

21S 

30 

50 

22? 

30 

50 

2iJ 

30 

50 

22? 

30 

50 

22? 

ja 

46 

17J- 

30 

4.6 

'7? 

io 

4<ï 

^75. 

Jan 

ib'x  L  E  E  V  E  N  en  D  OO  D  van 

1 6'Sj.  Bevelhebbtrs, 

1_        '■  Jan  du  Bois. 

MichielSuys. 

Pieter  MagnulTz. 

Gillis  de  Wildt. 

Jan  Gyzels  van  Lier. 

Pieter  de  Sitter. 

Jan  Pauwelfz  van  Gelder, 

Pieter  van  Middel  land. 


Gejchut 
46 

.      A6 
46 

4$ 
46 

4+ 
44 


Capnen.  Cornelis  Smient. 
Fioris  Florilli  Blom. 
AnskeFockes. 
Adam  van  Brederode. 

Cornelis  Gcrritfe  Vos. 
LourensdeBruyn. 
JacobFhilipfz. ' 
JaaVetboekcIt. 

Jan  Baptifta  de  Graaf. 
Hendrik  Efdre. 
Willem  Willemfz. 
Rem  Pietcrfz  Mars. 
Gillis  Gilcc  o/Jan  Jans, 
Hendrik  Roicus. 
Gerrit  Forens. 
Hendrik  Hcndiikfe. 

Jan  Turk. 
Dirk  Turk. 
JanMeyndcrtfiKat. 
Symon  Janfz  Duykcr- 


Schtpen. 
de  Vrede. 
Stadt  Gouda. 
*t  Raathuys  van  Haarlem 
Campcn. 
d'Tromp. 
Jaarfveld. 
Haidcrwyk. 
Haarlem. 

Fregats. 

de  Star.  ^x 

den  G  rooten  Harder.  ^  z 

OverYlll'l.  32 

Leycrdorp.  z6 

Berigt-Jagttu, 
deGalcyevanDuveren.        ai 
dcFoftellion.  10 

de  Brak.  20 

dcWindhond.  iS 

Branden. 
den  Gouden  Appel. 
dcSufanna, 
de  Draak. 
dcCyperiTcKat. 
't  Wapen  van  denHert.vanJork 
't  Wapen  van  London. 
't  Wapen  van  Briftol. 
deCatharina. 

GaJliots. 
de  Jonge  Tromp, 
de  jager, 
de  Vliegende  Kat. 


Mair.  BrtW/- 
175"  30 
i7f      30 

i7f      30 


'7? 

i7y 


30 
30 


i6o     30  ' 
100      25 

lOO  2f 
lOO  2y 
lOo        2f 

7S 
■JS 
70 

»4 

2£ 

ao 
ao 
10 
ao 
ae 
^» 


Zj'y?^  1^4»  de  Schepen  van  Oorlog  ,  uitgerufi  by  't  Collegic 
ter  Admiraliteyt  in  IFeJl-  Vriejland ,  ende  den  Neorder» 
quartiere ,  in  Zeegez,onden den  6  en  yjuny  i66j. 


'Bevelhebbers.  Schepen. 

Lt,  Ad.Jan  C:  Mcppel.        Weft-Vritlland. 
Vicc  Admi:  Volken  Schram.dt  F.-icificatie. 
Schout-by-nagiD.  Vlug.       't  Wapen  van  Utrecht. 
Giaaf  J.  belgicis  van  Horncs.'t  Wapen  van  Hoorn, 


Gefchut.  Matr.  Beztl. 
78      3ZO      75 
78      310      7f 

6x     260     50 
Gerrit 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WiTT. 


Bevelhehberi. 
GerritBoos. 
Johan  Hek. 

Pieter  Claafli  Wynbergen. 
Jöhan  Maauw. 


Schepen. 


ÏOf 


Willem  Pi  mee  d'Orange, 

Juftina  d'Naffouw. 

'tNoordcr-quariier. 

Caieb. 

Twee  Branders. 

TwccGaillots,  mitfgaders 

Een  Proviant-Gaillot. 


Gefchut.  Matr^  ^eul. 


62 

280 

60 

60 

z6o 

50 

60 

250 

4-5 

+8 

tS9 

sq 

AdriaanThedïDgBerchoutJofua.  fz 

Qaas  Valehen.  De  drie  helden  Davids.  f  o 


JanCrook. 

Claas  Anker; 


Cor  nel  is  de  Boer. 
Pieter  Ketflèboom* 


Gelderland. 

't  Wapen  van  NalTouw. 


't  Wapen  van  Alkmaar. 

't  Wapen  van  Enkhuizen.  60^ 


f  Opdefetwe  genoemd 
I  de  Schepen  zjrn  raiat 
y-v  Officieren, Matroozen 
50  1  enjongensjeggenin't 
I  Texel ,  en  is  't  reftee- 
I  rende  volk  op  andere 
^i'chepen  over  gebragt. 
f  Leggen  voor  't  Vlak ,  en 
'  lullen  fo  liaaft  daarover 
^aJ  (yn  r3n3lleskunnenwer- 
^  ^i  den  verfien,  uitgenomen 
ƒ!  '  van  volk,  fulks  dat  maat 
I  een  van  beide  bequame- 
I  lijk  Tal  kunnen  bemand 
^werden. 

r  Leggen  cp  het  plaatsje 
5q^  voorEnkhuifen.enzul 


len  konnengerectfvnals 
bo.en:  dog  maar  een  van 
beyden  gemant  vieidcn. 


Den  12  Juny  fchreefden  Heer  Cornelis  de  Witt,  we-  ,idez« 
derom  aan  zyn  Bloeder,  de  R.a:id  Fe^ijionans  ^  wegens  eenige  ^'='"'''^'"«- 
klagtc  die  hem  daags  te  vooren  gedaan  waren  ,   over  een  be-  zvnXje^ 
zorgcrvanvervarzingvoordeVloot,  woonendetotiV/V«/;oow.    **"' 

A-ati  de  Heer  Raad  Penfionaris  pe  Witt. 
den.  iz  Juny  16Ó7. 

Myn  Heer  en  Broeder, 

IK  hebbe  met  aangenaamheii  uit  Uw  Ed:  Miffive  van  den  i o  de- 
zer loopende  Ma^nt  ,  dejfelfs  goet  arrivement  in  'j  Gravenhage 
ver/f  aan,  den  welken  ik.^  vermits  van  dezelve  geen  minuie  it  gihonm 
den,  nevens  de^en  weder  te  ruggefende. 

Aiijnen  laatfien  aan  uwe  Ed:  ts  geweefi  van  den  elfden  de  fes,  fi-^ 
dert  hebbe  tk  ontfangen  van  Sr.  Waverans  uyt  Nieupoort ,  de  Aïijft^ 
vi  daar  van  cofije  hier  mvens  gaat  ,   uit  de^vtlk.e  ik  met  verivonde-» 

rin-r 


i04  LEE  VEN  en  DOOD  van 

r  ^(f7,     "'^i'  f"^'  alterAtie  gefien  hebhen  ,  dat  den  Gouveraeur  van  Nieu- 
■..— *  poort  voorft..  uit  on^efondeerde  ftijficiea  van  eenige  cerre^ondeniie  ^ 
tegens  de  Spaanfche  Kegeeringe  gehouden ,  foo  ik  vertrmiveden  ,  ge- 
melden  Sr.  Wavcrans  heeft  gedaan  ,    ftellen  in  hegtentjfe  i    Verjoekc 
derhalven  dat  uwe  Ed:  gelieve  te  beforgen  ,  dat  door  de  Regeeritige 
aldaar^  aan  den  opgemelten  Gouverneur  van  Nteupoort ,    ende  aan 
den  Heer  Caftel  Rodrigo  efte  anderen  ,   dte  tot  relaxatie  van  den 
meergemelden  Waverans  konnen  contribueeren  ,  in  ernflige  ende  fe- 
rieufe  termen  gefchreve  werde^  ten  einde  defelve  moge»  werden  gedi- 
(honeert,  omme  den  meer  gemelden gedetineerden  utt  fijne  gevangenifft 
te  ontfiaan.     Ik^hebbe  ook  »«  ernjiige  termen  aan  den gemelden  Gou- 
verneur  van  Nteupoort  ^0^  den  name  van  de  Heeren  haar  Hoog  Alog: 
Gedeputeerden  in  's  Lands  Floote  gefchreeven,  ende  verfogtdat  z.ijne 
Ed:  den  voornoemden  Sr.  W^VCTiins  uit  de  detentie,  daar  hj  inne ge- 
fielt  is,  gelieve  te  rela.veeren  :   VerkLirende  dat  den  felven  aan gec 
nê  feyten  ofte  eenige  correfpondentie  fchiddig  is  >   tot  nadeel  van  den 
Koningvan  Hifpannien,  ofte  van  de  Regeeringe  der  Spaanfche  Ne. 
dcrlanden,  ende  der  felver  Onderdanen  firek^nde.     Sal  derhalven 
penoodfaakt  z.ijn  af  te  wagten ,  tuat  by  den  meer  gemelden  Heere  Gon^ 
verneur ,  dien  aangaande  verder  gedaan  ende  gerefolveert  fal  werden : 
ende  voorts  hebbende  niet  tt  voegen  by  't  geënt  aan  haar  Hoog  Mog: 
hier  nevens  geadvifeert  hebbe,  fal  eindigen,  blyvende,  (Sc. 
In 's  Lands  Schip  de  zeven  Provintien,  den  izJunyi(?(J7. 

Was  geteckcnd 

CoRNELIS  DE  WlTT. 

i?d«er.        De  wind  Wed  Zuyd-Wefl:  zynde,  is  goec  gevonden,  dat 

d'"i^d'iie  '"^"  de  Ankers  zoude  lichten,  en  met  de  Vloot  naar  de  ^/p;er 

veelenvan  van  London  zcylcn  :  tot  welk  een  eynde  aan  ydcr  van  de  on- 

'uatruu'^'"  derlinge  Capttainen  en  de  Commandeurs  van  de  berigt  Jachten, 

Branders  en  vordcrc  Vaartuygcn  ,   een  bevel  ter  hand  gcdeld 

wierd,  wegens  hcc  bcfluyt  der  vcrzimclplaatze  ,  waar  een  y- 

derzich  op  de  volgende  wyze  ftiptelyk    na  moclle  gedragen. 

Ook  zyn  aan  dezclvcn  de  bcveelcns  ,    wegens  het  vcrdcelen 

der  Smaldeelcn  van  de  Vloot,  uytgedeek. 


Ie- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      ïo^ 

Bevel  wegens  de  verzamelplaats  der  Vloot  ,  bejlooten  by  de 
Betren  Gedeputeerden  en  Cevolmagtigden  van  haar 
Hoog  Mog:  Heer  en  Algemeene  Staten  der  Vereemgde  Ne^ 
der  landen,  op'  s  Lands  Vloote ,  metgoet  dunken  vande'a 
Lieutenant  Admiraal  de  Ruyter. 

EErftelyk ,  ingeralle  dattcr  ymant  van  's  Lands  Schepen  ,  ofte  Vaar- 
tuygen  va.n  de  Vlagge  wierden  verüceken,  die  zal  tot  iiarigting  die- 
nen ,  dat  hy  dezelve  zal  moeten  opzoeken  voor  de  Reviere  van  Lon- 
den ,  of  het  Conings-Diep  ,  oin  aldaar  van  dezelve  nader  Ofd^c  t'ontr 
fangen. 

Dog  alzoo  de  wint  tegenwoordig  contrarie  is,  om  derwaarts  regtaan 
t'avajicccren ,  zoo  zal  men  alle  devoircn  doen  met  lavcercn,  maar  uiet 
verder  Noord  overloopen  als  tot  op  de  hoogte  van  de  Maaze  ,  en  het 
dan  wederom  Zuyd  overleggen ,  om  alzoo  op  de  vlakke  Zee  ,  vervol- 
gens in  'tgezigte  van 't  Noord-Voorland,  endeyoorts  op  de  Rendevoiis, 
bequamelyk  te  geraken. 

Eyndelyk  zy  een  ygclyk  verdagt,  dat  hy  zig  van  de  Vlagge  niet  en  laat 
verfteken,  of  za!  zulks  voor  den  Krygsraad  moeten  verantwoorden,  en- 
de  na  vercyfch  van  zaken  gcftraft  worde».  A£lum  in  's  Lands  Schip  de 
zeven  Provinticn ,  ten  Anker  leggende ,  voor  Wcft-Cappel  O.  ten  Z.  van  de 
Vloote,  den  I3juiiy  i(J()7. 

Verdeelinge  van  's  Lands  Floote  in  drie  Smaldeel, 


1 6S-j]i 


Admiraal  de  Ruyter. 
Vice  Admiraal  deLiefde. 
Schout-by-N:  J:  vanNes. 
Capnsn.Evert  vauGelder. 
Hendrik  Gotskcns. 
Jacob  van  Meeuwen. 
Nicolaas  Marreveld. 
Jan  Roetering. 
Abraham  vauZeyl. 
Jan  Pauwelfz  vanGelder. 
jacob  Andriefiz  Swart. 
jacobPaauw. 
Jan  Hek. 

PieterCornelidz  Sitter. 
janJanfzMaauw. 
ijcob  WillemlzBrocder. 
•"   'ïweede  Boek. 


Lt.  Admiraal  van  Nes. 
Vice  Adm:  Enno  D.Star, 
S.  by  N.  W:vanderZaan. 
Capne» ,  Jan  van  Amllel. 
Cornclib  de  Liefde. 
DirkSchey. 
Jacob  Corncliffi  Swart. 
looft  Vcrfchuur. 
lan  van  Nes  d'oudc. 
Thomas  Fabritius. 
Ysbrand  de  Vries. 
Gerrit  Boos. 
lan  du  Bois. 
Michiel  Suyft. 
Jan  Gyfels  van  Lier. 
Eland  du  Bois. 

(O) 


Lt.  Admiraal  van  Gent. 
Lt,  Admir.  van  Meppel. 
Vice  Admiraal Sweers. 
Vice  Admiraal  Schram. 
Schout-by-nagt  Verburg, 
Schout-by-nagt  Vlug. 
Capneti.  Hen.  Adriaanfz, 
lan  den  Haan. 
Lt-CollonclPalm»     ' 
Hendrik  Vollenhovcn. 
lacobBinkes. 
Thomas  Tobiafli. 
Pieter  C:  Wynbcrgeu* 
GillisdeWild, 
Pieter  Magnuflz. 
lanvanBrakel. 

Fran, 


tod 


LEEVEN  Cfi  DOOD  van 


lé^^.~    FraiicoysvaiiNidck.      lacobPieterfzSwatt. 

NicolaasNaalhout.        Pictcr  van  Wynbergcn. 

"Willem  Boudcwyufz.     Laiitcns  de  Bruyn. 
'Pietcr  lacobfz  Naiiuiug.  Wynand  van  Mcurs, 

Er  anders.  Br  anders. 

"lan  Dirkfz  Cuwenhove.  Gcrrit  Forens. 

Conielis  van  der  Hoeve.  lan  de  Graaf. 

CoroclisGcrriiü  Mak.   Hendrik  Hcndrikü. 

lan  Daniclfz  van  Rhyn.  Willem  Willemlz. 

lanCornelifliIagt. 


Cornelis  looftcn  Smienf 

lacobPhiiipli. 

lan  lanfi  Vcrbockelr. 

Cornelis  Gcrritfz  Vos. 

Branders, 
Hendrik  E£drc. 
lanlanfz. 
Symon  Poppinga. 
Willem  Ger:Ambcrlaat. 
Rem  Pieterfz  Mars. 


A^amirt  V  ILands  Schip  de  z'ven  Provintiex ,  de»  i  ^Juny  1 667. 

Smalle  verdeelinge  van  V  Hooft- Sr» aldeel  van  's  Lands  VloO' 
te,  gedaan  den  13  Jttny  1667. 


iJïaw^m.<!  r^nDirkf.Cüwenhovc. 
l  laaCornclmiIagt. 


«.^„  jAiV  Gor.  I:  van  der  Hoeven. 
SfaHdffr.^  lanDaiüclfivandcnRyn 


Brander.  Qerrit  AndrrefFi  Mak 

■,i..'i:      "  - 

jianm.iat'andsSchifdezeve»Provm 
iie»,dcniiJunyl667. 


Abraham  van  Zcyl. 
lacob  Paauw. 
PicterdeSitter. 
Vice  Admiraal  de  Liefde. 
Fransvan  Nydek. 
Nicolaas  ^larreveld. 
Fregat.  lacob  PictcrliNanning, 

lacob  Willemfz  Broeder, 
lacob  van  Mceiïwen. 
lan  Pauvvclfz  van  Gelder, . 
Admiraal  deRuytcr. 
Hendrik  Goiskens. 
Evertvan  Gelder. 
Fregat.  Dirk  de  Munnik. 

Nicolaas  Naalhout. 
lan  Maauw. 
lan  Hek. 
Schout-by-nagt  lan  van  Nes. 
lan  Roctering. 

lacob  Andrieflz  Swart. 
fregat.  Willem Boudcwynfz.' 


Smalle  ycrdeelinge  van  het  Hoofd- Smaldeel  vanden  Lt, 
i^dmiraal  van  NcL 


lan  du  Bols. 
MichidSuyft 
lacobCorncliirz  Swart. 


Br-oit^ 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         107 

Brander.  GeiritForcns,  Vicc  Admiraal  Enno D. Star.  l<f^7' 

lacobPicterfi  Swart.  "    '      W 

Cornelis  de  Liefde. 
fregat.  LouwrcnsdcBruyii. 

Dirk  Schey. 
_  Ysbrand  de  Vriesr 

lan  Gyzcls  van  Lier. 
_  ,  J  Hendrik  Hendrikft.  Lt.  Admiraal  van  Nes. 
•Branaers.^  Willem Willcmfi.  lanvanAmftel. 

Eland  du  Bois. 
Fregat.  Wynand  van  Meurs. 

looft  Verfchuur. 
GerritBoos. 
Brander,  lan de"6raaf, ^"  S.-byN:WillemvanderZaan. 

lan  vanNesd'oude. 
"^^        ■•      *  '  Thomas  Fabritius. 

-s-  -j^xv."'»  Picter CiaaiTi  Wynbergen. 

Den  zelfden  dag  deed  dsn  Heer  Cornelis  de  Witt  de  ^  ,p> 
Krygsraad  beroepen,  over  eeeige  misdadigcn  Bezoldelingen.  doetdc 
alwaar  verfchcencn  de  Lt:  Admiraal  de  Ruper  ,   den  Overfte  Krygsraad 
Dolman,   Capiiain  de  la  JVoy  ,  Capitatn  Hartman ,  Capitain  ^.  bcioepen. 
driaan  van  Gent  ,    Capitain  Jean  de  Witte  en  Capitain  Laacourty 
alwaar  eenen  Jurrien  Hendril^fz.  van  Randes,  Jan  Lucafz.,  Jan 
Franfe  van  Deljf,  Glaudo  Matthyfz.  de  Gros  en  Arent  van  Drillen~ 
burg,  alle  Bezoldelingen  onder  het  Regiment  van  den  Lieutenant 
Admiraal  enOverften.den  Heer  Willemjofeph  vanGent,\ve\ke  nrcn 
vonniften,  wegens  het  wegloopen  :  den  eerden  om  ie  hangen, 
en  de  andere  om  yder  driemaal  van  de  Rae  te  vallen  ,  en  mee 
honderd  (lagen  gelaarft  te  worden.     Dit  gedaan  zynde,  deed  Alsook  de 
zyn  Ed:  de  Zee  Bevelhebbers  verzamelen  ,    om  Krvgsraad  te  fa'd.'^'^^' 
houden,  ever  twee  Bootsgezellen ,  gcnaamt  Abraham  Arentlt. 
van  Petten  en'yanCorneUfz.  van  Alkma.ir,  diencndéop  het  Schip 
de  zjven  Provintten  ,  welke  omtrent  twee  Maanden  te  laat  aan 
boord  waaren  gekomen,  waar  over  men  henvonnilten,  omdrie- 
maal  van  de  Rae  te  vallen ,  en  de  eerlte  met  honderd,  en  de 
tweede  met  honderd  en  vyftii^  flngen  gelaarft  te  worden. 

Des  anderendaags  wanneer  zyn  Ed:  voor  Blankenburg,  Zuyd  ,  t^    - 
Ooft  ten  Ooften  van  de  Vloot  ten  Anker  kg,  ontfing  hy  ty- 
dinij,  door  een  brief  van  de  Raaden  ter  Admiraliteit  iQl  Mid- 

(O  2)  dtU 


io8  LEE  VEN  cti  DOOD  van 

ï66y.     delburgy  dat  cen  vyandlvke  Vloot  van zefticn  of /cventiefiOör»- 
■[~"~i~i   logfcheepén  ,  4  of  5  Mylen  buyten  Maazcn  Eyland  hadden  ge- 
zien, en  dac  dezelve  meteen  Óoll-Noord-Üofle  wind,  Weft, 
Noord-Wcft  opzeylden  ,   welke  voor  Leith  in   Schotland  ten 
Anker  waaren  gekomen,  als  ook  dat  aldaar  nog  dertig  Sche- 
pen verwagt  wierden.     Waar  op  overwogen  zynde  is  goet  ge- 
vonden, over  de  gelegeniheid  van  de  Bany  en  de  Haven  ,   in 
Lcitbf  de  gedachten  te  hooren  van  den  Lt.  Admtraal  vak  Gent^ 
ende  den  Commandeur  van  der  Zaan^  die  kortste  vooren aldaar 
met  eenige  Schepen  van  Oorlog  gcweeit  waren  :  om  dan  vervol- 
gens te  bcfluyten,  zoo  als  ten  meeden  dienlte  van  de  Lande, 
ende  tot  afbreuk  van  den  Vyand,  geraaden  gevonden  zoude 
werden. 
Sk'A        Omtrent  ten  elf  uuren,  de  wind  Zuyd- Wefl:,enZuyd- Wefl: 
openzyien  ten  Zuydc  loopendc ,  befloot  men  de  Ankers  te'  lichten  ,    en 
Ai"i«van  °P  ^^^  fpoedigfl:  naar  de  Rivier  vznLondon  te  zylen,  hetwelk 
londeu-     zyn  Ed:  op  de  volgende  wy  ze  aan  haar  Hoog  Mog:  en  zyn  Broe- 
der te  kennen  gaf, 

Jan  de  Hf  er  en  Staten  Generaal,  den  14  Jttny  \66j. 
Mutatis  mutandis  aan  de  Heeren  Staten  van  Holland. 

Hoog  Mog-  HeereNi 

ONzcn  laatlkii  aan  Uw  Hoog  Mog:  is  gcwceft ,  van  den  ii  dcczer 
loopendc Maand ,  giftcicn  was  den  wint  W.  Z.  Wed,  nictredclyk 
wcér,  'ioo  dat  wy  refolvccrden  het  Anker  te  lichten,  ende  zoo  veel  mo- 
gclyk,  de  reyzc  te  vorderen,  innarnaardat  wy,  met 's  LandsVloote,  gc- 
dutcnde  de  ebbe  gelaveerd  hadden,  bevonden  wy  niet  meer  als  ccngroo- 
tc  halve  myle  geavanccert  te  lyn  ,  ende  waren  ^cnootzaakt  tcgcns  het 
inbreekenvande  vloed,  weder  het  Aukcr  uyt  te  werpen  :  zulks  wy  te- 
genwoordig leggen  voor  Blankenburg,  zynde  dezelve  PlaatzcZ.tenOo- 
llcn  vr.n  ons.  tiiftercn  is  hier  aan  boort  vergadert  geweell  den  Hoogen 
Krygsraad,  zoo  van  de  Hooge  OfEcicren  van  de  Vlootc,  als  mede  van 
de  Land-milit  e,  om  te  fcntcntieereii  over  cenigc  Mairoofen  ende  Sol- 
daten, door  der  zelver  refpeöive  üfliciercn  ende  Advocaten  Fi(cnal,tet 
oorzaakc  van  verleheydedelidtcn  ,  by  dezelve  gcconimittccrt,  bcichuldigt 
e»dc  aangeklaagt  :  tegens  dewelke  geproccdeert  ende  vervolgens  gefen- 
tetitieert  is,  als  Uwc  Hoog  Mng:Liyt  de  refpedlivecxtraöenvanderolle, 
vandcngcmelden  Krygstaad>ouder  iiuaimeio  ïjhici  nevens  g^aade,  zullen 
JjtÉyjcn  afnccmcQ,. 

Ver- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        lop 

Vermits  de  Vriefche  Schepen,  tot  noch  toe,  onder  deVlaggcnictcniyn  i6éj', 
aangekomen,  cndc  dat  ook  op  die  van  Zeeland  geen  zcekcren  Itaat  ge- 
maakt kende  werden,  zyn  wy  genoodzaakt  geweelt,  de  verdeel  inge  van 
'sLands  Vloote,  in  drie  Elcjuaders,  voor  decien  gcprojedccrt ,  teveran- 
dcrcn ,  ende  is  dezelve  vervolgens  verdeeld  gclyk  uwc  Hoog  Mog:  uit  de 
nevens  gaande  copye  onder  N°.  2,  zullen  gelieven  te  verneemcn  :  De 
opgcmeldcHooft-Efquaderen,zynydcr  weder  gefmaldeeld in  drieën,  van 
welke  Sinaldeelingen  wy  ook  niet  hebben  willen  nalaten  aan  Uw  Hoog 
Mog:  onder  N".  3.  by  deezen  copye  over  te  zenden,  tot  der  zelver  na- 
richtingc. 

Den  wint  is  tegenwoordig  nog  W.  Z.  Weft,  ende  dienvolgens  wey- 
nigappaienticom  reys  te  vorderen  :  Edog,wy  zullen  dien  onvermindert 
niet  naalaten  tcgens  de  ebbe  weder  Anker  te  lichten  ,  ende  alles  in  't 
werk  te  Hellen  ,  't  gcene  tot  bevorderinge  van  onze  reyze  gepraöifeert 
zal  konnen  werden  :  Waar  inede  deezen  cyndigcnde  ,  zuUenwyGodt 
Almachtig  bidden,  Uw  HoogMojj:  lüftclyke  Reteeringe  meer  en  meer 
te  willen  zegenen,  ende  verblyven  ,  &c.  In  's  Lands  Schip  de  zeven 
Provinticn,  ten  Anker  als  in  den  brief,  den  i+Juny  1667. 

P.  S.  Den  Heerc  Lt.  Admiraal  iie  Ruytcr  doet  by  deczcn  ,  vermits 
aan  Uw  Hoog  Mog:  door  ons  van  tydtottyd  werd  gcadvikerd,  cnzyti 
Ed:  by  gevolge  aan  Uw  Hoog  Mog:  nicis  en  heeft  te  fchryven  >  zyncn 
ootmocdigeu  cndc  ondcrdanigen  dicnft  prcfentceren. 

jian  den  Heer  Raad  Penjion'aris  de  Witt, 
den  14  Juny  166 j. 

Mtn  Heer  en  Broeder, 

MYnen  laatlkn  aan  Uwc  Ed:  is  gewceft  van  den  iz  deczcr  loepen- 
de  Maand,  zcdertzyn  ons  gccnc  Mtffivenvan  de  Rcgcciinge,  ofte 
van  Uw  Ed:  toe  gekomen,  onze  GaülotsSchippcrs  tot  Nieuwpoort  gc- 
weeltzynde,  rapporteeren,  dat  Bergen  in  Henegouwen  by  de  Franfchen 
geoccupecrt  zoude  zyn.  Soo  aanilonds  gaan  wy  met  's  Lands  Vloote 
weder  onder  zeyl,  zynde  den  wind  Z.  VV.  ten  Zuydcn,  zoo  dat  wy  ho- 
pen, met  den  zelven  eenigcr  mate  te  zullen  konnen  advanceeren  :  Soo 
aanilonds  bekomen  wy  de  ingeieydc  veiklaringc  door  de  HcerenRaaden 
ter  Admiraliteit  m  Zeeland  ,  ons  toe  gezonden  ,  rakende  het  inloopen 
vandeEngeUche  Schepen  onder  JeremiasSmit,  indcRevierevanLicth, . 
in  Schotland  ;  ende  alhoewel  onder  de  Hooge  Officieren, daar  omtrent 
vcrfche)de  fpcculaticn  vallen  ,  zoo  hcbbc  ik  evenwel  niet  konnen  gera- 
den vinden  van  ons  eerfle  dcfleyn  ende  voorgenomen  exploiét  te  vcran» 
deren  :  eensdeels  om  de  onzekcrhci-t  ,  dewelke  diergclykc  advyfen  fub=» 
jcö  zyn,  a's  mede  in  confideratie  van  de  conventie,  tuffchcn  denHeere 
Gxavc  d'Ljirades,  ende  de  Gedcduteerden  van  haar  Hoog  Mog:  gellao» 

CO  3}  E&ai" 


iio  LEEVEN  en  DOOD  van 

t(Tö7.     t(.p^  ende  op  dcD  vyfdcn  May  laaftlcdcn  onderteekend  ;  maarvoornamcnt- 

t lyk,  om  dat  wy  beticht  werden,  duor  de  habieKk  endc  eivarcnfte  Ca- 

piteynen  endc  Stuutluydcn,  dat  dcSchcpenin  devoorliRevierevanLicth 
zoo  hoog  konnen  oploopen ,  dat  wy  dezelve  zonder  zeer  expcrte  Loots- 
luyden  van  die  quartietcn  nitt  zouden  konnen  achtervolgen  ,  cnde  in- 
commodeeren. 

Wy  hebben  cyndclyk  van  de  Hccren  Raadcn  ter  Admiraliteit  in  Zee- 
land giftcren  avont  ontfangcn.  de  Miffive  van  den  elfden  deezer  loopcn- 
de  Maand  ,  copyelyk  hier  nevens  gaande  :  op  dewelke  wy  aanftonds 
naar  de  receptie  van  dien,  aan  dezelve  hebben  gerefcri beert,  gclykUwc 
Ed:  uyt  de  copye  van  onze  Mifllvc,  mede  hier  nevens  gevoegd,  zal  kon- 
nen afnemen.  Van  Nieuwpoort  hebben  wy  ,  rakende  de  incarceratie 
Sr.lfavcrans  geen  nader  lydingc  bekomen.  Vermits  de  indifpoliiicvaii 
den  Secretaris  Andringa,  die  nu  aan  de  beter  hand  is,  hebbeikecnigeda- 

Ï;n  zeer  gcoccupeert  gewecll  :  endc  zal  derhalven,   blyven  ,  &c.     In 's 
andsSchipdezcvenProvintien,  zcyicnde  van  voor  Blankenburg,  endc 
leggende  aan  Noordwcft,  dcezcn  i+  Juny. 

P.  S.  Het  Fluyt.fchip  ,  endc  dicnvolgende  de  Clercquen  in  dezelve 
ingcfcheept ,  zyn  tot  noch  toe  niet  aangekomen. 

Den  zelfden  dach  heeft  zyn  Ed:  vermits  de  krankte  en  zwak- 
Iicid  van  de  Schout-by  Nagc  Jan  Gideonfz  Ferburg,  de  noodi- 
ge  beveelen  gegeeven,  om  dezelve  aan  land  te  doen  brengen, 
en  FolkerfSwart,  ecrfte  Capitair  van  de  Lt.  Admiraal  pan  Gent, 
by  voorraat  in  zyn  plaats  te  ftellen.  En  belaften  den  Capuain 
Nicolaas  N/ialhout  en  den  Commandeur  Dirk  de  Munaik  om  de 
buyten  wacht  te  houden. 

Den  1 5  deezer  draayde  de  wind  naar  het  Zuyden  Zuyd  ten 
Weftcn ,  meteen  ftyvc  koelte  ,en  bevond  zyn  U.d:  zich  ten  zes 
uuren  omtrent  op  14  vadem  waters,  en  naar  giflïngvierofvyf 
Mylen  van  de  Engeli'che  Wal,  voor  ,  cnde  by  de  Rivier  van 
Londen^  alwaar  de  wind  zoo  ftark  begon  op  te  Iteeken  ,  dat 
hy  tuflchcn  7,  en  vier  uuren  genoodzaakt  is  geweert  het  Anker 
in  de  grond  te  laatcn  loopen,  als  wanneer  een  volkome  llorm 
uyt  den  Zuyd- Weftcn  ontftond,  die  veele  van  's  Lands  Sche- 
pen van  haar  Ankers  fpoelde  ,  zulks  dat  vcrfcheide  van  de 
Vloot  vermift  wierden  ,  zonder  dat  men  eigentijk  oordeelen 
ofte  zien  kondc,  welke,  ook  wat  getal  van  Schepen  haarom- 
tejuny.  trcnt  de  Vlag^2;c  bevonJe'i.  Des  anderendaags,  wanricer  de 
ftorm  wat  vei'dwecnj  en  de  wmJ  Wcfttlykcr  geworden  was, 

wicr- 


i/deezsr. 

ZynEd: 
komt  met 
de  Vloot 
voorde 
SXiviervan 
Londen. 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        n 

wierden  uyt  de  Marfch  vieren  zeftig  Rcexylen  gezien,  zon- 
der dat  tnen  noch  konde  weeten  wat  Schepen  van  de  Vlagge 
vermift  wierden  ,  ende  door  den  ftorm  ,  van  daags  te  vooren, 
vcrfteeken  waaren  :  ende  is  voorts  vandeaaiikomftederVlooc 
voor  de  Rtvier  van  Londen,  ende  omtrent  de  Hoofden,  alsook 
om  met  de  Franfche  Vloot  te  vcrcenigen,  doorzyn  Ed:Schrif- 
tclyke  kennis  gegeeven ,  aan  den  Hertog  van  Beaufort  ,  ^</- 
uiiraAl  van  l'runkrijk,  de  Heeren  van  Bcuningen endeót  Glargts^ 
welke  brieven  alle  over  Durnkcrken  door  Schipper  Nan  Mar- 
tenfz.  wierden  gezonden.  Ook  fchrcef  zyn  Êd:  de  volgende 
brief  aan  de  Heeren  Algemeene  Staaten  der  Vereenigde  Ne- 
derlanden. 

Hoog  Mogende  Heeren, 

ONz.en  laatlien  aan  Uiv  Hoog  Mog:  is  geweeji  van  den  J^defl^ 
x.er  loopende  Maand ,   z^ynde  onder  z.eyl  buiten  Schooneveld: 
Dten  z.eben  d.tg^  omtrent  den  middag,  kregen  wy  de  wind  Zuydeli/kj 
ende  des  namiddags  Z.  ten  Ooflen  ,    z.00  dat  wy  refoheerden,  met  'x 
Lands ,  Vloote  tcverz.eylen  en  cours  te  zetten  na  de  EngelfcheKulien, 
ende  aldaar,  ofte  omtrent  de  Hoofden  te  verw.ichten  ,    de  Floote  va» 
zJjne  Majejleit  van  Vranl^rijkj,  onder  den  Heere  Hertog  van  Beau- 
fort ,    achtervolgende  ende  in  conformité  van  de  conventie ,  tttjfchen 
den  Hecre  Crave  d'Eftrades  ende  de  Gedeputeerden  van  U%u  Hoov 
Mog:  geflooten ,  ende  op  den  vijfden  May,  laajlleden,  in  's  Gravenha- 
ge  onderteekent  :  Wy  avanceerden  dien  dag  redelijk ,  ende  des  avonts 
den  windmeer  en  meer  opkoelende,  maakten  ïiy  grooien  fpoed,  z.00 
dat  wj  voor  het  aankomen  van  den  dag  ons  bevonden  voor  d'Engel- 
fche  Kiijien,optienvademen  ivaters  :  waar  den  dag  aankomende, za- 
gen dat  on^e  meefle  Schepen  van  Oorlog  verre  achter  nyt  waren  ge- 
bleven ,    ende  den  uind  liep  Z.  Weji  ,   met  een  harden  en  hevigen 
fiorm,  z.00  dat  wy refolveerden bet  tentgge  te  laten drijven,tot op  veir- 
tien  vademen,  naar  gijftrige  vyf  mijlen  buiten  het  Noord-voorland^ 
zynde  het  z.elve  Z.  W.  van  ons ,  alwaar  wy  den  gantfchen  dag  van 
gijleren,  continueerende  den  ftorm  uu  den  Z.  W.aan  Anker  gebleven 
t^tjn  :   Tegens  den  avond  begonde  het  weer  af  te  nemen  ,  ende  op  hui- 
den hebben  uy  den  wint  W.  ten  Zuiden,  met  moy  weer,  foo  dat  wy 
ordre  aan  verfcheiden  Gaillots- Schippers  gegeven  hebben,  tek^nyffeni 

end^ 


ïii  LEEVEN  en  DOOD  van 

tèd"],     ende  de  vermifle  Schepen  op  te  fiel^rit  ende  te  belaften  herwaarts  op 
*'         '  te  laveeren  :  zijnde  beducht  dat  groote  Jcbade  aan  Ankers  ende  ToHr 
wen  geleden  fal  zijn  :  Het  Scheeps-volk  kan  uit  de  groote  Maft  te- 
gemvoordig  tellen  in  de  z.e(lig  Ree-z.eylen  ,    ende  z.tjnwjf  onder  de 
yiagge  fterk^geweeft  een-en-(efttgSchcpen  van  Oorlog  ,  met  de  Fregatt 
en  Roey -jachten  ,    daar  onder  gereekenj,    veertien  Branders  ,  vier 
Fluiten  met  Land- militie  ,   ende  vier  a  vijf  Booten  ende  opgeboeide 
Bujfen^  met  Ammunitie  van  Oorloggeladen  i  edoch,  dewij  Ie  de  Sche- 
den z,eer  wijd  van  de»  anderen  verftrooit  zjjn  ,   konnen  wy  als  noch 
niet  z.ekerlyk  advifeeren  wat  Schepen  by  de  Flagge  ende  welke  va» 
defelve  verfteeken  z-ijn^  ende  de  meefle  fchade  geleden  hebben^  maar 
prcfumeeren  dat  de  Fluytcn  met  Land-militie ,  ende  de  Branders  wel 
meejl  abfent  gevonden  /uilen  iverden ,  om  dat  foo  wel  niet  van  Ankers 
en  Touwen  voorften  K.tjn^  als  de  Schepen  van  Oorlog.     u4lswyhier 
van  pertinente  kennijfe  bekomen  fullen  hebben ,  j'ullen  t^y  U  felve  Uw 
Hoog  Mog:  nottficeeren.  Van  de  Vriefche  Schepen  ,  dewelke  wyoor- 
deelen  al  eenige  duigen  z.ejl-veerdtg  geweeft  te  x.ijn  ,    hebben  wy  tot 
tioch  toe  gcene  bj  ons  bekomen  ,    ende  die  van  Zeeland  oordeelen  ïj/y 
niet  in  pojiuur  te  zijn  ,    om  in  weinig  tjds  onder  de  Vlagge  dienjï  te 
konnen  doen,  na  het  rapport ,  dat  uy  van  eenige  perfoonen  mt  Zee- 
land ,  in  de  Vloote  op  Schooneveld  aangekomen  ,   ent  fangen  hebben, 
Onfe  aanl^pmfte  met  's  Lands  Vloote  alhier,  hebben  wf  aan  d' Heer 
Harcog  van  Beaufort,  Gouverneur  van  Duinkerken,  aand'Heere 
■van  Beuningen  ende  ylgenfAcGhrges,  bydifttntle  Mijfive  bekent 
gemaakt^  gelijkJJw  Hoog  A-ïog:  uit  de  copyen  hier  nevens  gaande,  ful- 
len gelieven  af  te  nemen  :  fullende  verwachten  wat  van  de  voorfz. 
conjunclie  te  verwagten  fal  zijn.     Waar  mede  eindigende,  fullen  tpy 
Godt  Almachtig  bidden  ,    Uw  Hoog  Mog:   Perfoonen  en  de  loffelijke 
Regeeringe  meer  en  meer  te  willen  ■Reegenen.     In  's  Lands  Sship  de 
z.even  Provimien ,  ten  Anker  vijf  mijlen  buiten  't  Noord-Voorland^ 
ende  het  zelve  Zuydwejl  van  ons ,   1 6  Juny  i66j. 

ZynEd:  Tcgcns  den  avond  wierden  al  de  Capitainen,  behoorende 
opitainj  onder  het  Smaldcel  van  Heer  Lt,  Admiraal  de  Ruyter ,  aan  boord 
ondtrhct  gezcynd ,  ende  hen  afgevraagt,  wat  fchaadc  yderin  'tbyzon- 
V™  dcHMi  der  ,  door  de  laarten  ftorm  haddc  geleeden ,  en  na  onderzoek 
deRuytei  bcvondcn ,   dat  allc  de  Schepen  van  het  gemelde  Smaldecl 

nog 


CORNELlS  èii  JOHAN  DE  WITT.        nj 

oog  ouder  de  Vlagge  waaren  ,    zonder  mcikcJyk  befchaadigd  ^^°7'' 
e  zyn  ,    men  bevond  ook  ,    dat  Pteter  de  Sitter ,  in  gcb.'  eeke  "•■■•■ 
bleef,  van  op  het  vooiTchiceve  Zeyn  aan  boord  te  komen,  en 
dat  de  Chaloup  van  Capiiain  Marrevtld ,  in  de  grond  geflaagen 
•was.     Zyn  Ed;  belaften  de  andere  Admiraals  insgelyks  te  doen  , 
om  de  Heerenhaar  Hoog  Mog:  Gevolmachtigde,  vandeffelfs 
ongemakken  insgelyks  kennifle  te  geeven,  komende  korthier 
na  den  rice  Admiraal  Enno  Doedefe,  welke  aan  zynEd:  te  ver- 
daan gaf,  dat  hy  een  Engels  Fregat  met  omtrent  vyftig  (luk- 
ken had  ontmoet,  welkers  Capicain  met  de  ChMoup  ontboden    ' 
zynde,  een  vrygely  brief  van  de  Heeren  Algemeene  Scaatcn 
vertoonden,  waar  uyt  bleek,  dat  de  voorfchceve  Capitaintoe- 
geflaan  was,  om  den  Gezant  van  Portugal  Don  Francifco  de  Me- 
Ie,  over  te  brengen. 

Den  zeventienden  dezer,  de  wind  Wefl:  ten  Noorden  zyn-  i^tuq». 
dé,  met  goet  weer,  is  geraden  gevonden  van 's  morgens  vroeg 
met  de  Ebbe  Anker  te  lichten,  en  met  de  Vloot  voor  'sA'o- 
nings-Diep  te  zylcn  ,  wanneer  de  Overftens  van  Gent  en  Dollc' 
man  by  zyn  Ed:  ontboden  waren,  welke  gelaft  en  aangezegc 
wierden  ,  dat  zy  een  Lyft  zoude  opftellen  ,  om  de  Land  en 
Zee  bezoldelingen  zoodanig  over  de  Schepen  van  Oorlog, 
ende  d'andere  Vaartuygen  te  verdeden ,  om  by  gclegentheid 
dezelve  bequaam  aan  land  te  zetten»  en  tot  eenige  ondernee- 
minge  gebruykt  te  konnen  worden.  Daar  nevens  leverdenden 
Ia.  Admiraal  van  Nes  een  Lyft  over,'  van  alle  de  Capttains  zy- 
ner  Smaldeel,  waar  by  de  fchade  bleek  die  dezelve  in  de  ge- 
melde ftorm  waren  overgekomen.  Waarover  zynEd:  deon- 
derftaande  brief  fchreef. 

Aan  de  Heeren  Staaren  Generaal  den  1 7  Juny  166 J. 

Hoog  Mogende  Heeren, 

ONfen  laatfien  aan  Uw  Hoog  Mog:  is  gewee^  va»  de»  fejiie»" 
den  deefer  hopende  Maand ^  gefonden  over  Duinkerken^  waar- 
van duplicat  hier  nevens  gaat  j   federt  hebben  wy  giSeren  naar  ds 
middag  alle  de  Capiteinen  van  't  Eftjuader  van  den  Heere  Lt.  Ad» 
mr  aal  de  Ruyter  aan  boort  gez.eijnt  ,  ende  uitdefelve  ons  geinfor- 
Ttveede  Boek*  (P-}.  w«rf 


114  LEEVEN  en  DOOD  van 

l6i-/.     meert  wat  fchéde  doar  den  laatften  ftorm  aan  der  felver  refpe^ive 
—  Schepen  over  gekomen  ïi-'as  :  bevonden  alle  de  Schepen  van  Oorlog  by 

de  Fiagge  ende  weinig  befcha^igt ,  uitgefondert  dat  den  Vtce  Adtntraal 
de  Liefde  een  Anker  ^  't  tvell^  tn  de»  arm  geltrooken  was  ^  verlos- 
ren  hadde  :  Den  Schout-bij-nagtjan  van  Nes,  was  zijnKabelgt' 
brotken ,  maar  het  z.elve  is  door  de  Gailltts  ,  ende  Boots  weer  ge- 
vifcht ,  ende  den  gehceUn  Cabel  weer  aan  boort  gebracht :  Dt  Cha- 
toup  van  Capitein  Marre \  eld  is  aan  {lulden  ende  in  den  gromgefla- 
gtn  :  Voorts  is  aan  het  voorfz..  Efquader  geenefchade  van  importan- 
tie overgekomen. 

Van  het  Efquader  van  den  Lt.  Admiraal  Aart  van  Nes  ,  heeft 
Jan  van  Nes  den  ouden  verloren  drie  Kabels  ^  een  jinker^  Boej  en- 
de Boeyreep  :  Eland  du  Bois  drie  Touiten  ende  ccn  Anker  :  Den 
Commandeur  Wynand  van  Meurs  is  z.t)n  Ankerfttk^  ende  Jood 
Vcrfchuur  ztjn  Anker  gcbrooken.  Jan  du  Bois  heeft  verljoren  eem 
/tnker  ende  een  Touw,  ende  het  Brand-ftbip  't  IVapen  vanBrifloly 
daar  Commandeur  op  ts  Gerrit  Forens  ,  wert  vermtfl.  Van  het 
Efejuader  van  den  Heer  e  Lt.  Admiraal  van  Gent  ,  is  de  Boot  van 
den  gemelden  Lt.  Admiraal  in  de  gront  geflagen  ,  ende  heeft  x.ijn 
Ed:  virlooren  ttvee  Ankers  ende  drte  Touwen  y  welke  Ankers  heyde 
gevifcht  zijn ,  ende  z.ijn  drie  Gaillots  bejlg  met  het  opivinden  va»  de 
voorfz..  Touwen.  Den  Vice  hdmiraal  Sweers  wert  vermift  ende 
hy  de  Vtagge  niet  gevonden  :  Verfcheide  Officieren  verkjaren  denfel- 
ven  geduurende  den  ftorm  te  hebben  z.ien  drijven  ,  foo  dat  ontwijjfe- 
lijk  veeie  Touwen  ende  Ankers  verhoren  f  al  hebben  ^  ende,  naarwj 
vertrotnven ,  naar  Zeeland  ofte  èentge  andere  Haven  tn  het  Vader- 
land geretireert  zijni  ende  Hendrik  Adriaanfz^w^tf  Jan  den  Haan  > 
beide  Capitcinen ,  hebben  yder  twee  Touwen  ende  een  Anker  verleo- 
ren  :  Van  't  Schip  van  Jan  Gidconfz  Verburg  is  de  Boot  in  dt 
grond  geflagen.  Van  verdere  fchadc  aan  Schepen  van  Oorlog,  heb- 
ben wy  tot  noch  teegeene  ke':f)ijfe  :  endedcwijle  den  Heer  e  \An  Gent 
tot  nog  toe  alle  de  Capttetnen  van  z.ijn  Efcjuader  niet  heeft  konnen 
fpreeken  ,  konnen  wy  niet  zekers  van  dezelve  verders  advtferen. 
Tot  noch  toe  vermijfen  wy  alle  de  Fluiten  en  Schepen  met  Land.mili- 
tie ,  ende  verfcheide  met  Ammunitie  geladen ,  verheopende  dat  defel- 
ve ,  ofte  eenige  van  dien  ,  noch  op  huiden  met  dit  goed  weer  by  de 
Vlagge  fuUen  aankomen.     De  Schepen  van  Friefland  z^n  noch  niet 

aan- 


CORNELlSen  JOHAN  DE  WiTT.       n^! 

M4H£ekor»en,  enie  hebben  uj  zeden  ens  vertrek  van  voor't  Texel  tot  i^^J- 

noch  toe geene  brieven  van  Uwe  Hoog  Aiog.  ontfangcn  :  waar  me-  '    . ï. 

de^  <yc.  In's  Lands  Schip  de  neven  Provtniteft^tn^tgezigtevan  Har» 
wits ,  defelvepl.iatfe  N.  JV.  van  ons ,  den  1 7  Juny  i66j. 

F.  S-  d'Heer  Lt.  admiraal  de  R.uyieT  doet  aan  Uwe  Hoog  Mog: 
z.ijne  ootmoedige  gebiedenife ,  ende  niets  hebbende  hier  nevens  te  voe- 
ge» ,  verfiekt geëxcufeeri  te  z.ijn  ,  dat  aan  Uw  Hoog  M«g:  nietgefchre' 
ven  e»  heeft. 

Ter  zciver  daage  bragt  Capitain  de  Fos  een  Vriefe  Scliïp- ^^j^.j^j^, 
per  op  een  KitS)  genaatnt  St.  Catharina ,  aan  't  boord  vanzyn  catharim' 
Ed:  komende  van  O  ogende  ,  en  zy  lende  naar  Dublin^  gelaaden  ê«""™'="* 
met  Zylgaaren,  Pannen  ende  Weik  ,   welke  goed  ge  vonder» 
wicrd,  aan  de  Heeren  Raaden  ter  Admiraliteit  lot  ^mlferdam^ 
op  te  zenden,  voornamentlyk  om  dat  den  voornoemde  Schip- 
per dubbelde  Zee-brieven  had,  d'een  op  Nantes  end'anderop 
Dublin  voornoemd ,  waar  na  zyn  Ed;  een  brief  van  de  Heeren 
Gecommitteerde  Raaden  van  Halland  ,   en  de  drie  volgende  van 
den  Heer  Raad  Penftonaris  de  VVitt,  ter  hand  gefield  wicrd, 
de  ecrfte  was  van  deezen  inhoud. 

Edele  f  Erntfejie  ,  Mj/Zey  Voorzienige,  zeer  difcrete  Heeren, 

/°\Ns  is  gccommimicecrtccn brief,  daaruyt  blykt,  datveclcvandcOffi- 
^^ eieren,  Schceps-foldatcn ,  ende  inv.oiiderhcyt  Capitcyncn  op  den  ze- 
venden deczer  in  de  Vloote  noch  niet  waren  gearriveert,  wsar  overwy 
ten  hoogQcn  misnoegt  zyn,  ende  echter  zonder  verachtering  van'sLands 
dienft  de  voorfz.  Capiteincn  ende  andere  Officieren,  als  nu  niet  komen- 
de voor  ons  befcheyden  om  over  't  waiidcbvoir  van  dezelve  tegens  haar 
te  decreteeren,  zoodanige  llrafte,  als  naar  vereyfch  van  zaken  zoude  be- 
vonden worden  te  behoorcn  :  Soo  hebben  vvy  goet  gevonden  Uw  Ed: 
toe  te  zenden  eenc  Memorie,  vervattende  dag  ende  datum  vandeOrdrc, 
Patenten  ende  Brieven,  daar  by  dezelve  dcrwaards  gecommandeertzyn: 
Ende  is  voorts  onze  begeerte  ,  dat  Uw  Ed:  alle  de  voorfz.  Capiteynen , 
die  bevonden  zullen  werden  in  nalatigheyt  te  zyn  geweeft  ,  daar  over 
zullen  hebben  te  doen  calangeeren  ,    ende  te  recht  te  (tellen  voor  dea 
Krygsraad  daar  toe  te  convocecren  :  volgens  het  reglement  in  dato  dea 
twaalfden  April  laeftleden  by  haar  Hoog  Mog:  dien  't  halven  gcarreftcert: 
ook  tegens  haar  te  doen  decreteeren,  zoodanige  llraffe  vandeportement, 
fufpenlie,  pccuniéle  amendc,  of  anderzints,  zoo  als  naar  der  zaakc  ge- 
Icgcntheyt  zal  bevonden  werden  te  bthooren.    Doende  ons  daar  van  ad- 

CP  a)  ver: 


!i6  LEEVENcn  DOOD  van 

■16^'f.  vertentic,  cndc  ovcrfcndendc  cenc  perfcfte  Lyfte,  ïoovan  de  Officieren 
^»-!-—  die  prefcnt  ,  als  van  die  gcciic  die  buyieii  vermoeden  noch  in  *i  geheel 
abfent  zouden  mogen  zyn  ,  om  tegens  de  laatftc  by  ons  alhier  geproce» 
deert  te  worden,  als  bevonden  zal  werden  te  bchooren  :  Waar  toe  ons 
verlatende,  Edele.,  Emtfejïe,  IVyz^  ,  Voorzienige,  z,eer  di/ereete  Heere» , 
bevecicn  wy  Uw  Ed:  de  befcherminge  Godes,  GefchreevenindenHa- 
gc  den  10  Juny  1667.  onderzont  l/?*-  Ed:  goede  Vrunden,  De  Gecornmit^ 
teerde  Radden  van  de  Staaten  van  Holland  endt  Wijl-Vriefland ,  lager  (tont 
Ter  ordonnantie  van  dezelve ,  ende  was  geteekent  Herk  van  BeaumonJ. 

Zyfte  aangaande  de  Beveelens  voor  de  naarvolgende  Capi- 
tainen  ende  Bevelhebbers  yan  de  Scheeps  Bezoldettngen 
afgevaard'igt  om  op  de  Vloot  te  gaan. 

Den  2  t/ipril  Patente»  voor  de  Capitaincn. 
Den  Overften  van  Gent,  Luytenant  en  V'cndrig. 
Den  Licutenant  Colloncl  Palm,  Lieutcnant  en  Vcndrig.] 
Johan  de  M'itte ,  zyn  Licutenant  en  \'cndiig. 
Capitain  Laucourt,  zyn  Licutenant  en  Vcndrig. 
Capitain  Maan ,  zyn  Vcndrig. 
Capitain  Velfen,  zyn  Licutenant  en  Vcndrig. 
Capitain  Kieuwpoort,  zyn  Licutenant, 
Capitian  de  Glargcs,  zyn  Vcndrig. 

Item,  voor  den  Licutenant  ende  Vcndrig  van  CapitainP<j(j«u'» 
Den  Licutenant  ende  Vcndrig  van  Capitain  Brotewey. 
Den  Licutenant  ende  Vcndrig  van  Capitain  van  Nifpen. 
Den  Licutenant  cndc  Vcndrig  van  Capitaini-/f//^«^y/i[. 
Den  Licutenant  cndc  Vcndrig  van  Capitain  du  Bots. 
Den  Litutenantcndc  Vcndrig  van  Capitain  Giefen. 
Den  Licutenant  ende  Vcndrig  van  Capitain  tadburg. 
Den  Lieutcnant  cndc  Vcndrig  van  Capitain  Dedel. 
Den  Licutenant  cndc  Vcndrig  van  Capitain  Knappert- 
Den  Licutenant  cndc  Vcndrig  van  Capitain  Crabet.  NB.  denLieutenantom 
Den  Lieutcnant  cndc  Vendrig  van  Capitain  Pombe.      fiektegclajlteblyveu. 
Den  Licutenant  cndc  Vcndrig  van  Capitain  Pauhuyfen. 

Den  Licutenant  cndcVcndrig  van  GravcyflaTrt»/yMr«,ScrgcantcnMajoor. 
Capitain  Cm ?;(•//ƒ  d'(;;-fV«,  Licutenant  ende  Vcndrig.  j  ByPateKtva» den  17 
Capitain  f  Sixti ,  Licutenant  ende  Vcndrig.  /Iprilgeftndca  na»  de 

Den  Lieutcnant  cndc  Vcndrig  van  Capitain  f//»/5/l7.     aAdvtiralitcit  in  'f 
Capitain  Vietcrvan  /frXf/jjLicutenant  ende  Vcndrig.      Noorder-onartier, 
Den  Lieutcnant  ende  Vcndrig  van  Qz^AaSa  Steeland,  ende 
Een  Sergeant  van  Capita'ii />>r'^ 

Alle^tf,nden  aan  de  AdmitalitcytCD  tot  Rotterdam  ende  Amflerdam,  om 
ajgehaalt  Ie  worden.  p^j^ 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      «7 

Den  19  May  zyn  by  Brieven  de  volgende  Capitaine»  ^^^"7' 
aangefchreeven,  om  op  het  fpoedigft  met  haar  overig  '"""■^ 
volk  mede  naar  de  Vloote  te  gaan. 


Cap°<D.  Paauw. 

Brouwer. 
Fadlrurg, 

Nijpen. 
Affendelff. 


Giejfen.  Pompe. 

Deiiel.  Steeland, 

Panhuyfea.  Drojl. 

Knappert.  \  dn  Bots,  endc 

Crabet.  \  d'Himofa. 

f  Nj.  Defe  zyn  niet  aan  gefchreeven  om  in  perfoon  op  de  Vloorc  te  gaan  T 
maar  is  de  bovcnftaande  CapKame»  by  gefchrift  van  huyden  den  1 1 .  Juny  gelaft 
haar  aanftonts  te  vervoegen  naar  den  Briel ,  ende  van  daar  naar  's  Lands  Vloote. 

Vorders  waaren  de  Brieven  van  den  Heer  Raad  Penftonarie 
DE  WiTT  als  'c  volgc. 

Myn  Heer  en  Broeder, 

H\Jiden  is  alhier  door  addrejfe  van  den  Commifaris  Quacq, 
onder  couvert  aan  mi/ n  Commies  ^  aangekomen  eene  Afijfivevan 
Uw  Ed:  x.00  vertïouwe^  aan  den  Heere  Lt.  Admiraal  Aylua,  die 
ik  aanjionts  door  een  exprejfe  Pofl  hebbe  doenvoortfenden  naar 't  Texel  ^ 
alwaar  ik  proefupponeere  dat ,  mits  de  harde  winden  van  gifteren  t 
■cnde  deftijve  koelte  ,  uit  den  Weften  tegenwoordig  waajetide  ,  de 
Friejche  Schepen  nog  t^ullen  ten  Anker  leggen ^  gelijk^ik^ookbejluite^ 
dat  Uw  Ed:  met  ''s  hands  Vloote ,  om  defelve  reden ,  nog  zal  leggen  ter 
plaat zt  daar  ikjefi  van  Uw  Ed:  mijn  affcheit  hebbe genomen. 

Hier  nevens  zal  Uw  Ed:  by  komen  den  Sergeant  Majoor  l^irahorg^ 
•  die  met  zijne  Compagnie  niet  en  is  mede  gekomen ,  vermits  haar  Hoog 
Mög:  ende  d'Heeren  Gecommitteerde  Raadengeoordeelt  ende geordon- 
neert  hadden^  datier  maar  een  ,  te  weten  de  Majoor  Brcderoode, 
ztude  mede  gaan  :  maar  aangezien  ik^  uit  den  Heere  Collonel  Dol- 
man verbaan  hadde ,  dat  hy  zeer  geerne ,  zoo  wel  van  de  eene  als 
van  de  andere  zoude  gedient  ende  geaffifteert  zyn  ,  zoo  hebbe  ik  be- 
zorgt ^  dat  den  voornoemden  Majoor  Limborg  huiden  mede  ASe  be- 
komen heeft  om  zig  naar  de  Vlotte  te  vervoegen. 

Ik  en  weete  voor  deze  rij  ze  niets  van  ^zonderlinge  confderatie  hier 
hyte\voegen,  ende  zal  derhalven  af bretken  Je,  verblifven  Mynüeer 
ende  Broeder  ,  lager  (lont  Uw  Ed:  ootmoedigen  Dienaar  ende 
geaflfectioneerden  Broeder ,  ende  was  geteekent  JohandeWitï 
1667.  Hageden  iijunj i66j. 

P  3  Mya 


166-]. 


Ii8  LEEVEN  ca  DOOD  van 

I  Myn  Heer  en  Broeder. 

UW  Ed,  Mijfiven  gedMcert  in  SchooneveUt  den  1 1  defer  ,  ende 
achter  eerte  van  deivtlcke  hy  gevoegt  is ,  V  avonts  ten /even  uuren « 
ftjnmy  alhier  inden  Httge  noch  dten  [elven  avont  tujfchen  tien  ende  elf 
uuren  wel  ter  handen  gekomen.  Ik^  hebbe  uit  de  Jl4ijfive  geaddrejfeert  oen 
de  Heertn  Gedeputeerden  tet  de  expeditie  ende  over  't  emploj  van  de  f^lote 
(  die  ick  naar  leBure  aan  de  Heer  en  op  de  Rheede  van  Texel  voort  gejón^ 
den  hebbe)  z.eer  geernc gefien  ,  dat  Uw  Ed:  generalijk^d'Ojficiereri , 
iAatroo/ên  ende  Soldatemrelgeanimeert  vond^  om  yets  te  atienteren: 
Verhope  ende  bidde  Godt  Almaclnig^  dat  zy  in  die  difpofitie  meer  en  meer 
mogenverjlerkl  worden ;  ende  dat  fijne  Goddelijke  Majefteyt  de  wapenen 
van  den  Staat  met  een goet  fucces gelieve  te  kroonen. 

Ik.  z.al  't  z.ij»er  tijd  geer  ne  vernemen  wat  tijdinge  UwEd:  van  Nieuw- 
po  art  f  al  hebben  bekomen^  ende  hope  dat  defe  harde  contrarie windem 
noch  dat  goede  pillen  te  wege  brengen,  datUw  Ed:  bjfich  fat  krijgen 
den  f^rundf  die  van  over  Zee  aldaar  verwacht  ri>ort :  Omhemis-^an 
hier gefchreven geweefl  op  Dtngsdag  den  3  1  Aiay ,  ende  bj  duplicaet  oft 
yrydag  de»  derden  defer. 

Soe  de  Zeeuwen  by  Uw  Ed: gekomen  fijn^fal  defelve  apparentlijkjnede 
in  de  Vlote  hebhen  eenen  Frans  Roys  ,  den  Heer  Lt.  Admiraal  de 
Ruyter  wel  bekent^  defelve  heeft  veel  kennijfe  lot  Oojiende  ende  tot 
Nieitwpoort ,  ende  heeft  vo»r  defen  op  onfe  ordre  een  man  van  Onflenden 
htwiilighd ,  om  eens  met  het  Pac^iiet-boot  naar  Engeland  over  te  flappen^ 
de gelegentheit  van  de  Engelfche  Flote  te  injfelleren ,  ende  ons  in  Zeeland 
te  komen  rapport  doen  j  lek  meijne  dat  het  noch  dienfiig  f  oude  u  eefen  de- 
X^lve  weg  ten  overvloei  te  tenteren ,  eridedeftk/:was  V  doenlick.fooda- 
nig  te  dir  igeren  ,  dat  z.oodanig  Perfoon  naar  infpe^ie  van  de  gelegentheit 
van  Chattam ,  van  de  Koninglijke  Schepen  aldaar  leggende ,  van  de  we- 
gen derwaarts  leydende,  van  de  Bloikhuyfen  ende  Sterckten  daar  of  daar 
omtrent  bevonden  werdende  crc.  want  het  foude  konnen gebeuren  dat  de 
Zujdt-weftewmden  zoo  lange  feudenwaaijen  ^  datdaar  toe  tijts  genoeg 
ii^efen  foude. 

Ik^fal  otl^  't  fijner  tijtgeerne  vernemen  wat  Uw  Ed:  naar  de  aankomffc 
van  de  Zeeuti-fche  ende  Friefche  Schepen ,  '/  zy  voor  of  naar  d^excutte^ 
van  eenig  dejfeyn ,  z.al  hebben  geor doneert  ende  gedifpeneert ,  o\)er  het 
voordel  van  die  va»  de  Oofl-lndifche  Compagnie^  ende  over  de  twee 

foin- 


CORNELIS  en  JGHAN  DE  "WlTT.        119 

toinBen;  die  d' Heer  Secretaris  vt.V/iTT,  naar 't  arrefleren  va»  de  ^^6yl 
groote  refolutie  ,  buiten  Gaets  in  Uw  Ed:  hy  toefen  rememerecrde.  — — ^ 

Op  d'ontfangen  advertentie  van  de  ahfentie  veler  Officieren  va»  *t 
Regiment  Scheeps-foldaten ,  heeft  alhier  niet  wel  yeti  kpnnen  gedecre- 
teert  worden  ,  om  redenen  aangeroert  in  de  Jldtjjive  van  de  Heer  en  Gf 
committeerde  Raaden  ,  eergifieren  over  het  t^elve  jubjeEl  gearrefieert: 
ende gijleren  met  eenegeliJk-lnydendeMiJfivevan  haar  Hoog  Mog:gecor* 
r  ober  eert :  H''iiar  mede  deze  bejluitende ,  z.al  ikjif breken  ende  verbljven: 
Myn  Heer  en  Broeder  ,  onder flont  Uw  Ed:  ootmoedigenDienaer 
cnde  geafFed ioneerden  Broeder ,  ende  was  enderteckent  Johan  de 
W ITT  .  Hage  den  1 1  Juny  i66j . 

Myn  Heer.  en  Broeder, 

UTt  Uw  Ed:  bneven  vangiileren  hefpeurt  hebbende ,  dat  dezelve  al- 
daar gebrek^  heeft  van  Clerctjucn ,  ende  confidererendt  dat  felfs 
naar  't  arrtvement  van  Uw  Ed:  yolkyan  diejoorte  nechgeen  overvloet  bt 
Uw  Ed:  z.al  z.ijn ,  hebbeikaanftonts  twee  Clercquen  opge/peurt  ^  beide 
z.ijnde  onder  denEed  van  ULand^die  goede  getuygentffe  hebben.yd' eenevan 
den  Heerev^nGeni,  ende  den  anderen  van  den  Heet  e  van  Afperen, 
ende  goet  gedacht  dejelvc  uw  Ed:  teujfoedigften  toe  te  (luren  j  d'eene  isge- 
naamt  Hendrick  Mey neker ,  ende  d'andcre  Leonard  vander  Meu- 
len  •Jk^hope  dat  de  voorfz..twee  Clercquen  ni^  Ed:  ten  dienjle  zullen  kon- 
neiwefen,  dog  z.00  z.e  aldaar  mogen  overfchieten ,  ofteindeti^egwefen^ 
gelijk  ik.ntet  en  vertrouwe  ,  z.00  kan  uw  Ed:  dezelve  weder  te  ruggc 
z.enden.     Jk.  l'ly'^'c- 

Myn  Heer  en  Broeder 
Uw  Ed:ootmocdigen  Dienaar  ende  ^caftlftionccrden  Broeder, 
Hagedcnii  Was  gctcckcnd 

]"»y  '^'7-  Johan  pe  Witt. 

Naar  dat  men  wegens  deeze  tydingen  beraadflaagd  had,  wier-  '^J'J'^^' 
den  dezelve  aangenomen  ombekent  te  maakcn.     Des.  avonds  komt  voor 
tuffchen  fes  en  leven  uuren,  'sLands  Vloote  voor  's  Koningsdiep  1^°'^^°^^ 
ten  Anker  gekomen  zynde,  wierden  de  Hecren  van  de  Hooge 
Zce-Krygsraad  aanboord_g£ï,«W,  en  heeft  de  Heer  Cornelis 
de  Witt,  als  Gevolmachtigde  van  haar  Hoog  Mog:  aan  deielve 
bekent  gemaakt,  de<«narichtingby  haar  Hoog  Mog:  bcflootcn,^'"''"^'*' 
welk  aan  zyn  Ed:  enden  Heer Lieutenant ^dviiraajde Rujter den 

{eS' 


I20  LEEVEN  en  DOOD  van 

ï66j.    fesden  dcezer  ter  hand  gefield  was,  waar  op  ernftelyk  ovcrwo- 
"  gen  zyndci  is  goetgevonden,  over  dcefe  zaak  de  aanvvezendc 

Hoogc  Bevelhebbers  der  Land  Bczoldingen,  hunne  gevoelens 
en  gedachten  hier  omtrent  te  hooren ,  zo  dat  het  vaft  belluit ,  toe 
des  anderen  daags  uitgellcld  wierd ,  wanneer  men  de  voornoem- 
de Hecren  Bevelhebbers  aan  't  Boord  van  den  Heer  Je  Runer 
befcheidde,  en  is  dien  volgenden  de  vergaderinge  daar  op  ge- 
fcheiden. 
iSTun  Saturdag'zynde  den  1 8  Juny  wierd  de  HogeKrygsraad  's  mor- 

HogeKrygs  gens  ten  vier  uuren  door  de  Zeeën  Land  Bevelhebbers  gchouëeii- 
dezeVen   B-^^ande  uit  de  volgende  Heeren  :  In  't  by  zyn  van  de  Heer 

ÏjndBevel- CORNELIS  DE  WiTT 
hebbti»  ■  r-  r 

Kry^sraaat. 


L-  Admiraal  de  Ruytcr 
Lt.  Admiraalvzn  Nes. 
Lt.  AJmiraa/van  Gent. 
Lt  Admiraal  Meppcl. 
Vice- Admiraal  ie  Licfde.| 

LandBevelhebberf 


J 'ie e ■  Admiraal  Star. 
Schout  by  Nagt  van  Nes. 
Schout  byNagt  Vluch. 
Schout  by  Nagt  van  der  Zaan. 


DenOverften  Dolman. 
Overllen  Lt.  Palm. 
Overftcn  Lt.  Guichcrie. 


Mayoor  Brcdcrode. 
/l'/'JVöor  Limburg. 


Waar  in  verhandelt  wierd  hoe  men  op  de  befte  wyzc  het  uit* 
voeren  van  haar  Hoog  Mog:  narichting  in  't  werk  zoude  ftellen. 
Waar  op  naar  rype  overweginge  goed  gevonden  en  beflootcn 
wierd,  (eventicn  van  de ligite  Schepen  ende  Fregatten,  nevens 
vyf  Bericht-Jachten»  eenigc  Gaüoots  en  Boots  ,   uit 's  Lands 
Vloot  te  kiezen,  om  het  gemelde  Camngs  Diep^  zoohaafthet 
mogelykwas,  optczylen,  ende  tot  in  de  Rivier  van  LoW«; ge- 
komen zynde  f  met  alle  mogclyke  vly  t  ende  fpoed  tien  of  twaalf 
EugclfcheFregatsvan  3otot4oStukken,  nevens  twintig  Bar- 
bados vaarderst'onderhaalen,  die volg«nsberigt,  daags  te voo- 
ïefloiten    Tcn,  door  cen  Schipper  van  Nooruegen^  komende  van  Londen^ 
omdeRi-  aangebracht,  \n  de  Hoop  by  Gravefwd  wznxtnleggcnde:  de- 
Iv"nende  zcIvc  indien  hct  dcgclegentheid  toe  liet,  aan  te  klampen  ofte 
s<he«pe.i    v^rnielon}  ookvordersdcgelegentheid  van  de  Rivier  van /?<?;- 
Jtz/ïfr  ende  het /"or;,  0£  het  inkomen  vau  dezelve,  aldaar  nieu^v 


levcibiaa- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      tzi 

gemaakt  te  onderzoeken.    Tot  welk  een  eiadc  zyn  Ed:  met  ken- 
nis van  den  Heer  Lt.  Admiraal  de  Ruyter ,  de  hier  na  volgende  Zee 
enLand  Bevelhebbers  heeft  verkozenjwerdcnde  het  oppcrbcftier 
gegeven  aan  den  Heer  Lt.  Admiraal  van  Gent ,  onder  hemden  vanGem 
rice- Admiraal  de  Liejde,  en  David  Vlucb  als  Schout  by  Nagt,  deLicfde 
welke  ydcr  hunne  fchriftelyke  bevelen  en  narichtinge  van  zyft  d"«loc''gei 
Ed;  ter  hand  wierden  geftelt  :   daar  en  boven  was  bcflooten  noemd,    ' 
van  ^enig  klyn  Vaartuyg  voor  af  te  zenden  om  de  gronden  en 
dieptcns  in  't  Kenigs-  Dtep  te  pylen ,  om  aldj^s  de  Bevelhebbers  der 
Oorlog-Scheepen  te  konncnwaarfchouweH  en  verwittigen. 

LijftevaK'sLandts  Schepen y  Fregatten y  B er igt-y achten  ^  Branders 
ende  Gaillots  ,  die  door  de  Heeren  haar  Ho :  Aio :  Gedeputeerden 
ende  Gevolmachtigden  op  '/  Landts  Vlote ,  met  kennis  van  den  Lt. 
Admiraal  de  Ruy  ter,f «  de  andere  Hoofd-Bevelhebhers  van  dezelve 
Vlote  y  he/chejden  zijn ,  onder't  beliiervan  den  Lt.  Admiraal  "WiU 
lemipfeph  vanGent,  cm neffeni den Vice- Admiraal écLAefde^ 
ende Schout-hy  Nacht Da.yidVluch  ,  daar  mede  een  korte  verri^'^ 
Singtedoen, 

Uyt  de  Mafc. 

bevelhebbers.  Schepen. 

Cap"e".ElandtduBois.  Utrecht. 

Cornelis  de  Liefde.  WaHcnaar. 

Nicolaas  Naelhout.  Harderwyk. 

Willem  Boudewynfz.  't  Quart.  van  Nimwcgen] 

JanvanBrakel.  de  Vrede. 

Pieter  Jacobfz.  Nanningh.  Gornichcm. 

Berigt-Jacht.  DirckdeMunnik.  de  Faam. 

gjatujgjs   JGerritAndriefli.Mak.  Schiedam.  *'- 

JjanDaniclfzvandenRhyn.  ProPatria-  _.Ï3 

Van  Amfterdam, 

Bevelhebbers.  Schepen. 

CapneD.HendrikVollenhove.  d'Agatha. 

.  I  Thomas  Tobiaflz.  de  Befchermingc,         ,,";i 

Abraham  van  Zyl.  de  Leeuwen. 

Lt.  Collonel  Palm.  Deventer. 

Jan  du  Bols.  de  Vrede, 

JacobBinkes.  ElTen. 

JaoPauwelflz  van  Gelder.  Harderwyk. 
tweede  Boek.                                  (Q)  Be- 


ZXl 


LEEVEN  en  DOOD  van 


ï<f<?7'  Bevelhebbers. 

pi       ^  Cornclislooftcn  Smient. 

lacob  Pacuw. 

Picter  MagnuflTz. 

Ysbrant  <lc  Vries. 

/■  LauwcrensdeBruyn. 

C  CornelisGerritfeVos. 


Schcfeu, 
de  Star. 
Eflccx. 

'c  Raathuys  vanHaarleim 
Stavoren,    "" 
dePollcllion. 
de  Brak. 
dcWinihont. 
de  Galcyc, 

'tWap:  vanden  H:ranJork 
deCathariua. 


Schippers. 
Klacs  Mceuliz  van  den  Ract , 

Geladen  met  Krygstuyg. 
DirckdeTurk. 
JacobThomafli.  Camp. 
Adriaan  Martcnfz.  Bafque. 
Jan  Picterfi.  Otje. 
CornelisJanfz.Drontliem. 
Aelbert  Gooi. 

Jan  Bartiaanfz. 

Willem  Trompetter. 

Abraham  Chrifpynfz. 

GondertPieierfz. 

CentPieterfz. 

AryCornclifli.  Moencs. 
ASum  in  's  Landts  Schip  de  feven 


Gailhts. 
Swarte Leeuw,  Fluyt-fchip^ 

de  Jager, 
St.  Nicolaas. 
de  Liefde, 
't  Swarte  Pacrt.' 
d'Eendracht. 

de  Catharina.  * 

's  Landts  Welvaren, 
St.Catharyn. 
St.  Pieter. 
de  Jonge  Prins. 
de  Klomp. 
*t  Schaep, 
Provinciën ,  den  i  S  Juny  1 66-j. 


Lyft  hoedanig  het  Volk  zal  verdeelt  endc  overge- 
fcheept  worden. 

Op  het  Schip  vanKapiteyn  F»llenhoven  is  Capitain  TsHhuiJett  metzyn 
Vendrigendric-en-dertigman  :  waar  by  over  zalgaanuit  dCjCompagnic 
van  den  Heer  Coiloncl  vanCentv)ïcn  twintig  man ,  en  een  Sergeant. 

Lt.  Collonel  Palm  heeft  op  zyn  cygcn  Schip  een  en  fcllig  man ,  met  twee 
Sergeanten,  noch  van  Capitain  i'rf^r<<<«j|daar  by  te  komen  ccn  Vcndrig 
met  acht  en  twintig  man. 
Ctifielicgo,  Dolman. 

Jaceb  Btfikes  heeft  van  de  Compagnie  van  den  Collenel  vatiGe»t',ncgtn  en 
twintig  Cctoldelingen  endc  een  Sergeant  :fal  noch  overnemen  van  den  Gap. 
Sittcrdciug  man :  noch  zal  Capitain  üalmanovct  gaan  met  vier  en  dertig 
man  van  de  Compagnie  van  v<j»  relj'en,  met  den  Lt.  of  Veendrig  en  Ser- 
geant >  jegenwoordigzyudc  op  den  Commandeur  v<«««^fr2<«<7«. 

Capitai»  Lujienant  Vdkenhtcn  ende  Vandrig.    Capitain  Velfen^  metfij» 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         \zj 

Ltutenant  ende  Vettdrig  »  over  by  Binkes.  ^  <?o 7. 

Capiiaiii  Brakd  ,   heeft  vaa  Capitain  Laacoert ,   den  Lieutenant  met  '  " 

veertien  man  ,  waar  by  den  voornoemden  Capitain,  nevens  lyn  Vcen- 
drig,  Sergeant  en  feftig  mannen ,  zal  over  gaan  van  den  Lieutenant  Admiraal 
va»  Nes. 

Capitain  CoRNELiS  DE  WiTT,  7.al  met  Lieutenant,  Veendrig  ende  Ser- 
geanten en  fescn  dertig  mannen  gaan  van  den  Lt.  Admiraal  va»  Meppele» 
op  Cap\(a\n  Smient. 

CapiteynPadèurgheefiiynVecüdvigoipThnmai  TobiaJJx..  met  negen  en 
twintig  man  :  ende  zal  Capitain  Maas  van  de  Vice- Admiraal  de  Liefde 
over  paan  ,  met  zyn  Veendtig  ,  Sergeant  en  dertig  man  ,  op  Thomas 
Toiiajjh. 

Capitain  Jan  Pauwelffi.  v.m  Gelder  ,  heeft  van  Capitain  Panhuyfen  , 
lynSergeanteudetwintigman,  daarop  Capitain  P<?»i-/'(r,  zynde  by  Capi- 
tain vtm  Meeuwen ,  en  Luytciiant ,  met  acht  en  veertig  inan  over  zal  gaan. 

Capitain  Elandt  dn  Buis  ,  heeft  den  Veendrig  van  Capitain  Jitn  de 
Witte,  ende  zal  Capitain  Jan  de  H'ttte  ,  zynde  by  den  Lt.  Admiraal  de 
Ruyter,  met  zyn  Sergeant  ende  dertig  man,  overgaan  op  den  voornoem- 
den du  Bois, 

Capitain  iV<»?//jo«f  heeft  een  Sergeant  en  achtienman  van  Capitain  Car- 
het ,  tnet  zyn  Lt.  en  vier  en  dertig  mannen ,  zal  overgaan , zynde  de  Kapiteyn 
by  Fabritius ,  ende  den  Lt.  by  Capitain  de  Liefde. 

Capitain  Hdri»?rtw  is  op  Capitain  v<»«Zf)r/,  ende  zyn  by  hem  elfmanvatl 
Czp\t:xmvanNtfpen,  daar  by  den  Lieutenant  ende  Sergeant  van  den  voor- 
noemden van  Nifpen ,  zynde  op  Jacob  ,y6ndriej]z,.  Sivart ,  met  fes  en  dertig 
man  noch  zal  over  gaan. 

Capitan  Jan  du  Buis,  heeft  op  zyn  Schip  Kapiteyn  ^yijfende/ff,  met  de 
Veendrig,  Scrt;cant  ende  negen  en  twintig  man,  en  zal  zyn  Lt.  met  een 
Sergeant,  die  op  Capitain  Braei/er  zyn,  met  een  en  dertig  mannen ,  op  den 
voornoemden  du  Bois  over  komen. 

Capitain  Nanning  heeft  een  Sergeant  ende  een  en  dertig  man  van  Capitain 
Dedel ,  daarCapitain  deGlarges,  zyndeopden  Schout-by-Nagtv^wATw, 
met  zyn  Veendrig  ende  acht  en  dertig  man  zal  overgaan. 

Capitain  Wtllem  Boudeivijnfz.  heeft  van  Capitain  de  Glarges,  een  Sergeant 
met  vier  en  twintig  man  daar  Capitain  Paemv  met  zyn  Veendrig ,  Sergeant 
en  vyfen  twintig  man,  lyndc  op  Evert  van  Gelder  lalovcigzzn,  waarvau 
Kapiteyn  Pae:iw  is  op  't  Schip  van  Kapiteyn  Paetnv. 

(;;apitainAKv/f/&  met  dertig  Bezoldelingen,  is  gelaft,  vanden  Capitaia 
EvertvanGelder  QVti  te  gaan,  op 't  Bericht-}acht  van  Capitain  Cornelis 
Gerritfz.  Vos. 

Cvip\ii\ndelaNoys  de  jonge,  voor  zyn  Perfoonby  Capitain  Brakeiovei 
te  gaan ,  van  den  Capitain  Pieter  van  Wijnbergen. 

Capitain  van  Giejfen ,  is  van  Capitain  Verfchuer  geordonneert  te  gaan ,  op 
Capitain7<»»»'(j»  Celder. 

(Q  x)  Ca- 


ióéj. 


I^4  LEEVENcn  DOOD  van 

Capitain  Nieuwpoort met vyt en  twinugmm,  zal  vanden  Capitain  Fol- 
liertSvartovcTgsuiiy  op't  Schip  van  den  Cupnaiu  EtauJtiu  Bcis. 

Robbert  Hollandt ,  Engelfchc  Lootsman ,  is  gclaft  te  gaan ,  op  't  Schip  van 
den  Capitain  Jrf»  PoMwel^T^.  van  Gelder. 

Lyfte  van  de  Landt-Bezoldelingeti ,  die  uit  de  volgen- 
de Schepen  zullen  gelicht  worden,  met  haar  getal  van 
halve  Pieken ,  als  by  yeder  ftaat  uytgedrukt ,  die  zy 
van  de  Schepen  daar  zy  afgaan,  mede  moeten  bren- 
gen ,  alzoo  de  hccle  Pieken  ondicnftigh  worden  ge- 
oordcclt. 

Van  de  Compagnie  van  de  Sergeant  Majoor  Limborgtyn  Lieutenant  met 
Sergeant  en  vier  en  twintig  man,  zynde  op  den  Lr,  Admiraal  van  Nes  , 
cnde  de  Vccndrig  van  den  Schout-by-Nacht  va»  Nt.s ,  inct  achticn  man  cti 
een  Tamboer  op  Capitain  Pauw. 

Daar  by  Capitain  Dolmau.    Tiaee  e»  veertig-,  daar  onder  veertien- halve 
Pieken. 
Capitain  Ruyfih ,  met  Vccndrig  en  twee  Sergeanten ,  met  vier  en  veertig 
man,  over  te  gaan,  van  het  Schip  Gcldcrlant  met  een  Tamboer. 

Vierenveertig  .  d  aar  onder  mede  veertien  halve-Pieken.     NS.  Debovett' 
(laanJe  zij» gezonden  op  de  Galeyetnet  dertig  man. 

Capitain  Cf  verf»,  met  zyn  Lieutenant  ende  Vccndrig,  twceSergean» 
ten  ,  een  Tamboer ,  en  fes  en  dcrtigh  man  ,  van  't  Schip  van  den 
Commandeur  f  4«</trZ<j<j»,  cnde  van  't  Schip  Harderuyk,  op  Capitcyn 
Gornelis  de  Liefde. 

Ses  en  dertig  ,  ttoaalfhalve  Pieken. 
Capitain  Adnaau  v^in  Gent, meteen  Sergeant  en  acht  en  twintig  Bezoldc- 
]ing,  van  den  Heer  Lt.  Admiraal  vu»  Gent,  te  gaan  op  Cornelis  deLiefde. 
Achtentwintig,  achthalve  Pieken. 
Capitain  van  de  /-  ö/,mct  al  zyn  onder  Bevelhebbers  en  vyf  en  vecitigManj 
ïyndc  op  het  Schip  Juliina  van  Ntijfaiiivjan  Hei  ,  en  een  Tamboer  op 
IQ' brandt  de  Vries. 

Vyf  en  veertig  ,  vyf  tien  halve  Pieken . 
Lavac^uerie  y   niet  al  zyn  onder  Bevelhebbers  en  veertig  man,  met  ccn 
Tamboer,  tyndeop Frans Niedek ,  op Pieter J\la f gnujjè». 
Veertig',  daar  onder  dertien  halve  Pieken. 
Capitain  A«ifJvt'/<(,vanüolkrwyk,  Capham  Roetering,  eniyn  Lt.  van 
Schram,  ovcrtc  gaan  met  acht  en  dertig  Schutters,  met  twee  Sergeanten 
en  een  Tamboer ,  op  Capitai  n  Naalhout^ 
Vier  tn  dertig ,  veerthicn  halve  Pieken . 
Capitain  Prodt,  met  ren  Scrgcaiu  en  acht  en  twintig  Schutters  2yndcby 
EfineDvcdesop  de  Muojtik. 


.*•'' 


CORNELIS  cti  JOHAN  DE  WITT.       l^f 

AchteHtionUig,  negen  hahePicke>i.  ÏÖ.V-. . 

Capitain  Drojï ,  met  al  7.yn  onder  f5ci'clhebbcrs  en  negen  m  veertig  man  ,  ■  'J 

van  de  MaagUvan  E'ikhuyfen Dat'id ViHchy  OVcr  tCgaanop7ij«^«Bo;/. 
Negen  en  veer  tig  y  achtten  halve  flemen. 

Drie  hoiidcrtcndrieen  lelUgUoppcn  zonder  Bevelhebbers  daaronder  ge- 
rekend ,  honden  en  twee  en  twinna  hahcPicken. 

Ook  wicrd  den  Land  Capitain  Hendrik  Aitthnuy  va»  Nifpen ,  nevens  vier 
en  dertig  man ,  bevolen  over  te  >•  aan  up't  Schip  van  Capidnu  J/icob  Come- 
lifz,.  Swart,  en  de  Majoors  Bredcrode  ciide  Limburg  met  hunnc  K  ncgts  by  den 
Ovcrikn  Lt.  Palm  gc(kld. 

In  gevolgen  van  Haar  Ed:  Mog:  befluyt  van  daags  te  voorcn,  zynudibe- 
heeft    deiv   Heer    Corneus    de     Witt    ,     als    haar  JJ^ede^opdc, 
Hoog  Mog:  Gevolmagtigde  op  sLands  Vloote,  van  zy  plicht  tcgtte 
en  volgens  de  mecninge  van  den  Staac  geoordeelt,  om  zelf  in  ^"°' 
Perzocn  mede  te  gaan,  om  op  alles,  tot  beter  uitvoeringe  ende ''"'^' 
meerder  nadruk  van  de  voorgenome  verrichtinge ,  in  en  omtrent 
de  Rivier  van  Londen ,  de  nodige  bevelens  ten  fpoedigften  te  kon- 
nenin'twerk  (lellen  j  ten  welken  einde  zyn  Ed:  zich  met  het 
aanbreken  van  den  dag,  vervoegde  op  het  Schip  de  St.^^gatha  zvnvet^j  ; 
by  den  Lieutenant  Admiraal  van  Gent ,  veikozen  om  by  zvn  Ed:  be-  '"''■ 
ftierd,  en  tot  het  voeren  van  de  ^di/iir^als  Vlaggc  gebruykt  te 
werden  :  Ende  zyn  vervolgens,  met  de  Schepen  ei)  ander  klyn 
Vaartuyg,  onder  dezelve  befcheiden,  dien  morgen  omtrent  ter» 
vieruuren,  metdevoorvloet  en  een  Zuyd- Wcfle  Vv'indonder 
zyl  gegaan  5  waar  door  zygcnootzaaktwaaren  het  Konmgs-Dtep 
op  te  laveeren  >  ende  met  het  zelve  gctey  belet  geworden  van  niet 
vorder  te  komen  dan  een  weinig  beneden  de  middel  gronden ,  al- 
waar Ankergeworpen  en  het  Tye  gedopt  is  geworden:  Doch 
omtrent  vier  Glafen  gelegen  hebbende,  is  de  Wind  Zuyd-Ooft 
gekeert  met  een  middelbare  koelte,  zoodatbefloten  wierd  An- 
ker te  lichten,en  zonder  tyd  verlies  tegen»  de  Ebbe ,  het  Konings^ 
XJ^poptezylen,  gclyk  zyn  Ed;  de  Wind  ook  zoo  voordcelig 
had,  dat hyvaftelyk vertrouwde debewufte  Fregatten  en  Bar- 
bados-vaarders  ,  dien  zelfden  Avond  in  de  Hoope  te  zullen  onder- 
haaien,  doch  het  heeft  God /Almachtig gewildt,  omtrentdea 
avond  de  W  ind  te  laaten  vcrflappen :  zulks  dat  hy  met  den  V/oec 
ende  't  hooge  Water  niet  vorder  heeft  konncn  zylen,  als  toe, 
Ualhaven  ,  zynde  omtrent  ander  half  Myl  van  de  vooi noemde fo°H°'2,'j, 

(Q  3;  Heopep^ 


ïi6  LEEVEN  cnDOOD  van 

1 64'j,    Hoof  e ,  gelegen  op  den  halven  weg  tuflchen  de  Rivier  van  Rochcf- 
■         ■    terende  Gravefand,  ahvaai  hy  gcnootzaak:  was,  zo haaft de  eb- 
be begon  af  te  gaan,  het  weer  te  zetten,  en  dien  volgende  aaa 
den  vyandtyd  te  moeten  geven  om  met  de  voorlchrcvc  Schepen 
te  konnen  vluchten.    Al  het  welke  zyn  Ed:  dien  zeltden  dag  door 
een  Brief  aan  den  Heer  Lt.  jidmiraal  de  Ruyter  bekent  maakten. 
Ook  zond  Vjn  Ed:  den  Commandeur  Jan  J-anfi,.  met  zyn  Br«nd- 
fchip  ,  den  Hertog  van  Jork^  genaamd  ,   dien  Avond  noch  na, 
in  de  Rivier  van  Chattam,  om  te  trachten  van  de  aldaar  leggen- 
de Konings- Schepen  te  vernielen  cnde  te  verbranden:  Daarne- 
vens bevelende  aan  de  Capitainen  Jan  Paulufz..  van  Gelder  ,  Ctrne- 
lis  Joofien  Smiem ,  endc Nicotaas  Nanning ,  dat  wanneer  de  Vlag- 
ge  in  de  Rivter  ten  Anker  zoude  zyn  gekomen ,  dezelve  haar  om- 
trent ruym  twee  Gootelingfchootcnmede  ten  Anker  ende  bo- 
ven de  llroom,  van  de  vüortchieve  Vlaggc  zouden  zetten,  als 
ook,  dat  zy  op  alle  afkomende  vyands  Schepen  ende  Branders, 
naauwetoesigt  moeftennccmen,enby  aldien  inde  nacht  ecnige 
Scheepen  ofte  onraadt  vernomen  wierd,  dat  zy  boven  van  de 
Mars  met  een  Lantaaren,  driemaal  zouden  hebben  te  blikken, 
tejuny,         's  Maandags  den  2  O  Juny ,  wierd  goet  gevonden  en  bcflootcn, 
met  het  hooge  Water,  ende  na  het  begin  van  de  Ebbe  Anker  te 
lichten,  ende  af  cezylen  tot  voorde  Rivier  van  ^oc/j^^fr,  cndc 
aldaargckomenzynde,  dzt  de  Capitainen  Brakel ^  PieterMagnufz.. 
enJanduBois^  met  haare  onder  hoorige  Schepen  het  digt  on- 
der 't  Fort  Charnejfe  zouden  zetten  >  leggende  op  den  hoek  van  de 
voorfchreve  Rivier :  Dat  vervolgens  met  het  grootfte  getal  van  *t 
Smaldeel  daar  op  zoude  werden  ge  volgt.     Dat  de  voorfchrcvc 
drie  Capitainen  \  oor  't  f  ö«  gekomen  zynde,  op  het  zelve  met  hec 
Gefchut  zoude  fpeelcn,  zo  veel  als  het  mogelyk  was:Dat  ook  om- 
trent acht  honderd  man  van  de  LandenSchecpsBezoldelingcn 
door  de  Booten  en  Chaloupen  aan  Land  gezet  zouden  worden, 
om  met  alle  kracht  het  gemelde  Fort  te  beftormen,   om,  by 
aldien  het  mogelyk  was,  hetzelve  te  vermccfleren,  in  te  nemen 
ende  tot  nader  bevel  bcfet  te  houden,-  en  om  dit  op  zyn  tyd  waar 
te  nemen ,  moeden  zy  zoo  haalb  de  Roodc  Vlag  van  de  voorfteng 
ïoudew.nyen,  en  de  Zee  en  Land  Bezoldclingen  in  de  Chalou- 
pen ende  Booten  waaren,   aandonds  met  hunne  Schepen  zich 

ver- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       iiy 

vervoegen ende  begeven,  naar  het  gemelde  Fort  van  Charnefe.  j^gj^ 
Korten  tyd  hier  na  wierden  drie  Engelfche  Viflers  aangehaald  *  j 

en  byzynEd:  gebracht,  uit  de  welken  den  Heer  Cornelis  de  ^  ^  ^j. 
WiTxeenigekondfchapzogttekrygen,  om  fichdaar  ter  gele-  Uiygtdtie 
gener  tyd  van  te  konnen  bedienen,  tot  welken  einde  den  Ovcrften  vi'^eïlMn 
Dolman  verzegt  wierd ,  de  voorfchreeve  Viflers  tonder  vraagen ,  booid. 
doende diarna het  volgende berigt. 

Dat  het  Fort  noch  niet  ten  halve  opgemaakt  was ,  maar  dat  op  het  lelrc  40 
ftukken  Gefchut  geplant  waren. 

Dat  onder  het  voorfchrcvc  Fort  vyf  Branders  ,  en  een  Ootlog-Schip 
lagen. 

Dat  het  Fort  CherHejfe  genoemd  werd. 

Dat  tuffchen  dit  ¥ort ,  en  Chattam  ,|  drie  ftcrktens  lagen ,[  Gillcgem  ^XJptior 
Cajlel ,  en  een  ander  d  igt  aan  Chattam  gelegen . 

Dat  tulfchen  dit  en  Londou,  niet  meer  als  fes  of  feven  Oorlog-Schcc- 
pcn  waren. 

Datzy  noch  van  geen  oproer  gehoord  hadden ,  doch  terdier  tyd  dezelve 
al  daar  zekerlyk  zoude  zyn.  En  treed 

aan  LandJ 

Zyn  Ed:traddcnii  defer  aan  Land,  om  het  Fort  Ch  ar  fteffe  te  ^t]\xa3> 
befchouwen,  enbevond  daar  in  te  zyn  15  yferertukken,  alle 
vanachtien  ponden  bals,  eengvoote  rnecnigte  van  Ronthout, 
van  alderhande  dikte  en  fwaartc,  beftaandein  Maften,  Rhêen, 
Stengen,  en  andere  behoeften,  die  len  Oorlog  vereyfcht  wer- 
den, en  by  de  Bevelhebbers  der  Vloot  ten  minften  gewaardeert 
op  vyf  maal  honderd  duyfend  Guldens,  als  ook  eenige  Vaatjens 
Buspoeder,  Peck,  ende  Teer,  dat  aldaar  tot  het  uitruilen  der 
Schepen  bewaart  was. 

Waar  na  zyn  Ed:  ondervond  ,  dat  het  zelve  noch  niet 
volkomen  opgemaakt,  ende  in  zyn  behoorlykeiterkte  gebracht 
•was;  komende  ook  de  Hooge  Bevelhebbers  der  Bezoldelingen 
aan  Land ,  om  te  beraadflaagen  of  men  het  gemelde  Fort  bewaa- 
ren,  ende  voorts  opmaaken  zouden,  en  wanneer  het  in  ftaat  ge- 
bracht was,  van  tegen  weer  te  konnen  doen,  of  het  als  dan  door 
haar  Hoog Mos^rbefchermt  fouden  konnen  worden  :  Waarop 
door  de  nagenoemdeHceren  het  volgende  beflooteu  wierd,  ca 
in  gefchrift  overgeleverd. 


ï  (?«?7. 


128 


LEEVENenDOODyan 


Benuitvin 
de  Bevel- 
hebbers d  ex 
LmdBe- 
zoldelia- 
gea. 


Bejluit  van  de  onderjlaande  Bevelhebbers  over  de  Land  Bezol- 
delingen ,  genomen  den  1 1  Juny  1667. 

DEn  Heer  Overften  Dolman,  nevens  de  Hoofd-OflSc  eren  van  de  hier 
aan  land  zyndc  Militie,  heeft  de  prcfentc  Capitainen  in  de  Krygsraad 
voor  gehouden,  het  geen  den  HceruE  Witt,  Gevolmachtigde  op 's  Lands 
Vlote,en  den  Heer  AdmiraaüvanGf»^  begeert  hadden,  aangaande  het  ge- 
Occupeerde  Fort ,  aan  het  Eyland  Quieuenl^urg :  ende  is  daar  ojj  by  haar  eca- 
pariglyk  geoordeclt ,  dat  men  het  vourfz .  Fort  niet  en  zonde  kunnen  confer- 
vercn,  van  haar  tot  dien  eyndu  geallcgueert  ïyndc,  namentlyk  deonbe- 
quame  conftitucic;  van  de  plaats  voor  ons ,  dat  al  wierden  van  wcder- 
zydenvandcLand-kantvan't  voorfi.  Fort  den  Dyk  doorgekeken,  endc 
het  Land  onder  water  gctct  ,  den  Vyand  echter  bequamclyk  ie  Voet 
cnde  te  Paard  in  volle  flagordre  langs  het  Strant  naar  het  Quartier  kan  mar- 
chcrcH  :  Dat  het  Fort,  cnde  wel  vooriiamclyk  de  Buyten-werken,  teei 
flccht  cnde  ongereed  zy  n  ,  endc  den  tyd  voor  des  Vyands  komft  zeer  kort  is  ; 
De  A  arde  om  te  werken  zeer  hard  :  noch  de  üechtc  cnde  klcyne  accommo- 
dityt  voor  de  Soldaten,  die,  den  Vyand  van  de  hoogte  in 't  gelicht  hebben, 
genootzaakt  zouden  vvcfen  gedurig  in  de  Wapenen  endc  gealiarmcert  te  zy  n, 
daar  door  zeer  gcfatiguccrt  zouden  werden  :  Hebben  der  halven  op  dele  cnde 
andere  redenen,  die  by  den  een  cnde  ander  indenKrygsraadgealleguccrt 
lyn,  eenpariglyk geoordeclt  (tot belle,  zekciftc cnde plaulibelflc reputatie 
van  ons  lieve  Vaderland,  verzekerd  zyndc  den  V^yand  de  aldcrfpocdigfte , 
bcdenkclykftc,  endc  krachtigde  middelen  zal  gebruyken,  om  ons  van  hier 
te  dry  ven ,  vynde  hem  zeer  important )  het  meer  genoemde  Fort  op  het  fpoc- 
digfte  te  ver  .ate  1,  ende  weder  in  goede  ordre  naar  Schceps-boord  te  begeven, 
alvorens  alles  1  uinercnde. 


Colloncl  Dolman. 
Lt.  Collonel  Guicheric. 
Lt.  Colloncl  P;ilm. 
Serg'.  Majoor  Brederode. 
Serg  .  Majoor  Limburg. 
Capi«  .  Brederode. 

Raefvclt. 

CornclisdcWit. 

de  la  Noy. 


Gent. 

Crabct. 
Jean  de  Witte. 
Panhuyfon. 
Pompe. 
van  Gyircn. 
Paau>v. 
laMoiift. 
AfleradclfT. 


Velfen. 

de  Glarges. 

Maas. 

Niciiwpoort!. 

van  de  Vall. 

Nifpen. 

Caftcllego. 

Prod. 

Capii.Lt.Valkenhaan. 


Waarop  ovcrwoge  zynde,  cntie  de  gedachten  van  den  Lt. 
Admiraal  va^i  C7e«/gchoort,  is  volgens  't  voorfz.  bericht  goet  ge- 
vonden,': gemelde  fort  t'cencmaal  te  vcrwocftcn,  alle  het  Roat- 
hout ,  ende  andere  goederen  d.iar  iiinc  gevonden,  te  verbranden, 
endeonb, uykbaarte  maken,  cndcden  V^yandvan 'tfelvei'cenc- 
maalce  ontroven  ;  Gelyk  ook  vervolgens  dien  fel  ven  dag  de  be- 

floote 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        izp 

flootc  vernieling  gefchiedende  volbracht  is  :  alleenlyk  is  bevel  ï^<^7- 
gegeven,  dat  de  ftukken  Gefchut  aan  boord  van  de  Scheepen ,  in  de        ■ 
naarvolgcnde  Ly fte  gcnoem: ,  overgebracht » ende  tot  nader  laft 
bewaard  zouden  worden. 

DE  Gedeputeerden  endc  Gevolmachtigden  van  de  Hoog  Mogende  Hee- 
ren  Staatcn  Generaal  der  Vereenigde  Nederlanden  op  's  Landts  Vlotc, 
Lallen  endc  ordonneren  by  dezen  de  Officieren,  hier  onder  genomineert, 
hare  refpcöive  Bouts,  voorficn  met  goede  ende  vcrtrouwdeOfficieren  endc 
Matroofen,  tezendenaan'tLand  van'iFortChamefrc,  oin  in  dezelve  te 
laden  zoodanigeftukkeu  Canon,  als  in  het  voornoemde  Fort  gevonden,endc 
aldaar  leggende  zyn,  ende  haar  lieden  by  den  Schout-by-Nachi£)(aT'/i^r/af*&, 
zullen  werden  aaiigcwczen. 

Den  Officier,commandercndc  de  Boot  van  den  Lieutenant  Admiraal  van 
Gefit,  vier  Stukken  van  achtien  pond. 

Den  Vice- Admiraal  de  Liefde,  met  vier  Stukken  van  achtien  pond,  ofte 
anders  van  de  zwaarlk  die  aldaar  gevonden  zul  len  werden. 

Die  van  den  Schout-by-Nacht  twee  Stukken. 

Die  van  den  Lieutenant  CollonelP^/»?  drie  Stukken ,  ende  die  van  Jacol^ 
Binkes  twee  Stukken . 

Aldus  gedaan  den  1 1  Juny  i  dóy. 

Ten  zelven  dage  wierd  ook  bevel  gegeven ,  óadeCapiiaine» 
Dirk  de  Munmk_(tn  C<^rnelis  Gerritfz.  f^os ,  met  hunne  ondei  hoori- 
gcBerigt- Jachten,  nevens  de  Boots  en  Sloepen  ,  de  Rivier  xzn 
Rochefter  op  zouden  vaaren ,  de  Gronden  en  dieptens  van  de  zelve 
nauwkeurig  pylen,  ende  voorts  verneemen,  wat  macht  zich  in 
de  Provintie  van  Kenth  was  onthoudende,  welk  henfchriftelyk 
ter  hand  gefteld  wierd.  Hier  nevens  belaften  zyn  Ed:  de  Fice- 
Admiraal  Enno  Dvedefz.  Star  ,  van  twee  zyner  onderhebbende 
BrandfchepenonderdeVlagge te  zenden,  om  de  Bevelhebbers 
van  defelve  al  zulke  nodige  bevelen  te  gevenjals  zy  fouden  komen 
teverftaan.  Als  ook  aan  de  Hooge  Bevelhebbers  en  Capitaine» 
inde  Vloot,  van  geen  Scheeps  Volk  aan  Land  te  laaten  gaan, 
zonder  voorgaande  fchriftclyk bevel,  dan  alleenlyk  om  de  Be- 
zoldelingenvan  hunne  Schepen,  tegenwoordig aanLandzyndc, 
met  behoorlyke  Levensmiddelen  te  voorzien  ,  waar  van  de  koft- 
geldenvantyd  tottydby 't  Land  zouden  werden  goet  gedaan  : 
Alzoo  ontwyfelyk  het  Krygs-volk  van  den  Koning, hier  om- 
trent gebracht  moefte  zyn  ,  cndebygevolghetVolk  aan  Land 

'J'weede  Boek.  (R)  gaan- 


I30  LEE  VEN  en  DOOD  van 

i^tfy.  gaande  ,  niec  foude  konnen  ontgaan  ,  van  door  het  voor- 
'  Ichvcve  Krygsvolk  vermoord  te  werden.    'sNaarmiddags  dee* 

Zyn  Ed:  (Jen  dc  voorfchrcve  Capitamen  Dirk.  de  Munnik  en  Cornelts  (Jcrrit/z.. 
Schepen'  ^o/,vcrfldg  aanzyn  Ed:,  wegens  hun  wedervaaren  ,  hcc  welk 
uit  om  de   beftond,  dat  zv  omtrent  twee  Mylen  de  genoemde  Rivier  oppt- 

Gronden  in  ,  ,  .  j    r  i       l  j  j-  i 

deRivictte  zeyldzynde,  delclvebevonden vaneen  groocc  diepte,  zoo  dat 
pyien.  jj^gj.  jg  Schepen  van  den  Lr.  Admiraal  van  Gent ,  wel  konde  op- 
gezyld  worden,  vordcrsdat  zy  een  goed  getal  groote  Engclfchs 
Oorlog-  Schepen  hadden  gezien ,  fonder  Stengen  ofte  Zyllagie , 
leggende  omtrent  twee  My  len  van  het  For/CWw/f, bly kende by 
het  onderftaande. 

Daar  wy  van  dc  Brantwacht  zyn  i'zcyl  gegaan ,  volgens  d'ordcr  van  haar 
Ed:  Mog.- 

Van  het  Roodc  Huys  cndc  dc  Schucr  ncgc  vadem  water. 

Recht  tegen  de  Houte  Schuer ,  aan  de  Noord  Wal,  fes  en  een  halve 
vadem  water. 

By  het  Vlakke  Landende  dc  Noord  Wal  acht  en  thicn  vadem. 

Dwars  van  de  Zuyd  Hoek  ,  cnde  dc  Noord  Wal  negen  vadem  inia 
een  voet. 

Om  de  Zuyd  Hoek  thicn  vadem  middewaters. 

By  dc  lefte  Punt  aan  dc  Noord  zy  acht  vadem. 
lu  de  Bücht  van  dc  Zuyd  Wal  negen  vaotm  .-  Wy  zyn  aldaar  ten  Anke: 
gekomen,  pas buytcnlchoots van vyt of ils  Schepen,  cnde  noch  beneden 
dezelve  twaalf  Schepen ,  ecnige  leggende  ZDuder  Stengen :  W>  prelumcrcn 
ah  dat  de  grootflc,  dc  Souverain  zoude  w  cfcn. 

Met  Z.  ten  W.  Son  hebben  dc  Engel fche  twee  Schepen  laten  zinken 
dwaisovcrdcRivierdichtby  den  anderen.  Wy  hebbende  Noord  Hoek 
O- tcnN. af^epcylt,  cndedeZuyd  Hoek  Weü,  cnde  dc  gezonken  Sche- 
pen W.enW.  tenN.cn  hetSwaricHuyinade  Noord  Wal  N.N. O.  wel 
200  OoÜtlyk. 

~     MciZ.  Z.  W.  Son  hebben  wy  ons  Anker  gelicht,  ende  deden  oni  bcö  om 
op  te  lavcicn .  om  by  dc  Vlote  wtdcr  ic  komen. 
Met  Z.  W.  en  Zuycr  Son  lictenfc  noch  een  Schip  finken. 

Al  het  welk  overwoge  zynde  ,  befloot  zyn  Ed;  nevens  de 
Heer  Lt.  Admiraal  van  Gent ,  de  Capitainen  Thomas  Tobtaji,. 
Nicolaas  Naalhout,  J.in Pauwelfz..  van  Gelder  cnde  Conimandeun 
van  de  Bericht- Jachten ,  Cornelis  Gerritfz..  Vos ,  Laurtns  de  Bruj/Ht. 
Dirk,  A^unnik  Cnde  "Jacoh  l'htlipfz.  ,  nevens  de  Commandeurs  der 
Brand- Ichcpcn  >  Hendrik^Hendrikfz.  Mal^,  cudc  Jan  Damelfz^ 

VAU 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WlTT,        Ï31 

vandenRhyn,  in,  ende  op  de  R-ivierenvin  Chattam  en  Rochefter^^^f' 
te  zenden,  om  de  felve  zoo  verre  op  te  zylen,  zhThomasTo-^^T^ 
biafz..  y  die  als  Commandeur  over  de  genoemde  Schepen  geftelt 
was,  haar  bevelen  zoude  :  OmalledeVyandlyke  Schependaar 
zybykonde  komen  aan  te  klampen  ende  te  vernielen  ,  fchry- 
vende  insgclyks  deeze  Brief  j  aan  den  Fice-^dmivAal  Etjna 
DoedesStar. 

Aanden  Vice-Admiraal  Emw  Boedes  Star  ,  den  ii 
Juny  1667. 

Edele,  Erntfefte,  Manhafte,  Vrome,  Difcrete, 

DEn  Lieutenam  Admiral  van  Gent ,  heeft  n.y gecomTKutnceert  uv>  z> "  ^d: 
Ed:  Aïijfiue,  in  dato  den  i\  dez.er  hopende  Aiaand-y  waar  op  lenWll^ 
wy  goet  gevonden  hebben  Uw  Ed:  bj  defen  te  refcriberen ,  datwyge.  Admiiaal 
raaden  vinden ,  dat  Uw  Ed :  met  de  Schepen  onder  U  Ed:  commando- 
ment  ,  i.oojfoedig  als  't  mogelyk  zal  z.jn ,  herwaarts  aankome ;  ende  in- 
dien den  Heer  Lt.  Admiraal  de  Ruyter  daar  mede gearriveen  is, 
Z.00  vinden  wy  geraden  ^  dat  z.yne  Ed'.  mede  in   Petfoon  heriuaaris 
aan  by  ons  kome  ,   brengende  mede  alle  de  Branders  ,    z.oo  onder  U 
Ed:  Ef^uadre  ,   als  den  Lt.  Admiraal  de  Ruyter  haar  bevinden- 
de ,    die  wy  vertrouwen  bereyts  omtrent  U  Ed  :  zal  zj^n  aangekomen  , 
om  te  helpen  delibereren  ende  refolvercn  op  eenige  z.ak^  van  impor- 
tantie ^  ons  op  huyden  voor  gekomen  :  Wy  z.Hllen  ons  daar  op  verlatende 
Utf  Ed :  den  Almogenden  bevelen.     In  's  Landts  Schip  d'Agatha , 
den  21  Juny  i66-j. 

Waar  na  zyn  Ed :  een  Brief  ontfong  van  de  Heeren  Ge- 
tommitteerds  Raaden  van  haar  Ed:  Groot  Mog:  de  Heeren 
Staatcn  van  Holland  ende  Weft-Vriefland  van  den  1 1  deefer, 
zynde  in  defelve  geflooten  een  Narichting  voor  de  Boekhou- 
der ,  ofte  Voorraad-bezorger  over  de  Hollandfchc  Scheepen  j 
daar  nevens  wierd  hem  een  Briet  over  gegeven  van  haar  Hoog 
Mog:  van  gelyken  tyd  ,  inhoudende  dat  zyn  Ed:  geliefde  de 
Krygsraad  te  beroepen  ,  om  in  gevolgen  het  befluyt  van  haar 
Hoog  Mog  :  de  Heeren  Algcmeene  Staaten  der  Vcreenigde 
Nederlanden,  de  af  wezende  Bevelhebbers  enandeiete  von- 

(R  1)  nif- 


!3i  iLEEVEN  en  DOOD  van 

1^67.    niflcn  i    welke    zyn    Ed:    op    de    volgende    wyzc    beant- 
■  woorden. 

Aan  de  Heeren  Staaten  Generaal ,  den  xi  Juny  1 66 j. 

Hoog  Mogende  Heeren', 

W2  hebben  wel  omfnngen  Uwe  Ho:  Mo:  Adiffive  ende  Rsfolu" 
tte  ,  beyde  in  dato  den  elfden  defer  looiende  Maand  ,  houden- 
hasrHoog"  dewejfi^j  dat  haar  Ed:  Mog:  %vilden  doen  calengeren  ende  te  recht 
*^°^'        fiellsnvoorden  Krygsraad  ^  b  j  de felvo  daar  toe  te  convoceren^  de  abfente 
Capitainenende  Bevelhebbers  vandeScheeps  befoldelingen  ^  volgens  het 
'reglement  by  uw  Hoog  Aiog:  gearrejleert ,  ook.  jegens  haar  te  doende- 
creteren  x.oodanig6  flrajfe  van  deportement,  fiifpenfie,  pecuniele  amen- 
de^  ofanderjins^  als  na gelegenthej/ivan  z.aaken  bevonden  z.oude^ker* 
den  te  behoor  en,     fi)i  ftjn  wel  genegen  met  alle  behoorlijkjef^eSl  defekt. 
naéir te  komen ,  endepuncluelijk^te  obedieren^  maar  vinden  tn  defelve  ^ 
nevens  de  Bevelhebbers  van  de  Krygsraad ,  die  bekommer inge ,  dat  met. 
depraUiqueendeformaliteyt,  m  de  adminijiratievanjuftitie  binnen  den 
Staat  der  yereenigde  Nederlanden .,  voorfoo  veel  als  bekent  is^  altijd 
geprnBifeert ,  ftrijdig  is  :  dat  jegens  abfenten ,  ende  die  geene  die  niet 
gehcort  k.tnnen  werden  in  haar  e  defcrtfte  ,  gefententieert,  ofte  poenen 
ende  mnltlen gedecretetrt  z.ouden  werden  ^  'tenwaare  defelve  naar  be- 
hoorlijke citaiten  niet  compareerden ,  ende  Z-ulks  de  behoor  lijkje  defaultefiy 
tegens  defelve  verleent  z.jfnde  ,  voor  geconvinceert  gehouden  ti/ierden. 
Ferfoeken  derhalven  gantfch  gedten/lelyk  ,    dat  Uu^  Hoog  Mog ;  ons\. 
naarder  gelieven  te  ordonneeren  j  in  wat  maniere  dezelve  oordeelen ,, 
dat  tegens  de  abfente  Capitainen  ende  Officieren  gcprocedeert  jal  wor- 
den i    behahen  dat  de  Leden  van  de  tt/el  gemelte  Krygsraad  oordee- 
len ,  van  hare  funÜie  niet  te  z.ijn  ,    kenntfe  te  neme»  van  faulten  i» 
L^nde  gecsmmttteert  ,    ende  by  die  Bevelhebberen ,  die  eygentlijk^  on- 
der  de  Martneirs  niet  en  gehooren ,  ende  ditn  volgens  ,    dat  dez.elvc 
voor  den  hoogen  Krygsraadt  van  de  Landt-miltite ,   ofte  de  Hee- 
ren Cecommttterde  Raaden  ,    ende  Gedeputeerde  Staaten  van  de  re- 
(jreUive  Provinciën  te  rechte  gepelt   ende  gcftraft  behooren  te  wer- 
den.    Waar  mede  crs,     Jn'sLandsSchipdefevenPrtvincienfdtm 
:i).  yuuy  1667; 

Z^tt  Ed:  oïttfong  ook  ter  zelvcr  tyu  ecnBrietvandcn  Lt.^d* 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       ijj 

mif/tal  j4jlua  waar  mede  hybdi;end  maakten, dat  hy  alle  Zylen  i<f«S'7.' 
byzoudt  zetten,  om  op  het  fpoedigfte  by  zyn  Ed:  in  de  VJoot  —    "^  ""l 
te  zyn. 

's  Woensdags  zynde  den  22  Juny,  zeylden  zyn  Ed:  met  het  njunr: 
gioote  Smaldcel,  van  voor  het  Fort  Cbarnejjc  ,    de  VLwier  op  ,  ^y°^i: 
r\&-ix  Koeketer  y  hebbendeeenNoord  OoÜen  wind »  ende  tame- het'gtoot 
lyke  koelte  ,   welke  hem  zeer  voordeeiig  was ,    wanneer  des  '"'^''^«i 

J  '  O  '  van  TOOf 

morgens  den  Capitatn  Brakel  in  zeekerheid  wierd  genomen,  om  charntffe 
dat  hytcgens  de  bevoelen  van  zyn  Ed:  hadde  gedaan  ,  omtrent  hete  °'" 
het   V^'clk  met  Sloepen  aan  Land  te  lenden  ,    doch  op  zyn  Brakei  in 
aanbieding,  dathy,   leggende  de  achterlle  ,    de  andere  ver- vcifekering 
by  zylen  ,   en  fecker  Engelfch  Schip  aan  klampen  zoude  ,    is  eT°^l^ 
hy  wederom  ontflagen,  en  op  zyn  Schip gelonden.     Omtrent  °"'"»- 
ten  twaalf  uuren  op  de  middag  ,   vernam  zynEd;  ecnigegro-^"' 
te  Koninglyke  Scheepen  van  den  vyand  ,   endc  beveelens  , 
alle  na  den  andere,    in  goede  gefchiktheid  gegeven  hebben- 
de ,    om  de  zelve  door  eenige  Fregats  ende  Brand- fcheeper» 
aan  te  klampen  en  te  vernielen  ,  zylde  de  C^pitain  Brakel  vol-  Erakei  zvit 
gens  zyn  aanbieding  voor  af ,    ende  over  de  ketting,   die  de '««'"f- 
Engelfche  op  de  Rivier  mee  paaien  ter  voeder  zyden  vaft  ge- kétt^rg'^en 
maakt  ,    en  gcCpanneiv  hadden  ,     heeft  foo  het  boren   ge-  '"O'"! 
melde  Engelfch  Schip  aan  Boord  gcleic  ,    en  aanftonts  vero-  geHch" 
verd  ;  Daar  na  zyn  noch  drie  grootc  Oorlog- fchepen  door  ^''"^p^"' 
Branders  vernield  ,   en  wierd  het  fchoone  en  groote  Schip  de 
Royaal  Cb.rrUs  door  fchiik  van  de  Engelfche  verlaatenenbyde 
Hollanders  genomen  ,    en  de  Vlagge  van  't  lelve  met  een  JJ^°,^'"'''°" 
Slorp    door  Tobias  Tobia/i,.   C«j^/f^w  op 't  Fregat  óc  Befchermer  oiemihu 
van  Am  (Ier  dam  ^  afgehaald  :  Een  weinig  hoger  op  de   ■R-«ï'w|'°Mp*de 
lagen  noch  vier  groote  Konings  Schepen  ,    tot  welkers  ver-  Roya^i 
derf  en  vernieling  ook  eenige  Capitains  van  Fregats  en  Brandt-^""''"' 
fchepen  bevolen  wierd  ,   om  derwaarts  te  zylen  ,    doch  alvo- 
rens zy  het  felve  werkftellig  maakten  ,    was  het  Water  lbo  ver 
gevallen  ,  dat  zy  alle  aan  de  grond  vaft  geraakten  ,   fulks  dac 
die  onderneming  tot  des  anderen  daags  uiigeftelt  is  gewor- 
den ,    en  tot  de  gemelde  uitvoering  wierden    de   C(iptta'>nen 
Naulhotit  ,    Pieter    loofte  Nanning  ,    lacob  Philipft,.  ,     CornsUs 
looien  Smient ,   Lattwrens  de  Bruyn  ,   Eland  dn  Bots  ende  lan. 


134  LEEVEN  en  DOOD  van 

l(j6j.    janfz.  Verhoehelt  benoemd  ;   daar  en  boven  had  Un  Dirkfz..  Cu- 
'  -u/enhove  ,  voerende  het  Brand fchip  DelfF,  laft,  vangedueren- 
de  deze  uitvoering  by  het  Schip  ,  van  den  Lt.  Admiraal  van  Gent 
te  blyvcn ,  om  den  vyand  by  ontmoeting  alle  mogelyke  fchade  en 
afbreuk  te  doen. 
cecapitiin     Zyn  Ed:  bekend  gemaakt   zynde  ,  dat  eenige  Baronnen  % 
jandeuu-  Edellieden  en  Ingeletenen  van  't  Eyland  Stheppy  ,    gcncgcnt- 
"«VEy'  heid  hadden  ,    om  zich  by  de  Krygsmacht  van  haar   Hoog 
landschep-  ^gg:  dc  Hccrcn  Staatcn  der  Vereenigde  Nederlanden  tevoe- 
^m!*"*'    gen  ,  en  de  onrechtmatige  dingtaalen  des  Konings  van  Enge- 
land tegen  te  gaan  :  Heeft  zyn  Ed:  by  gevolge  ,  ende  op 
hoop  van  goede  uicwerkfels  ,    den  Cdpttatn  te  Land  ,   lean  de 
Laucourt ,  gelaft,  Gevolmagt ,  en  aan  de  voornaamfle  Edel- 
lieden en  Ingezeetenen  van  het  gemelde  Eyland  gezonden  , 
om  de  goede  meening  van  zyn  Ed  ,   tot  behoud  van  't  voor- 
fchreveEylandt,  en  befcherming  der  zelve,  bekend  te raaaken, 
volgens  het  ondergefchreve  befluit. 

DE  Gedeputeerden  ciidc  Gevolmachtigden  van  de  Hoogh  Mogende 
Hccren  Stnatcn  Generaal  der  Vereenigde  Nederlanden  op  's  Lands 
Vlotc  ,  Allen  die  dcv.en  ïultcn  licn  ofte  hoeren  Icefcn  ,  Salut ,  Doeu 
te  weete»  \  dat  wy  Jean  de  Lacourt  ,  Capitain  van  een  Compagnie  Voet 
knechten,  ten  dienfte  van  den  voorft-  Lande  ,  gelall  ,  cnde  geauthori- 
feert  hebben  ,  laftcn  cnde  authorifcren  by  dezen  ,  hem  te  vervoegen  en- 
de t'addreficren  san  de  gequalificeerftc  EdcUuydcn  cnde  Ingefetenen  van 
het  Eylandt  Sheppy  ,  ende  aan  dezelve  bekent  te  maken  cnde  te  notifice- 
ren ,  onze  goede  meyningecnde  intentie  ,  totconfervaiie  van 't  voorfz» 
Eyland  ende  mainticn  van  de  Vryhcyt  van  de  Edellieden  cnde  Ingefete- 
nen voornoemt,  ende  verklaren  by  dezen,  dat  wy  voor  goet,  vallende 
van  waarden  zullen  houden  ,  alle  't  gene  den  voorfz.  Laucourt  uytonfc 
«ame  zal  hebben  gefprokcn  cnde  bcloot'c  :  even  gelyk  als  of  wy 't  zelve  per- 
foonelyk  gefprokcn  ,  ende  gehandeld  hadden :  tot  confinnaticendevalle 
vcrfekcringc  van 't  zelve,  hebben  wy  dit  met  onze  gewoonlyke  fignaturc 
ondertekend,  denizjuny  1667. 

Ter  ordonnantie  van  de  ivelgemelden  baar  Ho:  Mo: 
Gedeputeerden  ende  Gevolmachtigden. 

Toen  fchrecf  zy  n  Ed:  de  volgende  Brief  aan  de  Heeien  Staaten 
der  Vereenigde  Nederlanden ,  die  hy  aanftonds  afzond. 

Aa 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        13; 

Aan  de  Hecren  Staten  Generaal ,  denxijunyi  667.  7 

Hoog  Mogende  Heeren, 

ON  [en  laatfle  aan  u  Hoog  Mog'.  is  geweeft  van  den  u  defêr '^'fr^'^^-- 
lovperide  maand  ,    bj  dewelke  ik.  aan  uw  Hoog  Mog :  het  inne-  haa?Hoog 
men  endc  overgeven  van  het  Fort  Charneffe  ,   hebbegenonjiceen.    Op  W°6= 
huyden  heeft  Godt  Almachtig  de  H^apenen  van  den  Staat  foo  goeder' 
tieremlijk^gelieft  te  zegenen  ,    dat  wy  en  alle  d^  Ingezetenen  fijne  God- 
delijke Adajefieyt  over  dejjalfs  genade  niet  genoegfaam  kpnnen  danken, 
Wy  hadden  gijleren  door  eentg  Bericht-]achten  tn  gewapende  Beo» 
de  gronden  en  diepten  van  de  Rivieie  van  Rocheiter  naar  Chat- 
tatn  doen  peylen  ende  fondeeren  ,    ende  bevonden  defelve  van  ^ooda' 
nige  diepte  «    dat  wy  gerefolveert  hebben  ,  op  huyden  met  het  Efqutt' 
der  ,   onder  den  Lt.  Admiraal  van  Gent  geordorneert  ,   defelve  op 
te  z.eijlen  ,    daar  toe  wy  door  de  hitlpe  van  den  goedertieren  God  een 
favorahelen  Noordt-Oojienwmd^  meteen  redelijke  koelte  gehad  heb- 
bende ,    fijn  des  morgens  omtrent  ten  fes  uuren  van  voor  het  Fort 
Charneffe  met  een  voorvloet  t'z.eyl  gptan  ,   en  omtrent  den  mtddag  ge^ 
komen  omtrent  vcrfchetde  cupitale  Engel fche  Oorlog-fchepen  ,  leggen- 
de op  de  Rivier  ,fonder  Stengen  ende  Ztylen  ,    alleenlijk  de  Wiajfen 
tnde  Hoofd-touwen  op  hebbende,  dewelke  echter  van  z'eel  endefchoon 
Canon  voorfien  z.tjn  y  tva.iren  ook  van  V'olkbefet ,  endefchenen haar 
in  'f  terl^t  ^vel  te  zullen  defendeeren  :  maar  naar  dat  4  *»  5  door 
Brandt-fchcpen  gerttinert  vaaren  ,    i,yn  eenige  van  defelve  genoegfaam 
qeahandonneert ,  en  vervolgens  in  onfe  handen  en  de  macht  van  Uw 
Hoog  Mog:  gekomen.     Ik  kan  voor  als  noch  nut  fpecifcerin   wat 
Schepen  verbrand  fijn  ,  dewijl  foo  aanftents  ditexploid  foo  verre  ge- 
bracht is  ,    dat  wy  <s^f  Royale  Charles  met  '^ometale  /lukken  geno- 
men hebben  ,    ende  noch  een  Schip  gcmonteert  met  omtrent  Jo  /?«4- 
ken  :  weyntg  boven  ons  leggen  noch  vier  groote  Fjandlijks  Oorlog- 
fchepen  ,   naar  dewelke  wy  eenige  van  onz.e  Schepen  gecommandeerd 
hebben ,  twijfelen  niet  ofte  fullen  mede  in  onfe  handen  vallen ,  al  foo- 
i(^  met  anders  kan  oordtelen  ,    of  den  Fyand  it  extraordmaris  geal" 
larmeert  :  om  ons  dst  te  beletten  ,    ende  den  toegang  op  de  Rivier  te 
ftoppen  y  hebben  de  Engelfche  gifteren  ,    naar  mijn  gijfinge  omtrentf 
1'é.a  l8  Schepe»  doe/t  jinke»  ,  dewelke  met  ft  Branders  geueefi  z^n. 


t^6  LEEVEN  en  DOODran 

naar  wj  bericht  worden  :  maar  hadden  de  Rivier  echter  noch  zooda- 
nig.niet  kannen  fluiten,  ofwj/  met  onfe  Schepen  z.yn'erdoor  gepafeert, 
zullende  met  alle  vlijt  ende  naerfltgheijt  trachten  dit  KomnJ^lijk^Scbip , 
ende  de  andere  die  wy  zullen  konnen  confervéren  af  te  brengen^  ende 
naar  het  Faderlandoverte  fenden,  met  intentie  om  op  de  Rivier  van 
Londen  ordre  te  verwachten  wat  uwe  Hoog  Mog:  fullen  gelteven  te 
erdtnneren ,  datwy  met  's  Landts  Floot  zullen  ondernemen ,  of  dat  de 
zelve  de  velkome  difpojitie  aan  ons  zullen  gelieven  te  laaten :  dankende 
God  Almachtigdat  hi/  door  zijne  Goddehjkevoorftenigheidf  den  hoog. 
moet  van  de  Engel/che  Natte  ,  door  de  glorieufe  f'Vapencn  van  uwe 
Hoog  Nlog:  zoodanig  gelieft  heeft  te  vernedtreft ,  dat  %i^y  niet  kpnnex 
twijfelen,  of  de  Freede /al  totvolkjimen  contement  van  den  Staat  ge- 
troffen konnen  ivorden ;  ofte  voorts  die  Natie  zodanig  gedrukf ,  dat  wij 
hü  continuatie  van  den  zegen  van  God  Almachtig  der  zelver  macht 
niet  veel  zullen  hebben  te  vreefcn  ,  't,  %i'elk^  wij  van  herten  bidden 
ende  wenfchen  uwe  Hoog  Mog:  met  defe  ongemeene  en  heerlijke 
viüore  veel  geluks  ,  ende  blijve  Hoog  Mog :  Heeren  &:c,  in 
den  Roy»lChiv\cs  den  xt  ]»nij  1667.  des  naarmiddags  omtrent 
ten  twee  uuren  ,    leggende  op  de  Riviere  van  Chattam, 

getekenr.  Cornelis  de  Witt 

P.  S.  Het  water  is  jcgenvvoordig  zoo  veel  gevallen  ,  dat  wy  op  huy- 
dcn  niet  meer  zullen  konnen  cffcftueren  ,  alzoo  onze  Scheepen  mecft 
alle  aan  de  grond  leggciij'zoo  dat  wy  het  hoog  waatcr  wcdcrzullen 
moeten  afwaciuen. 

i?]uny.        Des  anderen  daags 's  morgens  omtrent  thien  uuren,  ontbood 
"^Inicl     ^^  Heer  Cornelis  de  Witt  ,    de  Commandeurs dcx  vyfBrand- 
Naaihom""  fchcpen  by  zich  ,  en  belaikn  den  Capitain  Naalhout ,  nhCom- 
ir"7*^  j  mandeur  daar  over  ,   met  de  zelve  de  Rivier  op  te  zylen  ,   tot 
ïUvjeiop.  aan  de  overgebleve  Conmgs  Uorlog-bcheepen «  om  die  te 
te  neemen  ofte  verbranden,  in  gevolge  van  het  befluit,  daags 
te  vooren  genomen.     Waar  nevens  zyn  Ed:  de  voorgenoem- 
de Bevelhebbers  ,   met  een  fchoone  Reden   aanmoedigde  , 
en  hunne  plicht  betoonden.    Zoo  dat  zy  naar  hunne  aflcheid 
genomen  hebbende  vertrokken  ,   en  met  een  Noord  Ooflen 
wind  de  Rivier  opzylden  ,    welke  onderneming  zy  zoo  geluk- 
kig uitgvoerd  hebben,  als  in  de  onderftaande  Briefte  zien  is, 
van  welke  verfcheide  aflchriften  ,  aan  de  Rauden  ter  Admi- 

ralh. 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      137 

raliteit  tot  Rotterdam  ,  Amfierdam  ,   en  Noord-  HoUandt  wierden  ^     7»^ 
afgezonden. 

Aan  de  Hecren  Staaten  Generaal ,  den  13  Juny  16Ö7. 
Mutatis  mutandis  aan  deHeeren  Staaten  van  Holland. 

HoogMog:Heeren, 

WT  hebben  op  gtfleren  Vwe  Hoog  Mag:  gendvijèert  ,  hoe  mer-  Vfrhsalwei 
kehK  (i^t  Godt  iyilmachtif  de  Vlapenen  van  uwe  Hoov  Moq:  g^nsi^e 
.     /■       I     '  riiii  ,1,1       gtote  over- 

heeft gelieven  te  z.tegenen\  tjeaert  hebben  uy  ons  z.00  zeel  aoenUjk__  ^  Wmai.'g. 

geinfornteert op departicMlArtteiten  van't gepajjeerde y   xoo  op  gtfleren  als 
huyden  voorgevallen  :   Zynde  z.utks,  dat  onze  voorfie  Scheepen  ecngerHjm» 
tyd  tegens  die  van  den  Vyand  hebbende gecannonncert  "j"  zjonder  dat  noch 
yemandde  comagie  hadde  om  tegens  dezelve  nader  in  te  dringen ,  vermits 
de  diepte  van  deRcvier  die  zo  naauw  ts,dat  met  meer  als  een  Schip  enFront 
gelyk^konde  mkpmen  :  Endelykjenen  Capiiain  orakel behoorende  onder 
het  Collegte  van  de  eyidmiralttyt  rejïderende  tot  Rotterdam ,  leggende  een 
van  de  achterfte ,  zich  zelven  aangeboden  heeft  te  tenteren ,  of  hj  de  an- 
dere zoude  konnenpafferen ,  met  verjeekerwge ,  dat  hy  den  voorflen  van 
ds  Engelfche  Oorlog-  Schepen  ,  zyr^de  een  FregAt  met  in  de  veertig  fiukken 
qemonteert,  ende  t''eenemaalzeylvaardig ,  ende  van  alles  wel  voorzien , 
het  welke  tot  bewaringe  van  het  Fort  Charnejfe gelegen  hadden ,  ende  van 
tiaar  herwaarts  opgeloopen ,  was genaamt  de  fonethe ,  plotjelykj.0Hde  aan 
hoort  leggen ,  alhoewel  hy  maar  een  Jlecht  Fregat  ^   en  licht  gemonteert , 
voerde  ;  het  welke  by  ons  hem  toegeflaan  zynde ,  zoo  is  dezelve  met  een 
groote  refolutheyt ,  zonder  een  fchoot  te  fchieteu ,  alhoewel  van  verren , 
ende  contmHelykzoo  hevig  als  eenigfins  mogelyk  ,  van  zyne  partye  wierde 
eecannonneert,  tot  dicht  aan  den  voorji.,  Engelfchman  voorts gezeylt ,  ende 
naar  wy  konde  zjen  ,  omtrent  een  Mufijaet-fchoet  van  den  zelven  af  zynde, 
heeft  hem  de  lage  gegeven ,  zoo  veelhy  met  de  voorfte  ende  Boeg  flukj^en 
konde  bereyken ,  ende  zoo  eens  loefs  met  een  voorwint  aangeklampt  heb- 
bende ^  heeft  hem  in  een  moment  verovert ,  ende  in  de  voorjz,-  rencontre 
tiiet  meer  als  drie  get^ttet/len  bekomen ,  van  dewelke  ik^meyne  ver  ft  aan  te 
hebben,  dat  twee  overleden  zijn.     Achter  den  gemelten  Capitatn  Bra- 
kei  avanceerden  een  van  onze  Brand- Schepen ,  deruelke  het  volgende 
Schip  van  de  Engelfihen,   zynde  St.  Matthias ,  gemonteerd  met  t-wee-en- 
lyftig  Stukken  aangeklampt ,  ^ndf  vervolgens  verbrant  heeft :  Het  welkg 
IweedeBoeki  (5/  s,ot 


138  LEEVEN  en  DOOD  van 

I-éoy.      zjoodAnige  conHernatte  in  den  Fyand  heeft  'verosrz/iakt ,  dat  alU  het  Fük 
'  van  'f  Schip,  de  Royaal  Charles,  afgeloopen ,  ende  ten  deele  in  't  water  ge- 

drongen is  (  het  ii'elk^met  meer  ah  met  t%uee  en  dertig  t^lfetak  Stukke»  % 
i.jnde  de  z.ivaarfit  daar  van.  afgelicht ,  gemonteert  is ,  .alhoewel  ik^cf  gip 
teren ,  door  tjuade  informatie ,  geabii(cert  z.ynde ,  van  vjfttg  gejchreven 
hebbe ,  nemende  geen  tyd  om  dezjlve  te  tellen  ,  alhoewel  op  't  zslve  Schip 
my  hadde getranjporteert , )  ende  z.tiiks  door  Chaloupen ,  xjonder  eenige  re- 
fSflentte ,  ingenomen  ende  veroverd  :  F'oorts  ts  naar  't  Schip  de  Carolus 
Quintus geavanceert  een  "brander  ,  den/elke  voor  de  Boeg  ende  ten  deele 
aan  dez.yde  van  de  voor/k.  Carolus  Q»mtiis ,  gemonteert  met  tfeflig  Stui^- 
i^n  ,  eentgflns  in  de  hrandgeraakt  ijynde ,  dien gantfchen  dag  gejmookt  ^ 
ende  den  voorledene  nacht  mede  opgefprongen  is  :  Het  Slot  van  Htnningen 
daar  aan  leggende  ,  ts  door  Chaloupen  van  den  Vyand  gecjuitecrt  z.ynde  , 
ingenomen  >  doch  naderhant  abufiveljk  ^de  z.onder  ordre ,  met  z.event^ 
fiukken .  Tneejl  metaal ,  gemonteert ,  in  brant  gefloken  :  Noch  is  een 
capitaal  Schtp  ,  van  het  welke  de  na  im  niet  hebbe  konnf»  vernemen,  ver- 
brand Wy  tAgen  een  qoet  finkjioq^er  m  de  Rivier  noch  drie  z.eer  cnpitale 
Konings  Schepen  van  Oorlo!^  .  ende  verhoopten  defelve  mede  noch  dien  dag 
te  ruïneren  :  maar  het  zvater  was  zjoo  veelgevallen,  dat  de  Schepen  meeji 
alle  aan  den  gront  waren  geraakt  ^  z.00  dat  ivy't  voor  dten  dag  moefteH 
laaten  verbhven. 

Ophujden  den  rvindwederfavorabelende  Noord-Oofl  zynde,  endede 
refter  ende  Brand- Schepen  van  de  l^l'gge ,  by  ons  befcheiden  ende  aangeko'- 
men  zynde  ,  hebhen  de  noodtge ordresij^efleit  ende  uitgegeven  om  dezelve  te 
vernielen,  alhoewel  tuffchen  ons  ende  dezjlve  een  Cafieel  genaamt  Upnor 
Cafiel,  dicht  aa*t  den  kant  van  de  Rivier ,  dewell'C  aldaar  z.err  naautv 
'iynde. gelegen  is ,  uythet  Tvelkege(iadtg  zjeer  furieus gecannonneerd ,  ende 
met  z.waar  Gefchut gefcholen  wiertle  ,  het  ivelke  echter  z.oodani^  fitcces 
heeft gehadt ,  dat  dez.elve  mede  op  huyden  alle  omtrent  ten  drie  uuren  des 
tiaarmidda^s  aangeklampt  ende  ver  bram  z.yn  ;  dez.ele  -waren  alle  van  de 
capitaalfie  Schepen  van  dit  Konmoryk^  ende  genaamt  de  Royaal  Londen , 
de  Royaal  f ems ,  de  T^oyael  Oake :  zonder  dat  wy  tot  noch  toe ,  f/aar  offjè 
gijfinge  ,.  z.00  op  de  Branders  als  Scheepen  van  Oorlog  ,  meer  als  honderd 
*n  vyftig  man ,  ]a  noch  minder ,  naar  wy  oordeelen  ,  verhoren  hebben  ,  . 
daar  uyt  onz.es  oordeeis  oo^fchynlyk.,  de  genade  van  Godt  Almacht  1^ ,  be- 
jpeurd  kan  ende  behoord  te  werden  :  M  'y  z.ullen  nu  weder  naar  het  ^ros  van 
tMmés  Floot c ,  tn  de  Theems  leggende  ,  voor  de%e  Rivier  afdryven ,  aL 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       I39 

X.OC  den  wind  om  naar  beneden  tefakke»,  contrarie  zynde ,  ende  de  JRivier  ^      7-  ^ 
z.00  n<taHW  dat  niet  gelaveert  kan  werden  y  ons  niet  toelaat  de  zejlen  an-^'^^^^^ 
ders  als  tot  het  dryven  te gebruyken  :  V\yz.0Hdcn  wel  geer M  de  Rnttr  op 
loopen  ,  maar  af[oo  aldaar  eenige  rH%en  in  den  wimi  z.yn,  is  het  telvf  met 
mogelyk,  *     •        ' 

Haar  wy  bericht  wrrden  is  ditgeheele  Ryk^  in  allarme ,  ende  weri  veel 
Volk^  by  een  getrokken  ,  dewelke  wy  echter  niet  kennen  oordeelen ,  dat 
ons  onder  den  zjeegen  van  Codt  Almachtig  eemgfms  zullen  kot>nen  be- 
fchadigen^ .   . ' 

Vermits  alle  de  Brandt-fchepen  by  de  VUgge  geweejl  zjynde ,  op  twee 
naar  z.00  lojfelyk^bejleedt  zyn ,  foo  verfoek^n  wy  Uive  Hoog  Mog:  dat  op 
het  alderjpoetbghfte  met  een  goet  aantal  van  anderen  mogen  Teerden  voor- 
pen  ,  alfio  defelve  hier  tn  de  Rivier  by  occajie  onwaardeerlyke  dienflen  kon» 
nendoen  :  naar  de  rencontre  van  gifteren ,  is  den  Lt.  Admiraal  de^uy- 
ter  ,  van  het  gros  van  de  Vloote  by  ons  alhier  aan  gekomen  ,  ende 
heeft  op  't  gene  hajden  isgepajfeert ,  mede  de  behoorlyke  orders  helpen ftel- 
len  :  God  Almachtig  moet  gedankt  zjyn ,  dat  defelve  zjoodamg  fwces  heb- 
ben gehad. 

Mj  hadden  op  gijleren ,  in  de  confnfie  van  het  gevecht ,  ende  den  brandy 
eenige  tJMdfl  en  inde  Rivier  gejlagen  f  ende  met  Kettingen  vafl  gejloten, 
om  ons  het  aankomen  tot  d'Engeljche  Oorlog-fchcpen  te  beletten  voor  gefon- 
ken  Schepen  aangefcn  ,  maar  nu  beter getnformeert  z,ynde  ,  bevonden  dat 
tot  het  floppen  van  de  Riviere  gefinken  z.yn ,  de  Marmeduk?  kennende  voc' 
ren  fefttg  Stukken ,  noch  een  fier groote  Flnyt ,  ende  vyf  Schepen  tot  Bran- 
ders gepr&pareert. 

Alle  de  Hooft-Bevelhebbers  hebben  in  defe  rencontres,haren  finderlingen 
y ver  ende  vigikntic  m  het  bevorderen  van  de  executie  ende gegeve  ordrei 
fonderlmg  betoond. 

fergi/leren  zynde den  zi  de fer  hopende  maand ,  is  den  Lt.  (^Admiraal 
van  Ay  lua ,  met  z.yn  onderhebbende  EfcjHadre  onder  de  VLigge  ende  in  de 
Rivier  de  Theems  wel  aangekomen  ,  z.00  dat  's  Landts  Vloote  nu  merkelyk^ 
ende  met  een  confiderc.bel  aantal  Oorlogfchepen  is  verfterkt.  J^y  hebben 
voor  het  tegenwoordige  hier  niet  by  te  voegen  :  Godt  (tAlmachtig  biddende 
dat  hy  Vw  Hoog  Aiog:  Perfoonen  ende  'R^geeringe ,  langduerig  gelieve  te 
zjegenen ,  ende  blyve  <£c.  In  's  Lands  Schip  d^Agatha ,  denz^  ]uny  1 66 7 
's  nachts  tuffchen  een  ende  twee  uuren. 

t  AandenHeerenaoB^KH/n^f».  Naar  dat  wy  het  Fort  van  Charneffe  vcf- 
cvert hadden,  gelykikUwEd:bymynenlaatften  gcadvifeert  kebbe,  zyn  wy 

(Si)  met 


Ï40  LEEVENen  DOOD  vati 

lóSj,      met  het  zelve  Efquadcr  van  fcventien  Schepen  van  Oorlog  ,  gezcyld  op  Je  Re." 
II  ■  vier  van  Chattam  ,  alwaar  vcrfchcideVyandlykecapitalc  Oorlog  rchcpcn,  om» 

^  trcnt  twee  mylen  op    de  voorfz.    Reviere    gercncontreert  hebben  ,    zoo  is 

tiiflchen  de  voorfte  van  de  onze  ,    tegcns  die  van  den  Vyand,  ccngeruy- 

men  tyd  gecamionneert. 

*  Dus  verre  aan  den  Heerc  van  Beuningen.     Wy  hebbén  niet  willen  naarla» 

een  Uw  Ed:  Gcftr.  van  deze  confidcrabk  rencontre  ten  Ipoedigften  adrcrtentic 

te  geven,  blyvendc&c 

DewyldccleBiiet  gelyk  ook  andere  genoegfaam  tor  verhaal 
ftrekt  van  zyn  Ed:  groote  uicvoeringe ,  loo  hebbc  my  van  dcfel- 
ve bediend,  fijndealledecygeopftellen  van  den  Heer  Corne- 
Lis  DE  WiTT,  en  onnodig  geacht  hec  felve  vorder  te  befchry- 
ven  om  myne  Gefchriften  daar  mede  te  verlengen.  Vorders  wierd 
beraadflaagd,  of.  door  de  meenigtebckomenc£«j;//c/;«  Gevan- 
genen, men  geen  verwifleling  nodig  oordeelden  te  doen ,  tegens 
die  der  Ncderlandfche ,  welke  cenige  tyd  by  den  Vyand  gefec- 
tenhadden,  wasr  opzynEd.-befloot,  een  Brief  aan  den  Hooge 
BevelhebbcrderEngellchcIirygsmachtte  Land  op  deefe  wyfe- 
te  fchryven. 

Monsieur  , 

N  Ow crayons ,  que chezvous font encore quelques friformisrs de  net 
fujets ,  s'tl  V0U4  plait  dehs  changer ,  contre  ceux  que  nous  avons. 
des voiireSydafis nofire  Plotte ,  nom  votu  declarons^  quenouifommei 
encUns  de  faire  ce  dit  changemtnt  f  /lufi  toft  ^  qu'ilvomplaira. 

Par  ordre  des  Deputes  8c  Plenipotentiaves  des  Eftat» 
du  Pais  Bas  dans  leur  Flottc. 

ïaift  anBerd  cierAduiital, 
ce  13  Juin  i6ü7. 

Luidende  in  U  Nederduyfch, 

Myn  Hée  r, 

WY  gelooven,  dat  UEd.  noch  eenigc  gevangenen  van  onze 
Onderdanen  heeft,  indien  't  UEd.  gelieft  defclvetcvcr- 
wiffclen ,  tegens  de  geen  d  ie  wy  van  U  Fd.  in  onfe  Vloot  hebben , 
•verklaren  by  dccfe.,  dat  wy,  foo  haafl  het  UEd.  gclicftjtot  de  ge-: 
melde  uitwifleling genegen  zyn. 

**.IoBy  Vrydags  daaraan  volgende  beqpam  zyn  Ed:  in 't  weder  afdry- 

ilf^n  dCr  Rivier,  een  Blief  vau  den  Heer  Lt.  Admiraal  Bankm,vf  mi 


CORNELïS  en  JOHAN  DE  WITT.      141 

by  hy  zyn  aankomft,nevens  vy  f  groote  Oorlog  en  vyf  Brand  fche- 
pcn ,  voor  Harivitz.  en  's  Konings-  Diep  bekend  maakten ,  waar  na  ' 
den  Heer  Corkelis  de  Witt  ,  ziende  dat  daar  omtrent  niet 
meer  te  verrichten  was,  fich  met  een  Sloep  aan  't  Boord  van 
denWctx  Lt.  Admiraal  de  Rtiytcr  deed  roeien,  alwaar  zyn  Ed:  de 
volgende  Lyfte  ter  hande  wierd  gefteld. 

Lyfie  van  de  D  f  oden  ende  Cerronden  op  V  Schip  de  Vreede^ 
daar  Capitain  op  is  Johan  van  Brakel,  opdemrjuny- 
1667.  bekomen. 

Doadeu.  Schipper ,  Pieter  Huybcrfz.  ToII  ,  Buffchietrs  Maat ,  Thys 
ThylTz. 

Jan  Kcme  van  Scherpenfccl ,  gewond  door  ïyn  hooft. 

Van  den  Commandeur  Gerrit  AnJrieJJh.  Mak  ,  hebben  wy  (ês  Man  aan 
Boord  gckref;en  ,  waar  van  vier  gcwtmd  ,  nanientlylt  Johan  Schotbeek  y 
"hiarcus  Claus  ,  Steven  Jaujz. ,  Joris  tAndrieJJ^.  ,  de  twee  andere  Maats 
zyn  wel  niei  gewond  ,  doch  evenwel  niet  al  te  bequaam  om  dienft 
te  doen. 

VandcEngelfcheGcvangenszyndeze  gewond  :  /<?«  Barenfz:,  Thomas 
Miller ,  Thomas  HartUs  $  Juk  Witlok ,  Lec»dert  Daéiük.  Huydeu  dczeQ 
a4.  Juny  16(^7. 

Lj[ie  van  de  Schepen  van  Oorlog ,  die  van  den  Vyand  vero'verd 
ende  verbrajtdzyn ,  ep  den  n  eti  t-ijuny  i66y» 

De  Royaal  Charles ,  2ynde  het  Schip  van  den  Generaal  Monk  ,  ge- 
nomen demi's  avondts,  ende  als  noch  bewaard,  doch  heeft  met  meer  als 
^z  Stukken  op. 

De  Jonathan,  ïyndeeenHolIandsSchip,  gemonteerd  met  44  Stukken  ^ 
genomen  den  i i's  avonds,  door  den  Capitain  Brakel. 

De  CarolusQuintus,  medc  een  Holiandtb  Schip,  genomen  den  fclfdea 
dito,  doch  twee  Branders  aan  boort  gehad  hebbende,  raakten  noch  dicö 
zclven  avond  in  den  brand. 

De  Matthias ,  mede  een  Hollandts  Schip  ,  den  zelfden  dag 
verbrand. 

Het  Slot  van  Honningcn,  mede  een  Hollandts  Schip ,  ookden  zei  ven  dag 
verbrand. 

DeMarmouth,  eennieuw  Schip  met  een  ftompGaliioen,  datdeRiviee 
opliep,  enonsontfnaisten. 

Dcni^  naarde  middag  verbrand  boven  UpnorCaftc!. 

Royaeljeams,  Admiraal  van  de  witte  Vlagge, 

(S  3)  R<Hr- 


Ï41,  LEEVEN  enDOOD  vati 

!«_Zl       Royaal  Lo^ndün.  )  voerende  yeder  80.  Stukken. 

Noch  hebben  dcEngclfcheccnfchoon  Fregat,  gcvoett  hebbende  i  .  '. 
Stukken ,  in  de  Rivierc  laten  linken. 

Noch  een  grootcFluytgefunkcn,  noch  vyf  Branders  gefonken ,  cneca 
op  de  Wal  gelet. 

itfdefet         Verders  zond  zynEd:  den  C/ipitain  Cornelii  Vos^  met  elf  100 
lennaTi'    zickc  sls  gcwondc  Bootïgefcllen  naar  Holland,  en  bcnoor  des 
Hitund  en  andcrco  daags,vanden  Heer  Lt.h.dmiralva>t  Gem^raGX.  fcfticnOor- 
Foüdcn"     log-fchepen,  endiieklyne  Galjoots  naar  het  Noorden,  langs 
het  Eyland  van //jV/^»ii  af  te  vaardigen,  om  het  felve  te  vcrruee- 
ftercn,  en  onder  de  gehoorzaamheid  van  den  Staat  te  brengen, 
en    van  daar  ,    naar    het   Eyland    Fero    naar    de  komende 
Ooft-Indifche  Scheepen  verneemen,  en  die  aan  trefFcnde,in  Hol- 
land te  geleiden.    Hiernevensgafhy  ook  bevel  aan  den  ^iVtf.^</- 
ÊnErettze  f„iyifai  Cornelts  Evertz. ,  van  met  een  Smaldeel  van  twaalf  Oorlog- 
wi"cnde  fcbeepen  en  drie  Galjoots  van //«irw/f?,  tot  aan  de  Hoofden  toe  te 
Hoofden,   jjruyflcn,  om  van  de  onzydigeverbyzylende  Schepen  te  koanen 
verftaan,waar,  hocfterk,  enin  wat  Haat  ofte  gelegentheiddac 
des  Vyands  Scheeps  Macht  en  waar  zy  haar  onthoudende  was, 
mitsgaders  acht  te  flaan  ,  of  het  getal  van  's  Vyands  Oorlog- 
fchepenin  Harwitz.  voorfchreve,  onder  't  Zuyd  ende  Noord- 
Voorland,als  mede  'laDuiJns  vermeerderden  of  verminderden.  Als 
ook  aan  deCommarideurlVilUm  vanderZaan^om  met  fevenOorlog- 
Ichccpen  tuflchen  's  Kornngs-Diep  en Haru'ttz.  te  kruyflcn,  ende 
by  gevallen  een  fterker  Vyandlyke  macht  op  hem  af  quam,  hy  als 
dan,  met  zynby  hebbende  Scheepen  op  de  Vlaggc  aan  wyken 
zoude  ,   fchictendc    na  gewoonte  alle  Glafcn   een   Canon- 
fchoot,  tot  waarfchouwinge,  ter  tyd  en  wyle  toe  ,  dat  hy 
in  't  gezicht  van  de  voornoemde  Vlaggen  genaderd  was. 

Sondag  zynde  den  16  Juny  deed  zyn  Ed:  een  algemene  dank 
i«  jnny.  en  bede  dach  op  alle  de  Scheepen  der  Vloot  houden,  over  deZce- 
doet  een  al- gen  ende  Roemruchtige  overwinning,  die  Godt  Almachtig  gc- 
gemeene  jjcfc  haddc  aan  den  Saat  der  Vercenigdc  Nederlanden  te 
ttit^o,  verleencn. 

de  vloot        Des  naar  de  middags  deed  hy  alle  de  Capitainen  aan  zyn  Boord 
boHden.     2eyne ,  en  aan  dezelve  de  be  velcns  ter  hand  ftellen  tot  uitvoering 

der 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         14J 

der  veidcclinge  van  's  Lands  Vloote.  ië€j. 

Daags  daar  aan  Ichrcef  zyn  Ed:  in  de  Franfche  Taal  aan  den  "^ 

HceTÜenoB:  van  Beaufort  en  denHecT de  Glaraes.totCalatt.  we-  "■*«'" 
gcnsalzynevciricntingen,  die  hy  tuflchen  den  19  en  25  defer  denettog 
op  de  Rivieren  van  London  en  Chaitam  uitgevoerd  had.     En  dat  i^ort  cnde 
hy  alvorens  by  CaUis  was  geweeft ,  en  aldaar  de  Franfche  Vloot  H«rde 
hadgewachc,omlich  bydcfelve  te  vervoegen,  in  gevolge  van  de     "^^^ 
over  een  komftjtuflchen  zynMajefteyt  en  deHeeren  haarHo:Mo: 
op  den  I  5  dezer  Maand  gcflooceni  enz.  >   fchoon  men  wegens 
de  c'zamcn  voeging  der    Vlooten  ,    zoo    veel    werk   gedaan 
bad,  gefchieden  het  echter  dit  heele  loopendejaarniet. 

Ter  zelver  tyd  maakten  zyn  Ed:  ook  aan  de  Raaden  te  Ad-  zend  de* 
miraliteit  tot  Rotterdam  bekent,  dat  hy  den  Capnamjohan Bra-  BrTk'ci'met 
kei ,   die  fich  in  het  laatÜe  voorval ,   op  de  Rivter  van  Chattam^"^}""}^ 
foo  dapper  gedragen  had ,  met  de  fchoone  Scheepen,  de  ^oy<ï<ï/ rovTi  "^  ' 
Charles  en  dcjonathan^op  zoude  zenden ,  daar  nevens  verfoeken-  fj^^'i"  ^"^ 
de  dat  haar  Ed:  Mog:hemomzyn  groote  kloekmoedigheid  ge-  op. 
liefdere  voorfien,  met  een  der grootfle  nieuwe  Scheepen  ,  wel- 
ke reeds  klaar  gemaakt  waaren  ,   waar  mede  zyn  Ed:  hemmee 
de  aller  eerfte  gelegcntheid  wederom  te  rug  foude  verwachten, 
alfoohyzekerlyk oordeelden, Luyden van  zulken  hoedanighec- 
den  in  't  kort  zeer  nodig  te  zullen  hebben.     Als  ook,  dat  haar  Ed: 
Mog:  de  loerufting.  ecniger  nieuwe  Branders.met  alle ernit ge- 
liefde voort  te  zetten ,  enz. 

's  Maandags  deed  zyn  Ed:  de  Hooge  Krygsraad  verzaamelen ,  ig  junvi 
om  de  eifchen  van  den  f^ice-^dmtraal  de  Liefdeden  den  Capnain  ^^j"^*|' jj 
Tobias  Tobiafi..  wetjens  het  recht  totdePiysvande/Joy^i/z/C/j/ir-  Hooge 
les  ,  en  de  Loon-Gelderen  ingeleverd ,  t'onderzoeken  ,  waar  ^'yé""^' 
op  beflooten  wierd,  aan  haar  Hoog  Mog:  te  fchryven,  hoezy 
onder  vei  betering  ,   geoordeeld  hadden  ,   dat  een  ygclyk  van 
de  drie  Hoofd-Bevelhebbers ,  die  by  defelve  verovering  geweeft 
zyn,   nevens  hunne  Booisgezelen  ,   vooraf,   uyt  de  voor- 
fchrcve  Loon-Gelderen ,  met  een  eerlykc  erkentenis  behoorden 
tewerdenbegiftigd.     Endat  deWcduwenofWeefen,  derge- 
fneuvelde  Commandeurs  van  de  Brandt-  fchepen ,  mildelyk  moch- 
ten werden  bedacht.     Stellende  vorders  de  zaaken  in  handen  van  ^ 
haar  Hoog  Mog.-.    Den  zelfden  dach  zyldendeüorlog- Schepen 

ondes  ■ 


144  XEEVEN  en  DOOD  van 

't  (<'(^7.  onder  de  drie  Smaldcelen  van  den  Lt.  Admiraal  van  Gent ,  Vict- 
f^.Jlm»  Admiraal  EvertCz^^  en  de  Schou:-by-Nachc  t/^w^fr  Zaan,  met 
een  Ooftclyke  Wind  enfchoon  weer, naar  de  middel-gronden 
in'c  A'o«j«gj-D;V/7,  en  (lelde  de  Oorlog- fchcpen,  welke  onder  de 
Vlagge  noch  op  de  Rtvier  van  Lo»Jo«  gebleven  waaren,  in  drie 
Smaldeelen ,  op  deeze  wyze. 

ferdeelingevan  's  Lands  Schepen,  die tegenwiiordignoch on- 
der de  Hoofd-VUgge  bevonden  worden ,  ende  hoe  defelve  in 
rang  i^nkeren  zullen. 

Capn.  C:  de  Liefde.         Capn.  Colaart.  Capn.  A:  van  Zyl. 

Lt.  Admiraal  van  Nes.   looft  Michielfz.  Vicc-Adm.  Schram. 

Jooft  Vcrfchuur.  Lt.  Adm.vaii  Aylua.       Johan  Roetcring. 

JiCornelifli.Swart.       J:Janfi.  Vyfelaar.  Michicl  Zuys. 

Brander. 
Hendrik  Efdrc. 

Capn.P:Thomaflz.Sittcr.Capn.J:GyfeIsvanLier.  Capn.J:  AndriclTzSwart. 
HcndrinkGotskcns.       S.by  N.JanMatthyili.  Lt.  Adm.Mcppel. 
Lt.  Admiraal  de  Ruyter.  Lt.  Adm.  Bunkert.        P:  Claall/.  VVynbergcn. 

Lt.CollonclPalm.         CornclisEvcrtfz.  J:Corncli(ü.  Broeder. 

Picter  van  Wynbergcn.  VVynant  van  Mcurs. 
Brander.  Brander.  Brander. 

Gerrit  Forens.  Willem  Meerman.         Willem  Gerritfz. 

Capn.  N:  Marrevclt .     Capn.WitroBeyma.       Capn.  Picter  MangnuiTz- 

Vice-Adm.Sweers.        Vice-Ad:EnnoDocdcs.  Schout-by-nachtVluch. 

JacobBinkes.  Roelof  Ketelaar.  JanvanAmIkl. 

FlorisFloriirz.Blom.     NiclaasNaalhout.         jan  Janfi.  Verbockclt. 


*i1w7- 


Des  anderen  daags  fond  zynEd:  met  het  opgaan  der  Sonnede 
onderftaandcLandenZecBezoldelingcnbeltaandeuit  vier  hon- 
derd en  vyfiig  Man,  aan  het  Eyland  JTc^f/'/')' ,  om  vervarfching 
te  halen,  die  des  avonds  wederom  aan  boord  quamcn,  en  ont- 
bood den  Fice- Admiraal  EnnoDoedefz..  Star  ,  met  zyn  fes  Sche- 
pen, leggende  voor  het  i^ör/CW«*/tf,  by  hem,  onder  de  Vlag- 
ge voor  ^««^«W^ ,  o^dc  Rivier  \inLondony  laaiende  twee  van 
de  lichlle  Schepen  aldaar  op  de  wacht  bly  ven  leggen ,  tot  nader 
bevelen. 

Ljflc 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       14^ 

Lyjle  van  de  Landt-en-Zee  Bezoldelingejt ,    bevoolen  em  op  '     ^' 
het  £y landt  Scheppy  te  landen ,  nevens  aanwyfing  van  de 
Boots  ende  Sloepen  door  dewdke  dez,elye  daar  aanfnlUn 
Tverden  gebracht. 

LieutenantColIonel,  endc  Majoor  Brederode  ,  in  de  Sloepc  van  deft 
gcmelden  LieutenantColIonel. 

CvifïizmCaSiellego  met  vyfjgman,  in  de  Sloep  ende  Boot  van  den  gc- 
melden Licutenant  Gollonel. 

Csp'itim Dolman j  metvyftigmanvanCapitain^f /ijMvt/f /e»^e,  inde 
Boot  endc  Chaloupe  van  den  Schout- by-nacht/7/«/;i,  die  aan  de  Muyt  den 
Harder  wcfenfal, 

Capitain  Padbnrg  met  dertig  man  ,  met  de  Boot  van  Capitain 
Marreveld. 

Dooi dcBootvnn Corfielis de  Liefde,  uyt  de  Fluyt  den  Harder,  tvpiutig 
man ,  van  den  Capitain  de  la  Noy  de»  Ouden. 

Van  Capitain /J//fe«f»vyftig  man  van  zyneygenCompagnie,dieafgehaalt 
lullen  werden  van  de  Fluyt  de  Roode  Leeuw ,  door  de  Boots  en  Chaloupeo 
van  den  V\cQ-hdm\i^3.\Schraw, 

Van  Capiteyn  Comeiis  de  VPitt  vyftig  man  van  zyn  eygen  Compa- 
gnie ,  door  de  Boot  ende  Chaloup  van  den  Licutenant  Admiraal 
Meppelen. 

Van  Capitain  Eo^en  wftig  man  van  ïyn  eygen  Compagnie ,  met  de  Boot 
ende  Chaloup  van  van  Zeyl ,  die  afgchaalt  zullen  worden  van  de  Fluyt  de 
Roode  Leeuw. 

Van  Capitain/ö/^/!»  de  Witt  vyftig  man  van  zyn  eygen  Volk ,  met  de  Boot 
ende  Chaloup  van  den  Lt.  Admiraal  de  Ruyter. 

VanCapiiainLi!»fo«rf  vytügmanvanzyneygcnCompagnie,mctdeBoot 
endc  Chaloup  van  den  Lt.  Admiraal  van  Nes. 

Van  Capitain  Brotmervyüig  man  van  ïyn  cygcnCompagnie,met  de  Boot 
ende  Chaloup  van  den  Vice- Admiraal  óW^r/. 

Op  het  een  parig  bericht  van  de  Lieutenants  AdmiraAlen  de  Ruy-  zyiiEd:bei 
ur.  Banken^  Aen  van  Nes^  Meppelen  en  Aylua ^  ende  in  ach- ''"''^^^^^'' 
tinge  genomen  hebbende  de  zeekere  tyd  ing  onlangs  ingekomen j  af  tt  z? lea 
dat  binnen  Lo«^o«  een  groote  menigte  Brand-fchepen  wierden  '°^^^^l^^^ 
toegemaakt ,  ende  overwegende  dat  door  de  gemelde  Branders ,  beletten.  ; 
aldaar  op  de  Rivier ,  's  Lands  Vloot  met  een  Weftelyke  wind  ten 
hoogften   zoude  konnen  werden  befchadigt   :   Dat  aldaar  in 
de  Rivter  voor  den  Staat  geen  dienft  meer  gedaan  konde  wer- 
den ,  zynde  alom  den  Vyand  aan  Land  zoo  ftcrk  in  de  Wapenen, 

Tw({de  Boek.  (T)  dat 


146  LEEVEN  en  DOOD  van 

'i66j.     datnictzondcr  groot  gevaar  d'ondcrnceming  van  ecnige  Lan- 
-.  dingckondegcfchiedcn heeft  zyn  Ed:  bcfloocen  endc  verdaan, 

dat  den  zelfden  avond ,  met  het  aanftaande  getye,  's  Lands  Vloot 
zoude  ofdryven  naar  de  Middelgronden  ,   om  op  het  fpocdigll 
\ oor  de  Rivier ,  buyten  's  Konings-Dtcp  te  zylen  ,  en  de  Rivier 
met  een  Smaldeel  voor  't  Noord-f'^oorl^nd  ,   Saulsbaj  en  Olfernes , 
te  befetten,  hetwelk  met  minder  gevaar  van  's  Lands  Vloot» 
cnde  immers  zo  veel  ongemakken  der  Vyand  kondc  gefchieden. 
Het  welk  aanftonds  gedaan  is, 
^5juny'         Den  29  deler  maakten  de  Lt.  Admiraal  van  Gent  aan  zyn  Ed: 
door  en  Brief  bekend  ,   dat  het  veroverd  Schip  de  ^<y<i<»/ CW- 
Ics^  de  yicc-Admiraal  dt  Liefde  cnde  CapitainendefVtidenRuw 
met  het  begin  der  ebbe  ,   omtrent  de  middel-gronden  op  de 
Zuyd  Wal  vaft  geraakt  waaren  ,   het  welk  hem  genoodzaakt 
had  ten  Anker  te  komen  even  buyten  de  Middelgronden  in  't 
KoTiings-Dtep  ,   om  defclve  in  te  wachten,  enomtrcnt  twintig 
Zylen  in,  ende  voor  Harwitz.  ziende,  hadde  hy  een  Fregat  en 
BenLt.Ad-  twee  Bcricht- Jachten  afgezonden,  om  de  zelve  nader  te  bcken- 
minaiyan   j,g,^ ^  en  of  hy  dc  voornoemde  Schepen  in,  ot  voov Narwttz  , 
aovvand-  zoude  aantallen.     Waar  op  zyn  Ed:  des  anderen  daags  antwoor- 
lykeschc-  j^j^     van dc  voomocmdc  Schccpcn ,  zoo  het  hen  eoet  dacht, 

pen.  '  u         j 

aan  te  klampen  ,   te  veroveren  en  veibranden  ,   waar  toe  zyn 
Ed:  hem  volkome laft gaf. 

Dezen  dach  bcquam  denHeer  de  Witt  wederom  een  Brief 

jedeter.  vnT\  ócn  zdtdcft  Hccr  Lteutenant  j^dmira.il ,  behelzende,  dathy 
bcfloten  had ,  op  de  Hoek  van  Barel  te  zylen ;  da:  hy  den  Schout— 
by-Nacht  pander  Zaan  met  zyn  SmaldeeUng  voor  Olfcrne  had 
gezonden  ,  om  het  Gat  aldaar  te  bt letten  ,  cnde  plaats  nader 
ie  bekennen;  en  dat  zyn  Ed:  hem  alle  de  Branders  geliefde  te 
zenden  die  hy  miflen  konden.  Al  het  welk  zyn  Ed:  hem  toe 
ftond  en  befloot  aanllonds  de  Braixlcrs  naar  htm  toe  te  zenden. 

.„         ,  Vorders  is  de  Ruyier  ook  met  een  Galioot  aan  't  Boord  van  den 

Wut  fp  de  ,      .  . 

B.uficr  aan  Lt.  jidmtraal  van  Gent  gevaarcn  ,    om  me  met  den  andere  dc 

«aTa'n      ^efte  middelen  te  beraamcn  ,  op  wat  wyze  men  de  gemelde 

Ocot  vaait.  Sclicepcn  in  Harxmz.  leggende  ,   zoude  aantallen  :  Ook  ont- 

fong  zyn  Ed:  tyding  van  haar  Hoog  Mog:  dat  de  Graaf  van 

Siotntt ,  met  cenigc  Compagnien  Land  Bezoldclingcn  naar  's 

Landft 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WlTT.        147 

Lands  Vleote  afgezonden  was,  en  dat  hoog  gemelde  Hecrcn  ï<?^7» 
bevolen  liadden  om  aanfronds  achcien  Brand- l'chepen  te  doen  ""    ■>  ^ 
vervaardigen,  welke  zyn  Ed:  met  de  eerfte  gclegenthcid  toe- 

fezonden  fouden  werden  ,  nevens  een  befluit  om  het  Canaal 
eflooten  te  houden.  Ten  welken  einde  haar  Hoog  Mogen- 
de de  Heeren  Staaren  der  Vcrecnigde  Nederlanden  ,  den  27 
dezer  een  Brief  aan  den  Gezant  van  Beuningen  afzonden  >  van 
Inhoud,  dat  hy  aan  den  Koning  van  D-4»;^)';^,  verzoeke  zoude 
dewyl  de  Rtvier  van  London  nu  zeer  naauw  door  de  onze  befet 
was  ,  zyn  Majeftey  tzoo  goet  geliefde  te  zyn ,  van  een  goet  ge- 
deelte der  Oorlog- fchepen,  welke  onder  de  Vloot  van  den  Her- 
tog van  Beaufort  behoorden,  naar  den  opgang  vin't Canaal  te 
fendcn  ,  om  't  felvc  Vaarwater,  met  ende  nevens  eenige  Oor- 
log-fchepen  van  defen  Staat ,  fOor  de  Engel fche  bcflooten  te 
houden  ,  doch  hy  quam  niet  te  voorfchyn;  verders  Zeyndcn 
zyn  Ed:  deHeerCoRNELisDE  WiTT,  als  Gevolmachtigde  van 
haar  Ho:  Mo:  al  de  Capitainen  aan  zyn  Boord  >  om  in  gevolge 
het  bevel  van  de  Heeren  Staaten  der  Vereenigde  Nederlan- 
den, vandefelveeengereegeldeLyllaf  te  eifchen,  van  de  Le- 
vensmiddelen 5  om  aan  haar  Ho:  Mo:  daar  van  tot  der  felver 
narichcinge  te  berichten.  Hiernevens  bezetten zynEd:,  mee 
beraadflaging  van  de  Lt.  Admiraal  de  Ruyter  ,  de  ganfche  Zee 
van  Harwttz.,  tot  voor  het  Konings-Diep  ,  en  van  daar  tot  aan 
het  Noordvoorland  en  Marigats^  zynde  aldus  de  Rivier  van  London 
genoegzaam  geflooteo. 

Vrydach  den  eerften  July  quamen  's  morgens  ten  drie  uu-  Deneeiftea 
ren  de  Heeren  Lieittenams  kdmiraalcn  de  Ruyter  ,    en  van  Gent,  {J'^^q^  ^ 
nevens  d^Vice- Admiraals  de  Liefde^  en  Cornelis  Evertz..  byzyn  BeveiheB- 
Ed:  aan  Boord.     Berichtende,   dat  de    g&mcXéc  f^ice-j4dmi-\l\^y^Zl 
raais  de  Liefde  ,    en  Evertfz..  ,   Harwttz..  ende  het  for/ daar  om-  byzynEd;- 
trent  leggende  ,   hadden  wefen  befichtigen,  als  ook  de  Sche- 
pen die  in  de  Bay  van  Harwitz.  voorlchreven  ,  wai  en  leggen- 
de ,  en  dat  zy  bevonden  hadden  ,  dat  alle  de  Engelfche  Schee- 
pen ,   daar  zy  gemeend  hadden  groote  Buyt  aan  te  hebben  , 
niet  anders  als  Kool- Schepen  waaren  ,   200  dat  by  een  parige 
Stemmen  beflooten  wierd  ,   van  daar  niet  veel  moeiten  toe 
aan  te  wenden  ,  om  dezelve  aan  ic  taften  ,  hebbende  wei- 

(T  zl  nig 


t48^  LEEVEN  en  DOODvati 

t^^J.     nig    Branders  in   's   Lands    Vloote   meer  overig ,   waar  iu-> 
•  zyn  Ed:  de  volgende  Brief  aan  haar  Hoog  Mog:  fchreef. 

Aan  de HeerenStaaten Generaal,  den  i  July  i66y* 

Hoog  Mogende  Heeren, 
XynEd:     \T  ^T"  hebben  Uii/  Hoog  Mog:  op  gireren geadvifeert  .y  dat  ivy  op, 
hm  Hoog     VV   het  eenparig  advis  van  de  refpeéïive  Lieutenants  Admiraalen, 
**"'•        met  's  Landts  f^loote  buiten  de  Riviere  van  London  waaren  ver- 
z.eijlt «    om  van  de  incovenienten  van  Brand-fchepen  te  mogen  zijn 
bevrijd.     De  voorfz..  Inloot  is  z.edert  verdeelt  in  drie  Efquaders ,  ge- 
lijk  (jw  Hoog  Aiog:  uit  de  Lijll  van  de  voorfz.  Ferdeelingen  zullen 
gelieven  af  te  nemen  ^  ende  is  den  Lieutenant  Admiraal  van  Gent 
gelafltekruijlfen  Noordtwaarts  aan  ,    om  de  Zee^  z.00  veel  mogelijk, . 
aldaar  te  bevrijden  ,    met  de  Schepfn  van  Oorlog  hier  nevens  geno- 
mineert.     De  Lylien  van  de  Efquaders  onder  den  Vice-Admiraai ' 
Everfz.  ende  den  Commandeur  vander  Zaan  ,    mede  uitgez.onden  . 
om  af  ende  aan  te  houdsn  ,    hebben  ri^y  Uw  Hoog  M»g:  by  den  onz.en-. 
van  den  2 7  der  voorledene  Adaand ,  over ge[o»den  >  400  dat  Uw  Ho:^\o: 
tegemt/oordig  van  delTerdeelinge  van  degantfche  navale  Alachi  van  den 
Staat  ge  dient  zyt, 

In  gevolge  van  Uw  Hoog  Mog:  Mijftve  ende  Rcfoluüe  van  den 
twee-en- twintigjlen  Juny  laaflleden  ,  hebben  wy  ons  cxa^eliil^^gein- 
^oj  meert  ,  rakende,  den  toejland  Z/an  de  P''iBuailie  1  H^ater  ende . 
Bier  ,  h  de  f^'loot  z.ynde  ,  ende  bevinden  dat  die  gene  die  minfi 
•voorzien  zijn  «  »och  wel  een  Wiaand  z,i)llen  kpnnen  uithouden  ,  «/>*= 
fcfmderd  dat  eenige  met  Water  ende  Bier  een  weynig  zullen  moeten geaf- 
li fleert  wet  den. 

De  Vloot  leyt.  tegenwoordig  zoodanig  verJeeld,  (Ut  u.y  de  gant- 
fche  Zee  van  Harwiiz,  tot  voor  het  Konings  Diep  f  ende  van  daar 
tot  aan  het  Noordt- Voorland  ,.  ende  Marigat  befet  hebben  ,  zoo 
dat  wy  vertrouwen  dat  niemand  in  ofte  uit  de  Rivier  van  Lon- 
don zal  kpnnen  komen  tegens  ons  goet  vinden  :  Waar  mede  eindt' 
ginde  f  zullen  wy  Godt  Almachtig  bidden  Uw  Hoog  Mog:  Pcrfoo- 
Tien  ende  lojfclijke  Regeeringe  meer  en  meer  te  -willen  zegenen.  In  't' 
S(hip,defev(n  ProvJncien,  den  cerjljtn  Julj  166 j.  *s  morgens  ten. 

Kórfe.» 


COHNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      149 

Kort  na  'c  afzenden  van  decze  Brief  liet  zyn  Ed:  dcii  Hooge-  ï<^^«  ^ 
Zee-Krygsraad  wederom  te  zamen  vergaderen  ,    waar  in  vier  - 

Varensgezellen  gevonniit  wierden ,  om  drie  maal  van  de  Rhec  te  ^^J'pfde'"* 
vallen  ,  en  yder  met  honderd  en  vyftig  flagengelaarfttewor-  Hooge  zce 
den.  ZynEd :  beantwoorden  de  Bi  ief  van  haar  Hoog  Mog:  van  w/ai^in"fe, 
denzz  Juny  wegens  het  onderzoeken  van  de  Levensmiddelen,  varemge- 
waar   nevens  verfogc  wierd  ,    dewyl  de  Commandeur  la  Roche  vounkf.'' 
al  eenige  dagen  met  zyn  onderhorige  Schepen  uit  Deenefnar- 
ken  in  Texel  was  gekomen  ,   als  ook  Anske  Fol{kes  ,    en  Brede- 
Tode ,  dat  haar  Hoog  Mogende  geliefde  den  gemelde  Lt  K^cbe 
op  het  fpoedigfte  met  dezelve  Scheepen  naar  's  Lands  Vloot 
te  zend'Cn ,   om  alfeo  in  ftaat  te  zyn  van  noch  een  Smaldeel 
vaa  de  Vlagge  te  konnen  zenden  ,  om  fich  metdeFranfchete 
vcreenigen  ,   en  den  Vyand  alle  mogelyke  afbreuk  te  doen. 
Ook  ontfong  zyn  Ed:  een  Brief  van  de  Heeren  Elemun  en 
Havelaar  alle  twee  Gevolmachtigde  Raaden  van  Holland  ,    te 
kennen  gevende  dat  zy  op  het  voordragen  van  den  Heer  Raad 
Fenfionarts  de  Witt,  achtien  honderd  Holfters  ofKnapfak- 
kcn  ,   hadden  doen  maaken  >  voor  de  Bezoldelingen  ,   die  te 
Land  zouden  mogen  gebruykt  worden  ,   welke  zyn  Ed:  ter 
zclver  tyd  beantwoorden.     Hier  nevens   wierd   hem  decze 
onderfla'ande    Brief    van    haar    Hoog    Mogende    eer   hand 
gelteldt. 

