■'.: «
\: • ^■j^.v
) ':
* . «
...v
*, --*
i
«6QBKCQ»«O0b|
e..™.^^''
The
Robcrt E. Gross
Collection
A Memoria! to the Koundcr
of the
Business Administratioii Library
lCniver4i/u ^>/ Va/tlor'ma
Los Angeles
LEEVEN en DOOD
' DER DOORLUGTIGE HEEREN
GEBROEDERS
CORNELISdeWITT,
Ruwaard 'van den Lande ijan Putten j en^. en:^,
JOHAN ol WITT,
Rdad Tenfionaris van Holland en ff^efivriejland , enz. eitz.
Befchreevcn DOOR
E M A N U E L van der HOEVEN,
^ G E N T van hunne Hoog-Vorflelyke Doorlugtigheeden , den Regeerende
Hertog van SAXEN, tVyze^feh, Querfort^c isfc. ^c. Hof ea Kamer-
Agent van de Stmvcraine Douarlere van SAXEN Mórsburg , ^e, ^e. ^et.
r* A MSTERDAM,
By ] A N ten H O O R N , Boekverkooper , i/of.
AAN DEN'
Hoog Vorftelykftc en Doorlugtigften H E E R E j
H E E R
JOHAN GEORGIO,
Door Goa's Genaade Hertoch 'van Saxen , Gf*lik >
C leef en Berg y ook^ Enger en en JVefi f haaien:
Landgraaf in Thuringen » Adarkjgraaf tot
' Adeiffen ^ oof^ Opper en Neder Lauzïts ^
geuefiïgde (f raaf tot Hcnnenherg , C^raaf
'van der A4ar\ , Ra'venshcrg en Barby ,
Heertot Kavenfljn , Qfc. ^c, ^c.
*
Hoog
Hoog Vorstelitke
DOORLUGTIGHEID,
(J¥y« Cenadigften Heer ,
'Onvergelykelyke genaade , die zyne Hoog
Porjldyf^e Doorliigügheid ^ aan zyn prachtig
icn gcrecgeld Hof tot ll/y^enfeid heeft gelie-
ven te doen , in my te vereeren met zyn
Hoog /^orftelylie Doorlugtigheids bevcclens , doet my
tot een der allergcringite erkenteniilen , de vryheid
neemcn, het Lcevcnendc Dood van twee derdoor-
luchtigftc Martelaarcn van ftaat,aan zyn Hoog l^or^
lielyl^eDoorlugtigheidoptQÓradigen'j temeer, dewyl
het wacrcidkundig genoeg is, dat van zo veel Eeu-
wen af , als den grootcn en machtigen IViii-
kjnd, zyn Hoog f^orftdyl^e Doorlugtigheids Voorzaat,
geregeerd heeft, de Staat en Üorlogskundc , in de
Nakomelingen , als aangebceden zyn geworden ;
voornamentlyk in de dicrbaare perzoon van zyn Hoo^
f^orftelyJ^ff Doorlugtigheid y die tot zyn grootfte regel
heeft, de rechtvaardigen te verheffen, endemisda-
digen op een redelykc wyzc te ftrafl'en. En dewyl
ik een Staatkundige ftoffc verhandel , welke zeer
teder is, en veel berifpingcn zal ontmoeten , kan ik
met
met alle fchuldige eerbied , geen beroemder Prins
als zyn Hoog J/orftelyke Tjoorlugtigheid tot myn be-
fcherming verzoeken ; fteunende aldus op de nooit
volpreezene en aanbiddclyke wysheid , daar zyn
Hoog Forftelyke Doorlugtighcid mede begaaft is , dat hy
deze ftoutheid zal verfchoonen , aan die , die zich met
allebedenkelyke onzag des waerelds is noemende,
Hoog Vorstelyke Doorlugtigheid,
Mjft Cenadigflen Heers ,
Onder danigjien Knegt^
EMANUEL van der HOEVEN.
Amfterdam^ denitDetcrnktt
O P
TY TE LP RENT,
TOT DES ZELFS
VERKLARING.
HEt dierbaar Vaderland in vryen ftaat geraakt,
Prykt hier op 't hcerlykfl: met haar eer, en pronk-cieraadcQ.
De fiere Leeuw, die voor de ruft en vryheid waakt,
Verzelt haar» 't Heilig Boek , de Godgewyde bladen ,
Verbeek de Godsdienftj die zy kweekt in haare fchoot.
Den 'ongéblutften Helm , en 't Boiflftuk, ftreklcen blykcn,
Hoe zy in Krygsbedryf, en Oorlogsmigt, ter nood,
Voor geen gekroonde kop het zeil behoeft te ftryken.
Zy hout in vaften Arm, het Byl- en Bundel regt:
Des Raadsheers Tabbert dekt den ftormhoed j dit komt Icercn,
Hoe Burgermeeft'ren magt haare ongelyken flegt j
En die Gemcentens ftand door Burgers doet regeeren.
't Gewatert klcct, en ftaf des Koop-godts, iklt ten toon
Haar Koop-bedryF, berugt tot 's Waarelds verlle paaien.
Neptuin leit voor haar neer zyn riem en Steven kroon ,
Ten tuig , hoe zy op Zee gewoon te zegepraalcn,
Den Oorlogs-blixem met manhafte vuillen fwaait.
Held Hercules toont hoe Tirannen en gcdrogten
üoor haar gctcugclt zyn ; of fchoon de Vyand kraait
De kling heeft ook te Land de zegepalm bcvogten-,
Dit bkall de 1'aam alom tot 's vCaareld laallen dag.
\ oor haar veilchyut de geeft der twee beroemde Helden,
Geeft van 't paar Broederen , zo trou ze ooit kon , of zag ,
En die voor 's viyhcids heil hun in de brellè ftcldcn.
De fchini van 't Broeder paar de VV ITT, die is 't. zy fteunt
Op haare deugd pilaar , om wel en rcgt te wegen,
( VVyl zy haar aan 't gckcf der Nyd nooit heeft gekrcunt.)
Des Legerleiders ftaf, en üpper-zcevoogds degen.
Twee magtcn van ontzag ; dog vallen beid te ligt
Twee
;By Hollands vrye keur, de Lotbeurs, 't oude teken
Van Vryheid ; die alleen is van het meefl gewigt.
De blanke boezem voert een hert noch nooit befweeken
Introu, maar Icnetteloos. zy draagt tot Hoofd-cieraat
Haare eeuwigdurende en onwrikb're Staat befluiten.
Zv voert in de and're hand een hcld're Zon; die flaat
■De Nevels weg, en dryfc het onverftand na buiten.
't Sneewitte Sterre-kleed , fpeelt fwierig om haar heen.
De aaloude vi yheid , als hcrjeugt en jong geworden ,
Komt die doorlugte Geeft j op 't voctfpoor na te trêen;
Den Adder van bedrog, die haar tot gramfchap porden,
Steekt zy 't vergiftig Hert met eene Tpeer (leek afj
En fier gewapent wil haar vrygevogten wetten
Beichermen j goed en bloed opofferen aan 't graf.
Eer zy de vrye muts van haare kruin zal zetten.
Om hoog, daar pronken beid de Beelden der rwec Heeren
Gebroedereuj hoe fweemt den een na Schipio,
Wiens kling zyn Vaderland in Vrede bragt. begeercn
Wy eene Wysheids fchets, men noem geen Cicero,
Den andre Broeder kan tot zo een voorbeeld ftrekken.
De kruik waar in hun afch, zo dierbaar, word bewaart.
Staat tudchen beiden. Doch zo "t Meely mogt verwekken
Dat beid dees Helden , tot geen beter tyd gefpaart ,
Elendig zyn vermoort, verfchcurt, vernielt, verüondenj
Verzet die fmert ; elk praalt nu met een Martelkroon ,
Daar boven, hier om laag vertellen duizend monden.
Hun onbeloonde dienit , hun onverdiende loon.
Hun Graf plaats is omheint met Lyk-ciprefiè boomen ,
Wiens ftam nooit fterft. zo houd hun deugd ook eeuwig ftand j
Xo leeft de groote naam van die doorlugte vroomen ,
Getrouwe Vaders van het dierbaar Vaderland.
BllAKEL.
* » NOD'G
N o o D I G
VOORBERIGT
AAN DEN
L E E Z E R.
I E lïieefte menfchen zullen zig verwonderen , dat ik on-
'dernomen hebbc , het Leeven en de Dood deezer twee
kioorlugtige HeerenGcbroederentebefchryven, endede
zelve aan de Nakomelingen doe vernieuwen : zynde een der
tedcrfte ftofFe om te verhandelen , en daar veele nog een goet
geheugen van hebben. Dog devvylik demeefteNederduitfche
Schryvers, zo driftig tegens deze twee grootc Mannen heb ge-
vonden . dacht ik , zoodanige Leezers , welke de waarheid
der zaaken waardceren , geen geringe dienfl; te zullen doen, met
haar een klaarc indruk tegeeven, en naar de zuivere waarheid
hunnedaadenenbefchuldigingenin 't ligt te doen komen. Ik
ben hier boven andere, welke zulks zoude hebben konnenon-
derneemen , gelukkiger in geweeft, alzoo ik van tydtot tyd,
veele (lukken en bewyzen, die nog nooit bekend geweeft zyn,
verzameld hebbe , en van verfcheide deftige Lieden , met hunne
zo zeer geachte Papieren in dit werk onderfteund ben gewor-
den j zoo dat ik aldus myn oogmerk heb bereikt , om den
Leezer een waar begrip der zaken voor te draagen^ doch myn
Boek met cierlyke woorden , zonder zaken op te vullen , iS'
nimmer myn meening geweeft. Ik heb ook getragt , de on-
zydigheit zo veel gade te flaan , als my mooglyk was. Hoc
voorzigtig ik hier ook in geweeft ben , twyfel ik egter niet ,
of myn werk zal veel Berifpers ontmoeten -, en moogelyk wel
zodanige, diehethatelyk, en een fteen desaanftoots zalzyn;
om
ISIODIC VOORBEaiCHT.
om dat hunne oude vrok, tegens dat ganfche Geflacht, noch
niet isverdvveenen. Ook. heb ik geen reeden om voor of tegen de-
ze doorlugtige Mannen te fchryven , dewyl my nooit de min-
fte weldaad of ongelyk van hen, of des zelfs beroemde Maag-
fchap is ontmoet, Niette min heb ik myn zelfs reeds met ge-
duld gewapend , voorziende dat myn lot niet gelukkiger zal
zyn , dan dat van eenige andere Schryvers: welke de drift der
Muggeziftcrsen Berifpers, niet hebbenkonnen ontgaan.
lkbekenne,datzederdden jare 1650 tot dedoodvandeHee-
ren Gebroeders , de verfchillen tuflchen hen en de Wederftreevers
groot zyn geweeft , ende de ftoife ten uiterften teder om te be-
handelen} doch ik hebbe voor al gade geflaagen , om met alle
achting en diep ontzag van eenige voornaame Heeren te fchry-
ven , te meer , alzo verfcheide brave Mannen de miflaagenvaa
hunne Vaders niet behoefden te verantwoorden : en men ge-
zien heeft , in hoe veel gevaarlyke Oorlogen, dezelve met de
allcrgrootfte kloekmoedigheit en onverzaagtheid , hunne Per-
zoonen, ten diende van 't Vaderland gewaagt hebben : waar
door hunne Roem, by alle Volkeren, den hoogften top heeft
bereikt. Ik heb hier en boven, fchoonmyd'onderneemingaan
't Huis van y^grippina genorvien , bekend is , myne Schriften ,
daar niet mee willen opvullen j alzo ik met zulks te doen, veel
voornaame Lieden tot myn Vyanden zoude gemaakt hebben ;
en by aldien den Leezer zich mogt verwonderen , dat hy hier
eenige weinige Stukken uirgelaatenvind, welke nog onder veele
bekent zyn, moet hy weeten, dat zulks gefchiet is, omveelc
nog levende, niet te naakt ten toon te ftellen.
Het Werk is afgedeeld in twee Boeken, welke ieder weder
hunne byzondere Hoofd-deelen heef t , 't geen den Leezer aldus
een gemakkelyker begrip van 't geleezene zal doen erlan-
gen. Ook heb ik de Zee-togten van den Heer Corne-
Jis , een weinig wy tloopiger verhandeld , als de andere flofle ;
* * 1 eens-
NODIG VOORBERICHT,
eensdeels , om dat deeze togt tot een grootcn roem der Hol-
landfche Zeehelden, zoo gelukkig is uitgevallen; als, om den
Leezer te doen zien, zyn groote bekwaamheden, wyze en voor»
zigtige raadsgcevingen , als ongemeene dapperheit,ind'allerge-
vaarlykfte voorvallen en ryden.
Ik heb, om eenige gewigrige reedenen my ten uiterfte ge-
haafl:, dit werk af te fchryven en in 't licht te geeven , waartoe
ik , buiten andere myner beezigheeden , niet wel zes maan-
den heb hefteed , en zoo haaft als myn gedachten door de pen
op 't papier gebragt waaren , onder de pers gebragt , zo dat my
geen tyd overig was om myn woorden naauwkeuriger natelee-
zen , en het zelve van de raifflaagen te zuiveren , daar het
verzuim des Drukkers j ook veel toegedaan heeft. Onderee-
nige van gering belang, ditr drKk-fouten , vindcik deze, welke
ik den goedgunftigen Leezer bidde te willen veranderen , op
het 348 blad in de 14, regel, ftaat uitgedrukt , dat de oudfte
Zoon van den geweezenen Lt. Admiraal van Gent , Ritmeefter
onder de Lyfwagt van den dapperen Koning Willem hoog-
loffclyker gedagtenis is geweeft , welk woord (Lyfwagt} al-
daar te veel is , dewyl dien Heer wel Ritmeefter , doch niet
onder die Compagnien is geweeft.
Dit is het alleenlyk, dat ik den Leezer te berigten had, ver-
zoekende, dat hy dit werk met een onzydig oordeel gelieft te
Icezen , hopende dat het zakclyke der verhandeling , hem zoo
veel genoegen zal geeven , dat deeze kleim'gheeden van druk of
fpelfouren, ligt zullen vergceven werden. Temeer, alzoo ik
myn Werk niet voor volmaakt uit geef, dewyl nog verfcheide
Stukken van een grootcn omflagbymy blyven beruften , welke
in korte jaaren , tot een vergrooting van dit Boek zullen die-
nen; en by aldien eenige Liefhebbers der vrye Staat , nog iets
in hunne liockcn-kaften vcrhoolen hebben (dattotverbeetering
van dit Werk mogt dienen ) zouden ze aan my geen geringen
dienft
NODIG VOORBERICHT.
dienft doen , het zelve meede te deelen : om daar door luft
te krygen van volmaakter werk aan den dag te brengen , waar
door de doorlugtige Gebroeders by de Nakomelingen vereeu-
wigd mogen werden.
EPIGRAMMA.
Wltt'iades fratrcs , dignijjima mim'ma cae/o ,
Cxlo Romano , candide Le6ior , habe.
'Vmbra virum fulget flellato jyrmate , libra
G^ianti fit fceprum , mucrOj crumena docens ^
Ne fit fegma do lor confiru5ium : cerne cu^rejfos
Denuo flor ent es , cumfericre viri.
^uid mirare jubar ? fulgenti folejugata
Sunt tenebra : te/lis virg'ms ttna manus.
Catera Ji pofcas Roman apiÜa tahelluy
Grandifoni legito carmina Brakelii.
Hoc , tu , remigium Neptuni interpret e difces
Hoc i Le5ior, quid^t Lucidatejiafcies.
Meliandek;
** ^ OP
o P D E
BES CHRYVING
DER DOORLUGTIGE HEEREN
^'EBROEDE RS
CORNELIS en JOHAN de WITT.
DE naakte waarheid lang verhoolenen verduifterd,
Door helfchc Tweedracht in haar boeijens vaft gekluifterd,
Barft uiti komt met haar glans , alleen op wraak verhitt.
En ply t voor 't onrecht van het Broederpaar de W I T T.
Zy roemd hier ongekreukt in decze weinig bladen
Hun onberifpelyk' en weêrgalooze Daaden.
Schoon 't woeft' en dolle Graauw , hen heeft van een gefcheurd.
Daar Hollands vrye maagd nog dagelyks om treurd,
Zo zietmcn zonneklaar d'opregredeugdens proeven.
En leeven eeuwig door de pen van van dek Hoeven.
P. Walles van Vrybergen.
.AAN
A A N D E N
L £ £ Z £ R.
MYn Geeft heel afgefloofd door 't fchryvena
Derwreede en grouwzaame bedryveoj
Aan Zuilen van den Staat gedaan :
Bezadigt nu ter weide gaan ,
In 't overdenken van de daaden.
Hier uitgedrukt in deeze blaaden.
Van twee Gebroeders die het Land,
Berfchermden door hun groot verft and.
Daar d'een op 't voeten fpoor zyn 's Ouders ,
't Hof onderfchraagd met Atlas fchouders.
En ftrekt een Neftor in den Raadt j
Een Scipio voor Stadt en Staat.
Die als een Curtfms zyn leeven
Voor 't welzyn van het volk wou geeven.
Die als ^_yEmilius zyn land ,
Aanbied het onwaardeerbaarft' pand ,
De Vryheid, langen tyd verftooten.
Daar d'ander Nêerlandfch grootfte Vlooten
Gebied, en 's Vyands magt vernield:
Die 't Biffchops Volk te Land ontzield.
En ftaag met lauw'ren is belaaden.
Hier ziet gy 't loon voor hunne daaden !
Indien Tomfée van 't ftrand mogt zien ,
En Cato uit zyn kerker vlicn ,
En Barneveld nu mogt herleevcn.
Wat zou dees moord hun troofting geeven,
Die.in verwoedheid haald de prys
Van Triand i Tiemond en Tarys,
Door-
Doorlees dan 't Boek met keurige oogen.
En zift de waarheid uit de loogen ,
Zo 2ult gy vinden door de tyd ,
Dat 's waerelds doen isYoEi-HEiD.
Emanuel van der Hoeven.
B E R ï G T
AAN DEN
BOEKBINDER,
Om de Figyuren op 2yn plaats te ftellen.
Johan de Witt, op Fol. 21 Eerfie Boek.^
Cornelis de Witt , op Fol, 8 1 TiM^e Boek,
Des zelfs Moord , op Fol. 423 T'weede Boek.
LEEVEN
LEEVEN en DOOD
Der doorliigtige HEEREN
CORN ELIS
En
JOHAN DE WITT.
Eerjie Boek.
Eerste Hoofdstuk.
>Etis zeer aanmerkenswaardig, dat onder al-
' Ic de brave en verftandige Nederlandfchc ^''^*"*"'i'
Schrijvers geen gevonden is , die na't verloop
van het derde deel eener eeuw iuftgelchept
heeft , om het Leeven en Dood van twee der
doorlugtigfte en beroemtlle Mannen in 'c
ligt te geeven ; te meer, dewijl zoo veelc
grootc en uitmuntende verflanden byna in alle de Europi-
aanfche ta?len , den zelven een onvergelijkelijke roem toe-
eigenen. Ik weet wel , dat deze lloffe by de meeften in
groore agting gehouden is ; maar dat zy door een zekere hinder-
paal , hunne gevoelens niet hebben derven uyten. Wat my be-
treftjziende dat wy de zoetheid en 'tgcnot Van een Vrije Staats-
regeering wederom verkreegen hebben , onderneem ik zulk een
gewigtigen werk aan den dag te brengen, 't Is waar,dat het zelve
niet aanvaard werd om door een fchoone fl ijl ofte taal , eer te be-
haalen , maar tot lof van mijne onvolpnjfelijke üverhccden , en
Vaderland, als ook tot veifoeijing van hei woedenden bloed-
dorftigGraauw.
ierjlt Boek, A Want
z LEEVEN en DOOD van
Want volgens Bafil. Epift. LXIIl-
Ad calimnias tacendum non ejl , mnutccniradicetido tios ipfos uias(d-
mur ifed nt niendaiio in ojfenfum progrejfum permiitawus.
Dat is te x.tggen^
Op de lafteringcn dient men niet te fwijgen , niet om ons
lelven te wreeken door het teegeniprcekcn j maar ora de
loogen zonder tcgenftand geen veld te laaten winnen.
Mijne meening dan is, het zelve op een eenvoudige wijze te
befchrijven.en my, na myn uitterfte vermoogen ,aan 't zuyvcr
Neederduitlch te houden, om denltezer dezaake van 't begin
lot het einde klaar te doen begrijpen, a!s zijnde dii liet groot-
fteoogmerk van mijn arbcyd; en niet met onduitfchc taaie , en
duyitere doch opgepronkte woorden, de zin van mijn werk
onverftaanbaar te maakcn.
Om dan wyders de woordezificrs eenigermaaten voor te koo-
men.fal ik alle de onduitfchc woorden.dic ik inde Uittrckicis ge-
vonden heb, gebruikelijk aan de Hooven in ons land, onder den
naam van DedttBie , Awpliaitey Refolurie cm. als ook de geenedie
daar ingcnoopcn zijn , niet veranderen ; maar ter neder (lel.
len, zoo my dezelve ter hand komen, en de mijne met een
andere letter doen onderfcheiden.
Het zal my te ligter vallen , dewijl ik de mccflc Handfchrif-
ten , door langdurigheid van tijd , zo veelopgezogt heb,als in
mijn magt geweell is j niet gencegc zijnde zcekere Schrijver na
te volgen die voor cenigc jaaren onder decze benanminge een
VVcrkjen heeft uitgegeven , daar den inhoud niets van hunne
verrigtingen melt , maer in het einde des Boeks alleenlijk de
grouwzaame moorden verhaald, het weikin 'talgtmcen ge-
noegzaam bekent was. Ook zijn my door vecle Liefhebbers van
't Vaderland, mijne onderneeming verllaan hebbende, vcrfchei-
dc Handfchriften uit hunne Boekek.Tfl"en toegezonden , om dit
Werk met meerder waarheeden te verciercn.
Vcrhoopcndc dicrhalvcn , zo ik ycmani in 't een of het ander
raogtc raaken,dai my de vcrftandigc Iccicr het zelve niet quahjk
mogtc
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 3
zal duydeni want om een onzijdige Gelchiedenis te befcliiijvcn,
die geen eeuwen geleeden is, kan men onmogelijk vermijden
eenige Naamen dier geenen aan te roeren , die zekerlijk noch in
weezen zijn. Ik konde ook dezelve niet uitfluiten , of re zoude
van mijn voorneemen af hebben moctendwaalcnjdochommctr-
der verfchooning, en den Naam van een onzydig Schrijver ic
behouden, noerae ik agtbaarheidshalvc die geenen niet , wel-
ke den naam van tegenzijdigen hebben gehad, uirgczondert
eenigCD, welker naamen genoegzaam btkcnt zijn,
Dit dan zo zijnde , zal met de geboortens van zulke twee
doorlugtige en wydbcrocmde Mannen een begin van mijn on*
dcrneeming maakcn.
Hun Vader was de Staalkundige H«r J.icoh de wit , vaneen f/tmnt o»
goed, deftig geflagt, en letven : een Man die in voor tT\^*ri.
tegenlpoet onveranderlijk was, die zich in zijne jeugd in veclc
wectcnfchappen geoeftend had , en door zijne grooiedicnlten
in weinig jaaren tot Borgermeefter van Dordregt gevorderd
was, welkampthy veelejaaren met grooic bcquaamheid en
achting heeft bediend, als ook verlchcide zittingen in de
Vergadering van Staat, en meenigvuldige Gezantfchnppen j
gelijk zijne Voorvaaders insgelijks dikmaals die waardigheid
met groote lof bekleed hebben. Doch dtcze wackerc
Man is voor al zijn.dienft, onvermoeidcn y ver , en groote liefde
tot zijn Vaderland, al mcede de Loevellcinfe gevangenis tot een
belooning , te beurt gevallen; en, aanmerkelijk is htt, dat dit net
twee-cn-twiniig jaarcn en zes dagen geichicdc , voor dat
zijn li": Doorluchtige Zoon , de Heer Couielis de IVitt , uyt
Dordregt, opdeC<j//citf.i,<f in 'sGravenhngen , door bevel van
dezen Frins zijn zoon , Willem de derde , gevangen gcbragt
wierd ; en op den zelfden dag als zijne Hoogheid rrinsWiHem dt
11. voor Amllerdam trok, om de üverigheid nazijntn zin te
veranderen , en de grootfte Voorftandcrs der vryhcid , de door-
lugtige Heeren , Atidries en Cotnelts Bickcr van 't kuflien te ichop-
pen i welker etn, de Oom was van Mejuff^^. WcndtU Bicker ^
aan wien de Heer jfo'ww ö'e Wï// namaals trouwde. Maar zijne
A 2 Hoog.
4 LEEVEN en DOOD vaiï
HoogbeiJ wierd aldjar vnn de Ovcrighcid zodapper ontfangcn,
zijnde de Poorten gcflootcn , Burgers op de Wallen , Bruggen
opgehaald , en alles in zo goede order , *Jat hy met groot
misnoegen te rug moeit trekken. Wat de oorzaak der Loeve-
fteinl'e Gevangenis betreft , 't is nodig dat ik die hier zo kort als
my mogelijk Js by brengc , om den nakomeling een denk-
beeld te gecven, dat in de gevolgen van tijJenniet ontocpaf-
felijk geoordeeld zal werden. Dicdchccle zaak in 't breed wil
zien, loekc den herfielde Leeiiiv iia , beginnende aldus. Nadat men
op den ^ojuly deczegewcldendaad btfpcurd had , tot , en voor
Amfterdam ; inden Haag gelchiedc geen minder ongercgtig-
heid: 's morgens ontbood Sijne Hoogheid cenige Heeren, om
by hem te komen , gelijk dikwils gefchicde , namcnthjk de
HeerendcW/rr van Dordrecht, deH'aalen Rti^l van Haarlem,
DujtH van Toorbar van Delft , Kf;'yfr van Hoorn, en Stellinowerf
van Medenblik.
Zy lieden d' een voor d' ander na , ingelaten wordende , door
bet klein Vertrek in de Kamer daar S^ne Hoogheid gemeenlijk ge-
hoor verleende» vonden aldaar den Luy tenant van de Guar.
des, Meeteren , die hun den een na den anderen aanfeide, dat
Sijne Hoogheid hem behfl hadde, hen in verzeekering endc
hegtenis te necmcn ; welke hy dan voort aan eenige Soldaten
over gif, om ydcr in een Kamer afzonderlijk , elk met drie
Soldaten, ingefloten te worden. Dit omtrent acht of negen uu-
ren gedaan zijnde, ontbood Sijn Hoogheid den V-Jdd Peiiftonarit
Cais, die binnen komen.le, den Prins vond met den degen
aandc zij Je, hem zeggende met eenige ontlteltcnifle : Mj»
Heer C4ts, gy i.tilt verwondert i.ijn van ''tgeene i^gedannheb, en u
feggen z.al. Ik bib niet Unger kttnnen lijden^ dateenige qtiAadwilligcn ,
totondienfl van' t Land y hebben gevoed d"* oneenigheid en twi^ tujfchen
de Provintievan Holland en andere, ik. heb daar boven (ziende om
hoog, want zy waren op de bovenkamers gebragt ) z.esv4nde
foori>aam(len z.itten , en gefbnden den Graaf Willem niet Rinteiitn
Knegten , om Amflerdam in te neemen, Gaet , en geeft daar kennis van hier
heneden aan de Vergadering van HtlUnd, en z.eg dat ik, z.elfs na Amflej'
damtreki De Heer Cats was niet weinig ontllcld ; vraagcndc naer
de
CORNELrS en JOHAN DEWIT. y
de namen van de Gevangenen ; en verklaarde, dat liy de me
motie fwak hebbende, met wi(lc of hy de zelve zoude konnen
onthouden. Daar op zcide de Prins, fchrijftfe op, gaande zelve
in de Galcrijcpen en inkt haaien, Onderiuflchen zagde Heer
Cats eens in de (piegei , om te zien of zijne verwe in 't aange-
iigc weder by quam ; en de Namen opgefchrevcn hebbende,
vraagde hy op wat grond,!a(t,cn met wat kennis Stji:e Hoogheid Let
gedaan hadde. Daar op zeide hy niet anders , als dat hy zig hield
aan de Befiuiten van den 5. Juny , en aan den inhoud van de
Unie, De Heer C(tr^daar mede weggaande , gat in de Verga-
dering van Holland hier kennis van; welke daar op , niet fon-
rier groote vreefe en ontftehheid, zich van den anderen fcheide,
en yder na haarc Steden togen.om 's Maandags wederom te ko-
men.Korts daar na den Heer Swikiiorjiytcr Vergaderingvan haar
Hoog: Mog:voorzittende,na gewoonte by Siju Hoogbeidkomer\'
de, heeft hy hem verzogt diergelijke htkendmaakinge aldaar
te doen, op deze wijze: Dat Zijiie Hoogheid uitkragt van haar
Ho: Mog: Befluit van den f. Juny laatltleden , om vcele ende
gewigtigeoorlaken , eenige weinige Heeren van Holland had-
dein hegteniflb doen nemen, endeSijneExcelentieStaó-hondci
met een goed aantal Ruyteren en Soldaten gezonden hads
om en ontrent de Stad van Amllerdam ,waar van Zyne meer-
hoog-gemelrcHoogf;fi(i by gclchrifteaan haare Ho:Mog: pader
openingcfoudedoen, en de redenen van dien bekent maaken j
ende zijn haare Ho: Mo: verfogt ,op morgennade Pracdicatic
ïenelfuuren te willen vergaderen,
Ondtrtufl'chen quam de geheele Covjfagnie Gardes (ondcj-
voorwcndftl vanopdeSchijve tcfchicten, in de Duynen) in
wapenen, en befetteden alle Poorten van 't Hof, feer llerk.
VicrOverllcnsCompagnien van de Franfche, Engclfche en
Schotfchcquamen tegen den Middag van DelfF,Schiedam.enz.
ook in den Hage, a's mede twee Comfagnien Ruyters, Ditde-
dc alle de Militair en, i^ic dus lang bedroeft waren gcwcctl, co gin-
gen als ccn os voor den bijl, fecr verquicken en verheugen. Ir
tegendeel gaf het een groot nadenken, en bedroeftheid, aan
alle rolitijckseü Staatsperroonen,behalvcn de genen die Holland
A 3 geen
6 LEEVEN én DOOD van
geen goed herte tocjrocgen. Men fag nu wel, zei Jen zy,
hoedanig ceiiige vleycrs van tijd tot lijJ de Stadhouders had-
den grooter gemaakt , in gezag vermeerderende, en dat van
de Staten verminderende. Hoe zy dezen Prince nu hadden in.
gegeevcn het, Tibi Koma fubegerit oibem , en Je dattcr dan geen
Oorlog gevoert was om onze vryheid, maar dat alleen het
verfchil was geweed, of de Koning van Spangicn, dan ot
de Prins (die nogtans geen d,' zWcnmndt f retenfie op den Staat
of Souver atmteit van dien haddc, oftoyt hidióe gtmoveert) fou-
dc regecren: Dat zelfs onderde Graven van Holland de Sta-
ten noit filfoo waren gehandeld: Dat alle Staatlche Vergadc
ringen nu maer te vergeefs waren , dewijl zy geen vrije Lands-
dagen houden , nogonbedwonge ftemmen geven konden.
Waar tegens by a' anderen gefcgt wiert , datter een eeuwig
verbond was tullbhen de zelve Provintien : Dat het doen van
afzonderlijke afdanking was tegen alle oude gebruiken ende ftijl
van de Rcgeeringe : Dat ook niet geheel Holland , maar eenigc
weinige Belhamels dat werk alfo beftooken hadden : Dat de-
fel veweynigc uit do weeg zijnde, de Provintie wel weder tot
haar pligt foudc keeren; Dat exiremis malis extrema remedia moften
worden toegepaft , dat den Staat zigfedert diergclijke buiten-
gewoonheden en middelen in'tJaar<«W;//£»;niet qualijk bevon-
den hadde , maar in magt, middelen, en allerhande welvaart,
wns gezegend : En dat het nu ook wederom btter (oude gaan.
Des anderendaags, den Heer Bronkhorji voorzittende ter Ver-
gadcringc , hccfctot zijne ontlaftinge aan haare Ho: Mo: bc-
kent gemaakt, dut hy nieten had bekomen het Gefchiift van
Sijne Hfl(?^/;«/(i,noopendc de nadere op':ninge,daar gewag van ge-
maakt wiert m haar Ho; Mo: Aanteekeningenvangifleren , en
daar vanhier te voorenis gezegt: en heeft de gemelde Hecre
Brorikliorfi hier by gevoegd ,dat zijn meer-hoog-gemelde Hoogheid
van gedagte was gcweelt dien dag te vertrekken naer de Krijgs-
benden, leggende aan, by, endeontrent Amilerdam.om or<ifetc
Hellen , dat aldaar geen misflagcn en wanor Jcns en gcfchiedtn -,
WA^r op gedelibereert zijnde, hebben haare Ho. Mo. bcflootcn het
aelve aan te nemen voor mtificatit , en Je als nog af te wagtcn de
CORNELIS en JOHAN DE WITT. r
Hedenen enMoliven,die z.ijne nieer-boog-gemdde Booghetd hadden hewoegcn
de voornoemde Meeren te doen in vetz.eekering neemen , mitsgaders ecni-
ge Benden van Ruyteren en Voetknegten.onder het beleid van
den Stadhouder , te zenden om en ontrent de voornoemde Stad
van Amfterdam» gelijk den Heer voorzittende gilleren ,op'c
bcgeeren van Zi^ne Hoogheyd , in de Vcrgaderinge hadde bekend
gemaakt : dan hebben de Hecren Ixtraordinaris Gedeputeerden van
Holland op het bovenflaande Bcfluit doen aantcekenen , als
nog te inbereren der zelvergedaneaanteekeningen van Frotefia'
tienen ObieHatien , voor dezen op den 26 06tob. «649. 9. 10. A-
pril , f. 6. 7. Juny leit-leden refpeniveltjk^gedMn.
De les gevangene Heeren wierden Sondags 'sfavonts den
j i. van 't Hoffaf in twee Caroflen gevoerd , drie aen drie in
een Carofle , elk met drie Soldaten , nevens vijf-en- twintig
Ruiters voor, zo veel in 'c midden , en zo veel achter aan,
met vijftig Musquettiers , door de Veenen, Woerden,
Yflelfteyn, dm alle Steden voor-by te gaan, en favonds
op het Huys te Loevefieyn gcbragt. Sy wilden zich in 't eerft
minnelijk toonen;meenende,deSta3ten en Steden van Holland,
2ouden hun fluk va(l houden : maar ziende dat dezelve zich
allegedrocgen volgens den voorflag van den ij.July, en daar
mede hunne zake lieten varen \ zoo hebben zy wel gemerkt, dat
om hen geen harnas zoude werden aangetogen, en liat het voor-
beeld der Heeren Bickenhunne regel zoude zijn. Sulks wierd al-
foo beleid 1 datdconderlinge Steden , daar de Gevangenen van
daan waren, mitsgaders der zelver Vrouwen en Vrienden,
Sqne Hoogheid baden om ontflaging» onder aanbieding van te
zullen afliaan van de Regeering.
De Heer Duyfivan Voorhout , een Man van ncgen-cn-fedig jaar,
die, volgens de gebruiken der Stad Delft, binnen een Jaar
(dcch vanzelf) moeJlafftaan , en zijnde onpafl'elijk , rijk van
middelen» en maar een Kind hebbende, is d'eeille geweeil
die zulks verzogt, en aangebooden heeft.
Alvorens isgezegt, dat sijneHooghdd hadde laten beloven , in
te geven depointenvan berchuldigingc,en redenen , waarom de
les Heeren waren gevangen gezet. Hy heeft tot diea
einde
8 LEEVEN en DOOD van
einde ecu Gefchrif c onder zijne hand , en zecgcl laaten ter Ver-
gadering van Holland ingeeven. Den inhouddaar vanwasf-
nfMrf/, duf z.ƒ hadden gedaan ttgens de Unie: dien rolgende luyd het
Z j. Artikel van de Unie, flraf baar: Dat Stjne Hoogheid goed gevonden haddt
defe we/nige te treilen en flellen buiten Regertnge , om den heelen Staat
te behoeden; gelijkinen in tijd van brand omver haald eentge Uuyfen,
daar de brand naa^ aan is , om degeheele Stadt, of Staat te bewaren. Êin»
delijk zeide liy nog, tcgens elk in't byzonder befchuldigingen ic
hebben, en pointen die Stjne Hoogheid bewaarde tot een andere
gelegentheiJ,
De geenen , die den inhoud van deze zoo mnger^ en generale
befchuldiginge wiftcn , bcleiden het werk dufdanig , dat men
riet geraden vond eenige , en dezelve in de Vergadering, te Icc-
f(.n , nog minder daar van ecnig affchrifc te geven : maar is
goet- gevonden, de zelve verzeegeld op te fluyten , dog zijn
naderhand nog in *t ligt gekomen.
DeHecrenvan Holland zijn eindelijk den ig. Augufli ter
VergaJeringe van haare Hoog Mog: verlchcnen , in het byzijn
van Sijne Hoogheid , Sijne Excellentie Stadhouder , en den Raad van
Staten ; verklarende, dat by en van wegen de Heeren hunne
Frincipa.>Ln menigmaal voor defen op 't verminderen van de Militie,
en 't gene daar ontrent alhier ter Vcrgaderinge was gefproo-
ken, een tale gebruykt is naar gelegcntheid van der zelvcr
uitgeputte f ;«(«»/«, veroorfaakt door den zwaarencnlangduu-
rigcn Oorlog: maar dat federt hebbende gelct.dat de andere PrO'
vmtien zich toonden ongeruit te zijn, dewijl defclve oordeel-
den den Staat deezer Landen niet genoegzaam verzekert te
zullen wezen voor overrompelingen , vermits de verminde*
ringe van éQUilitiehy de gemelde Heeren hunne rr/«r(/»<i/t»»,
voorgefligen wierdjdat de zelve nu goed gevonden hadden
hunne üond genoten dair in te gemoet te gaan, en om dezel-
ve buiten al!e bckoramernille te (lellen, ingewilligd, entoc-
gcflaan, den voorfligop den if.July laat(Ucoen by denRcaJ
van Staten uitgegeven , zoo die was leggende , op dac
vaU vertrouwen , en ernftige aanbevcelinge, dat de Provintien
4!« goede Bont-genoten, van hunne zijde, in vcrgeldingevdo
dac
van CORNELIS en JOHAN DE WITT. 9
dat haar Ed: Groot Mog: 200 bezwaarlijken werk voor haarin-
komften , ten gevalle van d' andere Prorhitien , op haar waaren ne-
mende, wederom ten goede van den Staat, met alle mogelijke
naarftigheid wilden arbeiden, dat de middelen van den Staat,
wel , en behoorlijk mogten werden aangelegd.
Den jo.july lófo. zijn op 't aller onverwagtftcuitgeborflen
zoodanige ondernemingen , daar wy, zonder fchrik , niet op zou-
den hebben konnen , of derven denken; namentlijk, dar z.es Heeren
monz.t SoHveraine Ver^4deringetXcn verzoeke van Zijn Hoogheid, op
deflelfs Kamer gekomen zijnde , aldaar gevangen gehouden , cn-
dc ook daar na gewapenderhand, aldus weggevoerd, en naar
den huyfc van Iff«v<r/?f/»gcbragt zijn: als mede, dat men de Stad •
van Amjlerdam , zynde de voornaamfte van onfeganfche Proviutie,
ende welker fpoedige endc onverwagte verwoellinge, den on-
dergang van het ganfche Land klaarfchynelyk nazig ilcpen
zoude, behendig met Krygs- Volk van den Staat, bedekiclijk
aldaar gekomen zijnde, heeft getragt te overvallen, ende 'c
gunt vorder daar aan depeiideretide , ten zelventyde, in 'tgefigte
Vin Ons , ende óe gunt fcbtWaereld , is gefchied.
Waar mede , naar de opregtc waarheid voorgcflclt hebbende ,
het voornaamfte, van 't gene tuflchen de Gedeputeerden van de
Provintie , Syn Hoogheid , ende ons, aangaande dezaake van
zuinigheyd , mitsgaders de verminJcringc van het Krygsvolk >
in dan Jare 1649. ende 1650. is gedaan, zullen vaftelijkver-
trouwen , daar uit zulks klaarlijk te konnen werden afgenomen,
dat byons, in alle 't zelve niet ter wacreld is gedaan , ofte voor-
genomen , dan 't gecnc wy naar de gijlcltenijje van onfe inkpmflen ,
hebben moeten doen , ende 't gene wy naar de vrj-ifri endc
het rcgt) alle ende een yeder van de vcreenigde Pccv/w.'/fntoebe-
hoorende , hebben vermogen te doen ; ja dat wy zelfs verre
boven onze magt » omme gevoeglykheiJs wille, i'elkens
meer ende meer hebben toegegceven , ende vandagtotdag
aangeboden, by verloop van lyden , in geval van geen vcrlig-
tingc , ons ende onze goede Ingefctcnen zouden hebben ver-
armd , flellende alle onze hoop op God Almagtig, endc van
de zelve alleen verwagtende een goede uitkomlte, inde voor-
fchrcve zaake , ende dat in tegendeel by de Gedeputeerden van
ierp Eoeki B d' andere
10 LEEVEN en DOOD van
d' andere Frovimien weinig ingewilligt ofte toegegeven , cdog
by Zyn Hoogheide alleenlyk niet toegegeeven , maar in te-
gendeel van dien , van tyd tot tyd te rugge is gefprongen ;
zulks dat de klagten van weder-werk.'"ge eeniger quaadwiütgen , ofte
door moetwill't^e fleegbeit , die lievtr 's Laiidts z^eekerheid van Luiten ,
etide der goeder ïngfeetcnen ruft van binnen , tn de Waag-fchaale heb-
hen willen leggen y dan dat JLy een hairbreet [ouden hebben willen trykfn
van der felver ingefogen qtiade meeningen , by 't voorfchrevcGcfchrifie
ten opfigt van ecnige uit den onfen gedaan, met rcgt konnen wer-
den verdraait, op de verderflyke ende fnoode Raatsluiden, de
welke om hare byfondere driften, cerzugt, en belang te voldoen,
de zaaleen aangedrongen , ende den Jongen Heer tot de voorfz.
ondernemingen aangeraden, ende bewogen hebben.
Ende ommc des niet-te-min , het voorfchreve werk of de pun-
ten van 't zelve, welke in't boverv-gemeldc Gefchrift van zyn
Hoogheid, gcnaamt Reedenen en Motiven , enx. haatelyk worden voor-
geftclt , ende overgeleverd , wat nader ende particulierdcr te ver-
dedigen , ende met eenen zoo den inhoud van het zelve ge.
fchritt, als ook andere twiftreeden ,by voorgevallc gclegenthe-
den , tot onzen nadeele gebruikt, te wederleggen , zoo zul-
len wy ons voor eerfl: , ende vooral, daaropcmftandig ver-
klaaren, dat wy boven den hoogdringende nood, naar de wy-
7C van Regceringe, hebben vermog:n in te houden, debeta-
linge van het Krygsvolk , tot welkers aanhoudinge wy meer-
malen hadden verklaard, niet te konnen verdaan ottc bewilli-
gen , ende dat mits dien het aanfchryven , ende bekentmakin-
gc daar van aan Ritmeefteren ende Capitainen gedaan ,. byons
wel wettelyk ende te regte uitgevoerd is.
Ende ten tipeedcn, ianwyicn.d^t de bezendingc, terdicrgelc-
gentheid , zonder onfc bewilliging, ja in onzen wederwiilc.aan
alle de Steden , ende Leden van on(e Provintie, op den 5. en 6,
July ififo. goedgekeurd, ende in 't werk geftclt , is gcweeft,
tnwetteljkt ^^ydig tegens de orden endt wyfe van Kegeringe , ende ftryden-
de tegtns de Uoogheit , tnde geregtigbeid van onfe Staatsgewyfe Vergaderingen
0ok infonderheii mede Projudicitrende de Vrrbeid van de overweginge der
onderlinge Leden van dien ; Ende met ecnen,hoe ongegrond en
cnbehoorlyk de Redenen zyn, die in de voorfz. befendioge by
Sijnc
CORNELIS en JOH AN DE WITT. 1 1
Sync Hoogheid , ende deflélfs mede GedefHteerden,]egcm de voor-
geroerde onfe dingtaalcn , gebruykt lyn gewceft.
Sullen ook ten derden daar by doen blykcn , dat den aanflag
op de Stad Amftcrdam ,dcn 30. Juiy des voorleden Jaars onder-
nomen, mitsgaders het gevangen nemen van de bcwufte fes Hec-
ren, uit onie Souvtrme Vergaderinge, ten ielven dage gedaan j,
met den gevolge ende aankleeve van dien , is gewceft een
pooging op de ytj/beid , Hoogheid , ende Souverainhcit vm onfe l'rovinüe^regel.
regt Jlrydende tegens alle M'ei ten , Regten, ende PriviUgitn vandefelve, enz,
Leelt vorders de Hertleldc Leeuw, daar men deeze zaak in
't breed gelchrceve, kan vinden.
Terwijl daar op deze wyzewierd voortge vaaren > aan d'cenc
lyde, mei de geene die men zag de hand geleend te hebben, aan
des Princen onderncemingen, m 't voorleden jaar ; zoo vond men
goed , aan d'ander zyde, de werken, ende het gevoelen der Heercn
van Holland, te doen Rcgtvaardigen.
Wat de rcgtvaardiging aangaat, daar van zyn by de onder-
linge Stede van Dort, Haarlem, Delft, Amfterdam, Hoorn,
ende Medenblik , gelijk ook by de Ed. Groot Mog. Heeren
Staten van Holland ende Weli-Vriefland de navolgende Ailea
zelfs uitgebragr.
jlfle van yuftifcatie der Stede Dordregt.
WY Eurgemefiereti , Schepcneti ^ Raden, Oiitruden endegotdelujfden
van den agte der Stad Dordregt : Doen kond eenenyegelijk^^die
defen enje of ene Brieven [al werdengetoond, dat de Heer en Meejter Jacob
de Witt, Oud Burgermeefier defer Stede , tegenivoordig Ce Committeer de
Raad ende Gedeputeerde van defer Stede wegen , ter Vergaderinge van Hol.
land , nopende den nieuwen Staat van Oorloge, afdankjnge , ende Rt-
duüie van de Militie, niss anders te kennen gegeven beeft, als ^Igtene
tcaar toe enje Gedeputeerden aldaar by ons waren geUft , ende z.ulks van
nieuws m enje volle Vergaderinge jtjnde onder fo^t, mdealle blijken, ende
bejlupen dien aangaande daar op nagefien den 1 o. Junj lactjiheden , al-
i.00 tn der ipaarbeidt bj ons ondervonden is, ende over al '; z.elvebji ons
Itdankt, ende als nog bedankt wert by de'^en ; traar onder mede begrepen
was , het vcrjlag vant-eekne Bruf van hare Hoog Meg. aan de Heeren Ge-
(ommiturde kaden , in dato den i6. -April laatjl. Uden, dat mede de zelven
6 z üeert
li LEEVENenDOOD van
Heere Otid Buï^emcejler de VVitt, met andere Hteien van ^tfelve gevoe-
len geweeft is , aangaande "'t geen met Sip Hoogheid bjffondertijk^ laejl al-
hier , als Stadhouder , ingebragt is , ende tot z^n Uoogbads genoegen , bji ons
goetvinden , mondeling toegedaan , belooft , en ter voorfz.. Veigaderinge van
Holland , hy fchriftelijk. herigt , van onfent wegen ingebragt is ; dat mede den
voornoemden tlecre lic Win,nevensaiidereGcdcfütctrdcr),aUenaarnig-
beid gedaan beeft , ten einde het overeenkomende berigt van den ló. Jul/
laaïïleden , eerjl onder Gedeputeerde Leden van haare Ed. Groot Mog.
daar na, alhier in onz.e Vergaderinge vanhaar Ed Gr. Mog,z.^ude mogen vafl-
geHeld lieerden , ende daarover ende vorder e bceugheden^ tot deaen dage toe ,
neffens z-ijne mede Gedeputeerden , op htijiden bjf ons bedankfis, ende be.
dankt werd bj> dez.en : ende alz.00 alle de voorfz. bcezigbeden , ende bcrigten , by
x.ijn Ed: aedaan, ende uitgebragt, zijn met onfen volle kennip , lasi , ende
magtgeevmge , Zoo verklaren ivyhj dezen ^ de zelven^ ende daar op unge-
hragte berigten te prijfen ,goed te keuren , inde van IVaarden te houden ^be-
lovende zijn Ed- alt mede \ijne kinderen , van alles wat hem ter zake van dien
verder zoude mogen overkomen,ende alreeds overgekomen ts , te houden als of^t
Aan om in 'r algemeen , ende een yder van oni m 't bjizonder in perfoon wa-
re gefchied , ende het zelve met alle kragt te belpen herjlellen , ende
ty» Ed. van alles vr^, ende fchadeloos te houden , onder verband van onzer
Stede , ende alle goederen van dien , ten bedwang van alle heeren , Hoven,
It.egten,ende Regtercn. Adum den i Augtifii 16^1. ende doordiende voorfz
Aite op den 5, Augufli daar aan volgende , in onfc Vergaderinge is voorge-
lefen , is d^ omflandigheidtvan dien gocdgekjurt , ende br Burgemeefleren ,
Schepenen , Raden , Oudraden , ende goede lujfden van de agte voornoemt ,
dezen met bet Zegel, ter zaakje der voorfz. Stede, doen bezegelen , Onder-
fiond, in ^t afzijn van deSecretans , geteekendH. Roosboom, ipaar
»nderJlond gedrukt een Zegel , in groene waffcbe , met Wit Papier overdekt.
Denij. Augufli heefc de Heer van Refnsirotide Ann haar Hoog:
M03: voorgedragen , en bekend gemaakt, dat Sijn Hoogheid aan
hem Heer Prefiderende, geQoten en verzegelt , met zijn klcin-zec-
gel.haddc behandigJ de Reden en Moliven,die Sijn Hoogheid badde bewo-
gen, om in kragt van de A£le van haar in dato den 5. Junj laatflleden , gevan-
gtn te nemen , de Heeren de W i tt van Dordrecht, ^^ Waal ende Keufl
van Hiarlem , 'Jan Dujfl van mrbout van Deltt, Keiii.er van Hoorn,
«nde
'*9»"-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 13
cniie Stellingipeif van Medenblik; waar op overwogc zijnde , is
verdaan , dac men de voorfchreve bcfloten en verzegelde redenen,
voor als nog, foudcn ter zijde leggen, in de Cafle van de Grif-
fe; en hebben de Heeren Gedeputeerde, van Holland, hierop
laten aanteekenen , dat zy de bovcnftaande zaaken fouden
bekendmaaken aan hunne Heeren Principaalen.
Den felven Heer Prefidentt heeft desgelijks, door laft van ^jf»
Hoogheid,&zn haar Hoog: Mog: kennis gegeven, dat de Regeerders
der Stede Delft, als ook de Vrienden van den Heer Jétn Dujf^
van roor/jo«f , aan zijn meer- hoog gemelde Hoogheid hadden ver-
zegt, dat dezelve mogt worden ontflagen uit zijne gevange-
nis op Loufeftein , onder dceze aanbiedinge , te weten , dat de
voornoemde Regeerders, op het verfoek van den felven Heer
Duyjl van Voorhout, hem zouden ontdaan van z\]ne b e dieninge ,
bevelen en Eed , daar mede hy dienvolgens aan de voornoem-
de Stede was verpligl, fonder hem Jan Dtijjl van Voorhout im-
mermeer weder daar in aantcnemen, behoudens dat hy, daar
door, in zijn eer , goede naam ende faam, niet en foude zijn , ofts
worden verkort, en dat hier mede verdaan mogt worden , ge-
noeg gedaan te zijn, en dat fijn meer-hoog gemelde iiocig/;«(i, den
voornoemden Jan Dujift van Voorhout, u\i knigt van haar Hoog,
Mog. AHe , in dato 5 Juny laallleden , daar op haddc ontfla-
gen uit fijne gevangenis: waar o^ gedelibereert zijnde, hebben
de Heeren Gedeputeerden van Holland, hier op laren aantee-
kenen, dat fy de boven(laandezaakcn/o«rff« bekentmaken^t^n haar
Heeren Vtincipalen.
Diergclijke Notificatie, en op de zelve wijze, is vervolgens
gefchiet , aangaande d' andere , en daar op de ontflaging gevolgt.
Zoo dat aan deze dingtaal te zien is, wat hinderpaal zijnEd,
Van de Souveramettst of eenhoofdige Regeeringc, die zijn Hoog-
heid met alle geweld zogt te verkrijgen , geweeft is , welke
wedcrzijdfchezugt, als overgcërft fchijnt te zijn geweeft, van
de vaders op de kinderen.
Dezen Heer Jacob de Witt , gcfproten uit de al-oudc
Stam van de Heeren de Witte, de With, of de Witt
(waar van by ons in de Gedenkfchriften bekend is , den Heer
Ï4. LEEVEN en DOOD van
Jobitn de witte, die in den jarc 1195 tot Dordregt leefde) trouw-
de indenjarc 161 6 den ^ 06tober, met Me]uffcr Anna vande Cerputi
(gebooren den 24 April lypij.en den 23 January 164,5 geftur-
ven , uit een der vermaardfte Brabantfchc Geflagten , diede dog-
ter was van den Heer Jan vatide Corput, Anthoniszoon (gcwc*
zcne Schepen binnen Breda, Rcnimedfter vande hooge en
hagc Swaluwe) en Maria Buj/fen ^ die in 't tweede huwelijk,
het jaar 1621 den 20 April is getreden , met den Heer "^ohan
Berck^i Ridder , Raad Penfwnaris der Stad Dordregt , buiten-
gcwoone Gezant aan de vrije Staten van Engeland en Venenen ,
die tezamen zecve kinderen hebben gehad) waar van drie jong
geftorven zijn , en de andere vier waren
I. JoHANNADE WiTT, trouwdc in 't jaar 1 6 J7 dcn 9 JuHy ,
met de Heer J.uob van Beeveren, Heer Corntliszoon , Heerc van
Swyndrcgt, Dijkgraaf vande Alblafler waart, Waarergraafinde
Nedervvaart , en Gcvolraagtigde ter Vergaderinge der Ed.
Groot Mog. Heeren Staten van Holland en Weft-Vricfland.
II. Maria ueW ITT, trouwde inde jaare 1641, met de Heer
en Mr. Diederick^ilauft , Heer Diederikszoon , Hcere van Fontainc
Pcurcuze, Domheer ter Domme van Uitregt, die gcweeft is
gewoonlijke Gevolmagtigde, ter Vergaderinge van haar Ed.
Groot Mog. Heeren Staten van Holland en Weft- Vriefland,
inde Vergaderinge ter Admiraliteit tot Rotterdam , als ook in
de Ceneraliteits Reckenkamer, Bewindhebber der Weft-Indi-
fche Maatfchappy enz.
III. CoRNELis DE WiTT, geboorcn indenjarc 1623 dc^
2j Juny.
IV. JoHAN DE W ITT, geboorcn indcjarc i62jden2; Scp*
tcmbcr.
Welke twee laatftcn , die Doorlugtigc Mannen gewceft
lijn, waar van wy ondernomen hebben hunne beroemde Lee-
vens-daaden , en al te grouwzaame vernielinge en dood, te bc-
fchnjven ; beginnende met
D
e Heer Cornelis de WiTT,die van zijn jeugd af gcweeft is
cea
COKNELIS en JOHAN DE WITT. tj
een Heer van groote verwagting , wierd in veele wetenfchappen Huwdyk
opgevoed , dog voornamentlykin deLcer-oefïeningenderhoo- hcciCoi-
ge Schooien ; zyne neiging Itrekte ten uiterfte tot de Regts- neiis.
geleerdheid , en Krygskunde , was dapper en onvertraagd van
aart , waar van hy in zyn jonge jsren veele proeven heeft ge-
geeven. Na deze oeffening fleet zyn Ed. eenigejaren met vreem-
de plaatfen te doorreizen , tot dat hy wederom gekeerd zynde, in
de jare löfoopden 21 September trouwde , met de Ed. Juffer
Maria van Berckel ^ geboren in den jare 16^1 den 31 May,dog-
tev\andit Httrjohan van Berckfl^ ontfanger CewfM*?/ van Hol-
land , en Mevrouwe Eltzaheth Prince , dogter van de Heer Pte- beden"vfi
ter trince , Burgermeefter tot Rttterdam , gewoonlyke Gevel- ^y. (5e-,
magtigde ter Vergaderinge van de Heeren Staten van Holland "*''"'
ende Weft-Vrielland : een Vrouw van zeldzaame hoedanig-
heden, bertaande in een louter verlland , vaardig oordeel , uitge-
leeze fchoonheidt, en meer als geleerde redenen, die in alle Ram-
pen haar zelve met de bladeren der heilige Gefchiedeniflè wift te
troollen ; befchamende veele der verfl:andigfte engeleerdrte Man-
nen. Decze hebben te zamen gehad ryf Ktnderen , te weten ,
ideren
l. Mr. Ja coB DE WiTT, geboren den zp iVoT/fw^er i6f^. die .
door rrankryk^ en . tulten Reizende , op zyn wederkomft va" de
in dcnjiare 1675 den tt Juny , aan de Kinder-pok- ""'^*"
jens tot Wte?ien, in (jodenrjk^, is overleeden. "^'"*
z. JohandeWitt, geboren den 27 December 1660.
5. AnnadeWitt, geboren den eerflen November 10^7.'
4. Maria DE W ITT, geboren den 19 Oftober iCöp.
5, WILHELMINA DE WiTT, gcboiendcn 3 July 167 1,
Zyn Ed. wierd eenige jaren na de dood van Prins Willem
de tweede , gevorderd tot Burgermeefter der Stad Dordregt,
gewoonelyke Cevolmagtigde ter Vergaderinge der Heeren
blaten van Holland ende Well-Vriefland , Ruard , Land-
voogd,
i6 LEEVEN en DOOD van
voogd , en Opper Dykgraaf van de Lande van Futieu , Land-
droll van dcBeyerlandea, Dykgraaf van myns Heercn Land van
Moerkerken , en bezorger der hooge Schooien tot Leiden : wat
2yn Ed. verdere Eer ampten betreffen, zullen de zelve op zyn
tyd aanwyzen , en voortgaan , met
Hoedanig- "px E Heer JohandeWitt, die zulk een fyn en doordringend
hedeo van JL/ verftand had, dat meeniemale in een eeheele eeuw zvns eely-
lohiude ke niettevoorlchynkomt : was werkzaam, en ten uyterlteLeer-
Wi«. gierig , wierd in alle Ridderlykc oeffeningcn ondcrweczen j waar
in hy zulk een fpoedige voortgang hadde , dat hy alles byna
zoo fchielyk bevatte , als zync Mecfèers hem de lefTcn voor*
leiden ; waar door hy verlcheide maaien tot een voorbeeld ,
van de andere leerlingen , wierd getoond : zyne voornaamfte
zugt was, tot de Rcgtgeleertheid , Staat en Wiskunde, bezit-
tende in de hoogde graad , de zcve vrye konften. In zyn om-
gang vroolyk, en van een deftig opflag , hebbende verfcheidc
geleerde en nutte werken in druic uitgegeven , waar van Eltmenta
Curvarum lincarum f cdita.OfCT& Franctict a i.:chooten, 'm AcadcmiA
Lugduno-Batava Mathcfcos Profefloris. ^mjleladamty apud Lu-
dovicumSc üanielem Elzeviries , in de jaarc lófp. geen van het
minfte is j dog mecft onder de bcnaminge van anderen , waar
doorhy nevens zyn vader onder 't getal der Geleerde mannen ,
van Dordrecht,, gcltclt is. Na dat zyn Ed. in de hoogc
Ichoole volleerd was , wierd hy indeRcgtc bevefligd, en Reis-
de ccnige Jaaren door vreemde gcvveften , tot dat hy we-
Bcdicniii- derom gJcomen zynde , in de Jaare i(JjO Raad-Perjiomris der
^ "' Stad DoRDREGT, en na 't overlyden van si' Heer ^^r» jfl« /'fl/2»««'
Heere van Hetm(lede , in het jaar 165? Raad Fenfiomris \'an Hol-
land eqde Well-Vrielland , Stadhouder , Rcgiftcr-mcellcr van
I k <^<^ Lccnc , en Groot Zegel bewaarder der voorfchreve Lan-
"*"'' ' den gemaakt was. Zyn Ed. trouwde den 16 Fcbruary i6ff
Met Mcjuffer Wendela Biklier ( dogtcr van de Wccï Johan Bikker
HccrGerardszoon, Burgermeefter van-^w/^i^r^öw, en Raad ter
Admiraliteit, en Agnetade Graaf , dogtervan de \r]ccr Jacob de
Graaf , Vryhccr van zuyd-Polsbroek , Burgermeeller der Stad
Amfierdam ) gcfturvcn inden jaare 1661, den eerlten July , hy
zynde
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 17
lijnde Heere van zuyd- en noord L'wjchotent SjicUewaard yHecC'
zkendorp, en Yflelveerc > hadde by zijn Gemalinne ook J'gf
Kinderen , ie weeten ,
16^3.
I Anna de Witt, geboren den 27 Decemb. inde jaare-id^y,
trouwde den go July 1675 met de Heer en Mr. Hertiian ^"^'{"fP
van den Hoiiatc, [zoon \zn de ticcr cnM':. Johan van de» Ho- joi"an "'
nart Heer Rochuszoon, gevvoonclijke Raad inje Hoeve
van Holland, Zeeland ende Vriefland ; en Mevrouw Cor-
nelia Halling Heer Hermans dochter) gevolmagiigdc ter
vergaderingc van de Ed: Groot Mog : HeerenStaaten van
Holland en VVeft-Vriefland.
z Agneta de WiTTjgeboorenden i6Juny inde jaare i6j8.
5 Maria deWitt, gcboorcnden 2iSept. inde Jaare 1660.
4 Mr. JoHAN DE WiTT, Heere van zuyd- en noord Lind-
fchooten , Snellewaard Heeckendorp en Ysfelveere, ge-
heim-fchrij ver der Stad Dordregt , ge boeren den 27 Mey ,
in de Jaare i66z.
5 Jacob de WiTT, geboorenden 10 Nov. indejaarc 1667,
Den nederduytfchen Plienix inde dichtkunde, Joojl van Von.
del, paften op zijn Ed. trouw de volgende vaarlen toe.
IN 't Haagfche Bofch vcrfcliynt de Wyhcidt van ons Landt
Die tiere en eedle Maagd, zy vocrd in d' eene hand
De Goiltie Ipeer, den Hoed om lioog, op 't fpits gelkeken,
Der ftecdcu hooici-gieraad, dat Triumfcerend teeken;
Eu d' andre hand regeerd het toom en mondgebit
Van haarcn wackeren Leeuw , waar op die braave zit.
Aldus bcjcegcnd zy de moeder van het Minnen ,
Die fprak haar aan van zelf; O Maagd , wat voerd u zinnen
In 't bladclooze woud , daar mirt' nog eiken bloeid ,
Myn bloem, in haarcn bol gedookcn, bloofl nog groeid.
De winter fchend 'het al. De vorft der noordfche buyen
Is vyand van de groente en levendige kruyea ^
E.r^f Boek,. G Begraaft
ï8 LEEVEN en DOOD van
Begraaft al 'tvdd-cicraad in haagel, ys, cii Ineeuw,
En luft het u een lugt te Ichcppen met den Leeuw?
De maagd begroctlc heuich, en antwoord op dit vragen:
Godin der wacreld, laat mijn tocht u niet mishagen,
Ik 20gt en vinde u hier ter goeder tyd en uer,
O leevenweckerin en voeder van natuer ,
By wie de weereld leeft , en al wat fchynt verlooren
Zig kleed in verfche vcrwe, en opllaat als hcrboorcn,
Zoo ras de lente tyd uw vier en prikkels voelt ,
Waar op gedierte en Vee en Vogelzang krioeld ,
De Leeurik uit den dauw, in vrolyke landsdouwen,
Met zang ten Heemel vaart , om 't nieuwe ligt t' aanfchouwen ,
Te groeten met den dag , daar 't gras dus lang verwelkt ,
Vaft aangroeid, dai het piept, en landvolk koejen melkt:
O Moeder van de min , begunüigt mijne bceden.
De welvaard van mijn Üaat bertaat alleen in Ikeden
En magt van menfchen niet, maar ook in eerlijk bloed.
Ter heerfchappy geteeld, gcqueektj en aangevoed.
'S lands Adeldom beftaat alleen in fchild nog wapen,
Maar ook in 't vroom gemoet , ten dienll des volks gefchapen ,
En hier om heeft het hot de Witt, mijn trouwen Held,
Op katoos oude floel , aan 't roer des lands geflelt ,
En juyft ter goeder tijd ; toen d' eilanden der Heeren ,
Die al den oceaan en waerciden rcgccrcn ,
Geraakten handgemeen j en klampten boord aan boord ,
Van hier tot Indus kurt, en purperden met moord
De velden van Ncptuin , die op den helfchen donder
En blixcm der kaïtouwe, met al zijn heyr van onder
Den Zceflroom rooken zag , en branden i root van gloct ,
Het vreeflyk kraaken hoorde, en 't Ichcuren vande voet.
Het berlkn van metaal , 't geknars 't gefchrcy der manneu
Als of de vreede was ter weereld uytgebannen ,
De grendel van de hel gefprongen uyt zijn flot.
Al 't naare fpook ontboeit , de vyanden van God J^
En mcnfchelijk geflagt , in 't midden van die baaren , '*'*'
Dien zecbrand, (lond de Wtit, in 't opgaan van zijn jaarcn,
Gelijk een rots, aan 't roer van mijnen vrijen Ihat,
Bekroont door niemands gunft , verfchrikt door niemands haat.
Hy ftak door zijn bcleit, de fwaarden in de fchedci
En holp de zee en 't land aan dien gewende Vrccde;
Van waar de burgcry van wcêrzy zit ontlaft,
Den Hulk den acker plocgd, daar gout en zilver wad.
D' eilanden onderling elkandercn hcufch bejegenen ,
£n minzaam , aU voor heen , met eer en liefde zeegencu.
Wat
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 19
Wat waar 't een jammer dat dees Ilaattclg , fondcr vrouw ,
En atkomll , afgcllaaft , in 't end verdorren zou !
Het is uwe eigen ampt mijne uytgeleeze üammcn
En huisen onder een, door kragt van minne vlammen.
Te fmelten , endc deu^d te queeken in haar krooft.
's Lands arbeit eifcht een flut , en minnelijken trooft.
Wanneer mijn vvagter zit belchanfl: in zijn papieren,
Of worfleld in den Raad , en nagt en dag van (tieren
Vermoeid word , kan een \-rouw door vriendelijk onthaal
Verquikken 's mans gemoed : men ziet hoe fleen en üaal ,
En diamanten zelfs , door een gedeurig wrijten ,
Verliezen en vergaan; en zou de borft niet flijten
Van deezen Herkules, die voor de vrijdom waakt?
Gy, die met uwen toorts en minne-vieren blaakt
De killk harten, die noit gloed van minne voelden,
Of voelende, terftonddoor bezigheid \erkoclden.
Tree toe, ontvonk de Wit, en Wtndda, zijn Ga,
Met uwe zuivre vlamme, op dat haar ongena
Veragte, en zy dien Held, haar trouwe toebehooren ,
Omhelze en wellekome. ik zie den Held herbooren ,
En al het vrije land in deze twee vereent.
Zo gaa de bruiloft in , op 't juichen der gemeent.
'Zy zal hem afgellaaft des middernagts verpoofen ,
Daar gy de ledekant beftrooit met geur van roozen ,
Die op haar kaaken reede ontluiken van de fchaamt.
En 't fchaamroot eene verf die zulk een bruid betaamt.
Ik zie twee hoofdfteên reeds in deze beide paren ,
De merwe en Amlklüroom, gelijk in egt, vergaarcn,
Den Haag en Amfterdam elkander wel verftaan ,
Zoo wyt als Bickers vlag den grooten oceaan
Befchaduwde, en doorfnee met rijkgelade fcheepen
Die 's waerelds gouden oegfl in Hollands boclcm llcepcn.
Ik hoor den ouden Graaf, in top van Amikrdam ,
Uit ecnen heldere wolk , metblijdfchap zijnen ftain
Begroeten in dees twee, die wy met wenfchcn paarden.
En vrugten gunden, die naar beide grootvaars aarden.
Behaagd u dit, voltrek mijn beé tot Hollands heil,
Zoo vierig , dat geen twiit hun minne fchcide en deil.
De moeder van de min belkmde deeze beede.
De Leeuw des lands , ontvonkt met minne , fcheen dit meedc
Te Hemmen. Venus zag het vuur in zijngczigt.
Dat eerll te branden fcheen van grimmigheid , gezwigt ,
Als of hy om de Witt de Jofter fcheen te vrycn,
Den Heemel zeeecne hen en 't land met gulde tijen.
C z J.v. VONDEL.
lófj.
%o
LEE VEN en DOOD van
Tweede Hoofd-stuk.
Commis-
fie van uwQ
RaaJ 1'en-
fioaaris.
NA <iat de Heer Joh an de W i tt , in zo korten jaarcn tot
zulk ccn hoogwaardigheid gekomen was, en dat in een tijd
vandeeerllc.dogzwaare Engelfen Oorlog, waar van d'
eerfte vyandlijkhcid den 29 May in 't voorgaande jaar was ge»
fchied,vond de zaakcn zo verwart,en reddcloos,dat het Land zon-
der zijne hulp zcekerlijk het uitcrfte gevaar zoude overgekomen
zijn. VVanc d'onecnighcidtuflchen de Prinsgezinden en bcmin-
naarsderOnwaardcerbaare Vryhcid was zoo groot, dat de ceifle,
nog willende het oppergezag behouden, gelijk hen by de Stad-
houderlijke Rcgcering toegelaten was , de anderen geheel en al
Zogtcn t' onderdrukken.
Dewijl zijn Ed: met alle zagtzinnigheiddit te voorcn quam »
kreeg hy van den dag zijner bediening af veel yverzugtige
flaafsgczinden tot zijne vyandcn j het geen zijne yvcr voor
het algemcenc- bcfl deed aangroeijcn, hebbende in de tijd
van zijne negentien jaarige bedicninge vier Oorlogen te Land,
en ruym zo veel te water doen verdwijnen ; bchalven alle de
"verbonden die hy met zo veel Mogcntheden , zo binnen als buy-
tcn Europa, heeft geflooten, gelijk in de gevolge zal blijken.
Dog voor en aleer vvy ons 7.0 verre inlaaten , dunkt my nodig ,
den Leezcr de laft van dit trefFclijk dog mocijchjk ampt voor
te leggen , en te toonen dat geen Roozen zonder doornen was-
fen.
I.
IN den ccrflcn , ten einde het gemcciic Landt gedadig van den Raad
Pcnfloiiaris gediend mag werden , zoo zal hy gecnc Officicn , bene-
vens l'.cc Raad Peiiljünarifchap , binnen of buytcn 's Lands mogen bedie-
nen in gecndcriiande manieren onder ccnig pretext.
II.
Endc om iii alle zaken zijnen dicnft cndc advijfctemogengcbruyken,
fal hy zicli in alle ziiaken zoo van deQuarticrcn, Steden, Dorpen cndc
CpUcgicn van Holland cndc Wcft-VricUand , als ook vandc andere Pro-
vinlicn
lOHA^ 3)E WITT,
Haai PenIionaj*is van Hollajul en "Westvi-ie sland, cnr . enz
iZMê'-rr^TtrAts Scm^.
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 2.1
vinticn en landen, zoo veel dat Holland endc Wcft-\' ricflnnd zoude
mogen roeren , Neutraal ende onpartijdig houden , nimanttendienftc ftaan,
Advijs ofce Conlültatie geven , ofte ook eenige Pcnfioenen ofte Gagien
nemen.
III.
Sal gehouden wezen naar zijn uitterfte vermogen te beforgen , dat de
Privilegiën, Gerechtigheden, Goftuimen ende Üfantien van den. Lan-
den van Holland ende Weft-Vrielland , mitsgaders de behoorlijke au-
thoriteit van den Staat, in alles gcconfeivecrt ende bewaart vvcrde.
IV.
Sal drnzelven ncerftelijk ende getrouwelijk alle Proccflèn die 't Land
van Holland ende Well-Vriefland heeft , of nam.aals geduurende zijnen
dienft Icrijgcn zal , doen vorderen ende avanceren.
V.
Endc op dat de Staten tot allen tijden mogen werden onderricht wat
Proccflèn zy uitflaande hebben, zal des vcrfogt zijnde, raport doen van
den Staat van 'sLands Proccflèn, ende voorts tot allen als falxnotelijk
wefen fal.
VI.
Item , hy zal aan die van de Edelen comparerende in 't Collegic van
de Gecommitteerde Raden, ten minflen agt dagen voor dat de dagvaart
is verfchenen, zo verre den tijd fulx lyden mng, in gefchrifie doen le-
veren de poinften ende ftucken , daar op de dagvaart fal dienen ingcftclt ,
met kenniflè van de Gecommitteerde Raden, ten eynde de Edelen ecu
dag ofte meer voor de Vergadcringc met den anc'.eren daar op mogcu de-
libereren.
Vfl.
Sal gehouden wefen alle dagvaarden van de Staten precijfc waar te ne-
men, op den dag jegens den welke de bekhrijviiigeis gedaan, ende zal
met de prefcnte Leden de bcfoigne ter hand nemen, ende alle voorval-
lende faaken afdoen, tot vergeven van Ampten en Officien incluis', zon-
der de aankomfte van de ablénte Leden te verw.ichtcn.
VIII.
Sal het werk van de \''ergaderinge beginnen des voormiddags ten ne-
gen uyren, ende des namiddags ten drie uy ren , en eindigen des morgens
ten twaalf, en des namiddags ten zes uuren.
IX.
Sal de voorftellinge by hem te doen in dier voegen zien te beleiden ,
dat op elke feffie zoo voor ah naar middag t'clkcn een oravrage tot Con-
clufic mag werden gebragt.
In cas van abfentie van eenige Leden na dat de uyre van de Verga-
deringe zal gekomen wefen , zal hy ter hand nemen de Icftarcn van ec-
C 3 nigc,
1^5
ax LEEVENenDOOD van
^ nïge rcqueflen , ofte andere zaken buytcn de poinèlen van befchrijvlnge,
' ® ) 3 • om alzo een omvraee vooren af te doen.
XI.
Sal (de Vergadering compleet zijnde) ter hand nemen de Poinélcn
van befchrijvinge , ende voor eerfl de geene, die tot geld-middelen zijn
ftrckkende, ende zal niet te min alle andere poindlen fommierlijk over-
gaan, ora door dat middel de inclinatie van de Leden) zo haall doen-
lijk is ) tot de voorlz PoiaQcu te mogen ^erftaan.
XII.
Sal by refumptic op de Poinéten befoignerendc , alleen aanmanen en-
de fommcren de Leden die difficil zijn gebleven , zonder daar over een
generale omvrage te doen , 't en ware liy Raat Penlionaris zonderlinge re-
denen haddc om anders te doen.
XIII.
Sal een byzonder Lijflc houden van de leden die by haar Ed. Groot
Mog. tot eenige particuliere befongie zullen welen gccommitteert, ende
alle weke eenmaal het Lid, dat het' eerde is, in elke Commiflle aan-
manen dat de voorfz befoigne mag werden gevordert , gevende met cene
aan het zelve lit Extradl uit de vooifz. Commiflle.
XIV.
Sal npport doen aan haar Groot Mog. in 't begin van elkeVergade-
ringc, wat 'tfederthct fcheiden van de laatll voorgaande Vergaderingc
ter Generaliteit ende Gecommitteerde Raden, voor notablc faken zijn
voorgevallen.
XV.
Sal alle Rcqueflen de Pachters van de middelen rakende (alvoorens
die ter Vergaderingc te lezen ) flellen in handen van de Commiflarifcn
by haar Ed. Gr. Mog. daar toe te ordonncercn , om daar na ter Vergade-
ringc in te brengen de gecnc die hem by de voorfz. Commiflie , na ge-
dane vilitatie, ter hand fullcn werden geflelt.
X\'I.
Ende na het oplezen van elk poincl , zal hy den Edelen ende Steden
daar op haar advijs en opinie laten verklaren , zonder ymant van dezel-
ve in 't geven van hnar Advijs en verklaren ^ an hunne opinie , te inter-
rumperen of lijn advijs te verklaren, ten ware van hem by de Edelen
en Je Steden fulx weide begeert.
XVII.
Sal de opinien , omvragen , en een ydcrs opinie annoteren , en om-
gevraagt zijnde, verklaren wat de mcelle (kmmcn ofte opinien zijn, om
daar na gcconcludecrt , rczolutie genomen ende ingelklt te werden.
XVIII.
Item zal bezorgen dat alle maandags namidd.agsinde\'ergadcringege-
rczumeert werden alle refoluticn van importantie in de voorgaande wcc-
kc genomen : ende alzoo tot lade van den Secretaris liaan de extenticn
van
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 13
van de Apoftillen ende Appoinékmenten op de ordinaris Requeden, zo ^
zullen dezelve (van importantie wezende ) by den Raad Penlionaris en- '"53*
de Secretaris te iamen werden gerefumeert al eer de zelve zullen werden
uitgegeven. XIX.
Sal ook een pertinente Regiftcr gemaakt ende gehouden worden van
alle de Refolutien van de Staten, gclijkby den Secretaris regiüer zal wer-
den gehouden van de Appoinétementen op de Requeften den Staten ge-
prelentecrt, gegeven, met fommier verhaal van 't verfoekby dezelve Rc-
quelle gedaan , welk Regirter onder den Secretaris zal beruflen , om tot
allen tijden gcopent te werden ter begeerte van de Leeden vande Verga-
deringc. XX.
Sal gehouden wezen alle Ordonnantie , Aften , Placcaten , Confenten ,
Rezolutien ende andere depefchen van importantie zelfs te extenderen en-
de doen regiftreren , ende voor het hoofd van elk depefche het fommier
en inhouden van dien , annoteren.
XXI.
Ende zal mede bezorgen dat ten langften binnen acht ofte veertien da-
gen na yder dachvaart de geëxtcndeerde refolutien mogen werden gefteit ,
om tot koften van 't gemeene Land een ygelijk van de Staten als Ede-
len ende Steden gelcvert werden Copye van dezelve , ook van alle Ac-
ten van Confenten.
XXII.
Sal t' eiken, des verfogt zijnde , de Staten overleveren Inventaris van al-
le Boeken , Stukken Charteren ende papieren , het gemeene Land toebe-
horende en onder hem beruftende , ten cynde de Staten daar uit t' haren
gelieven mogen doen ligten al zodanige die zy achten zullen dat in des
gemeene Lands archivis behoorcn nedergeleit ende bewaart te werden.
XXIII.
Item, zal den Raad-Penfionaris fecreet houden ende niet ter Werclt
reveleren de opinien die by een ygelijk gegeven zijn, ende ook de rede-
nen daar toe geallegcert , mitsgaders alle laaken in de Vergaderinge ge-
haudelt, die behoren ofte anderlints bevolen zullen werden fecreet te
houden. XXIV.
Sal mede gehouden wefen alle Commifllen ende reyfen die hem by
den Staten binnen de geünieerde Landen ten laftc geleyt zullen werden ,
naarftelijk ende getrouwelijk te agtervolgen , ende reyzcnde in Com-
miffie zal hy zijn lall nemen by gefchrifte, geteekent by een van de Ede-
len , ende twee van de Gedeputeerden van de Steden ordentlijk by gc-
beurtc, op alzulken voet ende ordrc, als by de Vergaderinge generalijk
goct gevonden zal werden.
XXV.
Item, zal gehouden wezen te compareren ordinarie in 'tCollegie van
de Gecommitteerde Raden , mitsgaders ter Vergaderinge van de Ho. Mog.
Heercn Staten Generaal, alwaar hy niet meer als voix dehelirative zal
hebben ,
i6s3
14 LEEVENcn DOOD tan
hebben, cndc bevindende daar cenigc laake voor te vallen, alwaar de
Heeren Staten van Holland cnde Weft-Vricfland bchoorcn op bclchre-
vcn te worden , als voor den dicnft van 't Land bevonden zal werden te
behooren , cnde 't gccnc hem by de zelve 't zy om de Staten te bclchrij-
vcn , of ecnige andcrcldcpcfches te doen , te laftc gelcit zal werden , naarlic-
Ijjktecöedtucren , endczal zijn ordinaris woonplaats houden in den Hagc.
XXVI.
Ende zal hem op den Eed bevolen wezen hem gecnfints tebemoeijen
met het verkiefen ofce (lellen van eenige Officieren, Vroetlchappen of-
te andere Magiftraten in Steden, ofte ten platte Lande, mitsgaders ook
niemant wie die zoude mogen wezen, in de \'ergaderinge van de Staten ,
by de Gecommitteerde Raden in deGencraliteit, by zijn Excellentie, of-
te elders tot üfficicn van Juditicn, Finantic, Militaire, ofte andere po-
lityquc opcntlijk noch bcdedelijk mogen rccommundeien.
XXVil.
Sal gehouden zijn een waakent oog te houden op 'tftuk van de Fi-
nantie, om zoo veel doenlijk, hem daar na te informeercn cndc de Hee-
ren Staten, des verzegt zijnde, te dienen van advys, maar hem niet on-
der winden met het ordonneren ofte dilbibuëren van de Finantic , maar
daar mede te laten begaan de Heeren Gecommitteerde Raden , die hy
zal gehouden wezen te dienen van advijs.
xxvm.
Insgelijks zal continueren in de Corrcfpondentie van de Ambnfladeuis
van dcicn Staat in andere Rijken , zoo als den voorgemelte Raad Penfi-
onaris is toegedaan gcwcefl, volgens de refolutic van haar Ed. Gr. Mog.
van den vijf-en-twi:itigllen July Icdien hondert zes-cn-twintig.
XXIX.
Dog en zal hem niet vervorderen eenige Correfpondcntien te houden,
mondelinge ofte by gcfchrift , met Koningen, Princen, Vorften, Repu-
hlijken, Steden, Gemeenten, AmbalTadeurs , Agenten, nogte andere
huyten ofte binnen den Lande, van zaken die fccreet zijn en den Staat
van den Lande aangaande, ten ware hem fulkx by exprelle relblutie van
de Sratcn van Holland ende VVcrt-Vrielland werden geordonneert , en-
de de Brieven die hem daar op zullen tocgcfchrcven ende gezonden wer-'
den , mitsgadccs het lubüantieellk van de propoolkn daar op gevallen ,
zal gehouden zijn in de ^crgadcringe van de Staten, ofte in abfenticvan
de zelve , aan de Gecommitteerde Raden , in prefentie van de Gedepu-
teerden van W'efl-Vrieiland ter Vergaderinge van de Ho. Mog. Heeren
Staten Generaal in loco zijnde, overleveren, laten lezen ende rapporte-
ren, om daar op refolutie genomen te werden, ten meelk-n dicnll van
den l.Mide. XXX.
Z.i' ' "'ffive aan de Staten ofte Gecommitteerde Raden gead-
dredi'. , I openen, dan in de Vergaderinge der zei ver, ende ten
ovcrftasn van de gcene die van de zelve prezcnt zijn aan de welke die
zullen
CORNELIS en JOHAN DE WITT. ij
zullen wezen geaddreflcert , cnde dat terftond na de receptie van de zel-
ve, gelijk ook geen MilUven ofte Brieven zal mogen achtcihoudcn , nog
na zijn welgevallen mógen doen openen , den Staat van den Lande be- "
treffende , maar die terltond na den ontfang van dezelve moeten voort-
brengen, om gelezen, cnde den inhoud geweten te werden.
XXXI.
Voor welken dienft, den voorfz Raad Penfionaris , jaarlijks voor Pcn-
fioen ofte gave genieten fal uit de gemeene Lands Impofitien, ter Somme
toe van drie duylend Carolus guldens, daar van alle drie maanden een
vierendeel zal worden betaalt.
XXXII.
Ende reizende in eenige extraordinaris befoigne , door laft ende com-
miflien van de Staaren, ofte Gecommitteerde Raden, fal genieten gelijke
vacatie als andere Gedeputeerden , ten waare de Staten goct vonden, dat
den Raad Penfionaris , nog daar en boven een Klerk zouden mogen
mede nemen , ende gebruiken , in welken gevalle hy voor den felven
daags ten reguarde van zijn koften meer fal genieten, ende dat bo-
\ea fehuit ende Wagcn-vragten.
XXXIII.
Ende zal de voorfchreeve Raad Penfionaris een Eed doen , dat hy hem naar
alle de voorfz poinitcn ftl reguleeren , ende voorts al tot dienfte vanden
Lande van Holland ende VVeft-Vriefland doen dat een goed ende ge-
trouwen Raad Penfionaris fchuldig is , ende behoort te doen , fonder ee-
nige giften ofte gaven, klein ofte groot, die na Regten verboden zijn
te ontfangen,op poene van infamie ende prevatie van zijnen ftaat.
XXXIV.
Den dienft van deezen Raad Penfionaris , fal deuren den tijd van vijf
Jaaren, welke geëxpediteerd zijnde, van nieuws zal werden gedelibereerd
op het verkiezen van eenen andere , ten waare met verre de meefte ftem-
men goet gevonden wierde , dezen wederom in dienft aan te nemen , op
deze zijne Inftru6lie , die hier ook van nieuws in de Vergaderinge fal
werden geleezen , gecxamincert ende gearrfteert , ende by dezen gefwo-
ren, ende zal geduerende zijnen dienft, zijnen rang en feflie moeten ne-
men , beneden de Staten en Gecommitteerde Raden relpeftive.
Ende by 'zoo verre hy in dienft niet en werd gecontinuecrt , zal geen
andere Staten uit de Provintie van Holland mogen bedienen , als metcon-
fent, ende voorweten, van de Heeren Staten van Holland ende Weft-Vries-
land.
Aldus gcarrefteert in volle Vergaderinge van de Ed. Gr. Mog. Hee-
ren Staaten voornoemt, in denHage den twintigftenMartyfes-
tien-hondert een en veertig.
Btrpt Botk,. D Dit
i^5'3.
i5 LEEVEN en DOOD van
l65'3. Die bevel heeft zijn Ed. met zulkccn grootcnaarflighciJcn
— Lof bediend, dat hy zig daar door by de naazaten heeft
doen vereeuwigen. Niet te min wierd het graauw dagelijks
aangcdookt , muitende in de mcefte lieden , zeggende dat men
het huis van OtAtigien wilden uitroijcn> het welk den Staat en
zoo veel menfchcn groot gemaakt h;idde, de jonge Prins, nu
drie JT:,ren oud , buiten de Stadhouderlijke regering llellen ,
en de wetten naar de zin en het belang van eenige quaadmcc-
nende veranderen: dit volk, niet overwegende de flarifjgtig-
heid eener eenhoofdige heerfchappy , of de vrugtcn van een
zagte en vnjcStaatsregeering , daar de welmeenende Overheid in
nlle ftecden nagt en dag vrocten en arbeiden , om de Ingezetenen
het zoet danr van te doen fmaaken, rotten te zamen in Dor-
dregt, Enkhuizcn, Hoorn en 's Gravenhagen , in welkers
laatfte plaats men nieuwe Vaandels aan de Burgery hadde uit-
gedeeld, daar zy weigerden onder op te trekken , loopende
en fchreeuwendc als uitzinnigen, en gooide de glaazevan vcr-
fcheide voornaame huizen in ; willende de oude wederom heb-
ben , om dat daar 't waapcn des Prince van Oranjen in gefchil-
derd ftond , het welk hen onder oogluiking toegedaan wierd ;
daar nevens ftrooide men overal wederzijdiche Ichimpdichten
uit , waar van dcczc twee, in een der voornaamftc Steeden aange-
plakt ftonden.
Hier leid den tweede Will'm in 't zand ,
Die't vrygevogte Nederland,
Zogt met zijn aanhang t' onderdrukken.
De derde zal 't zo wel niet lukken,
't Was tegenspligt,en Trouw, en ccr.
Een waarc Batavier duld geen Eenhoofdig Heer.
Het ttptedc.
Hier ruft Oranjens Prins, den grootften Oorlogsheld»
Die Hollands Moeders-Stad dorft aandoen met geweld,
Om Souverain te zijn , in weerwil van de Staatcn.
Wat omkeer necmd deczdood? watroeptmcn langs de
ftraaten? De
CORNELIS en JOHAN DE WIT. 17
De Geldzugc legt ter neer» getroffen van Gods hand: *o5^3»
Nu komt de Vryheid weer in 't droevig Nederland. " ~'~'
Zo haaft men tot Amfterdam, 's morgens om vier uuren, des
Princcndood hoorden, wierd daar mildelijk in d' arm- bus ge-
geevenjen onder anderen eenige ftukken goud, nevens ditge-
digl,by de Diakens onder de Predikatie in 't zakje gevonden.
De Prins is doot.
Mijn gaaf vergroot,
Geen blyder maar
In tagtig jaar.
Van de andere kant zag viert deeae:
Gallii perpeffa eft qtiondam mala plurima ah Anglis:
Tlurima ah bis Eatavt nunc quoque damna fcrunt,
Aureli4ni Galli poft oppofuere puelluin,
Aunacum Batavi opponitt nunc puertim ,
jQ«/ qiwndam expulji pugnatite f tier e pttella :
hospHcro Duce non peilere nunc piideat.
Dog alle decze aanftootelijkheeden wierden door haar Ed.
Gr.Mog.de Heere Staaren van Holland endc Weft-Vriefland ,
middelerwijl , met eenige belhamels gevangen te neemen , ver- Zwakke
dreeven. _ tTilS
Ik kan niet vcrby gaan den Leezer te vertoonen, in hoe zwak- „p j- ;„,
ke gefteldheid het land in die tijd was, om te doen zien in v;el- treede van
ke vcrwartheid zijn Ed. aan 't Roer van Staat gckocmen '^j'^f^Heer
My keerende aan zeekcre ovcrweegingc, die niet zonder zijn \yy^.^ ^^
Ed. toe doen, eenige jaarcn hier na, wegens deezc zaakc, Raari.)r,^.
op het papier is gebragt, beginnende foKuris van
Hdland ea
.,'t Is waar, dat de dood van Prins Willem de tweede , ,Y^j^"'"'
„nog zoodanige heilzaame vrugten niet voortgebragc heeft, waarom
„als wel uitterlijk fchcen dat daar van met reeden albereids gene ver.
D z ver;
a8 LEEVEN en DOOD van
/-, ),verwagt konJc werden, imondcThcïd, vermits tot no^ toe ^ee-
___ ^ i.»f vcrligtiugi van z.00 z.u'uare Scb.itt'mgt tn Iwpofitieu daar op is ge-
ligring van '«''"'i,''' j "'>^^'" a's de rccdc van dien en 't gepjfl'eerde ie regc
Importen is >, onderzogc en aangemerkt werd , zoo zal men bevinden
gevolgt; „dat de oorzaak daar van utet de tegenwoordige Vrye Regeer-
namem IJ , ^^^^^ ^ maar wel de voorige verkr.:gte Regceringe , met de Stadhou-
doordevo-'' '^^"> C''"'"'"'"""'^ cn Cafiuins Generaal: niitfgaders, de over-geble-
rigever- ,yvene ftp.ikl'eed.n d.i.ir uit voortgekoomeii , te iwputeeren ay: ji , dat
kragteRe. „ felfs verivonderens tctardig is , dat de z.Aake ten goede van 'r gcweene
^"d"T ' " ^^-1^' * '" ^^ tegenwoordige conjeHucre van tijden albereids z.00 verre
overblijffe- i->^y g^^^^g'\ Want als de bekende en uittcrlijk blijkende oor-
Icnvan .«zakcn van 'tgeene vooifclircevcn is , ingezien endc opgeteld
dien. », werden, zoo zullen ccnen icgclijke zulks nadenkende, aan.
M ftonds voor cogen koomen cJeeze vier navolgende zaaken.
„In den cerjlen, dat ten tij'le van het voorfchrecve ovcrlij-
i, den van den laatftgewczcnc Stadhouder en Capitain Gene-
„raal, de Provincie vanHollandi wtezcndc van zookleynen
«omtrek, en van zoo flcgten bodem, bclaft is gebleeven
»»met zoo vervaarlijken C.'pitaal op intercfll- genegoticert , en
,. zoo exceflijfvctl Joopendefchulden , dac het in andere L.an-
Vermits •><^cni en moogelijk ook voor de Nakoomelingcn in Holland,
hetLand ,, zcIfs ongeloüvclijk znl (cliijncn , dat zoo geringe Provintie,
TanHoI- „ met zoo grooren hft en bclwaarniflb nog heeft konncn be-
landdocn- jjjjg^. ^^ j.jj. ^j^ Ingezetenen van dien , niet alleenlijk de
maal belaft ■ , -i , /r • # 1 1' 1 ^-^ ■ 1
was mtt jijarelijkze Interejjcn van zoo onuitlprcekeiijken Capitaal: maar
hondert en j» nog daar en bovc zoo veel lullen, tot haare en harer laftigc
yeenig ,, Bondgcnooten dcffnfie , hebben konnen draagen , zijnde
Bu'lderf"" "^y '^^ Heercn Staten van de zelve Provintie , korts voor 'c
intereft. en » overlijden van den voorfchrecve Stadhouder en Capitain Ge-
daar en bo- „ ncraal , Prins fVillci» , l'ader van den tegenwoordige Prince van Oragni.
»en dertien ,, fWj aan den zclvcn gcremonftrccrt , en ook naderhand tot
Joopemk" >» verdedigingc van hare Proccduuren in denjaarc ló/o.gehou-
Schulden; »» dcn , P'iblijkclijk bekent gemaakt , dat hct Gcmccnc Land van
aJi mede >, Holland , docnmaals was bclad met penningen op intercllgc-
met de „ ijgj , jcr fimmc van honderd en veertig milliocnen guldens, en nog
ran e ee- ^^ j^^^ ^^ boven mct loopcndc Schulden , ter fommc van omtrent
„ dertien rnilüocnen.
Ten
focerycnt
CORNELIS en JOHAN DE WITT. xp
,,Tcn tweeden, dal de goede Ingezetenen van de voorfchreevc jg--
MProviniic, haare koopmanfchap drijvende op de Levanten , ^ ^\
„omtrent de zelve lijd, en voornamentlijk in den jaare 1Ó50, Met'dcn
,jen i6si.door de Tranfche Rovers op de mtddellandfche ^ee , uitterma- Engelfen
j,icn zijn befchadigd geworden , zoo verre , dat een gedeelte oorlog.
,,alleenelijk van de voorfchreve fchade, ie weten voor zooveel
w de Koopluidcn tot Amjierdam , door publijk bevel , hebben
I, aangebragt , en wilden bekend flaan , gerendeerd heeft ter
j> fomme van verre over de honderd tonnen gouds.
j, Tenderden, dat dezen Staat in den jaare lój-i. is vervallen,
„en tot het laaift van het jaar 54100. verbleeven iu cpenbaarc
„ Oorlooge met de Engetfchen, waar door ccne merkelijke vcr-
,. fparringe in de Commercie, en ook notable verliezen aan vcc-
„ Ie Tratijcquanten der voorfchreve Provintie zijn veroorzaakt.
„En ten vierden, de Oo/^r/cOcr/ogf?; korts daar aan op gekomen, Alsook
„voornamentlijk voor zoo veel dezelve tufichen de Koningin van met de
„ Swceden en Denemarken zijn gevoerd : en dcezcn Staat by formc van 2°*^,*'"'° 7
„aflïftentie zigdaarinne vermengd heett gehad. Alle welke piiblij- '"S"-
„ kc zaaken,nademaal by een ygelijke wel voor reedenen van 't ge- ^^^^ ^^^.
„ ne voorl'chreeve is , erkend ; maar de regte gronden en inner- „gj'ezen '
„ lijkc oorzaken van de zelve by weinigen ciiricufclijk naar-ge- jat onze
,,fpcurd, en over zulks byvcclen,d/f effeüenvm de tegenwoordige Re- voorlede
ffgeerhige, aangezien werden: zoo heeft het my noodig geagt , ^*^P'^"^"'
„naar mijne belte weetenfchap , aantewijzcn, van waarde zeU'C j^g^jjunne
„ zaken.menfchelijkcr-wijfe gefprooken, eigentlijk herkomen zijn. aanhang de
„ En etr^elijk , wat belangd de voorfchrceve gcnegotieer Je hon- oorzakeon-
„ der J en veertig milliocncn guldens , met de loopende Schulden , ^^":^g|"/jf.
„hier vooren aangeroerd, zoo is wel bekend) enookligtelijkte ,j|,gg„ ^ij^
„begrijpen, dat dezelve laft door den Capita'm Generaal en zijne geweeft;
„Tlatteurst den goeden Regecrdcren van Holland over den hal- Want «^icle
„ ze gedrongen is, aangez.ien de voorfz. Captitlen rerfptld zijn, muit- °P^p"°^]^;
,^voertnge van de ambitie en glorie van den gemclden Capitain Generaal, p^p ^j,.
,,om groote Leegers te Velde te brengen , en door verwon- bruykten
,, dercns-v/aardige Belegeringen te conqueftceren die Steeden , «""Steden
„die nog heeden ten daage, tot cencn zwaaren ballaft ^oor l^^^""''""*
„ Holland zijn ftrekkende ; en het gccne in dcezcn nog meeft
„ ftondc te beklagen , was, dat de vooifchrccvc Fronticr-Stcc-
D 3 dca
30 ■ l-LEÊVENenDOOD van
X6s^. »>dcn, 't ccnemaal overgegeven gewceft zijnde, aan de dispofi-
__. „tie van den Capitain Generaal, zoo ten aanzien van 't (lellen
ende door ,, van Gouverneurs ofre Commandeurs, en ^lieggen van Garnizoenen in
die het ar- ^^ dezelve, als anderzins, alleenelijk waren dienende tot z.00 veele
inbofien'' " ^'^'^^'i^'^i "w bet arvie Holland daar meede als in hoejen te houden : en
te houden. »> dac mcn dikmaals met jammer heeft moeten aanzien , dat, ter-
>, wijle te Lande zoo veel millioenen aan de ambitie van den Ca-
Mpitain Generaal wierden opgeofferd, ter Zee de modige defentie
», van de Commercie en Navigatie, wezende de ziele van Hol-
,, land, moefte aankomen op de middelen van de Convoyen en
„Licenten, die uit de Koopluyden alleen wierden getrokken;
»,ja dat meer is, dat oek^fomw^len nog een gedeelte van de voorfz. niid'
„ delen tot den Oorlog te lande wier de gediverteerd.
Werd met ^^11^^ wect wcl , dat by veelen die manier van HuyshouJinge
r"iife er »' ^ê^^*" "'^^ mifprijzclik geagt wierd , om redenen, dat de goede
klaard.hoë.» Ingezetenen, dien 't geluk te beurte viel, van door de Zee.
veelde „ roovereijen endc het misbruik der Wefi - Indtfche Comp.tgnie ,
Staat van 't j^ nict bcfchadigd te werden, doenmaals immers zoo wel, jabec-
dezev°iTe" " ^^^ varcnde waren als tegenwoordig-, en dat 'er doenmaals wcl
Regeering „ een goede ftuiver viel te verdienen, endc dat daar en booven
beter vaart „ die veelvoudige vcrwoeflcnde, in meelt alle onze omleggende
als voorde- en Je Qo]j verre gelcejiene Landen voorgevallene Oorlosen ,
zenondcr ' , ,, „," ,• " . ■ °, . • fi 1
deStadhoii- »> ^'^^'' ^'^'^''^ rijkeVlngtelvigcn bewoogen, zig neder te zetten in Hol-
ders Gou- „ land. Maar ik wenfchte, dat die arme menfchen wat verder za-
vernturs en ^^ gen als hnnr neus lang is, en d/in t,ondeni.jf bevroeden, d.tbetdoeH-
G^^l""?! I, '"''*«/^ '" 'f Gemeene land toeging, eren als mj voorfiaat gebeurd te tve»
Namenlijk '» ^^" '" '"^ z-eekere Familie, van Gode den Ileere met t^delijke middelen
Toen nam ,, ircl gez.eegend , daar de Ouders overheden zijnde, de Kinderen gerdaht
men dap- ^^ waren onder d'op^igie ran een quifligc V oog<i, die ganfcb geeiie reekf'
e'J\J'^ \ " ""'o' tMAkf'ide , ran den boegen boom afleerde, en aWergecn geld incas-
trefTeom >i P itfas , terjlovd e ene goede jomme , lot l.ijle ran de arme mezen, op
hetzelven ,t interejl Uchtede'. in die familie waren te dier tijde de voorfz Kinderen in
rijkelijk I ^^ i,are domme jeugd, ook de buur-kj'ideren ende de dietift. boden , haar ten
ruyter'i'ik" " '""l?^'^'' yerhtiigende , als alles hebbende en doende daar haai bert en Itijl
teverquis- i-.iuar W4S flrekliende; naderhand gebeurd zijnde, datdc voorfchrc-
fen- ende ,, ve quiflige i'oo^d dczcr Wcrcld was kcomeo IC overlijden, raak,.
ten
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 51
,, ttn de Yoorfz. Kinderen ouder d''opfigte vaneen wel-gereguleeïde VVces-ka- i^c j"
„ met , die continue Itjl^ zelfs het oogt daar op houdende en voorts hejicld heb-' 1_
„ bende onder de daffelijkz^e zorge van ecnen vroomen, naarlligen, nug- nu mefn«-
„ teren Man ; de voorfz. Hutshoudirtf^e op eene geheel andere u>ijz.e geregii- geerd en fo-
itleerdirierde onder behoorlijke niefnnoie, zonder ecntgc qmlïtmt ^ iaz.«o- ""f, '"^"
j I • 1 .. "^ ..••^.., om allengs
„diimg, dat in pUttze , ten tijde van den voorgaanden Voogd , j.irclijks die door
,, veel ten achteren geteerd, ent'elkcns geldopintcrcfl genomen voorgaande
„■was, ah doen J/der ja^r de CaHa merkelijk te boeven quam ; welk^^^^^.^'^"'
,,orerf.hot ooli^t'elkens ge.emplojeerd wierden tot apgginge van een ^''^t'''- geniaakfe
i, te der Capit alen , daar wede de voorige Voogd den boedü Van de ariue me^ khulóen af
)) z,cu bezwaard hadde. te leggen.
„ Maar in de zelve tijd m\ixm\xrctrAtr\ de voorfchreve Kinderen ,
j, zeggende; dat zj als doen van conditie merkelijk, ivaren verargerd , dat mVehuys-"
fyhet leeven een luji hadde onder de voorgaande Voogd t insgel^ks kjaagden houdinge
,,de Buur-ktnderen en Dicnft-booden , zeggende: dat men bj de voorgaan- zsn vee\e
,,de Voogd, in dat buis, fomivtjlen zijn bert eens mogte ophalen: maar dat onverftan-
ifbtt aldaar nu een dorren ftroom was: dog die arme omjozele Wees-kinde- qlfaadwil-'
, ren dagten weinig, dat in gevallen die ecrjie Huphoudinge langer gecon- ligelngefe.
,,tinueerd hadde, het voor h^ar naderhand, inha^re meerderjarigheid , f f« tenen.onzes
ifdroevige tijd zoude hebben geworden: en wy onnozele arme Hollan- ^\"„j'""'^
»,ders, die met regt domme Hollanders mogen genoemd werden , "
lyhoe lange zullen tvy nog bleven in onze kintsheid , en in onze domme jeugt,
t, zonder te bemerken dat die speelde, die w^ doenmaals voelden , voartqiiam
„uit die quade mefnagie van dien quipgen Voogd, die dat Capitaal van
,, honderd en veertig Mtllioencn ten onzen lafie heeft doen negotiercnl Immers
j, behoorde wy te begrijpen, dat wj nu noggefcbat cngefehoorenmoe-
„ten werden om de interejien van dat capitaal op te brengen en te betalen: Endevao
3,uit welke fcbattinge alleen , onze teegenwoordige Opfienders degeheele Hujs- '^l^ ^^^^
ythoudwge anderfins wel zouden hennen vervullen : Sulks dat alle 't ge- andere
„ ne Wy jegcnwoordig tot ons onderhoud en befchcrmingc heb- Vremdelin-
,,ben op te brengen en te betalen, en 't gunt ons zoo zuur valt, S^*'-'''*
„ warelijk gezegd moet werden de bittere vrugt te ii^eezen van dien melde^'uï&;
„boom van weelde t die ons iie fchoone Voogd geplant hadde i en daar cwïtigehuis»
f,ti>y als jonge domme kjifkens in vreugde gedanji hebben : dat onze Buur- houdinge
„kinderen , de Gelderfche , Sticbtfche, Orer-ïjelfche, endc andere Jonc- ^Q^"f •
„keten, die weelde niet verveelde: en dat ook^onze gebuurde kjn'g- teteeren
„ten, met gebeele Regimenten Franfihen f En^elfchen, Schotten en H'alen,zset mis.
dac
3x LEEVEN en DOOD van
l65'3. '>dat Iccvcn in ons Huis wel behaagden; en dat haar hert nog vry
— », wat jeukerig is, om die tijd eens weer te herhalen, dat kan ik nog
preezen ,» infchikken ; Het is goed riemen te fnijden uit een ander mans leer "i maar
•""*'• ,,dat wy Hollanders zoo dom xouden wezen, dat wynietzou-
„den koonen zien, dat de jegenwoordige baisboudinge is onz.e bchoude-
,tnijfe , en de voorgaande onx.e Mekere rumeeindelijkbaddemoetenajrz.il
„Jleepen, dat is voorwaar onbegrijpelijk.
„Wat de voorichreeve ///'«frffoorzaake belangd, namentlijk
Werdajn-»»^^ p/M/«n;V inde Middellandfclie Zee , en daar omtrent gepleegd,
geweeeen „ZOO is voof cerft evident, dat nademaal alle de Middelen van
dat deFran- „ Holland, ZOO wel dc voorfchreeve genegoticcrde Capitalen,
If Z*'- '»^'^^ gunt uyt hctfweet en beiocd der goede ingezetenen van
Tovery .by »i de zelve Provintic wierd gepcrft , aan de ambitie van den Ca-
eelegent. „ pitain Generaal , als boven gefacrifieert wierdc, daar door by
Eeid, ofte „ defeót Van vigoreuze befcherminge ter Zee, een open vclj
doen der ce " kierde gegeven vooralle roofgierige Natien.om op denjk gela-
weezene >> 'Icne Hollandze fchepen te equipercn , en op vry-buy t te varen ,
regeeringe, ,« quis nefcit maxiniam peccandi, tUcccbram, ejfeimpuiiitatisfpemt
it ontdaan.
Die altijds 't Schaap wil wezen,
Heeft emdeiijk den Wolf te vrezen.
,, Daar by dan nog gekomen is, dat men onder pretext
„van die gefloote Vreedc met Spanjen ; even als of gene qua-
Alro düor ^^ jjg Menfclien meer in dc Wereld waren geweeft, en of alle
ofte der „begeerlijkheid tot het goed van zijn evennaflen daar mede
Pluimftri;- ,> hadde opgehouden , door zijne C>Mf//rf» en F//errfHrj, het werk
keren toe „ mct grootc drift daar toe beleyd heeft gehad, dat verfcheidc
Q^^f """""^.Oorlogfcheepen van dezen Staat vcrkogt , en deze Landen
fchfp^ „ daar door van hare nodige befcherminge te water ontbloot
verkoft rijn „ zijn ; daar jcgcns de vroomc en verrezitndc Regeerders zig
geworden. ,, docnmails des te minder hebben mogen oppozercn , om dat
,,hnar daar en tegen, door den Capitiin Generaal , nog een an-
,, der quaad boven 't hoofd hing, namentlijk, dat zoo haafthy
,,(dic doenmaals zijn tijd nog meeft met jigen, rlieven, l^aat-
,, 2.f», danfcn, Comttdien, en andere infamer debauchen door brag-
„tcj zig tot zaken van Staat zoude beginnen te opplicceren,
«lic
CORN5LI3 en JOHAN DE WITT. 33
„alle de overblijvende luvale van macht van 't Land zoude ge* j^rj^
,,bruikt hebben tegen de Rcgeringeran Engeland, tot voo\tz.etimg^ \
„ van de interejfen van z.ijne Fa?}iilie , edog tot zeer befwareiijke on*
,, gemakken van alle, en voornamentlijk van de trafiqueerende
,,lngezeetenen van Holland.
,, Waar op dan ook is gevolgd , dat cenige van de voorfchreve opdat de
„verkcfte Scheepen van dezen Staat , dcprincipaalfleder voor- ?:^^[°^^"^_
„ fchreeve Roof-fchccpen zijn geworden ; 't welk my wederom deinfon- '
,,in gedagte brengt, 'cgecnc in den jare 1651. pubhjkelijkcn derbeid
,, zeer waarfchijnelijk aangewezen is; namentlijk, dat de voor. Arofttrdan»
„ fchreeve, en meer andere roveryen uit de Soilcsen elders door ë^'j^ceen-
,, onzen Capitaiit Genera.il zelfs befteld zouden zijn geweeft : en- fgyjg^ m,j
„de dat fitnge OorbUajers van dien jongen Vorjl bem geperfuadeerdhad- ken.
„ den dat de Zee-tovery 'f z.tkerjle , ja 't eenige middel was om dte van
^,AwJitrdam, daar mede hy cenigen tij J voor zijne dood in groo-
„ te twifl is geweert: , gedwee te maaien, en tot z.iji!e devotie te Iqij-
tigeir, zijnde by de groote Hoofden eene valle Maxime, aUegroote .^ ^ ,
^yCn Jierke Steeden , die haar in haar e deffeynen tegeii(land konnen doen, i^g, ;, ^^
„tv alle wegen en middelen -, ja als de bedekte wegen haar ontbre- en ter liefde
„ken, zelfs door opcnbair geweld, ly^/w te maken en te ruineren; »*". ''^■»
„gelijk 'tzelve ons alle Hiltorien, en d'cxcmptlen van alle, ora^er by-
,, zoo jegenwoordigc als voorgaande tijden, khuelijk be veil i- den Hollan-
„gen; en die overJenkirgc alleen behoorde voor ons HoWrfnrffrj, deren gele;
„welkers welvaren gchcelijk bellaat in floriz-a/tten koop. en volkrijke '^^"•.
^ Steden genoeg te v/eezcn , om cenc ftandvafiige Rezolutie te
„nemen, van tioit tot verkjefwge van eenig permant Hoofd, onder wat
„ naam z.tdks ook. zoude mogen wez.en , te vervullen , en daar hj/ otiver-
,, anderli]k.te perfi^eren,
,, Wat wydwrs de voorfz derde oorzake belangd, namentlijk
„ den oorlogtegens d' Engelfcben:, dien aangaande meine ik met waar-
, heid te mogen zeggen, en ook zekerlijk te konnen aanwij-
„ zen , dat wy die jmerte om en ter liefde van den Hutz.e van Oranjen
„geleden hebben; Zijnde zulks, dat die van 't Parlement 'm ^ngc-
„land, haaren eigen goeden Koning het hoofd afgefligen
j, hebbende, tn daar door by alle Monarchen van de Wereld
), zeer gehaat wcezende, ook naar alle menfchelijkeapparentie,
„by de naafigclege Koningen, moetende vervolgt, en zoo
ierp Boekt Ê veel
34 LEEVEN en DOOD van
l6<^. »'^^^^ '" ^^^^ ^^5' ''''*'■ ^^^^ gsftrafc werden ; op dat tooda-
1 ,»nigen feit ongewroken blijvende, hare cygene Onderdanen
j, niet tot gelijke daad tegens haar opgewekt mogten werden ;
„over zulks haar genoojzaikc vonden de vrienJfchap van dc-
Want de ,i'i^n Staat aan te zoeken , ge!ij'<^ t.y dan ook^y kort na 'tovcrly-
Engelfea ,,den van den Princc van Oranje, eene z.eer aandcniltjke Ambaf-
ome vriend- j^p^/^ heiwaaits af z.onden, z.onder eentg ander Potentaat ofte Staat in
verzoet "^ „ de Wereld gel^ke eer e te beu>ijz.en.
hebben. ,>lk cn zal my nu niet inlaten, om alhier particulierlijk
„te verhalen al 't gcenc de zelve tot bcvefliginge van de
5, vricndfchap, tuflchcn beide de Natiën , hebben aangeboden;
„maar het zal my genoeg zijn, dat men wecte cn aanmerke,
,, dat zy by de Commiffiriflen van de Hcere Staaten Gene.
,, raal einfiig a.ingehouden hehlxn , om de vemieuwtr.ge van het bekende
„Trallaat van Entrecours in denjaare 1495. tufj'cbcn beide de natiën
„gemaakt; aangezien ik van gevoelen ben, cn hier vooren ook
„ brecdcr bewezen werd, dat het det.en Staat gams ongeraden is,
,tZ.ig met Engeland in verdere verbintenilfcn in te laten; z\'hoe-we\
tJitaree- „wy, door de vcrnicuwinge van 't voorfchreve Tr^tï^j; niet al-
nigeRe- ,,leen de vrienJfchap, maar ook onze Commercie en Viflery
8"''^'"' „t'ecncmaal zceker gefield zouden hebben, daar toe de Am-
ven van ,,culen van 't voorfchrcvc TraCtaat , cn voornamentlijk ten
dafHuys ,, rugarde van de Vifl'erijc , in gewende termen zijn leggende :
van Oran- ,jto9 hebben z.'tgmgtans die als flaven aan de Huiz.evan Oranje» verbon-
ven z^indê '» '''" '^'''''^"' ' "'^' alleen het bejluii van 't vocrfcbreven gewenjle Traïtaat
kanteden „tredcrhoitden, maar ook.devoorfchTsre afge'^ondene Ambajfddeursalleboon
zig tegen „en fvtaatheid doen wedervaren; eerilcjijk haar in de puhli']kedeli-
h"!I'f"" «bcraticn van Staat tcgcns de voortgang van 't zelveTraftaat
gè^feoons »» ''Y ^^^^ bedenkelijke midJelen oppoferende , door 't zoeken
aanboden, „van uitflcl , op ailegatie dat men al voorens behoorde te zien
Lijdende ,ydtn fiitval van de Dc^einen van den jegenwoordige Koningvan groot Brit-
dieEngelfe,,r4;;H/«n, docnmaals Koning van Schotland, en ten andere mede
Ambafia- r^^ domme Craaiiw tejicns de perfoonen van de gemelde Am-
deurs nier , rr 1 , ■ ,• P 1 ij..
^j|g f^jjf. ,, bad aden rs ophitfcndc, ook zoo verre dat de Heertn Sta'en van
hcid. ,•, Holland, ziende de wederwaardigheden en dagclijkfe dreigc-
,> mcntcn die aan haar perfoonen gcichicdcden, genootzaakt zijn
t) geworden , om zwaarder onheilen voor te koomcn , etn Cotpt
it
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 35
f,de Guardes te doen leggen voor haar logcmenc , en haar in j^rj'
,, dier voege door gedurige wagt te bevrijden van gelijke onheil .__.
,,als onlangs te voore de perfoon van Dr. Dcnjluar , afgezon. Hetwelk
jidenc Minifter van 't voüifchrtve rarUmetit, binnen '1 Gwrfw- deSraten
„/wjeinde Herberge van de Swaan was wedervaren. vanHol-
„ En tfitt afksfyigheid jiodtinige froceduren in de roorfibreve Heere» ^"°^^
,, Ambalfidcurs , en vervolgens mede in hare }\leeJleriveroorz.aukj hebben , hebben
„» ligtelgk, te begrijpend' gelijk dan ook daar cp is gevolgd > cfat willen _
„ zy naar een geruimcn tijd vcrtoevens, bcipeurt hebbende, ""^"'*'^^
„dat den yver van de vrtome opregte Regenten, die zig te dier tijd J^e"ren.'
1, voornamentliik in de Provincie van Heiland en Zeeland vertoon. ,„
„ de , den tegetifiand van de faüie van Orangie niet kon te boven komen, jjjg Ambaf-
,,haar zeer gemifcontentcerd wederom naar EngeUndhi-hhcnht- fadeurseeef
„geven , zeggende eene van de zelve, te weten de Heer 5/«/ misnoegd
f.,John,cip zijn aflcheid tcgens Conimiirariflen van haar Hoog. ^""° ^
„ Mog. ilijn Hecren , gy belt het ovge cp den uitval van TiJA'ejn van
,, Schotland, en daarom hebt gy onl^e aangebodene Vriendfcbadvetfmaad f
,,dcg ik, vemekere u dat vele in 't Parlamcnt mede van opinie z.ijn ge- Eneeadcf
,^weej{, dat u>y herwaards met en behoorde te kptnen, ofte eev.ige Am- yoorzeide
„bajfade te z.enden, maar ecrfl onze z.akcn met den Koning van Schot- dat het ons
„land te loven te wezen, en als dan uwe Arnbujftdeurs zelfs tot onzent berouwen
„teverwagten; ik^bemerk nu mijne fanlte , en zie wel dat die Leden van'^^^^^^^
„^(ParUmint die van opinie '(ijn gewecfi, giUjk^hebbengehad , J?/ ^«/( fchap vaa
„in weinig ttjds onze zak(n tegen den Koning van SchotlaiJ zien gered- Engeland
„dit, in dan dcor uwe Gezantin komen aan'^oekcn, 'tgcr.e wj u ■(""^^ITu •
,, cordialijk hebben l^men aanbieden \ maar geloofd vrj dat bet u dan zal
„berouwen, onze aanbiedinge te hibbcn verti'orpcn, En God gave dat jVrvin-^
„óeervarentheid de waarheid van 't voorfchreve cifcours tot onze ding ons '
jjgroote nadeele niet hadde doen blijken; maar de zaken van de ook geleerd
„Koning van Schotland door een battaille ten einde gelopen, en '**^'^"
„den Oorlog met dezen Staat daar op gcvo'gj zijnde, hebben
tidcfware Üagcn en btkommcrniikn van den zelvcn oorlog
,,het voorzcidc berouw by velen vvel degelijke te wcge ge-
„ bragt ; dog fiome dipillata po/l ejl occafo calva. Het is te Lat de
» put te vullen als 't kalf verdronken is.
,,En dit is de ware corzaak^van den voorfz droevigen Oorlog, waar ƒ""* ""
j,by komende het infiipportabel humeur van die üatie, haare ge- oorzaak
Ë Z duuri- van dea
j^ 36 LEEVENen DOOD van
, , ii düuri ge jalouz.;)/ over oiiz.e floricamie , en den iti^chnorcn haat van
eerften En- ^tCromwel tt^cii den Priiice van Oranje , als eert 7.u(iers Zoone van ditn
gelfchen ,, Koning, dte h)f van de ^.mjcbe H'eield bet tiüeriiiecjl badde te rrez.cti ,
vrerA^ ^^" >• zoo kan een ygtlijk ligrclijlc afncemen, wat moeyte en zor-
keovér- »• g^ h^^ ï^^" ^c opregte Regeerders gckofl heeft , om met de
blijffclen ,1 zelvt NdCie wederom in Vrecde te moogcn gcraaken.
der voor. ,, Wat nu cynJclijkhet voorCz vierde fowcl, te weten den
|eri"nii%ok ^ Oorfterfen Oorlog belangd, zoo is 't zeker dat in gevalle dezen
oorziken »» Staat het geluk gehad hadJc van daar omrrent hare delibera-
vandeoos- „ ticn allccniijk te mogen bcfchikkcn naar zijne z.irare intereji ,zon-
terfeoorfo- ^ der dat mcn in fijner eygen boezem gehad haddc''t z.elre quaad dat
zoo v^eldie " ""^ ^^" ^"S'^lf^"" Oorlog veroorz-aakj heeft , het gaande vuur , men-
Hoüaiid ,) fchelijker wijze gefprooken , zeer ligrelijkcn in den beginne gc-
aangaan „blu(h, immers en in ï.llen gcvA\c den Oorlog ttiffihen Sweedtn
weel*" " "' ^^"^'>'^^^" Icekerlijk geprcveniecrd zoude zijn geweeft ; maar
„ hetistccrbcrmencn te beklagen , dat alle deliberatie, daarover
iiikde"' >' '" f^'c Rcgccringe gevallen, getraverfeerd en getrokken gc«
Keurirorft ^i wecd i)]r\ naar hct fliiiliierer.de ende veranderlijk, humeur en tnterejl
vanBran- .„vanden Ccurvorfi van Brandenburg, om dat jnyft die Prtns door zijn
denburgen ^, huweli/k^aju den Uu^j^e van Orangie is geattacheert , ende in diefw-
Prinsgefin- "^^'^"''•'eiie confiJf rible , dog eene z.eer vremde relle gefpeeld heeft.
den alhier, ,,VVaniin dcn beginne zoo wanneer den Koningvan Sweeden
hebbrn „ pnpar-uie makende w.is, om den oprogt in Vookn te doen,
da'arlnee- » ï'"^'^'' '''j"^ Ceurvorflelijkf Doorlngtigbeid zig daar tegens met eene
wiKkeldj 1» zonderlinge animcushcid geoppofeerd , en dienvolgcnde zig
eadaarna „ in dic gelcgcntheid mct vrunJcn en alliantien zoekende te
f %^a'"^" '' '^'^■"'^'^'''> '^"o hebben de geaffectioneerdcn tctden Huize van Orangje ,
omvcrrt" .» alhier ZOO veel weten uit te werken, dat hiar Hoog. Mog. na-
gefto'en. >» derhand haar by Traftaat van den zj. July des jaars K^)^^.
Ecrilmaals >i'" rt'-'rkc verbinteniHe ingelaten hebben, om zijne Ceurvorfle-
niet eene ,, lijke Doorlngtigbeid tegens denvoorfchreven Koning v.m Sireeden tedcfen-
voor ons ,,deren, hefibcndc n.Tsr eene deliberatie van weinig dagen , op
^gl^j^j^llj^.,, haar genomen de Guarauüe van het Cearvorflelijk rruijjen, een
titaan te „ poini dat voor dato van dien, als het zelfs nog onzeker was,
gun, met ,, of daaromtrent in langen tijd wel cenige attacquc zoude we-
dentCcur- „ zen te vrcezen , voor zoo befwaarclijk ingcfien was, dat men
Bran/en" " °P '^'^ rccden allccn veclc jaaren aan den anderen de alliantie
b«rg,; ' by
1
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 37
),by zijne Ceurvorftelijke Doorlugtighcid aangebooden, met 1653.
„infêrtievan zodanige guarantic, nou haddc willen aangaan, .
,, en dezen Staat daar door kennelijk buiten de Neutraliteit ge- die daarn»
„(leid zijnde, hebben haar Hoog: Mog: geen bequame mediateurs kon ""^ goede
„ r,en weez.en tot nederlegginge van den Oorlog tuffchen Tooien en Swee ■ pennjpgea
uden, die voor heenen altijds voornamentlijk door hare inter- vauonsge-
opofitie cndireftie was geaffopieert. noten h'^b-
,,Maar het heeft binnen weinig ttjdsgebleekcn, dat men z.ig^^^p^^^.
^, daarinne n/et weinig hadde misgrepen \ want na dat zijne Ceurvor- pjotfeijji-
,, (lelijke Doorlugtighcid effect van '/ roorfchreve Traüaat van dez.ehad. gefprongen
„ de beginnen te genieten , en fpccial^k. >i'(de een goede fomme van de be- «nde den
,, loofde fiibzidie-pewiingen getocheerd , z.oo heeft de z.elre z.ig plotzelijk > ^^^ ^\
,,fM tonder eenige voorgaande kenniffe van dez.en Staat y 't eeneviaa' in de j,
iipattjfvan Sweeden geworpen ,aftreedtnde den eed vanvaz.allagie aan den Hetwelk
i, Ktning van Poolen gedaan , ook uitdrukkelijken renuncierende v*!»*"^'""^
„ de voorfchreve alliaute met dez.en Staat als booven gemaakt , ja zelfs korts fejrig/fci'd
„daar aan z\]r\]Treupes met die van Sweden eoiijungercnde, en ^^ K.<i- van en te-
„mentlijk^het Pooljche leeger by Warfchauw bataille leverende. pen dicu
,, Wel is waar dat die aólie, als wczende in zig zelvenzeer Keurvoift,
„verfoejelijk, en tegcnsden aard van deze N.i//f ten hoogften ^."j^joot
>,ftrijdig, alhier ger.cralijken een groote afkeerigheid van den het'ont
„zelven Ceurvorft veroorzaakt heeft, zodanig ó?.l zc]fi d'' aller- voordeciJ»
„geaffcclioneerftentot den hiiiz.c van Oranjcn haar een gcruimcn tijd 1^'^,^?!^
,, daar na gcfchaamd hebben het Interejfe van ^ijne Keinvorplijke ^^j^^'.
,, Doorlt/gtigbeid cpeinlijk. te partrocinercn ; daar door dan ook gebeurd zaakt.
,,is, dat de opregte Regeerders het ware Intercfl van dezen Staat,
„buiten alle andere refleftie behertigende, hare heilzame ad-
„vijz.en hebben konnen doen gelden. Divoori.*.
,,Enis dienvolgende het werk met groote wijsheid daar toe Eibingfe
,, beleid, dat men cp de regte gronden voor een Land van Traftaat
„Commercie, geraakt is in onderhandelinge met Sweeden^ enonszoud»
,,dat zedert op Jen 1 1 September des jaars 1Ó56, tct Elbing in Pruts, '^^''ben
„/ê« , ttifihen Ambaffadcttrs van deez.en Staat en Commilfarijjen vati den w^f/o^g?
f. Koning van Sweeden, is gejlooten een zeer loffelijke Trailaat , gemeitilijk^zc: Na-
„gehetenhet Elbingfche Traclaat; daar by in den eerfien vnllgclteld mentlijk
„was, dat nademaal de Sweeden geüuurcndcecnigejr.arcn voor If^l'^^
„date van dien in alle haare Landen de tollen zeercxceflïvelijk ■„ -^^^ j^^^
E 3 by i(54«,
38 LEEVEN en DOOD van
l6<^. »»h3<iJcn verhoogd, en voornamentlijk mede de Ingczcctenen
jjVan deze NcderJanden boven haar eigen fubjcóten zeer had-
•Endeniet >> den bezwaard, over zulks tot redres van dien, de tollenen
hoogerals „ andere beladingen onder 'cSweedfch gebied, zoo buiten als
deSweden „ binnen 't Rijk , zoudcn werden gebragt op den voet, als de
'■ „zelve omtrent der jaarc 1640, waren geweefl.
En ook zoo ,, Ten ttpetdert , dat in 't reguard van alle verhoogingen van
kleine als „lollen en nieuwc beladingen, de Ingezcetcncn van deezc
dieeenige ,, Vereenigde Nederlanden , niet hooger of te verder zouden
drawndoor " mog^" werden befwaard als de Sweeden zelfs , zulks dat dien
deingeze- » aangaande tuflchen beyde de Natiën esne volkome gelijkheid
tenen der ,,inallcs zouden mocten werden geobzerveerd.
Vereenigde ,^Tcn derden , dat d' Ingezetenen van deze Neederlandcn al-
denbeua'lt j» ommc in. 't Swecdfch gebied , zoo ten rcguarde van tollen,
zouden „als in allc andere voor Jcclen , geene uitgezonderd, getaxfeerd
>verdcn. „zouden werden als die Natie, die by de Swccden allerfavo-
„rabclfl getaxfcert wierden, of namaals getaxlccrt zoude mo-
„gcn werden.
Met in- i> E" ten vierden, dat alle die aan welkers conzervatic en rus-
fluitinge » tc dczen Staat en de commercievan de goede Ingezetenen van
van allean- ,, dien zonderlinge was gelegen , als onder anderen voornament-
dere landen ^Ijjjjjjgj^ KoH»)^ VM Denemarken, en zijne Rijken, den Ceurvorjl
gelegen is. " '''*" ^^rundettbiip; en ■zijne Landen , mitsgaders de Stad van Dantfik,
,, en alle hare aanhorige plaatzen, in 't voorfz Traftaat wierde
,,inbcgrecpen, meteen vad beding van dat c'en Koning van
Waardoor „ Swceden dezelve nog hare Onderdanen en Ingezetenen, di-
zoudc"^^ ' „reftclijkncgte indirtéklijk eenige mocjcniflc, of verhindc-
voorgcko- jiringem de Commercie, veel mm cenigc oorlog zou Je mo-
men zijn „ gen aandoen.
geweeft. ^^ £^ q^,]^ ] ^f jj^ goede cn welbegonnen zaakehadJc mogen
„ hebben haar vervolgen, haar uyttet de perfedie , zoo zoude den
„Koningvan Denemarken nog heeden ten dage Af^f/Ztr 2.5» van
,,de Provintie van Schoenen tn meer andere Landen hem hy dai jongflen
,^oorloga[ger,omin; ende de goede lngez.etenen van Holland z.oitdcn nog
„ bez.itten veele milisoenen die nu in den voorschreven oorlog van wegen
tt^t l^'iplijkgefpild; en bjr particulieren op Zee verlooren Zijn.
Eiiw3«ri ,,Miar alhoewel een gcflooten Traüaat , als die gecnen die
om-tfelve ^^jaar
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 39
„daar over gebruikt zijn ge weeft tot het fluiten van dien , be- löf^T
„ hoor lij ke procuratie en volmagt hebben, noodzakehjk woft _ — .
fi trerdeii geratificeerd by die gene die zodanige volmagt en onder npgta^
,>haar hand en zegel uitgegeven hebben; zoo heefcmen nog- °\"c"^^
„tans alhier, na 't fluiten van 't voorfchreve Tra6taat> lod^- J^^^'H^
,, nige veranderinge inde humeuren befpcurd , datmen het voor- nament-
„fchreve Elbingfe Traftaat van dezer zijde niet heeft konncn 1'jk-
„doen ratificeren; ik zoude alhier met waarheid niet konnen
„ affirmeren , dut de Provintie van holland d*ar omtrent 'leenemaal j^^^^ j^^^j^
f, buiten fcbuld is geweefi , maar wat reflorten daarinne onder de lanrfsnala-
,,hand moeten gefpeelJ hebben, heeft het vervolg van zaken tigheid ver-
„ klarelijk ontdekt ; want als den goeden Koning van Dene- ooff»^kt
„ marken, onder de hand opgemaakt zijnde, het verroefte harnas ^^"^tij^*'
„aangefchotrn, en den Koning van Sweden derwaardsaange- neerden
„ lokt hadde, zoo heeft den Keurvorft van Brandenburg met- tot den
„ter daad betoont, wat hem die occafie waardig was ; hebben- ^^'j^'g^^^l^
„de zijne Keurvorflelijke Doorlugtigheid , zoo haall den Ko- jgnburg."
„ning van Sweden uit Polen en Pruiflen de rugge gekeerd had-
„ de, geene meer religie gemaakt, uit het voorfchreve llerke Ver-
,, bond van v^jfalUgie met Sweden aangegaan wederom uit te
jjfpringcn , als hy te voren confideratic gemaakt hadde van de
„ Alliintie met dezen Staat als boven gefloten, folemnelijk te
,,rcnuncieren ,en heeft hy dien volgende by die gclcgenthcid
„ zig op nieuws met den Koning van Polen in han Jtlingc inge- Die om de
,, laten hebbende , van de zelve bedongen de Sourerainiteit van Souveraini-
,, 't Vorfieltjk. PruiJJcn , 't welk hy daar te voren van dien Koning !!"(![^|"]^
,,te leen gelwude hadde, met meer andere advantagien die ik on- p°u'i(rente
„nodig agtc alhier alle op te tellen. bekomen
„ Maar dat wy, door het niet ralificeeren van het voor- wederom
,,tchrcve Elhingfcbe Traclaat , en daar door den Koning van De- ^^"^^"j;,
„ nemarken zoo qualijk ten propoofle in 't harnas helpende, jg^^^po.
„zijne Cheurvorllclijkc Doorlugtigheid van Brandenburg de len toeWel
„voorfchreve notable advantagie toegebragt hebben : heeft ten onfen
„ons ook het Rijk van Denemarken, God betert, dier g^-fj^adln'
,,noeg geftaan, en 't gunt in deezen mecft gedrukt heeft, '^ * "'
„was, dat den zelven Keurvorft van Brandenburg zig nu we-
„derom tegens Sweden inde wapenen gcftelt, en dezen Staat
^o LEE VEN en DOOD van
• - op de voorgcroerde wijze in den voorfchreven oorlog tuflchea
' ^£^ Svveden en Denemarken meede ingewikkeld geworden zijn-
„ de , het Ititreft van Braudenburg vootjdneve , alhier z.00 veel geofe-
„ retrd heeft , dM het onmogelijk. " gewecft naderhand daar uit te ge-
die teage- ^^taken , ofte den iLelven oorlog neder te leggen , voir en aleer Branden-
"'"'^h'i i,^'"S "'^^ "^^^"^ > '"'""' ""^ ^'^'^ '" ' gantfche Huis van Oofienryk.
«nBran- ,x{daar meede z.ig Brandenburg verbonden hadde ^ zonder dez.elve geert
denborg, in „ vrede te zullen maken) voor af haar Tractaat gefloten , en daar door
de uitcrfte ^^ •{ effeéi van de wapenen van dezen Staat , baar rek^ening gevonden
^eben"" - tyhadden; zoo dnt wy van 'tïntereffe van Brandenburg in de uiter-
ftjsn. ^^* „ (ie extremiteit gedaan hebben , omme te gelijk met Vranke
,,rijki Engeland enSipeden in oorlog te vervallen, en by gevolg
„ in 't gedivideerde Europa , tot ons uicerlle verderf, aan de
„ partije van Oo(icnrijk.tn Spanje vaft te raken , daar uit wy God
,, de Heere wel hooglijk mogen danken, door de cordate di-
„reftie van de vrome Regeerders in Holland, niet zonder
„merklijk gevaar voor haar zelven in 'c particulier, nog ein-
„ delijk te wezen gereJdet.
Dit alles begrepen hebbende, laat ik aan een yedcrs oordeel
wat hier te werken viel, voor een Man die zijn Vaderland,
en d' Ingezetenen van dien zo teder beminde, en niet anders
in 'c werk (lelden als om geheel Holland een flaafagtig jok
van de hals te werpen en in een bloejende vryheid te ftellen.
Waar van zijn Ed. met hetonderllaandc verflag op den zAu-
gurty een begin maakten.
Zaturdag den x ^iign/lv i<^5'3.
lerfte >J I j E Rnad-Pcnfionaris heeft ter vergadering gerapporteert
rapport by „| ^dc Confideraticn endeadvijs van de Hccren haar Ed. Gr.
nev" " Mog' Gecommitteerden, hebben ingevolpe,en tot voldocninge
de Heer jo. »> van dcrzelver RcfolutieCommiflbnaal den dertig (ten der voor-
kin de witt ,,leedcn maand, op hen luyden gedecerncerr , ter occafie van
geHaan we- ,,(jc propozitic by de Heeren Gedeputeerden van de l'rovintic
Capi'alns " ^^" Zeeland, den agt en twmtigflen daar bevorens ter Generali-
Generaal- »> tcir gedaan, beroerende het Eligcren, ofte difigneren van een
fchap enr: ,,Cnpit3in, ende Admiraal-Generaal, mitsgaders het fubflirucercn
tc-gcntc „van ecu Luitenant in beide de voorfz Charges naar voorgaan-
^"* de
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 41
„de refumptie vandeRetroa£ten daar toe dienende overleid , tKfi^
„ endc overwoogen, wat tot confervatic van de goede eendragtig- *"
„heid, cnde Unie tuflchen de Proviniien ondcrlingen, ende
», fpecialijk tot maintenue van de Hooghceden , vry endc Ge-
i, rechtigheeden van de Provintie van Holland , ende Weft-Vric-
„fland in 't particulier, van wegen haar Edele Groot Mog:en-
„de voorfchreevegelegentheid zoude konncn endc behooren te
„ worden gccontnbuëert, en bygebragt; mitsgaders door wat
.1 wegen, endc middelen zoude konnen worden gcprtecaveert ,
,, gcweert , en de voorgckome d' onheilen, ende ongelcgenthedcn
5, dicmente gemoet ziet dat uit de voorfchrcvc propofitie by
„ nader inftantien van de Heeren van Zeeland voornoemt, im-
„mers in cas van toeval ofte gelijke inclinatie van de andere Pro-
,, vintien onvermijdeliik zoude komen te refulteercn •, waar op
„gcdelibereert zijnde, is, conform 't voorfchreve Advijs, goet-
„ gevonden, ende verdaan , dar op 't voorfchreve fubjeft, endc
„jegens de voorgeroerdcpropofitien van de welgemeldeHeeren
„ Gedeputeerden van Zeeland voornoemd , op de name van haar
„ Eid. Groot Mog. zal werden ingefteld een welgeraifonneerde
„ Deduétiein kragtige, ende fignificante termen der zelver fcn-
,, timent omtrent de voorgeroerde zaake uitdrukkende , Mutatis
,, Mutandis genomen uit gelijke Deduflie by haar Edele Groot
,, Mog: op de zelve materie den vierden December des voorle-
„ den jaars gedaan confipieeren , ende op den veertienden daar
„aanvolgende gearrefteert , ommenaar voorgaande approbatie
,, van haar Ed. Groot Mog: by miffive te werden gezonden,
,,aande Staaren van de andere Provintien, met gants vriendelijk
„verzoek, dat de zelve haar daar mede in cas haar Edele Mog:
,,opdc voorfiDeduél e, ofte cenige ingrediënten van de zelve
5, vin andere fpeculaticn zoude mogen wezen, ofce , daarom-
,, trent in eenige deelen van gevoelen met haar Edele Groot Mog:
,, zoude mogen komen te difcrepccrcn , daar te geeven nader
„elucidatie, ende fatisfiftie, aanbiedende, ende verzoekende-
,, terzelvceinde met haar Edele Mog: ofte der zelver Gedcpu-
„ teerden op 't voorfchreve fubjeél, conferentie te houden , endc
,,in communicatie te mogen komen , zo wanneer, ende op zo-
„ danige plaatzen als 't zelve haar Ed.Mog: aangenaam, ende
EcTp Eoekj F wel.
+1 LEEVEN en DOOD van
j^-, „welgevallig weien zal , immers in allen gevalle dat dezelve op
^ . - i.'tmcergernerde important fubjcd , niet anders gelieven te rc-
»,folveeren , voor, cndeal eer, daar over met haar Ed. Groot
„Mog: ofte der zelver Gecommitteerden, naader communica-
»>tie gehouden endede redenen daaromtrent in confideratie ko-
>, mende , nader ingenomen , ende met volkomen vryhcid gcpon-
„dereert zullen zijn.
„ Ende ten einde in toekomende tijden niet wederom moge
„ werden ondernomen , 't gene voor deze , niet zonder Lscfie van
„de hoogheid en degercgtigheid van de Provintievan Holland
„ende Weft-Vriefland, is getenteerd ; dat namcntlijk van we-
,, gendeHeerenScaaten Generaal, ofte ook van wegen de Staa-
„ ten van eenige van de particuliere Pro^'intien, aan de Leedcn
j, van deze vergaderinge m 't particulier cenige deputatie , ofte
„bezendinge, over zaakcn den gcmecnen Staat der Landen be-
», treffende, ofte daar toe refleótie hebbende, werden gcdecre-
„ teert, 'i welke by haar Ed: Groot Mog: t' allen tijdenis ver-
„ftaan, inden hoogden graad ftrijdig te wezen, jegens de wet-
,,teIijkeordre, ende forme van Regceringc , ook inzonderheid
,1 te prsjudicieeren de Vryhcid van de deliberatien van deze Vcr-
„gadcringen , ende van de rcfpcftive Leedcn van dien , nergens
», anders toe ftreckendc, dan ommcfeparatie, fchcidinge , ende
„ confequentclijk diflentie, ende oncenighcid teveroorzaakcn ;
,, dat dcrhalven zal worden vaftgeflcld , gelijk by de Hoeren Ee-
,, delen en Steeden vaft gcllel J word by dezen , dat zodanige
„ deputatien , ofte bezcndingcn :ils boven , in gccnderhandc Ma-
,, nieren zullen worden gedoogt ofce geadmittcerd , ten welke
„einde aan d' ordre vande Riddcrlchap , mitsgaders aan Burger-
„meeftertn, en de Regeerders van de Steden, in dezeVerga-
„deringe fcflïe hebbende, van 'tgeenc voorfzisby Mifllvekcn-
,, nifle gegeven zal worden , ook tot dcrzelvcr Inftruflic aan hen
,, luiden toegezonden Extraól uit zeekereDcduftie, door ordre
„ van Haar Edele Groot Mog : in den jaarc zestien hondert-ecn
,, en- vijfiig op 't papier gebragt , ter occafie van zeeker Gefchrif-
►,1c, gemiiluhcn Reden eiidc Motiven, diez.iine Hoo^beid den Heerc
,, Prince im Omn^te hebben bewogenhjiderhand te nemen , x.otenregUAT-.
ndtVMde^earteJieerde Meeren , aIsvm '(gene am^evungen is gcweefi^
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 43
i, d4n,b]/,ttide omtrent de Stede Aniferdam. Docnmaalsalhicr ter ver- -^-, -i
„gadennge gelezen , voor zoo veel daar inne het geroerde poinft rj*
o onder anderen met verfcheiden redenen is beveiligd ; met by- "■~""~*^
„vocgingc, datby zoo verre t'ecniger tijde van wegen de Ge-
„ ncralitcit , ofte ook van wegen d'eenc of d' andere van de par-
„ticuliereProvintien, eenige Gedeputeerden, over zaken van
,, Staat, endedeRegecringebcrrcffende, ofcedaar toe reflectie
,, hebbende , aan dezelve mogte werden afgezonden , zy luiden
,,in zulken gevallen, zoo baad als zy in crvaringe zullen we-
,, zen gekomen , cndekenniircbckomcti hebben, dat zodanige
„ Gedeputeerden op zaakc van Staat , cndc de Regeeringe be-
,, treffende, ofte daar toe refleélie hebbende aan hen luyden al$
„boven afgezonden zijn, dezelve aanftonds, endc zonder cenig
„uitftel zullen hebben te renvoijeeren endc af te wijzen, mits-
„ gaders t' addrcfleercn aan deze vergaderinge , zonder dat zy , na
„ bekomen kennifle als boven , al zulke Gedeputeerden , tot eeni-
„ ge Audiëntie, ofte communicatie in den hare Admittecrcn zul-
„Un.
Dit gedaan zijnde, ftclde zijne Ed. aan haar Ed. Groot Mog. Den Raad
de nootzakelijkheid vaneen bcftendigc vrede, voor; beraa- Penfionari»
mende, nevens de Heeren Staatcn van Holland cnde Wcft-'^^W'"
vricfland , de naaftc middelen daar toe, welke dnar op aan . , ^
, ,' , . 1/111 . . '. nootzake*
Ctomwel Ichrecven ; dog zo haalt de andere Frovtntte dit ge- lijkheid '
waar wierden , misnoegden zy zeer , zeggende , dat het vlak te- van Vrc«d«
gens d' UnieAieei tot Uittregt in het jaar 1/79 gcflooten, te^""?
wceten , dat zy buiten hunne kennis daar over met Engeland
handelden : hier by quamen de Df<««» , vreezende dar men hen
daar niet in zoude trekken : de Sweeden leidc dr.t het met de
billik- en opregtigheid ftrijdcnde was. En eindelijk quam de
gevlugten Koning j4cob , nevens de bloedverwanten van den
Jongen Prins müem de Ui, welke bybragtcn , dat men de on-
derhandeling zonder hen niet konde aanvangen , als ook dat
men vooral het Pitrlement moefl: vernietigen ; dog men beflooc
ten laatfte, met bewilliging der algemcene Staatcn een brief
aan Engeland te zenden, van inhoud, dat de Hecre Staatcn der
Vereenigde Nederlanden niet anders als een goede genegent-
tct vreeden hadden, verzoekende dat Cromtpei, die ecrft Frote-
F l 5#7
van Zee
land om
een Capi-
tain Admi'
raal Gene-
raal te ver.
kiezen.
De Heeren
hier over
misnoegd
44 LEEVEN en DOOD van
^ tor geworden was, alle behoorlijke middelen daar toe aan de
_ ^^' hand wilden geven.
Voordel ZeeUtid wotlJen onderwijlen icer, en ftclde voor, om een
Capiteiii en Admiraiil Geucraul , als Hoofd , over de Zee- en Land-
zaaken te verkiezen, het welk zy al eenjaar te vooren opge-
fteid hadden ; eenige der andere rrovintien verzogrcn een af.
fchrift daar van ; eenige hebben Zeeland daar voor bedankt ;
en andere antwoorden het hunne rrincipuUn te zullen bekend
maaken.
Haar Ed. Groot Mog. de Heeren Staaren van Holland waa.
Staitenvan rcn over deze nieuwigheid ten uitterfte misnoegd , zeggende dat
Holland het ftreed tegens het befluit, genomen in de groote vergade-
ring van het jaar i6fi ; dat het in de gefteldheid van tijd zeer
fchadelijk v/as. door dien men met Engeland van vreeden han-
delden, en dat by aldien Zff/4«</ccn afzending aan de Steeden
daar over wiUe doen , zy geen gehoor zouden krijgen.
En om eenige indruk aan 't gemeen van deze vcrkiezinge te
geven ,Steldemen van des Princcn zydc alle bedenkelijke mid-
delen daar toe m 't werk ; waar van verfchcidc voorbeeldc zoude
konnen bybrengen , een zaak die zeer driftig was kan ik niet
voorbygaan te melden.
In het Midden der Maand Juny vertrok den jongen Prins
met eenig gevolg n^^zr Breda, omaldaar by tijds gehuld te wer-
den. Voorby de Stad van üordregt vaarende, en zijn gevolg
eenige menfchen aan de hoofden ziende ftaan , zonden de
Minncmoedcr met de Prins na bovenophet jagt , om het kind
aan de menfchen te vertooncn , welk de Minncmocder metallc
magt om hoog hield, waar op veel menfchen naar buytenqua-
mcn gcloopcn, roepende :I4»^ Leeve de jonge Püns, het geen des
avons een groote opfchudding binnen dezelve Stad veroor-
zaakten.
In deezen tijd wierd in Holland op alle roerende, en vafle
hóndertden Goederen een belading van den twintigllen Penning inge-
Penning op vocrd , te wccen omtrent de Collatertle Sticceffie, om de agtcr-
^*l^g||^"' (hllcn, daar hier boven van gezegt heb, voor een gedeelte
fielnHol- af te doen, het welkwcderom in Wcll-Vriciland, als Hoorn,
kad. Enkhuizcn, Medenblikcnz, groote opfchudding gaf, diewon-
dcilijk
Twee-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 45
derlijk tegen dceze Nieuwe laden mompelden. Men verftou- ,/:e7
te zig insgelijks van een blaauw Boekjen aan den Raad in te * ^£^
leveren, gcnaamt Omdekkjnge vat: den tegenwoordigen ^ant dit Re-
geering in de Vereeuigde Ptov'viüen. Welk vertoonde dat de tegen-
woordige Regeering tn HolUnd niet alleen fchaddijk., maar ool^oritrouw,
ja verradcrfcb , tegeiis de roerige gebruiken vji*ndi[ch , en tegen het Huis
van Orat/jen en de Gemeente was: Het geen nog onnozeleen opge-
raapte zaaleen in zig befloot, zijnde vol van lafler, en fcheid-
woorden, teg-nsde welmeenende HeerenStaaten van Holland
en Weft-Vneflmd.
Het Derde Hoofd-Stuk.
DE Heeren van G^wïende IvlTT gaven in de beginne van
dit jaar kennis aan zijn Excellentie den Francen Ge- 54'»
zant Chanut , hoc haar Hoog Mog: de Heeren Staaten
Generaal , na veel moeijelijkheden en tegenftreven eeniger
Frovintien, een * bezending aan Engeland wegens de Vreede «Dit waren
hadde gedaan , en dat de zelve, met tegenftaande verfcheide de Heeren
byeenkomften onverrigter zaaken waren gefchciden , waar ^'^'"'^P'''''
voor zijn Excellentie hen zeer hartelijk bedankten , met by- ^"J""^ " '
voeging van verzeekcring der groote liefde die zijn Heer en
Meeller altoos voor de Heere Staten hadde» en altoos zoude
toonen.
Na veel (Irubbelingen wierd eindelijk op den 2,7. Mey
Anno i6f4. met Engeland de vrede getroffen; dog Croniipel^'^'^^"'^'^
flond zeer hard op het potntvan feclufiet ofte buitefluitinge der "S'*" •
Prince van Orangie van het Stadhouderfchap enz. oordelende
het ware belang van [Rolland te zijn , daar hy het befte be-
trouwen op had, hetgeen de afgezondenc hem by i^af^raoeften
beloven ; bedingende daar by dat dezelve zig Üerk moeiten
maakcn van binnen drie maanden zodijnigen A6le te zullen
voortbrengen, en dat hy alsdan aandonds, de handelinge ht- Rdtificati£
kragtige tn bevcrtigen wilde. En fchoon de gezanten hen daar
tegens aan wilde kanten, hebben de Engelfchenhcc zelve ver-
F 5 wurven,.
4« LEEVEN en DOOD van
• .. wurvcn, mits dat men een fecreet articul buiten het Trafliaat
/^' daar van zoude maken, het geen den Engellchen Raad aldus op 't
papier ftcldc, en Imóen: aangaande de andere Ctaufute, de Prins van
Orangien van het Stadhouder fchaf &c. jtcludeerende , tvj bevinden het
nootx.aakeliik.op defubflantie daar af aan te houden , (on[ider erende z.ifn rtU.
tie aan den openbare vyand van dez.en Staat , cnde de pretenfie diehj dien
aangaande, in het toekomende z.ou mogen maken, maar t.ullen toeftaan bi
aldien het haar Ed: beliefd uit het twaalfde Articul te laten, en meen
fecreet artikel t' /lellen. Het welk de gezanten aanftonds over-
zonden. Wat de feclufie betreft daar zoo veel naderhand van
gciprokcn is, hebbc hier het poinü en afte daar van ter neder
geftelt.
Poinu:y»n „pNde dat nog de Staaten Generaal van de Vcrcenigde Pro.
Seclulie j^ vincicn , nog eenige particuliere Staaten van cenigc van de
„Geünieerde Provinciën, t'eenigertijj na dezen zullen mogen
„ maken, conftitueren of appointercn , Willem Prins van Oran-
„gie, Kints-kint vanden laatften Koning van Engeland of ie-
,,mand van deszelfs defcendenten tot Capitain Generaal, Stad-
„ houder of Commandeur van haare L.cgcrs ofte Krijgsmagten
,,tc Lande, ofte Gouverneur vaneenige haarer Steden, Ca-
,,rtcelen, ofte Fortreflbn , ofte Admiraal of Commandeur van
„ eenige harer Vlooten , Scheepen ofte Krijgsmagten ter Zee,
„maar zullen haar reèlijk en exprcflelijk daar tegen ftellcn ,
,,ende alle het geene vervolgens daar in zal on derwon jen wor-
„ den verhinderen; en daar na: Endc by aldien by iemand
„wie hy ook zoude mogen wezen, getragt ofteondcrwonden
,, zoude worden, om den gemelden Willem ofte iemant van
,, zijne defcendenten te maken Capitain Generaal, Stadhouder
,,otce Commandeur van de gezeidc Armee, ofte Krijgsmagten
„te Lande, ofte eenige van haare Steden, Caflelen ofte For-
,, trcflèn; ofte Admiraal ofte Commandeur van eenige haarer
„Vlooten, Schepen ofte Krijgsmagten ter Zee, zoo zal de Rc-
„ publijkc van Engeland haar behulp bybrengen door haare
,, Krijgsmagten te Lande endeter Zee, 2.00 wanneer het zal
,> begeert worden, cnde op zodanige conditien, als men, als
„dan, zal goedvinden, ommehet zelve voor te komen endc
I, te verhinderen. De
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 47
„ "T^E Staatcn van Holland ende Weft-Vriefland , gccon-
„ '•^fidercert ende in agtinge genomen hebbende, dat God Aae?an
„den Heer Almagtig goedertierentlijk gelieft heeft de Trafta- Seclufie
„ten van Vrede, Unie, ende Confccdcratie tuflchen de R-^P"" HoVlieid
„blijcke van Engeland, Schotland, en Ycrland ter eenre, en-
,,de den Staat der Vercenigde Nederlanden ter andere zijde,
„nu cenigen tijd herwaards onder handen gewceft zijnde, met
„een gelukkige uitkomfte te zeegenen , zoodanig dat dezelve
„Tractaten op den vijftienden der voorleden maand by Com-
„ miflarifen van zijn Hoogheid den Heer Protector der voor-
jjfchreve Republijke , ende de Heeren Extraordinaris Am-
„baffadcurs van dezen Staat tot Wcftmunftcr in Engeland fi-
„nalijk zijn gefloten , mitsgaders ten wederzijde met behoor-
,, lijke onderteekeninge ende bezeegelinge bekragtigt , ende
„fpccialijk gelet op 'c ernftig verzoek by hoog-gemeJte zijn
,, Hoogheid tot vaftftellinge van de vcorfchreve Tractaten ,
„ende om der voorgeroerden Vrede'eeuwigduerende temaken
„itcrativelijk gedaan , mitfgaders op de apprehenfie die de zei-
„vc zijn Hoogheid te meermalen verklaart heeft te hebben
„van dat den Hcere Prince van Orangien ofte des zelfs Nako-
,,roelingen, als zijnde Defcendenten van den huize van Stu-
„art t' cenigen tijde alhier gedeterecrt werdende , de hoogde
„ampten vanden Staat, daar uit om verfchciden refpectcn
„ligtclijk groote diffidentien en jaloufien, tuflchen beide de
„Natiën zoude komen te rijzen, ende vervolgens mede hec
„ voorgeroerde gehandelde daar door gelabefactccrt werdende,
„dezelve Natiën wel ligtelijk wcderomme in een zwaren en-
,,de bedroefden oorlog zoude mogen komen te vervallen»,
„'t welk de hoog-gemelte Heeren Staten genegen zijnde in
5, alle manieren te verhoeden, hebben na voorgaande fpcciale
,,berchrijviTige,ende na rijpe deliberatie op'tgeene voorfchre-
„ ve is gedaan ende gehouden , tot vcrhoedinge van voor-
,, geroerde onheilen , ende tot voorkominge van verder EfFu-
,, fic vanChriften bloed, ook voornEmentiijk om meer hoog-
„ gemelte zijn Hoogheid in de voorgeroerde des zelfs bekom-
«.raeringe zoo veel in haar is, volkomentlijk geruft te ftellen».
ende
48 LEEVEN en DOOD van
j^-. ,,ende ommc het effect van 't voorgeroerdc Tractaat mettcr
„daad te genieten, mitsgaders, ommc de zelve ten goede van
„beide Natiën eeuwigduerende te maaken, wel willen ver-
„ klaren, gelijk de zelve verklaren by dezen , Dat haar Ed. Gr.
„Mog. nimmermeer den gemelde Hcere Prince van Orangic
„ofceymand van des zelfs Linie zullen verkiezen totStadhou-
,,der ofte Admiraal van haar Provintie, nog toe(laan,zoo veel
,,het advijs van haar Provintie aangaat, dat de zelve noit wer-
„de geëligeert tot het Capiteinfchsp Generaal over de Mili-
,,tie van de Generaliteit , daar toe haar by deezen in der bef-
„ter forme obligercnde. Gegeven in 's Gravcnhage, onder 't
,, groot Zegel van den Lande, den 4. Mcy 16^4..
Hier op maakten haar Ed. Gr. Mog. de volgende Deductie.
ZatnrJag Jen r^ Jitly 16$ j^.
Dedudlie »i T^E Raad-P«;]ïo«<«nf hcefc ter vergadcringe gerefereert , dat
vanfedufie,, de Hccren haar Ed. Grooc Mog. Gecommitteerden tot
van der ,,dczaaken van Engeland, ingevolge, cnde tot voldocninge
o^a'enirtcr " '^^'" voorlcdene maand, voor 'tfchciden van de jongde ver-
Generaüteitjigaderinge genomen, ter weder by ecnkomfte van de lecden
in tebren- „ m aller vigilantie hadden gcconcipieert ende op 't papier ge-
gen, endc braot zckcre Dedudie ofce declaratie, behelzende eenwaarag-
tien toe te "fg^ndc grondig berigt van de fondamenten der Rcgeermgc
zenden. ,, dtzcr landen , endcSpccialijk van 't rc;;t, competeerende de
„rcfpcftiveStaaten van de Geünieerde Provinciën, ider apart,
,, zoo ten regunrde van zaaken op andere Rijken, Repubüjcquen,
„Scaatcncndc Landen refledlic hebbende, cnde met, ofte ter
,, contemplatie van de Overheden in de zelve te verhandelen,
,,als ten opzigte van zaaken binnen haare refpcctive Provin.
,, tien voorvallende , met behoorlijke diftinftie van die zaaken
,,dicby 't verbond van d' Uiiie inden jaarc vijftien-liondert ne-
„ gen en t'fcventig, binnen Uitregt gemaakt, ofte by cenige
„pirticuliercovergitte van de voorlchreve Geünieerde Provin-
„ tien aan de Generaliteit) ofte aandedefpofitie van degezament-
„lijkc Bondgenoten zijn gcdcfereert, dienende tot jiiflificatic
vaa
CORNELIS en JOH AN DE WITT. 49
»i van'c vcrlccncn der bc wufte Aftc van Scclufie, raikcnde 'rem" 16^4.