De  Staaten  Generaal  der  Vereenigde  Nederlanden. 

E  Dele,  Gejlrenge,  Erntfejle  ,  Hooggeleerde  ,   11} fe,  Voorfichtige Heeren',  visu  Woog 
Wy  hebocn  ontfaiigcn  U  licder  iVliffivcu  vaii  den  lo  en  ia  defes ,  Mo?:  be- 
ende daar  uyt  incc  zondcilingc  aangcnaamhcyt  vernomen  ,   dat  het  God  ^ j".'*'" '^^'^ 
Almachtig  belieft  heeft ,  ouder  u-lieder  diieöie  cnde  goed  bclcyt ,  's  ovérwin. 
Lands  Vloot  ,  cnde  de  Wapenen  van  den  Siaat  tcgcns  2c  Engejfche  op  ningop 
dt  Rivier  van  CbaiTam  ,  zoo  met  het  verbranden  ende  veroveren  van  chattan» 
een  goct  aantal  capitale  Schepen  van  Oorlog  ,     het    vernielen    van    s/*"*^" 
Fort  Charneffe  ,     als    anderlins    gelukkig   fucces   te  vctlcenen  ,    cn- 
de ons  wederom  met  viQorie  over  onze  Vyanden  (ekrooncn;  cndedcr-' 
halvcn  niet  willen   na  laa;en  ,  u-lieden  mits  dezen  te  bedanken  voor- 
der zciver   refoiutheyt ,  yver  vigilantic  ,   cotdaatheyt ,  ftantvaftigheyt , 
cnde  goede  conduiéte  ,  zoo  in  het  in  xeylen  van  de  Riviere  van  hond'M 
endü  dnttam  ,  als  in  het  exploiél  zelfs  gebruykt ,  daar  door  ondec 
Godts  gcnadigcn  zegen,  't  voorfz.  fucces  ende  de  Viöork  is  verkrcger*,'  ■ 

T  3-  vec^ 


I^o  L  E  E  V  E  N  en  D  o  o  D  van 

verfoekende  cndc  begecrcnde  dat  u-lieden  daar  inne  gedurende  de  gant» 
fche  expeditie  ,  ten  mecllen  ditnftc  van  ons  algcmcciie  lieve  Vaderland, 
endc  lot  des  te  beter  tndc  eerder  bevordcringe  van  een  heylianicn  ,  ccr- 
lyken ,  ende  verzekerden  Vreede  willen  continueren  ,  cndc  Kantvafle- 
]yk  volharden  ,  daat  toe  Godt  Almachtig  ,  lynen  verderen  gcnadigeii 
ïegen  wille  verkenen  ,  in  wiens  hcylige  befcherminge  wy  u-liedcn  bc- 
veelen.  In  den  Hege  den  i8  juny  1667.  Wasgcparaphreerd7«i&rf»ï^a» 
Rhede  ,  onder  llont.  Ter  ardannantte  van  de  hooggemelde  Heerex  Staaten 
Generaal  f  ende  was  getekent, 

J:  Spronsen. 

»Ny-  Des  anderen  daags  deed  zyn  Ed:  de  Krygsraud  der  Land- 

«Kptdé '  Bevelhebbers  beroepen  ,  en  in  dezelve  ,  twee  Bezoldelingen 
Hooge  onder  de  Compagnie  van  Samuel  de  la  Noye  gevonnill ,  om  drie 
Ktvgsraad  maal  van  de  Rhee  te  vallen  en  met  honderd  en  vyftigflagenge- 
Eezoide-*'  ^^^''^  ^^  worden  ,  om  dat  defclve  Landwaards  in  geloopen  en 
lingenge-  gcplundcrd  haddcn. 

vonmft.  Sondags  zynde  den  derden  July,  ontfong  zynEd:  een  Brief 
ïJuif.  yan  haar  Hoog  Mog:,  waar  in  hem  den  Dank  en  Bededag  be- 
kend wicrd  gemaakt  ,  die  op  den  fesden  deezer  door  de  Vcr- 
cenigdc  Nederlanden  ,  over  deefc  groote  Overwinninge,  ge- 
houden zoude  worden.  Het  welk  overwogen  zynde  gaf  zyn 
Ed:  bevel  om  op  den  zelfden  dach  door  de  gehccle  Vloot  het 
zelfde  te  doen  ,  en  de  Stukken  Gefchut  by  den  Lt.  AdmitAd 
de  Ruytcr  dertien  maal ,  by  de  andere  Lteiaenants  Admir aaien 
yder  elf,  de  FUe-Admiraalen  negen,  de  Schout  by-Nacheftvcn ^ 
en  yder  Capitain  vyfmaal  te  loflen.  Middcllerwyl  was  by  zyn 
Ed:  een  Scheepje  gezonden  >  aangehaald  door  den  Capitain 
Nanning  ,  waar  in  twaalf  Paarden  die  den  Kyzer  tot  een  ver- 
cering  aan  den  Koning  van  Engeland  zond  ,  zynde  met  geen 
bchoorlykc  Gclybrievcn  voorzien  ,  doch  zyn  Ed;  gaf  des  zelfs 
Schipper  uit  een  beleeftheyt  een  krachtige  vryGely-brief,  en 
liet  hem  zyn  Rys  vervorderen. 

Naar  dai  zyn  Ed;  den  vierden  dezer  de  Krygsraad  had  doen 
vergaderen  over  een  üieraar  van  't  Gerecht  die  een  Bootsge- 
zelmet een  Mes  gcgrich  had,  welke  gevonnift  wierd  »  van 
driemaal  kielgehaald  ,  met  honderd  flagen  gelaarft  en  met  een 
Mes  aan  de  Malt  door  de  h;.iid  gellnkcn  te  werden  ,  over- 
woog des  avjuds  met  den  Heer  Li.  Adt.nraal  de  Ruiter ,   of 

men 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        ift 

men  mei  de  geheele  Vlooc  of  een  gedeelte  van  dien  ,  op  den  ^^^fl 
Vyand  op  d'een  of  d'andere  wyze  geen  vorder  Overwinning  —  '  "^ 
zoude  konnen  bekomen,  waar  op  bcflooten  wierd  ,  een  Smal- 
deel  van  veertien  Oorlog  fchepen  ,  onder  den  Lt.  Admiraal 
iMtt  Nes  ,  met  by  voeging  van  den  Ftce- Admiraal  Schram  en 
den  Schout-by-Nachc  vander  Zaan  ^  naar  Bo^on  te  zenden  , 
om  aldaar  een  goet  gedeelte  Krygskiiechcen,  onder  den  Over- 
llenZ)e/w<i«  aan  Land  ce  zetten  ,  en  naar  de  gelegcntheid  dier 
plaatle  ,  den  Vyand  op  aüe  mogelyke  wyze  te  benauwen  en 
afbreuk  te  doen.  Des  anderen  daags  oncfong  zyn  Ed:  weder-  ,t„i-;  , 
om  een  Brief  van  haar  Ho:  Mo;  ,  van  Inhoud  ,  datHoogge- 
melde  Hceren  ,  uyt  zyn  Ed:  Briet  van  den  dertigften  Juiay 
verftaan  hadden  ,  dat  hy  mee  's  Lands  Vloot  ,  de  V\,ivier  we- 
derom afgezakt  was ;  dat  de  Overwinning  op  den  Vyand  be- 
haald ,  zulk  een  ontlleltenillè  in  Engeland  had  veroorfaakt, 
dat  den  Koning  met  meer  ernfl  als  ooit  ,  de  Vrecde  tot  Bre- 
da zogt  te  bewerken  >  dat  door  het  verlaaten  van  de  Rm>r, 
den  Vyand  mogelyk  weder  aangemoedigc  konde  worden  ,  en 
alfoo  de  Vrede  handeling  verachceren  ;  dat  haar  Hoog  Mog: 
oordeelden  voor  de  dienll,  eer  ende  achtbaarheyt  van  deezen 
Staat  ,  het  vertrek  uic  de  Rivier  ftil  te  houden  ,  en  het  zelve 
een  ichyn  te  geeven  als  of  het  tot  grooter  onderneeminge  ge- 
daan was  j  en  dat  voor //«i^-w/Vz  feventien  of  achtien  Engeljche 
Schepen  lagen  vertrouwende,  dat  zyn  Ed: een  bequaam  Smal- 
deel  nevens  ecnigc  Branders  derwaards  zal  fchikken  ,  of  ge- 
Ichikt  hebben  ,  om  de  Scheepen  ,  aldaar  leggende  ,  te  ver- 
nielen ofte  veroveren  ,  als  ook 's  KoningsKrygs-Tuyghuis  in 
defelve  Plaats  te  verbranden  ,  en  dat  by  aldien  zulks  quam  te 
miflukken  hy  de  meer  genoemde  Rivier  van  London  wederom 
geliefden  inende  op  te  zylen,  lotvoot's  Gravezund  ,  ofte  ook 
wel  zoo  veel  hoger  ah  't  mogelyk  v/as,  latende  echter  alles  aan 
zyn  Ed:  goet  beleid  j  al  het  welk  in overweginge  genomen  zyn- 
de,  goet  gekeurd  wierd,  dataanftonds  door  het  wayen  van  de 
Witte  Vlagge  ,  alie  de  Hooge-Bevelhebbers  aan  zyn  Boord , 
fouden  worden  gczeynd  ,  om  tot  uytvoeringe  van  haar  Hoog: 
Mog:  goede  meeninge  Ankers  teligten  en  vervolgens  de  Rivier 
vanLew^ow  wederom  op  te  zylen,  het  welk  zyn  Ed;  insgelyks 


i^i  LEE  VEN  en  DOOD  van 

\t6^.    door  een  Blief ,  aan  haar  Hoog  gemelde  Heercn bekend  maak- 
^      „  ■  ten.     Noch  ontfong   zyn   Ed:  ter  felver   tyd  een  Brief  van 

haar  Hoog  Mog;    waar   dat  het  volgende  uittrekiel  ingc- 

flooten  was. 

'ExtrA^i  uyt  het  Regijlcr  der  Refolutien  vAn  de  Boog  Mog:  Hee- 
ren  Staaten  Generaal  der  Vereenigde  Nederlanden,  Maar  f 
den  z8  Jttny.  i66j. 

;,>^P*tgeprefenteerdeby  Heercn  Meerman  cnde  andere  hare 
„V-^Hoog  JMog:  Gedeputeerden  tot  de  fecrete  Zee  faken, 
„  ter  vergaderinge  gedaan  ,  is  naar  deliberaiie  goet  gevonden 
„  cnde  verftaan ,  eerftely  k  dat  de  Heeren  hare  Hoog  Mog:Gede- 
„  pureerden  endeOevolmacht  igden  op  's  Lands  Vloot  by  Miffivc 
„bedankt  fuUen  werden  ,  voor  der  felver  refolutheyt ,  yver, 
„vigilantie,  cordaatheyt ,  ftandvailigheyt endc goede condui- 
,,  61e ,  foo  in  het  exploid  felfs  gebruykt ,  daar  door  onder  Godts 
„gcnadigcn  zegen,  'tgelukkigfucces  aan  de  Wapenen  van  den 
„Staat,  cnde  viftoric  op  de  £«gf//c/jf  is  verkregen:  Ten  anderen 
„datookgefchreven  fal  worden  aan  den  Lt.  Admiraal  de  Ruyter 
„  als  Generaal  van  de  Vloot ,  ende  den  Lt.  Admiraal  van  Gent  % 
,,  gecommandeerd  ende  geëmployeert  zynde  als  Cheft'van  de 
,,gedeta(cheerde  Schepen  van  defelve  Vloot  i  dat  haar  Hoog 
„  Mog:  wel laatcn gevallen,  de  fonderlingc  couragie  yver  ende 
„  vigelantie ,  die  zy  refpedtivelyk  in  het  bevorderen  van  deexecu- 
„tievandeordres,  ten  fine  voorfz.  gegeven,  hebben  betoont, 
„ende  dat  haar  Hoog  Mog:  willen  verwachten,  datfedaarinne 
„verftandelyk  fullen  continueren  :  Tenderden,  dat  aan  den 
fjCapitain  Brakel ,  ende  des  zelfs  Bootsgefellen  boven  het  geno- 
j,  men  Schip  verleent  fal  worden  ,  gelyk  hun  verleent  wert 
„mitsdefen,  een  fomme  van  twaalf  duyfent  guldens,  cnde 
,,aan  hem  in'tparticulicreen  goude  ketting  met  een  Medaille 
„  te  famen  ter  waarde  van  twaalf  honderd  guldens ,  die  den 
„Commis  Spronfen  gelaft  wcrt  te  doen  maaken  ,  ende  dat  ge- 
„fchrevenfalwerdenaan'tCollegie  ter  Admiralitey  tot  Rotter- 
^^dam,  daife  den  voornoemden  Capitain  Brakel  willen  houden 
„  voor  ten  hoogften  gerecommandeerd  ,  om  over  een  van  de 

twee 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      ISB 

„twee  binnen  Gaats  leggende  kloeke  Oorlog- fchepen  als  C<»/'t'-  ^^^i* 
,,m;'«  gefield  te  werden.  Ten  vierden,  nadcmaal  verfcheidene  '  '  ^ 
„  Schepen  van  de  voorfz.  Vloot  al  berey  ts  niet  foo  wel  van  Viél- 
„uaille,  Bier,  Water  ende Brandhout  zynvoorfien,  als zy  van 
„nooden  hebben,  omeenreys,  die  vaneenige  tydfoude  mogen 
„  zyn ,  te  konncn  uytharden,  daar  door  d'executie  van  een  goec 
„defleynkan  werden  verhinderd,  dat  derhalven  aan  alle  Collc' 
iigien  ttv  Admiraliteit  geichxcxen  fal  werden,  datby  die  ordre  mo- 
j,  werden  geftelt,  dat  hare  Schepen  byprovifie  ten  minften  van 
„  genoeglaam  Bier,  Water  ende  Bi  andthoud  verder  mogen  vver- 
„  den  voorfien,  ende  fpecialyk  aan  de  Collegicn'mZeelatjd^  hec 
„  Noorderqtuirtier ,  ende  in  Friejlatid ,  daar  en  boven  om  ten  fpoe- 
„digften  in  Zee  te  brengen 't  geen  aan  de  Equipagie  ,  byrefo- 
„lutie  van  haar  Hoog  Mog:  van  den  24.  December  i665.gede- 
„  creteert,  noch  foude  mogen  komen  te  mancqueren,  ookpar- 
,,  ticulierlyk ende  voor  al  de deficierende  Brandeis ,  zynde 't  mee- 
„  rendeel  van  de  andere  Branders  in  het  jongfte  exploicl  lofFelyk 
„beftecd  j  Sullende  hier  vanextraft  gefonden  werden  aan  de 
j.gemede  Heeren  haar  Hoog  Mog:  Gedeputeerden  ende  Ge- 
„volmachtigden  op 's  Land  ts  Vlo  te,  tot  der  felver  narich- 
„ tinge.  Was gepraraphreert  Johan van  Rheede ,  onderflont ,  u4c- 
5,  cordeert  met  't  voorfz,.  Regiflerf  ende  was  geteekent , 

J:  Spronsen. 

Dit  gelefen  zynde ,  fond  zyn  Ed:  met  ingenome  berigt  van  den  zyn  Ed:' 
Heer  Lt.  Admir>id  de  Ruyter ,  bevel  aan  den  Vice  Admiraal  Corne'  vke-^A<f'' 
lis  Evertfz.. ,   van  fich  met  zyn  onderhebbende  Schepen  op  het  i"i"aiE- 
fpoedigiie  onder  de  Vlagge   te   vervoegen  ;   als  ook  aan  den  Vi'j'agef 
Vice- Admiraal    Enno  Doedefz..  Star  ,   van  met  zyn  onderhorige 
Schepen  fich  aanllonds  fonder  vertoeven ,  tuflchen  Harwitz.  en  's 
Konings-Diep  te  zylen,  op  kondfchap  ende  tot  afbreuk  van  deti 
Vyand,  en  by  aldien  hy  door  flarker  Magt  aangerand  wierd ,  door 
\Konings-Diep  ^  de  Rivier  van  London  op  ,  na'sLands  Vlootetc 
wyken,  alwaar  zyn  Edrbeflooten  had,  weder  te  verzylen;  dat 
de  CapitainenGotskens  ,  Piutr  Claafz.  IVijnbergen,  en  'jooji  Jldic- 
hielf^.  vier  of  vyt  mylen  in  't  Oolten  van 's  Lands  Vloot  zoude 
kruyflen  ,  tot  nader  bevel  \  en  dat  de  C^pitain  Jacob  Pieterf?^. 

Tweede  Bock.  (V)  Swart^ 


1^4  LEE  VEN  en  DOOD  van 

x6f'j.     s-MAYt^  naarheciVöorr(/-Foor/<jwi^moeft  zylen,  om  een  Brief  aan 
^  de  gemelde  nee- Admiraal  Star  te  bchandigeii  ,  en  uit  de  fel- 

ye    zien   te  verftaan  ,    waar   hy   de    Fice  -  Admiraal   Evertfz,. 
foude  aan  treffen ,  om  hem  het  gemelde  fchriftelyk  bevel  over- 
te  geven. 
6]v.\f.  's  Maandags,  zynde  den  fesden  July,  deed  zyn  Ed:  des  raor- 

|vn  Ed:  geris  Anker  ligten ,  zvlende  met  een  Ooft-  Noord-Oofte  wind , 
ke«  lichten  over  de  Middel- gronden  naar 's  Konings-Diep ,  ftcrk  zynde  dertig, 
d"  o^''"i'et  Oorlog- fchepen,  en  quam  des  na  middags  een  weynig  boven 
de  Vloot  hcx.  Fort  Charnife  ten  Anker,  alwaar  hy  des  avonds  omtrent  ten 
SinEs*-^  '  vy  f  uuren  de  Hooge  Krygsraad  wederom  aan  Boord  Zynde  i  waar 
Diep.  in  overwogen  wierd,  hoehoogmenmet'sLands  Vlote,  deRi- 
t'<>y  zoude  konnen  op  zylen,  waar  op  beflooten  wierd  ,  eenige 
naaukeurige  onderfoek  van  de  gronden  endc  dieptens  in  de  Rivier 
de  Teems  te  doen.  W  erdendc  daar  toe  benoemd  Schipper  Theu- 
niiPVdlemfz..  van  Rotterdam  ,  die  de  i?<ü/frverfcheidemalenop- 
gezeyld  ,  en  noch  onlangs  het  Lichaam  van  Bcrkety  naar  London 
overgcvoerdhad  ,  welke  ter  dier  tyd  al  byzonderlyk  was  belaft, 
door  den  Heer  Raad /'f«yiö«<i>'«V  DE  Witt,  van  op  de  diepten  en 
gronden  der  meer  gemelde  Rivier,  agt  te  flaan,  nevens eenen 
Kyzer  een  Bocy  er-  Schipper  van  Dordregt ,  welke  berigten ,  dat  de 
Rtvier ,  voor  die  fwaare  Schepen  van  Oorlog ,  niet  hoger  vaarbaar 
was,  als  omtrent  de  A'ij/i^-Owwj,  llaande  en  gelegen  digt  boven- 
Gravefandy  vermits  de  menigvuldige  Zanden  enOndieptcnsdie 
daar  omtrent  bevonden  wierden.  Zoo  dat  de  Krygsraad  befloot, 
den  Lt.  Admiraal  Banhert  ,  den  rtce-Admiraal  Sween  ,  cndea 
Schout-by-Nagt /'/«<■/>,  met  een  bmaldeel van feftien Schepen, 
de  Rivier  naar  Gr,ivefavd  op  te  zylen ,  en  wanneer  zy  geen  V^yand- 
lyke  Schepen  aan  troften,  omtrent  de  KalkOvens  leverblyvcn, 
en  in  gevalle  in  de  Hope,  ofte  boven  '/  Gravefand  eenige  groote 
SchcpenvandenVyand  gevonden  wierden,  dezelve  te  vcrvol- 
j^cn,  endeKaftcelenvan'jG"r<jz/f/<«w</,  washetdoenlyk,  verby 
te  zylen ,  om  de  voorfchi  eve  Scheepen  te  vermceftercn  ofte  ver- 
nielen j.  doch  de  /ü/j/yeniiethoogerop  tezylenaisomtrcnt  de  ge- 
melde KalkzOvens,  Ter  zelver  tyd  wierd  ook  by  de  gemelde 
Kjygsraadgoet  gevonden  de  ondcrftaande  Brief  aan  haar  Hoog 
MogJ  te  fchryvea. 

Aan 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         i^f 

Aan  de  Heeren  Staaten  Generaal ,  den  6  July  1 66y,       ^^^Jr 

Hoog  Mog:  Heerek, 

MYn  Heeren ;  Gifteren  hebben  de  Heeren  ü  Hoog  Mog:  hier  aan 
wefende  Gedeputeerden  ende  Gevolmachtigden  aan  Utn  Krygi- 
raad  in  's  Lands  Vloot  gecommuniccert  der felverAhJftve  van  den  derden 
dezer  loopende  Maand^  ende  of  die  doen  daar  op  wel  zonder  eenige 
hdjttatiegerefolveert  hebben  uinker  te  lichten ,  ende  weder  op  te  z.eylen 
tot  binnen  de  Rivier  van  Londen  ,  z.00  hebben  zy/edert  bare  gedachten 
daar  ovtr  nader  laten  gaan ,  en  geconftdereert  dat  den  Vyand  met  fes  en 
tTfintig  Schepen  van  Oorlog  in  'f  Canaalende  noch  met  een  ander  Efqua- 
dery  om  de  Noord z.ieh  o/Jthoud ,  die  buyten  tipyjfel  met  malkander  ful- 
len  trachten  te  conjungeren  en  V  Landt s  Flote  komen  befoeken ,  vinden 
fj  zig  verplicht,  aan  Uw  Hoog  Mo:  onderdariiglijk  te  remonfïreren^datj} 
met  defelve  Vlote  niet  geheel  de  Rivier  e  kpnnen  opz.eylen ,  maar  nootfakem 
lijk^een  Efqttadre  buyten  defelve  op  d"  af  en  a,anvarende  Schepenmoeten 
laten  kruijfen ,  ende  het  oege  op  den  Vyandt  houden ,  't  welck  nochtans 
in  fuiken  greoten  getal  uyt  defelve  Vlote  niet  kan  gefchieden,  dat  defelve 
tegens  de  voorfz.  Vyands  Macht  beftant  foude  wefen,  ende  diermaten 
genootfaal{t  werdende  op  'tgros  te  retireren ,  door  de  Middelgronden  en- 
de droogten,  daar  den  Vyandt  beter  bekend  is,  foudenfy  pericul  loopen 
van  defelve  een  afrontte  lijden.,  'twelkden  Krijgsraadt  in  alle  manie- 
ren, volgens  haren  plicht,  foekt  voor  te  komen',  ende  zy'n  daaromme^ 
onder  reverentie,  van  fentiment  ^  dat/y  van  buiten  de  Revierebefetten- 
de,  ende's  Landts  Vlote  by  malkandere  houdende,  daermedeaanUw 
Ho:Mo:  den  fekerffen  dienji ,  ende  immers  foo  veel  ondienjl  aan  den 
Vyandt  in  bekommeren  van  derfelver  commercie  fullen  kannen  toebren- 
gen :  Doch  foo  Uw  Ho :  Afogende  by  den  inhoudt  van  de  voorfz.  Mijffi- 
ve gelieven  teperftfieren,  falhet  naar  't  oordeel  van  den gemelten  Krijs- 
raadt  ten  alderhoogfien  noodig  zijn ,  dat  tot  's  Landts  Vlote  noch  werde 
gevoegt,  foouitTexelals  andere  Zee-gaten  der  Vereenigde Nederlan- 
den, d'Oorlog-fchepen  ende  Branders,  foo  wel  Franfche  als Neder- 
lanlfche ,  die  albereyts  aldaar  gereet  leggen ,  of  noch  fouden  l{onnen 
werden  verveerdigt ,  om  met  affiflentie  van  defelve  haer  dan  foo  wel  van 
buyten  als  van  binnen  tegens  den  Vyandt  tn  pofluer  te  kpnnen  houden  , 
■tnde  hare  aankom  fie  ende  altacques  af  te  wachten ,  ende  daar  tegens  bc 

(V)  1  hfor- 


i^6  LEE  VEN  en  DOOD  van 

'lééj.     hoorlijhsrefPentie doen  :  Waar  mede  eindigende,  fuliemuy  Godtuil- 
i  _    -  '  machtig  btdden  Uw  Ho:  Wio:  loffelijke  Regeeringe  ende der  felver  Per^ 
foonen  meer  en  meer  te  willen  z^egenen.     In' t  Schip  defeven  Provin- 
ciën^ z.ejlende  voor  '/  Konings-Viep  naar  de  'R.iviere  van  Londen  y 
den  wintN.  O. ten  Oojien ,  den  6jitly  1 66j. 

zvnEJ:        Omtrent  ceti  uuv na  't  ondergaan  der  Zonne,  is  aan  't  boord 
trygtecii    van  den  Hecr  Cornelis  de  Witt  gekomen  een  C4/);>;«;'«  des 
m"i'n\?n"  Conings  van  i/^/i/yV» ,  msx.  n^imtAbrah.im  Faas,  voerende  een 
booid.       Fregat  van  O  o^fw^Ê-,  welke  verklaarde,  dat  intwee  Vlaamfchc 
Bocycrs,  drie  Suyen,  een  Fregat  ent  wee  Convoyers,  zyndealie 
Vlaamfchc  Schepen,  vyf  honderd  tv/ec  en  feftig  bezoldelin- 
genhad,  tot  invulling  der  EngelfcheRfg/wfwrew,  tendienftvan 
den  Koning  V2^n  Spagnien 'm  Engeland  gcvjoxvtn  ,  verzoekende 
dat  hy  met  de  zelve  onverhinderd  naar  Oojlenden  mogt  zylen, 
vaar  op  beraadflaagd  zynde ,  wierd  hem  dit  verzoek  toegcrtaan. 
Hy  verklaarde  vorder,  Jat  hy  omn-ent  agt  dagen  geleden ,  tot 
London ,  vyftien  Brandfchepen  had  gezien ,  die  alle  gerecdt  waa- 
ien ,   maar  niet   bekend   was ,   werwaarcs   zy   haar    ftreeke 
zoude  naar  toezetten;  dat  voor  zyn  aankomen  tot  Walleis  den 
ncgen-en-twinftcn  der  voorlede  Maand  agt  of  tien  grooteSchcr 
pen   gezonken  waren  ,  zynde  daar  onder  de  Vogel  Phenix , 
en  het  Huys  te  Swietcn^  twee  Schepen,  voordeefe  van  de  Be- 
winihebbers  der  Nederlandfche  Ooftindifche  Maatfchappy  ge* 
nomen  ,  het  welk  de  Engelfche  gedaan  hadden  ,   om  aan  de 
Schepen  van  *3  Lands  Vlotc,  de  doorvaart  onder  vrycn  toe* 
gang  van  de  R.iviertt  verhinderen.- 
7-jaiy.  Den  volgende  Morgen  met  het  ryzcn  der  Zonne  i  lichte  Je 

zynEd:  ^j  Admiraal  Bank^rt  met  zyn  onderhorige  Schepen  Anker,  en 
met  de  Zyldc  met  een  Noord  Oofle  wind  de  RiwVr  op,  tot  voor  Cr/ï- 
^GMve"  '^i'pi^f  i  welke  gevolgt  wierd  door  de  Heer  Corneiis  de 
f»od.  Witt,  met  het  groot ït  gedeelte  der  Vloote,  komende  alle 
door  den  voorfcheve  Noord-üoÜe  wind  ,  in  weynigtydsvoor 
de  gemelde  plaats,  alwaar  de- voornoemden  Lt.Admtmal,  een 
«al"n)«  gooiclingfchoot  van  daar,  zyn  Anker  indegrond  wierp.  Zyn 
«JeRuv-  Ed:  gebood  aanftonds,  van  zich,  t^eveus  de  Heer  Li. /Jd»tiraal 
boord  vjo.'^J'^I'*'''^^^  ^^'^  ^^^^P  ï2  <ioen  rceye.'v,  aan  *c  boord  vanden 

Jlmkeit.  JJcei, 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      t'^-j 

Beer  B Ankert^  om  te  zaaraen  't  overwegen ,  of  men  de  RwiVr  ^ ^^1* 
hoger  roude  opzylen.     Middelerwyl  zyn  aan  't  zelve  boord  by  ^ 

zyn  Ed;  gekomen  den  Heer  Bemardo  de  Salinas^  doorde^f.«r-  DonBer- 
tjtties  Cafiel  Kodrigo  in  Engeland  gezonden,  om  de  Werving,  j",","^"*^* 
hier  boven  gemeld  ,  te  bevorderen,  zynde  vergeftïfchapt  met  JenMst- 
de  Marcjuies  de  FlamartK  ^  en  den  Heer  NicoUas  Tajjé^  Zoon  ^"',"  en'* 
vanden  Heer  Graaf  van  Craltnqfort .  dewelke  zyn  Ed:  als  Gevol-  '^^  ^^" 
magtigde  van  haer  Hoog  Mog:  met  vcelHoftelykheid  bedank-  groetende- 
ten,  voor  het  vry  gely  der  benden,  den  dag  te  vooren  aan  de  """'^ 
Capitain  f  <?<«/ vergund ,  by  welke  gelcgentheid  zynEd:naauw- 
keurig  by  de  gemelde  Hcerenonderzogt,  of  het  geen  de  Capi- 
tain Faas  daags ,  te  vooren ,  wegens  het  zinken  der  Scheepen ,  om- 
trent ^^«^/</j,  gezegt  had  waaragtig  was,  het  geen  zy  alle  be- 
veiligden, daar  nog  by  voegende,  énto\>  Gr avefand,  een  Bol- 
wei k  was  geplant ,  met  vy ftig  itukken  gcfchut ;  dat  de  vaart  om- 
trent ^«//<i^,  door  het  finken  der  voorlchreve  Schepen,  zo  was 
gellopt,  dat  men  met  geen  Fregat,  gaande  maar  agt  of  negen 
voeten  diep  I  daar  door  konde  komen  ,  dan  met  het  uytbrengen 
vanWerpankers.  Al hetwelkeoverwoge zynde, befloot  zyn  Ed:  J-^'^'^^'- 

.      S.,  ,  j  j      n  ■  r        r  I      benuvt  van  ' 

met  de  Vloot  wederom  uyt  de  engte  van  de  ii^iver  ar  te  lak-  de  Rivier 
ken»  en  omtrent  de  Boey  oi  Moordt^  ende  vqoï  ^inenburg  tt*^^f"°.^ 
Ankeren,  door  dien  hy  met  hogerop  te zylen,  geen dienft aan  ken. 
den  Staat  konde  doen,  maar  dat  in  tegendeel  het  Volk  en  Sche- 
pen, door  het  Gelchut ,  iiaande  op  het  voorlchreve  Bolwerk, 
veel  fchade  zouden  konnen  lyden.     Waar  na  zyn  Ed:'den  Heer 
afgezondene  I  nevens  de  andere  Heeren,  ter  Middagmaal  nodig 
den,  om  hen  vorder  af  te  vragen  naar  de  geftekheid  der  menlchea 
in  Engeland^  W-elk  zyzeyden  zeer  verilagen  te  zyn,  en  voor  al 
binnen  Z.o»ö(»w,  door  welke  reeden  de  Coning  zich  genootzaakc 
vond,  van  het  Parlement  op  het  fpocdiglt  te  doen  vergaderen ;  s  juiy,     j 
en  na  hunne  affcheid  genomen  hebbende,  maakten  zyn  Ed:  den 
8  dezer,  aen  de  Heeren  algemeeneStaatcn,  door  een  Brief  be- 
kend, dat  de  feftien  of  achiien  Schepen  voor //rfrw/jj,  welkehy 
meende,  volgens  bsrigt,  dat  hec  groote  Oorlogfcheepen  waaren  t 
bevonden  had,  niet  anders  als  Koolhaalders  te  zyn,  en  by  ge- 
volge van  geeri  waarde  om  over  dezelve  veel  werk  te  maaken. 
Ook  wierd  bevel  gegeven,  van  de  Vloot  wel  ie  verdeelen,  orvi- 

cv;  3  de- 


1.58  t  E  E  V  E  N  en  DOOD  van 

"TT""*'  de  Khier  vorder  bezet  te  houden ,  ten  welke  einde  den  Hee- 
4667,    ^^„jifaal  Cornelis  Evertz.  van  zyn  Edelheid  gelaft  wierd ,  om  zich 
met  alle  de  Bevelhebbers,  die  zedert  den  vyfentwintigltenju- 
ny  onder  zyn  gezag  waaren  gcilelt,  by  het  fmaldeel  van  de 
J^ice- Admiraal  Star,  tud'chen  Harwtis   en  's  Coningsdiep  te  Zy- 
len,  cndathy  ten  overftaan  van  den  gemelde Vice-Admiriiat, 
's  Lands  Schepen  zodanig  moefte  verdeden,'  dar  den  A'yand 
daar  op  het  naeefte  befchadigrkonde  worden,  endc  verhinderd 
de  Rtvier  in  't  op  en  af  Zylen  te  gebruyke  :  zendende  boven 
dien,  ook  drie  of  vicpSchepen  ter  halver  Zee,  om  aldaar  by 
beurten  eenige  dagen  te  kruyfl'cn  ,  v/a:iT  door  Capiiain  Gotskens 
aldaar  met  drie  Schepen  naar  toe  gezonden  was.     Hiernevens 
fielden  men  de  volgende  bevelen  in 't  werk  ;  van  het  groot  fmal- 
deel, wierden  de  Schepen  enkel  langs  de  Rtvter  verlpreid,  en 
al  de  ligte  Fregatten  en  Galjoots  in  'c  Weften,  om  boven 
's  Lands   Vlore  te  leggen    :    De  Lt.  ^dmiraaUn  Banken  en 
^y/«<«,  moeftenzich,    met  hunne  onderhorige  Schepen,  in 't 
Weften,  boven  het  grooic  fmaldeel  onthouden  j  het  gemelde 
groot  fmaldeel  onder  den  Lt.  admiraal  de  Ruyter  en  van  Nes, 
in  het  midden, laaiende  de  Bevelhebbers  der  Boots  en  Galjoots 
de  wacht  houden,  op  de  Vyandlyke  Schepen,  die  daaromtrent 
zoude  mogen  komen  :  den  Lt.  admiraal  Meppel ,  zoude  op  ge- 
lykcwyze^,  met  zyn  onder  hebbende  Schepen  om  d'Ooft,  of  be- 
neden het  groot  fmaldeel,  op  het  verfte  een  groot  half  My], 
•wel  van  den  anderen  veifpryd  ,  met  de  Boots,  en  Galjoots,  ot 
t)e  Grsaf  Sloepen  insgelyks  de  wacht  houden  :  en  om  dat  de  Boots  tot 
kom" raS  meerder  verfteiking  zoude  dienen,  wierd  op  ydcr  van  de  zel- 
s  compa-  ve  twcc  ftukkcn  Gefchut  gelegt.    Ondertuflchen  quam  den 
ftzoM^'"'*  Heer  Graaf  van  Hoorn  by  zyn  Ed:  met  acht  Compa^nien  Land 
lingenin    bezoldclingcn,  hebbende  by  zich  drie Fluyt  Schepen,  geladen 
de  Vloot.    ^^^  j^..^  honden  Oxhoofdcn  water,  en  eenigc  andere  behoef- 
'zyn^Édi    tcus,  dcwyl  hct  in  de  Vloot  ten  uytertte  aan  drank  ontbrak» 
h°a"Ed"     ^^'^^  anderendaags  ontfong  zyn  fcd:  een  Brief,  van  haar  Ed; 
Groot       Groot  Mog:  Hecren  Staaicn  van  Holland  en  Wcft-Vrielland, 
dmftt'e-  "'s  °°'^  twee  van  de  Hccrcn  Burgermeerteren  ende Regeerders 
gens  de     der  Stad  Dordrecht ,  alle  van  de  volgende  inhoudt. 

gioote 

overwia> 

IliKg-  Ede- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       159 

Edele ,  Entfe^e ,  Wijfe ,  Vootfuntge  ^feer  Di/crete  Heer  e  t 

„  TT7Y  hebben  met  fonderlin^  genoegen  vernomen,  de  goede  voorfichti- 
„  VV  geconëui<3c:,by  Uw  Ed:  gebruykt  ,toi  aanlcydinge  cnde  executie 
,.van'tbcwurte  fameus  Exoloi£t,  op  de  Rivi^rcvaii  Londen cndo  Rochc- 
.,ftcr,  bydengroüten  God  foo  genadelick  gciegcud,  totccretudeF^'flcr 
„vandefeiiStaat,  endt  derhalvcn  goct  gevonden, hcifelvc mits defen aar» 
„UwEditebetuygcn;  verfockendc  ende  gcenlins  twijftclendc,  ofte  daar 
„  in  lal  by  U  w  Ed:  met  gelijken  yver  ende  couragic  wci  Jen  gecontinueett; 
„Ende  daar  op  goei  gcvondcii  dat  door  de  Hccrcnonfc Gecommitteerde 
„  Raden  fal  werden  gedaan  n.aken  een  Gouden  Kop,  ofte  ander  fluk  werks , 
„daar  op  het  voorlz ExpIoi(fl  ende  deverkregen  ViétoriCjtenbelknuytge- 
jjbi.eltjlalwefcn,  nieuotcniigcrecom.  enfc,  maar  alleen  tot  een  gedenk- 
„tcckcn  in  Uw  Edclhcyts  fai^nüe  cnde  voorder  pofttiitcit  van  defelve, 
„achtervolgende  oiifc  Kefolutic  copijclyk  hier  nevens  gaende;  gecnlins 
jrtwyffelcnde  of 't  fal  Uw  Ed:  aangenaam  wefen,  endeonderdes,  'Edcle^. 
.^Voorfienige  ^  fcer  Dijcrete  llcere,  bevelen wy  Uw  Ed:in  de  befchermin- 
,,geGodes.  Gelchreven  in  acn  Hageden  tweeden  July  iCG-} .  onderllont 
„17 -f  Ed:  gwde  Vrienden  Dd  Staten  van  Hollandten  dieli-Frieflaiidt.  Lager 
„lloMTer  ordoitnantte  van  defelve ,  ende  was  getcekeni  Herèt.  van  Beau- 
„■mo»t. 

ExtraB  tijt  de  Refoltitie  ixandeHeeren  Staten  •van  Hollands 
endeH^eji-Fritjïandt ^  in  h-ur  Ed:  Gro:  Mo:  vergaderinge geno- 
men op  Saturdagden  i  Jitlij  i66y. 


16^7: 


„./^  P  't  geenedeHecrenGecommittcerdcnRaden  aan  haarEd:  GroctMo:  J*^''[ 
,,/*-' voorgedtagen  hebben,  is  naar  voorgaande  deliberatie  goet  gevon-  Ed:( 


RefoJutJe 

1  haar 

„den  ende  vcrflaan,  dat  van  v/eegcn  haar  Ed:  Groot Mog:by  eenMif-  Mog  om  , 
„(ive  van  dankfcgginge  ende  hetuygingc  van  lingulier  genoegen  ,   Mh-  ^vEd: 
„i.itis  mutandis  als  op  den  28  der  voorleedene   Maand  by  haar  Hoog  Heerende 
„.Mog:  is  gedaan ,  aan  den  HcercBu'-germci.ftcr  de  Witt,  tcgenwoot- Rmteren 
„.dig  Gedeputeerde  ende  Gevolmag'igdc  van  haar  HoogMogtop'sLands  '^nGent 
„  Vloote,  mitsgaders  aan  den  Lt.  Adiniraai  de  Ri-.yter  ,  als  Generaal  dtr  GoüdeKo»^; 
„  zelver  Vioote,  cnde  nog  aan  den  Lt,  Admiraal  van  Geut  y  als  onder  te  befchïor 
„de  fuperintcndentie  van  haar  Hoog  Mog:  Gedeputeerden  ende  Gevol-^fn. 
„magiigden  voornoetTid  ,  en  ClKfif,  gccommandcert  hebbende  het  gros 
„  vaii  Etcgatten  ,  Branders  cnde  ander  kleyn  Vaartuyg,  op  den  ai ,  22, 
„.cnde  23  der  voorleedene  Maand,  het  bekend  ende  fameus  E.vploi6lop 
„de  Reviere  van  Londen  ,  ende  op  die  van  Rocheflcr  uyr<;evüerd  heb» 
„bende,  bekent  gemaakt  lal  worden,  de  lingulicre  fatisfaétie,  die  haar 
„Ed:  Groot  Mog:  gefchept  hebben  ,   in  haarcn  yver ,  couragic  ,   cnde 
„vooriigiig  beleyt,  in  ,  cnde  omtrent  d'execmie  van  het  voorfi.  Eiploift. 

aileat»- 


t6o  LEEVEN  enDOOD  van 

'iGó'J,     „allenthalven  betoond  cndc  bygcbragi  :  Ende  dat  voorts  aan  ydcr  van 
..  „dezelve  uyt  den  naame  ende  van  weegen  haar  Ed:  Groot  Mog:  zal 

„werden  vereerd  een  GoudcKop  of  ander  ftuk  wcrks,  daarophetvoorfz 
JIËxploiit  ,  ende  de  verkrcegen  Viöorie  ten  beften  uytgebcclt  zy  ,  niet 
„tot  eenigc  rccompenfc,  maar  alleenlyk  tot  een  gcdenk-teeken  in  iiaarc 
familie  ende  voorder  pofteriteit,  ende  zulks  te  zaamen  ter  waardyc  van 
"dw  yjnt  ponden  Vlaams,  of  daar  omtrent  :  Daar  toe  de  Heeren  Ge- 
" committeerde Raaden,  mits  deczen vcrzogt  ende  gelaft  werden,  de  ver- 
"  cyfclue  ordrc  te  Hellen.  Onder  ftont  Accordeert  wet  de  voorji,. Refolutte , 
blende  was  getecker.t  hieri.  vaa  Beaumont. 

Waar  op  beraadflaagd  zynde  ,  is  goet  gevonden  haar  Ed: 
Groot  Mogende  by  ancwoord  te  laten  toekomen  de  hier  naar 
volgende  brief. 

Aan  de  Heeren  Staten  van  Holland  ende  Weft- Vriefland , 
den  9  july  1667. 

Edele  Groot  .Mogende  Heeren, 
Antwoord  AVT^"  Heercn,  Myis  wel  ter  handen  gekomen  Uwe  Ed:  Groot 
»anzyo      W\.  Mogende  Mijfivc ,  ende  hygevoegde  Refolutie^  hejde  van  den 
ha*JtEd:      tii'eeden  deez.er  loopende  Maand  :  Ende  vtnde  ik^  mj  z.onderltnge 
Groot        verpligty  {Jw  Ed:  Groot  Mogende  by  deez.en  van  herten  te  bedani(en 
***'^'         over  de  civile  exprejfien  ,    z.elfs  tot  danhfegginge  over  het  gepajfeerde 
ep  de  Reviere  van  Londen  ende  Chattam ,  op  den  z  i  ,  21,13  Juny 
relj>eHive  uitgezverh  ,    ende  in  ons  byweejen  door  eenige  Schepen  vttn 
V  Lands  Vloote  verricht   :  Ende  dewijle  het  Godt  Almagtig  gelieft 
heeft ,  onder  onz.e  direHie  ,  de  regtveerdigcWapenen  van  den  Staat  z.00 
merkelijkje  zjeegenen }  a^oo  vinde  ik  my  verpligt  Uw  Ed:  Groot  Mo- 
gende  by  deez.en  ferieufelijk^te  verklaren  ^  dat  d'aBien  ep  de  voorfz.. 
dagen  voorgevallen  ^  my  priticipalijk.hebben  verheugd,    omdat  ikdaar 
door  occafie  gehad  ende  gevonden  hebbe ,  iets  te  kpnnen  verrigien  ,  dat 
~Uiv  Ed:  Groot  Mogende  comentement  ende  fatisfailie gegeven  heeft, 
aan  deti^ell^e  tk  ,  als  een  natuurlijke  ende  gebooren  fubjeil  ende  onder- 
daan,  alles  fchuldig  ben ,  behalven  datik^in  mijn  particulier  van  dt 
qunfte  ende  goede  genegcntheit  van  Uii-  Ed:  Groot  Mogende  z.00  mer- 
kelijke preuven  genooten  hebbe ,  ende  door  verfcheide  benefieten  verfe- 
kert  ben  :  z.00  dat  ik  niet  anders  als  met  onderdanig  reffell  ende 
fchulfiige  dank}>aaf  heit  kan  ont fangen ^  de  bijz.onderee(rc  tnde  leekenen 

vaa 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      i6i 

van  eftime  >   die  Uw  Ed:  Groot  Mogende  door  het  prefent  van  een^^^T'  ^ 
Gouden  Kop  a.inmj/j  ende  mijne  familie  goedertieremlijl^vevr  alle  ' 

de  IVereh  gebeft  hebben  te  betuigen  :  alhoe%i/el  by  my  niets  is  gedaan  , 
dan't  geene  daar  toe  ik  door  mijne  geboorte  ^  als  een  gehoorjaam  on- 
derdaan ,    ende  in  gevolge  van  mipie  CorntKiff^e ^by {olemneileneede 
was  verbonden  ende  geobttgeert  :  Uw  Ed:  Groot  Adcgende  gelieven 
haar  verjekert  te  houden  ,  dat  ik_  naar  mijne  geringe  capiciteit  nim- 
mermeer z.al  nalaten  t' achtervolgen  ende  na  te  korfden,  alle  't  gene  ik^ 
fal  weten  te  z.ijn  van  de  intentie  van  Uw  Ed:  Groot  JWogende ,  en- 
de bj  defe  occafte  met  alle  vlijt  ende  necrjligheit  f/tl  tragten  te  bevordt' 
ren^  dat  door  de  macht  ende  Vloote  vanden  Staat  %  by  vervolg  ^den 
Vyand  eenige  merkt  lijden  af  breuk.,  tot  voonfettingevan  de  F'redehande- 
linge^  ende  tot  contentement  van  Uw  Ed:  Groot  Mvgmde  toegcbragt 
moge  werden  :  Ondertufichen  God  jilmachtig  biddende ,  dat  hy  Uw 
Ed:  Groot  Mogende  Perfoonen  ende  loffelijke  Regeeringe  genadelij!^ 
meer  ende  meer  gelieve  te  affifiteren.     In  's  Lands  Schip  defeevert 
Frovintien ,  den  9  Jnly  166 j. 

Edelen ,  Erntfeften ,  Wyzen ,  Voorzienigen,  zeer 
Difcreten  Heere; 

WT  hebben  x.cdert  het  uitloopen  van  ^s  Lands Floote fVerfcheide  f/ci^cinsle: 
Miffiven  van  Uw  Ed:  ontfangen ,  houdende  advertentie  ï'<j«'v'<s  wegen» 
het  geene  Jiiccefftvelijk^was  voorgevallen^  ende  gelijk,  «J  konnenver-  cordregt 
klaren^  dat  defelve  ons  al  te  famen  feer  aangenaam  zijn  geweejl  ^  ^/^  bedankt, 
waar  uit  wy  t''elkens  hebben  konnen  i/eQeuren  uvfe  Ed:  welftant  ende 
gefontheit ,  die  ons  fonderlinge  ter  herten  gaat ,  foo  zijn  wy  ool^_  voor 
si  verbonden ,  om  onfe  erkentenis  aan  Uw  Ed:  te  betuigen ,  voor  def- 
felfs  laatjle  advyfen ,  die  ons  de  heerlijke  f^iélorie ,  op  den  Fjand  be- 
vochten, hebben  mede  gebragt.     Wy  con f  dereeren  die  avantagievan 
foo  groott  geTi'igte ,  dat  men  daar  van  nauwelijks  alle  de  voordeden 
kan  begrijpen ,  dcwijle  defelve  haar  veellicht ,  by  vervolg  van  tijd,  nog 
meer  ende  meer  zullen  op  doen  ,    ende  wy  bejjeuien  in  de  aliie  [elver 
zoe  veel  eer  ende  glorie ,  als  ooit  of  ooit  by  de  Zeemacht  van  deefe»  'v 

Staat  is  behaalt  :  zvant  behahen  dat  het  buiten  alle  exempel  is  >  fio 
diep  in  f^yandlijke  Landen  op  te  varen ,  om  hofliliteit  te  plegen ,  foo 
vind  men  hier  ook » als  in  een  kort  begrip  te  famen  >  de  befle  conduiHcy 
Tweede  Boek.  (X)  (romp-- 


i(5i  LEEVEN  en  DOOD  van 

zSSj.    trompte  txecutie ^  ende  mannelijkfie  dapferheidt  die  z.ig  ergtns  heeft; 
■'  vertoond  ,  dewijle  in  weinig  uuren  tijds ,  de  engemakh^n  van  de  Re' 

vieren^  .ende  de  FyAnden  te  Wdter  ende  te  Lande  hebben  moeten  weV' 
de»  gefurmovteert ,  ende  dat  in  een  difriB ,  dat  altijd  voor  het  Volk^ 
rijkfls  »»  Engeland  is  gereputeert  geworden  ,    ende  dat  doar.  (Sterfte 
sankowfflevan's  LMnds  yioote ^  ontwjjfelijk^al  in  alarm  gebracht  fat 
aijn  geweejt.     Wy  erkennen  in  dit  groot  e  tverk  de  magtige  hand  Gods  , 
ende  konnen  ^togenfchijnli/k  i^ien  ,  dat  door  defelfs  genadige  direfiie  ,  , 
itlle  toevallen  van  wind  ende  weer ,  naar  wenfch  hebben  gediend»  in- 
voege»  dat  wj  aan  dien  goedertierenen  Schepper  eeuwige  dankbaarheit 
fchuldig  z.ijn  \  maar  dewijle  zijne  Goddelijke  Alajejleit  door  midde- 
len gelieft  te  werken^  zoo  weten  wy  ook^wat  ons  debvoiris ,  omtrent 
die  geens  die  het  beleitvan  dit  ExploiH  hebben  gehad,  endenademaal 
Vw  Ed:  ontwijjfelijkjtnder  defelve  het  eerfte  ende  principaalfte  InflrU' 
ment  is  geweefi ,  dat  de  andere  rejforten  heeft  doen  ageer  en ,  foo  vin- 
den WJ  ons  oók^voornamentlijk  verplicht^  om  uw  Ed:  met  dei,e ge- 
ftgnaleerde  overwinninge  te  felicitetren ,  ende  te  betuigen  ,  dat  wy  aan 
deze  heerlijke  effenen  van  uw  Edelheiis  ftandvafligheit  ende  coura^ 
gieufe  (ondutlien  boven  andere  goede  Patriotten ,  z.00  veel  te  meer  deel 
nemen ,  als  wj  nader  aan  «t*  Ed:  z.ijn  gefchakelt ,  jiiet  alleen  dior 
(Icn  band  die  mede-leden  van  een  Collegte  verbind^  maar  ook  door  de 
tere  die  wy  genteten ,  van  utv  Ed:  voor  deefen  tijd  het  Borgermee/ler- 
jchap  te  z.ien  bekleeden,  ende  daar  inne  als  d' eerfte  in  rang  nijnde^  , 
tot  een  algemeen  genoegen  van  de  Regenten  ende  Borgerre  de  veor- 
aaamfle  injiuentie  in  de  Regeer  ing  te  geven 'j  alle  het  welke  ons  ookte 
kragtiger  z.al  opwekken^  omme  nevens  de  voorbiddinge  voor  de  verde- 
re pro^eriteit  van  de  Wapenen  van  dex.en  Staat  >    z.ijne  Goddelijk» 
Ji4ajejieitmedebyz.onderlijkje  fmeeken ^  voor  de  behoudenijfe  ende  ge- 
zontheif  van  uwe  Edelheits  perfoon  ,  ten  einde  dezelve  tot  ons  z.09  . 
glorieus  te  rugge  mag  komen  ^  ende  met  z,oo  veel  teekenen  van  reffeSt  • 
ende  iiefde  ont fangen  werden,  als  ooit  ee»  Bofgermeefler  van  het  oude 
Romen  in  z.ijn  heerlijk  ft  e  Trtumpke  is  wedervaaren ;  waarnaar  van 
herten  wenfchen  ende  verlangen  diegeene  f  diej.ijn^  Edelen,  E^ntfc- 
ftcn,  Wyien,  Voorfienigcn  Keer,  <7«<^f  yyyöwf  U  w  Edelheits  dienft- 
willigeA^lcde- broeders,  »oj/-?^fry?o«/ Borgermeefter ende  Re- 
geerders der  Stad  DordrcgCj  Ter  ordonnantie  van  dcfelve,  endt 
"iVAl  inderteekens  N.  Vivicn,,  Dordre^t  den  3  o  Junj  \  66y^ 

Edcj 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       i6s 

I  S6y. 
•Edelen ,  Erntfeflen ,  Wyzcn ,  Voorficnigen  Heer ,         i_       3 

DEn  dag  tet  het  verkiezen  van  onzen  Ber^ermeefier  van  de  Ge'  'Word  we^ 
meeme^  op  eergiflerenberaamd  wezende,z.oo  hebben  wji  cmmever-  nrn°afz'jrn 
fchetde  goede  rej}e8en  ,  ende  omme  den  dienft  van  det,e  Stadt  te  be-  "^'  Buiget^ 
vorderen ,  tt)ve  Ed:  wederom  met  eenparige  ftemmen ,  tot  onzen  Borger'  veikozeo, 
tneefier  voor  du  begonnen  teelt  ingekoren,  ende  dienvolgende  ons  ver- 
pligt  gevonden  ,  uwe  Ed:  daar  van  de  vereifchte  kennijfe  toe  te  laten 
kernen,  mitsgaders  ook^met  defelve  chargie  te  feliciteeren  :  Ende  al- 
hoewel het  or  dinar  is  gebruik  van  deze  Stadt  medf  brengt ,  dat  iemartt 
geduurendedejjelfsabjentie^tot  de  veorfz.  digniteit  gek^ren  werdende^ 
tegelijk  j  nevens  d" advertentie  van  dien  verfocht  werd ,  zich  ten  [poe- 
diglien  herwaarts  te  tranfporteeren  ,  ende  de  voorfz,  bedieninge  in 
perfoon  waar  te  neemen ,  zoo  zullen  wy  ons  echter  voor  als  nog  dim 
fpenfeeren ,  om  zotdanigen  verfaek.  te  doen  ,  ten  opzigU  van  de  im- 
portante Commijfie,  die  uwe  Ed:  by  defen  Staat  is  gedefereert ,  ende 
ztlh  ons  particulier  intereft ,  aan  den  dienft  van  ons  liive  Vaderland 
pofiponeeren  f  te  meer  om  dat  wy  albereits  zulks  heerlijkf  effcBenvan 
uw  Ed:  voorx.igtige  ende  couragieufe  conduite  hebben  gezien  :  Vl^ 
2.ullen  dan  voor  het  tegenwoordige  God  Almagtig  bidden  uw  Ed:  in 
voorfpoedige  gezontheit  te  willen  Conferveeren ,  ende  dat  zjjne  Godde- 
lijke Alajefleit  de  verdere  dejfeinen^  die  noch  ondernemen  zouden  mo- 
gen werden,  mede  zoodanig  gelieve  te  zeegenen^  dat  den  Koning  van 
Engelant ,  daar  door,  tot  een  fpoedige  Vrede  gedtfponttrt  mooge  werden  , 
ende  wy  in  de  voorfz.  fuccejfen  een  goet  ende  kragtig  guarani  van  de 
obfirfantie  van  dien  mogen  vinden  :  Ende  hier  mede  afbrekende  blij- 
ven wy.  Edelen,  Erntfeftcn,  Wyfen,  Voorfienigen  Heer» 
onder  ffondVwe  Edelheyts  dienftwillige  Mede  broeders ,  lager 
y?o«JBorgcrraeefter  ende  Regeerders  der  Stad  Dordregt»  nog 
laeger  Ter  ordonnantie  van  defelve.  J.  Berk.  Dordrecht  den 
vierden  Jtilj  1667. 

Ten  zelven  daage  zondzyn  Ed:  aan  zyn  Broeder,  de  Raad 
Penftonaris,ecn  nette  afteeken  ing  van  de  gefteltheid  des  Coningt- 
Dtept  daar  nevens  Schryvcnde  dat  by  de  Heer  de  Ruiter  ,  de 
Havenen  van  Portsmmden  en  Plymuiden  ,  gantfch  onwinne- 
ly  k  geoordeeld  wierden,  dog  dat  men  van  gedagten  was,  van  wel 

(X  2^  ec-       • 


ÏÖ4  L  E  E  V  E  N  en  D  O  O  D  van 

'KTöy,    cenige  kleine  S:edekens  en  Plaatzen,  in  't  Canaal  gcleegcn, 

" te  konnen  vermeeltercn  en  plondcien  :  en  dat  men  ook  wel 

verfcheidc  Dorpen ,  op  de  Revier ,  konde  verbranden ,  en  aldaar 
goede  buyt  uythaalen,  dog  dat  hec  zelve  ondienftig  was  geagc, 
door  de  bcrigting  die  hy  had  ,   dat  door  zyn  beleefcheid,  do 
gemeente  zeer  tot  den  Staat  der  Vereenigde  Nederlanden  ge- 
nccgen,  en  ongunftig  tegens  den  Coning  geworden  was,  als 
ook  dat  zyn  Ed:  met  den  Lt.  Admiraal  de  Rujuer,  veri'cheióe  xnz- 
Icn,  wegens ccniije  onderneemingen  op  de  Stadt  Edenburg  te 
doen>  gefprookenhad  ,  maardat  den  gemelden  Heer  (/ifRa^irr, 
het  zelve  voor  een  belaggclyke  zarac  en  een  dwaasheid  agte. 
enz.     Zyn  Ed:  ontbood  dien  felven  morgen  de  hooge  Bevel- 
hebbers van  het  Landv^olk  by  hem,  en  belloot  met  kennis  van 
de  genoemden  Heer  Lt.  Admiraal  de  Kuyter  ,  dewyl  zy  nu  zoo 
wel  van  Land  Krygsvolk  voorficn  waren»  van  den  Overften 
z»nïd:     DolfMan^metdüyCcndhezolddingehianLanjTuardfort^  Icggen- 
hMFoH""  '^^  *^"  *^^  ^'^y  ^^"  Harwits,  te  zenden  ,  om  het  voorfchrccrc 
Langward    Fori  te  vermcefteren ,  nevens  den  Schout-by-NagtP^i/iiiK/w^, 
Keien'""   ^^  '^^  Captiaitten  Swart  en  Ltis  ,    met  vier  honderd  Matroolen 
en  alle  nodige  Krygs-behoeftcns,  tot  welk  een  einde  de  noo- 
dige  Boots  en  Sloepen  by  den  anderen  gehaald  wierden  ,   om 
het  Krygsvolk  des  anderendaags  aan  Land  te  zetten,  op  welk 
een  dag, zyn  Ed:  Ankerdeed  ligten,  en  zylden  methetgroot- 
iciuW.     fte  gedeelte  der  Vloot,  van  voor  Quinenburg  naar  HarwttSy  en 
de  Vloot     beiallen  den  Fice  Admiraal  Cornelts  Evens  ^    als  Commandeur, 
vrinvoor     rnct  elf  Oorlogfcheepcn ,  eenBerigt-Tas;t,  en  twee  Branders, 
burgnaji    met  het  waflend  water  te  vertrekken  ,   om  zig  binnen   t  Gat 
HaiwHs.     yan  Bafdl  te  laten  vinden^  leggende  even  buyten  Schoots  van 
Harwits  ,    aldaar  zoo  lang  te  vertoeven  tot  dat  de  Befoldelin- 
gcn   en  Matroofen  met  hunne  Bevelhebbers  geland  zouden 
syn,  en  als  dan  het  voornoemde  Fort.  ophetgevocligil tebe- 
Krvstdc    fchieten.  Dog  den  ii  July  was  dewind  hen  tegen  j  endraai- 
windffgcn..de  hccl  naar  het  Noord-Weit,  het  geen  zyn  Ed:  deed  bcflui- 
ten,  om  met  d'Ebbc  naar  Olfhordr.ej  te  wenden,  en  alzo  mee 
de  Vloote  weder  lan^^s  de  Engclfche  Wal  van  Harwns  tekee^ 
ren-,  gevende  bevel  aan  den  l''tce  Admiraal  Star,  dat  hygedu- 
ïendedc2etogt,ract  zynonderlioorige  Schepen  voor 's  Co«<//j/- 

Dttp' 


f 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       165- 

JOiep  zoude  kruyflen,    's  Namiddags  omtrent  de  hoogte  van 
Olphordnes gekomemyndCf  liep  de  wind  Zuyd-Weft,  endien- 
volgende  gantfch  tegen,  om  tufTchen  de  Zanden  door  te  ko- 
men, zoo  dat  men  gcnoodfaakt  was,  aldaar  Anker  uyt  te  wer- 
pen ,   wanneer  zyn  Ed:  de  hooge  Bevelhebbers  en  Capitatnen 
aan  zyn  boord  Zeynde,  om  de  nodige  beveelen,  die  menden 
voorigen  dag  beilooten  had ,  te  geven  ,  tot  het  vernielen  van  het 
Fort  Harwits.     Met  het  aanbrceken  van  den  volgenden  dag,  njulrr- 
was  de  wind  Noordlyk,  en  de  Vloot  onder  zyl  zyndc,  nader- 
de ten  fes  uuren  tot  binnen  de  Vuuiboct ,   by  Olphordncs^  en 
zylde  zoo  naar  aan  't  Fort  Harwits  als  't  mogelyk  was.     Het 
Smaldeel  van  den  Ftce  Admirad  Everts^  wierd  m  tweên  ver- 
deeld, en  de  Schout- by-Nagt  van  Nes  bevoolen,  om  met  fes 
Schepen  tot  voor  het  gemelde  Fort  binnen  te  zylen,  en  het 
zelve  met  zyn  ondevhoorige  Schepen,  op  het  kragtigftvandie 
kant  te  befchicten,  werdende  kort  gevolgd  van  alle  de  Land 
en  Zee  Bezoldelingen  ,  in  Boots  Sloupen  en  Galjoots  gezee- 
ten,  welke  aan  Land gcfet  zynde ,  m goede gafchiktheid  voort 
trokken.     Zyn  Ed:  fiende  dat  Evertz.  zoo  verre  van  de  Wal 
bleef  leggen,  en  dat  de  Schepen  onder  van  Nes  't  voorfchre- 
ve  Gat  niet  in  zvlden,  befloot  om  zich  met  den  Lt.  Admiraals 
deRtijter  cnAyii:a,a^n  eenige  van  de  Schepen  te  doen  zetten, 
om  het  naderen  der  zelve  te  beforgen.     Daar  komende  ,  bevon- 
den zy  dat  de  Schepen,  onder  den gemelden£ï'm;ï,, door d'on- 
diepie,, niet  nader  aan  de  Wal  konde  komen  ,   en  naauwelyks 
tot  aan  't  Fort  fchieten,  van  daar  lieten  zy  fig  roeyen  aan  't 
boord  van  den  Heer  van  Nes  ,  alwaar  de  Loots  ,  2ynde  een 
Lieutenant  van  den  Heer  Lt.  Adr»irad  de  Raster ,  met  name  Mar- 
ien Ro/,  overgezet  was,  een  man  die  langen  tyd  op  Harwits 
had  gevaaren,  welke  verklaarde, dat  alle  teekenen  enmerken, 
ja  felfs  de  Boomen  aldaar ,  afgehakt  waren ;  zoo  dat  het  hem  niet 
mogelyk  was,  het  genoemde  Gat,  fccr  naauw  zynde,  te  vin- 
den, waarop  men  befloot,  met  Sloepen  en  Boots,  de  dieptens 
te  gaan  foeken  en  pylcn,  dog  de  Vloet  ondertuflchen  verloo- 
pen  zynde  ,   was  het  onmogelyk ,  al  had  het  gemelde  Gat 
afj:;epyld  konnen  worden,  door  de  groote  ftilten,  hetfelvete 
konnen  inzylcn.    Het  geen  z.yn  Ed;  noodzaakten  om  een  bc- 

(X  3)  fluyt^ 


166  LEeVeN  en  DOOD  van 

%6gf»     fluyt  te  neemen,  dewyl  daar  geen  ander  middel  was  ,  van  de 
'■  Schepen  foo  digc  aan  de  Wal  te  doen  naderen,  alsmenkondc, 

ea  wierd  bevonden  mee  de  Sloepen ,  dat  men  niet  nader  als  een 
halve  Goteling-fchoot  vauhet  voorfchrecvc  Fort  konde  Vlot- 
ten, foo  dat  zy  met  hetGelchut,  door  deverafgelegentheydt, 
weinig  fchade  toebrengen  konden.  Niet  te  min  begon  men  wak- 
ker van  de  Schepen  te  fchietcn  ,  het  welk  die  van  't  Fort  met 
2)ynEd:     hun  Gcfchut  Wakker  beantwoorden,  en  den  Heer  Cornelis 
dcRuTt"    DE  WiTT  ontzag  fich  niet  onder  al  dit  vuur,  met  den  Lt.u4d- 
ondcihet   „iyaal  de  Kujter  aan  Land  te  vaaren,  alwaar  zyn  Ed:  de  Land- 
en un"d     Befoldelingen  in  goede  flagorde  vond  ftaan,  wagtendc  dat  de 
tiniuilT  Schepen  van  Oorlog  foude  binnen  zylen.  Doch  aan  zyn  Ed: 
"""'beweefenzynde  dat  de  Schepen,  doorde  groote,  hetGatvan 
Harwits  niet  konde  door  vaaren  >  wierd  valt  gefield»  omfon- 
dcr  eenig  tydverlies,  met  de  Belbldelingcn  en  Matroofen, het 

femelde  Fort  te  Land  aan  te  taften.  Doch  de  hoogc  Bevel- 
ebbers  vonden  geraden,  van  den  Heer  Graaf  i/<j»  Hoorn^met 
een  goet  aantal  Voetvolk, op  zekeren  pas  te  laatcn,  zoo  tot 
bewaanng  van  de  Boots  en  Sloepen  ,  als  om  te  beletten  dat 
geen  Ruytery  van  achteren,  op  de  voornoemde  Krygsknegten 
zouden  indringen.  Daar  op  trokken  de  gemelde  Benden,  on- 
der 't  beleid  van  den  Ovcrllcn  Dolman^  in  goede  orden  naar  't 
Komt  tot  Fort,  gevolgt  werdende  van  zyn  Ed:  en  den  Lt.  Admiraal  de 
ondetiiet  R„«fr,  tot  onder  het  fchietgewcer  :  de  Benden  digt  onder  het 
«Ve'r**  Fon  gekomen  zynde,  liet  men  de  Matroofen  voor  uittrekken 
met  Storm-ladders  en  handgeweer,  maar  den  Vyand  zeer  flark 
met  Schroot  fchietendc,  voornamentlyk  uit  een  Galjoot,  dat 
binnen  't  Gat  zylden  ,  veroorzaakten  foodanige  Ichrik  onder 
de  Matroofen  ,  dat  zy  de  Ladders  neer  werpende  ,  agter  een 
hoogte  bleven  leggen,  en  de  Bevelhebbers  der  Lund  Bezolde- 
lingen  het  Fort  nader  bcfigtigt  hebbende,  oordeelden  dat  daar 
geen  kans  was  het  zelve  te  bemag'igcn,  zoo  dat  de  Bezolde- 
lingen  en  Matroofen  voornaanicn  te  wyken  j  dog  zy  trokken 
in  goede  order  weder  af  :  ondertufl'chen  fogtend  Engelfchen 
onder  't  bellier  van  de  Graaf  van  ^«//o/i^,  met  eenige  Kuyters 
CQ  Voctknrjrten  ,  het  volk,  dat  onder  de  Gxia^ vm Hoornxot 
cea  Achtcihocdt  was  gelaaien,  te  flaan.    Hier  wierdeen  tyd 

lang 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WïTT.      i6y 

lang  fcherp  van  wederfyds  gevogten ,  maar  den  Graaf  van //oor»  ^^^7* 
cndezynen  ,  befchcrmde  de  Poft  foo  dapper  ,   dat  de  Engel-  '" 

fchen,  naarzonne  ondergang,  genootlaakt  waaren  de  wyk  tCDeEngd- 
necmcn,  waar  door  de  Nederlandfche  Befoldelingen  en  Ma- '/J'^/jj''*'' 
troofen,  in  goede  gefchiktheid  naar  de  Sloepen  en  Bbors  trok- d"'ia*nd«» 
keu,  en  zoo  voor  ts  aanBoord  quamen  ,  waar  door  zyn  Ed; 'Jed«'jf 
g,rootc  eer  behaalden  ,  egter  liep  deze  zoo  wel  belcide   aan- 
flag,  daar  den  Heer  Cornelis  de  Witt  zich  zoo  manhaf- 
tig ia  gedragen,  en  in  het   uytcrftc   gevaar-  gefteld    had, 
met  verlies  van  weinig  volk  te  niet. Men  ondervond,dat  het  meer- 
gemelde Fort,  ftcrker  gemaakt  was  als  men  vertrouwde,  en  behal- 
ven  die ,  hadden  de  Entchen  in  de  RiPier  van  Rani/its,  vier  Schepen 
doen  zinken,  om  de  Nederlanders  het  inkomen  te  beletten.  Hec 
Idyn  getal  Mcnfchen  die  de  EngcK'che  niet  hebben  konnen  belet- 
ten te  landen,  beftond  in  duizend  vierenfeventigLandbezolde- 
üngen  en  vier   honderd  Macroofen.     Van  daar  vertrok  zyn 
Ed:  met  de  Vloot  wederom  hoger  op  naar  de  Rivier  vznLondon^  '3  Juiyi 
om  dezelve  aan  alle  kanten  beflooten  te  houden,  alwaar  hem  van 
den  Heer  Lt.  Admiraal  de  Rujter ,  een  Brief  wierd  overgelevert , 
waar  in  haar  Hoog  Mog:  fchenen  't  onvrede  ce  zyn,  dat  byden  Hasr  Houg 
Krygsraad,  de  uytvoeringe  van  het  befluyt,  om  de  Rivier  van  nèegt^n 
io»<io«  uit  te  zylen,  zoude  opgehouden  zyn,  het  welk  zyn  Ed: '"luaiyk 
bevond  en  ook  regt  uyt  fchreef,  dat  den  geheimfchryver  yin-  aln'ge"" 
«/««^/i  het  zelve  qualyk  begrepen  en  ternedergefteld  had,  ende-  hfvmfchiy-r' 
wyl  hy  heel  anders  zich  verpligt  vond  te  verklaarcn,  zoverze-  dringa"" 
kerdenhyhaar  Mog:  dat  zyn  Ed:  nevens  de  geheele  Krygsraad , 
zo  haaft  hem  de  bevelens  daar  omtrent  ter  handengeftcld  was, 
hy  het  voornemen  van  haar  Hoog.Mog:  in  't  werk  gefteld  had  , 
Donda-dag  den  14  July,  onfong  zyn  Ed:  wederom  ccn Brief,  i^juiy;    < 
vanhaarHoog  Mog:  gevolmagtigde  tot  deZeezariken,  van  in- 
houd ,  dat  zyn  Ed:  in  't  minft  niet  zoude  verfuymen  om  de  onder- 
ncmingeop£fl//o«v^/ow/rc//tf,  Leiih,  Edenhurgi,  Bumt-Eyhmden 
de  voidere gemelde  Plaatfen  in  't  werk  te  ftellen,  by  aldien  de 
Wefte enZuyd-  Wefte  v/inden  wayende  blcvenen  niet  verhinder- 
de om  het  C<««^<»/  Viydags  te  konnen  inzylen.  Ondertuflchenbe- 
quara  zyn  Ed:  lyding  van  haar  Hoog  Mog:  de  Heeren  algemee-  i^^niy^    , 
nc.  ötaatcn ,  dac  deu  goeden  Godt  m  zyn  genade  belieft  had 

ia  ' 


i68  LEEVEN  en  DOOD  van 

i^^7«    indelaafteby  eenkomft  tot  Breda,  den  lo  July  gehouden,  de 

"    verfchillenltufTchen  de  Coningen  van  Frankryl^^  cnde\a.n Dene- 

^llmtli-  markerty^Xs  ook  die  van  haar  Hoog  Mog:  met  dcnConing  vanEn^e~ 
diDg,  van  /4«<iwaaren vergeleken,  zoverrealsdicmetdeHccrenStaatsbe- 
toVBieda.   dienden  van  EngeUnd^  ten  aanzien  van  hunne  laft  endc  on- 
derrigting,  afgedaan   hebben  konnen  werden  ,    ren   welken 
einde  den  Heer  Covemry  naar  Engeland  was  vertrokken ,  om 
dezelve  den  Coning  te  laten  onderteekenen,  al  het  welkHoog- 
gemeldc  haar  Hoog  Mog:  algcmeenc   Staaten    des  anderen 
daags  t   door   een  Brief  beveiligden ,    waar  in   zy  ook  aan 
zyn  Ed:  te  kennen  gaven ,  dat  Ichoon  dit  veel  Ichyn    tot 
Vrede  gaf,  zyn  Ed:  egter  met  nalaten  zoude  voort  te  vaaren, 
om  den  Vyand  alle  mogelyke  afbreuk  te  doen,  gelyk  hy  tot 
dier  ryd  toe,  Loftelyk  en  kragtdadig  hadde  gedaan j  dat  hy 
ook  ganfch  geen  geloof  moeft  geven  aan  eenigetydingen  ,  van 
't  fluyten der  Vrede,  die  hem  aangebragt  zoude  mogen  wor- 
den, van  waar  die  mogte  komen,  oftedoorwie,  hyzy  danwie 
hy  wil,  dezelve  zoude  mogen  werden  uitgeftrooit,  totdatzyn 
Ed:  van  haar  Hoog  Mog:  zelfs  bekendmakinge  wicrd  gedaan. 
Doch  dewy  lik  dit  Hoofdftuk  alleen  genomen  heb  om  dcver- 
richtinge  en  dappei heden,  vandc-Heer  Corneus  de  VVitt 
ie  befchryven,  die  zo  wel  door  zyn  Manhafte  en  kloekmoedi- 
ge daaden,  als  zyn  Heer  Broeder  den  Raad  Penfionurts  Johan 
DE  WiTT,  door  onvergelykelykc  ftaatskunde  en  weikzaam- 
heidt,  naaftGodt,  den  Koning  van  £«j'f/<iWverpligt  heeft  de 
Vreedc  te  maaken,  zo  heb  ik  dezelve  handelinge  onder  de  ver- 
rigtingc  van  den  Heer  Raad  Pewy/ow^m  in he:  volgende  Hoofd- 
ftuk gebragr ,   om  den  Leezcr ,   met  de  zamenvocgirg  van 
deze  wyt  afgelegene  en  verfchillende  zaaken  ,  niet  te  ver- 
warren: 

Op  den  zelfden  dag  wierd'sLands  Vlooten,  Zylende  voor 

•itiiias     's  Conings.Dtepy  in  tv^ee  verdeclinge  gelleldt,  den  Lt.yidmi' 

^nï'wwn""'  raslvanNes  kreeg  bevel,  om  mctagtentwincigOorlogrchepen 

vci<i«id.    en  drie  bcrigt  Jagten,  de  Rtvier  van  London  bezet  te  houden, 

en  den  Heer  Lt.  jidmiraal  de  Rujter^  zoude  met  de  Vlag  het 

Canaal  afzylen,  om  alle  opkomende  Vyandlyke  Scheepen  te 

vcrmecftercn,  ofic  vernielen,  en  de  Engeli'che  vorder  op  de 

liuitea 


JOHAN   en  CORNELlS  DE  WITT.  itfp 

Icuften  en  in  de  Havens  in  't  gemelde C4W44/ gelegen,  Zoveel  ^'^'^7' 
als 't  inogelyk  was  :ebefchadigen.     Hier  nevens  wierd  aan  den  -  - 

Vice-Admtra*l  Star  beiaft ,  dat  hy  met  zyn  onderhorige  Schepen 
port  zoude  houden ,  en  aan  den  Vice-Admirmal  Evert/k.  als  ook 
den  Commendeur  WüUm  vunder  Zaan  ,  van  met  hunne  fmal- 
declen  op  het  fpoedigft  onder  de  Vlag  te  komen,  Satur- 
dag  den  16  JhIj  antwoorden  zyn  Ed:  alle  de  voorgemelden  brie- '^/"ly'  ! 
ven  zo  aan  haar  Hoog  Mog:  als  Ed:  groot  Mog:  en  Gevolmag- 
tigdcn  in  de  Zee  zaaken ,  als  ook  der  Regenten  van  de  Stad  Dot" 
drecht\it\kc\uyde. 

Aan  de  Heeren  Regenten  der  Stad  Dordregr. 

E  Dele ,  Erntfefte ,  Achtbare ,  Wy fe ,  Voorfichtige  Heeren  j  fy," ^^■-   ' 
Beide  Uiv  Ed:  Achtbare  Alijfiven ,  d'eene  van  den  derttglicn  der  de  Heer"^ 
voorledene  Aiaandjuny^  ende  de  andere  van  den  vierden  defes ,  z.ün^'^'^^^'^V^ 
my  fuccejjiveltjk  wel  ter  handen  gekomen  :  ik^vtnde  my^  door  de  et-  Doidregt* 
viile  exprejfien  ende  betuiginge  van  genegemhett  in  dez.elve  verv-at , 
zoodanig  verobltgeert ,  dat  my  de  gereqmreerde  termen  ende  tvoorden 
mancqaceren  om  Uw  Ed:  Achtbare  naar  bebooren  te  bedanken.  Het 
gelieft  Uw  Ed:  Achtbare  te  hoog  te  roemen  eene  aHie  die  ik  als  een 
«nderdaan  aan  mijn  Faderland ,  ende  uu  kracht  van  mijne  commijjie  , 
met  folemneelen  eede  beveftigt^  aan  den  Staat  fchtildig  was,  tot  af- 
trcdk^van  den  Vy and  te  atienteeren.     Ik.  bemerke  dat  Uw  Ed:  Acht- 
bare my  weder  de  eere  gelieft  hebben  aan  te  doen ,  als  BorgermeeHer 
van  de  Gemeente  op  nieuws  in  te  \iejen,  ende  alhoewel  iknietbevin- 
de  in  my  te  rejideeren  de  ^Haliteiten  tot  de  bedieninge  van  dat  Amvt 
gerequireert  ,  z.00  is  my  evenwel  aangenaam  de  eflime  ende  aJfeBie^ 
die  Uw  Ed:  Achtbare  door  de  voorfz..  verkiezinge  tot  mijn  perfoon, 
gelieven  te  betuigen  :  z.ullende  naar  mijne  geringe  capaciteit  by  alle 
voorvallende  occajien  trachten  te betoonen,  dat  ik  ti/aarlykben,  C^c. 
In  's  Lands  Schip  de  zjeeven  Provimien ,  den  z.ejiienden  July  1 66^, 

Terzelver  tyd  deed  zyn  Ed:  aan  den  Lieutenant  Admiraal  van 
Nes  fchryven,  dat  hy  naar  't  Smaldcel  van  den  Vice  Admiraal 
5Mr,vyfvanzyn  onderhoorige  Schepen  zoude  zenden,  omde-  verdeling» 
zelve  te  verfterken,  en  daar  nevens  wierden  onder  de  Hoofd-  deischee- 
Vlagge,  de  Schepen  op  de  volgende  wyze  verdeeld.  drHoou- 

Tweede  Boek,.  TY)  FVr- vl»sg«. 


;  e6y. 


170 


LEEVENen  DOOD  van 


VerdeeUngeynn's Lands Schepen ,  byde  HoofdTUgge 
befcheiden. 


Lt.  Admiraal  Bankert. 
Vice  Admiraal  Evertfz. 
Gap:  Adriaan  Berkhout 

Cornelis  E:  de  Jonge. 

Adriaan  de  Hafe. 

JacobPaauw. 

Jan  den  Haan. 

FlorisFloriflzBlom. 
Berigt-Jagten, 

AnskeFokkes. 

Daniël  Verdicft. 

Branders» 
Willem  Meerman, 
Jan  Cornelifli  Jagt. 


Lt.  Admiraal  Aylua. 
S.  by  N.  van  der  Zaan. 
Gap:  WitioBeyma. 

JanPictcr.  Vinkclbos. 

YdeHilkesGolaart. 

Janlanfz  Vyfelaar. 

JooftMiciiiclfz. 

KoelofKetdaar. 
Berigt-JagtCH. 

JanJanfi  Verboekelt» 

GornelisLicvcnfz. 

Branders. 
Willem  Gercitfz. 


Admiraal  de  Ruyter. 
Schout-by-nagt  vaiiNes. 
Gom' .  van  Meeuwen. 
Capn:  Evert  van  Gelder- 

Lt.CollonelPalm. 

Jan  Paul  van  Gelder. 

rietcrJacNanning. 

Jacob  Binkes. 
Berigt  Jagten. 

Adam  van  Bredcrode. 

Jacob  Pieterfï  Swart. 

Cornelis  GerritfzV'os. 
Branders. 
Gom;  RemPictersMars. 

Harmen  Dirkfz  Boer. 

Aldus  beflooten  in  't  Schip  defcven  Provinüen,  'tzeylgaa»», 
^c\a.nvoox'tKonings-Diepy  denfeftiendenjuly  1567. 

Verdeelinge  van  't  Smaldeel  befcheyden  onder  de 
Hoofd- Flagge. 

Schout-by-nagt  vanNcsui . 
Jacob  Picttrfz  Swart. 
Adam  van  Bredcrode 
Jacob  Binkes. 
Evcrt  van  Gelder. 
Lt.  Admiraal  de  Ruyter.- 
Lt.CollonelPalm. 

Jan  Pauvvclfli  van  Gelder. 
Pictcr  Jaeobfz  Nanniiig. 
Cornelis  Gcrritf^  Vos. 
Gomr.  van  Meeuwca. 

Aldus  bedóoten  iii'c  Schip  defeven  Proviniien^  'tzeylgaan-- 
ècs2L\\Koot\Konings-Diep  1  denfeftiendenjuly  16^7. 

ZrnEd-         Des  namiddags  ten  fes  uuren t  dewyl  zyn  Ed:  raetde  Vloo- 
«•«^^°<»«  te  onder  zyl  was ,  zyn  onder  de  Vlaggc  ,  en  aan  zyn  Boord 

ta/gtnog  S?* 


r  Rem  Picterfz  Mars. 
Brtttders,  < 


[Harmen  Dirkfz  Boer. 


1 


) 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       171 

gekomen  de  Capttaenen    Berkhout,  FaUhen ,  CUas    j4nker,   en  '^^^1' 
Kerfeboom  ,   nevens  de  Commandeurs  van   twee  Branders,  van  -1 

dewelke  den  gemelde  Berkhoutt  metzyn  onderhebbend  Schip,  'lógd?ce- 
en  de  twee  Brandi'chcepen  bv  de  groote  verdetling  onderden  penenwee 
Lt.  Admtradde  Ruyter  mede  genomen,  en  de  drie  andere  Oor-  hém."'  ^ 
log-Schepen  ,   naar  het  Comngs-Diep  onder  den  Lt.  Admiraal 
van  Nes  geibnden  zyn. 

Denfeventiende  Jaly  de  wind  Zuyd-Well  ten  Wefte  zyn-  '7ju!r«  . 
de,  is  de  Hoofd  Vlagge  nevens  deonderhoorige  Schepen  vor- 
der gezy  ld,  leggende  betover,  doch d' Ebbe verloopenwefen- 
de  .  flopten  de  Vloet,  en  liet  zyn Ed:  Zcyndoen  metde  Wit- 
te Vlagge  uyt  te  fteeken  ,  waar  op  alle  de  hooge  Bevelheb- 
bers en  Capitainen  aan  Boord  van  zyn  Ed:  quamen,  om  hem  de 
verdeelinge  van  's  Lands  Schepen  onder  de  Hoofd- Vlagge  be- 
kend te  maaken  j  's  naarmiddags  laveerden  men  Zuydwaards 
heen,  zoo  dat  zyn  Ed:  niet  vorder  als  tot  in 't  gezigtvan't  , 

Noord  roorlarid  kondc  naderen  ,   en  des  avonds  op  feventien  Noord  ^ 
vadem  water,  hebbende  't  gemelde  Noord  VoorUnd  Well:  van  yr?!^'!'"*** 
zig.  vier  Mylen  buyten  de  Wal.  Den  volgende  morgen  mee 
het  aanbreekcn  van  den  dag ,  is  zyn  Ed:  na  het  Zeyn  gegev  en 
te  hebben,  mee  de  Schepenonder  zvn  Vlagde  wederom  onder 
zyl  geraakt,  laveerende  met  een  Noord-Weften  wind  om  de 
Hoofden  doorce  geraaken,  enquam  op  twintig  vadem  ten  An- 
ker, 't  Kafteel  van  Douvres  Noord  ten  Ooften,  een  Myl  van  do^'i^ 
hem  afleggende,  alwaar vorderswierdbeflooten,  hoeeenyder 
foudezylen,  en  by  Vyandlyke  ontmoeting,  fig  drangen,  als 
ook  waar  de  vcrfamelplaats  foiide  zyn  ,   wanneer  de  Schepen 
door  florm,  alsanderfints,  van  malkander  verfpryd  raakten, 
's  Nagts  de  wind  Noord  Noord  Weft  loopende,    is  zyn  Ed: 
wederom  onder  zyl  gegaan,  en  ftevende  Zuyd  Weft  ten  VVe- 
ften  aan  ,   de  wind  al  langiaam  icherpende.     l^ingsdag  zynde  '9  July;    i 
den  19  J-uly   laveerden  zyn  Ed:  met  een  Weft  ten  Noorden 
wind,  zylende  Weftwaard  aan,  en  flopten  ten  negen  uuren 
wegens  Itilte  het  tyc  ,    loo  dat  hy  door  de  tegenwinden  niec 
vorder  als  op  d.e  hoogte  van  de  Aw^^/j genaderd  was,  enquam 
den  dag  daar  aan  eerfl  dwars  van  Fterly  op  drie-en-twintigva-  toj^jy^ 
dem  water,  twee  Mylen  van  de  Wal,  alwaar  zyn  Ed:  kond- 

(Y  2)  fchap 


ijv  LEE  VEN  en  DOOD  van 

^^^1"     fchap  kreeg  van  eenen  //frw<i«J5«rj,Vliflïngcr Kaper,  datfiy 
"  met  vier-en-veertig  £w^f//c/jff  Coopvaardy-fchepen,  foo  Fluy- 

zynEd:     tCD als Pyiiaflcn ,  naar zyn leggen,  vyfetmaalenhadgezyld,on- 
kondichap  der  't  gely  van  ccn  Oorlog- Schip,  die  hy  omtrent  tien  My  len  bui- 
btdos'vjar-'  ^^"  ^eyfant  ontmoeten  ,  en  dat  alle  defclve  op  den  agcienden' 
dcrs.         deefer  aan  het  Wcft  eynde  van  M/tcht  langs  de  Naalden  waaren 
binnengekomen.     Waar  over  bcraadflaagt  hebbende,  wierd- 
zcnd^eii     g°^^  gcvondcn ,  cn vcrftaan ,  den  rtce  yidmiraal  Cornelts  Evcrtfz. 
viccAdm!  met  negen  Oorlog-Schepen,  vier  Berigt-Jagten ,  drie  Bran- 
d"ioo7t  '^  dcrs,  en  vier  Galjoots  voor  af  te  fcnden,  om  defelvc  aldaar  op- 
met  eciiige  je  fockcn ,  aan  te  taften,  en  te  vermeefteren,  en  dat  vorders' 
"^^''''     de  grootc  verdecling  onderde  Vlag,  foo  haaft  het  mogelyk 
wdld'vi     was,  derwaarts  foude  volgen.    Op  den  2  i  July  volgde  zyn  Ed: 
zvnEd:mct  zylende  met  een  Weft  Zuyd-Weften  wind,  en  groote  ftike 
Jéf«h"'  Noord-VVeft  voor  Bevefier,  Weft  ten  Noorden  ,    cnde  Furly 
dcrvioot    Noord- Wcft  ten  Noorden,  drie  Mylen  van  hem.  Ten  negen 
««'oigf'     uuren  quam  de  Vloot  op  fes-en-twintig  vadem  ten  Anker,  en 
ten  twee  uuren  is  wederom  Anker  geligt,  dryvende  door  de 
ftilte,  rnaar  tegens  den  avond  quam  een  luchjen  uyt  den  Oo- 
ftcn,  en  's  nagts  weder  ftilte,  loozyldenhy  vorders  Weft  aan. 
ïijuiy,     ji)c,-)  volgende  morgen  zette  hy  zyn  Lyzyl  by  ,    door  dien  de- 
wind  wac  Ooft  met  goet  weêrwas,  en  ecnklyn  koeltje,  zyl- 
den  van  Bevefer  Welt  aan,  en  kreeg  Woljjcrtshorn  in'cgezigt , 
Wcft  len  Noorden,  en  VV'eft-Noord-Weft  van 's  Lands  Vlo- 
te,  ende  de  STvaanekiif  ^oord-V/ c^  ccn  Weftcnvan  defelvc, 
zyldcn  Weft-Noord-Wcft  aan,    met  ftilte  en  dyfig    weer, 
hoordenvoor  Portsmuiden\\Ti\iMch\cicr\^  en  quam  dcsavondsop- 
fcfticn  vadem  ten  Anker,  de  A7// Noord- Noord- Wcft,  en 
IVolffertshorn  Weft-Noord-Weft  van  htm,  hebbende  's  nachts 
Klu'ti't     gantfch  geen  wind.  Des  andcrcndaagsde  wind  Noord- Noord- 
i«iin«de  Ooftzynde,  lichcen  Anker  ,   ende  zylde  met  al  de  Scheepen 
rommuy-i  onder  de  Vlaggc,  lavccrende  de  Ooftnualdevan/^^»t/;;in,  hec 
^0.        'overfteckendc  naar  Ponsmmden^  en  bevond  zyn  Ed:  dat  daar 
omtrent  geen  een  Coopvaardy-Schip  lag,  maar  wel  14  of  15 
Conings-Schepen;  Dochdewyide  Haven  agter  een  zand  liep, 
op  het  welk  ccn  groote  fterkten  met  veel  Gcfchuc  lag,  en  dar 
;,iet  gat  vaa  d^  Haven- ztcr  naauw  was,  ook  dat  mciituflc/ie;* 

dat: 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        173 

dat  zand  en  de  Stad,  die  insgelyks  met  veel  Cartouwen  was  ^^^jl 
voorzien,  moeft doo'rloopen, Ib wicrd niet laadiaani geoordeeld  "'     ' "^ 
daar  iets  op  t'onderneemen.  Mengiftcdoendat  dcCoopvaarders  »<-Iuly«    . 
met  den  üoftelyken  wind  naar  rlymuiden  waaren  gezyld  ,    en 
zyn  Ed:  vond  derhalven  geraden ,  wederom  uytWicht  te  keeren, 
en  de  Stevens  naar  Plymtudenie  wenden  ,    hoopende  onderwe- 
gen, of  ten  eynde  van 't  C<zw<j.i/ ,   eenige  Straatsvaarders  ,    die 
men  vcrftond  dat  daaglyks  verwagt  wierden,  te  zullen  bejege- 
nen.    Maar  voor  't  Fort  van  Plymmden  komende,  opfescneen  ï^Juk." 
halve  vadem  ,   verftond  zyn  Ed:  uit  een  Engellchc  Viflcher  nXI-°* 
van  Stoonhuis  ,  dat,  acht  daagen  geleeden,    omtrent  veertig .'^'"•. 
Engelfche  Straatsvaarders  voorby  Plymouth  ,   Ooftwaarts  aan 
waren  gezyld,  die  hy  meende  dat  op  Woensdag  den  10  bin- 
nen Dortmouth  waren  gekomen,     In  de  Haven  van  ri}.?juiden 
lagen  niet  meer  dan  fes  of  feeven  Schepen  ,  deze  waaren  zoo 
welbczeten'bewaard,  door  twee  groote  en  fterkc  Forten,  en 
de  toegang  tot  de  Haven  tuflchen  de  gemelde  f  ör/f»  en  Klip- 
pen was  foo  eng,  dat  daar  geen  hoop  was  om  ietstevcnigcen. 
Toen befloot  men,  zich  naar  Dor/wow/; te  begeeven  :  hoewel 
men  verftond  dat  die  Haven  voor  de  Vloote  ongenaakbaar  was,. 
Waar  na  zyn  Ed:  de  volgende  brief  aan  zyn  Heer  Broeder  den 
R-aad  Penfionaris  fchreef. 

Aen  den  Heer  Raedc-Pcnfionaris  de  Witt. 
Myn  Heer.  en  Broeder, 

GIjicrcn  ismj  ^omtrent  den  auont ,  wel  ter  handen  gekotncnüw  Ed:  ^7  T"Iy. 
Mijfive  van  den  twintigden  defer  hopende  macnd ;  maar  Uw  Ed:  zyn  Fdrc; 
Miffive  van  den  acbtienden ,  van  deii'elke  in  devoorfz.  Mifftve  vanden<^<^'^"^'"^ 
twtnttgjien  meniie  wert  gemaakt,  is  tot  noch  toe  met  overgck^omen,  dej, 
zijnde  del  aet^  e  vanUw  Edelheid  gezvee^  van  den  dertienden  defer  loo" 
pende  maend.     Ick^wete  niet  fonderltngs  te  voegen  by  "'t gene  aan  haar 
Hoog  Mogende  httyden  geadvifeert  hebbe ,  dan  fende  hiernevens  copije 
van  de  verkjaringe  van  den  Djfcher ,  in  mijne  JUiffive  aan  de  Regeringe 
gcmentioneert ,  ende  een  korte  defcriptie  van  de gelegentheit  cnde  jituaiie 
van  de  Haven  van  Plymuyden^  van-  dewelke  wj  niet  anders  als  de?t 
toevang  ende  de  KaUeelen  hebben  konnen  infpefleren ,  zijnde  de  Haven 
jelve  gelegen  achter  hooge  Bergen  ^  foo  dat  van  dejelve }  ofte  de  Schepen 
indefclue  leggende  f  niets  ge fen  kan  %ucrden, 

Y  j  r^. 


r74  LEEVEN  en  DOOD  van 

166"].         Tot  Vich  tee  hebben  ivy  geene  Engelfche  Scheden  in  Zeevemomttl^ 
»  als  omtrent  dne  mijlen  v^n  Plymtiyden  een  Fregat^  naar geoor deelt  wiert , 

met  omtrent  dertig  Suk^en  gemonteert  ^  op  het  welke  jacht  gemaaki 
z.ijndet  heeft  het  jelve  hetvoor  de  wint  afgehouden,  /oo  dat  geen  appa- 
rentte  was  'tfelve  m  te  looien  :  De  Schepen  tn  Portmuyden  leggen  noch 
Conder  Stengen  ende  ongereedt  j  wy  konden  ook  t/iet  bemerken  dat  aan  de- 
felve  gearbeid  wierde,  Ickjal  defen  hier  mede  eyndtgen  ^  blyvendcO'C 
In  's  Lands  Scbip  defeven  Fr av meien ,  den  i  y  Julij  1667. 

Des  avonds  is  op  het  gewoonlyke  zeyn  wederom  Anker  ge- 
lige, en  Zylden  me:  een  Noorden  wind,  (levende  Ooft  aan, 
houdende  hec  zo  den  zelven  nagt  dragende  :  op  den  Morgen 
fchootdewind  Noord  Oofti  meteen  aangenaam  koelt  jen  ,  en 
Zylden  langs  de  Engelfche  Kuil.     Voor  Tor^^y  gekomen  zynde, 
18  ]uly.     hielden  het  nog  al  dragende  om  Dortmuyden  te  bézylen,  alwaar 
Do?ïmuy-'^y"  E,d:  ten  agt  uuren  voorquam,  leggende  op  dertien  vadera, 
Gcn,         digtaandc  Wal,  en  verre  buiten  fchoots  van  de  i-'or««.     Hier 
bevond  zy n  Ed:  dat  het  inkomen  >  ofgat  van  de  Haven ,  tuflchen 
zeer  hooge  Klippen  was  gelegen,  en  zo,  dathet  vand'eenetoc 
d'andere  zyde  met  een  yfere  Ketting  kon  worden  bcflooten: 
hebbende  van  achteren  zeer  hooge  bei  gen,  zodat  men  vanbuy- 
tcn  voor  het  gat  komende,  de  Schepen  in  de  Haven  leggende, 
riet  konde  zien.   Op  zynEd:aankomft  aldaar,  vond  hy  den  toe- 
gang der  Haven  met  een fwaarc  Yfere  Ketting  gefloten  i  van  het 
cene Kafteel  tot  het  ander gefpannen,  dewelkedoor  twee  Boots 
onderftut  wierd.     Behalven  de  Kaftcelen,  was  aan 't  inkomen 
een  groote  Schietfchans ,  op  een  platte  wy  zegemaakt ,  met  veel 
gefchuts  voorz/en.     De  wiud  Nooid-Ooft  ten  Noorden  zyn- 
de,  washet  ookonmogclykheigaiinte  komen,  daarenboven 

fetuygdenalleStuerluyden,  de  gemelde  Haven  bevaarenheb- 
ende,  dat  heivoorfchrecvegat,  door  de  dwarrel  winden,  die 
de  hooge  bergen  veroorzaakten,  nimmer  kon  ingezyld  wer- 
den :  Maar  dat  men  de  Schepen  daar  aliyd  met  Wcrpankcrs 
mocft  binnen  trekken,  ofdoor  Boots,  met  Kabcirouwcn  voor- 
zien, inhaalen.  Op  de  Bergen  zag  men  veel  Krygsvolk,  zo  te 
Voet  als  te  Paard  ,  ftaande  alle  in  ryen  engelederen,  als  ook  drie 
Vaandelen  Voetvolk  op  de  Schietfchans.  Niettemin  naderden 
£yn  Ed:  met  zyn  Schip digc  voordeHaven,  onder  het  gefchut, 

doe  b 


eORNELTS  en  JOHAN  DE  WITT.        17^ 

doch  den  Vyandt  gaf  egtcr  geen  vuur,  het  zy  dat  hyhem  zoch  i^^f." 
binnen  te  lokken,  ot  de  Ichoote  tot  zyn  nader  inkomit  te  be-  •■■■~*i 
waaren.     Dichtvoor  de  Haven  gekomen,  wenden  het  zynEd; 
overftaag,  en  Zylde  zo  wederom  te  rug,  zonder  aldaar  eenigc 
Schepen  te  zien,  uitgenomen  een  groot  Schip,  leggende  dicht 
aandeKetting,  om,  zo'tfcheen,  behalvcn  de  Kalleelen,  de 
gemelde  Ketting  te  bewaaren.     Daar  na  Laveerde 's  Landfche- 
pen  met  de  Vloot  te  rug,  tot  dwars  van  Tor^^jy ,  cnquamendaar 
ten  Anker.    Den  zelfden  Morgen  begaf  zyn  Ed:  bevel,  vanmcc 
drie  ligteFregats  de  Haven  te  pylen,  trat  in  een  der  zelve,  en  • 
Zylde  met  een  flappen  Ooft  ZuydOoIle  wind  derwaarts,  als 
zyn  Ed:  onderde  Wal  gekomen  was,  voer  men  met  Sloepen 
dicht  onder  Land.     De  Engelfchen  fchooten  van  alle  kanten  uyc 
hunne  roers.    Doch  den  Heer  Cornelis  de  Witt,  ditniec 
ontziende,  voer  tot  voor  de  Haven  ^^-xTorbay^  alwaard'Engel- ^9 1"'*"» 
fchen  tezamen  waaren  vergaderd,   fchrecuwende  als  Wilde  vS"z^i'ts . 
Menfchen,  en  wachten  tot  dat  de  Fregats  nader  by  hen  qua-  [°^7°°''i= 
men,  dieluftig  met  haar Gotelinge  begonden  te  fpeelen.     Zy  Torbay!"'" 
roeidentotaande/^/oMïV/fjdaartweeCoopvaardy-Schepenlagerio  Endoet 
die  zynEd:  in  brand  deed  fteeken.Het  volk  van  'iDorp  vlugten  op  'j"^  °°P' 
den  Berg,  fchoon  daar  geen  fchade  aan  de  huyzen  wierd  ge-  schVen 
daan.     Op  den  Middag  quam  zyn  Ed:  weder  aanboord,  zeyn  j"^""" 
gevende  om  te  verzylcn,  en  leide't  met  het  hoofd  Noord-Ooft 
heen,  om  de  £»jf//c/je  Schepen  elders  op  te  zoeken,    's  Anderen 
daags  quam  hy  met  een  flappe  Noord-Oofte  wind ,  Zylende  men 
de  Vloot  Ooft  Zuyd  Ooft  aan  op  fes  en  twintig  vadem,  ten  An- 
ker, hebbende /'oo!'//<?K^  Noord  Ooft  van  hem  ,   alwacrzynEd:  ^ojulv.   " 
eenige  brieven  uit  het  Vaderland  ter  handen  yificrden  gefteld  Komt  voor 
onder  anderen  de  volgende,  fooniandt. 

DeStaten  Generaal  der  Vereenigde  Nedcrlandeni  ■ 

Secrete  Zee-saken. 

EDele,Geftrenge,  Erntfefte,  Hooggeleerde,  -Wyfe,  Voor- 
zigcige  Heeren,  de  Heer  Raad  Penfwnarts  de  Witt  heeft  ons 
necommuniceert  Ulkdsr  Mijfive,  gefchreven  in't  Schip  de  [even  Pre- 
vintien  ^  lejgcnde  ten  jinker  voor  't  Konings-Diep  ,  in  '/  gekickte 
i;ao -Hfirwtis  f  den  felHendm  defes,  snde  hebben  wy  daar  ttifiemet 

fqn»!:: 


1 


17^  LEE  VEN  en  DOOD  van 

'itS'j.    f  onderlinge  Aangenaamlieii  befpeurd  ,dat  ulieden  'i  Lunds  Vlooteheh- 
'  ben  verdeeld  in  twee  EfcjHaders  ,  volgsnsde  overgefonden  Lijden ,  latt 
eene  ander  den  Lt.  Admir<i<il  van  Nes,  tot  be^ettingevan  de Rivie- 
re  van  Londen ,  ende  het  andere  om  daar  mede  't  Canaal  af  te  loepen  t 
ende  het  bewufle  Convoy  met  de  Straats-  f^aarders  in  onze  vortge  Brie- 
ven gementioneert ,  te  rencontreeren ,  ^nde  is '/  doenlijk  te  vermeefleren 
ofte  te  ruineeren  :  Foorts  dat  ulieden  vangedagten  z.ijn ,  indien  de  wind 
haar  fiverabel  mochte  %vefen  ,    om  het  vosrfz..   Canaal  af  te  hopen  ^ 
ende  dat  defelve geene  li/dirtge  konden  bekomen ,  dat  de  gemelde  Straatt- 
Vaardersin  Engel andt  zijn  gekomen,  het  Canaal  gantfch  af  te  toe- 
fen^ op  hoepe  van  defelve  daar  buiten  te  rencontreeren -j  maar  bj  con- 
trarie tuinden ,  of  advertentie  datfe  zijn  binnen  geraakt ,  in  het  Ca- 
naai  ende  op  de  Engelfche  Havenen^  defelve  z.00  veelt'incommodee- 
ren  ende  afbreitkje  doen  als  't  mogelijk  z.al  zijn  :  Waar  op  wy  na  rijpe 
ende  aandagtige  deliberatie  ,    ook  nagezien  de  voorfz,  Ljjlen  ,  goet 
gevonden  hebben  ^ulieden  mits  defen  te  refcrtbeeren  ^  dat  luy  oordeelcn  y 
ende  bet  daar  voor  houden ,  dat  beyde  de  voorfz.  Efquaders  fulffant 
zijn ,  om  het  een  ende  ander  ExploiSl  te  executeer  en  ,    ende  dat  wy 
dienvolgens  ons  alle  't  geene  voorfz,.  is  wel  laten  gevallen  ^  ookStfel- 
ve  lauderen  ende  approbecren ,  ende  voorts  ulieden  tot  uitvoeringe  van 
de  albereits  geprojeBeerde ,  ende  nog  te  formeeren  dejfetnen  den  zegen 
van  God  Almagtig  toetvenjchenf  alles  ten  einde  ify  ende  onze  hooge 
Geallieerde»  des  te  beter  ende  eerder  mogen  confe^ueeren  eenen  eerlij- 
l(en  ende  vcrfekerden  f^rede.     Eindelijk.^  zal  tot  ulieder  nariehtinge 
dienen^  du  wj  alliereids  ordre  hebben gejlelt ,  dat  alle  de  depefcheiy 
^an  ulieden  geaddrejfeert ,  het  Canaal  af  ^  defelve  toegezonden  zullen 
werden  >  ende  onderiufchen  alle  de  Brieven  ,    met  de  Schepen ,  be- 
hoeftens  tnde  Branders ,  die  men  ^al  goet  vinden  af  te  zenden  ,    aan 
den  Lt.  Admiraal  \':in  Nes  ,    voor 't  Konings-Dtep  geaddre[feert'. 
Waar  mede  eindigende  ^   bevelen  ulieden  in  Godes  heilige  proteElie. 
Inden  Hagt  doi  18  'J-idj  ifi6j.     IVas  geparaphreert  Vl.  Gockin- 
ga,  "'•  onder  (font  Ter  ordonnantie  van  de  hooggemclde  Hcc- 
rcn  Staten  Generaal ,  ende  was  onderteckcnt).  Spronfen. 

Daar  na  ontbood  zyn  Ed:  den  l^ice  Admiraal  Banken^  mec 
tyn  onderhoorigc  Schepen,  by  hem  onder  de  Vlag  ;  onder- 
ïuflchen  zyldcn  zyn  Ed:  met  groote  ftike  voort ,   tot  dat  hy 

dco 


■ 


CORNELïS  en  JOHAN  DE  WITT.      Ï77         ^ 

den  derden -^«g«/?«J-,  's  morgens  ten  fes  uuren,  vyf  Mylen  van  '^^'^7* 
Bevefier,  op  vyftien  vadem  ten  Anker  qnam.    Bekomendedes  ^ 

anderendaags  tyding,  é^iC^pttainSwArt^  nevens  feven  Oorlog-  l^.l'ld'?^' 
fchepea,  agt  Branders  ,   en  twaalf  Schepen  met  Levensmid-  komrvoor 
delen  geladen  ,  den  dertigften  der  voorleeden  Maand ,  van  voor  +  "Scwfly/ 
de  ^»ï'<>r  vanLo»<:i*«\vasafgezyld  ,  met  bevel  van  hem  in  C<j»<j^/ 
optezoeken.  Waarop  zynEd:  het  N oord- Weft  aan fette,  om 
de  aankomende  Schepen  waar  te  neemen.     Dezeverfterking, 
wierddoor  laftderHceren  Staaten,  den  HeerDE  Witt  uithec 
Smaldeel  van  den  Lt.  Admiraal  van  Nes  ,   toegezonden,  de- 
wyl  men  van  goederhand  herige  was,  dat  de  Vyand  eengoet 
getal Oorlogfchepen  om  de  Weft,  tot  Plymouth,  endaar  om-rAuguftjr; 
trent  verzamelde.     Den  vyfden  ,   quam  den  gemelde  Capnasn  ^oi"d^lot 
Su>art^  met  de  voorfchreeve  Schepen  by  zyn  Ed:  onder  de  Vlag,  capitain 
wanneer  men  door  d'Ooftelyke  wind,  aanflonds  Anker  ligte,  sdi'épM^i 
en  zyldcn  naar  de  Weft ,  met  gedagten  ,   van  omtrent  tot  de  »g'B"nd«3 
Serhngs  te  naderen ,  en  den  Vyand  ,  zoo  veel  als  't  moogelyk  ""  "  '' 
was,  te  benauwen,  en  af  breuk  te  doea     Vorders  wierd  bc- 
flooten,  dat  eenige  dcrbezylftc  Schepen  en  Fregatten,  zouden 
Zylen  langs  Goutliaart,  Plymuiden  ,  Vaalmmden^  en  vervolgens 
langs  de  EngeUche  Kuft  ,  om  eenige  vyandlyke  Viflchers  of 
andere  Vaartuygen  te  bekomen  ,  en  daar  door  kundfchap  van 
hunne  Oorloglchepenof  Coopvaarders,  die  ingekomen ofver- 
wagt  wierden,  te  krygen.  Deze  Vloot  bcftoud  toen  uit  twee- 
en-dertig üorlog(chepen  ,  feeven  Berigt-Jagten  ,    en  twaalf (jAutüftr4 
Branders,  in  alles  eenen-vyfrig  zylcn.     Den  dag  daaraan  was 
de  Zee  geheel  omftuymig,  zynde  de  wind  Zuydten  Weften, 
en  zylden  zyn  Ed:  Weil:  aan  ,   wanneer  hy  op  nieuws  de  be-  loAugnflj^ 
veelen  van  een  verfamclplaats  liet  afgaan.     Den  tienden  dezer  Komt  vooi 
quam  den  Heer  de  Witt  met  de  Vloot  voor  Plymuiden,  zien-  dènTaiwaw 
de  van  verre  uyt  dezelve  Haven  een  Sloep  komen,  waar  op  een  twee  Engel- 
Witte  Vieede  Vlag  was  geftek,  zynde  daar  ingczeeten  i wee  ftens^iem' 
Overftens  met  naamen,   'John  TralaneenSpars,  vcrgcztilchapt  ^et fluiter» 
met  twee  Edellieden.     Op  de  zyde  van  zyn  Ed:  Schip  geko    bele'd  * 
men  zynde,  noodigde  de  Heer  de  Ruyser  hen  aan  zyn  boord, '"'''«'! 
het  geen  zy  aanftonds  decden  ,   hy  geiydcn  de  Heerennaarde 
Cajuyt  by  zyn  Ed: ,  en  na  veel  wederzydfchc  HofFelykheden 
Tw$(de  Boek,  (Z)  ge- 


178  LEEV^EN  en  DOOD  van 

i66j.  gepleegt,  zyden  zy  ,  met  veel  betuyging  van  Vriendfchap, 
-  .  *-  dat  de  Vreede,tuflchcn  hunnen  Coning  en  den  Staat,  t'eencmaal 
geflooten  was,  Verfoekende  zyn  Ed;  dat  zy  geliet'deu  te  fit- 
ten, endeed  heneenige  vrugten  voordellen,  zittende  zyn  Ed: 
nevens  den  Heer  de  ^«/rfr,aan't  hoogereynde  des  Tafels.  Na 
cenige  glaafen  Wyn  gedronken  te  hebben ,  zoo  op  de  gefont- 
heid  van  den  Coning ,  als  van  haar  Hoog  Mog:  •  verklaarden 
2y,dat hunne Straatsvaarders  binnen  Dcrfwow^ lagen  :  Datde 
Vloot  onder  den  Lt.  Admiraal  van  Nes  ,  op  de  Rivier.six\  Lort' 
^fl« ,  met  d'£«g^/yï^f « in  gevegt  was  gcweeft  :  dat  eenigc  Sche- 
pen bcfchadigd  ,  en  verfcheide  Branders  ter  wederzyde  ver- 
brand waren  :  dogbekende, dat  d'£«g<?//f/jtf  de  vlugt  genomen 
hadden,  en  naar  's  Gravefande  geweeken  waarcn  j  ook  zyden 
zy  ,  dat  Jeremias  Smith,  met  omtrent  dertig  Schepen  ,  in  de 
Haven  van  Kynfale  ,  in  Ierland  lag ,  doende  daar  nevens  een 
heulche  aanbieding,  van  ecnigeververfching  te  willen  fenden, 
doch  zyn  Ed:  hen  bedankende  ,  zeide  ,  dat  hy  den  volgende 
nacht  met  de  Land- wind  onder  zyl  meende  te  gaan.  Na  dat 
de  gemelde  Heeren  twee  uuren  aanboord  waren  gcweell,  zyn 
zy  weder  na  Land  gekeerd ,  en  zyn  Ed:  deed  hen  met  eenige 
Eerfchooten  uyt  het  Gefchut  begroeten,  het  welk  zy  tot  P/^^- 
muiden  gekomen  zynde,  wederom  op  defelvewyze  beantwoor- 
den. Zyn  Ed:  de  tyding  van  Vreede  weinig  agtende,  als  ko- 
mende uit  de  Mond  der  Vyanden  ,  befloot  met  de  Scheepen 
j, ,  naar  Engelands  einde.,  omtrent  de  hoek  van  Lafard  en  de  Sor- 
*■  ^  *  lings  te  zylen,  op  hoop  van  eenige  Engelfche  Schepen  aan  te 
treften.  Des  anderendaags 's  morgens ,  een  uur  voor 't  opgaan 
der  Sonne  ,  deed  zyn  Ed:  Anker  ligten  ,  geraakten  met  de 
Vloot  onder  zyl,  en  omtrent  den  avond,  quam  een  Engelfche 
Kits  met  een  groote  Witte  Vlaguit  Plymujden onder dcWhgy 
waar  in  een  der  Engelfche  Edellieden  fat,  die  daags  te  voo- 
rcn  met  de  twee  0*erftens  by  fyn  Ed:  waren  gewecftj  trad 
uit  de  Kits  met  een  Sloep  weer  aan  fyn  Boord,  hemmctgroo- 
ïe  heusheid  uit  naamen  ,  derfclver  Heeren  groetende,  en  ver- 
eerden aan  de  Heer  de  Rujtcr  eenige  varfche  fpyfe  ,  nevens 
twee  Manden  met  OoK.  Hy  nam  het  felve  met  dankbaarheit 
^ia03  so  ^^^'^  '^^^  Caj^iUin  van  Uc Kits,  op  bevel  vaii  lyn  Ed: 

wip? 


1 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       17^ 

twintig  l^ucaaccndooidenHofmeeft:erCro/)pfrrjveieercti.     Na  *^'^7' 
dat  den  gemeldcn  Edelman  het  Avondmaal  met  fynEdrgehou-  '^ 

den  had,  vertrok  hy  weder  naar  Plymmden  ,   en  de  Heer  de 
WiTT  vervorderde  zyn  Rys,  doch  dewyl  het  ftil  was,  kende  nAueuflyi 
hy  niet  veel  naderen.     Des  anderen  daags  maakten  zyn  Ed:aara  ' 
haar  Hoog  Mog:  bekend ,  dat  twee  Zeeuwfche  Kapers  by  hem 
onder  de  Vlagde  uit  de  Straat  waren   gekomen  ,    hebbende 
vier  koftelyke   pryzen  by  haar  ,  zynde  drie  van  dezelve  met 
Oly    geladen  j   en     belaften    de     Capnatnen    Berkbout,  Ker- 
feboom  ,    Blom  en  Broeder  ,   van  de  ledige  Schepen  ,   die  met: 
levensmiddelen  geladen  waren  gevveeft,  naar  't  Land  tegelyden, 
en  van  daar  fouden  zy  fich  by  van  Nes ,  voor  de  Rivier  van  Lon- 
don  vervoegen  ,   by  welke  gelegendheidtde  gemelde  Kapers,  zynEif:    1 
nevens  de  vier  pryl'en  mede  naar  't  Vaderland  zylden.  Terfel-Vin^g^^ 
ver  tyd  bequamzynEdayding,  dat  eenige  Schepen  onderden  ««g««se^ 
Lt.  Admiraal  van  Nes  tegens  de  Engellchen  waren  flaags  ge- 
weeft,  en  hen  op  de  vlugt  gedreeven,  waar  by  zy  wederlyds 
twaalf  Branders  verlooren  hadden,  foo  datby  devoorfchreeve  ijAuguft^^ 
Verdeehng,geenBrandlchepenmeerovcrii4  waren. Den  13  dezer  J^'o'tvan 
wierden  zyn  Ed:  twee  brieven  ter  hand  gefteld  ,    een  van  haar  vio^°°n 
Hoog  Mog:  waar  in  hem  het  teekenen  der  Vreede  bekend  wierd  ^'y"=«<i« 
gemaakt,  als  ook  dat  in  de  Verdrag  ftukken,  onder  anderen  "'*' 
geftelc  was,  dat  alle  Eylanden,  Portenen  Sterktens  ,  naden 
~  Mey  by  d'een  of  d'ander  ingenomen  ,   wederom  gegeeven 
foudc  werden,  en  voort  te  vaaren  met  vyandlykheden  te  plee- 
gen ,  tot  dat  de  uitwifleling  der  bckragting  gelchied  was, 
het  geen  haar  Hoog  Mog:  hem  tydelyk  zouden  doen  weten; 
end'andere  vande  Regeerdeisdcr  Stadt  Dordregt ,   waarbyzyra 
Ed:  geluk  wierd  gewenfcht ,  en  het  volgende  jBefluyt  in  was. 

Rejolutie  der  Stadt  Dordregt ,  in  date  de»  3  ojtdy  1 66-/. 

„■^4  Yn  Ed:  Heercn  van  den  Gcregte  der  Stadt  Dordregt,  opde  pro-Befluitd« 
,,  iVl  politic  van  de  Heer  Hugo  Kepelaar  ,  (iorgcmeelter  van  's  Heercn  S"dt  Dor- 
„wegen  ,  zynde  by  abientie  van  de  He^r  Gornelis  de  Witt  vvaar- j'|^^[|g °™u_, 
„nemende  he.  Borgcmctlkrlchap  van  de  Ganeente  ,  met  aandagt  heb- wigegedagl 
„ bende üverwoogen,dai  de  hecrlyke  Vi(51orie  den  20.  21.  2z.  ende  x}.  teniszyn 
.,der  voorleede  Maand  Juny,  onder  Gods  gcnadigcn  zegen,  op  het  Ryk  ^  Af''"'<J2«i 
,,cndc  de  Capitaalfte  Schepen  van  Engelandt  bevochten,  Ipccialyk  doorüe™'*' 

(Z  i)  de 


i8«  LEEVEN  en  DOOD  van 

iéêy.    ude  wysheit,  vorzichtighcit ,  ende  couragieufe  conduidk  van  den  voor~- 
[  I  « noemden  Heer  CorneliS  de  Wiir  ,   omen  Regccrcndcn  Borger- 

»t  inecfter ,  als  haar  Hoog  Mog:  Gcdcpu'cerdcn  cndc  Gevolmachtigde 
novcr  't  empic)>  van  's  Lands  Vlootc,  is  verkregen ;  ende  dat  bchalven 
side  aivantagcs,  die  zoodanigen  ongemeene  overvyinningc  in  zich  zelfs 
»>bencl(l,  niet  alleen  daar  door  oogenfcnynelyk  het  werk  van  de  Vrede 
»mct  Eni^clandc  tot  die  maturiteyi  is  gebracht,  dat  men  de  finaleconclu- 
jjficvan  di^n  dagclyks  te  gemoet  ziet  ,  maar  ook  aibcreyts  ten  zclven 
«opzichte  van  andere  Koningen  ende  Potcntaa:cn  goede  cude  hcylzame 
jjTractaa'cn  zyn  geobtiiieert ,  ende  noch  andere  voordceien  meer  ftaan 
vte  wachten  :  Is  by  haarEd:  Achtb:  met  eenparige  Itcmmengectgevon- 
9, den  ende  vciftaan  ,  dat  tot  bctuyginge  van  de  eftime  die  deicive  voor 
„de  voorfi.  heroique  daaden  hebben  ,  ende  tot  gedachtenifle  van  dien 
„voortreftelyken  zegen,  door  den  voornoemden  haren  Burgcmecfterf  on- 
„der  Gods  genadige  hellieringe  bevochten,  ten  fpoedigfteneen  Tafercel 
„zal  werden  gcfchildcrt,  ende  in  de  giootc  Zaale  opgehangen  ,   behel- 
„zcnde  het  contcrfcytlel  van  de  Heer  de  Witt,  mitsgaders  d'attacque- 
„op  het  Fort  van  Charneirc,  ende  de  vcroveringe  van 't  zelve,  het  ver- - 
„overcn,  ruincercn,  cndc  verbranden  van  de  Schepen  omtrent  Chatiani'. 
j.endc  op  dg  Rivier  van  Rocheller  ,   met  den  gevolge  ende  aankleeven 
„van  dien  ,   in  voegen  als  het  zelve  op  het  cierlykllc  ende  bcquaamfte . 
„zal  konnen  werden  geordonneert,  met  een  korte  ende  bondige infcrip- 
„tie,  ofte  verder  ter  maicric  dienende  :  Ende  zyn  tot  uytvocringevan't^ 
„gcenc  voorfi.  is,   verzocht  ende  gecommitteert ,   gelyk  verzocht  ende 
,,.gecoinmittectt  werden  bydeezen,  (Tticacn  HitgoRepe/aar,  ZJorgemec- 
„lïcr  van  's  Hoeren  wegen  voornoemd ,  Mr,  Roelam  de  Carpeniier,  Sa-- 
„muel  Trip,  Mi.  Gerard  Brandnyk  ^  cRÓe  Johan  de  Valle  ^   Schepenen. 
J,  Aöuni  den  30  July  2667. 

Onder  welke  Schildery  bclaft  was  ,   volgens  dit  uittrekfel, 
het  ondcrftaande  geicbriit  te  ftcllen. 

I:<tri^  ityt  de  Eefolutien  van  myn  Ed:  Heenn  van  den 
Ceregte  der  Stadt  Dor  dr  egt. 

',,T>E  Heer  Borgcrmcefter  heeft  ter  VcrgaderingevanhetGercgtcgecx- 
„  *-^  hibeert  ende  doen  kezen  ,  het  gcene  in  de  LatynfcheTalchier  naar 
,,  van  woorde  tot  woorde  geiniercert  (laat ;  wczendc  een  Iiifcrtptie  var»- 
„het  Tafereel,  het  welk  by  Rcfniutie  van  den  Gerechte  is  gedaan  maa-- 
„ken  ,  ende  in  dt  Kamcrc  van  Juftkie  op  een  honorablc  plaatze  doen^ 
„infchikkcn,  ter  ceuwiger  ge<<agtcnifle  van  Heer  CornelisdeWitt,. 
^,,Jtuwart  van  Patten,  Oud  Borgermecllcr  der  Stadt  Dordrcgt;  ende  te-< 
,?;gcftWoordigin'tCullcgiovaD  de  Hctiren  Gccommiuccrdc  Raden  vati- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      i8i 

„de  Ed:  Groot  Mog:  Hccreii  Staten  van  Hollandendc  Wcll-Vriefland »  t^^jl 
„waar  inne  zyn  Ed:  naar  't  IcVén  door  het  pinccel  konftclyk  afgemaaid  — ^-- 
,,,is,  met  eenige  figuren,  endc  afbeeldingen,  derhcerlykccndeHcroique 
„daden  die  tcntyde,  en  als  wanneer  de  zelve  de  Funöie  van  Borger» 
„nieefter,  mitsgaders  andere  waardige  bedieningen  ende  zaken  van  zync 
„familit,  ten  diende  van  hst  lieve  Vaderland,  als  eengetrouw  Patriot, 
,,gefchort  ende  verlaten  heeft,  door  deflUfs  wys  beleyd  ende  mannelykc 
„dapperheyd  ,  als  Gevolmachtigde  over  de  geheele  Lauds  Zeemacht, 
„in  een  Expeditie,  boven  het  begrip  der  menfchen  ,  onder  Godes  gena- 
„digen  zegen,  op  de  Riviere  van  het  Koningryk  van  Groot  Briiianjen, 
„ende  aldaar  te  Lande,  by  hem  tot  acceleratie  van  deheyUame  Vtcdc,  . 
„met  het  gczcyde  Koningryk  uytgewcrkt  is. 

^TERNITATI    S  A  C  R  U  M.' 

Do,  CoRNELIO  DE  WiTT,  Urbis  hujus  ConfuH,  que diffcillimis Reip. 
tempor ihus  obiatumfih:  a  Celjijj.  jceder.  Belgii  Ordimbus  Murittma  CUJJls 
regime»  ingenito  animi  vigore  julcepit ,  ^  'tam  felici  rerum  faccejjitommum 
fuperavit  vota  ,  74t  ixpuguatis  Brittannico  in  littore  Hoflmm  wummentis', 
pQ-rruptifque  medio  in  fiumtne  claujïris,  in  ipjis  Rcgni  vi/cerihisi/alidijjimas 
eorum  naves  ferro  l^  igne  vajlaverit  ^'Pnturiaritm  Maximum  ,  ahafque 
ibidem  cxpagnatas  in  triumphum  abduxerit ,  ac  deinde  ojla  Thameris  obji- 
dendo  ,  lirittannite  littora  undique  infajlando.  Anglifqtte  inacteffum ,  Bata- 
vis  liberJtm  reddenda  Mdre ,  ad  honcftam  utriumque  Pacem  maximum  attu- 
lerit  momentum ,  Tabulam  hanc  :  omnia  fere  ad  vivstm  exprimentem  ,  ut 
in  omne  ctvum  t'attti  Civis  ,  ü'  iam  herotae  expedtttanis prafens  fimper  Jit 
memtria,  pofuere  Ketp.  Dordrucen^  Couful  is'  Senatus. 

Gcftahoec  llrnt  Anno  reparata  Salutis  1667, 

Dat  ir. 

TER  EEUWIGER  GEDAGTENIS. 

Hebben  aan  Heer  Cornelis  de  Wixr  ,  deezerSteedcBórgcrmce= 
Jler>  welke  in  de  befwaarclyklk  tyden  van  dit  t,emeene  beft,  met  een  in- 
gebooreii  moed  het  gebied  over  de  Zce-macht,  hem,  öy  de Gtoot Mo- 
gende Staaten  van  Holland  opgedragen,  heeft  aangevaart,  en  verre  bo- 
ven alle  hoop,  en  met  zoo  gelukkigen  uyiflagvan  zaak  en  heeft  vol  voert  ^  ■ 
zoo  dat  hyop  deftrandcn  van  Brittanjen  overwonnen  hebbende  de  (ierkte 
der  Vyandeii,  en  in  't  midden  vau  de  Rivier  door  ketenen  heen  gebro- 
ken zynde,  in  't  hert  van  't  Ryk  ,  hare  fwaarfte  Scbcpcn  met  vuur  en 
Haal  heeft  vernield,  het  groorftc  Admiraals  Schip  en  andere  aldaar  ver=  - 
overdea  weggevoerd  ;  en  naderhand  de  monden  van  de  Theems  bezet- 
tende, de  Engelfche  Üranden  alom  ontruncnde,  en  voor  Engelandt  de 
2tt»^fliiy'ende,  voor  HoUandt  dezelve  openende;  het  grootllehulp-mid- 
^ck'tot  een  wederzydfe  ecrljke  Vrcede  bygcbracht ,  dit  TatCKel  3  alles 

(Z  3).  bjsa 


^«  LEEVEN  €n  DoOÏ^  van 

1^67.      byna  na 't  leven  uytbeeldendc  ,  op  dat  in  alle  eeuwen  ccn  altytitegen= 
pwM"»  woordige  gehcugcnis  van  zoo  groot  ccn  Burger  ,   en  zoo  hcld-haftigea 
uytvoering  zy  opgerecht.    Burgcrmccftercn  en  Raden  van  Dordicgt. 

.■DeudiM£enz.yngefcbiedtnUJttarvandeherfteldg  weljiaut  ló^Jy. 

„Waar  op  ,  zoo  ten  refpcöc  van  de  voorfz.  Infcriptie  zelfs  ,  als  ten 
.,, opzichte  van  de  plaats  waar  men  dczclvc*zetten  zal,  gedelibereert zyn- 
„dc,  is  goet  gevonden  en  verftaan  ,  gelyk  goet  gevonden  en  verftaan 
^wert  by  deezcn,  dat  dezelve  met  vergulde  letteren  zal  werden  geplaatft 
„in  'f  midden  van  de  ondcrlyft  van 't  voorn.  Tafereel  ter  eeuwige  gedag* 
„tcnisaUvooren.  Aöumjjuny,  1670. 

„Den  5  Juny  K570.  is  de  voorenftaande  Refolutie  van  den  5  der  zclvcr 
„Maand  gerefumeert,  en  naar  voorgaande  deliberatie  gehouden  voor  g?- 
,1  arrellcert.  Accordeert  met  de  voorfz.  Refolutie. 

(  Ettdc  was  getekent  "> 

J.  Hallincg^ 

Waar  op  de  voornaamfte  Digterseenige  vaarzen  toepaftettj 
«nder  anderen. 

Die  hier  met  magt  geflaaft  als  Overwinnaar  zit. 
Is  Dordrcgts  Burgerheer  CoRNELiuS  DE  WiTT; 
Die  door  beleid  en  moet  bcQaat  de  Britt'  t'ontzielcn  , 
Loopt  midden  in  zyn  Ryk,  en  brand  zyn  grootfte  Kielen; 
Daar  op  den  Vyand  fwigt,  en  geeft  den  regtcr  hand, 
£a  ncfFens  vrye  Vree,  komt  Eendragt  in  ons  Land, 

Eenander. 

Dit  is  DE  WiTT ,  die  voor  's  Lands  Vryheyd  i«  gefchaapen, 
Die  zig  vry willig  van  het  Kulftn  heeft  beroofd, 
Dat  hy  zyn  Vaderland  gelegd  heeft  onder  't  hoofd , 
Op  dat  het  afgcfloofd,  eens  mogt  geruft  gaan  flaapen. 

Nog  ten  ander. 

Dit  is  het  waarc  Beeld  van  deugd  en  dapperheid, 
Den  Borgerheer,  op  wiens  verlland,  en  goet  beleid; 
De  Staat  en  Stad  haar  ruft ,  en  welvaart  konnen  Verten , 
De  Faam  verbtyd  zyn  Lof,  in  't  Ooften  en  in  't  Wcften. 
En  tuygd  hoc  London  fchrikt,  en  hoe  dat  Chattam  bcefd, 
Door  't  ftaal  en  't  tuur  benard,  dat  ons  de  Vrccdc  geeft. 


tt« 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      183 

166  f. 

o  P   D  E  rrrr^ 

S  C   a   I    Li   D   Ë    R    If 

Te  Dordregt  in  't  Raadhup  epgehmgeip. 

DE  oudheyt  wort  na  kinds,  haat  luyftcr  is  verdweenena|. 
'    De  WiTT  ftapt  alles  wat 'er  voor  hem  ging  vetby, 

Dit  is  een  kort  begryp  van  deugd,  lyn  Scliildcry 
Daagt  air  het  marmer  uyt,  van  Romen  en  Athenen. 
Dit  Hoofd  en  deze  Hand  gaf 't  Chriftcnryk  de  Vrede. 

Hoe  vrceflyk  trok  hy  uyt!  hoe  licflyk  quam  hy  wcêr! 

Die  Karels  Schepen  brak  tot  houts-kool,  om  't  geweer 
Tot  fachte  zeylTens  en  tot  kouters  te  verfmedcn. 
Gelukkig  Raadhuysj  en  verheugde  galeryen. 

Wiens  naam  dat  eeuwig  wert  door  deze  Schildery. 

Indien  gy  wilt  dat  ook  de  Vrede  eeuwig  zy , 
Versiert  de  Spiegels  van  ons'  Schepen  met  copycn. 

A.  V.  OVERBEKE»  • 

Zyn  Ed:  zond  op  de  tyding  van  haar  Hoog  Mog:  al  de  hooge 
Bevelhebbers  der  Bczoldelingen  weder  naar  het  Vaderlandt, 
door  dien zy,  volgens  het  Vredens  verdrag,  geen  vorder  dienft 
aan  den  Staat  konden  doen.     Des  anderen  daags  's  morgens  be- 15  AuguftjJ 
x\gieCapitain  Evenvan  Gelder  y  cenige  dagen  buy ten 't,  C4«4<ï/, 
luflchen  Engelands  einde  en  de  i'c/-/f/gekruy ft  hebbende,  dat  hy 
•it  de  Capitain  van  een  Kaper  verftaan  had ,  dat  in  de  gemelde 
Sorlings  vier  kloeke  Conings  Oorlogfchepen  waaren  binnen 
gezyld,  en  dat  ook  omtrent  twintig  Coopvaardcrs  met  Wol 
geladen»  daar  alle  ftonden  te  komen.  Men  belloot  dan  >  zon-  i4-Augiifty5 
der  uytftel  derwaarts  te  zylen  ,   en  zond  de  Capiuünen  Jacob  „'"  jès^. , 
Cornelifz..  Swart,  Jacob  Paams/,  Cor»elis  Everfz,  de  jfonge ,  Frans  i^i^^^i^^n, 
'van  Nfdeck,^  lan  Pieterfx.  Vinkebos ,  en  Tde  Htlkes  Kolaart  voor  af» 
om  't  Noordergat  van  de  Sorlings  te  befetten  :  cnde  Capitainen 
yalehen,  van  Gelder  en  Claas  Anck^er  naar  't  Noordergat ,   om 
'tontvlugtenderEngelfchcnte  beletten.    De  berigtjagtcn  van 
iacobPieterft,.Swart^  Adamvan Brederodt ^  PieterJNanmngs^  lan 
Verboekelt  en  Daniel  Verdiep  ^  hadden  bevel,  door 't  Zuydergar,  - 
in  te  zylen  ,  endoor  Zieynteckeaen  te  doen,  of 3  en  hoe  veel 


i84  LEEVEN  en  DOOD  van 

ïtf^7.    vyandlyke  Schepen  binnen  de  5<id!^  lagen  :  van  de  gemelde  B<i/»y 
■  zelfs  te  bezichtigen,  en  daar  van  verflag  te  doen.    Het  voor- 

nemen was ,  dat  den  admiraal  de  Ruyter^mer.  de  overige  Schepenj 
het  Zuydergat  zouden  inzylen ,  indien  zich  daar  eenigeEngel- 
r  jAugufty.  fchcn  onthielden.  Maar  den  dag  daar  aan  vernam  men  uit  de  afgc* 
DjHzyn     zonden  Schout  by  Nacht,  die,  vermits  de  ftilte  inde  voornoem- 
scliefea"    de  Baay  was  geroeid  ,   dat  daar  niet  als  een  oud  Schip   zon- 
»»n<'s        der  Fokkemaft  op  't  droog  lag ,  onder  een  Kaftcel ,  aan  d'inkomft 
van  de  haay  ,  en  dat  aan  de  Waterkant  nog  een  fchiet  Schans 
was  opgeworpen  ,  met  eenig  Gefchut  voorzien  ,   doch  dat 
men  met  meerder  wind,  wel  met  eenigc  Schepen  binnen  kon- 
de  komen,  en  tot  fes  of  acht  toe  ankeren,  zonder  gevaar  van 
bet  Kaftcel  of  Schictfchans  te  loopcn.  Zo  datmen  het  de  moei- 
te niet  waard igoordeelden,om  iets  vorders  duar  omtrent  t'onder- 
ncemen  ,  maar  wel  met  fes  of  zeven  Sloepen  cenige  Schapen 
en  ander  Vee  te  haaien  ,  van  een  Eilandje,  dat  alle  d'Inwoon- 
ders  verlaaten  hadden ,  vlugtcnde  naar  't  grootfte  Eiland  daar 
het  Kafteel  lag.     Daar  na  is  goctgevonden,  met  de  Vloot  in 
drien verdeeld,  bezuyden  en  beweften  de  Sorlir.gs  eilyke  da- 
gen te  kruyffen.    De  Lt.  Admiraddc  Rujter  in  't  midden,  de 
■L,t.  Admiraal  Banken  in  't  Zuyden ,  en  den  Lt.  Admiraal  Aylua 
*^'  «J*    in  *t  Noorde  van  de  Heer  de  Ruiter.     Toen  quam  den  Fran- 
clpitain     fchen  Capitain  d'Eftival  onder  de  Vlagge,  welk  met  dertien 
d'Eftiv.i     eerfchooten  begroet  wierd  ,    die  met  negen  ichooten  beant- 
Boord.       woord  hebbende,  verklaarde,  dat  het  hem  leet  was,  dathymet 
.      .    de  Vloot  des  Hertogs  van  Beaufort  zich  niet  nevens  dievan  zyrl 
^'  Ed:  mogt  voegen  ,   dewyl  zyn  Coning  aan  den  genoemden 
Hertog  van  Beaufort  noch  geen  bevel  daar  toe  gcgeeven  had, 
Eenige  tyddaar  nabeflootzyn  Ed:  den Geheymfchry ver  ó'M/«r/ 
met  twee  Bezoldelingen,  gekleet  met  haar  Hoog  Mog:  Lte- 
vrajy  naar   den   Hertog    van    Beaufort  te  zenden,  om   ee- 
nige Kapers  met  koftelyke  pryzen,  die  onder  zyn  Vloote  wa- 
ren, af  te  haaien,  benoemde  de  Capitatnen  van    Gelder  ,    en 
Evertz.  de  jongen  om  hem  te  gelyden.     Daar  na  heeft  men  met 
de  Vloote  wederom  gekruift  in  't  Canaaly  dwars  van  de  hoek 
*    "^"  ^' van  Lefard,  laatende  dr  Capitainen  Roetering  .  Swart,  en  Btn- 
kfs  met  een  Galjoot  dwars  van  de  Jfr/r/poll  houden,  om  den 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        iSj- 

Cépitain  Nieudek  op  te  wagten  ,    dieeenige  dagen  te  vooren  ^^S-j. 
gezonden  was  ,    om  een  van  de  Gaten  der  SarUnges  bezet  te  ^ 

houden,  's  Anderendaags 's  morgens  de  wind  Zuyd- Weftzyn- 'sAuguHi, 
de,  meteen  ftyve  koelte,  vermiften  men  verfcheide  Schepen 
van  de  Vloote,  en  zagen  vyf  groote  Schepen  ,  waar  van  een 
de  Witte  Vlagge  voerde,  zyn  Ed:  zond  aanllonds  den  Lieute-  zyni.i: 
nant  van  Capnain  den  Haart  aan 't  booid  van  een  der  zelve,  om  *"""mt 
te  weeten  wie  zy  zoude  mogen  zyn,  zoo  dat  hy  in  't  weder- 'cV^schc- 
komen  berieten  ,    dat  op  het   Schip  daar  hy  aaneeroeid  was.P,"""'*" 

j        ri  n       II  1         j  1         ,-;  °  'dtn  Hertog 

den  Hertog  van  £o««//o« gebood,  zyndc,  lohemgezegt  wierd,  vaiBouUu- 
alle  tot  ^mfierdam  getimmerd,  uituefonderdtwee,  die  in  De-^°"' 
vemarken  waren  gemaakt ,  welke  onder  't  beÜicr  van  Aionfr.  la, 
Roche  xxiz  Texel  gekomen,,  naar  ^rt/?  toe  zylden.     Dengemel- 
den  Hertog  vcrfogt  zynde,  om  met  zynEd:  tefpreeken,  ver- 
fchoonde  zich  ,  loo  dat  hy  het  weder  naar  den  hoek  van  Le- 
faart  zetten,  alwaar  den  Lieutenams  Admiraals  Banken  en  A}l»a'^°'"y 
onder  de  Vlagge  quamen.    Op  het  berigt  van  Cornehs  Allen i-iAugafti, 
Commandeur  van  een  Snaauw,  van  /^/«//'«gf»  ter  Kaap  vaarende, 
dat  hy  omtrent  Doodemans hoofd  fes-en-dertig  Engelfche  Sche- 
pen had  gcfien  ,   welke  langs  de  Wal  Ooltwaart  aan  quamen 
zylen  ,   befloot  zyn  Ed:  van  defelve  met  de  gehccle  Vloot  op 
te  zoeken,  doch  wierd  dooreen  fwaare  Storm  uit  denZuyd- 
Welt  ten  Zuyden,  die  veel  Schepen  belchadigden  ,  van  zyn 
voorneemen  belet.     Den  vieren-twintigften  dcczer  quam  zyna+AujufliJi 
Ed;  met  de  gantfche  Vloote  binnen  de  Vaart  van  Plymuiden 
ten  AnkT,  alwaar  den  Capnatn  Swan ,  twee  Engellche  Viflers 
aan  zyn  boord  bragt,  welke  berigren  ,    dat  op  Maandag  den^^^f<.hip 
22dcrzelver  Maand,  binnen  de  Haven  van  Hywwfl/ff»,  lesSche- ^andEn- 
pen  uit  de  Virgimfche  £»/<ï«^f« aan  waren  gekomen,  zynde  met  |in,rchV"' 
negen  cn-veertig  Schepen  van  daar  gczyld  :  dat  zy  ,  voor  de  vloot, 
Nederlanders  gewaarfchouwd,  in  verlcheidc  Havens  zouden 
bmnen  zien  te  komen,  en  dat  eenige  der  voorlchrceve  Sche- 
pen naar  Piymuiden^  Stoonhuis,  Brtfiolcn  de  Haven  van  i^o»  wa- 
ren gezyld.     Voor  welkers  laafle  plaats  een  groote  Virginy 
Vaarder,  groot  honderd  Laften  ,  aan  de  grond  vaft  was  ge- 
raakt.   Zoo  dat  men  voornam  .aanftonds  Anker  te  ligten  ,  en 
zyl  te  maakcn.     Zyn  Ed  quam  des  anderendaags  ten  ncegen^^Auguftl,' 
Tweede  Bot\,  (AaJ  uurea 


i86  LEEVENenDOOD  van 

'i(>^l-    uuren  voor  f ot ,   en  Ankerden  omtrent  een  Gotelingfchoots 
'  van  't  Gat.     Wanneer  hy,  nevens  den  Lt.  Aimiraal  de  Rujtery 

ZynEd:     Schout  bv-Naot  va>i  Nes ^  de  Capitainen  Knoppen  en  Johan  de 
Toyai.vaar  ^1^»//^,  in  ccn  Galjoot  ovcr  trad,  om  de  gelegenihcid  der  Ha- 
oi"ootd<:"  ^^"  *^  bezigtigen  ,   derwaards  laveejende  zagen  zy  aan  d'cene 
Hiver  gastzyde  ccn  klyn  fort^  of  oude  Tooren,  cnaand'anderczydceen 
bciiitigen.  5chietichansmet  vyt  ftukkcnGcfchut,  dicop 't  Galjoot,  toen 
vind  daar    't  voof  dc  Havcn  quam ,  heevig  fchooten.     In  de  Haven  za- 
*"ƒ!"■''=  gen    zy  meer  als   twintig  gelaadcne  Schepen   leggen  ,  foo 
scVepcn      Pinaflen  als  Fluyten,  die  zy  voorde  Virginis-Vaarders  aanza- 
•egg'"'      gen.  Van  de  Bergen  en  Havcn  wierdookllcrk  metVuurroers 
gelchooten,  doch  niemaiit  gequcft ,  Ichoon  het  Zyl  en  Tou- 
weik  daar  door  geheel  en  al  wierd  befchadigd.    Dc  gemelde 
Havcn  was  wcderzyds  en  van  agtcren  met  hooge  Bergen  be- 
zet, ftrckkcnd  Noord-Ooft  ten  Oollcn  ,   en  Zuyd-Weft  ten 
Wellen,  een  Goteling  fchoots  lang.   Naar  overleg  van  zaakerï 
wierd  geoordeeld  ,   dat  men  met  de  Noordelyke  en  Noord- 
Weften  wind,  die  toen  woey  ,  en  't  ongelladigbuyig  wcér, 
de  Havcn  niet  kon  inzylcn  :  ook  dat  men  ,   daar  binnen  ko- 
mende, niet  weder  uit  zoude  geraaken,  zonder  noodzakelyk 
aan  lager  Wal,  en  tegen  de  fteene  Klippen  te  vervallen  :  te 
meer,  dew'yl  de  Havcn  zeer  naauw ,  en  in  't  midden  van  de- 
zelve loopende,  ligt  gemill  konde  worden,  en  met  laag  vaa- 
ter  maar  twaalf  voeten  diep  was.     Men  vond  dan  niet  raad- 
faam,  daar  eenige  Oorloglchcpen  binnen  te  zenden,  maarbc- 
floot  om  de  aldaar  leggende  Vyandlyke  Schepen  ,  met  Bran- 
ders aan  te  tallen.    Zoo  dat  den  Heer  Cornelis  de   Witt 
met  goetvindcn  van  dc  Heer  del^uitery  bevel  gaf  aan  de  Cafi- 
taiiicn  Nannhig,  Brcderode  ^  yins'ne  Fockes  en  f^erbeekeltf  dat  zy 
met  hunne  Fregatten  ,  zich  dicht  onder  het  voorlchreeve  Fen 
en  Schieifchani  zouden  btgeven,  om  de7.elve,  loo  veel  als  't 
ïiiMtft     mogelyk  was,  tebefchicien  ,  endatcndertuflchendcCowwww- 
hevel  om     diurs  Kecftaarty  Mecrm^in ,  Alolle  en  nng  een  mer  hunne  Bran- 
ulllo.'  ders  ,  onder  dat  fchrtctenfoudennadei en,  om d'Engclfchc  Vir- 
ginis-Vaarders te  Locfwaard  aan  boord  te  leggen  ,  tn  ic  ver-» 
branden.  Dcgemclde  Fregatten  onder  zyl  gerakende,  om  de  ge- 
snelde poU  te  uadeicn,  bevonden  dat  zy  dc  wind  veel  te  I^oordi» 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       ig; 

lyk  en  te  fchraal  was ,   en  dat  men  door  de  val  winden  ,  die  '^^7- 
over  de  Bergen  foo  in  als  uit  (chooten,  die  Poft  niet  konbe- 
ryken.     Den  Capitain  Nanmng  geraakten  alleen  maar  omtrent 't weik 
de  geftelde  plaats,  zynde  de  andere  zeer  verre  beneeden  ver-  f°,°vJ"d 
vallen,  foo  dat  zyn  Éd:  befloot  ,    de  Branders  op  te  houden,  «■"<!  beleti 
om  delclve  niet  onnuttelyk  te  fpillcn  en  te  verlielén,  hetgeen 
fcekerlyk  gelchiet  foude  zyn.  Men  vond  zich  dan  gcnoodiaakc 
op  beter  wind  te  wachten,  hoewel  men  klaarlykkonde  bemer- 
ken, dat  men  zich  haarten  moeft,  en  fpoet  nodig  was,  dewyl 
den  Vyand  van  tydtot  tyd  merkclyk  met  volk  wierdverflcrkt, 
en  onophoudelyk  tot  hunne  vcrweeiing  arbeiden,  ook  meer 
ftukken  Gefchut  aan  Land,  op  de  voordceligfte  poften  plan- 
ten. Ook  wierd  de  Haven  met  verfcheide  Vaartuygen  en  Ka- 
bels, foo  veel  als  't  mogelyk  was,  geflooten,  wcshalven  men 
honderd  Ducatons  aan 't  floep  volk  beloofden,  die,  wanneer 
men  zulks  goet  foude  vinden,  de  gemelde  Touwen  aanftuk- 
ken  quam  te  kappen.     Des  anderendaags  's  middags  fond  zyn  ^^^     (j., 
Ed:  den  Lieutenant  Admiraal  Bunkert  y  om  by  de  hoek  van  Le- 
faart  te  kruyien,  en  vernam  door  een  Capitain  van  een  Gal- 
joot, die  daar  weder  voor  de  Haven  quam  ,   dat    al    d'En- 
gelfche  Schepen  dieper  waren  ingekort,  en  dat  men  niet  meer 
als  vyf  van  dezelve  konde  zien.  'Z,yn  Ed:  met  dcHeer</e  Ktty-  »7Augiitti, 
ïfrberaadflagende,  wegens  de  fwaarigheden  die  hen  in 't  na- 
deren te  wagten  ftond,  en  dat  de  wind  uit  het  Noorden  bleef 
waajen,  befloot,  van  dien  toeleg  te  laaten  vaaren,  en  wederom 
naar  den  hoek  van  Lefaart  te  zylen  ,   en  daar  omtrent  met  de 
Vloot ,   in  drien  verdeeld  ,  noch  eenige  dagen  te  kruyflcn, 
Ontfangende  alvoorens  de  onderftaande  brief  van  den  Hecrc 
Prins  van  Naffauw, 


D 


Myn  Heer, 

E  gelukkig'  uit/lag  ver  (laan  hebbende  ,   die  God  aan  de  Vloot  e  Briefn, 
van  den  Staat ^  tegens  d' Engelfchen  ,    in  de  laa(te  ontmoeting  ienmtt 


Pnnsrjn 


uwaaa 


heeft  gelieven  te  verkenen,  onder  U  Ed:  wijs  beleid  en  Helddaadi-  ^"^^ 
ge  oriderneeminge ,  heeft  my  door  deez.e,  mijn  blijdfchap  aan  U  £<i;  «""Ed.- 
doen  betuigen.     Nevens  U  Ed:  te  begroeten  ,   wegens  de  gelukkige  vogtez^ 
verrigtinge,  gelyk^ik,Met  voel  toejuiching  en  vroolijk^eid ben  doende,  l^'^' 

(Aa  2;  z.9 


i88  LEEVENcn  DOOD  van 

'""7*  z.00  dat  ik  geen  Ifarker  drift  heb,  als  den  Staat  geheel  en  al  vanhun- 
ne f^yanden  ontflagen,  en  door  een  goede  enloftj'(e  f^reede^  beve/ii^d 
te  zien  ,  zy'nde  my  daar  al  iets  van  ter  ooren  gekomen  ,  waar  over 
wy  reden  hebben,  Gcd  genadelij k^te  looven^  gelijk  ik^voor  my  zjelfs 
niet  nalaat  te  doen ,  die  uit  de  grond  mijns  xjeli  blijf. 
Myn  Heer, 

U  Ed:  Ootmoedigfieen  onderdanigfisn  Dienaar. 
Betiyndenii  Was  gcteckenc 

!"!>'  "^^7.  J:  Maurits,  P:  vauNaJJauw. 

z^Ed™'''     ^^  '^^^  ^y"  ^'^'-  ^^^  ^^  Vloot cenige  dagen  gezyldhad,  en 
ontfingt     omtrent  drie  Mylen  van  Montsbaay  gekomen  zynde»  ontfong 
HoögMog:  hy  den  eerllen  September^  door  een  brief  van  haar  HoogMog: 
tvdingvjn  Je  aangcnaamc  en  zeekere  tyding,  dat  de  uitwifTeling  van  de 
ién"va'!de  bcktagting  der  Vrcede,  den  vier-en-t\vintigtten  ylugtiftus  loi 
bekragting  Brcda    gedaan    ,     en     de    zelve     op     dien    afgekondigd 
"  "  ''  was  :  en  dat  bv  gevolge  naar  den  Inhoud  van  't  zevende -<4r- 
/yi^f/ der  V reed c,  alle  Vyandlyke  bcdryven,  in 't  Canaaly  en 
de  Noord-Zcc  zoude  ophouden  ,   na  den  vyfden  der  Maand 
September;  en  van  't  opgaan  van  Canaaly  tot  de  CaapSt. Fincent 
na  den  vyfden  O  ^  ober-,  en  van  de  zelfde  Caap  af  tot  aan  de  Li- 
nie toe,  tot  na  den  tweeden  November  Nieuwe  ftyl }  en  aan 
d'andere  zyde  der  Linie  >  en  voorts  door  de  geheele  Waereld 
na  den  vier-en-twintigften  ^pril  iCG'-i.    Zoo  dat  zyn  Ed:  zig 
daar  na  geliefde  te  fchikken,  als  ook  van  noch  eenige  dagen 
Ticy cns de Hccx de Rttyter  met  de  Vloote,in,en  buyten*tC<j»«iiï/ 
tekruyflen,  tot  nader  bevel.  Kort  daer  na  wierd  zyn  Ed;  nog 
een  brief  van  haar  Hoog  Mog:  ter  hand  geftcld  ,  vanden  ij 
•     A     -^"g^ft^i  waar  in  de  Hoog  gemelde  Hceren  Staaten,  hemde- 
ve"r7"o^'t      den  weten,  dat  hynaar  't  Vaderland  vermogt  te  keeren  ,    om 
t'huistï     ve.flag  van  zyn  vcrrigiing  te  doen  ,  en  dat  de  Heer  de  Ruyier 
''""^"*      met  zyn  ouderhoorige  Schepen,  nog  eenige  dagen  omtrent  het 
cynde  van  't  Canaal  zoude  kruyflcn.     Doch  dewyl  de  Vloot 
niet  langer  als  tot  den  tien  of  twaalfden  deczer  Maand  ,   van 
Bier  en  Waater  was  voorzien  ,  bcfloot  zyn  Ed:  ten  overftaaa 
van  de  Krygsraad  ,   met  klein  zyl  hec  Canaal  op  te  zylen  ^ 
om  het  gemelde  Bier  cu  Waater  5   mitsgaders  de  andere  Ic 


JOHAN  en  CORNELIS  DE  WITT.  i8p 

vensmiddelen,  t'ontmoeten,  of  omtrent  de  Hoofden  en  in 't  i^^7'\ 
naauw  af  te  wagten,  en  dezelve  bekomen  hebbende,  het  Ca- 
naai  vrederom  af  te  zakken,  om  d'ingefeetenen  van  den  Staat 
aldaar  te  befchermen,  en  den  Vyand  allemogelyke  afbreuk  te 
doen,  ter  tyd  en  wyle  toe,  dat  de  Vyandfchappenwederzyds 
zouden  ophouden.  Nog  ontfong  zyn  Ed;  een  brief  van  haap 
Ed;  Groot  Mog:,  luydende. 

Refolutie  njm  Holland ,  den  15"  Auguf:i  1 66^. 

,,T^E  Hecren  Gedeputeerden  dcrStad  Dordregt, hebben uyt  den  name 
„'•-'ende  van  wegen  d'Hceren  hare  Principaalen  ter  Vergaderinge  ge- 
„reprefentecrt,  dat  ten  tyde  haar  Ed:  Groot  Mog:  het  ooge  hadden  ge- 
„ lieven  te  Haan  op  den  HeereCoRNELis  de  Witt,  dienende Borger- 
„mcefter  der  voorfz.  Stadt ,  omme  van  weegen  deze  Provintic  ter  Ge- 
„  ncraliteit  voorgefteld ,  endc  vervolgens  aldaar  by  haar  Hoog  Mog:  nc-  ' 
„  vens  andere  Hcercn  met  volle  macht  over  't  employ  van  's  Lands  Vlo- 
„te  gecommitteertte  werden,  dezelve  Hceren  hare  Principalen  de  voorfz. 
„goede  intentie  van  haar  Ed:  Groot  Mog:  met  genegeniheyt  hadden op- 
„ gevolgd,  ende  geen  fwaarighcit  gemaakt  ,  den  gemelden  Hecre  Bor- 
„germeefter  ten  voorfz.  eynde  te  dimitteeren,  gelyk  dezelve  ook  vervol- 
„gcns  die  moderatic  hadden  gebruykt ,  van  haar  Ed:  Groot  Mog:  met 
„geen  verzoeken  tot  dcffclfs  wedcikomftc  te  hebben  geimportunccrt, 
„zoo  lange  door  de  tegenwóordigheit  van  de  meergemelde  haaren  Bor- 
„gcrmeeftet  op  't  Lands  Vloote  den  Staat  ccnigendienft  toegebragt  kon- 
,,de  werden;  maar  dcwyle  het  God  Almachtig  zcdcrd  gelieft  hadde,  de 
„  rechtvaardige  Wapenen  van  deezcn  Staat ,   onder  de  voorfz.  diredie , 
„zoodanig  te  zegenen,  dat  door  dezelve  cerft  een  hccrlyke  Viftorie  be- 
„vochten  v/ezende,  in  de  cyge  Havenen  ende  Rivieren  van  denKoning 
„van  Groot  Briitanjen,  ook  naderhand  daar  op  een  finaal  Traftaatvan 
„  Vrecdcwas gevolgd,  ende  op  giflcren  door  d'uytwiHelinge  van  wedcr- 
„zyds  Ratificaticn  bekrachtigd,  in  voegen  dat  voortaan  geen  nieuwe  dcf- 
„feinen  tot  afbreuk  van  den  gewcezen  Vyand  gefürmeert  konden  wer-  ■ 
5,  den  ;   d'Hceren  haarc  Principaalen  mits  dien  goet  gevonden  hadden  ^ 
„door  der  zelvcr  Gedeputeerden  ter  huogftgcmeldc  Vergaderinge  ern- 
3,ftigc  inftantie  te  laten  doen,  ten  eynde  tot  hetrcpatrieercnvandevoor- 
„ noemde  Heer  de  Witt,  prompte  ordrc  mochte  werden geflelt,  ende 
,,daar  door  te  gelyk  occafie  gegeven  ,  dat  dezelve  zyne  aöaclc  fundic 
„als  Borgermecder  der  voorfz.  Stad,  wedcromme  zoude  mogen  vvaar- 
„neenien  ende  continuecrcn.    Waar  op  gcdeliberce.t  zynde,  is  goetge- 
M  vonden  ende  verftaan,  dat  van  wegen  haar  Ed:  Groot  Mog:  de  zaake 
„ter  Gcncraliteit  daar  heenen  zal  werden  gcdirigeert,  ten  eyndedenge- 
.,  melden  Heer  DE  Wijt,  by  haar  Hoog  Mog:  aangefchreeven  moogf. 

CAa  3>  wer- 


1^0  L  E  E  V  E  N  en  D  o  o  D  van 

sS^j,     j»  werden  ,  dat  de  wederzydfc  Ratificaticn  van  't  Traöaat  van  Vrcedc, 
■  „tuilchcn  den  Koning  van  Groot  Brittanjcn  cnde  dcczen  Staat,  dc^    j  i 

„July  lacftlecdcn  binnen  Breda  gcllootcn,  den  Z4  dezes  aldaar  uytgcwif- 
„üld,  endede  publicatie  aldaar  provilionelyk  gedaan  zynde,  dezelve  als 
,,  nu  zal  vermogen  te  rcpairieeren,  endeaan  haarHoog  Mogende  rapport 
^  komen  docii.    %/iccordeerdmet  de  voorjz  Refolutie. 

Naar  de  middag  quatn  den  Capitain  Everr  van  Gelder  vzn  Breit  j 
nevens  de  Capitamen  der  Kapers,  met  acht  ryke  piyzcn onder 
de  Vlootc,  en  een  brief  van  den  Hertog  van  Beaufort  ^  Admi- 
raal van  Frankryki  gevende  zyn  lid:  in  dezelve  de  eernaam  van 
ExELLENTiE,  als  oolc  bekend  maakcndc,  het  bevel  zyns  Co« 
nings  ,   dat  hy  met  zyn  Schepen  naar  (Je  Holhindfche  Vlooc 
sugtint-   zoude  komen,  doch  dcwyl  den  Heer  Coventrv,  metdebekrag- 
jMHenog  ting  der  Vrecde  tot  Breda  geland  was,  hyvaftelyk  geloofden, 
vanBeaii-    dat  hct  nu  pict  Hodig  zoudc  zyn  ;  het  welk  voorwaar  een flcg- 
k  Septemb.  te  en  magere  verfchi^oning  was.     Den  z  September  zylden  zyu 
Ed:  mee  een  Noord  Welk- wind ,  Ooftten  Noordenaan,  be- 
veelcndc,  dat  yder  der  bczyllte  Schepen,  een  Engelfcheprys 
met  een  Kabel  vaft  zonde  maaken  ,    en  nafleepen  ,   het  welk 
^Septemb.  aanftonds  in  't  werk  wierd  geflelt.     Sondags  zynde  den  vier- 
den dezer  ,   quam  zyn   Ed:  in  't  gcfigt  van  St.  Andries  Land, 
leggende  Noord-Ooft  ten  Noorden  van  de  Vlootc,  alwaar  hy 
Ankerde,  en  iloptcnd'Ebbc  wegens  de  ftilte.  Teegens  dena- 
vond bevond  hy  dat  men  by  de  WeftnaaJde  van  Wtgt  was  ge- 

*  Septemb.  p^jg,.^^  en  dreeven  foo  het  gcheele  gctye  uyt.  Twee  daagea 

daaraan,  begoft  de  wind  uit  den  Noord-üoften  te  waajen, 

•  Sep«emb.  j^g^  ggp,  fty ye  koelte ,  ioo  dat  hy  den  agften  dezer ,  met  's  Lands 

Vlootc,  op  achc-en  twintig  vadem.    Noord  ten  Weftcnva» 
komtvöoi  Bevefier^  het  Anker  in  de  grond  liet  loopen,  alwaar  den  Com- 
ïeveücr.,    „andeur  Wijnber^^cn  met  negen  Fluyt-Schcpen ,  geladen  met  le- 
vensmiddelen, by  zyn  Ed:  aanquam,  welkeopde  Vlootever- 
ZrnEd:     decld  wicrd.    Omtrent  den  middag  bcfloot  zyn  Ed:  de  Heer 
n*""''vi-   CoRNhLis  DE  WiTT  ,  op  hetSchipDez^^w/frovcrte  gaan,  gc- 
dwijnd.     voerd  door  den  Oveiften  Lt,  Palm  ,    om  in  gevolge  van  haar 
Hoog  Mog:  bcfluyt  naar  't  Vaderland  te  zylen.     Dnch  voor 
zyn  vertrek  deed  hy  de  Krygsraad  aan  zyn  boord  vergaderen, 
en  maakten  hen  zyn  tcrugkomft  bekend,  waar  na  zyhemallc, 

soo\ 


COaNELlS  en  JOHAN  DE  WITT.        rpr 

voor degoede dienden,  ged.iurendcdietog:,  op 's  LandsVlo-  ^^^7- 
te  gedaan  ,  bedankten.     De  Heer  Cornelis  de  Witt  zyn  '■ 

aflcheid  genomen  hebbcndc,voer  met  een  Sloep  aan  het  gemelde 
Schip  Deventer^zivfAar  den  Lt:  Admiraals  de  Rujter  en  Banken  aan 
boord  quamen,  om  zyn  Ed:  nogmaals  te  bedanken,  verfoe- sch"p d^* 
kende  dathy  aan  haar  Hoog  Mog:  verflag  gclietde  te  doen  > ''^°'"'- 
met  aanbieding  van  hunne  dienfl,  en  vcrzekciing  van  zonder-» 
linge  gencgenthcid.     Des  avonds  traden  zy  van  't  boord  ,    en 
deed  zyn  Ed:  Zeyn  om  Anker  te  ligten,  en  zyn  rysnaar'i  Va- 
derland voort  te  zetten,  doch  bleven  door  de  ftiltc,  tot  's  a- 
vonds  ten  tien  uuren  leggen,  wanneer  hy  noch  door  de  wei- 
nige wind,  niet  veel  naderden,  en  de  ftrocm  qualyk  vcrzylcn 
licnden.     's  Vrydags  zyldcn  hy  al  i'agt  Zuyd  aan  ,    komende  '  Septemb,' 
des  avonds  op  iz  vadem,  vyf  Myleu  Noord  t'n  Wellen  van 
Fierly  ten  Anker  ,   met  een  Noord-Weft  Noordc  wind  ,'  en 
een  topzyls  koelte.  Des  anderendaags  zyldcn  zyn  Ed:mct  een  loStptem*,' 
ftyve  Noord-Wefte  wind  ,  tot  by  Sivartenes  ,  en  's  naarmid- 
dags  met  een  Noord  Noord  Oofte  wind,  totdigt  onderde  Wal, 
op  17  vadem  ,  Zuyd-Weft  ten  Zuyden  van  de  Smgols     Des 
nagts  zesGlafcn  inde  Hondewacht,draaide  de  wind  Zuyd- Ooft , 
enquamdcndugdaaraan  digtonderDcifz^rfWjZylendeNoürd-Ooft  "  septera» 
ten  Ooftenop,  wanneer  hy  wederom  een  brief  van  den  Hertog 
van  Beaufort  kreeg,  van  geen  beter  inhoud  als  de  voorgaande, 
's  Maandags  den  i  i  decfer  quam  zynEd:  fmorgens  vroeg  op  de  üSeptera.' 
hoogte  van  de  M^tn^e,  omtrent  vier  Mylen  vandeWalle,  al- 
waar hy  eenige  Zeyn  fchooten  liet  doen  ,  om  Vaartuygen  aan 
Boord  te  kryg9<i,  dat  hem  aan  Land  foude  voeren,  waarop  hy 
ten  tien  uuren  in,  de  Loots-boot  van  den  Briel  over  trat,  quam 
des  avonds  ten  feven  uuren  tot  Maadand- Slup ,  en  's  nagts  ten 
twaalfuuTffningoedeiJczontheidt in'/ (jr^ïï/Éw^^^cw.     Des  Mor-  zynEd: 
gens  van  veel  uitheeml'che  Staatbedicnde  verwelkomt  zynde,  l's'GrVven'- 
deed  hy  mondeling;  verflag  aan  haar  Hoog  Mog:  waar  na  hoog  ''^s*- 
gemelde  Hceren  S  taaten  het  volgend  bcfluy  t  namen»  ' '  septem. 


M»ir 


't<f67. 


■Xynïds 
word  van 
hiai  Hoog 


19Z  XEE  VEN  en  DOOD  van 

Bxtnci  uyt  het  Regijler  der  Refoltttien  van  de  Hoög  Mogende 

Heer  en  Staten  der  Vereenigde  NederlandeK , 

Martis  den  13  September  1 667. 

„■pV'Hccr  CoRKELis  DE  WiiT,  hare Hoog Mogende  gcwcfcn Gcdc- 
„Amputeerde  ciidc  Gevolmachtigde  op 's  Landts  Vlote,  heeft  fommict 
,Mog:be.°  „  rapport  (gedaan  van 't  gene  in  dejüiiglle  expeditie  voorgevallen  is  :  Waar 
<*"•*'•  „ op  gedcl ibercert  zy ndc ,  hebben  haar  Hoog  Mogende  den  gcmelden  Heerc 
„deWitt,  over,  cndc  ter  fake  van  zyne  Ibndcrlinge  vigilantie,  mocyte, 
„arbeyd,  voorzichtighcyt,  vaillaiitifcende goede  conduite, uyt  liefde  tot 
„het  Vaderland! ,  in  het  uytvoercn  van  hare  Hoog  Mogende  bevelen ,  en- 
„de  het  bevorderen  van  den  dicnft  van  't  Land,  zoo  veel  als  door  Gods 
„  toelating  menfchelykcrwyze  heeft  konnen  gcfchicden,  over  nacht  endc 
„dag  in  defen  gehad,  gcbruykt  ende  aangewcnt,  in  de  befte  forme  bc- 
„  dankt,  verklarende  daar  innc  ten  vollen  vemocgt  te  welen.  Wasgepa- 
,ytaph:ccn  A.B. d' /l/peren,  onder  ftont  .Accordeert  met  ^t  voorfi^  Revijlcry 
„  cndc  getcekent  iV.  ü/y/ir^. 

Met  dusdanige  Roemrugtige  zeegen  quam  zyn  Ed:  t'huys; 
zynde   het   grootite  werktuyg    waar    door    hec    vereenigde 
Nederland  zulk  een  lofFclyken  Vredcn  bedong.     Haar  Hoog 
Mog:  de  Atgemecne  Staaren,  haar  Ed:Groot  Mogrde  Heeicn 
Staaten  van  Holland  ende  Weft- Vriefland,als  ook  de  Regeerders 
der  StadDor<^rf^f,bedagten  alle  middelen  om  deze  Manhaftc  daad 
met  gcnoeglaamc  dankbaarheid  te  erkennen;  de  mcefte  leden  van 
haar  Ed:  Gr:  Mo :  wilden ,  zyn  Ed :  de  Heerlykheid  Spykenejfe  ver- 
ceren.   doch  hy  t'Edelmoedig zynde,  wygerdcndcfelvcaan  te 
neemen:  ook  waren  eenigeNoord-HollandIe  leden  om  redenen 
vanStsat,  daar  eenigzins  tegen,  zo  dat  het  geen  voortgang  ha^. 
j^.     Haar  Ed:  Groot  Mog:  befchonkcn  zyn  Ed:tot  een  gedachtenis 
wettvaii     «cn  grootc  Goude  Kop ,  waardig  vyfduylent  gulden,  waarop 
eVo'o^''      rondom     het   m  nccmcn  van    de  ftarkte   Charnefe  ,  nevens 
Mog:  met  het  verbranden  en  veroveren  der  Coninglykc  Oorlogfchepen , 
Kop  vet-'  hy  Chattam.f  mccverwcn  giëmalleert  ftond.     De  Voet  was  met 
«e«<l.        konftig  Lofwerk  van  bloemen  vercierd ,  en  boven  op  hetdck- 
fel  ftond  een  Roede  Leeuw  >  binnen  in  't  dekfel  las  men  hec  vol- 
gende. 


£«. 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WlTT.      icf^ie^f. 
Bxtrn^  conipendieus  den  2  J»/y,  1667.  0^'»*,^,- 

ftcv&n  dert 

„/^P-t  geproponecrde  van  deHeeren  Gecommitteerde  Raden,  is  by  ''•""'• 
„^-'de  Staten  goet  gevonden  ,  dat  aan  Heer  Cornelis  de  Witt,  in'thoivM 
„als  Gevolmachtigde  van  den  Staatop'sLandsVlote,  gedirigcertenuyt- *"''''^*'"- 
„gevoerd  hebbende  hetfameus  cxploiÊt  den  21.22.23.  Juny  i6(ï7.  op  de 
„  Riviere  van  Londen  en  van  Rochcller  in  't  werk  gellclt ,  vereerd  zal  wor- 
„denecnGouaeKop,  daarop'tvoorfzexploiö  uytgebeeldzy,  en  dat  tot 
„eeuGcdenkteckcn  in zyiic Familie,  en  voordeprofperitcyt. 

jiccordtert  infuhftantie  met  de  Refolutie  van  de  Staten.  %l'ndlC 

Herb.  van  Beaumont     ^Mi. 

Den  Geleerden  Heer  Colvius  maakten  op  deze  vcrecring  een 
fchoon  Gcdigt  in  de  Laiynfche  taal ,  het  welk  in  't  Nederduufch 
aldus  luyd. 

NA  meer  dan  duyzend  werf,  den  arbeid  uyt  te  (laan ,  d^go'ude' 

Die  d'Edelc  Helden  aard  gcfpt  met  de  Wapens  aan;  ko;. 

Die  's  daags  van  zorg  bezet,  de  nagten  flyt  met  waaken; 
Na  't  woede  van  de  Zee,  en  't  barnen  vceler  zaaken, 
Na  's  Oorlogs  onweer,  en  verduurde  Blixem  kragt, 
Word  eynd'lyk  Heer  de  Witt,  ver  winnaar  t'huys  gebragt» 
En  geeft  de  Vrecde  Olyf  aan  Neetland  :  Roem  der  Heldea 
Wat  dank,  wat  dankbaarheid,  zal  u  bedryf  vergelden? 
't  Graveerfel  van  een  Kop ,  d'in  goud  geplengde  Wyii 
Watzyn  die?  daar  uw  deugd,  en  zeden,  waardig  zyn, 
Een  Kroon,  een  Ryksgcbied,  zoo  Holland  die  kon  geeven: 
Maar  leer  de  Wacrcld ,  leer  de  waan ,  te  boven  ftreevcn. 
Veracht  den  yd'len  lof  des  volks ,  en  't  llyk  der  aard' : 
Is  u  uw  Vaderland  en  zyne  liefde  waard. 
Zoo  heften  Hemel  hert-en  oog,  om  daar  t'ontmocteni 
Dees  edele  Zielen ,  die  de  Starren ,  treen  met  voeten , 
In 't  hagel  witt  gekleed ,  met  zeegepalm  gekroond ,  '^^ 

Met  's  Levens  fpys  gevoed,  in  't  Hof  van  God  bewoond.'  y^' 
O  dapp're  poog  hun  fpoor,  en  heirbaan  lleeds  te  houwctiJ 
Gelukkig  die  de  praal,  des  Hemels  mag  aanfchouwen. 

Tot  Dordregt  komende  1  wicrd  zynEd:als  ecnigfteOcvol- 
magtigde  van  haar  Hoog  Mog:  ,  en  Oppcr-bcvelhebber  der 
ganclche  Vloote,  fchoon  de  brieven  en  befluy  ten,  alleluyden- 
de  zyn  op  de  naam  van  haar  Hoog  Mog:  Gevolmagtigden  op 
's  Lands  Vloote,  met  gejuyg  van  allede  voornaamltc,  en  ge- 

Tiftcde  Boek.  (Bb)  ring- 


194  LEEVEN  cnDOOD  vatt 

tS6-j.  ringde,  onder 't  losbrandcn  van't  Gefchut,  en  Vuurrocrsder 
r— "^Burgery,  ingehaald,  gaande  mee  een  pxachtig  kleetvanScaac 
in  't  midden  van  twee  Burgermeefters,  ge  volgt  van  de  mecfte 
overigheid  en  grooten.  Op  defc  gewigcige  Zeetogt  zyn  ook 
veel  treftelykc  Gedigten  gemaakt,  der  vermaarde  lief  hebbers 
in  de  digtkunde,  als  Btlgmm  Gloriofmn  ,  door  den  geeftryken 
Johannes  Lydms  in  't  Latyn,  de  Zee  Leeuw  ^  hciZeegevier,  en 
•  éz  Vrépylaar  der  Frye  NederUnden ,  door  den  weergaloozendig- 
ter ,  joofi  van  gondel.  Bellone  aan  Band ,  door  den  fcherpzin- 
jiigen  J:  Antonides.  Dordregts  wellekomft  van  den  geleerden 
'J:  Ondaan,   Overbeek,^  enz. 

Tot  yimflerdam  en  elders  floeg  men  insgelyks  veel  Gedenk- 
penningen, tereerenvanzyn  Ed:,  en  de  Vrcede,  die  elders  ge- 
noeg te  zien  zyn-,  doch  den  Franfchen  Hiftorie  Schryver  de  la, 
NeuvHle^  zege  dat  men  onder  andere  ,   een  Penning  gemaakc 
had,  waar  op  men  Holland  verbeelden,  tegen  een  Zeegecce- 
ken  aanleunende,  en  aan  de  andere  zyde  ltond,'<^^t  z.ybydcz.e 
gelegemheid  de  Wetten  hadden  her jield^  enveruel^crd;  dcGodsdienft 
verbeterd  en  veranderd  ;  de  Coningen  bygeftaan  ,  befchermd  en  vtr- 
eenigdy  de  Vryheid  weder  aan  de  Zein  gegeeven-.,  door  dekragt  der 
Wapenen ,  en  loffelijke  Vrede  beu  erkt ,  en  de  riili  van  geheel  Europti 
herlhld.    Het  welk  de  Nederlandfche  Gezanten ,   en  voorna- 
mentlyk  de  Heer  Pieterde  Groot ,  tot  Parijs  fcherp  vcrwccterj 
was,  doch  dat  de  ftempels  twee  Jaaren daar  na gebrooken  wier- 
den, nïaar  wat  hier  van  is,  weet  ik  niet}  doordien  dezelve 
nooit  gezien  heb,  en  de(c  reeden  aanmerk  als  vaneen  Franfch 
Schryver,  die   zig  in    veele  gevallen  driftig    toond.     Den 
Hoogleeraar  van  Thienev  tot  Lyden  ,   deed  op   den  achften 
A'flw^'w^fceender  fchoonftcen  geleerde  aanfpraaken,  tcreercn 
a«iiN«a-  zyn  Ed:  kloekmoedige  en  gelukkige  verrigtinge,  wzardoorde 
«ilfe..        X\lederlanders  den  Fyand  tot  z.ulk^een  Loffelijken  f^reede  hebben  ge- 
dwongen, die  Engeland  altijd  met  groote  trotsheid  had  vernorpen, 
gevende  aan  den  Staat  niet  alleen  hunne  nieuwe  overwinningen  ,    in 
Africa  en  Amer'icn wederom ^  maar  flonden  ool^afvan  den  eifch 

derVlagge^y  en  alle  d'andtre geregtigkedendie  ;fysJchopdsPierZeêtt 
toegeëigend  hAddta, 


ê 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT. 