>iploy van den Hcere Prince van Uragnien , by h^iar ILdele» -—
M Groot Mog. op den vierden Mey zcfticnhondert vier en vijf.
»» tiggepafietrt, mitsgaders van (ie Proccdiircn by de zelve daar
,1 omtrent gehouden, met grondige refutatie vsn 'tgcene daar
.«jegens by, ofte van wegen eenige Provintieis voortgebragr,
»i doende vervolgens lefture van de voorfchreveingcïlelde De-
»ductie, ofte Declaratie : Waar cp gedeliberecrt zijnde, heb-
„ben haar Ed. Groot Mi^g. de opgemelde Hceren der zelvcr
>, Gecommitteerden, over, endc ter zaake van de genomcne
>, moeite bedankt ; ende is vooits de voorfchreve Dedudic,of-
,> te Declaratie gehouden voor gearreftcert ,in voegen cndcma-
„ nieren als de zelve, met d'authentique documenten , nodig
„tot verificatie van de feiten daar innc gcroert , ter vergade-
„ riiige van haar Hoog Mog. ingebragt, ende de refpeftive
,,Provinti.-n , ingevolge van haar Ed. Groot Mog. jonglieaan-
,, fchrijvingcvan dato den zestiende der loopcndc Maand, by
„Miffive, met behoorlijk verzoek, ende recommandatie toe.
,,gczonden*zal worden. Ende nademaal de Heeren vandegroo-
„te Vroetfchappen der Stede Lcyien , hec vcrleenen van de
„voorgeroerde Afts van Scclufic , volgens de verklaringen
„van de Hceren der zelver Gedeputeerden tot nog toe hebben
„aangezien als een zaak die de dilpofiiie van hasr Ed. Groot
„Mog. niet privativelijk fubjeft zouJe zijn; dat met de Hee-
,, ren Gedeputeerden van Edam, in dejcgcnwoordige vergadc-
,, ringe hebben verklaard by de Heeren haarc Principalen dien
,, aangaande mede nog eenige (crupulcn te refideren. Zoo is 't,
„ tot wegneminge van de abuzive impreflicn van beide dcvoor-
,,fchreve leden mede verllaan ende gerezolveert , dat Extract
,,uit de voorfchreve Deductie, ofte Declaratie, daar by hec
,, contrarie van dien klarelijk vvert gedoceert , Burgermeelteren
,,-endc Regeerders van beide de voornoemde Steden ten fpoe-
„digrten zal worden toegezonden , omme, naar rijpe exami-
„ natie van dien ende overweginge van de argumenten daar
„ inne refiderende, haar in dien decle met d' andere Leden te
,; willen conformeren, daar toe dezelve by miffivegantsernftig
„ zullen worden verzogt , met vertoninge van de reflectie die
G d'anderc
50 LEEVEN en DOOD van
tKca »''^' *"'^^''^ Piovinticn op haar luider dirfenticrende advijzen
'^' „zijn makende, cnde de oppofiticn, die daar door jegens haar
" „ Ed: Groo: Mog; rcgtmiU'igc proccduicn , ende continuclc
,, zorgen, ommc d' Ingezetenen dezer Landen, de vrugtcn
,, van den gctroflenen Vrede, zonder eenigcverhinderinge, te
,,doen gemeten, werden gecaufterd ; endc is by de refumptic
,, vande bovenftaande Rclolutic goetgevondcn , dar de voor-
„fchreve Deductie, ofte Declaratie, met de (lukken daartoe
,, dienende, aanftonds door den Ordinaris drukker van haar
,,Ed: Groot Mog: onder de perfle gefield, ende voorts alom-
„ me gemeen gemaakt zal werden , op dat de rcgtmatigc
,, intentie van haar Ed: Groot: Mog: alicnthalve moge blij-
„ken.
Cromwel (lond zoo vall opdeeze Sediifie, dat hy aan zije
Raden beloofde nimmer de vitedc als op die voorwaarde te
fluiten, fchoon hier in veelc P)o;««f/f« uitgtftrooid wierd, dat
cenige leden van Holland den Protcüor het zelve ingeboezemd
hadde, waar onder den Raad PenfionarisdiffK/rf, voornament-
lijk genoemd wierd, dog de menfchen die zulks uitftroeidebe-
grepen niet , hoe veel belang den voorfchrevc Proie^or had , in de
vermindering van magt des Princen V4n OrMJen , wiens moeder
de dogter van den Rampzaligen Carel Stiiart was, die anders,
inagtig zijnde, het bloed van zijn Grootvader zeekerlijk ge-
wrookcn zoude hebben , ook waren zy onbcwuft van de Me
die Cromwel hadde doen uitgaan, waar by hy alle de afkome-
lingen van de Huize Stuarts voor vyanden van 't Rijk ver-
klaarde als fchuldig aan hoog verraat. Waar uit genoegzaam
te bemerken is, dat h/ alle krngtcn in gcfpannen heeft, ora
dezen jongen Prins, van wiens vader hy zo veel Stoute onder-
neminge gehoord hadde , de magt te beneemen , om van die kant
verzeckeit te zijn j zelfs was hy zo verbittert dat zo haafl hem
ter ooren quam dat in cenige Provintic qualijk van deze bui-
te-fluiting gcfprookcn wierd , hy aanftonds aan haar Ed, Mog.
de Hceren Staaten van Zeeland daar over een brief fchrecf ia
dezer voegen.
OU.
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 51
OLIVIER PROTECTOR der Rcpuhltke van EngtLtnd, Schot- I<^5'4.
land endc ïerland , a-tn-de Gr. Mog. Ueeren van Zeeland j Onz.e goede "
Vrunden en Boiid^etioten Zaligheid (nyoorfpoet:
Groot Mo^. Hccren, goede Vrunden en Bondgenoten ;
ALzoo uwe Provinciale Vergiidcringc (gelijk wy alrccdc verdaan heb-
ben) voorhandenis, hebben Wy, bewogen zijnde door een Chris- 1*"^^ van
telijk endc vreedzaam gemoet, ende ernlkiijk in ons zelven over- ^''°'"'^'=^
denkende hoe veel Chrillelijk bloed in den voorgaanden Oorlog tus- ^^^^^^z
fchen de Bontgenooten van een zelve Geloof, aan wederzijden ver- •
goten is geweett, en hoe veel bloed weder vergoten zoude werden, in-
dien den Oorlog wederom zoude beginnen, ('t welk God verhoede)
geoordeeld een Chrilklijkc pligt te zijn, met deze tegenwoordige vriend-
lijk en opregtelijk te verklaren aan uwe Groot Mog. (ais zijnde neftcns
de Hollanders onze naalle gebueren, en wegen het onderlinge gebruik
van de Commercie met \ce\ banden van vriendfchap verbonden) dat ons
niet liever nog aangenamer is als het gemelde Verbond des Vredes , in-
dien de voornaamlte valb'gheid en verzckertheid der zelve van andere kan-
ten niet verfwakt, afgefneden en verbroken worde; derhalven op dat het
zelve nieten gelchiede op eenigerley wijze, en door eenigepraöijke van
quaatwillige Perfoouen , hebben wy geoordeelt, dat wy daar toe met
grooter genegenthcid en yver zouden arbeyden , en het zel\-e aan uwc
Groot Mog. recommanderen, dcwijle wy uit de gcmeene gerugten, als
mede uit 's Gravenhage , en andere geloofwaardige Perfoonen in andere
Plaatfen vermaant worden, dat fommige Luydcn aldaar haar uiterftebefl
doen , dat de opregte en loffelijke intentie en \ oorncmcn van de Groot
Mog. Hecren Staten van Holland , om de Vrede die onlangs tuifchen
ons en de Vereenigde Nederlantze Provintien gemaakt is , behoorlijk te
obzerveren , confirmeren en te Üabileren , qualijk uit-geleit en opgeno-
men worde: Waar door te vreezen is, dat alle de valtigheid en verzc-
kertheid \an de veraccordeerde Artijkelen (zonder de welke wy nimmer-
meer zouden hebben behooren of vermogen te accorderen ) teftèns uit
onze handen zoude mogen gerukt worden , endc dat die valk en Eeu-
wige (dat God geve) Vrede mogen gefchuddet , verzwakt, en eindelijk
zoo het doenlijk ware, t'eenemaal gebroken, en weder om ineenbloe-
dige Oorlog verandert worden , en uitberlkn tot een irreparabilc fchan-
de en fchade van b.yde Republijken en van de gantzeChtiffelijke Repu-
blijk , ende ten laatlkn ( ten zy de goedertieren God het belette ) tot uit-
focjinge en runïe van de zuyvere Gereformeerde Religie in beyde de Na-
tien, en ook over al : daar wy ter contrarie een vaft voornemen hebben,
het gezeide Verbond heyliglijk en reiigieuzelijk te obzerveren , en al-
toos een ware ea valk vriendfchap met de Houg Mog. Hccren Staten
G 1 van
S% LEEVEN en DOOD van
^ van alle de Vcreeiiigdc Provintieii , cii ipccialijk mede inct Uwc Groot
IoJ4* Mog. te onderhouden , gccnlinis twijffcicndc, oft Uwc Groot Mog:
— — zullen naar haar /onderlinge wijsheid, neffcns de Hecren Stauten van de
andere Provintien , over-eirn-komcn nict deïe onze regtvaardige intentie,
en neftens de gemelde Hecren Staten van Holland , te gcmoet gaan de
verkeerde dcllèyncn en inclinatien van den gecnen dewelke zouden be-
gceren dat de publijke Vrede om haar eygt.n paiticulier gctruyk en
profijt zoude gebroken worden , cnde met een de gemcene vryhcid en-
de zake van de Religie onder de voeten getreden , en gelkld tot fpot van
onze gemcene Vyanden. Geüjk als wy met deze tegenwoordige onze
conlcientie hebben willen voldoen , zo bidden wy ook God Almagtig,
den eenigen Authcur van de Vreedc cnEcndragt, datalle en byzonderc
de Vereenigde Nedcrlandze Provirticn , op de fondamenten van de vaftc >
zekere ende Eeuwige Vrede en vricndlchap met ons mogen houden ,
maar ook onder haar zelven met malkander , en datzc dot)r de zelfde
Eendragt waar door zy op-gcwaflên zijn, mogen toe-nemen, en langen
tijd de zelve genieten; Tot welken eynde wy God bidden, dat hy uwc
Groot Mog. matige en \ reedzame Raatflagen wil inblazen, ende voorts
dit gantze Werk der Vrede hoe langer hoe meer dagelijks \after ma-
ken, op dat voor alle dingen aan zijn Goddelijke Name, Eerc, aanzijn
zuyverc Godsdienll, en de Heilige Gereformeerde Religie diewy-beydc
belijden, een glants, aan de Zee en Navigatie de voorgaande verzekért-
heid, en aan de onderlinge Commercien de oude wakkerheid moge ge-
geven worden, en eyndelijk tullchen beide de Isatien deoude, warecn
jBroedcrlijke vriendfch.ip , dewelke met zoo veel Banden \an Religie, na-
buui-fehap en Commercien verbonden zijn, tot grootcr Eere Gods, en
vermeerdering van de zelve Religie voor altoos toenemc, en zoo de ou-
de Liberteyt van beyde de natiën, en de \'"rcde en geruRhcid van beide
de Rcpublijken tegen alle machinaticn van quaatwillige en quaatwerken-
de perfooncn, en tegen al de vyantüjkc aanflagen zoo binnen als buy-
ten ons Land, mogen vaft blijven: Het welk dien barmhertigen God ge-
nadelijk ons wil vcrleenen, onder wiens Heylige befciiuttinge wy Uwc
Groot Mog. bcvcelen. Gegeven tot Withal den z6. Juny 1654.
Uifcr Groot Moo^. goedt l'iund, OLIVIER P.
DeSuien van Zeeland hebhen daarop het volgende antirooidgezjinden :
Doorlugtige en Hoogwaardcn Heer PROTtcTOR,
ALs din Brief van uwe Hoogheid hier g'hragt irierde, ;^oo was on:^t ver^a'
-'•' deringe , weinig te voren gihouitn , nu al gefchdde , oj liever op raport uit'
gifielt, waar uit gevolgd is d.tt wy later de gclegentheii hebben gehad om
te antwoorden , dan dat aiiderfitiis wel behoorde; alhoewel die dingen die uwe
Hoogheid in den ^elvcn Brief vermüd van 7(ijne uitnemende gentgtniheid tot dert
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 53
Vrede, tn vjii ^ijn dtvcircn ged.ian om dien Oorlog lejlifjc7J, welke >iicl alleen if.e .''
twee naburige Naticti die orédir malkai. deren tr.et ;^oo leel bardden van vriend- ' ''
fchüp en handeling verl^nogt naren, fcbandelijk_ tegm n:alk.ander hctjt doenjh- ' "~"
tin, maar ool^ het gehteie (.hrif.endvm n.et em ger/ninen ondergang dnigde t
ons :(eer aangenaam en in hooge agtinge gcnoi/.tn s^ijn gcircefl. En uie ijjer
■ ook,, die immers een'we n.atilijkf l^n.ijjc hujt xan de n.tnfchelijks :^aken , die
hel zoor geen groote tmldaal tn ;[o;ide rgitn, di-t ;^<(/i^ em :^ake weggit:or).en is,
dit met haar trekt een :^eer groote hoop injurieu , en u'ilkers i.ood^aktlijkjhid
^clfs in haar T^elven aangemerkt \'j^'de, alwaar X^e :^üiider ongertgtigi cid , meer
dan ellendig is, ende gtmenchjk^ tin Uj'en >b ten dulle le^pagt^ge veuvoedhud
rr.oet uitkomt', r' Wie ifjir die n.aar unigjïnti herdenkende , t.iit allitn de oude
Contra8en, die tufjehtn beide de S al im gi maakt :?')« getreejl , naar cok_de cp-
regie getrouwe onderhandtUnge, die van leide :^iidin ven allen tijde gipleegd
is, })iet verfctid tn heejt die drotiige fc keuring die o.largs IKJjchin de :^the
opgckp'ntn was.'' En wat Cbiijien-n.ens i« is col; r.iit hirtdiiklidroijigtiveeji,
dat de Heiligheid van de Engelfchc I{cligie ge^uyverd van vervalfehii.gtn , die
tol },og toe met ^oo ved kpfen va» Gou en Bloit van Ityde T^ijdin bi kon, en en
behouden is, door i^ull^ metr dan xyat.diUjkf Tilcedragiighidm gekretki tn ten
Ipot gepeld wierde f l' oorwaar di,t /achter g^vceltn dat uwe Hoogheid in di:^en
heeft gehad om het Menfchelijke bloet te Jparen, dat :^che heejt ons ovk^allijts
gedagt het prcfijlelijk^e te wi::^tn: En vnmaant ons tiog dagelijks en emflelijk.
toe te :^ien en te :^orgcn , niet allien dat de gtmaakje l'ats vty mag xjjn vati alle
trouloosheid , maar ook, "^'"'i "'''^ '■"' ^"'''' ^"^ <^' nemocdereyi x^onde k'innen ver-
hiltertn, en den eencn Khi.jck van den anderitt aj keurig en iy Cod onaai. ge-
vaam maken: En is hier lot nog toe van niimant on^es trettns tenigteykfn ge-
geven, waar cm het goet van die i'rede van allen \oo tVil erujlelijl:^ xerUr.gt ,
als met groote toegenegentheid van gemoederen aangenomen, ge^'it ^otide mogen
worden onaangenaam te fcbijnen , teel tniu gitiirbtert te ive;^en : de puilijke
aulhorileyt by ons magtig ^enteg \ijnde om de cprotrige propooflen, :^o daar
eenige hier tegen cnatr V l'olk gejiroyt wierden , ie gtmoil te gaan , oj die tegen
de gtmtine rujl fchadelijk, :{ij>,de , hier nieuwigheden lot fehtiirit.ge van de ge.
maakje Unie en vriendj'chap :^oiidtn :^oikin aan te rtglen. 't JJ'elkaliienook^nwi
Boogktit vanon:^e :^eer goede gentgehibeid tr.de yvcr tot den I'rede vei:(eekeren,
tn dt:^e Proxir.tie van aHe qiiade injpicie in de::^cn dcele gouden konden bevrij-
den. Celijk,als wy ook, dit gefiell :{ijnde , niet en kpn7,in bedenke" ^ waar in
dat uwe Hooghiid meent, dat wy ons dtV'>ir tiiet en voldoen, en niet rigt ge~
rocg over een kp^en met de gentgeniheid der Jrleeren Staaten van Holland en
Weft-Vriejland over din handti iu:n de I'rede, voor :;;co veel als die aan hit
goetvinden van de Heeren Staaten Generaal :^iinder e<t.ige exceptie tenvvllm be-
hoort, enkpnuenniet denken walmeer over de :[flve folemnelijk '" '^'' Vergade-
ringe der vcorf^ Generale Slaalen geraadjla.igt is, dat try ni het gcene lui het
!n aken en voorjpuediger voortgangen van de Vrede [cheen te c'iinen , orso^Hr.in
geqiieien hebben ds de ge:^eide betren Staaten van Hollatid enWefi-lrieJland ,,
J4 LEEVEN en DOOD van
^_ o/ ooü^ i'i» de andtre Provinciën: Maar dat we ons ter contrarie altijd: \oa
■")4* gematigt hebben, dat «7 :^eer veel dingen, die van geen kleine gewigie waren,
""""""" en de afhandelinge van de :^aken dapper konden beletten , uit enkel verlangen na de
gemeine enChrijielijke rufie , meermalen hebben laten varen. Celijk.on:^e Hj^olutit
is in de :^elve wille en getroiiwigheid te volharden ^ :(ullende ernflcUjk, alle din-
gen be:^orgen, die tot onderhoudinge van onderlinge liefde en commercien :^oudeH
mogen dienen, ende derhalven niet toelaten dat ymant van ori:{e Ondtr:{<iienm
cenig voornemen, dat daar tegenprijdig en de Lcndragt nadeeligis gejlijftwer-
de; verklarende daar en boven uit opregter herte , dat wy hiir niemand en
toeten, die om particulier profijt den Vrede wenjie gebroken te T^ien , en dat men
de IVapenen weder om ^oude aan-nemen , ende in de voorige firarigheid weder-
om vervallende, en de X^ee die tujjchen beyde de Landen vloeyt met Menfchen
Bloed mengen, en in fomma den Slaat :{oo van beyde R^epublijksn, als ookyan
de Kjrken , doen daveren en iiitroeyen , tot een exempel van eeuwige fchande :
Wie dat de gecne mogen :(ijn , die \idk een kl''iJ' i-"»'' « Hoogheid gebragt
hebben, !(oo:^e iiitlanders \ijn, :^v en behoorden met ligt vaardig en terjtond te
gelooven het geenc dat daar verkeerdelijk, en quaalwilliglijk. uitgejiroyt is : ^i^ijn
'/ ïnwoonders van de:^; Landen, :(po hebben;^c jjffr onbillijk^ gedaan, dat :^e ge-
diirft hebben tegen de openbare waarheid u gemoet met fiifpicicn legcns ons ,
als of wy Vyanden van de Vrede waren, in te nemen ; nog ook gevreefi heb-
ben, uwe Hoogheid daar en boven met de:(e ~orge te btfiraren , dat de :;^elve
haar ook bekommeren moft met het geene dat hier om gaat: welke maniere van
doen by alle R^egenten, die kj'm''jfe van 't Regt der Naiien, en van de publij-
ke ordere hebben , ma regt niet anders dan verdagt kj»t we^en , behalven dat wy
het ook, i^ier fchadelijkagten , met dusdanige quade gcrugten, de verfche en alt
nog teere vrientfchap tuffchen de Nabucren gemaakj , te tergen, en al:{ariiettoe
te laten dat die deerlijke wonde van de K^erk en de Chrifielijke Rjpublijkt ge-
heelt mag werden. Om welk q^iaat voort te k'^men , wy ernjllijk. «"'< Hoogheid
ver:^oeken , dat de :[elve blijve in die goeiwilligbcid , die :^y onlangs overvloe-
dig bewe:[en heeft de^e Natiën toe te dragen . gelieve een :(cer gotde opinie, ge-
lijk, als on::^e opregtigheid omtrent dc^cn handel toefhiat, van ons te hebben, en
vorder tot de vrye oejfening van de geratificeerde Vrede de milde en helpende
hand met ons altijd te leenen, op dat ^t gemeine beft van treder tfijden alder»
rneefi bevordert , en de Glans van de Gereformeerde Rj:ligie op de maniere van
haren ouden vooJtgang en aanwas geliikX'glijk'"''^ voortvaren. Tot trelke '"ƒ'-
lijke :^aake dcirijl iry :(ien dat itive Hoogheid i^uo dapper tiel gemoet is, nt'
men wy dat met ieer danhbaare harten aan , aan onxe :{ilde mede vcerdig enbe-
reit :(ijnde by te brengen al ivat in o^e magt is , om uwe Hoogheids Rcgeeringe
te befchcrmcn , als mede het regt en vcr;^ekeri>!ge van de Engclj'e Natie , vol-
gens den inhoud va» de Vrede : en vorders by alle voorvallende occafien tt doen al
net geenevan btjle Vrienden ende Bontgenooten begeert mag rrorden. De Almag-
tige God den jliitbeur van Vrede en Geregiigheid , ii'ille dit :(eegenen , als ook^
htydt dt Natiën in klojkjield en in Chrijlelijk* Cods-dienjï altijd behouden en
llllPH'
CORNELIS en JOHAN DE WITT. S5
ieiparen , enuwi Hoogheid Ungduiirige gegrondheid tn een hloeijende Jlaat ver- t^ca
f linnen. Gegeven te Midddbnrg in' t Hoj van \eeland, deni . yiuguj]y i(,^^, ^ ^ ^'
Uwer Hoogheids goede Vrienden enBondgenootendeStaatcnvan
Zeeland. Getelient ,
Ad. VETH.
Haar Ed. Groot Mog. Heercn Staaten van Holland cnde
Wcft. Vriefl-ind in deze droevige tijd geftaadig en onver-
moeid waakcnde, om de voordeden van Land te bezorgen,
maakten een verklaaring ofte Deduclie hier over , waar van de
voornaamfte zaaken na tien anderen byvoegc, om te toonen
hoe dapper haar Ed, Groot iV'og. by 't overlij.len van een
Stadhouder zig gedragen hebben , om de diergekogte Vry-
heid te befchermen, en te behouden , het geen in de gevol-
ge van tijd , niet onaangenaam voor den Leezer zal zijn , om
cenige bcfpiegelingen daar in te neemen . Beginnende aldus ;
„T_Iaar Ed. Groot Mog, verklaarcn met eenpaarige ftem-
,, men, naar voorgaande Conzuhaiien der VroedTchappen,
„te houden voor een foudamem cnde valte Maxime : dat een Deduöie
„perpetuel Chef, ofte overhoofd over de Militie te ftellen , niet van dit
„alleen onnodig, maar ook t'eenemaal ondienftig is, endedat '* ''
„over zulks van wegen deze Provintie alles zal worden daar
„ heen gedirigeerd, dat zo wanneer by tijde van Oorlogen
„en de hoogdringende nood, haar Ed. Groot Mog. nevens de
,, andere Provintien mogten goedvinden tot een Overlmfd over
„de Militie te procederen, ofte dat anderfints by d'eene of d'
„andere occafie eenig gros by den anderen getrokken cnde
„daar over eenig cbe/gedeld zoude moeten werde , als dan een
„zodanig te kiezen overhoofdC/;f/niet en werde gegeven perpe-
„tucle Commiffie, maar alleeneiijk voor zodanige Expeditie
,,en Veld-togt ofte occafie, als dan voorhanden zoude mogen
,, wezen.
,, In de zelfde Deduüie Cap 6 Art. lp. verklaren haar Ed,
„ Groot Mog. de vryheid niet dan met het leeven ic zullen vcr-
„ hezen; °"''«
„ Verders zeggen Haar Ed. Groot Mog. in haar Deduöie ^ j^"] q^
van i.§79 ens,
f6 LEEVENcn DOOD van
I<JC4. "^^^ '' zelve joar (door dien zy van ccr.igc andere Provinticn
. ■>* getaxeerd i\]nde gcweed. ictswes begaan te hebben, dnt te-
ugtn de Diergekogi e yrjrbeid (trijJig wasj zeer rondelijk ver-
♦«klaarende dezelve allcgatiehaar zofenfibel te wezen, alsceni-
«ige van de voorgaande, ende dat de zelve gemeind en gcrc-
jjzolvcerd zijn de voorfchrevc Vryheid, zo tenrelpffte van den
i^ Staat \n 't Generaal, als ten relpc£te van hire Propjnf/f» in 't
,jP<jrr/a(/i(rr te conzervcercn en bewaarcn , even als den Affet
„haarer Oogen, ende gelijk z.y dt eerfien ende de vooinaampn zijn
»jgeweeft omme de vryheid zo voor hanr als voorhaare Bond-
jjgenooten te procureercn ; ook alzo nooit te zullen gcdoogen,
,ïd3t met waarheid mogen werden gezeid, ynvand haar in den
,>yvertot de behoudenis van dien te kipereercii, oftetcboovcn
,.te gaan, en/,
„ § 9 Ja zoude veel eer in de gcd;;gren van ymand konnen
,, vallen, naar het oordeel van aüc PclitijUc (chi ijveis van gezonde
„herflenen, dat in een Rcpublijkc zodanige Charges ( nament-
,,lijk van Captain Generaal en Siadbaudtr ) niet zonder merklijkc
,, perikel van de V^ryheid konnen werden gcconfercert op die
,,geene, welkers ouilers dezelve Charges daar alvcoreos hebben
„bekleed.
,,§ IC Stellende dezelve voor ongetwijfeld , dat van allen die
jigenediedccpkomllen.conftitutien en verandciingen van Rij-
j> ken , Staatcn , ende Landen, mitsgaders de forme van der zclvcr
„ Regeeringen ccniglints heeft ingenoomcn , ten vollen be-
„ kend is; dat alle de Republijkcn van de gantlche Wereld,
„cgeene uitgezonderd, die oit tot zodanige AItf.v(w;f;oft gewoon-
,,ten zijn vervallen, ja zelfs niccft alle die geene , die alleenlijk
,,de magt van haare wapenen aan een perfoon zijn Iceven lang
,,geduerende hebben vertrouwd, en ook veele die zulke voor
,,ecn geruime tijd hebben gehazardccrd,daar door onder fub-
,,jectic gcbragt en tot een Monarchique Staat gcrcduccert zijn,
,,en naar zeer veel Exempelen tot bcvcftinge van'tgcalIegce^-
„de verhaald te hebben, voegen haar Ed. Groot Mog. daar
„nogby.
„§ zz EnJe eindelijk: hebben wy niet met onzeeigeoogcn
5>in de jaare 1 6 jo gezien, dat den overleden Capiiain Getieraal
van
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 57
,,van dezen Staat, de voornaamfte ende magtigfle Stad van idc/l
,, cLand, met de wapenen » hem wegens den Staat toever- \
„trouwd,heett gepoogt t'ovcrvallcn : endenogdaar benevens,
„de Heercn Staten van Holland endc Welt-Vriefland zelfs,
„welker floo^beid hy als een beëdigd Minijler , ende natuerlijk
„ Onderdaan gehouden was te revcreeren , door het gevangelijk
,, weg^'oeren van x.« voorname Hr^rt uit der lelverSouvcraine
„ vergaderinge , zoo onuitfpreckclijk heeft derve ledeeren ? ende
„heeft niet God den Heer Almagtig de voorfchrevc gedreig-
„de flag, endc de defleinen die daar onder zoude hebben ge-
,,fchuild, zoo dooreen dikke duillerriflb meteengroote flag-
„ reegen uit den Hemel afgezonden , alsanderfints vifibelijkge-
„ftuit, verbroken en afgefneden ?
§„ 25 Endc zoude, mits alle de vooiTchreve zaken naar'c
„oordeel van de voorfchrevc Politike, by die gene die van 't
„zelve gelieven tcdefereren, den jegenwoordigen HeerePnwe
,,ran Oratigie tot het boog gezag, daar mne dcd'ch voor-vaderen in
„deze Landen zijn geltelt gewcelt . de ftjhetd van den Staat
,)nict merkelijk , komen te periclitcrcn , op allcgatie ende
„overweginge, dat God den Heere niet altijd mirakulen doet,
,,cn dat het onbegrijpelijk is, dat deze Landen altijds, zou-
,, den ontgaan d' Incon venienten , daar alle anderen , dien Cours
„ gehouden hebbende , 'zonder eenige excepticn , zijn in vcrval-
,,len, enz.
,, Gelijk haar Groot Mog; dezen a3nga:vnde, hare onvcran-
„derlijke Refolutie, tot een befluit , op het laatÜe art i cid z\du$
,, uitdrukken: Immers willen haar Ed : Groot Mog: van haar
,, zijde wel verklaren, gelijk dezelve verklaren by dezen, dat
,,zy onveranderlijk gemeend zijn, tot vcrfterkinge van de
„ voorlchrevel/«if (namentlijk van Uitregt) tot Confcrvatie van
,, den gemenen Staat , ende tot maintenue van de Libertcit , mits-
,, gaders , van de Hoogheden ende geregtigheden van de rtspeftive
„ Provintien , op de gronden in dezen geleid, t' allen tijden
„ende by alle occafien het hare te Contribueeren , ende hec
„uiterftedaarby op te zetten; optefterende haar de bewaringe
„cndebefcherminge van de dicrgekogte Vrijheid, mitsgaders de
j^handhoudinge van de Privilegiën van den Lande zoo zeer ter
58 LEEVEN en DOOD van
it6<± "^^•'^^ '^ S^^" » °*^^ ^°° <^'^'' ^" waardig te zijn , dat ïy haar
■■ _^'^'>,daar van met gene micidelen ter wereld, zelfs niet door d'
"- ,,uiter(lc ongemakken ende ongclegcnthcden , zullen laten di-
,j verteren ; maar dien wel-gcmelden yver,niet anders als met
„ haar lecvcn te zullen verliezen; vertrouwende, daar inbyde
„andere Bondgenoten, in alle voorvallende occaficn, behoorlijk
,,tc zullen werden gefecundeert, daar toe haar Ed : Groot
,,Mog:, God Almagrig vicriglijk zullen bidden, Amen. Aldus
„gedaan ende gearrellecrt,by de Hooggemelde Heeren Staa-
„ten van Holland ende We/l- Vriefland, in'sGravcnhageden
„ vijfen-twintigftcn July ióy4. ter ordonnantie van deStaten
„ voornoemt, Ende was getekend Herbr-.van Beaumoiit.
iittla^t „ Hier komt nog by, aldus beginnende; maar vooral gelic-
^ijen^. ,j ve de Provintic te gedenken, wat in den jare 1630. binnen
,, onze eige lighaam is voorgevallen : hebben niet m de zelve
„Jaare de Regenten van de Sad Amfterdam om meerder onhei-
„len voor te komen, aan zijn Hoogheid den Heere rrtnceml'
iflem, onflerfelijkcr memorie, vader van denjegcnwoordigen
„rrinct van Orangien, by Capitulatie toegedaan ; dat de Heeren
ifAndrici ende Cornelts Bickers haare Burgeimeeftcren- amptenen
ji Vrocdfchappen, ofte Raad-plaatlèn , respcftive zoude quirc-
>,ren, en t'cenemaal private luiden werden : ook nooit wedcr-
jtomme inde regecring werden geadmii teert ; En hebben niet
,, naderhnnd de Steden van Dordregt, Haarlem, Delft, Hoorn cn-
,>dc Medenbtik^, in 't regard van eenige notablc Regenten ohe Mi'
i,nijlcrs inden haren, dezciven moeten volgen; alhoewel God
„den Hccrc de zake zodanig bellicrd heeft, dat weinig tijds
„daar na alle de zelve wedcromme in hare voorgaande digni.
I yteiten zijn gcrcftituecrt geworden; dat waren regte teekenen
,,van afgedii'ofige ftihjeéhe ende zoo veel te onverdraaglijker , dat
„die gene,rcr Contemplatie van den welke zodanige conditi-
,,cn moetllcn werden ingewilligd, inder «4f«a«', cndcinkrag-
jjte van zijne Commidlc, mitsgaders den eed daaropgedaanf,
jizelf was ccn fnbj tel van dat Lighaam , weikers leeden hy in-
,, voegen voor(chreve,tot (u^ijcdiczogtc te brengen: als doen
„was het voorwaar de rtgtc tijd voor de ongeveinsde ze-
,1 latcurs ende oprcgte hcthcbbers vanjc vryhcid.om op 't
„toneel
CORNELIS en JOHAN DE WITT. J9
'> toonecl te komen, en haar met lijf en ziele, jegen zodanige ufur- - ^ - «
') paticn teoppoltren. Maar wat y ver vertoonde alidocn de voorn: ,.
», Prs'vintien , waren zy niet die gcne^^ic op den j Junydes voor-
«.fchrci-e jaars 1650 verleende die authoriintie, in kragt , im-
',mers onder pretext van dewelke, boog gemelde Heerc Priace
', de voorfchrevc aftien heeft bydcrhand genomen, cnde wa-
»,rcn zy ook niet diegene , die naderhand , als dezelve aóbica
»,tcn deele waren uitgevoerd , by fpcciale rcfoJutien ofte inifli-
», ven, verklaarde re oordelen, de voorgcroerde rcfolutie van de
', voorfchrecve 5 Juny 1650 daar toe applicabel te zijn y* Endc
», dewelke dien volgende de voorfchrecve aflien cxprefl'elijk
», advojeerde , approbeerden en laiiJeerden ? ja zijn Hoogheid da:iT
'jvoorcn bedankten endc dezelve ('t geen ongelooflijk fchijnd)
», vcrzogten in zoo goeden yver te wülcn continueeren. enz.
Dog hoe alle de zaaken ,raakende de uitfluiting, in 't werk
gegaan zijn, laat ik om de langduerigheids wille hier af; maar
ftel cenigc der voornaamfle punten hier onder, die haar Ed;
Gr, Mog, de Heeren Staaten van Holland ende Weft-Vrics-
land uitgaven , om te vcrtoonen de daar op gehoudene Ding-
talc, zoo van haar Ed. Groot Mog.; als mede van de ande-
re VereenigdeProvinticn, in decze woorden.
1 r)At de Provintie van Holland, in kragte van haar Sou.
veiu'nüteit t d'Adte y&n Seclufte in qucltic , heeft mogen
pa fleren.
2. Dat in de groote Vergadering, in 'sGravcnhage, het jaar
1651, egeenc verklaringen zijn gedaan , die jegens de voor-
fchrevc Scclufie zoude mogen ftrijdcn.
3. Dat hier door de byzondere vereenigingofc Unie, tuflchen
de 2 Provintien van HollandenZeeland.niet en is gebroken.
4. Veel min de algemeenc Unie ofie het Verbond tulTchen de
Verecnigde Provintien.
j. Zelfs en heeft Holland aan d' andere Provintien van dierge-
lijkc byzondere gcfpreeken geen kennifl'e behoeven te geven.
6. Als zijnde de Staaten van byzondere Provintien gcoorlcftj
in zaaken haare Provintie Frir^jr^/jfe. raak ende, ook door Mi-
nifl^rs van de Gcncraliteit iet te doen (ffeiluetm.
H X ■ 7 Dat
6o LEEVEN en DOOD van
t6$A. 7 I^at de Rf/p«7;rf Provintien, yder byzonder , gcoorloft is ,
— — _» tot bevordering van de Vreede met andere Landen , ietsvaa
het haare te Contribueren', zelfs zonderkenniflè van de Bond-
gcnooten: cnde dat zulks , door 't verleenen der gemelde j<(5f<
van Seclufie, aan den Proteélorniet.cn is ovcrtreede het nee-
gendc Artikel van de Unie.
Dat de voorfchrcve Seclufie niet en flrijd tegensecnigc voor-
gaande RefilutieHf voor al niet tegen de Secrete Refolulie van
haar Hoog Mog. van den 19 February i65'4.
Hier nevens bewijzen haar Ed. Groot Mog. zeer omftandig.
» r)3t in een vrije Republyk, niemand door geboorte eenig
regt heeft tot hooge waardighceden, enz. en dat de
Seclufie van den Heere Prins vanüragnien , niet ftrijdigiste-
gens de Vreede.
*. Nogte befluir eenige onderwerpinge ofte lafhartigheidren-
de vi^at andere Landen in verlchtiJc gckgenihceden gedaan
hebben,
3. Dat de Nederlanders meeft in oneenigheid zijn gebrogt
door de Hoofden, en dat abnjivil^k^ wierde hygcbragt, dat
door 't pafleeren van de voorfchrtve A6le van Seclufie, oor-
zaaken tot oneenigheid zouden zijn gegeven.
4. Dat zonder het verleenen van de voorgemelde Aólc van Se-
clufie^ den Oorlog met de Rcpublijk van Engeland, zoude
hebben moeten ngtervolgen.
y. Dat de voorfchrtve A^e vm Seclufie, nicmant van ccnigc
prerogative ontfet : ende dat in Vrije Regeeringe, daar de
Charges op de waardigfte moeten werden opgedragen , nic-
mant etnigfints door geboorte regt krijgt, tot eenige waar-
digheid.
6. Wat dankbaarheid het huys van Orangien aan den Staat en
den Staat aan het Huis van Oragnicn fchuldig is, Iccm , wat
dankbaarheid alle de Provinticn aan Holland, en die van Zee-
land , en voor al aan die van Holland fchuldig zijn : en dat door
het pafleeren van de voorfchrcve A<5te, geen ondankbaarheid
tcgens 't voorfchrcve Huis is geplecgt.
Waar
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 6t
Waar iiit afte mecten is , war vcrpl-gtingdcze lngci,etciun i6^4.
vcrfchuldigd zijn , aan zulke wel-meencnje Regenten, die htt .
eenigde behoud zijn ( naad God.) van onze diciriare Viyheid,
die zy zoo vcele Jaaren befchermd hebben. S'xilc Kier voor de
nieusgierige Iceier ook een rekeningby, c ni te loonen , wat
de Prince vanjaar tot jaar vaft in komen getrokken hebben ,
buiten de voordelen , en hoe het zelve van tijd tot tijd ver-
meerderd is.
Memorie van de Traftemcnten by de
Princen van Oragnjen , en de Ha-
ren genoten, als mededePenfioe-
nen, en anders, beginnende met
de jaare 1586.
Zijn Excellentie Prins Maurits van Naflauw ,
jaarlijks . . . . ƒ 24000-0-0
Zijn Excellentie Prins Maurits, als Stadhouder 15080-0-0
Pillcgaave van Prins Fredenk Henderik 1800-0-0
Princellè Elizabcth van Nallauw, Hertoginne
van Bouillon . ... 2500-0-0
,— ƒ 4;^8o-o-»
,587.
De voorfchreve vier poften beloopen . . /4jjSo-o-o
1588.
De voorfchreve vier poften bedragen . . /4j58o-o-o
ifSp, A ZijnEx^i
A. De voorfchreve vier poften ïiinbeloopendc /"4j j8o -o - o cellentie
l<oo Prins Man •
De voorfchreve vier poften bedragende . . /'^^^'^° " ° "° d'annis
«f9'- 1589 tot
De Toorfchreve vier poften beloopen ■ /^^^So-o-o ,009 alle
Hg 1591 He Beden en
Importen
van Brabandt by retorfie getrokken 1 op de Landen buiten ordinaris Conrributien zijnde •
om daar uit te betaalen de R-mieren van Brabandt, het welk niet gedaan is, waar door,
ende andere redenen, de Tradementen van zijn Hooggemelde Excellentie anno 1Ö09 zijn
ferhoogt.
6x LEEVEN en DOOD van
— De voorfchrevc poften bedragen . . /4^;8o-o-o
Zijn Excellentie Prins Mauris extraordinaris 28000-0-0
Mcvrouwc de Princclle van üragnien Douariere 1 j 000 - o - o
f 68 )So- 0-0
De voorfchrevc fes poltcn bedragen ƒ 68580-0-0
Prins Frederik Hendcrik . . . 9iiJ-o-o
De Cheurvorflimie Louilc de Nailauw 2000-0-0
f97iof -9-0
1594.
De voorfchrevc agt poften bcloopen . . •/97Joj-o-o
1595"-
De voorfchreve agt poften bedragen /97Joj-o-o
Princeflc Maria de NaftTau , Gravinne van
Buyren . ... jjoo-o-o
— — /lOOOOj-O-O
De voorfchreve negen poften lijn bedragende . /looooj-o-o
1597-
De voorfchreve 9 poften zijn beloopende ƒ100005 - 0-0
Prins Fredrik Henderik . . ziSo-o-o
1598.
De voorfchreve tien poften bedragen ƒ ioii8;-o-o
Princclle Brabantina de Nalfau, Hertog-
inne de la Tremouille . • 1000 -o -o
-/l02l8j-0-O
/ioji8j-o-o
1599.
De voorfchreve elf poften bedragen /ioji8j-o-o
Zijn Excellentie Prins Maurits extraord. 40000 - o - o
/i4ji8j -o -o
1(5 00.
De ccrftc voorfchreve elf poften bedragen c /ioji8j-o-o
1601.
De voorfchreve elf poften bedragen . . /lo^iSj-o-»
160Z,
De voorfchreve elf poften beloopcn . ./lOjtSj-o-o
Zijn Excellentie Prins Mauritï extraord. 40000 - o - o
— — — — — /i4;i8j -o-C
De
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 63
De roorfchreve e!f polkn ïijn bedragende /i o j i S j - o - o — • .__
Prins Fredi ik Hendrik , Generaal van de
Cavallery . . . 17100-0-0
■^— — — f I SOI f 5 - o - o
1604.
Dc voorfchreve twaalf" paften bedragen /"iioi8;-o-o
Daar van afgetrokken . 9115-0-0
o •
-f11116
l6oy.
De voorfchreve elf polkn zijn bedragende ƒ 1 1 1 1 6o - • - o
1606.
Dc voorfchreve elf porten , 7ijn door de
verhooginge van 't TraAament van
Piins Frederik Hendrik , Generaal
van de Cavallery beloopende . . • /ii4!ï9o-o-o
1607.
Dc vooifchrevc elf poflen zijn bedragende . . ƒ 11459° -0-0
1Ó08.
De voorfchreve elf poften zijn beloopende . . ƒ114590- o- o
1609.
Zijn Excellentie Prins Mauritz zijn Mi-
litair Tradement ƒ 120000-0-0
Den Hooggedagten Prins oud Politijcq
Tradement . ^ o 1 60 - o - o
Zijn Excell. Hellebaardiers . - • 8566-5-0
Nog Zijn Excellentie een Losrenten jaar-
lijks van . . 25000-0-0
Zijn Excellentie Prins Fredrik Hendrik,
Generaal van de Cavallerye 25000-0-0
Zijn Excellentie Pillegave . . . 1800-0-0
Nog zijn Excellentie . . 2180-0-0
De Ses Vrouwen Dogtcren van Prins
Willem Ho. Mo . . 6000-0-0
Nog de Vrouwen Dogteren . . 6000-0-0
Mevrouwe Princeffe van Oranjen Douariere 20000-0-0
De Cheurvorftinne Louife de NaÜau 2000-0-0
De Princcflè van Portugal . . - 5500-0-0
Nog de Hooggedagte Princes . . 2500-0-0
— — ~— — fz^iyo6-i-o
Dc
^4 LEEVENcn DOOD van
, e e i 161O,
^' De voorfchreve dertien poften bedragen /zjaroS-o-»
Daar afgetrokken • . nSo-o-o
/s^ojis-j-o
Dc voorfchreve twaalf poften bciüopen . . /" 250526- j -o
i6iz.
De voorfchreve tvi-aalf poften zijn bedragende . /zjoyiS-j-o
De voorfchreve twaalf poften zijn belopende . ƒ ij ojzg - j - o
1614..
Dc voorfchreve twaalf poften bedragen . . ƒ 25 o j 26- J -o
161 j.
De voorfchreve twaalf poften beloopen /ijojiS- j -o
Over onthcffingc van ten jaarlijkfc Rente
van ƒ 915 - o - o gehypothequeert op
de Hooge- en Laage Swaluwc, be-
dragende in Capitaal jegens de pen-
ning twintig . iSjii-o-o
ƒ 268S^7-J -o
1616.
Dc eerftc voorfchreve twaalf poften bedragen . . /250516-j-o
1617.
De voorfchreve twaalf poften zijn beloopcnde . . fz^o^xS-^-o
i6ib'.
De voorfchreve twaalf poften bedragen ƒ 2J0526-J -o
Daar van afgetrokken over een Lijf-
penfioen van Mcvrouwe de Prin.-
ceflè Maria van Bueren . . ajoo-0-0
— ^— / 248026-5 -o
i6n}.
De voorfchreve twaalf poften beloopen ƒ248026 -5 -o
Over dc prctenfien der Krijgs-cxpeditien
van dc jaaren 1JÖ7 tot 1574, by
Holland en Weft-Vriefland betaald ƒ700000- o- o
Boven nog in den jaare 1598 liberalijk
geconfcnteert , ende in vijf-jaarige
Termijnen betaald by Holland . . ƒ175000- o- o
Ende nog in den jaare 1619 in tien-jaa-
rige Termijnen by Holland betaald . ƒI5oooo-o-o
. — fiz7}0z6-i -o
i6tQ
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 6^
i6io.
De roorfchreve twaalf poften bedragen
lóz 1.
J)e voorfchreve twaalf poften , daar
onder begrepen twaalf duizend
pond over de vcrhoogingc van 't
traéiement Militaire, zijn beloopene
Nog over extraordiuaris onkollen te Velde
f i48oi6- J - o
fz6ooi6-
4200-
0-0
De voorfchreve dertien poften bedragen ƒ j 0206- j -o
Daar van afgetrokken voor Mc\rouwe
de Princcllè Douaricrc van Oranje
haar Pennoen. ioc
■ f}0i0i6-}-0
De voorfchreve twaalf poften bedragen
1614.
De voorfchreve twaalf poften bedragen
£■ Zijn Excellentie Prins Maurits
van Nafiau een tiendepart van
de prijzen, voor zoo veel aire-
de gevonden kan werden
0-0
— ƒ 282026-
ƒ 281026
ƒ 282016-5-0
y-o
5-0
842jj4-
De voorfchreve 12 eerfte poften belopen ƒ 282026- J -o
Daar van afgetrokken twaalf duizend
pond over de verhooginge van 't
voorfchreve Militair Trademcnc 12000-0-0
0-0
/ii24;6o
-j-o
De voorfchreve twaalf poften zijn bedragende
De voorfchreve 12 poften zijn beloopende ƒ 270026-
Pillegave aan Prins WILLEM.by haar
Hoog Mog. . . . . 8000 ■
Nog Pillegave aan zijn Hoogheid Prins
Willem, by Holland in 't particu-
lier . . - . JOOO'
-ƒ270026'
ƒ270026-
j-o
B. NOTA,
Dtze mfo-
me zoude
merkelijk
meerder
komen te
bedragen ,
als bier
werd uit-
getrokken,
indien bjr
O Zeeland ,
ende inde-
re Provin-
i-0
0-0
0-0
tien waren
getcekend.
De voorfchreve veertien poften bedragen
Eerp Bock, i
/28j026
-y-o
629.
66 LEEVEN en DOOD van
Io>4' De voorfchrcvc 14 polkn bcloopcn • /z8joz6-j-o
T~""~~ Daar vaii afgetrokken over het Penlloen
vaii de rrinceffe van Portugal . 2J00-0-0
ƒ 280526-5 -o
Van de Silvere Vloot by den Lieu-
tenant Admiraal Piet Hein ver-
overd , omtrent . . . 700000 - o - o
ƒ980526- y.o
16^0,
De voorfchrevc dertien poften zijn bedragende . ƒ280526 -5 -o
«óji.
De voorfchrevc dertien poften zijn beloopendc . ƒ280526- 5.0
De voorfchrevc dertien poften zijn bedragende . . ƒ280526- j -o
De voorfchrevc dertien poften beloopcn . ƒ280526 -5 -o
1654.
De voorfchrevc dertien poften bedragen . ■ ƒ280526- 5 -o
De voorfchrevc dertien poften zijn beloopendc . ƒ28o526-5-o
De voorfclirevc dertien poften zijn bedragende . ƒ 280526 -5. o
16^7.
De voorfchrevc dertien poften beloopen . . ƒ28oJ26-5-o
1658.
De voorfchrevc dertien poften bedragen . . ƒ280526 -5 -o
1659.
De voorfchrevc dertien pollen zijn beloopendc . . ƒ 280526 -5. o
1640.
De voorfchrevc dertien poften bedragen . ^ ƒ280526- 5 -o
1641.
De voorfchrcvc dertien poften , daar
onder begrepen twaalf duizend
pond voor de vcrhoogingc van 't
Militair Traétcmcnt , beloopen . l ƒ292526- 5-0
164Z.
De voorfchrevc dertien poften zijn beloopendc . . ƒ292526- 5 «o
1645.
De voorfchrcvc dorticn poften zijn bedragende . . ƒ292526 -y -o
1644
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 67
De voorfchrcvc dertien pollen bcloopen
1645.
Pc voorfchrcvc dertien poften bedrngcn
1646.
De voorfchreve i; poüen 7,ijn belopende /zpzjzS-J-o
't Sedert het -winnen van Huift, de goe-
deren wm 't-Klooftcr te Dupien ,
doende in pagt 's jaarlijks omtrent
Vijftig duyzcnd pond, zijnde Hee-
relijke Goederen , genomen tegen den
penning twee en dertig , zoude in Ca-
1654,
pitaal beloopen
De eerfte voorfchreve dertien poften
bedragen
Daar afgetrokken voor de Extraordi-
naris onkoften te Velde genoten
ƒ 1600000 .-o ; o
-/ 1892J26; J ; o
/ipijiö 5 o
42000 o o
C. Zijn Hoogheid Prins Hendcrik een ƒ 250526 J» o
tiendepart van de Prijfen 'tzedeit
den jaare 162J tot 1647 voor zoo
veel als reede geweeten kan wor-
den . . . ƒ190917) - 10 o
/ziJ97oi!
1648.
De eerfte voorfchreve twaalf poften
zijn bedragende . . f i^o^zS j;0
Over 't reël Compliment . . 1 00000 » o ; o
f}iOii6.
1649.
De eerfte voorfchreve twaalf poften
2ijn beloopende .... ƒ 250526;
1650.
De voorfchreve twaalf poften bedragen . . fzjojis
i5ro
C. NOTA
dezefom-
tne zoude
meikeiijlc
meerder
komea Ce
bedragen
«Is hier
w^erd uit
getrokken
indien by
o Zeeland ,
endeande.
re Provin-
o tien waren
gerekent.
J;0
Millioenen
Somma xix
c M
VI XCIX
vil Lviii Ponden.
I z
Hoe
- 68 LEEVEN en DOOD van
_^- . Hoc veel dit inkomen van 'ijaar 1672 tot aan de dood van
^ den dappircn Koningvan Eu^d.wd, Ji'illan de derde aaï'.gcgroeic
DiHeer 'Si laat ilc aan de geen die de nieusgicriglicid hebben van het
johandc zeh'c naar te zoeken, dewijl het my ganis onnodig, en naarde
Wittne- moord van de Hccren rfffrirr voorgevallen is. Dogom met den
dereHee"" y^'^^ '^" ^°''S van haar td. Groot Mog. te agtervolgcn , en hun-
ren g«t nc grootc hoedanigheden wncvcldkuniiig te maakcn, zal ik
mondeling voortgaan en zegge, dat de Grootmoeder en moeder van den
antwoord jongen Prins , gcwaar vsrcrdcnde, dat haar EJ: Groot Mog: op
de'princes- de aanhouding van CiohwW, zodanige -itlf gemaakt hadden , waar
een, op het by zijn Hoogheid buiten alle amptcn, die zijn voor- vaderen be-
gefchiiftby zeeten haddc, geflooten wierd , fteldcnaanüonJsdG pen tewerk,
heden^°°^" ^" Tchrecven aan hare Hoog Mog: de Hccren algemeene Sta-
fclireeyen* ^^"^ « verzoekende haar behulpzaam en voorfpraken by haar
Ed; Groot Mog: te zijn, om die zaak, van zoo veel gewigt,
niet in 't werk te (lellen. Eenige der Hccren Staten van Holland
en Weft-Vricfland van dit fchrijven verwittigd zijnde , bcflo-
ten, om den II Ju ny gczamcntlijk aan 't Hof van de PrinceflTc,
weduwe van ürangien , te gaan-, welke waren zijn Excellentie
Joban mlpbart f Hecre van Brcderode, Jdcob van IVaffcnaar ^ Hce-
re van Opdam , Admiraal, M^-Johan de Witt, Raad Pf».
fwnttris der Staaten van Holland, Frans Eanningkock, Heere van
Purmerland, Burgermecfter der Stad Amfterdam, den Heere
van Beverivaarty Gouverneur van Bergen op zoom , en Trederik.
Stellingwerf, loontrekkend Raads-hccr van Mcdcnblik, enhaa-
re Hooghcden , mondeling te antwoorden , op het ingeleverd ge-
fchrik, nopende de buitcQuiting van de jonge Prins Willem ds
III. het geen alles met een goede zedigheid gefchicden , waar op
haar Ed: Groot Mog: vriendelijk onifangen , en beantwoord
wierden.
Ter zclvcr tijd quamen de Afgezanten van den Staat wederom
uit Engeland terug met cenigc nieuwe zwaarighcden : na hun
verflag gedaan ie hebben, wicrden^frowiw/rrffr^f de Hecren van
Sipieten , de witt , Mareignault , Rensipoiide , Andrea, MuUrt , en Schuilen'
t«r^ ,ommc nevens de Gedeputeerden de voorgemelde artijkelenie otX'
derzoekcn, zoo dat men aanfchnjvcn aan de Prffv/«f/£ deden ,
om hunne mccninge daarop te hooren en met den ccrllcn ter
Gens'
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 69
Gencraliteh in te bicrgen. Wnar op de Heere van Cnm.'/X^o;, 'o5'4*
uit lall van haar Ed; Groot Mog : Hecrede Staten van Hollar.d , Z~^ *
aanftonds weder naar LngtUnd wierd gezonden, om met de be- van Bei-cr-
kragtiging re vcrhaalien , wel ziende dr.t door het lang ophou- ningen we-
den', de zaaken , van zulk een noodzakelijkheid door Holland , **" "»^'"
vcragteren konde , en na alle oogenlchijn ook gedaan 2.oudc ^"J^/-^"^'^^
hebben. Eenige der andere Prev/KJit», hoorcnue dat de H'. van DaHcer'
Btvmungen (lil vertrokken was, cpbevel van hnar Ed: Groot Johan de
Mog: misnoegde ten uiterfte, dat henliede daar geen kennis- ^^.'"°''^/-.
fe van gegeven was, dog Zeeland quam aanftonds met die van (j^HVix)-"'
Holland over een, en kort daar na de andere rrovmüen, door vintien
een der doordringende en gclecrdfle aanfpraaken die de Heerjo- dooreen
HAN DE WiTT aan haar Ed: Groot Mog; dede: vertooncn- ^«^'^"''^ , ,
de cerd het uiterfte belang van yder Provtmte , en daar na in De'lheKn"
't algemeen. Waarover zy geheel verwonderd ftaande, zijn wüiem
Ed: bedankten, en met haar Ed: Groot Mog: de Staaten van Nieupoort;
Holland in eengedagte kwamen. enAlderc
Hier op befluoten haar Hoog Mogende de algemeeneStaa- jg^^g^jl
ten (na alvorens het gevoelen van yder Provintie gehoord te werden we-
hebben ) hunne Gezanten wederom na Engeland te fchikkcn , deromna
waar toe wederom verzogt wierden de Hecren Nieupoort cii Joii^. Engeland
flttl, en door de dood van de Gezant den Heer P^ulus vandir^^^^ïg^
Pene uit Zeeland , die den 14 December het voorgaande jaar mgtiging
'm Londen overlccde was, zijndcecn M^ngewecü vandcgrootftc ^^0 deVre-
bcquaamheid , ende die in dit Ampt den Siantgroote dienden ^'?n"/*
gedaan had, kondcmcnnicmand vinden, die der zelver plaat- ocAfgeJ
ze vervullen wilden , niettemin vertrokken de twee voor- zint de
gemelde Heercn. Heer Pau-
Kort na hun aankomft wierd op den if April de Vrede- p"'^|^^^"j^"^j
handeling wederzijds geteekenJ , beflaande in ? 3 i^»'^?!;^/"^, den 14 De-
welke de Gezanten aan haar Ed, Groot Mog. aanllonds cemb ió/j
na 'sGravenhage zonden, door de Hecren Urfmus en Rt4jcba- binnen
rer, twee Edelluidcn der voorfchreve Afgezanten , welke ter p"' ,
gehoor gebragt zijnde, by haar Hoog Mog:, wierden, nametEngc-
dat de Heeren Staaten Generaal dccze blijde Maar verltaan geland ge-
hadden , yder met een Gefchcnk van een Goude Kcctcn, '"•'^'"^^n
waardig joo guldens, weder te rug gezonden j en de be- J "^'.'°^
i 5 kragti- feldo'
70 LEEVEN en DOOD van
x6<A. '^"S^'g'^B g<^rchieden. op den t der maand Mey, des avonds
- ^ laat binnen Londen , welke uitgewillèld zijnde, fchikten de
Heercn Afgezanten des anderen daags vroeg een Edelman
met dezelve aan haar E,d. Groot Mog. , als mcede om den
dag der afkondiging bekend te maken , die op den z Juiiy
daar aan volgende vaft gefteld was. De Engclfchen toonden
aanftonds hunne groote vreugden hier over, want op het ver-
trek van (icn voorfchrecven Edelman , wierd al het gefchut op
de Teeras, en langs de kaftcelen geloft.
Dit was nog nicc na de zin van een yder, maar quaamen
Vervvijtio- een groot getal quaadaardige mcnfchen voor den dag , die
gensinde wcJerom vccl Schimp - digten uitftrooiJcn , waar op den
eediin'we- I* ''^n'^'^'^'^" Schrijver de Heer de la Neiiville in zijn Hislotievatt
gensde ». HolUtid y hier omtrent aldus fpreckt. De liefde, tot de Vree-
Vreedcmet ,,de , dic dc Staatcn geduerendc het vooitzetten van hun
Engeland ^^ verdrag met Engeland, meer noodigc als Loffelijke wegen
zetten des » ha<J'^ci'i Jo^n inflaan , ontbraken geen berirpcrs,die het by
Prins vao „ de vreemdelingen , en het Land-volk, dat het belang van
Oragnien „Koning Karel de II. en des Prins van Oragnien , zijn dog-
H'°r 1o "^^'^^ zoon, was toegedaan, voor een lafhertigheid en flaafs.
HAN de' jjheid zogten te laatcn doorgaan. Zy gekte met dic ernflige
WITT „Brief die de Staatcn aan het Turlement hadden gefchre.
weggeco- ,,ven, om de laatfle hand aan een volkomen verecniging te
„leggen, en met Crorawv/ te beraadllagen , op wat wijze men
„de Koophandel en Godsdicnft, die de twee Bepublijken ge-
„ meen hadden , eenpaarlijk konde onderhouden. Zy maak-
„trn over dezelve veel quaadaardige uitleggingen , die ne-
,, vens eenige Schimp- fchriften , in de Nederlanden en Vrank-
„ rij!; uirgcllrooid wierden. De Staatcn, volgens de raad
„van den renfionaTisdclllTT, gebruikten tegcns alle dees
,,bitziglicdcn niet anders als flilzwijgen, en geduld, floegen
,, de hand aan noodigcr zaakcn , te weeten , om de Koop-
„ han lel te doen bloeijen , die in weinig tijJs al de geleede-
(, nc fchaaJe inhaalden , die zy van Engeland geleden hadden.
Deze zwarigheid aan een kant zijnde , begon Jen de Bloedver-
wanten van den Jonden Prins te morren , dic wegens de Aclevan
Sedufie zeer i' onvreedcn waaren. Daar leiden voor eerfWegens
in
ClfB,
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 71
'm , de Friiicejfe Rof aal en Douarierevtin l'rhis Wiücm rff II, ende daar ,
na de Keurvorfl véinBrandenhmg.}L,et\\ge Provintieu en byzonderc Stee- ^^''
den maakte veel twift hierover, zelfs lang na dat dcvreedege-
flooten was. En dewijl ecnigc voorgaaven > dat den Heer van
Becverningen gedifponeerd zoude gewceft zijn door de Heer
Raad-Penfionaris de JVITT en andere leeden van haar Ed. Groot
Mog. om Cromwel te bewecgcn, van op deze aólc van feclufte te
Itaan , zo ftellen wy hier de verklaring van de Heer van Ener'
tiing ter neder , om de Heer Raad-per.fwtiarisen anderen , van de las-
ter tongen t'ontfchuldigen , welke al het werk gedaan hebben,
ten voordeele van hunne ingezetenen.
DEii Heer van Beverning extiaordinuris Anibaffadeur \'aii v/egen de- . .
zen Staat aan zijne Hoogheid den Hcere ProteÖor van de Repu- *' *""S
blijke van Engeland, Schotland, en Yerland , ter Veigaderinge van haar „^^^ f^^^^
Ed. Groot Mog. verlcheenen zijnde, heeft aan dezelve geremonftreert, tafladeur '
hoe dat het de Hceren Gedeputeerden van de Provincie van Vriefland Beverninö;
op den ^e^'enden dezer lopende Maand , gelieft hadde ter Vergaderin-
ge vanhaar Hoog Mog. in zijne abfentie, in te leveren zeker fchritteüjke
propofitie , by dewelke hy bcmerlae zijn goeden name implicite bezwaart ,
ende de getrouwigheid van zijn pligt , raakendc 't gepaiteerde in Enge-
land omtrent de bewufte aifle van Seslufie , concernerende het employ
van de Heere Prince van Oiangien in difpuyten getrokken te werden,
Ipecialijk door zeckere claufule , in de voorfz propofitie onder anderen
mede influercnde,daar by in quellie getrokken werd , of ook de voor-
fchreve aéle van Seclufie is komende uit eigen movement , van hoog-ge-
melde HeereProtefl:or , en heeft den gemelden Heer van Beverning , daar
op, haar Ed. Groot Mog: voorgehouden, dat of welhy, mits d' abfen-
tie van de Hecre Nieuwpoort nevens hem in de voorfchreeve extraordi-
naris Ainballade ende over 't voor-geroerde fubjeft mede geëmploijccrd
gcweeft zijnde , niet welbcvoegt is, dien aangaande cenige particuliere
rapporte aan haarEd: Groot Mog: te doen, immers zonder den voor-
geroerden toeval zoo veele aan den gemelde Heere Nieupoort zoude heb-
ben willen deferercn , dat hy daar toe alvorens de overkomftc van dien
zoude hebben afgewagt ; egter mits de importantie ende de hatelijkheid
van de voorfchreeve propofitie , die ook eenfiilfwijgendc befchuldiginge
tot lafte van andere Leden, Comparante ofte Miniftcrs van deze Verga-
deringe fchijnt te impliceren; hy niet hadde konnen ledig liaan haar Ed: ?
Groot Mog: omftandelijk en getrouwelijk den gehelen toeval dervoor-
fchrcven zaake voor te dragen, doende vervolgens daarvan rapport, en-
de 't zelve beveftigende met een folemnele vcrklaringe , dat nogtehy voor
71 LEEVEN en DOOD van
^f,, 'iijn Perfoo'.i , nogtc ymand anders by zijn wceten , 't ry binnen, 't zy buitca
*"5 4" de Rcgeringc ofte bedicninge dczcr Provintie, diredteiijk ofindireöelijk
"""■ ecnigc opciiüigc, communicatie, aanlcidinge , ofte raad gegeven haddc,
v/aar by , otk waar door meer hoog-gcmelte Heerc Protcètor gcani-
mecrt ottc den 'iclven in den zin gebragt, ende ingegeven mogte zijn,
ommc zodanige ottc dicrgelijke voorllag van Seclulic van den gemelde
Hcerc Prince van Orangicn te doen, ottcyets daarna fmakcnde, 'tiy
haar Hoog Mog: in 't generaal, 'tzy het haar Ed: üroot Mog: in 't
particulier te voegen, maar dat ter contrarie 't voorlchrcve gehcclc werk,
ïoo veel hem bekend v/as, puurlijk en privativclijk uit 't cige movc-
nient van mccrhoog-gemcUe Hcere Protcöor, of die van zijnen Ra-
de, onvoorziens was voortgekomen, en in de laatlte dagen van de bc-
wulle Negotiatie in Engeland , zoo yverig geurgecrt en gepouflccrt ,
dat niet tegenllaandc alle mogelijke enuiterlle dcvoircn,mct alle vlijt
endc ncerdighcid ter contrarie aangewend , cnde bygcbragt, en in vcr-
fchcidcn confcrentien gercitcrcert , mcer-hoog-gcmelte zijne Hoogheid
van de voorfchrevc deszelfs fulknuc cnde begeerte niet haddc konnen
werden gedivertcert, prelcnterende den vootnocnidtn IrJeere van Üe-
verning de voorfchrccve vcrklaringeinde volle verg.idcringevan haarEd:
Groot Mog; niet alleenlijk op den Eed t' zijner aankomfie in de zelve
gedaan , maar ook met nieuwe Iblemnelc affirmatie by corporelcn Eedc
te bcvelHgcn , met onderdanig verzoek , omme daar toe tot nader ont-
lafh'nge van zijn eigen perlbon, mitsgaders van alle de Leden, paiticu-
herc Comparantc ende Miiiükrsvan deze Vergaderinge, te mogen wer-
den geadmitteerd \ ook ominc te mogen vtmcmeu d' intentie endc
ordrc van haar Ed: Groot Mog: waar naar hy.zig in dezen dccle, om-
trent d'andcre Provinciën, ende elders tot contcntcment van deze Ver-
gaderinge , zoude hebben te reguleren ; Waar op gcdelibereert zijnde,
hebben haar Ed. Groot Mog. nogmaals ten ovcivloed, de gemelde
Heercn van Bevcrningende Nieupoort,gezamentlijk , een ydcr van hcn-
kiiden in 't byzondcr bedankt, gelijk dezelve in 't generaal endc par-
ticulier bedankt werden , over cnde ter zaake van de goede trouwe en
voorzigtige conduite , by dezelve met (ingulicren yvcr cnde byzonderc
vigilantie, aangewend cnde bygcbragt, in 'tgeene zig in ende omtrent
liet werk van de voorgeroerde Ade van Seclulic toegedragen heeft ;
en of wel dienvolgendc , haar Ed. Groot Mog. van de fideliteit endc
oprcgtighcid, vandemccrgcmeltc Hcere van Bevcrning cnde Nieupoort ,
haar volkomentlijk cnde in allen dcelen houden gecontentecrt , cnde
over zulks onnodig agteu , in haren rcguarde de gemelde Heerc van Be-
vcrning ecnigc Eed af te vorderen, dat nogtans den zclven Heerc, op
de voorfchrevc zijne inllantic, tot nader ontlaflinge van zijn eigen pcr-
foon, mitsgaders ook van alle de Leden , particuliere Comparanten en
Minillers, van deze Vergadcringc , cnde voornamcntÜjk tot volkomeu
overtuiging , vande voorgemelde Heeren Gedeputeerden van Vricfland ,
cnde
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 73
cndc allcii anderen by dewelke de7.cn asiiigaandc nog ccnigc fcrupclcn . y- _
zouden mogen ovciig ïijn tot het lijflijk üaven van de \ooif(;hicve 5^4'
Eede zal worden gcudmittecrt ; dau wat belangt het vorder verzoek \au """"
de meergcmeltc Heere van Bcvernins; , is verUaan ende gercfolveert niits
dezen te verzoeken de Hcercn haar Ed. Groot Alog. Gecommitteerden
by rclblutie van dato den negentiende der voorleden maand gchill over
geKjk fubjeift, ofte een condcpendente materie, befoigne aan tcflellcn,
't zelve ten Ipoedigikn by der hand te nemen , en daar van zonder ce-
nig uitlkl rapport te doen , om zulks gchoort , als dan nader dien aan-
gaande te werden gerezolveert , zulks als na exigentie van zaakcn be-
vonden zal worden te behooren : en heeft nu gedane refumptie van de
bovengaande refolutien den meer-gemelden Heere van Beverning by fo-
lemnelcn ende corporelen Eede verklaard , den inhouden ofte narre van
de zelve Refolutien, in allen dezen waaragtig te wezen: Zoo waarlijit
moell hem God Almagtig helpen.
Egter waren de gemoederen van cenige Prnvintien nog
niet geruft, over de uiijluiitvg der Prince van Oragnie, Zy fielden
alle bedenkelijke middelen in 't werk» om den ?r'm by de alge-
mecne Staaten , wegens hunne Trovintie in alle de waardighe-
den van zijne Hoogloffclijke Vader voor te draagen , hcc
welk zy in de vergadering van haar Hoog Mogende deden
aanteekenen. i6KS'
De Heer Raad Penfionaris de Witt, zijne ledige uuren .___
beftedende om iets nuts, ten voordeden van 't Land te be-
zorgen, deed in den beginne van dit jaar, verfcheide voor-
(lellen aan haar Êd: Groot Mog: de Heeren Staaten van Hol-
land ende Weft-Vriefland , ommc 's I/ands inkomften te ver-
meerderen: zijndedievan de gemcene middelen deccrfte> waar
op haar Ed: Groot Mog: het volgende befluit namen.
rryJag Jen \6 Maart i6$f.
Gemcene
„TS naar voorgaande deliberatien op 't rapport, ende advijs van Middelen
„l „de Heeren haar Ed: Groot Mog: Gecommitteerden , «f^^^fver
„ eebefoigneert hebbende tot redres van 's Lands Finantien, *"^P'*u'i
„goet gevonden, ende verdaan, dat van nu voortaan alle de]jndzon.
,»gemeene middelen zoo van Confumptie, als van verpondin- derexeptie
„ge, twintigften.veertigfte Penning, Hoorngelden, Bezaide hcfft»»-
Eerjle Bock. K gcmee-
7+ LEEVEN en DOOD van
l6<< 'jgemcctcn , cnde andere, cgecru. uitgezonderd , by haar Ed:
M Groot Mog: gcconlenteerc, ofte nog te coritenrcrcn, zulien
,, werden verpagc, endc gegeven over allede Steden , plaatzen
,,ende quartieren indisputablemenr inde Provintic van Holland
», ende Weft-Vricfland gelegen, ende buiten controvcrfie de
,,Souvcrainc dispofitie van haar Ed: Groot Mog: fubjeft we-
,, zende ; het welke priecifelijk te bezorgen , de Heeren Ge-
f, conimiteerden Raaden mits dezen gans lerieufelijk wert gc-
,) laft , ende aanbevolen ; ende by zoo verre in eenige van de
„voorfchreeve Steden ende Plaatlcn, 't zy onder prxtext van
,,eenigrcgt, ofte poflcflie van exemptie, 'tzy om eenige andc-
„ re oorzake, hoedanig dezelve ook zoude mogen wezen, je-
,,gens de verpagtinge, ende ophef der voorfchreeve gemecne
„middelen, ofte jegens d'Executien daar op te volgen, eeni-
„ ge oppoüiie mogte vallen, dat de Heeren Gecommitteerde
„Raden inde respc£livc Quartieren , van nu at aan zullen wer-
„den geauthorifcert , ende gelaft, gehjk de zelve geauthori-
„ feert ende gclaft worden by dezen > tegens de voorfchreeve Op-
,,poZ3nten,'t zy dat dezelve zullen wezen Magiftraats-Perfooncn
„ van de voorgeroerde Stedeneode Plaatfen , ofte particuliere In-
,, gezetenen van dien , ofte ook anderen, wie de zelve zouden
„mogen zijn, met alle Vigeur te Procederen , ende doen pro-
„ cederen, zodanig als tegens wcderhoorige vandcSouveraine
,, bevelen van haar Ed: Groot Mog: ende Perturbateurs van
„'t gemcene welvaren behoort ; endc gcnerahjk by alle wegen,
„endc middelen te bezorgen, dat de bovengeë.xprcfl'cerdehaar
,, Edele Groot Mog: goede intentie , praccifelijk agtcrvolgt ,
„ende naargekomen werdc: Ende wat belangt de Steden en-
„de Plaatfen pretenderende inde Provintie van Holland , ende
,,Weft.Vriefland niet gelegen» nogtc de Souveraine difpofitic
„ van haar Ed: Groot Mog: fubjeft te zijn : dat met allen ernft
„ zal werden bevorderd het befoigne dien aangaande voor de-
„ zen gedecerneert ; Ende dat tot facilitatie van dien mde plaat-
„ze van den Heerc Penfionaris Kinfchot • jegcnwoordigmeeft
„abfent zijnde, tot het voorlchreeve befoigne zal werden ge-
„furrogecrt de Heere Penfionaris vander Dufl'en,
Verhalen »' ''* "^^"^ voorgaande deliberatie, op 't rapport van dcHcc-
IfanVerpoodingeanict tepaflTaenEoadcr aieuwcRcrolutic» CCO
CORNELIS en JOHAN DE WITT 75
„ren haar Edele Groot Mog: Gccomminecrden,gebcroignecrt \6$$.
,,hcbbenJe tot redres van 's LandsFinantien , goedgevonden, . .
5,ende verdaan, dat van nu voortaan cgeene exemptien, ofte
„quijdlclieldingen van verpondingen zullen werden geproffi-
,,icerd , ook üicn Volgende egeene verhalen van verpondingc,
„ den ontfangers Generail , of t particulier in reekeninge geleden,
,, ten zy die gene die zodanige exemptien willen genieten, ofte
j. zodanige verhalen profficecrcn, alvorens op nituws aan haar
i,E.d: Groot Mog: zuilen hebben gedoceert van de Conccfllcn»
„authorilatie , ofte andere aótcn , uit krngte van dewelke zy-
„ luiden zullen willtn lultineren tot het genot van zodanige
„exemptien , ofte verhaalen gere*gtigt te wezen , ende dat
,,zy luiden daar op nieuwe Rtfolutie approbatie van haar Ed;
,, Groot Mog: ook verxolgens behoorlijke ordonnantie van de
M Heeren Gecommitteerde Raaden zullen hebben geobtineerd:
j.des werd d' opgemcldc Hceren Gecommitteerde Raden miti
,, dezen wel expreflelijk geinterdiceert , zodanige Ordonnantien,
„anders dan hun van de voorgcroerds nieuwe Refolutien ap-
„probatoir van haar Ed: Groot Mog- gtbltken zijnde, lever-
„ leenen , ofte te doen opmiken; Endc zal van 'r gene voor-
,,lchreeven is, door de Heeren Gecommitteerde Raden inde
„refpeftive quurtieren kennifl'c gegeven werden, aan d'eene
„zijde aan den Onifangcr Generaal van Bcrkel, ended' Ont-
„fangers van de Verpondingen in Weil-l/riifland, endeden
,,Noordcr quarticre; met laft , omme nevens de aanftaandc
1 Sommatie, tot opbrenginge van de Vcrpondinge te doen,
,, die gecne die zoodanige exemptien, ofte verhalen als boven
j.tot nog toe hebben genooten , ofcegeproffiteert, van 't gee-
„ne voorfchreven is, behoorlijk te doen waarichouwen , ten
„einde de zelve by tijds mogen vigileren , ende aan de an-
„dere zijde mede aan de Heeren ter Auditie van 'sGemee-
,,ne Lands Reekeningen, zoo in dezen, als in den Noorder-
„quartiere voorfchreve gccommittcert , met laft, ende ordre
„omme egeene verhalen, anders dan op Ordonnantie als bo-
,,ven , de Ontfangers in reekeninge te pafleren. ZijnEd.
Ook was ecnige tijd een klein raisverftand gereczen, tuf-d«l'"'K'
fchen de Frovtntien van HolUnd en Zeeland , wegens het vcrkie- ej"q7oo»
K z zen
70 LEEVEN en DOOD van
16^ <. ^^" ^'^" ^^" Vrx[idim in den Hoogen Raade , van welk iijr>
, Ed. aan de Heeien Staaten van Holknd cndc mfi-Vriejlmd op de
Mog. we. volgende wijze herige deed , en is daar ook het bcfluit tot we-
gens hec dcrzijds genoegen op gevolgt.
raisveri
(land OM
ZetUnd, Donderdag den 13 Mey 16^5".
Prefentatie ,, "TXE, Raad-Penfionaris heeft ter Vergaderingc gerapportcert
r'df br*""^ " '^^'' '■^^^''^'^ ^^" '"'^ nadere conferentien met de Hecren
me van È- j» Gedeputeerden van Zeeland gehouden > over het vaftflellen
Iciflieyan ,, van de formc cn maniere van de bcfoigncs op de aanüaande
een prsii. ,, Elefticvan een PrxfiJent m den Hoogen Raad te houden:
Hooeen''*" " ^^^'' °P pijnde gedclibcrcert , cnde gelet op de voorllag by
Jilaad u^<^ Hecren Gecommitteerden van deze Vergaderingc in de
„ voorfchreve gedane Conferentie op 't voorfchrcve fubjeól voor
„hun particulier gedaan, hebben haar Ed. Groot Mog. haarde
„ voorfchreve voorllag wel laten gevallen ; cnde zal dienvol-
,,gendcde Hecren Scaaten van Zeeland te gemoet gevoerd
„worden, dat haar Ed. Groot Mog. om gcvocglijkheids wil-
„le, re vreden zullen wezen, dat Hecren Staaten van beide
„de Proviniien, Staatsgcwijze by den anderen zijnde, deno-
,,minatievan perzonen tot de voorfchreve bcdieninge, ende
„vervolgens mede d'clcclie uit de genomineerde, gefchiede by
jjCollcftatic van billetten, in ziilkcr' voegen, dat ydcr lid op
,,cen billet zal (lellen zijn eige naamc, ofte quahficatie, endc
„ daar onder de Perfoonen, ofte Perfoon die 't zelve Lid tot
„bckicdingc van 't voorgcrocrde Ampt, zoo in de nominatie,
,,als in d'elecflie zal willen (temmen : dat de billetten van de
„ Leeden zoo vand' eene, als van d' andere Staats-gcwijze vcr-
„ gaderinge gccollefleert zullen werden by der zclver rcf'pectivc
},Minifters, yder in zijn rcguard, in een Bak , ofte Comme
), apart, ende dat zulks gedaan zijnde, dcbrllettcn zoo van d'
,,eene, als van de andere door de voor(chreve Miniftcrs t' za-
lmen gebragt. cnde onder den anderen gcmengt zullen wor-
j, den : zullende 't zelve gedaan wezenJc, de voorfchreve vcr-^
,, mengde billetten , d'een voor, d' ander naar, zulks de zd-
„vc in de hand zullen vallen, confccutivclük opcelczen , ende
IA
CORNELIS en JOHAN DE WITT. tj
,,in dier voegen de (Icmmen vnn de voorfchreve Leden ge- löjf^
„colligcert, mitsgaders de voorfclirevc Nominatie, cnde Elec- __p^ ■
„tic by de mccileflemmen gedaan , ende geabfolvcert wor-
,,dcn.
Vrydag den 14 W.ey 16 5" f.
,r)E Raad-PenGonaris heeft ter Vergadcringc gereferccrt , wijzeVer-
, datdcHeerenhaarEd. Gecommitteerden nader geconfc. ^*j*^£
,recrt hebbende met de Heeren Gedeputeerden van Zeeland, und,
,over de forme, ende maniere van befoignes te houden om- Eleöievj»
jtrcn: de te doene Nominatie, ende Electie van een Pr«fi- ""^^."'ï' .
, denc in den Hoogcn Raade , op den voet particulierlijk ge- Hoogra *"
,exprelTèert in de Refolutic by haar Ed. Groot Wog. dien- Raad.
jthalven giilercn genomen , eindelijk daar over met de ge-
, nielte Heeren van Zeeland in alles conform de voorfchreve
,vottop't prsefuppooft van een bondige A£le van Non prje-
jjuditieby haar Ed. Groot Mog. gcampleélecrt , ofte gead-
, voueert wezende, zijn vervolgens gecommittesrt den Hce-
,rc vander Mijle uit de ordre van de Heeren Edelen, een van
.de Heeren Gedeputeerden van Dordregt, een van die van
, Haarlem , een van die van Leiden , een van die Vim Alk-
,maar, ende een van die vnn Hoorn , omme de meer-hoog-
, gemelde Heeren Staaren van Zeeland alhier ter vergaderinge
, op te haaien: 't welk gedaan, endede zelve Heeren Staatcn
,van Zeeland in de Vcrgaderplaatfc van haar Ed. Groot Mog,
,gcintroduceert wezende, zijn de zelve gezet aan een taaffel
, apart, tot dien einde exprefltlijk in de voorfchreve Vergader-
,plftatze gcbragt, ende gettcld met het eenc einde van hsare
, lengte , tcgens d' eene zijde van de breedte van de taaffel , daar
, aan de Heeren van de Ridderfchap ende Edelen dezer Pro-
, vintie haare zitphatzen hebben ; de Hooggemelde Heeren Staa-
,ten van Zeeland indiervocgcn gezeten wezende, is eerft , en-
,de alvoorens aan de zelve in naamc van haar Ed. Groot Mog,
^.aanfpraake gedaan door de Raadptnfionafis van deezc Pro-
^ vintie, met toevvenfchirgc van alle hcyl en zeegen, ook mee ;
byvocginge van zodanige verdere exprefficn van civUiteit, en- %
78 LEEVEN en DOOD van
_g-- jjde gencgcntheid, als geoorJcelJ wicrJen op loJanigc Staats-
____,_[_ «gewijze byeenkomd te quadrccren , mitsgaJers met Kxpli-
„catie vnn luar Ed. Groot Mog. goede meetungeende intentie,
„zo op de zaaken van Staat tullcli'^n Gedeputeerden van bei-
»»de de Provintien, in ds voorgeroerdc Conferentien gccon-
„fentecrd, als mede op de forme, ende miniere van de gc-
,>meene bcloigncs omtrent de voorgenoemde nomcnatic, en.
,ide Ëlextie te obzcrveeren; Ende daar opreciproquelijk door
jjden Heer Raad-penfionaris van Zeeland geantwoord , ook de
5>raeeninge, ende intentie van de Hooggemeldc Heeren Staa-
}> ten van ZeelanJ op 't voorgcroerde (ubjc<5t geëxpliceerd wc-
,,zende, is het refultat vandegeiamcntiijkebeloignesgeweeft ,
„ 'tgimt in Je gemene extcnfie van beide de Provimien hier
,>naar volgende fpecialijk jsvcrvatt. Zijnde in 't Colligeren van
,idc Stemmen der Leeden praecilclijk geobferveert den voet,
,, ende forme dasr op by ondcriing concert beraamd, ende de
„ billcttcn daar inne gevoerd, elks iparc gecolligrerdwezendc,
„zijn dezelve vervolgens vermengt , ende omgehutftm Je hoed
„van den Raad-Pcnfionaris van haar EJ. Groot Mog. die de
„zelve vervolgens 't cene voor, en 't andere naar nevens den
„anderen heek geleid op de tafel vande Ridderfchap ende E-
j, delen dezer Provintie, ende in dier voegen gcllelc» of ook
„het juifte getal van de voorfchrecve billettcn behooilijk by
„den anderen bevonden wierdc: 't welk gedaan wezende, heeft
„dezeh'e Raad Penfionaris van haar EJ. Groot Mog. hetecr-
„(Ic billet zoo van de nominatie, als ook daar naar van d' E-
„le£tie opgenomen, eodc voorgelezen, ten bywczen van den
,, Heer Raad-PenGonaris van Zeelnnd, nevens hem llaande,
„die ook voorts geduurcnde het opleczen van ydcr billet, het
„naart gelegene vande voorfchrecve tafel opgenomen, geo-
„pend, ende vervolgens in handen van de voorfchrecve Raad-
„ Penfionaris van haar Ed. Groot Mog overgegeven heeft ,om-
,,mc by den zelvcn mede opgelezen te worden: ende is in dier
„ voegen d' oplcezingc van alle de voorfchreevc billetteii gedaan ,
„door monde vande voorfchreevc Raad Penfionaris van haar
„ Ed. Groot Mogj geduurcnde welke oplecïingc , de Heer Se-
„cretaris van Beaumont aantekcninge heeft gedaan, in wai
voegen
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 79
,> voegen lic Stcmnitn waren gevallen ; ende vervolgens, naar r^^^
,, gedane opkezinge , op de fommatie van de voorfchrecvc Raad- . '
„Pendonaris van haar Ed. Groot Mog. gepronuncieertende
„verklaart, in wat voegen de Üemmcn hadden gelopen, ende
,,op wat perfoonen de nominatie was gevallen: welke voor-
„fchreeve bcfoignes geagreërd zijnde, hebben haar Ed. Groot
„ Mog. naar réciproque aanfpraake , dankzegginge ende tocvven-
jjfchinge van alle Heil ende zegen , de meer Hooggemelde He.
„ren Staten van Zeeland, door d'opgcmelde Heeren van der
,, Mijle, ende andere der zelver Gecommitteerden , wederom
„doen uitleiden, ende valedicercn, ook nodige ter maaltijd tc-
,,gens het aanftaanJe Avondmaal , mitsgaders doen verecren
,, voor yder Gedeputeerde , ende Minifter van dezelve» met
„een aam Rijnfche wijn; Edog hebben haar Edele Mog. de
jjvoorfchreeve aangebodene maaltijd, om haar aanftaande ver-
j,trek, ende andere ongelegentheid, geèxcufeert.
Volgt de gemeene extenfle van 'tge-
befoigncerdc, of gerezolveerde
van de Staatcn van Holland met
Weft- Vriefland , ende de Staaten
van Zeeland , byconcent van we-
derzijds Minifters op 't Papier ge-
bragt.
,» J\E Staaten van Holland met Wcn-Vriefland , enJe de Refoiutie
^>\ J Staaten van Zeeland, Staatsgewijze by dcnanJere ver- ''andeSta-
,• gadert zijnde, zoo omme te voorzien op debckleedinge van '^Y^"
,»den vaccrenden Staar van Praefident in den Hoogen Raadc, „ijt weft-
,, agtervolgende de Accorde dien aingaandc gemaakt, in date vnesiand
,>den twmtigden September vijftien-hondert zes-en- 1' negen- «"''cZee-
,5 tig , als mede omme d' onderlinge te communiceren op vee- ^"^.
„Ie, ende grootwigtige zaaken het welvaren van den Staat een Prstfi.
„der Verecnigdc Nederlanden in 't Generaal, ende van beide dentin de»
,,de voornoemde Provintien in 't particulier conccrnerende, Hoogen
hebben ^"^'^
8o LEEVEN en DOOD vm
. ^^y^' >, hebben naar voorgaande rijpe deliberatie, cncic vcrfchcidc
' „ Communicaticn door Gedeputeerden van bei Je de Provinti-
„cn over de voorfchreve zaaken gehouden, gczamcntlijk ge-
»,rcxol veert, ende goetgcvonden enz.
„ Waar naar geirceden zijnde tot de bcgevingc van de voor-
,>fchreven Staat van PrieGdcnc in den gemelden lloogen Raa-
,,de, is alvorens op de formc ende maniere van de befoigncs
„daar over te houden verdaan, ende gerezolvecrt, dat de no-
,,minatie van Pcrzoonen tot bedieninge van den voorfchreve-
,, Staat, ende vervolgens mede d*elc£tie uit de genomineerden
,,ial gefchieden by colleftatie vanbiilettcn, in zulker voegen ,
„dat yedcr Lid op een billet zal fleilcn zijn eigen naame , oF-
jjtequalificatie, ende daar onder de Perfoonen , ofte Pcrfoon
,,die *i zelve Lid tot bekledinge van 't voorgeroerde Ampt zo
„in de nominatie als in d' Elcdie zal willen flemmcn, dat de
„billctten van de Leden, zo van d'ecneals van d' andere Staatï-
jjgcwijze Vcreaderinge , gccolledeert zullen werden by der
„zelvcr rcfpeaive Miniftcrs, yeder in zijn reguardincen Bak
„ofte Comme apart: Ende dat zulks gedaan zijnde, debillet-
„ten zo van d' een als van d' andere, door de voorfchreve Mini-
„ (Iers t' zaamen gcbragt , ende onder den anderen vermengt zul-
„len worden : zullen de 't zelve gedaan wezende, de voorkhrc-
„ ve vermengde billetten d' een voor.d' ander naar, zulks dezelve
„ in de hand zullen vallen , confecutivelijk opgcleezcn , ende in
,, dier voegen de Stemmen vande voorfz leden gecolligecrt , mits-
„gaders de voorfchreve nominatie, ende Elcfbiebyde mecftc
,, Hemmen gedaan, ende geabzolvecrt worden.
,, Welker volgende, ende onder Ai5le van nonprarjuditie al-
',,voorens daar op tot wederzijds contentement gearrefteert,
,, ende hier onder van woorde tot woordegeinzerecrt, getrce-
,idcn wezende tot de voorfchreve nominatie, is by opleezin*
„ge van de voorfchreve Billetten bevonden tot bedieninge van
,,den voorfchrceven Staat by de meefte Hemmen genomineerr
„te weezen de Heercn ende meefterReynicr Pacuw , Antho-
,,ny de Waal, cndejohan van Heemskerk, alleordinaris Raa-
„dcn inde voorfchreven Hoogen Raade: ende is vervolgens
^, uit de voorfchrccvc Gecommitteerden, invoegen ende opdc
formc
Kuaai-d van den Landen van Putten, enz . enz .
C.^^yU-££^ ^CM^ .
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 8i
forme als boven , by eenpaarige rtemmen van alle óe lecJen gC- » ^ «<-
j>ëligecrc, de Heer endeMccder Reinier Faeuw voornoemc, .
„daarvan voor hem de behoorlijke Commifilcn gcëxpediccrt , ""
„ den Eed daar op afgenomen, ende voorts de introüuélie ge-
,,daan zal worden, als naar ouder gewoonte.
J^um in ^sGarvenha^e den vcerthndeii Mc^ z.ejlienk9tidat
Vijf'en-r^ftig.
Volgt de bovcngeroerde Aftc van Nonprceju-
ditic.
»» A Lzoo de Heeren Staaten van Zeeland , jegenwoordiglijlc
ijxjL in 's Gravenhage Staatsgewijzc vergadert zijn , ter begeerte
>»van de Heeren Staaten van Holland met VVell-Vriefland,
»'omme te voorzien op de nominatie van drie Fcrfoonen j be-
Mquaam ommc te bedienen den Staat van Pra;fident in denhoq^
.igeRjaden, van de voorfchrcve Lnnden , agtcrvolgendc deii
» naderen Accorde des halvjcn gemaakt, in dato den twintigften
»» September vijftienhondert fes en tnegcntig, mitsgaders ora-
»»me onderlingen te communiceereh op vecie ende grootwig-
»> tige zaaken, de verztkeriheid ende 'twclvaaren van deVer-
» eenigde Nederlanden,ende in 't byionder de Landfchappen van
» Holland ende Zeeland aangaande, ende dat alle 't zelve gcfchicd
»> ten refpcfte van de voorichrcve naderen Accorde , mitsgaders d'
» oude ende vafte verbintenillen,dic tuflchcn de voorfchrcve land-
xlchappen van allen ouden tijde zijn geweeft . ende omme de
>> zelve meer ende meer tebeveftigen , ende over zulks niet en
j> behoord dat de voorichrcve comparitie , nogte d' intitulatie van
Ji de refpcftive Landfchappen, nogte d' andere onderhandelia-
j>ge buyten Zeeland zal (trekken ofte beduidt worden, toe
i>pr^judiiie van de gercgtighcid van de voorfchrevc Landen.
«SüO IST, Dat de voorfchrcve Heeren Staaten Van Holland
,,met Wcft-Vritfland ter begeerte, ende verzoeke van de
„ voorfcijreve Heeren Staaten van Zeeland hebben verklaard ,en
jjverklaarcnby deezcn , dat de voorfchrevc Comparitie van de
„ voorfchrve Heeren Staaten van Zeeland alhier in 's Gravenhage,
„nogte ook de voor'chrcve intitulate hier Yoorcn geroerd , nieten
„ zal priEJudicieren den- ouden titule van Holland , Zeeland , en
ierjle Boek, L de-
J
Z^ LEEVENenDOOD van
_ ^-_ )»de VricflanJ, in de zaakcn vanjuftitie in.Je HoogecnJePro-
^ ' ' ,> vincialen Raadc.cnJeclJeisgtbruikr, daar van zo wel die van Je
„ voorlchrcvcn Lande van Holland uut Wcll-V^riclLindalsZee-
,jland> mitsgaders van de gehccle forme van procederen, fes-
„fie, cnde Remme zullen blijven nonverkort in haare refpcc-
„tive gcrcgiigheden , ende in alles in haar geheel, zonder dat
,>het zelve toe eenige prarjuditic zalftrckken: gtlijk in'tpani-
„culicraan het voorlchreveiegt van rang, lcflie,ende ftcmmcn ,
,» ter encre of ter andere zijde niet en zal pinziudiciecrendeor-
,idrc ende voet, jegen woordelijk by bciie tic rfovintien,om
,, beters wille, voor deze maal gcamp'cfttcrt, betreffende het
>, geven ende colleóleeren van de ttemmcn --an de rcfpcftive
„ Leden by bcichrevcn ende ondergetekende bilktten , iiicon-
,>forniiiteé van het Reglement breder inde Rtzoluticdienaan-
», gaande onderling gcnoomcn , gemcntioncert, de welke dien
„volgende namaals niet en zal mogen werden gcalUgeert of
„getrokken in confequcntie: ende vordcrs blijvende de Hce-
„rcn Staaten van Zeeland onverkort in het rcgc 'c welk haar
jj Ed. Mog. fuftinercn haar te compctecren , om gczamentlijk
„met de Heercn Staaten van Holland enJc We(t-Vriefland te
,, moeten concurreren inde Elcdie van de fubllituit Griffier
,> van den Hoogc Raade . mitsgaders als nog te hebben be-
,, hoorlijke redres vandc voorzicninge by haar Ed. Groot Mog.
>, dien aangaande privativelijk gedaan.
KABum in 's Cravenha^ge dm icerticriden Mty I65J.
Kort hier na, vond den Heer Raad.Pf«/ioff<<r;j </<• rrlTT een
der Heilzaamfte middelen voor 't gemecnc beft uit, beftaan.
de in de renten der voorgenoemiie zwaare hoofd - fomme ,
ten tijde van zijn Hoogheid hoogloffclijkcr gcdagttnii by 't
Land opgcnoomen , van vijf op vier ten hondcrt te vermin-
deren, waar door zijn Ed. bewees, dat voor het uitgaan de-
zer Eeuw, het Land op een gelijken bodem koiidc zijn.
Hier door vermeerderde zijne Agtbaarhcid niet weinig,
zijnde een zaak , die de nakomelingen niet konncn lasten ten
hoogften te Roemen. Haar Ed. Groot Mog naur zijn Ed,
l^daakc hebbende, btflootcn het volgende hier op.
-«*
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 83
», r^c Scaaten van Holland ende Wcrt- Vricflind , confiJc- ^
,, rende, ende in behoorlijk agt neemende, dat htt God den DenRaar-
„ Hecre Almagtig goedcrtieienthjkgcheft licefr, door den Vre- Penfionaris
„de, in den voorleden jaare met de Rcpublicque van Enge-'^'^FT
,, land getroffen, ende zedcrt het btflu't van dien , het aanzien , j"|^jnt/f|
,,ende credijt van deezen Staat merkelijk te doen vermeerde- vanj-op4,
„ren, hebben naar rijpe deliberatie, ende na ingenomen Ad-t^nHoa-
,, vijs van de Heeren der zelver GecommuteerJc RaaJen in ^^'^'
,> beide de quartieren, op den voorflig op den elfden Maart
jidezcs loopcnde jaars, door Gecommitteerde Leden van haar
,, Ed. Groot Mog. vergaderinge, met ende nevens Gcdepu-
,, teerden van beide de CoHegien der voorfchrcve Heeren Ge-
,, committeerde Raaden in de zelve vergaderinge fchriftclijk
,,overgebragt , verftaan ende gerezolveert , d:it ommcdevoor-
,, fchrevc Financien in goet poftuur te brengen, ende dezelve
„van tijd tot tijd meer ende meer te (ublcvcren , ende te flij. ^
„ven, de Losrenten ende Intrcflén tot lade van den zelven ?
„ Lande van Holland ende Weft-VricHand loopende , 200 op
„Comptoiren van haar EJ. Groot Mog. Domaincn, alsopdic
,, van de gemeene middelen, egeent uitgezondcrt, zullen wer-
,, den gereduceert van vijf op vier ten hundcrt. Des, datdepen-
„ningen die ten behoeve van de Provintie van Holland ende
„ Wcit-Vriclland door de voorfchri-ve te doene ReJuftiezul-
,,len v/orden gcproffitecrt, piiv.uivelijk tot afloffinge van de
,, opgenomen Capitaalen gtemploycert, ende tot geencn anderen
„fine direfti. Ijk ofte indire£tclijk gediverteert zullen worden.
„Ende ten einde de Leden van de hooggemeldc haar Ed. Groot
„ Mog. Verg.ideringe, daar inne volkomentlijk mogen wezen
,, gerull gelleld, dat derhnlvcn nevens de vordere executie van
„de jegenwoordige Rczolutie, de re(pcd.ive Rentmeeftcrsen-
,,de Ontfangers by aanfchrijvinge zal worden gclaft , priecife-
sjijk te bezorgen, en Je te prcftecren , dat terconcurentievan
j,de fomme die zy luyden op haarerefpeólivc Comptoiren door
,, de voorfchreve te doene reductie in Caffa zullen behouden,
„afloffinge van opgenoome Capitalen gelchicde , ende dat de-
t, zelve afloffinge ook van jaar tot jaar werde verhoogt tercon-
L z curcn-
84 LEE VEN en DOOD van
t6<< »,curcntic van den incrcft van 'i Capuaal , dat 's jaars te vooren in
^ '^ ,, maniere voorlchveveatgcloll zal wezen, mctfpccialc byvocgin-
jige, dat hen luiJcn vafi jaartot jaar naarproporiic zoo veel min-
„der aan Renten ende intreflen m haare itkeningcn zal werden
„geleden ; endedat zy luiden geeneorJiesdcze luarcEd. Groot
,,Mog. Rczoluiic Contrariecrcndc, ofte daar van deflcöercn-
„ de, zuilen hebben te pareren, van wien de zelve ook aan
„haar mngte werden gegeven, zonder nieuwe aanlchrijvinge,
,, cnde Lxpfcfll- Rezolutic van haar E,d. Groot Mug. , endc dat
„de Hcercn ter Auditie van 'sGemecne Landirekennigen go
,, commutcert , ook tegelijk zal werden aangelchrcven , haar
,, in 't opnemen van de voorfchreve Rekeningen daar naar pi a:-
„ cilelijk te rtguKrcn ; zijnde tot volkomen valligheid van dien ,
,, byde refptctivc Leden van de meer hoog gemelde haar Ed.
j, Groot Mog. vcrgaderinge bewilligd, cnde ( ten regiiarde van
,dc Gedt pureerden van de rtcden in naamc van de Hecren haa-
,rt Refpeftive Pnncipaalen) over gegeven, dat in dcboven-
, ftaande vuet van vcrligtinge der l'inanticn, ende aflcgginge
,van Capitalen, cgcene de minde veranderinge zal mogen val-
,len, anders dan naar voorgaande formele bcichrijvingc, endc
,by etnpaarigc flemmen van alle de Leden der meer hoog
, gemelde haar ILd.Gioot Mog. vcrgaderinge , zonder dat daar
,mnc ecnig Lidt vervangen ofte ovcrftemd zal mogen wer-
', den.
Aclum in den Il,u^e de» zeveudtn Augujlji ':<^flicnhondtu
vijf-en'Vijfii£.
^edüQiie '»F)2 Staaren van Holland cnde Wed-Vriefland confiderercn-
van R nten „ de , cndc in behoorlijke agtinge neemende , dat het God
«ndeinre- ,^(jcn Hccre Almagtig gocderticrcntlijk gelieft heeft , door de
"«Genera, u Vrcdc, in den voorleden jaare met den Kcpublijke van En-
üteic. II geland getroffen, cnde tzedcrt het bcfluit van dien, het aan-
,,zien endc 't Credijt van deezen Staat merkelijk te doen vcr-
„ meerderen ; hebben naar voorgaande rijpe deliberatie, ver-
„ (laan cnde gcrczolvcerd , dat, ommcde Finantien ingoed po-
„ ftuur te brengen j cnde de zelve van tijd tot tijd, meer endc meer
te
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 85-
„te fublcvccren , ende te (lijven, boven ende behalveii'tgee- xKee
„re ten dien fine huyJcn ten oanzien van de Provintie van
,, Holland ende We(t-Vriefland is gcHatueert ende vaftgefteld
,,gc\vec(l, van wegen de opgemelde Provintieier Gentraliteit
,,zal werden bekend gemaakt» ende gercpiaszenteert , dat haar
„ Ed. Groot Mog: om reedenen voorlchreve, by de jegen-
„woordige conjunéture van tijden en zaaken , niet kennen con-
jilentertn, dat de Capitaalen tot lade van de Generaliteit gc-
„negoticert, zouden blijven loopen, ende continueeren opin-
jjteride tot vijf ten honden, nemaar veirtaan, dat alle Los-
„ renten ende Intereflen loop , ende tot lafte als bovtn , zoo op de
,, Comptoiren te vrat er , ende onder de refpective Colicgie ter Ad-
,, mirahteit^als op die te Lande,Z()0 op de Comptoire Generaal.als
,, mede op die van alle Rentmeefters , mitsgaders ook vnn de fub-
„altcrneünifangers, zoo van de Domainen, Contnbutien Be-
rden, als van de gemeenc Middelen, ende anderen egecne uitge-
„ zondcrd, zoude konnen ende behooren te werden gereduceert
„ van vijf op vierten honderd;des dat de Penningen, die ten behoe-
,, vevan den Staat door de voorfz tedoeneReduélie zullen werden
j.geproffiteert , pnvativelijk tot afloflinge van de opgenoomen
,, Capitaalen gcemploieertjende tot geenen anderen fine , directe-
,, lijkofteindirectelijkgediverteert zullen worden ; Ende ten ein-
,, de de refpective Provintien daar inne volkomentlijk mogen
„worden geruft gellcid , dat derhalven nevens d" Executie van de
,, Rezolutieop 'igeenevoorfchrcve is, by haar Hoog Mog. te
,, nemen , de refpeótive Rentmeeflers, ende üntfangers by
,, aanfchrijvinge zal worden geiaft , prtecifelijk te bezorgen ,
,, ende te preltercn, dat ter concurentie, van de fomme, die
,,zy luiden op haare re!pe«5live comptoiren , door de voorfchre-
,,ve te doene Reductie, in Cafl'a zullen behouden, afloflinge
,, van deopgenome Capitalen gefchieden , ende dat de zelve af-
,, lüfllnge ook van jaar tot jaar werde verhoogt, ter concur-
„ rentie van den intcreft van 'tCapitaal, dat 'sjaars tevooren,
„in manier voorfchrtve afgeloft zal weezen, mtt fpeciale by-
„voeginge, dat hen luiden van jaar tot jaar, naar proportie
„zoo veel minder aan Renten, ende intereflen in haare Rckc-
„ningen zal werden geleden, ende dat zy luiden egeene Ür-
L 3 dres
86 LEEVEN en DOOD van
l6f^. »idres dezen comrarieerende, ofte daar van deflecteren Je , zul-
«^ __».len hebben te pareren, van vvien de zelve ook aan haar mog-
», ten werden gegeven , zonder nieuwe aanfchrijvinge, endeEx-
i,prefle Rezolutievan haar Hoog Mog. j ende dat de Heeren
1, Gecommitteerden in des GcneraUtcits Reekenkamer, ook te
„gelijke zal werden aangefchrecvcn , haar in 't opnemen van
i,de voorfchrcve Rekeningen daarnaar precifehjk te reguleren;
»>ende d;it volkome vaftigheid van dien, by de refpective Pro-
„ vintien zal werden bewilligt , ende overgegeven , dat in de bc-
„ Tcnftaande voet van veiligtingc der Finaniien , ende aflegginge
,>van Capitaalen, cgcene de minde veranderingc zal mogen val-
„len, anders dan na voorgaande {ericufc deliberatie, daar op
,,yder in den zijnen Staatsgcwijze te houden, ende by eenpa-
„ rige ftcmmen van alle de Provintien , zonder dat daar inne
„een cenige Provintie vervangen, ofte over flemd zal mogen
«worden.
jiUtim Hagt dtn :^evend(n -^ugujly ^efiitn-hondtrt xijf
en vijftig.
JVOonsfiag den 1 1 Aiigtiffy i6$(;.
»,TS, naar voorgaande deliberatie, goergevondcn ende ver-
Forme »»•■■ ftaan, dat door Gccommitteeide van deze vergaderingemcc
van Exe- ,, ende nevens de Htercn Gecommitteerde Raadcn , ofte ce.
du'a'^*' »»n'gc vandc zelve by 'i Colkgie daar toe te deputeren, naader zal
tereflèn.' ' >i Worden ovcrleid ende overwogen, mitsgaders haar EL d. Groot
,, Mog. gediend van advijs, in wat forme ende maniereter ex-
„ ecutie zal worden geleic de Reiolutie, nopende dcRcduftie
„van renten, ende intereflcn , op dtn zevende de/cr lopende
,, maand genomen , ende huiden by refumptiefinalijk gcarrcs-
„ teert, met alle de particulariteitcn die daar omtrent zullen
,,ftaan te confidereren , daar op n.iar ziende, cndeexaminercn-
„de dcRetroacta , in denjaarefeftien-honderd-veertig, opge-
„ lijk fubject gevallen; ten welken einde uit deze vergaderingc
„verzegt ende gecommitteerd zijn , gelijk verzogt ende gc-
,,committecrd werden by dezen, de Heeren van Dordregt ,
,,van Delf, van Leiden, van Amflerdnm, van ter Goude»
„van Alkmaar* van Hoorn, van Enkhuizcni ende van Me-
den-
GORNELIS en JOHAN DE WITT. 87
„denblik; ende heeft ingevolge van debovenftaandeCommis- t/J^.-
„fie, den Hecre van Blijenburg , Gedeputeerde der Stede ^^'
„ Dordregt , uir den name ende van wegen d' opge melde Hee-
,, ren haar Ed. Groot Mog. Gecommitteerden, nog op huiden
,, rapport gedaan van de Confideraiien ende 'i advijs, by de
,, zelve Heeren Gecommitteerden daar op gehad ende gcfor-
„ meert: waar op gedehberccrt zijnde , is goed gevonden en.
„de verrtaan , dat van de voorgerrcrde haar Ed. Grooi Mog.
,,Re(oluiie, in date den zevende dezes, by publicatie aan al-
„le ende een yder kennifle zal worden gegeven , met byvoc-
,,ginge, dat de voorfchicve Reductie zal gtfchieden, oftebe-
„ ginnen op de refpfctivc vcrfchijndagen van de renten ende
„Intereflen, tot h.fte van de Lande loopende, aanvang nc»
„mende met din eerden Ociober toekomendej ende in ge-
„ valle yemand niet genegen zoude mogen wezen, ofte goed-
,, vinden zijne penningen te laatcn loopen » volgens de voor-
„ fchrcve Reductie, dat de zelve gehouden zal zijn, daar van
„voor den voorlchreven eerden Octobcr kennifle te geven
„aan den Ontfanger van de gcmeene Middelen, op welkers
,,Comptoire de penningen beleid zijn, ofte dat andeifinds by
,, manquement van ditn , zijne penningen zullen gehouden
„ worden voor gcreduceert ; ende zal voorts de voorfthrcve
,, Reductie gcncraüjk gcfchieden , ende gedaan werden even
j, ende in zuLkcr voegen, als in de voorgaande Reductie, An-
,, no leftitn hondert veertig is gepractilecrt gewctft. Zullende
,, den innehoude van de bovengaande hsar Ed. Groot Mog.
j.Refolutie, mitfgaders ook die van den fevcndc dezer loopen-
„de maand, in den beginne dezes geroerr.de re'pective Ont-
,,fangers van de gcmeene Middelen, ende Rer.tmeertcrs van
,,Laar Ed. Groot Mog. Domairen , by aanlchnjvinge van de-
,5 ze Vcrgndcringe kennelijk gemaakt worden, met ladende
(jordre, cmmc h?ar daar naer prccifclijk te reguleren, des
j, zullen de gemelde Refoluticn , ook by Extracten authen-
„tijk, de Heeren Geconimiiteerde RaaJen in de refpcctive
,,Q.nartieren, mitsgaders dit van i^e Rekeningen van devoor-
,,lchre».e hanr Kd. Grcot Mog. Docrisinen ttr handen geUelr,
wende tccgeiooucn worden, met recorsu»anj«[:e ende begeer-
i6sS'
Voorftel
van de Heer
JANrfe
WITTaan
ha»r Ed Gr.
Mog. tot
het afdoen
dertwiften,
wegens de
Scclu(ic.
88 LEEVEN en DOOD van
„ te, ommc, zoo veel in haar is, prxcilelijk te bezorgen, en-
„ de van tijJ tot tijd de hand daar aan te houden, dat de bo-
,,vengeroerdc haar Ed. Groot Mog.falutaue intentie pundu-
„elijk geéxecuteert, endc exaccehjkgcobzcrveeit moge \ver-
„ den.
Deze zaak nu in 't werk geftcld zijnde, flocg zijn Ed: aan
haar Ed Groot Mog. de middelen voor, om de zaak wegens
de Seclufte af te doen, dewijl over de zelve onophoudelijk ver-
IchiUen te voorfchijn quamcn. Welk voorftcl de Hccrcn Sta-
ten van Holland ende Weft-Vritfluid goedkeurden , en de
Heere vm Gent , nevens de andere van haar Hoog Mog. Gedepti-
teerdiH, waar onder de Heer Johan de VVitï was , hebben
daar op met grootcn crnft gearbeid, tot dat zy het volgende
verllag zm de Hccren Staaten Generaal inleverden.
Rapport
Hcrmonie
geaaamd.
Hoog Mog : H e e R e n :
DE Gedeputeerden van uwc Hoog Mo. by der zelver rcfolutic Com-
miflbriaal, van date den ïeven-en-twinftigllcn der voorlede maand
haar gelall vindende, om haar refumptie van de Commiffic ofte Inflrudic
hier bcvoorens voor de Veld-Maailchalkcn der Vereen igdc Nederlanden
gearrcfkcrt, t' overleggen wat dicn-aangaandc tot onder//ng contante-
mcnt van de Bondgenoten prxallablement ïoudc konnen en bchoorcn te
werden ter neder gelleld , ook daar bcncftcns te letten wat tot bevorde-
ringen en confervatie van de gcmccnc rulle endc goede /larmoiiie tus-
fclien de rcfpeftive Provinciën, mitsgaders tot wegneniin^e van alle ja-
loulic endc dirtcrentie tuffclicn de gemelde I^ondgcnoten , by gevolge tot
vermccrderiiigc van 't rcfpcét endc aanzien van den Staaf , oo/c tot ver-
ftcrkinge van de goede intcligentic v.in buyten zoude iconnca ftrckkeii,
hebben na verfcheidcn minnelijke confcrentien, over het voor/cJircve Ilib-
jcS. met den anderen gehouden , en naar rijpe overwegingc van alles gc-
oordcelt, dat tot bereikingc van 't voorfchrcvc uwer Hog. Mog. oogmerk ;
voor ecrft, ende voor al, inconformité van 'tgoetvinden der gczament-
lijkc Bondgenoten, in den jaare zefticn hondert een en vijAig, op de
groote Zale vergadert , de bekende amncllie op den negentienden Au-
guili des zelven jaars, zolemnelijk gcarrefteert , in alle haar deelcn, re-
delijk en ter goeder trouwe gcprcfteert, ook religicufelijk in 't werk ge-
field behoorde te worden, en over zulks als nog uit dcnotule, zoo van
de O'eneraiitcit als v.in de rcfpeftivc Provinciën geligt, geroyeert, enuit-
£*'iomcn alle de Rclolutien , Aólcn en Aditatcndaarinnegcfpecificccrr,
en
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 89
en ïn fpcck, die van den agticnden Augufli zeftienhondert vijftig.
En aangezien het werk , rakende de bewulk Ade van Seclufie, met
den gevolge en aankleven van dien, mitsgaders de conduióte daar om-
trent gehouden van de eenc zijde by de Heeren Staaten van verfchciden
Provinciën , zeer hoog is opgenomen , en van de andere zijde by de Hee-
ren Staten van Hollanden Weil-Vrieflandcrnlliggedefendeert, waardoor
dan merkelijke jalouilen, vervTydering en groote diffidentien zijn gere-
zen , dat uwe Hoog. Mog. uit een opregie genegentheid tot weg-nemin-
ge van dien , en tot herftellingc van de oude affeöie en cofidentie tuf-
Ichen de Bondgenooten zouden mogen goet-vinden, daar over te pailè-
ren de naarvolgcnde Afle.
Nademaal de Heeren Staten van Holland en Weft-Vriefland op den
vierden May des voorleden jaars festien hondcrt-vier-en-vijftig Staats-ge-
wijze hebben ge.urcfteert zekere AQe van Seclufie, hebbende ook nader-
hand dezelve doen cxtradeeren aan den Heere Proteéior van de Repu-
blijke van Engeland, Schotland en Yerland, daar door 't zedert de voor-
fchreve tijd verfchcidene onluften in de Rcgecringe zijn ontdaan , zoo
verre, dat dasr over tufl'chen eenige Provinciën fcherpc Proteften zijngc-
wifièlt, en in de Regillers van de Generaliteit (taan geinzcreert, waar
door dan de nodige harmonie, Eendragt, Liefde, confidentie en affedic
tuflchen de Bondgenooten eenigermaten is vcrftoort geworden; hebben-
de 't zelve tot nog toe geene andere effeéien gebaart, als vcrhinderinge in
den voortgang van veele goede en importante deliberatien van binnen, en
vermindering \an het refpeft ende aanzien van den Staat van buyten.
Zoo hebben de refpeétive Staaten van Gelderland en 't Graaffchap Zut-
phen, Holland en Well-Vriefland , Zeeland , Utrcgt , Vriefland , Over-Yllèl
en Stad Groeningen en Omlanden , om de gedagten van de voorfchreve
onluften te eradiceren, uit de jegcnvvoordige en toekomende Eeuwen,
goetgevonden en geordonnccrt , gelijk dezelve goctvinden en ordonneren
by dezen, dat zo uit de publijke, als uit de fecrete Regifters van de Ge-
neraliteit geligt, geroyecrt en weggenomen zullen worden alle de voor-
fchreve Proteften en wederzijds Gefchrifren , mitsgaders de Refolutien ,
Deduöien, Aften en Aftitaten de voorfchreve Seclufie raakende, die in
de voorfchreve Regifters werden bevonden , de welke voor zoo veel de
zelve behelzen , en begrijpen eenige dcmonftratie van misnoegen en ver-
wyderingetegens,of tuilchcn eenige Provinciën, Gecommitteerden of
Minifters , binnen of buyten 's Lands, mits dezen gehouden werden voor
Vergeten, en aan de welke hier namaals niet meer zal werden gedagt ;
hebbende de hoog-gcmelde Heeren Staten van de voornoemde refpedivc
teven Provinciën , om den band van de voorgeroerde Eendragt , Lief-
de, confidentie en' afFeftie, onder de zelve Provincie des te vafter en
indiflólubel te maken, vvyders verklaard ende belooft , gelijk de zelve
Tcrklaren en belooven by dezen , dat de zaake rsiakcndc de voorfchreve
Eirjie Boekt M verkU-
J6SS'
po LÊEVEN en DOOD van
l6<< ^^^ ^'^" Scclufie,gek.tcriz;il werden in haarwczcn, en dar.r tegens voor-r
^^' tan niet ondermMnen , vermits dezelve aliecnlijkdeHoog-gemeide Hee-
"""'""' ren Stutcn van Hollnnd ende Welt-Vricfl.iiid conctrneeit , zonder diit
den inn^houden van dien d' andere Provinciën ceniglints is verbindende,
iiogte ook ecnig verder misnoegen betoont tekens eenigc Provinciën ,
Perfoiuigien , iVlinillers, ofte eenigc andere Pcnoonen in 't gemeen ofte
byzondtr, wie ofhocdam'g de zelve ook zouden mogen vvezeu,.üver
de vooilchreve Aète van Secluiie , ottc het arrelleren en cxtradcreu van
de zelve, met den gevolge en aankleven van dien, otte over yets, dat
dies-aangaande in den voorlchrcve jaarezellien-iiondert vicr-en-\ijitigvaa
d'een of d' andere zijde, zoude mogen wezen voorgevallen en gepasléert.
Ende aiademaal de bekende onluilen en cellentien in de Provintie van
Ovcryfel l'wvende, by verder verloop, gefchapen zijn tot meerder en
meerder verwijdcringe, en eindelijk tot extremiteiten uit te berden, de
welke (des God Almagtigt genadiglijk behoede) den gehelen Staat dezer
Landen , in droevige vcrdeeltheid zoude konnen brengen, ende dat de
opgemclte Heercn uwer Ho. Mog. Gedeputeerden oordcclcn , dat by zo
verre de zake rakende de eledie van een Stadhouder, over de welge-
melde Provincie van Ovcryfel , tuffchen de discrepcrendc Leden van dc-
2clve Provincie in quailie , door 't een of 't ander gevoegelijke middel,
by uwe Ho. Mog. na der zelvtr hooge Wijsheid , daar toe in ,t werk te
(lellen , konde werden uit de wege geleid , als dan , onder Godes gena-
digen zegen , de \ oorfchrecve te bevrceztnc onheilen en fwarigheden tot
rulle van den Staat in 'tgeniein, ende van de Pro\intic van üveiyfel
in 't particulier , fekerlijk zouden werden voorgekomen ; zoo hebben de
zelve Heercn Gedeputeerden , uwe Ho. Mog. by dezen mede wel wil-
len in bedenken Hellen, ofte niet by uwe Ho. Mog. zoude konnen goct
gevonden werden, benevens de goede Officien diedoor be7.endinge,in name
van uwe Hoog Mog. inde meergemelde Provincie tot belliffinge van
de voorfchreve algerezene dillèntien, nog zullen worden aangewcnt,
ook cene aanzienelijke deputatie uit het midden van der lelver Ver-
gadcringe aan den HeerePrince Willem van Naflbuw , Stadhouder van
X^rielland &c. te dcccrneren, omme den zelvcn door allerhande ge-
voeglijke middelen van indudtie ende perfuatie te difponeren , van de
voorgcroerde gedane eledie tot Stadhouder , Gouverneur ende Ca-
pitein Generaal van de meerwelgcmelde Provincie van Ovcryfel, mits-
gaders van de geregtighedcn van de voorfchre\e Charges dependerendc ,
uit cene vredelievende genege.ntheid , aflland te willen doen , daar by
voegende, om alle aanllotelijkheid te vermijden, dat de intentie van
uwe Ho. Mog. gecnfints is , door het decertercn van de voor-
fchrccve deputatie, de fuftenues , van de difcreperende Leden inde
mecrgemekc Provincie te prejudiceren, hebbende deopgemeldeHeereii
ttweno. Mog. Gedeputeerde wijders gcoordcelt, dat lot bcrcikinge van
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 91
de voren geéxprclieerde uwc Ho. Mog. falutairc intentie, bygemeene re" r<ec'
Iblutie van de Bondgenoten, zoude behoren te werden vall gelteld , dat ^^*
geen Velt-Maartchalk der Vereenigde Nederlanden zal mogen wezen ~^'"~^
Stadhouder, Gouverneur, ofte Capitein Generaal , van ccnige der Geüni-
eerde Provinciën , nogte door hem zelven , nogtc door ymand anders.
Ende by zoo verre u Hoog Mog. als nu voor deze reizc zoudenmo-
gen goetvinden tot de Veld-Maarlcnaik te verkiezen die gene, diealbc-
reids over eenigc_Provincien tot Stadhouder, Gouverneur en Capitein Ge-
neraal is aangenomen, dat dezelve (ten opfigte geen nieuwe Reglemen-
ten haar refleöic nemende op 't gcpallèerde , maar allcenjijk aplicabel
zoude blijven behouden, maar gecne andere van eenige vordere Provin-
ciën , nogte voor hem zelven nogtc voor ymand anders , op nieuws aan-
nemen.
Dat voorts den voorfchreeve Velt-Maarfchalk gehouden zal zijn , alle
Tradaten by dezen Staat met Koningen , Repnblijkcn , Princen en Po-
tentaten opgeregt , en I'pecialijk de Vrede , door u Ho. Mog. op den vijftien-
den April des voorleden jaars zefticn-honderd-vier-cn-vijftig met de Rc-
publijke van Engeland gemaakt, en alle de Artijkelcnvnndicn , met fo-
icmnele Ecde te beveiligen, en dienvolgens heiliglijk onder Eedcals vo-
ren te beloven, de zelve naar zijn vermogen religieufelijk te zulleuob-
ferveren, ende voor zoo veel hem aangaat, ter executie Ikllen, ook be-
zorgen , dat zulks by andere inlgclijksgeoblerveert , en ter execulie getleld
worden.
Ende dat 'tgeene voorfchreeve is by u Ho. Mog. vaft gedclt zijnde,
daar op, en blijvende in vigeur 'tgeene inde bewultcextraordinai-is Ver-
gadering van de zaïnentlijke Bondgenoten Anno een-en-vijftig, rakende
de direélie en difpolicie van de zaken van Oorloge, eenpaarlijk is gcar-
reftecrt , vervolgens in plaats van den Heer Brcderode zaliger gedagtc-
niüè, in zijn leven Veld-Maarfchalk van dezen Staat, opdcoudeCom-
mifllc ofte inllruétie jongd voor den gemelden Heer van Brederode in
de voorfchreeve qualiteit gearreüeert , gedreffeert na de jegenwoordigc
conllitutic van de Provinciën , cndc geamplieerd , met het gene voor-
fchreeve ftaat , zoude behoren te werden geprocedeert , tot verkiezinge van
een ander Velt-Maarfchalk.
Ende dat in 't gccne voorfchreeve rtaat gene veranderinge, verminderinge
of vermeerderinge zal mogen gefchiedcn , anders dan by gcmeenc bewU-
linge en onderling goetvinden van de refpeétive Bondgenoten. Vertrou-
wende de meei'gcmelde Heeren uwer Ho. Mog. Gedeputeerde daarme-
de provilionelijk zoo veel in haar is , uwer Ho. Mog. falutaire intcnJc
te hehben voldaan, God Almngtig biddende, dat des zelfs goederticrenc
geÜefte zy , de diluierat'en by uwe Ho. Mog. daar op te houden , met
een fpoedigt en eenparig befluit te willen zegenen. Aldus geadvifcertin
's Gravenhage , dea derden Odober zefticn-honderd vijf-en-vijftig.
M i Hier
91 LEEVEN en DOOD van
l<re Hier kwam nog by , d.u zijn Ed. bevorderden» bet afJan.
, ^ ken vun een groot getal gchcurde en vrecmJe Krijgsknegten,
Zijn Ei.be- die in V^redcns tijd, de goede Ingezetenen der Nederlanden,
vorJerd het tot ecn groote lall verdrckte, werdenJe het voordcel hier van
afdanken aanneleac om de meerücmeldc fchrikkeliikc hoofd-fom af te
ran vreem- i ° ° ^ r
deKrijgs. leggen.
kncgten. Ucn 16 December hebben de Gedeputeerden van de Zuid-
Vertoog ^" Noord Hollandfc S/node een Removfiraniic ofte Vertoog enz.
of Remi», aan haar Ed. Groot Mog, ingeleverd» inhoudende ecn Vcr-
Pr.iit/ie Vin 2,oek t dat zy de Borgcrlijkc en Kerklijkc zaaken geliefden te
f^jj.jgp^Pj"j. verbcctercn ; dat tot dien einde, alle Mis-priefters en andere
Zuyd. en Gceftelijkc perfooncn , zonder onderfchcid ,'de vrye en opcn-
Noordhol- baare wooningen in HolUiid en Wefl-VrieflMd opgezeid , verboo-
hndfchc jgp £„ aanftonds verhinderd monte werden , en dat geen nicu-
WC , op voorgaande aantcekenmgen , mogten werden toege-
daan; dog dit vertoog is blijven leggen, tot het jaar daar aan
volgende, wanneer haar Ed. Gr. Mog. daar opantwoorden,
als op zijn plaats aantonen zal.
De Heer Johan de Witt eenige tijd quaad vermoeden
Dj oppgr- gehad hebbende op zijn opper-klerk, "Jm van Mejfen, fchoon
klerk van hy al drie Raad - PcnGonariflen van Holland agter mal-
den Heer kander bediend h.id , door dien hy op de dagen als de brie-
wiTTne!*^ ^^" naar Engeland gezonden wierdc, niet na gewoonte by
rensde zijn Edelheid quam , maar alsdan aan zijn huis eenig geheim
Rinimee- gcfprck hielii , met de Rcntmeefter van Prins H'illcm, gcnaamt
fter van fijn Dirk^vait Kuyven, het geen eindelijk aan den dag gekomen zijn-
D^rlfva'n '^^ ' ^^''^'"^ °P ^U" EdelhciJs verzoek, den 18 September de
Ruy»en en voorfchrcvc oppcr-klerk , nevens de Rcntmeefter en des zelfs
zijn vrouw huisvrouw, in 'sGravenhage op de Gevangen- poort gcbragt,
worden m men heeft hem zeer omzigcig met bezoldclingen bewaard , zo
fcaeen^'ee" ''^"S '^^^ ccnigC HeCrcn uit het Uof Provinciaal hen onderzogt
Tangen. hadden. Dc bekentenis van den opper-klerk van Rnpcuhz^on<ï
voornaamcntlijk.
Dat hy, J^n van Mejfen , gebooren in 'sGravenhaagc , op-
perfte klerk van den Raad-Penfionaris de Heer en Mr.JOHAN
de iriTT , na den Eed gedaan te hebben vangeirouvvighcidcn
Saretejfeny hem toegang gegeven is, en venroudzijngcworde,
alle
CORNELIS en JOHAN DE WITT 93
alle geheime beduiten, brieven enz: als ook eenige papieren die i6cf.
aangevuld wasren, alleen onderftaande UE Dtcnftwtlltge dienaar oi- 1
te uwer ExcelUniie ootmoedige D'tenaur , met den dag van dien, ann de
i^d»f )?4-j»(/e, mitsgaders de onderteckening van de Heer Raad-
FenftonausMr.JOHANdewiTT, Dat hy uit een misnoegen heb-
bende tegens de voorfchreve Heer jfOHilN </? «ITT, al over de
twee jaaren aan Dtrk^van Rtijven , Rentmcefter van zijn Hoog.
heid Prins Willem, alle geheime gefchriften, en befluiten ken-
baargemaakt had, zo den Staat als den voorfchreve Heer
Jan de Witt, Amptshalven was raakende, als ook eenige
brieven van de zelven Heer Jan de «7rT,gefchrecvcn aan de
Hceren afgezanten Beeverningen en Nieupoorr , en zelve
de ontwerpe, ofte kladde daar van hem aan getoond. Dat hy
naar het fcheiJen van haar Ed. Groot Mog. vergadering, alle
befluiten aan de zelve van Rup'en heeft oopen gelegi, om te
doen zien, wat inde zaakcn der Princc vanOragnien, omge-
gaan was, omtrent de Seclufie, en voornamentlijk die raaken-
de waarcn de Bloedverwanten van den voorfchreve Prins,
namentlijk de Koning van Schotland, Keurvorft van Bran-
denburg en den Hertog van Glocheflcr. Dat hy de voorfchre-
ve V4n Rupen al WRt hy begeerden , heeft laaten uitfchrijven ,
zelfs in zijn afzijn. Dat hy met van Rup'en opgellcmd had ,om
mecftcr te worden, van zeekere kolFer ten Huyzc llaande van
den ^nnó-PetifwiiarisdejfllT , daar onder andere in was opgc-
flooten, zeekere geheime Brief, by de Heercn Severning en
Nieuwpoort op den 25 April des voorleeden jaars 1654, aan de
Ed. Groot Mog. Heere Staaien van Holland en VVcft-Vriefland
gefchreeven. Dat op den laatflen May 1 ó 54 ten zijne huizen door
van RuyvtH is opgelleld , en met zijn kennis gefchreven , xeckere
brief, aan wijlenden Heerc renfmmis van Haarlem, inhou-
dende, dat op den 25 der zelver maand, de Heercn Gecommit-
teerden Raaden, ophet huys te Swietcn te gaft geweeft zijnde,
nevens den Raad-Pf«^oHrfw de jflTT, een fcherpe aantceke-
ring zoude aangeroerd zijn, raakendehct meergenoemde werk
van Sedufie, omme tegens die van Haarlem ter vergadering in-
gebragt te werden, ende op dat de Gedeptteerdens der ic\wt Sint
geprepareerd mogtc komen, in alle Ichijn, als of het zelve in-
JM ^ derdaad
94 jLEÉVEN en DOOD van
j^--^ derdaad op den voorfchreve huyze was voorgevallen. Dat in
^__.^ I dezelve brief cenige leeden van de Rcgeeringe in Holland,
worden genoemt, ondankbaareende vcrbafterde, die haar on-
chriftelijkc. verdocmelijke, ongehoorde, ende by alle Konin-
gen endcpotcntaaten, veroordeelde driften, endcRegecrzugt
dagelijks met een gevaarlijke uitvoering oeflfcnen. Dat hy ce-
nige reeden gevoerd en uitgcflrooid had , om de meergemelde
Heer Raad- f ;n/ïoH4m omtebrengen, dat mcndezelven in zijn
' koets wel zoude konnen doodlchieten, zonder daar ooit iets
tan het gercgt, of de voorfchreve Heer de Witt bekend ge-
maakt te hebben enz.
De bekentenis van Dirk. van Ru jr en was omtrent van de zelf-
de in houd, iiitgezondcrt dat hy zig daar van bediend, alles aan
vcrfchcide hooge Staats Perfoonen geopenbaard had, met nog
veel andere misdaiden, Ilrcckendc in die gevaarlijke tijde tot
een grouwzaam ea verderfelijk gevolg.
lijnEd. De Heer JOHANde fT/TT, bragt door zijn gewoonc gocdaar-
bewerkt digheid alles te weeg wat hy konJe om de gevangens een gc-
dte vonnU "^'^'g vonnis te bezorgen , fchoon zijn Ed'. daar het meeft in bc-
voor dege- "3dceld was, den eerften wierd myneedig, eerloos, cnde in.
vingenen. faam verklaard, en vooral zijn leeven uit de Provintien van
Holland , Zeeland , Vricfland , en Uitrcgt gebannen , en den
ander op dezelve wijze, dog wicrd maar voor de tijd van tien
jaaren uit dezelve Provintien gebannen.
16^6. Hier op quamen wederom nieuwe bezigheden, voor zijr\
.1 Ed. bedaande in den Oorlog tuU'chen Sweeden en Poolen^
Oorlog waar op den Staat aanftonds de Heer van opdam naar Dautz.tk,
tunchen fchikten , door dien de Ingezetenen veel belang in den üos-
en Poolen, icrichen handel hadden. Den Koning van Denanailfen, ziende
dat het den Staat ernll was, volgden insgelijks, om met haar
Ho. Mog. te beraadllagen , en te handelen , waar na voorge-
fteld wierd, om boven de 1 joo. bezolJclingen , die men met
de Lteutenant Admiraal, Heer van Obdam ,n^ D4«fz.?i^gezonden had •
totdcflclfs verrtcrking, nog vijftien Co?/)/>j^»/f ,y der van honderd
tnan, als ook een onderftand van iiooo Rijxdaalders, maan-
delijks, daar naar toe te zenden.
In deze tijd waren zoo veel vreemde wervers om bcfoldc»
lin-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. s>S
lingenteligrenjin deze Provmtie , dat daar door veel moeijc- i<ef
lijkheden onifb>ndcn, om welke onheilen te {luiten ,haar Ed. \
Groot Mog Hccren Staaten van Holland ende WelUVrics-
land, den ly Maait een pUcaat deden afkondigen , behelzende
dat haar Ed. Groot Mog. wel ernlUlijk verboden , alle W:r-
vingc van Krijgsvolk, uit denaam van welke Potcntaaten oiRe-
fublijken het ook zoude mogen zijn , ook het invoeren van eenig
uitheems Krijgsvolk door haar Landcn,zonder AGtc van haarEd.
GrootMog.de Heercn Staaten van Holland ende Weft-Vrie-
fland, np vurbcurte van met der dood geflraft te worden, enz.
Dat ook geen Krijgsvolk van dezen Staat haar zoude mo-
gen begeeven buiten de Landen van haar Ed. Groot Mog. om
aldaar gebruikt te worden, zonder haar lafl, bewilliging ofte
Patent j en dat het Krijgsiolk van de Gcneraliieithevd bekomen
hebbende, om door de Landen van haar Ed. Groot Mog. te
pafleren, de laft moeft volgen die haar zouden gegeven wor-
den, van haar Ed. Groot Mog. gevolmagtigden, boven het be-
vel van de Generalneit enz.
Het misbiuk dat zcedcrt eenigen tijd was ingefloopen door
de Eernaam van zijn Hoogheid de Heere Prince van Orag-
nien, die zoo buiten-fpoorig in alle verzoek-ichnften enz. ge-
fteld waaren, als of den Hoog gemelde Prins reeds in 't bewind
vanftaatwas, deed haar Ed. Groot Mog. overwogen hebbende
de quade g.volgen van dien in zulk een gevaarlijken tijd, het
onderftaanue bi-iljyi neemcn.
l'rydag ende Zaterdag den derden ende vierden Martii
zejlienhondert zes-en-vijftig.
TEr Occatie van de L.eflurc van zeckcre Memorie, v.in _
lil r, ^ j 1 1 Forme m
wegen den Hvere Pnnce van Oragnie, am de Heeren pi,bli)cque
GecommitieerJe RaaJen gcprsefcntcerd , daar inne gemeldcn Aü ntege-
Heere Prince met de woorden van Sipie Hoogheid, zonder ee- bruiktn,
nige andere byvoegirge wcrr uirgcdnikt, is, naar voorgaan- |^°"(^^^j^j,,
de deliberatie verflaan cr.de gercz^lveert , dat de voorlchreve {ansqucue'
Memorie, als vorens daar op te dilponecicOs zal moeten werden eua.
SP'
96 LEEVENenDOOD van
i6<6 g^''^'^'"'^^^''' » cndc dat in alle Aften, daar inne de naamc van
'_ de welgemelde Hcerc Princc zal werden gebruykc , in den
beginne eens, ende ook in de onderfchrijvinge, zoo 't zelve
te paffe komt, zal moeten werden gefteld , Den Heete Princtr»n
Ora^nicity cndc dat als dan in 't vervolg, zal konnen werden
gefield, "^ne Hoogheid, als relatijf tot het voorgaande, ofte Hoof
gtmelde Heire Prince , ofte diergelijke , na welgevallen : En-
» de zal hec voorfchrcve gerezolveerdc van haar Edele Giooc
Mog. aan de Heeren Raaden van welgemelden Heere Prmcc
toegezonden worden, omme haar daar naar te rcguleeren.
Zijnde ter dier occalie ook goedgevonden ende verftaan, dat
zo wanneer den naam van den Heer Prins Willem van Nas-
fauvv, in ecnige Aften werd gebiuykt, daar by niet fimpclijk
zal mogen werden gevoegd, Sittdhoiider , zonder eenigc verder
Expreflie, maar dat gcftcld zal moeten werden, Stuihoudavan
VricsUnd.
Hier na verzogt de Princefle Douaricre aan haar Ed. Groot
Mog. by gcfchnfc . dat door d'afwezenthcid en ongemakken
der voogden , over zijn Hoogheid gertejd, zy wenfchten dat
haar Ed. Groot Mog. geliefden wejcrom ymand uit het mid-
den van hunne vergaderinge, ende Hove van yuftitie te vol-
magtigen , ofte haar Hoogheid te vergonncn , dat zy met loe-
ftcmmingc van haar Ed. Groor Mog. uit dezelve ymand mog-
te verkiezen , die haar met raad en daad voortaan zoude by ge-
lieven te ftaan , om dat de r?//)// wc! opgcbragr zoude worden,
en in de voctftappen van zijn Dooriugiige Voor -ouders tre-
den, enz.
Schriftelijk Haar Ed. Gr. Mog. lieten den 4. Augufty op dat verzoek
verzoek hun befluic nazien, van den veertienden January 16? 1, in-
'n^ er. houdende , dai geen per foon van 'Rcgirwge tn de Voogdyfcbuf over de
Douariere ^'i'ict VrfH Oragnie x.oude wotdefi gebruikt , als mede gelet op de inhouden
vanhaar der Iiijlriiüien voor de Refpecltve Hoven vdttjitjlitie ende Infpcüie, mede
Ed. Groot p^ uadcr Ampltaüe vAn dien, inde ja at e i6/^:{ gearrejletri, dies hebben
re de Staa-' ^7 dez.clve Refolutie en ttijlruüte volhard , en is dien volgende verjUaH ,
ten van dat in bet voorjz,. verz.ock^ niet kan worden geneeden.
Holland Waar op de Heer Trtglandus over de jonge Prins, die nu zes
V^'^a'^T jsar^" o"^^ geworden was, gefteld wicrd als zijn leermcefter
oui hci» in de GodvrugtigheiJ ic onderwijzen. Den
CORNELIS en JOHAN DE WITT. <)j
Den Oorlog, tuflclien den Koning van Poolen , en den Kciir- j /C -/•
vorft van Brandenburg, voortgezet werdendc, maakrcn de \ '_
Gezanten van haar Hoog. Mog. tot Co^^aihaigen^QmC^ Augus DeHecren
tus een nader verbond van vry waaring, mei zijn Coninglij- a'gcmtep.e
ke Majefteit van D««eff;<tri!;(r«, welk vervolgd vvicrd door een ver- Staatennn.
drag mee den Coning van Sivteien, den ii September tot £/t/H^ ^2"^'^"^
geflooten. verbond
Den opper-zecvoogt Opirfffj , vertrok den 8 0£tober , van f"" Deoe-
Danzig met 50 Scheepen , en quam den 4 November wederom""'"^'"'.
behouden zoo in 't Vlieals de Maas binnen. De Schout bynagt ^fr^"* ^^
Ttowp, keerden insgehjks wederom , na dat hy by de voorfchrevc met Swe-
Stad I ) 00 bezoldehngcn aan land gezet had, door dien den Koop- fifn.hct E!-
man in Holland, veel aan deffelfs behoud geleegen was. bmgsver-
* Hcc jaar te voorcn was den 16 Dicemher een Retmtijlran- f^"^^^/
<«,oftcvertoog, van de Kerkelijke, aan hanr Ed.Gr. Mog. we- DenAd-
gens de Papen ingeleverd, waar van veele nog foo opgcblnfcn wa- mir»»' o^-
rcn.door de vryheid die hen by het leeven van de overlceden Prins ^^^°-^'^
ryillemdell'WiS tocgelaaten,dat felfseenige driftige niet ontzagen, Holland.
fig met zaken van Staar op de (loei te bemoeijen, wordende in dek Tromp
ti)d , door het vcrflag d,it de Heer Johan de IVITT azn haar Ed. '"•; "°°
Gr. Mog daar van dedc.cenigcrmatcn beteugelt, en wegens de ^jnf/ig.'*"^
RemonftrMiieoihti Vtnoog, hebbende Htere Siaaten van Hol- ,„ ^ ,
II- i-i n 11/1 "UeLjcoe.
land,na rijpe overweginge,cenparclijkverliaan ,endebcflooccn, pureerden
dat de voorzeide Rc>«o»/?r4«fif c.ftc Veitoog van Reedenen (daar der Synode
by gevoegt) zullen gejeponecrt, of aan een zijde gelegt worden. En verzoeken
hebben de Leeden van haar Ed.Gr. Mog.ier vergaderingeaan- op^hu°°„'^e
genomen, de Predikanten, elk inde zijnen tevermanen , en te Remon-
vcfzorgen ,dat zy in het toekomende geen diergclijke verzoek ftfan^ie in
aan haar Ed. Groot Mog. nog opde voorrchreeveR«;/owy?i-.inneP^""^''^'
vordere aanhouding zoude doen; en datde gemelde Prcdikan- J^^g^JJo'
ten behoorden te vertrouwen , dat door haar Ed. Gr. Mog.
goede voorzorge, wegens de buitenfporigheden der Papen en
Pausgezinden, binnen dezeProvintien, door betamelijke mid-
delen, tegen gegaan en ingetoomt zullen werden, als naar be-
horen.
De Heer jfOH^:^ de mTT meenigvuldigeklagten krijgen- ^^^i- ,
terp Botk. N de, in Holland
verboden door 't aanhouden ran de Heer Johan de V/it,
5,8
LEEVEN en DOOD van
l(.eC de,hoeIigtvaai'dig den een den ander door geheel Holland voor
\ ^ denDcgc, Piftool cnz:eifchcen , waar door de braafllc mannen
uit de waerclJ gerukt wierden, befloot , het zelve aan haar Ed.
Gr. Mog. de Heerc Staaren van Holland en Wcll-Vricflind
te vcrtooncn. Het vvclk .overwogen zijnde , wierdditjaar by
P/.««rf^t heel Icherp verboden; en dewijl eenig misbruik ge-
fchiejen , omtrent het onderfcheid luflchen de Hcercn Gedepu-
teerden ter Vcigaderinge van haar Ed. Groot Mog. ende Ste-
den, beüooten de Heere Staten van Holland en Wed- Vries-
land , en op het voordel van de Heer Raad Pen^ioniiiisdeiylTT ^\\ci
volgende.
Satiirdag Jen i6 September i6$6.
Is naar voorgaande deliberatie by de Lecden cenpaarlijk ver-
dam endc verklaard, dat zoo wanneer in eenige A<5len , Re-
lolutien , ofce anderzints gebruikt worden , de woorden Rji-
derfchap , Eedeleu , ende Steeden, als dan door het voorfchreeve
woord Steeden, niet zal verdaan werden, de Gedeputeerden in
deze vergaderinge comparerende ; maar Burgermecderen , en-
de Vroedfchappen zelfs, die door de voorfchreeve Gedeputeer-
den alhier ter vergaderinge alleenlijk werden gercpriefenteert.
Door Ste-
den te ver-
ftaan
Vroed-
fchappen
code niet
deGedepu.
teerdea.
Het Vierde Hoofd-Stuk.
l6<7. T\^^ J^^"" ^^^ ^'J" bsgin met de vcrfchillcn , die eeni'ge tijd
I JÊ geleeden, ontdaan waaren 1657 wegens het verkiezen
"^■"'^ van een Opperhoofd,ofte f^eld-Uaarfcbtlk,, over de krijgs-
magt van den Staat, waar inde ProWnr/f vanrr/f/?rfw<»zigbooven
al zeer driftig toonden, zo dat haar Ed. Groot Mog. op het
voordel van de Heer Raad-Penfionaris de W i tt , het volgende
bcüuit namen.
Rc
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 99
Refolutic van Haar Ed. Groot Mog — —
Hceren Staaten van Holland ende
Weft-Vriefland.
Woonsdag den 17 Jamiary 16 f 7.
,>T^E Raad-Pcnfionaris, heeft ter vcrgaderinge gernporteert , In'tftellen
,> i.1ai de Hceren van de Riddcrlchap, enüc d anoere Le- var, een
,, den van deze vcrg.ideringe, by Rclolutie van dato den twaalf- ^"^^^"l'"
„den dezer lopende maand gecommitteerr , omme 'i overkg- gccnovcr-
ii gcn,cnde t' overwegen wat midüekn by haar lid. Groot Mog. ftrmnung
„zoude dienen te werden gcbruykt , ende by der hand genomen , '^ gedogca.
,,tot bcrcikmge van dirzclver lalutair oogmerk, omtrent bec
„ Veld-Maarlchalks-Ampt dezer vcrcenigdc Nederlanden ,endc
,, 'loppcrcommandement over 't Leger van den Staat , ende wel,
,» byzonderlijk tot verhinJermge van den voortgang der Fro-
„ceduurcn, by ccnigc Gedeputeerden van d' andere Provinii-
jtcn ter Gencraliteit , op den vijfden en den zesden dezes aldaar
jigiëntamecrt , omme tot het af.nftellen van een Veld Maar-
jjfthalk over de Militie van 'i L. and , by overlUmmingin weer-
,» wille van haar Ld. Groot Mog. eenig bcfluyt te maaken ;
j, mitsgaders tot ftuylirge van de Escturie dtr defleinen, die
„ten voorfchreve einde aangclegt zijn , ofte hiernaarmaais nog
I) aangeleid zouden mogen worden; naar rijpe ende aandagtigc
,,overwigmge van de natuure der voorfchreve Militie, ende
„ van 't Rtgc, de Stauten van de rcfptftive Provinticn compe-
„teerende, over ende omtrent de Soldattsque, t' haarder be-
„zoldingc ftaande, geoordeeld hadden, evident ende demon-
j.llratief te wezen, d;it geen commandement ter waareld, hoog
„ofte laag, egecne uitgi-zonderd, over de voorfchreve Solda-
„tcsque kan werden gccontercert , als by expres confent, en-
„ de bcwiUigingc van de Staaten, hare bttaals-Hceren , en dac
„over zulks ook egecne Vcld-Maarlchalk, of ie ander üver-
„ hoofd , hoedanig 't zelve ook genaamd mogte werden, wel-
„kers gezag zig mede zoude extcndcrcn over de Militie, (laan-
N 2 de
loo LEEVEN en DOOD van
igcy 1. dc ter bczolJinge van deze Provintie weiiclijk kan werJen
'_ oaangcftcld, dan by concurcntiecndecxprcfle bewilli^ingc van
„haar EJ. Groot Mog:. Dat voorts de vv'clgcmcldc Gccom-
>, miticci de Leden, het oog flaandeop de jcgcnwoordigc con-
„ftitutic van tijden, ende ziaken, wydcrs geoordeeld hadden,
„ het aanftcllen van een Veld-Maarfchalk , ofte ander Ovcr-
,, hoofd over de Militie v«n de gczamcntlijke Bondgenoten ,
,,t'cenemaal onnodig te wezen , ende dat mus dien het zelve
,,Vcld Maarfchalkfchap om vcrfcheiden redenen , breder by
,, monde gededucecrt , behoort te werden gehouden voor gc-
„mortificecrt , fpecialijk mede dat van wegen haar Ed. Groot
„ Mog. alles op dat fondament behoord te werden gcdirigeert,en.
,,de voor een vaftc maxime gchoude dat een Pcrpetuel Chef,
,,ofte overhoofd over de militie, van dezen Staat te (lellen , niet
,, alleenlijk onnodig, maar ook t'eenemaalondienftigis, om re-
edenen , ende op de exempelen brecder gededuceert ende ge-
„ alligeert in de Deduftie by haar Ed. Groot Mog. opden vijf-
,,en-cwintigllen July des jaars zeftien-hondert vier- en -vijftig
,,gearre(lccrt, maardat, zoo wanneer by tijde van Oorloge
,,cnde hoogdringende noot, haar Ed. Groot Mog. nevens d'
,, andere Frovintien , zouden mogen goed vmden tot Elcdlie van
,,een Overhoofd over de Militie van dezen Staat te procede-
„ren, ofte dat anderzints by d'een of d' andere occafie, ecnig
,, gros by den anderen getrokken, ende daar over ecnig Chef
jjgcftcld zou Je moeten werden, als dan aan zodanig te ver*
,, kiezen Overhoofd, ofte Chef, niet en behoord te werden
„gegeven pertuelc Commiffie, maar allecnchik voor zodanige
,, Expeditie ende Vcldtogt, ofte occafie, als dan voor handen
„zoude mogen wezen ; Dat op de vooren gcè'xpreffccrdcfon-
,, damcnten,d' andere Provinticn in alle mmnchjkhcid zullen
„werden verzogt, met de voorgeroerde geëntameerde delibc-
j.raticnophet aanftcllcn vaneen Vcld-Maarlch.ilk als boven, en-
„de *t gene dat daar toe aanleidinge geeft , niet te willen voort-
„ vaaren, maar ter contrarie alles met, cnJe nevens haar Ed.
,, Groot Mog. opdc voorlchrcve falutaire gronden, ende maxi-
j, mes , ten bellen van den Staat in 't gemeen , ende tot conferva-
,f tic van de rcgtcn,hooghedcn cndc vryliedcn van yder Provintie
in
CORNELIS en JOHAN DE WITT. loi
„ in 'c particulier , te helpen dirigeren , met vcrklaaringc , dat »/r<.V
„haar Ed. Groot Mog. haar altijds bereid zullen houden om. ^_£^
), me daar over met de andere Bondgenooten nader te concer- *
,, teren , endc 't voorfchrevc haar fentimeni , met explicatie van
„alle particulariteiten , breJcr re juftificeren : Edog in cas d'
„andere Provmtien , ofte mcerendeel van dezelve, dien on-
„ aangezien , buiten vermoeden , iets contrarie de voorgcroerde
,> maxime zouden mogen willen refolvccren, ofte tot het aan-
,) (lellen van ecnig Ovtrhoofd over de Militie, van 't Land, in
jjWcerwille van haar Ed. Groot Mog. by ovcrftemming trag-
,,ten te procederen, dat als dan van wegen deze Provintic,
,,naar voorgaande aanwijzinge, ende vertooninge, dat in 'c
„vermogen van haar Hoog. Mog. niet enif,in weerwille vanee-
„ nige Provintie, over de Militie, ftaande ter bezoldinge van
„ dezelve Provintie, cenig Overhoofd, als boven aan te Hellen ,
„klaarlijk, ende pcfitivclijk zoude dienen te werden gedenun-
„cieert, dat haar Ed. Groot Mog. zodanige infraftie in haar
„regt, ende geregtigheid niet zullen gedoogen , maar alle ex-
„ecutie van Commandement, ofte cmploy van zodanig prje-
„tens Overhoofd zullen weeren, tegengaan, ende beletten,
,,cnde fpecialijk zodanigen ordre ftellen, ende die voorzicnin-
„ ge doen, dat al zulk pr^tcns Overhoofd egeen gezag ofte au-
„thontcit ter wacrcld over de Militie van de repartitie van
„Holland, ende Weft-Vricfland , ofte over ecnig gedeelte van
„dezelve, zonder eenige exceptie, en komt te exerceren;
„ende by zo verre de animofiteit van de voorfchrcve andere
„Provinticn baar buiten alle verwagting, zoo verre zouden mo-
,,gcn portercn, dat dezelve, ongeagt de zelve denunciatie,
„echter tot d'cfFeftivc eleélie van zodanig Overhoofd, ende
„tot het beëdigen , mitsgaders tot het uitgeven van Commis-
„fien aan den zei ven, quamen te treden, dat als danby, of-
,,te van wegen haar Ed. Groot Mog. aanüonds, tot beter con-
„zervatie van haar regt, ende geregtigheid, ende tot cfficacieufer
„uitvoeringe, van 'cgecne voorTchreve ftaat , tot het aanftel-
„ Icn van een particulier, ende Provintiaal Overhoofd over de
„ Militie, t'haarcr bezoldinge ftaande . met der daad zoude die-
„nen te werden geprocedcert; Endc op dat zodanig onver-
N 3 wagt
lox LEEVEN en DOOD van
jgry »>W3gt geval, ('c gunt GoJ verhocdej haar Ed. Groot \fog.
. „vooi komende , alles volkomentlijk mag wezen gepr^epareert
I, toe d' uitcrfte cxcccutie van 't gene voorichrtcve (laat toe , ex-
j.clufivc, dat dcrhalvcn ook van nu af aan nader beloigne zal
1, dienen te werden aangelleld , ende wel rijpelijk overlcid op
,, wat voet, ende maniere, mitsgaders op hucdmige inftruc-
», lie zodanig particulier, ende Provinciaal üvcrhoutd, zon-
,, der labcfaAie van de boven geëxprcflccrde gronden ende
„Maximes, in zodanig onvcrwagt geval als boven, cfteélive
„verkozen zoude werden: dat vooits ook, tot zcekerder ver-
,, hoedingc, ende voorkominge van zodanige ongclcgcndlicid
„als boven, van nu af aan by eenparige Rclolutie van baar
,,Ed. Groot Mog. zouden behooren te werden vaftgefleld,
f, dat aan de Perlonagie, ofte Pcrfoon die zig op al zulke on-
„ wettige Ele<5lic , als boven, in de Charge ziiudc mogen laten
,, inftallcren , ofte daar toe beëdigen, nu, nog naarmaals van
,, wegen, ofte voor de ilemmc van haar Ed. Groot Mog. dezelve
,, Charge > ofte eenigc andere digniteit, gedefereeir, maar ter
,, contrarie allidclatie van digniteit oj> den zclvcn 'i zy Vïili-
jitair, 't zy Politijcq van wegen haar Ed. Groot Mog. gecon-
,, tradiceert , en Je, zoveel in haar is, tegengehouden zal wcr-
„dcn, alwaar 't zaakc dat haar Ed. Groot Mog. ook ander-
,,zints niet ongenegen mogtcn zijn geweert , onime aan zoda-
„ nigc Perfonagie, ofte Perfoon alle eer, ende digniteit te
,) helpen toebrengen: met fpcci.<le ovcrgifte, dat van dcvoor-
,,(chrevc te necmcn eenparige Rclolutie, ook met anders dan
„met eenparige (temmen van alle lieden dezer Vergadtringe,
„naarmaals zoude mogen werden gcdilpcnfccrt.
,, Ende nademaalop voorgcrocrüedelibcratien der voorfchrc-
j, ven vijfden en zesden dezes ter Generalitcit voorgevallen,
,,ook niet zonder vcrwondeiinge is geremarquecrt , dat ccni-
, ge Hceren Gedeputeerden van de Provinticn , hair op dezel-
„ vc deliberatien hebben gelieven te dienen van oude Rc(o-
„lutien , als over jaar, en 'e dogby de Heeren hair Principalen
,, aangaande het aanrtellcn van een Veld- Maarfchalk genomen,
„al hoewel 't zcdcrt dezelve tijd, dien aangaande, meikclijke
„veranderingen voorgevallen, ende ook by onderling goed-
vinden
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 103
«vinden van de refpeólive Provinciën notablc Concepten op t/^»'
,, 'f pjpier gebragc zijn , dat dcrhalven ook aan de Staatcn van
jjdc rcfpcótivc Provinticn MhtMis tnutandus naa yders gclegent-
j. lieid , by ferieufc ende geraizonnecrdc Brieven van haar Ed.
,, Groot Mog. het gepairecrJc op den vijfden en zesden dezes,
j, mitsgaders het boven geèxpreflcerde fcntiment van haar Ed.
,, Groot Mog. daar omtrent kennelijk gemaakt , ende gerepre-
,) Tenteert za! worden, met ganfchgedienllig verzoek , dat haar
,, Edele Mog. alles mede op de voorlchrevc falutaire gronden ,
3, ende maximes, ten beften van den Staat in 't gemeen, cndc
j, tot confervatie, van de Regten , hooglieden, cndcvryhcdcn
,>van de refpcftive Provinciën in '[particulier, willen helpen di-
),rigeren, immers in cas haar Ed. Mog. daar omtrent van ee-
,,nige andere inclinatie mogte zijn, dezelve inclinatie aan haar
), Ed. Groot Mog. in 'c minnelijk te communiceren, ende mid-
),dclcr\vijlen de Heeren hunne Ordinaris Gedeputeerden ter
„Gencraliteit by aanfchrijvinge, ofte anderGnts bekend te ma-
t, ken, haare Ed. Mog. intentie te wezen, dat de voorfchreve
„deliberatien ter Gencraliteit, voorals nog, mogen blijven in-
>,ruspen(o, ende dat zy luiden ook derhalven haar niet ver-
j, der willen dienen van eenigcoudc Refoluiicn die by haar Ed.
„Mog. hier bevorens over 't voorfchreve fubjeft mogen wc-
,, zen genomen ; met by voeginge , dat met haar Ed. Groot Mog.
5, haar altijds bereid zullen houden, omme over debovengepo-
>, fecrde gronden , ende maximes 1 ofte de fpeculatien die daar
,, omtrent zouJcn mogen vallen , haar Ed. Mog. ende d' ande-
„re Bondgenoten nader te concerteeren , ende daar omtrent
„zodanigcn voet te helpen beramen, als tot verzekeringen van
„den Staat in 't gemeen , ende tot gcruilheid van yedcr Pro-
„ vintie in 't particulier , bevonden zal werden de falutairfle , cn-
„de bequaamfte te wezen: waar cp zijnde gedeiibcrccrt , en-
», ded* inclinatien van de Heeren van de Ridderlchap, ende
„andere Leden dienthalven gehoord, is vcrllaan, ende gere-
„ folveerd, dat het voorfchreve geadvifeerdc by de Heeren Ge.
«deputeerden van de refpettive Steden, bygelchrifcza] werden
„overgenomen, omrac daar op den laft, ende de Refolutien
»i van de Heeren haarc refpedive Principalen ie vorderen, ende in
104 LEEVEN en DOOD van
m<ry te brengen, ten einde op cene zaake van zo hoog engcwig-
j ^ te nnec meerder foliditeic gerezolveert moge werden.
Al het welk op dingsdag daar aan, zijnde den 23 January
by haar Ed. Groot Mog. bcllooten is.
Woensdag den 14. January, hebben de Hccren Staaten van
Holland endc Weft-Vrieflind hier over gefchrcvcn aan de
Prormtie Vin Vriejlund, Over^jjel, Uitrecht , endc GelderUnd, en
heeft het gchcele lighaam van haar Ed. Groot Mog. des an-
derendaags, zig ter Gencraliteit vervoegd, cnde aldaar met be-
betuiging van crnft , ende yver, doen Deduceren o( verklaa-
rcn haar Ed. Groot Mog. niccning , omtrent dezelve zaaken , ten
welken einde, de hooggemelde Heercn van Holland, op den 27
May een zeer omllandigcDf(/«(2;* uitgaven , die al te veel plaats
zoude beflaan om hier necvens te voegen. Dit gedaan zijnde,
deed men groot werk , om de zwaarc verfchillen tufl'chen de
Regeerders in de Provintie van Orcry/ir/ by te leggen, waar
van zeekcr fchrijvcr zegt.
,,Na dat in de begmnc van de jaare i65'4 De aanmcrktlijk^fte
\,tweedragt en fcbeuringe , by menliben gebeugeiiijfe in dez.e l'ereeingde
f, Nederlanden voorgevallen, is geweefl, indeProrimier.viOverypl,
„in twee gcwigcige partyen, die gelchiedc, dat beide de ver-
,,fchillendcdeclen hasr hebben gedragen als Staaten, en zulks
„als de wettige 5o«ra<»wf Ovcrigheid van dezelve Provintie,
„dat zy den anderen m die <ju4//ff;f hebben beoorlogt, inzulkcr
,, voegen, dat de Stad van HaJJelt by d'ccnepartye, naeengc-
,,hcele belcgeringe, ingenomen i?: Inde voorfchreevc ver/chiN
,, len hadden zig, volgens de Maxime der Grooten ,gcmcngt den
„ Hcerc Stadhouder van i'ricjland, en was by het cene deel tot
,,Stadlwuder, Gouverneur en Capitein Generaalvan Overrjfclaangena-
,,men, waar door de voorfchreve twecdragt en fcheuringetot
„de voorgenoemde buitcnlporigheid is uicgeborften, en den
,,tijd van tufichcn de drie en vier j^iar l.ing geduurd hecfr.
DeHeer „Maar eindelijk , die Heeren bemerkende dat haarc vcrfchil-
RaadPenfi- ,,lcn daar door oneindelijk waaren vermeenigvuldigd , ja dat
°"*""''. ,, het quaad als ongenecfciijk geworden wa$; hebben zy haar
Heer *an * »»tl°o'" tuflchen fpreeken van de Heer Raad-Pcnfionaris ( de Witt)
Polsbroek. laatCt)
Cjccommicecrdca van de Scatca van Hollind , verccnigcn dit van OrcryOfcl.
CORNELIS en JOHAN DE WITT. lo^
„laaten bcwccgcn , om alle haar verfchillcn te verblijven aan <<-«'
„ de uitfpraake en bcflifling van twee }ieeren,hj de Staaten vandez.elve ^''
„ Provintie daar toe aan te jiellen ; welke volgende , by haar Ed. Gr.
>,Mog. daar toe gevolmagtigdweezende, den Heere vanPolsbrotk^
f,&c, Burgcrwei'jier der Stad Amfterdam en. de voorlchreve heere
„Raad-Periftonarts ( De VVitt), hebbende die beide Heeren»
>, de voorlchreve verfchillende deelen, vandewelgemelde Pro.
,, vintie van üveryflcl, opmceftalle haare opllellen van onec-
j, nighecden, inder minne verdragen; en voorts by haar allenodi-
>, ge narigiingen, ichikkingen, onderrigtmgcn , cnEcden, op
,> 't Ruk van de Regccringc der zelver Provintie beraamd, en
„op 't papier gcbragt zijnde; is op den 20 Auguity 1657. over
„allede voorlchreve oneenighceden, op den naame van de
„ Heeren Staaten van Holland en Wed-Vriefland uitgcfproo-
„kcn, en onder 't grootc zeegel van haar Ed. Groot Mog.
,, uitgcgeeven een foUmncle uttjpraake , en bcflcchting op alles,
„met invoeging van de voorlchreve narigtingen .fchikkingen ,
„onderrigtingen en Eeden, tot voorkominge van diergelijkc
„ongevallen in het toekomende» en dat met die voorzig-
,,tighcid en regtmatigheid, dat beide de vootfchreve verfchillende de-
,yten, daar mede genoomen hebben vergenoeging en voldoening in der
,, voegen , dat daar op aanftonds de voorlchreve gelcheurde re-
,igeeringe vercenigd, de vcreifte rufte en Vreede in de voor-
„fchrcve Provintie wederom herfteld, en tot deezen huydigcn
„dage toeagtervolgd is,
In den beginne van het jaar i65'5', en naderhand nog in De Heer
't einde van i6j6 is meede een z.eer danwerkeli)k,e onsenmieid}?}}^'*'^^
ontlUün , in de Provintie van Gtoeninge tn Ommelanden, z,oo- jgpy^gg^. "
danig, dat het lighaam van de voorfchreve Ommelanden, endenvere-
ovcr zulks de halve Provmtie in zig zelven gcfcheurd zijnde, nigtdievjo
alle Rcgceringe- en bewmd van Justitie aldaar heeft ftil gedaan, ^''0^°'";
in welken geval zonneklaar heeft gebleeken , of zodaanige on-
cenigheid beft door den Stadhouders en Gotiverntttrs , of wel door
het gezegen het beleid van de Regeerders konden by gelegd wor-
den; zijnde zulks, dat haar Hoog Mog. van de vooilchreeve
verfchillen kenniflè bekomen hebbende, zo d' ecne als d' ande-
re rcize , aanftonds de Heere Stadhouder der gemelde Provintie ver-
Eerjle Boek., O zogc
io6 LEEVEN en DOOD van
lijk
dat zulks maar Olj m het vuur gcweefl »; zo verre, dat de voor-
fclirecve Stadhouüer, beide de reizen genoodzaakt is geworden ,
aan haar Hoog Mog. daar over te Ichrijvcn, ddt by die x.aake
voor heiH ondoenlijk^voiid , met verzoek, dat het h,uT Hoo^ Meg. ge-
lieve moeten ^ ten dien einde, Gevtlmagttgdeniiit den haarcn detwaards ie
x^ndcn^ het welk zo d'eene als d' andere rcize gefchied zijnde,
de voorfchreeve of^ercezene onlufien , daot bemiddeling van de gemel-
de Gevolmagtigdcn, t' elkcns tot genoegen van beide de ver-
fchillende dcclcn, bygeicgd, en de Regeermgc der voorlchrcc-
vc Ommelanden met bondige narigtingen, oj> de naameenovdei 'iz.ee-
gel van haar Hoog Mog. met belteven vah de voorjcbteeve Ommelanden
Tclve , bepaald en vajl^ejleld is.
HwrEd. Den zó April hebben haar Ed. Gr. Mog.deHecren Staaten
Gr. Mog. van Holland» en VVeft-Vricfland ,op het voordragen van zijn Ed.
doen een een zcernuttc zaak voor hiinnc Ingezcetencn in 'twerk gefield,
^*^*S°P'^«te weeten , by Placcaatccnbcflagopalle Scheepen, Koopman-
Scheepen, fchappen , penningen en goederen gedaan, welke die in Vrankrijk
toebehoorden, tot vcrgocdingccndcherftcllinge vandeCchaade
die deezc ingczeetenen hadden geleeden, ende vorders zoude
mogen lijden , (door de onreedclijke m bcflagneeming , en het
aanflaan in Vrankrijk van alle goederen, ende Waartn, toebc-
hoorcndc de ingezeetencn van dcezen Staat, ) met bevel , om
in Z4 uuren, na dccze afkondiging, aan te gceven, al zulke
goederen ende Koopmanlchappen, als iemand van die in Vrank-
rijk zoude mogen onder zig bcrullen Je hebben , en zo voorts,
op een boete, by aldicn anders bevonden wierd, Yan het zelvei
en een vierde deel daar en boven te verbeuren.
Korten tijd hier na, hebben haar Hoog Mog. d'algcmeene Staa-
ten , insgelijks verboden, het inbrengen van allcFranIche ge-
waficn en handwerken : waar door 1'rank.ryk. heel benauwd
wierd, dewijl alle de wijnen. Papieren, doffen en Paiijflc aar-
digheden, onvcrkogt bleeven , en by gevolg geen geld van
quam. Tot Parijs en in andere Steeden was groot gemompel over
dit beflag, uit alle de Ptovtntit quaamen klagten aan de Ko-
ning,
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 107
ning,en verzück-fchiifcen , om de Hollandfcbe Scheepen teont' t6<7
flaan , of dat zy by gebrek van dien, alle in de uiteiftc armoe- __1
de zouden vervallen ; en om dac dit een zaak van groot gevvigt
is, en weinig bekend, zal ik dcnleezeraan toonen , hoc veel
Vunkr^k. hier aan gelecgcn was, door etn i^fi van de hand-
werken, en waarcn, dic uit l'rankf^k. in vreemde landen , dog
voornamentlijk in HolUnd werden gevoerd , volgens het Ver-
toog van den Koning van Vréinki^k,, aan de koopluidc van Parqs
gedaan , en zeer naaukeiirigopgenoomcn, als ook volgens het
bcrigt van den Hollandfchen Gezant in VrAukrijkt de Heer
Boreet, aan haar Hoog Mogende, de HecreScaaten Generaal ge-
daan.
,, Ten eerften,groote mcenigtcFluweelen , Fulpen , Satijnen , Watfchi^
,, goudeen zilvere LaakenSjArmoifijncn, en andere zijde waaren , '^^K^■^!'^-'
„ die tot Lioiis en Teiirs worden gemaakt. Dewelke bcdraagen "^^^ y„/
,,over de Ses Milioenen of jejlig T enne- Gouds. bod v«n
z. Aan zijde-liiifcn , Kanten, Paflemcnten ,Knoopen ,Lut- ïijo'nko.;
zen, dic lotP^^w, fiow^ww ofie daar omtrent worden gemaakt, ''°"^'"''*
. , I,- r-- goederen
voor de waarde van twee Mmoenen of Tiemitg ionnegouts. alhier.
3. Aan Kaftoorhoeden, Vigognes, wollc- en haireHoeden,
die tot Par^s en RouaM worden gemaakt , voor vijftien Totine Gouts,
4. Aan Pluimen , Draagbanden , Waijers, Kapers, Masques,
vergulde en Gcitipiculeerde Spiegels , Horloges ^ en andere
Kramery, voor meer als twee Miüioenen oitwmügTotme-Gouds»
y. Aan hanJfchoencn, die gemaakt worden for Tarijs, RouaM^
rendcruc , en Clerwont , voor m: er ihv^ftienTonne- Gouts,
6. Aan gefponiie Wollc- gaarens, welk door geheel Vicardijcn
worden gcfponnen, voor de waarde van meer als 1 5 Tonne-Gouts.
7. Aan allcioorten van Papier . 't welk gemaakt woróinAuver'-
gfie , PotBcti , Limctfui, Ch^tnipagtJeende Norwaudtje , voor meer als
twee mtlltoeuen of twintig Tonncn-Gouts.
8. Aan Spelden en Naalden , die tot Par^s endc in Kcrmatidi'
y?» worden gemaakt, cndeHoorne, Beene- endePalmhou-
te Kammen ,voor vijfmaal bondert-dutfent GuhUfis,
p. Aan aardigheden, die gemaakt worden in Auvergne, voor
meer als z.es-maalhondert-duifeni Gulden.
10. Aan Lijwaaten , zeyldoek» die in£r«(<^flf, en NormAtidi'
O z je
io8 LEEVEN en DOOD van
16^7 ^' gemaakt worden voor meer als jo TmneGouts.
. 1 1, Aan HuysraaJ , als Bedden , MatralVcn , Behangfcis , Dec-
kcns, Crispen , Franjens ende Aio/«j van zijde, meer als
vijf Miüwenen Guldens ^ of \ijf(ig Tome.Gouts.
12. Am Wijnen, %.o\i\iGascotgne,Xamoigne, Nantois. als an-
dere phiatzcn, voor de waarde van meer als vijfMiücjotncnoi
vi;ftig Tontie Goiiti.
13 Ain Brundeu'ijn, Az.j>ien , Cidre em.v oor vi]f tien houder t dui'
■Lcnt Guldens.
14. Aan SafFraan, Vaflel, Zeep, Hooning, Amandelen,
Olijven, Kappers, Piuimen, Brignolles, voor meer als twee
Miütoetien , of tiphiiig Tonne. Couts.
if. AanSout, iWejurcn meer a]sv^ f o^z.es}wndert Scheepen, d\c
afgehaald worden tot Roebelle, Maran, Brouage, de Eilanden
van Oleron endc Ree. enz.
Voor my, ben genoegzaam verzeekcrd, dat zeedertdit ,in'c
jaar 1657 opgcnoomen is, de meede waaren wel eens zo veel
bedragen hebben, om dal men hoc langer hoe meer zig aan de
Franfche Modens heett gehegt ; en hier nog niet onder begrecpen
zijn al die meenigte Goud- enZ»/vfr<ir<i4f, Zijde en Saijettc Kous-
fen,Schaaren, Meflen, Paruiken, en vooraldemoJenfeStofFe,
tot vrouwe en mans kleedingc.enz. het welk ecnzwaarcfchat,
V zaamcn gercekcnd , zoude opbrengen.
Den Ge- Dewijl wy cenige jaaren ongelooflijke fchaaden geleeden
x»iit Boreel hadden door de Franlche Zee-roovcnjcn , gelijk de Heer
''^'T"c; Gezant Bor«/, dit jaarte vooren, heel klaar en kortdaad te ken-
ningvan ' ""^^ gaf aan de Koning, flaande op het voorfchreeve fchielijk
Vrankrijk, bcfljg vanVrankri'ik. Hy toonde zo , wat geweld onder de naam
hetonge- van Konings Scheepen, de zec-roovers aan de Hollanders ge-
laof/e Ke '^*'^" liaddcn ; dat het Zijne Mecllers fchandclijk gewecft zoude
jerUnders Z'jn , de Hollandfchc Oorlog-fchecpcn , door vrybuitcrs , te laa-
ion. te ncemen , dewijl dctclvc rtcrker waaren i dit het hen
laftig gewcell zoule zijn , van hen niet te hebben konnen ver-
deedigcn als binnen PatIjs, daar zy te vergeefs voldoening
verzogt hadden , wcgcüs hondert en z.efttg Scheepen , die van dc
Munjlerjche Wxccilt af, tot den tijd van zijn Gezandfchap toe, en
nog houden en je^i^, diegcduurende zijn verblijf in Vranknjk,
gena^
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 109
genomen waaien; Dat men door lift of naarlatigheid der on- x^ey''
derbedienden, met de uitvoering van Agt-en vijftig vonniflen, ^
in den Raad van Staaten , of in die der Zeezaaken opgefteld , ^
gcfpot hadde; Dat de Vrybuiters ztlfs, heimelijk door de
Officieren by geftaan, de ftoutlieid gehad hadden , vandeCow-
»«j[^r;/«j, die men daar gezonden had> om te verzoeken van de
hand daar op te leggen , uit Totilm te vcrjaagen ; en den Hol-
landfchen Coiiful, op den klaaren Middag, op ftraataante val-
len , die van zijne wonde was gcfturvcn ; Dat men in plaats
van vergelding over d«eze moetwilligheden , ende betaaling van
de fomme, die i^ranktijk fchuldig was, te verkrijgen, het eca
vermeerderde, en het ander weigerde enz.
Heeft de Koning immer ontzet gedaan, over een vrybor-
ftigeAanfpraak, zp was hel dcezc maal. Nadat ï\]n Majejleit ^
den Heer Boreel een\ge tijd met verwondering aangezien had,
antwoorde hy, ik,beb myn Gcz.Ant n* 's Grareuhiige gez.onden , om de
vergoedmgViinUvoorUedcne te eifchen : en f.alitclireeten wat my vorder te
doen zaljiaatt. Den Cardinaal Maaarijn, nog meer verwonderd zijn-
de als de Koning , zeide , iioit heeft een Gênant z.o fiout aan 'f Hof van
l'ratikr^k derven jpr e eken , maar %.y kondedit, z.'igmgwel eens beklagen.
Den Franfchen Gezant deed volgens bevel \aii den Cardinaal,
zijn beklag aan de Staaten, over htt gefprck van de Heer £5-
»«/endehet neemen der twee Rooffcheepcn , ^^efl^ DatjUc en
Delalaiide , door de Ruiter voor Livorno genomen , onder welke
voorwaarden Kr/iwfer^i?. het beflag gedaan had, miar haar Hoog
Mog. keurde het ccn en 't ander goet , en verklaarden opentlijk ,
dat zy den een en den ander onder hunne bclchenning namen.
Dog na veel wederzijds fchrijvens , en beraadflagen , over
her ontflag, quam den Franfchen Gezant den Heer Jtques Au-
gufitii de ToH, Graat van Melaji den 16 Juny, ten dien einde we-
der uit Vranknjk, met aanbieding, dat zijn Koning alle de
goederen en Scheepen zoude ontflaan, mits de twee Scheepen
weder gevende, die de Ruiter van zijn mcefter genomen had
enz. De Koning
Maz.arijn hier niet mede te vreede zijnde , beletten de voort- van Vnnk-
gang, dog al de vcrichillen raakten ten einde, door een bc-"''^"^"
leefde en verpligtende Brict, die den Koning den 5 van Au-^ggjf.'j^^*
P 3 S"^" yerccüigt.
iio LEEVEN en DOOD van
16 <7. S^^iJ' "8" 'i^sr Hoog Mogende fchreef, welke de Hcerc algc-
k__ 1 mecnc Staaren den 1 6 der zelve maand uit den hand van den Fran-
fchen Gezant ontfongen.
Verfchilia Noit was het Lond zo oneenig, als dit, en hetdaaraan vol-
eenige Pro- ggnde jaar j men hoorde niet anders als van muyterijen een op-
roeren , indcProvintien en ftccdcn, voornamcnchjk die in ter
Goes tcgens de Üvcrighcid ,oie in Groerinigeii tegen de Stadhouder
ra» yriejland, en die in Oveiyffd, de eene ftadt tegcns den an-
der, welk een begin maakte van een inlandfchen Oorlog. De
twift van de laatften , begon tuflchen de Burgers van Deventer
en Zwol. Decze begeerde een Stadhouder, ende andere (lelden
zig daar tegen, het verlchil gtootcr wordende, door de zwa-
righeid van nog andere hooge Ampten te verkiezen, aanvaarde
Kampen het belang van Z;rc/, en Haffelt verklaarde zig voor De»
venter. Die van Kampen en Zwol wjarcn tegen die van Hajfelt
verroorend , om d'.t dccze ,de twee Steeden Steenwijk, en Haf.
De Steden /f/r niet tot ftcmmcnde Steeden in de rrovintie van Orerjffel
e '".P^"," wilden hebben: ook reezen zwaareonluften voort uit het ont-
lenHafl'cIt langcrfchnp , de mkomlten van H.»//m enz. Die van Z«'o/ en Uas-
overwtldi- feit ,om de anderen afbreuk ic doen, deden de Schepen die voor
gen. by hunne muercn na Zwol toe voeren, vaflhouden» wel-
kers inwoonders met die v.in K.vnpen raad-pleegden , om hen
te (Iraffcn. Die van Cao/pen en Zwol trokken naar Amfieidam
om wanpens te koopcn , met voornemen van op Pmxterdag,
Hrfjfff/neoverrompelcn.Scekcr wripen verkoopcriot Amfterdam,
hier eenigcr m:^.aten kennis van hebbende, antwoordc aan de
Aardige Heerc koopcrs, Dat als den St^at Geld van dom had, tot nut van^t
Bernping ^hemeen ^ ntcti by hen te imden was, vu.ir om haare Ü teeden , inoe.
V2n een " / ' ' 0
Amfter- hnden , Bonigencoten en gcbueren halfiaui^ te hevegten, z.y ueld genoeg
dammer baddcnom koffers rol waapenen te betaalen enz. zy quamcn met cenig
geweer, krijgsvolk voor de gtmclucStaJ, fchictendc met grof gefchiit,
pers aaii die °P '^^ VVallcn en Poorten , alwaar veel mtnfchcn gewond wier-
van Cam- dcn,tot dat op den 19 M.iy.de bemiddelaars op den Dijk voor Hat.
penen /f/f quimcn , dog zy Wederzijds onvergenocgt blijvende, bc-
Zwol. g;iven hen na'jGr^rf«/M^f om hunverfchil te verblijven aan den
è'^Tie" °"'^'^" VrceJemaakcr Air-. JOH.iKdeiflTT ,en HeerdeCrauf, Bur-
H<tT]o\\inS^^''"'fi'^'' ''<*" Anijlerdam, welke dezelve ia 't laait van de maand
fJeWitt en Burgermeefterde Graif van Amllerdam vcreenigd, Au-
CORNELIS en JOHAN DE WITT iii
Augufli,toc wejerzijds genoegen hebben vereenigt , waar door 15^7^
deeze twee uitmunten Je verftanden, groote lof en eer behaal- 1
den. Zy wierden van d' een en de andere zijde met grooteeer-
bicdigheid bedarkc» deedcn dezelve avond een groot gaft- maal
in de 's Gravenhaagiche doelen vervaardigcn,fchcidende aldus, en
trokken in 't begin van September, met groote vernoegingen
blijdfchap, wederom naar huys.
De Heer JoHAN de Witt, op den 11 Auguftus gaande
in 't Voorhout, om zijn vermoeide geeft een weinig door "de
wandeling te veranderen en ruft te gcevcn, het geen hyfchcen
nooit te konnen hebben, was nsuwclijks halver weg, of vond
wederom werk , om een zaak van grootgevolg af te doen.
De Spaanjcbe en Fratifche Cez^anten De Tbou en Gunutrra, ont- joHAN^d»
moeten malkander, d'eerfte in een koets met twee, en denwixTen
ander in een met fes paarden gezeeten , willende geen van Bevrerwaart
twcên wijken, waar door veel volk op de been quam, dat ^°^" '"''^*"
daar na toe drong; en door dien de Franfcbe Ceuint verzien ^^^j^'^^^^""
was van Ptfkolm en deegcns , en zijn gevolg wel censjTranfche
zo fterk , als die der Spavi/chen, welke laatfte, nevens zijn aigezanfc»
gevolg geen ander geweer als decgsns 'hadden , ftelden zig c^n verlchil
de cerftc in ftaat om den ander te bevegten , by aldien hy
niet uit de weg wilde haaien , waar over de Hangfche aan-
fchouwers begonnen te morren, dewijl het verlchil nog niet
geheel met Vrankrijk afgedaan was, en zou Jen , by aldien
zy de Spagniaardcn te keer gegain haJJen, de Burgers tot
vy.mdcn gekreegen hebben, roepende reeds, by aldien de Fra».
fchen hunne rillooier, /if [(bieten , z.tillen hunne t.t^/jwiifn ^ee» ^ebrfk.
atn klinkers en Hienen l'^den. Het welk door de Heer Raad-
TeifwnaTts aangezien wierd, voor een zaak van zeer quaad ge-
volg, dewijl de Burgers reeds onder malkander handgemeen
waarcn. Hy drong door het volk heen, gevolge van de Hee-
ren Mtrode ^ Riperda^ enz. vondby de twee onecnige, deHeer
van Beverwaart , die nevens zijn Ed. naar een vriendelijke
tulTchenlpraak bevorderde, dat aanftonus de Wagt van het
Hüf rondom de voorlchrecvc Koetfen geplaatft wierd, en
ducrde dit verlchil , onaangezicn de minzaame rcede die zijn Ed.
gebruikte , tol des avonds ICD j? ucien , blijvende zo tegens mal-
kaa»
I6s7'
iix LEEVEN en DOOD van
kandcren (laan, zonder een voet te wijken > tot dat zijn Ed.
en de Heer van Beverwaan met goedvinden van den Spaan-
fchcn Gezant» vooiflocgen, de balye van t Voorhout, op
twee plaatzen te openen , waar door den voorfchrecren Ge-
zant reed , houdende de rcgterhand, en aldus de verfchillenter
zijde geraakten,
OorI V ^^ Hollandfchc en Zeeuwfche Koopluiden , hadden lan-
met Portu- g^" tijd aan zijn Ed: de Heer Johan de Witt vcrzogt ,
gial, cm aan haar Ed. Gr. Mog. voor te ftcUen , de fchaade die
hunne ingczeetcncn leeden , door Portugal , met het ncemcn
en opbrengen van vecle rijk gclaadenc Scheepen, door de
EngeÜchen op hunne Zcekuftengenoomenj onder anderen een
van Schipper KUas den Engel van Hoorn , komende uit het
Eiland EJpagKola , joooco Rijksdaalders waardig, hebbende
alles uit het Schip genoomen wat daar in was, zonder dat
de voorfchreeve Schipper aan het land mogte komen , om
zijn klagten te doen , oi zijn regt te bevorderen , laatendc
zelfs het Schip aldaar vergaan : Als ook het rijk gelaaden
Schip de laaniy van Amfterdam, toebchoorende Jerewias van
Keulen f komende uit Canarieti , ophebbende 300 Reizigers,
en dat Portugal het zelve in plaats v.in te beletten, met goe-
de oogcn aanzag, in een tijd van het tienjarige BeÜand, en
daarwy haar Majefteii aan f.lle kanten de behuipzaame hand
tegens die van Spangnien leenden. Den Knad-renfionaris bragt
zo veel ie weeg, dat zijn Ed. het zelve voorgedragen heb-
bende, en haar Ed. Groot Mog. overweegendc, hoe de Hol-
landers in Brafilicn, door de Poitugeeicn, vermoord, vcrraa-
den , en bcJpot wierden , uit lalt van haar Hoog Mog. vallge-
fteltwierd, om de Portugalfe Kroon af te vorderen , vergoedug
en weeder geeviiig van alle de Landen en Plaaifen , die de Port uge e [en ge-
noomen hadden. C^fte by wtigeringe van dien. Door de ifaapenen
vergoedhij^e te :^oekeH. Ten welken cinJe haare Hoog Mog. den
Oppcr-zecvoogt Heer van Opdam met 18 Oorlog-fchcepcndaar
na toe zonden, mvens twee Gevolmagtigdcn , de Hccren N/-
cola.ts ten Hooven , Bewinthihber der Wefi IndijCbe Ma.ttfchapp^,en Mr.
Gifibett de ivtih, gcwcezcne Ecrlle Raad van Juihite m Brafil.
Den vijfden September zijn hunne E. uit de Maaice in zee ge-
zeild,
CORNELI5 en JOHAN DE WITT. i 13
pen en den 25 der zelve maand voor Liffebon gekomen, bly- i^^'r'
vendc de Heer van Obdavi met zijn Vloot opdekuften kruis- f_,*
fen , quamen den 16 by de Thooin Belem te landen; maak- sifgt ont-
ren hun aankomft, ende reeden, aan de geheimrchrijvtr der Jiaai der
Koningin, door een briefin 't Latijn gelchreevcn bekend; zy Po""g«<=-
Zonden drie lecdige Koetzen, en de gevolmagtigden moeiten Ge"olmag1
zig zelfs van huysveÜing en Montkofl voorzitn. Den 28tigdenv«a
kwam den Heer ll'outer vander Hoeven als Frefident Vin haar den Stsac.
Hoog Mogende, in Toniigaal, haar Ed. verwellekomende, en
zijn huys aanbiedende, waarvoor met veel beleefdheid be-
dankt vvierd ; maar vcrzogten aan de voori'chreve V ander Hoeven
sanftonds in flilteallede Nederlaiidjcbe Schippers te waarfchou-
wcn, om op hunne hoede te zijn, alzo men niet kondc wce-
ten hoe de handeling af zoude loopcn : haar E. wierden den
29 door Mr. Sala, en Don Lucas van Tortugal met 5 Koetfcn,
yder getrokken met 6 paarden , by haar Majefteit ter gehoor
geleid. Na hunne Geloofs-brieven vertoond te hebben > deed
de Heer DE wUT een aanfpraak in de Latijnfchc Taal,
die fchnftelijk ovcrgegceven was , welkers inhoud hier
onder genoeg aangeroerd word. Onderwijlen naaroen de ?or-
iugeez.tn alle de 'Nederlandfche Scheepen in beflag , die daar
leiden, dwingende de fchippers, hunne roers aanland te bren-
gen, of by gebrek van dien, gevangen te neemcn. De Ko-
ningin deed ook 16 Oorlog- fchecpcn vervaardigen, en in
Lijjtbon veel krijgsvolk ontbieden. Den 4 Oftobcr verzamel-
de de wedcrzijdlche Gevölmagtigde. Den eifch van de Hol-
landfchc beftond , in het afvordercn van haare Noorder Capita-
nta, waar op den Grave Odeimira antwoorden, dat het zelve
een onmogelijke zaak was, om dat hit haare Majijhttslanden waren ,
die nog , en over lang aan Porttigaal hadden behoord , dat de iiiiioonders
IMK Brafilten veel, en dte van de Koorder Capitania wel ^o»oo Berk.
tvaaren, daar onder tiel 20000 weerbaat e wans, die de voorjchreeven
mfch i.otide poogen te beletten: dat het cnmo!ielijk_na de u-tjz.e van Reg-
tn tras, ten mens , laat ftaan zo veel, uit hun goed tt doen opffaan,en
'ietbalven z.ulk.t virgoedingbillijk^zoudekonm» beletten. HaarEd.ant-
voorden daar op, Dtt haar Hoog Mog. die landen, den Koning van
'ipagnien in een regtvaardigen Oorlog had afgettotmtn ^ dit doen yan Por-
ivfit Boeki P '«gi^
114 LEEVEN en DOOD van
e ei '".?'''> "'" l:okdeiigeeifcht worden , dewijl z.j baar Hoog Mog. vjMden warift,
^'' (alhoewel z.y zeiden te oiregt-ondtr de S^éianfche Kroon te s^ijn gel/ragt) tr.dtt
'■ Don Jiun bjttïm Koning ':(^elfi in 'f 21 Aitj/cul vm het tien-ja4rtg Be-
mant, met dcczc woorden haddc vcrklaarc , D4t , baare Hoog Mog.
de Al^enieene Staaten der l'ercemgde Provintien de Noorder Capitania
V4« Ihtare vfanden hadden geuwmen , licc welke zy de Portugeczcn
rt .; bewceicn, uit ccn Bock dar zelfs in Liffibon gedrukt was. Waar
anwoord*^ Op zy dic z lak aan een zyde zetten , en antwoorden zeer laflicrtig ,
derPortu- D*t z.y u'elu'cnjU dat hei z.eh-e daar niet en Hond, dat vorders, fclioon
gf«:pevol- j^jjp g afgcltaan hadden van Angola, en Sint Tomé, het wcdcr-
™*8"S'^*°'gcevcn van de Nottdei Capitania ccn onmoogclijkheid was, eg-
ter Ronden haar tid. wegens den Staat hier vaft op. Na veel
bcraadibgingen gehaJ hebbende, zo met de Koningen, als
haar Majellcics Gcvolmagtigden,waar tuflchen den Afgezant van
Vrankrijk werkten , cm de verfchillen by te leggen , bood
■ men aan de TVefttndifche Ma.Mjchappjf een fomnie geld daar voor te tel-
len, het welk beantwoord wierd , van haar l''d. by aldicn haar
Hoog. Mog. dat hadden willen aannccmcn, zulks al lang door
haar Afgezant Don Antbento de Souz^a was voorgcftcld j ende ge-
fchicd zoude zijn, welke Gezant (m Portugaal op deeze tijd
zijnde) zcidc zeer bondig aan hnar lid. , Dat bet beter was ver-
geldmg nut geld te neenicn , vermits Portugal noit anders zoude be-
fluiten : tvant zeidc hy vorder , dat in den Oorlog (welke baar Ho.
Mog. z.0 fchadelijk. ^.oude z-ijn,) Portugal van de Engclfchtbyj{andx.oit-
de kf'jg^n : dat wen tot Lijfabsn alle de Eifcben wegens de tpcderom-
gecving , in alle Vergaderingen verworp , en haar Ed. gevaar badden te
hopen van in hunne perfoonen eenig onheil te lijden. Haar Ed. ant-
woorden hem zeer bondig, en blccven op hunne Eifch ftaan.
t Den 17 quamden Franfchen Gezant by haar E., hen verzee-
kerende, dat hy alles by de Koningin in 't werk geflclt had
om tot een verdrag te komen, maar d»t zy onbeweeglijk was.
Den 19 quamen de Gezanten van Vrankrijk nevens de wc-
dcrzijdlclic Gevolmagtigdc nogmaal by den ander, alwaar zijn
Ex. begon met een deftige ar.nlpraak, en wicrd wederom de
zelfde Eifch en antwoord gedaan , waar op haar E. na veel
cmltandigheedcn , aan zijn Ex. toonden, den inhoud van het
21, 11, en 23 Artijkcl van het Verbond, met de Koning ge
maakc 1
CORNELIS en JOH AN DE WITT. 1 1 s
maakt, daar hy zegt Daarommt dat het luArEoogMog. Landen wa- x6^7.
ren. Als den Franjeben Gezant dit hoorden en zag , verwon- ,
derde hy zig , zeggende tegens haar E. , dat hy nu de Eifch
van hare Hoog Mogende regtmaatig en gegrondvcll vond.
Haar E. dan ziende dat alle de byeenkomlte en hunne eifch
vrugteloos was » naamen met veel bcleeftheid huM affcheid
van de andere GcvolmagtigJe, als ook van den Franfchtn Af-
gezant, die haar E. beloofje , alle de NtderbndeTs , en hun-
ne goederen in Tortu^aal , onder zijn bcfcherming te zullen
neemen. Den 21 verklaarden haar E. den Oorlog atn rortu-
gaal: zijnde op de zelve dag van hun vertrek j wierden begeleid
door de Heer W. vandtr noeven% komende nog voor den don-
ker in de Vloot van de Heer Opdam, wanneer even ic vooren
de Heer de Rtijier aldaar met een Vloot fcheepen aangekomen
was, vertrokken met het Schip gcnaamt het Cafteelvan Meden-
bliks en deeden den ix November aan haar Hoog \'og. vcr-
flag van hunne verrigtingen.
De Gezanten van Vrankrtjk. en 'EngeUmd, booden de Hecre .^^j"^'
Staaten hunne bemiddeling verfchcide leiien aan, om de twee- oorionvati
fpalt tufl'chen Vonugal at te doen , dog haar HoogMog ziende , h»" Hoog
dat het zelve maar uitftellen waren, kondigden in 't openbaar '^^°S t«ge"
dea io laimary den Oorlog at tegen den voornoemden Ko- "'^"S*!-
ning, woar op den onder Zeevoogt de Rnper den 6 December
des voorleeden jaars 'm Texel, en den Opper -Zeevoogt daags
daar aan, met 10 Prijfcn m Goeree binnen quam. Den voorfz
Heer de Ruiter wierd kort na de afkondiging der Oorlog wei
derom na Pottugaat gezonden met een vloot van twee - en - twin-
tig Oorlogfcheepen en tweejagten, dog na veel rampen onder-
wege geleeden te hebben , quam niet voor den vierden July
aan de Kaskat ten anker, hy Ichrcef aanftonds aan den Conful
yander hoeven tot Lifl'abon, om te weeten, of de Portugeefche
Gezant , zoo veel hem bekend was, bevel had de Heeren Sta-
ten billykc middelen tot vrcede aan te bieden , enz: gelijk hy
ondcrrigt was geworden door een der vier viflérs die hy voor
Portugnal met hunne Scheepen genoomen had j den Uc er van
der Hoeven antwoorden hem, dat hy veritaan had , uit cenige
Grandes van ja, en dat zy de Vrccdczoogoctalsgeflootenhicl-
P 2 dCD
ii6 LEEVENen DOOD van
jg-- den, zendende nevens dit antwoord, op het verzoek van de
, Heer de Euiter vcrvarfing van Limoenen, Oragnie appelen i
uitwinJe- *-''">z: hy hield de Rivier van Lijfibon zeer naeuw bcflooten.
lingdes Den 1 1 AuguÜy quam den Heer Coiiful de Vries aan zijn boord
rerbonds „iet de uitwifl'eling van het verbond der Prins .S/f<jMrf/rf van Zj-
KetSalee. ^^^ ^^^ ^^^^ Hoog Mog. die Jaar den iz van Maart gefloten,
het geen de Heer de Ruiter hem van wegens den Staat daar
en tegen gaf, blyvende aldaar kruiflen, tot half Odober, wan-
neer hy den 1 1 Novembr. wederom gelukkig in Texel aanquam.
ló^S. Het Vijfde Hoofd-Stuk.
Haar Ed. T n 't begin van dit jaar beflooten de Hceren Staaten van Hol-
**og- ne- J '^"*^ nevens den Raad- Pcn/iwwr» de Witt, ter Generaliteit
ventdc tc gaan, haar Hoog Mog. te verzoeken om de bemiddeling
Heer Jolian tuflchen de Koningen van Zweeden en Deenemarken kragtig
haa^Hoos*^ voort te zetten, op dat de verfchillen mogten bygelegt wor-
ïviog. ver- den, volgens de handeling te Eromfcbro in het jaar 1645. gc-
zoekeo flooten , en ingevolge van cenige fwarigheid , door de tus-
devoort. fchenkomll van eenige gekroonde Bondgenoten, vrienden en
^*J^';j^^"^ Staats-Amptenaaren dezelve te doen afmaaken. Mitscgtereea
liDgtui- wederzijdfche vergoeding en wederomgeving van alle afgeno-
fchenSwe- mcne plaatzcn.
den «"De- j^;], ^^^ j^ Zweedeiihcel voor/pocdig in hunne voortgangen
neraar cd ^3^^.^ ^ vernielden zy alles met vuer en zwaart , dat hen
V^reede voorquam , zoo dat den Koning van Df«f?;Mr('f» gehouden was
geflooten een vreede te koopen , tot wat prijs het ook zoude mogen zijn,
tuffchïD de ^^,(.|i^ jjoor het toedoen van de Fratijche en Engelfche Gc-
van"swfc. zanten Meadoir, tot groot nadeel van Deeiiem/irkeii , bewerkt
denenDc-W3J, cn geflooten wicrd , tot Kogerkjoe gel, den 26 Fcbruary
nemtrkcn. deezes jaars. Den 1 5 Maart quamen de twee Koningen , drie
ueren van Fredriksburg, te Rofchil , by malkander, den een
den ander vriendelijk verwcllekomende , hebbende yder vier
Brigaden Ruiters, cn 24 gewaapende hai^d - paarden. Na nllc
hoffe-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 117
lioflFelijkheid wederzijds afgedaan was , trad de Koning van j/rg
Sweeden nevens de Koning van Deenemarken in dceze laatüe [^
Majefleits koets, nevens de Vorftcn Oxenjiern , Sondersborg , en
Gimther , reeden te zaamen naar fredrikshurg, alwaar den Koning
van Sweeden , door zijn Majefteit van Deenemarken pragtig
onthaalt wierdj gevende malkander kofteiijke enveele gefchen-
kcn. Den 15 der zelve maand vertrok de Koning van Swee-
den wederom over Elz.eneur na zijn Hof.ftad, laatendc op de
Deenfcbe bodem alle zijne Soldaaien , die hy daar te zaamen
getrokken had, blijven, welke niet deeden als plunderen en
roovcn , leevende zo onmcnfchelijk , dat veele verbondene
Magten, op het aanhouden van Deeriemarken, daar over aan
zijn MajeQcit van Sweeden klaagden, die alle aanbiedingen,
wegens decze zaake, in de wind floeg, laaiende de rootzug-
ligen en ongebondene den vryen teugel.
Den Koning van Sweeden moedig zijnde opzijn gelukkige DoorSw*^
overwinningen, in plaats van de Vreede te handhavenen, die ^"g«tf«r
hy zo onlangs geleeden , gcflooten had , beging daar en tcgens *"'
veel geweldenarijen; doende weder ongehoorde eifchenop Dee.
nematken, deed de Ingezeetenen , door de bezoldelingen lijden,
alle de vaartuigen en leevens- middelen afneemen ; deed hen
berooven van al het gefchut, krijgstuig , en voorraad; en
door dien men morden over de toerulting der zelve Koning,
zo li«t hy uitftrooijen, dat de Koning van Deenemarken ^ met
zijn Adel oneenig vi^as, en zijn Majclleit van Sweeden genoot*
zaakt zoude zijn, hem by tcfpringen, onder welk voorwend-
zel hy zig bereiden , om den Koning van Deenemarken te o-
verrompelen. En om de rol van veinzery en gewaande vriend^
fchap uit te fpeelcn, fchnjft hy den a6 july een vriendelijke
Brief aan den Koning van Deenemarken , fluitende met dcefc woor-
den , Dhjlaanwj toe, als Koninglijke voorz-orger voor U E. onderzaatens
vrjheid enz. ■wdkc woorden veel opmerking onder de Staatkun-
digen veroorzaakten.
Ondertuffchen agtervolgden hy zijn opzet, overvallende
fchielijk den Koning van Deenemarken , dat zelfs Steno Bielkf,
zijn Geheimen Raad, die löwceken in Coppenhare wegens de-
ze zaake geweefl: was, daar gantfch geen kennis van had • met
ii8 XEEVEN en DOOD van
l5f 8. ^'^ opzet trok die Majeftcit tot voor CopptnliAyen , hebbende
__^___1 19000 man landvolk en een groot getal fchcepcn. Die van
CpppenhApeH weerden lig heel kragtdadig. De Swetd ziende dat
dccze ftadi te volkrijk was , en by gevolge zijn oogmerk niet
loude bereiken, beüoot om Ktoontnburg te berennen, en zo mee-
fter van de Sont te worden; *t welk de zelfde Koning na veel
moeiten innam, ende Dtentm.tTkeH nootzaakten een verdrag aan
te gaan, dat den 16 September ondertcekend wierd. Dog deezc
verwaanthcid ducrde niet lang hier na, want de Bontgcnooten
ziende, dat de Coning van Swetden , op zulk een ongegron-
den wijze te werk ging, trok den Ceurrerjl va» BrAndenburg
daar te land na toe, met 37000 man, en veel grof Gcfchut ,
en haar Hoog Mog. de Hccren algemcene Staaten zonden
een Vloot onder den Opper- en onder- Zcevoogt de Hccren
van Obdamenmite Cornehft. de Witte met 46 fcheepen tot hulp
van DeinemAïken. De vloot der Sivecden , onder Wrangel bcftonc
uit II kloeke, 16 middelbaare, en 14 kleindcr Scheepen, die zo
wel aangetroffen wierden, door obdam en Witte, dat zy 13
van de grootfte Scheepen verlooren, aioo doode en 4 jo ge-
vangens hadden. Den Coning van Deeneinatken , zoo haaft
hy hoorden dat den Staat en Brandenburg hem te hulp zou-
den komen , kreeg een nieuwe moed , fprong geharnaft te
paart, gevolgt van 400 Adelijkc Ruiters, om den Coning
van SweedeH op te zoeken , die , zo hy gehoord had op A ■
m4ck.\vis, daar den Deenfchen Majeftcit de zelve vond, op
zijn volk indringende, vermcefterdc de mceften ,en ten waare
de Coning van Sweeden op geen goed paard gezeeten had-
dc, hy zoude zcekcrlijk decze reis gevangen gewecft zijn.
Aldus geraakten de Coning van Sweeim daar wederom van
daan. En door dien den Heer Raftd-Pi«j^jn.«ra zoo veel werk
gedaan had , op het geftadig verzoek der HolUndfche Koop-
lutdcn , als hunne vooifpraak om het belang van dezelve waar
te neemen, gelijk zijn Ed. trouwhertig dccde.hehbc hetvoor-
(chrccvc verhaal noodig en dicnllig geagt nevens zijne andere
grootc uitwcrkfels te ftcllen.
Ommc dan de verrigtingcn van dezcBcïveraar van 'sLandi
wel- zijn , te agtcrvolgcn , zoo keer ik weder tot de Tortugee-
Jcbe
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 119
/f/;f vcrfchillen, als 'ons zelfs aangaande, en welke vergoeding j^^Q
20 onregtmaatig door den Portugcclchen geweigerd wicrd. ^
Dog dtn jonge Coning van Portugaal , de magc van dit
klein Land ingcboezennt zijnde, zend op het aanhouden ven
IrMikjijk en Er)gtland , v/ederom een Gezant , aan haar Hoog
Mog. met naame Don Fcrdtnando Telles faro de Menege. Zijn Ex.
cjuam den iH July in 'sGravcnhaage, waar na hy ter gehoor
geleid vi'ierd , by de Heeren algcmecne Staaren ; zijn Excell.
Üelde al wederom de zelfde aanbieding voor , welk zijn Ma-
jedcit het voorgaande jaar aan de Heeren Gevolmagtigdcn van
den Staat gedaan had , behalven dat hy voor af de Vreede aan- pg n j
hod , en 'tn een tijd dat haar Hoog Mog. z^h Maje(}eit den Oorlog aan- Penfionaris
geiLCgt, en een vjatidclijkj Vloit voor Lisbon gezonden hadden, beken- deWitt,
nende hier nevens , dat d' ooruaake v<i» de firijdighcdcn voortgekomen g«^o'ni«g-
waaren, uitdehutunmaattge regeeringc, daar z.ig de Staats A}nftenarenpgt vfecdè han-
in hadden gedragen , waar uit z.00 recl fcbaade gcfprooten was, welke z^yn deling rus.'
Koning aannatn te herfiellen , nuts verzoekende de tttJ[chenkomJ} van Vrank: fchenPor-
rijkeen Engeland, en Gevolmagtigdcn vanden Staat, daar zijn £x«//. ^"2'' '"
volkomen mcede inogte handelen , ont tot een eeuwige Vreede te komen.
Haar Hoog Mog. flelden ten dien einde agt Gevolmagtigdcn
aan , om met den voorfchrevc Gezant te handelen, waaron-
der den Heer Raad- Pf«^o»<ir/^ r/f «'/rr was , welke met 2 koet-
fcn den 18 July na het huis van zijn Excellentie reed ; dogdce-
zc by-een-komlt was zonder vrugt , dewijl den Gezant ves-
zogt, in 't byzijn van de Franlchc en Engclfchc Middelaars
de zaaken af te doen ; dog haar Hoog Mog. cilchte cgter bil-
lijke voldoening, waar op niet en volgJc als zccker Gelchrift»
't welk den Gezant eeift den a8 Augudi ann de Heeren ge-
Yolmagrigdcn ovcriecverden , behelzende de aanbieding van
j milliocncn te betalen in 1 6 termijnen, den vrijen handel op Bra-
z,i/, en eenige geringe zaken voorde Wcflindifchc Maalichap-
py ; waar over haar Hoog Mogende geheel t'onvrecden wa-
ren, als zijnde dit niet de wederomgcevinge der Landen, ge-
lijk hy in zijn voordellen sangeboodcn had, zo dat decze Be-
zending en byeenkomft vrugteloos was, en wierd in dit j«ar
niet vorder over deezc zaaken gehandeld.
Dog, voor en aleer wy race drt jaar lluyien, is 't nodig te
wc«tcn ,
lao LEEVEN en DOOD van
l6<2 wcctcn, dat dewijl Zijn lid. vijfjarige dienden omwaarcn, hy
^ op den fcsdcn Augufty door haar Ed. Groot Mog. verzogt
Zijn Ed. wierd, in zijn Raad-P*»/ieo4r» Ampt volgens 't gebruik, nog
word ver- vijfjaarcn te volherde, hetgeen zijn Ed. na de HeercnStaaten
^^'h"}- ^^" Holland en Wefl-Vrielland bedankt te hebben voor hunne
ningtevol B^"^g^"^'i^''^» de Volgende nieuwc narigtinge ten dien einde
Aarden. gemaakt, aannam.
Extraft uit de Rcfolutien van
haar Ed. Groot Mog. de He-
ren Staten van Holland cnde
Weft-Vrieüand.
f'rydag Jen z jiugufli 1 6 5- 8 .
T^En Heer van ïvhnnnnum hecfc ter Vcrgaderinge gcrap-
^"^ portcert de Confiderarien ende 'tadvijs van de Heercn
haar Edele Groot Mog. Gecommitteerden , hebbende in ge-
volge cnde tot voldoenmge van der zclvtr RcfolutieCommis-
fonaal in date den dertigiïen der voorlede maand gcrcfumeert
ende gcëxamineert d' ln(lru«51.ie, flaande op 't Raad-Pf n/?o«4rM
ampt van den Lande van HolUtid , cnde Wejl-Vjujland, waar
op gedclibcrecrt zijnde, isde voorfchreevelnliriiftieopnieuws
goarrefteert, invoegen ende manieren als dezelve hier naar volgd ,
ende van woord tot woord ftaat gcinfereert.
Inftruftie, waar naar den R.aad-Pcnfi-
onaris van 'tgtmccnc Land van Hol-
land ende Well- Vricfland , hem in zy»
nen dicnft zal hebben te reguleren.
I.
„"PErdclijk, tal den Rnad Pcnfiüiiaris wacti ccn PcrfuGii, flaaiidc
„•'-'tei goeder name endcfamc, profcffic doende van de ware Chris-
„tclijke Ciereformecrdc Religie, gelijk de/.clvc alhier te Landen in de
„Publijcque Kerke jcgcnwoordelijk beleden cnde gclcertwcrt, hebbende
„crvarentheid cnde kennifTc van 'sLands laakcn, cnde ten niinllcn in de
„Latijnfc ende Franlchc Taaien geverfcerd.
CORNELIS en JOHAN DE WITT. iii
n. .z,©
„Ende ten einde 'tgemeene Land geftadig van den Raad Pcnfionaris ge- ■• • J "'
„ dient mag werden , loo zal hy geen üfficien beneftenshetRaad-Pcnlio- ~~~'"~~
„narillchap binnen of buiten de de Provintie van Holland ende Wcft-
„Vriefland mogen bedienen, in gecnderhande manieren onder ccnigpre-
„ text.
III.
„Ende ommc in alle voorvallende gclcgentheid zijnen dienft endeadvij-
„fe te mogen gebruiken, zal hy hem in alle zaken, zoo van Quartie-
„ ren , Steden , Dorpen ende Colegitn van Holland ende Weft-Vrics-
„land, als ook van andere Proviutien ende Landen, zoo veel dat Hol-
„land ende Well-Viitfland zoude mogen roeren, neutcraalendeonpar-
„ tijdig moeten houden , niemand ten dienüe liaan, adv ijs otte con-
„ fultatie geven , ookccnige Penfiocnen of Gagien nemen.
IV.
„Zal gehouden wezen naar zijn uiterrtc vermogen te bezorgen, dat de
„ Pri\ ilcgien , gcregtighcdcn , Collumen ende ulantien vande Lande van
„Holland enflc Wcll-Vriefland , mitsgaders de behoorlijke authoritcit
„van de Staten m alles geconfervcerd ende bewaard wcrde ; gelijk hy
„ook gehouden zal zijn goed reguard te nemen, dat alle generalewct-
„ten, Refolutien vanürdre, In(tru£lien ende Reglementen geobfervcert,
„ende naargekomen werden; ende bevindende t'eenigen tijde daar van
„te werden gedi verteert , zulks ten dienlte van de Landen, desnoots
„ zijnde , aan haar Ed. Groot Mog. te adverteren.
„Zal alle dagvaarden van deStaaten praecife wedernemcn op den dag je-
„gens dewelke de bcfchrijvinge is gedaan, ende zal ais dan met de prx-
„ lente Leden de bcfoigne ter hand nemen, ende alle voorvallende zaken
„afdoen, ende den derden dag in omvrage brengen de vacante ambten
„ende Officicn, ommc daar van gedisponeert te worden, ingevalle zulks
„met contentement ende by goctvinden van de mecite prxiènte Leeden
„ verdaan zal werden.
VI.
„Zal het werk van de vcrgaderinge beginnen des voormiddags ten ne-
ggen ueren ende des naarmiddags ten vier ueren , blijvende des niorgcns,
., gehouden tcncifuerenaf tebreckcn , ommedede vcri'.aderinge vunde
„Heeren Staten Generaal tijdelijk bytcvvconen, ende aldaar alle zaken,
„ten berte van de Geünieerde Provinticn in 't Generaal, ende de Pro-
„vintic van Holland endeWelt-Vriellandin 'tparticuiicrte helpen diri-
„ geren, ten ware de Importantie, ofte de menigvuldigheid van zaken,
„daar op fpoedige conclufie mogte vcreilcht werden, zulks kwaame te
„ verhinderen , mits t' elkens , zoo 's morgens als des naarmiddags , buiten
„verlet door particuliere belbigucs van Haat , een weinig tijds voor 't
Eerfie Soek^ Q^ aaii;
iix LEEVEN en DOOD van
- „aanvangen van de Vergadcringc hem laten Yindcn in 't Cbllegie van
lo^ö. ^^dc Gecommitteerde Raadcn, omme van haar te mogen vcrltaan de
— — — „poinélen die v.y nodig zouden mogen oordelen ter Vergadcringc in dc-
„libcratic gelkld te worden.
VII.
„Endc ten einde de voorfchrecvc Vergadcringe tot groot ongemak van
„de Leden, cnde mcrkelijken ondicnll van den Lande niet en wert op-
„ gehouden met nodclooie redenen ende tedieufc rediicn , zoo zal hy
„Raad Penlionaris met meerder taciiitatie, ende verkortingc van de bc-
„foignes, gehouden zijn,, de Leden, buiten reden prolixe ende reJicu-
„cux advilcrendc, ferieufelijk te vermanen, haarcopinienkortciijkende
„lüccindciijk te willen uiten.
VIII.
„Zal de voorftcllinge by hem te doen in dien voegen zien te bclci-
„den, dut op elke fclfie zoo voor als na de middag t' eiken een omvrage
„ tot coRClulie worden gcbragt.
IJx*
„Zal (de vcrgaderingc compleet wezcnde) terhand nemen de Poiniflen
„van befchryvinge , ende voor ecrit die gene, die tot Geldmiddelen zijn
„ Itrekkcnde , en zal niet te min al de andere Poinden fommicrlijk over-
„gaan, om door 'c zelve middel d' Inclin.me van de Leden, (zoohaaft
„doenlijk) tot de voorfchreve Poinéleu te mogen vcrltaan.
X.
„Zal by rcfumptie, op de Poinöen befoignercnde , alleen aanmanen,
,, ende fommcren de Leden die difficicl zijn gebleven , zonder daarover
, ccn generale omvrage te doen , ten ware hy Raad-Pcntionaris zondcr-
, lingc redenen hadde om undcrs te doen.
„Zal ook eenigc Leden by haar Edele Groot Mog. tot particuliere be-
„ foignes gecommitteerd wezcnde, ten zei ven dage dat de refoluti.. daar
„toe zal zijn genomen, ofte uitdrukkelijk des daags daar aan, liet lit't
„welk in de commiflic d' eerik is, doen bchandigen d' Aéte commillö-
„riaal, ook ccn byzondere Lijfte houden van zodanige Commifllen ,
„mitsgaders notitie van de z.iaken die by eenigc Leden overgenomen ,ofte
„opgehouden zijn, ende alle wecken eenmaal, als zulks zonder mcrke-
„ lijke verliindcringc in de Publijcque dcliberatien kan gcfchicdcn, yder
„Lit 't welk ofte in commilfie d' eerde zal zijn, otte eenigc zaaken
„overgenomen ende opgehouden zal hebben, opcntlijk endc rcrieulelijk
„aan te manen, ten einde de voorfchreevc bclbignes ende overgenomc
„ taken rcspeöive naar bchooren inogen werden gevorderd.
XIII.
„Zal by abfentic van de vcrg;idcringe , buiten merkelijk verlet, ofte
„ wigtige redenen ter contrarie , al Ic d.igcn des voor cnde naar middags , als
j^'tCoUegic van de Gecommitteerde Raadcn bjecn komt, hemalaaarop
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 1x3
„ het geücide uer hiaten vinden , om alle deliberatien cndcplaidoojcn , • o
„zooveel doenelijk, by te wooncn, ende des vooriniddags, nevcnsdc löjó.
„ Hceren Gecommitteerde R«adcn welkers tourbeurte het wezen tal ter —"
„ Generaliteit teverrchijnen, tig mede al daar laatcn vinden, ook 'tel-
„kens na de middag aan 't Collegie rapport doen van 't gene tcrGcnc-
„ralitcit is gepaffeert, ten einde daar op naar cxigentic van zalven gede-
„libcrcert, cndc gerefolveert moge werde.
XIII.
„Zal rapport doen aan haar Ed. Groot Mog. in 't begin van elckc
„ vcrgadcringe , wat t' zedert het fclieide van de laall-voorgaande verga-
jjderinge ter Generaliteit, ende in 't Collegie van de Gecommitteerde
„Raaden, van Confideratie voorgevallen zal zijn, ende voorts van
„tijd tot tijd van 'tgeenc dagelijks ter Generaliteit van gewigtezalwe-
„zen gepalFeert.
XIV.
„Ende naar de gedane propofitien zal hy den Eedelen ende Steden
„daar op haar advijs endeopinienlanten verklaaren, zonder ymand van -
„de zelve in 't geven van haar advijs ende verklaren van hunneopinien
„ 't interuniperen , of zijn advijs te verklaren ; ten ware van hem by de
„Edelen ende Steden zulks wcrdc begeert, ofte dat tot onderrigtin-
„ge van de Leden uit voorgaande Reiblutien in de zelve zaaken , of
„ wel op gelijke gelegentheid genomen of andcrzints zulks nodig wa-
„re.
XV.
„Zal d'opinien, cmmevragen, ende een ydcrs opinie annoteeren, ook
„omgevraagt zijnde in zaaken van merkelijke importantie , fpecialijk
„verklaren wat de meelle Stemmen ofte opinien zijn , laborerende in al-
„les, ende voornamcntüjk ia deliberatien van gewigte de Leden te bren-
„gen, ende te disponeren tor de mccfte eenparigheid, blyvende niet te
„min genera! ijk ophouden volgens de pluraliteit van opinien, ende niet
,. anders op zaken daar inne notoirlijk overllemininge plaatfe heeft , te
„ concluderen.
XVI.
„Zal ook een pertinent Rcgifter maaken ende houden van alle de Re fo-
„lutien van de Stuaten, ende in 't extcndercn van dezelve zoo veel mo-
„ gelijk is, klaarheid ende kortheid obferveren, ook alle rcpetitien van
„voorgaande deliberatien eviteren, ende tot dien einde de poinftenvan
„befchryvingc ofte andere invallende zaaken ten ecriten maale circum-
„rtantien cxtenderen ende aantekenen de difficultcrendc Leden in zync
„particuliere Notulen , ende zoo lange de voorfchreeve poinclen niet
„ geconfenteert , ofte de voorfchreeve zaken niet abfolutclijk ter eenc of-
„te ten andrc zydcn afgedaan zijn, geene nieuwe extenfien daar van ma-
„ ken , ten ware ccnige notablc vcranderiuge daar inne ware voorgcval-
Q z „Icn
114 LEEVEN en DOOD van
j ^ - g >) leii ; 2u]Iende gchoudc wezen alle ürdonnaiuicn , Placcatcn , Confaitcn ,
^ ' r Reiblutien, cndc ten sndcrc DepcCchen van importantie zelfttccxten-
' V deren, ende voor 't hooft van cllve Dcpcfche het lomniicrinnehoudcn
5, van dien t' annoteren , ook onder een pertinent cnde perfcd Ret;illcr
„cndc index te rediijercn in goede ordrc alle boeken, (lukken, brieven
„ ende papieren die in ïvne handen zullen komen , het gcmcene Land
„ conccrncrendc , ende die gecne van dezelve op de welke geen verdere
„Refülutien te vallen rtaan, aUc jaarcn onder rcccpifle overleveren in
„ handen van de Bewaarders van de Chartres van liaar Edele Groot
„Mog.
XVII.
„Item zal bezorgen dat alle morgen in de vcrgaderfnge de Rcfolutien
„des daags te voren genomen, cnde die van zaturdng des maandags daar
„ aan volgende werden gerclumecrt ; met dien verltaude nogtans , dat de
„Reiblutien die prompter excccutie zijn vereifchende , nog ten zelvcn
„dage dat die genomen zijn, is 't doenlijk, gercfumeert, cndc vervol-
„gcns van ftonden aan zulks ende daar 't behoord ter Exeutiegclkld wcr-
„den. Ende wat aangaat de Rcfolutien op den laaftcn dag in elk een vcr-
„gadcringe te nemen, zal den Raad-Pcnlionaris de zelve datelijk cndc
„voor het demitteren van de Leden, in gevalle dezelve gcdisponceitkon-
„ncn werden, zoo lange te vertoeven, ten minlkn kortefijk, zoo de
„tijd ofte materie anders niet en zoude willen toelaten op het papier
,; brengen , cnde de vergaderingc voorleezcn , omme d' intentie van de
„ Leden gevat zijnde , tcrflond daar naar voor gearrelkcrde Rcfolutien
„ te mogen werden uitgegeven ; cnde alzo tot lade van den Secretaris
„(laan d'extcniien van de aportillen cndc appoinétcmentcnopdeordina-
„ris Rcqueflcn, zoo zullen dezelve, van importantie wezendc, by den
„Raad-Pcnlionaris, cndc Secretaris te zamcn werden gerefuniecrd , aleer
„dezelve zullen werden uitgegeven.
x\-iii.
,,Zal bezorgen dat de rczumptie van de Rcfolutien gedaan zfjndê,
„daar van nog dien avond, ofte uiterlijk des daags daaraan, in handen
„van den Secret lis van haar Ed. Groot Mog. geleverd wcrdc, eenwel
„gecollationeerde Copic, ommc door Ordrc van den zclven Secretaris
„ten fpoedigften te werden gercgillrccrd , op dat zoo de Leden van de
„ Vergaderingc als het Collegic van de Gecommitteerde Raden des van
„noden hebbende, van bchoorcliilcc Extraöcn mogen werden gcdicnt.
XIX
„ Item zal den Raad-PenfionarJs fecrcet houden , cndc niemand als
„aan de Leden ter dagvaart gccommictccrt , reveleren de opinien dieby
„ een ygelijk gegeven zijn , nog ook de redenen daar toe gcallcgccrd , mits-
„gadcrs alle zaken in de vergaderingc gchr.ndcld , die bchoorcn ofte an-
„ dcrzintï bevolen zullen wcrdcr fccrcct te houden.
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 115
XX.
„Zal mede alle Conimifficn ende Reizen die hem by de Staaten,
„binnen deze geünieerde Landen te lafte geleid zoude mogen wordcu, '
„naaHlelijk cndc gctromvelijk agteivolgen.
XXI.
„Item, zal gehouden wezen, als boven ordinarie , te compareren in 't
„Collegie van de Gecommiiteerde Raaden, mitsgaders ter vcrgaderinge
5, van de Hoog Mog. Heeren Staaten Generaal , alwaar hy niet meer als
„ een ad\'izerendc Item zal hebben ; ende bevindende in de zelve Verga-
„deringe cenigc zaaken voor te vallen, waar op de Heeren Staaten van
„ Holland cndc Weft-Vricfland behooren belchrceven te werden , zal 't
„zelve refereren aan de Gecommitteerde Raaden, om, naar rypedcli-
„beratic, daar innc gedaan te werden als voor den dicnft van 't Land
„bevonden zal werden te behoren ; ende 'tgeenehem by dezelve 'tzy
„omme de Staaten te befchrijven op eenige extraordinaris poinden,
„ ofte om eenige andere depefches te doen , te laft geleid zal werden ,
„naarftelijk te cftedtueren.
XXII.
„Ende zal op den Eed verboden wezen, hem eenigzintstebemoejcn
„met het verkiezen ofte üellenvaueenigc Officieren, Vroedfchappen of-
„ te andere Magilhaaten , cndc 't vergelen van Ampten in de Steden of-
„te ten Platten-Lande , ook niemand wie die zoude mogen wezen in de
„vcrgaderinge van de Staaten, ofte by de Gecommitteerde Raaden, en-
„de in de Generaliteit niet anders dan volgens Refolutien van de
„Staaten of Gecommitteerde Raaden, ofte ten reguarde van ampten
„daar op de ordinaris Gedeputeerden ter Generaliteit zonder ruggefpraak
„ disponeren , niet dan met communicatie ende goetvinden van de zcl-
„ve haar Edele Groot Mog. Gedeputeerden aldaar, nogte ook elders
„ymand tot Officien van jullitien , Finantie ofte andere, 'tzy Militaire,
„'tzy politique Ampten, opcntlijk, nog bedektelijk moogen rccom-
j, manderen.
XXIII.
„Zal gehouden zijn pcrtinentelijk ende punftuclijk zig van tijd tot tijd
„te informeren op den Staat der Finantie van Holland ende Wefl-Vrics-
„land, ommet'elkens by den aanvang van de vcrgaderinge, met com-
„municatie, cndc by goetvinden van de Gecommitteerde Raaden, ende
„voorts t' allen tyden, des verzogt zijnde, openinge te doen van de wa-
„rc gelegcntheid van dien, mitsgaders van de veranderinge die daar inne
„zouden mogen wezen gevallen, zonder nogtans hem te onderwinden
„ het ordonneren , oft; diliribueren van 't ftuk van de Finantie, maar daar
„mede laaten bcwerden de Heeren Gecomniittecrde Raden, die hyjde»
„verzogt wezcnde, zal gehouden zijn te dienen van advijs.
XXIV.
„Zal met de Miniftcrs, van dezen Staat buiten 's Lands refidcrcndc , van
i6s^:
ii6 LEEVEN en DOOD van
.-^ o 'i.tijdtot tijd corresponderen, omme dezelve bcquamcr te maken tot uit-
,)Vüeringc van de intentie van de Regceringe, cndc tot dieii einde fpe-
^*-~" j.cialijlt aan deiclvc fuppcditcren endc ovcrlfchry ven alle dcrefolutien al-
„ hier genomen wordende , cnde 't gunt vordcrs , in den Haat paficcrt ,
„ wellcers kcnnüre hy zal oordelen de voorfchreevc Minillers tot uitvoe-
„ringe van hunne Lall in de Com:nifllc dicnlkig te zullen wezen, wel-
j.vcrlbande dat hy cenigc zaakeu, van tere conlideratic aan dezelve Mi- '
„ nillers ovcrlchry vende , daar van Communicatie geven zal aan de Hee-
I, ren Staaten , zoo wanneer haar Ed. Groot Mog. Staats gcwyzevcrga-
,,dert zullen wezen, ofte andcrzints aan de Hcercn der zelvcr Gecom-
„mittcerdcn Raadcn , daar by mede befchcidcndcdeHcerenvan'tNoor-
„der-quarticr ter vergadcringe van haar Hoog Mog. Gccommitteert,
„ cnde dat hy ook geliouden zal lijn te bewaaren de Minuten van de
„voorfchreevc brieven van Correspondentie, omme 'tallen tydcndcsby
,>haar Ed. Groot Mog. vermaand zijnde, da^r van exhibitie endelcöu-
ti re te konncn doen.
XXV.
„Zal aan de Minifters van Koningen, Rcpublykcn, Princcn, Potcn-
»,tatcn, Staaten of Steeden , ^'rienden ofte Geallieerden van dezen Staat,
,, d'occafic, cndc gclegentheid zulks p rxfentcerendc , oftevercifciiende,
«, met behoorlijke circumfpcdie geven communicatie van zodanige zaken
), cndc advyzen als hy zal oordelen op haar rcspeélivc Hecren cndc
.„Mcefters, rcfleöic te hebben, ofte de gemelde Minillers aangenaam te
„zullen zijn, ende met dienrt van dezen Staat hen luiden Gecommuni-
„ceert te zullen konnen worden, ook wcderomme uit de gemelde Mi-
„ nirter ontfongcn openinge van alzulke zaaken als dezelve aan hem re.
. ,, ciproquclijk zullen gelieven te communiceren; doende van de poin-
,, éten die daar inne zouden mogen influercn ofte refideren , uit wcl-
,1 kers kenniÜc aan de Regeringe hy zal oordeclen eenige vrugt getrok-
„ken te konnen werden, rapport in de \'ergLideringe van de Staaten,
„ofte by abfcntie van dezelve, aan de Gecommitteerde Raadeu, in prae-
„zentic van de Gedeputeerde van Wcll-Vrielland ende 't Noorder-quar-
„tier ter Vergadcringe van de Hoog Mog. Hcercn Staaten Generaal /n
„Loco zijnde, om daar op reflcöie gemaakt, ofic Rcfolutic genomen
,j te werden ten mccikn dicnlle van de Lande.
XXVI.
„Zal geen milTivcn , aan de Staaten of Gecommitteerde Raadcn gc-
„addreflcert, ende den Staat van den Lande betreffende, mogen agter-
„ houden, maar die ter ccrlkr occafie naar den ontfangll van dezelve
», moeten voortbrengen , omme gelezen cndc den inhoud \ an dien gc-
I, weten te werden.
XXVII.
,. Zal gcdcurcnde zynnen dicnft zyne ordinaris woonplaatfe in den Hage,
„ende buitcu dezelve niet mogen vcruagteu, als met voorwcetcn cndc
1) jiocd-
CORNELIS cnJOHAN DE WITT. 117
„goetvinden van de Hceren Gecommitteerde Raade, cndc iig niet «/ïrR'
„ buiten de vcreenigde Provintien begccven, als met kennillè endc ver- '"5"-
j.Iof van de Staaten zelfs. "~~"'~*^
XXVIII.
„Voor welke dienften de voorlchrecveRaad-Penfionaris jaarlijks voor
,, Pcnfiücn oite gagic zal genieten , uit de gemene Lands Impolitic de fom-
, ma van drie duizcnt Qiroli Guldens, daar van t' eiken vierendeel jaars
,, een vierendeel tal werden betaald.
XXIV.
„En tal den voorfchteve Raad-Penfionaris Eed doen, dat hyhemna
„ alle de voorlchrccvc Poiriftcn , naar uiterllc vermogen , tal reguleren ,
>, ende voorts alles tot den dienft, van de Lande van Holland ende Wcft-
„ Vriclland doen, dat een goet ende getrouw Rar.d-Pcnlionaris I'chuldig
„is, ende bclioord te doen-; ook geenegiften, gaavcn ofte Gelchenkcn,
I: mogen ontfangcn , genieten nogte proffitcren aan eenigc dingen , hoe
, klein die ook toude mogen weten, telfs niet van cctbaare fpyle ofte
», drank, ende dat van niemand 't ty Stcdtn , Collegien, Compagnie,
5, Kamcren, Perfonagien ofte particuliere Pcriboncn, uitgetonderd alle-
,, nclijk van tyne naalle Bloed-vriendcn ofte Geallieerden, totfuftersen
,) broeders kinderen in 'tclujs, ten ware nogtans hy wille, dat detcivc
>, Bloed-vriaiden ofte Geallieerden yets aan haar Ed. Groot Mog. ofte
}, der zelvcr Gecommitteerde Randen te doen hadden, ofte apparente! ijk
>, te doen toude krygcn , ende tal hy ook, too veel in hem is, beiorgen
j, dat 'ttelvc by tijn cerlie ende andere Clcrcquen insgelijks werden naar
..gekomen.
XXX.
,, Den dicnfi van den Raad-Penfionaris tal gedeuren den tijd van vijf
„jaaren, welke geexpireerttijnde, Aan nieuws tal werden gede!ibir:erd
„op 't verkieten \ an ccnen anderen, itn ware met verre de meefieftem-
,, men goct gevonden werde , detc wederom in dienft aan te nemen op dete
5, inllruèlie, die ook van nieuws in de Vergaderinge geleten , geëxamineert ,
,, gearredeerr, ende by dezelve belworen tal werden ; ende tal gedeuren-
„ de tynen dienli tynen rang ende fcflie moeten nemen , beneden de Sta-
,)tcn, ende G committeerde Raadcn relpedive endc de Leden van dien
XXXI.
„Ende too verre hy in deten tijncn dicnft nictenwerdgecontinu-
jjeerd, tal geene andere Staaten, buiten de Provintic van Holland mo-
„gen bedienen, als met confent endc voorwcetcn van de HeercnSta*
„ten.
Aldtii gearrellteYt in volle Vtrgademge XAti de ld. Groot Mog. He-
ten Sta*ten reornocwd : in den tiage den tweeden -Aiigufiji des jaars
upenhmderd agt- en vijftig.
Ter Ordonnantie van dcStaatcn-
si8 LEEVEN en DOOD van
ï^fO. ^^ twccfpilc tuffchen Sipeeden en Deenemarken vermeerderde
i" de beginnen van die jaar dagelijks. Zijn Majeftcic van Swee-
deu, hcc ongeluk gehad hebbende van de Nederlaag op Amak^
deed, doorecnige Krijgsbendcn Coppenhavcn bcflootcn houden,
en niet tcgcnftaande de groote koude en Itarke Vorft , ondernam
hy op nieawcjaars dag , wanneer het heel iniflig was , ccn geweld
onder CoppenhitvcH te doen , dog moeiten door de dapperheid
terburgcrs wederom terug. Ondertuflchen werkte de bemiddc
laars om een Vreede te treffen , en den Koning Tan Svee»
den toonden zig gewoonelijk de yverigtle daar toe, wanneer
Iiy een Krijgslill voor handen had , gelijk hy dceze tijd
heel genegen tot de vrede fcheen te zijn , maar zond onder-
wijl, veel Krijgsbenden over het ys naar de gemcldeStad,
en nam voor, om de 7,cive te bcftormen , het geen den Ko-
ning van Deencnurken bewuft was die alles daar tegen bezorg-
den. Tudchen den twintigften eneen- en- twintiglte quamcn
de Smeden, met witte hemden en mutfen, om tuITchcn de
Sneeuw niet ondcrlcheiden te worden, op drie plaats en te ge-
lijk een aanval doen op de Stad , den Heer en Opper -Zec-
voogt van Opdam, ftond met veel Hollands Boocsvolk aan de
Oofterpoorf , en floeg de D«»/f/)e met zijne Hollandfche krijgs-
knegten zoo manhaftig van de Stad af , dat zy wel 3000
dooden en 2000 gcquctften hadden , waar onder al de voor-
naamfte bevelhebbers, laatende alles tot buit aan de Decnen,
waar onder veel Kleinodiën, Goud , en Zilver , gevonden
wierd.
De Heeren AlgemeeneStaaten, na hunne oude gewoontcns,
lieten niet na de rcgtvaardigcn met alle magt te helpen, tot
welken einde haar Hoog Mog. beflooten, den onder Zecvoogd
de RHtter , naar Deeneniaiken te zenden , om zig onder de Vlag van
den Oppcr-Zcevoogt 0/)^<«i« te voegen , tot meerder verllcrking
van dien Koning, en zijn land, tegen al dconrcgtmatigheid van
den Sweed-ichcn Majsltcic. Hierop wicid aanftonds een Vloot
uitgeruit van 45 Zeilen, daar onder grrcekcnd i Koninglij-
kc Deenjchen. i Danuger- en vier Deenfcbe Coopv^ardy - Schee-
pen» nevens vier Brand- en agt Fluit-Scheepen, met allerhan»
de nootsvcndighceden , daar en boven don üverften Killegteuitf
"^- mee
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 119
met 4000 bczo!delingcn,atsmeede vier Heeren, middelaars van rijro''
den Staat tuflchcn de twee verfchillcnde Croonen , welke na .__!,
het opftel tot bemiddeling niet konden vvagtcn , by de Gezanten *'
van Vrankerijken Engeland , nevens haar Hoog Mog. gevolmagtig-
den , den z Mf/,gemaakt was , het geen aan hen door de Heer Ob-
dam en de Ruiter nagezonden vvierd. De voorfz Vloot koos den 20
Me)f Zee, en quam den 8 3f«"7 daar aanrolgende by die van de Heer
Obdam , en Bilkeiiftern , te zamcn 8 j Oorlog Scheepen en 4
Branders fterk. De Gezanten van den Staat wierden den 1 1 Ju-
fij by zijn Majefteit van Denemarken ter gehoor geleid, verto-
nende het cpftel van bemiddeling, den 21 Me)i m ^sGravetiba-
gen beflooten» het geen zyn MajclUit niet behaagden en mis-
troudende Tranfcben en Etigelfchen ]a, zelfs de Hollanders, Sfreg.
den was daar ook gants over t'onvreede, dog egter wierd
drie weeken ftilftant van Waapenen , in 'sGrayenhaagen ge-
maakt, en wederom voor drie weeken verlengt, het welk van
tijd tot lijd op II wecken gevonden wierd. Ondcnuflchen
quam een brief der Koningen van Sweedeti en Denemarken
uit, daar yderop 't hoogft in vertoonde, hoe lief en aangenaam
hen de vreede zoude zijn. De Gezanten bragten zoo veel te
weeg, dat den Koning van Denemarken 1 den y September , het
Haagfche opflcl , onderteekenden , op voorwaarde , dat by aldicn
Sweeden in gebrecken bleef, zijn Majellcic daar van ontbonden
zoude zijn ; het geen by Sweeden zeer onbelceft afgeÜagen wierd.
De itilftant van Waapenen, den x September gceindigt zijnde,
wierd aan den Deenjeben en llolUndfcbe Zeevoogden bevel gege-
ven, om metd'eerftegelegenthcidde vyandaan te taften. On-
derwijl quam half November een sweeds Afgezant in 'i GrAven.
bage, en kreeg by haar Hoog Mog. den 25 gehoor, die, DtUeei
na een aanfpraak in de Latijnfc taal gedaan hebbende, gcvol- J- de wit»
magtigde uit de Hecren algemene Staatenverzogt, om mctde **^''"P"''!*
zelve, volgens zijn onderrigtingcn, te mogen handelen. V/aar ^''fj^^V
op haar Hoog Mog. wederom verkoozendcn Ed. Heer Johan</« nc Staten
WiTT Ruttd Penfwnaris, G.van Beiningcn, de Baron van Gent^ de Hecrvxn o"» <Je vre-
Meroodey ende Heer Vet. Den 7 November wier Je te Kiel in Hol-'i^ tuffchen
Jiein 2^00 Deenfcbe Ruiters 4600 voetkncgten en 300 Neder- oeenen te
Jandfche bezoldclingen ingefchcept, dewijl de Keiferfe, Poo/^k , bewerken.
lerp Beek^ R 'en
%6S9'
€roote
•verwin-
ningopdc
130 LEEVEN cn DOOD van
en Bufidetibingeri , aan de anr^ere kant, het land fchoon maakten.
Den telfJcn dag koos onze Zee-voogd nog zee, cn quam de Ruiter
den 8 voor Kjilurg in Funen, 's morgens zeilde hy naar Cartt'
niuHtlt , alwair de hctlc flrand vol Ruiters cn Voetvolk ftond.
Ons volk konde door de diepte niet aan land komen, het
geen de Bevelhebbers zeer moeide , dog een waaghals, zijnde
een Frans Edclmzn , Hendrik Fleurt Culan , Heere jmw i3«/«f, fprong
het eerft buiten boord, trad aan land met de decgcn indevuift,
en wicrd nanftonds van al de anderen gevolgd , jagende den
vyand uit hunne werken , die Cniemuudiial, alvlugtcnde, in de
brand ftaken. De Deentn trokken ongemoeid op Odem.ee ^ cn
naderende, vonden den 24 ten elf uercn , de Sweeden in volle
flagordc by Njhorgy vooreen bofch flaan , alwaar de Pos/f» 2000
vande belle Sweedfche benden ter neder hieuwen, waar op,
om de Sweeden het viugten te waatcr te beletten, ótnDeenfchen
Veldheer , de twee Xce- over dcns , Bielke cn de Kuiter omhood ; den
14. quamcn de Vlooten onder N)iborg , dat de Rujtcr aanltonds
befchoot. Die van binnen vcrzogten lig met verdrag over te
geeven, het geen de voorfz Zee-voogt weigerde, en befchoot
de fladt dapper , zo dat zy de wil van de Heer </« Kw/ra moeden
opvolgen, gecvende de lladt op genade en ongenade over. Op
die iclfdc Hond , krccgen zy nog gooo Sweedfche Ruiters
gevangen , die zig in Kjborg geborgen hadden, Deezc over-
winning ter zee en te land, is zo ongelooflijk groot gcwecft,
cn de buit zo rijk , dat nimmer gcdenk-fchriften van dier-
gelijken ( in dat land voorgevallen ) melden. Den Kotiing V4n
Stpeeden dit hoerende, fprong van taafcl, verliet de Holland-
fchc Gezanten , zig zo cntltellende , dat hy noit wederom
gezont is geweeft, maar eenige dagen daar aan (lui f; gelijk
wy hier na verhaalcn zullen. Die uitgemunt hadden in dceze flag ,
waarcn de Hollanders, welke door hunne dappcrhcit groote
lof behaalden, door wie, nevens de magt der Bondgenoten,
het gcheclc Eiland F««;», wederom in de handen van Deenewarken
verviel. Geen minder Eer verkreeg den Heer yOHAN di
tViTT , door zijn onophoudelijke werkzaamheid , om een
ducrzaame cn goeJe Vrecdc voor de Koning van Dcenc-
WArktn te bewerken.
pe
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 131
De gemoederen van het onnozel en driftig gcfpuis was nog _ Aeo^
indcNcderlandenniettevrecden,fcheldcndc,en morrende, op ..£_!
dcHcercn JOHANde W^'iTl.en de onfchuldigc zes gevangens van Delijf-
het j^ar 1 650. hen niet anders noemende , als aanhangers van Sur- wagt wori|
nevelden het Loeveftcififche Eedgcfpan. Haar Ed. Gr. Mog. hicr «fftsflct
van verwittigd zijnde , door de Heer ^aad- PenfotiAris, verftcrk ten ^^^'n°n
hunne Lijfwagt tot jood koppen, om hen, in tijde ran orge- door h«
val in 'sCraveiihage te befchutten. Waar van den Hctr Star- voordr»-
retiberg tot üverllen aangeflcld wicrd. gen van de
Zijn Ed. Helden op deezcn dag insgelijks voor, hoedanig ee- ^/^itt! **
nigc Adroianteu en Procureurs, bcc volk kneevelden met afperzmg
van verdiend loon , het welk zo grof en fchandelijU te werk •z.ünKd
ging, dat haar Ed. Groot Mog, alle dagen dies v^ege aangc bezsrgtdaê
daan wierden, zo dat het Hof rroriiiciit,ü van HolUiui en Zte. hcrloonder
Utid de eerfte waarcn die het zelfde op een reedelijke wijze Ichik- Advocatea
tC) cngeboodeaande^^rocrf^rfKfH Ptccureurs cr\z, het zelve ftnk- reursop«B
telijk op te volgen. redelijke
In de maand vünjulf, kreegen haar Hoog Mog kennis, hoe wi)sg»ftel«
dat den Koning van yrankrtjK^cn bevil haddc doen afkondi- ^°^^'
gen, van inhoud, dat geen vreemde Scheepen hunne lading
aldaar zouden mogen inneemen, voor en alecrdatdieder Fran-
fcbe geladen en vol waren, het geen haar Hoog Mog als zijn-
de een zaak, (Irijdcndetcn uitcrlte tcgcns h.et belang der Zee-
vaart en Hollandfchc Koophandel , zeer hoog opnaamen >
ten welken emde de Heer Raad. Penfwiaris de tviTT , nevens G«/f
en Ir^bcrgen^ gevolmsgtigd wierden om hier over aan zijn £ayW-
lentie den Franlchen G<s,<j»jr rfe To«, te klagen, welke den voorfz
Cez.Mt , de onheilen , die daar uit zoude Uonnen voortkoo-
men , omliandig vertoonden, waar over zijn ExcclUntiehen ge-
lijk gaf, en beloofde aanüonds aan den Koning daar over te
fchniven, en de onbillikhcid van het voorlchrcvc bevel aan te
w.izen. Vf^"i
J. .. .. /., ■?< 1 verbond
Alzo wy in 't voorgaande jaar gcichrevc henhen wegens de metZtIce
uitwiflcling des verbonds met den Prins van Salée, den Door- doordefce*
lu"tigeHeer Cid AbdalU, BeUy CidMabomet Benbuutr, waarover werking
den Heer Johan de mTTgevolmagtigdendera'gcmccnc Staa. y"jri"„j
ten gedeld wa» , zo kan ik niet nalaaten onder alle de vrecdens, penfionaris
R z ver-d«wirt,
131 LEEVEN en DOOD van
j^.g^ verbonden die zijn EJ. gemaakt heeft, het volgende mede te
, begrijpen.
In de maand van July qiiumcn tot Awjlerdam óric Gczivitcn der
Koning van Marecco en Fez., tot vernieuwing van het laafte Ver-
bond , en om een vermaard ooge-meeftèr van haar Hoog
Mogende te verzoeken voor hunne Koning , die een zwaar
ongemak op een zijner oogen had. Van daar trocken dezelve
naar ^s Gr-ivenhas^e. Zijn Ed. JOHAN de ivlTT. die geheel nieus-
gicrig was, om alle Staatcn in het uitcrfte te doorgronden, maak-
ten zijn werk van dcezc Hceren , voor zo veel zijn Ed. de tijd
toeliet , op te paiVcn , die verfcheidc reize met hen fpijsdc aan
het Huis van M44j,daar hunne Excellentie ten koflen van haar
Hoog Mog. vrygehouden en onthaald wierden , en veel tijd kor-
ting had met cenige barbaarfchcgcdiertens , die heclfchoonen
aardig geoefFcnt waarcn. Na dat den Heer Golius, hoogleeraar
der Oofterfche taaien , tot Uiden, ontboodcn was , wierden hun.
ne Excelleiiticn afgehaald door den Rajd-renfwmris de n'ITT en de
voorfchrcvc Golius, die den i^. der dezelve maand ter gehoor ,
by hfiar Hoog Mog. geleid wierden. Na cenige zeldzaame
plcgtighcid gedaan hebbende , gaven hunne Exccllentien een ge-
fchnfc over, het welk door d£n hooglecraar vertaald wierd,
van inhoud, dat hunne Pr/ni vcrzogt, deagtervolgingvan vriend-
fchap met haar Hoog Mog. volgens het Verbond van den ii
Muart i6j7. klaagcnde over een geval dat onze Oorlogfchcepen
een Schip va.n hunne ingezetenen voor Tiiudn genoomen had-
den, dcg zy wel verzekert zijnde, dat het zelve buite kennis
van haar Hoog Mog. gcfchied was, dicrhalven den Staat verzog-
ten , dat haar Hoog Mog. in'r toekomende bectcr ordre , daar om-
trent, geliefde te (lellen .gelijk hunne mecllcr insgelijks zorgvul-
dig zoude in agt nccmen , vraagden het Schip wederom , ofte de
waarde van dien, en eindigde met veel beleefde en Hooflchc
woorden.
;,„,f."?f"' *~'33r Hoog \7o£T. bemerkende de eocdcvficndfchap die hun-
derd her t^- '^ ° , , , j° ui j
VerbooJ "c Ivoning zogt te onderhouden , dageen op middelen om deic
mw die van gclegentheid wa*r tencemen van het Verbond te vermeerderen,
Saleege. cn*zoo vccl als het mogelijk was, tot voordeel der Ingezetenen
^vot vo°yr. ^^^ '^ werken. Om dit te doen ftelden het zelve in handen van de
' Hccc
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 133
Heer "^OHAti de WlTT. kiezende nevens zijn Ed- nog vijf ge- ■f<r(i
vdmagtigden uit de Heeren algemeenc Staaten, Na vccle by- ^ ^'
ecnkomftcn , wicrd het zelve tot groote vergenocging der Htc-^ecUerln-
ren algemeenc Staaten en ingezetenen geflooten, zo dat hun- gezeetenen
Tie Excelleniicn korts hier na vertrokken, mede nccmcnde een Oog- ^'" ^^^
mecller, van l//rf<:/;f, die haar Hoog Mog. hem bezorgd hadden. °°^ ^'
Schoon wy hier de Portiigeeffche vcr(chillen niet aangeroerd
hebben, 70 liet cgterde Heer JOHANde wm niet na, van da-
gelijks in ''sGrAVcnbiige, zo door bycenkomftcn als brieven, alle
magt in-te-fpannen , omeen voordeelige en valle Vrecde voor
ons Land, met die Koning te bedingen. Ten welken einde den
10, December door llemkusde Siiza , Gezant van Portugal, in 'i Gra-
venbitagen aanquam, welk met veel koetfen ingehaald wicrd.
En fchoon zijn Excellentie groot opgegeeven had van de nieu-
we aanbiedingen» zo viel het heel anders uit, dewijl dezelve
van woord tot woord waaren als de voorgaande.
O'
iM een eind te manken der Sweedfche en Decnfchen oor-
log, en aldus tot de Vreede te komen, diend gezcgr, dat de
Konini v.in Sireeden in'Jdfiu. zig wederom kloekmoedig toonden, en
dagt het Eiland ^M<tH' overrompelen, dogdie van 't Eiland wa-
ren met hun vee en goederen 20 na Cop/)fn/)j4rf > Tcimingen, cn'c
Sticht Breeiiicn geweeken, om geen geweld van de onrecdelijke
Sipeeden te hjden , zy verzogten Deenlche bezetting , het geen
men hen toeftond , dog wierden daar d;ipper afgeflagen , en dit
miflukt zijnde, fpraakcn de Sn-ecdtn wederom van vrcede te
maaken, het welk dikmaals genoeg in 't werk geftelt was»
maar door dien de Fraufbe en Ziigelfche Gezanten te eenzij-
dig voor Siveedin werkten , konde men tot geen verdrag ko-
men, ten welken cin Je den 7 jf^Kw.tj;;' wederom Dectifcbe Gczzn-
ten in 'sGravcnbaa^e quamen , welke veel aanipraaken en ver-
gaderingen , met haarHo. Mog. en óeH££rj0HAi<: deiriTTcn
nevens zijn andere gevolmagtigdcn, wegens het treffen der Vree-
den hadden, dog te vergeefs, ondertuflchen quam de tijding
van het overlijden des dapperen Konings Carohis GtiJIavus \fin
Sweeden, aan hunne Excelleutien , die den 2 v jf<J««<«>7 van een fwa-
re verkoutheid was overvnllen, daar by heevige bluts-koortzen ,
R j en
1660,
134 LEEVEN en DOOD van
1660 ^" ^^^ zinking op de borft, zo dat zijn Majefteic den 13 Te-
[ bruarjr , fmorgens ruim ten twee uuren de geeft gaf. By aldien
Dood des oit dc Dood Verandering en onfteltcnis in een ftaat bragt, zo
^^weedfea was het deezen. De Genantvan Swetden ^ dcHcerCojet, maakten
Koningt (Je dood van zijn Koning aan haar Hoog Mog. niet bekend 1
Adoip\ ^""'^ "^^^ ^^' ■^/"'''' '^^'''f'by voegende, dc Krooning van den
Kroon-prins, zijne nieuwe gcloofs«brieven van de Regeercn-
dc Coningin en Rijks-raaden , en verzogt zeer erndelijk dat
haar Hoog Mog. hunne uitterfte naarftighciJ geUcfden in 't werk
te ftcUcn , otn voor Swtedcn een goede Vreeden te bezorgen.
Vrede tuf- ^^ Coninginne weduwe , in dccze beflommering zittende,
fchenSwe. van twcc mngtigc Coningcn tot viand te hebben, verhaaften
denenPo- haar, om met den ccnen en den ander een Vreedete maaken ,
len. beginnende met Poolen, daar zy door zijne Bondgenooten een
flarke tcgenftrcvcr aan had , dog na veel omftandighedcn ge-
plcegt . wierd dezelve den 3 Meji , Oude ftijl, ter Ottjvengc.
flooten, zonjcr om het belang der Bondgenoten daarin te flui-
ten , daar genoeg tegen gcklaagt wierd.
, . De Corwng van Dcenetiiarkcn, ziende en overwcegcnde, dat
fchende " ^0°^^" ^<^ Vrccde met Sweeden atzonderlijk gemaakt had , en by
Sweedfche gevolgen geen meer hulp van dic Kroon te vcrwagten was,
en Deen- als ook dat dc Swetden met 4.000 wederom 7000 man van 'H<i-
iche kroon. /^„ „^ Sahtti gaande, te rug gedrcevcn hadden, met cenig ver-
lies der zijnen , bedroefde zig , en verhaarte hem insgelijks , om
tot de Vrecde te gcraakcn, her geen de Gevolmagtigden van
haar Hoog Mog. zeer yvcrig voott zetten. Waar opdc Vreede ,
tuflchende twee kroonen, volgens (}ic' i Gr uvcnb Aagje o^^cWtn-
len , en den inhoud van 't Rootfcluldfe Verbond , bcftaande in
^^Atttculen, den zy der zelver maand, door tor Coppinhjaren geflo-
ten , volgden, 'cis waar, dat dczelvctot groot nadeel van D«-
nemajkfn Ü rekte , het geen door dc verfoeijclijke driften der Fran.
/djfngelchicden, wancviczclvc hadden zig, opL-nbaarluatcn verlij-
den , dat zv gcftcrkt door de Engelfcbe en Sn'eedfcbe gcmakkchjk
de Hollanders zouden over haaien , fchoonde ürz-Jw/fHyan haar
lipog Mog. die het zelve genoegzaam bewurt waaren, geftaa-
dig daar tegen gcklaagt hadden, tot dat eindelijk, fijn Majeflcit van
Dtenemarkeu, zelfs te vi ecde zijnde , hunne Exccüeuuai als toen , dc
on-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 135
ondcrtcekcning, nccvcns de onderen dceden. Dceze Vreede ./'^q
dan het mceft door haar HoogMog. bewerkt zijnde, en dat in een \
en de fclvc maand, oordceldcn.van in deeze gclegcntheid,ook voor
zigzclven te zorgen , ten welken einde zy dezelvcn dag xoxLands-
kroon een nieuw verdrag met 5/rff</f«,in"t werk hadden doen Hel-
'en, om dat, byaldien Deneiturkenu] te groote Magt kreeg, bet heel
nadcchgvoor de ingezectene van hunne Staat zoude kunne zijn.
Van zulke twee zwaarc oorlogen in een aangenaame en lie-
ve vreede getrecde zijnde , zullen wy voortgaan, en ons by de
vreugden vooreen tijd houden. Haar HoogMog. wierden den
15 der maand Ma^ kennis gegecven, dat het Parlement van E«-
aeUrJ , zijn Majeftcii, Karelde U , zoude uitroepen , tot hunne
wettig Coning. Hier opgaven haar Hoog Mog. de Heeren al-
gemeene Staatcn aanltonds laft, om zijn Majcflcit tot Breda,
alwaar hy lang in het Cafleel des Prmce vinOtagiite, zijn ver-
blijf genomen had, een plcgtige afzending te doen, ten welken
einde haar Hoog Mog. hunne gevolmagtigdcn begiftigden met
de eernaam» van Gez.atiten. Haar Ed. Groot Mog. de Hee-
ren Staaten van Holland, zonden , wegens hunne Prov!riiie,óe
Heer Scbreevehhoek^ van Dordrecht, l koitvijk^ van AmJIerdam , en
Ttjlitigenvun Alcmaar , met verzoek, dat zijn Majefleit geliefden
zijn reys over hunne Proi»;/;; te necmen , en in ''sCraveubage ee-
nigetijd uit rullen, het welk met zulk een eerlijkheid gelchie-
den , als ü«//xHrf nog ooit in zulk een geval getoond had. Den
ij dag van Meji quara zijn Majelicit, gevolge van f 00 Engel-
fchcn meeflenJeel Edelluidcn , met groote pragt in ''sCrdvehh^ge,
De Staatcn van HolUnd,-ih zijnde in haar wettigvegts-gebied, had-
den een gevolg van 150 koetfen om den Koning tegen te rij-
den, en hem te verwelkomen, die zijn Majcfteit den zelfden
dag, meteen heel koUelijke maaltijd onthaalden. Des anderen-
daags 's morgens, wierd zijn Majclteit , door de Koningin van
Behtemen, Prmccjfe weduwe van Oragnie, en alle de aanwce-
zende GetrfWf n verwellckomt. 's Namiddags quamen haar Hoog
Mog. de Heeren algemcene Staaten , uit wiens hoofden den Baron
van Gent het woord voerden:Daar na door den Raad van Staatcp,
voor wien PrinslVtllem,Stadhoudervan Vïiejlarid,de aanfpraak deed,cn
findelijk door de Heeren der algcmccnc Rcckcnkamcr worden-
de
136 LEEVEN en DOOD van
ï 660 ^^ '^ woord gedaan door den Heer J-icob van Reiger sbergen. Den 1(5
, ]_ quam het gchede lighaam der Staaten van Holland zijn Majcfteit
heel hoffelijk begroeten, en wicrd door een Ichoonc aanlpraak van
de Heer Raad-Penfwnarh de WITT.uït hunne E'1. Groot Mog. naam
ctnigc lijd ondcrhou Jen. De Hceren van Awjlerdain nooóigde ii]n
Majafteujvan in haar Stad te koomen , dog,bcdanktc met veel bc-
Iceftheid. Den 29 der zelve maand wierd zijn Majefteit weder-
om van haar Ed. Groot Mog. de Heeren Staaten van Holland
kollelijk ter maaltijd onthaald , en van de Staaten ccn ge-
fchenk gedaan , bcftaan Je in een der kofteiijklte ledckanten die in
ganfch Europa was; cene grote mecnigte fijn Haatlemmer L.yv/HAt,
en een goede fom gemunt geld.
Den 3 1 deezer bcllooten haar Ed. Groot Mog. , op het uit-
leiden, der Koning, het volgende.
Extra£V uit de Refolutie van haar
Ed. Groot Mogende de Hee-
ren Staaten van Holland ende
Wcft-Vrienand.
i^aanJag den 31 Mey 1660.
„ Ts naar voorgaande deliberatie , gocrgevondenende verftaan
„ dat van wegen haar Edele Groot Mog. ter Gcncraliteit
j,dc zaaken daar hctnen zal werden gcdirigccrt, ten einde de
j, Vergadering van haar Floog. Mog. en Corps den Koning
,, van Groot Bntiégnim voor des zcUs vertrek moge gaanvalc-
,,diccrcn aan zijn HoF, al hicr, zonder haar met het uitleiden
,,van zijne- Majcfteit 't zy en Corps, 't zy door Gedcpntccr-
ijden te bcmocjcn^ om redenen op 'tlubjeét van de receptie
,, van hooggedagtc zijne Majcfteit in voorgaande Nol uien , on-
„der date den 24 dezer loopcnde maand brecdcr gcmcniio-
„nccit.
X)cn cerftcn Juny wicrd zijn M.ijcftcit uit het huis van Vrm
ïUunts v.in Napuif gehaald , door de gcvolmagtigde uit ydcr
Frovititie, en op de Camer van haar Hoog Mog. gelcjc, alwaar
al-
CORNELIS en JOH AN DE WITT. 1 3 7
alle de leden van haar Hoog Mog. verzameld waren, en den r<<Q'
Prins müem van Kaffaiiw Stauhouder het woord voerde. Gcko- ^
men zijnde aan de tafel > daar een fchoone zitplaats voor zijn
Majefttit bereid was, ging (Jen Koning eerll, en zy daar na alle zit-
ten. Na dat wederzijds veel hofFclijkheJen gcpleegt waaren, llond
zijn Majcfteitop, zijn Hoed afneemcnde, deed ecnaanfpraak,
welk beüond. Eerjlclifk^, in een z.eer beleefde dankzegging, over het
goet onthaal, dat zijn Majefieit verklaarden ontfangen tehebben. Jen ttiee-
de, een hartelijke aunbrcding van z^tie vriendjchup , handelingen en Verbon'
den. En ten derden, in een verz.oek.,dat baar Hoog Mog. de bilangens van
de Koninglijke Vrinctffe, zijn Zujltr, en van de Heer Prince van Oragnien,haar
Zoon, geliefden ter harten te ncemen, ende haar, bv gdegenthetd van de
Booggedagten KoningUjkf PrinceJJe veTz.ogt zijnde , de goede uitwerkz.els
van haar Hoog Mog. gunste doen gevoelen. Zijn Majeileit deed nader- »
hand het zelve in gefchrift aan den Heer Raad-Pf«/on(«m over-
handigen, luidende aldus.
Miin Heeren, Dewijl ik,hier onder utpe handen laat de Vrincefje Brief van
m^ne Sufler , ende de Prince van Oragnien m^nNeeve, ^«'^f/'f''/<'<'"f'' „[„„a^n de
die mj buiten gemeen waard x.yn. Btdde ik. « inijn Heeren , dat gy haar e He«ren
hdangens gelieft ter harte te neemen , en haar de uitwerkj-ds tiwer gun- Staaten vib
y?f doet geioelen , in de gelegentheeden die de Princejfe mijn Zufter Ho'lan'l
van il bidden zal, ofte voor haar zelfs, ofte voor de Prince haaren Zoow , °j^[^'^* '
uverzeekerende, dat alle de daadcn uwer goede genegentheid t''hnnwaarts ,
van my erkent zullen werden ^ zo als of tk^dezelve in m^n perfoon had-
den ontfangen.
was geteekend
CAREL.
Dit was het geen zijn Vajefleit in de vergadering van haar
Ed. Groot Mog. mondeling voorgefteld had , waar op de Heer
de yyiTT een tchoon antwoord aan den Kuning ter uier tiji
toevoegde.
's Woensdags zijnde den i July ,beflooten de Heeren Staaten
van Holland ende Wefl Vriiflxnd het volgende, omtrent het uit-
leiden van haar Hoog Mog.
E«y?e Boek, S Extraa
i3« LEEVEN en DOOD van
' ^°^' ExtraiCb uit de Refolutie van haar Ed.
Groot Mog. de Heeren Staaten
van Hollaiii/ endc irefl-Frie/laiit.
„T^E ruiAd-Penfwnaris heeft ter vergadcringc gerapportecrt,
,,*-^^ dat op de Officien ingevolge endc tot voldoeninge van
,,haar Ed. Groot Mog. Rclolutie van date den een cn-dertig-
„ftcn der voorleedcn maand by de l'rovintien aangewend, ter
„Gcncniiteit goctgevonden was, den Koning van Groot Briitd^ni.
fytrif alleenlijk en Corps te gaan valcdiccrcn aan zijne Majc-
,,fteits Hof, zonder zig met het uit leiden van de Hoogftgc-
„ melden te mcfleren ; ende dat het voorfchreve Officie van va-
r „ledi6bie,al opgifteren naar de middag by haar Hoog Mog. in
„maniere voorlchrcevc afgeleid was: waar op geene deliberatie
„ is gevallen.
Nadat Hoog Gemelde Majefteic zijn affchcid genomen had,
wierd wederom na bcncede aan de trappen geleid , daar hy
het zelfde aan de Vergadering der Staaten van HolUndenóc iVtfi-
rrjf/ï<<n(i deed .alwaar de Heer Raad-Penfwnaris de JVITT den Ko-
ning wederom met een fchoone aanfpraak ontmoete , luidende.
A f ruk »'l-|E'Cre; Indien men moet cordeelen van het ongenoegen
«naf- »' 't welk wy hebben, ziende uwe Majefteit uit onze Pro-
fcheit iloor „v/Hf/>« vertrekken , door het genoegen datwy gehad hebben ,
de Heer ,,van dc 7elve eenige dagen \n pofcffie te hebben, en zul-
V^^irT " '^" ^^y "''^^ ^^^^ bekommert zijn, het zclvige ha.ir te doen
gedaan aan ,, verftaan. Uwe Majelleit heeft konnen merken, uit dc aan-
»ijn Maje- ,,gezigten van alle ons volk, de blijdfchap, welke zy in h:iar
fteitdcn „herten hadden, ziende by hair een Prins, die van Gorf bemind
an^Eifce» " '* ' '"^" Prins die wr4f«/f«/ is, cnde een Prins dewelke oogen-
Und. „fchijnlijk, een gedeelte van haar rulle endc gelukzaligheid zal
„ maaken. Uw'e Majefteit zal wel haaftallede Straaten vervulc
„ zien , alle de Wegen bedekt , ende alle Duinen vol volk , dewel-
„ke hem zullen volgen tot aan dc Plaatfe van zijn infcheepingc
„cnJe die de zelve niet MuJen verlaten, indien daaricts was waar
„mccdc zy tot in u Koningrijk mogtcn gaan. Onze vreugde is
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 139
„gemeen met die van onze Onderzaten; maar alzo wy j^/:(^
„beter, als zy, kennen de onwaardecrlijkc prijs van het Trc-
„zoor 't welk wy bezitten, zijn wy ook gcvoelijker van deze
„ harde fcheidinge. Zy zoude, Heere, onverdraagelijk voorons
„Z|ijn, indien wy in ons zei ven niet en gingen, en niet en con-
,,fidereerdcn, dat het een zaake is die wy aldermeeft gewenft
„hebben, endc de grootfte avantagie , die wy als nog van uwc
„Majeltcit konnen wenfchcn. Wy relolveeren daar toe, om
„dat wy weeten dat d:ze fcheidinge ons niet minder nootza-
„kclijkis, als glorieus voor uwe Majcfteit, cnde dat het in
,,u Koningrijk is, alwaar wy moeten vindende vervullinge van
,, de gebeden die wy gedaan hebben, ende nog doen voor haar,
,,ende voor ons: Wy zullen ook niet manqueren ons daar van
„te dienen, zo wel als van de verfeekertheden die het hem ge- »
„licfd ons te geven, beftaande ineen onvcnnderlijke affcftie
„voor het welvaren van deze Republijk. Wy bedanken uwe
„ Majedeit daar voor ootmocdelijk, ende voornamelijk vandc
„heerlijke proeve, die het u gelieft heeft ons te geven, door
„de glorieuze vifite, waar mede gy onze Vcrgaderingegcëert
,, heeft. Wy zullen de gedagtenifle daar van dierbaar houden ,
,,ende wy zullen de teekenen van deze goedheid doen paflcren
„tot onze laatfte pofleriteit, op datzc de zelfde met zoo
„ veel rffpcft erkennen, als wy die ontJangen hebben. De Staat
„waar in wy uwe Majeftcit zien, die gercet is om tcpaardete
„gaan zitten, om zijn reize tecontinuceren , vcrbiedons uitte
, Itrekken over een materie, die ons nimmermeer zoude vcr-
,, moeijen, indien wy konden woorden vinden , die conform
„ mogtcn Zijn met ons refpeélueus gevoelen. Maar het zy ver-
„ re van ons, dat zy zouden vermeerderen de rcgtvaardige im-
„patientie,die uwe Majerteit behoord te hebben , vanzigweder-
„om in zijn Koningrijk te zien.
„Wy biddenGo'Jt, Heere, dat zulks fpocdig endc gelukkig
,, moge gefchiedcn, cnde dat, gelijk hy de herten ende deaf-
,,fe6tien van uwe Onderzaten gediiponeerd heeft, omhnarSou-
„veraincen Wettelijke Prins te erkennen, hy meedc de Zee
„en de Winden wil commanderen , u reize te favoriferen ,op
„dat, wanneer uweMajefteit op uwe kullen zal ontfangen
S z heb-
i66o.
t
Den Ko-
ning n:emt
xijn af-
icheit v»n
de Heer
de WITT-
140 LEEVEN en DOOD van
•1 hebben de zelfJc acclamiticn , van welke gy haaft hoorcn
», zult de onze gcluyr maaken, gy in uwe Koninglijkc Per-
>,roon , endc in uwe poftcriteit voor eeuwig moogt genieten
„alle heil en welvaard, als Uwc Majcftcit toewcnfchcn , zij-
„ne zeer ootmoedige Dienaars.
Den Koning haar Groot Mog. bedankt, en zijnaffcheidgcno-
men hebbendc.tradnaer het hof vandeKoninglijke Frinces ,zijn
moeije, de Koningin van Bobemen,er\ naer dePrinceflc Wed. , daar
zijn Majcftcit van gelijken deed .daar na by d' andere Vergade-
ringe en Grootcn , zig verhaaflende om des anderendaags te
vertrekken, gelijk den 2 3'«9' 's morgens gefchicde, met groo-
te en onuitfpicckelijkc pragt en Heerlijkheid; aan Strant geko-
men zijn Je , tot Schevcningen , nam nogmaals zijn afichcid van al-
le de lecden van Siaar, die hem gezamcntlijk begeleid hadden ,
("en voornamentlijk van den Heer R.Md-Pe»fion,ws de jylT T ^■we]k
hy veel gcnegentheid betoonden) en vandaar voer zijn Majefleic
aan boord , en raakte kort daar na onder zeil. Hoe opgepropt
de weg en Strand was, van Princcn , en Princeflcn, Hoog-ge-
boornc en gcmecntens, is gemakkelijk af te mecten. Dit ont-
haal hccfc haar Ed,Gr. Mog. de Staaten van ffoWjwr/, behalven de
andere Pronnr/c/;, groot geld gekoft, welke zijn MajeUeit daar
na, zeer flegt -beloonden , niet tegcnflaande hy een naauw Ver-
bond, in deezen tijd, met haar Ed Groot. Mog. gemaakt had.
Haar Ed. Groot Mog. namen kort hier nacen befluictegens
ZeeU'id, wegens het verkiezen der Ov'crhecdcn enz. om niets
van hun regt te verminderen , maar in tegendeel het onbepaald
gezngjover hunne Proviniie, in allen declen te bcfchermen tn
l*onderfl.cuncn. Luidende als vol"':.
o
Extra£V uit de Rcfoluticn van haar Ed . Groot Mog. de
Hceren Staaten van Holland cndcfVefi-Frie/IanJ.
HollanJs
brduif
gefn Z««.
yrif Raadcn
teroeprn /"\p 't gemovcerdc van cenige Leden ; is, naar voorgaande
xevVn'oiel deliberatie goct gevonden ende vcrftaan, dat dca Prif'^em
rifthedctt; " Cnde
SatiirJag den 31 'July 1660.
»
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 141
„cndc HoUandfcbe B.aadenïn denHove, by aanfchrijvingc bekend «^/fo'
,,gemaakt zal wcfijen, o'e goede mceninge en begeerte vanhaar 2
,,hd. Grcot Mog. te weezen, dat nog over d' ekfticn van Md.
,gi(lraatm , Lcenwatitieti , Scheepenen , wclgehooremanncn , en an-
„ dcrcRcchtercn inHolLindcnde ueft-yruJlMd , nogteover 'ifcr-
,, mcrtn vanadvyfen , hen luiden dientshaivenby haar Ed. Groot
,,Mog. gevcrgt wordende, nogte in 't deiibercercn of adviferen
,,over zaaken van Staat, de Proviiitie van Holland ende nefi-Vrte'
„jl/tnd in 't Particulier concerncrende, de Zecufche Raaden, in't
„zelve Hof, voortaan geroepen werden, ofte flemmen hebben
3, zullen; danr op in 'tcxtendcrcn vandc Rtfolutien endebrie-
„vcn, waar by zodanige advijfen als boven voortaan zullen
„ werden gercquircert, behoorlijk rcguart genoomen zal wor-
dden. •
De Heeren Siaaten van Zeeland niet geruft zijnde met \mn'
ne .Searfrrf/Ji? Regeering, wilden dat men een Stadhouder, Ca-
fjiahi cndc Adm'nMl Generaal zoude maken , als een Opperhoofd
of gebieder over alle de Prom/ifH , daar befpeurd wierd , dat in
deeze tijd dagelijks verfchillen afgedaan wierden, die tevooren
by de Stadhouderlijke Regeerir.g, tot nadeel van onze Ingezce-
tenen , veroorzaakt waaren. Niet overwccgcnde ( gelijk zeker
Ichrijver zegt ) Dat God den Heer, geene dan een Republ^ke Eegce-
riiiggeiiadclijk,nigej}eld , en daar ra in z.yn Toorn een uitjleeketid hoofd over
de z^elregekoorctiheeft. hci gccnhy hcwïjil üïl iSam.Cap- 8. i 2. Eg-
ter hebben de voorfchreve Heeren St.Taten den yi^tt^»/?/, Staats-
gewijze Vergaderd zijnde, wegens de bevordeiing des Princc
Van or<*g«if «,dusdan!gen befluit gelieven te necmen.
DE Heeren Staten van Zcelant , zeer ceiicufelik en met groeten » n v
aaiidagt op verfcheidc Ceffie gedclibcreeit hebbende, op den >"- zélant w'"'
boudcn van het 4. Poiiiél van befchnjvingc , fpreckeiide van de re-„gpj j^jj^]]
fpeftive Eminente bedieningen , daar mede Haare Hoogheden den Hee- vordering
rcnPrincen van Crangien onikrffèlijke Memorie, d'eene na d'ander,voorvande
dezen zijn bckleet gewecil, endc ncerftelijk gelet hebbende wat by deze Prins van
conjunéture van tijden ende zaaken tot de meclle eere, Wcl-varen ende Orangieih
dienlt, zoo van de Staat in 't gemeen, als van dezen Protedien byzon-
der, voornamentlijk behoorde bctragt te werden: Verklaaren nogmaals
te Verdaan ende te oordeelen ( gelijk by dezelve voor dezen tot meer.
maaien is geadvifeert) dat ten voorlchreven fine het hoog beleyd van de ge
S i meencr
141 LEEVEN en DOOD vati
l6<iO "1^^"^ 'i^^s'^cn moffc werden gedcferecrt, cndc toebetrouwd aen 7cekcrc
' Hoofden cndc Hccren van Excellente qualiteiten , gelijk lulkx by ver-
"^ Icheydc Dcdudicn , Remollranticn en refolutien zoo van de Hceren Sta-
ten Generaal , als van de refpedivc Provintien , in 't begin van Troublen
en daarna kragtiglijk is geprelentecrt gewccft: Ende ofwel het ongeluk
van veele perplexe occurentien , die t' tedert eenige Jaaren herwaarts naar
't overlijden van zijn Hoogheic Prins Willem den Tweeden Hooglotfc-
lijker gedagteniflè, 'zig hebbende opgcdacn, zoo in dezen, als in dcNa-
buurige Landen niet en heeft gedoogt , of ook wel kunnen lijden , dat
op het aandcl ende cligeren , van zodanige Hooft met behoorlijke Na-
druk ende gewenlle fucces heeft Jionnen werden gcrefolveert; zoo elU-
mecren nogtans Haar Ed : Mo : dat jegenwoordelijk de voorfchrcven
cngelegcntheden ende bekommeringen , door Godes genadigen ende on-
begrijpelijke providentie gekomen zijndete ceflèrcn, ende ten beften van
het Chridendom, en fpccialijk van dezen Landen, cvidenteiijk zig ver-
toonende eene favorable conrtitutie van zaaken ; Dat de zelve in alle
manieren tot redres, en valMlellinge van de Staat, niet en behoorde ge-
ncgligecrt te werden, en confcquentclijk gerefumeert de voorfchrcven
Salutaire intentie, tot c\c^k van d'een of d' ander gcquaüficccrt Pcrfo-
xiagie , aan de welke het hoogc Gouvernement , zoo van de voorfchrcven
Staat in 't gemeen, ah van deze Provintic in 'tparticulier weerdiglijk
en de mceftc confidentie zoude konncn werden gereditecrt. Ende alzoo
Hooggemcldc Heercn Staaten van Zcelant, geen zodanig Perfonagie
cndc van meerder gewigte en aanzien en kennen, dan zijne Hoogheit,
dcnjegenwoordigen Prince van ürangien, als weezende niet alleen een
Na-zaat van de Hoog-gcmcltc Hceren Princcn , die niet haar goet en
de bloet de fondamenten van dezen Rcpublijcq hebben gelcgt: Ende voorts
dezelve door haar treffelijk en couragieus belcyt gcbragt tot zoo heerlij-
ken ende glorieufe Vryhcyt, daar innc zy haar jegcnwoordiglijk tot
verwonderinge en Jaiouzie van alle de Wecrelt is bevindende, waar-
lijk ook zoo door Bloeden, affinitcyten Allianticgeannexcert aan de groot-
He en magtiglle Potentaten van 't Chrillenrijk , van ae welke dezen Staat
in hare benauthcden ende periculcn principalijk is ondcrflcunt gewcelt ;
tnde onder welkers V'riendfchap en confederatie, ook voor het toe-
komende, haar inec/l is gelegen: Geconfidcreert mede de Princclijke qua-
liteiten, ende deugden, daar mede het GudtAlmngtig zijne Hooggemel<Je
Hoogheit al van jongs af gelieft te begenadigen, zeer wc! over een
komende met de Kcgeringc ende humeuren van deze Natie, de wel-
ke ook iJair over een fonderliiigcn aangenaamheit , en weigcvallen fchijnd
te fcheppen, cndc ook veel gcluks enzegeningc haar te promittercn.
Encic gemerkt daar nevens , dat den zclven Hcere Prince zeer veele
Heerlijke ende aanzicnelijke Goederen in meert alle de dilhiften ende
quarticicn van den Staat, ende namentlijk ookindcze Provintic is polH-
dcrcndc ; en daar door met regt gefullinccrt kan werden , in der zclvcr
con-
i
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 14^
confcrvatic, cndc Welvaren boven alle anderen te zijn gcintrcflcen. Zoo ^, ■
IsT , Dat haar Edele Mogende , Staats-gewijze vergaderd , cndc op het cas ^ ood.
lubjcft foleranelijk geconvocecrt ende befchrevcn zijnde , om de gealle- ■
gueerde ende andere notable refpeften meer, haar kragtclijk ende elfec-
rucufelijk bewogen, ende gedifponeert hebben gevonden , om met ge-
meen , ende eenparige Stemmen te rcrolvecren ende vcrilaan.
Eerftelijk , dat men van wegen deze Provintie , met , ende benevens d'
andere Bontgenoten ter vergaderinge van Haare Hoog Mogende , den
Hecre Princc van Orangien , zal deligneeren ende nomineren , tot Ca-
piteyn ende Admiraal Generaal van de Vereenigde Nederlanden, onder
cenen behoorlijke Commiflie en inüruétie , met, ende benevens de
andere Provinciën aJvoqren vaft te Hellen ende te arrelleren, ende met
een Penfioen van looooo.guldcns Jaarlijks, over alle de Leden van U-
nie , op den Staat van Oorloge te reparticren , ingang nemende met den
tijd van de Elcöic.
Ten welken fine aanüons uythct midden van deze Vergaderinge, een
aanzienlijke Deputatie zal werden gedeputeert , om ter Vergaderinge van
de Staten Generaal te compareren , ende aldaar aan Haiir Hoog Mog. met
de befte redenen, daar toedienende, 't voorlchreven Poinélvandclignatie
ernftelijk te reprefenteren , fmaakclijk te maaken , mitsgaaders tot cenc
gelukkige ende fpoedige uytkomfte te bekydcn.
Dat voorts aan de Hooggemelde Heeren , ende benevens die van Hol-
land, by defignatie zal werden gedcfercert, de bedieninge van het Stadt-
houder , Gouverneur, Capiteyn Generaal , ende Admiraallchap van beyde
de Provinciën , onder eene behoorlijke Commilllen ende InÜrué'tie , mede
alvoorens zonder uytllel te arrcfteren ; daar toe de Hoog-gemeldc Heerc
Staaten van Holland , op het alder\riendelijkfte zullen werden gcuodigt,
ende vervolgens, uyt kragten van de ouden verbinteniüèn, ende gemeen
Intreften van bcyde de Provinciën, ende fpecialijk in kragtcn van deSo-
cietcyt van alle immemoriale tijden, ondcrlingen gemaakt op 'tftukvan
fupreme Juftitie, met alle bedenkelijke Officien, yver ende middelen van
induélie, gedifponeert, om met de Heers Staaten van Zeeland by deze
conjundure van tijden en zaken, omtrent de voorlchreven defignatie
te gaan, ende procederen gelijk Pari-pafTu. ende op ccn en dezelve
voet, ende zulks da.ir over te doen vcrleenen ende extradcren de ge-
meenc Commiffie, ingcllcltende geclaufiileert , ende ook gezegeld , ge-
lijk doorgaans voor den Jaaren 1647. is gcpraftifecrd gcweeft.
Dog in cas de zelve Officien , zoo ter Gcneralitcyt , als by de Heeren
Staaten van Holland , op de defignatie van beyde de voorfchrcvcn be-
dieningen , buyten vermoeden , niet en quame te luccederen , gelijk wel
wert gewcnfcht , ende contrarie de goede intentie van deze Vergaderinge
uyt te vallen : zoo zal op 't rapport , 't welk door de gencraale Gedeputeer-
den daar van alhier circumftantclijk zal werden gedaan, op 't een of 't an-
der, of op beyde naarder werden gelet en gedilponecrd , zoo als tot de
mecflc
144 LEEVEN en DOOD van
-f-^Q meefle ccrc, wclüant, en diende van de Lande bevonden zal werden
' te behooren.
"""" Zijnde voorts het expres ende eenpaarig gevoelen van de Heeren Sta-
ten vanZecIandt, dat in allen gevalle den Hooggemcldc Heerc Princc
van Orangiendc exercitie, endeactuclenbedicningc van de voornoemde
twee Eminente Charges , niet eerder zal mugen aanvaerde als op Siin
Hooghcyts i8. Jaiuen: Ende zullen onderwijlen de zelve Hooge Char-
ges, by niemaiit onder T/Vw/e van Litutmant ot'anderzins konnen werden
bekleed, nog gccxcrccerd, maar blijven in Staate, zoo die jegcnwoordig
zijn , welke beyde conditien in de voorfchreven relpedive Commiffien
cxpriFelijk zullen werden geinfercert.
Dat vorders met gemccnc , ende eenparige (kmmcn van alle de leden,
aan den Hooggemelde Hecre Prince, als zijnde de notabelfte ende gc-
qualiticeerfte Edele van deze Provintie, ende om andere wecrdigc ic-
Tpeden meer , van nu af by defignatie werdc gedcfercert , den Staat en
de qua!ite)t van de eerlle Edele, in dier voegen, mitsgaders opdeclau-
lulen, rellrictienendcpr*cautien, als de zelve dignitcyt aan Ha.ire Hoog-
lieden, onlkrtclijke Memorie, voor dezen is opgedragen geweell, onver-
minderd en zonder prsjuditie van de geregtigheden van de Provintie, mits-
gaders van de rcfpeétive Leden ende Steden van dien, een yder zijn
rcgt, ende fpccialijk onder verklaringe dat men vcdlaat, den zelven
Staat niet te zijn gcafteélcert aan eenig Huys , goed, qualiteit ofte Eamilic,
onder exprcflc conditien : Nogtans dat de voorfchreven Preeminentie en-
de qualitryt door den jcgcnwoordigen Hecre Prince van ürangicn,
niet eerder en zal moogcn werden gccxerceert , en geprcfcntcerd als op
dellèlfs 18 jaarcn ;cnde ook Zijn Hooghcit, als dan, daer toe moeten em-
ployercn, als Zijne Gedeputeerde, ter plaat fe d:>ar zulks altijt gebruyke-
lijk is gewcell, ende ook gehoord, Perfooncn , niet alleenlijk de Heerc
Scaaten van 3^ff/<i«(/ aangenaam, mitsgaders in J^ff /(jn<i gebooren ende con-
vcnabclijk opgevoer, maar ook zijnde van de waare Chrillelijke Gerefor-
meerde Religie, ende buyten alle Militaire bedieningen.
Dat aan den Hecre Prince van ürangicn de Hooggemelde Charges ,
Precmincntien , in manieren voorfchreven , by delignatie gedefcreert
zijnde, op zijn Hoogheyts Perfoon , ende opvocdinge zal werden gelet,
en vervolgens behoorlijke ordre gclleld, zoo door de Heerc ordinaris
Gcdcputcerdcns ter Generaliteyt , ten rcfpcde van do cerltc bedieninge,
en in rcgart van het 2. door de Hoeren Gecommiteerdc Raden van Hol-
land en X^itltnd ^ refpcdive alleenlijk ten belkn van den Staat , ende tot de
meclle laylkr van Zijn Hooglieits Perfoon , digniteiten ende Illulhe
Familie.
Dat boven dien aan Zijne Hooggemcldc Hooghcir op de/Ièlfs jaren
geaccordcert , ende toegelhan zal werden , acces tot den Raad van Sta-
ten, op den voet als zulks aan Zijne Hoogiieit Prins Vrtdtik. Hendrik,,
dcflclfs Grootvader, HooglolFcIijkcr Mfwor/V, is vergund gcvvceÜ,om van
jongs
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 145'
jongs af geimbüeert , endc geinllruecrc te nioogen werden , inde fon- j/r/r^
dementclc Wetten ende Maximen , mitsgaders van de Oude loffelijke *"00,
Regeringe deler Landen , ende ook van het naturel cnde conduicte van — — —
der zelver goede Ingeletencn.
Hier over zijn die van Zeeland door den Coning van Groot
Sriitange en den Herto^e van Jork^, miishfirQVoorg!nng, bedankt,
als volgt.
HOoge Mogendt Hetren, en^i goede Vrltndcn, Geallieerden tn Ceconfedt'
reerden : l'Vy hebben veyjlaim van weegen on:{e X^iijler , met wat tekenen Zeeland
UE t^ i^edtrt weinig herwaarts U E. affeBicn heit getoond , :;^elfs tot ha,ire^°^^^^^'^
Xjoon , ons^e Neve den i'rins van Oraugicn ; Over :{ulks , hebben tvy niet willen ""erdoor
uitjiellen U E. te betuigen , dat hel deel 't welk^ wy nemen van die nbligatien , .
die hy daar door aan U E. heeft, een t eiken /svan genegentheid en erlicnteniffe , ?i"^^" "^^
'twelk_ U E. heeft gevoegt by de meenigte van :^oo veele andere die U E. hebt jorfc b **'*
hcwce^en aan dit huis : Ende wy ver:^el:j:ren U E. dat gy daar van noit lect- dj^kt. '
we:{en :{ult hebben : Want boven de Glorie van ■^nlk^een gemreu:^e en rcgtvecrdige
aBie, Aloude U E. niets kpnnen doen 't welk^ons :^oiide meerder jonnen verbinden
tot een grooter gevoelen, yll:foo , Ed, Mog, Heeren , on^e Ceconjedcreerden en
goede Vrienden, bidden Wy Godt , dat hy U E, nemen in :{ijn H. bcivaringe,
Londen de^en x. -Augufly i66o. U E, wel goede Vrund.
CHAP^LES KEX,
MYne Heeren, Hoewel UE. altoos proeven hebt gegeven van de vajiigbeid
van uwe Vriendfchap , en by^onder aan 't huis van Orangicn. Nogtans
heb il^ niet kptmen naar laatcn veel vernoeging te ontfangen door de nieuwe
proeven en teekenen, dewelke U Ed. daar af hebt gegeven aan de Perfoon, van den
Prins von Orangien mijn Neef. De vreugde dewelke i\daar van hebbe gevoeld ,
is verdeeld gewcejl in :{ijn en U E, Intreften, Want gelijk, het voor hem vordee-
lig is en ook_ :{al ^ijn , te continuecren in de dicnfien waar in :^ijn Voor^aaten
baar ^ao eerlijk, hebben gedragen voor hun particulier, en :!^oo projfytelijk.tot
welvaren van U Ed. Staat, al:^oo en twijfel ik. niet of hy ^al ^ijn Voor- Ou-
ders tpo wel navolgen, dat het uit :^al va'.len ten goede vanÜ E, Staat. Daar
en boven verblyde ik, my te :(ten, ^oodanig fondament van een ^ccort , 't welk.
diieren ■^d tuffchen Er.gelant en uwe E. Staat, gelijk^ buiten twyjfel ^({jni^alde
verkie^inge welks U E . hebt gedaan , aan een Perfoon , voor de welkj den Coning ,
mijn Heer en Broeder , ^oo wel door inclinatie als door alliantie , ::^oo grootcn
genegentheit en teder heit heeft, voor d ecre aan hem bewee^en , dat byX^üver- /'
binden al ^i/ne Vrienden, om te procctirreren alle foortenvanwelfantvoorU E, '
StMt, ende blyve pi>rticulierlijk.mrjn Heeren u Ed. ^eer toegedane Vriend,
JAqUES.
' _ Ecrfie Boek, T Dic
146 LEEVEN en DOOD ran
1660. ^^^ ^^" HoÜMtid waren zeer verwonderd, dat zy daareerft
1 tijdinge van krecgcn.na dac den Koning van Groot Brttungtn daar
alvorens van verwittigd was, endeden 30 July heeft de l'rinces
Itfl^rf/, aan de Staatcn van Holland, doen behandigen het onder-
ftaandedoordeHccrjfüiiiiNiifjriTr.
HAre ConinglijJ^e Hoogheid-, dt Piincejfe van Groot Brittagnie Douagierc
uittOrangicn, heej t v^» haar dtbvoir gtagt , uivc Ed. Groot M eg. bektnd
te maalden , dat ;^y haar is prcparctrende ^ ommemct dtn tcrjle een i{ei:^e van
hier naar EngiUnt hy :^yne MajC^eit ie doen, tnde daar omme haar Perfoony
Brtefvin „,p, j.;^ Groot Mog. hy df:^e>i is offir<rende, of daar y ets ivaare , waar innt
JeP'inces ;'y uwe Ed. Groot Klog.:^oudtkpmundiehen. Ende alxoohaare Coninglijk^e Hoog-
K *' Pr?*" ^"'^ dioiiolgende voor eenigen tijd uit de^e Landen ;^<j/ moeten ive:{en. Zoo
q' f ' verbind haar de Moederlijke ajfcRie , en fehuldigc bligt tot haren s-^oon ■, uipe
Mog daar ^^' ^'^""^ ^° te ven^oekrn .dejfelfs Jntere(}en in bJioorcljke recommandatie tt
over.* nemen, ende hoewel hare Coninglijke Hoogheidgeenfir.ts eniwij^tldofd' Ihtentii
van uwe Ed, Groot Mo.is ,dengemelde Princeharen :^oon, tot :{vne betjuatne Jat-
ren gekpmen ^jnde , in confidcratie van de meriten, eude groot e dien ft en by dt
lojfèïijke Voor-faderen van den Hooggemelde haren T^oon , aan dtn Staat de-
^er Landen in 't generaal, ende particiilitrlijk^aan dt:(e Provincie van Holland
hewe-:{en , te emplojecren ende laat en bedienen de Charges ende digniteiten , by
i^ynt lojfelytif Voor-Vaderen bekleed, dat het haare Komn^Wjkc Hoogheid ;(eer
aangenaam :^oude tvt^en , ingevallen uwe Ed. Groot A-log. goide gelief te ivart ,
haar daar toe van nu af goede hoope , ende eenige vcr^ceksring te geven, ende
00/^ tot dien einde, het ooge te werpen op ;^v>;< educatie, ende :{orge te helpen
dragen , dat hy als een Kjnd van dc:^en Staat , naar behoonsn mag werden op-
getrokken tot difiijl de\er Landen, in de ware Chrijlelijke R^digie , in alle
Princcltjke deugden , en in de l{enniffe van de humeuren , Regien , ende coflumen
van de:^e Landen, omme al;(o bequaam te werdc» ,iot bedieningen van de voor-
fchreeve Charges, ende emploje, by :(yne Voor-Vaderen bekleed, met alle het
geene uwe Ed, Groot Mog. naar hare Hooge wijsheid , gullen Oordelen daar toe
meer van nooden te we:^en , niet twijfeUnde , of den Prince haren X^on , :^al de
l(,jfclijke 'Voaflappen ende deugden van ;[v)« Voor-Vaderen , ten dienfte dex^er
Landen naarvolgen , ende dat uwe Ed Groot Mog. daar uit :{tillen trekj^n
de gewenflevrugten , ten beflen vanharen Staat. Alle het wclkf hare Coningly-
ke Hofgbeid nolf^ ^al aannemen, als een particuliere gunfie, aan haar bewee:^en ,
die\y met allen ernj} , in allen occajie, waar inne de :>elve de:{en Staat, ende
p.trliculierlijk. de:^e Provintie van Holland i^.i/ kannen di nen , 1^4/ :{oe\en tl
verfchuldigen , ende het bejle van deT^en Staat betragien, ende bevorderen naar
haar vtrmoogen.
Qctckcnd
MARIA.
Da»
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 147
Daar op zijn de Staaten van Zeeland in fterken getale in den , r^^
ÜAge gekomen , alwaar M'. Adriuan let Pcnfionarts der zdver rro- ^
vintie, den lo September, inde Vcrgadcringe der Staten van Hol-
land voorftclde :
DE veranderingen der Staaten : De daden en deugden van 't Huys van '^oof^el
Orangien, ende ingevolge lecr omflandelijk wat in de voorgaan- i"^"^"^^'
de jaaren in zaaken.en tijden was voorgevallen, met, ende omtrent de *" '
bedieningc van de Hoog Gemelde Princc : alles ftrckkendc tot aaa be- " '
velinge , om de Regcringc dezer Landen te brengen onder een Doorlug-
lugtig Hoofd, vertoonendcnogtansveelc verfcheide zwaarighecden , on-
der andere ook deze redenen in zijn aanfpraak doende invloeijen : Dat de
oude voorregtcn Ipraken, van tot dcbedieningedcrOvcrighceden te roe-
pen, de gcgoedllc en rijkfte van de Burgerijc, als meelt gebittreffecrde :
Dat des wegen na de oude Duytfe voorregtcn , een Prince , van zoo grooten
bezit zijnergoederen , binnen dezen Staat , V^ oor-vaders deugden in het op-
regten van de zelve , en bemaaglchapt met zoo groote Vorlkn , behoor-
den voor een ander tot zulk een hoogwaardige bediening te werden
bevoegd enz.
Deze voorftel is omftandig den 18. daar aan , fchrifrclijk de
Staaten van Holland overgeleverd. De Staaten van VricsflanJ
namen op 't zelve ontwerp ook dit befluit.
DE Staaten van l'riefland met rijpe deliberatie gezien ende geexami- „ ^ .
neert hebbende de Memorie, by haar Hoogheid, Mevrouwe de %">.
Prineellc van Groot Britranjc , Douarierc van Oragnie , aan haar Ho. Mo. ] j
overgegeven, in dewelke Iraar Hoogheid verzoekt eenige verzekering van
nu af, dat den Heere Prince van Orangien haren Zoon, met de Hooge
charges ende bedieningen van zijn Doorl. Hceren Voor-Ouderen tot
zyner tijd bekleed mag worden. Hebben als nog geconfentecrt , gelijk wy
confcnteren mits dezen, conform onze vorige Refolutien, endefpecia-
lijk die vanden 24. ynny 16J4. Dat beyde de hooge C/;,i)-gfx , van Ca-
pitain ende Admiraal Generaal , van den Staat dezer Landen, op hoog-
gemeldc Heere Prince van Orangien werden geconfcreert, om by den zel-
ven metter daad , in gclijker voegen als van Zijne Hoog-gebooren ende • »
DoorlugtigeHecren Voor-Oudcren bekleed , ende bediend te worden , zoo
wanneer de zelve tot de Ouderdom van 18. jaaren zal weezen gelcomen:
Op zoodanige Inilruöie ende Commiffie, als de gemelde Bontgenooten
met gemeen Advijs, ende onderling concert, tot dienfte van de gant-
fchen Staat , ende behoudeniire vande dier gekogte vryheit ende Privilegie
der Landen bevinden zullen te behooren: Moogcndc tot dien eynde wel
T i lijdea
I4S
LEEVENenDOOD van
16^0 ''J'^'^"' '^^^ Hooggcmelde HecrGFriiice, van zijn 16. jaarcn af, oft ook
______ ' wel eerder ( indien by de andere Provmüc het zelve ookalzoo vvortvcr-
(taan) acces cnde feffien hebben in den Ra;;dvan Staatcn. \ inden ook
zeer noodig , dat van nu af, bencft'ons haarc Hooghedcn de ^^ruuwen Piin-
ceflcn, Moeder ende ürüüt-niocder by haarc Hoog-Mogendc incdc goe-
de ordre ende toc-verzigt worde gedragen , op de opvocdinge van den
Hoüg-gemeldeHeere Prince van Orangien, door bequaame Perfooncn, goe-
de Patriotten ende gcafteftionecrden tot den Staat dezer Landen : Door
de welke Zijne Hoogheid in de zuyvcre waare gereformeerde Religie,
cnde in de kenniifc van de natuure, aart ende manieren dezer Landen,
cnde Privilegiën mag worden ondcrweefen, waartoe wy de fommc
van looooo. guldens , tot traftcmcnt , op den Staat van Oorloge overallc
de Proviiitie te rcparticrcn , ende d' andere Bontgenooten vriend cnde
fericufelijk vcrfoekcn ook haarc confideraticn daar over te laaten gaan,
ende in dezen haar met de onze, tot dienflevan den Staat te willen con-
formeeren.
Mdus gertfohtcrd , op 't Lantfchapt Hnys, Jen 8, Sepicmlcr , 1C60.
De Staatcn van Holland hebben daar op vafl: gefield het vol-
gende.
Befluit r^E Staten van Hollant cnde Wtfl-Vrufland ferieufclijk ende aandagte-
van Hol- ■■-' lijk gcexaminecrt hebbende, de Memorie, bydc Vrouwe Princcflè
land. van Groot Brittangicn , Douagieren van.Orangie, den }o July laall-lcden
aan haarc Ed. Groot Mog. geprelenteerd , daarby het haare Coninglij-
ke Hoogheyt gelieft heeft , uyt Moederlijke affectie tot den Prince van
Orangien haaren Soon, haarEd. Groot Mog. te vcrfoekcn, de Intereflên
van den gemelde Prince haarcn Zoon , in behoorelijke recommandatie te
neemen, met byvoegiiige, dat alhoewel haarc Koninglijke Hoogheic
geenfints twiifeld , of d' intentie van haarc Ed. Groot Mog. is , den meer-
gemclden Pnncc hnaren Zoon , tot zijne bequame jaaren gekoomen zijnde ,
in confideratic van de meriten ende groote diciillen , by zijne loffelijke
• Voor-Vaderen aan den Staat dezer Landen in 't Generaal, ende parti-
cjlicrelijk aan deze Provintie beweezen, te employccrcn, ende hem te
laaten bedienen de Charg/s cnde digniteiten by de hooggemclde zijne lof-
felijke Voor- Vaderen bekleed, het haarc Koninglijke Hoogheit nogtans
zeer aangenaam weezen zoude, ingeval Ie het haarïd. Groot Mog. goede
geliefte waare, haar daar toe van nu af goede lioope ende ecnigc vcrlè-
kcringe te geven , cnde ook tot dien cynde hetOoge te werpen op zijne
Edfcatici hebben naar rijpe deliberatie ende communicatie in orderc van
de Riddcrfchaj) , cndc inde rcfpeéiive Vrotifcbapptn van de Steden daarop
gehouden, by eenparige toclkraminge van alle de Leden vcrü;iaii cndc
gcrc-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 149
gcrcfolvecrt , gelyk haar Ed. üroot Mog. verflaan ende relblveeren by ^, -.
dezen, de Educatie van den Hooggmelden Hcerc Prince by der hand 'OOO.
te nemen, te behertigen ende zorgc te zullen helpen dragen, dat hy als -"-^
een waardig pant, ende een inllrumcnt van groote liuopc voor dezen
iitaat , naar bchooren mag werden opgetrokken , tot dicnfl dezer Landen ,
in de waare Chrirtelijke (icrefornieerde Religie , in aliePrincclijke deug-
den , ende ia kcnnille van de Humeuren , Regten , ende Coftumen v;;n
deze Landen ; ümme alzoo bcquaam te werden tot bcdicninge van de
Hooge Charges ende Employen, by zijne Voor-Vaderen ende Bloetver-
wantcn , op eommiflïe van de Hooggemelde Heere Staaten van Holland
ende Pf^'tft.Friejlafid, hcklccd.
Dat \oorts mede by haar Ed. Groot Mog. de goede hand daar aan
gehouden zal worden : Ten eynde den meer Hoog-gcmclde Prince in
zync Domcine . Goederen , Regten , ende Geregten allen t' halven met
het aanzien. Credit, ende de diredie vr.n den Stiuit in 't Generaal, en
van haare Ed. Groot Mog, in 't particulier, nnr.r bchooren gcaffilleert
moge werden.
Ende eyndelijk , dat tot uytvocringe van de gemcntioneerde Educatie ,
na de digniteyt ende waardigheyt van zoo een illuftre perlbonage ,mitl-
gaders foulagemcnt van zijne Finantien by haar Ed. Groot Mog. zal
worden geaccordeerd , gelijk by dezelve geaccordeerd word mits dezen de
Somme van JÖuyient guldens Jaarelijks.
yildtis ü^cdAan ende gacfoheerd in 'sCraver.hage den 2j. Septemher 1660,
Ondirjloiid , Ter Ordo>waritie van dt i'ta.U(H , Ondeiteketid ,
. HiïRBERT van Beaumont.
Waar op Je Koningrijke Princes in dezer voegen hetfc ge-
antwoord.
TLl Anre Koninglykc Hoogheid , ontfangen hebbende uwc Groot Mogen- Antwoord
*■ -* de refolutie, in faveur van den Prince van Orangie haren zoon ge- van deKoj
nomen , ende wel rijpelijk ende met aandagt hebbende gelet op den in- ninglijkc
houden van dien vind haar geobligeerd hier mede te verklaren. Princes.
Dat, hoewel hare Koninglyke Hoogheid wel haddc vcrwagt , ende
gewcnft, dat uwe Edele Groot Moogende in confideratie van de redenen,
ende motiven , vervat in het Memoriaal by de zelve Ir.'.re Koninglijke Hoog-
heid , voor dezen geprefcnteerd , haar latisfaétoirlijk hadden gelieven te
cflargercn.
Zoo en wil haare Koninglijke Hooghcidt niet na-laateir, uwe Edelen
Groot Moogende hier mede zeer te bedanken , voor de fignificante te-
kenen, ende proeven van een goede genegcntheid , die uwe Y.d. Groot
Moogende by hare opgemelde refolutie, ten bede van den Hooggeroel-
T } de
ifo LEEVEN en DOOD van
1660 '^^ Prince haren Zoon, goct gcvoiideiï hebben tebctoonen, cndedeicl-
. vc ccne apparcntc inlcidingc tot cciic vordcre, cndecoinpkecerrerolutie
• " aan te necmen, dewelke hare KoniiiglijkcHooghcit, dan mee verlangen
afwagten zal , om daar door in hare hoope cndc vertrouwen des te ge-
rufter te mogen werden gcllcld , cnJe mzcr gecncouragiecrt , ommc de
IntrelTcn van dezen Staat, endc van uwe Ed. Groot Mog. Provintie,
mitsgaders van de goede Ingezetenen van dien,gcduerende ha;ir aanwe-
zen in Engeland, cndc naderhand allcfints,nahaar uittcritc vermogen te
behartigen. Hage, den 49- September, 1660.
DeKo. Den 1^ September ([[lim den Opper-Zccvoogt Montagu met
PrmcM *5' Oorlog Scheepen in de Maz.e , enden zelfden dag by haar
doet een Koninglijke Hoogheid vcrflag doen vui haare Broeder den
reisnaar Koning van Groot Brtttangien, 'twelk was, om mee zijn Scbip
Engelint. na Londen te keeren. De windgocc zijnde, dcde Mont.tgu maar
eenreizenaer ^Hi[/?(rrrfj/;;,en quam korcdaar na weder in fijn Vloot:
De Koninglijke Princcllc vertrok den 29 dezer uit den Uaage,
met het boven (laan de antwoord der Sraatcn van HoÜMid , uit-
geleid door den Staat, over Df//f reizende, gaande tot Hf//fvoer.
fiaits Scheep y Zeilden met een voorfpoedige koelte nader«wi,
en is noit zedert weder in Holland gekomen : Sy fchrccf van
Hellevoetjluis aan de Staaten v&nHolUndaldüs .
Edele Groot Mastende ïleeren.
En fchrijft U Ebbende op dezen Morgen aan de Heer ^n^ii-PenjïonAris van u Ed.
atnhair *-■*■ Groot Mog. bchandigd hetgccne wy hebben geoordeeld te moe-
KI. Groot ten antwoorden, op u Ed. Groot Mog. rcfolutic van den 14. dezes, die
Mog. ^vy gillcren ontfingen, hebben wy verders v.in Moederlijk dcvoir gcagt,
nogmaals , voor ons vertrek, mijn Ed. Groot Mog. dezer Vrovintit ,
te crinneren, in wat voegen wy wel willen hnopen ende ook bid-
den, dat U Ed. Groot Mog. de voorgcroerdc , Haare goede Rcfolutic
met ecne efteclive executie zullen gelieven te bekragtigen , committcercn-
de cndc authorifccrciide ten dien fine, eenigeuit de ordre van de J^/.Wtr-
fcIjAp : Mitsgaders i;it de Vnutfchappen van de Steeden in u Ed. Groot
Mog. Vcrgaderingc Sedlc iiebbcudc, omme onder de authoritcit van U
Ed. Groot Mog. te bchertigen, en de zorg te helpen dr.aagen , voor de
Educatie van den Prince onzen Zoon , in voegen , ende ten fine als by
de zelve haar EJ. Groot Mt>g. Retblutie uitgedrukt itaat.
Ende nadcniial U Ed. Groot Mog. verkiczingc hebben gelieve te doen,
van 't Lid der Ridderfchap : Mitsgaders van de Steden van Dordrecht ,
Amlkrdani, endc x\lkmaar, met den Heer Raad-Penfionaris vanUEd.
Groot
CORNELIS en JOHAN DE WITT. i ^ i
Groot Mog. om ons den inhouden van de meergeroerde der Telvcr Re- léóó"
folutie bekend te ma;iken: Zoo konncn wy U Ed. Groot IVlog. ook *
verzeekcren, dat het ons ïcrder!iiig;r.ngena;,m zalrijn, ingevalle U Ed. " '
Groot Mog. d'Ekétic van de vcorUhrc\e te auihcrizcren lerlcon tre-
de uit de zelve Lcedcn \an U Ed. Groot Mcg. \'ergadciiiige gelieven
te doen, cndc wel Ipeciaüjk in gevalle het U Ed. Grcct Mog. goede
geliefde mogte wxzen , ten dien einde het ccge te laten vallen op de
Heeren van Bevetwaart endc van Noortwijk , uit de Wclgc melde ordre
van de Ridderfcliap : van de Heer 2uit-Polsbroek van y^müerdrm, en-
dc van de Hcere Rekenmeefter Foreeft van Alkmaar.
Ende gemerkt U Ed. Groot Mog. onder anderen mede de gcetheid ,
cnde voorzigtigheid gelieven te hebben en te gebruiken , om 2orge te
willen dragen , dat den Princc onzen Zoon van jongs op wel gein-
ftrucert werde , in de kennifle van humeuren ; regten en coüumen de-
zer Landen , welken aangaande wy by experientie ondervonden hebben ,
dat den voornocm.de Heer Raad-Penfionaris gelijk hy wc! de belle gelc-
gcnthcit heeft, om daar van ten vollen btwult te zijn, ook gewoon is
vrymoedelijk , ende niet te min opregtelijk, goede onderrigtnge te geven, ^^"_ Ko3
zo zal het ons insgelijks zeer aangenaam zijn , dat U Ed. Groot Mo- "'"g'')kf
gende den zelven mede in de voorgeroerde auihorilatic eelieveu te be- ""ogheid
grijpen. verzoektde
Wy zullen hoopen , endc ons verzekerd houden, dat U Ed. Groot j^f^^,^"
Mog. hier uit zullen befpcuren, het goed cnde valt vei trouwen, datwy 000-/"'°,
aan ae zelve zijn Itellende, ende dat onze inclinatie in dezen van Uj^jpppf^''
Edele Groot Mog. intentie niet zal dilcrepceren , refererende ons nog- Pnnsvan
tans in dezen alleen tot U Ed. Groot Mog. wijsheid, en disfpolitie. oragnien.
Wy zullen Godt bidden U Edele Groot Moogcndc Regering en Per-
foonen te zeegenen. Ende mits dien blijven U Ed. Groot Mog. allcr-
gealfedtioneerde vriendinne ,
Cctcekcht
M A B^J J.
De Princcfle weduwe, AniiüJ, vcrllaande het ftcllen der
Voogden, over den Jongen Prince van Oragniin, ende dac
het zelve was buiten kennifle van de Mede- Voogden des Hoog
gemelde Prins, Ichreef aan de Ed. Groot Mog. Staatcn van
Holland dezen Brief:
Edele Groot Moogcnde Hccrrn.
WY houden ons verpligt U Ed. Groot Mog. nogmaals zeer gedicn-
ftelijk te bedanken voor de goede gcnegenthcyt die de zelve hebben
gelieven te betoonen voor den Prince van Orangicn onzen Zoons Zoo-
nc, by gerefolvccrde van den zs-Siiitmhn Endc gelijk wy zeer hoog
cftimeren
iSi' LEEVEN en DOOD van
t'óóo '^^""^'^'■^" 'l'C ^'^re van antwoord en Communicatie , die ons daar van
■_ ' door den i{aat-PtnJionaris Je n''itt in alle bclccftheyt is wedervaren , 7,00
vertrouwen wy dat UEd. Groot Mog. niet ten ongocdezullen opnemen
dat wy mits dezen komen verzoeiien ende recommendeeren , dat niet al-
leen dicn-xinguande de middelen van executiezullen mogen werden vaft-
gcfteld, maar dat voornamentlijlt in behoorlijke conlideratie mogen wer-
den opgenomen die perloonen die daar toe zullen worden gecommit-
teerd; wy zijn Groot-moederende den Ceurvorll van Brandenburg oom,
beyde van vaders wegen den naalle van de Prince van Orangien , wy
zijn mede Voogden, reprefentcrcndc de verllorven zijde, en gelooveu
dien volgende dat ons niet qualijk afgenomen kan worden, als wy na
200 veel cxplicatien ende kennillè van zaakc concurreren om ons Icn-
timcnt te zeggen , in een werk , aangaande ccn Pupille , van de welke on-
ze dogtcr de Gcur-vorftinnc van Brandenburg is gcilibrtitueerdc Erfge-
naam: wy willen wel bekennen , dat wy van die tijd af dat wy,niet
tegen/taande onze indifpolitie, hebben gerelblvecrd , ook met ons groot
ongemak hier hecncn te komen , ende de Princes Royaal te zien , en
daar mede van alles ons te Ipreekcn, zijn zonder cenlge zwaarighcid
daar over te maken , van gevoelen gewcell , ons geruft te houden, en-
de de difpofitie van alles aan de Vryhcid ende genereusheid van u Ed.
Groot Mog. alleen te laten gelden, wy daar van noyt ycis anders ver-
wagten , als alte goede movementcn voor d.-n Prince en des zelfs Erf-
genamen : Dan alzoo wy onvcrmocdelijk van ter zijden af werden be-
rigt , dat het de Princelle Royaal heeft bi-lieft haar deels , wel zonder
onze kennilleofde minlle Communicatie, cciiigc pcrfooncn by namen
voor te (la.in : Zoo hebben wy ons daar om genoodzaakt gevonden die
vryheyd te nemen, u Ed. Groot Mog. onsdeels ook zoo wel voor ons
zelve, als van wegen den Heere Ceurvorll van Brandenburg te gemoet
te voeren , en in bedenken te geven , of niet ten hoogften zy geraden ,
dat uit d'ordre van de Riddcrfchap de Heer van Wimmenum, endede
Heer v.Tn Merode, als bckleedeifdc de hooglkCollcgien vau u Ed. Groot
Mog. Provintie, ende dienvolgens in zaaken van Policie ende Collu-
mcn van de Lande zeer gcvcrfeert , mitsgaders de Heer \an Tilt van
Haarlem , de Heer vander Aa van Leydcn , de Heer Burgemccller H:iak
van Eukhuyzen, m:t ccn van de PrelidciUen uit de rcfpcrtive Hoo-
ven van Juditie, mogen werden gcnominecrt ende ge.iuthorilecrt , ge-
lijk wy niet en twijfelen, of dezelve perloonen zullen uEd. Groot Mog.
niet minder aangenaam zijn, als wy by ons de zelve bequaani oordee-
len , tot executie van u Ed. (ïroot Mog. rcfolutie: ende alzoo ecnige
van de wederzijds voorfchrcve perfooncn ligtelijk niet gelKadig zullen
Ivonnen by der hand wezen , om op alle toevallen te helpen rcfulveren, zon-
der altcmct bcquamc tijd en gelcgcntheyd daar toe te verliezen , zoo
Hellen wy insgelijks aan u Ed. Groot Mog. hoogwijs oordcel , of 't mc-
éz niet zeer dienlklijk zijn zal, de Commiflien en InRructien van die
te
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 1^3
te authoriferen pcrfooiicn , zoo verre extciidcrcn, dat tca allen tijde met r/z^o
de prefcntc ;. of minder Hemmen 20.ide koanen werden gebefoigneert '
ende geconcludecrt : Wy onsdecls konncn ons met permiffic vanuEd. •— — ~*
Groot Mog. diensvolgeus zeer gedienftclijk recommanderen , dat het
haare goede geliefte zy, daar op alle lerieufe reflexie te nemen, gelijk
wy nogtans niet zullen in gebreeke blijven , ons en der zelvcr beter
gevoelen te fchikken , als wy zouden moge d' eerc genieten daar o-
ver beregt te worden. Biddende God &c.
UËd. Groot Mog. dicnltwillige DienarefTe, getcckend
Hage den 6 Odober 1660.
AmeLIA P. d'ORANGIE.
De Heeren Staaren van Zeeland altoos de yverigrtc gcwceft,
en nog zi'inde, voor de Pi ineen v;^n Orivi^ien , g-.iven Toor,
dat zy aan haar Koninglijke Hoogheid hadden gelchreeven ;
hoc dat de Princen van Oranoien, verfcheide goederen in hun-
ne Proviniie hadde; dat over de zelve niet anders als Zccuwfche
Heeren tor het bewint mogten werden benoemd ; dat zy dierhal-
ven vaftelijk vertrouwd hadden, tot Voogden dcsPrincevan
Oran^ien, nevens die van Ho//«jn(i, aangefteld zoude zijn geweell,
omtrent het behceifchen der zelve goederen ; en neg verfchei-
de andere argewaan die in de brief uitgedrukt flond, waar
op de Koriinglijke Princes {xslondtn zijnde) gelieft hceh in de
Franfchc taal te antwoorden , en lujd aldus in 't Neder-
duitfch.
Mijn Meeren ,
T\ E z.org die ik. tnijit z.oon verft hiddigd hciijiceft mj 7.00 veil te Ktccr aon.aak, p • f
tot verbeuginggegeevev. , uende hier met veel vn-gcnoeging de Gez..inten j^, K^oning-
randeVeïcer.igde ücderUndcu z.oodaaiiig ontfjtigen uUUtd. z^oude koimen ijjkePrin-
wenfcben. Ik hoope dat wy de vrugten op z.i)ri tijd di>tr van z.ullettgei:ieten. c"' a^n de
Oiidertnjichcn kan ikUEd. reryc'ckfren, dat tk , aangaande de dienïll^^^^^^^J^^^^*
l'an Zeeland en de zelve Steeden, geevfuis veranderd ben, maar dal ik.
n)jf z.eer gunn by tijden e» wijlen daar in z.al laaien gebruiken , waai
door /^ het quaad begrip des biefs , welke de buiten getpoone afgez.on.
dene uwer Provintie geiioomen hadden , zaI doen bl^l^cn , welke ik.
nog niet beantwoord htb, gelcuvende dat een weinig geduld hen i/eter
uit de verwarring t,d helpen. Mijne meciitng Vld, dan htkend "^ijn-
Itrfie Boek. V de ^
1^4 LEEVEN en DOOD van
1660 ''*» *'"' '^*' '"^'^ "'^"' ^«ois i» de Hooge bedieiiinge en het hew'ini
^ '_ Vdn zijn i'adei , z.00 hehbe ik VEd, alleen mijn erkent enijfe te rernie-
tven omtrent het geen UEd. da,ir toegedaan hebbenden bidden ten tiitir^
Jie ver:(eekc^t te ujn dat ik. I^en.
Mijn Heacn, UEd, x.ca geneegene Viiendinne,
U A R I A.
Withal den 14 November 1660.
Hier uit is genoegzaam te bemerken hoe Zeeland, met baar
De Heer Koninglijkc Hoogheid ftond, en wat ons bcfchooren was,
wiTT^tcft '^°8 door de voorzienigheid van haar Ed. Groot Mog. (om
Voogd 'van "i^t aUoos dc Heer Iohan de Witt te noemen) is deeze
fijn Hoog- zaak voor decze maal blijven lleckch, en alleen op den 1 1 O-
heidgeftclt. ftobcr tot zijn Hoogheids Voogden geftcld, de Heer Raad-
Penfionaris De WITT, de Heer K<t» Bererwaart , den Heer l'an
Noorttptjk., den Heer Van Bar endr echt , de Heer Van rolsbroek.,en
de Heer Forreejl.
Haar Edele Groot Mogende hadden op het voordel van den
Raad-rfojion^nj DeiviTT , wederom , gelijk in het jaar 1655,
cenigc krijgsbcndcn afgedankt, en Cowpaguien van Manfchap
verminderd, welke wmlt zy als voorcn tot het verminderen
van die grouwzaame hoofdfom gebruikten ; volgens het ne-
vensgaande befluit.
.^xtract uit de Refolutie vanhaar
Ed. Groot Mog. de Hceren Sta»
ten van Holland ende Weft-
Vriefland.
Zatttrdag Jen 11. December 1660.