XIII.    Hoofd-stuk. 

DEn  Heer  Raad  Penftonaris  de  Witt,  ontfongdenag-  pe  «  ^ , 
den  January  een  zeer  deftige  brief  van  den  Heer  Ce/V;,  ttnüoLüt 
een  der  buytengewoone  Gezanten  van  Sweden^  'm  En-  omhn" 
gti^riUy  waar  in  hy  zyn  Ed:  de  oude  kennis  te  verftaan  gaf,  ""brief 
wanneer  zy  te  faamen  tot  Leyden  in  de  Hoogc  Schooien  ge-  co5«bu?.* 
weeft  waaren,  welker  oude  kennis  en  vriendfchap  ,  hy  verzogt '^"g^^^o- 
in  defe  nieuwe  befending  te  onderhouden  :  nevens  deopreg-  "answcdcaj 
te  begeerte  en  meyning  van  't  buytengewoone  Sapeedfche  Ge- 
fandlchap,  tot  het  volvoeren  eener  bcltendige  Vrede  j  dat  in 
de  laatite  brief  van  deezen  Staat,  aan  den  Coning  van  Grooc 
Brtttanjen  eenig  ongenoegen  was  befpcurd,  fooomtrent  dewy- 
ze  van  fchryven,  als  derfelver  inhoud,  doch  dat  zy  Heeren 
Gefanten  het  Misverftant ,   ter  liefde  van  de  Vrede  ,   met  al- 
le wakkerheid  by  den  Coning  hadden  weggenomen.  Vorders 
vcrzeekerende ,  dat  hem  een  onaydige  plaats  foude  aangewee- 
fen  worden,  buy  ten  de  Spaanfche  Nederlanden,  omdat  Vrank- 
ryk  te  kennen  haddc  gegeven ,  op  foodanigen  plaats  niet  te 
zullen  komen  j    dat  hy  Heer  Raad  Penfwnarts  ook  wat  nader 
opening  ofte  hoop  wilde  geeven  ,   op  dat  men  aldaar  billy- 
ker  voorwaarde  mogte  bedingen ,  verfoekende  en  raadende  hem 
daarenboven,  dat  het  zelfde  door  een  brief,  op  het  fpoedig- 
fte    overgcfonden    mocht  e    worden,  en   geen    tyd    verfuy- 
men    moeft;   dat    hy     meynde ,   ja     vaft    ftelde ,  op   defe 
wyle  een  goede  Vreede  te  fullen  bedingen;  en  dat  ander- 
fints  fchielykc  ongevallen  konden  opkomen,  dcwyl  deEngel- 
fchen  groote  en  ongeloofelyketoeberydfelen  ten  Oorlog  maak- 
ten.    Den  Heer  Raad  Penftonaris  gaf  van  den  inhoud  der  ge-  zynEd* 
melde  brief,  Sondags,  zynde  den  negenden /^«««««r/ ,  kennis,  f ^^J^'^"^ 
aan  de  andere  Heeren  Gevolmachtigden  tot  de  Geheime  zaa-  aandeHee- 
ken  van  Engeland,  waar  naarzy  goet  vonden,  om  uyt  de  haa-  mag^J^", 
ren,  de  Heer  Raad  Penfionans  de  Witt  ,   en  de  Heer  van 
Owwfre»  te  verkiefen,  om  deze  zelfden  inhoud,  de  Gezanten 

(Bb  2  van 


19^  LEEVEN  en  DOOD  van 

lééy.  van  rrankyijk^cn  Denemarken  ,  mede  ic  deelcn  ,  en  met  haar 
■  ■"  goetvinden  een  opflel  van  den  verfogten  brief  te  maaken, 
waar  op  den  dertiende  by  haar  Hüog  Mog:  beflooten  wierd, 
dezelven  brief  van  den  Raad  Penftonans  ,  aan  den  Coning  , 
tot  antwoord  van  den  Heer  Cojets  bricf,te  zenden,welke  alfc  twee 
vooi  at  aan  den  buy  tengewoone  Afgezant  van  Sueedtn ,  de  Heer 
Appelboom  wierden  voorgeleefen ,  om  zyn  goetdunken  daarop 
te  hooren ,  welke  Afgezant  verfogt  dat  feckere  woorden  van 
verwytinge  daar  in  mochten  door  gedaan  worden,  en  alles fo 
veel  verfachi  als  't  mogelyk  was.  Dit  gedaan  zyndc,  wierden 
hem  de  brieven  des  Vrydags  overgegeevcn,  om  aan  de  Hee- 
renJw^/s^/c^e  Middelaars,  tot  Lo«^tf«:e zenden.  Het  antwoord 
van  den  Raad  Penfionans  de  Witt  aan  den  Heer  Cojet ,  wa» 
in 't  Latyn,  en  Luyden  als  't  volgt. 

Illujlrijftmt  Dcminey 

Amwoort  'T  Itt<-TJetU3E  14..  diemcnfisfupcriorls  cxaratse,  cöavo  dcmum  diehujus 
»jnacn  >  ■*-* mcnfis  niihi  reddits,  fuere,  quas  ubi  accepi  confcftim  eo  animum 
Heer],  de  „adplicui,  uiexpcflatiotii  &  voluntati  Excellentie  Vertra  quantapoircm 
^f"^^^'^,''*  „ira'untate  occurrerem  &  latisfacerem  ;  in  cujus  rei  indicium  Ciciicra- 
cojet,  »)  liuni  Foedcrati  Bclgü  ürdinum  ad  Magnx  Brittannix  Rtgtm,  fub  vi- 
„giliovolunti,  utvocant,  hic  una  a  nobis  traiismittuntur  littcrx  fcriptx 
,)Ca,  utiExccllcniix  Vcftra:  placuit ,  raiionc  cui  una  cum  Illullrifl3mo 
,1  Domino  ¥  lemming  commcndatum  relinquinins  fufccptx  negotianonis 
„traiisaiSioncm,  ut  ncmpe  Ma.^nx  Brittannix  Rcgi  placcat  conninodam 
„&  opportunum  pacificationi  eligcrc  locuni,  qui  ctiam  h'oederatis  hujus 
,.I<etpublicxn()ndirpIiccat ;  ncc  dubiio  quin  ca  de  re  cum  pra:di<Slis  Fce- 
„deratis&  ligillatim  cum  Regc  Gallicaj  jam  iiunc  per  litteras  egeritis, 
,iac  viciniiatii  bencficio,  fi  id  ncgotium  pufluler,  porre  agcrenon  inccr- 
^mittaiis.  Foederaiorum  autem  Ordinum  ib  ci\  aniinus,  queiiiquidcm 
»,at  &  Excell'  Veltri  indicaruni  injuiixcrunt  ut  qux  his  una  ,  mutuntur 
„  Litttrx  Magnx  Brittannix  Rcgi  non  cxhibcaniur ,  piiufquam  ExccU: 
,,  Veliris  cerio  coiiflet  ad  h;u-uui  exhibitioiKnipaiaiuiii  eumfore,  .uthüe- 
„ruin  &  fibi  non  fubitum  quiqux  pixdidis  nolliis  non  dilpliccar  Foede- 
„raiis  pacificationi  dcfij;net  hicuin.  Cxtcruni  ex  hac  FoEdcratorunKir- 
„dinum  af,endi  la.ione  &  ex  iis  qux  circa  pacis conditionesfxpiuscdrum 
„numinc  funtpropofrx,  abundcdemonftiare&evincere  poteruni  Excell: 
^V'tlhxj  quaiii  pionipti  (int  h  parati  F"aederatoruin  Frovin^iaiuin  Ür- 
j^dincsineo,  ut  di},iniati  Regix  dcbitus  cxhibeaiur  honor  ,  nee  quic- 
y,<j^uam  graiiui  ipfis  torc,  quum  ut  honcllii  &  e^juis  coiidiiioniuus   pa- 

,,ccm 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       197 

r,ccm  cum  Magna:  Brittannis  Rcgc  ,  quantocius  rediotcgrarc  pofllut. 
„Quemadmoduin  vcro  Foedcrati  Oidincs  vete  &  ex  animo  iftiusinodi ' 
„paccm  expetunt,  iia  quoquc  cum  lingulari  voiup:atc  officia  &  iludiaab 
„Excell:  Veftris  in  hac  negoiiatione  pr»ltita  agnolcunt.  Mc  quoquc 
„Exccll:  Veftras  pluriinum  obftnftum  tatcor,  procura  &  piovidi  dili- 
„gentiJ,  quain  tanta  cum  llnceritate  huic  negotio  adhibuit proque  fiiigu- 
„lari,  quem  in  litceris  fuis  erga  me  teltamr  aft'.du ,  qucm  lemper  pari- 
„bus  officiis  in  promovendotam  p.o  &talutariüpcrc  ,  omnibufque gratis 
„quasa  me  proficilci  poflint  officiis  fcmperdcmereii  coiiabor,  utpotcqui 
>,fim  i"emper<iuc  rematiere  velini,  Excell:  Veflree ^  ad  officia quxvis  parar 
„tifllmus. 
Higa  Coii-.imm  JOHAN  DE   WlIT, 

01e  15  JSD. 1667. 

Doorlitclitigen  Heer, 

„T  1  Wen  Brief  van  den  veertienden  der  vooriccdcn  Maand,  is  myccr" 
„  ^  deu  achften  decicr  overgcl;;vert,  na  den  ontfangrt  ,  hebbc  ik  ter- 
^ftond  myngedagteiitc  werk  gcdcldtom  de  verwagtinge  endcwilicvaa 
„nvic  Excellentie  ,  zo  haart  ik  koude,  te  gemoettegaanendecc  voldoen, 
„totieeken  van  fulks  wtrdde  Brief  van  de  Algcmceuc  S'aaten  der  Vcr- 
„cenigde  Nederlan:ien  aan  den  Coning  van  Groot  Brittamen  onderCö- 
„che volant  hier  neffens  door  ons  over  gezonden,  gefchrcven  op  diewy- 
^ze,  alsu  Excellentie  belieft  heeft,  aan  djwelke  ,  gelyk  ook  aan  den 
„DoorluchtigltcnHjecri'/?)»»«;«2,  wy  bevoolcn  laatcn  de  voltrekkinge 
„van  den  onderiiomen  Ha.idel  ,  dat  aanientlyk  het  den  Coning  van 
„GtooiBfittafiien  bclieve  een  bequaame  ciide  welgelegene  plaats  tot  de 
„  Vrcdchan  leling  te  noemen,  die  ook  de  Bondgcnooten  van  deze  Vryen 
,, Staat  niet  mii-haage.  Ik  twyfel  niet,  ofgy  zult  ook  alreeds  met  den 
„  voorgemelden  Bimogenooten  ,  en  byzondalyk  met  den  Coning  van 
„Vraakryk,  door  Brieven,  onder  het  voordeel  van  denabygeiegemheid,, 
„zo  de  zake  zulks  vercifcht,  hebben  gehandeld  ,  ende  voorts  handelen. 
.,  De  gemoetsmeening  van  de  Algemeene  Staaien,  gelyk  my  ook  belaft 
„is,  om  uwe  Excellentie  te  kennen  te  geven,  is.  dat  de  hier  nevens  over 
„gezondene  Brief  den  C»>3i>ig  van  Groot  Brittéiuiennietwerde  overhandigdt, 
,,  voor  en  al  eer  uwe  Excellentie  verzeekerd  zyt,  dat  op  het  overleveren 
„defes,  hy  gercet  zy  een  vrye  ende  hem  niet  onderworpene  ,  ende  de 
„gemelde  onze  Bondgcnooicn  niet  mi^vallige  plaats,  aan  te  wyzen. 
,,  Voorts  uyt  dceze  der  Algemeene  Vercenigde  Siaatens  wyze  van  doen,. 
„enuyt  het  gecne  wat  omtrent  de  voorwaarde  dei  Vrede  dik  wils  hai  ene 
,,  wegen  is  voorgeftcidt,  zullen  uwe  Excellentie»  licntelyk  konnen  be« 
„ merketi  en  bevinden,  hoc  vaardigen  gertedt  de  Algemeene  Staatera 
„zyn  om  aan  de  Coiiinglykc  waardigheidr  de  fchuldi^e  eerc  te  bewy» 
^len,  ende  dat  haar  niets  aangenamer  zal  zyn,  als  datopi-ei  lykccubil— 
»,ljke voorwaarden,  ly  uiet  den  Comng  van  Giuot  BruiameitdcWicdc- 


i<^8  LEE  VEN  en  DOOD  van 

i'^^7*  „op  het  fpücdigfte  mogen  hcrlkllen.  Gelyk  nn  de  Algemeene  Staaten 
,  i"  '  „waarlykendc  van  herten  zodanigcn  Vrede  begeeren;  alio  ook  met  lon- 
„  derlingen ,  bekennen  zy  de  plichten  ende  vlyt  die  uwe  ExcelUntien  tot 
„dit  werck  hebben  bygebracht.  Wat  my  belangt,  verklaar  ik  ook  aan 
„uwe  Excellentie  zeer  veel  te  zyn.  verbonden  voor  de  zorge  en  de 
„voorzigtige  naarrtigheidt,  die  dezelve  met  zo  veel  oprcgtighcidt  in  dc- 
„zaak  heeft  bygebragt,  cnde  door  de  byzonderc  gcnegcntheidt  in  deezc 
„die  tot  my  in  zyn  Brief  bctuygde  ,  die  ik  altyd  met  gelyke  pligten  in 
„ het  bevorderen  van  zulk  een  vroom  en  heylzaam werck,  cndc metal- 
lic aangename  dienden  die  van  mykonnen  komen,  altoos  zal  poogcn  te 
„verdienen,  als  die  ben  en  altyd  blyven  wil  ,  uwe  Excellentie  tot  alle 
„dienften  zeer  bereidtwilligen. 

Hagedenij  JOHAN   DE   WiTT. 

]inuary  1067. 

Den  Heer  Cojet  beantwoord  deze  brief  wederom  met  een 
deftige  gclccrthcid  ,  in  't  La:yn  ,  zynde  de  vertaaluig  in  het 
Nederduytfch  aldus. 

EoEt  E  Heer, 

BreUffin  ^^  p  ^at  mijn  antivoord  op  uwer  Ed:  aangenaamen  brief  van  den 
ram'^clyet  V^  I J  Jamarjfy  niet  ydel  ofte  leedtg  te  rug  z.oude  komen  ,  heh  ik^ 
"'"''r  h  eenigen  tijd  moeten  laaten  verloopen  ^  welk,uitftel  ik.veriroHwe  dat 
penfionsiis.  bj  uw  Ed:  vcrfchoond  z.al  worden.  Zeden  dat  de  brief  van  de  Hoo* 
ge  en  Mogende  Heer  en  ,  de  Staaten  Generaal  der  Vereenigde  Neder- 
landen ,  in  baar  beleefde  termen ,  van  den  ^llerdoorluchtigfien  Co- 
ning  van  Groot  Brittanjen  gefchreeven ,  ons  ter  band  is  gekomen » 
hebben  wy  alle  onze  vlijt  aangewend  ,  dat  aan  der  z.elver  meening 
en  wenfch  voldaan  mogte  werden ,  en  die  verklatiringe  bekomen  van 
z,oodanig  een  plaats  der  Trailaaten ,  u/elke  noch  den  bovengemelden 
Heeren  Staaten ,  noch  der  z.elver  Bondgenooten  ,  mogte  mishaagen. 
Voor  al  hebben  wy  z.org  gedraagtn  ,  d^t  de  aan  ons  toevertrouwde 
brieven  niet  eer  geéxhibeerd  wierden  ,  als  dat  wy  van  des  Conings 
tneeninge  en  goeddunken  verzekerd  waaren;  dien  wy  verlïaan  hebben 
z.00  verre  tot  de  Vrede  geneigd  te  weex.en ,  dat  hy  bet  bejluii  hceftge' 
nomen  van  zyne  Gex.anten  naar  den  Haag  te  (luuren  ,  om  aldaar 
«ver  dezelve  te  handelen.  Dit  z.al  breeder  blijken  uu  den  brief  des 
jillerdoorluchtigflen  Konings  van  Groot  Brittanjen^  dien  hy  aan  de 
Heeren  Staaten  Generaal  ten  antwoord  heeft  gefchreeven  j  hier  in 
nevensgaande,  dewijl  z.e  niet  eer  geftmrdkonde  worden  ,  omdat  z.e 

ons 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.  ipp 

ons  eerji  tegens  de  nacht  ter  hand  wierd  gefield.     Welke  redenen  nu  ^^^7- 

zjjne  Majejleit  tot  de  plaats^  z.00  even  genoemd^  hebben  aangedree-  ' 
ven  ,  word  ten  deele  tn  des  Conings  brief  verkiaard  >  e»  moet  ten 
deele  ook  hier  door  my  zerklaar d  worden.  Want  de%i/ijldie  zaalf^van 
de  plaats ,  tot  noch  toe  door  verfcheidenefwaarigheden  bek.o»i>nerd  was  ^ 
zulks  dat  de  gantfche  verhindering  van  de  Vreedetot  op  den  huidigeft 
dag  hyna  alleen  daar  uit  is  gefprootcn  ,  detviji  noch  den  yillerchri- 
flelijkften  Coning  van  Frankrijk  dieplaatz.enf  welke  van  de  kant  van 
Engeland  voorgejlagemvierden ,  bckifaam  genoeg  jcheenen  ^  noade» 
Engelfchen  de  geenen  behaagden  die  Frankrijk  noemde  ,  heeft  men^ 
om  alle  geene  getwift  >  en  't  geen  daar  verder  uit  z.oh  konnen  fprui- 
ten ,  aan  een  kant  te  (lellen ,  hier  om  den  Haag  beginnen  te  denden, 

I.  Want  cerftclyk  zal  die  plaats  nu  niet  ongevoegdyks  ten  opzichte 
van  Engeland  koniien  hebben  ,  na  dat  de  Heeren  Staatcn  Generaal  der 
Vercenigdc  Nederlanden  met  zyn  gedienüige  en  beloofde  brieven  hebben 
betuigd,  datze  met  zyne  Coninglyke  Majellcytvan  Groot  Britianjen  niet 
om  de  eer  ftrydcnde  ,  maar  ook  zelfs  gereed  zyn  om  te  Londen  te  ko- 
men ,  op  dat  de  Koninglykc  Waardigheid  niet  verkort  mogte  werden. 

II.  De  gemelde  twee  Doorluchtige  Coningen  ,  welke  de  Wapengs- 
nooten  met  de  Heeren  Staatcn  zyn ,  zullen  gecne  tegenzin  in  die  Plaats 
konnen  hebben,  zyndc  gelcegen  op  hunner  Vrienden  en  Bondgenooten 
bodem .  en  daar  zy  ook. 

III.  Nu  hunne  Minifters  hebben  ,  en  alwaar  zoo  de  Mediatenrs  als 
d'Engelfche  Gezanten  zeer  licht  zullen  konnen  komen  :  gclyk  ook 
nergens  d'algemcenc  Vrcede  gemakkelyker  behandeld  zou  konnen 
worden. 

.  IV.  Tot  het  bevorderen  van  de  Vreedchandel  zal  veel  konnen  by-  • 
brengen  de  tegenvroordighcid  van  de  Heeren  Principaalen  der  Vercenig- 
dc Nederlanden  ,  waar  door  dat  verzuym  van  tyd  vermyd  zal  werden, 
't  geen  zcketlyk  zou  voorvallen,  indien  de  Traöaaten  elders  aangelield 
wierden  :  en  dcrhalvcn  zouden  op  het  ontdaan  van  d'eenc  of  d'anderc 
fwaarigheid  de  hulpmiddelen  van  de  huiflelykeraadllagen  gcvomcn  moe- 
ten werden. 

V.  Dcwyl  men  raadfaam  heeft  geoordeeld  Vlaanderen  om  d'uitzon-  • 
deringcn  ,  van  de  Franfche  kant  tulTchen  geworpen  ,  vooiby  te  gaan, 
kan  'er  op  d'Engelfche  Kuil  geen  nader  Plaats  worden  gcgeevcn,  welke 
daarenboven  byna  even  verre  gcleegcnisvandc  Verblyfphiatfendcrhoog- 
gemeldeConingen,  waar  mede  men  zal  moeten  handelen  :  en  alle  de 
andere  Steden  ,  die  Vrankryk  heeft  voorgeflagen  ,  zyn  verder  van  hier 
geleegen  als  den  Haag. 

,2ö»  veel  sh  dm  de  ntenfchelijkc  rsden  kjtn  bezejfen  »  fchijnt  'er 

tief:ir 


200  L  E  E  V  E  N  en  D  O  O  D  vati 

'1^07.     ^ggy  Jt„  Raad  der  ^lUrdoorluchtigflt  Majefiehvan  Groit  Brittan 
r  jen  f  of  liever  door  fchil^tng  van  htt  noodlot ,   een  zveg  uitgevonden 

te  z.ijn  f   waar  door  men  op  een  z.*er  korte  wijt.e  k^n  komen  tot  dit 
voortreffelijke  en  hetli.aame  Vredehandel  -,   van  dewelke  ik  my  beloof 
het  gevolg  z.00  veel  te  fpoedtger  te  z-ullen  weezen^  dewijl  uw  Ed:  z.ig 
daar  of»trent  z.al  bevinden;   zullende  door ztjn:  teget.woordige raad' 
Jlagende  verfcheidene/ivaarigheden ,  welke  noodzank^lijk  aan  zo  groot 
een  werk  moeten  kleeven ,  beter ,,  fpoedtger ;  en  krachtiger  uit  den  weg 
ruimen  :  zulkf  dat  met  de  hulpe  Gods ,  op  die  wijze  niet  alleen  een 
zjeer  gewenfchte ,  maar  ook,  ^ ««  ^^^^  fchielijke  uitkomfi  van  de  Tra- 
ilanten  te  verhoopen  is.     Nu  fcheelt  'er  noch  tot  het  bereiken  vAn  dit 
werk,,  en  het  afdoen  van  de  Prdiminaria  ,    dat  de  Heeren  Staaten 
Generaal  der  Fereenigde  Nederlanden  niet  alleen  zelve ,  hoe  eer  hoe 
liever^  hunne  Vrvgeletdens  voorde  zekerheid  der  Engelfche  Gezanten 
vervaardigen  ^  en  bezorgen  dat  ze  herwaarts  overgezonden  werden  i 
maar  zich  00^  bevlijtigen  dat  zulh  met  den  eerjien  van  de  hand  der 
Allermagtigfte  Contngen ,  hunne  Bondgenooten  ,  gejchiede  j  de%i>ijl 
zijne   Coningli/ke  Majefieit  van  Groot  Brtttanje  van  gely\en  gereed 
is,  om  die  van  zijne  kant  van  de  verkooren  Gezanten  van  de  Heeren 
Staaten^  zijne  Bondgenooten^  welke  tot  het  behandelen  van  het  werk, 
der  Freede  by  malkander  gullen  komen ,  indien  zy  ze  verzoeken ,  uit 
te  deelen. 

Daarenboven ,  dewijl  in  de  verklaaring  zijner  yillerdoorlugtigfte 

Majefieit  van  Groot  Brittanjen,  aan  ons  overgeleverd^  ep  onze  in- 

Jiantie  kortelings  in  onze  Memorie  gedaan  ,  geen  duiflere  betuiging 

gefchied  van  genegentheid  om  eenige  Wapenlchoifling  in  te  gaan  ^ 

of  aan  te  [lellen^  als  men  maar  ver zek,erd  mogt  weegen.,  dat  zulkj 

aan  d' andere  kant  mede  begeerd  wierd  j    werd  aan  de  voorzichtige 

zorg  van  uw  Ed:  bevoolcn,  met  d' eerjl e gelegentheid  het  gevoelen  der 

Heeren  Staaten  daar  over  te  it  illen  ontdek^n ,  en  met  eenen  de  toe- 

Jlemming  der  Allermagiig^e  Bondgenooten  t'ondervorfchen  ;    t.ulks 

dat  ^  wanneer  men  zekerlijk  zal  weeten  onder  wat  voerwaarden  zy 

zoodanig  een  IVapenfchtrffmg  bepaald  willen  hebben^  wat  tijddefel' 

t/e  zal  aanvangen  ^  wanneer  eindigen  ,    tot  hoe  verre  die  zich  moet 

uitfirek^n y  enz.     M^  de  zaak  hier  voor  ons  vertrel^zouden  kpnnen 

te  Weeg  brengen  ;  achtende^  dat  de  termijnen  van  een  BeUandy  toa 

binnen  als  buiten  Europa ,  verfcheidentli/k  >   w  d' afgelegenheid  der 

Plaat' 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      aoi 

Flantfenj  gebeld  kpnnen  wordtn;  dewijl  de  heveeUn  van  het  zelve  i^^jl 
in  te  gaan  ,  en  f  onderhouden  ,  niet  tinnen  even  korten  t^d  ann  de  '  '^ 
verder  afgelegene  PUatfen ,  ter  Zee  en  te  Land  gebragt  konnen  wer- 
den. Nooit  zal  mjr  ondertujfchen  d'jver  en  wil  omhreeken  ,  [oo  ttt 
het  gemeen  heft ,  voornamemlijk.  ter  gelegentheid  van  defe  mj  o^geleg" 
de  lafl ,  om  defelve  op  de  befte  wijfe  te  behandelen  ,  als  om  op  alle 
plaat  fin  en  tijden  mijne  oude  en  ongeveinsde  genegentheid ,  welke  uwer 
Ed:  voortreffelijke gemoeds  gaven  ^  my  zedert  ï.eer  langen  tijd gebiec- 
ken,  zich  toegeëigend  hebben  ,y  te  beveiligen. 

Uwer  Edelheids 
Londen  den + Fe-  Tot  aller  dienften  x,eer  bereidwilltge 

biujiyi667.  P.   J.    COYET. 

Dewyl  men  uytflrooide  dat  den  Heer  Raad  Penfonaris  by 
den  Coning  zeer  vcrdagt  gemaakt  was ,  wierd  deze  brief 
vervolgt  van  een  andere,  behelzende, 

O  o  dikmaal  s  als  zijne  Coningltjke    Majefleit  van  Groot  Brk'  Nader  brief 
tanje^van  UEd:  [preekt    {gelijk    veel     maaien     vervalt  ^  )  ""^J^^^- 
gefchted    zttlkj    met  groote    achting  van  UEd:  ,    ende  heeft  veel-  coyec, 
maaien  bevefitgd  ,  dat  UEd:  Deugden  en  zonderlinge  gaaven, 
by  hem  ten  hoogfte  gewaardeerd  en  geëerd  werden  j  ]a  dat  zijn 
Adajedeit  met  liever  zal  zijn ,  als  dat  hy  de  goede  gedagten ,  die  hj 
van  UEd:  heeft ,  in  der  daad  mogte  betuigen  en  verkjaaren  :  zulle»' 
de  altoos  overvloedelijk,  UEd:  voordeden  en  groetmaktngegadefiaan: 
UEd:  te  meer  agtende ,  om  datgy  zoo  fcherphebt  gearbeid  voor 
de  behoudenis  van  u  Vaderland  :  Waar  van  ii^boope  UEd: een- 
mnale  m»ndeling  tefpreek^n  ,  hetgeen  J,eer  yverig  is  wenfchende. 

Was  geteekent 

P:   CoYET. 

Den  Heer  Raad  Penftonaris  bleef  in  geen  gcbreeken  ,  van  zynEd: 
dezetweebricven.aanftondsnad'oncfangft,  in  de  Vergadering  i<'»«"<ii« 
van  haar  Ed:  Groot  Mog:  in  te  leveren,  om  by  de  yverzuch-  ïik/ren" 
tige  en  quaatraeenende  geen  afgunft  te  verwekken,  't  welk  hem  «"n"/** 
door  't  agterhouden  defer  brieven  foude  hebben  mogen  aanbren- 
gen. Don  den  Coning  fchreef  zelfeen  brief  aan  haar  Ho:  Mo:  van 
den  tiendenfftrK<iry,behel2ende,dat  zyn  Majefteit  V  Gravenhagen 
Tweede  Bee{.  (Ccj  tot 


^o^  L  E  E  V  E  N  en  D  O  O  D  van 

166"].    tot  de  handelplaats  vcrfocht ,  waar  in  zy n  Ed:  in jgelyks  ten  uy- 
■  -  .        terften  gepreezen  wicrd,  foo  dat  zyne  benydcrs  ydcr  om'ty- 
verigft  naar  nieuwe  gelegentlieid  lochten ,  om  zyn  Ed:  in  weer- 
wil van  alle  de  Europiaanlche  Mogenthcden,  die  dagelyks  zy- 
ne Lof  vermeerderde,  de  voet  dwars  te  zetten.  Omditweder- 
cm  te  beginnen  ,  wierd  verfpreid,  dat  zyn  Ed:  de  oorzaake 
was,  dat  de  Vreede geen  vooregang  konde  hebben,  door  diea 
hy  de  Heeren  Staaten  van  Holland  hadde  ingeboefemt  ,  van 
*j  Gravenhagen ,  lot  een  handelplaats ,  aan  den  Coning  af  te  flaan  » 
het  welk  veel  misnoegen  aan  de  Heeren  Bemiddelaars  hadde 
veroorfaakt,  dochzy  wierden  in  hunne  quaataardighceden  we- 
derom geftuyt,  dooreen  briefvan  zyn  Majefteit  van  Groot  5r«- 
tanjen,  van  den  agtiende  ./W;<(<irt,  waar  in  den  Coning  fchrccf 
dc'if/nd'ei.  op  't  verzoek  van  haar  Hoog  Mog:  met  Breda  ,   te  vreede  te 
piaativet-  zyn,  alwaar  zyne  Gezanten  den  ^<«?"o«  Hollis^   en  den  Heer 
kozen.       licndrik  Covemry  reeds  bevel  hadden,  van  foo  haafthaar  Hoog 
Mog:  de  vrvgely  brieven  zonden,  derwaards  te  vertrekken, 
om  den  handel  van  zulk  een  hcilzaamezaak)  in'twerkteftel- 
]en.     Den  4  deefer  fchreef  zyn  Ed:  tot  antwoordvan  den  Ge- 
Zant  Coyets  brief,  van  den  4  Fcbruary  ,   wederom  in  de  La- 
tynfehe  taal,  met  een  wonderlyke  geleertheid ,    van  inhoud 
zynde,  dat  de  ftilftand  van  Wapens,  diede  Heeren  Bemidde- 
laars voor  den  Coning,  aan  haar  Groot  Mog:  verzogten,  om 
reedenen  van  Staat  niet  aangenomen  kende  worden,  eindelyfc. 
na  eenige  byeenkomfteu  gehouden  te  hebben ,  maakten  de  Hee- 
ren Bemiddelaars  van  rrankryk,  den  Graaf  d'Ejiradei.  en  den 
Heer  Couriin ,  nevens  de  Deenfchen  ,  de  Heeren  ClwgenbergGtï 
Charifius^  den  achticndcn  ALiy  een  begin  van  't  werk  tot  £re- 
ytetitmnda^  en  Zyn  Ed:  bcyverdc  de  bcwerkrnge  der  Vreede fodanig, 
doori"[?    ^^^  ^y  dagelyks  in  's  Gravenhagen  byeenkomften  en  Vergade- 
id:ïeikic.  ringenhield  ,  met  de  Heeren  daar  toe  (Gevolmachtigd  ;   toe 
**°'         dat  na  veel  moeite,  doch  in  korten  tyd,  de  Vreede, den  laa- 
ilen  van  de  Maand  J'*/)',  daar  op  volgde,  welkers  bckrachtin- 
ge  op  den  vier-en-twintigfte  ^uguftus  wederzydsuytgewiflcld 
wicrd,  waar  over  zyn  Ed:  de  Razd  Pe»^onaris  de  W  itt,  als 
het  grootfte  wcrktuyg^  van  zulk  een  hcilzaamcn  zaak  zynde, 
doos  haar  Hoog  Mog: ,,  ca  de  Heeieo  Staatcu  van  Holland,. 

we- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        103 

wegens  zyn  moeyte  en  de  bevordering  met  alle  teckens  van  iS6-j'. 
vriendfchap  ,    wierd  bedankt.  -i       1 

Ditwasd'crkentenisdie  dezen  Coning  in  zyn  ballingfchapzo 
dier  aan  de  Nederlanders  belooft  had,wanneer  hy  met  dele  woor- 
den bekend  heeft)  niet  tegelooven,  dat  hy  meer  tederheid  en  liefde  in  de 
harten  van  z.jn  gebooren  Onder daantn  z.ouden  konnen  vinden ,  aIs  hy  in 
de  gemoederen  der  Ingefeeten  van  defen  Staat  gedaan  had.  Vergeetcn- 
de ,  dat  het  onthaal ,  zo  aan  hem  en  zyne  Broeders  gedaan,  de  Hee- 
ren  Staaten  van  Holland  met  geen  ies  tonnen  gouds  hebben  kon- 
nen goct  maken ,  behalven  het  geen  dit  haar  Hoog  Mog:  nog  daar 
enboven  heeft  gckoft,zeggende  ook  op  zynaffchcid  aan  denRaad 
Penfionaris  DE  WiTT  ;  Dat  de  Staaten  verfeekertmogten  :^yn  van  dt 
fiantvafltgheid  jjner  vriendfchap  ,  en  dat  hj  het  belang  van  hare  ingefee- 
tenen  foofeerfoude  beminnen ,  als  fijn  eigen. 


Den  Coning  van  Sweeden  had  onder  't  voorgeevenvandoor  ^^d 


Den  Hee» 
_  Raad  Pcn- 

zyne  bemiddeling  tuflchen  Engeland  en  den  Staat,  de  Vreede  Coi'.f'suit- 
te  bewerken,  zyn  buvtengevvoonen  Gezant,   den  Graaf  van  dcVw"ld- 
Dhona,  al  vroeg  in  's  Gravenhagen  gezonden  ,  komende  in  half '«hezakeoi 
Maart  by  den  buytengewoonen  Afgezant  appelboom  ,  welke 
den  zes-en-twintigllen  door  de  Heeren  Rjgersberg  ,  en  van  der 
Hoolck^  met  de  Koetfe  van  Staat,  opgehaald  ,   en  ter  gehoor 
wierd  geleid.     Na  dat  zy  hunne  voorftelinde  SweedfcheTaal 
gedaan,  en  die  daar  na  in  de  Nederduytfche  fchriftelyk over- 
geleverd   hadden  ,    wierd    hen  de   Heer  Raad  Penfionaris  de  zyEJ: 
WiTT,  nevens  de  Heeren  z-^w  Cfw,  Afperen.^  Kien,  -^w^row- m7gagd 
gen^  Bootsma  ^   Bentem  ende  Tjbrants  z\sGtvo\m^ch\\gdea  van"'"''^" 
haar  Groot  Mo^:,  toegevoegt  ,   om  met  de  gemelde  Heeren    °  ^  °^ 
over  hun  verzoek  in  gefprck  te  treeden.     Hun  aanbrengen  be- 
ftond;  dat  het  her  (lellen  der  A(5le  van  a.  onz.ydighetd.y  z.jn  Ma-  K.ntxAix^ 
jefteit  onmogelyk^om  gewigtige  reedenen  toeknnde  ft  aan;   Dat  hyver-^^^^^^- 
goedtng  et/chte  van  de  Schepen  z.yner  Onderdaanen  en  Tngefeetenen^ 
dte  geladen  of  ongeladen  ,    hoewel  voorfien  met  beheorlyke  vrygely 
brieven ,  in  de  Nederlanden  opgebragt  wierden ;   Dat  fijn  Majefleit 
verfocht  een  geregeltheid  wegens  de  belangens  ter  Zee  ^  met  haar  Hoog 
Mog:  te  maaken  j  Dat  hy  om  geen  wortel  van  onminne  over  te  la^ 
ten  y  van  tijd  tot  tijd  was  afgegaan,  van  veele  ende  gewigtige  eifchen^ 
als  van  't  vijlgeld ,  van  het  punt  van  l\  onderfant ,  en  veele  van  ^Jjr 
de  Cmneefe  zaaken  }  En  dat  hy  van  meeninge  was ,  vyf  z.j/ner  Croon^ 

CGc  2)  fihi- 


U^-j, 


a.  CoDtia- 


'Ait  zema 


204  LEEVENcn  DOOD  vati 

[chef  en  ff<«4r  Portugal  tefenden,  om  Soutj  dog  terft  met  een  lading 
te  voorften  ( om  de  onkoften  goet  te  maaken  )  op  Engeland ,  welke 
ladtnge  niet  [oude  befiaanin  ,.  verboodene  waaren^  maar  in  Rouwe 
Sweedfchc  Coopmanfchappen.  Waar  na  hy  buytcngewoone  Ge- 
Zant  en  Afgezant  ,  over  decfen  Inhoud  een  ontwerp  aan  haar 
Hoog  Mog;  ter hande  fielden,  beftaandeinelfHoofd-ftukken. 
Uyc  welker  ciflchen  men  genoegzaam  befpcurde,  wat  reeden 
den  gemelde  Giaaf  foo  tydelyk  gekomen  was.  Niet  te  min 
hield  hy  Heer  Gezant  en  Afgezant ,  met  de  Hceren  Gevol- 
magtigden  den  i :  ^pril  de  eerfte  byeenkomft  ,  en  des  an- 
dcrciidaags  de  tweede  ,  alwaar  den  Heer  Raad  Penftonaris  de 
WiTT  een  lange  aanfpraak  deed  ,  vol  reedenen  ,  be- 
wyzen  en  fcharpzinnigheeden  :  „bewecrendeal  vanden  bc- 
„  ginneaf,  dat  het  feernoodl'akelyk  ,  ja  als  de  grond  van  de 
jgeheele  zaake  was,  dm  Sweden  de  vcrciüe^de  vanonzydig- 
„heid gaven,  waar  over hyzynredenc heel  wytuytbreide.  Den 
„Graaf  Dhona  antwoorde  daar  van  wooid  tot  woord  heel 
j.gelecrdop,  aanwyzendedequadegevolgcdieuit het  Elbings 
„verbond  voortgekomen  waren  ,  en  dat  Sweedcn  daar  nooic 
„cenig  voordcel  van  genootcn,  maar  in  tegendeel  vecHchaa- 
,,  de  by  geleeden  hadden.  Waarop  den  Heer  Raad  Penftonarts,a.]s 
,,  zulk  een  ongelyk  niet  verdragen  konnende,  nevens  de  Heer  Tf. 
,^hrand  heftiger  wierd,  en  poogde  zyn  Exelleniie  inzyn  eyge 
„reeden  ie  vangen.  Zyn  Ld:  bragtalls  by,  omte  toonendat 
,,alle  overtreedingen  en  vcriuymcnvan  Swcden  ,  ende  niet  van 
„den  Staat  vooitquamen  :  dat  hciSweden  z<:\is^  ennietdce- 
-fc. Reilinte. ,,  fen  Staat  was  ,  die  de  ^^e  van  ^.  herftdlmg  ,  gc- 
tHdc  „preft  ende  aanbevoolcn  hadde,  zoo  dat  de  overtredinge  van 
„die,  en  niet  van  dele  quamcn  ;  het  welk  den  Raad  Penfion/i- 
y,rts  zoo  fcherpzinnig  bepleiten,  dat  hy  al  de  regelen  der  Leer- 
„ftukkcn  van  de  Logtcacndc  Rhctonca  overtrof  :  dikmaal»  her 
„haaiende.  drU  dele  Staat  het  voorgenoemde  Verbond,  noch 
jjcenige  anderen  ,  nooit  in  ecnige  punten  ovei treeden  had; 
,,cndc  beplytte  eenige  van  de  Sweedfche  voorllcllen,  alsook 
„het  ontwerp  van  herllelling,  dat  hem  eenige  tyd  te  vooren 
,,  ter  hand  gcfteld  wasj  by  brengende  onder  anderen,  datin- 
„  gevolge  van  de  Memonen  en  dienftcn  die  de  Hter  Appelbom  ^ 
),  hier  alvoorens  aan  dcnStaac  aangeboden  hadde,  bleek,  dat 

Swi 


5» 


SfoLof 

cvrrdcze 
bep'yting 
Tau  Aitze- 
ma. 


» 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       aof 

Sweden  het  Elbtngfet  Verbond  voormaals goedgekeurd,  ende  ï^^7« 
„  begeert  had.waar  door't  fyn  volmaakibei  J  ende  kragt  verkreeg. 
,,  Hier  na  quamzyn  Ed:  tot  het  befwceren  van  yder  byfondcr 
„  Anykel des  ontwcrps,  ftrydende  hertely k ,  en  verworp  de eerfte 
„drie  -^«y^e/f»  geheel |en al.  bevveerende  Herkende vaftelyk  j 
„dat  het  Eibtngfe  Verbond  van  geen  kragt  oftejwaarde  en  was, 
„by  aldicn  de  voornoemde  drie  eerfte  Anj/kelen  van  het  ont- 
„  werp  ingewilligd  wierden,  endat  men  die  daarom  t'eencmaal 
,,  moeft  uytfchrabben ,  als  volkomelykftrydigzyndc  regens  het 
„Verbond;  en  dat  men  het  zelve  niet  geheel  en  al  kondenog- 
„te  mogte  doen  vernietigen  ,  nog  gedogen  dat  het  vernietigd 
„wierd,  aangezien  dat  het  een  Verbond  was,  'twelkplegtjg 
„gemaakt, goedgekeurd,  ende wederzydsbekragtigd was.  De 
„Graaf  van  Dhonu  aniwoordeop  alle  deze  reedenen,  endete- 
„genwerpingen,  meteen  wonderlyke  zeedighcid  ,  zo  datdefe 
„  lange  reedenwiflèling  eindelyk  beflooten  wicrd,  op  de  voor- 
„  noemde  drie  Anykehn  ,  d  ie  den  Raad  Penftofiaris,  ende  andere 
,.HeerenGe\olmagtigden  geheel  en  al  wilde  uytgeichrabt  hcb- 
j,ben,  als  ftrydig  zynde  met  het  Eibingfc  V"erbond.  Dtn  li 
April  wicrd  de  byeenkomlt  hervat,  en  duurde  van  's  namid- 
dags ten  4  tot  's  avonds  ten  S  uuren  :  wanneer  de  Raad  Fen- 
/»ow<jn/,  nevens  de  andere  HeerenGevolmagtigdeji,  alle  de  ^r- 
tjhlen  van  de  eerfte  tot  de  laafte  toe  berilpten,  beweerendc 
dat  het  ongebruykclyk  was  ,  zulke  of  dicrgelyke  j4rtykelen  ^ 
in  een  Verbond  te  ftellcn.  Ende  dewyl  de  Heer  Afgezant 
vertoonde,  dat  al  het  geen  welk  in  geen  gebruyk  was  ,  niet 
akoos  te  verwerpen  of  quaat  was  te  keuren  ;  dat  een  goede 
zaak  eens  een  aanvarvg  behoorde  te  neemen ,  ende  dat  hy  hen 
te  meer  preftc  om  de  reeden  te  weeten  ,  waarom  zy 
her  laafte  Artyktl  weigerde  in  te  willigen  ,•  heeft  den  Heer  Raad 
Penftonans  eindelyk  gezegt ,  dat  het  tot  oneer  van  den  Staat 
zoude  zvn  >  even  als  of  zy  tot  die  uiterfte  noodzaakelykheid 
waaren  gebragt,  van  gedwongen  te  konnen  worden,  om  een 
u4nijkii  van  dien  inhoud  toe  teftaan,  alsofzy  de  Vreeden  bid- 
den enquamen  verzoeken;  endat  nopende  het  voorige  Artij- 
k_el,  fpreekende  vaneen  fomme  van  honderd  en  vyftigduylent 
Ryxdaalders>  de  Waereh  zoude  mogen gcloovcn  en  zeggen,  dat 

(Cc  3)  Ueze 


io6  LEEVEN  en  DOOD  vati 

deze  geldfommc  met  regt  gegc\  en  wici  d  om  deV^rede  te  koopcti 
Den  afgezant  hif  ld  het  tegendeel  ftaande,  en  onder  andeienzy- 
dc  hy  ,  dat  zyn  Meefter  in  dceze  Oorlog  ,  het  minite  niets 
tegens  den  Staat  hadde  gedaan,  daar  hy  over  te  beriipen  was, 
cnde  dat  dit  alles  niet  tcgenftaande  den  Staat  onverfectelyk. bleef 
fiaan»  opeen-^.?*  vanonzydighcid;  vragende  daer  en  boven,  of 
2y  in  de  bemiddeling  van  zyn  Majefteit  endeagcervolging  van 
dien  geen  genoegen  namen  j  de  Gevolmagiigde  een  weinig  ont- 
zet zynde  dat  zyn  Excellentie  het  zoo  hoog  opnam,  vielen ter- 
ftond  op  de  goede  meeningen  van  de  Staat,  zegtJende  dat  zy 
ten  hoogfte  de  moeite  ende  Eer  erkenden,  die  zyn  Majefteit 
door  deeze  zyne  bemiddelinge  haar  deed  ,  van  welke  zy  herte- 
lyk  de  agtervolginge  verzogten,  ende  des  wegen  ten  uiterftc 
aan  zyn  Majefteit  verpligc  waaren  i  verklaarcnde  verders,  dat 
hen  uytdrukkelykdoordeHeeren  Scaatenbevolenwas,  van  hen 
Hecren  Sweefche  i;ezant  en  Afgezant,  bylondcrlyk,  uyt  de  naam 
der  Heeren  Staaten  te  bedanken  ,  gelykzy  heel  omftandig  en 
met  veelbeleeftheiddceden. 

Wat  de  zaak  van  Cw/wf  ende  honderd  en  vyftig  duyfend  rylcs- 
daalders  betrof,  antwoorden  de  Heeren  gevolmachtigden  zich 
te  houden  aan  het  geen  daar  over  met  den  Heer  Sthercroonhc- 
flootenwas,  te  weeten,  dat  de  Heere  Staaten  niet  meer  als  hon- 
derd en  veertig  duyfend  Ryksdaalders  zouden  geeven,  onder 
voorwaarden ,  dat  Sweeden ,  geheel  Gutnee ,  en  alle  de  Kuften  daar 
©nder  begrecpen  ,   verlaaten  ,  en  afftaan  zoude ,  fonder  daar 
ooit  meer  te  komen,  handel  dry  ven  of  Coopmanfchap  te  doen. 
Waarna  den  Raad  Pfw/ïow'W/ vervoli^de  ,   en  zeide  zodanig 
cenverdrag  te  hebben,  dit  v^n  Stlvtrcroon ^  ais  Staatsbediende 
v^nSweederii  felt's  ondertekend  was,  daar  by  voegende,  dat 
het  aan  den  Scaamiec  ftond  zyn  onderrigting  en  bevel  ceonder- 
Zoeken  >  maar  alleen  om  met  hen  te  handelen,  ingevolge  van 
Zynvolmagi;  by  aldien  hy  buyicn  zyn  beveelen  gedaan  had, 
dat  het  aan  den  Coning  ftond  om  hem  Silvercroon  te  beriipen. 
en  aan  den  Staat,  omhaarte  hoidc»  aan  het  geen  gcflooten  wa- 
mcteengevolmag  igdcnStaaiAbcdiende  vanzynMnjcÜeit  :  ei 
datdeczcn  Staat  de  honderd  en  veertig  duyfcn  I  Ryksdaalder 
niet  en  wilde  >  noch  kondc  auderlints  bccaalcn  >  als  onder  di 

VOO 


J 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        107 

voorwaarden,  die  het  voorgemelde  verdrag  mede  bragtenj  ofte  ^^^7* 
wel,  dat  zy  niet  meer  als  honderd  duyzendRyksdaalders  zoude  ' 

geeven  op  die  wyze,als  zy  n  Majetleir,  door  haar  ( Heeren  Sweed- 
iche  Staatsbedienden )  ter  dier  tyd  had  doen  voordragen.  En  na 
eenige  kleynigheeden  van  byibnderezaakenvoorgefteld  te  heb- 
ben ,  fprak  zy n  Ed:  om  een  overcenkomft  omtrent  de  Zee  zaaken 
te  voltrekken,  als  ook  wegens  de  verboden  waaren,  en  alles  wat 
daar  van  afhangelyk  is,  waar  over  hy  nevens  de  andere  Heeren 
Gcvolmagtigden  eenige  belluyten  genomen  hadde,  die  zy  op 
het  Papier  ftelden ,  en  zyn  Excellentie  overleverden.  Den 
Sweedfchen  Gezant  fprak  daar  feer  hevig  tegen  ,  en  bragt  al- 
les by  dat  daar  op  te  pas  konde  komen,  doch  deele  vergadering 
fcheide,  zonder  fchyn  van  goede  uitkomlt  te  verwagten. 

Den  veertienden  deefcr  hadden  zy  wederom  een  vergadering , 
welke  van  vieren  des  naar  de  Middags ,  tot  des  avondsten  agc 
uuren  duerden ,  alwaar  den  Raad  Penfionaris  het  woord  wederom 
voerde,  en  herhaalde  de  dankfegginge,  die  de  Heeren  Staaten 
aan  haar  ('Sweedfche  Staatsbediende)  verfchuldigd  waaren, 
wegens  de  goede  dienden  ,  die  Sweeden  voor  hen  deed,  tot  be- 
vordering van  de  Vredej  gevende  daar  nevens  het  befluyt  der 
Heeren  Algemecne  Staaten  aan  zyn  Excellentie  over,  hetgeen 
den  Gezant  met  een  groote  beleeftheidt  aannam,  waar  na  zy 
alle  de  voorgaande  verlchillen  wederom  ophaalden,  en  behandel- 
de die  met  veel  meer  zeedigheid  alstevoorcn,  belovende  in 'c- 
fcheiden ,  malkanderen  dat  zydles  by  foude  brengen  wat  in  hun- 
ne macht  was,  om  de  oneenigheedcn  op  het  kortft  af  te  doen» 
waar  na  de  fes  en  twintigften  April,  aan  de  Heeren  Sweedfche 
Staats  bedienden  het  volgende  befluyt  nevens  het  antwoord  op 
het  Sweedfche  ontwerp  ter  hand  gefteldwierd. 

^xtraB  uyt  het  Regijler  der  Refolutien  van  de  Hoog  LMog:; 
Heeren  Stxaten  Gener adder  vereenigde  Neder Undm, 

Martis  den  z6  April  ië6-j^ 

„T^E  Heeren  Raadt  Pen^maris  de  Witt,  en  andere  haar 
y,  X^  Hoog  Mog  gedeputeerden ,  tot  de  Conferentien  mee  de 
jjHcerea  Extraordinaiis  Ambaüadeur  enextraordinarisEnvoyé 

vao 


to8  LEEVEN  enDOOD  van 

i66j.  jjvan  Sweeden,  hebben  ter  vergaderinge  geexhibeert  ,  ook 
■_._  „vervolgens  doen  leefen  zeeker  concept  van  conventie  met  de 
„Kroon  van  Sweeden  op  te  rechten,  mitsgaders  een  opftellin- 
„ge  van  reedenen  tot  adftruftie  van't voorTchreve  conceptvan 
„Conventie  dienende,  gelyk het  zelve  concept  cnde  opftellin- 
„  ge  hier  na  volgende  van  woorde  tot  woordc  ftaat  geinfereert. 

Het  ontwerp  van  de  Heeren  Swcedfchen  Gezanten  Afgezant 
bcftond,  inelfHoofdftukken,  en  het  antwoord  daar  op  van  de 
Algemcenc  Staaten  in  fevencien. 

Den  fesden  yl^<«y  deed  den  Heer  Raad  Penftormris  de  Witt, 
nevens  d'andere  Heeren  Gevolmagtigden  aan  haar  Hoog  Mog; 
verflag  van  't  geen   hy ,  den  12:  15;  16  en  25  April  verhan- 
deld had  ,  het  geen  haar  Hoog  Mog:  wel  beviel ,   zo  dat  na 
noch  twee  by  eenkomrten ,  op  den  lesden  van  de  Maand  July  een 
D.  Conm-  verdrag,  by  voorraat  wegens  de  (dj  verboodene  waaren;  getrof- 
baade        fgn  wierd ,  en  den  feftienden  der  zclver  Maand  ecnige  afzon- 
dcrlyke  artykelen  opgcfteld  ,   welk  zyn  Ed;  nevens   d'andere 
Heeren  gevolmagtigden  dien  zelfden  dach  nog  onderteekenden  ; 
doch  het  voornaamfte  en  groote  verdrag  duerden  noch  eenige  da- 
gen, voordat  men  daar  een  einde  van  maakten,  door  dien  ydcr 
eeven  vaft  op  zyn  ftuk  bleef  ftaan  :  maar  de  Sweedfche  Afge- 
zant verncemendedat  de  Vrecde  mei  Engeland ,  buytenzynver- 
wagting  fchielyk  mogt  gefchieden,  verhauften  de  zaakeenig- 
zints,  zodatzyeindelyk  op  den  2  8  y«// alles  afgedaan  en  weder- 
zyds  het  verdrag  geteekcnt  hebben.     Den  Raad  Penfionaris  de 
WiTT,  nevens  de  andere  Heeren  haar  Hoog  Mog: gevolmag- 
tigden, hebben  hier  over  den  ^o  dezer  verflag  gedaan  aan  haar 
Hoog  Mog:  waar  over  zynEd:  nevens  de  andere  Heeren  Gevol- 
Kiagtigden  met  alle  beleetiheid  bedankt  wierd. 

Inde  vooifz:  tuflchen  tyd  hadden  haar  Ed: Groot  Mog: veel 
werk  om  de  gcbrekkclyke  Provtntien ,  tot  betaalinge  te  brengen , 
en  Holland  deed  om  by  haer  gewoonelyke  gereedheid  te  bly  . 
ven,  dit  Jaar  een  ophef  van  den  honderllen  Penning,  halrevcr- 
^jjponding,  en  Haard ftede geit.  De  Heeren  van  2J*f/4«</ gaven 
^/.fci.isl  ter  zelvcr  tyd,  ook  d'onvermogentheid,  over  het  bcleidt  van 
iommige  zaaken  te  kennen,  door  het  volgende  uyttrekfel, 
ran  het  zevende  wr^^^;/ van  dePuatenhaarerbefchryvinge. 

Naar 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       acp 

NAar  dat  den  Ritmceftcr  Baat,  goeder  Memorie  ,  door  ordere  van   'i^^'f* 
dcProvincie  van  Hollant,  was  gcfaifcert  cnde  gebracht  op  dt  voor- 
poorie  van  's  Gravenhage,  hebben  dcHceren  Staaccnvan  Zeeland.  Ite- 
rativclyk  verfocht  ,  cnde  daar  op  aangehouden  ;    ten  eynde   hare  Edeie 
Mogende  Communicatie  ende  kenniffe  mochte  werden  gegeven ,  van  de 
Hukken  en  befcheyden  ,  die  tot  ïynen  lafte  wierden  geëmployeert  ,  uyt 
corzaakc  dat  het  deli<&,  daar  mede  wierde  befchuldigt  ,   den  gcmecuen 
Staat  raakte;  en  dat  hy  daar  van  was  een  Militair  Officier  ,   ook  op  de 
repartitie  cnde  in  eed  van  deze  Proviutic,  doch  is 't  lelve  te  vergeefs  ge- 
wecll,  en  na  dat  onderwylcn  een  yder  in  verwachtinge  was  ,  wat  zyn 
ftrifte  gevankenifle  ,   extraordinaire  proceduuren  tegens  hem  gehouden, 
ende  het  ongewoon  aanmaanen  van  de  Hceren  Staatenvan  Holland  en- 
de Weft-Vriefland  j  aan  de  Rechters  iterativclyk,  gedaan,  ioudegewor- 
den,  ende  fpccialyk,  wat  hooge  Ciimiiia  tot  zynen  larte,  mochte  zyn 
aan  den  dag  gekomen,  daar  van  de  geruchten  cnde  blauwe boekskens , 
hem  aireede  hadden  gecondemneert,  zoo  zyn  eyndelyk  door  zyn  Senten- 
tie de  oogen  van  alle  de  werelt  geopent,  ziende  de  Extentien  en  ingre- 
diënten van  dien  ;  bekomende  aizoo  den  gemeenen  Staat  en  deze  Pro- 
vincie ,  niet  anders,    als  met  ende  nevens  den  gcringften  ingezeeten, 
door  de  (lag  en  de  executie- zelfs ,  eerft  van  deze  importante  zaake  ,   de 
verzochte  kenniflè  ,   behalVëti  dat  de  Hecrcn  Staatcn  van  Holland  in  't 
begin  van  de  voornoemde  faidficment ,  door  de  Heercn  Ordinaris  Gede- 
puteerden ter  Generaliteyt  wierden  onderricht  ,  dat  den  gemelden  Rit- 
meefter  de  Buat>  gevraagt  zynde,  of  hy  niet  en  wift,  ddt  het  niet  geoor- 
loft  was  met  den  ijyand  te  correfpondeeren  ,   daar  op  hadde  geantwoord, 
het  zelve  gedaan  te  hebhen  ,   met  kenniffe  va  n  den  Heer  Raad  Penfionaris 
PE  WiTT  ,  die  ook  hadde  verklaart,  zulks  waarachtig  te  wezen,  maar 
dat  de  correfpondentie,  al  eenigen  tyd  interruptwas  geloopen;  waarop 
wyders  onderfocht  zynde,  of  dan  de  gemelde  Penjionaris,  ende  nevens 
hem,  noch  eenige  anderen  ,    uyt  het  midden  van  haar  Hoog  Mogende 
Vergaderinge  waren  geauthorifeert ,   omme  diergelyke  gewichtc  Corre- 
fpondenticn  te  onderhouden,  ende  andere  Perfoonen,  buyiende  Regee- 
ringe  daar  toe  te  Employeeren,  ende  haar,  hetzelve,  naargelegentheyt 
wederom  op  te  zeggen,  is  daar  op  ,   by  de  gemelde  Heeren  Ordinaris, 
Gedeputeerden  ter  Generaliteyt  geantwoord  ,  dat  gccne  van  haar  allen 
kennifiè  hadden  ,  dat  de  Heer  Raad  Penjionaris  de  Witt  ,   of  ymand 
anders  ,  by  haar  Hoog  Mog:  tot  het  houden  van  zoodanige  Correfpon- 
dentien  ,   waren  geauthorifeert  ofte  bevoegt  ,   maar  niet  en  wiften  wat 
macht  ende  authoriteyt  den  meergemelden  Heer  Raad  Penfionaris  de 
Witt,  by  de  Hceren  Staaten  van  Holland  ende  Well-Vrielland ,  dien 
aangaande,  mochte  wezen  gegeven.    Waar  uyt  dan  de  Heeren  Staatcn 
van  Zeeland  gebleeken  zynde,  dat  'er  aftonderinge  correfpondentien cn- 
de handelingen  wierden  gehouden,  niet  dat  d'cen  of  d'andere  Ptovintic 
lomwylen  yets ,  Staat  raakende  ,  aan  de  hand  «uochte  komen  ,  ende- 
Tweede  Boek:  (Dd)  daw 


«o  LEE  VEN  en  DOOD  van 

1667.      daar  op  verder,  na  de  waarhcyt  van  dien  louden  laten  inquirecren ,  om;> 
f«— ■  da«r  dan  van  aan  de  gemcenc  Bondgcnooten  gcwillc  kenniHete  konncn 
geven;  maar  ex  profcjfo  en  by  maniere  van  cenfeparatc  negotiatie,  over 
2aakeD,  de  gemecnc  Unie  ea  alle  Leden  van  dien,  7üo  hooglykimpor» 
teerende,  zonder  aan  dcielve  te  geven  eenige  dcminlle  Communicatie, 
het  welke  by  de  rcfpcftive  Leden  dezer  Provintie,  in  de  jongfle  Vctga- 
deringc,  met  groote  beiiommcringe  wezende  in  gciien  ,    hebben  ecnpa- 
riglyk  verllaan,  datwyvan  deze  zaakezouden  maakcn  een  gerailonneert. 
poindvan  bcfchryvinge,  om  dezelve,  als  wezcnde  van  zonderling  mo- 
ment, in  de  rcfpeélive  Vroctfchappen  rykelyk  te  overwegen.    Qm  wel- 
ke la(i  endc  ordcre,  complctelyk  te  voldoen  ,   zoo  zoude  daar  toe  wel 
een  gehccle  dedudlie  van  nooden  wezen,  die  wy  ook  gaarne  op 't  papier, 
ïullcn  brengen,  zoo  wanneer  de  Heeren  Staaten  zulks  voor  aangenaam 
mochten  hebben  gejiigeert  ,   met  alle  de  redenen  ende  confideratien  ter 
materie  djenaide,  ende  voort  verzien  inet  pertinente  refolutien,  van  de. 
ongefondeerdeen  bouw-valligc  argumenten ,  daar  mede  dcbew  ulkHol- 
landfchc  deduöie,  de  feparate  correfpondentien  ende  handelingen.,  met 
den  Ufurpatcur  Crowaiel  gehouden,  200  wydloopig  ,  doch  zonder  cc- 
nig  fondament  tracht  te  Jullificeeren,  met  vorderc  aanwyzingcn,  van  de. 
fchadelykc  vruchten  ,   die  deze  maniere  V£(n,<locn  albcreyds  heeft  gjcgee- 
ven ,  ende  noch  vorder  te  vreezen  (taan .  ook  de  confufien  en  ftiydighcden ,. 
d.ie  daar  uyt  noodzaakelyk  moeien  volgen  ,  zo  daarinne  nictt'cenemaal. 
dl  worde  gcrcmedieert,    't  Welk  goedvinden  van  h  Hoog  Mogende, 
afwachtende,  zullen  wy  alhier  alleen  eenige  weinige  poinöen  in  confi-- 
deratie,  korielyk  aanroeren  ,  ende  tot  bcfluyt  toonen  ,  wat  wegens  de, 
Provintie,  ter  Vergaderinge  van  haat  Hoog  Mogende,  over  dit  imper-- 
tincnt  fubjcft  ( onzes  oordeels)  behoorde  te  werden  ingebracht;  vetfoe- 
kende  dat  u  Hoog  Mogende  alles  rypclyk  ,   en  na  hunne  iiDportantieti 
gelieven  te  overwegen;  en  vervogcns  de  Heeren  haarcGcdcputecidcn, . 
daar  op  volkomenilyk  te  belatlen. 

In  de  voorfchreven  Sententie  wojd  gefprooken  van  zeckcrc  Artykelen- 
van  Viede,  die  nooyt  aan  hare  Hoog  Mogende  zyn  vertoond,  die  nog- 
tans  zulks  ter  ccrlkr  plaatze  toequam ,  en  in  deze  Landen  alleen  zyu  de 
Hooge  Overighcyt,  in  zaaken  van  Vrede  ende  Oorlog  ,  endc  niet  ccnc. 
Provintie  in  't  particulier,  gelyk  het  Piuf  Provintiaal  ,  de  Provintie  van 
Holland  ende  Wefl-Viitfland,  byde  voorfcluecvcn  Sententie,  dicHoo- 
gC  Charaéter  fchynen,  en  toe  te  Ichryvcn. 

Het  word  den  Ritmeelter  de  Buat  hoog  geittiputeert,  dat  hy  ,  zcckc- 
ren  brief  uyt  Engdmd  onifangcn  hebbende,  dezelve  aan  de  Miniilers  van 
tlolUnd  niet  en  heeft  gccommuniccert,  maar  verbrand.gehad  ;  nictmiu- 
Jfif  word  htm  te  lall  gelegt,  dat  hy  over  de  voorfchreve  Iniporiantezaa- 
ken  ,  twcedcfley  corrcfpondentien  zouden  hebben  gehouden  ;  de  ccnc. 
opcnilyic  met  ktnniflc  ,  en  de  andere  fecreielyk  zonder  kcniiini-  :  wat. 
4lll,4s  gcmecnQ.HopgeJiegccrinüe  biet  lu  voyr  lailcontentciiieiit  too-. 

neui. 


CORNELIS  en  JOMAN  DE  WITT.  iir 

ncnf  dat  dezelve  buyten  kennifle  endc  communicatie  van  alles  is  gela"  ^^^J- 
ten,  endc  dat  deze  correfpondentien  ,  cnde  handelinge  alleen  is  geblee"  ■  tf 

ven  tuflchen  de  Minillers  van  de  Hceren  Staaten  van  Holland  en  Wert- 
Vriefland ,  en  de  voornoemde  Ritmeefter  de  Buat  ?  het  is  van  een  quaat 
en  pernicicns  exempel ,  dat  ten  tyden  van  den  laatlien  Eogelfchen  Oor- 
log ,  met  deiiUiurpateur   Cromivel,  over  dat  bewullhatclykwerk,  van 
de  feclulie,  tweederley  correfpondentic  en  onderhandelingeis  gehouden, 
de  eene  met  kenniflc,  en  de  ander  zonder  weten  van  hare  Hoog  Mag: 
Ja  dircöclyk  tegens  haar  intentie  en  refolutic;  en  dat  die  gecnediezulks 
hadden  geplcegt  ,   meer  7.yn  geremuneteert  als  gecorrigcert.     Aan  den 
Ritmecfter  de  Buat  is  bekent  gemaakt  en  verklaart,  door  orderevancen 
Provintie  datter  geen  apparentie  was  om  ymand  na  Engeland  te  zenden, 
t'gecn  ten  anderen  tyde  zoo  vicriglyk  is  nagejaagt,  en  dat  hy  dien  aan- 
gaande alle  hoope  zoude  benemen  ,  werdcnde  alzoo  alle  de  Provintien 
buyten  haar  weten  en  kenniflc  daar  mede  vervangen,  die  het  nochtans, 
buyten  alle  contraverfie  te  zamen  toequam,  haar  lentimenten  daar  over 
te  verklaren.    In  fomma  't  geene  de  voorouders  hebben  voorzegt  en  ge-, 
vrceft,  doe  de  Regeering  noch  zoo  gelukkig  was,  vaneen  gemeen  Hoog 
Minifter  in  den  Staat  van  't  Land  te  hebben,  dat  de  Provintievan  Hol- 
land en  Wcft-Vrieflaud  alles  aan  haar  zoude  willen  trekken  ,   en  over 
haar  medeleden  genoegfaam  een  fuperioritcyt  oeftcnen,  werd  in  dcezen 
dage,  by  na  geheelyk  geadimplcert  endc  vervult.     Zynde  ook  nieuwe- 
lyk,  onder  het  wapen  en  den  druk  van  de  Heeren  Staaten  van  Holland 
cnde  Weft-Vricfland ,  indruk  gekomen,  eemge  aanmerkingcncndeaan- 
wyzingen,  op  de  jongfte  ingekomen  Miffivevan  den  Koningvan  Groot 
Brittanjcn  ,  zonder  de  andere  Provintien  daar  over  te  kennen  ofte  con- 
fulteeren  ,   daar  van  daan  nochtans  zulke  relültatien  moeten  afvloeyen. 
Omme  nu  te  komen  tot  correöic  en  verbeteringc  van  alle  deze  ,  endc 
meer  andere  hooggaande  abuyfen  ende  incongruitcyten  ,  die  met  mee- 
nigte  konnen  worden  aangeweezen;  ende  om  voor  te  komen,  dat  een 
code  dezelve  zaake,  op  den  eenen  tyd  niet  geloont,  ende  op  den  ande- 
ren tyd  niet  geftraft  en  werde  ,  of  dat  in  de  eene  Proviniie  voor  geoor- 
deelt  en  wel  gedaan  ,  en  in  een  andere  Provintie  voor  ecu  Crimen,  en- 
de Deli£l  zoude  worden  gehouden  :  zoo  achten  wy,  dat  't  meer  als  tyd 
is,  dat  uyt  den  name,  ende  van  wegen  deze  Provintie,  alle 't  geene  voor- 
fchreeven  is,  meteen  byzonderen  crnft,  ter  Vergaderingevandegemce- 
ne  Bondgenooten  werde  gercprefenteert,  endevorder  daar  op  aangehou- 
den, dat  de  Heeren  Staaten  van  Holland  en  Wert-Vritfland  mogen  na- 
laten haar  particulierlyk  te  onderwinden  zoodanige  afzondcrünge  dirc- 
dien,  correfpondentien  ende  negotiatien ,  met  andere  Princcn  ende  Po- 
tentaaten,  als  vooren  zyn  aangeweezen,  dat  in  plaatze  van  dien,  zoo- 
danige ordere  werde  gelklt ,  dat  alle  de  Provintien  ,  dien  aangaande, 
mogen  geruft  zyn ;  ende  daar  inne  egalyken,  tot  bcvorderinge  van'tge- 
mecne  beft ,  participeeren  >  ende  in  cas  dit  buyten  vermoeden  by  de  Pro- 

(Dd  i)  vin- 


aiv  L  E  E  V  E  N  en  D  O  O  D  van 

5(J<>7.     vintic  van  Holland  niet  inochte  werden  te  wcge  gebracht,  endc  dat  de* 
-'  •  zelve,  vervolgens  de  voorgaande  manier  van  doen,  met  loade  nalaccn  , 

dat  als  dan  ,  wegens  de  Hoeren  Siaaten  van  Zeeland  ,  zuade  worden 
Ycrklaart  dat  haar  Ed:  M.od,:  ontchuldig  willen  zyn,  aan  de  oiidienften, 
fchenringen  ,  en  andere  onheyleu  ,  die  daar  wyders  u)t  te  bevrcczea 
ftaan,  ende  dat  deielve  dan  ook  zoodanige  aftonderliage  correfponden- 
ticn,  diredie,  cnie  handelinge  inet andere  f  rini;en  en  Fotcniaten  zullen 
aanvangen  ende  houden  ,  als  dezelve  vo»r  den  dicnll  van  het  gcmecnc 
Laad.  cndeharcProvinticzuUcn  bevinden  te  bchooren. 

z«eiar<is        Aldus  borftcii  dc  Heercn  Staacen  van  Zeeland  ,   tegens  die 
gcnsKuwt,  V.m  Holland  en  Wej}-Friejland  uyt  ,    naar  dat  den  Heer  Buat  al 
»»ndet      omtrent  een  Jaar  dood  was  ge  wee  ft.    Het  welk  zy  beter  volg- 
■w°cd:T?n*den  met  hun  zeedig  berigt  van  den  dertienden  ^Hgufli^  waar 
ïuii.        in  zy  voorbrachten  :  dat  den  Penfonaris  had  by  zyn  gedaane 
verflag  aan  de  Vergadering  te  kennen  gegeeven  ,  hoe  niet  al- 
leen de  Heercn  Engelfche  Gezanten  ,    maar  ook  de  Gezanten 
van  f^rankrijkji  foo  wel  als  de  Hceren  Beiniddelaars  met  crnfl 
ende  y ver  hadden  de  herftelling  van  de  Heer  Kievit ,  van  der 
Horfl  ,  en  de  Weduwe  van  de  gemcldcn  Baat  aanbevoolen  j 
en  dat  de  voorfchreeve  Franfche  Gezanten  daar  toe  ,  rot  een 
bewccgmiddel  hadden  gebruykt ,  een  brief  door  den  Coning 
van  Groot  Brittanjen  gelchrccven,  waar  in  hy  verklaarden,  en 
zyn  woord  gaf,    dat  Kievit  nooit  met  hem  in  Holland  zynde, 
eenig  i'famen  verftand  hadden  gehouden,  en  gcduurende  zyn 
aanweefcn  in  Engeland^   insgelyks  nooit  eenige  (aaken  hadde 
gedaan  of  gefprooken,   tegens  het  belang  van  zyn  Land,  icn 
«.confifci- anderen,  dat  den  Coning  van  AV^^j^r^f^dCa.  vtibeurdmakinge 
*^'*  der  goederen    van  den  voornoemden  Ritmeefter  Buat ,   ten 

voordeclc  van  zync  Weduwe  en  Erfgenaamcn  alreeds  had  o- 
vergefonden;  bybrcngende  verfcheide  reedenen,  waai  om  foo- 
danige  hei  rtellingc,  en  overmakingen,  by 'c  maken  van  Vre- 
de behoorden  te  gelchicdcn,  nevcnseenigc  voorbeeldcdie  toe 
defe  ftofie  dienden.  Waar  op  in  overleg  genomen  zynde, 
hebben  de  Lccdcn  van  de  Vergadcringe  ,  ovcrwccgendc  dat 

f  een  van  de  voorfz.  drie  Pcrfoonen,  noch  wegens  de  Amptcn 
y  haar  bekleed»  noch  uyt  eenige  andere  vcrpligting  aan  den 
gcmeenen  Staat,  rcchtelyk  verdagt,  en  verantwoordclyk  wa- 
xe  geoordeeld^  dat  iu  dci'c  nicc  anders  t  als  by  wege  vanvcr- 

ioik 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WlTT.      tr^ 

fock  en  tuflchenfpraak,  omtrent  de  Provintie  van//«//^«<ikan  ^^^7» 
worde  gedaan  :  Is  derhalven  goedgevonden  ,  dat  over  deefc  ■; 
zaake  met  de  andere  Provintien  zoude  worden  gefpiooken, 
en  voorts  daar  heenen  beftiert,  dat  wegens  de  gemeenc  Bond- 
genooten,  de  Heercn  van  HolUnd  mochten  werden  verfocht, 
om  defe  zaak  aan  de  bemiddeh'ng  ende  voorfpraak  vandenCo- 
ning  van  Groot  Brtttanjcn ,  en  de  Hceren  Gezanten  te  willen 
verblyven  ,  en  vervolgens  aan  de  voornoemde  drie  perfoonen 
gunftelyke  vernietiging  van  de  Vonniflen  verleenen  ,  welke 
tegens  haar  gevelc  waaren.  Maar  Holland  beeft  hier  niet  in 
konnen  verftaan  >  door  dien  hec  Fyt  van  al  te  fwaaren  ge- 
volg was, 

Haar  Ed:  Mog:  Heeren  Staaten  van  Vriefland,  hebben  ook  Alsook og»- 
den  feftienden  deefer  Maand  uiuguflus  berigt  t  dat  den  Prins '^^°°^'^ 
•Van  Oragmen^  nu  zullende  binnen  weinig  tyds  treeden  in  zyn  dicifingVnt 
achtiende  Jaar  ,  gevende  ook  dagclyks  proeven  van  zyn  be- 
quaamheid,  zeedigheid,  enverlland,  mocht  werden  gekofen, 
ende  aangcltelt  tot  Cafitnin  Admiraal  Generaal ,  ofte  toegefegt, 
ofte  ten  minfte  in  den  Raad  van  Staatc  geleid  ,   met  dezelve 
Eer>  ende  op  zoodanige  voet^  als  zyn  Heeren  Vader  en  Groot- 
vader, Hoogloffelyke  Gedagtenis  aldaar  aangenomen  zyn  ge- 
weeft.     En  dat  men  den  Prins  Mauris  tot  Feldmaarfchalk_\^ii 
de  Vereenigde  Nederlanden  mocht  verkiezen     Tot  tweede 
Veldmuarjchalk  de  Grave  van  IValdek.  of  Dona  ,   en  tot  Generaat 
vandeRuytery,  denlieer Rhijngraaf, enz. 

Ende  dewyl  de  Heeren  Staaten  van  Holland  voorfloegen  y 
dat  voortaan  een  Capitainy  en  Admiraal  Generaal  ^  geen  Stad- 
houder zoude  mogen  weezen  ,  maar  yder  der  Provintien  haar 
vryheid  in 't  verkiezen  moeten  laren  ,  ende  alzoo  het  zich  aan 
liet  zien,  om  zoo  het  mogclyk  waar,  de  hooge  bediening  vaiï 
Stadhouder  voor  akoos  te  vernietigen  ,  oordeelden  haar  Ed: 
Mog",  dat  het  bandenen  verpligtingen  op  de  gemoederen  van 
de  tegenwoordige  Regenten  gelegt  zoude  zyn,  dievanTwaare 
gevolge  waren. 

Dc^Hceren  van  Vriefland  waaren  van  gedagten  ,  dat  men  vrieflandf- 
moeft  twee  Feldmaarjchalken  aanftellen  ,  en  daar  toe  vcrkic-      ''"■ 
aen  den  Heer  Pnns  Maunts  van  Na/Jhuw  als  ecrfte ,  en  de 

(Dd  1}  Hccff 


2,14  LEEVEN  enDOOD  van 

^ffj»     Heer  tVurtz.,  als  tweede >  voonshet  GeneraalfchapyAndcKuj- 
■"  tery  verby  gaande,  ook  twee  Lieutenants  G eneraal  rrn^ksn ^  te 

weecende  Heeren  Rhyngraaf ,  en  de  Prins  van  Taranu  ,  tot 
GtneraAls  vin  d'yirtidery,  de  Heer  van  Notrtwjk.  enz. 
^«liv"*'  Den  een-cn-twintigften  July  quamen  de  gedagten  der  Hee- 
ren Staaten  van //«///r«<i,  omtrent  hec  begeven  der  hoogeAmp- 
ten  te  voorfchyn  ,  waar  over  haar  Ed:  Groot  Mog:  eenige 
Maanden  zoo  in  't  byzonder,  als  met  de  andere  Provinnen  he- 
zig  hadden  geweelt.  Zy  toonde  aan  de  Gevolmagtigden  van 
de  geheymc  zaaken,  dac  den  Heer  Prins  Mauntsvun  Najfauw 
van  haar  Hoog  Mog:  tot  Feldinaarfchalk.éei  Vercenigde  Ne- 
derlanden ,  mogt  verkozen  werden.  De  Heer  fVurtz. ,  voor 
deezen  Gtneraal  van  het  Voetvolk  in  Swecdfche  dienft,  en  laaft 
Veldmaarfchalk  in  dieaft  van  Denemarken  t  tot  tweede  Ftld-- 
maar/chalk. 

Datby  eenparige  verwillinge  of  gcmcenc  mcdedcclingevan 
de  Bondgenootcn  ,  door  een  cenltemmig  befluyt  van  haAt 
Hoog  Mog: ,  vaftgcftclt  endc|goed  gckeurt  moogc  worden, 
dat  die  geene  die  ooit  of  ooit  zal,  ofte  namaals  zullen  zynaan- 
gcftelt  tot  Capitatn ,  ofte  Admiraal  Generaal ,  of  ook  in  alle  twee 
de  voorfchrecve  bedieningen  ,  ofwel  die  geene  aan  dewelke 
onder  eenigen  anderen  naam  ,  het  Opperbevel  over  de  Krygs- 
magt ,  te  Water  of  te  Land  zal  worden  gegeven,  nietx,al,  tf 
zullen  mogen  weegen  ,  ofte.blijven  Stadhouder  van  eenige  Prtviniie 
efte  Provtntien.  Dat  mede  tot  meerder  vaftigheid  van  't  geen 
voorfchreeven  is,  het  zelve  uytdrukkelykin  de  narigten,  foo 
voor  een  Capitain  als  voor  een  Admiraal  Generaal  zal  worden 
ingelyft,  cnde  de  aangeftclde  by  Eedc  verplicht ,  niet  alleen 
daar  tegen  nooit  Dire^  of  IndireB  ,  eenig  verfoek  te  auUea 
doen,  veel  min  toeleg  te  maaken ,  Diretliltjk  of  IndtreSlelijk^ 
maar  in  tegendeel  zulks  by  anderen  buy  ten  vermoeden  gefchie- 
dende,  't  zelve  te  zullen  tegen  gaan,  en  hem  het  Stadhouder- 
fchap  ,  zoo  hem  t'eenigc  tyde  die  waardigheid  by  eenige  Pro- 
vintien  mogt  worden  opgedragen,  te  zullen  wygereuendevaa 
de  hand  wyzen. 

Dat  den  Heer  Prins  van  Oragnien  een  plaats  vergunt  mogte 
worden  in  de  Raad  van  Staate,  om  aldaar  de  vereilchie  ken- 

nifle 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      21  ƒ 

mfle  van  zaaken  van  Militie,  Ftmntie  en  de  PoUcie  te  gewen-  '^<^7* 
nen,  eade  by  aldien  eenig  Leger  van  den  Staat  te  Velde  ge-  -^ 

bragc  mochte  werden,  dat  in  zulk  een  geval  den  zelvenHeer 
Prins  mede  in  PoUücque  Qualiteit ,  't  zy  als  daar  toe  uyt  den 
gemelde  Raad  van  Siaüc  Gecommitteert ,  of  anderzints  de  over- 
wegingen van  de  Gedeputeerde»  ende  Gevolmagtigden  van  haar 
Hoog  Mog:  te  Velde  zal  bywoonen,  omalfoo  meer  ende  meer 
bequaam  te  mogen  worden,  tot  zoodanige  bedieningen  ende 
Amptcn,  in,  ende  over  de  Krygsmagt  te  Water  en  te  Lan- 
de, als  waar  toe  den  Staat  hem  namaals  zoude  goetvindcn  te 
verkiezen. 

Zoo  haaft  als  dit  aan 't  Hof  van  den  Prins,  Princeffe  Groot- 
moeder ende  Moeye  quam ,  alsook  dat zyn  voorllrydcrs,  hier 
kennis  van  kreegcn,  gaf  het  een  groote  vcrflagentheid  onder 
hen ,  dewyl  het  heel  veel  verfcheclde  van  't  geen  zy  vaftelyk 
vertrouwt  hadden  ,  dat  men  den  Prins  in  alle  de 
voortreffelykc  Ampien  zyner  Doorlugtige  Heeren  Voorvade- 
ren behoorden  te  ftellen.  Doch  die  van  //e//^^^  zyden  dat  an- 
deren konden  doen  wat  haargoetdagt,  maar  dat  zy  geen  A<ïi^- 
fco»^fr  konden  lyden,  é'\&  Captuin  Generaal  vi&%y  enz  :  geven- 
de daar  nevens  bedektelyk  te  kennen,  dat  zy  niemant  wilden 
hebben  die  zoo  grooten  vermogen  Iiadj  door  dien  hy  weder- 
om zoude  mogen  doen,  gelyk  in  de  Jaare  fellienhondert  vyf- 
tig  voor  Am^erdamy  en  op  Loeveliyn  was  gefchied  Fejitgia  ter- 
rehant. 

Haar  Ed:  Groot   Mog:  de  Heeren  Staaten  van  HolUnd  ,^°^j'°^*«''^ 
maakten  van  hun  bericht  een  vaft  bcfluyt ,  gelykdie  van  Zee-  ftaanvaft 
/.-r«^  insgelyks  deeden,  zonder  wcderzyds  het  minfl  van  haar  "j^J','^"'"^ 
voorneemcn  te  veranderen,  doch  den  Heer  RtpptrdatotBujrfe^ 
en  andere  Heeren  haar  Hoog  Mog:  Gevolmagtigden  in  de  Ge- 
heime zaakcn  ,    ftelden  den  een-en-twintigüen  i'^/'/fw^tr  een 
voorwerp  van  de  twee  eerfte  punten  op  't  papier,  luydendc. 

PROJECT. 

D.At  den  Heer  Frins  van  Oragne  van  nu  af  vergunt  ïal  werden  Sejfie  ProieS 
m  den  Raad  van  Staate  ,  omnie  aldaar   geimbueert  te  werden  met  omuent 
4;  vcreyüc  kunnillê  vau  zaaken  yaii  de  Militie,  Pollae  ende  Fiaantic  •.  ^j^^°^? 

Eade .        - 


^TÖ  L  E  E  V  E  N  en  D  O  O  D  van 

Ende  ingevallc  eenig  Leger  van  den  Staat  te  Velde  gebracht  mochtc 
werden  ,  dat  in  ruiken  cas  dezelve  Heer  Prins  mede  in  Polttique  auali- 
tcit,  het  ly  als  daar  tot  uyt  den  gcmeldcn  Raadgecommittecrt,  ofcean- 
derzints  de  Campaignc  cnde  delibi-raiicn  van  de  Gedeputeerden  ofte  Ge- 
volmachtigden van  hare  Hong  Mog:  te  Velde  lal  bywooncn  ,  omme 
alzoo  meer  en  meer  bequaatn  (gemaakt  te  werden,  tot  het  bedienen  van 
het  Capiteynjchap  Generaal  te  Water  cnde  te  Lande  ,  als  den  Staat  hetii 
uamaalsdzzt  toe  zoude  mogen  goet  vinden  te  kiezen. 

Ende  zoo  wanneer  den  hoog-gcmelde  Heer  Prins  den  ouderdom  van 
drie-en  twintig  Jaren  zal  hebben  gcadimpleert ,  dat  als  dan  by  de  gczament- 
lyke  Bondgenooten  meteen  goede  hcrmonie  zal  werden  gedelibereert , 
over  ddfelfs  bequaamhcyt  tot  het  bekleden  van  de  voorfchrecvc  hoogc 
Charges,  ende  gcrefolveert  of  met  den  dicnll  van  't  Land,  dezelve  op 
2y  n  Hooghcy  t  zouden  konnen  en  behooren  te  weiden  geconfereert. 

Dat  immiddels  geen  Stadhouder  van  ecnige  Pruvintie  ofte  Provintieu 
Zal  mogen  werden  verkoftn. 

Ende  by  aldien  de  hoog-gcirelde  Heer  Prins ,  ten  voorft.  tyde  by  de 
gezainentlyke  Bondgenoten  tot  Capiteyn  Generaal  ende  Admiraal  werd 
aangefteld,  of  anderzints.  onder  cenig  ander  tytul  ,  het  opperflc  Com- 
mando van  de  Militie  te  Water  en  te  Lande  aanbevoolen  ,  het  als  dan 
by  de  voorfz.  deliberatien,  en  voordeeftcdtivcEledie,  tuffchtn  de  Bond- 
genooten vaft  gelklt,  en  die  Inlhuöic  ingelyft  :  Dat  geen  Capiteyn  Ge- 
neraal of  Admiraal ,  noch  eenige  die  het  oppcrfle  Commando  van  de  Mi- 
litie te  Water  ofte  Lande  wegen  den  gemeenen  Staat  werd  gedefereert ,  fal 
mogen  Stadhouder  van  d'een  of  d'ander  Provintie  zyn ,  dan  de  Gecligeerde 
by  Eede  verplicht  wefen ,  dircótclyk  noch  indireöelyk  eemz  verfiek te  fullen 
doen  veel  min  toeleg  te  maaken  direöelyk  of  indiredelyk  ;  maar  ter 
contarie  fulks  by  andere  gcfchicdende ,  het  felve  te  fullen  tegen  gaan,  en 
hetStadhouderfchap  foohem  t'cenigcn  tyde  die  digniteit  by  eenige  Provin- 
tie mogte  worde  gcofferecrt ,  te  fullen  refuferen  en  van  de  hand  (laan. 

In  kas  buyten  vermoeden,  mochte  komen  te  gebeuren  dat  meer  hoog* 
gemelde  Heer  Prins  tot  de  voorfz-  hooge  Charges  als  dan  niet  effcöive 
en  met  eenparige  bcwilliginge  van  de  gczamentlyke  Provintien  wierde aan- 
gcftelt ,  gelyk  daar  inne  niet  anders  dan  met  eenparigheyt  kan  werden 
gedifponeert ,  zullen  aan  de  refpcöivc  Provintien  hare  vrye  deliberatien 
in  't  verkiezen  van  de  Stadhouders  blyven  ongclimiteert,  en  haar  voor- 
behouden de  vryhcyt  die  aan  dezelve  hier  bevoelen  is  geweeft. 

Wat  het  derde  punt  aan  gong,  te  weten  het  verkiezen  van 
Hoiiandfch  jg  hoogc  Krvesampten  ,   wierd  tot  een  nader  eclcecntheid 

bcllUVt  tot  .  ^  D,  ri  J  L  T^  J       /">  Ik  /f  J         tl  r. 

vtrnicti-  uitgeuclt.     En  na  dat  naar  Ld:  Groot  Mog:  de  Hccrcn  Staa- 

f"St7d-  ^^^  ^^^  Holland  ende  Weft-Vriefland  berigt  was  ,   hoe  Zee- 

^«udeI-  land  toe  drie  ryz.en  toe  hadden  volhard  >  in  haar  eerfle  mec- 

'""»'•  nin- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WlTT.        rxj 

ningc,  hebben  zy  onder  den  anderen  den  21  December  befloo-  i<^67'  ^ 
ren,  een  Eed  te  doen  ,  tot  vernietiging  van  het  Stadhouder-  **< 

fchap,  enlcheiden  tot  op  den  tiende  JfaMuary  ,  om  als  dan, 
over  hel  begeeven  der  hooge  Krygs-Ampten  een  befluyt  te 
recmen,  en  daar  nevens  d'andere  Provtmten  de  vernietiging  te 
doen  goedkeuren  1  volgens  het  derde  Anj/kel  van  het  heu- 
wig  Edi£t.  Om  de  Vroetfchappen  der  Steeden  den  Eed 
op  het  voornoemde  befluyt  te  laten  doen  ,  zyn  derwaarts  ge- 
zonden, de  Heeren  \an  Maasdam.,  eerlle  ende  voorzittende 
Raad  in  't  Hof  van  Holland  ,  en  Lid  van  de  Ridderfchap. 
De  Heer  ralkemtr  Burgerraeefter  tot  u4mjterdam  ,  de  Heer 
Langeivagen  Burgermeelter  tot  Hoorn ^  nadat  hen  alvoorenshec 
volgende  bevel  Ichrittetyk  ter  hand  gefteld  was. 

BxtraB  uyt  de  Rcfolutien  van  haar  Ed:  Groot  <J\iog:  de 
Heeren  Staaten  van  Holland  ende  Wejl-Vriejland. 

Woensdag  den  1'  December  1667.        » 

ï,T  N  deliberatie  geleid  zynde,  wat  ordre  ende  forme  geob- ordrete 
„X  fervcert  zal  worden,  omtrent  het  Beëdigen  van  de  Hee- P''!"^^^^';'' 
„ren  ,   in  de  refpeiStive  Vroedfchappen  van  de  Steden  verko-menvan 
»,zen,  ende  die  noch  naarmaals daar  inne verkozen  zullen  wor-,^'^jgy^^g^ 
,,den,  op 't  Eeuwig  Edid,  gedateert  den  5  -^«gw/Z^laaftledenjEdiftaaa 
„ende  den  fesden  daaraanvolgende  finalyk  gearrefteert,  ach-  f/hTpi-enfo 
„tervolgende  het  Formulier  daar  inne  begrepen  j   is  verdaan  dcsteden. 
„ende  gereloKeert,  dat  de  Heeren  Burgermeeftcrcn  inde  re- 
„ ipeftive  Steden,  by  aanlchryvingevaa  haarEd:  Groot  Mog-: 
j, gcauihorifeert  ende  gelaft  zulkn  werden,  zoo  wel  hun  zei- 
„ven,  als  mede  allenden  geene  die  in  den  Raad  ofte  Vroed- 
,,  fchap  aldaar  compareeren  ,   ende  den  welken  daar  toe  acces 
„vergund  werd,  't  zy  als  concludeerende  ,    ofte  advileerende 
„ftemme  hebbende  ,    't  zy  in  qualiteit  als   Minillers  om  de 
,,  Refoluticn  ende  conclufien  te  extendeeren,  ofie  andere  De- 
„pefchcs  ende  ürdonnantien  van  de  Vroedfchapte  doen  ende 
„t'achtervolgen. 

„Ende  ten  eynde  daar  inne  met  goede  ordre  ende  op  eene 
„eenparige  voet  geprocedeerd  werde,  mitsgaders  ook  op  dac 

Tweede  Boek,.  (^^)  haar 


ii8  LEE  VEN  en  DOOD  vau 

'"^7'     „haar  Edele  Groot  Mog;  blykenmooge,  dat  alles  iudiervoe- 
' "'  jjgcn  zy  gcëxecuteert  ende  naargekomen,  dat  over  zulks  aan 

»,Burgermeerteren  voorfchreeve  toegezonden  zal  worden,  een 
j,  wel  gecollationeerd  Exemplaar ,  van  't  voorlchreeve  Edifl , 
„zoodanig  gefchreeven  cnde  gecompafTeerd,  dac  een  goede 
,,  fpatie  of  cenigc  fchoone  Bladeren  aan  't  eynde  ovcrblyven, 
„daar  onder  gelteldzal  zyn >  Op  het  bovengaande  EdiB;  ,  ende  \ 
f,FormuUerdaartn»egeinfereerd,  hebben  den  Eed  formeelijk  ende 
f,  corporeeltjk,gedaan ,  de  Perfoonen  hier  onder  ge'éxpreffeerd  ,  die  tot 
),  een  teeken  v^n  dien  haare  nttame  hier  onder  gefield  hebben.  Met 
jjlaft  ende  ordre  aan  Burgermeefteren  voorfchreeve,  om  allen 
jidcn  geenen  dieden  voorfchreeven  Eed  in  manniere  alsboven 
„afgeleid  zullen  hebben,  tot  een  teeken  van  die  haare  namen 
„als  boven  onder 't  voorfchreeve  toegezonden  Exemplaar  te 
„  doen  fchry  ven  ,  ende  daar  benevens  te  annoteeren  den  dag 
„dat  denzelven  Eed  alzoo  afgelegc  zal  zyn,  daar  toe  dezelve 
>,Heeren  Burgermeefteren  de  eerlte  gelegentheid  zullen  heb- 
j,  ben  waar  te  neemen,  immers  ,  ende  in  allen  gevalle  te  be- 
5,  zorgen,  dat  zulks  gceffeftueerdzy,  uyterlyk  voor  den  agften 
,yjanuary  toekomende,  ende  ter  naader  byeenkomfte  van  haar 
,»Ed:  Groot  iVlog;,  daar  van  by  exhibnievande  voorfchreeve 
„originele  ondeiteekeningen  perfeftelykte  doceeren. 

„Ende  voor  zoo  veel  eenige  van  die  geene  die  den  voor- 
j,  fchieeven  Eed  als  boven  zullen  moeten  afleggen  ,  ten  tyde 
,jyan  de  generale  Executie  van  't  gecne  voorlchreeve  Staat, 
,, mochten  abfcnt  wezen,  zullen  de  gemelde  Heeien  Burger- 
„  meefteren  dezelve  t'hunner  eerften  aanwezen  binnen  de  Stadt, 
,,mede  voor  haar  belchciden  ,  ende  den  voorlchreeven  Eed 
5,  insgelyks  in  maniere  als  boven,  afnemen,  ook  henluydentot 
„blyk  van  dien,  haare  naamen  onder  het  voorfchreeve Exem- 
jiplaar,  niet  cxprcllïe  van  dag  erde  date  als  boven  doen  ftcl- 
„len,  zoo  alsook  dezelve  methode  geobferveerd  zal  rv/orden, 
„ten  aanzien  van  die  geene  die  naarmaals  tot  Vroedfchappcn 
„ge-iligccrd,  ofte  daar  toe  in  maniere  voorfchreeve  acces  ver- 
5jgund  zal  worden. 

„Edoch, by  zoo  verre y mand ofeenige,  buytenvermoedenj , 
P^ecnig  dilay,  exceptie  ,  ofte  rcfcrvc  mochten  neeaien  ,  ofte 

VOO?- 


CORNELÏS  en  JOHAN  DE  WlTT.        Jip 

„voorwenden,  zullen  zy  Heeren  Burgermcefteien  denaamen  ^^^7* 
„van  zoodanige  aan  haar  Ed;  Groot  Mog:  hebben  over  te  fchiy- '  '  ^ 
„ven,  ende  hun  uyt  den  naame  ofte  van  wegen  haar  Ed:  Groot 
„  Mog:  te  bevcelen  ,  dat  zy  luyden  haar  ten  naafter  byecn- 
jikomfte  van  haar  Ed:  Groot  Mog:  voor  dezelve  zullen  hebben 
„tefilteeren  ,  ende  aldaar  den  voorfchreevenEed  te  komen  af- 
„  leggen  j  Dus  wert  nogmaals  verklaard ,  dat  volgens  de  difpo- 
.jfitie  van  't  voori'chreeve  Eeuwig  Edi6t  ,  voortaan  niemand 
„in  de  Vroedfchappen  geafl'umeert  zal  werden,  ten  zy  hy  al- 
„  vorens  den  voorlchreeven  Eed  effeftivelyk  endecorporeelyk 
„zal  afgeleid  hebben. 

Oe  voornaamlle  Reeden  om  dit  befluyt  te  neemen  waren 
den  Engellchen  Oorlog  ,  ende  quaade  treeken  die  men  uyt 
de  brieven  van  den  Rumeeftcr  üuat  hadde  ontdekt  ,  welke 
te  kennen  gaven  ,  dat  zich  een  ftarke  party  had  opgedaan  , 
die  de  belangcns  van  Engeland  ,  ende  van  de  Prins  alhier 
wilden   t'zamen   knoopen.    Het  Berugte  Edtff  luydc  als  'c 


volgt 


Vrydag  den  j  Angufly  1 667. 


„TXE  Staaten  van  Holland  ende  Weft-Vriefland  ,  hebben  Eeuwig 
„-L/naar  voorgaande  befchryv  inge,  ende  rypedelibcratien,  Edift." 
„ende  comiuunicaiien,  in  de  ürdre  van  de  Ridderichapende 
,,  Edelen,  mitsgaders  in  de  relpcdive  Vroedfchappen  gehou- 
„den  ,  by  eenparige  overgifte  ende  concurrentie  van  alle  de 
„Leden,  vooreen  perpeiueel  Edift  ende  Eeuvvigduurende 
„  Wett,  tot  voorltand  van  de  Vryhcid  ,  mitsgaders  tot  con- 
„  fervatie  van  de  eenigheid ,  ende  van  de  gemecne  rufte  ,  ge- 
„  arreiiecrt  ende  vaftgelleld  ,  gelyk  gearrefteert  ende  vaftge- 
,,  ftcid  word  by  deezen ,  de  Pomden  ende  Articulen  hier  naar 
„volgende 

1.  Dat  de  faculteyt  van  verkiezinge  of  befchryvinge  inde 
„Oidrc  van  de  Jdderlchap  ende  Edelen,  mitsgaders  de  no- 
„minarieen  de  verkiezinge  van  Burgeimeelteicn,  ende  Vrned- 
,,  Ichappen ,  scheepenen ,  ende  alle  andei  e  Magiftratelyke  be- 
,)dieningcn  in  de  bieden  zal  blyven,  aan  de  ürdre  oftedcbe- 

(Ee  zjl  ichre- 


xio  LEEVEN  en  DOOD  van 

ti^j.  „  fchrcvcne  Hceien  van  de  Ridderfchap  cndc  Edelen  ,  mits» 
"  '  „gaders  aan  de  Sceden  refpective,  zoo  als  die  aan  haar  byoud' 
„gebruyk  ofte  by  Privilegiën  ende  Oiïlroyenisgeconfirtneert, 
„of  geconccdeerc  ,  of  noch  geconfirmcerc  ,  of  gcconcedeerc 
„zoude  mogen  werden »  daar  van  by  dezelve  de  vrve  exerci- 
„  tie  van  dien  conform  de  Wetten  en  de  Privilegiën  zal  ver- 
„blyven,  zonder  dat  de  voorfchreve  befchryvingc,  nominatie 
,,ende  verkiezingc  of  eenig  gedeelte  van  dien  ,  ooyt  of  ooyt 
„daarvan  in'tgchjcl,  ofte  ten  dcele  aan  yenand  zal  mogen  ge- 
„defereert  werden  j  cndc  overgegeven. 

I  I. 
„Dat  insgelyks  de  Amptcn,  Officien ,  Bedieningen  endé 
,,beneficien,  jegenwoordig  ftaande  ter  collatie  van  de  Heerea 
,,  Staatcn  van  Holland  ende  Weft  Vriefland  ,  aan  dezelve  zal 
„verblyven,  zonder  iets  daar  van  te  mogen  werden  afgegecr 
„ven;  Wel  verftaande  dat  hieronder  niet  hegreepen  werden 
„de  Militaire  Amptcn,  ciode  bedieningen,  die  inde  Campa- 
„gnie  ofte  expeditie  te  Water  ofte  te  Lande  zouden  mogeo 
j,  kome!!  Vacant  te  vallen,  welken,  aangaande  haar  Ed:  Groot 
,j  Mog:  by  nader  difpofitie  alzulken  voet  ende  ordre  zullen  be- 
„ ramen,  niet  alleen  op  de  provifioneele  beftcllinge  van  dien, 
„maar  ook  op  de  bcgevinge  ten  prmcipalen,  als  dezelve  ten 
„meerten  dienlle  van  den  Lande  zullen  bevinden  te  bcr 
„hooren. 

ï  I  L 
„Dat  wyders  haar  Ed:  Groot  Mog:  niet  alleenlyk  hare  be- 
„willigingc  ende  toeftemminge  nooyt  anders  zullen  geven, 
5,  maar  ook  de  zaakc  ter  Generaliteyt  met  alle  efficatie  daar 
j,  hccnen  helpen  dirigceren,  ten  eynde  ook  by  de  andere  Bond- 
„genooten,  ende  zulks  by  eenparige  bewilliginge,  ofgeraee- 
„ne  concureniie  van  dezelve,  door  een  conlonantc  Refolutic 
„van  haar  Hoog  Mog:  geltatucert  ende  vaftgcftelt  moge  wcr- 
„den^  dat  die  gccnc  die  ooyt  of  ooyt  zal,oflucccffivelykzul- 
„len  werden  gebruykt,  tot  Capitain  Admiraal  Generaal ,  of 
„ook  in  byde  de  voorfchreve  Charges,  ofwel  die  geene  aan 
„dewelke  onder  ecuige  anderen  Titul  het  oppcrfte  comman» 
^dement  over  de  Nüitic  te  Water  ottc  te  Laude  zal  wcidea 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       azi 

5, gcdefcieerd  ,  niet  zal  of  zullen  mogen  wezen  ,  of  blyvcn  '^^^7- 
>,  ijcadhouder  van  eenige  Provincie  of  Provinciën ;  ende  voor  foo 
„veel  de  Provincie  van  Holland  ende  Weft-Vriefland  belangt, 
„dat  niet  alleen  niet  die  geene  die  't  opperde commandeinenr 
„over  de  Militie  te  Water  ofce  te  Lande  toevertrouwd  zal 
,j  wezen,  maar  ook  niemand  anders  tot  Scachouder  van  dezel- 
„ve  Provincie  gemaakt  zal  mogen  werden  j  doch  datdevoor- 
„fchreese  Charge  in  alle  maniere  zal  zyn  ende  blyven  gemor-» 
„tificeerd,  endede  Heeren  Gecommitteerde  Raaden  in  de  re- 
„  fpective  Quartieren  aanbevoolen  gelaten  ,  volgens  haare  in- 
,,  ftruftie  I  de  nodige  ordre  te  ilellen  ,  ende  de  vereifchce 
„  voorfieninge  cc  doen ,  op  zaaken  by  abfencie  van  haar  Ed:  Groot 
„  Mog:  voorvallende ,  ende  wat  op  prompte  difpofitic  vereifcht 
,,  zoude  mogen  werden. 

I  V. 

„Dat. tot  volkome  vaftigheid  van  't  geene voorfchreeven is, 
„ende  tot  onderlinge  gerultheid  van  de  Edelen  ende  Steden, 
„  alle  de  Heeren ,  jegenwoordig  in  de  Ordre  van  de  Ridderfchap 
,,  bcfchreven  j  ofte  in  de  Vroecfchappen  verkoozen)  ende  die 
„noch  naarmaals  in  de  Ridderfchap  belchreven  ,  ofce  toe 
,,  Vroedfchappen  verkofen  zouden  mogen  werden,  by  folem- 
„  nele  Eedc  zullen,  verklaaren,  de  voorlchrceve  poinften  heilige 
„lyk  ende  opregcelyk  te  zullen  mainccneeien ,  ook  gecnzincs 
„gedogen,  dat  daar  jcgews  eenige  iiidragt  of  infraóliegefchie- 
,,de,  veel  min  ooyt  of  ooyt  eenige  propoficie  te  doen  ,  ofte 
^docn doen,  die  daar  jegens  in  eenige  deelen  (Irydig  zoude 
„mogen  wezen  j  ende  dat  voorcs  ook  den  Eed  van  de  Heeren 
„ter  Vergaderin^e  van  haar  Ed:  Groot  Mog.-compareerende, 
^jdaar  mede  in  dé  bondigfte  ende  kragcigfte  forme  zal  werden' 
„geamplieertj  dat  ook  den  Raad  Penfionarisin  der  tydinsge- 
„lyks  by  Eede  zal  werden  verpligt,  alle  de  voorfchreevePoin- 
5,  él-en  ,  zoo  veel  in  hem  is  ,  ce  zullen  maintenceren  ende' 
„(taande  houden  :  zonder  daar  jegens  ooyt  of  ooyt  direóbelyk- 
,yof  indireólelyk  eenige  Propofitie  of  omvragete  zullen  doen, 
»,veel  min  concluile  formecren. 

V. 

5, Dat  wyders  tot  meerder  vadigheid  vaa  \  voorfchreeve 

(Ee  3J  "  dcrd& 


-112  L  E  E  V  e  N  en  D  O  O  D  van 

tféj.    », derde  Peinél,  het  zelve  uytdrukkclyk  in  de  Inftriiftie,  foo 

— .  5,  voor  een  Capitain  als  voor  een  Admiraal  Generaal  zal  wer- 

jjden  in-elyfd  ,  ende  de  gcëligeerde  by  Eede  verpligt ,    niet 

j,alleenlyk  daar  jegens  nooyt  diredelykofte  indireftclykeenig 

„verzork  te  zullen  doen  ,   veel  min  toeleg  te  maken  direéle- 

„lyk  ofte  indiredlelyk,  maar  ter  Contrarie  zulks  by  anderen, 

„buyten  vermoede  gelchiedende  ,    'c  zelve  te  zullen  icgen- 

„gaan,  ende  het  Stadhouderfchap,  zoohemt'cenigentyddie 

„digniteyt  by  eenige  Provintie  mogt  werden  gcoffereert,  te 

j,  zullen  refuleeien  ende  van  de  hand  wyzen. 

Uyt  de  bovcngefchreeven  dagteekcningis  te  zien,  envaftc- 
lyk  te  befluyten,  dat  haar  Ed:  Groot  Mog:  wegens  hare  Fro- 
vintie  dit  groote  werk  al  eenige  tyd  vaftgefteld  hadden,  voor 
dat  zy  eenige  kennis  aan  de  andere  Frovintten  daar  van  heb- 
ben gelieven  te  geven  ,  en  by  aldien  zy  zulk  een  kordaaten 
befluyt  niet  genomen  hadden,  ftoiid  het  in  die  tyd  te  vreezen 
dnt  zy  veel  van  hun  gezag  verlooren  ,  en  het  Land  in  een 
groot  gevaar  gefield  zouden  hebben,  en  hoe  het  in  de  gevol- 
ge en  verandering  van  tyden  gegaan  is,  laat  ik  aan 't  oordeel 
Tan  die  geen  die  het  beter  bewuit  is  dan  my. 

JFormulier  yan  Eed  op  de  bovenfiaande  Kyirtyculen ,  te  doen 
by  de  Heeren  van  de  Ridderjchap  ende  Edelen  ,  mitjga- 
ders  by  de  Borgermeejlcrcn  ende  Vroetjchappen  van  de 
Steden,  als  mede  by  de  Heeren  compareerende ter f'erga- 
deringe  van  de  Staat  en  vayi  Holland  ende  iVejl-VrteJland. 

rermulict  ,,T  K  beloovc  ende  fwecre  het  bovenflaande  eeuwig  Edift, 
TJuEcd.  j,_i.mitlgadcrs  alle  de  poiiiien  ende  Articulen  daar  iniie  ver- 
j.vat,  heyliglyk  ende  opregtelyk  te  zullen  mainiineeren,  ook 
„gccnzints  te  zullen  gcduogen  dat  daar  tegens  eenige  indragc 
„ofte  infraftic  gcichitde  ,  veel  min  onyt  of  ooyt  eenige  pro- 
„pofitie  of  advys  te  zullen  doen  ofte  geven  ,  nog  i'ok  te  zul- 
„  len  doen  doen ,  of  doen  geven,  die  daar  tegens  in  eenigen  dce- 
„lenftrydig  zoude  mogen  wezen. 

Zoo  loaartyK  moet  my  God  Almagtig  helpen, 

For- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       J23 

lermtdier  van  Eed  voor  den  Raad  Penjionaris,  1 


„TKbeloove  ende  fweere  het  bovenftaande  eeuwig  E,di£t,|-^^^°^' 
„Amitfgaders  alle  de  Poinften  ende  Anyculen  daar  inne  ver- Penfioiuiitj 
„vatt  zoo  veel  in  my  is,  te  zullen  mainteneeren  cndefiaande 
„houden,  zonder  daar  tegens  ooyt  of  ooyt>  direólclyk  of  in- 
„direftelyk  eenige  propofuie  ofie  oravrage  te  zullen  doen,, 
3,  veel  min  conclufie  formeeren. 

Zoo  waarlyk  moet  my  God  u^lmagisg  helpen. 

„Ende  zaVhet  bovenftaande  Ediét  in  forme  van  Odroy  of 
„  eeuwtg  duurende  Privilegie ,  de  Heeien  van  de  R idderfchap  en- 
j,de  Edekn,  mitfgadersde  Boigenneefterenende  V'roecfchap- 
„  pen  van  de  Steden,  Leden  van  haar  Ed;  Groot  Mog:  ordi- 
„  naris  Vergaderinge  ,  toegefonden  worden  ,  ora  't  zelve  in 
„hare  refpeftive  Regifters  te  doen  regiftrceren  ,  en  voorts  te 
„beforgen  dat  alle  Heeren  die  naarmaals  in  haar  luyder  ordrc 
„belchreven,  ofte  tot  Burgermeelterenverkoofen,  endeinde 
3,  voorfz.  Vroetfchappen  geaflumeert'zullen  werden  ,  daar  op 
„voor  hare  admiffie,  den  Eed  ,  volgens  het  voorfchreve  For- 
,,  muiier  komen  af  te  leggen,  ende  voorts  haar  daar  naarpre- 
,,cifelyk  te  rcgulecren  :  Gelyk  ook  het  voorfz.  Ediélin  gely- 
,,  ker  wyze  aan  beydc  de  Hoven  van  Juilitie  ,  mitsgaders  aan 
„de  Officieren  ende  Geregten  van  de  gemelde  Steden  toege- 
,, zonden  zal  worden,  met  lall  ende  oi-dre  om  haarin  't  admi- 
,,  niftreeren  van  Jiiftitie  daar  naar  ,  als  de  voornaam/ie  Wet  van 
„den  Lande  tot  voorjiant  van  de  vryheyt  ,  mitfgaders  tot  confer- 
„vatie  van  eenigheyt ,  ende  van  de  gemeelte  rufte  gemaakt,, 
jjpunftuclyk,  en  exaftelyk  tercguleeren  opdenEed,  byhen- 
„  luyden  in  't  aanvaarden  van  haare  relpective  Officien  ende 
,,  bedieningen  gedaan, 

,,  Aldus  gedaan  ende  gearreflcert  ter  Vergaderinge  van  de 
„hoog  gemelde  Heeren  Staaten  van  Holland  ende  Weft-Vrie- 
„flandj  In  den  Ha^e  onder  iiaren  grootcn  Zegele  hier  aange- 
„hangen,  den  vyfden -^«?»/?i  des  Jaars  (ejiien-honden  feven-eri'- 
^jfefitg.  Was  gi  paiapheerr,  Johan  de  Witt;  Onderilont 
„terordonnantieyande  Staaten,  ende  was getcekent  Herb.van 

peaumont,  Qitt- 


ia4  LEEVENcn  DOOD  van 

i66:j.         Om  deze  vernietiging  van  het  Stadhouderfchap  te  handhavc- 
f  nen,  en  alle  verwyderingen  en  oneenigheeden  voor  te  komen^ 

.  maakten  haar  Ed;  Groot  Mog:  de  volgende  narigtinge,  wel- 
ke aan  den  Hoogen  Raad  ende  't  i:/o/  van  Holland  gezonden 
wierd,  om  hunne  gedagcen  daar  op  te  uyten,  tegens  de  eerfte 
Vergaderinge  van  't  Volgende  Jaar. 

SxtraB  uyt  de  Refolutie  van  de  Heeren  Staaten  yan  Hol' 
UndendeWeJl-VrieJland  ,  genomenin haar Bd:  Groot  Adog: 
Vergadering  ,  op  Donderdag  den  vyftienden  December  fe- 
flien-hondert  feyen-en-feftig. 

vj'/hm-"*  >> /^  P  't  derde  Articul  van  de  tegenwoordige  befchryvinge 
hndover       V^ ende dc  Pointcn daar  in gementioneert,  raakende<i'(r-<4<3^- 

deMottlfi-   ^       ■    ■„  r-r    n     ■  11 

satie.  ,^mtnijtratte  van  Juliuie  ,  voornamentlyk  ten  aanzien  van  zoo- 
„danige  die  geaccufecrt  zouden  mogen  worden  i  haann  Stads 
„ofte  Staatibcflier  te  hebben  misgaan,  is  naar  voorgaande  deli- 
„beratie  goedgevonden  ende  verltaan,  dat  de  voorlz.  Pointcn 
„by  copye  gezonden  zullen  worden  aan  bcyde  de  Hooven  van 
^^Juflitie ,  om  naar  examinatie  ende  overweeginge  van  denin- 
,)  houden  van  dien,  de  V^ergaderinge  te  dienen  van  haar  con- 
),  fideiatien  en  advys. 

Onderftond , 
^ecQrdferd  n.  et  de  voor/^.  Refolutie. 
Geteekent 
Herb.  van  Beaumont, 

De  Staatêfi  van  Holland  ende  Weft-  Vriefland. 

E  Edele  f  Erntfe/lcy  hoog- geleerde  .^  lieve  getrottwe  ^  Wy  z.enden 
UL.  hier  nevens  ons  gerefoiveerde  fub  dato,  raakende de  Admi- 
nillratie  van  de  'Jufiitte,  ten  aan fienvan  de  geenen  die  geaccufeert  f  ou- 
den mogen  worden  vanhaartn  Staat  ö//ff  Svi^xshcültr  te  hebben  mis- 
gaan, ende begeeren dat  onfe goede mecntnge daar  tn  vervat  ,  UL.  :^al 
v/ orden  nagekomen;  waartoe  ons  verlatende ,  beveelen  ït/y  UL.  tnde 
Befchermtnge  Gods.  Gefchreven  tnden  Hage  den  vyfi  iendcn  December 
fellienhondcrtfeven-fn-feftig.  Onderjiond ,  ter  Ordonnantie  van  de 
^taattn.  Geteekent, 

Herb,  van  Beaumont. 
i  De 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.  ii; 

De  fupcrfcriptie  was  E.  D.  Hooggeleerde ,  i>»fe  lieve  getrouwe  den    ^      "^* 
Prefdent  ende  Raden  van  den  Hoge  Rade  tn  Holland.  - 

■r\  At  by  een  generaal  Dcclatoir  van  de  Ridderfchap,  Edelenende  Stede»  van 
*^ Holland cndcFVcJi-rricJland,  ahSeuverain  vzn  den  fel?en  Lande,  tot 
meerder  gcrurthcytcndcveyligheyt  van  alle  die  tot  de  Rcgccringc  ofte  bedic- 
ningevandc  hooggedagte  Provintie,  t^'ieeenige  Quartieren,  Leden  ofte 
Steden  van  defclve  beroepen  zyn,  opdeallerbondigite  endckrachtiglk  ma- 
niere, voorbehouden  nochtans  het  £t'aTt'/^££/;(2[otvoorftand  van  deT^y- 
heit,  mitsgaders  tot  conl'ervatie  van  f(7«/^/;f;r,  cnvandegemeene  rulleden 
vijfden  Au^ül\\feJiienhonderdfeve»enJe(iige,caTieticcn,  waar  tegcns  bynie- 
mant,  'tzy  inordrevan  de  Ridderfchap  ofte 'm  de  rcCpc&.i\c  Troedfdappen, 
'tiy 'm  óc rergadcringevnn  haar Ed:  GroorMog:ofin  particuliere  commif- 
fie,  en  kan  ofte  vermag  te  worden  geadvifceri  foude  behooren  te  worden 
vatUefteld  de  pointen  ende  articulcn  hier  na  volgende. 

Eerflelijk  :  Dal  dcHeaenvun  de  Ridderfchap ,  Edele» ,  mitsgsdas  Bor- 
germeefieren  endt  Froedfchappen  van  de  Sleden,  ieder  in  't  byfonder  compe- 
teert het  rechtende  vryhcyt,  om  in  de  ordre  vati  de  gcme\de  Ridderfchap , 
mitsgaders  in  de  Vergadcringe  van  hjrgerr/ieefieren  ende  Froedfchappen  ref- 
pedive,  op  alle  zaaken  aldaar  in  delibt-ratiegcleyt,  endeordentclykinom- 
vrage  gebracht  wefende ,  voorbehoudens  nochtans  't  voorfz  Eeuwig  Ediél, 
't  wek  alhier  ende  in  alle  de  volgende  articulenvcrilaan  werd  te  welen  een 
premanente ende perefnptoire exceptie,  zodanig  t'adviferen,  als  zylieden  na 
haar  befte  vriendfchap,  ende  m  goede  confcicntie  ten  mecüedienlle  van  den 
Staat  in 't  generaal,  ende  van  de  ordre  ofde  Stadtin 't  particulier,  oordcc- 
leniellrckken,  zonder  dat  dezelvcHcerenvan  de  Ridderfchap  ende  Edelen 
ofte  Borgermeeficren  ende  Vroetfchappcn  van  de  Steden ,  over  de  voorlchrevc 
hun  advyien  aati  niemand  ter  Wereld  dan  aan  GodiAlmachtig  ende  hun  ey- 
gen  confcientien  rcckenfchap  fchuldigzyn ,  ende  dat  mitsdien  geene  Perfo- 
nennoch  Vergaderinge,  ofCollegien,  'tzy  vanP*/;«;V,  't  zy  van/a/?;i;>, 
of  andere,  bevoegtzyn  haar  daar  afdircélclyk  ofte  indircdelyk  aan  te  fpree- 
ken,  tecalangeren,  ofte  doen  calangeren ,  veel  min  te  dier  oorzakeeenigc 
condemnatic  ofte  ftratfet'harenlaften  te  vellen  ofte  dccrcteren. 

II.  DatdeHeeren/JjWj/ïr/f^iï^endcE^f/f^prefentwezeiide  in  de  Verga- 
deringe van  de  Heercn  Staaten  van  Hollanden  IVeft-Friefland,  mitsgaders 
de  Heeren  Gedeputeerden  van  de  refpetlive  Steden  ter  hooggeinelde  Ver- 
gadering comparerende ,  de  Penjionarifen  ende  andere  Minillcrs  daar  onder 
begreepen ,  insgelyks aldaar  meteen  vo\\iomevr)'heyt  (mits alleen  nictcon- 
trarierende  het  Eeuwig  EdiSi  hier  vooren  gerocrt)  vermogen  te  uyten ,  ende 
mctredenentebekletxleiiderefolutie  vanhaar  ordre  ende  Froedfchappen  re- 
fpeöivc,  ook  voorts  alle  zaken,  in  deliberatie  gebracht,  waar  op  zy  met 
geene  expreffc  ende fpecialerefolutie  van  de  voorü,  Ordre  of  Froedfchappen 
refpeöive  vinden  gemuniecrt ,  zt)odanig  t'adviferen ,  als  zy  volgens  hun  ge- 
net ale  Injlruélie,  cndein  krachte  van  de  macht  of  commiffie  haar  by  de 

Tweede  Boek-  (  Ff )  Ordre 


11^  LEEVEN  en  DOOD  van 

'l 66 J,    Ordre  ofte  Vroetfchappe»  rcfpcftive  toevertrouwt  endc gegeven ,  ter  intentie 
■  van  defcivc  bevinden,  ofte  oordeelen  te  behooren  ,   zonder  dat  zy  ofte 

yemand  van  henluydcn  daar  over ,  naad  Godt  endc  hun  eyge  confcieatie ,  aan 
yemaiid  hare  Rekenfchap  fchuldig  lyn ,  cnde  dat  misdien  geeue  Rechters 
hooge ofte  lage,  cnde  veel  min  yernand  anders  wie't  zelve  ook  zoude  mo- 
gen zyn ,  haar  daar  over  dircélelyk  ofte  indirefltlyk  vermoge  te  calaiigeren , 
of  doen  calangeren ,  veelminineercn,  perfoon,  of  goederen  te  bcfchadi- 
gen ,  of  uyt  die  oorzakc  t'haren  lafte  eenigc  condcmnatie  ofte  ftraffen  te  vel  ^ 
Ten  of  dccrctercn ,  by  zoo  verre ,  ende  voor  zoo  veel  de  Ordre  ende  de  Vroed- 
fcbafpen  refpeftive  haar  niet  zelfs  binnen  's  J  aars  daar  over  culpabel ,  ofte  ca- 
langcfubjeö  verklaren,  blyvcnde  naar  expiratie  van 't  Jaar  alle  aéiicenca- 
laiige  dienthalvc  gepcrimcert ,  zonder  dat  cenige  Rechters  hooge  of  lage ,  en 
veel  niin  yemand  anders,  haar  daar  over  zal  vertrogen  aan  te  fptekcn ,  ofte 
doen  aanfpreken  dircöclyk  of  indireclclyk  in  eeniger  maniere. 

III.  Dat  voorts  alle  die  gcene  die  eenige  commij}ie  in^Landszaakenby 
dchooggemcldcHcercnStaatcn  van  Bolland  endc  fVcfirrfeJland  opgeleyt 
is,  ovcrhetgeenczy  lieden  in  krachte  ende  in  gevolge  vandevoorlchreve 
«?MW(/Ji(?  met 't  gcene  dat  daar  aan  depcndecrt  hebben  gedaan ,  gefprookcn 
ofvcrhandcld  aan  haar  Ed:  Groot  Mog:  alleen,  endc  .aan  nicmant  anders 
reekenfchap  fchuldig  zyn,  endc  dat  mitsdien  gcene  Rechters  of  yemant  an- 
ders wie  het  ook  zoude  mogen  wezen,  haar  daar  over  dircdtclyk  ofte  indi- 
rtdelyk  vermogen  te  calangeren  of  doen  calangeren,  veclmininceic,  per- 
foon, ofgoedcrcn  te  befchadigen ,  of  uyt  die  oorzake  t'haren  lalleccnigc 
condcmnatie  ofllraftc  te  vellen  of  dccrctercn,  by  zoo  verre  en  voor  zo  veel 
haar  Ed:  Groot  Mog :  haar  niet  zelfs  binnen  %  Jaars  daar  over  culpabel  ofca- 
langcfubjcdvcrklarcn,  blyvcnde  nacxpiratie  van  het  Jaar  allcaöicen  ca- 
langcdienthalvcngeperimeertcngemonificccit,  invoegen  en  maniere  als 
in  't  voorgaande  nxucu\fir»ilicafu  brecdcr  uyigedrukt  (Iaat. 

IV.  Datdiegcenc,  dieby  haar  Ed:  Gr:  Mog- gtlad  worden  eenig  advys 
te  geven ,  't  zy  geformeerde  Collcgie»  of  fpcciaal  Gedeputeerde;!  en  cenen  ye- 
gciyk  van  de  zelve  ingevolge  ca  totvoldoeningc  vandevoorfi.  lall,  ver- 
mogen vrycly k  en  onbepaalt  hunne  opinicn  te  uytcn ,  en  des  noot  zyndc ,  in 
gefchrifte  te  doen  vervatten ,  't  gunt  zy  in  goede  gemoedc  oordeelen  ten  ge- 
mcencbcflcoorbaarlyk  tczyn,  zonder  in  die  gclcgcntheyt  aan  eenigc  refo- 
lutie  van  de  ordere  \zn  de  Rtdderfchap  of  aan  Borgermcejlere»  ende  ƒ  'roedfcbap- 
fen  van  Steden  te  wezen  gebonden,  of  ook  anders  dan  door  gegeven  Com- 
miffic  te  wezen  bepaalt ,  en  dat  zy  ook  dienvolgens  over  advy  fcn  in  dier  voe- 
gen gegeven  of  uyigebracht  door  nicmant  ter  werelt  aangcfproken ,  gcca- 
langcert  ofgeincommodeert  mogen  worden ,  mits  haar  niet  vergrepen  hch- 
hcadcie^cwshciEdid va» den v}fdefi/lugujlifeve» e» fejii^h,  hier  boven  tc 
meermalen  geroett. 

V.  Maar  by  zo  verrcyemant  of  eenige  van  de  Ordre  van  de  Ridderfchap 
nyi  de  BorgermeeJJeren  ot'  l'roedfchappe»  der  voorfz.  Steden,  na  dat  zy  vol- 
gcnsdcvoutfz.libcrtcyt  haar  advys gcgcvca hebben,  de  conclulic  diebyde 

zelve 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      1x7 

selveOrir^vande  Ridderfchap,  Borgermeefteren  en  Vroedfcbappen  ordente-  ^^^7' 
lyk ,  alhoewel  mo^elyk  tej^cnshaar  advys  en  zin  wert  gcformcert ; , of  ook  '  '    .i"ï 
wel  zoo  de  prcfcnte  Eiielen  oiGecummiUetrde»  ter  dagvaart  de  coiiclufie  die 
by  haar  Ed:  Groot  Mog:  lu  zaken  ,  waar  inne  nader  order  van  de  Regeeringc 
ovcrltemminge plaats  heeft ,  genomen  is  door  quade  menées  mochtc  traver- 
ferenen  pogen  vruchteloos  te  maken,  of  ook  wel  in  plaats  van  dcCom- 
miflie  en  lalt  haar  op^eleyt  en  gegeven  daar  tegen  of  daar  buyten ,  contrarie 
deintentievanhaarcoomiittcniLii  te  ondernemen,  en  door  onbehoorlyke 
wegen  voort  te  zetten ,  zaken  dit  in  zich  zelfs  ongeoorlofi  en  (Iraf  baar  zyn ; 
als  mede  zo  yemant  of  eenigc  in  plaaizc  van  de  Conimiflic  ordinaris  of  cxtra- 
ordinaiishaarby  haar  Ed:  Gr:  Mo  :na  ordre  van  de  Regeeringc  opgeleyt, 
getrouwelyk  en  na  behooren  te  achtervolgen  en  na  te  komen ,  dezelve  Com- 
miffic  kwam  tegen  ofte  buyten  gaan ,  en  in  die  qualiteit  ondernemen  zaken 
het  Gemecne  bed  nadeel igwezende,  of  zich  op  eenige  andere  wyzc  door 
ongeoorlofdeaöicncncomporttmenten,  recherche  en  calangic  fubjctt  te 
maken,  dat  in  zulkencas  zoodanige  uyt  de  Or^^rir  van  de  Ridderfchap ,  Bor- 
germeeflcreH  ofVruedjchappeit  der voorlz. Steden ,  uf ook  wel  uyt  de  prefcntc 
Edelen  oi  Gecommitteerden  ter  dijgvaart,  uf  uyt  die  gene  die  ordinaris  ofex- 
traordinarisCommiffie  van  haar  Ed:  Gr:  Mog:  geemploycert  weiden  op 
voorgaande  disadveu  van  de  gemelde  Ordre  van  Borgermeefteren  ^^nVroed- 
fchappendctvooiCi  Steden,  of  op  voorgaande  refolutie  van  haartd:  Gt: 
Mog:  refptöive  binnen 's  Jaars  als  boven  gedeclareert  en  genomen  zynde, 
daar  over  gecalangecrt  en  te  recht  geftelt  zullen  worden  voorden  Hove, 
of  voor  Schepenen  die  de  judicaiure  cygcntlyk  zal  competeeren,  zonder 
dat  de  zelve,  of  ook  die  gcene  van  de  Onderdanen  van  haar  Ed:  Gioot 
Mog:  die  geaccufeert  zoude  mogen  werden  ,   haar  in  den  dicnft  van  de 
Generaliteyt  te  hebben  te  buyten  gegaan,  voor  eenige  andere  ordinaris  of 
extraordinaris,  en  veel  min  voor  ctu\^t  gedelegeerde  Rechters  te  rechrgc- 
flclt  zullen  mogen  worden,  gelyk  ook  tegens  de  geaccufe«rde  over  zoo- 
danige quade  handelingen  in  politicque  direöien  gcpleegti  niciexiraord. 
geprocedeert  zal  mogen  worden ,  ten  zy  zulks  by  refolutie  van  haai  Ed: 
Groot  Mog:  gedeclareert  en  geordonnecn  zal  zyn  ,  daar  by  de  Ridder- 
fchap ,   Edelen  ende  Sleden  haar  in  de  befte  en  ktagtigfte  forme  zullen 
obligceren,  elkan'iere,  cnde  alle  de  Ingefetenen  en  Oudcrzaten  van  den 
Lande  van  Billand  en  tVefl-VneJIand  ,   achtervolgens  voorgaande  gepaG- 
feerdc  belofte  en  gcëinaneerde  Plakkaten  by  alle  wegen  en  middelen  te 
iullcn  maiiitinecren. 

VI.  Dat  alle  'i  geene  voorfz  ftaat  aan  de  Ordre  van  de  Ridderfchap^ 
mitsgaders  aan  Burgermeelieren  eu  Vroetjchappen  ,  als  mede  aan  de  Offi- 
cieren ende  Geregtei  van  de  Steden  in  haar  Ed:  Groot  Mog:  Vcrgade- 
ringe,  SciriencbaenJeautentiquelyk  bekent  gemaakt,  miifgadcrs  ook  aan 
beydc  de  Huven  van  Jitjlitie,  in  duydclyke  ende  Klare  termen  aangefchre- 
venzal  worden,  met  lalt  en  bevel  uit  den  name  ende  van  wegende  Rid- 
derfchap, Edelen  en  Steden,  als  Souveraine  van  de  voorfz.  Lande  aan  de 

(Ff  2)  zei- 


2i8  LEEVEN  en  DOOD  van 

'10^7.  zelve  te  geven,  van  haar  daar  na  punduclyk  cndc  prccifelyk  te  reguicc- 
■ren  ,  ook  voorts  een  ygciyk  onder  haar  gcfubordonnccrt  endc  t'haardcr 
judicature  ftaande,  ïich  daar  na  te  doen  rcgulceren,  code  dat  voorts  de 
voorfz.  poinètcn  na  ordrc  cnde  gewoonte  zullen  werden  gepublicecrttot 
narechtinge  van  alle  Officieren,  Rechtere»,  cndc  gemcenclngclcteneniii 
de  voorfz.  Lande  ,  cndc  voorts  van  alle  andere  die  de  zaake  eenigzints 
raakeii  of  aangaan  mag. 

VII.  Ende  nadcmaal  fomwylcn  tuffchen  't  een  of' t  ander  van  de  ge- 
melde Have  en  cenige  Stadt  van  de  hooggemeldcProvintie,  difcrepantie 
ende  difpuytcn  konncn  ontdaan  over  het  point  van  JurifJtéiie  ,  waar 
omtrent  zomwylen  voorvallen  occurrenticn,  in  dewelke  het  niet  redelyk 
20U  zyn  dat  de  voorfi.  Hoven  de  decilicn  zelfs  zoude  doen,  en  dat  ook 
van  de  andere  zydc  de  Steden  niet  konncn  wezen  hun  cygcn  Rechter, 
dat  over  zulks,  om  de  inconvcnientsn  die  daar  uyt  voorhcencn  fomwy- 
lcn zyn  ontftaan  ,  ende  naarmaals  noch  verder  zoude  konnen  komen  te 
refulteeren,  op  de  bequaamfte  ende  ordcntlykrte  wyze  voor  toekomen- 
de te  prfficavcercn,  gercfolvccrt  ende  vallgcilelt  zoude  behooren  te  wer- 
den, dat  in  voorvallen,  die  van  nu  voortaan  zoude  mogen  komen  te  oc- 
curreercn,  in  den  v/clkc  Borgermeefteren  ende  Vroetfchafpen  van  de  een  of 
de  ander  Stadt,  als  reprefentcerende  't  Corpus  van  de  ganfche  Borgerye, 
ende  van  alle  Ingezetenen  der  zelvcr  Sieden  ,  zoude  mogen  fullinccren 
volgens  Privilegie  of  refolutie  van  de  Staatcn  van  den  Laiidc  ,  gecne 
zaake  van  die  foorte,  als  waar  van  't  een  of 't  ander  Hof,  zich  een  of 
cenige  zoude  mogen  aanmatigen  loitct  Judicature  van 't  zelve  Hof,  in'i 
geheel  of  ten  deele  te  fpcflcercn  ,  dat  in  zulken  kas  op  de  exhibitie  van 
zoodanig  Privilegie  of  refolutie,  of  van  Copye  auteniycq  van  dien,  by 
haar  Ed;  Groot  Mog:  naar  ingenomen  kennilfc  van  zaaken  zal  werden 
gedctermineert  op  't  gealligcerde  Privilegiën  of  Refolutie  op  't  Cajits  m 
queftic  applicabel,  ende  daar  omtrent  decifoir  is,  endc  zulks  ofde zaaks 
tot  de  'judicature  van 't  zelve  Hofbchoortof  niet,  des  dat  middelcrwyic 
tot  dat  haar  Ed;  Groot  Mog:  daar  innc  ten  Principale  of  by  Provilie  an- 
ders zullen  hebben  gedatuccrt ,  aan  de  eenc  zydc  alle  Proccduuren  voor 
de  gemelde  Hoven  zullen  werden  geftuyt ,  of  opgefchort ,  cnde  aan  da 
andere  zydc  ook  partye  de  zaaken  zullen  hebben  te  laten  in  Staatc,  zon- 
der dienthalvcn  ycts  te  innovieren,  veel  min  cenige  wcgewn/cv/tf  tegc 
bruykendircdlelyk  of  indireflelyk  inccnigermarniere. 

Blyvendc  andcrzints  buyten  zoodanig  voorval  de  gemelde  Hove  voor 
loo  veel  haar  volgens  indruftic,  of  andere  Staatsgcwyze  Refolutie  toe- 
komt ,  gcqualificeert  ommc  over  de  applicatie  van  Privilegie»  ,  cnde 
Oilroyen  op  voorgevalle  of  geallcgccrdc  (a{us  tufichendc  coniendctrcndc 
partyen  te  oordcelcn,  cnde  te  decideercn  als  naar  behooren,  ook  al  Ie  par- 
ticuliere litiganten,  onaangezicn  eeaige  corporamct  haargevoegt  mochtc 
wezen,  mitsgaders  ook  a\\c  litigeerende  corpora  imaak ,  daardczelve/ri- 
vatwHm  /«(O  inoctca  gdioudca  wctdcu  ,  eudc  ïulks  Gcuccaiyk  alle //^y- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      219 

«Uyende partyen  (buyten  het  boven  gcëxprefTeerde geval),  gcobligeertha-  '^<^7« 
re  gcallcgeerdc  iiicompetentcn  ,  per  modum  <xceptionis  in  judici»  te  alle-  •■^"■■^■i 
gcercn ,  en  daar  op  recht  te  verwachten  ,  ten  ware  nochtans  den  Hove 
by  exhibitie  van  't  geallegeerde  Privilegie  ,  of  Refolutie  ,  bevende  hec 
zelve  klaar  en  decifoir  te  wezen,  in  welke  kas  dezelve  Hove  partyeoftc 
zyne  gemagtigdc  gehoort,  de  verleende  provilic  te  zullen  intrekken  ,  of 
\mm^i:s  fummaire  ende  plano,  zonder  de  ordinaris  treyn  van  de  rolle  af 
te  wachten,  dienthalvendilponeere,  zoo  als  in  goede  juflitie  bevonden 
zal  werden  te  behooren. 

Edoch  iiademaul  de  Heeren  Staaten  van  Holland  en  M'eft-Vriejlatid ,   te 
'Weten ,  de  Kidderfchap  en  Edelen  met  Burgermeejleren  en  Vroetfc happen  van 
de  refpeéiive  Steden  om  zoodanige  oorzaiikc  niet  en  konnen  werden  ge- 
convoceert,  en  dat  ook  de  prcfcnte  Edelen  en  Gedeputeerden  deordinaris 
Vergadering  van  haar  Ed:  Groot  Mog:  compofccrcndc  niet  zonder  mcr- 
kelyke  inconvenienten  tot  zoodanige  decifien  zoude  konnen  werden  ge- 
bruykt,  ten  deelen,  om  dat  deztlve  volgens  laft  van  haar  Committen- 
ten te  advifeeren  ,   't  welk  in  regtspleging  niet  zonder  injuftitie  kan  gc- 
fchieden;  ten  decle,  om  dat  veele  van  dezelve  daar  toe  niet  behoorlykc 
zyn  geinftrueert ,  geftileert ,  en  geene  van  henluyden  daar  toe  fpecialyk 
be-edigt,  dat  over  zulks  om 't  bovcngeroerderrt/'»^  voorvallende  inplaatfe 
van  een  inconvenient  te  verhoeden,  in  geene  nieuwe  en  mogelykegroo- 
ter  inconvenienten  te  vervallen,  tot  verhoedingevan  alle  confufien  en  on- 
rechtmatigheid,  van  nu  af  aan  tien  verficiKdige  en  in  materie  van  Privi- 
legiën ,  en  rechte  weiervare  mannen  nyt  het  Lichaam  van  baar  Ed:  Groot 
Mog:  naar  ordre  M  gewaonlyke  proportie  uyt  de  refpedive  quarticren  be- 
hooren te  werden  gccommitiecrt,  en  na  behooren  be-edigt ,  om  zooda- 
nige gevallen  als  boven  of  in  compleete  getale,  of  byziekte,  abfentieof 
andere  ongclcgeniheyt  van  ccnigc  van  dezelve,  ten  minftchet  getale vaa 
feven  preftnt  wezende,  in  de  name  van  haar  Ed:  Groot  Mog:  te  exami- 
nccren,  en  na  ingenome  kennille  van  zaken  op  de  naam  van  haar  Ed: 
Groot  Mo^:  te  decideeren  ,  en  in  gevolge  van  dien  ,   de  noodige   aan- 
fchryvinge  van  dien  ,   aan  de  Hove  of  de  Stede»  refpe6tivclyk  te  doen, 
wclverftaande  dat  die  geene ,  die  vcrkoozcn  mochte  wezen  uyt  dat  een 
of  ander  Lid,  wezende  partyen  inde  zaake,  daarover  niet  en  zal  mogen 
vacecren  of  gebruykt  werden,  alles  nochtans  buyten  kofien  en  lallen  van 
den  Lande  ,  zoo  als  gcbruykclyk  is  in  gcmcene  en  ordinaris  commiffic 
van  haar  Ed:  Groot  Mog:,  ftaandcderzelver  Vergadcringe voorvallende 
en  afgedaan  wordende,  en  dat  de  Heeren  van  de  Kidderfchap  en  Edelen, 
mitsgaders  de  refpeöive  Steden  haar  in  der  belle  forme  behooren  te  ver- 
binden ,  zodanigedcciftnbcyde /^oovi"»  ende  alle  andere,  die  het  zoude 
mogen   aangaan ,  punctuelyk  te  zullen   doen  achtervolgen  ende  na- 
komen. 

Ende  op  dat  zoodanige  zaken  n?et  lichtvaardig  of  buyten  reden  voof 
haar  Ed:  Groot  Mog:  gebracht  mogen  worden,  dat  over  zulks  als  j'»/»»- 


iio  LEEVEN  en  DOOD  van 

1067-  Kam  temere  litigantitim  ,  een  boete  van  faee-houdert  Carolus  guldens 
■II———  loadc  behooren  te  worden  geconllituecrt ;  en  byoeyde  dcplcydoycrende 
partyen  voor  afin  handen  van  de  RcniniccÜer  van  de  exployten  moeten 
worden  geconligncert ,  in  zulkcr  voegen  en  met  dien  verftande ,  dat  die 
geene  van  dezelve  partyen  die  ioude  mogen  komen  te  fecumbceren  ,  de 
voorfi.  boete  cfteöivciyk  zoude  hebben  verbeurt,  maar  dat  den  Trium- 
phant  dezelve  wederom  uyt  handen  van  den  gcmelden  Rentmcefter  vaa 
de  exployten  zoude  mogen  lichten. 

Ik  kan  niet  verby  gaan  de  overwceginge  van  zeckerSchry- 
Ver  hier  by  te  voegen,  die  zynEd:  niet  onbekend  zyngeweert. 
Hy  begint  aldus:  ,,  Alle  deze  zaakenbehooidcn  ons  te  meertc 
„doen  gelooven  ,  dat  de  Vergaderinge  der  btaacen  van  Hol- 
,y  landy  ende  de  Subalterne  Regeerders  ,  ende  de  Magiftraa- 
„  ten  perlbonen  in  deze  legenv/oordige  Fr^e-Stnat  ,  aan  zich 
,,  zelve  hebbende  ,  het  begiftigen  van  alle  Honorable  ende 
„Profitable,  Officicn  en  Bencficienj  en  dat  meer  is,  vanhaar 
j, cygene  Krygsmacht  niet  meer  moetende  vreezen,  maar  de- 
, , zelve  nu  onbefchroomd  kennende  gebieden,  ende  door  die, 
„andere  oproerfugtige  Ingezeetcnen  doen  gehoorfaamen  ,  nu 
„ganlch  niet  geneegen  zullen  weezen,  in  te  haaien  een  Hoofd 
„iiet  welk  zy  niet  min  als  de  onvernuftige  Afgodendienaars, 
y^quodfinxere  timcm  ,  aanftonds  zouden  moeten  vreefe  ,  ende 
„niet  alleen  dat  Hoofd  ,  maar  ook  deflelfs  ontugtige  Hovc- 
„lingen  zouden  moeten  aanbidden  ,  om  in  de  Jaarige  Magi- 
,iftraatuure  gekooren  ende  gecontinueerd  te  worden  j  ofte 
„voor  hunne  Vrienden  eenige  Ampten  en  Bi  neficien  te  kry- 
„gen,  als  dan  terllond  ,  ofte  immers  in  korten  tyd  daar  naar 
),  alle  van  hem  zouden  dependeeren :  zulks  allezints  gelovelyk  is , 
,,  dat  de  Hollanders ,  in  gevolge  van  ons  oud  Hollands  devys  Li- 
^yberre  vincni  Leo  pernegat  j  een  Leeuw  die  eenmaal  vry  ge- 
„worden  is,  wil  daar  na  niet  weder  gebonden  zynj  licverin- 
„  tegendeel  ,  tot  handhavinge  van  deezen  cegenwoordigcn 
,,rrye  Regceringe y  goed  en  bloet  zullen  opzetten.  Enbyaldien 
hier  ymand  aan  twyfïeh,  gelieve  de  Heeren  Scaaten  v■an//o/- 
/<f«^ende  Wr/?-rnV/74«<^  zelfs  te  hooren  fpreeken,  gelyk  ik  in 
de  Jaare  i<?54..  getoond  heb.  Vorders  zegt  hy  voorwaardcze 
ernftigc  verklaringe  en  eeuwige  Wet  onzes  wettigen  SoHveratns^ 

ge- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      231 

gedaan  met  eenparige  flemmen  van  alle  de  Leeden  der  Verga-  _      7*  ^ 
deringc  in  volkomene  vryhcid  ,  omtrent  hare  eigene  refolutien 
rakende  de  bewaringe  der  Vryheid,  behoorde  by  eenen  yde- 
re,  en  voornamentlyk  by  ons  ,  veel  fwaarder  te  weegen  ,   als 
cenige  andere  declaratie  g^edaan  door  haar  Ed:  Groot  Mog:» 
als  wanneer  zy  in  de  voorgaande  boole  tyden,  een  anderzints 
dwingend  Hoofd  genoodzaakt  wierden  te  pluymftryken ,  of  ook 
als  deeze  verklaring  des  ontfaglyken  Keyzers  Karet  de  v^fde  ten 
oordeele  van  zyn  cygen  zelfs,  ende  ten  nadcele der  Nederlan- 
deren gedaan  j  ofte  ook  als  het  getuygenifle  des  uytheemfen 
Huy  Gomes  de  Sylv/t ,    of  des  Cardinaals  BentivogUo  ,   alzoo  die 
niet  hebben  konnen  voelen,  hoe  ondraaglyk  ons  die  oude  fchoc- 
nen  gedrukt  hebben,  ende  hoe  onmoogelyk  het  ons  was,  die 
te  verwerpen  om  beetere  te  verkrygen  ;   Ende  nog  min  heb-  fe"fl*ndfg* 
ben  dezelve  konnen  gevoelen  ,   hoe  zer  wel  vernoegd  ,   ver-  goede  Pa- 
ftandige  deugdzaame  Nederlanders  't  zy  Regenten  't  zy  Onder-  H<ji'an"d!de 
daanen  zyn,  vryheid 

■'  ten  hoog- 

Nmc  pede  Uhero  ^'"'''''•'' 

Pulfanda  Tellus. 

nu  met  Vrye  voeten  te  mogen  opfpringen  ,  zonder  zig  als 
voor  deefen  genoodfaakt  te  vinden  ,  naar  eens  Mans  zin  en 
voorpypen,  te  moeten  fpreeken,  zingen,  en  danfen  j  ende 
met  zig  contrarie  te  vinden  in  eenen  Staat ,  daar  men  zyn  ey- 
gen  gevoelen  omtrent  des Lands  weivaaren,  nu^T^^ruytfpree- 
ken  mag,  en  daar  men  naar  /Zf^^w  leevende  ,  ende  dt  Wetten 
des  Lands  naarkomende,  geene  menfchcn  ,  als  wel  eer  ,  be- 
hoefd te  vreefen.  En  hoc  zeer  wel,  bovenalle  Ingefeetenen 
de  vroome  ^(^^ffr^^fr/ die  voor  deeze 's  Lands  Privilegiën,  wet- 
tige Regeeringe  ,  en  Vryheid  ,  niet  konden  voorfpreeken, 
dan  met  zig  in  perykel  te  Hellen,  pede  Itgato^  als  gevangenen 
naar  Louvefiein  gebracht  te  worden  ,  behoorde  te  moede  té 
wezen,  nu  zonder  fchroomen  haar  gemoed  te  konnen  quyten, 
met  *i  Lands  weivaaren,  en  daar  in  haar  eygen  te moogen be- 
zorgen ;  kan  een  yder  die  maar  eenen  druppel  van  't  zrye  iW- 
derLnh  ^/öf^^inzyn aderen  heeft,  lichtelyk  by  zig zelven over* 
denken. 

i  £ulk$ 


iSz  LEEVEN  en  DOOD  vati 

jSSj.  Sulks  eyndelyknog  zoude  te  overwegen  ft  aan  »  ofnietHol- 
""""  lands  wclvaaren  en  defe  rrye  Regetrifig  ,  appareiueljk  zal  ver- 
cmder-  "ietigd  werdcn  ,   zonder  toedoen  van  een  eygen  dooi  luchtig 


of  ome 


lingetwis-  Hoofd  aclvitam ,  dooi'  de  Viyheid  die  de  Leden  van  Holland  nU 
dcli'^raau  waarelyk  gebruyken ,  mcc  op  hare  Ed:  Groot  Mog:  Vergadc- 
kanderen  ringe  ten  believen  ende  voordeele  van  hun  refpcftive  Cornmit- 
loudentm-  jg^j^g^j  ^g  ftemmenj  ende  by  voorvalle  vanftrydige  Intereftcn, 


Bceien  i 


daar  door  uyt  volgende  onderlinge  twiften  en  oorloge  der  Ste- 
den onder  malkanderen  ,  alzoo  eenige  Regeerders  voorwen- 
den dat  gemelde  twiften  door  gebrek  van  zoodanig  uytftee- 
kend  Hoofd,  niet  zullen  konnen  in  der  haaft  ter  needer  gelcgt 
Veitge-     werden;  waar  op  ik  aanmerke: 

d"eRepn-'      Ten  cerpn,  dat  waarelyk  alle  Rcpublyken  ,  gecnc  uytge- 
Wykenraet  honderd ,  die  ad  vham  hebben  eehad  Hoofden  ,   voorzien  met 

een  Hoofd  i     i    i  j     i^   i-   •  j 

voorzien,  ccnige  merkelykc  magt  omtrent  de  rolitie,  ende  voornament- 
dataityd,    jyj,  omtrent  de  Wapenen  des  Lands,  geduurige  binnenlandfc 
twiften  ofte  oorlogen  onderworpen  zyn  geweeflj  ende  dat  zy 
meeft  alle  zyn  vervallen  tot  eene  Monarchale  Regeeringe.  Want 
dus  is  het  gegaan  met  alle  de  Jtaliaanjche  Republyken  ^  behalven 
dat  verlcheydene  door  de  binnenlandfe  twifien  en  oproeren  het 
geluk  hebben  gehad ,  gemeld  Hoofd  te  verwerpen  ,   ende  tot 
cene  betere  Republykfe  Regeeringe  ,   beftaande  zonder  zoo- 
danig magtig  geduurig  twifi-verwekk.^nd  Hoofd  ,   te  vervallen. 
Ende  dus  is  het  gegaan  met  alle  Repabljk^n  in  Duytjland ,  ende 
met  alle  de  Rcpublyken  in  defe  Nederlanden  .^  onder  haare  Hcr- 
SieDeduft  ^°8^"'  Gcaaven ,  Stadhouders  i  Biffchoppen  ,   of  Capiteyns 
ideci  c.?.  Generaals.     Het  welk  niet  vreemd  isj  wini divide  er  impera^ 
J'^«  de  Politykc  maxime  der  Hoofden  ,  dat  zy  alle  haar  vernuft  en 

magt  moeten  gebruyken  om  divtfie  en  fcheuringe  in  haar  Land 
te  maken,  ende  in  dat  iroubcl  vvaater  als  dan  zoo  wel  te  vif- 
fen,  dat  zy  over bey de  partyen  komen  te  heerlchen>  is  vanouds 
bekend  geweeft. 
bi"ke^*(onI      Ten  tweedeü  confidereer  ik,  dat  my  niet  voorkomt  eeneenig 
«leiecnig    excmpel  van  een  Republyk  zonder  Hoofd ^  die  ooyt  tot  langduu- 
Booit  doen.  rige ,  fchadelyke  binnenlandi'e  twiften  is  vervallen  ,  maar  dat 
vvy  in  tegendeel  wel  behoorden  op  te  merken  »  dat  de  vrjt 
RijksJIecden  ofte  RepubljkeninDupfand  tegen  malkanderen  nooit 

oor- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        233 

oorlogen  :  en  voornamentlyk ,  dat  wy  behoorden  zeer  wel  in  ^     7*  ^ 
agt  te  neemen,  dat  de  Swttferfe  Cantons  onderling  tot  gemecne  -J 

detentie  (gelyk  wy  door  de  Unie  van  Utrecht)  verbonden zyn- 
de,  zeer  zelden  met  malkandcren  twiftenj  ende  dat  zy  tegen  cei  kaïj 
malkanderen  in  de  wapenen  gekomen  zynde  ,  t'elkens  in  hetbuktin 
korte  met  zeer  weinige  bloedftortinge  en  zonder  nadeel  der  fn7cfn°** 
Vryc  Regeeringe,  door  het.tuflen  fpreeken  der  andere  onge-  switi«iimj 
interefleerde  Cantons  ,  zyn  bevreedigd  geworden  ,  ende  dac 
haare  Repubiyken  nu  by  na  vier  honderd  Jaaren  hebben  ge- 
ftaan,  het  welk  aan  geene oorzaaken  kan  toegefchrecven  wer- 
den, dan  aan  deze.  namentlyk  dat  dctwiftende  Parcyenhaare 
eyge  fchade  ,   die  zy  door  den  oorlog  leeden  ten  wcderzyden 
voelende,  door  geene  Hoofden  ofte  Capiteytis  Generaal  wierden  oiezigoolc 
genoodzaakt  die  ichaadelyke  oorlogen  te  continiieeren  :  alzo ''={s«'*^gt 
gemelde  Cantons  zich  akyds  forgvuldiglyk  hebben  gewacht,  ecnroïi°y'k, 
cenig  het  minde  Opperhoofd  ofte  Capitatn  Generaal  te  kiezenvooï  °f'='^n 
zyn  leeven  lang,  over  gezamentlyke  Krygsmacht  van  alle  de  nóoftad 
Cantons.     Enrle  alzoo,  dat  meer  is  ,    myns  weetens  nooit  een  J^J^^^j,'' 
eenig  Stfitfers  Canton  goed  gevonden  heeft ,  over  alle  zyn  eygen 
Krygsvolk  te  velde  gebracht  zynde  ,    te  fteüen  een  gedmrig 
Over'ih ,  maar  altyds  voor  zoodanigen  togt  als  op  handen  was;  sieDtduft. 
hoewel  zy  tegen  hunne  Heeren  uyt  den  Huyfe  van  Oofenri/k  j<i=ei-c>3i 
opgedaan  zynde,  om  hunne  Vryheid  te  bekomen  ,   niet  min    ''*' 
langdunrige  oorlogen  als  wy  tegen  dezelve  Heeren  hebben  ^^j^ 5^,^^ 
moeten  voeren.     En  voor  zoo  veeldez.e  Fereenigde Nederlanden  gendeeivan 
aangaat,  gelieve  de  Leezer  onze  Hooge  Overigheid,  namentlyk  poi"j°°een 
de  Staaten  van  Holland  ende  Weft-Vriefland  na  veele  bondi-  Müitate 
ge  bygebragte  reedenen  ,   aldus  te  booren  befluyten  :  „  Zoo  by°mafi« 
„dat  haar  Ed:  Groot  M02:  meynen  een  vaft  befluvttekonnen  onCetwU 

1  JL-  Jiji  •  (leMverocn. 

„  maken  ,    dat  bmnen  deze  Landen  bynaar  nuoyt  eenigc  ge-  zaaUtheb-' 
„  fchillen  ende  diflencicn  ,  immer  niet  van  merkelyke  impor-  ^^'^' 
„tantie  zyn  voorgevallen  ,    of  dezelve  zyn  om  de  Hoofden  en  suiktdat 
„doorde //öo/(^^«gereezen,  ende  veroorzaakt  geweeft.  niet  meet 

Ten  derden  komt  in  mynegedagten  dat  de  HollandfeSteden  door  den^vooi-** 
onderlinge  Oorlogen  oneyndelyk  meer  Ichaden  ten  wederzyden  "amentiyk 
zouden  komen  te  lydcn, als  de  Swnfers  Cantons^ofie  eenige  andere  Reim'^ivke 
verre  van  een  gelegene  Land-Steeden ,  want  alle  dezelve  HvlUndfe  *''"^  '"g*- 

Twiede  Boekt,  i^è)  Land  bowd tja 


^34  LEE  VEN  en  DOOD  van 

tSif»     Land- Steden,n:iuvfe\yks  een  uitgezonderd.ook  van  de  Koopman- 
" — ■""  fchap  zo  wel  als  de  Zf(?-5;«</(?«depcndeerenj  ende  zouden  door  de 
©pi"o"«<''  minfte  Zeefiad,  op  de  raagtigftede  meefte buiten  werden  gedaan. 
[X'n,"  jTs  Gcly k  ook  kennely k  is ,  dat  de  min/ie  Hellandfe  Stad  zich  in  korten 
allede  Hol-  ^yj  üchcelvk  ZOO  wcl  zoude  konnen  Fortificcren ,  dat  zv  door  de 
deo.         Machtig/ie  met  zoude  konnen  werden  ingenotnen  :  en  vermits 
onfe  Steeden  lbo  na  by  een  leggeo ,  zoo  zouden  in  oorlog  ter- 
flondalle  omleggende  Landeryen  verdorven,  ende  alle  Weegen 
caWateringen  van  ofte  naar  de  oorlogen  de  Steeden  leydende  , 
zoo  onveyl  zyn ,  dat  alle  koophandel  aanftonds  zoude  ophouden; 
waarom  beyde  de  partyen  zich  aantlonds  door  de  ander  ongeime- 
reejfeerde  Steeden  zouden  laren  beweegen  ,    om  de  voordeeliger 
Vreede,  in  plaatfe  van  zoodanigenonvoordeeligen  ende  fchade- 
ly ken  oorlog,  tekiefen. 
h^eTkyne     Tcu  Ufiefi  bemerk  ik,  dat  alle  de  Hollandfe  Steden  werden 
vroetfchap- gej-cgecij  (Joor  lueiriige  altyds  blyvcndc  Raaden ofte  Froetfchap- 
xoudk^      pen,  en  bediend  door  Jaarige  Magidraat-perfoonen  ;   ende  dat 
^""'dw'iu  ^°°  weifiige  pcrfoonen  ,  en  voor  zoo  korten  tyd  de  Magiilratu- 
gcoorioge  re  bcdicnendc,   niet  zouden  konnen  zoodanige  geweldige  fcha- 
»peien.      Jelyke  oorlogen  den  Buur- Steden  aandoen  ,   ende  die  moed- 
■williglyk  langen  tyd  voeden  zouden  ,    door  haarc  eyge  Ingc- 
fetcnen,  die  moetwillige  fchade  niet konnende  dragen,  uytdc 
Regceringe  gelchopt  ,  ofte  ten  minften  daar  na  door  hare  ja- 
loerle  medt broeders  uyt  de  Magirtratuure  gehouden  te  wer- 
den     Immers  meen  ik  zecker  te  wezen  ,  dat  men  niet  eenig 
exempel  zoude  konnen  by  brengen,  dzar weinige  Ariftokiatikc 
Regeerders  van  eene  Stadt  ofte  Republyk  ,   die  purelyk  op  de 
Koopmanfchap  bcltond  ,  coyt  lanp^cn  ofjenftven  oorlog  hebben  . 
gevoerd,  dan  met  een  te  veroorzaaken,  dat  zy  door  hare  ey- 
gene  hierom  oproerigwcrdendc  Onderdanen  ,  uyt  der  Regce- 
ringe zyn  geiet  geworden. 
undf"n°iór      E-"  dicnvolgcnde  zal  ik  niet  alleen  beflüytcn  ,    dat  Holland 
Hoofdzyn-  geduureudc  zyn  vrye  Regcering  ganiich  gccne  laiigduurigc 
Mn^Suüi  fchadelyke  Inlandfe  twiftcn,  immers  veel  min  debinnenlandfc 
konnea      oorlogen,  als  de  S^i/it^erfe  en  Duyti.e  Republyken,  zil  onder- 
tcj^tagt.     worpen  zvn  :  maar  ik  zal  daar  by  voegen,  dat  gelyk  de  gedu- 
rige cndc  ook  waaragtige  Maxime  der  EcnhootdigcRegeerin- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      »jy 

^e  is,  Divide  er  impera^  verdeeldheedenenfcheuringen,  on-  ^"^7*^ 
der  de  Regceringe ,   Magiftraais-perloonen,  endtdegenieene  "^ 

Onderdaanen  te  maken  ende  te  voeden}  om  de  eeneFaityvan 
tyde  tot  tyde  door  de  andere  te  dwingen,  ende  overbcydete 
Hecrfchen  :  alzoo  de  waarachtige  ende  alcyds  heylzaameJ/^i- 
xime  der  Republyken  is,  Concordia  res parva erefcum ^  ^'fi"*"^'*  ■E»dehtt 
maxima  düabuntur,  de  Eendracht  onder  de  Regeerders  ende  by  'cn groot 
gevolge  onder  de  gcmccne  Ingefetencn  te  veroorzaaken  ende  ind'ienm 
te  voeden,  door  een  fafte  geruite  Regeeringe,   waar  van  aller  "igverftin.; 
Inwoonderen  der  Republyken  weivaaren  hangd  ,    ende  door  dcugdfa^sm 
Tweedracht  alle  Republyken  vernietigd  werden.     Ende  dien-  "°"g"j"j 
volgeude  zal  ik  dit  Subjetl  eyndigen  met  te  zci;gen  ,  dat  men  datwyom 
reeden  heeft  zig  te  verwonderen,  indien  ooyt  eenig  verftan-  vooue'ko- 
dig  menich  heeft  geloofd  ,   dat  trp  Rcpuhlj/ken  behoorden  tcmenofte 
kiezen  een  Daorlugttg  Magtig  Hoofd  ad  vnam  ,   om  door  het  mïn'eeif* 
zelven  haarc  onderhnge  opryzendc  twiften  desrebequamcrccr  Hoofd  det 
neder  te  leggen}  nademaal  uyi  het  voorgaandeklaarlykblykt,  nodighcb' 
datter  geen  bequamer  en  gewiifer  middel  zy,  om  invryeRc-  '^'O' 
publyken  geduurige  twiften,  buyten  ende  binnenlandfe  oor- 
logen te  veroorzaaken,  ende  die  als  dan  door  de  wapenen  te 
doen  vervallen  toteene  Monarchale  Regeeringe,  dan  evcnhec 
m«ken  van  zoodanig  uyifteekend  Hoofd. 

Den  oorlog  tuffchcn  de  Coningen  van  Spagnien  en  f^rankrijk^^^^°'^'^^t 
achtervolgden  onderwyl  noch.     Wegens  den  Fyfch  die  deiyktrektia 
laaftgemelde  deed,  over  het  erfregt  zyncr  Gcmalinne  -^^''''« fcheNedër- 
Therejay  Dochter  van  Phtlippus  de  IV.  HooglofFelykergedag-bndenop't 
tenis,  op  de Spaanfche  Nederlanden,  het  welk  zyn  Majefteity°°{,|^£rf. 
op  t'onvoorzienft  in  de  Spaanfche  Nederlanden  deed  trekken,  rcgtyan    ' 
vermcefterde  verfcheide  Steden  en  Dorpen,  het  welkdcHec- ^("^yn  *^ 
ren  Algemcene  Staaten  vreemt  ter  ooren  quam,  te  meer,  de-G«n»aUn-: 
■wyl  rraf3kty\n\ez  als  kort  voor  't  innemen  ,  daar  kennis  aan"  * 
haar  Hoog   Mog:   door  zyn   Gezant  van   had  doen   geven. 
Schoon  den  Conmg  hier  een  onderneeming  voor  had  ,   daar 
hy  haar  Hoog  Mog:  als  Bondgenooten  bchoorlyke  kc«nnifle 
van  mocft  hebben  gegeeven,  zoo  toonde  hy  zich  echter  noch 
heel  onvergenocgt  ,   om  dat  haar  Hoog  Mog:  eenig  Verbond 
met  de  Duytfche  Vorllen  tot  hunne  befcherming  zochten  aan 

(Gg  2)  te 


%S6  LEEVEN  en  DOOD  van 

\i6j.    te  gaan,  gelyk  hier  onderblyktuyt  hecbevel  dat  den  Biffchoj^ 
rrrrrr  van  Straatsburg  ,  als  Gezant  vanden  Kcurvorft  van  Cetdiah%^i 
om  aan  den  Heer  Raad  Penjionaris  over  te  geven. 

Onderregtinge  rvaar  naar  den  Heer  Raad  Penjionaris  zig  zal 
gelievip-  te  gedragen^ 

ZYn  Kcnrvorftelyke  Doorluchtighcid  ,  van  d'ecne  kant  ten  uyterfïa 
ovcrtuygd  zynde>  dat  het  byna  menfchdykcrwyze  gcfprooken ,  on- 
mogelyk  is,  dat  men  een  goede  en  duurzaamc  Vrcede  tuffchcn  de  twee 
Croonen  kan  maken  ,  noch  dat  de  Staatenen  nabuurige  Vorftcn  van  de 
Nederlanden  ,  en  zelfs  mifTchien  die  ,  welke  de  verafgelegemrc  zyn , 
in  hunne  weerwil  zich  niet  ten  laatften  omcingelt  zullen  zien  in  de  on- 
gelukken des  Oorlogs,  die  men.  aangevangen  heeft ,  by  aldien  dat  alle 
de  Ghriftene  Mogenthecden  of  voor  't  minde  dat  de  magtigfte  Keur- 
vorllen  en  Prinfcn,  en  de  Hceren  Staaten  der  Vcrecnigde  Nederlanden 
zich  onderling  verlïaan,  vereenigen,  en  zich  opzyn  krachtigüetezamen 
verhinden,  om  een  en  dezelve  oorzaak,  te  weten,  om,  was  het  moge* 
lyk,  het  vuur  des  Oorlogs,  dat  in  hunne  bygclcgenc Landen  ontilookeii 
is,  uyt  te  doven  ;  en  by  aldien  dat  aldus  niet  ten  eyndc  te  brengen  is, 
dat  men  zich  als  dan  zal  bedienen  van  alle  noodwendighedcn,  enkragt, 
om  te  beletten,  dat  hy  hunne  eyge  Staaten  niet  vernield  ,  en  van  d'an- 
derc  zyde,  om  zulk  een  groote  en  gewichtige  zaak  te  verkrygen,  waar 
van  de  vryhcid  en  ruft  der  geheele  Waereld  van  afhangt  ,  fcheynd  het 
noodig  te  zullen  zyn,  dat  men  voor  af  het  een  en  het  ander  ziet  te  ho 
ftellen  van  hunne  quaade  gedachten,  achterdogt,  en  mistrouwen,  daar 
zy  alvooren  mede  fchynen  ingenomen  te  zyn  geweelt.  Daarowi  is 't 
dat  zyn  Keurvorftelyke  Doorluchtigheid  van  gedachten  was,  dat  hy  geen 
klaarder  teekens  van  zyn  oprtchtigheid  en  meeningc  en  van  het  valt  be- 
trouwen konden  geven  ,  die  hy  omtrent  de  Hceren  Staaten  is,  hebben- 
de, als  aan  zyne  HoO:;iicid  den  Biilchop  van  ^"i/-<jaf/^//r^^zyneer!leStaat- 
bcdicnde,  welke  geheel  en  al  van  zyn  mccninge  onderregt  is  te  bevcc» 
]en  van  zells  naar  's  Gravenhagcn  te  trekken  ,  om  niet  alleen  met  de 
voornaamlle  Staatsbedienden  en  Gevolmachtigdenvan  de  gemeldeStaaT 
ten  op  de  voorfchreeven  twee  Punten  te  beraadilagcn,  en  omtrent  zaa- 
men  te  ovcrweegcn  wat  daar  toe  behoord,  maar  dat  meer  is,  om  hen 
te  verzeekcren ,  dat  zyn  gemelde  ICeurvorftciyke  Doorluchtigheid  zelfs, 
met  alle  oprechtigheid  en  verzcekerdc  trouw  ,  ja  zoo  vvyt  als  al  zyn 
zorgvuldigheid  en  Geloof  verfpreyt  is,  behulpzaam  zal  zyn  ,  ten  eynde 
dat.de  Vrienden  en  Bondgenooten  zich  nevens  hem  te  zaamen  voegen  > 
met  al. hunne  macht,  om  de  goede  meening  der  Hceren  Staaten  te  hel? 
pen  onderfchraagcn,  mits  dat  de  weegen  en  middelen  daar- men  zich  vaa 
bedietieninoeisii)  2yn  KcujvoiftcIjkcDgoflucbtigiieicI  in.geeuOork>g 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  V/ITT.       ^3/ 

wikkelen  ,  welke  een  volkome  en  onvermydelyk  bederf  en  verlies  van  ï^^/. 
zyn  Onderdaancn  cu  Staaren  na  zich  floepen  kondc  :  Dit  is  gelyk  zyn  _ 

Keurvorltelyke  Doorluchtighcid  vt^ccc  ,  dat  zyn  Alicrchrilklyküe  Majc- 
ftcyt  het  zelfde  aan  de  Hecren  Staaien  heeft  doen  bekend  maken  ,  dat 
hy  aan  de  Kcurvorften  en  Ryksvorllcn  heeft  doen  zeggen  ;  te  weeten, 
dat  hy  gereed  vras  om  de  Vrceoc  met  >S/>  ;^»/(r»  te  fluytcn;  dat  hy  ten  dien 
eynde  Gezanten  zoude  zenden  met  volkome  macht  om  het  zelve  in  zoo- 
danige Grens-Stcdcn  van  de  Nederlanden,  of  het  Kcyzerryk  in  't  werk 
te  ftellen,  als  de  Spaanfchen  zelfs  daar  toe  zouden  verkiezen  ;  dat  hem 
de  tuflchenkomft  en  de  bemiddeling  van  alle  VorftenenMogenihecden, 
die  hem  het  zelve  aangebonden  hebben  ,  aangenaam  zal  zyn  ,  en  tot 
voldoening  van  alle  zyne  cyfchen,  op  de  overwfonne  Nederlanden,  zig 
te  vreeden  houden ,  met  het  geen  hy  in  de  laatfte  Veldtocht  verkrcegen 
heeft,  en  dat  hy  eindclyk  behulpzaam  zal  zyn,  dat  alle  deze Mogenthe- 
den  zich  te  zaamen  voegen  ,  om  de  gemelde  handeling  te  befchermen, 
on  hunne  Wapens  te  voeren  tegens  die  van  de  twee  Coningcn  ,  M^elke 
het  eerft  daar  tegen  zouden  komen  aan  te  gaan,  mits  dat  deConingvan 
Spagmen  van  zyn  kant  mede  de  behulpzaaine  hand  daar  toe  geliefije  te 
leencn  ,  en  dat  de  zaak  deze  Winter  afgedaan  word.  Zyne  Hoogheid 
v-an  Straatsburg^  zoude  met  veel  vergenoeging  zien,  dat  den  Heer  Raad 
Peujionarü  pe  Witt  een  weinig  uytdrukkelyker  verklaringe  geliefde  te 
geven  ,  wegens  de  gevoelens  die  de  Heeren  Staaten  daar  omtrent  heb- 
ben, en  van  hem  bekend  te  maken  ,  ofhy  hunne  meeningen  >  of  ten 
minfte  de  zyne  ,  wel  begreepen  heeft,  en  zulks  voor  't  belang  van 
hun  alle  :  Na  alvonrens  de  noodige  voorzorg  met  de  Coning  van 
Vrankryk  genomen  te  hebben,  tot  meerder  verzeckeringder  zaaken  die 
hy  heeft  doen  voordellen  ;  dat  men  meteen  gemccne  overeenkomft, 
het  zy  aan  den  Maiquis  van  Cajïcl  Rodngo,  of  zelfs  aan  de  Coninginne 
van  Spagnien  de  reedenen  voorkggcn  zal  ,  om  welke  deze  Kroon  gcr 
noodzaakt  fchynt  te  zyn  de  Vrcede  te  lltiytcn  ,  op  de  voorwaarde  als 
Vrankryk  dezelve  aanbied,  en  by  weigering,  dat  als  dan  de  Heeren  Sta- 
ten en  de  Ryksvorften  ,  om  door  de  Hardnekkigheid  der.Spanjaards  in 
geen  lange  en  gcvaarlykcn  Oorlog  gcvv'ikkelt  te  v/orden,  en  lichte  ver- 
plichten van  hen  niet  alleen  geen  hulp  noch  toevoer  te  geven,  maarzelfs 
te  beletten,  dat  de  geen  die  hen  zoude  konnen  gegeven  zyn  van  de  kant 
der  Duytfchers  of  elders,  niet  door  hunne  Landen  trekken,  en  daaren- 
boven om  in  de  gedachten  van  alle  vcrftandige  meirfchcn  te  brengen^ 
dat  de  Spanjaatds,  dit  befluyt  van  de  Heeren  Saaten,  cnaanrnerkelykec 
Princcn  van  het  Keyzerryk  ziende,  reedenen  genoeg  moeten  hebben  om 
hunne  hulp  tot  zoodanigcn  Verdrag  te  maken  behoorden  by  te  brengen, 
Tvclk  hen  alzoo  nodig  is,  om  het  verlies  van  geheel  Nederland  voor  te. 
komen,  ais  ons  om  de  ruft  in  het  Chriftendom  te  bewaaren  ;  en  by  al- 
dieo  het  niette  min  zoude  mogen- gebeuren ,  dat  zeekere  hartnekkigheid-' 
of  te.cdeoen.cn  welkers  gtoiiden  onbekend  zyn,  hen  verplichten  vandem 

CGg3).  Ooi, 


t,38  LEEVEN  en  DOOD  van 

tS6'J.  Oorlog  te  willen  achtervolgen,  gccfi  lyn  Hoogheid  vuk  inbedenkingc, 
r^f  1»  t  niet  goet  ^oudc  zyn,  dat  voor  de  zeekemctd  en  v^cdi-rzydlchc  be- 
fchcrminge  der  Provimic  en  Siaatcn,  van  d'ccn  en  d'anccc  men  iragtc 
op  het  fchielykft  een  kragtig  en  naauw  Verdrag  ofte  Verbond  tuflchen 
de  gemelde  Heercn  Staatcn  ,  Keurvorllen  en  Princen  des  Kcyzerryks 
enhunnenabuute  maakten,  welke  tot  Keulen  de  voütlecdcnSoinerteza» 
men  Vergadert  lyn  gcwecft  ,  ten  eynde  dat  zy  dooi  dat  middel  reeden 
hebben  van  te  hoopcn  ,  dat  ,  by  aldicn  zelfs  den  Oorlog  achtervolgt 
wicrd,  zy  hunne  Staarenen  Landen  inde  ruft  bewaaren  mogt,  daar  hen 
den  Oorlog  drygt  dezelve  t'ontrocren. 

Zyn  Hoogheid  van  ó";r4j«/;^Krgzaloneyndelyk  aan  de  Heer  de  Witt 
verplicht  zyn  ,  by  aUiien  hy  hem  met  den  eerden  zeekcre  vcrplichtingc 
op  deze  twee  Punten  gelieft  te  geven,  dcwyl  hy  genoodzaakt  is  van  we- 
derom naar  zyn  Keurvorftelyke  Doorluchtigheid  te  keercn,  welke  ftaat 
maakt  van  perzoonlyk  met  eenige  Kcurvoriten  en  Princen  van  't  Key- 
zerryk  te  Vergaderen,  om  het  laatllc  befluyt  te  ncemcn  ,  van  het  geca 
hem  te  doen  zal  ftaan ,  op  het  verflag  dat  den  gemelden  Heer  BiflTchop, 
hem,  wegens  de  ruceningvan  dcHcercn  Staaten,  over  dezezaake,  zal 
Komen  te  doen. 

Zyn  Hoogheid  van  Straatsburg  kan  in  allen  gevallen  de  Hecren  Staa- 
ten voor  vaftelyk  vcrzcekeren,  dat  hoc  het  ook  mag  gaan  ,  zyn  Keur- 
vorftelyke Doorluchtighcid  geen  zyde  van  de  twee  Kroonen  zal  kiezen, 
ïonder  d'overeenkomft  van  de  Hecren  Staatcn  en  de  andere  nabuurige 
Princen  des  Keyzerryks,  of  mocfte  zich  verplicht  vinde,  het  zelve  door 
een  ccndragtclyk  btfluyt  van  het  gcheele  Kcyzetryk  te  doen,  of  wel  dat 
een  der  twee  Kroonen  hem  met  kracht  en  gewelt  dwongen  ,  van  hem 
metdcandere,  tot befcherming van haare Staaten,  te Verecnigen. 

Doch,  dewyl  zyn  Hoogheid  zulks  maar  aan  den  Heer  Raad 
Penfion/tris i  en  niet  aan  haar  Hoog  Mog:  bekend  maakten,  is 
daar  niets  op  gevolge  ,  maar  Vrankrijk  deed  de  volgende  brief 
door  de  Heer  de  Ljonne  daar  over  Ichryven,  aan  den  Gezaac 
d'EjlYAcies. 

M  Y  N  Heer, 

dénCon^nR  ^"^Ai  H  tiHts  te  verfwfgen^  maak  ikJJ E:  bekent  y  dat  den  Coning 

▼»"Vfink-  \^  ten  mterlte  misnoegt  ts  ,    wegens  het  omwerp  en  alle  de  voor- 

Cczant       fitlltn  van  het  l^'erbond  in  Duyijland ,  komende  hem  van  alle  k'inten 

4'iftiid«.  ^^^  oorcn,   dat  de  Staaten  mijn  Aiajeifeyt  verongelijken.  iVant Jchoon 

ZY  het  met  voorgeeven  van  Vreedt  bedekken  ,    nullen  wy  ons  in  dit 

Rrik)(en  niet  letten  vangen,     Den  Contn^  weet  dat  den  Heer  Aicer- 

inan,  aan  den  Conmg  van  Engeland  met  rtgteljk_htejtdtrvenvoor- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WiTT.        ijjy 

pellen  ,   om  een  Ftrbond  met  zjjn  Meejiers  tegem  Frankrijk  aan  te  I  ^^f. 
gaan,  tot  verweenng  der  Nederlanden ^  z.ek^rli]k^  u)t  vree^e aat du  ' 
gerugt  den  Coning  u  el  haa/i  ter  ooren  z^ouUe  komen.     Hy  heeft  den 
Graaf  van  Molina  Spaanfchen  Gez.ant ,  verz.ogt  om  zulks  ie  doen^ 
en  magt  gegeeven  om  voor  de  St aaien  te  antwoorden ,  dat  kunne  ge- 
negentheid  fireb  om  het  gemelde  Ferbond  aan  te  gaan ,  hj  aldien  de» 
Coning  van  Engeland  van  dsz.elve  gedagten  is  als  z.y  z.'jn.   Gj  k.ond 
uit  du  gedrag  oordetien ^  dat  bj  aldien  men  zulke  faaken  agtervolgt^ 
van  den  Coning  z.oodanige  raaderen  voor  d'oogen  te  leggen ,  verfee- 
ker  fk  til.  dat  den  Coning  een  befluit  zal  nemen  om  het  i)en  dubbelt 
betaald  te  z.etten^  daar  komt  van  ivat  het  u/il;  en  om  de  waarheid 
te  feggen  ,  tk  kan  niet  begrijpen ,  wanneer  zelfs  d'eenen  het  goet  ge' 
loof  foo  merkelijk  niet  waaren  overtreeden,  waar  dat  al  die  loosheid 
goed  voor  is  ,    wanneer  men  door  eerlijker  en  zet^erder  middelen  de 
yreede  kan  bekomen.     De  kl'^gten  die  mijn  Heer  de  Witt  doet^ 
dat  zfjn  Aleejters  geen  kennis  hebben  gehad  ,    van  des  Conings  on-, 
derneeming^  om  in  de  Nederlanden  te  vallen  ^  als  weinig  tijd  te  vaa- 
ren, dat  ^tjn  Majejieit  dezjelve  in  ^twerk^  fielden  om  uitte  vteren , 
2.ijn  tegenwoordig  ontijdig  ,    en  het  geen  wj  dagelijks  hooren  dat  in 
's  Gravenha^en  omgaat ,  verregtvaardigt  z.ijn  Majejieit  meer  als  te 
veel.,  dat  hy  wyfehjk^en  voorzjgiig  gedaan  heeft  van  dufdaanig  ge- 
handeld  te  hebben,  ook  konde  hy  me:  anders  doen.,  z.onder  hem  in  de 
^elve  gevaar  en  te  jl  ellen  die  hy  reeds  geleeden  heeft  ^  by  aldien  hy  z.}~ 
ne gedagten  hier  over ,  aan  Spagnien  hadde  ontdekt. 

Ik  geloof  zelfs  niet ,  dat  men  tot  Madrid  z.00  veel  als  in  's  Gra- 
venhagen  ,  de  min(ie  voortgang  van  zijn  Majefteids  PVaapen  ge- 
voeld. Den  Coningheeft  geen  andere  als  alle  goede  meeningen  ,y  God' 
zal  hem  ongetwijfelt  zeegenen,  en  beb»lpfaamz.ijn^  by  aldien  hy  de^ 
zen  Oorlog  alleen  moet  vorren  :  Daarenboven  kan  men  hem  wel  af- 
breng doen,  dog  zeer  befwaarltjkeen  vrees  aan  jaagen.  Aiaar  het 
geen  de  Vreede  vjel  haafi  te  voorfchein  ^al  brengen,  is,  dat  de  Sta- 
ten aan  de  Coning  van  Spagnien  verklaarende  ,  van  zich  fiark.  te 
maken,  dat  den  Coning  de  voorgeflagen  bedingen  aan  zal  neemen^ 
e*  by  aldien  de  gemelden  Afajejieit  weigertg  blijft ,  zj>  hunne  fVape- 
sten  bj  de  ztjne  zullen  voegen ,  om  hen  daar  toe  te  dtvingen  ,  welks- 
middel  veel  zeekerder  en  vaardiger  is  ,  om  een  Vreede  te  verkrijgen  3 
als  door  de  gemelde  handelingen  van  Verbonden  en  Vcrceniging, 


^40  LEE  VEN  en  DOIOD  van 

1 66'J.     4ig  alfto  onnut  z-ijn «  als  onfeeker  dat  defelve  geluk^n  zulllen.     D*- 
wyl  den  Conlng  geld  heeft  gegeeven  tot  het  werpen  van  nieuwe  Beit~ 
tot  verflerkif'g  van  z.ijn  Leger  in  Dujifiand  ,    het  geen  mijn 
de  Pnns  moet  gebieden .   en  dat  zJjn  Leger  in  Vlaanderen  ver» 
is  met  lo  Compagnien  voor  de  oude  Benden,  foo^an  zijn  Ma- 
niet  verflaan  tot  de  voorfchreeve    tnhout   van  het  laatffe  ont' 
maar  wat  de  opfchorfinge  van  Wapenen  betreft,  z.al  hy  toe 
fiaan  op  defelvs  voorwaarde  als  hy  in  z.ijn  ingeleverd  gtfchrtft  uitge- 
drukt  heeft -y  en  fchoon  mijn  Heer  DE   WiTT  inde  beginne  onsjoobe- 
quaam  niet  achte  van  te  denken,  dat  wyhet  toefoude  flaan^Jonder 
een  gefielde  tijd  te  neemen,  houd  fich  zijn  Adajejieit  ook.  aan  dat  van 
den  laaflen  Maart  jongfl  leeden,  onder  vooru-aarde  dat  bj  aldiende 
Spanjaarden  de  voorflagen  van  du  nevensgaande  gefchrift  komen  te 
wygeren ,  de  Staaten  de  Wapens  op  fullen  vatten  en   hen  daar  toe 
dwingen,  volgens  het  eer/Ie  voor/iel  van  mijn  Heer  de  Witt.  De* 
Coning  konde  in  der  daad  nimmermeer  gelooven,  als  hebbende  voor 
de  welfland  der  Freede  ,   afgejlaan  van  alles  wat  mijn   Heer  de 
Witt  op  hem  begeerde,  waar  in  mijn  Heer  van  Beuningen  jrcot 
genoegtn  had,  toen  hy  van  dit  Hof  vertrok.,  dat  men  zjulkf  fchtelij- 
ke  tufchcnvallen  foude  aan  den  dag  fien  komen ,  naar  van  den  Co- 
ning zj^n  verborgentheid  op  fuik  een  gcwigtige  zaat^  te  hebben  ge- 
hoord, en  daar  na  het  z.elve  bj  z.ich  te  houden  ^  zonder  iets  te  doen 
van  het  geen  belooft  was^  de  Staaten  moeten  of  foodanige  wyze  niet 
handelen,  met  fuik,  een  Groot  Coning  hunne  Bondgenoot,  die  henfoê 
veel  teekens  van  zyne  genegentbeid  getoond  heeft ,    en  die  het  jelven 
noch  agtervolgen  wil ,  mits  dat  de  Staaten  hem  alfulke  dien  fien  by  de 
Spanjaarden  toonen ,  om  hen  te  verpligten  van  Coning  met  Coning  te 
handelen ,  het  geen  niet  befwaarlyk. '«  doen  z.al  zijn.     Zijn  Majejleit 
heeft  berigt  van  Madrid,  dat  de  Spaanjche  daar  reeds  toe  gebragt 
zijn  :  en  z.ijn  Alajejleit  fal  in  alle  gevallen  met  de  dien  fien  van  de 
gemelde  Staaten  te  vreeden  z.ijn ,  fonder  hen  ooit  van  hun  belang  4tf 
te  trekken.     Wat  de  vrywuuring  betreft  :  dewijl  zjjn  Majejieit  nim- 
mermeer Verdrag  fal  maakcn ,  als  met  een  vafl  voorneemen  van  het 
felve  getrouwelijk,  t' onderhouden ,  ook  fal  hy  fonder  forge  te  vreeden 
zijn ,  Jat  de  Pr  ineen  en  Forten ,  die  het  gelieven  te  doen ,  aan  de 
Spanjaards ,  van  het  geen  fjn  Majefieit  fal  onderteekenen ,  en  aan 
hem ,  fto  haad  de  Spanjaards  het  onderfchretven  hebben ,  hun- 
ne 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WlTT.      241 

tie  i.  waarborgt  geeven.  Wat  het  omwerp  betreft ,  dat  men  zij» Ma'  -  .  ''- 
jefteit  een  onftjlbaar  middel  voor  (leid,  om  tot  een  eind  van  faaken  tf 
komen ,  dat  men  daarenboven  van  de  zijde  der  Staaten  x.al  verpligt  tie. 
fcjiw,  foodanigewijzevandoente gebruiken,  om  verfcheideDuyiCche 
Princen  in  het  zelve  voorneemen  te  trekken,  die  fonder  dat,  tot  be- 
Jliiiten  konden  gebragt  worden  y  welke  voor  hen  en  Vrankryk^fi'rf^r- 
iijk^foude  zijn  j  zijn  Alaje/leit  bedankt  de  Staaten  voor  defè  goede 
genegentheid  ,  waar  van  hem  de  helft  genoeg  ts ,  dat  is  te  fcggen^  dat 
de  Staaten  niets  belooven,  als  voor  haar  /elven ,  en  dat  fonder  arg- 
waan ofte  dnbb  el  zinnigheid  ,  gelijk  hy  ook,  van  zij»  kant  gereed  is , 
het  felve  heel  klaarljh^en  fu^verte  doen,  ^ijndedtthet  ecniglfeenfee- 
kerfle  middel  om  tot  het  algemeene  einde  te  komen ,  omtrent  het  voor- 
gefielde  ,  van  een  goet  Verdrag  te  maaken  j  op  voor^vaarden  j  dat 
men  in  't  kprt  en  haaftelijk^over  een  mogt  konden.  Dat  ^ijn  Afajefleit 
zich  fier^  maakt ,  ew  de  Princen  van  't  Dujtfche  Ri/\  ivel  te  regee* 
rent  fonder  dat  de  Staaten  eenige  Verbonden  over  deefc  zaake  met 
hen  behoeven  te  mahen^wegens  hetylrtykel  van  't  ontruerp,dat  de  Brand- 
fcbatttngen  afjnijt ,  het  welk  geheel  en  al  in  'tvoordeelder  Spaan fche, 
is  tot  vernieling  der  Franfche  Krijgsbenden,  en  tot  verfterkinge  des 
Vyands  ;  want  door  het  ligten  van  Brandfchatttngen  ,  en  onzydige 
Plaat  zen  ,  onderhouden  ivy  niet  alleen  des  Conings  Krijgsmacht, 
maar  wy  beletten  ook  dat  den  Vyand  gantfch  geen  plaats  konnen 
krijgen  ,  om  hunne  Benden  t' onder  [leunen  ,  foo  dat  ztjn  JMajefeit 
klaarlijk^de  eenzydigheid  der  Staaten,  voor  de  Spanj aards  bej^eurd, 
in  een  zaak  die  hen  niet  raakt  ofte  aangaat,  en  dat  de  zaken  wegens 
de  Brandfchattingen  ,  in  den  ouden  (laat  zijn  blyvende  ;  het  welke 
nieuwe  dwang  gebruiken  ztjn,  kragtig  genoeg  om  de  Spanjaards  tot 
■  de  Vreede  te  brengen.  Wat  de  handeling  met  de  Princen  van  't  Kei- 
zerryk^aangaat ,  by  aldien  hy  geen  dadelijk^  (Verbond  met  hen  door 
een  onderhandeling  aangaat ,  f  al  zijn  Majefteit  niet  qualtjk  maar  zeer 
noodfaakelijk  vinden,  na  dat  alles  onder  hem  en  de  Staaten  beflooten 
In  onderteekend  is ,  dat  de  gemelde  Heer  en  Staaten  de  zaakjnaande 
voornoemde  Princen  bekent  maa\ten  ,  om  hen  ,  was  het  mogelijk^j 
het  felve  gevoelen  in  te  boefemen^  als  zijnde  de  bejieeitfeekerfle  mid- 
delen die  zy  vinden  konden,  om  met  den  allereerjie  tot  een  goed 
Verdrag  te  geraaken.  U  twee  laaft  gefondene  brieven ,  waar 
in  UE.  de  goede  meeninge  van  den  Heer  DE  Witt  te  kef 
Tweede  Boek.'  (Hh)  mtt 


$657. 


%42 


LEEVEN  en  DOOD  van 


Spagnien 
verzoekt 
eenMilli- 
oen  gul- 
dens van 
den  Staat, 
mits  tot 
pant  te  ge- 
ver, de 
Steede 
Brugge, 
Oottende 
en  Oatuoae. 

(BZ, 


nen  geeft ,  hebben  niet  konnen  helpen  om  den  Coning  wegens  het  Punt 
'  van  Portugaal  fwak^t^  te  m Anken ,  en  heeft  de  waarborg  der  Prin- 
cenen^'^or^en^die  Bemiddelaars  z.ullen  z.tjn^  doen  aamieewen.  Zo» 
de  Staaten^  na  du  alles,  foo  veel  bevordering  voorens^  als  wy voor 
haar  doen^  z.al  de  Vreede  wel  haa/t  gejlooten  z.ljn  ,  anderfmds  vrees 
il{  voor  een  langduurtgen  Oorlog ,  en  dat  alle  onze  onderhandelingen 
te  niet  zullen  loopen.  Gy  weet  dat  yder  de  Vreede  niet  en  begeert , 
£y  hebt  den  Evenaar ,  werkt  dan  om  ons  de  .elve  te  doen  verl(rtjgen  , 
en  brengt  de  dwarsdrjvers  tot  de  reeden,  dewijl  men  van  hen  niet 
afvordert «  als  het  geen  z.y  z.elve  voorgejlelt  hebben ^ 

Deze  fcharpc  briefen  andere  omftandighedcn,  deden  haar  Ho: 
Mog:  alle  deGrenzcn  verllerken.om  een  waakend  oog  op  dcsCo- 
rings  onderneemingen,  te  houden.  Van  de  andere  kant  was 
Spagnien  zeer  benard  ,  en  ten  uyterften  om  geit  verleegcn, 
waar  door  zyn  Exellentie  Gamarra  dcflelfs  Gezant ,  aan  haar 
Hoog  Mog:  ter  zclvcr  tyd  dit  volgende ,  bygcfchrift  verzogt. 

Hoog  Mog:  Heeren> 

DEn  ondergcfchrcevcn  Geiant  van  Spagnien,  neemt  dcvryheid  vanu 
Hoog  Mor:  Hceren  AlgemccncStaatcndcr  Verecnigdc  Nederlanden, 
den  Ellendige»  Staat  voor  te  dragen ,  daar  de  ondcrdaanen  van  zyn  MajcUeit 
invervallenzyn,  irctecn  zeekcr  vertroiiwc  dat  haar  Hoog  Mog:  genoeg- 
zaam ondcrrigt  zyn  van  derccdcn  diezy  hebben,  om  belang  tLncemen  in 
deze  Provintien  te  behoeden,  cnhctuiterfteverderfafte  weeren,  hetgeen 
hem  nodigt  aan  u  Hoog  Mog:  bekend  'c  maken ,  dat  hy  deze  nagt  een  brief 
van  zyn  Exellentie  den  MarqutsCaflel  Rodrtgo  ontfangcn  heeft,  metma^^t- 
gcevinge,  om  aan  haar  Hoog  Mog:  de  Steden  Brugge,  Oojiendetu  Damme, 
en  de  Stcrktens  St,  Ifabella  en  St,  Donaas  aan  te  bieden ,  en  ter  hand  te  Hellen , 
om  te  befchermen  tegenj  de  geene  die  de/.elve  zoude  willen  bevcgtcn ,  mits 
dat  zy  gelieven  een  Millioen  guldens  aan  zyn  Majelleyt  te  Icenen ,  en  twaalf 
duyzent  man  van  dcezcn  Staat  by  onze  Krygsbcndcn  te  voegen,  op  zodanige 
voorwaarden  als  men  te  zaamen  over  een  zal  komen  ;  en  dcwy  1  dit  de  cenig- 
fte  middel  is  om  het  overige  te  bewaren,  cnhet  grooifte  werktuyg,  omdc 
aanrtaandc  en  toekomende  onheylcn  voor  te  komen,  verzoekt  ende  cylcht 
de  ondergefchreven  Gezant  heel  ernflclyk,dat  haar  Hoog  Mog:  een  fchiciyk 
bcfluyt  hier  op  gelieven  te  neemcn.  Want  dit  uy tcrfte  quaad  ieid  geen  uiiftcl, 
verzoekende  dat  zy  Gevolmagtigdc  daar  toe  gelieven  te  rerleencn ,  met  vol- 
kome vermogen  om  dczehandcl  met  haar  te  mogen  fluyten.  Gedaan  in's 
Gravenhage  den  3  September  1667.  Wa»geteckcnt. 

Gamarra. 
XIV 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      34.» 


XIV.    Hoofd-stuk. 


HEt  Eeuwig  Edict  in  't  laaft  van  't  voorleedc  Jaar  by  Y^^l 
haar  Ed:  Groot  Mog:  gemaakt  ,  veroorzaakte  groote  van  Mon-r 
verbittering  by  die  van  Zeeland,  hetgeen  den  eenzy-  "°"'' 
digen  Schryver  yi:  Montanus  met  zoo  veel  Lafterlyke  woor-  """h^""* 
den  tegen  de  Regenten  uytdrukt ,  onder  welke  hy  verhaald,  vingvan 
dat  door  de  Heeren  van  Zff/<i(«^ een  tegenwerp  opgefteld  was,  m.pa^.js. 
het  geen  (fegt^itz.en}a)  met  dendruk gemeen gemaaktwierd ,  totfiö.cns, 
om  het  gcmeene  volk,  dat  niet  verder  zag  als  haar  neus  lang 
was  aldus  wat  te  misleydcn,  waar  na  Montams  op  deze  wyze 
voortgaat.  „Dat  Or4g«»>w  goederen  niet  in  agt  genomen  wier- 
„  den,  waar  door  zy  tot  vermindering  geraakten ,  en  hy  in  onver- 
„ mogen  te  blooter  ftond,  voorde  bittere  vinnigheeden,  der 
,,geen,   die  op  zyn  onderdrukkinge  de  grondflag  metzelden 
„van  onverdiagelyke  baat  en  Staatlugt  j  dat  in  de  Godsdienft 
„eenalgemeene  verflaauwing  d'overhand  nam,  te  gelyk  met  p^^^jj,^^ 
,, Gods Verlochening,  DwaaUng,  Afgoderyen  Kettery;  datp.9».en 
„de  Plakkaaten  tegens  de  Paapiche  ftoutigheden  voorbulbak-  *'• 
„ken  dienden}  dat  de  Remon(iranten  tot  Socianery  vervallen, 
„dapper  uycfpatten;  dat  de  waare  Kerk  bittere  gefchriften 
„kreeg,  en  door  de  Remonftrumen  verder  beklad  wierdj  dac 
„men  in  het  Hoofd  van  zulke  Ichendige  Papieren  met  vergun 
,,regten   van  den  Staat  pronkten  j  zelfs  ook  die,  welke  de 
,,Goddelyke  waarheid  op  vervloekte  fchroeven  fielden  j  dat 
,,  men  alle  fchemp  fchriften  te  koop  deed  hangen  ,  om  den 
„  Prins  van   Oragnien   afkeerig   aan   het   volk    te   maaken  : 
„Dat    de    Sociniaanfche    Rcmonframfche    Leeraars    allent- 
„  halven  roemden  van  byzonderc  kennifle  wegens  de   Ge- 
„hymeniffe  des  gemeene  beft  te  hebben  :  daar  aan  de  an- 
„dere  zyde    de   llegtzinnige    in   Kerkenraaden  ,    Predik- 
„beurtens,  beroepingen,  bidden  voor  den  Jongen  Vorft  vaO 
„OM^»;e«alsandcrzints,  naauw  beteugeld  wierden  :  en  dat  de 

(Hh2)  -       lang- 


144  LEE  VEN  en  DOOD  van 

ïd6S.     „langwyligc  Rechtspleging,  de  dingtaalcn  op  fwaare  koften 
-  „verfchoot'i  zoo  dat  zy  als  onfterfelyk  bleven  ,    daar  de  twi- 

„ftcnde  fteifelyk  waaren  ,  en  de  magciglle  de  zwaklten  ver- 
„  duurden.  Voortgaande  fmaalt  deezen  Schryver  op  de  verce- 
ring  welk  de  drie  onvergelykelykc  helden  Cornelis  de  Witt  , 
de  Ruyter  en  van  Gent  wasgegeeven,  over  die  groote  en  won- 
derlyke  Zeegen  in  't  voorleden  Jaar  behaald,  en  zegt  „geen 
j,  Goude  Koppen ,  gcfchenken  en  heerlykheden  waren  te  veel , 
tegcn?ae  ,,  voor  die  aan'c  Landecnige  dienft  deeden,  diealstwce  Wit- 
Hecreiidc  ^^  ^g  yocten  hadden  :  en  andere  konden  niet  uytregten,  welk 
„Lof  of  vergelding  verdienden,  en  hoe  de  Krygs-Ampten  aan 
„de  man  geraakten  ,  zouden  beft  hebben  weeten  te  zeggen, 
„  de  felfte  beftryder  van  't  Huys  Oragnten  ,  indien  niet  een 
„fchrikkelyke  uitgang 't  ontdekken  had  gefmoord.  Zoo  dat 
deezen  grooten  Schryver  alleen  meer  moet  geweeten  hebben 
9\%Aiti.ema^  en  Brandy  in 't  Nederduyts,  deUNeuvtlle^Wic- 
quefort  en  Sanfon  in  't  Frans,  Tempel  in  't  Engelfch,  Raparini 
in  't  Italiaans,  en  Tellerya  in  't  Spaans  ;  behalve  zoo  veel  an- 
dere geloofwaardige  Mannen,  die  nimmer  van  zulke  zaaken, 
maar  wel  in  tegendeel  gelprooken  en  getoond  hebben  ,  hoe 
vrecdfaam  en  blcejende  dat  den  Staat  in  die  gulden  tyd  was, 
door  't  niet  regeeren  eener  Stadhouder ^  ende  onwaardeerbaare 
dienften  van  haar  Ed:  Groot  Mog:,  die  ten  korten  van  hun  ei- 
gen belang,  onophoudelyk,dat  van  hunncfngczeetenenzotec- 
dcr  behartigd  hebben,  dat  de  grootftevyanden  vandenStaat, 
in  alle  gelcgentheeden  hen  daar  een  onuytdrukkelyken  Lof 
over  hebben  gegeeven;  Daar  deezen  eenige  Schryver,  zyndc 
een  Ingezeetcn  van  dit  Land  ,  zich  zoo  fchandig  luisgrypr. 
Doch  laat  ons  een  ander  man  daar  ontrent  hooren,  dieookhcc 
Leeven  van  zyn  Coninglyke  Majefteyt,  Hoog  Loffclykergc- 
dagtcnis,  den  dapperen  Wilhelm  de  IIL  onzydigbefchreven 
heeft,  die  zegt  ,  „dat  alle  de  Leeden  der  Vergadering  van 
SinfonlWi  ,j Holland  en  IVefl -Friejland y  jazelfs  de  Overighcedcn  van  alle 
'P»8'H^*„deflelfs  Steden,  den  Eed  op  het  berugte  Eeuwig  Edict 
Aittemab.  ,,  decdcn,  uitgezonderd  ten  Heer  tot  Edam,  gevende  tot  ree- 
♦Ip.jiï.  ^^jg  y^^  verfchooning,  dat  hy  heel  oud  en  doof  pijnde  ^  den  in^ 
hfud  van  dtn  £ed  niet  ksnde  vcrflaun  ,   en  liever  z.ijn  bediening 

wil' 


I 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  V^ITT.  14^ 

wilden  afieggen  als  die  te  doen,  ende  alzoo  washy  uit  de  Vroed-  ï°^o» 
Ichap  gegaan  ,    als  oud,  niet  ah  den  Eed  wygerende.     „Dat  in  ^ 

,, Holland  ook  een  groote  Eendragt  was,  en  dat  over-al  dezen 
„Eed,  in  weinig  tyd  afgelcgt  wierd,  zonder  een  wederfpan- 
„nige,  daaronder  te  vinden.    Op  eenandere  plaats  ftaatinhet 
zelfde  deel,  dat  deHeeren  Gecommitteerde  Ik^^dcn  zydcn,  we- 
gens het  Hark  maakcn  van  Naarden,  dat  zy  in  dit  /aar  werk-» 
ftellig  maakten.     „  Wy  zyn  waarlyk  hier  gelukkiger  in  alson- 
,,2e  Voorouders,  dat  wy  ontflagen  zynde  van 't  JukderGra- 
jjVen,  Stadhouders  en  Capitainen  Generaals,  nu  meteen  vol- 
,)flage  vryheid  mogen  voordragen,  welkeplaatzen,  enomwac 
„reedenen  1  die  verfterkt  behoorden  te  werden ,  enz.  Een  ander  wicquefort 
geloofwaardig  Schryver  zegt,  dat  in  deezentyd  door  het  Ver- "''^•^"•'*' 
bond  dat  den  Staat  met  Engeland  gemaakt  had ,  als  ook  de  Tri- 
ple  Alliantie,  haar  Hoog  Mog:  een  groot  ontzag  by  alle  gc- 
kroonden  Hoofden  en  Mogentheden  dergeheele  Chrirtenheyc 
verkregen  hebben  :  Daar  noch  by  quam,  't  geen  de  Neder- 
landfche  Vrye-Staat  meer  aanziens  gaf,  datmenna'teyndigen 
van  deze  en  andere  zwaare  en  koftelyke  Oorlogen ,  die  (taan- 
de de  bediening  van  den  Heer  Raad  Penfionaris  D'e  'W"itt,^'°''*"^*' 
van  malkandcren  zoo  kort  gevolgt  waaren  ,     nu   bevond ,  NedeiUn- 
dat  de  Provintie  van  Holland,  die  inde  laften  't  meefl  had  te  dra-  ''^"* 
gen,  omtrent  twee  Millioenen  guldens  van  haar  fchulden,  op  Hoiund   • 
leekening  van  die  meergemelde  Hoofdzomme  (ten  tyde  van  befaaittwee 
Prins  Willem  de  II.  opgenomen  J  had  afgelegt  :  en  dat  men  guidénsop* 
seduurende  dien  tyd  een  merkelyk  getal  Oorlopfchepen,  en ''^"'"2   , 
daar  onder  verlchcide  van  het  grootlte  maaklel,  omtrent  i6oteHoofd- 
voeten  lang,  en  41  voeten  wyd,  had  aangebouwd}  en  dat  men  *""""'"• 
ettelyke  duyzende  ftukken  Metaal  Gefchut ,  heele  en  halve  """schl- 
Kartouwen,  ook  kleynder,  had  laaten  gieten  :  en  zich  daar  pen  en  Me- 
doorte  meer  ontfaglyk  gemaakt  by  allerly  vyanden.     Hierop  ^3j,g^^o^"j 
„volgde  zoo  groote  voorfpoed  in  de  Zeevaart  en  neering  van  nen. 
„'s  Lands  Ingczeetenen,  dat  men  in  vcelejaaren  geen  geluk-  Brmd.in't 
„kiger  tyden  had  geleefc.     Doch  't  en  leed  geenvier  Jaaren,  Ruytei'.'it! 
„ofde  dingen  naamen  een  keer,  en  het  rad  van  geluk  en  onge-*'3. 
„  luk  draaide  naar  onzen  ondergang  ,    en  maakten  den  Staat 
„tot  een  Leerzaam  voorbeeld  van  de  wiflelvalligheidder  men- 

(Hh  3)  iche. 


'xé(J8. 


In  Amftet 
dam  word 
tneederde 
gtooter 
gemaakt. 


246  LEEVEN  enDOOD  vati 

,,fchelyke  zaaken.  Hoe  bloejendc  dat  ons  Holland  ook  tenty» 
den  van  zyn  Ed:  bedieninge  was,  gz^  Am  Her  dam  te  kennen, 
zynde  de  grootrte  en  vermaarftc  Stadt  der  geheelc  Provintie^ 
welk  roen  met  twee  derdeparten  vergrootten  en  uytzette ,  en 
men  niet  eens  konde  bemerken,  dat  binnen  dezelve   Stadt, 
de  Huyzen  ofte  Erven  daar  door  in  prys  quamen  te  vermin- 
deren} ja  dat  het  aan  timmeren  van  Huyzen  aldaar  zo  toenam, 
dat  den  fchatting  op  de  Grove  waaren  over  die  Stad  alleen  , 
omtrent  dertig  duyzend  guldens  meerder  is  verpagt  als  ooit  te 
vooren,  niet  tegenftaande  dat  dezelve  fchattinge  zedert  deeze 
Vrye  Regeering  van  Jaar  tot  Jaar  opgeklommen  was.  Van  Ley- 
den^  Dordregt  en  meer  andere  Steden  ,    kan  men  bynaar  het 
zelfde  zeggen.     Daarenboven  was  de  pragt  zoo  vermeerderd, 
in  koftelyke  encicrlyke  Gebouwen ,  Koctfen ,  Paarden  en  ande- 
re teekenen  van  overvloed,  dac  men  aan  dewclvaard  niet  be- 
hoefde te  twyfelen.  Ookismy  vangoederhand  verzeckerd,  dat 
de  Hollanders  alleen  een  getal  van  omtrent  dertig  duyzend 
Schepen,  zo  gi  oor  als  klyn ,  in  't  Vaarwater  hadden.     Zo  dat  den 
Leeraar  Me«/<jn«xof  niet  kundig  geweeft  is ,  of  niet  heeft  willen 
de  waarheid  fchryven  ,  alseendcrdriftigfte  Slaafsgczinde  ge- 
weeft  zynde. 
BenGewnt     Den  vermaarden  Ylctr  WillUm  Temple  ,   Gezant  van  Enge- 
Tcmpie     landy  was  in  den  beginne  van  dit  Jaar  in 's  Gravenhagegeko- 
'sGraven-   men  ,  cn  leverde  zyn  geloofs  briefden  18  January  aan  haar 
h'S«'        Hoog  Mog-  over,  gevende  de  agtervolging  van  Vriendfchap 
•wegens  zyn  Coning  te  kennen,  als  ook  dat  het  vuur  des  Oor- 
logs  tuflchen  de  Croonen  van  Sfagmen  en  Vrankryi^^  noodzake- 
lyk  diende  uitgedooft  te  worden,  tot  welftand  van  zyn  Mee- 
fter  cn  de  Siaaten  der  Vercenigde  Nederlanden  ;  ten  welken 
^'i'uiege-  eynde  men  een  naauwer  Verbond  op  den  j  3  January  met  £«- 
üooKtniw^- geUrid  maakten  ,   lluytende  den  Koning  van  Sweden  daar  ne- 
land^swe'  vens  m  ,    waar  uit  de  naam  van  Triple  Alliamtt,  of  het  «/r/>- 
Aencn  hiit  poudig    Vcrhoud    ontftond  ,     VicXkde^la   Neuville   verderfclyk 
""^     ^' voor  de  Staaccn  noemd.     Dit  Verbond  diende  om  den  Coning 
van  yrankrjkit  beteugelen,  in  den  gemciden  Oorlog  tegen» 
Spagmen  1  die  hy  den  luaftgenoemden  Coning  aani^edaan  had, 
wegens  het  Erfregt  van  zyn  Gcva^Xinnc  Marta  Thtrefa,  Jnfan- 

tt 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      147 

tevinSpagniCf  op  de  Spaanfche  Nederlanden:  die  hy  zo fchiely^^  i<?öa, 
overrompelde,  enin  weinig  dagen  de  voornaam  lle  Steden  weg  '  '        ' 
nam,  waar  over  den Franlchen Regtgelecrden -^«/jr^, door 7yO 
pen  te  kennen  gaf  >  dat  de  Coning  van  Vrankryk  niet  alleen gereg' 
tigdwast  uu  kj^ogt  van  z.yn  Gemalin  tot  de  Spaunfche  Nederlanden  ^ 
maar  eok^tot  het  Duytfche  Keyferrijk  en  het  grootjie  deel  van  Europa. 

Den  Raad  Penfionarts  deWitT)  had  om  alle  onheylen  die  uit  Pe"fi^"''- 
de  dood  van  den  Jongen  Coning  van  Spagnwn  zoude   komen  de  witt 
t'ontftaan  ,  by  aldien  zyn  Majelleyt  zonder  wettige  Kinde-  om^m^dde- 
ren  quam  te  fterven  ,   aan  haar  Ed:  Groot  Mog:  in  bedenken  '"«  bera- 
gegeven  ,   of  het  niet  ten  uyterllen  noodig  was  ,   daar  in  tediendecó- 
voorzienj  het  welk  overwogen  zynde,  wierd  zyn  Ed:by  haar  "'"gvan 
Hoog  Mog:  Gevolmagtigd ,  om  met  de  Heeren  Gezanten  van  zond«'" 
Engeland  en  Si*eden,  alzulke  middelen  te  beraamen,  als  tot  de  J.^'^j'S^ 
grootlte  verzeekerheid  van  Europa  zoude  dienen.    Voorwaar  komt  t» 
doezen     Staatkundige     Man  ,    had     in     deeze    tyd  ,    die**"^'"' 
koftelyke  en  vcrflindende  Oorlog  alvoorzien  ,  daarwy  heeden 
toe  gedwongen  zyn  te  voeren,  tegensd'onregtmatigeeyfchen 
van  Krankryk-     Haar  Hoog  Mog:  vonden  ook  goet  van  de  1 5  ^"fÓ"Yi'ó 
Zwitferfc  Cantons  in  dit  Verbond  te  nodigen,  doordien zy  een 
groot  misnoegen  tegcns  Vrankryk  hadden.     Den  Coning  van 
Spagnien  ve.'czotkznéc  hier  mededeel  te  hebben,  wierd  zulks 
geweigerd,  uit  reeden,  dat  Frankryk  daar  niet  in  zynde,  men 
onmogelyk  konden  toeftaan  hem  daar  in  te  laaten  ,    zonder 
Vmnkryk  te  misnoegen,  maar  men  beloofde  hem  Waarborgen 
voor  de  aanftaande  Vreede  te  zullen  zyn.    Ten  zelven  daagen  dlljl"^'"" 
dat  dit  drievoudig  Verbond  wierd  gcllooten,  maakten  den  Co-  Ambafla. 
ningvan  Engeland  met  haar  Hoog  Mog;  noch  een  nader  en  s^^' !^'' "•' 
byzonder  Verbond,  welke  twee  handelingen,  vanzogrooten  p=s.i7f.* 
aangclegentheid ,  op  een  ongewoone  wyze,  met  het  hoogde  Nog  naaa- 
geheim ,  in  vyf  dagen  tyds ,  door  den  vly  t  van  den  zelven  Tem-  T^nJ^g^""' 
c/f,  en  den  voornaamftenbewindmanvanden  Staat,  den  Raad  Engchnd 
PenftoMris  DE  WiTT,  wierden  ontworpen,  op^efteld  en  ge- jne"°ëe"'* 
tcekend.     Daar  noch  den  17  van  February  een  handeling  van^vfJagen 
Zeczaakcn  en  Coophandel  met  den  zelfden  Coning  opvolg- dr^or^dc"' 
den,  waar  door  het  Spaanfche  Nederland  wierd  gered.  Heercn  jo* 

Onderwyle  dat  Frankxjk  de  Spaanlche  NederJandcn  verwoe-  enVempi^ 


348  LEEVEN  en  DOOD  van 

ï^oö.     ftcn,  en  den  Bifl'chop  van  Mutifïer  (die  de  degen  beter  als  den 
"  My  ter  paften)  veel  nieuwe  wervingen  deed,  vcrzcckerdezich 
Haar  Hoog  jg  Hecren  Staatend :r  Vereenigde  Nederlanden  ophetfterkft, 
fle°ke«  zig  tegens  twee  Nabuurige ,  dog  twiftige Bondgenoten.  Zy  decdcn, 
J?""if"*'=behal ven  hunne  Kvygstnaet,  nocheenigeduyzend  LmenbHrgfe 
«Isa.         Krygsknecluen  komen,  om  by  hun  Lcg.-r  te  voegen,  indien 
de  nood  zulks  mogtc  vereifchen  ,    waar  over  den  Prins  Johan 
Maunts  vaa  NaJfuHiv  als  eerfte,  en  den  Heer  IVUnsah  tweede 
Veld  Maarfchalk  zoude  gebieden,  welke  laafte,  alszyndeeen 
vreemdeling,  veel  yverzugt onder  eenige  ingeboorene  veroor- 
zaakten, temeer,  dewyl  hy  dit  Jaar  ,  als  Opperhoofd  zoude 
gebieden,  en  den  eerftgemelden  had  men  befloten  ineenGe- 
zantfchap,  nevens  den  Heer  Bcverning  naar  JVeenen  iezendcwt 
dewyl  men  in  hem  een  llarke  drift  voorden  jongen  Prins  en  zyn 
Vooiftanders  bemerkten,  zodat  men  hem  die  gcwigtig  Ampt, 
niet  dorft  betrouwen  in  een  tyd  dat  ZecUndy  Vrwflandt,  Groemngcn 
tenuyterftendreeven,  omhet  HuysvanOr^_g««f«,  zelfs  in  weer 
wil  van  Hoücindi^-xxx  oude  luyfter  wederom  te  geven ,  het  welke 
te  veel  gewaagd  geweeft  zoude  zyn }  doch  deze  Vcldtogc  wierd 
geftaakt,  dewyl  men  ^rankryk^zo  wel  als  Mun/ier^iot  reden  bragr, 
flóotMtuf-C'''    ^^    Vreede    tuflchen     de    Coningen    van     Spagnien  en 
fchen        rr<i«/:7(',  den  tweeden  der  Maand  IVIay,  door  bemiddeling  der 
MSp^^iL  Hceren  Staaten  der  Vereenigde  Nederlanden,  loi  Aaken  wierd 

totAaken.    gcfloOten. 

Kaa"pV  ^*^"  Heer  Raad  Penfionaris  de  Witt  veel  werk  makende 
•fionwisde  vau  de  voomamen  Staatkundige  Heer  T(?w/?/f,  diemceftallcda* 
«nkoïl!  gen  te  zaamen,  zo  wel  wegens  uytheemiche  als  binnclandfche 
lyUsMaai-  Zaken  beraamden,  het  geen  tot  's  Lands  welvaart  was  (trekkende, 
'''*■  gaf  den  derden  van  February  een  pragtige  Maaltyd,  alwaar  de 

HcerePrincevan  Oragnieny  Prins  Mauritsvan  NaJ]at4U',de  Heer 
Temple  en  de  mceftcaanwelendeStaatsbedienden  van  vreemde 
Mogenthcden,  nevens  het  Jufterfchap  genodigd  was.  Den 
Dans  wierd  door  den  Prins  van  Orrir^«<>«  begonnen,  en  door  den 
Raad  Pe»fionari;  de  Witt  gevolgd,  welke laatftczo  inde  Maat- 
zang als  Dans,  van  de  meefte  de  prys  behaalden,  alhetwelktot 
in  de  middcrnagt  duurden ,  alwaar  den  Heer  Prins  en  den  Raad 
i'f»/»?ff»«mmalkandeienverfcheyderyzen,  zo  met  yvoordenals 

hoiFc- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        149 

hofFelykheid  een  buytengemeene  genegentheid  toonden,  hec  |/_°*. 
geen  van  eenige  met  verwondering  en  opmerking  wierd  be-  "* 

Ichoud,  voornamentlyk  in  't  uytgaan,  wanneer  den  gcmelden 
Raad  Penfionaus  zyn  Hoogheid  tot  aan  de  Koets  uitlydende, 
voor  dezelve  wel  een  vierendeel  uurs  te  zamen  blceven  ftaan  . 
redeneeren,  alwaar  den  Prins  vanOr<?^«/f«eindelykzydei  my k  lykewoot-' 
Heer  thj^enien  uiter(ieverfeekerd  van  u goede  genegcmhetdmywaards  ^  denvanzya 
enfal  altoos  met  deje  verpligttng  ,foo  lang  ik,  leeve ,  hetzelfde  aan  u  en  "u  den 
u  nakomelingen  toonen.     Rydendealzoonaar  zyn  Hof.  fiJimu'"' 

Haar  Hoog  Mog:  de  Hceren  Scaacender  Vereenigde  Ne- Bezending 
derlanden  hadden  eindelyk  beflootcn,  van  eenige  Gevolmach- ""i'^" 
tigden  uit  de  haaren  naar  Zeeland  te  zenden,  om  hetStadhoii-  na°r°lce-^' 
derlchap  ,  van  het  Capnain  Admiraal  Generaalfchap  teicheiden'^"'!,"™''" 
en  af  ce  zonderen,  dewyi  de  Provmtie  van  Zeeland  ^  als  meerderfchsp 
gemeld  heb,  de  yverigfte  in  het  legcnftrecven  wasj  zoo  dat  "("f^^^'* 
haar  Hoog  Mog:  Gevolmagtigden  den  1  Fcbriiary  een  om- niiraaiec- 
ftandig  voorflag  aan  haar  Ed:  Mog:  ,   de  Heeren  Staatcn  vanJe^^S^ 
Zeeland  deeden  ,    waar  in  zy  het  waare  belang  der  Provtmien^  Aiizema+ï 
als  ook  dat  des  Princen  van  Or^^«;>«  vertoonden,  aanhouden-  '  °"*  *' 
de,  dat  zy  onbefwaard  geliefden  te  zyn ,  om  met  de  vier  andere 
Provtntien  over  een  te  komen  op  dit  ftuk ,  en  zich  gevolgclyk 
by  de  meerderheid  van  llemmen  te  voegen,  dewylde  Heeren 
haar  Ed:  Mog:  Gedeputeerde  Raaden  by  gefchrift  vanden  ach' 
jien  December  laafliecdcn,  aan  haar  Hoog  Mog:  hadden  te  ken- 
nen gegecven,  dut  het  meerder  getal  van  de  Provintien  niet  be- 
hoorden te  werden  geperfl  tot  het  gcz  celen  van  't  minder  getal,  maar 
wel  het  minder  tot  het  meerder,     W'aarenboven  de  Heeren  Gevol- 
magtigden vertoonden,  dat  aan  haar  zyde  nu  de  meerderheid 
van  Stemme  was  j   dat   Zeeland  alleen  tegenltand  deed ,  de- 
wyi rncjland  en  Groeningen  alreeds  een  Siadhouder  hebbende, 
buyten  dit  vcrlchil  moeften  blyven,  fchoon  men  dezelve  daar 
uyt  eenige  inzigten  onder  begrecpen  had  ;   dat  de  gemelde 
twee  Provintien  zoo  wel  een  bezending  wegens  dit  voorftcl  toe- 
gevoegd was  als  Zeeland.    En  holland  gaf  duydelyk  te  ken- 
nen, dat  by  aldicn  de  drie  moejelyke  Provintienhici'  in  wyge- 
rend  of  nalatig  blceven  ,  zyde  oorzaak  zoude  zyn,   dat  den 
Prins  niet  gevorderd  wierd,  dewyl  men  in  Holland  zonder  de- 

Tweede  Boekt  ( ^ '  j  ze 


^^o  LEEVENenDOOD  van 

jd^8.    7,e  tocftemming  daar  niets  in  zouden  doen.     Dat  fchoon  de 
^  Prinsgezinden  in  Zeeland  riepen  ,    dat  de  RepubUq-Ac  gegrond- 

veft  en  beveiligd  was  door  een  Capttam  Generaal  en  Stadhou- 
ftj";"?^'    ders,  iirdem  arnhur  confervandam^  tjitibus  conjiata  fuit.     Dat  zy 
behoord  befchermt  te  worden  düur  dezelve  middelen  waardoor 
zy  gegrondveft  is,  en  egter  de  roepers  aan  't  laage  eynde  wa- 
ren, zynde  een  meenigte  byloopers,  zonder  eenige  Macht  of 
Achtbaarheid,  vellent  quidem  juvare  Prtncipem  ,  fed  non  pojfunt. 
Zy  tienden  de  Prins  wel  helpen ,  maar  z.j  l(o/iden   nut.     Doch  al 
de  geen  die  onder  de  Overigheid  de  llerkfte  waren  ,    en  het 
Roer  Tan  Staat  in  de  hand  hadden,  vonden  het  zoo  zoet,  dat 
zy  't  nooit  konden  verlaten;  en  de  waereld  zag,  pnncipaiu  nt- 
hil  coniemptius ,  /» Jent  (jut  contem>iant  j  datter  niets  bateltjker  is  als 
ten  Princeltjke  Re^eertng^   indien  men  eenige  vind  die  'erz.ich  tegen 
flelUn^  en  dat  men  door  Wurts  konden  doen  ,  falva  Republica, 
den  Vrye-Staat  behouden  ,   't  geen  de  Priiicen  hadden  gedaan, 
y1mi/ia,  tot  deflelfs  nadeel.     Wat  het  verwyt  van  de  Heer  de 
Hubert  Raad  Penfionans  van  Zeeland  aangaat  ,    zeggende  dat 
JHolland  met  veel  ondankbaarheid  de  dienllen  die  men  aan 
het  Huys  van   Oragnien  verfchuldigd  was   beloonde,  beant- 
woorden  haar  Edele   Groot    Mogende;  dat   zy  veel   meer 
genegentheid  tot  des  Prince  bevordering  hadden  als  alle  d'an- 
dcren,  dewyl  zy  Hecren  Staaten  van  Holland ,  zyn  Hoogheid 
in  den  Raad  van  Staat  wilden  dringen  ,  mits  dat  de  gemelde 
hooge  bcdieninge  van  malkandere  afgezonderd  zouden  worden  j 
dat  den  Frinsen  zyn  Voorouders  altoos  verpligting aan /i«/y4«<i 
fchuldig  waren  gcweeft,  het  welk  haar  Ed:  Groot  Mog:  door 
Deduclien  genoeg  beweezen  hadden;  en  datzy  niet  te  min  haar 
dankbaarheid  hier  in  heeft  willen  toonen,  van  den  Prins  in  alle 
Eer-Ampten  te  flellen,  en  hem  daarenboven  noch  een  geede 
Jaai  lykfe  Wedde  geeven  j    maar  dut  d'andere   ("zelfs  Zeeland) 
belettende  en  wederfpreekende  de  fchyding,  ondankbaar  aan 
den  Prins  wuarcn ,  latende  hem  zonder  bewind ,  en  als  een  O  in  'c 
Zyffer  blyven.     Et  hoc  commentum  ^  en  deefe  uitvinding  wasLof- 
felyk,  en  placet  pluribuSi  behaagde  veele.     Doch  men  hnd  zc- 
dert  de  te  regtllclling  van  Buat^  (uit  wiens  dingtaal   klaarte 
l'fo!™;*-  ^^"  'S ,  dat  den  Oorlog  met  Engeland  teo  deelen  was  aange- 

vaa- 


I 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WÏTT.       t^t 

vangen)  al  d'anderen  een  vrees  aangejaagd,  zoodat  al  het  ge-  iS69l 
roep  van  hem  in  de  hoogc  Ampten  van  zyn  Voorouders  te  itel-  "         ^ 
len  verdween  I  zelfs  in  de  Heer  deHubert,  en  alle  ccrlykeluy- •*''"'"»'>• 
den  die  in  Zeeland  gezag  hadden ,  waaren  genoegzaam  van  de  *  '  '''^'  * 
zelfde  gedagten  als  Holla>id.     Ondertudchen  was  den   Prins, 
zonder  kennis  van  haar  Ed;  Groot  Mog:,  of  zyne  Voogden» 
ftil  naar  5>-f(/^ geryft ,  om  ,  zoo  hy  voor  gateenige  Windhon- 
den  en  Valken  op  de  Jngt  te  beproeven»  die  de  Coning  van 
Engeland^  zyn  Oom ,   hem  vereerd  had ,  doch  hy  had zig daar 
niec  lang  opgehouden,  maar  trok  naar  Middelburg  in  ZceUnd^  zyn  Hoog: 
alwaar  hy  door  de  Burgeren  ingehaald  wierd,  en   aan  alle  de  p^i^jtan 
omftandighccden  belpcuvden  men  genoegzaam,  dat  men  voor-  oragnien 
bercidzelen  klaar  gemaakt  had,  om  hem  als  Eerlte  derEedcle  zjcJand! 
te  maaken  ,   gelyk  de  Heeren  van  Zeeland  ook  den  7  yiugufli  ^n„cixi. 
deede,  invveerwilvan  Z/ri(ytfc,  welkers  afgezondenen  zydedaar  ^ftiiedet 
niet  toe  gclaft  te  zyn  ,   doch  dit  beletten  de  voorgang   niet.  ge^^atkt, 
Holland  dit  ter  ooren  komende  zag  wel  waar  men  't  naar  toe 
zogt  te  dry  ven,  en  dat  het  befwaarlyk  zoude  zyn  ,   van  den 
Prins  die  nu  agtien  Jaaren  ftond  te  worden,  geheel  en  al  buy- 
ten  't  bewind  derStaatsofKrygsAmpten  te  houden,  die  men 
te  vooren  alle  te  zamen  aan  zyn  Voorvaders  had  gegeven, en  daar 
mede  geleerd  ,    hoe  veel  onderfcheid  gevonden  word  in  te 
Heerfchen,  oF  Os'erheerd  te  worden.     Dit  begin  van  verhef- 
fing nu  zoo  ftil  in  't  werk  gcfteld  zynde,  waar  van  eenige  de 
Prine  veel  ongelyk  gaven,  als  onvoorzigtig  gedaan  hebbende, 
wierd  agtervolgd,  om  zyn  Hoogheid  insgel}ks  in  de  Provintie 
van  Holland  y  dehoogeenuitlteekende  Ampten  van  zyn  Voor- 
ouders te  doen  erlangen,  dooreen  btkentmakinge  ,  dat  zyn 
Hoogh.  nu  in  zyn  eygeVoogdy  ftond  getleld  te  werden  ,'t  welk 
ecrft  den  24.  Oólobera^in  haar  Hoog  Mog;  endaar  na  aan,haar 
Ed:  Gr:  Mog:  fchriftelyk  ingeleverd  wierd.  De  Heeren  Staateo 
van  Holland  en  Weft-Vrieiland,  welke  laafte  aan  de  Raaden 
van  den  Prins  mondeling  te  kennen  gaven  ,   dat  het  zoo  wel 
voor  zyn  Hoogheid  als  d'ingefeetenen  van  dcirelfs/^roï/m/V  niec 
geraden  was  ,   dat  hy  zich  alreeds  van  de  meerderjarigheid 
zoude  bedienen,  door  dien  daar  menigvuldige  pleytbandelin- 
gen  tuffchen  de  Ingezeetenen  van  Holland ,  en  zyn  Hoogheid 

(li  1^  uit 


152'  L  E  E  V  E  N  en  D  o  o  D  van 

1^68.     uu;  zouden  oncllaan  ,  dat  het  daarom  voor  zyn  Hoogheid  zelfs 
ook  heilzamer  was,  die  voor  hec  gcwoonclyk  gebruyk  en  by 
een  venU  xtatts  ie  veikiygen.     Doch  den  Heer  van  Zujltchem 
antwoorde,  dac  zyn  Hoogheid  zynde  Suuveram  Pruis  over  O- 
ragnien  ,    uit  hoofde  van  zyn  Souveratnitett  ,    op  zyn  achtiendp 
Jaaren  meerderjaarig  was.     Het  welk  by  alle  zoodanige  Prin- 
cen  onderhouden  wierd,  en  dat  dit  by  gevolge  alzo  had  moe- 
ten zyn.     Waar  op  men  hem  [ui  "J-nris  zyn  eige  Voogd  maak- 
ten, ten  welken  eynde  hy  den  45   Oilober  in  't  byzyn  van  de 
Hecren  BrandenburgI'e  Staatsbedienden  ,    Roomswtukel  en  Ca- 
pes en  alle  zyn  eygen  Raadsheeren,  uyt  handen  van  haar  Hoog- 
ZynHooj- heid,  des  Priiicen  Grootmoeder  een  fchriftelykblyk  ontfong. 
buvtèn°'     Niet  te  min  vernietigden  üitregthcx.  Stadhoudeifchapzoo  wel 
voogdy      als  Holland^  het  welk  de  Hoeren  van  de  Rcgcering  in  deezen 
y.  *^^  ■      Maand  met  Eeden  bcveftigden.     Haar  Ed:  Groot  Mog:  dit 
veroiciigt    wctlc  vootzicndc  ,   cn  dat  zy  zoo  wel  hunne  Souverainteit  in 
houdëi*"    Staats  als  Kerkelyke  zaaken  wilden  toonen  ,    hadden  den  ze- 
fïb»£'.       ven-cn-twintigften  September  het  Grafclyke  gebruyk,  byhet 
volgende  bcfluyt  vernietigd. 

Extraci  uyt  de  Refoliitien  yan  haar  Ed:  Groet  CMog:  de  Hee- 
ren Staaten  van  Holland  ende  IVeJl-VrieJland. 

Donderdag  den  17  September  x66i. 

hl\is-rnt\  /^  ^  '^^^  geene  hier  bevoorcns  aan  haarEdelcGrootMog:  voor- 
?cini«igt.  V^gefteld  is,  noopende  eenig  misbruyk  van  voorgaande ty- 
den,  overgebleven  in  de  Formulieren  van  de  Sencentien,  ge- 
neralyk  by  de  Regtcren  binnen  Holland  ende  Well-Vriefland, 
mitsgaders  ook  by  ecnige  Officieren  in  haar  eylchcnendeCon- 
clufien  gebruykt  wordende,  hebben  naar  voorgaande  rype de- 
liberatie, de  Hecren  van  de  Ridderfchappen  en  Edelen,  mits- 
gaders de  Gedeputeerden  van  de  Steden,  uyt  de  naamc  ende 
van  wegen  de  Heercn  Burgermeeftcrcn  ende  Vroedfchappen 
haare  Committenten  vcrftaan,  gercfolvecrd  ende  vaftgefteld, 
gelyk  vcrftaan,  gcrefolvcerd  ende  vaftgefteld  word  mits  dee- 
zen ,  dat  van  nu  voortaan  in  d'cxtcnfien  van  de  Sententien, 
niet  laeer  zal  werden  gebruykt  de  claufulc ,  doende  recht  uit  de 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        253 

uoAme  ende  van  wegen  de  Hooge  Overighetd  ,    ende  Graaffely\heid  ^  ^^^' 
van  Holland  ende  IVef-FrieJland ,  of  dicigelyke,  maar  in  plaat"  -J 

ze  van  dien ,  doende  recht  uu  den  naame  ende  van  wegen  ds  Hee- 
ren  Staaten  van  Holland  ende  Wellrriedand;  dat  ook  alle  Officie- 
ren Hooge  en  Laage,  in  't  inftellen  van  haaicEyfchen,  ende 
't  neemen  van  haai  e  Conclufien ,  haar  insgelyks  daar  naar  zul- 
len hebben  te  regulccrenj  dat  voorts  mede  van  nu  voort  aan 
gecne  Rcgteren  in  Holland  ende  Weft-Vriefland,  haar  zullen 
hebben  aan  te  matigen,  om  in  hunne  Sententien  te  doen  in- 
flueeren  de  claufule,  pr^fenteerende  gratie  voor  rigueur  van  Jupi- 
tie.  Ende  zal  tot  Executie  van  't  geene  voorfz.  ftaat,  dcbo- 
venftaande  haar  Ed:  Groot  Mog:  Refolutie  aan  de  Officieren 
ende  Geregten  ,  in  de  Lande  van  Holland  ende  Weft-Vries- 
land  toegezonden  werden  •  om  zich  voor  zoo  veel  hun  aangaat 
daar  naar  te  reguleeren ,  gelyk  dezelve  mede  gezonden  zal  wor- 
den aan  Burgermeefteren  ende  Regeerders  van  de  Steden  in  de- 
ze Vcrgadermge  Seffie  hebbende,  om  te  ftrckken  tot  derzelver 
narichtinge. 

Ter  zelver  tyd  hadden  haar  Hoog  Mog:  van  den  Coning 
van  Engeland  verzogt  ,   dewyl  de  Vreede  nu  het  Jaar  te  voo- 
ren  met  zyn  Majelteit  was  getroffen ,  dat  hy  geliefde  de  ver- 
klaaring in  te  trekken,  waar  by  den  Coning  de  5f^«/ci[/cKrygs- 
bendcn,  in  dienft  der  Vereenigde  Provintien,  inden  Oorlog 
had  doen  uytroepen  als  wederfpannigen,  het  geen  aan  den  Heer 
Boreel  toegezonden  wierd  ,  om  zyn  Majefteit  het  zelve  ecrflDj^R^jj 
mondeling,  en  daar  naar  fchrifteiyk  over  te  leveren.  Tenwel-Pt'i'^oiiitis 
ken  einde  menden  Heer  Raad  Pcnfionar:s  de  Witt  Volmag-  deHeèr''^  ' 
tigden  om  met  den  Heer  Temple  daar  over  te  fpreeken ,  gelyk  Tempk. 
zyn  Ed:  ten  zelve  daagc  deed.     By  welk  een  gelegcntheid  de. 
zaaken  wegens  de  bevordering  des  Prins  op  het  Tapycquamen 
„En  den  Heer  Temple  zyde,  datlchoon  men  in  Engeland  men-  Tempi* 
„  fchen  had,  zelfs  onder  de  geen  dewelke  zich  het  meeftmct  "g""'?* 
„Staaizaaken  bemoeiden,  die  ftaanden  hielden,  dat  de  Engel- DeH«i 
„fchen  geen  vall  betrouwen  op  de  Hollanders  konden  Itel-Tempie 
„len,  by  de  tegenwoordige  gefteltenis  van  hunne  beftiering,fte°omi' 
„endat  het  üoch  belwaarlyk  was  omtrent  de  zaaken  van  de^'*/"*"^* 

(IJ  2)  Prins  ""** 


af4  LEEVEN  eti  DOOD  van 

l<j(J8.     „Prins  van  Oragnien  ,   ecnige  verzcekering  op  de  Heer   de 

L-, '  j,WiTT  te  maaken,  hy  echter  \  an  heel  andere  gedagtenwas. 

,,Dat  fchoon  den  Conmg  zyn  Nicefter  zich  van  de  natuurly- 
„ke  tederheid  ,  die  hy  altoos  voor  zyn  Neef  getoond  had, 
„niet  kondc  ontflaan,  hy  niet  te  min  geloofden  van  den  Prins 
,,  geen  volkomender  betuiging  te  kennen  doen,  alstetoonen, 
„dat  het  befte  ,  of  wel  liever  't  eenigile  middel  om  hem  gc- 
„lukkig  te  maaken,  was,  om  zyn  geluk  van  het  welbehagen 
„der  Staaten  af  te  wagten  ,  en  het  geheelc  en  volkome beleit 
„aan  dehooggemelde  Heeren  te  laten,  zonder  zich  zoeken  te 
„verhoogen  door  den  aanhang  van  ecnige  byzondere,  of  door 
„de  Kuyperyen  die  hy  met  vreemde  zoude  konnendoenj  de- 
„wyl  hy  de  hulp  van  vreemde  Mogentheeden  zoekende  ,  zig 
„onvcrmydelyk  aan  zyn  Vaderland  vcrdagt  moell  maken,  en 
„de  zaaken  daar  door  meer  zoude  doen  verwyderen  als  be- 
„  vorderen.  Zeggende  vordcrs  aan  den  Heer  Raad  Penfiona- 
,,rf/,  dat  zyn  Brittannifche  Majefteit  verfeekcrd  was  ,  dat  de 
„Princcn  zich  zelfs  nooit  meer  ongelyk  deeden,  om  hun  ge- 
„zag  en  Achtbaarheid  te  verminderen  ,  en  veel  andere  zaaken 
„tot  verval  te  brengen,  als  zich  een  al  te  overdadige  machc 
,,toe  te  fchryven,  die  of  ftrydig  met  de  gedagten  der  volkc- 
„  ren,  of  met  de  gefteltcnis  van  debeftiering  is,  waar  van  hy 
,,hetToomin  de  handen  vaft  heeft}  dat  zyn  Majefteit  zoo 
,,regtvaardig  en  redelyk  was,  fchoon  hy  niet  kende  nalaten, 
„het  belang  van  zyn  Neef  by  de  Heeren  Staaten  aan  te  be- 
,,veelen  ,  onder  verlchcide  woorden  ,  die  hen  gcnoegfaam 
„te  kennen  gaven,  dat  hy  altoos  groote  verpligting  zal 
,, hebben,  zoo  haaft  als  zy  iets  in  't  voordeel  der  Jongen 
„Prins  daar  omtrent  gelieven  te  doen  ,  hy  echter  nimmer 
„iets  aan  hen  of  an(iere  Mogcnthcden  zoude  verfockcn, 
„het  geen  hy  niet  wil  dat*  hem  zelfs  in  dicrgelyk  voorval 
,,  verfogt  word  ,  en  dat  hy  vaftclyk  geloofde ,  dat  noch  de 
„overreding  van  zyn  Raad  ,  noch  de  liefden  van  zyn  Volk 
„hem  nimmer  van  dit  opzet  konde  doen  veranderen.  Dat 
,,  de  Engelichcn  uyt  de  natuur  de  Princcn  beminden  ,  die 
„hunne  Achtbaarheid  op  vafte  gronden  zogten  ftcllen  ,  waar 
„mede  zy   de  harten   der     Ünderdaancn    konde    winnen, 


en 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      a;^ 

„en   die   behagen   fchepten  van  zich   naar  de    Wetten    te  ^<^^8' 
„fchildcen.      En    wat    de     Prins    van     OrAgnien    belangd ,  '         "^ 
„dewyl  hy  den  een  of  andere  tyd  hunne  Coning  konde  wor- 
„  den  ,    zy  zonder  twyfel  liever  zouden  zien  ,  dat  zyn  geluk 
„van  de  goede  genegencheid  der  Heeren  Staaten  afhing,  en 
„dat  hyeennjiddelmatige  Achtbaarheid  oefFende,  het  geen  zy 
„  oordeelden  de  meelle  overeenkomfl: ,  en  gedooglaamheid  met 
„de  geftehenis  van  het  beftier  deefer  Lande  te  hebben  >   als 
„hem  van  gedagten  te  zien  om  naar  zeekerc  zaaken  te  trach- 
„  ten,  die  tot  vermindering  van  hunne  Wetten  en  oude  her- 
„  komften  konden  ftrekken.     Den  Heer  Raad  Penfionaris  ge-  Antwootj 
hoord  hebbende  het  gevoelen  van  den  Coning  en  het  Volk,  Ra"dV"n- 
antwoordenj  dat  de  Heeren   Staaten  van  voorneemen  waren,  Con"is- 
),  om  den  Prins  van  Oragnien  ,   tot  Captain  Admiraal  Generaal 
„aan  te  Üellen,  en  dat  zy  met  dit  inzigt  hem  reeds  een  plaats 
„in  de  Raad  van  Staaten  zouden  gegeevcn  hebben  ,  om  hem 
„bequaam  te  maaken  tot  de  bediening  van  defe  gewigtige  en 
,,  hooge  Ampten  ,   by  aldien  ecnige  Provintten  het  niet  hadde 
„belet,  onder  voorgeeven  van  iets  gewigter  voor  den  Prins 
„  te  doen  j  Dat  men  inderdaad ,  naar  een  ernftelyk  onderfoek  , 
„  had  bevonden ,  dat  defe  hooge  Ampten  ftrydig  met  het  Stad- 
„  houderfchap  waaren  ,  welk  alfoo  veel  Achtbaarheid  in  hec 
„  burgerlyk  beftier  van  deefen  Staat  geeft ,  als  de  anderen  in 
,,  *t  Krygsbewind  veroorzaaken  ;  Dat  door  de  kleine  omtrek 
,,van  dit  Land,  en  het  groot  getal  Krygsknegteu  ,  diezyge- 
„  noodzaakt  waaren  t'onderhouden,  de  ^  Frye- Staat  te  gronde  aRepu- 
„zoude  gaan,  by  aldien  een  menfch  alleen,  en  op  een  en  de-  '''"i* 
„zelfde  tyd  deefe  twee  hooge  bedieningen  te  zaamen  bezat; 
,,  Dat  hy  gebooren  zynde  onder  een  Regeering  vaneen^rK«- 
^^Siaat,,  en  hebbende  den  Eed  tot  d'onderhoudinge  der  Wet- 
,,  ten  afgelegt,  hy  geen  zaken  konde  toeftaan  die  tot  haar  vcr- 
,,nieling  ftrekten  :  Zich  verwonderende  dat  defen  Vryen-Staat 
„  in  het  midden  van  foo  veel  ge  vaaren  ,  foo  lang  heeft  konnen 
„beftaan  ,   daar  zy  door  de  overdadige  magt  der  Stadhou- 
„ders  in  gebragt  was  j  Dat  by  aldien  deefen  Staat  de  Vry- 
„  hcid  zedert  veel  Jaaren  bewaard  had ,  men  het  zelve  aan  de 
„geduurige  Oorlogen  moeft  toefchryvendie  defe  Frevintiege- 

nood* 


2^6  L  E  E  V  E  N  en  D  0.0  D  van 

i^(?8.    „noodzaakt  was  tegens  de  vreemdelingen  te  voeren  ,  of  aan  de 

•  jigroote  maatigheid  der  Frincen  die   wederom  door  deze  Be- 

j,  dieningen  herflcld  wierden  ,  onder  dewelke  geen  van  alle 

„was  ,  die  gedagten  had  de  gcdaantcder  Regeering  te  veran- 

jiderenalsde  laalte  ,  die,  miflchicn  het  nooit  voorgenomen 

„zoude  hebben,  by  aldien  hem  die  onderneeming  niet  was  in- 

„  gegeevcn,  door  eenige  Franfchen  die  zorg  voor  zynopvoe- 

„ding  hadden,  en  door  hunne  Landsmannen,  die  hem  dczel- 

„ve  gedagten  in  de  ommegang  die  zy  met  hem  hadden  ,   in 

j,  gaven  j  En  by  aldien  hem  de  dood  niet  in  't  bloejenftzyner 

„Jaaren  in  't  Graf  gefleept  had  ,    dat  hy  de  bequaamfte  Man 

„van  zyn  gellagt  gcweell:  zoude  zyn.     Deze  zamcnkomft hier 

mede  geeindigt  zynde  fchyden  zy  met  groote  vergenoeging 

van  den  ander. 

roek' de         Haar  Ed:  Groot  Mog:  de  Hccrcn  Staaten  van  Holland  en 

Heetodyk  Weft- Vricfland ,  ziende  dat  ZeeUnd  zeer  driftig,  en  tot  hun 

iaiiteittT"  fpyt  zich  tcgens  de  overeenkomit  der  gezamcntlyke  Provmien 

diingcn.     aanftelden,  dewyl  zy  de  Heer  van  Odj/l^^  een  bevel  gezonden 

hadden  om  in  de  Admiraiitett  te  mogen  plaats  hebben ,  het  welk 

tegens    alle    voorregten    Ibecd  ,    naamcn  het   onderftaandc 

bclluyt  om    Zeeland  voor  te  komen  in  de  onderneeming  die 

zy  had,  van  den  Prins  op  een  Provinciaalhtvcl  in  de  Raad 

van   Staaten  te  dringen. 

Extract  iiyt  de  Refolutienvan  Iiaar  Edele  Groot  Mo- 
gende de  Heercn  Staaten  van  Holland  ende  Wcft- 
Vricfland. 

Woensdag  den  ip  December  ï66%. 

omgecn  T^  T refumptie  f^edelibereer dtijridc  op  't  advisvan  de  Heeren  haar 
Mduldcn"  A3  Edele  Groot  Alog:  Gecommitteerden  ,  hebbende  ingevolge  ende 
tot  voldocmnge  van  der  z.elvcr  Refolutte  Commifart^al  in  dato  den 
twee-en- tivtniigjten  September  laajileeden  overleid  ende  overwogen^ 
hae  ende  in  u'at  manieren  van  wegen  deze  Provwtie  z-oude  konnen 
ende  behooren  gcprocedeert  te  worden  ,  ingevalle  d'eere  of  d^^ndere 
Provintie^  buiten  vermoede  ^  nu  of  naarmaais  quame  te  rejolveeren 

tot 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WlTT.      15-7 

tet  verkiefinge  van  etn  Stadhouder  etide  Gouverneur  zan  haare  Pro- 
•umiie,  ool^  f/refumeeren  mogte  ^  defelve  verkofene  Stadhouder  op  hare 
particuliere  Lommijfte  te  tntroduceeren  ,  tn  den  Raad  van  Staaten^ 
endc  wat  pracamten  daar  tegens  van  nu  af  aan  T^oude  hennen  en  ht- 
hooren  geadhibeen  te  worden^  in  voorgaande  Notulen  onder  date  dert 
agt-cntwinttgjlen  September  l aaji leden  ^  breder  gementioneert;  ende 
in  agtinge  genomen  ,  dat  het  niet  zonder  de  Provintie  merkelijk  te 
gravteren ,  ende  te  verongelykjn  zouden  konnsn  gefchteden ,  dat  by  de 
tegenwoordige  eon/lttutie  van  de  Republicque  ,  dat  haar  Ed:  Groot 
Aiog:  om  goede  ende  fêndamentele  redenen^  het  Stadhouder fchap  van 
haare  Provintie  hebben  gemorttficeert  ^  d' andere  Provintien  egter  bui- 
ten vermoede,  frocedeerende  tot  verkiefingevan  Stadhouders ,  defelve 
zouden  introduceeren  in  den  Raad  van  van  Staate  ,  ende  met  haar 
aanzien  zoo  wel  als  met  haare  ftemmen  haar  Ed:  Groot  Jldog:  al' 
daar  verkloeken  ,  met  fubverfie  ofte  immuniiie  van  de  proportie  die 
haar  Edele  Groot  Mog:  ten  aanzien  van  hare  groote  contributie  in 
den  zelven  Raad,  door  't  getal  van  drie  Raaden  uyi  den  haar  en  te- 
gens  eene  ofte  tuee  uit  yder  van  de  andere  Provintien  altijds  hebben 
gehad ,  daar  ter  contrarie  de  reeden  difleert  ,  dat  haar  Ed:  Groot  Alog: 
Aldaar  om  redenen  voorfz.  veeleer  wat  meerder  dienden  te  worden ge- 
ndvantagiecrt. 

Dat  mede  naar  examinatie  van  alle  de  oude  In^ruHien  van  den 
gemelden  Raad^  met  de  Retro-aSla  daar  op  applicabel  ,  mitsgaders 
ook,  van  de  tegenwoordige  FluHueerende  Injinttlie^  met  d'onvoltrok:^ 
ken  Deltberatien  daar  op  van  tijd  tot  tijd  gehouden  ,  ntet  gevonden 
werd^  dat  d' andere  Provintien  eenig  regt  tot  d' introductie  van  Stad- 
houders als  boven  in  den  Raad  pan  Staate  is  cempeteerende  ,  veel 
■min  dat  daar  toe  eenige  obligatoire  conventien  of ovey gijten  zjn  gepaf- 
feert ,  maar  dat  ter  contrarie  gantfch  evident  ende  palpabel  is  ,  dat 
nooit  de  meyninge  ende  intentie  van  ymand  van  de  Bondgentoten  is 
geweej}^  dat  de  andere  Provintien  hare  Stadhouders  ^  die  zymogten 
verkiezen ,  zouden  brengen  in  den  Raad  van  Staate  ,  als  zy  zelfs 
om  reedenen  van  Staat  geen  Stadhouder  meer  zonden  komen  te  eligee- 
ren ,  of  anderi^ints  niet  zelfs  mede  van  geUjk^gezag  ,  ende  voordeel 
zouden  konnen  jouifeeren  j  als  notoir  ende  handtafielijkjdjnde ,  dat  al- 
le wetten  ende  maximen  van  deze  vrte  Republic^ue  zij» gefondeert  y  op 
gronden  van  gelijkheid  ende  reciprocatie. 
.     Tweede  Boek.  (Kk)  £»- 


i6<j8: 


258  LEEVEN  en  DOOD  van 

looS.  Ende  dat  bet  daarenboven  ook  tekens  alle  aquiteit  eride  billikheid 

Jlrijden  zoude t  datde  drtcProviniicn,  te  lifeten  Zeeland,  Friejland 
ende  Stad  ende  Lande»,  of  ym^nd  van  de  zelve  zoo  notabelen  vior- 
regt  tekens  de  vier  andere  Provintien  zonde  werden  toegeftaan  >  naar 
dat  dezelve  vier  andere  Provintien  aan  de  voorfchreeve  drie ,  tot  be- 
rijkinge  van  een  generale  Hermonie  tuffchen  alle  de  Provtntien  ,   om- 
trent het  v'jorfz:  point ,  ofte  't  geene  daar  omtrent  is  s.o  liberale  aan- 
biedinge  hebben  gedaan  ;   is  by  de  Heeren  van  de  Ridderschap  ende 
Edelen,  mitsgaders  by  de  Heeren  Gedeputeerden  van  de  Steden,  uit 
de  naame  en  van  wiegen  Burgermeefleren  ende  Vroetfchappen  haar  e 
refpeflive  Principalen  .  naar  voorgaande  rijpe  deliberatien  ende  com- 
municatien  elk^in  de'^ij-ien  daar  over  gehouden ,  verftaan,  verklaard 
endegerefoheertgelijkjverflaant  verklaard  en gerefoheert  wort  by  dezen, 
dat  h.iarEd:  Gr:  Mog:  ongehouden zijn^oolf  met  zullen^noch  zonder  Ufie 
van  hare  Hoogheid  z.ouden  konnen  gedogen,dat  van  tfegen  eenigeProvin- 
tie  ofte  Provintien  yr/iand  uit  oor  zake  dat  hy  totStadhouder  of  Gouverneur 
ntogte  tveez.en  verkozen  ,  of  onder  eenig  ander  pretext ,  butien  vrywtlUg 
cenfent  van  haar  Edele  Groot  Adog\  ofte  in  weerwil  van ymandvan 
de  Bondgenooten  ,    in  den  Raad  van  Staate  geintroduceert  werde  j 
zullende  ook  't  gcene  voor/iu.  is,  de  andere  Bondgenooten  op  de  be- 
efuaamfle  maniere  bekend  gemaakt ,  ende  voorts  met  der  daad  gcpra.- 
Bijcertivorden,  zonder  daar  tegen  s  eenige  indragt  by  over^emmtnge  of 
anderzints  te  gedogen, 

DcnRaad'  Dic  gaf  oorzaalc  tot  groote  morapcling  inde  PrcwWVw van 
renfionjtis  Zcel.thd  cw  Friefland,  over  welke  ecille  den  Heer  Raad  Pen- 
kh^t'ovfr )'"'''*'■'•'  ï^^  WiTï  al  in  den  beginne  van  dic  Jaar  wegens  de 
de  betaling  „  flegce  bctaüngc  geklaagd  had,  als  of  men  de  lad  byna  alleen 
ind.""  »op  de  fchouders  van  Hulland  wWdcn  werpen,  en  by  aldiende 
tt(l"l\^'  jjl^'i^gemeldc  Provintie  hadde  gedaan  als  d'andere  ,  zoude  zy 
„alle  in  onmagt  igeraakt  zyn  ,  en  geen  middelen  gehad  hcb- 
„bcn  om  de  laaften  Oorlog  uit  te  voeren.  Dac  HollanJzu\ks, 
niet  meer  konde  verdragen,  daar  by  doende,  óitfurorfit  Ufa 
„fepius  p^tie^ftia  ,  dal  de  Raad  van  Staate  behoorde  vcrzogt 
„te  worden  om  middelen  van  vordering  te  bcraamcn.Daarby- 
„  voegende  ,  het  laalle  berigt  van  de  Heeren  GecommnteerJe 
3j  Raaden  vsui  ZeeUni  aaa  de  Heeren  Siaatcn  aldaar  ,  tcgens 

hen 


4«lo.;57. 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      rs9 

ï,  het  verzoek  van  Holland.,  Gelderland ,   Ujtrecbt   en   Overjijfeli  ïi^^ö.' ^ 
>,  dat  het  Stadhouderfchap  van  het  Capitain  en  Admiraal  Gene-  " 

t.raalfchap  mogte  gelcheide  worden  ,   komende  het  zelve  bc- 
>,  richt  wel  overeen  met  het  gevoelen  van  de  Hceren  Gccom- 
iy  muteerde  Raaden  aldaar  ,  maar  dat  de  vier  Graafïelyke  Steden 
>, genoeg  verklaarden,  dat  zy  zoo  wel  als  Holland,  gecnStad- 
},  houder  begeerden  i  immers  dat  zy  ook  nooit  aaneen  Stad- 
», houder  de  vcrkiezinge  vaneenige  Overigheid,  ophetbellel- 
j,  len  der  Krygbbevelhebbcrs,  othet  gebied  der  vafte  plaatzen 
„zouden  geeven  enz.     Eenige  tyd  hier  na,    heefc  den  Heer 
Raad  Penfionarts  de  VViTX  eenvertchil  van  grooie  aangclegent- 
heid  aft;edaan,  *dat  honderd  Jaaren  geduurd-  had  ,    het  welk  ♦ijniy." 
beftond  in  het  aandeel  dergcmeene  Lnllen,  tufTchendeHee-  Doetwa 
ren  vanZuyd  enNooid  Holland,  welke  laatften  van  ouds  twin-  ,''un'i',en^ 
lig  en  een  half  hadden  betaald  ,    waar  over  zy  klaagden  al  tez")<i<:n 
hoog  belwaard  te  zyn.     De  eerfte  brachte  in,  dat  zy  te  vree-  unddu'^ ' 
den  waaren  om  d'andercn  hier  in  te  verlichten  ,    mits  dat  de  <=o]«r=n 
laatfte  opening  zouden  doen  van  hunne  iiikomflen  en  midde-  h«d." " 
len,  het  welk  by  hen  gewygerd  wierd ,  fchoon  men  wel  ver- 
zeckerd  was  dat  haar  verpandinge  wel  vyf  en-twintig  beliep, 
maar  haar  -''Gcly tollen  en  ''  Veriofgeldcrcn  brachten  zoo  veel  b'^°"''°'jn' 
niet  op  ,   als  zy  tot  haar  binnenlandfche  laftcn  noodig  hadden. 
Zoo  dat  zy  al  haar  tocruftingcn  ter  Zee  uyt  de  groote  inkom- 
ften  moeften  doen  ,  en  bleeven  daarenboven  noch  wel  twaalf 
tonnen  gouds  Ichuldig.     Omtrencde?e  bemiddeling  word  zyn 
Ed:  ten  hoogften  by  vericheide  Schryvers  geroemd.  DeHce-  DenRafd 
ren  Staaten  van  Holland  en  Wert-VrieOand  verzochten  zyn  ^e'ëmthef 
Ed:,  ookomzyne getrouwe dicnften,  nu vyftien  Jaaren  aan'tAmptwe- 
Land  gedaan,  noch  vyf  Jaaren  in  dezelve  t'agtervolgen  ,   het  j"j£°°,'„*  i 
geen  hy  Raad  Penjtonaris  den  17  July  wederom  op  de  oude  voor- 
waarde aannam,  waarover  alle  de  Leeden  vi\y Holland zxchien 
hoogften  verheugden,  dewyl  hy  voorgegee\  en  had  van  dit  Ampt 
te  willen  nederlcggen  ,    dat  z.y  cenpaarig  tot  erke^ienU  van  z.ijn  Aitrema  b; 
onver£elij\elijlie  dienfleu  aan  Holland  gedaan  ,  hem  vereerd  z.onden%i;°'^j^' 
hebben  met  ecnfom  van  honderd  duyz^end  guldens  ^  jameer.,  tenu/aar  "^°'^'° 
hy    het    z.elve    niet     door    de    Hceren    van     Dordrecht    hadde  de  st' "fen*' 
belet   ,     niet     willende    onderworpen    zjin    de   ojroote    cpfpraak,  ""H".'']n<l 

'  /  T/'  I  \  ^'_  hem  wilde» 

(  Iv  k   2  ;  de  v<ieeien. 


x6o  LE  E  V' EN  en  DOOD  van 

'    die  men  hem  n.i  z.oiide  geven.     Zijn  yaarlijk^fe  wedde  was  niet  meer 
als  drie  dttyz.end guldens.     Waarlyk  te  gcringen  fom  voor  zulk 
een  laftig  en  mocjelyk  Ampt.  Het  geen  haar  Ed:  Gioot  Mog: 
ook  in  agt  genomen  hebbende  ,  zyn  loon  vermeerderde  toe 
zeven  duyzend  guldens  Jaarlyks ,   en  de  Hceren  van  de  Rid- 
derlchap  vereerden  hem,  als  Penfio/jaris  van  dezelve,  metvyf- 
tien  duyzend  guldens.     Waar  op  den  geloofwaardigenSchry- 
zynEd:     vcr  zcgt.     ,i  Wat  zal  men  de  getrouwen  dienden  van  deezen 
ï-°'-      ,    „Man,  voor  het  lieve  Vaderland,  met  de  pcnne  vee!  aanroe- 
♦8f<».;8i.  5,  renj  zy  zyn  zoo  groot  gewecit,  en  by  aldien  ikzconverge- 
,,  lykelyk  noemden,  zoude  ik  voorbeelden  genoeg  vinden,  die 
,,my  zouden  verdedigen}  hy  heeft  ni  der  daad  indezcvyfiicn- 
„  jaarige  bediening  niet  zonder  meenigen  Üryd,  tegens  d'een 
„en  den  ander  (want  in  het  Po/«/i?;^niec  minder  wertgeftree- 
„den  als  in  't  AiiUtair)  gedaan,  zo  veel  en  gelukkige  dienften 
„aan  Holland^  zoo  in  Kcrkelyke  als  Staatiche  gevallen  ,    zoo 
,,  aangaande  de  Vryheid  en  hoogheid  ,  als  inzonderheid  aan- 
„  gaande  de  inkomften  van  Holland.^  dat  hy  konde  worden  ge- 
breid, de  Croon  op  haar  Hoofd  gezet  te  hebben  ,   en  inzon- 
„  derheid  de  Croon  van  Eendragt,  en  geen  van  de  minfle  was, 
„dat  hy  het  Verdrag  wegens  het  aandeel  in  de  gemeene  las- 
„ten  tulfchen  Zuyd  en  Noord  Holland  maakten,  welke  ver- 
„  fchillen  van  de  ecrfte  beroerten  af  geduurd  hadden, 
i^lêrfccn        Haar  Ed:  Groot  Mog:  hadden  op  het  voorftel  van  den  Heer 
piacc^auan  Raad  Penfonaris  de  Witt  in  de  Maand  Oilober^  eenPlaccaat 
rei'devyi'de  docn  drukken  ,  by  Keyzer  Carel  de  vyfde   op  den  1 1   Otlober 
niaanhait    i  ^  ^  i.  ten  voordeelc  van  de  Steden  verleend,  waar  by  zyn 
Mog:'""    Keyzerlyke  Mnjeileit  alle  Rrouwcryen  ,   Weveryen  ,   Loyc- 
ryeni  Tinimeryen,  Bakkeryen  en  Tapperyen  ten  platte  lande 
binnen  de  tien  honderd  Roeden  omtrent  de  vryheid  der  be- 
floote  Steden  is  >   verbiedende.     Dit  Vlaccaat  wilde  men  ter 
uitvoeringc (lellen, om  ^T^t  AmUerdam  graag  de  Scheeps-Tim- 
mering  van^w^jw/Z-jwaan  zich  wilden  trekken  j  andere  de  Bak- 
kery  van  Tweegebak  van  l'Vormer  en  zoo  voorts  ,    waar  door 
veel  Dorpen  volkry ker  en bloejender  wierden  als  eenige  Steden: 
doch  haar  Ed:  Groot  Mog:  ovcrweegende  ,   dat  het  te  veel 
menfchen  ten  platte  lande  bedorven  zoude  hebben,  om  datzy 

daar 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      261 

daar  te  vafl:  gczeeten  waaren,  en  dat  de  Ridderfchap  en  Ede-  _, 

len,  die  veel  Heerlykheedcn  hadden,  zich  hier  tegen  aankan- 
ten, zoo  is  dit  blyven  fteeken.  Doch  men  trok  de  voorreg- 
ten  in,  van  eenigc  Heerlykheeden  ,  als  Bockhorfi  enz.  die  vry 
van  Tol  en  Schattingen  waren,  door  dien  men  voorzag  ,  dac 
door  de  tyd  veel  Handwerken  uyt  Lyden,  Haarlem  en  andere 
Steden,  zich  derwaarts  ter  neder gefteld zouden  hebben,  tot 
groot  nadeel  der  gemelde  Steden. 

In  de  Provinüe  van  Overylfel  was  dit  Jaar  een  grootc  fcheu-  DenRjjj 
ring,  welk  nog  veel  meer  uitborll:  als  in  de Jaare  1657.  Het  geen  renfionan» 
den  Raad  Penjïonaris  aan  haar  Ed:  Groot  Mog:  te  kennen  gaf  j  en  d'a^r'an 
was  ontflaan ,  door  den  Heer  Rutger  van  Haarjolte  Droft   van  i^ar  Ed: 
Zalland,  dievoorgcgeeven  had  ,  van  zyn  Hoogheid  de  Prins  Jegióme^' 
van  Oragnien  tot  het  Stadhouderfchap  der  zclver  Provinüe  te  venchiiieni 
•willen  bevorderen  ,  enz.     Als  ook  dat  de  Heer  van  Palland,  yffeiYo"r, 
by  vonniflc,  lot  Deventer  uytgQ'ïipxooken  y  wierd  aangezegt, 
de  Vergadering   van    haar  Hoog  Mog:   te  ruymen ,  en  dc- 
wylhy,niettegenftaande  dit  vonnis,  zich  noch  onthield  in  hec 
rechtsgild  van  haar  Ed:  Groot  Mog;  en  de  hooggemelde  Ver- 
gaderinge  daar  by  woonden  ,  verzogten  die  van  Deventer  en 
Campen  dat  haar  Ed:  Groot  Mog:  hen  de  behiilpftame  hand 
geliefde  te  leencn  ,    waar  op  de  Heeren  Staaten  van  Holland 
goet  gevonden  hebben,  het  verfchil  te  ftellen  in  handen  van 
den  Ka.nd  Penfionans  deWitt,  daarnevens  voegendedc Heer  ^." •""'■, 
van  Noortwijk  uit  de  Ridderfchap  ,  en  uyt  yderdergrooteSte-  veT 
den  een,  omme  de  zaaken,  was  't  mogelyk,  in  der  minne  at 
te  doen  ,    het  geen  voornamcntlyk  by  zyn  Ed:  weinig  tyds 
daar  na ,  tot  wederzydfch  genoegen  is  by  gelegt. 

De  Raad  van  Staaten  wilden  in 't  laaft  van  dit  Jaar,  Holland  t 
het  afdanken  van  zeven-en-twintig  Compagr.ien  Krygsknegten 
en  Zee-bezoldelingen  beletten,  i nbrengende dat  geen /'rofw/Zc 
gemagtigd  is  afdanking  van  Krygsbenden  te  doen,  die  op  de 
Generaliteit  zyn  ftaande  ,  zoo  dac  haar  Hoog  Mog:  aan  de 
Heeren  Staaten  van  Holland  verzochten  ,  om  het  zelve  noch 
eenige  tyd  uyt  te  ftellen,  tot  datby  eenparig  goedvinden  van 
de  gezamentlyke  Bondgenooten  ,  ten  befte  voordecle  van  't 
Land   daar  over    beraadflaagt    zoude    worden,    Ündcrtuf- 

rKk3)  fchcn 


J6^  LEEVEN  en  DOOD  van 

idó2.    fchen  fchreef  den  Raad  van  Scaaten  aan  de  Bevelhebbers  der 
—  ■—    Grcns-Sceden,  dat  by aldien  henccnige /"roii/wct^j/i/ebeveelcn, 
zonder  vcrzeld  te  zyn  met  die  van  haar  Hoog  Mog:  hier  om- 
trent voorquamen  ,  zy  defelve  aanllonds  zouden  overfcndcn , 
teneinde  dat  d'uitvoering  van  dien,  mogte  opgehouden  wor- 
den enz.  Hier  over  vertchcen  het  geheele  lichaam  van  haar  Ed: 
Groot  Mog:  ter  Vergadering  van  haar  Hoog  Mog:  ,   als  ook 
allede  Raaden  van  Staaten,  alwaar  den  Heer  Raad /'f»^ow<jnj 
denHeet    DE  W ITT  vooY óc  Provinticvan Holland ,  hecleomftandigeklag- 
fiorDiUde  tendccd,  wegens 't  bedryf  der  Raaden;  dat  zy  aan  deBevei- 
witiaan     hcbbers der  Plaatzcn  ,  daarder zcl ver  Cow/7<ig«/>w  mochten  zvn, 
^logf^"^  hadden  gefchreeven,  om  de  afdanking,  door  die  van  Holland 
belaft,  te  beletten,  en  de  beveelens  van  de  laaftgemelde  Pro- 
•vinnen  niet  uit  te  voeren  ;    dat  dit  een  werk  was  van  dezelve 
gedaante  als  dat  van  het  Jaar  feftien- honderd  envyftig  ,    daar 
docmaals  de  belegering  van  Amjlerdam  en  't  gevangen  neemcn 
van  de  les  Hcercn  naar  Loeveflyn  gevoerd,  op  volgden;  datdc 
mcening  van  den  Raad  daar  ook  heen  Ichcen  te  zyn,  enz.  laa- 
iende die  Hcercn  die  wegens  HollanJ inde  voorfchrecvcRaad 
zaaien  niet  onberifpt,  uit  reeden,  dat  zy  d'aanfchiy ving  me- 
de tocgeftaan  hadden;  doch  zy  biagtcn  voor,  dat  de  Provin- 
tie  waaren  afgcfwooren ,  en  dat  zy  de  order  van  den  Raad  en 
hunne  onderrigcingen  moeftcn  volgen.     ZynEd:  antwoorde, 
d.u  yder  Provmüe  niet  langer  verbonden  was,  als  tot  hetcmdc 
van  haar  Confenten,  en  dat  zy  den  Raad  zulks  belwaarlyk had- 
den bekend  gemaakt;  dat  Fnejland  het  Jaar  te  voorcn  wel  vier 
Compagnien  Zee-bezoldelingen  hadden  afgedankt  ,    zonder  de 
minllc  kennis  daar  van  aan  den  Raad  te  geven,  al    het    welk 
den  Raad  in  gcfchrift  verfogt  te  mogen  toegezonden  worden, 
het  welk  tocgeftaan  wicrd.     Doch  den  Raad  vanStaate  heeft 
zich  vcrfchoond,  wegens  hetbtlluytvan  haar  Hoog  Mog:  om 
de  gemelde  bevcclen  aan  de  Bevelhebbers  te  zenden  j  j,  en  het 
„ongeluk  was,  dat  toen  dit  bcfluytvan  de  Hcercn  Algemeenc 
AiactMi  b.  „Staaten  wicrd  genomen  ,    daar  niet  meer  als  een  0'oJeputecr- 
^tio.,66i  ^^^g„  van  Holland  w&s,  die  veel  licht  het  naaft  by  't  vuur  zit- 
,,tende,  ftiiapcndc  ,  of  daar  geen  acht  op  flaande  ,    zyde  by 
.,  gevolge  daarganilch  niet  tegen.     De  Hcercn  van  Hollandhct 

hier 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.  ï(,x 

„hiernietby  laaiende,  vervoegden  zich  des  anderendaags  wc*  '^^^'^ 

„  dcrommethec  geheele  lichaam  ter  vergadering,   en  hebben     3 

„door  de  welfpreekende  omltandighcid  van  den  Heer  Raad 
j^Penfionaris  DE  Witt  ,  zulks  wederom  herftcld ,  die  haar 
„Hoog  Mog:  wederom  in  heugenis  bragt ,  het  geen  inde 
„  Jaare  lefticn  hondert  vy ftig  voorgevallen  was ,  en  lyde  de  Fro" 
„ vintien haar ecnzydigheidt en quaadaardigheid voor,  die  zy be- 
„  gaanhaddeni  vanden  Prinsic  volmagtigen,  omHoUand  t'on- 
„dcrdrukkeni  en  na  d'onderdrukking  met  groote  Pluymftry- 
„kerydcnPrins  daarovertebcdankcn,  alsook,  datzy  vergee- 
„len hadden,  datdoord'^mneflie  en  het  vernietigen  van  dcezc 
,,  onderdrukkende  dingtaalen,  Holland  wederom  'm /nte^mm  y 
„en  in  haar  vryheid  is  herftcld  geworden,  zo  dat  de  gehyme 
„omllandighedcn  van  den  Prins  ,  beloovende  hem  goet  te 
„  doen  ,  hebbende  hem  groot  quaat  gedaan  ,  als  Holland  op- 
,jhitzende,  en  wakker  makende,  om  in  toekomende  daar  te- 
„gcns  te  voorzien,  enzichtegens  dusdanige  onderdrukkingen 
„leverfterkcn. 

In  Vriejland  en  GroenirjgendeedendeV\-'msgez\ndv.n  ,  die  daar 
het  meefte  waren,  en  't  grootfte  gezag  hadden  ,  alles  om  de 
Provintie  van  Gelderland  na  zich  te  trekken  ,    en  alzoo  mee 
meerderheid  van  Stemmen,Hö//<i»«i  tcoverreedcn  j  waarover  zy 
den  een  den  ii  en  den  ander  den   19  December  ,   aan  de   ge- 
melde Provintie  fchreeven  ,    waar  in  Holland  op  het  vinnigft 
meer  met  woorden  als  reeden  beftraft  wierd ,  al  het  geen  haar 
Üd:  Groot  Mog:  tot  op   haar  tyd  zoo  lieten  doorgaan.     En 
om  dit  Jaar  te  fluyten,  zal  ik  hier  byvoegen  dat  het  mcerge-  "°«f''''"'« 
melde  verfchil  wegens  de  Hoefeiferfche  Ichuld  ,  tuflichenhaar  fchenhaar 
Hoog  Mog:  en  den  Keurvorft  van  Brandenburg ,  daar  zyn  Ed:  ^°pK°^'' 
200  lang  in  gearbeid  had,  by  vonnis  van  de  Hoove  \-^nA[eche-  vorft  rm  ' 
len  is  uitgefprookcn  ,  ten  voordeele  van  de  Hceren  Algeraee-  b"r"^a!gê- 
neScaaien  der  Vereenigde  Nederlanden.  daaS. 


■^v^ 


i(J4  LEEVEN  en  DOOD  van 


XV,    Hoofd-stuk, 

ver'chiiisn  ^  T  Iet tcgeiiftaande het dricvoudig vcrbond ,  cnalleotnzig- 
Efdand      1x1  tighciddie  de  Raad /'«'«/««'«mDE  Witt,  tuflchen  de 
en  haar       JL  ^  Coning  vaii  £«gt/<ïW'i^cn  haat  Hoog  Mog:  gebi'uykt  had , 
Hoog Mog:  ^^  ^^^ onkreukbaaie  Vreedc en  Vriendichap  ie  maken ,  en  alle 
B^e^n^t'    gelegenihedcnvan  verwyderinge  in't  toekomende  weg  te  nec- 
deeip.  117.  nicn,  deedcn  zich  tuflchen  dezelve  meenigvuldigc  verlchillcn 
op ,  ten  welken  einde  de  Heer  JempU  inde  voorlede  Herf'ft ,  we- 
der in  V  Cr  <iï/c«/7<ï^e  was  gekomen  ,  en  de  Heer  Raad  Penfionaris 
DE  WiTT,  die  een  Rys  naar  ^wy?*/--!/^»»  had  gedaan,  en  aldaar 
ftaande  de  Kersmisdagen  zyn  verblyf  genomen,  ookwcdciom 
t'huys  zynde,  maakten  dcczc  twee  Staaiskundigc  een  agtcr- 
volg  van    hunne   by  eenkomllen  ,    die  by  na  dagelyks,  ge- 
duurcnde  dit  Jaar  gefchieden,  gclyk  in  de  Brieven  van  Temple 
Het  ecrfle  omitandigcr  te  zien  is.     Het  ceifte  ,   behelsden  het  Enpcl/chen 

wegens  ((e  ,  O  ,  ,  1  ■      j     ,^    n  ■      1 

dootvaitt    recht  van  ecnvrye  doorvaart  dat  zy  zyclen  móeOoiisfidien  te 
f/he'^in^de  hebbcH;  het  geen  de  Nedcrlandfche  Maatfchappy  alleen  toc- 
NeJetis^t-  behoorde,  nevens  de  fterkrens ,    welke  de  laatt  gemelde  ge- 
indle^!**'   maakt  hadden  te  Hcgten,  dewylzynu  te  zaamen  zo  nauw  ver- 
bonden waaren ,  den  Raad  Penfionaris  deezcn  cifch  vreemd  voor- 
Tempels    „komende,  antwoordeaandc  Heer  TVw/'/t,  dat  het  belang  der 
dcèVp.V;    ?>  Engelfihen  in  de  Indien  voornamentlyk  befiond,  in  de  Coloni: 
„l£n  dat  der  Nederlanders,  in  de  fterktens,  die  zy  langs  de 
d"ord""   „Kullen  hadden,  als  ook  in  de  verbonden  met d'ingeboornen 
HeerRiai  „  van 't  Land  gcmaaki:,om  mct  hcn  tc  handelen  Dat  nopende  het 
«tdc°i"gt"  „ecrftc,  Iiun voordcel  aanmcrkelyker  was  als  het  onfc,  enten 
""<!•        „opzicht  van  het  tweede,  het  onze  wederom  veel  grootcr  was 
„als  dat  der  Engclfchen^  zodanig,  dat  niet  tegen  (laandc  het 
„fcheen,  dat  dccfe  twee  punten  wedcrzyds  cevenmaiig  waa- 
,,ren,  echter  het  nadeel  en  verlies  l'ecnemaal  aan  de  kant  der 
„Nederlanders  zouden  zyn;  te  meer  dewyl  de  hunne  onze 
„Coophandel  in  de  Engel fche  Colonien  verbieden,  het  geen  zy 
„voor  hun  grootltc  belang  namen,  en  ons  derven  vergen  de 

vryc 


'* 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      26; 

„vrycdoortogc,  voor  hen  ,  door  onfefterktens  toe  ceftaan,  om  i<?"58« 
,,  met  die  volkeren  te  handelen  1  daar  wy  verbonden  wegens  de         —J 
„Coophandel  mede  geüooten  hebben,  zyndc  van  ons  voor- 
,,naamlle  belang,  cnhetgrootfle  voordeel  dacwyuyt  die  Lan- 
den konnen  trekken  :  De  Heer  T<fw»^/f  deeze  grondige  reeden 
gehoord  hebbende,  was  genoegzaam  van  de  onregtmatighcid 
deczer  eifch  overtuigd  ,  en  wilt  zyn  Ed:  Heer  niet  op  te  ant- 
woorden ,  dewyl  hy  moeil  bekennen  dat  zy  dic,felfs  ten  tydc  van  uac"»'^  ' 
Crowii'f/ niet  hadden  konden  verkrygcn,  doch  fch reef  naar  £«- p.  ut".     ! 
geland ,  om  nader  onderrichting  van  zyn  Majefleyt  daar  over 
t'ontfangen. 

Het  tweede  verfchil  was,  dat  een  heele  Vloot,  Nederland- ""enTh«* 
fche  Schepen  voor  die  der  Engeljche  de  Vlagge  zoude  ftrykenj'^.'ykedei 
fchoon  haar  maar  een  Schip  van  den  Coning  in  Zee  ontmoeten,    ^"' 
dtvjyXzyn  Majeftejt  ftaandehiel,  dat  hem  het  recht  de  Zeen  toe- 
quam ,   van  welk  een  eilch  Cromwel  een  begin  van  gemaakt  had 
fchoon  in  de  Vrecdchandeling  tot  Breda  gemaakt  wel  uirdrukkc- 
lyk  was  gefield,  datallesopdenouden  voet  zoudeblyven.   Hier 
overquamen  de  Heeren  Tempel  en  denRaad  Penftvnaris  de  Witt,  ■ 
weder  dikmaals  by  den  ander,en  de  gemelde  Heer  de  Witt  ver- 
aogt  „  dat  men  een  middel  moge  uitvinden ,  het  welk  zoo  feekcr 
3,  was  ,    dat  daar  nimmer  weder  verfchil  konde  uit  oniftaan,  tettrtsde 
„en  fchoon  hy  het  zelve  gevonden  hadde,  vcizogt,  dat  de'''^,'"P'^j' 
„Engellche  zulks  geliefden  op 't  Tapyt  te  brengen,  als  of  het 
„van  hen  was  bedagt,  omdathettegemakkelykerfoudedoor- 
„gaan;   dat  hy  dit  verfchil  fterk  ter  harte  was   neemende, 
j,  wenfchende  met  alle  ernft  het  cynde  daar  van  te  zien  ,   de- 
„  wyl  hy  verfeekerd  was  dat  dele  twee  volkeren  te  zaamen  in 
,,  een  volmaakte overeenkomft  zouden  leeven,  by  aldien  men  hen 
„dit  voorval  van  verfchil  konde  weg  neemen  j   dat  hy,  noch 
„aan  niemand  dit  middel  nog  zyn  voorftel  bekend  gemaakt  had  } 
„  daar  nevens  zeggende  htt  ts  mj  wel  bekend ,  dat  het  veel  men~ 
^,fchen  hier  niet  behaagen  zal-y  doch  dat  hy  zyn  uiterftebeft  fou- 
„  de  doen,  van  het  hen  fmaakelyk  te  maaken,  of  dat  zyande- 
„re  middelen  geliefde  voor  te  Itellendieredelyk  waaren,  niet 
,,twyffelende  of  men  zou  door  dezelve  het  misverftand  ten 
,,eynde  brengen.     Al  het  welk  de  Heer  Tf/w/'/e  aan  den  Groot 

Tweede  Boeki  (LI)  Se- 


1^6^. 


%66  L  E  E  V  E  N  en  D  O  O  D  van 

Segclbcwaardcr  van  Engeland  ovevichrccf  ^  om  daar  zonder  uit 
■  (tel  een  vaft  antwoord  op  te  hebben,  doch  dit  bleef  zoo  lang 
achter,  dat  over  dit  verlchil  het  gehcele  Jaar  niet  meergefpro- 
kcn  wicrd. 
Het  dctdej      j^^t  derdc  verfchil beftond  hier  in.datalle  delEngelfche  Ineczc- 

OVei  Suil-  .,,  ■      r^         ■  lï/JlJ  T 

saimc.       tenen  eilchten  uitSuri/7/ime,vry  m  hun  Vaderland  te  mogen  komen, 
cnaldaarnietopgchouden  te  worden,  alsook  dat  zy  hunne  Sla- 
ven mogte  vervoeren,  welke  laatftc  cifch  ftrydig  was  regens 
het  Verdrag,  daarvanmecdc  Nederlanders  gemaakt ,  temeer 
en  door  dien  den  AÏAJoor  Banijler^  die  daarvandaan  gekomen 
was,  en  in  ZfWt!«<^opgebragt  .    op  het  verzoek  van  de  Heer 
TfwJ/'/ffvrygclaten  zynde,  naar  Engeland  trok  ,    en  de  Coning 
de  üoren  met  veel  beuzelingen  volblaasden  ,   het  welk  noch 
meer  verbittering  bybragt  ,    zoo  dat  zyn  Ed;  insgelyks  hier 
veel  werk  mede  had,  doch  vrugteloos,  het  welk  den  Coning 
hier  na  voor  een  der  voornaamlle  redenen  nam  ,  om  dezen  Staac 
den  Oorlog  re  vei  klaaren. 
fthc  G^cnt      Den  Coning  van  /^r4«%yj^zich  willende  op  den  een  of  d'ander 
locktby     wrccken,  wegens  het  aangaan  van  het  meergemelde  drie  Ver- 
pcnfionaiis  bond  ,  zogt  ecrll  door  zyn  Gezant  by  den  Heer  Raad  Penfio- 
Véirts  DE  WiTT  te  beweiken,  om  met  den  Staat  .afgezonderd 
van  Engeland  en  Sii^eden,  een  V^crbond  aan  te  gaan,  onder  be- 
lofte van  haar  Hoog  Mog:  vergocdinge,  en  groocc  voorwaarden 
daar  voor  te  zullen  toettaan,  mits  dat  zy  haar  eifchen  buvten 
de  twee  gemelde  Coningen  zouden  doen  ,  zeggende  hy  Ge- 
zant, dat  men  daar  mede  de  agterdogt  en  vrecze  ,   die  deezen 
Staat  opgevat  had,  ter  oorzi\ikvMn  yiaanderen ^  zoude  konncn 
uycwiflchen  ,   en  het  goet  onderling  vertrouwen  onder  haar 
herftcllenj  doch  den  Raad  Penfianarts  dit  btkcnd  makendcaan 
deHecrTf»>/?/f ,  zydehem.dat  hyFranfchen Gezant  daaiiOp had 
geantwoord  dat  z.ulks  te  doen  ,    en  zig  met  verfchetde  Staaten  te 
verbinden ,  een  aanfloottlijke  zaal^  xi/as  ,  flrijdende  tegens  de  eer  van 
zijn  Adeefier^  het  welk  een  Jong ,  braaf  ^  en  machtig  Coning  nooit 
kan  goetvmden.     „Zo  dat  den  Staat,  zonder  Engeland  en  Swe- 
,,<i<r«,in'tminfledeel  tot  geen  handeling  te  bewccgen  was,  en 
),dewyl  het  een  en  dezelve  zaaken  raakten,  dat  het  veel  bee- 
5,  ter  en  voordccliger  voor  rr<i«/^y/^zoude  zyn ,  alle  drie  op  een 

maal 


een  afge- 
zondctc 
Vert>ond 
voor zyn 
Coning  ce 
beAcikeii. 

Tempels, 
btieven 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       itJ; 

5,  maal  te  vergenoegen,  dan  ccn  alleen  te  vrede  te  flellen.  Die  ^^^9- 
alles  beletten  cgter  niet  dat  den  Heer  Raad  Pctifionaris  de  Witt  ,  '  ' 

nevens  de  Heer  Temple  dagelyks  middelen  beraamden ,  om  de  penfions"*- 
Coning  van  Suedtn  de  grootcfommegelds  van  Spagntentc doen  enTempie 
erlangen,  die  d'eerftgenoemde  byhet  drievoudig  Verbond  bc-  d^bSr 
dongen  had,  alsookdebeloofde  Waarborg  van  £w^(?/<«»<^,  wel-  v-<nspa- 
ke  laaftc  op  den  23  May  vvierd  gefteld.  1";^";'." 

Al  deze  geheime  byeenkomftengcfchicden  niet  Zonder  in  de  Bewerkt 
Staatsbediende  des  Conings  van  Engeland^  groote  nayver  te-°°'^''"«- 
gens  Temple  op  te  vatten  ,    voornamentlyk  by  eenen  Ridder  u""oig 
Clijfort,  door  dien  zy  wilden  dat  deczen  trouwen  Gezant,  za-  "o^^^^-. 
ken  af  zoude  doen  die  hy  zelfs  onrcdelyk  vond  ;  de   Heer  Jo-" 
HAN  DE  Witt  kreeg  niet  zonder  reeden  agterdocht  wegens 
des  Conings  beleid  ,  door  dien  hy  uit  de  naam  van  haar  Hoog 
Mog:  hem  alles  wat  redelyk  was  toeftond,  op  zooveel  onge- 
gronde eyfchen,  en  voornamentlyk  op  die  van  5'«)';»»?wf,  waar 
tef»en  den  Coning  egter  zyn  ongenoegen  aan  alle  kanten  toon- 
den.    Niet  te  min  agtervolgdcnzyn  Ed:  in  zyn  geheime  Ver- 2 
gadcnnge  met  de  Heer  Templc  ;   te  meer,  dewyl  den  Raad  bezoekt' 
Penfionarts  een  vreemde  tydina  ter  ooren  was  gekomen  van  de  TT'''j '". 
Heer  Pujjendorffy  zaaken  beltierder  des  Conmgs  van  SweaeK 'm  mghcidiU 
rrankrjftiy  die  van   Parp  in  zyn  te  rug  komll  in  's  Gravcnhage  n[ét"h*'* 
quam,  om  naar  zyn  Land  te  ryzen,     Dit  nieuws  bracht  zyn  staatsbe.; 
Ed  aan  den  Heer  Tempte,  en  dewyl  hy  niet  gezind  was  over  '^^  ^' 
andere llofte  te  handelen,  zyde  zyn  Ed:  tegens  de  Gezant, dat 
hy  hem  quam  beloeken  in  de  hoedanigheid  als  zyn  Vriend,  en 
niet  als  Scaatbediende,  waar  na  zy  alle  tvveegcfecten  zynde, 
begon  den  Raad  Penfionans  aldus.     „  Dat  de  Heer  Puffendurff^ 
„die  zich  ecnige  tyd  aan  't  Franfche  Hof  had  onthouden,  ze- 
„dard  dat  wy  doende  waaren,  om  middelen  tot  het  dricvou- 
„dig  Verbond  te  beraamen,  en  dat  wy  ini^evolgc  van  deezc 
,,  middelen  onze  handelingen  met  6"p^^««« begonnen,  my  ver- 
„zeekcrd  heeft,  hoe  de  Staatsbcdienden  in  yran'^yyk'VQeX  werk 
„gedaan  hadden,  om  hem  wys  te  manken,  dat  Sweeden  nim- 
„mcr  haar  reekening  by  het  drievoudig  Verbond  zoude  vin-  ^ 

„den  :  dat  5/><ï^»«'f«  niet  alles  aan  S^ueden  zoude  loeftaan  het 
„geen  zy  wel  meende  daar  door  bedongen  te  hebben  :  en 

rLl  a;  dat 


^68  L  E  E  V  E  N  en  D  O  O  D  van 

K^tfp.  ,,dat  Holland  alleen  niet  bequaam  was  om  haar  in  de  midde- 
-  --  jjlen  die  zy  zoo  drifcig  voort  gezet  hadden  t'onderfteuncnj 
j,en  om  dat  Puffendorf  wilde  toonen  dat  zyn  zeggen  Waarag- 
j,  tig  wasj  zyde  hy,  dat  de  gemelde  Staaisbedicndc  hem  dit  in 
j,  't  geheim  haddc  vertrouwd ,  met  inzigt  om  het  Hot  van  Swc' 
ijden  daar  door  t'onderrigten,  en  dat  het  daar  voordeel  mede 
„konde  doen,  wanneer  het  zulks  nodig  agte  ;  dat  Engeland 
„  zekcrlyk  de  Coning  van  Sweden  in  verlcgencheid  zonde  laa- 
5,  ten  ;  Dat  die  Croon  reeds  veranderd  was,  ten  opzigtvan't 
„opzet  dat  zy  met  Holland  en  Swede»  in  de  onderhandeling 
„genomen  had  i  fchoon  zy  nog  niet  tydig  oordeelden  ,  om 
„daar  iets  van  te  doen  blyken.  Dat  dit  geheim  onder  een  klein 
„getal  menfchen  verfchuylde,  en  dat 'er  aan 't  HoCvtmTrank- 
„ry^nog  aan  dat  van  Engeland,  weinig  waaren  die  daar  ken- 
„nis  van  hadden.  Dat,  dewyl  zy  zagen,  dat  de  Heer  Pujfen- 
yydorf  geen  geloof  aan  dceze  vertelling  had  gegeven,  en  be- 
j, fpeurde  dat  het  een  loofe  Ibcek  van  deeze  Staatsbediende 
„was,  die  voornaamen  om  eenige  verwarring  aan  't  Hof  van 
„.fïi^^is/ifw  te  gecvcn,  om  het  in  te  wikkelen  van  d'eerrtemifTlag 
„te  doen  ,  had  de  Heer  Turenne  hem  eindelyk  een  brief  ver- 
„toondvandc  Heer  Colhert  ^  hunne  Gezant  byden  Engelfchen 
„Coning,  in  dewelke  hy  in  't  kort»  de  gelukkige uitllagbe- 
,,kcnd  maakten,  die  hy  Gezant  aldaar  in  zyn  verhandelingen, 
„als  ook  de  groote  genegeiYchcid,  die  de  voornaamftc  Staats- 
„  bediende  van  Engeland  hem  insgelyks  betoond  hadden  ge- 
„  had  ,  waar  na  Colhert  in  zyn  brief  voegde  ,  en  ik  heb  haar 
yetndelfk.  reeds  de  groote  mUdaètgheii  van  z.jn  Majejleit  doenge- 
„  voelen 

Dit  verhaal  verwonderde  den  Heer  7Vw;>/f  ten  uiterfte,  en 
wift  niet  wat  hy  op  deeze  ongewoonc  en  wonderlyke  lyding 
zoude  antwoorden  i  egtcr  verzeckerdc  hy  de  Heer  Raad  Pe»- 
fonaris  van  daar  alzoo  min  kennis  van  te  hebben  als  zyn  Ed-  : 
doch  ziende  dat  de  Raad  Penfionaris  eenige  verandering  in  hem 
gemerkt  had ,  antwoordc  den  Gezant.  „  Ik  heb  veel  reeden 
,,om  ten  hoogften  over  dit  verhaal  ontdaan  te  zyn,  doch  ik 
,,wcet  niet  of  gy  zoo  wel  als  ik  eenig  geloof  aan  zulken  rce- 
„dcn  behoorde  te  geevcn,  ea  daar  eenige  gevolgen  uit  trck- 

kcn^ 


CORNELIS'en  JOHAN  DE  WITT.        269 

„kenj  dat  daar  veel  loofe  kunsjens  onder  konde  loopen  ;   dat  ^^'^9- 
,,  den  uitftroojer  in  't  zin  konde  gehad  hebben  hier  iemand  - 
»,  door  te  misleyden  ;    dat  de  geen  die  't  aangehoord  hadden 
„zich  ook  zoude  konnen  laten  bedriegen  i   dat  de  menfchcn 
„onderworpen  zyn  van  zich  te  misgrypen  j   gc\  ende  in  zaa- 
„ken  die  zy  in  de  byeenkomften  hooren,    eenverkeerde  uyt- 
55  legging,  door  dien  zy  de  zin  daar  met  van  vcrftaan;  dat  den 
,)  Heer  Colben  veel  zaaken  konde  zeggen  ,    om  zyne  dienften 
„by  'c  Franfche  Hof  te  doen  waardeeien  ,  ja  zeltjj  licht  meer 
„als  hy  zich  zelfs  verbeeld;  dat  de  Heer  Pujfendorf,  tenvoor- 
„deel  van  f^r«j»/^ry^ gemakkelyk  konde  verraft  gewcell  zyn, 
„en  dat  het  fchyn  genoeg  had  voor  hem  tewenfchen,  om  zyn 
„  Mcefter  in  de  belangens  van  die  Croon  te  brengen  ,    door 
„dien  het  veel  voordcel  aan  de  Sweedlche  Staatsbedienden 
„  Zoude  toebrcngens  dat  hy  hem  ten  mintte  moed  toeftaan  van  te 
„gclooven,  dat  onder  de  uitwerking  van 't  Franfche  Hof  eeni- 
„  ge  loosheid  mceft  fchuylcn,  dewyl  men  zich  van  de  Heer 
y^Turenne  bediendes,  om  defe  tyding  aan  de  Heer Pitfendorf  ie 
„j^eeven,  en  hem  de  briet  van  de  Heer  Colben  te  vercoonen, 
„het  geen  veel  eer  het  werk  van  een  Geheymfchryver  van 
„Staat,  als  dat  van  een  Veld  Overfte  wasj  en  dat  men  zich 
j,  in  (■'^rankryk  wel  ingebeeld  konde  hebben ,  om  het  Hof  van 
^ySweden  meer  geloof  aan  deze  praat  te  doen  geven,  van  deie 
„brief  door  den    Heer   de    Turenne    te  laatcn     vertoonen, 
3,  om  dat  hy  als  d'eerile  gewccft  zynde  die  dcit  tyding  geloof 
„gaf,   daar  ook  de  rueefte  verzeekering  aan  hem   Vu^ndorf 
„van  foude  doen  :  en  dit  is  alles  dat  ik  u  daar  van  zeggen 
„kan,  zyde  hy  Heer  Ti?»»;;/f  zoo  dat  ik  op  myn  Eer  en  by  myn 
„waarheid  verklaar,  daar  geen  kennis  van  te  hebben,  alsook 
„dat  al  de  tydingendieik  uit  £«^f/^»^oncfang,  my  geenree- 
„den  geevenomiets  diergelykscegelooven,  enz. 

Dit  antwoord  voldeed  den  Raad  Penponaris  in  geen  deel, 
fchoonhy  wel  vertrouwden,  dat  den  Gezant  die  zaake  nietbe- 
wuft  waaren,  maar  zyn  groote  Staatkunde  toonden  hem  ge- 
noegzaam wat  van  de  zaak  moeft  zyn  ,  zoo  dat  hy  den  Heer 
Temple  met  een  lachend  gelaat  zyde,  hoor  myn  Heer;  „Ikver- 
„zeckerujdai  ik  hier  als  u  Vriend  kom,  en  't  geen  ikgefegc 

(LI  l)  htb^. 


170  L  E  E  V  E  N  en  D  O  O  D  van 

1^09.    „heb,  is  maar  by  wyzc  van  ommegjiig  ;  ik  zal  gaan  omu  al- 
*  jj  leen  IC  laaten ,  en  vryheid  te  geven ,  om  daar  zulke  gedagten , 

„of  wel  geen  over  te  maaken  ,  lbo  als  het  u  beft  zal  gevallen: 
en  na  nog  ecnigc  woorden  gefprooken  te  hebben,  vervolg- 
den zyn  Ed:  aldus  :  ,,Ik  heb  wegens  u  zaaken  niet  meer  als 
„een  overweeging  gemaakt,  die  ik  nog  geen  mcnfch  gefecht 
„heb,  beftaandc  hier  in  ,  dat  zedert  men  in  Efigctand   haddc 
„bcflootcn  van  u  in  Gezanifchap  hier  te  zenden  ,   om   de 
„  Vricndfchap  en  Verbonden  te  verfeekei  en ,  en  te  vermcerde- 
„ren,  en  om  de  Keiz.er  ,    nevens  de  magtigfte  Ryksvorften, 
„en  Spagnien  te  bcweegen  om  dezelve  t'onderfteuncn ,  ik  niet 
,,fonder  groote  verwondering  heb  konnen  aanmerken  ,    dat 
„menu,  zcderdeenigctyd,  ingevolge  de  bevcelens  die 't  Hof 
„u heeft  gezonden,  gebriiykt  in  een  beufelhig  over  het  vcrlchil 
„van  Suriname^  die  van  zoo  weinig  belang  is  :  als  ook  dat  gy 
„op  het  ontwerp  dat  onlc  Bewindhebbers  der  Oooft-Indifchc 
,,  Maatfchappy  eilchen,  zoo  driftig  en  haaftigvoortvaard,  dat 
„veeleer  Coopluydcn  als  Staats- Amptcnaarcn  behoorden  te 
„  doen,  en  dat  u  Coning  dit  fchynd  meer  te  behartigen  ,  als 
„'t  algcmcene  belang  ,  het  geen  men  op  u  komft  in  Hollandy 
y,zoo  noodig  voor 'c  behoud  van  Europa  oordeelden  te  zyn. 
Aldus  geëindigd  hebbende  vertrok  zyn  Ed.  ,   niet  nalatende 
om  op  alle  wyzc  naar  het  kluwe  te  zoeken  daar  hy  de  draad 
reeds  van  had.  Zyngeikgten  wierden  noch  vorder  tot  navor- 
fching  opgewekt  ,  door  dien  hem  ter  ooren  quam  ,   hoe  de 
Eiffchop     BUrchop  van -(1/«»^fr  zya  Krygsbenden,  die  inde  belcttinge 
vjiiMuu-    lagen,  met  hetgctalvan  5  ofóooo  Manvcrfterkten,  enmcer 
ïlng.""     *^^  loooo  Boeren  daar  onder  ftak  ,   die  hy  alle  in  Compagnten 
verdeelden  ,    en  betaald  wierden  na  maate  van  een  Ryksdaal- 
der  ter  Maand i  op  voorgccvcn,  dat  by  aldiende  Hollanders, 
die  ter  dier  tyd  met  de  gantlche  Waercld  Vrede  hadden,  zig 
wilde  wreeken,  over  zyn  laatftc  ondcrnecminge,  hy  hem  als 
dan  hier  mede  zoude  vcrwccien.     Maar  de  waare  reede  wasi 
(fchoon  hy  voorgaf  van  het  Verbond  met  de  Nederlanders  hy- 
liglykte  zullen  onderhouden)  dat  den  Coning  van  Vrankry](^TX^ 
wederom  zogt  vandcezcnlilligennagcbuurtc  bedienen)  waar 
door    hy  aan   den  Biflchop  groote    gcldfommcn   toeftond. 

En 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WlTT.        ^^^ 

En 't  geen  zynEd: 'cmeeft  verwonderde,  was,  dat  men  in //o/- ^^"^9*  ^ 
lund  begon  te  fpreken  van  verfcheide  verandering  in  de  bedienin-  ^ 

gen  te  maken ,  en  dat  het  gezag  van  eenigen  begoft  te  verminde- 
icn,  hetwelk  ontftond  ,zo  men  zyde,dat  de  Hecren  van^w-  Leitiede 
fterdam  een  proef  naamen,  dewyl  zy  geen  minder  gezag  wil-  ^oTii'^ 
de,  hebben  als  d'andere  Steden  van  Holland  ,  gevende  tot  ree-  '7t> 
de,  dat  ,    dcwyl  zy  alleen  de  helft  van  de  fchattingen  betaal- 
den, die  op  de  Provmte  van  Holland  zyn  gelegt  ,  gelykdcefe 
Vrovimie  de  helft  moet  dragen  in  de  laften  dergeheele  leeven, 
het  rcgt  was  ,    om  ten  mmlle  eenige  inzicht  voor  hen  in  die 
Vrovtntie  te  toonen.     Met  dit  voorneeme  hadden  de  Hceren 
van  dele  Stad  zich  met  alle  magt  gekant  tegens  de  t'zaamen- 
fpanning  van  Leyden^   Dordregt  en  Rotterdam^  die  onderfteund 
waaren  door  't  vermogen  van  den  Raad  Fenfionaris  de  Witt. 
De  gemelde  Hecren  kreegen  het  voor  een  gedeelte  naar  hunne 
zin,  zv  begaven  eenige  hoogeKrygs-Ampten,  't  geen  zy  nooit 
te  voorcn  hadden  gedaan  ,   waar  door  hunne    Achtbaarheid 
ten     hoogde    vermeerderden,  en    dcwyl    zy     iiyt  reedenen 
van  Staat  zich  eenige  tyd  herwaards  gevoegd  hadden,  by  de 
geen  die  't  belang  des  Prins  behartigden,  haddenfe  een  ont- 
werp opgefteld,  om  een  tweede  Oppcr-Staats- Amptenaaraan 
te  ftcUen,  onder  de  naam  van  Geheymfchryvervan  Staat,  die 
het  bewind  zoude  hebben  om  de  brieven  enz.  van  alle  vreena- 
dc  Staatsbcdienden  aan  te  necmcn ,  en  ook  weder  buy  ten  s'Lands 
te  zenden;  om  den  Heer  Raad  Penftonaris  de  Witt  in  zyn 
al  ie  grooten  arbeid  eenigfinrs  te  verligten,  waar  toe  men  de 
Heer  van  Beun ingen,  die  onder  de  hand,   veeldccl  in  debeflui- 
t-en  heeft  gehad ,  verlocken  zouden,  zoo 't  algemeen  gerugt 
liep.     Deezen  Heer,  Gevolmachtigde  van  yim(terd^tm  zyi\dcy 
alwaar  hy  groot  aanfien  had,  was  te  vooren  een  der  llerklle  J^^^g"'.  , 
dryvers  tegen  de  Prins  gefinden  geweeltj  en  om  feckereree-  genviitde 
den  zich  omgewend  hebbende  ,  wierd  een  der  grootlté  me-  ^'X^o» 
deftanders.     Den  K^nd  Penfionans  de  Witt  gedroeg  zich  in  Lettre  de 
alle  deefe  veranderingen  f  eer  vcrÜandig  ,   en  onverfchillend.  Tempie    , 
zig  vergenoegende  in  zyn  gewoonlyke  oeflPeningen  voort  te  Tyg.   ^ 
vaaren  ,    zonder  eenig  deel  in  dele  Kuyperyen  te  willen   nee- 
men,  maar zogi de dnftigcverllandeii  ie  wiikn matigen,  duar 


\j%  'LEE  VEN  en  DO'OD  van 

3^|j9.  nevens  de  verfchillende  te  vcrcenigelï.  „Ik  geloof  (  fegt  de 
■■■  ,,  Heer  Templehier  op  >  in  de  zelfde  brief  aan  Aifylord  Arling- 
„  ton  )  dac  hcc  wys  en  voorzigtig  beleid  van  de  Heer  de  Witt  , 
„dewyl  men  hem  heel  noodig  hecfc  ,  zal  te  weeg  brengen, 
„dac  men  veel  agring  voor  defelve  zal  behouden  j  by  aldien 
„hier  geen  geweldige  omkeer  in  den  Staat  komt,  waar  toe  de 
„zaakenzig  nog  niet  fchynentefchikken. 

De  Prins  gezinden  ten  hoogrte  verblyd  zynde  over  't  ge- 
deTrri"  drag  van  de  Heer  van  Beuningen,  werkten  met  alle  macht  op 
jezindea.  ^q  bevordering  van  zyn  Hoogheid  >  vertrouwende  vaftelyk, 
dat,  dcvvyl  zy  nu  zulk  een  Harken  Stem  op  hunne  zvde  ver- 
kreegen  hadde,  zulks  niet  konde  miflen,  te  meer,  dewyl  de 
zaak  daar  écït  verandering  uyt  ontllond ,  was  gekomen  door 
het  verbod  der  Franfche  Coopmanfchappen,  het  geen  de  Heer 
van  Beurnngen  en  de  Stad  Amflerdamo^  het  hard  II  Zogten  door 
te  dry  ven,  dog  eenige  andere  Steden  Helden  zig  daar  teegen 
aan,  om  haar  byfonder  belang,  onder  voorgee ven  dat  het  te 
gevaarlyk  was,  foodanig  een  befluyt  te  neemen  zonder  Enge- 
land daar  in  te  kennen.  Dit  vooriteel  van  verbod  gaf  inder- 
daad veel  opfchudding ,  by  d'onderdaanen  van  rrankryl^,  dewel- 
ke dit  voegende  by  het  drievoudig  Verbond,  waar  van  zy 
de  Hollanders  wel  de  grootrte  aanleiders  noemden  ,  en  waar 
door  den  Coning  Lodewyk  verpligt  was  geworden  ,  de  Vre- 
de met  Sptgmcn  te  maakcn  ,  en  zyn  vorder  overwinningen  in 
Vlaanderen  te  ibiaken,  zag  de  Coning  met  groot  onge- 
noegen aan ,  en  verborg  de  onregt vaardige  wrok  die  hy  daar  tc- 
gens  op  nam  ,  in  zyn  herte.  Den  Raad  Penjionans  dit  al- 
les overwegende,  zogt  niet  te  min,  bet  koftc  wat  het  wilde 
den  Staat  aan  te  raaden  van  de  Vrcede  t'onderhouden,  om  de 
Provimicn,  die  foo  lang  onder 't  fwaare  pak  dcsOorlogsalsver- 
fmoord  waaren,  eens  adem  te  doen  haaien.  Endoor  ditmid- 
del  de  Prinsgefindcn  met  reeden  te  konnen  tegen  gaan,  dewyl 
ccn  Capitain  yidmiraal  Generaal  in  tyd  van  Vreede  maar  een 
fwaare  lall  voor  't  Land  foude  zyn  ,  waar  door  zyn  gcfag  als 
in  top  fteeg,  niet  tegenllaandc  de  voorgaande  dwarsdryvery; 
en  docfcn  grooten  Staatkundigen  Man  zag  wel  van  verre 
•waar    men  't  heen   fuchc    te    dringen.    Waar  opeen  ge- 

lopf- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      273         , 

.  ,  loofwaardig  Man  zegc,die't  leeven  van  zynMajcft.  Willem  de  ^ 

5)111.  Coning  van  Engeland  bcfchryfr.     De  vyanden  van  de  "' 

„Raad  Penfionans  de  VVitt  ,   hebben  een  misdaad  van  lyn^^f^^f^^ 
„goede  meening  gemaakt;  zyzyn  onrechtvaardig  genoeg  ge-  rennonaiis, 
>,  weeft  om  ttaande  te  houden  ,  dat  hy  de  vermindering  van  Hift.de 
„de  Prins,  meer  als  de  ruil  des  volks  zogt.     Het  is  niet  nodig  cuiUtde  ^ 
5,  om  den  Leezer  op  te  houden  met  zoo  quaadgegronde  be-  pjg.4«/,  ' 
jjlchuldiging  te  verweeren  ,  menheefc  die  grooteManalover 
„lang  verregtvaardigd,  van  deeze  opgeraapte  Haat,  aan  de- 
j,  welke  men  al  de  hinderpaalen  van  de  verheffing  des  Prins 
"  vwilde  toelQhryven,  by  aldien  hy  zich  hier  tegens  aangekant 
„heeft,  was  het  niet  uit  reeden  van 't  geen  men  te  voorenaan 
„zyn  Vader  gedaan  had.     Hy  heeft  in  al  zyn  beleid  getoond 
,,dat  hy  al  te  regtvaardigen  teyvcrig  voorzyri  Vaderland  was, 
,,pm  de  verheffing  van  een  Jonge  Prins  tegen  te  gaan,  die  de 
„quaadc  gangen  v^n  zyn  Vader  Willem  de  II.  niet  behoefde 
„te  verantwoorden j  by  aldien  hy  niet  gcdagt  had  ,  dat  defe 
,,  verheffing  tot  groot  gevaar  van  de  algemeene  Vryheid  ge- 
„llrekt  zoude  hebben,  waar  van  hy  alioos  een  van  de  ftarkfte 
„belchermcrs  is  geweeft.     De  Prins  was  zelfs  foowelvande- 
„fe  waarheid  verfcekerd,  dat  hy  meenigmaal  gefegt  heeft  in 
,i't  byzyn  van  mcnfchen  (die  geen  belang  hier  in  hadden  en 
,iby  gevolg  geloof  waar<lig,}  dat  'j/y  niet  twijfelde  of  de  genegent-  Woèrdeii 
tyheid  van  den  Heer  Raad  Penfionaris  was  goct\  en  fchoonhy  hem  Hoogheid 
^^tvederjlreefd  had,  dat  het  nimfftuj^uit  haai  tegens  z.ijn  pcrfoomvas  '<«  Lofvaa 
„geweeji  ,  maar  wel  em  dat  de  ber^^lling  van  't  Stadhouderfchap  penConaiis,  ' 
^,nadeeltg  voor  de  Vrye- Staat' w^, 

Tuffchen  al  dele  ftribbelingei^n  fwaarigheeden,  quaamen 
noch  de  meergemelde  verfchillen^nZ^f/<t;z^by,  welkers  Ge- 
volmachtigden den  29  Af-ïy,  hunne  eèrftebycenkomfte  in 'iCrrf- 
venhagen  hadden  ,   die  in  de  gcoote  Saai  van  haar  Ed:  Groot 
Mog:  wierd  gehouden.     Hier  had  menomdegcmÜde  Heeren 
vanZ«/^««i  wel 't  om  fangen  ,  buyfefi  't  geftoeUenr^^aqn^  lange 
tafel  en  ftoelen  met  groen  bekleed  gcfteld  ,  alwaar -"^è   Hoer  ,''u"{|,'^|| 
Raad  Penfionaris  de  Witt  ,     een  fchoone  en   deftige  aan-  Hoihnd  eo 
fpraak  deed ,  zoo  dat  eindelyk  door  zyn  groote  w'erkzaam-  doprz"  n 
heid  het  langduurig  verfchil  bygelegc ,   en  't    Verdrag  op  eJ;  a'ge- 
Tweede  Beet^.  ( M  m  j  den   "°' 


174  L  E  E  V  E  N  en  D  O  O  D  van 

'     ^'    den   6  Jmy  daar  aan  volgende   wicrd  getroffen,  luydendc 
als  'ivolgd. 

Hader  Acceord  ,  gemaakt  tujfchen  de  Heeren  Staatcn  van 
Hollanden  IVeft-VrieJland,  ter  eenre ,  en  de  Heeren  Staa- 
ten  van  Zeeland  ,  ter  andere  zijde  ,  rakende  het  faici 
•van  de  Jtijlitie  ,  met  den  gevolge  ende  aankleven 
van  dien. 

V"dr3g      I.  „JN  den  eerden,  is  tulTchen  de  hoog-gcmeldc  Heeren  S'caaten  van 

tu'fldfén  ,,-'-d'ecnc  en  d'andere  Pruvintic,  na  verfcheydegehoudcncConfcrcn- 

Hoiiaid  en  11  tien  en  cominuiiicaticn  ,   veraccordecrt  en  valtgcrtclt  wort  by  dcezcn, 

Zeeland.     ^,dat  de  Jurisdiótic  die  den  Prelident  en  Raden  van  den  Hove  tot  noch 

„toe  mede  over  de  Provintie,  Steden  en  logezeetenenvan  Zeeland  heb- 

,>ben  gehad  en  gecxercccrt,  volgens  de  origineele  Inftruflic,  initsgadets 

„de  Accorden  en  verdragen  daar  op  gemaakt ,   voortaan  gehcclyk  zal 

„ceflceren  en  ophouden;  en  dat  dien  volgende  de  Staaten,  Steden,  en 

„ Ingezcetencn  van  Zeeland,  in  het  toekomende  voor  de  voorfz.Hovciï 

„in  geenderhande  wyze  bctrekkclyk  ,  aanfprcekclyk  of  caufabcl  zullen 

1, wezen,  maar  dat  het  voorfz.  Hof  zoo  in  Jurisdidlie  als  ui  't  aaiiflellen 

„van  den  Prelident,  Raden  en  Minilkrs  ,  met  den  gevolge  eii  aankle- 

„  ven  van  dien,  alleen  zal  liaan  onder 't  gezag  en  de  difpolitie  vande  Hce- 

„  ren  Staaten  van  Holland  en  Wcft- Vrielland. 

II.  „Dat  de  Ondcrdaanen  en  Ingczcetcncn  van  Zeeland  by  provific, 
„en  ter  tyd  toe  anders  zal  wezen  gcordonneert,  zullen  blyven,  en  voor 
„zoo  veel  des  nood  zy,  op  nicus  gcrtcld  worden»  gelyk  dezelve  geftcld 
„worden  by  dezen  ,  onder  't  tellort  en  de  Judicatuure  van  den  Hoogen 
„Raad,  onder  de  Conditicn  ,  re(lri<.^ien  ende  limitaticn  vervat  in  de 
„voorgaande  Verdragen  van  de  Jaarcn  1587.  en  i^y^-  mitsgaders  in  het 
„provifionccl  Accoord  van  den  Jaarc  1607.  voor  zoo  veel  het  zelve  op- 
„deu  voorfz-  Ploogen  Raad  gcappliccert  kan  werden;  en  dat  dicnvol- 
„gciide  in  fp^cie  van  alle  Sententien  ,  geweczen  by  de  Heeren  Gecom- 
„mitteerde  Raaden  van  Zeeland  ,  als  rcprefentecrende  Burg-Grave  en 
»,  Leenmannen  van  de  zelvc  Provintie  ,  mitsgaders  by  de  Gcregten  van 
„de  Steden,  en  van  het  platte  Land  van  Zeeland,  daar  van  voor  dezen 
„aan  het  Hof  is  geappellcert  gewccfl ,  dircöelyk  ende  immcdiatclyk  zal 
„werden  gercformecrt  ofte  gcappelleert  aan  den  voorfchteevcn  Hoogen 
„Raad  alleen. 

III.  „En  nadcmaal  de  Staatcn,  Steden  en  Quartieren  ran Holland  en 
„Wed  Vticfland  tegenwoordig  ter  ecrfler  inflantie  voor  het  Hof  van  de 
„zelve  Provintie  mogen  werden  gca)nvcnicert ,  endatvande  Sententicn 
i^hy't  vooniücmJe  Hof  daarover  gcwcczen,  aan  den  Hoogsu  Raad  mag 

WCI" 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      i-j^ 

„werden  gcappellccrt  :  Dat  derhalven  ook  de  Staaten.  Steden  en  Quar-  l<?^p. 
„tieren  van  Zeeland  ter  ccrfter  inftantic  zullen  mogen  werden  betrok-  ■  ^j 
„ken  voor  den  Hoogen  Raad  ,  of  wel  zoodanigen  Rechter  als  de  Hce- 
,,rcn  Staaten  van  Zeeland  daar  toe  namaals  mochten  goed  vinden  in  de 
„ecrfle  inllantie  te  ordonneeren  :  Des  dat  in  't  voorfz.laatftccas  van  de 
„Sententien  by  zoodanigen  Rechter  geweczen  ,  mede  aan  den  Hoogen 
„  Raad  in  maniere  voorlz.  zal  mogen  werden  geappelleert ;  endc  is  hier 
„op  exprcffelyk  verklaard,  dat,  voor  zoo  veel  hier  boven  van  de  Siaa- 
„  ten  van  ü'ccne  en  d'andcre  Provintic  werd  gefprooken  ,  't  zelve  niet 
„anders  te  vcrllaan  is,  of  geduyt  zal  werden,  dan  ten  refpcde  van  zaa- 
„  ken ,  in  dewelke  de  zelve  privatorum  loco  geacht  en  gehouden  moeten 
„  werden. 

IV.  ,>Den  Prefident  en  Raaden  van  den  voorfz.  Hoogen  Raad  ,  zul- 
,len  geen  befoignes  hebben  of  houden  ,   dan  ter  prcfcntie  van  a!Ie  de 
,  Raaden,   zoo  uyt  d'ccne  als  d'andcre  Provintie  ;«  loco  prefcnt  zyndc, 
, of  immers  daar  toe  behoorlyk  bcfchcyden  wczende,  volgens  eniiicon- 
,formiic  van  der  zelver  Iiillruöie,  zonder  dat  aan  de  Raden  uyt  d'ccne 
, Provintie  apart  en  met  feclufie  van  die  van  d'andcre  Provintie,  eenigc 
,  zaaken  gedefcreert  ,  veel  min  by  dezelve  verhandelt  of  geiermineert 
, zullen  mogen  werden,  uytgenomen  alleen  j  dat  de  crimincele  zaaken, 
,dic  van  den  Hove  by  Appel  ofte  reformatie  aan  den  Hoogen  Raad  zou- 
jïden  mogen  werden  gebracht  ,  zullen  liaan  ter  kcnniCc  en  judicatuure 
,van  den  Prefident  en  HoUandfe  Raaden;  gelyk  mede  de  HecrenStaa- 
j,ten  van  Zeeland  de  vryheyt  zullen  hebben,  om  de  kennille  en  judica- 
j,turcvan  het  Ciiniincel  in  haar  Provintic  vallende,   dat  appellabel  of 
,provücabel  is  ,  te  defereeren  aati  den  voorlz.  Pielident  en  Zeeuwfc 
j, Raden  ,  mitsgaders  den  Griffier  l^muK  Cauw  ,  en  zoodanige  andere, 
,d!e  zy  zouden  mogen  goed  vinden,  daar  by  te  voegen  :  Zullende  alle 
j, andere  zaaken ,  die  tot  noch  toe  van  wederzyden  aan  den  Hoogen  Raad 
^, appellabel  of  provocabel  zyn  gewecft  ,  zoo  wel  in  Holland  en  Weft- 
,,  Vrjefland,  als  i,n  Zeeland  voorvallende  ,  gecne  uytgczondctt ,    gelyk 
,,ook  de  Dominiale  zaaken  ,  by  Appel  of  reformatie  aan  den  Hoogen 
,.  Raad  werden  gebracht  :  En  voor  zoo  veele  de  Hjeren  Staaten  van 
,, Zeeland  eenige  zaaken,  't  zy  in  de  eerile  inllantie,  *t  zy  in  cas  d'Ap- 
,,pel,  van  de  judicatuure  van  den  vollen  Hoogen  Raad  tegenwoordig, 
„volgens  de  voorfz.  Verdragen  onthouden,  of  namaals  noch  zouden 
j^mogcn  afraakeu,  dat  het  aan  de  Heeren  Staaten  van  Hollanden  VVcft- 
j^Vricfland  vry  zal  blyven  de  zelve  zaaken  in  haarcn  reguardc  door  den 
„Prefident  en  Hollandfe  Raaden  aldaar  te  laten  berechten  eii  termi- 
j.neeren. 

V.  .,  Dat  in  alle  zaaken,  in  dewelke  gefchil  is  tuflchcn  Partyen,  waar 
„van  d'eene,  het  zy  j^dor  of  Reus,  is  Hollands,  endc  de  andere  Zeeus, 
,,noch  de  Heeren  Staaten  van  d'eene,  noch  de  Heeren  Staaten  van  d'an- 
,,deie  Provintie,  ycts  afzonderlyk  aan  den  Hoogen  Raad  zullen  mogen 

(Mm  z)  ge- 


X7(f  LEEVEN  en  DOOD  van 

I(j^9'     ,, bieden  of  verbieden,  maar  dat  de  twee  Provimien  ten  aaniicnvanzcv 
■  '  „danige  zaaiicn,  alicciilyk  lulien  hebben  en  inogcn  c.xctrcecren  eengc- 

„mecne  en  concurrcerende  difpolitic,  en  dat  dicnvolgcndc  ook  illü  c/>li 
„^«idcn  voornoemden  Hoogcn  Raad  niet  zal  hebben  te  parceicn  eenig" 
„  bevel  of  vcrbot ,  dan  by  beyde  de  Provintiea  te  zaamcn  gcgceven  wer- 
„  dende. 

VI.  „Dat  de  Heercn  Staaten  van  Zeeland  ,  ten  aanzien  van  twac 
„Zceufc  Partyen  ,  zoo  wel  als  de  Heeren  Staaten  van  Holland  cnde 
„Wcft-Vricfland  ,  ten  aanzien  van  twee  HoUandfe partyen,  zullen hcb- 
,,ben  en  mogen  excercceren  de  vrye  faculteyt,  om  dien  aangaande  zoo- 
,, danig  te  d:Iporieeren  ,  gebieden  en  verbieden  ,  zelfs  ook  met  aftrek- 
,,kinge  of  vermindcringe  van  Jurisdidtic,  als  dezelve  ten  mcclkn  diende 
„  van  hare  Provintieourbaarlyk  achten  zullen. 

VII.  „Dat  't  getal  van  de  HoUandfe  en  Zeeufe  Raaden  in  den  Hoo- 
„gen  Raad  zal  weiden  gebracht  en  gehouden  in  dezelve  Proportie  ,  als 
„het  Hof  is  gecompofccrt  gewecd  ,  namelyk  ,  dat  de  Heeren  Staaten 
„van  Holland  en  Wcft-Vricfland  in  den  voorfz. Hoogen  Raad  voortaan 
„zullen  mogen  (lellen  de  nombre  van  acht  Raaden,  en  de  Heeren  Staa- 
„ten  van  Zeeland  daar  inne  behouden  't  getal  van  drie  Raaden  ,  den 
„Prefident  in  het  een  of  het  ander  getal  met  gcreekcnd  ,  als  zynde  en 
,, zullende  werden  verkoorcn  by  beyde  Provimien  gelykelyk  ,  in  manie- 
,,rcn  hier  na  Dreeder  verklaart ,  zonder  dat  het  voorfz  getal  van  Raaden 
„van  de  eene  of  van  de  andere  zyde  verder  zal  inogcn  werden  geaug- 
„mcnteert,  noch  ook  aan  d'eenc  of  d'andere  Pruviniie  eenigedim  nutic 
„tcgens  haar  wille  gevergt  :  Zullende  de  Tr.i6lamcnten  van  de  drie 
„Zeeufe  Raaden  voortaan  werden  verzorgt  ende  tietaald  by  de  Heeren 
„Staaten  van  Holland  cnde  Weft-Vricfland,  ter  fomme  van  fcvenduy- 
„zcnt  guldens  Jaarlyks,  volgens  zoodanige  dillributie,  als  by  de  Heerea 
„Staaten  van  Zeeland  zal  werden  geordonnecrt;  en  de  Raden  by  d'eenc 
„en  d'andere  Provintie  verkoorcn  ,  na  dat  yder  van  dezelve  in  zyn  rc- 
„guard  goet  dunken  zal,  zonder  dat  het  vaii  nooden  zal  weezen ecnigc 
„  verklaringc  van  aangenaamhcyt  daar  over  by  den  Hoogen  Raad  te 
„doen,  die  niet  te  min  de  vryhcyt  gelaten  werd  ,  om  by  afllerven  van 
„yemant  van  de  Raaden,  ecnigc  bequame  en  gcquaiificecrdePcifoonen 
„  voor  te  flaan ,  daar  op  de  rcfpedlivc  Provimien ,  yder  in  den  zynen  de  noo» 
„digercflexiezuUcnkonnen  neemcn. 

VIII.  ,,Dat,  zoo  wanneer  de  Prclidentt  of  Griffiers-Plaatze  van  den 
„Hoogen  Raad  zal  komen  te  vacceren,  een  nieuwe  Prefident  of  Griffier 
„zal  werden  gekooren  by  beyde  Provimien,  volpens  het  Verdrag dient- 
„  halven  in  den  Jare  i5'96.  gemaakt ,  op  den  voet  en  maniere  als  het 
„zelve  jongfl  den  iy  Mey  1655.  ten  regarde  van  den  tegen  woord  igea 
„Prclident  is  gepraétifcert ,  namentlyk,  dat  de  Heeren  Staaien  van  Zec- 
,,land  na  ontfangen  notificatie  van  het  overlyden  van  den  Prclident  ofte 
«,  Griffier  voornoemt ,  door  de  Hccrcn  Staaten  van  Holland  en  VVell- 

Vri»- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.  5,77 

„  Vriefland  by  Miffive  verzocht  7.yndc,  haar  in  ':>  Gravcnhagc  te  willen  ]^^^' 
„vervoegen  ,  om  geïamcntlyk  tot  d'Eköie  van  een  nieuwen  Prcfident"" 
„of  Griffier  te  procedecrcn  ,  zich  ten  dien  fine  aldaar  zuilen  laaten  vin- 
dden tcgens  den  dag  in  de  voorfz.  Miflïvc  te  cxprimcercn,  ofte,  byon- 
„gelegcndhcyt  eneirpechemcnt,  op  zoodaniuen  anderen  dag,  als  zulks 
„met  hare  commodiieyt  bert  en  gevocglykft  zal  konncn  gcfchieden,  die 
„in  allen  gevalle  zal  moeten  werden  genomen  binnen  den  tyd  van  drie 
„Maanden  ,  ie  roekenen  van  den  daeh  af  dat  de  voorfz.  Notificatie 
„by  haar  zal  weezen  ontfangcn;  welke  voorfchrecve  tyd  zoo  by  d'ceue 
„als  by  d'andere  Frovintie  zal  moeten  werden  waargenomen,  oppcenc 
„datby  gebrecke  van  dien  ,  en  de  voorfz.  drie  Maanden  ovcrftreeken 
jjiynde,   den  Prcfident  ot'tc  Griffier  zal  werden  verkooren  by  de  Hee- 
.ren  Staaten  van  die  Provintie  alleen,  die  haar  daar  toe  bitinenden  zel- 
|,ven  tyd  als  boven  zal  hebben  in,^e(lelt,  en  dat  hy  dien  volgende  ook  op 
,,Cominiffic  van  de  zelve  Provintie  alleen  in  de  poflcffie  van  zynen  Staac 
I  gefield  en  ontfangcn  zal  werden    :    En  zullen  de  hoog-gedachie, 
„Heeren  Staten  in  de  voorfz.  aélie  haar  Seffie  nemen  aan  een  lange  Tafel 
,rten  dien  fine  in  de  Vergadcr-Plaatze  van  de  Heeren  Staten  van  Holland 
„en  Weft-Vricflant  te  approprieren,  daar  van  de  hoog  gemelde  Heeren 
„Staten  van  Holland  en  Wcft-Vriclland  tot  haar  keure  nemen  en  occupe- 
„  ren  zullen  de  eenezyde,  en  de  Heeren  Staten  van  Zeeland  d'anderezyde, 
„en  vervolgens  procederen  tot  de  voorfz.  Eleflic,  by  verlamelinge  van  Bil- 
„letten,  in  zulker  voegen,  dat  yderLidt  op  een  Billet  zal  Hellen  zyneygen 
„  naam  of  qu^ilificatie ,  en  daar  onder  de  Perfoon ,  die  het  zelve  Lidt  tot  be- 
„  kleedinge  van  het  vacerende  Ampt  zal  willen  rtcmmen  :  Suilende  de 
,,  voorfz.  Billciten  van  de  Leden  van  de  cenc  en  d'andere  Provintie  by  der 
„zclver  refpeÊlive  Minilkts,  yder  in  zyn  reguard  in  de  Back  of  Comme 
„  apart  gecollc6teert,  en  zulks  gedaan  zynde,  deBilletten,  zoovand'eenc 
„alsd'andere,  doordcvoorfz.  Miniltcrstezamen  gebracht  en  onderden 
„anderen  gemengt  werden,  en  voorts  de  voorfz.  [3illettcn  op  de  voorfz. 
„Tafel  gclegt,  en  gctelt  zynde,  of  ook  het  julle  getal  van  Billctten  bc- 
„hootlykby  den  anderen  gevonden  werd,  zal  den  Miniflcr  van  Holland 
„Bi'let  voor  Billet  op-nemen,  openen,  ende  vervolgens  leveren  in  han- 
„den  van  den  MiniRer  van  Zeeland,  om  by  dezelve  op-geleezen  en  de 
„in-gefchrcvennaa«igepronuncieert  te  werden;  geduurende  welke  oplc- 
„zinge,  den  Secretaris  van  de  Heeren  Staaten  van  Hol  land  en  Welt- Vrie- 
,,fland,  alsmccdedenSccretarisvandeHeeren  Staaten  van  Zeeland,  in- 
,,dien  de  zelve  ook  prefcnt  is,  aantcykeninge  doen,  en  vervolgens  ver- 
„klaarenzal,  in  wat  voegen  de  Stemmen  zullen  zyn  gegaan,  en  op  wat 
„Perfoon  dien  volgende  de  Elcdie  zal  weezen  gevallen;  alles  onder  zoo- 
„danige  aftie  van  non-prcjudicie,  als  voor  dcezen,  en  noch  jongft  iu 
„den  voorfz.  Jaarc  lójy.  aan  de  Heeren  Staaten  van  Zeeland  is  gegeven 
„gcwceft. 
IX.  „Alle  voorgaande  Accoorden  en  Verdragen,  de  Juftitic  concer- 

(Mmj)  ncj- 


178 


LEEVEN  en  DOOD  van 


l66g.  ^jnerende,  voor  zoo  veel  daar  aan  by  dezen  niet  en  wrcrd  gedesrogccrt, 
„ zullen  blyven  in  haar  geheel ,  doch  aileenlyk  applicabel  weezen  op  den 
„Hoogen  Raad,  die  7.ich  vervolgens  na  den  inhoude  van  de  voorfz.  Ac- 
„  coorden  en  Verdragen  zal  hebben  cc  reguleren. 

X.  „Allcsbyprovicfie  en  met  conditie,  dat  by  zoo  verre  d'ecn  of  d'an- 
„dercProvintiehaarintydenen  wylcn  by  dcezcn  Accoorde  in  't  generaal 
„of  particulier  bevonde  bezwaart,  men  deshalven  met  den  anderen  zal 
„komen  in  communicatie,  enincas  de  voornoemde  Provintien,  weder- 
„zytsredcnengehoort  en  in-genomen  zyndc  ,  met  den  anderen  niet  kon- 
„den  accorderen,  dat  als  dan  de  refpcdive  Provintien  daar  zullen  mogen 
,,fcheyden,  cnde  blyven  op  haar  geheel,  gelyk  zy  vparen  voor  datovan'c 
„  provilionecl  Accoord  van  den  J are  1 607. 

XI.  „Aldus  veraccordecrd  cnde  geflooten  tuiïchen  de  Gedeputeerden 
„van  de  Heercn  Staaien  van  Holland  en  VVcft-Vriefland  ler  eenre,  cu- 
„  de  de  Gedeputeerden  van  de  Heeren  Staaten  van  Zeeland  ter  andere  zy- 
„dc,  met  wedefzyts  belofte,  deezc,  elk  by  de  hoog-gcmelde  Heeren 
„Staaten  haar  Committenten  te  zullen  doen  aggre-eeren,  en  daar  opbe- 
„hoorlyke  Ratificatie  uytvvifillen,  binnen  den  tyd  van  6  wecken  of  twee 
„Maanden  uytterlyk.  t'üirconde  deezcszyn  hier  van  gemaakt  enten 
„wederzyden  behoorlyk  onderteekeut  twee  eensluidende  Inftrumenten, 
„  in  's  Giavenhagc  den  zevende  Juny  Anno  fcftien  hondert  negen  en  't 
„fcdig. 

In  den  naam  en  van  wegen  de  In  den  naam  cnde  van  wegen  de 

gefamcntlyke  Heeren  Gcdcputcer-  gcfamcntlyke  Heeren  Gedcpuicer- 

den  van  Holland  ende  Weft-Vrie-  den  van  Zcclandt  ,  daar  toe  by  de 

fland,  daar  tcc  by  dezelve  fpecia-  zelve  fpecialyk  geauthorifecrd.  En- 

lyk  geauthorifecrt.    Ende  was  on-  de  was  onderteek  end. 

dtrteykend,  Pr.  de  Huvbert. 
JoHAN  deWitt.(L.S. 

^^,^Jemaal  door  '<  Verdrag  Uiffchc»  de  Heere»  Staaten  va»  Holland  eude 
^^  yVcllVr%cfiaKdtcr  eenre,  e»  de  Heere»  Stante»  va»  Zeeluid  ter  andere 
Zyde,  hiiydengejhute»,  va»  JifficieUer  cxecutiejlhy»t  gemaakt  te  werden  de 
genege»thett ,  died''ee»eofd^a»dere Provincie  voor  beene» gebad  heeft ,  jegeu- 
woordignocb  zoude  mogen  hebben ,  o}te  ook  nam^als  kunnen  kr\gc»  ^  tot  combi- 
natie  van  beyde  de  Hoven  va»  Jujlitiej  ende  dat  nochtans  de  mcyningenicten 
is  door  het  tegenioourdife  l'erdrach  de  ■Lelve  combinatie  of  te  advanceren  of  ie 
riuh  te  zetten ,  zoê  iverd  by  deezen  wel  exprcjjelyk  verklaart ,  dat  beyde  de 
Provintien ,  onaangezien  deezen  Accoorde ,  dienthalven  blyven  behouden ,  oe- 
lyke  vryheidvan  deliberatie  e»  naarder  Verdrag ,  als  baar  voor  dato  deezes  heeft 
gecompeteeerty  Zunder  dat  uit  dit  Accoord  ooit  eenige  illatie  gemaakt,  of  argu- 
mentatie gcf.rmecrt  zal  mogen  werden,  om  de  vtorfz. combinatie  te  promove- 
««,  ofrecHleren.     Aldus  gedaan  ende  gepaffecri  tujjchen  Gedeputeerde»  van 

d'eene 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      179 

d^eene  en  andere  Provintie,  in  V  Gravenhage ,  met  belofte  van  Ratijicatte,  iS^^I 
als  inde  voorfz.  Accoerde,  deuy.JuKy  i66g,  , 

In  den  naamen  van  wegen   de  ge-  In  den  naame  ende  van  wegen  de 

famentlyke  Heeren  Gedeputeerden  van  gefamentlyke    Heeren   Gedeputeerden 

Holland  e-ri  IVefl-l'riejland  1  daartoe  va?i  Zeeland ,  daartoeby  de  zelve  Jpe- 

ty  de  zelve  fpecialyk  was  geauthori-  cialykgeauthorifeert,     ÏVas geteikent - 
feert.     H'as  geteikent. 

JoHAN  deWitt.(L.S.)  Pr.  de  Huvbert.  (L.S.> 

Ratificatie  van  de  Heeren  Staatcn  van  Holland  en  Wcft- Vriefland. 

DEStaatenvan  Heiland  en  Wefl-Vriefland ,  Doen  te  weten,  Datwyge- 
zien  j  rspelyk  gcexamineert  en  geconfidereert  hebbende  het  Verdrath ,  op 
den  "] .  Juny  deezcs  loopende  Jaars  166^.  getroffen  tuffchen  Gecommitteer- 
def.  uit  het  midden  van  den  Onzen  t  en  de  Heeren  Staaten  van  Zeeland ^ 
met  zekere  aÜe  van  non-pr<sjudice ,  refleüerende  op  de  combinatie  van  beide 
deHovenvanJuftitie,  Mo  als  hetzelve  hiernavan  woort  tet  woordeJiaatgC' 
infereerd. 

Fiat  infcrtio. 

Endenadenjaalwy  bevinden  den  inhoud  van  dien  conform  onze  goede  mee' 
ninge  ende  intentie,  en  oordeelende  dat  al  het  zelve  flrekken  voor  den  dienfij 
rulïe  ende  htyfler  van  beyde  de  Provintien ,  ah  mede  tot  handhavinge  en  vorde' 
ringe  van  de  oude  ende  vertroude  Vriendfchap  ende  goede  correfpondentie  tuf- 
fchen  dezelve  en  wederzyts  Intrejfen.  ZOO  IST,  datzoy  hetvoorzeideFer- 
drach  in  allen  deelen ,  Poindcn  cnArticulen,  hebben  gset  gevonden;  geappro- 
beert  en  geratificeert ,  vinden  goct ,  approbercn  en  ratificeren  het  zelve  mits 
ieezeyt',  Beloovende  alle  den  Innehoude  van  dien  onverbrekelijk  zulle»  naarko" 
men  en  obferveren  ,  dne»  nakomen  en  ohferveren ,  zonder  eenig  belet ,  of  in' 
frailie  ter  contrarie ;  en  tot  meerder  verzeker inge  van  dien ,  hebbeu  wy  deze» 
met  onzenGrooten  Zegel  hier  aangehangen ,  doen  zegelen,  en  door  onzen  Secre'' 
taris  doen  tekenen  op  den  Zo.  Juty  des  Jaars  onzes  Heeren  enSalfgmakers  166^. 
H^asgeparapheert , 

JOHAN    DE  WlTT,Vt. 
Ltigerjiont ,  Ter  Ordonnantie  van  de  Staaten , 

Engeteekent,  Herbt.  van  Beaumonx^ 

Ratificatie  van  de  Heeren  Staaten  van  Zeeland. 

DE  Staaten  van  den  Lande  ende  Graeffelykheid  van  Zeeland,  Allen  dett 
geenen  die deezen zullen  zien  of  hooren  leezen,  Saluyt,  Doen  te  weten, 
Dft  wy  gezien ,  rypelyk  geexamineirt  en  gcconjidereert  hebbende  het  Nadet 
Accoord  op  den  7.  Junf  dezes  kopenden  Jaars  getroffen ,  tujjihe»  Cedeputeer- 


j8o  LEEVEN  ea  dood  van 

Ifjö^,     ^nuithetmiddcnva» de  Provintien  van  Hollander  Zeeland,  daar  toe ^t' 

^•""^  cialyk  geauthorifecrt ,  raketsde  het  faiét  van  de  Juftitie,  met  den  gevolge»  en 

aankleven  va»  dien,  ntitsgaden  zekere  Aile  vanmn-pnejudtce,  medete»Ml' 

ven  dage  wederzyts  ondertcekent,  zoo  alt  het  ttn  ende  het  andere  hier  m* 

volgende  van  woorde  tot  noordegeinfereertftaat. 

Inferatur. 

Ende  nademaal  wy  bevinden  de»  Inhutide  vanhetvoorfz-Accoordende  Aite 
Van  nonfrifjudicie  te  weezen  conform  onze  goede  mesninge  ende  intentie  ,  en 
oordeelende  dat  al  hetzelve  Zal ftrekken  tut  beter  en  prompter  admini(ir  atie  van 
Juftitie,  enonderhoudingevan  alle  goede  en  vereroude corrcfpondentie  tuffcke» 
de  twee  Provintien,  tut bevordet inge  va»  wederzyts /nlercjjè».  Züü  IST, 
datwy hetvoornoemde  nader  Accoordi»  allezyndeelen,  fioinéien  ,  e»  ArticU' 
Itn ,  mitsgaders  de  AÜe  van  mn^ncjudice  hebben  goet  gevonden ,  geapprobeert 
tn  geratificeert ,  gelyk  wy  het  eene  en  het  andere  goet  vinden ,  approbere»  en  ra- 
tifieeren  by  deun  :  Beleovcnde  alle  den  inhoudc  van  dien  onverbreckelyk  te  zul' 
len  nakomen  en  obferveren ,  en  door  andere  die  het  behoort  doen  nakomen  en  ob' 
ferveren,  zonder  eenig  belet  ofinfraéiie  ter  contrarie:En  tot  meerder  verjekerixge 
van  dien,  hebben  uy  deeze»  met  onzen  grooten  zegel ,  hier  aangehangen,  doen 
%egele»,  en  door  onzen  Secretaris  doen  ondertekenen  :  /n 't  hof  van  Zeeland, 
binnen  Middelburg,  tpdtttii.  July  i66().  Onderftont,  Ter  Ordonnantie  van 
boog-gem.  Heeren  Staaten- 

Enwasgeteykent, 

JuftusdcHuybert. 

Zyn  Ed:  de  Heer  Raad  Ver  f  onfris  de  Witt,  wicrd  we- 
gens zyn  wakkerheiden  moeiten,  (hier  zoo  lang  ingcbruykt) 
van  de  wedcrzydfche   Hceren  met  veel  belccftheid  bedankt. 
Het  geen  zyn  Hoogheid  den  Heer  Prins  van  Oragnien  insge- 
lyks  deed;  daar  by  voegende  de  dankbaarheid  die  hy  zyn  Ed: 
verfchuldigd  was  ,  wegens  de  goede  raad  die  zyn  Hoogheid 
eenige  dagtfn  te  voorcn  van  hem  had  ontfangen  ,  over  debe- 
^^^°""°^"  lading  van  de  veertigflc  Penning,  daai  zyn  goederen,  in  Bra- 
xoektviyte  band  gclcegcn,  by  verpanding  of  belcening,  niet  vry  van  wa- 
^oTcmiing.  ^^^  >   ^°°  ^^'^  "P  '"^  verzock-ichrift  van  hoog-gemclde  Heer 
Prins  het  volgende  bcfluyt  is  genomen, 

SMurdag  den  cerjïen  Jnny  166^. 

uu.  %  T  Sin  de  Vergader  ingc  geleezen  zeker  Memorie  byof  e  van  wegen  den 

"»,  ■*Hccrc  Princc  van  Oragnien  ,   aan  haar  Hoog  Mog:  gcprcfentecrd , 
t,veriückcnde  onimc  reedenen  brecdcrdaar  Jnnefgemcmione«rd ,  dat  haar 

Hoog 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WlTT.        i8ï 

„Hoog  Mog:  zouden  gelieven  te  verklaarcn  ,  den  hoog-gemclde  Hecre  ^^^9* 
„Prince  vry  endc  cxcemp:  te  zyn  van  de  bctaclinge  van  de  40  Penning,  '  1  «j 
„die  terzaaken  van  ccnige  hypotccatien,  dewelke  zyn  Hoogheid  op  ee- 
„nige  zyner  goederen  in  Braband  geleegen,  zouden  mogen  willendocn, 
„uyt  kragt  van  haar  Hoog  Mog:  Placcaat,  ofte  ordonnanticn  dtnpFe- 
„bruary  laaftlcdcn  dienihalven  gedaan  cmaneercn  ,  gevordcrt  zouden 
„mogen  werden;  mitsgaders  noch  zeeker  advis  by  den  Raade  vanSiaa- 
,,tc  op  't  vüorfz.  fuDjcft  geformeerd  alhier  in  's  Gravcnhage  den  2f  der 
„  verlecdc  Maand ;  waar  op  gedelibereerd  zyndc ,  is  goet  gevonden  ende 
„verllaan  ,  dat  de  voorfz.  Memorie  metende  nevens  't  voorfz.  advis, 
„gefteldzal  werden  ni  handen  van  de  Hccren  Gecommitteerde Raaden, 
„om  naar  rype  ovcrweeginge  van  den  inhoud  van  dien,  haar Ed; Groot 
„  Mog:  daar  op  te  dienen  van  hunneConfidcratieu . 

Dit  Jaar  was  den  Franfchen  Gezant  geheel  misnoegd  ,  we-  verfchii 
gens  een  voorval  over  de  Poft  tuflchen  zyn  Meefters  Coning-  ""/f-'h^J"* 
ryk  en  Holland  omünin.     De  Franfchen  hadde  die  veranderd  ,  v'ranUryk 
en  dezelve  doen  ryden  door  het  midden  van  yiaanderen  ,    zoo  «n^io^"'* 
dat  men  in  veertien  dagen  geen  brief  uyt  Holland  naar  Frank- 
rijk,') of  van  frankrijk,  in  Holland  konde  krygen ,  waar  over  den 
\letji  de  Louvois^  met  de  Graaf  T^x/V ,  een  Verdrag  gemaakt 
had  ,   op  voorwaarde  dat  de  brieven  van  frankrijk  door  Ryj[el, 
in  plaats  van  door  Brujfel  zouden  moeten  gebragc  worden  ,  en 
dat  de  brieven  die  in  deze  Landen  quamen  door  Franfche  Po- 
ften tweemaal  ter  week  zouden  werden  overgebragt  ;  Dic 
Verdrag  was  gemaakt  zonder  de  Hollanders  te  kennen  ,   niet 
te  min  zond  de  Lotivois  ,   eenige  tyd  daar  na  zeeker  Heer  at, 
om  het  zelve  aan  haar  Hoog  Mog:  bekend  te  maaken.     Het  "^^l^^^'  , 
welk  in  handen  van  de  Hceren  Raad  Penfionaris  de  Witt  en  EynEdren' 
van  Bennt)igcn  wierd  gefteld  ,  die  dagclyks  door  deezen  Afge-  B'"n"7" 
iant  daar  over  laftig  wierden  gevallen,  met  groot  opgeven  van 
u'e  Heer  de  Louvois.     De  Heer  van  Beumngen  vroeg  hem  einde-  -Aanmeike, 
lyk.     Mijn  Heer  ,    is  du  d'eerjle  ipaal  dat  gy  in  Holland  geweeji  Joordvm 
z.yt'i  den  Franfchman  antwoorde  van  Ja  ï    ^eer  wel  z.yde  de  Heer  «fcHeerv* 
van  Beumngen  daar  op^  dit  is  een  z.eer/choon  Land ,  de  Freemdc 
lingen  k^onnen  dageljkj  uit  nieuwsgierigheid  dat  bez.tgttgen.     Oxze 
Steden  z.yn  fchoon,  e»  dicht  by  malkanderen gelegen,  gy  z.ult  weldoen 
om  eens  8  o  ƒ  1  o  dagen  utt  wandelen  te  gaan ,  want  tn  die  tijd  kpnd 
uy  alles  benigtigen,  en  wy  zullen  Ugtelijk^ondfrtuJJchen  ovtru  bezen» 
Ttvcede  Boe\.  (N  nj  ditig^ 


%U  LEEVEN  en  DOOD  van 

1669.    ding  ,    bericht  der  Kooplayden  omfangen.     Den  Franfchman  niet 
'    -         veel  fprcekendc, vertrok  aanftonds,zeggende  tegens  zyne  Vrien- 
den ,    dat  den  Heer  van  Beuninge?i  hem  had  gezonden  om  uyt 
wandelen  te  gaan ,  dat  hy  ook  wilde  doen  ;    en  zoo  zy  haar 
brieven  wilden  hebben  ,  zy  die  mogten  zoeken,  endaar  op 
Raad  van    vcrtrok  hy.     Dewyl  den  Raad  Penfionaris  de  Witt  ,   ziende 
zyn  Ed:      jjjij  Jg  Coopluydcn  van  Am^erdam  niet  te  vreede  waaren  mee 
ticu  °"^'    deze  nieuwe  bcveelen  van  de  Louvois ,  en  dat  zy  vaflelyk  haar 
brieven  tweemaal  ter  week  wilden  hebben,  zond  hy  yemand 
naar  de  gemelde  Heercn ,  om  te  onderil:aan  ,  wie  onder  haar 
het  meelte  nadeel  leed  door  deze  inbreuk  der  Polleryen,  of  de 
Coopluyden  in  ^ö//<»W,  oïó.\c\7LTi  Parys,  waar  op  zy  antwoor- 
den die  van  Parjs,     Den  Raad  Penfion^ris  raade  hen  hier  op 
flil  te  zitten,  en  af  te  wagten  hoc  het  gaan  zouw,  het  welk 
gelchiedc,  en  dus  blccven  de  brieven  eenigc  tyd  leggen  zon- 
der reczondente  konnen  worden,  waar  by  de  Franlchen  veel 
nadeel  in  de  Wiflcl  hadden. 
SfnUiet        Hiercnbovcn  wierd  het  Verfchil  tuflchen   Portugd  en  de 
rortugji     Staat,  wegens  het  bcraalen  van  die  gcwigtige  zom,  daar  zyn 
t'/ung.ln^*  Ed:  zoo  lang  in  gearbeid  had,  in  handen  gelleld  vanden  Rid- 
handen  vm ^cxTcwple ^  dic daar ovcr dc volgendeuitfpraak gaf. 

den  Heet  '  lj  i  o 

geftcid!  Uit/praak,  gegeven  over  de  zaake  titjfchen  Portugal  en  Hol- 
land ,  door  den  Gezant  van  Engeland ,  aan  ivie  de  tve- 
derzydige  volkome  de  bejlechting  van  haar  yerfchillen 
hshben  gefield ,  niet  als  Engelfche  Gezant ,  maar  als  Rid- 
der Ternfle. 

«ndcHKc  T^^  Heer  Gezant  van  Portugal  en  de  Heer  Raad  Pcnftonaris 
Tcmpie  A^DE  WiTT ,  hebbende  goct  gevonden,  de  Punten  daar  wc- 
daaioiet.  ^^^^^  j^  vereeniging  zoo  lang  vcrlchil  over  is  geweeft  ,  opge- 
.  fteld  tuflchen  Portugal  en  holland^  aan  den  Gezant  van  Enge- 

land voor  te  ftellen. 

Den  gemcldcn  Engelfchen  Gezant  heeft  in  d'eerfle  byeen- 
komft  met  de  wederzydige'gevondcn  ,  dat  de  grootfte  fwaa- 
righeid  die  nog  overig  was  om  af  te  doen,  beftond,  opwatwy- 
2c  men  de  twee  Millioencnen  vyfma^l-honderd-duyzcndCru- 

za- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       igj 

zaden  zoude  vinden,  die  Portugal  aan  Holland  tocgcüannheek,  léóp." 
inticnryzentebetaalen,  tewcetentweemaal-honderd-duyzent  * 
Cruzaden  y  der  Jaar. 

Den  gemelden  Engelfchen  Gezant  heeft  ook  in  dezelve  by- 
cenkoHiTl  aangemerkt ,  dat  de  wederzydige  te  zaamen  Verdra- 
gen waaren ,  dac  de  voorfchreeve  betaaling  zoude  komen  uyt 
het  recht  van  't  geen  op  het  St.  Hubts  Zout  is  ,   en  dat  tot  de 
uitvoering  van  dien ,  zy  wederzy ds  de  middelen  om  zulks  werk- 
ftellig  te  maken  hadden  voorgefteld  ,  door  het  welk  den  ge- 
melde Engeirchen  Gezant  verftaan  hecfcdat  den  Heer  Porcu- 
geefche  Gezant  aanbood  om  de  voorlchrceve  betaling  geheel 
te  doen ,  by  overwyzing  op  het  voorfchreeve  recht  van  't  St, 
Hubes  Zout,  in  den  tyd  van  feeventien  of  achtien  Jaaren>  en 
dat  den  Heer  Raad  PenfionarisjiE  Witt  zich  ilark  maakte  dac 
de    voornoemde     fchuld    volgens    zyn    uytvinding,  zoude 
geheel  konncn  voldaan  worden,  door  het  meergemelde  regt 
op  heC'S'^  HHbes  Zout,  in  de  tyd  van  twee  of  drie- en- twintig 
Jaaren. 

Den  gemelde  Gezant  van  Engeland  daa.Y  nevens  gemerkt  heb- 
bende ,  dat  het  verdrag  door  geen  van  deze  twee  voorflellen 
konde  getroffe  worden  ,  dewyl  de  Iwaarigheid  was  op  wat 
wyze  men  de  renten  zoude  vinden,  waar  over  de  wederzydi- 
ge niet  ten  eynde  konden  komen  ;  heeft  goet  gevonden  om 
als  tot  een  bemiddeling  tuflchen  hun  beyden  voor  te  ftellen :  Dat 
Fonugal ü'ün  Holland ydo.  belatling  op  het  St,  Hubes  Zout  zal  o- 
vcrwyzen  voor  de  tyd  van  twintig  agter  een  volgende  Jaaren, 
in  voldoening  van  de  heelc  gemelde  fchuld  j  en  indien  Ponu' 
gal  mocht  bevinden  dat  Holland  haaren  gehecle  voldoeninge 
binnen  die  tyd  niet  mogt  hebbe  bekomen  ,  zal  in  zulk  geval 
de  voorlchrceve  tyd  worden  verlengd,  tot  dat  de  geheele  vol- 
doening afgedaan  zal  zyn. 

Den  gemelden  Engelfchen,  Gezant  hebbende  deze  uitvin- 
ding tot  bemiddeling  aan  yderder  wederzydige  voorgeflagcn: 
zo  heeft  den  Gezant  van  Porcugaal  daar  tyd  lop  verzogt ,  om  zig 
te  beraaden ;  en  den  Heer  Raad  Penfionaris  de  Witt  ,  heelc 
dezelve  op  d'onderftaande  voorwaarden  aangenomen  : 
te  weecen ,  by  aldicn  in  eenig  Jaar  van  de  gemelde  tyd  ,  het 

(Nm)  regt 


4^4  LEEVEN  en  DOOD  van 

^"°^'  regt  van  't  St.  Hnbes  Zour,  niet  tot  de  waarde  van  vyfcig-duy- 
zend  Cruzaden  komt  te  beloopen,  dat  Portugalzh  dan  het  Jaar 
daar  aanvolgcnde  met  de  waarde  van  Zout  zal  betaalen  ,  het 
geen  men  bevinde  zal,  dat  het  Jaar  te  voorendaar  aan  tekort 
is  gekomen  :  en  ,  om  dat  eyndelyk  de  betaalingen  in  korter 
tyd' zoude  konnen  afgedaan  worden,  zal  /'ön«^<«/ zich  verplig- 
tcn,  deprys  van 't  Zout  voorde  Hollanders  niette  verhoogen; 
noch  voor  d'andcren  te  verminderen. 

Den  gemelden  Gezant  van  Engeland,  hebbende  dezelfde  a- 
vond  de  aanneeming  van  de  voorfchreeve  voorwaarden  aan  den 
voornoemden  Ponugeefche  Gezant  bekend  gemaakt  ,  zo  heeft 
hy  de  uytvinding  van  den  Engeifchen  Gezant,  als  ook  d'aan- 
bieding  van  den  Raad  Penfionaris  toegeftaan  ,   voor  z«o  veel 
als  het  verhoogen  of  verminderen  van  't  Zout  betreft  ,   maar 
't  andere  gedeelte  van  de  voorwaarde  flaat  hy  t'eenemaal  afi 
uit  reeden,  dat  Holland  hier  door  verfeekerd  zynde  ,    van  in 
Zout  zoo  veel  i'ontfangen  als  yder  Jaar  op  de  beladingen  van 
'c  gemelde  Zout  te  kort  komt  ,    tot  vervulling  van  de  vyftig- 
duyzend  Cruzaden,  zy  zo  groote  meenigte  van  't  voorfchree- 
ve St.  Hubes  Zout,  niet  zoude  komen  af  te  haaien,  als  zy  yder 
verloopen  Jaar  gewoond  was  te  trekken  :  en  dat  hetConing- 
ryk  van  Portugal  daar  door  verarmt  zoude  worden,  by  gebrek 
van  de  genoemde  aftrek,  en  de  Prins  foo   veel  belalt  zou- 
de zyn,  als  de  Hollanders  by 'tgebrekvandejaarlykfe  Rechten 
fouden  welgevallen. 

Staande  dele  onderhandclinge ,  zyn  de  wcderzydige  nogmaals 
met  d'Engelichen  Gezant  in  gcfprek  gctreeden,  en  niet  kon- 
ncnde  met  malkander  overeenkomen,  alfoomin  als  by  de  voor- 
gaande, over  eenige  van  de  voorgeftelde  uytvindingen  ,  heb- 
ben zy  eindclyk  goedgevonden,  van  metmalkandcrcn  overeen 
te  komen,  dat  de  volkome  bcllegting  van  du  geheel  verfchil, 
zoude  gefchicdcn  ,  door  de  bemiddeling  van  den  gemelden 
Engcllchen  Gezant,  miis  dat  den  Gezant  van  Vortugal  toe  fal 
Haan  ,  dat  de  waarde  van  't  Zout  geheel  by  Cruzaden  gcree- 
kcnd  zal  worden,  zonder  eenig  opligt  op  de  waarde  van  Rejs 
te  neenicn,  waarover,  tufichcn  de  wcderzydige  veel  verfchilis 
geweeft. 

In- 


CORNELISen  JOHAN  DE  WITT.        285» 

Ingevolge  van  defe  overeenkomft,  de  gemelde Engelfchen  ^^'^9' 
Gefant  heBbende  lypelyk  overwogen  alle  dit  boventtaande,  "      -? 
als  ook  hec  belang  van  deefe  twee  volkeren  ,   foo  wel  als  dat 
van  hunne  Gebuuren  en  Bondgenooten  ,  bevindende  dat  defe, 
foo  lang  verfchillende  zaak,  eyndelyk  in  Min  en  Vriendfchap 
foude  afgedaan  werden,  Ibnder  dele  twee  volkeren  door  ver- 
wyderde  tweefpalt  vorder  te  verbitteren  }   verklaard  en  oor- 
deeld  hy,  dat  de  eerfle  uytvinding  door  den  ge  melden  Gefant 
voorgcfleld ,  raakende  de  twintig  Jaaren ,  welke  reeds  weder- 
fyds  aangenomen  zyn,  vaften  van  waarden  (uilen  blyven  ,  on- 
der dit  beding  ,   dat  Holland  verpligc  fal  fyn  geduurende  de 
gefielde  tyd,  's  jaarlyks  van  St.  Httbes  foo  veel  Zout  te  haaien 
als  fy  in  een  van  de  laaft  verloopene  tien  Jaaren  gedaan  heeft: 
doch,  by  aldien  dat  door  den  gemelde  aftrek  van  't  Zout»  de 
rechten  tot  St.  Hubes  in  een  van  de  gemelde  twintig  Jaaren, 
echter  geen  honderd-en- vyftigduyfend  Crufaden  quamen  te 
beloopen  ,  dat  Portugal  als  dan  het  Jaar  daar  aanvolgende,  al 
wat  daar  aan  te  kort  komt  met  de  waarde  van  Zout  lal  vervul- 
len, mits  dat  het  felvc  gebrek  niet  boven  de  dertien- duyfend 
Crufaden  falmooge  beloopen. 

Den  gemelden  lingelfchcn Gezant  oordeeld  ook  billyk,  dat 
Holland  geen  andere  voldoening  van  de  Ichuld  zal  hebben  te 
eyfchen  ,  buyten  het  vooriz.  recht  van  het  St.  Hubes  Zout, 
voor  de  gemelde  tvd  van  twintig  Jaaren. 

Dat  de  waarde  van  't  Zout  by  Cruzaden  gerekend  zal  wor- 
den ,  zonder  opzigt  van  andere  Munten  te  recmen  >  dewyl 
men  in  de  verhandelftukken  van  geen  ander  foortmeld. 

En  by  aldien  Vortugal  goctz-dl  vinden  eenig  gedeelte  van  de- 
fe fchuld  door  eenig  ander  middel  af  te  leggen,  zal  Hollandde 
gellelde  tyd  naar  gelykmaatigheid  ook  verminderen. 