Hetvoor- /'Ap 't pecne de Hceren Gecommitteerde Randen den vier-
deel van de " V_y . °, 1 , , , j j.j
afdankinge )i "^n dezcr loopendc maand , met dc reedenen daar toe dic-
«lerbczol- „ ncnde , haar Ed. Groot Mog. in bedenken gefield hebben ; IS >
delingetot ^^ naar voorgaande deliberatie, gercfolvcert cnde vaflgefleld.
der°Hoofd. MË^^'J^^ gcrefülveert cnde yaftgefteld wort by dez,en, dat het
fomrac. ' prof:
CORNELIS en JOHAN DE WITT. iss ., ^
>, proffijt, 't welk (onder Godes zegen )(laat te verwngten uit '
„het ctiról van de Refolutie, den t weden dezer alhier ter Ver-
„gaderinge genomen ter Generaiiteit gedaan; aangaande het
M betragten van de mefnagie ende cntlafhnge van 'sLands Fi-
,>nantien,door caflatie ende redu(5tie van eenigc Compagnien
jjKrijgsknegten te voet ende te Paard, in dicnft van den Lan-
„de wezcnde, in't geheel ende zonder eenige diverfiemet het
„ accrois van dien , zal werden bekeerd tot afloffinge van Capitaa-
jjlcnopderefpeótiveComptoiren loopcnde, naar proportie van
„'t gunt yeder Comptoir door de voorfchreveRciolutiezal ko-
„ men verligt te worden , in alles op den voet ende ordre ten
», aanzien van 't proffijt der Reduftie van de Renten ende in»
„treden , op den iesdcn Augully des jaars fellien-hondert vijf-
„cn-vijftig by haar Ed. Groot Mog. gearreftecrt; daar van
„ de Heeren Gecommitteerden Raadcn,in de relepeélive quartic-
,, ren, mits dezen gecrdonneert werd, d'executiet'zyner tijd ex-
„a(5lelijk te bezoigen, ende haar naar den innehoude van de
», bovenftaande Refolutie prcecifelijk te reguleren.
Het Sesde Hoofd-Stuk.
i66i.
"TXEijaar te vooren waaren groote verfchillcn tot Gotni-'^'rrT
"^ J[ (hevi ontdaan, over het verkiezen van Scheepenen, wel- totGorni.
>»ke zo hcevig uitborden, dat men veel werk zoude gehad chem ver.
» hebben om die tweedragt by agtervolging te fluiten, en de- bleevenaaa
„wijl d'oncenigheeden te vergeefs in handen van vcrfcheidc p^^"'*"
»» Achtbaarc mannen gefteld waren , wierd dezelve met goede de Raad.
„vrugt vcrbleeven aan de Heeren Prafident Dedel en den Raad. Penfiona-
,i Pcrifitnaris de WITT , volgens het befluit van haar Ed. Groot {[^^^
„Mog. ^ ^^TT-
£xtra&
156 LEEVEN en DOOD van
^^^^' Extraft uit de Rcfolutie van haar Ed.
Groot Mog. de Hceren Staaren van
Holland cnde IJ'eft-yrie/lainJ.
tJ'oonsJagden 9 Maart 1661.
»»r^E> J^aad-Pa/fwnatis heefeter vergadcringe bekend gemaakr,
I, dat tuflchcn de Regenten der Stad GornUhem , eenige
j,di(crepantic enJe onesnigheden ontdaan zijnde, over hetno-
„ mineren ende verkiezen van Schepenen der zclvcr Stede, mcr
,, het geene daar aan depcndccrt, ende die zaakealbereids zeer
>, vcrie gcgian wczende, de difcreperende Leden wederzijds
,, betoond hadden haar niet onaangenaam te zullen zijn, dat hy
i,Raad-Pi:>ifioiijris voorfchreve tufl'chen de zelve quame teinter-
j, cederen , ten fine van Accord ; dan dat hy confidcrerende de
,, Proceduren van Complaincbcn , door Commillariflen vanden
), Hove in de zelve zaake gevallen, niet haddekonnen geraden
,, vinden zig daar innc te intromittercn , dan met ende nevens
„den Heer enJc Mecller 3fo/j4n D«(if/, Prefident van de zeh'C
„ Hove, ende dat zy luiden ook dien volgende gezamcntlijk
„tiiflchen de voorfchreve difcreperende Leden cenigcOfficicn
,, ten fine van Accord hadden begonnen aan te neemen , zon-
,,der egter, voor als nog, het gevvenfchte Accomodcment te
,, hebben getroffen , al hoewel de overgeblevene difcrcp.intic
I, fchccn te wezc zeer gering cnde van weynig difcrepantic:
„waar op zijnde gedchbereert, cnde gehoort de inclinatie cn-
„de overgifte van de voorfchreve difcreperende Leden ten wc-
„derzijden ; is goed gevonden , beide de gemelde Hceren albe-
,,reids met goedvinden van de voorfchreeve discreperende Le-
,,den, tufl'chen de zelve als boven gcintcrcedcert hebbende ten
„fine van accord, mits dezen te authorifcrcn ,omme op de ken-
,,niflc die zyluiden daar door van de voorfchreeve differcnten
,> bekomen hebben, ofte by nader verhoor van de voorfz difcrepc-
„ rende leden.nog zoude moge inncemcn , nopende dezelve difife-
„ rente zodnanigen uitfpraakc te doen, als zyluiden naar de zaakcn
i'gclegtntheid cnde billikheid zullen bevinden te behooren;
„ daar naar de voojfchreeve discreperende Leden haar in allen
dcct
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 157
,, dcelcn punéluclijk endc prccKtlijk zullen hebben te reguleren; _ ^ •- -
,, des zal de voorfz te doene uitfpraakc tot meerder vaftigheid en- ^
„ de aanzien vandc zelve, op den naamc van haar Ed. Groot Mog. Hetwelk
„gecouchecir , gepronunciecrt ende uitgegeeven werden. door zijn
Al het welke zijn Ed. nevens de gemelde Heer Prefidmt Dee- Ed-opde
dd totgrootc wederzijdfche vergenoeginge den 15 der z^'vcr jj^*["|^^**
maand afdeed, volgens de uitfpraok uic hy Kzzd- f enfienajis óaai crootMogl
van aan haar Ed. Groot Mog. deed. afgedankt
De Koning Carel de II. na een iijaarige ballingfchap, nu wordt,
geveftigd in liigeUiid op denThroon zijner Voor- vaaderen pral- Doodyan
lende , wierd door het gehecle Rijk de vreugde een vrijen jjLePfjn^'
Toom gcgceven, welke gevolgd wierd van een huwelijk tuf- ces Moeder
fchcn zijn fuller Henridta met den Hertog van Jinicu des Ko- desPrir.ce
nings van yrankr^ks broeder. De Koning'ijke Princes » om^^'!^''^
hier haar deel in te ncemen, na dat zy van haaren broeder den ^"'*"'
Koning verfcheiden maakn gcnoodigd was om over te komen,
befloot eindelijk een reysje naar lugdund te doen, waaropdcn
Koning een Vloot Schepen zond , om haar Koninglijke Hoog-
hcid af te haaien, die den i.Oüobtr in het voorgiandejaar, op
de Tecvis aanquara , verwelkomd wordende door zijn Müjefley t ,
den Hertog v.m jfoj^i^ en vcele Groeten , wierd met alle pragt en
kollelijkheij de Rivier opgeroeid , onder liet lolTe van 'tgrof-
gefchui en vreugde vueren ; daar komende, in plaats van vreug-
de te genieten, onifong zyar.nftonds de droevige tijding van het
afllerven haarer alderwaarllen broeder, d^T\ Hertog vm Glochejlir ^
die den aj September geflurven was, aan de kindere Pockje^iy
waar van haar Koninglijke Hoogheid ten uiterfteontftelde. Den
Kor.ing , ziende dat zy het overlijden van den Hertog zo (lerk ter
herten nam , bedagt alle middeitn om haar te vcrmnaken. Na dat
haar Hoogheid alJus cenige tijd in Engehnd geweell was , kreeg zy
ten ziekte met eenige roode vlakken op haar lighaam vermengt ,
en vandagtot dag fwakker wordende, il urfzy met volle ver rt and»
den 25 Deceihber oudcü^'j] , het jaar te vooren op U'itball, ftellende
den Koning tot Voogd over hasrZoon. Menllroideuit, dat haar
Koninglijke Hoogheid door de Artzen verzuimd was , door dien
zy 5 uuren voor haar dood een ader geopend hadden , dog merj
bevond dat het een groote bedervinginde Lcng,en hel Hart qua-
V 3 j.]H
tjS LEEVEN en DOOD van
l66l. ^'J'^ gefteld Wiis, egter heeft men altoos gezcgt, dat haar Ko-
: ninglijke Hoogheid aan de kin^iere Pockjens gellurvenis, gelijk
haar zalige Gemaal en Broeder. Deeze dood veroorzaakte veel
droefheid inde Ncederlanden , en voornamentlijk in Holland,
welke ProWwfJe door haar lang leeven , veel fwaarigheeden . hier
na opgekomen , zouden belet hebben. Den Raad - I'eti'
/ïfl'wm was niec minder or.tdeld, door dien haar Koninglijkc
Hoogheit.in het lailleaficheit van zijn Edt. nccmende, gezegt
had, mijii Heer ,/i^ z.*"^ u raar wel, en veel It^t dat tvy den andere
■^ht" """ ""^"^ '" ^'^"' '^"^ veri.9eke opaldeagtmgdieU. Hoog ld. voor mj en*
harte af- ^' "'j'",?^)'''^' '^''^' » ^'"g vooï mijii zoon tedragen. Het welk zijn Ed'. bc-
fcheid van antvvoorJ hadJc met te zeggen, Mevroiup wecjl geruft ^ ik. bemin
t)e Koning- de Prins met alleen om z.ig uelfs , maar ook om de deiigdtn , en daaden
CCS aan de ^^"'' dapptre Voorouders, en ik^z.al alle mtjiie kjagten injpannen om U
Heer JO. üoogbeiiis verz-oek^op te volgen.
HAN de Den Koningvan E«(^f/,<H(/, die neven? hctgcheele Hofingroo-
wITT. te droefheid was, fchrcefwegens dit ovcrlijJcn een brief aan haar
Hoog Mog. die den g 'January door zijn ftalmecller Atmeter o-
vergclcverd wicrd, en luiden als volgt.
JLJOoge en Mogende Heeren , om.e goede Vrienden en Bondgenooten,
Brief van bd beeft aan de Goddelijke wijsheid belieft, z.ijne laatjie goedight-
ning van ''^^ ""<?'" ""^ '^ Vermengen, met een tu^eede qiielling, door het ver.
E'.geland lics Van unz.e z.e er lieve Suil er, de Princejfe van Or,ignicn , die den
aan haar Hemel ous oiitnikt heeft , naat een z.iekte van vijf ofte jes dagen. De.
over^het°f- ^'" A"^ ^""f' 0Hz.en gce(l z-odanig geirojfen , gelyk^ UE. Hoog Mogende
fterven van ^'£f<^l'jk. zulUn kpnnen gelooven, dat bet met een dappere ingebondenheit
haarlCo- gcfchied, dat wy ons 2.elven overweldigen, om UE. Hoog. Mog. bet be-
ninglijke fj^i (g gccïen , wel te vreeden i.ijnde , het iLclve van ons ook. te be-
de°Prin« ^i'ren van Sr. Armeter , een van onz.e Stal meeflcrs , die l/t. Hovg
Moeder. Mogeude deez.en van onz.ent weegen z.al brengen, om UE, Hoog Mog.
de omftandigheeden te z.e>gen. toor de teU bidden ivy UE. Hoog Mog»
^eer hartelijk., van de btUngens der overgebleeveue te beminnen, en
wel te wille iraarneemen , zijnde de ecnigitt venrooUina, dat in de.
x.e verdrukking van droefheid die ons k*Kld , wj verhoopen konntn, tn
op nieuw volgens het geen de overheden , de voorfhreeve Princtfe on.
^e Siiflcr , ons beeft in baar uiterjle - ipille aanberoolen , wjr ren by-
nonde-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 1^9
z.otidere opx.ifft ipillen hebben, tnde waarop wy bidden God Hooge en- T/C/fr"
de mogende Ueercn , onze goede Vrienden cnde Bondgenooten , in zijn '
htiltge bewaarwge te neetnen. Gegeeven in ons Hof van ff'ithall , den
2y December Oude-flijl, 1660, in het twaalfde jaar onzes Rijks ^ UBd.
Hoog Mog, t.etr goede Vriend,
Geteekcnd ,
Charles.
Haar Hoog Mog. de Hecren algemcene Staaren, gaven
aanrtonds ktnnis van 't overlijden aan de Hceren Uujgens,Gtil.
dewaagen, en de Heer van Renfwotide , we]ke verzogt wierden
wegens haar Hoog Mog. de Rouw te beklagen aan de jon-
ge Prins, die twee jnaren te vooren tot Leiden gezonden was,
om z'g in de geleerdheid te ocffenen , welke Saturdags den
I 5 January vertrokken, en na hunne zaaken verrigt te heb-
ben, wederom in 'sGravcKhaagen quamen.
Kort hierna namen de Heeren Opztgtersv^nHollandt, die van Verfchil
haar Coninglijke Hoogheid daar toe aargellcld waaren , een o^ff'^^y'^'
yfere kift in bewaaring. die zy hier gelaten had , zijnde daar alle ijj^élv^^*'
de gewigtige en geheime brieven van den overleeden Prins in haarKo.
seflooten ; de Raaden zulks weigerende, geboden de zelve in ninglijke
een van haar kamers te zetten , wjar over de Hecren Opzigters hun Hoogheid,
beklag deeden aan het Hot van luflnie, van Holiand, met ver- ..
zoek, van daarin te willen voorzien, waarop de Heer Pofj daar bq^jj
toe gcmagtigd , by zig hebbende eenige dienaars van 't Hof
en een flooic-roaakcr.de kamer daar de kift in ftonddecdopen-
llaan , welke hy met zig nam , en in de kamer van het Hof van
holland hragt. De Princcflc weduwe, dit ter oorc komende,
was zeer ontfteld, van gedagten zijnde, dat haar groot ongelijk
gelchieden , waar over zy , nevens de K eur vorft van Brandenburg ,
hiare klagten ,yderin een brief uit Kleef, aandeHeere Staaten
van HclUnd fchieeven, dog haar Ed. Groot Mog. vezuimde
met dezelve brieven met goede reedenen te beant woorden, (chrij-
vendc, dat de handeling in Engelandi, tuflchendc (irie hoogci'r<i«»
Perfooncn, buiten haar kennis gcfchicd was enz.Onderwijlen wicrd
by alle Staadkundigen geoordeeld ; dat zy van wegen de Prins
flegte bevorderingen tegens de Staaten der vcreenigde Nedeilan-
dcn
1^0 LEEVEN en DOOD van
1661. '^^"d^C'icn. Het quam , (zegt Aitzmaj, daarop aan , dat men
van zijne kant gaarnezag, dat HoÜMdti ook de ganfchc Staat,
Aitzma zoudc aan zijn Hoogheid een aanmerkelijke wedde geeven. Hol.
4» Bock tyland was genoegzaam gereed om zulks te doen; ende de an-
Pag,;<Jo. „dere Provintien waarcn van zelfs gewillig, ende hadden haar
», re mcermaalen wel verklaard. Maar de Princclijke , wilden
„/;« hayr geel, cndt krul te gelijk^bcbbm. Zy wilden dat H(»//*i«i den
j, Prins in zijn (chulden cndc onderhoud , onder den arm zoude
,, grijpen, cnJc te baad komen, ende nogt«ns geen zonderling
„gezag omtrent zijn opvoeding hebben. Vreezcnde HolUnd zoude
,, hem onderdrukken ende Zeelandókhy haar voordel in Septtwber
,, het jaar te vooren de Trompet zo hoog haJ op geb{n*icn,zweeg
. ,, daar na (lil , ende gelijk men zegt luten puys wentden.
tufl^'hen^de '^° ^aad was deczc Princcfle niet gcHurven, of den Ko-
Koning ning Van EugeUnd en Ccurvorft van Brandenburg , krcegen ee-
vao Groot njgc twccfpalt , wegens de Tutele ofis voogdy van den jon-
n "%"" S^" ^'^''" ^'"' ^''^£"'^"' waar over van d'ecne en andere kanc
Ccurvorft ^^'i" haar Ed. Groot Mog. de Hceren Staatcn van Holland ver-
van Bran- fchcidc maaien wicrd gcfchreevcn, dog eindelijk zijnde ver-
denburgen fch, Hen tc zaamcn vcrJragcn, op deezc voorwaarden,
dePrinccfTe
weduwe
vanOra- A Lzoo niet lang n.i het overlijden van wijlen den Doorlugtigca
gnien. We- Princc Willem van Orangien, &c. Tc weten, op den i). Auguliy
gensdc 1651. Zïkcr Accoort wus opgcregt en a-.ingcgaan , tullchcn haare Co-
Voogd)'- ninglijke Hooghcit de Piincefiè Maria , ( Moeder van den tegcnwoordigcn
fchapdcs Prince van Urangicn) Zijn Keuifurltel. Door'.ugtigiieit van Branden-
Prins. burg, cndc haarc Hooghcit de PrinceHc Doüagiercn van Ornngien ; ra-
kende de Tutele, vanden Perlbon en Goederen van Zijn Hooghcit den
Prince van Orangien, ende wat \ordcrs daar aan depeiidecrc- Ende het
Godt gelieft heelt, t' Zedcrt uyt deze Weerelt weg tc nemen de Hoog-
gcra: PrinceftC Royale, dewelke \oor haar overlijden hadde vcrzogt,
haare Coningl. Broeder denConing van Groot Brittangien, om tc zijn
befchernier , en Voogt van haare Hoog-gcm: Zoon, den Prince van
Orangien, en Zijn Intrctt, waar by een veel particulierdcr Zorgc ( behai-
vcn alle andere relatien ) op zijne Majedeyt is gedclbiveerd : Zoo is by
dezen, tot betere voorlieningc van den Perlbon en Goederen van Zijne
iroot
.. -. -ï'crc
v.-ui Orangien , als volgt ;
I. Dat
CORNELIS en JOHAN DE WITT. i^i
1. Dat voorman Zijne Majefteit zijne CcurvoHkl. Doorlugtigheit en jKKf'
de Princeilè Düüariere, zullen zijn Bcfchcrniers van Hoog-gcm. Prince '
Van Orangien, zullende gezamcntlijk en ydcr iii 'tbyzonder alle deb- "!""*
voiren aanwenden , tot het avancemcnt en Intrell van den zelven Priu-
ccn.
2. Dat ten reguarde, dat zijne Majeüeit zijne Ceurvorftcl. Doorlug-
tigheit altijt ablctit zijnde, en de PrinccJle Doüaricrc, altijts prefent en
by de hanJ, omme te iionnen verichijnen in alle occaficn, wat den
dicnJl van Hoog-gemelde Prince mogte concern ecrcn ; Zoo is veraccor-
deert , dat de Hoog-gemcldc haare Hoogheit de Princeflc Doüariere zal
zijn , ende is uyt kragte van deze Contrade geautliorifecrt , om te repre-
IcntcrcndenPcrlbon van zijne Majclleit en van zijne Ccurvorftel. Door-
lugtigheit ende dat alle Inllrumenten , den Heere Prince concernerende ,
zullen gerekend werden ende ter Executie geltelt hy de Princeflè Doü-
ariere alleen , maar dat het Zegel van den Hccre 1'rincc, ende de Con-
tra Signature van des Prince Griffier, alle tijd zal werden gebruykt.
5. Dat het alleen aan haare HooglKit zal dependeren, onue vernieu-
wen de Mngiüraaten , in die Steeden alwaar zijne Hoogheit den Prince
regt daar toe hcctt.
4. Dat van gelijken haare Hoogheit zal difponcren van de Officien ,
ende beneficicn ten dienlle van zijne Hoogheit.
j Behoudelijk dat voor het confereren van den Officier van gewigte ,
als Drollaartfchappen , zijnde vacant, in die plaatfen voor dezen gere-
fortecrt hebbende, onder verdcclinge van de Princeflè Royale, een zoo-
danige communicatie aan zijne Majefteit gegeven werde, dat de namen
van alzulke Perfonen zullen aan zijne Majelknt geprefentecrt ende by
de zelve geapprobecrt worden , voor ende al eer cenige determinatie ofte
conclulie daar opgenomen werden.
6. D.it in alle zaaken van gewigte iibi pericuim non t[ï in mora, ecrft
advys van zijne iMajcfteit, en van zijne Ceurvorfleüjke Doorlugtigheit
zy verwagt, voor ende al eer eenigc refolutien zy genomen. Dat geenc
van diePerfooncn geappoindccrt by wijlen haare Coninglijke Hoogheit,
omme omtrent den Perfoon van haarcn Zoon te zijn , zullen werden
gecalTecrt van haar toebetroude employ, daar hy, ofzy luyden in zijn,
haar leven lang geduurende, als alleenelijk op 'tgezamentlijk advijs en
confideratie vande Hoog-gemelde befchermers, indien 't zelve nodig
bevonden zal worden tot befte, en avancemcnt van den Hoog-gemelde
Prince.
7. Dat alle Aften gemaakt ofte volbragt by wijlen haar Coninglijke
Hooglicit, cndiehaargcoorjoftAvarentedoen, zullen werden geconfir-
nitcrt en voor goet gekent!
8. Dat tot beter continuatie van de affaires van den Prince van Oran-
gie, en tot bewijs van de affcftie vande Provinticvan Holland, tegcns
I«jf?f Eocki X zijne
i6z LEEVEN en DOOD van
^r_ zijnc Hooghcit, 70o zullen ïijnc Majelkit, den Ccurvoril , cndc Piin-
TOOI. j,^^ Doüiriere I haar gczamcntlijk verzoek doen, aan de Provincie van
*"— Holland; Ten eynde dezelve wilden committeren ccnige Gedeputeerden,
en onder de zelve ecnige van de Steden Hnnritm ; Leydin, Enchuyfentn
Rotterdam: Ommc tezijn ecngeduurige Vergaderingc over de zaken van
den Prince van Orangicn , de Avelke de Princellè Doüariere zal mo-
gen frequenteren om advijs : Zullen ook de andere Provintien verzogt
werden een V'^ergaderiiig t' appoincteren , alwaar men toegang zal mogen
hebben om advijs, uyc'tgccne zijn Hooghcit den Prince en zijne zake
mag concerneren.
Den Raad, en Camervan Rckeningc van den Prins, als andere zijne
Officieren en Dienaars, zullen haar zelven reguleren na de Teneur \an
dit Traöaat.
In oirconde hebben de voorgaande Commiflarillèn den een na den an-
deren hier onder gezet iiaar Hand en Zegel, den 17. May, Anno 1661.
r^Ecze zaak, die ten hoogde wederzijds opgcnoomen was,
en daar zo veel by eenkomlleti over gewccll waarcn, ver-
vielen eenige tijd daar na van zelfs, door dien de Coning, en
Ccurvorfl alles ten vollen in handen van haar Hoogheid de
Princcfle weduwe Ilclden.
Den 20 September den Cancelier fV^man, wcderon uit "Enge*
/j;;i gekomen zijnde, gaf aan haar Ed. Groot Mog. te kennen,
in een omftandig gcfchnft, dat zijn Heer, en Coning, op her
verzoek van deConingiijke l'rinces , hoog loffclijkcr gcdagte-
nisi de PrincefTc, weduwe van Oragnien en Ceurvorlt van /ir<(««
denhurg, zijn Majelleit zig nu geliefde te verklaarcn de voog-
dyfchap nevens zijn CeurvorlUlijke Doorlugtigheid , cndehaar
Hoogheid aan te necmcn, Edog, door de afweczenthcidenJc
veelvoudige bczighceden des Cfari'flrJ?, zo wel van zijn Majc-
flcit als van de zelve haar Hooghcidt verzogr, en gcvolmngtigd
wierd , OOI ailc her bcflier over haar alleen te ncemen. Des an-
derendaags leverden zijn Excellentie nyman wederom een an-
der gefchrift in, waar by hy verzogt, dat zijne mecllers ge-
nccgcn waaren , met alle middelen van gedrag endeeere, haar
Ed. Groot Mog. goede imborll ende tocneiging voor der zel-
ve jongen Prins, ende den Huyze vail OrAgnien^ te befchut-
ten.
bo'ck'^g' »>Men mag('fchrijft>4««»4^ met rcgt zeggen j dat veeltijds
ua-. I» ook
CORNELIS en JOH AN DE WITT. 1 63
,, ook d' aller verflandigfte reeketien Mader de waard. DcPrince- iggr'
„ lijkc Raadcn , meenden door 't gezag van Engeland alles na haar ___ „^
„zin te krijgen: ende dat de poortc, waar door den Coning
„was wederom tot zijn Throon gekomen , ook zoude dienen
,, voor de Heer Frince alhier 5 ende dat ze door de Bczendin-
„ge aan Engeland, ende het opgcmtlde Verdrag , Maar gemaakt,
„alhier alles zouden vaflftcllen. Maar het deed een heel andc-
,, re werkinge: ende heb uit verfchcidcHeeren van Hollandqjtm
„hoord, dat het vcrhanLlelde met Engeland alles had onder de
„voet geworpen, wac voorleden jaar aan deKoninglijkePrin-
„ces was verklaard. De Heeren van Holland hadden genoeg te
„ kennen gcgeeven , van haar niet te zullen bcmocjcn met het ver-
,,geeven v^n de Bedieningen en Je diergelijke , daar van die van haar
„ Hoog/;«/// fchcenen zeer agterdogtig te zijn: maaralleen wilde
f, Holland 0]$ Souverain, voor Soureraiti Z]\n gekend ■, zoo verre als
„ zy in haar gemelde antwoord , wegens den Yz.cre Ktjie hadde
„ verklaard.
Dewijl wy hier te vooren de oorzaak der Poitugcefchen Oor-
log hebben bclchreeven , zo dunki my noodig het einde van
de zelve tcverhaalen, als zijnde geen van de minüe vrecdcns,
die zijn Ed. de Heer JOHAiS^ de vviTT tot voordeel der Inge-
zeetenen heeft bedongen gehad.
Den Gezant van Portagaal, Graaf de Miranda, die langen tijd met
de Heer Raad- Pa'/ios^iri; rfc WHT, gewerkt had , en mcell ten
huize van de laade, kreeg bevel van de Coning zijn Mecfler
om de vrcede op het aller yverigft te bewerken; dierhalvcn
leeverdcn zijn Excellentie den zj Mam een gefchrift in, by
haar Hoog Mog. , van inhoud, dat h)f nu anderhalf jaar ^^ele- Aanbie-
den verz.ogt had het htflutt van een vrcede, welk zijn Coning wil- ding van
de aangaan ; dat de wederom geeving van Braz.^1 onmogelijk '^'° Pofrui
was , maar dat zijn Meeftcr dnar en teegens een * eevenwaardig- q^ *"
heid, en vergoeding, met iets anders aangebooden had; en •Equiyai
vcrzogt eindelijk nogmaals om een fpocdig antwoord > waar Icnt,
door hy den Coning haar E.d. Groot Mog. mecning kondete
kennen gceven. Den Spaanfche Gcz.ant dz üamarra , dit verfiaan
hebbende, en vreezende dat deVreede met haar Hoog Mog.
voort zoude gaan , verhaaftc zig van fchielijk ymand na Ut-
X z " diit
1(54. LEEVEN en DOOD van
l66i '^"' '^ zenden, om het zelve zijn Cooning bekend te maaken,
^ '_ waar over zijn Spannlche VJajcileit hem insgelijks fpoedig ant»
woorJen, Zijn Excellentie vcrzogt by de Heeren algcmecne
Staatcn gehoor, het welk hem verleend wierdi en deed op den
2 Jtih^ deze volgende aanipraak.
Spaenien ^'" ondergefihreve Gez.utit van Spangjcn, dcz.eroor'eedene dagen ont-
hierover fanden hebbende een afgeiaardtgde van den Coning z.ijn Metfier run den
vyerKugtig. ,7 jfpjH ^jf Madrit; z.0 werd hem van de z.elve aaiibevoolen , te rcr-
Spianfche ^aaren en te veri.eekeren aan de Vergadering van haar Hoog I>log,d*tz.o
Rodomon- ]j^^j^ q^^^ |j^,^, ^^ genade zat reileenen, dat by Portugaal wederom z,al
hebben vertvert (daar hy nog geen voet [^and gewonnen had), h^haar
aI de fUatz.cn u'cderom z.algeevcn, die U Ed. Hoog Slog. in den jaar e
1641 door z.ijn Ponugcifcbe Majefteit zijn ontnoomen\ tngelijk^yorming..
beid v.m het 5 Arteikfl der Minijferfche vreede , in bet jaar 1648 tiii.
fcben de plcnipotentiarilfen van den Coning en haar Hoog. Mog. gejlooten ,
en niet tcgenfiaande het onnodig z.y zulks uit te leggen , zoo heeft by nog-
tans tot nog toe willen beioo'ien, getroiiwelijk^te zullen nakomen wat ih
de voorfcbreve vreede bedongen is. Deeze nieuwe verklaaring alleen ge.
dditn zijnde op belofte dat by alle de voorfcbreve plaatzen zonder eenige
vermindering en uitflel haar Hoog Mog. wederom zal geeven.
Gedaan in 'j Gravenhauge den i Juny 1 6 j i
was gcteikend
GAMARRA,
■r\E Conir.g van Engeland zenen de ziak ook Ilark voort, die
van zijn Portugaulfe Majcflei: geftaidigtot de bemiddeling aan-
gedaan vvierd, waar door den Coning Carel den ly Apnl aan
de Gezanten van haar Hoog Mog. een gefchriftingeltcverd had ,
behelzende, het groot genoegen van zijn MajeUcit, dat haar
Hoog Mog zijn aanbieding de vcrfchillen om tullchen den Co-
ning van Poriugaal by te leggen , by haar Hoog Mog. zo wel waj
opgcnoomen, en dat zijn Majcfteit verklaarde, bereit te zijn,
om daar in te werken met alle gelijkmatigheid omtrent dcvcr-
Ichillcndc, en door een overraaatigcn yvcri wcUic hem daar
coe.
CORNELIS en JOHAN DE WITT. i6f
toedrijftj en bchaagclijk is, cii haar zo nut ende nootzakelijk: .^
gclijkerwijs ook weezen moet, en goede vreedc en cendragt, ' _**
tuflclien een Prins en Chriflen rtaat zoeken lemaakcncnz. het ""^
welk hunne Excellentie aanflonds aan haar Hoog Mog. met
een afgevanrjigiicn overzonden. Onderinflchen had den Co-
ning van Psritig,ul zoo vee! te wecggebragi , dat lr,gtUnd, een
Vloot van il Scheepen .onder den Opper- zee voogt Afowf^^» na
dfiC Rijk zond , om , zo het de naam had , hem regens de Turkfe
Roovcrs te verilcrken.
Den Coning CatcI zond , om een kort einde des üorlogs te
maakcn , zijn afgezant I>ö««j«f in ^sGravehhiiagen, die den 18
Janji by haar Hoog Mog. ter gehoor geleid wierd, zijn aan-
fpraak beftond voornamentlijk , in dit volgende. Eerftclijk gaf
zijn ExccUetnie kennis aan haar Hoog Mogende van het Hu-
welijk des Conings van EngeUnd met des ttifante van ?ortugaal
Donna Cittlurin4 de Breganz^a, Ten tweede zijn onderhou-
ding van vricndfchap, verbonden enz. ten derden een dank-
zegging voor de eer en het omhaal by zijn Majclleit^'n Hol.
land genoten- En ten laat (Ie, dat wegens dehandclin|Pliirchen
zijn Majclteit van Porttigaal en haar Hoog Mog, hy door bevel
van zijn Coning berijd was alle vrindelijke dienden te doen,
om de verfchilkn die daar nog zoude mogen z'jn , by te leg-
gen, ende zask tot een fpoedig einde te brengen enz. welke
C<'2.;iHf verzogt wierd zig by de gevolniagtig Je te voegen , fchoon
de zaake door de Heer de mTT ende andere Heerenalzogoed
als afgedaan was, dog dit gcfchicden om zijn Majefteit, geen
rcede van onvergcnocgingc te geevcn. Eindtlijk na zulk een ^
langduurigen arbeid, en meenigvuldigebyecnkomften , wierd yj^^jg '
het zo vcrgcbragt, dat wederzijdige over een quamen, en al- Hecr^o-
leen de onJcrtetkcning ontbrak, waarop de Heer Raad Pn;yï- HAKdt
enaris ten zijne huize van den Gezant van Vortugaal zijnde, ■Alw»?''^' *'''''
hetty wj hebben hier xj> veelt Vergaderingen vrugteloos gehouden , ''«'^«- z^ntvan*'
w^l de'^iiake z.o verre gekomen is dat niets als de ondciuek'fing aan het Ponugaal.
s.elve ontbreekt , z.o btbbe bevel van haar Hoog Mog. aan aijn Ixcellentte Vreedens
VQor te draagen' van het cpfel der vreeden binnen de tijd van 1 o da^en Verdrag
te onderteekenen, ofbj nalat igbeidvan dien, te vertrekken , waar op d' on. '"^cht..
derteekeningden 5». Augufi^ by zijn Ex(cl(Mie gedaan wicrd,j°''^"f/;(^
X j En Mog.
ï.66 LEEVEN en DOOD van
iC6t. ^" Of" te tooncn hoe veel zijn Ed. het belang der ingezcctencn
_____ waargen oomen heeft, zo kan niet nalaten, fchoon het wat
omftandig is , het opftel van verdrag hier by te voegen.
Trallaat ende Aliumie, tujfcbeii den Koning ende den R^ke van Porta^Aal
ter eenre, ende de Hoog ende hioogende Hetren Siaaten Generaal
der Vereen'tgde Nederlanden ter andere t.^de.
Den Coning tnie h«t Rijk van Per- .heit zil mogen wcrdtn geftclt.zooop Ai
tuptd zullen beloven en'^e haar wwren de welken in 't gemelte Rijk
telven door eca vifte en fterken zullen werden gcbragt , als ook de wel-
bint verbinden : Dit zy aan de Staaren ike uyt 't zelve Rijk gecoert zuilen wcr-
der Vereenigdc Nederlanden zullen be- den . Tot welken eynde van de Staaten
talen of tot der zelvtrgebruyk vcrfchaffe der VcreenigJe Nederlanden een ofte
de (ommen van Vee '^ hondert duy
fent Crufaten , yder Crufiat gerekent
op 1. Caroli guldens in Hollants geit,
welke gemelte fomme zy fullen op bren-
gen ot in gereden gelde , ofte aan Suy-
ker, Tabak ofte Zout , mitsdatdczel
»e Wa
meer Pejloonen zullen werden geftelt,
dewelke in Portugaal de gemelde TqIIö
of Schattingen uyt haren name zullen
onttangen : Voorts zoo zal de gemelde
fomme in \6, deden gelijkelijk verdeelt
zijnde Jaarlijks opeen zeikere ende vaft
ro^niet hoogtr zullen werden gcftdde tij t werden betaa't , alzoo dat
gcwaariWf, nogteder zelver prijs ho- 'het eerrtc deel van dcZL- fomme zal vol-
ger zal werden gcftelt> dan de zelve daan werden zooras als in Por:ugaal zal
op zoodanige tijt als zy gelevertzul- ; bekent zijn enJe door valle en zekere
len moeten werden in Portugial , vol- btwijzrn z:il werden vertoont , dat
qens den gemecnen Koop-handel vit jdit Verdrag «aii wedc'zijden ondertekent
koft zullen werden; ende by aldrcn'ende van beyde par-ijen geratifictertcn
daar tot d; volle fomm'i , aan 'tgeltot- de gepubliceert i;. Daar en boven zal den
te aan eeiiige van de opgemelte waren Coningvan Poitugaal herflcllenottedoen
milTchien yet kome te untbrfken zoo herft.llcn alle het Gcfchut 't welk in 't
z»l 't zelve door ecnige andere fpucie Recit ende andere Forten van Brafilien
vervult moge werden, a'zoo nogfans
dat de keur van fulkszil (laan aan den
gemelten Co.in^ in wat fpccie hy 't
gebrek van een der z.lver zil willen
vervullen , gelijk zulks ook zil koune
volbragt werden uyt de Tollen en Schat
tingc , de welke volgens ds authoriceit
en magt van dit bcfljoten Verdrag , drn
Inwoondi'rrn van de Vercenigde Neder.
landen , in 't Ri;k van Portugial Koop-
handel drincnde, tot voordcel van den
meergemeide Coning wettelijk afgcvor-
itert zoude mogen werden.welkeSchat-
tingc uit kra|;f van de volgende poinc
is bjvonden ten tijden wanneer de zelve
van dePortugyzen zijn ingenomen,
ende 't wtlk als nog met de Wapenen
van de Staaken der Vereenigde Neder-
landen otte van de Americainfche of
Well Iii lifche Compagnie is gctckcnt.
1 Alzoo van wegen de Sraatcn der
Vereenigde Nederlanden eenige klagtcn
zijn voort gebragr ,ter ziaken van zekere
ingevoirde gewoonten , i.amcntlijk ,
van wcg:n de deylineen in de verko.
pinge desSoufs, 't welk in de Stad St.
ubes , ende op de plaaile omtrent de
zelve Stad gelegen, gemaakt ende bc-
tca cridc artij kelen, met regt ende billik- reit wert , zoo is over een gekomen ende
tue-
CORNELTS en JOHAN DE WITT. 167
to.'gfrtaan , Jaltcr Jasrlijlts tuflclicndcn
C- meltcn Konincj cnde de gcrr.eltc: Sra-
ten der Verecniade Nederlanden, een
byzondcr Verdrag zal werden gemaakt
van wegen den prijs, vo'gcn? den wel.
ken alle de Inwoonders der Vcrcenigdtr
Nederlanden endi ydcr van dczeWe in
'rbyzonder, zoo veel van'tztlve Zout
aldaar zal mogen kopen als haar zal goet
dunken , in welken tranfaftie behoor,
lijkc opmcrkinge ten weder zijden zal
werden genomen , op den prijs volgens
den welken 't gemelde Z/OUt ter zelver
F.nde zullen over endc wtdir mogen
i'oeren allerliande waar<n. mits 'tzcl-
ve nitt en komen reitrekken totfcha-
de ende nadeel, uytgtzondert alken
Brafilien-];ciit , niitsalvooren betalende
de Tollen tndcSchattinge; de wdke van
de Portiigyfen zelve r , die aldsar lian.
delen opicglelijk afgcvordert en betaalt
komen te «verden . Voorts zoo zul'en
de Vcreenigde Nederlanders, dewelke
afgevaren zijn van de Havenen van
Brafilienende inde Havenen van Portu-
gaal , of dewelke daaronder be hoeren ,
i66j.
tijd in Portufaal onder de Poitugyzen komen te Landen, geer.Iints gehouden
zal werden icrkott : Maar by aidieii niet : zijn haare Schtpen te ontladen ofte ce-
te min , buytcn hoopen ende vcrwagtin- 1 nige Waaren daar uyt te lofFen cp het
ge , aangaande den zelvcn prijs des Zou's j Lant , dat. zullen de Tollenaars ofte Ünt-
van weder-zijden , niet wel korde wer- ! fangers van de Schattingen bezorgen dat
den over een gekomen , zoo zal de ver- ' de Waaren olte in gclade goederen in de
deelingen van den Zout. handel , de wel. ; Schepen zelisbtzigtigt , ondeizogt, cii
kenu cenige Jaaren herwaarts is in ge- | de alzco volgens de manieren de behoor,
voert, ten opfigten van de Vereenigde ; lijke Schittii/gen betaalt kcmtn te wer-
Nedalandcn , ophouden ende weg ge- | den. Msjt by al dien door de ervarcnt-
nomcn werden , en zal een yder van de j heyt waar^giig weit bevondtn, dat»
Vereenigde Nedeil.indtn vry rtaan van zulks geei finisot niet btqunmelijk kon-
yder een te mogen kopen ende handelen \ de ge'chicdtn . zoo zullen der ccnice
zodanige meenigte van Zout als zy met | andere middelen wvrden brdr.gt, ende
de verkoopcrs zullen goet vinden. Ge 1 met ondeilinge toeütmniirge van bcy-
iijk zulks in 't zevende artijkel van we- j de partijen werden in 't werk gcfttlt.
gen alderhande foorten van Koopman- I Djn zal 'tvolk van i:e V'cieenigde Ne»
tchappcn wijt-lopigcr is verhandelt ende ' der'anden , vry üjan indil'c de-den de
vaftgellelt. Ook en zal de Eygenaais of ztlv» middtltn ei de voordceltn te ge-
Bcfittirsvan het Zout , geenliius weiden i bruyktnende te genieten de welke de
benomen of verhindert de m3gt cm het Enyelfchen u\t k'agt van Verdiag ot
Zoutte mogen verkoopen.aan alle en een volgens het dagelijks gebru) k zijn vtr-
ygelijkedewe'ken haar zal goet dunken, cunt tn toegedaan , of namaa^s vergunt
Maarten opfigten van andere Natiën en ' ottoeetftaan zullen weiilcn, i.cgïe zal
de Volkeren , zoo zal den meer.gemelte! ten cpfigle van de grzcyde Waaie l'waar-
Koning ziggedragen na Jat hem zal goet dir Tol of meeidir Geit, of onkoflen
dunken. 'wrrrien afgevordert of betaa.'t . dan of
3 Htt volk van de VcreenigdeNrder de Schipcn vo'kcnientlijk waaren ont.
landen , zal vry cnde zonder zcrge han- laden ende In geladen Gocdf ren aan Lant
lielen en Negotieren , zoo uyt Portugaal
f nde de Landen de welke daar onder be.
hooren . inBrafilien, als uyt Braiïlien
wederom in Portugaal, ende de Lan
gefct waaren geweed ; Ook en zullen
de gezeyde Schepen in zodanige ge.
legen ihcyt gecnlïnls door de PoitUf:y-
zen werden opgehouden of veihindcrt.
den endeplaatse daar onder behoorendc: ende zco vvauncir de gezeyde Scheepen
Ofk
1(58
LEEVEN en DOOD van
op eenigï andere plaatfsn o''te Hiiveaen
ïo5l. vanPorcugnl. ofte diar oiiJer beboo-
I reade. amr dit zy alreeJe b^hoorlik
den Tol of Schittiage een; hebben be-
taalt, komen te Lin Jen , zoo zullen 7,y
haire overige reyze »ryelijk zonJer eeoi •
ge verhinder! nge ofte rnoeyelilkhjit mo-
gen volbreo^;n ; Zoo djt zy vorder
geen Tollen gehouden zullen zijn te
betalen Ojfcen zuilen de WiireaenJe
tnJe e Gojderen , dewelke of van de^
PortugyzïQ zelver, ot van eenitie andere
Volkeren in de Schepen van de Ver««nig.
de NeJerlin Iers werden geUde<i .om in
eeni^e ii Isre Linlen oillivenenoiiier
Portugiil behoorenJ^gevoirt te werJen,
geen fwairder Tollen o' Sclntringe bèta
len Jinofly in Portugyfche Schepen waa-
ren geladen om overgevoert te werden,
of airce.le ovcrgevoert wairen.
4 Oük zil de V-jrjeni^Je NeJerlan
ders vryftia'i , te vjren en te reizen
in alle Coijnien , Eilankn, Rijk-n,
Lant-Streeken , H wenen , Sre.ien , Djr-
p;n ende ICoop Steden , dewjIkeonJcr
iet niejr-gemslie Rijk van Portugaal
zijnb.'hoorende, en Je in Atrica gelegen ,
waar onier ook zil werden begrepen
het EilanJvan Sc. Tomts , cn.lezallcn
aldaar hire Scheepin mo^en wjrdcn ge
laden, gelijk zy ook aldiar zullen mo-
gen hindelen enile Njgoticren; en ha-
re gofJeren, hft n cndc waen, van
allerhande foorte te LinJe , ter ^'ee ,
ende de Rivieren opvoeren , ende over
al veilen tn verkoopen , en Je van diar
ook in andere Linden brengen: ookzy
aldaar haiie ci^e huizen mogen hebbjn
ende b:7.itten, om in te wooncn : als
meJe iiire Pailiuiz.n, in deweikezy
hair goediren enJe Waren mog.-n op-
(laiten . zander vanyinind daar inne ver»
hindert te werden : en Ie z il al't geenc in
dezen, en Ie in d-n niiil voorgimJe
Ariijkel i; vul gelKIt en ieverfprooken ,
ooyt wer len vernie'i^t ofte vcrbrooken :
«ogte xilien de vereenigde N.-JcrlanJcrs
iq «ni^e deelcn ten opzigte va:i dit
vsftgcllelJe Verdrag werden bedroegen
ofte befrhadigt, ende by al dien 't gemel-
de Volk van Ncdcriant t' eeniger tijj
ten opzigt van 't vrye ende volkomen
gebruik van dit vaft-gcftelde Verdrag
komt verhindert uirgeflooten , ofte an-
finti belet werden, (het welke God
v.rhoedej zoo dat het geen vo'koome
ende behoorelijke vrugten volgens de
waathiid ende authoriteit deze» Vcr-
bonts komt te genieten. In zulk geval
zullen de S'aaten der Vereenigde Ne-
derlanden , het zelve regt hebben op de
Portugijz;n, en Je zil van nieuws de
z rlve atlieonillianendeherbooren wer-
den , dewelke h>ar voiv het aangaan
van dit verbont was toekomende : zoo
dat zy hair regt tegcnt 't Ri;kvan Por-
t ugaal vrycli;k lullen moogen vervolgen, t
Ojk zal in zuk een geval daardoor
verftun w.rJen alles tot de gemelde
Staiten te zijn vervallen, zonder dat
den Koning ofte het Rijk yeis van
allen zullen moogen weder eifllhen 't
gcene volgens het bcfprek van het eerde
Arti jkel dez;s Ver Jrags airede zoude mo-
gen zijn betaalt ofte voldaan : Ende van
gelijken, by al Jien dit verbont door de
gem-lde Sta'en van de Vereenigde Ne»
derlanden wierJc gebrooken of verhin-
dert, zoo *il den yemelten Koning van
Portugial 't zelve regt hebben 'igeene
hem voor het aangaan van dit Verdrag
eenigzints was toekoaiende.
f Ende zu'len alzoo door de beta>
lin Je van de 4000000 Cruziatcn , de
welke zil werden volbragt op de alrecis
uitgeJruk'e termi)nen , cndc door het
vrye gebruik ende de waaregenieiinge
vin alle die dingen de welke in de naad
voorgiande j artijkol -nzijn bogretpcn,
ophoudend; aUe gelchiden , twill en
iftien, dewelke van de Vereenijc Ne-
derlanders tegrn den Koning ende h:t
Rijk van Poru3;nl tot nog toe zijnin-
gellelt , gelijk a'zoo zullen ophou len
en Je vernietigt werden, alle d-- actiën
tmil ende g ichilleii i dowelkevan den
jjemc-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 169
(»emelten Koning, ode van het Riik van
Portugaal tegensde Vereenigdc Neder-
Janden fouden mogenof konnfn ingeftelc
werden. j
6. Volgens dien. zullen ooktuirchen
dtn Koning ende het Rijk van Portugaal
gsn de eene, ende het Vereenigde Ne- 1
dtriant san d' ander zijde, ende tulTchen
de onderzaiten ende Inwoondcrs van de
beide, ophouden alle aftien van Vy
andfchipendeverongelijkinge , ended^r
in Europa, tfrllont , en van dien dag
aF, op den welken dit verbont van we-
derzijden zal wezen onJerreekent ; mnr
in de andere Deelfn derWeerelt, na de
Publicatie dtzer brieven, derhilven zo
lullen aMe Lm Jen plaarzen. Scheepen
en goederen, dewelke ondertullen van ]
een van bei ien zullen werden in geno i
men en bezweten, gelijk ookdiegcenej
dewelke tevoren i;ig^-nomen endt be- .
zeeten zi;n , in OoiMndien.Wert Indien, j
otopeetiige andere plaatfen , bli)vcn in
den eigendom van die gcene dewelke opi
degemeldc tijden zullen werden l-evon«|
den wettige bezitters der zelver te zijn ge-j
weeft : Maar die ,He welke na de zelve on-,
dertecJjenii.gein Europa , en na de publi-i
tatiein d' anderedeelen dcrwereld zullen
werden ingenomen en bezeten: de zelve!
fullcn Tonder eenigc vertoeviige ot ver»
binderingeaan de zelve voorgaan Je Eige.
naars herilelt werden. Over zulks zoo zal
der tuffen denKoningen 't rijk van Portu»
gaal een bcftanditien ende vafte Vreedel
werJen volt rok ken mer de Staaren dei Ver-
eenigde Nederlanden , waar onder van
wederzijdin zullen zijn be^rrepen alle]
Burgeren en OoHeizatfn ; welke Vredei
ook heiliglijk en religieufclijk op alle
plaatlen , eecn uitgczondcrt , zoo binnen
als buiten de palen van Europa fal werden
onderhouden; en zullen dePorruaijzen
en 't Volk van de Vereenigde Nedcrian.
de te water en te Lande malkandcreii
van wederzijden alle vriendfchap en
goetwilligheid betooncn ; ende voorts
nieisverrigte of bedrijven 't geene eenig-
Etrjit Bocl{.
fints tor nadeel van een van beide zij-
den zoude mogen fchiinen te zullen
ftrekken. 7. Voorts zal de Vereenigde
Nederlanden na deze vry (laan haaren
Koophandel mer allevryhcid tedrijven
in de Koninkrijken , Provintien , Ey-
landcn ■. Steeden Havenen .en allerhande
plaatfen dcwtlkeden Koningvan Portu-
gaal zijn onderworp"n , zonder dat haar
eenige verhinderinge zal werden aange-
daan; gelijk zy o<'k dietielijk oi an.
d- rfints zullen werden belet de Waaren
van allerhande liivi'.en te koop'^n en te
handelen, dewelke zv zullen bevindea
haar vordcrlijk te zijn : 't zy dezelve
veel o'te weynig zijn: zonder verbon-
den te zijn aan eenige wetten van mate ,
gewigte , plaa's, verkoopinge, Mono-
po'ier. of ptijs.en zal dezelvt Ncderlande
ook werden vry gelucn olltrhsnde goe-
deren en waaren na haar goetdunken na
de zelve plaa'fen te voeren, en dezelve
te verkoopen ende vermangelen en, daar
en boven allerhande goederen en waa«
ren van dez-lve plaatfen af te voeren :
en dat zonder eenige verhindcringe, mit»
betalende de tollen fv.-h;ittingf n , dewel-
ke volgen?de publike au'horiteir van 't
Rijk van PortUiiaal inden Jire lófj. in
de Maant van Maart zijn betaalt en vol-
daan , ot betaalt en voldaan hebben moe-
ten werden , zoo dat de Vereenigde Ne-
landen zoodaniglijk moeten werden ge-
houden gelijk alsde Porrtigeezen zelfs,
en dat zoo wel ten opligren van koo-
pinge en verkoopinge hls vande Tollen
en andere Laften,a!s ook van voordcelen,
vrydommen , en privilegiën , en zullen
d- Vcreenitrde Nderlanden naar dezen
genieten alle de prerogativtn , vrijdom-
men en Privilegiën , dewelke tot nog toe
aan een ig volk, met ha RijkvanPoitugaai
niverbontof Vrientfchap fijnde , zijn
vergunt geweeft of naderhant vergunt
zullen werden ; en van gelijken ful-
len de Portugyzcn ten opzigten van
den Koophandel en negotie in de
Vereenigde Nederlanden zoodaniglijk
y werden
1661.
170
LEEVEN en DOOD van
• ^ werden cehouJï , ptlijkde Nc.lcrlanden
lOOI. euInwoonJcrs zcltsald^ir na «egten en
■— » ■ gewoonten gehouHen wetdt-n 8. 15c
Vereeni^de Nederlanden dewelke mtt
liaare Schetpen , Koopmanlcliappcn in
de Havenen van liet Portugeefchc [.'(.bied
koomcn te landen en lullen niet gehouden
zijn haarc Schepen te laaden met ccnige
andere foort van Koopmanfchapp^n dan
dewelke zy zelver tullen goet vinden
en zullrn oordeden haar aldcrmied dien
derlanden werden gcftilt , en geftdt
zijnde, zullen zy zoodanige authoriteit
hebben, (hoewel zy de KoomfcheRe.
lijris niet en volden) alffcr cenigeCon-
zul van die volktrco, dewelke aldaar
handelen tot no;» toe is opgedraagen >
ot naderhand opgedraagen zal werden.
Voorts zoo lal 'er o. -er de Regts zaken
ende gefchillen dewelke de Vereeoigde
Nederlanders zulkn aangaan, een Rig-
ter Conleivator werden geftclt om de
(lig endo voorJeilig te zijn, gelijk ookliclve te beoordcrlen , van de welke niet
in yder Si-hip van de Vtrceiii^'de Neder»
landen niet meer dan twee Chenrhers
o! Opzi:nJers zullen behoren toegelaten ,
;n zil mog;'n geappellcert werden dan
aan den Raat van Relatie , de welk»
ten langden in de vierde Miant naar
te wceten dcwclkede waare cnJe Koop. 'de provocatie, de zaaken ende gekoo»
manfchappen uyt den name van den men, zal eindigen en afdoen. loZoo
Coning ende het Rijk komen bezigtigen
ende onderzoeken : gelijker ook geen
verliinderinge ot belet zal werden ge
daan aan de Schepen wanneer de zel-
ve geladen ofte ontladen komen te
werden : en by aldien de zelve Sche
pen met drooge waaren geladen zijn ,
zoo en zal den Chcrchers ot Opzien
wanneer alflcr ymapd der Vcreenigde
Nederlanders onder het gebict vanden
JConing van Portugaal komttcfterven,
in zulk geval en zullen de papieren ,
boeken , rcekeningen , goederen ende
middelen , zoo van den overleden zelfi
als van andere der z;lver Ncderlantfche
Na'ie de welke by den overlcedenzija
dcrs tot falaris ot loon niet werden be- beruftende en in bcwaringe zijn gegeven.
taalt of ver-ert, ten zy de zelve op
den tienden dag naar datzy aangekomen
zijn, werden omU den , ende by aldien
de zelve Schepen Vifch of andere eet-
bare waartn in geladen hebben , zoo
en zal degem:l(eperroonen niets wer-
den tegevcn ol vereert, ten zy de ge
melte Schepen op den yetrti 'ndcn dig
mar hiar aankomlle in de Haven zijn
onrladrn geworden, ende zoo wanneer
dcon'laiingc op Hco tien Ie en veertien
dtn dag gtlijk p'zeyt is, komt te ge.
van de Regtcrs der Weezen of der Ab-
fenten , ofte van der zelver Minrfters,
geenfinfs mogen werden bezigtigt eo
aangeflaagen ; noi^te zullen de gemelte
ztakcn deez; Jurij.iiiSie onderworpen
zijn ; Dan zullen de zelve Goederen
werden gcconligneert onder die geene
welke den ovfrieeden voor zi)ndoot daat
roe hefft verordincert: enby aldien defel-
ve lijne zaken voor lijn doot niet en heeft
bezorgt of voorzien, zoo zullen de pv
pieren , boeken , reckeningen , goederen
fchieden , zo.) zil hairzulks werden ge. ende middelen volgens den laft vanden
goven ende vereert 'tgunt de gewoon- Rigttr, Confcnator in bewaringewer-
te ende de wet dies aanyainJe kom-.n
mi*d^ te brengt n 9 DeConfulesde wel-
ke den VrccnigJe Nederlanden in 't
Rijk van Po'tugial , handelende, N-go
tierende of woonendf tot bfchermin-
ge zullen werden g geven , deze'vezul
den gellrlt ain twee of meer Ncderlant-
(che Koop'ieden of Fadoors . dewelke
deze zorgc volgens dc-mccfte (Icmmen
van het vo!k het welk aldiar van d«
zelve Natie is woon'n.ie, met de toe.
llemminge van den NederlantfcheCon-
leii van de Staaten der Vereeoigde Ne- zul» zal opgedragen werden , a1zonog<
tans
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 171
t»ns , dat dezelve Kooplieden of Fafloors zoodanige Goederen van nooden hebben /C /' ,
de goederen de welite haar zijn bevolen ook en zal de veikoopingen van de zei. 10 01.
om te bewaren, gecnfuiis zullen mogen ve Goederen, om geen oorzaake mo» —~-~ -'
aanneemen, ten zy dat te voeren by i gen werden uirgcfltlt ofte belet ; gelijk
haar cauiie gertek is voor bequaame de zelve goederen ook niet en zullen
Waarborgen, de welke van den Conzul ( mogen a n geflaagen werden toteeoig
ook zullen moeten worden geapprobecrt! publijk ofte byzonder gebruik, tcnzy
ende toegelaten, dat zy de goederen de! de gcene van welkers goederen wert
welke haar zijn totvertrouwJ de Wettige! gehandelt zulks koomen toe te ftaan ,
eigenaars ofte crtgenamcn ofte ook de het zy naar voorgaande overeenkoming
Crediteuren , zullen behandigen , en , of anderfints. iï. Daarenboven zal
zullen derhalven alle de gocdtrcn ende, het volk van de Vcreenigde Nederlan-
middelen de welke in den eigendom | den vry ftaan ende gcoorlolt zijn , nef-
van den overleden zijn bevonden •• wer- j fens alderhande fooi ten van Waren ende
den overgelevert aan des zelfs Erfgcna'
men ofte aan de Executeuren ott Cre-
diteurcn. ii. Den Koning van Portu-
gaal zelfs, nog ymant van de Minifters
der zelver Koning, en zal vei mogen de
banden te ilaan ofiearrefterende Koop-
luiden , Schippers , Matrooien, Schepen
o( Waren , ende goederen van de Ne-
derlanders , of de zelvige ecuiglints ver-
hinderen , zelfs ook niet onder pictext
van Oorloge tegens deze of geene Vy-
anden , ofte van cenige aanüagdewel.
ke hier of daar zouden mogen aangc.
fielt worden , ten zy naar voorgaande
totftemminge van de Staaten der Ver»
ecnigde Nederlanden , onder welkers ge»
biet de zelve werden bevonden , tnde
van de bezillers der Schepen , Waren,
ende goederen ; maar zullende gimelte
Koüpluidcn ende Schippers met haare
Scheepen ende Koopmanfchappen zon-
der eeiiige ïerhinderinge , de welke haar
LOor den Koning ofte des zelfs Minilfcrs ,
zouden mogen werden aangedaan , na
hare goetdunkenuit allerhande Havenen
tan l'ortugaal mogen vertrekkktn Ge-
lijk ook het Volk van de Verecnigde
Nederlanden geenfinis zal werden ver-
hindert ten opzigte van de vcrkcopin-
gen of vcrhandelingrn hartr Warenen-
de Koopmanfchappen ofte Goederen,
zelfs ook niet onder pretext van den
Koninf selts ofte des zel!s Miniflcrs
Koopmanfchappen ook o\er te voeren,
Wapenen , Oorlogs-gereefchappen ende
Ammunitie, zoo uit de Havenen van
de Vereenigde Ntderlar.tfche Provintien
als van andere Landen ende Plaatfcn ,
ende dat naar alde»hand» Rijken ende
Landen des Werelds , het zy de zelve
in Vyandfchap ofte Vriendichap zijn
met dtn Koning ende het rijk van
Portugaal. Sonder dat den gernelden
Koning of df s zelfs Onderzaten of Mi-
oifters , zulks eeulgfints zullen mogen
verhinderen ofte beletten , door aanbou.
dirge, ReprtfTalien , Pandingen, ofte
opeenig andere maniere, nogdireiSelijk
of openbaarlijk , nog indirtdlelijk o!te
bedecteli|k .• mits dat het gemelte Volk
der Vereenigde Nederlanden geen Wa-
penen ofte Oorlogs gereetfchap zal mo-
gen halen uit de Havenen van Portu-
gaal, zells omme de zelve tot de Vy.
anden van den eemelten Koning ende
het Rijk van Portugaal, over te voeren/
dan zal de zelve Vereenigde Nederlan-
ders werden toegelaten , te brengen in
her gantfchc Rijk van den gemelten
Koning, alderhande Waren ende Koop»
manfchappcn, zelfs ook alderhande Wa-
penen eude gerectfchap van Oorlooge
ende Animuticj cnds zullm dezelre
aldaar , zoo wel iu het gros als in het
klein de zelve mopea te koop (lellen:
ende in 't geheel ofte tca deele om aU
X % derbande
171
LEEVEN en DOOD van
I 66 I derhanJj pri[s verkoopsn rnJe alJjir
mar h,iir goetJunkcn vcrmaiigelen , en-
de voorts alilerhjndtf Koophmdel drij-
ven mirt zudaniiitf ICoupcrsenJc Nl'^o.
tiante.i, de wfike zy zullen oordeclen
iht liaar meert vordjlijk ende Jienftit;
zullen zijn, zonder du de zjlve door
den tConinJ otcc iijn Minlllers , Voor.
koopcrs , Mijnopolicen , d>:n Fifque ,
Re^t fpreeker , Rei»tbjnkeo , ofte ye
minJ anjers, eetji^li'Us zullen motjen
werden verhindert ofte van haar voor
nem-.'n belet; gelijk hair ook f;een be-'
pilia^en otce regel van we^eo (Cooji-
hanJeliiii^en voori^elclirecven zil mo^en
werden, ij D: gieJeren en ICoopmin-
fchipoen , de weke van deeenHivcn
fan PortuJial in d'anJer warden gevoert
rrnr b.tilidije van de behoor li|ke Tol-
len of:e Schitrina;en . en Ie en zuilen
niet gehouden zijn eeni;» ander geit of-
te Tol re verfchilTen, d.in 't gcene de» j
Goederen ende Koopiinnlchappen vani
de Portiineefcn zeUs , in zidanigen ge |
val Z'jlirn werden bevonden fchüldig te I
ailti. 1-^ Ge-ti Ali:ilde ot cenii; ander'
Minift:^r des [Con'n;;s , zal ^eo )rlotr zijn .
jremand van de Vereenisjde NeJerlan-l
ders , van wat conditie ofte gelegeniheid;
de zelve ook zy.regteliikaan te Vprtken,
den felven tegensiiju wil eo dank ophou- 1
den , ofte in de gevankeniffeofte in ban-
den te bflluiten ( ui'g'ZonJ.rt in crimi-j
nele zaïken , ende zoj «vjnneer de zeUe
opdedaaJ zelf isairig-grcepen.Jtenein- i
de zy dar den RegrcrConler vator daar roe|
alvorens magt heeft gfgcven , de wc! I
ke fchriftelijkis ir.g'-llelc Diar «fn bo- ]
ven, zoo zullen de Verecnigde Ne-1
derlanderS, de welke onder het g'obiet
code in her Rijk van Portugaal woonen ,
z->r5 tenopfigten van hiirzctven als van
weceT hair Woonflede , Boeken , Re
kening.-n , Wurm, Koopmanfchap.,'
P'.-n , ende andere Goederen de welken'
hiir toeb'.-hoorcn , nief minder vry zijn
V4a do G.vaiikeiiiir.-, Pan Jeu enJu *1».
derhinden Hcgttniiïen , ende ophouJin»
ge (ifte verhindcringe dan eenige andere
Volkeren , de welke door Vcrbonr met
den Konink van Portugaal zijn verbon-
den , 'ot nog toe vry werden beven»
den, oftenamaalsbevonieo zullen wer-
df-n: Nogte zullen ook de Verecnigde
Nederlan Iers , door eenige Brieven van
SiulveCon luyt ofte eenig ander foorie
van Patrocinie ende voorltant ■ het geen
den Onderl'acen otte eenige andere, on.
der het gebitt vin Portugaal woonagtig
fiinde , door den Koning mogte werden
vergunt, werden verhindert ofte be.'ec
hair Ichulden in te manen i ofte haar
Schüldenairs in het Regt te roepen ;
miar zy zullen hare (chulden vrijelijk
mogen invorderen , en ie haar Regt be.
hoorlijk mogen ver.'olge'i : zonder dat
den Credi'eur o( Schuitheer ecnigfinrs
zil konmn verhinderen ofte fchaden ,
Jat den Schuldenaar zig komt te be-
roepen op de Vooril int ende Pjtrocinie
van don Princc , ofte de Authoriteyt
van dezen ofte gcene andere Overigbey t ,
ende zig voor der zelver Brieven vao
Salve Conduite heeft komen te verft^r-
kcn ende te verzekeren : op dat hy al*
100 de fchult mogte verydelen , ende
den Crediteur ophouden zonder te be-
talen. Om welk te voorkomen, zoo
zil denSchuldeniar van alderhanden Pa-
trocinie ende Voorftant wcr<ien at ge-
wcert ende uytgellooten. Ook en zulten
de Goederen , de welke de inwoonders
ofte Onderzaten van de Vereenigde Ne-
derlanden zijn toekomende, ende van
de zelve aan eenige Faftoort ofte Vol-
magtigde op dicrgelijke Perloonen van
de Portugceflc Natie, zijn bevoolcn otte
in Comnii.'lie gelaten ofte ook aan ye-
mant anders, dewelke van eenige an-
dere Natiï zijnde, in Portugaal woon-
agrig is , zijn toevertrouwt . geenlin's
mogen werd-:n aang'-flagtn oftciiearres-
teert : voornamentlijk , zoo wanneer de
Kerkelijke Imjuiruic ( zoo als de zelve
wert
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 173
wtrt gcnaimt , eenig Rfgt ofte A&k te wfrdtn, rog cok van ecrie Minirtfr t £/Cr
I . :.. .. A-ii 1... ... j.. ...11.. J..V : 1 ... .. I— .. 1 lOUl»
komt iu te (lellen, bet zy riar zulk
gtfchioden fcr zake van ie Religie ofte
andiifidts: Dan zullen a'i!e dezelve
Goederen , by aldien zy die gfcne xijn
bevolen en toevcrtrout , dewelke voor
den GccfteÜjkfn Regter otte Vifrlchaat
drsKoningsot ytmant inders ter zelvtr
z.iake zal n.open werden aargcfprooken '
ofte btl'cliadigr , 'i zy otn dat hy mif-
fchijn dm Ëybel by zig is hebbende,
ofte om dat liy de H Schriftutre ofte
eenigeandtre Boeken komt te gebruykcn
om deze cftegeene oorzake, mifTchien ende te itzrn, ofte cm dtze of getne
fullen wirJtn aanetfproken , ofte uyt andere vcrfcfieydcnliicyt in de Religie. Ja
den Name vatide geme'te liiqu)(i[iC|Zil dcnifiwoondercn en Onderzaten di.r
zullen werden bffchuldigf .ifiein Rcgt|Vercerigde Nederlanden, dewelke on-
bfttükken , gefieri ende zonder cenigeiHer hei gebiet van den ICoring van Por-
v'ermir.dcrinfie werden ontflagcn , ende rugaal verblyven , ende ook der zeli^er
rot tiet gebruyk van de Cefitters der zelver Familien vry (laan ende vergunt werden ,
herflclt, zoo ras als zal komen te blij- haare Riligie ende Godsdimft de welke
kenen aangewezen te werden, dar de zy komen te belyden, en volgen, in
XlK e Goederen de Inwoonders ofte On |ti'are Schepen naar haar goctdunken>
zaten der V'ereenigde Nederlanden , zijn zonder ytirart tegen te Zfggen, te Vol-
toebchoorende. i f . Endeallbo de Pre- trekken : gelijk haar ook een bequame
plaatfe zal werden aangewezen , alwaar
zy haar Dooden zullen mogen begraven.
Difszullen de gemelde Inwoonders en
Onderzaten der Vcreenigde Nedtrlan-
den , naar de hekominge van zulks.
rogalive van de Koophandel t'eenemaa
ondienftig is. en de vei hoopte vrugten
van de Vreede gantfcheiijk vtrnietigi
zullen werden , by aldien den Inwoon
deren ende Onderzjten vande Vereenig
de Nederlanden, dewelke door h-t Ge haar moeten wagrcn dar zy zulks alles
biet ende Rijk van Portügail gin's en geei iitits en komen te misbruiken. i6,
weifcr zullen reyzen, olte ter zjkevanlBy aldien t'eaiiger tijd komt te ge-
Koophandel ende Negotie aldaar zullen ibeurrn daitcr ecnige Gelchillen ontftaau
xerblyten, ter zake van het onderf(b(yt|tuf1chtndtn gemclten Koning ende het
van de Religie, her welke is tuflchen iRijk van Portugaal , en de Staaten der
de Porugyz-n ende haar, quamen ver- JVereenigdt N;derlanden , foodatgevreeft
hindert ofte mishandelt te werden ; Daar. wert , d.it den Koophandel 'ufTchen bcy.
omme zjl den Coi mg zulks voorzien
ende voorkomen, op dat heyde de Vol
k^ren , te Water ende te Linde , naar
dez; n haarcn Koophamiel vryelijken en-
de Tonder eenige vcrhinderingc mogen
voltrekken , ende onderhouden :Erde zal
den gemelien Coning bezorgen , dat nie-
mand van de Inwoondtrs otte Onder-
zaten der Vtrecnigde Nederlanden, van
wat Religie, Gelegenthtyt olte Condi
Je de Natie (al werden verhirder/- ende
opgehouden , foo lullen de Inwoonders
Burgers en inboorlifigen foo wel van d'
een als d' ander iijde in heyde de Lan.
den optnbaarlijk werden gcwairfchuut,
van wegen de opgcrclen gelchillen er»
oneenigheden , emle fa! ile itKe, den
tijd van twee Jarin , naar atkoi.dinge
van de zelve wairiVhouwinge , van we-
dcrfydcn verjjunt werden , op dat Cj
tie de zeKe ook zy , ter zelver zake ce-jilfoo hare Koopmanlchappen , Schepen,
niglintsgenioeyt ofte iaftig gevallen zaliGoedcren ende middelen ter bcquamer
werden, ende dat de zelve ook daar en. tijd mogen voorficn ende beforgen , en
boven voor geen Hof , Vuyrfchare , de felve op een vrije plaatfe overvoerei
Regter otte Inqmfit ie ge (lelt zal komen /onder dat kaar oadenuirchen ecnig be-
Y 3 let
174
LEEVEN en DOOD van
1 55 1 . '<ïf of moeijelijkheid aangedam fal mDgen
__ ___ werden , olte ook haare goederea eeni-
gf fchadc fullen komen te lijden : en
by aldien daar van d' een of d' amler fijde
binnen de bepaalde tijd van tvT-ee jiren,
«iiige (chulden of reftanren , ttr fclver
plaatfe in den w^Ike den Koophandel is
gedreven , moeften ingevorJert werden ;
de felve fullen op een wetiige maniere
werden afgevordert . endc fullen de felve
volgens het rcgt , ende na de wetten ge-
ëyfcht werden, fonder dat het Proces
door omwegen ofte uitllel van de Reg.
ter fal werden opgehouden ; maar fal den
fciven Rfgter beforgen dat de Schuif.
Hceren binnen den bepaalden tijd , fulks
alles 't geenc haar toekomt, mogen ont-
fangen ende h komen, i 7 Vorders inilten
geduerendc dit Vtrdrag van onderlinge
vrundfchap , dewelke voor defeoveiko-
mingwert beveftigt, qu.im te gebeuren,
dat het een of het ander deel delês Ver-
bonds , door dcfe of geene Onderfaat
van een van beyden deler Volkeren > op
defe of geene plaatfe des Werelds , werde
gefchonden ofte tegens de authorite it van
het vaftgeftelde Verdrag quam misdaen
te werden , foo fal de vrundlc/inp tuffchen
beiden defe Volkeren , nairdebeveftinge
van dit Verbond , geenfinrs om de felve
oorfake werden vernietigt : maar fal niet
te min fijn volkomen kragt en vigeur
behouden; en fullen alleenlijk diegene
werden geftratt de welke overtuigt ful
Jen werden trgcn de Wetten van het
Verbont te hebben mifdaan: gelijk ook
(bodanige de welke fullen werden bevon-
den te fijn befchadiut ofte verongelijkt
volkomentlijk fulUn voldaan ende ver-
nocgt werden , welke voldoenirge fal
moeten werden volbragt binnen den tijd
van een jaar, naar dat de Aiflie hl we.
fen ingeftelt; by aldien yemant in Eu
ropa, ofte inde Straat van Ciibralrer.oftt
op de Ruften van Amtrici en Alrica ,
ofte ergens anders , te Water ofte te
Lande aan dcfe fijde van de Capo d(
Bone efperance , het verbond in eenige
dcelen komt te verbreeken ofte fchen-
den : maar die geene de welke aan
d' andere lijde van de gemelde Capo
op eenige plaats tegen dit verdrag zal
werden bevonden te hebben misdaan ,
de zelve zal binnen den tijd van agtien
Maanden, naar dat den eiflcher de hul.
pe van den Refter tal hebben vertogt,
gehouden zijn de voldoeninge te vol-
brengen , ütte by aldien de geene de
welke het verbont heeft gebrookfn in
regtcn geroepen zijnde, niet en komt te
veifcliij'ien-. ende het gcrigte komt ie
ontwijken zonder binnen den vocirge.
(lelden tijd te voldoen, zco zal hy van
beiden zijden , als een vyand verklaart
werden , eode zullen zijne Goederen
openbaarlijk werden verkogt omme de
vcrzogte , end« fchuldige voldoeninge
daar mede te volbrengen : ende by aldien
hy zelfs in de magt of handen van een
der partijen komt te vervallen , zoo zal
hy zoodaniglijk werden geffraft als de
fwaarheid van de injurie of mitdaadt
zal komen te veteiffchen. 18. Indiende
Bezigtigers der Waren ende Koopniao-
fchappen of de Minifters van den Koning
eenig gefchil of twift wilde maiken te-
gen de Ncderlandfche Koopluiden > Fac-
toors ofte Schippers ter zaake van den
prijs van Proviande, ofte eenigcandcre
Waren, de welke in het Rijk vatiPor-
tugial grbragt komm te werden , zoo
zal hit z-?lve gefchil werden afgedaan
en gr flift ten deele door de Arbiters van
het Portuaeefche volk, ende ten deele
door de Magiftraat der zelvcr plaats,
ende ten deele door den Conful der Ne-
derlantfche Natie, (ende zulks van we-
der7,ijden door grlijk rrgt ) alzoonog-
tans dat de ztlve Arbitersite zaake vol-
komentlijk komen af te handelen ende
te tindigen op dat het gefchil door zijn
lingdeurigheid den bezitter van dezel-
ve Waren niet en komt tcbefchadigen.
19 Voorts zoo zal beide de Volkeren
ge-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 175
geoorloft 7ijn in slJerhan Ie Havenen langer mogen blijven Ifggen dan h»ar w/fij.
van haar Bondgeoootcn te Landen met van den Overften dcrzcli-er Haven ofte *"ÖI,
a'derhande Scbecpen van Oorloge, als ^ van den gcmtltcn hoogflcn Magiflroat — •-—
is vergunt, gelijk zy ook ondertudchen
niet zullen mogen ofte doen 't gunt de
zelve plaats foude mogen hinderlijk ofte
fchadtlijk fijn. i o Zoo wanneer de Sch»-
ptn , Waren ende Goederen van een
met Koopmanfchap geladen zijnde : ge-
lijk de zelve Scheepen ook aldaar zullen
mogen verblijven : endemet gelijke vry-
heiJ uit de zelve Havenen wederom
vertrekken: 't zy de z:lrc door Onwe-
der ofte Tempt-cfl in dezclveHavcnen van beide partyen van de Vyanden,
zijn gedreven, of dat zy om haar Scheprn Zec-roovers, ofte andere fijn genomen ,
te herftellen en om Vitluatie en Provi- ende in de Havtn of eenige anders
ande te mogen bekomen, daarin zijn , plaatfen van een van beide partijen fijn
gevaren: mits datter in de Havenen niet ; opgibra^it, in fuik geval en fal geen
meer dan zes Oorlog Schepen tegelijk 'van beide partijen gedoogen dat de felve
en komen te verblijven: maar inde na- i Scheepen ofte Goederen vcrureemt ful-
genoemde Hivencn , namentlijk: | kn werden; maar fullen de fclve ofte
en zullen niet aan de Eigenaars laten herftellcn, of
meer dan drie Oorlog Scheepen mogen aan de geene de we!ke de faake van
komen ten zy den nood zulks komt j de Eigenaars komen waar te nemen,
te vereifTchen ; gelijk zy ook niet lan ; Mits dat de lilve komen te verklaren
ger inde zelve Havenen zullen mogen j ofte beforgen , dat fulks verklaart wer»
blijven t-ot dat zy hare Schepen hebben j de dat fooilanige goederen haar zijn toe-
herftelt ofte dat zy viiViialieendenoot- ! behoorende, ende dar aleer de fcheeptn
druft zullen gckogt ende bekomen heb- • iijn ontladen, en Je aleer de waren en Roe-
ben, op dit door zulks mifTchien geen deren fijn verkogr ; ofte indien fy bin-
oorzaake wert gegeven, dat den ICoop- nen de derde Miant naa dat de fchepen
handel met andere Natiën de welke me- fyn bekoomen : by aldien foodanige
de Bondgenoten zijn, komt verhindert geval in Europi is voorijekomen : en-
te werden : ende by aldien 'er mis- de in andere deelen des Werelds, bin-
fchien grooter getal van Oorlog Sch;;- 'nen d«n tijd van een Jiar , door vade
pen gelijkelijk aan een, en de z;lve 'ende feekere bewijfen ende getuigenis-
Haven komt te landen, zoo en zullen ifen komen te betoonen dat (y regf op
de ztlve Scheepen in degemelteHaven {de fclve Schepen ende Goederen heb-
niet mojen komen zonder alvoorcns btn , eiidc fullen de Eigenaars gehuu-
te hebben toelatinge van de geene oi>- den fijn te betalen de koften de welke
der welkers gebiet de zelve Haven Is .gedaan fijn om de felve Schepen, Waren,
behoorende: ten zy d:t hetgeweltvan jende Goederen te bewaren ende te be-
Onweder of Tempeeft of eenig ander forgeh. ii De Vereenigde Nederlanders
noo'zakelijkhtid de zelve Fcheoen te. de welke in het Rijk van Portugaal
gen wille van de Schipper in de z;Ive handelen ende negofiecren, ohe in de
Haven komt te drijven , op dat zy Hivenenran Portugaal komente Linden,
het perijkcl van Schipbreuken mog 1 en fullen geen andere Tol of Schattin-
ten voorkomen, in welk geval, zy gen van wegen hare Goederen en Sche.
de oorzaake van haar komue «an den pen b?ri!cn , dan het ecrre den Koning
Overften van de zelve Haven o'te aan ende de Kamer van Liflcbon in den Ja-
den hüogften Magiftrait terftont fullen re lóyj regtclijk betaalt heeft moeten
belcent raaken, tiogte fullen aldaar ook' werden: foo dat fy aan eenige andert
lallen
17^
LEEVEN en DOOD van
jj>- laden, de welke naderhand zijn inge- het Volk der zeUer , zoo en zil den FiTq.
lOOr, fteit, ofte als nog ingeftelt zoude tno- 1 daar op geen regr gegeven werden :geli)k
"""■- gen werden, geendnts zijn gehouden. |dezrlve daaromme ook niet en zullen
11. De Portugeezen en zullen van de
Vereenigde Nederlanders geenfints mo-
gen atvorderen eenige Tribuit tot voor
deel ende profijt van de CapelleS Jo-
ris , gelijk de zelve Nederlanders ook
werden opgehouden. Nog den Eyge.
naars onttrokken werden, ij-. Eyndelijk,
alzoo eenige der Vereenigde Nederlan-
ders , het zy ter zaake van de VVell-In-
difche Compagnie, ofte ook andeiiïnts.
niet gehouden zullen wezen dienft te' zoo in Brafilicn als ook in Portugaal
doen , of eenige iborte van Wapenen zelfs , en andere Landen van den Co-
zslts aldaar te brengen, ofte aan ande-i nink des zelven Rijks, verfcheide tafte
«e te verfchifffn, 13. De Kciophiidtïni Goedcri^n en ook Schulden zi)n lifb-
van beide de Natiën en der zclverFac-i bende, de welke ingevordcrt moeren
toors, Dienairs, Huisgenooren , Mees-i warden , ende miflVhien van de Onder,
ters, Opper-Sjhippers, Schippers en Ml- 1 zaten d?s gemuite Coninj^s , de welke
troozen, zuUenJe vryelijk door het Rijki in Brafiien wonnen, otte a'daar hare
cnde Landen des Konings , endo der Staa-! wooiipljatfe gcliad hebben , geüjke Ac-
ten , ende in der zelver Havenen, Stran.tie zou *e mo^en ingefteld wirdcn , in
den otte Kullen over enHe weder mo de Linden endc tegrn het Volk van de
gen Rcyzen , Vaaren , Linden, endc; Vereenigde Nederlanden : 2,oo is over-
verblijven : gelijk haar ook zil v/i-rJen;g'komen endt; vaftgefteld , dat de vafte
toegelaten de Huyzen in dewelk zy z'ïltsiGoederen , Linden , vcornamentlijk
woonen , ofte in de welke zy hiare i^oe-iHuyzen eode Moolens , de welke be-
deren bcfluitcn , ende verbergen , in ei- iquiam zijn om Suiktr te maakcn ,
geiidom te befiften ; a's nieJc , met [aan de oade Ey^enaars zullen wer-
etn Rapiert te mogen gaan en alderhan-iden herfteld : Endc dat ook de Ac-
de foorte van Wapenen te draden, naar, tien , de welke als nog atgevordert
dat de maniere van het volk zulksis me- Imocteri werden van de Schuldenats.
de brengende, om haar zelvcr cnde met den eerde zullen wedden vo'daan :
haare goederen te motjen belohftmen
14, Alle de Goederen ende Koopman-
Ichappen het zy de zeUe den Coning
van Portugaa! of de Staaren der Ver-
eenigde Nedorlandt-n zijn toebehoorendc
o{:c ook dor zelver Onder faaten Goe-
der;n. by aldienzy de Scheepen van de
Vyanden vaneen van bcyde pircijen zijn
toevertrouwt, ende in d-.- zelve werden
bevonden , zullen gizam-ntlijk met de
gemelte Scheepen als Buyt werden aan-
gifligen en d.-n Filque der gencr died
zelve bekomen werden toegcvoegt :
Waar de Goederen de welke de Vyan-
den van een van beyde parrijen zijn
toebehoiirenJe , indien dezelve werden
bevonden in de Schepen van den ge-
Ende alzoo dtn Ambaffidcur van den
Koning van Portugaal verklairt heelt,
dat hy voorzien is met een bcftandige
l.ift , oninie door minnelijke ovtrko-
mingen te mogen cyndigcn aldeihands
Adtien , zoo Recle als Pm ibncle , de
welke het Volk van de Vcrecnit^de Ns
derlaiidcn , uitdien Hootdc zoude mo.
ijcn toekomen: zoo zd in de gcmeltc
,;eva!len , den geenen welke daar aan is
gelegen zonder eenige ommewegen en
nineijelijkheit , door een Equivalent
oldian werden : Ende zullen alle de
zelve Aflien aan den gemeltm Ambis-
lade ur , binneu den tijd van twee Mtan.
den beke;it gemaakt werden . Sch.iftc-
lijk zijnde ingellelt met een Inventaris,
mcIccQ Coning, ut der Staaten, of van nelTcns de Declaratie van het Origneel
en
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 177
tn der Documenten , waar door der zei- Staaten bezorgen, dat de fake fel ts vol-
ver Aiüien beweezen zoude konnen'bragt komen te werden , cndedatfulks
werden: en zullen dezelve voorts. oftdoorLilles voikomentlijk wcrde agtervoigt ,'t
een fonderliugvcrdrag.raet den genen dcojgunt door t^cCümniiflTariflcn len wedcr-
welkcn daar aan is gelegen, ofte door cenjzijden zii vaft gi-ftelt cndc uirgefprokeii
generaal verdrag, tuffLhcn den gemel- 1 werden : als mede dat de gecne de welke
ten Koning ende d: gemelte Staatenide zaake komt te verliezen endewert te-
der Vereenigde Nederlanden, door delgen gewc«zen . zijne tegenpartijen ter-
betalinge van eenGclt-fomme , 't cene. Itont ende voikomentlijk komt te vol-
maal vernietigt werden: maar indien doen : ende dat de Decreettn en Sententi-
{Je gemelte Handelingen , of in 't geheel en van de Comniiflati{rtn, door zijns
of ten deele binnen den tijd van zes Minifters terflont tot volkome Excecutie
maanden op deze manier niet en kan wcrdegeftelt , ende dat de zelve niet en
werden voltrokken , zoo zullen drie werden opgehouden : Endeby aldien 'er
CommifTariilen w:rden geftelt, op dat aan de volle Satiifaflie ) ets komtteout-
allc de gefchillen de welke over de bil- brecken , zoo zullen den Koning en de
lijkheid, redin, ende Taxatie der Ac-Staattrn beloven ende daar voor inftaan ,
tien, vsn wederzijden zoude moogen gtüjk zy zulks belooven ende daar voor
werden bygcbragt ende ontdaan, t' eene inrtaan : dat zy zu'ks alks door haar Geit
mail vernietigt en Je weggenomen mog- ende op hare koften zullen voldoen en
ten werden: welke CommilLrifien naar vervullen; by aldien zal komen te blijken,
het verloop vanagiien iVlaanden , op dat dat de Executie is verzuimt, ofte dat
de gcene de welke in Brafiüïn zijn.jde zelve buiten de gewoone en aangeno-
daar van verwittigt enJe tijdelijk ge-^meneordreis uitgeftcit : zodat de Decre-
waarfchout mogen werden , tot Lisbon .te van de Comm-ifTarilTcn niet voltrokken
by een zullen werden geroepen endete|Zi)n geworden : maar by aldien de Com-
famen komen , voorzien zijnde metlmiiTirifrenten opligtevan de bcvordcrin-
magt ende authoriteit , de welke als nu'gen dezer ottegcecerzaake zoodaniglijk
byzonderlijk door deze Brieven werdjvan malkanderen verfcbillen i datdein-
opgedragen , omtne alderhande icgcllel- [geftelde Adtie door haar niet en kan wer.
de Afticn te mogen aannemen ende on- den a'"gehande!t , zoo zullen zy bezor-
derzoekea i over vafte Goederen ende gen dat zy met malkandcren over een ko-
Sthulden: als mede ommc de Schulde.jmen.ottelullen een Super-Arbiter kiefen:
naars te doen dagvaarden , ende de te- ende by aldien de zelve itizulken geval
genpartijen der eifTchers , opdat zy haar ook zoodaniglijk van roalkanderen ver-
verantwoorden, olte haar zaakeverde jfchillen ; Dat de Vcrkicfmge van een
digen zoo zy konnen; De zelve Gom- fuper Arbiter ook met de meefte (lem«
miflariiïen werd ook deze authoriteit men niet en kan volbragt werden , zoo
opgedragen, waar door zy na de ver- zal haar verfchil door het lot werden
hooringe dertegenfpreekers , ofte indien weggenomen : ende naar dat den Su-
dezclve niet en verfchijnen tegen de per Arbiter op deze ofte guens wijze
contumacetende zullen mogen Vonniiïe, is gekoozen , zoo zil de zaake door
volgens het regt en billijkheid, zonderden zelven, neffens de gemelte Commis-
eenige folemniteit van regt pleginge .ürilTen werden gertfumecrt , ende door
en zulks zonder cïnige omwegen, waareen minnelijke overkominge, of door
door de Proctffen verlengt zoude mo- Decifie volgens de meelle ftemmen i
gen werden , de Plano rcgt-wijzen. werden geeyndigt. iö.Voorts zo is ovei>
Ook fulleo de gemelteo Koning en de komen eii van wederzijden toegedaan ,
Etrjle Boek, '' Z dat
1661.
178 LEEVENenDOOD van
■V/C/C» <^*f <J«ze Vreede eo Tranfadlie in alle en nen den tijd van twee Maanden , over
lOOl, zondvrlingcziken, dewelke, in (leze Brie. en weder overgeleverd werden : en zul-
■— — — — ven zijn begrepen, in de befte en behootlij- len deze Brieven na verloop van 4. maan-
keforme, zoo vanden Conin;; van Portu- den. naar dat delnlUumenten van Ratifi.
gaal, als van de Stajten Generaal der catiefullen fijn overgeleverd en gewiflelti
Vereenigie Nedeilanden, door opene in behoorlijke Fornve cndePlaatfcn wer-
Brieven van wederzyden met het groot 1'
Zegel voorzien , zullen werden bevertigt
cnde gcratificeert; ende zullen de onder-
linge Inftrumenten van Ratificatie, bin-
den gepubliceen.
Gedaan in 'sGravenhage, in Holland ,
op den Sesden Augudi, 1661.
Penfionaris ^^ Vreedc dusdanig met rom/g^/rfgcflooten zijnde, krecgen
deWiTT wy met Fr4nl;t5fi^ wederom vcrfchiUen. Den Raid- F(iifw»arts de
klaagtaan rFiTThadvan ecnige Amftcrdamfche koopluidcn fchfijvcns , hoc
haarHoeg hunne fcheepen tot Boffofi wicrdcn aangehouden , onder voor-
genf het^ in g^^vcn , dat zy hct Vatgeld niet betaald hadden , zijnde 50 ftui-
beflagne- vers op yder , hct geen zijn Ed». aan haar HoogMog. heeft ge-
men der lieven voor te dragen , om daar in 't toekomenden in te voorzien ,
The^K'^o '^^^^'j' dcConingen van yrankr^k^, in hunne verbon Jen, met den
vaardy.° Staat gemaakt belooft > en ook ondci houden hebben, dat de
Scheepen Nederlanders, door'tgeheele Franfche Rijk, geenmeerTol-
tot Rochel icn zouden bct;ialen,als de Ingcboorene Franfchen zelfs. Waar
vlti^ek ^^'^'^ ''^""^ Hoog Mog. goetvonden den i j van de maand
Ocitécr, hunne klagtcn ineen Franfche brief aan zijn Majefteit
dies wegen te doen, over welke, als ook de verfchillen, de
Traan en VValvisbaarden raakende, wel gehandeld wierd, om
tot een verdrag te komen, maar wilden dit jaar nog geen voort-
gang neemen , fchoon zijn Majefteit den zesde van Kerentber,
wanneer de Gezanten van haar Hoog Mog. zijn Majefteit ge-
iukwcnfchte.met de geboorte van Zijn Eerftc zoon den Dolphifn,
aan de zejvc beloofden de zaakcn tot vergenocging van haar
DeGeian- Hoog Mog. af te zullen doen , bleef cgter het Vat-geld ftaan,
ten van Waar dooP dc verpagting in Vrankr^k., dit jaar, vijfiig tonnen
kaar Hoog (chars , hoogcrals te vooren aangenomen wierd.
g.-ntan jV" ^^ ^^^ ^^ Gezantcn van haar Hoog Mog. in Eugdant eeni-
Koningvan ge tijJ gcwccft waaren , om met de Coning een nader verhinte-
Engelanc titi v.m i'tiendfibdp , Coaphantid , Zeevaatt , tiide vrj/hotdtnge te maaken ,
wegens hct gelijk in Vtanktiik. over de zelven inhoud insgeliiks üewerkc
verbot van ^ ■ -" . , •' , - . j ° • ■' ■ 1" ■ ,
dcvilTche- Wierd, om te komen tot een drieverbond, 20 wicrd by hetla-
tf. gerhuii ccn op.ftcl gemaakt» vao inhoud» dat geen vreemde
lin-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 179
lingen binnen de tien mijlen van Engelfchekuften zou Je mogen i66x,
viflchcn, vcaar over de Gezanten van den Sraat op den i^De- .
f^wkr aan de Coning klaagden , dainy gcluï.tnMhcndeeen opficl,
b^ de Itede van 't Lagerhujfs gemaakt , waar hy vnboodm tv'terd , dat geen
Vreemdeling ^ 8 of lo mijl in 't rond ranhuare Kufien t zjottde mogen vif-
fchen, welk^z.y verzogten r.ict in 't werk te trordc gejUld, ali.o tiet x.fl'
Vin dt lngez.ettenm van de vettenigde Nederlanden, ten uiterfie heiw
deelen z.oude, die bjna 500 jaaren z-cnder esnige verhindering de r?/-
beidt hebben gehad, om cp de z.elve grehj'enteVtjjc'nen. Hetirelk^beveftigt
is, door het v erbond. gemaakt tuffchen Coning hendrtk.de Vil en Pbiltp-
pHt van BoHrgondien, in ^t jaar 1495. Zijn Majcflcic fielden deze
znak in handen van gevolmagcigden , ten dien einde verkoo-
zen, om met jiunne Excdlentten zo wei hier als over het voor-
fchreve verbond te vergaderen, en de verfchillen , indien mo-
gelijk, by te leggen. Niet te min wierden de Hollandfche vis.
ichers, in de maand van Oüober, door de Engelfehe van daar
gejaagd jtotgrootefchade vande belang daar in hebbende Inge-
zeetenen van den Sraat, als zijnde een der grootfte zenuwen
Vin Holland, en 't zal den leezcr ongcloofelijk voorkomen wan-
neer ik aantoon (volgens zeekerfchrijver) dat de Viflchery alleen
meer als agt MiUioenen guldens 's jaarlijs in Holland brengt, en
waar van meer als viermaal-honderd- en-vijftig-duizcntmenfchcn
afhangen en de koft door moeten gewinnen.
Het Sevende Hoofd-Stuk. ^^^^'^'
WAnneerikby mijn zelve overweeg, hoe veel voordcelen vreeie :
onfc Ingezeerenen genoten hebben, zeedcrt het jaar van flooten tus-
1651 dat de Heer jfOH^lN </f friTT in het hooge Staats hewinJ is iciien haar
gekomen, fta ik geheel verwonderd, en by aldien den lee-HoogMog-
zer naukeurig agt gelieft te flaan op allede Vreedens - Verbon- ,,g^"^^°
de en Handelingen , met 20 veel Princen gedaan , zal hy zeekcr- staaten der
lijkhier in met my vaneen gedagten worden, dat dit jaar geen Vere«oigde
van het minflcisgeweeft,daarde werkzaamheid van zijnEd'. ten ^"^"'"r
voordcel van't land in uitblonk. En fchoon wy reeds gezegi heb- vaa TumV
Z 2 ben ena. '
i8o LEEVEN en DOOD van
• l66i, ^^"' vnn hem niet overal in re melden, zozijnegtcr alledezaakc
, zijn hand gegaan , en voor hecgrootflc gedeelten uitgevoerd.
De Heercn AlgcmeeneStaacen m overweeging gekomen zijn-
de, hoe de drie B^rbanfe Steeden, Tunis, Tripolj^ en Algiers ,eC'
nige jaren herwaarts veel fchade aan onz,e Ingezetenen ter zee ge-
daan hadden , nameneen befluir.om de zelve, of door geweld van
waspenen re dwingen , of met vricndfchap een voordeeiige vreedc
met hen re lluiten. Om dit uit te voeren wierd den dapperen On-
der-Zeevoogd de Ruiter belaft, oin met een Vloot Scheepen der-
waarts te zeylen, het geen kort daar na gefchieden. In Zee ge-
lopen zijnde, zag hy veel Turkie rovers, maar konde de zelve met
agterhaalen , cgtcropde hoogte van Ta«» komende, joeg hy een
Turks Schip, de j halve Maanen, in de Bay aan flrand, hetzel-
ve verbrandende, en bequam 40, mecftNederlandfcheflaaven.
In 't laaft van Augujlus voor Tunis komende, wilden hy, gelijk
hem verieckcrd wjs, de Turken, die ophetvoorfz Schip waren,
tegens Chrillencn flaaven wiflelen, waarover hy aan den Co-
ning van Tunis, ihibomet Bajju fchrcef, en by aldicn zy nog an-
dere NeJcrlandlche Haven hadden, dezelve op redelijke prijs
te ftellcn , om die met geld te loflen , alzo ook dat hy bevel had,
om een Verbond met de zelve Coning aantegaan. Waar op den
Conmg vier bevelhebbers aan 't boord van de Ruiter zond, en
ni veel over en weer vaaren, wierd den i September 1662, een
vrecdegeflooten , tuflchen den voorfz onder- Zee-voogd, uit de
naam der Hoog Mog Staatcn, en den doorlugtigen Mabomet
PaUlia, Coning van Tunis, den unAeckcndcn Bujfd Doublé Lie
liadfu', en dü Edelen van de Douwane voorfchreve, beftaande in
I \ Hoofd-ftukken , wifl'elden 16, enloften 40 Nedcrlandfchc
flaaven , ydcr voor 1 57 ftukken van agten.
Vree.kmct ^^" "^'""" ^°^'' ^V ™^^ d'cerftc gelcgcntheid na Algiers, om
Algiers. insgelijks te doen, alwaar na agt dagen voor de Stad gcleegen
re hebben, de Vrceden , uit de naam der Hoog Mog. Heeren
aigcmccnc Staatcn, met de Rcgeercnde Heeren van Algiers
mankten, op dezelve wijze als de voorgaande, beftaande ook in
15 Hootd Hukken, en wierd den 20 November door de Baffa,
den As.4 , cndc gehcelen R.ud onderteckend , met beding.
Jat de Scheepen van haar Hoog Mog. alleen maar hunne ge-
Jcy-
CORNELIS en JOH AN DE WITT. 1 8 1
Icybrieven hadden te vertoonen, en ganfch geen onderzotkon- jKKj^
(Jcrivorpcn 2oudc zijn. ___ *,
OnJerwijle werkte men flaik,zoo in Vratikrijkt Engeland, als
'sGTaveiih4g€,toi een nader Verbond met de Coningen te geraakcn,
welke onze magtigftc en naaft aangegrcnsde waaren. Jn vranke
rijk wierd aan de Gezanten van haar HoogMog. voorgeflagen ,
dat ydcr Staat in zijn land, zo vcclc lallen op alle vreemdelin-
gen mogt leggen als yder goetdogr,waar over zy 't eens wier-
den. Des anderen daags den 27 Aptl, waare hunne Exceücntkn
wederom ten huyze van den Heer C4««/«r vergaderd, alwaar
eindelijk na anderhalf jaar werkens, het Verbond geflootcn.erï
onderteekend wierd, door de wederzydfche gevolmagtigden.
Van de Franfchen waaren , den Cancelier Sigutt , de Maarfchalk
van Viüerojt de Hecren de Tellier y Lionne, den Graafdefin«»«f ,
Ddomenieen Colbert. Van haar Hoog Mog. de Hecre J. van Gent,
C.van Beunifige, J.deHubert en JviUem Boreel. Het opltel beftond
in yi Hoofd-flukken, te lang om hier by te voegen, welke
aanftonds door jongheer Seipefiein Edelman van hunne Excel,
lemien am de Heeren haar Hoog Mog. wierd toe gezonden,
die het zelve in drie dagen overbragr , die voor deeze dienft ,
de gewoonelijke vereering kreeg, beftaande in een goude Ke-
ten. Zijn Excellentie den Graaf de Thou nam kort hier na zijn af-
fcheic van haar HoogMog, die hem bcichonken met een goude
keetenen Penning,ter Wiiarde vanzes duifenr guldens, en zijnge-
heimfchnjvereen van feshonderd, waarna de Hecren Raad- Pih^o-
naris de H'ITT en Vrijbergen vcrzogt wierden om zijn Excellentie
met een goet getal Koetfen uitgeley te doen.
De Heer J. de iriTT, nevens de andere Heeren gevolmagtig-
den van haar H. Mog. over de handeling van 'i Franlchc verbond,
deed aan haar Hoog Mog.'tvolgende verflag.wcgens't affcndcrlijk
Artikel den 27 van April gcüootcn y dat zy hetze'lve naar gezien
hadde tegens de onderrigtinge der Gezanten, ende de nader
befluitcn van haar Hoog Mog. hen van tijd, tot tot tijd toe-
gezonden, cnde bevonden, dat het voorfchrcvc Verbond, en-
dc afgezonderde Ariijkelent met de onderrigtingen ende nader
belluiten, in't geheel waaren cvereenkoomcnde, waar op goed-
gevonden wkïd hcc zelve aan de onderlinge Provimieu bekend
Z 3 t|
iH LEEVEN en DOOD van
t66l ^^ m^al^cn , om de uitvviflèling defzclfs Verbond te doen.
^ Het grootfte verfchil was, en dat het Verbond zoo lang te-
gen gehouden had , over het vatgeld , de Traan , en Baar-
den» waarom wy raadzaam vinden de overeenkomfl: hierin te
laatcn vloejen» als ook de Artgkelen van vrywaringc.
Byzonder Artijkelj raakcnde de bclaftingc
van vijftig ftuivcrs op yder Vatfcheeps
op de Scheepen der vreemdelingen,
gaande uit de Haavencn van Vrankrijk.
BvzonJer F^"'^^'' '^ gcftipulccrt gcwccft van wegen den Aldcrchrilklijlcftc Ko-
'ArtijkJ 'ling 1 en gcconfcntccrt door de Hcercn St;iatcn Generaal van de
wegens't Vcreenigde Neder landfchc Provintien, dat de cgalitcit de welke prcci-
f atgelJ. felijk moet geoblcrveert werden , in 't regard van de Onderdanen van
d' een en van de andere Geallieerde, met de naturelle materie van Rcg-
tcH , Lallen en Impollticn , volgens het 20 Articul hier agter aan volgen-
de, heden gefloutcn , niet derogeren tal de Impolitie van de 50 fluyvers
per Vat, cnde in Vrankrijk opgcfteld, op vreemde Schepen, en dat
d' Onderdanen van de Hcercn Staaten der Verecnigdc Provintien gco-
bligeert zullen ïijn de zelve te betalen, gelijk n'lc andere Vreemdelin-
gen, of ten waar dat zijne Majclleit op de remonllrancicn , die hem hier
na mogten gedaan werden , wegens de gezeydc Hcercn Staaten, dezel-
ve examineren met die grootc ancöic, met de welke het hem belieft
haar te honoreren , anders disponerc : Maar zullen van nu af aan door
ïijn Majclkit gegeven werden de nootzakelijke ordre , ten cyndc dat
de gezcyde Impolitie van de Jo duivers niet geciigccrt nog ge vordert
werden van de Schepen en Onderdanen van de voorfclrtve Ncderlant-
fchc Provintien, als eenmaal voor yder reys, in het uytgaan en vertrek-
ken van de Havens zijns Coningrijks, en niet in 't inkomen. Ende dat
de zelfde Schepen, geladen met '/out, niet meer betalen zullen als de
helft van de voorgem.-ldc 50 Huivers.- Op conditie, dat, zoo de ge-
melde Hcercn Staaten ten propoolle vinden, dicrgclijke hnpoliticn te
(tellen op de vreemde Schepen, in haar Land komende, haar zulks V17
tal tlyven. Dog zullen niet mogen 'texccderen in het regard van de
Onderdanen van zijn voorfchrevc Majellcit den Tax , die haare Onder-
danen in Vrankrijk betaalen. Blijvende het zelfde ao Articul , in 't regard
van alle andere Rcgtcn, Lalkn en Impofiticn, tegenwoordig of toeko-
mende, in zijn volle kragt en vigeur, zonder gclimiteert of gee'xedecrt
te mogen wezen, door ccnige andere cxteptic of rcftriclic als hier bo-
Tcn gccxprimcert zijn.
Volgt
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 1S3
lolgt htt to Articulvan^t getieraal TraHaat. i/i<?2«!
Endc ten dien effeflc d' Onderdanen zijns gemelde Majtfteit en die _
van de voorfchreve Hccren Staaten Gcneranl, zullen vryelijk en liber- ' "
]ijk vermogen te frequenteren, met haare Coopmanichappen endc Sche-
pen , op alle Landen , Plaatlen , Steden , Havens en Revieren van d' een en
d' ander Staat, daar te brengen en te ycrltoopen aan alle Perfooncn indi-
ftinftclijk, koopeH) tranficqucren , en te tranfportcercn r.llc foorten van
Koopmanfchappen , Waaren , daar van d' inkomik , orte uytgaan en tranf-
port aan alle Onderdanen van zijn Majeüeit, of de gemelde Heercn Staaten
niet en zal verboden zijn , zonder dat deze wederzijdfe vryheit vermag
gelimitecrt of gcrcflringeert te werden, door cenige Privilegie, Oftroy
of eenigc particuliere conceflie , ter exceptie alleenlijk van Walvis-Traan,
den welken de Onderdanen van de voorzcyde Heercn Staaten Generaal
in Vrankrijk niet en zullen vermogen te brengen nog te verkopen, in
prejuditic van 't geaccordeerde Privilegie aan de Compagnie, geeflabilccrt
tot de Viflcherye van den Walvis en vcrtieringc van de zeltde Traancn
ofOlyen, zoo lang als den tijd vervat in 't zelfde Privilegie, alrcde
door den Coning gegeven, zal duren. En zullen vervolgens d' Onder-
danen wederzijds bctaalen de gewoonclijke Regten , en andere die ge-
impofeert zullen zijn door zijn Majefteiten des zelfs Succeflèurs , of door
de gemelde Heeren Staaten Generaal , in dcLanden van haare gehoor-
zaaniheit in Europe, zonder dat de zelfde Onderdanen wcerzijds gehou-
den zullen zijn meerder te betaalcn, of andere Rcgtcn, Lallen, Gabel
Icn, of Impolitien , geen uytgezondert, op haare Perfoonen, Goederen,
Waaren , Schepen , ofte Landingc van dien , direöclijk ofte in direétc-
lijk , onder wat naam , titul of pretext dat het zoude mogen wezen , als
die betaalt zullen worden door d'eygcn en natuuiclijke Onderdanen van
q' een en van d' ander zijde.
Welke Articulen gelijke kragt en vigeur zullen hebben , als of zy in
't Corps en Lighaam van het generaal Traftaat , heden gepaflècrt , gein-
fcrccrt waren. Gedaan te Parijs den 27 April i66z. Geteekcnt
Stguiir. J.de Gent,
Villeyoy.
de Lomonie» C. van Beuningen
TiUier.
de Lionne. J.de Huhcrt,
de Lomenit,
Colhert. G, Bored.
L^jie van de Tr^tBaien , wegens dt Vereentgde Vrye "NedtrlMden fiaar Vrtmi^
yul^geT^onJen, om aldaar in gevolge van V ^ Jirticul van't TnBaat^hi
den yarei66i- tuj^ehen den Kroning endc Heercn Staaten Ce-
7ieraal gejïooten , geguarandeert te werden.
t.*TRa(Staat met Brandenburg, gemaakt den 4 September i6j6. ter
\'* faalicn van de Brandenburgfc fchult. s. Item
184
LEEVEN en DOOD van
zrj'^ *• Item, met Brandenburg in dato den i April 16^1. over dcbeta-
*""^' ling van CxxM. guldens van onkoftcn, tot recuperatie van de Cleeffc
■~~*"~~ Landen.
}. Traftaat met Swceden , gemaakt den i September 1644.
4. Item , de fecreete Articulcn op 't voorfchreve Traflaat van de Jare
1640. wegens liet Secours wcdcrzijts te doen by turbatic van de Com-
mercie ende Navigatie, inde Baltifche Zcc.
J. Traftaat van üuarantiemct Sweeden, cnde prolongatie van 'tvoor-
fchrcven Tradaat Anno 1640. zijnde van dato den ij Augutlii64j.
6. Traftaat met Denemarken den 1 5 Mcy 1 645 . gemaakt over de Ho-
rifontfche Tol.
7. Item met Denemarken, in dato den ii February 1647. over den
Horifontfche Tol , rakende de Zout-laften.
8. Tradaatvan Vrede met den Coning van Spangien, in dato den jo
January 1648.
9- Tradaat enLigue defenlïve met Dcencmarken den pOélobcr 1649.
IC. Tradaat van Marine met Spangien, den 7 December i6jo.
11. Traélaat met Dccnemarken den 17 September i6j^. over de rc-
fcliiflie van de Traóbaten van redemptic der Tollen in den Horifont.
12. Traöaat van Alliantie defcnfive met Brandenburg, den 27 July
16JJ.
IJ. Traftaat met Sweeden, tot Elbing geflootcn den i Septdmbcr ,
Nieuweftijl 1656. zijnde een rcno\atie van voorgaande Tradaaten.
14. Tradaat met Decncmarken den 17 Juny 1657. zijnde een Amplia-
tie van voorgaande Tradaaten.
if. Item, met Decncmarken den ij. April 1658. op de meeting der
Schepen.
16. Traftaatmet Engchint, den 6. February 1659. over de } Schepen
dcPoftillion, Frederik en Francois en Jcan.
17. Traélaat met Vrankrijk den 21 May 16J9 over de als doen fwe-
vende ditfercnten in 't Noorden , inzondcrhcit tullchen Sweeden en
Dccnemarken.
18. Traftaat met Sweeden den 29 Oftober 1659. zijnde een Elucidatie en
naeder verklaring van 'tElbingfe Traftaat.
19. Eüdcni die nog een Traftaat van vernicwingc van Vrientfcliap.
20. Traélaat met En^ciant den 29 July i6j(S. over deals doen l\vcc-
vcnde dirtcrenten in 't Noorden , en inzondcrhei tuirchcn Decncmarken
en Sweeden.
21. Aften van vcrkl.iaring v.an Decncmarken, den 19 Oélobcr 16J9.
over de Elucidatie van 't Elbingfc Traétaat
2i. AdevandcSvvcedlc Commiirarillen van den S Martii 1663, w.iar
by belooft word , dat geene Ncderlandlclic Schepen door de Sweeden
cenige Ichadc zal werden aangedaan.
De
CORNELIS en JOHAN DE WITT. i8j
r\E, bckragtiging was na Fr-JH/^'^'^ gebonden , dog den Co- i^^ij
■'"'^ ning weigerde die aan te iicemen , door dien het opfchrift
hield Au Sereniflime Roj/ de Fnnce &dt Nrfvxrrs, hcc geen hy zeide
wel een cernaam re zijn, gewoon aan Duitfche i^orften te gce-
ven,en bygCv-olge, daar door beledigt, maar wilden niet an-
ders befchreevcn zijn, als eenvoudig Au Rojr trcs.Chrefiien, en
boven op maar alleen Au Roji , het welk wederom gezonden
Zijnde , wierd de zelve het volgende jaar eerrt uitgevvifleld.
Het genoegen cnde vreugd die de Fratifcben en Hellandjcbe Coop-
luiden hier ovcrtoonden, was ongemeen groot , voornamentlijk
die van de zout-pannen van SintMaarteny en Rochel, door dien
zy in plaats van 50 Stuivers m het toekomende maar 25 ftui-
vcrs hadden te beraalen. En de ecrfle maar jo Huivers voor y-
dcr reis: en dat maar op de vollaadc, en niet op Icedige Sche-
pen.
Dit verbond, ten genoegen der Hollandfche Ingezeetcncn
aldus geflooten zijnde, wierd onderwijlen met alle ernfl aan dat
vnn £«^f/(i«<i gewerkt , in welker tuflchentijd zijn Majefteit de
Moordenaars zijns vaders vervolgden , en te regt fielden. Den
F.ngclfchen Gez.aiit Doietilng kennis gekreegen hebbende, dat drie
der gewcczene Conings R.egtcrs , (met naamcn MihsCêrbet,
Okey, en BurcbfteAd, welke laat (Ie bevelhebber vanden Tbour
was geweeftj zig in D^^/fr ophielden , trok daar met eenige
van zijne Edellieden , en vorder gevolg na toe , hebben-
de alvoorens tocftemming verwarven van den Staat, om al
zulke men(chen te mogen doen vangen. Daar gekomen zijnde,
maakten deOverighcid ecnigc fwaangheid van zijn Excelltntie de j Conings
behulpzaame hand te bieden , dog zig fterk genoeg bevinden. Moorders
de liet het zelve door die van zijn gevolg uitvoeren, en zond de '"''^^"B«-
gcvangenen over den Briel na Londen, het welk zijn Majefteit zo
vergenoegde, dat hy de Gex.4ntai van den Staat by hem ontbood ,
en die in zijn flaapkamer geleid hebbende, dccóe zijn volk ver-
trekken, blyvende alleen (laan met de Gez.anten , en zcide,/;«M
vty ten hoog fit lief etide AAngemtAm geweefi ,te bcoren, dat de Heeren aU
gtmetne StAAten^ en voornamentlijk die vah Holland, mijti beUng z.o-
danig ter herten hebben genoomen, en my %.» verrt r erf ligt, vah de bewufie
drie Hoor den AArs yan m^n tyerletdene Vader gevAngen te doen ntemen ,
Itrfte Boek- Aa t»
iZó LEEVEN en DOOD van
l66i '" '"7 h'f'"'^<*ft' te i.enden ; z.^nde litt t.elre een repVAAtdige en EtdtL
'__ moedige daad- die in detz^t en toekamende Eeuwen bj een jder geroemd ,
tnde gepreez.(n z.jI worden. E« vinden m^ ten utterfie vctfligt om Aan
ha/ir Hoog Mog, de Heeren stuitten der Vtreenigde NeederUiiden in 't al.
gemeen , en aan de Staattnvan Holland in 't byzjonder, altoos te hetoonen ,
dat ik,hunne (■'riendfchdp ten boogfle benagtende , en in alle geleegenüuid
deez.e gegeven verpligting z.al iLoek^sn te erkennen. Daar op vuorfpreekendt
voegden bier bj/ , ik beken ten tiitirjien voldaan te z.ijn, over degrootenaar.
De Heer fttgheid, die den Heer Raad, de WiTT, Penfwnaris van Holland, indeez.e
]OVlM^ de g£i(egentbeid beeft getoond, enz. V^orJers vcrzogt zijn Majelïcit met
y^T een , dar haar Éd. Groot Mos. dog wel pclicfdcn aet te flian op
door den ' . r.-„' ° ««.. nj'
Coning uc opvoeding dcs joHgcn Prins Zijn nccve, „ Maar in Ho(/(jHa was
daarvoor y, rrobibiti\'etyk^bc([oozen , geen recoinniandatie v^^n 'Engeland (om
bedankt. ^^ (^at die al TC importup cnde frequent vielen ) aan te neemcn.
gll^l^'"* Hunne Ixcdlciitie bedankten zijn Majeftcit hier over, met groo-
Fol. <?ii. te beleefdheid, cerft voor haar Hoog Mog. ten tweede voor
haar Ed. Groot Mog. en ten iaaden zcidezy , tt'at de HeerRaad-
Penfwnaris van holland aangaat , w) meenen veri.eekerd te x.gn , dat
hy altijd uit z.tjn ei^e neiging lufl gebad heeft om t.ijn Majefieit dienft
te doen, ende bit z.clve ook^beeft getoond , z.o baafl dat zonder ondienft
van den Staat der l'eretiiigde Kede> landen heeft kgnnen gefcbieden.
Aanfpraak De zcive Gezanten werkten onderwijl met groot verdriet,
der Gczan- „fjj [qj; ^^^1 cindc vinde verfchillcn te komen, doordien zy van
Sfutwc." ^^^ ^'^^ ^P ^^^ an.lrr uirgcdtld wierden, en te Cbelfij buiten
gensde Londen met die der Cngclfcbe te zaamcn zijnde, deeden hun be-
Heer ]0. kl.Tg , dat de z.aak. z.00 langen tyd op het [luiten gejlaan bad , en dat men
H^'^H-'^* die xvedertm tegin hield , tntt een ongc^ronden eifch op twee Scheepen, (/f Bon
Avontucr en d' Espennce te duen, dat baar Hoog Mog, de Coning
alh'S /•gewilligt bad, tvat hjr begeerde, en mtt badden gedagt dat deze
nieuwe iiiivlu^top het Tapijt zoude worden gcbragt , in een tijd dat de
waereld met anders tpijl, of men ipas in alles over^engekpmen ent., da ir
by voegende ■, laft tl hebben van bitnne affcbeid te neimen, om haar
Hoog .Vlog. nioncicüng vcrflsg daar van te doen Daar na ver-
zogten hunne Excellenttena-in zijn M.ijcfttit,om hunne brieven van
atVcheid. Den Coning zcidc te geloven, dat zy voor hun ver-
trek v/el nader bevel zoude bekoomcn, dog dat het alles tot hun-
ne dienft was. Den C<rfj«/w wat voorb.iariger , aiuwoorde»
de
CORNELIS en JOHAN DE WlTT. 187
dewijl de Hccrcn Scaatcn de handeling om zulken kleine zaak jéSzl
ongcilooten lieten, zy des Conmgs Vriendlchap niet heel hoog ^
mouüen waaidecrcn , cnde dat hy de uitkomltc Godt zoude
bevoolen laaten , maar dat den Coning in alle gevallen, voor
dcChriflen Waercld wel zoude kannen vcraoiwoorden , indien
cenige ongcnugtcn en ongcicgentheeden door het af breckcn van
deeze handeling ontftond. Hunne ExctUetitie voegden daar op,
dai haar Hoog Mog. voor al de Waercld door hun gedrag had-
den getoond, in wat waarde zy des Conings vriendlchap hiel-
den, en indien eenigc ongeleegenthcid uit hec niet fluiten der
verhandeling quame te oniftaan, het haar Hoog Mog. aan
geen verantwoording zoude ontbrcekcn. De Sweedjcbe •Gezant
HamiibalZecflat , die ter oore komende, bood zijn bemiddeling aan»
dog wicrd gczegt , dat decz.e z.aak door ^aii baniddcltn^ koude bewerkt
worden. De belang hebbende in de twee voornoemde Scheepen,
wcikc zo lang de hinderpaal van het verdrag gewctft was, zien-
de dat de Coning en de Gez.antcn van den Staat, geen ander
vcrfchil hadden als over hunne zaak, en dat zy na het verdrag
van hunne Eifch niet veel krijgen zouden , voegden zig by de Ge-
x.4««« van haar Hoog Mog, verklaarden t'eeneraaal geneegen te
zijn hunne Ey(ch op zulk een recdclijkc wijze inteftellen ,dat
men daar niets aanftouiijks in zoude vinden,zigonder werpen-
de aan goede mannen, die zy vcrzogtcn dat hen toegevoegd zou-
de mogen worden. De 14 September, zijn hunne Excellentie \ve~
dcrom in onderhandehng getrecden , en door dien de Etigelfche
ovcrtuygt waarcn, van de overvloedige aanbiedinge der Hecren
Staaten der Vereenigde Nederlanden , wierd eindelijk het Ver-
bond gtflooten en getcckend, het welk hunne Excellentie aan-
ftonds met een van hunne Edellieden aan haar Hoog Mog. Verbood
zonden, en door dien het in dit werk te veel plaats zoude be- ^".°'"
flaan.zal ik alleen maar zeggen dat het in zS Hoofd- llukken „„"ÊngeJ
beftond , en een afgezonderd Aiticul, het geen vaninhond was, lantgefloo:
dut alle Tapijten , Schilder egt n , behangz.elen. Huisraad, Juweelen , Kley- ten-
Hodieti, Ringen , kpftelijke gcfteemetis en goedere» , toebehoorende de Co-
ning van poot Brittagnten, by de algemeene Staaten, ofteimandranhaar
Ingezeetenen zijn, ofte na deezen gevonden zullin jpordtti , de voorfchreve
Hecren Staaten btlooveHf ingeendtlej/ wijz.t de bezitters der zelve roe.
Aa z lende
i88 LEEVEN en DOOD van
l66l f inde goederen, den Conwg toebeboofeiide,te z.iiüen befcbernien, welke batr
afgenoomen ztilUn worden op Todunij^e u'ijz.e , dut geen ou[/illil^ietd ofte
onregtvMrdii^beid , aan die geene , welke gevergt z.ullcn worden die van
baar iLelve wederom te geven, gedaan z.al wcrdin; en bdooren de voor-
fchreve Heeren Staattn , het aelve z.oo kjagtelijk. te x.ullen uitwerken ,
dat regt aan zijn Majtjieit gedaan irerde,z.oo veel aU't niogelyk^ z.,tl zijn,
z.onder iemands nadeel; als ook,de Moordenaars die in de lande van baar
Hoog Mog. üjn ofte mogte kpmen, aan z.^n Coninglijke hLijcfleit over
te leevercn. Welkers bckngting den 21 Df«;«ifr uitgewiflelJ
vvicrd.
Wegens de uitwiflcling van de bckragting der Vroede, met
Torttigaal, waaren veel aanmerkingen, onJer eenige der Pro-
vintien, waar door de zclv^e langen tijd tegengehouden wierd,
200 dat de Ge'^am van den Coning, die Oen z8 Jannarjf ten
dien einde als ]n'sGravenhage gekomen was, zig bckInngJe, dar,
dewijl hy de bekragting der Vrecdc den 25 Jtdj: al ontfnngen
hadde, en zijn Majellcit den 14 F^tr/ur^ de2elvcal haddcdocn
afkondigen, hier opgehouden wierd, zonder te weetcn om wel-
ke oorziiake, zeggende met een, dat den Coning, zedert de af-
kondiging, alle Vyandlijkheeden tegcns de Staat hadde verboo-
den, en verzegt den 25 Oclober, wanneer de tijd van uitftelvcr-
DeHeer loopcn wjs, nogmaals de uitwifl'eling te doen. De Heeren van
Johande Ztelahd hadden nog geen befluit genomen, zo dat zijn E.v«//*HrJ<
vcJflieaan vcrzogt wierd , nog ecn koxten tijd geduld te hebben. Den 11
haaf Hom December, is aan haar Hoog Mog. het vcrflag gedaan door de
Mog.ov<r Heer JOllAN de triTT en d' andere Heere gevolmagrigde van
de zjak?n j^^ Staat, vvcgcns dc zaaken van Portugaal en de Wclllndi-
Weft^Indi. '^^^ maatfchappy , agtervolgens het befluit van den negenden
fch.' Mmt. dezes, zijnde in gcfprek gewcefl met de Heeren gevolmagtigje
fchappycn der Trovintie v&n Zeeland, die dc uitwiflcling der bckragtinge van
Portugaal. Vrecden volkomenilijk toe Honden , waar op de Heer JO-
Wort van jjAN de ïf'ITT , nevens de andere Hecien gevolmagtigJon ver-
Wo2 vcr^ ^'°8^ is>om het zelve op een behoorlijke wijze te doen. Den ii
zogriieuit. Dff<r;;)tfr, hebben de Heeren van de Oofl ■ Jndifche Maatjcbappj
wiffcling ten omflandig verhaal gedaan , hoe haare zaaken in Oojl.ludi'
van dcvrc- ,„ (tonden, ten aanzien vnn deVicedc met Voringaal; te ken-
kngtines "^" gecvcnde, dat aldaar wel ligt by het zelve ccnige ondcr-
tedosn. necmin
\
CORNELIS en JDHAN DE WITT. 189
neemingen ter hand genomen zoude mogen zijn, het welk na- ,/:/',"
maa!s eenigc verwijdering zoude gcevcn , by aldicn niet nau- '^
keurig op den tijd wierd gelet. Den 15 December heek de hicer
JOHAN de iriTTy nevens de andere Heercn gcvolmagtigdcn , Hetgeen
ingevolge des bcduits van den 25 Oüobcr laaft leedcn , verflag ''*" Z^'^^'
gedaan ; dat zy de gemaakte bekragtinge der Vrccdcn , tegens fch^ed.
die des Gez.amsMin VortugAd uitgewifltld hadden , overleverende
de zelve van den Coning en Coninginne n^.oeder van Vonu-
g>ul geteekend , als ook die van het afzonderlijk Artijket, ra»
kende een meenig:e Braftlichont, toebehoorcnde N. Breji, waar
op beraadfli;:gd zijnde, hebben haar Hoog Mog. de voorfchrc-
ve Heeren Gevolmagtigde, voor de genoome moeiten bedankt,
ende is voort goed gevonden, dat dezelve bekragtinge, van For-
tugaalt ter Gri^evAn ha.ir Hoog Mog. zoude weggelegt worden ,
dicrhalven wierd den Gci.ant , door den Agent de Hejde verzogr, ^V'ort vaii
de voorfchreve vouugaalfchchekr^gunge uit dezelve taal, inde^"''"°°S
Latijnfche ofte Franlche over te doen zetten , endc met zijn ^anlt. *"
eigen hand de waarheid van dien te beveftigen. Aanftonds wierd
met een bevel gegeeven, van een opftel te manken, om de ge-
zeide Vreedc at te kondigen , en volgens het gebruik van 'c
Landt gedrukt, al omme gezonden, verkondigd, en aange-
plakt te werden, gelijk den Staat ook zoude doen opmaaken
ende aan zijn Excellentie ovcrleeveren , de uitwiflcling van hec
gemelde afgezonderd Artykd.
Den zx December, verzogt den gemdden Getam var) rortiigaal
aan de Heeren gcvolmagtigden drie zaaken ; ILerflelijk , dat
van de gem.takte Vreede kennis mOoJl Inrf«« gegeeven mogcc wer-
den: ten tweede, dat de bekragting niogi aan zijn Coning
gezonden worden ; op dat men de zaaken aldaar tot de bctaa-
lingc mogie ichikken : maar dat voorde af konJigingder Vree-
de, hy de bekragting niet kondc zenden. Ten derden, dat hy
verlcheidc zaaken voor te dragen had , welke eenigc den Co-
ning , ccnige de uitvoering van het vijf-en-twititr^Jle Art^kfl, en „,
meer andere toevallen, uit de vrede (pruitende .raakten: en dat dePrinceflfe
hy zulks, voor de afkondigingc der Vreedc, niet kondcdoen enz. Weduwe
De buitc Landfche iwiftcn en vericbillen door zijn Edele ^9" °"g'
voor 't meeftc gedeelte dusdanig uit de weg genoomen zijnde , ^*^" ^^?,
Aa 3 ge. Gr, Mogj
190 LEEVEN en ÜOODvan
• ^, gaven de binnelandfchc hem wederom veel te doen. Den Se-
'_ ventienden jfi»/y, vernieuwde haar Hoogheid de PrinceJfemduii^evaH
Otagnten ,wt de naam desConings van Engeland en Keur. Branden-
burg cndc haar eigen ( voort vaarende in de goede zorge voor den
Heerc Prince) dczaake aan de vergaderingvan Ho//^<i, begaan-
de voornamentlijk in 't volgende.
Hoe het by na twee jaarcn geleeden was, dat ty met een
groot verlangen het uitwerkfel te gemoet gezien had, van de
Edelmoedige vcrklaaringe die hunne Ed. Gr, Mog. op den
27 en 29 September des voorlceden jaars hadden gelieven te
doen ; raakende de opvoeding van haare nog mindcrjacrigcn
zoon, den Prime ran OragnieUf nadien zy haJde gezien, hoe
Solemneelijk hunne Ed. Groot Mog. naar voorgaande beraa-
ding en goedvinding van de Heeren uit de R-idderfclup , als
ook van de onderlinge Vroedfchappcn , van alle Steeden heb-
ben gelieven te befluiten , de voortchreeve opvoeding by der
hand te neemen enz.
Ende of nu wel naderhand door hetfchielijk affterven vjn
zijn Vrouw Moeder, loffclijker gedagtenis, ende verfchei-
dc andere toevallen, deeze zaak eenigfins wederhouden was,
zo verklaard zy , haar te verblijde in de goede mcening die
hunne Ed. Groot Mog. tot de Prnice, en des zelfs goede op-
voeding hadde , en dat dezelve daar omtrent, niet vermin-
derd was ; dat zy daarom de zaake wederom was leevend
maakendc, en dewijl de andere Hoogc mecdc-voogdcn haar
Hoogheidt, gelijk bekend was, alle het bewind en bclliering in
de Voogdy h.^dden opgedraagen , ende aanbetrouwd , haar
zeer onvcrwagt en fmarrelijk was voorgekomen , als of z.j,
ofie jieiiiandt van de booge Meede-voogden ongaarne z.otidc "^ten , d.it
hunne Ed, Groot Uog, de handen aan de voorfibrceve opvoedtnge ';^ou-
de jlaan. Want of wel op haar voor ende naar-geiiytte ge-
voelen, op het llukvan de voorlz opvoeding, eenigeuitbrci-
dinge waare gemaakt, daar zy haar met hadden konnen na
fchikken, zoo zou.le het dog voor haar, niet alleen ais Groot-
moeder, maar ook gelijkelijk als Vader en Moeder, te harde en
onveraniwoordclijke zaak zijn, van de opvoidm^e en opfigtV4ndeez.e
minder jaarige Prince ftggehcellijkte Uaten uitjluiteH ^gelijker wijs haa r dat
ten
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 191
en deele ipas voorbehouden , maar zy was van hunne Ed. Groot }66zl
Mog. in rcgendeel vcrzeckerd, dar niemand inde Vergadering _'
van haar Ed. Groot Mog. was zittende , die maar oit gevoeld had,
wat het was een vaaderhjk cnde moederlijk hert te dragen o-
ver kinderen , ende rcg te meer ever een cenig na-gebleeve
Mannelijk Spruytje( daar de geheele hoop van zoo een oud , dtor-
lugtig ende vetwaard Frincclijk. Huis is op berujieiide ) dewelke niet
in dicrgelijke gevalle alzo veel fvi'aarighcid zoude vinden als zy»
om dat wel in agc te recmen ; en dat het ook tot merkelijken
diefift van den Staat z.oudcftreklien,vf&nnccr haar Ed. Groot Mog.
gelictdc volgens het befluit , het opzigt over de mindcrjaarige
Princete neemcn enz. en dat zj met deezeverkjaring genoegzaam £€•
ztiiverdagte te zijn , tegeu'iegeene de welks ^^'^''f '' eentger tijd zonden wil-
len fchultgeeven, alsof zft aan jets hadden laten ontbreel^en dat door de voorfz.
Ed. Groot Mog. ZBoloffelijken bejluit zonder uitwerkzel was gelleeven.
Des onaangezien hebben de Heeren van Ho//.«j<iagtervolgd,
van zig , om eenige gewigtige reeden , met die zaake niet te
moeijen.
Zeelandt yverzugrig zijnde, dat zy buiten de voogdy des
Prins was geflootcn.en u\i Holland alleen 4 Herren daar toe aan-
geftelt waaren, toonde haar ten boogltcn gcbelligt, en door
dien eenige verichillen oprcezen wegens de zaake van de Hove
van Jiifittte, aangiande het beftellen ofte niet dotn der hoo- '^'^eróng
ge ampten van Stadhouder en Capitein Generaal. Zoo rees de twift lantenHoI-
zoo hoog, dat men genoodzaakt was dit vuur, eer hetineenfel- lantwegen»
Ie vlam geraakten uit te bluflchcn >waar over dat deSraaten der 't Hol van
zelve Vrovintie in zeer ftark getal in 's Gravenhnge zijn gcko- J"^'"*'
men, en na verfcheideby een komfte in het huis van den Heer
R\\zd-Venftonari5 de wiTT nevens zijn Ed. gehouden te hebben,
zijn de zelve by voorraad vereenigt, op deeze wijze.
Acioort tuffcben de Heeren Staaten van Holland en Zeeland, wegens het
Hof van Jujiitis en de Verkicftnge van den Pthis van Oragtiien,
ALïoo zeekcre different is ontflaan en nu vcclc Jaren heeft gctrottcerd
tullchcn de Heeren Staaren van Hollandt en Wcll-Vrienandt ter eenre ,
en de Hecrer. Staatcuvan Zcelant ter andere zijde, over de Magten het
Rcgtj'twclk dezelve refpeftiveiijk zoude compctercn, om de Hoven
van Juftitic te mogen ordoneercn, 'c geciic dienftig zoude mogen werden
geoor-
I9X LEEVEN en DOOD van
_ y/j geoordccltin rcgart van divcrfchc Perlbonen en zaakcn, conccrncrendc
• haarc particulieren l^rovinticn, en de hoog-gcmcldc Heeren Staaten tot
"""""—" nog toe daarover den andere niet wel hebben konncn vcrltaan, en nog-
tans tot voorkomingc van veclc mocyclijkheden en verdere verwydcringen
dien aangaande, hoe eer hoe liever dient geprovidccrt, en by dezelve oc-
cafic verdere gronden, van eeuighcit en vertrouwde Correfpondcntie gelegt:
Zoo iil, dat dezelve Heere Staaten rcfpedivc met den anderen zijn ver-
dragen en geaccordeert:
I. Dat voor het toekomende by provific en zonder prejuditicvandc Ge-
regtighcden van de refpeétivc Provintien by de Hoven van Juüitic , in
de Jurisdiétien, haar gedcfercert , zullen continueren, volgens en op d'
originele Inllruétien, mitsgaders de Accoorden en Traöaaten, daar op
gemaakt, zonder dat in dezelve Iiiflrudien ofte Verdragen eenige vcr-
andcriuge, verminderingc of vcrmeerdcringe , en zulks daar by, ofte af,
2al mogen worden gedaan, dan met voorg<>iadc communicatie, advijs
cnde verwilliginge van beyde Provintien.
a. Dat niettemin de refpedivc Heere Straten ran de voorfchreve Pro-
vintien zullen vermogen de voorfchreve Hoven te gebieden en te ordon-
neren, 'tgeenc de zelve tot de meefte ruft van haare particuliere Pro-
vintien zullen oordeclentc konncn llrekken in zaken, daar van de voor-
fchreve Inllrudien en Verdragen niet en vermelden , als mede , zoo wan-
neer de hoog-gemcldc Heere Staaten zouden mogen bevinden de voor.
fchreve Hoven haar iets aan te matigen, 'tgcene geoordeeld zoude mo-
gen werden te gaan buiten den tcxt of de m.eninge van dezelve Inftrudic
en Verdragen niet en vermelden , als meede , zoo wanneer de Hoog-
gemelde Heeren Staaten zouden mogen bevinden de voorfz. Hoovcn
haar iets aan te matigen, 'tgeene geoordeclt zouden mogen, werden te
gaan buiten den tcxt ofte de meeninge van dezelve Inllructien en Ver-
dragen , en dat dezelve Hoven gehouden zullen wezen ann de voor-
ichreven Be\ elen en Ordoiuiantien te dcfereren , ten ware nogtans de
Heere Staaten van d' andere Provintien haar daar by in't regart, 'tzy
voor haar zelven of voor haare Ingezeten , bevonden befwaart en gcin-
tcreflèert en confequentelijkdaartegcns mogtcn komen te formalifercn ,
en dat, in 't zelve geval daar van kennis en advertentie gedaan zijnde aan
d'een of d' ander van de Hoven, dezelve gehouden zullen zijn hoog-
gemelde Heeren Staaten in haare klagten en grieven te hnoren , zonder
het voorfchreve eerllc gedaane bevel vorder te pareren , tot dat by beyde
de Provintien na \-oorgaande concert eiide communicatie anders zoude
mogen werden verllaan, en haar genotificeert.
j. En geconfidereert in de voorfchreven Verdragen, en particulicrlijk
in't provilioncle Accoord van den Jaare 1607 \erfchcide conlidcrable
poinclen zijn ter neder geÜcld , derogatoir van de originele Inllrudie van
den Hovc, en (Irckkendc tot merkelijke commoditeit van de gemcenc
Ingezetenen van de Pro\intie van Zeeland , daar by de Heeren Staaten
van
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 193
van Holland cnWeft-Vrieflant oordcelen, dat dezelve Provintie zou^*^
genieten , dat het OYcr zulks de Hecren Staatcn van Holland en We'^'
Vriefland vry zal Itaan, om binne dentijt van eenjaar, naar dato dezes> '
mede zoodanige Pcindleii boven of contrarie de voorfchreve Inllruétic
ter neder te Hellen en op te geven , als dezelve na de conüitutie van haarc
Provintie, en ten goeden van de Ingezetenen van dien, zullen oordee-
Icn te bchooren , ende daar in van de zyde van de Hecren Staaten van
Zeelant, na voorgaande communicatie, mede zal worden bewilligt,
mits alleenlijk, dat daar by niet werdc gcprejudiceertül:"verkort,deReg-
ten en Privilegiën van de zelve Provinti; van Zeeiant.
4- Endcnadcmaal de Inllruciic van beide de Hooven van Juftitie, mits
het verloopen en verandering van tyden , veele Articuien , behelzen , die
jegenwoordig niet applicabel nog ook gepraflileert k(.;nncn werden , dat
dezelve mits dien door Gecommitteerde van bcyde Provinrien gerevideert ,
en na uitiigtinge van de poinften, met deze tijt komende te ceflèren,
op den name van de Heeren Staatcn van beide de Provintien, van
nieuws gearrelleert en uitgegeven zullen werden.
y. Vorders, dat de refpedive hoog-gemelde Heeren Staatcn met blijt-
fchap gedenkende aan de lalutaire en gezegende effecten , die voor dezen
gerelultecrt zijn uic de linceie en Broederlijke correfpondentie en eenig-
heit, die van outs tuflchen beide de Provintien is gcweeft (als welkers
Intreden infeparabelijk aan de anderen zijn geanexcert ) de voorfchre-
ven ver^roude correfpondentie by deze gelegeiitheit des tijds zullen doen
reviferen , en dezelve voorts culti\eeren op de goede gronden van trou-
we en libertcit , daar op die by haare Voorzaatcn en Pr^deccÜèurs is be-
gonnen en gelukkiglijk agtervolgd , en zulks in alle zaaken van merke-
lijke impoitantie en inzigt concernerendc , 'tzy beide de Provintien in 't
particulier, voorfaan zullen gaan en refol veeren met onderlinge com-
municatie en concert, mitsgaders op alle bedenkelijke wegen d'een des
anders voordcel bezorgen en 'tquaatafwecren.
6. Enalzoo by jegenwoordigeconjunéturen van tydcn en zaaken zeer
confiderabel is , de deliberatie op 't aanllellen van een Stadhouder en Gou-
verneur over de gemelde provintien, en dat ook tot ondcrhoudinge van
de voorfchreve nodige correfpondentie dienftig is , dat daar toe niet an-
ders werdegeprocedeert, dan met voorgaande gemeene advyfe en on-
derling concert: Zoo is meede goed gevonden, dat, gelijk zulks altijt
voor dezen is gefchiet, 't zelve ook voortaan ter goeder trouwen zal
werden gepraftifeert, en fpecialijk, dat tot voorkominge van alle ver-
dere verwyderinge en onluftcn, ten refpeét van de illatien van de voor-
fchreve eminente Bedieninge , te doen aan den Heere Prince van Orag-
nie, 'tzy bydefignatie of anderfints, geene deliberatie zal werden aan-
gefteld, ter tijd en wijle toe dezelve zal gekomen zijn tot volle i8 Jaaren,
en als dan behoorlijk rcguard genomen zal konnen werden op zijn ca-
paciteyt, en andere confideratien meer , daar toe nootzakelijk gerequirecrt.
Btrfe Btekf B b f. 4:
i66i.
\66%.
194, LEEVEN en DOOD van
7. Gelijk ook werd verdaan , dat 200 wanneer ter Generalitcit ecnige
deliberatie zoude '.vcrdcn gehouden , op 't Ücllen van een Capitain Gene-
raal , daar inne niet anders zal kounen werden gedaan of gcrelblvcert,
dan by onderling gevolgen eenparige Stemmen van alle de Bondgenoo-
ten : En in fpecie, dat de zake opt voorlchrcve important Poind g,e-
zamcntli)k ter Vergaderinge van haar Hoog-Mog. daar heenen zal wer-
den gedirigccrt , dat ten refpeèten van de collatie van de voorfchrevc
bcdieningete doen, aan den pcrlbou van den hoog-gemclde Hccrc Princc
van Orangie, geenc deliberatie en werden aangelleld , 'tzy by defigna-
tie of anderfints, ter tijden wijle toe, dat de zelve zal gekomen zijn tot
zijn volle 18 Jaaren als vooren.
8. En nademaal van wegen de Hoog-jemelde Hecren Staatcn van
beydc de Pro\rntien ten weder zijden oprcgtelijk is verklaart, dat haar
refpedivelijk competecrd de ficulteit en vryheit, om ter expiratie van de
voorgeroerde 18 Jaaren, elk in haar regard , ten aanzien van de Collatie
der bewuftc eminente Bcdicninge aan den hoog-gemeldeu Heer Princc
van Orangitn , zodanig ter eenre endc andere zijde te dilponeren , als
de zelve tenmeelkn dienÜe van den Lande zullen bevinden te behooren,
zoo werd by dezen mede verklaard , dat haar dezelve faculteit en vry-
heit doordczejegenwoordige verbinteniilè niet en werd benomen of ver-
kort, mits dat zoo wanneer d'een of d' andere Provintie, na 't verloop
van de voorfchrcven tijd, genegen mogte werden dien aangaande affir-
mativelijk te dilponeren , daar in volgende den inhouden van 't bovcn-
Aaande 6. Articul niet anders en werde geprocedeert , dan met voor-
gaande gemeenc advyfcn en onderling concert.
Aldus vcraccordeerd en geflojtcn, tuUchcn de Gedeputeerden van de
Staten van HoUant en Well-Vrielland ter eenre, en de Gedeputeerden
van de Heeren Staten van Zeeland ter andere zijde, met wcdcrzijdfe be-
loften, die elk by de Hoog-gemclde ileeren Staten hare Committenten
te zullen doun aggrcëren, e'11 daar behoorlijke Inftrumenten van Ratifi-s.
catie uitwiflclcn, binnen «ie tijt van twee maanden, t' Oirkonde der waar«r
heit hier van gemaakt , en ten wederzijden behoorlijk onderteekend, rvvcc
ccns-luidende Inllrumentcn. In 's Gravcnhaage den 28 September, i65i.
Van welke vnorfclirccvc overeenkomt, by de Leden, yedcr
een af|^cfchrift verzegt wierd » om regens d'aanftaandeVcrgadc-
ringc op de uilwifTclingc van*t zetVe verdrag hchoorhjkgcvol-
magtig: endc gclnfl te komen, ishenluiden 'txclvetocgcrtaan,
cnde IS voorts op 't gemelde bcrigt goedgevonden ende ver-
ttaan, dat zcekere brief van den Heei R.MiiPciifionArisvan Zee •
UndfO'p den veertiende der voorlede maandt, aan den Raad- P*»-
ftonaris van haar Edclc Groot Mog. gelchrccvcn , onder anderen
- tot
f
CORNELIS en JOHAN DE WITT. ipj
tot vcrpligtinge van 't zesde , zevende cndc agftc Ariijkcl van ^-^^
't voorfchreevc Verdrag, alhier mede zal werden ingcüooten, ^
om t' allen tijden te kennen dienen tot naarigtingc , zulk» "~*
cndc daar t zelve zoude moge te pafle komen. Luidende ,
MYN HEEaE,
T\laAr dat ik^ Ü Eddhtids Miffive van den vierden de:^tr hehhe ontfangen, Brief va»
"*-' bcbbe ik^den innehouden van dieti ^nkt alleen by my ^clve wel rijpilijk^ge- den Raad-
examineert ende overwoogen , rtiaur otih^ met eenige van de Principaal]', e Kt^m- Penfionaris
ten alhier-, cnde vooral met de Meeren van de iiaaden daar over geconfereerd i^^^"^^^'
ommemet te meerder fjeunfel ende affeiirantic mijne refcriptie tentogen inftellen. ^^'^°^^^
U Edellieit mag :^ig wel ver7^rk,erdboudenidat de intentie van de HeerenSta-T^^y^^p ~
ten van X^eeland gee>}fints en is, van haar in eenige diele van nu *fte verbinden r ** '• j"
ofte tngageeren , ten refpeBc van het Stadhouderfchap , naar dat yne Hoogheid witT
den ouderdom van agtien jaaren :^aude hebben bekyomen, maar ter contrarie, '
wel exprejfelijk. verjlaan , dien aangaande bare vryhcid te willen behouden > ge-
lijk^uit de overge^ohdene concliijie, by^onderltjk, in't laatjle, evidcntclijl^h^an blijken.
Ook, k"" 'k. ^ Edelheid tvcl ver:(eekeren , dat de verklaringe in 'toevende
4rlicid van het geconcerteerde gedaan (teneffeSle, namentlijk.. dat ^ootvannetr
ter Generaliteit eenige deliberatie xoude werden gehouden op het ftdleu van een
Capitain Generaal , daar innt niet anders :(oude konven werden gere^olvteri
dan by onderling gevolg , ende eenparige (ïemmen van alle de Bondgenoten) 00(1
naar de uitgedrukte opinie van de Heeren Staaten van Zeeland geenfints met
de voorfchreeven tijd VAn jaaren gouden we^^cn bepaald, maar generalijk. '"'^*
:^onder eenige limitatic van tijd ;^y te verj}aan, gelijk, mede ««^^ particuliere
meeniiige in V concerteeren is geweeft.
N«, tvat aangaat het PoinB van de educatie , daar in ik. *>'et verneeme dat
eenige veranderinge van dee:^e :(jde is te verwagten , ende oj wel fchoonby uttre
Edelheidt in de voorfcbreeve Kliffive,daar toe verjcheiden reedenen ^ijn geallt'
geert, :;;oo otrdeeld me» ntgtans alhier, dat de :^elve (cnrlercorreB-e op ''t fat
JubjeB hiet en quadreren , vermits de Heeren Staaten van Xjeland (gelijk, ool^^
in de conchifie notoirlijk, wert gt:{egt) haar geenjïnn willen aantrekken '.de s^a^
ken van de Tutele , ende vervolgens de disputen die daar ever tuffchen haar
Edele Groot Mog. en de Voogden van de Heere Prir.ce :^yn gerr.oveerd, mA»r
alleen geern benevens haar udele Groot Mng. gouden bezorgen dat den :>etvtn
Heere Prince als hy by beide de Provintien t^ fijner tijd tot bekledinge , ende
uitvoeringe van de bewufïe eminente btdieninge T^nude mrgen werden beroeptrit
daar toe wel gefchikt ■> ende gefat^onneert %puie mogen treden, '< welk, gelijk, tt)y
viet en twijjfelen , of met d'' intentie van de Heeren Staaten van Holland ende
Wefi-Vriejiand mede over een kpmt, :(oo en kannen alhier geen redenen teerdtn
iedagt, tvaarom by haar Ed. Groot Mog. in de voorfcbreeve Edueaiie (ai'
■^raSlivt gemnen , f» gefefantrt van de Voogdij fchap) verdtrt dijïcnlteit ^o«-
^r. B b 1 dm
196 LEEVEN en DOOD van
t66x, <^"' wtfdni ^fifii^ks i oo!(_ ii'cit gcoordteld , dat als van dt^c ;^:jdi ^^oolihtrdtjk^^
__..___ wtrt gcconfoiuert in dot inhoudt van de ;fisdt tn ^tvoijli iArticid<n van 't
■ concert., biide ii>e:{<nde van ^oo ejfent iele imj>ortMiuie,ool{Va>i!i'e^t>t ba.ir e Edel t
Crüot Mo^. tilt bi vorder! ii^c van de oude ceisighcid inde ComsbouJeutif tiiet
minder biboorde te werden gecontribueerd , en ^onderlinge niet gewugerd ten
PoinB, 't icelk.by haar Ei. Groot Mog. -f/i'f gefijlineert is voor din dieitfl
van den Lande oj> 't hoog ji nodig te we:^cn , trant mat het geconcerteerde op 't
jink_van de juptit aangaat ., dien aangaande is niet gefield op 't papier , dan
't geene dat beide de Provintie ink>-agtt van de Sociëteit, naar regientgiialijl^
competeerd en ool^ flrekt tot haar gemeer.e beften ende fecurittit,
\i>Q Veel tot valdiening^ van 't ver:^ogie efclacifïement , daar op haar Edele
Groot . Mog. ende cok^ U F.delheit volkome Jia.it konnen maaken , ende ::^io de
^elve dien onverminderd, nngv.in gevoelen \"tide lijven, dat daar op het groot e
ti'erkniel ^u:ide /.oimen irerJ^n'gelJooten , en vervolgois allebv een l^omjle Vtrdie-
nen gedecline'.rd , \oo -.rcnfchen de Heere» l{aade alhier, daar v.vi, hoe eer boe liever,
te mogen irerden onderrigt , teneinde by ordre aan de rcspifUve Leeden ,dien
aang.4wde , noiifiacie mogte werden gtda.m, dien 't:^elvt :^tt:jrlijk^:^eer vreemt
imden viorl^nnoi , als die gemeent hebben tot confervatitvan de VonrfchreeVc
(eni'iheit ende vryheit a'les't gecni men in aqiiiteit v.in haar kpnde veriragtcn,
in dee:[en te hebben gedejerC'-rt dies ik^ ook, nioet getuigen , ende ook is 't voor
wv onmogelijk, de :(aake verder te brengen. Moet de i^elvè opdat eenig PtinB
afgelnecdcn ;rerdcn 't :^ d -ny van herten leet iree:^e'i , ende beyde de Provintien :^ul-
U-n altijd bckl-iageii ; -.uit nunc, aut nuiicqiwin, quare obfccro tcagaspru-
dciitcr ; & fcias me, fin minus, maiiumatabula. Sat Patriae priamoque
datum eit, vale, vir eximic Cumdilcdis fima ac dücélis omnibus,
ac, n'llgrave eft, icfcribc quani primum. IKk*^ ^oor Gtdes genaadt al'
tijd bbjven , die ik^ ben,
Mijn Heer, U Edelheits ootmoedige dienaar,
en was gctcckcnd
ADRIAAN VETT.
In Micidclburg
den veertienden
Augufly i66i.
I/.n, dewijl de mcefle zaaken hier in verhindeld, tulTchende
Piins en Vrije Staa'f,eiin de zijn rollende, moet ik den leezer
aTn\vi)Ztn wat voor licfluit hiar EJ. Groot Mog. doezen dng
omtrent de voogdy des Prins genomen hebben.
,, Den R.«.«(f- P«;/fl^.i)w heeft gerapporteerd j dat de Heeren al-
Verkluin- „hier aanwccr.enJc Extraordinaris en ordmaris Gedeputeerden
pe van hiir zieUiidtiiin de Gecommitccfdcn van Haar Ed.Groot Mog.
KJ-^^"°' ^ inde
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 197
jJnJc Conferentien , volgens voorige Refolutien, in dfitis den ,i'Z,T
' veertiende en agtiende deezer loopendc maand, met dezelve *
"portie werden gtadmitteerd inde Educatie ofte opvoeding endc y?''^''?*
" liipiitlie van den Heere Piince van Oragnien, ende daar opne^ dePrins!
vensniccr andere redenen van vs^egens deeze Provintie verklaart
" zijnde, dat haar Ed. Groot Mog. "^Ifs tegenwoordig de* Tutele tn.
de EdiicMieover dtti Hoog-geweldcn Heere Princeniet waarin Exerceertn- Voogdije
* de , de wcIgemelJe Heercn üedcputeerde van Zft/W, vervol-
gens daar op hadden verzogt , datdcHceren haar3 Principaalen
van nu af aan ver^ckeringe zoude mogen werden gedaan; van
^dat zoo wanneer haar Ed. Groot Mog, naarmaals wederom
zou Jen treeden tot de exercitie van de Opper Voogdyjchap over den
, meer VVel-gemelde Heere Prime, cndc dien volgens meede de
educatie endc Itiftruclievixn deOllfsperroon wederom by-der»hand
te nemen, in zulk een casde Hoog-gcmcide Heeren Staaten
"haar Committenten, daar inne als dan, nevens haar Ed. Groot
', Mog als boven, zcudtn werden g'.admittecrt ; dat daar over
ver'chciJc reedenen gewilTehen debatten gevallen zijnde, ein-
delijk door de gcmchic Meeren Gedeputeerden van Holland en
Pi'ejlvritflwd, tiaar op aan de Wel gemelde Heeren Gedeputeer-
den van Zeeimdt, tot demondratie van hanrc exuberante ge-
ncgcntheitj om de meer Hoog-gemtlJe Staatcn van Zeeland
dcczcn aangaande, zoo veel doenlijk te believen , aanbiedinge
was gedaan , on) de zaaken ter \ crgaderinge van haar Ed. Groot
Mog. daar heenen te helpen dirigceren , icn einde de gem.elde
' HctrcT» Extvaordinaris tn ordinans Gedepureerdtn van2ff/,».'d
op het vooi!ch?eve harir verzoek tot antwoord zouce mogen
worden toi gevoegd; dat z.oo wuntucr haar Ed. Croct Mog. n.tarmaali
wederom z.oude tnogai komen te treeden tct d^ Exercitie van de Opper .
i'üogdv.jchap over den Hoog genuldcn Heer Privs vm Oragnitn , ende die»
vtbiende n:etde tct d'' Lducane ende tnfituciie YkH des z.etfs perfoon , als
dan ten opfigte van het Isoiabele mtenfi van de Mcer-genulde Provintie
van ZccLïid ■,by har/ Ed. Groot Mog. in alle :^Aitkenvangen-igte, concer-
, mcrtnde de voorfcbrere Educatie ende injlructte vttn de Ferjoon van den
B b 3 ulym
xy8 LEEVEN en DOOD va»
X66Zé **^fiven Heer Prince^ met de Hotgiedagte Heeren Staattnvan Zeelandge.
.« ^raredferi zjoudeti werden yin aII« Frdternelle ende vertrouwde communi.
» catie ende Correfpondentie : dat daar op by de Meer-gcmclde
»» Heeren Gedeputeerden van Zeeland y zoo by monde als by
»» fchriftclijke Memorie was verklaard (op praefuppofitie van
»» dat. Zoo wanneer haar Ed. Groot Mogende het poinét van
»» de voorfchrecve Educatie zoude mogen werden gedeferccrt, in
»» zulker voegen als zy dezelve voor dcczen hebben geexcrcecrd,
>» haar Ed. Groot Mog. als dan, ook gencegcn zoude weezen, de
»» voorfchreeve Edtiutie aan cc nccmcn : ) zy Heeren van Zeeland
»» te vreeden waaren.op'cCas fubjeft, de voorlchreevcprefentatie
»> te accepteeren , ten zulken efTefte, dat haar Ed. Groot Mog.
>» op alle zaaken, raakende de voorlchreeve Educatie , met den ge-
»» volgc ende aankleeve van dien , met de hooggemelde Heeren
>> Staaten zullen gaan o/> de voet vanU accoord, huiden tuffchen beide
»> Provintien gemaakt , in alle fraterneüe ende verttoude Communicatie y
j» ende vertroude Correspondentie , ende dat op de voorfchreeve ge-
»» maakte prefuppofitie by de Heeren Gecommitteerden van haar
»» Ed. Groot Mog. verklaard zijnde, dat aan de Heeren haare
ï» Committenten, dien aangaande , als weezende een Domeflijkf-
f» zaake bleef gereferveerd d'abfolute vryheid,om daar omtrent
»» zoodanig ter eenc ofte ter andere zijde te disponeren , alsdezel-
j» veten meefte diende van de Landen zou Je bevinden tebeho.
»y ren, de zake voorfz by de voorfz gedaane prcfcntaiie was verblee-
»» ven. Waaropgedclibereert zijnde, is goet gevonden endcver-
i> ftaan , dat de meergemelde Heeren Gedeputeerden van Zeebndy
»> op 't voorfchreeve haar verzoek, tol antwoort zal werden toege-
>» vocgd ;dat zoo wanneer haar Ed. Groot Mog. naniTaals weder-
»» om zoude mogen komen te treeden, tot óe exercitie van de Opper-
it voegdijfcbap, over de hooggemelde Heer 1'rwce van Oragnien , ende
>» dien volgende tot de Iducatie ende luftruclie van des zelfs pcr-
»»foon,als dan, tenopzigte van het notabel Intcrcft van de mcer-
»> Hoog-gemelde Heeren Staaten van Zeeland^ ottehaargeauthori-
»» zeerden, gcprocedeert zal werden in alle jraternclle ende vertrouwde
v> communicatte ende Correspondentie, Accordcerd met de voorfchreeve
i'Refolutic, ende geceekend.
Herb. van Beaumont.
Om
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 199
Om de bckragting van het voorfchrecrc verdrag re maken i^^^]
hadden die van Zeeland groote onccnigheit onder de Steeden . . '
woelende dan den een tfgcn den ander, egtcr was dit afgedaan
en wicrt daar, 200 by voorraat voorgehouden.
Den Heer Raad-Pf«/ïo««n; </<? «ITT was ook van haar Hoog DeHee?
Mog, gcvolmagiigd om de vcrJchillen aftc doendietiiflchendc yo;/.^^
Graaf cnde Sicndcn van Ooft ' Vriefldnd waren ontflaan , waar '^'^^'^^
over hy den tiendenjuny, des voorlcedencjaars, verflng aan de ^fJ^^J^*"^
Hoog-gcmclde Heeren haar Ho. Mog. gedaan heefr.Deze Graaf, de andere
zoo wel als den oude, was nog nooit gehuldigd, en eifchien Heeren om
vande Stadtvecljaaren onbetaalde tcrkentcnis-gelderen.bcdra- f^ ^"jh'''
geTidc]iAT\'\]ksSes-eH-twinti£.hondert rijkidaaldcrs ; en vande Sten- j, craav»
den de onkoften, omtrent de jaaren vierende vijf-en-vecrtig ge- en Stenden
daan, door't aannemen van volk, tot uitdrijving van de üa. vanOoft-
fifcbe; waar over , door inzigtc van de Huwelijks beloften , doen- ^" ^^j",'
nuals nog ftaandc , tuflchen de Vorft ende de Princefl"eHf«« , », -
rietta V4n Ojagnien^ eenige bcfluiten in weerwil van de Stcndcn nuien.'^
alhier gemaakt waaren. De Stenden daar en teegen eifchtc ver-
goeding van veel indragten, by de Graafelijke gedaan, in haar
Regten ende wetten tot een groot getal aangewsflèn,
Decze tweefpalt veroorzaakten zoo veel opioer m Emhdcnen ^.ijnEd.
de omleggen Je plaïtien, dat men niet als ran vegten en flaan j^romTan
tuflchen de twee verfchillendc hoorden, en in 's Gr uvenhnagenhMt Vloog
wierden alle dage nieuwe klagten vvccderzijds gedaan, waar over Mo? gf-
Haar Hoog Mogende den 15 uipil gon vonden de Heeren '"''"^Sf'E*-
JOHAN de wiTT, van Ommenen ■, CAUt ■, Vrijbergen, Repswoude ,
A}ulert,enTsbrantfz.,xev6\msgvgen, om wederom debezwaarnis
van de verfchillendc over te nemen, dezelve rijpelijk te on-
derzoeken, ook tuflchen de voornoemde twce-dragtige tc/f«-
tccren ViamConcordU , ende hen tebcvreeJigen , was het docnde-
lijk, zo niet, de za»ken binnen een maand ,uuer]ijk zes wee.
ken, aan de Hoogc Regtbank voor te dra;>gcn. Den twin-
tigften Jiin^ deed de Hter JOHANde H'IT T , ntvens de andere
Heeren gevolmagtigdtn verflagaan ha-r Hoog Mog. het welk
hier in bellont j dat zy gevolm3gtigden,de verlchillen,ie wetenjde
Graaf van Oofï-Vriefland ter eenre, en de Heeren Gcvolmagtig-
den van 't zelve Laixdfchap ter andere zijde, door hun tuildben-
fprce*
s
xoo LEEVEN en DOOD van
_•• fpreeken dc2clve2o verre bevredigt hadden , dat de landdag tor
• "^ Embden gehouden zil worden enz. Des zouJen de gemelde
Heeren Gevolmigtigden hebben te beraadflaagen en te bc-
fluitcn , me: de tegenwoordige, zoo wanneer de zelve vijf in
gctalle, ofte fterker zoude zijn. Alle dceze «voorzigtigheden
kondc nog niet helpen. Den Graaf qumi onderwijlen zelfs toe
Embdeit.om de uitgellelde Poinóben af te doen, egter heeft het
nog niet gelukt, dicrhaUen de Stenden den 29 November ver-
zogten, dat haar Hoog Vlog. eenigc GevolmagtigJen uit haar
vergadering geliefden , zoo haafl: het docndelijk wasjtczcndcnj
dog dit verzoek is eerlt het jaar daar na opgevolgd.