Defe  uicfpraak  wierd  in  de  Maand  van  yittguüus  met  wederzyd- 
fche  vergenoeging  geteekend ,  en  den  Heer  Raad  Pcnfionaris  de 
WiTT  verzogt,  om  deHeer  Ti?wf/«uitde  naam  van  haar  Hoog 
Mog:  wegens  zyn  wakkerheid  en  moeiten  hier  overgebruyktte 
bedanken,  het  welk  zyn  Ed:  met  alle  omftandigheeden  en  Hof; 
lykheidvolbragt. 

(Nn  i)  XVI. 


i8ö  LEEVEN  en  DOOD  van 

16"^  o. 


Middel 
•mzvu 


z 


XVI.    Hoofd-stuk. 

YnHoogheit  den  Heer  Prins  vanOragnien  nu  negentien  ja- 
ren geworden  zynde,  en  by  gevolge  de  bellemdc  tyd, 
?o°g''ei<'  MmiJ  om  zyn  bevordering  der  Heeren  Staaten  van  Holland 
TanStaa-  aftc wagccn,  Waar ovcr zyn Grootmocder ,  pligtshalvenzo  lan- 
ten  plaats  gg,^  ^y j  ^  Jq^j^  j^jj^j.  doordringend  vcrftand  en  goede  Vrienden 
onophoudclyk  had  gearbeid ,  fpanden  al  zyn  kragten  in  om  eens 
eeneind  van  zyn  verlangen  te  zien,  ftellende  daarom  zyn  reys 
nzAt Engeland ,  daar  hy  van  de  Coning  genodigd  was,  zolang 
uit.  Doch  dewyl  zulks  niet  kondegefchieden,  door  dien  de  vier 
gemelde  Provinticn  vaft  Honden  op  het  Stadhoudcrfchap 
van  het  Capitain  Admiraal  Generaalfchap  eerfl:  af  te  zonde- 
ren, zohadmendeanderedrie/'roTy»»«f«ten  langen  laaften  be- 
wogen om  dieswegen  een  fchriftelyke  verklaaring  by  haar  Hoog 
Mog:  in  te  leveren,  wanneer  de  Heeren  Algemeene Staaten j 
als  ook  haar  Ed:  Groot  Mog:  het  volgende  befluyt  namen. 

Extra£i  uyt  de  Refolmien  van  de  He  er  e?}  Staaten  C  ener  Aal  ge- 
nomen in  haar  Ed:  Groot  Mog:  Vergadering, 

OpDingsdagdenzS  Maart  i6]0. 

*enmt  van  TStcr  vergaderiiigegclcczcn  defchriftdykcvcrklaringc  by  de  Heeren  Gc- 
liuniboog  ■^■deputeerden  van  de  Provinticn  van  Zeeland,  Vrielland  endc  Stadt  en 
Mog:  daar  Landen,  huyden  ter  Vergadcrin^e  van  haar  Hoog  Mog:  uyt  den  nameen 
^'  van  wegen  de  Heeren  harcrefpcöivc  Committenten  gccxhibcert  cndcover- 

gcleverd ,  rakende  de  fcparatie  van  't  Stadhoudcrlchap  van  de  refpcdi  ve  Pro- 
vinticn ,  van  het  Capitain  ende  Admiraallchap  Generaal  van  dt  Unic.mits- 
gaders  het  introduceren  van  den  Heere  PrtHce  van  OraKgie»,  in  den  Rade 
van  Staaten ,  in  conformitc  van  't  advys  coiiciliatoir  van  de  vier  andere  Pro- 
vinticn, in  de  Notulen  van  den  lylanuary  i568.  gcirifereert  :  Waarop 
gedelibcrcert7.yndc,  hebben  haar  Hoog  Mog:  de  Heeten  Gedeputeerden 
van  de  gemelde  drie  Provintien,  voorde  gedane  openinge  bedankt,  endc 
f.^ .  is  voorts  goet  (gevonden  en  verilaan ,  dat  door  Gedeputeerden  van  haar  Ho: 

Mog:  met  endc  nevens  Gecommitteerden  uyt  den  wel-geineldc  Rade  van 
StaaiS)  narcruinpticvandcrctroaélamoge  wecdc  overlcyt  cndcovcrwo. 

gen 


J 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      287 

gen  in  wat  voegen  de  Introduöie  van  den  hoog -gemelde  HeercPnW?  in  t6j9* 

den  meer- gemelde  Raad  van  Staten  gcreguleert  zoude  behooren  te  werden.  >i.— > 

tyicctrdeertmetdcvoorji,.R-e[olutie,  " 

BxtraB  tiyt  het  Regifter  der  Refolutien  yan  de  Boog  Mog:  HeC' 
ren  Staaten  Generaal  der  Vereenigden  Nederlanden. 

Lunse  den  3 1  Martii  1 670. 

DEHecrenR//>/'«'r</<totBuirfc,  cndc  andere  haar.  Hoog  Mog:Gedepu- 
leerdens,  volgens  der  fel  ver  KcfolutieCommifloriaal  in  dato  den  28. 
dezer loopende Maand,  metende  ncftens  ccnigc  Heeren  Gecommittcer* 
den  uyt  den  Raad  van  Staaten,  in  conferentie  gcweeltzynde,    ommc  teo- 
verleggen  en  overwegen  in  wat  voegen  de  IntroduiStie  van  de  HeerePr/ws 
vanOriingien\ndci\  Raad  van  Staaten,  gcrcgulcertzoudebehooien  te  wer- 
den,  hebben  gerapporteert  dat  haar  E:  meynden,  dat  daar  omtrent  in  con- 
fideratie  dienden  te  werden  gebracht  jvier  Poinékn,  namelyk,  voor  ecrft 
de  manier  endeformedervoorfz.introduftie,  ten  tweeden,  de  Rang  en 
ceflie,  ten  derden,  de  begrooting  van 't  Traólcment,  ende  laaftclyk,  of 
dellemmeconclulijfoftedeliberatyfioudezyn;  en  naar  datzy  Heeren  Ge- 
deputeerden geinformecrt  waren  van  de  retradtic  van  voorige  tyden,  ook 
ingenomen  hadden  de  coniideratien  cndc  femimenttn  van  de  wel-gemeldc 
Hccren  Gecommitteerden  uyt  den  Raad  vanSiaaten  ,  Van  ad  vys  zouden 
zyn ,  op  't  ecrfte  poiiiét ,  dat  die  zake  zoodanig  zouden  behooren  te  werden 
gcreguleert,  dat  daar  omtrent  aan  d'ecnezydc  wietde  bewaart  het  refpcft 
van  den  Staat ,  en  aan  de  andere  zyde  niet  geledeer  t  dat  van  den  Heere  Prin- 
tevan  Orangten;  Op  't  tweede,  dat  gcremovcert  blyvende  Chaijea  bras^ 
voor  dezen  gediend  hebbende  voor  den  Gouverneur  Generaal ,  iden  zelve 
Heere  Pr;'«(r^ ,  als  komende  met  zoo  een  aanzienlyke  charadttr  van  'tgc- 
heele  Lichaam  van  de  Unie,  behoort  gcplaatft  te  werden  in  een  van  de  twee 
FluwecleStoelen,  ftaandcaen  de  zyde  van  de  Tafel,  boven  devoor-flem- 
niende  Provintien :  Op  het  derde ,  dat  de  begrootingc  van  een  fortabel  Tra- 
öement  aan  de  genegcniheyt  van  de  Provintien  zoude  werden  gelaten :  En 
op  't  vierde  en  laatfte  point ,  dat  de  fentimenten  dien  aangaande  niet  i'eenc- 
maal  confonant  en  zyn  geweeft.  Waar  op  gedelibereert  zynde ,  hebben  haat 
Hoog  Mog:  de  gemelde  Heeren  der  zelver  Gedeputeerden  bedankt  cnwcr-  / 

den  de  Provintien  die  noch  niet  gerect  en  zyn ,  verzocht  haar  dien  aangaande 
met  den  eerden  te  willen  verklaren. 

DenRiad' 

Den  Heer  Raad  Venfionaris  de  Witt  had  in  deze  Maand  Fenfioiuiis 
de  verfchillentuflchen  Spagniencn  Swedenvjtgtns  de  Penningen  doet  de 
tot  onderhoud  vnn  de  laall-gemeldc  bygelegt  :  het   geen  den  jf^u'^^},*" 
Spaanfchen  Gezant  bekend  gemaakt  zynde,  aanftcnds  het  op-  spagnitn 

/Il  en  Sweden, 
"'^'  i    Waait, 


288  L  E  E  V  E  N  en  D  O  O  D  van 

1^70.^    ftel  naar  Bruffel  zond ,  en  na  eenige  dagen  daar  aan  d'ondertee- 
■  kening  van  't  zelve  wederom  gekregen  hebbende  gefchiede  op 

d°beto'^-  denz9  April  d'uitwifleling  der  bekragiing  aan'tHuys  vanden 
Hiing  uit.  Heer  Engelfchen  Gezanc  Temple  :  in  *t  by'zyn  van  den  Heer 
Raad  Penfionans  de  VVitt  ,  en  de  Staatsbedienden  van  Sweden 
en  Spangien. 

Onderwylcn  had  zyn  Ed:  dagelyks  veel  bcezighceden  wegens 
de  inleiding  des  Prince  van  Orangien  in  de  Raad  van  Staaicn , 
zynde  met  haar  Ed:  Groot  Mogende  mcenigmaal  tot  's  nagts 
ten  een  uure  daar  over  vergaderd  geweeft,  lot  dat  eyndelyk 
zyn  Hoogheid  ,    volgens  *c  befluyt  van  haar  Hoog  Mogende 
._      op  Saturdagden  TfiMaij's  middags  omtrent  twee  uuren  van 
**'  "  "'  den  »  Hot'fchryver  Ruyjch  wierd  afgehaald,  en  uyt  zyn  Hof 
ZvnHoog-  over   de  Gaanderyen  geleid  ,    tot  in  de  hooggcmelde   Ver- 
Heer'^Print  g^Je"Qg>  gcvolgd   van   al   de  Grooten  en   Edelen  >   alwaar 
rrinsvan    hy  dcn  Eedafleide,  die  zyn  Hoogheid   door   den  gemelden 
*kórd"i'n"de  Hccr  Ruyfch  voorgclezcn  was  ,  werdende  den    hoog-gemel- 
Raadvan     (jgf,    Heer  Prins  wederom   afgeleidt  door    de    Heeren  van 
^^^ajttnge  ^^j,^^^^^^  gj^  Gockinga,  als  daar  toe  van  haar  Hoog  Mog:ge- 
volmagtigd,  en  zoo  verder  gebragt  in  den  Raad  van  Staaten, 
doende  daar  insgelyks  zyn  Eed,    Van  daar  wierd  hy  door  den 
Raad  Penftonaris  de  Witt  gebragt  in  de  Vergadering  van  de 
Heeren  Gecommitteerde  Raad  der  Staaten  van  Hoitand^  alwaar 
hy  aan  de  Tafel  regt  over  de  Heeren  van  de  Vergadering  wierd 
gcplaatft.  Daar  na  heeft  hooggemelde  Prins  van  Or^wmew  op  den 
2  Juny  d'eerfte  Zitting  in  den  Raad  van  Staaten  genomen ,  wer- 
dende afgehaald  door  de  Heeren  van  Sevemer  wegens  Holland  en 
Vrybergewwegeiis  Zeeland,  als  Gedeputeerden  vandenhoogge- 
melden  Raad  van  't  zelve  Hof,  neemende  zyn  Hoogheid  zitplaats 
aan 't  hooger  einde  des  Tafels,  in  een  Stoel,  daar  zyn  Voorva- 
deren wel  eer  op  gezeten  hadden ,  bly  vende  aldaar  de  Vergade- 
ring tot  's  middags  ten  half  een  by  woonen.  Hec  ontwerp  der 
voor  waarde  behelsde  als 't  volgt. 


Aa. 


1 6yè. 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         z^ 

AuthemykêExtrailen^  nopende't Introduceerenvan Tiijn  Vlooohtid den' 
Heere  Prince  van  Oragnie  ,  in  den  Raad  van  Staaten. 

ExtraB  uyt  't  Regifler  der  Refolutien  van  de  \r{oog  Mog:  Heeren 
Staaten  Generaal  der  Fereenigde  Nederlanden, 

Sabbatthi  den  31  Mey.  1670. 

"DYrefumptic  gedelibereerd  xyndc,  op'tprojeövanIHarmonie,  inbaar 
^^  Hoog  Mog: Notulen  vanden  17  January  i(S68.geinfereetd  ,  isby  een-  „„"h*" 
parige  ovcrgiftc  ende  bewilliginge  van  alle  de  Provintien  verrtaan  endcgere-  HoogMog; 
folveerd,  dat  den  Heere  Prince  van  Oragnievan  nu  af  vergund  zal  vvetden  omden 
deScffieinden  Raad  van  Staaten,  meteen  Sortabel  Jaail>ks  Traösment  J'j^ó^j'."' 
by  de  refpeéVive  Provintien  te  begrooten,  omme  aldaar  geimbueerttewer-  gnienin 
den,  met  de  vereyfchtekenniiTe  van  zaaken  van  Militie,  Politie,  ende  Fi- denhaal 
nantie;  endeingcvalieeenig  Leger  van  den  Staat  te  Velde  gebragt  mochte  *'\"h""* 
werden ,  dat  in  zulkcn  kas  den  zelven  Heere  Prince  mede  in  Politicque  Qua-  * 

liteit,  'tzyals  daar  toe  uyt  den  gcmelden  Raad  gecoinmitteerd,  ofte  an- 
derzints  de  Campagne  ende  delibcratien  van  de  Gedeputeerden  van  haar 
Hoog  Mog:  te  Velde  zalby  woonen ,  omme  alzo  meer  ende  meer  bcquaain 
gemaakt  te  werden  tot  het  bedienen  van  den  Capiteynfchap  Generaal»  te 
Water  en  te  Lande ,  als  den  Staat  hem  namaals  daar  toe  zoude  mogen  goct 
vinden  te  verkiezen;  ende  zoo  wanneer  den  hoog-gemeldcn  Heere  Prince 
den  ouderdom  van  tweeen-twintig  Jaarenzal  hebben  geadimpleerd,  dat 
alsdan  bydcgezainentlyke  Bondgenooten  met  een  goede  Harmonie  gede- 
libereerd zal  werden  overdtflclfs  bcquaamheit,  tot  het  bckleeden  van  de 
voorfzHüogc  Charges,  ende  gerefolveerdofmet  dendienft  van'tLand, 
dezelve  op  zynHoogheyt  zoude  konnen  ende  behoorcn  geconfereerd  te  wer- 
den; datinmiddclsgccn  Stadhouder  van  cenige  Ptovintie  ofte  Provintien. 
zalmogen  worden  verkooreu,  cndeby  aldiendcn  hoog  geinelden  Heere 
Prince  ten  voorfz.  tyde  by  degefamentlyke  Bondgenooten  tot  Capiteyn  Ge- 
neraal en  Adiniraal  mochteaangeftclt  werden,  ofteanderzint»;  hem  onder 
cenigen  anderen  Tiiul  het  opperlte  Commando  van  de  Militie  te  Wateren 
te  Lande  aanbevoolen  ,  dat  als  dan  by  de  voorfz.  dcliberatien,  ende  voor 
de  ctiedi  ve  Eleöie  tulTchcn  de  Bondgenooten  zal  worden  vaftgcftelt ,  ende 
delnllrudlieingclyft,  dat  geen  Capitein  Generaal  ofte  Admiraal,  nochee- 
nigediehet  oppcrlk  Commando  van  de  Militie  te  Water  ofte  te  Lande, 
wegens  den  geineenen  Staat  werd  gedefcreetd ,  zal  mogen  Stadhouder  van 
d'een  ofd'andere  Provintie  zyn  ,  dat  de  Gceligecrdeby  Eedc  verplicht  zal 
wezen,  nietalleeiilyk  daartegens  nooyt  direöclykof  indircctelyk,  maar 
ter  contrarie  zulks  by  andere  gelchiedende,  't  zelve  te  zullen  tegen  gaan, 
ende  het  Stadhoudcrfchap,  zoo  hem  t'eenigen  tydedie  digniteytby  cenige 
Provintie  mochte  werden  geoflereert,  te  zullen  refufeeren  en  van  de  hand 
liaan,  ende  in  kas  het  buyten  vermoeden  mochte  komen  te  gebeuren,  dai 
-    Tvicedi;  Bod.  (O o)  dcK 


_    apo  LEE  VEN  en  DOOD  van 

'  '  dcnmeerhoog-gcmcldciiHecrePrincetotdcvoorfi.  Hooge  Charges,  als 
dan  niet  eftlélivc,  cndemct  eenparige  bewilligingc  van  de  gczamcntlykc 
Provintien  mochte  werden  aangellelt  ,  gelyk  daar  inne  niet  anders  dan 
mctecnparigheit  kan  werden  gedifponecrd ,  dat  aan  de  rcfpcétive  Provin- 
tien hare  vryedeliberaiien  in 't  verkiezen  van  Stadhoudcrszullenbly  ven  on- 
gelimiteerd, haar  ende  voor  behoudende  vryheytdie  aan  dezelve  hicrbe- 
voorensiïgcwecft. 

G.  V.  HOOLK.  vt. 
Accordcerdmet'tvoorfi.Rcgifter. 

N.  RuYSCH. 

ExtraSl  Hjft  't  Regi(ler  der  Refolutien  v/tn  de  Woog  Mag:  Weeren 
Staaten  Generaal  der  yereenigde  Nederlanden. 

Natigting  r)  Y  rcfuinptie  gedelibereerd  zynde  op  de  poinftcn ,  nopende  d'Introduöie 
Jjoog^lieid  ^ *" ''''"  ^^'^^  Prince  van  Oragnie  in  den  Raad  van  Staaic ,  als  ecrltclyk 
opdcformeendc  maniere  van  de  voorfi.  Introdndie;  ten  tweeden,  wat 
piaaizc aan  de  hoog-gemclden  Hccre  Prince  in  den  voorfz.  Raad  zoude  be- 
hoorengcaffigneeid  te  werden,  endeten  derden  of  eenige  ende  hocdanige 
Itemmeaandcn  zelvciiajdaar  zoudewerden  toegcHaan  :  hverftaancnde 
gerefülvcerd,  nopende  het  eerltepoinft,  dat  dcvoorfi.  Introdudie  zalgc- 
Ichieden  door  drie  Gedeputeerden  uit  het  midden  van  haar  Hoog  Mog:  Ver- 
gaderinge,  tewecien  door  de  Heercn  van  Werkendam,  Stavenifle  ende 
Gückinga.  Op'cvoorfi  poiuftisverllaan,  datgercinoveerdblyvende,of 
desnootszynde,  nochgcremoveerd  werdtnde  Chaifeabras^  voor  deezen 
indcngemeldcn  Raadgeflaan  hebbende  aan'teyndc  van  de  Tafel,  ende 
originclyk  gebruykt gcweeÜ  zynde  voor  den  Gouverneur  Generaal,  den 
Heerc  Prince  van  Oragnie  geplaall  zal  werden  in  een  van  de  twee  Fluweelc 
Stoelen,  (laandeaandezydc  vandcTafcl,  bencftlnsdcn  Heerc  in  den  fcl- 
vcn  Raad  Gecommitteerd,  opdeprefcntaticvandeProvintievan  Holland, 
cndc  uy  t  de  Edelen  van  den  zei  ven  Lande.  En  wat  het  vooi  fi.  derde  poinél 
belangd,  dat  aan  den  meer  hoog-gcmelden  Heerc  Prince  van  Oragnie  ia 
den  gemelden  Raad  geaccordeerd  zal  werden ,  gelyk  aanzyne  Hoogheit  ge- 
accordeerd v/eidbydcczeneenc  Concludcerende  Stemme,  zoo  al  salie  an- 
dere Gtdopuieerden  in  den  zelvcuRaadgebruykendezyn,  ende  dat  liy  dien 
volgende  ot.k  conform  dedifpolitie  van  't  29  Artykel  van  den  gcmclden 
Raad.  nieten  zal  mogen  advilereii  of  prefent  weezen,  als 'er  eenige  zaakc 
dienen  daar  by  yniand  hem  in  bloede  of  Alliantie  tot  in  den  vieiden  grade  in 
kluys  bellaande,  zal  wezen  geintercireerd;  des  werden  de  Provintien  ver- 
Zocht  ,  zich  ten  ffoedigdcn  te  verklaren  op  het  Jaar  lyksTraöemcnt ,  't  welk 
aanzyn  Hooghcitiiujualiteitais  Raad  van  Staate  zoude  behoorcn  tocgclcgt 
te  werden.  Vciorts  is  nog  flaandc  de  Vergaderingegearrellcerd  het  Formulier 
van  Commilïic  ende  Eed, voor  den  meer  hoog-geineldcn  Heerc  Princevan 
Oragnie,  als  Raad  van  Staatc,  hici  naar  volgende  van  woordc  tcwoorde 
jciuicrcerd.  Dt 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      291 

De  Staaien  Generaal  der  FereenigdeNederlamle» ,  allen  den  gccnen  die  de-  ^  "7°* 
2cn7.ulleii  zien  ofte  hoorcnieezcn,  Saluyt.  Doente  weete»,  datwy  totbe-  "—— ■ 
tirInrttuöievandcnHccrePrincevanOragnie,  indezaken  den  welftand, 
conlèrvatic,  deicnfiecnde  goede  Regecringe  dezer  Lauden  concernccren- 
de ,  den  zelven  gcauthorifcerd  ende  gecommitteerd  hebben ,  gelyk  Wy  zya 
Hoogheid  authorifetrcn  ende  committceren  by  deczen,  om  hem  voortaan  in 
alleVergaderingc  van  dcnRadevanStaate  te  mogen  laten  vinden,ende  aldaar 
op  de occurreerendczaaken  te  helpen  advifeeren  ende  refolveeren,  zulks  tot 
meeden  dicnftcdcr  Landen  bevonden  zal  werden  te  behooren;  ook  met 
dien  verüande  dat  zyneHoogheit  vcrfochtzyndc,  omtcrVcrgaderingevaa 
haar  Hoog  Mog:  oftcden  Rade  van  Staatc  te  komen ,  aldaar  zal  comparee- 
ren  :  en  zal  zync  Hooghcit  ons  hier  op  doen,  den  bchuorly  ken  Eed,  volgens 
het  Formulier  daar  toe  gearrefteerd,  gegeven,  &c. 

Ik  beloove  ende  (weere  my  nade  voorgelcezen  C  nnmiffic  ended'Inrtru-  ^^''  ""M 
flievandcn  Raad  van  Staate  te  zullen  rcguletreii  •  zuo  ab  ccn  getrouw  ''^"'"• 
Raad  van  Siaatc  kan  en  behoord  te  doen. 

Ende  zal  den  Griffier  Ruyfch  den  iiieerhoog-gemelden  HcerePrincenog 
aandonds  gaan  verzoeken,  om  in  de  Vergader  ngcvanhaare  Hoog  Mog: 
te  komen ,  c'nde  aldaar  op  de  vooilz.  zync  Coinmiffie ,  volgens  ende  in  con- 
formiiévan'tvourlz.  Formulier  den  Eed  af  te  leggen ,  ende  voorts  in  den 
Raad  geiniroduceerd  te  werden  :  welken  volgens  zyneHoogheit  door  den 
voornoemden  Griffier  in  de  Vcrgaderinge  gehaald  ,  cndeopeenFluvvcele 
Stoel  mtt  armen,  recht  over  den  Hecre  Fi  Klidccrende  neder  gezccten  zyn- 
de,  is  hem  voorgelcezen  zyne  Commillie  ende  Formulier  van  Eed  ,  die 
dezelve  aanftonds  heeft  geprefcnieerd  ende  afgelegt;  daar  opzyneHoog- 
heyt  door  de  opgcmeldeHeercn  van  Werkendam,  Staveniife  en  Gockinga, 
indengemeldenRaad  van  Staate  is  geiniroduceerd  :  waar  naar  de  gemelde 
Heeren  Gedeputeerden  wederommeter  Vergaderinge  gecompareerd wce- 
zende ,  hebben  gerapporteerd  dat  de  voorü.  Introduélic  was  gefchied,  wes- 
halvcn  haare  Hoog  Mog:  dezelve  Heeren  voor  hare  gtnomcne  moeyte  heb- 
ben bedankt. 

M.  van  Crommon  vt. 
Accordecrd  met 't  voorfz.  Rcgifter. 

N.  RUYSCH. 

Wegens  zyn  Jaarlykfe  Wedde  was  nogeenigverfchil,  dogEnwoid 
men  vond  mee  meerderheid  van  Stemmen  goec,  van  zyn  Hoog- ^"^'>^'  ,_ 
heid  yder  Jaar  vyftig-duyfend  guldens  toe  te  voegen,  welk  dens^in- 
een  Poft  men  op  de  Staat  van  Oorlog  bragr.     Dufdanig  is  den  1'ocgdegd. 
Heer  Prins  van  Omgnien  na  zooveel  tegenftrecveneindelyk  op 
den  trap  van  de  hooge  bedieninge  zynerDoorlugtige  Voorou- 
ders gctreeden  ,  het  welk  haar  Hoogheid  des  Princen  Groot- 

(Oo  2)  moe- 


pag.i4/. 


ipr  LE  EVEN  en  DOOD  van 

^^7'*-    moeder  aanftonds  bekend  maakce  aan  den  Coning  van  Enge" 
land,  Ce\itvo{l\  Vin  Brandenburg^  de  VoTdïa  VAn  Z immerenen 
PrincefTe  van  Anhalt^  gecvende  mee  een  de  grooce  vergenoc- 
PenHeer    ging  van  Haar  en  zyn  Hoogheid  te  kennen, 
fionatisde      Na  dit  dcn  \r{< .R.^z(\Penfio)iaris  D  e  Witt  denH'.Prins  had  gaan 
n^f/ctoe'-  geluk  wenfchenjdie  van  zynHoogh:  mee  alle  teekcnsvan  vriend- 
ningcnom  fcliap  oHcfangcn  was,  vercrok  zyn  lid:  den  3  'J-.tny  naar  Groe- 
af  "e'dóc^n"'  "'"£^"  ï  doendc  hy  Raad  Penftonaris  aldaar  een  grooc  verfchil  af, 
dat  tuflchen  Staden  Landen  w^as  ontllaan,  en  fondcr  zyn  be- 
middeling een  zaak  vande  fwaarfte gevolgen foude zyn gewceft, 
blyvendc  ten  dien  einde  veertien  dagen  uit,  niette  min  wil  een 
re«eer     deftig  en  vermaard  Schryver,  zeer  ongegrond  hier  door  bewy- 
vaikeniet    ze }  „ dal  mcB  d'oncenighcedcn  door  onizaglyke  Patroonenhe- 
„flilten,  oiien  frincipaalen  {ie\d-n  lev  decifie  van  den  Hoogcn 
„Raadin//o//<^(«^;  inallenfchyn,  alsofmcninden //^«aghaddc 
,, willen  oprechten  een   Hollands  Parlement,  't  welk  d'anderc 
„  Prijx/i>«<f«  zouden  fubjeti    zyn.     Waarop  hy   voortgaande, 
LifterGe-    zcgt ;  dat  zceker  nietongelukkig  Poecic  aldus  alludeerde. 

d;gt  op  den 

Riad  len-  Toen  't  eerjle  'fchepfel  Godr  door^ '/  tweede  wierd  bedroogen. 

•w-uc.  En  door  de  '^  Swart ;  toen  Hond  '/  verlies  haar  beyd'  voor  oogen. 

c  Adim.  Zoo  wierdde ''  Stad  door  ^  't  Land ,  het  cerfi  doorat  tiveede  Lit 

»  de  Dut-  Bedroogen,  tot  verlies  van  bej/de,  door  veWitt. 

**Gtoeiiin.      ^"  ^^  ^yd  van  zyn  Ed:  afzyn  ,   hadden  ecnige  Heeren  van 
S'^n.  Holland    hem  beginnen   de  voet   dwars  te  zetten  ,    onder 

land'c"'"  voorgecven,-  dat  hy  zoo  lang  in  die  bediening  blyvcnde  ,  zig 
zynEd:  mccfter  van  den  Staat  maakte  ;  en  zyn  Vrienden  de  grootilc 
«ni'^cHec-  ■'^"^P'^d  tocfchikten,  doende  dit  niet  zonder  eenige  verborge 
ren»jii  inzichten  ,  het  welk  dien  trouwen  Gezant  *  aldus  bcanc- 
"n'lf"yn"  Wootd  j  „  Ik  gcloof  dat  dit  op  ccu  andetcgrond  Icgt ,  datdc- 
bcnadeeW.  „ze  uitftrooifcls  de  gewoonlykc  werken  van  de  wilpeltuurig- 
*Tempie  » '^^''^  ^^^  volks  zyii ;  wel  te  verftaan»  dat  het  in  hunncOpper- 
dansces  ,,hoofdcn  ccnige  haat  veroorzaakt ,  waar  door  zy  een  vcran- 
,,  dering  van  Toneel  willen  maaken,  dewyl  de  geen  die  lange 
„  tyd  zonder  bewind  zyn  geweelt,  graag  plaats  voor  hen  ge- 
,>maakt  zagen,  door  die  geen  welke  veel  Jaaren eenige Amp- 
„tcn   bekleed    hebben.    Doch    ik  twyffcl   echter    ot  zy 

noch 


LcKievol: 
ap.ai». 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       193 

,,noch  foo  fchielyk  tot  hunne  voornemens  zullen  gcraaken>  i<?7oJ 
„{van  hem  t'onderdrukken ,  om  dat  zyn  giootfte  vyanden  van  ~    '     * 
jjZyn  bequaamheid  overtuygt  zyn  ,    en  dat  hy  ten  uyterfte 
„dienftig  aan  den  Staat  is,  door  dien  het  altoos  in  zyn  magc 
„zal  ftaan  ,    des    Prins-en  handel   gade  te  flaan,  het   welk 
„j't  gehecle  inzigt  der  wederflreevers  is.     Den  Raad  Penjio- 
naris  de  Witt  wederomgekomen zynde,  die  van  al  dezeza-  fe°oraTn' 
ken  kennis  genoeg  had,  voegdezich  rer  felvertydby  den  Heer  |^*'^"'"^"- 
Temple,  alwaar  zy  langen  tyd  over  defe  zaaken,  tezaamen  re-  He/rxera- 
denkavelden  ,  alsook  over  het  Gezantfchap  dat  de  Heer  van ''i^r 
Beuntngen  n^iiX  Engeland  zoude  dotn.,  het  welk  men  voorgaftc  *   ^ 

gefchiedeni  wegensde  openftaandeoneenigheedcnvand'üoft- 
Indifche  Maatfchappy  }  doch  de  grootfte  reeden  was, om  de 
uitwerkfels  van  JVIevrouvv  de  Hertogin  van  Orleans ,  Suflcr 
des  Conings  van  Engeland n^  te  fpooren,  die  aldaar  mtVrank^ 
rjk  gekomen  was  ,  tot  groote  verwondering  van  den  Staat, 
en  voornamentlyk  van  den  Raad  Penfionaris  de  Witt,  dewyl 
zyn  Ed:  als  voor  af  zag,  dat  deze  Princes  den  Coning  van  £«- 
geland  zou  zoeken  te  bcweegen  ,  om  mee  haar  Broeder  een 
Verbond  te  maaken,  het  geen  de  Nederlanders  hem,  volgens 
hunne  oude  oprechtigheid  en  Trouw  hadden  gewygerd  ;  te 
meer,  dewyl  de  Franichen  reeds  eenige  bewecging  naar  der  £/- 
fas  maakten,  en  den  Heer  Vaubrun '\na.\\e  ftÜcemetdertig-duy- 
fend  Man  door  Perone  in  Picardyen,  naar  de  Grens- Steden  van 
den  Staat  trok  :  hebbende  zyn  Majefteit  in  de  voorgaande 
Maanden  van -^py// en  ^rf;»,  nevens  den  Dolphyn  ^  Mevrouw 
de  gemelde  Hertogin  van  Orleans^  en  al  de  Grooten,  ten 
dien  einde  een  rys  gedaan  om  de  Plaatfen  daar  omtrent  tebe- 
zigtigen  :  daarenboven  had  hy  op 't  onvoorzienft  de  Stad  A^<«»f» 
in  Lotteringen  overweldigd ,  en  de  Hertogin  gevangen  geno- 
men, doch  den  Hertog  was  het  ter  naauwcrnood ontkomen» 
en  in  Bidfih  gevlucht ,  het  welk  een  heel  ftarke  Plaats  was, 
Uyt  welke  omftandigheedcn  den  Heer  Raad  Penfionans  de 
Witt  aan  den  Heer  Temple  toevoegden,  „dat, dewyl  defe 
„vreemdighccden  van  het  uiterfte  belang  waren  ,  of  men  niet 
,,  op  't  fpoedigft  alle  de  Leeden  van  het  drievoudig  Verbond 
„ zoude  aanmoedigen ,  om  die  tegen  te  gaan,  dewyl  dezelve 

(Oo  i)  her 


494  L  E  E  V  E  N  en  D  O  O  D  van 

x<?70.    ,,het  "bedelf  van  de  Spaanlche  Nederlanden  naar  zich  kondc 
.-  5,fleepcn,  en  men  zich  inhec  gemelde  Verbond itark gemaakt 

», had,  die  te  belchermen  ,   doch  dat  haar  Hoog  Mog:  geen 
„befluyt  daar  omtrent  zoude  nog  konde  neemcn,  londervoor 
„af  het  gevoelevan  den  Coning  zyn  Meefter  te  vcrftaan  ,  en 
verzekerd  te  zyn  van  op  hei';kragtigft  verftcrkt  te  worden  j  dat 
hy  ook  laft  had  van  zyn  ExetUntie  voor  te  dragen, om  hctin- 
kome  der  Franfche  goederen  in  Holland  te  verbieden ,    het 
geen  hy  oordeelden 't  ecnigfte  en  onfeylbaarftc  middel  te  zyn 
ZvnEd'     ^'"^  '^^  magt  en  rykdom  van  die  Creon  te  konnen  verminde- 
gedagtcn    rcn  ,  by  aidien  de  iiagebuuren   vanden  Staat  maar  met  hen  te 
lotS-    zaamen  fpanden ,  en  hunne  vermogen  te  gelyk  m  't  werk  Itel- 
£«a.  den.     Welke  eerfte  zaak  den  Heer  Tis»»;;/e  verklaarde,  zowel 

als  zyn  Ed:  vreemt  voor  te  komen ,  en  dat  hy  van  al  dele  ge- 
weldendaaden  geen  kennis  had.  Hier  na  fprak  zyn  Ed:  voort 
en  zyde,  „  Myn  Heer,  ziet  van  wat  gevolg  dit  innccmen  van 
^fLonariiigen  is  ,  4ewyl  het  geheel  en  al  Boargcgnien  van  het 
,,  overfchot  der  Spaanfche  Provtnüen  affnyd ,  waar  door  de  Spaanr 
„fche  Nederlanden  de  geracenfchap  met  dezelve  Provintie  be- 
5,  let  word;  en  dat  haar,  daar  door,  ook  die  der  Switierlche  en 
„  menigvuldige  üuy tlchc  Vorften  ontroofd  werd.  Zo  dat  men 
„  Lo»<jr»»gf«  kanvergelyke  by  een  Kafteel  van  een  Stad  ,  die 
„al  het  andere  verweerd  j  dat  het  Hertogdom  van  Lotteinngm 
„  ook  eeniger  maaten  omcingcld  was  ,  en  dat  het  geen  meer 
„toevoer  aan  de  andere  Spaanfche  Nederlanden  geven  ,  noch 
„van  dezelve  ontfangen  konde;  dat  de  Franfchenwel  haaft de 
„voet  op  de  nek  der  KeurvorHcn  van  Menu  en  Trier  zoude 
„zetten  ;  en  dat  by  gevolg,  wanneer  de  Coning  van  Vrunk^- 
„ryk  Vlaanderen  bcgolt  aan  te  taften,  na  dat  hy  zich  meefter 
„van  Lottaringen  gemaakt  hadt  hy  het  Graafichap  van  Bourgo- 
^ygnien  zoo  wel  in  een  uur  ,  als  Vlaanderen  in  weinig  d.igen 
„zoude  krygen,  by  aidien  men  hem  niet  met  alle  magt,  gc- 
„wapendcr  hand  in  zyn  vgortgang  quam  te  ftuytenj  daarcn- 
„ boven  volharde  zyn  Ed:,  en  zyde,  dat  hy  ook  kennis  had 
„van  de  grootc  toebcreydiclen  die  de  Franlchen omtrent hun- 
„nc  Vloote  decdcn,  waar  van  zyn  Ed:  een  naauwkeurigeLyft 
aan  den  gemeldco  Engelfchen  Gezant  overleverden  ,  die  hy 

bc- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT,      195- 
beloofden  den  zclfven  a\  ond  nog  mzr Engeland  te  zullen  zenden,  *<^7or 
als  ook  te  verfocken ,  dat  zyn  Majcfteit  zonder  uycftcl geliefde  '^ 

te  antwoorden,  of  dat  by  verluym  van  dien  ,   „zj  de  Goeden  E" zoekt 
y,God  moefle  laaten  begaan ^  en  de  Franfchenvaorhunne  Poortezou-  vanEnge- 
jyde  z.ien,  zMtider  eentge  beweeging  te  konnen  maaken,  dewyl  hem  Jj'"'''^''e- 
„  wel  bcwuft   was  ,   dat    zyn  JVIeeder   den  Evenaar   kondc  g«nge- 
„over  doen  hellen  aan  die  t^een  welk  hem  geviel.  vr°nkryk 

Den  Raad  Penfionaris  zich  in  't  midde  van  zoo  veel  fwaa-  tegeeven,; 
righeeden  vindende  ,  zocht  alle  middelen  om  door  den  Heer 
Ternple  den  Coning  te  beweegen,  dat  zyn  Majclleit  doggecn 
gehoor  zoude  geevenaan  devoorOagenvan  zynSuller,  die  een  Tcmpie"' 
gefleepen  verftand  had,  en  doox Frankryk.gf^^'^viykt  wierd,  om  mjaktzyn 
den  Coning  van  Engeland  op  alle  groote  beloften  van  zynpligt  vertKk"be5 
te  trekken,  en  van  de  Nederlanders  af  te  fcheuren;  ten  welk ''*'"*' 
een  eynde  zyn  Ed:  zich  wederom  by  de  Heer  Temple  liet  vin- 
den, en  na  een  weinig  gefeeten  hebbende,  zyde  den  Gezanc 
aan  zyn  Ed:  Mijn  Heer  het  is  my  leet  dat  ikj*  z.eggen  moet  hoe  den 
Coning  my  door  Mylord  Arlington  heeft  doen  westen^  dat  ik,  z.oa- 
der  eentge  uit/iel  ja  op  het  allerfpoedigji  moet  vertrekken  ,  en  haar 
Woog  Mog:  het  z.elve  bekend  te  maaken^  met  verfeekering^  dat  dit 
alleen  maar  aal  (Irekk^n  om  zyn  Majefleit  van  eenige  z.aaken  mon- 
deling t' onderregten  ,  die  myn  Gezantschap  in  Holland  betreffen, 
Zyn  Ed:  dit  hoorende  ftond  geheel  ontfet  en  een  wyl  zonder 
fpreeken,  genoegzaam  befeffende,  wat  dit  fchielyk  bevel  op 
al  dele  voorgemelde  omllandigheeden  wilde  zeggen,  alsook 
■wat  reeden  Engeland  geduurig  uitgefteld  en  verworpen  had 
om  den  Keyzer  in  de  Waarborgfchap der v^»j^-^>;/e  Vrede,  met 
de  Lceden  van  het  drievoudig  Verbond  te  trokken,  hetgeen 
zy  te  vooren  zoo  dikmaals  verzogt  had,  Daar  nog  by  was  ge- 
komen ,  dat  den  Coning  zoo  veel  Maanden  hardnekkig  op  een 
beuzeling  had  geltaan  ,  die  niet  anders  als  't  overvoeren  van 
de  Engelfchc  in  Suriname  raakten,  daar  de  Nedcrlanderszyde 
dat  zy  by  d'overeenkomft  daar  van  gemaakt ,  hunne  Onder- 
daanen  waarcn  geworden  ,  en  het  aanhitfen  dat  het  Hof  de 
EngeUche  Coopluyden  hadden  gedaan,  om  de  Nederlanders 
van  de  Ooft- Indifche  Maatfchappy  in  onherftcUykc  fwaa- 
righeeden  te  brengen  >  zeggende  zyn  Ed:  hier  nevens ,  het 


1^6        ,  LEEVEN  en  DOOD  van 

xSto,    verwonderd  my  nu  geenz.i>Jts  dat  gy  z.edert  de  aankom/l  yande  Her- 
n  ■   togin  van  Oileans  in  Engeland  ,    z.00  traag  in  de  enderhandelingem 

zyt  geweefi ,  en  ik^k.^in  niet  begrijpen  dat  den  Hertog  van  Bukking- 
hatn  omgeene  andere  reede  naar  ^rankryk_z.onde  x.yn  geryft,  als  om 
het  Land  te  bez.ien^  of  de  taal  maar  te  leeren.     Waar  na  zyn  Ed: 
de  Heer  Temple  met  alle  Vricndfchap  vcrzogc  wat  hy  op  dit 
alles  zoude  zeggen,  wanneer  hy  in  zyn  Ed:  plaats  was.  VVant 
van  d'cene  kant ,  waaren  daar  meer  als  te  veel  omftandighcc- 
den  die  bequaam  waaren  om  een  Man,  die  maar  de  geringde 
agterdogt  had,  t'ontruilen  :  en  van d'andere  kant  > kondeden 
Raad  Penfionaris  de  Witt  zig  niet  inbeelden  mogclyktezyn, 
dat  eenig  volk  of  Hof  zulk  een  zeekcr  belang  wilden  verwer- 
pen ,  en  een  zaak  herroepen,  daar  den  Coning  de  grootfte 
fchande  des  Waerelds  by  zoude  behalen,  wanneer  hy  zig  over 
gaf  om  het  Verbond' ie  brecken,  dat  hy  met  haar  HoogMog: 
had  gemaakt,  om  met  ^rankrjk.cen  nieuw  aan  te  gaan  :    zyn 
Ed:  zydc  vordcrs  ,    Aiyn  \-{cer  gy  weet  het  beeter  als  jemand  ter 
IVaereld  op  %i'at  Wijze  alle  dez.e  i.aaken  zyn  toegegaan;  hoe  zyn  Ma~ 
iefleit  de  hieeren  Staaten  heeft  ingewikkeld^  om  fvodanige  middelen 
te  volgen  als  hyfelfs  geno?nen  had^  en  hen  door  zyn  overreeding  ge- 
voodfaakt  om  aan  het  overbljffel  van  't  Chriflenryk^de  oude  Friend- 
fchap  en  Verbonden  op  te  ojjeren  ,    die  federd  f»o  langen  tijd  tujfehen 
yrankryk^en  deefen  f^ryen- Staat  geduurd  heeft  \    fchoon  dat  haar 
,)Hoüg  Mog:  in  die  tyd  alle  voorwaarde  van  deze  Croon  had 
5,  konnen  bedingen  die  't  hen  geliefde  5  verdeelendcdeSpaan- 
„fche  Nederlanden  met  de  Coning  van  yrankryl{_^  op  die  voet 
„als  zy  fclfs  eyfchtcn  :  ook  is  Myn  Heer  niet  onbewuft  mee 
„welk  een  Ut  .j^vaftigheid  haar  Hoog  Mog:t'zcderdtwee Jaa- 
jiren  het  Veib'ond,  met  zyn  Majelteyt  gemaakt,  hebben ga- 
„  de^eflagen)  en  hoc  veel  zyn  Exellentie  tot  de  beveiliging 
„van  defc  Vricndfchap  en  vereeniging  te  weeg gebragt heeft, 
„door  het  betrouwen  dat  haar  Hoog  Mog:  op  zyn  Exellentie 
„waaren  (lellende  ,    en  ik  boven  al,  die  altoos  geloofd  had, 
„dat  gy  verfcckerd  zyt  hoé  ik  tot  u  algemecne  beft  arbcydcj 
„daarenboven  geloof  ik  dat  gy  van  den  Coning  u  Meeitcrs 
„waare  gevoelen  zeckcrlyk  ondcrregt  zyt,  en  dat  gy  tot  geen 
„wcrktuvg  zult  Y/illeji  dienen  om  de  geen  te  misleide  die  een 

taft 


CORNELlSen  JO  H  AN  DE  WllT.        297 

o  vaft  betrouwen  op  u  (lellen.    Den  Raad  Penftonaris  verzoet  i<^7<^' 
„nogmaals  aan  den  Heer  TempU  wat  hy  van  al  dcefc  zaaleen  _' 

„  konde  denken ,  als  ook  van  't  fchielyk  bevel  om  wederom  naar 
„Engeland  te  keeren  waar  over  de  Wacrcld  hier  zoude  ten 
„uiterlle  verwonderd  Itaan  ,  waarvan  hy  haar  Hoog  Mog: 
zonde  onderrcgten,  en  lbo  veel  als  in  hem  was,  op  hcc 
befl  voordragen. 

De  Heer  'Vemple  antwoordc  hierop  aan  zyn  Ed:  „dat  de 
„twee  Gcheymfchryvers  van  Staat »  hem  in  alle  hunne  bric- 
j,ven  verfeekerd  hadden  ,    dat  zyn  Majefteyc  een  vaft  befluyc 
„had  genomen  om  nooit  van  zyn  voornemen  te  veranderen, 
„  en  alles  heyliglyk  in  acht  zou  neemen  ,    't  geen  hy  by  het 
„Verbond   aan    haar  Hoog  IVlog:  beloofd  had  ;   en  ten  op- 
„figt  van  zyn  Rys,  die  men  hem  belaftemet  zulk  een  haaftig- 
„heid  te  doen  ,    zydc  hy  dat  hem  niet  voorftond  wat  hy  zyn 
„Ed:    daar  reeds    van   gcfcgt  had;  dat    hem    bevel  gege- 
„ven  was  om  zyn  Huysgezin  in  Holland  te  laatenj  endaizyn 
„JVIajeftcyt  miifchien  gedagt  had  noodl'akelyk  te  zyn  van  hem 
„mondeling  te  Iprecken,  om  nader  berigting  over  verfcheide 
„zaaken  te  konnen  krygen,  diehy  indclc  gefteltheid  wcnfchc 
,,  te  weeten  :  en  dit  gedaan  zynde  hem  aanftonds  wederom 
„te  lenden,  gelyk  ^;/or^ -^r/iw^roshad  gcichreeven  :  dat  hy 
„zyn  Ed;  wel  wilde  toeftaan  ,   van  felfs  cenige  genegcnthcid 
„te  hebben  om  een  gedeelte  van  de  ovcrweegingetemaaken, 
„  die  zyn  Ed:  hem  hadde  gezegt ;  maar  dat  hy  ondcrtulTchen 
,,  niet  konde  geloove  dat  eenig  Coning  foodanige  wegen  kon- 
„de  inflaan,  die  foo  Itrydig  aan  zyn  eer,  belang,  en  eygefe- 
„kerheid  waaren,  gelyk  die  loude  zyn,  duiu- den  Heer  Raad 
,,  Penftonaris  DE  WiTT  zyn  Meefter  van  verdagt  hield.     Dat 
„by  aldien  fulks  ooyt  gefchiede  hy  zyn  Ed:  veriogtvan  t'ont- 
„ houwen,  het  geen  zyn  £Are//f«r;f  hem  gefegt  had,  ten  tyde 
„als  de  Heer  Johan  de  Witt  hemde  vrecsbckend  maak- 
„ten,  die  het  goet  betroifwen  deed  vernietigen,  dat  hyop'c 
„  Engelfchc  Hol"  had,  toen  men  over  de  handeling  van 't  drie- 
^,  voudi^  Verbond  Iprak;  dat  hy  zyn  Ed:  als  toen  zyn  gedag- 
,,ten  gefcgc  had,  wegens  de  geilcltheid  en  befluyten  van  zyn 
jyMecller  en  deffelfs  ijtaatbediendenj  dat  hy  lich  niet  konde 
Tweede  Boek^.  (Pp)  in- 


apS  L  E  E  V  E  N  en  D  O  O  D  van 

^^70-     y,  inbeelden  hoe  de  Heeren  Scaaten  in  zulke  gewigtigc   zaake 
•  ,1  van  gedagten  zoude  veranderd  hebben,  diefooklaarblykelyk 

„tot  hun  belang  ftrekten,  en  dat  de  gantfche  Natie  het  zelfde 
jjinsgclyks  lbo  voor  foude  komen  j  en  dewyl  hy  voor  niemand 
„als  voor  fich  felfs  konde  antwoorden,  aan  zyn  Ed:  vcrfcker- 
,,de,  dat  hy  gantfch  geen  deel  foude  hebben  in  de  verande- 
„ ringen  die  hier  voor  (ouden  mogen  vallen  :  dat  hy  dit  alles 
„foo  wel  aan  den  Coning  van  Engeland  als  aan  zyn  Ed:  had 
„bekendgemaakt}  en  dat  haar  Hoog  Mog:  door  zyn  beleid 
,,  foude  fien  hoe  hy  niets  vorderde,  als  het  geen  hy  vaftbeflo- 
„tcn  had  geftand  te  doen  :  dat  hy  nu  niet  meer  konde  feg- 
„gcn,  als  alleen,  dat  hy  alles  werkllellig  moefl  maaken  om  te 
„vertrekken  ,  dat  by  aldicn  hy  wederom  quam  zyn  Ed:  meer 
„foude  weeten  ,  en  dewyl  zyn  Ed:  hem  dit  alles  gefegt  had, 
„zyn  Exellentie  niet  twyfeldc,  of  wanneer  hy  in  £«g(f/iz«^blecf 
„  en  niet  weder  te  rug  quam ,  zyn  Ed:  dan  nog  wat  nader gedag- 
,,  ten  daar  uit  foude  konnen  neemen. 

De  Heer  Raad  Penftonaris  de  Witt  antwoorde  al  lachende 

„  Myn  Heer ,  gy  hebt  gelyk ;  ik  fal  al  wachtende  trachten  myn 

„felfs  foo  wel  als  andere  de  quade  gedagten  te  beneemcn,  die 

„  u  Rys  fou  konnen  veroorfaaken  ,   en  ik  hoop  aan  d'andere 

,,kanr,  dat  defelve  tot  eenig  nut  voor  't  belang  van  u  volk  lal 

„ftrekken,  door  dien  gy  aan  zyn  Majefteyt  de  gewigtigheid 

„van  den  inval  zult  voordragen,  die  de  Franfchen  in  Loira- 

y^nngen  hebben  gedaan  :  en  dat  gyzyn  Majefteyt  kond  verl'e- 

„  keren  van  het  befluyt  dat  haar  Hoog  Mog:  hebben  genoo- 

„men,  om  geen  andere  middelen  by  de  hand  te  neemen  ,  als 

„die  geene  welke  u  Meeller  in  deefc  wonderlyke  gelteldhcid 

„vantyd  zal  oordeelen  tot  het  gemeep.e  beft  ie  ftrekken,  dog 

,,  ik  zal  aan  de  fpoedigheid  van  u  te  rugkomft  in  Holland  wel 

„afmceten  wat  goeden  inborft  zyn  Majefteyt  voor  ons  heeft. 

Waar  op  den  Heer  Tempte  zyn  Ed:  by  de  hand  necmende  zy- 

de  ,  M^n  Heer  weefi  geruH ,  den  Coning  heeft  my  wel  uitdrukjieUjk 

belafi  van  «  in  't  byz.onder  te  verfeekeren  ,    dat  mijn  Rijs  van  geen 

'        langen  duur  z.al  z,'jn.  Waar  na  zyn  Ed:  met  veel  vergenoeging 

%yn  affcheid  nam  ,  cu  den  Heer  Temple  geluk  op  zyn  Rys 

vcnfchtc. 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WlTT.        199 

Aldus  vertrok  decfen  grooten  Staatkundigen  Heerraar  £«- __2-i^ 
geland,  meer  van  de  Hovelingen  benyd  als  overtuygdvan  zynoeHeet 
pligt  niet  gedaan  te  hebben.     Al  het  geen  uit  het  quaat  ftoo-  rempie 
ken  van  den  Ridder  Thomas  Clijford^  Schatmeefter  des  Conings  ("^"Jf'^^jj 
was,fpruytende,'t  welk  zynExellentie  ook  kort  daar  na  met  de  pen  'scraven. 
omftandig  betuygde.  Zoo  haaft  als  den  Heer  Templc  binnen  Loi'^e^" 
Londen  was  gekomen  ,  bleef  hy  in  geen  gebreeken  ,  om  aan 
den  Heer  Raad  PenfonarisDE  Witt  zynkoel  onthaal  te  fchry- 
ven ,  nevens  eenige  aanftootely kheeden  wegens  de  meergemelda 
gedenkpenningen  in  Holland  geflagen  ,    waar  over  zyn  Maje- 
lleid  zeer  gevoelig  fcheen  te  zyn ,  zendende  zyn  Ed:  de  volgen- 
de brief  tot  antwoord. 

Myn  Heer, 

IA'  heb  de  twee  brieven  ,   daar  zJjn  Exellentie  my  meede  vereerd Y'^^'" 
heeft  wel  omfangen ,  z.ijnde  d'eene  van  den  23  en  a'' ander  van  den  RaadPfn- 
■^o September  OudejUjl^  raakende  het  Engel fch  Schip  dat  den  G onver-  ^^""H^^^ 
tiet4r,  die  wegens  de  Weji-Indifche  Maatfchappy  op  't  Eiland  Curacao  Heer  Tem» 
*/,  heeft  doen  in  hejlag  neemen.     De  Heeren  Boreel  en  vanBeunin-^^"' 
gen  hebben  dit  ook^ter  z.elver  tijd  aan  haar  Hoog  Ji4og:  bekif^d  ge- 
maakt ,  dte  %uel  geneegen  z.^ri  om  desifcegen  alle  beveelens  te  geevea 
die  regtvaardig  goioemd  konnen  worden ,  ter  inzjgt  van  den  Coning 
van  Groot  Bnttagnien.     Doch  dewijl  den  Gezant  van  Spagnien  hen 
tver  dezelve  z.aak_een  brief  heeft  overgeleverd ^  en  door  dien  het  voor 
't  algemeene  welxjjin  ten  hoogfie  noodig  is ,  dat  dit  verfchil  door  een 
vriendelijkj  overeenkomfi  tujfchen  de  belaag  daar  in  hebbende  werd 
afgedaan  j     en    de     orden     en    regels    van    de     rechtsplegingen 
ten  min(le  niet  toelaaten^  dat  men  eenige  ^a^ken  befluit,  z.ondervoot 
af  te  hebben  gehoord  de  geen  die  daar  metnd  door  beledigt  te  z.ijni 
hebben  haar  Hoog  Afog:  met  defe  Poft  aan  de  Heet  en  hunne  Staats^ 
bedienden  tot  Londen  belafi ,  om  die  verwydering  tot  een  Vriendel^k 
Verdrag  to  brengen  ,    met  de  Staatsbedienden  van  den  Coning  va» 
Groot  Brittanjen  en  de  Heer  de  Melina  ,    Gez,ant  van  de  Spaanfche 
Croon  aan  '/  Hof  van  z.ijn  Maje(leit.    Ik  fende  Myn  Heer  UEd: 
hier  nevens  een  affchrift  des  briefs  van  den  Gez.ant  Gamarra  ,    om 
dat  UEd:  kond  z.ien ,  dat  de  Spanjaarden  niet  alles  toegaan  dat  de 
anderen  in  hnn  votrdeel  x.tggen  :  maar  dit  fal  echter  nut  beletten  , 

(Pp  2)  dat 


300  LEEVENen  DOOD  vati 

Ï009.     ({itt  Ij^^^y  1^09^  Mog:  ter  inzuigt  van  fijn  Aiajefteit  alles  zullen  doen 
'■'  ïvat  recht  en  billyk^  genoemd k^n  worden ,  gelijkjk  voor  mijn  felfs  ook 

alles  daar  toe  /al  te  weeg  brengen  wat  in  mijn  magt  is,  om  z.ijn  MU' 
jejleit  voldoening  te geeven  ^  en  om  de  goede  genegemheid du  tujfchen 
hem  en  decfen  Staat  ts  t' onderhouden.  Zoo  dat  il^^wel geti^enfcht had ^ 
dAt  van  d' een  en  andere  zijde  geen  Gefchrtften ,  Gedigten^  Gedenk' 
penningen  y  en  andere  diergelijke  dingen  aan  den  daggekomen  waren  y 
die  misnoegen  veroorfaakten  ;  en  dat  men  voor  al  op  geen  toevallen 
van  een  Oorlog  moefl  denken  ,  waar  van  't  geheugen  voor  Eeuwig 
dicnd  vernietigd  te  worden ,  fcboon  ik  gewillig  tocila ,  dat  men  hier 
te  Land  feekere  faaken  te  veel  den  vrjen  toom  geeft ^  hoewel  men  ech- 
ter naar  een  naamukeurig  ondcrfoek  geen  gefchriften  daar  UEd:  over 
klaagd  achterhaald  heeft ,  als  de  geen  die  m  defe  Provintie  gedrukt 
zijn.  Doch  UEd:  is  ook  bekend^  dat  'er  veeltijds  vergiftige  quaalen 
voorkomen  die  ongeneefelijk^z.ijn ,  en  dat  al  wat  men  daar  omtrent 
doen  kan  ^  is  y  de  pijn  te  verfagten  die  men  niet  geheel  en  alverdryven 
f{an.  Gy  y  Mijn  Weer  en  al  de  geen  die  UEd:  gelijken ,  z.ijn  tever- 
fandig,  om  z.i(h aan  beufelingen  te  ftooren,  maar  JLtet  alleen  op  den 
goeden  inborH  van  deefen  Staat ;  alwaar  den  Conmg  altoos  zoo  veel 
ontz.ag  en  vriendfchap  by  fal  vinden  als  hy  immer  kan  tt^enfchen 

Verders ,  houd  ik^  my  aan  V  geen  de  voorfchreeve  Staatsbedienden 
van  haar  Vioog  Jldog:  UEd:  wegens  den  inhoud  van  de  gemelde  brie- 
ven meer  /uilen  feggen.  En  wat  my  belangt,  ik  zal  de  roem  behou- 
den om  den  Coning  te  doen  kennen  ,  dat  na  de  dien fl  die  ik^mijnFa- 
derland  verfchuldigd  ben ;  ik  my  met  alle  bedenkelyke  yver  in  die  van 
zijn  Alajeftett  z.al  laaien  gebruiken ;  te  meer ,  z.o  UEd:  de  uwe  daar 
toe  geliefd  te  lecnen ,  dewijl  het  met  een  heele  befondere  genegemheidis 
dat  tk  ben. 

Myn  Heer 

17  Exellentte, 
'sGnvenhageden  Ondcrdanjgftc  cngcnegenflc  Dicnaar. 

»iOaob«i«7c.  JOHAN  DE  WiTT. 

De  Hecrea  Staaren  der  Vercenigdc  Nederlanden  defc  fwaa- 
ïigheedcnovcrwecgendc,  blecvenophet  voorftel  van  zyn  Ed: 
in  geen  gebrcckcn,  om  tegen  defe  nieuwigheeden  zich  op  het 
Jiaaftigftc  tevooiüen,  daar  nevens  aan  toonendc,    dat  haar 

Hoog 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       301 

Hoog   Mog:   1 00000   Man   op    de   been   moeden  brengen»  ^^°' 
nevens    een    goec  getal    nieuwe    Krygsbcndcn,  om    onder 
d'oiidc    te     ftecken   j     en    de     bezcttinge    van     JtfaJfri^tyKlldïL- 
Orjoy  ^   Btirik  ,  Rynberg    nevens    verfcheide     andere    Stede n''?°"'*''"= 
te  verileiken.  D'eerftgcmelde  Stadt  hadden  haar  Hoog  Mog:  =3n'ha"'^' 
van  tyd  toe  tyd  mee  8000  Man  vooifien,  alwaar  de  Burgers  ""o"^*^"»? 
verbaaft  waaren  gemaakt  ,    als  of  de  Franlchen  daar  omtrent  >oocoe. 
wel  iets  mogten  voorhebben  :  de  Vlootnoch  niet  onttakeld ,  bèe""^''' 
wierd  insgclyks  klaar  gehouden,  en  nog  eenige  nieuwe Sche-  i-^KDgen. 
pen  daar  by  gevoegd,  door  dien  den  Coningvan  EngcUncU^n 
*t  PttrUmem  50  groote  Schepen  had  verzogt,  by  welke  gele-  ^e^urp: 
gentheid  de  Cancdier  onder  andere  zegt,  na  de  Verbonden  ge-  '^  * 
noenid  hebbende  die  zyn  Majeftcit  gemaakt  had.  Behalvendc-  Aannieti«r-' 
fe  alle,  z.ijn  noch  de  handelingen  op  't  Tapp  tufichen  zijn  Jl<fa;e/leit^J^"''''°°^- 
van  Vrankrykj  *  of  z.ijn  Majejienen  de  Staat  en  derFereemgdePio   Cancdle/ 
vintien  makende  de  Koophandel  .y  waar  op  zijn  MaJefteittoteerderJ^^^"^^^^ 
Natie  een  hyfonder  forge  neemd^  enz.     Wiiarlyk  als  m  en  zyn  ge-  ïaiUment^ 
dagten  laat  gaan  over  defc  woorden,  ziet  men  watde  deugd  toe 
belooning  krygd.     En  doet  my  wederom  gedenken  aan  de 
woorden  diezyneMajefteit  in ';  Gravenhage  iprak,zcggende  dat  hj 
yverzjtgtigfoude  zijn ,  bj  aldien  eenig  Vorfl  met  deefen  Staat  in  een  naatt- 
Tver  Verbond  en  Vriendfehap  leefden  als  by.     Dit  was  het  uitwerk- 
fcl  van  zyn  genegentheid  ,   daar  hy  met  zyn  Sufter  zulk  een 
verderfelykcn  yfcr  voor  ons  fmeedenj  gelykwy  ('Godbetcrd) 
foo  kort  daar  na  gewaar  wierden,     Ondertufchen  quam  noch 
een  (waarigheid,  wegens  den  Heer  Veldmaarfchalk  IVimadie  ^^""^  .^ 
Tanzyndienftontflagen  verfochttezyn,  met  voorgeevcndathy 
den  kryg  wilde  vcrlaaten  en  eenfaam  gaan  leeven,  doch  die 
waaren  de  reeden  niet,  hy  was  door  't  begecven  van  een  ge- 
wigtig  Ampt  gevoeIig,'t  geen  hy  meende  voor  fich  te  bekomen  , 
fo  dat  den  Staat  met  alle  y  ver  arbyden  om  hem  teVredc  te  ftellcn, 
waar  over  hem  veel  Gevolmagtigde  wierden  toegelbnden,  dog 
alle  te  vergeefs.  Eindelyk  is  den  Heer  Raad  Pen  fionans  deW  irr 
nevens  drie  Heercn  uit  de  Vergadering  van  haar  Ed:  Groot  werd  doo* 
Mog:  by  hem  gezonden,  die  hem  ten  volle  vergcnoegicg  gaf.  ^*;"fy'n_ 
Eenige  dagen  te  vooren  had  zyn  Hoogheid  voorgenomen  om  fion^is 

y'-  r  i  J  *•/ " ging gejeij 

veo. 


Raad  Pen- 
Witt. 


501.  LEEVEN  en  DOOD  van 

^"70'    2yn  Rys  naar  Engeland  te  voltrekken  ,    ten  welken  cynde  hy 
"■  een  piagtige  maaltyd  aan  den  Heer  Raad  Venfionaris  op  dcxx 

heidvc°gfft  Doelen  gaf,  in  't  byzyn  van  de  Princcflen  van  Zunmeren  NAf. 
de  Heer  fauw  Friefland  ^  u^nh/ilt  cü  ^Idc  Grootcn.  Inde  Vy  ver  zag  men 
een  koflelyk  Vuurwerk  ,  verbeeldende  een  Ncptunis  op  den 
Dolphyn,  en  men  verlurtigde  zich  alle  met  den  dansen  fnaarc 
gefpel  tot  s'nagts  ten  vier  uuren,  uitgezonderd  zyn  Hoogheid, 
die  door  onpaflelykheids'avonds  omtrent  ten  tien  uuren  zyn  af- 
fcheid  nam ,  en  vertrok  eenige  dagen  daar  na  met  de  Graaf 
(fOJfery,  die  van  de  Coning  van  Engeland  met  een  gevolg  van 
56  Edellieden  en  6  Trompetters  gezonden  was  om  zyn  Hoog- 
heid af  te  haalca.  Dog  de  wind  tegen  zyndc  om  uyt  Holland 
over  te  vaaren  ,  trok  den  hooggemelde  Heer  Prins  van  Ora- 
gnicn  met  den  voorfchrccve  Graaf  over  Braband  n^iv  Duynker' 
ken  f  met  gcdagten  van  daar  op  Calais  te  ryzen  ,  by  zich  heb- 
bende over  de  100  Perfoonen  en  vier  Trompetters  yderop  het 
koftelykfl:  ultgedorft,  doch  by  verandering  van  wind  voer  zyn 
Hoogheid  van  den  Briel,  enquam  den  10  November  tot  J/^r- 
gets  en  des  anderendaags  tot  Londen,  alwaar  hy  op  het  Heer- 
lykft  en  Pragtigft  ingehaald  wicrd,  met  een  toeloop  van  on- 
telbaare  menfchen.  • 


Bn  trekt" 
naar  Enge 
Und. 


Den  Heet 

Raad  Ten - 

lionatisde 

Wittbey. 

»eidde 

weivingen 

't  uitriifte 

Tinde 

vloot. 


XVII.    Hoofd-stuk. 

DEn  Raad  Pcnjionarit  ve  Witt  toonde  in  alledeefe  ver- 
warring dagelyks  een  onvergelykclykcnyver,  in 'tbc- 
forgen  der  noodzakelykhecden ,  en  gelyk  zyn  Ed:  in 
de  voorlecdc  Maand  van  November  klaar  genoeg  aangetoond 
had,  dat  den  Staat  tot  het  behoud  van  ons  Land  ,  cenLeeger 
van  looooo  Man  moeft  verzamelen,  dreef  hy  daar  dagelyks  op 
iaan ,  vertoonende  dat  haar  Hoog  Mog:  genoegfaam  uit  de  voor- 
gemelde omftandigheeden  konden  zien ,  dat  ons  ongeluk  bc- 
fchooren  was,  byaldien  wy  de  werving  niet  in 't  werk  Hel- 
den. d'Eenigde  die  buyten  Holland  hier  na  luyftcrdc,  was 
Vfirechtf  welke /Vöf/w^V  zelfs  kort  daarna  voorflocg,  om  noch 

2000a 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      303 

20000  Man  boven  dit  getal  te  werven,  en  op  haar  voorftcl  ^^7^* 
wierd  ook  een  Vloot  uitgehaald  beftaande  in  43  kloeke  Oor-       — J 
logfcheepcn ,  waar  onder  vieren-twintig  van  60  tot  80  {luk- 
ken, en  d'andere  van  :5o  tot  40  ,   behalven  noch  12  Fregat- 
ten van  io  tot  30  ftukken  ,  eenige  Branders  en  6  Galjootcn. 
Ook  deed  men  den  2  January  ter  Beurfe  van  ^mfterdiam  een  viTbod  d«t 
verbod  afkondigen,  tegen  den  invoer  van  alle  FranfcheBran-j"J,'JjJ^_ 
dewynen  en  gedilteleerde  waateren  ,  en  dat  niemand  eenige  len in hoi- 
Franfche  Handwerkzels  zoude  hebben  te  verkoopen  ,  die  tot  ^^'"''"'' 
kleeding  of  vcrciering  van  huysraad  zoude  mogen  dienen,  uit- 
gezonderd fommige  Cajame,  Baricane  enz.     Hiertegens  deedoeRecdo 
Vrankrijk_ccn  wahod  ^   llrydende  tegens  het  Verbond  van  de'i"ivan. 
Jaarc  1662,  dat  men  in  geen  HoUandfche  Schepen  Franfche 
Brandewyn  zoude  hebben  te  laaden,  op  15 00  ponden  boeten, 
en  de  goederen  verbeurd  verklaard  :  hier  nevens  had  den  Co- 
ning  op  yder  Laft  witte  Haring  die  van  den  i  April  tot  den 
laallen  Juny  met  HoUandfche  Schepen  daar  in  gevoerd  wier- 
den ,  24  ponden,  van  den  eerften  July,  tot  den  laaften  AuguUus  vjii^e^niet 
3z  ponden  j  en  na  die  tyd  40  ponden  gefteld.    De  fpeceryen 
die  door  Hollanderste  Water  of  te  Land  daar ingevoert  zouden 
worde,  belaften  hy  met  30  ten  honderd,  waar  by  hem  ver- 
toond wierd  ,    dat  hy  Jaarlyks  wel  3  y  Tonnen  Gouds   fou- 1'^''""- 
de  verliezen.     Ondertuflchen  had  de  Biflchop  van  Ceulcn  eenopKeut- 
groote  oneenigheid  met  de  Stadt ,  en  gebniykte  dit  roordeel  J^ódèmW 
om  de  Franlchen  op  zyn  bodem  te  laaten  komen ,  waar  mede  gciatco. 
hy  zich  zelven  daar  na  het  meeft  bedroog  ,   en  hoe  fteik  den 
Hertog  van  Nteuwburg  hem  ook  verzogt  van  dezelve  daar  af  te 
houden,  bleef  hy  halftarrig  wygerende,  door  dien  deConing 
van  Frankrijk  hem  al  in  zyn  belang  getrokken  had.     Den  Bif-  ^"^''j 
fchop  van  Munfier  onzcn  liftigen  Nagebuur,  ligten  nog  dage- Mu'nflVr" 
lyks  nieuwe  Bezoldelingen ,  en  bragt  veel  Volk  byeen,  onder  ""Jj,""'' 
voorgeven  van  een  gefchil,  dat  hy  met  de  Vorften  van  LK«e«- yeei  geweer 
burg  had  ,    doch  door  de  Goude  Louizen  die  men  onder  zyn  d"n,"e'n"' 
rechsgebied  zoo  meenigvuldig  handelden,  dat  tegens  de  gc-uitregt 
■woonte  van  't  Land  was ,   kon  zyn  Ed:  genoeg  merken  tot  ^°°^^°'   • 
wat  einde  die  daar  gezonden  waaren,  van  welke,  een  groote 
^eenigte  tot  Vitrtcht  en  uim^erddm  belleed  wierden,  om  te- 

gert 


jo4  L  E  E  V  R  N  en  D  O  O  D  van 

ii^yf .     gen  Geweer  te  verwiflelcn.     Deze  Goude  ftukkcn  veiTprcide 
■  den  Coning  van  Frankrijk  byna  door  geheel  Europa ,  eenigc  kreeg 

ïtanfchc     den  Jongen  Graaf  C'o«r»^/w.ir/<.,  ominDuytfland  iiooRuiters 
huyVclfs      te  werven,  dicvcel  Paarden  tot  Ly/?z,/;§kogc,  welkcliy  met  hem 
jLwds,       naar //^w^w^  voerden  :  ecnige zond  hy  aan Monfr.d'w  C/o ,  die 
500  Man  in  Genua  aan  zoude  neemen,  doch  wierden  niet  he- 
fteed ,  alzoo  tVItaltaanen  zig  aan  de  voorwaardcns  niet  wilden 
onderwerpen;  eenige  kreeg  de  Heer  Stoupa om  in  ZuitterUfid 
vier  Regimenten  Voetvolk  op  de  been  te  brengen  ;  en  eenigc 
wierden  naar  Savojcn  gezonden,  waar  voor  hy  eenige  Compa- 
gnien  bequam.  Doch  die  hy  naar  Corfua  en  Fcnctien  zond,  dec- 
-den  geen  werking,  alzoo  d'ccrfte  zyde  geen  volk  te  konnenmif- 
fen,  en  de  tweede  floegen  het  plat  af.  Ook  trokken  de  Hec- 
ren  Magalots  en  du  Clo  naar  de  Republyk,  van  Luca  metccngoec 
vunkryk!  gcdceltc  ,   om  3000  Man  daar  voor  mede  te  brengen.     Daar 
nevens  zond  hy  anderen  met  goede  beurzen  vol  ï\am  Loturtn. 
gen^  IValjland^   Picmont^  To[c,inen,  Parma^  Moiü>ia,  Mantua  ^ 
Romen ,  Engeland  Schotland  en  TerUnd.  Behalven  deze  buyten- 
landfchc  werving  deelde /"«««ïw^f  en  Carpenticr  ^   Ctmmicfen  van 
de  Heer  </t'  LoK!-»»  de  beveelenin  rr<»«(T//'/^uit,  voor  187  nieu- 
we Com^agnien  Voetvolk  ,    en  zoo  veel  Capitamen  die  ten  zcl- 
ven  dage  eenige  vande  gemelde  LoH«/ê»  ontFongcn,  om  hoofd 
nX^v",'  voor  hoofd  50  Mannen  met  hunne  Wapenen  te  werven.  Geen 
vrjiiiinU    minder  getal  bclleedc  den  Coning  ter  Zee,   uitrurtende  94 
t<:ii:«.      Schepen  met  j  1 2,4  Hukken  Gcfchut,  bemand  met  31870  Ec- 
ters,  daarenboven  noch46  Schepen  met  nooddruft,  voorzien 
met  2520  Koppen.     Behalven  die  noch  tot  St,  Malo  ,  Havre 
de  Grace  en  in  andere  Havens  leiden,  bedragende  omtrent  het 
rieConint  getal  van  Z50  Schepen.     Den  Franlchen  Gezant  yaubrun  had 
IJÏzó'ckt'  i"  Swcden  by  den  Coning  ook  een  langen  tyd  aangehouden  om 
Swcaeiiom  dien  Prins  tcgcns  de  Nederlanden  op  te  hitien  ,  doch  te  ver- 
"g°„T"    gecfs,  zoo  dat  hy  weder  naar  Frankrijk  trok  j  de  Coning  Lo- 
Hoihiid,    dewyk  bciloot  echter,  op  het  aanflooken  van  eenige  Hovelin- 
gen, nogmaals  de  kans  te  wnagcn  ,  enden  HecrCo«r//winzyn 
filaais  te  zenden,  die  in  Stokjjolm gvooic  aanbiedingedeed,  be- 
oovcndc  den  Coning  byna  een  onuytfprcekelyk  getal  van  de 
voornoemde  Lvuifcny  als  ook  by  aldicn  zyn  MeefUrdcNcder- 

lan- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      joj 

landen  kreeg,  hem  dnar  een  gedeelte  van  te  zullen   geevcn,  ^^7'^* 
doch  deezen  Vorft  ftandvaftig  zynde,  was  ten  hoogften  ver-  ' 

Wonderd  ,   dat,    dcwyl  denConing van/^r<ï«4>-)"i: vooratbyde 
Hollanders  had  zoeken  te  verkrygen,om  het  drievoudigVerbond  jj 
te  breeken,  wanneer  hy  zyn  wraak  met  hen  op  Engeland  ge-  lyvSoraf 
nomen  zoude  hebben,  het  geen  hem  zoo  ftout  door  den  Heer  l-Jn'jfo^," 
Ji.nzd  Penfionaris  DE  WiTT  was  gewygerd  :  hy  nu  met  zulke  rfcwiith» 
Kuypciyen  hem  zogt  te  beweegen,   om  tegens  zyn  getrouw-  omièleal 
fte  en  braaffte  Bondgenooten  aan  te  gaan,  die  hem  zoo  mee-  Engfi'"d 
nigwerf  bygelprongen  en  geholpen  hadden.     Nictteminvly-^'""^""* 
den  men  zich  hier  nog  mede  in  Vra>jkrijk. ,   zeggende  eenigc 
van  des  Conings  oorblafers,  dat  men  Sweden  genoeg  kondedwin. 
gen  j    bj  ald-ien  zJjn  Majefleit  het  geld  dat  hy  den  Coning  aangebo- 
den had  f  onder  eenige  der  voornaamfle   Rykjr staden  en  üroote  tvil- 
den  Hitdeelen ,  om  een  Binncnlandfchen  oproer,  Ecdgefpannen  en  In» 
landfche  Oorlogen  te  verwekken  ,   zoo  dat  den  Coning  werk  genoeg 
hebbende  om  zjjn  eige  LAnd  te  beii^aaren,  den  Coning  van  Frankrijk 
in  z.ijn  voortgangen  en  overwinningen  geen  verhindering  kpnde  toe- 
brengen. Maar  dit  overwogen  zyndc  vond  men  dat  zulks  zo  fcliie- 
]yk  en  gemakkelyk  niet  zoude  lukken  ,   zoo  dat  zyn  Lonifen 
daar  gantfch  verworpen  wierden.     Doch  Ichoon  deezen  Prins 
geen  zin  had  in  de  glans  van  die  fchoonc  ftoffc  ,    bragten 
die  op  't  Hart  van  den  Coning  vun  Engeland  \ez\  meer  tcwee^^  y 
door  het  vcrrtand  van  de  Hertogin  van  0/-/mw/ zyn  Sufter,  die 
onderfteund  van  de  Heer  Co/Z'^rt ,  Franlchcn  Gezant,  den  Co-  dj^rHid» 
ning  al  wys  mnakren  wat  zy  begeerden,  ten  welk  een  eynde  ^«<^"i:ii'- 
zyn  Allerchridelykfte  A'/ajepcn   aan  den  gemelden  Gezant  in  *c\fèoid; 
Engeland  honderd  duyzend  Goudc  Lonifen  overzond,  «oni  *^!'^j^,'°"' 
,>  die  geen  daar  mede  te  winnen, daar  denCon ing  het  meeil:  op  be-  lum.AiMei 
„trouwden.     De  Heeren van  de  Eedgenoodfchap,  * kreegcn  j"ij.'"/4g 
„hier  't  grootfte  gedeelte  van  ,    welke  alle  \  oor  de  doodelyk-  '■■i'  i'^dden 
„fte  vyanJen  van  de  Nederlanden  bekend  waaien  ,  en  waar  n°e°'caiei 
„door  Temple  in  ongenade  quam.     Carel,  zynde  al  leen  veree-  <'<^i'  sou- 
,,  nocgd  met  de  naam  van  Conme; ,  het  hen  alles  doen  wat  zy  makken. en 
,» wilden,  en  fchecngeen  andere  beweeeini' te  willen  maken,  ^'""'"'. 
», als  die  zyn  onwaardige  gunflelin-i-en  hem  ingaven.     Demil   Roomfche 


Gcinof 
_  _  _  dan  in  te 

Tweede  Boek.  ( Ci.q )  hy  voeie». 


„dadighcid  van  den  Coning Lodewykbragt  alles  te  wecgwat  jjj,,,,,^ 


I(?7ï< 


30(> 


LEEVEN  en  DOOD  van 


>,  hy  konde  wenfchen.  Die  lafhartige  Scaatsbediendcn  die  hun 
j,  Vaderland  verraaden  ,   en  die  hunne  Meefter  hec  zelve  ge- 


tal fch 


„daan  zouden  hebben,  by  aldien  zy  daar  hun  voordeel bybe- 
„oogc  hadden  ,   veinsden  ,   geloof  ie  geeven  aan  de  valfchc 
„voorflagcn  van  den  Franfchen  Gezant ,  behelzende,  dathaur 
voórgteven  Hoog  Mog:  ^oo  door  brieven  als  door  hunne  Gez.anten  Aangehouden 
Franfchen   '^"'^^f"  hebben  ,  om  den  Coning  vxn  VrAn^.^ij\  te  beweegen  van  met 
ïczintin    hen  een  Verbond  aan  te  gaan ,  om  te  zamen  tn  Engeland  te  vallen. 
ingeland,  ^y  vertoonden  onophoudelykaan  deezcn  Prins ,  dat  hy  gantfch 
geen  inzigt  voor  deze  Vrye- Staat  behoorden  te  hebben  j  die  zyn 
bederf  bcflooten  had.     Zoo  dat  men  niet  behoeft  te  twyfelen 
of  deze  milflag ,  daar  men  haar  Hoog  Mog:  valfch  mede  befchul- 
digden,  hadden  grootekragt  op  het  Hart  van  Carel  de  II.  In 
dit  betrouwen  ftclden  zy  hem  de  gemakkelykheid  voor,  om 
zich  over  deze  opgeraapte  mistrouw  aan  haar  Hoog  Mog:  te 
wreeken.     ^^U  M<'je/lett  waagt  niet  j    zyden  deczc  onwaardige 
„  Staatsbedienden  ,  de  Nederlanders  hebben  zich  by  al  de  Euro- 
j,  piaanfche  f^orftcn  haatelijh  gemaakt  :   daar  zullen  'er  geen  zijn  die 
,, »  onderneeming  ivederfireeven  durven.     De  allermachtfgfien  zulleu 
},  i-ich  vergenoegen  om  aanfchtiiii'ers  van  deefen  Oorlog  te  zijn  ,    en 
y,fullcn/èlfs  metvermaak  aanfien ,  datgy  een  hoovaardige  RepubliCij  oot- 
„  moedig  maakt  ,    die   de   gekroonde    Hoofden  fcheen    te    trotfee- 
,,ren;  Spagnien  zal  in  plaats  van  haar  bylland  te  geeven,  zig 
„over  't  ongeluk  deezer  volkeren  verblyden  i   die  zy  altoos 
„gehouden  heeft  als  wcderfpannige  Ondcrdaanen.     Als  zelfs 
„den  Keyzer  de  wil  had  van  de  Vercenigde  Nederlanden  te 
„bcfchermen  ,  zoude  hy  het  in  deze quadegelleltheid  van  tyd 
,,  niet  derven  onderdaan  ,  daar  hy  zich  tegenwoordig  in  be- 
»,vind.     De  groote  Krygstoerufting  die  den  Turkicn  Keyzer 
„  doet,  en  doprtand  van  zyn  volk  in  Hongarijen  ,  geeft  hem 
.,\verks  genoeg,  om  niet  op  andere  zaaleen  te  derve  denken. 
„Het  Hof  van  frankrijk  zal  door  haar  geldmiddelen  end'yver- 
),  zucht  die  tud'chen  de  twee  Noordfche  Croonen  is,  daar  wei 
j,te  weeg  brengen  dat  zy  haar  onzydig  houden,     Den  Oorlog 
5,tuflchcn  Turkijen  en  Fooien  ï^iX  Brandenburg  beletten,  van  hen 
j.cenige  byftand  te  doen.  Wat  weet  men  of  hy  zich  zelfs niec 
,^ graag  van  deze  gelcgcntheid  zoude  willen  bedienen;  om  de 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       307 

„Sceden  in  het  Hertogdom  Cleef  te  dekken  ,  die  men  hem  z"  ^^7^*^ 
„langen  tyd  onthouden  heeft.     De  Keuivorft  van  Keulen end^  ' 

,,  BilTchop  van  Munfter  zullen  hun  eyge  bloed  niet  verfchoo- 
„nen,  om  de  Vereenigde  Provtntien  te  vcimeeftercn.  Zoude 
„zy  dan  in  ftaat  zyn  van  zoo  veel  Vyandcn  te  konnen  weder- 
„  ftaan  ,  die  haar  van  alle  kanten  bcftrydcn  zullen  ,  en  voor 
,,  al  in  een  tyd ,  dat  de  oproeren  daar  meer  als  ooyt  in  fvvang 
„gnan. 

DcConing  van£»^(?/«i«^  nam  op  alle  dcezc  overweginge  de  aan-  EngeUnd 
biedinti  van  Frankryk^^m^  doch  toekende  't  verbond  niet  voor  ^lu\i\otn 
dat  het  beloofd  geld  gekomen  was,  beftaandc  in  fes  Millioenen  guMens 
guldens  in  gereede  Penningen,  en  drie  maal  honderd  duyzendjk"^'"^' 
Croonen  ter  Maand  ,  ftaande  den  Oorlog.  DeConingCarel  dit 
hebbende,  bragt  op  het  fchielikfl:  fellig  Oorlog- Schepen  in 
Zee,  en  zond  de  Heeren  Prins  Robbert,  den  Hertog  van  Or- 
mont  de  Lord  Groot  Zcegelbewaarder,  de  Geheymfchryver 
van  Staat  Trevor  en  meer  andere  Leeden  van  den  Raad  buy  ten 
't  Hof,  welke  hem  geraaden  hadden  ftantvaftig  by  het  ver- 
bondte  blyven,  dat  hy  met  Sneeden  en  H ollutul  gcmz^kt  had, 
welke  aldaar,  quaadmeenendc  genoemd  wierden.  Ook  is  my  van 
goeder  hand  bericht,  dat  den  Hertog  van -6Hc/^«»|rf«2,  diealsge- 
zegt  heb  voo  Gezant  in  Frankryl^  was;  wa  ir  over  den  Raad  PenftO" 
naris  al  in  de  beginne  quaade  gedagten  had  ,  boven  dcefe  zom  nog 
teweeg  bragt  dat  zyn  Meellcr  de  Provimte  van  Zeelandzoudcn 
hebben,  en  den  Koning  Lodewyk  HolUni^  en  d'andere  Pro- 
vf/itie>i.Geen  zaak  maakten,  Coning  Carel  meer  verlcegen,  als  om 
een  fchoone  naam  uit  te  vinden ,  die  eenige  fchyn  van  rechtvaar- 
diging gaf  om  de  Nederlanders  den  Oorlog  aan  te  zeggen, 
fchoon  hem  de  vooorgemelde  lafter  wegens  haar  Hoog  Mog: 
genoeg  ingeblaazen  was.     Onder,  dceze  Kuypcryen gebeur- 
den't  dathet  Conings  Jagt,  genaamd  de  Merhn,  uit  de  iMaas 
ZylendenMï  Engeland,  door  de  Vlootvanden  Staat,  leggende, 
na  dat  zy  een  harde  ftorm  hadde  uitgedaan ,  omtrent  fes  ofzeven 
Mylcn  van  H'^elik'-ippel  ten  Anker ,  en  zo  als  de  Heer  Lt.  Admiraal 
«/e.^«y/i;?-metzynSchipop  zy  lag  en  krengde,  zag  hy  het  gemel- 
de Conings-Jagt,  dat  een  Brittannifche  Vlag  van  de  grootc 
MalUict  waaien,  welke  Capitain  hem  mee  eenige  ecrfchootcn 

(dq  2)  groe- 


3o8  LEEVEN  en  DOOD  van 

KÏ71.  groeccn,  doch  den  Heer  de  Ruyter^  konde  hem  niet  bcant- 
■  woorden,  dcwyl  2yn  Gefchuc  in  de  ly  ftond  om  te  krengen: 
lAiJiX den Lt.  Admiraalvan  Gent,  daar  het  Jagt  dicht  langs  zyU 
dc  ,  antwoorden  met  feeven  fchootcn.  Waar  op  ook  de  Riiyter 
zyn  Volk  in  'i  brengen  aanperfte,  en  ftraks  daarna,  toen  zyn 
Schip  weer  recht  lag,  vereerden  hy 't  gemelde  Jacht  met  nee- 
gen  Eerfchooten ,  zonder  dat  het  daar  op  antwoorde,  hebben- 
de tot  twee  verfcheidenryzen,  op  den  Heer  van  Gent  nietfcharp 
gefchooten.  omdathyzyn Vlag  niet iheek,  en  hectopzyl  niet 
liet  vallen,  waar  op  hy  zyn  Capitain  aan  't  Jacht  zond,  om  de 
reeden  van  die  Schieten  t'onderzoeken  :  en  uithem  verftaandc, 
dat  het  Mevrouw  Tempte  in  had ,  als  ook  wat  de  Engellchen  Capi' 
tam  eifcfite,  voer  hy  lelfs  aan  't  Jacht,  om  Mevrouwe  T(fw;?/(r, 
dewylhy  'thaaren  huyzQin' s Gravenhage  ,  veel  eer  had  genoo- 
ten,  te  begroeten  :  dienende  de  C^/?»><«/«  met  alle  bedenkclykc 
beleeftheid  aan,  dat  hy  een  z.aak,van  z.o  groot  een  gcii^icht  ^  als  was 
hetdryken  van  een  Conings-Jacht  op  onze  eigen  kufi ,  buiten  een  byz.on- 
derbevel  daar  toe  te  hebben,  niet  op  z.tcb  dorji  neemen  :  En  by  aldte» 
z.ijn  Majefteit  van  Groot  Briltanjen  oordeelden  dat  het  hem  toe^uanty 
dat  dit  verfchtl  titjfcben  ^i/ne  Majefteit  en  de  Heeren  Staaien ,  hun  bei- 
de Meeflers,  Jlondbejlegitetforden.  Scheidende  alzomet vriend- 
fchap  van  den  Capitain.  De  Heer  de  Ruytcr ,  zo  haail  hem  dit  ter 
ooren  quara  deed  de  hoofd  Bevelhebbers  vergaderen,  om  hun 
gedagcen  daar  over  te  hooren  ,  die  alle  nevens  hem  vcrftonden, 
dat  mentoi  dat  [Ir jkjn  niet  gehouden  was,  als  leggende  met  de  Floot  op 
«nzje  eige  knfl ^  en  niet  in  de  Brittannifche  Zee.  Die  Jagt  was  ( zo 
men  in  Holland  zegt)  door  eenige  van 't  hof  gezonden,  om  de 
Vloot  op  te  zoeken,  en  by  wygering  van  de  Vlag  te  ftry  ken ,  daar 
uit  een  voorwcndlel  van  hoon  te  trekken,  en  die  bv  de  voorge- 
melde laden  te  voegen  gelyk  zyn  Majefleit  ook  decde,  ge- 
loovende  nu  hier  door  reeden  genoeg  te  hebbeu,  om  zyn  vree- 
debrcuk  daar  mede  te  bedekken. 
vranViyk  Dcn  Coning  van  Frankryk  zogt  noch  daar  en  boven  den  Ky- 
x'dzér'tot  2cr  tot  d'onzydigheid  ^  te  bewegen ,  het  geen  de  üc- 
deOiiiN-  Bevelhebber  van  Gremonvillc  zyn  Kyzcrlykc  Majefteit  op  twec- 
kéwceÊ<rn!*dcrhande  wyze  voordroeg,  zeggende  ecrftelyk,  dat  den  aan- 
»titMti\]^Ji4téndcn  Oorlog  een  kfjg  VéVi  Gedtdtei'li  i^oude  zjn  tot  voortplan- 
•"•  ~  tinge 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       3C9 

ünge  van  het  Roomfche geloof ,  en  ftrajfe  des  Ketters^  die  God  ver- 
z.aakt  hadden ;  en  dat  alle  goede  Chriihnen ,  gemoeds  halven ,  ver- 
bondenwaaren  ,  Godvieriglijk  te  bidden^  en  ai  Ie  liragtcn  zaamen  te 
Jpannen  ^  om  dezelve  uit  ie  roeyen,  enten  tweeden  wilden  hy  den 
Kyzcr  de  Godvrugtigheid  en  goeden  inborft  van  zyn  Mcefter 
te  verdaan  geeven ,  feggendc  :  dat  zyn  Coning  den  Oorlog  zou~ 
defliiakjn ,  en  de  Nederlanden  alles  toegeven ,  by  aldien  dezelve ,  de 
Hoomfche  Godsdiend,  die  zy  gebannen  hadden ,  weder  wtlden  invoeren  j 
gelijk  die  tevooren  was  geweeft -y  Dat  deezen  Oorlog  van  haarbuyten 
't  Ri/k,  z.oude  gevoerd  worden  >  waar  door  zy  de  Adun^erfche  Vrede 
geenfints  krenkte ;  tegens  een  lid  van  het  drievoudig  z  erbond ,  aan  de 
welke  ^ijn  Keizerlijke  Jldajefteit  doer  geen  verbonden,  eenige  hulp- 
fchuldig  was;  dat  haar  meening  niet  ti/as,  als  de  al  te  hoogmoedige 
Staaten  wat  te  vernederen,  en  het  Rijk  niet  in  onrufl  te  brengen  '.  En 
dat  den  Keizer,  noch  eeniglitvan't  Rijk  (volgens  het  Weftphaal- 
fe  verbond)  vermogt  de  verecnigde  Nederlanden  te  helpen  tegens 
Vrankryk ;  noch  dat  eenige  Duytfche  Bevelhebbers  of  Krygslftiegten 
daar  in  dien  ft  van  dezelve  Nederlanders  tegens  Vrankryk  mogien 
hegeeven.  Welke  laafte  voorftel  hem  heel  anders  door  den  Raad 
wierd  vertoond. 

.  Niettegenftaande  al  deefe  vyandlyke  bewegingen  die  20  in  vrankryksr 
Diiytfland ,  Engelandah  Vrankryk  gefchieden ,  had  den  Coning  Lo-  l'l'f'^*''^ 
dewyk,  door  zyn  buytengewoone  Gezant,  denBiOchopvan  5^-  spamfche 
ziers  (  genaamt  AardsbifTchop  van  Toulouze)  aan  de  Coningin 
vznSpagnien  doen  zeggen,  dat  nu  genoegzaam  bleeli,  hoe  veel  den 
alderchrtftelijkfts  Coning  zich  aan  de  Frede  liet  gelegen  z.ijn ,  doordien 
hy  eenjaar  uitfleltoeflondi  aan  de  Middelaars,  die  de  twee  Croonen 
hadden  verkoren,  om  haar  verfchills»  af  te  doen,  raakende  de  Land- 
fcheiding  der  Plaatfen ,  niemfelijkj  in  de  Nederlanden  gewonnen : 
Endatzfjn  Majefleit  haar  verzeekerden ,  in  de  beloofde  tijd  geen  Vy  - 
andfchap tegens  haarMajefteit  te  zullen gebritü^n  cw;^. Deezen  Gezant 
wierd  in 't  einde  van 't  Jaar  gevolgd  door  den  Markgraaf FiV/^r/, 
die  den  14  December  feer  prachtig  ter  gehoor  wierd  geleid,  be- 
tuigende, wegens  zyn  Meefter,  alle  vriendfchap  en  achting  die 
hy  voor  de  Spaanfche  Croon  was  hebbende,  vereerende  aan 
de  Coning  een  klynCalefie,  gefchatop  5ooPi(toolen,  en  aan  de 
Coningin  een  fpiegel,  zynde  de  vier  hoeken  met  Diamanten 


Hot, 


3IO  LEEVEN  en  DOOD  van 

^^7^'    ingelegt  gewaardeerd  op  joooo  gulden,  nevens  een  koftelyk 
•  uuvwcrk ,  insgelyks  mee  groote  Diamanten  omfet,  en  noch  eeni- 

ge  andere  Franlche  nieuwigheden ,  die  om  dit  te  vergelden ,  we- 
derom i4  van  de  fchoonfte  Paarden  die  in  Spagnien  te  krygen 
waaren,  in  de  Plaats  zond.     Den  Coning  van  Epgdandvcim- 
ziin Excel- de,  van  d'andcrckant  groote  genegentheid  tot  deezcn  ftaat, 
lentie  de    x.c  hebben ,  *  en  de  Nederlandlchc  Gezant  Borecl  drong  zo  wei- 
m"kt3an    nig  in 't  gchcim  der  zaaken,  dat  hy  op  verfcheide  tydenaandc 
rijnEd:      Hccrcn  btaatcn  Ichrecf ,  dat  het  inncrlyk  in  Engeland  noch  niet 
neraeT     qualyk  llondj  dst  den  Coning  van  Engeland  hem  gczegt  had, 
^^k  ^Ë"-   ^''^  ^■y  ""'  ^"^  "'^^'^'^'^"  ^^  Hecren  Staaten y  volgens  het gemaak^tver- 
gcbndbc-   bond,  by/lnndtc  doen ;  dat  hj  met  bemiddeling  den  Oorlog  z.oh  z.oeken 
'""''■         voar  te  komen  ,  of  anders  zijn  beloften^  van  hun  met  ^^o  Oorlog- Sche- 
roi.""j8.    pen  te  btilpe  te  komen  ,  houden  j  dit  hy  niet  verbonden  was  ,  maar  het  ge- 
a  oaober.  mjakt  Verdrag  heihglijk  wilde  onderhouden ;  dat  de  Franfchenvan  com- 
lyüovem:  pttmenten tot  engagementen hadde  gez.ogt  te  komen;   Daar  den  Coning 
t+Novcm:  niet  toe  il,  OU  verfl.ian.     Dat  z.ijn  A'iujefieit  by  het  drievoudig  ver- 
iDccemb:  bond  zoude  bUjvcH ^  alhoewel  de  grooien  Staatkundinge  Heer 
u  Decem:  d:  Groot ,  cn  Gczant  van  haar  Hoog  Mog:  aan  't  Franfche  Hof,  dit 
door  zyn  doorzigtig  vcrftand,  alles  wel  doorgrond  had,  enin 
verfcheide  Brieven  het  voorneemen  der  twee  Croonen  aan  de 
Heer  Raad  Penftonaris  de  Witt,  had  doen  weetcn,  die  het 
zelfde   aanitonds  aan  haar  Ed:  Groot  Mng:  te  kennen  gaf: 
Waarop  zyn  Ed:  nochmaals  het  werven  en  alle  toebereidfelen, 
om  zich  in  Haat  van  vcrweeren  te  ftcllen ,  aan  haar  Hoog  Mog: 
voordroeg;  alsookecnigeHeeren tevolmagtigen  omnaar  A>«. 
/cr«  te  zenden,  cn  te  zienof  deezen  Biflchop,  zowel  als  die  van 
co""is     ^««/'^>' 5  tot  leeden  te  brengen  was,  waartoe  de  Heer  Corne- 
dcwitt      LIS  DE  VV'iTT  en  de  Heer  van  Amerongen  ,  met  een  Staaten 
xVuIcTgc-  J'ïgt  derwaarts  trokken.     Deeze  Heercn  vertoonde  Sonnc  klaar , 
tonacn.      Jat  2y  van  l'rankryk,  mifleid  zoude  worden,  gclyk  daar  na  is 
gcbleekcn,  zy  (telden  al  de  fwaarigheden  voor  die  bedcnkelyk 
waaren,  en  boden  hen  overtollige  voorwaardens  aan,  doch  te 
vergeefs.  1  n  teegendccl  quamen  zy  te  vcrüann ,  dat  de  Keuvorfl 
van  Keulen  cnde  Billchop  \':^n  Straatsburg^  de  Stad  Aw;/  deeden 
vcrflcrken,  daar  den  Coning  van /^r4«('r/^  hetgrootlteKrygs- 
tuyghuishad  doen  opflaan,  drygende  de  Ovcrighcid  van  A<r«- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.  311 

len,  byaldienzedeOverfte  Bamphieh  met  zyn  Volk  niet  uit  de  »<^7'' 
Stad   zonden  ,  des    zelfs  Stad    over    hoop  te  Ichietcn;  zo  '■* 

dac  zyn  Ed:  met  het  Jacht  dat  op  de  Stroom  voor  de  Stad  lei- 
de  ,  heel  onvergenoegd  vertrok ,  na  dat  hy  in  't  zelve  de  Burger- 
meefters  en  andere  Grooten  daar  in  vcrgaft  had :  doch  voor  zyn 
t'huiskomrtwas  den  EngeUchen  Gezant  Downing'm'' s Graven-   nowning 
/?/«gff«  gekomen,  die  men  'm  Holland  de  naam  van  'Jobs  boode 'I'^^l^^{^\^ 
gat',  om  dat  hy  daar  twee  ry len  te  voorcn  zulke  Iwaare Oorlogen  t-oc.dege- 
aangezegt  had.     Op  al  deeze  verwardheeden  Raaden  zyn  Ed:  "oX 
haar  Hoog  Mog:  een  beleefde  BriefaandenConingvanFr^^X--  Den  Raad 
r^i^te  fchry  ven ,  om  hem  daar  door  te  bewegen  van  de  onrecht-  i'en'ïo.""is 
maatigen  bedryven  te  verydelen  ,  het  geen  de  Heercn  Staaten  raad  imr 
der  vereenigde  Ncdei  landen  op  den  10  van  Wintermaand  in 't  "."°? 
werk  ftelden.DcHr.iitfG'röfl/ deze  Briefontfangendejverzogtver-  Brief  aan" 
fcheidc  maaien  gehoor by  de Coning,  doch  te rergeefs,  totdat  j^'^'"!''*''^ 
hy  eindelyk  op  den  4  der  volgende  iMaand  zynoog  wit  betrof,  ven.  '^" 
Nevens  het  overleveren  der  Brief  drong  zyn  ExelUntie  ten  uitter- 
fte  om  te  weeten,  waar  toe  z.ijn  Majejleit  z.oveel  KrijstoernJtifi~ 
genaanjlelde"^  enoptviede z.elvegemnntti'aarenl  waarop  denCo- 
ning  antwoorden,  dat  z.al  tnen  eerft  in  dttvoor  Jaar  zien.     Doch  «januiry; 
in  zyn  Brief  die  hy  twee  dagen  daar  na  aan  haar  Hoog  Mog:  toe 
antwoord  fchreef ,  betuigden  hy  zy n  d wingelandy  genoegfaam , 
door  't  uitdrukken  van  feer  fcherpe  en  troufe  woorden.  Van 
d'andere  kant  had  men  alle  gedenktekenen  weg  genoomen,  die 
wegens  de  overwinning  op  de  Engelfche  in 't  Jaar  iffój  behaald, 
gemaakt  waaren,  om  den  Coning  Carel  vcrgcnocging  tcgec- 
ven,  het  verguldfel  daar  de  Spiegel  van  her  groore  Schip  de 
Roial Charles  meede  vercierd  was,  wierd de quaft overgehaald, 
enmetgemeeneverfbefchilderd;  men  wilde  de  goude  Koppen 
diede  Heeren  CoRNELis  de  Witt,  de  Ruper  en  van  Gent  ver- 
eerd  waaren  doen  fmelten,  om  dat  daar  die  berugte  overwin- 
ningvan Chattam  op  gefneden  ftond,  en  men  brak  de  ilempels 
der  aanftootelyke  gedenkpenningen,  doch  men  konde  noch 
niet  voldoen.     Zyn  Ed:  ziende  dat  alle  deeze  overtollige  aanbic-   v>oay 
dingen  vruchteloos  waaren  ,  bragt  alles  te  weeg  om  'sLands  i^'omften' 
inkomften  te  vermeerderen,  en  met  volle  beurfen  een  begin  );"■"'=«-. 
yan  tegenweei  te  maakcn  :  Men  belaften  al  de  geen  die  in  i:/ö/-   '""" 

lafid  • 


jiL  LEEVEN  en  DOOD  van 

^    '^   '_  land  tot  vyfduyzend  guldens ,   en  daar  boven  begocd  waarcn 
Nicüwebe-  v°o''  ^^  pacht  van  Wyncn  ,een  zeekere  fom  geld  rebetaaleni 
laaTngen     van  dc  Renten  die  tot  laft  van  Holland  tcgcns4  ten  honderd 
opdc  wiju  jigpen,  wierd  van  ydcr  gulden  een  ftuyvcr  in  gehouden,  zoo 
dat  men  nu  maar  3  f  of  drie  guldenen  leftien  ftuy  vers  van  yder 
honderd  guldens  trok  :  doch  ditlaaftenduurde  niet  lang.  Ook 
decden  haar  lid:  Groot  Mog:  bekend  maaken,  dat  alle  Voog- 
den van  Weeskinderen  Lyfrcnten  op 't  Land  mogten  koopen; 
ïTaffagïe    men  fielden  een  belading  in  op  alle  Koetzen,  Waagens,  Paar- 
nitn«n"  den,  Schuycen,  enz.     En  eindelyk  quam  het  .  Rysgelt  voor 
ieder  gul-  den  dag  ,   dat  ecu  ongelooffelyke  groote  inkomll  gaf  :  Hier 
roe"ndoor   op  quam  het  verbod  op  het  inbrengen,  verkoopenof'tgcbrui- 
w°i^"^^^^  ken  van  alle  Franfchc  koele  Wynen  ,  Azyncn  ,  Kanefaflen, 
Schuiten    P.ipicr  cn  Kallanicn,  waar  door  A^r-tai^rj;/^  ten  hoogfte  belcha- 
en Wagens  digd  wicrd.     Djiir  na  bewerktezyn  Ecirdat  men  toeltond  ,ora 
een  vierde  een   m.igtige  Oorlogs    V  loot  tegen  t    Voorjaar  m  Z.ee  bren- 
^e°n"^"     gen,  bellaande  in  36  Oorlog-lcheepen  van 60  totSoftukken: 
i  Novcmb.  ge  ydex  bemand  met  3  20  Matroofcn  ,   en  80  Bezoldelmgcn  : 
En  bezorgt  jg  Ooilog  fchcepcn  van  40  tot  öo  (lukken,  yder  bemand  met 
ZKuluè"  200  Matroozcn  ,    en  öo  Bezoldclingen  :  24  Fregatten  van 
lufteo.       Oorlog,  van  20  tot  30  Hukken,  en  yder  bemand  met  80  Ma- 
troozcn ,   en  20  Bezoldclingen  :  24.  Branders  yder   voerende 
az  Koppen  :  24  Gaijoots  oiu  tot  Berigt- Jachten  te  dienen, 
en  't  a.in.oer  van  Waater,  en  24  Snaauwen  ,  of  licht  Vaar- 
tuvg,  elk  bemand  met  25  Koppen,  welke  uytrufting  in  acht 
Kodinagt  ^/laanden  lyds  zoude  komcntc  bedraaecn  eenlom  van  7895991 

,gt  enie-    gUlaCnS. 
vcntigTon- 

dti"e'in"ne-     5»  ^^n  vrecmdcn  Leezcr  zal  zich  zeekerlyk  verwonderen  o- 

gi^n'ig  «lui- „  ver  deczc  gioc)te  tem  en 't  by  na  onmogciyk  voorkomen  > 

honde"!*^'^  „daar  Htlland ,  dat  zoo  veel  als  al  de  andere  Provimien  zam^n 

tweeen-     ,  daar  in  draagt  ,    zoo  kkin  in  haar  omtrek  is;    zyndc  naar 

guldens,     „giflïngmcc  Hy,  l.)uynencn  uytgcdolveOmlanden,  omticnt 

„maar  viermaal  honderd  duyzcnd  Morgen  groot.     Niette 

„min  had  men  in  de  jaare  164.3.  ^^^^'"  i»komll  gcichai  op  1  i 

„Miljiocnen,  of  1 10  Tonnen  gouts,  behalvcn't  inkomende 

„byzondere  Steden  ,   die  zcdert  zoo  magtig  vergroot  is,  door 

d( 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        31^ 

„de  twee  honderftc  Penning  die  yder  rys  in  dejaarc  1668.  ^°7i' 
jjWel  twaalf  Tonnen  gouts  ,  en  het  Haaifteede  geld  wel  (es  — '* 
„  Tonnen  gouts  opbracht,  behalven  al  de  excynce,  cnbelaftin- 
j,gen  die  naderhand» zo  wel  als  de  menfchen,iu  grootc  mee- 
,j  nigte  vermeerderd  zyn.  Zoo  dat  ecnigenaauwkeurigemen- 
„fchenftaanden  willen  houden,  dat  in  dezcjaaren,  Holland^ 
„voor  haar  aandeel  tot  de  gemeene  Lands  lallen  ,  buyten  de 
„  andere  fes  Provimien ,  ver  over  de  1 6  Millioenen  guldens  hccfc 
„opgebracht  j  het  geen  veel  verfcheeld  van  die  tyd  ,  wan- 
j.  neer  men  onder  Prins  Wtllem  de  I.  geen  4  duyzend  guldens 
„by  malkanderen  koft  krygen  ,  tot  het  vervolg  van  't  beleg 
„van  Middelburg;  of  men  moft  belooven  het  zelve  geld  dub- 
,,beld  wederom  te  geevcn,  als  de  Stadt  zoude  veroverd  zynj 
„wanneer  men  om  't  gebrek  van  veertien  duyzend  guldens  de 
„Stadt  Haarlem  moeft  laaten  onder  de  verdrukking  van  haar 
„  Vyand;  en  wanneer  men  om  15  honderd  guldens  uit  te  vin- 
,,den,  de  Klokken  uyt  den //^<«g  moeit  laaten  haaien,  diemen 
„daar  na  noch  de  Staaten  moeft  quyt  fchcldcn.  En  wat  de 
j, gemelde  Provintie  noch  zedcrd  die  Jaar  i  67  i.  tot  huydentoe 
„vermeerderd  zyn,  van  inkomftcn  ,  zoude  hy  noch  meer  ver- 
„fteld  ftaan. 

Hoe  vervaarlyk  en  angftig  dat  die  groote  toerufting  van  zul- 
ke twee  magtige  Coningen  voor  den  Staat  fcheen  ,    had  mea 
zich  genoegzaam  ter  Zee  voorzien.  Doch  al  wat  den  Raad  ƒ"?«- 
ftonaris  de  Witt  deed,  om  het  Leeger  in  ftaat  te  biengen  » 
en  de  Steden  te  verfterken,  wierd zulks verflofc  door  de  voor- 
flellen  vaneenige  baatzuchtigen,  en  Vyanden  der  on  waardeer- „     ^ 
baare  Vryheid,  dcwylzy  zyden  zonder  cenCapttain  Generaal  en  ooiznv. 
Opperhoofd,  geen  Leeger  in  't  Veld  te  kennen  brengen,  en  fi^e^jj"' 
wat  betrof  de  verfterkmg,  dat  daar  noch  tyd  genoeg  toe  overig  Hollanders 
was.     Deze  twift  duurdeen  vermeerderde  dagelyks ,  zoo  dat  ",6^»^"'* 
men  om  deze  verkiezing  het  noodigftevcrzuymde,  hetwelkik 
vaft  ftel  de  grooifte  oorzaak  geweeft  te  zyn,  van  de  droevigeonge- 
lukkendie  het  volgende] aar  de  Nederlanders  overgekomen  zyn.  zynHooe.: 

In  deeze  tuflciien  tyd  was  zyn  Hoogheid  uyt  Engeland  *héidkomt 
wederom  in  V  Gravenloagen  gekomen  ,    naar  dat  hy  ten  Doop landiT" 
geftaan  had  over  een  Jonge  Princcs  van  'Jork^,  hebbende  van"'"^"^"- 

Tweede  Boel{.  (Rr)  de  «/a  W 


314  LEEVEN  en  DOOD  van 

i<^7'»     de  Coning  40000  Ponden  Stcrlings  gekreegen,  datdeBruyt- 
*""""  fchat  van  zyn  Moeder,  HooglofFelyker  gedagtenis  was.  Bly- 
vende  zyn  Majefteic  hem  noch  izoooo Ponden  Sieilingsfchul- 
dig  ,  die  in  drie  Jaaren  betaald  zouden  werden  i  engafdencer- 
ilen  M(«y  een  prachtige  maaltyd  aan  den  Raad  Penfw>i.nis  de 
WiTT,  en  veel  Lcedcn  van  Staat  ,  op  welk  een  dag  men  ies 
Mayboomen  had  geplant,  met  eenige  aanmerkelyke  Zinfpreu- 
ken.     Inde  Wimpel  van  die,  welk  voor  haar  Ed:  Groot  Mog: 
opgc recht  was,  ftond,  Nonmoledate  fectirm ,  dat  is,  Hoewel  on- 
gemoeid ,  fafl  evenwel  op  :  in  die  van  haar  Hoog  Mog:  ftond : 
Infulcrum  Pacis  ,  tot  verfeekering  van  Freede  moet  men  voorfien  zijn 
van  fVaapenen.     In  die  van  zyn  Hoogheid  den  Heer  Prins  van 
Oragnien  :  avit£  nobtlttatis  retinens,  de  voetjïappen  der  Doorluch- 
tige roorv'zders  te  volgen  :  in  die  van  Prins -(^^«m/  van  JVafauw : 
In  arena  ante  arenam ,  Alen  denkt  niet  alleen  op  Oorlog  als  den  Krijg 
Aangaat^  waar  ook  z.elfs  van  te  vooren  :   in  die  van  de  Princefle 
Weduwe  van  Oragnien^ic  nu  in  haar  ^9  Jaar  ftond  te  treeden: 
£f  enim  mihi  multavetupe  fciredebct.  Ik  heb  tn  mi/n  duagen  veel  be- 
leefd :  en  in  die  van  den  Overften  der  Burgcry  ftond  te  lee- 
zen  :  Civile  decus  c  tu  tarnen  :   De  Burgerlijke  be\chcrming  en  haar 
cieraad.     Hier  onder  waaren  ecnigc  Zinfpreuken  ,   daar  men 
wonderlykc    uitleggingen    op     maakten.     De    Vrye- Staats 
en  Prinsgezinden  ,   duydcn    die    yder    tot    hun  voordeel , 
tullchen  dewelke,  d'oneenighcid  in  't  cynde  van  dit  Jaar  ten 
uicflrooifei  hoogftc  uitborft,  welke  laaifte  uitftrooidc.     Dat  men  het  volk, 
gtzinden!    '*  ^^ <?»  {<">  morden  en  qualijk  te  vrecden  ivas ,  door  geen  ander  mid- 
del konde  te  vrecden  /lellen ,  als  door  't  verktez.en  van  een  Capitain  Ge- 
neraal y  dat  het  nog  niet  openbaar  hun  misnoegen  had  willen  toonen^ 
$m  dat  het  z.ig  met  de  Jonge  Jaaren  van  den  Prins  gevleid    had-, 
maar  zoo  het  tegenwoordig  zag  d.it  men  het  hen  nu  quam  te  weige- 
ren ,  of  het  felve  een  ander  maakten ,  tot  nadeel  van  z.ijn  Hoogheid^ 
men  als  dan ,  onvermydelijk^een  oproer  te  gemoet  z.ag  :  dat  men  Prins 
Maurits  noch  Jonger  van  Jaten  uit  deSchoolen  van  Leyden  gehaald  had, 
die  noch  minder  onderricht  was  als  z.ijn  Hoogheid^  aan  wie  wy  niette 
min  de  hevejling  der  dierbaare  Vryheid  verfchuldigd  ïuaaren  ,   die 
wjl  bez.aaten  :  en  fchoon  men  moe^  bekennen  dat  d'erpaarentheid  ia 
die  hooge  bediening  op  het  alternodigd  is  ,   men  ook_  moeji  oveiwee- 


I 


CORNELIS  èn  JOHAN  DE  WITT.       31^ 

gen  ^  dat  het  voornamcfitlijk  aanquam  van  de  Krygsbcndcn  onder  een  1^71. 
Generaal  te  brengen,  die  door  zjjn  jichthaarheidhic^uaam  was  ^  Z'an 
de  Adisverflanden  te  beteugelen  ,    en  wiens  hooge  geboorte  te   ticeg 
hragt^  dat  yder  een  hem  Jondertegenfireeve  gehoorfaamden  :  dat  al' 
leen  de  naam  van  Oragnicn  genoeg  was  ,  om  een  omz.ag  in  de  gt" 
moederen  te  verwekken^  en  onder  de  Bevelhebbers  en  KrtjgsknegteK 
die  oude  tugt  te  doen  houden  ,  ofwel  herftellen  ,    waar  aan  wy  foo 
veel  verfchuldigd  waaren  ;  dat  zij'n  Hoogheid  alle  hoedantgheeden 
bez.at  die  in  een  Held  vereifcbt  wierden  ;  dat  men  van  julk  een 
doordringend  verfiand,  een  rijp  oordeelden  fuik  een  grooteiuijshetd^ 
ineen  Frins  van  foo  Jonge  "^ aar  en  alles  goeds  moeflverwagten  :  dat 
zjjn  begrip  ^in  de  Raad  die  men  gaf  ^  hem  in  plaats  van  ervaremheid 
tnoefi  verjirekken ',  dat  zijn  beleid  omtrent  de  huyfchelijke  faaken ,  ons 
geen  andere  reeden  gaf  als  tegelooven ,  dat  hy  geen  minder  foude  hebben 
wanneer  het  ten  dienfie  der  f^rye-Siaat  te  pas  fal  kpmen  :  endateindclijl^ 
zyn  Godvrugtigheid  en  groote  z.eeden  die  in  al  z.yn  werken  uitblin- 
ken t  voljiret^t^en  y  omons  devrees  te  beneemen  ^    die  eenige  betuigen 
dat  hy  [ig  van  het  gffag  foude  bedienen ,  het  welk  men  hem  toe  betrouwd 
had.     De  Heeren  Staaceii  van  Holland  noch  te  wel  bewuft, 
hoe  zy  hunne  onwaardeerbaare  Vryhcid,  onder  dcRegeeiing 
van  Prins  Willem  de  II.  hadden  verlooren,  wilden  die  bewa- 
ren als  het  belte  pand  der  Vrye-  Staat  ,    en  7.ulk  een  grooten 
fomme  geld,  als  Jaarlyks  zyn  overlecdc  Hoogheid  getrokken 
had  ,   ten  befte  van  hunne  Provintie  aan  leggen,  om  d'agter- 
flallen    daar    mede    te    voldoen  j  welke   reedenen  krachtig 
genoeg  waaren,  om  met  alle  macht  tegen  deze  verkiezing  aan 
te  gaan.  Zy  vertoonden  door  hunne  Gevolmnchtigdeni  „dat 
„de  Prins  noch  minderjaarig  zynde  ,  de  voorzichtigheid  niet 
„toeliet  ,   hem  het  beftier  van  een  Leeger  te  betrouwen,  in 
„diejaaren,  dat  men  aanbyzondcrequalyk  de  befliering  van 
5,  huyflelyke  zaaken  toe  Hond  :  dat  het  niet  genoeg  was  van 
„een  goede  Lieutenant  mede  te  geeven,  welkers  bequaam- 
„hcid  wel  goed  konde  maaken,  het  geen  aan  zyn  crvaarcnt- 
,,heid  ontbrak,  en  wie  borg  zoude  blyven  dat  zyn  Hoogheid 
„  zulk  een  raad  zoude  volgen  :  dat  de  Jeugd ,  al  wat  naar  dwang 
„gelykc  hatelyk  is,  en by  gevolge  te  duchten  ftond  ,  dat  de 
j,  Prins ^  die  ervaarene  Bevelhebbers  zoude  aanzien  j  als  foo  veel 

CRr  2)  lalU- 


^i6  LEEVEN  en  DOOD  van 

*°7'-    ,^  laftige  Leeimeeftcrs ,  die  men  hem  toegcichikt  had  omhct  oog 
^  ,,op  zyn  doen  ie  houden  ;  dat  men  meer  als  te  veel  pluyra- 

jjftrykers  zoude  vinden  ,   die  om  zich  by  hem  aangenaam  te 
,imaaken,  niet  nalaaten  zouden  hem  in  te  boefemen,  dat  het 
),al  te  fchandig  aan  een  Prin»  van  foo  hoogen  geboorte  foude 
„zyn,  van  niec  te  konnen  doen  zonder  't  verlof  van  zyn  min- 
„der  :  dat  het  ook  gevaarlyk  was,  het  beftierder  Krygsben- 
„  den  aan  zyn  Hoogheid  te  gceven,  en  of  men  geloofde  dat  het  de 
j,de  Prins  vergeeten  was,  wat  gezach  zyn  Voorouders  in  de 
„Vryc-Staat  hadden  :  dat  wie  ons  verfcekeren  foude  wan- 
„necr  hy  eenmaal  de  Waapens  in  devuyft  had,  hy,inweer- 
„  wil  van  ons ,  zich  niet  tot  Stadhouder  zou  verheffen ,  en  of  wy 
„  in  dit  geval  niet  ten  uiicrlte  over  onze  Vryheid  beducht  moe- 
„ften  zyn  :  dat  onder  de  vier  Princen  die  't  bezit  van  deefc 
,.  hooge  bediening  hebben  gehad, het  geen  zy  nu  noodig  oordeel- 
„  den  te  vernietigen,  twee  zyn  geweeft  die  eerzuchtig  genoeg 
„waaren  om  de  wyze  van  Regeering  te  willen  veranderen, 
,,en  zich  boven  die  geen  verheffen ,  daar  zy  hunne  Achtbaar- 
„hcid  door  gekrcegcn  hadden  :  dat  Willem  de  III. geen  min- 
„der  eerzucht  had  als  zyn  Vader  en  Oud  Oom  :  dat  geacht 
"    „zynde  van  't  volk,  en  bemind  van  de  Krygsbcndcn,  die  al- 
5,  toos  een  groote  eerbied  voorde  naam  van  Oragnien  gehad 
„  hebben  ,  of  hy  niet  in  flaat  foude  zyn  van  alles  te  durven  onder- 
5,  nemen;dat  het  een  flecht  voorgeeven  was,zyn  gezach  te  willen 
j, bcpaalcn,  wanneer  men  hem  C4/?im»»  6V«erW maakten,  dc- 
„wyl  hy  als  dan  geen  Iwaarigheid  foude  vinden  om  zich  daar 
„van  te  bedienen  ,    en  wie  "t  beletten  konde  dat  hy  defclvc 
„gebruykte,  om  zich  te  wreeken  van  het  onrecht  dat  hem , 
„naar  zyn  feggcn  gefchied,  om  dat  hy  van  de  waardigheeden 
„  ontroofd  word  ,   die  zyn  Voorvaarders  gehad  hebben  :  dat 
„men  hen  niet  moeft  wys  maaken  dat  dcefen  Prins  al  teGod- 
„vruchtig  en  te  Zccdig  was,  om  op  een  diergelykeondernee- 
„mingte  denken     :     dat  hoe  zcedig  de  Princen  ook  zyn, 
„zy  leer  licht  in  bckooring  vervallen,  om  fïch  Oppcrhoofdig 
„te  maaken  :  dat  de  liefde  totficb  felfs  altoos  genoeg  teweeg 
„  kan  brengen  ,  van  fich  te   vlyen  ,    dat  het  veel  voordee» 
3,liger    ^m.    de    volkaen  is,  van    de    lïegecrcc  'van  een 

raenfch. 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       317 

„menfch  af  ie  hangen  als  geregeerd  te  wordendoor  cen(eckcr  ï<>7»- 
,) getal v.in  Overheeden,  welker vcrfchillende  gevoelens  (naar  _.  'i 
„hun  zeggen)  al  te  groote  wanordens  in  een  Staat  vcroorza- 
„ken  ;  en  dat  zy  overvloedig  beladen  zynde  metdeefegrond- 
„  reegelen,  die  volkome  niet  hunbylbnder  belangen  overeen- 
„  komen  ,  zy  Tonder  ccnige  vrcefe  de  grootfte  onrechtvaar- 
„  digheeden  begaan ,  en  fich  inbeelden  dienfl:  aan  het  volk  te 
„doen,  wanneer  zy  hen  van  de  Vryheid  berooven.  Daaren- 
boven waaren  ecnige  in  Holland  die  zyden  :  fVat  weet  men  of 
het  gevtiar  dut  ons  drijgd ,  niet  een  uitwerking  van  des  Prins  Kuy- 
perfen  zijn  ,  die  hy  in  Engeland  gedaan  beeft  :  de  nieini/sgierig- 
heid ,  noch  begeerte  van  z.ich  te  lakten  betaalen  van  't  geen  hem  de 
ConingpanEjngeland/chuldig  is^  z.ijn  de  waare  beweegreedenen  niet 
getfeejt,  die  z.ijn  Hoogheid genoedz.aakt  hebben  die  rys  te  doen.  Alis- 
noegd  zjnde  van  z.igfoo  verwyderd  te  z.ien  van  de  bedieningen ^  dit 
hy  meend  dat  hem  rechtvaardig  toekomen^heeft  de  Prins  met  z.ynOom  een 
Verbant  gemaakt^en  dienContng  z.al  lenkofle  van  onfeVryheit^niet  anders 
als  de  verheffing  van  z.ynSufters  Zoon  zoeken.  En  z.oud  het  recht  zyn 
van  hem  dan  het  Capitain  Generaals  Amft  te  geeven ,  tot  vergelding 
Van  al  de  uitiverkfels  ,  die  hy  tegens  ons  gedaan  heeft.  Hoc  veel 
werk  dat  de  Heer  Raad  Pfw/iow/iw  de  WiTxhad,  omdencifch 
van  de  Prinsgezinden  te  vereidelen,  met  hen  voor  te  dragen: 
dat  het  tegen 't  waare  belang  der  Vryheid  ftreed  :  dat  hcc 
zulk  een  grooten  fom  Jaarlyks  foude  fpaaren  :  dat  men  in  fuik 
een  gevaarlykcntyd  daar  niet  over  behoorden  te  twiften,  maar 
nacht  en  dag  arbyden  om  zich  tegen  het  drygend  ongeval  met 
Krygskncchten  en  alle  noodfaakclykheeden  te  vcrfterken. 
Dcefc  reedenen  waaren  vruchteloos  I  foo  dat  hy  echter  voort- 
vaarende  in  zyn  gewoonel  yken  arbeid ,  op  den  1 7  van  Winter- 
maand beforgden,dat_den  Staat,  met  de  StaatsbedieniledesKy- 
zers,  en  de  Spaanfchen  Gezant  Don  Emanuel  Francifco  de  Lyra 
een  a  ver  weerend  en  befchadigend  Verbond  floot,  waar  door  3  oren  De- 
de  Banden  van  Vriendfchapjtullchen  den  Staat  en  dele  tweeMo-  f*»^''*^ 
gentheeden,  onverbrekcly  k  vaft  wierden  gemaakt» 


'Rr  3;  XVIII. 


i8  LEEVEN  cn  DOOD  van 


1672.  XVIII.    Hoofd-stuk. 


Z 


O  oyt  de  Nederlanders  reden  tot  klagen  gehad  hebberj 
♦DeSpjsn-  M  was  het  in  dit  Rampzalig  Jaar*  doord'allergrouwelyldle 
ieTsavedri  •—<  Mootdcn  ,  Venadciyen ,  Overrompelingen  en  Oproeren, 
zegtinzyn  mec  allcen  dcs  Vyands,  maar  vaneenige Trouweloofe  Ingezee- 
'Vki>se"de  tenen ,  cn 'c  woedend  Graauw  ,  gelyk  wy  in  de  gevolge  zullen 
d^'*"i''cn  aanwyfen.  En  wat  den  Oorlog  betreft ,  zullen  die,  als  zynde 
is,  iiocttci  zooovervloedigbefchreeven,  niet  meer  aanroeren  alsi  voor  zo 
ookgVa'.  ver  de  twee  Doorluchtige  Hccrcn  betreft,  en  zy  daar  deel  in 
gehad  hebben. 

Den  Coning  van  rV^jM^rji'^beantwoorden  den  6  J^uary  de 
Brief  van  haar  Hoog  Mog:  gclchreven  den  10  der  voorleden 
Maand  ,  waar  in  hy  genoegzaam  de  onrcgcmatigheid  vanzyn 
FeMW.ofis  ongehoorde  Ooi  logs- tocrultingcn  te  kennen  gaf,  her  geen  /en 
dewict      Rnad    Penjionaris    de    Witt   dagelyks    ter  vergadering  van 
nóom!!kc-  b^'ir  Ed:   Groot  Mog:  de  Noodzaakelykheid  deed  voordra- 
lykhcidv.n  gen  ,   van  de  Grens-lteedcn  te  verllerken  ,  en  deKrygs-ben- 
dercm's-^  dcn  tc  Vermeerderen,  ten  welk  een  einde  fich  den  15  Jann.trj 
stedenen    8o  Overflcns  ,    loo   Ovcx^cn- Lieutenarits  ,   106   Mayoors,  en 
»ingvoor.  een  machtig  getal  Capttams  by  den  btaat  aangaaven ,   cn  in 
deeden  fchryvcn  ,  doch  ,    door  de  drift  der  Piins  gezinden  , 
die  ityfhoofdig  ftonden  om  zyn  hoogheid  voor  af  tot  Capnutn 
jidnArAal  Geiuraal  te  verkiezen,  en  het  tegen  houden  der  vryc 
Staats  gezinden,  wierd zulks  verzuymd,  waardoor defe Bevel- 
hebbers ,  na  dat  zy  hunne  middelen  meelt  verteerd  hadden ,  door 
wanhoop, in  dicntl  van  r'rankrj/l^  en  Aiunfier  geraakten  ,    het 
geen  ons  ten  uitcrfte  benadeelden.     Den  Raad  Pcnfionaris  de 
Witt  ziende  de  quade  gevolge  van  dele  driftige  tegenftre- 
vers  ,  oordeelden  ,    van  hen  liever  te  gemoet  te  komen  als 
door  Binne-landfche  Oproeren  en  buytenlandiche  Vyanden, 
staimrv?n  o"s  Land  geheel  cn  al  verlooren  te  zien  gaau.     Waarover 
HoiUnd  en  zyn  Ed:  dcn  19  der  zelve  Maand  ter  veigaadering  vanhaar 
Cindvel-*   Ed:  Groot  Mog:  de  Hceicn  Staaten  van  Holland* en  Weft- 

Viics- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WlTT.        319 

Vriefland  ,   tot 's  avonds  ten  lo  uuren   toe  bezig  was,    en  /    ^"' 
■\vierd  eindelyk  bcflootcn  om  zyn  Hoogheid  den  Heer  Prins  i-iczcnzyn 
van  Oranjcn  tot  Capit.iin  Admiraal  Generaal   te  maaken  ,    het  hoogheid 
geen  zyn  Ed:  des  anderendaags  uit  de  naam  van  haar  Ed;  Groot  Admirla" 
Mog:  ter  Vergaderingvan  haar  Hoog  Mog:  deed  aantekenen:  Generaal, 
waarover  de  Heeren  van    de'Ridderfchap  des  naar  middags 
gelyks  vergaderden.     Ondertuflchen  had  men  de  Heer  Corne-  comeiisd 
LIS  DE  WiTT  den  zevende  dezer  JVlaand  benoemd  om  ais  Af-  wtt  Afge 
gezant  na  Bruflel  te  ryzen  by  den  Graaf  de  Monter) ,  om  met  de-  stufféi" 
zelve  ovei  degefteltheiddestyds  te  bcraadflagen.     Ontfangen- 
de  zyn  Ed:  ten  dien  einde  den  11  dezes  zyn  onderrichting  ,  en  ^^i^ncl*'* 
vertrok  den  dag  daar  aan.     Weinig  tyds  daar  na  hadden  baar  voimach- 
Hoog  Mog:  by  hun  befluy t  van  den  2  j .  zy n  Ed:  tot  Gevolmag-  ydj^ " 
tigdete  Veld  verkozen,  nevens  de  Heeren  Ripperda  tot  Buerfe,  maakt. 
Bevtrningi  v:in  Crommon,  Schade^  Fierfe ,  StoiwlaarenGocki»-^      "^"^' 
ga ,  het  geen  hem  bekend  gemaakt  zy nde ,  zyn  Rys  verkorte,  en 
quammetgroote  vergenoeging  wederom  in 's  crrrfz/fw/M^cw  j  al- 
waar den  Engelfche  Gezant  Doivnhig  dagclyks  met  de  Gevol- 
magtigden  van  haar  Hoog  Mog:  bezig  was  over  den  eyfchzyns 
Meellers,  rakende  het  Itryken  der  Vhiggen,  waarover  den 
Heer  Raad  /'f«/o«m/ ter  Vergadering  van  haar  Ed:Groot  Mog: 
in  't  begin  van  February  een  vooi  fl;ig  deed ,  i,  zeggende ,  dat  hy 
des  nachts  zyn  gedachten  op 'c  (luk  der  Vlagge  had  laten  gaan,  DcnRaad 
j,en,  aangemerkt  dat  men  de  Gemeente  m  Engeland  indruk  Jf'^j""^"^ 
„zoude  geven,  dat  de  Coning  de  Siaaten  geen  Oorlog  aan  vind  een 
,,deed,  ten  gevalle  van  de  Franlchen  ,  maar  voor  't  recht  van  ""'*'''-■'■'"' 

'  ö  het  veile  il  il 

„de  Natte  en  de  Vlagge,  een  ontwerp  had  opgcfleld  ,  het  detviiggen 
,,gcen  zyn  Ed:  voorleezende  van  dezen  inhoud  was.  Dat  haar  g^^'^''^^" 
,,  Hoog  Mog:  op  de  grond  van  een  rcdelyke  Vriendfchap,  en 
„mits  dat  Engeland  het  vyfde  Artykel  van 't  drievoudig  Ver- 
,. bond  nakomende,  en  dien  volgens  de  Heeren  Staaten  regens 
„den  Coning  van  Vrankrykby  Hand  doende,  byaldien  hyheni 
„quam  te  beoorlogen  ,  aanboden,  en  vry willig  toeftonden, 
,,  dat  zo  wel  hunne  gantfche  Vloot  als  byzondere  Schepen ,  voor  > 

„een  enkel  Oorlogs  Schip,  voerende  des  Conings  Vlag  , zoude 
„  ftryken  :  maar  dat  het  Itryken  zou  gefchieden  om  alle  achting 
,j  en  eer  aan  een  Coning  te  bewy2.cn,  en  over  zulks  uit  enkele 

ach- 


jio  L  E  E  V  E  N  en  D  o  o  D  ran 

'ï€ju    „achting,  en  dat  daar  uit  geen  gevolg,  tot  nadeel  van  de  vrye 
L-J,..  -    ,,  Vaart  ZOU  getrokken  werden.     Het  welk  naderhand  by  haar 
Hoog  Mog:  ingeleverd  ,  ten  hoogde  pryfelyk  v^icrd  gevonden , 
doch  Doivmng  zyde  dat  men  te  laat  met  deze  voorflag  quam  ,  en 
lafthad  te  vertrekken,  zo  datzynEd:  met  alle  overtollige  aan- 
biedingen, den  Coning  van  Engeland  niet  konde  bewegen  oib 
zyntoeruftingteftaaken,  door  dien  ffienvaft  ftelde  dat  het  be- 
fluyt,  van  mee  KM«^r^/^aan  te  fpannen,  al  eenige  Maanden  te 
vooren  was  genomen;  gelyk  zyn  Ed:  kort  daar  na  te  verftaan 
quam,  dat  het  Verdrag,  iwïïchen  Fr  Ankrj/kcwEngeland,  (trek- 
kende om  de  Hcercii  Staaten  der  Vereenigde  Nederlanden  te 
beoorlogen,  al  den  tweeden  van  Ffé-rwdJ-y  Oudeftyl,  was  ge- 
Le»«d  een  maakt.     Zoo  dat  den  Raad  Pcnfionaris   de  Witt  in  zyn  ge- 
b^Ten"'  woonlyke  yver  voortvaarende,  op  den  13  Febmary  ter  Verga- 
staitvan     dering  vun 'haar  Ed:  Groot  Mog:  een  algemeene*beede  en  Staat 
♦ïèmiè"  van  Oorlog  inleverden,  die  zyn  Ed:  gemaakt  had.  Ook  was  den 
4  der  zelver  Maand,  op  zyn  voorflcl,  een  befluyt  by  haar  Hoog 
Mog:  qenomcn ,  om  voor  de  tyd  van  feeven  Maanden ,  by  voor- 
raad, een  Vloot  in  Zee  te  brengen,  welke  beftaan  foude  uit 
acht  en-veertig  kloeke  Oorlog- Icheepen  ,    te  weeten  36  van 
Toerufting  d'allcrgrootlle,  van  60  tot  80  (lukken,  bemand  door  den  an- 
detootiogs  jgi-gP,  mgj  j,Q  Matrooien  ,   en  80  Bezoldelingen  :  noch   iz 
Schepen  van  de  grootfte  daaraanvolgende,  eik  bemand  met 
JOG  Matoofen,  en  50  Bcioldelingen  :  24  Branders  yder  be- 
mand met  21  Koppen  :  24  Snaauwen  ot  licht  Vaartuyg  elk 
bemand  met  z  -^  Koppen  }   en  daar  by  noch  in  te  huuren  14 
*Adry«.    Galjoots  tot  *  Bcricht-Jagten,  aanvoer  van  Wate--  en  anders,  ten 
welk  een  eynde  men  aanftonds  loooo  Matroofcn  foude  wer- 
ven, in  mindering  van  het  meeder  aantal  van  volk  dat  tot  de 
geheele  bemanning  van noode zoude  zyn,  welke  Vloot,  voor 
Koftinrevej^;  gemelde  tyd  zoude  komen  te  beloopen  een   fommc  van 
fevenen-    4776248  Guldcns.     Dcn  Raad  Pcnfionaris  de  Witt  toonde 
Tonnen     hier  zyn  onvcrgelykclykc  naarftighcidin't  voortprcflen,  waar 
Goutsfes-  over  den  Heer  Li.  jidmiraal  de  Ruytcr  zvn  Ed;  in  een  brief  te 
j„/^j"j"S  kennen  gaf.     Dat  de  Fregatten,  Branders  en  ander  klein  Vaartuyg 
twéehon-    uel  voor  af  diende  klaar  gemaakt ,   om  binnengaats  voor  Zee  op  de 
«"vet'rtig  wacht  te  konncmverdtn  gelegt,  tegens  alle  aanval  des  Tyands ,  die 
guldens.  jg„. 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.  311 

zomwjle  met  kleine  maebt  de  groote  Scheepen ,  als  dezelve  noch  on-  _    7^* 
^ewaapend  ep  Stroom  voor  Hellevoetjlujs  of  onder  de  Vlietter  zoude- 
ieggertf  onverwacht  komen  aan  te  tafie»y  en  die  trachten  te  verbran^  deRu/tei 
den  of  aaderzints  te  vernielen.     Derhalven  versioekende ,  dat  de  Cel- "^^^° 
legien  mogten  aangefchreven  worden  ,   fpoedig  met  de  toeru(Hng  van  de  fionnis  de 
gemeene  Fregatten ,  Branders  en  klein  vaartuig  ^  voort  te  gaan  ^  op  ^V'"" 
dat  dl  Staat  deezer  Landen  f  by  gebrek^van  dien  ^  ingeenongelegent- 
heidmogvervallen.     Het  geen  door  hem  met  alle  haaftigheidin 
't  werk  wierd  gefield.    Haar  Hoog  Mog:  ziende  dit  Hollandde  p.^'^*^ 
bevordering  van  den  Heer  Prius  van  Orangien  wel  aan  had  doen  onngleil 
teekenen,  maar  met  dezelve  traag  voort  enngen,  beflootenl'°"^y 

1  n  Tti-i'  haar  Hoog 

metalgemeene  (temmen,  zyn  Hoogheid  toe  Capttam  Jdmtraal t.iog> tot 
Generaal  voor  te  (tellen,  het  a«en  op  den  25  February  met  alle  ^f"."" 
heerlyke  Plegtighceden  op  de  ondcruaande  voorwaarden  ge-  eenemi 
fchicden,  na  dat  Hoog  gemelde  Prins  den  Eed  op  het  eeuwig  2'^'""'"* 
£<;^;(f?  had  gedaan. 

lormulier  vAn  Injlru&ie  voor  den  Actmiraal  S  ener  dal. 


j, zelve  tot  zeckcrdcr  obfcrvantie  van  dien  by  Eede  verplicht  weezen, 
j, niet alleenlyk daar tegens  nooit  cenig  verzoek  te  doen,  veel  min  toeleg 
,  te  maaken ,  direélelyk  of  indireftelyk ,  maar  ter  C  mtrarie  zulks  by  an- 
', deren gefchicden  't  zelve  tegen  te  gaan,  en  het  voorfchrcve Stadhouder 
',ofGouverncurfchap,  zomen'teenigentyde  die  digniteit  by  eenige  Pro- 
',vintie  of  Provintien  zouden  mogen  werden  gcoftereerd,  te  tefufccren 
'  en  van  de  hand  te  liaan,  en  by  gevolge  ook  zich  nooit  aan  te  matigeti, 
"  zelfs  onaangezien  hem  zulks  mogte  werden  gedeferecrd  of  aangeboden 
"eenige  verkiezinge  of  Befchryvinge  in  de  ordres  van  de  Ridderfchap  en 
"Edelen  noch  ook  eeuige  Nominatie  of  verkiclinge  van  Burgermeefteren 
*'  en  Vroedfchappen ,  Schepenen ,  of  andere  Magillraatelykc  bedieningen 
'i'in  de  Steden  ,  van  eenige  Provintien  ,  in  't  geheel  of  ten  dcele,  di- 
"  reöelyk  of  indireöclyk  in  eeniger  manieren,  maardczelveNominatie, 
"veikiefinge  en  befchryvinge  laaten  verblyven  aan  de  geenen  die  daar 
"  toe  rcfpeöivelyk  geregtigd  en  by  oud  gebruyk  of  by  Privclegicn  en 
'*  Oöroyen  daar  inne  gellabilecrd  en  gcconfirmcerd  zyn ,  noch  ook  zich 
''t'onderwindcn ,  ja  zelfs  hem  zulks  aangeboden  werdcnde,  te  rcftifcc- 
''ren,  en  van  de  hand  te  wyzen  de  begevinge  van  Ampten,  Officien, 
''bedieningen en beneficicn,  llaaudc  ter  Collatie,  van  de  Hccrcn  Staaten 
"  Tweede  Boek.  (SsJ  dcr 


3ti  LEEV^EN  en  DOOD  van 

„der  voorfchreve  refpcöivc  Provimien  of  haar  Gcauthorifccrden  ,  en 
„tulksinfpetie  mede  van  de  Lieutenant  Admiraals  Vicc-Admiraals,  en 
„Shouieii  by  Nacht  Plaatzen  van  Holland  en  Wcft-Vricflund,  van  Zee- 
,,land,  van  Vrirfland,  en  van  Stad  en  Landen  rcfpeöive  ,  maar  dezelve 
„  laatcn  ter  Collatie  van  de  Hecren  Staaten  der  voorfchcve  Provintiea 
„volgens  het  jcgenwoordiKgcbruyk. 

II.  En  wat  bclan,i;d  de  Capitaincn  van  Oorloge  te  Waatcr,  zalbyvaca- 
„turcvanccnigcdcrzclverplaatzen,  ofwel  dat  ecnige  op  nieuws  aange- 
„üeld  zullen  moeten  werden  ,  door  de  rcfpcftive  Collegien  ter  Admira- 
„litcit  waar  onder  die  reflbrteeren ,  Nominatie  by  dubbcld  getal  van  Per- 
„zoonen  gedaan,  en  aan  den  Admiraal  Generaal  overgezonden  werden , 
„den  welken,  mits  deezcn  by  eenparige overgifte van  alle  de  Proviutien 
„gcdcfereerdwerdde  verkiefiiigvan  de  voorfchreve  Capitainen,  mits  de- 
„  zelve  vcrkieünge  doende  uit  de  Genomineerden  van  de  voorfchreve  Col- 
„  legien  ter  Admiraliteit,  en  gcenfnits  daar  buyten  :  Behoudelyk  dat  die 
„door  den  Admiraal  Generaal  tot  de  voorfchreve  Capitainfchappcn  zul- 
„len  werden  vcrkoofen  ,  gehouden  zullen  zyn  de  Aöen  of  Miffiven  ten 
„dien  einde 't  haarc  behoeve  gepaffcerd  of  gedcpetchecrd,  aan  haar  Hoog 
„  Mog:  over  te  brengen ,  om  vervolgens  'c  haaren  behoeven  op  de  naam 
„  van  haar  Hoog  Mog:  Commifficn  in  forma  gedepcchecrd  .  en  zyluiden 
„daarop  door  den  Heer  Prclideercnde  als  naar  gewoonte  bedagt  te  wer- 
„dcn  :  Op  welke  Commiffie  en  Eed  zyluyden  in  de  voorfchreve  funöie 
„geinHallecrd  en  gcrefpedecrd  zullen  werden  aU  naar  behooren,  gclyk 
„ook  alle  particuliere  Commiflivaardcrs  haar  belkllingen  en  Commifficn 
j,  van  haar  Hoog  Mog:  zullen  blyven  ontfangen. 

III.  „  Den  Admiraal  Generaal  zal  zich  geenfints  hebben  aan  te  mati» 
,,genhet  gcenen  van  Inllruöicn,  ofeenige  generaale  of  particulieren  or- 
„drcs  aan  de  Generaals  ot  Commandeurs  van  's  Lands  Vlootcn  ,  of  van 
^cenige  Efquadcie  van  Schepen,  dircöelyk  of  indirccklyk  in  eenige 
„manieren,  veel  min  ,  zich  met  het  inllellen  of  eligecren  van  zo- 
„danigcGcneraalsofCommandcurs  te  bemoeien,  maar  al  het  zelve  laa- 
gten aan  devrye  deliberatie  en  difpofitie  van  haar  Hoog  Mog:diegehou- 
„den  zal  zyn ,  des  begeert  werdtndc,  daarop  van  zyn  Informatie  en  Advy- 
a,  ze  te  dienen. 

IV.  „  Den  Admiraal  Generaal  zal  niet  vermogen  eenige  Pcniioencn  te 
„trekken,  noch  ook  metcenigerhandedienft  ,  't zy  Militair,  'izy  Poliiyk, 
„gccne  uitgezonderd  ,  noch  ook  by  eenigcn  Eed  (buyten  den  ordinaris 
„Eedvan  Vafallage,  die  hy  ten  refpede  van  eenige  leengoederen  tcpre- 
,.  ftcerenfchuldig  zoude  mogen  zyn)  verplicht  of  verbonden  mogen  ivcc- 
„zenvan,  of  aan  ecnige  Cooningen  ,  Princcn  ,  Potentaaten  andere 
»,Republicqucn,  Landen,  Staaten  of  Steden,  diredelykofindiredelyk  in 
3,ecnigcr  manieren,  daar  onder  nochtans  niet  verllaan  werd  begrepen  te 
„zyn ,  de  titul  en  digniteit  als  Ridder  van  deeze  of  gecncordrc ,  die  by  d'ccu 
I,  of  d'aadeic  Couing ,  Pcius  of  Staat  op  hem  mogt  wezen  gccoiifci  ccrd. 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       315 

V.  „Zo  wanneer  den  Admiraal  Generaal  Geauthotifecrd  cd  gelaft  zou" 
„de  mogen  worden,  eenigc  Navalc  Armade  van  Staat  zelfs  in  Perfoon 
„als Generaal  te  gaan  Commandceren  zal  hy  gehouden  zyn  't  geen  bydc 
..Heeren  haar  Hoog  Mog;  Gedeputeerden  en  gcvolmagtigden  in  dezelve 
„Vloote  zal  werden  gcrcfolveerd ,  en  gedecretcerd ,  zo  wel  als  het  gc- 
,,raaaktebe(luytvanzyngegeeven  prx-advis  discrepecrd,  als  wanneer  het 
,,  zelve  daar  mede  over  een  komt,  met  alle  naarftigheid  en  getrouwigheid 
„  te  executecren ,  en  doen  executeeren  j  zullende  tot  zyne  meerder  geruft- 
„heid,  van  alle  Rcfolutiedicby  dezelve  Heercn  Gedeputeerden  en  gevoU 
„magtigden  zullen  werden  genomen,  door  de  zelve  aan  hem,  ishetdoeti- 
„lyk,  noch  voor  de  executie,  en  indien  de  tyd  zulks  niet  kan  lydcn, 
„zo  haart  het  zelve  gevocglyk  kan  gefchieden,  gegeven  worden  fchrif- 
„telyke  Ade,  gccouchecrd  en  geextcndeerd  in  goede,  klaarc  en  duydc- 
„lykc  termen. 

„Alles  by  provilie  en  tot kcnnelyken wederzeggen ,  ook  onverminderd 
„  en  fondcrprcjuditie  van  de  gerechtigheden,  de  particulie  Provimie  com- 
„peterende.  Aldus  gedaan  &c.&c. 

E»  hebben  ivyders  de  Heeren  Gedeputeerden  van  de  Vrovimie  van 
Gelderland^  Zeeland^  F'riefland,  Staden  Lande  voor  het  Provin- 
ciaale  advys  van  de  Hoog  gemelde  Heeren  Staaten  verklaard ^  den 
Hoog  gemelde  Heer  e  Prince  van  Oragnien  te  hebben  geeligeerd ,  z.o 
*ls  haar  Ed:  verkjaaren  by  deezxn  ;  voor   het  Provinciaale  advys  te 
eligecren^  zijn  hoogheid  tot  het  voorfchreve  Ca^itain  en  Admiraalfchap 
Generaal ,  op  de  voorfchreve  Commtjfien  en  I/jfiruBien  hier  voor  en 
vermeld 'f  gelijkde  Heeren  Gedeputeerden  van  de  Provintien  van  Hol- 
land en  IVeft-yrieJland^  dat  haar  Ed:  met  de  Heeren  Gedeputeerden 
van  de  andere  fes  Provimien ,  zouden  ovillen  Cenfermeeren ,  en  ver- 
klaarende  gereed  te  zjjn ,  daar  nevens  te  paleer  en  de  voorfchreve  AEls 
van  fcparatie  van  het  voorfchreve  Capitain  en  Admtraalfchap  Ge- 
neraal^ vanhet Stadthouderfchapvan  een  ofte  meer  Provintien,  vol- 
gens het  formulier  hier  vooren  flaande.     Dan  nademaal  de  gemelde 
Heeren  Gedeputeerden  van  de  Hoog  gemelde  Provintie  Van  Holland 
en    l^^ell-Frtefland   hier    op  hebben    verkjaard  ,     dat    de   Heeren 
Staaten    van    de     Hoog   gemelde    Provintie    noch    niet    gereed 
waaren   om   van  nu  af  aan   tot  de  voorfchreve  finalt  verkiefinge 
van   den  Hoog  gemelde  Heer    Prins    van  Orangien  tot  het   voor- 
fchreve Capitain   en  Admiraalfihap  te  treden  ,    hebben  haar  Hoog 
Mog:    dien    onverminderd  gez.amentlijk  en   eenpaarlijk,  mits  de- 

(SS      2)  ;^f„ 


3X4  LEEVEN  en  DOOD  van 

5<f7i.     z.enopde  voorfchrepe  F »ndamenten  t  den  hoog  gemelden  Prittee  van 
l__       •  Qrangienvunnuaf  *(tnvoor  d'aanfiaiinde  Expeditie  tot  CApttain ge- 

eligeerd ,  op  de  Commijfie ,  fnfiruilie ,  en  verdre  ingredien  ten  hier  nA 

gemfereerd. 

formulier  van  Authorifatie  op  den  Capiuin  Generaal ,  om  eett 
Leger  te  Commandeeren. 

„T  S  naar  voorgaande  Deliberatie,  en  in  achtinge  genomen 
„Xzynde,  dat  de  tegenwoordige  Conjunóture  van  tyden,  de 
jjzaakenvan  Staat  Neceflïceerde  een  confiderablc  Armee  in 't 
„Veld  te  brengen,  en  dat  het  der  halven  nodig  is  een  ver- 
,,  trouwd,  engcqualificeerdPerfionagie  te  Authorifeeren,  om 
„daar  over  als  Generaal  te  Commandeeren,  goetgevonden  en 
,>Gererolveerd,  mits  deezen  wederom  en  op  nieuws,  bycon- 
,,currente  delatie  van  de  refpeftive  Provintien  te  Authorifce- 
„  ren  den  Heer  N.N.  onzen  Capitain  Generaal,  om  de  Legers 
„van  den  Staat,  geduurendc  d'aanflaandc  Campanje,  of  lix- 
„ peditie,  als  Generaal  te  Commandeeren,  en  daar  mede  te 
„  agecrenj  alles  volgens  en  in  Conformité  van  de  Commiffieop 
„hem  verleend   den  en  de  Inllruftie  daar  toe 

jjden  gearrefteerd  en  by  hem  Solemneel} kbe- 

„  f  wooren ;  alles  nochtans  mede  tot  kennelyken  wederzeggen  van 
„  haar  Hoog  Mog: 

Jn[lru£iie  voor  den  Boorlngtigen ,  Hoog-gebooren  Turjl  Wil- 
lem Hendrik ,  van  Gods-genade ,  Prince  van  Orangien  j 
Gr  ave  van  Naffktirv ,  Catzcnelleboogen ,  Vyanden  ,  Dte/l , 
enz,,  tot  Capitain  Generaal  aangefield  geduurende  d'aan- 
fiaande  Expeditie. 

Itoftjuftie     ^-  Ti^"  Capitain  Generaal  (op  prcfuppooft  dat  de  Charges  van  Capi- 
»ooriijn  ■*-'tain,  en  Admiraal  üciieraal  voor  de  ccrftc  aanllaaiide  bcgcvingc 

Hoogheid,  van  dien,  op  een,  en  dezelve  Pcrfoon  by  de  gczamcntlyke  Boud-gcno- 
tcn  zullen  werden  geconfereerd )  zal  niet  mogen  zyn ,  noch  ook ,  geduu- 
reaJc  den  voorfz.  zyncn  dienll ,  geeligeerd  werden  tot  Stadhouder ,  of 
Gouverneur  van  een,  of  meer  van  de  Geünieerde  Provinciën,  en  zal  de 
ïclve  tot  zekerder  obfervantic  van  dien ,  by  Eede  verplicht  weezen  niet 
ftllccnlyk daar tcgcnsnoytccnigvcuoccktc  doen,  veclmiu  toeleg  te  ma- 

keq, 


CORNTELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         31^ 

ken,  dircöelyk,  ofindircflclyk,  maartercontraric,  lulks  by  andere  gc- 
fchicdcndc,  zelve  tegen  te  gaan,  en  het  voorfz.  Stadhouder  of  Gouver- 
neurfchap  ,  ïoo  hem  t'ecniger  tyde  die  digniteyt  by  cenigc  Provincie  of 
Provinciën  zoude  mogen  weiden  geofFereerd  ,  te  icfufeeren  ,  en  van  de 
hand  te  flaan  :  en  by  gevolge  ook  lich  noyt  aan  te  matigen  ,  zelfs  on- 
aangezien  hem  zulks  mochte  werden  gedefereerd,  of  aangeboden,  ceni- 
geverkiciinge,  ofbefchryvingeindeordres  van  de  Riddcrfchap,  en  Ede- 
len :  noch  oock  eenige  nominatie,  of  vcrkielinge  van  Burgermecfteren , 
en  Vroetfchappen .  Schepenen,  of  andere  Magiltratelyke  bedieningen  in 
de  Steden  van  eenige  Provinciën  in  't  geheel,  of  ten  deele  direöclyk  in 
eeniger  manieren  ,  maar  de  zelve  nominatie,  verkiefinge,  enbefchryvin- 
gelaaten  verblyven  aan  den  geencn  die  daar  toe  refpeétivclyk  gerechtigd, 
en  by  out  gebruyk,  of  by  Privilegiën,  en  Odroyen  daar  in  geftabileert, 
en  geconfirmeerd  zyn,  noch  ook  zich  te  onder  winden,  ja  zelfs  hem  zulks 
aangeboden  werdende,  te  refuleeren,  en  van  de  hand  te  wyzen,  de  bc- 
gevinge vanAmpten,  Officicn,  Bedieningen,  cnBeneficicn,  (taande ter 
collatie  van  de  Heeren  Staten  der  voorfz.  refpeöive  Provintien,  of  hare 
Geauthorifeerden ;  zoo  ook  van  die  geene,  die  (laande  zyn  ter  collatie 
van  haar  Hoog  Mogende  of  van  de  Raad  van  Staate,  't zy  Militair,  Po- 
litycq,  of  andere,  geen  uitgezonderd,  hoedanig  die  ook  zoude  mogen 
zyn  :  welverftaande  dat  hier  onder  niet  begrepen  werden  de  Mi  litaire  Amp- 
ten,  en  Bedieningen,  ftaandc  ter  collatie  van  de  Heeren  Staaten  derre- 
fpe(3ive  Provinciën,  of  haare  Geauthorifeerden  ,  voor  zoo  veel  die  in 
Campagne  of  expeditie  te  Velde  zouden  mogen  komen  vacant  te  vallen, 
noch  ook  de  Gouvernementen,  en  Commandementen  van  de  Steden, 
en  Plaatfen,  die  door  de  macht  van  de  Staat,  de  Gapitain  perfoonlyk  in 
de  expeditie  prefent  zynde,  zouden  mogen  werden  veroverd,  of  inge- 
nomen. 

I.  Den  Gapitain  Generaal  zal  tot  kennelyk  wederzeggen  van  de  re- 
fpe(Slive  Bond-genooten  hebben  en  exerceeren  het  Commandement,  en 
Chef  over  de  Militie,  en  de  Legers  van  den  Staat,  zonder  eenige  excep- 
tie ,  tot  wiens  bcfoldingc  de  zelve  Militie  ook  zoude  mogen  (laan,  achter- 
volg endeauthoritei^  hem  by  de  commiflie  daarop  llaandc,  gedefereerd: 
maar  zal  hem  op  den  Eed  verboden  weezen,  zich  eenigzints  aan  te  ma- 
tigen het  geven  van  Patenten  aan  het  Volk  van  Oorloge,  welke  Paten- 
ten, volgens  de  ordre,  en  formedaartoe  opdegroote  en  folemnele  Ver- 
gaderinge  den  l6  Juny  i6ji.  gearrelkerd  ,  gcdepefchecrd  zullen  werden 
bydeordinaris  Vcrgaderinge  van  de  Heeren  Gecommitteerden  terGenc- 
taliteit ,  met  voorgaande  advys  van  den  Raad  van  Staate ,  voor  zoo  veel  het 
reffort  van  de  Gcneraliteyt  belangd ,  en  by  de  Heeren  Staaten  van  de  re- 
fpeflive  Provinciën ,  ofte  haare  Geauthorifeerden ,  ycder  voor  zoo  veel 
zyn  Territoir  aangaat,  onder  zoodanige  overgifie,  nochtans  als  aldaar 
breeder  ftaatgeëxprelTeert  :  doch  op  den  name  van  haar  Hoog  Mogende 
ter  relaiie^an  de  Heeren  Gedeputeerden  ,  en  Gevolmachtigden  van  dea 

(S$  3)  Staat 


^%6  LEEVENen  DOOD  van 

ï<?7».    Staattc  Velde,  zoo  wanneer  eenige  Legers  te  Velde  gebracht  zullen  wee- 
^^^,  2cn,  volgens  het  Fürmulicr  hier  na  geinfcreerd. 

"    ~'      De  Staaten  Generaal  der  vereeiiigdc  Nederlanden,  laften,  en  berecleu 
.hier  mede  den  Ritmcctkr 

Cornettc 

Capitain 

dat hydeeïcngeiicn hebbende,  lichmet  lyne  onderhebbende 

'Cómpagnieni  Vaandel,  en  complete  Wapenen ,  in  aller  diligentie  zal 

'hebben  te  begeven  na  om  aldaar  te  verbly  ven  tot  nader  or- 

dre.    Adlum  den 

^er  Ordonnantie  van  de  Hoog-gemelde  Eeeren  Staaten  Generaal.  Ter  relatie 
van  de  Uccren  haar  Hoog  Mogende  Gedeputeerden  >  en  Gevolmachtigden 
te  Velde. 

3.  Den  Capitain  Generaal  zal  niet  vermogen  eenige  penfioencn  te  trek- 
ken, noch  ook  inet  eenigcrhande  dienft,  't  zy  Militair,  't  zy  Politycq . 
gcene  uitgezondcrt,  noch  ook  by  ecnigen  Eed  buytcn  den  ordinaris  Eed 
van  Vafallagc  die  hy  ten  refpcéle  van  eenige  Leen-goederen  tepreüeeren 
ichuldig  zoude  mogen  vfeezen  van  of  aan  eenige  Koningen ,  Princcn  > 
Potentaten  ,  andere  Rcpublycqucii  ,  Landen,  Staaten,  of  Steeden,  di- 
rcételyk,  ot  indircélclyk,  in  ceniger  manieren;  daar  onder  nochtans  niet 
vcrftaan  werd  begrepen  te  zyn  den  Titul,  en  de  digniteit  als  Ridder  van 
dceze  of  gcene  Ordre  ,  die  by  de  een  ,  of  de  ander  Koning  ,  Prins,  of 
Staat ,  op  hem  mochtc  v?cezcn  geconfereerd. 

4.  Den  Capitain  Generaal  en  zal  zich  geenzints  hebben  te  bcmoeycn 
met  eenige  zaaken  van  Religie,  Policie,  Juftitie  ofFinantie,  noch  ook 
met  eenige  anderen  privativelyk  ,  ftaandc  ter  difpofuie  van  de  rcfpcdivc 
Bondgenooten,  ofwel  eenige  Leden  van  de  zelve  concernercnde,  hoeda- 
nig, en  van  wat  nature  die  zoude  mogen  zyn;  noch  ook  met  zaaken, 
rakende  de  Unie ,  en  de  Verbintenifle  tuflchcn  de  Bondgenooten  opge- 
richt, en  veel  min  zich  te  immifceren  diredclyk  of  iudiredclyk  in  de 
quefticn  ofte  gefchillen  j  die  tuflchen  de  Hoog-gedachtc  Bondgenooten , 
of  eenige  Leden  van  de  zelve,  of  ook  wel  tuüchen  de  Leden  en  Quar- 
tiercn  van  de  eene  of  de  andere  Provintie  mochten  komen  te  ontdaan, 
ten  waare  hy  by  allcrzyds  Partyen  mochte  wfrdcn  verfocht  zyne  goede 
Officien  van  intcrccfllc,  enmediatie  te  willen  interponcren,  of  ook  wel 
dat  de  zaake  aan  zyne  uitfprakc,  en  decilie  by  allcrzyds  Gei  ntercflccrdcn 
vrywiiliglyk  wicrdegcfubmitteeid. 

y.  Zal  zich  binnen  het  Territoir  van  de  flemmende  Provinciën  ,  of 
eenige  van  de  zelve  geenc  authoriteit  of  gezag  ter  waerclt  aanmatigen 
buyten  cxprcflc  en  vrywilligc  overgiftc,  ot  delatie  van  de Hecrcn  Staaten 
van  de  zelve  Provincie  ,  maar  daar  mede  privativc  laaien  gewordende 
Hoog-gemcltc  Hcercn  Staaten,  en  haar  particuliere  Capitain  Generaal, 
ofanderc  Geauthonfcerden  daar  toe  uit  den  Hoofde  van  den  Souvercyn 

van 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        32? 

van 't  Territoir  gcqualificeerd  en  dienvolgcnde  ook  gecniinsop,  ofte  on-  1^72^ 
der  pretext  van  Commiffie,  ofauthorifatie  van  haar  Hoog  Mogende  of  on- : 
derccnige  andere  titul,  fciiyn,  of  couleur,  yets  mogen  onderneetncn  te 
doen,  ofin'twerkteftcllen,  in  het  Territoir  van  d'cene,  of  d'anderc  ,  of 
ook  van  eenige  der  voorfz.  Souvernc  flcmmende  Provinciën,  en  veel 
min  yets  te  ondernemen  ,  ofter  executie  te  leggen  tegens  de  ecneofdc  ande- 
re, ofook  tegens  eenige  van  de  zelve  Provinciën  ,  Leden  ofte  Steden  vaa 
dien,  noch  ook  tegens  ccnige  Regeerders  ,  Bedienders ,  of  Ingezetenen 
van  de  zelve,  hae,  of  waar  't  zelve  ook  «oude mogen  weezen »  diredte- 
ïyk  of  indireftelyk  in  ceniger  maniere. 

€.  De  Capitain  Generaal  zal  gehouden  zyn,  't  geen  by  deHcerenhaar 
Hoog  Mogende  Gedeputeerd,  en  Gevolmachtigden  te  Velde,  't  zy  by 
eenparigheid ,  of  by  pluraliteyt  van  Stemmen  lel  werden  gerefolveerd  en 
geconcludeerd,  zoo  wel  als  het  gemaakc  befluyt  van  zyn  gegeven  Advys 
difcrepeert ,  als  wanneer  het  zelve  daar  mede  over  een  komt ,  met  alle 
naarftigheid  te  executeren  ;  voor  welke  executie,  mitsgaders  de  behoor- 
lyke  naarftigheid  en  getrouwighcid  daar  omtrent  te  adhibcrcn,  hy  ook 
dien  volgende  refponfabel  zal  zyn,  zullende  tot  zyr.e  meerder  geruftheid 
van  alle  Refoluticn  dieby  de  meer-gemelde  HeercnhaareHuog  Mogende 
Gedeputeerden  en  Gevolmachtigden  te  Velde  zullen  werden  genomen, 
door  de  zelve  aan  hem,  is  het  doenlyk,  noch  voor  de  executie,  en  in- 
dien de  tyd  zulks  niet  kan  lyden,  zoo  haaft  het  zelve  gcvoeglyk  kange- 
fchieden,  gegeven  worden,  fchriftelyke  Aöe,  gecouchccrd  en  geexten- 
deerd  in  goede,  klare duydelyke  termen. 

7.  De  Capitain  Generaal  zal  zich  in  alle  Vergaderingen  van  de  Hee- 
ren  haar  Hoog  Mogende  Gedeputeerden  en  Gevolmachtigden  te  Velde 
mogen  laateny  inden,  en  de  zelve  Hccren  Gevolmachtigheden  dienen  vai) 
prai-advys. 

Formulier  VAn  Contmijfte  voor  den  Capitain  Generaal. 

DE Staaten  Generaal  der  Vereenigde  Nederlanden ,  allen  den  geenen 
die  deezen  zuilen  zien  ofte  hoorenleezen  ,  alzooons  vcrebligecrd  vin- 
dende tot  afweer  inge  yan  het  voorfz.  dreygcnde  gevaar  onder  den  zegen  van 
Godt  Almachtig,  een  confiderableArmeeop  de  been  te  brengen, raadfaara 
en  noodig  geacht  hebben ,  tot  goet  beleyt  van  de  zaakcn  van  Oorloge ,  tot 
ondcrhoudingc  van  goede  difcipline  onder  't  Krygsvolk  ,  en  om 't  zelve 
Krygsvolk  in  goede  ordre,  tot  befcherminge  van  de  Ingefectenen  der  voorfz. 
Landen ,  mii.^gadcrs tot  wederftand  en  afbreuk  der  Vyanden ,  met  de  mee- 
fte  kracht  en  nadruk  te  doen  ageeren ,  een  aanzienlyk  Perfonnagie  tot  Capi- 
teyn  Generaal  over  hetzelve  Krygsvolk  te  ftellen,  en  te  committecren  ; 
Doen  te  weeten,  datom&c.  onsvolkomentlykopzyn,  &c.  betrouwende 
wyby  eenparige  concurrentieendelatie,  elk  voorzooveel  belangt  de  Mi- 
litie t'onzer  Bezoldinge,  üaajide  dcnielve  N.N.gclkld,  geordonneerd, 

CB 


3i8 


LEEVEN  eti  DOO  D  van 


en  gecommitteerd  hebben,  ftellcn,  ordonncercn  en  committccren  by  dec- 
zcn  ,  tot  Capiteyn  Generaal  ovcrdeLcegcrs  van  deie  Vcrcenigde  Neder- 
landfcheProvintien,  gcduurcnde  deniyd  vandeaanllaande  expeditie,  ge- 
vende dezelve  NN.  volkomen  laft,  macht  en  amhoriteit,  om  in  de  ge- 
melde qualiteit  onder  ons,  en  den  Rade  van  Staate,  mitsgaders  onderde 
Heeren  onze  Gedeputeerden  en  Gevolmachtigden  te  Velde  gaande ,  volgens 
dcInftru(9:iehuydengearre(leerd,over*tvoorlz.  Volk  van  Oorloge,  gedu- 
rende de  voorfz.  aanftaande  expeditie  te  commandecrenen  ordonneeren, 
gelykterdefenfic,  bewaamifTc  ,  cnvcrzeekeringe  vanden  Staat  in 't  gene- 
raal, envandcProvintien,  Leedcn,  Steedenen  Inwoonderen van  dien, 
in  *c  particulier  bevonden  zal  werden  te  bchooren ,  en  voorts  alles  te  doen, 
dat  een  vroom,  oprecht,  en  getrouw  Capitain  Generaal ,  tot  befchcrmin- 
ge  der  voorfz.  Vcrcenigde  Nederlanden  in  't  gemeen  en  particulier  fchuldig 
is,  en  behoord  te  doen,  achtervolgcnsd'In(lru6tie  daar  op  gemaakt,  enby 
liem Iblemnelyk  befwooren.    Waar  open  van  hem  in'tgeene  voorfz.  is 
welengetrouwelyktequyten,  dezelve  N.N.  gehouden  werd  denbehoor- 
lyken  Eed  in  onze  handen  te  doen,  welken  Eed  gedaan  zynde,  bcveclenen 
ordonneeren  vvy  wel  cïprcÜclyk  allen  Krygs-Officiercn  ,  Overftcn,  Rit- 
meeftcren,  Capitainen,  en  allcandcr  Volk  van  Oorlog  in  onzen  diende  en 
Bczoldingwezende,  mitsgaders  ook  allen  anderen  dien  het  ecnigzinds  aan- 
gaan mag,  dezelve  te  refpeöecrcn,  en  gehoorzaamen  ,  en  in 't  volbrengen 
Vandeczenzyncnlaft,  te  doen  alle  hulp  en  affillcntie,  alles  echter  t'onzer 
kcnnelyk  wederzeggen. 

Gegeven in'sGravcnhagconderonzcgrootcnZegele,  &c. 

En  hebben  haar  Hoog  Mogende  daar  benevens  ook  gcrcfolveerd  envaft 
gerteld ,  gclyk  gerefolveerd  en  vaft  gcfteld  werd  mits  deezen,  dat  den  Hoog- 
gemeldenHccrePrincevan Oranje,  onaangezicn  het  voorfz.  zyn  employ 
als  Capiteyn  Generaal  zal  blyven  behouden  de  fcflie  en  Üemme  in  den  Rade 
vanStaate,  hemden  voorfchreeven  31. May ,  lóyo.gcdcfcrcert. 

Dat  vervolgens  ook  den  Hoog-gemcldcn  HcercFrincc  mede  gecligeerd 
en  gefield  zal  werden,  gclyk  dezelve  gcëligeerd  en  gefteld  werd  mits  dee- 
zen ,  tot  Gedeputeerden  en  Gevolmachtigde  te  Velde. 

Dat  zyne  Hoogheid  aldaar geplaall  zal  v/erdenaande  zydevandenPrae- 
fidcnt,  en  in  die  qualiteit  hebben  eencconcludecrendertemmc,  zooalsaan 
yder  van  de  andere  Heeren  haar  Hoog  Mogende  Gedeputeerden  en  Gevol- 
machtigdcnte  Velde  compLtecrtndeis,  boven  het  prx-advys't  welk  hem 
bydcvoorfohrccvcluftruöic,  in  qualiteit  als  Capitain  Generaal  is  gedefe- 
reerd  ,  en  dat  hetzelveadvysook  mitsdien,  doordcnHccre  prxfidecrende 
vooraf,  en  daar  na  de  opinienvande  wclgcmclde  Heeren  Gedeputeerden 
en  Gevolmach[it!;dcn  ic  Velde  gevraagd ,  en  gecolligcerd  zullen  werden ,  en 
by  zoo  verre  ondei  hunluydcn  ccnige  difcrepantic  zoude  mogen  werden  bc- 
fpeurd ,  dat  alsdan  zyne  Hoogheid  andermaal  gevraagd ,  ende  eyndelykcre- 
folutie,  na  de  iiictllc  Stemmen  van  de  meergemelde  Heeren  Gedeputeerden 

CB 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       31^ 

en  Gevolmachtigden  te  Velde  (dievanzyn  Hoogheid  daar  onder  mede  als  iS'jïl 
ccne  concludecrende  Stemme  gefteld  zynde)  geformeerd  en  gearrcfteerd  'l 

2al  werden. 

Dat  voorts  den  Hoog-gemclden  HeerePrincevan  Oranje  lal  werden  gc- 
authorifecrd ,  gelyk  zyn  hoogheid  geauthorifeerd  werd  by  deezcn ,  om  voor 
cene  reyzc  te  mogen  biftcUende  Gouvernementen  en  Commandementcn 
Tan  de  Steden  en  Plaatien ,  die  door  de  macht  van  den  Staat ,  zyn  Hoogheid 
alsCapitain  Generaalperfoonlykindcexpeditieprefent  lynde,  zoude  mo- 
gen werden  veroverd  of  ingenomen;  desdat  die  geenc  die  door  den  Hoog- 
gemeldcn  Capitain  Generaal  daar  toe  zoude  mogen  werden  gcëligeerd ,  ge- 
houden zal  zyn  de  Adc  dien  aangaande,  t'zynen  behoeve gcpaflèerd ,  te 
prcfentccren  aan  haar  Hoog  Mogende,  indien  devoorfz.  Stadtof  Piaatzc 
inhetreflbrtvande  Generaliteit  gcleegenis,  of  anderzinds  aan  de  Heercn 
StaatenvandicProvintie,  in  welkers  Territoir  dezelve  StadtofPlaatze  ge- 
lecgen  zoude  mogen  zyn,  om  by  dezelve  refpeétivelyk  Commiffie  in  forma 
gcdepcfcheerd  te  werden  als  na  behooren. 

EniseyndclykbyalledeProvinticn  verftaanen  verklaard,  dat  indebo- 
venftaande  7.  Articulcn,  dienende  totinüruélie  vooreen  Capitain  Gene- 
raal, en  de  zaake  daar  inne  vervat,  namaalsgcen  verandcringe  zal  mogen 
werden  gemaakt,  immers  niet  andetsdan  by  eenparige  en  vrywilligeover- 
gifte  van  alle  de  Bondgenooten, 

Deze  naauwe  bepaaling  was  tot  voorfland  van  de  Vryheid, 
meeft  door  den  Raad  Penjionaris  de  Witt  opgefteld  ,  waar 
van  zyne  vyanden  heel  quaadaardig  fpraaken  ,  zeggende  ,  dat 
hy  tegens  alle  regt  en  biUikheid  z.ijn  Hoogheid  buiten  't  bewind  der 
z.aak.en  hield  ,  aan  wiens  Voor-Vaders  men  Me  dank,baarhcid  ver- 
fchuldigt  was  j  dat  men  nu  niet  veel  van  de  Prins  te  wagten  hady 
dewijl  de  Raad  Penfionaris  hem  de  handen  gebonden  had  ;  dat  zjjn 
Hoogheid  ,  wanneer  hy  ejuam  uit  te  voeren  ,  '/  geen  hy  haar  Hoov 
Mog:  was  beflooten  ,  de  Gevolmagtigde  te  f^eld  alleen  de  eer  daar 
van  z.ouden  hebben  ^  dat  wanneer  hem  het  tegendeel  ontmteten  hy  de 
fchande  zon  moeten  dragen  .^  en  genootz.aakt  worden  om  den  maden 
uitflag  te  verantwoorden,  als  ook  dat  hy  de  beveelen  van 
de  Gevolmagtigden  te  Veld ,  niet  wel  zoude  volbrengen  ;  dat 
dit  het  oogzvit  was  van  de  geen  die  deze  nar  igt  ing  had  opgebeld;  dat 
het  z.00  veel  de  liefde  tot  de  Vryheid  niet  was,  daar  z.y  z.o  van  rie- 
pen ,  als  wel  om  de  Prins  Jwart  te  maaken ,  en  hem  de  genegentheid 
des  Volke  t'onttrekken  :  dat  men  het  z.elve genoegz.aam aan  die  woor- 
den konde  bemerken  y  diein  zi/nnarichtiggevoegdx.jn;  waar  b}' klaar 

Tireede  Boek.  (Tt)  blyktf 


330  LEEVEN  en  DOOD  van 

,blykt,  dat  de  ZAAken  volksmentltjk  ^an  Holland  ponden,  welk  hem 
hierdoor  belet  te  de  Roem  te  verkrijgen  die  hj  ^ogt  te  behalen  ^  hetgeen 
hy  door  dez.e  naauwe  bepaaling  met  ks"de  doen  ;  dat  x.y  met  alleen 
de  handen  van  zijn  Hoogheid  gebonden  hadden,  maar  ookde andere 
Provintien  genoott.aakt  van  hitar  na 't  goedvinden  van  Holland  te 
fchikken  j  enz.  Die  wierd  van  de  Vrye-Scaacsgczinden  zeer 
wel  beantwoord,  mee  veel  grondige  reedenen,  en  hoe  fterk 
de  tegenftrecvers  ook  mochien  dry  ven,  zo  wierd  hier  ganrlch 
niet  in  veranderd  ,  en  bleef  gelyk  het  opgeftcld  was.  Zyn 
Hoogheid  wierd  uic  de  naam  van  haar  Hoog  Mog:  hetbefluyt 
door  den  Heer  Fagel  bekend  gemaakt,  met  verzoek  ,  dat  hy 
zich  geliefde  in  dellelfs  Vergadermg  te  laaten  -inden,  om  zyn 
narichtingen  aldaar  t'ontfangen  ,  alwaar  hy  tegens  over  de  voor- 
zittende Heer,  in  een  Fluweele  Armlloel  wierd  geplaaft,  en 
van  daar  naar  zvn  Hof  gaande,  liet  hy  alle  toebei  eidzelen  ma- 
ken, om  de  Lceden  van  haar  Ed:  Groot  Mog:  de  Staaten  van 
Holland  te  vergallen,  het  welk  op  den  eerüen  van  A^aart  ge- 
fchieden,  in  dcgrootcZaal  van  gemelde  Ed:  Groot  Mog:  Hee- 
Tcn,  werdende  de  Gevolmachtigde  van  dcbtcden  op  dczeonder- 
ftaande  wy2,e  geplaaft. 


De  Ridderfchap. 


Dordrechc 
Delft 

Amfterdam 
Schi'edatn 

Briel 


Zyn  Hoogheid. 
Alkmaar  Hoorn 


Enkhuyzen 

Munnickcndam 

Purmercnc 


Edam 
Medenblick 
RaadPenfiona 

ris  DE  W  ITT. 


Haarlem 

Leyden 

Rotterdam 

Ter  Goudc 

Gornichem 

Schoonhoven 


Secretaris. I 


Op  deze  Maaltyd,  daar  de  Schotels  door  honderd  en  zeven- 
tig raeufchen  op  Tafel  wierden  gebracht  j  behalvcneengroo- 


CQ 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       331 

te  meenigte  Tafel-bediendcn,  lieten  de  Dichters  niet  na,  ver-   ^^7^* 
fchcide  vaarfen  in  't  licht  te  geven ,  onder  andere  dit.  - 

Oragniegafden  Staat  vaK^  Holland  V  middagmaal , 
Daar  toe  verleend  den  Staat  aan  Hem  degroote  Zaal 
Van  haar  Vergadering.  Zegt  my  nu  eens  Poeête^ 
Was  Holland  hy  de  Prins ,  ofHy  hy  Haar  ten  eeten? 

Deze  vreugd  veranderde  kort  daar  na  ,  door  des  Conings  J^'^^^jJ',^p'| 
van  J'^rankrijkj ■,  en  Engelands  Oorlogsverklaringen  in  onruft  j  ten  dens  en 
welk     een    einde    de    Heer    Gezant    de     Groot    van    Parys  ^"f ''^'*j;j 
tot  Brujfely  en  van  daar  met  de  Heer  Cornelis  de  WiTTop  dcnooiiog 
den  14.  April  in  '/  Cravcnhagen  quam ,  welke  laafte  by  een  be-  ",."3'',^° 
fluyt  van  haar  Ed:  Groot  Mog;  ecnige  dagen  levooren*,  in  *iAptil. 
plaats  van  te  Veld,  Gevolmachtigde  op  's  Lands  Vloote  was 
gemaakt ,   waar  toe  de  Heeren  der  Stadt  Dordrecht  verzocht 
wierden  om  den  voornoemden  Heer  de  Witt  ,    ten  dienfte  cor"e"de 
van  de  Lande  te  willen  beweegen  ,   en  de  gemelde  laftaan  te  wittword 
ncemen,  welke  den  achtftendeezerdoor  haar  Hoog  Mog:  ten  tigdeop"'^' 
dien  einde  op  hem  wierd  verleend,  en  den  feftienden  uit  de  ^^^i-ands 
naam  van  haar  Ed:  Groot  Mog;  verzocht,  zich  teverklaaren,  ma°kt^.^*' 
omtrent  het  aanneemen  van  de  voorfchreeve  lafl:,  waar  op  hy 
zich  met  zonderlinge  kortdaatheid  ter  Vergadering  heeft  ver- 
klaard, en  geneegen  getoond  om  ter  gehoorfaamheidvan  haar 
Ed:  Groot  Mog:  het  voorzyde  bevel  aanteneemen,  en  onder 
de  Zeegen  van  Godt  Almachtig  defelve  met  alle  wakkerheid, 
yver  en  Trouw,  foo  veel  in  hem  was,  uit  te  voeren.     Waar 
over  zyn  Ed:  niet  alleen  wierd  bedankt ,  en  den  Zeegen  des 
Allerhoogften  en  een  voorfpoedige  Rys  gewenfcht,  maar  ook 
op  het  voordel  der  Heeren  van  Amjlerdam  ,   met  eenpaarigc  Enbyiyó 
Stemmen  van  alle  de  Leedeni  goet  gevonden  en  verftaan,  dar,  'eJ^j^!'"'* 
in  gevalle  zyn  Ed:  geduurende  deze  tocht ,   aflyvig  quam  te  waatd  Baii- 
worden,  als  dan  het  Ruwaard  Baillimu ,  en  Opperdyk-Graaf- 0"*^"/",^. 
fchap  van  de  Lande  van  Putten  op  deflelfs  Zoon  zoude  worden  cnaffchap 
gebracht.     Ten  zelven  daage  *  was  zyn  Broeder  den  Heer  deöv!^""^ 
Raad  Petifionaris  de  Witt  ook  verzocht  om  zich  naarde  Zee-  ruiten  op 
gaaten  te  begceven,  en  de  narichtinginde  Vloot  te  brengen ,  gebrm°" 

(Tt  z)  ca*"5ABiU. 


35^  LEEVEN  en  DOOD  van 

_„en  dezelve  met  alle  haaft  uit  te  preflen,  zoo  dat  hy  weinig  Ja- 

DeHeer"  gcii  daar  na  met  zyn  Broeder  vertrok,  na  dat  hy  ter  Vergade- 
johJiidc     j-irig  van  haar  Ed:  Groot  Mog:  verfcheide  gefchriften,  betref- 
d^zecg"    fende  de  Provincie  van  f/o//^««/.  had  overgegeeven.  *  Op  welk 
\io°oT<Êue  een  zelfden  dag  de  eerfte  vyandfchap  tuflchcn  de  Franfchen  en 
preiTen"'     het  Staate  volle,  onder  de  Heer  Prins  van  NaJfaHïP  ,   omtrent 
*2jApiii.  j^gj.  j_[yys  te  Kempen  voorgevallen  was.     Den  negen- en-tvvin- 
tigfte  geraakte  den  Lt,  Admiraal  de  Ruper  uit  het  Goercelchc 
Gat  in  Zee  ,  om  naar't  Vlie  te  zylen,  zyndede  beftemde  ver- 
zamelplaats .  met  zeven 's  Lands  Schepen  ,  twee  Fregatten, 
drie  Branders  ,  een  Bericht- Jacht ,   en  een  Fluyt,  van   Dor~ 
drscht ,    in  hebbende  het  rystuyg  van  den  Heer  Cornelis  de 
WiTT  ,  in  dezelve  waaren  ook  93  wakkere  Matroozen  ,  on- 
M?ru\ne!'    dcr  t\f  CC  Commandeurs  ^  tot  een  *  Zee  Lyfwacht,  voor  de  ge- 
melde Heer  de  Witt,  welke  Matroozen  op  de  Ruyters  Schip 
over  flapten.     Den  Heer  Cornelis  de  Witt  zond  onder- 
wyl  aan  den  gemelde  Heer  de  Ruyter  het  volgende  bevel  met 
een  Bericht-Jacht  af,  het  geen  hy  denecrften  Mejo^  de  hoog- 
te van  £^»»oH(/ontfong,  luydende. 

_    ,  Op  de  narichtinpen  van  de  Lootsluyden^  dat  V  Lands  Schepen» 

Bcvci  om  ƒ  ^  ƒ        /     I  j  t  ' 

•s  Lands      uh  het  Vlie  met  tn  Zee  gebracht  kofweniveracn^  dan  met  eemi>indf 

TMd't?     aan  d'eene  z.ijde  Ooft  ten   Noorden^  ofte  uitterlijk  Ooft  Noord-ooft^ 
verzamelen  £„  aan  d'andcrc  z.ijden  Znyden ,  ende  z.ulks  alleenlijk  ten  uiterften met 
«n^i.tin  ^  i^gfi  ^Yg^l^n  daar  meede  de  groote  Schepen  alhier  fouden  moeten  hiri~ 
nen  blyven ,  ende  alvoorens  gehoord  het  advjs  van  de  aanwefende 
Heeren  Gecommitteerden  van  de  Collegien  ter  Admiraliteit  tot  Am- 
fierdam  ende  in't  Noorder  f tartier  ,  tV,  naar  voorgaande  Deliberatie 
Qoetnevonden  en  gerefolveerdy  dat  allede  Scheepen  van  Oorloge^  al- 
hier in  't  Flie  op  Stroom  leggende  ,   gereed  ofte  ongereed ,  met  deez.e 
Ooflelijketvind,  z.oodiecontimcerd,  fullen  het  Vlie  nit zijlen^  en  het 
Texel  weder  inloopen,  ende  aldaar  voort  van  alle  nochdeficiceren- 
de  behoeften  verz.ten ,  enten  volle  klaar  gemaakt  worden  ^  daar  naar 
den  Lt.  Admiraal  van  Gent  ende  alle  's  Lands  O  ff  eieren  ende  Capi- 
iaitun  mits  deez.en  btlaft  en  geordineerd  werden  t  haar  te  regulieren: 
En  fal  hier  van  ten  fpoedigfie  advertentie  gegeven  werden ,  aan  den 
X/-  .Admiraal  de  Ruiter  ,  om  zich  met  z.ijne~  bjhebbtnde  Scbepen  in't 

Tt  xti 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       335 

Texel  te  vervoegen^  ende  de  z.€lve  aldaar  te  Pofieercn  omtrent  de  tonne  I<?72. 
van  de  Laan  ^  z.oodantg  dat  z.y ,  nabeloof  van  weder  en  wind^  aan'  '"  '^ 
wederzjfde  het  Lands  Diep,  en  aan  de  andere  z,y  de  het  Svanj  aards  qat 
konnen  mtz.ylcn,  x,ulkj  dat  haar  de  Sleng  alt)  ds  of  en  blyven  :  (Je- 
ly\ook.  hitr  van  de  advertentien  gegeeven  z.al  tverden ,  aan  de  vor^ 
dr  e  drie  Collegie  ter  admiraliteit,  omell^in  z.(jn  reguard  meede  zoda~ 
nige  ordre  te  (iellen ,  en  die  voorz.ieninge  te  doen ,  ten  einde  alle  de 
volgende  Scheepen  van  haarluiden  Eqmpagie  haar  meeden  op  'f  [poe- 
digfie  naar  Texel  kpnnen  begeeven.  Ailum  in  's  Lands  Schip  ds 
Dolphyn,  leggende  in  de  middelgrondcn  van  'f  Flie-Stroom  ^  den  30 
^pril  1Ö72. 

Accordeerd  met  de  voorfchreveve  refolutien 

CORNELIS  DE  WITT. 

Op  welk  een  bevel  den  Lt.  admiraal  de  Ruyter  den  3  van  DenRjj* 
May  mee  zyn  onderhoorige  Schepen  in  Texel,  en  den  Heer  J'™''?""!» 
Raad  Penfionarts  de  Witt  drie  dagen  daar  na  by  hem  aan  zyn  xe^lby* 
Boordquam,  die  7.eijn  gaven  om  te  zylen,  belaften  dat  een ''^^'-A'^- 
yder  die  maar  Zee  konde,  Zee  zoude  kiezen,  en  zig  buiten RuycK.*^ 
gaats  onder  de  Vlagge  van  den  Lt.  Admiraal  van  Ghent  vervoe- 
gen, zo  dat  de  gcraeene  Schepen  en  Vaartuigen  van  d&Maaz.e 
door 't  Spagniaards  oi  Jan  de  Witt  's  gat  ,  buyten,  by  hec 
grootfte  gedeelte  raakten  ,  als  ook  de  overige  Schepen  ,  die 
uit  het  Goereefche  gat  verwacht  wierden  ,  en  anders  insgelyks 
binnen  TVxf/ zoude  zyn  ingeloopen ,  en  nu  aankomende,  laft 
kregen  om  buyten  te  blyven.     Doch  den  Lt.  yidmiraal  de  Ruy- 
ter h\eef  met  zyn  Schip,  nevens  dat  van  de  Lt.  Admiraal  van 
JSTes,  de  l^ice- Admiraal  de  Liefde,  en  den  Schout  by  Nachc 
van  Nes,  met  noch  een  bericht  Jacht    leggen,  door  vcrzuym 
van  de  Lootsluiden,  die  haKlarrig  ftaanden  hielden  ,  dat  voor 
hen  te  weinig  water  in  't  voorfchreve  gat  was.     Waar  op  den 
Raad  Penfionaris  de  Witt   nevens  den  Lt.  Admiraal  de  Ruy- 
ter, zelfs  met  een  Jacht  naar  't  Spagniaarts gat  vaarende,  ende 
diepte  py lende,  het  tegendeel  aanvveezen,  ende  Lootsluydcn  f "rom i"f' 
wegens  hunne  onweecentheid  fcherpbeftraften,  dewylzydaar^P'"H«*i» 
21  of  22  Maatvoeten  waaters  vonden,  onderwyl  verliep  de  tyd;   ''' 
en  wierden  door  hart  weder  en  tegenwind  verhinderd ,  tot  den 

(Tt  3)  negea- 


'340  LEEVEN  en  DOOD  van 

'^^*     negenden  M<«/,  zylendc  den  Lt.Admer Aaide  Ruiter  y  doen  met 
een  Noord  Noord- Welle  wind,  en  den  Vice-Admiraal  Star^ 
corneUs  de  door  's  Lands  Diep  in  Zee,  alwaar  den  Heer  Corneus  de 
wittaan't  WixT ,  uic  Lct  Scliip  van  den  Lt.  Admiraal vAnG bent ^  overtrad 
de  Ruyte"   aan  't  I5oord  van  den  gemelde  Heer  de  Ruyter  :  Die  ftaande 
l^\llflf^deezc  Zce-togt  de   Souveramiteit  van  de  Landen   alleen   in 
lehede      'sLands  Vloote  zoude  verbeelden,  en  hecOpperbcvel,  boven 
td"dVr''"'al  '^e  Lt.  Admiraals,  aan  betrouwd  was.     Naar  zyn  aankomft 
Landen,     wierd  ten  zelven  dage  een  befluit  genomen,  om  Zuyd-Wefte- 
lyk  op  te  zylen,  naar  en  in  de  Rivier  van  London,  om  den 
Vyand,  aldaar  ,  alle  mogelyke  afbreuk  te  doen;  en  by  aldien 
de  Franfche  met  de  EngcU'che  Vloot  zaamengcvoegd  waaren, 
't  geen  men  noch  gclooiden,  als  dan,  de  flag  t'ontgaan,  'tzy 
rfn^ömrisby  de  Heer  Chrnelis  de  Witt  en  de  Lt.  Admiraal  de  Rny- 
neemtzyn  fer ,  als  Generaal  der  zelve  Vloote,  anders  verdaan  zoude  wor- 
de'^vióoJën  den.     Waar  na  den  Raad  Penfionaris  de  Witf  met  alle  teder- 
Taaitnaat    jjgij  g,-,  vcrgenocging  affcheid  van  zyn  Broeder  en  alle  d'an- 
dere  Bevelhebbers  nam,  die  nevens  noch  eenige  Heercn  ge- 
volmachtigden van  haar  Hoog  Mog.  met  het  Jacht  wederom 
naar  Land  toe  zylde ,  laatende  's  Lands  Vloote  voor  Texel ^ 
die  met  de  Zeeuwfche  Scheepen,  welke  tot  groot  verdriet  van 
ivftdet     den  Heer  Cornelis  de  Witt,  noch  niet  op  de  verzaamel- 
Nederiand- piajjt^j  vvaarcn,  zoude  beflaan  uit  d'onderftaande  drie  eroote 

iche  vloot.  •-       ,  ,      ,  O 

Imaldcelen. 

Croot  Smddeel onder  den  Lt.  Admiraal  Generaal  deRuyter. 


NB.R.k 

Rotcci- 
dam. 

A.  Amder- 
dam. 

N.  Noord- 
Holland. 
2.  Zeeland. 
V.  Vlies- 
land. 

Mat.  Miv' 
troozen. 
Be7.,  Betol- 
deli  gen.  3 
St.  StuUkea 
nefchut. 


Sevclhehbtrs 
R:  Lt.AdmiraalGcn:  de  Ruyter. 
R:  Lt.  Admim.nl  A:  van  Nes. 
R:  Vice-Admiraal  de  Liefde. 
R.  Schout  by  Nacht  van  Nes. 
R.  Kapit.Laurcns  vanKonv. 

R.  Tan  v.in  Braakcl. 

A.  Hngcl  de  Ruyter. 

A.  Jan  van  Gelder. 

A.  J.m  Üavids  Bont. 

R.  Philips  van  Allcmondc. 

A.  PictcrJ.acob/dcSittcr. 

A.  DavidSwccrius. 

R.  JoanJacobdcLaucourt. 


Scheept» 

De  Zeeven  Provintien 
d'Eendracht. 

De  Maagd  van  Dordrecht.  520 
De  Ridder,  van  Holland 
Gelderland. 
Groot  Hollandia. 
Deventer. 

Provintic  van  Uitrecht. 

De  Stad  Uitrecht. 

Wadenaar. 

d'Agatha. 

De  Bcfchermcr. 

Z«clandia. 


Mat: 

Bet,. 

Sf. 

420 
.  310 

90 
80 

80 

70 

6S 

.   ipo 

7S 

66 

::: 

•  .. 

<ï4 
60 

2J0 

<fo 

66 

230 

JO 

60 

— 

... 

66 

230 

6a 

60 

200 
IfO 

4y  yo 

CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        33 ^ 


^tvelhebbers 
R,  Francois  Aaartzen. 
N.  Jan  Dik. 
R.  Moifcs  Wichams. 
A.  Cornelis  van  der  Zaan. 
V.  Jooft  Michielz  van  Cuyk. 
A.  Roemer  Vlack. 
N.  ClaasAncker. 

A.  HuibrcchtGeel. 

A.  Klaas Janz.  van  Portiig. 

R.  Corn.Jacobz.  van  der  Hoeven. 

R.  Wynand  van  Meurs. 

R.  Dirrik  de  Munnik 

R.  Jan  Danielz.vandenRyn. 

R.  Abraham  Schryver. 

R.  Pieter  Befacon. 

A.  Andries  Randel. 

A.  Klaas  Piecerfz.  Schuit. 


Scheepen 
't  Fregat  Uitrecht. 
Jofua. 

't  Fregat  Harderwyk. 
't  Fregat  de  Brak. 
't  Fragat  de  Wind-hond. 
De  Poftilion. 
Alkmaar. 

Berichi-Jachteif. 
De  Triton. 
Mercurius. 
De  Fama. 
Rotterdam. 

Branden» 
Gornichem. 
De  Vrede. 
Swol. 

d'EenHoorn 
S.  Salvador. 
Sollenburg. 


Mat.  B«i,. 


9°     50 


47 

54 
io 


St. 

24 
24 

14 


8 

4 


I(?72. 


Groot  Smddeel  onder  de»  Lt.  Admiraal  van  Ghent. 


A. 
A. 
N. 
A. 


^tvtlhebbert 

Lt.  Admiraal  van  Ghent. 

Vice- Admiraal  Izaak  Sweers. 

Vice  Admiraal  Volkert  Schram. 

Schout  by  Nacht  Jan  de  Haan. 
A.  Capitainenjacob  Binkes. 
A.  Hendrik  van  Tol. 
A.  Jacob  Berkhout. 
A.  AnskeFokkes, 
A.  Volkert  Swart. 
A.  Philips  de  Munnik. 
A.  Jan  Gyzels  van  Lier. 
A-  Daniel  Elfevier. 
A.  BarentHals. 
A.  Titus  van  Naffau. 
N.  Jan  Hek. 

A.  Pieter  Claafz.  Dekker.  '" 

A.  CornclisTyloo» 
N.  JanMaauw. 

A.  Marcus  Willemz.  van  Roye. 

A.  Jan  Claafz .  van  Oofthuyz. 

A.  Jacob  Stadlander. 

A.  JanBogaart. 

%.  IfaakTcunirz.  vap  Anten. 


Scheepen 
DeDolfyn. 
d'OIyfent. 
De  Pacificatie. 
Gouda. 
Woerden. 
De  Komeetftar. 
d'Aker  boom 
Amfterdam. 
Ooftcrwyk. 
Effen. 

De  Leeuwen. 
Staveren, 
't  Fregat  Afpereni 
't  Fregat  de  Haas. 
Juftina. 

't  Fregat  Bommel, 
't  Fregat  Ovcr-Yffel. 
't  Noorderquarcier. 
Serichi-Jach/e». 
De  Galyc. 
De  Walvis. 
d'Eenhoorn.. 
Egmond. 
DcHoopü 


Mat. 

410 

380 

270 
270 
230 

2J0 
230 
200 
200 


Bti,.  St: 

120  8i 

120  Sz. 

90  72. 

70  70, 

70  70 

50  60 

50  60 

yo  60 

4f  50 

4J  50 


3" 
<?4 


-       30 


U-l^ 


léjï. 


33^             LEEVEN 

en  DOOD  van 

"Ëevtlhibbert, 

Sihefen. 

i/4/.' 

^,Z! 

*/.• 

N.JanPyper. 

De  Moffel. 

Srandtrt. 

•~~ 

~*"~ 

•"" 

A.  Hendrik  Kendrikzoon. 

Velfen. 

it 

— 

— 

A.  Willem  Willemszoon. 

DeWindhond. 

il 

— 

— 

A.  Hendrik  Rofaeus. 

De  Beemfter. 

%z 



— 

A.  Jan  Janszoon  Bout. 

SoUenburg. 

— 



— 

A.  Pieccr  van  Grootveld. 

De  Draak. 

— 

— 

— 

i    A.  Symon  Barcntzoon. 

De  Leidilar. 

— 

— 

— 

Croêt  Smddeel  onder  den  Lt.  admiraal  Bunkert^ 

'bevelhebbers. 

Schepen. 

Mtt: 

B«; 

St: 

Z.  Lt.  Admiraal  Bankert. 

Walcheren. 

— 

— 

70 

2.  Vice  Admiraal  Cornclis  Evertz. 

Zierikzee. 

— 

— 

60 

V.  Vicc  Admiraal  Enno  Doedcs  Star. 

Grocningen. 

— 

— 

70 

Z.  Schout-by-Nacht  Jan  Matthyfz. 

Oranje. 

— 

— 

— 

Z.  Capitaincn  Willem  Hendrikszoon.  Middelburg. 

— 

-— 

JO 

A.  Tomas,Tobiaszoon. 

Outshoorn. 

zpo 

70 

70 

A.  Hendrik  Brouwer. 

Kalansoog. 

170 

70 

70 

A.  l'ieter  van  Middclant. 

DeGidcon. 

60 

Z.  Adriaan  van  Kruiningcn. 

Veere. 

— 

— 

•)0 

R.  NicoLias  Naalhout. 

Schieland. 

^3o 

60 

60 

2.  Karcl  van  der  Putten. 

't  Fregat  ter  Gocs. 

— 

— 

A.  JanRoetering. 

Steenbergen. 

— 

— 

— 

A.  Bakhazar  van  der  Voorde. 

Kruiningen. 

— 

— 

•id 

A.  Jan  de  Jong. 

Dammiaaten. 

— 

— 

N.  Klaas  Valehen. 

De  drie  Helden  Davids. 

— 

— 

JO 

N.MartcndeBoer. 

Gelderland. 

— 

— 

R.  Frans  van  Nydek. 

't  Fregat  Scluedam. 

70 

20 

20 

A.  Matthcus  Mccgangk. 

't  Fregat  Popkensburg. 

'— 

— 

— 

Z.SalomonlcSagc. 

Vliffingcn. 

— 

— 

jo 

N-  Picter  Kerlleboom. 

't  Wapen  van  Naffauw. 

— 

— 

61. 

Barcnt  Martenszoon. 

't  Fregat  de  Vilf.  Harder 

.  — 

— 

—. 

Z.SimonLonk. 

't  Fregat  Delft. 

_. 

..^ 

•_ 

Pafchicr  de  Witte. 

't  Fregat  Schakcrloo. 
Beri£t  ]agttH. 

— 

— 

— 

Z.CornelisHolIaard. 

De  Bruinvis. 



«^ 

^^ 

A.  Abraham  Taalman. 

De  Kat. 

— 

. . 

_^ 

A-Jan  Kramer. 

De  Kater. 

Brandtru 

— 

— 

— 

Z.  Willem  Meerman. 

Middelburg. 

— — 

. 

r      j 

Z. Cornclis  Ewoutz. 

Het  Prinsje. 

~ 

^^ 

Z.  Hyman  Adriaanszoon. 



_^ 

Z.Anthony  Janszoon. 

De  Hoop. 

— 

_^ 

^^ 

t^.  Picter  Sicwcrtfz  Bokkcs. 

De  Hdcna  Lconora. 

— 



^^ 

De 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      337 

De  Vloot  des  Conings  van  Engeland  beftond  uit  i  i<f  Sche-  ^   ^^*j 
pen,   drie-en-twintig  duyzend    vyf  honderd  dertig  Koppen)  ^.^^  j,. 
en  vier  duyzend  twee-en-negentig  Stukken  gelchut  ,   behal-fchevP/ " 


oot 


ven  noch  vier-en- twintig  Kitzen.    En  die  des  Conings  van  ï^6°s"te-'* 
l^rankrijk.mx.  dertig  grootc  Oorlog- fchepen  ,   fes  lichte  ;  acht  Pf"»3sj»; 
Brnnders,  en  vier  Fluyten,  voerende  te  zaamen  tien  duyzend  4c9'ftuk- 
negen  honderd  fes-en-feftig  Man  ,  en  negentien  honderd  fes-  ."««ngefchut 
en- twintig  Stukken  gefchut.  Ki„en. 

NahetfchikkendergrooteSmaldcelenberiepden  HeerCoR-  EndeFnn- 
NELis  DE  WiTT  de  Krygsraad  aan  't  Schip  van  de  Lt.  Admiraal  de  ['^'''  "'^  ''*^ 
Rtiytery  daar  hy  opwas,  deelden  de  zeyncn  uit,  vermaanden  y- agtBrrn'fëti 
der  tot  zyn  plicht  en  gaf  de  noodigebeveeiens  aan  de  Hoofd-Be-  'p/-" 
velhebbcrs  der  Vloote.     Waar  na  zyn  Ed:  tyding  kreeg,  dat  lugóSMia. 
de  Heeren  van  Zeeland  aan  den  Lt.  Admiraal  Banken  hadden  "5^6*00^ 
belaft ,  dat  hy  niet  in  Zee  zonde  (leeken ,  voor  dat  hy  nader  feeker-  ken  ge- 
heid  had  ontfangen  ,   dat  's  Lands  Vloot  uit  Texel  was  gez.i}ld ,    en  B^randfoL 
in  der  daad  Zee  had  gekoofen.     Schoon  beflooten  was .  dat  dezcl-  *^*' 
ve  den  negende  in  Zee  moefte  zyn ,  en  had  zulks  op  zyn  tyd 
gefchiet,  zoude  zekerlyk  zyn  Ed:  en  de  Heer  Lt.  Admiraal  de 
Ruyter^  door  't  voordeel  van  d'Ooftelyke  wind  die  men  toendetzépl- 
had  ,  de  t'zaamenvoeging  van  de  Engelfche  en  Franfche  Vloot  *'"• 
hebben  konncn  beletten.     Den  11  Mey  quam  's  Lands  Vloot 
in  't  gezicht  van 't  Eiland  Walcheren  en  yVeflkappel^  alwaarmen 
brieven  afzond  dat  Bankert  doch  onder  zyl  wilden  gaan  ,   die 
niet  voor  den  12  op  hctyverig  aanpreflen  vanecnzeeker  Am- 
fterdamfch  Heer  ,   die  wegens  Holland  in  't  Collegie  ter  Admi- 
raliteit van  Zeeland  was  Gevolmachtigd,  onder  zyl  geraakten, 
en  quam  des  voordemiddags  ten 6 uuren  byde  Hoofd- Vlagge, 
wanneer  den  Heer  CoR  NEUS  de  Witt  op  nieuws  al  de  Hoofd- i^'Hwf 
Bevelhebbers  en  d'andere  Capitainen  in  't  gemeen ,  en  yder  in  wiuwékc* 
't  byzonder  op  nieuw  tot  betrachting  van  eer  en  Eed  opwek-  yderinde 
ten  :  „Hy  toonde,  hoe  zeer  dat  men  gehouden  was,  wat  hen  hun°piigt 
,,  behoorde  en  moeft  beweegen,  om  ten  dienrt  van  den  Staat ,  jP;^, 
„en  tot  voorftand  van  's  Lands  wettige  Regeering  en  Vry-  e"/".    ' 
„heid,  nu  alles  op  te  zetten,  en  d'uitcrftc  proeven  van  Man- 
„  haftigheid  te  geven ,  terwyl  aan  d'uitflag  van  dit  eerfle  Hoofd- 
j,  treffen  ter  Zee,  de  welftand  der  Vryen- Staat,  de  Vry  heid 

Tweede  Boei,  ( V  v  j  en 


338  LEEVEN  en  DOOD  van 

l^7Ï._  ,jen  't  weivaaren  van 's  Lands  Ingezcetenen  ,  t'cenemaal  hing. 
•~"^"'  „  Hy  vergat  ook  niet  de  reeden  van  Loon  en  Scrafkrachtelyk 
„in  te  boezemen.     Ook  werd  zynaanfpraak,  van  alle  die  hem 
„hoorden,  met  een  ruitig  gelaat  beantwoord,  en  elk  toonde 
„zich  wel  gemoet  en  bereid  om  voor  'c  Vaderland  te  vechten. 
Daar  na  zyide  de  Vloot  wederom  Noord-Weft  aan  naar  de 
MuDnTk '''  verzamelplaats.     Den  Capitain  de  Munnik  die  met  drie  Fregat- 
doet  beiigt  ten  op  kundlchap  onder  d'Engelfche  Wal  wasgeweeft,  quam 
fthe'vfoot.:  bv  zyn  Ed:  berichtende  ,   dat  hy  van  een  Sweed  had  verflaan 
dst  den  24  April  fellien  Franfche  Oorlog-  fchepen  en  agt  Bran- 
ders in  Zee  waaren  gezyld  ,   naar  Boelijn  of  BeiU  Ijle  :  dat  hy 
ies  dagen  geleeden  ,    vier  Engelfche  Fregatten  had  ontmoet, 
enden  elfden  noch  een,  die  hem  voorfeeker  hadden  bericht 
dat  hunne  Vloot  op  den  elfden  uit  de  Rivier  van  Londen  naar 
Dtitns  zoude  zylen  :  dat  hy  den  12  naar  't  Coningsdtep  zy lende 
A'^o°^^,f">  des  avonds  jacht  op  een  Engelfch  Fregat  had  gemaakt,  en  dat 
ichêTioot.  hy  aanftonds  daar  op  d'Engellche  Vloot,  fterk  omtrent vyftig 
Zylen  uit  de  Rivier  en  't  Convigsdiep  had  zien  in  Zee  ftceken. 
Waarop  de  Heercn  Cornelis  de  Witt  en  de  Rmterhcüo- 
ten,  naar  Duins  te  zylen,  en  d'Engelfche  op  te  zoeken,  maar 
de  groote  ftilte  beletten  hun  voorneemen  ,   doch  de  wind  op 
den  14  May  Noord- Weftloopende,  volvoerdemen  'tbefluit. 
Des  anderendaags  zagen  zycen  Engelfch  Fregat  met  acht-en- 
dertig  Stukken gefchut,  cnhonderd-en-veertigMan,  entwec 
Kitzcn,  welke  door  den  Lt.  Admiraal  van  Nes  en  Capttam  Lau- 
lenïn-     <^o««  wierden  aangedaan ,  enbefchooten,  waar  dat  den  C-^^/iW» 
geifch  Fre-  Cornelis  van  der  Hoeven  met  zyn  Jacht  van  ondere  by  quam  ftee- 
Sén.""'    ken,  die  de  Engelfche  de  pas  affnydcnde,  flerkop  het  Fregat 
fchoot,  zoo  dat  het  genoodzaakt  wicrd  zich  over  te  gceven, 
lyMay.     cn  de  twee  Kitzenontquamcn'tmet  zylen.  Den  15  May  quam 
den  Heer  Cornelis  de  Witt  met  de  Vloot  voor  £>«;«ƒ,  al- 
waar hy  gedagt  had  d'Engelfche  Vloot  te  vinden  ,  doch  be- 
vond het  tegendeel  ,   waar  op  zyn  Ed:  de  Krygsraad  aan  zyn 
boord  deed  vergaderen,  en  bcfloot  om  de  Vyand  tot  binnen 
Wicht  te  vervolgen  cn  aldaar  aan  te  taften. 
'ZTnEd:         Ter  zelver  tyd  bequam  zyn  Ed:  tyding  dat  de  Franfche  cn 
5infvan''t  Enjclfchc  Vlooccü  Saturdags  den  14  J%  zich  te  zaaujcnhad- 

Wueovoc-.  dci) 


CORNEUS  en  JOHAN  DE  WITT.  339 

den  gevoegd,  uitmaakende  drie-en-tachtig  Oarlog  fchcepen»       '"' 
eenige  kleine  Fregatten  en  fes  of  acht-en-twintig  Branders- 
Deze  tyding  veroorzaakten  een  grootc  moejelykheid  in  den  Irmiche?» 
Heer  Cornelis  dr  Witt,  die  dit  zeekerlyk  gedagt  had  16^"^^^'^!^" 
beletten ,  én  ook  gedaan  zoude  hebben ,  by  aldien  de  meerge- 
melde Zeeuwfche  Schepen  maar  twee  dagen  vroeger  onderde  ««Mjy, 
Vloot   hadden    gewceli:.     Op  dceze   tyding   zou    men   wel 
Krygsraad  gehouden  hebben,  maar  door  dien  de  windzoftark 
uyt  den  Noord-Ooften  opftak  kon  de  men  geen  Bevelhebbers 
aan  boord  krygen;  door  dit  harde  weer  wierden  feventien  of 
achtien  Schepen  befchadigd,  en  dat  van  zyn  VA:  was  een  An- 
ker quyt  geraaltt.     Des  anderendaags,  het  weer  wat  bedaard'''"*^''' 
zynde,    beriep  zyn  Ed:  de  Krygsraad  aan  zyn  Schip  de  zeeve 
Provintien ,  alwaar  beflooten  wiei  d ,  door  dien  men  van  deze  t'za- 
menvoeging  der  vyandlyke  Vloote  zeekere  tyding  had ,  te  rug  te 
Zylen,  tuffchende^W»»^*?»  en  de  Maaz.e.f  omtrent  zes  Mylen 
van  de  Wal,  om  aldaar  de  vordere  Schepen,  die  by  de  Colle- 
gien  ter  Admiraliteit  noch  klaar  gemaakt  wierden,  af  te  wach- 
ten, en  dan  gezamentlyk  de  vyanden  te  bevcgten.    Hetwelk 
de  Heeren  Cornelis  de  Witt  en  de  Ruper  door  brieven  aan 
haar  Hoog  Mog:  bekend  maakten,  daar  nevens  verzoekende, 
dat  hoog  gemelde  Heeren  bevel  geliefde  te  geven  tot  het  Ichic- 
lyk  vervaardigen  der  gemelde  Vaartuygen,  en  voornamentlyk  Y^'y**'''*' 
de  Branders ,    die  het  meeft  in  de  Vloot  ontbraaken.     Daags  iSAUy. 
daar  aan  wierd  de  Vloot  verjterkt  met  twee  Schepen  van  >^/»- 
(terdam ,  en  drie  van  Friella>2d ,  nevens  twee  Branders ,  en  den 
negentiende  noch  met  drie  Berigt-Jagten  en  les  Branders  uit  isMjy. 
Zeeland.     Dewyl  zyn  Ed;  nu  oordeelden  magt  genoeg  te  heb- 
ben om  de  Vyanden  te  konnen  wederllaan,  zyldenhydenzel- 
veii  dag  met  de  Vloot,  en  een  Noord-Ooft  ten  Noordc  wind, 
Ooft  Zuyd-Ooft  aan  ,    om  weder  in  de  Noord  Zee  te  geraa- *°M»y.' 
ken,  zoo  dat  zy omtrent  tweeMyl  Zuyd -Zuyd-Ooft  van  C<i//j 
ankerden  ,  alwaar  de  Capitainen  Barent  Rees  en  Tz.elmuiden  den 
2  o  May  met  hunne  Schepen  uyt  de  Maazc  by  de  Vloot  qua- 
'  men.     Den  volgende  dag  zyldemcnvan  daar  Noord- Weft  ten  um;/. 
Noorden  aan,  tot  omtrent  fes  Myl  van 't  Noord-FoorUtid,  z\' 
waardden  Capitain  Brakel  van  zyn  Ed:  en  de  Ruiter  bevel  kreeg 

( V  V  1 )  om 


340  LEEV'EN  en  DOOD  van 

i<^7^-    om  met  fes  Schepen  tuflchcn  de  Duynkerkfche  Banken  en  't 
""  Noord-Voorland,  totden  vicr-en-twintigften  deczcr,  op  kond- 

»»M>y.     fchap  te  blyven  kiuyflen.     Den  2z  May  quam  zeer  fchiclyk 
een  dikke  mifl:  op,  zoodanig,  dat  men  van  't  ceiie  Schip  niec 
aan  't  andere  konde  zien ,  zoo  dat  men  genootzaakt  was  op  'c 
geluyt  van  (chieten ,  Trommelen  en  Trompetten  ,  de  Vloot 
by  malkanderen  te  houden  ,  en  met  klyn  zyl  Noorft-Weft 
i?M»y.      voort  te  vaaren  tot  des  anderendaags,  wanneer  men  htt  Noord- 
fi^'rkingd"  Voorland  weder  in  't  gezigt  kreeg,  nevens  vier  Schepenen  fes 
Vloot-       Snaauwen  of  licht  Vaartuyg,  welke  eerften  gevoerd  wierden 
door  de  Schout-by-Nagt  Vlug  ,    en  de  Heer  Graaf  Jan  van 
Hoorne  twee  Noord- HoUandfche  Schepen  ,  den  Overlten  Lt, 
Francais  Palm  van  Amflerdam  ,    en  Cornelis  Mick, ,   zynde  ccn 
Hoorenfche  Brander.     De  Vloot  quam  des  avonds  omtrent  het 
Coningsdiep  ,  en  de  Heer  Cornelis  de  Witt  zylde  op  vier 
j.    j^      vadem  water  over  de  (j^/jpfr,  zynde  een  zeer  vervaarlyk  zand, 
ïngeifche   van  waat  men  negen  Engclfche  Conings  Schepen   en  eenig 
scTèpfn  inkly"  Vaartuyg  zag,  daar  men  jagc  op  maakten  ,   doch  d'En- 
'tgeiigt.    gelfche  dit  ziende,  weeken  naar 't  Coningsdtep,  endeduyfter- 
DurrynEdinis  dct  nacht  belette  hen  te  vervolgen.     Niette  min  belaften 
•ft:end"°^zyn  Ed:  dat  de  Lt.  Admiraal  van  Gent ,  met  vyfticn    Schepen, 
•+Mjy.     waar  onder  dat  van  de  Vice  Admiraal  Evertfzy  en  Schout-by- 
Nagt  van  Nes  ,   des   anderendaags   met  hec  aanbreeken  der 
dag,  den  Vyand  zoude  vervolgen  ,  om  dezelve  te  vernielenof 
Kloekmoe-,    neemen.     De  Heer  Corn'llis  de  Witt  van  een  dappere 
de  Heet      inborft  zyndc,  wilden  met  den  Heer  van  Gent  op  deze  togt, 
wiH.'"*'*""  deel  aan  d'overwinning  te  hebben,  doch  zulks  wierd  zyn 
Ed:  door  de  Heer  de  Rayter  en  andere  Oppcr-Bevelhcbbersaf- 
geraaden,  doordien  de  vyandlyke  Vlooten  alle  uuren verwagc 
wierd  ,   en  als  dan  zyn  tegenwoordigheid  zeer  noodig  zoude 
zyn.    d'Engülfche  ziende  dat  vdn  Gent  op  hen  atquam,  vlug- 
ten Je  Rivter  op  met  hun  Vloot,  beftaande  uit  fceven  groote 
Schepen  en  vier  Branders  ,   dit  belette  niet  dat  den  dapperen 
van  Gent  dezelve  met  goede  geregelthcid  vervolgden.tot  digt  on- 
der 'tFort  CW»(f,7?,alwaar  zy  verfterkt  wierden  door  twee  groote 
Schepcn,een  groot  Fregat  en  tweeKitzcn  die  daar  lagen.  Zy  had- 
den cgtcr  geen  luft  om  oeNcdcrlaniers  ia  tcwagtcn,maar  borgen 

zich 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      34, 

2ig  agtcr/t  Kaftcel ,  alwaar  zy  een  vy  lig  verbly  f  hadden ,  door  de  ^^7^^ 
grootc  meenigte  en  fwaarte  des  gefchuts  van  't  gemelde  Ka-  ^ 

fteel.     Zoo  dat  den  Lt.  uidmiraal  van  Gent  ,   ziende  dat  daar 
niet  te  doen  was  ,  geraade  vond  ,    de  Rivier  wederom  naar  's 
Lands  Vloote  af  ce  zakken.     Wanneer  eerft  het  Schip  van  de 
Capitatn  de  Muntiik ,  daar  na  dat  van  den  Fice  uidmirad  Evertfz 
en  noch  een  Brander,  aan  de  grond  raakten,  doordien  d'En- 
gelfche  de  Ton  van  de  middelplaat  verleid  hadden,  doch  met 
het  inbreeken  van  de  Vloet  verdween  de  fwaarigheid  ,   wan- 
neer de  Heer  van  Gent  belaften  de  Ton  in  de  grond  te  boo- 
ren,  en  eenige  Baakens,  van  de  Noordwal  af  te  haaien,  die 
daargefteld  waaren.    Zoo  dat  hy  de  wind  tegen  hebbende,  En  komt 
den  fes-en-twintigfte  wederom  onder 's  Lands   Vloot  quam,"'''"''y<I* 
die  ten  zelve  dage  nogmaals  verfterkt  wierd  door  twee  Noord-  Tl^fijy, 
Hollandfche    Oorlog- fchepcn  en  een  Zeeuw ,   nevens  vier 
Branders  van  de  gemelde  Collegien  ,  en  twee  Vriefche  Snaau- 
•wen.  Hier  fchreef  zyn  Ed:  eenbrief  aan  zyn  Broeder  den  Raad  De Hesr 
Penfionaris  DE  Witt,  waar  in  hy  de  tocftand  der  Vloot ,  en  ^1["*''"^* 
het  miflukte  voorneemen  van  den  Lt.  .Admiraal  van  Gent  te  'chryft  daat 
kennen  gaf ,   als  ook  dat  men  beflooten  had  om  voor  't  Co-  zynB'o"det 
ningsdiep  uitgefpreyt  te  gaan  leggen  ,    om  de  Vyanden  daar  't  'ieR3ad 
beft  af  te  wagtcn  ,    nevens  veel  omftandige  reedenen  ten  dien  ^^°''°''""' 
einde  dienende.     Den  zeven-cn-twintigftenquamdenCrf/?«/<?;«  17  May. 
uillemonde  onder  de  Vlag  ,  die  zyn  Ed:  en  de  Heer  de  Ruyter 
verhaalden ,  hoe  hy  daags  te  vooren  tuffchen  de  Goenge  en  de 
Duynkerkje   Banken  by  de  '■  Franfche  en  Engelfche    Vloot  had 
gcwecft,  dienaar  zyn  giffing  tachtig  zylen  fterk  waaren.  Op^sMir; 
dit  berigt  wende  men  's  Lands  Vloot  Ooft  over,  metgedag- 
tcn  om  de  Vyanden  op  te  zoeken  ent'ontmoeten  ,  dochvrug- 
teloos,  zoo  dat  de  Heeren  Cornelis  de  Witt  en  de  Rujf  ter '^"^'Yt^it 
op  den  negen-en-twintigften  belaften  Zuyd-Weft  aan  te  zet-  v^oöfeni» 
ten,  wanneer  zy  's  morgens  ten  negen  uuren  de  Vyandlyke  j'^^jst- 
Vlooten  op  hen  zagen  afkomen,  die  in  de  wind  van  hunwa-  *^    *'' 
ren,  en  de  loef  hadden.    Tegens  de  middag  waaren  de   Vy- 
anden zoo  dicht  genaderd  ,  dat  men  gemakkclyk  de  Vlagge 
ondcrfcheiden  konden ,  en  bevond  dat  de  Witte  Vlag  voor 
uyt,  de   Blaauwc   achter  aan,  en   de    Roode  in  't  mid- 

(Vv  3i  dp 


341  LEEVENen  DOOD  van 

ï'^?*-    de  was  gcplaaft.    Zyn  Ed:  en  de  Heer  de  Ruyter  decdcnalic 
~  mogelyke  vlyc  om  de  wind  van  d'Engelfche  te  winnen  ,   ten 
S"^^^'     yfclk  een  eynde  zy  wederzyds  tocaan  dendertigften  J/<ïyfterk- 
prangden,  wanneer  men  des  ogcens  ten  twee  uuren  een  dy- 
zige  lugt  had  ,    met  miftig  weer.     De  Rufter  gafZeyn    om 
Noord- Weft  ten  Weften  over  te  wenden  ,  en  toen  z-ag  men 
tot  verwondering  van  een  yder  geen  een  vyandlyk  Schip,  dog 
door  dien  het  omtrent  ten  tien  uuren  zeer  ftark  begon  tewaa- 
jen,  en  helder  wcêr  wierd,  zag  men  des  Vyands  Vloot  we- 
jtMay.     (jerom,  die  zoo  wel  als  de  Nederlandfche  verftrooid  lag.  Des 
anderendaags  woey  de  wind  uit  den  Weft-Noord-Weftcnmet 
weinig  koelten,  wanneer  zy  de  Vyanden  in  't  Weiten  ,   vier 
Mylen  boven  licn  zagen.     Zo  dat  zyn  Ed: bevel  gatomZuyd- 
Zuyd-Ooft  te  zylen  ,    en  wendende,  kreegen  zy  Ocfiende'in't 
gezigt,  leggende  Zuyd-Zuyd-Ooll  van  hen,  zylende  als  doen 
Well- Noord- Weft  op,  met  gcdagtenvan  de  Vyanden zeker- 
lykaan  te  doen.  Doch  de  Vyanden  gcftadig  boven  wind  zylen- 
de waardoor  die  veel  v oordeel  hadden,dagten het  ongeraden  om 
op  de  Nederlanders  af  te  komen,  welke  laaften  alle  mogelyke 
middelen  in  't  werk  fteldcn  om  hen  te  bezylen  ,  en  wanneer 
zy  maar  omtrent  de  Vyanden  quam  wenden  zy  vaahenaf.  Zo 
dat  men  niet  kofte  bedenken  waar  't  de  vyanden  aan  konde  fchee- 
coreeMsde^^"'  doch  den  Hccr  Corneus  de  Witt  een  brief  van  zyn 
■wittktygt  Broeder  den  Raad  Penfionarts  ontfangende  ,   die  hem  daar  in 
vanzi'jn'     bckcnd  maakte,  dat  op  d'Engelfche  Flootved  z.iekenivaaren^  die 
Broeder  de  dagelijks  Vermeerderden,  en  dat  de  Franfche  in  veel flegter  (iaat wa- 
fionatis!""   ''f''  ''^■^  d'Engelfche  gedagt  hadden  ,    begreep  toen  om  welige  reeden 
x.y    de    Nederlanders    entweeken.     Dit    gaf   de    maats    groote 
moed,  en  zy  verlangde  van  uur  tot  uur  om  de  Vyanden  tebe- 
vegten.     De  wind  Ünk  den  zelfden  dag  zoo  fel  op  >    dat  de 
ZynMars    Hccr  CoRNEi.is  DE  WiTT  zyu  grootc  Rec  CU  Maijzylsrcc 
zyien'vXn  '"  twccn  braaken.     Zyn  groot  Zyl  en  groot  Marszyl  raakten 
•mijag.     onbriiykbaar,  het  Boevenet  aan  ftukken,  en  de  Hukken  van 
.de  Ree  me:  de  Zylen  viel  digt  by  de  Ruyter  te  gclyk  neder, 
tjuny,       niette  min  zylden  hy  met  zyn  FokenBezaancn,  Zuyd-Zuyd- 
1  jun».      Weft  aan  ,    tot  dat  hy  op  den  eerften  Juny  ,  Dnynkerken  in  't 
gezigt  kreeg.  Des  anderendaags  was  men  met  de  Nedcrland- 
Ichc  Vloot  omtrent  acht  Mylen  van  't  Noord-FtorUnd  geko- 
men. 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       343 

men,  alwaar  den  Capitain  Titus  van  iVrf/«j«if  den  Heer  Corne" 
LIS  DE  WiTT  bekend  maakte  ,   dat  hy  voor  *t  opkomen  van 
den  dag,  omtrent  vier  Mylenvan  't  gemelde  Noord- Toorland 
de  Vyanden  had  gezien.     Den  derden  deezer  belafte  zyn  Ed: 
dat  al  de  Bevelhebbers  der  Vloot ,  op  zoude  gccven  voor  hoe  V'"'^^  -^ 
veel  tyd  zy  noch  van  leevensmiddelen  voorzien  waaren,  om  te  veii>ebbe« 
weeten  wat,  en  hoe  veel  hy  uit  het  Vaderland  moeftontbie- °p^^j"^2 
den,  gelyk  zyn  Ed:  in  't  Jaar  1667.  had  gedaan.     Ter  zelver  veei tijd  zy 
tyd  wierd  's  Lands  Vloot  noch  verfterkt  met  vyf  Brand-fche-  „^ddVica'" 
pen,  en  honderd  en  dertig  Matroozen,  komende  van  ^w/?fr- hebben, 
dam  ,    gclyk  ook  vier  dagen  te  vooren  Capitain  Jan  Krooky^n 
Hoorn  daar  by  was  gekomen.     Den  vyfden  quam  de  Capitain  ^ juny; 
Hendrik  Fijfer  uit  Noord- Holland  by  de  Vloot ,  met  acht-en- 
dertie  Matroozen  van  Rotterdam ,  en  den  fesden  nog  een  Frc- 
gat ,   nevens  vier  Brand-fchepen  van  de  laaft  gemelde  Stadt. 
Zoo  dat  's  Lands  Vloot  nu  beftond  uit  168  zylen.     Dien  dag 
kreeg  men  tyding  door  uitgezondene ,  dat  zy  de  Franfche  en  En- 
gelfche  Vloot  in  Souls  Bay  hadden  gezien,  die  daar  denderden 
Juny  ten  Anker  waaren  gekomen.     Waar  op  zyn  Ed:  teover- 
ftaan  van  de  Heer  de  Ruper'mAe  Krygsraad  befloot,  dewyldc 
wind  uit  den  Noord-Ooften  woey  ,  en  by  gevolg  's  Lands 
Vloot  de  loef  zoude  hebben,  derwaarts  te  zylen,  en  de  Vy- 
anden daarflagteleeveren,  ten  welk  een  einde  uityderder  dnc 
kleine  Smaldeelen  twee  Schepen  en  zoo  veel  Branders  voor  uit 
gezonden  wierden,  om  de  gemelde  Brandeis  onder 't  voordeel 
van  de  rook  aan  de  Vyanden  wel  te  befteedcn ,  gelyk  de  Heeren 
5<««^-e«eni'^«G'f»nnsgelyksbelaft  wierd  te  doen.  Den  felfden  dag 
lichte  men  noch  Anker,  en  zylden  eerft  Noord-Ooft  over  en 
daar  na  Noord- Weft  tot  den  fevendenyM^y,  wanneer 's  Lands  7  Jany;    ^ 
Vloot  in  de  Morgenftond  voor  ^'oa/.ft^ïy,  gelegen  luflchen/Zwr-    DeH<;«t 
wits  tn  Jarmuyden  quam,  enkreeg  met  een  Ooft  Noord-Oofte  JewiJt^ 
wind  de  Vyandlyke  Vlooten  in  't  gczigt,  die  indes  zelfs  Bay  komtbyde 
tenAnker  Icide,  en  dewyl  zy  die  der  Nederlanders  zoofchielyk  vioSd'voo, 
niet  verwagt  hadden,  waaren  zy  genoodfaakt  Ankers  te  kap-  souiibay, 
pen,  om  onder  zyl  te  komen     Zy  waaren  even  eens  als  de  Ne- 
derlanders in  drie  groote  Smaldeelen  verdeeld,  den  Hertog  van 
Jtrk^^  die  het  opper  bevel  had,  voerde  dat  der  roede  Vlag,  in 

't  mid^ 


344  L  E  E  V  E  N   en  DO  O  D  van 

1^71.      'tmidde.  DcGrzn^d'Ettree  yice-^dmiraal  van  rran^ryl^dtltdct 
_    witte  Vlagge,  aan  de  rechter  zyde»  en  den  yidmiraal  Mont*" 
gu.  Graaf  van  Sandwich  dat  der  Blaauwe  Vlag  aan  de  flinker 
zyde.     De  Nederlandfche  Vloot  naderde  al  fachjcs  met  weinig 
■windsopdiedes,Vyands,  fchoonzy 't  om  de  Noord  leiden.  Den 
Naderddc  Hccr  CoRNELis  DE  WiTT ,  cn  de  ^«^ffr ,  dccd  de  roodc  Vlag 
HenogTJD  onder  de  bezaans  Roe  vraayen,  tot  een  teeken  van  aante  val- 
'        len,  en  zylde  met  zyn  groot  Smaldeel  na  dat  van  de  Hertog  van 
Jork ,  Bunkert  na  dat  der  Franfche ,  en  de  Lt.  Admiraal  van 
Ghent,  naar  dat  van  de  Blaauwe  Vlag.     Leggende  aldus  zyn 
Ed:  met  de  Ruiter  in  't  midden,  Banktrt  aan  de  flinker  cnvan 
Ghem  aan  de  rechter  zyde.     De  gemelde  twee  Oorlog-Sckee- 
penenzo  veel  Branders  uit  yder  klein  Smaldeel  genomen,  uit- 
makenden,  achtien  Scheepen  en  achiien  Branders,  zylde  voor 
yder  groot  Smaldeel  een  weinig  vooruit.     Hier  was 't  dat  den 
Heer  Cornelis  de  Witt  zyn  onverfaagtheid  en  yver  toon- 
den ,  hy  moedigde  zo  wel  de  hooge  Bevelhebbers  als  degemee- 
ne  Maats,  meteenzeerdeftigfte  reeden  aan,  gelyk  den  kloek- 
moedigen  Heldt  de  ^«^ffr  insgelyks  deed.    Tuflchen  feven  en 
acht  uuren  raakten  de  Vlooien  in  gevegt.     Zyn  Ed:  op  een 
Piftool-ichoot  vaft  de  Hertog  van  Jor^genaderd  zynde,  deed 
hem  de  Laag  geeven,  en  dewyl  hy  indeefctyd  met  zinkingen 
gequeld  was ,  en  ecnig  ongemak  aan  zyn  been  had  ,  liet  hy  een 
groene  Fhiwecle  Armftoel  voor  de  boovcn  hut  brengen,  met 
een  Fluweel  Kuflen,  daar  het  Staate  Waapen  op  geborduurd 
ftond,  om  vermoeid  zynde  van  't  ftaan,  daar  op  te  konnen 
ruften,  blyvcnde  aldaar  den  ganfchendach,  in't  midden  van  dit 
tBifljit     groot  gevaar  met  zyn  twaalf  Helbaardiers,  met  roodc  Rokken 
S"^''     en  geele  voering  ,  zynde  de  Waapen  verwe  van  den  Staat,  die 
hem  van  haar  Hoog  Mog:  meede  gegeven  waarcn.     Den  Her- 
tog van  york  ziende  dat  zyn  Ed:  en  de  Rujter  met  zulk  een 
Dapperheid  op  hem  aanvielen,  antwoordemetzynganfche  Ge- 
fchut ,  het  geen   een  dikke  rook   veroorfaakte  ,   en  de  wei- 
nig wind,  wierd  als  dood  gefchooten,  waar  door  het  gezigc 
wicrd  beneveld,  duslydenzy  twee  uuren  onophoudelyktegens 
den  gemelde  Hertog  te  fchieten ,  waar  door  hy  zyn  grootc 
Steng  en  roode  Vlag  verloor,  en  bad  de  wind  een  weinig  op- 
ge- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        345. 

geftooken,  hadden  zy  hem  mee  de  Branders  zekerlyk  vernield.  ^£^*» 
Den  Hertog  die  vernemende  weck  van  zynEd:af,  en  trad  op  '' 

't  Schip  London  over,  met  de  Admiraals  Vlag,  niet  durvende 
daar  weder  omtrent  komen.  Terfelver  tyd  raakten  de  Zoon 
van  den  Heer  de  ^«7«r  door  een  fplinter  op  zynBorftgequetft,  Capïtjïa 
doch  zonder  gevaar,  fchoon  hy  een  Engelfch  Schip  de  groote  auf/j^^. 
Steng  af;  fchoon  hy  al  elf  doodcn,  tien  fwaare  en  vyf  mindere  ge-  •*°^: 
wonden ,  en  fes  fchooten  onder  Waater  had ,  als  ook  dat  drie  van 
zyn  Stukken  de  Trompen  afgefchooten  waaren.     De  Heer 
CoRKELis  DE  WiTT,  kreeg  in  plaats  Van  dcn  gemelde  Hcrtog 
weder  verfcheide  andere  Scheepen  op  hem  af,  diede  Laag  ga- 
ven, waar  door  een  Canon  Kogel  dicht  voorby  zyn  hoofd  heen  DiieHd- 
fnorden,  waar  door  drie  van  zyn  lyfwachten  dood  nevens  zyn  doól'en 
zyde  neder  vielen,  ook  wierd  ter  zelver  tyd  noch  een  zyn  bee-  dtiedoo- 
ae  afgefchooten ,  en  twee  doodelyk  gewond.    In  al  dcczegc-  tt^}^' 
vaaren  droeg  zyn  Ed:  zich  zo  Manhaftig  en  onverzaagd ,  dat  men 
geen  verandering  in  zyn  weezen  kondezien,  wagende  alzo  ten 
befte  van  zyn  waarde  Vaderland  zyn  dierbaar  leeven ,  zo  wel  als 
de  allerminftedieindeheele  Vloot  was.     Die  in  dit  gevecht  ook 
in  Eedelmoedigheid  uit  blonken  waaren  twee  jonge  A  mfterdam-  Edelmoé; 
fcheHeeren  en  een  Rechtsgeleerde  van  deoudfteenvermaarfte  Si^ 
gellagten ,  die  voor  vry  willigen  op  's  Lands  Vloot  mede  waaren  dw'ooi- 
gegaan  om  hun  moed  aan  de  Vyanden  te  koelen.  Deneerfte  was  de  Amfleit    ; 
Heer  Gerard  Hajfelaar ,  die  op  zy  n  eige  koften  veertig  Matroozen  "*^'""=te 
mede  had  genomen ,  alle  op  hebbende  Engelfchc  Mutfchen  gen^md 
mee  rood  Fluweel  gevoerd.    Deezen  dapperen  Heer  verloor  zyn  nfffdlt 
leven  op  het  Schip  van  Sti/eerius.     De  tweede,  de  Heer  Koe»-  KÖennad' 
raad  van  Heemskerk.,  had  insgelyks  vyftig  Bootsgezellen  op  zyn  keik!"n '^ 
beursbyhem,  die  de  Mutzen  met  blaauw  Fluweelwaarcn  ge-  -Mr.JohJB 
ftofFeerd,  toonende  zyn  groote  Manhaftigheid  op 't  Schip  van  ^"^' 
den  Heer-Lf.  Admiraal  van  Ghent,  en  de  derde  was  den  Heer  dool!'" 
en  Aïr.  Johan  Berg ,  hebbende  ook  acht  Matrocfcn  met  groen 
Fluweel  gevoerde  Mutzen,  dieonvermoeid  vocht  op  het  Schip 
van  den  Capuain  Bant ,  welke  twee  laaften  ongewond ,  en  in  vol-«. 
kome  gezonthcid  wederom  in  hun  Vaderland  zyn  gekomen, 
tot  groote  eer  en  roem  voor  hun  gellichr.     Den  Lt.  Admiraal 
van  Nest  had  onderwyl  den  Engelfchen  nee-Admiraal  \nn  de 
Tweede  Boek-  (^x)  roo» 


34^  L  E  E  V  E  N  en  D  O  O  D  van 

*"7^'  ïoode  Vlag  ,  die  wel  twee  uuren  dicht  op  malkanders  zyde  la- 
''—  '  '  gen,  engelhdig  Kanonneerde.  Op  de  Midda:^  quam  den  En- 
gelfche  Capitain  Cbiccly  voerende  de  Royale  Catharma  met  80 
Stukken  voar  zyn  Schip  over  ftaag  ,  die  malkanderc  langen 
T)t  Royale  xyd  befchooten.  Van  Nes  dit  vervcelcndc  ,  fond  hem  aanftonds 
dooï"»!!'  een  Brander  toe,  die  daar  op  van  achteren  zyn  Vlag  ftreck,  en 
Nesgeao-  zich  ovcr  wildc  geven,  doch  de  Brander  was  al  in  brand  waar 
""*  door  van  Nes  fclfs  al  te  dicht  daar  byzynde,  gevaar  uit  ftond, 
hy  veroverde  cgcer  't  Schip,  en  deed  de  Capitatn  ChtceUy  met 
zyn  volk  daar  uit  haaien.  PlaaczenJe  op  't  zelve  eenige  Hol- 
landers ,  die  te  pionder  ziek  en  ,  ongelchikt  zy  ndc ,  van  de  Engel- 
fchc  wederom  genomen  wierden.  De  Capitain  Brakel,  die  on- 
der de  voor  afgcfondene  Scheepen  was,  deed  in  dit  voorval 
een  der  allerrtoucile  d;iadcn  tegen  Azn  Admiraal  MontagH  ,  die 
byna  ooit  gefchied  is  ,  doch  het  jammerfte  hier  van  was  , 
dat  hy  't  buyten  bevel  had  gedaan ,  dewyl  hy  tegcns 
de  roodeVlag  moeft  vechten.  Brakel  voerende  een  Schip  van 
62  Stukken  ,  en  maar  ^00 Koppen,  vielopyl/o»/di^«,  Admiraal 
van  de  Blaauwe  Vlag  aan  ,  welke  laafte  looo  Man  en  104 
Stukken  gefchut  voerden,  en  Ichoon  dit  machtig  veel  vcr- 
fcheele,  klampte  den  gemelde  Heer  Brakel  hem  kloekmoe- 
dig aan  Boord,  die  ten  eerlle  veel  dooden  kreeg.  Niettemin 
gafhy  d'Engels  man  de  laag,  en  fchoot  onophoudelyk  op  hem 
aan.  Aiontaguzoiii  hem  ecnig  Volk  met  Sloepen  aan  't  Schip 
die  zogten  't  Enteren,  en  fchoon  zy  't  Schip  bovenal  in  had- 
den, weerden  zich  Braakel  zeer  manhaftig  van  onderen,  wer- 
dende  fyn  Schip  foo  reddeloos  getchootcn  dat  het  geen  zyl 
kondevoeren.DeHr.  CoRNELis  DE  WiTT,ziende,dati?rd>ti?/in 
een  verkecrdSmaldeel  vogt ,  en  zonder  bevel ,  zynde  dit  een  zaak 
die  ten  hoogfte  qualyk  wordgenomcn,kon  echter  niet  nalaten  van 
zyn  onverzaagtheidte  prylcn,  en  zond  eenige  andere  Scheepen 
op  Momagu  af,  waar  door  hy  genoodzaakt  was  Brakels  Schip 
loste  hakken,  hetwelkreddeloos  wegdreef ,  den Manhafcigen 
l^»«-/^</^«/Vj^/^ïf«rj  op  hem  afkomende  gaf  hem  ook  dapper  de 
Laag,  doch  na  dat  hy  het  Brand-Schip  van  Jan  van  Ryn  had 
zien  naderen,  wenden  hy  af.  Defc  Brander  hechte  aanftonds 
»ftn 't  grootc  Schip  van  .<W«w42«vafl:,  cavcrbranden'ttegelyk, 

waar 


CORNELIS  en  JOHAN   DE  WITT.        347  j^^^j 

waar  van  het  Volk  in  Zee  fprong  .  Den  Admiraal  meende  zich'  ■ 
mee  zyn  Zoon  in  een  Sloep  te  bergen,  doch  wieid  dcordee(e  E". Engel» 
verwarring  in  de  grond  geloopen  ,  en  verdronk  ellendig.     Al-  brVnd  e?" 
dus  fneuvclde  dien  dapperen  Held  nevens  verfcbeidc  grootcn,  f°j"8^ 
werdendc  zo  wel  van  zyn  Vyandcn  als  Vrienden  te  hoogftc  be-  met  zijn 
klaagd,  zyn  C^^/><j/«,  hoe  wel  gewond,  burg  zynlyf  met  fwem-  ^°°^' 
men  en  zyn  Ltcutenarn  wierd  uit  het  waaccr  gehaald  en  op  'c 
Schip  van  zyn  Ed:  gcbragt,  die  verklaarde >  dat  in  deefe drie, 
of  noch  geen  vier  uuren,  heviger  was  gcvogten  als  in  de  Jaarc 
1666  in  al  de  vier  dagen.  Voor  deefe  daad,  ■vitxdJitnvan'R.yn 
met  zyn  Matroofcn  met  tien  duyzend  guldens  zynde  het  Loon- 
geld,  vereerd.     'DeCapitain Lieutenant  \zn  Ewyk  kreeg  ook  (es 
duyfent  guldens  met  zyn  Matroofcn,  omdat  hy  een  Vyandlyk 
Brand-Schip  had  veroverd.    Ondertufichen  had  den  Lt.Admi-   ce  it; 
raal  van Gber/t  zyn  onvergelyke  kloekmoedigheid  getoond  te  vanGhèn» 
gen  de  Blaauwe  Vlag,  maar  tot  onherftellyk  verlies  van  zyn  !!°'"^g<=" 
Vaderland,  wierd  deefen  grooten  Held  ineen  tyd  van  een  half 
uur  door  een  Kogel  getroffen,  die  hem  uit  dit  traanen  Dal  naar 
de  eeuwige  volmaakte  vreugden  omhoog  zond,  ftervendc  al- 
dus met  de  grootilc  roem  op  her  Bed  van  eer,  in  't  krachtig- 
ile  van  zyn   leeven.     Deelen  Heer fVtl/em 'Jofiphi  Baron  van  zyntofei 
Ghentf  Lieutenant  yldmiraal  szn  Holland  onder  't  Cotlegie  ter  S^^^St- 
Adfmra.iliteit  van  j4mfterdamy  Overflc  van  het  eerfte  Regiment 
Zee-Bczoldelingen,Heere  van  DraaJienlourg  enz:  was  gefprooten , 
uit  de  oude  en  Adelyke  Stam ,  waar  aan  den  onvenzaagdc 
Manen  van  Rojfem  ,  gehuwelykt  was  ,   zyndc  Broeders  Zoon 
van  de  HeerenJValravenenOiho,  Baronnen  van  G^w/;,  die  een 
der  grootfte  en  onllerfelyke  Naamen  hebben  behaald  ,  in  de 
Spaanfche  Oorlog ,  voornamentlyk  de  laaften,  bekend  onder 
de  naam  van  Heere  van  Diede»^  die  in  de  Jaare  162.9  Wezel 
innam.     Hy  was  van  Bevelhebber  te  Land  ,  tot  Lt.  Admiraal 
ter  Zee  gevorderd,  fchoon  hy  het  weigerde  en  afflocg,  doch 
wierd  door  den  Raad /"f  A//;o«(ïm  de  Witt,  zyn  boefem  vriend 
daar  toe  bewogen ,   en  vulde  de  plaats  van  den  Dapperen 
Trompt  hier vüore verhaald.     Hy  had buyten  veel  roemwaardi- 
gebedryven,  met  de  Heer  Cornelis  de  Wjtt  ( tegens  de 
gcdagten  van  de  iJ«/«y )  die  weergaloofe  overwinning  op  Chat- 

(Xx  2)  tam 


lèjü   348  LEE  VEN  en  DOOD  van 

m  tam  in  't  gezigc  van  Londun  behaald.     Zyn  lichaam  gcbalzemt 

Zyndc,  wierd  naar  Uitrecht  gezonden,  en  aldaar  met  groote  pracht 
in  de  Dom-Kerk  ter  aarde  bellcld,  alwaar  tot  een  ondertclykc 
gehcugenis  een  fchoon  Marmer  Grat",  tot  zyn  eer  opgeregt 
is.    Zyn  dood  wierd  by  groote  en  kleine  betreurd,  om  dathy, 
heel  gemeenzaam  en  minlyk  zyndc  ,  zich  by  groote  en  kleine 
bemind  had  gemaakt,    liet  vier  Zoonen na,  waar  van  d'oufte 
NicoLAAS  de  tweede,  Frederik  Henderik,  de  derde  Jan 
lor»an     Wilhelm,  ende  vierde  Willem  Joseph.  d'OufteZoonhecfc 
i'iuifeKn.   zyn  Edelmoedigheid  en  groote  Heldenaard  ovefvloedig  ge- 
toond ,  in  de  Krygstogt  met  zyn  Hoogheid  de  Hecre  Princc 
van  Oragnien  in  Engeland  naderhand  is  is  hy,  als  zyn  Hoog- 
heid de  Coninglykc  CroonverkreegtotRit-mecfterondcrzyn  , 
Lyfwagtverhecvcn.  De  tweeden  Heer  blinkt  uit  in  Staatkunde,                   1 
zynde  Reekenmeefter  in  de  Generaliteits  Rekenkamer  wegens                  I 
de  Provintievnn  Gelderland.  De  derden  Heer  heeft  reeds  twintig 
Jaaren  ten  dienft  van  den  Staat  en  zyn  Vaderland,  in  defelften 
Veldflagen  zijn  leeven  gewaagd,  en  door  zijn  dapperheid  by 
ieder  gezien,  zijnde  Capttain  onder 't  Regiment  van  den  groe- 
ten Krygs- held  5'o«//<inc/;  en  de  jongden  Heer,  voerd  niet  alleen 
de  vooinaam  van  zyn  Doorlugtige  Vader  Zaliger,  maar  ook 
het  zelfde  beleid  ,  en  de   Manhaftigheid   heeft  nevens  zyn 
Heeren  Broeders  groote  fagtfinnicheid  en  minzaamheid  j  zyn- 
'  dedit  dienC^/?/>4«« /frZcc  dieopdcn  34  Auguftus  i704tegen 
de  FranfcheTucemagt,  metfulkeenonvermoideyverenkragtda-, 
digheid  vocht;  waar  door  zijn  roem  door  heel  £«ro/><» genoeg- 
zaam verfpreid  is ,  en  den  Vyanden  hem  zelfs  een  wonderlijk  on- 
vertlaagtheidtoefchryven  :  foo dat deefevieruitfteekendè  Hee- 
ren ,  ider  om  't  meeft,  ongemeene  proeven  geeven  van  uit  dit  oud 
Adelijk  en  vermaard  geilacht  te  zijn  gefprootcn,  die  door  de 
gedenckfchriftcn  vereeuwigd ,  flaan  te  woorden. 

De  Heer  Cornelis  de  Witt  >  was  nevens  de  Ruyter  noch 
fentn-  al  beezig  tcgens  de  Roode  Vlag,  die  wederzyds  malkander 
ki^debnnd'  kragtdadig  beftreeden,  waar  dat  een  Engeifch  Schip  met  70 
entwfein  ftukkcn  in  de  brand  wierd  geftooken,  en  twee  der  grootftein 
««fchown.  de  grond  geboord  ,  en  negen  of  cien  Nedcrlandiche  Branders 

ycr- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       349 

vernield  ,     en  't  Schip  van  de   Capitaincn    Dil^  en  Llfevkf  1^72! 
door     de    Engclfche     in     de     grond     gefchooten,      Den  il 

Lt.  Admiraal  Banken  tegen  de  Witte  Vlag  ftrydende  ,    dat 
meeft  Franfche  waarcn  onder  de  Graaf  d'Elirêes  ,   vocht  den 
gantfchen  dag  mee  dezelve,  die  't  cindelyk  om  de  Zuyd  wen- 
den, waar  door  zy  van  de  Engelfchc  raakten,  het  geen  Ban~ 
ken  insgclyks  deed,  waar  op  de  Franfchen  geduurig  in  ly  af- 
zakten, en  van  5<j«/:f>-f  al  fchietende  gevolgd  wierden,  die  een 
groot  Schip  der  Franfchen  zoodanig  trof,    dat    men  zederc 
heeft  vernomen  gezonken  te  zyn.     Onder  al  deze  llryd  quam 
den  Land  Capitain  Panhuyz.en  aan  't  boord  van  den  Heer  Cor- 
KELis  DE  WirT,  hem  in  ftilte  bekend  maakendede  dood  van 
den  Heer  Baron  van  Ghent^  die  den  gemelde  Capitain  op  'thoog- 
fte  belafte  van  dit  ongeval  niet  te  verfpreiden  j  dat  men  aan  't 
boord  van  't  zelfde  Schip  de  Vlag  zoude  blyven  voeren  ,    en 
zich  in  alles  gedragen  als  of  den  Lt.  Admiraal  van  Ghent  noch 
leefden,  om  geen  vcrflagentheid  in  de  Vloot  tcveroorzaakcn. 
Ondertuflchen  volharden  zyn  Ed:  en  ds  Ruyter  onophoudelyk 
in  't  vegtcn ,  die  nu  de  Schout-by-Nacht  van  de  Engelfchc 
RoodeVlagop  zyhad,  welke  zich  als  een  dapper  Man  toonde. 
De  andere  Vyanden,  ziende  dat  hy  tekort  zoude  komen,  zon- 
den twee  Branders  op  zyn  Ed:  Schip  af,  om  het  zelve  te  ver- 
nielen ,   het  geen  voor  een  gedeelte  door  den  Capitain  Philips 
van  Allemonde  wierd  belet,  doch  d'eene  Brander  raakten  ech- 
ter aan  zyn  Ed:  Schip  vaft  ,  wanneer  men  zcekerlyk  dagt  dat  De  Heet 
zyn  Schip  vernield  zoude  worden  ,  doch  door  't  wys  beleid  comeüsde 
van  zyn  Ed:  en  den  yver  van  de  Raper,  raakten  zy  door 't  af-  groöt'ge- 
kappen  van  den  Brander  los  ,    welk  zonder  iets  uyt  te  voeren  ^"'«loor  , 
in  as  verteerden.     Daar  na  zond  de  Ruyter  den  Capitain  Aarjfen  lykeBiju' 
nnBrakets  Schip,  dat  heel  reddeloos  was  ,   om  het  zelve  met  ^"^ 
een  Touw  uyt  het  SmaldeelderEngelfchen  naar  Z^f^jWte  Ace- 
pen  ,   bevindende  dat  hy  op  zyn  Schip  honderd  en  vyftig  zoo 
dooden  als  gewonden  had ,  onder  welke  laalten  hy  zelfs  ook  was. 
Van  Nes,  niet  meer  als  fes  of  acht  Schepen  by  zich  hebbende,  DappeAei* 
nevens  dat  van  der/ce  Admiraal  Sweersy  wachtedeEngcllche  Adm''it"ai'* 
in,  die  een  vyandlyk  Schip  enterden,  cneendergrootfleSche- ''"*^"'  • 
pen  reddeloos  fchooten.    Ter  zelver  tyd  zag  vén  Nes  dat  her 

rXxj)  Schip 


ié?*- 


Kloekmoe- 
digheid 
van  een 
Mjtioos. 


3  ^o  L  E  E  V  E  N  en  D  O  O  D  van 

Schip  van  zyn  Ed:  nog  al  Iiccvig  doende  was,  regens  dat  van 
de  Schout-by-Nagc  van  de  BlaauwcVlag,  quamhecopzy,en 
fchoot  hem  geheel  en  al  reddeloos  ,  waar  na  hy  zyn  Broeder 
in  nood  ziende,  die  tegen  twee  of  drie  Schepen  doende  was, 
en  onbruykbaar  door  'i  Ichiecen  geraakte,  ce  hulp  quatn  ,  en 
mar  ZeeUnd  deed  flecpen,  die  zelfs  d'ecr  willende  hebben  om 
tot  het  uytende  van  't  gevegt  zyn  pligc  en  dapperheid  te  bc- 
toonen  ,  op  het  Schip  van  Laucourt  overtrad.  De  nacht  aan« 
komende,  wendende  Engclfche  met  de  Stevens  naar  Land  en 
fcheide  zoo  van  de  Nederlanders  af,  zo  dat  deduyfterheideen 
cynd  van  dit  fwaar  en  droevig  gevegt  maakten  ,  hebbende 
zyn  Ed:  en  de  Heer  de  Rujter ,  naar 't  verhaal  vanecnige,  dien 
dagzjooogg  Buskruyt  verfchooten,  en  omtrent  3500  Kanon- 
fchootcn  gedaan.  Hun  Scliip  was  zeer  befchadigd  aan  Maften, 
Zylen  en  Touwerk  ,  en  had  cenige  fchooten  onder  waa- 
ier, ook  had  hy  op  het  zelve  dertig  dooden,  en  geen  minder 
getal  zwaare  jjewonden.  Zecker  Matroos  d'arm  afgefchoo- 
ten,quammet  eengefwiniheid  om  laag  loopen  ,  en  riep  mee 
een  ftarke  ftem.  Ruym  op,  hoe  fla  je  luy  en  bruyd  ,  al  ïi^as  een 
mens  de  ks>P  tifgefchooten ,  je  zouder  de  hand  niet  aangaan.  In  dit 
hardnekkig  gevegt  zyn  van  de  Nederlanders  buyten  de  Earon 
van  Ghent ,  weinig  Bevelhebbers  gebleeven ,  maar  de  Engelfche 
hadden  de  volgende  dooden  en  gewonden. 


Dooden. 
Gravevan  Sandwits,  Adm.  van  de 

BlaauwcVlag. 
Lord  Dij^by,Cap:  van  de Henry . 
Den  Ridder  Fritfchvilk  Hollis,  Gap: 

vandeCambridgc. 
Ridder  Jan  Cox.  Cap:  van  de  Prins. 
Pearce,  Cap:  van  de  Gcor^e. 
Waterworth ,  Cap:  van  de  Anna. 
Hennaiïi,Cap:vandcTriump. 

iennis,  I'"ransman  d'Alix. 
A'  Sij^ncur  de  la  Rabmierc ,  Schout- 
by-Nagt  van  *i  Frans  Efquadrc. 
ChcvalicrHabord. 
CapiteynBromly. 
Capiteyn  Bennet. 


Cotorel.outftc  Soon  van  de  Ceremo- 

ny-mr. 
CapiteynBury.      CapiteynBarry. 
St.  Napier,Schots  Gentilc. 
Lord  liowics. 
Chcvalier  de  Cheran. 
ChevalicrdeOezy. 

En  nog  ontallykchoogcVry willi- 
gen ,  en  Officieren  dood. 

Gewonden, 
Lord  Maiilon. 
LordMoniagu. 
St.  RicnardNicoIs. 
Roger  Vaugan ,  bcyde  van  de  Kamer 

van  D.  de  Jurk. 
Lord  Travanian,  zyn  Edelman. 

Rid 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      3^1 


Ridder  Cartwricht. 
St.Ellior,Cap:opdeJork. 


St. Ludman,Cap:vanMonk.  Ook  bekenden zy iclfs  indczeZce 


Wren  ,   Hamilton  ,   Howard  , 
Skelton,  Hal  en  Lord  May. 


EnincdeSr.  Ardans,Sr.deMayncu, 
Sr.  Trufton ,  Graaf  van  Canaplcs , 
Chcu,Chaumont,  Sr. Efcorbiac » 


flag  by  de  2000  Man  zoo  dood  ais 
gequetft  te  hebben. 


Daarenboven  hadden  de  Nederlanders  veel  gevangenen  ,' 
fchoon  zy  veel  reddclool'e  Schepen  in  deeze  flag  bekomen 
hadde,  waar  van  dat  van  de  Baron  v^n  Chent  ,  en  de 
yice  Admiraal  Sweers  geen  van  de  minfte  waaren.  Zyn 
Ed:  en  de  Heer  de  Ruyter  fpande  alle  middelen  aan 
om  d'Engellche  wederom  op  te  zoeken,  zylcnde  ten  dien  ein- 
de de  gantfche  nacht  meteen  Ooftenwind,  Zuyd-Zuyd-Ooft 
aan»  en  in  de  morgenftond  fchreefzyn  Ediverfcheide  brieven, 
waar  onder  twee  aan  zyn  Broeder  de  Raad  Psnfionaris  ,  wan- 
neer het  Schip  van  C<j/'/><i»«  Hollaard^  door  ongeluk  van'tcygen 
Bulchkruyt  in  de  brand  geraakten  en  in  dclugt  (prong,  dog  de 
Lieutenant,  de  Schipper  en  tuflchen  de  70  en  80  Matroozen 
had  men  met  floepen  geburgen.  Den  zelven  morgen  deed  zyn 
Ed:  en  de  Heer  de  Ruyter  ,  dcnVice  Admiraal  Sweers  d^Admi' 
raals  Vlagge  van  van  Gent  op  zyn  Schip  ftellen  >  met  bevel,  dat 
den  gemelden  Heer  Sueers  voor  deze  rys  over  dat  groot  Smal- 
deel  zoude  gebieden  :  de  Schout-by-Nagt  de  Haan  als  Vice- 
Admiraal  op  't  Schip  van  de  Heer  van  Gent ,  en  de  Capitain 
van  Meeuwen  als  Schout-by-Nagt.  Kort  daar  nawierdzynEd; 
de  EngeUche  Vloot  gewaar,  drie  Mylenvanhem  af,  bcftaan- 
de  omtrent  uitvyftig  Schepen,  die  tot  honderd  zylen  aangroei- 
den, waarjop  hy  en  </e  ^«Z  ff  r  belaflen  alles  by  te  zetten,  om  hen 
in  te  haaien ,  zylende  alzoo  de  Vyanden  den  heelen  dag  tot  's 
avonds  ten  9  uuren  boven  de  wind,  zonder  dat  zy  op  de  Ne- 
derlanders af  derfde  komen  ,  zynde  een  klaarblykclyk  teeken  ^e  Staat 
van  hunne  nederlaag ,  en  de  Overwinning  der  Nederlanders.  Ri^aJaen 
Den  Heer  CoRNELis  de  Wirr  ter  Ooren  gekomen  zynde,  °pp"- 
dat  den  Staat  aanmerking  genoomcn  hadde  op  zyn  waar- fchaif "sa' 
de,  en  in  zyn  atzyn  bcflooten,  het  Ruaard  en  Opper- Dy k- ^^ï^^^^ 
graaffchap  aan  zyn  Zoon  te  geeven,  by  aldienhy  op  dezetogt  zoon.zohy 
mocht  komen  t'overleiden  ,    fchreef  daar  over  een  brief^enlcfl^ 

van  »«"♦ 


3fi  LEEVEN  en  DOOD  van 

i<>7i.    van  dankbaarheid  aan  haar  Ed: Groot  Mog:  de  Heeren  Staatcn 
■  van  Holland  en  Wcft-Viiciland,  daar  na  zond  hy  een  fchrif- 
tjaay.      telyk  bevel  af  aan  de  Heeren  Banken  en  Sweers^  dat  zy  met 
hunne  Schepen  wat  digter  aan  malkander  zouden  zylen,  om 
geen  oorzaak  te  geven  dat  de  Vyanden  door  konden  breeken, 
als  ook  om  aan  zyn  boord  in  de  Krygsraad  te  komen,  gelyk 
hy  aan  al  de  Bevelhebbers  insgelyks  deed  ,    en  voordroeg  of 
^'"e"s(fe™'^"  met  de  Vloot  niet  naar  de  Zecuwfche  Kuft  foude zylen, 
■w'itt'fleid   om  de  Schepen  die  Bufch-kruid  ontbraakcn ,  daar  te  laten  in  nec- 
vci"ebb^e!s  ïi^^"»  endeVyandop'sLandsKuftaftcwagtcn,  dewylhydaar 
vooiom     veelmeer  voordeel  als  aan  de  hand  zynde,  in  konde  beoogen,  het 
vioo^naar  wclk  vau  dc  Hccr  de  Rnjter  en  d'andere  hoge  enlageBevel- 
dczceuw-   hebbers  goed  geoordeeld  wicrd.    Dit  dan  beflootenzyndequam 
Snf  "  Slands  Vloot  op  den  lo  Juny  in  'c  Noord- Weft  van  't  Eiland 
lojuny.     Walcheren  ten  Anker,  zendende  van  daar  al  de  gewonden  naar 
Dc  Vloot    Zeeland  in  de  Gafthuilcn,  en  quamcn  de  Capitaincn  Berkjiout  en 
wa^iJren  dc  Brocdcr  van  Noord  Holland  by  de  Vlag.     Hier  herftelde  men 
unAnka,  ^o  veel  als  't  mogelyk  was  de  lekken,  zylen  touwen  en  al  wat 
nodig  was,  en  fond  eenige Schepen  uit  om  kennis  van  desVy- 
ands  Vloot  te  bekomen,  ook  ontfong  men  hier  antwoord  op 
de  Brieven  van  den  Heer  Cornelis  de  Witt,  twee  dagen 
te  vooren   gefchreven  over   die    zeegen,  zynde  d'eene   van 
haar  Ed:  Groot  Mog:  Heeren  Staaten  van //o/4«<^en  Weft- 
Vriedand  en  d'andere  van  haar  Hoog  Mog:   de  Heeren  alge- 
De  Heeren  meenc  Staatcn  waar  by  zyn  Ed;  nevens  de  Ruyter  ,  met  alle 
cornciisde  bedcnkclykc  beleefdheid  bedankt  wierd,  daarnevens  noch  een 
Ruyter'      Brief  van  den  KAa.d  Penftonaris  de  Witt  zyn  Broeder,   on- 
den'sljjt"  vcrgelykelyk  geleerd  gefchreven,  al  welke  ftukkcn,  te  lang 
bedankt,     zyn  om  hier  in  te  voegen.  Des  anderen  daags  fond  men  uit 
ujunjr.     ,j  Lands  Krygstuighuis  tot  Delft  loooopond  Buskruid,  een 
meenigtc  Kogels ,  nevens  40000  pond  van  Rotterdam ,  en  60000 
pond  van  de  Heere  Gecomitteer^  Raaden  van  Holland^  fchoon 
den  Heer  Cornelis  de  Witt  ,  door  een  Brief  van  zyn  Broeder 
bericht  was ,  dat  het  Bufch-Kruid  feerfchaars  in  Holtandwas^  ca 
men  daar  geen  meer  mificn  kon,dewyl  men  het  nodig  tot  vcrller- 
king  der  Grens-Steden  had  :  hier  quam  noeh  een  Brief  by  van  haar 
Ed;Groot  Mog:  die  zyn  Ed:  vcriochten ,  om  een  naaukeurig  on- 
der 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.  3^3 

derfockopde  Vloottedoen,  en  op  noemen  wac  voorSchepcq^  i^jt 
en  hoe  veel  Buskruid  zy  van  doen  hadden,  doch  dar  hy  daar  i 

nieede  foo  veel  geliefde  te  ftrekken  als  't  mogelijk  was ,  het  geen  '  '.^""'• 
zyn  Ed:  deed.     Hier  na  zylde  men  met  's  Lands  Vloot  naar  lo"<ui[. 
Schooneveld  alwaar  zyn  Ed:  den  Heer  Counelis  de  WiTT,"g'het 
gevolmagtigde  van  haar  Hoog  Meg:  op 's  Lands  Vloote  bevan- fpTarèniJ' 
genwierd  met  een  krankte  wanneer  zyn  ongemak  van  finkin-  ^«i'is't 
kinge  ook  vermeerderde.     En  dewyl  de  ziekre  dagelyks  toe  wTsf  ^ 
nam,  vond  de  Heer  ^^  ^«^rcr,  raadlaam,  het  zelve  aan  de  Hee- zynid.-    ■ 
ren  Scaatenbekend  te  maaken,  diehemby  een  beüuyt  van  den  |;°/ifk  op 
21  ƒ««)' toeftonden,  vanuitde  Vloot  t'huis te kceren,  hetgeen  ti^ vloot 
zyn  Ed:  den  twee-en  twintigften  y.w^  werkltellig  maakten,  schoone- 
komende  met  zijn  gevolg,  Dienaaren,  en  Zee  Ly  f  wacht  teza-"='''^«Sï« 
men  uitmaakcnde  102  Koppen,  onder 't  gely  van  den  Cow?w<i«- 
deur  Stuart  en  Roemer  Vlak.  den  vier-en  twintigften  binnen  Dor-  ï°Ü!^l^lL 
drecht^  na  dat  hy  een  Boode  van  die  Stad,  eenige  dagen  te  vooren  '"'  doi- 
ontfangen  had, met  verfoekjom  eenigBuskruid  te  leenen,waar  toe  "'  '* 
hy  niet  konde  verftaan,  doch  vond  een  middel  uit  om  zyn 
geboorte  Stad,  in  fuik  een  gevaar,  daar  de  Franfchen  hen 
zo  naderde,  eenigcrmaaten  te  hulp  te  komen >  hy  zyde  aan 
den  Heer  de  Ruytcr  dat  men  de  terfcheuten  als  hy  van  Boord 
zoude  gaan,  konde  fpaaren,  dat  hy  niet  gediend  zynde  met 
de  plechtigheid,  dit  Kruid  ten  dienfl;  van  't  Land  konbeftee- 
den,  winnende  alfoo  meer  als  jooo  pondenuit ,  die  hy  met  kennis    L""<^ 
van  de  Rujter  mede  n:i Dordrecht  nam,  en  de  Vloot  aldüs  niet  ver-  Bu^kimd" 
fwakte,  fchoondequaadmeenende  en  zyn  Vyandeu  dit  ander-  l]"„^f^^ 
fins  uit  leggende  ,   hem   hier  door  befcliuldigde  ,   denkende,  de  sud 
dat  fulks  dagelyks  door  de  beftierders  der  Steden  wierd  gedaan,  " 
gelijk  van  den  Bo/ch  naar   de  Grave  ook   gefchied  was.     Zo 
iiaali  had  hy  geenVoet  aanLand  gcfet,of  vernam  dat  de  heeleStad 
in  oproer  was.     En  fchoon  deezen  dapperen  Held  nu  voorde 
tweede  rys ,  met  overwinning  t'huis  quam ,  en  noch  geen  op- 
geraapte belchuldiging  tot  zyn  laften  was  ,   hadden  eenige 
het    Graauw    tegen  zyn    Ed:    en   deflelfs    Broeder   aange- 
hitft,  zo    dat    zy  al    kort   na   zyn   vertrek    op   de   Vloot,  op^ 
zyn  atbeeldfel  1  het  geen  de    Heeren  der  Stad   Dordrecht  Duidiecüt. 
Tweede  Boek.  (  Y  y )  en 


Dordrecht  ,r 


protrtot 


f(?7i- 


13  May- 

Zijn  Scliil- 
dcry  van  't 
Stadhuis 
gehaalden 
ain  de  galg 
gehaogen. 


Het  Huis 
van  de 
Heer  Mai- 
ling ge- 
plunderd 
en  om  ver 
gehaald. 


Den  Co- 
ning  van 
Vrankryk 
niet 

JZOOOO 

Wan  tot 

Chjileroy, 


Snnfon 
dansl'Hift. 
Guilliume 
III.  i  Vol. 
pag.iij. 


Lader  van 
eenige  Vy- 
andevan 
«leRaad 
l'enCo- 


3^4  LEE  VENcn  DOOD  van 

e  n  niet  hy,  hadden  doen  Schilderen  daar  zyn  overwinning  op 
Cbattamhy  gei'oeJ  was,  en  tot  een  eeuwige  gedachtenis  op  'c 
Stadhuis  te  pronk  deeden  ophangen,  van  de  wand  haalden, 
flukken  fcheurdcn,  de  brokken  rondom  de  Hoofd wagt  plak- 
ten, en  het  hoofd  daar  uitfneden  het  fclve  aan  degalg  ophan- 
gende ,  met  het  goddcloofte  verwyt  dat  ooit  van  dolle 
menfchen  gehoord  was.  Daar  van  daan  trok  en  Kaaiwerker 
Cryn  genaamd  met  een  Byl>  en  veel  van  dit  driftig  Volk  naar 
het  Huis  van  den  Heer  Burgermeefter  HalUng  het  zelve 
op  ilaande,  plunderde  en  onder  Voet  haalden,  waar  door 
deczen  Held  de  naam  van  Cr;'»  raet  de  Byl  kreeg ,  ennochhuy- 
dendaags  aldus  genoemd  word.  Ook  waaren  eenige  aan  't  huis 
van  den  Heer  van  S-myndrecht^  die  daar  dezelve  rol  meende  te 
fpcelcn ,  doch  wierden  met  groote  voorzigtigheid  in  hunne 
woeden  gelluit.  Dit  was  het  begin  van  dat  Tierannige  Treur- 
fpel,  en  vernielende  oproeren. 

Ondertuflchen  was  de  Coning  van  Vrankryh^d&n  j  May  met 
een  Leger  van  honderd  en  twintig  duylcnd  Man  tot  Charter  oy  ge- 
komen, daar  de  verfamel  Plaats  van  zyn  Heyrbendcn  was.  Welke 
in  vieren  verdeeld  wierden.  Het  eerlt  onder  zyn  Majefteit,  be- 
ftaande  \i\x.6  Brigaiertyécx  van  ó 5  00  Man  te  Voet  en  6  Brigaden 
Ruytery  het  getal  van  14000  Man  uit  maakende  ;  het 
tweede  onder  de  Prins  Qonié^  het  derde  onderde  Marfchalk  Cre- 
^Ht ,  en  het  vierde  onder  Luxenburg :  Van  welk  groot  Leeger  den 
„Hertog  van  Orleans 'sConmgs  Generaltffimns  ,  onder  hem  was 
„gefteld,  die  op  eenen  tyd  vier  Plaaafen  deed  Belegeren,  te 
„  weten  Rynberg  door  de  Coning  ,  Wezel  door  Condé ,  Orfoy 
„  door  Orleans  cnHnnch  door  TurerincHler  verhaald  men  iets  aan- 
„merkelyks  van,  te  wecten,  dat  eenige  byzondere  Menfchen 
„  al  in  de  Maand  van  Maan  Brieven  uit  Duitdandh&dde ,  die  vol- 
„ komen  te  kennen  gaven,  dat  men  dezelve  vier  Plaatfen  den 
„eerde  Jmhy  te  gelyk  zoude  Beftormen.  Men  had  die  Brieven 
„aandenRaad  Paifionarts  de  Witt  en  eenige  andere  Hcercn 
„van  den  vrven  Staat  getoond  ,  die  geen  geloof  aan  deeze  ty- 
„  ding  wilden  geeven  :  ondcrwyl  heeft  de  tyd  zulks  egter  ge- 
»,lecrd,  waar  door  de  Vyanden  van  de  Heer  Jan  de  Witt 
^gelcgcniheid  naamen  om  hem  te  Ufteien,  als  of  hy  fchuld 

had 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WlTT.       ^ss  "^7--. 
j>had  aan  zulk    een  groote    verwoefting.    Zelfs   waarcn  'er  ' 

«eenigendieomhem  meer  en  meer  hatelyk  aan't  Volkcemaa- 
«ken  bedektelyk  uitftrooiden,  dat  hy  hymelyk  verftand  met 
j'  de  Staatsbedienden  van  rrankryk  hield ,  en  dat  hy  dcczc  tydipg 
jjmeer  in  de  wind  had  geflagen,  om  te  beletten,  dat  men  die 
„Plaatzen  niet  tydelyk  met  Krygsmagt  als  andere  noodzaake» 
jjlykheden  voorzien  zoude.     Liex.e  befchuldigwg  (fegt  SamfonJ 
komtmy  z.0  ongegrond  voor ,  dat  ik  mj  daar  omtrent  niet  ep  zou  willen 
houden ,  bi  aldten  my  niet  te  voorengekoomcn  was ,  dat  'er  zeekfre 
Afenfchen  ,  van  ter  zijde  waren,  die  een  haat  tot  in 't  Graf  toe  dra- 
gen, en  niet  konnen  lijden  dat  men  iemand  rechtvaardigd  ,  daar  z.j  maar 
eens  een  haat  tegen  opgenomen  hebben,  en  niet  ontz.ien  uit  te  jlroyen^ 
dat  tli^  met  groote  zjorg  alles  heb  opz.geogt,dat  tot  verojitfchulding  van  dee- 
Z-enStaatbediendekanJirekken^  en  dat  ik^allesifat  tet  ztjn  nadeel  is^  in 
Jiilte  verby  ga  :  Wat  my  belangt,  ik  ben  veizeekerd  dat  hy  in  YV^a^' 
de  beginne  van  dit  Jaar  genoeg  vertoond  heeft,hoe  men  de  Vloote  h«te'gen- 
tydelyk  in  Zee  moeft  brengen,  om  het  vereenigen  van  de  twee  "^ff^Ja" 
Vyandlyke  Vlooten  te  beletten,  als  ook  het  Franfche  Krygs-  tooni. 
tuighuis  tot  Nui(}  te  doen  fpringen ,  en  de  Steden  te  verfterken , 
gelyk  by  d'aanteekeningen ,  daar  van  gedaan  ,  genoegzaam 
blykt  :  daar  en  boven  bragt  hy  te  weeg,  dat  de  overigheid  en 
Regeering  der  Stad  A'«//f«  toeüonden  ,  om  den  Overflen  £<?»»- 
phaeldzyn  Regiment  in  haare  Stad  te  laaten  Werven ,  en  bezetting 
tehouden,  maar  ook  om'sLandsKrygsbendetottien  duyzend 
Man  tot  binnen  haarMuuren  alleen  te  onifangen ,  het  welkeeni- 
geHeeren  onnodig  achten  te  zyn,  als  ook  eenige  bezetting 
inL«;('te  zende,  hebbende  ten  dien  eindedeoveiighcid  aldaar 
door  zyn  beleid  daar  reeds  toe  bewogen ,  en  die  de  Brief  van  den 
Coning  van  £«gf /<«»</ ziet,  aan  zyn  Hoogheid  den HeerePrin- 
ce  van  Oragmen  den  x8  Junij  gefchreeven,  zal  klaar  zien  hoe 
hy  Frankrijk^  en  Engeland  »    en  zy  wederom  tot  hem  genegen 
waaren ,  zeggende.     In  al  de  handelinen  die  ik  heb  aangegaan  met 
de  alUrchri^elijkjlen  Coning ,  hebik^ahijd  getracht  «  bclangens  te  be- 
vorderen.    De  Infolentien  en  de  continueele  Aiachin-nien  tegens  my  y 
van  de  geene  die  eenige  tijd  herwaarts  tot  groote  direóle  hebben  gehad 
Aan  't  Gouvernement  der  vereenigde  Nederlanden  ,   hebben  mj  ge- 
noodzjiakt  my  te  moeten   verbinden  ,   met  den  aller  Chrilieltjk^e 

(Yy  z)  C- 


3f6  LEEVEN  en  DOOD  vaft 

^^7^-     Coninq  dewelke  ook^heeft  het  zelve  fub]eH  van  kUgten  (Nota)  te- 
peni  haar^  ten  einde  alleen  (Nota)  z.ouden  mogen  ter  nedertt^er- 
pen  de  onverdragelij'^grootsheid  ^frLouveftynfche  faftie,  en  de  ons 
te  verz.eelceren  voor  diergeli/ke  berifpingen  ofte  bespottingen  ,    en  wat 
vorders,  i.ijne  (des  Coning  van  Vrankrijks)  adverfie  tegen  de  geene 
dewelke  getoond  hebben  te  weet^en  mijne  Vyanden  ,  z.owel  als  d' uwe  ^ 
belooven  my  een  goede  uitjlag  van  alle  dez.e  veni/erringen  enz..   Ook 
moed  hy,  om  zulk  een  afgryzelyke  en  verfoejelyklchelmftuk 
uit  te  voeren,  eenige  hoop  van  belooning  gehad  hebben,  vol- 
gens de  bekende  regel  in  de  regcen,  ^uod  nemo  gratis  pr£fuma' 
tur  malus  ;  dat  is  te  zeggen  ,    niemant  doet  een  fchelm({»l{_  x.onder 
eenige  belooning,  en  om  my  met  deze  quaadaavdige  Lafter  niet 
op  te  houden,  zal  ik  met  drie  woorden  zeggen  ,   dat  het  te- 
gendeel van  dien  door  de  tyd  is  geblceken,  en  in  twee-en- 
dertig  Jaarennict  van  die  befchuldiging  aan  den  dag  is  geko- 
men; maar  men  bevind  nu  wel  dat  hy  zyn  Vaderland  meer 
dienft  heeft  gedaan  als  cenig  menfch  ter  Waereld.     Hy  had 
"'dera'ds"  °°'^  ^°^  meerder  verzeekering  bewerkt ,  dat  men  met  den  Keur- 
vctbond     vorfl:  van  Brandenburg  op  den  6  Aïay  een  Verbond  van  weder- 
vy^^'J,"' zydfchc  byftand  en  befcherming  maakten,  waar  Munfler  den 
fcherming   jg  en  Keulen  den  17  der  zclver  Maand  den  Oorlog  aan  haar 
dVnb^u'r'g""    Hoog  Mog:  op  Verkondigden.     Ondertuflchen  bequam  men 
#<;juny.    tyding  van  het  fchandig  overgeven  der  Stadt  Rhynberg  *  en 
veel  andere  Steden,  by  vcelein't  breed  befchreeven,  hetgeen 
een  grootc  vcillagcntheid  m  de  gemoederen  der  Nederlanders 
veroorzaakten  ;    dit  gaf  weer  oorzaak  tot  quaat  fpreeken  en 
vuyle  woorden  van  eenige  verbitterde  me'nfchentegens  de  Raad 
Penftonaris  DE  VVitt  uit  te  braaken  ,   waar  over  zeckcr  ver- 
maard Schry ver  zegt,  die  tegenwoordig  na  myn vertrouwen, 
zyn  Pen  wel  anders  gebruyken  zoude,  als  zynde  een  Heer  van 
grooie  Ervarenthcid  en^^ezont  Oordeel,  dat  op  detZc  tyding 
den  Raad  Penftonaris  gezegt  zonde  hebben,  Mvn  Heer  Rhijn- 
berg   over,  dun  is    ons   Land    verhoren  \   en    hem     vraagendc 
wat  hy  geraade  vond  indczegcfteltheid  van  tydtedoen,  zou- 
de 't  Orakel  van  Delphos,  ^zoo  noemd  hy  hem  )  de  Ichouders 
opgehaald  en  geantwoord  hehbe, dat  men  met  de  Vjanden  moeft 
dien  teverdra^eny  zooalimtn  bejl  koude,  hem  heel  vcrfligen  uit- 
druk- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       35-7 

drukkende,  *  her  geen  den  onzydigen  Schiyver  aldus  teken-   ^^^7^- 
ne  geeft,  dat  de  Raad-  Penfionaris  in  alle  voorgaande geUgemhee-  "  " 

den  blyken  van  zijn  Helddadige  moed  en  in  alle  tegenfpoed ,  een  on-  *  ^""f°n  1 
veranderlijke  ftAntvaJligheid  getoond  hebbende,  in  ücez.e  gelegemhetd  lio,  ^'^' 
dez.elve  Man  niet  geleek  te  z.ijn.  Dit  doordringend  verft  and,  die  V 
nimmer^  in  de  [waar ft  e  zaaken,  aan  middels  tot  redding  ontbrak^ 
wift  by  na  niet  wat  hy  raaden  zouden.  Vorder  antwoord  hy  de 
bovengemelde  woorden  van  dien  vermaarde  Schryver  op  deze 
Wyze  ,  daar  waar  en  meer  ah  te  veel  men fc  hen  die  t^tialy^  gefield 
■ivaaren  om  wegens  den  inborfi  van  den  Heer  JoHAN  de  Witt 
te  oordeelen ,  en  men  moet  zich  niet  verwonderen ,  dat  deezen  raad 
Jioffe  gegeeven  beeft  f  aan  de  qaaadaardige  overweeginge  vaneenige 
onder  haar. 

Zoodanig  was  de  woede  van  't  graauw  ,  en  fchoon  myn 
meening  niet  is  een  verweerfchrift  voor  de  twee  Doorluchti- 
ge Heeren  te  maaken  ,    als  daar  geen  reeden  toe  hebbende, 
devvylikze  nimmer  gekend  heb,  noch  aan  hen  vcrmaagfchapc 
ben  ,  of  ooit   eenige    de    minlte   beleeftheid   of  gunft  heb 
genooten,  zo  vind  ik  zeer  onchriftelyktezyn,  dat  twee  men- 
fchen  die  ten  kofle  van  hun  Lyf  en  Iceven,  zoo  trouw  voor 
ons  Land  gellreeden  hebbende ,  zo  in  Staats  als  Krygszaaken » 
na  zulk  een  barbaarfchen  Moord,  en  wrcede  dood,  doorver- 
(cheide  Lalterfchriften  met  veel  goddeloofe  verdichtzelen  op- 
gepronkt,  befchuldigd  tewerden,  waarvan  de  tyd  ons  de  waar- 
heid heeft  ontdekt.     Ik  hervat  myn  reeden  dan  wederom,  en 
zeg,  dat  opdeRaad  van  den  Heer  Raad  Pensionaris  de  Witt, 
men  vier  Heeren  had  Gevolmagtigd  om  naar  de  Coning  van 
Frankrijk  te  zenden  ,  en  te  hooren  wat  zyn  Majelleits  begee- 
ren  was,  daar  nevens  een  opftel  te  verzoeken,  daar  men  hem 
mede  konde  voldoen.    Om  in  deze  droevige  geftehenis  van 
twee  quaaden  't  beft  te  verkiezen  ,   en  liever  door   eenige 
zomme  geks  hem  vergenocging  te  geeven.  als  ons  Land  dac 
wy  vry  gevogten  hadden,  en  dat  zoo  veel  Jaaren  die  machti- 
gen Spaanfchen  Coning  weerfland  gebooden  had  ,   nu  in  zoo 
korten  tyd,  door  Lafhartige  Verraders  en  't  verzuym  van  die 
geen  welke  het  aanbevoolen  waaren,  zorg  voor  de  Grensfte- 
éca  te  dragen,  zoude  verlooren  laaten  gaani  doch  al  deover- 

(Yy  3)  tol- 


3j8  LEE  VEN  en  DOOD  van 

^^''     tollige  aanbiedingedie  men  zyn  Majefteit  deed,  waarcnvrug- 
teloos  ,  en    zyn    eyfchen    ongehoord    hard.     Zoo    dat    die 

•vanGent.  Heeren  *  zonder  iets  uit  te  weiken  wederom  waarcn  geko- 
lde Groot,  ^„„ 

odvkaa     «nen-  „,  ,  ,      „ 

ick.  De  Heer  CoRNELis  de  Witt  naauwlyks  thuys  gekomen 

tLa-  2;ynde  ,  en  van  zyn  onpaffelykheid  noch   te  bed    leggende, 
fteri'gen"   wicrd  ook  na  gegeeven  dat  hy  belet  had  van  in  delaacllcZee- 
d^wTt?.''"  tocht  de  Franlchc  Vloot  te  vernielen.     Het  geen  de  onzydi- 
gen  Schryver  aldus  beantwoord.     De  valsheid  vmi  dn  uit  jlroeifil 
Simfon      WAS  klaarblijkelijk  genoeg ,  dewijl  het  waare  belang  van  twee  Broe- 
yoi.  11.  pig.  ^^y^  Jirekten  om  de  macht  van  de  Engelfche  Coning  te  vernielen ,  en 
hem  hutten  ftaat  te  Jlellen  om  z.ijn  Neef  den  Prins  van  Oragnien  ooit 
te  k^onnen  helpen.     Dez.e  valfcbe  befchuldiging  hoe  ongegrond  dat  die 
ook  was ,  beletten  niet  van  gelooft  te  worden  onder  't  0'raauw  ,   die 
altoos  meer  nijging  hebben  een  qnaade  als  goede  indruk^aante  neemen. 
ToeUgvjn  Onderwylen  quamen  op  den  ii  Juny  's  avonds  ten  ii  uuren 
mc'/op'^'    vier  menfchen  aan  zyn  huys  kloppen,  en  open  gedaan zyndc, 
jyaEU:      begeerden  hem  zelfs  te  fprecken  ,  niet  tegenlTaande  geant- 
>woord  wierd,  dat  zyn  Ed:  onpaflelyk  ic  bedde  lag,  en  nu 
ook'tontydig  was  om  yemand  onbekend,  toegang  tot  hem  te 
geeven,  drongen  zy  noch  dieper  in  huys,  met  alle  gedachten 
van  hem  te  vermoorden,  zoo  als  d'omftandigheeden  daar  van 
te  kennen  gaven,  het  geen  een  der  dienrtboden  beletten  met 
achter  uyt  ie  loopen ,  diede  Wagt  haalden,  op  welkers  aan- 
komll  zy  de  vlugt  naamcn, 
ceniLaid        Weinig   dagen    te    vooren    zyndedenai    Juny    gefchic- 
ïeniionaiis  Je  dcs  avonds  omtrent  elf  uuren   diergelykc  aanflag   op   den 
woKldoot   Raad  Penftonaris  DE  WiTT,  Zoo  als  hy  uit  de  Vergaderingvan 
Tiermoet-  },jjr  £(j.  Gioot  Mog:  quam ,  doch  was  van  groocer  gevolg. 
unsM'Hd.  Den  Raadsheer  van  der  Graaf  wzs  met  zyn  Huysvrouwenko- 
ftelykftc  goederen  uit  's  Gravenhagen  naar  Delft  gevlugt  ,   on- 
dertuffchen  hadden  de  Zoons  Mr.  Fteter  en  Jacob  alle  twee 
Regtsgeleerden ,  de  Poilmeefter  Advtph  Borrebach  en  Cornelis 
de  Brtijn.,  ten  avondmaal  genodigd,  die  na  den  eetenmethun 
vieren  op  de  Vyvcrberg  komende  ,  dit  vcrfocyelyk  werk  uit- 
voerde, gcivk  in  het  Vonnis  van  Mr.  "Jacob  van  der  Graaf  iz 
zien  is.  Niemant  van  deze  gaden  wierd  gevangen,  als  den  ge- 

mcl- 


CORNfiLlS  en  JOHAN  DE  WITT.      3^9 

melden  ]aeob  van  der  Graaft  die  des  anderendaags  's  morgens  *°7** 
ten  negen  uuren  zynde  den  22  deezer  wierd  gekregen,  wan-  """"^ 
delende  verfcheide  ryzen  mee  de  Mantel  die  hy  mede  genoo- 
mcn  had  van  Levy»  van  Dijk_^  om  niet  bekend  te  zyn  ,  op  de 
Vyverberg  :  meencnde  op  d'een  of  d'andere  wyze  in  zynhuis 
te  komen,  dat  van  vooren  en  achteren  met  Burgerwagt  be- 
zet was.  Zoo  dat  hy  by  cenige  Burgers  bekend  wordende,  en 
voornamentlyk  van  de  vermaarde  Hendrik^  ferhoef  Stlverfmity 
die  hem  by  de  mouw  greep  ,  en  vroeg  waar  hy  foo  bebloed 
van  daan  quara  ,   daar  hy  op  antwoorde ,  ^<jf  z.t}n  Neus  w.is  out-' 
[^rongen.  Eenige  andere  Burgers  fchooten  hier  racede  na  toe 
enzyden»  kom  aanfionds  met  onsy  naar  de  Hoof dwitgt  op  het  binnen 
Hof.    Hy  ziende  dat  het  ernft  was,  bad,  van  hem  los  telaa- j^cobvaa 
ten,  of  dat  hy  een  Man  des  doods  was,  bekennende  alfoode  der  Graaf 
misdaad  aanllonds  voor  dat  hy  in  de  Wagt  zat.     Enhaddende  ^^""S*^"' 
Heeren  een  uur  vroeger  in  de  Vergadering  gekomen,  zouden 
Zy  de  andere  drie  medeftanders  ook  op  zyn  bekentenis  gekre- 
gen hebben,  dewyl  zy  noch  ten  huyze  van  den  gemelde  Le- 
vijn  vun  Dijk  waaren.     Het  had  miflchien  nimmer  aan  den  dag 
gekomen,  indien  zeeker  DoSior  dien  zelfden  avond  van  ceo 
Zieken  afkomende,  en  gaande  over  de  Vy verberg  ,   niet  had 
hoore  zagjes  roepen.   Graaf,  Graaf}  Waar  7,tjtgy}komt  voort. 
Welke  van  der  Gm^/ teruggegaan  was  om  te  zien  of  den  Raad 
Penfionaris  wel  dood  was  ,   gelyk  zy  gemeend  hadden.     Den 
gemelden  Do^or  die  met  gefien  was,  het  zy  door  hunne  vcr- 
flagentheid,  of  door  zyn  buitengemeene  kleine  geftalte,  tracj 
ter  felver  tyd  naar  't  Huys  van  den  Heer  Raad  Penfionaris  de 
WiTT,  die  hy  hoorden  dat  dusdanige  ongeluk  overgekomen 
was,  het  geen  des  morgens  daar  aan  bekend  gemaakt  zyndc, 
bevoolen  wierd  de  Ruytery  op  te  zitten,  de  Bruggen  op  te  haa- 
ien en  alle  toegangen  te  fluyten. 

De  drie  andere  naar  't  Leger  gevlugtzynde,  foo  men  voor- 
gaf, deed  haar  Ed;  Groot  Mog:  befluyten,  om  ook  terfclver 
tyd  defe  zaak  aan  zyn  Hoogheid  en  andere  Cf «fr<»<»/x  bekend  te* 
maaken  door  de  volgende  brief. 


Aa9 


3^0  LEE  VEN  en  DOOD  van 

■'  Aanzyn  Hoogheid  den  Heere  Prince  van  Oragnicn, 

«  :e.,„  DOORLUGTIGE 

hiarEd:  ErNTFESTE  >    OCC. 

aónzyn       T  N de  zoorUedene  nacht  hebben  vier  Perfoonen^  gementeerd onfen 
"°„°f,'d'^nA/244^  Penjionarn,  gaande  vanonz.e  FerguderpUatfe  naar  dejelfs 
Raad  Pen-  Huyz.inge^  op  de  fnblic^ue  firaat  te  a^ajfmeeren^  ende  aan  hemtein- 
üoams.     ^igefftn  ^  <vi(f  zjcr  fivu.ire  wonden ,  eene  z.aak  die  ons  ern/leli/keu 
ter  harte  gaat,  ende  daar  over  als  aan  onz.en  eerflen  Aiintftergeper- 
fpe^eerd  x.ijnde ,  wji  van  rneyninge  ^ijn  ons  rejientiment  rnetter  daat 
aan  de  handdadigers  ende  Complicen  te  doen  gevoelen ,  en  te  werke  leg~ 
gen  :  Een  van  de  voorfz..  vier  perfoonen  is  alhier geapprehendcerden- 
de  in  hegtenijfe  geftelt ,  de  andere  drte  met  naamen  Meeder  Pieter 
van  der  Graaf,  ^dolf  Borrebach,  ende  C:  de  Bruin  ^  ge'évadeert 
z.i)nde  ,  ende  haar  ,    naar  dat  men  uit  de  informatien  heeft  kannen 
afneemen,  omu/ijfclijk^onder  de  Troupes  van  den  Staat  bj  JSfieuwer- 
hrugge^  ende  op  d' andere pajen  u  Hoogheedbekend  gepofleerd  begee- 
ven  hebbende ,  z.00  hekben  wj  onzen  v'roeureur  Generaal  ende  yldvt. 
Fifcaal geordonneerd ,  hem  in  perfotn  onder  de  voorfchreeve  Troupes 
te  begeeven ,  de  voornoemde  handdaadige perfoonen  aldaar  (ofte  daar 
dezelve  te  vinden   z.ullen  z.ijn  te  apprehendeeren  ,  en  pede  Legato 
herwaards  over  te  brengen  ,   ende  niet  mogen  onder  ons  laaien ,  den 
Btvcl.        voornoerrtden on ::.en  Procureur  Generaal,  aan  u  Hoogheid  by  deezen 
teaddrefeeren ,  mctganfch  emftigvcrzoek  ende  recommandatie,  ten 
einde  u  Hoogheid  den  ^elven  enz.en  Procureur  Generaal ,  in  het  opfoeken 
Sil  /ipprehendeeren ,  ende  btmagtigen  van  de  voorfz.  perpetrateurs  van  het 

i»orfz.  execrahcl  deliB ,  alter  weegen  geMcve  de  behulpfaame  hand  te 
bieden ,  ende  zoo  veel  mogelijk  bezorgen ,  dat  de  meergenoemde  per- 
petranten  in  handen  van  den  voorfchreeven  Procureur  Generaal  ende 
de  fuftitie mo^cn geraaken ,  hel tff/i^prfWM Hoogheids  wljzeConduiÜt 
verwagtende.  Doorlugiige ,  crc.    GefchrevcnindcnHage 

den  2  2  Juny  iCtji.        Ernifefle  (ie. 
^^an  zjjn  Hoogheid  den  Heere  Prtnce  van 
Oragnien,  en  de  Mutatis  Mutandis  aan 
de  Heer  en  van  Beverningk, ,  Feld-Adaar- 
fchalkJVuriz ,  Prins  Maurits  van  Najfauw  y 
ende  de  Gr  ave  van  Hornes,  PIt 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WlTT.        361, 

Dit  veroorzaakten  een  grooteverflagenthcid  in  heel  Holland  > 
en  de  overweegingen  die  men  daaromtrent  maakten,  waaren 
verfcheiden,  zyne  Vyanden  die  't  nooit  aan  godloofe  laftering 
ontbrak,  zyde  die  Land  verrader  is  tiiet  beter  waard;  't  ts jammer 
dat  het  mi/lukt  is  ;  hoe  l^onnen  de  Heer  en  zulk.  een  fchelm  dulden; 
ons  Lam  is  al  half  verkogt ,  en  [oo  lang  als  hy  het  befiier  der  faalden 
heeft ,  !^<j/  het  met  ons  van  tijd  tot  tijd  noch  [legt er  gaan  j  maar  't  is 
geen  ivonder  >  daar  z.ijn  z.00  veel  Groeten  aan  vajl  ,  die  niet  beeter 
z.ijn  als  hy  ,  en  daarom  wordenzje  verfchoond ,  enz.  Den  Heer 
Raad  Penftonaris  maakten  door  d'onderftaande  briet  het  vcrfoe- 
jelyk  fyt  aan  de  Heeren  Staatcn  van  Holland  en  Wed- Vries- 
land *s  morgens  vroeg  bekend ,  fchry  vende  hier  over  ook  aan 
zyn  Broeder  en  meer  andere  zyner  Vrienden. 

i 
Edele  Groot  Mogende  Heeren , 

I [leren  laat  in  den  avond  tujfchen  elf  en  twaalf  ufiren ,  komen-' 
l  de  uit  Uw  Edele  Groot  J\4og:  t^ergaderinge  %  heeft  z.eeker  Per-  Efief va» 
foon^  my  onbekend,  mijn  Dienaar ,  die  meteen  brandende Flambeau  ^"^ifla- 
voor  uitging,  het  Licht  met  geweld  uit  de  hand  gewrongen ,  en  het  'i°."-i"s<le 
x.elve  uitgedaan  en  weg  gefmeeten  hebbende,  zijn  aanjionds  op  de  hi>i-Ed: 
Plaats  by  het  Gericht^  vier  J\dans-Perfoonen  ^  alle  met  blootgeweer  y  9'°°^^°^' 
my  te  gelijk,  aangevallen ,  en  hebben  zonder  eenige  woorden  te  fprec' 
ken  eerft  foo  veel  rfiogcUjk,  na  my  geliookcn ,  endc  daar  na  my  in  den 
hals  gehouwen  ^  met  dewelke  ik  eenigcn  tijd  geiiorfield  hebbende,  hen 
eindelijkjer  neder  gevallen ,  en  heb  alfoo  een  groote  contufte  met  een 
quetzuur  in  '/  Hoofd  gekreegen ,  daar  na  weder  opgeraakt  wezende^ 
zijn  zy  alle  te  faa-inen  door  geloopen,  vertrouwende  fo  het  fchijnt  haar 
dejfein  te  hebben  volbragt,  dog  hebben  my  echter  maar  twee  wonden 
in  V  Ltchaam  geinfitgeert  y  daar  van  de  eene  is  een  fieekjnderegter 
zijde  y  tuffchen  de  'nijfde  en  fes  de  Ribbe,  endede  andere  eenfleekvan 
achteren  gegeeven  omtrent  de  junEluure  van  de  linker  fchouder  ^  mits-    " 
gaders  't  geene  als  hoven  wegens  mijn  Hals  en  Hooft  is  ge»ientio~ 
neen.     d' Heeren Dolloorenvxw&tx%x.x-Xi.\.^VïenWt\vzx\\iSi  alsmede 
de  twee  Chirurgijns  genaamt  «s/*  Wilde,  die  mygevifiteert  en  verbon- 
den hebben y  oordeelen^  dat  geene  van  alle  de  voorfz.  Hoonden  ^  voor 
dis  noch  met  pertcul  is  vermengt,  foo  dat  ik^bji  provi^e  reeden  heb  ot» 
Godt  den  Heere  te  danken  ,  dat  die  rencontre  met  arger  afgeloopei} 
.^Xweede  Boe/:,  (2.z)'  isf 


35r  LEEVEN  en  DOOD  van 

1^72.  ,■ƒ.  Zijnde  ik.  nochtans  niet  w  fïaat  om  mijn  dtenft  en  funBis  by  uw 
e_  '  £dele  Groat  Mog:  te  konnen  xvaarneemen  ,  daar  van  tl^  mits  dien 
terbiedeliik.  verfoeke  tot  beter  gelegenthetd  en  difpofitte  te  mogen  blijven 
gedifpenfeen ;  iVa^tr  mede  Godt  yllmachtig  biddende  ,  Uw  Edele , 
Grooi  Moqj.  loffelijke  Regeermge  in  dez.e  gants  bekommerltjke  tijden^ 
met  z.tin  extraordtnatre  Genade  te  willen  by  -wêonen  en  Zeegenen. 
Zalikverblyven, 

Ed:  Gr  :  Mog;  Heeren  : 
UwerEd:  Groo  tMog:onclerdaauigen  en  getrouwen  Dienaar, 
H^geden  IVas  geteekend 

»»Juuy-  JoHANDeWitt. 

Deezcn  inhoud  deed  haar  Ed:  Groot  Mog:  omGen,  en  ver- 
baazen, waar  vaneenige  der  zelverzyde,  hoez^almen  den  Raad 
Penfionaris  ^  onz.en  eerfienStaatsbediende,  op  dez.e  wij z.e  handelen , 
wie  weet  of  ^t  op  ons  ook^niet  is  gemiwd^  hoe  kan  men  weeten  wat 
tenige  dolle  menfchen  voorgenomen  hebben  te  doen^  enz.  En  om  de 
uitvoerders  van  dcfe  grouwfaame  onderneetning  gemakkelyker 
te  beirappen  ,  ftelde  haar  Ed:  Grooi  Mog:  5  000  guldens  loon- 
geld,  op  yder  der  raisdadigcn,  by  een  bcfluyt  van  den  23  de- 
zer luydende. 

Bstra6i  uit  de  Refoltitien  van  haar  Ed:  Groot  L^fog:  Hef  re» 
Staaten  van  Holland  en  Wefi-Vriejland. 

WerdMoo  ,  Tnv  E  Hcer  5ojf(fW  hceft  ter  Vergadering  gerefereerd,  dat 
jdervand?  „  \^  dc  Prefidciit  cn  de  Raadcn  van  de  Hoove,  de  Heeren 
*efttid*     «Gecommitteerde  Raadcn  in  bedenking  hadden  gelteld  ,   of 
**      *      „niet  tot  becter  ontdekkinge  enachterhaalingc  vandc  handda- 
„digcrs,  en  dc  Complice  van  't  Inorme  en  de  ongehoorde  fyt 
y,  op  den  :i  deefcr  loopendc  Maand,  tuflchen  elfen  twaalf  uu- 
rren in  den  avond,  aan  den  perloon,  van  den  Raad /•(?'//< ow/i- 
y,m  DE  WiTT  begaan,  zouden  behooren  te  werden  gefteld 
„een  Premie  van  vyf  duyfend  guldens  ,  ten  behoeve  van  dc 
,,  geene  die  ymand  van  dezelve  Complice  zouden  weeten  aan 
„tewyzcn,  dat  zy  in  hegtcniffe  geraakte  ,   met  byvoeginge 
j, nochtans,  dat  die  van  de  voorl'chreevc  Hoove  geenPcnnin- 
ï,gen  in  voorraad  haddc  ,  otnme  de  voorfchreeve  Premie  te 

Jcon« 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       363 

„konncn  voldoen  }  waar  op  gedelibereerd  zynde,  is  goed  ge-  ~  ^'j 
,,  vonden,  ende  verftaan,  dat -die  van  de  gemelde  Hoove  by 
,,  aanichryvinge  zullen  werden  geauthorifeerd ,  ende  gelaft,  om 
,,by  Publicatie  te  mogen  belooven  de  forome  van  vyf  duyfend 
„Caroly  guldens  ,  voor  yder  der  voorfchreeve  Complice  die 
„  zal  konnen  werden  ontdekt ,  en  aangeweefe ,  dat  hy  in  han- 
„den  van  de  Juftitie  geraakt ,  des  dat  de  voorfchreeve  te  be- 
„looven  Premien  zullen  werden  voldaan  ende  betaald,  uit  de 
,,  goederen  der  voorfchreeve  handdadigers  ,  die  by  Sententie 
„van  de  meergemelde  Hoove  zullen  werden  geconfisccerd, 
„en  zal  de  bovenftaande  haar  Ed;  Groot  Mog;  Refolutie  by 
„Extraót  Auchenticeq  die  van  de  voorfchreeve  Hoove  toegefon- 
„dea  werden. 

Men  floeg  aanftonds  de  handen  aan  't  werk,  om  zyn geding 
te  maaken.     Den  gevangen  deed  door  eenige  Vrienden  by 
den  Raad  Penftonans  aanhouden  ,   om  vergiffenis  van  hem  te 
verkrygen,  het  geen  veel  quaadaardigen  ,  en  voornamentlyk 
den  Lalterlyke  en  onkundigen  Schryver  van  den  Bofch  in  een 
blaauw  Boekjcn  zegt,  dat  dn  van  verfchetde  z.00  Kerkhjkealsan-  fchrfft'cn 
dere  lieden  verz.«gt  wat ,  maar  den  Raad  Penfionaris  en  de  i.ijne^  toon-  V",  y^"<i«* 
de  daar  geen  genegentheid  toe  te  hibben.     Waar  uit  de   Vyanden 
van  den  Heer  Johande  Witt  ,  wederom  reeden  trokken  otn 
hem  te  lafteren :  maar  ik  ben  wel  vcrfeekerd  van  geloofwaar- 
dige menfchen  ,   die  den  Raad  Penfionans  bezoekende  ,   hen 
(zoo  haaft  hy  het  gevange  neemen  van  de  Heer  van  der  Graaf 
quam  te  verftaan  )   deeze  zelfde  woorden  heeft  toegevoegd, 
zeggende  al  zugtende,  het  jammert  my^  dat  eerlijke  iniden  haar  ^ooideè 
kinderen  zjch  tot  xjulk  een  werk,  laaten  verrukken ,  het  is  my  leet  dat  ^'"  ''^" 
den  Jongman  gevangen  is ,  ik  wenfchte  dat  by  buiten  banden  geble-  fionaiis!"* 
ven  was.     Ook  is  waar,  dat  zeker  Heer  van  zyn  Maagdlchap 
des  daags  na 't  gevangen  neemen  hem  is  komen  verzoeken, 
dat  hy  den  gevangen  het  Feyt,  aan  hem  begaan^  zt/ilden  vergeevcn^ 
waar  op  den  Raad  Penfionaris  met  deze  zelfde  woorden  heeft 
geantwoord,  t\  vergeef  het  hem  uit  de  grond  van  mtjn  Hart;  gelijk, 
ik  het  ook  hem ,  en  z.ijne  drie  medejlanders  al  van  den  heginnen  af  helr 
vergeeven.    Doch  't  geval  wilde  dat  deezenHeer,  den  zelfden 

(Zz  z)  dag 


3^4  LEEVEN  en  DOOD  van 

^        dag  noch  uic  den  H.%iig  moed  vercrekkeii,  fonder  daar  kennis 
■  aan  den  gevangen  of  zync  Vrienden  van  te  geeven  ,   foo  dac 

kort  daar  na  noch  ymand  by  hem  komende,  en  't  zelfde  ver- 
foekende,  van  hem  beantwoord  wierd,  hoe^  tk  wi^  niet  anders 
of  den  gevangen  h.id  hier  reeds  kennis  van ,  en  by  atdien  dn  z.o  niet 
is  verx.oek  ik  UL.  vriendelijk,  dat  gy  zMlk.^ geliefd  te  doen.  Zo  dac 
dit  genoeg  was  voor  zo  ver  het  zyn  ILd:  eigen  perfoon  raak- 
ten. Maar  zyn  Vyanden  wilden  hebben  dac  hy  een  zaak  van 
zulk  eenquaad  gevolg  fdie  hy  gevange  reeds  bekend  had  ,  en 
daar  hy  in  handen  van  't  Geregt  was )  hem  vergceven  zoude  en  op 
vrye  voeten  (lellen  door  zyn  Achibaarheid,  het  welk  immers 
de  Souverainen  van  de  Landen ,  en  niet  aan  byzondere  noch  aan 
Vinder"  hem  ftond  ;  Zoo  dat  volgens  de  Wetten  der  Landen , 
!ris"nwotd  ^y"  bekentenis  opgemaakt  zynde  ,  hem  den  28  Juny 
tjithaift,  dc  dood  wierd  aangezegt  ,  en  des  anderendaags  zynde 
Woensdag  ,  volgens  't  onderftaande  Vonnis  ter  recht  ge- 
field is. 

ALïoo  Jacob  van  der  Graaf,  jcgenwoordig  Rcdetinccrdcopdc  Voor- 
poortcvandcHovcvan  Holland,  voor  den  zelve  Huve  buyten  pync 
en  banden  van  ylere  bekend  heeft ,  dat  hy  op  Dingsdag  voorleden  acht 
dagen,  zijnde  den  ai  dezer  Maand  Juny,  's  avonts  ten  Huyfe  van  zyn 
Vader  hebbende  gegeten,  en  met  zyn  Broeder Pietcr,  AdolphBorrebag, 
cnCornelisde  Bruyn,  te  zamcn  de  klokke  half  elf  uuren  uitgegaan  zyn- 
^c,  gezien  hebben  dattcr  noch  licht  was  in  de  Kamer  van  de  Heeren 
Staaten  van  Holland,  en  dat  by  die  occalïe  gcfcyt  is  door  den  voorft. 
Borrebach,  dat  de  Staaten  van  Holland  noch  vergadert  waarcn ,  en  dat  dies- 
halven  daar  noch  mede  was  den  Raad  Penfionaris  de  Witt,  hem  uit- 
makende voor  een  Schelm  en  een  Land-verrader,  voegende  daar  by, 
dat  men  hem  behoorde  aan  kant  te  helpen  ,  en  dat  ook  't  zelve  by  hun 
luyden  opgenomen  zynde ,  zy  met  den  anderen  hebben  geloot ,  wie  dc 
cerftc  zoude  zyn  die  dc  aggrclfie  zoude  doen ,  en  dat  tot  tweemaal  't  lot 
is  gevallen  op  Gornelis  de  Bruyn,  en  dat  de  oorzake,  waarom  zy  voor 
de  tweede  maal  geloot  hebben,  is  geweeft  om  dies  wille,  datzy  mcyn- 
dc  datter  in  de  cerfte  reizc  abüys  was  begaan  ;  dat  dieshalvc  ook  dc 
voorn,  dc  Bruyn  de  eerde  is  gcweert  die  den  Raad  Pcniionaris  gcaggref- 
fccrt  heeft,  na  dat  alvooren,  of  door  Borrebach  of  door  de  Broeder  van 
hem  gevangen  de  Tlambeau  uit  de  hand  van  den  Dienaar  van  den 
Raad  Penfionaris  was  genomen  cnuit-i^cdaan;  cndathetzelvcisgefchicd 
op  de  Plaatze,  tullchen  dc  V^oorpoorte  en  het  Schavot,  en  dat  ondcr- 
IMlIchen  zyn  gevangens  Broeder  cii  Borrebach  met  dc  knecht  bezig  zyn 

ge: 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       36^ 

geweeft,  en  dat  een  van  de  knechts  hem  op  de  loop  begeven  heeft ,  dat  iSjil 
doen  7,yn  Broeder  hem  gevangen  en  de  Bruyn ,  die  met  den  Raad  Pen-       . 
fionaris  bezich  waarcn  ,  te  huipe  is  gekomen  ,  dat  als  doen  den  Raad 
Penlionaris  onder  de  voet  is  geraakt ,  en  dat  zyn  gevangens  Broeder  op 
het  lyf  van  den  Raad  Penlionaris  is  gevallen  ,   en  dat  hy  gevangen  doe 
hem  een  quetfure  met  zyn  Mes  in  zyn  Schouder  heeft  gegeven,  't  welk 
hy  naderhand  heeft  weggeworpen  ,  en  dat  hy  zyn  Degen  niet  en  heeft 
uitgetrokken,  om  dat  hy  die  niet  van  doen  hadde,  maar  dat  het  zelve 
Rapier  in  de  rabouillic  uic  de  Ichecdc  is  gevallen  ,  dewyl  hytewytwas, 
zynde  de  zelve  die  hem  op  de  Voorpootte  is  vertoond  ,  ende  het  zelve 
gedaan  hebbende,  dat  zy  gezamcntlyk  zyn  heen  gegaan,  zonder  dat  hy 
gevangen  eenige  Menfchen  heeft  vernomen,  dat  hygcene  redenen  weet, 
waar  omme  hy  't  zelve  feyt  heeft  helpen  perpetreren ,  als  om  dat  hy  van  God 
verlaten  was.    Dat  hy  gevangen,  vermits  den  voorn,  de  Bruyn  in  zyn  hand 
gcqucft  was,  verfocht  is,  om  te  gaan,  gelyk  hy  ook  gedaan  heeft,  na 
ecncn  Doctor  Breugel ,  woonendc  in  de  Moleftraat ,  ten  eynde  hy  eens 
ten  Huyfe  van  Levyn  van  Dyk,  woonende  alhier  by  de  Luterfc  Kerk, 
wilde  komen,  en  dat  hy  met  den  voorn.  Breugel aldaarzyndegekomen, 
de  zelve  als  doen  het  Verband  aan  de  voorn,  de  Bruyn  heeft  gedaan : 
Dat  hy  de  Sak  met  ftukken,  den  Raad  Penfionaris  afgenomen,  ten  Huyfe 
van  den   voorn.  Levyn  wel  hseft  gezien  ,  alwaar  zyn  Broeder  en  de 
voorn,  de  Bruyn  haar  retraide  hadden  genomen  ,  maar  dat  hy  niet  en 
weet  ,  by  wien  de  zelve  Sak  genomen  is ,  en  dat  hy  aldaar  een  Mantel 
van  den  voorn.  Levyn  heeft  genomen ,  die  hy  omgehangen  heeft,  met 
dewelke  hy  ook  geapprehendeerd  is.     Alle  't  welke  zyn   zaken  van  zeer 
quade  confequcntie,  die  in  een  Land  van  Juditie  niet  behooren geleden , 
maar  andere  ten  exempelc  geftraftte  werden.     SOO  IST,  dat 't  voorfz. 
Hof  met  rype  deliberatie  van  rade  doorgezien  en  overwogen  hebbende, 
alle  't  gecne  ter  materie  dienende  is,  Doende  recht  in  den  name  en  van 
wegen  de  Heerc  Staatcn  van  Holland  ende  Weft-Vriefland  ,  verklaard 
heeft,  en  verklaard  mits  dezen  den  voorlz.  Gevangen  begaan  te  hebben 
Crtmen  l(c[te  Majeftatis  :  Condemncerdhem  mits  dien  gebracht  te  wer- 
den ter  Plaatfe ,  daar  men  alhier  gewoon  is  Jullitie  te  doen,  en  aldaar 
geëxecuteerd  te  werden  met  den  Swaardc ,  datter  de  dood  navolgd ,  en 
verklaard  alle  zyn  Goederen  geconfifqueerd.     Gedaan  in  den  Hage  by 
de  Heeren  en  MccdeïSty^driaaK Pauw ,  Heer  van  Bennebroek  ,  Prsezi- 
dcnt  ,    Albrecht  Nierop  ,    Willem  Goes  ,    Heere  van    Bouchorftettburg 
Cornelis   Fanius  ,  Heeren  van  Ofed-Haarlem .,  Frederik  van  Liter,  Cor~ 
aehs  Baan  en  Mattheus  Gooi  ,  Raadfluyden  van  Holland ,  en  gepronun- 
cieerd  op  de  Audiëntie  van  de  Rolle  den  19.  Juny  1 572. 

In  kennijfe  van  my , 

ADR.  pots; 

Hy  fturf  met  een  groot  leed  wezen  en  berouw  over  zyn  zon- 

(Zz  3J  den. 


i(f7^ 


^66  LEE  VEN  en  DOOD  van 

den,  voornamentlykover  deeze  laafte  misflag.     Hoeverfoeie- 
-  lyk  die  ook  is ,  zo  moet  men  in  der  daad  een  Jongman  van 

zulk  een  goet  gcflagc  beklaagen  over  fuik  een  vervloekt  voor- 
neemen.  En  hetellendigile  was,  dat  den  Scherprechter  van 
Haarlem  hem  verlcheide  flagen  met  het  Swaard  gaf,  voor  dat 
hy  het  Hoofd  van  den  Romp  af  hieuw.   Aanmcrkcns  waardig 
zyn  de  woorden  die  hy  kort  voor  zyn  dood  aan  een  Kerklyk  Heer 
Ainmei-  fprak,  x-if^^^"^*»  toenikvoorgenomenhad^den  RaadPenfionaris  de 
ineikelyke  -yy-j^^  te  vermoorden  ^  bad  ikCod  dat  hy  mijn  voornemen  geliefden  te 
an  Jacob    doen gelukken^hy  aldien  de  RaadPenftonarts  een  Schelm  wassen  uo  hfeen 
eerltjk^Man  was ,  dat  hy  my  dan  geliefde  om  't  Leeven  te  doen  k^nmen. 
Eenige  fullen  dit  mifl'chien  tegenlpeeken ,   doch  ik  ben  zo 
■wel  verfeekerd  dat  hy  dit  gefegt  heeft,  als  dat  zyn  dood  daar 
op  gevolgd  is. 

Op  de  felfde  dach  van  de  rechtftcUing  ,  ontfongzyn  Ed:  de 
Heer  Raad  Penfionaris  de  Witt  ,  een  beklag  Brief  van  den 
Heer  Lt.  Admiraal  de  Rujter ,  zynde  van  deezen  inhoud. 

Wel  Bdelegejlrengen  Heer 


vaadcc 


ïiierrjn 
dcRuytct 
«anden 
RaidPen» 


M  Y  N    Heer. 


)> 


IKhebgiikrenAvonduitUvvEd:  Brief  van  den 
loopende  Maand,  "        ■      -- 


2  2  dcezer 
„^i<jup«-iiui.  iYiaaiiu,  aan  myn  Heer  den  Ruwaart,  Uw  Ed: 
„Broeder,  houdende»  met  verfchrikkinge gezien,  het  gruwe- 
5,  lyk  feyt  dat  's  Nachts  tevooren  aandelIelfsuitftcekendePer- 
„  zoon  is  begaan.    Doch  ben  van  herten  verheugd,  datdc  Me- 
„dicyns  niet  en  wanhoopen  aan  een  goede  herltclling  van  ge- 
„fontheid,  die  ik  ten  hoogfte  wenfche  :  En  dat  de  handda- 
„  digen  mogen  werden  in  hechtenis  genomen, en  lli  engclyk  naar 
„  verdienllen  geltraft :  Ende  dat  Uw  Ed:  noch  veele  Jaarcn ,  ten 
„  dienilcn  van  den  Staat,en  zy n  lelfs  genoegen,  in  voorfpoed  mag 
„Icevcn;  verblyvende  nevens  myne  dienflelyke  gebiedemflc 
„aan  myne  Heeren  Uw  Ed:  Vader  ,  Broeder  ,  en  Uw  Ed: 
„  zelfs. 

Wel  Edele gejlrengen  Heer 

ÖEd:  Ootmoedige  Dienaar 

MicHiEL  Adr:  de  RuyterJ 

Het 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         3^7 

Het  is  ook  zeer  gevallig  da:  haar  Ed;  Groot  Mogrdcn  Pen-  i^'ji'. 
ftofiaris  Vivien^  van  Dordrecht^  by  een  bcfluyt  van  deii  20  de-  ■! 

zer  hadden  ontboden,  omdenHcerRaad /'£«/(o«<«m  de  Witt 
in  zyn  bezigheeden  t'onderfteunen  ,  zo  dat  den  Staat  by  die 
voorval  \an  zyn  wonden  echter  bediend  wierd. 

Ondertuflchen  zakten  den  Vyand  al  af;  en  had  reeds  t7*-  ^laRtegei 
frec^'f  in  genomen ,  het  geen  een  geheele  ontlleltenis  indevjnHoi- 
gemoedeien  van  alle  weimenende  Regenten  veroorzaakten. '"°*^- 
De  Obhgtuun  ten  lalten  op  't  Land  verminderde  zo  ichrikke- 
lyk  dat  men  de  zelve  voor  geen  dertig  Guldens  in  plaats  van 
honderd  kondc  verkoopen,  d'ASliêno^)  d'Ooll  IndilcheMaat- 
fchappy  bood  men  aan  voor  250  Guldens,  en 't  Bankgeld , 
dat  wel  eer  j  ten  honderd  meer  als  't  Kas  geld  waard  was, 
daalde  tot  4  of  y  ten  honderd  daar  onder }  men  deed  op  de 
raad  van  den  Heer  Raad /'f «/;ö«<ïr// DE  Witt  uil'sGravenha- 
geriy  als  open  leggende  zonder  Wallen  of  Poorten,  'sLandsno- 
digfte  Brieven,  als  ook  eenige  vaten  met  geld  ntinr  j4m(ferda>a 
zenden,  om  verzeekerder  te  zyn,  alwaar  men  ook  de  vergade- 
ring vanhaar  Ed:  Groot  Mog:  zoude  aanftellenj  en  men  deed 
daar  ook  een  Munt  bereiden  om  geld  te  flaan,  waar  van  de 
Herberg  onder  de  Reguliers  tooren  noch  de  naam  van  draagd. 
Hoe  verflagen  dat  de  Heeren  van  d'andere  Steeden  ook  waaren , 
20  zag  men  die  van  Amjterdam  zo  Edelmoedig  van  inborft,  dac 
zy  na  't  verdrag  het  geen  d'andere  Steeden  met  den  Coning 
hadden  willen  maaken,niet  wilde  lulleren,fchoon  den  Vyand  hec 
ep  die  Stad  gemunt  had  ,  en  daar  omtrent  maar  twee  uuren 
vanaf  was,  hetgeen  elders  breeder  te  zien  is-,  dochikkanniec 
verby  gaan  te  zeggen,  dat  den  Burgermccller  Th//? ,  hoe  oud, 
nevens  de  Heer  Hoofd,  zich  zoo  klockmnedig  als  een  Jongeling 
droeg,  gelyk  alle  de  Heeren,  van  een  gedagtezynde,  hier  in  hec 
wel  zyn,  niet  alleen  van  haar  Stad,  maar  ook  van  de  geheele 
ProvtnüeheiorgdGn:  en  onder  alle  deeze  Staatkundige  en  kort-  Aanmoedi- 
daadeRegentcn,wasdeHeerBurgermeefterr<i/^ewt>r,geeneder  sing'ande 
minlle, welke  een  onvergelyke  Ichoone  reeden  in  denRaad  voer-  m«^fter 
„den,die  by  't  uur  duurde,zeggende  dat  de  nood  haar  noch  niet  valkenier 
„drong,om  in  en  ogenblikde  dierbaare  vryheid  orertegceven,rchoone 
,,  die  hunne  Voorouders  hadden  Bcfchermd  meteen  Oorlog  van  '"''^"• 


368  L  E  E  V  E  N  en  D  O  O  D  van 

%^7^'    ,^ren>  en  verzcegcld  met  hun  bloed  ;  dat  haare  Stad  van 
^         ^^Amfterdam  alle  andere  Steden  te  boven  ging,  in voordeeligc 
„gelegentheid  ,  hcerlyke  fterkten  ,   en    menigvuldige    Oor- 
„  logsbehoeftens  ,   leevensmiddclcn  en  Volk,  en   daarom  te 
„meer  gehouden  was  ,  om  door  haar  uiterfte  pooging,  de 
^^^ereemgde  Nederlanden  te  hehotdcn  uit   alle  haar  ellenden, 
„en  uit  de  dwinglandy  van  die  geene,  die  niet  als  op  den 
„  puynhoop  van  de  getloorde  Vryheid  aller  Natten  en  Vol- 
,)  keren  haare  roem  zoeken  te  bouwen  ;  by  brengende  tot  voor- 
„beelden,  hoe  d'eenige  Stad  Dantzig,  het  groote  Ryk  van 
,^ Poolen;  en  Coppenhagc^  de  Ryken  van  Denemarken  en  Noor- 
^^weegen  hadden  gered  uit  het  geweld  haarer  Vyanden,  die 
,,van  alles  by  na  Meefter  waaren  >  hoe  de  Stad  Hamburg  in  'c 
„ iBiddenvan haare benyders en  Vyanden,  zich  zelvcn  een  lan- 
„  gen  tyd  heeft  Befchermd,  en  noch  geenzintsftaat  maakt,  om 
„immer  meer  de  Wet  van  anderen  aan  te  neemenj  enhoehec 
„oudciJö««r«,  datzynopkomlllbhuidigwas,  aaneenige  Vlug- 
„  telingen  uit  Grie'>^nUnd ,  in  plaatzc  van  zich  het  Juk  van  andere 
„t'onderwcrpen,  zich  door  de  overwinning   van  Italienh&d- 
,,  den  gemaakt  totConinginne  van  de  Waereld,  en  opgerechc 
„de  wonder  groote  Monarchie  em:  en  wanneer  dan  eindelvk 
„het   Noodlot   haar   mogtc   komen   te  Itorten  in  den  Poel 
„  haarer  ellende ,   dat  dan   decze   groote   en  machtige  Stad 
„nooyt  het  verwyt  onderworpen  zoude  zyn  ,  van  zig  voor 
„andere  Plaatzen  aan  den  Vyand  onderworpen  te  hebben, 
„maar  altyd  zich  noch  zoude  konnen  troofte  met  de  gena- 
„de,  die  Pohphemu  aan  Ulifes  gaf,  van  dat  hydc  laatfte  zoude 
j,  opgegeeten  worden,  als  al  de  andere  zyne  gallen  door  de  Cf 
„  dopes  alreedc  verflonden  zyn ,  enz. 

Deeze  Redenering  moedigde  al  de  andere  Heeren  zo  dapper 
aan,  dat  zy  vall  bciloottn  ,  de  Stad  ten  kofte  van  hun  goed, 
en  laafte  droppel  Bloed,  te  verweeren,  waar  door  zy  de  voort- 
gang des  Vyands  beletten  en  het  overfchot  der  Provmtien  Be- 
fchermden. 
_  Onderwyl  maakten  het  Graauw  xoi  Dordretht^  op  den  24. 

Doidiecht.cn  25  y««7,  wederom  een  Uproer,  morrende  aat  net  Kiygs- 
tuyg-Huys  aldaar  zo  flegt  voorzien  was,  om  welke  reeden 

de 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.  '369 

de  Sleutel  door  de  O  verigheidachter  gehouden  wierd,  om  aan  ^ 

het  Volk  de  flegte  geftcltheid  te  verduyfteren,  en  daar  door  *  7*» 
een  goede  fchyn  neemen,  van  hunne  Stad  of  door  lafhartig- 
heid of  door  verraad  over  tegecven.  Daar  op  quam  een  zee- 
ker  Man  zeggende  aan  't  Volk  ,  dat  men  tot  behoud  van  de 
Gemeente  en  den  Staat  het  Eeuwig  EdiH  moeft  vernietigen, 
en  al  de  Regenten  afzetten,  die  het  opgefteld  hadden,  en  noch 
ftaanden  hielden.  Waar  door  de geheele  Stad  in  oproer  quam, 
fcheeuwende  het  Graauw  rive  Ie  Prince  d'Orange^  Lang  Leeve 
de  Prins  van  Oragnien^  deDuyvelhaalde  DE  Witten,  enduy- 
zend  lafterlyke  en  verfoejelyke  woorden  tegen  hunne  Regen- 
ten. Verlcheide  van  deeze  woedende  Benden  liepen  daar 
op  met  eengroot  getier  langs  ftraat  ,  naar  ecnige  der  Re- 
genten ,  die  zy  zyden,  -wyiviLlen^  en  begeeren  dat  gy  z^ijn  Hoog- 
heid ,  Stadhouder  van  om.e  Stad  zult  maaken ,  of  uy  z,ullen  uw  alle 
vernielen^  't  geen  hen  aanftonds  toegeftaan  wierd,  zo  dat  de 
Regeerders  naar  't  Stadhuys  traden  ,  om  daar  over  te  beraad- 
flagen.  Wanneer  dit  gedaan  was  en  den  Burgermeefter  Halling 
achter  uit  willende  gaan,  quam  de  meergemelden  Cryw  met  zyn 
Byl  in  dehand,  enzydetegenshem  ,?,ö^y  ^/V^ffWTi'ooris/  tegen  z.egt 
z.al  iku  tnet  deez.en  Byl  de  Kop  in  tweên  klooven.  Eindclyk  wierd  nr.  ^jj 
by  de  aldaar  zynde  Heercn  beflooten,  om  onder  't  geluyt  van  **'=  gewce* 
Trompetten  te  doen  afkondigen,  dat  zy  aanftonds  gevolmag- ^^°* 
de  aan  zyn  Hoogheid  zouden  afzenden  om  hem  te  verfoeken, 
van  op  het  fpoedigft  herwaards  te  komen,  enz.  Waar  toe  be- 
noemd wierden  de  Burgerraeefters  JohanWalUng  en  van  der  Burgy 
met  denGchym-Schryveryl<^«r/,  nevens  twee,  Heerenuitden 
achten,  welke  waaren  de  Heeren  Graaf  en  van  der  Felden ,  en  twee 
uit  de  Capttainen  genaamd  Hogerwerf  en  Puf,  ils  ook  twee  uit 
de  Gemeenten,  die  den  z$  I»ny  met  een  toeloop  van  duy- 
zende  Menfchen  uitgeleid  wierden,  onder 't  geroep  van  Lang  't 

Leeve  z.ijn  Hoogheid,  en  fierven  moeten  de  ijitade  Regeerders.  On- 
dertuffchen  hadden  eenige  andere  Benden  ,  een  Oragnie  bo- 
ven, en  een  ^ï^/f  Vaandel  onder,  uit  deToorcn  gehangen,  daar 
zy  opgerec  hadden ,  Oragnien  booven ,  de  Wnte  onder ,  dte  'f  anders 
meend  die  (laat  de  Donder.  Zoo  haaft  de  gevolmagtigden  in  'c 
Leger  by  zyn  Hoogheid  gekomen  waaren  ,  dat  omtrent  Bo- 
'fweedeBoek.  (Aaa)  rf*- 


i'^o  LEEVEN  en  DOOD  van 

'^^'    degrave  lag  .  zonden  zy  iemand  voor  af  naar  Dordregt,  en  g«- 
*  .     -    ve  kennis  dat  zyn  Hoogheid  hei  aangenomen  had,  en  op  den 
29  der  zelver  Maand  in  hunne  Stad  zoude  komen,  gclyk  zyn 
Hoog  gemelde  Hoogheid  ook  aldaar  ter  zelver  dage,  omtrent 
I  X  uuren  met  zyn  Koets  tot  Papendrecht  quam  j  van   waar  hy 
isovergevaarentuflchendcBurgcry  ,  dicalle  vercierd  waren  met 
0r4^»/f« Linten,  te  Voet  en  met  en  bloote  hoofde  naar 't  Stad- 
huys  trad,  na  dat  hy  voor  afwas  verwelkomd  door  de  Heeren 
Oud-Burgermeelters  Naaldwyki  de  Schomerk^,  van  Meerder- 
voort  nevens  de  Heeren  lohan  van  der  Burg,  en  de  Heer  Pompt 
^4»V/«tf  van Zuyd Holland,  NtcUaas Stoop,  Joan  de  Wht  en 
de  twee  Gehym-Schryvers.  Daar  komende ,  wierd  hy  met  onge- 
meene  teekens  van  genegentheid  in  den  Oud  Raad  geleid, 
zonder  dat  daar  iets  van 't  Stadhouderfchap  wierd  gefprooken  , 
Talkeniei    fegt(de  Heer ^-«/i^fw/>r) van  daar,   naar   de   Stads;  Wallen, 
iuTop?     en  vorder  naar  de  Herberg  de  Paauw ,  alwaar  zyn  Hoogheid 
pag.610.     't  MiddagMaal  zoude  doen.     Onderwegen  had  het  Graauw  zyn 
Hoogheidgevraagd  of  hem  't  Stad-  Houderfchap  al  was  opgedra- 
gen ,  waar  op  hy  antwoorde ,  tt^el  vergenoegd  te  zijn ,  zy  daar  tegen 
iydei-wynietfof  men  zal  uHoogheid  aanflonds  totStad- Houder  verkUa- 
ren^  dit  deed  zelfs  een  Heer  die  by  zyn  Hoogheid  zat,  uit  de  Koets 
roepen  yiv*  Oragnien,  waar  op  een  ftoute  gaft  zyj  dat  ts  maar 
een  doekje  voor  't  bloeden ,  wy  vraagen ,  ofz.tjn  Hoogheid  al  Stad-  Hou» 
der  is  f  s.0  niet.,  z.ullen  wy  hem  uit  de  Koets  tn  onfe  Be/cherming 
neemen ,  en  de  refi  als  Schelmen  van  ftonden  aan  doodjlaan.     Ook 
quam  een  medeftander  met  groot  getier  in  de  Paauwj  en  zyde 
xyn  Hoogheid  eifcht  nu  maar  alles  wat  bem belieft,  entk  .al maaien 
dat  gj  't  k^ngt.     Eindelyk  vergaderde  den  Oud-Raad  in  de 
i'aauïu,  die  de  Geheimichryvcr  Muys  van  Holy  bevel  gaf,  van 
een  fchriftcly  k  befluit  op  te  ftellcn ,  waar  by  zy  zyn  Hooi^heid  toe 
Stad-Houder  verklaarden ,  die  hetweigerde,mct  voorgecve ,  dat 
hy  den  Eed  gedaan  had  op 't  Eeuwig  Edicl,  en  by  gevolge  die 
waardigheid  niet  bekleden  kon,  doch  zy  ontflocgcn  hem  en 
haar  zelfs  aanflonds  van  dien  Eed,  in 't  byzyn  van  twee  Kerke- 
l'^k&HcQiQaDebifi  cnycrchem-y  d'oniüaging  luyd  als 't  volgd. 


M'i 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WlTT.       371 

Refoldtie  van  de  Vroedfchap  der  Stad  Dordrecht.  "* 

„\  T7  YondergefchreveVrocdfchap,  goede  luyden  van  den  vemieti-  - 

,,  VV   achte,  enMiniftersvan  den  Stad  Dordrecht,  verklaa- *i"^^^'t«' 
„ren  by  deezen  te  renuncieeren,  en  af  te  gaan  het  Eeuwig  Doiaiecht, 
„  £d/fl,  en  vervolgens  zyne  Hoogheid  den  Heere  Prince  van 
„0^^<j;;/V«  te  verklaaren,  dcezer  Stads  wegen  tot  Stad-Hou- jn^^ji^j 
„der.     En  vorders  op  den  zelfden  te  confereeren  alle  zodani-  ^yn  Hoog-; 
j, ge  Digniteiten  ,  Qualiteiten  en  aanzienlykheeden,  als  ooit  Houde"!'' 
„zyne  Heeren  Voor-Vaderen  Hoog  Loffclyker  Memoire  ge- 
„  had  hebben.     En  laaftelyk  dat  wy  zyne  gemelde  Hoogheid 
„ Dispenfeeren  en  ontflaau  van  den  Eed,  die  zynDoorlugtige 
„Hoogheid  tot  het  niet  ontfangen  van 't  voorfz.  Stad-Houder-. 
,1  fchap  gedaan  heeft. 

A6tumden29  Juny  1672. 

Hierop  trok  zyn  Hoog  gemelde  Hoogheid  's  naar  Middags  zyn Hoog: 
ten  4.  uuren  wederom  naar  't  Leger.  Doch  dewyl  de  Heer  l"^"^'^^ 
CoRNELis  DE  WlTT  noch  't  Bcddc  hield  ,  wegens  zyn  on- Doidietht, 
paflelykheid  ,  en  dit  nochniecgeteckendhad,  quamenz Hee- 
ren uit  deRegceringen4Burgers,  nevens  de  Gehymfchryver 
MuysvanHoly^  by  zynEdrdie  dit  plat  affloeg,  zeggende  >  dat 
de  Heeren  van  de  Stad  hem  met  van  een  Eed  kpnde  bevryden ,  die  loy 
voor  de  Sottverainen  van  de  handen  had  gedaan^  en  dat  ay  by  ge- 
volge niet  bevoegt  uiaaren ,  noch  de  macht  hadde  om  i^ulkj  te  doen.  z 
En  naar  dat  zy  hem  eenige  fvvaarigheid  voorgelegt  hadden,zyden 
hy,  dat  hem  z.0  veel  Kogels  in  de  laajie  Zcejlag  over 't  hoofd  gewaaid 
waaren ,  dat  hy  der  geen  meer  vreesde ,  en  veel  liever  een  Kogel  af 
wilde  wagten ,  als  zodanig  metzy»  Eed  tefpeelen.  De  Heeren  ziende 
dat  zyraet  al  haar  voorftellen  niets  te  weeg  konde  brengen,  zog- 
ten Mevrouw  de  Ruwaardinne  te  bewecgen ,  om  zyn  Ed:  te  be- 
praaten,  die  wel  eenige  verzoeken  ten  dien  einde  op  zynEd: 
deed,  doch  vrugteloos.  Een  weinig  tyds  daar  na  wederom  ko- 
mende, en  op  het  aanhouden  van  d'afgezondene  Heeren  be- 
woog zy  eindelyk  den  Heer  Cornelis  de  Witt  ,  door  't 
fchryen  haare  Kinderen  te  teekenen  ;  Ichryvende  aldus  zyn 
naam,  daar  onder  voegende  V:  C.  beduidende  hier  mede  ^i 

(Aaa  a)  «- 


■jyi  LEEVENen  DOOD  van 

Ï^T**     coa^us  door  geweldq^edwongen.     Eenige  der  uit  gezonden ,  deezc 
^  letteïs  ziende ,  wilde  dat  hy  die  uitzoude  fchrabben  of  dat  zyn 

gevaar  naakende was,  't  geen  hy  genoodzaakt  wierd  te  doen. 

optoet  tot     Diergelyke  oproer  was  ook  tot  Rotterdam ,  het  geen  vermeer- 
J""""      derd  wierd  door  zeeker  Heer,  die  uit  het  Stadhuis  aan 't  Volk' 
dat  daar  in  meenigte  vergaard  was  ,  riep, /f/  zynder,  die  he 
Land  aan  de  Franfche»  willen  overgeeven  ,  de  Burgermee^en  Jo- 
han  Pejfer,  Gaal,  Vroez.e  en  Zonnemans  ^  de  Heer  Btfchop  ^  (deeze 
ivas  Vroedfchap)  en  de  Geheimfchryver  van  der  Aa.     Dit  verbitter- 
de het  Graauw  ten  hoogften  tegen  deeze  braave  Regenten, 
waar  onder  rroefen,  die  noch  een  der  verftandigfte  en  wel  meen- 
fte  Heeren  van  zyn  Land  is,  onderwyle  was  'er  in  een  zee- 
ker  Heers  Huys  geld  aan  eenige  Menfchen  uitgedeeld ,  tot 
watinzigt ,  is  Gods  bekend.  De  Burgermeefter  /ohan  Pejfer, 
die  door  zyn  miunelykheid  en  trouwe  dienden,  ten  hoogfte 
van  de  Burgery  bemind  was,   wierd  van  hetGraauw  met  veel 
fcheldwoorden,  fchoppen  en  ftootennaar't  Stadhuis  gedreven, 
alwaar  het  de  Burgery  ,  die  daar  de  wacht  had,  belaft  en  hem  te 
bewaaren  en  gevangen  te  fctten ,  zonder  ymand  by  hem  te 
laten  komen.     Den  Kerkelyken  Heer  Albertut  Holthenus ,  Re- 
mtnlirants  Leeraar  tot  Rotterdam ,  dit  hoorende ,  fpoeide  zich  om 
derwaards  te  gaan,  en  zyn  Ed:  te  bezoeken,  dringende  met  al- 
le geweld  door  de  Burgery  heen  ,   die  hem  tegen  hield,  waar 
op  hy  zeide,  hoe'^  Men  weigerd  geen  Predicant  tot  een  Dief  of 
Moordenaar  te  gaan ,  z.o  mag  men  mj  dan  niet  weigeren  tot  deezen 
Heer  te  gaan.     Hy  heeft  z.ich  mijner  in  fijne  voorfpoed  nietgefchaamd  , 
ik.fchame  my  toknti  niet  fijner  in  fijnen  tegenfpoet.     By  den  Burger- 
meefter komende  ,  wilde  eenige  Burgers  weggaan,  doch  den 
Heer  Holthenus dk  belettende,  zyde.     Bl^ft  en  hoordwat  ikdeit 
Heer  fal [eggen ,  met  wie  tk.  niets  Gehjms  hehbe  te  verhandtlen.     Ik^ 
kom  maarften  hoe  fijn  Ed'.  zAch  bevind ,  om  'er  kennis  van  legeeven 
aan  de  fijne  :  Na  dat  hy  met  zyn  Ed:  eenige  woorden  hadge- 
wiftcld,  vertrok  hy  van  daar  na  de  Vrienden  van  den  gevangen 
Heer  >  dringende  wederom  van  de  trappen  af,  die  opgepropt 
waaren,  van  't  fnoodfte  gcfpuys  van  Wyven,  en  Meiden, 
f^aar  van  d'ecnc  een  Vlaglicc  waaien  ^  die  aan  een  Bezcmftok 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      37J 

was  gebonden.    Op  de  ftraac  liep    noch   grooter  meenigtc  jg 
van  dit  Volk,  daar  veel  Jongens,  en  Mannen  onder  waaren,       ^  ' 
daar  een  dol  Wyf  voornamentlyk ,  met  een  dikke  ftok  in  de  hand 
uit  trad  naar  de  Burgery,en  ïiep,waar  is  Pejfer'>  d'andere  antwoor- 
den dat  weet  ikjiiet.WiiX  op  zy  zy  de,dan/at  ik  hem  hier  liaan  wachten. 
On  dertufichen  had  een  andere  bende  hetHuys  vandenBurger- 
meefter  Zonnemans  geplunderd,  het  geen  zy  dat  van  den  Heer  van 
der  Aa  ook  zogtcn  te  doen,  welke  Bende  aangemoedigd  waa- 
ren, door  een  quaadaardig  mank  Wyf  (heden  daags  in  zeekere 
Stad  gevangen  gezet  ,   met  haar  Dochter  over    veel  ander 
quaad )  dragende  de  gemelde  Vlagge  in  de  zyde.     De  Glafen 
wierden  in  gefmeeten,  en  zo  lang  met  fteenen  op  de  deur 
geworpen,  die  heel  ftarkwas,  dat  zy  van  ondere  tot  boven 
fcheurde.  Mevrouwü<»»^fy-^4indegrootfteontfteltenis,  ver- 
Zogt  aan  haar  naafte  buurman  Dorfor  ^e  ^/É'WÉ'r,om  eenig  goed  te 
bergen,  die  haar  verzoek  affloeg,  uit  vrees,  dar,  byaldienhec 
Graauwhier  kennis  van  kreeg,  zyn  Huys  groot  gevaar  zoude  loo- 
pen,zo  dat  zy  niets  konde  bergen  als  een  weinig  Lywaat  tot  haar 
lyf  nodig,    het  geen  de  Bakker  Cornelis  Adriaanzen^  in  een 
Mand,  welk  hy  op  zyn  Schouders  droeg,  als-of  die  vol  Brood 
was,  door  een  Steegjen  bragt,  ten  Huyze  van  Juffer  lacomi- 
na  Poppius ,  Weduwe  van  zaliger  Domtne  /irnoldus  Holthenus ,  die 
rechtover  haar  deur  woonden,  welk  gewelt  door  een  Compa- 
gnie Burgery,  die  daar  op  aan  quam,  wierd  geftuyt;  onderde 
welke  zeeker  Man,  die  naderhand  over  zynmisdryfin  'tRot- 
temdamfch  Weeshuysgepleegt,  heel  bcrugt  is  ge  worden,  riep 
met  harde  ftemme,  wat  zullen  wy  hier  maaken,  waar  toe  dit 
belet  ^  wy  fijn  wat  te  vroeg  gekomen  enz:  ter  zelver  tyd  quam  de 
Heer  van  der  Aa  uit^s  Gravenha^en  van  de  dagvaard  ,  die  men  mee 
een  Compagnie  Burgers  van  de  Schuyt  afhaalden,  om  al  de 
woede  te  beletten  ,   en  zyn  lyf  te  bewaarcn,  werdende  in  't 
midden  der  zelve  geplaaft,  vergefelfchaptdoor  de  Heer  fVtllem 
Bajliaanfe  Scheepers  ,    naderhand  Lt.  Admiraal  van  de  Maaz.e. 
Tot  aan  de  Schotfe  Kerk  genaderd  zynde  ,  drong  een  lloute 
fchelm  met  een  groot  Mes  in  de  vuyft  tuffchen  de  geleederen 
door,  met  voorneemen  omden  Heerp<ï«<ifyy4<ï.  tegriven,  het 
geeneendapperBurgerbelette,diehem  het  Mes  ontwrong.  De 

(Aaa  3  Heer 


;y.      S74  LEE  VEN  en  DOOD  van 

'^  '    Heer  Schepers  ziende  de  Heer  vander  Aa.  in  zulk  een  geyaar 
trok  zyn  Houwertje  van  de  zyde  en  trad  aldaar  mee  bloote  hoof- 
de voor  den  gemelde  Heer  van  der  Aa  ^  de  welke  laaft  voorde 
Prince-ftraat  komende,  zyn  hoed  af  nam,  en  de  Vingers  op 
flak,  fweerende  de  Stad  te  zullen  getrouw  blyven,  die  in  de 
uiterfte  nood  eindelyk  in  zyn  Hiiys  quam ,  en  nogmaals  door  den 
boven   genoemde  Schelm  op  de  (loep   wederom  vrugteloos, 
met  een  Mes  wierd  gedrygd  te  vermoorden.     Aanmerkelyk  is 
heti  dat  deezen  Vagebond  kort  daar  na  ten  Oorlog  varende, 
door  d'eerlle   Kogel  aan  flarde  wierdgefchooten,  en  alzo  zyn 
leeven  eindigde ,  en  de  Heer  N .  N.  die  het  Volk  had  aangehift , 
door 't  roepen  uit  het  Stad-Huys  krank  wordende,  had  een 
fchrikkelyke  felle  dood}  in  zyn  uiterfte  niet  anders  als  om  den 
Heer  van  der  Aa  roepende,  en  zeggende  niet  te  konnen  fter- 
ven,  voor  dat  hy  vergiftenis  van  hem  had  verkregen.     Aldus 
ziet   men   dat   God   een   rechtvaardige  wraak  'c  zyner  tyd 
oefi^end. 

Tot  Ley^en  Delft,  Gouda  en  Haarlem^  gedroeg  het  zich  by 

naecveneens,  in  welkers  laafte  Plaats  het  Graauw  wys  was 

gemaakt,  dat  den  Heer  Raad  Penftonaris  de  Witt  ten  huy- 

Haniem"  ^^  ^^"  '^^  ^^^^'  ^'^P^l^}"  was ,  hct  wclk  daar  met  een  grouwzaatn 

aan '^  Huys  getier  naar  toe  trok ,  en  wilden  hem  daar  uit  haaien ,  Plundcren- 

v.cali.    de  alzo  het  Huys ,  dat  overvloedig  met  uitftcekend  en  koftelyk 

fcftjn.      Huysraad  was  gertofFecrd.     Weinig  Steeden  der  Vereenigde 

Nederlanden  waarenvry  van  dit  gewied, doch  ^w/?f>-^pj«;,2vnde 

de  grootfte  enmachtigfte  Stad  in  de  zelve,  gevoelden  hier  't 

niinftvan,  fchoon  dien  trouwe  en  Staatkungen  Burger  Heer 

de  Graaf    in  groot  gevaar  van  zyn  leeven  raakten,  by  andere 

Schryvers  genoeg  verhaald. 

tjfteivsn       ^'^^^  Oproeren  en  Burgertwift  was  gemengd  met  fchandige 

'tvoikte-  Verdichtzelen,  die  het  volk  tegens  hunne  Overigheedcn  uic- 

omighe-   braakten,  veroorzaakt  door  bekende  en  onhekende  middelen.  Al  die 

den.         de  Vryhcid  ftaandc  gehouden  hadden  ,   wierden  voor  Verra- 

«s»!    °  '   ^^^^  gcfcholden ,  wy  kennenfe  wel  ;  zyden  eenige   dte  de  Princc 

tegen  i.ijn  en  zullenfe  ook,  "^^^  vinden  ,    die  Witte  gebroctz.cls^ 

hebben  om  z.ijn  Hoogheid  buiten  'f  bewind  van  z.aal{_en  te  houden ,  die 

den  Hemel  ous  toegefonden  heeft y  als  den  Kerlojfer  van'tradcrlanJ, 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       37; 

cok.eenige  Bevelhebbers  te  Land  omgekogt  ^  gelijk  aan  die  Schelm  van  ï^?*^ 
een  Mombas  te  zien  is,  die  zoo  trouweloos  zijn  poji  verlaaten  heeft.  "■? 

IVj  fien  dagelj/ks  dut  die  Louveflynfche  fa^ien  liever  onder  't  geweld 
van  Vrankryk  willen  bukken,  als  het  allerminfie  voordeel  aan  het 
Huys  van  Oragnien  toe  te  paan  ^  die  F'erraders  van  de  Landen  wor- 
den onderfleund  van  de  *  Vl^ater  en  Land  Prtns  ,  en  die  het   Land  vcotneri 
reeds  verkogt  hebben,  daar  den  Gezant  de  Groot  Maakelaar  van  is  ^"J°^"» 
geweejl  :  „'t  Is  VVaereld kundig  genoeg  ^dat  de  Raad  Pen/Iona-  '''^'"• 
„m  DE  WiTT  op  zich  genomen  hebbende  de  laÜ  der  Staaren  samfon 
„om  een  narichting  voor  zyn  Hoogheid  tot  C4^/(rt««  Admiraal  cnium. 
tjGeneraal  op  te  ftellen  ,  alle  bedenkelyke  voorzorg  had  ge-  ^°'-"p3g; 
I,  nomen,   om  het  gezag    van  de  Prins  op    zulk    een    wys  **"* 
„te  bepaalen,  dat  hy  geen  mifflag  konde  begaan,  fchoon  hy 
„het  wilde  doen.    Wyt  van  den  Raad  Penfionaris  niet  recht 
„ in  dit  geval  te  befchuldigen  zal  yder  een,  uitgezonderd  die 
„met  een  vooroordeel  ingenomen  zyn,  toeftaan,  dat  hy  niet 
„anders  konde  doen,  zonder  zich  onwaardig  te  maaken  ,  van 
„'t  betrouwen  dat  zyn  Meefters  toonden  op  hem  te  hebben. 
„Zoo  hy  door  een  lafhartige  beleeftheid  aan  't  Volk,  ofdoor 
„een  vrees  van  de  Haat  te  vermeerderen,  die  zy  tegens  hem 
„ingenomen  hadden,  de  narichting  voor  de  Prins  had  opo-e- 
,,Ileld  zoo  als  zy  die  eyfchten,  zoude  hy  dan  niet  al  de  aanfla- 
„gen  ,  die    men  in  de  gevolge  van  tyden    op  de   Vryheid 
„  konde  neemen ,  te  verantwoorden   hel^ben  ?  Dat,  byaldien 
„de  voorzorg  die  hy  gebruykt  heeft  van  deze  Vryheid  tever- 
„feekeren  ,    een  misdaad  is,  foo  was  hy  niet  alleen  ftrafbaar. 
„Dcmeelle  Leedendiede  Algemeene  Staatenuitmaiken,  wa- 
„  ren  't  niet  min  als  hy  ,    dewyl  hy  hier  omtrent  niets  gedaan 
„heeft  als  met  hun  kennis  en  deelgenoodfchap ,  en  dat  zy  de 
„  zelve  hebben  goed  gekeurd  ,    zoo  als  die  door  Gevolmach- 
„tigden  was  opgefteld.     Dog  men  deed  foodanige  overwee- 
„  ginge  aan  't  volk  niet  maaken ,  nog  't  nam  d  ie  niet  van  zig  zei  fs, 
,,  Al    defe    verwartheid   door    de    oproeren    die    in    de 
Steden  wederom  hervat  wierden  ,   bragten  eindelyk  foo  veel 
te  weeg ,  dat  de  Heeren  van  Leyden  de  Generaliteit  bevvoogen  , 
om  zyn  Hoogheid, de  Heere  Prince  van  Oragnten^de  macht  te 
verlecnen,  om  de  Patenten  aan  de  Bevelhebbers  te  mogen  ver- 

lee; 


jy6  LEEVEN  en  DOODvan 

1^71.    leenen  ,  en  uyt  te  deelen.  Enalhoewcl  Zeeland  opden  z  Julf 

i""'  de  Prins  al  tot  Stadhouder  had  gemaakt  ,    zowierd  opSondag 

denderden,  door  de  Gcvolmagtigde  der  Stemmen  de  Steden 

in  Holland ,  het  Eeuwig  Edttl  vernietigd  ,  op  de  onderftaandc 

wyze» 

£>ctra6i uyt  de  Refolutien  van  de  Heeren  Staatenvan  Bolland 
ende  We[l-Vriejland ,  i't  hare  Ed:  Groot  CHog:  Vergadering 
ge ,  genomen  op  Sondag  den  3  July  i6yz. 

Haai'Ed:     /^ p 'j gemoveerde  vandcHceren  Gedeputeerden  der  Steden  Haarlem, 

•iiXan°^  ^-^  Rotterdam  en  andere  Ledenvan  haar  Ed:  Groot  Mog:  Vcrgadcringe : 

malkander  HebbcH  de  Hecren  van  dc  Ridderfchapen  Edelen,  mitsgaders  de  Gcdepa- 

^'"  Eda"  teerden  van  de  Steden ,  uyt  den  naame  en  v  an  wegen  dcHcercn  hare  Frinci- 

'"'^  paaien,  goed  gevonden  en  gerelblveerd ,  gelyk  byhaarEd:  Groot  Mog: 

goed  gevonden  ende  gerefolvccrd  werd  by  dcczen ,  dat  om  by  deze  bekom- 

merlyiicconlUtuticvantydenendezaakcn,  dc  Leeden  van  deze  Vergade- 

ringetc  bcquamcntothet  aanlkllcn  van  een  Stadhouder,  dezelve  Leden 

malkander  zullen  difpcnfecrcn  ,  gelyk  zy  malkander,  en  alle  die 't  zelve 

Eeuwij;  Edid  fucccffivelyk  hebben  bcfwooren,  difpenlecren  mitsdcczen 

van  den  Eed  by  hcnluyden  gedaan  op  't  Ecuwig  Ediél ,  by  Rcfolutic  van  haar 

Ed: Groot IVlog:in dateden vyfdenAugurtyl6Ó7.  gcarrelteeid  :  Stellende 

malkander  in  dc  zelve  vryhcid  en  faculteit,  die  haar  tot  het  aanllellen  en  eli- 

gccren  van  een  Stadhouder  voor  dato  van  het  voorfz.  Ecuwig  Edid  heeft 

gecompctecrt. 

Accordeerdmet  de  voorfz,.  Refolutie». 

Met  dit  befluyt  trokken  de- Leden  yder  naar  hunne  Steden, 
om  de  bewilliging  daar  op  te  verzoeken  ,  en  het  befluyt  om 
dcGeneraliteit  te  beweegenluydeals'tvolgd. 

Refolutie  van  de  Staaten  van  Holland  ,  om  de  Generaliteit 
te  difponeercn ,  tot  het  ycr leenen  van  de  vrye  magt  oyer 
de  Patenten  van  den  Heer  e  Prince  van  Oragnien. 

deGener?-  \^  Rcfumptie  gedelibereerd  zynde,  op  de  propofitiebyde 
litcitte  bc-  X^  Hcercn  Gedeputeerden  der  Stadt  Leyden  ,  uyt  den  naamc 
dcmac'ht'  ^"  ^^"  wcgcn  de  Heeren  haare  Principaalen  alhier  ter  Vcrga- 
omdejra-  deringc  gedaan ,  en  in  voorgaande  Notulen  onder  date  den 
wnten,  j    j^  jgj.  voorfthreeve  Maand  ichiiftelyk  gcinferecrd  :  is  goed 

go. 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      377. 

gevonden  en  verftaan  ,  dat  van  wegen  baar  Ed:  Groot  Mog'  ^^ji' 
ter  Generalitcit  de  zaake  daar  heenen  zal  werden  gedirigeerd ,  ""  "J  "^ 
ten  einde  als  nog  op  den  Heere  Princevan  Oragnic,  Capitain 
Generaal  over  de  Militie  van  de  Vereenigde  Nederlanden, 
by  amplicatie  van  deffelfs  Inftru£tie  mooge  werden  geconfe- 
reerd tot  kennelyke  wederzeggen  toe,  zoodanigen  vrye  magt 
en  Authoriteit  over  de  Patentenen  andere  zaaken  tot  de  voorfz, 
Militie  fpefleerendc  ,  als  de  voorgaande  Heeren  Princc  van 
Oragnie,  zyn  LofFelyke  Voorouders  als  Stadhouders  en  Capi- 
tain Generaal,  ten  refpeótc  van  de  voorfz.  Militie  hebben gc- 
cxerceerd. 

Ter  zelver  dagen  befloot  men  ook  ter  Vergadering  van  haar 
Ed:  Groot  Mog:  de  Heeren  Staaten  van  Holland  ,  om  den 
hooggemelden  Prins  tot  Stadhouder  te  verkiezen,  luydende. 