De drift der Godsgeleerden was nog niet t'cencmaal gedempt,
l6<>3» enbleeven by hun oud gebruik van bidden, gelijk zy voor 't jaar
— ■ i6jo gedaan hadden, fchoon mcndaar alecnige beveelen tegen
uitgegeven had, en ftookten in eenigc rioviutien zoveel quaad,
dat haar Ed. Groot Mog. eindelijk gonooJzaakt waren hier in
voor te kooraen, en hen voorfchreeven, als Souveraine van de
Lande, wat, en op wat wijze zy bidden zouden, gelijk vail ge-
flelt was in het jaar löjoen 1651 op de groote zaal in 's Gra-
vcnhaagen , en fchoon eenige andere Provintien zig daar tegen
aan kanten, zoo wicrd egter daar na goctvondcnzigdaaraan te
houden, en aldus te bidJen.
I. Wy bidden u voor de gcenc die. 'tu belieft heeft over
ons te ftellen , te weeten ,dcStaaten van Ho'Jjnd ende
H'e^-Vriejland ; zijnde onze Wettige Hoogc Overrig-
heidt.
t. Wy bidden u voor de Staiten van de andere Verccnig-
dc Proviniien , haarc Bondgenootcn.
3. Voor der zelver gezamentlijke Gedeputeerden ter Vergade-
ringc van de Smicn Generaal. Endat wy onderdeRe-
genngc van de voornoemde onze Hooge Overighcid
een geruft ende ftil leeven mogen leiden.
Of wel ,
Dat wy onder de Regering van de Sraatenvan Hol-
land ende VVell-Vriefland voornoemd, ende van de
Agtbaare Overigheit dcczer Sleede ccn geruft en ftil
leeve mogen leiden.
De
CORNELIS en JOHAN DE WITT. loi
De Heere Staatcn van Holland hadden deeze zaak alvorens jKAy
rijpelijk met eenige GoJs-geieerden overwoogen» dog het gaf
inde andere Frorintien veelopfpraak, voornamcntlijkin Vriejland,
die daar ten uitcrften ingcbclgt was, en ook de eerfte tegenwer-
ping daar omnrent gemaakt heeft. Onderwijl hield men in 's
GJAvenhage de jaarlijkie Zuid-Hollandfchc Spiode: alwaar uit alle
de Pföriw/rfxeen Gods.geleerdequam , uitgezondert uit Zeeland.
Van Vriejlandt quam een Vrcdikam , die het grief voorflelden
dat hy tegens het voorlchrift had. dog het is hier> alsgezegt
hebbet by geblceven. Ik kan niet verby gaan aan te tcekenen
de woorden die den geleerden Heer Lootius , Prediker in 'sGra-
venhAagen, voerden, wanneer hy van de (loei uit de Kerk quam,
zeggende tegens een zijner vrienden : dat hy Godt Almagtig bedankte,
veordat hj hem nu de oogen hi(dgeopetid,io dat hy kondc fien wie fiin regte
Souver aine h eiren wat en , t, w. de Heer en Staten van Holland en Wtfl'Vriejl,
De Heer Johan de mTT fteldcn aanhsarEd. Groot Mog.
voor, hoe nodighet was.dat by verandering van tijden, de Hee- Aanmerk»!
ren van de Hooge üverieheid eenigermaatenbefchermd mog. ''^1'*''°'";
»„ ~ j IJ- j I. 1 ,. ° ftel van de
ten Worden, voor plundcnnge en quade onheilen, met dierge. fj„rjohaa
lijkc blijk als in de Jaare 1617 aan den Heer Jan van oWf«t/r- de Wjttaan
nevelt, gegeven was, zijnde in het zelve jaar dat hy op beveH^ Staat vaR
van de Generaltteh, door de Heer Prins Maurits, die hooft over ^°^'*"'^'
de Krijgs. benden was , gevangen wierd. Den Raad-P«fi^o«4m
had over deeze befcherming langen tijd te vooren al de wil ge-
had van het zelve in 't werk te ftellen , dog heeft het nooit als
dit jaar voorgedraagen , en dien vader des Vaderlands, fchoon
zijn lot hem onbekend was, is de eenigfte uit deeze Vergadering
gcweeft die het te baat konden komen. Dit luiden als 't volgt,
„ De Staaren van Hoü<jn(iendc ireJl-VrieJland in agtinggenomcn
„ hebbende, dat m haar Vergaderinge, volgens de beroepingen, en BeQuit vm
,, den E^(/,daar mede zy tot voorftand van't gcmeene land, en inge- haar Ed.
„zetenen van Hollandten Wefl- Vriejlandt verbonden zijn, van tijd tot Gro: Mog.
„ tijd veele zaaken van gewigt , den Staat van den Lande be- ''*" °^'
„treffende» voorgefleld, verhandeld, ende gerefolveert wor-
„ den.ende daar inne by een yegelijken van de Steeden.ende ande-
,»re Vergaderinge frequenteerende, Vrymoedig ten dicnftevandc
„ Lande werd gefprooken , geadvifeerd , ende vervolgens daar op
EerJieBoek^. C c S^rC;
aoi LEEVEN en DOOD van
1667, " gcr^^ft'' veert, ïulks als in een wtl-gtiieldc Vergadering van
,^___ ^^„ Staaten behodrJ te gefchieden ; enJe dat tegens de Regten >
)» Vryheden, ende 'c Wei-vaaren van dcnLandellrckken zoude,
„ dat ymand eeiii^e fifitrigbeit ïouJe worden aangedaan, ter oor-
», zaake van zodanige Propofitie, Advijs, ofRcfolutie, hebben
») na rijpe deliberatie daar over in de ordre van de Riddcrfchap
>> ende Edelen, mitsgaders in de rcspcfbivc Vroed(ch4ppen van de
}, Steeden gehouden, gercfolveert, gdlatucerdcndc vafl gellelc
„ wort by dezen , dat of het quam te gebeuren (Jcs God-Al-
), magtig genadelijk verhoede) dat hier namaalsde Ridderfchap,
,, of ymand van de Heeren Edelen, de Steeden, of ymanJ van
„ de Regeerders der zelver, of van de Heeren haarc Gedepu-
,, teerden of ook andcrede H oog-gemelde Vergaderingefrcquen-
j, teerende, (de Heeren Gecommitteerden Raadcn ende Minis-
,. ters van haar Ed, Groot Mog. daar onder begrcepen) ter oor-
j, zaaken van depropoGtien, i?fHJ0Hy?r4W«M,^(fr5i/(;«of Refolutien ,
„ de welke voor dezen zijn gedaan, gegeven ende genomen zul-
,, len werden, tot Iwidbavinge van de tegenwoordige Eegcrin^e , tot Co».
:, fervnüe van de i'rjibeit , oi anderfints den Staat van den Landen
,, aangaande , of wel over ende ten zaake van de executie ende
,, voltnk^ii'iS' van de Refolutie ende Commiflicn byhaarEd.Gr.
1, Mog. genomen of gedeferecrt, met alle het geen daar uit ge-
it volgi is, ende na dcezen tot ccnige tijd«n daar uit zoude ko-
]> men te volgen ,byceniger manieren binnen of buiten den Lan-
,, de van Holland ende Wed- Vrieflmd, byeenige weegen van fai-
,> ten of regten ,tot ceniger tijd wierdc gemokfleert , gtinquieteert ^
itofte befthadigt, ;» lijf of goederen , Kere, Staat ofoffiaea, het zelve
„ zal werden grhouJen ende geconfidereerd , of zuiks regens den
„ Staat en welvaren van 'tgehecle Land ende alle de Ingezcetc-
,, nen van dien gtfchicdcn, ende dien volgende tot gcmctne laft
,, van den Lande van Holland ende Weft-Vricfland zal werden
,, afgeweerd, mitsgaders behoorlijk gereparecrt ende vergoed.
,, zoo ten regarde van de gccnc de vvclkc zoude mogen worden
,, gcmoleltecrt , geinquietcert , of befchadigd, ter zaake ende in
„ voegen als vooren , als mccde ten opzigt ende ten behoeve van
,,ócr zt\vcT Heduwen, Krndcren, eniciaricteEifgauamen, zonder
, dat aan dezelve zal koiincn ob(t».cren ttn'ig laps van tijd of pre-
fcnptic
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 203
„criptic van jaaren omme haare Aftien ende pretenficn dewelke i^<ji'
,ïZy luiden dient halven z.ou(ie niogen hebben te inllitueercn , *^
„ende te vervolgen, alles onder verbant van des gemeeneLands
,» goederen , middelen, ende inkomften, zonder onderfcheit,
„ waar ende hoedanig dezelve zoude mogen weezen. Aldus ge-
„daan ende beflooten in ''sGravcnhage den 19 Jiih des jaars fe[Ticii
Afbonden- drie- en* jesttg. Ende na iterative refumpue finalijk gear-
,,rcfteerd den derden AuguUy daar aan volgende, t' Oiiconden
„dezen, met den groore zcegele van den Lande bevcftigt.
„ Waar van voor de RcspeftivcLeedcnorignecIe exemplaren,
i> opgemaakt ende gedcpefchcert, ook daar van ter G7iff\e van de
,, rcspeétive Hockb regiftrature gedaan zullen worden, om'tal-
„Jcn lijden te mogen dienen , zulks ende daar 't behoord, metde-
„ te hxprcffe verklaring nograns , dat de bovenftaande A&s ofte
,,eenige Ciaufule daar inne vervat, nu nogmaals dircftelijknog
,,indircftelijk zelfs niet by illatic of confequentie geappliceert of
>, gebruikt zal mogen worden , om in kragte van dien haar Ed.
„ Mog. in 't generaal, of ecnige Leeden van dezelve in 't parti-
,, culier .ende vetlminymand anders in regte of daar buiten con-
>, vcnieeren, ofaan te fpi eeken , toteenige vergoedingc of repara-
„ tien over molefteeringcn, inquieteenngen , of bclchadigingen,
„die voor dato dezes zouden mogen zijn gepafl'eertendc voorgc-
„ vallen, ünderftont, Accordeert met de voorfchreevc Refoluti-
„en, ende was onderteekend.
Herb. van Beaumont. ^, ,.
Steld vao»
In 't begin dezer Maand is ook door hem, nevens de andere"" ^^^ "
Heeren gevolmagrigde van haar Ed. Groot Mog. mgebragt , dromlwo^
dat de Leeden der Hooge Overigheit zig met eedcn voortaan pinge. ''
zoude zuiveren, van geen geit, gelchenkcn , ofte iets anders
hoe het ook zoude mogen genoemd worden , voor eenige be-
dieningen , van de hoogfle tot delaagllc, te trekken, volgens
het befluit van den ecrftcn Julji 1651 rp de groote zaal ge- Het geere
nomen , het geen haar Hoog Mog. goetvonden den 8 Julj in befloown^
't werk te ftellcn, ^orj_
De Heer y«ljwg* die in de vergaderingvan haar Ho. Mog.
wegens Stadten Landen deze tijd voorzittende was» wicrdvan
Ge * de
X04 LEEVEN en DOOD van
x66}. dezelve Hecren gevolmagtigJc voorgcfligcn, dat de Proviniie»
,. haar eenmaal zouden verklaaren wegens Je Briitidcnbiirgfe ofte
Zijn Ed. Hoef^z.frfcbe fihuld,\vdkc beftond in hondert duizcnt Rijksdaal-
doec een dtrs, die BrAiideuburg in het jaar i6i6. van haar Hoog Mc
wTe s'het ë^"'^^ °P '"^"'fl hadde genomen , welke hoofd- fom met de
//„'^^!"5_fy, vcrioopcn intreden zeer veel geld beliep, het geen groote
fche fchuld. oneenighcid luflchen de gemeldcn Heer Keurvorll en haar
Hoog Mog. veroorzaakten , volgens het fpreekwoord , /ffH(i «
viieud gTf iiu^kt een vjand , welk verlchil al over twee jaaren van
wegens haar Hoog Mog. in handen van de Heer Johun de
WiTT en andere Heerengevolmagtigdc was geftcld, Dezcvoor-
flag gehoord zijnde, wicrd goed gevonden, dat aan de andere
Troviiiiien affchrift gegeven zouden worden , van het verhaal op
het voorfchrecve omwerp verleend, endc wierden dezelve Prg'
vimien verzogr.zig dies aangaande ten fpoedigfte te willen ver-
klaaren.
„Dit ( j-fgr i<»rf»;4 ) was inderdaad zoo veel gczegt, als gy
Aitzemi „Heeren van de andere Provintien zijt fchuldig, HoU4iid die de
Boek 45. ,, 5telve penningen op u begeerte en geloofwaardigheid heeft te
»g-"057' jjbordc gebragc.daar in behulpfaam te zijn, en doet het nier,
,, ook om weder het Hof wat te agiieeren , of te beroeren , door
, welkers incitaiie ofte ophitzing, Holland geloofde dat haar
„deczc tegenft reeving wierden gemaakt,
Den neegendc heeft den voorzittende Heer 3f«(/>"^'< verklaard ,
hoe hy bevonden had, dat zedert cenige tijd herwaarts, ter ver-
gadering van haar Hoog Mog. vcrfcheide zaaken, waar innc
volgens de heil zaame t/wf van L//frff/jt, geen ovetjiemmin^ phits
hadde, by de mcellc ftcmmc waaren beOootcn, en dat dage-
lijks veel IdJItTfcbrifien en ergerlijke boeken tegens d'cene of d'
andere Proviniie, der zelve Regenten ,ende /ir <ioor/«^/i^y?fgeflag-
tcn , alhier wierden gedrukt , verfprcidende opentlijk vcrkogt,
ilrekkcndc alleen om tufichcn de verecnigde Prumnr» ende Le-
den van dien, wantrouw endeoncenigheeden te verwekken, dat
hy tot voorkomiiige van zodanige onbetaamelijkhciJ cnde ver-
dere wanorden, haar Hoog Mog. in bedenken gaf, Eerjlehjk,^
of alle de leedcn van wat Staat zy zoude mogen zijn, ter ver-
gadering van de Hecren algcraccneStaaten,op volmagt van de
af-
f
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 105-
afzenders verfchijnende, ofte in 't toekomende in zulk een hoe- i^èi\
danigheid zullende verfchijnen , behoorden voor 't ncemen van _
hunne zittingen, by Eedc of t onderfchrijvingejte beloven de waare
Chiifielijke Godsdienfi te zullen handhavenen , en de Unie van Utrecht
met de uitlegging en omflandigheeden van dien , met gemeen
goetvindcn en toellemming , der Vereenigdc Bondgenooten , en-
dc vaftgefteld , te zullen heiliglijk ende in allen haaren deelen
helpen vorderen , nakomen ende onderhouden , zonder te gc-
doogen dat by ymand daar tcgens yetswers gedaan ofte onder-
nomen mogte worden ; alles in gelijkvormigheid van het vter-
(ti-twhiügjle Artifkjl van de voorlchreve Unie ende 't oud gebruik
in haar Hoog Mog. befluit van den veeniendcn Maj v^ftien hon-
den tagüg ende den iz Ocioheïvyfüen-hondert-x.es.entagtig gcgrond-
veft , mitsgaders na 't voorbeeld van den Eedt die de Hoog ge-
melde Leeden op het (luk van hun bevelbrieven voor 't neemen van
deflelfs zittinge gehouden waren te doen. Ten tweede , of haar
Hoog Mog. niet zoude konncngoct vinden, dat by hervatting
de voorgaande Vkccaaten van de Heeren algemeene Staaten op
den vierden May z.efiien-hondert-vieï-en- twintig ,cndc den negen-en
twintigften 'Nol/ember zejlien hondert-vicr- en-veertig,iegcni^t maaken ,
drukken, Inbrengen, Strofen, en verkpopen van Laflerfchriften en
Ergerlijke boeken, uitgegeeven , afgekondigtende vernieuw^d,
ende tegens de overtreedcrs van dien zonder eenige oogluikin-
ge in regtte vervolgt mogte werden : vertrouwende , dat al-
les het zelve zoude llrekken tot diende van deeze landen, en-
deonderhouding van goede ende opregte eenigheid tuflchen de
Vereenigde FrorarifH : waar op bcraadflaagd zijnde , hebben de
andere Ffovintien , 't geen gemeld is, afichrifc van cvergenoomen ^
om in den haaren breeder ovcrwoogen te werden.
„Aitsema x.egt , dat dit alles niet zonder tegens ftrccvencn-
„ de heevige woorden, ook berifpingcgeJchieden, inzonderheid
„ tufichen die van HolUnd en de Stad en Landen. De Heeren van ^* '^*®*,
HolUndtdiar na komende voor te zitten ; hebben den 1 7 weder- fionarisW
om gedrongen op het ft uk van de omkooping otte Corrnptien, 't wiTT
Welk in overleg genoomen zijnde , wierden verzogt ende gevoU word ge:
magtigt de Hetre van Gellicom van Gelderlandt, de Heere ^'^n ^"^'^''^"2*
Merogdft en de Raad-Fenfionarisde iviTTvunUvllMdi van der Ho/tl;. van om^ '
C c } Vankoping.
ao5 LEEVEN en DOOD van
-•^ van Utrecht, Kun vdnVritjldndt, cndc Julfwgd van Stadt en Landen;
*' om voor eerft endc voor af op 't Papier voor te fchrijvcn » een
wijze van Eed, te houden by de Heercn afgezondenen deron-
derlingc Proviitticn, in haar Hoog Mog. Vergadering vcrfchijneo-
de, in gevolge van het bcfluit by de g«mccnc Bondgcnoo-
ten den eerden July z.e(lien-hondcit.ecn-en vijftig op de groote Zaalc
van het Hof van Holland, tcgens het ncemen van Giftenen ^avm
genomen, endc daar van ten ccrllcn veiflag te doen, ook ver-
volgens een ontwerp van een Eedt voor te fchrijvcn voor de
onderlinge Vergadering, bchoorende onder de G^nfr^/iffU, bree-
der in hetroorfchrevcbelluit vermeld; endc daar van mede zo
haaft het mogelijk was vcrflag te doen. De Hccrcn vanZeeUnd
hebben op het bovcnftaande bcfluit zig niet beraadcn, maar
gcbleeven- by haar aanteekeningcn , den d^tjlen dezes op het
voorfchrcve ontwerp gedaan i ende verzogt , dat daar op om-
vrage mogte worden gedaan.
De Hccren van Vtiejland hebben totderzclvcrontlaftingcop
het voorllaande bcfluit , als gcfprooten zijnde uit het voor-
gcflclde en aangcdrongenc van de Hccrcn der Frovintie van
Hoüjnd ende mft-Vriejland, cenigc dagen herwaarts agtervolgens
gedaan , oogenfchynelijk met een byzonder inzigt ten cjnde
den Eedt den eerllen Jiit^ ftjlienhonden-een en vijftig op de groote
2^031 van 't Hof alhier by de gczamcntlijke Bondgcnootcn tc-
gens de o?nkoopii!ge beraamt ende vallgcdcld , als nu naar zijn
gedaante ende inhoud ter uitvoeringc mogte werden gefteld,
ook in gebruik cndc aanmcrkinge gcbragt , verklaard. Ge'ijk zy
Hccrcn gsvolmagtigdcn van FrityZ^in^/ verklaarcn mits dezen, be-
reid te zijn, zig lliptclijk na het voorfchrcve bcfluit te gedra-
gen, met die voorzorg nogtans, dar alle andere zaakcn eg»
ter op de voorfchrcve groote Zjdle by de Hooggemcldc gc-
zamcntlijke Boniigcnootcn vaflgcQtld , als mede de Vnie in ge-
bruik werden gebmgr, dat ook onder den naam van giften en
Gauven mede gereekcnJ ende verfr»an behoorden te werden,
Aüen van Ctfpitains plaatzen ofte Krijgs. ende St.ials.iedieiiingen ; hoe-
danig die ook zou Je mogen zijn, waar mede zig den ecnen of den
anderen Heer mogte komen te verbinden, om d' een of d' andere
aaakc daar door uit te werkcnj en dit alles op behagen vandc Hec-
rca
CORNELIS en JOHAN DE WITT. ao/
ren Staaten haarc Principaattn: vordcrs dat zy Hcercn gevol- i (J^»]
magtigden van VriifUnd vcrftondcn,nadcmaal den vootfchrcvc -
Etdt noit by yemanf zcdcrt den voorfchreve jaarc Stjfien-hondert
ttn.cnv^ftig was volvoerd, veel min in gebruik gcbrogt, dien
volgens niet van mcening vvaaren in het doen van dezelven te
bcvvilligf^H » voor cndc aleer de Hcej en van Holland ter zaakcn
van het i^teuw uitgevotiden voorfcbrift van ^t gebed, de wel gemel-
de Hceren Senaten haarePn»n/'<«4/f» zoude hebben vergenoeging
gedaan, enJt weigering ('t welk niet verhoopt en wicrd ^ zoo
Proteftterden de zelve wegens hunne Primipaalen fOrtfchuld^g te
willen zijn cnde blijven, aan alle ongelcgentheeden ende ver-
wyderingcn, die daar in tijden en wijlen, uit zoude komen
t'ontrtaan.
„ Maar (Legt Afisi}ia)hct is daar voorts by geblecven •, zijnde ook Aitsma "43
„dit gewceft in-dcr-daad niet als retorfwntle verwijlingen: en- ^° g"S'
„de die mceft waaren tegens de Cotrupficn , bevonden dat het '°^ "
„niet altijd zoo effen konde gaan: dat het fomtijdsnootwendig
„was: ende dan kreeg bet de naam van Vtreeimgen ofte Dank:-
„ baarheid, Werdende by de andere Vrovinüe aangemerkt , dat
,, deHeeren van HolUtidt {dit was de yverzugt) zelfs aandeErf-
,, genaamen van den vermaarden Heer de Groot, voor haar
„ eifchen hadden gegeeven Twee Coinfagnïen te Paarde , ende een
„te voet; met verlof om die te mogen vcrkoopcn cnde tot geld
,, te maaken 5 daar van d' eene Compagnie te paarde heeft mo-
„ gen gelden veertig- dniz.entg\i\dtr\ : dat ook aan de nakomelingen
„van de Heer Ungerbeeis waaren lijfrenten gegeeven ter fomma
„ van Ses-en dertig bonden Guldens 's jaars : dat ook die van OldenBar-
,,«fVf/f was vergoeding gedaan : dat ock opbel verkrijgen van 't
tfOctrojt van de Ooft- IndifchcMaatfchappy verfchcide aanmer-
„kelijke fommen waaren vereerd, gelijk in 'topneemen van de
„Rcekeningen was geblceken : ende als daar vunveiflag wierd
,, gedaan, cnde by de andere gtinfidereert tol rejiftutie, dat het by
„ HolUnt zelfs ^f;'\€Td overgenomen ende soort ge fuppnmeert.
„Daar van (zegt dcnztlvcn) tot een voorbeeld wierd byge-
j,brngr 7rkere Reftlutie genomen den 17 '^AUKJry des jaars Sesuen
ifbondctt-twee-en-vijfiig. wannerr het bf fluii rtgens dt Cotruptien op
* > de Croote x,/m/ genomen, nog zeer verfch was , beflaandc hier in ,
das
loS LEEVEN en DOOD van
l66^. ''^^^ ^^ Hcercn Paeist Vetb, en vandtr Holk,, haar Hoog Mog.
' ». gevolmagtigde.agtcrvolgensdcr zei ven Refolutie van den 17
i,Junjf 1649. nevens de Hcercn Jeltingx en de O^H^<t , nageiien
»,hebbcnde de opneeming en lluicinge der eerlte vier jaa-
», rigc Reekeningcn der tweede agtervolging van het Oclroj
,,der Ooft-Indifchc Maatfchappy , in dezelve eerde vier-jarige
„reekeninge ter Kamer van Amprdam haJdcn aangemerkt en
„niet konnen goed keuren , zeekere iwee poften ecnvantipaalfen
„ een van apien duiz.eHd guldens, die tot haar vorderinge van bet gemel-
yyde O^roj , volgens zeekere aantekeninge uitgefchooten zijn;
„ vermits haar Ed, niet en wiften dat die by de Generaltteit \va-
„ ren gcnootcn , endc dat in de zelve Rekeningc gewag ge-
», maakt word, van zekere 25 duifend guldens y 't welk hier voo-
„rens 'c gemeene Land zoude toegekomen hebben ; edog het
„zelve naderhand verkogt 1 en is voorts aan de Kamer van
,, Amjlerdam als aan de anJere gcfchreevcn , dat zy zig aan
„haar Hoog Mog. zoude hebben te verklaarenende bekent te
„maaken, waar de voorfchreeve tipaMf en agtien-dtiifent guldens
„gebleven, ende aan wie dezelve uitgekeerd zijn; alsook wac
^yVereeringen by haar aan eenige Regenten tot het vcrwerveen
tfVerlitnging van het Ociroj' , en in 'topnccmcn van Reekenin-
,,gen, als anderfints zijn gedaan. Gelijk me,!c goedgevonden
„ is , dat , icn aanzien van de 25 duiz.end guldens in de voorgedaa-
„ ne vcrhandclinge, zullen nagezien worden, l'.n hebben de Hce-
,, ren van Holland, deze onverminderd, de voorfz zaake fchriftelijk
„ overgenoomen , om indehaare breedcr bekend te maaken.
Vorder gaande z.egt, dat daar uit afiemeetat is, dat in de regeerin-
ge niet altijd eenderbande Cours is te houden, 't Gemeene beft ende
Reeden vanStnat vereifcben dikjnaals eenige verandering. Anders wier.
den Holland het Rigidum Hone(lum>f«(/<f de weegen der vryhcid
x.ter waargenoomen , die men door de Princelijke regeeting zeer gekrenkt
mg: Inuonderheidt inde jaaren Aglien ende Vijftig- Inde men i.ag
dat veel in de andere Provintien , ende inz.onderbeit de Predicanten
door baar fugtige roorhiddingen voor de Heeren Staaten Generaal ,
ende voor den Heer Prins van Oragnicn, de weg wedtr fcheenen te
baanen tot diergelijke gan^ ', ende tot dien einde de Heeren Staaten
Generaal bevoegde, als inde viorige verklaaringe te üen is\ ende de
Heer Prins als of h^ een Erfregt badde. Het
i
CORNELIS cn JOHAN DE WITT. zo9
Bit eerjle danhebbcnhaar Ed. Groot hlog. gecou'tgeeit ^ ^t andere cm re- j^g;»"'
detien paprende , als geert wederleggingevan noode hebbende : en om baa^ '^
z.elve te tueir te vaz.eehren , hebbeit tok^ bcpoten een hStc van Indem-
niteit uittegevtn , gelijk hier voor en te uen is.
De Oolt-Vricllcheverfchillcnagtervolgden nog met grootcn 9?"^^"*^-
yver, de vijf ten vollen onderrigtc en verbkevene punten die ^-^j^yj^^
in het hooftdeel van het gerigt tlondcn , waren , ^'
1, Wegens de Evocatie of ontbieden der onderdanen uit de
Heei lykjieden.
2. OlCancelier ende Raaden zoo gezament lijkende eenparc-
lijk, als elk in 't by zonder, voor het Hofgcrigt niet bcr
hoorden jHftitiabel of geregtvaardigd te xijn,
j. Van de regtspleging over de volmagtent die van £mWm
voornamcntlijk aangaande.
4.. Van de Evocatie der borgeren , om getuigenis te geven,
j. Raakcnde de Rccognitions ofte Erkentenis-Celderen^ die de Stad
Einbden aan de Vorft fchuldigwas.
Over welke de verfchillcnde zoo lang aan hare Hoog Mog,
hadde geklaagd, tot dat eindelijk de Heer JOHAN de fvlTT , ne-
vens andere Heercngcvolmagtigden vcrzogtwierdindie zaak
te treeden, en met ernft dezelve zoeken by te leggen endeaf
te doen, waar over zijn Ed. meer werk hadde als in zaaken van
veel groofer gewigt en aangelegentheid , dog na verfcheide rei-
zen verllag gedaan te hebben aan haar hoog Mog. is goctge-
vonden , ingevolge van het bcfluit , het jaar te voren genoomen ,
ora de Heeren C<«nr, Stavenijfe, Glmjlray ende GerUcuis, alsge-
volmagtigden van haar Hoog Mog. derwaarts te zenden, om
tot Embden de zaake af te doen.
De Heer R.Aad-Penftotiaris dewlTT^ gelijk gezegthebbclan- ^''"^*
ge tijd wegens het op/lel van 't vonnis ofte beflegting gewerkt elften "
hebbende, is voorgegaan en heeft den Eed volbragr,die dendrie- Eed. ora
en twintigflen Eebruary ftftien honden- een- en-v^ftig, op de grote zaal met Gezan^
van het Hof vaft gcfteld was, voor de Heeren, die van wegen haar Jf" f|l** *'
Hoog Mog. gebruikt worden tot het maken van handelingen *° *'
met Gezanten en andere Staats-amptensren van uitheemlchc
Coningcn» vryeStaatcn, Vorftcn, het geen de voorfchreevc
Heeren gevolmagtigdcn insgelijks voor hua vertrek deden.
Itrjie Btek^, D d Haar "
iio LEEVEN en DOOD van
_jj^. Haar Ed. Groot Mog. de Heercn Staaren van Holland , een
, I. brief uir Z«/<tn(i gekrecgen hebbende i nevens een bygevocgd
Hoüsnd bcfliiit wan dcn ziAi^ju, beantwoorde dezelve op deze wijze,
aan Zee. dat by liaar Ed. Mog de Hecre Staaten van Z«/(<«(i bekrngtigd
'*"'* Y'r ^" aangenaam geweelt was, het gcentuflchcn degcvolmagtig-
di'euine "' ^^ dcr twce Pfonm.T» den 21 September des voorlceden jaars,
van de ZOO op hct (luk van dcgemeene3f'(/2'fif , als op andere gewig-
Frins tigc ziaken gehandeld , vereffend en getekend is, cnde dat dien
volgens de nodige befcheiden daar toe dienende, in behoore-
lijke voegen opgelield, tegens den anderen zonden worden uit-
gewiflélu op voorbeding en vaft vertrouwen , dat alvorens dezcU
vc overlecvering en uitwiflclinge zouden worden gcda?,n , Heerc
Staaten van Holland, zy haar Edele Moogendc geruft-llellinge
zoude verklaaren , dat tot haAt Ed. Groot hloogcnde in hit overleg , dAt in
tjfden ende wijlen ovtr het fiellen van een Capitatn Generaal ter Vergadt.
ring vande gemeene Sondgtnooten aouden mogen worden gehouden , haar
geenfmls z.onien behelpen met het befluit t' ontkennen dat op den voor-
fchreeve Inhoud genomen is den 2^. Janiiary 1Ó57. ende nader op den 2
Mej/daar aanvolgtndehevepgd , tot zulke een uitwerking als dat zy
volgens 'tvoorfchrceve vereffende 'telkens daar toe zouden tre-
den met een vry en engepraocupeert adyijs , en brceder by de mis-
five bekend is. Waar op zy nodig dagtente antwoorden, dat
haar Ed. Groot Mog. als nog van het zelve gevoelen waren
en ook ftaande hielden, maar dat haar Hoog Mog. de zaak
njet verkeerd geliefde op tcncmen,of de woorde van hetvoor-
fchrceve 8 Artijkcl (buiten vermoeden) minder kragt toefchrij-
ven als tot haar Ed. Mog. volkomene gerull-ftellinge in 't ge-
ne dat voorfchreeveis, zouden zijn vercifcht : zoo konden haar
Ed. Groot Mog. onder het wclnecmtn van haar Ed. Mog.
in zulk een onverwagtcn geval niet .tnders oordelen, ofte zy
zouden meer redenen hebben om nader gcruftheid en verzee-
kerheid van haar Ed. Mog. te vcreükhen : te weeren, dat zo
wanneer in tijden en wijlen beraadfliging aangeftcld ende vol-
gens den inhout van het voorfclirccve verdrag vriendelijke
reedcn-wiflclingen tuilchen de beide vrovintien gehouden zou-
de mogen werden, over het aanflellcn of nalaten van een C.i«
ptain GentrAAl over de gczamcntlijkc ürijgbbendcn, van alle
de
CORNELIS en JOHAN DE WITT, 21 1
de Provintietif mitsg^deisvnn een Stadhouder y Gouverneur, Capiicin, jA^'»^
en Adnitratil Generaal, over beide de Prov/w/f», van liaarEd. Mog. ;^ '_,
zeidc, daar toe zal worden getrceden met een rr/ enongep£cu-
feert Adv^s, en dat ten aanzien van het befluit by haar Ed. Mog.
genomen op den 7. Aftgufiy des jaars 1660. tot defovatte van
den Hoog gcdagten Prins van Orangn'ten, zoo tot d'eene ais
tot d' andere der voorfchrceve bedieningen en Ampten, ende
nademaal haar Ed. Groot Mog., zig des niet tegengaande
geruft hielden op de voorgcroeruc haar Ed. Mog. vcrklaringe,
in 'tvoorfchreevc («gf/?f vervat, zoo wilden zy ook billijkheid
vcrwagten , dat haar Ed. Mog. haar mede , onaangezitn het
bygebragte bcfluit van den drie-tn-twintigpn Jarmary Sejlien-
hondert jeeven-en-Yi;ftig , op meergcroerde wederzijdfche verklaa- Enge"cbc
ringe volkomelijk geruit houden zullen , enz. verbon<i-
Wy hebben in het voorlcedcnjaargefchrcevcn van de Vree- ^«kragting
den met Engeland , waar van de bekragting al lang door haar fj[|^""''
Hoog Mog. overgtzonden was» welkers uiiwifleling den 6
jfjwn^y 's namiddags tot £e«(/f« tuflchcn de Heer en geheim- vrankriifcs
Ichrijver Cunius en Morice gefchieden. verbocdbe-
De bekragting van het Verbond met Vr4n\irü\Tiog niet uit- kragtigings
gcwifleld zijnde, wicrde in de zelve tuflchentijd veel zaaken '"*S«''J'^:
van des Conings kant aangeroerd, en wilde veel dingen na
zijn zin hebben, voornamentlijk was het vcrfchil over de aan-
winning van Duinkfïke», hetgeen zijn Majefteit begeerden dat
deczen Staat vry waren zoude » waar over veel wederzijds fchrij-
vens der Gezanten gefchieden : cgter weigerde den Staat het
zelve oraeenige reden die in Aittnia te zien zijn B. 45. P. 115 j.
als ook alle de vrywaringen die den Koning van Vraiikrijk,
van haar Hoog Mog verzogten.
Na dat de Heer Btreel met den Heer de l/o»»e tot PdrjV hun-
ne wederzijdfe gedagten wegens de verfchillen hadden geuit,
ende alles verder afgedaan by voorwerpen van de aanftaandè
te raaakcn lijft over de wederzijdfche vr^wxr/»^;, nevens dcflelfs
inleiding en befluit; zoo heeft de Heer Lknne aap zijn ExceU
Itnüe vcrzogt den 9, Apil aan zijn huis te komen, om de
zaakcn met wederzijdfe vergenoeginge af te doen, het geen
den Gezant JJorff/ niet verzuimde. Daar komende, wierdzeer
D d X heus
xiz LEEVEN en DOOD van
• >■ heufch en vriendelijk van de hlecr Licttne ontbngen, en naco»
■ ^* nige reeden ka^xlinge wicrd debckragtinguitgcwifl'eld, invoc-
^'"~- gen als volgJ. De Heer deVtonne hadde am i\\nlxceUenüe voor
deczen dcbekragring der Cnning overgeleverd, cndezijnMa-
jefteit had de handelingen tot vrywaring aan haar Hoog Mog.
gevergd, cnde heeft doen van de Heer Lmne de lijlle ontfan-
gen , by iicm vcrbeetcrd endfondeneckend.
Den Heer Boreel heeft aldaar mede gcflooten de lijfle der han-
delingen van haar Hoog Mog. en dezelve geteekend, ende
overgeleverd, nevens het oorlpronkelijk befcheid der bekrag-
tinge , wegens den S;aat , van het Verbond endc handc
liogen , het geen hy ook zelfs gcloofwaardigde , volgens den
inhoud der Lijlte. Zoo dat daar een eind van vvierd ge»
maakt, en hebbe den anderen wederzijds gclukwenfingen ge-
daan.
De Trince^e weduwe van Ongmtn wederom eenige niewe be-
wegingen gekrcegcn hebbende, liet niet na van haar Ed.
Groot Mog. met brieven te voorzien, en in dezelve het be-
lang van den jongen Prins van Oragmen aan te bevelen , gelijk
haar Hdogheidt dit jaar dccdopdecze wyze.
Edclc Groot Mogende Heeren.
Brief van A^t"" ify «fw.f ^ andere mei<-voogden van de Princi on\t ^oo«;--o(»«
de Princcs. '*^*'j^ "» hoi>gf\en hebben gtwenft , dat den Ho»g-gemeUe Prins ondet U
fe Groot- Ei- Groot Mog. op:^gtmogte opgetrokl^tn , tn'mdewaare Gereformeerde iZhns-
inoeder telijke Godsdicnil iii rt//t Priiicclijke deugden, endc inde kennis van Hu-
aan deHse- meuren, Rekten, endc Collumeii van dcie Landen, ondcrrigt worden, om-
ren Sratcn me ifio bequnn'n it werden tot Bcdicninge van de Hooge Charges ende cinploi-
van Hol. jen, bs ;^j »;i- L ojfelijl(e Vcor-vadertn iekfeed , ingeiolge van der^dve He:^oliitie va»
Jaiid we- Jtn Vijfcntwintigflen ende Ncgenentwintigftcn September Scflicuhondcrtfes-
gens het tig , etide dat wj uit de volgende [{_efoluiic van U Ed. Groot Mog. :(ljn merkende ,
opzigt ^^f Ji z,elveverRaan niette kpniien afirljkfn van den voel op d' Educatie gr-
over den noowen, ::^oo bebbenivy om \oo een goede :^aak^ niet te veragteren U Ed. Groot
)°"ê^^ A4og. .hy dce:{en willen gedienjltlijk^ ver::^oekjn de voornoemde Educa-
tie van de Prince on:^en Z^ons-:{üoiie door de Hteren daar toe Cedepuiterd ,by
de hand te nemen , verkla.irtnde U Ed- Groot Mog. ten beflen van Hoog-ge-
tnelde Prince dienjli^ ende goed ^uVen vinden , gehjk, «"> ons ool{^ :^ullen ge-
reet houden omme dientbnlvc/i met de voornoemde Heeren Gedeputeerden na-
dtr tti brtcdtr te Conferteren. Getekend
AMELIE P. d'ORANOE.
Deo
CORNELIS en JOHAN DEWITT. zi^
Den Coning van ingeUm fclircef insgelijks een Briet aan ^, ,
haar Ed. Groot Mog. omtrent van een inhoud als dccze,die ^^"3»
haar Ed, Groot Mog. op een en dezelve wijte beantwoorden , en ~~~""~r;
het affchrift daar van door den Raad- Pf»/?o«rfm(ff Milaan haar
Hoogheid de P/inccflc Grootmoeder ter hand deeden Hellen.
Den jongen Prins wierd in deeze tijd veel ongelijk gedaan DeHee»
ten opzigt dat de Coning van r«^f/rf»(/de penningen onder 2ig Jofand»
hield ,die hy zijn Hoogheid fchuldig was. Waar over den Heer ^'/Joekt
van Zuilnbetn, aangeftijft door den HeerRzad-PeuftouarisdemTT, de Heer van
in Aiigujlus den Coning verzogt dezelve te voldoen , ende af ^"Ixhem
te leggen , beftaande in het huwelijks goet , het welk veertig' ^^ Penning
duifent Ponden fierlmgs heVicp , mci óe iniercpn van dkn , fedcrt „f" /a^°'
het jaar 1640, alsook ccnCom van ho»dert-duiz.enti er, tiogdriemattlEngehadte
tagtig- duifent guldens , nevens verfcheide kleine penningen alle '?'"<'""»
met de verloopene Interejfen, en volgens getuigen van zeeker!^'* ^"^^«^
geloofwaardig Heer, beliep het in 't geheel over de tf'Hi'g-maaP^^j^^CchMl'
honden- duiMiid guldens, dog zijn Majefteit nam wederom uitftcldigwai.
door een beleefde brief, verders wierd zijn Hoogheid groote- siegten
lijks beledigt door de Gravinne van ifengbien welke een geding Staat van
van den jongen Prins gewonnen had, die daar op den bedien- ^'P '°"8«1
den van zijn Hoogheid tot rr»/«/ decde aan feggen, dat zy voor ""'"
een geringe prijs zoude aan haar houden de Baronny van Herjial, en
dat zy voort zoude gaan met de gedrukte brieven telaatenaan-
plakken.om de goederen van Hoog-gemeide Pritis , aldaar te doen
verkopen , naraentlijk de vrye Heerlijkheid van Grimbergen , het
hurg-Graitffchap van yintfperpen , de Baronny , Stad en Landen van
Ditfiy Stad en Landen van 5/^/;fw, de Heerlijkheid van iWferfcew,
cndevorders, zooalshet inde aangeplakte brieven breeder te
ïien was. Den dag was op den 8 D«f»;ifr vaftgeftelt, cnnie-
mant quam , om de zelve fchult van de Gravinne van isengbien
den Prince af te houden. De Coning van Spagnien , die gelijk
hier onder zeggen zal ,den Prins een groote lom fcbuldiswas,
had wel bevel gegeven aan deeze Gravin in mindering van des
Princcn rekening te betalen , dog het gefchieden niet, zoo dat
het fcheen als of men alleen daar op uit was, om den Prince
t' eenemaal te ruineeren , zijne goederen tot geringe prijze afhan-
dig te maken, endt^ in zodanige Staat te zetten, dathyonmag-
D d 3 ^ tig
414 LEEVEN en DOOD van
t66^. ^'S zouden werden om iijne onbetaalde fchulden te konnen vol*
- , * doen; de oorzaak van het grootfte quaat , was den Koningvan
Spasniettf die hem zeekere groote fom fchuldig zijnde, verdrie-
telijk van jaar tot jaar uitfteldcn. Hoor hier op , een zecker fchrij-
verdaar hy van zijn vader, hooglofFelijkergcdagtenisfpreckt»
hoe genegen dezelve Prins geweeft was mee Sp4gmen de
Vreede te fluiten, blijkende hier uit: dat de Knuit (die in de
Vrcede-handeling wegens haar Hoog Mogende tot Mmfter Pltni-
potentiaris yffzs) m de jaarc 1646. den if. Anaufijt den Prince
verflag zoude hebben gedaan, ende verzekerd, t&Uunjlcr tot
defleifs (ofte zijn Gemalinnej bezonderc voldoeningtc hebben
bedongen, wel tot over de waarde van f »f//»</iodB«j guldens , 'c
welk indien 'twaaragtig is, ziet men, dat in de gemelde ^föw-
we vreedehAndel'mgen des Prinfen van Oragtiien, zijne voorgewende
ende vernietigde eilTchen ten laften van de Spaanfcbe K.T00D ,
maar gediend hebben tot een dekmantel om door frivole Aclien ,
onder fchijn van handeling te bekomen de Heerlijkheden Ment.
foort, Sevenhcigen en Turnhout y met het Kaftcel ÜAtik van Scboon'
broek^-y als mede nog jaarlijks vermeerderde inkomftcn eeniger
Heerlijkheden.
En hoe zeer het verwiflelen eeniger geringe Heerlijkheden
des Princen van Oragnien hebben geftrekt , om met cenigc
fchoone glimp te bekomen die magtigefterkeStad, cnMétrqui.
Ooreaoke ■^'" '^^^ Bergen op den zjtom ; kan men afmceten , indien men
van de op vvil merken , d;it de Gravin van Hobenfolrn niet hebbende
fchult des van haar Marquifaat willen afftand doen, ende hy onderwijlen
Koniugs komende te overlijden, de voogden des volgende ende nu hecr-
en"anden*^' ^^hende Princen van Ongnijtn in Oüobtr des jaars 1651. uit dien
Princevan hoofden met den Koningc van Hispangnten zijn over een gcko-
ornimen. men. Dat den Prins van Oragniin zoude blijven behouden alle zij-
ne ter wiflelingc bedongene Heernjkheden, ende daar en boven
aan ftonds omfangcn de fomrae van tipeehondcrt-duijend guldens, en
vijf maanden na de tekening des verdrags wederom diic.bendert
duifeiid Guldens, als mede cindehjk nog boven dceze v^f honderd
du'tfend guldens y ccn jaarlijkse rente, viX\tagtig-dm(endG\x\dtr\%\ af
te koopen tegen de penning twintig. Zulks blijkt, dat uitdc-
ZC bcdonge wiffelinge eeniger Heerlijkheden , tegcns het Marqui-
fa4t.
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 21 j
faatfchap van Bergen, gemelde Prins alleen zoude genieten, de i^^a^
waarde van een.en-unnughor.dat duiftnt guldens. ^'
Endc dien volgende is het klaar ( zegt hy vorder ) dat den Co-
nirg van Hifpdngtiieu zeer veel heeft moeten doen , om den zcl-
vcn Prins in het byzonder tot dceze jegenwoordige yreede te
bewecgen; die over veel janren aan Hollar.d, ook zo meenig-
maalen aan den Coningaangebooden geworden en ons zo noot-
zaakelijk was , als die gcduerige en zeer fchaadelijke Bupkerk^e
Zee-roveryen en gcvangeniflen onzer Viflcrycn in zeer grooten
getale voor deze, ende onze uitgeputte enbeladenejfjwdwf/^nog
heeden , bewijzen. Ende indien dus, des niet te min , den onbe-
dagten Leez.er , hier tegen mogte zeggen, dat het een yeder,
ende dien volgende ook de Trtnce ran Oragnie» geoorlcfd enprij-
felijk zy geweeft ; hem die onvoordeelige Vreede te beletten,
ende ook daar na geduerende de Ai«n/?£r/?/;*Vreede-handelinge,
op den Vyand van deezen Staat fecreetclijk voor zijn particu-
lier te bedingen, alle 't gunt hem doenelijk was; zoo gelieve
dezelve aan te merken, dat de Staatenvi^n Rollandende H'eji-vriesm
Und in haar Ed. Groot Mog. Ltduüie des jaars 16^^, van de-
ze zaak gantfch anders fprccken: namentlijk.
„Dat zoo wanneer de Heer K»«« zijnde P/?«(j?orf «rwm van q "* ,
„deezen Staar tot de Muujlcrfe Vreede-handclinge , op lall
,,ende IvfiTudie van den Hooggemelden Heere Prince van
„Oranjen, Hoogloffelijkcr Memorie, buyten kennifle ende
„voorweten van den Staat, de voorgeroerde Trawanten heeft
,, beleid en gcflooten j cgter de zelve was verbonden aan de l«.
„JlruÜien voor hem en andere FlenipotenuariffeK van dezen Staat
„op den 28 Oclober 164;. gearreflecrd ; dat geene fecieten Is-
yfjlrudien zonder voorgaande kennifle van de Heercn Staa-
,, ten van de refpcftivc Previntien, aan de Heeren Extraor-
„dinaris Ambafladcursende Plempot(U!miJ[t)izovder\ moogcn wer-
„den gegeeven ; nogte naar gezonden, endc in cas zulks by
„ d' een of d' andere Provintie ofte yemand anders {Nota ) booven
„vermoeden zoude moogcn werden ondcrleid, ende gepoogd
,,te doen i zy Hccren Extraordinaris Ambafladeuis en l'lenipo-
„<f«/M)»j/f« 'czelven nicc zciudcn moogen aannecmen , maar
i, llraks verwerpen^ ende daar van dadelijk advertentie geeven ,
„aan
xi6 LEEVEN en DOOD van
t66x "*^" ^^^^ Hoog Mog. Endc dat den getnelden Hecredci:««<>
■ ««agtervolgcndc het ói. Artjktl van de voorfchrcvc Inftruöic ,
f, dezelve wel folemneelijk^hidde hefwooren. Waar by de Hoog-
„ gemelde Staaten van Holland en Je mJl-Vritpnd op het 9. Ca-
t, pittel nog voegen.
,,§.8. Dat haar Hoog Mogende ende de rcfpeólive Provin-
„tien ontwijftelijk nog ten vollen bekend was, met hoedanigc
,) zorgvuldigheid van weegen den Staat allenthalve is gevigileerr,
„dat in alle plaatzen, cgeene uitgezonderd, die by Traólaat
,1 van Vrcede met den Koning van Spanjcn te maaken , aan
>, dezen Staat zoude mogen werden bedongen , de Sauveraine dif.
t>fofttie over't ftuk van Religie aan hare Hoog Mog. zoude mogen
,, werden gecedeerd ofte verblijven, ende door hoe ferieufe en-
fjdeexprefle ordres, de voorfchreeve Hoog Mog. Chriflelijkc
jjintcntic de opgemelde Hecren extraordinaris Ambafladeurs
,) ende Plenipotentiarifcn , 'ende confequcntelijk tr.e Je den meer-
„gemelden Hecre de Kn««/, was aanbevoolen. Ende niet te
,1 mm zullen haare Hoog Mog. ende de refpcftive Provintien
„ bevinden , in 't voorlchrccve Tractaat van den 8. Jurtudry 1 647.
,)by den zelve Heere de Knuit in naame van meer hooggcmel-
„de Hoogheid expreflelijk overgegecven ende toegeftaan te
„zijn, dat in alle de plaatfen die by 't opgemelde Traélaatofta
,,aan de zelve zijne Hoogheid, ofte aan de Hooggemeldc Vrou*
„wc Princejfe van Oratijen werden gecedeerd ende toegevoegd,
„de Rooms Cathol^ke Religit zoude werden gemainteneerd, alsde
,, zelve was ten tijde van 't fluiten van 't voorfchreeve Tradaat ;
,t mitsgaders de Geeflel^ken in haare goederen , fundicn , vrije
,,oeffcning«n ende immuniteiten,
f> 5. 9. Daar by dan immers ten regarde van de Stad van Set.
t,venbergen alleen (boeven ende bchalven den vordcre plaatfen
,» in 't voorfchreeve Tradaat uitgedrukt) als zijnde de zelve
>, Stad binnen de Provintie van Holland ende onder 't Sou-
,, verain gebied van haar Ed. Groot Mog. gelegen , vry mcer-
„der aan den Koning van Spanjen overgegeven wierde, als
„by de aiSte van Seclujie aan Hooggemeldc Heere rmtilor isgc-
}, daan.
tl $. 10. Zijnde ongetwijfeld dut het vaardi^U effeüe vdtt de Sou.
veraini.
CORNELIS en JOHAN DE WITT. xi;
y,verAimteil is de vr^e difpofitie over 'tfluJ^van de Religie ^ de welke t/'/Cj'
,,by 'c voorfchreeve Traélaat zoo verre als de voorfchreeve is, f*
,, geabdiceerï , ende aan den Koning van Spanjen overgege-
„ven word.
,,§. II. Behalvcn dar de voorfchreeve overgifte ook is ge- Beloofd
„daan, by, otre van wegen die eeene, aan de welke dien aan- "" '!''"
„gaande geen dispohtie ter Waereld en was compctcrcnde , en- y^„ spanje»
„de dat zulks haar Ed, Groot Mog. door de voorfchreeve Con- de Roomfs
„traótanten zoo veel in haar was. fccrctclijk ende buiten hare R-'=''g'«. ''"•
jjkennifle, wierden geprivcert van zoo fenfibelen gedeelte van ^a'a'ïitn'tc
„hare Souverainiteit, &c. ra"imi"e-
,,§• 13. Daar door dan ook is geoccafionéerd, dat of wel ren, ook
„haar Ed. Groot Mog naderhand kennifle bekomen hebben- 'o Holland?
„de van den innchouden, van 't voorfchreeve particulier Trac-
„taat , exprenciijk hebben gedenunciecrd haar de voorge-
,, roerde onlijdelijke jiipuUtie, ten reguarde van de oefteninge
„der voorfchreeve Religie binnen Sevenbergetiy daar innc influc-
„ rende, niet en willen onderwerpen; egter nogtans de zelve
„daar door in vcele fwaare inconvenienten zijn vervallen.
Ende eindelijk zeggen meer-hooggemelde HcQttn State» v^n
Holland ende n'ejl-VTi(jUnd:
„§. 15. Dat zoo notablen gedeelte van haare Hoogheid ende
,iGeregtigbeid, als in de V)je dispo[itie over 't (luk van de Religie
„binnen alle limiten , buiten haar weeren , en door dicgeene
„die daar toe egeene de minfle magt ofte qualittit hadde,
„zonder cenige apparente oorzake, aan den Koning van Span-
,,jen was overgege ven, &c.
„Zulks (zegt hy) immers onwederfpreckelijk blijkt, dat van
,, weegen onzen gemelden Capitein Generaal en Stadiwader , door
,,dcze zijne geheime vreede handelinge eigen voordeel, ook
„tot nadeel van Holland, is bedongen, ende de vreede we-
„derhouden geworden,
Hy heeft hiervan zoo driftig kunnen fchrijven als 't hem
geliefde •, egter kan ik aan toonen met Aitsma, dat de zaaken
van zijn Hoogheid den jongen Prins van Oragnien al van 't jaar
1657 af zeer flcgc gcftaan hebben, die tot dit jaar toe nog
niet verbeetcrd waren: zeggende; „Ondertuflchen ftondcn de .
„finantitn vanden Hcere rr/Bw fober, zijnde zeer beladen u^',"?*
ti8 LEEVEN en DOOD van
1663. «> nici fchulden ; van de goederen uit Bourgandicn quara zeer
, ,, weinig: Oragnicn korte en trok meer als het gaf , degoedercn
,« hier in 't Land , waren zeer befwaad , met Hyfoueken , de Co-
)i ninklijke Princenë genoor een Douariert van hondert vijftig-
„duifent guldens: de Pnncefl'e Grootmoeder desgelijks met de
„Pnnceflen, omtrent vijftig dtitftiii guldens. Tot voldocninge van
„het vonnis, ten voordele van de Gravin van r^ngf» zoude lig-
jjtelijk een Miliocn weg gaan. In fomma men fprak zeer van
„dat de Prins zoude beginnen te klangen over moeder ende
,, grootmoeders lang leevcn» filius ante dtcm, of dat zijne Legiti-
t,nu wierd opgeflokt; zoo dat de wedcrkomfteder Koninglijkc
,, Princes,die by haar broeder den Coning te £r«^^« was , nodig
„gcwecfl zoude zijn.
De Raad ^Lijn Ed, nu tien jaarcn het hoogc Ampt van Raad- P«)/?o«4r«
Penfionaris vanHoll.fnd cn TVeft.Vueflatid , enz. bediend hebbende, wicrdden
deWiTT i^septembet van haar Éd. Groot Mog. verzegt in de zelfde bc-
soTtzii"' ^'^"'"8 f^ agtervolgen, het geen zijn Ed. toeftondop devol-
bedienin- ^endc voorwaarden.
gent'agter. Saturdag dtu isSqtmher 1663.
DT M r^cn Penfionaris deu'lTT opdenagt-en-twintigflen j'"'/ laaft
fatievan" »> IceJen tot bcklccding van het Raad- Penfionaris-ampt van
den Eed. „ Je Lande van HoUand ende mfi Vriejland by continuatie gecli-
•ftevanln- „ petrc ende gecommitteert, hebbende vermogens haar Ed.
HaTrTi" M^^'roor Mog. Relolutic ten zelve dagegenomen, ecnkecrgc-
Groot Mog. >> dnan naar Dordregt , om me aldaar over de voorfchrcevezaakc
daar op van ,, te conrirucercn cn confultercn met de Hcercn Burgermcc-
deHove „(Kr, cn anderc Regeerders der zelver5/ffrf* zijne Principalen ,
v'en"^^^^ ,1 m wiens E*rf, dicnlf ende pligt hy zigwas bevindende, hccfc
„ aan haar Ed. Groot Mog. verklaard gerefolvcerd te weezen de
„ voorlchreeve funótie wederom aan je neemcn, op den zei-
,,ven voer, ende onder gelijke Conditicni als hy de jongft
„verloopene vijf jaarcn, de zelve funótie bekleed badde, met
,, byvocginge, dat de Hceren van den Üut-Raade der Stad
„ D(?r(/rf^r voornoemd , hadden verleend ende gedaan dcpefchcc-
„rcn gelijke aftc van dispenfatic, mutttis mutandis als haar Ed.
„ Agtbarc voor dezen aan hem hadden geaccordeerd , ic wee-
len.
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 119
„ten, voor den tijd dat hy de meergeroerde funftie zoudebe- 166^
„ kleedcn, cnde vorder ofte langcrmct ; waar op gedelibereerd _J
„ zijnde > hebben haar Ed. Groot Mog. als nog , geli-jk voor
„ dcezen , contentement genomen in de voorfchreve A6te van
„ Difpeniatie van die van de Oud - Raade van Dordrcgt voor-
„noemd, ende voorts verllaan ende verklaard , dat door de
„voorgeroerde, weder inkiczinge voor gecontinueerd ende ge-
,>renovcerd gehouden werden de Aden , zoo van Indemni-
,,teit, als omme by expiratie ofte veriaatinge van zijne dienftj
,,in een van beide de Hoven van j?'//?/f« te mogen ftffieneemen,
„hier voorcns t' zijnen behoeve gedcpcchcerd , zulks als deze!-
„vc in voorgaande Notulen onder dattes rcfptétive den een en-
f,dertigjlen Julj des jaars 16^5, van vpoorde lot woorde ftaan
,, geinicreerd 5 ende heeft daar op vervolgens de voor(chreeve
^lïüiid-VetifiotiAÜi DE W'/rr, in de Vergadering wederom ver-
„ fchecnen zijnde, aanflonds geprefteerd, den gewoonelijken
„Eed van zuivering op 't Formulier, begreepen m haar Ed.
„Groot Mog Relüluiie van den 24 Vehniarj des jaars 1Ó56;
„ook daar benevens gedaan den behoorlijken Eed op zijne
„Commiflie, ende Inltrudlie tot het meergeroerde Ampii den
,,vyf-entwintt£>!(ti jfw// iaatftleden op nieuws gearrefteert, zijn-
,,dc alzüo wederom in deaflueele Bedieninge van 't voorfchre-
„ve Kanó-Penftonaris Ampt gefteld» ende getreeden.
Wat zijn Narigtinge betreft, die was gelijk te zien is in
in den jaare 165^, uitgezonderd eenige kleine veranderingen:
zo dat my onnodig dunkt, den Leezer met zulke grootelt uk-
ken op te houden.
1 6 64'.
Agste Hoof d-S tuk.
DE Hceren Staaten der vcreenigdc Nederlanden befloo- ,^.^^f"
ten m dit jaar eenigcgevolmagtigde met onderrigtmgenvvixT ge-
naar de Provimievan Zeelandie zenden , verzoekende ten dien cinóc volmagtig-
de Heer Brakfl, JOHAN de jvlTTyBoelensliojeren de gcheimfchrij- <i'^ wegens
ver de Wilt, om met de Heeren Staaten der zelve Frovmtie in |jj"g"°°^
C<i«/<rf«»>tekoomen, tér ƒnf als breder in haar HoogMog.be ^ed^d.
Ee 1 üuic
ixo LEEVEN en DOOD van
1664.. ^'^'^ *^'" ^^'^ '9 J"^J' '^^° ^" ^J J^""-'' '^'^sjaars i6ó4encenigc
, andere meer, welke Heeren gevolmagtigden den 10 Sepiember
uit 's Grarenhaa^e derwaarts vertrokken, komende den 15 der
zelve maand tot Middelburg en den ly. weder 'm''s GravefibA4gen ^
cndc hebben aan haar Hoog Mog den 50 hun verfliig ovcrge-
Doet den jgg^,^i.j pctcckend van '^OHAN de filTT ,J.vanBodens,W,Roi.
bcr rtrflag. ^''' j Dand de H'iU , hier by voegende de
Poinften van deliberatie defluercnde uit het Rappott
by de Heeren haar Hoog Mog. Gecommitteer-
den weder gekcert uit Zeeland , gedaan 3 o Sep-
tember 1ÓÓ4,
De Poine^ CErftelijk, op 't befchrijven van Gedeputeerden uit alle de Collcgien
ten van de- l-'ter Admiraaliteit , ende alle de commitc generaals omme eenparig vaft
überatie te (lellen de pradijquc van de bevvulk Ampliatic op voorgaande Placca-
voor dezel- ten tot beneficie van het middel der Convoycn , gcarrclleert den zo üc-
!^ï tober 1661.
II.
Item op 't Amneftceren , Publicccrcn cndc Praftifeeren van't Placaat tot
zuiveringc der Binnelantse palicpoortcn geformecrtin Mey ifijy.
Op 't revidecren, dreiïceren ende Introduceeren van de geprojecteerde
nieuwe Lijfte der gemeene middelen in Dtctmhtr 1660 ter vergadering
van Haar Hoog Mog. geleverd.
IV.
Of inde ïelvc eenige exemptie van belaftinge zal werden gefield , ten
opfigt van de Koopmanfchappen langens de rivieren in komende ofte
uit gaande.
V.
Of dienflig ïoude weezen het VerhoAcmen der koopmanfchappen , g.ian-
de of komende naar of van Brahand ende VlaMdertn in de refpeótive
Vlooten ende op den ouden voet te herdcllcn. Ende in cas van ja, op de
ordre te houden in 't vilitceren en expediccrcn der Scheepen cndc goe-
deren , en op de judicatic in cas van frauden , met de gevolge en aan-
klccven van dien.
VI.
Of niet den Koning van Spagnicn gedisponeerd zoude konncn worden,
tot het prcfteercn van de beloofde Egalisatie der vlaamfchc Huavcn en
met
CORNELIS en JOHAN DE WITT. iii
met die van deczcn Staat, in bclaftiiig volgens het Traöaat vanvrcedc, l66^
Aiticul Vijftien. .
VII.
Op de wecringe van de fluykcrijc tot Brtda., Bergen-ep:!^oom, cndc al-
le andere plaatfen van dicrgelijken nntuurc daar de goederen Ptr <•ƒ?« Frau-
daleufclijk worden ingebragt ofte uitgevoerd, door misbruik van dcor-
dinarii beurt ofte Vecricheepen , tot een gciieel ander oogmerk van de
rechcrchen of'tligten van binnelandfc Paffepoorten geëximeert.
Vin.
Op 't weeren cnde regulcercn van dispenfatie in den ophef der geme-
ne middelen , die gcklaagt worden zomtijds by 't een of 't ander Col-
Icgie ter Admiraaliteit in 't byzonder te gefchieden, buyten kenniflc van
haar Hoog Mog.
IX.
Op 't Continuceren , affchaffen , of regukeren vanden ophef der Laft-
gelden op de Schepen , van yder reyze die zy doen , daar in groote in-
egalitcit en verval word gevonden , geen proportie van de nuttigheit en
de laft word geoordeeld als voorgegeven word.
Ji.
Op de middelen daardoor het Collegieter Admiraliteit in X^telanden
de alle de andere geholpen zouden konnen worden , aandc agterftallen,
der defcdueufe Provinticn inde gedragen Confenten, volgens de rcfpec-
tive Staatcn in de jaare i65o overgeleeverd , met de vermeerdering ofte
vermindering zeedcrt gevallen.
XL
Op de admiiTic van de Heer Danicl Ockers als raad ter Admiraliteit
in 't Collegie in Wcji-Vriefland ende 't Noorder quartier , ingevolge van
de Commiffie daar toe verleend , endc fucceffive refolutie dien aangaan-
de genomen.
XII.
Endc eyndelijk , op het zenden van fecours naar de kufl van Africa
ende Cnhwa om het Intreft van dezen Sta^t in die gcweften te mainte-
nceren en Conferveercn , tegens de gewelddadigheit der EngeUchc
Natie.
Tn dcnbeginne van ditjiarontfongen haar Hoog Mog. ook een
Brief- van den Hertog van Holfiein Gottorfy van den i6 Oclober
in het voorgaande jaar , uit Cottorf gsfchrccv ca : inhoudende, dat
2ijne Furllelijke DoorlugtigheiJs Broeder Ati^tijlns FredeTik.,Com
adjutor des Stilts Luhi\&c. zig in 'sCravenhange ophield, welke
verzogtjdat hy eenige zaakcn.Gjn belang raakende.aan haar Hoog
Mog. mogte voordragen) en is vervolgens ter Vergadering ze-
Ee 3 ker
ixt LEEVENcnDOOD ran
1664. l^cr gefchrifc geleezen van den hoog gcmelden Heer AuguJiut
^'_ Fredenk , behelzende: Dat i.tjn Doorlugügheid wenfchte ten nader
Travaat vm Commercie en Havigatii met haar Hoog Mog, aantegaan-^
en dew^l z.ijne Landen tufchen de Noorder-kroonen waaren leggende , on-
deriporpen 'pijnde in Ooilogs-t^den van d' eene ende andere Kroon aange-
daan en overvallen te worden, z.^n Gemelde Furjlelijke Doorl.verz.ogte ^de-
fp^l bji in het Traftaat fttlfwijgend gejlooten was , dat z.ijne Vorjlcndom-
ment Landen en Lu/den inde Guarantie der Noorder-kroonen, ah nog
ujtdru%elijk. mogten bevat ende ingejlooten worden , ofte dat tujfchen bei-
„ de een bewndere en fpeciaale Aclie van Guarantie tot dien einde mog»
Johandc te opgeregt worden . enz. Welke in handen wierd gefteld van do
WITT Hceren Humns , Merode, Raad-Penfmaris DE mri , Rej/gersberg ,
wortgc'^ Vander Hooll^, Haren, Midert ende Gerluins, om te zien, ondcr-
[ndewken ''ockcn , ende verflag daar van te doen. Het welk hier volgt,
ran Hol- Den Raad- Pfn/ﻫ4m heeft ter Vergadcringc gerapporteert de
ftein. ConfiJcraticn en 'tadvijs van haar lid. Gioot Mog. Gedcpu-
Zijn ver» teerden tot de zaaken van Deenemarken, hebben ingevolge ende
fl»S» tot voldoeninge van de zelvcr twee diftinfte Relolutie Com-
miflbriaal in datis refpeótivc, den twintigften Maart laallleedcn,
en den t.esden dezer loopende Maand geëxamineert ende ovcr-
woogen zeekere Memorie, by den Heer Augujlus Fredenk^Coid-
jutor des Stits Lubek. enz, broeder van de Heer Hertog van
Holflein zzn haar Hoog Mog gepresenteerd, houdende verzoek ,
ten einde haare Hoog Mog het Traélaat tuflchen de Conin-
gen van Sweeden en Deenemarken ]on^(i gcflooten, ende fpeci-
aiijk d' Artijkelcn van 't zelve Traélaat concernecrendc , de in-
tereflen van den Hoog. Gemelde Heer Hertog zoude gelieven
te ^fMrfn</f<rrir«, mitsgaders nog zeekere Miflïve, van de Raaden
ter Admiraliteit tot Amfterdam aan haar Hoog Mog. gefchree-
ven den feven-en-twintiglten Maart voornoemd , meteenige bylage
daar nevens gevoegd, houdende der zelver berigt, ende Ad-
vijs ter requclitie van haare Hoog Mog. op de voorfchrevc
Memorie genoomen ; waar op gedelibereerd zijnde, is goet ge-
vonden, ende verllaan , dat van weegen haar Ed. Groot Mog,
ter Generaliteit de zaaken daar hccncn zullen worden gediri-
geerr, ten einde de Heer Prefident de Be^e, alhier aan weezen,
de Minifter van den Hooggemelde Heer Hertog, uit de naame
van
I
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 123
van haar Hoog Mog. gefundeerd moge worden, of de telven i6£/^
Heer Hertog zijn Meellcr gedifponeerd zy om aan haar Hoog
Mog. tot vorderinge van het voorlchreve verzoek te beloo-
ven ende te prefteeren, dat delngezcetenenende onderdaancn
van deeze verecnigdeNederlandfchePromr/^M, handelende cndc
trafiqucerende op de haavenen cnde plaatzen, onder zijn ge-
bied reforteercnde, aldaar nog in 't uitgaan , nóg in 't inkomen
ecnige meerder ofte hooger Tollen , Convoyen, ofte andere
Impohtien over haare Scheepen, waren ende Coopmanfchap-
pcn zullen betaalen dan de eigen Ingezeetcncn. Dat mede de
voorfchrevc tollen, Convoyen ende andere Impofiiien , alzo
geregulccrt wecfende , over de Ingezeetenen endeonderdaanen
van de gemelde Geünieerde Provimien noit zullen mogen wor-
den verhoogt ofte befwaard , dtin met voorgaande Advijs ende be-
williging van haar Hoog Mog. ende emdelijk of hy Heer Her-
tog voornoemd , zig reciproijuelijk. mede zoude willen verbinden
tot gtiarantie van het voorfchreeve Tra6laat tufl'chen de Sipeedtn
en Deenemarken, als voorcn gemaakt, in 't geheel ende van al-
le de Artijkelen , van 't zelve, om in cas van Contraventien
gerepareert, en diergelijk voor 't toekomende ten beften, ge-
prevenieert mogen werden , om daar op het gercquireerde e-
clairciflement ontfangcn, ende daar van alhier ter Vergadering
ropport gedaan zijnde, als dan nader op 't voorgaande verzoek ten
Prmcipaalco te werden gerefolveerd , zulks alsnaexigentievan
zaaken bevonden zal werden te behoorcn.
Haar Hoog Mog. hebben zig hier na gefchikt , ende is fulks
tot antwoord gcgeevcn ; zedert die tijd is hier omtrent niet
zonderlings gevolgt,
Den eerflen Isovember wierd de Heer JOHAN de iviTT ne- Zijn Ed,'
vens deHeeren Marmus van Crommotr cnóc SicUas Cann, wegens wortge.
haar Hoog Mog. de Heercn algemeene Staaren der Vereenig- '^°'^'""^,
de Nederhnicn gefommttteerd, aan de Heercn Staaten van Overjjfel, Qeijjerlant
ende vervolgens aan de Heercn Staaten van Gelderland en Zut- enz.
phen, waar opzijn Ed. naden ]itd gedaan, vo]gcrishetbejluit van de
jaare 1651 den zi AugtiJ{)',cnde éichcït genomen te hebben,vertrok
den derden November uit 'sGravenhaage over AmHerdam , met het
Jagt van de Admiraliteit aldaar > en quamen den 5 deezer in de
nagt
114 LEEVEN en DOOD van .
t66^ nagt tot Deventer. DcsanJercn daags, zijnie den z.efden , ver-
'^'^ (laan hebbende , dac de Heerea Scaaten van Overj/jfel van dien
K-ointtoc voormiddag (cheiden zouJen , endc niet en zouden by den
Pcreater. anderen blijven, dan alleenig op het voorwerp van hunne be-
veelen; dage hy nodig hun voarllel ingefchrifc te vervaardigen,
en daartoe, voor dat den dsgaanquam , opgeftaan zijnde, heeft
. het zelve gereed gemaakt.
Ten elf uiren wierden de Heercn Gevolmagtigdcn met twee
Coecfen opgehaald, endenaar het Stadhuis geleid, om met
haar Ed. Mog. de Scaaten van Overjiljel voornoemJ, te vergaderen,
zy wierden geplaaill regt tegen over de voorzittende Heer
aan tafel , ydcr op een armftoei, ende na dat de wederzijdze
Hoftelijkhecden gcpleegt waaren , hebben zy dezelve gcloof-
brief ovcrgeleeverd , de welke geleezen zijnde, deed de Heer
JOHAN de fVlTT een (chooneaanfpraak, leverende dezelve na-
derhand by gefchrifc over , en was omtrent van dcezen in-
houd.
Reden vao Dat EtigeUnd door quaad ingeeven een groot getal Oorlog,
eiju EJ. Schepen uitruflen , en door d- opgeraapte kl.igten , gemengd
f"'.' met dreigingen, voor va(l gehouden wierd, op onze Staat ge-
munt te zijn ; dat den Coning zoo veel jaren bezig gcwecfl:
was, met de beuzelagtigen Eifch van twee Scheepen, gcnaamt
de BoH Efperaiue, en de Bon Avontare, welke zonneklaar konde
aangetoond worden , dat zy daar een onregtvaardigen Eifch
op deeden ; dat zy de woorden Lttem inceptam profequ: in 't laat-
lle verbond gcllcld , omkeerden en na haar belang uitleiden ;
en daar en boven zig niet hebben onifien , van zonder ecnigc
de minlte redenen , vm den Staat te overweldigen, endever-
meeftercn het Fort St. Andrics gcnmni , gelegen op de Rivier
deGainbt.t, de Forten aan Cabo l'erde , en dat van C4bo Cors-, als
ook de Colonic aan Je MaiitbaiiMes , de Stadt Kieuw Awflerdjtn,
met den afhang van dien, en zoo geheel Nieuw Nedetlandt. Uit
alle welke zaaken zy Hceren Gcvolmigtigden verzogten, een
buiten gcwoonc tocrullinge ter zee, om in (laat te zijn van de
geweld-daaJen tegen te gaan ; Eerftclijk onder de Luitenant-
Admiraal de Heer van fVjjfeiu.tr in de jo Scheepen , ende nog
te onderhouden op de MiddclUndfcbc zee, tot befcherming der
Koophandel van dcczcn Staat, tegens de BarbarilcheZce-rove-
rycn,
CORNELIS en JOHAN DE WITT. xt^
rycn , onder den Vice- Admiraal de Rtipei , een getal van i8 x66±
Scheepen; en om de Engel Ichen op de Cuften van Guinea. alle ^'_
verdrukkingen aon de Ingezeeten deezer Stadt gedaan, at te
weeren , een aantal van tien kloeke fchcepen, onder den Com-
mandtui J.iu va» CawpeH , welke alle zeilreeJe lagen. Vorders
hadden haar Hoog Mog, beflootenioni nog een aantal van iz
Oorlog fcheepen te doen toerullcn, binnen veertien dagen ge-
reed te maaken , ende in zee te brengen. Om met de magt
van £»?Wj«(i gelijk te zijn, hadden haar Hoog Mogende goct
gevonden een getal van iS of 14 fwaare Scheepen aan te bou-
wen , in de plaats van de verongelukte en verouderde, en nog
jaarlijks eenige nieuwe te doen maken, om altoos bequaamc
fcheepen in zee te houden, dat om de defertie ende gebrek van
ervareboots-volk haar E,d. Mog. voorgtflaagen wicrd , vange-
duerigeen^cff^rf^/Matrofen in dicnft te houden» en dewijl haar
Ed. Mog. de Heeren Raden ter Admiraliteit klaagden dat hare
finantie uitgeput, goctgevonden was, waaren ook eer (l een petitie te
doen door den Raad van Staaten van tien-waal honden duifetit guU
dens, tot verval van de tocrufting, van dertig Scheepenhoven gc-
meld , ommedie drie Maanden in Zee te konnenonderhguden,
ende langer daar biy vende haar Edtle Mog. wel konde begrij-
pen, dat men grooter pom zoude moeten hebben: en tot ver-
val van de toerulling ende overzending van Krijgs-volk na de
kuften Africa en Guinot Ses-ntaal bondert-duifent guldens; ende om
den aanbouw van nog 24 nieuwe Oorlogs-Scheepen , mitsgaders
om zoo grooten meenigten van Canon, Majlcn, Zeilen., An-
kers, en voTdethchotdeniekoopentwee Milioeningitldens ; tot ver-
valen onkoften van den Raad van Staten, nog een van vijftien
hendert-dttifent guldens; gelijk by alle depfrirw; , haar Hoog Mog.
toegezonden, breedcrtezien was: op al het welk met getwij-
feld wierd , of zy zoude nevens de andere Provintse, haar ge-
deelten inbrengen ; daar nevens nog een voorllel om een een-
parige ophef en verpagtinge te verzoeken van 't Gro}fter-geld
op de tpijnen en Az.ijuen , om de zelve inkomften te btlUe-
dcn tot het aanbouwen jaarlijks van zoo veel niewe Oor-
log-Scheepen als daar uit konnen vallen. Da de Jdniira.
liteit verklaard heeft geen dienft aan den Staat te konnen
EerpBoek. F f doen,
ii6 LEEVEN en DOOD van
doen, of moellcn te rpocdigdc verzien worde ni
fom penningen. Want zcy de Heer JobatidelVllT , Ec
ren met woorden worden geen z.akkfn gevuld of fchuld betaald, viaar nut
wo"rden^ klinkjnd geld ; de staaken van de Staat z.^n niet jLonder geld bjidenande.
vanzija ren te houden \ Pecunia nervis beWi: x^oo dat baar Hoog Mog, onsniel
Edelen. alleen lafl gegeven hebhen van haar Ed Mog. de fpoedighetd van de feii'
tie op te brengen , maar ook die te z.uiveren ende voldoen » met een B'écl
fourniffement , nevens de voorige agterflaüen , en of haar Ed. Mog. ora
zig eeniger maten 't ontladen , niet goet zoude vinden vaneen
ttpee-hondertfitn penning'wMt^tWcn ^c\\]k de andere Peovtntten dee-
den. Als ook haar Ed. Mog. Gedeputeerden ter Vergadering van
haar Hoog Mog. te volmagtigen /«frf«/«w van verderef f r//ifn te
confenteeren, naar dat de nood van zaken zal komen te gedra-
gen , om dat de Provintien van grooter quote te fpoediger kon-
den bequaam zijn, metgereede gelden de Landen by tefprin-
gen.
Deventer den 27 OHober 1664: en tras getekent.
JoHAN de WiTT, M. van Cromom.
Zijn Ed.
"-Th'^d'"'' ^"'^^ fchikten zig dit jaar tot een Oorlog met Engeland.
iniitr. Ziijn MajeÜeit , de groote vriendfchjpdcr Nederlanders vergce-
ten hebbende, deed in Ooft-en Wcft. Indien alle ongcrcgtig-
heden, door 't nemen van Steeden en llerkrens, zoo dat zijn
Ed. de mceöc tijd van dit jaar doorbragt met ontalbarc ge-
Ichriften en brieven op te ftellcn.en den Gezant Douwntng de
regt matigheid van den Staat wel te doen begrijpen, gelijk bre-
der by Aitsma in zijn 44, en 45- boek is te zien.
Op de klagten die in 't laaft van 'c jaar quamen , dat de
Ingeljche alle Scheepen der Nederlanders aanhaalden enopbrng-
ten, wierd goedgevonden, de Hceren van de Admiraliteit het
zelve bekend te maken , en te verzoeken van al het boots-
volkniit af te d;nkcn, maar dezelve nevens de Scheepen met
het gcenc daar toe behoorde , nog by een te houden tot nader be-
vel.
Den I I December wierd door hiir Hoog Mog. aan de Hee-
ren van de Admiraliteit g'.{i:hicvin , van ccnige ligtc en wel be-
zeilde
CORNELIS en JOHAN DE WITT. ^^J
leilde Fregatten klaar te maakcn , om op de Noord-kurten van x^j
EngfUnd ot elders te kruiden , en verbooden van met geen Sche- .^__1
pen door het Canaal te zeilen, en nimant uit de ttcgaaren ie Toebereid,
iaatcn, dan die haar vaart rf^r^r En^eimd om ^ of andeifintsOolt- lelstegem
ofte Noordwaans namen, daar nevens verzogten zy,d:u haar Ed. ^^ Engel-
Mog. geen byzondere Scheepen zonder kennis van haar Hoog ^^J'"*"
Mog. zoude laaien vertrekken die fVn7ijy?«j^i^f«^f/?/;tfr, ofte daar
en boven konde voeren, om dezelve des nootszijndc te konnen
koopcn ofte huurcn; als ook de fpoedge voortzetting van de
bevoolene aanbotitp der bcwuftc vier-entvvintig Scheepen.
Haar Hoog Mog. vonden raadzaam een vloot van fes ck-
ttvintii Scheepen in Zee te zcnde, welke binnen de melinge
op 't llukke zig te zaamen zoude voegen, om haar hoog Mog.
beveelen nader aftewagten , waarover, by voorraad, de Heer
Cornelis Evetts y tot bevelhebber wierd aangeftcld.
Uit eenige bezettingen wierd Paarde-volk ontboden , om «4
de Helder, Beverwijk,, Woonwijken' s Gravenhaagcn te trekken, als
ook eenig voet-volk om den Bricl, 's Gravenhaage», Ameland , Swol
en Texel te vcrflrekken , en in Zeeland zond men eenige krijgs-
benden in Brotiwersbaaven , Zmikz.ee en Cafaut, daar en boven
was beflootenyder Co«;prf^n?c met vijfentwintig man te vermeer-
deren , en zoo haaft het doendelijk was het Regiment Marine te
werven.
Tufichen haar Hoog Mog. ende Prince van Oragnien was
ook eenig verfchil , omtrent het gezag, waarover den dertigpn
Jimj^ ter vergaderingvan haar Hoog Mog. nogmaals wierd voort Vfi-fchü
gebragt , het geen de Heeren Gedeputeerden der Ptoviiitie» van h^c^gêjj-
Holland ende We^-yrief and eenige dagen te voren aan haar Hoog desPiince
Mog voorgedragen hadden , namentlijk , dat het School- reglement van Orag-
den derden Mey i.ejlien.hendert-v^f.en-v^ftig ,m\\.%gidexs 't Egtregle- "'^°"
ment den agtienden Maart z.eflien-hondert i-es-en-vijftig, by haar Hoog
Mog. uitgegeven , over de Steeden ende ten plaatten-lande inde
Heerhjkheedcn ende Dorpen, ftaande onder de GfHfr<</;f«/ , niet
op de naam van haar Hoog Mog. maar op den naam ende van P^ns^an
wegens Zijn Hoogheit den Hccre Prince van Oragnien, waa 2"|j|^"g^
ren uit gekoomcn over de Steeden, Landen, Heerjijkheeden
cndc Dorpen van dezelve Heere Prince van Orangicn gele-
F f z gen
^^^ LEEVEN en DOOD van
1664. S"^" '" Brabitni onder de gchoorzaamhcit VAn deezen Staat; 't
ecrftc godaan onder den groeten Zecgelende Ondertekenlnge
van de hooge voogden van den meer-gemelde Heere Princc
in 's Craveiihitoe den aofia: , endc Berlijn den aaltenden Jiiljf fejlicn-
liondert vijf'Cii vijftig, en het andere tot P4r^;endeinden Hd^f den
Yier'Cn - tiiintigjïoi cnde den dcrti^f.en jfw/y Seflieti' honderd Sts- en*
Vijftig, houdende onder andere beiac de voorfchrceve laafte,
'Reglitnchtcn , ook deeze navolgende Claufule, namcntlijk ; be.
boiidevde aan ons traliën tijde de uitleggiiig , vcrmeerderwne , van dez.e
Jieglemenlen, t^onaer discretie itide goetvuidcn , z.co als wy naar geit-
gentheid van tijden en zaken zullen berinden te belmren. Waaropbe»
raadflaagd zijnde, is goctgevonden endc verdaan, datbeidedc
voorfchreeve Reglementen op den naam van haar Hoog Mog.
uitgegeven, gezonden zouden worden aan de onderlinge Stee-
den , Plaatfcn ende bevelhebberen , behoorendc onder de
Gencralitcit ende voornamentlijk mede aan de Steeden , Plaatfen
en Bevelhebbers van de Stad ende B4ronn^evsin Breda, de Stad
van Steenbergen, Heerlijkheid van Princeland, StadGMiv, Lan-
den Bartonnp van iHtitk^, Lande ende Barroneye van Cranendonk^^
StaJt ende Heerlijkheid van Eindhoven, mitsgaders Stad endc
Heerlijkheid van Jl'illemjlad , met bevel , om deze Reglementen
als nog op den naam van haar Hoog Mog. alken ende privattve
te doen afkondigen , ter plaatfe daar men afkonding gewoon
is te doen : vordcrs is ook aan den Hoog gemelde Heere Prn-
icen van OM^«;f« gelchreevcn, dat inde voorfchreeve i?f^/f-
Wo'j van ifienten op de naam van zijn Hoogheid opgcftcld cnde uitge-
MoK gfeven verfcheidc zaakcn waren invloeijcnde, cnde inzonder-
icharp be- heid mcdc het bcfluit hier boven vermeld, dewelke maar
riipt alken zagen tot de befchiking v^n deSot4veratn, en niet vanecnig
Vufal, dat derhalvcn hy Heere Prince alle her zelve zoude doen
hcrüellen, endc verbeeteren na bchooren, ende zig voorts in
het toekomende onthouden van dicrgclijken noit meer te doen.
In deezen tijd hadden de Hecrcn Staaren van t'nc/I^n^/ gele-
zen cnde onderzogt het vertoog der Princefl'e Weduwe van
Oragnien, aan haar Hoog Mog. ingeleverd , daar toe trekkende,
dat aan haar, als voogdcfle vanden Heere Frince van Oragnien ^
ten aanzien der waarde van zijne doorlugtigevoor-oudcrs, en*
de
CORNELIS en JOHAN DE WITT. iz^
de deugdelijkheul van de gcvordcre fchuldcn, mogten brieven ,<(.^
Y.in Marque vergund worden, op den Koning van spgnien, ende zij- ^'
ne onderzaten de Abten , IreUaten, ende andere Gcellelijkheid
van Brabant ^ op dat door dat middel, als zijnde de befle ende
ceniglle redding, de Hoog.gcmeldc HecrePrincemogte gera-
ken aan de voldoening van üegentun- maal honden, <irif-(fn-/*vf»- ^P^S"*?"'^
tig-duifent negcn-lmdtrt en vijf entHgenttg pond, den Hoog-gemel- y^nOra-
de Heer Prince van zijne Spaanfche Majclleit nog deugdelijk gnien
toekomende; welk verzoek, bj/ vervolg van de andere Provintien: ^91199^
Hoog-gemelde Hoogheid toegcftaan is als ook, dat de brieven p''^5i'.* ,
van wederneming ofte Rcpejfalien by haar Hoog Mog. ten dien *^ " •*
einde zouden werden uitgegeven ende nabehooren afgcvaardigt.
Vecle van de andere l'rovintie hadden reeds nevens Vriejland het zel-
ve beflooten , maar WoW^Hri vorder ziende, en wel kennende de
kragt der Spaanfche eenhoofdige heerfching, als ook dat het tc-
gcns het vreede verbond zoude llrekken , en haar geen Oorlog
luftcn in zulk een gevaarlijke tijd, gaf geen gehoor aan deeze
voortelling, gooide het op de verwarring die zy met Engeland
had,enby gevolligc,dat zy het nodigde eerll bezorgen moeden.
Den Keurvorft van Brandenburg ÓTODgook zeer om van de Hoef-
yferfche fchuld een einde te maken, waar op Z«/4n«/ verklaarde,
dat men wederzijds behoorden uit de Raaden drie perfoonen gfj^dei^
te verkiezen , om zonder eenige de minde nijdig- en onregtveer- burgfe z»«3
digbeid de zaake af te doen , het welk aan de andere Provintien ken.
wierd voergedragen , die daar over raad floegen, alleen HoZ-^e^engdé
land (als de pennmgen verlchooten hebbende) bleef daar bui- Hoef-yze»;
ten en afgezonderd. Den Heer Kcurvord fchrcef diefaangaan- ^^^^^^^l*^:
de een groote brief aan haar HoogMog. die indeMaant van Me^
gevolgd wierd, door een omdandig verhaal van zijne Staats-be-
dienden , welke laatden zeer qualijk by haar Hoog Mog. genom-
en is, om dat de dijlende het gebruik , die in de zelve brief was
waargenomen, als zaaken zijnde die de onderlinge ProW«w« on-
der den anderen wcl kondc verdragen ende gebruiken, maar
die in de mond van uitbeemfche Vorken ende in gefchriften van
haar bedienden aan deezen Staat gantfch niet door ging, moe-
tende de zelve by andere Coningen, Vorden ende Overhec-
den, als een, ende ondeelbaar, zond^ïonderfiheiA van Prevmtiea
Ff 3 ofte
^30 LEEVEN en DOOD van
1664. °^^^ Leedcn in openbaare zaakcn by haare brieven , en Je an.
-,1 dere gefchiihen aangezien cnde aangcfproken werden t alhoe-
wel dien onverminderd , de Pfovmr/fH onderling wel wiften wat
yder van hen tocquam te doen, ende in wat wegen dezelve
malkander haaiden te bcjccgcnen , enz.
De voorichiceve Keiirvorftelijke Staats-amptenaarcn fchre-
ven , om zig te rtgivaarJigen, een brief aan haar Hoog
Mog. die daags daar aan mgclctverd wierd ;en den Keurvorrt,
om te toonen dat hy goede vrienden had , liet den 14 Mty
wegens den Coning van En^cLwd, óoor den Heer Döhw»^ , zij-
'A'tsm " "^ zaake ook yvcng aunbsveelun, daar nevens nog een brief
B. 44,Fol. ''0°f ^^'^ Heer Citrifius wegens den Coning van Detnemarken
J17, den 2} Mdf aan haar Hoog Mog. fchiijven, als by Attz.ema te
zien is. Hymiakten ook ter zelver tijdeen V^erbond mctrruui^-
r!JI^\ dog zijne voorfchrecve bedienden deeden veel moeiten
om zig mee de Hecren algemecnc Staaten te btvreedigcn, we-
gens de gefchreeven brief , waar op zy ten tweede maal haar
veronfchuidiging vcrzogten : eneensecn bcfluit indezelve zaak
genomen mogie worden, waar van vcrfchcidentlijk en veelge-
Iprooken wierd. Des niet tegenftaandc hebben de Hecren
Gevolmagtigde der Vrovmicn van HolUndt ende Ifejl- l'ricjlandt,
ócnvier.eii.twiHtigStetiur Vcrgadcringe bygcbragt , tnde laatcn
leezcn, het goecdunken van de Hecren der Provpititn, welke
die tijd Staatsgcwijzc vergaderd waaren , onder anderen raa-
kende de onbcvoegdi-nurnhnd die bcfpeurd wierd, en de brief van
den Heer Keunor(l van BrMdenbmg , uit Keulen aan der Spné gc-
fchreven , den veertienden April laatflleedcn, als mcede een we-
derga by de Hcercn BUespnl ende Copes, zijnde de voorfchreve
alhier aan wezende Staats-amptenaarcn van zijn Ceurvorflelijke
Doorlugtighcidt y den 10 dezes overgeleverd , raakcnde alle twee
de bcwuftc Hoef yz.(tfbe Schuld; welke ovirwogen zijnde, heb-
ben haar Hoog Mog. verklaard, aangaande de voorfchrecvc
azngcmeTkic onhevoegtz.aanibad , met ende nevens de wclgemel-
de Hecren Staaten van Uollandt ende mil-Viicfland, van een
ende het zelve gevotlcn te weezen, ende dienvolgens goetgc-
vonden en vcrllaan , dat de voorfchrecvc Prcvtntiale meening
gefield zoude worden in handen van de Hecren van Getitf
JOHAN
CORNELIS en JOHAN DE WITT. x^t
JOHAN DE If'lTT , Cromiiwni , jimerongin^ Bootswa cnde Schrtck, ■xf.r -
haarc Hoog Mog. Gevolmagtigden , om niet alleen als nu te- ^
gens de voorfchrcevc onaangcnaame ftelliiigcn en woorden in wórd ia
de voorfchreeve brief gebruikt, ncmaar ook voor het toeko- handen van
mende , tot verhoedinge cnde voorkomen van 2oodanige mhe- ^^ Heer
roegtz.aamheid , een redenraatig ontwerp van bclluit op het pa- /^fl*" "'^
pier te brengen, cnde daar van verflig te doen, om ter Ver- vens andere
gaderinge geleezen, ende na onderzoekende rijpe overwegin- Heeren ge^
ge befloten te werden. Held.
In het laatft van Ttbiuary quam van wegens den Keizer den
Grn&{ Rudolf win fint2.e)idorf, in de hoedanigheid van Able^Miis.ln
'i GrxvfB'w^e Zijn geloof brief was den /f Pf» rn unnugjien November Voorftel
in weerten geteckend , ende geleezen op uen derden Maan , de zelve "^n zijn
wicrdeevcneensbevonden tezijnalsdie van de Heer Fiiquet, uit- ^^'^^ '•'''*
gezonderd dat in den inhoud ftond , robis afftclum bene vo/cnr/,* degensden
noftra Cafarea clementer Conferramus'. welk woord Clementer niet Oorlog t«;
in die van Vi'tc[uet en was. Dat ook in deze wr.s gefield de onder a^ns de
teekening eenvoudig met de naam vanieopoldiis, zonder te ftel-"^""*
Icn vefler Bonus Amiciis, gelijk in dat van Friqiiet ftond, waar op
goergevonden was zulks aan den Heer FriqHct te doen voordra-
gen, teneinde de geloof britf veranderd, cnde ook aan haar
Hoog Mog. mogte worden de eernaam gegecven van Ctlfi Po*
r*KW, gelijk, zulks by alle Coningen en Princenin't Latijn fchrij-
vendewierd gedaan. Den Grdj/ zeidedat zulks niet uit eenigein-
zigten gedaan was, dewijl zijn Keizerlijke .Mujelteit veel ag-
ting voor haar Hoog Mog. hadde, en dat zijn Fxcclltniie ver-
zogt gehoor gegeeven te worden, dat hy onderwijle naar zijn
Keizerlijke Majeileit zoude zenden, en binnen de tij 1 van sg-
tien of twintig dagen een brief hebben , waar in byzonderlijk de
Eernaamen van haar Ho. Mog. gelijk die altijd te voorengtweefl
waaren , zoude bezorgen , het geen hem toegeitnan wierd , zo dat
zijn Excellentie den 7. M^tart ter gehoor geleid wicrd door de
Hccren Ripperd,t tot Bu^rfe cnde RtjfgersbeT^,ii]n verzoek bellend
uit dit volgende.
,, Den buiten gcwoonen Gezant van S.H. Key^erlijke Ma-
,,jefteit Rudolf, Graaf van /i«.'2.^«(/or/ enz. heeft bevel om van
„.weegen dezelve Majeltcit aan u Heerlijkheeden ie zeggen :
„dat
^S^ LEEVEN en DOOD van
1664.. ''^^^ '^^^ voornoemden S. H. Keizerlijke Majefteit nietentwij-
«.feldi of u Heerlijkheeden hebben nu al lang bevonden, nicc
Eaver- i> alleen met wat trouwloosheiJ , maar ook kragt ende gewelt,
jtoektou- „dien eeuwigen vyand van de Chriftelijken naam, den Turk^,
aerftantvan,^ Je gemelde zijne H. Keyzerlijke Majelleit, endc defleUs
tegen'dcn »>I^'j'^en ende lirfl inden, ook zelfs hec floomfche Rijk, ja de
«eire. >, gantfche Chriften waareld op den hals komr, zo dat zijn
,, gemelde Keyzerlijke Majefttit tegeos de zelve nu gcdwon-
i,gen is, niet alleen alle zijne kragten, enJe die van zijne Rij-
,,ken ende Provintien te werk ie (lellen , ende op te ofFe.
», ren, maar ook naar vreemde hulp om te zien ; aangezien
udat onder de Staaicn van de Chriftcn waareld, de waar-
», digheid , uitbreidingc, ende Rijkdom van U Hecrl. zodanig
»>is, dat zy verkregen hebben onder de vooinaamllc Staten
ï,ende Heerlijkheden zo te werden gereekend, als onder wcU
», kers onderdaanigheid zeer aanzienelijke rijke landen ende
$, Provintien ftaan , hebbende ter dier oorzaake met Konin-
j, gen ende Princen, vriendfchap ende alliantie: zo heeft zijn
,, Keizerlijke Majclleit niet konnen of mogen nalaaten, Uwc
>,Heerl. van zo grooten gevaar , het welk alle Chriftenen
,, naakendeis, kennifle te geven, ende dezelve gocdgunftelijk
„te verzoeken , datzy, volgens haaren yver, jegens de ganc-
„fchc Chriftenheid ookbyzonJere neiging van goedgunlh'g-
j.heid, welke zy tot dus verre aan zijn Kcizerl. Majcfteit en
„ deflelfs voor-vaderen dikwijls hebben zoeken te betuigen , met
„ den eerflen cenige nnderllant in deze zo Iwarcn Oorlog zouden
,» willen tocllaan , welke niet min met de grootheid van de Pra-
„viuf/fn, als met de noorzakelijkheid mogte overeen komen»
1, gelijk zy van dit alles Scaats-anipcenaarcn verzoeken, zoomen
», het mag goedvinden , om wijder in reden wifllling te treeden.
Gedaan in 'sGravenhagedcn 7 Maart 16 6 <\. Getekjent
Werd in RuDOLF, Graaf van Sintfendorf.
banden van
deHecr Jo- De Provintien, volgens den flijl , in geval van belaftinge, hebben
wi'-rr '^^^^ ^^" ^^" affchriftgcnoomen.
todere He- Daar na zijn genoemd de Hecren van Ommeren, Merode,Raad pen-
«n gtllcld fmaris de m T T , Rejgeiherge , Vmder Hoolck^, Clmjlra , Roj/er, (Stadt
ende
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 133
ende Lande daar niet zijnde) om met zijn Excellentte 'm gefprekte T/Cg'x"
komen, waarna zijn Hf. vcW/. aan de Heeren Gevolmagtigden in 31
de zaak heeft overgeleverd een brief, behelzende de Reden, en tpaar
Of het voor (lel van wegem ujii Keiz.erlijkf MAJefteit au» de Heeren Staten va»
de Vereemgde Hedei landen gedaan ,gegrondveji is, bcflaande in 1 9 Articulen.
HoUandt dceze zaak m overweeging genomen hebbende , toon-
de veel Edelmoedige genegentheid tot de verzogte bijllant ; dog
de fwarighcid was , dat by aldien Lngelant het zclt Je met insgelijks
en deed, (oude den Twi^alle Coophandel van Holland tn Conjlamino-
polen^ Swtrna, AlefpOj Alexandro enz. veihcurd mnken, verhin-
deren , ende zulks alles doen zode EngeKche mede helpers gelief-
den te zijn, welke het ganl(:h en geheel affloegen, waarna haar
Hoog Mog. zijn Excellentie tot antwoort gaaven, zulks niet te
konnen doen,cn dat het haar hartelijk leet was , door dien Engeland
geen deelgenoot daar in wilden zijn, aldus is den voorfz Graaf,
naar een gefchenk onifangcn te hebben van een goude keren , ter
waarde van detticn bondertguldens, vertrokken , en zijn Ed. van die
moeiten ontflagen.
Omtrent halve jfa'j' ontfong zijn Edele een briefuit de Vloot, zijnEdJ
van den Heer JohanBertram de Mortaigne, gemagtigde wegens omhogt
haar Hoog Moogcnde, welke zig die tijd op het Schip vanden ecnbrietuié
Zeevoogd<if KHJf^r bevond , ende gaf hem daar in te kennen, wat °' ^e'neei
in de bejegening der twee Zee-Voogden de R«i/£r en den Engel- Mortaigoc^
fche Lauz.on op den dertienden Juny voorgevallen was, en dal den
Heer de Ruiter voorgenoomenhad, de Vlag niet wederom eerfl:
voor hem te ftrijken. Den Raad Penfwnaris maakten de zelve aan-
ftonts aan de vergaderde van haar Ed. Groot Mog. bekend , ende
fchreef daar na tot antwoort van den voorfchrecve Heer Mortaigne
den volgende brief,
Myn Heeren.
rUihehhe aan de Heeren Staaten van Holhndt e» "Wcd-Vncüandt gecommum- p l ^-i
•^ ctert Uw Ed. Mifflve van den 1 8 der verletde Maand , inhoudende onder anderen, tAt'
't geen tupchen den Vice- Admiraal De Ruyter , tn de V ie e- Admiraal Laulbn, in .i_- '
iejonfle ontmoetin:e ,is gepajfeerd, omtrent het ftrijkenvan de Vlagge , en- dat de '
Viee- -Admiraal Dc KuytevgeiefUxieerd j^oude we:{cn int toekomende., aan de Engel-
fche wel alle beleefdheid te doen, maar voor haar niet ivederom eerfl te flrijkfn, uit
Qor^aakf dat dt Vice-AdmiraalLiMiCon in geirttl(e was gehleevtn de ContrafalutO'
til in gelijke wij^e te doen. Waar op baarEd. Crwt Mog. nage:(ttn hehbtnde het i •
Eerfie Boekj G g Arti-
234 LEEVEN en DOOD van
^x Artlcülvan'tTraBaat^ doi i ^September des jaanj66i met dtn Kjinhig vm
T" Groot Britt;ignicgf'«<Jit/;/ » daurv.w tenovciv'ocdCop\c^rntt het Tranflaat van
— —— liiin, hier hl giflouii is, ;^o hetben douche geoordeeld ,tiai het voor (eii Officitr endit-
naarvaii't Land ^ die metrmaalinj'chrij lelijks Uft oi.tjivgeuhtejl om ^ig >"iir het
voorf:^cn nUe andere Tr.iBaten van de» Staat Ie regulereti ^:^eer l^ommerlijk^en geen-
Jïnts geraden is , yg :^ehe daar van t e dij'poifeercn np '/ jondamtvt van ecne monde-
linge ordre. waar iy te doenfAiitalie aan ben Coniraf.iliitatie i^oiide tPe:^en^ereflriH-
geert en gebonden : daarvan gtltjl(^haar Ed. Groot Alog. geen l^cnnis hebben, ioo
moet ik^onlf^be kennen noit van \odanige n.ondelingen lafl iet te hebben gett'eelen of ge-
hoord. Eiide hebben de voorgemelde tieeren Staalen my dcrhdlven geordonneerd , Urn
Ed. op des ^eljs Iviijive te refcribeeren, dat de meergemelde Vice-jidmiraal dc Rui-
ter wel ^al duen alle oiitmoilingeu van de F.ngeljcbeu , ;^o veel de gelegeniheid toe ial
laten , te vermijden, en haar egicr rencohtrerendt , van :^ijne ::jjde als nog in 't UrijkeH
van de vlagge, als naargewounte, te coi.tinueren , edog ingevalle de voornoemde Vi-
tt-/ldmiraal Laufoil, ofte eeniji Opperhoofd van de Engelfche Vloot, buiten vermoe-
den , andermaal ingebreekf mogtc blijven , deconirafaliitalie , als boven te doen , dai
hy Vict-Admiraal voornoemd , in ::jdkjen cas daar op ;{al dienen te ver'^oeken fpecia-
U refohitie en ordre vande Heeren St aten Generaal , om ;^/g daar na onbekommerd en
Vtiliglijk.te mogen reguleren : 11 Ed. gelieve te noteren, dal, alhoewel het ingeleide i o
.Articul van 't ContraEi uitdrukt de Briltannifche :^eën , daar onder de Kiiddelltnd-
fche \eer notoirl'ik.niel en is begrepen, egttr de intentie van eien Staat altijd is geweefl
daar omtrenl geen ondirfcleid Van plaat fcn te maken maar in alle geirejlen indiflin-
Relijkopeene ende :;^elveu'i];^e dejalHlatie te Ulendoen ; opdat d' Engelfchen , hj
contra-praclijke, daar uil in tijden en trijlen niet x^ouden kpmente allegeren , daar te-
nig meerder rtgl over de Brittannij'che :^ee, als elders, in eenige afgelegene qiiartiett»
tt competeren, en dat het flrijken vande vlagge in de:^etve ::^ee voorJiaar :{oude ge fc bie-
den, uit erkffitenijfe van hare gepretendeerde eigendom oier dis^elve ^ff, daar men van
dte:^er T^ijde verfta.1t, voor de Engelfchen envoor alle andere Kjininglijke l'looten Ie
jirijk^n, uit refpefi veor haare rejpeilivc Heeren en KUeflers, als Smveraint Monar-
chen, welk.refpeEl dan, in deoopen ^ee ,niet wel binnen :(eekerc limit enbepatld . maar
aiomme, :(onder ondirfoheid van plaat fen gedragen dient ie worden. Ik, bidde dan dat
U Ed. het bovengaande, nevens mijne gedienfiige gebitdenijle aan den meergemeldtn
Vice-y.Ad'niraal dc Ruytcr gelieve te communiceren , ende bevcele U, Ed. beide bier
mttde in de befcherminge des jillerhooglten. Verilijvendt
Myn Heer,
, . ,, „j Uw Ed. dicnjlwiüi^e
rJaagedcniiJuh 1664. J«HAN dcWiTT. '
Hctgrmeldc tiende punt van "t verdrag des laarsfcOicn hon«
dcrt-twccen-leflig inde Bricfccflootcn , luidt als 't volgJ.
Item , dat dc Scheepen en Vaartuigen der Vcreenigde Neder-
landen zoo v?cl van (horloge, en om demagt van den vijand af»
tc weeren uitgcrurt» als andere, dewelke cenig Schip van Oor.
log
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 13 f
log vandegedagtcConing van Groot Brictanje inde Brittanni- jAKx'
fche Zcên.fullcn komen i' ontmoeten.de vlagge van den top van ^\
de m lil zullen rtrijkcn.en het marszeil laten vallen , in voegen ge-
lijk ais ooit in voorige tijden gebruikelijk is gewcelc.
Weinig tijd te voorcn gebeurden in 'sGravenhaa^c in 't Voor-
hout trgcns over de Kloollcr kerk, dat de Coetlcn var lijn Hoog- VjrfchH
heidtdcn Heere PrincevanOr<zw^H/e»,en die van lien FranfchenGe. tulTchen de
t<»«r malkander ontmoeten , geen van hun twcen wilden de Balie P'in^vin
verlaateo.en blecven zootegcns malkanderen (laan. De koetfiers Oragmen
,„■ /-lil " irL- endeFran*
borltcn uit met ichelJen en raazen , waar op veele nieuwlchierige ^^ij^^ q^,
nienfchcn toefchootcn , onder andere de Heer RsAÓ-Pttifwiiarisde z,int,
Wirr.die door de wandeling wat adem Ichepte, vreczcndc dat
door de menigte van menfchcn groot onheil gevolgd zoude heb-
ben, voegde zigtulTchcn de twee verfchillendejonder het Ichelden
en tieren van het gemeen , tcgens den Ffitvfcben Gex.atit, alwaar de
Heeren Dorpen o7ffz.fr nog byquaamen , nadat zijn Ed.de Hoog
gemelde Heer Prins van Oragnnn met den Fraiifchcri Ge2.aHt tot we-
derfijdlchc vergenoeging bevredigd had. Dit geval was eenigc tijd Door tjji
te voorentunchendefrjH/J;e en spaiinfche Gezanten op dezelve E<i, bijgcj
plaats gefchietjCn wierden de verfchillen insgelijks door fijn Ed. '^S^*
by gelcgt.
DePrincenrerrf</«w^r<««Or45B<f«,van een Ichrandcr oordeel en
goetbeleit:fiendeop het quaad gevolg, gaf de reden fb veel plaats,
dat zy een rot van de Lijfwagt der Staten van HoUatit verzegt , ora
den Franichen Gezanten zijn huis te befchermen , voor dit
boos en woedend graau w , dat onbekend was hoe veel belang den
btaat in l'rankrtjk hadde. Dewijl den Franfche Gezant zig in deezc
zaakeen weinig te groots gehouden had, wicrd door zijn Ed. dit
volgende opgelleir.
Gezanten van een naau wende flip beleic .zullen onderfcheit Ei ma«kÉ
tnaken van perfoonen en tijden, wanneer zy yets komen te ver* "" "P**.*^
handelen ofm 't werk te ftellen. 'noX*
A's een Gezant zig in de tegenwoordigheid van een andere Ge- mende na
zant bevind , zoo belchermd yder zijn Agtbaarheid , zonder yets teichikke»,'
te wijken of over te geeven, het zy dat hy beezig zy in zaken van
haar bewint ofte daar buiten.
Van gelijken als een Gezant in openbare gchoorgevingeof dier-
G g i ge-
136 LEEVEN en DOOD van
ï66a g^l'j'^c faken i\]nluifier toon d, verbeeld hy fijn mee(ler,endaar om
^ ^' behout hy de zelfde agtbaarhcid, maar wanneer een Gezant buiten
de verrigtinge van zijn bedieningeis, als ingetncene wandelingc
enz. houd hy zijn gezag nevens de andere; maar gedraagt zig be-
fcheiden ten aanzien van Groote Heerenom haar geboorten , met
gedagten dat hy maar een dienaar van Staat j voor een tijd is.
.. Ende vervolgens bedriegen zigdie geen , welke ftaande willen
houden, dat Gezanten overal en in alles zoo veel als haare Mee-
ftersgeagt moeten worden.
Zy > zelfs betuigen het tegendeel in haar dagelijkfchc bezighe-
den , doordien zy uit haar kamer gaan , om zelfs een Staats die-
naar van de geringfle Prins t' ontfangen of uit te leiden , het geen
haare Meeders nooit en doen.
Op de Crooning van de Keizer,zet men tafels in de zelfde zaale
daar zijn Coninglijke Majerteit eet, voor deKeurvorftcn, maar
voor geen Gezant van een afweczend Keurvorft , fchoon den Ge-
zant zelfs een Prins van 't rijk was.
Deo overleeden Graave van Swaftz.enburg,Gez.ant van den Keur-
vorft van Brandeiibiog , wanneer in het jaar 1619. de deelmgc der
landenvan CUcve, Culiktn Berge gefchiede, liet den Prins Pala-
ijn van Niempburg het verdrag ecrltteekencn , fchoon hy Gezant
van een Ceurvorlt was.
Die zig zonder opfpraak wil gedragen, moet den tijd wel orv.
derfcheidcn dat hy m , of buiten de verrigtingen van zijn Ampt is.
Een zoon die een Ampt heelt , giiat in agtbaarheid voor den va-
der, by aldien hy zonder eenigc bediening oltc Ampt is ; dog in
wandelingen en op maaltijden met vrienden ofie anderfints fijnde,
zoude men hem bcipotten als hy zijn Vaderdieeer niet over gaf.
Aldus worden de Staats-bcdienaars blootshoofds met de hoed
in dehand bejeegend , endcaangcfproken, inzaaken haar ampt
ofte bedieninge raakcnde , maar zo haalt van andere gcmeene za-
ken gcfproken werd, doen zy die menkhen met wie zy fpreken,
haar hoofden dekken.
De Heeren rff MTr, cnde vordcre Gevolmagtigdcn in de
(lae°wegen$ P'"'"'^"^'^^ 'aaken,deeden vcrflagaan haar Hoog Mog. ingevolge
de Portuge. des befluits van den y Ftbruarji la ulliceden , g'-lijk in de Vergade.,
fcheïaake. ring mct den Heer Vllm, Staats- bediende van den Coning wan
rot.
CORNELIS en JOHAN DE WITT. J37
For/w^rf/afgcfprokcn was, den ingarg der Vrcedc buiten E«ttf4be- -^^ -i
treffende, en hadden op 't papier gebragt de feiten en de valtJlcl- ^*
lingemedc ter Vergadering behandigd , omme gebruikt te wor- '
den tot bewijs dat de plaatfen Couchin ende Canamr moeftcn onder
dcezen Staat blijven : hebbende ook wijders v an de relve Heer VU
W^ overgenomen, ende mede ter Vergadering overgelecverd de
feiten en val! [tellingen daar meede zy het tegendeel zogten te be-
wijzen ; waarop, overwoogen zijnde, hebben haar Hoog Mog.
zigde ingeftelde feiten en vaftftellingcn vandeeze zijde wellaaten
gevallen: is voorts goed gevonden de gemelde Heeren Gevol-
magtigden te verzoeken , omme in gevolge van het gemelde haar
Hoog Mog. befluit van den | Ff irwrfr/ voornoemd , dezelve feiten
ende vaflftellingen aande voornoemde Heer Ulhóa ter hande te
ftellen ende over te geeven , ook met den zclven de aangevangen
by-eenkomft tsagtervolgen, omme te zien hoeverre, ofte waar
'xnmtn'mfaüo eens was, ofte vcrfchilden , omme vervolgens de
aanmcrkingcvanregten, daar uit ontftaande, met den anderen
te verhandelen als naar behooren, doende van haar wedervaren
verflag.
Dit geheele jaar hebben de Bewinthebberen der Weft-Indi-
fche Maatfchappy aan haar Hoog Mog onophoudelijke klagten ^^"'"'^8
gedaan, wegens de openbaare vyandelijkheden der Fngelfchen, een^vioo" ^
omtrent Crfto Ff r(/f, lakorary, CaboCorfi, en op de geheele G«/- Scheepen
tieejcbe Kufl , door bet neemen van verlchcide Scheepen, waarvan mdekuft
vrugteloosain deConinggeklaagt was, die op nieuws wederom ^^"^"'"^
een vloot fcheepen deed vervaardigen om derwaards te zenden,
waar op haar Hoog Mog. den 9 Augtijij bellooteo een Vloot van 1 2
Ichepen tedocn uitha'en, en vaardig te maken , om met alle kragt
dezelve Maatfchappy te befchermen.Dog ecnige der leedcn brag-
ten by dat deezetoeruftinge te langen tijd zoude weg neemcn, en
ot 't niet gevoegelijk zoude zijn iemand in alle (lilheid na de B.ujter
te zenden, die in de middcljandfchezee met zijn Vloot was, om
bevel te geeven van dceze uitvoering op het fpoedigUe tedoen ,
dog verzogt men over deeze zaak niet vorder in 't opcnbacr te
fpreekcn, maareenigc Leeden te verkiezen , om daar over met
allebedcnkelijke verhoolemhtid raad te flaan. Zy quamcn dan
ten getale van zeeven in een zaale , waer onder de Heer Raad-Ff?;»
Gg 3 fiomtk.
Z38 LEE VEN en DOOD van
tSósJ"""*"^ ^^ W^TTwas, enbeQooten zo kort en geheim dceze ver-
- zending , dat zelfs van de zeeven geen vier het bekend was , nee-
Gchsime menje de gelegene hei d Waar dat d' anderen tezamen aan de glat-
R»ads-plee. zen wandelde , zoo dat eindelijk naar den Zee-voogd de Rujter
flefrRad*^^" uittrekzel van de geheime beiluit der Hoog Mog. Heeren
Penlionaris" g^^onden wierd, waar hy zig zouJe hebben in te voegen.
DE Wixr. De Engflfcbe deezen tijd zeeropgcblaaze, voeren met hunne
Zee-Rovcreijen en Vyandlijkheeden onophoudehjk voort, Den
En^Ifch" Gezant vanhaar Hoog Mog. Go<;/notioH(/<r», wierd dagehjks zijn
Oorlog. huysomcingelj door Schippers. Zee vaarend- volk, en Kooplui-
den^fijnde alle Ingezeetenen van dezen Staat, welke quamcn klaa-
gen over de EUenden.het aunhjalen hunner Scheepen.plundcren,
uitfchudden , en 't gevangen neenich van hunne Medegczcllcn ,
waarop zijn Excellentie goed vond , zijn Majcdeit deeze grouwcl-
daaden voor te leggen, dog den Coning antwoorden, dat hy daar
geen oorz.iak van was, maar dat men zulke ongevallen de HoUuh'
derszcUs toelchrijven moed. Den Coningvan yrankjgk^ het enge-
lijk en de trotsheid der EngW/t/;? bemerken de , bood nogmaals zij-
Vrankriik "^ ^^""ddelingcaan , dog te vergeefs. Zy naamcn zelfs de Holland-
biedzija /<^''« brieven die van den Staat aan i'\]n Extelletiüe Goch gezonden
bemidde- waarcn , van 't pofthuis en braken die open,
üng«in. Alle deeze euveldadcn zogten haar Hoog Mog. met alle
vriendelijkheid aan een kant te krijgen-, maar'i wasoly in 't vuur
geworpen, hoede Heeren Staatm meer toegaven , hoedeEw^W-
/cbffltrotlèr wierden : Dewijl men dan geen middel zag, als van
geweld met geweld te keercn , wierd bcHooten , eenig vooraat te
bereiden om in tijden en gelecgenthceden zig daar van te kunnen
■^Lïndi bedienen: men gaf bevel om "sLands Vlooteverfterkcn met i/tm
Vloot v'r- '"'Z*'"'"^""! Oorlog-Scheepen: denfes-en-twimigflenjanuarji verbo-
tterktmet den haar Hoog Mog. het inkomen, van alle tngeljcbe Wolle en
r » Sche- zijde waaren , op een boete van duifent guldens , en de goederen vcr-
P*"* beurdverklaard : en men gif bevel om alle Engeljclie Oorlog- en
Coovanrdy. fcheepcn in, en buiten f ttropj aan te taften cnde op te
brengen ; men ftelde een Ifedde van rijfiig.diitt.end Gulden tot een be-
looning voor de geen die het Schip van den Eerften Engelfihen Op-
per-Zeevoogd aanklampten , Enterden cnde vcrooverde, nevens
het genoome Schip met alle zijn aankleven van dien tot buit;0 ver
ydcr
CCFNtLIS re jCEi^NrE \^ HT. 139
j'dcrSchpdtr andere Zee.vocgden Dertig diiifctid Culd(tis;o\- er yder j^^/l
Sch'p van de verdere Opperhoofden ttrttitfg-dutfii.d Culdctis;\ cor de '
gcmcene c^fJ/diKi Schepen van veertig ei mietiivkVer\ tten dmjtr.d
Guldens; voor de geen dic roet gceoe dappcihtid vegterdtrhand de
vlngge van boven de Eerflcn C)pptr-Zievorgi tn af haalden,
twee-duifetid- Boksdaalders , vror de bo\c vlagge der andere Zee-
voogden dutjnid Bijhdaaldeis \\ccr Ac vh^'gc van de vooiflcrge,
yijf. honderd T^tjksdaaldets ; voor de vlagge van de Befsarmaft diie-
honderd Rtjkjdaaldeis ; en voor de vlagge van igxcttnhndttt Rtjhdaal.
ders: en haar Hoog Mog. gaven den regende van Itbruar^ een
bericht uit, legenshet gdchrift datden Ir.gtljcbin Gezant Dcunir^f
alvoorcnsaan de Heercnf.lgemeeneSraatcn irgeleeveidhad,vi'aar
mede hy 't gelijk van zijn Majcfteiis orderncemirg meende goec
te maaken ,lchoon in half Vihruaryi\agt-(n-ttrthttg Nederlandfche
Scheepen in t>/gWd«<i [verbeurd verklaard waaren. En den Co.
ningdeed dcnv/^rf/fwAirf/irf den Oorlog aldus af kondigen.
ZYn Majcftcyts Declaratie, rakende 7.ijii Proccduien tot reparstie en o i-»
fatibfaétic o\ er divcrfe Injurien , At^rüiiten en berovingen , gedaan verklaHne
by de Ooft-en Weft-Indilcl.e Ccmpagnicn en andere Onderdanen der j^r gn„gl^
Vereenigde Provintien, dezen dag geleezen athet'oard, is goet gekeurd , fchen.
dat zijne Majeftcits Drukker dat dr.telijk doen drukken en publiceren zal.
ylL:^o op d< kjagten vandhtrfc injutien , ajfrohtm t» herooihgin , gedaan hy dt.
^'^^ Oofl-tn JJ'tfi-JndiJchi Con.paghit^m andtre Citdtrdar.o da g{n> iurde Pro-
t//,(/t7), aan tti op de Schepen, goideren ct.de Ptrfuntis van ot.:^c 0>ideida>,t7i, tol haar
l>e;^ii'atirlijke fcbade (hhiloopn.g( van hcoge Sovitt.en, in f laan var Kparatie offatif-
faBie, dkgedurigveringt isgiweejl: I't'y hni/.den , djt aan de Rj/iter crdere is
Pfgfti'TJ, vitt alUenomie abandotmtcrtn de \jaatfchapp)t legers de Rooiers van
Je Middelantfe Zee , waar toe deStaatt» Ceieraaltns haddo' goïoot , n'aar ec;^
OW te ufeeren alle A8en van beroovihg n en \'ya>idfdap tcgcr.s oi:fe Or.derdaanen in
ylfrica : wy gaaven daar op ordre , cm de Schecpet.aan te houden , hthoorende dt
Onderdaanen en d'' h.woonders van de Staalen der Cem.iterde Piovhtien , tvetiwel
paaveniry noyt ee> ige Con.miff-tn tot Brievtr.van P^cprefalien , y.cgdedenprocedet'
ren tegens de aangihaalde Schapen , tvt dat ily haddeti een Uaaren ohtniijjeUaart
kennijfe, dat de Rtiiter de\torfchretve ordre , ter ixecutie haddt gefltld, door't
vtr:^rkerin"'-'andiverfeo7i:^er Cndirdaatitn Schiepen en Cvederen : \Uar , nu be-
vindende door de:^e verfeliijtirien en ylHieti van haar, en d' iitelligentie , die wy
lireegen van haar preparatien ten Oor/rg, en haar uildnUtge van Britven van
Bjprefalien tegens ons To/Z^, dat bcydeon:(e geduldigheid endt andere reneditp , die
wy gebruikt hebben , omhaartotvruhtfchaptnetot,s te brengen, ydel 7;ijn geweefi ,
tndat :;j 't gt\ind:{ljn, 'igem ^mttgnPtUbnhhetigtdaanf door dt waapenen tt
wiain^
X40 LEEVEN en DOOD van
é /"/!. n.tintintren tegens ous : Z^ohóbentoy dicnjïiggtagt , met ad:'ijfö*nonifH Stert-
T" t(nl{ii.ti, tevir'4*'*rciiendicl.irerin»mallcde IVttrddt dat d( ge3;eide Httrtn
' Statten :^ijn de eerjle Aggrefjeurs , en dat ;(y in regtvaardigheid moeten al:^oo aan-
ge:^ien werden by aHe Menfehcn, :(oo dat o)T:^e F/uof endr Scheepen , ook^medt alle
andere Scheepen en Vaartuigen , die Brieven van m.irqiu ^tiUtn kragen van on:^eH
lieven Broeder , den Hertog van Jork^, Heer Hoog- Admiraal van Engeland, :{al
en mag 11'cttelilk.daar mede vegten , overivinnen , verT^etl^ertn tn nemen alle Schee-
pen, Vaartuigen en Goederen, die d' Onderdanen of hiivoondert der Geünieerde
Provinticn , of ymand binnen haar Landen :^ijn toebehoorende : IVy doen hier by ge-
bieden alle on^e eigen O^iien^ateen , gelrjl^ wy adverteeren alle andere Perfonen ,
van wat Hatie;{y :^tjn , te brengen of over te voeren eenige Soldaatcn , Waapcnen,
Poeder, Ammunitie, ojteeenige Contrabande Gttderen, na eenige Terri torien, Lan-
den, Plantagien ofContreyenvandege:ieide Staaten der Geünieerde Provintien;
verklarende dat mat Schip of Vaartuig daar mede bevonden iptrt , te tranfporteren
of te brengen ecnige Soldaten, Wapenen, Poeder, Ammunitie , of andere Contrabande
Goederen na eenige Territorien, Landen, Plantagien of Gewejlen der voorf:( Staten
der Geünieerde Provintien,de;[che genomen ftjnde^gecondemneerd fuüenwerden voor
goede prij\e. Enwy verklarenvordcrs, dat wat Scliip of Vaartuig, van wat Natie
die :{i)n, :[al bevonden werden inte hebben eenige Goederen, Kj>opmanfc happen , ofee-
niggetal Perfonen binnen haar , behoorende aan degefeide Staaten van de Geünieerde
Provintien, of aan eenige van haar Onderdanen of Inwoonders , 't geheel :(ijndegeno-
meti',:^algeoordeeldwordenals Goederenvanipettelijken prijfe : Ool{^ infgelijlis aBe
Goederen, Koopmanfchappen, van wat Natie die ^ijn , 't ^y ons eigen oft ookjvremde,
die in eenig Schip of Vaartuig, behoorende aan de Staaten der Geünieerde Provintien ,
eenige harer Onderdanen of iemand , by haar woonende , :{ullen geladen hebben , ;^«/-
ten, genomen :{iinde, 'tgebeele werden geoordeeld vjor goeden prijfe, uitge:;(^eit 't Schip
of Vaartuig, daar van ons ofonfen lieven Broeder verleent hebben Brievenvan vrvge-
leide : Ende ten einde dat behoorlijke intimatie en Publicatie van onfe Declaratie ge-
fchiede enpub'ijke kfnnis daar van werd genomen , ;joo is 't onfen ivil en behagen, da$
defe onfe prefente Declaratiebehoorlijk^en na gibruikg(p"bliceert werde.K.BrO'wne.
Prezent de Aldercxccllcntlk Koninklijke Majeltcit, ïijn Hooghcit dcHcr-
tog van Jurk, zijn Hooghcit Prins Robbert, de Heer Aarts-Billchop van
Kantelberg, Hertog van Bukkingam, Hertog van Albcmarlc, Marquis van
Dorcheller, Lord Groot Chambcrhin, Lord ChamberlainCiraaf van Berks-
hire Graaf van Anglefey , Graaf van Bathe, Graaf van Carliflc, Graaf van
Lauderdail, Graaf van Carbery , l-ord Wcntword, Lord Berkley, Lord
Afchley, Mr. Traufcrir , Mr. ViccCliambcrlain, Mr. Secretaris Moricc,
Mr, Secretaris Bennet, Mr. Cancclier van de Dutchy.
Jn't Hof tot fVitbal den ^. Maart, 1665.
T%en eerden Af;^ was de E«^c//<r Vloot on.Jer de Hertog van Jork^
fes-en.vi}fttg7,ey\cn en die varj Prins Robbert vijf- en-tipintig'\n'Lcc
gezeild, Prins fiot/'frtceii weinig vooruit vaarende waar nog een
nigc Kruifers en andere byquamen uitrakcnde te zaamen omtrent
btndtrd
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 241
hindert Scheepen. Niet tegenflaande deze grootc tocrurtinge , fond iA6<
dcnConingvan rruBi^rj/^een buiten gewoone Gezant, de Heer il
Courtin, lot Londen, om door een bemiddeling met allen yvcr het
geweld te doen üremmen, welk van de Eitgdjche, dog zonder
vrugt, aangenomen wierd. De new
Haar Ho. Mog. fteldcn daar en tegen alle bedenkelijke mi.ide- ?"'''""'«
lenin 't werk om hunne Ingezeeccnen en Landen te bcfchermcn , gevolmag-
de Heer jfOH^N<iffr/Tr, die gevolmagtigd was inde zaaken te- tigdeindo
eens Et:9(Uiit, leverde diefweecen deze twee bv dezelve in. Engclfthe
ExtraS van de Refoltitien van de Hecren Staten van Holland ende "■"* '*!''''^
Wefl-VnejUnd , gentmcn in haarïd. Groot Mog. Vetgadnin- inTe^ergi.'
ge, op Saturdag den r^'^amiaiius Anno lóöf. dcringvin
J)E Raad.Pciifionaris heeft tervergaJeringe gerapporteerd de confideratien en ad. haar Hoog
vijs van de Heeren haare Ed. Groot Mog. Gecommitteerden totdezaaken van Mog.
Engeland, hebbende in gevolge tot voldoening* van derzelverRefoiutien Com-
fniftbriaal , in dato den ij dezer lopeude maand geê.timineert en overwoogen ver-
fcheide poinften.uit den name en van weegen haar Ed. Groot Mog. voor- gehouden
geweeft zijnde aan de Heeren alhier aan weczende Gedeputeerden van de refpeftive
Collegien ter Admiraliteit binnen deezeProvinrien relidcrende , alle rakende 'tcm-
ployende verfterklnge van 's Lands Vloot tegen 't aanfliande Voor- Jaar in Zee te
brengen, en't gunt tot goed beleid overdezelve, mitsgadtrs tot encouragement
van deOrificieren . Soldaatenen Matroozcn van dien zal konnen llrekkfn; alsme-
de 't adf iji by dezelve Gedeputeerden van de gemelde Collegien op de voorfchreeve
poindVen aan baar Ed. Groot Mog gegeven. Waar opgedelibereerd , is goct gevonden
en verrtaan , dat van weegen haar Ed. Groot Mog. ter Generaliteit de raaken daar
hecnen z.il werden gedirigeerd , ten einde de Collegien ter Admiraliteit op de Ma-
zc , in Zeeland , en iii '1 Noorder.QuartJtr, en in Vriefljnd, by ferieufeaanfchrij»
vinge geordonneerd mogen werden te fupplcren de defefren ten aanzien van quali-
teitofgetal der Schetfpenin haare rcfpeitivecontingente uit te brengen , tot vul-
dojning van de geordonneerde Equipage der bewufteyi Oorlog Scheepen ; en dat
dien volgende 't opgcmelde Collegie ter Admiraliteit op de Maaze boven den Sche-
pen voor dezen opgegeven , nog zal hebben t' Equiperen en in Zee te brengen een
iide Schip . zonder cenige conrideratieofrefleéWe te maken op 't Schip van de Heer
van Waflcnaar . Luitenant Admiraal , met by voeginge , dat haare Hoog Mog, 't
zelve by deze gelegcntheid van tijden en zaaken niet konnen laten pafTcren voor i
Schepen, maar in alle manieren 't volle geordonneerde getal begeeren uirgebrsgt
te hebben: dat insgelijks 't Colltgie ter Admiraliteit in Zeeland bovenden
Schepen voor dezen opgegeven 't i ide zal hebben daar by te voegen : dat de Col-
legien ter Admiraliteit in Vrieflind boven de negen Schepen voor dtzen opg.-ge.
ven, tot fuppIciSie van derzelver contingent, nog ten fpoedigften zal hebben 't
Equiperen ende in Zee te brengen het overige getal van j Scheepen , en voor
zjo veel eenige van de opgeroeide Collegien daar toe geen bequame Scheepen zou-
de mogen in voorraat hebben , dat dezelve haar van by inhaeringe of andcrlints ten
Etrp Boekt H h fpoc-
141 LEEVEN en DOOD van
^ ^ poedigften Z'jllen hebben te vourrJen: djt ook de gcmildc Collfgien zullen hebbf n
10 0). jg f^meren Scliccpcri gemonteerd met 40 ftukken en dasr en boven gemand d' een
"— -— door d' anJer met loo koppen. en dat de Riicn ter Admiraliteit op de Maze, haar J
mi nfte Scheepen , in Z':eland haar ykleinlle, en die van d' Admiraliteit in Weft-
Vritllind en 't Noorder Quirticr liaar j geringfte Scheepen , tor voldoeninge van *t
geen vooifchrecve is . niJtr en b'^rer zul'en hebben te qualificeren , ofanderein
pha'fi van ditn , als boven, te furrogercn : dat vvydersyder vandcCo logienter
Admiralitcii zii hebben gtreet te maken en 't Equipercn ï IjgteOiiGaljootsen »
Branders , die van d' Admiraliteit t' Amfterdam alberriis 't dobbel getal van dien ver.
vaardigendeof gercet gemaakt hebbende : en ten einde de vootfchrecve Vloot by lou-
tc van Schceps bi hocften, Ammunitie van Oorlogot Water , niet gefteld of gebragt
werde in polluur om 's Lands dienft niet te konnen betragten.dat tot verhoeding en
voorkoomiiige van dien, de gemclJe Collei;ien ter Admiraliteit zullen hebben te
voegen by de Vloot ydtr ccii iiiffilant Ammonitie en behoefte Schip , en die van d'
Admiraliteit tot Amfterdam 1 gelijkeSchcepen ; en dar dezelve Collegien ten zel-
ven einde ook zullen hebben te bezorgen , dat conlinuelijk uoor de Scheepen van
haar ditcftieccn goede quanriteit van Vivrts neven» de Vloot mede gevoerd werden,
boven ende behalven de Vidluaüe binnen 't boord van de Oorlog- Scheepen . die zy.
luiden daar van zullen hebben te doen voorzien voor 5 Maa-Jen buiten duin» , voor
zoo veel zulks zil konnen gefchieden , zonder dezelve Oorlog-Schecpi-n daar mede
te belemmeren I endetot de AiClien van Oorlog min bequaam temaken.
Extrall uit de Refolutie v.tn de Heeren SSMeii va» IJolUnd ende
H'^Jl yrtijl.tttd . in baar ld. Groot hing. ['ergaitringegttis-
men of Sattirdag den 24- JanUiity^ Audo 166 f.
T)E Raad-Penfiontris heelt ter Vergideringegcrapporteert deconlïderatic nadvij»
van de Hicren haare Ed. Groot Mo». Gecommitteerde tot de Ziaken van Enge-
land , hebben Ie ingevolge en lotvol'oeninge van dtr lelver RelnlutieComnriiflb.
riaal , in datoden ti dezer lop-n.leMiand gicxiniineert en overwogen vcrlchcidc
poinflen, uit >le i-.sm- en van wesri-ii haar E 1. Groot Mog. voorgehouden geweeft
zijnde aan de Heeren alhier aanwcz nde Gedeputeerden v.in de rcspc(nive Collegien
ler Ad miraliteit binnen deze Provitii ie rclïJt rende, alle rakende 't employ en de ver.
ftsrkingi^ van 's L.ands Vloot tegen 't aailli mde voor jaar in Zee te brengen , t-o 't
gunt tot yocd beleid over dezelve, mi'sgaders tor couragemcnt van deOrficicren ,
Soldaten en Mairoulen vm dien zal konnen llr kken : als meile 't advijs by di zelve
Gedeputeerden vin degeinelde Co'li-gien opde' voorlchrceve poin£lcn ainhiar £d.
Groot M >g- Begeven. Waar op geddib-rcerd , is gor' gevonden en verrtaan : dat
«oofs tot metrocr en vii;orieulcr vooizctiingi van <le voorgenomen extraordinaris
Equipagieen aunbüuvw van Scheepen by Inar Ho'^g Mog. geichreevcn moge werden
aan 'Ie r- neJtwc Ci)lli'gien Ier AJmjr.litcir, dutce^.elvc met alle vlijt en marltig-
hcid wilicn brhtrtigen'r geen ten unzien van 't fuppleren , van harïdtlei^tn in de
K'wnrte 7 1 Oorlog-Schrpen , zoo ten aanzien t getal , alstenreguarde van de qua-
liteit vancenigevan dezelve hitr boven in 'i brede ft.ait getxprefleerd , liat zy luiden
ook derespeClivcCjpiieins, hootJ voor ho 'fd , dair toe zullen hebbin tchmiJen ,
dat dezelve van dag tot dag , immers van tijd met intermidi; van weinitJ digen aan
'e C')llegie doceren van haar dcvuirrn aangewend , om Boots volk ie Lekomtn , en
roorts allee anders te verngtea , cu te vordtrcu 't gunt ia dcfc j^elegcnthcid van haar
pligt
I
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 143
pHgcisimetbyvocgingf.dat haarHoo^ Mog gerefolvffrt hebben tfg'-ns hj'f Fcbrua- -t f Cg
ry toekomende haar Gedeputeerden na dez,c!ve Collegicn af 'e ïfrdtn.om pertefte *^"7'
kenniffè en infoTrmrie te nemen van a'le't geene zoo by JezelvcCoürgien als by de — — — — *
vooifchreeve Capiteinen en andere Officieren yderin zijn reguard esI wezen gccon-
tribueerJen gc-^ffciVueerdimitsgaders ook onn van wegen de Hooge Re^eriiige de ge-
melde Collegicn ten beften te feconderen in alle 't gecne by rappor: van de gemelde
Gedeputeerden bevonde zoude mogfn werden by haar Hoog Mog ten fine voor-
fchreeve gecontribueerd en bygebragt tekonnen werden.
Opdeaantcekeningter Generaliteit by haar Eu. Groot Mog.
gedaan , van dacdezel^reby deze bekommerlijkegedcidluiJ , daar
iigde vereenigdc Nederlanden, en voornaaicnnijk lifi/^^ju^ in be-
vond,door den onrcgtvaardigcn Oorlog, wierden dit jaar verfchei-
de Zce-voogdens leedige plaatlen gevuld en andere gemaakt. Men
beraamde middelen om 's Lands inkomen te vermeerderen; Hol-
land n^m drie Millioene» guldens op intcrcfl: tcgcns vier ten honderd
de losrenten , en 8 en een derde de lijfrenten , welke lom in agt da-
gen al in 's Lands Gaswas: doorallede Vcreenigdc Ncdeilanden
wierd yeder na zijne raiddelegefchat, waar van zy een twee- hon-
derrte penning moerten betaalen, het Pajfagie-gdi wicrd verhoogd, Z,ijn EJ.
zodanig,dat yder een vierde vande vragt meerder zoude verreizen, |j°'^^. .
waartegensin Wo//4»^ de ii:hatiing vangefoute vis, üly, Traan delen"' '
enkopboter afgelchift wierd, en doordien het OJiroy der Ooft-
Indilche M.iaifchappy verloopen w.<s, wierd met des zelfs Bewint-
hebberscen verdrag gecroftcn , dat zy denSiaat met tK^ina^Shee-
pen en Fregatte van Oorlog zoude by Ipringen, daar onder by zon-
derlijk zes groote, welkedic tijd by dcMaaclchappy hierte Lan- ooft i d'-
de waaren , met naamen Oragtiie , Maurfevcai , ^tHiiis te Swieten, fchcMaat-*
Dordregt , de Beurs , ende N-i^'f/fccowi, voorts nog tien andere Schee- fchappy
pen daar van het minfte ^^eeïtig Stukksii gefchut en twee-honderd man |^^*' *•
zouden voeren , en de laalle vier zodanig, dat dezelve insgelijks y^J^e^yer.'
tweehonderd man zou Je opncemen, en op yder Schip vijftig lenging vaa
Land-Süldaaten , mi;sdatdemontko(l by de Maatfchsppy, cn'toüroj.
feet loon door het Land zoude betaald worden, waar tegen haar
Hoog Mog. aan oe voorfchreve Maatfchappy toe (tonden, een
verlanging van OHroy, tot het uiteinde dezer eeuw toe, en fulks het
]nr zeventien honderd daar in begreepen. De CroerJandiVttarders
wierden ook vcrbooden uit te zeilen, om.dat de Maatfchappy
(chaars van volk wicrd , en welke voornaame, en groote aanbie-
Hh 2 dingt
144 LEEVEN en DOOD van
t66^. dingen aan den Staat, zoo van volle als gele deden om in Zee te
, mogen loopcn, daar nevens wierdbefloten ,om de varensgeiellcn
aan te moeJigcn » wat onderhoud men hen zoude bchooren toe te
leggen , die in 's Landsdienlb verminkt zoude komen te worden ,
welkers onderhoud dusdanig gcreegeld wicrd.
Vooi' het verlies van twee oogcn . . f ijoo-o
Voor het veilics van een oog . . . }i^-o
Voorhet verlies van tvvcc armen . . . ijoc-o-o
Voor het verlies van dercgtcr arm . . . 450-0-0
Voor het verlies van de linker arm • . 5J0-0-0
Voorliet verlies van twee handen . . . i2oo-«-o
Voor het verlies van de rcgter hand . . . 550-0-0
Voor het verlies van de flinker hand . . • 500-0-0
A'^oor het verlies van twee beencn . . . 700-0-»
Voor het verlies van een been . . . 550-0-0
Voor het verlies van twee voeten • . . 4jo-o-«
Voorhet verlies vaneen voet • • • 200-0-0
Aangaande de mindere gewonden die hun zelfs konnen redden.is't
zelve gcbleeven volgens het befluit van denió September i66j.
Den 16 W<«.irr bcflooten haar Hoog Mog. een verklaring we-
gens het ongelijk dat hen van Engeland aangedaan wierd, in 't ligt
tegcevcn, beginnende aldus.
A4tt Mie Koningen , Vrije- St.uten , Princen , Votentaaten ende Steeden
in EtiTop,t , geintereffeerd hj betjltikjan de Kcgotie , dewelke in al.
liMtieofie Xctitraliteit ^.ijnjlaande wet de Vcreenigde NedcrLviden ,
van dez.cn Staat, Het rerrolv by Aitsma bet 45-. Bock F". ^.i'J .
word na Uiiderwiji men doende was met de pennmgcn op het fpoedigft
Gelilerhnd in te haaien b\cf:{ Gelderland tn Ovet^jjclm gebreke van haar aandeel
«n overyfel op te brcngcn , waar door haar Hoog Mog goetvonden een afzen. '
itd°'"*^" ding dcrwaards te doen, op de volgende onderrigtingc.
InJiruHie van delloog Mog. Heeren Sruaten Generaal der l'ereenigde N€.
derlanden, voorde Heeren )()HANde VVITT, v/i« Crom-
mcim endeKan , refpellive Gedeputeerden it. haar Hoog Mog. Verga»
deritigvan tregen de l'rovintien van Holland . Zeeland endeWeft Vrie-
Jland, gaande in dipuiatie na Gelderland , ende Overjjfil , traar na dt'
x.elve haar villen hebban te reguleeren
»jD' gemelde Heeren haar Hoog Mog Gedeputeerden zullen haarren fpoedigftt
t> op nize begcevcn , ende gekoooacn zijade op de refpcflive pla)Ucn daar de
„Edi
I
CORNELIS en JOHANDE WITT. i^f
>,td, Mog Hebren Staaten van de wel-gtmelde Pyozfintie van Cddei Uiden over- w/f/'-'^
'',yfel Staats gfwijfe vergaderen , tct eerfttrcnde bequamergelegentheid verzoektn lOO J.
„ audicntie. ""^ ■ '
I, Dezelve bekoomen hebbende , naar overlevering van hunne Brieven van Cre- Inftfuöie
n dentie , ende aflegging van de gewoonelijke Curialta proponcere , dat haar Hoog *oor de
,. Mog. zeer dikwijls ende mecnigmaa!s aan dewcl-genielde A «/'«/(f hebben ge. Vietxjehan
,. fchrecven, cfHjk haar Ed. Mog. zig buiten twijfel wel kennen herinneren om de Witten*
„dezelvige tedifponeren tot vrugtbaarige Confenten. en tournificn-.cnten ende de andere
„ Pititien tot verval van de Zee zaaken. Heeren.
., Dat booven vermoeden daar op geene of wreinige , icnmers zoodanige EfFeften
n niet en zijn gevolgd , als de tegenwoordige danpereuzc lijden wel vereifchen.
I, Ende dat haar Hoog Mog. over zulki genetcfliteerd zijn geworden hunne Gc-
„ deputeerden in aller haaft derwaards te zenden.
1, Om haar Ed Mog. levendig te prefenteren , ende na de regte waarheid voor te
,1 dragen de ongelegentheden daar inne de refpefliveCollegien ter Admiraliteit tot
„onuitfprcekelijken ondienft van 't gemeene Land, by gebrek van nodige geldmid-
,, delen zullen komen te vervallen.
„ Enée vervolgens haar Ed Mog. kragtclijk aan te manen, om nog te n fpoedigften
>, ende zonder langer vertrek niet alleen te conienteren inde refptöive lommen van
„ penningen , by den Raad van Staten tot verval van de ExtraordinarifTe Equipagien
11 tel Z,ee roet den gevolge en aankleeven van dien verzogt ende gtpitioneert , daar
I, op haar Ed. Mog. haar ConTenten nog niet , of niet anders dan met eenige reftruc-
,, tien ingebragt hebben , ncmaarookom aanftonds te zuiveren haare defeöen in
>, de albercits gedragene Confenten , ende haar aanpart of contingent in de zelve Con-
1, fenten ten Coroptoirc van den onttanger Generaal Doublet, in baren gelden te doco
I, fourneren.
„ De gemelde Heeren haar Hoog Mog. Gedeputeerden zullen ten dien fine, al»
,, mede tot bevordering van haar Hoog Mog, verder falutairc goede meeninge ende
,, intentie, gebruiken alle zodanige reden ende mol iven rer materie diEncnde.als de-
„ aelve na hare befte kennis ende wetenfchap zullen konncn cxcogiicrcn.
,, Ook niet nalaten aan te wijzen de deftiften die op de confenten van 't voorleede
„ en andere vorige jaaren zijn (zevallen , daar by voegende , hoe nodig het is dat ia
„ deczeo prcflantcn noot van den Staat dezelve prompteüjk ende in aller fpoet wor-
„ den gezuiverd ende opgebragt.
,, Zullen ook meiallegatie van de reedencndiezy als voren zullen wetten te ex-
„cogiteren, divoiren doen, ende kragrige Officien aanwenden , om de Heeren
,,Staaten van de gemelde Provintient» beweegen en disponeren , ten einde de zel-
„veop 'tgoed loffelijk en roemwaardig exempel van de Provintie van Holland ,
«Uitregt, V'riefland, ende Stad en Lande, 't zy by Ncgotiatieoftea^derfintsme-
„ de een goede fomme van penningen in voorraad amaiTcrcn ,om dencot zulks vcx-
, eiflchende, ende anders of eerder niet , ten dienft van de Landen geëmployeerd te
,, worden , alles in conformit'it van deiteraiive brieven op dat fubje£t aan haar Ed.
•, Mog. afgegaan daarvan hunne Heeren haar Hoog Mog. Gedepueerden tot haare
„ narigtinge , Coppye zullen worden ter hand gefteld.
,1 Van gelijken zullen de gemelde Heeren Gedeputeerden alle uiterfte devoiren cn-
„ de goede Officien aanwende , dat riezclve niet en worden atgc zet , met een gene-
f,raal antwoord, vaD dat haar Ed. Mog. zullen conleBtcren, contribuceren ende
H h 3 „baast
X46 LEEVEN en DOOD van
mdtd'm •» haire voorfchrrev» deffeften zuiveren I ook penningen in ïoorraot smmaffVren ,
T OOy . ^^ njijajr vermogen ,eo »oor ioo veel als deconftitutievan hiirc Provintienl kon-
'~~"^~" ,,nen lijden , otdiergelijk.
,, Maar daar tegens ernlHgLiboreren ende infifteeren , tenein-Vop alle 'tgcene
,>voorfchreeveis. moge volgen catcgorijke ende fpecifijlce relblutien , met prcllatie
II ran de nodige etfeiSlcni zonder cenige limcntatie ot relatie toe andere zikcn , niet
,, gemeens hebbende met die van de Zee , dewijl den dienft van 't algemene Vader.
I, land zulks nooit, veel min in deezcprefTinten gelegentheid kan nog mag leiden.
„ Ende op dat de voorlchreeve h.ur Hoog Mog. gordde en filutaire intentie mag
i,profequfren, zullen verzoeken ende tragtcn te bekomen confereniien met Go-
,, committeerden uit haar Ed Mog. vergaderingen , om in dezelve de voorfehree.
„ ve ende andere nog te exco.^iteercn reedenen ende motiven van den Staat ende van
„InterelTe ende vande mecfteperfuatie te wiffclin ende 't ampliceren , ten fine ais
,1 voren.
„Zullen voorts generalijk geJuerende decze hjare CoraraifTKn bctragten den
„ meeden dienll van den Staat dezer Landen.
„'t Hiarder wederkomlle , doende niet ailenelijk mondeling rappert , miarook
,, fchriftdijk verhaal overleverende, om alhier te dienen zulks , en dair 't behoord-
ui Wff^^f(/rf.J» ende ^earrcftcen ter vergadering van de Hoog gemelde He er en
Staat en Generfd, inden H^gc den elfden April Scftien-hondert
vijf-en.festig, was^eparaphreen]. Drewes. Vt. Lager (lont j
Ter Ordonnantie van dez.elve , Geteeksnd
N. RUYSCH.
Haar Ed. gevolmsgtigden vertrokken aanftonds naar Ovcryffel,
werdendc de landdag rot Cawpen gehouden , van daar zijn zy den
tweeden May tot Aarnhem gekomen, en deeden hun voorftel volgens
deonderrigtingevan haar Hoog. Mog. Die van Ov^r/jf/I/jnaür haar
Ed. bedankt te hebben.verklaarden, dat zy met alle magt en (poet,
niet alteen de verzoeken tot behou j van den Staat, maar ook'voor
'tfcheide vande vergadering, middelen uitvinden zouden, om haar
Schatting van tijd tot tijd inbaarcgelden te konnen overbrengen,
ende eenige penningen op ncemen, om des noods, in (laat te
zijn, enz.
Die van GfWer/<<«(/ verklaarden denfesJen May insgelijks, waar na
haar Hoog. Mog. gevolmagtigden met alle haaft wederom in 't
GrAveuhage quamenj en verflag deeden.
I
Negbndb
I
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 147
• 166 s^
Neg EN DE Hoof D-S TUK. — -•
HAar Hoog Mog. de Hecren Algemeene Staaten gebruikte
alle nodige voorzorg, tegensJe ondankbaarheid der En- Haar H005
gclj(he Majeflcir, die zoo kort :e voorcn zoo dier en hoog , ftetken""
belooft had , de vriendlchap en 't genot, het welk den Hoog-ge- haar tegen
meiden Coning en Hertog v<»n jfori^, van de zelve, en boven Engeland,
al by haar Ed.Gr. Mog. de Staaten van Hollandt ontfangcn
hadde , te gedenken , en te vergelden , zy fielden over de Vloot ,
die in zo korten tijd klaar gemaakt was , den vryheer van Wapnaar,
als eerfleperfoon en opperhoofd, onder de eernaam van luitenant WaJ^enaar
jtdmiraalvi)n Holland ertöcli'eji-yriefland, cnvooitsals hoofd bevel- Q°''j^2ee
hebhersjan Erertfz. Luitenarj Admtraalvan Zeeland, de Heer Corff- voogd.
tta,)r Luitenant Admiraal, den l/te Adwiraal Tromp enz, deze magtige
Vloot bcllond uit lo^Oorlog-Schcepenjy Jagteri , 11 Branders,
liGalioots, 4869 Stukken Gefchut , en 1162 1 man in zeeven ^ ^ ,
verdeclingenj CorffWiUr zoude voor r.tzeyien, daar na den Heer Pf^l^jj^^fj,
Tro»)/», dan den Oppcr-Zeevoogd(fv/jfJf».Mj', gevolg v;in Sihram, en^t de Wittgc-
laatfteSff/iw^K'f»/, en om alle wanorde voor te komen, beflooten volmagtigt
haar Hoog Mog. den zi-lvcn dag de Hecren van Ommeren ,whfen , "* Texel,
Raad-Penfiondus de U'ITT ,l'r^bernen^ rau der Holk^, Haare» , Almelo en
Goci!;i»^dte volmagtigen , ommezig naar TfA:</ te vervoegen , en-
dealda.iruit kragtevan haar Hoog Mog magrgcvinge ttn opzigt
van 's Lands Vloote , mer den gevo'gcendeaanklccve van dien »
zodanig te fchikken, alsliaar Ed, ten mee Hen diende van de Lan»
dezoujen btvinde tcbthooren , ook tot btcrer viitvoeringe van
alle het zelve , geducrige ondcrhandelinge re houden nut de Hec-
ren haar Hoog Mog. gcvolmagtigdtn in Zff/j?;rf, zullende dit be-
fluir gezonden worden aan de voorgemeld"n Heeren Vander Holk.
cnéc^'■^^[ Almelo, nu niet tegenwoordig zijnde, om tot der lelvtr
narigfinge te flrekken.
Dena^tiende wierdde Vergadering de volmact voor gemelde
Hecren geleezen, nevens denEedibyoe upper Bcvcihcbbtren
der Vloot , in voegen als hier onder Haat te doen,
TNE Staaten Generaal der vcrecnigdc Nederlanden, allen den geenen die Volmagt
^^deezcn zullen zien ofte hoorcn laluit. Dctn te ifcetcn ; dai wy gecoinmit- voor de
teert Heer johan
14? LEEVEN ca DOOD van
löóc. tccrt,geauthorifcert en gcvolmagtigt hebben, committccrcn , authorifcrcn ,
t' cnde volmngtigcn by deczcii 'de Hecren van Ommeren , Witten , Rjitd' Penfi-
ieWITT onarit de IVITT , Vrybergen, vandif Hoolk^, Haarn, Almelo , cndc Golijitn-
cndeande- S"*» rcspedivc Gedeputeerden in onze vcrgaderinge van wegen de Provin-
Hecren. tknvan Geldirlant , Hoüant, :^etland , Uitregt , i^rieflant, Oieryffd, ende
Stad Groeningtn a\ o "'nelandcn , ommc haar te vervoegen naar TfjTf/, endc
gezamentlijk of die geenc van derxi ve die haar prefent iullcn bevinden , of
wel by fubdch'gatic daar toe gequalificcert niogten weezen , alommehaar
oogc ce houden op 's Lands Scheepen van Oorloge haar aldaar bevindende ,
of uit de respeitive dilhiden derwaarts gcdeftinecrt , omtrent de Collcgieii
tv-T Admiraliteit ende Gameren van de Oofl-lndifche Compagnie door aanma-
ninge, aanlchrijven en anderlints alles te contribueren , en by te brengen 't
gunt tot vollvoomeu expcditi e van de Scheepen waar aan nog ietvvcts zoude
mogen deficicren , ende wydcrs tot volvocringe vau haar Hoog Mog. heb-s.
bende intentie dien aangaande zal konnen dienen, voorts met Correspon-
dentie cnde advijs van de Gecommitteerden uit de rcspcdiveCollcgien ter •
Admiraliteit die haar aldaar zullen bevinden, tezullen helpen bevorderen,
cnde in onze name decreten, dat de Inilruitien ende ordres van den Staat
omtrent het employ van 's Lands Vlootc aldaar verzamelt wordende , albc-
reits gegeven ende gearreltccrt ofte nog te gcevcn cnde te arrefteren met alle
docnelijke promptitudc gecxcciiteert cndejiagekomen werden , ook tot bec-
ter uitvoeringe van alle 't zclvegeduerige Correspondentie te onderhouden
met de Heeren haare Hoog Mog. Gedeputeerden in Zeeland, ende voorts
gcncralijk alles te verrigten, te decreteeren, ende te doen cffeéluccrcn 't
gunt zy luiden ten aanzien van 't voorfchreevc Employ van 's Lands Vloot
ten meeften dicnlt van de Lande zullen bevinden te bchoorcn , lallen ende
ordonneren dien volgende allen den gene die deczeceni^fints zoude mogen
aangaan, ende onder onze gehoorzaamheid zijnltaande, ontbieden cnde
verzoeken voorts allen anderen , de voornoemde onze Gedeputeerden in de
voorfchreevc haare qualiteit ende magt by dcczen aan haar gedefcreert be-
hoorlijk t' erkennen , haar te obcdiecren cnde aüc behulpcndeaddrelFcu te be-
wijzen respedivc enz.
lkJ>eloove cnde :{weert mijn vermogen te i^idlen nair ko'nen ende ititvoeren^ook, ^o»
vtel in my is door degeenen die onder mijn bral :^!Jn gefidt , en te doen nnkpmen en-
de uitvoeren deninhoude vandce'^e mijne tegenwoordigeberigt , ende de bevcclcn dit
my ^rakende mijn tegenwoordige bediening , voorts van tijd tot lijd van wegen de He.
Mog. Heeren Staaten Generad x^o-.tde mogen werden mede gegeeven , ofnaarge:{on*
dm.
Welke voImagtaanftonJs aan haar Ed. overgeleevcrd wicrJ,
nevens den opftel van den Eedc , met verzoek cnde magtgeving,
alle de voorfchreevc Opper- Bevelhebberen welke zy daar om-
trent zoude ontmoete, uit denaam van haar Hoog Mog volgens
het gemelde opftel ce beëdigen , daar en boven behandigdcn men
aan
\
CORNELIS en JOHAN DE WITT. Z4^
aan haar Ed. de geloof- brieven aan de onderlinge vergaderingen ló^f
ter Admiraltuït , cnde Gameren der OoÜindifchc Maatjchaffj dezer ^°
Landen, omm3 zig daar van te bedienen na vereifch van zaaken.
Haar Ed. vertrokken 's morgens vroeg met de Poft-wasgcn Vertrekt
n\t''sGravenhAgen nazr Awflerdam; daar gekoomen zijnde hebben "*" '""-
naar de maaltijd eenige Heeren van de Admiraliteit , cnbyzon--^'*'^ ""*
derlijkdcHeer gcheim-Schrijver de wildt, dewijl haar Ed.Mog.
niet vergaaderd waaren , als ook eenige bewint hebbers der Oojl- itt'
difcbe M4ittfchapp^,\n Londerhc'n\ de Heerirffi^irridiealsgcvolmagtig-
de der voorfchreeve Maaifchappy, tot bevordering vande be-
wufte toerultinge gefproken, ende verlogten van de toeftant hun-
ner Scheepe van Oorloge bcrigt te moogen werden , dan hebben
niet geantv70ord,als fig te gedraagen na het geen fy den agtienden
deezesjaars haar Hoog. Mog hadden gclchreeven, verzoeken-
de vordcrs, dat zy hetgeworvencvolktenrpoedigfteaan'c Boort AitsmtB»
van de Oorlogs-Scheepen geliefde te prellen ; dat zy met alle mo- ^' *^ -
gelijke vlijt ende y ver gelieWen tcagtervolgcn in hetaan-neemen
van hetgccne nog ontbrak j en volgens haar Hoog Mog. befluic
ende aanfchrijvinge van voorleede vrydag zonder tijd- verlies , ee-
nige gevolmagtigden uit de haaren derwaarts geliefde te zenden ,
cm haartot deuitvoeringe, ende volbrenging der voorfchreeve
zaaleen , haar aan bevoolen, te dienen van haaren Raad, goetdun-
ken ende hulp. Ai het welke zy aangenoomen hebben te doen. VanAra^
De Heer de uiTTy en vorder gevolmagtigikn van haar Hoog ^"''""..