Extra£i  uyt  de  Refoltitien  'van  de  Heeren  Staaten  van  Holland 
enWefi-VrieJland ,  inbaar  £d:  Groot  Mog:  Vergaderinge, 
genomen  0^  Sondag de»  j  Jf^ly  i6jz. 

BY  de  Leden  een  generaale  cti  eenpjiarige  incl  i  natie  getoond  2ynde,omiTie  _  , 
den HeerePfincevan Oragnie,  nadernaalby  Rcfulutievandcn  cerrten  haar^Ed-" 
dezer  loopende  Maand  July;  ophuydenbyrcfuinptieter  Vergadcringevan  GtooiMog: 
haar  Ed:  Groot  Moj^ :  gcarrclkerd ,.  goed  gevonden  en  verdaan  was ,  dat  om  «"i  d|". 
by  deze  bekommcrlyke  conltituticvan  tydcnen  zaken  de  Ledenvan  deze  J!,n^oia-"* 
Provintie  te  bequamcn  tot  het  aanliellen  van  een  Stadhouder,  dezelve  mal-  gnien  tot 
kandercn ,  en  allede  geenen  die  den  Eed  op  't  Ecuwig  Edi£t  jjedaan  hadden,  Stadhoudac 
volgens  Refoluticvan  deny  Augufty  i66j.van  denzelvtiiEcd  gedifpcn- ^j„"'^"" 
feert,  en  malknndcrcn  gefield  hadden  in  dezelve  vryheiden  faculteit,  als 
haar  tot  het  aanüellencn  eligeercn  vaneen  Stadhouder,  voordaio  van  het 
voorfz.  Eeuwig  Ediöhadde  gccompeteerd ,  aan  te  (lellen  en  te  eligeerea 
tot  Stadhouder  dezer  Provintie ;  hebben  de  Heeren  van  de  Ridderfchap  endc 
Edelen,  initsgadcrs.de  Gedeputeerden  vandeStcden  uyt  den  naam  en  van 
wegen  de  Heeren  hare  Principalen,  goed  gevonden  en  gcrcfolveerd ,  den 
hoog-gemelde  Princevan  Oragnic  aan  te  ftdlcn  en  te  eligeercn,  gclykzyn 
Hoogheid  by  haar  Ed:  Groot  Mog:  aangefteld  en  gceligeerd  werd  by  deezen, 
tot  Stadhouder,  Capitain  Generaalen  Admiraal  over  de  Militievan  deze 
Provintie  te  Water  en  te  Lande,  inetalle  zoodanige  digniteyten  cnwaar- 
digheeden,  als  de  zelve  voor  deezen  by  de  Princen  zyne  Voor-Oudcrcn 
Hoogloffelyker  gedachtenis  bekleed  zyn  geweeft?  Dat  mede  van  weegen 
deze  Vergaderingc  aauftondsccnaanzienlyke  Siaatsgevvyze  Deputatie  aan 
twefde  Beek,  ( B  b  b )  Zyn 


378 


LEEVEN  en  DOOD  van 


Zynhoog-gcmelde  Hoogheid '/.al  afgaan,  om  aan  den  zei  ven  de  voorfz.di- 
gniteyuencn  waardighccdcnoptc  oftcrcn;  ten  welken  cyndc  verzocht  en 
gecominitteetd zyn ,  gelyk  verzochten  gecommitteerd  werden  bvdeezen, 
uit  de  Ordre  van  de  Kiddcrfchap  de  Heer  van  Duyvenvoorde;  de  Hcc- 
rcn  Halling,  Deyman ,  Onderwater,  vanZancn ,  de  Graaf,  van  der  Tocht, 
PefTer,  vandcrLyn,  de  Groot,  Admiraal,  Borgermecikren  van  de  Ste- 
den Dordrecht,  Haarlem,  Delft,  Lcydcn,  Amllerdam,  Gouda,  Rot- 
terdam, Alkmaar,  Hoorn,  en Enkhuyfcn  :  Endc werdcmededcvoorü. 
Hecreii  Gedeputeerden  geauthoriefert ,  omme  uit  de  naamen  vanwcgcii 
haar  Ed:  Groot  Mog:  zyn  hooggem.  Hoogheid  te  difpenfceren  en  ontdaan , 
gelyk  den  zelven  gedifpcnfecrt  en  ontflagen  werd  by  dcezcn  van  dcii 
Eed,  die  den  zelven  tot  het  niet  ontfangcn  en  aannemen  van 't  Stadhou- 
dcrfchap  gedaan  heeft.  Is  laaflelyk  mede  goed  gevonden  en  verltaan,  dat 
van  wegen  haar  Ed:  Groot  Mog:  ter  Gcneraliteit  de  zaake  daar  hccncn 
zal  werden  gedirigeerd,  ten  eynde  hoog  gemelde  Heere  Princevanüran- 
gie  tot  Capitain  Generaal  en  Admiraal  over  de  Militie  te  Water  en  te  Lan- 
de van  de  Vereeuigde  Nederlanden  aangefteld  en  gecligcerd  mag  wer- 
den i  en  dat  by  ampliatie  van  des  zelfs  Inflruélie  moge  werden  geconfe- 
reerd op  zyn  hoog  gem.  Hoogheid  (totkennelyk  wederzeggen  toe  )  zoo- 
danigen  vryen  macht  en  authoriteyt  over  de  Patenten,  en  andere zaakea 
tot  de  vooifz.Militiefpeétcrende,  als  de  voorgaande  Princen  vanOran- 
gie,  zynloffcU  VoorÜudets,  als  Stadhouders  en  Capitainen  Generaals 
ten  refpcde  van  de  voorfz.  Militie  hebben  gccxcerceert  :  Dat  mede  zyn 
Hoogheid  van  den  Eed,  die  den  zelven  ter  Generaliteyt  gedaan  heeft  tot 
het  niet  ontfangen  ende  aannccmcn  van  't  voorfz.  Stadhouderfchap,  by 
crdengedifpenfecrd  en  ontflagen. 


haar  Hoog  Mog:  mag  wer 


Accordeert  met  de  vearfz.  Refolutien 


oyernaat 
eyn  Hoog 
Iieid  ge- 


Wttd«n  De  Heeren  gevolmagtigde  hier  genoemd  i  vertraagde  niet  om 
t^gd°edln'  deeze  maarcaanzyn  Hoogheid  in'cLeger  te  brengcii,diedeHee- 
ren  bedankten.en  het  zelve  mee  alle  teekens  van  vergenoeging  en 
blydfchap  aan  nam  ;  endewyl  hier  niet  aan  ontbrak  als  de  toe- 
ftemming  van  haar  Hoog  Mog:  de  Algemene  Heeren  Staaten, 
daar  wel  niet  aan  te  twyfïelen  was,  zoo  keurde  zy  hc^bcfluit 
der  Staaten  van  Holland  op  den  achftendeczervoor  ^oed  ,  en 
gaven  hunne  ftemmen  hier  insgelyks  toe,  wanneer  zyn  Hoog- 
heid des  andere  nd.iags  uit  het  Leger,  aldaar  ter  vergadering 
quam,  mgcïtié  diooïdtnWccrcnvun  Dayvenvoorden^  enVivicn 
fenfionaris  van  Dordrecht.  Om  zo  wel  hier  als  by  haar  Hoog  Mog: 
zyn  Eed  af  te  leggen ,  wanneer  hy  .wederom  naar  Bo- 
dtgrave  vertrok. 
Den  Pfinsgczinden  hadden    niet    anders  geroepen  >  dat 


wau- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         379 ^^  ^, 

wanneer  zyn  Hoogheid  tot  die  waardigheid  zoude  veiheve  xyn »  '3 

het  Land  ceu  volle  ruft  en  Vreede  zoude  fmaken  , .  doch  dac  had 
veel  werk  in  ,   dewyl  men  tot  Rotterdam  en  in  de  mrefleHol- 
landfche  Steeden,  de  Regenten  ook  wilde  verandci-d  hebben  j 
zoekende  ten  dien  einde  zyn  Hoogheid,  dat  hy  zyn  achtbaar- 
heid geliefde  daar  toe  te  verleenen,  't  geen  niet  zonder  veel 
ongemak  gefchieden.     Dit  veroorzaakte  veel  gemompel  onder  dec/oot" 
de  vrye  Stadsgezinden,  te  meer  doordien  zyn  Hoogheid  kort  by.  de 
naar  zyn  verkiezing  tot  Stadhouder ,  in  de  vergadering  van  haar  jtëvefdtg"' 
Hoog  Mog:  weegens  het  maaken  der  Vrecdc  metFrankrjiken 
Engeland  y  overluid  was  geraaden  geworden  te  zeggen,  dathy 
fwaarigheid  maakten,  om  zyn  gevoelen  daar  over  te  uiten,  de- 
wyl daar  cenige  leeden  waaren,  daar  hy  het  zelve  voor  moefl. 
fwygen.  Den  Cf&^w/^^Groo/ daar  by  zynde  ,  trad  met  d'andere 
Hollandfe  gevolmachtigde  Heeren  van  daar  naar  de  vergade- 
ring van  haar  Ed;  Groot  Mog;  om  te  hooren ,  hoe  men  zich  om- 
trent deze  nieuwigheid  foudc  gedragen:ZynHoogheid  deeze  ge- 
legeniheid  waar  necmende,  zcide  dat  hy  ny  nu  geen  meer  fwaa- 
righeid maakte  om  zyn  mcenigte  't  openbaaren,  door  dien,  de 
geen  daar  hy.'t  om  gelaatenhad ,  nu  weg  was,  zeggenden  aldus. 
JJat  hy  zijn  goed  en  bloed  voor  't  Faderland  aanbood  ,  en  Jïch  felfs  Edelmoei 
liever  mjtuk'^n  utlden  doen  klippen  ^  dan  op  fuik,  een  voet  te  hande-  denvm 
len  ,  en  fchanielyk  een  Vreede  te  (luy  ten  ^  waaraan  men  nooit  meer  he-'^^^"'^^'^ 
boorde  te  gedenken  ,   veel  minder  te  fprcel^en  enz.  Naderhand  is 
zyn  Hoogheid  verzogt  door  de  gevolmagiigden  van  haar  Ed; 
Groot  Mog;  om  de  naam  of  naamen  te  weeten  ,  wie  zy  waa- 
ren, die  daar  rond  uit  op  bekende,  dat  het  A^tr.Pieter  de  Groot 
was,  door  dien  hy  in  de  handeling  van  Vreede  meer  belooft 
had  als  hem  was  bevolen  ;  deHeer  £^<?Groofhoorende,  dat  zyn 
Hoogheid  hem  dit  na  gaf,  cu  dat  hy  cenige  zyncr  Oorbla- 
zers    in     de    weeg     was ,   verzogt    van     zyn  opgeleide  laft 
ontflagen  te   zyn ,   en  vertrok  in  ililte  met  zyn  Vrouw  en^^^^^^^^ 
Kinderen  naar  Antwerpen,  van  waar  hy  aan  haar  E,d:  Groot  viugt  mat  _ 
Mog;  en  de  Regeerders  der  Stad  Rotterdam  ,  den  eerften  At>-  Anueipeoi 
guj})/  een  Brief  Ichreef,  inhoudende  zyncgecrouwe  dienflen. 
Vandaar  lïokhy  naar Ltiyken Keulen.    Watzynbelchuldiging 
betreft  kan  men  zien ,  in  een  Gedigt  door  hem  gemaakt ,  en  m 

(Bbb  2)  Druk 


38o  LEEVEN  en  DOOD  vati 

\^7^*    Druk  ultgegeeven ,  na  dat  de  Heeren  Staaten  van  Holland 
■"  hemin 't  Jaar  1675  plegtelykfchuldig  verklaard  haddent 


lofdigt  op 
de  Heei  dC 


*Hyw« 
lot  Rotter- 
dam ko- 
mende op 
cenSondag 
Tan't  Stad- 
huysitiet 
een  Mes  te 
keer  gegaan 
"t  geen  hy 
►oudeilyk 


MAar  't  zwaare  Pak  van  ongcrcchtighecden 
By  my  ca  by  het  gantfchc  Volk  begaan, 
Die  hebben  uwen  toorn  op  't  Land  gclaan, 
En  uwen  roê  doen  vallen  op  de  Steden. 
De  Vyand  heeft  haar  Veften  oveiheerd, 
Den  Huysman  Vee  en  Vrugren  afgcnoomen, 
De  Waaieren  op  xyn  gezaay  doen  (Iroomcn, 
En  Huys  en  Schuur  in  afch  en  Puyn  gckeeid. 
En  of  dat  niet  genoeg  en  waar  geleden, 
Zo  komt  de  trouw  en  eerloos'  Onderdaan, 
Zyn  eigen  recht  en  Vryigheid  verraan , 
En  flaat  2yn  hand  in  't  Bloed  der  overheden. 
Uit  dit  geweld,  uit  deei'  onftuimigheid, 
♦En  uit  het  ftaal  tot  myn  verderf  gefleepcn. 
Hebt  gy  iny  Heer  als  met  de  hand  gegreepen. 
En  uit  de  magt  van  't  woedend  Graauw  geleid. 
En  niet  alleen  myn  al  gedoemde  leven. 
En  't  goed  dat  my  uw  gunll  had  byueiet , 
Maar  Naam  en  Faam  zo  fchandelyk  befmct, 
NB.  Door  't  oordeel  xelfs  des  Rechters  weer  gcgccvCB. 
Ja  goede  God ,  waar  ik  my  wend  of  keer , 
Ontmoet  my  uw  gena,  't  eenvoudig  oordeel, 
Van  't  onvervalfchte  recht,  fprcckt  tot  myn  voordcel, 
En  in  het  hart  der  vroomen  blykt  myn  eer. 
Hoe  helder  dat  de  loogen  fchynt  te  lichten, 
Hoe  trotfclyk  dat  zy  voor  hcenen  gaat, 
De  waarheid  met  haar  ongeveinsd  gelaat, 
Volgd  na,  treedz'  in  en  doetze  voor  haar  fwichtca. 
De  lafter  die  zich  onlangs  had  verheugd 
Doe  zy  de  trouw  had  op  de  nek  getreden. 
En  dacht  niet  dat  diefchimp  aan  d'ovcrhedcn 
Gedaan,  't  bewys  zou  worden  van  haar  deugd.  enz. 

En  den  deftigcn  Dichter  J.  Oudaan  zegt  hier  op  in  een  Vaars. 

Zoo  word  het  Goud  in  't  vuur  gefteld. 
Ter  toets  gebragt,  geklopt,  gcdccken; 
Maar  't  Goud  is  Goud,  en  goed  gcblceken, 

Zoo  haart  de  proefde  waarde  meld. 
Waar  zyn  zy  nu  die  hem  betichten? 
'iLauds  rampfpocd,  en  Tcrcaad  op  dichtvn, 


i         CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       381 

En  drygen  met  verdcrderf  en  Moord  ?  ^"7^* 

Zy  druypcn  hier  als  range  heencn ,  P""^"^ 

Die  vuydig,  met  gebooge  beenen, 

Hun  ftaart  in  treivlien  regtevoort. 
Gcrcgtsdcugd  bergt  de  Groot  het  leeveni 
Zyn  eer  is  ongeraakt  gebleevcn ; 

Maar  wat  vergoed  hem  't  fwaar  verlies. 
En  fchade  in  goed ,  en  bloed  geleeden , 
Op  d'aanval  der  onrtuymigheden , 

Toen  't  dol  geweld  den  Hooren  blies  ? 
Dat  moet  men  van  de  tyd  vcrwagten. 
Of  ftaat  zy  (lil?  met  geen  gedagten. 

yis    iVsIat  !  satIs    est    aVDIsse    perICVLa? 

MagnI.  Lucan.lib.V. 

Hier quam noch by  dat  den  Heer  Kievit,  die  zo  lang  uitlan-  ceHeet 
dig  was  gewceft  wegens  de  faak  hier  vooren  gemeld ,  en  kort  J'^""  *][** 
daar  op  wederom  in  deVroedfchap  vanXorrer^/^»;  wierdgeplaatft,  ftew"'  **" 
't  geen  de  vryeStaatsgezinden  deed  feggen,^öf  ?/^4«  menfodanig  een 
cmkeer gedogen ,  en  den  Stnatks*ne{tgen  Heer  Vroefc  j  nevens  d" andere 
Regenten  van  't  Kujfen  z.ien  fchoppen ,  wat  heeft  die  goede  Man  ge- 
daan  ?  ivaar  is  zijn  btfehuldiging  ?  is  het  oo^  om  dat  hy  de  Fryheid 
heeft  verdeedigd,  z.o  moet  ons  heele  Land  ge fir aft  worden  ^  en  te 
^,  grond  gaan. "L^X  men  voor  deczeHeer  een  Man  verkiezen,dic  van  sjmfom 
„zulkecnecrloofe'tzamenfpanning  isals  Kievit ,  daar  deStaa-  «'"'''?'■ 
„ten  van  Holland  zoo  op  verftoord  zyn,  en  de  rechtvaardige  GmUaume 
„ftraf  niet  ontgaan  foude  hebben,  die  een  Regent  verdiend  p'''-°''^' 
„  ( welke  de  lafhartigheid  heeft  van  zyn  Vaderland  te  verraa- 
„denj  zo  hy  niet  by  tyds  had  de  vlugt   genoomen.    Het 
j,  Hof  van  Juliitie  heeft  hem  dikmaals  doen  in  dagen  om  zich  te 
„  verweeren  tegens  den  befchuldiging  die  men  hem  te  lafl:  lei- 
dde, doch  hy  heeft  zich  liever  als  een  ongehoorfaamcn  laaten 
„  Vonniflen om  onthalll  te  worden,  als  in  der  daad  het  Hoofd 
„  op  een  Schavot  te  verliezen.     Maar  zo  haaft  als  hv  de  ver- 
„  heffing  van  de  Prins  tot  het  Stadhouderfchap  heeft  vcrnoo-» 
„  men  ,  is  hy  naar  zyn  Vaderland  gekeerd  ,  verfcekerd  zyn- 
„de dat  deeze  omkeer  van  faaken,  hem  Vrienden,  foudc  doen 
^  vinden,die  fterk  genoeg  waaren,om  hem  van  de  vergolging  de« 

(Bbb  3)  ge.' 


a8x  L  E  E  V  E  N   en  DO  O  D  van 

_'  '  „gerechtstebevryden.  Zohy  zich  niet  fchuldig bevond,  waarom 
„fchikien  hy  zich  niec  by  de  geen  die  hem  moeften  vcr- 
„regcvaardigen  >  in  plaats  van  zich  bydeopioerige  te  voegen, 
jjdie  naar  hunne  driften  te  raad  gaan  ,  en  die  alle  dage, 
„  nieuwe  onwaarüighceden  tegens  hunne  getrouwfte  overig- 
„heid  pleegen?  enz. 
Nieuwe  Qezc  verheffing  van  zyn  Hoogheid  de  Heere  Princevan  O- 

ijfteringen  yagnien  ,   en  de  onrechtvaardige  verbittering  der  Prinsgezin- 
R^Tpen    den  regens  de  Witten,  veroorzaakten  wederom  het  uitftro- 
fïonnisde  j^^  ^^^  yg^j  Faamroovcndc  Vaarzen  en  Gefchriften,    foo  wel 
■  "  '        tegens  dien  dapperen  en  Helddadigen  Vorft  ,   als  tegens  den 
Raad  Penfionaris  byzonderlyk  ,  daar  hem  in  een  Boekje  on- 
der veel  Goddeloole  Lalleringen  word  verweeten,  dat  hy  de 
Correfpotjiiemit  gelderen  niet  uyt  deelden,  maar  die  voor  zich 
zelfs    behield   ,    waar    door    hy    meer     als    tachtig     duy- 
zend  guldens  Jaarlyks  gewon.     Dit  laatfte,  als  zynde  het  ge- 
"wigtigft  van  alle,  trok  hy  zich  aan,  fchoon  hem  nimmer  iets 
van  al  de  voorgaande  Logentaaleen  valfcheuitltrooilels,  't  ge- 
moed heeft  konnen  ontroeren ,  als  zynde  te  verlhmdlg  en  ftand- 
valtig,  om  fich  aan  beuzclingen  en  verdichtzelen  te  Ilooren, 
die  door  de  tyd  niet  verhoolcn  konnen  blyven.    Zoo  dat  hy 
merkende  door  wie  hem  dit  van  daan  quam,  en  ziende  op  hec 
quaat  gevolg  ,    dewyl  dit  praatje  reeds  onder  'c  Graauw  ver- 
Sduyftdaar  ^j-goid  was,  befloot,door  een  brief  vanden  iijnly,  hetzelfde 
ïvnuoog-  aan  zyn  Hoogheid  bekend  te  maken,  met  gedagten,  omeenigc 
hcid,        vergenoeging  door  zyn  Achtbaarheid  daar  op  tekiygen,  waar 
op  zyn  Hoogheid  tien  dagen  daar  na  antwoorden ,  luydcnde. 

Myn  Heer, 

Antwoord  T  ^  hebbe  t'z.ijner  tijd  w:l  ontfangen  UEd:  Mlfivevan  den  jxde- 
vanzyti  ^  ^g^.  ^  g^  }jg(  Pafjuil  duar  nevens  gevoegd  :  li^  7.oude  niet  na  gela- 
°*'^' '  '  ten  hebhen  daar  op  eerder  te  antwoorden,  tndien  mijne  meenigvuldige 
cccupAtien  my  daar  in  geen  belet  gedaan  hadde.  Ik  kan  V£d:  wel 
verx.eekeren ,  d.it  »\  hy  my  altoos  hebht  veracht  uiifirootjelen ,  dic  op 
dte  manier  tvaren  gedebiteert,  alhoewel  onslujden,  en  Jkfelfsdoof 
Pafcjuillen  ,  blaatme  Boekjes  en  diergclijke  ntenwigheeden  heb  Moe- 
ten lijden ,  en  dat  die  in  ons  reguarde  met  een  groote  licentie  enfmaa^ 

x,ijn 


CORNELIS  en  JOHAN  DS  WITT.       383 

z.ijngedijfemineerdi  ende gerecommandeerd giwceft.     Op  dei  poftti-  l<?72i 
ven  in  de  voorjz.  UEd:  A<fijfive  vervat ,  rakende ,  ecrfttlijl^  de  Pen^      '      "* 
ningen  van  de  Secrcete  Correjpondeniie ,  ^  UEd:  gemameerd  :  £«. 
de  ten  tweeden  ,  de  weinige  zorge  die  UEd:  zoude  hebben  gedragen 
voor  het  Leger  te  Lande ^  k^n  ik^UEd:  niet  anders  antwoorden ,  als 
dat  van  de  eer  (Ie  pofttiven  gants  geen  kennijje  in  't  minfte  en  hebbe  > 
en  dat  de  Heeren  Gecommitteerde  Raaden  ,    als  uwe  £d:  wel  re- 
ntar^ueertf  daar  omtrent  de  befiegetuigenijfe  van  konnengeeven.  Maar 
wat  het  tweede  aangaat ,    z.00  en  mag  noch  en  derve  daar  om  ook 
niet  twi/jfelen,  of  UEd:  z.al  alle  z.orge  hebben  gedragen  dat  de  Let" 
gers  van  den  Staat  ^zo  te  Water  als  te  Lande  ^  foo  veel  na  gelegent- 
heid  van  tijden  en  zaaken  heeft  konnen  gefchteden  ,    in  poftuur  zijn 
gebracht^  om  den  Fyand  te  mogen  refuleeren  :   Doch  UEd: kan  licht 
begrijpen  ,    dat  het  my  onmogelijk  is  te  particularifeeren  wat  aan  het 
Leger  te  Lande  heeft gedejicieerd ,  en  wit  zorge  tot  fuppletie  van  de 
zelve  defeSien  gedragen  isj  of  op  ^ijn  tijd  hadde  konnen  en  moeten  ge- 
dragen lieerden,    of  aan  tv  ie  het  zelve  mag  hebben  gemancaueerd 
door  dien  ik^in  deze  calumnieufe  en  ongelukkige  tijden  door  zoo  veel 
zaaken  werde  gedijiraheerd }  en  mits  dien  my  het  ond,erzoekjvan  qe- 
paffeerde  ^a/tken  zoo  weinig  als  het  mogelijk  is  ,    mag  bekommeren  f 
en  mits  dien  de  Juflifcatie ,  die  UEd:  van  my  defidereerd^  beter  ae- 
vonden  z<il  konnen  werden  uit  de  AHien  van  voorforge  die  by  UEdi 
Z'jt  gedaan.     I^  wenfle  andere  gelegcntheid  te  hebben  em  te  kpnnen 
betuigen ,  dat  Ik  ben, 

Myn  Heer 
•sGt.wenh3g«  UEd:  dienftwillige  Vriend, 

'""  G.H.PRINCEd'OEAGNE.^ 

Defe  brief  gaf  geen  kleine  opfpraak  tufTchen  de  twee  ftry- 
dende.aanhangeren;  wantdcVyanden  vanden  Rzad  Penfwna'rit 
DE  WiTT  zoogen  fcnyn  uit  het  minft  van  zyn  doen,  d'eenezi/- 
de^hier  moet  wat  achter  fchuilcn,  dat  hy  by  zyn  Hoogheid  verrecht- 
vaardiging foel^.  Hoe  kan  den  Stadhouder  weeten  wat'er gefchiedis , 
fo  lang  by  buiten  't  beivind  gehouden  is  getvee(t  :  men  behoeft  aan  de 
Tvaarheid  niet  te  twijfelen ;  waar  zou  het  geld  van  daan  komen,  zy- 
dcn  de  felfte  van  zyne  Vyanden  ,  dat  hy  naar  Veneticn  in  de 
Uan}^  heeft  gefonden ,  z.00  dat  alle  dezje  ttitwerkinge  van  regt  by  zijts 

Hoos- 


3^4  LEE  VE'N  en' DOOD  van 

^     '         Hoogheid  te  foek^en  maur  met  hem  gegekt  is.     De  Vrye-Staats    g 
zinden  fweegen  hier  nicc  op  ,   en  zyden,  W?  die  Man  heeft 
geen  regt  van  notden ,  want  hy  heeft  nooit  misdaan  t  in  dtt  antwoord 
t^iet  men  wat  de  wtlmeenende  voor  oogen  ffaat ;  ké"*  z.i/n  Hoogheid 
wel  minder  vergenoeging  op  een  brief  geeven ,  aan  een  Man  dte  hem 
ep  de  trap  van  zijn  verhe^ng  heeft  gefety  dit  is  't  loon  voor  de  trou- 
we dienfien  die  aan  D  E  WiTT  niet  te  vergelden  z.yn  j  wat  fchelt 
men  op  een  Man  van  foo  goede  geboorten,  f  et  eens  hoe  de  Prinsve- 
z.inden  in  voorige  tijde  van  klijn  groot  z.ijn  geworden ,  en  hoe  het  itt 
de  gevolge  fal  gaan  ,   kan  men  uit  de  nieutve  bedrijven  Jien,  die 
Hctftof      ^'  Prinsgejinden  reeds  in  't  werk^gefteld  hebben.  Uitaldei'e  mom- 
vanHoiund  peling  haddcn  haar  Ed:  Groot  Mog:  al  by  hun  befluyt  vanden 
IVnèr*  ^'^^  *o  J'*^  een  bevel  doen  aficondigen  ,   tegens  de  gemelde  La- 
fehriftte.    flerfchriften  >  beloovende  een  groote  fom  geld  voor  de  geen 
Raid  ren-  die  dcn  maaker  konde  aanbrengen,  en  dewyl  den  Heer  Raad 
'"Tak'"^''  P'^fi"'*^^"  Ï5E  WiTT  reeds  acht  dagen  naar  't  antwoord  van 
zyn  Hoogheid  met  ongeduld  gewacht  hadde,  miiïchien  door 
•'t  ophouden  van  eenige  zyner  bedienden  ,  keerden  gcmclden 
Heer  Johan  de  Witt  zich  wederom  aan  de  Heeren  Staaten 
van  Holland  en  Weft-Vriefland ,  door  de  volgende  brief,  de- 
wyl zyn  onpaflelykheid  niet  toeliet  om  het  inperfoontedoen, 
zynde  hier  't  befluyt  en  de  vcrklaaring  nevens  govoegd  ,  be- 
ginnende. 

£xtrxcien  uyt  de  Refolutien  van  de  Heeren  Stxaten  "van 
Holland  enWeJl-VrieJlandin  haar  Ed:  Groot  Mog:  VcT' 
gadering ,  genomen  op  Woensdag  den  13  Jitly  \  6jz, 

yTS  ter  Vergadering  geëxhibeerd  zeekere  Memorie  van  de 
j,  X  Heere  Raad  Penfionaris  de  Witt  ,  raakende  het  manie- 
„ment  en  difpofitie  over  de  Penningen  tot  Secreete  dienften 
j,en  Correfpondentien  gcaffefteerd ,  hierna  van  woorde  tot 
„  woorde  geinfcreerd. 


Edclc 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       3?^ 

^  1^72: 
Edele  Groot  Mogende  Heer  en  i  ■  ■! 

"tr  Et  ingeleide  Pafquil;  mydoor  y mand  van  myne  Domedicque  tocgc- 
•*^  bracht ïynde,  alhoewel  ik  altyds  daar  hccnenhebbcgcinclinccrddat  Klagtenrid 
men  dicrgelyke  Calumnien  en  Verdichtzelen  niet  seter  kan  doen  verdvvy-  d^nRaad 
nen,  en  verydclen  als  dezelve  iimpclyk  te  verachten,  ea  die  zich  geen-  dewh""'* 
Zints  aan  te  trekken ;  dewy  Ie  nochtans  in  't  zelve  Pafquil  influeerd  een  fcyt  of  over  de 
politicf,  namentlyic ,  dat  ik  gcduurendc  den  tyd  van  myne  bedieninj^e,  Later- 
grootc  fommcnvan  Penningen  Jaarlyks  tot  het  onderhouden  van  Sccreete  ^''"'^'««ii  . 
Correfpondcntien  zoude  hebben  getrokken,  en  daar  mecdeontrouwclyk 
gehandeld,  het  welk  ik  bcmerkedat  lloutclykeen  allcurantelyk  voort  gc- 
fcyd  vrcrdende,  by  veelen  ingrcfficof  geloof  vind,  voornamentlyk  op  't 
fondament,  datby  zoo  verre  het  voorfchreeve  gcpofecrde  feyt  niet  waar 
muchtczyn ,  het  contrarie  van  dien  wel  zoude  werden  aangewezen ;  en  na- 
deniaal  ook  zelfs  veele  Regenten  compofeerendedc  Ordrcvande  Ridder- 
fchapen  de  refpeélive  Vroedfchappen  in  de  Steden  ,  voornamentlyk  die 
geenedie  het  Collegie  van  de  Hceren  Gecommitteerde  Raden  nooii  bekleed 
hebben,  onbewuft  konnen  zyn,  ofik  terzaake  van  de  voorfchreeve  Se- 
creete  Corrclpondentien  ooit  eenige  en  hoedanige  maniaiitie  van  Penningen 
ofdiredie  mogen  hebben  gehad;  zoo  hebbeik  in  deze  gelcgentheid  dat  ik, 
mits  de  Quctfure  in  myne  Miffivc  van  den  22  der  voorleede  Maand  ver-  • 
meld ,  en  een  kleine  indifpoficie  dezelve  noch  accompaigncerende ,  my  niet 
Perfoonclyk  in  de  Vcrgadcringe  van  uw  Edele  üroot  Mog;  op ' t  voorfz.  gc- 
pofecrde fcyt  in  oprechiigheid  en  waarheid  by  deczcn  fchriftelyk  te  bcrigtcn , 
dat  de  Heeren  Gecornmiiteerde  Raadcn  my  in  den  aanvang  van  myn  bedie- 
ninge,  naar  het  Exempel  van  myne  Voorzaatcn  ,  eenige  Penningen  tot 
verval  van  de  onkoden  der  Secreetcdicnrtcn  en  Correfpondcntien  hebbende 
willen  in  handen  ftellen,  ook  na  myne  Memorie  gedraagt,  eer  en  bevoo- 
rensdeordrecnforme  daaromtrent  zederd  geobferveerd  uyt gedachten  en 
in  praélycque  gebracht  was,  albereyds  eenige  weinige  Penningen  tendien 
line  in  handen  geftcld  gehad  hebbende,  ikdiezaakcby  myn  zelvcn  nader 
overweegende,  en  van  dien  tyd  afal  reflcöie  makende  op  den  fufpicieufen 
aard  van  deze  Natie ,  enmy  met  het  maniemcntvaii  Geld  gccnzinds  wil- 
lende chargeeren ,  daar  op  eenige  andere  ordre  en  forme  uytgedacht  hebbc , 
die  ook  van  die  tyd  af  tot  nu  toe  geobferveerd  is  geworden  ,  in  maniere  als 
hier  onder  particulier lyk  zal  werden  verhaald ,  zoodanig  dat  ik  van  omtrent 
den  aanvang  van  myne  bcdieninge,  neoit  eenige  Penningen  tot  Secrcete 
Correfpondenticnof  andcrzinds  hebbe  begeeren  i'onifangenofte  manice- 
ren ,  en  zulks  ook  in  alle  dezelve  tyd  nooit  eenige  fommcn  ten  dien  fine  ont- 
fangenofgemaniecrd  hebbe,  zoo  als  de  Heeren  Gccommtttccrde  Raaden 
200 wel  die  tegenwoordig  in  bcdieninge  zyn,  daar  van  ook  eenigen  het 
Collegie  meermaalen  bekleed  hebben ,  als  die  geenc  die  voor  deczcn  geduu- 
rende  de  voorfchreeve  tyd  in  't  Collegie  Scfilc  gehad  hebben  ( buiten  welker 
Tweede  Btek.  (Ccc)  Ge- 


3S<5  LE  EVEN  en  DOOD  van 

^7^*     Gecommitteerde  RaadenexprcircRefoluticcii  Ordonnantie gecncPcnnirv- 
'  genuytgegcvenofaan  ccnigcÜniiaiigersin  rckcninge  geleeden  konnenof 

mogen  werden )  en  voorts  alle  andere  dour  welkers  handen  dedcpefchesof 
de  l^cnningcnzelfszou.ien  hebben  moeten  palFe^ren,  des  haar  totnaderfa- 
lisfadieengeruflheid  gevergd  werdende,  allecenflemmelyk  inoprechtig- 
fceidcnwaarhcidiullen  moeten  verklaren,  datik,  haares  wetens,  gcduu- 
rcndcden  tyd  van  haar  iuyder  tefpeöive  bedieningen ,  noou  eenigc  Pennin- 
gen tot  Secreete  dienllen  of  Gorrefpondentien  ontfangen  of  gemanieerd  heb- 
be ,  maar  is  het  met  de  voorfi.  zaake  zoodanig  gelecgen  ,dat  tot  deSccreetc 
dienden  en  Correfpondoitien  geatfeflecrd  en  in  den  ordinaris  Staat  van 
Oorlogetot  larte  van  deze  Provintie uitgetrokken,  isgeweefteen  Poft  van 
aoooCaroli  gulden»  ter  Maand,  makende  24000  guldens  in  het  Jaar,  van 
•welke fomme  vooreen  gedeelte  geditponeerd  is  geworden  byhaar  Hoog 
Mog:  of  GommiflarilTen  van  dezelve  tot  eenige  Secreece  be(oignesgeau- 
thorifecrd,  fomwylen  ook  wel,  doch  felden ,  by  U  Edele  Groot  Mog: 
zelfs,  en  voorts  voor  een  gedeelte  by  de  HecrenU  Edele  Groot  Mog:  Ge- 
committeerde Raaden ;  en zyn de vooifz, Secreete Gorrefpondentien, voor 
aoo  veel  dezelve  aan  de  gemelde  Heercn  Gecommitteerde  Raaden  toe  be- 
trouwd zyn  gewecft,  zoodanig  gedirigeerd  geworden,  dat  de  Perfoonen 
tot  uytvoeringe  van  dezelve  by  't  Collegie  of  by  Commiilarillcn  van  't  zelve , 
of  ook  wel  femwy  len  by  my  door  lalt  van  't  Collegie ,  gedifpicjeerd  en  uit- 
gevonden geweeft  zynde,  met  dezelve  is  geconvenieerd,  of  ook  welby 
Rcfolutic  van 't  Collegie  vaftgefteld  wat  dezelve  Correfpondenten  voorde 
moeytc  van  haare  Correfpondentitn  ,   mitsgaders  voor  de  Reys-kolkn, 
Teer-koften,  Vacatien  en  alles  anders  niets  uitgezonderd,  zouden  komen 
te  genieten 's  daags, 's  weeks,  'smaands,  of  ook  weljaarlyks,  iiigevalle 
tegemoet  gezien  wierdedat  haarcn  dienft  een  langen  tyd  gebruykt  zoude 
werden,  dat 't  zelve  alzoo  voorgegaan  zynde,  aan  de  voorlz.  Correfpon- 
dcmenofaandiegtcnedievan  dezelve alhierdaar toe  waren  verfocht,  gc- 
gelartofgeauthorifeerd,  ter  handen  gefteld  zynde  Ordonnantienof  Aden 
vanuytj:,ave,  zoo  die  genoemd  worden,  ovcrdefoinmendiezyluydcn  van 
tyd  tot  tyd  hadden  verdiend,  mitvgaders  ook  over  de  Penningen  die  men 
fomwylen  goed  gevonden  heeft  haar  by  avance  of  anticipatie  ter  handen  te 
ftcllen ,  op  welke  Acte  van  uytgave  den  Ontfanger  Generaal  aan  de  voorft. 
Correfpondenten  of  liatc  Geauihorifeeiden  als  vooten,  dePtiiiiingtnvan 
tyd  tot  tyd  aangctcld  heeft,  welke  Ordonuantien  en  Aöen  van  uitgave  ook 
nooit  anders  als  op  voorgaande  Refolutie  enordre  vandeHceren  Gecom- 
mitteerde Raaden  gcdcpcfchecrd  ,  en  dan  noch  wederom  by  de  d.  ie  Heercn 
van'tCollegieonderteckendgewordenzyn  ,  beha[vendat  ook  daarvan  nog 
eenigc  Jaarcn  herwaards  door  de  Secreiariv  in  een  fecrect  Regiftcr  Rcfolutic 
gcextcndectt  is ,  met  uytdrukkingc  van  de  Namen  der  geencr  tot  welker  be- 
hoeve de  voorfz.  Ordonnaniien  of  Aclien  van  uytgave  werden  gcflagen ;  en 
nieyncik,  naari.eiigrofliercovcrflag,  uw  Edtlc  Groot  Mog:  weitckon- 
ncn  vcricekcrcn ,  dat  dic  Penningen  i'niyucn  oy  dcczcn  of  met  myu  kcnnifle 

b7 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WlTT.        387 

by  de  Hctrcn  Gecommitteerde  Raadtn  gerefolvecrd  zyn  uytgcgcveii  te  I  o?** 
werden ,  ofuytgegevcn  jyii  tot  Secreete dienftcn  of  Correrpoiidciitieii  geen  ' 

óoooguldens  Jaarlyks,  'tecne  Jaardoor  't  andere  gercekend,  zullen  ko- 
iDtnce  bedragen;  in  voegen  dat  ik ,  volgens  de  otdie  vau'iCoUegic,  wel 
doorgaans  hcbbe  gehad  de  lalt  en  dircöie  over  de  voorfz,  Corrcl'pondenticn , 
zoodanig  dat  ik  de  Correfpondenten ,  volgens  goedvinden  van  de  Heercn 
Gecommitteerde  Raadcn,  van  tyd  tot  tyd  voor  haar  vertrek  by  monde,  en 
vervolgens  by  Brieven,  hebbe  geinftrueerd  wat  haartedocn  rtond  :  Dat 
ook  de  Brieven  van  dezelve  Secreete  Correfpondentie  doorgaans  aan  my  zyn 
geaddrelléerd  geworden,  maar  dat  ik,  geduurende  alle  de  voorfz-  tyd, 
nooit  hella  of  Penning  tet  zaake  van  dien  door  myne  handen  hebbe  willen 
laten  gaan ,  en  dien  volgens  ook  nooit  heller  of  Penning  ter  zaake  van  dien , 
door  myne  handen  gegaan  is;  alle 't  welke  in  oprechtigheid  en  waarheid 
DaarzyngewiHècnConfcientie  verklaaiden  beiuygddie  geenediciscnal- 
tydszalblyvcn. 

Omierjlond 
Uwer  Ed:  Groot  Mog:  oaderdanigen  en  getrouwen  Dienaar , 
Hage  den  lo  fVas  geteekend , 

July,  1671.  JOHAN   DE  WlTT, 

Waar  op  gedelibereerd  zyndc,  isgocd  gevonden  en  verrtaan  ,  datd'Hec- 
ren  Gecommitteerde  Raaden  nochmaals ,  ingevolge  van  voorgaande  Refo- 
lutievandaieden  iideezcs,  zullen  werden  verzucht  en  gelalt,  gelyk  de- 
zelve verzocht  ert  gelalt  werden  tnitsdceien,  byeen  Adtcte  vcrklaaren,  of 
den  voornoemden  Heere  Raad  Penfionaris,  haares  wecteiis,  eenigePcn- 
ningen  tot  Sectettedicnüen  eu  Correfpondentien  ontfangcn  heeft. 

Verklaringen  van  de  Gecommitteerde  Raaden ,  rvegem  de 
z,elve  Correjpondentie  penningen. 

Saturdag  den  2  3  Iitly ,  1672. 

„  T  S  ter  Vergaderingc  geleezen  zeckere  Veiklaringcby  de  Heercn  Gecom- 
,>  ■*■  initieerde  Raadcn ,  ingevolge  en  tot  voldocniiige  van  haar  Edele  Groot 
>,M(ig:  Refoluiien  indatisden  twaalfden  en  twintigftcn  deczer  loopenJe 
„  Maand  refpeöive  gedaan  en  gegecvcn,  noopende  het  Manieinent  van  Sc- 
„  creete  Correfpondentie-penningcn,  iu  voegen  en  manieren  als  dezelve  hier 
„  volgt  geinfereerd. 

„  r\  E  Gccommittecrdel^aden  van deStaaten  vau  HoIlandenWcft-Vrie-  y'," de ce"-* 
„  *^  Il3nd,ommetcvoldocndebegeerteen  vrage  van  haar  Ed:GrootMog:  commit- 
„vervat  in  der  zelvcr  Refolutic  van  den  twaalfden  deezcr  loopende  Maand ,  '""^^  ^"• 
j.verklaarcnnietteweetcn  dat  den  Heere  Raad  Penlïonaris  de  Witt,  ge-  ^^^, ""?ƒ''* 
„duurendcdentyddatdezelvcGecomtTiitteerdeRadcnrcfpcöivelyk  in  haar  fiiondtnt'ie- 

(Ccc  1}  Edele  Se'dcicn, 


^     388  LEEVEN  cnDOOD  van 

'    '      ',  Ed:  Groot  Mogende  Collcgie  fcflic  gehad  hebben ,  eenige  penningen  tot 

^  „Sccrccte  dienlfen  en  Corrcipondentie  ontfangcn  heeft.  Gedaan  in  den  Ha- 

„  ge  onder  het  klcyne  Ze^el  van  den  Lande,  oy  alle  de  Heeren  haar  Ed:  Mo- 

„gende  Gollegie  compofccrende ;  den  hiecrc  vamStvyudregt,  omdcVcf 

„wandlchap  met  de  Raad  Pcnlionaris ,  buyten  gellaan  hebbende  den  2i 

„July  16  7t.  «    ,   .     . 

OttdemoMa 
Ter  Ordonnantie  van  de  Gecommitteerde  Raadcn  * 
En  wasgeteekend 

SiMON  van  Beaumont. 

„Waar  op  gedelibereerd  iynde  is  goed  gevonden  en  verdaan,  dat  de 
^,voorfz.  verklaariiige  gezonden  zal  worden  aan  den  Prailldent  en  Raa- 
„dcn  van  den  Hoove,  omme  te  rtreikcii  tot  dcrzelver  narichtinge. 

Accordeerdmet  de  vcorfz.  Refolutie. 

Deze  grootfte  Laflcring,  daar  zynEd:  het  gevoeligfte  van 
was,  foo  grondij^  weg  genomer>  ,    voldeed  noch  niec  aan  zyn 
Vyanden,  zy  mompelde  noch  onophoudelyk  in  ftilte  over  zyn 
aangewonne  Rykdom.     Die  menfchen  wilden  niec  begrypen 
dat  dezen  Heer  met  zyn  Ed;Huyrsvouw  zulk  een  grooten  en  aan- 
merkelyken  hoofdfom  te  zaamen  heeft  gebracht,  en  dat  naar 
zyn  dood  vry  minder  is  overgefchooten  als  zy  met  malkanderc 
Behuwelykt  hebben,  fchoon  hy  geen  verquiftingen  heeft  ge- 
G*il«  ^"^  daan.     Waar  van  den  Gezant  Temple  aldus  getuygd  ,  daar  hy 
Tempie      yoor  af  van  de  Heer  de  Ruyter  is  fpreekende,  feggende,  dene- 
Haad  Pen'   dnchcid  CU  z.tedighad  was  foo  groot ,  dat  van  de  twee  aanz.ienlijk- 
'h  i  P^  perfoonen  die  m  mijn  tijd  tn  hooge  bedieningen  waaren  ,   de  Lt. 
^  *'  '  j4dmiraal  de  Ruyter  ,    en  de  Raad  Penfionaris  DE   Witt  ,    (  den 
tenen  hy  d'Uitheemfche  volkeren  geacht  voor  foo  groot  eenZee-Held, 
en  den  ander  voor  foo  groot  een  Staatkundige  als  eenige  in  hunne  EeU' 
we)  welke  laat  ft  e  in  de  Regeering  groot  ge^ag  had :  de  ganfche  (leep 
en  koftei'jkhetd  z.ijner  Huishouding  ging  gantfch  eenpaartg  met  d'an- 
dere  Gedeputeerden  en  Bedienaars  van  den  Staat  j  zjjn  kleedmgwas 
ftaatig  ,  (legt  en  burgerlijk  *   z.<jn  Tafel  voor  foo  veel  als  diende  tot 
gerief  van  z.ijn  Huisgezin^  of  voor  een  Trtend  :  z,ijntreyn  (behal- 
ven  de  Commifen  en  Klerkt»  ,   die  men  voor  hem  ,   dicht  aan  zjjn 
Htiis^  in  dienfl  hield  ten  koften  van  't  gemeen)  was  flegtseen  eenig 
ferfooa  ,  dte  alle  geringe  dienjien  tot  z.>jnent  tn  hup  verrichte  :  ea 


om 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      380 

f  uitende  zijn  Ceremonieele  vifiten  afleggen^  jloeg  die  Dienaar  een  Jleqte 
Levryrok  om  't  lijf ,  en  pafte  buitens  buys  op  ztjn  Karos ;  Maar  by  ^ 

andere  gelegentheedcn  fag  men  hem  gemeenlijk  te  voet ,  en  alleen  over 
ftraatgaan  ,  gelijk  fli  een  van  de  flegfle  Burgers  van  den  Haaae. 
By  aldien  hy  zich  nu  met  het  geld  van  't  Land  verrykt  had, 
waar  zou  het  gebleven  zy n,  want  na  zyn  dood  (gelyk  gezcgt  heb) 
is  fo  weinig  overgefchooten(ten  opfigt  van  zy  n  Huwely ks  goed  ) 
datbuytenzynboekckas,  die  in  weinige  doch  alleuitfteekendc 
boeken  beftond,  niet  meer  als  een  burgeriyke  fom  is  naar  ge- 
bleeven,  en  de  waare  oorfaak  van  deze  vermindering  ,  was, 
dat  hy  veel,  ja  groote  Ibrame  van  zyn  eigen  geld  heeft gefpild 
om  naauwkeurige  kundfchap  te  hebben  van  UitheemlcheStaa- 
tcn.  Zoo  dat  deze  opgeraapte  befchuldigingvan  zelfs  is  ver- 
dweenen.  Den  Franfchen  Schryver  zegt  hier  ook  op  dat  een  sjmfon 
Staatsbediende  die  zich  foo  veel  werl^ geeft  voor  z.ulk^  een  reedely ^e  dinshvie 
fom,  en  die  ,  ver  van  ombeloontngen  te  verzoeken  ,  het  ge  fag-  van  j/ ^oT'paé'. 
zijn  f^rienden gebruikten  om  i.ijn  Aleefters  te  beletten  van  hem  een  Ton- i^i' 
ne gouts  te  vereeren ^  (gelyk  ik  in  de  Jaaren  1608.  met  Aitzema 
aangetoond  heb,)  dunkt  my  niet  bequaam  te  zjjn  om  voor  zigfelfs 
al  zulk^geld  te  gebruiken  ^  dat  htm  tot  de  dringende  noodwendigheC' 
den  van  den  Staat  toebetrouwd  was.  En  ik  ".ou  de  HeervK  Witt 
niet  minder  onfehuldig  houden  ,  van  een  lafter  die  zijne  Fyauden 
verdigt  hadden  om  hem  van  kant  te  helpen  f  fchoon  hy  door  geen  waar- 
agtige  blijk  verregtvaardigt  was. 

Zyn  Hoogheidt  die  beeter begrip; had,  en  wel  wift  'dat den  DenRsiJ 
Raad  l'enftonans  de  Witt  hem  in  zyn  perfoon  niet  benyden,  wo"dv«-'* 
maar  dat  hy  het  Stadhouderfchap  befpiegelde  als  een  onnut  en  fst  om  in 
laftigAmpt,  voorde  Vryen-Staaten  tenhoogften  nadeeligaan  J^nllyn^ 
de  Vryheid  en  't  belang  van  //ö//»»«i^ ,  verklaarde  ,  dat  d'onge-  Hoogheid 
lukken  ,    die  't  Godt  beliefd  had  aan  den   Staat  te  doen  overkomen^, 

j     I  r     I  1/  ,        I     ■  ,        ,    Kordaate 

voor  een  groot  gedeelte  veroorjaakt  waaren  door  de  trouu'looshetdende  LodooiCya 
hafhartigheid  van  foodanige  Bevelhebbers  ^  üficieren  en  Soldaat  en  ^  Hoogheid 
den  welkjen  d'eerfie  en  voornaamjle  poften  op  de  Frontieren  van  't  genten  van 
Land  waaren  aanbetrouivd.     Dat  hy  ook  aan  al  de  IVaereld  betuig-  ^°''"''^'- 
de  ,  dat  hy  geen  kennis  ter  IVaereld  ,    ook^felfs  geen  opptnie  hadde^ 
datter  eenige  Regenten  van  de  Provintie  van  Holland  ,    of  vau  de 
S/eden  derfehc  fotide  zijn  f   dewelke  tegens  eer  of  Eed  fich  fouden 

(Cccj;  heb' 


390  L  E  E  V  E  N  en  D  O  O  D  van 

^^7-'     hehbcn  vergeeteri ,  om  dior  zerratid,  Corrcffondctitte  niet dtn  Staat, 
*~~"~  of  met  eemge  andere  onbehoorlijke  mtddelm,  iet  ie  hebben  gedaan  of 
ondernoomen  ,    'f  wel^  'egens  de  pligt  foude  ztjn  van  een  eerltjk.  of 
trouw  Regent  y  enz  :  Dit  zyn  dezelfde  woorden  van  zyn  Hoog- 
heid, die  hy  in  een  brief  uitdrukten  den  8  July  in  't  Leger  by 
Bodevraave  gelchreeven.     Zoo  dat  men  hier  genoegi'aam  aan 
ziet  dat  niet  zyn  Hoogheid,  maar  ecnige    van  zyn  vlyers  en 
oorblaafers  oorzaak  van  veifcheide  uititrooilels  waarcn.    Hy 
deed  zelfs  door  zyn  vertrouwde,  alle  mogelyke  middelen  by 
hem  aanwenden,  om  den  gemeldcn  Heer  de  Witt  in  zyn  be- 
land te  trekken,  door  dienhy  de  Prins,  in  dele  gcÜelthcidr, 
heet  nut  hadde  geweeft  ,  doch   hy   was  met   geen  reeden 
daar  toe  te  bewecgen.     't  Is  waar,  had deezen  Grooten Staat- 
kundigen Man  dele  tyd  fich  nog  hy  zyn  Hoogheid  gevoegd , 
foo  was  hy  naar  alle  menfchelyke  gedagten  foo  niet   mishan- 
deld geworden,  en  't  had  tot  zyn  cyge  voordeel  geftrekt, 
simfon      maar  zegt  de  Franfchen  Schryvcr  wederom   met  dcfe   felfde 
deGue"/*'  woorden  ,   „ onbeweeglyk  flaande  op  het  befluyt  dat  hy  had 
m.voui.  „genomen,  om  niet  te  veranderen  van  de  beginfelen  die  hy 
^'°.^^**      ,rechtvaardig  oordeelde  te  zyn,  en  waar  dat  hy  tot  die  tyd 
','toe,  al  zyn'belcyd  naar  geichikt  had  ,    wilde  hy   niet  uyc 
"voordeel    doen  ,  het  geen   hy    mee    geen    genegentheidc 
,konde  aannecmcn.     Den  Prins  doet  mj  veel  eer ,  antwoorden 
de  Heer  de  Witt,  van  te gelooven  ,  dat  mijn  dienjien  eenignut 
aan  't  Vaderland  {oude  konnen  doen.     Maar  ik^  ben  ten  utitrftc  ver- 
feekerd  dat  zijn  Hoogheid  al  de  voordeden  die  hj  daar  van  verwagt 
niet  f  al  genieten,     tiet  Volk.  Haat  my  ,   \onder  dat  tk.  daar  ooit  ree- 
den toe  heb  gegeeven.     Die  uijze  van  Haat  ts gemeenlijk  d'alltrhh- 
terfle.     yllles  wat  door  mijn  handen  moefl  gaan  foude  het  niet  als 
hJel  onaangenaam  hnne  x.tjn ,  en  alle  voor/org  die  tk  ook^  cjuam   te 
neemen  ,  fomien  z.y  mj  echter  de  qnade  uitjlagen  niet  verjvyten  ?  Ikwen- 
fche  uit  de  nrondvan  mijn  hari  dat  al  de  onderneemingen  van  de  Prins 
tot  voordeet  van  den  Staat  mag  gedyen^  maar  hy  heeft  een  ander  Man 
(als  ik)  noodig  om  hem  te  helpen.     Ten  opOgt  van  't  geen  hy  (egt, 
dat  ik  onder  't  Stadhouderfchap  het  felve  gefag  kan  k^rijgen  als  tk  te 
veoren    gehad     heb    ,     dat    kan     my    het    allermin/t    verblinde. 
Ik  heb  nooit  gewenfcht  in  heler  Jfaat  te  vjn  om  mijn  Vaderland 

dienfl 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.  39^  i^j^,. 


dUvfi  te  doen  :  Dat  is  het  eenigfie  oogwit  daar  ik.  altooi  op  gedoeld  "' 

heb^  en  ik.  wenfch  ganfch  niets  tot  mijn  byfonder  voordcel ^ 
ik  [oud  onwaard  z.yn  v^n  het  betromven  dat  rriyn  Meefiers  op  my  ge- 
had hebben  ,  by  aldien  ik  volherde  van  hen  met  z.ulk  een  bcgiKtjtt  te 
dienen  dat  foo  Lafhartig  en  foo  firjdig  aan  een  ecrlyi^  Aian  ts.  De- 
Ze  weigering  misnoegden  de  Prinsgezinden  ten  Iioogrten,  de- 
wyl  hy  d'ccnigfte  Man  was  die  zyn  Hoo  jheid  dienit  konde  doen. 
Den  Raad  Penfionans  ziende  dac  men  dele  zaak  foo  qualyk 
nam,  en  van  zyn  wonden  ten  naaften  by  herftcld,  befloot  op 
den  3  i  Jnly  zyn  Kerkgang  te  doen,  en  des  anderendaags  zyn 
Hoogheid  gelukte  wenfchen  met  het  Stadhouderfchap,  by 
welk  een  gelegentheid  zy  een  geruyme  tyd  doorbragten  met 
reeden  wiflclingen.  Doch  den  Raad  Penfionaris  niet  wel  verge- 
noegt zynde  van  't  koel  onthaal  en  antwoord  van  zyn  Hoog- 
heid, en  dit  voegende  by  al  de  vooiverhaalde  omftandighee- 
den,  verlcheen  den  4  Augu^us  ter  Vergadeting  van  haar  Ed;  ^^^"ff'"'*' 
Groot  Mog;  de  Heeren  Staaten  van  Holland  en  Weft:- Vries-  dewi» 
land,  met  voorneemen  om  zyn  Ampt  af  te  leggen j  ten  welk  ^'^'^^,"2^ 
een  eynde  hy  de  volgende  aanfpraak  deed. 

Elede  Groot  Mogende  Heeren ,  Aanfpraai. 

OP  den  30 der  voorlccde  Maand,  lyn  19  Jaaren  verloopen  gewceft,  [ndevei- ' 
zederd  dat  ik  in  deze  Vcrgaderinge  als  Raad  Penlionaris  van  den  gadering 
Lande  van  Holland  en  Weft-Viielland,  naar  ordrr  en  gewoonte,  voor  q"''"moe'. 
de  eerfte  maal  ben  beëdigd  ;  in  dien  zelvcn  tyd  van  19  Jaaren  zyn  den 
Staat  vcele  fwaare  Oorlogen  en  andere  calamitcyten  overgekomen ,  die 
alle  onder  Godes  genadigen  zeegen  ,  meelt  door  de  liberaale  conlcnter» 
en  furniiTcmenten  van  UE.  Ed:  Groot  Mog:  mitsgaders  door  der  zelver 
conduite  en  couragie  gelukkelykzyn  gelurmonteerd  en  ten  eynde gebragt. 
Het  is  U  Edele  Groot  Mog:  of  immers  die  geene  van  dezelve  die  der-: 
Illuftre  Vergaderinge  doorgaans  by  gewoond  hebben,  ten  beften  bekeffd 
met  wat  yver  en  arbeid,  ook  liocdanige  voorflagen  en  wel  geprsepareer- 
de  Concepten  ,  ik  al  over  veele  Jaaren  gelaboreerd  hebbc  om  te  vermy- 
den  en  te  dctourneeren  de  occaficn  van  misvcrftandcn  en  verwyderinge 
met  de  tegenwoordige  zeer  machtige  Vyandcn  van  den  Staat,  niet  zon- 
der iterative  reprcfentatie  van  de  groote  bckonimeniiircn  en  fwaarighee- 
den  van  applicatie  der  noodige  reiiudien  ,  by  vervolg  van  tydcn  uyt  de 
iclve  verwyderingen  ftonden  te  verwachten  ;  maar  het  heeft  Godt  Al- 
machtig naar  zyne  onbcgtypclyke  ,  doch  iiict  te  min  heylige  beftitringc 
gelieft  de  zaake  al  van  langer  hand  meer  tot  apparentie  van  't  uytbcrften 

per 


391  LEE  VEN  en  DOOD  van 

ÏÖ71.    der  tegenwoordigen  Oorlog  te  doen  vervallen  ,  zoo  dit  ook  de  tyd  ca 
».,  gelegcnihcid  ecr.igcrmaateu  daar  is  gcvvccll ,   om  den  Staat  in  't  Gene- 

raal, en  voornamciulyk  mede  de  Provintie  van  Holland  en  Wcft-Vrics- 
land  in  't  perticulicr  ten  beften  te  ftcrkcn  ,  mitsgaders  om  al  't  gunt  tot 
tegcnwecr  kondc  dienen  naar  vermogen  te  vcrforgen,  met  wat  applica- 
tie, en  aandringende  Propoliticn  ik  de  Leden  van  deze  V'crgadcringc, 
en  ook  de  andere  Provintien  ter  Generaliteit  daar  toe  gecxhorieerd  en 
gebeden  hebbc,  zullen  de  Notulen  van. de  Heercn  de  dcliberaticn  alhier 
en  ter  Generaliteit  van  tyd  tot  tyd  bygewoont  hebbende  ,  2,uo  wel  als 
haar  Memorie  konnen  getuygtn;  en  alhoewel  Uw Ed:  Groot  Mogtook 
alle  goede  voorforgcn  hebben  gedragen,  met  zoodanige  promptuide  als 
het  mogelyk  is  gcwecft ,  in  een  Lichaam  gecompofeerd  uit  zoo  vcelc 
Leden,  en  van  zoodanigen  conftitutie,  dat  het  meerder  en  eerder  door 
de  perfualïe  van  de  prajfcntc  en  uittcrlk  neccflitcit,  als  door  eenetydigc 
vermaningc,  alleenlyk  op  een  toekomende  doch  wel  voorziene  fwarig- 
hcid  gcfondeerd ,  gewoon  is  gepermuvcerd  te  worden  ,  zoo  heeft  het 
nochtans  God  Almachtig  in  zynen  Toorn,  zoo 't  fchynd  ,  gelieft  den 
Siaat  ie  laten  overkomen  de  det'aftrcs  en  calamiteiten  waar  inne  hei  Land 
zich  jcgenwoordig  geïnvolveerd  vind,  endatopeencwyzcdieonbcgrypc- 
lyk  is,'  en  zo  fubitelyk,  ook  met  zoo  weinig  tegenlland,  dat  de  polliteit 
reden  zal  vindenom 't  zelve  niei  te  konnen  geloovcn. 

En  nademaal  defe  calamiteiten  en  fubite  dcfaflres  de  gemoederen  van 
de  Gcmcynie,  en  van  alle  de  Inwoonderen  van't  Land,  nevens  een  ge- 
nerale fchrik  en  tremeur,  hebben  doen  opvatten  ccnelinillre  iinprcflic  van 
hare  Regenten,  en  voornamcntiyk  van  die  gene  die  boven  anderen  eenig 
bewind  ofbeüier  gehad  hebben,  van  welke  fiiiiftre  imprtfile  ik  myn  per- 
zoon  (alhoewel  geen  Regent,  maar  alleenlyk  een  Dienaar  zyndïjnaardc 
mate  van  't  bellier  der  zaken  dat  aan  de  voorfz.  myne  bedietiinge  vaft 
is,  of  lievcrdatby  veclen,  door  onkunde  gemeynt  word  ,  daar  aan  valt 
en  by  my  s^bruykt  te  wezen,  tegenwoordig  niet  zoodanigcn  portie  vin- 
de  overftolpt ,  dat  ik  in  goeden  gemoede  niet  anders  kan  oordeelen ,  of  de 
continuatie  van  den  voorfz.  mynendienft  als  Raad  Penlionaris  zoude  aan 
degemeene  zaake  oiidienft  10e  biengeu,  ten  opziehie  het  bnytenconrro- 
.•"crgc,  zeker  h,  dat  de  Refolutien  van  Uw  Ed:  Gr:  Mog:  die  by  con- 
tinuatie van  de  voorfz.  myiiebedieninge,  zouden  werden  genomen,  en 
door  myne  Penne  komen  te  palferen  by  de  Gemeente  die  aangenaam- 
heid, en  byhevolge  ook  die  faciliteit  en  promtitudc  in  de  executie  niet  zou- 
den werden  genomen  ,  als  het  voor  den  dienft  van  't  Land 
wel  is  vereifcht  j  wcshalven  ik  geoordeeld  hebbe  niet  alleenlyk  zon- 
der ondienft,  maar  zelfs  met  dienft  van  den  Staat ,  aan  Uw  Ed:  Groot 
Mog:  te  konnen  en  te  mogen  verzoeken,  gelyk  ik  in  alle  onderdanigheid 
ca  ecrbjghcid  verzoeke  by  dezen,  dat  het  Uw  Ed:  Groot  Mog:  goede 

ge» 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      395  ^^  _, 

gel ieftc  weien  moge ,  my  van    de  voorfz.  Bcdicninge  goedcrtiercntlyl^        ^"^ 
te  difpcnferen,  cndimittcren  :  UwEd:Groot  Mogin'tgeiiciaal,  en  al"         "    "* 
lede  Leden  van  de  llluftre  Vcrgadcringe  in  't  particulier  ten  hoogften 
bedankende  voor  de  gocderticrentheid  en  't  faveur,  ir.y  in  verfcheiden 
gelcnthedcn  bewcien ,  inlbnderhcid  mede  over  en  tet  lake  dat  het  U  Ed: 
Groot  Mog:  gelieft  gehad  heeft  my  op  den  fesden  Augufti  1558.  en  by 
renovatie  op  den  vyftienden  September  166^.  en  noch  wederom  op  den 
vyfticBden  September  (668.  te  begunllige  met  cenc  A£le,  waar  by  aaa 
my  vergunt  en  gegeven  word  de  faculteit ,  om ,  naar  expiratie  van  my- 
nen  vyf  jarigen  dicnll,  of  ook  te  vooren  in  cas  middelcrwyle  den  dienft 
by  my  zoude  mogen  komen  verlaten  te  worden,  feflïe  te  mogen  nemen 
in  een  van  de  Hoven  van  Jultitie  by  my  als  dan  te  verkiezen ,  daar  van 
ikmy,  by  goedertierene  dimiflie  van  Uw  Edele  Groot  Mog:  als  boven  on- 
der  der  zclver  wel  nemen,  in  den  Hogen  Rade  zoude  bedienen.    En  al- 
hoewel het  Uw  Ed:  Groot  Mog:  gelieft  heeft  byte  voegen  datin'tvoor- 
fz.  geval  aan  my  geaffignectt  zal  worden,  getyk  van  doen  af  aan  geaffi- 
gneerd  word  zodanigen  rang  onder  de  Hcercn  Mede-raden  als  bevonden 
word  by  voorige  Rcfolutien  aan  de  Hceren  Raad  Pcniionaris  Cais,  en 
andcrai,  tocgeilaan  te  zyn,  en  dat  dien  volgende  de  zake  in  dier  voegen 
zal  werden  geconfidereerd  en   opgenomen,  als  of  ik  zedert  de  beklee- 
dingc  van  de  Funöic  als  Raad  Peniioiiaris,  en  van  den  aaiibeginne  van 
dien,  zyndegeweell  dendtriigden  July  1653.  de  voorfz.  Plaatze  effeöi- 
vclyk  en  metter  daad  bekleed  hadde ;  zoo  en  kan  ik  echter  de  zaake  ge; 
compafleerd  zynde  ,  naar  de  rechtmatigheid  daar  meede  alle  Uw  Ed: 
Groor  Mog:  Aéticn  en  Decreten  gaan  geaccompaigneerd  ,   niet  anders 
bcgrypen,  dan  dat  inync  Stffie  in  de  gemeldcn  Hoogen  Raad  niet  naar 
den  dag  van  de  aanvang  myner  eerfte  bedicninge,  dat  is  naar  den  voorft. 
dertigften  July  1653.  maar  naar  den  daie  van  de  voorfz  Refolutie,  dat 
is  federd  den  feften  Augulli  1658.  gereguleerd  zal  moeten  werden;  im- 
mers zoude  ik  het  zelve,  voor  zooveel  my  aangaat,  rechtmatig  vinden, 
en  dien  volgende  ook  verzoeken ,  dat  om  aan  niemand  iets  te  vergen  't 
gunt  eenige  hardigheid  impliceerd.  Uw  Ed:  Groot  Mog:  in 't  voorfz. 
cas  myne  Commiffie  als  Raad  in  den  hoogen  Rade  niet  naar  den  date  van 
den  detiigften  July  16 f  ^.  maar  naar  die  van  den  feften  Aug'  ^f  i6j-8. 
gelieven  te  doen  opmaken;  waar  op  zoo  wel  als  op  de  voorfz.  niynever- 
fochte  dimiffie  Uw  Edele  Groot  Mogende  goedertierene  difpofitie  ver- 
wachten zal ,  die  gene  die  is  en  altyds  zal  bly  ven. 

Uw  Ed:  Groot  Mog.  onderdanige  en  getrouwe  Dienaar , 

Wasgetcekend 

JoHAN  DE  WlTT^ 

.    Waar  op  in  't  afwezen  van  den  gemelde  Heerc  Raad  PeKfionaris  ge- 
delibereerd zynde,  hebben  haar  Ed:  Groot  Mog: 't  veizoek  by  dcvoorft. 
Tweede  Boek.  (Ddd)  Pro- 


594  LEEVEN  en  DOOD  van 

Ï6-1Z,     Pfopofitie  gedaan,  ingewilligd,  cndien  volgende  den  voornoemden  Hcc- 
__  je  PE  WiTT  van  't  voorfz.  Raad  Penlionaris  ampt  gedilpcnfecrd,  ont- 

flagen,  en  bedankt ,  gelyk  dezelve  daar  van  gedifpeiileerd  ,   ontüagen 
en  bedankt  werd  by  dezen  ;  En  wat  de  Seffie  in  den  gemelden  Hoo- 
gen  Rade  belangd  ,   is  verdaan  en  gcrefolveerd  ,  dat  de  zelve  in  ge- 
volge van  't  voorfz.  gcproponeerde  ,  gereguleerd  zal  werden ,  even  en 
in  zulkcr  voegen  als  of  den  voornoemden  Heere  DE  Witt  de  Raads 
plaatze   in  den  gemclden  Hoogeu  Rade  van  den  voorfz.  feiten  Augufti 
des  j aars  i6y8.  en  niet  van  den  dcrtiglkn  July  löf^.  bcKleed  haddc, 
invoegen  dat  hy   in  rang  geplaatft  zal  werden  na  de  Hecreii  Raden, 
die  voor  date  van  den  voorfz.  feilen  Augufti  i6f8.  in  den  gemclden  Ra- 
de Seffie  gehad  hebben ,  en  voor  de  Hceren  Reden  die  naar  den  zelven 
dag  in  den  voorfz. Raden  zyn  gekomen;  daar  van  den  Prelïdent  en  Ra- 
den van  den  Hoogcn  Rade  over  Holland  en  VVell-Vriefland  byaanfchry- 
vinge  kenniiïe  zal  werden  gegeven ,  om  haar  daar  naar  te  reguleren ,  en 
voorts  allen  den  genen  die  1  et  aangaan  mach,  zoo  indenHoogenRaad 
als  daar  buyten  te  docn;reguleren  als  naar  behoren  .En  is  naar  het  nemen  van 
de  bovcnftaande  haar  Ed:  Groot  Mog:  Refolutic  aanilonds  den  iunehou- 
de  van  dien,  aan  den  gemclden  Heere  de  Witt.  ten  zelven  einde  wc- 
deromme  in  de  Vergaderinge  verfcheetien  zynde,  bekendgemaakt. 

Accortleerdmet  de  voorfz,.  Refolmien, 

wMiom  Na  dat  zvn  Ed:  met  alle  loflykheid  van  haar  Ed:  Groot  Mog: 

Xln'dtnwas  bedankt  voor  zyn  19  Jaarige  trouwe  dienften,  wierd  hem 
«ooge       plaats  vergund  in  den  Hoogen  Raad,  doch  het  geval  wilde  dac 
ïwten''    de  ï^acamie  juill:  hier  op  aanquam  anders  foude  hy  feekerlyk 
heeft.        2ich  daar  vervoegd  hebben,  en  niet  gelyk  veel  Schryvcrs  feg- 
gen  dat  Zeeland  daar  tegen  was,  en  zy  malkander  niet  verdaan 
konden, waar  door  het  zyn  Ed:  belet  foude  zyn. Daar  nevens  had- 
den de    Hceren  Staatcn  van  Holland  zyn  Ed:  verfocht,  om 
een  Staat  van  Finantieop  te  maaken ,  het  geen  hy  totgroote  ver- 
•wondering  in  weinig  tyds  deed.     Gevende  daags   daar  aan, 
den  Lt.  ^dmirad  de  Ruyter  door  een  aanmerkelykc  Brief hec  af- 
leggen van  zyn  Ampt  tc'kenncn  ,    luydende 

Wel  Edele  geflrengcn  Heer 

■*?,*'""'*£*'  TT  £f  /«^7'   overgaan  van  de  Steden  aan  dcK  Ryn^  hetdoorbreC' 


Tin  deii      XJL  /^?«  van  den  Vjand  aan  den  Tlfcl  en  het   totaal  verUes  van  de 
fiontude  l^rovinticn  van  Gelderland  ,  Uitrecht  en  Ovcr-YfTel ,  by  naar 
wittian     zonder  tegenweer,  ende  door  een  ongehoorde  Lacheieit  of  Poltronnery e  ^ 
x,09  niet  ten  regHurdevtin  !:.ommigtn  ook^verraderye  y  heeft  mj  mee  f 


'den  Lt.  Ad' 
inir»lde 


a^nytei.  ends 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       39^ 

e-fide  meer  geconfirmeerd  de  waarheid  van  't  geene  eertyds  ep  de  '  ^7  *• 
Repubiijck.van  Rome  gepaft  wterd,  Profperaomnis  fibi  vindicanC  -  ■ 
ad  veda  uni  imp\xinniur.{Zo't  wel  gaat  eigent  ^ichjder  deel  aan  de 
Glerj^en  in  tegenspoed  zoekt  men  een  enkelen  Man  het  verwijt  tegeeven  ) 
X.00  verre  dat  ik^ondervonden  en  gezjen  hebbe,  dat  het  Baitavifche 
Volk,  niet  alleenlijk^  alle  de  voorfchreve  rampen  ende  desaflret  heeft 
willen  fc  huiven  ep  mijne  fchoitderen  ,  noch  niet  en  heeft 
geconfenteerd  met  my  ongewapend  te  hebben  z.ien  vervallen,  onder  de 
handen  van  vier  gewaapende  Perz.oonen ,  die  my ,  1.0  veel  in  haar 
was  ,  hebben  gemajfacreerd ,  maar  dat  zjf ,  my  door  Gods  wonderlijke 
befiieringe  uit  haar  handen  leevendig  ge'éfchapeerd ,  ende  van  mijne 
omfangen  t]uetz.uuren  met  der  tijd  wederom  geneefen  en  herfteld  ge- 
ven hebbende.,  tegens  alle  haar  Magiftraaten ende Overigheden,  die 
z.y  oordeelden  in  den  Staat  eenig  gezag  of  [dtreHie  te  hebben ,  ende 
voor  al  tegens  my,  alhoewel  maar  een  dienaar  zjjnde  met  een  gene- 
raale  ongenegenibeid  ende  haat  ingentmen  geworden  of  gebleven  z.ijn : 
V  Welk^my  dan  gepermoveerd  ende  geobligeerd  heeft ,  mijne  dcmtjfe  en 
ontjlaginge  van  het  Raad  Penftonarts  Ampt  te  verzoeken  op  de  gron- 
den en  de  Fondamenten  kortelijk  vervat  in  de  propofttie  door  mydaar 
toe  eer  ft  by  monde  gedaan^  ende  vervolgens  ingefchrift  ovemdee- 
verd-y  daarop  by  haar  Ed:  Groot Mog: mijn geduaneven^oek is toeae- 
ftaan ,  zoo  als  UEd:  't  een  en  't  ander  uit  het  bygeleide  ExtraB  bre- 
der zal  gelieven  te  bemerken ,  't  ïfelk  ik  van  mijn  pligt  geagt  hebbe 
UEd:  by  deezen  te  Noujiceeren ,  op  dat  de  zelve  voortaan  geene  Brie-» 
vent  tot  kennijfe  van  den  Slaat  fpecherende  ,  meer  aan  my  gelieve 
t^adrelfeeren ,  maar  dezelve  by  provifte  te  laaten  afgaan ,  met  op- 
fchrifl  aan  den  Heere  Raad  Penftonaris  van  den  Lande  van  Hol- 
landt  en  iVed-Vritjland  of  die  geene  die  de  voorfchreve  funtlie  je- 
genwoordig  zoude  mogen  bekleeden.  Verblijvende  aliijds ,  dte  ik  waar^, 
lijkben 

Wel  Edele ,  Gcftrengen  Heer 
Hige  den  j  Au-  UEd:  Ootmoedige  Dienaar, 

guftusi672,  JoHAN    DE    WlTT. 

In  deeze  tudchcn  tyd  wierd  zyn  Broeder  de  Heer  Corne- 
LIS  DE  WiTT  tot  Dordrecht  befchuldigd  door  eenheel  mee  ft  er 
VAiiPierfhil  met  naame  fVillemTichelaar yiex dicx tyd  een  groot 

Ddd  a  B0C5 


39(5  LEEVEN  en  DOOD  van 

Boezem  Vriend  van  den  Kerkelyken  Heer  Goethals  tot  Delft. 
Zyn  Ed:  nochonpaflelykzynde,  en  te  Bed  leggende,  quam 
den  gemelden  Tichelaar  op    Vrydag  den  B  Julij  's  Morgens 
tuflchen  lo  en  ii  uuren  aauzynhuys,  verzoekende  zyn'Ed;  al- 
leen te  fpreeken,  dat  hem  verfcheideryfe  wierd  afgcflagen  , 
zeggende    dac  hy  Heer  Cornelis  de  Witt  onpaflelyk  en 
niet  by  der  hand  was.     Edoch  hy  geduuriglyk  aan  houdende 
is  hem  na  twee  maal  wederom  gekomen  te  zy n  ,    het  eindelyk 
tocgelt aan. Maar  dewyl  kort  te  vooren  fuik  een  ondernceming  op 
zynleeven  was  voorgevallen,  als  ook  door  de  verwartheid  van 
.laaken,gebruykce  Mevrouw  zynGemalinnevoorzichtigheid.en 
ccrft  van  de  knegc  .   en  daar  na   haaren  Soon  in  de  deur 
van  de  Kamer  te  plaatfen  ,   om  des  noods  zynde  zyn  Ed:  te 
hulp  te  konncn  komen,  endenondernemer  in  zynquaad  voor- 
necmen    te     ftuyten.    Tichelaar   daar    niet    langer    als   een 
groot    vicrdeel    van  een  uur   geweeft   zynde  ,    ging   daar 
van  daan,  cntroknaar  't  Leger,  alwaar  hy  aan  den  Heer  van 
'     jilbrantfwaard^  Hofmeefter  van  zyn  Hoogheid ,  een  onderne- 
BeHeei     ni'"g  bekent  maakte,  die  den  Heer  Cornelis  de  Witt  op 
etrneiis    het  iceven  van  zyn  Hoogheid  foude   hebben   genoomen  ,  als 
dooT-rf-     ook,  dathyhemomditin'twerkteftellen,  had  willen  om  koo- 
cheiaat  van  pen  ,   gebruylcendc    veel   om{landi<heedcn  ,  die  alle    fchyn 
«mdl""  gaaven  dat  hy  gelyk  had.     Zyn  Hoogheid    zelfs    daar    niet 
Irins  be-    omtrent  zynde ,  gaf  deezen  Heer  dit  te  kennen  aan  de  Heer  ZuUe- 
*'''"•       fttin  ,  Generaal  van  't  Voet- Volk  ,  natuurlyke  Oom  van  zyn 
Hoogheid.     De  Heer  Prins  \^n,Oragmen  dit  ter  oorenkomen- 
de,  deed  den  aanklager  by  hem  in  's  Gravenhage  komen ,  die  hem 
met  defclve  omftandigheden  dit  opgeraapte  verraad  verhaal- 
de, zo  dat  zyn  Hoogheid  als  den  gemelde  Heer  met  bevel  van'c 
Hof  vanHoUandt  ,den  Advocaat  Fiscaal  Ruyfch  den  Droft  met  zyn 
gevolg,naar  D9r«(rïck  zond,  die  den  30  y»/;  den  Heer  Cornelis 
«tiDM-    DE  WiTT ,  oud  Burgermeefter  van  Dordrecht ,  lluward  van  de 
jtecht  ""Landenvan  P/mfWjBezorgcr  der  Hooge  Schooien  enz:  gevangen 
h.gegevaa-uit  zyn  Kiankbed  naar  '/  Gravenhagen  in  de  Caftellcnye  voer- 
?"8e-     j,den.    „Die  Gevangen  neemen,  van  de  Ruaard  overeen  zo 
sr^("oa    «hatelyken  misdaad,  bracht    in  den  Haag   alzo  veel  vrcug- 
vXi*"    ,.4ea  aan ,  als  de  te  rugkomft  van  den  Heer  Kievit  tien  of 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         397 

„twaaf  dagen  te  vooren  tot  Rotterdam  had  veroorfaakt.  ^  '^ 
Aan  d'andere  kant  gaf  het  grootc  veiflagcntheid  onder  de " 
Staatsgezindenj  temeer,  dewyl  deezcn  dapperen  Man  20 ha- 
telyk  aan  't  Graauw  was  gemaakt ,  dat  de  Boeren  van  't  eiland 
Voorn,  hem  wel  fes  dagen  gefocht  hadden  om  dood  te  flaan. 
Den  Heer  Raad  fenfonans  zyn  Broeder  ,  hoorende  dat  men 
hen  te  laft  leide,  dat  hy  verboden  had  de  Franfche  Vloot  te 
vernielen,  en  dat  hy  met  de  Ruyter  groote  twift  haddegehad, 
vond  niet  ongeraaden  aan  de  gemelde  Heer  de  Ruyter  it  Ichry- 
ven  om  de  waarheid  van  dientewecccn,  cndcwacreldte  ver- 
tooncn  wat  valfche  Betichtingen  menalverfon,  om  een  Man, 
die  in  zo  veel  gelegentheeden  zyn  lyf  voort  wel  zyn  van  't 
Vader-Land  had  gewaagd,  en  tot  tweemaal  toe  metzulkeca 
Roemwaardigen  zeegen  ,  wederom  in  Holland,  wasgekeerd, 
van  kant  te  helpen  j  de  Briefluyden , 

Wel  Edele  Gestrenge  Heer. 

TEr  regter  tyd  is  mj  wel  in  handen  gel^gmen^  VEd.  tJ^ijfive  BtiefvaS 
Vtm  den  2  5  der  voorleede  Maand ,  daar  by  de  zjelve  hetujgende  penfiouaiis 
is,  zyn  gevoelyk^medelyden  over  myn  ongeluk^ende omfangen  ^«fra««- ^^^'"«aa 
ren  ,  van  de  welke  il^.  Code  zy  Lof^  jegenwoordtg  verre  hen  gcnee-  Admiraal  " 
zjn  en  gereconvalesceerd ,  dat  drie  van  de  zjelve  t'eenemaal  zyngefloo-  '^«l*-«yttö 
ten  en  geheeld  ,  ende  dat  de  virrde  ,  weez.ende  de  t^netzjiuren  op  de 
/linker  Schouder  ^  dte  de  grootfie  en  de  dtepfle^  alhoewel  de  minjlepe- 
ricHleuzje  wonde   was ,  meede  naar  apparentte  in  korte  dagen  ftaat  te 
Jluiten ,  en  de  te  heelen.     De  Koortz.e  die  my  tot  omtrent  acht  daq^en 
geduriglyk^  by  gebleven  ivas ,  heeft  my  't  zjeederd  mede  t'eenemaal  ver- 
laaten ,  zj)  dat  ik_  nu  met  alleen  door  het  Httys  beginne  te  gaan ,  maar 
ook^voorlede  Sondag  myn   Kerk^gang  gedaan  hebbe-y   doch  het  fihynt 
dat  de  nyd  van  e  enige  ijuaadaardt^e  A<fenfchen  tegen  onz.e  Familie  in 
dtez.e  ongelukkige  tyden  z.00  hoog  is  geklommen  ,  dat  't  geen  eerfi  eenigen 
tegens  my  door  een  *  /^ajjlnaat  meinden  te  weeg  te  brengen ,  vervolgens  *  Mooisi; 
getracht  is ,  onder  pretext  van  Jujlitie ,  tegens  myn  Broeder  den  Ruwaard 
van  Patten  uitgevoerd  te  werden ,  welke  "Viv  Ed:  ontwyfelyk  al  zal 
verjiaan  hebben  ,  op  ordre  van  het  Hof  van  Holland ,  door  den  Fiscaal, 
van  Dordrecht  gehaald,  ende  in  de  Kajlelenie  van  den  telven  Hove 
j^ebragt  te  weczjen^  alwaar  hy  noch  jegenwoerdig  bewaard  wad,   Mj 

Ddd  9  ~  <£» 


G^^, 


398  LEE  VEN  en  DOOD  van 

en  hehhen  ons  in  '/  eer(i  niet  kgnnen  inmagtneeren  uit  wat  oorz/t^ke  of 
op  wJt  pretext  z.tilks  ondcniomen  ^i'ierde ,   alleenlyk.  ivas  eemge  mompel 
linge  ende  morrmge  onder  'Xiommiqen  qcweefl ,   over  een  quantitcit  van 
drie  dnYz.end  ponden  Bnfchpolver  ,    die  hy  uit    de  Piloot  tot  Dordrecht 
mede  cebracht  haddt ;  waar  op  de  voorfchreve  procednuren  uiterhk^fchee- 
men  gefondeerd  te  weez.en   :  Maar  zederd  ayn  %i>y  in  ervannge  gekom 
men  ,  dat  het  een  ander  toeleg  isgeweeft ,  namentlyk^^   dat  z.ceker  Bar- 
bier ,  met  naame  M  'dlem  TicheUar ,  tuoonende  ofte  gewoond  hebbende 
onder  Pierfchtl,  ende  z-ttlks ,  mede  onder  de  Jurisdiüie  van  Geervliet , 
met  fiyve  en  (lont e  k^ial^en  aangebragt  zoude  hebben ,   dat  den  gemel- 
den  Heer    Ruwaard   van   Futten  ,    hem   Barbier   hadde  geïnduceerd 
ende  met  een  groot  e  fommc  gelds  omgekpgt ,  om  den  He  er  e  Prince  van 
Oragnie   het  keven   te  beiieemcn  :  Doch  wel  verzjeekerd  ende  geruft 
♦  Afgryre-  zynde ,  dat  zoo  horiblen  faitl   ende  zo*  execrabel  voerneemcn   tn   de 
'^  aedachtcn  ,  van  den gemelden  Heer  Ru%vaard  van  Putten  niet  kan  vallen , 

'veelmin  dat  hj  tets  diergelykl  zoude  konnen  in  het  werk^flellen  ,  zo  ben' 
jy  ook^  in  een  volkome  vafi  betro/tu'en ,  dat  geh'k.  het   Godt  almachtig 
goederticrentljkheeft  gelieft  ^  my ,  als  by  miracul ,  uit  de  handen  van  de 
bekende  vier  A-foordenaars  te  verlojfen  ,  ende  in  '/  leeven  te  behouden  , 
het  alzoo  ook^  zyne  Coddelyke  Majefteit  gelieft  zal  weezen ,  niet  te  qe- 
doonen  dat  de  onnozelheid  door  valfchhetd  ende  bedrog  ovrr  rugge  ge- 
worpen werde;  en  dat    mitsdien  den  gemelden  Heer  Ruwaard  van 
Putten  zo  wel  de  lifi  ende  toeleg  van  zyne  valfche  Accufateurs  als  ik, 
»  Mot  il»    df  handen  van  de  *  Affaftns  ontkomen  zjil  :  Behalven  dat  wyookjn''t 
zoeker  verneemen  ,   dat  de  voorfchreve  Barbier  die  men  zyd  zulks  aan- 
qebraqt  te  hebben ,   hier  bevoorens  door  myn  voornoemde  Broeder ,  als  1(u- 
ivaard  van  Putten  ,  voor  de  hooge  Vierfchaar  van  den  zelven  Lande  cri- 
minelyk  geaccufèerd  is  geweefi ,  over  ende  ter  zaake  dat  hy  getracht  z,ou. 
de  hebben  een  Vrotnvsperzoon  te  verkragten ,  en  dat  hy  ook^  daar  over 
is  (lecondemneerd  in  de  voorji..  f^ierjchaar  op  zyn  bloot  e  Km  een  CJodt  en  de 
^uftitie  om  vcrgiffeniffe  te  bidden  ,    zjuiks  dat   het  is  een  A/enfih  niet 
fiaande  ter  goeder  naam  ende  faam ,  ende    die   ook_  apparentelyk,  over 
de  voorfz-  <ty4'cctifatie  voor  de  Vierfihaar  van  Tutten ,  een  quaad ge- 
moed tegenr  myn  Broeder  is  draagende.     My  hebben  ook  "och  andere  zec- 
kere  kolidfchap ,  dat  de  voorfz.  Barbier  over  veertien  dagen  of  e  drie  wec- 
ken tot  Dordrecht  by  myn  Broeder  is  gekomen ,  dat  hjf  den  welven  al- 
■  teen  heeft  willen  (preeken ,  dat  hy  ook. "  binnen  gelaalen ,  doch  dat  de 

Hujs- 


Sl  15. 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       399 

Huys.VroHwevan  mp gemelde  Broeder  ^  tyn  dicnmr geUfl  heeft  aan  ^^7^- 
de  deur  van  dek^amerwat  optepajjen  ^  ende  te  letten  oj  de  voor/i.  Per-         -    ' 
zoon  oikjets  onbehoorljks  tegens  ha.tr  Man  z^oude  mogen  willen  ondernee- 
men  :  M elke  dienaar  weet  te  z.eggen ,  ende  ookyoor  Commtlfarijfen  van 
den  Hoove  verklaard  heeft ,  dat  hy  (taande  in  maniere  voorfz.,  aan  ds 
deure ,  gehoord  heeft ,  dat  de  voorfz..  Barbier  openinge  wilde  doen ,  van 
eetjige Secrete  zjtakfn,  en  dat  daarop  by z.yn Heer  ivas geantwoord .,  is 
het  wat  goets  zfi  moogt  gy  het  we!  openen,  ende  ik_fal  h  met  hert  ende 
sjei  jècundeeren  ,  maar  is  hetwatcjHaatsofnnhehoorlyks,fi  moet  tj het 
fivygen ,  zfant  tk^fotide  het  aanfionds  aan  de  Regeering  ofte  frtfiitie  bekend 
maaken  ■'  Dat,  daar  over  eenig Propoofiengezfijjèldzynde ,  de  voorjz. 
Barbier  eindeljk.gez.eit  heeft ,  dewyl  ik.  dan  zje  dat  mjn  Heer  de  ope- 
ningniet en foekt  te ont fangen ,  z.ofalik^het bymyn behouden ;  ende  dathy 
daar  mede  bruscjuement  affcheidgenoomen  heeft.     Welk_  "voorfi..  gepajjeer- 
de  myn  voornoemde  Broeder  aanfionds  bekend  gemaakt  heeft   aan  den 
Secretaris  van  het  gerecht  van  Dordrecht ,  die  hy  exprejfelyk^byhemont' 
boden  had ,  met  verz.oek^  en  begeerte  om  daar  van  aanfionds  aan  den 
Heere  'Borgermeefter  communicatie  te  geeven  ,  feo  als  al  mede  is  ae- 
fihied,  boven  dien  heeft  myn  voornoemde  Broeder  het  felve  noch  doen  aan- 
dienen aan  den  Stadhouder  van  den  Officier  ,  of  Onderfchout ,  dewyl 
de  Schout  z.elve  mede  z.iekje  Bedde  was  leggende  ,    om  de   Perfion  van 
de  voornoemde  Tichelaar  op  te  z.oeken ,  gelykhy  ookgedaan ,  doch  hem  niet 
gevonden  heeft  :  Zo  dat ,  myns  oordeels ,  in  dezjen  mets  en  is  te  appre- 
henderen  als  de  boosheid  van  de  tyden ,  en  de  ^uaadaardigheid  van  de 
Aïenfihen ,  die  zelfs  zo  verre  gaat ,  dat  men  publykflykjleft  voorgecven  ^ 
dat  het  ongemak  ''tïvelkmyn voornoemde  Broeder  door  Zinkmgen heeft 
aan  zyn  rechter  Arm ,  niet  uit  die  oorzaake  is  voortgekoomen ,  maar  d-it 
hy  met  UEd:  op  's  Lands  Vloote  tn  heevige  woorden  zynde  vervallen  , 
IJEd:  hem  in  de  Arm  zoude  hebben gequetfl ,  eyide  dat  Mit  die  quetfture  , 
en  niet  uit  Zinkingen ,  het  voorfz^  oyigetnalijvoortgeliomen  foude  ivezen. 
T> aar  benevens  werd  mede  utigejlrooid  ende  by  veelen  geloof d  ^  dat  myn 
voornoemde  Broeder  met  de  Vyandcn  niet  zoude  hebben  tuillen  vechten , 
ende  voornamcndyk^  nietmet  de  Franfchen  \  dut  hy  den  tweeden  dag  be- 
let  zoude  hebben  de  Continuatie  van  de    'Battallie ,   ende   dierge/yke 
leugenen  meer,  mits  welken  ik  \JEd:  ganfch  gedienflig   bidde  ,    ttt 
voorfland  van  de  waarheid  ende  gerechtigheid ,  eene  contrarie  verklaa- 
ringe  of  getuigenijjè  j  by  een  tj^fijjive  van  haar  Hoog  tSHog:  ende  aan 

haar, 


403  L  E  E  V  E  N  eti  D  o  o  D  vati 

lëfl,     fj^^y.  £j.  Groot  Mog:te  willen  doen  endegeevcn,  daarvan  ik^,  onder 
-  UEd:  wel  gevullen ,  een  concept  opgefleld  en  hier  hy  gevoegd  hehbe  y 

'f  ït/el'' IJ Ed:  geheve  te  fxammeeren  ende  naaukeurtg  te  letten  of  het  otl^ 
met  de  waarheid  overeenkomt ,  ende  anderz/nts  het  z.elve  z.odanig  te  redref. 
feeren  ah  narr  de  waare gefch.tpeniheid der  z,aake  bevonden  zjil  werden 
uhehooren  ••  Snde  mXien  \J £d:  noch  verha dofte  ^ctutgenijfe daar  by ge. 
Ueft  te  voeden ,  in  wat  maniere  m^n  voornoemde  Broeder  zjch  gedragen 
heeft ,  voor  ende  naar  de  Batadte ,  dewyl  hier  onder  't  yolk^gedeltiteerd 
werd  h)  in  het  Kabelgat  z.0Hde  hebben  gei.eeten ,  't  zelve  werd  aan 
JjEd:  overweegtnge  ende  goed  vinden  geUaten.  14  'aar  mede  XjEd:  zon- 
derlinge zalveroblig"^"^  die  geen  die  is  ende  altjdzAlblyven, 
'  Wel  Edele,  Gefti  enge  Heer 

„      j„  .  1 ,  UEd:  Ootmeedive  Dienaar , 

guftusi<7i.  JOHAN    DE    WlTT, 

Den  jidmiraal  de  Ruiter  detzt  Brief  op  den  vierden  defcront- 
fangendc ,  verbleekten  van  Verwe  in  't  aangefigt ,  ftond  geheel 
overdic  verfoeielykc  loogenen  verbaaft  ,  en  ftclde  aanftondsde 
Pen  te  werk  j  fchryvcndc  tot  antwoord  aanden  Heer  Raad  Pen. 
fionaris. 

W  el  Edele ,  Geftrengcn  Heer. 

y'^  EUjk^het  my  aan  de  eene  x.ijde  vak  herte  liefisgeweeft  uit  UEd: 
Tin  dcT  Vj  Aitffive  van  den  2  dezer  loopende  Maand ,  heden  om  fangen ,  te 
^lide'"'"  btmerken  ,  hoe  na  dat  de  z.elve  door  Gods  zeegen  is  gereconvales- 
Ruvterajn  ccerd  j  20  is  het  my  aan  de  andere  zijden  ten  hoog/len  leed  de  onge- 
rM&ont  malden  te  ver  liaan  y  die  mijn  Heer  den  Ruwaard  van  Putten,  UEd: 
Ps»  Broeder,  worden  aangedaan  :   In  gevalle  x.i/n  wel  Ed:  tn  alles  z.0 

onfchuldig  is  ,  als  van  't  gunt  dat  tuffchtn  ons  hier  op  de  Floot  zoude 
weezen  vooorgevallen ,  gelijk^ik.  vaflelijk.h»ope  en  vertrou-uevanja^ 
z.0  gefchied  hem  groot  ongelijk,  ende  ik  ben  terfttnd  gerefolveerd  ge- 
geworden  dient  halven  aan  haar  Ed:  Groot  Mog:  te  fchry- 
ven  de  Mtjfive  onder  cachet  van  't  Land  ,  hier  nevens  gaande  > 
tot  Uw  Ed:  narichtinge  ,  fuftineerende  om  dat  het  zelve  omtrent 
deeze  zaaks  krachtig  genoeg  zal  ti'Cezen  ommc  alle  reedelijke  ge- 
woederen  te  difahfieren  ,  ende   wat  ik,  daar  omtrent  metr  k^n 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.        401 

contribueer  en,    ben    ik.  ten    allen    tjden    bereid  en   s^d    verblj.]^2lLi 


ven. 


Wel  Edele  geftrenge  Heer 
Aftnm  in  het  Schip  de  \Jw  Ed:  Ootmeediaften  Dienaar 

Seercn  Ptovintien ,  r\    j       /i         i       "'""*' 

ten  Anker  leggende  UndCr  Itond 

MicHiEL  Adr;  de  RuyterJ 


Noctd  Wcft ,  om- 
tient  drie  M\  len  van 
Goereê,,  deu+Augu- 
fiust£7Z. 

Den  Inhoud  van  de  Brief  aan  haar  Ed:  Groot  Mog;  gefchrc- 
ven,  hebbehierbygevoegdomde  Waereld  te  toonen  mee  wat 
Gsddeloofe  verdigtzelen  men  die  wakkere  Man  heeft  betigt. 

Edele  Groot  ^Mogende  Beeren. 

MYn  Hecren.    My  is  niet  zonder  grootc  vcrwondcringe  uit  het  Va-  De».uyt«s 
dcrland  te  vooren  gekomen,  dat  aldaar  by  zommige  zoude  werden  )'?°,"[" 
voor  gegeven  en  uitgcftroyt  ,  dat  tuirchen  den  Ruard  van  Putten  ,  haar  by'de  Stf»- 
Hoog  Mog:  Gevolmachtigde  op  de  Vloot,  en  niy  difcrcpanticn  en  di-  '="  van 
Iputen  zouden  zyn  geweell  ,  ja  zoo  verre  dat  wy  niet  alleen  in  hevige  "°"'"<1 
woorden  met  den  anderen  vervallen,  maar  zelfs  handgemeen  gev/ordcn  ccfrtelisde 
zoude  zyn ;  dat  ik  den  gem.  Heer  Ruard  van  Putten  in  zyn  Arm  zoude  witt. 
hebben  gequeill,  en  dat  die  quctfure  eygcntlyk  Zoude  wezen  het  oog- 
merk, 't  welk  ik  voor  dezen  U  Ed:  Groot  Mog:  genotificeerd  hebbe, 
duur  zware  Sinkingen  veroorzaakt  te  wezen.    Dat  daar  en  boven  den 
gem.  Heer  Ruard  iiict  de  Vyandcn  van  den  Siaat  niet  zoude  hebben  wil- 
len vechten,  vooinanientlyknict  mctdeFranfciicn.    Dat  hy  den  tweeden 
dag  belet  zoude  hebben  de  continuatie,  ofte  hervattinge  van  de  Bataillie, 
cndiergelykc.  Waar  op  ik,  zoo  tot  verdedigingcvanmyneygeneer,  ais 
tot  vooriland  van  de  gerechtigheid  en  waarheid,  my  verplicht  gevonden 
heb  UEd:  Groot  Mog:  by  dezen  in  zincccrhtid  myns  gemocts  te  ver- 
klaren en  te  beiuygen  ,   gelyk  ik  ti^^-n  doende  by  dezen  ,   dat  den  gem. 
Heet  Ruard  van  Putten,  in  de  voorfz.  qualitcit  als  Gedeputeerde  en  Ge- 
volmachtigde op  de  Vloote,  met  my  geleeft  heeft  in  alle  Broederlyke  eenig- 
heid,  en  openhartige  vriendfchap;  dat  njit  tufrchcn  ons  is  gewcefteenigc 
de  minrtc  difcrcpantie,  dilléntie  of  difpute,  veel  min  dat  wy  ooit  of  ooit 
in  hevige  woorden  zouden  zyn  vervallen,  en  noch  veel  rnin  dat  ik  hem 
zoude  hebben  gcquetd  :  Verklarende  in  openhartigheiden  waarheid  voor 
God  Almaehtig  en  voor  UEd:GrootMog:dat  alle't zelve  zynvcrfierde 
en  valfchelyk  uitgcftroyde  zaken.     Gelyk  ik  my  mede  in  confcientic  ver- 
plicht achte  na  waarheid  by  dezen  te  betuygen ;  dat  don  gem.  Heer  Ru- 
ard van  Putten  altyds  een  giouten  en  byzonderen  yvcr  getoond  heeft, 
om  de  Vyandcn  te  bevechten,  en  dat  aliyds  met  geen  minder  animofiteyt 
ten  aanzien  van  de  Ftanfchcii  als  de  Engclfen,  zoals  ook  uit  de  effldtcn 
'ïwcedt  Boek.  ( E  e  e  )  is 


401  LEEVEN  en  DOOD  van 

iSyi'    is  gebleken,  dat  d;  Rcfoluiicn  om  den  Vyand  aan  te  grypen,  op  lyn 
.  «  vooflkl.mcc  veel  aanradende  redenen  b  cklccd.by  ccnpariglyk  advys  van  den 

gant7.en  Scheeps-Krygsraad  lyn  genomen;  dat  hy  hein  gedurende  de  gant- 
ic  Bataillic  met  ongcmceiic  ftantvaftighcid  heeft  gedragen,  dat  hy  ook  wd 
crnftig  gcrefolvcerd  is  gcweeft  den  tweeden  dag  'c  gevecht  te  hervatten, 
gclyk  wy  dan  ook  der  Vyanden  Vloote  nagewend,  en  den  ganizen  dag 
zoo  dicht  by  haar  Rchoudeii  hebben ,  als  het  ons  eenigiints  mogclyk  i& 
gcwecrt,  maar  de  Vyanden  duemaals  door  een  llagboeg  boven  wrind  ge- 
raakt iynde,  hebben  wy  haar  niet  konnen  bczcylcn,  ofby  haar  komen, 
en 't  heeft  haar,  too'tfchynt,  niet  belieft  op  ons  af  te  komai ,  zooalszy 
den  gehcclen  dag  makkclyk  hadden  kounen  doen,  maarzyn  des  avonds 
van  ons  afgewend,  en  naar  dat  wy  haar  daar  op  te  vergeefs  noch  eens 
hadden  nagewend ,  alzoo  der  geen  apparcntic  was,  haar  te  konnen  bezey- 
len,  zoo  is  niet  tegens  myn  wille  of  opinie,  maar  met  myn  advys,  tot 
.'sLands  mcelkn  dicnft,  geraden  gevonden,  en  gerefolveerd,  de  Vloot 
voor  de  Kullen  dezer  Lande  te  pofteren ,  om  als  dan  ten  fpo:digften  van 
alles  na  behooren  wederom  gerepareerd  en  voorzien  te  werden  :  Al!e  *t 
welke  zynde  de  oprechte  waarheid,gclyk  ik  van  U  Ed:  Groot  Moe:  ook  niet 
anders  kan  gevoelen  of  verwachten,  dan  dat  de  zelve  niet  allccnlyk  de 
zake  in  dier  voegen  zullen  hebben  opgenomen ,  maar  dat  het  hare  goede 
gelictic  ook  zal  wezen  ,   zoo  veel  docnlyk  te  helpen  difabufcren  ,   die 
gccne  die  daar  omtrent  met  een  ycrk  eerde  en  onwaarachtige  imprcflie  in- 
genomen mogen  zyn,  't  welk  van  herten  biddende,  zat  ik  hier  mcdccyn- 
digai.  En  blyvcn  Ed:  Groot  Mog:  Hecren ,  &c  Adumin'sLandsSchip 
deSevcnProvinticn,  ten  AnkcrN.  W.vauGocrceomircni3mylcn,  den 
4.  Augully  \6ji. 

Getekend, 

MicniEL  Ad:  de  Ruvter. 


v«t«e<i- 


üyt  deze  vaUche  befchuldigingen  en  verfc  heide  ondcmce- 

fchiiftnn  mingen  foo  op  't  leven  vanden  Runhaard ^   als  op  dac  van  zya 

Co"  eVis de  Broeder  ,  kan  men  Sonneldaar  zien  hoe  het  op  hetn  gemunc 

'*'"•        was;  en  my  verwonderd  niet  meer,  als  dat  den  Raad  Penfio- 

futris  geen  voorforg  droeg ,  van  op  d'cenofte  andere  wyzczyn 

lyf  te  bergen,  te  mcerdewyl  hy  Iboved  vrugtcloos werk  deed 

om  zyn  Broeder  te  redden  vaneen  opgeraakt  verdigtfcl ,  welkers 

»D  d  ft"  •  Huisvrouw  en  Vader  een  *'verweerfchriftinleverdea,byveele  in 

''* 't  breed  befchreven,daar  in  aangetoond  werd  dat  den.R*w/*«w  den 

aanklaagcr  in  Jaar  nochdagniet  gezien,  nog  nooit  ommegang 

met  hem  gehad  heeft  ,  dat  hy  on  ver  wagt  aan  zyn  Huys  komende, 

aondCTonibodcntczyn,  daar  niet  langer  als  een  vierendeel  uurs 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.  403 

wasgeweeftj  Dat  fohaaft  hy  den  Ruwaard  had  gczegt  om  iets  l^yli 
van  aangeicgentheid  aan  hem  te  willen  verklaarcn  >   mits  dat "    .    " 
het  verhoole  moell:  blyven,  den  Ruwaart  dzir  op  geantwoord 
heeft  (  als  zynde  in  zulk  een  gevaarlyken  tyd  )  by  aldien  hcc 
iets  goets  is  het  wel  te  willen  hooren,  maar  by  aldien  het  iets 
quaatswas,  dat  hy  het  zoude  fwygcn,  of,  datbygcnoodfaakc 
foude  zyn  (  volgens  zyn  pligt )  het  felve  aan  de  Overigheid 
bekend  te  maaken.  Al  hetwelk  degevangens  ZoonenKnegr, 
zynde  mcnfchcn  van  een  onbefprooken  keven,  (taande  ter  goe- 
der naam  en  faam,  klaar  en  volkomen  aangehoord  hebben  >  welke 
Knegt  't  zelve  onderSolemneeleKcée  voor  de  Commijfartffen  van  de 
Hoovc  van  Holland  heeftverklaardjdat  den  aanklager,  ziende  dat 
lyn  voorftel  den  Ruwaan  niet   behaagde,  aanilondsna    hem 
.  gevangen  gegroet  te  hebben  was  weg  gegaan  i  en  den  Heer  Ru' 
rvaart  was  mgeengebreekegcblcven,vanditvoorvaI,op'tzeH:dc 
ogenblik  kennis  te  geven  aan  denGeheymfchryver^r^w  J<f«jfx 
van  Holy  ^  die  hy  ten  zynen  huizen  had  ontboden,  als  ook  aan 
de  Stedehouder  van  den  Officier ,  om  het  zelve  aan  den  Bur- 
germeefter  bekend  te  maaken,  en  agt  op  den  perfoon  te  gcc- 
\  en.     Dat  den  aanklager  een  Man  was  die  een  grooten  haat 
tegens  de  Ruwuart  opgevat  had  ,   en  by  gevolge  zyn  Vyand, 
door  dien  hy  een  Cnmineele  Condemnatie nomine  offai  tegenshem 
heeft  geweezen  ,    gclyk  by  de  Vonniffe  van  den  5  September 
1670.  blykt.    Dat  hy  nog  ten  tyde  van  't  grvangen  neemen 
Crimineelijk^  was  ingedaagt ,   wegens  een  rapt  aan  de  perfoon 
van  yanneken  Ewouts  begaan,  met  grouwelijke  omftandighee- 
den  en  waaragcige  getuigen.     Dat  ny ook  Godt  en  de  H.Ju- 
ftitie  heeft  op  zijn  bloote  knien  moeten  om  vergiffenis  verfoe- 
ken ,  waar  van  msgelijks  waaragtige  verklaaringe  waren.  Dat 
zijn  Dienftmaagt  Cornelia  Pleunen  hem  voor  't  Geregt  dagende 
om  ha<u  huur,  hy  daar  tegen  een  verdigte  reekenmg  van  A- 
dcrlaaten  en  Geneesmiddelen  had  ingeleverd,  foo  dat  hy  gc- 
noodfaakt  wierd  defelve  te  befweeren,  doch  dele  arme  Dienft- 
maagt aldus  verftooken  blijvende  van  haar  huur,  hadhem  vcr- 
fcheide  maaien  verweeten  dat  hy  een  valfchen  Eed  had  ge- 
daan ,  waar  over  hy  haar  in  cas  van  Injurien  gedagvaard  heb- 
bende, egter  Leenmannen  van  Putten^  beftaandc  uit  Burger- 

(Eec  2)  mee- 


404  -   LEEVENen  DOOD  van 

^"7"'  meeflers  of  Regenten  van  Delft ,  Schiedam  den  Briel  en  ander*- 
aanzienlyke  Pcrfoonen,  hem  zyiieil'chenC'#«f/«//e  hebben ont- 
zeid,  en  verklaard  veritatem  convtnci  (  de  waarheid  uitgevon- 
den te  worden)  al  hec  welk  hy  nimmer  heefc  derven  herroe- 
pen. Dat  deefe  twee  Perfooncnook  te  veel  van  den  andere 
verlcheelden, als  den  gevangen  zynde,  een  Heer  die  d'aller- 
hoogfte  Bedieningen  van  't  Land  bezat,  en  onbefprookenvan 
leeven,  en  d'ander  infaam  ,  reprochabely  een  geflagcn  Vyand 
van  den  Ruwaard ,  en  een  Dorp  Barbier  was ,  die  buiten  deefe 
gemelde  boofe  (lukken  noch  verfchcide  anderen  op  zyn  Hare 
Als  ook  van  ^^'^*  ^^^  verwcerfchrift  bcftond  in  vier- honderd  en  vier  Ar- 
dc  Willem  ticutefi  ,.  en  dat  van  den  aanklager  was  byna  foo  omftandig  als 
Tithejaai.  j-^.^  ^^^  behelfd  racer  woorden  in  zich  als  men  by  na  in  een 
uur  zoude  konnen  uyten,  laat  ftaan  in  min  als  een  vierde  van 
een  uur.  Hctvoornaamftewas,  dat  hy  by  den  ^«M/<i4rö(  geko- 
men zynde,  had  geklaagd  over  den  Heer  van  PiersbU  ,  en  de 
Schout  aldaar.  Dat  den /?«w4<J!'^  dit  begreepen  hebbende,  mee 
verpligtende  reeden  gezegt  had,  van  hem  Tichelaar ■v^eXdïtnf^ 
te  willen  doen  indien  hy  hem  insgelyks  wilde  beloovcn  ,  hec 
geen  hydeede;  dat  den  ^«ii/^iirii  na  veel  omftandighecden  gc- 
zegt  had  .  wel  aan  dan  ftaat  eens  op  en  ziet  of  wy  ook  beluy- 
Iterd  werden,  doende  hy  Tichelaar  alzoode  deur  open,  en  nie- 
mand ziende  ,  heeft  de  deur  wederom  toe  gedaan  ,  zoo  dat 
Tichelaar  op  de  Seoel  voor  den  Ruwaarts  Bedde  is 
gaan  zitten.  Dat  den  Ruivaardd-x^v  op  aldus  wasuitgcvaaren^ 
zeggende  i  gy  hebt  wel  gehoord  dat  de  Prins  Stad  houder  ge- 
maakt is ,  en  dat  het  gemeen  Volk  my  met  geweld  gedwon- 
gen heeft  om  daar  mede  toe  te  teykcnen  :  en  datze  niet  ru» 
Iten  zouden  voor  datze  den  Prins  Souverain  gemaakt  hadden  j. 
over  zulks  dat  de, Prins  het  verderf  van  ons  Land  was;  dathea 
zou  konnen  gebeuren  dat  de  Prins  aan  d'eene  of  d'andere  Po- 
tentaat zyn  Dogter  mogt  komen  te  Trouwen,  waar  door  by 
verfterven  y  het  Land  aan  een  vreemd  Heer  zou  konnen  ko- 
men te  vervallen,  dat  by  gevolge  hy  Ruwaard  hadgezegt,  't. 
moet  buygcn  of  barllen,  't  en  z.al  in  ons  Land  niet  deugen  of  de 
frint  moet  van  kant.  Beloovende  hem  Tichelaar  daar  vooreen, 
fpm  van  dertig-duyzend  guldens  j  voor  cerll  het  JSaillHu^/chap} 

van 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.  405- 
van  RjerUnd,  en  door  al  zyne  Vrienden  bevorderd  te  werden,  ^^l^r 
Da:  den  Ruwaard,  ziende  dat  hy  Tichelaar  geheel  ontzet  was  9  ■- — ' 
Bem  moed  wift  in  te  fpreeken,  zeggende,  daar  zyn  nog  meer 
als  dertig  der  voornaamlle  Heeren  van 't  Land  aan  vaft,  die  de 
geen  zullen  emplojeeren  die  de  Prins  van  kant  helpt,  en  hem 
getrouwelykbefchermen.  Dat  hy  Tichelaar  om  dit  uit  te  voe- 
ren naar  't  Leger  moeft  ryzen,  en  behendiglyk  vergift  ineen 
glas  Wyn  of  Bier  flroojen  als  men  zyn  Hoogheid  te  drinken 
gaf,  en  zoo  dit  miflukte  moeft  hy  hem  met  een  Roer ,  Muf- 
quet  of  Piftool  van  't  Paard  af  ligten,  en  dit  wederom  niet  ge- 
lukkende, met  een  Priem,  Degen  oi  Piftool  's  avonds by  zyn 
Hoogheids  Tent  op  paften,  en  hem  aldaar  m  zyn  Koets  of  an- 
derzinds  vermoorden.  Dat  hy  Tichelaar  verzogt  had  ymand 
tot  zyn  hulp  te  mogen  hebben ,  't  geen  hem  afgeflagen  was« 
Dat  de  aanldagervande  gevangen  een  handfchrift  had  geeifchc, 
die  het  insgelyks  had  geweigerd  ,  maar  hem  tot  verzekering 
10  Ducatons  op  hand  gegeeven.  Dat  den  Ruwaardeesx  Eed 
gedaan  hebbende  van  zyn  beloften  te  houden  ,  hy  Tichelaar 
insgelyks  een  Eed  had  afgevorderd  om  de  zaak  uitte  voeren, 
gehjk  hy  Tichelaar  x.ich  met  leedweezen  beklaagd  ,  in  die  fwaare 
verz.i>ekinge  y  en  in  die  uure  van  tent  at  ie  ,  door  fwakheid  ,  dwang 
ende  vreeze,  gedaan  te  hebben  y  nochtans  met  dit  Reliriiï ,  indien  hy 
het  koude  doen. 

Den  dag  na  zyn  gevangen  necraen  wierd  hy  aanftonds  ne- 
vens Tichelaar  ,  die  men  op  de  Voorpoorte  had  ge- 
zet, verhoord,  en  bragt  hem  den  6  Auguftus  ter  plaatze  daar 
den  voornoemde  Tichelaar  zat.  Wat  moeite  en  middelen  dat 
men  gebruykten  om  den  Heer  Cornelis  de  Witt  te  doen 
bekennen  waaren  vrugteloos.  Eindelykbefloot  menhetkofte 
wat  het  wilden  den  Heer  de  Witt  op  het  felft  te  pynigen, 
hetgcende  Vrienden  van  hem  hoorendc,  zyhet  volgende  ver- 
aoekfchrifc  inleeverde. 


(Eee  3J  Re* 


'405  LEE  VEN  en  DOOD  vaa 

'  Reo[Hefie ,  wegens  de  Hnys-vrottwe  en  Vrienden  van  CoR.- 
NELis  DE  VViTT  ,  Otidt  Burgermeejler  der  Stadt  Der- 
dregt  ,  overgegeven  aan  den  Hove  van  Holland. 

fi*T'Hove  »f^  Even  revercntelyk  te  kennende  Huys-vrouweenVrien- 
vlnHoiUnd,,  VJden  van  CoRNELis  DE  WiTT,  Oud-Burgcrmeefter  der 
vheJiden    }>  Stadt  Dordfcgt ,  &c.  tegenwoordig  gedetineerd  op  de  Voor- 
Tan  deHcer,jpoorte  vanden  Hove;  hoe  dat  zy  Supplianten  naar 't  verloop 
^°("''''"*' „  van  ettelyke  dagen )  in  dewelke  zy  t'elkens  d'ontflaginge  van 
„  de  voornoemde  Gedetineerde ,  onfeylbaarlyk  te  gemoet  gezien 
„hebben,  vermidszy,  zooom  d'impoffibiliteit,  dathetopge- 
„dichtccrimeninde  gedachte  van  de  Gedetineerde  zoude  kon- 
„nen  vallen,  als  om  de  klaare  en  irreprocheable  bewyzen  diezy 
„ten  dien  eynde  hebben  overgeleverd,  cyndelyk  met  overleg 
„en  advys  van  ervarene  Rechtsgeleerden  te  rade  geworden 
j>zyn,  den  voorfchreeven  Hove  eerbiediglyk  te  fuppediteeren 
„eenigeconfideratien  en  circumftantiente  noteeren  en  te  pon- 
„deren,  totbegrypen  overtuygingevan  de  innocentie  van  de 
„voornoemde Gedetineerde  :  gelyk  dan  dezelve  confidcratien 
,,  ten  dien  fine  aan  deze  Requefte  zyn  geannexeerd  j  verzoeken- 
„  de  de  Supplianten  gantfchgedienftig,  dat  uw  Edele  Mog:  dc- 
„zelveaandachtelyk  gelieven  te  pondeeren,  en  daaropbehoor- 
„  lykc  reflectie  te  maken ,  indien  verftande  nochtans ,  dat  nade- 
„maal  de  Supplianten  door  onkunde,  in  't  verhaal  van  ecnige 
s ,  fey  ten  of  pofit iven  zoude  konnen  miflcn ,  dezelve  haar  aangaan- 
j,dc  alle  het  gcpofeerde  in  de  voorfchrceve  Schrifture  vervat, 
„referceren  tot'tgeenede  Gedetineerde  dien  aangaande  beter 
„raochte  bekend  wezen,  en  tot'tgeene  de  zelve  dienthalven 
„  den  Hove  moge  hebben  onderrich  t ,  haar  by  dezen  wel  expref- 
„  fcly k  corrigecrende ,  voor  zoo  veel  by  onkunde  als  vooren  in  de 
„  voorfz.  conüderat  icn ,  of  ook  in  het  vertoog  van  Fey  ten  en  Rcg- 
„  ten  over  de  voorfz.  zaakeden  Hove  mede  overgeleverd,  ycts 
„mogen  wezen  geinflucerd'tguntmet  de  waarheid  en  d'ondcr- 
„richtinge  door  de  Gedetineerde  zelfs  aan  den  Hove  gedaan, 
„niet  in  allen  deele  mochte  overeenkomen,  vertrouwende  dac 
j,  u  w  Edele  Mog:  uy  t  beyde  de  voorfz.  Schrifturen  meer  en  meer 

van 


CORNELIS  eo  JOHAN  DE  WITT.       407 

„van de  baarblykelyke  innocentie  van  de  Gedetineerde  zullen  '^*' 
„  wezen  overtuygd,  en  ganfcheerbicdiglyk  verzoekende  dat  de  ""^^ 
,,  zelve  hem  dien  volgende  nu  eenmaal  zonder  verder  uytftcl  op 
„  de  befte  en  honorabelfte  wyze  gelieven  te  relaxeeren  en  her» 
„{lellen,  't  Welk  doende,  &c. 

iVasgeteekend  , 

JacobdeWitt. 

Hier  waaren  veel  omftandige  bewyzen ,  uit  verfcheide  Regts- 
geleerde  bygevoegd,  dat  het  onmogelyk  was,  en  in  Rechten 
nooit  gebruikelyk  gewceft  ,  dat  men  hem  op  het  zeggen  van 
een  eenig  Man  ( en  noch  min  van  zulk  een  ,  die  infa^tm^ 
refrochahel  en  een  dood  Vyand  vanden  Ruwaard  wzs  f)  niet  tot 
de  pyniging  ( als  zynde  de  naafte  aan  de  dood  )  konde  bren- 
gen ,  dewijl  in  een  twjfeUgüge  z.aak  altijd  de  betigten  meer 
dan  de  dtanklager  ,  moet  begundigd  werden.  L.  1 1 5  D.  de  reg. 
Jur.  en  derhalven ,  dat ,  in  gelijk^aande  geval ,  aliiid  meer  den  Eed 
tat  ontlaflingf  dan  tot  befwaarnis ,  gehoord  meet  worden.  D.  1:  ix< 
&  al.  ibid.  in  not.  alleg. <i//  «wiiS;.argl.  teftium.  3.  D.  de  teftib. 
cum  fimulib.  Dat  daar  ool^nitt  confteerd  t  de  Corpore  diliöi, 
efdadeiijkhetd  van  d' overtreeding y  dat  is,  in  hac  hypothefi ,  da,C 
is  te  zeggen,  in  deze  onder jlsllingy  datternitt  en  blijkt  eenigeCort- 
ffiratie  ofte  eenig  Dejfein  waarltjl^  geformeerd  te  weez.en  ,  om  zijn 
Jioogheid  het  leepen  te  beneemen^  maar  in  tegendeel ,  z.00  dat  tat 
de  torture  van  de  Geaccufeerden  niet  geprocedeerd  kan  merden.  PVa»t 
eer  men  komen  k^n  om  een  mijdaad  t' onderzoeken ,  dat  blykbaar 
moet  zijn  dat  Vr  een  misdaad  is  hegaan ,  gelijkjilaar genoeg  aanwij- 
zjen  de  lejfen  in  de  IVett ,  1  emz.  foo  dat  alle  regtsgeleerdeu  tn  de  Wet- 
ten met  den  anderen  hier  eens  in  zJjn  ,gelijk  by  Clar.  Lib.  5 .  §.  fio. 
queft.  4"  "•  ^'  ^^  '^"'^  al t  foo  wanneer  daar  gedagten  mogten  zj^n 
hjf  den  Rechter  y  om  de  geaccufeerden  te  tortttreeren.  Gclyk  ook 
Confil.  Crim.  8.  n.  ï.  Dat  een  Rechter  nooit  mag  procedeert»  tot 
de  torture  tegens  iemand,  't  en  zJj  voor  eerfi  en  voor  al  blijki  ,  dat 
de  misdaad,  W-aar  van  den  hetigitn  hefchuldigd  is,  zy  begaan,  av- 
derzjnts  is  hem  de  luagt  van  procedeeren  benome»,  en  zijn  hem  tle 
laanden  gebonden.  En  Guazzin  het  jongfi,  in  Traö.  ad  detenfam 
reor.defens.  4.  Gap,  i.  per  tot  proeiertim  d.  15.  ubidctorttira 

& 


i6ji. 


DeHr.Val- 
kenietbe- 
wvftdat 
den  Ru- 
waard 
moeft  ge- 
pynigt  ttcr 
den. 

Valkeniers 
verwarJEu 
lopa  pag. 
7«3. 


Den  Heer 
Cornclis 
de    .'iil 
word  gc- 
pcinigd. 


40§  LEEVEN  en  DOOD  van 

&  Specialiter  Cap.  1 4.  n.  7.  daar  liy  zegt ,  dat  men  oehjverten  on- 
derhandelmgTiict  kan  voortgaan  ,  ten  z.ij  tn  't  generaal  blijkt ^  dat'tr 
een  onderhandeling  is.     Voor  al  Ant.  Mattlicus,  in  traftatusdc 
Crim,  tit.  de  Isefa  Maj.  Cap.  4.  n.  6.  waar  nevens  noch  eea 
magcig  getal  Wee  ten  en  geloofwaardige  Regtsgeleerden  by 
gebraclu  wierden,  en  myn  gedachten  hier  omtrent  zyn  ,  dat 
hoe  fwaarder  de  misdaad  is, hoe  klaarder  de  bewyzen  moeten  zyn. 
Niet  te  min  moeft  hy  Heer  Cornelis  de  WiTTgepynigc 
■werden,  zoo  als  de  Heer  Valkenier geW&h^in  dewyzen,  zeg- 
gende ,  dat ,  otn  alleen  de  z.eekerhetd  Jiaande  te  houden  ,  tn  deez.e 
Landen  na  praBijk^,  plaats  heeft  ^  noch  ergens  anders  plaats  beijoor- 
dtn  te  hebben ,  en  in  zMlk  een  geval  niet  anders  geoordeeld  wierd  te 
manqueeren ,  als  de  bekentenijfe  van  de  geaccu/eerden ,  om  hem  van 
de  genoegz.aame  z.eek.^re  misdaad  ten  overvloed  bij  zjjn  etgen  mond  te 
overtuigen  gelijk,    (  dien  Heer  zegt  )   ^t<lk,s  verhandeld  ti^erj  in  1. 
17.  I.  &  1.  18.  §.  z.  ff.  dequeftion.  I.  8.  §.  i    C.  de  queftion, 
en  bij  Damhonder  PïiX.  Crimin.  Cap.   3Ö.  Num.  3.  ChnJitntHS^ 
ad  Leges  Mechlin  :  Art.  7.  Num. 4.  £om«/decis.  Kïj.Num. 
2,  ^.  Schoon  my  verzekerd  is  dat  deze  leflen  vlak  ftrydigzyn 
tegens  de  gcdagten  van  dien  Heer,  doch  wat  hier  van  is  laat 
tk  de  Uechtsgelccrde  betwiften,  dewyl  ik  beel  onbedreven  in  die 
ocftening  ben. 

Na  dat  den  Heer  Raad  Penfionaris  met  eenuitftcekendege- 
leerd-Briet  Mevrouw  de  'R.uwaardinne  vertrooft  had ,  nam  hy  ne- 
vens de  naallbeftaandc  alle  middelen  by  dehand  die  bedcnUelyk 
waaren,  om  de  Pyniging  van  den  gevangen  Heer  te  beletten, 
doch  vruchteloos.  Den  Scherprechier  ten  dien  einde  ontbooden 
zynde  verfchccn  op  zyn  uur  ,  maar  noch  te  vroeg  ,  dewyl  de 
Hceren  Rechters  noch  doende  waaren  met  den  Heer  Ruwaard 
tegens  Tichelaar  te  verhooren ,  by  welkgcval  zeeker  Man ,  Ttche. 
.  /^^rnaarde  Glaalen  trok,  terwyl  de  Hceren  met  den  Ruwaard 
fpraaken,  alwaar  hy  zydc,  Kurel  hoe  komt  gy  z.o lafhertig  dat gy 
door  de  Mand  druypt,  had gj  volgens»  beleftenvafl  op  uw  jful^  bly- 
ven  fiiian  als  van  den  beginne ,  z.o  hadden  de  Meeren  den  Ruw a:ird 
de  Kop  voor  de  voeten  konnen  legden,  en  nu  z.al '/  maar  met  bannen 
te  doen  zijn ,  by  aldien  hy  door  de  Pyniging  niet  hekend.      Eindejyk 
maakte  raen  de  gereedichappen  klaar  om  door  deuiterlle  mid- 
del 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       409 

del  an  Pyninging  uit  zyn  Mond  te  haaien  waar  van  fiy  zyn  , 
hartvniet  overtuigd  vond  ,  volgens  zyn  ftantvaftige  ontken- 
ning Want  zo  als  de  Beul  met  alle  geweld  zyn  twee  duy- 
men  ,  tuflchen  het  eerft  en  tweede  lit  vaft  gemaakt  had, 
en  roet  de  grouwelykfte  kracht  uitrekten  >  uilen  hy  ceni- 
ge  van  deezc  woorden  uit  Horatms. 

JU  Hum,  O-  tenattm  Propofttivirumy  dJ"  ondel' 

Non  civium  ar  dor  frava  jubentium ,  'tpeini-  ^ 

Non  vultus  inffamis  Tjranni ,  ^"'' 

Mente  qttatit  Solida,  necjue  aujlery 
Dux  inqiiieti  mrbidus  Adri£ , 
Ncc  fulminantis  Maqna  Jovis  Magnus ; 
Si  fra^HS  illabatur  orbii , 
Jmpavidum  ferient  Rninx. 

Welke  een  geleerd  Heer  aldus  heeft  believen  te  vertaaien. 

Tj"  En  Man,  Rechtvaardig  in  zyn  daaden, 
■'-*    En  taay  op  't  voorllel ,  't  geen  't  gemoed 
Hem  fleeds  als  cerlyk  aankomt  raaden, 

Staat  vaft  in  alles  wat  hy  doet: 
't  Gedruys  der  raafende  Gemeente, 

Welk  dringt,  en  dryft  tot  fnood  beftaan; 
Noch  Storrcmwinden ,  die  't  geftccntc 

Der  Middelandfche  diepte  (laan; 
Noch  't  aangczigt  vol  drygcmcnten ,  ' 

Des  onverzctb'rc  Dwingelands, 
Zyn  machtig  hem  in  't  hert  te  prenten 

De  fchrik  eens  wankclbaarcn  (lands:  ■  '." 

Ja  fchoon  de  Bllxcm  Ichoot  naar  ond'eren 

En  dat  de  Wer'ld  in  duygen  viel, 
't  Zouw  hem  doen  fchrikken ,  noch  vcrwond'rcn 
Maar  trof  een  onverfchrokke  ziel. 

De  Rechters  dit  hoorende  en  ziende  de  vreefelykheid  deroaamie- 
pyningingen  reefen  alle  op,  en  trokken  van  daar,  om  geen  jJ"^^J.*j. 
oog  gecuygens  van  dit  fchrikkelyk  Schouwfpcl  te  zyn)  bly-  Advocaat 
vende  aldaar  den  ytdvoc.iat  Fifcaal  ,  die  den  Heer  Ruu/aardll^^}''^^^ 
onder 't  pyningen  anfpraken  zeide  ,  Mijn  Heer  gy  weet  datikuw 
Vriend  ben,  gy  z.out  in  Ctdes  naamede  misdaad  Itever  bekennen,  als 

Tweede  Boek.  F  ff  Utv 


410  L  E  E  V  E  N  en  DO  O  D  van 

l6-Jt,  VivdusJanigtelaatfnuitrekkeH^  u/at  kan  dit  u  helpen,  ti/)i  konnert  tm' 
•  mers  maar  een  dood  [ierven  em:  waaropzynEd:  antwoorden  neen^ 
EdeliDoe-  rekjfty  en  jirek.  nty  ^  fcheurd  my  van  Lu  tot  Lit^  daar  l^an  met  uttko- 
vlrzyn'"  men  dat  'er  niet  in  is.  Daar  by  voegende  de  woorden  van  Z/ör**»- 
id:  us ,  Ntlconfcire  fibi,  nuUafallefccre  culpa,  dat  is  te  zeggen  :   Die 

niets  bewuft  is  verbleekt  over  geen  fchuld.     Aanmericens  waar- 
dig is  het  >  dat  de  Heer  Hoogerbeets  ,   wanneer  hy  voorde 
Rechters  verfcheen,  in  zyn  eerfte  aanfpraak  dezelve  woor- 
den gebruykten  ,  daar  by  voegende  in   de  begin  Hic  murus 
aheneiisefto  ,  hier  ziet  üy  een  MetaaleMuur,  ook  houden  ecnige 
llaande  dat  hyopde  Pynbank  met  d'arme  achter  om  hoog  opge- 
haald is ,  en  de  Beul  gereed  Hond  om  hem  met  garden  te  (laan. 
»tsscii<rp.     Deeze  ftanivartigheid ,  onbeteuderdheid ,  en  geruftheiddes 
lechtcrs      gepeinigdcns  overtuygde  den  aanfchouwer,  maar  noch  veel 
dHioïM?   meer  den  Scherprcchter,  die  naderhand  door  een  knaging  zyns 
gemoeds>  in  een  mymering  vallende,  zich  zodanig  beklaagd 
heeft,  dat  hem  de  Waereld  i'cheen  te  naauvv  te  zjl'n,  rond  uic 
bekennende.   Dat  hy  om  geen  veele  duizend  guldens  t.odanige  pijn 
z.elfs  wilden  lijden,  niet  tegenftaande  hem  te  vooren  gevraagd 
zynde,  hoe  hy  't  met  de  gepijnigde  al  had  geklaard^  hy  tot  ant- 
woord had  gegeeven,  dat  hy  hem  maar  Uchies  had  aangeraakt  y 
dat  het  niet  veel  te  beduiden  hadde  ^  en  tneer  om  de  ftandswU  ^  als  uit 
trnflwasgefchied.     Waar  over  hy  zederd  een  groot  leed  weezen 
had  gekregen,  zeggende  met  deeze  zelfde  woorden  :  Och  dat 
ik  zj}o  gelukkig  tfas  ,    dat   ik^om  een  ander  te  geval    te    i^omen, 
niet     en    had    gelogen !   met    betuiging  ,    dat    't  geen    hy    den 
Ruwaard  had  aangedaan ,  hy   dat   uit   vrees   had  gedaan ,  voe- 
gende hier  noch  by?4//ê«/^'fr<ie</oo(iO|p»woif/f»^frï'f«,  foomoet  ik^ 
btkennen,  dat  hy  onfchuldig  gedorvenis   :   Alet  een  uitbarjling^  ik. 
foude  om  al  het  goed  van  de  Waereld  wederom  op  zoo  een  manier  mc' 
mandu'illenpijntgen;   Godtvil  haar  vergecven^  ik^fchrik,  als  ik  daar 
aangedenkfen  aan  dut  oordeel.  Van  de  zelfden  inhoud  was  ook  den 
brief  die  hy  aan  Mevrouw  de  Ruwaardmne  zond ,  waar  in  hy  ver- 
giffenis vcrlogt,  dewyl  hy  't  amptshalven  had  moeten  doen, 
doch  wel  van  zvn  onfchuldig  vcrfcckcrd  7ynde.     Deeze  Brief 
wcrdtoceen gedachtenis  by  haar Ed:  noch  bewaard,  zodat  nie- 
;iöand  aan  waarheid  behoetd  ce  twyfelen.    's  Morgens  zynde  den 

zo 


CORNELïS  en  jfOHAN  DE  WItT.       41 1 

20  Augujly  vroeg  op  een  Saturdag  of  om  beeter  te  zeggen ,  op  die  "^   ""   ' 
grouwzaamc  iMooitdag,  wierd  het  Vonnis  tegens  hem  uitgc- 
fprooken ,  behelzende  van  woord  tot  woord. 

SENTENTIE. 

„'t TT  Of  van  Holland»  gezien  en  geëxamineerd  hebbende  Vonmitt: 
„    jn  de  Stukken  en  Munimentenbyden  Procureur  Gene- |d?u^tge. 
„raal  van  den  zelve  Ho veovergegeven,  tot  lade  van  Mr.  CoR-fp">°i^«»' 
„NELis  DE  WiTT,  Oud  Burgermeefter  der  Stad  Dordrccht , 
„en  Ruard  van  den  Lande  van  Putten,  jegenwoordig  Gevangen 
„op  deVoorpoortevandenzelven  Hove,  mitsgaders  zyn  exa- 
„minltieendeconfrontatien,  als  mede'tgeene  van  wegen  den 
„  voorfz.  Gevangen  is  over  geleverd ,  en  voorts  overwogen  heb- 
,, bende  het  geen  ter  materie  dienende  is,  en  eenigzints  heeft 
„mogen moveren  :  Verklaard  den  zelven  Gevangen  vervallen 
„  van  alle  zyn  Dignieteiten  en  Eer-Amptenby  hem  tot  noch  toe 
„bediend.     Band  hem  voorts  uit  de  Landen  van  Holland  en 
„Weft-Vriefland,  zonder  daar oyt  wederom  in  te  komen  ,  op 
„pseVie  van  zwaarder  ftrafFe,  te  ruymen  dezelve  Landen  met 
„deneerften,  en  condemneerd  hem  in  de  koflen  enmifenvan 
„  Juftitie,  tot  tauxatieen  moderatie  van  den  voorfz.   Hove. 
,,  yilium  by  de  Héeren  Adriaan  Pauw ,  Hr.  van  Bennebroek ,  Pr-e- 
y,f>dent ,  Jialbrecht  Nier  of ,  Willem  Goes  >  Heere  van  Boekhorfien- 
,  j  burg ,  Frederik  van  Lier ,  Heere  van  Soetermeer ,  Cornelis  Baan  ,   " 
„  en  Mattheus  Gooi ,  Raadsluyden  van  Holland  en  Weft-Vrie- 
>,{land,  en  gepronuncieerd  op  de  Voorpootte  van  den  zelven 
„Hove,  opdenio.  Augufty  iö(j2. 
In  kenntffe  van  mj  » 

Adu.  Pots, 

Aldus  hebben  de  Heeren  Rechters  hem  gevonnift ,  en  fchoon 
ik  hier  voor  my  eenigzints  in  zyn  Ed:  voordeel  geuy  t  heb  zo  laat 
ik  de  reeden  daar  van  aan  de  Heeren  gemelde  Rechters ,  dewy  1  ik 
ganfch  niet  wil  treeden  in  de  geheime  van  myn  hooge  overigheid, 
als  te  veel  ontzag  en  Liefde  voor  de  zelve  hebbende  ommymct 
zaaken  te  bemoeien ,  daar  eeningezeete  in  't'minft  niet  toe  be- 
voegd is. 

CFffi)  DcM 


412  LEE  VEN  en    DOOD  van 

'7^-        £)e„  zelfden  Morgen  waaien  haar  Ed.  Grgot  Mog:  vroeg 
vergaderd  om  een  nieuwen  Razd  Penfianaris  te  verkleien,  ten 
ïlgei  word  welk  een  einde  zvnHoagheLi,  Hoog  gemelde  Heeren  den  i5 
Conari'j'"a'n<iee2er  op  (VlriflritRie  zync  eonftderatien  had  in  geleeverd.     Van 
Holland  en  de  dric  daar  toe  benoemden,  wierdden  Staatkundige  en  Erva- 
fcnd!^"''  ren  Heer  Fjgel  toe  die   waardigheid  verkoozen.    Een  wei- 
nige tyd   hier     na    wierd    de    Myd    van   den   Cipier    door 
iemand  naar  den  geweezen    Raad    Pcnfionaris ,     zyn  Huys 
gezonden,  om    aanltonds  by  zyn   Broeder   te  komen,  de- 
wyl  hy  hem  over  gewigtige  zaaken  had  te  fpreeken.     Een 
Heer  zittende  ter  dier  tyd  in  de  Geniraliuits  Rekenkamer,  by 
hem  aan  huis  zynde  ,  verfogternftelyk  van  zyn  Perzoon  zoo 
ligt  niet  te  wille  waagen,  dewyl  het  Volk  dat  reeds  20  ver- 
bitterd tegen  hem  was,    ligtelyk  iets  tot  zyn  verderf kondc 
onderneemcn,  ik^k^nnietbgrypen  z^ijdehj,  wat  reeden  dat  den  Ru- 
waardumeteen  Mfddoct  ontbieden^  had  hy»  te  fpreeken^  z.ofoudhy 
■weleen  ander hebbe  konne vinden,  neen  mijn  Heer  dit  werl^/iaat  my 
niet  aan  f  en  wilt  gj  it^el  doen  z.o  verneemdeerli  na  de  waarheid,  en 
dan  ij  't  noch  ti/ds  genoeg ,  doch  zyn  Ed:  te  veel  fugt  en  Liefde 
voor  zyn  Broeder  hebbende,  reed  daar  echter  na  soe,  hebbende 
Dengeweê-  zynKlcrk  Bdchernshy  zich ,  diehy  na  dat  den  Ruu>aard  hemden 
ïenfi^n"!  inhoudvanzyn  Vonnis  gczegthad,  naar  de  Griffier  van  't  Hof 
komtby     zond,  om  een  aftchritt  van 't  felve  te  haaien.     Enverzogtzyn 
op'dVgé-"  Broeder  met  de  Goets,  die  hy  voor  de  Poort  had  laatc  liaan, 
*'"ge        met  hem  naar  zyn  Huis  te  ryden.  Den  Ruwaard  antwoorde,  dat 
'*""■       hy  ,  onfchuldig  zyndc  ,  en  zo  veel  geleeden  hebbende,  noch 
niet  wilde  uit  de  gevangenis  gaan, maar  van  deeze  zaak  apulleeren , 
het  geen  de  Heer  JoHAN  DE  WiTT  hem  afried,  feggende,  dat, 
dewyl  hy  Crimineelijk  was  Gevonnift»  dit  niet  mogelyk  was,, 
maar  dat  fulks  aan  den  Heer  f 'ƒ£■«»<«/  ftond  te  doen,  ten  welk  ten 
einde  iemand  naar  hem  uit  wierd  gefonden ,  dog  quam  vrugteloos 
•wederom,  en  weinig  tyd  daar  na  quam  den  gemelde  Heer  Ftfcaal^ 
verfockendeaandcn  A«ji/<«<«7-^van  daar  noch  wat  te  willenblyven, 
alzo  hem  hetVonnis  niet  had  voldaan,om  welke  reden  hy  daar  van 
uit  zich  (c\fsgeappelleerd  had ,  en  :n  den  hoogen  Raad  doen  aante- 
ken, cnondcrcunchenhad  iemand  dicby  Ttchelaar quivciy  hem 
aangchlft  1  en  zy  de  ydcwijl  hj  nuuitgaat ,  moetgy  eengefchrecuiv  dooy 

defx 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      413 

den  Haag  maaken,  dat  de  twee  Broeders  hy  malkandere»  zijn,  dat  ^ ^'^^* ,- 
men  oordeeten  hdn  of  den  Ruu  aard  niet [ehuldig  is  door  dien  men  hem  ' 
Gevonnili  heeft  van  gebannen  te  worden^  en  omblood  van  al  z.ijn  he- 
diemngen  enz;  Het  Volk  ter  ooren  gekomen  zynde  ,  dat 
Tichelaar  af  foude  komen ,  trokken  naar  de  Voor-Poort  ,  om 
uit  hem  te  hoorenhoe  het  afgeloopen  was.  Deeze  zamenrot- 
ting  gefchiede  niet  fonder  groote  drygingen  en  fcheldwoor- 
den  op  veel  van  d'allcrtrouwfle  Regeneen,  het  welk  haarEd: 
Groot  Mog:  nootzaakien  het  volgende  befluyt  in  hunne  ver- 
gadering te  neemen. 

BxtnB  uit  de  Refoltitien  yan  haar  Ed:  Cro9t  Mog:  Heeren 
Staaten  van  Holland  endeWeJl-f^rieJland, 

Salmdag  dta  20  Aiigufli  1672, 

„  T\  E  Heeren  van  Afpercn,  Bogaard  ende  Valkenier,  hebben  ter  verga- v     -' 
„  ■'--'  deringe bekend  gemaakt  dat  denHeere  Oud  Burgermceftcr  de  Wit  r  tigheM^vaa 
„  vaii  de  Hove  vanHollandt  Sententie  ontfangen  hebbende,  ver  volgens  was  haai  Ed: 
j,  gebeurd  dat  de  Heer  Johan  de  Witt  Raadsheer  in  den  Hogen  Rade    *^™°' 
jdefTclfs  Broeder  hem  op  de  Voorpoorte  was  komen  vinden  .  en  dat  daar  ^^"^' 
»,  op  verfcheiden  Menfchen  omtrent  de  vooffz.  Poorte  hadden  beginnen 
>,t'2amen  te  rotten,  zoodanigdatdcngcmeldenHeere  Johan  de  Witt 
>,  zich  niet  wederommc  van  de  Voorpoorte  naar  Huis  hadde  konncn  begee- 
>j  ven,  ende  vermits  de  voorfz:  foules  ende  t'zamen  rottingen  van  tyd  tot  tyd 
\  quamcn  aan  te  groeyen ,  ende  mids  dien  te  bevrccfcn  ftonde ,  dat  de  zelve 
>,  tot  fyttlykheedc  ende  droevige  ongemakken' zöüde  komen  uit  tebar- 
»„ften,  ingevalledaarjegensnicttydelykenwierdëvoorzien,  dat  dezelve 
5,  mids  dien  uit  de  naame  van  de  Hccccn  Gecomniitterde  l^aaden  vet  zogten 
»,daar  op  d'intcntie  van  haar  Edele  Groot  Mog:  te  verrtaan;  waar  op  ge- 
»  delibercerd  zynde,  is  goet  gevonden  en  verrtaan  dat  de  wclgemelde 
», Heeren  Gecommitteerde  Raadcn  zullen  werden  verzocht,  gelaft  ende 
>,geauthorifeerd,  gelyk  de  zelve  verzogtgclaft  ende  geauthorifcerd  werden 
»,by  dcczen,  zodanige  ordrc  te  Hellen  ende  die  voorzicninge  te  doen, 
»,ten  einde  de  Compagnie  te  Paard  en  jegenwoordig^alhierinGuarnifoen 
»,  leggende,  ten  fpocdigfc  in  de  Waapenen  gebracht.    Ende  tegens  de 
>,  voorfz  foules  ende  t'famen  rottingen  gccmploieerd  mogen  werden,  tot 
,,zoodanigeneffeébcdatde  zelve  niet  alleen  alle  fytelykheden,  ende  in{o- 
,,  lentien  door  de  krachtigftc  middelen  zulkn  beletten  ende  weeren,  maar 
,,  ook  de  voorfz.  t'zaamen  rottingen  doen  fcheiden  cndifllpersn,  metlaft, 
,,incasallehet  zelve  met  gemocdc  niet  zoude  konncn  gefchicden,  cpdc 
,,  onwillige  ende  wederfpannige  te  fchieten,    ende  dezelve  daar  mede, 
t,  mitsgaders  door  haarc  vorderc  Waapenen  te  doen  vertrekken,  cndcaL- 
^Ics  in  ftiltc  brengen.    Dat  wyders  ook  de  gemelde  Heeren  Gccommit- 
^jteade  Raaden  zulkn  bezorgen  dat  door  de  Magiftraat  vandciiHagcde 

ver- 


414  LEEVEN  en  DOOD  vati 

„  verttouflc  Schuttcry  in  de  Wapenen  gcbragt  endc  daar  door  insgdyks  alle 
„nodige  vooriicningc  tcgcns  de  gevreesde  foulcs,  ende  onordcntelykhc- 
„dcn  gedaan  moge  werden,  endc  dcwylc  niet  buytcn  apparcntie  is  dat 
„ceuige  Huysluydcn  ten  platten  Lande  haar  wel  te  zaamen  loude  moge 
„rotten;  endc  herwaarts  aau  komen  ommen  de  tumultc  tcvcrmccderen, 
„dat  óver  zulks  mede  door  de  gemelde  Magiftraat  ordre  geftcid  moge 
„werden,  datdcValbrugge  van  den  Hage  opgehaald,  ende  de  Schuyten 
,jaandce2eryde  van  de  gragtcn gclcgi  mogen  werden,  met  verdere  Gc- 
„ncraalc  Authorilatic,  dat  zy  HcetenGecommittceidc  Raaden  alles  ïul- 
',len  doen,  ende  by  de  hand  neemcn ,  endc  vervolgens  doen  cxecutce» 
''ren  't  geen  de  zelve  tot  bcvorderingc  van  de  gcmcenc  ruftc  endc  het 
'„weeren  van  de  voorfi:  foules ,    ende  t'zamen  rottingen  zouden  mogen 
„  oordcclen  van  de  mecflc  cflicacic  ende  nadruk  te  zullen  weezen. 

„Dat  bóvcn  dien  <Dük  zyne  Hoogheid  den  Hcere  Frincc  van  Orangc 
„byeeufericufeMiffive  zal  werden  vcrzogt  de  moeite  te  willen  neemcn, 
„ommc  zo  haaft  docnlyk  herwaards  re  komen  ,  endc  door  dcffelfs  prae- 
„fentie  endc  authoritcit  alles  in  rulle  endcftilhcidteherlkllcn,  ende  dat 
„  Hoog  gemelde  zync  Hoogheid  ten  fpoedigftcn  mede  eenigc  Compa- 
„gnien  te  Paard,  ende  te  Voet,  met  patent  over  nacht  endc  dach  her- 
„waards  aan  gelieve  te  zendtn,  omme  het  houden  van  de  nodige  wach- 
„  teo  legcDS  alle  coiUUliea  gcbruykt  ic  konncn  werden, 

Ticheiur     '•  Tid^elMT  's  morgcns  ten  half  tien  van  de  Poort  aflcomendc , 
Hi'tdege-    gaande  over  hec  biiyten  enhec  binnen  Hofnaarde  CaftdUnje^ 
Tjrgems.    ^^  vvylen  ftil  llaande  in  zich  zelve  morrende  ,  en  fcheldcndc 
flact  yct\  lafterlykc  en  verfoejelyke  woorden  op  de  gevangen 
en  zyni  Broeder  :  alwaar  hy  wierd  ontfangen  van  den  beruch- 
Komtby     tcn  Lichtmis  Jonker  van  der  Moesel  ,   voor  deczcn  om 
3ct  Mocfe".  xyn  misdryf  uyt  Lqden  gebannert  ,   welke  twee  groote  maats 
malkander  met  een  buicengemeene   beieeftheid   bejeegende. 
zynvoor-    Onder  veel  andere  woorden  zyde  Tichelaar,  dat  den  Ruwaard 
**""'      wel  op  de  Pyn  bank  was  geweeft,  maar  alleen  om  't  welftaans 
halven  ,   dewyl  hy  in  *t  ht  en  gaan  en  wederkcercn  daar  zelfs 
om  gelagt  had  j  d;tt  hy  by  Vonnis  ontbloot  van  alle  zyne  Amp- 
ten  en  voor  eeuwig  uyt  Holland  en  VVeft-  Vriciland  was  ge- 
bannen ;  dat  men  hom  Ruwaard  het  Hoofd  voor  de  Voeten 
raoeft  gelegd  hebben,  maar  dat  de  Rechters  het  zelve  niet  had- 
den durven  doen  aan  zyn  kant,  om  dat  hy  den  RuwaardKcgt- 
vaardig  befchuldigd  én   aangeklaagd  had  :  en   aan  d'andcre 
kant,  om  dat  dè  voorfchrecvc  Regters  mede  fchuldig  waaren  enz. 

Die 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         41^ 

Dit  zeggen  liep  voort  van  Mond  tot  Mond  ,   200  wel  onder  ^   ^'' 
de  Burgers  als  onder  het  Graauw  :  Doch  de  Biirgery  hield 
zignogftil,  maar  het  uytfifzcl  van 't  gefpuys  quam  in  groote 
meenigten  aanftonds  op  de  been.     Deze  twee  Muyrcmaakers 
voegden  ïich  ondertuflchen  in  de  Venfters  van  de  Caddlenye, 
alwaar  yder  nieusgierig  was  om  Tichelaar  te  zien.  Eenige  fat- 
foendelyke  Heeren  traaden  in  dezelve  Kamer  by  hem,  en  vroe- 
gen of  den  Ruwaard  gepeinigd  was,  waar  ophy  Tichelaar  nnt' 
woorde ,  Neen  ?  Maar  ïi/at  z.al  tk_  feggen ,  dat  de  Heeren  wijzen 
dat  moet  i\prijz.en^  daar  is  ook  nietaa»gelee^enof  hy  leeft  of  (Ier ft  j 
als  men  maar  geen  meer  menfchen  om  hals  brengt.     Toen  begon  hy 
met  een  verwoetheid  zyn  Hoofd  uit  het  Venftertc  {leekenen 
riep  als  een  dol  menfch,  Mannen  dien  Hond  2.aldateliji met :^tjaQ"ll^ 
Broeder  uit  de  gevangenis  komen ,  die  is  Vr  nu  hj'y  belet  het,  nu  is  ^o°'  gtoe» 
het  tijd ,  wreekt  uw  aan  die  Schelmen ,  want  daar  ztjner  nog  wel  fcheïd- 
honderd  aan  vafl.     Waar  op  eenige  Burgers  aanftonds  aan  't  «oo"ieB! 
fchreeuwen  ^4a/'<r« ,  PVaapen,  en  het  Graauw,  Moord ,  Moord', 
verraad.     Wy  hebben  'er  nu  twee  die  moeten  'er  aan^  ik  zald'eerfle 
wcefen.     Een  ander  als  yverzugtig  daar  overzynde,  riep,  dat 
z.al  ik  uw  wel  beletten ^  ik  ben  daar  toe gebooren^  enz.     Vandaar 
trokken  zy  als  woedende  beellen  naar  de  gevangen  Poort.  In 
deeze  tuflchcn   tyd  quam  ,  volgens   haar  Ed:    Groot    Mog; 
befluyt,  deBurgery,  daar  men 't  grootfte  betrouwen  op  had, 
in  de  Waapenen.  Hetgefpuys  daar  zynde,  roerde  de  Trom- 
mel ,   en  vergaderde  by  groote  hoopen  omtrent  de  gevange 
Poort  I  als  of  hunne  vergaderplaats  aldaar  gefteld  was  ;  gelyk 
de  Burgers  insgelyks  deeden  ,    welke  aldaar  in  twee  ryen  ver-  u'Zl&e 
deeld  wierden.  Onder  deezen 'waaren  eenige  die  ,    't  zy  uyt  f 'fgery  «n 
hunne  eige  beweeging,  ot  op  'taanftooken  van  hun  Bevelheb- ''''^'^''*"' 
bers,  al  de  Huyzen  die  op  dat  Blok  ftonden  daar  de  gevange 
Poort  in  begreepen  is,  doorlnuffelden,  om  te  zien  of  de  Ge- 
broeders ook  van  achteren  konden  uitvlugten>  dog  zy  keer- 
de vergenoegd  wederom,  en  hielden  dat  Blok  rondom  bezet. 
Het  Graauw  dit  ziende  fchikten  zig  ook  in  geleederen,  waar 
op  eenige  Bevelhebbers  der  Burgery  vroegen,  wat  dit  te  zeg- 
gen was,  die  beantwoord  wierden,  wy  wUlen  de  Ruwaard 
s»  den  ^:aad  Penfionaris  van  de  Poert  hebben  ,  en  naar  't  Stadhuis 

bren= 


41Ö  LEE  VEN  en  DOOD  van 

brengen.     Andevp  wederom,  uj  willen  zien  of  denJKwwaardnog 
'  boven  is  %  wj  hebhen  gehoord  dttt  die  Prince  Moorder  los  gelaten  z.ou 
werden.     Op  dic   zeggen  trokken  twee  der  voornaamfte  Be- 
velhebbers en. vier  gcmeenc  Burgers  naar  boven,  om  de  Hee- 
ren  in  haar  Kamer  te  vergefelfchappen  en  te  verweeren  ,   die 
van  den  Heer  Johan  de  Witt  door  een  fchoone  reeden  van 
d'onfchuld  zyns  Broeders  overtuygd  ,   en  met  hem  len  eeten 
Benclerk  vcrzogt  wierden.     Onderwyl  was  den  gemelde  Clerk  Bache- 
Bjchetus    j.^  Qjj^  je[s  te  verrichten  van  de  Poort  gekomen,  die  mee  een 
s"va°ai-'     dood  verw  op  het  aangezigt  door  't  Volk  trad  ,    het  Graauw 
hoorende  dat  een  der  vertrouwfte  Klerken  van  den  Heer  Jo- 
han DE  VViTT  het  ontkomen  was  ,  volgde  dezelve  nazonder 
hem  te  kennen  tot  verby  de  Swaan  ,  zeggende  ,    rvaar  is  de 
Schelm  ?  dte  moet  'er  ook.  aan  ?  Doch  hy  dit  vcrftaande  ,    hield 
zyn  tred ,  want  met  loopcn  had  hy  lyveloos  geweeft  ,  en  zou 
d.iar  door  bekend  hebben  geworden.  Zy  liepen  hem  aldus  wel 
vyf  of  fes  huyzen  voorby  ,  wanneer  hy  't  gevaar,  dat  hem  na- 
kende was  ,   ontquam.    Ook  waaren  op  het  genoemde  bevel 
Driestsn-  diic  Standaatts  Ruitery  in 't  geweer  gekomen,  d'eerftefchik- 
daardsRui-  [e  zicli  op  dc  plaats  voor  de  Herberg  de  Su/aany  d'andcre  op 
gcwjër      de  Knemerdijkt  en  de  derde  op  het  buyten  Hof.     Van  welke 
laatfte  plaats  een  Riimeefter  door  de  gevangen  Poort  naar  zyn 
Compagnie  rydendc,  door  de  Burgery  wierd  geftut,  na  dat  zy 
gcdrygt  haddc  op  hem  te  fchieten,  en  dewyl  hy  geen  Neer- 
duyts  fprak  konde  zy  malkander  niet  verlban,  doch  een  Heer 
daar  omtrent  zyndc,  verduyfte  zyn  woorden  ,  welke  de  Bur- 
gers vergenoegden,  en  lieten  hem  door  ryden.     De  Ruyters 
wierden  aanftonds  van  de  Burgery  heel  digtomcingeld,  en  tot 
malkander  gedrongen,  die  dus  benaauwd  llaandc zich  gclieten 
als  of  zy  op  de  Burger*  aan  wilde  vallen  ,    waar  op  d'andere 
het  geweer  aanlydcn  en  zoude  op  dezelve  gefchooten hebben, 
by  aldien  eenige  iccdcl>ke  Bevelhebbers  't  niet  hadden  belet. 
Daar  op  quam  een  fchiclyk  gerugt  ,    dat  al  de  Boeren  van  't 
omleggende  Land  op  de  been  waaren,  om  den  Haag  te  plun- 
deren.    Dit  gerugt  weet  Godt,  wie  dit  uitflrooiden.  Eenige 
zeggen  dat  het  tot  een  goed  inzigt  was  gclchicd  ,   om  het 
Graauw  dat  altoos  nieuwsgierig  is  van  daar  te  trekken,  en  an- 
dere 


CORNELIS  en  JOHA  N  DE  WiTT.       417 

dcre  houden  het  tegendeel  ftaande,  dewyl  zy  dangemakkely-  ^^7^' 
ker  en  zonder  tegenweer  hun  Moordluft  konden  boeten.  Het  -  ^ 

zy  hoc  't  wil,  dit  uitftrooifel,  zeckerlyk  door  eenige ontaarde 
menfchen  gedaan,  gelyk  naderhand  is  gebleeken ,  bragt  op 't 
Graauw  niet  met  al  te  weeg,  zy  blcevenals  onverzet  de  Poort 
bewaaren  ,  en  de  Ruitery  wierd  door  zeeker Heer, die  alleen 
in  de  Vergadering  was,  patent  gegeeven  om  van  daar  te  trek- 
ken, zoo  dat  de  Burgers  en  't  Graauw  het  nu  alles  naar  hun 
wenfch  hadden  gekreegen. 

Het  Graauw  en  veel  muytzieke  Burgers,  ziende  dat  zv  de 
vryen  toom  hadden  ,    moedigden  malkander  aan  om  het  Va- 
derland, naar  hun  zeggen)  een  grooten  dienft  te  doen  door  't 
vermoorden  van  deze  twee  Heeren.     De  voornaamlleder  on- 
roermakers  was  een  Schoonfoon  uyt  zeckere   Herberg  die  ik 
niet   noem  ,  om    dat  hy  daar   berouw   van  hebbende  ,  na- 
derhand   van    heel    andere    gedachten    is    geworden.    Dit 
gehcele    Huysgezin   had    een  onverzoenlyken    Haat   tegen 
de    Heeren   de    Witt    opgenomen  ,     zoo  dat  de  gcmel- 
den    Schoonfoon  ,     zynde    een   Sergtant    van   de  Burgery, 
met  zyn  Compagme  vc\hy  de  Hei  berg  trekkende,  een  glas  Bier 
van  zyn  Sulter  eifchten ,     het  zelve  zeer  ontroerd  aanvat- 
tende uytdronk  ,    zeggende  ,  Nh  x.ullen  ivy  ons  wreeken  ;  de 
tweede    en    grootfte    van    alle    was    ,      Hendrik    Verhoef , 
Silverfmit  ,    woonende    op    de  hoek  van     de    Groenman,  voomaam- 
een    lang    bruyn    en    flark    Kaerel    ,     wiens    grouweldaa-  "«''"Op- 
den   wy  den    Leezcr  in    de   gevolgen   aan   zulle    toonen  :  '°"'"*  "*" 
Daar  nevens  een  Knegc  van  de  Poftwaagens  voordeezen  een 
Huysknechtvan  de  We&rv^n'sGravemoer  geweefl,-  een  Burger 
woonagtig  in  de  Pooten;  een  Hoerewaard  op 't  Spuy^  woonen- 
de in  de  Sivaan  ,  geweezene  Knegt  van  den  Heer  Pergens  van 
Amjierdam^  en  naderhand  Ruyter,  en  noch  een  Beeldhouwer 
naad  het  Engels  Kerkje  ,    naderhand  Schipper  geworden. 
Deeze    vermaarde   Helden  gefterkt  van   nog  eenige  ftou- 
te    gaften  ,     begonnen  ,     yder   om  't  Raafendft  luyt  keels 
te  fchreeuwen,  Nu    is    't    onz.e   tijd  :  Nu    zjulle    wy    ons   van 
die  Landverraders  en  Prince  Moorders   wreeken.     En  door  die 
drift  gedreeven  ,  fchooten  zy  verfcheide  fchootcn  uyt  hunne 

Tweede  Boek,,  (Gggj  Roers 


4i8  LEEVEN  enDOODvati 

1^1^-    Roers  op  de  gevange  Poort.    Doch  ziende  dat  het  onmoog- 
~  lylc  was  op  die  wyze  daar  in  te  konncn  komen  ,    liep  de  Sil- 
verfmit  met  eenigeuit  den  hoop  na  een  Smit,  hemtegcnszyn 
dank  twee  groote  Mookers  afdwingende,  die  in 't  voorhuys 
flondcn.    Maar  ziende  dat  hy  tot  zyn  boos  bedryf  noch  niet 
genoeg  voorzien  was  ,    iLepcnzc  by  zyn  Buurman  ,  die  de 
zyne  op  dit  gerugc  al  aan  een  kant  gelegt  had  ,   zoo  dat  Ver- 
hoef met  dccze  naar  de  gevange  Poort  nok,  flaande   roet  £il- 
le  gewelt  op  de  deur,  onder  de  fchrikkelyklteenGoddeloofte 
vloeken  die  een  Menfch  ooit  kan  hooren,  drygende  met  een, 
by  aldien  zy  daar  in  quaamcn,  dtnCipter  te  vermoorden.  De- 
ze, 't  zy  door  vrees  of  door  andere  reedenen,  opende 's  namid- 
dags omtrent  vier  uuren  de  deur.     Waar  op  de  Silverfmit  ne- 
vens noch  eenige  van  deze  verfoejelyke  menfchen  met  groot 
getier  naar  boven  liepen,  vond  den  ge  weezen  Raad /"^w/ow^m 
met  zyn  Fulpe  Maniel  om,  voor  een  Ledekant,  daar  den  ^m- 
waard  met  een  Nagtrok  op  rufte  ,  hebbende  aan  zyn  L.inker- 
been  maar  een  witte  Kous  ,  die  iets  willende  zegge  onder  'c 
ryken  naar  zyn  fwarte  Kous,  met  een  fcherpe  houte  pen  om- 
trent zyn  keel  wierd  gewond,  en  zoo  voort  van  de  Kamer  ge- 
drongen.    Naar  beneden  gaande,  wierd  hem  van  agteren  mee 
ccn  Bedplank  een  fwaare  Üag  toegebracht ,  zoo  dat  hy  agter 
over  viel,  en  aldus  de  trappen  afzakte  ,   wanneer  ymand  hem 
MMaiie     by  dehalsvatten,  en  met  alle  gewelt  uit  de  gevange  Poort  ruk- 
jtweid.      ^en^  om  „aar  't  Groene  Sootjetc  brengen.     De  Heer  Johan 
DE  WiTT   volgde  hem  ,   onder  het  vcrwyt  van  G«ds  Lafte- 
raar  ,    Landverrader  ,   Schelm  ,  en  honderd  diergelyke  fcheld- 
woorden  meer.  Hy  had  reeds  een  wond  aan  zyn  hoofd  gekre- 
gen, en  wierd  onverhinderd  naar  beneeden  geleid,  zeggende, 
ïvel  Mannen  t  wel  Manntn,  wat  fal  dn  fijn  ?    Waar  op  geant- 
woord wierd,  ditt  [uU  gy  aanftonJs [ten.  Al  zyn  deftige  reedenen 
vermaaningen  die  hy  onderwyle  gedaan  had  ftrckte  nietalsom 
de  driften  van  dit  dolle  Volk  te  vermeerderen,  cnzydeeirde- 
lyk ,  wy  fijn  onnofel  en  geen  Verraders ,  brengt  ons  daar  gy  begeert  en 
Uat  my  Examineeren.     Hy  meende  wel  achter  de  Burgers  om 
l'ontkoracn,  maar  zy  flooten  zich  zoo  dicht  tot  malkander  das 
Jict  hem  onraeoglyk  was )  zoo  dat  hy  door  de  rye  gaande  toe 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.  ^  igy£; 

onder  de  gevangen  Poort,  alwaar  zy  den  Ruwtiar/} imr  toe  ge-         i  ^ 
ftooten  hadden,  die  omtrent  vier  paffen  buytcn  de  Poort  naar 
de  Muur  getrokken  was,  zaghy  dat  zyn  Broeder  liiethetflaan 
van  de  Kolven  der  Vuurroers,  en  't  ftooten  van  de  Trompen 
der  zelve  Vermoord  wierd ;  waar  op  hy  iets  wilden  zeggen', 
maar  de  woorden  bleevenals  in  zyn  Mond  befturven ,  krygen- 
^de  mede  een  zeer  fwaare  flag  op  het  Hoofd  ,   waar  door  hy 
voor  over  op  zyn  knien  viel,  zoo  datzy  twee Heeren  Gcbroe-  ^^„ 
dcrs  op  deze  plaats  met  duyzende  van  Slaagen  ,   Steeken  en  comlihêa. 
Schooten  omtrent  ten  half  vy  ven  mishandeld  en  vermoord  wier-  wft'"'*'. 
den.     De  Burgers  dit  ziende  fchcide  zich  met  een  goede  gè-  mooid. 
reegeltheid  wederom  van  malkander  ,  en  loden  noch  éenige 
ryzen  hun  Geweer  op  de  doode  Lichaamen.    Deze  bloeddor- 
iiige  Burgcis  hunne  Moordluft  zoo  ver  verzadigd  hebbende, 
fleépten  de  Lichaamen  met  Lonten  aan  de  Beenen  gebonden 
langs  de  Straat  naar  "t  Schavot ,  alwaar  zy  dezelve  niet  alleen 
van  d'overige  Kleederen ontroofden,  maarookdevodrlte  Vin- 
gers vin  de  Heer  Johan  DE  WiTxaffneedcn,  zeggende  </<Mr 
heeft  die   Schelm  bet   Eeuwig   Edicl   mcede    be[-ifoorcn   :    vorders 
ontroofdcnze  dezelve  met   een   onmenfchelyke    woede  ,   en 
lchelden,van  hunne  Vingers,  Neus,  Ooren  en  Toonr-- 

IJl-  ,- •  °       .'     .  1        •      o  -'M    W- Ongehoora 

Jende  die  voor  vyhien  ,   twmug  en  dertig  Stu"  ^g,.j  ^^  j^    ■'    dewreed- 

Een  van  deze  fchrikkelyke  VVanlchepzels  •,,„„„ /„  _^.  ^^       P- heden  aan 
,.,,,.     1  1  u  •  j  j       ■=       -■"eende  met  een  ver- 'i'^L'c'iaa- 

woecheid  de  Manlykheid  van  den  Kuwaardz^iQ  bvten     doch  '"="^"<'« 
die  te  taay  bevindende ,  narr.  zyn  Mes  en  fneed  die  af.     Een  an-  ^"e"- ' 
der  boorde  zyn  Oog  uit  het  Hoofd  ,    fljkkende  het  zelve  in   ^'"^'* 
en  vroeg  aan  een  omftander  wm  hem  daar  van  d.,^t,  en  of  hy't 
wel  weer  loffen  z.oii  :  Een  ander   willende  mede  t'üonen  dat  hv 
een  F^ana  van  vz^  U^itten  was,  fneed  den  Ruu^aard cenduk 
Vlees  uyt  het  Ly^,  omtrent  zyn  Heupen  ,  zeggende  ,  »^  heh 
voorgekomen  du  Jinkje  te  braadei:  ,    om  ba  met  mijn  Vriend  Tiche- 
laar Of  teeetin^  al  zvift  ik  dat  tl^  'er  aan  fonds  a>in  barften  z.ohw. 
Aldus  wierden  drze  Lichaamen  met  de   Voeten  om  hoocr  aari 
de  Wip  opgehangen ,  en  den  Opperde  dcezcr  Beulen  vroe^  aan 
zeker Kerketyk Heer,  diedir  onvergelykelyk  wreed  Schouw-,. 
Ipel  aangezien  had,  Dominè  hangenfe  hoog  genoegd  waar  op  een  ♦ 
der  oraftanders  riep.  Neen,  hangt  die  groot//e\helm  noch  een' 

\^èë  i)  [port 


410  LEE  VEN  en  DOOD  van 

1^72.   fport  hooier.     Deze  Kerklyken  Heer  die  wel  eer  opentlyk  op 
-  de  Stoel  met  groote  bitterheid  tegens  de  Heer  Johan   de 

WiTT  had  Gepredikt,  kreeg  hier  zulk  een  ontroering  van  dat 
hy  zyn  hoed  in  de  oogen  trekkende,  van  daar  liep,  en  was 
genoodzaakt  door  d'onftcltenis  een  glas  Wyn  te  gaan  drin- 
ken. Haar  Ed;  Groot  Mog:  hadden  korts  te  vooren  alle  nïid- 
delcn  gebruykt  die  doendelyk  waaren  om  dit  geweld  te  ftil-,j 
len  ,  en  ziende  dat  zyn  Hoogheid  noch  niet  op  hun  eerfte 
Schryven  in  den  Haag  quam,  doordien  zyn  Perfoon  zeer  no- 
dig tot  Alpben  was.  noch  dat  zy  niet  met  de  noodigeRuitery 
en  't  Voetvolk  verfterkt  wierden ,  beflooten  dien  zelfden  avond 
nochmaalsaaozynHoog-gemelde  Hoogheid  de  volgende  brief 
tefchryven. 

Extra^  tiyt  de  Refolutien  van  hxar  £d:  Groot  Mog:  de  Heer  en 
Staat  en  van  Holland  en  Wejl-Vriejland. 

Saimrdêidm  20  Amgujhf  1C72. 

»,  /^P't  geene  alhier  ter  vcrgaderingc  is  gcrcferced,  raakcnde  de  ongc 
„^-'hoorden  onmenfchelykc  Moorden  ende  mishandclinge  aan  de 
„PcnooneH  van  de  Heercn  Cornelis  be  Witi,  Oud  Borgermeefter 
»,  der  Stad  Dordrecht,  ende  Johan  de  Witt  ,  Raad  Ordjnaris  in  den 
hoC^jCP  Raade ,  huydcnomtrentvyf  uuren  alhier  in  den  Hage  gepleegd ; 
*■  \is,  naar voC.%^aande  deliberatie,  goedgevonden  ende  verdaan,  dat  aau 

',',de'n  Hccre  Prince  va!>  Orange  gcfchrevca  lal  werden  de  naarvolgendc 
„Mifliv«. 

DOORLUGTIGE,  &C. 

NAar  't  afgaan  van  den  onzjen  op  dato  dez.es  over  de  aangevan- 
gen foulen  en  Je  disordres  van  de  fopulace  alhier  in  den  Hage, 
ende  de  gevreesde  onheilen  van  dien  ,  ts  (  Godt  betert )  dat  (juade  werk, 
z.00  verre  voortgegaan ,  dat  door  de  Borger  je  de  welke  op  ons  bevel 
ende  ordre  van  de  Magiflraat  in  de  Waap enen  gebracht  was^  omme 
mIU  onheilen  te  verhoeden  ,  de  Gevangen- Poortedoor'tfchieten met 
Mms tjuetten geforceerd,  de  Heer  Cornelis  de  Witt  ende  Jo- 
HAN  DE  Wjtt,  enfen  geweefin  Raad  Pen ftonaris,  die  hem  naar 
de  gegeeven  Sententie  van  onfen  Hove ,  op  de  voorfz..Gevangen- Foor- 
te  bj  t,ijn  Broeder  begeeven  hadde ,  met  geweld  daar  uitgehaald ,  dood 
^tjlagen ,  endt  haar  Injder  Licbaamen  fchandelijk,  etide  moeder  naakt 

op 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      41  ï 

*/  Schavot  gehrdgt^  ende  met  de  Beenen  aan  de  Wtp  aldaar fiaan- 
Ie,  gehangen  ztjn  j  eene  zaake  die  voor  ons,  ende  alle  de  fVaereld 
niet  alleen  dete^ahel  is  ,  maar  dewelke,  indien  daar  tegen  met  de 
gerequireerde  middelen  by  tijds  niet  voorz.ien  u  er  de ,  2.00  hier  als  in  den 
Uage,  als  elders,  eene  fchadelljke  ende  abominahleconfetjuentiez.oH- 
de  konnen  geven.  Ende  dewyle  daar  tegen  zonder  eenig  uit/lel  be- 
hoord te  werden  voorzien  >  zoo  verzoeken  wy  als  noch  ,  dat  uwe 
Hoogheid  de  moeite  believe  te  neemen  van  zonder  eenig  uitftel ,  her- 
Uf  aards  te  komen ,  op  dat  door  des  zelft  frafente  Authoriteit  daar  te- 
gen mogt  voorzien  werden 'y  ende  dat  uwe  Hoogheid  in  gevolge  van  ont 
verzoek  bj  de  voorfz.  onfe  Aiijfive  van  huyden gedaan ,  eenige  Com- 
fagnien  zoo  te  Voet  als  te  Paard  believe  te  doen  herwaarts  l^omen, 
op  dat  door  de  zelve  alle  vordere  foules  mogen  gepravinieerd  ende 
geweerd  werden.  Wy  vertrouwen  dat  het  uwe  Hoogheid  believen  zal 
defwarigheid  de  welke  bj  voortgang  van  dien  zoude  te  verwagten  wee- 
zen y  negens  ons  ter  herten  te  neemen ,  ende  daar  door  gemoveerd  werden 
zal  >  om  ons  voorgeroerde  verzeeg  in  te  willigen ,  ende  te  doen  Exe- 
cuteeren.  Ende  onder  het  welneemen  van  Uwe  Hoogheid  ons  daar  toe 
verlaatende. 

Doorluchtige,  &c. 
Hage  den  i  o  Au-  ^"•^  onderteekend. 

S"'*y"57»-  De  Staaten  &c. 

Aan  zyne  Hooghheid  den  Heere  Prince  van  Orangie  O^e. 

„T^  At  voort  de  Heercn  Gecommitteerde  Raaden  zulten  werden  ver- 
,>  zogt  eiide  gelart  ,  gelyk  dezelve  vcrzogt  ende  gelaft  vi'orden  by 
„deeienzodanigen  ordre  te  ftellen  ende  die  voorzienin^e  te  doen,  ten 
„einde  door  deCompagnien  Paarden  alhier  in  Guarnifocn  leggende,  al- 
,,leverdret'famenrottingen  ende  fytelykheden  gepreveniecrd  ,  mitsgaders 
„alle  infolcntien  aan  ende  omtrent  de  Huyzinge  van  den  gemelde Heerc 
„JoHAN  DE  WiTT  ,  mttsgadcrs  die  van  den  Heerevan  Swyndrechtg«- 
„weerd;  ende  voorts  de  mishandelde  Lichamen  van  de  gemelde  Hceren 
„DE  WiTT  van  de  Plaatie  daar  de  zelve  noch  aan  de  furie  ende  rage 
„van  dcgementen  gcexpofeerd  leggen,  afgehaald  ende  op  eene  fccure 
„Plaats  tot  voorkoniinge  van  alle  verdere  mishandelinge  gebragt  mogen 
„werden. 