Mog. vertrokken nog dien zelfden avond, en quaamen 's anderen- Ed^irT'c'*
daags met het aanbreeken van den dag in 't yiieuK'e-diip , (praaken nieuwe
daar insgelijks met de HcerenGevolmagtigdc van de Noord-holland' diep.
fche vergadering, die hen berigtcn,dat in't Ai(«rjr.rfif/»of opdereedc
van Texel tien,en onder de l'lieter vier Scheepen van haare beftiering
laagen , maakende met het Schip van Capitain Bronfcr inde tVteUnge^
l'yftien Schepenjdat fy van gedagten waaren het volk dien morgen
leMoHJleren, en dat zy aannamen vanhaar Ed. een nette lijdete
gecven hoe rtark dcfclve bemand waaren, gelijk de Heeren gevol-
roagtigde van het Collegie ter Admiraaitteit van AmUerdum aldaar ook
gedaan hadden . Zy Schreeven aan het Collegie ter Admiraliteit in
VriejlMd, dat fy haar onderhoorige Scheepen, die nog ontbraaken ,
met den eerfte derwaarts gehefden te zenden , cndebyzonderlijk
Eerp Btel{. U die
rso LEEVEN en DOOD van
l(,<e die geene welke doenmaals inde 3^f»;«^Iaagen ,enbyalJien zulks
, voor den ontfangft des Brief sniec en was gefchied , gelijk zy ver-
moeden , dezelve ten Ipoedigfte wilde buiten om doen zcylen , toe
binnen Texel, omme zig by de andere van 'sLandsüorlogs-
Scheepcn te voegen , ende daar, tot nader bevel te verblijven, als
ook, dat zy aanftonds wederom geliefden te fchrijven, wat by hen
dien aangaande niogte gedaan weezen, met by voeging, dat zy niet
te min ten ipoedigllen een, of meer gevolmagtigde uitdchaarc
geliefden te zenden.
De Heer Raad Penfionaris de iflTT nevens de andere Hceren ee«
volmagtigden van haar Ho. Mog. leggende met het 's Landsjagt
in't NtcuieedicpfOmircm de Helder, onitongcncen Brief van de Ad-
miraliietts Hcercn van Koon- ImlLind den 3 deezes gefchreeven,
inhoudende, dat zy Hcercn, aldaar, by openbaare Trommel-
flag hadden doen uit- roepen den Inhoud van haar Hoog Mog
St«ten on-^^''"""^^'^'^'^ ' ^'"^ riegen-en-twintigften ^/>n/laatftleden gcno-
vergenoegt mcn,raakcndc het uitloopen ende toezeggen van meer Soldjfuan het
dat de Ad Boots-volk, wclke op 'sLands Oorlogs-Scheepen gebruikt zoude
'""^n'^^^j worden , gelijk in hnnr Hoog Mog bcfluit van den vijftienden
Holland lia". der zelver Maand uitgedrukt tlond , waar over haar Hoog Mog
K Secretie aan 't gemelde Cff/Z^^/f/j fchrcevcn , dat zy met die wijze van doen
Refointie , tgn hoogftcn ontltigt waaren , als hebbende by openbaare
belovenk uit-roepingc alde waareid bekendgemaakt, het gunt haar Hoog
Soldvain 't Mogby^f'jfiwtbenuitcn haar aan bcvoolcn hadden, alleen kloe-
Boots-rolk kc enJecrvareZec volk te gebruiken ende in 't werk te flellen,
inet trom- ^ict bcvel.dat haar Ed. niet alleen zoodanige lui Jen als by Trom-
docnuit- ^"'^inig en openbaare uitroepinge, regel- rcgttcgenshaare Hoog
roepen. Mog. meeninge en bevel , tot hooger Maandgelden, dan tegens
Vijftien guldens aangenomen waaren, niet en zoude hebben te fen-
den op de Oorlogs-Scheepen van haar onderhoorigheid , ma .r de
zelve aanftonds vry-laaten, ten waarezy 'uiden zigmctde voor-
Ichreeve V^ftien Guldens ter maand zouden willen vcrgcnocgen;al-
le 't welke ook aan alle de andere Collcgien , mitsgaders aan de on-
derlinge Gameren van de Ooft- Indifche. Maarfchappy dcfcr Lan-
den is bekend gcmaaktjOm teftrekken totdcrfelver naarigtingc,
ende vordcrs zulks en daar 't behoord. Des is mede gefchreeven
«an de meer gemelde Hceren haareHoog Mog. gcvolmagtigdcn
dac
I
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 151
dat haar Ed( in geval de bcvvufte Veertien Scheepen van Oorlog tK/.^
ftaande ter befticring van 't voorlz Colhgtc ter Admiraaütett van ^'
Noord-holland, niet genoeglaam met volk, voorden ontfangft
van deeze haar Hoog Mog, befluit , voorzien mogte zijn ) zooda-
nige bevel wilden geevcn , dat door het afligten van het volk van
hcivterüende Schip, d' andere van dertien Scheepen van 't zelve
Collegie behoorlijk bemand ende in Zee gefonden mogten worden:
Vorders is beflootcn , dat ook byzonocrlijkaan 't Collegie ter Ad'
tiiiraliteitm l'riejUnd, nogmaals met crnfligc woorden gelchreevcn
zoude werden , dat dezelve haar als nog inde tegenwoordige drin- Schrijve*
gcnde gelcgentheid, daar d' Engelfche-vloot op de kuit dezer "nde Ad-
Landen vernoomen wicrd, ten uiterllen wilden haatten en "J[*v"'^
nagt en dag bevorderen , dat alle de Bootsgezellen, die hen land.
nog ontbraaken als anders , aan de Scheepen van hunne beftiering
ten (poedigrte nagezonden mogten werden , als ook het zelve de
Capititinen die nog aan Land mogten zijn te beladen van haar
aanftonds aan 't Boord te begeeven , waarvan ook een uittrek-
zcl aan haar Hoog Mogende Gevolmagtigden in Zeeland is gezon-
den.
De zelve Heeren fchreevennogcen brief uit Texel, vsn inhoud, Schrijveb
dat aldaar een Vloot van fis- en [eflig EngeHche Scheepen omtrent uTtTexef
de kuften dezer Landen was vernomen , derhalven zy haar Hoog aan haar
Mog. in bedenken gaven (nademaa! dezelve Vlote met het voor- Hoog Mog.
celig weder , en de wind , in korten tijd van d' cene naar d' andere
Wal der gemelde kuflen konde vervoege^ of niet dicnftig ge-
vonden zoude worden , om eenig Krijgs-volkopeen bequame
plaats te vergaderen , die men te Water ofte Lande op het fpoe-
digfte konden zenden , daar de Engelfchc yets te Lande zoude
mogen ondernemen.
Haar Ed. Ichrceven den vijfjenuit TfA;^/, dat in het groote
Schip Delflandi , niet ontbrak als omtrent vijf-eu-tituutig Ma-
troozen, dog dat nog cenig bufl'chietcrs- tuig ook klaarge-
maakt, moeft worden, welkers gereedfchappen enrtoffc, om
die te bereiden , al binnen Schecps boord waren , waar toe, na de
verklaring van de Captain, agt ofte tien dagen werk was. Zy
hebben aanftonds de voorzigtigheid gehad dat door bevel van de
Heer van Wafjenaarjciog dien morgen vrocg,aan't boord van 't fel-
li 2 ve
^S^ LEEVEN en DOOD van
l66<.^^ Schip, zoo veel bull'chieters en bullchieters maats uit andere
„ [ Scheepen zijn gezonden , dat alle de voorJchreei-e behocftens nog
dien dag zoo verre waren gekomen , dat die by na klaar geraakten,
of zekerlijk des anderen daags klaar zoude zijn ; dat haar Ed. het
Schip de Nagelboom en 't fregat d' Agdtha , twee Scheepen van
Jioorn, in goede Itaat endc wel bemand gevonden hadden ; datzy
naar de f'/ifffr gezeild waren , om na het gebrek van 't Schip het
Huis te Sw'teten te zien , en vervolgens haar vervoegt aan de drie
Oojl-lndifcbe Scheepen van Zeeland , van welke drie Scheepen haar
7.1)0 Ed. £d aandonds de bequaamfte manfchap.zo met zoete woorden als
andere He- Agtbaarheit hadden geligt , beftaande in negen- enveertig koppen ,
ren haar daar onder mede de Lteutenant van het Schip St. P/j«/o,dat een wak-
Hoog Mog. ker en dapper man fcheen te zijn, die uit eige beweging mede
gevolmag- yerzogt ovcr te gaan , om van de eerden by de vy and te gcraakcn,
nfe'n " vdit ^^"^^" 2y op 't zeilde oogenblik met pak en zak aan 't Schip het
van drie Hupte Swieten zonden, vermits het dezelve zccrnooizakelijk van
Ooftlndi doenhadde. Inden beginnen gaf deeze zaakeen wcynigopfchud-
fchefchce- ding, dog zy zijn daar na alle met groote vreugd van hun boord,
odVl a'ndT ^^" '^^^ ^^" '^^^ meer- gemelde Schip 't Htiys te Sw'teten gekomen, zy
Tloot te hebben het zelve Schip aanftonds in haar by zijn onder zeil doen
dieii«n. brengen, met bevel van fijn anker omtrent het Schip de St. Tauhie
werpen , uit welk zo wel , als d' Ag*tha , zy beflootcn hadden , het
volkaan te nemen, om het Sch\p 't Hupte Sit^ieten, geheel en vol.
koome te bemannen, nevens de groote Scheepen Maürjeveen^
?lfylen u% Delfiand, de B«««ende Mars, vorders hebben zy mede nog onderde
^^"nder. ^'^'^'^f" het jongde opgekoomen Schip B<<r4mbezigtigd, welk
foek oni. nieuw , kloek en zeer bequaam was , daande onder 't bewind der
trentde Hccren Van de Rotterdamjcbe Ood-Indifche-Maatfchappy , zijnde
Scheepen ^^g] bemand met buiten gemeen wakker en bevaaren-volk , zoo-
** °^^' danig , dat geen becter manfchap onder de geheele vloot knn ge.
vonden werden, dog 't ontbrak niet anders als nog tien Matroofcn
enecnige Cardoufen, welk dien avond klaar zoude zijn ; waarop
ccn Capitahi was die haar Ed. wonder wel geviel.en de lof had , van
een dapper bevelhebber te zijn, wclkaangenoomcn haddienagt
nog zijn Anker te ligtcn,cn 's anderendaags 's morgens vroeg der-
waarts aan te zeilen , zulks dat zy nu volkomcntlijk konden daat
maken, dat de voorli z-teve groote Oorlogs-Schccpen van de
Oojl.
II
CORNELIS en JOHAN DE WITT- rsi
Ooft.lndifche Maatfcbappji in goeden (laat endc t' eenemaal klaar wa- . <<r'*
ren om > weer en wind dienende, binnen v/fr-fnftf«>»fre uuren te '
konnen Zee kiefen te weetcn , Maarjeveen , Delfland , 't Htijite Swte- *
ten ^deNa^tl- boom, Batar'u,de Beurs,cnde Mars, Ook hadden zy voor-
genomen om , wegens de Scheepen van de ColUgicn ter Admirditt'tt
y^ndc Madz.e , Amflerdam, en Noor//fco//4«d 's anderen daags vroeg
met deaanweefende Hecren gcvolmagtigde van de Iclve CelUgiiu,
aan't boord van de Heer van M'apnaar te komen, om daar gefa»
mentlijk, in 't by fijn van de aanwefende opperhoofden van 'slands
Vloot,na der zelver gevoelen gehoort hebbende , te overwecgen
en te befluitcn, om de Scheepen van Oorlog in zee te zenden,
welke te zaamen een aanmerkelijke Vloot zouden uitmaaken.
Onder de Vlieter, bczjgen zy nog eenige Scheepen, die on-
der 't beftier van Vriejland behoorden , welke wel bemand waa-
ren , maar ontbrak nog veel Gefchut , Montkoft, Kruit en
fcherp , waar onder een , die nog ballaft en Zee bezoldelingen , uit
Vriefland verwagten ; welke gebreken , door goet bevel en wak-
kerheid, ook binnen weinige dagen konden gereed gemaakt
worden , maar zy wagten naar meer aanporringe , en dat de laafte
hand aan 't werk geflage zoude worden.
Haar Ed. namen vervolgens van 't Schip de Af«wKJj!^, fejiig, zo Aitznsi
Matroozen als Zee ■btz.oldeltvgen,'A\\t fchoon volk, en vulde daar 't ^•4J"«P|
getal dermanfchapvanden Vice Admirad Schram mede, hebben-
de ook van *i zelfde Schip fwiijf/^ goede bezoldelingc doen nflig-
ten , waar van d' eenc helft gebragt is op 't Schip van den Schout
by nagt Stuchhouder , en de andere helft op twee Scheepen die nog
manfchap ontbraaken. Vordcrs hadden zy van 't Schip S. l'aulo ,
flaandc onder 'tbewint van de Heeren der Ooftlndilche Maat-
fcbappy van E«i;6ai2,f»,in't by zijn, en met behulpvan de Heer
J/iger, Gcvolmagtigde Bewindhebber van de voorfz Kamer,
afgeligt, eens vj/ f»- W'wf/^ Matrozen en dt zelve o ver doen bren-
gen op 't Schip AJ<«rfr/«v«»,endenogcens het zelvegetal , nevens
veertien bezoldelirgen , die zy ie zaamen hadden doen brengen
op het Schip Af<75, Bujjchietirs en btijfcbieiers msTiXS, cnde nog diie
Btijfcbieters deeden zy over zetten op 't Schip Belpud , beïial-
vcnnog ifi Matroozen , die zy bevoelen hadden van 't gemelde
Schip de St. Paulo over te zetten op het jagt de Ruiur , alle gcwceft
li } zijnde
15*4 LEEVEN en DOOD van
t66< ï'jiJe fchoon ende uitnemend kloek Volk. Nog van 't Jagt
■ _2 Agatha , xijnJs een Hmns Ooft-Indifcli Schip , afgeligt het
getal van een-en-vijftig raeede buiten gcmeene kloeke en handige
Matroozen , enJe dezelve overgebragc in het Schip 't Huis te Sme-
ten, bevonden hebbende dat hec Schip de Nigdboom , zeer wel en-
de ten overvloet njct fchoonende bevaaren Volk voorzien was,
zulks dat n\x feeven hecle groote Scheepen van de Ooft. Indifche Maat'
fchapp^ daar mede, endc nevens nog cenig volk dat van Amftet'
dam gekomen was, t'ecneniaal van Matroozen ,cnde voorts zo-
danig voorzien waren , dat zy niet beter willen, of dezelve korten
zee kiezen. Zy hadden op het Schip d' Agatlu het volkoome getal
tninfchip wel gevonden, ja nogfeeventicnoidgtienklocke mannen
daar en boven , maar door dien hen ^^'r/fw guldens rnaand-gcit be-
loofd was, zijnde ver boovcn de vijftien guldens, by haar Hoog Mog.
voor'tuiterftevaft gefield, zoo hebben zy geoordeeld, met den
dienftvan de Lande zeer wel over een te komen, datdevoorfz
agtien mannen uit 's Lands Vloot gehouden wierden, gelijk zy dan
de zelve op 't Schip d' Agatlu by voorraad hadden gelaaten, en
bragtcn inovcrleg.of men ten meeden dienlten van de Landen
geraaden zoude vinden, de voorfchrecve rfj^f/cH wwwnf» op vrye
voeten te ftellen , waar door zy oordeelden dat den toeloop van *c
volkonfeilbaarlijk meer cnde meer zouden wakkeren, gelijk al
cenige goede beginfelen fig daar omtrent opdeedcn, fijnde op dien
dag aldaar.voor de Scheepen der Ooft- itidifche Maatfchapp^ toi Amfler'
duinen DW/r aangekomen het getal vinomzrem feventiir Matrofen,
en daags te voorcn voor de Kamer van Enkliuifeti by de viiftig,gocde
ende weerbare mannen , daar by , door die van de Admiraliteit tot
Amfterdum mcede berigt gekomen was, dat by deHeeren haare
^.^ afzenders, intieeeóag^n, nog/f/Z/ij Matroozcn waren geworven,
"^ Zy hadden ten verzoeke van die der gemelde Adwiraiitcit van
Xit««Uc- fjoord'liolland .mnsgidcrs vari tjqgevolmagtigde Bcwinthcbbcrs
. .yj./^-der Oo(l- IndiTche Maatfcbappy üit de kameren Amfterdum , Hoorn,
cnde Enkl>iiiz.en,de voorfchrccve uitvoering, zclfs^perfonelijk moe-
ten by wooncnendcin't wericT\pllen, zijndedc gemelde Bewint-
—«k hebberszcerbcdugt ditdezaake heel ongemikkclijk zoude toe-
gian , dog dit alles was , God lofT" zonder cenige n^rkclijkc we-
derltant vulbragt , en waaneer al'c volk met pak en z.ik aan boord
vvaaren
CORNELIS en JOHAN DE WITT. ^ss
waaren,hebbenzy nietandersalsecn vrolijk gejuiggehoort. . ■wf.Ae'
En nademaal zy alomme binnen de Scheepen , hiaddenmoc- ^
ten verblijven tot dat het voflrtnet haar plunjen i' cenemaal van "
boord afgefcheept was, om all|^ongclegentheid des te be|j.j te hel-
pen verhoeden , zoo is daar meede den ganfchen dag, töt^inden
avond lai'.r,door gelopen, invoegen dat het haar onmogelijk was de
vcorgenome bezigheid , van daags te vooren met de hoofd- bevel-
hebbers te vervolgen , waar van zy hoopten des anderendaags we-
derom haar voornaamlte werk te maken.
Den [esden May iehre^ven d£ Heeren haar Hoog Mog. gevol- 2i)n Edj
magtigden , in 's Lands jagt , leggende in 't nicutet diep, omtrent de nevens de
Helder , wederom een brief aan de Heeren algemeene Staaten , in- andere Héó
houdende het antwoord op haar Hoog Mog. brieven vanden vw-7e"wrtdtrï
tn twhitigjlen April laaÜ-leeden en den vijfden deezes , endedienomaan '
volgens naar rijpe beraadflaging van de aldaar aan wezende Hec- haar Hoog
ren gevolmagtigden van het Ceüegie icr Admiraliieithunnegevoe-^^'^Z'
lens: of de Scheepen van ojiftjdi^e ende Bondgenooten van deefen Staat nog lan-
ger [ouden beboereu binnengehouden te worden,ende of het niet dienjlig z.oude
zijn , dezelve , na dat zj hunne ingeUide goeder en binnen decze Landen gelofl
badden , baüajl Schceps uit te laaten kopen.
Het welk overwoogen zijnde , isgoet gevonden , dataanalle HaarHo.'
de Schepen van de I ngezctenen ende onderdainen van Vrienden, ^°^ ^^
Bondgenooten , ende onzijdigen , zonder onderfcheid , die voor ^jn 't uitlo^
ofte naarden tijd van 'c algemeen bcflig binnen deic Landen wa- pen van on-
rcn gekomen , mitsgaders die voor het zelve beflag alhier zouden zij'^ige
mogen weezen ingekogt ( dog deezc Iaat(te niet anders, dan mits ^jUj^^*'^
blijk toonende , met behoorlijke quijifcheldinge van de betalinge f-hecp».'
dcTveertigjle penning, dat dezelve al voor de tijd van het voorfchre-
ve beflag aan Vrienden , Bondgenooten of onzijdigen , toebehoord had-
den , ende in der daat overgeleeverd waaren ge weeft) toegelaatcn
zouden worden, om W/<ï/? ^cfcfff^ met haar cige volk . yder na
de zijnen te mogen vertrekken , des zouden de Collegienter Admira-.
liteit uit eigc Agtbaarheids halven , daar toe ,geen Oorlof vermoo-
gen te geeven , maar de verzoeken, die de belang hebbende,
of hare Gevolmagtigden aan haar ten dien einde zoude
koomcn te doen , alvoorcns ten fpocdigften ( om de men-
fchennietnate doealoopen^ aan haar Hoog Mogende toe te
zen.
%S^ LEEVEN en DOOD van
l66<. ^^^tJcn, nevens hun berigc, ofceookalle de voorfchrccvc Tcr-
,1, , zoeken d^ar by te voegen, als ook een fchrifelijke blijk , dat de
voorfchreeve Schepen waarlijk waren toebehorende aan vrien-
den, Bondgenoocen ofteonzijJigen , endeniet aan Ingezetenen
van deezen btaat , daar op de gemelde Collcgicn ter Adinirulitct haar
Hoog Mog. nader bevelende goetvinden zouden hebben af
te wagten> om haar daar na ter eener ofte ter andere fijde te fchik-
ken , tot welken einde dit haar Hoog Mog. befluit aan dezelve
Collegienis gezonden, met bevel om zig aan den inhoud van
dien ftiptclijk te houden , zullende ook het zelve befluit gezonden
werden , zoo aan de bovengemelde Heeren haar Hoog Mog. gc-
.volmagtigden in Texel, als aan de Heeren der zelvergcvolmag-
tigdcn m Zeeland , om te (trekken tot haar Ed. narigtmge.
Den vijftiende en fefttendcn vjzs de Vloot watdigter voor Zee ge-
naderd, om des te becteren in minder lijd te konnen uit zeilen.
Daagste voorcnwasdaaropdcrcedegekoomcn het Schip Oojlergt,
llaande onjer't Co/it'_^';« ter AimtrAÜteit in Vriejlatid , waar van de
Heeren gevolmagtigden kennill'e bekomen hebbendc.zijn die dcj
anderen daags derwaarts gefeild, en bevonden het zelve een bui-
tengemeen ichoon Schip te fijn , wel toegcruftendemet fchoon
volk bemand, hebbende met de Zeeën Land bcfoldelingen een
getal van twee-honderd negen- en-tagttg mannenicn {\\\ks fcs.en.twintig
koppen meerder aan boord, als het ecrftc ontwerp was gcwecft,
hetgeen zy dien volgende ook by voorraad hadden opgeflelt in
deLijfteaan haar Hoog Mog. tocgefondenrhet Schip was van het
grootfte maakfcl , maar twee voeten korter als dat van de Heer
VinWajfenaar , voerde ru<5f-f«-/f/^5rt;ukken , en vcrwagte nog
twee (lukken gcichut.
De Engelfche Vloot was den ccrflen Majf met goet weder Ooft»
waarts op en in Zee gezeild, hebbende Prins Robbert met vt/f en ttrin-
/f^ Schepen de voortogt,wierd gevolgd van den Hertog van jfori^
mex. (es. én-vijftig Schccpen,bc(laande het gchcele getal der zelve in
honderd dertig, zo groote als kleine Oorlog-Schecpen,wcl bemand,
maar kwalijk gewapend. Den Hertog van Jork., kreeg twee
Schevclingle viflérs, en ziende dat het arme menfchewaaren,
zette hy die weder in hunne vaartuigen, naar dat den voorfz Her-
tog de zelve twee brieven mede gegeven had , ccn voor de Princc
van
!
CORNELIS en JOHANDE WlTT. zf;
vanOM^nrfKendeanderevoor deHccr van Zuikn^cw,\vRzx\n zijn j g^*
Coninklijkc Hoogheid zijn komft omtrent de HoUandfche kuft 1
bekend maakten, als ook, dat by haar Uo. Mog. Vloot r.og niet in Zee had. Opgtblaj-
de ontmoet , dat hy na der ï^elvcr tiitkomjl verlangde : en to dez.iive met haafl zentheid
Zee koos , dat hy den Heer van O f dam z.clver titt Texel z.oudcn homen balen. ^^^ ^^ "'■
j.Ondcrtuflchen fcheen den Raad-ffii/IoM)», zegt den Fran- jo,k.
,,fchenfchrijver, ongcrud te weezen ,dat de vcihanJelingcn vnn
„ den Franlcn gezant ror Londen zo lang ducrde, en dagr , dat men Hiftoiredé
„den uitflagvande ontmoeting , der i Vlooten wilde afwagten, p^/^gnf^^
>, voor en aleer men tot een befluit trad. Zijn aanhang begon jn de ^c \^ -^^^^
„ vergideringeneenweinigte vcrfwakken.en gafde vrienden des villeTom
,) Prins van Oragmen gelegentheid , van weer veel volks tot de be- 3 P ' 3^.
,,hngensdes Huis van N<i//^«h' te trekken. Daarom was hyberade
n een gevegt te wagen, om zijn gezag door de vcordeelen van een
„ overwinnmg, indien men hen bevogt, weer te verheften ; of om
i,Viiinkrijk te verpligten van hem de hand te bieden , en de Staten
„byteftaan, indien de Hollanders gcflaagcn wierden. Ten dien
„ einde had men de befte bezoldclingen uit de bezettingen , en uic
,) de Lijfwagt der Staaten getrokken , om die op de Scheepen te
„ leggen : zo dat, wanneer men zig vijf-en-twintig of dertig zeilen
„ fterker bevond als de Engelfchen , Ofdam bevel krei^g van dc-
,, zelve tot m hunne Havens te gaan opzoeken.
J-Ij4c Hoog Mog. fdircevea den agfjenv.m Jiiny etn eindige Brief ditvden ffeervin
Waflenaar, inhoudende dat haar^Ho Mog. niet twijfelde , ot zijn Ed. zoude met -,{■„_
devlootvour den onttangftder zelver aan de Engelfche ituft, omtrent fJarvits, ot , u-jj™
byde£"^f(/cfcf vlootgenadcrt zijn , volgens haar Hoog Mog bevel aanzijn Ed. ge- ^ °°
geven. Dogbjatdicn z,ullit Amtenveimoeden , «og niet mo^fetvez.eagefchiet, moefl , tf-pr van
/ijn Ed in geengebrtkfn hlifzien,h(m me/ z.jn ondeihtbbeiide -vloot^len iiiicrften refpoe- /-). j,^
den om den vy.ind te betrappen, z,onder eemg ongenhlil^ da.ir tnte -vcrzjiinicn, oo\%on-
der ecnige ged.igtc» te U.tten ga,tn op de Scheepen v,tn Oorloge , die in Texel nog loe-
getal^lt wierden , en ■veelmm d.mr eengf.nts n.i te c\igten, om den vy.thd .-iingetroffeH
hebbende , de yjlve ti/tnte grijpen, ende te bejegenen volgens z.ijne onderrigting , -Kiititr
byhaar Hoog Mog. nog ten ez/erzdoed hebben ivdienbeveeien, n.tde gelroffe Zet-Jlago^
alle -aije \je te behouden , ende geen fint s eenige Scheepen ■van fi]n onderhebbende vloot
te U.tten invallen, dan foodan ge , die foo vei re mogien veefen befch.idigd, dal het on-
mogelijk v.ts in ^eefe jonnen blijven , veilden voorjchreeve la.ifie punt ha.tr Hoog Mog.
foo te» aanfien van de dicnfi , als v.in de ecre ende yjgtb.t.nheid van den St.i.u ten at-
derhoogfenter herten gaat , waarmede, enz.
Deze brief quam de Heer van Ohdam vreemd voor , en begreep
daar uit, als of haar H.M. aan zijn dapperheid en moed twijffelden.
Zijn Ed. koos heel misnoegd , met het grootfte gedeelte van de
Etr)e Boekt K k Vloot
ifg LEEVEN en DOOD varv
l6^c Vloütdcn i4.M^y Zee, na dat dezelve door het quadeberigi der
loocfcn , (vvicns Vrouwen zommige zoeidareflen enz. waarcni
Aitsma 6 liever het verblijf des Vlootsdaar hadden gezien);vas opgehouden
4j-p.44ó gewcefl , egcer wierd door de wakkerheid v..n den Heer Raad*
LiNiuvil- Penfiondtis JJHAN de wlTT anders bevonden, en d: diepte zelfs
leTom jp gepeild hebbende, vond waaier genoeg om uit te zeilen, dog was
*^^' door de 11 ilte gehouden naarde mond van de Ma.ts te \v\]kcn , van
waar hy zijn O verhccden bekend maakten, dat de Engelfcben het
voordeel van de wind op hem hadden, maar hy kreeg eennieuw
bevel, van de vijinden met alle winden aan te taften, indien hy
op zijn wederkomll zijn hoofd niet wilde verliezen, welk laatfte
Aittnn b. egter niet waar bevonden worJ. Zo haaft hy zijn bevel geoopend
4|- p. j^iS. hadjdced hy de Krijgsraad vergaderen , waar op de hoofden btflo-
ten , naar verandering van wind te wagten , maar hy toonde hen
zijn Uft, en zonder veel te fnorken, zeide: lkl>en hier m ir., en moit'er
La Neuvil- mee deur , cndetk^tal n:et in HoUandgtvoerd worden als doodof j^cegefnlend.
Ie Tom. j En het eerftc meer gelovende, hadde zijn zilverwerk ende kos.
f- ' 4°- telijkfte zaaken daags te vooren van boord gezonden, 't Is zeeker
dat dezen dapperen Held zijn beft genoeg deede, hoedanig hy ook
aan't voet-euvel vaft was. Hoord wat de Franfchen fchrijvcr van
hem gei mgd. H/ verdiende geen minder eer en erkentenis voor bet opojfcren
T^n n^n Iccven ten dtenji van baar Hoog Mog. als Tiet Hein en Marlen Tromp.
De Penfionaris de wl T Tjyad bem,toenjy nog vrienden waren^tot die waardig,
heid geholpen , tnaar naardemaal dat Obdam bet Huis van Otagnitn toegedaan
ivas,bad de legenflrijdigheid deez.er twee helangens oneehigbetd onder ben ver-
trekje en hem bjr de Staten Generaal verdagt gemaakt, 't Is een gemeen ongeluk^
2.i;a Ed. jn de vr)e Staten daar degeene dte door verdienflen of geboorten een weintgho-
"'""' He *'*" "^^"'^ uitjlceken , alitjd afgunfi van hen , die bet bewint d( r 2.aaken heb-
rengevoi- ben ,verivek]^cn. Wat omtrent de flag gcfchiet is kan men om.
inag:igdcn ftandigin Aitsma cn andere gcmoeglaam vinden,
geven voa- |3e Hecren Gevolnugtigdcn van haar Hoog Mog. 'xnTexelt
«l'.^ItL- waarenondcrtuflchen belli' om dooreen nauwon.lcrloekteftraf-
bevelheb- fcn die Zijn pligt nictgcqucetcn had, zowel van de bevelhebbers
beri. alsgcmccne maats. Den Capitain Jtn Pieterfz. Onkelaar , Anthony
Erertjen de M^rre, cn jMob Briiimiig wierden alle drie doorfthooten ,
Willem Codde vandei nurg,J,in vandcr Marfche.cn Appilkny Pool voor eer-
loos , en onbekwaam verklaard , om de Land ooit t. kannen die-
nen, en hunne zij J-gcwccr voor de voeten gebroken. Samuel Huis.
'Sceds!
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 2^9
man en Jacob vander Cnmme ook onbequaain om de Landen te y f- ■
dienen ,^n Ae i\\itrrc\m Ate intes jlin^rawieró mt\. ten llropomde '""J"-
hals ten toon gcfteld, om alfo de uitvoering der andere Vonniflèn ""*
teaanfchouwcn , vorder uitgebannen, enz.
Deeze ongelukkige Zee- flag ontzetten haar Hoog Mog. in de
beginne een weinig , dog zo nier.of wicrd door de y ver der kloeke
Overheeden wei haaft vergecten en de handen aan 't werk gefl.ia-
gen om deze Ramp te hcrdellen. Men overwoog diei halven met
haar Ed. Mog. van den Admiraliteit om ten fpoedjgftc weer in flaat
te zijn van de vijand meteen talrijke Vloot het hooh te bieden.
Waar op haar gemelde Edele Mogende den vijf-en-twintigllen
vinjuljr eenoveiflagaan haar Hoog Mog, mlecverden , hoc veel
de toerulling voor dit jaar meerder Ibude komen te koften, ren op-
zigte van de befwareniflé/pruitende uit haar Hoog Mog. befluit
van den vierden deezes , welke ovcrflog in gevolge van haar Ho.
Mog. voornemen van den leven-en- twintigde deezes , gezonden
wicrd aan den Raad van Staaten, met verzoek om een * Petitie op
te (lellen van de fom die nog ontbrak , ende haar Hoog Moo, toe
te laaten komen, om vervolgens aan de onderlinge Provintien ge-
zonden te worden, welke was
£er(l o»er (/y/V Guldens meerder/oW^ ter maand , op yder hoofd van het volk
dienende op tvee-en-ffveBtig Scheepen van Oorloge.zijnde by de vorige Staat meer
gebragt op /wj^i/ guldens ter maand , ende daar na vermeerderd op -vijftien guldens
belonpendenaar ad-venants^M twee-hondert koppen op yder Schip den eenduordcn
ander genoomen , voorden tijd van <ig/Af<f/»»rff» de iomme van . ƒ jac öoo/o/o
Voor de agfte man i daar de tvet-en feventig Scheepen van Oor-
log volgens het befluit van haar Hoog Mog. meede verftcrkt zijn.be-
loopt het eepe Schip door her anderen op vijf-en-twintig koppen
daar van 't ft/rpltdi der fildye , om dat meedelcheeps werk doende,
tot i)iice'gnld(ns ter maand , by de Collegien betaald werd , ende der
feller koftgelt tegent feeven-fluivcri 's daags.ende tien gulden en tien
duivers ttr maand , in 't geheel beloopendeover de<<^//t»fco/7</ff-<^
koppen in de tijd van agt maanden .... /iSoooo;o:o
Het Collegie ter admiraliteit tot Rotterdam voor tvee dtpitaintn
op t Sc hip van bet OppcrhooMdtr Vloore, yder honderd guldens. 's
ma^nds, ende voor de tijd van twaalf maanden . ƒ 1400:0:9
Een i'f «/(».!»/ op 't zelve £chip</fr//g guldens ter maand, ende
in twaalt maanden . . • . . , . ƒ 360:0:0
Voor tvce Cafitjinen op yder van de Scheepen van de Vijf üeute-
tiant ^dmir^tal^zviniieüea Citfitainen, yder v^f-entfeventiegiiU
dcns 'i maaiids , beloopt in twaalf maandea . . . ƒ 9000:0:»
Kk t ~~ ƒ ƒ37300 :o(»
x6o LEEVEN en DOOD van
l(omt v/tn d' Atider z,'idff ƒ J7?6ci:o:o
1 6 6 f. Voor een C.t-ittin op yJer vsn de Scheep ii Jer Viif / Vc Admi-
, r.t.j.'/ , zijnde vijf C.tyt,unen , ydcr meeJe A^y/f» tfeveniig guldens
tirmaanl, cnJo in tw.nirmaaoilen . . . • • ƒ 4/oo:o:q
Voor een Capuin op yJïr vin de Scheepen der rijf Schouten by
Nï^t. als boven ; f 4foo;o:«
Voor hondeid fejl g Uasfchieters , als voor Rotterdam .uhtien,
AmlKrJim {'''iftig, ende vojr yJer vin de volgende CotUgicn fepien ,
tfgensAchtien guldens 's maaiids, voor de mtit^tt Soldye , yder
Busthieter, beloopt in ^«//maandön . . . • ƒ 10+40:0:0
Woov Hünderd fe[lien Busfchieters Maits , tegen twaalf gu'dens
's maands, yder voor vermeerderde SoMy , beloopt in r'^fmaanden. ƒ 6960:0:0
Woot Honderd fcfluntao'&xr'o'Mti, als Onderbirbiers , te ver.
deelen als hier vooren de Busichieters, lot vijftien guldenster maand
tot vermeerdering , yder beojpt in Vijf maanden . . ƒ 8»oo:o:«
Voor r»/»/»^ man buiten gewoonte aan te neemen , voor yder
van de yier en tne^cntig Scheepen va n Oorloge, om te bergen op het
klein Vaanuig , ot Ichetpen met voorraad , als
Rotterdam Scheepen 10
Amfterdam 44
Voor Zeeland 14
Noord Holland 14
Vriefland 1 1
Tezamen 94 Scheepen: beloopt derzclver
koftgelt en .yoW> in W)/ maanden . . • -f ij/j"oo:o.o
Voor /ii'/!.i//"ligte toegcrufte Scheepen , voor de aanbouw, toe-
ruffinge : acht duizenii j^uldcn yder , is tezamen . ƒ ópooolc»
Beloopt in 't geheel cicezc buiten gewoone te doene onkoften ■ —
Negen honderd drie duizend vier hond' rd fcftig gulden . ƒ poj+öo.-oo
In Texelwz^re de HecrcngevtilmagtigJe van haar Hoog Mog*
De Heer onophoudelijk bezig om de Scheepen en vloot fpocdig te vervaar-
J.deWITT digen ,welk hetmcellcopden Heer R^adPenfionat is de U'iTTaan-
aijn bezig quam , die met een onvermoeide naarlligheid cn grootc wakker-
TtrvaTrdice heid hct zelve bcy verdcn : daar het anders gefchapen ftond,dat zy
van de in langen tijd niet in zee geraakt ofte klaar geworden zoude zijn.
Vloot voor Maar dewijl hair ILd.aldaar bezig waarcn, bcraadfla^gdcn haar
tweede (^q_ Mog. dagelijks \n''sCruyenbagtfif op wat wijze men het zfekcr-
fle, en onder wie, de vloot in zee zoude brengen. De meelle Iceden
hadden het Oog op Trom/), dog dewijl hy over het vonnis der ge-
vangens in Te'.vf/niet hid willen zitten, welke door zijn begeer-
ten gevangen genomen waaren , cn dat hy met een groot gedcel-
Airzma. teder fchecpen naar de laaflc 11 ig, regens het bevel vanhaar Hoog
jLfl^ ^ Mog.in rra-Wgovallen w.is,rtooktcn daar ctnigc milvflrflanden der
gevolmagtigdcn van haai' Ho Mv^g in lV,vf/ onder, alwaar hy wat
vcrlchil
CORNELIS en JOHAN DE WITT. i6i
vcrfcbil nieJc gekrccgeii had, en meende zig van deeze gele- i^^r
gcnth?id te bedienen; het geen Trowpgcnoegzaam te vooren ge- _J
waarfchoud was. Egterwierd den vooifchreven Heer Tjowp den
lyjiilyiot Lieutenant yiduiirjalvtn de Muaze verkoorcn ^ en de an-
deren naamcn aan een andere kant hunne flag waar, gelijk hier
onder blijken zal.
Een yder had groot betrouwen op fijn klockmoedigheit en hel-
den-aard, maar eenige waarcn zwaarhootdig uit redene van Staat ,
alsanderfints. Meenende dat hy het huis van Orrf^wfw, hetwelk
TiUuit alle het bewind was, te veel aanhong, dog aan de andere
kant dagtnien cgter ongevoegelijk te zijn , van een hooger bevel-
hebber boven hem te llellen. In die gedagten zijnde, wierden
den vijf-en-twintigflen deezcr Maand eenige aanmerkingen by
haar Hoog Mog.ingebragt; onder andere, dat de Heeren haar
Hoog Mog. gevolmagtigden laaft in Tfxc/geweeft zijnde , als ook
de afgezondenen van de Ed. Mog. Colle^ien ler Adwirdliteit nevens
de Hooge bevelhebber der vloot, eenparelijk oordeelde voor den
dienft der landen geraden en genoegfaam nootlaakelijktezijn ,dac
eenige weinige Heeren door haar Hoog Mog.behoorden gevolmag-
tigd te worden, die men betrouwden, welke met de voorfz vloote
in zee zouden gaan , om Oog-getuigen te zijn van alles wat daar
omtrent voor viel , en door hunne Agtbaarheid de oniieilen be-
letten, die inde laaften-flig waaren voorgevallen. Haar Hoog
Mog. overweegende wie zy dit oppcr-bevel over de vloot zoude
geeven , benoemde daar toe de Heeren Kutger Htijgens, Gcdiputeerde
inde vergadering der algemeene Sia^tenwcgtns GeldetUnd, een
man die agteo-tfeevcntigjaaren oud was, dog voi moed en groot Zijn. Ed:
beleid, JOHANdemn Raad- Pf«/io»/iHi van Holland,&\c in Staat- ^°',^jS«: ,
en Knigs-kunde niemand behoefden te wijken, en Joban £<"■'<"', van' wfgen»
Burgermeefter der Stad Middelburg^een er vare man van een lour.iY haar Hoog
en doordringend verlland. Deeze Heeren waaren zeer gewillig Mog'nJo
om zulk een laftig pak op hunne Ichouderen te nemen, en herleef. '''°°'f*
den in hen den ouden Battaviercn aart, willende ten dienf'e van
hun lieven vaderland en 't gemecne beft , hunne leevens zoo wel ,
als de gcringftc matroos waagf n,
„ Eenige in Ho//4n(/fend'andereP»'»r/«r;>« was het magtig tegen ^'"'""i'^n't
„deborft, datdeRaad Penfmat is van Hollandt, J^N de n ITT y lig^^''^"-^^*^
H zelven toi dien gcvaailjjken dienft , genoegzaam vry willig, had pag. 399,
Kk^ opge-
z6x L EE VEN €n DOOD van
166 < >» opgeofferd, zon Jcr te zien op'tgcflagt van ftormenen vyanden,
^ _^ „ nog c belang van zijn gcHagt en vrienden : ja , ccnige meenden ,
2,ijn Ed. i> daï hy door zijn afweezen, den gemeenen Staat, zulk een Stuur-
wortde „man mid'ende, in groot gevau Helde, en zijne Vyanden veel-
Zeetogtaf- ^jigtgeleegendheid zou gcevcn om alles over hoop ie werpen,
gcra en. ^^ p|^ vertoonde ze hem, met al 't gevolg dat tedugten (lond.
„ Maar zy konden zijn opzet niet verzetten. Hy gaf hun tot ant-
Schoonant- woord : üat debe/j9uden!svM;z.!jnPerfoon , erncyngtluk^, aande behou.
«voort van den'ti Vanden Staat btng'. endatde goedeofquaade unkpmsi van een tweede
EijnEd. zeejlag , beide z.ou behouden of bederven. Dat m de y loot eenige mannen wa-
ren, die moedsgenoe^ hadden ovi te vegttn , maar die^t aan beleid ontbrak,,
cm denftrgd tot een goeden uitgang te beiiteren : dat hy x.ig vcrpligt vond tm de
drift der dapperheid , als t.e te verrging , te belpen maattgen.
De Heercn gevolmagtigdc van Zff/4«(i verklaarde van gevoele
te zijn) dat men het hoog bcllicr der Vloot , aan den Opper be-
velhebbers moed toevertrouwen, dog bevindende dat de andere
Prorintien eenparig anders bellooten , hebben zy het zelven insge-
lijks goetgevonden.
Doetden Den laat den van jf»/;' leide zijn Ed. nevens de tweeandere He-
Eed a«n ren, in handen van haar Hoog Mog. den Rc<i van z.t4i) ei mg nf,
haar Hoog yg^^^gj j^ j^gj bcfluit van den tienden Aüguliy fejiienbondett.een en-
v^ftig, en hebben haar Hoog Mog. de Gemelde Heeren begroet ,
ende geluk op hunne rcizcgcwtnlt.
De Leeden van H«/i.jnrf zeer omzigtig zijnde, bragten in , van
, twee Overflens en zoo veel overfte Lieutenants, nevens eenige cr-
ber/der " varene Zeelui Jen mecde Scheep te doen gaan, omme de gemelde
land bezol' Heeren gevolmagtigden met hunneraadendaad.ten tijdeengele-
dcüügen ia gentheden te dienen. Als ook om de bezoldclingen die daar op
de vloot, vvaren in beter tugt te houden , welke lafl haar Hoog Mog. dtn
tiyerften Dolmanen Caiper van Matignault ,dc Lieutenant CoUonel van
Cent en van Santen , de Major Ditinar vaHWijnberiiea, nevens eencn Sij.
monWtllemfen t en de Heer Krfi^; deeerllen om hunne Ervarcnt-
heid en dappere daaden te Land, en de iwcel.iatrtcom hunne
ondcrvmdmg en groote hoedanighccden :cr zee. Zy hadden
twee. en negentig Matroozen tot een Lijf - wagt , daar Steeven
Cornelis zoon , burger van Rotterdam, tot bsvclhcbbcr over gc-
fteld wicrd , met magt en bevel, om de zelve onder twce^war.
titr meekers, in goede tugt te houden, cti daar na zijn befte ver-
mogen
CORNELIS en JOH AN DE WITT. 163
mogen over te gebieden tot den meefte dienden van de Landen, ji'/f*'"'
Haar Hoog Mog. ontfongcn ter zelver tijd een brief van de . '
Heer de Ruiter , den 6 deezes gcichreven , welke bekent maakten, 2.eera»de»
dat hy dien dag nevens fijn onderhoorige Vloot binnen de Weder- der drie
licms gekomen was, mede brengende v^f En^elfcbepr^i-CH , meeft Heeren ge.;
vol fuiker, nevens den Generaal vuniCndcel CarmantijnFrancois'^°^*^"^'''
S'tlUvm als gevangene , en dat hy v^ftUn Scheepeinn de Weft-Indiën De Ruyter
genoomen en verbrand had . Deczc aangenaame tijding deed de word Lieu-
fwaarhoofdigcn een weinig moet geeven. Haar Hoog Mog, over- 'en^nt Ad-
weegende de bequaamheid van deezen Held, fielden hem , ^èt^eHeèt
onder het Opper -gezag, en beleid van de Hccren Huigens , de wjtt.
Raad-PfwyiofMm de Ji'lTT endejohan Boretl , tot Lieutenant Adwirdal AitztnaB.'
v-in HolUnd en de M'efl- Vtiepnd. 4/ • p- 44Ö
De Heeren Gevolmagtigden van haar Hoog Mog. in Texehan- Zijn Ed.
gekoomen zijnde, bezorgde allesvvat daar nog noodig was. De'^omtia
Heer JOHAN de mTT voer met een onvermoeide naarftigheid ^"**'
van 't een Schip aan 't ander , om alles te onderzoeken, en nodige OnderfoeW
bevelentegevenjflaande zelfs handen aan 't werk, en toonden y- alles ten
der zijn pligt aan. Zijn Ed. fchrcef den 8 deezes een brief aan den """'^«•
Lieutenant Admiraal de 'Ruit er, \?^n inhoud, dat hy geliefden met den Schrijftaani
brenger op het fpoedigft te berigten.met hoe veel van 's Lands en ^ "^*"'
andere fchepen hy omtrent DW/z.g/wasaangekomen: of htm yet,
en wat , in Zee ontmoet en bejegend was , of hy nog cenige Sche-
pen had agter gelaaten , en voort al het geen hy zoude oordeelcn Brands leȏ
tot narigtinge voor Heeren , in Tfxc/leggcnde,ie konnen dienen: van de
hem met eene bekend makende , dat zig aldaar wederom een aan- ^^"y"''?'
Zienelijke Vloot van den Staat , ten getaale omtrent de 't negen-
tig goede Oorlog-Scheepen in (laat bevond , om binnen weinig
dagen te konnen Zee kiezen. Den twaalfden dcezcr fchrecvcn haar
Ed. Gevolmagtigden wedeiom een brief aan den zelvcn Heer ■^'i"'^'|; ,
<ifK«;/fr, daar in verzoekende, dat hy aanltondsnaar dcllclFsont- re l/eereiT'
fangft geliefden van daar te vertrekken en in Tfx«i te komen, vol gevolmag-
gens het ingeflooten bcfluitder Hoog Vlog. hebbende met een deSchrijve
aangemerkt d:t het ztlvebtfluit meld, \':ix\<\e Lieutenant Admiraal^%^^l^ .
Mepfel, den l'tce Admiraal raiiKcs, mitsgaders zoo veel bcqiiaame .ijen'^e»
Bevelhebbers en perloontn mede te brengen, alszijnEd. goet zcr.
zoude oordelen in de aanQaandeZectogtdicnft te konnen doen:
dat zy alle zulke beveclcn te volgen hadden als haar Hoog Mog.
aan
x64 LEEVEN en DOOD van
166 f. '"^ ^^^^ Ed. Ge^'olmagtigden, toezenden zoude : dat zy ovcr-
t,. - wogen endc nevens alle de aanwezende Hee ren van de Adnmaltteit
beflooten hadde, van de voorfchreeve Lt, Admird.tl Meppel aldaar
te doen blijven , om 's Lands Scheepen en prijzen , met welke hy
ingevallen was , gaadeteflaan, en binnen te geleiden j laatendc
aan zijn goecdunken of hy den lïce.AdmiraalraiiKes, herwaarts
mede wil brengen ofte niet , en alle zodanige eige onderige bevel-
hebbers en bcquame perfooncn , als zijn ILd. dienrtigzal vinJcn.
Onderwijle quam Tromp de bevordering van den Heer de Ru/.
ffrterOoren, die heel verwonderd ftond, te meer toen hem be-
kend gemaakt wierd dat den voorfchree ven de Ruytcr het opperge-
Trompzijii zag over deeze Vloot zoude hebben , welke haar Hoog Mog. hem
misnoegen, al voorens gegeven hadden : waar op hy Aniwooróen, dat hji ouder den
voornoemde Lieiitetiatil Admiraal de Ruytcr niet en begeerde teftuan , en dal hj
niet van meening was in z.cc te gaan; deirijl hein een andt r,nu by de vlooi ingoe»
de gefchiktheii enjiantgebragthad, boven 'ihoofd trasgefteld,ook verklaarde
hy des anderen dangsmetccn bczadigthcid» dat hy voor dee^e logt van
den dienflmogt werden omjlagcn, dcwijlhy dezelve reis dog mei geen Inft mg
geuegcntheid aonde ktnnen doen, en dat h]iz.igin andere gelegentbeeden den
-dienfl dei Lands utet zouden ontrekken.
De Heercn gcvolmagrigden quamen hem in zijn ecrfte oploo-
pcntheid veel tegemoet, hem met alle middelen van zagtighcid
en vricndfchap tot zijn pligcaanmaanende, en dat hy buiten alle
krenking zijoer naam, onbcfwaard deeze aanllaanJctogtkondc
by wooncn.en hy hield zig.niet tegcndaande al die beleefde woor-
den , aan zijn eerlle zeggen. De voorfz Heercn Gevolmagtigden
ziende dat hy niet te beweegen was , antwoorde , dat , dewijl zijn
Ed. verlof van t'liuis te blijven verzogt, zy geen bevel hadden om
hem ï zelve toe te (laan , maar als 't hem dog zo geviel, dat zy dan
voor af aan haar Hoog Mog. daarover moeden ichrijvcn. Niet
tegenftaan Je dit ongenoegen verzuimde de Hceren gevolmagtig-
de niet om de Vloot, zo haaft als't mogelijk was in zee te brengen.
De Heeren Staten van H ollant uit zeker Ichrij ven van de Hceren
Brindslcc- Corwc/iiM'/r/c^üud Burgermcefterder Stadt Amflerdnm, en den
ven van de Raad- l'eiifionaris de IflTT hunnc Ho. Mog.Gevo\m3gug<ic\n Texel,
toi7n verdaan hebbende, dat de Lt. Admiraal Tromp zwarigheid maakten
Ijg. om onder de Heer de Ruiter te flaan,of in zee te gaan,fchrcvcn daar
op hunne meening aandc gemelde Heercn inden volgende brief.
De
CORNELIS en JOHAN DK WITT. i6s
166 f.
De Staaten van Holland en Weftvrieflandc.
Eedelc, Erentfcftc, Hooggeleerde, Wyze, Vooriicnigc Heeren :
y^r T verneemen met misnoe^^en en verwondering , d^ de Lieu- "'"'j^'"»
W tenant yidmiraal Tromp uit onxje di/jiefitie ten aanzjen van j^j^g. °^
de hoedanii^beidt en Cammandement ^edeftreert aan den L, Admi- deHeet
raal de Kuyter , oceafie genomen heeft van te aarzelen , in deuitvoe- ^'hj",'"
ring van V Lands dien/l , het» aitn l/evolen , ook, zo verre, dat hy de witt
Wjgeren zond te fiaan onder bet Commandement van den voornoem- ""^""^^
den de Rnyter ^ en vervolgens omrxe voer des lands dienfl inde aan- ling va»
fiaande Expeditie zich te laaten emplojeeren , veftromuende niet te Tioiuf .
min dat hy zyn gedachten voor een zaak^van zo grooten gewichte
voer den dienji van den Lande in 't gemeen , en de refleBie die ever
het voorfchreeve doen tegens zyn Perfoon in 't particulier gemaakt
z.oude moeten werden , nader hebbende laattn gaan , zich beeter zal
beraaden hebben : eade hoe het zoude mogen weezen , deti/yle door
zoo onberaaden voorneemen des Lands dtenü itt geene deele mag ver-
Tvaereloofi worden j zo begeeren wy,dat gyluiden de zaaken hy alle
manieren , doenelyke en bedenkelyki wegen , daer heenen dirigeeren
zultj dat , zonder aanfchouw op den l' er zoon van den voornoemden
L. Admiraal Tromp , en't zy l-j zjch beter bedaeht hebbe^eftehy
zyn onbevoeg ten onvoorzigtig opzet zoude moge perft^eeren , daerem-'
me het uitgaan van de yioote tn geenerly Vl^yze opgehouden , ofge-
retardeert , nimaar zonder eenige verzuim van syi of oceafie gea^
vanceerd en geejfeÜueert zal worden, Enda onder des niet te min
verwachtende UL. advertentie over den finaale uyiflagvan de Refh-
lutie , dewelke hy den meergcmelden Tromp noch op date deezes zal
weezen genomen , omme de msjueren van onze nadere delibtratien ,
over het vuorfchreeven zyn doen daar naar te mogen dirigeeren , en
ons voorts ge dr aaginde tot UL,. goeden yver en wyze directe over het
fpoedig uitbre>igen van de voorzeide f^loete , bevalen wy UL. in dt
i/efchermtnge (jodes. Gefchreeven in den Hage , den dcrthienden Aum
gutly^ fejiien hondert vjfenfejltg.
Ter Ordonnantie van de Staaten
HERBERT van BEAVMONT.
Eer^t Bttk, L 1 Eenige
266 LEEVEN en DOOD van
166 S' Eenige dagen te vooren was onder de gemecnc maats cca
groote oproer op het Schip VAtiden Litutmant ^dmiraaniomp
het schip^ over het winden van 't Ancker , her welk zy nietwiluen doen
»'" als uit de naame des Prince va» Cni/jgie» » Aellendc haar met
Tiomp. ^ijg ge^vcld, gemengt met veel drygingen, tegen haarc Overig*
zynEd. heeden en Bevelhebbers , waar na zy noch niet mee de koll te
nevens de yrccden wildc zyn, loopendc na de kajuyt met de backen, en
H«Kn maakte een groot getier ; waar van 'er twee belhamels vaft-
houdcn gefield wierden en by de Krygsraad den 11 dezes gcvonnift,van
vZ^"ia^' °"^ *^^ Galg te treckcn , om ten fpiegcl der andere Matroo-
tK-temis- fen te ftrafFcn. Dit wicrd aanftonds op deeze v/yze volbragt ;
word«i" "^'-" ^^^^^ tv/ee briefjens in een tinne fchotel , op het eene de
Yciweezen galg gctcckcnt cn het ander een nal daer over heen leggende
eniiekken ^gp ^grvet. Die dc galg trok wierd aanftonds aan de nock van de
Galg. Rhc opgeheczen en gehangen , die de md hadde , wicrd ftren-
gclyk gegcezeld en gebrandmerkt , en voor fchclm aan land ge-
zet. Naderhand kreegen zy noch vier maats , van den zelven
aanhang , die ftreiigelyk gcgeezeld en s'anderendaags kiel ge-
haald wicrdcn,welke blecvcn zitten omdat de Vlootop't uyizy-
Icn ftond.
Den twaalfden deezer hadden haar Ed.Gevolmagtigdc nevens
de Hooge Bevelhebberen wederom krygsraad over de Schout
Kocmaals ^ï "^^ht Stachomi^er , de Cafitainen Scbcf ende Tsbremt de Fries :
Kiygsuad. Waar van den Fifcaai den eyfchontzeid wierd, en haar wederom
belaft op haarc Scheepen te gaan.
De Vloot De Heeren Gcvolmagtigden nu zicnden dat alles klaar was,
zjituyt maakten de grootfte zwaarighcidt om de Vloot in Zee te kry-
A^iïgufty ê^" ' "^^^^ ^^ tegenwind , cn ondiepten. Den Franfchen Schryver
Tom. 3. jj de la Natviltezcgi, hoezeer men het uytzylcnvcrhaafte, was
*"■ *'^' „ de wind , altyd zo tecge , dat zonder een ilout bcftaan der
Groote '» ^<'»/»w;/»>-;/ van /jW/«ï«a',cen der drie Gevolmagtigden der Staa-
daad van „ tcn , Zy ZO liaaft uit Tcxcl niet zoude geraakt nebben. Hec
«yisd. ^^ ^jjs , naar het gevoelen der Lootzen cn anderen in de Zec-
„ vaart ervarene , niet mogclyk daar uit te geraken. Maardc
„ Penfmmris , die een groot Wis-konftenaar was , had de zaak
j, onderzogt , vond dat 'er van dc twee- en dertig ftrecken der
„ winde agt en-twintig waaien, daar men zich van konde be-
„ die-
CORNELIS en JOHAN de WITT. 167
5. dienen , en dac 'er maar vier vl;ik in de wint waarcn. Hy i66f. '
31 ging daar na zelfs , met het fchietloot in de hand , de ge- '
,» vaarelyklle piaatfen pylen , en bemerkten dat 'er op het on-
» diepftetwec of drie en twintig voeten water was.
Dewyl deeze uitvinding zo deftig en nut is gewceft zo heb*
be goet gedagt het waare verhaal den Leezer voor te ftel-
len.
„ De Heer Raad Venfionaris de Wttt, gaf hier een proef van DeHe«t
), zyn aluitvocrend verlland.mct den Vaderlande een dicnfl: ^^ 1^,^^,'^^öm
}) doen , diende nak^melingen niet ligt zullen vergecten , ten devioot
„ aanzien van 't nut dat daar uyt volgde. Dit gel'chicdc toen "fl'^^^'^^^^
*i hy 's Lands Vloor tegens het gevoelen der Lootzen en Zee- derLoou.
I, varende luiden , uit Texel met zuidc zuidweftewindcninZee '«'<^">>'''
), heeft gebragt. Voor deezen wierd by de Lootzen geoordeelt g^n.
), en vooi' zeker gelooft dat maar tien jireeken van 't kompas MiSiv> e»
n aanleiding gaven om uit lexel in zee te komen , en dat 'er ^J^"
), twee-en-twimig \i\-ctkcn , die in dit geweil meelt waajen , de ^e»";:' ''"
n Scheepen binnen hielden : maar nu heeft den Raadt Penjiona. J,7r"ü**^
), rii de iVttt , door naauwkeurig onderzoek zelfs in perzoon be- ut veift
j, vonden ( 't geen ook door de daadelyke uitwerking werd be- g".*-j
), vclligt ) dat de Scheepen van de recde van Texel, door het doonian-
>, Lands diep , ofte uit dey/*«^oft uit het Spanjaardsm , met ^l^^"^^^'
», achtentwintig onderlcheide ftieekcnvan't kompas in zee kon- men uit
>, den lleeken •, invoegen dat niet meer dan vier jireeken het uit- Texel met
), komen konden beletten , te wceten welt , noordweft ten ,wint'ig
9, wellen , noordweft en noorweft ten noorden , d'oudftc en ftrecUen
j, crvaienlkpcillooten, of Looisluiden , dreevenftyfen fterk, koI„p,j
}, dat het onmogelvk was met zwaure Sc'.ieepcn d>>or 't Spun- kaniuZae
j, ja.irdsgat in Zee te loopen. Doch de R<iaJ. Penftomris de iVttt^ "' '^""
j, bleet hier aan de dwalmg der verouderde waan niet hangen,
j, noch liet zich door de waarfcheinelykheid van de reeden der
f, Lootsluiden niet paayen : maar hy voer met floepen en ctte-
1, lyke Lootsluiden in 't ^fMJaardsgat , om de gronden , daar
», men de meefte ondiepte waande te hebben , zelf met peilen ^HJf;'^'
>, t'onderzoeken , en ondervond , dac het gemelde gat , een zoekt en
•>, groote myl lang , inwaart aan , op laag waatcr genoegzaame ^pj^^j^^ 'J,
>, diepten had : ten rainlle v.m twee-en-twintich,vier-en-twin- gat.
L 1 2 V tich
x6S LEEVEN en DOOD van
i^öf- I, tich en meer voeten, tot zeekere plaats of droogte, genoemt
Kaaf tn Jooren. welke plaats een groot vierendeel myls wcï
doorgaans de zelve diepten had, doch dat daar verfcheidcrib-
bekens of rificens in de grond gevonden wierden , vicrofvyf
roeden breed die by laag water niet meer dan twintig , ne-
gentien , achtien , of fchaars achtien voeten diep waaren: en
dat voorts het einde van 't gat , t' zeewaart aan , tot in de
ruimte toe, by 't laagfte water , een bcqaaame diepte had, ten
minften van een-twee-drie-en vierentwintig en meerder voe-
ten. En dewyl een gemeene vloed het water in 't Spanjaards-
het'met"",, gat ruym vyfde half voet deê hoogen , zo bleek daar uit,dac
«ngc- „ in 't ondieplle van 't gemelde gat , met ecngcmeenc vloed ,
Tioedwaaj» ten minften tweeëntwintich voeten waters word gevonden.
"" ^h' f " Op 'i^czc ondervinding Iteimende , dreef de Raad y-'f^/Tcwam
omLaarej» door, dat men de Vloot door 't Spanjaardsgat (want de wind
Schepen j, ]ict nict toe door 's Lands Diep ^ of de Ücherk , uit te loo-
treBgen! »ï P'^" ) '" ^^^ ^•^'^ brengen. Dit word den veertienden van
3, Auguftus , met een zuiden en zuidweften wind, in 't werk
Helpt de ,, geltcld. Hy zclf uammet de Heer van Haaren aan, voorde
Jilfde' ?" »' x.^^t grootfte Scheepen , 't Hiits te Swteten en Delfland , te
znidweile „ zorgcn , en 't ongemak dat 'er van komen zou op zich te
dóot" » noemen. Ook raakten de twee Scheepen , al hoewel zeer
Spanjaards „ inwaart gclecgen , d'allcrcerrte van al de Schepen mer gemak
gat.inzee. jj^ 2,ce : en indien men ten aanzien van alle d'andere Schee-
8«fti. ,, pen gelyke vlyt had betoond , zo zou mifichien dcgantfche
„ Vloot met het zelve gety in zee z\n geraakt : maar nu blce-
„ ven eenige , men houd doorJ' onkunde , of traaghcidt der
„ Lootzcn , leggen, die den volgenden dag , denvyfticndcn,
„ met een weilelyken wind meeil uitraakten. üus bragt men
„ 's Lands Oorlogsvloot ( bclialvcn eenige van deluatlleSchee-
„ pen die den icilicndcn , toen de Wind Noordoolt liep, door 's
,, L.ands diep uitzeiJdcn ) door het ^p^injaards^at , zonder on-
j, gemack of grondroei;ing in Zee : tn den Heer de l^iu meen-
ff de dat men ter naauwer noot , al was de wind welt ten noor-
5, den , door dat gat , by handzaam weer en etfc zee , zou
,, kennen uitzcilen , 't geen men :c voorcn , uit onkunde, on-
„ mogclyk «thee. Hier uit onillond dat vcelc zccvaarcnde lui-
3» den
CORNELIS en JOHAN de WITT. 269
j, den dat zeegat , Heer fan de IVms Dief noemde : welke be- i66^\
,1 naaming noch in zommige kaarten van Holland, , federt uit- """"^
„ gegceven , word gevonden.
Naar dat den vyfciendeii dezes de gemelde Hecren Gcvolmagtig-»
den zagcjcns gevolge en door de ftilte in de Vloot gekomen waren,
kreegen zy omtrent zonnen onderg-.'.ng , den Lteutermnt Ad-
miraal de Liuyter in 'r gczigt , waar door zy klein zyl deeden ^'"""'^
maaken, om zyn Ed. in te wagten , gelyk hy des anderen- en 475."
daags tuflchen vyf en zes uuren by de drie Heeren Gevolmag- ^'R'iytT
tigden gelukkig aan 't Schip de Liefde quam . Na weder- isAugufli
zydfche beleeftheden geplcegt hebbende , zyn de Heeren haar '"'''=
irio: Mog; gevolmagtigden aanftonds met hem en den Heer '
Lientenant ^Idmiraal Tromp in geiprek getrecden j om de be-
raamde beveelen na te zien , en de zelve na de veranderinge
(doorde k.omi\.e.\zndLe^cmc\ilcLieutena-/itu4dmtraiil de R^^jtcrvooi'
gevallen ) te fchickcn , ende op te itellen. De Heeren Gevol-
nvagtigdcn waren ten hoogften verblydt , dat zyzulk ecngroo*
te betoging van vriendlchap tulichen deeze twee weerga-
looze Zee Helden befpeurdcn ; al het misnoegen van liomf
was , na met de Rujter gelprookcn te hebben , ten einde, en
leefde vorders eendrachtig en broederlyk te zaamen. Deeze
magtige Vloot aldus in zee zynde was voor de aankomft van de
Ritjter in dnên gefmaldecld. Het eerftc onder den Lieutenant *u(,^"'
yldmiraal 7rowp.,vocrendc de Wimpel van de grootc ftcng. Het DcHeerj.
tweede onder den L. Admiraal Komelis Evenz., de Wimpel van '''^^''"
de voorlteng , en het derde onder den L. Admiraal Tierk.Htddes endere '
deFrits, mee de Wimpel van de kruys Heng. Heeren
De Heeren Gevolmagtigden van haar Ho ; Mog : hadden mlgn-gdea
daags te vooren , ten overltaan van den L. Admiraal iromf , en ««zee-
de anvlere Zeevo gden , een opllel gemaakt , waar na de ''m°ktn"ta
voorfz: Opperzeevoogden, en vervolgens tot de minflc Bevel- "fftei .
hebber toe , by een ontmoeting den \'yand , op deeze zee- a"iJeBe7ei.
togt zich zouden hebben te gedragen. Nevens het zelve wierd iiebheu
bedoüten en bevoolen , wat (0) Imaldcel , als men voor de ^'J^^^^
wind zeilden , aan llierboord , en wat fmaldeel aan bak- ften kwic-
boord van den L. Admtrad Iromps fmaldeel zoude zylen : en Y^\,r
L 1 3 achter dci.
27© LeEVEN en DOOD van
i66^. achter aan zoude fchicken. Op wat /"«eit , en op wat wyzc de
•■■"■• fmaldeclcn zouden zylen , als 's Lands V loot den Vyand ter
locfwaart hadde, om den loet" te houden , dat ydcrCaptiatnop
zyn hoger Bevelhebber daar hy onder t efchciden was wel zou
pafibn , zonder in 't minlle van den Vyand at- te wyken , of
dragende te houden , als door hoogdringende nood , ot" dat hy
by gebreke van dien met de dood gcllrat't zoude worden. Dat
yder L. admiraal zyn fmaldeel onder zynen f^ice Admiraal ^ en
Scliout by nacht , met den eerften zou vcrdeelcn , om verwar-
ring t'ontgaan , en , als den \ y mdt hun fchielyk quam te be-
jegenen akyd in zulken llaat te zyn om hem 't hoofd te bieden :
dat ydcr zich ook gcwaarfchoud moeft houden van eikanderen
ruymte te geeven , en den een den ander uit het gefchut te
blyven. Dat yder L. admiraal in zyn Imaldcel bevel zoude
geeven op wat wy/.c de Branders zich zouden fchicken : ook
Fregatten doen ftellen om 't Volk , indien daar Scheepen in
de brand ofte in de grond gefchooten wierden , te bergen. Op
wat bevel , of het gebeurde dat de Vyand aan Ly, en 's Lands
Vloot te Loetwaart was , de zelve zo vele als doenlyk was ,
de loef moert houden , en wat imaldeel , by aldien die over
bakboord zylden , aan ly voor , of aan ly agter d'andere fmal-
deelen zou zeilen : en ook \*. at orden de fmaldeclcn zouden hou-
den , indien 's Lands Vloot onder Itieiboord ztiluen , en de
Vyand aan ly was. Op wat fei» het eerlle , of een ander
fmaldeel tegcns den Vyand aan zoude vallen ; en op wat fet»
het gehecle gros tu'^chen den Vyr..nd in zoude brccken : ■waar
op dan yder zyn bell zou doen om te klampen. Dat ydcr op
zyn ry en by zyn hoofd zou blyven , 1'choon dat men bv den
Vyand nietwaare j op de verbeurte van honderd guldens voor
de eerftc reizc , voor de tweede rcize twee honderd guldens ,
en voor de derde reize atgezet te worden: ten waare uicnwet-
telykc verfchooningen will by te brengen. Dat dchoogeZec-
voogden alle dagen drie van de bezeild ile Fregatten, en menige
Galjoots , op kondfchap zouden uitzenden, en iets nieuws vcr-
necmende , dat daatehk aan de Hoeren Gcvolmagtigden , ook
aan den f^. Admirad\y bekend te maaken. i oc . by aldien de
voornoemde Fregatten ccnige Koopvaardyfcheepcn quamcn te
nee-
I
CORNEUS en JOHAN de WlTT. 271
necmcn , die men voor buyt verklaarde , dat dan die buyt over '<5öy.
't fmaldeel daar 't Fregat , of de Fregatten , onder befchciden ■
waren , zoude verdeeld worden : en of 't gebeurde dat zy een
Vyandlyk Oorlogfchip , ofte Scheepen , veroverden , dat dan
het Schip , of de Scheepen , gefchut , en 't geldt by hunne
Ho: Mog; daar opgeileld.by den veroveraar , ofte veroveraars,
met hun Scheeps-Volk alleen zou genooten worden. Indien
iemant , eenige ongeluckige fchooten krygende , of door-ende-
re noodzaakelykheidt gedrongen , wat van den vyand mofl af-
houden ( zonder nochtans iemant van nooden te hebben om
zich te redden ) dat die een Vlagge in 't bezaanswundt zou
laatcn waaijcn , doch niet zonder hoogdringende noodt. Ein-
delyk , dat zich niemant zou vervorderen te jaagen, voor en al-
eer de L, Admiraal Tromp zulks geraadcn vondt , en met een
fein te kennen gaf , in welken gevalle die van het fmaldeel dat
naall aan de vreemde Scheepen was zouden jaagen j te weeten ,
indien men een vreemd Schip zag met twee , indien men twee
vreemde Scheepen zag met drie , en zo men drie vreemde
Scheepen eag met vier Scheepen , en zo vordcrs : doch met
zulke icheepen die zich naall aan de vreemde Scheepen zouden
bevinden. De naam van den L. Admtmal Tromp wierd in
dit opftel als 't hoofd gebruykt zo lang de Rujter niet aan
boord was. Maar gclyk gezegt hebbc , wierd in 't zelve kort
daar na eenige vcranderingc gemaakt zonder de Heer Tromp
eenigzints te beleedigen. Insgelyks verdeelde de Rujtey de
Vloot in plaats van drie,invier fmaldeelcnjgelyk hier onder blykl.
i^if*
X72 LEEVEN en DOOD van
^~~~" L^fle der Oorlogsvloot , hy de Staate?t haar TJo :
Mog : Heeren der Vereenigde Nederlanden toege-
ruft , en den 14 ^iigitlius 166 f begonnen na Zee ti
zeilen.
g, I Smaldeel onder den Heer Michiel de Ruyter, L : Ai-
fiucken mirad van Hollandt en Weft- Vrieflandt.
lil. Ml.
a. zcebe- Bevelhebbers. Scheepen. St. M. Z. L.
zoMelin»
«en of Lieutenant Admiraal de Ruyter. Dclflandt. 70. 150. 36. 6\.
t-Tand- ^.'^'" Salomonz. Kampen. J4. • 74- -: Ó4.
bèzoMe- Simon Blok. Vliffingcn. 50. 140. zi. 73-
Hngenof Jan Van Amftcl. De Vryheid. y8. z6o -: 42.
StÜMten. JandeHaan. Stadt en Landen, 6i.ii').x2 ^i.
Hendrik Gotskens. De Vreedc. 56. i8i. -: 47.
Evert van Gelder. De Gelderfchc Ruyter. 4ö. i ^7- 1 J- lo-
Frans van Nydck Den Brie!. Zi yi.i?. 9.
Hendrik Haakroo. Vollcnhooven. aS. io%. -: 24.
Vicc Admiraal van der Nes. Rotterdam. 4&. 189. 9 30,
Chridiaan Eldcrfz. Uitrecht. 36. 1 10. lo- 10.
J-an Krook. Jupiter. 44. 174- 18. 34.
David Vlug. 't Wapen van Naflauw. 60. 100. ii. 3y.
Thomas Fabricius. Jaarsvcldt. fi. 174- 39'
Otho van Trcllong. Gouda. ƒ!. 170. 8.32.
Willem van Bergen. Popkensbcrg. iS.iio.-:-:
Schout by Nacht Stachouwcr. D'Eendracht. 44- iö6. 19. 33.
Cornclis de Boer. Geldcrlandt. 56.100. 47. 4f.
Adriaan van Veen. Afpcrcn. 39.106. -: 29-
Barcnt Hals. 't Wapen van Leiden. 38. 120. -: 29.
Adriaan Houttuyn. 't Wapen van Mcdcnblik. 4<i. 1 80. 1 ?■ 30.
Jacob Dirkz. Boom. Ylft. 46.116.-: 19.
uitmakende St. ioi2.M. %66.].Z 2 8i.L 749 ^
Tweede Smaldeel onder den L.i^dmiraalCorndis
Even zen
L Admiraal Cornel is Evertzcn. 't Hof van Zcclandt. y8. 119. if. 78.
Vicc-Admiraal A. Bunkert. Ter Veer. yo- 172. 14.61
S.
CORNELIS en JOHAN de WIT.
S by Nacht Stachouwer.
Coriiclis van Hogcnhoek.
Jan Matthyfz.
Gcrrit Klaafz. Pofthoorn.
Huybert Jacobfz. Huyg.
Cornelis Slord.
Philips van Almondc
Picter Boufer.
Jan Tandt.
Jacob Pcteys.
Jan Krynfze.
Zymon Lonkc.
Adriaan de Haazc-
Willem Boudevrynz. van Eyk
Jacob Center.
Jacob Penfer.
Engel Janfz.
Claas Valehen.
Laurens de Bruyn.
Floris Blom.
Adriaan van Kruyningen,
Willem Marinirt.
Uitrecht.
De Provintien.
Delft.
d'Agatha.
Klein Hollandia.
Jofua.
Dordrecht.
De g Helden Davids.
Zee'andia.
De Fefant.
Schaakerloo.
Sphoera Mundi.
Dordrecht.
Schiedam.
DeHollandfchcTuyn
Middelburg.
De Vlasblom.
't Wapen van Hoorn.
DeMaagtvanEnkhuizcn 38.
De Groote Harder. 38.
Der Goes. 54.
De Zee Ridder. 5-^.
So.
50.
3+-
30-
57.
50.
46.
48.
38.
24-
40.
49-
»5-
4».
46.
46.
30.
14,
162,
163.
119
8ó
II o,
195- 44-
if3.3(J.
ifo. 10
83. lo.
118. ly.
81.
140.
i4f.if.
71-
164.
158.17.
171.
120. 10.
112. IZ.
I?4-»7.
96. 10.
loi.az
i9
46
af
48
29
?*
64
36
17
SI
60
50
10
SO
S6
4*
iS
30
38
4f
uitmaakcndc St. 999. M. 33j.?. Z. 311. L. 95!'
Derde Smaldeel onder den L. Admiraal Cornelis
Tromp,
L- Admiraal Tromp.
Jacob A. Swart.
Hcndrick van ThoL
Cornelis Muts.
Adriaan Tceding Berkhout.
Joort Verfchuer.
Claas Anker.
Jan van Blankenburg.
Vice Admiraal van der Huift.
Hendrik Vroom.
Nicolaas Marrevelt.
Pieter Uiteuhout.
De Liefde. 70. 338. 24. 4S
Kruyningcn. 60.236. 10. 38
Duyvcnvoorde. 52, 17Ó. 38. 27
De Beurs van Amftcrd. fz.iyo. 4^
De Princeflè Royale. 40. 146. }é. 20
Zuiderhuys. 46. i8S. lo. 28
De Hollandfe Tuyn. 56. ib!4. 10. j8
Overyflel. 36. 140.
Amftcrdam. 68. 246. J'2.4i
Tydtverdryf. 60. 249. ji
Staveren. j-a. 172. 10.42
Groeningcn. 50.1(^1, 30
M m Ni-
«74
LEEVEN en DOOD van
Nicolaas Naalhout-
Jooft Herman klant.
Lieve Haazeveldt.
Jan lilankaart.
)irk Schey.
Jacob Willemi. Broeder.
Jacob Wiltfchut.
Kornelis Tomasz.
Laurens Davidsz.
Pieter Karffcboom.
Batavia.
St. Pieter.
De Harderin.
De VilTchers Harder.
Oofterwyk.
De Dom van Uitrecht.
Hardervyk.
St. Paulus.
Gornichem.
De Munnik.
44. 148. 4«
40. in- 1»
40. 1 16. 1 3. 1 7
z6. 70. i<j
68.167.44.70
y4. i6j. 9.18
46. 1 70. 10. 29
40. 146. 48
36. 98. 17. il
30.130. »?
uitmaakcnde St 1178.M.4146.Z. jxf.L 800,
Vierde Smaldeel onder den L. Admiraal Tierk Hid-
dez de Vries.
L- Admir.TierkHiddcs de Vries De Steeden.
Vice-Admir. Rudulf Coenders. Stadten Landen.
S. by Nacht Hciadiik Bruusvcld. Albertina
Barcnrdc Vries.
Jan Janfi. Vyzclaar.
Albcrt Piterz de Boer.
Jooft Michiclfz.
Ydc Hilkeft.
Jan Vinkelbos.
Cornelis Aldcrfz. Ooflrum.
Willem Kantcr.
Karften de Rechtere.
Arent Zimonfz. Vader.
Jan Adelaar.
Elandt du Bois.
Gerrit Boos.
Hendrik Vollenhoven.
Hyn Brouwer.
Ysbrandt de Vries.
Jan Raap.
Cornelis Viktol.
Simon Janfz.
Pieter ClaafzWynbcrgen.
Jacob Philipfe.
De zeeven Wolden.
Weftergü,
Oflergo.
Hollandia.
De Pollilion.
Frifia.
Omlandia.
Grocningcn.
't Huys te Swieten.
De Wakende Boey.
't Raadhuys van Haarlem yï. 178. 18.31
De Vrcede. 40,127. 18
'tKafleelvan Mcdenblik. jo. 116. 17. 9
57»?i.i4 47
54»'5- 4»
J-+. 20)-. 61
5-4. 160. 29. 48
54 196. 12. 36
68.2 1(5. f4. 31
40. 136. 33. 30
38. 170. 2. 19
40. 1 16. 40. 30
48. 144. 28.12
44ifO«i3-29
70. 246, 77
fi.i76.ïo. 3f
De Zon
De kleine Harder.
Doesburg.
St. Paulus.
De Witte Eenhoorcn
De Hoope.
Wcrt-Vricnandt.
Zutphen.
So. 15-2.23. 26
36.11Ü. f. jy
50. 174.22.26
44iy5- 3^
31.123. 18. 17
44150- 30
jo. 144 17. 41
38.120. 3f
uitmaakendc St. 1138. M. 3918.2.365. L. So*
1% Branders en 24 Galjoots Jachten, enz.
By
CORNELIS en JOHAN de WIT. 275
Bf decze \''loot waarcn vccl Mufchovifchc Scheepen die on- *^^f-
der haar gelydc een groot gedeelte van hun Rys deeden. ~
De Heeren GeA'^olmagtigden nevens de Heer de lluyter , na , ;^^.
dat 2y cenige Galjoots , voor af, na Bergen in Noorv^^egen guftm.
gezonden hadden , om de Ooftindilche en andere Noordfciie
scheepen die dagelyks verwagt wierden , op te zoeken , ver-
ftonden , dat de Vloot over het Doggersz.ant naarde Engelfche
en Schotfche kuft zonde loopen j want men was vangedachten
dat de Engelfche Vloot by eenig gebrek of door dien zy het
op de Ooltindifchc Scheepen aan leiden, die vaart zouden moe-
ten gcbruykcn , en hen in de mond loopen ,• maar de Windt
een weinig opkoelende , en van de Schotfche kuft af wayende
miflukten hun voorneemen : des anderendaags 'savonds deed n Aa-
men zyn belt om Noord Weft over het zant te komen : den S""'*
nsorgen daar na wierden wel veertien Scheepen van de Vloot
vermift. De oorzaak was , dat de voorfz. Muskovifchvaardcrs g'ftf ""
een verkeerde vaart genomen , en 's nagts een vuur opgeftoo- Bund. r.
ken hadden, het welk niemand als de L. Admiraalen van de '*'*'
fmaldeelen was toegeftaan. Korte tyd daar na wierden vier ^^ ^^^^
Sweedfche Scheepen met Piek , Teer , en Yzer gelaaden , gufti.
door de Capiteincn Midcck, endc Bois genomen en naar Texel
opgezonden. Den anderen dach gaf de Heer L Admiraal de t>en Mf
Rftyter een onderricht uit , waar na de Vice- Admiraal van Nes
zich zoude moeten dragen als hy byzonder met zyn Smaldeel
regens den \ yand quam te vechten. Den zelven dach wicrd
door de Heeren Gevolmagtigdcn en de Krygsraad , een voor-
werp opgcllelt waarna de Heer de Ruiter zich fchicken zoudej
een dag daar aan gaf de Heer Jan Dt Witt uit de naam vanhun- izdctzd-
ne drie Heeren Opperhoofden bevel, van byaldien ymandkwam j^ a"" '
genoomcn te worden, hy alvoorens by tydsalle gedrukte en ge- gufti.
Ichrcevene l-'apieren buyten boord zoude moeten werpen : Ook
wierd daar na 5000 gl. belooft voor die geen welke met de B„nd p.
kleine Vaartuygen een Engelfche floep van een Brander ver- ^'+-^
nielden , in de gront fchoot , of voor den Brander ontbruyk- Kr^gën'ty-
baar maakten. Den 24 en 2f was de Vloot met llilte , zeilen ding van
en laveeren , tot op de hoogten van agt-en-vyftich graaden ge- fche^'*
naderd , omtrent twintig mylcn beooltcn Boekkcneflè. Jan viooi.
Mm 2. Mtit-
iy6 LEEVEN en DOOD van
i66<. ■M'itthyü. bcmagtigden , dien dag twee Engelfche Kitzcn, wel-
■ kers Scbippcis verhaalden , dat de Engelfche Vloot beftaandc
uit zecvcntig Scheepen , cenige dagen op de kuften van Noor-
wegen gckruyft hadden , met gedagten van de Oollindi-
fche Scheepen te ontmoeten : doch dat dezelve den ach-
tienden der Maand , na Hitland was gezeild in de Baay van
ireefondt. Dat den Oppcrzcevoogd ccn Smaldcel van twin-
tig Scheepen , onder Capuein 7 homas Tiddtma , op de kufl: van
ISooTTvegen had gelaaten ; en den drie en-twintigilcn 's morgens
weder in Zee geftooken waaren. Ook krcegendc Hollandfche
Brandwachten een Engclfch üorlogfchip \'an de witte vlagge
van verre in 't gezigt zo dat de V'looten dicht by malkandcren,
ja maar even buiten het oog waaren gcweell , zonder dat de
Hollanders wecten konden of zy bcoollen of beweften hunne
Vyanden veiby gezeild hadden. De Hecren Gevolmagtigdcn
beflooien hier op , dat men met alle Vaart naar Beroken zoude
zeilen , op hoop van d'Engelfchen aldaar t'ontmoeten. \ der
toonde zich de moedigde om den \'yand het hoofd te bieden ,
en van de hoogfte tot de minde Bevellcrsen Matroozcn waercn
ten uicciitcn voldaan over de regelmatighcidt der Hccrcn Ge-
Kerat den volmagtigden De Vloot quam eindclyk op dckud van A^oor-
isittztX- ^Dggen , by 't Land van Bergen , alwaar men kondfchap kreeg,
op de Kuft door eenige Noorluyden , dat de gcmclden Thomas nddyman ,
Tan Noor- met veertien Konings Scheepen , drie Branders, vier Kitzcn ,
i9^Au- ^^ ^''^" Oodindifchc Scheepen, en andere Nederland fchc Koe p-
tufti. vaardcrs , die d^ar binnen de haven lagen , den twaalfden de-
zer Vyandlyk liaddc aangetad , doch zo dapper afgcflagen u aar
gewccd dat zy naar een gevegt van ruym diie uuren . genoot-
zaakt waren geworden hunne Ankers te kappen , en met groot
\ crlics weder te rug waren gezeild , invoegen dat de Hoüand-
Iche Vloot , wederom te laat quam om de Engelfche aan te taiten.
De Heer j a n de Wit en d'anderc Hceren Ucvolmagtigden van
haar Hoog Mog ; vonden raadzaam van den 0\erltcii Licute-
mwiWillemfofeph vanGent^ met een Briefvan dankbaarheid!, aan
den StaJsvoogd van Bergen, ovcrdcbefchermingder Holland-
fche Scheepen , af re zenden} verzoekende daar nevens zyn vor-
^icrc hulp en vricndfchap , ten einde de vooif^. Scheepen op
hcc
CORNELIS en JOHAN de WIT. 277
hetallerfpoedigdevoordeKuftby de Vloot moeftcgevoerdtwor- i^fif.
den. Mem had uit de naam der Ho: Mog: al te voorcn eenige Gal- '
joots daar naar toe gezonden om aan de Bevelhebbers der daar leg-
gende Scheepen bekent te maken, dat zy gezamentlyk op het fpoe-
digft 't huys moeften komen , zo haaft deeze Oorlogsvloodt by
haar zoude zyn. Doch dewyl het Liedt van Bergen, daar men
door mocll: naauw en lang , en de wind hen tcegen was, wier-
den zy eenige dagen op gehouden. Eenige Muskovifche als
ook twee Üoltindifche Scheepen , die zich tot noch toe by de
Vloot gehouden hadden , vervorderde hunne Vaart en raakten
zo uit het gezigt. Doch de Heeren Gevolmagtigde liet de-
zelve door de ^ Japirainen Bronfer , [lan Mathjfz.. Henricl^Haa-
kroo en AdriaAn eddmg Berkhoudt , tot benoorden 't Landt van
Stadt en Hitlandt begeleiden. Beveelende aan de Capiteinen ,
van by haar te blyvcn tot der eerften September , en dan we-
derom te komen om zich by de \ loot te voegen, ofby aldienzy
vertrokken was te volgen. De gemelde Heeren fchreeven ook
een Brief aan den Heer Bitter opper Bevelhebber der Oollindi-
iche Scheepen, dat hy met alle de Koopvaardylcheepen zich
moed verh^iaften om zee te kiezen : vertrouwende dat men hun
het uitzeilen niet zoude belette n ; daar nevens hem vcrzeckc-
rende , dat by aldicn zulks mogt gefchicden , dat buiten vermoeden
was, zy hem met alle magt zouden byfpringen, doch het wierd aan
de Heer Bitter vry willig toegedaan. Doch zy wilden de eenenveer-
tig Itukken gefchut niet laatcn volgen die de Hollanders , ten tyde
van 't Gevegt , uit de Ooftindifche Scheepen geligt . en op het Ka-
lleel gebragt hadden ,bybrcngendc dat zy 't nodig badden orn tt-
gens de Engelfchc te gebruiken. De Heeren GevoJmagtigden
zonden Brieven , en ook den Üverflen Lkutenam v.un Gent , waar
door/y al het gefchut met belceftheid wederom eifchtenjdoch te
vergeefs; onderwylen geraakten de \ loot door de lly ve VVcftc-
lyke Winden , die daar recht op het Land waayen , wel der-
tig mylcn Noordlyker , als de verzaamclplaats daar men gczcgt komt weer
had de gemelde Capiteinen te zullen af wagten. De Oollindi- °p ''«
fchc en andere Scheepen die te Eergen 1 igen konden ook door „3n°Bèi.
dceze wind niet in zee ftcekcn. Doch den derden September g«"-
de wmd uit dai Noorden en Noordooltcn fchictende, endoor scpTcmSi.
Mm 5 koe-
178 LEEVEN en DOOD van
»ö65. koelendc.quam de Vloot den vierde op de gemelde verzamelplaats,
•~ zynde tuflchen het zjaidergat , kruysfioerdt genaatnt , en 't mar-
derg.n , Jeltejioerdt , daar de groote Scheepen gemcenlyk uit
zeilen. De Hecrcn Gevolmagtigden beilooten dien dag , wc-
septcmb. derom na het Vaderland te zeilen , en by gevolg van de Noord-
fche Kuft te verlaatcn. Dit fchiclyk befluit was op goede ree-
denen gegrondvell. De Oorlog en OolHndiiche Scheepen lie-
pen met daar te verblyvcn veel gevaar , door dien de grond zo
diep was , dat men dezelve met geen kabels konde bereiken.
Biand. p. En by llerke wellelyke winden had het roerloos Ooftindilch
«tu.i Schip den Oyevaar dat zeer koftelyke Lading in had , zeeker-
lyk vergaan. Ook Honden by die donkere nachten , de wind
dikwils uit en in fchietendc , zwaarc rampen , door 't ftootcn
van 't ecne Schip teegens het ander , in zo grooten Vloot, mee
reeden te vreezen. En het geen de Heeren Gevolmagtigden
tot het bcfluyt porden , was , om de gclegentheid van de En-
gelfchc aan te doen niet te verzuimen , maar die over al op te
zoeken daar 't hen moogelyk was , om daar mcede de laatrtge-
Iccdcne fchaade te vergoeden. Met dceze gedachten Helde men
vcigidei- tje vergaderplaats , om als by ftorm , milt , ofte andere gelc-
nrtcdcK gentheidt de Vloot verftrooit raakten malkander te vinden. Voor
viootvc: eerft zoude de verdwaalde Scheepen , de V loot daarzy zouden
uieiT oordeelen dat die na beloop van weer en wind , heen gezeild
was ) opzoeken , en die niet vindende , zouden zy de zelve voor
Texel zoeken ; mits zuidweft ten zuyden zeilende, zo veel de
wind zoude toelaatcn, en zien het Doo^erj^ant omtrent opvyf-
tien vadem over te komen : doch zy mollen niet te veel vaart
maaken , om niet voor de Vloot onticnt het Land te komen,
en zo in gevaar , ten aanzien der \ yandt , die zich daar mocht
onthoüdc te vervallen. De \ loot voor ^exelnïct vindende ,
Hol- 2.oude dezelve daar inwachten , of vcrncemende dat dezelve
hndfchc voorby was , haar volgen, en voor 't Goereefcbe G'4/ op zoeken,
Vlooi giii (Jaar de algemeene verzaamel plaats zoude zya. Dit alles wel
"tgjn°Jé' bcfleld zynde vonden de Ankers op en zeilden den 8 dezes zuid-
dciora wcilaan. Tuflchen den agt en negende in de voornagt bc-
'"'■ gofl: de wind uit den noordwcllen tn noordwcft ten noorden
luftig op te koelen, gcduerig toe ncemende , en veiandcrde »
den
CORNELIS en JOHAN de WITT. 179
den volgenden dag jn een geweldigen en fcbrickclyken ftorm- i66f.
Den L. yjdmiraai de Ruyters Schip bleef d'eerfte nacht , doe de '
ftorm op ftalc , met klein zeil dryven , om , dat een yderdaar «septemb.
omtrent , en voor al de Scheepen die geen zeil , in zulk een
onwceder konde voeren , by de Vlag mogte blyven,en devue-
rcn in 't Oog houden. Des anderendaags zagen de Heeren de Oensde?
Gevolmagtigden dat wel tachtig Scheepen van de Vloot uit hun Malud.
gezicht waaren , vond geraaden , om by de wind te fteeken.en
het alzo met een zeil te laaten dryven , tot den tienden deczer ,0 sep-
toe , om de afgedwaalde Scheepen weder onder de V loot te lembet.
wagten, waar door zy omtrent een getal van vyftig zeilen we-
derom in 't gezigt kreegen , ende hei weder wat bedaard zyn-
de , verhoopten zy dat van tyd tot tyd het getal wel vermeer-
deren zoude ; de Gemelde Heere dachten dat een gedeelte zo Aywem»
van de Coopvaardy als Uorlogfcheepen al een groot end voor ^j**' P*
uyt waeren , om dat zy dezelve met alle geduld in wagten , en
met vernamen , denkende die op de kuiten van 't t^ ader landt Den n
zekerlyk aan te treffen. Zy bevonden hen den Elfden Septem- ^' "'*'*
ber na giflïng niet verre benoorden het Dogger z.andt en hadden
een voordceligc doorgaande noord noordwelte windt , zo dat
zy ftaat maakten by aldien de wind aan hiel , den dertienden
al voor 't Land te zyn. Waar op de Heeren Gevolmachtig-
den een Brief met een Vaartuyg aan haar Ho : Mog : afzon-
den , met verzoek , dus by aldien zy een bequiiam bchipvoor
den L. Admiraal de Ruyter vaardig hadden het zelve aanft' ndts
te verzien met montkoft , walcr, en het zelve op het fpoe-
digfte by 'sLands Vloot te zenden , die zeekerlyk kort naden
ontfangil der Brief , op de kufte zoude zyn.
De Heer jANDE'WiTTnevens deandere Heeren Gevolmag-
tigden bevond zich in deezen ftorm , die meer als twee etmaa-
len geduurt had , op het Schip Detfl/indt ^ welk Rank, en zeer |^ j^"
afvallig was , niet te min toonden hy zich in de groodllen wut zyn
noodt onverzaagt , en was gcduurende het onweeder , in ree- f"j|''*''*
gen en wind en zee waater bu\ten op 't Schip, aan alle kanten ftorm.
uitziende om door 't vermcerdeivn of verminderen van 't zeil ,
Schip en Lyf te behouden, olaancnde zelfs dikmaalshande aan 't
een of 't ander , dat niet na zyn zin wicrd gedaan, en moedig-
de
ï8o LEEVEN en DOOD van
i66j. de de Matroofcn met zulk een zagtzinnigheidt en vricndelyk*
' hcidt aan , dat zy alles met de grootfte liefde ter Wacreld be-
hartigden.
Scheepen -^'^ deezen grooten ftorm had men twee Brand Scheepen zien
inde zinken , te weetcn de Schrtkjvan Amiierdam , cnj^brahums Offr-
ftoriiiver- jj^„^gfj ^ yun het ecrften wilt men niet dat iemand geborgen was,
befchi- en het ander quam maar drie Man af. Het Brand Scliip De
dig«- Siv.ian , had men zonder Maften zien dryven. Het Oorlog-
fchip Groot Hollandia raakten de voovftengquyt, en veele Schee-
Bevinden pen waren merkclyk bcfchadigt <, doch bleeven echter zee hou-
z"*" "°''> den. Den derthienden deczer bezuydenhet zandt komcndever-
3I sep- deelden de Heer de Ruyier de zesendertich Scheepen die hy noch
tcmber. by zich had in twccn , tot dat de andere Scheepen wederom
onder de Vloot gekomen zoude zyn.
Vcrfchcide Menfchen dacht het vreemd , dat zo veel Schee-
pen van de VJoot vermift wierden, daar zy hunne plaats wiften,
doch de reden , wasby hen onbekent. DcHeercnGcvolmag-
tigdcn nevens de Ruyier hadden wel bevel gegecvcn aan de Op-
perhoofden der fmaldecling , om het de Capiteins bekend te
maakcn , doch die fwaaren ftorm hen zo fchiclyk overvallende,
hadden zy geen tyd , om de Capiteincn daar kennis van te gee-
ven. Doch van dach tot dach groeide de Vloot in getal aan,
dezen zelfden dach quam den L. ^dmtraalTterk^Hiddes del^rtes
^'g" 1 ^^^ "^''^ Scheepen by de Rujier, die berigtcn hoe hy van vier
niagtigdcn Engcllche Scliccpcn gejaagt wa? > dat zyn Volk van de fteng
*"1f n"'^' '^^ Éngclfchc zee magt had konnen zien } en ten gctalle van
ten m'et"^ 'eftig Scheepen had konnen bekennen. De Heer de Ru)W dit
ayn kieyn vcrftaan hebbende , die nu veifterkt was metdeeze Scheepen ,
Scheepen voud goct ten ovcrftaan van de Heercn Gevolmagtigden , om
de Engel- de Engelfche op te zoeken , en 't hoofd te bieden , waar toe
hooft 'te ^^^^ aanftonds alles vervaardigden. Met dit voorneemcn zeilde
bieden men de gehecle nacht ooft ten zuydcn aan, ophctvaftvertrou-
Bijnd. p. ^ygj., Yjj,^ ^^, {/-ytcj^ j,^ y,^^,^ j^,[^ Vyandt dat op «ioude aantrcf-
14 sep- ien, IJcn volgenden dag doge men den V'yand in 't gczigt te
tembet. Icj-ygen, maar niemant vcrnecmende, zeilde noch al voort üoft-
waait aan , tot des avondts toe wanneer zy , een Zecuwfchcn
K&aper by hen krctgcn , die kondfchap gaf dat ccn Engcllch
Schip
CORNEIiS en JOHAN de WITT, 281
Schip voor hem was gcweeken , 't welk noord ooft ten ooftcn Ji^JÖf.
op zeilden. Dewyl men niemandt , der Vyanden ontmoet had '
beflooten de Hceren Gevolmagtigden , nevens de Heer <^f Ruy~
ter , van het weer over een andere boeg weftwaart of zuidwaard
over te wenden , en het Dtggersz.ttndt , op die Ibeek langs te
zeilen. Dit ftelde men 's nagts in 't werk , zonder echter Vriend
of Vyand t'ontmoeten. Op dien volgenden dag vondmen ge- 's ^'f-
raaden voor Texd te zeilen , om de vermifte Hollandfche Oor- "*
logfcheepen op te zoeken. Doch eenige vonden daar fwaarig-
heidtin, zodatmendeezen dag beftcedcn omalies in goede or-
den te ftellen en yder een bequaame poft aan te wyzen in wel-
ke bezorging de wakkere vlyt van de Raadt Penfiunaris de IVttt
uit munten.
Den feftienden quam men in de nacht voor 't Land en't gat
van (Ier Schelling , alwaar men onder ftilten , genoot zaakt was '* l^*
het Anker in de grond te werpen. Des anderendaags vroeg zag oevioóc
men uit wcften veertien zeilen op de Vlag afkomen : te wee- ^°'"' °p
ten de L. Admiraal Tromf , endtnVice Admiraal Banken^ met img/
acht Oorlogfcheepen twee Fregatten , en vier Koopvaarders. Tromp
De twee Ooftindifchc en eenige Koopvaardyfcheepen zeilden io°om-**
dien dach noch binnen 't Vlit alwaar noch twee of drie-en- 'ogfchce-
twinticli Koopvaarders na de ftorm ingczeild waaren. De vlöót.'*'^
Vloot nu ncgenenveercig Scheepen fterk zynde,wierd in vier 17 scp.
fmaldeelen gefchikt. Dien dag wicrd overwoogen , en be- ""'''«■•
flooten op wat wyze men den Vyandt, indien men den zelven
bejegende, zouden aandoen. Welk bevel niet alleen aan de Op-
perbevelhebbers als te vooren , maar ook aan alle de Capitatnen
mondeling en fchriftelyk wierd gegeevcn j als ook vantullchcn
het \' lie en Texel te blyven, en doordien de wind noordelyk
woey , de agter gebleevene Ooftindifchc en andere Scheepen
tegens alle overvallen te befchermen , want men ftelde vaft.dat
de verftiooide Scheepen het e?rfte en naalle gat zoude kiezen,
om in te zeilen, en dat de Engellchen zulks weldenkende, de-
zelve omtrent het Flie , of een weinig benoorden het gat, zou-
de zoeken t'onderfcheppen.
Den agtiende wierd beftooten , dat , by aldien de Vloot door u sep-
ftorm aldaar van den ander geraakte, en men geen Vyand vernam, "">''"•
-.Eerlfe B«(k. N n de
i82 LEEVEN en DOOD van
ié6f. de verzaamelplaats voor Gotrtt zoude zyn , in 'c gezigt vriii 't
"~~~" Land : en de Ruyter ftcldc defeinen, die hy dach en nacht zou-
de doen , daar de andere de Vlag op zoude volgen. Men ver-
wonderde zich ten hoogfte dat de Engelfche niet op quamcn
en al het verlangen was om dien Vyandt een nieuwe proef der
Hollandfche waater helden te geeven. Onderwylcn hield men
zich tegens zyn aankomft gereedt , en om te zien of een yder
zyn bevel wel waar neemen zoude in zulk eengelecgentheidt,
Brind. P. ZO voii i den Raad /'^«/ïef/rti'/^DEWiTTgoetihct Volk der Vloot
*'h te ocffenen, en tcgcnsmalkanderen inzulkecn fchynaantchit-
d/wi" fcnals ot het ernrt geweeft was. I)it gelcliiede tegens elkander
doereen aan Zeilende , op de fetnen te wenden en keeren, en de voor*
fe'nw°ia' declcn dcr wind den een van den ander te winnen. Men hc
ie Vloot, vond in dceze oeffcning, dat iian verfc'ieide Capir.iineft veel ont-
brak , maar den Raad Fenjionaris de Witt verflondt , dat men
het zelve door gcduurige oefïening, 7,0 veel als 't mogelyk was»
en de tyd zoude toelaaten , moft vcrbeeteren. Des anderen-
daags kreegen de Hceren Gevolmagt gden en den L. ytdmiraal
lp $ep- de Ruyter kennis door drie uitgezondene Fregatten , dat de En-
lembci. gelfchen ^4 zeilen llerk , benoord weftcn van 't r/»f, omtrent de
Itaart of d'uiterfte punt van de Breeveertien waaren , juift het
vaar waater daar men dacht, dat de achter gebleevene Öorlogs,
OolHndifchc en Coopvaardyfchecpcn zoude door zeilen. W aar
op beflootcn wierd , mee de Vloot , nu maar negen en-veertig
Scheepen , en twee Branders fterk , daar heen te zeilen,om de
achtergebkcvene Scheepen te beveiligen , en den Vyandifchoon
lterkcr,inet een onverzaagde klockmocdigheidt aan te klampen.
Zoals de Vloot het anker ligte, kreegen zy noch twee Hol-
landfche Fregatten, die onder Texel hadden gcfworvcn,by hen.
Zy zeilden den gehcelen nacht wel zeeven mylen noordt no ird-
j« sep- -^veft aan , zonder iemant omtrent de Breevetrtten te vinden.
Maar daags daaraan kreeg men tyding door een genomen Engel-
fche LitHtenant , dat den Vaynd het Schip d Avontuur e den 1 3 dec-
zes het Schip St. Michtel ^ vanLiflabon met Oly en Zu\ ker, het
Ooftindifch Schip de Femx en noch drie Oorlogfchccpen , ne-
vens een Schip daar de Stiarten Arem agter Üond , hadde ^e-
noonicn } dat ook nog een ander üollindifch Schip door de-
En-
CORNELIS en JOHAN de WITT. i8j
EngcKche was vermeefterd , en dat hun Vloot uyt Hollandt i<>Cf.
Icomende , voor , Souhbay was gezeild welke aldaar zeer ■""""
fpocdig ververfching in genomen haddc , en den neegende
dcezes, onder de Graaf van Sandïifeich wederom uit was ge-
zeilde ; en dat de laatile llorm.in dat gewefl: , zo fwaar niet ge-
weeil was , en by gevolge geen Engelfche Scheepen daardoor
befchadigd , uitgenomen de Diamant, dut niet van aangeleegent-
heidt was De Engelfche waarcn den derthienden op 't weft
einde van 't Üoj>gersz.andt gewcell , zynde de zelve dach , gelyk
gczegt heb , dat men met de Nederlandfche Vloot daar voorby
gezeild was , alwaar die zelve tyd de twee Ootlindifche ne-
vens vier Oorlogfcheepen in hunne handen vervielen , na dat
zyzich wacker verweerd hadden, üen gev>ingencn Engelfchcn
Lteutenam verhaalden insgelyks, dat des Vy nds Vloot in de ne-
gentig Oorlogfcheepen fterk was , buytcn de klcyne Vaar-
tuygcn : en dat de acht Scheepen die tegens de Hollanders had-
den gevogren , zeer befchadigd opgezonden waaren. Diendach
quam de Capitain J^ob ^/7d/£/j«« met twee Gal joots in de Vloot,
die tyding bragt, dat hy de Fice- Admiraal van Nts met dertien
Oorlogfcheepen en eenige Koopvaarders , waaronder cenOofl-
indifch Schip wat beooften de plaats, daar zich de Vloot had laaten
zien , was ontmoet , zeilende zuidwaards aan na de wal. Hier op
wierd bellootcn,van \^ edermct de Vloot tuilchenTir.vf/ en'c FUe ce
zeilen, om de P^tce-^dmiraal van Nes met zyn onderhoorige ][,j^j^"j
Scheepen aan te treffen , welke den :i Sc ptemler met tïï Schee- elf schee-
pen by de Vloot quam. Wordende , door de Heeicn Gevol- ^,'i"^''/''''
magtigden en <^*X«);ffr,hartelyk verwelkomt , en na hy het ver Den >i
flag gedaatj hadde in 't by zyn van alle de Bevelhebbers , bc- septemb.
dankt , voor de trouwe dienlten aan het lieve Vaderlandt be-
weezcn Doch de Capitatn H'tldfcbut , die zich qualyk tegens
de Engelfche gequceten had, wierd op het Sch\p Delfiaf7ci inver-
zcekenng gehouden. Le iS'ederlandfche Vloot zyndc deezen
dag dwars .lan 't noordeindc van Texel , zeilden den geheclen
nacht noordweft in Zee , met va-langen van de Engelfchcn 's mor-
gens t'ontmoctcn. Den zelvcn dach wierd door de Ruiter eenige
onderrichting wegens defetfjen aan de Opperzeevoogden gegee-
ven , en kreegen de Heeren Gevolmagtigden kondfchap , door een
Nni Schip-
met
i«4 LEEVEN en DOOD van
ii^S' Schipper van een Hoeker , dat hy, de Engelfche Vloot , dangs
■ te vooren , omtrent zonnen ondergang , noordwelt van de
Hollandfche Vloot , en ccven buytcn hun gczigt had gezien ,
waar op zich yder verheugden , denkende dien dag nog tegens
de Engelfche te flaan. De Heeren Gevolmagtigden ichrcevcn
zo haall zy die tyding verftaan hadden een Brief aan ccnige
*""*• Gevolmagtigden van haar Ho: Mog: in T(?.v^/, met verzoek van
alle de bequaame Oorlogfcheepcn die daar lagen , in zee te pref-
fen , en by de Vloot te zenden. Den zelvcn dag wierd de
Vloot tufichcn de zcsiich en zeventich Scheepen llcrk bevon-
aisep- (Jen, zyndc in vier fmaldeelcn gefchikt , en zeilden noordweft
aan , by de windt overloopende , tot 's namiddags ten twee uu-
ren , wanneer zy Goere naderde , alwaar de Zeeraaden Sj-
rvttztt- ffigff j^iiiemz.. en den Burgcrmcefter van Monnikendam de
ïoeken* '* Heer ^an Kornelifz.» f'^reck^, hun affcheid verzogten , den eer-
hun af- fte om zeer gewigtigc reeden , en den ander wegens een fwaa-
hei'géen ''^ wond die hy in 't begin van 'r uytzcilen aan zyn linker been
hen vei- gektecgen had , welk dagelyks flimmer geworden was. Het
woidi. zelfde wierd hen door de Heeren Gevolmagtigden toegedaan, en
met alle lofielykheidt en eer gegccvcn. Hen bedankende voor
hunne trouwe raad en yver , ten beften van 't gemeene Land
gedaan. Deezc twee riecrcn wierden ook daar na door hun
Ed; Groot Mog: de Heeren Staaren van Hollandi en van haar
Ho: Mog: vereerd, behalven de feftienhondert guldens die hen
zamen tot verval voor de uitrufting gcgeevcn was , met yder
De Vloot twaalfhonderd guldens. Den vier-en-twintiglten September
ïeM*»"" ^^^ ^^ Vloot dwars voor de Maaz.e gekomen , daar men
' vermits het ftil weder was , en , om door de Vloct niet
te rug gedreeven te worden genoodzaakt was , het an-
ker uyt te werpen. Den dag te vooren fchreef de Heer
Raad Penjïomni de Witt een Brief aan haar Hoog Mog:
van dcczen inhoudt.
Hooir-
1
CORNELIS en JOHAN de WITT. 285
HOOG-MOOGENDE HEERèN. ~~^
WT Z.yn ten nUerhoogjle» bedrukt , dat de tvditig, die ons den Com- u sep.
mijjhris op Texel ^gger overgefchreeven heeft , van het verlieze» tembei.
eeniger Oorlog en Coopvaardy Scheepen , ivaarachtig Zal werden bevon- Biief van
den , aangezien het niet mogelyk Zoude weezen » dat die Oorlogfckeepen^ T^^^l
daar gennemt , die wy mi al drie d«gen ingewagt hebben , niet te voor- |yj„ „^
fchyn zoude gekomen zyn , Ti/y miffchen na het Arrivement van den Vi- i,,ar Hoog
ce-Admiraal van Nes met zyn byhebbende Scheepen , noch het getal van Mos-
achtten Zo Scheepen als Fregatten van Oorlog y die met de taatjie vi-
hemente jiorm omtrent de kujien van Noorweegen van de Vlaggen zyn
afgedwaald. IVy hebben nu bereits bericht , dat zeeven van de zelve
in handen van den Vyand zyn vervallen. Indien de anderen door lecken
of eenige ongcmacken in den een of de andere Haavenniet zyngefalveerd-,
Zo moeten dezelve naar alle apparentie meede in de handen der Vyanden
gevallen zyn. Van de Oofiinatfche Retourfcheepen , hebben wy noch geen
andere narichting , dan dat trvee van de zelve met ons voor het Vlie
gearriveert , ende noch twee door den Vice-Admiraal van Nes in de Eems
geconvoyeerd zyn , en dat daar reets tivee van de Engclfche genoomen ,
en boven dien noch in de fiorm te grond zoude gegaan zyn. Wat van de
vyf anderen zy geworden .lis ons als noch onbekend. Wy konnen HoogMog.
Heer en zeggen, dat wy voor verder fivaarigheidt zyn bekommerd, envree-
ze dat van de Coopvaardyfcheepen meede een notabel getal in ''s Vyands
handen zal vervallen zyn ; zo dat het notoor is , dat Godt den Heer den
Staat met een notabele Jira^e heeft willen bezoeken , maar echter noch
ender die genade > dat de Capitaalfie Macht noch behouden is gcbleeven.
Wy zyn nu omtrent Zeflig Oorlogfcheepen in tamelyke goede fiandt by den
«ndere , en zien met verlangen te gemoet de Scheepen , die in de bewujie
Zeegaaten vaardig moge zyn , om met die geconjungeerd Z'tnde , onder
Gods genadige zeegen , noch iets tot het Vaderlands beften te verrichten.
Wy xveeten , dat fmerte klachte baart ; derhalven prevideere onfeylbaar-
lyk , dat wy van blafphemen e n befchuldiging niet vry ztdlen xveezen i
maar wy willen hoopen dat haar Hoog Mog : ziende ivat naar alle ver.-
moogen is verricht , zullen konnen oordeelen , dat het een pure fataliteit
is , ons door de hand Gods overgekomen , en dat in het zelve gecnzints
verzuim geweeft is. Immers hebben wy n.iar onze befte ^t/eetenfthap, en
na alle menfchelyk ver moogen niet anders konnen doen , als wy gedaan
hebben , zynde allenthalven cenige toevallen voorgekomen , die van ons.,
noch van de Menfchelyke voorzigtigheidt , niet en hebhen gedependeerd.
Wy hebben geduurende de jlorm , naar ons vermogen aan alle kanten hel-
pen uitkyken , en zelfs in het aller vehementfte van het weer wel drie
uuren in reegen , wind , en Mewater , booven geftaan , om Zo veel doen-
Nn 3 l>It
i86 LEEVEN en DOOD yan
1665". h'^ wirf meerdere» en minderen van zeil , en Voort Zetten , of by houden
I van de Cours , ordrc te Jlellen , dat wy by den andere» mogten blyven.
Het Dogger szant zyn wy Ungs geloopen , genoegzaam van de wejifunt af
tot de oojipKnt toe , om onze verjlrooide Scheepen over al op te vijjen.
hy hebben ons voor Bergen alleen niet een moment opgehouden , maar
zelfs niet gewagt naar eenige Scheepen , die niet genoeg gefpoeidt hebben
om uit te komen , rvaar voor wy eenige Oorlogfcheepen tot Convoy heb-
ben gelaaten ; en hebben van daar met een goede wind Cours gezet, doch
de wind , een ongejladig Element , en buyten onze migt zvnde , heeft
Codt gelieve te gcbntyken , en ons daar zodanig mee Je te bezoeken , en in
dier voegen 's Lands Floot te verjlroyen en aan te taflen , dat u^y niet en
twyffelen of znllen /tl eenige Branders , Coopvaarders , Ja wel licht ook
Oorlogfcheepen > te gronde zyn gegaan, In den Jhrm is alles gecontribueerd
tl/at te doen tvas , en te vooren was door den Heer Admiraal ordre , in
cas van jlorm , op alles gefieldt : maar deezejlerm is zo Extraordinair
geweefi , dat men de ordres niet behoorlyk heeft tonnen waarneemen ,al'
ZO y der met L^fen Schip-berging genoeg te doen hadde.
Indien hier omtrent iets mocht weezen verzuimdt , zoude het zelve
daar in moeten bejhian 1 dat veele Scheepen dan Ie wind zyn blyven leg-
gen dryven , daar door wy ook genccejjiteerdt zyn gewecfl om haar in te
•wachten , en het Zelfde ook te doen , indien een iegelyk het voor de wind
had laaten afloopen , zo ztude de gantfche Rys gewonnen , en alles ruel
licht zonder by zonder ongemak ajgeloopen Zyn. iVy voor het Land ko-
mende , hebben ons aanjionds bevlytigt om de Havens, die voor de Coop-
vaarders de gereetjle zvaaren te bezetten , en voor de Vyand te bevyli-
• gen ; maar als wy daar berigt ontfingcn , d.it de Engelfche Vlwt niet
verre van ons af lach , hebben wv ae bewaaring der H.n enen ter z\de
gejleldt , om den Fyand , alhoewel wv doen maar vyftig goede Oorlog-
fcheepcn fterk waaren , op te zoeken , maar daar komende « vonden de
Fyandcn niet maar kreegen tyding , d.it de lieer van Nes met zyn by
hebbende Üorlogs en Coopvaardyfcheepen een auade rencontre met zyn
Vyanden heeft gehadt. fVv meenden dito van Nes daar aan te treffen ,
gelyk ons kort daar op ook gelukten . van wien wy verjionden , dat de
Fyand zeer weinig mylen van hier geattrapcert heeft, noch eenige Schee-
pen , die wv meenden dat al in Salvo tvaeren , Zo dat wy niet anders
konnen . dan 't geen wy altydt voor oogen moeten hebben. l'Hommc
propofc , niais Dicu difpofc.
H''y hoopen en vertrouwen , dat dien zelvenGodt in een rencontre va»
meerder importantie z\'n Goedertierenheidt aan deezen ftaat zal gelieve»
te betoonen , en in dierï oegen doen blyken , dat hy Jlaat en geneejl , naar
Z}n welgevallen ; waar mede wyjluytcn en verblyven is^c.
In 't Schip Delflandt de» en was geteekent
25 Septtmber i66f. JOHAN DE WITT.
On-
CORNEUS en JOHAN D£ WITT. 287
Onderwyl dut de Vloot voor de Maaz.e lach , wierd goed '^^J"
gekeurd , van de Hecren Gcvolmagtigden en de Heer de ~
Rujttr nevens de andere Vlagmannen, om een Schcers Krygs. ^^^er!
raadt te beroepen , wegens den gemelden Capiiain Jl 'Udfchht en Scheep»
ecnen fan Beiaardt ,ge\\cczcne Ltcutenam van Ca^itAm Kommer ^'^^"
(jtfrr»/««, welke laatllen in 't gevegt op den derthienden dec-
zcs de Lyzcilen buyten lall van zyn Capitein had doen by-
zetten , en dat als de Capitam hem belafte dezelve af te neemen
geweigerd had j dat hy o k de Qimmerm. efler , tcgens wil ea
dank der Capitam had belall , dragende te houden , en by ge-
volg oorzaak gcwceil dat het Schip van den X'yandt i\f hieldt.
Na dat zyal hunne verfchooningen by gcbragt hadden , wierd
den eerden gevonnill , van zyn zydgeweer door den Scherp-
rechter voor zyn voeten aan Hukken gebrooken te worden, met
veïbeurdmaaking van al zyn verdiend loon, dat hy van deezen
Ryze te goet mogte hebben , en vorders voor eerloos verklaard,
en onbcquaam om ooit of ooit in Staatendienll gebruikt te wor-
deij i en den LtcHtenant Bogaardt wierdt van zyn Ampt afgezet
en Eerloos verklaardt , daar nevens van den Scherprechter weg gc-
fchopt, of voor Schelm weg gcjaagdt. Eenen Rem 't Host: wierd op
dezelve tyd afgezet, Eerloos verklaarden ook voor Schelm weg
gejaagd , en z> n verdiend loon , voor verbeurd verklaardt. Decze
't Hoen was tweede Litutcnam van Ciipitatn H^iltfchut geweeft ,
en gevonnift , om dat hy volgens beveclen de loef niet gehou-
den, by de wind niet opgellooken had , en met het Schip niet
ontvlugt was. Noch wierden eenige andere , van geringer mis-
flagcn overtuygd en in geld boeten als anders gevonnift. Dewyl
de Vloot alhier was leggende, ontfongen de Heeren Gcvolmag-
tigden en de Ruyter,i\wte ftrydige maaren , de ecnen was tot
groote blydfchap en d'andcr tot drocfheidt flreekende.raakendc
het verlies of behoudt ecniger Scheepen , die men noch miftcn.
En daar men naderhandt nette tyding van kreeg ; het verlies ^ ^^ j^
bcftond in vier Oorlogfclieepen , het Hup te Swieten , de Gel- diciei.
derfche Rnyter , de St. Panlus van Zeelandt en de St. Paulus van
Enkhuy^en , welke den ip deezes door de quade ondcrrich»
ting van een Bremer die hen ontmoeten , in de Engelfche
yi90t vielen , en genomen wierde , nevens noch een Kits ,
zyn-
288 LEEVEN en DOOD van
i^éf. zyndc ccn Engelfche prys,dic^<r Ruyter in Jfnka genomen had,
' drie of vier Fluyten met voorraad , twee of drie Coopvaarders , en
twee Branders. 'Het behoud was, dat Cafitain Adnaan Dirkj.. Htut-
tfijn , die de Vlag als Schout by Nacht voerde, in 't afz)n van
Stachouwer , zag , doen de Hollandfche Scheepen door de
ftorm verllrooid waarcn , en np. dat het weder wat bedaard
was , eenige Scheepen aan Ly,daar hy naar toe zeilden ,
vcrhoopendc 's Lands Vloot te vinden , doch daar by ko-
mende bevond dat het tien Oorlog , en drie Ooftindifchc
«tand.p. Scheepen waaren , met naay.en
Bevelhebbers.
Oorlogfcheepen.
Adriaan Houttuyn als S. by Nacht.
't Wapen van Medcnblik.
Jacob IBrocdcr.
De Dom van Uy trccht.
Adriaan van Veen.
Afperen,
Elant du Bois.
De Vrecdc.
Jacob 1 hilipfz.
Zutphen.
Jooft Michiclfz.
Hollandia.
Willem Boudcwynfz.
Schiedam.
Henderik Brouwer.
De kleine Harder.
Adriaan Teding Berkhout.
De Princcs.
Engel Janfz.
De X'lasblom.
\'de Hilkes,
De Pollilion.
De andere waaren de fonge Prins , de Ryz.ende Son , en de
Kogge , nevens een Fluytfchip de Vergulde Dolfjn genaamd.
De behoudenis deezcr Scheepen , gaf een buiten gemeenc
vreugd in de Moot , doch het verlies fmcrtcn de Hceren Gc-
volniagtigden zeer , en hoe dezelve ook gearbeid , en , lyf
gevaar uitgeüaan hadden , waaren zy van de lartertongcn aan
Land niet vry. Eenige der üaafsgezinden , het graauw in ge-
vaifch ge- bocfemd hebbende , dat het verlies der Scheepen toegekomen
Tugi over ^vas ^ by het quaadt beleidt der HeerenGevolmagcigden.maak-
migiig" ÏC1 gi'oor misbaar en llrooiden veel fchandclyke vcicicrfels uit ,
«Jen. onder andere ; dat men zulk een koltclyke Vloot betrouwd had,
aan
CORNELIS en JOHAN de WIT. 289
aan Gcvolmagtigdcn , die nooit in Zee gcwecfl: , en gantfch '^^i*-
onkundig in Oorlog zaaken waaren j dat zy de Raad van de '
Ruyter verworpen hadden , en door hunne ilyfhoofdighcidt ,
dit ongeluk en grootc twift tuflchen hen en de Rnyter voor-
gevallen was i en den Raadt Pensionaris de Witt wierd
*c verlies boven al de anderen toe geichreeven , daar den Heer
L Admiraal de Ruyter heel anders van getuygd , zeggende dat °^\^^J;
de z^orgvuldigheidt en naarlligheidt van den Heer Raad Penfionaris tuygemi
de Witt omtrent de laftige bediening van z.yn yimpt^ hem tit groo- ^^" ^'
te verlichting had geftrekt. Dttt z,yn wjz.e Raadt , in alle de be- 4e wïk.
raadjlagingen , met hem en d' Opperhoofden gehouden , hem altyd
dienliig en nut was veweeji ; en dat Vr niet was 't welk^z.yn ver~
ftandt , als het zich daar in ïi/ilde oeffenen , niet k^>t bereik»»; zelfs
omtrent z.aaken daar hy te voeren ^i^etnig of geen kennis van hadde.
En nimmer is onder de Opperhoofden van een Vloot grooter
eendragt bcfpeurd als in deeze tocht tuffchcn de Heeren Gcvol-
magtigdcn, en de Rnyter was. Den drie-cn-twintigften deezcr
had de Heer Raad Penftonans de Witt een Brief gcfchreevcn aan
de Heer de Fivien die in zyn afzyn het Ampt van Penfionarit
waargenomen had , waar in gcflooten was een omftandig ver- u sep-
haal , van alles wat op de ryze was voorgevallen , dccze Brief 'embei.
ter vergadering van de Heeren Staatcn van Hollandt gelee-
zen zynde, beHooten haar Ed : Groot Mog : den zelven dag
het zyn Ed. op de volgende wyze te bedanken.
Heei
Witt
„ T\ E Pcnfionaris de Vivien hecfc ter vergaderinge gecommuniccert Den
)> ^-^ een Miffive van den Heer Raadt Penjionaris de Witt , en van «lev
,> haarc Hoog Mog : Gedeputeerden en Gevolmagtigdcn over 't em- j°5^^""„
„ ploy van 's Lands Vloote gcfchrceven in 't Schip DelflanJt , den vanHol-
?, drie-en-tvvintigüen deezcr loopcnde Maand , en onder particulier landt be-
», Addres aan hem Pc>ifio--iaris voornoemdt , de Rcgcering toe geko- dankt.
Il inen , inhoudende een Ibmmier verhaal van de ordres , met den aan-
„ klcevcH van dien , dewelke fucceffivclyk , in 's Lands Vloote waa-
„ ren gcgeeven , federt dat de2elve Zee hadt gekoozen , nevens vcr-
), fcheidene particulariteitcn , daar omtrent zo in het iieenen zeilen , als
), ïonderling in het wrderkeercn van de voorfchreevc Vloote , ten op-
j> ïigtc van' de geleeden florm voorgevallen. Waar op gedelibereerd
», zynde . hebben haar Ed : Groot Mog : den voornoemden Randt
Ecrjie Boek. Ü o P. vv-
9,90 LEeVEN en DOOD van
l66f. ^ Peuftouaris voor dcszclfs londerlinge vigilantie , yvcr , direöic en
■ „ goede conduite , omtrent het employ en fecuriteit van 's Lands
„ Vlootc , van tyd tot tyd toegebragt , bedankt , en lich alle het
„ ïclve wel laaten gevallen , gclyk haar Ed : Groot Mog : den zcl-
„ ven daar voor als noch bedanken , en de gefteldc Ordres > mits-
„ gaders de gepleegde Conduite , iich in alles wel laaten gevallen
„ by deezcn ; met betuiging dat haar Ed : Groot Mog : de gelcc-
„ de fchaadc ter Zee geeniins aaniien of Confidcrecren als eflfcöeii
„ van eenige de minde desordrcs , verzuym ofte quaade tociigt ,
„ die by de Heeren haar Hoog Mog : Gedeputeerden zouden wce-
„ 2en gepleegdt , maar alleen en puur als een kaftyding , die de
„ goede Godt dcczen Staat , en den Ingezetenen van dien , wegens
„ haare meenigvuldige zouden , oogcnfcheinlyk heeft gelieven toe te
„ zenden.
Haar Hoog Mog: waarcn van gcdagten om aan de Heeren
Gevolaiagtigden een Brief af te zenden om de Vloot op te leg-
gen door dien zy tyding ontfangcn hadden , dat de Engcl-
(chen al uyt Zee waaren , het geen den Penftonaris Ftvicn aan
zyn Ed. in zyn Brief van den twintigftcn deezer te kennen had
gegccven waar op hy dit volgende antwoorden.
. . (T^ P ^' vraage , in '/ einde van ü Ed. Eriefvan den twintig-
van zyn \J (itn deez.er gedaan , z.ohde il^ van gevoelenzen dat de Slaat
Ed. aan de ^^^ zonder ondic"fi van 'f gemeen , en z.onder difrtputatte , hadt
Tien. konnen refolveeren de Vltot of te leggen , hy z.o verre het Godtbe'
cm de litj'i hadde dez.elve Vloot met de byweezende Ooflindtfche en andtr
Zet"te'° '■* Koopvaardyfcheepen behouden in 't Vaderlandt te laaten komen j
hcudtn. maur nademaal het z.yne Goddelyke wtlle is geifee/i de zaake nu
anders te laaien uitvallen , zo zoude ik^oordeelen dat het voor den
diend en d'eere van den staat be(l geraaden zal zyn noch een Ten-
tamen te doen ; en onder Godts zeegen hoe eer hoe liever, het twee'
de lit van haare Hoog Mog : rejoltsite , van den dertigHen July
iaat fileeden , ter Executit te flellen , eer , en bevooren <C Engel»
fchen haart Vloot door den genoome Rykdom vm d' Ingezette nen ,
en door de veroovtrde Oorlogfchtepen van den Staat , zullen heb'
ben gerenforcetrd ; tn datwj haar derhalven mtt den alleretrften
ntoo^
CORNELIS en JOHAN de WITT. ^91
moogen gaan opzoeken : Dewjl Geelt den Staat dikw il s meer met i66f.
kleine of middelmaatige dan met Excejfive groote mncht heeft ge- '
zjeegend , en dat men tegenwoordig wederom twee'énz.evemich z.o
Scheepen als Fregatten en y achten van Oorlog by een heeft , z.on
mtn de z.attke daar mede nvaagende , oo\^ qeenz.ints behooren te
wanhoepen , maar mtt een va/l betrouwen een goedt fucces van Godt
af te wachten.
Na dat de Heer Fivienók antwoordt aan haar Hoog Mog: °" 5»ei
bekend gemaakt had , deeden de Hooggemelde Heeren een loid"by
Brief afzenden aan de Heeren Gevolmagtigden in de Vloot , •"« H9 :
waar in haar Hoog Mog : de voorflagen van de Heer Raad
Penfiorjaris de Witt goetkeurden ; doch dewyl de mecftv; voor-
raatfchcepen in de laatfte ftorm noch vermilt wierden , was
men genootzaakt eenige Scheepen met voorraat , en andere
noodzaakelykheeden , te verzien , nevens de Oorlogfcheepen
die in J'exel en de Maas gereet gemaakt waaren af te wagten , »* sep.
tot verfterking der groote Vloot , die nu tullchen de Maaze '/™e"'i«
en Goeree gekomen was. Den vyf-en-twintigften begoft het septemb.
ftyf te waaijen , duurende tot des anderendaags laat. Den fee- ^oJ'doór
ven en agtentwintigften flak de wind van tyd tot tyd meer uit ftoim veei
den zuydweften op , daar na uyt den noord noordweften ; die yooj''GÓf?
de Scheepen veel befchadigde, fchoon veele hunne ftengen by ree.
tyds gefchooten en de Rees gellreeken hadden. Den negen-en- ^'J^^
twintigften had men een hooge Zee , met een zwaare ilorm ,
uyt den noordwellen en uit den noorden, waar door het Schip
van Capitain Schey , dat voor Nuorweegen door de ftorm al leek
geworden was , nu zo veel waater in kreeg , dat hy genood-
zaakt wierd een noot fe)n te doen , doch men kon hem niet
helpen. Hy dit ziende , kapte zyn Anker , en zeilde naar
Rammikj^ns , daar hy den zelfden dag nog gekomen zynde ,
meer als tien duizend pond buskruyt loftcn dat n:it geworden
was. Capitain Jan van Am^el verloor derde halve kabel en een -^an^ f.
Ankeï, Capitain Joofi f^erfchuer ^ns genootlaakt voor de Schout 441 ca
by nagt de Liefde te kappen, en verloor drie kabels eneen An- ■**'"
kcr , Capitain Klaas u-lnker en Gerrit Bos , hunne Ankers en ka-
bels verloorcn hebbende wierden naar Goeree opgezonden. Den
O o 2, Vice-
J9i LEEVEN eti DOOD van
1665. yice- Admiraal Bankert en Cfl^iV<»m5M'(ïrt fpoeldcn van hunne An-
" kers , en dreevcn zee waart in. Het Schilt van 't Schip Delfiindt
wieid door de Zee in geflagen en beide de over loopen ftonden
vol waater, Capitainjan Vyz.eUar\tt\oox al zyne Ankers en
touwen , de kragt van de zee fmeet vier balken aan ftukken ,
en maakten zyn roer onbuykbaar, waar op hy naar T<r.ve/ moed
zeilen om het Schip te doen verftellen. Captain Frans van Nie-
dek,^ zyn meefte Ankers en Touwen verlooren , en zo veel
zieken hebbende , wicrd naar de Maazje opgezonden. Het
Schip Delfiandt was zo rank geworden , dat het bydeminfte
koelte zyn onderfte gcfchut niet konde gebruyken , en had zo
EJ. g)it V"^^^ zieken op dat de L- Admiraal de Ruytcr^ nevens de Hee-
cp het ren Gcvolmagtigden genootzaakt was op het Schip Stadt en
sij^dt cii f '"^den over te gaan. Deczen tyd wicrd doorgcbragt met h.t
Landen, inncemcn van water , bier , en andere noodzankelykhcedcn.
eu oftob '-^^ Capitainen Alben Fieterjz.. de Boer en Joofi Herman Klant ^
3 oaob. waaren zonder verlof en buyten kennis van de Hccrcn Gcvol-
magtigden en de Rujter uit de Vloot naar Texel gczcildt , by
brengende tot hunne verfchooning , dat zy , door noot daar in
gevallen waaren. Doch men hefloot van hen aanllonds in ver-
4oaab. zeckcring te neemen. Den vierden OEiober quam den Capttain
Bouttitjn weder met acht Scheepen by de Vloot , en dat van
Ciïpitain Adriaan van der Veen in Texel. Dien zelfden dach
quam het groot Schip de z.eevtn Provintien , dat de Heer fan
DE WiTT wel behaagden, nevens de drie nieuwe en noch
Drie vicr Oorlogfchcepen met een Jacht , by het Collegie ter ^d-
zeut^uu 'w"''^'"^'* tot Amllerd-am gebouwd , in Zee , welke laatlte
Heer jtn dooT HccY Jan de ffitts !>»(?ƒ uitzeilden. Ünderwylcn ging de
i.v''ïn Hl er de Ruyter met zyn onderhoorige Scheepen van voor Goe.
Zee. rff naar Jexdzcil^ met g''dachte , vandaardeverwagtcSchec-
joaob pgf, jg vinden , en naar hunne nodige behocftens in genomen te
hebben, de Vyandlyke Vloot onder de Engelfchc kuiten op te
zoeken. Doch den fesden deezer kreeg hy de gemelde Schee-
pen die uit Heer -Jan de Witts Diep gezeild waaren , by hem ,
« cftob. beftaandc te famen ten gctalle van achtien , waar onder twee
PKiyten en Galjoots , met waater , en andere voorraad , die
noch van twaalf Galjoots gevolgd wierden.
De
CORNELIS en JOHAN de WITT. 293
De Hcercn Gevolmagtigden en de Rujttr begaven zich i*^f-
aanftondts op het nieuwe bchip HoUandia , dat taclitigftuk- — —
ken gefchut , en vier honderd feftich zo Matroozen als be-
zoldclingen voerde. Door dien dat van de Zeeven Vrovintien
noch niet uit het Goereefche Gat had konnen zeilen. De gemel-
de Heeren wierden met zeeven eer ichootcn verwelkomd , en
de Ruyter liet zohaaft hy aan boord was, de Vlag niet de Wim-
pel waayen. Ter zclvcr tyd w.s men gcnoodzalTct eenige zie-
ken op te zenden, door de quaadc flank die dezelve op de bchee-
pen veroorzaakten. En op de Brief die den Raad Penfiomris zyn Ed:
aan de Heer Vivien gefchrceven en welke inhoudt hy aan haar "ort door
Hoog Mog: medegedeeld had , onttbng zyn Ed tot antwoord. Mogfv^oot
Dat ae Heer Raadt Penfionaris voor zjjne goe'ie voorzorge , viet- zyn yver
lantie , e» conduite , met , en nevens d' andere Heeren meede Ge- ^j^^^, '"■
deputeerden , omtrent de voo^fchrteve en andere z.aaken , concemee-
rende 's Lands Vloote , geadhtbeert y z.mI worden bedankt^ gelyk^de-
zelve ditar van werdt bedankl by deez.en , mitsgaders nok^ verz.ogt
emme met den zjelven yver , goede dirdüe , en womftttnie daar
inne ten diende van den Lande te %villm Continueert». Den zeeven, _
agt en regenden deezer , ly de Vloot dwars voor Zaruvoort tnsö&a-
met een ftyve Noordweften wind, ten Anker , zo dat men geen ''"•
Rys kon vervorderen, Den tienden bedaarden het weer, enu,,,,,,,
men bragt die dach door met bchoeftcns en voorraad over te oaober.
neemen , wanneer ook Stachouwer met vyf Oorlogfcheepen uy t
de Onz.ondt onder de \ lagge quam.
Den elfden deezer Maandt lichte 's Lands Vloot haare An- og,, ,j
kers , en dreef met de ebbe weil aan , alwaar de \ tce-j^dmt- oaober.
raal van Nes, met het groot yldmiragls Schip de Zeeven Provin- °'^i^J,°°'*
«>», nevens een Jacht en drie Scheepen by hen qunm. Daags te Engdaot
voorcn had men de verzamelplaats voor de (l'ieltngeu gekozen ,
by aldien de Vloot door llorm of andere ongelukken vcrftrooid ^randp.
wierd , doch wanneer dezelve door een zuydweilen windt, di '*'***
voorts met alle winden van het wellen tot het zuydentoe , van
een raakte , zoumen voor de Maaz-e en 't Goereefche Gat ver- p^n ,j
zaamelcn , zonder dat iemandt zou mogen binnen loopen , als oaober,
door hoogdringende noot , die voor de ivrygsraadt mocll bly-
ken. Ook wierden de fejnen en wyze van liaan , als men den
Üo 3 Vyand
l66f.
Den 13 en
Deii i;
Oftobei.
Den ifi
Oiiobei.
Komt by
Soulsbay.
Den 17
October.
Komtvoot
de Rivier
Tan Lon
deo.
Den 18
Oftober.
Uiand p.
147'
Den 19
Oftobei.
194 LEEVEN en DOOD van
Vyand ontmoete gcgceven. De Vloot nu beftaindc in de nc-
gentich Oorlogfcheepen , zeilden voort en bevond zich den
vyfticnden dcezer op de Éngelfchekuft, tuflchcn Jaarmuydencn
Leyfi.if, daar zy een Engelfch Vifchlchecpjen namen. In het
zelve vond men negen Man en twee Jongens , die men wegens
de Engelfche Vloot alles ondervraagde , maar zy antwoorde
daar van niet te weeten , zeggende wel gehoord te hebben, dat
de groote Engelfche Scheepen op geleidt en geen Scheepen om
de noord waaren ; waar op men geraadcn vond , een der Vif-
fchers na Jaarmujden te zenden , om de ;indere agt aan te bie-
den onder voorwaarden dat den Wethouder zeeven Hollandfche
Viflchers daar tegen vry laaten zoude, doch krcegcn geen ant-
woordt. Daags daar aan nam men noch drie Engelfche Villchers,
die op gelyke wyze zyn gchandelt. Deczen avond quam de
Vloot twee en een half myl beooften Lejlojfe ten Anker ,
en zeilde des anderendaags na Sotdsbaay. Dcwyl de Vloot hier
cenige tyd bleef leggen , zag men over, al twee nagten, langs
de kuil vuurcn oplteeken , tot waarlchouwing dat de Vyan-
den voor hun Land waaren , en men kreeg tyding dat op het
zelve gerugt > feilien Conings Scheepen , van voor Harwits ,
na de Rivier van London waaren gevlugt. De Vloot zeilde die
zclven dach buytende zanden om naarde ^/Wsr vani.ow^o«,daar
men dertien Konings Scheepen het Konmgs Diep zag in lavceren,
die men ,dewyl zy ruym drie mylen in de windt voor uyt waa-
ren , niet kon in zeilen. Den volgenden nacht lag de Vloot
voor de Rivier ten Anker , en zeilden den agtiendcn 's morgens
met een weft zuydwelten windt zuydt aan , om voor, of in
Dityris te koomcn , mei gedachten van by de inkomllen aldaar
te bezetten , en by aldien daar cenige Engelfche Scheepen laa-
gen , van wederzyde daar op aan te vallen. Maar een fwaarcn
Itorm uit den zuid zuidwellcu noodzaakten de \'loottekecren,
en voor de Rivnr ten Anker te komen. Den ncgcnthiende
mocil de Vloot , door de harde llorm blyven leggen , dochtc-
gciis den avond kreeg de Heer de Rnjter te verllaan , door een
Hamburger Schipper, dat hy die zelve morgen noch vyf Engel-
fche Oorlogfcheepen nevens ^irie of vier Kapers in Dnjns had
zien leggen, üp dccze tyding beraadfliiugden de Hccren Ge-
vol-
CORNELIS en JOHAN de WiTT. 49^
volmagtigden met de Rujter hoe men die Scheepen, in Duyns '^<5f.
beft zoude aan treffen , doch hun voorncemen wierd wederom ■*
vereideld , door de fwaare ftorra die zy van dag op dag uit den
noorden , noordweften , en noordt ten weften hadden : dus
moeft de Vloot , voor het noordt voorlandt , zuydweft ten weften
vyfmylen van haar af, vier of vyf etmaal blyve leggen tot^"'"'^*»
den drie-en-twintigften van de Maandt , wanneer men 't An- oaobVi.
ker lichten, en de Bevelhebbers de Orden van de toeleg op Duyns
bekent maakten wanneer zy n Ed. nu zekerlyk dagt eenig voordeel
op den Vyand te zullen behaalen,maar zy kreegen de wind we-
der vlak teegen, waar door de Engelfche tyd wonnen om zich te
redden. Toen oordeelden de Heeren Gevolmagtigden nevens den ^
L. Admiraal de Rujter ^en de andere Opperhoofden, dat vermits oaob«.
die toeval van tegenwind en ftilten het raadzaam was van we-
der naarde Rivter van London tezdXen , gelykook gefchieden;
Daar na wert by de Heeren Gevolmagtigden en de Heer de
^ay/er goetgevonden en beflooten , van de Vice-Admiraahn f-pe,, jj
vertpi. en de furies met hunne fmaldeelen , voor , of by Mari- oaobci,
gat te zenden en zich daar t 'onthouden , het zy onder zeil of
op Anker , om aldaar de Scheepen , die de Rivier van London
door de Laffen zouden willen uit of in loopen , te konnen aan
treffen : doende ook buyten wachten onder zeil blyvenomacht
te geeven op de Scheepen die door de Hoofden heen of weer
zoude zeilen. De Captain Chndiaan Elders wierd bclaft met elf
Oorlogfchcepen , voor , en in 't Konings Diep , te zeilen , om
alle Engelfche en andere Scheepen , die volgens de Plakkaaten^"^''' ^
der Heeren Staaten de vaart op EngeUndt niet vry ftondt , het
in of uyt loopen van de RtvUr te beletten , en het groodfte ge-
deelte der Vloot zoude zich onder de Heer /.. Admiraal de
Rujter , in, of omtrent Soulsbay vervoegen, laatcnde ook eenige
buyte wagten onder zeil blyven , om een waakend oog te hou-
den. Maar na 't verloop van acht dagen zoude de L. Admirad
de furies en Capitetnthrijiiaan Elders met hunne onderhebbende
Scheepen zich weder by de Vloot vervoegen, of ^^/^«jfe)- hun-
te gemoed zeilen, doch na 't verloop der zelve tyd , de Schee-
pen door ftorm of mift van de Vlagge af d waaiende, zouden zy,
dewyl het laat in 't Jaar wierd , en veel ongemakiien voorhan-
den-
2^6 LEEVeN en DOOD van
i66j. (len waarcn , naar de Zcegaatcn mogen kccrcn. Des andercn-
' daags zond men ook zes Scheepen lu^v I>ioorweegen , drie naar
Berden , en drie naar f^iek^eren en 't Zoenwaater , waar by zich
noch zes Scheepen uyt Texel zouden voegen , om de aldaar leg-
Dtn i« gcnde OoiUndilche en Coopvaardyfchcepen af te haaien , en
°,^°^"jg naar Hollandt te geleiden. Dien zelfde dach zond men noch
pen nasi ticn Schccpen naar 's Lands Havens , op welke ecnigcmctzie-
Koorwce- j^en en ccnige zccr bcfchaadigd waarcn. Den feven-cn-twin-
ïonden. tigftcn wicrd op het Schip van de Heeren Gevolmagtigdcn en
o^ob'^ <;^e /^«y^fr, Schceps Krygsraad gehouden' , waar by de Cajpiiai-
wetd * «'« Cla^jt en de Boer^ nevens een oppcriticrman, afgezet wierden,
scheeps Joch den eerrten bedienden het volgende Jaar wederom zynou-
fiSouden. <-^c plaats. Na dat de Vloot hier eenigc tyd gclccgenhaddeom
de Engelfchcn tot een gevecht te lokken, die niet voor den dag
dorften komen, oordeelden eenige LcedcnvanStaat,dat mende
Vloot behoorden op te leggen. Men kreeg aldaar ook te vcr-
flaan, dat eenige Heeren ( jevolmagcigde der Provintit van Gcl-
dcrlandt,aan haar Ho : Mog: in bedenking hadden gegeeven ,
of de Heeren Gevolmagtigden ter Zee zich niet een weinig te
ver bloot gaaven , en te lang in Zee bleeven , dcwyl het bc-
fluyt van hunne Hoog Mog : van den dertigften July , alleen
Gddet- luyden : dat d'En^elfche Vloot alleen behoorde aanncta/} te worden^
de ai'idTre "^-^ "^'^ ^'^'•' '" of omtrent het vaarU'aater z.ou bevinden , daar de
provimien Ooflmdifche Coopvaard\fcheepen z.onden moeten door zjulen , l)Ct
vioÓTwe- welk zy vcrzogcen dat de Heeren Gevolmagtigdcn en dt Ruy-
der fhuys ttr mogte tocgczondcn wordcn. Al het welk by de andere l'ro-
tcbbcD. yi„ticTi insgeUks goed gevonden wierd , te meer, dcwyl men de
bezoldcliiigcn tcgens den BiJJchop van Adtuifler zeer noodighad.
Doch de Heeren Staatcn van Hollandt llonaen over dit fchic-
lyk voorltcl verwonderd, en antwoorden , dat men de Heeren
Gevolmagtigdcn op zulk een wyze niet konden beteugelen en hen
onbepaalde magt hadden gegeeven, om op alle voorvallen ten beltc
van 't Land, naar hun goetvindcn te doen. Ook verftondcn-
Befluytvan haar Ed. Groot-Mog; dat , als de voorfchreeve zasken wederom
Hollandt f^y ^g pfovtntien mogie ^vtrdtn gcdreeven , van hunnent wegen mtt
vertooning van de reeden daar toe dienende , *lte kragtigt devoiren,
en middelen ::.<iudtn worden aangewend , ten ttnde de z.etve hutten
be-
CORNEIJS en JOHAN de WITT. 297
ieraadfl^aging mogten hlyven , en de Vloot van den Staat niet al- t66f.
leen in Zee gelaaten worden , immers en in alle gevallen , tot der ""■""
t^dt en w)'le toe dat het eerfte lidt van de votrfz. haar Ho : Jidog ;
refolutie volkomender voldaan zynde , daar omtrent by haar Ed :
Groot Mog: z.oa mogen worden gedifponeerd , maar dat ook jitcialyl^
de Conduite , en direflte over dezelve ter dijhofitie van de tvelgemel-
de Heeren haar Hoog Afog : Gedeputeerden ahfvlut en z.onder eenige
Umitatit mogt verkrjgen. Decze tydt mille men door de Jaatlle
lloro3 wederom vyf Scheepen , welke kort dasr na weder by
de Ruiter quamen , doch de Vloot bellond noch in feeventich
Scheepen en Fregatten, verlangende alleen na de uitkomftder
Vyanden , maar te vergeefs Captein Adriaan Rujter overwel- oaobet.
digde onderwyl een klein Kapcrtje met dertien Man en een
Jongen, het geen hy by de Vloot bragt. Des anderendaags vcr-
llonden de Heeren Gevolmagtigden en de Ruper, uiteen Brief,
dat de Engelfchen nagt en dag bezig waaren om een magtigc
Vloot te bereide en de onze van hunne kuit te jaagen. Waar
op de Rujter zyne fmaldeelen dichter by een fchikten en goede
beveclcns gaf,om de Vyand kloekmoedig af te wagten,en de Hee-
ren Gevolmachtigden, nevens de ^«y^fr, begaven zich op het Frc- " oOi^A.
gat Gornichem. ztilenóc met drie Galjootsin 't K»mngsDiej>: daar
de twee fmaldeelen van de Ruyter enTromp van verre op volgden.
Zy voeren wel een myl opwaart aan , bevonden dat het gcmel- ^^^^^_ j^
de Dtej; wyd en diep was, en quamen 'savondts, nadat zy al'+si.
les op het naauwkeurigft hadden bezigtigd , weder in de Vloot,
en aan boord , wachtende nochmaals naar de Engelfchen, maar
zy hielden hunne Scheepen binnen, door dien men naricht had dat
de Peil , die in London 's weeks 6 , 7 j ja meer duizend men-
fchen vernielden , ook op hunne Scheepen was. De Heeren iNovemb.
Gevolmagtigden hadden vier dagen te vooren aan de Heeren
Staaten een Lylt derzeeventig Scheepen, die toen onder de Vlag
waaren, over gezonden, nevens het groot getal der dooden en
zieken, en de gelkkeniiVe van yder Schip omtrent de lecvens-
middelen , touwen en ankers , met verzoek van de zelve ge-
heim te houden. Men had reeds drie hondert vyf- en- zeventig
zieken opgezonden , en in de Vloot bevond men noch een ge-
tal van over de negen honderd , waar onder Tromp alleen dertig
Eerfte Boe'^ P p op
X98 LEEVEN en DOOD van
i66f, opgezonden , en noch drie-en-dertig in zyn Schip had. Hef
■ Schip Duyvtnvoorde was ter dier oorzaakc ook opgezonden, heb-
bende tachtig zieken alleen in, waar door men deezendagallcdc
Zcevoogden en Bevelhebbers aan 't boord van de L. yidmiraal de
Ruytcr (einden , als ook om 't ondcrftaan hoe het daar omticnt in
hunne Scheepen gcfteld was , zy antwoorden alle in'tgemeen,
dat het van dag tot dag daar flegter wierd , zo dat eenige ze-
dert drie of vier dagen wel over de veertig zieken gekreegen
hadden , en den Ftce- Admiraal Tromp en andere verklaarde,dat
in twee dagen over de vyftig Bezoldelingcn op zyn Schip ziek
geworden waaren , alle het geen de Zcevoogden deed bcflui-
ten , om met de Vloot wederom naar 't Vaderlandt te zeilen,
te meer dcwyl de Vyiuid niet te voorfchyn quam , en zy met
veel ongevallen van Itorm , mill , en water gedreigd wierden.
Zy lieten echter noch zes ligte Fregai ten en vier Gal joots drie da-
gen voor de Rivier leggen, om daar te kruy n"en,en de Bevelhebbers
der Scheepen die van de V loot waaren kennis te gcevcn dat de Ruy.
«rmetzvn onder hebbende Scheepen naar 't Vaderland wasge-
zeildi. Den Heer ffa'^Sweers Schout by Nacht, wierd bcvoolcn,
met een fmaldeel van achtien Scheepen , wcUce de minftc zic-
bt Vloot ],g[^ hadden , noch drie wecken na 't invallen der Vloot Zee
der UMI '« tc houdcn , cn omtrent het Dogger sz.andt te kruyflèn ; dat hy
videi- Jc Oollindifche Scheepen die men uit Noorweegen vcrwagten
iSoïtmb. zoude gade flaan , cn begeleiden > en dat hy ook acht zoude
gecven op de Engelfche Coopvaardyfcheepen , die in de Zondt^
of van Hamburg na l.ondon zouden mogen zeilen. Waarna de
Vloot noch dien zelfden dach wel verfpreidt onder zeil geraakt-
ten. Des anderendaags ontfongcn de Heeren Gcvolmagtigdcn
iNovemb, ggj^ Brief, uit het Schip de Vlasblom ^ op het Dogger s^andtkg'
gendc van inhoudt, dat dcszelfs Capitain met twee Üoftindii'che
Scheepen, een 5/r/?/j//t/rtflr<^fr , en een Fluyt , met maften van
Vlekkeren naar 't Vaderland was vertrokken ook qiiamen de an-
IjMnd p. jjg|.g yjj_.j. Ooftindifche Scheepen , bchalven een dat Ibanden ,
in het volgende voor-Jaar behouden binnen. Na dat men de
Schout by Nagt Stvcers van alle voorraad voorzien had , liet
de L. Admiraal de Rujter een witte Vlag op de voorfteng ftcl-
kn , cn drie fchootcn uyt het gefchut doen, om de Vloot van
ccn-
CORNELIS en JOHAN de WITT. 299
een te doen fchciden. Waar op de Scheepen die in de Maaz.e 166^.
behoorden , naar G»eree en de Maas ^ die van Zeelandtnzxnier ■
Wielingen , enden L: Admiraal de Rayter naar Texel en 't FAe^'""""
zeilden , daar hy des anderendaags mee drie-en-dertich Schee- magtigdco
pen door het Lands Diep binnen quam. De Hecren Gevolmag- 1" ''*
tigden nevens de Zeevoogden hielden krygsraad, over het volk komen
van den geweezen Captain Wildfchut , om dat zy hem bewoo- '''•"leu-
gen hadden te vlugten. D'ondcrftuurman , de hoogbootsman , ^Novem
en dc|Bu']chictcr nevens eenige Matroofcn en Bezoldclingen , Enhoudcu
die feeker gefchrift hadden opgefteld, om het zelve uit te voeren , ï^sovcmb
wierden gevonnill om yder driemaal van de Rêe te vallen, en met
hondeit Hagen gelaarft te worden , doch alle de anderen kreegen klm^Jta
vergiffenis. De Heeren Gevolmagtigdenj nadat zy hunne af '"««cider,
fchcidt van de Heer tie ^«)?^r genomen hadden, vertrokken En°J'^''"
des anderendaahs met een Galjoot na de Helder , en van daar te d"r io
Land naar 's Graavenhaagen , alwaar zy ter vergaderinge van '^jf "„""
haar Hoog Mogende de Heeien Algemeene Staatcn verflag "^"'
deedcn , van alles wat hen op deeze zeecogt wedervaaren ^'""izyn
was , waar op zy met deeze woorden van haar Hoog Mog : nagd'ocV.
hertclyk wierden bedankt. «Novemb.
En worj
DE Heeren Hujgens , Raadt Penfïonaris de IVitt , en Johan Bo- "«»ens de
reel , h.iare Hoog Meg. Gedeputeerden en Cevolmagtigden , Heeren
iongfi gewee/i ~iynde in de V loote hebben rapport gedaan^ van 'tgeen van liaar
haar op de jongde Expeditie wedervaaren , en voorgevallen is. l'i fir ^°°^.\
op gedelibereerd z.ynde , hebben haar e Hoog Mog: de ^lehe Gede^t^- imkt.
teerden en Gevolmachtigden , over en ter z.auke van haare z.onderlin'
ge vitilantie , moeite , arbeidt , voorzjchti'^heidt en goede Canduitey
uit Liefde tot het Vaderlandt , iii het uitvoeren van haar Hoog Mog.
htvelen , tn het bevorderen van den dienH van 't Landt , z.o veele
/tls door Godi toelaatinge Menfchelyker wyz.e heeft konnen gefchie-
den , ov3r nacht en d.ag in deezjen gebadt , gebrutkj en aangewendt ,
in de befie forme bedankt , vcrklaarende daar inne ten volle verge-
noegd tt weez.en, Zyn Edt
t> doet OOR
veiflag
Den zelven dag deed zyn Ed. ook een omftandig verflag ter "« h"t
vergadering van haar Ed. Groot Mog. de Heeren ütaaten van wog*?"*"
Pp z Hol-
300 LEEVEN en DOOD van
1^6 f. HoUandt waar na hy met groote bctuyging van vergenoegingc
- op deezc wyze bedankt wierd.
DE Heer Raad Venfionaris de Witt heeft ter vtrgaderinge om-
(landig rapptrt gedaan , va» het geene gedunrendt de laatfit
Expeditie ter Zee van Conjideratie is voorgevallen , waar ep gede-
Itbertcrt zynde , hetl^en haar Ed ■. Groot Mog : xjch ten hoog-
den vergtmegdt , en voldaan gehouden wegens de veorzigtigt Con-
dftite, w}z.edire^$e j en ten opzigte van alle d'onderfckeide votr-
vallen in U particulier y hy den gemelden Heer Raad Fenfonaris ,
neevensde Heeren deszelfs mede Gedeputeerden ^ gtdunrende de vo$r-
fchreeve Expeditie , geèruikt en in 't werk gefield ; mitsgaders ook
ten reqHarde van den z.onderlingenyver , vigiUntie , en onvermoeye-
lyke naarfligheidt , daar inne dezelve van den beginne af tot het
laat (ie toe heeft gecontinueerd. Ende is %i'yders goetgevonden en ver-
fiaan , dat de gemelde Heer Raad Venfionaris , tot betttyginge dat
de voornot*nde dienji haar Ed. Groot Mog. zonderlinge aangenaam
is geweeft , uit der zelver naame in de befie forme zal tuorden
bedankt , gelyk. dezelve daar voor ook_ exprejfeljk. bedankt wordt
__ bj deezen.
ideimoe- Haar Ed : Groot Mog : de Heeren Staaten van Hollandt ,
dighcid waaren ten hoogften verhcugdt , dat zy dcczen grooten bezor-
johan'dé g^n ^" y veraar voor 't gemcenc beft , wederom zagen , zy
Wilt. wiftcn geen gefchcnk te bedenken , dat groot genoeg , voor
zyne waarde was , doch zyn Edelmoedigheidt dulden het
niet > want zo haaft hem ter ooren quam dat haar Ed :
Groot Mog : beezig waaren om zyn Ed .' een gedachtenis
voor zyne gevaarlykc uicvocringc te gceven , heeft hy het
zelve met alle belcefthcidt tegen gehouden , en hen vrien-
delyk bedankt , zeggende „ ztlks niet gedaan te hebben om
d^ar giften of gaaven voor 't omfangen , maar pligtshalven ,
Voldoet '" '** ditnji van zyn lieve Vaderland , daar hy altoos ^e-
dequaad' reedt was zjn laatfle droppel hloet voor cp te offeren.
"enige *° -^''^ deczc uitwcrkzcls tot het gemeen belang , voldeeden
Godsge- cenige quaadaardige nog niet. Zy naamcn de tyd van zyn af-
Bieu*^ weezen waar , ftrooidc veel fchempdigten prenten en valfche
ge-
CORNËLIS en JOHAN de WITT. 301
gcragtcn uyt. Onder andere dat zyn Ed ; met de Heer de 166^:
ÜMyter groot verfchil had , waar door de Vloot al de ongemak- " *
ken over gekomen was. Zelts eenige Godsgelecrde flaaken on-
dcrwyle het hoofd op, en veel verhandelden aan ftootelyke zaa-
ken van quaad gevolg op de ftoel. Tot Qouda wierd Scheperns
daar over by een openbaar gefchrift de ftoel ontzeidtj inV Gra-
venhagen had een Leeraar met naamen Ihadeus Lantman ge~
predikt uit Ofsa in 't tweede Cap: vjfde en fcsde vers : Ik zal
uwen weg wet doemen bttujnen enz: ende daar en boven : Ikjz.al
•wedtrkeeren tot myn voorigen Man , wAnt die was my beeter dan
»« ; welke insgclyks verboden wierd ooyt weder te prediken ,
doch door goede voorfpraak , wederricpen haar Ed : Groot
Mog : haare Vonnis, en dulden hem weder op de floel. Maar
om de quaadaardige ecniger maaten te beteugelen naamen haar
Ed; Groot Mog : het volgende bellu) t.
BxtraB uyt de Refolutien 'van haar
Ed : Groot Mog : de Heertn Staaten
van Hollandt en fVeft-VrieJlandt.
Op Saturdagden 7 November, 1665".
jj T S nogmaals in gevolge van haar Edele Groot Mog. Re*
II Alolutie in dato den fes -en- twintigden February fcftien
„ honderdt negcn-en-vecrtig , en de andere daar op gevolgd , .
„ verftaan ende gerefolveerd, dat de Bedienaars des Goddelykcn
„ Woords haar zullen hebben t'onthouden van alle Correfpon- predlcan-
„ dcntie buyten 's Lands , in zaaken en materie van Staat raa- ten ^een
„ kende , ende ook over Kcrkelykc zaaken , buyten 's Lands fci','è'c'oi'-
„ gecne Correfpondentie te dryven , dan met kennilTe ende lerpon-
), volgens d'ordre van de Regceringe j van gelyke dat dezelve j^j"'"^^
j, haar zullen hebben t'onthouden van zaaken de Policie of Re- PoUiicqu*
„ geeringe betreffende in haar Prcedicatien ofte Gebeden op de j"'^" °^
„ Predikitoel te brengen ; ende zal de bovcnftaande haar Ed : uiköosin
), Groot Mog: Refolutie Burgermeeftercn ende Regeerders
„ van de refpe£livc Steden toegezonden wierden , met laft, om
„ dezelve , voor zo veel des nood zy , de Kerken Dicnaaren
„ in den hairen bekend te maaken , gelyk dezelve ookderef-
„ pedive Clailè zal werden toegezonden , met ordrc om den
Pp 5 „ in-
302 LEEVEN en DOOD van
'^^^^- » innehoude van dien te brengen tot kennifle van den gcencn
' j» 'i'c 't bchoordt ; op dat zich niemandt daar jegens by in ad-
„ vcrtentie of ignorantie en koine te vergrypcn.
Ook is den vydicn Decembe*- , noch daar en boven, aan allede
Godsgeleerden verbodendat de Predikanten , geen belluy ten der
Regeering , openbaar op de ftoel , de Uemeente zal mogen voor-
dj-agcn , of bekent maaken , als ook geen Staats zaakcn op den
Predikltoel te verhandelen om de üverighcidt daar door by de
Onderdaanen verdagt re maaken , enz.
Doch om eai fchets van zyn Ed : zachtzinnigheidt hier by
te voegen , behoord, dat zceker Lceraar , in *s Graavenhaa-
gen , met naamen Simomdes , ter zelve tyd Predikte van d'Ondank;
baurhetdt in 't algemeen j van de Alorzjekie tcgens d'Overig-
heidt , en dat men zeer ondankbaar was tcgens het huys van
Or(rw^«>», waaronder zyn Ed : zodanig geraakt wierd , dat de
hoogc Ovcrigheidt geraade vond , deze zelve Leeraar aan zyn
Ed : te zenden , om by de geene die hy het mecft beleedigt
hadde zich te verantwoorden j doch in plaats van harde en
Zyn ld. fcbeLiwoorden te krygen,ontfongzyn Ed. hem heel minzaam
gocdaat- en bclecft , ondcrgong hcm mct ccn groote z.igtmoedigheidr ,
'S*'' '• xvees hem zyn pligt aan , verzogt zyne ondcrrcgtingcn na te
komen, en hield hem ter maaltyd.
Den Heer L. y.dmiraal de Rujter quam \yf of zes dagen hier
na in V <j)'<i[f*«/&^_g««, om verflag van zyn rcys, zo by de Heeren
haar Hoog Mog : als by haar Ed ; Groot Mog : te doen ,
en nam eenige dagen zyn vcrblyf ten huyze \an de Raadt
Fenfioiiaris de Witt , waar door de Mond gellopt wierd
van veelc quaad meencnden. Decze menfchen opgerooit
door eenige driftige Prinsgezinden , hadden gewildt dat
men den Heemel zoude dwmgcn , van goed wccder en geen
iff No- flormen te verleenen ; van de wind ten voordeel onzer
Vloot te doen waayen; van de grootc krankte der Matroo-
zcn en Bezoldclingen te beletten ; en aanlyding te geeven
van zo veel Chrilten Bloed te vergieten tuikhen twee naa-
buurige Volkeren die ( fchoon nu in Uorlog zynde ) mal-
kanderen dagelyks zo nodig hebben.
Einde van 't E er [Ie Botkj
Tcmbex.
Pag. »
LEEVEN en DOOD
Der doorlugtige HEEREN
CORNELIS
En
JOHAN DE WITT.
Tweede BoeL
Thiende Hoofdstu
K.
E Koning van Groot Brittanjen , die de Ne-Mun""-
derlanders zulken onrechcvaardigen Oorlog "'''=°'"^°e
aangedaan had, zogtdemeefte Euiopiaan-
IcheMogentheden in zyn belang te nekken,
me: een vaft befluit , van dceze Lande
plotleling in het uyterfte bederf te werpen ;
en om een der vernielenüe Vyanden voor
Ons te verkiefen, gebruykten hy den naa-
ften Gebuiir van den Staat daar toe, te weeren den Btffchopvan
Munfler^ diehy daarin wickelde, op beloften dat de Koning
van 5'M'féiif« hem met een groot getal Krygsknegten, hier in be-
hulpzaamzoude weezen. Alhet welkdeHeerdc Z>?o/7wtot Pa-
rys,uitdenaamzynsKonings,aandenNederlandlchenGcrantvanj^"J^[YJ^^_
Btf««««ge«,bekent gemaakt had:vocr welke tekens van geneegent- har van den
heid,denStaat,zynMaielkit heel omltandig,door den zelfden Ge- °°^|°£^„g"/:
zant , deed bedanken ; verzoekende daarnevens een fpoedig einde lant «i den
Tweede Bock. (A.) van kozen'."'
t LEEVENcnDOOD
1 GG^ . van denOorlog xt\ciEngdam te willen maken, waar van den zelven
Koning toe Middelaar aangenomen was > aanwyzendc de quaade
voortgangen der zelvcr Bijchop, omtrent de zaaken van /^cr^^/oj
en dat haar Hoog: Mog: genegen waren, niet alleenlyk'tgcen
den Kcurvorft van Keulen toebehoorden , biniien Rhpberg ,
maar ook het recht dat den Hertog van Ntcuburth hadde, over
de Landen van R^vefl-ji: , tegens een > Üvenv/aardig-
lent."'"' heid wierde verwideld. Het geen zyn Majeftcit, met veel
bciuigingvan genegenheid tot den Staar, aannam. DeuBiflchop
verzach zich inmiddels , onder een vricndelyke fchyn, van 80
ftukken Gefchut en zo Mortieren; een groot getal Wagens van
ia Voeten lang, alle met Rysgelaaden; en een getal van 25000
Krygsknegten: verzoekende aandenKeyzervandeHeerlykheid
Borcitlo, te mogen bellormen , als op zyn bodem leggende, Ichoon
die de Graaf van Sti rum toebehoordc,wegens eenig geld , dat den
Biflchophem fchuldig wasj gelyk by de vonniflen van denHo-
ve van Gelderland bly kt , in de Jaare 161^. i6\ ^.erïi6zi. uitge-
fprooken.
Verklaring Daamazond hy, met een Trompetter den 14 September, een
^^'^°°|'g^^ brief aan haar Hoog: Mog:, inhoudendeeen genoegzame Oor-
fchopvui logs verklaaving, welke hy voor gaf te voeren, omdcverfchille
Munftei. j jg i^y ^vegensden Dylerfchuns hadde,die den 29 der zclveMaand,
met een geregeld ant woord wederom wicrd gezonden.
Den Staat van Befoldelingen ontbloot zynde , lichten op het
fpoedigft <jooo nieuweKrygökne^tenj Vrankryk zond tweeduy-
zentRuy ters enVier duyzent Voerknegten tot by Iland,onder hec
beleid van de Heer du Fradelicn de Hertogen van Zeil en Hanovevy
deeden aan haar Hoog Mog:, ook een goet getal bezoldelingen
beloven, waar voorzy iwaalftonne Gouds zoude ontfangen.
Den»Biflchop verwagtc , boven het gemelde getal Krygsvolk ,
noch laoooMan aytSweeden, die EngeLtndhcmhelooh hadden,
welke niet te voorfchyn quamen.en iigten indeSpaanfchcNcder-
landen veel Volk,waar over haar Ho: Mog: , aan den nieuwenKo-
ningvanSpanjen dede klagen,dic hen deed antwoorden,daar geen
kennis van te hcbben,cn liet onder oogluyking dcnBiflchop,in zy-
neLande.met de werving voortvaarcn. OndertuUchen viel hy den
a2 September met de gemelde Krygsknegtcniu7w/f»r(77,plondc-
ren-
van CORNELIS en JOFÏAN DE WITT. j
rende de Stedekens van den Staar, als Enfchede , Oimar/chem z6€<.
Dtepefiheim , Oldenz.tel , en I^ochum , het Kafteel Borculo , de
Huifen H^ttdenhork en Keppel j komende dagelyks voor de Poor-
ten van Z«f/7/3e« en Doesburg, handelende de Ingezcetenen zeer
hart en Barbarifch , tot dat zyn Excllentie Pi ins lohan Maurits van
iV<i!/><i«Jt',als Veld-Maarfchalkder W cixcmgAGProvintien^ hem te-
gen trok, nevens de Heeren W: van Raesveh , /; de -^erode ^'^^^^^{[^j^
CoRNELis de WiTT, M: de Crommon^ Johan van Rede^ Epeta wittword
van Glin(ira en A: van Niereen^ die alle Gevolmachtigdevan vÓimag-^'"
haar Hoog Mog: te Veld gemaakt waaren, om den Prins van '■£''•
Na^amv te verzeilen , en hem met alle Raad en daad, behulpzaam
te zyn. Den Prins onttong nevens de Gevolmagtig,dcn, den lee-
venden Oólober fchry vens, van de O vcrigheid tot Zwol^ die daar
mede te kenne gaaven , dat de Vyanden het Stedeken Omme
hadde overvallen en uitgeplondert, entevrecfen ftond, dat hy
zich Meefter van de Rouveenfche , en Staphor/Ier Wech zoude maa-
ken, om een vrye toegang in 't Lantfcliap Drente tevcrkrygenj
waar op de Heer de Witt, nevens d'andere Heeren, met kennis
van zyn Exell: drie Compagnten Ruyters, van by Dieren naar Zwol
toezond, om deiclve wech teverzeekeren. Doch zoo haaft was
zynü.d:, nevens de andere Heeren, niet in 't Leger gekomen,of de
quaad meenende ftrooide in deNedci landen wederom valiche ge-
rugten uy t , zeggende dat ons Land verlooren moeft gaan , door
dien de Gevolmagtigden met den Prins dagelyks oneenig warenj
dat zy in alle voorvallende Overweegingen haar tyd metgekyf en
Twiftreeden door bragten^cndat zy in de uitvoeringe derKrygs-
faaken,zoodanigenbe{luiten namen die regelregttegensdemec-
ningendes Prins ftrydig waaren. Waaren tegenszy weder zyds,
den 8 Oftober, by een gefchrift verklaarden, dat alles met een ge-
wenfte over een komlte en liefde toegegaan was , en zy Heeren
Gevolmagtigden aanhaar Hoog: Mog; verzogtenom de Namen
te weeten , van die geene welke zulke lallerlyke aanbrengingen
gedaan hadden : om de Inoode uitwerking der quaadmeenenden
te ftuyten,en dat de gedachte daar haar HoiiV-log: mede tot nadeel
van de Heeren Gevolmachtigden, mogten weezen ingenomen,
uit de gemoederen t'eencmaal verdrceven ende geweert mogten
werden. Ook wygerde Gelderlandt en Overyjfel , de Compagmen^
(A 2) die
4 LEEVEN en DOOD
1665. die in hunne /'row«n>« waren, in 'c Leger te zenden, voorgee-
vendc,datzy de zelve nodig hriddcn,om hiineigeljnd, voorde
overrompelingen des Vyands te bevryden. De h'. Cornelis de
WiTT,nevens de andeieHeeren haarHo: Mog: Gcvolmagi igden,
lieten echter niet na in hunne yver en dapperheid te volhardenjZy
zonden vcrfchcideCrf«p4;^;"£» Voetknechten in tJajfeit , Steen-
ii>ïl{i Swartejlnys^ enBlockz.iel , om den Vyand de wcch , nahet
Landfchap Drente, af te fnyden, HunEd.- Ichreevcn ook aan den
Bevelhebber tot £w?«fnt, dat hy de /^w""-, met allehuruicS;»-
denten , voor een tyd , uy t dezelve Stadt wilden lenden , het geen
aanftondsgefchieden, fchoonden Keurvorll van Brandenhurgy
daar zeer misnoegt over was. Den ii Otiober^ fchreven haar
Ed: wederom dcczc onderftaande Brief, aan haar Hoog Moog:
wegens de valfche uitftroyinge van oneenigheidt.
..f , Hoog: Mog: He E REN.
Brief vsn de ^^^v.- ,,. ^ , 11 n 1 tri
Hr. c: de \ T T" Y hebben z.cekir berigt o/nJMgen^ hoe dut den Raad op aenjesde»
ven" de in » '^ dei^es, in UW Hoog: Mog: Fergaderinge, alle verfcheenen z.ynde,
ótre Hccie dg Hecre van Beverning, algemeen omfanger, va\hlijk^verk.laard.
ïlog^Ge?' heeft , dat den gemelden Raad voorneeker onderricht was, dat tujfchen u
voiinagtig- j^goq^; Aïogigevolwagtigden te fieldt y endeden Heere PrinceMauTits
nke'nde ' van^iffoüW,ah Opperhoofdvan alle de Krjfgsbendcn , alleen niet en
hunne word gevofidcn de noodige overeen kon- /} der gevoelens, maar dat in
komile. plaatje van dien is zorgVHldclyk acbt te neemen , dat de bejiuyten in dtezt
oe^eldheidvan tydent tot dicnft ende jt^elftand vanden Staat noodigy
op het vaardigji wierden genomen , de gemelde Heeren Gevolmagttgden
dagelykl hunnen tijd met gekyf en twillredenen onder den anderen ,
onnuttelt\kdoorbragten,ende dat haar Edele doorgaans in zaken, het feit
van den Oorlog, en de uitvoertnge van dien^betrejjende, hefluiten namen ,
die regelregt jhjdig waren tegens de meening van den Heere Prinee
Maurits voornoemd-^ waar tegens , hoewel wy vertrouwen ^ dat u
Hoog: Mog: door onze brieven , als meede die van zijn f-^orjlelijl^e
Doorlugtigheit , zelfs beide van den achtfien deefer , genoeg faam ondtr-
regt zijn van de go^dc Overccnkomft, die onder ons met zijn Forflelij-
f^e Doorlugtigheit , God Lof, altijd geduurende deeze onze beveelen,
it waargenomen, om zonder eenige tijd verfuim, alles by te brengen y
wal rf30geltjk.ts, tot dtcnfl van dceze bekommerlijkc krygstogt-y ende
dat
van CORNELIS en JOHAN DE WITT. 5-
dat indien al eenige valfche indrul^ken , door de gemelde arg- ' ^^S'
ivaan voorgcgeevcn, mogt oy gevat zi^etzen , dez.elve uit de gemoe-
deren van u Hoog: Aiog: ende alle Regenten ^ daar kenntjfe van heb-
bende , iveg genomen x^oude worden , z.oo oordeelen ti-y tot hejcher-
minge van onz.e Eere , goede naam en de faam , als meede ten
dienfie van de Lande nodig te zijn , dat ook^de gantfche gemeente ,
voorde welke wy z.oo oniecdelyk ten toon zijn gejlclt, mogen wee^
ten , /)o<: lallerlyk en onrechtvaardig , wy , deefcn aangaande, i^ijn
befchuldigt geworden j daar ommewy ootmoedelijk verfoeken y deiftjl
niet konnen begrijpen^ d.it den Raad van Staate, z.ijnde een ver(ra-
dering van foodanigen Achtbaarheid, dewelke fco groote en gewig-
tige zaaken van Staat aan betrouwt word^ uit eigene beivecginge en
de ijuaade genegentheid tegens ons , die wy geenfmts verdiend hebben ,
de voorverbaalde uitjirooifelen [ouden hebben voortgehragt , dat het u
Hoog: Mog.believe mageden gemelde Raad van SlSi^tQ te verfoeken ,
ende tebela/ien^den uitvinder o/re uitvinders van de njeerverhaal-
</f fmadelykelafteringen ende Ichandvlekken, te openbaarcn^ ten
einde dezelve cjuaadaardigheid aan den dag gebragt , ende zy naar
vereifch van /kaken berijjt ende geflraft mogen worden , hierdoor
zullen u Htog: Mog\ ons ten hoog[ten verpligten, ende ons meer ende
meer aanmoedigen , om deefe onfe moejelijke bcveelen , tot dienft van
den geheelen Staat ^ ende u Hoog: Aiog: met volkfiome vergenoeging
te oefenen , hier mede.
Hoog: Mog: Heer en enz.
Was eeteekent
Deventer II „ ° ^^^
Oftobcti6fi/. L.ORNELIS DE W ITT, f»C
Den welfden dag quamendcMunflcrfche, raer acht duyzcnt DeMun-
Bian en acht Itukkcn gelchut, voor Rouvien^ het geen des avonds , ''fifche
ten vyf uuren, aanden Biflchop overgegecven vvierd , 't welk
aan de Heeren de Witt, en andere haar Hoog: Mog: Gevolmag-
tigde te Veld , vreemt te vooren quam , door dien in dezelve
Plaats, voor den overgaaf, maar twee mannen gewond waaren,
ten welken einde zy ,den Fifeaal i'///f, belaften, deze zaak ten
naauwkeurigftc te onderzoeken , om de geen die in hunne
pligt verzuymt hadden, na behooren te doen Üraffen. Daar-
entegen Icregen de Hollanders , by ter u^fel, in 't byzyn van de
(A 3) HeeE
winnen
R.onveen>
klimt tot
Zutphen,
6 LEEVENcn DOOD
i^dy. HcerCoBNELis de WlIT,cndeandel■eHeerenGevolmagtig-
den,doorden Capttetn Ham, ^ yfemagtiggevangcnen,endoodcn
honderd en negen van de Munfterfche krygsknegten. Dea
lo fchrceven haar Ed; Gevolmagtigden cc Veld, aan haar
Hoog: Mog; uit Zwol: te k^nnc gevende , hoe den vyand
tot aan de pas, de Groeve gcnaamt, m het Landfchap Drenthe
genadert zynde, dezelve hadde doen vernieuwen j dat zy mee
i<5ooo mandoor een pas gebrooken waren, ende alzo de weg
geopcnt tot de Old-a?nptem en Ommelanden ; dat den Prins
DeH: Cot- Maurits met de Heeren Cornclis de 'W\iT^Glinlira,en Nieveen^
neiisde ZOO aanllonds vcrtrokken naar ^''r;f/7.»«tV , en Stad en Landen,
tre"tv!n oiD aldaar de noodige bc^eelcn , in 't werk te Hellen, tot af-
zwoi ni breuk der vyanden ; dat hen noch zoo veel volk toegezonden
enstjjen mogte wordcn als zy miflen konden, om den vyand, byaldiea
Landen, jjy j(,jj 7"//i/ wildcH ovenrckkcn , te konncn wedcrltaan , enz.
zynEd: De Hcer C0U.NELIS DE WiTT,vercrok nevens degemelde Hee-
ren, van daar, naar Zutphen, om met den Heere Rbjngraaftc
Iprecken, wegens het gely, dat haar Hoog: Mog: hadden aan-
bevoolcn , om de noodwendigheeden naar Gral te zenden,
welk beflooten zynde, aanftonds door een quaad meenendeaan
den vyand overgefchreeven was , na wie zyn Ed: met alle
naariligheiddeede zoeken, en ftclde aanftonds andere middelen
daar toe in't werk.Dcn zevendeN ovember,lchrecven haarEd; uit
de gemelde Stadt, een brief, aan haar Hoog: Mog: wegens
de gefteltheid der zaaken, klagende ten uiteiftc over het ge-
brek van volk en geldj den negende wederom xot Scheemte ge-
zvnEd: komenzyndc, fchrecvende HcercnCoRNELisDE WittjC/;»-
briéfaa"" ftracnNieveeu , datzy vantyd tot tyd , alle mogelyke vlyt,
haar Hoog: in 't wcrk fteWc , om dc Kooren-moolens , van welke zig
scheemte. den vyand , binnen ^^/«/c/joo/^rw, HtlUgerlee ^ en de omleggende
Pluatzen bediende, af te breeken , ende hadden voor dce-
zen dc Moolens van Finferwolt JVejicrlee en op den J'ekjsl on-
bruykbaar gemaakt ; doch den vyand had de Moeien van dc
£r«<i, altoos zo itaik bezet gehouden, dat dc onze, ieder rys,
daar op geweld willende doen, met verlies aigcflagen waaren,
tot dat eindclyl; den Aiajoor Prot, twee honderd mannen met
Vuurrocrs by zich hebbende , die niet tcgenllaande het Hiiys
van CORNELIS eti JOHAN DE WiTT. 7
Hinft£a,hez\vc\kom\.rentecn Mufquetfchoot van dezelvcMoo- ^^"^J»
Ie v/as leggende, en door de Munllerfche met een Regiment
van omtrent viei hondeit koppen bezet was , des namiddags
omtrent vier uuren devoorfz. Koorcn-moolen in de brand Itak ,
en tot aan de grond toe vernielden, brengende een V^aandra-
ger, met noch vyf gevangenen, in 't Leeger van den Staat.
Den Heer Prins van iV.2j^<Mi/.' nevens haar EdrdeHeeren Corne-
ns DE WiTT, Glinjlra endc Nieveen ^wextxokken van het OW- vcrtrel<t,eit
<TW/7t, op aanfchry ving van haar Hoog: Mog: naar ^arnhem^om A°nih°m.
de voorgemelde Franfche hulpbenden te gaan ontfangen , al-
waar zy, ten zelveeinde, den Franfcn Gezant d'Eftrades, vonden.
Den Hetvdu PradeL ^ Generaal van de genoemde krygsmacht,
quamden iz \>^o\'tmher x.01 Aurnhem by henj na dat zyn volk
omtrent Njmegen , de Boeren en boerinnne , reeds qualyk gehan-
deld hadjtrok vandaar op zyn gemak langs den Yilel.om een wei-
nig uit te ruften, alwaar den Heere Prince van Orangien zich
, onbekent bevond om het volk te zien voorttrekken , fchoon 'incognito,
zyn Hoogheid, vande Heer du Pradcl , en veelGrootendage-
lyks bezogt wierd. Den zes - en -tvvincigften dier Maand,
verrysdc zyn Ed: nevens de andere Heeren Gevolmachtigden
Vin Aarnhem ^ metgedagten van de Franfche hulpbenden, ten
fpoedigfte, over den T^/ te doen trekken. Zy vonden de
grootfte zwaarigheid om leevensmiddelen te krygen , door
dienzy van de Overigheid, aldaar , onderregt waaren, dat bin-
nen Aarnhem geen 1'arw te bekomen was , hoopende dat ee-
nige Soccelaars derwaarts zouden aankomen, ofte by gebrek
van dien, konden zy met het volk,onmogelyk voortgetrokken
hebben } ook ontbrak het hen aan Karren en Wagens , en
fchoon zy niet nalieten, de naaftgeleegcne Steeden daar om te
verzoeken, kreegen zy in plaats van zes of zeeven hondert,die
7y tot deeze logt noodig hadden , geen meer als tot het ge-
tal van honderd en tachtig. Ondertuffchen leegerden devoorfz.
Benden langs den T/J"^/, tot aan Dieren, en zoo voort j krygende
aldaar yder van 't Voetvolk een paar nieuwe fchoenen enkou-
fen, cndoordienzy geen Roggen Brood wilden eeten, wierd
«ytHo//^«^,vyftig lall Tarwe derwaards gezonden, doch het
Bïood gebakken zynde, moeften zy dat zelfs betaalcn.
Den
8 LEEVEN CQ DOOD
ï<ï<^J- DcnKeyzer, ziende dat de Nederlanders in ftaat gcfteldt
DeHcer wierdcn om den Biflchop het Hoofd te bieden , deed
fionansde dooF zyn Gcznnt Fricjiiet y aan haar Hoog: Mog: op den ly
witt.ge- November weecen, dat zyn Kcyzcrlyke Majeftcyt, totwel-
omd"*^ ' ftand van de Provintien, goed vond, de verlchillen in han-
Muaftet- jjgj^ yjn Gevolmachcioden te (lellen , om dezelven bv te
ichc ver- -. ^ . ■'
fchiiien af leggen cndc at te doen j waar toe verkozen wierden de
icdesn. l^cercu Ommeren , Johan de Witt Raad Pe/ijtonans ^/ijn Neef
Johan de Witt , Kien , Re» ju eude , yirckel , Tjfelmuyden en Drews :
uitdc welke drie verfocht wierden, om den Franfchen Gezant
voor af te zeggen , dat haar Hoog Mog: zich in gccne on-
derhandeling, overdcezevcrfchillen, konden inlaten, tenzy
den gcmelden BilFchop alvoorens de Piaatzen, die hy be-
machtigd had, wederom aan den Staat inruymden } welk
verzoek zy aan de Gezant van f^r ankryk^-, Brandenburg^ en de
Staaisbediendcnvan Brimstvyl^en Lunenburg^ insgelyks bekent
maakten , om tot hunne narigtinge te ftrckken. Den eifch
vnn den Staat beftondt in vyf Hoofddeelcn , „cerftelyk,
„dat den Bifichop alle de Piaatzen die hy vanden Staat ge-
,, nomen» en de noch in hebbende, zoudewedcr geven; ten
,, tweede , zyne Krygsbenden afdanken; ten derden, van alle
f, zyneeifchcnopdenStaataftcftaen, voornamelyk opBorculoi
., ten vierden , afllant te doen van alle zyne Verbonden die hy aan
,, g<^g;^an had , en voor al met Engeland ; en ten vy fden,dac de Ky-
„ zer Waarborg zoude zynjtegcn welke eifchen den HeerFri^uet
niet veel tezeggcn had , als alleen , dat den Biflchop ccnig Volk
indienll moeit houden, om zyne Valle Piaatzen te bezetten, en
DfHefr d^t «^c vernietiging zy ner eifchen, bepaald mocflen worden j bc-
cotneiisde houdcns het rccht vanden Kyzer, cn'tRyk.
vens'd'e^in. ^'■^^ ncgcn en-twintiglten deed de Heer Cornelis de
iete Heeie WiTT, Hcvens dcanderc HeeienGevolmagtigden, mctgoed-
°|dfldocn dunken vandenHeere Princevan Naffouw^ hetleegerdcr Staa-
hetUeaer t^n ovcr dcn l]fel trekken , om vervolgens, met de Franfchc
YfiViueV hulpbenden, zoodanige middelen aan te vangen , als tenmce-
!«"• ftcn dienftcn van de Landen , ende tot afbreuk der vyanden,
zynEd: goedgevonden zoudc worden ; waarna zyn Ed;, op het verzoek
kcetnaji vaudeuHoog gcmcldcn Prins, een keer na 'sGravenhageétedi
sGiJ en- __,
van CORNELIS en JOHAN DR WITT. ^
om haar Hoog: Mog: eenige gcwigtige bedenkingen voor te ^ ^'
dragen- Dit gedaan hebbende, wierden de Hcercn Raad P'»- -
fionarisDB WiTT, envinGem, van haar Hoog: Mog: vcrzogt, penfiónati»
on\ den Franfchen Gezant d' EJlrades ^ kennifletegeeven , we- ^^^Y^'^'
gcns het aanbrengen van de Heer Cornelis de Witt, als ook te nagaaadea
verzoeken dat zyn Exceilemie aan den Geturaal du Pradel ,mct^^^'^^^^^
ernftige woorden geliefde te Ichryven, om het voort trekken,
en den aanval der Franfchc Krygsbenden , op alle wy ze te verhaa-
llenj metaanmaning, vangoede tugt, onder zyn volk te hou-
den, niet twyfelende, of zulk een groot gedeelte der Krygs-
magt, des Konings van Vrankryks, zoude met groote gene-
gendheit alles naar 't uitterfte vermogen helpen bevorderen,
het geen in deezc tot roem , zoo van zyn Majefteyt , als
van haar Hoog Mog: ftrekken konden: alzoo de HeereStaa-
lenvaftelyk voornamen, den Biffchop niet alleen vanhunne bo-
dem te jagen, maar ook met alle geweld in zyn Land te val-
len, en aldaar, op dezelve wy ze te Ice ven. als hy in hunne Stee-
den en Landeryen gedaan had , ten welken einde haar Hoog
Mog: noch drie duyzend Zwitzers deeden werven.
Zyn Ed: de Heer Cornelis de Witp, wederom tot Z«f- oeHCo»:
phen aangekomen zyndc , fchreef , nevens de andere Heeren wilt**'
Gevolmagtigdente Veld, op den negende December, aan haar rchrvftn?-
Hoog Mog: de Heeren Algemeene Staaten , dat zoo als zy d«cHeertn
dien zelfden morgen eereed Honden, om naar het Hoofd van ccvoimag-
11- r-> • » .» • r lil lieden te
'cLeegerte ryden, tydmgvan Vnm -^.fwr/r/ ontfongen hadden veid.aan
dat hy dien dach naar Lochum was f;etrokken , de Ryngraaf^^^^^"''^
die Plaats zoude berennen , en de Heer dn Pradel , aan zyn
Vorftelyke Doorluchjigheyt fchriftelyk kennis had gegeeven,
dat hy Generaal ook aanftonds zoude volgen , gelykzy, haar
Ho: Mog: Gevolmagtigdeninsgelyks zoude doen; doordiende
Krygsbenden van haar Hoog Mog: op den vyand aantrokken :
fcfchiedende zoo kort daar na , dat hy het Voetvolk van den
taat noch inhaalden, en met dezelve op de middag, omtrent
Lochum gekomen zynde, bevonden dat de Ruytery, dicht on-
der de Stad genaderd was, en die van binnen zich aanfteldcn
als of zy de Stad wilden verweeren , hebbende 's morgens
vroeg alle de Schuuren en Gebouwen , buy ten om de Stad leg-
Twtede Boek. { B ) gcn-
10 LEEVENcnDOOD
ié(?5, gende, afgebrand. Zoo haaft het Volk voor de Stad gc-
,_ komen i en ieder zyn vcrblyfplaats aangcwcczen was , trok
de Heer Cornclis de Witt des avonds wederom naar
ZynEd: Zaïphen , om verfcheide noodzaakeiykhcedcn te be-
vïo^'r»" zorgen, doch hadJc op zyn aflclieid noch een groot gedeelte
hiêmvedei dcr Franfche Ruyccry van de Lochumerberg aan zien naderen,
»^tn^"'' 2.00 dat zyn Ed: vertrouwde , dat alle die Benden noch voor
den avond aldaar aangekomen zoude zyn.
sciityfcvan Den vecrticndcn Ichvcct" den voornoemde Heer de Witt,
^""dr' nevens de andere Heeren Gevolmagtigdcn te Velde , weder-
evergnf om ccn Brief van het Huys te Eefe , dat als nu de Krygsben-
Yltlm.^^ den van haar Hoog Mog: nevens die van rrankryX, met hunne
Loopgraaventotaande Gragtenvan de Stad Z.oc/;«ot genaderd,
en dat om dezelve te dempen , de Faljlnes reeds aangevoerd
waaren ; dat den Bevelhebber Eivcrveld twee Gyzelajrs,
orame wegens het overgeeven te handelen , hadde uirgczon-
den , tot welker eyndcn den Overfte Lteutcnant Iiterfum der-
waards gezonden zynde » de voorfchreeven Bevelhebber der
Stad , hadde belooft , op de gewoonelyke wyze het verdrag
te zullen maaken, achtcriaatcnde zes ftukken Gefchut , mee
een Mortier j en doordien Prins .^4«r;>j door verfcheide kond-
fchappers wicrd bericht , dat de Biflchoplyke volkeren , be-
ftaande tuflchen de vier of vyf duyzend Ruyters, tot Bramele
aangekomen waaren , met gedachten van die nacht noch van
achteren in 't Leeger van haar Hoog Mog: te vallen, dat zyn
Doorlugtigheid bevel hadde gegecvcn, dat hetzelve, voorde
morgenrtond in llagordre gellclt moede worden j en dat zy
de Stad op de volgende voorwaarden ingcnoomen
hadden.
Wy Joh AN M aurits, by de Gratie Gods Prince van Naffaurv^
Generaal der Krygsbenden , van den Staat der Vcreenigde
üederUnden.
rwdfag T T Ebben op het verdrag en de CapittuUtie over de Bif-
ftukkdi jTxfchoplyke Mun/lerfche bezetting der Stad Lochum hy Rob-.
TlltHn".*" bert VM litcrfum, onzen Overltc der Lyfwacht , gemaakt mee
dea
van CORNELIS en JOHAN DE WITT. if
den Overften NicoUas van Elverveld. Bevelhebber van dcbc- ^""f'
zetting der relver Scad, vergunt, cntoegeftaan, het geen hier ' ' "^
na volgt, als.
Eerftelyk , Dat gemelde Ovcrften en Bevelhebber, met de voor-
fchrcevc bezetting, den vierde dcczer Oude ftyl , lynde Maandag, des
morgens tullchcn acht en negen uuren , zal vry en onverhindcrd uyt de
voorfchrecvc Stad trekken, mci dencivet Bagagi e , volle Wapenen,
flaandc Trom, vliegende Vaandels, brandende Lond, en Kogels inde
mond.
II. Werd tot het voeren van de gemelde Bagagie toegedaan, twintig
Wagens.
III. Ende zal hy op de overlevering van dit getcekende verdrag, aan
ons hebben in te ruymcn, ende over te leveren, de punt voordePoort,
cnde de Brugge vau de Stad.
IV. Mits dat alle Krygsknegten , die na de Oorlogsverklaring over-
geloopen zyn , ende onder zyn bezetting behoorcn • in onze handen
gelevert zullen werden.
V. Dat ook alle afgeleende gelderen der Burgeren en de Inwoondcren
van Lochum voornoemd, zullen werden wederom gegeevcn.
VI. Ende zal hem tot gely, cnde zeekerheid, een goed Cowvoy mede
gegeeven werden , dat hem met zync bezetting , tot aan de eerde vafte
Plaats , onder 't gebied van den BiflTchop van Munfter hoorende , zal
verzeilen, ofte zoo ver als hy Bevelhebber zelfs zal begeercn , mits dat
lyn Excell: twee Officiers tot Gyzelaars gelaatcn zullen worden, zo lange het
voorfchreeveCo«vüy, en de Wagens wederom gekomen zullen zyn.
VII. Tot Hipte nakominge van 't <;eene voorfchreeven is , zyn hier
van gemaakt, twee al eens luydende verdrag ftukken , het eene by zyn
Vorftelyke Doorlugtigheid, gcteekent op 't Huys te Eefe , en het ander
by gemelde Overik binnen Lof^/i:»? voornoemd, daar van ter wederzyden
cene overgenomen is. Op den derden Ouden, ofte den dcrtienden-De-
cember Nieuwe ftyl, zcftien-honderd vyfen zeftig.
Gcteckent.
N: van Elvervelt.'
Na dat de HeerConNELisDEWiTT nevens de andere Hee- zynEd-.
ren Gevolmagtigden , tot Lothum de BilFchoplyke Krygsben- "q^','"^
den, beftaande met de Bevelhebbers en de gewonden, in vier om de
honderd Man te Voet, waar onder veel Jongens, endezeftigdenffz'iên
te Paard, redelyk wel uytgedoft en gewapend , den veer- "ï""'*!^"''
tienden deezer hadde zien uyt trekken , is het Krygs Tuyg-
huys, door den Heeie Graavevan Hoorn belchoud, die aldaar
(B 2) vier
ït LEEVEN en DOOD
iS<S'^. yigf Yfere en twee Mctaale (lukken Gefchur, een Metaaleen
-■ drie Yfeie Aioitters heeft gevonden, nevens zes honderd pond
Bufchkruyd, omtrent de tachtich Granaaten, doggt en Koo-
gels. Na het middagmaal , het geen xy mee dcWttv du tr^del
xox. Nettelhorjl gehouden hadden i zyn ze met de Hceren Prins
Ji4aurits y du Pt /idel en de RyngrAavc^ m geheim gefprck ge-
treeden, ( hebbende alvooreos de meening van de andere hooge
Bevelhebbers, van haar Hoog Mog: Krygsbcnden gehoord})
voorftellcnde dat men de Benden door de mecnigvuldige ree-
gen, en het verloop van het Jaargety i uit het Veld behoor-
de te trekken , en in de Steeden leggen , door dien de zick-
tcnin het Leegcr vermeerderde, en dat de Biflchoplyke,naar
de kondfchappen die men had, fterkzesduyfcnd Man te Paard,
zich tot Eede , een uur boven Borculo onthielden , ende ons
vai> tyd tot tyd, daar men legerden als anders, onophoudclyk
konden ontruftcn , ende afmatten > doch haddc echter in 'c
byzyn van de Heeren Prins J/rf«m/, Rhjngraaf ., ende Ktlpatrik^
goedgevonden, dat men met de voorfchreeve benden, tezaa-
men naar de Grenzen van Munftcr zoude trekken , en na gc-
Icgentheid van tyd , en gcfteltheid van zaaken, danwydcis
befluitcn, 't zy om verder in te trekken, ofte wel dezelve in
bczcxtingc te brengen, zoo als men voor de dienden der Lan-
den beft oordeclen zouden: en bevel gegecven hebbende om
op Boekhett te trekken, wierd het zelve door de fchielykecn
ilarke Vorft , die de Aarde zeer hart haddc gemaakt , belet j
niet te min gaf Crunsbergen en andere huyzcn zich den laaften
dcezcr aan haar Hoog Mog: over. Den Biflchop dit verncc-
mende, trok al zyn volk in bezetting, Gorg^s\t\dehy\nAhp-
fen^ den Graaf van Ejferen in Boikipolt , den Overflcns Doucery
in Borkum^ Flurien in Borculo ^ en Pofl in Deutechom^ gclyk de
Heer CoR NE LIS de Witt, nevens de andere Heeren Gevol-
magti^dcn , ten overftaan van de Hcere Prins van Naffauwy
hunne Benden insgclyks in de Steeden trokken, doch duurde
niet lang, waar mccdc deezc Veldtocht voor dit Jaar-ein-
J^^^- digden.
^ Haar Hoog Mog: de Heeren algemeene Staaten , narich-
fufllngétti ^'"B^ bekomen hebbende, dat de tngelfche een ftarkc Vloot
Zee. toe»
I
van CORNELIS en JOMAN DE VVlTT. 13
tocruften , om vroeg in 't voorjaar in Zee te ftcckcn , bclaftc
een buitengewoon en machtig getal Oorlogfcheepen uit -
te haaien, om regens half Maart, of het begin van April Zee
te kiezen; welk in twee-en Teeventig zwaare Oorlog, ent v;aalf
Fregat Scheepen zoude beftaan : de «ene helft van de twee-
en-zeventig, zoude van zefti'g tot tachtig (lukken Gefchur,
en van drie tot vyf hondert koppen voeren j d'andere helfc
van veertig tot zeftig Hukken, bemant met twee hondert toe
drie-hondert koppen. De twaalf Fregats zouden van vier- en-
twintig tor dertig , of vicr-en-dartig Itukken voeren, en be-
mant worden met hondert tot hondert-en-dertig koppen, ne-
vens twintich ftarkc Brandeis, yder bemant met twintig kop-
pen : Twaalf -^^t'/'j Fregats met acht , tien en twaalf flukken
Gcfchut , yder bemant met twintig koppen : noch twaalf
jidvjs Galjoots , en vier-en-twintig groote Galjocts tot na-
voering van Water, Bier, en andere Scheepsbehoetteiié, by
welke Vloot d'Ooft Indifche Maatfchappy , volgens beding,
met denStaat gemaakt,nog t wintigOorlog- fcheepen moefte voe-
gen, waarvan de Gevolmagtigden ter ^'5//»«r^/;/f;V, door bevel
van haar Hoog Mog: , een overflag gemaakt hadden > bevin-
dende dat de voorfchrceve toeruftinge, behalven de twintich
Scheepen der Ooft- Indifche Maatfchappy , in twaalf Maan-
den, de fommc van Elf Alillioenen ^ z.es honderd en achtenvecr- Koftin r»
tig-duhend zes-honderd en veertig Guldens y zoude komen te koften} n «";«"(,
waar uyt te zien is, wat zwaarc laften den Staat, en voorna- E"Wcns.
mentlyk HelUnd, die het meeft hier in betaalen moet in deze
ivd ter Zee, behalven die te Land , hadden te draagen : hcc
geen voor de vreemdeling , overwegende de kleinheid des
Lands, ongelooflyk te vooren moet komen. Daarenboven
belaften , haar Hoog Mog: een Regiment Zee bezoldelingen te
werven, waar van den dapperen Heer IVi Hem lofeph van Gent ^
Overüe Lieutenant over 't Waalfche Regiment , en Bevelhebber
vza Hellevoetjluis , tot Overfte u'ierd verkoozen. Zyn Consptt-
gnie zoude beftaan in honderd- en- zeventig, en de andere yder
in honderd en twintich koppen : als ook den aanbouw van
twaalf groote Scheepen, om in voorraad te houden.
Den Koning van Vrankryk ©ndcrtulfchen het ongelyk van vranknk
/-!},■» f verkljjit
i- 3/ -tW-dcDOoilog
14 LEEVENcn DOOD
i(!66. Engeland aan den Staat gedaan, niet langer konncndc dulden,
"~~~" en ziende dat met zyn bemiddeling gefpot wierd, verklaarden
tegens jjgn , 5 January den Oorlog tegens Koning Karel. Haar
nge an . j^^^g ^Qg. verboden den i February het ocflFenen der groote
en kleine Viflery , als ook het uytzylen van alle Coopvaardy-
vetbodvin fchcepen, die Ree zeilen voerden , en welke door 't Canaal,
en kleine ^g^^*" Engeland om , na 't oofte en Noorweegen, oftceenige
vifleiy. andere Landen , Steeden en Plaatzen , over Zee , buyten
Duyns werwaards het ook zoude mogen weezen i hunne weg
zoude neemcn} opverbeurte van Schip en goederen: hetwelk
alles .gefchieden om met het aanneemen der Matroozen fpoe-
diger voortgang te hebben.
In de beginne van deze Vcldtogt mompelde veel onkundi-
ge menfchcn, in de Nederlanden , zeggende, dat men in 't
Leger verzuymt had, Boekjjoh in te ncemen , dewyl het die
DeHr. tyd. twintich duyzend man fterk was. Doch de Heer Cor-
wiHcndl'^ NELis DE WiTT , cn dc anderc Heeren Gevolmagtigdcn dit
andere gehoord hcbbendc , gaven kort voor hun vertrek na 's Gra-
"hiugd?- venhagen , aan haar Hoog Mog: fchriftelyke vergenoeging,
den ie veld als hcbbcndc oudcr andere het ongeluk, dat de Franfche zich
jinh"t" zoo woed en ongetemd aanftelden , dat zy dezelve tot geen
Ho: Mog: fl-jan kondc krygen > wygerende in de Winter iets te onder-
Boekhoit. nccmen, en fchoon aandenPranfchen Gezant verfcheidcklag-
ten, van haar Hoog Mog: daar over waaien gedaan , voeren
zy echter in hunne ongeregeklheeden voort j het welkaanee-
nige Staatkundige deed gelooven, dat dn Pradel zulk een laft
haddc, te meer, dewyl den Koning dit alles ftilfwygcnd toc-
ftemde, waar door dc Prins gezinde niet nalieten, uytteftro-
'. jen , dat den Vryc Staat te grond zoude gaan , by aldien de-
zelve zich niet by tydsvan een Capitein Gcmraal verzag, door
dien de krygszaakcn aan Staatkundigen vertrouwd wierden,
welke ganl'ch geen kennisvan dezelve ocffeningen hadden;
dat men van een Muys gcbceten wierd, en zulks alleen voort-
quam, dat de Krygsbcndcn een doorlugtig Opperhoofd ver-
cifchtcn; dat de Oorlogszaaken , onderde Princen van Ora-
gmen , Zo gelukkig en aanzienlyk waren gegaan , dat mcnby
gcbrtk van dien, altoos van zoodanig een wicidbefprongen.
cn
van CORNELIS en JOHAN DE WITT. 15-
en verongclykc die met>in voorigen tyden als niet gcaclu ' <^*^*-
hadde, en mer een quaac gczigc kondc dwingen, cnde c'on- "
derhouden. Die wierd alleen van de leckcnniec uitgeftrooid,
maar de Predika>itcn zelfs voerde diergelyke taal op de lloel}
ook waren, als meermaale gezcgc heb , de andere Provintien
daar toe geneei^en. Zelfs Iprak men dat reeds veertien Leeden
beflooten hadden, gemelde bedienittge, aan den Jongen Prins
op te dragen , daar en boven bleek noch in de gevolge , dat
EngeUnd daar onder deed werken , door de geleegentheid en
handel, die door den Ritmecfter Etiat mee oogluyking wierd
gehouden. En den Biflchop , deed , waar hy hec aan de
Staatze konde doen hooren , overal Wilhelmus van Najfowwe ^
door zyne Trompetters blaafen , om insgelyks oneenigheid ,
zoo onder dckrygsknegtenals hec volk, alhier te voeden. Niet
tegenrtaande die alles wierd beflooten , van uit yder Provimie we-
derom een Gevolmagtigde te Veld te zenden, gelyk voor dee-
zcngelchied was.
Na dat den Staat een nader Verbond , met den Keurvorft ceHeer
van Brandenburg , door de bewerking van de Heer Tohan \?}^1^^
DE WiTT , en andere Heeren, daar in Gevolmagtigd, den wetktecn
16 February geflooten had, fchreefzyn Keurvorftclykc Door- bon"mVt'
luchtigheid een brief aan haar Hoog Mog:, welke hy den tien- Branden-
dcn Maart door de Heeren Blaspetl en Copes decdinlceveren; '^"'^'
met uitdrukkelyk verzoek , van zyn Neef den Heere Prince
van Oragnie7i , te wille aanftellen , in de hooge Krygsbcdie-
ningen van zyne Doorlugtige Voorouders , het geen eenige
Provintien wel goed oordeelden, maar by de vryeütaatsgczm-
de vzn Holland y wierd het zeer onfmakelyk gevonden , niet
willende dat men haar van buyten iets zoude opdringen , dat
binnen de Provintien afgedaan moefte worden. Waar na de
Trovintie van Gelderland den een-en- dertigften May, de nood- Gddeihixï
zaakclykheid voordroeg, om de Jongen Prins (nu by na zes- ^^' jjp"?^,
tien Jaarenj tot Capitetnen Admiraal G ener aal ^ of ten minften Capiteinen.
Generaal over de Ruytery aan te flellen , als meede om in de GeiTeraVu©
Raad van Staate te doen verfcheinen , en daar zittinge te nee- mMken.
men, cm van Jongs af de gronde van de Regeering te leeren
verftaanj die van Zeeland ,dioegen omtrent terzelver tydook
dier»
l6 LEEVEN en DOOl>
iS6<S. dicrgclyke voor , fchoon zy de Prins zyn recht van Premier
- NoNe noch niet gegeeven hadden. Holland , waar mede
de Heeren Gevolmagtigden der gemelde Vrovintien beraad-
flaagd hadden , volharde in haar gewoonte , en oordeelden,
dat de hooge bedieningen niet voor altoos mocfte zyot maar
met ydcr Veldtocht , ofte verrigting behoorden te eindigen j
dat ook Zeeland met haar beüooten had , de hooge bedienin-
gen niet te vergecven , voor dat de Prins de ouderdom van
achtien Jaaren zoude bereiken. Doch de flaafsgezinde riepen
geftadig om den Prins , als ook de geene die haar reckeningc
niet vonden, by een Vrye Staats Rcgeering, en de Predican'
ten waaren ongeduldig , dat zy volgens hunne eigene eerde
Reformatie j zich van ,il het gezngder Staatszaaken ontblooten
mocften. Zynde hen niet overgeblccven , als het Jus Seditiofe
concionandi : 't welk altoos aangenaam by het gemeen is , en
alle die na verandering haakcn , en Holland noch niet vergce-
ten zynde, 't geen haar van de Prins inde Jaaren i6iS en 16^0
overgekomen was , oordeelde het geen tyd te zya , daar
over te handelen, door dien men met de Koning van Engeland,
zc.o naauwen bloedi-erwant van de Prins , zulk een hardnek-
kigen Oorlog hadde. Zeeland hier eenigzints over gebelgt
zynde, betwiftcn Holl^d wederom de voogdy, en wilde ook
haar deel daar in hebbc. Op welk voordel een voornaam Lid
van de Vergadering in de algemeencStaatenal lachende zyde,
Holland mecnd van de Prins een Kind van Staat te maken : maar
A«»meike- ^^ zie dat j^y z.elf eerlang een Ktnd van de Prins zal z.yn. En
vJooidom- wierd by de la3fl:gemclde/'rop««/>« beflootcn, ^nn Zeeland geen
trfntde ander antwoord als van uitftel te gccven. Hier nevens qua-
men de Hccren lacob van Ceevorden tot Stuirivolde , en lehan
j'c^MBurgcimecflertot D^z'fw/fr, welke ook in gcfchrifrdeeden
vttinek" verzoeken, dat de hooge Krygsbedieninge, aan den Prins voor
Tootde 2yn Icevcn lang moclne gegeeven worden , en niet voor een
hooge*' Veldtocht-, of dat men hem ten minde het Generaalfchap van
Krygsbe-^ dc Ruytcry opdragen zouden, en plaats in de Raad van Sta.ue
vergunnen. Waar opdeRidderlchapen Steeden, de Gecom-
Bcduitvan mittcerden ter Generalttett hebben Gcvolmagtigd, om ter Ver-
MÖg"dm gadering van haar Hoog Mog: het daar toe mede te helpenbe-
»P- ftic-
van CORNELIS en JOHAN DE WITT. 17
ftiercn, om veel ongemakken daar uit fpriiitcnde, voor te ko- '^^^•
men, en dat onvcrmindert het bcfluit , in de Jaare zcftien- ' j
hondcrt feftig genomen. Ookwierd ten dien einde vandePrin-
cefle, aan haar Ed: Groot Mog: de Heeren Staaten van Hol-
land, een verzoek Ichrift ingelevert , welke haar Ed; Groot
Mog; als vooren , zonder daar van te willen roeren , beant-
woorden j doch zyde , dat zy het oog op de perzoon van de
Heer van Gent hadden laaten gaan, om die als Gouverneur zyn
Hoogheid toe te voegen. Haar Ed: Groot Mog: verkoozen
daarenboven, de Heeren van A''<ï<ïWw')'^, OudBurgermeefter
tot Dordregt , en GilUi Falkenier , Rcgecrcnd Burgermeeller ti^Mmk
der Stad jimfterdam^ inde plaats van de iwee overleedene op- '"V'ike-
. , r 1 1 r! ■ I 11-1 ' meraange-
zienders , ot voogden des Prins, om net zelve bewind, nevens fteit tot '
de Heeren van Noordwijk^^ Foreeft en de Raad Penfionaris Jo- "ów'en
HAN DE WiTT , met alle naarftlghcid CC bcklecdcn , enwaarte ov"'i«
Prias.
neemcn.
De Heer Raad Penftonaris bragt ter Vergadering het ant-DeHr.
woord in , dat hy mondeling van haar Hoogheyt des Princen ^„"j,!;"'
Grootmoeder onifangcn had , op de laalle brief van haar Ed: wm doet
Groot Mog: van den dertienden April , bedankende met alle ^"['jfd""
bcdenkelyke beleefcheid de Heeren Staaten van Holland, voor Ofoot
de goede yver , en het voorflcl omtrent de perzoon van den genfde''
Heere van Gou, tot Gouverneur over de gemelden Prins, ver- i'""«fle
zoekende dac haar Ed; Groot Mog: die verkiezing voor goet ""' ' '
geliefde te houden, oordeelende dat men geen bequamerHecr
hier toe zoude vinden, het geen de voornoemde Heeren Staa-
ten van Holland haar Hoogheid inwilligden j dat zy ook
veel verplichting voor de zorg en genegeniheid had, die haar
Ed: Groot Mog: omtrent het aanltellcn van de twee Heeren
voogden , geliefden te gebruykcn , enz. Nevens de
Heer van Gent , die in de plaats van de Heer van Zaylefiyn
verkoozen was , wierden noch de onderftaande zyn Hoogheid
toegevoegt , in plaats van de Heeren Johan Boereel en
Bromlej.
Tweede Boek. {C) Ex-
i6^6.
l8 LEEVEN en DOOD
ExtraA uyt de Notulen , van het verhandelde by de
Gedeputeerden, van de Staaten van Holland, ea
Weft-Vriefland , tot de onderrcgting en inftitutic.
van de Heere Prince van Oragnien.
den j Mey ï6S6.
IS naar voori^aande meenigvuldige ovenueegingen « en ingenoome
berigt van de Heere van Gent , Gouverneur van de Prins van
Oragnien, met toeftcmming en goedkeure , van de f^rouwe Prlncejfe
Douariere, h haar Ed: Groot Mog:, aangefreldtot Edelman 1/4»-
de Kamer z-ijner Hoogheid , Jonkheer Philips zoete de Laakc,
van Villers Heere van Zevender; Hotmeellcr Jon Jan de Bye,
Heere z/.*» Albrants-waart •, ende tot Stalmeeftcr, Jor: Hendrik
van Naffkuw, //«re ï/<j« Ouvverkerk, ivaar toe mits dien^ voor
henluiden yder in 't bj^onder^ de daar toebehoorende beveelen uitge-
deeld zjillen worden.
Accordk:cttmet de voorfz. Notulen : cndc was dcc7.cn onderteekcnt
JoHAN DE WlTT.
IS naar voorgaande overweeginge t ende naar bet ingenoome berigt
van de Vrouwe , Princejfe Douariere van Oragnien , noopende
het uirgeffrookene en waargenomene omtrent de rang , tujfchen drie-
Officieren van U Hof , ende by den perz.oon van de Heere Prince
v-an Oragnie ^ met toefiemming en goetdunken. van haare Hoogheid
verfiaan , ende bejlooten dat het voorjchreeve ^ebruyk^ook^gelyl^vjrmig
VJ>ortaan-z.al weez.en^ onder de gemelde Officieren^ teweeten, den-
Edelman van de Kamer , de eer (Ie in ordre , de Hof mee fier de twee-
de, en de Statmeejier de derde ^ ende dat dienvolgende , de terzoo-
ntn tot de voorfchreeve bedtcmnge aan te feilen ^ haar daar naar zmI-
itn hebben te gedragen.
iV<;cordccrtmct de voorrchrecvc Notulen .• ende was onderteekcnt
JolIAN DE WiTT;
Nimm€r heeft Zeeland ftarker gedrongen, op het bevorde-
ren van den Jongen Peins, als dit Jaar, leverende by na yder
wcckhunne vo3rncemcns,aanhaar Ed: Groot Mog; over,ümdic
iu
van CORNELIS en JOHAN DE WITT. 19
in hun belang te trekken, die alleen de dieigekogte vryheidj ^°^*''
met alle magt bcfchermden} welke ftükken hier wel by zoude ■■
brengen, maar ïynde 't omüandig en meert alle van een In-
houd, zo hebbe gedagt den leezer te vergenoegen, met alleen
den korten inhoud aan te haaien, dewyl dezelve aan myn on-
derneeming genoegzaam kan volftrekken. En dewyl de Heer DeR«d
CoRNELis in de Munfterlche Oorlog zich te Veld, zo dapper Penfionaitt
hcetc gedragen , en de Heer Raad Penfionaris Johan de Wit t , w|" "be-
in s'Gravenhagen en elders onvcrmocit gewerkt, om de Vre- "'"'<tde
de die ons zoo noodzakelyk was , te bewerken, dunkt my zeer fche v'cde.
nodig dezelve hier onder te voegen,
tra^ÏAAt van Vrede , tujfchen de Heeren Stunten Cenerad
der Vereevigde NaderUnden -. Ende den Heere Bijfchop
van^ Mttnfler , Gejlooten ende onderteekent tot Clewe , den
I9. i^pril , Anno 1666.
I. r\ Aar ïy een eeuwige en vafte Vrede tuflchen de Hoogc ende Mo-
■*^gende Heeren Staaten van de Verecnigde Nederlanden, endeden
zeer eerwaardige ende Hooge Hecre Biflchop ende Vorft van Munfler,
welke zoo ernlleiyk zal gehouden worden , dat ly malkanders voordcel
zullen na tragten , en allcrley goede oflicien van bclccftheyt en Nabuur-
fchapprcrtccien.
II. Daar zy een Amneftie van het gccne van beydc zydcn gedaan is
geweeft, en een eeuwige vergetenihcyt daar van , zoo dat ter oorzaake
oft pretext van die dingen, d'een d'ander voortaan geenerlcy hoftilitcyt,
molertie of beletzel aan doe , ofyets attentecre of doen attentecie tot
prejudice van d'ander : Dat deze Amneftie algemeen zy , ten refpedc
van die geenen welke d'een of d'andre partye aan- gehangen hebben, uyt-
genomen die geenen welke van Verraat fchuldig zyn, zoo nochtans dat
haar een weg van Recht aan beyde zydcn open blyve , en dat de Goe-
deren voor de Vrouwen , Kinderen en Erfgenamen behouden blyven:
En zal de H. Biflchop aan niemand van zync Onderzaaten, ter oorzaa-
ke en occafie van deezen Oorlog, weygcrcn de inveftiture welkedcpen-
deert zoo wel aan 't Bisdom van Munfter, als aan de AbdyevanCorve,
nog die trekken tot andere pretenfien of qucftien , noch die uyt-ftcllcn:
Het welke reciprokclyk aan de zyde van de Heeren Staaten in diergc-
lyke zaaken geobfervecrt zal worden.
III. Voorts zal de H. Biflchop van Munflcr terftont , wanneer de
Vrede gemaakt is> aan de H. Staaten Generaal vaa de Vercenigdc Nc-
(G a) deï-
1
ao LEE VEN en DOOD
tCm6. dcrianden reAituceren alle de Plaatzcn, geeiic uyt-gczondcrt, diehy ge-
^ duurcnde dcczcn üoilo^ gcoccu(.ecrc heeft, en die van de zelilic tcnyd
van de conclufie fullcu gcvtjndtn vvucdcn in lyne macht te zyn ; cnde
lal die alle üvergevcii in de zelfde Haat alsfe zullen zyn op de lyd vande
rcftitutie, fpccialyk ook 't Kalkcl en 't Dorp Borculo : Ende lal daar-
en-boven beloven, dat hy geduurenJe deze Ne:;otiaiie. en van den le-
fteii dag van de Maant Martiub af, nectlhg vcizorgtn zal , dat oad^r-
luiïchen in de vuoriz. geoccuj-eeide Flaatfen, door zyn bcdiyfonc bevel
yetwcs art,er gemaakt worde , of dat van zyne Onderzaaten yet* meer,
't zy om de Huyzen te lanifocnccreu, of op pittcxt van andre laftendes
Kryg, of op wal naam het zoude mogen zyn, gccyfcht ofieaf-gedrongen
zal worden, maar zal ter contrarie op alicrley wyzc verzorgen datzcge-
conferveert woid. n in die ftaat , waar in zy op de voorfz. dag gcweeft
lyn : En indiendcr ondertuilchcn yets contrarie , of eenige fchade die
Plaaizen aangedaan is , zal hy ter goeder trouwe die vergoeden , en in
die voorige liaai op zync koften hcilkilen; en zy tot dien eynde aan bei-
de zydcn vry, eenigc Coix)miflariflèn , zoofe begeeren , met ten cerllen
na de voorfz. Flaatzen te zenden, die procureeren zullen , dat nicinant
ytis tegen het inhi ut van dit Articul atiemeere.
IV. Hy zal daar-cn-boven prccureeien, dat alle de Soldaten dieinde
voorfz. Piaatzcn gevonden zullen worden , daar uyt , ctl'generalyk uyt
alle de Landen van de H. ütaaten Generaal gevoert zullen woiden, do"
de H. Staaten Generaal beloven, datze door hare Landen vryelyk zullen
niOgen paflceten, indien het van noodc is, nochtans zoo, datzcdoordc
kortrtc en gemakkelykftc weg als zal kennen gefchieden (welke zy zul-
len voorfchryven , en tot dien eyndeccn Coitimifl'aris laten mede gaan)
na 't Munderzc Lant paflèercn, en datze geen Buyt ofgcplonderde Goe-
deren mede dragen, noch ecniggewclt of fchade de Inwoonderen in dat
doorpailcercn aan doen.
V. De H. Siaaten Generaal beloven insgelyk ter goeder trouwe, dat
ly geen aftic van hoftiliteyt tegen de H. Billchop ofte zyn Bisdom, van
den a^. April af, zullen committecrcn, en indien der yets contrariege-
daan zy, datze zulkx ter goeder trouwe zuFlen vergoeden.
VI. De Staaten Generaal zullen haar Le>,er, en alle hare Soldaaten,
die doen ter tyd aldaar in aantocht of in Garnifoen gevonden worden,
ayt de Landen van de H. Billchop afvoeren , en zal haar op de zelfde
wyze doorgang verleent worden , zoo het van noode is ; zullen de In-
woonders in dat pafilercn geen gewtlt noch fchade aandoen, nog eenig
Buyt of gcplondcrt goet, na de voorfz. dag gcnoomen, mede draagen:
En alzoo van bcyde zydcn conttibutien aan gczeytzyn, om zekercfom-
*" men voor de vtrzekerthcyt van de l^erfoonen en van de Piaatzcn , alle
maanden ofie wecken te brtaalen , volgens de manier en regel die met
de CommiÜixriCcn van de Vlekken of Dorpen , of eenige andere , ver-
accordccit is , zullen die met langer als tot den laaillcn dag van deeze
iQuaiid
van CORNELIS en JOHAN DE WITT. ^t
maand April betaald worden : De gevangen;, van dcefen Oorlog , van i ^66.
wat conditie die zouden mogen zyn , zullen nictde van bcyde zyden, ■
zonder rantlben te beiaalcii , vry gelaten worden , betalende alleen de
Ichulden dicze wcttclyk in de gcvaiigeiiiüc gemaakt hebben : En zal
voortaan niet afgedrongcn worden 't gcene de voortz. Gevangens otte
ook gcduurende dtczenÖoiloJ van de liiwoondcrs van d'een ofd'andete
zydc gccxtoiqucert, en wel oelooft is gewecll, maar op den voorfz. x-f.
4ach i.iet gepredeert zal Zyn.
VIL Het is Verdragen d:it de H. BifTchop zyn Leger tcrdont na'tuit-
wifleleu van de Ratificancn van dit Tractaat. zal afdanken, behouden-
de alleen van zyn Soidaaien zoo veel alsnoodig is totvartigheyt van zyn
Garnifoenen , en tot verilerkinge van zyn Pioviiuic ; 't welk gelyk de
Hceren Mcdiaieurs en dj H. BiÜchup zelfs , oordeelcn te konncn ge-
ichieden met 3000. mannen , zoo belooft hy , dat hy boven dat getal
niet zal gaan, en dathy nadeezcn geen nieuwe Soldaaten zal doen wer-
Tcn, ten zy de i:ootzakelykheyt en de verzeekertheyt van \ Ryk en van
de Kreytzen > of ook de Verbonden tegen dit Tiaöaat niet ftiydende,
dat zouden vcreyllchen ; en dat niet anders als volgens de Conltitutien
van 't Ryk, het Inürument van Vrede, en de Re^.tenderVotften, door
welke de Hceren Staaten niet begceren dat door dit yets gederogeert zal
worden. "*
VIII. De Heere Biflchop zal mede rcnuncieeren alle ende bezondcre
Verbonden welke (Iryden tcgens deze Vrede, ende zal nimmermeer zig
verbinden met andre Princen ofte Groote Heeren , ende zal haare Rc-
publyk nimmermeer Oorlog aan doen.
Gelyk mede tot réciproque vcizeekering van de H. Biflchop , de H.
Staaten Generaal zullen verklaren, gelyk zy verklaarendoor deze tegen-
woordige, datze na deezen zich aan geen Allianiien zullen verobligee-
ren, welke tegen deze Vrede (Iryden, of die het wit en de eftcSen van
die eenigzints zouden mogen verhinderen : üy belooven ook ter goeder
trouwe, dat wanneer de Ncgotiatie van dit Traöaat geeyndigt zal zyn,
zy niets vyandlykx op eenigerley pretext , met gewelt of met wapenen ,
tegen de Ferfoon van de Hr. Biflchop , of tegen de Landen van 't Bis-
dom van Munfter zullen attenteeren, en dat zy nimmermeer zich zullen
verbinden met andre Princen of groote Heeren tegen de zelve of zyn
Bisdom.
X. De Geallieerde Vrinden van beyde zyden zullen iH dit Traftaat
mede begreepen zyn, ende met namen van de zyde der H. Staaten Ge-
neraal, de zeer Doorl. en Magtige Prins en H. Fredericus de lil. Ko-
ning van Denemarken , Noorwegen, van de Gotthen en Vandalen»
&c., de zeer Doorl. en Hooge Vorllen Hr. Gcorgius Wilhelmus, Her-
tog van Brunswyk en Lunenburg : D« zeer Doorl. ende Hooge Vorft
en Hr.de H. Erneftus Auguftus, Billchop van Ofnabrugge, Hertog van
Brunswyk en Lunenburg : De zeer Doorl. en tiooge Heer de H. Chri-
(C 3) III*.
^^ LEEVEN en DOOD
t^S6. flianus Alhertus, Erfc^cnaam van Noorwcegcn , Hertog van Sleswyk,
. - Holfatien, &c. : De Düorl, Graat" en Heer , de H. Antonius Gunthe-
ruii, Graaf van Oldenburg : Met alle haare Ryken , Hertogdommen >
Graaffchappen , Hcerlykheedcn, Lantfchappcn en Landen, diefc nu be-
zitten, of na deczen tullen bezitten, mitsgaders met haare Inwoonders
en Ondcrzaatcn : Etidc van de i.yAc van de H. BilTchop van Munller,
2ynKeyzcrl. Majeft. en 't Roomlc Ryk, en de Geconfedercerden aan den
Kyn, of die van haar of van andre Vrinden hebben begeert ingeflootcn
te worden, en die binnen 2. of 3. maanden zullen verklaren tebcgeercn
Higcflootcn te worden, met alle hare Ryken , Hertogdommen, Graaf-
fchappen, Heerlykhecden, Lantfchappyen ende Landen , die zy nu be-
zitten, of na dcczcn zullen bezitten , mitsgaders tnet hare Inwoonders
enOnderzaatcn. Insgclyk zullen ingeflooten worden de Generaals en
Ovcrflen van de Militie, met namen, de Door!. Graaf en Heer, deH.
Georgius Frcdcricus , Graaf van Waldek , &c. , snet zyne Graaffchap-
pen ende Landen, en dat met zoodanig ertcd , datze alles daar in be-
greepen , abfolutelyk zullen bezitten , op de zelfde wyze en met gelyk
regt als de principale partyen , nochtanszoo, dat indien onderde voorfz.
partyen, haareGeconfedercerdcncudiehierinbegrcepen zyn, ecnigcquc*
ftie of controverfic nu zy, ofnadcezen zoude mogen fpruytcn, dezelfde
van bcyde zyden niet anders als door vriendelykc weege , of volgens 't
Rcgt en de Conllitutien van 't Ryk zonder weg van feytelykhcyi of van
Wapenen gedctcrmineert zullen worden.
XI. Wat aangaat de Hcerlykhcyt van Borculo, begeercn deH. Staa-
ren Generaal niet , dat ten regarde van 't Recht of van de direöe Do-
min ie of Titel door dit Traöaat ycts zal verandert worden, maar blyft
dit Recht in die ftaat waar in 't gewceft is voor deezen Oorlog , maar
de voorfz. H. BifTchop rcnunciccrt't Recht van Superioriteyt in de voorfz.
Heeriykheyt van Boiculo, met haare dependentien, met hetconfcnivan
't Capittel, nochtans zoo , dat deze renunciatie niet en prejudiciere het
Recht des Ryks , maar dat zal in alles in zyn geheel blyven , 't welke
nochtans tuflchcn de Kcyzcr en de Hecrcn Staaten niet anders als door
vriendelykc wtch, of door ecnig ander middel , zoo als van beyde zy-
<lcn goet zal gevonden worden, gedccidecrt zal worden.
XII. Voorts renunciceren de Hecren Staaten Generaal , ende den Hr.
Bifl'chop, ook met confcnt van het voorfi. Capittel van Munfler , ter
goeder trouwe, allerleypreteiilicn, hoedaanigdiezyn , oftekonnenzyn;
zoo datze door dit tegenwoordige Tradtaat voor uytgewifcht gehouden
worden.
XIII. De H. BifTchop of zyne SuccclTturs zullen na deezen noch door
,haar zclven, noch door haaregeincorporecrdeen ündetzaatcn, om wat
pretext of om wat oorzaake het zoude mogen zyn , zich moeyen met
cenige zaken die de H. Siaaten Generaal van de Vercenigde Nederlan-
den aan gaan, noch na dcczcn cenige Arrellen, Reprefalien tegen haar
de-
van CORNELïS en JÖHAN DE WITT. ij
deccrnercn, ofcxccutien van gewecien zaken verhinderen: En indien ec- l666*
liigc controversen ( buiten hoopc) tot eeiii^e tyd komen te ryzcn tuf-
fchcn de voorlz. H. Staten Generaal en de H. Bifl'chnp , ot'zync Suc-
cclTèurs, zullen die door geen andere als door een vriendelykeweg , uit
kracht van de Guarantie over ditTradaat gcprcftccrt, bygeleid worden:
Maar de quefticn van particuliere Pcrfonen zullen altoos geremitteerd
worden aan de competente Rechter: Maar op pretext en oorzaakc van
dien, of van eenigcrlei andere, zal hy nimmermeer yets attenteeren te-
gen de H: Staten Generaal of haare geïncorporeerde ofte Onderzaaten,
mi-t WapeneiT) geweld, ofte feitelykhcid zelfs: Het zelfde beloovcndc
H: Staten Generaal van de Vcrcenigde Nederlanden ook voor haar, en
vooralle haare geincorporeerden : tot welken einde ydcr verdragende par-
tye gehouden zal zyn, gclykzy bydeeze tegenwoordige zich vet bint cndc
vcrobligeert te maken, dat yedcr partye, die in Proces geraken, zonder
uitllel endc ecnig aanzien van Pcrfoouen, Juftitie geadminillrecrt wor-
den.
XIV. Tot meerder voorzorgc en vcricckerdheid van de voorfz. din-
gen , beloven den RoomfenKeyzer, den Allerchriflcl. Koning, deKeur-
vorften van Merits, Keulen, en Brandenburg, den üiflchop van Pader-
bom, de Paltsgraaf aan den Ryn , Nicubarg, Angullus en Johannes
Fredricus , Hertogen van BrunswykendeLuneiiburg, tot dattcr meer daar
toe verzocht worden, een Guarantie over dit Tradiiat, en over alle ende
yder van de Artykelen derzelfde , uit kracht van een fpeciaal uUlrument daar
over gemaakt: Zo dat indien d'tenofd'anderpartye niet voldaan zal heb-
bendeze Vrede, ofde Ariiculcndaar-van, of tot eenigcn tyd tegen cenig
hoofdrtuk gecommitteerd zal hebben , zy vcrobligeert willen zyn, dat zy
dezelve niet alleen door interventie van haare authoriieiten en digniteiten,
maar ook met alle arbeid en genocgzaame middelen dwingen zullen tot vol-
brengen en te houden de dingen die veraccordeert zyn,
XV. Item is over een gekomen , en het heeft beide zydcn behaagt,
dat 'et tegenwoordige Tratlaat en alle de dingen daar in begrepen en be-
flooten, van de vooifz. H: Siaa'en Generaal der Vcreenigde Nederlan-
den, ende van de voorfz. H: Billchop cnde VurO, als mede van 't Ka-
pittel van Manfler door open Brieven van beide zyden verzien met 'ot
Gjroot Zegel, op behoorlyke en autentyke forme binnen 1 5 dagcnnaad-
körnende, of eerder, zoo het kan gefchieden, zullen werden gcconfir-
meert en gera'ificeert, en dat onderlinge Inllruiivjntzn binnen de voorfz,
tyt zullen wederzyds ui:gcwiflcld wordei ; en zal tot dien einde die gcc-
nen welke die uitwiflelinge zullen doen , vry geleide gegeven worden;
welke door dccze tegcnv/oordigc gehouden zal wordci voor verleent,
en zullende Zoldaten van den dag van de uitwifloling af geliccntieeu
worden, gelyk in 't 7. Articul verdragen is, en van de liceiuieringc zal
niet opgehouden worden-, tot datze volbraclit zyn, welke zonder ecni^
interval en binnen ijv dagen, tcrcekcnca van dcvooilz. dach af geeyn-
24 LEEVEN en DOOD
'i6^i digt moet zyn : Ende zal dit Tradlaat terflont na de uytwiflelinge van
•^ ■ de Inftrutncnten op de gcwoonclykc formc en Plaatzeu gcpublicecrt
worden.
Deezc Vroede gaf grootc vergenoeging aan alle Ingezete-
nen van den Staat , waar over de kwaadmeenende de mond
geftop: wierd, en genootzaakt waarcndeHecren de Witt
en voornaraentlyk den Raad Penjtonans als 't grootftc werk-
itüddcl, volmondig te pryzen ; doch den Koning van Enge-
land dit ter ooren komende , wilden 't niet gelooven , voor
dat zyn Majelleit met geloofwaardige bcwyzen overtuigd
wierd. Yeder Staat-kundige ftond aan 't Hof om 't mcell:
verwonderd, bcfchuldigcnde den Biflchop met meinedigheid
en bedrog, dewyl hy noch korts te voeren van den Koning
3 Tonnen Schats onfangen had , en daar en boven gereed (tond
om hem een groot getal Kiygjknechten tot verderf van
den Staat toe te zenden. Doch den Hemel heeft zulks niet
gewilr, wel wcctendc dat dit land genoeg te lyden had mee
een Oorlog, het door de Engelichc zoonrcchtveerdig aange-
daan , en die den Staat zulke onbcgrypelyke fomme gclds
kwnm tekorten. Voor welkers dankzegging haar Hoog Mog:
bcflooten een Vafl:- en Bedcdag uit te ichryven, tegens de
ceiftc Woensdag in de volgende Maand van Juny.
rcnTvsid D^jy Raad FenpoHaris ondcrtuflchen inzyngewoonlykebec-
dcwitt zigheeden voortvaarcnde, wierd op den leven-cn-twnniglten
wertwedct- ^^y f door dc klachtcn die de Hecren gevolmachtigde d«ar
n"Rtigd zynde, dagelyks te kennen gaven, wegens de overlalt die zy
najiTcxd. ^^^ j^ Schippcrs haddcn , omtrent de Vry-gelybricvcn ; als
ook dat door fes Engellche Fregatten zeven Nederlandfche
Koopvaardy-fchcepcn voor de VVfll genomen waarenj byhaar
Hoog Mog: nevens de Heeren Huygens , van der Hocll^en
G"fy/rf/;«i gevolmachtigd, met verzoek, om naar Texel te zei-
len, en aldaar nevens dc Heeren lVuz.en, van Frybcrgen, Kan
ende Schruk: haar Hoog Mog: Gevolmachtigde, tegenwoor-
dig daar zynde, a'le nodige bevcelen te gecven, van'sLands
Vloot op het fpoedigfte uit te preHen , mitsgaders alles wat
het bewind van dc zelve in 't geheel ofte ten deelc zoude mo-
gen
van CORNELIS en JOHAN DE WITT. 15-
gen aangaan, mecdengevolgenendeaankleevcnvandien, zon- ^^^f'
der ruggefpraak daar over te houden , ofte daar van aan haar i
Hoog Mog: nader berigt te doen , ofte over te fchry ven. Aldus
vertrok zyn Ed: des anderen daags, en quam den negen- en-twin-
tigftenin Texelhy de andere Hceren Gevolmagtigden , alwaar
hyonophoudelyk arbeiden met de beveelens te geeven, om de
Vloot in Zeete brengen, welke reeds den eerften Juny gereed
zynde en hebbende een voordeeligc Wind , buiten gaats zylden»
Het geen zulk een goede achtervolging had , dat den Lt. Admi'
raal de Ruyter met de Scheepen van de M(iaz.e en van Amfier-
darfti ten getale van omtrent vyftig , tegens den avond in Zee
geraakten; die haar gelukkiglyk met de Scheepen van Zeeland
te zaamen vervoegden , welke door de Noord-Hollandfche en
^r»V/<rfc« kort daar aan gevolgt wierden. De Vloot dus fpoedig
uitgepreft zynde, bezorgdezyn Ed:aldaar de nodige beveelens, de"»."*''
en vertrok wederom naarV Gravenhagen; alwaar hv op den nc- Graveuiu-j
genden van Tuny, nevens de andere Heeren Gevolmagtigden ,
in Texel y ( de Heer fVttfen daar niet tegenwoordig zynde) ter
Vergadering vanhaar Hoog IVlog: , uit krachte van hunne be-
velen» , zoo van de Vloot als wegens de by een komft met de
Heer d'Eflrades gehouden • verflagdeed, Vv'^aar op overwogen
zynde , hebben haar Hoog Mog: zyn Ed: nevens de andere '^°^^ll
Heeren Gevolmachtigden bedankt, zo over de Wakkerheid Mog: be-
en de goede uitvoering by hem en de andere Heeren Gevol- ''*"'"•
magtigden in 't geene voorfchreeven is , gebruykt ende by-
gebracht, met verder verzoek dat zyn Ed; nevens de andere
Heeren , de Geheyme Raadsplegingen der Zee-zaaken met allc
de aank'leven van dien , ook zoo veel des noods zynde het be-
fte van den Lande te bevorderen, omme uyt krachten van het
voorfchreeve haar Hoog Mog: voorgaande bcfluyt , als noch,
by achtervolging op inkomende Brieven 1 Vragen , en de
bedenkini^en van 't Opperhoofd over de voorfchreeve Vloot ,
ofby andere voorvallen , raakende dezelve nootwendighee-
den , zoodanig nader te befchikken , ende daar over al zul-
ke verdere beveelens af te zenden, ook met den gemelden
Heer Gezant d'E/lrades ten dien einde zodanige nader onder-
delingen tehouden, als zynEd : nevens de andere Heeren Gc-
Twtede Soek. (D) vol-
t6 LEEVENcnDOOD
1660. volmagtigdetotwelzynvan delngezeecenen zoude bevinden te
* ■■ bchooren.
zynEd: De» 15 Juny zyndc Pinxfler dag ontfong de Heer Raad
^l^l^iitTenfionari^ de Witt aen Brief uyt de Vloot > van Kapi-
viootwe- tein Jacob ^drittanz^e SwArt. Van inhoud dat de Vloot Vry-
iaaa.''" dags te voorcn , den 1 1 dier Maand ten Anker leggende, na gif-
fing omtrent negen Mylen van 't Noord-Voorland , Noord-
Ooll; de EngeUche Vloot omtrent 60 zylen fterk , nademid-
dag op de onze was afgekomen j het Volk hunne Ankers kap-
pende hielden met hen Schut gevaarte tot tegens den Avond ,
als wanneer hy Kapitein Siuart een Engclfch Schip met drieën
veercich rtukken Gcfchut aan Boord klampte , en vermee-
fterde ; dat Kapitein Hendrik^ Adria.inze de [^ice- Admiraal van
de Witte Vlag met zeventig ftukken , en Kapitein Wtllem van
der Zaan weinig tyd daar na het Schip de Seeven Wolden, voe-
rende vier en vyftig ftukken, by de fw^fZ/f/^f het voorgaan-
de Jaar genomen , over wonnen had ; dat deoveigebleevenc
Engelfche dit ziende des avonds de vlucht namen by de Wind
van de Onze overwendende , en zetten alle Zylen by , om
tich te verhaaften. Waar op den avond viel , en zy vorders
niet konde zien ,uitrufttcn } dat Swart zyn Schip en prys ge-
vaar liepen te zinken , door de fchootcn die dezelve onder
water gekregen hadden j dat de laaft gemelde , wanneer
Swart hem aan Boord klampten , zyn grooic Maft , en be-
zaans Maft buyten Boord was gevallen , welke hy met een
touw achter aan vaft maakcnde in de Vloot llccpten j dat de
Engelfche des anderen daags 's morgens zoo verre te loefwaarc
at waaren , dat men hen qualyk konde zien , dat hy zich zo
verre in noot bevoud , hebbende het grootfte gedeelte des
nacht gedrceven, en ondertuflchen zyn Schip en de Prysver-
flellendc > met voor omtrent de klokke negen uuren in de
Vloot konde komen ; dat hy daarom befloot met den Ka-
pitein Hendrik Adriaanz.c welker Prys ookdeFokke-maftaf was
liunne fchadeloofe Pryzcn in 't V'aderland op te brengen,
of anders zouden die hebben vcrloorcn gegaan, door dien zy haar
ïi€lf , zonder m:iftcn niet konden helpen > en dat hy daags
te voorcn van 's morgens tot 's namiddags ten vier uuren had
hoo.
van CORNELIS en JOHAN DE WITT. 17
hooien fchieten; zynde da: alles hetgeen hem van de Vloot ' ^'^^•
bekend was. Daar nevens noch berichtende dat zyn groote -J
malt byna half door gelchootcn , en zyn Wand zeer redde-
loos was. Bezig zynde met dit alles te helpen , en dat hy
vier dooden en lellien gewonden bekomen had ; niet twyfelen-
de , zoo als het zich liet aan zien, of zy zouden over de
En£elfche7jCgeprxi\cn , door dien zy de moed icheenen verlooren
te hebben.
Den Lt. Admiraul de Ruyter ., en de Fice admiraal de Liefde cronteo-
fchreeven ook (doch een weinig vcrfchillcnde) wegens die ^"*'""''g
Gevecht, en de groote overwinning, die zy op dctngellche géifche».'
bekomen hadden. Op dcezety dingen vonden haar Hoog Mog;
geraaden om de Heercn Raad Periftonuris de Witt > nevens 'k^:,!^^^^.
de Heeren van Frjhergen , van der Hoolk en de Can te verzoe- ""."'* '^^
ken, van zich ten fpoedigrten naar VUffnigen ^ enz. te begee- ge!oVm7g-
ven, om de Scheepen, aldaar invallende , waar te neemen, i''^*^^^"
ende alle noodige bcveelen in 't weik teÜellenj van waar zyn Mog:,,,^
Ed: nevens de genoemde Heeren Gevolmachtigden, een brief e^Jz'''"^'"
op den negentiende Juny aan haar Hoog Mog: fchreeveni schrvft
behelzende, dat haar lid: gemotzaakt waren verfchcide Vaar- ^^» j^t
tuygen, zo wel van Onzydige als Ingezectenen deezer lan- Hoo'gT
den in te huuren, omme van tyd tot tyd nette kondfchap van ^°s-
des Vyands macht ende bedryf te mogen bekomen , verzoe-
kende dei halven, alzoo de voorlchrceve Vaartuygen by hen,
boven de gewoone laften zoude moeten weiden betaalt, dac
ten hunne behoeven, door den Raad van Staaten bevel mogt
Werden gegeeven , omme ten fpoedigllcn tv/ee duizend gul-
dens over te zenden , het welk aanll<mds gefchieden. Den
feventiende was zyn Ed: tot Middelburg , alwaar hy door de uy^llu
Staaten van ZecUnd ^ nevens den Heer Lt. /idmiraal de Ruyter^"'&-
en andere Opperhoofden der Vloot, die twee dagen te voe-
ren aangekomen waaren , ter middagmaal onthaald wierdi ^,^,,j
zeilende na den Keten met den genoemden Heev de Ruyter a^u. Ad-
naar 's Lands Vlootc in de IVichnee , om allenoodzaakelykhe- T'ï'f' "'■"
den te bezorgen. Daar vond hy yeder net beziglt om btcn- tic wielin-
gen, Reen en Maden te regren, ofte Wangen, na vereifih ^'^'
Van zaakcn, lekken te ftoppen , Zeilen aan te flaan, en alles
(Dl) klaay
iS LEEVEN en DOOD
i66S. klaar te maken om weder Zee te kiezen. Hier heeft den
LJ. J-J Raad Penfio/iaris , gcduurendc zyn verblyt'in de Vloot, zeer
naauwkearig onderzogt , hoe 't zich alles van dag tot dag in
't Gcvegt had toegedragen, daar over hoorende cnondervra-
fende de Bevelhebbers der Vloote. Uit hunne vertellingen
lelden hy een Verhaal van de Slag op •, 't welk daar na ter
Vergadering van haar Hoog IVlogende wicrd geleezen,
en door hun bevel in druk uitgegeven , om dat zo menige
Brief als men ontfong, verfchcide was , en de Engellchchier
over zo wel als wy, vreugde vuui en oncftaken. Dit Verhaal
wierd ten uitterfte gepreezen , met groot oordeel en naar de
rechte waarheid gelchreven j waar van Brand zelfs getuygt
in 't Leeven van de Ruyter , pag. 498. Dat hy zjchvan geen
andere vertellinge ofte fchrtfte y in z.ijn befchryvingdier Aiacht^ ah
van deeze heeft bediendt. En om dat zyn Ed: daar zo veel Lof
door heeft behaald, en op de tong van een ycder noch heden-
daags is , en als een van zyn eigen werke zynde, hebbe ik
goet gedacht , fchoon wat lang , om de nuttigheid die daar
uit is te trekken , hier by te voegen.
Xiaaurrieurig Verhaal van de groote Zee-Jlag door de Ne-
derlanders geivonnen op de Engelfche , hefchreeven door
den Heer Raad Fcnfionaris Johan de Witt.
„"p\E Nederland fchcVlootc op den «r/?#w, tweeJe», derden, vierde»,
„•'l-'cnde vjlfden Juny een duizent ze' hondertzcf en zi:fiig fucccflivelyk
„met verfchcide wiudtiicnde lliltcuit de Gaten van 't Texel jnZcc geraakt
„ryndc, cnde mits contrarie winden of kalmte , niet voor dcnachtfle»
„hebbende konncn cours icttcn, om volgens gegeven ordre, dcEngcl-
„fche Kuft te naderen, is met zeilen, gcty doppen ende dryven , den
„«/ƒ</«« daar aan voUjpndc 's morgens geavanceert gewcell , tot ontrent
„7 of 8 myleu üolTZuyd Ooft van het Noord Voorland , weczetidc
„ den Hoek vanEngcland, die uufteekt tuflchen 't Canaal endede Rivier
„van Londen, alwaar de zelve Nederlantfche Vloote, vermits contra-
„rie wint endc ftroom, met een harde koelte uit dcnZuyd-welkn, ge«
„nootiaakt is gewecll het Anker te laten vallen; d'Engelfchcn, die met
„haarc Vloote ccnige weinige dagen te voorcn in Duyns ten Anker
„gekomen waren, zyn den voorrchtcven elfden jany een duizent ze/ ton-
y,dutzfnnzeji'£i apparcntclyk op ontfaugco kondlchap vaa 't naderen
tier
van CORNELIS en JOHAN DE WITT. zp
„der voorfdueve Nedcrlandfche Vloote, ircde van daar in Zccge(tee- i 666.
„ken, cnde met hare Vloote omtrent den middag dicht by de/xlvcNe- ■ .
„derlautlche Vloote gekomen; 7.yndc de voorfi.Ncderlandfchc Vloote
„als doen r.och by den anderen Ikrk drie en tackig Schepen en Frcgat-
„ ten van Oorlog, hovende Advys-jachten, Branders ende ander kleyti
„Vaartuig. Doch was by ongeval, even voor 't aangaan van 't werk,
„en niet meer dan omtrent een uure lyds voor de Bataljc, een van de
„capitaalfte Schepen van de Ncderlantfe Vloote, gevoerd vverdendeby
„den Col. van Gent, door *t llampen van de Zee, eerft de Bocgfj'rict,
„en vervolgens ook de I''ocke-mall kwyt geworden, en alzo reddeloos
„ in 't gczigt van den Vyant, door ordre van den Heer de Ruyier , als
„Adm. en Üppcrhooft over de voorfi. Vloote , na Hollant opgeion-
„dcn; zynde den voornoemden Collonel fj«G««/alvoorens overgegaan
„op 't fchip van C3L\>\tón HettdrikGotkent , ende wasdeEngellche Vloo-
„tegetelt omtrent de tachiig Zeylen ftcrk. Het wierde gegift een uure
„naar den middag doen men mee den anderen begondc te Canonneren;
„ hebbende al voorens de Nederlandfche Vloote haare Kabels gekapt,
,, door dien het onmogclyk was, mids het holle water , ende ook ec-
,,nigzints by defed van tyd, de Ankeis t'huis te krygen. Beide deVloo-
„ten in dier voegen onder Zcyl wezcndc, leiden hetgezanientlykZuyd-
„waarts over, de wind wczcnde Wcft-Zuyd-Well , invoegen dat daar
„door het Efquadre van de Luytenant Admiraal Trom{>, ende van Mif-
yfpelen, aan 't welke eigeutlyk de Arrierc üardewasgcaffigneert, wier-
„de de Avond-Garde, tndehy Luytengnt yldmiraaiTrompiclfs, dieook
„wat Zuyd Wcftwaarts geankert gelegen hadde, betoonde zich dapper
„•£nde refoluit in 't voorlte ende in 't hevigft van 'c gevecht , gelyk hy
„daar innc ook door zyne by-hebbende Vicc- Admiralen , Schouten by
„Nacht, ende andere Officieren mannelyk vvierdegefecondecrt; daai op
„vervolgens mede aanflonds by ordre aan den vyant geraakte het Efquadre
,,van den Generaalde Ruyter en van den Luytenant .Admiraal van Nee,
„die haar met hare by-hebbende Hooft -Officieten ende Kapiieinenzon-
„ derlingc hebben gelignaleert , ende is korts uaar naar in 't lelve Efquadcr,
„omtrent ten vier uuren naar de middag , een Engelfch Fregat van 't
„Efquadcr van de Blaauwe Vlagge, voerende naar giffinge vyftig üuk-
„ken, 20 haaft het den Generaal de /?»yfer wasgepaireert> ende van den
„zelven de laatfle groet hadde ontfaiigen , een weinig achter hem ge-
„ zonken. Het Efquadre van de Luytenanten ty^dmiraah-n Cornelis Evertfz.
^jCnécT'/erl^Hiddenr de Frier , konden voor eerlk niet aan den vyand
„geraaken, door dien de zelve te hoog in de wint van haar was ; ende
„wierden in diervoegen wederzyds zeer hevig gevochten, blyvcndebei-
„ de de Vlooten dezelve cours houden tot omtrent ten vyf uuren naar den
„middag, als wanneer de Engelfchcn gewent, ende het Nootdweft o-
„vcrgcleyd hebben j voor 't meerendeel genootzaakt wezende voor de
sjWiat om ie houden, 200 men vertrouwt, om de Vlaamfche Banken
CD 3) ïe.
j<S6(S.
30
L E EVEN en DOOD
te vcrmydcn, cndc als doen taakten 't vonrfz. Elquadre vun de Luyte-
nant AdmiraleitCornclii Everijt, tndc "Tjerk Hiddctn de f^riei iiicac met
den vyam hctiiii in den lityd , die haar ook mci hun gaiiiichc El'qua-
dre loffclyk cnde couraj;ifuri.lyk nebben K'-evcttuecit; ende wicdc al-
200 in 't wenden van de Eiit;eUchen, door de Nedclandfche Vlootc
eenige van haare lywaartlle Schepen afjcfncden , daar van drie aan-
rtunds geabordccrt, ende yeder door een van de Neder ;aiidrche Sche-
pen verovert; die ook vcvolijcns in Holland opj^ehtachtzyn , te weien
het cene genaamt de Sieitfwt. gi.iiionie.Ti met ^fcnn^ nieell nieialc
(tukken, gccoinniai'deeii ditw Sr.fVilliam Bukley . Vice- Admiraal van
't Efquadre van de Wi'te Vlaij^e , die /.xh levens iynen Veio»eraar
met namen Hcndnk ^diiaanfz-, voerende het Scnip dcRey^er, mede
gemoniccrt mciyt;f<r<i««2 (tukken, couiagieufelyk detendc-ei cie , zelft
, in Perfoun dxid gebleven is ; Hei andere genaamt de S ve/iwoldeit ,
iHict omtrent Jf/?/^ Itukkcn, verovert door Kapitein vando Zjan , voe-
jende een l'iCjiai met twee en v^ftig Ciotelingeii ; E ide hei derde ge-
naamt Royal George , gemontceri iiiet vieren vt^rtig Hukken, verovert
,door Kapitein Jacoh t^ndri'fz. Sivart , voerende net ichip Deventer,
igemontcert met Jhenje/lig iiuki\eii, alle diic \apiteiiien re(orterinde
lOnder de Admiialiieit tot Amiteidam: daar en legen zyn indtzeeerdc
attaque twee Nederlandfche Schepen 't eene genaamt DuyvinvoorJe,
voerende /^/«« veci/;^ llukken, daar Kapiicin op wa- Jonk-i ^eer Otlo
•van Trejlong, ende 'i andere genaamt iet Hofvan Zeeland , voerende
«chtenvyftig Hukken, daar Kapiiein op wab i>imon Bhk, in den brand
geraakt, beide zoo men vettiouwt door tiraudeiide Hroppen , die uit
,haar eigen, ot"and'"ie Nederlandl'chc Sciiepen gefchootcnzynde , di or
de tbrce van de wint, in devoorlchievc Ichepen weder ie rugt;e gedrc-
, ven wierden; op 't voorfchreve (chip van Kapiicin On o van Trejlong
hadden haar, door een couiagieu("en yver gedreven 7.ynde , meoe lc-
eiiibarqueeii den Prince van Monaco, ende den Grave van Guiche , die
beide gelukkeijk, ende ter naauwer nood , eerlt in 't ('chip l{_lcyn Hol-
landia, daar op con.mandeeiae Capiteyn Evert van Gelder . Scnoon-
biocder van den üeneraal de Kuytcr , gcbeigi , ende vervolgens ook
op 't ('chip van den (elve Heere uc Ruyier overgekomen zyn ; Jn de
voorfchreve aitaque was het Schip vanden Luyienant Admiraal Trow^
aan zyn Roni-hout zodanig belchadigt gewoiden , dat het by oiige\a(
een ander Nederland(cn fchip aan boort raakendc , alle /.yn iVlaileii
quyt wierde, gelyk ook '1 fchip van den Schout by Nacht *«« N#/ on-
trcnt de v.elvc tyd 7.yn Kokke malt afgeCchoten wierde, zoo da; zy bei-
de gcnoot/aakt waren voor haare FerCooneii op andere Schepen over
te gaan, alwaar zy haie refpedive Vlaggen wederom latende wayen,
in hun devoir als voor hennen, met grooie dapperheid coniinuecrden,
ende wierden ook aanltoius de voorfchreve Malteloofe Schepen vol-
gens ordrc , uit de Vluutc naar Holiant op^ezundca ende gefleept ;
<l'£n-
rail CORNELIS en JOHAN DE WITT. 31
»,d'Engelfclien in voegen als boven gewend, cndc voor de Nederland- itftff
?,fchc Vlootc gepafl'eert wezcndc, b haren Admiraal, cndc nevenshem ■<.■■. ■
>,noch ccnige Schepen, van 7,yne oudcrhcbbciidc Vluoic ten Anker ge-
j, komen, maar korts daar aan, ziende dai dc.i Generaal Je Ruiter met
..zyne onderhebbende Vlootc mede gewent ryudc, cp hem aankwam,
1, hebben ly de Ankers weder gekapt , en viel doetimaals tuilchen hen een
?, ïccr hard, hevig erdc langduurig gevecht, in 't wcikc door Godcsge-
>,nadc geen van de Ncderlandfcheüchcpcnverongduktc. Maar omtrent
>, fcvcii endc acht uuren ir. den avont , is noch een capitaal Eiigelfch
»,Schip, mede van 't Efquadrc van de B'aauwe Vla^ge, voerende naar
5,giffinge lulTchen defejlig cndc Jeveniig Hukken, omtieiu een Mu^quet-
„fchoot voor by'tScliip van dcn(jcnu-d:i\ Je Ruyt er , te gronde gegaan;
,, welke voorfz. beide Engell'chefchepen , gczonkea zyndc dich t by endc gc-
»,noegfaam indcNedcrlantfchc Vloote, heeft hei zelve door zeer vcele
„Officieren, Matroofcn ende Soldaaten , als voor haar oogen gc-
„fchied 7,yndc , perfedclyk kunnen gelicn endc gcremarqucert worden,
„ 2onder dat men zeekerlyk kan affirmeren , of ten zclven dage noch
„ecnig andere Engelfche Schepen mogen gebleven of e vcrdcRrueert
„zyn : Maar wel dat tegens het vallen van den avondt , den Schout
„by Nacht van de Witic Vlaggc , zynJc ein zeer capitaal Engelfch
„ÜDrlog Schip , door den Generaal Je Ruyter endc andere zeer red-
„dcloos gcfchootcn wcfende , op hem gLCommardcett is een van
„de Branders van 't Efquadre van den zelve Generaal Je Ruper, die
„hem aan boord geraakt , ende voort ook aanÜonds in den brand gc-
, (keken iynde , dezelve Brander korts daar aaa is gelbnken : Daar
op een tweede Brander van 't Zeeufchc Efquadcr den voorfz. Schout
,by Nacht insgelyks aan boort is gekomen die daar op mede alzoo in
',dcn brand is gefteckcn , edoch hcoft hem den zelvenScnoutby Nacht
daar van noch insgelyks gereddet , ende den brant t'clcken uyt zyn
' Schip noch wcctcn te bluflln. Een derde Nedcdandfche Brander on-
\der 't Faveur van 't Kanon van den Lt. Admiraal Conulit Evertfz. j
'jPoogendc den gemclden Schout by Nucht mede aan boott te leggen ,
'^is noch voor cndc al eer hy vaft was , in de grond gcfchootcn ende
', gcfonkcn, zoo dat > volgens d'eenparige getuygeniflc van alle de
'jNedcrIandfche Officieren , die daar ontrent zyn gevvedt, den meer
', geroerden Engelfchen Schout by Nacht van de Witic Vlaggc, zich
", met een zonderlinge ftanivalligheyt , als een ccrlyk Soldaat heeft ge-
',quetcn ; waar inne hy des te meerder isteadmiioren, om dat naar de
' getuygeniflèvaneenigcEngeifcheMatroofcn . die haar uyt zyn ondcrhcb-
''beode Schip in Zee begeven hadden, endc in de Nedetlandtfchc Sche-
epen gebcrcht waaren, ten tyde de voorfchrcve twee cerüe Branders aat»
',zyn boord in brand zyn gevvceü, wel Jrie hon J ir t mannen vanzynon-
I, derhebbende fcheeps volk, de zaakcdelpciaatÜeUcnde, over boord ge-
.«fprongen zyn gewccft , endc alzoo om 't vuur te ontwyken het water
ge-
32 LEEVEN en DOOD
tS66. „ gek oofen hadden : Uit den voorfi. Schout by Nacht is in den laaten
n- „avond nocb gedaan ccn ongelukkige fchoot , die den manhaften Luy-
„ tenant Admiraal Cornelit Evertfz- uyt deze wacrelt heeft gehaalt, wiens
„goede couragie , in vecle voorgaande occafien , gelyk ookindcic, is
„ondervonden , ende geexpcrimecrt geworden ; ende is daar opvcrvol-
„gens het gevecht voor die tyd door de Nacht gefchcyden , zonder dat
„men vermits de duyfterniffe, in de rook ende damp, heeft konnen re-
„marqucren of den voorfchreve Schout by Nacht mogt wezen gefon-
„kcn , of dat de zelve zich noch mogt hebben gereddeten de gefal veert.
„ De Nacht gcpaflccrt wczende , vonde zich de Engelfche Vlootc den
^ytvoaalfdcn ]\xny fefihien hondertfes enftftig met het aanbreeken vanden
„dach ) ontrent anderhalf myl te loefwaart boven de Nederlandfc Vloo-
„tcn , de wint doenmaals wefcnde omtrent Wcft-Zuyd-Weft , ende
j, hebben het als doen bcydc de Vlootcn wederom na den anderen toe-
rt gelcydt, te weeten , de Nederlanders Noort-Wcil over , ende Eo-
„^ellche Zuyd over ; zoo haart de twee Vlooten elkander waarcn ge-
„ nadert, heeft het de Ncderlandfe Vloote mede Zuydt ovcrgelcyd ,
„om alzoo met den Vyand een en de zelve cours te loopen ; Maar
„d'Engelfchcn zelfs ter zyde rtcllendc d'avantagic van de wint , hebben
„het dragende op de Nederlanders aangehouden , ende zyn vervol-
,)gens voor de wint in haaren Vyand ingeloopen; de Nederlanders haar
„cours houdende , ende blyvende by de wint over tegen haar aanloo-
„pen , zoo dat beide de Vlooten elkandercn in dier voegen zyn gepaf-
„feert , met een hevig ende fchcrp gevecht . zonder dat daar inne een
„ecnig Schip van de Nederlanders is gebleven ; gelyk ook niemandt v n
,,de Ncderlandfche Officieren , immers tot noch toe , aan de gcmehc
„Gedeputeerden ende Gevolmachtigden van haar Hoog Mog: met fec-
,1 kerheyt heeft weeten te gctuygen , dat in de zelve rencontre ymand
„van de Engclfchcn zyn genomen ofte gefneuvelt : De Vlootcn elckan-
„ deren in dier voegen gepaflèert , ende ten weder-zyden vecle Scheepen
,, aan hun ftaande ende loopcnde wand zeer reddeloos gefchooten wc-
„fende , heeft zich een yeder met fplitfen , knoopen , ende anderlints
„wederom wat zoeken te redden , ende is het daar op ganifeh ftillegc-
„ worden , zoo dat beyde de Vlooten van kalmte hebben blyven dry-
„ven , tot ontrent elf uuren voor de middag ; Ende doen maals de
„koelte wakkerende , hebben het beyde de Vlooten tcgens den anderen
„aangeleydt , de Nederlanders als doen boven de wkidt wefende, ende
„zyn de zelve alzoo wederom in een furieus gevecht geraakt ; De Ge-
„neraal de Kuyter ontrent tot ten halven van de Engelfche Vlootc ge-
„ avanceert wefende, heeft in 't midden onder de zelve zeer furieus hoo-
„rcn fchicten ende daar uyt prefumerende dat eenige van dcfchepenvan
„zyn onder hebbende Vloote aldaar moerten in de klem , ende van
„den vyand geheelyk omcingelt wefen , heeft gerefolvcert met zyn on-
,,dcr hebbende Efquadre daar op iu te vallen , gelyk de zelve ook aan-
ftonds
van CORNELIS en JOHAN DE WITT. 33
„ Honds daar op dragende in den Vyand ingeloopcn is, die met ïyn jggg^
„koniflc wat opruvmcnde, heeft hy gelien ende bevonden dat den Luy- __,^
„tenant Admiraal Trow/» , docnniaals in Pcrfoon wefendc , cnde de
„Vlagge latende vvaycn , op 't Schip van Jaccb Comelifz- Sicart , al-
„daar met een Soldaats herte was ingcbrookcn , ciidc ntvens den Vicc-
„ Admiraal ««/» dtr H«//? , mitsgaders de Kapitcyncn Picter SjlomcHfz-
„ de Haan , ende vatt ^mfld , zeer reddeloos van de Vyaiiden om-
,.cingelt lach , welke alle zonder 't voorfchrcve fecours in groot pery-
„kel zouden hebben geweclt , om verbrant ofte in den gront gcfchoo-
,, ten te werden , gclyk dan het Schip van den voornoemden Pkter
^ySalomoiifz. y op de aankomflc van 'i voorfchrevc fecours albercyts
„in den brandt was, en mits dien ook in dier voegen aldaar is
„verbaan ; vyerdende den Kapitcyn ende een goct gedeelte van zyn
„Volk noch ter nauwer nood door de Nederlanders gebergt , edoch
„heeft het Godt de Hcere belieft hem noch naderhand , in 't Schip
„van Kapitcyn Scky over gegaan zynde , ende aldaar wederom na
„zyn vermogen zich evcnuerende, gedurende de Battaije op 't Bedde
„ van eerc te laaten fterven ; 't voorfciirevc Schip van Kapiteyn Svjart
„ende ran de voornoemde drie andere Kapiteynen , waren gcduurendc
„de voorfz. omcingeluige mede zoodanig reddeloos gefchooten , dat
„den Luytcnant Admiraal Trc//w/i genoodzaakt is gewceft nochmaals op
,>een ander Schip over te gaan , cnde dat de Schepen vandcngemelden
„ Vice- Admiraal vjn Jer Hu'fi , cnde van de voornoemde Kapiteyn de
„Haan , Su*rt ende van hmfld , als tVxncmaal verder onbiuykbaar,
j, naar de eerfle ende bcquaamfte Haven hebben moeien werden opge-
„fonden ; In 't voorfz. gcdrach , is onder anderen mede doot gefcho-
„ten A(^\\ voorn. Vice-Admiraal van der Uulll , die zich by alle gele-
„genihedcn ais een klocck Soldaat en vcrilandig OfiBcier gecomportcert
„en gedragen hadde ; Doch heeft het Godt de Hecre gelieft 't voorfz.
,, verlies en fchade van Schepen , voor den Staat der vereenigde Neder-
„ landen in korten wel dubbelt te repareren , aangeyien ten zelvendage
„veele Scheepen van de Engelfche Vloote gezonken cnde verbrand
„zyn , daar onder van de naarvolgende perftdc kondfchap cnde noti-
„tie overgebleven ende gehouden is. Te wccten , in den ecrftcn een
„van 't Efquadre van de Roode Vlaggc , wefende naar giffinge een
„Schip van wel over de fefiig (lukken , gezonken omtrent op de mid-
„dag by de voorlle Scheepen ofte in de Avant-guarde van de Engelfche
,, V lootc.
„Ten tweeden , een van 't Efquader van de Blaauwc Vlaggc , voe-
,> rende naar giffinge tulTchen de vyftig en Jeflig (lukken gefonken on-
„trentten drie uuren naar de middag, even nnar dat hy den Gene-
„(raal de Riiyter gepaffecrt , ende van hem in padant naar bchoorcn ge-
^jfalveert was.
„Ten J«r<^*/» van 't Efquader van de Witte Vlaggc, mede naar giffingo
(E) van
l6€6.
ï>
34 LEEVEN en DOOD.
„ van hl de vyfiig (lakken , ccn weynig tyds daar naar gezonken aande lyie
„van den Vice-Admiraal de Lief Je , die hem met zyn Kanon ïO )danig
„ hadde doorboort , dat hy fchuy ns op de wind -vcringe van hem is te gron-
„ de gegaan.
„ Ten vierden noch een van 't Efquader van de Witte Vlaggc , voe-
„rcnde naar giffin^c by de vyfiig Hukken , ontrent een halfuur daar na
„gcfonken in 't Efquader van den Generaal Je Ruyter , kort achter het
„Schip van den Kapiteyn van Meeuwen , die hem in paflant de volle
^laag hadde gegeven : En o;n met lekerheyt aan te merken dat de voor-
„ genoemde Schepen van 't Efquader van de Witte Vla'^ge , xyn z
„didindc Schepen , zooftaat te noteren dat ïccr veel Officieren eo
„Scheepsvolk zoo 't eene als 't andere , hebben zien vergaan , te wee-
„ten dat de zelve Perfoonen die 't eene hadden zien zinken , oock een
„klcyne tyd daar naar het andere hebben zien tcgrondcgaan, daarop in
,,degedaiie examinaticn zorgvuldclyk isgclet, om gerull te mogen wcfen
„ dat niet een en 't zelfde Schip voor tw^ee vcrkheydene zoude mogen wefen
„genomen.
„Ten vyfJeit het Schip den Zwarten Krent ofte 't Wapen vin Gree-
y,ningen wizcnde in den voorleden Hcifll , na dat de jSicderlandfchc
„ Vioote door een zwaren llorm van den anderen was gedifllpieertdoor
„de Engclfchen gerencontreert ende genomen ; op welk voorfz. Schip
„den Zwarten Arent , den KapitcynA/jriifeZ/zyngehcelelagemet voor-
„dacht tot dien eyndegcflelt ende geloll hadde,gelyk het zelve ook aanllonts
„daar op gefonken is.
„ Ende icnfesJen , noch een Engelfch fchip gefonken midden in de
„ÉngtUche Vioote , na dat het een tyd lang met cenCheau ofte een
„noodteekai hadde gezeylt , zonder dat echter ycmant het zelve was te
„hulpe gekomen.
„ In de vüorfchrcvc twee dagen , als mede in \ gevecht van den
„vieiden dag , daar van hier onder breeder zal wotdcn gefprokcn , zyn
,,ook ontwyffllyk al verfcheyde Engelfchc fchepcn gebrant , daar van
„nochtans met geen volkomen zeekerheyt getuygcnilfe kan worden ge-
„ geven , aangcvien zoo nu en zoo daneenige Branders aangertecken
„zyn , zonder dat men perfc6t k-tn zeggen of de Schepen die zy aan
„boord geleyd hebben mede verbrand zyn of dat zy haar noch hebben
„gereJdct, behalven twee Engelfche fchepen , die men zckerlyk kan
„ affirmeren , gedurende 'c gevecht , verbrand te wezen , 't eene op
,,den tweeden , eiide 't ander op den vierden dag van de voorfz. BataU
„je, door dien de Nederlandfche Üllicieren ende MatroofenopdcBrand-
„Ichcpengedicnt hebbende, met goede certificatien daar over bcflclde be-
„looningc kunnen vorderen.
,,Zoo wanneer de gevangen Engclfchen die uytter Zee gevift , en na
^dc refpedive CoUcgien ter Admiralityd opgezonden zyn , penincntc-
iyfc
van CORNELIS en JOHAN DE WITT. 3^
.,Iyk zullen weezen ondervraagt, om nit haar te mogen vernemen van iffötfj
,,wat fchcpcn zy rcfpcöivelyk zyn gcfalveert, zal zig ontwyifclyk noch ^^^__
,, al meerder aantal van d'Engclte verbrande en gezonken fchepcn pnt- ■
,, dekken.
„HlC gevecht van den voorfz. twaalfden Juny zcftien hondert zes en
„zeftig was zeer heftig, voornamenilyk des naarmiddags , zoo dat ten
,.wederzydcn vecle Schepen aan Mallen, Stengen , Reen cnde Rond-
„houd, mitsgaders ook aan Zeylcn cnde Wand zeer wierden befchadigt,
„onder anderen wierdc ontrent lufl'chcu drie en vier uuren naar de mid-
„dag het fchip van den Gcneiaal de Ruyter de groote Steng afgefchoten ,
„ die daar op wat reddeloos, ook met de Vlaggc cnde Wiinpel van bo-
,, ven neder leggende, aunftonds ordre gaf aan dcnLuytenant Admiraal
,,vrw Nes oin middelerwyle tot een raider rtcnge weder zoude wezen op-
„ gerecht, de Wimpel onder zyn Admiraals Vlagge te laten wayenende
j.voor die tyd als Generaal agcercndc. het gevecht ordciitelyk tevervol-
„gen, 't welk ook by hem met zodanigcn bcleyd ende couragienageko-
„ inen wicrde dat beyde de Vlooien geduurende djcn naarmiddag drie-
„ maal tcgens den anderen aangcwcnc ende elkandcrcn alzoo gcpaficcrt
„hebbende, tcgens den avond, zoo wanneer de Nederlandfche Vloote
„het de vicrdcinaal na de Engclfche gewent hadde , zy haar cours ver-
„ volgt, ende met alle haar Zeylcn by, naar haare KuUe gevvetkcnzyn ;
„ weiende haar gros doenmaals al ti t up acht of negen en dert g Oor-
„log-fciiepcn gemindert. De Nedcrlaiit fche Vlootejongft tegen haar aan-
„ gcloopen en nog door 't wenden een go^t lluk agter haar geraakt wezendc ,
„ dede alle mogelyke devoiren om haai' op te zeylcn , zettende ten dien einde
. „mede alles by wat goet doen konde, dochdenachtendeopkomendeüil-
„ te waren, naait Godes wille, oorzaakc dat de Ncderlantfche Vloote haar
„niet konneiidc aohtcrhalcn; den Hecre ^e Ruyter met zyn vordercZci-
„len zoo veel dt<enlyk by de Vloote gebleven zynde, hadde middelcr-
,, wyle zyn groote Stenge, Vlagi^e en V^impel weder opgerecht, ende
„alles na behuoten in polluur (i[ebracht hebbende, deden den derthien-
,. den Juny wederom zyne funttte als Generaal; en die de Engelfchen
„met het aanbreekeu van den' dag, befpeurcnde dat in de Nederland-
„fche Vloote by continuatie alle mogelyke debvniren aatigewcnd wier-
„den om haar te ach;eihalen, llaaken haar reddelooze enqualyk-bezeil-
„de Schepen in den brand , op dat de zelve niet in handen van haarc
„Vyanden vallen zouden, ende fpanden voorts alle haare krachten in
„om Je Rivicre van Londen te bezeilen, ztttendc ten dien einde by dü -
„Bram-zylen, Blinden, Ly-zcylen , iScc. ook haare Zeylcn nattende,
„ende voorts alles in 't werk liellcnde wat eenigc baat of voordeel by
,, brengen mugte, de wind doenmaals zynde üott en vervolgens wer-
„ dende Zuyd-Ooft met een llappe koelte; Hoe groot het getal zy vau
„de Schcpan die fy uu oorzaakc als boven in den morgenltond zelfs in
j.brant hebben gelkcken, heeft uit de Ncdctlaniichc Vloou met geen
(li ij vol-
3Ö
LEEVEN en DOOD
ï666. i> volkomen gewishcid gercmarquecrt konnen werden, endc wcrt het
„ zelve getal dicnvolgcnde by de ccne hooger dan by do andere begroot;
a ■ „maar d'Engelfchcn in haare üazette van deu vierden nieuwen Ity! en
„de den veertienden ouden Ityl, tot den zevenden nieuwen flyicndc den
„fcventienden Juny ouden ftyl fcfticn hondert fes en (ellig, gedrukt tot
„Londen by publykc authoriteit, in welke Gaicite zy hun Viftorie ad-
„fchriberen, zeggen dattcr maar drie fclicpcn geduurcnde de retraite by
,, ordre van haren Generaal in brand zyn gcftecken, te wecten het Schip
„ Sinte ?au!o ende noch twee andere logge fchepen , daar van de namen
„ aldaar niet opgediukt worden; De voorfz. retraittc in dicrvoegen den
„ganifchen dag coniinueerciidc nadi-rdcn de Engclfchcneindclvkzozecr
„de Sanden voor de voorfz. Rivicre leggende , dat haren Admir. van
„de Witte Vlagde, genaamt Sir, George ^y^fcue , met zyn onderhebbcn-
„ de l'chip de /?oy.;i»/ Pr/We , gemontcert met negentig Metale Hukken,
„wezende't aldergrootllc en capiiaallle van haarenantfchc Vlootc, aan
„de gront raakte op zeeker Sand, genaamt de Galper; een facheuson-
„ geval voor een Soldaat, die geduurende de gantfche Bataljc zig altyds
„Mannelyk gekweten haddc , ook nu niet anders dan op ordrc ende
„volgens het zeyn van zynen Generaal mede was retirerende; ende al-
„ hoewel den gemelden Admiraal, in dier voegen vall geraakt wezende
„met fchietcn ende anders zo zeer zeynde om hulpe ende byftand, zoo
„ gingen nochtans alle de fchepen van de Engelfchc Vlootc ende na-
„mentlyk mede de overige van zyn eigen Efquadrc haar cours , invoc-
„gen dat hy zich nu alleen , machteloos ende van alle fecours verllc-
„ken vindende, door twee Nedcrlandfche Branders, die aanllondsdigt
),by hem quamcn , vcrbrant zoude zyn geworden, ten ware den Luitc-
„naiit Admiraal Tromp doenmaals wezeiide op 't fcliip van den Schout
„by Nacht Sivsertr, de voorfz. Brandeistccken gegeven haddevan zulks
„naar te laten, te meer alzoo op 't fchip van den gemelden Admiraal
y,,ySfcue de Vlagge gclliceken, ende zoo daar door andere teekenen be-
„ toont wicrdc dat men aldaar quarticr beizcerdc, waaropdanhctBoots-
„volk van den voornoeinden Schout by Nacht Sweers by ordre vanden
„gemelden Luitenant Admiraal Tromp aan 't boord van den mccr-ge-
„ melden /^(/«/f gevaaren zynde> is den zelven Admiraal meteeiiigcvan
„zyn by-hebbendc üfficieren ende onderhebbende Volk alzoo gcvanke-
„ lyk op 't fchip van den voornoemden Schout by Nacht Swfers ovcr-
„gcbracht, ciidc des anderendaags 's morgens door oidrc van den Gc-
., neraal de Ruster met een Galjoot naar 's Gravenhage opge/.ondcn •
„ende of wel 't vootfchrevc fchip de Ku)al Prince noch naderhand we-
,,derom Vlot geraakte, dcwyie nochtans het zelve de Viooic merkelyk
„zoude hebben belemmert, zoo heefr den Generaal de Ruytcr geordon-
„necrt dat men het Schip zoude verbranden ende 't Volk bcrgc-n, gelyk
j,'t zelve ook vervolgens aandonts is gceftldueert.
„ Omtrent ten zelven tyde icgens den avont zyn uyt den Zuyd-ïrc-
flcn
van CORNELIS en JOHAN DE WITT. 37
„ften aangekomen tweeen twintig Engellcheüorlog-Schtpcn, gccom- l(i^6,
„niandeert zoo als men naderhaiit heeft veilban, door den triiice Rob- ^i ^
„eert, die daar nicdcj ïo men nu bericht word , 's daags te vooren 't
„Canaal afgezonden was , om aldaar ciidc uit de Havenen van Ports-
„mouth en Pleymouth noch ecmge andere Schepen by zich te vcrzame-
„ len, ende alfoo gciamsnilyk de Fianfchc Vloot onüct den H^ertogva»
„Beaufort te gimoet te loopen, cnde die ie attaqueren, gelyk ook daar
„by noch uit de Rivicrc van Londen, zoo men vertrouwt, immers van
,,EngdIche Kulle zyn opgekomen drie andere kloeke Oorlog Schepen,
„maakeiide zulks te zamcn een nieuw renfort van vyf-en-twiniig goe-
,)de Ooflog-fchepen; de Ncderlanilchc Vloote't voorfz. nieuw fecours
„ziende naderen , liak het Efquadre van Zeeland en Vricflant na haar
jjioe; maar 't voorü. Engelfche gros onder den PriMce Robbert oniw^.i:k
„haar , en liep alzoo na de Engelfche Vlootc ofie het overlchot vaa
,)dien, waar mede hy zich in den laten avond conjungecrdc; wtzinde
„de geheelc Engelfche Vloote als doen met het voorfz. nieuw rcnfort
„ Qcrk fellig ofte een en felhg goede üorlog-fchepen , voor zo notablen
„gedeelte t'eeneniaal verfch en tnfch : De Nedcilanders daar en tegen
„waren als doen noch by den anderen vier-een-fellig Oorlogfchepen,
„doch alle door een gevecht van twee dagen , ende een vervolg van
„den Vyand van den derden dag zeer befchadigt ende gematteert; zyn-
„de van de rcikrende vaa haaie Vloot nu drie gezonken of verbrand zo
„boven is verhaalt , ende de vordere inet haarc genomen Fryzen naar
„Holland geloopen, of wel z.lfs marteloos, of om malk-loozen te llec-
„pen uit de Vloote gehouden: De zaaken dan in die termen flaande,
„cnde de Nederlanders die nu noch eeiie conliJerable batalje te gemoet
,, zagen, des nachts, om de Sandcn te vermyden ende meerder ruynitc
,,tc hebben, met kleyo Zeyl ücMlwaarts aangelkcken wezende, heefc
,,dcn Generaal d* Ruyter daar op 's morgens vroeg eer ft den Kiygs- Raad,
„cnde yetvolgcns ook alle zyn oiideihebb'ende Kapitciiien aan boord ge-
,,fcynt, ende haar alle tot hun devoir gc-exhorteert; Ook eenen yege-
,,lyk lad ende order gegceven hebbende waar naar hy zich hadde te re-
,, gulecren, is de batalje wederom aan gegaan den veertienden Juny voor-
j.fchreven 's morgens ontrentten acht uuren tullchen het Voorlant ende
jjVlaamfe Banken op de vlakke Zee omtrent acht mykn buyten'tLant
^, de wint Zuyd Zuyd Ooll, waar door de Nederlantfchc Vlootedeloef
„hebbende, brak mtt haare drie Efquadresop J dillindlieplaaifeniiiden
„vyant, ende fiocg ook alzoo door haar heeneii, waar medceenige van
„de Engelfche wat verllrooit wierden; 'tzelve gedaan zyiidc , wenden
„het de Generaal Je Ruyter met de Nederlantfchc Vloot wederom, en-
„de liep alzoo Zuydwaarts over na den Vyant toe, die zig daar mede
jjtegens haar aangewent heeft, 't welk al/,oo tot drie di(lm(Ste reyzen
„geretireert, ende m diei voegen byna den gantfchcn dag ten wedeny-
j, den zeer hcvigljk gevochten ,met len onzcekeic apparentic van de uit-
(E 3) küH\=
38
LEEVEN en DOOD
ï666. „ komfle vau dien. Geduurende 't Toorfz. furieus gevecht , is een van
„de Ncdcrlaiidfche Oorloglchcpen , gevoeert by Kapitein Vytenhout,
„verbrand; cnde alzoo vervolgens gezonlccn; cenvandcEngelfchcBran*
;,ders ziende dat den Vicc- Admiraal de Ltefde reddeloos en met zyn
„groote Ree om laag leggende, poogde hem te abordcercn, dog wicr-
„de door den zclven Vice- Admiraal cndc door Kapitcyn IVilUm Boude-
„ti'ijnjz, afgckccrt, ende is vervolgens den andere Nederlantfcheinbrant
,, gelchootene Brander aan boort geraakt, ende zyn dezelve alzoo beide
„te zarcen verbrant: Aan de andere zyde een van de Ncderlantfe Bran-
„ders poogende 't fchip van den Prince Robbert , 't welk in die korten
„tyd mede al vry vas getroffen, te klampen, en te branden, is een En-
„gclfche Brander die op den voorfi. Prince paÜedeNederlantfchcBran-
,,dcr aan boort gekomen, en zyn in dier vocgeri beide de voorfz. Bran-
„dtfs mede te zamen met een ander Engclfch Schip, 't welk ongeluk-
,,kclyk daar in geraakt is verbrand; midlerwylc was den Luytcnaiit Ad-
„ niiraal T'romp , inet 't voornoemde Schip van den Schout by Nacht
t.Sweers^ en eenige anderevanzyncbyhebbcndcSchepen in een langdurig
„ en furieus gevecht met den vyand gelegen hebbende t'tencmaal reddeloos
„ gefchoten , zulks dat hy genootzaakt was met de voorfz. Schepen buiten 't
„ gcvegt te bly ven lcggcn,om haar,(was 't düen!yk.)wedcrom wat tercddtn ,
„ ende in poltuur ic.brengen : Den Generaal de Ruyter alhoewel zyn ondcr-
„ hebbende Vloote daar door met een noiabcl aantal van capiralc Sche-
epen voor die tyd was verzwakt, niet te min, ziende dat de Zonne bc-
„gonde te dalen, heeft gerefolvcert , zonder zich aan de advantagc van
„de wint te veel te binden, het beraamde zeyn te doen, om generalyk
„ende gclykelyk met alle de Efquadces in den Vyant intcbreektn; waar
„op de Luytenant Admiralen van Meppeleu, de Fries, mitsgaders de
„ Vice-Admiraalen Eankert, Schram eiidc KoetiJcrs , als ook den Schout
,, by Nacht Bruyrsfvclt . ende voorts alle de Capiteinen die boven de wint
,, waren refolutelyk inbreckende ende een yeder zyn devoir doende, is
„hetgebeurtdatdenLuytcnant Admiiaal van Nes, endeden Vice Admi-
„raat deLüfde met de Schouten by Nacht van Nestndc Evertj'z., ende
,;noch eenige fchepen wczende beneden de Engclfchc Vlooie, endeden
,, Generaal de Ruyter met de vordete Nederlantfche fchepen daarboven,
„het middellk gedeelte van de Engell'chc Vloote tulfchen hun beide zo-
j.danig beklemt, ende de zelve Vloote voons voor en achter in dier voe-
„gen geattaqucert is geworden, dat den Vyand naar een fcherp gevecht
„van noch omtrent anderhalf uure tyts zoo 't fchynt , niet gaarne door
„de Ncderiantfche fchepen geabordecrt weidende, zig (voor detwecde-
„maalwed<rom op de vlucht begeven heeft, ende in ditTvocgen voorts
„t'eenemaal in fcheuringe en in confuiïe geraakt is, zettende het de Wit-
.,te Vla>;i;c met acht ofte lien Engelfche Oorlog- fehecpen voor den
,Wind Noord waarts heen met Ly-Zcylen by , cndc de
,AJmitaalcu van de Roodc cndc Blaauwe Vlaggen by de wind
ovcr-
■n
van CÖRNELK en JOHAN DE WITT. i9
„overloopciidc naar de EngclfchcKufte , ook alles byhalcnde wat goed ' 66&\
„doen konde : De Ncderlandfchc Scheepen, dic op 'i voorfz. Signaal ■
„van den Generaal de RiiyUr een Engcltch Schip hadden konncii aan
„ bourd komen, namen het weg, onder anderen de Schout by Nacht
^Brujusveit, twee van 's vyands Fregatten, die aan inalkandcren vaft
„lagen gcabordecrt hebbende, heeft hy alleen beydc de voorfz. vyand-
„ lyke Scheepen verovert; edoch in dic confufie , zoo 't fchynt, geen
„genoegzame oidre to[ hezettinge van de voorlz. twee Pryzcn gellclt
„ weztnde, hebben de Engelfche haar naderhand daar wederom mecfter
,, van gemaakt, maarcenjgen tyd daar na Capiteyn Pamv zulks verne-
„ mende, hei-fi beiJc de voortz. ontweldigde Schepen , wederom her-
,, nomen , doch heeft het eene genaamt de Bult niet langer konnen Zee
„ houden ofu in eenige Haven gebrast werden, maar is daar naar ge-
„ zonken; Het ander genaamt de £//cx, een fchoon Fregat met acht-
^^en-vyftig (lukken Kanon, niet heel zeer bcfchadigt, is in 't Texel op-
,,gebracnt : gelyk accident van andermaal genomen te werden , is zo-
ldert ouknochmaals aan een Engelfche Pryfe wedervaren. Den Vice-
„Admiiaal iincnders heeft in dezelve tyd verovert cnde vervolgens ia
„Texel opgebracht het Schip de Nagelboom , gemontecrt met tweeen-
„fejitg (lukken, 'i welk in den voorleden Jare by de Engelfche op den
„ Staat der Verecmgde Nederlanden verovert is gcweell , gelyk ook Ka-
^piteyn Ritth MaximiUaan len zclven tyde heeft verovertendein'rGoe-
„ reefche Gat opgebracht het Schip genaamt óc Co>ivert\n . gemonteert
„inetv;fr-(?« ^T/i!/^ltukkcn; Boven dien zyn ten voorlz. dage bykennillè
„van de Nederlandfe Officieren, noch twee Engelfche Schepen gezon-
., ken, tcweeten een van 't Efquadrc van de Witte Vlagge te gronde
„gegaan des avonds omtrent fes uuren, en het andere weinig tyds daar
„naar; zyndc niet buyten apparentie dat noch al meer andere Engelfche
,, Schepen zullen wezen gcliKuvcIt, daarvan de Nederlandfche Officie-
,, ren geen volkomen kennifle hebben, ende mits dien daar van niet ze-
„ kers konnen affirmeren. d'Engelfche haar in dezen defolaten üand
„bevindende, en door de Nederlanders achtervolgt wordende, heefthet
„GoddeHeere, die door zyne Almachtige hand het werk dus verre
,, gebracnt hadde, zoo het fchynt niet gelieft , dat zy voor die reyze in
„verdere rume gebracht werdende, ofte in handen van de Nederlanders
„vallen zouden, door dien zyne Goddclyke Majelkyt des avonds om-
„trtnt zeeven uuren zeer fubyielyk een dikke mül heen doen opkomen,
„gtduurende dewelke de Nedcrlandfche Vloote den Vyand noch om-
„trent vi>r Glazen naar gejaagt hebbende, eindclyk genoodzaakt is gc-
„ weel! het vctder vervolg te llaken, ofwel, op een onzeker, enalsby
„den tart den vyand najagende, zich zelve mede te verltrooyen cnde te
„te diflïpercn, 't welk na Zeemanfehap ganifch ongeraden ja niet vcr-
„antwoordelyk zoude zyn geweeft; ende hetft dienvolgendc denGene-
.„raaltif RujUr door de ordinaris zeyn-fchooten , de Vlootc vcizameld,
dic
40 LEEVENenDOOD
[o(J(?. „die al70o den ganifchcn nacht met klcyn zcyl is blyven dryven : Maar
I des ..pdcren daags 's morgens wcïcndc den if Junyvoorfz. geenEngcl-
„fchen zelfs vaa de rtcngen der Nederlandlchc Schepen konnendc gc-
,,zien worden, heeft de bataille ende 't vervolg van den vyand daarmc-
„ de een eyndc gehad Zynde den GencraaW<? R«y/fr noch ten zcl-
„zciven dage met de Nederlandlchc Vloote fterk uflig Schepen van
„Oorlog, volgens de ordrc ende het beraamde Rendtvous van den
„Staat iii de WieliKgc gearriveert. Negen anderen boven cndc be-
„ halven het voorgcroerde Schip van den CoUonel van Gt'w/iyntcodeclc
„gcduurendc het gevecht ende ten declc na 't eindigen van de bataljcof
„reddeloos , of om haare Pryïen op te brengen in 't Goereefchc Gat in
„gekomen; Tien andere lyn uit gelyke reedenen fucccfllvelyk na Texel
„gezonden als aldaar te huys hoorende, cndc de rcrterendc vier, zyndc
„zooals hier boven verhaalt is, verbrand ofie gezonken, maakendcallc
„tezamen 't getal van vicr-cn-iachtig, cndc met een van de lichde Fre-
„ gatten van de Maz.e, 't welk tot een Advys-Jachtgcbruykt is, denom-
,, bre van vyf-cn-tachiig Schepen van Oorloge , zooals de Ncderlaiufchc
„ Vloote nevens haare Branders , Advys-Jaehten cndc ander Vaartuyg
,,oiiginclykvan voor Texel i'zeyl gegaan is; ende verneemt men dat het
„üvcrfchot van de Engeifchc Vloote, met alle vlyt getracht hebbende
„de naallc Havenen te bezeilen op verfcheide plaatfen, maarvoor 't me-
„ rendeel in Harwitsvvaier binnen geraakt is; Invoegen dat God de Hee-
„ re door de Ingcfcetcnen van Nederland ten hoogden gedankt , gelooft
„cndc geprezen moet zyn, cic haar zoo heerlyken ovcrvviniiinge heeft
„gegeven, dat naar de vaïle ende conllante geiuygeniflc van de Ófficie-
,,rcn m de Vloot gcweeft zynde, en na 't gene door 't opbrengen van
„de Pryzcn noch VQprde oogen gezien werden drie en-twintig Oorlog-
,>fchcpen van haaren Vyand geruincert ofic gcnoomen en opgebracht,
,,en daar onder fpecialyk mede een Admiraal en een Vicc-Admi-
,,iaal, behalvcn die geenc, die noch buytcn kenniüe van de voorfz Nc-
„derlandfche Officieren mogen wezen verbrant, gezonken, of ander-
„7.ints verongelukt, en dat ler contrarie in een gevecht van vier dagen
>, niet meer dan vier Nederlantfchc Oorlog-Scheepen alle van particulie-
j, re alhoewel manhafie Kapiteincn, zyn vcrloorcn ; zonder dat echter
„daar van yets de vya'idcn lot vcrhcuginge in handen is gebleeven. Al-
„dus opgcftclt by, ende in maniere voorfz. den fes en twintigflcn Juny
„ leditti iiondert les en feilig.
„Ter Ordonnantie van de wel-gemclte Hcercn haar Hoog Mogende
„ Gedeputeerden en de Gevolmachtigden.
Den achten twintigflenjulyquam den Heer Raadpenfiona-
risDEWiTT inde Nacht, heel onverziensuitZ«/<ï«<^ in' s Gra-
venhage^omtitXQoo Man te preÖen, die tot Rum m ( l^e n s gc\egt
zou-
van CORNELIS en JOHAN DE WlTT. 41
■2oude worden , in plaats van de duyzent Bezoldelingcn die op de ^ ^^^
Vlooc waicn gezonden. Ten tweede om de betaaling voort *
te zetten van de diie tonnen fchats , voor de» Loongelderen '^'"""^
van genomen Schepen , om de Bevelhebbers en Matrolen aan te
mocdigenjals ook darde V loot vroeger uy t zoude konnen loopen
als men meenden. Ten derden verzogt hy , dat men vooral meer
Branders in de Vlooi zoude zenden, als mcngewoon was, dewyl
dezelve van groote dienft waien : dir bezorgt hebbende ver-
trok zynEd weder aanrtonds na ZfeUnd , alwaarhy in deW-^/V- vertrekt
lingen by na nacht en dag deed arbeydcn, om de Schepen te *'^°^°'*
heiftellen en kla.ir te maaken, en op hec fpocdigftc in Zee te Uux.
zenden} het geen zyn Ed: met zulk een buytengewooneyver
behartigde , dat de Vloot op den 2 July gantfch klaar was om
uit te zeylen : op welken dag hy nevens de andere Heeren Ge-
volmachtigden van haar Hoog Mog:,en die der ^''^/«/r^/;ff)'« ver-
gaderden, alwaarzy een fchriftelyk bevel opftclden , waarna
den Heer L.i.yidinir^al de Rujter zich zoude hebben te tchik- ^t vloot
ken, zo dat de Vloot op den vierden July , zynde den ne- inregcn-i
gentienden dag na 't invallen, wederom ten volle voorzien, in van^atuV
Zee ftak, Iterk negen-en- vyftig Oorlog Schepen en een Bran- vooiziea
der, komende A^n fesden op Schooneveid hy den ?Lr\dtrei al- Ed°W\"
waar dezelve uit vyf-en-zeventig groote Schepen en Freqat- '''''^*'=''"*
ten bevonden wicrd , en dayelyks in getal nog aangroeiden : ^ '^ ^^ .
en na dat zyn Ed: alle noodzakclykheden bezoigd had , trok Kumtwé-
hy wederom naar 'sGravenhage. ^s^Gnvea-
Den drie cn-twintigllen, leverde den Sweedfen Afgezant hagen,
appelboom aan haar Hoog Mog : een gefchrift in, waar byden
Koning zyn Mceller de bemiddeling tuflchen Engeland enden
Staat aanbood, waar na de Heeren Raad Penfivnans de VVitt,
Crommon , Renswoude^ Glinftra Qn Gerlacius , vcrzogr wierden, vetzock.n
den zelfden Afgezant» voor de gencgeniheid die zyn Koning- Jj;""°°s
lyke Majefteyt van Sweeden tot den Staat hadde, tebedanken, i-emidde-
en naar ingenome berigt van de Afgezanten d'Eihudes en die s'^f;."^
van Deenmarken t al zulk een nodige voorilcl aan te ncemen;aia.
Welk antwoord aanllonds wierd gezonden aan de Heeren van
Beumtigen, Tsbrant en Ie Aiatre , Staaisbediendc in Frankr)k^^
Sifeden en Deenmarks» , luydende als volgt:
Tweede Boek. (Fj De
41 LEEVENenDOOD
ï666.
DE Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden ovenvooge»
ende onderfiaan hebbende het voor [iel , b^ den Heer Appelboom,
huiienoeïvoone yifgez.<int van den Koning van Swecden df« negen-
tienden dei^er eerji mondeling gedaan , en daags daar aan ingejchrtf-
te overgelevert ^ houdende aanbiedingen van z.ijn Adajeftetts bemiddel
linq tot bejltjfmff van den Oorlog tuffchen den Koning van Groot
Britianjen en deez.e/i Staat, mitsgaders nog neekerc brief van den
Hoogi^ geweiden Koning van Swceden aan haar Hoog Mog: ge'
fchreeventot Scokholm dentwintigfien der voorlcede Maant, mede
de voorfz,. Inhoud raakende, ook tn achtingc genomen ^ dat den tfteer
HoogHgemelden Koning van Sweeden ten zelven einde z.ijne bemtd'
deling mede aangebooden hebbende aan den Hoogfigemelden Koning
van Groot Brittanjcn, mitsgaders aan de Koningen van Vrank-
ryk en Denemarken, in den vjorf^. Oorlog met haar Hoog Mogz
tngewtk^elt zjjndc , dezelve tot het aannccmen van de voorfz.. be-
middeling haare genegentheid getoond hadden^ hebben na rijpe over'
%i'eegingen goetgevonden , den meer Hoogjlgemelden Koning van S wec-
den , mits deez.en te bedanken voor de voorfz., Chri;}clijke aanbtedin-
ge tot beüilfinge van de voorfz.. Oorlog , ende vervolgens den gemel'
den Heer buiten geifoone Afgez.ant tot antwoord toe te voegen, dat
haar H»og Alog: in gelijkvormigheid van haare voorgaande verkla-
rin^e van den drie- en-twiniig(ien dez.er^ dezelve aanbieding van he-
middeling uit eon Freedelievend gemoed ^ insgelijkj voor licfaannee-
men , vm gantfcber herten wenfchende , ooi God almachtig bidden-
de ^ dat die tot lof ende eer e van z.ijn Goddelijl^e Majtfltit., tot ver-
rijkinge van het voorjz.. Chrt[}elij\oogmerk, ende tot vergenoegingvan
de onderlinge hooge verfchillen mogen gedeijen ende uitvallen; z.ijnde
haar Hoog Adog: te vreeden , ende overbodig tot meerder bevordering
van z.00 goeden en heilz.aamen werkt daar over met hem Heer,
buiten gewoone u4f^ez.ant, door haar Gevolmagtigden met kennis en-
de toeflemming nochtans van de Heer Grave <;<'Efl:rades , buiten ge-
tvoone Gtx.a>n van Vrankryk. ende de Heeren alhier aanu'eez.en-
de Sweediche Staaibedienden in Gefprek ende handeling te laaten
treeden , op vtrfl.ig daar van te doen } vertrouwende haar Hoog
y\og: dat den mcergemelden Heer buiten gewoone y1 f gezant onbe-
z.rv.iart zal zijn van deez.e haare rond en oprecht antwoord , ende
ver-
van CORNELIS en JOHAN DE WITT. 43
verklaaring, bekendmakin^e te geven aan de meer Hooggemelden Ko-
ning van Sweeden, om te dienen zulkj en daar V behoord. Ge- ^^^^'
daan ter Veraadering van de Hooggemelde algemeene Stuaten in den
Hage den acht- en-twimigjien July , een dmz.ent zes hondert z.et
en z.ejlig-
Dir zo ver gebracht zynde, heeft mentot voortzettinge van Heeft het
zoodanige beraadiligingen, uit ycder /'/-oz7w//f ecngevolmag- fg°°^']^
tigd , waar onder nochtans het grootfte bewind by den Heer deEngei-
Raad Ptnlionaris de PViit is gewecft, en fchoon men met alle t'^ni,»ut'
macht aan de voorbeieidzclen der Vreede werkten , Het men Aiizemap.
niet na den OoHoü; op het kracht igft voort te zetten. Boek"**
Den diie-en-twintigftcn Julyis de HeerRaad Fen^onaris de zvnEd:
PVitt, nevens de nndere Heeren haar Hoog Mog: Gevolmag- «'"baigt
tigden over de bezigheden van 's Lands Vloot van goeder hant te"ocru^-'°
bericht geworden, dat de £"'^i-/j'f/j^, een buiten gcwooncgroo- !|'"ê'|'j .
te toeruftinge ter Zee maakten, beilaande in vyf en negentig
Oorloglcheepen , en omtrent veertig Branders, om met de
zelve op het fpoedigfle zee te kiezen, cn's Lands Vloot, die
tegenwoordig, by, of omtrent de Rivier van London was, te
bevechten; gevende daar beneven aan haar Hoog Mog: in be-
denken, of men zich daar tegens ook niet op het fteikfte en
krachtigfte moeite voorzien, om den verkegen zeegen op den
Vyand van meer andere te doen achtervolgen 5 waar óp be-
flooten wierd aanltonds aan de Heeren van het Collegieiev^d-
tniraliieit tot Rotterdam te Ichryvendatzy nachten dag met alle
vlyt moeden doen ai bvden om 't Schip Co«yf»;r^.in de laaide flag
van de Engellche verovert,klaar te maken:daar nevens noch twee
we aangebouwde Scheepen, aldaar leggende , en een Bran-
der, als ook dat die van ^>w/?^)'fl?4/w zouden op het fpoedigll
gerect maaken, om by 's Londs Vlooc te zenden, de Schepen
Swififure^ de Ejfex ende Sevenifolde , alle ook in het laatftegc. cgc
genomen , nevens vier Branders } daar en boven aan die van Zee-
land te doen wee en; van de drie nieuwe aangebouwde Schee-
pen , nevens een Brander j aan die van NoordhoiLtnd de twee ook
nieuwe aangebouwde Vaartuigen en een Brandevj en aan die van
rrtejland het Schip do Nagelboom , laait van den Vyand geno-
(F 2) men,
44 LEEVENenDOOD
i66(S. men, nevens twee van haar jongft aangebouwde Scheepenen
^ een Brander, klaarte maaken, om allcgclyknaardc Vlooc te
zeylen} waar en boven haar Hoog Mog: bevolen van noch
vier of xes Branders gercet te doen maaken om daar byte voe-
gen, en zyn Ed: verzocht dat men voor al de gereedlte mid-
delen by de hand moefte necmen, om de Collegten ter Admir*-
Ineit rykciyk met Gcldercn te voorzien, tot voorkominge van
zwaarc ongevallen, die anderzints by vervolg van tyden door
wanbetaaling zoude komen te ontlUan, al het welk aangeno-
men v/ierd.
zynEii: Ondertuflchen is de Rajter met de Vloot , den 6 Auguftus
'sGrn'en-i wederom voor de IVielim^et en de Raad Petifiotiaris deWitt,,
iiigenen ncvcns andcrc Heeren Gt^volmachtigdcn verzocht zynde der-
wici'iiigtn. waart te ryzen , den tiende dcezer aan 't boord van gemelde
de Rujter gekomen i om t'onderzoeken wat in die tocht was
voorgevallen, en op alles de noodige bevcelen te Hellen, ten
einde dat de Vloot weder fpoedig mocht in Zee geraaken.
Na dat den Heer de Riiyter zyn verhaal gccindigt had, waar in
Zyn E.d:, nevens de andere Heeren Gevolmachtigden grooc
genoegen fchepten , bedanicie zy hem, op dcezc wyzc, over zyn
goed beleid,
Extra«fl uit het Rcgifler der Rcfolutien van de Hoog
Mog: Heeren Staaten Genepaal der Vereenigde
Nederlanden.
M^curii den XI. Axigufti , ï666.
ZyoB<1:bc- T-^ deliberatie <^elegt zynde, ts goet gevonden en ver/f ttan . dat 4itn
dankidc j^({g Heeren Hoog Aiig: Gedeputeerden in de IVielingen gefchreeven
»ol?rnsde «.«/ Worden , dat haar Ed: den Lt. Admiraal de Rtuter uit de naam
Reloiuiie ^, ^^„ ti>egen haar Hoog A4og: over zjne mannelyke dapperheid en
GciKtiil goede Conduite y in de jongde rencontre tegerii de Engelfche betoont y.
inder befie maniere ivUlen landeren , met betutginge dat de z.ehe haar
Heog Mi'Jg: nan^enttam zijn geii/eeji,
T. Gerlacius.
dfcordcert met ht voorfz.. Regilter.
N; RuisciTj
Na.
van CORNELIS en JOHAN DE WITT. 45-
Nadat zyn Ed: alle nootzaakelykhecdcn voor de gemelde '<^<5'p.
Vloot bezorgd had, verreisde hy weder, en kwam den ï 7 der ~
zcl ver Maand in 's Gravenhagen^ ^°^^ *«
XL H o o F D - S T U K.
's Grave*»
hsge,.
DEn Heer Raad Penfionaris de Witt , in den Haag
zynde, wierd voort op zvn aankomft van den Heer
Buitt bezocht : die hem , volgens gewoonte , zync Brie- ^°'illf'
vcii \crtoonde cnde over gaf, dcwyl haar Edele Groot Mog: z°s''
de Heeren Scaaten van Holland hem Buat^ door den Heer Raad
Penftonaris DE Witt , met oogkiking hadden toegeftaan een
Willeling van Brieven te houden met zeekeren Silvius , voor
dcezen Ldelman van de Koninglyke Princcs in 's Gravenha-
gen, en toen woonende tot £.üffrfc«, om daar door een gcwen-
itc Vreede te verkrygen. Hy behandigdc hera drie brieven,
waer onder twee, die van geen belang waren, doch de derde
zonder tyd, en met opichntt : four vous mefme ; in welker
gefchrevc ftond des niles tjue vous (Avces , ©" c^ui font iatefitio'
nées pour une honne paix , door welk woord p'iivy den Koning
van Engeland wierd verdaan, gelyk daar na ontdekt of gezegc
wicrd, dat Silvius een nader verbinteais tuflchen de Steeden
aangeraadcn had, als ook , dat zy cea wakker bcfluit moeften
nemcn,dewyl £«öf7w«ï/,als dan gereder zoude zyn om zich te ver-
klaaren van in een naauwer handeling te treeden , met de al-
200 vereenigde Steeden, en dat men haar onder de hand al—
Sülke middelen zoude doen verkiygen, die tot een goed ver-
drag nodig zoude zyn, door welke kuipery men nwefte ver-
daan, die van de andere zyde, welke niet van de vereenigde
en welmecnende Steeden waaren. Bnat t'huys gekomen zyn-
de, zocht, en mifte den geheimen Brief, waar op hy aan-
ftonds wederom naar den Raad Penfionaris liep, hem vragende*
of hy ook zulk een brief overgegeicn had, en wanneer de
Heer de Witt hem antwoorden van ja, verfchoot Bttat zyne.
vevwe, en wierd zeer bleek in 't aangezicht. Hy verzochc
met veel omftandighcdcn de z'Hve wederom ce hebben, doclii
(E j), dei|;.
'46 LEE VEN en DOOD
lS6<i . den Raad Ptf»/ö«<jr«zeide zulks, Amptsbalven, niet te konnen
i_- doen, maar dat hy de gemelde Brief aan de Heercn Gecommuteer-
<^< Raaden moeft overhandigen , het geen zyn Ed: aanftonds
naquam, waarop£«^r, tcrzclvertyd by haar Ed: Groot Mog:
Ontboden, ondcrzogt en gevangen genomen wierd , welke hem
daarnevens de ileutel van zyn geheim Schryf kamertje ateilch-
ten , alwaar men het opllcl van een Brief vond, die hy aan den
Geheimfchryver des Konings. u^rlmgton^ door zyn Vrouw, al
in Maart had doen Ichry ven. Welke hier de tweede volgt, en
voor eerÜ den Leczcr den Geheime brief in 't Neder- Duiilch to-
nen, vanwcliie'toplchrift was.
POURVOUS MESME
of
X VOOR U ZELFS.
Lieve Vriendt ;
1^ oordeelc verplicht te z.yn ui. op myit lang ^ilzjivy^cn te voldoen , al-
z.oe ik uit al. Brief hcjpiure dut gy ingroote btkammering z.iji.,endatgy
vanmy mctgrootcimpattentehefcbeidivaardverwachlemie , 't welk. gf
Voornamentlyk^doorul. laat/Je aart Milord te kennen hebt gegeven , de
u/elke my van de eer (ie gelegtmheyt doetprofiterenomul.m't particu-
lier Cwformeeren hoe veel moeite ic^gehad hebbe om o'^er te komen , ende
d^t tk genootz.aitkt bengezvecfleen grooie rys n.i't Noorden ff doen-y
maar eindelijk bin ik alhier ontrent veerthien dagen geleden gelnkkelijk,
gearrivecrt , '/ was doen men alle onze Havenen gejlooten httlt , ^tgeen
tnen altoos voor 't gevecht gedaan heeft ^ 't welk de oorz.a,ik was dat ik^
ui. niet heb konnen fchrijven , ik, heb ondertufchen niet nagelaten zeer in 't
lange tere^refenteeren al'tgeenegymy gecommuniceerthad., 't gene hier
z.maake/yk.ij geweeff i maar alz.oe o>:t.e Fioote z.edert uitgileopen is ^
ende datter z.ilfs een gevecht i.tgetvee(l, waarvanwyhetfucces konden
te ver ft aan , '/ welkyoor ons avant agieu.v genoeg ts , zoo beeft men niet
goet gevonden 't model van den Brief dat gy mygegiven had te volgen , al-
xji» de zelve in deze CtnjttnHuren ontijdig zoude zijn } maar aangaande
't oogmerk^ en dcfepi 't welk de [^runden voorhebben om de Z'iaken zoo-
dani^te di^eneeren dat men henvaart s zende , zulks wen hterf,eerge-
van CORNELIS en JOHAN DE WITT. 47
a^probcert , endegynioihtvtycp dien voet arheyden^ ui. verz.eckerende iS6S
dat men alle de opinihgen die n.en op dat lubjccl zal loorfltLlen embraf-
feert , alz.00 tkvan goeder hand ■wcei.^ dat >■ iet teger.flaande dez.elaatjie
yiilorie den Kontn^ altoos per fi/f eert by de goede [enttir:enteii lot Vreede ,
2.00 is 't dat dt Fneriden haar niefurts daar naar kennen nemen z.onder te
'vrez.en dut men aan de-:^e kant van opinie verander e zal. Doch ik moet ui,
eokjLeggen , dat., om beter tn het dc[fetn te reujferen^ het noodt g z.oude zijn
dat d' aan ui. bekey?ds Steden^ cnde de welke wel geintentionccrt zjyn tot
eene goede Vrede haar te z.amen naaatvelyl^ verbonden op datjubjeéi, ende
onder haar een vafte refolutie name» , waar op men emtigoet fundament
Z.oudekonnenjlcl!en ; In tt eiken gevalle ikjil. zoude derven vcrzcekerea
indien men iet zcekers daar in kan bejj euren , dat men zie b kjaarder van
deefe zyde z^l expliceren , ende dat men als dan in een naauxt er Corref-
pondentie f al treeden , ende men zal onder de hand alle de middel c n by
brengen die men foude kpnnen tuenjchen om tot een gott accommodcment
tegcraaken , ende afbreeken d'Inirigue aan ui. bekent j Indien g) oor'
deelt daiter gtlegemheidjy om iets ri'élsdoor dat middel te mefnageren ,
gy hebt daar maar in te arbeyden , ende tl^beloove ui. dat defaake fecreet
zal blyven , niet twijfelende ofwy z.ttllen de zaak door dat middel bren-
gen tot ons gewen jchie einde : Ik^gelove fel f dat het fucces '/ welke 117 in
dit laat/ie gevcgt hebben gehad daar toe iets [al contribueren aljoo de party
van del'ricnien en van die de Fr ede begeren haarfal verjlerben-yFerfceke
ul.diegoethtyt te wille hebben myparticulierlijk te berigten, of't felve niet
eenige veranderingen in den Staat heeft toegebracht ., ende my'twaare
verlies , 't ii'elk^gy L. geleeden hebt overfchrijven ;. u^lfoo men
V felve fcnder iwyffel meefi dotniyk fü verfehoonen , om het Volk^
des te meer te verblinden : H^y hebben niet meer dan een Schip
verlooren , aan 't welke Tromp ^s^cer liflelij}^ een Brander heeft
geklampt , ende ontrent vier of vijf honden man foo dood als ge-
qiietjl ; wj hadden ttuee van ui. Scheepen genomen die wy daar
na verbrand hebhen .^ ende B ankert die de felve commandeerde was
het gelukkelij^iontkomen .f wyhebben vyfoffes hondcrtgevangetis'y men
heift ook eenige van ui. Scheepen fienjj ringen , tnde foo men gelooft fal der
veel fchaade geleden fijn , ik verfoekjtl. Van '/ felve te n- illen informeererty
inde my daar van deelachtigmaaken , ende my altoos tegeloovenVc.
Brief
LEEVEN en DOOD.
Briet aan de geheim Schryver Arlington.
LIEVE MILORD:
IK x.oude hl. met konnen reprejt nieren met wat onge»oe£e ikjie Brieven
vanmijn Frient heb ont fangen , Gewiffelijk. hy jal aan Zijn Maje-
ftetd met gerapporteert hebben hoe hy al de z.auk^en alhier gelaten
heeft , want hy onmogelijk geen geheugeniffe {^an hebben van al 't
eeen men hem gefeid heeft ; Eyndelijk 'ievc Milord , moet gj
weeten^ dat wv hter een jhrke partje heL hen gemaakt voordeFrede^
en confequentelyk ook voor ?nyn kle\ncn Mcellcr , deii'elke virre
tt boven gaat d' andere partje , dte htcr vooren altoos geregecrt
heeft ^ foo dat den Koning met behoort te twijjjelen of jr>yn kley-
nen Meeiler z.al opkomen , en dat de z.e!ve in wijmg dagen i»
effeól zullen doen blijken door de ier(eekering die Silvius en i^
haar oegeven hebben , dat Zyn Majejleit de bt(le tntentien van
de waerelt tot Fr ede heeft , om efjeilnelijk te leven tn f^nend-
fchap met het Land , en dat hy voor God verklaart geen ander
dejfeinen te hekben } 't welk. alhier de Herten van alie eerliike
Luiden gewennen heeft. Ik. laat ui. oordeel en wanneer de Fr ede
gemaakt {al fjn , tn wat goeden ftant Zijn Aïajt^ttt en mijn
kleynen Meellcr alhier z.al z.ijn , ja tk^fesige noch , dat hy i.al
fijn de Grootje Koning van de geheele waerelt j Maar tn geval
die eerlijke Luiden eenige verkouihep befpeuren voor deFreUe, feo
wee/l ver feekert., Lieve Wiilard dat al de waereld alhier eenfin/entlijk_
haar partye zullen dcfcnderen tot het uiter/ie toe , en tndten 't ongeluk.
( naar alles toegebracht te hebben, ) haar fielt tot d'txirennieu , z.00 [uilen
z.ygewijfelijk mijn kleynen Mccfter weg jagen , enha.iraan Frankrijl^
overgeven , ende en twtjfdt met Lieve Milord , of 't geen ikjil. hertgte
dewaerheijtTLij , aljooik.heiopmijn z.felwCit : en tk benjterwel ver-
fekertdat hetgelukyan mtjnAJeefterdcpendeert van de goede Intelltgentie
van den Koning met de eerlijke Luiden alhier voor de Vreede , V ^velkjnj
geobligeert heeft mijne laafle Brieven in 't Fiiur te werpen j ïi/ani indien
ik.de z.elve gecommunicctrt hadaan de wel-getntehtioneerde.yZ.ijfoudealle
vermdert fijn, gelijk tk^ul. hter vooren gefajt hebbe; eni^fwecreul.
nochmaals Lieve Milord d'.^ Komngzicl te verfekeren.,dat indien hy de
Vrtde niet maakt , mijn klcy ncn Mcellcr z^al te gronde gaan.