Een  weinig  roor  dat  dit  befluyt  was  genomen ,  quam  den 
gemelde  Knegt  van  de  Poftwagen  op  de  Vyverberg  loopcn, 

Ggg  3  mcE 


41Z  LEE  VEN  en  DOOD  van 

^"7"'     nietdcFluweelc  Mantel  diehyin  deeze  oproer  de  Heer  Johaw 
•  DE  WiTT  van  'c  lyf  gerukt  had,  roepende,  hier  heh  th denver- 
raader  Lange  Jan  z.yn  Fulpe  Lap  y  terwyl  d'andcren  aan  de  Hui- 
zen van  de  Heeren  Johan  de  Witt  en  zyn  Swagcr  Siuyn- 
drecht  noch  al  vergaderden,  en  fogten  te  Plunderen,  doch  de 
groocfte  hoop  voeren,,  omtrent  op 't  Groene  Sootjc  voort  mee 
Vloeken  en  tieren,  temeer,  wanneer,  zeekcr  Matroos  een 
voornaam  Bevelhebber  ter  Zee  lag  aankomen,  die  riep,  flaa- 
nende  met  zyn  hand  op  van  de    Heer    Johan    de    Witts 
Misbiatran  Bil ,    dit  z-ijn  de  fchelmen  die  tegen  Cromwel  geen  Floot  tn  Zee 
"""•"      %inlde  brengen  ^    maar  heten  dien    ouden    Admiraal    Tromp    z.o 
deerUjk.vermoorden  ,    zjf  meenden  het  Je  Soon^  ons  Keesje  óok  te 
klaaren,  maar  't  is  haar  mislukt ,  èochdte  Hond  zetten  hemvanziin 
bediening  af\  maar  toen  die  Schelm  zijn  Broer  tegens  een  ivettig  Ko- 
ning fou  gaan  Vegttn  ,    is  ''er  voor  de  Vloot  wel  geborgd-,  en  noch' 
dorjl  dien  hond  ntet  tegens  de  Franfcbenaan,  enriep,TrompV'oci;f», 
DE.  Witten  onder^  die  't  ntet  en  meend dteflaad  de  Donder.  Het  welk 
v^n  veele  deezcr  Beulen  nagebootftwierd.    Eenige  wilden  ook 
naar 't  Huis  van  den  ouden  Heer  jacob  de  Witt  Vader  der' 
vermoorde  Hcercii  gaan,  als  ook  naar  eenige  Rechters  huizen, 
om  die  te  Plunderen,  doch  bevindende  dat  den  ouden  Heer 
met' de  Raad /'t «/««^im  zamen  woonden,  veranderde  zy  van- 
voorneemen  en  trokken  wederom  af,  gaande  die  de  naam  van  de 
wrfetheid  getchiklte  hadden  naar  Huis  ,   en  d'andere  naar  de  Kroeg, 
vin  een      ilcllendc  twce  Ruytcrs  om  de  Lichaamen    te  bewaartn  op 
^"*'"'      de  Schild wagt.     Een  van  dccze  twee  trad  zo  haaft  hy  daar 
gekomen  was,  van  zyn  Paard  af ,  en  misgunde  den  Ruwaard 
noch  een  overgcbleeve  Toon,  die  hy  vandcvoecaHnecd,  vy- 
lendc  dezelve  aan  d'omftanders  voor  dertig  lluyvers  te  koop. 
Dit  noch  al  niet  genoeg  zynde  quam  des  Avonds  omtrent  half 
tien  uurendeSilverfmitotopperfteBeul.enlloegde  laaltehand 
aao  't  werk  ,   tredende  op  't  Groene  Sootje^  voor  gevende  dac 
hy  in  de  (ak  van  den  ge wefen  Raad  Penfm^rts  eenige  Brieven  ge- 
vooden  had,  aan  de  Heer  N.  N.  Waar  in  het  verraad  klaar 
Desiivet-  blykelyk  uitgedrukt  ftond.     Necmende  zyn  groot  Mes,  fnecd, 
fmitvet-    met  een  ongehoorde  wreedheid,  de  Lich.iamen  op,  en  wyl 
«Kcdheid.  hy  mct  zyn  handen  fcheurde,  ftak  hy  zyn  bebloed  Mes  dwars 

in 


>5^r*  y^TT/^e/^.'yi^e/i.'eY  j<^?twz /^^^w 


■y 


é'/i  xjx/ t^en  xnsMtir  ecn<f  tiat  jfy/.ii'e  z^^v^x  ffe^j'ei  . 
/  CrV.ff. 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         42J 

inZynMond,  haalden  de  Harten  en  al 't  ingewand  daar  uit,  fmy-  ^  "7^*  ^ 
tende  dit  zo  te  zamen,  mee  veel  lafterlyke  woorden  de  lykcn,  — 
tegen  haar  aangezigc ,  en  fpalkten  het  Lichaam  van  den  Ru- 
waard met  een  hout  op,  zo  als  men  de  Beelten  doet,  gelyk 
hier  in  de  Prent  afgebeeld  is,  het  welk  des  Avonds  omtrent 
half  elf,  als  't  Volk  van  daar  naar  Huis  toe  was,  door  eerv  ver- 
maard Meeiler  naaukeurig  is  afgeteekend,  met  al  de  wonden 
die  deeze  twee  doorlugtigc  Heeren  van  't  woedend  Graauw 
ontfangen  hadden.    De  Barbarifche  Beul,  trok  me  deeze  her-  En  ver-' 
ten  naar  zeekere  Herberg  ,  daar  veel  Vyanden  van  de  Wit-  „"'"'''' 
TEN  vergaderd  waaren,  die  dezelve  met  de  gruwclykfte  ver-.<ieHe"ren" 
foeing  handelde  dat  myn  Pen  als  ftil  (laande  in  't  befchryven  ilfeTnHe" 
van  zulke  ongehoorde  wreedheden,  niet  bequaam  is,  al  die  berg,  die 

Godloosheedenuittedrukken.Het  Volkwegzyndc,wierdende  ^"craedng"' 
Lichaamen  's  nagt  omtrent  ten  half  twaalf  uuren ,  met  een  Koets  sei'^ndeid 
en  eenige  Perzoonen ,  op  het  gemelde  verfoek  van  haar  Ed:  "°"'*"-    • 
Mog:  Gecommitterde  Raaden  van 't  Schavot  gehaald,  cninde 
Nieuwe  Kerk  begraven,  's  Anderen  daags  liepe  veel  Menfchen: 
naar  't  Groen  Sootje,  fnydende  al  de  ftukjens  hout  van  de  Wip 
af,  daar  maar  eenig  Bloed  gefpat  was  ,     om  dezelve,  tot  een 
eeuwige  gedagtenis  te  bewaaren:  en'taanmerkclykftis,  dat  nie- 
mand als  deze  twee  Heeren  door  deze  raferny  laft  heeft  geleden. 

Dus  ver  is  dit  het  verhaal  vaneen  Geloofwaardig  en  onzydig 
Heer,  die  van 's  Morgens  tot  des  Nags,  toe  niet  zonder  grootö 
ontroering  en  droefheid  ,  ooggetuyge  van  deeze  grouweldaad 
isgeweeft.  Doch,  dewyl  men  in  zulk  een  geval  niet  overal  karj 
byzyn,  en  alles  op  een  tyd  te  gelyk  waarneemen,  ftel  ik  hier 
tot  verwondering  van  veel  Menfchen,  een  waaragtige  en  zee- 
kere Verklaaring  van  dien  verfoeielyke  Hendrik^  Terhoef,  wo- 
nende tegenwoordig  tot  Uur  echt. 

Verklaring  van  de»  geiveeze  Silverfmit  Hendrik  Ver- 
hoef ,  tvoonende  tegenwoordig  totUitrecht. 

Verklaring 

EErftelyk  verklaarde  hy  Hc-^drik  Verhoef,  dat  de  Haagfc  Burgery  te 'J^"  """ 
laincn  gerot  wras  op  een  gerucht  dat  de  Boeren  en  Huysluyden  van  liöef  d"" 
meening  waaren  den  Haa^  te  plunderen;  als  mede  door'tuitdroycn  dat siiveifmir, 
l^illem  "Ticheludr  aanklager  van  den  Heer  Cornelis  de  Witt  zoude 
van  de  Voorpoort  komen  ,  daar  hy  nevcus  gemelde  Heer  eenige  tyd  ge- 
vangen had  gezeten.  Wcij 


4*4  LEEVEN  en  DOOD  van 

ï67'»        Weinig  tyd  hier  na  icidc  den  gemclden  Verhoef  dat  hy  '$  Morgens 
»  -  vroeg  God  had  gebeden,   dat  hy  de  Witten  mogt  helpen  om  hals- 

brengen  of  zelfs  fterven.  (  Nota  ). 

.  Hy  zynde  onder  den  Burger  Capitai»  de  Swart  ,  en  het  Blaauwc 
Vaandel,  bevond  zyn  Capttam  heel  ontflcld  ,  niet  wcctcnde,  hoc  hy 
zich  in  die  onftuymigheid  ,  zoude  gcdraj;cn  ?  zo  dat  de  rotsgefellcn(  zien- 
de zyn  flaauwhcrtigheid)  hem  vcrfchcidc  ryzcn  drygden  van  de  Cow 
faguif  te  jagen  en  hem  Verhoef  \n  zyn  plaats  te  ftcllen. 

Dezelve  Compagnie  verder  trekkende  door  de  gevangcnPoort  naar  dcCin- 
ge',  onimoeten  Dintrent  het  Huys  van  de  Heer  MolenfchHccaAcxCompa- 
c»if»  Ruytcrs,  in  den  Ba^g  bezetting  houdende  ,  a.zwv/cXkch'j  Verhoef 
toeriep,  dat  zy  zouden  <^^^/ivrf»  :  Waar  op  den  Bevclbcbber  die  voor 
uit  reed,  zyn  dcegcn  trok,  zonder  te  weetcn  wat  hy  wilden  uitvoeren, 
wanneer  de  Burgery  zich  klaar  maakten  om  vuur  te  gecven  :  't  Welk 
den  Bevelhebber  ziende,  de  Ruytcry  deed  defileeren,  of  agtcr  malkander 
trekken.  Waar  op  hy  Verhoef  in'i  voorby  trekken  had  geroepen , de Pri?i* 
booven  de  Witten  onder,  die  anders  meend  die  fla  de  Donder  :  Endit,  zo 
hyzeide,  omteweetenaan  wat  kant  de  Ruyteiy  helden  :  Zy  antwoorden, 
^omecnefiivy^took,  en  fwaaide  de  hoeden  over 't  hoofd  :  hetgccnhemccn 
gerudheid  gaf  om  zyn  voorneemeii  uit  te  voeren. 

Hy/V/ïjoe/verklaarde  vorder,  dat  hy  ten  dien  einde  zich  had  voorzien 
meteen  Staat  en  Roer,  't  welk  in  twaalf  fchooten  een  pond  Loot  had  van 
noden,  laatcndedaartwceKogclsoploopcD. 

De  gemelde  Compagnie  Burgers  Poft  vattende  op  de  Cingcl ,  klaagde 
de  roisgezellcn,  dat  zy  geen  genocgzaamc  ruymten  hadden ,  en  zcide  aan  den 
Capttain,  dat  hy  naar  het  Huys  van  den  Rhyugraaf  zoude  trekken,  al- 
waar zy  voor  eenigc  tyd  hun  geweer  nederlcidcn. 

In  deeze  tullchcn  tyd  was  de  Heer  iVf<Jd/,  Overfte  der  Burgery,  byhem 

Verhoef  gekomen ,   verzoekende  hem    alleen   te   fprcekcn  ,  en   bragt 

hem  ten  Huyze  van  eenen  Beukelaar  ,   alwaar  mede  was  gekomen  de 

Scheepe'i  vari  Banken,  in  wiens  tegenwoordigheid,  de  gcdagtc    Heer 

Maas,  hem  Verhoef  ccn  Roemer  Wyn  bragt  op  de  gezontheid  van  zyn 

Hoogheid  den  Hccre  Prince  va»  Oragnien,  waar  op /W:iaf/antwoorde, 

hoe  gy  dat  meettd  locct  de  Duivel,  doch-,  «lis  de   Roemer  gr oot  zal  ik  hem 

DenOvet-   uit  drinken  :  OndcrtufFchen  droeg  hem  de  Heer  Maas  wyiloopig  voor, 

fteMaas      j^^g  yg^j  oDgemakkcii  uit  detzc  Oproer  konde  komen,  en  wat  fwaarig- 

boefmeV    heid  daarcgier  viMir  d'aanlcidcrs  van  't  werk  in  ftak  ,  cnnaarccn  fchoone 

eenfchoo-  recden  gevoerd  hcbb.tidc,  vroeg  hy  onder  andere,  wat  men  mctdellee- 

nercede      ^^^  pg  WiTT  in  't  iin  had,  waar  op  de  Silvcrfmit  antwoorden.  Dood 

pUeV       t«Jlaan.   Den  Heer  Maat  fchrikten  van  dit  zeggen  ,   en  zyde  ,  dat  hy 

«e  biengen.  Verhoef  nu  een  ongemeene  dienfi  aan  de  genoemde  Heeren  DE  WlTT  konde 

doen  i  dat  het  de  pltgt  met  was  van  Burgers  een  oproer  tegens  hunne  overig- 

heden  te  maakcn;  en  dat  al  de  Regenten  van  'sGravcnhagen  aan  y  der,  tn 

énu  hem  in  '<  byi^ndcr  met  dankbaarheid  uude  vergelden  by  aldien  hj  zyn  en. 

der. 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       415"     ^  ,, 

<ier»eemi>ig  wiUe jlaaken.  Waar  op  Firr^»!:/ mcthecvigheid  uitvoer,  zeg-       '    ' 
gende  ,    dat  die  voor  Schclmeft  [prak  niet  veel  beeter  was.     Zoo  dat  de 
Heer  i)1aas  ,   licndc  ,   dat  al  ïyn  tufl'chcnfpraak  en  moeite  vruchteloos 
was,  van  daar  vertrok,  na  dat  Verhoef  noch  een  glas  Wyn  of  twee  ge- 
dronkenhad ,  onder  veel  drygementen  loo  op  d'een  als  d'andcr.    Verhoef 
bleef  noch  eenigc  tyd  met  de  andere  fprckcn,  doch  na  dat  hy  wederom  by  7.yn 
Compagnie  was  gekomen  ,  belalten  hy  de  Tamboers  de  Marfch  te  flaan, 
om  voort  te  trekken  naar  de  gevange  Poort,  alwaar  den  Heer  Burger- 
meefter  Gröfa^TfW  was  gekomen  ,   om  insgelyks  met  Verhoef  te  fpree- De  Burgere- 
ken,  die  hem  hem  heel  vricndclyk  verzocht  op  het  Stadhuystc  komen,  G,o"„y„i, 
gelyk  hy  deed,  treedende  niet  zonder  groote  bekommernis  (zoohyvcr- verroekt 
klaarde)  door  d'andere  Ctrnfagnien,  en  veertig  Man  die  op 't  Stadhuys  Verhoef  op 
de  Wacht  hadden.     Welke  laalte  Verhoef 'zmMicn  en  hem  zyden  ,  w-y  J's ko^''^';"'* 
weete»  -wat  gv  in  ';  zin  hebt  ,    wcejl  Kloekmoedig  ,   en  toend  mv  Dapper  :  ^^^j^^A^.i^^ 
zoo  ze  H  meenen  achter  af  te  lyden.  Zo»  maakt  maar  eenig  gerugt ,  dan  zul-  kewoorde» 
len  wy  de  deur  op  loopen  en  lirengeazc  alle  om  den  hals.     Hier  op  trad  hy  vjncenij» 
Verhoef  zWcm  binnen,  niet  anders  by  hem  hebbende  als  zynzyd  geweer  cii  Burgert. 
een  groot  Mes  in  zyn  zak  ,   om  zich  by  tyde  en  gelegentheit  daarvan  te  ':'"^°^^ 
bedienen;  daar  vindende  Burgerroeefters ,   Schepenen  en  Vroedfchap,  g'^'Jl.'Jj'f 
zyndedeBailliuwdaarnictby,  dieallcopftonden,  en  hem  met  ongedek- meefters' 
te  Hoofden  groeten.     Hy  dit  ziende  verzocht  dat  de  Heeren  haar  gelief- Scheepenen 
de  te  dekken,  en  gaan  zitten,  het  welk  gefchiedende  ,  wilden  zy  ,  dat  ^^'J'°"^" 
hy  zich  mede  zoude  dekken,  't  welk  by  hem  wierd  afgeflagcn,  blyven- 
de  aldus  blouts  Hoofds  ftaan.     Den  Burgcrmecfter  Groenevcid hctviooxd  hj^'^iij'" 
voerende,  zyde,  dat  z'^  Heeren  hem  hadden  otitlmoden  om  een  groote  dien/i yerzogt^yn 
van  hem  te  verkryge»  ,   tvetende  ,    dat  hy  een  "welgejleld  Man  binnen  Jen  voornemen 
Haag  was  ,    voorzien  met  een  groote  Silverwinkel  ;   dat  hem  voor  al  geen  "  "^''**''- 
loffe  onderneemmgen  betaamde  ;  dat  de  Regenten  van  den  Haag ,  en  de  Hee- 
ren DE  WiTT  eemfii(lijk  nan  hem  vcrpligt  zoude  zyn  ,   met  beloften  van 
behoor lyke  gn  milddadige  erkentenis ,  zo  hy  ,  als  veel  onder  de  Burgers  ver- 
mogende te  weeg  konde  brengen  ,   dat  de  genoemde  Heeren  nF.  WlTT  zo 
lang  met  twee  Burgers  uyt  yder  Compa>;nie  ivierden  bewaakt,  tot  dat  zyn 
Hoogheid  in  den  Haag  zoude  zyn  gekomen  ,   om  zyn  gedagten  en  goedvinden 
te  verjiaun  en  te  weeten.     Waar  op  Verh'ief  verklaarden  geantwoord  te 
hebben.  Dat  hy  den  Duyvel  had  van  PE  Witten  ;  dat  hv  nu  twee  ver-  Hjrdc 
fcheide  ryzen  Verraders  Huyzen  had  helpen  bexvaaren  ,   '/  geen  hy  met  meer  woorden 
lailde  doen.    Hier  mede  te  verdaan  geevendc,  het  Huysvan  dengcwcc-  ""Y''^"'^ 
zen  Raad  Penfionaris  ten  tyde  van  zyn  ongemak,  en  dat  van  den  Over-  genrcnvin 
ften  Mombas  wanneer  hy  zyn  poll  aan  den  Yffclen  't  Tolhuys  had  ver-  Jen  Haag. 
laatcn. 

Den  Heer  Penfionaris  van  DER  HoEVEN  vraagde  hem,  watd^nz  a 
meening  luas.  Waar  op  hy  antwoorden  ,  De  Witten  van  de  Po(,rt  te 
haak»,  en  om  den  hals  te  brengen.  Toen  den  Heer  vander  Hokven 
wederom,  Ik  kan  ten  minjien  niet  gehve»  dat'' er  een  Haags  B'irger  ge 'jok  den 

Tu'eedc  Beek.  ^Hhh)  zat 


4i6  LEEVEN  Qti  DOOD  vati 

SÖyi.      zal  worde»,  dicttt'Lulkeenwreedheitdehandz.alleeHeit.     Verhoef  daarop. 
-  ^tZal  echter  gefchiede»,  by  aldien  my  Godzo  lang  leeven  Iaat,  alzouikhee 
allee»  doe»  ;  hebt  met  malkander  maar  een  half  Hur  patientte ,  tk  zal «  lieden 
beide  de  Herten  in  de  hand  leveren. Tic  Hccrcn  als  verblekende  van  dit  zeggen, 
antwoorde  een  der  zcl  ve ,  dan  is  V  tvd  dat  wy  uit  den  Haag  vertrekken ,  en  niet 
langer  hier  hlyven ;  Het  geen  / Wj^oc/bcantwoordc ,  dan  bentgy  alle  er»  hals  ^ 
wantgyliedenzijttKedevandcnaambangderDE  WlTTEN  en  haar gefelfchap. 
Üp  welke  hevige  gcrugtc  de  Burgervsragt  de  deur  op  liep,  meenendcdat'cr 
cenig  geweld  aan  den  Silverjmit  wierd  gedaan  ,  onder  welke  ecncnMür/ 
genaamt,  inde  volle  Vergadering  zcide  ,  als  onfe  Lieven  Heer  ee»  Land 
loiljlraffen^berooft  hy  de  Heeren  van  haar  toyshett.  Waar  na  hy  Verhoef  weder- 
om met  grote  moeite  by  lyn  Ctmpagnie  quain,hoewel  A' AJfigny  Jan  vandalen 
en  andere  van  zyn  Mededanders  hem  belooft  hadden  om  de  weg  open  te 
houden.  Echter  had  hy  veel  werk ,  door  dien  hem  zeker  Franfchman,  zynde 
ook  een  Burger,  niet  door  wilde  laten,  maarleidc  zyn  Roer  op  hem  aan, 
Jchlrthet    "'"  ronder  groot  gevaar  voor  de  .Silverfmit.    By  de  gevangc  Poort  gc- 
«triiopde  komen  zyndc,  ikp  Ferhoef,  nevens  andere  Muytemakers.    De  Schelmen 
ïooit.        moeteneer  fift,  leggende  zyn  Roer,  geladen  met  twee  Kogels,  alderecrft 
op  de  Poort  aan.    Na  dat  hy  't  hadde  geloft  ,  gaven  al  de  omftanders 
ccn  Salvo  op  dezelve ,  zo  dat  zy  binnen  korten  tyd.als  eenifchuymfpaanwas 
doorfchootcn  :  doch  alzoo  zy  met  twee  Grendelsgegrendcld  wascncea 
Sluytboom  daar  voor ,  koude  zy  dezelve  niet  open  krygen.    Eenige 
gaven  Verhoef  óq  raad  om  Bufchkruyt  in  't  Slot  te  ftcekcn  ,  doch  alzoo 
hy  zorgde  voor  't  fpringcn  ,    oordeelden  het  te  gevaarlykvoor  zich  zelfs 
tezyn.  Een  Koetzier  hier  byftaande  ,   riep  ,  laat  ons  uyt  een  Smitshnyt 
f-waare  Haamers  haaien  en  de  deur  met  gewcldof  flaan.     Wazt  op  Verhoef 
^'^oo-  aanftonds  met  noch  ymand  by  zich,  naar  deSmitwasgeloopen,  woon- 
jt«lafom    achtig  in  't  Voorhout ,  welke  hem  wygerde  die  over  te  gcevcn ,    doch 
4cDeui  op  dwong  ze  hem  eindelyk  af.     Als  Verhoef  met  deze  Mookers  de  Poort 
»efl»an.      vvüdcn  opcn  (laan  ,   quam  den  Cipier  beneden  en  verzogt  dat  zy  geen 
geweld  geliefden  te  gcbruykcn  y  dewyl  hy  de  Poort  met  geinak  zoude 
openen.    Waarop  Verhoef  met  eenige  mcdeftandcrs  naar  boven  liep, 
vragende  aanftonds  naar  de  Kamer  van  de  Hccrcn  de  Wiir  ,   welke 
hem  aangetoond  zynde,  gebood  hy  dat  men  geen  andere  Kamers  zoude 
openen ,  om  geen  gclegcntheid  te  geven ,  dat  Schelmen  en  Dieven  hier 
Tornt  in  de  ^°°^  mogten  ontvlugtcn.    In  de  Kamer  komende  ,   vond  hy  volgens 
kTmei'viD.  zyn  vcrklaaring  de  twee  Gebroeders,  bewaard  van  vier  Burgers,  welke 
JeHeeten'  ^\\q  loudc  dronken  gemaakt  zyn,  en  het  Geweer  afgenomen  ,  om  de 
if  Witt.'     Gebroeders  het  vluchtc  niet  te  konnen  beletten.     Den  Ruwaard  zag  hjr 
op  een  Lcdckant  leggen  ,   hangende  zyn  Pruyk  en  Hoed  ter  zyde  het 
Hoofdeinde,  hebbende  een  Nachtmus  op  zyn  Hoofd,  cnccnlangDasjen 
om  den  hals.    Den  geweezcn  Raad  P*»//ö«<»r« ftond aan  een  Tafel  aan 
d'anderc  zyde  van  de  Kamer  iets  kezende,  hebbende    by  zich    een 
OcumaataCT    of  Boode,    Verhoef  trad    voort  naar   hci    Lcdekant 

fchuy- 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.         417 

ithuy veilde  de  Gor^ynen  met  geweld  open,  zegRcnde,  Vc-rratiergymoa  ^^7^* 
nu  Jierve»  ,   ifi  Godt  ,   en  verblyd  u  zelve».     Waar  op  hy  Fer&oef  ver-  "* 

klaarde,  dat  den  Rnwaard  machüg  ontftcldc  en  verbleekte,  zeggende    ^P'"'^'"^ 
Vrteuden  uut  heb  »/•  misdaan,  hier  op  had  Verboef  ge^mwootd,  gyzytee»  f ^„wii 
PrinceH  Moorder;  een  Verrader ,  en  Schelm,  haailumatir.     Den  Kuwaard 
opryzende  zat  Uil ,  met  de  handen  over  malkander  als  of  hy  wilde  bid- 
den.   Ymand  van  deze  mcdcllanders  dit  ziende,  en  niet  langer  kennen-  -r^.  .   ^ 
de  wagtcn,  lichte  zyn  Roer  op,  llaande  naar  den  Ruwaard  ,   met  zulk  n^tmet 
ccn  kragt  ,   dat  de  üylen  van  't  Lcdekant  daar  door  tot  den  ander  vie-  '^>'°  ^°«. 
len  ,  zonder  hem  te  raaKcn.    Den  Ruwaard  op  de  fponde  van  't  Lede-  r"'''jj 
kant  zittende,  en  trekkende  zyn  Koullèu  aan,  bevond  hy  dat  ymand  der    "  ' 

Burgers  reeds  in  zyn  Muylen  had  gepift ,  waar  op  hy  zyn  Hoofd  fchud- 
den  en  zyde  ,  wat  hebhenze  gedaan  ,    en  Ffr/^öff/"  antwoorde  ,  trek  maar 
aan,  '«  is  maar  om  een  korte  tyd  voor  u  te  doen.     Voorts  wierd  hem  door 
een  kort  perzoon  zyn  Nachtrok  omj^cflagen.    Den  gewcezen  Raad  Feyt- 
fimaris  toetrecdende  ,   vroeg  ondcrtulFchen  ,   of  me»  hem  ook  meende  om 
hals  te  brengen}  Waar  op  ymand  vaud'omftanders  i^  ie,  ja  Schelm,  Ier- 
rader,  Dief,gy  zult  d'eige  gang  van  uw  Broeder  gaan.     Tufichen  welke 
reeden  een  derde  zyn  Roer  nam  ,  gevende  met  het  zelve  den  gcweezen 
Raad  Penfionaris  zulk  een  fwaare  llag  aan  't  Hoofd ,  dat  het  bloed  daar 
uyt  gonsde  en  een  lap  vel  daar  by  bleef  hangen.     Zoo  dat  de  gewcezenRaad 
Pt;»//o»<iwniet  zonder  ontfteltcnis  zyn  kalotje  afnam,  en  ccnNcusdock 
daaropleide,  zeg^^cnde  met  de  handen  over malkandcrgevouwen,  zon- 
der vetbleekcn,  Mannen is^tommynleeven te  doen,  fchiet  my  aanflonds  en-  E''f'nio«<!t'! 
der  de  voet,  loouende  geruftelyk  zyn  borlU    't  Welk  hy  r^r^^fbeletten  ?an7en>e" 
zoohy  verklaard  heeft  ,  zeggende  aan  d'omllanders  ,  Mannen  die  Schel-  weztnRaaj 
men  moeten publykjlervent  gelykzy  diengoedcnBüM,  die  't  zoo  wel  met  ^^  Penfionaris, 
^Frins  en  't  Vaderland  meende  ,   hebben  gedaan  ,   als  ook  den  onnoofelen  van 
der  Graaf,    die  heide  op  't  Schavot  zyn  gefturveu  ;   Et  zao  zullen  zy  ook 
doen.    Vervolgende  met  veel  fcheld  woorden  ,   dat  zy  zoo  veel  eerlyke 
Luyden,  als,  Ktevit,  vanderHorfi,  enz.  hadden  beledigd  ,  cnd.xxGoi 
nu  quam  om  rechtvaardige  Wraak  te  neemen  ;   belluyte'ndc  datGoJ  dit 
alles  zoo  woiiderlyk  had  befchikt.     Hier  mcede  rukte  en  fcheurde  een 
gedeelte  der  Burgery  den  Ruwaard  met  een  ongemeen  getier  van  de  Ka- 
mer de  Trappen  af ,  waar  op  den  gewezen  Raad  Penfionaris ,  den  Sil- 
verfmitby  de  hand  vatten,  en  zyn  Broeder  aldus  volgde,  zeggende,  Ifel 
vroome  Burgers  hoe  gaat  dit  zoo?  en  verklaarde  Verhoef,  dat  hy  een  vuur 
in  des  gewczene  Raad  Penfionaris  zyn  Oogcn  zag;  't  welk  hem  als  ver- 
vaarde :  Zoo  dat  hy  zeide  ,    Indien  den  Raad  Penjionaris  gewapend  loas 
geweeflt  zondikhemmetmyntwei'n  niet  aangetajl  derven  hcèbe».     Vraa- 
gende  hy  Verhoef  yoidct ,   Myn  Heer  hoezijtge  zuo  ver  van  onzen  Lieven 
Heer  afgeweken ,  dat  ghy  zoo  Goddeloos,  een  Land,  daar  gy  zoo  geacht  en  ge- 
zien zijt  ,  Aan  de  Franfchen  hebt  overgegeven,  enzoormenig  braaf  Man  op 
de  M^Jlhoop  hebt  gebracht.     En  dezelve  van  haar  Ctedt  laaien  berooven. 

Hhh  X  Den 


42-8  LEE  VEN  en  DOOD  van 

'   '     Den  gcweezen  Raad  Penfiomtris  aniwoo:dc  ,   ladie»  zy  alle  zoo  gedatn 
'  hadden  als  ik  ,    duar  -lou  tot  mch  toi  niet  een  Stait ,  over  geweell  zyir. 

Uyt  't  woord  van  alle,vcrllond  hy  Verhoef  lywt  medcftandcrs,zo  dar  hy  geen 
ogenblik  zoude  gewacht  heboen,  omdoor'pyniging  en  Wreedheden  lyn 
aanh  angers  te  hebben  ^cwccteii;  doch  het  raafende  Volk  riep  van  beneden, 
dat  hy 't  tclang  maakte,  rcggende,  hyverllaatzich  ui  met  den  Raad  Pc;»- 
fionaris,  van  wicn  hy  recdts  de  Goudbeurs  en  't  Uurwerk  heeft.  Wan- 
::  ncerdcSilvcrfmitditgerugtter  oorcn  quam,  zydehy,  neemt  de  Schelmen 

en  brMytze  voor  den  duwel.  Aldus  beneden  komende  zag  hy  dat  den  Ru- 
loaarJt  reeds  onder  de  voet  was  gefla.<;cn ,  leggende  op  zyn  handen  te  leunen, 
alwaar  hy  Ff  r/;of/ een  fla^  meteen  Roer  op 'c  hoofd  kreeg,  dat  hy  bloede, 
zynde  dezelve  op  den  gewezen  Raad  Penjionaris  gemunt ,  die  ze  ontweken 
was.  Zo  dair(fr/!>(;f/",zicnde dat  het  by  den  geweezcRaad  Penfionarisic  ge- 
vaarlykwas,  zich  genoodzaakt  vond  een  weinig  van  hem  af  te  tree«icn, 
«DeTo'i-  alwaarzeckerperzo()nmctcen*Fulpe  Rok,  een  FKloolnam,  fchietcnde 
i^nll"  ^  geweczen  Raad  Penjionaris  daar  mede  door  't  hooft,  zeggende  met 
ValJen.  een,  daar  leid  het  Eemi/igED/CT.  Op  welke  lyd  ook  een  Perzoon  met 
Graauwe  klederen  aan  (welke  ^.fr/^af/zyde  geen  van  t ween  te  kennen)  de 
geweczen  Raad  Penjionoris  een  (kek  in  zyn  Borft  bragt ,  waar  doorihy  voor 
overviel,  leggendeiyn  handentezamen  als  ofhy  wilde  bidden.  De  Bur- 
gers ziende  dat  de  Gebroeders  vermoord  waren,  lollen  hun  fch  iet  geweer, 
en  begroete  hen.  Hierop  wierden  de  Lichaamen  van  alles  beroofd ,  en  gaf 
hy  Verhoef  \di^^  dat  men  het  een  aan  de  Wip  en  het  ander  aan  de  Kaak  zou- 
de hangen  :  doch  een  Bootsgezel,  wyzer  als  ik,  zyde  de  Silverfmit, 
hing  de  Lichamen  aan  haar  beencn  op ,  zynde  zy  Schelmen,  na  zyn  oordeel 
niet  waard  datie  op  de  gewoonlykewyze  gehangen  zoude  werden.  Alwaar 
hen  de  Vingers,  Duymcn,  Teenen  ,  Neus,  Handen  ,  Ooren,  enz. 
•wierden  afgcüiedcn,cn  aan  d'omllaanders  verkogt,dog  de  twee  Hcrten,zydc 
Verhoef  tol  zyn  verfchoning,dat  hy  fekerejongen  ontnome  had,wclke  defe!  vc 
als  Kaatsballen  haar  geduurig  in 't  aangezigt  kaalde,  diehy  noch  eenigctyd 
daar  na  heeft  gehad,  en  aan  )  der  die  nieuwsgierig  was,  niet  zonder  grou- 
zaïne  en  lafterlykc  woorden  dezelve  vertoonden.  Doch  zynonlangszomy 
gczegt  word ,  by  het  klein  ovcrfchot  der  Lichaamen  ter  Aarden  belleld. 
.  Een  voornaam  Dichter  maakten  het  volgende  Vaars  daar  op. 

Aan  HENDRIK    VERHOEF, 

Op  het  Vertoonen  der  twee  Herten  der  Heeren  Gebroeders 

CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT, 

EN  waart  gy  niet  met  Hydraa  s  melk  gcvoct. 
En  llects  verdioogi  ?  verhit  naar  menfchen  bJocd, 
En  vaii  geen  Leeuw  of  Tyger  vooit  gebiacht , 

getccit 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WiTT.        42^ 

Getcclt  in  een  vervloekt'  en  duyftcre  nacht, 
Gy  zoud  aan  elk  dus  riet  ten  fmaat  en  fpot 
Vertooncn  dit  clendig  ovtrlchot, 
Het  geen  gy  zelfs  uit  bittrc  wraak  ontziHd, 
Noch  dagelyks  met  hand  en  tand  vcrflind: 
Noch  hangen,  als  gy  elk  in  't  aanfchyn  vryft, 
En  't  blinde  volk  met  loutere  loogens  Üyft,^ 
Om  zoo  een  vuyl  vervloekte  en  helfche  moordt , 
By  Hcyden  noch  by  Turken  nooyt  gehoord.  <; 

Gy  zoudt  die  eer  omhelfen,  en  rnct  fmert. 
Dees  herten  ,  zelfs  beweenen  in  u  hert. 
Maar  zeedert  gy  uyt  eygen  vrees  gejaagdt, 
En  dat  een  woim  fteets  u  gewiflè  knaagt,  ' 

En  t'eftens  u  met  na-bedenken  voed, 
Nu  dry  ft  de  vrees,  en  vi'anhoop  u  gemoed; 
Als  een  die  vlugt  voor  een  vcrgifie  flangh. 
Gantfch  's  Gtavcnhaag  valt  u  alree  te  bangh. 
Gy  wringt,  en  krimpt;  en  waar  g'u  heene  wendt i 
'  De  fchimmen  zyn  ook  t'clkcns  daar  omtrent. 

Vliedt  dan ,  maar  denkt  wat  weg  gy  in  zult  (laan. 
De  wraakc  Gods  en  zult  gy  niet  ontgaan. 

Dit  is  de  Verklaring  van  die  Silverfmit ,  welke  eenige  tyd  daar  verhoef  te* 
na  tot  Leyden  om  zyn  Schelmftukkenftrcngclyk  wicrd  gegee-  geeffeTdf*' 
feit,  en  in  't  Tugthuys  gczei,  alwaar  tegen  't  Schavot  over, 
eenige  Studenten  verlclieide  Vioolfpeelders  hadden ,  flaandc 
de  Beul,  die  daar  eenigfinds  van  verwittigd  was  de  maat  met 
de  Garden  op  fijn  huyd. 

Waar  op  feeker  Dichter  de  volgende  woorden  toepaften. 

aan  de  HART  E  MAN. 

Wie  fteekt  de  Harteman  nu  moet  en  hart  in  't  Lyf? 
Hy  had'er  eertyds  drie;  twee  door  een  fehelms  bedryf,. 
Een  van  zyn  Vaêr,  de  twee  zyn  doof  om  hem  te  helpen, 
En  't  ander  komt  de  vrees ,  en  wanhoop  overftelpen. 
Wie  ftcckt  de  Harteman  nu  moet  en  hartin  't  Lyf, 
Vraagt  meeftcr  Tobias,  gedenk  zyn  groot  bedryf. 
Hoe  niemantniet?  O  ja,  daar  zyner  vier  met  vcelen, 
Die  zullen,  na  dat  ik  de  maailla,  hartig  fpeelen. 

Hy  was  geboortig  van  fVótrden  ,  alwaar  zyn  Ouders  in  de 

Hhh  3  g«3 


450  LEE  VEN  en  DOOD  van 

««f?**    iJfwo»y?f4««/f^<rKerk,bovcn  de  deur  eenGlas  hadden  vercerd,mcc 
r  deszelfs  Wapen  en  Naam  daar  in,  het  welk,  zo  haaftmcn al- 

daar zyn  grouweldaaden  gehoord  had ,  door  den  Heer  A.  V, 
W.  ftukken  wieid  geflagen  :  ook  had  hy  kort  hierna  tuflchcn 
Woerden  en  Oitdexvater  een  Franfchman  verflagen  vinde  leggen, 
die  hy  met  de  Kolf  van  zyn  Snaphaan  het  hoofd  opfloeg, 
de  Herflencn  daar  uyt  haalden,  en  bragt  die  aan  Graaf  Jan 
van  Hoorn,  loen  binnen  Oudewater  leggende  ,  nieenende  dat 
hy  een  groote  belooning  voor  zyn  wrcetheid  zoude  krygen , 
Yrn'clMf  *iog  wierd  van  de  Graaf  beantwoord,  weg  Katrel,  als  tl^^  een 
]in  van      jggpfl  nodiv  heb  x.al  ik.u  gerecommandeerd  houden. 

ten  Vei- 
oef  over 


cynwccct- 
hcid. 


Hier  op  is  dit  Vaars  tocgepaft. 

GY  naamt  DE  Witt  het  Hart,  het  bryn  ccn  Franfchman  af , 
Nu  toon  dan  hert  en  t)ryn,  in  ccrlyke  daaden; 
Maar  geen  gcftoolc  goedt,  konnt  ycinandt  ooyt  te  ftaadc. 
Dat  ziet  me  laffe  Fiel,  in  uw  verdiende  ftraf. 

p.  a 

Daar  benevens  heeft  zyn  Vrouw  (die  naderhand  tot  wanhoop 
was  vervallen,  haar  eens  in  't  Water  geworpen,  en  daar  na 
met  een  Mes  in  de  Buyk  gegriefd  )  hem  meer  grouwel- 
daaden verwecten,  zo  tot  Uitrecht  als  elders  voorgevallen. 

Wat  den  berugten  WULem  Ttchetaarbetrcft,  heb  ik  zyn  hoe- 
danigheden hier  vooren  aangewezen  ,  en  heeft  zedert  op  de 
Beurs  van  zyne  Vrienden  geleeft,  en  naderhandt  voor  Bede- 
laar geloopen,  gelyk  hy  noch  in  's  Gravenhagc  met  veel  vcb- 
agting  doet. 

Jan  vun  ^alen, zynóe  een  Pokmeeüerin'sGravenhage^hecfz 
jnjauvinineenigmalcn  naderhand  verklaard,  dat  hy  met  nog  elf  mede- 
yaien.  ftanders  hadde  beflüotcn,  om  de  twee  Gebroeders  uit  de  ge- 
vangenis IC  haaien,  naar  het  Schavot  te  brengenen  aldaar  den 
Ruwaardt  moeder  naakt  aan  de  Wip,  en  de  gewcczen  Racd 
Tenftonaris  aan  den  Gecfclpaal  vaft  te  pinden  om  ze  alzo  van  de 
Burgers  dood  te  laaten  fchieten,  doch  dat  zy  door  de  voorba- 
ïigheidenrafcrny  des  Volks  I  niet  tot  hun  oogwit  waren geko- 
';inen.    Deaen  Pokmccfter  heeft  ook  dikraaals geklaagd ,  dat  hy 

al 


TiclielaaiS 
vetdeibe- 


Als  oolc 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.  431 

als  van  God  geftraft  wierdj  dat  al  zyn  neering  weg  was,  en  ^  '^^'  n 
geen  menfch  meer  by  hem  quam  ;  dat  op  verfcheidc  ryzen 
wanneer  'er  vreemde  Heeren  by  hem  quamcn  ,  en  hy  mecft 
dronken  zynde»  een  Piftool  toonde,  zeggende  ,  i^iVt  dat  is 
het  Fiflool  daar  ik  den  Raad  Penfionaris  mee  door  de  kop  htbgefcho- 
ten,  enz.,  waar  op  liceker  Heer  vroeg,  of  hy  zederd  daar  geen 
berouw  van  hadde  gekregen,  ja  zeide  hy,  had  i\  z.o  veelduea' 
ten  z.0  u-as  ik,  een  rj^,  Man  ,  maar  de grootfte  jiraf  die  ik  daarover 
lyde.,  is  dat  ik,  mj  altots  verheeld  dat  ik  den  Raad  Penfionaris  om- 
trent wy  aie,  doch  Cornelis  zien  ik,  nooit  ,  en  het  ongediert  kan 
ik  niet  verwinnen  ,  z.o  dat  ik.  bang  ben  dat  het  my  nog  op  eeten  z,aL 
gelyk  ook  naderhand  gfchied  is. 
En  wat  d'andere  opperhoofden  van  deze  Moordenaars  betreft, 
luft  my  niet  yder  in 't  byzonder  af  te  fchetfen,  alszyndeniec 
waardig  om  het  papier  daar  mede  te  vullen,  maar  'tiswaaragtig 
datgeenvan  aldehanddadigers,'tzedertooitzegenhebbenge- 
had,  en  door  armoede  ofongediertezyngefturvenof  vergaan, 
en  wat  Ferheefen  Tichelaars  einde  Tal  zyn  ,  fullen  wy  of  onfc 
nakomelingen,  door  de  tyd  fien. 

Het  is  aanmerkenswaardig  dat  Mevrouw  de  Ruwaardinne 
van  haar  Hoffteede  met  de  Roets  omtrent  den  Haag  komen- 
de, wierd  tegen  gehouden,  en  kondfchap  gegeven  dat  men 
doende  was  met  haar  Man  te  vermoorden  ,  waar  op  zy  met 
groote  onfteldheid  te  rug  reed,  naar  't  eerfte  Dorp,  metge- 
dagten  om  haar  by  den  Kerkelyken  Heer  ,  die  van  haar  Man 
groot  gemaakt  was ,  te  verfchuylen  en  wat  te  bedaaren.  Dec-  "^jfA      ' 
zen  Heer,  die  by  geval  de  Deur  opende,  zyde.  Mevrouw  gaat  y"°len° 
hier  van  daan,  gy  kunt  hier  niet  z.yn,  ik  wil  daar  niet  mede  te  doen  ^t^tl^  a 
hebben,  fluytende  aldus  de  Deur  te  gelyk  met  groote  haaftig-  RuwVar" 
heid  wederom  toe,  laatende die  ftandvaftige  en  bedroefde  We- '^"'"*° 
duw  aldus  troofteloos  voor  't  Huys  ftaan.     Waarlyk  een  on- 
raenfchelyke  daad  en  flegte  erkentenis  voor  al  de  deugden,  en 
weldaden,  die  hy  zoo  veel  Jaaren  van  dit  Huysgezin  had  geno- 
ten ,  en  voornamentlyk  van  hunnen  Vader  den  Heer  Jacob  dê 
WiTT,  die  nu  tweemaal  d'omkeer  van  den  Staat  beleefd  heb- 
bende, verzogt  uit  zyn  eyge  beweeging  kort  naar  deze  Moord 
©ntflagen  te  zyn  van  zyn  Rekenmee lier fc hap,  en  leefden  no£ 

om- 


^g 


43^  LEEVENen  DOOD  van 

^"7''*    omtrent  twee  Jaaren  na  zyn  Soons  :    en  den  Rasd  Pen^onaris 
■—         heef:  een  Zoon  naar  gelaaten,  getrouwd  zynde  aan  de  Doch- 
ter van  den  Ruwaard,  daar  geen  minder  verwachting  van  was 
als  van  zyn  Ed:,  voerende  dezelve  naam  ,   en  bezat  even  de- 
zelve zcldfaame  hoedaanigheedcn  van  zyn  Vader  ,   doch  fturf 
in  't  krachtigft  van  zyn  Iceven,  tot  groot  verlies  van  zyn  ge- 
ilagt  en  Kinderen  ,  welke  een  Dochter  en  twee  Zoonen  zyn, 
van  welke  laafte  d'ecnCoRNELisend'ander  Johanj  isgenaamt, 
die  yder  in  't  byzonder,  tot  groote  verwondering,  ten  uitterftc 
aarden  na  hunne  Groot- Vaders  daar  zy  naar  genoemd  zyn, 
200  dat  uit  dit  Geflagt,na  alle  oogenfchyn  noch  twee  groote 
Mannen  te  verwachten  zyn. 
Ce  Wapens     De  woede  van  't  Volk  duurde  noch  naar  de  dood  van  deze 
"'S^de"  Doorluchtige  Heeren.   De  Ruitery  die  tot  bewaaring  van  de 
«inield-    geweezene  Raad  Penfionans   Huis  daar  gefteld  waaren, ont- 
zagen zich  niet  van  verfcheidc   moetvvilligheeden    te  doen, 
zy  braaken  de  Kelder  oopcn,  en  dronken  fich  zat  en  vol  met 
de  Wyn  die  zy  daar  vonden.     Zy  dwongen  de  Bediende  geld 
af,   en  den  Lieutenant  haalden  het  gefchilderd  Afbeeldfel  van 
de  Heer  Johan  de  Wut  van  de  Wand,  waar  over  haar  Ed; 
Groot  Mog:  's  Maandags  daar  na ,  de  Heer  van  Maasdam  uit 
de  Ordre  van  deRidderlchap,  mitsgaders  ymand  van  Dordrcgty 
van  Amfttrdam  en  van  /i/^i»<i<jr  Volmagtigdcn  en  naar  zynHoog- 
heid  zonden, met  verfoek.om  dit  geweld  door  zyn  eyge  wagt  be- 
gaan ,  te  beletten  ,  en  het  Schildery  wederom  te  doen  gee- 
ven.  Zy  haalden  de  Waapens  die  boven  het  Graf  hingen  weg, 
en  braakenzc  aan  kleine  (tukken.    Ook  veegde  zy  die  tot 
Dordrecht  uit  ,    welke  op  het  Orgel  in  de  groote  Kerk  ge- 
fchilderd waaren,  en  de  Burgers  op 't  Stadhuysde  Wagt  heb- 
bende, fneeden  aldaar  wel  veertig  Kuflens  flukken,  zeggen- 
de, nieuwe  Heeren  nieuwe  Knjfens.     In  de  voornaamfte  Steden 
wierd  door  't  Oproer  des  Volks  de  Overigheid  veranderd,  en 
alfulke  in  de  plaats  gefteld  als  zyn  Hoogheid  goed   keurde. 
Yeder  toonden  fich  om  't  meeft  een  Vyand  van  deCe  Staats 
Martclaaren  te  zyn ,  het  fcheen'geen  ecrlyk  Man  te  zyn  die 
Ojet  Loi  van  de  vermoorde  Heeren  fpraaken. 

iy«  lag  hj ,   zyde  cenigc  ,  die  's  Faderlands  endergang  ge' 

fwO0' 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WlTT.      433  ^^  ^, 

fifooren  hadden  ,    dte   tot  eer  flohreegel  hadden  Ittier  Franfch  al^  *  • 

Prins  te  willen  z.ijn;  die  met  Vrankryk  hjmtUjk  nerdand  hielden  \  Lj(i„na 
die  niet  buiten  duinglandy  ep  een  zry  Folk^HeerJchttn;   die  dagelijks  ImndooUj 
gttfeld  gehrutkjen^  met  het  F'olk.wijs  te  rnaaken  dat  het  iet  de  Vrij' 
heid  ftrekieni  en  die  de  hoogfie  Bedieningen  aan  Knegts  en  Vretrnde' 
Itngen  gaven  ;    dat  den  gtweefen  Raad  Penfionavis  den  Ouaen  van 
Juchem  uit  Wezel  had  ontboden  ,    en  in  dejfelfs  f  laats  ten  onnofe-  vooini^ 
ien  Jongen  tot  beflierder    gefield ,  die  nooit  een   Veld^ag    by    had  J^nd'en  «- 
geuoond.     En  de  vier  Hoofd  befchuldigingcn  die't  Volkmal-  wczenRaad 
kanderingaxen,  heftenden  ecrftelyk,  dat  den  geweefe' Raad  Pen'   '"  °°"*' 
Jionarts  Engeland  tot  onvermogen  had  willen  brengen  ,    waar   door 
't  x.elve  Rij\z.ou  genoodz.aakt  u'erden  om  veel  eer  ÏVetten  van  dee^^en 
Staat  t'ontfangen  ,   als  die  x.elve  te  geeven.     Ten  tweeden  ,    het 
Doorluchtige  Huis  van  Oragnien  kragieloos  te  maaken  ,  enbuttenalle 
gezag  en  vermogen  (lellen.     Ten  derden,  dat  hy  de  Provintievan 
Holland  over  de  zes  anderen  wilde  doen  Heerfchen ,  geli/\de  Zonne 
over  de /es  andere  Planneeten.     En  ten  vierden,  dathy  met  al  zijn 
aanhang  in  Holland  den  baas  wilde  fpeehn ,  en  die  Provintie  als  een 
Seuverain  Regceren.     Die  van  de  andere  kant  fweegen  ook  nieft 
ftil,  fchoon  zy  niet  in  'x.  openbaar  dorden  fpreeken.  't  Geen  «- 

Zy    zydcn  ,    hoe   kan    men   een  trouwer    Man  voor    den   Staat  dcrewedcïs 
vinden   als  den   Raad  Penjiofiaris  gcwee(t   is  ,   heeft  ons  Land   ooit   '^^*"' 
wel   loo   machtig  gebloeid   als    in    zyn   negemien    Jaarigcn   dienrt  .• 
Wat  macht  heeft  een  enkel  Man  die  maar  een  Dienaar  vanden  Staat 
is,  om  't  Land  aan  den  Vyand  te  verkoopen,  en  hoc  dathy  en  zyn  aan- 
hangers by  de  Coningen  van  Vra>ikryk  en  Engeland  in  deezen  Oorlog  ge- 
zien zyn  gewcell ,   geeft  den  brief  wel  te  kennen  die  den  Coning  Lode- 
M-v^aan  den  Coning  van  Engeland  fchreef;  dat  Martyu  van  Juchem  yza 
haar  Heog  Mog:  al  vroeg  in  't  Voorjaar  in  's  Gravenbttgen  was  ontbo- 
den ,   die  de  voorraad  welke  tot  verwecring  van  de  Stade  noodig  was 
genoeg  had  verzocht,  doch  niet  is  gevolgd;  dat  deze  zorg  aan  de  Raad 
van  Staatcn  Hond,   daar  Johan  de  Witt  gantfch  geen  gezag  had: 
dat  den  hoog-gemeldc  Raad  van  Siaatcn  hem  van  Juchem  'm  den  tiaag 
gehouden  ,   crt  van  Santen  by  een  openbaar  bcfiuyt  van  den  6  Mey  tot 
bclherdcr  der  Stadt  iVeezel  hadden  gemaakt ,  zoo  dat  dit  zaaken  warea 
daar  hy  Raad  Penjiunaris  niet  in  te  zeggen  had,  en,  ook  üu)  ten  zyn  werk 
w^'s  :  dat  d'eerde  Hoofd  befchulliging  meer  tot  zyn  eer  was,  ftrckKcn- 
de  als  tot  zyn  bclaQing,  dewyl men  naderhand  bevonden  had  /dat  En- 
geland te  machtig  wordende  ,   ons  in  de  Zeevaard  enz.  onderdrukte. 
Tweede  Botk.  ( I  i ' )  het 


454  LEE  VEN  en  DOOD  van 

'7^'    het  welk  als  dan  niet  gcfchicdcii  konden;  dat  hy nimmer tegens het Huys 
^-  *an  Oragnicn  cenige  haat  hadde  gehad ,  maar  alleen  belet  om  ymaiidaU 

de  macht  te  gclyk  in  handen  te  geeven  ,  op  wiens  gcnaadeu  de  Staatea 
zoude  moeten  leevcn,  welke  zich  aldus  van  Meefters  tot  Knechtbmaak- 
len.en  waar  door  Jaarlyks  vervaarlykegroote  fommc  gelds  worden  verquift. 
Dat  een  Dienaar  als  hy  van  Holland  verplicht  en  genoodzaakt  was,  zya 
cygc  Provintie  voor  te  (laan,  en  die  zooveel  als't  mogclyk  wasgrootcr 
te  maaken,  en  te  doen  biocjcn,  gclyk  hy  waarlyk  gedaan  had;  datmen 
hem  Heerszuchtig  noemde,  om  dat  hy  door  zyn  weergaloos  gedrag  zo 
veel  voordeel  aan  zyn  Vaderland  toebrengende  ,  groot  gezag  en  Acht- 
baarheid had  vcrkrecgcn  ,  in  weerwil  van  een  onnoembaar  getal  zyner 
Vyandcn  ;  maar  dat  men  niet  konde  bewyzen  dat  hy  zyn  Achtbaarheid 
ooit  in  't  een  of  't  ander  misbruykt  had,  en  nimmer  iets  op  zich  zelfs  gc- 
noomcn,  maar  altoos  de  Raad  aan  zyn  Meeflcrs  mede  gedeeld,  cnbuitca 
hun  goetvindc  niet  haddc  gcdaan.gclyk  zulksgenoegzaam  aangetekent  ftond. 
En  wat  den  Ruwaards  bcfchuldiging  aangaat  (zydezy)  kan  men  in  zyn 
Vonniszien,  dcwyl  daar  niets  totzynlaltc  in  uitgedrukt  ftaat,  gelykaltyd 
in  Crimincclc  Sententicn  gcbruikclyk  is. 

Deeze  wcderzydige  praat  laat  ik  andere  oordeelen,  en  van 
Gedagten   '^  mync  hier  dit  alleen  maar  by  doen ,  hier  in  beftaande,  dat  ik  niet 
vanden      Chfiftelyk  Hoch  redelyk  vind,  dat  cenige  menfchcn  naar  de 
schry  v«,   ^^^  j  ^^^  ^.^^^  zulkc  uicfleekende  Mannen ,  die  zich  niet  kunnen 
\erdeedigea,  fommige  door  quaade driften,  en  fommige  door 
onkunde  ,   of  ten  gevalle  van  andere ,  daar    zy  hun  bevor- 
dering in  beoogden,  foo  qualy ken Lallerlykgelchreeven heb- 
ben, en  het  volk  daar  door  zulk  een  valfche  indruk  gegeeven, 
dat  huydendaags  nog  veel  menfchen  leeven,  die  dit  voor  de 
waarheid  aanneemen,  en  noch  niet  anders  bekend  is ;  doch 
na    twee-en-dertig  Jaarcn   is   noch  het   minft  daar  zy  me- 
de belaft  zyn  geworden,  niet  voor  den  dag  gekomen  :   maar 
in  tegendeel,  zyn  de  HeerenZ/ffwu/tWuit  deRidderfchap,  als 
»e  blieven  QQJj  gg^  Heer  V!tn  Dordrecht ,  Amfterdam  en  Alktnaar^  nevens 
mooiden    cenige  uit  de  Gecommittterde  Raaden  ,  verfterkt  met  de  Raad 
cn'^p^di*'    Pcnfionaris  en  een  Geheymfchryver,  den  13  Auguftut  yan  haar 
chatterKa-  Ed:  Gi'oot  Mog:  aan  't  Huys  van  de  Heer  Johan  de  Witt, 
Jiajf/'      en  naar  Dordrecht  Gevolmagtigd ,  om  al  de  Brieven  en  Papie- 
ren te  vcrzeegelen  die  den  25  der  zelve  Maand  door  hoog-ge- 
melde  H«eien  in  's  Gravtnhagcn  op  de  Charter  Kamer  zyn 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       43  j 

gebracht  ,  en  de  Zecgels  by  den  Heer  va.n Duyvenvcorde ^dic ^ 
Stadhouder  van  de  Leenen ,  enRegiftermeefter  in  zyn  Ed:  plaats 
aangefteld  was,  200  dat  men  tot  verwondering  van  deGevol- 
magtigden,  nimmer  gedacht  had,  dat  een  Man  die  zoo  mach- 
tig veel  zaaken  beheerfchten,  als  de  Heer  JoHAN  de  Witt, 
foo  net  in  zyn  dingen  konde  zyn;  waar  op  de  HeerW^;f^«e- i'Amb>n«. 
fort  twee  Menfchen  noemt,  die  hy  oordeeld  de  allernaauw- ^'"V'^'U^ 
keurigfte  op  hunne  (lukken  te  zyn  geweeft,  zeggende.  „Den  pag.'ioz. 
„Cardinaal  Aïaz.arin  was  hier  ioo  naauvvkeurig  op,  dat  zyne 
,,  bedienden  niet  konde  miflen,  fo  haaft  als  hy  een  zynerftuk- 
„ken    eyfchten  ,     of   vertoonde    en    gaf    die    hem    aan-- 
„Honds over.  De  gefchiktheiden  netheid  van  den  geweezen 
„Heer  de  Witt  eerlle  Staatsbediende  van  Holland,   quam 
„zesr  na  aan  die  van  den  gemelden  Cardinaal,  en  wierd  vol- 
j,  komen  wel  gediend  door  den  Cowww  van  Holland,  dieon- 
„  der  hem  ftond.     De  meergemelde  Heeren  Gevolmagtigden 
hebben  dan  niets  in  zyn  Papieren  gevonden  ,    als  alle  blyken  tet  hunne 
van  getrouw  igheid,waar  inhaarEd:  Groot  Mog:  het  uiterfte  ge-  '''*  j"^> 
noegen  hebben  genomen.     Zoo  dat  ik  de  lafters  van  den  bit- 
zen  Schryver  v4:  Adontanustn  de  onkundigen  LivandenBofch^ 
die  door  den  Ruwaard  om  zyn  quaad  gedrag  van  zyn  Latyns- 
Ichoolmeclterfchap  tot  Dordrecht  uit  de  Schooie  gezet  was,en  die 
de  Faamroovende  Ryz.ende  Alercurius,  als  ook  een  Werkje  daJ: 
hy  Leeven  bedrijf  en  Dood  deezer  Heeren  Gebroeders  noemd, 
niet  kan  noch  mag  gelooven,  dewyl  de  Waereld  door  de  tyd 
Zonneklaar  het  tegendeel  getoond  is.    Onder  alle  die  zig  be- 
moeit hebben  haar  ongelyk  aan  te  toonen,  is  een  vermaarden 
geleerd  Schryver  geen  van  de  minftc  ,  die  my  uit  Achtbaar- 
heidshalven  niet  pall  aan  te  haaien  ;  doch  deezen  Heer  heeft 
zeekerlyk  tot  zyn  verfchooning,  dat  hy  om  eenige  niet  te  ver- 
grammen ,   zulks  goet  heeft  geoordeeld  te  doen  ,  en  tegen- 
woordig zeekerlyk  zyn  fchoone  Pen  wel  een  andere  draaylbu-  tofvaO 
de  geeven.  deng«««^. 

Niet  tegenftaandedefe  tegenftreevers ,  zeide den  Coning  van  penfioniiw 
Engeland  *  wanneer  hem  zyn  vernieling  ter  ooren  quam  met  co°b'v« 
groote  vcrbleekthcid.  ,,  Het  is  my  leet  van  dien  grooten  Staats-  Engeland. 
„bediende,  doch  hy  heeft  een  der  gevaarlykfte  Ampten  »" vojjgc'pat; 

Clii  2)  zyn  113. 


,43^  LEE  VEN  en  DOOD  van 

^   "^ '"  ^  1. rvn  Land  bekleed  j,  daar  Barneveld  het  gevoelen,  Paauvt. 
„de  laller ,   maar  Cats  noch  de  blydfchip  hid  af  genootenj 
„welke  laafte  ia  de  volle  Vergadering  op  zyn  twee  kniccii 
„vallende  ,  deze  gevaarlyke  bediening  afleggende,  hem  de 
„traanen  van  vreugden  over  de  wangen  gerold  hadden,  dan- 
„  kende  Godc  dac  hy  zonder  ongemak  daar  afgekomen   was. 
Woord«n    Den  Coning  van  (^rankryk.trok  op  deze  tyding  zyn  Hoed  in 't 
viudtn      Hoofd,  zeggende,  »<  «.7'»  ti'  Vereenigde  Prouiniiende Hartader 
VHDkiyk.    af^efneken ,  boe  kunnen  de  Hollaidsrs ,  dat  altoos  z.<tlk  een  vreedpum 
vol{_isgeiveefl^  zj*lk  een  Goddetoofe  dAad  begaan ^  aan  het  Doorlng- 
tig/i  veriiand,  d.tt  in  geen  Eeuwen  te  voorfchtjn  is  gekomen^  cnaldus 
hebben  al  zyne  Vyanden  van  hemyderin't  byzonder getuigd. 
♦deUNco-v den FranfchenSchryver* zegt, hy  was  een  der  grootftever- 
TiUeHift.   j,  (tanden  zyner  Eeuw  i   de  gaauwfte  Staatkunde  van  zyn  tyd, 
voMiL     „en  de  ftutvan  zyn  Rcpublyk;  hy  was  zeer  werkfaam ,  wak- 
pig.1,28.    jjkcr,  onvermoeid  in  den  arbeid,  matigen  zcedig  :  altyd  ftcm- 
„mig,  doggemakkelyk,  ge voeglyk  en  aangenaam  in  maaltv- 
,,  den  en  ommegang  i  hy  was  volmaakt  in 't  zingen,  omop/«- 
^yflrumnten  te  fpeelen,  in  'c  danfen  ,   in  allerhande  fpeelen, 
„en  in'tPaardryden.  Daar  waaren  geen  ocfFeningen  des  Li- 
„  chaams  of  des  verftands  daar  hy  niet  ten  vollen  in  ervaaren  was. 
„  Hy  was  een  groot  Wiskonftenaar ,  een  goed  Philofooph^  en  van 
,^alle  andere  wcctenfchappenoverrloediglyk  voorfien.  Hyhad 
„  een  uitmuntend  Oordeel  ,   en  een  verwonderens  waardige  ge- 
„  heugenis ,  en  daarboven  ook  verfcheide  andere  hoedanighee- 
„dendiedoor'tleczen,  of  de  Boeken  niet  verkregen  worden. 
„DePnnsvanOragnien,  aan  wien  men  dagt,  methetSlacht- 
„ofFervanzyntwcevoornaamfte  tegenftryders  een  aangenamen 
„dienfttcdoen,  misleide  de  geene,  die  naar  uiterlyke  fchyn, 
„  en  gewoonlyk  gedrag  van  gemeene  gemoederen  oordeelden. 
„Hy  liet  over  dit  ongeluk  geen  teekens  van  vergenoeg  i  ng  bly- 
^  ken.     Hy  wasfo  Edelmoedig  dat  hy  de  verdienden  des  Pen- 
„/»o«<«m  door  Loffchriften  verhcfte,  en  wilde  niet  lydcn  ,  dat 
„  men  de  gedagtenis  van  den  Ruwaard  zoude  hooncn ,  enz.  Den 
«wiiiiim  „Engelfchcn  Gezant  >{«zegc  dat  hy  beter  Lofhad  verdiend  naar 
J^iTlLV*  „een  achtien  Jarige  dienft,  fondc»cenigc  zorg  voor  zynondcr- 
tML^iit  »  houd  of  gemak,  en  weinig  voor  zyn  f  ««»*«  te  dragen,  Eea 
''*     -  M*a 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.       437 

),  Man  van  een  onvermoeide  naarfligheid,  onbuygfaame  ftand- 
„vaftigheid,  van  een  gezond,  zuyverendicpverltand  ,  en  van 
„een  onbefmette  oprcchtigheid>  {o  dat,  indien  hyooic  ver- 
„  blind  isgcweeft,  't  was  uit  een  drift  het  geen  byoordeel- 
,,dete  ftrekken  tot  het  befte  en  belang  van  den  Staat.  Deze 
„getuygenis  komt  hem  gercchtelyk  toe  van  alle  die  met  hem  te 
«doenhadden,  en  word  te  vrywilliger  gegeven,  nademaaldat- 
>,  teralfo  weinig  belang  in  fteeken  kan  om  te  vlyen  ,  als  eere 
„indenafgeftorvenetelafteren  :  Doch  deze  daad  vau  dit  volk 
,,  mag  men  het  ongeluk  van  hun  Land  toefchryven  enz.  Enden 
„  ItaliaanrchenSchryver*getuygd  het  2elve,onder  andere  roemt  "RapatinS 
„hy  bovenalopzyngeheugenis  ,  dat  hy  alleen  fecven  van  zyn 
„Klerken  met  fchry  ven  gaande  kon  houden,  daarnevens  voe- 
„gendezynomerge\ykcïyk.cfeedi^heii:iy  gemeenfaamheid  y  aange- 
„  naamheid,en  zegt  eindelyk  dat  hy  abfu  invidU^\s  geweeft,/!)«  ag(l& 
wonder  vMt  de  Waereld,  Niemand  benyde  dit,  daar  nevens  ver- 
haaiende,  dat  zieker  Rechtsgeleerde  van  2,ijn  Vader  ^  toen  hy  iSJa-. 
ren  oud  was ,  hem  7.ogt  te  toetzjen ,  zyde ,  ik^  l^efpeur  in  deefen  Jonge 
ling  reeds  grootergaaveny  kragt  en  verft  and  ^  als  alle  oefeningen  en 
het  gantfcbe^  leeven  van  een  menfch  aan  yman'd  tot  den  gr  ij  f  en  ou- 
derdom toe  kan  geeven.  Dat  hy  ziende  hem  foo  vroeg  tot  Pen- 
sionaris van  Dordrecht ,  en  naderhand  tot  Raad  Tenftonaris  van 
Holland  en  Weft-Vriefland ,  de  Prefemia  omni  futuns  contingen- 
tibus  confererende  ^  voorzyde  :  Dat  den  z.elven  Heer  en  Afr.  Jon Atf 
DE  WiTT  zJjn  eigen  natuurlijke  dood  niet  en  z.ouJe  konnen  fterven. 
En  op  een  andere  plaats  zegt  hy ,  dat  'er  nooit  grooter  verftandin 
defe  Landen  fchielijker  op  ie  hoogfle  top  van  eer  was  geklommen ,  nog 
plotz.elinger  neJergefiort.  Aldusgetuygen  niet  alleen  deze  buyten- 
landfche  Monarchenen  Schry  vers,  maar  ydereen  die  hem  door 
zyn  bedryven  gekent,  of  die  wegens  de  Nederlanden  of  Staat- 
kunde gefchreevcn  hebben.  Gelyk  dicH  Phenix  der  Neder' 
landfche  Gedenk-Schriften  *  nair  dezelve  Lof»  gegeven  te  ^,-  . . , 
hebben,  hem  het  Staat  Orakel  van  Holland  gelieft  tcievenvan 
noemen,  enz.  Daar  nevens  de  woorden  vcrhaalende,  die  den  ^'l^''''"* 
Manhaften  de  Ruyter  over  't  verliesvan  zyn  twee  Boezemvrien-  "  "'''** 
den  met  groote  droetheid  Jiad  geuyt ,  „als  ook  dat  zoo  haaftibid.f»3;  i 
3,  hy  aan  Land  gekomen  was ,  hem  van  een  aanzienlyk  perfoon  75»^ 

(iii  3)  ge- 


438  LE  EVEN  en  DOOD  van 

167  J.    jj  ge  vraagt  was,  ^va.trzijn  verfinnd  en  voorfigtighcidwas  geweefl» 
jjtoen  hj  fulk^  een  brieft  tot  verfchoonina  van  den  Ruwaard  van  Put- 
,,  ten ,  uit  de  Vloot  had  gefchreeven  <*  Hy  genoeg  merkende  waar 
Kortdaat    „ mcn  hccncn  wouw,  had  die  ruftig  antwoord  gegceven,  »»- 
"nT/Rui- » <^*"»  't  ^i«^  f"  ''  Vaderland  foo  geleegen  is  dat  men  dewaarhetdntet 
terwegpns  ^^ftjag  fpreeken  ^  /bots 't'er  ellendig  gefield;  nochtans  fal  ik  die  ff  ree- 
■^Mviilil.  iiktn    foo    lang    als    mijne    oogen  open  (laan,    Zyn   trouw    en 
„oprechtigheidliet  zich  door  geen  verandering  der  tydenkreu- 
„ken.  Zo  dat  dien  Vaders  des  Vaderlands  dte  bitteren  fterfuur 
hebben  moeten  lydcn  ,  voor  al  hunne  Vreedehandelingen ,  Ver- 
,v         "   bonden,  zoo  met  Uitheemfche  Mogentheden  als  binnenlaRd- 
fche  Staaten.     En  wat  de  Dapperheid,  onverfaagtheid  enval- 
fche  befchuldiging,  van  dien  wakkeren  ^«M'<jWbecreft,blykt 
genoeg  in  myn  blaaden,  zoo  dat  ik  uit  myn  zelve  hier  tot  hun- 
ne Roem  niet  behoef  by  te  voegen  ,   dewyl  ik  zoo  wel  geen 
woorden  kan  vinden  die  kragtig  genoeg  zyn,  om  die  ,   welk 
onze  Vyanden  zelfs  tot  hun  eer  gebruyken,  t'overtreffen ,  als 
ook  om  de  verfoejelykheden  en  cuveldaadcn  aan  het  woedend  en 
Toomeloos  Graauw,  op  het  Zielroerendfl:  walgig  te  maaken> 
die  ten  kofle  van  lyf  en  goed  verbonden  zyn,  hunne  Overig- 
heid  in    zulk   een   gefteltheid  met    Hart   en  Ziel    to  ver- 
deedigen,  en  te  gehoorzaamen ,  by  aldien   zy   de   Soetheid 
en  't  voordeel  die  een  Vrye-Staats  Regeering  hen  doet  erlan- 
gen, willen  fmaaken.    Zo  dat  ik  hoop  ,dat  niet  alleen  't  Ge- 
meen, maaralle Ingezcetenen  ,  die  bezeffen  konnen  wat  ons 
Land  aan  deze  twee  Heeren  verlooren  heeft,  voornamentlyk 
aan  den  geweezen  Raad  Penfionaris  ,   Godt  Almagtig  zullen 
bidden  van  een  lang  leeven  voor  de  tegenwoordige  welmee- 
nende  en  onvolpryzelyke  Ilegenten  j  die  door  een  onvermoeide 
wakkerheid  en  liefde  tot  hunne  Ingcboorne,nagt  en  dagarby- 
dcn,om  hen  in  nog  bloejendcr  Staat  te  (lellen,  als  zy  ooit  ten  tydc 
van  defe  Doorluchtige  Heeren  Gebroeders  hebben  beleefd. 

Enomeindelyk  tefluyten  zal  ik  hier  nog  by  voegen,  dat  om 
hunne  gedagtenis  te  vereeuwigen  veelGoudeenZilvereGedenk- 
penningen  zyn  geflagen,  met  verfcheide  Zinnebeelden  en  Spreu- 
ken, als  ook  veel  Vaarfen  tot  hun  lyofgcmaakt,  van  welke  my 
goet  gedagt  heeft  de  volgende  hier  nevens  tcftellen. 

Op 


CORNELIS  en  JOHAN  DE  WITT.      439 

Op  het  Ombrengen  der  Heeren  Gebroederen  ;  .  _  ; 

CORNELIS   en   JOHAN   de   WITT. 

BY  d'Haagfe  Vy verberg ,  daar  men  de  Wip  ziet  ftaan , 
Begon  's  Lands  treur-roll'  Och !  was  't  met  een  wip  gedaan ! 
Maar  'k  vrees,  twee  Zuylen  zoo  het  Staats  gebouw  i'ontiukken, 
Sal  't  landt  veel  eeuwen,  inaar  de  fchuldigc  ecuwig  drucken. 
O  Haagfe  Vyver,  berg  die  fchantvlek,  dat  verftoord 
By  u ,  twee  Broederen ,  foo  fchendig  zyn  vermoord : 
Maald,  haaters,  haar  (vergeefs)  met  gal,  foo  fwart  als  gkten. 
Men  noemtfe  naa  hun  doot,  togh  evenwel  de  Witten. 

De  Moorders  va»  delVitt' ,  wat  'wareut.  Beulen?  neen 
Die  Brantmerkt  anderen,  dat  ly hun  zclven  deen, 

E>.  SCHELTEJ 

Op  dc  vcibrekers  van  hun  WAPENEN» 

SEg  Schuld'ge  Hagenaars,  't  zy  dan  door  Hart,  of  handen 
Aan  't  Moorden  van  ons  Lands,  zoo  dierr'en  waarde  paoden, 

Wie  Maald  u  als  verwoed,  of  als  Canalie  uyt? 

Als  of  een  tuymel  geeft  u  juyft  had  op  geruyt, 
Als  Grauw,  dat  zinneloos  tot  quaat  was  los  gelaaten, 
Neen  Schuldige!  die  wil.  magh  u  om  't  Moorden  haaten, 

(Want  dcnck  eens,  't  is  een  Droom,  van  aghteren  gefpeldt,' 

Aan  Vaderen  des  lands ,  en  Broeders )  :  maar  wie  fteldt 
U  als  onwetende?  hoor  Dightersj  'k  pleyt  daar  tegen, 
Schoon  zy  door  dit  bedryf ,  die  naam  by  u  verkreegen , 

Zy  toonden  proeven  ftracks,  van  meer  gefleepe  breyn. 

Neen  Makkers  van  het  woên,  men  fchat  uw  doen  niet  klyn," 
Nogh  Harfenloos .  O  Neen !  't  was  wel  van  u  vcrfonnen , 
(Want  't  was  gerokkent,  'c  moft  ook  voort  fyn  afgefponnen)i 

Dat  ghy  hunn'  Wapens  ging  verbreyfelcn  tot  gruys ,         , .  .■. 

Dat  doen  was  pryfens  waard,  (al  was  't  in  't  Prcdick  Huys;) 
Voor  die  befchikkers,  want,  het  knagende  geweeten 
Dagt  maar  om  middelen ,  om  't  fyt  te  doen  vergeeteri , 

Weg  Wapens ,  roept  hun  hart ,  dat  noyt  den  nazaat  liet 

Dat  hier  doot  Hagenaars  is  fuiken  Moort  gefchiet. 

I>,  Schelt». 


440  LEE  VEN  en  DOOD  van 

-:      Aan  de  Hagenaars,  over  't  Ombrengen  van  den  Heer 
JOHAN     de     WITT. 

HOedorftgy,  Hagenaars,  dat  ftaatig  aanficht  fchcndcn ! 
Daar  ftaatkunde,  achtbaarhcit ,  en  ced'le  moet  uit  blonk  i 
Dat  aanlicht,  daat  men  recht  en  recdelykheid  in  kende, 
Dat  aanzicht,  uyt  welks  mond  wclfprekentheitvaak  klonk; 
Hoe  dorft  gy,  Hagenaars,  Heer  Johan  de  Witt  ontzielen? 
Die  liever  fterven  wou,  als  u  te  zien  vernielen. 

G.  BiDLOO- 

op  't  Graf  van  den  Heer 
JOHAN     de     WITT. 

STaal  Reyfigcr  :  vertoeft,  befchreyt  dit  overfchot. 
.  Hier  tart  den  Martelaar  van  't  Haaghfche  moort-rchavot. 
Hier  ruft  hy  die  den  Staat  voor  's  vyants  lift  bewaarde. 
Hier  ruft  hy  die  't  geluk  met  Hollanis  vryheyt  paarde. 
(;.,.JHicr  ruft  hy  die  den  wees  voor  Vader  heeft  vcrftrckt. 
*      Hier  ruft  hy  diu  's  Lams  thuyn  bouwvalligh  heeft  omhcckt. 
Hier  ruft  hy  die  't  verval  der  vryheyt  bragt  aan  't  fchifien, 
Hier  ruft  hy  die  's  Lants  Roem  koft  uyt  verwarring  fiftcn. 
Hier  ruft  hy  door  wiens  naam  ons  Hollant  bleef  in  vrced, 
j  Hier  ruft  hy  welkers  trou  noyt  vreemde  gunft  beleed. 
Hier  tuft  hy  welckers  raat  noyt  Burgerblocd  vcrquifte. 
Hier  ruit  ^y  welckers  brcyn  der  Steden  twecdraght  fliftc, 
,  Hier  ruft  hy  die  's  Lants  fchilt  foo  dierbaar  bracht  in  waardt, 

Hier  tuft  hy  die  voor  't  Lant  noyt  leven  heeft  gcfpaardt. 
Hict  ruft  hy,  opgcfpalckt,  gefcheurt,  gerekt,  gekorven, 
Hier  ruil  hy  in  wiens  dood  de  Vryheyt  is  geftorvcn. 
Hrcr  ruft  hy  welkers  gloor  d'ondanckb're  had  verhit. 
En,  onder  fchynvan  vriendt,  Staatsmoordcrs  van  de  Witt. 
r  :  C  DE  Bye. 

Öp  hunne  overgeblevene  Rompen. 

DAar  is  het  overfchot !  lyn  't  lyken  of  zyn  't  fpokcn? 
Wie  7.ag  hun  weerga  oit.  De  leden  zyn  gebroken? 
Het  vkctch  is  wech  geineen.  En  nog  de  dolheid  wacht 
Naar  't  licht  des  naarten  dags.  Ei  neemtfc  weg  by  nacht, 

••'-  E    Y    N    D    E. 


BLAD.WYZER 

VAN  HET 

EERSTE     BOEK. 


AAnmerkelyk  voorftcl  van  den  Raad 
Penfionaris  de  Witc  ,  aan  haar 
EJ:  Groot  Mog:  201 

Aanfpraak  van  affcheid  door  den  Raad 
Penfionaris  de  Wittj  aan  de  Koning  van 
Engeland  gedaan.  138 

Aardige  berilping  van  een  Amfterdam- 
meraaneenCampenaar.  iio 

Accoord  tuflchen  Holland  en  Zeeland  we- 
genr'tHofvanJuftitie.  ijii 

Aöe,  van  feclufie  van  zyn  Hoogheid.  47 
Van  non  prJEiuditic  van  Holland  wee- 
gens  het  verkiezen  van  een  Prcfidcnt  in 
den  Hoogen  Raad.  81.  Vantegebruy- 
ken  Hoogheid  ,  Stadhouder  fansqueue 
95.  Door  Steeden  Vroetfchappen en 
niet  Gedeputeerden  te  verftaan.         9  8 

Amballadeurs  van  Engeland  lyden  groote 
verfmaatheid  in  Holland.  34.  Waar- 
om misnoegt  vertrokken.  3^.  Bo- 
rccl  vertoond  den  Koning  van  Vrank- 
ryk  de  fchade  die  hy  de  Nederlanders 
doet.  108.  Van  Portugal  zyn  aan- 
bieding aan  haar  Hoog  Mog:.  1(^3. 
Van  Nederlands  klachten  aan  dert  Ko- 
ning van  Engeland  ,  over  't  verbod  der 
viflcheryn.  178 

Amelia,  fchryftoverdevoogdy  van  zyn 
Hoogheid  aan  haar  Ed:  Groot  Mog: 
151.  Schryft  nochmaals  wegens  het 
opzigtover  zyn  Hoogheid.  ziz 

Amfterdam  klyn  gemaakt  door  de  Zeero- 
veryen.  33 

Artykel  tuflchen  Vrankryk  en  haar  Hoog 
Mog:  wegens 't  vatgeld.  182, 

Aytzemaas  overweging  wegens  d'omko- 
ping.  107 

B. 

■D  Evelhebbers  der  Zee  Bczoldelingen  op 

'^      de  Vloot.  zz6 

Beverning    naar    Engclaud.    6^,    Zyn 

Iviudt  So(k, 


verklaring  over  het  maken  der  Vrcedd 


metCromwcl. 


75 


Boreel ,  Gezant  in  Vrankryk ,  toond  aan 
den  Koning  hoe  veel  fchade  hy  de  Ne- 
derlanders doet.  io8 

Brandenburg  (  Keurvorft  van  )  zyn  Al- 
liantie met  Nederland.  31?.  Enlpringt 
daar  uyt  na  veel  Geld  getrokken  te  heb- 
ben. 37.  Zyne  zaakcn  wegens  de 
Hoefyferfche  Ichuld.  219 

Wort  in  handen  van  den  Raad  Penfio- 
naris gcfteldt.  231 

BriefvanCromwel  aan  Zeeland,  ji-  Van 
den  Koningvan  Engeland  aan  haar  Edr 
Groot  Mog:  overgegeven.  137.  Van 
de  Princcfle  Weduwe  van  Oranje.  I4(J. 
Van  dezelve  aan  haar  Ed:  Groot  Mog: 
150.  Van  Princes  Amelia  aan  dezelve 
I  f  I .  Van  de  Princeife  Weduwe  aan 
Zeeland.  153.  Van  de  Koning  van 
Engeland  aan  haar  Hoog  Mog:  over  't 
afftcrve  van  de  Princes  Weduwe  van  O- 
ragniezynZuIler.  ij8.  Van  de  Raad 
Penfionaris  van  Zeeland  aan  die  van 
Holland.  19?.  Van  Montagu  aan 
den  Raad  Penfionaris  de  Witt.  ~S3' 
Van  den  Raad  Penfionaris  de  Witt  aan 
Montagu.  ibid.  Van  haar  Hoog 
Mog:  aan  den  Raad  Penfionaris  de 
Witt  ,  wegens  het  misnoegen  van 
Tromp.  2(ff.  Van  den  zelve  om 
de  Vloot  in  Zee  te  houden.  a^q 

C. 

^~<Ampen  en  Swol  willen  Haflêlt  orer» 

^-'     weldigen.  iro 

Capitain  Gen.  en  hunne  aanhang  oorzaak 

der  afgryzclyke  belafting.  15.     houd 

Holland  in  boejens.  30 

Carcl  de  II.  Koning  van  Engeland  komt  in 

dcnHaag.133.  word  door  een  fchoonc 

aanfpraak  v;in  den  Raad  Penfionaris  de 

Kkk  Witc 


BL\D\VYZ&R.  VAN 

SVitt  verwelkomt.  i?* 

CaroUis  Guftavus ,  Koning  van  Swcden  , 


CorndisdcWittzyn  Hiwclyk. 

Kinderen.  ^    ,      , 

CroinweUyn  Brief  aan  Zeehni. 


i^ 


i?3 
zyn 
ibid. 


D. 


D 


Edel  (Tohan)  Nevens  denRaad  Pen - 

fionaris  de  Witt  ,   Gevolmachtigd 

om  de  verfchillcn  tot  Gornichem  af  te 

Deduaie,  vanfecluficderPrince  vanO- 
ranienter  Generalitcyt  ingcbragc.  48. 
Als  ook  't  voornaamile  van  die  derjaare 

i(?J4-  .     .        ^^ 

peencmarken,  groote  overwinmng  op 

deSweeden.  13° 

DcGraaf  (  Burgermeeftcr)  vereenigt  nc- 

irens  de  Raad  Penfïonaris  de  Witt ,  de 


vens  < 


Camp  e 


Swol 


,  en 

IIO 


fcrfchillen  van 
Haffelt. 
DeRuyter  (Vicc- Admiraal)  naar  Dene- 
marken. 118.  Word  Lt.  Admiraal.  i8<j 
komt  in  de  Vloot  by  de  Raad  Penlïona- 
ris  de  Witt. 1^9-  zyngetuygenis  over 't 
gedrag  van  de  Raad  Penfionaris.     163 

Dirck  van  Ruy  ven  en  zyn  Huys vrouw  ge- 
vangen over  ontrouw.  91 

Drie  Konings  Moorders  tot  Delft  gevan- 
gen, i^ir 

Drie  Schepen  zylen  uit  Johan  de  Witts  gat 

in  Zee.  ^9^ 

Duellen  in HoUandt  verboden.  517 

E. 

E  Edelmoedigheid  van  den  Raad  Penfio- 
naris de  Witr.  500 
ilbings  Traftaat ;  dertclfs  voordeden  aan 
de  Nederlanders.  37-  W.iarom  niet  is 
uitgcwiffcld geworden.  55.  Vrcedc  met 
de  Nederlanden.  4f 
ïngelfche   Verbond   bckrachting  uitge- 
wiircld.  iii.Oorlogsverldaring.  15^ 
G. 

GEbedcn  aan  dcGods  geleerden  voorgc- 
fchrccvcn.  zoo 

Gedeputeerden  der  Synode  verzoeken  an- 
twoord op  hun  vertoog.  57 
Gelderland  en  d'andere  Provinciën  willen 
de  Vloott'Huys  hebben.                  iji(f 
Cclykenis  op  de  goede  of  «^uade  bcüiciing 


HET  EERSTE  BOEK. 

van  Holland.  '   joenz. 

Gent  (Baron  van)  verwellekomt  de  Ko- 
ning van  Engeland  in  's  Gravenha- 
gen  uit  do  Naam  van  haar  Ed;  Hoog 

Gezanten  ziec  Ambafladeurs. 
Godsgcleerden  in  hunne  Gebeden  beteu- 
geld. 100.    Onvergenoegd  tegen  den 
Raad  Penfionaris  de  Witt.  300 

Goedaardigheid  van  den  Raad  Penfionaris 
de  Witt.  301 

Gornichcms  verfchildoordenRaad  Pen- 
fionaris de  Witt  afgcdaaru  157 
H. 
LI  Oe  veel  71   Oorlog-fcheepcn    in  11 
Maanden  voor  buyccn  gewone  koften 
komen  te  bedragen.  259 
Holland  is  met  140  miUioenen  op  interell 
bclaftj  als  ook  dertien  millioenen  loo 
pende  fchulden.  18.     waarom  tegen» 
Zeeland  misnoegt.  44.     Staatsgcwyzc 
vergadering  met  Zeeland  over  het    ver- 
kiezen van  een  Prefident  in  den  hogen 
Raad.  77.  bcfiuytomgcen  zeeuwl'chc 
Raadcn  te  necmen  ,  in  't  verkiezen  van 
overighedcn.  140.   verfchil  met  Zee- 
land over  de  bediening  des  Prins  van 
Oragnien. 

I. 

JAcob  de  Witt  zyn  gevangen  ncemenop 
Loevefteyn.  4.  enz.     Aöe   van  Ju- 
ftificatie.  1 1 

Jan  van  Melfcn  ,  oppcrlle  Klerk  vanden 
Raad  Penfion.iris  de  Wittj  gevangen 
over  ontrouw.  92, 

Inftrudie  voor  den  Raad  Penfionaris  in 
denjaare  KfjS.  120 

Joh.-in  (Sint)  zyn  woorden  tegen  Com- 
miflariiren  van  haar  Hoog  Mog:         3  5 

JohandcWitt  zyn  hoedanigheden.  16. 
zynHuwclyk.  ibid.  zyn  Kinderen. 17. 
zyn  Commjdle  als  Raad  Penfionaris. ïo 
zyn  eerllc  verflag  regens  het  Capitain 
Gcncraalfchap.  40.  fteld  de  noodzakc- 
lykhcit  van  Vrede  voor.45.  geeft  mon- 
deling antwoord  aan  dePrinccs,wcgens 
h.-iar  gcfchrift  aan  haar  Hoog  Mog:  6t 
overtuygd  d'andere  Provinticn  door 
een  fchoone  aanfpraak.  6^.  zyn  Raac! 
courcQt  de  misnoegde  over  d'Engelfe 

.Vtr, 


BLADWYZER  VAN 

Vrede.  70.     doet  bcrigc  aan  haar  Ed: 
Groot  Mo:  wegens  een  prefïdent  in  den 
hooge  Raad.  76.  Verminderd  de  ren- 
ten van  5  op  4  ten  hondert.  gj .  bemid- 
delt de  verfchillcn  die  in  deGeneralitcit 
■waren  ontllaan  over  de  feclufic.28.  be- 
vorderd het  afdanken  der  Krygskneg- 
ten.  51.  2, yn  opper  Klerk  gevangen  o- 
verontaouw.  91.  bewerkt  een  genadig 
vonnis  voor  dezelve.  94.     vereeniga 
nevens  de  Heer  van  Polsbroek  de  ver- 
fchillen  van  Over-Yflel.  104.  vereenigt 
de  verfchillen  in  Groeningen,  i  o  f .  ver- 
cenigd   nevens   de   Burgermeefter  de 
Graaf  van  Amfterdam  de  verfchillen 
vnn  Campen  ,  Swol  en  Halleld.  iio. 
doet  nevens  Bevcrwaartcen  verfchilaf 
tuflchen  de  Spaanfche  en  Franfche  Ge- 
zanten. III.  bewerkt  de  Vreedc  tuf- 
fchen  Sweden  en  Deenemarken.   116. 
gevolmagtigden  in  de  Vredeliandeling 
tuflchen  den  Staat  en   Portugal.  119. 
word  van   haar  Ed:  Groot  Mog:  ver- 
zogt  om  in   zyn  bediening  te  volhar- 
den.   120.     neemt  het  ampt  wederom 
Toor  5  Jaaren  aan.  ibid.     zynnarich-  [ 
ting.  ibid.    word  van  haar  Hoog  Mog:  I 
gevolmagtigd  om  de  Vreede  tulfchen  j 
Sweeden  en  Denemarken  te  bewerken. 
119.    maakt  dat  deLyfwacht  derHce-  I 
renSta.aten  met  1000  Koppen  verfterkt 
word.  131.     delj  het  loon  der  Advo- 
caaten  opeenredclyke  wyze.  ibid.  be- 
werkt de  Vreede  met  Saleé.  ibid.   ver- 
meerderd het  verbond  met  de  zelve. 
Ijl.    verwelkomt  den  gevlugten  Ko- 
ning van  Engeland  in  den  Haag,  door 
een  fchoonc  reeden.  ijiJ.     zyn  rede- 
nering van  affchcid  aan  den  Koning 
vaii  Engeland.  15  S.   werd  vanden  Ko- 
ning van  Engehnd  vaar  wel  gczcgt. 
140.     werd  van  den  Prinfen  Moeder 
tot  medf.'oogd  over  zynHoogheid  ver- 
zogt.  ifi.    word  toi  Voogd  gekozen. 
154.  bewerkt  het  afdanken  det  Kryge- 
Knechten  'en  afloffing  der  Hoofdfom- 
men.  154.     die  van  Gornichem  ver- 
blyven  hun  verlchil  aan  zynEd:  ijj. 
legt  de  verfchillen  tot  Gornichem  by. 
ijtf.    werdvandcKoninglykcPrinces 


HET  EERSTE  BOEK. 

aangefprooken.  15S.  zyn voorftelailii 
de  Graaf  Mirandola  Gezant  van  Portu- 
lüfj.     bewerkt  d'ondcrteekening  der 
Vreede  met  Portugal.  16^.  klaagdaan 
haar  Hoog  Mog:  wegens  't  beflag  ncc- 
mcn  de  Schepen  tot  Rochel  en  't  Vat- 
geld. 178.   doet  verilag  aan  haar  Hoog 
Mog:  wegens  het  verbond  met  Vrank- 
ryk.  181.     werd  van  den  Koningvan 
Engeland  wegens  zyn   yver  bedankt. 
1 8u .  doet  verilag  aan  h.iar  Hoog:  Mog: 
wegens  de  \Vefl:-Indifchen  Maatfchap- 
py  enPortugaal.  18S.    word  vanhaar 
Hoog  Mog:  vcrzogt  d'uytwiirding  der 
Vredes    bckragting   met  Portugal    te 
doen.  ibid.  word  vanhaar  Hoog  Mog: 
dies  wegen  bedankt.  189.  ontfangteen 
Brief  van  den   Ra;id  Penflonaris  van 
Zeeland  wegens  zyn  Hoogheid.   19^. 
werd  van  haar  Hoog  Mog:  gevolmag- 
tigd in  de  verfchillen  tuffchen  de  Graaf 
en  de  ftenden  van  Ooft  Vrie/land.  199. 
doet  verflag  aan  haar  Hoog  Mog:  ibid. 
bewerkt   de    verbetering    des    gebeds 
voordeGodsgeleerdcn.  zoo.  doet  een 
a-inmerkelyke  voorflug  aan  haar  Ed: 
Groot  Mog:     loi,    draagd  haar   Ed: 
Groot  Mog:  voor  om  een  Eed  af  te  ver- 
gen tot  voorkoming  deromkoping  het 
geenbyh.-iar  Hoog  M):goet gevonden 
word.  105.  verzoekt  de  Heer  van  Zuy- 
lichem  de  Penningen  voor  zyn  Hoog- 
heid van  de  Coning  van  Engeland  te 
vorderen,  iij.     werd  wederom  van 
haar  Ed:  Groot  Mog:  verzogt  in  zyi» 
Ampt  tcagtervolgen.    ii8.     krvgttcn 
dien  einde  de  difpenfatie  van  den  eed  en 
een  afte  van  indemniteit,    ibid.  word 
van  haar  Hoog^Mo:  naar  Zeland  gevol- 
magtigd. 11 9.  doet  verflag.  ;io.  word 
in  de  Holftcinfche  zaakcn   gevolmag- 
tigd. iiz.  en  doet  verflag.  ibid.  word 
naar  Over- Yifel  en  Gelderland  geconi- 
niittcerd.  115.     komt   tot   Deventer. 
214.     zyn  fchoone  aanfpraak  aldaar, 
ibid.  zyn  meefte  beezigheden  ia  dit 
Jaar.  zz6.  word  gevolmagtigd  wegen* 
de  Hoefyferfchc  fehult  tulfchen  Bran- 
denburg en  den  Staat.  IJl.   't  verzoek 
van't  onderftand  des  Kyzers  in  zyn  han- 
Kkki  dcft 


BLADWYZER  VAN  HET  EERSTE  BOEK. 


dengefteld.  i^i.     krygc  een  Brief  uit 
Zee  van  Montagu.  133.     beantwoord  | 
dezelve,  ibid.  doereen  verfchil  af  tuf-  l 
fchcn  de  Prins  van  Oragnic  en  de  Fran-  I 
fchen  Gezant.  135.  Ichooncopftdtcn  1 
dien  einde  door  hem  gedaan,  ibid.  doet 
verdag  wegens  de  Portugalfc  zaakcn,  | 
13<?.     houd  gchyme  raad  met  ecnige  ', 
van  haar  Hoog:  Mog:  13 S.    isgcvol-  i 
magtigd  in  de  Engclfche  zaaken.  141. 
leverdi  Extracten  over.  ibid.  bezorgd 
de  geldmiddelen.  143.  word  naar  Gel- 
derland en  Over-Yffel  ccvolmagtigd. 
244.     zyn  narichting.  ibid.   zyn  ver- 
trek 146.     werd   gevolmagtigd   naar 
Tdxel.  147.     zynvolmagt.  ibid.  ver- 
trekt naar  Texel  over  Amfterdam.  149. 
Schryft   uit  Texel    aan    haar  Hoog 
Mog:  251.     neemt  het  Volk  van  drie  1 
Ooft-Indifchc  Schepen  om  in  's  Lands  I 
Vloot  te  dienen.  ^S^- 

Tylt  naar  de  Vlietcr  om  onderzoek  der 
Schepen  te  doen.  15^.  fchryft  weder- 
om aan  haar  Hoog  Mog:  255.  Vonnift 
nevens  d'andere  Gevolmachtigden  de 
gevangens  in  Texel.  258.  zyn  arbeid- 
zaamheid om  de  Vloot  in  Zcetckry- 
gen.  16c.  word  van  haar  Hoog  Mog: 
op  de  Vloot  gevolraagt/gd.  2<?i .  word 
hem  afgeraden. 262'  Schoon  antwoord 
v.in  hem  daar  op.  ibid.  Doetdenecd 
aan  haar  Hoog  Mog:  ibid.  komtinTc- 
^e).  263.  onderzo"ékt  alles  ten  naauftc 
en  fchryft  aan  de  Ruyter.  ibid.  houd 
nevens  d'andere  Heeren  Gevolmach- 
jigden  Krygsraad  en  vonnirt  cenigc  om 
,     ie  Galg  te  trekken.  2.66.  zyltmct  de 
vloot  uyt.  ibid.  brengt  buytcn  gcdag- 
tcn  der  Lootfen  de  Vloot  uyt  door  't 
Spanjaards ,  naderhand  Johan  de  Witts 
gat ,  en  toond  dat  men  met  2  8  llreeken 
daar  uyt  konde  komen.  ibid.  peild  zelfs 
het  Gat.  167.     maakt  een  narichting 
voor  de  hooge  Bevelhebbers  der  vloot. 
2^9-  krygt  tyding  van   do  vyandlykc 
Vloot. 175.  komtopdckuflvanNoor- 
I    wegen.  176.  voorby  Bergen.  277.zyn 
'    fcczigheid  in  een  harde  ftorm.  279.be- 
Suyt  d'Engclfchc  te  beftrydcn.     280. 
Sebicd  ccn  krygsocffcning  in  de  vloot 


te  doen.  282.  komt  met  !dc  vloot  voor 
de  Maaze.  284.  brief  van  hem  aan  haar 
Hoog  Mog:  28J.  houd  krygsra.id. 287 
valfcn  gerucht  van  hem  in  't  Vaderland* 
28S.  word  van  denSt.aatbcd.ankt.  283. 
Schryft  om  de  vloot  in  zee  te  houden. 
290.  't  geen  de  Staat  goetvind.     291. 
krygt  wederom  een  ftorm.  ibid.  Gaat 
op 't  Schip  Stad  en  Landen  over.     293, 
word  door  haar  Hoog  Mog:  bedankt. 
294.  zyld  met  de  vloot  naar  Engeland, 
ibid.  komt  voor  de  Rivier  van  London. 
ibid,  houd  wederom  Schceps  Krygs- 
raad. 296^.  zylt  met  de  Vloot  naar  't 
Vaderland.  198.  komt  binnen.     299. 
houdkrygsr.aad.  ibid.  komt  in  'sGra- 
venhaec.  ibid.  word  van  haar  Hoog 
Mog:  bedankt,  ibid.  doet  vcrflag  van 
zynryfeaan  haar  Ed:  Groot  Mog:  en 
word  van  dezelve  bedankt.  300.  zyn 
Edclmocdigheyd.  300.   zyn  goedaar- 
digheid, jot 
Jork  (Hcrtoch  van)  zyn  opgeblafcntheit. 
157- 

K. 
I^  Lagtc  van  den  Raad  Penfïonarïs  de 
.Witt  aan  haar  Hoog  Mog:  wegens  't 
'nflagncemen  der  Schepen  tot  Roche- 
len't  vatgeld.  178.  van  de  Ncderland- 
fche  gezanten  aan  den  Koning  van  En- 
geland wegens 't  verbod  der  Vifchery. 
178.  van  de  Prins  en  Groot  Moeder 
aan  haar  Ed:  Groot  Mog:  190. 

Koningvan  Engeland  komt  in 's  Graven- 
hagen,  ijy.  neemt  zyn  aflchcid  aan 
den  Raad  Pen/ionaris  de  Witt.  140. 
Moorders  drie  tot  Delft  gevangen.  i8f 
bedankt  de  Staaren  van  Holland  hier 
over  Ibid.  bedankt  ook  den  Raad  Pcn- 
j  fionarisdeWitt.  ibid. 
I  Kyzer  (Roomfch)  zyn  voorftel  aan  den 
Staat  wegens  de  Oorlog  met  de  Tux- 
kon.  231. 

!  L. 

(  T  Oongcldcrtn  byl  haar  Hoog  Mog:  gc- 
I  '^  fteld  voor  't  verlies  der  Ledematen  der 
M.ntroozen,  enz.  244 

LyftderTraftaten  tulTchcn  Vrankryken 
haar  Hoog  Mog:  gcnWAkt.  i8_j.  der 
Oorlogsvloot.  '  "  175 


BLADWYZER  VAN 

M. 

■V/jAriarrinccflc  Weduwe  van  Oragnie 
verzoekt  ycm.ind  uit  de  vergadering 
van  haar  Ed:  Groot  Mog:  tot  voogden 
over  den  jongen  Prins  Willem  de  III. 
^6.  haar  antwoord  aan  haer  Ed:  Groot 
Mog:  op  het  belluit  van  zyn  Hooghcids 
bevordering.  149.  ryft  naar  Engeland. 
150.  fchryFt  aan  haar  Ed:  Groot  Mog: 
ibid.  verzoekt  de  Raad  Pcnfionaris  de 
Witt  tot  mede  voogd  over  zyn  Hoog- 
hcyt.  151.  fterftfchielyk  in  Engeland. 
157.  haar  affcheids  woorden  aan  den 
Raad  Penfionaris  de  Witt.  158 

Memorie  van  de  Traftementen  by  de  Pr: 
van  Oragnicn  en  de  haaren  genoten  , 
als  mede  de  Pcnfioenen  enz.  beginnen- 
de van  de  Jaren  1586  tot  1650.  61 

Miranda  (Graaf  van)  Gezant  van  Portu- 

g.ial  zyn  aanbieding  by  haar  Ho:  Mog: 

KJ5.  werd  een  voorftel  van  de  Raad 

Penfionaris  de  Witt  gedaan.  1^5 

N. 

TOArichting  voor  de  Raad  Penfionaris 

•'•^  de  Witt,  als  Gevolmachtigde  naar 
Gelderland  en  Over-Yflel.  Z44 

Kieupoortcnjongftalnaar  Ekgcland  om 

de  vrede  te  fluytcn.  45.     nochmaals 

naar  Engeland  om  de  bekrachtiging  der 

Vrede  uit  te  wiirden.  6^ 

O. 

O  Oorlog  der  Hollanderen  tegen  d'En- 
gelfchen  geleden  ter  liefde  van  Ora- 
gnie.53.  tulfchenSweden  en  Polen. 54. 
tulfchen  den  Staat  en  Portugal,  iij. 
by  haar  Hoog  Mog:  afgekondigd  tegen 
Portugal.ll^.jvloot  naar.Guinee.l237. 

■  vloot  in  Zee.  166.  komt  voor  de  Schel- 
ling. 281.  begin tuffchen Engeland  en 
den  Staat.  238.  verklaring  van  Enge- 
land. 239. 

Oorzaak  der  cerfte  Engclfchen  Oorlog. 
36^.  der  Spaanfchcfchuld  aan  de  Prins 
van  Oragnicn.  114 

Ooft-Indifche  Maatfchappy  geeft  20  van 
haar  grootfte  Schepen  oai  verlenging 
van'tÜLlroy.  243. 

Ooft-Vricfchcverfchillen.  209. 

Opdam  (  Heer  van  WalfenaaB  )  word  Lt. 
Admiraal  vaa  Holland  en  Weft-Vrcis- 


HET  EtRSTE  BOEK. 

land.  l'^fi 

Oprocrop't  Schip  van  Tromp.  z66 

Opftcl  van  den  Raad  Penfionaris  de  Witt 
tot  bcvrcding  des  Prince  van  Oragnie 
cndeFranfchcn  Gezant.  23  y. 

Oragnie  (Prins  Willem  de  III.  van) 
werd  door  Zeeland  begunftigd  en  voor- 
gedragen tot  Hoofd  der  Provintien. 
147.  Princcffe  Weduwe  zoekt  Maria. 
Prinlfe  Grootmoeder  zoekt  Amciia. 
zynflcgten  ftaat.  213.  zync  zaaken. 
227.  word  van  haar  Hoog  Mog: 
fcherpberifpt.  228.  hoe  veel  Spagni- 
cnhemfchuldigis.  229.  vcrfchilmet 
de  Franfchcn  Gezant.  23  j.  door  den 
Raad  Penfionaris  de  Witt  bygelegt. 
ibid. 

P. 

pAuIus  van  de  Perre  Gezant  v.in  haar 
Hoog  Mog:  in  Engeland  fterft  binnen 
London.  é^ 

Point  van  feclufie  van  zyn  Hoogheid.    41? 

Polsbroek,  (Heer  van)  nevens  de  Raad 
Penfionaris  de  Witt  vereenigd  de  ver- 
fchillcn  van  Over-Yirel.  104 

Portugaal,  flegt  onthaal  aan  de  Gevol- 
machtigden van  den  Staat.  113.  Laf- 
hartig antwoord  aan  de  zelve.  1 14 

Predikanten  verboden  alle  uitheemfche 

Corrofpondentie  en  Staatszaaken  op  de 

Stoel  te  verhandelen.  jqi 

R.  ' 

T>  Apport ,  Hermonie  genaamd  wegens 
de  feclufie.  89 

Remontrantie  of  vertoog,van  do  Gedepu. 
teerden  der  Zuyd  en  Noord-Holland^ 
fche  Synode.  g£ 

Refolutien  vanhaar  Ed:  Groot  Mog:  otct 
een  Prcfident  inden  Hooge  Raad.  7^." 
van  haar  Hoog  Mog:  wegens  de  ver- 
mindering det  Interclten.  84.  alsook 
om  het  zelve  uit  te  voeren.  i&.  geen 
ovcrftemming  te  gedogen  in 't  ftcUen 
van  eenHoold  over  de  Krygsmagt.  99. 
van  haar  Ed:  Groot  Mog:  wegens  hec 
uytleiden  des  Konings  van  Eng^Lind. 
136.  als  ook  om  geen  ZeeuvricheRaa- 
den  te  roepen  in  't  verkiezen  van  ove- 
righcden.  140.  van  Zcekind  wegens  de 
bevordering  van  zyn  Hgogheid  den 


rH^ 


BLADWYZER"VAN  HET  EERSTE  BOEK. 


Prins  van  Oragnicn.  T41.  van  Vries- 
land wegens  de  bevordering  van  zyn 
Hoogheid.  147.  van  Holland  insgc- 
lyks.  148.  van  haar  Ed:  Groot  Mog: 
wegens  het  afdanken  van  Krygskneg- 
rcn  en  afloflïng  der  Hoofd  zommen. 
154.  van  haar  Ed;  Groot  Mog:  waar 
by  den  Prefident  Dcdel  nevens  den 
Raad  Pcnfionaris  de  Wittwerd  gevol- 
magtigd  om  de  verfchillen  van  Gor- 
nicnem  af  te  doen.  ijff.  aanmcrkelyk 
van  haar  Ed:  Groot  Mog.  ioi.  van 
haar  Hoog  Mog:  op  't  voorftcl  van  den 
Bjiad  Pcnfionaris  de  Witt  om  een  Eed 
tegen  alle  omkoopingen  te  doen.  zoj. 
,  doet  een  voorllel  wegens  het  Hoef- 
Yzerfche  fchult.  104.  doet  den  ccr- 
ftcn  Eed  om  met  Gezanten  enz:  te  han- 
delen. 109.  van  Holland  op  hctt'Hiiys 
komen  der  Vloot.  19É.  Prcdi- 
canten  Uitheemfche  Corefoondicc  en 
en Politikc  faakcn  op  de  ftoel  verboden. 

301 

S. 

^Chepen  in  de  ftorm  bcfchadigd  voor 
Goerec.  191 

Schoonc  aanfpraak  van  de  Raad  Pcnfio- 
naris de  WittaandcStaatenvanOvcr- 
Yfl'el.  224 

Schrevelshock  ,  van   Dordrecht   nevens 
twee   andere    Hcercn    van    haar    Ed:  ] 
Groot  Mog:  verzegt  om  den  gevlugte  ' 
Koning  van   Engeland  tot  Breda,  in 
hunne  Provintic  te  verzoeken.         ij^  1 

Scs  Schepen  naar  Noorwegen  gezonden. 

Sintzendorf  ( Gr.iaf  Rudolph  van)  Ky- 

zerlyke  Gezant  zyn  voorflagann  hnnr 

Hoog  Mog:  2.55.  verzoeke  ondcrftand 

by  den  Staat.  i?(< 

Slegte  (laat  des  Prins  van  Oragnien.     113 

Slegtegofteltheid  desLands.  17 

Spanicnfch  ydele  aanhitzing  en  opfnyery 

164 
Staaten  Gcncr.ial  maakcn  een  nauwer 
verbond  ract  Denemarken.  97.  ook 
met  Sweeden  gcnaamt  't  Flbings  Tra- 
6aat.  ib.  veretnigcn  zich  met  Vrank- 
ryk.  ip^.    kondigen  den  Oorlog  ic- 


gen  Portiig.-il.if.  115.   wifTclcn 't  Vrc- 
dens  verbond  uit  met  Salcc.   1 1 6.    vol- 
magtigen  den  Raad  Pcnfionaris  de  Witt 
om  de  Vrede  tulFchcn  Sweeden  en  Dec- 
nemarken   te  bewerken.  129.  zenden 
Gevolmagtigden   met  d'ccrnaam  van 
Gezanten  naar  Breda  om  den  gcvlug- 
ten  Koning  van  Engeland  af  te  haaien. 
Ij  4.     outfangcn  een  Brief  van  den  Ko- 
ning van  Engeland  over  't  affkrvcn  v.an 
zynSuftcr.    ij8.   verbond   met  Enge- 
land geriooten.  187.     verzoekenden 
Raad  Pcnfionaris  de  Witt  om  de  uit- 
wiifehng  der  Vreedcnsbekragtinc  met 
Portugal  te  doen.  188.     bed.ink?ndcn 
Raad    Pcnfionaris    ffc  Witt  voor  zyn 
moeiten  wegens  het  flnytcn  der  Vreede 
met  Portugal,    ibid.   vojmagtigen  de 
Raad  Pcnfionaris  de  Witt  in  de  ver- 
fchillen turtchcn  de  Graaf  en  Srendcn 
van  Ooft- Vricdand.  199.  volniagtigcn 
de  Raad  Penfionari?  do  \\^itr  naar  Zcc- 
hnd.  119.     berifpcn    zyn    Hoogheid 
den  Prins  van  Oragnicn  fchcrp.  ii8. 
ftcllen  't  verzoek  van  ondcrftand  van 
den  Kyzer  in  handen  van  den  Raad 
Pcnfionaris  de  Witt.  231.   zenden  een 
Vloot  Schepen  naar  de  Kuft  van  Gui- 
nee. 137.   verftcrkcn  zich  tegen  Enge- 
land. 147.     onrergenocgd  op  dcHcc- 
rcn    van   't    Noordcrquanicr.     Z50. 
fchryvcn  aan  d'Admiraliteit  van  Vries- 
land rtaan.i  f  i  .'t  uitlopen  van  onzydic'c 
Scheepen  toe.  i^^fchryvcn  aandcHr. 
van  Opdam. 25 r.volmagtiscn  den  Raad 
Pcnfionaris  de  Witt  om  met  do  \'looc 
in  Zee  te  ga.m.  igi.     Schryvcn  aan 
den  Raad  Pcnfionaris  wegens  Tromps 
misnoegen'  zfi';.   bedanken  den  Raad 
Pcnfionaris  voor  zyn  yvcr  ter  Zee  ge. 
bruykt.  19-.  bedanken nochmaals IcA 
Raad  Pcnfionaris  de  Witt.  1 9a 

Van  Holland  en  WcftVricHand  doen  ccn 
bedag  op  de  Iranfche  Schepen.  io(f. 
verzoeken  h.aar  Hoog  Mog:  de 
voortzetting  der  bemiddeling  tuftchcn 
Sweeden  en  Denemarken,  iifi.  ver- 
zoeken de  Raad  Pcnfionaris  de  Witt  om 
in  zyn  bediening  te  willen  volkarden, 

fld- 


BLADWYZER  VAN 

ïio'  zenden  'er  de  Heer  Schrcvcls- 
hoek ,  \'looswyk  en  Thyüngen  naar 
Breda,  om  den  gevlugten  Koning  in 
hunne  Provincie  te  verzoeken.  13^. 
befluyten  over  hctuitgely  des  Konings 
vanEngeknd.  136. befluyten  om  geen 
Zeeuwlcheraaden  te  roepen  in'c  verkie- 
zen van  Overighceden.  140.  befluit 
wegens  het  voorftel  van  Zeeland,  148. 
onttangcn  antwoord  daar  op  van  haar 
Hoogheid.  149.  ontfongen  een  Brief 
van  Amelia  Prins  en  Grootmoeder. 
I  ^  I .  vohnagtigcn  den  Prefident  Dedel 
en  den  Raad  Penfionaris  de  VVitt  om 
de  verfchillen  van  Gornichem  af  te 
doen.       1515.  verdragen  zig  met 

Zeeland  wegens  't  Hof  van  Juftitic. 
191.  verklaring  wegens  de  Voogdy- 
fchap  des  Prins.  197.  aanmerkelyk 
bcfluyt.  101.  geven  den  Raad  Penfio- 
naris de  Witt  dilpenfatic  van  zyn  Eed  en 
eenAfte  van  Indemniteit. 2 1 S. bedanken 
den  Raad  Penfionaris  de  Witt  voor  zyn 
yver  ter  Zee  gebruykt.  2  8<).  bedan- 
ken hem  nochmaals.  300 
Storm  in  de  Vloot.  179 
Swol  en  Carapen  willen  Haflclt  overwel- 
digen. 1 1  o 

T. 

•T^Hylingen  van  Alkmaar,  nevens  twee 

■^  andere Heeren  van  haar  Ed:  Groot 
Mog:  gevolmagtigd  om  den  gevlugten 
Koning  van  Engeland  tot  Breda  in  hun- 
ne Provintie  te  verzoeken.  135 

Traftaat  (  Elbings )  van  haar  Hoog  Mog: 
met  Sweeden  gemaakt.  97.  van  Vree- 
de  tiifTchen  Portugal  en  haar  Hoog 
Mog:  i66.  tulfchen Vrankryk  cnhaar 
Ho:  Mo:  183.  van  Vrede  met  Engeland 
uitgewiflcld.  11 1.  van  Vrede  met 
Vrankryk  uitgewiffcld.  ibid. 

Traftcmenten  van  't  huys  van  Oragnie 
vandejaare  1585  totdejaarc  löjo.iSi. 

Tromp  (  Admiraal )  komt  van  Dantzig  in 
Holland.  i)7.  (  Cornehs)  zyn  misnoe- 
gen. 11S4.  komt  met  loOorlogfche- 
penin  de  Vloot.  iSi 

Twee  hondsrfte  Pennhig  op  de  Collatcra- 


44 
af. 


HET  EERSTE  BOEK; 

i       fuccefllc  in  Holland. 

Twee  Zee  Kaaden  verzoeken  hun  „1, 
fcheid  om  uit  de  Vloot  t'huys mogen 
komen.  ,^. 

V. 

yAlfch  uitftrooilel  wegens  de  Gevol-' 
machtigden  op  "s  Lands  Vloot.       288 

Van  Nes  (Vice  Admiraal)  komt  met  elf 
Schepen  in  de  vloot.  1  ga 

Vatgelc ,  byzonder  Artykel  daar  over  mee 
Vrankryk.  jgj 

Verandering  in 't  gebedt.  ,00 

Verbod  van  Engeland  wegens  de  Viflche- 
ry-  178 

Verbond  met  Engeland  geflooten.        187 

Verdrag  tulfchen  de  Koning  van  Enge- 
land, KcLurvorft  van  Braiidenburg,  en 
de  de  Princes  Grootmoeder  .wegens  de 
voogdyfchap.Kfo.  tulfchen  Holland  en 
Zeland  wegens  het  Hof  van  Juftitie. 191 

Verklaring  van  haar  Ed:  Groot  Mog:  van 
Zeeland  wegens  de  Voogdy  des  Prins. 
1^7. 

Verfchil  in  eenige  provintien.  iio.  tur.' 
fclien  Campen,Swol  en  Haflelt.'ibid.toc 
Gornichem  verbleven  aanden  p'refidenc 
Dedcl  ea  Raadpcnfionaris  de  Witt.  i  j  f 
tot  Gornichem  door  den  Raadpenfiona- 
ris  de  Witt  afgedaan.  151-  overd'yfere 
kift  nngelate  by  haar  KoninglykeHoog- 
heyt.  15  9.  tullchcn  Holland  en  Zee- 
land wegens  de  bediening  des  prins  van 
Oragnien.  tio.  Wegens  het  gezag  van 
den  Prins  van  Oragnicn.  217.  tuflchen 
de  Prins  van  Oragnie  en  den  Franfchen 
Gezant.  135.  tullchen  Holknd  en 
d'andcrc  Provintien  over  het  t'huys  ko- 
men der  Vloot.  2a^ 

Vlooswyk,  Burgermeefter  tot~Amfter- 
dam  ,  werd  nevens  twee  Heeren  van 
haar  Ed:  Groot  Mog:  Gevolmachtigd 
om  den  gevluchten  Coning  van  Enge- 
land tot  Breda  in  hunne  Provintie  te 
verzoeken.  1  j,^ 

Vloot  (een)  naar  Guinee.  237,  der  Staa- 
ren verfterkt  met  71  Schepen.  13  s 

Voorbercidzels  tegem  d'Eugclfche  toeru- 
ftingen  gedaan.  217 

Vrankryk  lyll  der  fchade  door  't  befl.-ig  op 
iis  Schepen  by  haar  Ed:  Groot  Mog:  in 

il») 


BLADWYZER  VAN 

'.  ïenjare  k?^?  gedaan.  107.  vereenigc 
aichmctdc  AlgcmeeneScaatcn.  109. 
wygerd  ccn  Brief  aan  '.tc  nemen  door  't 
verkeert opfchrift.  i8j.  wiflelt  de  be- 
trachting der  Vrede  met  dtn  Staat  uyt. 
1 1 1.  bied  zyn  bemiddeling  aan  tullchcn 
Engeland  en  haar  Hoog  Mog:  i.?8 

yrede  met  Engeland.  45 .  dcliclfs  bckrag- 
ting iiitgcwilTeld.  6^.  metSalée.  'wè. 
tuflchen  Swedcn  en  Deenmarken  geno- 
ten. 116.  door  Swedcn  tcgens  Deen- 
inarkcn gebroken.  117.  met Salce door 
de  bewerking  van  denRaadpenfionaris 
deWitt.  131.  tullchcn  Swedcn  en  Po- 
len. IJ4.  metPortugal  getekend  door 
't  bewerken  v.in  den  Raadpcnfionaris  de 
VVitt.  165.  Traftaat  tullchcn  haar  Ho: 
Mog:  en  Portugal.  \66.  tullchcn  haar 
Hoog  Mog:  en  die  van  Tunis.  17^.  met 
die  van  Algiers.  1  So.  met  Portugal.i  S9 
bekrachting  met  Engeland  uitgewilleld. 
III-  bekrachting  met  Vrankryk  hc: 
zelfde.  ibid. 

yricslands  bcfluit  wegens  de  bevordering 
vanzynHooglvcit.  147 


HET  EERSTE  BOEK. 


\v, 


W'Aarom  geen  verlichting  van  Impoil 
"      na  de  Dood  van  Prini  Willem  de  II. 


i gevolgd. 


Y. 


27 


2iy 

van 


Y^Serc  Kift  by  haar  Koninglyke  Hooghcic 
*      nagelaten.  ij^ 

Z. 
•7  Aakcn  des  Prins  van  Oragnien. 
Zclands  voorftel  tot  het  verkiezen 
een  Capitain  Generaal.  44.  aanbieding 
tot  het  verkiezen  van  een  Prefidontin 
dcnHoogenR.aad.  7^.  Staatsgewyzc 
vergadering  met  Holl.and  over  een  Prc- 
fidcntiudenHoogcRaad.  77.  befluyc 
wegens  de  bevordering  des  Prins  van 
Oragnien.  141.  werd  dies  wegen 
door  den  Koning  van  Engeland  en  Her- 
tog van  Jork  bedankt.  145.  ftcld  de 
noüdzaakclykheid  van  zynHoogheids 
bevordering  voor.  147.  verdrag  met 
Holland  wegens  't  Hof  van  Juftitie.  1 91 
vcrfchil  met  Holland  over  de  bediening 
des  Prins  van  0^agnien.  210 

Zee  Raadcn  voor  den  Raad  Penfionaris 
en  d' andere  gcvolniagtigdcn  op  's 
Lands  Vloot.  i6\ 


Bladwvzer  van  het  Tweede  Bock. 


AAnmerkelyke  Briefvanjohan  de  VVitt 
aanden  Ruytcr.  394 

Admiraal  vanEngclands  Schip  in  de  grond 
gefcboten  en  verdrinkt  met  zyn  zoon. 377 
Admiraliteit  (  Raadcn  ter  )  omflag  om  48 
Oorlog-Schepen  in  Zee  te  brengen .  80 
Ambaliadeur  Cojct  fchryft  aan  den  Raad- 
pcnfionarisdc  Witt.  198.  101.  Graaf 
vanDhonaindcn  H.nag.  103.  Tcmplc 
komt  in  den  Haag.  ^jf6.  Temple  zyn 
beraadflaging  met  de  Raadpcnlïonaris 
deWitt.zf  3.  van  Vrankryk  zoekt  door 
den  Raadpenfionaiis  de  Wiet  een  afzon- 
derlyk  verbond  by  den  Scaat  te  bewer- 
ken. 166.  Tcmplc  zyn  bevordering 
met;  de  Raad  Penfionaris  de  Witt  om 
Spagnie  aan  Swedcn  tcdocnbctaalcn, 
161 .  alsook  tot  het  tcekcn  der  waar 
berge.  ibid.  word  van  de  Raad  Penfi- 
onaris als  zyn  vriend  bezogt.  ibid. 


antwoord  op  het  voorftel  van  den  Raad 
Penfionaris.  r6%.  doet  uytfpraak  we- 
gens de  vcrfchillcn  fuflchcn  den  Staat 
en  Portugal.  18a.  2;^ngctuygcnisover 
valfche  bdchuldigingcn  tegen  de  Raad 
Penfionaris  da  Witt.  19;.  maakt  den 
Raad  Penfionaris  zyn  fchielyk  vertrek 
bekend.  195.  langwylige  vergadering 
met  de  dezelve,  ibid.  zyn  antwoord. 
197.  vertrekt  fchielyk  uit  den  Haag 
naar  Engeland.  299.  van  Vrankryk 
zyn  valich  voorgeevcn  in  Engeland. 
3o(f.Picter  dcGroot  maakt  a.inden  Raad 
Penfionaris  de  Witt  de  voornemen»  van 
Vrankryk  en  Engeland  bekend.  510. 
Downing  in  den  Haag  fobs  bode  ge- 
naamd waarom.  3  11.  Picter  de  Groot 
by  de  Prinsgezinden  vcrdagt.  379.  en 
vlugt  naar  Antwerpen.  379.  m.'iakc 
ccn  fchoon  gcdigt  op  zich  zclvcn.3  80. 

Ant- 


BLADWYZER  VAN  HET  TWEEDE  BOEK. 


Antwoord  (aanmerkclyk)  van  een  Heer  over 
het  voorflcl  van  den  Prins  van  Oragnien 
tot  Capitain  Admiraal  Generaal  te  verkie- 
zen. ï6.  van  zyn  Hoogheit  ean  den  Raad 
penfionaris.  149.170.  van  den  Raadpen- 
fionarisde  VVitt  aan  den  Gezant  Temple. 
i5f.  van  den  Cancclier  in  Engeland.  301 
van  den  Lt.  Admiraal  de  Ruyter  wegens 
Cornclis  de  Witr.  43  8 

Authorifiitie  voor  een  Capitain  Admiraal  Ge- 
neraal. 314 
Aytzma  lof  op  den  Raadpcnfionaris  de  Witt. 
z6o 

B. 

T>  Acherus  Klerk  van  Johan  de  Witt  in  doods 

gevaar.  416 

Beaufort  (Hertog  van)  fl  egt  antwoord  in  een 

BriefaanCornelisdeNVitt.  i>po 

Belang  voor  Holland  in  't  vernietigen  van 

een  Stadhouder  voor  zyn  leven  lang.  (230 

■     ijl.  152.  enz. 

Belaftingop  de  Wyn.  312.  op  rysgcld  in 
Schuyten  en  Wagens.  ibid. 

Berg  (Meefter  Johan  )  neemt  op  zyn  eigen 
koftcn  8  Matroozen  in  zee.  34? 

Bloeiende  Staat  in  Nederland.  245 

Brakel ,  zylt'met  nog  twee  Capitainen  tot 
onder 't  Fort  Charnes.  116.  wortinvcr- 
zekcring  genomen.  135.  wort  op  een 
voorwaarde  ontflagen.  ibid.  zyn  weer- 
galoze dapperheid,  ibid.  zyn  groote,man- 
haftigheid  tegen  Montagu.  346' 

Breda  tot  de  Vredehandelplaats  verkoze.202 
Brandenburg  (Keurvorft  van)maakt  een  ver- 
bond met  de  Staaccn.  356 
Brief  aan  Buat  pour  vous  mefme.  46^.     van 
zyn  huysvrouw  aan  Myiord  Arlington.  48 
van  Tromp  over  de  Ruyter.  56.  vanden 
Koning  van  Vrankryk  wegens  den  Raad- 
penfionaris  de  Witt  over  't  ftrykcn  der 
vlag.  60.      van  den  Raadpenfionaris  de 
Witt  aan  den  Gezant  Appelboom.  77.  van 
Cornclis  de  Witt  uit  Zee  aan  haar  Ho:Mo: 
89.  van  dezelve  aan  zyn  broeder  Johan 
de  Witt.  90.  van  hem  aan  dezelve  gclchre- 
ven.  91.  van  dezelve  aan  de  Gevolmach- 
-igden  ter  Admiraliteit. 92.  van  den  Raad- 
pcnfionaris aan  zyn  Broeder.  93.  van  Cor- 
nelis  de  Witt  aan  zyn  Broeder.  99.104. 
van  dezelve  aan  haar  Hoog  Mo :  1 1 1 .   113. 
van  haar  Ed:  Gr:  Mo:  aan  dezelve.  116, 
van  den  Raadpenfidnarjs  aan  zynBrocdcr, 
^ide  Bak; 


1 17.  tot  I  i9.van  Cornclis dc^'ittaan  haif 
Ho:  Mo:  wegens  de  grootc  overwinning" 
13?.  van  haar  Ho:'Mog:  aanCornelisdc 
Witt  over  zyn  overwinning  op  Chattam. 
149.  van  Cornclis  de  Witt  aan  haar  Hoog 
Mo:   ijfT.  waar  in  haar  Ed:  Gr:  Mo:  Cor- 
nclis de  Witt  bedanken,  r  5  9.  tot  antwoord 
dienende.  160.  waar  by  hy  door  de  Stad 
Dordrecht  word  bedankt.  161.  waar  by 
hy  in  zyn  afzyn  wederom  tot  Burgermee- 
mcefter  word  verkozen.  163.  van  Cornc- 
lis de  Witt  aan  de  Hceren  van  Dordrecht. 
1(^9.  van  del vc  aan  zyn  Broeder. 173.  van 
haar  Hoog  Mog:aan  Cornclis  de  Witt.17  f 
van  de  Pr.  van  Nallouw  aan  den  zelve. i8f 
van  de  Raa  Ipenfionaris  de  Witt  aan  Coicc. 
19^?.  vanCoietaanden  Raadpcnfionaris. 
19S  10 1. var.  Vrankryk  aandeGezantEftra» 
des.  138.  van  de  Raadpcnfionaris  de  Witt 
aanTcmplc.  299.  van  de  Ruyter  aandc 
Raadpcnfionaris  de  Witt.  321.  vanhaar 
Ed:  Gr:  Mo:  aan  z)'n  hoogheit  over  'c  aan- 
randen en  quetfcn  van  Johan  de  Witt. 360. 
van  den  Raadpcnfionaris  deWittdaar  over 
.nan  haar  E:  Gr:  Mo.  3<;i.van  den  Lt.Adm.' 
de  Ruyter  aan  den   Raadpcnfionaris  dc 
Witt.36(>.  van  Johan  de  Witt  aan  de  Ruy- 
ter. 394.  wegens  zyn  broeders)  gevangen 
nemen.  3^7.  van  de  Ruyter  aan  Johan  de 
Witt  tot  onfchuldiging  van  zyn  Broeder.' 
400.  van  haarEd:  Gr:  Mo:  aan  zyn  hoog- 
heit wegens  de  moord.  421 
Brieven  van  de  vermoorden  verzegeld  en  op 
de  Charter  kamer  gcbragt.                    434 
Buat  bezoekt  den  Raadpcnfionaris  de  Witc. 
4f.  zyn  misdryf.  46.enz.  zyn  vonnis.  50 
Burgery  (de  vertroufte)  in  't  geweer.      41  y 

C. 
(^Apitain  Generaal.  311 

Charncire  ('t  Fort)  door  Cornclis  dcWitc 
en  van  Gent  vcrovesd  en  verbrand.  128 
Cornclis  dc  Witt  te  veld  gedeputeerd. 3  .brief 
van  dezelve.  4.  vertrekt  van  Zwol  na 
Vricfland  en  Stad  en  Landen,  ö.  Schryft 
een  Brief  aan  haar  Hoog  Mog:  uit  Scheen- 
tc.  ib.  komt  tot  Aarnhem.  y.docthetLc- 
ger  over  den  Yllcl  trekken.  8.  doet  een 
keer  naar 's  Gravenhagen.  ib.  fchryftaan 
haar  Ho:  Mo:  9.  trekt  van  voor  Lochum 
naar  Zutphen.  i  o.fchryft  van't  Huys  Eezc 
wegens  't  winnen  van  Lochcm.  ibid.  komc 
in  Lochem  om  de  vvandlyke  bende  te  zien 
Lli  l^ 


BL\DWYZER.  VAN  HET  TWEEDE  BOEK. 

totBurgermccfter  verkozen.    i6^.  zend 


Cüt  trekken.  41-  Schryfc  aan  haar  Hooij 
Moi?:  wegens  Bjckholt-H.  wort  van  haar 
Ed  "Gr:  Mo:  verkozen  om  op  de  Vloot  te 
caan.  8?-  ah  ook  vanhaar  Hoo^  M3g:84 
zyn  bevel.  ibid.  vertrekt  naar  Texel.  8f. 
2.vlt  met  de  Vloot  in  Zee.  8(f.  verdeeld  de 
relveindrien.  ibid.  fchryft  aanhiar  Ho; 
Moe:  80.  108.  ook  aan  zyn  Broeder,  ^o. 
91. I9.  komt  met  de  Vloot  op  Hollands 
hoek.  9..  krygtcenfchipmec  Zcebezol- 
delingen  aan  boord,  9f-  geetc  een  ninch-  1 
tincaandeBevclhebbcrs.^S.  dcclddebe- 
▼eelenuitwegcns  de  verzamelplaats.  104. 
verdeeld  de  Vloot  in  drie  Smaldcelen.  i  o 5 .   1 
houd  krygsr.iad  met  de  Land  en  Zee  bevel- 
hebbers. 107.  zylc  met  de  Vloot  naar  de 
Rivier  van  Londen.  108.  komt  voor't  Ko- 
ninesDiep.  119-  houdhoogeKrygsraad. 
V  o.  vaarr  met  van  Gent  de  Rivier  op.  1 15 
komt  tot  Holhaven.  ib.  krygt  Engclfche 
Viirchers  aan  boord  en  treed  by   t  1-ort 
Charnelfe  aan  Land.  117.  Doet  het  met  al 
wat  daar  omtrent  is  verbranden.  11 8.  doet 
de  grond  in  de  rivier  van  Londen  pylen. 
lio.  fchryft  a.in  haar  Ho:  Mo:  131.  zyld 
▼anvoor  Charnen"c  naRochoftcr.133.dc 
crootc  overwinning.   133-  zend  de  Gapt. 
iaucourt  naar  't  Eyl.and  Scheppy.       134- 
fliaakc  zyn  grootc  ovcrwmnmg  aan  haar 
Ho:  Mo:  bekend.  135.  fchrytt  aan  den  hn. 
cclfghe  Admiraal  om  gevangens  te  ver- 
wiirelen.140.  zend  van  Gent  n.aar  Hitland 
en  Evcrtz  naar  Harwits.  1 41  .doet  een  dank 
«n  Bededag  op  deVloot  houdcn.ib. fchrytt 
aan  den  Hertog  van  Beaufort.  143.  zend 
Brakel  met  de  veroverde  Schepen  op.  vbid, 
houd  hooge  Kjrygsraad.  ib.  zyld  de  nvicr 
*    wederom  af,  om  die  bezet  te  houden.  1 4? . 
Schryft  aan  haar  Hoog  Mog:  148.  houd 
hoce  K-rygsraad,  waar  in  4  varensgczcllcn 
gcvonmll.  149-  wort  van  haar  Ho:  Mog: 
voor  zyn  overwinning  bedankt.  149.  be- 
roept Krygsraad  van  deLandbevclhcbbers 
waar  in  twc  bezoldelingen  gevonnift.  150 
xyltvanvoor'sKoningsdiup.  iri-  krygt 
een  Spaans  Gapt .  aan  zyn  boord- 1  ?  <f .vaart 
Biet  de  Ruytcr  .aan  't  boord  van  Kankert. 
i<<*.drie  voorname  SpaanfchcHcercn  .aan 
xyn  boord.  ibid.  word  van  h.aar  Kd:  Groot 
Mo- bedankt.  15 9.  ook  vandeHcercn  der 
Stad  Dordrecht.  161.  word  in  z-yn  afiyn 


aan  zyn  broeder  een  nette  aftekening  vaa 
'sKonings  diep.  ib.befluit  het  Fort  Ljngs- 
word  te  vermeefteren.  1  (f4.  zyld  van  voor 
QiiinenburgnaarHarwitz.  ib.  treed  met 
de  Ruytcr  aan  land  voor  't  Fort  Harwits. 
166.  krygt  tyding  v.in  de  Vrede. 168.  ver- 
deeld de  Vloot  tween.  ib.komt  by  Nuord- 
voorland  en  Douvres.  171.  zyld  naar  de 
Barbadosvaarders.  yi.  komt  voor  Vaal- 
muyden.   173.  fchryft  aan  zyn  broeder, 
ib.  komt  voor  Dartmuyden.  i74.envoor- 
Torbay.i7f .  doet  daar  z  vynndlyke  Sche- 
pen verbranden,  ib.komt  voorpoortland.. 
ibid.  ontfangt  een  brief  van  haar  Ho;  Mo: 
ib.komt  voor  Bevclïer.  177.  voor  Plymuy» 
den  alwaar  de  Engelfc  hem  de  Vrede  be- 
kend maakcn.  ibid.  krygt  twee  Zceuwfe 
kapers  en  4  pryfen  by  hem.  1 79.  krygt  ty- 
ding van  een  gevegt.  ibid.  wort  vanhaar 
Ho:  Mo:  de  Vrede  bekend  gemaakt,  ibid. 
werd  bcrigt  datDurdregt  zyn  afbeeldfel  te 
pronk  wil  hangen,  ibid.  't  Opfchrift.  iSt 
befluit  naar  de  Sorlcs  te  zeilen.   1 83  .krygt 
5  Franfe  Schepen  onder  den  H.  van  Bouil- 
lon by  hem.  185.  krygt  kondfchap  van  de 
Engclfe  Vlrginife  Vloot,  ibid,  komt  voor 
Foy  alwaar  hy  de  haven  g.iatbezigtigen. 
I S6.  krygt  een  brief  van  de  Prins  van  Naf- 
fau.  1 87,  krygt  tyding  van  de  uytwilleling 
des  Vredcns  verdrag.   1S8.  word  verzoet 
t'huys  te  komen. ib.  ontf.)ngt  een  brief  van 
dcnHertog  van  Beaufort  met  de  eernaam; 
van  Exelentic.  1 90.  komt  voor  Bevefier  en 
I      vertrekt  naar  't  Vaderland.   190.  g.iatop 
,       't  Schip  Deventer.   i9i.komtin 'sGraven- 
j       hage.  ib.  ,werd  van  haar  Ho;  Mo:  bedankt. 
191.  en  van  haar  Ed:  Groot  Mo;  met  een. 
Goude  Kop  vereerd,  ibid.     werd  door  de 
burgery  van  Dordrcgt  met  grootc  blyd- 
fchapingcha.ald.   194.  zyn  Lof.  ib.  word 
naar  Keulen  gevolmagtigd.  3  ro.  afgezant 
nacr  Bru(kl.3  i  9.  word  ook  gcvolniagtigd 
te  veld.  ib.  word  gevolmagtigd  op  's  Lands 
Vloot. 33 1  .by  zyn  afllervcn  het  lUiwaard- 
fchap  enz.  op  zyn  zoon  gemaakt,  ib.  komt 
by  de  Ruyter  en  verbeeld  alleen  de  Souve- 
rainitcit  der  Landen.  334.  vermaand  ider 
inde  Vloot  tot  hun pligt.  337.  krygt  ty- 
ding van  de  zamcnvocging  der  vyandlyke 
yioQtcn.jj  8.  krygt  dn  vjandlykc  i>chepen 

«I 


BLADWYZER  VAN  HET  TWEEDE  BOEK. 


in  't  geaigt.  J40.  als  ook  de  vyandl.  Vloo- 
«n.  341.  Zyn  Mars  en  Schovcrzylen  val- 
len omlaag.  342.  doctiederhiinno  levens 
middelen  opftcllenj 41 .  komt  by  de  vyant- 
lyke  Vlooccn  voorSoulsbay.  545.  nadeid 
de  Hertog  van  Jork.5  44.flaat  mcc  dezelve, 
ïbid.  zyn  gevaar  in  de  flag.  34T.  worden 
twee  van  zyn  Gardes  dood  gcfchooten  en 
drie  gewond,  ib.  zyn  grootc  overwinning 
op  d'Engelfehe.  544  tot  3^2.  komt  met 
de  Vloot  voor  Walcheren,  ibid.  word  van 
den  Staat  bedankt,  ib.  word  krank  voor 
Schooneveld.  3  f  3.  komt  met  zyn  gevolg 
tot  Dordrecht,  ibi.  Iccnd  3000  pond  bus- 
kruid uit  de  Vloot  op  't  verzoek  van  Dof 
drecht.  ibid.  zynafbecldzcl.iande  Galg 
gehangen.  354.  word  van  vier  fchelmcn 
in  zyn  huys  aangedaan.  358.  word  van 
Tichelaar  betigt  van  zyn  Hoogheit  te  wil- 
ien  vermoorden. 3^(?.  word  van  Dordregt 
na  denHaag  gevangen  gebracht. 3i)5,word 
by  haar  Ed:  Gr:  Mo:  verontfchuld/gd.  401 
zyn  Vrienden  leveren  een  Requeft  in. 405. 
word  gcpynigd.  408.  zyn  woorden  onder 
'tpynigcn.  409.  zyn  Edelmoedige  redcn- 
410.  als  ook  des  Scherprechters  verkla- 
rtng.  ibid.  zyn  Vonnis.  411.  word  ver- 
moord. 4i;j.  zyn  Wapens  vernield.   431 

D. 
lEdudie  van  Cornelisde  Witt.  402.  van 
Willem  Tichelaar.  404 

De  Ruytcr  (  Michicl  Adriaanfz  )  verfchil 
met  Tromp.  5  5 .  werd  krank  aan  land  ge- 
bragt ,  en  de  Raad  Pendonarisdc  Wittin 
zyn  plaats,  f3 .  zyn  onderhorige  vloot  van 
't  Jaar  1667. p.  87.  aan't  boord  van  van 
Gent.  140.  treed  met  Cornelis  de  Witt 
aan  land, voor  't  fortHarwitz,  i(f7.1chryft 
Mn  de  B..iad  Penfionaris  de  Witt.  311. 
gr  jce  overwinning  op  d'EngelCchen.  344. 
tot  351.  word  van  den  Staat  bedankt,  ibid. 
ycrontfchuldigd  Cornelis  de  Witt  by  haar 
Ed:  Groot  Mug:  401 

Deventer  verzoekt  om  zyn  Hoogheid  tot  de 
hoogckrygibedicningnnaan  te  llellen  16. 

Dhona  (Graat  van)Gezant  in  den  Haag.  103. 

Dordregt  oproer.  353.  368.  maakt  zyn 
Hoogheid;  Stadhouder.  371 

Dorpen ,  mogen  geen  Brouweryen  enz. 
hebben.  1^0 


D' 


E. 

Een  burger  flaat  met  zyn  roer  den  Ruwaar3-^ 

Edelmoedige  woorden  van  zyn  Hoogheid^ 

379- 
Edelmoedige  daat  van  drie  voornaame  Am- 

fterdamfcheHecren.  34^ 

Edelmosdigheid  van  de  Lt.  Admiraal  van 

Gents  zoonen.  34S 

Eed  tot  vernietiging  van  't  Stadhouderfchap, 

117.  op 't  Eeuwig  Edift.  212.  voor  den 

Raad  Penfionaris.  123.  voor  zyn  Hoog» 

heid  in  de  R.iad  van  Sraate.  ijr' 

Een  EngeUch  (chip  genomen.  53  S 

Ecuwig  Edift.  219.  tot  Dordregt  vernietigd. 

373.  van  haarEd:  Gr:  Mo:  ook  vernietigd.' 

Engel  de RuyterCap: ,  word  gewond.     34$ 

Engelands  grootc  toerufling  tcrZce.  43 .  ver- 
ichil  met  haar  Hoog  Mog:  254.  den  Raad 
Penfionaris  zoekt  den  Koning  te  bewegen 
om  geen  gehoor  aan  Vrankryks  voorftel- 
lente geven.  29^.  oorblaafcrs.  305.  trekt 
fes  Milliocnen  van  Vrankryk  en  driemaal- 
honderd duyzend  kroonen  ter  maand 
ftaande  den  oorlog.  307.  liftigheid  door 
den  Gezant  de  Groot  oncdekt.  3 10.  ver- 
klaard den  oorlog  aan  den  Staat.  33  E 

Engelfche  Viffchers  aan  't  boord  van  Corne- 
lis de  Witt.  127.  vloot  hoefterk.  337.  ne- 
derlaag inde  Jaare  1672.         344.  tot  3  ja 

Evertfz  (Vice- Admiraal)  zylt  naar  de  Bar- 
badosvaarders.  r 

Extradvoorde  Gedeputeerden  der  Staaten 
van  Holland,  dienende  tot  onderregting 
voorde  Prins  van  Oragnien.  18.  uithec 
regillcr  der  refolutien  van  haar  Ho:  Mog: 
wegens  de  Sweedlchc  verfchillen.  108. 
van  haar  Ed;  Groot  Mog:  om  de  Graaflyk- 
heids  tyteltc  vernietigen.  152.  van  Hol- 
land om  geen  Stadhouder  te  dulden.  2  j(^ 
F. 

Fagel  Raadpenfionaris  in  plaats  van  Johan  Je 
Witt.  41S 

Formulier  van  Inftrudie  voor  den  Capitain 
Admiraal  Generaal.  324. enz.  van  Cora- 
milfie  daar  toe  dienende.  327 

Franfche  Biandcwynen  in  Holland  verbo- 
den. 303.  werden  op  Kcur-keulens landen 
toeg';latcn.  ib.  wcrv ing buytcn  's  lands  als 
ogk  L  innc  hun  land.304.vloot  hocftark.3  j/ 
Llll  i  Cs 


BLADWYZER.  VAN  HET  TWEEDE  BOEK. 


GEdenkpenningcn  in  Holland  geflagen  op 
de  overwinft  der  Engelfche.  i  y  4 

Gedachten  van  de  Raad  Penfionaris  omtrent 
f'  Lotharingen.  194.  van  den  Schryver.  434 
Gcdigten'op  het  Schildery  vanCornehsde 
VVitt.  181.  eni8j.opdeGoudeKop.i?3 
Gelderland ,  (  de  Provintie  van  )  Iklt  voor 
om  de  Prins  van  Oragnic  tot  Cupitain  Ad- 
miraal Generaal  te  vcrkiez.cn.  15 
Gerard  Haffclaar  neemt  op  zyn  eigen  koften 
40  Matrozen  in  Zee.  34J.  word  dood  ge- 
fchotcn.  ibid. 
Goudc  Kop  aan  Cornelis  de  Witt ,  de  Ruyter 
en  van  Gent  vereerd.                              I9- 
Graaf  van  Hoorn  komt  met  1  Compagnicn 
Krygsknegteninde  Vloot.                   158 
Graafelykheids Tytcl  vernietigd.             iji 
Groencvcld  (  Burgcrmceftcr)  verzoekt  Ver- 
hoef op  het  St.idhuys.                           4^5 
Groote  overwinning  der  Ncdcrhnderï  op 


d'Engclfche  Vloot 


17 


H. 


H 


AUing  (Burgcrmceftcr)  zyn  huys  go- 

plonderd  en  om  ver  gehaald.  3^4 

Hartvogtighcid  van  een  Matroos.  350 

Heemskerk  (  Kocnraad  van  )  neemt  op  zyn 

cige  koften  vyftig  Bootsgclcllcn  in  Zee. 

345 
Hoefyfcrfchc  fchuld.  163 

Holl.ind  kan  zonder  Opperhoofd  nooit  van 
binnen  werden  verkragt.  134.  bloeiende 
ilaat.  245.  legt  twee  MiÜoenen  af.  ibid. 
heeft  veel  groote  Scheepen  en  gcfchut 
aangewonnen,  ibid.  inkomften  vermeer- 
derd door  den  Raad  Penfionaris  de  Witt. 
flcgtenftaat.  3«ï7 

JOhandeWittgcvolmagtigd  om  dcMim- 
ftcrfchevcrlchiUenattedoen.  8.  doet 
Tetflag  aan  den  Gezant  d'Eftradcs.  p.  be- 
werkt een  verbond  met  Brandenburg.  1 5 . 
doet  verflag  .lan  haar  Hd:  Groot  Mog:  we- 
tens de  Princeflc  Grootn>ocder.  17.  be- 
werkt de  Munftcrfchc  Vrede.  19.  werd 
naar  Texel  gevolmaetigd.  14.  korax  we- 
derom in  \  Gravenhagen  en  word  van 
haar  Hoog:  Mog:  bed.-inkt.  15.  krygtccn 
ïricfuyt  de  Vloot  wegens  bctflaan.  z6. 
vord  van  haar  Hoog  Mog:  naar  Vliffin- 
gcn  gevolg^ae^S**!  »7'  fchryft  van  daar 


aan  haar  Hoog  Moe:  ibid.  komt  tot  Mid- 
delburg, ibid.  Zytd  met  de  Vloot  in  de 
WieUngen.  ibid.  een  vcrha.il  van  de  Zcc- 
flag  door  hem  opgefteld.  18.  komcinde 
Nagt  in  den  Haag.  40.  vertrekt  wederom 
naar  Zeeland.  41.  maakt  dat  de  Vloot  in 
19  daagen  van  alles  is  voorzien  en  Zee 
kieft.  ibid.  komt  wederom  in 's  Graven- 
hagen.  ibid.  heeft  het  grootfte  bewind 
om  de  Vreede  met  Engeland  te  maaken. 

43.  werdberigtvande  groote  toerufting 
inEngcland.  43.    ryft  naar  de  Wielingen. 

44.  komt  wederom  in  's  Gravenhage.  4c . 
word  van  Buat  bezogt.  ibid.     doet  eeii 
voorftel   wegens  't  verfchil  tulTchen  de 
Ruyter  en  Tromp.  jy.  word  van  Tromp 
bezogt.  J7.     ontzegt  Tromp  zyn  bcdie- 
nmg.  j8.     doet  verflag  van  't  uytloopen 
der  Vloot.  60.     maakt  een  nader  opftel 
voor  de  Ruyter.  61.  word  van  haar  Hoog 
Mog:  verzogt  naat  de  Vloot  te  zylen.ibid. 
zyn  vertrek  en  komt  by  den  Ruyter.  «Ti' 
maakt  nccvcns  de  hoge  Bevelhebbers  der 
Vloot  een  opftel  wegens  het  rtrykcn  der 
Vlag.  61.  beftierd 's  Lands  Vloot  door  de 
ziekte  van  de  Ruyter.  6^.     zyn  voornec- 
men  om  met  de  Franfche  te  verccnigen  en 
d'Engclfche  op   te  zoeken,    ibid.  krygc 
d'En''clfchen  in  't  gezigt .  die  van  hem  af- 
wenden, ib.  krygtccn  fwareftorm.  ib, 
fchryft.ianhaar  Hoog  Mog:  g^.  fchryft 
aan  haar  Hoog  Mog:  vanichouwen.  «58. 
ook  aan  de  Raaden  ter  Admiraliteit.  6a' 
komt  met  de  Vloot  in  Gocree  binnen  cri 
word  van  al  de  hoge  Bevelhebbers  be- 
dankt. 71.     komt  in  j's  Gravenhagen  en 
doetl  verflag       71.  word  bedankt 
voor  zyn  Dapperheid,   ibid.   word  van 
haar  Hoog:  Mog:  gcvolmagtigxl  oin  een 
verbond  met  pccncmakcn  te  maaken.  73. 
A.iyt  de  Diftenfivc  quadrupel  Alliantie! 
7  5.-  word  van  haar  Hoog  Mog:  aan  den 
Gezant  Appelboom  gezonden.  77.  fchryft 
aan  de  zelve.  ibid.  ontfangt  een  Brief  van 
den  Gezant  Coyet  en  geeft  daar  kennis 
van.  195.  fchryft  a.in  dezelve  in 't  Latyn. 
196.  zyn  lof  door  de  Koning  van  Enge- 
land gedaan,  zoi.  geeft  de  Brief  over  aan 
haar  Ed:  Groot  Mog:  ibid.  bewerkt  de 
Vrede  met  Engeland.  »«or.  zyivvcrrich- 
ïingiadcSwegdTchczaakcn.  joj.    vcr- 

xocJ^ 


BLADWYZER  VAN  HET  TWEEDE  BOEK.' 


zoekt  middelen  te  beraamen  by  aldicn  den 
Koning  van  Spagnie  zonder  wettige  naza- 
ten ftcrfd.  171.  fluyt  deTriepcl  AlHanti- 
en  noch  een  nauwer  verbond  niet  Enge- 
land in  vyf  dagen.  147.  zyn  Hoogheid 
geeft  hem  een  aanmerkelyk  antwoord. 
24?.  komtbyTemplcen  fpreckt  wegens 
de  bevordering  van  zyn  Hoogheid,  ijj. 
antwoordde  Heer Templc.  255.  klaagd 
over  de  betaahng  van  Zeeland.  258.  doet 
een  verfchil  tuflen  Zuyd  en  Noord  Hol- 
land af  dat  100  Jaar  geduurd  had.  25:9. 
neemt  het  Pcnfionaris  Ampt  wederom 
voor  j  Jaar  aan  .159.  weigcrd  en  vereering 
van  100009  guldens,  ibid.  zyn  Lof  door 
Aytzma gegeeven.  2<^o.  leverdaanhaar 
Ed:  Groot  Mog:  en  Placcaat  van  Kyzer 
Karel|devyfdenover.  260.  draagt  de  ver- 
fchillenvan  Over-Yfl'el  voor.  201.  legt 
de  zelve  by.  ibid.  klagte  aan  haar  Hoog 
Mog:  wegens  het  afdanken.  2i?i.  weder- 
legt  de  verfchillen  met  Engeland.  21^4. 
zyn  bevordering  met  den  Gezant  Temple 
om  Spagnicn  aan  Swecden  te  doen  betaa- 
len.  267.  als  ook  het  teekenen  der  waar- 
borge.  ibid.  bezoekt  Temple  in  de  hoe- 
danigheid van  zyn  vriend,  ibid.  flaat  Tem- 
pel de  lofc  handeling  van  Vrankryk  voor. 
ibid.  270.  zynlofvanSamfon.  272.  als 
ook  van  zyn  Hoogheid,  ibid.  doet  een. 
verfchil  af  tulfchcn  Holland  en  Zeeland, 
ibid.  goede  raad  wegens  de  Poflerye. 
282.  verblyft  met  den  Portugeefchen  Ge- 
zant de  verfchillen  aan  Temple.  282. 
d'uytfpraak.  ibid.  doet  de  verfchillen  tuf- 
fchen  Spagnicn  en  Sweeden  af.  287.  trekt 
naar  Groeningen  om  de  verfchillen  by  te 
leggen.  191.  word  benadeeld,  ibid.  gc- 
tuygenis  van  Tempel  daar  omtrent,  ibid. 
komt  wederom  by  Tempel  in  's  Gravcnha- 
ge.  293. zyn gcdagtcn omtrent  Lottarin- 
ec.  194-  zoekt  de  Koning  van  Engeland 
IC  bcweegen  van  geen  gehoor  aan  de  voor- 
ftcllen  van  Vrankryk  te  geeven.  195.  ver- 
wonderd zich  over  't  fchiclyk  vertrek  van 
Templc.  ibid.  lange  vergadering  met  de- , 
2,elve.  ibid.  fchryft  aan  Templc.  2515).  ' 
draagt  aanhaar  Hoog  Mog:  denootzaa-  1 
kclykhcid  van  nog  1 0000  Man  te  Werven.  I 
joi.bevrcdigdde  VcldmaarfchalkWurtz.^ 
ibïi.  werd  yan  zyn  Hoogheid  vcrgafi. 


302'  beyverd  de  Werving  en  tytmding 
der  Vloot.  ibid.  flaat  de  vooiftellc  vao 
Vrankryk  af.  30  j.  raad  haar  Hoc  g  Mog: 
een  belefdc  Brief  aan  Vrankrxk  tcfchry- 
vcn.  311.  doet 's  Lands  inkomften  ver» 
mecrderen.ibid,  bezorgd  de  Vloot  in  Zee 
te  brengen.  512.  draagddenoodzakelyk- 
hcid  voor  van  de'.Grcnsfteden  teverfter- 
ken.  518.  levcrd  den  ftaat  van  Oorlog  in. 
320.  (lelt  de  naauwc  bepaling  voor  den 
Capitain  Admiraal  Generaal  op.  325.' 
werd  naar  de  zeegaten  gevolmagtigd  otn 
deVloot uitte preifcn.  jj2.  komt  by  Lt- 
AdmiraaldeRuyterinTexel.  333.  pylJ 
wederom  het  Spagniards  gat.  ibid.  vaard 
weder  na  Land.  334.  word  gelafterd.  354. 
vcwerkt  een  verbond  tuffchcn  den  St.iat  en 
Brandenburg.  3?<?.  word  Snagts  var» 
twee  van  der  Graafs  borrebacn  en  de 
Bruyn  aangerand  en  gewond. 3  f  8.  fchryfc 
daar  over  aan  haar  Ed:  Groot  Mog:  361.' 
zyn  woorden  van  Icct  wefen  tegen  van 
derGraaf.  ^6j.  krygt  een  Brief  van  dc 
Ruyter  wegen,  zyn  ontmoeting.  3^6".'; 
klaagt  aan  haar  Ed;  Groot  Mog:  wegens 
de  lafterfchriften.3  S  5  .werd  van  deGccom 
mitteerde  Raden  ontfchuldigd.j  87.  word 
verzogt  in  't  belang  van  zyn  Hoogheid  te 
komen.  389.  legt  zyn  Ampt  af  en  word 
RaadsheerindenHoogeRaad.39i.  zyn 
fchoone  aanfpraak  daar  over  aan  haar  Ed: 
Groot  Mog:  ibid.  waarom  niet  in  dc 
Hooge  Raad  heeft  gezeeten.  394.  fchryfc 
een  fchoone  Brief  aan  de  Ruyrer.  ibid. 
komt  by  zyn  Broeder  op  de  Gevangen 
Poort.  412.  word  vermoord.  419.  zyn 
Edelmoedige  woorden  tegen  de  burgers. 
427.  zyn  wapens  vernield.  432.  zyn  brie» 
ven  worcn  verzegeld  en  op  de  Charter 
kan'ergebragt.  432.  waar  inontfchul- 
dig  bevonden.  437 

K. 
1^  Icvit  wederom  totRottcrd.herfteld.  381 
Klagtcn  van  den  Raad  Pcnfionaris  dc 
VVitt  wegens  het  afdanken.  262. 

L. 
r   Afterfchriftvan  Montanusi43.  144. gC-, 
,     dicht  op  de  Raad  Pcnfionaris  dsWitt. 2  92.' 
regens  de  Raad  Pcnfionaris.  3J4.  word 
wedcrleid.  3  5  5 .  op  Corneüs  de  Witt.  358- 
vapL.vandenBofch.  ïfii.  van'trolkte* 
(1-113)      '       '  '  senS 


BLADWYZER  VAN  HET  TWEEDE  BOEK 


^n?  hunne  overighedcn.   374.  na  hun 
3ood.  43  j.  werd  wcdcrlegt.  ibid 

Xochum  door  de  Staatfelie  krygsbenden  on- 
der 't  gezag  vpn  C.  de  Witt  gewonnen.  1  o 
LofFclyke  Vrede  der  Nederlanders  van  d'E  ? 
gelCchc  behaald  door  de  overwinning  van 
Cornelisdc  Witc.  19J 

Lof  van  de  Coning  van  Ingeland  over  den 
R*ad  Penfionaris.  43  <r.  van  den  Koning 
van  Vrankrylc.43^.  vanTemple.  431?.  op 
Cornelis  de  Witt  door  den  hoog  Leeraar 
van  Thicnen  tot  Leyden  uitgefprooken. 
194.  van  den  Koning  van  GrootBrittanjcn 
tot  voordcel  van  JonaTide\\itt.  :oi.  van 
Aiizema  op  de  zelve  in  de  Swcedfe  zaa- 
leen. 204.  van  dezelve  op  de  Raad  Penfio- 
naris. ztfo.vanSamfon.  173-  gedigtvan  J: 
Oudaanop  Mr.  Picter  deGroot.  380.  van 
7.yn  Hoogheid  op  de  Raad  Penfionaris  de 
\Vitt.  173.  vanTenipleover  de  RaadPen- 
fionaris  dc\Vitt.  388.  vanzyn  Hoogheid 
over  de  Regenten  van  Holland.  389.  ge- 
digtenopdevcriTioordeHcercn.  439.enz. 
lyft  hoe  veel  agt-cn-Tccrtig  Oorlogfchepcn 
in  aet  maanden  komen  te  belopen.  81.  de 
oorlogsvloot  in  de  Jaare  i<^<f7.  8<f.  van  de 
bevelhebbers    der    fchcepsbezoldelingen 
op  dezelve.  11  c^.  hoe  het  volk  verdeeld 
word  op  dezelve  togt.  iiz.  der  bevelheb- 
bers die 't  uitgevoerd  hebben.  III.  van  de 
oorlogfchepcn  van  dEngclfche  veroverd 
en  verbrand      141.       der   oorlogsvloot 
van  de  Jaare  KJ71.  334 

M. 
Vf  Aas  (overftedcrburgcryindenHaag) 
^         zoekt  Verhoef  met  een  fchoone  reden 
tot  zynpligt  te  brengen.  414 

Maasdam  (Heer  van)  uit  de  Ridderfchap 
cndc  Vroedlchappen  der  Steeden  gevol- 
magtigd  om  den  Kcd  tot  vernietiging  van 
't  Stadliouderlchap  af  te  neemcn.  2 1 7 

Middel  om  zyn  Hoogheid  in  den  R.iad  v.in 
Siaate  te  leiden.  281?.  door  den  Raad  Pen- 
fionaris gegcTcn  om 't  vcrlchildcr  Vl.ig 
byte  leggen-  319 

Msbaar  van  ccnMatroos  omtrent  de  moord, 

4Z1. 

Moord  van  Cornelis  en  Jahan  de  Witt.    419 

Montagu  Engclfche  Admiraal  zyn  (chip  in 

de  grond  g«fchootïn  verdrinkt  met  zyn 

Zpon.  347 


Munnik  (CapitainDlrkde)  nevens  Corne- 
lis Gerritz  p)  lende  gronden  in  de  Rivier 
van  Londen.  130.  geeft  kennis  van  de 
Franfche  en  Engellchc  vloot.  338 

Munfterfchen  oorlog,  i.  Biffchop  verkJarrd 
dezelve.  2.  wind  Rouveen.  5,  zyn  wer- 
ving 270.  en  doet  veel  geweer  in  Amfter- 
dam  en  Uitrecht  koopcn.  307 

N. 
•po  Aaldwyk  en  Valkenier  tot  nieuwe  Voog- 
den  over  zyn  Hoogheitaangefteld.  17 
Narichting  door  Cornelis  de  Witt  aan  de  be- 
velhebbcrs  derVloot.p^.  van  de  Keurvorft 
ran  Keulen  voor  den  R.aad  Penfionaris 
2^6,  voor  den  Capt.  Admir.Gcncraal,? 1 1 
O. 
QNkoflcnv.in  72  Oorlogfchepcn  en  izfrc- 
gatshocvcelinia  Maanden  belopen.  13. 
van  48  Schepen  in  agt  Maanden.  81.  wat 
ke  Vloot  Schepen  in  8  maanpcn  in  de  Jare 
i<;72.  zou  hebben  gekoö.  512.  nader  o- 
vcrflag.  3,3 

Oproer  tot  Dordrecht.  353.  ^6S.  tot  Rot- 
terdam.  372.  tot  Haarlem.  ,y. 

Oproerm.-ikcrs(dc  voornaamfte  in  's  Graven, 
■i^ge-  417 

Oorblazcrsvanden  Koning  van  Engeland 
wie  die  zyn.  30J.  zoeken rdc  Roomfché 
Godsdienll  in  zyn  ryk  te  brengen. ,  ibid. 
Oorlog  met  den  Staat  en  MunJkr.  i.  ver- 
klaringe  der  zelve.  2.  metVrankryk  en 
Engeland.  1 4.van  den  Staat  met  Vrankryk 
en  Engeland,  ,{j 

Oorzaak  van  't  verlies  der  Nederlanders  ia  't 
j.iari<;72.  313,  v.m  Buats  dood.  45  enz. 
Opfchrift  op  't  Schildery  van  Coraelise  Wirti 
181.  op  dcGoudcKop.  ^„1 

Oragnicn  (Prins  van)  werd  door  GcMerlind 
tot  Capt.  Adni.  Generaal  voorgelkld.  16 
aanmcrkelyk  antwoord  aan  Johan  de  Witc 
2  49.  trekt  naar  Zeeland.  2  j  i .  word  eerftc 
Edel  gemaakt.ib.word  buvtcn  voogJy  ge- 
flcld  2^2.  verzoek  van  de  4one  penning 
vry  te  zyn.  180.  werd  in  de  Raad  v.nn 
St.iate  galyd.  288.  wcrt  na.iuw  bep.iald. 

290.  Eed  voor  dezelve  291.  word  Jaarlyks 
50000  guldoiu  tocgcftaan.  291.  vcrgaft 
den  Raad  Penfionaiisdc  Witt.  301,  trekt 
naar  Engeland,  ibid.  komt  wederom  in 's 
Gravcnh.ige.  313.  word  v.m  haar  Ed:  Gr: 
Mog:  tot  Capt.Adin.Gcner.  gcraaakt.3 1  i 


bladwy7;er.  van  het  tweede  boek. 


als  ook  van  hnar  Hoog  Mog:  511.  zyn 
naauwe  bepaaling  j  1 1 .  tot  3 1 51 .  nodigd  de 
Staaren  van  Holland  te  gaft-  550.  Wort  tot 
Dordrecht  Stadhouder  gemaakt  en  ver- 
trekt weder  naar  't  leger  371.  edelmoedi- 
ge woorden.  37  9- 
Overweging  wegens  het  Eeuwig  Edift.  230 
Overwinning  der  Nederlander:,  op  d'Engcl- 


fche  vloot. 


27.344- tot35: 


T)  Rinsgezinden worden  verfterkt  door  de 
■*■      Heer  van  Beuningen.  271.     hun  uyt- 
ftrooyfel.  272. 

Projeft  of  ontwerp  van  haar  HoogMog:  we- 
gens het  kiezen  van  cca Opperhoofd  over 
cie  Krvesbenden.  2i< 

a 

r\  Uadruple  Alliantie  door  den  Raad  Pen- 

^~<.  fionaris  de  Witt  gefloten.  7^ 

R. 

T>  Aad  van  den  Raad  Pcnfionaris  wegens  't 

verfchilderFranfchePofleryen.     282 

Redenering  tuffchen  den  Gexant  Temple  en 

den  Raad  Penfionaris  de  Witt.     2;j5cnz. 

Regenten  van  Dordrecht  laatcn  'tafbecld- 

zel  van  Cornclis  de  Witt  maaken  om  tot 

een  eeuwige  gedagtcnis  op  te  hangen. 

180  enz. 
Reglement  op  de  Mortificatie  v.in  't  Stad- 
houderfchap.  224 

Rcqucft  vaa  de  Vrienden  van  Cornelis  de 
Witt.  406^ 

Rcfolutie  vaa  haar  Ed:  Groot  Mog:  om 
Tromp  van  zyn  bediening  t'ontflaan.  y  6^. 
van  Zeeland  om  geen  Gevolmagtigdeop 
'sLands  Vloot  te  zenden.  67.  van  de  ho- 
ge bevelhebbers  der  Vloot  om  den  Raad 
Pcnfionarisdc  Witt  te  bedanken.  71.  van 
haar  Ed:  Groot  Mog:  over  't  formulier 
van'tgcbed.  7f.  van  dezelve  om  Corne- ' 
lis  de  Witt  op  de  Vloot  te  volmagtigcn. 
83.  alsook  van.haar  Hoog  Mog:  84.  van 
dezelve  om  Cornelis  de  Witt  te  bedanken 
voor  zyn  groote  overwinning.  152.  van 
haar  Ed:  Groot  Mog:  omCornehs  de  Witt 
de  Ruyter  en  van  Gent  yder  een  Goudc 
Kop  te  vcrcercn.  n  9.  der  Stad  Dordrecht 
om  Cornelis  de  Witts  afbecizel  te  laate 
Schilderen. 1 7  ji.  van  haar  Ed:  Gr:Mo.  we- 
gens de  Ridderfchap  en  Vroedfchappen 
omtrent  het  Ecuwig  Edid.  22J.  vanhaar 
Hoog  Mo;  op  't  vernietigen  Ya^  de  Giaaf; 


fclykheids  Tytcl.  2  ?2 .  van  haar  Ed:  Grooï 
Mog:  om  geen  Stadhouder  te  dulden.2  5(f. 
vanhaar  Ho:  Mo:  overliet  Plaatfcnin  de 
Raad  van  St.iatc  voor  zyn  Hoogheid.  2  8(5. 
waar  by  zyn  Hoogheid  in  den  Raad  var» 
Statten  word  geleid.  289.  v.-m  h.narEd: 
Gr.  Mo:  waar  by  5000  guldens  op  yder 
der  vier  misdadigers  werd  gcftcld.  3^2.' 
tot  vernietiging  van  't  Eeuwig  Edift.  37^, 
van  haar  Hoog  Mog:  'om  geen  Prins  van 
Oragne  magt  oAcr  de  Patenten  te  geeven» 
J76.  om  zyn  Hoogheid  Stadhouder  te 
aiaaken.377.  van  haarEd:  Groot  Mog:  in 
d'Oproer.41 3.van  haar  Ed:  Gr.  Mog:  om- 
trent het  vermoorde  genomen.  4I0:  421 
Ruwaardin  harde  bejegening  van  eenKer- 
kelyk  Perzoon.  43 1 

Luytery  in  't  geweer  in  's  Gravenh.ngen.  41  tf 

S. 
camfons  lof  op  de  Raadpenfionaris.        275 
"^Sententie tegcns Co, nclis  de  Witt.       411 
Spaanfchc  Nederlanden   worden  van    den 
Koning  van  Vrankryk  overvallen.        23  f 
Spangicn  (Koning  van>  verzoekt  aan-  déa 
Staat  een  millioen  guldens  te  leen.24ï.  en 
Swceden  vereenigd  door  den  Raadpenfio* 
naris  de  Witt.  287 

Staten  Generaal  haar  toeruftingter  Zee.  iï. 
verbieden  de  groote  en  kleincViircry.   14. 
hun  befluit  op't  voorftelle  van  zynHoogh. 
totCapt.  Adm.Gcncr.aantc  ftcllen.  xS, 
neemen  Swcdcn  zyn  aanbieding  tot  de  be- 
middeling tuÜchcn  Engeland  aan  42.  vol- 
magtigen  den  Raad  Penfionaris  de  Witc 
naarde  Vloot,  (f i.  als  ook  om  met  Dene- 
marken een  Vcrbondtc  maaken. 73.  zen- 
den de  Raad  Penfionaris  de  Witt  aan  den 
Gezant   Appelboom.    77.     volmagtigen 
Cornclis  de  Witt  op  dcVloot.  84.  misnoe- 
gen over't  gedrag  van  de  gehcymfchryver 
Andringa.  167.  fluitende  Vrede  metEn» 
geland.  202.   maaken  een  ontwerp  tot  de 
verkiezing  van  een  opperhoofd  over  de 
krygsbenden.  21J.    verftcrken  zich   met 
nieuwe  kiygsbenden.  248.  doen  een  be- 
zending naar  Zeeland  om  het  Stadhouder- 
fchap  van 't  Cap.  Adni.  Gcncraalfchap  af 
te  zonderen.  249.  hun  befluit  wegens  zyn 
Hoogheid  plaats  in  de  Raad  van  Staaten  te 
geven.  2Sy.  2S7.  geven  zyn  Hoog:  plaats 
in  de  Raad  van  Staaten.  18 8. volmagtigen 
Cornclis  de  Witt  naar  Keulen.  3 10.  vcr- 

kiei*!» 


BLADWYZER  VAN  HET  TWEEDE  BOEK. 

antwoord  asn  de  afgezonden  van  d'Ht<  Lourois.t  S  i 

Van  Gelder  (Capitaia  Eicilj  komt  met  agt  lyke 

pryze  by  de  Vloot, 


kiez«nzyn  Hoogheid  tot  Cipitaiii  Admitavl  Ge- 
neiaal.)ti  miken  een  vet':>ond  n:iet  Brandenb.395 
St  aaten  va  1  HolUnd  en  Wetl- Vtieflind  haar  Relolu 


tieop 't  Formuüervan't  gebed.  ?ƒ.  volmigngen 
Cotnelit  de  Witt  op  de  Vloot.  8^.  ontbieden  C: 
de  Vitt  t'huis.  189.  hebben  veel  werk  om  de  ge- 
biekkelykeptovintientot  betaling  tekrygen.tcS. 
flaan  voor  dat  een  Cap.  Gen.  geen  Stadhoudet 
mag  zyn  1 1 1. 1 14..  enz-  befluiten  tot  vernietiging 
van't  Stadhoadetfchap.  n6.  doen  den  Eed  op 
hetzelve,  117.  maaken  het  Eenwig  Edift.  119. 
vernietigen  de  GraaflykheiJsiytel.  IJl.  volim  g- 

■  tigenCornelisdeM'ittopdc  Vloot  551.  verkie- 
zen zyn  Hoogheid  tot  Cap  Adm  Geil.  s'9-  ft«l- 
lenyooo  gl.op  yder  derïier  misdadigers.  361. 
omflaan  malkander  van  denEed  op't  Eeuwig  Edift 
gedaan.  376.  zenden  gevolmagiigden  aan  zyn 
Hoogheid  wegens  het  Stadhoudetfchap.  178.  ftel  ■ 
len  order  op  de  Lalletfchtirten  tegen  de  Raad 
PenfionariidcWitt.  ?S4- 

Stadhouderfchap  by  Holland  Tcrnietigd.  119. «oz. 
onnut  voor Holbnd,  ^jf 

Sterke  toetufting  ter  Zee.  'i 

Swecrs  (  Vice-Adm,lz.ik  )  zyn  onvcrtzwgdlieid  in 
deflag.  3+y 

Switzetland  nooit  geen  Stadhouder  voor  zyn  leeven 
lang.  ,    »?S 

Stait  van  Oorlog  dooide  Raad  PenConarit  deWitt 
ingeleverd.  3*' 

T. 

Tichelaar  (Willem)  befchuldigd  Cornelis  de  Witt 
van  Prinle  Moord.  J9fl.  zyn  dïdiiftie  tegens 
defelve.  4.04.^  komtuit  deKevangenis.4.14.. 
ontmoet  Jonker  vander  Moelel  ibid.  zyn  voorge- 
ven, ibid.  maakt  oproer  door  gtouwzamefcheld- 
woorden.  4.1^.  zyn  vonkrhedryf.  43° 

Tobiafz.  (Zee  Capitain)  neemt  het  gtoote  Schip 
Royale  Charle  van  d'EngelTclie.  133 

Toeleg  van  vier  fchelmen  op  't  leven  van  Cotnelis 
<ieWitt.3$8.ookopdeRaadpenrionjrlsde  Witt.ib. 

Tfiftaat  van  Vrede  luflclien  den  Staat  en  Muiitter.  1 9 
tull'chen  Sweden,  Engelanoen  den  Staat.         14.6 

Tromp(CornclisJ  vetfcliil  met  de  Ruyter.  55. 
fchryft  een  tiatde  Brief  wegens  de  Ruyter.  fC.  word 
van  zyn  bediening  ontflj(;èn.  f  7.  komt  by  den 
Raadpenfiouarisde  Wilt.  ibid,  word  zynebedie- 
ning  door  de  Raad  Penlionaiis  ontzegt  en  zyn  ait- 
wooid  en  verzoek.  ƒ8 

V. 

^Alkenier(Burgermeellcr)  zvn  dappere  aanmoe- 
moediging  wnd'Aiiifterdammers.  367 

Valkeniei(Gezaiiil  zyn  gtdagien  ontrent  het  pynigen 
vanCorn.de  Wit.  4c8 

Van  Gent  (Willem  lofeph)  word  in  Tromps  plaats 
vetiogt.  ƒ8.  vetfchoond  zich  daarvan,  jp.  vaart 
meteenige  Schepen  de  Riviervan  Londen  op.  12  i 
lyn  verrichting  op  Charnes.  118.  word  naar  Hit- 
lindenFcro  gezonden.  14.1.  ziet  20  vyandlyke 
Schepen.  i+S-  zyld  naarp  EngelfcheKonings 
Schepen.  34.5.  komt  by  de  Vlag. 3^7.  zynkloek- 
moedigheit.  34.7'  zyn  dood.  ibid.  zyn  lof.  348. 
«ie  zyn  £d:  kinderen.  ibid- 

VtaBciioipgcaTiJt  de  riioegecLodcn toe.  »7i.zyn 

E    Y 


Vander  Graaf  (Jacob)   gevangen.!?  fj.    zyn  Vonnis 
en  werd  onihalft.3f4.  aanmerkelykc  woorden. 3  65 
Van  Nes  neemt  het  groot  Schip  de  Royale  Cathari- 
nacDZ.  34$.  zyn  dapperheid.  34.9 

Van  Thienen  Hoog  Leeraat  tot  Leiden  .doet  een  Lof 
reden  op  Cornelis  de  W'tt,  (94. 

Van  Vahlen  (Johan)  fc!iict  meteen  piflool  Johan  de 
Wittdood.  418.  zvn bekentenis.  430. 

Vetbod  der  FranfcheBrandewynenenz  in  Holland. 
303.  der  Franfeop 't  invoeren  van  Haring  enz.  ib. 
Veihoef(  Hendrik)  zyn  wreedheid.4Z».  zvn  verkla- 
ring- ibid.  zyn  fchrikkelykewooiden. ibid. fpreckt 
trots  aan  de  Regenten  van  den  Haag.  425-    Ichiet 
heteerftopde  Püorr,  415.  dwingt  den  Smit  twee 
mokers  at.  ibid.  komt  in  de  Kamer  van  de  Witt. 
ibid.  fpteekt  metdenR.uwaardr.417.  torLeydea 
gegeefleld.419  zynwreedheiitotOudewater.  430 
Verklaring  wegens'tftryken  der  Vlag.   62.     van  de 
gecommitteerde  Raden  wegens  de  fecrttecotref- 
pondentiepenningen.j  87.vandeScherprexterover 
depynigingvanCoinelisdeWitt.4to.vanVethoef 
wegens  de  moord.  41^ 

Verfchil tuflchen de  Provintien over  't  veikiezen  van 
een  Opperhoofd  1 1 3  enz.  hoe  af  te  doen  zonder 
Stadhoudet.  üj.  door  Stadhouder»ontlfa3n.23  3 
dat  1 00  Jaar  geduurd  had  door  Johan  de  Vitt  af- 
gedaan. 359.  van  Over  YOel  en  bevredigd  dooi 
dezelve.  i«i.  tuflchen  Engeland  en  haar  Ho:  Mo: 
z64.  tufTchcn  Holland  en  Zeeland  door  den  Raad 
Penfionatis afgedaan.  173.  tüfTclien  Vranktyk  en 
Holland  over  de  Pofteryeii.  281.  wordamden 
RaadPenfionarisenTemplegefteld.  ib.  tuflchen 
de  Staaten  en  Portugal  door  den  Raad  Penfionatis 
en  den  Poriugeefche  Gezant  aan  William  Tcniple 
verbleven.  281 

Ver'üvmderZccuwen.  137 

Voorzigt igheid  van  haar  Ed:  Ct:Mo:  in  d'opioer.4 1  j 
Volmagt  van  haat  Hoog  Mog:  voor  de  Heerjohan  de 
Witt  ora  een  verbond  met  Deenmarken  te  maken  7J 
W. 
Air  Aapensvan  de  witten  verbroken.  431 

W«orden  van  den  Koning  van  Engeland  aan  de 
Raad  Fenfioaaris  de  Witt  van  C:  de  Wilt.  onder  'c 
pynigcn  409 

Wteetheid  van  een  Ruiter  aan  de  Lykcn  gedaan.  421 
Wurtz  (  Veld- Mat.  1'aul  )  t'onvreeden  501.    werd 
doordcR.  PenfionaiisdeWittbetcedigd.     ibid 
Z. 
^  Eeland  dringt  ftark  op  de  bevordering  van  den 
Prins  van  Orapnien.  18.  wil  geenGevolmagtig- 
denop'slands  vloot  zenden    67.  geeft  haar  on- 
vermogen te  kennen.  208.  klaagt  fcharp  tegens 't 
Vonnis  van  Buit  na  dathv  een  Jaar  dood  was.  2r9. 
berigt  van  van  der  Horft  Kievit,  en  d'overledene 
Wcduw.  210.  maakt  den  Heer  Prins  van  Oragnien 
tot  PremieiNoble.  2  f  1  zoekt  de  Heer  van  Odyk 
in  de  Admiraliteit  tedringen.  2y5.  verzuym  v  au 
de  Vloot  in  Zfce  te  brengen.  337 

ZeeOag  der  Nedcriaadeis  tegen  ie  Franfche  en  En- 
gellchen.  J44 

N    p    E, 


.f 


re  7^, 


4". 


?,  if- 


jj^ 


?/ 


.  iii,  fjvï:->i 


V^    ,  1',.-  ■•''■,  "iJji.-., 


■  •"^, 


,>v 


^■ 


••1  '-■.;'1\'; 


J^-^ 


.s^-.'- 


.A., 


s-.-»  r  ■■<•.■■.>', 


^-.■•'?.' 


■X- 


.:^4ï^ll?$^-