\ Deze
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 49
Deezc brief was in een tyd gefchreeven , dat de grootfte ^^gg
opfchudding in de Steeden waai en , om zyn Hoogheyt de Hoo-
ge bedieningen der Landen op te dragen , in welke hy hec """"^
belang van de Koning , en de Jongen Prins , nevens die vaa
zyn aanhangeren, genoegzaam te zaamen knoopten i noemen-
de de laaftcn, ho/mefles er boa Amis en de Vrye Staaisgezin-
dcn, Luyden van de KHipery en Regeetin^e ; het welk, in zulk
een gevaarlyken tyd , vaneen zeer quaad ge volg was, temeer,
door dien hy zoo onbedagt aan een yder de geheimen open-
baarden, en telos van tong was, wantop een tyd uicdeKerk
komende, alwaar den Godsbediende gepredikt had vandeon-
regtvaardighcid, die den Koning ons aandeed , zyde hy in 'c
openbaar , dat veel menlchcn hoorden , hoe quahjk^is die Man
onderrecht van de n^aal^e : want de Koning verlangt op alle wjzji
naar de Vreede : /<< ik^ heb die al in mijn z.ak^-y waar na hy ver-
fcheide brieven toonden. 200 dat eenige zyner vrienden hem
meenigmaal waarfchoude, dat hy zulke gewigtige zaaken,
al te openhcrtig gemeen maakten, dat hy aldus de Regeering
met traagheyt en onwilligheyt belchuldigden; dat hy zich van
zulk een bewind moeft ontflaan , als niet bequaam daar toe
Zyndej of dat hy zeekerlyk in ongenade zoude komen. Dog
Bnat verachte deeze goede raad en voer in zyn wanbedryf voort,
ftookende onder de hand met de zyne , om den Prins tot zyn
oogmerk te doen komen , waar door ook eenige reukelooze
Godsgeleerde zeer yverig op de ftoel dorüen zeggen, en on-
der anderen eenen genaamt Simomdes , dat God met z.o»de op-
houden ha Land te jlrajjen , zoo l.wg als men tegem het Huis van
Oragnien ondankbaar bleef. Zoo dat hy met Kievit Gecommit-
teerde KtiAÓ , Bewindhebber der Ooft ïndifche Maatfchappy,
en Swager van Tromp, nevens van der Hor/l , geweczene Ge-
committeerde Raad , Cby wien de Jongen Prins kort te vooren
tot Rotterdam noch uit eenige inzigten te gaft geweeft was)
veel quaade zaaken uitvoerde, daar de Provintien en Steeden
door ontroerd raakten. .S«^f, dus gevangen zittende, bevrydcn
zich de anderen met de vlugt:ondertuflchen Zeelant en den Keur-
vorüvzn Brandenburg., alszynde deyverigfteinhet belang van de
Prins ) deedcu veel werk om zyn leeven te behouden , maar
(G) by.
50 LEE VEN en DOOD van
\666. by aldienhaaiEd: Groot Mog: zulk ecngewigtige zaakonge-
■ V ' ■ ftraft hadden gelaaten , zoude zy zelfs gevaar geloopen heb-
ben ,van vernield te worden, en.'t woedende Graau w het Swaard
in devuyll geeven, om hen alle te vermoorden ; uic welker
inzigt hy het volgende Vonnis kreeg, waar in te zien isi dat
hy niet onfchuldig , volgens het zeggen van eenigc quaadmec-
ncnde , 'gelhaft is.
A
Lfoo Hcnry de Flury de Culan, Hcere van Buat, St.Sire, en de Ia
Forcft de Gcfl, Ricmcefter ten dicnlk dezer Landen, jcgcnwooidig
Gevangen op de Voor-poorte van den Hovc van Holland , den zclven Hove
buytenpyneen^bande van yicrc bekent heeft, dat hy gevangen, na dat hy
aandcMiniftc van de Hccren Staten van Holland en Wcft-vriefland, fyne
wettige en hoogc Ovcrigheyt , haddc vertoont eenigc weynige Articulen vaa
Vrede, bcftaande in ambigue, cnduyfterc poinéten, hem behandigt door
Silvius, een vaniyneCorrcfpondcnten in Engeland, op wiens vcrfoekhy
Gcvangenverklaartzynecorrcfpondenticdaarbevoorensnual een Jaar ge-
leden, zyndealsdocnin Vrankiyk, begonnen te hebben; cnnadatvande
fclvc Articulen by den voor-gezcyde Minilkr was gegeven communicatie
aan hoog-gem : H : Staten, van wegen en door ordrc van de fclve wel cx-
prellclykendc tot vcrfchcydc malen is gewaarfchoutj lich wel te wachten
van al-omme voor te geven (gelyk men vctflond dat hy Gevangen dede) dat
men de Vrede met Engeland konde hebben als men begeerde ; dat'tl'clve
■was van quade operatie, als gevende een imprcffic aan veele onkundige in
den Lande , dat de Regeringe alhier oorfake was van de continuatie van den
Oorlog, en geen Vrede en begeerde, en dat daar door dcingcfetencn on-
lurtig wierden gemaakt om te contribueren, fulcx dat daar door gefchapen
was partyefchap in den Landen te lullcn ontllaan , en dat hy dies niet tcgenC-
taande aenfcer veel Menfchenbuyten en binnen dcRcgecringe, enopver-
fehcydctyden, heeft gcaffirinecrt en getracht te pcrfuadcren, dat mende
Vrede konde hebben als men maer yeinant naar Engeland wilde fcndcn,
onder pretext , dat hy zoude hebben vernomen gehad , dat vet fcheyde Regen-
ten van gevoelen zouden fyn gewceft , dat men in Engeland wel konde fen-
den, fondernochtansdevoorfi. verfcheydc Regenten te konncn noemen,
makende alfoo de voorfz. zyne Overigheyt by een ycgelyk , fo buytcn als bin-
nen, de Rcgccringe verdacht, als of zy de Vrede niet en begeerde, daar
nochtans blykclyk de felve haarluydcr yver daartoeniet alleen al omme
krachtelyk hcctt getoont , ncmaar oock aan hem Gevangen fclft heeft doen
behandigcn, de laatftc prefcntatic omtrent deConditien van Vrede van de-
zer zyde aan den Koning van Groot Brittangicn by Miilivc gedaan geweeft
ayndc, geteykcntbydenFrelident vandcH: Staten Generaal: Datmcdc
aan hem Gevangen van wegen cnde door ordrevandefelvcfyncüverie-
hey t veiklaatt is » dat meu bedugt was en ombragic had, dat men in Enge/and
tiacbit;
CORNELIS en JOHAN DE WITT. jr
trachtc de faake daar na te beleggen, dat men tuffchen Vrankryken dezen i66S.
Staat mochte fcparatie maken , en dat het felve ccn poinö was daar op voor
al diende te werden gelet, en 't welk ook forgvuldiglyk diende te werden — J
|cprecaveert : En dat hy dies niet tegcnftaandc bekent, dat hydeinncrlykc
intentie dien aangaande van Engeland nu lynde komen te weten uyt z. Brie-
ven , hem van daar toe-gefonden , en onder anderen inhoudende, dat
men fichfoudeiTioeien feparerenvan Vrankryk, en dat ly voorts fprakea
vaneen nauwe Alliantie tot nadeel van 'ifelvc Ryk, inplaafevandcfelvc
oft den inhouden vandieO) volgens devoorfi. v/aarfchouwingc, aan de
voorfz- fync Ovcrigheyt bekent te maken, de felve alleen heeft gccommu-
niccertaan eenige van fyne Complicen ; endatzy-luydcnnadat fy die had-
den gclefen , en geexaminecrt, gccoucludecrt hebben, defclvein'i vuyr
tewerpen ,f uiderden inhouden van dien,oytacnde Rcgeerin^c te hebben
bekent gemaakt, onder pretext, dat hy geloofde dat hy door den Brief die
hy daarop ant woode , den gcm : Coning foudc hebben doen veranderen van
refolutie ,en in cas hem nadcrhant gebleken hadde dat den Coning by de fel-
ve rcfolu;ieper(ilkerde, dat hy als dan in geen gebreken foudc fyngeblevo
geweell. maar wel voornaincntlykgelykhy ookfchryftacnden Gravcvan
Ariington, in fynen Brief van den 19. Maart i6()6. omdathy deby hen
genoemde goede \'rienden en welgeintentioncerde daardoor van een ander
fentiment foudc fyn geworden, als mede, om dat ook de feparatie van
Vrankryk by den felven Grave van Ariington , of de voorn : Silvius nier
mcerenfoudefyngeinfifteertgeweert, hoewel hy Gevangen mede bekent,
dat hy noyt noch in fekerc mondelinge conferentie by hem tot Antwerpen
met den voorn : Silvius gehouden , noch door eenige Brieven eenige pofitive
verklaringe verfocht heeft , of den Koning van Groot Brittanjc ook genegen
wastetraéleien,ftifsmetinclufievan Vrankiyk',feggendefulkxby inadvcr-
tentietchcbbennagclaten, en dat hy na 't verbranden van de voorfz. Brieven
aan den voorn : Silvius expreflèlyk foudc hebben gefchrcvc , dat men hier in
Holland fonderVraiikryk niet en foude docn,en dat noyt fyn meninge foudc
zyn geweeft om te handelen met den Kon:van Engeland, fondcr kennifïc van
Vrankryk , daar nochtans in tegendeel uyt de Minute van (yne voorfz. Mif-
five ( by de H: Gommifiariflcn van Staet onder zyn Papieren gefaifeert)
vanden 19. Maart \666. voorn: by hem Gevangen aan den Grave van Ar-
iington fecretelyk, en fonder communicatie van de Regecringegefchreven,
tot antwoorde op de voorfz. verbrande Brivcn , evident is , dat hy in plaatfe
van 't geenehyzeyt gedaan te hebben, den Vyandttot groote prcjudice van
den Lande van verfcheyde faken heelt geinformeert, als hierachter nader
fal werden gefeyr. Daar by komtdatdeHuyfvrouwe van hem Gevangen,
haar bekommeringe over dczecorrefpondentie, en naamentlyk, dat fyne
Goederen daar overjin Vrankryk pericul liepen van te mogen werden gecon-
fifqueert, bekent gemaakt hebbende aan den voorn: Silvius, de felve on-
der andre redenen van geruft-lkllingcbyrefcripte van den 19. Maart \666.
uyt London aan haar Ichryft, dat hy niet welen gelooft dat de voorfz. Gc-
(G i) van-
$%. LEEVENenDOOD van
iötfo. vangen door deze manier van doen lich aan de Ciining van Vrankryk fccr
aangenaam hadde gemaackt om ecnig faveur van de fclve te ubtincren, maar
dat hy fich niet en kan in beelden dat ecnig pericul foudc loopcn van confif-
catie van fyne Goederen : Dat mede uyt de in-komende Brieven uyt Enge-
land van den ii. Augufli laaftledtn, den Hovc ten genoegen gebleken is,
dat men in Engciant als noch blyfc infiücren.dat men (oude moeten traöcreu
fonderecnigcAlediatcurs, cnmetuytOuytingevan den Franllèn Koning :
Dat mede aan hem Gevangen, als hyfomwylen een IJticf aan den voorn :
Miniller vertoon Je, komende uyt Engeland, en gcfchreven bydcnGravc
van Arlington,ofwclby den voorn :Silvius, niet anders continuerende dan
een generale protcllatievangenegcntiieyt tot Vrede, en vcrfoek , dat men
ten dien fine van hier yeniandt derwaarts wilde fenden , cn'hy feerurgeerde ,
dat fulksmoehiegefchicden, tencyndehooft-gcm: Coning fich nader aan
de felvemochtc openen, na communicatie, goet vinden, en door ordrc
alsboven, bektntgemaakten verklaart is, datter gans geen appatentic was
dat men van defe zyde y emant na Engeland zoude zenden , en dat hy Gevan-
gen over zulcx haar ailehoope dien aangaande zoude benemen: En dathy
dies niet tegengaande (onder pretext dat hem zulcx voor naafi-lcfteBatiail-
liegeztyt, enzcdcrtindezelvcBattaillied'avantagcaan dezerzyde gewceft
ïyndc) hy daardoor, en door difcourlên die iiyvativcclegehoort hadde,
vertrouwt zoude hebben ,de zake dien aangaande te wezen verandert, zonder
nochtans yemant fpecifice te konnen noemen , die zodanige difcourfen zou-
de hebben gevoert , niet alleen continuelyk by ydcr heeft aangehouden,
dat men ymant na Engelant zoude zenden , maar ook den hoog(t-gem:
Koning, tot groote prejudicic van den Staat, heeft gcfovecrt met een hoo-
pc, niet alleen d at zyn genoemde Vrienden hadden 't oogmerk en dcllcyn
om ymant na Engelant te zenden , maar zelfs by zync voorfz. Miflivc
van den )9. Maart 1666. dat hy Gevangen met dezelve hier hadde ge-
maakt , een groote paiiye daar door de tegenv/oordige Regeerin^e hier
te Lande was verandert, en zyn May. zoude konnen maken een Wede,
dewelke gemaakt zynde , hy zoude weezen de grootlle Koning van de
Weerelt : Bekennende niet alken den zclvcn Brief, immers meer andere
van gelyken inhout, aandenGrave van Arlington te hebben gefchrevcn,
maar ook eenige te hebben laten fchryven door zyn Huysvtouw, omdat
zy beter fpcldc, ende nochtans geene van dezelve, nochtc van een eeni-
ge, die hy na Engelant gcfchreeven heeft, aan de Regeeringctc hebben
gccommunicecrt, op voorgeven, dat hem dezelve niet zoude wezen gc-
ordooneert. Dat hy gevangen van de voorfz. laft van zyn voornoemde
Hoogc Ovcriglicyt , zoo verre is atgcgaan , ende in het intrcll van de
voornocindc Vyant zich zoo diep nigclatcn heeft , dat hy cctll bekent
heeft buyten kcnniflc van de Hoogc Regreriuge, en zonder ymants ordrc
ofte communicatie, doch daar na, alleen met communicatie en overleg
van een van zvne complicen, op de aifignatie en fchriftelyk biljet van de
voornoemde Silvius, ecu Envoye van dcu vyanc , mtj verzoek van dc-
,2elvc
CORNELÏS en JOHAN DE WITT. j3
iclrc, dat nilkx mocht werdca fccrect gehouden , cnhaare entrevueaan j^(^^'
niemant bekent gemaakt, verklarende hy Silvius in 't iclve biljet , zoo *^
hy gevangen 'icyt , dat den Koningvan üroot Brittagnien zelfs geen ken»
nis daar van zoude hebben gehad , hoewel hy gevangen bekent wel be-
Tondcn te hebben uyt zyiie difcourfcn , dat hooglt-gemeite Koning imi
mers kcnniöc daar van hadde, zich na Antwerpen vervoegt, cndcaldaar
met den voornoemde Envojé niet alleen Iccretclyk geaboucheert te heb-"
ben, maar dat hy alvooren derwaarts te trekken, wederom zonder ee->
nige kennifle van de Rcgccriiigc, en alleen met kenniiïè,raat, enhulpc
van een vanzyne ongeoorlofdc corrcfpondcnten alhier heeft gcconcipiecrt
en opgcftelt een model vaneen Mifïïve, die den Koning van Groot Brit-
tagnien zoude fchryven aan dezen Staat, en die geftelt zoude zyngcweeft
in beleefde termen , om dezelve Staat te beweegen, ymant van hier na
London te zenden , welke Mifllvc gcfchreven zyndc , dat de voorzyde
iync Complice hem haddc verzekert , dat zyne Vrienden dan zouden
arbeyden, invoegen dat men ymant na Engeland zond , daar hem noch-
tans als vooren was verklaart, dal daar toe gantsgcen apparentieen was,
en hy dienvolgende den Vyantallchoopedicn aangaande moft benemen:
Bekennende dezelve modelle toe Aiitwert:cn noch geamplieert , en aan
den voorn: Envoye behandigt te hebben, en dat hy van zyn verhandelde
en wedervaren aldaar, na zyn i'huys komllc aan niemand communicatie
gegeven , en raport gedaan heeft , als aan de voorfz. zyne complicen;
ontfangende hy Gevangen van den Vyant Brieven, met twee dillinöeop-
fchriilen > het een zynde ordinaris, die hy Gevangen bekent aan de Re-
gceringc te hebben gecommuniceert , en het ander met de woorden,
FoHr vous mefme y by ünvoürzichiighcyt> en buytenzyn weten benevens
andre Brieven oveigegeven; bekennende, dathy het zelve met droefneyt.
aan een van die van zyne voorfi.cürrcfpondcntcn alhier desnamiddaags,
200 als hy 's avonds is geapprehendeert , heeft bekent j;cmaakt, mctver-
loek dat hy in de Vergaderinge eens wilde vcrneemen , hoe het zelfde
wicrde opgenomen, voorgevende denzelven Btiefniet te hebben gecom-
municeert, alzoo het was een zotte of inpertinente Brief, daarover hyr
van meeningc wasgewcefl, benevens d'overleveiinge cenige explicatie te
doen , houdende onder anderen de voorfz. Biitf in duydclyke termen,
dat hy Schryvcr van dezelve (die volgens 't zeggen van den voornoemde
Gevangen is gewcell den meergcmeUcn Silvius) niet en had gelaten al-
daar in 't brcede te reprefenieeren , al 't geen hy Gevangen hem haddc
gecommuniceert , en dat het zelve aldaar zeer fmakelyk was gewccft ;
' item, dat men niet en had ten propoofiCgeoordcelt te volgende modelle
van den Brief, die hy Gevangen hem haddc gegeven , hier vooren ge-
Hielt , om datze ontydig zoude gcwee.ft zyn in die conjunflure , maar
vat aanging het oogmerken voorncemen , dat de Vrienden hadden,
om te maakcn dat men ymant derwaarts zont, dat men 't zelve zeer ap-
jprubcetdc. Item, dat men zoude komcn.in cca paiticulierderco»refpon»
Cf2 5) dentis
^4 LEEVEN en DOOD van
1666, dentie en onderde hant furneercn alle middelen dieiykondfn wcnfchen,
_^_M om te komen tot ccn goet accomodement , cndc te brcekcn d'intriguc ,
" hem Gevangen bewurt. Item, dat hy geloofde, dat het fucccs, dat zy
luyden van de lydc van Engclant in liet doen laatfte gevegt hadden ge-
had, daar toe ycts zoude contribueercn, want dat de party van de Vrien-
den, en van die, die de Vrede begecrcn, daar door zoude werden rer-
fterkt , met ferieus verzoek , van hem particutierlyk te willen advertec-
ren, of het zelve niet cenige vcrandcringe hadde mede gebracht ; hou-
dende alzoo met den Vyant twccdcrley correfpondentic , ccn open-
lyk, en met kenniflc van de Hooge Regeeringc , een fccrctelyk, zonder
kennifle, en tegens cxpreflè ordtecn waarfchouwinge van dezelve, daar
inne gemcUc Hooge Regeeringe van zyn genoemde goede Vrienden en
wel geintentioneerde wert gediüingucert , mit^gaders de voorfz, Rcgee-
ringe allentlialven wert gctraduccert , ende gecalumnicert, als of zy de
Vrede niet en begeerde , om dat zy op die ware gronden , volgens de
Tradlatcn en gcmeenc Rcfoluiicn \ an Staat , en niet na de fantafic van
deze complicen , tot groot makingc van den Vyant, en nadeel van doe-
zen Staat, en deflèlfs Geallieerden, betrachte. Alle het welke contra^
rierendc het devoir van een Onderdaan wegens zyn Souveraine Ovcrig-
heyt, en dircöelyk ürydende tegcns de befchreeve Rechten , mitsgaders
Wetten en Placcaten dezer Lande, ( verbiedende cxpreffelyk aaneen
ygelyk uyt deze Landen , te houden in eenigcr manieren eenige corre-
fpondentic cndc gemcenichap met d'lnwoonderen van Engclant , ofte
haar ondcrhoorigcn , door Brieven ofte anderzints , ftrckkcndc tot na-
deel van deezen Staat , op peyne van daar over als Vyanden van den
Staat, zonder eenige conniventiegcftraft te zulten werden ) cndc zyndc
zaken van zeer gcvaarlykcn inzichtc, en pernicicufe confequcntie, waar
door de Gemeente ontrull , de Hooge Regeeringc zoo buyten als binnen
verdagt , de Geallieerden van den Staat , wegens dezelve diflïdcnt ge-
maakt, den Vyand van pretenfe divifie en partyfchap ende vcrandcringe
in dezelve Regeeringc vervvitticht, en met de voornoemde abufyvehoop
gevoet, in zyn geiicgentheyt tot deezen tegcnwoordigcn luftueufcn Oor-
log geconfirmcert , en vervolgens de zoo lang gewende , en door alle
niogelyke en eerlyke middelen van dczezydc aangevvent, betrachte Vre-
de tot noch toe , na alle inenfcliclyke apparentic te rugge gebleven is,
tot onuytfprekclyke prtjudicc van deezen Staat, ende gemccncChriikn-
heyt , en voornamcntlyk van het i^roteftanizc weezen , tot verftortuigc
van zoo veel Chrilkn bloet , en ruinc van zoo veel goede Ingezetenen
dezer Landen , cndc over zulkx zoo in zich zelvcn , als ten cxemple ,
en affchrik van anderen ten hoogften ftrafbaac : Sooisr, dat 't voorfz.
Hof. met rype deliberatie van Rade alles deurgezicn en overwoogcn
hebbende , 't gecne ter materie dienende was , doende Recht in den
naam en van wegen de Hooge Ovcrighcytendc Graaftelykheyt van Hol-
laiu, ZccLaiit, en Vnellant, den voorn: Gevangen gecondemncert heeft,
cndc
CORNELIS en JOHAN DE WiTT. jf
endc condcmiiecrt hem 't 2clvc Hof mits dcezeii, gebracht te werden ter l<y€S,
plaatze daar men gewoon is Jullitie te doen, eiide aldaar met den Swaar- ■ i j
de te werden gecxcciitccrt , dattcr de dood na volgt; verklaartvoortsal-
le zyn Goederen gcconlifquecrt. Gedaan in den Hage by de Heeren
Fredrik van Dorp, Heer van Maefdam. Diderik Sicxii, AlbrechtNie-
rop, Adriaan Pau, Heer van Bennebroeit, Willem Goes, Fieter Ok-
kers, Cornclis Fanniusen Johan van Honert, RaaisluydenvanHolIani,
cndc gepronuncicert op de Audiëntie vau de Rolle, d en 1 1 . Oflober 1666,
In kcnnifle van my,
Adriaan Po t's.
Ter zelver tyd wicrd ook in Delft eenen Dofïor Makdowel
en tot Rotterdam den Commies van Kivit^ genaamt Molenaar ^
nevens een Schot gevangen genomen, die aan diergelykezaa-
ken ook fchuldig waaren.
Ondertuflchen rees een zwaar verfchil, tuflchende 'L.t.^d- vetfchii
miraal de Ruiter en Trompt den eerftgemcldehad op zyn inko- ^^'^'(«"e»*
men in de Wielingen , aan haar Hoog Mog: en daar na by mon- Tromp,
de aan de Heer Raad Penfionarii de Witt, endeGevoImag-
tigden der yidmiraliteitenhekenx gemAs.kt ^\vct zonder ongenoe-
gen over het beleid van den iaaflgenoemden geklaagd} beltaan-
de in het laat en traag zeil gaan, om byden vyant te komen,
en dat hy zoo lang van de Vlag gebleeven was. De Heer
Tromp dit ter ooren komende , Ichreef daar op een Brief,
aan haar Hoog Mogende , en de Staaten van Holland, waar
in {hy zich ten uitterften wilden jverfchoonen , en het on-
gelyk op de Heer de Ruiter werpen. Haar Ed: Groot Mog:
de Heere Staaten van Holland , over deeze oneenigheyt ten
hoogften bekommert, vreezende voor zeer quadc gevolge,
die hier uyt ryzen konden, bevoolen eenige Heeren uit hun-
ne vergadering, deczc zaak ernftelyk en nader te overweegen,
en haar Ed: Groot Mog: van hunne Raad te dienen, waar na
den Raad Penfionaris de Witt den negentiende van Auguftus ^''"f f- .
ter vergadering van de voornoemde Heeren Staaten van Hol- nutvan't
lane, tot nut van 't Land, en om de vordere ongemakken te omtKw'*'
beletten, voorftelde, Dat menden Lt. admiraal Tromp moel^op^
ombieden : Dat hy met den Lt. Admiraal de Ruiter niet overeen»
guam : Dat V Lands dienjl pereijcbte , dat noot7.akelijk^ ten van
twee»
5(5 LEEVEN en DOOD van
t666. tJfcen moejl van z.ijn dienfï omjlagen worden : Dat Tromp hy éfi
' ■ Ruiter niet ivas te gelijken : Dat Tromps laf} alleen hield tot weder^,
zeggens toe : Dat men hem van ^ijn Ü4mpt behoorde iontjlaan , tn
een ander Lt. Admiraal in :^jn plaats te verkjez.en : Dat de Lieden
.in dit /luk eenparig , geheim , en hartig moe[}c z.lj» : En dat z.«lks
ten hoogflen noodtg was. Dit vvierd by de meefte ftemmc ge-
preezen, en voorgoed gekcurt, waarop het ondergefchreevc
befluyt volgde,
„De Raad Penfionaris de Witt heeft ter vergaderingc
de' H«rsn,> bekend gemaakt deConfideratien , ende 'cadvysvandc Hec-
Hoiund"" »> ^^" haar Ed: Groot Mog: Gccomnniticerden, hebbende in
om Ttomp „ gevolge ctt tot voldoeningc van dcrzelvcnefolutie Commijfo-
d'ie.imsl'r»''''*'*^} in dato den achriendcndeczer loopende Maand, over-
«nifliak „leit en overwoogcn, wat tot voorkominge van alle dÜbrdic
: ,.en divlGe in'sLands Vloote, mitsgaders tot goede conduite
„over dezelve , by haar Ed; Groot Mog: zoude konncn , en
„ behooren gerefolvcerc , en gedifponcert te worden : ook
„fpccialyk geexaminecrt en aandachtelyk geponderecrc den
„ Inhout van zeekere Miffivc , by den Lt. Admiraal Tromp
„aan haar Ed: Groot Mog: gefchreeven uit 's Lands Schip
„ Hollandia^ leggende voor Vliffingen, den dertienden dezer
„loopende Maand, houdende , na een omftandig verhaal van
„zaaken , die met zyne kennifïc geduurende de jongde Bat-
„ talje tcgens de Engelfche, zouden weezen voorgevallen, het
j, befluyt, 't welk hier van woord tot woord is volgende.
Edele Mog; Heeren,
NU ^ na deeze en alle mijne getrouwe dien ff en ^ vanden Heer Lt.
u^dmiraal de Ruiter, door pafte , zonder my gehoort ofte ^t-
fprooken te hebben, <n jaloufie {om dat God jilmachtig metileinder
macht my op den Fijand heeft avantagie gegeeven., ende hem met ten
' frnoter macht difavantagie ) voor onz.e zaake van de nederlaage ^
ende votr een Schelm gedeerieert te worden, is my onlijdelijk , ende
xoo geen reparatie daar van k>''jge , ben ik^ incapabel het Vaderland
te konnen dienen : ïVant z.00 wy nu niet wel gedaan hebben, meent
ntott te z.ullen konnen voldoen; en is geen tijd om Schelmen teemplo-
jeertn , maar wijz.e , voer^ichtige en (turagieufe Zeehelden , die
voer
CORNELIS en JOHAN DE WITT. f7
voor V Vaderland en haar eige reputatie bereid z.jn , goed en bloed ^^^^-
ep te z.etten , welke ik. meene tot nog toe zoo wel , door Gods ge»a- ——'
dtgen z.eegen^ te hebben gecon^erveert ^ dat tk^geen Lt. Admiraalde
Jluyter, noch eenig menjch ter waereld {z.00 Ung tk leeve) capabel
aft t tny die te z.ullen ontfteelen ^ maar z.00 doende veel confufie in
de Floot ^ tet mijn leetweefen ^ te gemoet z.ie , ende de Officieren en
Aiatroofen^ aan land komende , malkanderen te gullen vermoorden^
V welk Godt verhoede.
Waar op gedelibereert z.ijnde , ende in achting genomen , dat de
voornoemde Lt. .Admiraal Tromp , na demonjiratie van z.00 groote
yinimeufiteit en verbitterheid tegens den Lt. Admiraal de Rujter^
*j Lands l'^loote als Generaal en Chef commandeerende^ tegelijk^met
den z.elven Lt. Admiraal de Ruiter , niet gelaaten kan worden trt
emplof , z.onder 's Lands weivaaren ten uitterjle te doen peviclitec-
ren , dior eene apparente tweedragt en confufie , die in z.ulken k^s
met reeden tn de voerfchreeve Floot z.onde jiaan te bevreez.en , is ,
tot verhoeding Zian dien verfiaan , en gerefolveert , dat de commiffie
tian den voornoemde Tromp als Lt. Admiraal van Holland , en
Wejl Frn/land , onder 't Lollegie ter Admiraliteit tot Amjlerdam ,
bj provifie ^ en tot haare Ed: Groot Aiog: kjnnelyken ivcdcrzeggen
gegeeven ^ zal werden ingetrokken ■, gelijk^dez.elve ingetrok)ien %i/erd
mits deezjen ; en dat dien voli^ende op 't allerffoedigfte wederom tot '
fuppletie van de voorfchreere plaat z.!", met een ander Officier van coK-
ragie en beleit , geprocedeert zal werden j en op dat z.ulks met de
meefle ordre ter Executie geleit werde , dat over z.ulks van weegen
haare Ed: Groot Mog: ter Generaliieit , de z.aalie daar heenen zal
werden gediri'^eert , ten einde de voornoemde Tromp , by haar Hoog
Mo?: ten ^oedigffe een opzechts brief mogen werden herwaarts be-
fchreeveny om t'zyner aankomfle alhier hem de voorgeroerde nyne de^
miffie bekent gemaakt te worden , als naar behooren.
Op het aanfchryven der Heeren Staaren , quatn de Heer ''*"""? .
Tiomp den drieentwintisiflen dier Maand in 's Gravcnha- H.Rjod
gen, alwaar hy eenig ■ kennis gekieegcn hebbende van decze j'"^°""''
dingtaal, zich by den Raad Penfionaris de Witt vervoegde,
zeggende hier op, dat hy bereid ivas de Heer de Ruiter alle uol- fi>tajk. /
doenmge te gceven^ en zyne misfla^en tegen hem en de hooge Regeer in-
Tweede^Boek:, (H) ge
fS LEEVEN en DOOD van
1666. ge openllijk^te bekennen ^ en indien men hem geen Smaldeel of Flag
mmmmm>m> toevertrouwde ^ hem genoeg z,oude t.yn , dat h^ dan waarvoor de
Huilers Seconde zoude vegien , willende in deezen tijd liever als Ka-
pitein ter Zee gaan , en jonde pch gedragen gelijk^ een eerltjk^Adan be-
taamde. Al het welk den Raad Penfionaru den vier-en-twin-
tiglten ter Vergadering van haar Éd: Groot Mog: inbragt,
welker Z:uk in nader overweegingc wierd gelegt. Doch de
Hceren Edelen blecvcnby hunbelluyt, en vcrltondcndatmen
hem zoude ontdaan, en het zelve aanzeggen, daarbyvoegcn-
de, van voor eerjl tn den Haage te blyven, zonder naarde klootte
gaan of te fchrijven , op peene van fchuldig gehouden te warden aan
muyicry, het vvelkby meerderheid van Hemmen goec gcoordeelt
BeRaad v^-jerd, cn is hem door den Heer Raad Penfionaris de Witt
de Witt aangezegt , dat haar Ed: Groot Mog: goei gevonden hadden , hem
t'^o^'^^zvü'^'^" ^}" bedieninge t'onijlaanj verfoekende z.yn Commtffte aan z.yn
b'edienin- Ed: weder ter hand geliefden te ftellen. De Heer Tromp antwoor-
**■ de > dat hy haar Ed: Groot Mog: bedankten voor alle genoote gunfl ^
«nTiomp. dte hy van haar Ed: Groot Mog: had ontfange» ^ en bereid was defelve
met alle gehoorfaamhetd te fulien overgeeven. Voorts wierd hem
gezegt, by handtading te moeten bclooven, van niet zonder
haar Ed: Groot Mog: bevel uit 's Gravenhaagen te vertrekken,
Zynver- het eeen hv met alle eerbiedigheid toeftond, doch verzocht
HeciRjjd daarna aan den gemelde Heer Raad Penfionans de Witt,
idewitt!"^ dat hem naar vyfof zesdagens verblyf in's Gravenhagen, ver-
lof gegeeven mocht worden, om een rys naar zyn Hoffteede
op 's Gravel and IC doen., ten anderen, dat hem een fchrihelyk
befcheid mocht werden toegedaan, waar by haar Ed: Groot
Mog: zoude gelieven te verltaan en te vcrklaaren, dat dezelve
hem, Tromp vanzync bedieningc nieten haddeontflagen, uit
reedenen van eenige misflag, ofte quadefeytenby hem begaan,
maar alleen uit andere inzichten, die haar Ed; Groot Mog: daar
toe bewoogcn hadden.
VtnGciit Wat zyn rys naar'/ C?r4ï'f/j*«a( betreft, wierd hem niet zonder
^'^pj omzigtigheid toegedaan, en het ander, wierd naar rypeover-
pu.niin- wcegingc tot nader befluyt , uiigcfteld, Diesvolgens wierd
*' '**' den Heer Willem Jofeph van Gent^ Overftcn vznhet Regiment
Zee bezoldelingcn , den 24 Augufty in zyn plaats, tot Lictt-
tenAis
CORNELIS en JOHAN DE WITT. yp
t en4nt jidmiraal , van het Collegie ter uidmtralitcit tot jfmfin- ^ '
t}am, aangefteld, welke ter vergadering der Heercn Staaten — ~-^
van Holland gekometi zynde, bedankte haar Ed: Groot Mog:
met alle Hoflykheid , voor de gunft en genade , die dezelve
hem geliefde te betoonen, daar nevens betuigende, met alle
genegentheid te wcnfchen, dat haar Ed: Groot Mog: hem van
de gemelde dienft geliefden teverfchoonen, zeggende, dathy yerrchooof
zeer weinig tyds de Zee had bevaaren, en nooit van voornee- vil '°'
men was geweelt daar in te volharden, en by gevolge deZee-
kunde hem noch niet wel bekend was, waar door hy zichniec
alleen ten hooglten bekommert , maar ook onbequaam bevond ,
van een Smaldeel Scheepen te gebieden : verzoekende dier-
halven, dat de voorfchreeve bedieninge door een ander mogtc
werden waargenomen. Na dat de gemelde Heeren Staaten
daar over beraadflaagt hadden, wierd vaftelyk befloocen, dat
den Heer van Gent nochmaals zoude worden aangemaand, en
des noods zynde (liptclyk belaft , van de voorichrevc bedieninge,
zondereenige uitrtel, opzichteneemen, en den dienft van den
Lande te betrachten ; waar na hy den Eed als Lt. Admiraal
ter vergadering der Staaten van Holland heeft afgelegt.
Den zelven dach, wierd uit bevel van haar Hoog Mog: aan
den buitengewooncn Afgezant van Sweeden, de Heer Afpel~
boom verzocht, dat hy geliefde kenniffe te geven aande Heerea
Algcmeene Staaten, wat hy wegens de voorberyd zelen der
bemiddeüng tot Vreede, met de Heer Raad Penjtonaris de
WiTT haddegefprooken, daarnevens zendende een uittrekzel
van verklaaring, by de Engelfche , daar toe Gevolmagtigde,
voor den Heer Appelboom , opgefteld , behelzende het geen
hy Heer Afgezant met den Heer Raad Penfionnris de Witt,
en den voorzittende Heer in haar Hoog Mog: Vergadering,
de week te vooren , hadde geredeneerd. Het geen by veel
Staatkundige vooreen yverzuchtige zaak van haar Hoog Mog:
wierd opgenomen.
Ondertuflchen wierd den Heer Raad Penfionaris de Witt,
door den Pranlchen Gezant d'Eftrades een uittrekzel van eerj
brief eer hand gefteld , die den Koning zyn Meefter aan hem Ge-
zant, hadde ö efchrecven , luydende.
(U z) Cf,
6o LEEVEN en DOOD van
- ^"^ r, kont den Heere de Witt z.efr^gen, dat il^ op deez^en dach'
BetiRtvan Ij ^ Po ilooper , dien mtin N^ef dtn Hertog vin Beaufort'
ym 'Jt^ak mi zend ^ het goetduiken v.m allede Bevelhebbers mijner FlootCy.
ilwaud" o^"" ^^f (Irtjken der FUggen verwagt , en dut tk^in dit /luk, en in.
jeniionJiis ^lle andere z^mkenaltyds de z.yde i,^lkiez.en, dte z.ondtr mijne ■uf-t*r-
'"* dipheid z.eer te benadeelen , meeji dienjlig z.al z.yn , om de goeds-
vnendjlhap dte ik, met de Straten begeer te onderhoudjn , te handha-
ven. titer op btdde tk^ God dat hy « , myn Heer den Graaf va»
Ejlrades , houde in z.yne heilige hoede.
Gefchrecvete Vincennes, den 2.8 dach van Augufty 1666.
Was onderteckcnt.
Louis.
Na dat *s Lands Vlcot nu wederom den vyfden Septenriber^
zynde een Maand naar 't invallen, inZceftak, lleik negen-
en zeventig Scheepen en Fregatten van Oorlog, en zes oTze-
djrt^et- ven-en-twmtig Bianders, wnarendeHeeren /'>^'t<'rge«, vander
flsgvanzyn jy^o/fj^^ C^» , Coeverden ., endc Gerlactus , nis hnar Hoog Mog:
Ten'."" Gevolmagrigde, toi bezorging der Vloot uit de /^^<f//;f^f«, i:i
'j Gravenhugen by zyn Ed: den Raad Penftonuns i>e Witt ge-
komen, alwaar zyn lid: nevens de ijemclde Heeien tct Ver-
gadering van haar Hoog Mog: den y September verflach van
het uitloopen der Vlooc , en het verhandelde met de Graaf
d' E ft rade s en den Ma; kgraaf dc Bellefons óccd ; waar np over-
woeien zyndc, hebben haar Hoog Mog; alle hec verhandelde
Tfich wel latten gevallen , en dien volgens de voorlchreeve
VortdiJt Hcerenderzch er Gevolmachtigden, over, endeterzaaken van
hm Hoog heteeifl gemelde vcrilag, endc haar wakkerheid, moeiten,
Wos:bc- aibeid en goed beleid , met alle crnd bedankt.
Den ecn-cn-twintig(tenquamdcn Gcheimfchryvcr A^/f«^;e»>-|
in's Graver/hagen^ door de Ritjiter, uil de Vloot, daar naar toe-
gezonden, alwaar hy by haar Hoog Mog: een omltandig ver*
haal, van al het geen dezelve overgekomen was, deed. Waar
op den Heer Raad Pe/iftonans de Witt, nevens dc andere
Heeren Gevolmachtigden, in de Geheime Zee zaaken, ver-
acht wierd, ecu nader Qpdel te maakeni daar den L.i.Admü.
raal
CORNELIS en JOHAN DE WiTT. 6ï
taalde Ruyter^ nevens de andere hooge Bevelhebbers der Vloot , ^<?<J<^»
zich z.'->ude hebben na te fchikken. Den zeseniwintichften
wi'tt ver-
in cea
September, bequnmcn haar Hoog Mog: de zeekere tydingvan z "Ed
de ichrikkelyke brand van London ; als ook wigens de aanna- t"g,""
dering der Franlche Vloot, om met de Hollandlche te verce- "■'J"op-
nij^en , v/aar op goedgevonden wierd aanilonds een afgevaar- Buytcrte
digde aan de Ruy.er ^ en den Hertog van Beaufort te zenden , n>"l'«'»-
met bevel, dat indien zy nocheenigzints in (laat waarenomiets
tekonnenonderneemen, vaninZceteblyven, en zich op'tfpoe-
diglt by malkander te voegen , dewyl dit zwaar verlies een
groote verandering konde veroorzaakenj en des anderendaags.
Wierden de Heeren der Provtmten van Zeeland , en Frtejlund
verzocht, om yder een perzoon te verkiezen , die nevens de
Heer Raad fenlionans de Witt , ten fnoediarten zonder tvd „ „
,. ,, i./i jiii 1 Haat Hoog
verlies, naar sLands Vloot zouden iiebben te zylen, en te ver* mor; ver-
richten, het geen in haar Hoog Mog: vergadering , daags te voo- r°ovf"fea
ren beiloocen was, op de tydinge der brand van London , en ^^ zcchnd
ket naderen der Franlche Vloot, om met de Hollandlche te (a'ndö"
vereenieen, van welk haar Ed: Moyende eenaffchriftmetoo- '"""^«"«i-
pe n^amen tocgezondan zoude worden, om dier gcencr welke evenfde
haar Ed; Mogende zoude komen te verkiezen, daar in ie vul- ,"• V"! .
len, vcrkl.iarende haar Hoog Mog: vorders, vermitsde Zaak dswittna
zulk een erooten haall verciichte, dezelve dicnite vooraange- '^<^^,'°°'te
o ' o zenden.
naam te zullen houden, waar nevens goet gevonden was, den
Heer Raad Penfionaris de Witt, daar van kennis en bericht,
als mede een geloofs butf , aan den Heer Hcrtcg \an Beau-
fort te geeven, waar in de plaats open gclaaten zoude worden,
om de naamen der andeie twee Heeren Gevolmigiigoen, die
Z.y noch verkiezen zouden,, in te vullen, doch by nader over-
wecging wierd bcllootcn , het bevel van de twee Gevolmach-
tigden die de eemelde Prow>///>« benoemen zoude, in te trek- ^n""^''*'
ken, en de Heer Raad Penjionans mscu ie zenden. v^ndfR^ai
Na dat zyn Ed: den Bevelhebber van het Fregat de Jonge fneent""*"
Prins te Paai d genaamd , die de tyding aan haar Hoog Mog; zei'Jcno ^
bracht, naauwkcurig naar de gcftekenis der Vloot, enopwat
hoogten die zich bevond, ondervraagt had, dcede hyalJc mo-
gQiykeiivlyt om in de gemelde Vloot te geraaken, enveruofc-
6% L E E r E N en D O O D vati
i6é6. aanftonds met hec zelve Schip, komende den negen-en- twin-
- tigitcn September aan 't boord van de Lt. Admiraal de ^«<7«r,
zynEd: (jje ^y jn ccn ftcrkc koortzc vond leggen. De gemelde Vloot had
komt\yde door dc ilappe tegenwinden uit den Zuydweftcn, niet veelkon-
B.uyteiin ,^g,., naderen. Niet te min waszyn Ed; onophoudelyk bezig,
met de i?«;'/f'' te beraadflagen , omde t'zamenvoegingder Vloo- ,
Ruytei ten, en andere noodzakelykhceden te bevorderen : ondcrtuf-
kunk. fchcn kreeg zyn Ed: een brief van den Graaf CWe< , Bevel-
hebber van Calaisy den 30 deezer gefchreeven , van inhoud,
dat de Franfche Vloot , onder den Hertoch van BeAu',ort we-
derom voor Breft ten Anker leide, naar dat dezelve alvooreus
tot voor Die^e genadert was geweeft.
iOftobtr. Op den cerften Oclober wierd op het bevel van den Raad
Pcnfioaarij DE WiiT^ by denLl.^dmira/il ^e Rujteren^nócïe
hooge Bevelhebbers, een verklaaring beleid, aangaande 't geen
voor dezen, tuflchende Vlaggen van Franl^rjk enden Staat der
Vereenigde Nederlanden, noopendehet ftryken van de Vlag-
gen, was in 't gebruyk geweelt j op dat 1 by aldien men de
Vloot van Vrankryk.mocht ontmoeten , en daar over eenigver-
fchil ontrtond, men iets haddc, waar naar men zich cenigzints
konde richten , welke van deezen inhoud was.
„■T X r Y ondcrgcfchreeven Lt. Admiraalcn Michicl Adriaanszoon dc
VctUatiug ^^ Yy Rujtcr, Adriaan van Trappen, gczcgtliaiikcrs, Aartjansioon
b"eufcbV'»i van Nes. Vice-Admiraalcii Johan dc Liefde, Cornelis Evert-
bersop 't „ie, Volkcrt Schram, en Schout by Nagt, Jan van Nes, alle Opper-
verzoek „bevelhebbers van de Vlootc der Vereenigde Nederlanden , verklaaren
wegcns"het' »^" K^'^ygcn hicrinedc, waar en waarachtig te zyn, dat wy inde Jaarc
gioetenen „ i^j'2. in dc Maand van December, naar ons belle onthoud, den dag
wedergroe- „onbegrccpcn, niet dc Vloote van Hoog gemelde haar HoügMog:on-
tiifrchen'^de " '''^'' '^'^^ '"■"*''^' ^'^" ^'^^ Hcere Lt. Admiraal Martcn Harpertz Tromp,
v'iagRen ' i, goeder gedachtenis, komende op de Reede van FlaiiTe, aldaar gcvon-
van Vrank- „ den hebben , een machtig getal Oorlogfchccpen , in dienft van den
ïykendcn „Heer Koning van Vrankryk , vi'aar onder dc Vl.ngge van boven voer-
pe"\'icn°iD ««l^i als Admiraal, Monfieur de Nicuchaifc, tullchcn dewelke, en den
dejiaie „voornocmdcn Heer Lt. Admiraal Tromp , ten aanzien van de waar-
'!?;»• „dighcid van hunne onderlinge Hecren en Mceikrs, eenigc aanmerkin-
„ ge vielen, over dc begroeting en wedergroeting ; om welke in dcc
„minne, tot wederzyds genoegen af te doen, eenii;e wcderzydfche Ge-
„ volmagtigdc Hoofd Bevelhebbers , met dca anderen in beraadflaginge
qua-
CORNELÏS en JOHAN DS WITT. 63
„quamen, en zoo zy vciflaan hebben in ovcrecnkomft geraakten , dat \666, •
„ volgens het voorgaande gebruik , den Heer Lt. Adiniraal Tromp, en ,
„ddlelfsby hebbende hoogc B.:velhcbbeis hunne Vlaggen zouden llry- ^
„ken, en metj Kanonfchooten d'cerftc bcgroctinge doen ; dat de Fran-
„fchcn Admiraal, en zyn hoogc Bevelhebbers daar op, haare Vlaggen
„mede zoude ftryken , en insgelyks met eenige weinige cerfchooten de
,, wederbcgroetingc doen. Dat, zulksgedaanzynde, de Franfchcnhaa-
„rc Vlaggen wederom zouden ophyflèn , en dat den Heer Admiraal
„Tromp, met zynchooge Bevelhebbers, vervolgenshaare Vlaggen mede
,, weder zouden oph)iren : Immers verklaarenzyalle;«enpariglyk, datd©
„begroetingeen wederbegroetingceeven alzoo, en opde wyzcalsvoor-
„fchrceven Siaat, in der daad is gedaan en goed gevonden : gecvende
„ voor reedenen van wcetenfchap , dat zy doenmaals alle onder de
„ Vlagge van den voornoemden} Heer Lt. Admiraal Tromp hebben be-
„ boord, en zulks by het vootfchreeven geval zyn geweeft , mitsgaders
„de gemelde begroetingen wcdergroeting, met haareeigcne oogenheb-
„ben gezien, en d'cerfchootcn met hunne ooren gehoord hebben : dat
„haar ook rog zeer wel voorllaat , dat tot de voorfchrccvc ovcrwee-
„gingen van de zyde van 's Lands Vloote zyn Gevolmagtigd gewecft,
„en de voorlchreeve overecnkomft hebben helpen beraamen, deHccren
„Johan enCornelis Evertzen, gebroedcren, deezenlaatllen zoomer, als
„Lts. Admiraalenvan Zeeland, overlecden; hebbendealledevoornoem-
„de hoogc Bevelhebbers de voorfchreeve haare getuigenis met duure Ee-
,,den beveftigd, in handen van den HeereRaad Penlionaris de VVitt,
„als afgezondenc en Gevolmachtigde van de Hoog Mog: Heeren Al-
„gemecne Staaten , der Vereenigde Nederlanden , inde voorfchreeve
„Vloote. Gedaan in 't Schip dezeeven Provimicn, ten Anker leggen-
„dc acht Mylen Beooften ten Noorden 't Noord voorland , den eer-
„ften Oöober 1666. en was onderteekent by alle de voorfchreeve ge-
„tuygens.
Onderflüiid.
Accordccrd met de Originele Minute, gcflooten in 't Regirter van het
verhandelde der Krygsraadm's LandsVlooie, deneerlknü£tober i666v
In kcnnilfs van my ondcrfchieevc Secretaris:
Gctcekcnt.
J: Andring a.
Des ant^eren tiaags wierd by den Krygsraad goet gevonden, *oaober;
dcwyl den Heer Admiraal de Ruyter van da^ tot dag kranker''^ ''•"'''"
en fwakker wierd, en by gevolgen geen dicnfl in 's Lands JanUnd!"
Vloote konde doen j maar in tegendeel door de grootc on-
gemakken en ongelcgenthecdcn , die hy moeft uitftaan,.
6^4 LEE VEN en DOOD van
t666. 2yn ziekte , tot grooten ondiciift van het Land tott
" konnen veizwfaaren,zyn vertrek te befluiten-, men bragt hetn
op den derden deezes , naar een vriendelyk affchcid , van de
Raad Penfionaru DE Witt genomen hebbende, die bevel gaf,
dat alle de Scheepen der Vloot eenige eerfchootcn uit het Ge-
fchut zoude doen, naar een der bezyldfte Fregatten, Schiedam
gcnaamd,vergezeirchapc met zy n Zoon Jong Heer Engel de Rui-
ter, mee lart , om hem naar 't Land te voeren , en quam de vytden
dier Maand binnen Amfterdam.
Na het vertrek van den Heer Lt. Admiraal de Ruyter natn
p/nfionacis, zyn Ed: den Raad Penfionans , het ganl'che beftier de Vloot op
bcHictdile 2ich, cnvcrzogt den Heer Lt . Auwtraul van Nes , op zyn Schip,
vloote. om in plaats van den gemelde Heer de Ruyter, hem te komen
onderfteunen en helpen beraadOagen, zyn Ed: fteldc met zulk
een wakkciheidenzagtzinnigheidallcdc nodige beveelcns in 't
werk , dat liy van een ieder om zyn goed beleid en vriendelyke
Aanfpraak, alsaangebeeden wierd. Hy behaaldegrooteLofin
het verdcelen der zelve Vloot, om ingeval ie hy den Vyand ont-
moeten, in goeden (laat te zyn van hem het Hoofd te bieden, en
Voornee- aan te klampen. Zyn voornemen was om door de Hoofden naar
inenvan .j. j^ana^ihe zylcn , om zich, waar 't mooglyk by de Fianfche
m"tde°'" Vloot, daar men toen noch geen zeckerbefcheid vanhad, te
rr^nfchen yocgcn , of mct allc Macht dc Engellthcn op tc zoekcn. IVIen
penende ging icdcr rys met ri'ebbc onder zyl, floppende dan dcVloet
rpfczoï*" wcderaf, doch kondedaar weinig mede vorderen, mitsde Wef-
ktn. tclykeenZuyd Wcllelyke Winden, die toen dagelyks waaiden.
3en40c- p^jaar den vyfden , wanneer de Ncdcrlandlche Vloote
oftobci omtrent negen- mylen beooÜcn 't Noord Voorland, wecronder
Zylging, zagzynEd;telocfwaavd d'Engelfche Vloote, llcik
cmtient fcHich'Zylen, enlleldenallcsin 't werk om dien dach,
Krvet de ■ i , « i j i i i •
Enscifche ot 's andcrcndaags sMoigcns, dezcf e lot een gevecht tcdwin-
d"é'v!?'^'* S*^"» dochd'l'.n.elfchen wenden af: En 's nachts wierd 's Lands
hcmaiwen- Vloot met cenzwaaic Storm uit den Zuyd Weden btloopen,
**"■ zynde aanmckelyk , dat zyn Ed: als van den Hemel weder-
h )udcn wierd, om tens, vooral zyn moeiten en a;beid, mee
eenovcrwiiininginzyn Vaderland te kccren. Doorditonwcer
fwa're''*'" wicid ccH giooi. gcial bchccj/cn 's nachu van de Vloot verllec-
Stoim. iicu ;
' s oftoba I
van CORNELIS en JOHAN DE WITT. 65-
ken : Namenilyk de Lt. Admiraal Banjert, de Fice-Admiraa- lS€S
len Everifen^ en Enno Doedes Star, nevens andere hooge Bevel- "" ' ^
hebbers en Captainen van der zelver onderliebbende Smaldec-
len. Het groot (Ie gedeelte der Vloot heeft het den volgenden
dachjomtienc de middag, naar gifHng dwars voorde Maafe ^zcht
Mylen *t Zeewnarc, voor Anker gefmeeten : Uit oorzaak
dat zy niet geheel en al om de Noord gedreven zoude worden.
Vanwaarzyn Ed: denachrten deczer een BrieHchreef, aan haar
Hoog Mog : inhoudende, dat zy aldaar tot noch toe , door de z°nEd!''
harde Wellelyke Winden, bezet bleeven ; konnende als doen 5''">''^' "*"
noch niec net weetenwac ongelukken en rampen, d eeneenan- Mog.
dere Scheepen van 's Lands Vlooce , gcduerende de zwaarc
Storm , hadden geleeden , maar dat aan zyn Schip , de
z.eeven Provmiien , geen fchade verder aangcfchied was ,
als een kleine fcheur in de zak ; dat zy aan de Schee-
pen , die niet ver van hen ten Anker lagen , hadden konnen
bemerken , dat tufTchen den '^ts en zevenden deezer in de nacht
een van de gemelde Scheepen was in branc geraakt , doch ver-
trouwde hetzelve geen Oorlog-Schip maar een Brander ge-
weeft te zyn, dewyl zy het niet haddehoorenipringen, noch
eenig Gclchut los gaan ; dac ook noch twee Scheepen van
haare Ankers gelmeeien waaren , waar van het eene zoo ver
uit het geficht was , dat men het niet konde bekennen j en het an-
der geloofde hy het groote Nieuw Schip Dtzenter gewecft te
zyn , behoorende onder het ColUgie ter yldmiralityt tal ^mjler-
dam , gevoerd werdende door den Capitai» lucob yindrieizoon
Swart dat alle twee de voornoemde Schepen , zich daar op,
200 veel men zien konde» hadden uit de Vloot begeeven, en
naar giffing , in de Zcegaaten deezer Lande waaren ingeval-
len; dier halven, diend noodzaakelyk met ernft tewordenon-
derzocht, ofdevoorfchreeven Scheepen, endevoornamentlyk
het groote Schip Deventer ^ zoodanig ongemak was overgeko-
men, en dat zy onvermydelyk hadden moeten de Zceruymen.
Waar op zyn Ed: haar Hoog Mog: in bedenking gaf, of het
niet hoog nodig was, ten fpoedigften aan alle de ColUgien ter
jidmiralitijt te beveelcn, van aanllonds door de onderlinge >^<7-
vocaaten Fifcaals met hulp van yverige Gevolmachtigden, uit
Tweede Boek. I den
^6 L E E V E N en D O O D ran
1 ö6(S. den harcn,wel fcherpely k te doen onderfoekcn op alle deSchepen-
■ die onder hunne beveelensftaan, welke daar in quamen te val-
len} ofzy ook doorboog dringende noot gedwongen waren
gewceft de Vloot te veilaatcn, cndc het tegendeel bevin-
dende , tegens de Bevelhebbers, de vcreifchte llraf in't werk
te ftcUen , of wel , hunne ingcnome bericht derwaarts te zen-
den, cm aldaar, volgens de Wetten en gebruiken \an de Lan-
den, tegens hen voortgcpleid te werden ; dat ook inverfchcidc
Schepen , door gebrek van Bier , reeds VV aster gedronken
werdende, het zelve ook al ten einde liep} dat door de harde
Stormen het gebrek van Ankers en Touwen , dagelyks ver-
meerderde , zynde cp 't allerhoogfte nodig , dat de Heeren
der gemelde Collegien ter ^dmirahtitt aangemaand wierden ,
van op het fpoediglte al zulke Nooddruften te zenden , alszy
nodig hadden ; en dat zcderc zyn laalle , den Lr, Admiraal
van AieppeUn , niet eenige andere Scheepen by hen in de
Vloot gekomen was , konnende', van de Steng, nu twee
of drie en fcstig Ree-Zylen tellen. Zoo dat , wanneer den Lt.
Admiraal Banken , met zyn by hebbende Schepen , mede
wederom onder de Vlagge zoude zyn gekomen , weinig of
niet, aan het volle getal konde onibreeken ; Hebbende, ten
dieneinde, twcedagen te voorcn,en dien dach ,een Galioot
uitgezonden , om den voorfchreven Heer Bfii^en op te foe-
ken ; vertrouwende, dat hy loefwaarts van hen afwas ; al-
waar hy mede onfeilbaar geankert nioeft zyn , of anders zou-
de hy geheel om de Noord zyn gedieevcn , en met dit harde
weer, was het hem, toe noch toe, onmogelyk gewecft.
Anker te lichten , en onder zyl te gaan } dat zoo haart zy
alle by den andeien gevoegd vvaaren, hy beflooten had, naar
d'Engelfche Kiirt over ie ilcekcn , en den Vyand wederom
op te Toeken , ten waare in de Vloot meer fiekcn en gcbree-
ken gevonden wierden, als zy in het laaüe onderzoek hadden
befpcurd; daar toe het harde weer, gebrek van Bier, opko-
jnende bederf van Vlees en andcie fpyze , ofie diergclyke
andeie toevallen > wel wat ten quaade konde hebben toe-
gebracht.
Schoon zyn Ed: alle bedcnkelyke moeiten deed , en droevige
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 67
gcvaaren uitftond , om het Land , len koflevan zyn leeven i ^6^^
te redden , leverde de Gevolmachtigde van Zeelara op den j
negenden dezer, inzynafzyn, ler vergadering van haar Hoog
Mog : het volgende befluit in.
£xtra£i uit de Notulen van de ld: Mog : Ueeren
Staat en van Zeeland , bejiooten den 5 0£ie-
ber 1666.
N
Ader overwogen zynde , op den inhoud van de tegen- Beflu;t»an
woordige belcheid brief, ende vervolgens over hec be- ^Ópénde'
,, fluit van haar Hoog Mog: van den zeeven en twintichftender *'""'"
„ voorleede Maand , raakende het zenden van Gedeputeerden en Gevoimlg-
^yGevolmachttgden op 's Lands Fioote ^ breeder verhaalt in JeJ'^'^^"*''?^
„ Notulen van Gilleren , is naar verfcheidc omvraagen en de viooteaan
,, vcrwifTelen van vcele en verlcheide overwegingen ter zaake ^"'H°=S
„ dienende Geperfjicen by alle voorgaande Negaiive Refolutien , gdeereidt,
,,op het Gas fubied genomen , om die met de redenen ende
„ motiven , daar toe dienende, door de HecrenordinarisGc-
„ deputeerden , ter vergaderinge van haar Hoog Mog: om-
„ftandelyk te laaten reprefcnteeren , ende dien volgende heü
j, neemen van de voorlchreeve Tdo\\xücn Desadvoueeren ,, cn-
j,de vervolgens ook alle het geen in krachte van dien is gc-
„daan , mei ernftig verzoek , dat de Provinciën eenmaal vvil-
„len tegen gaan , ende mecter daad (luiten , dat in het toe-
„ komende in weerwil van deze Provincie , gelyk het nu is
,, gefchied, tegensdeoppofitie van twee nocablc Leeden van
j,d'Unie, zoodanige groote refolutien niet en moge werden
j, genomen , daar by , in der daad , het boogjie en voomaamflc
jj gezach van den ganfehen Staat , ^nder limttatie , inlïruHie , ofte
^^rechten, genoegz.aa'» aan een Perfoon uit de Regeering werd opge-
,, draagen, z.09 wanneer de Provtntie van Holland maur goedvind
fyhet z.etve aan te dringen, daar dezelve zoo veel andere zaaken,
„dieopver na van dat gewicht ende nafleep niet en zyn, lan-
,, gcniyd , ja geheele Jaaren buiten conclufie en de refolu»
„tie worde» gehouden , niet tegenftaaiide de confonanteopi-
(I a) niea
68 L E E V E N en D O O D van
't66S. „nien en verzoeken aan alle d'andere Provintien ter contrï-
■ ■ ,,rie : Doende Extiafb van dit in haar Hoog Mog: Nocu-
„ len 't infereeren. Onder Hond , Accordeert ract de voorr
„fchreeve Notulen.
Geteekend.
JUSTUS de HUYBERT.
Welk overwogen zyndc , hebben de Hccren van d'an-
dere Provintien daar afl'chrift van verzogt , dat hunne Ed:
toegedaan wierd.
. ., Den tienden Oftober fchrecf den Heer Raad /"fw/öw^n..' DE
zynEd: WiTT , wedcrom aan haar Hoog Mog; de HecrenAlgemecnc
d '"'''' tfn Staat en , zy lende dvvars van 'c Eiland Schoutuen , omtrent fes
biarHoog Mylcn in Zee } dat den achften deczer , het harde weer v/ac
Mog:»an f^^j^ggj^ jg vcfdwynen, zoo dat zy annftonds de doorgefchootc
Schouwe, ftcngen weder oprechten, op dat een ygelyk , zulks ziende,
zich mede mochten ücrcct houden, om Kabels te korten, en
vervolgens de Ankers te lichten, by aldicn het weer aich ver-
der bedaard had , maar de wind tegens den avond weder op
flcckcnde, zyn zy genoodzaakt gewccft, de Stengen voorde
tweede rys te Ichictcn, endc alzoo aan Anker te blyven kg-
gen } dat daags te voorcn , tegens den avond , de wind wat
joftober. trekkende nuar het Noord-WeÜen, zy alles vervaardigd had-
den om in de naarnacht de Ankers op te winden , en tegens
den dach onder zyl te weezen, dat zyn Ed: daar op den zelf-
den avond , tot narichting der andere Sclieepen, Scy^ gedaan had-
de, welke den volgende dach en heedcn,. me t het fchccmer-
licht, onder z\\ geraakt zyn, en hadden, zoo veel het doen-
dclyk was, de Scheepen', die wyd en zyd ten Anker Jaagen,.
by de Vlagge vcrramclr, en vervolgens, niet alleen de hooge
Bevelhebbers , maar ook alle de by zondere Capnainen , aan boord
gcfeynd , om te vernccnien in wat Haat zich yder van dezelve
bevond i en dat hy nochtnaais. met Icetweezcn vernomen had-
de, dat veelc Scheepen alreeds len eyndc van haar Lecvens-
middele;!, voornamentlyk van Bieren Water waarcn, cnan-
dcrc maar drie of vier dagen voorraad hadden, by gevolge,
naauwclyks genoeg, om t'huys ic konnen komen , doch, dc-
wyl.
CORNELIS eti JOHAN DE WlTT. 69
wyl ook andere bevonden wierden die noch de gcfteldc tyd > i <?<?<?.
te weeten voor dezegeheele Maand voorzien waaren, Jconde ^
zyn Ed: gecnzints toeltaan, dat zy om die reedc deZcezoude
ruymen, maar haddemet bcraadflaging van deHoogeaanwee-
zende Bevelhebbers, gezonden aan 'c boord van allede Schee-
pen, mee bevel , dat den een den ander , 200 veel als 't mo-
gelyk was. Levensmiddelen by zoude zetten , om , zoo veel
als 't inbaar magt was, daar medeonder der zt\ver Collegien ttt
Admiraliteit te bly ven , het welk echter niet geheel ennl heefc
konnen gefchieden : en in geval het weer toeliet, dat de voor--
Ichreeve laft konde uitgevoerd werden , hy als dan hoopte,
de Vloot daar mede in ftaa: te hebben gebracht , om het noch
twaalf of veertien dagen te konnen uithouden, buiten'tgeen
uit het Vaderland haar zoude mogen toegezonden worden;
Hier nevens maakten zyn Ed: bekend , dat hy op het afgaan
van deze tyding , dooreen Advys Jucht, een briefvanden Lieu^
tenant Admiraal Bankjn omïox^^^ op den zelven dach gefchree-
ven: van inhoud , dat hyzich bevond in 'r geficht van H''alche~
rerty en de Galliootsman dicde brietbracht, berichte daar ne-
vens, dat hy dertien of veertien Reezylenby fich hadde, niet
net wetende hoe veel üorlogfcheepen, en hoe veel Branders
of Fluyten daar onder mochten zyn; dat zyn Ed: vier verfchei-
dc brieven na den andsrhad afgefonden, daarin berichtende,
dat zy foudc trachten by den voorgenoemde Heer Banken te
komen, enzulks niet konnendegel'chicden, hy als dan zich ten
fpoediglle by zyn Ed: onder de Vloot wilde vervoegen , of
bcm te j^emoet komen : Zyn Ed: twyfelde nier o\' hem zoude
huyden ten miniten een of meer van de voorlchreeve brie^
ven ter hand gekomen zyn, lbo dat hy hoopten, des anderen-
daags de Vlootte 1'aamen vervoegd te (ien, en zoudetrachten
door 't overgeeven van mondkoil , de Vloot in zoodanigen
flaat te brengen, dai hy met dezelve r nachcens na deEngel-
fchc Kuil zou konnen overüeeken, om te ficn of mende Vy-
and konde aan tveiFen, of tot een flag dwingen.
Den zelfden d:ig Ichreef zyn Ed:ook aan de onderlinge CöA- DenHe«
lepten ter Admtralttett , en der zelver Gevolmachtigden in der"**^^?'
Zeegaaten, om hunne Ld:Mog:keanillctegevenj watvaar.twirt
l\-i\ -„ fchrvltook
V* iJ *yaiodeGc»
70 L E E V E N en D O O D van
1666. zy de Scheepen , met voorraad gelnaden , die naar de Vloot
' zoude gelondcn worden , behooren te doen necmcn , otB
voimageift- jyne ondcihoorigc Scheepen beft aan te treffen. Dat het
AdmiVaii- onmogclyk was lecs te doen , indien het bevel van haar Hoog
teitinde ^jog: , volgens dc gewoonclykc gcbruykcn , by 'sLands Viooc
bcflooten, wicrd achtervolgd ; dat dezelve Vloot ooit ofte
ooit, van de tegenwoordige ongelegenthcid, zoude konnen
worden gehouden, aangemerkt, dai onder zulk een groot ge-
tal Scheepen , veeltyds foude gebeuren ; dat eenige Bieren
ftinkende wierden j eenige Vaaten de hoepen affprongen, ca
allüo uitlekten, en diergelyke ongevallen meer, dicei^entlyk
de C/if>itatnen ^ tot welker bezorging deMondkoft was ftaande,
niet verweeten konde worden, zynde echter beklaaglyk, dat
daar door 's Lands Vloote, dikwils tot grooteoneer en nadeel
vanden Staat, meeft uyt der Zee viel} vorders fchreef zyn Ed:
dat hy alle mogelyke vlyt en naarftigheid aangewend had, otn
de Scheepen, tot de uitwerking vanhaar Hoog Mog: begeer-
ten, vervat in haar voorgaande befluit , van den een en-twin-
tigften der voorleede Maand , zoo veel hem doendeiyk was,
in ftaat te brengen, om den tyd, daar toe gcfteld, in Zee te
houden, tot welkers uicvoeringe God den Heer zeer handlaam
en gewenfl weer had gelieven te verkenen, en had de Opper-
bevelhebbers, ook met de onderrichtingen en andere daartoe
Boodig zynde afvaardigingen, voorzien, zyn Ed;bcfloct, om
naar 't herzaamclen der Scheepen, met de Vloot, weer naar
d'Engellche Kuft over te lleeken , en een flach te waagen :
maar het was te laat in 't Jaar, veele Scheepen waren met zie-
ken belaaden, en eenige hadden gebrek van Levensmiddelen,
hebbende ook Vyanden genoeg aan de bulderende winden:
zoo dat zyn Ed: met overleg van de hooide Bevelhebbers, den
|ioa«bei. ,j 0<ftober gcraaden vond, noch tenminften tot den dertien-
den deezer, zich met zyn ondcrhoorige Scheepen, omtrent de
Vlaamfche Kuft t'onthoudcn, om ie zien of den Vyand, die
daar jongft van was afgewend , wederom mogte komen : om
in zulk een geval noch iets goeds , ten befte van 't Vader-
land , onder Gods Zeegen , te verrichten. Maar in die tyd
geen Vyand vernccmende, zou men met de Vloot weder naar
de
CORNELIS en JOHAN DE WITT. ji
de Havenen zylen : uitgenomen fecven Scheepen, drieBran- '^^^^>
deisen drie Gaijootcn, welk Smaldeel zyn Ed: op ecnaanflag -*
naar *c Letihy en andere Havenen in Schotland zoude zenden, onder
'i beleid van den f'^tce Admiraal , Enno Doedes : om foo veel
als het docndelyk was , de Schocfche Kapers re verbranden,
en d'opgebragte Nederlandfche Scheepen ie herncemen , of
defelve nevens alle andere Engelfche te vernielen. Ook liet
hy noch veertien Scheepenen drie Galjoots in Zee blyven,
die omtrent Doggersz.ant , tot in 't begin van November zoude
kruyden, om de Zee veilig te houden, de Ncderlandfcheaan-
komende Koopvaardy-Schccpcn • en andere te befchermcn,
en d'Engelfchen aan te talten. Den zelfden dag quam de Lt,
Admiraal Bankert met zyn byhcbbendc Scheepen wederom on-
der de Vlagge , doch het grootftc gedeelte der Vloote zyldc
omtrent in 't midden deefer Maand in Zeeland, de Maaze en
Texel^ binnen. Den Raad Penjlonaris de Witt , quam den
dertienden met het Schip de Zeeven Provintien , nevens de Lt. ,i'jn,,
admiraal van Nes , binne Goereê ; naar dat hy daags te voo- oöober.
ren, door den gantfchenKrygsraad , op dezeonderitaande wy- komHa
ïc I is bedankt. Goeteê
binnen, fB'
«ore van dc
Refolutie van den bedelen geftrengen Krygsraad in 's Lands 1',"''','^*^
Vloote , genomen op Din^sd.ig den ii Ocioher 1666. V bcdïakt.
avonds , tn 's Lands Schip de zeeven Provintien , tefi
Anker tujfchen de vyf en z^s Myien IVcJi ten Noorden
van Goereê , prefent den Lt Admiraalen van Nes,
Bankert, i'.'JwGent, f»Mepj3elen, ^f Vice-Admiraa-
len de Liefde , Sweers , Evertzen en Schram y de
Schouten by Nacht Vlug en van der Zaan.
„T S by de Krygsraad in Confideratie genomen, eensdeels de
j, Azwaarwigtige affai-^es, die dclelve geduurendc defeexpc-
„ ditic zyn voorge4iomcn, in derfelver deliberatien en refolu-
j,tien, foo belangende de conjunctie met de armade van Vrank-
,, ryk, als het gunt daar omtrent heeft t;edependeert, aange-
3,fien die meer van polityk als militair employ waaren. Ende
daar
fi. LEE VEN en DOOD van
ïGéo. j, Jaaf en tekens aan d'andeie zyde overwoogende grootever-
fi ' .,lichcing en hec byfondcr loulagcment , die defelve zoo wel
ï, inde voorfchreevc als andere gclegentheeden hebben beko-
», men) met de preicnfie van den Hceie Raad Penfwnarn de
„ Wnr, alsGi-^deputecidenen Gevolmagtigdc vanhaar Hoog
»Mog: i wcshalven defelve hebben goed gevonden en gcre-
„folveerd, den wel gemeldcn Heer de VVitt, voorailedef-
„ fclfs goede officien , tot voorftand van *c gemeene beil ge-
,>daan, ganfch dienftelyk te bedanken, gclykdezelvebedankt
„word mits deczen, met ferieufc lecommandatie, datzynhd:
„gelieve aan haar Hoog Mog: uit de naame, en van weegen
„den voorfchreeven Raad, te verfoekcn, dat defelve doch in
„htt toekomende zoude gelieven te continueeren, indiegoed-
„heid, van haar wederom met eenige wy^e i ei vaarene, en
„cordate Hceren uit den midden van derzelver lllullre verga-
,, dering te aflïfteeren.
ïer Ordonnantie van den voornoemden Krygsraad.
Was geteekent,
J: An dringa.
i4oaol)er: Zyn Ed: aanftonds naar 's Gravenhagen trekkende, deed al-
GweVihï- ^3*r ^'^'^ '4- Oktober ter vergaderingvan haar Ed; Groot Mog:
gen, en de Hccrcn btaatcn van Holland, een omllandig verhaal, van
oriaan h' it ^Hes , wat gcduurcnde zyn verblyf, op 's Lands V loot was voor-
Ed:Gioot gevallen-, waar op de Heercn Staaten van Holland, hem over
°^* het voorftgtig gedrag, wyzebeftieringe, en klockmocdigbc-
leid, omtrent het bewind der Vloot , by hem gebruikt en in
't werk gefteld , ten hoogften vergenoegt en voldaan hielden;
en voorts goet gevonden, dat den zelven , tot betuiging dat
zyn dienft haar iLd.Grooi Mog: zonderling aangenaam was gc-
weeft, uit den naam van de gemelde Heu en btaaten van Hol-
word J'in'J ' op de befte wyze zoude wurdcn bedankt, het welkgc-
bedankt Ichicdc : ook naamcn haar Hoog Mog: de Heeren Algemec-
g°córè" ne Staaten, groot genoegen in zyn uitvocringe , die hy op 's
dapptriieit. Lands Vloot gedaan had.
Zoo haaft was Zyn Ed: niet t'huys gekomen, ofmaaktedeii
zelfden dag wederom een aanvang , om het nieuwe Verbond
mcE
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 73
met den Koning van Denemarken en haar Hoog Mog: voort te ^^^6.
zetten » en ten einde te brengen , in gevolge van zyn Vol- A
magt, hem by haar Hoeg Mog: 1 in den beginnen van dit Jaar
verleend, luydcnde.
„T^E Staatcn Generaal der Vercenigde Nederlanden, alken den gce- voimachi
„"*-^nen die deezcn xuUcn zien ofcc hoeren leezen , faluit : Doen te vanhaar i
„weetcn, alzoo van ontallyke Jaarcn herwaarts tuffchendc KrooneDc- HoogMog;
,>nemarken, Noorweegen , en de andere daar aan dependecrcnde Ry- Ed°en*an-
,j ken , Voi ftendommen , ende Landfchappen , ter cencre , en deezcn dcreCe-
„ Staat» ter andere zyde , doorgaans is onderhouden een goede, vafte,voimjgtij-
,. bondige ende vertrouwde vriendfchap, ende Correfpondcntic, dtwel- ''^' '°'''"
„kc ook van tyd tot tyd , met Alliantien , ende Traélaatcn van Staat , ^n ve""
„is bcveftigd, ende dat het den Doorluchtigen GrootmachtigQcn Vorft bond, met
„ende Heer, Heer F retierik de Denlc , tot Denemarken, Noorweegen, o=""n"-^
,, der Wenden Gothen Koning, Hertog tot Slceswyk , Holftcin , Stor-*^^"*
„mam, ende der Ditmarfen, Graaf tot Oldenburg, endcDelmenhorft,
„enz. belieft heeft met Procuratie en Volmacht , herwaards te zenden,
„ de weljjeboorene en Hoog Eedelc Heeren Paul Khngenbarg ., zync
,, Koninglyke Majefteits Admiraliteits Raad, ende Poftmccder , Gcne-
„raal, erfgezceten op Bultrup, Haenrouw , ende Toftrip; ende Petrus
,^C/}ariJius, Raad ende Refident van zyn Koninglyken Majerteit alhier,
„in den Haage, om met ons , otle onze CommilTarifTen te tradtceren ,
„en te handelen, over verfcheidc zaaken , onder anderen mede, raaken-
„dc eenigc opcnftaande difterenticn, endeverfchilkn; zoo iST,datwy
„van onze zyde Gecommitteerd ende Geauihorifccrt hebben, gclyk wy
„Committeeren ende Authorifecren mits deezen , de wclgeboorene,
„Hoog Eedden, gcflrengc, wyzc , voorzienige H;cren , B.ndolph van
^^Ommeren , JohandeWitt , uit den Oud Raad der Stad Dordregt,
„JoHAN nE WiTT, Raad Penlionarisvan Hollanden Wcft-Vtiefland,
„ Ëonefaciusvan Vrybergen , Heer in Vrybergen , Penfionaris der Stad Thoo-
„len, Godaart Adnaan i Baron van Rede, Heervan Amerongen, Gin-
„kel. Elft, enz. Adolfb van U»kcl, Johan van Tjfelmu\den , tho R"llc-
„cate, Droftart van Vollcnhoovc, endede Hccrlykhcid Glundert, ende
^^JohanDretvs , Raadsheer in Grocningen , refpeftive Gedeputeerde in
onze Vèrgadcringc, van wegen de Proviiiticii van Gelderland ende het
,Graaffchap Zutphen, Holland ende Wefl Vricfland , Zeeland, Uyt-
, recht, Vricllaud, Overyflel, Stad ende Landen , omine in qualitcit
van onze Cominiflariflcn , te zaamen , ofte 't meerendcel van dien,
met de gemeld Hccren PlcnipoteiitiariÜln, en Gcvohnagtigden', van
zyn Koninglyke Majelkit van Denemarken , Noorweegen , enz. over
„alle 't geene voorfchreeven is, in Confercntietc treeden, endemetde-
„ zelve de voorgemelde zaaken te adiudceren , rigtcn, verdragen , bc-
T^weede Boek. K lluy.
74 LEEVEN en DOOD vati
tdó^. „fluytcn, cnde leekenen; cndc wcetcnde dctdc welgemelde Hceréhon*
„ze Commiirariflcn , om te facilitccren de voorfchreeve NLgotiutie en-
„handeling : op dat die ten goede ende gcwcnfchten einde mag werdea
„gebragt, van noodcn hebben onze fpeciaule Procuratie, volkomcmagt,.
,. Authoriteit ende bevel > om alle Scrupulcn die des aangaande zouden
,, mogen gemovecrt worden, wegte neemen, hebben \vy haar gegceven,
>,gelyk wy hen gcevcn in kragtc deezes , volkoome n;agt , omme met
,,dc meergemelde Hccrcn l^lenipotcmiariiïcn , cudeGcvolmagtigdeMi-
„nillers van hoogllgemelde zync Koninglyke Majefkit te mogen Adiu-
„ftceren, rigten, ncderlcggen, traéleercn , accordeeren, cnbcOuitcnce-
,.ne Altiantie defenjive , en voorts zoodanige andere Contrailen en Vcr-
„ dragen, de voorfchreeve openüaandc veifchillen ende difiercntencon-
„cerneerende, zulks zy onderlinge zullen oordeclen, cnde beviüden ten
„wcderzyden oorbaarlyk te zyn, ende van al het geen alzoo beraamd,
„gearrefteerd , cnde bcflooten zal weezen te maakcn , en padcerenzoo-
„daaiiige inürumcnten cnde beloften, in zulke goede ende bchoorlykcn
„foime, als noodig weezen zal , bcloovendc (incccrljk , oprechtelyk
„ende ter goeder trouwe te zullen houden voor aangenaam, va(l, bon-
„ dig, cndc van waarden alle 'c geene by de meergemelde onze Heeren
„ CommiflTariflèn in dezelve qualiteit zal zyngcdaen, belooft, gcconfen-
„tectt en geaccordccrt, 't zelve ünverbreeklyknatekomen, t'ondcrhou-
„den , cnde obferveeren , ook doen obfervccren ende onderhouden,
„zonder daar tegens nimmermeer iets te doen , ofte laaten gefchieden,
„direüelyk, of indircöclyk , in wat manier het ook zoude mogen wee-
„zcn, maar alles ie ratitieceren en te approbecren, cnde des nood zyn-
„de, daarvan te vcrleenen en paflecrcn bnevcn en inllrumentcn, inde
„belle forme , tot volkoome contentement ende vergenoeginge ivan
„hoogllgemelde Koning. Gcgeevcn in onze Vergade[ii>ge , onder on-
„zen groote Zegel , Paraphure » ende Signaturc van onzen Griffier in •
„den Hage , op den tweede February zcjiioi boHderd zes-en-zejhgy was
„Gepiraphcert J: fa» Gent. Vi. op deplyque Oond , ter Ordonnantie
„van de Hooggemcldc Heeren Sta3ten Generaal, gcteekent N; Rusj'ch,
„hebbende onder uithangen 't groote Zegel in Roodcn vvafche.
„Ter Oirkonde ende in tceken der waarheid, hebben wy Flenipoten-
„tiarillcn, cnde Gcvolmagtigde Minillers van zyn Koninglyke Majeftcit,
„cnde wy Gcdepu eerden van haar Hoog Mug: deezc Alliantie met ci-
,,gen handen ondcneekent , cnde met onze opgedrukte Signetten bevc-
„iiigd , cnde zyn hier van vier gelyk luydende Exempjaaren gemaakt,
„te wecten , voor yder van de hoogc Contrahentcn twee. Aiflum in 's Gra-
„vcnhagendcn elfden Fehrnary, z^ejlic» honderd x^s-en-zejiig.
En was gcteekent.
P AUL Kl.INGF.NB EKG, l J O H A N D E Wl T T , CIIZ.
fcCilARISIUS. J
Sa»
CORNELIS en JOHAN DE WïTT. 75
Saturdag den fcftienden Oftobcr kreeg zyn Ed; tyding uit ^ .
Breemen, dat de Middelaars tun'chcn de Koning van Swee- —
den en de zelve Stadt de handeling afgcbrooken hadden j dat
den Koning die noch belegerd hield , en de Vorften van
Lunenburg geen yver wilden doen tot des felfs ontzet , voor
dat het Verbond genaamt <^«»?i^>«//f , of viervoudig, in 'j6'r4-
venhage , gcflooten was. Waar na zyn Ed : met alle crnfl:
de zaaken daar toe noodig zynde , bezorgde : en had des
anderen daags naar de Middag de Heeren C/««gew^fr^, Roms-
wtnkel, Copes en Muller aan zyn Huis, die om het fluyten
van \ Verbond te verhaaften , tot des , avonds ten negen
uuren by malkander waaren , door lazen zyn Ed: opftcl ,
waar in zy een weinig veranderden, en qiiamen op Maan-zynEd:
dag, zynde den vyfen twintigfte, voorde laatfte maal teza- j^^"^'^^^'''*^
men , wanneer de Staats Bedienden van Denemarken , Bran- Qn3<iiupi«
denburg en Lunenburg, nevens zynEd: het Verdrag troffen, •'^""""*"
en aanftonds ondcrteckende , wordende den Heer Raad Pen-
fionaris de Witt, des anderen daags van al de hoge Overig-
heid en aiinwezende Staatsbediende der vreemde Mogent-
hceden, voor het uitwerkzcl van zulk een goeden werk be-
dankt.
Eeniije Predikanten , die een geruyme tyd herwaards zich be-
moeit hadden met het invoeren van een nieuw opftel des ge-
bedts , flrydende regens het gecne haar Ed: Groot Mog: hen
in de Jaare van 1665. voorgcfchreeven hadden» waar mede
de Prinsgezinden dapper de Tanden üookten , het welk zoo
veel ver\Vydering in de gemeenten veroorzaakten , dac
haar Ed: Groot Mog: zich genootzankt vonden daar inne te
voorzien , en dit ondergefchreeven befluit te nemen > het
welk aan alle Steeden en Dorpen van hun Regtsgebied af-
gezonden wierd.
Extract uit de Refolutien v/tn h/iar Ed: Groot Mog: de
Heer en Staaten van Holland ende ïFeJi- Vriejland. Refoiutïe
vanhiat
Donderdag den 7 Oftober ï666. ïi- Gtoot
„/^p 't gcmovetirde van ecnige Lccden , hebben de Hce- g^nfnet'
,,V-/ien Gedeputeerden uir de rcipeólive Steden , Leden formuüe
(^r \ van
K 2; van,,j,.
üe-
7(5 L E E V E N en D O O D van
1666. „van haar Ed: Groot Mog: Vergaderingc , des veizogt we-'-
ï*-!- — „zende, yder op haar beurt verklaard , dat der zclver Predï>-
„kanten in de publicquc Gebeden, die zy voor den wclftand
„van de Regecringe uicftortcn , haar rcguleien naar denm-
,, nehoud van het bekende Formulier , by Relblutic van haar
5,Ed : Groot Mog: in dato den 1 5 Maart des Jaarsfeftien hon'
„dert drie en fcflig gcarrefteert , ende dat zy dezelve Piedi-
„ kanten daar toe ook van tyd tot tyd zullen houden : Waar
„ op gcdelibcrcert zynde , Is goet gevonden ende verdaan , dat
j, de Heercn Burgermeellcren en de Regeerders vanderefpeci
„tive Steden, fellïe hebbende inne haar Ed: Groot Mog: ver-
„ gaderinge , zullen werden verzogt ende gelaft , gelyk dczel-
>,ve verzogt ende gelaft: werden by dezen , als noch by conti-
5, nuatie te vet zoeken, dat het gemelde Formulier al ommc in
„den haarc, Punduclyk by de Predikanten naar gekomen mo-
„gc werden, ofte by ontftcnteniflc van dien, haar Edele Groot
„ Mog : over te zenden , de naamen van die gecne , dewel-
„ke daai- omtrent nalatig ofte onwillig zouden mogenwczen;
„ dat wyders ook aan Burgermeellcren ende Regeerders van
„de Steden ter vergaderingc nietcomparcprcnde, mitsgaders
„aan de OlHciercn zal werden gclchreven , dat de zelve haar
„exaftelyk zullen informeren, ende doen informeren, of alle de
„Piedikanten, onder haar refpcftivejurifdiétien, haar reguleren
„naar den inhoud van het zelve Formulier , ende bevindende
„dat eenvge dienthalven aan haar dcvoir komen te manquce*
„ren, delclve aanftonds, ende vervolgens ock vantydtot tydi
„infgelyks aan haar Ed: Groot Mog: zullen hebben bekent
„te maakeni ommc het tradcment dat ioodanige wcdcrhoo*
,, rige Predikanten van haar Ed: Groot Mog: komen te proffi-
,,teeren, ingehouden te werden tot nader ordre , gelyk haar
„Edele Groot Mog: tn eum cveniur», als nu voor alsdan goed»
j, vinden cndevcrftaan, dat de voorrchrecvetraftemcnten, aan
„de loodani>i,c Predikanten, ook eftcélive onthouden, ende
j, ckzelvcdaar v-an gcpriveert zullen worden , tot dar by haar
„ Ed: Groot Mog: wederom anders in der zclver faveur zal wc-
jjSCn gcdilponccrt.
ür.1 dan weder, ic kccren tot de Vrcedehandclinge , tu/lclica
«Jen
CORNELIS cti JOHAN DE WITT. 77I
den Koningvan Gxooi Brittanjen^ en haar Hoog Mog: dcHee- ^^^^. ■
ren Algemecne Staaren : hebbenden 25- November haar Hoog "
Mog: een omftandige brief , daar over , aan zyn Majefteic
gelchrceven^ waar van zy aan de Staatsbediendc van Ftankryl^
en Denemarken kennis gaven, en daarna aan den Heeren Raad
Penftanarts DE VVitt, en Wfw/^f/ow ter handen gefteld, om den Haar Hoog
Heer u4ppelboom , der zelver inhoud , mede te declen en te ^'°g:«n-
overhand igen > nevens verzoek, van onder zyn brieven aande aandcnAÜ
M.ddelaars in Engehmd te zenden , en dewyl zyn Majefteit ^"™' ■*?"
London aangcfteld hadde tot de handclplaats, hy de verfchoo-
ninge voor haar Hoog Mog- gehefde te maaken > dewyl zy
graag zoude zien dat zyn Majetleyt de zending naar Aakenge-
liefde te doen. Den negen en-twintit;,ften November hecfc
zyn Ed: nevens de andere Heeren haarHoog Mog: Gevol-
machtigde veiilag gedaan , dat zy aan de Heeren Gezan-
ten van Frankrijke en de aanweczende StaatsbediendcnvanZ)^'-
nemarken , den Inhoud van de voorlz. Bi iet" bekent gcmaakc
hadden. Den Heer Raad Penjionans df. Witt, gaf, dewyl
de Heer yÉppelboom al te mild , wegens de handclplaats aan de
Heeren Middelaars in Engeland had gefchreeven, de volgen-
de brief asn hem Heer Sweedfchen Afgezant over.
M
ON STEUR,
Putfcjue Ie Rvy de Lt Grande Brctagnt fait unpoint d'hov-
neur de ce que Les Etats Gener.iux refufein a ceft keure d'envojer a. ^^'^^"^"^^
r 1 ^ > r n r I ricer Kaad
Londres poury traaer ; cjuoy qu ilr l ayent jaii du Tcr/ips de Crom- Penfionaiis
ïff/, vous poHvez. f-itre tnftnuer pur Mejfieitrs les Mediateurs , que ,'',nden '
ce ne!} ^tie par Li confideration de Tattachement qu'ilï ont a Icurs Heer ap-
Allies, comme cela 'k e(ié reprefcnté bien amplement atttrcfois; ii afin fvegeTs'de
^ue l'on fattifalfe d'ahtinddrn k ce point d'honeur , ie croy tjue les ''•j'"''^'-
Etmts Gcneraux fe pourroyent difpofcr a efcrire par une lettre exprejfe ^ " '" ^
au Roy de U Grande Brctagne, que la confideration ftifdite efilafeU'
Ie raifon , cjui Ie leur cmpefche ^ a que jan s cette raifon , tls nefero^
yent point de fcrupule d'y envojcr , pour ven que Mejfieurs les Me~
diatears puifent tirer parolle du mefme Roy , cjue fur ce compliment
partfcnt il aggreera un Itett neutre, auconfentcment des Roys
7$ L E E V E N en D O O D van
1666. ^g France CT* de D^nem.ucq , c lors que vous aures poHvoiréHont
" ' gorter la mefme parolle de U part dn Roy d' Am^Uterre , jcm\blige*
dtfpofer les E^iats d'efcrire la fnfdite lettre en la maniere la plus ohli'
gtante , que Ion Ie pourroit deftrer , p4>Hr n'obmeitre rien de noUre
colié^ qui puiife en aitcane facon faciltter les pas au grand ouvrage
de la Paix. Voicy la fubflance de ce que M:jfteurs Heukelom <jr mei
VOHS avons dit dans la dernicre converfation , dont vous uferes pottr
Ie bien de la paix, comme vous iroHVeres convenir j er jedemeure.
Monsieur,
Votre Treshumble Servt'teur,
Dccemtite lóiff. JOHAN DE WiTT.
Welke aldus in V Nederduytfch luyd.
Myn Heer,
„T^Ewylden Coning van Groot Brittanjen een Punrran eer
„ JL^maakc, dat de Algemeenc Heeren Staatcn lotop dezer
„uuren wygerig zyn, tot London tezendenl, om aldaar te han-
„ delen; alhoewel zy het, ten tyde van Cromwcl hebben ge-
,, daan, kond gy door de Heeren Middelaars bckenJdocnma-
4, ken, dat zulks niet en i^efchied, als door deecrluchtderver-
„ bintcnisi die zy met hunne Bondgenooten hebben , gelyfc
„zulks voor deezen heel omftandig voorgedragen is geweeft,
„ende eindelyk , om overvloedig , aan dit Pimt van Eer te
„voldoen i geloof ik dat de Heeren Algemeene Staatcn wel
„zouden konnen befluyten , dooreen uitdrukkelyke Brief,
„aan den Coning van Groot Brittanjen te fchry ven, datdege-
„ melde inzicht de cenige reeden is, die haar zulks bc^et, cn-
,,de ^lat zonder decfe verbintenis , zy geen fwaarigheid zou-
„den maaken . van daar heen te zenden, by aldien de Heeren
„Middelaars, dien zeken Coning konde bewccgen , dat op
„ deefe bcleeftheid , door gcichrift , hy bchaagen geliefde te
,, ncemen, in een onxydigc plaats, met toeftemming der Co-
j, ningenvan Vrankayk en Denemarken, te verkleien, enwan-
„ncer gy bevel zult hebben , om het woord , daar toe vaa
,, wegen de Coning van Engeland aan ons over te dragen, vcr-
biii"
CORNELÏS en JOHAN DE WITT. 79
„biuiJé ik my , de Staaren te beweegen, van de booven ge- i<ï^<?^.
„melde Briet , met de viiendelykfte woorden te doen fchry- ^
„ven , die men zoude konnen wenfchen , om van onfe zyde
„niet na telaaten .. de begtnfelen^ van het groote werk toe
„Vrecde, op alle wyzete verlichten. Dit is den Inhoud van
„'t geen den Heer Heiikelom, en ik, met u in de laatlleby-
jjcenkomfte hebben verhandeld, waar van gy, ten beften der
„Vreedc, zult doen al het geen UL. zal noodig achten,
„blyve
Myn Heeb.;
Uw zjter dienjlvjillige Dienaar l
JoHAN DE W ITT.
De Heeren Middelaars klaagden over het gedrag , dat men
alhier omtrent de bewerking der voorbereidfelen van Vrecden
hield, onder andere : datdc verzeekering vandenHeerRaad
Penfionaris -D^V^iTTy tcgens de uitwcrkzelen der Heeren Staa-
tcnwaaren, dcwyl zynBrieftwyiFelachtig behelsde, dat haar
Hoog Mog: z,onde konnen worden gebragt om te befluiien , van den
Coning met een vriendelijke Brief te vereeren , ly aldien den Coning
ut een derde Plaats ver/l ond^ om welke verkiezen veel verfchil
was. De AlgemecneStaaten der Nederlanden hadden de Stadt
^«y^f^voorgefiagen , en de Coning van Vrankryk, had met goed-
vinden van deezen Staat, het Hof van den Loning van Enge-
lands Moeder, tot Parys, aangebooden, alwaar reeds een begin
der by-cen-komile wierd gemaakt, doch Engeland verwierp
deze handelplaats, zoo dat men dit geheele Jaar, lotgcenbe-
gin , ora deeze heilzaame Vieedc te bewerken, konde
komen.
Hier na heeft zyn Ed: het overfchot van 't Jaar , doorge-
bracht, met de bemiddeling tulTchen Zii^eedenen de Stad ^r^-
men^ alsook omdeverfchillcntuirchenZ,««^«W^cn05/?-/>'r/«-
la^d by te leggen , en middelen te beraamen ora 1 4 Millicenen
voor Holland; tegens het aanftaande Jaar te lichten, waaruyt
menbefliiytcnkan, dathy nimmer leedig was, maar in tegen-
deel onvergelykelyk veel werk, niet alleen ten beile van zyn.
eyge Vaderland , maar ook van zoo vccle vreemde Mogendhcc--
^n heeft gedaan,.
%o LEEVEN en DOOD van
Btduit det
D
XIII. Hoofd-stuk.
E HecrenGevolmagtigden van d' admiraliteit, hadden
Heetenvjn I 1 in de Maand December van het voorlecden Jaar een om-
r ^uTm ' "^"^ ^^S gemaakc , wat getal Oorlogfchecpen in de Maar>d
4.g Schepen yan Maart klaar mocfte gemaakt worden, en hoeveel dezelve
bce^gVa' zoude komen re koften, zoo dat befloocen wierd, van acht-
en-veertig Scheepen en Fregatten van Oorlog, gereed te doen
maaken, het eenc derdendeel van zeftig tot zceventig Hukken
Ge.fchut, yderbemand met drie-honderd koppen, zoMatroo-
zen als Bczoldelingen > het tweede derdendeel van veertich
tot vyftig (lukken , gemand met twee- honderd koppen ; en
het laatftc derdendeel van dertig tot veertig ftukken, en door
den anderen gemand met honderd en vyftig koppen; dat men
by de voorfchreeve Vloot zoude voegen twaalf Roey- Fregat-
ten > voerende van twintig tot zeftig ftukken Gefchut , yder
bemand met genocgfame Matrofen,ende twaalf Branders, yder
gcmant met twintig koppen, ende dat de voorfchreeve Vloot
tot laften van de Lande zoude worden onderhouden , in uyt-
ruftinge, Sold)i ende koftgeldcrcn, dentydvan agt Maanden,
ende dat boven dien deCollegief2teru^dmiratiteft,zovce\Schec-
pcn zouden tocruften, als dezelve uit haare inkomften konden
doen , om tot bcfcherminge van de Koopvaardy- Scheepen
deezer Landen te dienen, en tot verfterkingvandevoorfchre-
vc Vloot, zoo als 's Lands dienft zoude komen te vereifchcn}
dat voorts het ovcrfchot der Scheepen van Oorlog zoude wor-
den in ftaat gcbragt, om als haar Hoog Mog: meerder Schee-
pen nodig mogten hebben, zy op het eerft bevel inZee kon-
den zylen. Welke toerufting, volgens deezconderftaandc over-
flag, voor den tydvanagt Maanden, bygidïng, zoude komen
te koftcn, den fom vznvyf-en-dcrtigmAal honderd een-en-veertig
4uii^ind x.a honderd vier-en-x.ejiig gtttdens.
Over'
CORNELIS en JOHAN DE WITT. ^i
'Overjlag , nat agt-en-veertig Oorlogfcheepen in agt
Maandeft tyds , komen te koflen.
SEftien Schepen van Oorlog,gemand met drie hon-
derd koppcn,daar van Loon cnKoftgeld wierd ge-
nomen tegens 30 guldens ter Maand , bedragende
Maandclyks, - - . , ƒ144000:-:-
zyndc in agt Maanden. _ _ . . /ii^'ioCO:-
Ende om de Landen zoo veel mogelyk van on-
koften t'oniflaan, loo zouden op de voorfchreeven
Schepen kennen vlierden gcbruykt een dcrdcndecl
Zee en Scheep bezoldelingcn,waarmcde dezen Staat
zoude konnen twaalf guldens ter Maand gewinnen,
bedragende in agt Maanden, - - - Z f ijg^Joo :-
blyft nog net - - ƒ998400 :-
Ende overwegende daar op de uyirufting,flytinge
ende vermindering der Schepen van Oorlog ,waar op
geen zekere overllag kan worden!gemaakt,zo wierd
de begrootinge gedaan op een dcrdendeel , voor zoo
veelde Schepen endcKoftpenningenvan drie-hon-
derd koppen , volgens de bovenltaandc overllag
quamtebedragen, zynde. - - - f 1%^00Q '■•:
Seftien Schepen van Oorlog door den andere ge-
mand met twee- honderd koppen, Loon en Koftgeld,
genomen op dertig guldens ter Maand, bedragende
in de voorfchreeve tyd van agt Maanden - ƒ768ooo•-:'
Wierd verm ndcrtmethet Loon van twaalfgul-
dens ter Maand, voor zooveel het derdendeel Zee
en Scheeps bezoldelingeopdevoorfz. Schepen zou-
de konnen worden gebruykt. - - ƒ io23^(f:-:-
beloopende f 66^66^ :.;
Voor uytruftinge en flytinge van de voorfz Sche-
pen, genomen de helft, voor zoo veelde Loon en
Koflgelden van twee honderd koppen is bedragende - - ƒ15:6000 ■:<.;
Sellien Fregatten door den anderen bemand met
honderd-vyftig koppen, bedragende de Loon en Koft
geldere tegen dertig gl. terMaand,inagtMaandcn. ƒ567000:-:-
Gaat af voordï Loon van een derdendeel Zee
bczondelingen, tegens twaalfguldens ter Maand, ƒ 7^800:-:-
bedraagt, ' ƒ 490200 ;-;
Vooruytruflinge ende flytinge van de voorfz.Sche-
peneen derdendeel van de bovcnllaande Loon en
Koftpenningen - - - ' T. f Ï5»ao00 :'.;
TwaalfRoeyFregatten door den anderen gemand
met zeventig koppcn,alleMatroofcn,daar van Loon
'Tweede B$ek, L cnde
Sz" L E E V E N en D O O D van
cndc Kodgeld tot dcriig guldens Maaadclyks , komt
in agt Maanden te bedragen. - - - - ƒ aoi(Joo ;
Van de voorfi.Sotnincccn dcrdcndeelvooruyt-
tuftinge, vermindering Cl) flytinge - - ƒ 6jior> :
Voor den Inkoop vao de voorl'i. Branders, met
haar toerullinge ydcr op tien duyzend guldens. - - ƒ iioooo
Voor onderhoud cndcuytkoop van'verminkten,
over Schepen van Bczolddingcn, rysgcldcrcn aan
dezelve, en de andere buytcngev/ooneLaftcn - - /looooo:-:-
Bcloopt te ïaamen ƒ j 54. i (56+: - : e
' Haar Ed: Groot Mog: de Heeren Staaren van Holland , had-
den in de Maand van yipnl , aan haar Hoog Mog: in beden-
kinge gcgeevcn, of men tot dienftdeezer Landen, nictecnige
weinige dappere Mannen van goet beleid, ditjaaropde Vloot
zouden zenden , gelyk in de voorgaande Jaaren van 166^, en
1 666. was gefchied, waar op haar Hoog Mog: , niettegenftaan-
de het geen Zeeland in den voorleeden Jaare ingeleeverd had ,
beflooten,om eenige Reedenen van Staat , en tot het gemec-
ne beft, alzulks nochmaals te agtervolgcn, en de Heeren Staa-
ren van Holland endc Weft-Vriefland verkoozen den i 2 van
DfHtct de Maand May daar toe , zyn Ed: den Heer Cornelis de
wiïl'vc'-''' WiTT, gclyk in de onderftaandc bcfluyten te zien is.
kozen om
op^dcvioot ^^fy^fitiyt het Regifter der Refolutien vm de Ho: Mo: Heeren
Staatcn Generaal der Vereenigde Nederlanden.
lovis deniidcn M.iy \66t.
„TN deliberatie geleyt zynde , is goet gevonden cnde ver-
5, JL liaan , dat wederom tot betrachtinge van den dienft van
„'t Land, eenige weinige cordaie cndc ftandvaitige Mannen
„van kennis ende belcyt , tot twee a drie in getale , iiyt de
„ hooge RegceriiJge, by haar Hoog Mogende zullen werden ge-
„ committeert , oin als Gcdeputeerdcns cnde Gcvolmachtig-
j,dcn van haar Ho: Mo: in de Vloot van den Staat op Zee,
„jende in de expediticn zelfs gebruykt te werden , in voegen
„als daar toe in den voorleden Jaaren 1665. endc \6C(i. com-
ï,roi(lïc is verleend geweeft : Ende werdendc rcfpcótivc Prc-
g^yinticnvcrzochx, haar tothetacmiaeeren vaiizoodunigcGe-
van CORNELIS en JOHAN DE WITT. S^t
„ deputeerdens ende Gevolmachtigden met den eerften te willen i ^^7'
„bequamcn. ■
Extrali ayt de Refolutien vun de Heer en Staten vxn Holland
ende IVeJl-FrieJla-nd , genomen in haar Ed: Groot Mo; Ver-
gaderinge op
Vrydag den loftcn May i6ë-;,
ï, A^P 't eerfte lit van den brief, van de tegenwoordige be- vanhaarEd:
j, V-/fchryvinge, rakende het nomineeren van een Perfoon» d/°°óm°^"
>, die van wegen haar Ed: Groot Mog: ter Generaliteit zoude "ent.
D, werden voorgedragen , omme by haar Ho: Mo; in gevolge
j,van der zelver Refolutie van den 12. dezer loopende Maand,
», met, ende nevens eenige andere cordate ende ftandvaftige Man»
,1 nen , tot twee of drie in getale , als Gedeputeerden ende
„Gevolmachtigden, op de Vloote van den Staat, ende in de
„cxpcditien zelts gecommitteerd ende gebruykt te werden,
„hebben haar Ed: Groot Mog: naar voorgaande deliberatie,
.,daar toe verzocht ende geëligeert, gelyk verzocht ende ge-
„ëligeert wertmicsdeefen, d'Heer Cornelis de Witt, tc-
„genwoordig Rcgeerend Burgermeefter der Stad Dordrecht,
„ten welken eynde de noodige aanfchryvinge aan den zelven
„Heere de Witt gedaan zal werden, met laft, om zich ten
„fpoediglten herwaards te begeven, ende tot d'aanftaandeex-
„peditie ter Zeetepraepareeren,als naar behooren> Endeaan-
„ gezien, naar de Scatuten der voorfz. Stad, den Regeerende
,, Burgermeeüer in der tyd niet en vermag in eenig employ
„buytendeStad gebruykt te werden, zonder voorgaande con-
,, fentende difpenlatie vanden Oud-rade aldaar, dat derhalven
„Burgermeeüer ende Regeerders der voorfz. Stede, byMiHl-
„ve verzocht zullen werden, de zake daar heenen tcderigee-
„ren, ten eyndc den gemelden Heere Burgermeeftcr, byden
„voorfz. Oud-rade , daar van gedifpenfecrt ende zulks hem
„ toegelaten moge werden de voorfz. expeditie ten beften van de
„gemeene zake byte wooncn. Onderftond Accordeert met de
„ voorfz.. Refolutie : ende was onderteckent Herb'. van Beaumond ,
„1667.
(L 2) Ex-
84 LEEVEN en DOOD van
'ié(f7.
. £}<tra5i uyt het Eegi(lcr der Refolutien van de Ho: Mo: HeereiP
Staten CenerAal der Vereenigde Nederlanden.
Veneris den lyftcn May ï66-f.
Alsook de „TN deliberatie geleid zynde 5 is goet gevonden ende verdaan»
Reioimie „ Ain gevolge van haar Ho: Mo: Refolutie vanden iz deczer
Hoog'Mog: )> Ic'opende Maand, mits dezen te verzoeken cndc te Committec-
„ren, de Heeren Cornelis de Wiit, j
„ om als Gedeputeerden ende Gevolmachtigden van haar Ho:
„Mo: met 's Lands Vloote in Zee te gaan , ende in de aan-
5, ftaande expediticn zelfs prefent te wezen, ende haar te laten
„gebruyken , invoegen als daar toe jongft in den voorlecden
„Jare iG66. Commiflie is verleent gewecft , zullende als nu
j, wederom Afutatis Alutandis gelykc Commiffievoor degemel-
j,de Heeren hare Ho: Mo: Gedeputeerden ende Gevolmach-
„tigden) met de claufule van een of" cenige van hunlieden, als
,,voor dezen werden gcdepefchcert ; Ende nademaal de zake
„haaft vereylcht, zoo wcrt den gemeldenHeer de WiTTge-
5,authorifeert, om aanftonds het werk by de hand te nemen.,
„ende alles te vervaardigen, ende te doen vervaardigen, wat
3, zoo tot den train, met den gevolge ende aankleven van dien,
,1 aU anderzins , gerequircerd werd , ende van nooden is.
folgt zyn Bevel.
'T\E Staaten Geturaal der Vereeni^tl* Nederlanden : Allen den gccncn
^-'die dcc2(.ii /.ullcii zica, ofte huorcn Icczlii , Salut , Doen te wetene.
ah.oo wy nu iiict minder , als in de twee jongrt verloopen Jaaren vao
1665. ende 1Ó66. om verfdicydcn redenen, ei!decon(idcraiicn onsmo-
vccrcndc , noodig licbbcn geacht , dat door ccni>;e weini^^c Ptrfooneit-
flie wy betrouwen, dat God den Heer Almachtig, metgoct bclcyt, en-
de genoegzame Itandvulligl-.cyt, bet;a:ift heeft > onze authorittyi, by rc-
prefeniatie ende delegatie ui 's Lands Vloote gebracht, ende in diervoe-.
gen alles daar door m oidic , ende in krachie van executie gehouden
wcrde, cndc dat boven, ende behalvcnde ordinaris beftclhnge, vanbe-
quame Hoofden cndc mindere Officieren, tot executie van nnze ordrcs
tnde inlhuöiai , dcnoodzaaklykheyt vereylcht , Soo ist, d;it wy ons
tKtiouwciidc op de goede qualitcyicn , wyshcyt, vooriiclni^heyt^ bcleyfc.
ciidc.
GORNELIS en JOHAN DE WITT. gy
ende flandvaftigheyt van de Heercn Cornelis de Witt , tegenwoor- ï<^^^i
dig BurgcrmeLltcr der Stad Dordrecht ■•■•iw,
refpcdive Gedeputeerden in onze Vergadci inge van wegen de Provinciën
van Holland, Zeeland, ende Vrieüand, dezelve gecornniitteerc, geaü-
thorifcert ende gevolmachtigd hebben , gelyk wy hun commitieereiï,
authorifeercn ende volmachtigen by dcezen , om gezamentlik , ofwel
een ofte eenigc van haar, zonder rugge-fprakc door alle bedcnkiykeende
bctamclyke middelen, naar ingenomen advis, ende gehoort de confide-
raticn van 's Lands Luytcnant Admiraalcn ende andere Hoofden , de
conjnnflie van de gemelde Vloote, met die van den Coning vanVrank-
ryk te faciliteeren ende eftefluecrcn, ook dezelve Vloote tot afbreuk van
dengemeenen Vyand, te Water ende te Lande te doen ageercn , naar
dat de occafie ende toevallen zulks zullen toelaten , ende voort alles te
rcfolveercn ende cffedueeren , ook te doen cftlflueeren wes na gelcgent-
heyt ende vercyfch der zaken, ten meeflen diende, welrtant, ende ver-
zekeringe van deezen Staat, ende afbreuk alsvooren, bevonden zalwer- -
den te behooren , mitsgaders de verdiende flraffe te decretcercn , of doen -
decreteeren , tegens alle die geene , die ter zaake van wan-devoiren,
defordre, inobedicntie, ofte anderzins t'eenigen tyd culpabel zouden mo-
gen bevonden werden, ende voorts alomme de noüdit,e Krygs-difcipli-
ne te doen obfcrveeren ende onderhouden : Belovende voor goet, vaft
ende van waarden te houden , alle 't gecne by haar E: t'zaamen , ofte
een , ofte eenige van henluydcn , nopende 't geene voorfz. is , gedaan
ende ge eftl'ftueert zal werden. Lallen ende ordonncerendien volgende
alle Luytenant Admiraalen , ViceAdmiraaicn , Schouten by Nacht, en-
de alle anderen, zo Officieren , als gtineene Matroofen ende Soldaatcn,
jn de voorfz. Vloote wezendc, de voornoemde onze Gedeputeerden en^
de Gevolmachtigden in de voorfz. qualiteyt te erkennen , rcfpcftccren,
eude obcdieercn. Aldus gedaan ende gcarrefteert ter Vergadcringe vail
de Hooggemeldc Heeren Staaten Generaal , in dtn Hage,dcnzeven-en-
twintiglleii May , zcftien hondert zcven-en-zellig. Was geparaphrcert
A. B. de Falland, »t. ondciftond Ter Ordomantie van dezelve^ cndegsr
tcekend N. Rnyfch-.
In gevolge van de bovenftaande Befluyten en beveelen'^p^jj^^^
vertrok zyn Ed: de Heer Counelis dë Witt, den tweeden comeii.ó^,
Juny,s'morgens vroeg uy t 's C7r<ït'f«/M^^«, naar Texel, nemen- (^jktnlaj.
de zyne weg over AmflerdAm , alwaar ten dien einde het Be- t=jic1. ' ,
laans Jacht van de Heeren Gecommitteerde Raaden v-xwHolland^
was leggende , waar in zyn Ed:trad, enter zelvcr tyd onder
2yl ging, doch door de geftadigc tegenwinden, quam hy niet
voor den vierden daar aan volgende in. T^xel^ wanneer zyn Ed:
ei- 5) aan-
'U L E E V E N en DOOD van
ié6j, aanftonds mee de Heeren aldaar zynde Gevolmachtigde van
't I I haar Hoog Mog:, de noodige middelen totzyn onderneeming
en het heilzaam befluyc der Heeren Scaaten der Vereenigdc
Nederlanden beraamden,
de viootio -Maandag den 6 Juny s'morgens ten vier uuren , de wind
Zee. zynde Noord Noord- Ooft , heeft zyn Ed: agtervolgens hcc
^Junj. Zeyn by den Heer Lieutenant Admiraal de Ru^er gcgeeven > al-
le de gereede Scheepen , doen Ankers ligten , en is met de-
zelven onder zyl geraakt , v/elke zonder ecnig ongemak den
zelvcn voormiddag , buy ten de gronden in Zee geraakten , wan-
neer de Heeren Gevolmagtigden van haar Hoog Mog:, aan-
ftonds de narichtinf5 voorden Heer Cornelis dd Witt, en
deRuyter, raakende het bewind over de Vloot, opllelde,cnhen
overgaven, met wenfching van geluk < voorfpoet, endc Zee-
gen van Godt Almachtig , in 't geen dezelve met de voorfz.
Vloote by de hand zouden neemen , endc zyn daar op van
boord naar Texel vertrokken , waar na zyn Ed: aanftonds het
gewoonlyke Z^/ndced, om alle de Scheeps CapitHtnen, opzyn
Üch'ip, de zeeven Proviritte»^ l''onihicdcn, en van yderde naam
vorderden, nevens hoe veel Scheeps Bezoldelingen yder aan
zyn boord had. Welk getal hier na volgen zal , wanneer
de verwagtende Land Bezoldelingen over , de voorfchree-
ve Vloot verdeeld zullen zyn. Terzelvcrdaage fchreefzyn Ed:
aan de Gecommitteerde Raaden ter- Admiraliteit in Zeeland y en
den Lieutenant Admiraal Banken , dat 's Lands Vloot , dien dag ,
vanvoorT(fArf/,inZee gezeyldwas. Als ook, dat haar Ed: Mog:
nevens den Lieutenant Admiraal , geliefden te bezorgen , dat
de Scheepen, ftaande onder hun gebied, ten allerfpoedigftcQ
in Zee mochten gezonden werden , om haar by de Vloor te
vervoegen, noch deed zyn Ed: ter zelver daage de Vloot, op
EynEd: dondcrftaandc wyze , in drie Smaldeelen ftcllen.
verdeeld
f;/,!°°' Verdeelinge van 's Lands Vloot.
Sitiiidce»
»«"• Smddeel van den Lt. Admiraal de Euyter.
Officieren. Schepen.
Admiraal de Ruyfcr. de Scvcn Provinticn.
Lt. Admiraal van Nes. d'Etndracht,
Vice
CORNELIS en JOHAN DE WITT. ^7
Officiere!/.
Vice Adm.iaal de Liefde.
Schout-by-nacht »an Nes.
Capnen. Hendrik Gotskens,
Evert van Gelder.
Cornclisde Liefde.
DirkSchey.
Jacob van Meeuwen.
JacobCornclifl-i SwarC.
Jan van .Amlkl.
Nicolaas Marrevcld.
Abraham van Zeyl.
Joolt Verfchuer.
Jan Pauwei fz van Gelder»
Yfbrant de Vries.
Thomas Fabritius.
Jan du Bols.
Jan van Nes, d'oudc.
Philips van Aelmondc,
Jacob Andricfz Swart,
Jan Roctering.
Eland du Bols.
Jacob Pieterfz Swart.
Schepen.
de Ridderfchap van Holland,
DeltF.
Utrecht.
Gelderland.
WaÜcnaar.
do Spiegel.
deComcet-Star.
Provintie van Utrecht-;
Tydvcrdryf.
'£ Geloof.
de Leeuwen.
Amftelredam.
Hardcrwyk.
Stavoren.
't Zuyerhuys. ■
de Vrede.
KlcynHollandia.
Dordrecht.
Stadtende Lande.
Ooderwyk.
Utrechr.
l66j.
Schiedam.
"BroKders-
Com". Cor. Jacobfz van der Hoeven. Rotterdam,
Jan DanieUi van den Rhyn. Pro Pairia.
Gerrit Andriefli Mak. Schiedam.
JanDirkfzCuwfnhovc. Dtltf.
Noorderqr. Jan Corneliflz Jagt. deVygeboom.
Smaldeelyan den Lt. Admir/ial Adriaati Bankerti
Lt. Admiraal Bankert. Walcheren.
Lt. Admiraal Aylua. Groot F'iilia.
Vice Admiraal Star. Groeningen,
Vice Admiraal Evcrtfz. Zirikzic.
Schout-by-nacht Jan Matihyfli. VlifiiiiRen.
Schout-by-nachtBrunfvelt. Hendrik (^afimirjl. •
Capnen; Adriaan de Hafc. Vcer«.
V.
Z.
V.
z.
Gffi.
8g LEEVEN en DOOD van
ltf<^7» Officieren. Schepef/.
"'" V.
z.
V.
V.
V.
PietcrMagnulTz.
Jacob Willeml"t Broeder.
Frans van Nydek,
Willem Boudewyn'i.
NicolaasNaalhüut.
Lauwrcns de Biuyn.
ConiK.Gerrit Forens.
Hendrik Hcndiikfz.
Jan Baptift de Graaf.
Willem Willcmfz.
*t Raathuys van Haarlem,
de Seven Provinciën,
dcLouyfc.
't Qr. van Nimmegcn.
Harderwyk,
dcPoflcllion.
BranJcrs.
't Wapen van BriftoL
dcCatharina.
den Gulden Appel,
de Draak.
SmaldeelvAn den Lt. {^dmiraalyAn Gent.
Officieren.
"Lt. Admiraal van Gent.
Lt. Admiraal van Mcppel.
Vice Admiraal Swccts.
Vicc Admiraal Schram.
S . by N. Jan G idconfi Vetburg.
S.byN.DavidVlug.
Capncn.jan den Haan.
Hendrik Adriaanfi,
Lt.CollonelPalm.
Hendrik Volknhovc.
Jacob Binkes.
ThobiasThobiafli,
Jacob Pa.iuw.
MichielZuyft.
Jan Hek.
Gillis de Wild.
GcrritBoos.
Pr. Claaflz van Wynbcrgcn.
P'-ThomafTiSittcr.
Pr. van Middelland.
Cornelis looften Smient.
JanvanBrakcl,
Schepen.
dcnDolphyn.
WcftFrifia.
denOlyphan^
dj Pacificatie,
de Goude Leeuvir.
de Maagt van Enkhuyzen,
CalandsOüg.
Woerden.
Deventer.
d'Agatha.
Effen.
de Bcfchermer.
d'Effccx.
de Stadt Gouda,
de Juftina van NaflauAr,
Campen,
de Jonge Prins.
't Noordcr Quarticr.
Jaarfveld.
Ha.irlcm.
de Star.
de Vrede,
Jacob
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 89
Jacob Philips. deBrak. l6Sf.
Janjanfz Vcrboekelt. deWiadhond. ; _'j
Branders. ^
Comrs. Hendrik Efdrc,"' deSufiinna.
Jan Janli. 't Wapen van den Hertog van Joik,
Simon Poppinga. 't Wapen van London.
Rem Pieterlz Mars. de Cvperfe Gat.
Noorderqt deMartha.
Des anderendaags deed den Heer Cornelis df, Witt >
ten overftaan van de Heer de Ruiter , Zey n geevcn , om de An- .
kers te lichten en Zyl te maaken , en met'sLands Vloot naar ^°'^*
de Maaze tezylen, om aldaar de Land-bezoldelingen en no-
■dige behoeftens in te wachten . waar na het maaken der Smal-
deelingen van den Lieutenants y4dmira/ilen, de Heeren de Ruiter
en fVilUm Jofepo van Gent , zyn beflooten, totdat de verwagt-
■wcrdende Zeeuwfche en Vriefche Schepen, by 's Lands Vloot
gekomen zoude zyn , «n wierden ook byzondere beveelens
voor de Commandeurs en Captiainen , die onder het Smaldeel
van den Heer Lieutenant Admiraal van Gent behoorden, uyt-
gcdeeld , i^vens een narichting voor den Commandeur
Wdlem van der Zaan , als Opperhoofd en Bevelhebber van
een Smaldeel Schepen. Den zelfden dag fchreef den Heer
DE WiTT , aan de Heeren Algemeene Staaten der Neder-
jlpnden, de volgende Brief, als ook een aan zyn Heer Broeder. hf,r'HÓog*
Mogj
Aan de Heeren Staaten Generaal,
Hoog Mog- HeereN)
UWe Hoog Mo^: xjuHen ont%iyfelijk_^ uit de Heeren der zelver
Gedeputeerden ende Gevolmagitgden tot de Zee-;^aken , omflan^
deUjk. verftaan hebben , de devoiren hy dez.elve , tot het mtvrejfen
van 's Lands Vloote aangewend .^ ende hoe dat door der felver vigi-
lantie ende neerfltgheit , het meefie gedeelte van defeLve , gtfleren ,
x,onder eenige verhinderingen buiten gaat s geraakt is j Op kudden z.tjn
"Xweede Boek. (M) mch
Jb LEEVENeiiDOOD vaa
16S-J. „ocfj onder d« Flagge gtkpmen , den Vice AdmirAal Swecrs \ het-
•" ' J^ Schip de Olypham , Jan Gideonfz Verburg , V Schip de Goude
Leeuw ijjiide va» ^mflelredam , '» Schip Caleb , uit loet Collegie
van Welt-P''ricjlitnd endc V Noorder-quarttcr , ende 't Schip Gor-
nichem, Capitein Nunmng, rejorterende ondcr't Collegieter Admi'
raliteit , tot Rotterdam redderende. }Vy hebben goet gevonden met
deefen Noordelijken wint het Anker te doen ligten , ende onfen cours
te zetten naar de Maaze , omme aldaar de Schepen met de Land-
militie ende Ammonitie van Oorlog in te wagten , ende aan den Lt.
Admiraal Aylu^t met de rriefche Schepen nog op de Reede, voor den
Helder leggende , toe gefonden de A-lifflve , copyelijk hter nevens gaan-
de , op dat defelve , op i.tjne aankomllt moge weten , waar dat hj .
de Flagge [al konnen aantreffen ^ Waarmede deefen eindigende^ f ui-
len wj God Almagtig bidden Uw Hoog Aiog: Pcrfoonen ende der
zjelver loffelijke Regeennge meer en meer te willen z.egemn^ endevtt"
blijven 't Qfc.
Aan de Heer Raad Penfionaris pe Witt.
Myn Heer en Broeder,
Schryft san ^-^ Ifleren ben ik den gantfchen namiddag geóccupèert geweeji, om
G
deoHter V^volgens het advis van den Lt. Admiraal de, Ruycer, deVleo-
ftcntr"' ^* '^ verdeelen in twee Efquaders , dezvelke gt formeert zjjn als Uw
Ed: uit de copye hier nevens gcvoegt , z.ult kennen pen. Het derde
Efjuader , 'f well^ meeft gecompofeert zal werden uit de Schepen , on-
der de Collegien van Zeelant ende rriejlant refonerende , hebbe tot
nog toe niet konnen formecren , alzoo dezelve onder de Vlagge met
xjjn aangekomen. Fan de Officieren der Scheeps- Soldaten , bevinde
ik^tot nog toe zeer zueinige op de Floote^ dog vertrouwe ^ dat die met
de La:ir- militie j ofte door andere wegen nog zullen volgen j Jk ben
Vun gevoelen dat tegens die geene , die aan de Fatenten niet hebben
geobediecrtf ftraffe^ naar proportie -van hare deliüen gedecretecn be-
hoort te werden^ op dat het reffcil van de Regeeringen itt t'eenen.aal
ander de Militie keme te vervallen j }Vy hebben op gifleren mecfi alle
de Scheeps-Capitesnen in Zte^ ende onder de Flagge, aan boort ge-
bad ^ maar ik^hibbe uit der zelver rapport niet konnen bevinden, dat
vm het regiment Scheept' Soldaten of de Floot e voor als nog zijn aan-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 91
'gekomen als de Capttemen , Johan de Wit , L'aucouit, Maas, ^^'^7- ^
Vellen, van Nilpen, Arkel, Steland, vande Vall, endeCra- -*
bett, vande Lteutenantsendeyendrtgs ztjnveeleby de f^loote , rrntary
ttaar tk^hemerke, ook^aleenige abfent : Hebbe den /Jeere yinGent
£ela(}, my dien aangaande pertinente informatie te geven ^ ende z.aL
met naarlaten^ dezelve bekomen hebbende^ Uw Ed: daar van noti-
ficatie te laten toekomen. Wj zjillen met verlangen voor de Maazje
de Lant -militie ende vorderebe'^oeftenstegemoet z.ien, ende met ma»-
queeren met alle [poet onze reyz.e van daar te bevorderen , daar vttu
Uw Ed: z.ig kan verz.ekert houden } Waar meede deefen etndigendt
blype.
Myn Heer en Broeder.
f'w Ed: ootmoedigen Dienaar ende geaffeSlioneerde Broeder.
i.-sL.nds Schip de sevsnPto- Was gctcekenc
TintieQdeD7juny I6Ö7- CoRNELIS DE WiTT.
Des avonds quam hy met 's Lands Vloot aan de hoek van zvnEd,-
Holland, voorde Maaze, waarvan daanzyn Ed: aan den Over- d°vioot"'
ilen Lieutenant Beaumont ^ Bevelhebber van den Briel , kennif- o^hoI.
fe van zyn komfte gaf, verzoekende daar nevens dat het Land-
volk mee den aller eerften naar de Vloot gezonden mngte wor-
den Oen agften Juny quam den Capitatn van de Schout- by- *J""^)'«
Nacht, Jan Gideonz Verburg aan boord , die te kennen gaf,
dat een van zyn Ankers alle tweedearmen in 't winden waaren
afgebrooken, welk bclaft wierd, zulks te moeten fchry ven aan
de Heeren Raaden van 't Collegie ter /idmirahteit lot Amfierdamf
om de fchaade wederom t'heritellen Waar na zyn Ed: dc
ondcrftaande brief aan zyn Broeder fchrecf.
Aan den Heer Raad Penfionaris de W i t t,
A^n 8 Juny 1667.
Myn Heer en Broeder,
Wr hebben gijieren avont onx.e aankom/Ie albier ^ aan den Com^ ZynEd:
mandeurvan de» Briel^by Mijfive bekeitt gemaakt y met ver- Jchtyftwc-'
Xfii'^ dat dez.elve niet z.oude naarluten de Land militie ^ ende geor- At^ Hen
donneerde behoeften , tenfpoedigfien , naar 's Lands Hoote af ie x.enden , g^,^^ J'^"'
(M 2) in
9* LEEVEN en DOOD van
lóof. ff, in allen gevalle aan ons notificatie doen , wanneer defelve oordtildè-
ï*"""^ dat de voerfz.. Aftluie ende behoeften gereet , geëmbar'jueert ende af-
gefonden z.oude kannen werden , maar tot nog toe geene antwoort be-
komen. Op huyden hebben wy aan den Commandeur van der ZaaiT
commijfte ende in/ir n[l ie ter handen geflelt ^ omme als Commandeur t».
eommandeeren over teven Schepen tot het bel^omen van kondfihappen ^
ende naar jagen van vreemde Schepen^die by occafte gebruikt konnen wer-
den; vanii/clh^ ende andere {iul^l^entlilJw Edelheitgcerne copye zoude
toe z.enden^ maar door manquement van Clerqucn, die met de Fluyt
nog niet zijn aangekomen , is met mogelijk_alle de copjen te doen af-
fcbrijven , vermits andere z.aken die meerder haaji ende fpoed vereyf-
fchen , dageltjl^s voorvallen , waar mede lerblljve.
Ter zelver tyd ontfong zyn Ed: een bticf van de Heeren
£teman en Boxel, alle twee Gevolmagtigde Raadcn der Hee-
ren Staaten van Holland ende Weft-Vriefland , gcfchreeven
uyt den Br:el , welk hy aanftonds dufdanig beaHtvvooi den.
Aan de Hecrcn Gecommitteerden , wegens d'Heeren
Gecommitteerde Raden van de Staaten van Holland
in den Briel, den 8 Juny 1667.
f Edele, ErntfeftCjWyxeVoorzigtige Hecrcn,
MYn Heeren , Soo aanjlonds is my.ter handen gekomen Uw
Ed: Aiijjive , huyden ten acht uuren gefchreeve» tn den Briel ,
•uit deWelke ik_bemerke'', dat Uu> Ed: niet meer als elf Compagnien
hebben gedaan emharquecren , door manquement van Schepen , tot
trati^ort van de Militie gcrecjuireert. Indien ander fins Vw Ed: kon-
den gott vinden noch eentge Conipagnien by de:ielve te voegen , ende
met klein Vaartuig > ofte met de üatllots , die %i'y te dien eynde ex-
prejfelijk derwaarts af^etfdtn^ naar 's Lands P'ioote te doen veeren-,
wy ï.ouden dez.elve over de Schepen van Oorlog wd zoodanig, naar
het oordeel van den tUerc Lt. yldmiraal de Ruyter kannen repar-
tieeren , dat dezelve commoditus ge logeert zouden konnen li^trtien.
't welk^by ont alhier des te dienfli^er geoordeelt wert., om dat veele
Officieren tn Soldaaten v.:n liet Regiment Zee-Soldaaten meede hj dt
Kleote-nitt.zijit aangekstf'^n % dacb zulle» ons tn dui,c , ende an-
4tTp.
CORNELIS en JOHAN DE WiTT. 5)3
Jere zadke"* geer» e Uw Ed: wijz.e conduifle ende direÜieonderutr- ^^^'7'
pen, blyvende »-•- ■ ■•
Edele, 6cc.
Uw Ed: ottmoedigen Dienaar,
Was geteekenc
CoRNELIS DE WlTT^
Dcezcn brief beantwoord hebbende , gaf hy aan de
Onderlinge Capitains het volgende bevel , om een vergader-
plaats te weeten, wanneer dezelve by ftorm ofte Mift vande
Vloot af geraakten.
De Gedeputeerden ende Gevolmagtigden van de Hoog
Mogende Heeren Staaren Generaal der Vercenigde
Nederlanden, op'sLands Vloote, hebben metadvis
van den Lt. Admiraal de Ruyter beraamt ende gear-
refteert deze naarvolgende Kendevous-plaarzcn.
D^t na dat men van hier gez^eylt zal z.jn , ende yinant doot
fiorm^ miji of eenig ander ongeval^ va>i de yiigge verjleek^n
wierde , die z.al dez.elve eer(i hebben op te Roeken , tuj[chen Goereê
ende Walchtren , en die d.tAr met vindende ■, verder op de Vlakte om-
trent ter huiver Zee van Schoonevtlt ende Oujlende ^ alwaar defelve
Flagge, ofte nader ar dr e door ecnigMlem Vaartuyg zal werden ge-
vonden, na dat hy 14 uren daar ep z.al hebben vertoeft. AEiumin
't Schip de zeven Provintiin , ten Anker Z. Z. O. van den Hoek
vanHolUnty omtrent tïucem^le» van deWal , ilenSyuny i66j.
Dfi Heeren Coknelis de VVitt en de Ruyter^ zonden 00b
aan alle Capitainen Zejn boeken, waar naar zy hen zouden
hebben te gedragen, en zyn Ed: ontfong een brief , van zyn om^angf
Heer Broeder den Raad Penfonarisy van de agften deczer uyt'"^°B"'*
den Briel gefchreevea, luydende. HrerRa^d
ïenfionaiis
Myn Heer f.nde Broeder,^: dewui» ^
NAa 't fchryven van mijne voorgaande van huyden , l^pmt mf
noih ter handen ten Advis uu Engelant j '; welk^ik^vun mijn.
(M ^J, [chnU-
P4 LEK VEN en DOOD van
1^67. fchtüdij^en fUgt fiedgt hehbe Uw Ed: mede aarflonls toe te Zenden^
_ als mede van tmportuntte gteordeeh Ji/ordende, om 't werkte kunnen
' faciltteeren i het [oude mogtUjk^van groote operatie k»nnen weezen ^
dat^ foo wanneer het exploid op de Reviere van Chatiam begonnen
wert, te gelijk, eemge van de Schepen, dteniet mede den z.elvenwef
in(laan, de groote Reviere wat opi.etlden , ende omtrent Gravefande ^
cfte elders^ wat alarm maakten ^ om 't fecours dat van Londen
%.onde mogen werden uyt gecommandeert , van de weg naar de Brugge
van Rocbefter te diverteer en , ende zMlkj het exploül voor de Lant-
tnilitie des te meer te faciliteeren : Edog Uw Ed: fullen alles aldaar
nader ende heter overwegen, Ik^blijve; in haaf}. Onder (fondMya
Heer ende Broeder, lager (lont Uw Ed: oocmoedigen Dienaar,
ende geaftedtioneerden Broeder, ende was onderteekent JoHAN
DE VVlTT. /« den Briel den 8 jHny 1 66 J .
P, S. Naar 't fchryvcn van mync voorf^aandc, isdcn Ucct Dolmauc
ende de Hooft-Officicrcn aangekomen ende ingefcheept ; ik venrouwc
dat noch eenige Compagnien, naat 't vertrek van de Fluyten, in Loots-
booten zullen derwaarts komen , die in zulken cas op de Schepen vaa
Oorloge zullen moeten werden verdeelt, daar mede eenige Capiicynen,
welkers Schepen flccht bemant zyn , appatentclyk wel zullca weeiea
vooizicn.
Tranflaat uyt het Engelfch,
Londen den Y'. "y! KS67.
IN' mijnen laat ft en heb i^ » geadvifeert van 't arriveer en van
(^emnthorn en fijne l^loote tot Portsmottth^ de meefie part van de
Coopvaardy-Scheptncjuamen van Lisbon [eer rijkelijkgeladen. Indt
Penbro^e die gefonken is vindmen veel Silver verloren te z.y»- Den ^J van
deefe Mund^ gmg Kcn:ipthorn met fijn Schepen t'z.eyl, uit de Ree
vat Porti no-ith^ na dep: Rsviere toe : maar den 16 fiende, ofte
hatr fn trainerende te ficn^ dwers van Beathaf, een l'^loot Schepen ^
ende vreefende dat het de Nederlandfche iv as ,,(f namen al t'famen weder-
om tot tn de H^ven van Portsmomh, daarfe teg''nwo»rdig noch leg-
gen : men verwacht dagelijks noch een andere feer •'ijkgdaden Inloot
uit de Straat, geconvoyeerdmet vier Schepen van Oêrlog, ende vee-
lt Andere kj>^cljke Schepen Hit de Barbados , Vergima , ende andere
flaat-'
COJINELIS en JOHAN DE WITT. ^f
plaatfin. In de f Ho^e , ende Bay in the Nord , ^verden gereet gemaakt ^^^7*
de Monmouth, de Diamam, de Sujex, de Portlant , de Happy. ^""""^
Returne , ende de Ana , nu korteling eer[l van ritJfiKge weer gekom
men f die alle Noordwaarts gedefltneert u orden, tot ajfifientie van
lerewüés Smitb , die «« veertien Schepen van Oorlog onder hem
heeft , Havenende tot Huil . in de Revier de Humber en Burling-m
SOH-Baay.
De riaamfche Po/lyZ.egt men is van defe weekjiog nictgekome»,maar
fommige mcynen van Ja , en dat het pactjuct ten Hoof gebracht is,
om de brieven te onderfoeken, want het is z.eker , dat men aldaar tV'
dinge heeft ^ daar men gamfch niet mede vermaakt is , dog wat het it
•w&t fecreet gehouden.
Deezen avont is een ordre afgefonden , om de groote Schepen ge^
reet te ma\en , maar xjtllen boven de twee Maanden werk hebben,
tn groet gebrekaan Zeelujden , en andere nootzakelykheden.
JVu deNederlandfche rioot gekomen is,ofdageljks (laat te kernen heeft
men hier berouw , dat men ^tcb foo gekittelt heeft met de hoop van
Vrede , ende daar op verlaten ; maar indien wy alle onz.e uitgez.onden
Zeeluyden weer t'huys kng^n , zal het hier een nieuw leven geven.
Den Grave van Laftleb.iven werft 1700 mannen tol dienfi van
Vlaanderen. Den Hertog van Cambridge , meent men dat dez.ea
nagt fterven zal 5 gelyk vfn Broeder den Hartog van Kendal hetgifieren
nacht afgelcgt heeft.
Men verwagt dagelyk u eder eent^loot van honden Keol-Schepen, va»
Nieuw-Cafiel. Wy z.i-jn in een z.eer gevaarljke ftaat , de gemeente
xjeer misnoegt zynde. Hier mede Crc,
\ Nota : IsbeydevooraanindeRevicrevanLondon.
Des anderendaags kreeg de Heer CoRNELis de WiTT,vierj^
Fluy t-Scheepen , met Land ■ bezoldelingcn , by hem in de Vloor , Pi'^j^'-'"*^
cnbefloor,omnaar de Recde van Schoonevelt te zylen, doch ^MLr<i
wierd door de ftarke Noord-Wcfte winden van zyn voornemen bezoideUn-
belet.; Den tienden Juny, is by zyn Ed: metkennifle van den v'öèt.''*
Jjieutenant Admiraal de Rujter^een algemeen berigt opgeftclCj s>J""y',
daar ligyder Bevelhebber zoudehebben naar te gedragen. ^ ■"• J»°y?".
Ge^
9tf L E E V E N en D O O D van
*"-'"" Generale Inflru^ie ende ordre van de Gedeputeerde» en
Cevelmagtigdett van de Hoog Mogende Heeren StaateH
Generaal der Vereenigde Nederlanden op 's Lands Vloote ,
met adyys ende goet "vinden van den Lt. Admiraal dc
Ruyter, gearrefteert voor de Hooft -O ff eieren ende Capi-
teyrten van dezelve Vloote , daar na zy haar in de aan-
gaande expeditie , bet at He , of rencontre met den Vyand ,
zullen hebben te reguleeren.
EErfttly'k ,wort crnnelyk gclaft, dat in 't uyt of in tcykn van ecnige
Zeegaten, dt klcync Schepen dc grootc uy: dc icylen zullen moeten
blyvcn, cndc dezelve achier aan volgen, om, of de j^roote Schepen aan
de gront quanieii te zitten, haar a'uoos te konnen aflillceten , opdatdc-
iclvegroote Schepen, gevoeglyk in Zee, ofbinncn mogen geraken .; ende
Ti'iccüntrariedoci,zal3rbitralykgeltiaft worden.
Ende, alzoo's Lands Vlooie legcnvvooidig is verdeelt in drie Efqua-
dres , te weten , ccrft d'Avant-guarde , eifte (voor de wint zeylcnde)
de rechter Vleugel : ten tweeden het corps de bataille, ofte 't middellk
gedeelte : ende. ten derden, d'Arrierc-guarde , ofie (als men voor de
. wintzeylt) de flinker Vleugel.
So zullen in Zee gekomen zyndc, dcLuytcnants Admir3alen/fJr/(»<w
iaukertcndc Hans Willem van Aylua , mitsgaders den Vice Admiraal
CornC'ltsEverfz,^ met hare onder hebbende Efquadrcs aan ilictboort, en-
de de Luytenants Admiraalcn lVillemJafefbva»Ge»t, cnót JauCumelifi.
J^eppel, mitb^adeis den Vice Admiraal /zaak Sweers , met hare onder
hebbende Efquadrcs aan bakboort van 't Hooft Efquadre, gevocrt door
dc Luytcnanten Admit aaien Michiel Adrtaanfz de Ruyter en Aart Ja«f% van
Nes, mitsgaders de Vice AdmiraalJu/jaw^irLjr/i/fziciibcgevencnonihou-
dcn, als men vooi de wintzeylt.
Maar by de wint zeylcnde, zalhctEfquadrevan dc voornoemde Luy-
tenants Admiraalcn BaKkert , ende van ^ylua , voor uyt zeylcii , 't
Hooft-Efquadre van dc Luytenants Admiraalcn de Ruyter ende van Nes,
in 't midden, ende dat van de voornoemde Luytcnanten Admiiaalcnvao
Cent QuAc Meppel , in manieren als voorcn, achter aan.
Item, waiuiccr de Hooft-Vlagge geraden vind by dageofte des nagts
over te wenden, zal dezelve het zeyn doen, dat daar toe in 't generaal
Zeyn-bock Anicul f, of 6 is beraamt, d'anderc Hoofden , zoo Luyte-
nants Admiraalcn, Vice Admiraalcn, ende Schouten-by-nacht, 't zelve
gewaar wordende, zullen, conform dezelve Ariiculen medczcyn doen,
waar op dan 't achtcrlle Ei^uadre cctll zal wenden : daar aan het Hooft.
Efqua-
van CORNELIS en JOHAN DE WITT. $7
Efquadre : ende zoo vervolgens het voorftc ; zulks dat'sLands Vlootc, ^°°7'
aizoo gewend y.yndc , 'c Efquadre , 't welk te voeren het laatfte was, ■^■~"
als dan zal weezen het voorde : endc zal ook dezelve ordrc tuflchen de
Vlaggen van yder Efquadre onderhouden worden.
De Luytenantcn Admiraalen zullen yder hare Efquadrc> conform den
inhoud van deze Inllrutlie , in drie Smaldeclen vcrdeeJen : gelyk het
Hoofi-Efquader mede gedaan zal worden : endc daaruyt eenigeFregats
dcflinceren , die expres daar op paflèn , 20 daar van de Schepen in de
gront , ofte brant geraakten , het volk te bergen : mitsgaders ordre te
Iklien, dat de Branders, volgens, endc in conformité van het 17 Ar-
ticul,indenader ordre van haar Hoog Mug: , geftatueert, den 17 July
I^öy. om zoo in goede ordre in Zee te komen , ende niet confuys te
wezen, maar den Vyandfchielykkomcndctc bejegenen, altyd in polluur
den zclven 't hooft te konnen bieden ; cndczal ctnyderj^ewaarfchouwc
zyn, malkandercn ruymte te geven, om ter degen den anderen uyt het
fchut te blyvcn, achtervolgens bet iz Articul , van de gemelde nadere
ordre; ook wel te doen letten op den brant , die door het fchieten van
's Vyands, of eygcn proppen, in 's Lands Schepen zouden konnen wer-
den veroorzaakt, op dat die lydelyk mag werden gelcfcht. {
Endc zal derhalven , zoo wanneer 's Lands Vlootc , den Vyand te
locfwaart mochtc gewaar worden , indien dezelve Vlootc over ftuur-
boort zeylt, don Luyrenant Admiraal Ayhiaic locfwaart vooruyt, ende
den Vice Admiraal Corwc/;/ £vét//2:, te locfwaart achter uyt van detiLuy-
tenaiit Admiraal Bakert ende dcllclfs onder hebbende Smaldeclen be-
geven ende onthouden : Soo zullen ook vün gelykcn den Luytenant
AdiTiiraal van Nes , te locfwaart voor uyt , ende den Vice Admiraal
Joha» de Lufde te locfwaart achter uyt van den Admiraal Je Ruyter
zig met hare refpeöivc onder hebbende Smaldeclen begeven ende ont-
houden.
Dcbgclyks zullen ook den Luytenant Admiraal Mcppel te locfwaart
voor uyt, ende den Vice Admiraal Ifaak Sweers te loetvvaart achteruit,
van den Luytenant Admiraal va» Geut , zig met hare refpeétive on-
der hebbende Smaldeclen begeven ende onthouden ; maar in-
dien 's Lands Vloote in 't voorfz. geval over bakboorr zeyld , zal
dezelve Vloote haar in portuur Ücllen als over (luurboort is
geordonneert : endc zoo doende , zal 'i Efquadre van den Luytenant
Adiniraal van Gent , dat te voorcn d'Arrierc guarde gehad heeft , nu
d'Avant-guarde bekomen : ende daar vanden Vice Admiraal Sweers,
met zyn onder hebbende Smaldecl, die te voorcn d'achterllc van dege-
hcele 's Lands Vloote is gevvcelt, nu de voorden van de gcheelc Vloo-
te worden, endc vervolgens de voorde van de geheclc Vloote weder de
laaiden : namentlyk den Luytenant Admiraal /ly/ua met zyn onder
hebbende Smaldecl : 'ten ware nogransindit geval 't 's Lands Vloote
zoodanig gepodcert lag , of in zoodanigca ordre onder zcyl was , dat,.
Tweede Buei. (N) om
98
LEEVEN en DOOD van
l6ij. om te fpocdiger in goct poduur aan den Vyant te komen , deac ordre
»nj . mocfte werden omgekeerd.
Ende of het quamc te gebeuren, dat den Vyandaan ly, ende's Lands
Vlootc te loefwaart was , by aldicn detclve 's Lands Vlootc over bak-
boortzeyld , lal den Luytenant Admiraal /lylua aan ly voor uyt , cndc
den Vice Admiraal Evertfz. aan ly achter uyt van den Luytenant Admi-
raal Bankert , ende deflclJs onder hebbende Schepen , zich met haarc
rcfpc6tive onder hebbende Snialdcclen, begeven, cndc onthouden.
Soo zullen ook van gelykcn, den Luytenant Admiraal van NesTualf
voor uyt, cndc dea Vicc Admiraal dcLiefds aan ly achter uyt, vanden'
Admiraal de Ruyters en zyu onder hebbende Schepen, fig inet hare rcfpeöive
onder hebbende Smaldeelcn, begeven ende onthouden : Dcfgelyks tullen
ook den Luytenant Admiraal Mcppelamly vooruyt, endeden ViceAd-
miraal Swters aan ly achter uyt, van den Luytenant Admiraal vanGent
cndc defTelfs onder hebbende Schepen , zich met hare refpedive onder
hebbende Smaldeelen, begeven ende onthouden; maar indien 's Lands
Vloote in dit geval ovcrlluurboort zeyld, zal dezelve Vlootehaarinpo»
ftuurftellenals over bakboord is geordonneert : en zoodoende, zal we-
derom 't Efquadre van den Luytenant Admiraal vanGent, dattevoorcn
d'Arricr-guarde gehad heeft , nu d'Avant-guarde bekomen , en daar van
den Vicc Admiraal Sweers met zyn onder hebbende Smaldecl, die te vo-
ren d'achterlle van de gcheele Vloote xyn geweell , nu de voorftc vaa
dezelve Vloote worden : ende vervolgens de voorfle van de gcheele
Vloote weder de laatlte : namentlyk den Luytenant Admiraa' ^ylu*a
met zyn onder hebbende Smaldeel , 't en ware dat ook in dit geval 's
Lands Vloote zoodanig gcpoüecrt lag, of in zoodanigen ordre onder zyl
was, dat, om te fpoedigeriu een goct portuur aan den Vyandte komen,
deze ordre mi leftc werden omgckeert.
De VldOie aldus gcrangeert , cndc in een der voorfz. gevallen in po-
ftuur leggende , om zich te dcfcndeeren , of den Vyand t'attaqueeren ,
zal een ydcr van de particuliere Capiteynen op zyn Hoger Bevelhebber, daar
onder hy befcheyden is , wel paÜèn , zonder in het niinlle van den Vyand af
te wyken, ofte dragende te houden, als door hoogdringende noot : al-
waar 't dat hy zag , datter ymant die voor hem gerangcert was , door
uooi of wandebvoir, zyn gcoidonneerdc poft niet en hielde, maar naar
zyn uytterlle vermogen beci achten de plichten van Soldaat en Zceman-
fchap : op poene, van contrarie doende , aan den lyve geftrati te wor-
den , in confiirmiié van 't zcllc Articul in demeergemtlte nadere ordre,
ende andere Fuhlicatien van den Staat gci5xprcflecrt.
Ook wert wel exprcllelyk gelaft, fchoon men by den Vyand niet ca
k, maai in Zee zyndc, ydcr op zyn rang ende by zyn Bevelhebber te
bly ven , daar onder hy befcheyden is:medc op de poene als in de meergcmclte
Badcre ordre Articul ^. Haat vermeld,
Eude zullen de Hooft- Üfficieten van ydcr Efiiuadrc alle dag, drie van
hare
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 99
ha;e bczeylfte Fregatten , bcnefFens eenige Gaillots rontommc de Vloote 1^67.
ordonneeren , om door dezelve alle doenlykc kondfchap te bekomen , ^i-i«w^
ende iets nieuws vernemende , zullen daar van datelyk aan de Hooft-
VJagge komen rapport doen.
Ende zoo by aldien de voorfz. Fregatten ecnigc Koopvaardy Schepen
quamen te veroveren, die voor buyt verklaart wierden , zullen dezelve
over 't Efquadre , daar onder 't Fregat , of Fregatten befcheyden zyn ,
verdeeld worden : En of het gebeurde ( dat God wil geven ) datze een
Vyandlyk Oorlog-Scliip, ofte Schepen veroverden, zal het Schip, ofte
Schepen , Gefchut , ciidc de Premien daar toe by haar Hoog Mog: ge-
Helt , by den Veroveraar , ofte Veroveraars alleen gcnooten worden,
conform het Placcaat daar op by Hooggemeldc hare Hoog Mog: geë-
maneert den 10. May 1667. Aldus geconcludccrt ende vaft geftelt ia
*t Schip de zeven Provintien , zcylende omtrent Z. O. van de Maazc,
den ïo Juny i557.
Veneris de» lo Jtiny 1(^67. i» V hands Schif de "Uve* Pmviif
tien } leggende Uk Anker of Schooneveld , op zeventien vadem
waters, 0. 2, 0. van Weft-Cafpel^ Poll meridiein,
Prezent de Heer Cornelis PE Witt.
Lt. Admiraal de Ruyter.
Ook -wierden ter zelver daage geleezen , beflooten , cndc
vervolgens drie brieven afgezonden , te weeten , een aan de
Heeren Raaden ter Admiraliteit in Zeeland , een aan de Hee-
ren Algemeene Siaaten , en de volgende aan den Heer Raad
tcnfxenaris de Witt.
Aan den Heere Raad Penfionaris de Witt,
den 10 Juny 16Ö7.
Myn Heer. en Broeder,
NA uw Ed: vertrek^, is den wind nog hand over handvermeer-^^^^^^**
derd, : z.00 dat wy niet voor hutden vroeg hebben konnen Anker den neei
lichten : ende ztjn vervolgen} met goede fpoed voor de Kufte van foniif/dc
Zeeland yOp Schooneveld wel aangel^cmen : door het harde weêr-^m.
heeft een Brander van Noord-Hollant , genaamt de Vijgeboom , drie
Ankers verhoren : den welken wy na Fltjfingen hehben opgefonden,
met een ABe aan de Cemmtjfaris Boerfe , ten einde den [elven ten
fpoedigjlen van Ank^ers ende Cabels naar behooren voorfen mooge
nf^7'
ï®0
iverden
LEEVEN en DOOD van
z.uilende met verlangen de Zeemufche Schepen^ ofte tij din-
*""""" ge van defehe te ^^emoet fien : ende ondertujfchen ^ z.00 veel moge-
lijk 1 de gerequireerde ordre (lellen, aizoo tot nog toe ^ door 'r harde
weer geene Capiteinen aan boort hebben honnenkomen : JVaarmede ,
ftrc. In 's Lands Schip de zeven Prcvintieri , den 1 o Juny 1 667.
P. S, De Heer de Ruyter düU ïyno dicnüi^c gcbicdcnis.
»;nEd: Ter zclvci" tyd deelden zyn Ed: ook de bcveelen uyt, voor
beveeicn dc Land Capttatnen , en vorder Bevelhebbers , hoe dezelve , mee
uitomde huH onderhoorigc Krygsknegtcn , op de Vloot zoude verdeeld
kncctenop wordeH. En bevond als doen de Vlocc :c beftaan in de voU
'icfX; g«:nde Schepen.
Lyfte van de Schepen van Oorlog , behoorende onder 't CoIIe-
gxtter Admiraliteit van Rotterdam, zoo als die jongfi
in Zee z.yn gezyld.
Schepex.
dc Scven Froviiiticn.
ti'Eendracht.
dc Ridderfchap van Holland
Dcltr.
Gelderland.
Groot Hoilandiai
Wallciiaar.
Klcyn Hullandia.
Dordrecht.
PrinccsLouyfc,
de Vrede.
Utrecht.
Gorcum,
Hardcrwyk.
Twee Tfcgats.
't Quartici van Nuuegen.
Scticdaui.
Berigt-Jachten.
dcFaam.
Swoll.
'tLoopendeHart.
Jifiindiri.
'{EiegatDtlff. . .
Roli-
Bevelhebbers. Cefchui
'Matr^Bezol.
d'Hccr Admiraal dc Ruytcr
. 80
4( 0
60
Li. Admiraal van Nes.
lf>
3'5
5S
. V ice Admiiaal dc Liefde.
66
aSy
50
Schout-by-nacht van Nes.
6%
110
Af
Capncn. Evcrt van Gelder.
66
aoy
♦r
Louwrcns van Convent.
64.
205
+y
Cornclisdc Liefde.
S6
^'>5
35
JanvanNesd'oude.
5+
180
?f
Philips van Almondc.
46
i4y
30
Frans vauNydek.
40
110
ly
Jan van Brakcl.
+0
110
i?
Eland du Bois.
36
80
25"
Pieter Jacobfz Nanning.
3<5
80
15
Nicolaai Naalhout.
36
80
IJ
Willem van E)k.
3f
80
20
/acob CornclifTi Swart.
22
60
•f
DitkdcMunnik.
16
40
10
Pieter Wynbergcn.
lÖ
35
If
Wynand van Mcurs.
S.
2f
Jan DiikCLCuwcnhcvcn, 4 ao
Schefctty
Rotterdam.
Schiedam.
Pro Patria.
Gailhts
de Key2er.
St. Fieter.
Zee-paarU
Gathanna,
CORNELIS en JOHAN DE WITT. loi
Bevelhebbers. Gefchut. Matr. Beul- ' ^^7*
Cornelis van der Hoeven. 4 20
(icrcitMak.
Jan Daniclfz vaii den Ryn.
4
4
20
ZO
Willem deKcyzer.
Abraham Kryiili.
Hendrik Koudewintef/.
AlbertCool.
Blyven van alle de vooren ftaande Schepen, van de Maazri
alleen hier leggen , den Capiteyn Laurents Davttfz.y óie^ zyn
Maft vernieuwt zynde, mede zal volgen.
Lyfte van de Schepen van Oorlog , Jlnande onder V bewind vaw
'/Gollegie ter Admiraliteit van Amftelredani, die op
den 6 Juny 1 66y. met 's LandsVlootc in Zeegeloopen zyn^
Bevelhebbers.
Lt. Admiraal van Gent.
Vice Admiraal Swcers.
Schout-by-nagt Verburg
Commandeur van der Z
Dirk Schey.
jacüb van Meeuwen.
Hendrik Adriaanfi.
Jan den Haan.
janRoetering-
Hendrik Gotskcns.
Lt.CollonelPalm.
Jacob A ndrieilz. S wart.
Jood Verfchuur.
Janvan Amftel.
Jacob Corndiirz S wart.
NicolaasMarrcvelt.
Hendrik Vollenhovem
Thomas Tubiaflz.
Jacob Paauw.
JanBonto/vanZyK
Jacob Binkes.
Yfbrand'de Vries.
Thomas Fabritius.
}acüb Vvlllemit Broeder,
Schepen,
Dolphyn.
Olyphanr.
Goudc Leeuw.
san.HoUandia.
de Spiegel,
deComcct-Srar.
Woerden.
Calands-Oog.
OoHcrwyk.
Utrecht.
Deventer.
Stadt en Landen.
Amftclrcdam.
Tydvcrdryf.
de Provintie van Utrecht,
't Geloof.
Agatha.
de Befcherming.
Effcx.
de Leeuwen.
Effen.
Siavoren.
'tZuyderhuys.
deSeven ProvincieH.
CN3)
Gefchut. Matr.
Beztl.
^
47r
7?
3o
470
77
80
415
60
80
400
fo
70
3n
fo
68
27?
45"
68
i7y
45"
6%
17 f
4?
62
ZJO
40
6i
2yo
40
6^
z^o
4.0
H
2yO
40
61
ajo
40
60
2J0
40
60
250
40
60
a?)-
40
50
21S
30
50
22?
30
50
2iJ
30
50
22?
30
50
22?
ja
46
17J-
30
4.6
'7?
io
4<ï
^75.
Jan
ib'x L E E V E N en D OO D van
1 6'Sj. Bevelhebbtrs,
1_ '■ Jan du Bois.
MichielSuys.
Pieter MagnulTz.
Gillis de Wildt.
Jan Gyzels van Lier.
Pieter de Sitter.
Jan Pauwelfz van Gelder,
Pieter van Middel land.
Gejchut
46
. A6
46
4$
46
4+
44
Capnen. Cornelis Smient.
Fioris Florilli Blom.
AnskeFockes.
Adam van Brederode.
Cornelis Gcrritfe Vos.
LourensdeBruyn.
JacobFhilipfz. '
JaaVetboekcIt.
Jan Baptifta de Graaf.
Hendrik Efdre.
Willem Willemfz.
Rem Pietcrfz Mars.
Gillis Gilcc o/Jan Jans,
Hendrik Roicus.
Gerrit Forens.
Hendrik Hcndiikfe.
Jan Turk.
Dirk Turk.
JanMeyndcrtfiKat.
Symon Janfz Duykcr-
Schtpen.
de Vrede.
Stadt Gouda.
*t Raathuys van Haarlem
Campcn.
d'Tromp.
Jaarfveld.
Haidcrwyk.
Haarlem.
Fregats.
de Star. ^x
den G rooten Harder. ^ z
OverYlll'l. 32
Leycrdorp. z6
Berigt-Jagttu,
deGalcyevanDuveren. ai
dcFoftellion. 10
de Brak. 20
dcWindhond. iS
Branden.
den Gouden Appel.
dcSufanna,
de Draak.
dcCyperiTcKat.
't Wapen van denHert.vanJork
't Wapen van London.
't Wapen van Briftol.
deCatharina.
GaJliots.
de Jonge Tromp,
de jager,
de Vliegende Kat.
Mair. BrtW/-
175" 30
i7f 30
i7f 30
'7?
i7y
30
30
i6o 30 '
100 25
lOO 2f
lOO 2y
lOo 2f
7S
■JS
70
»4
2£
ao
ao
10
ao
ae
^»
Zj'y?^ 1^4» de Schepen van Oorlog , uitgerufi by 't Collegic
ter Admiraliteyt in IFeJl- Vriejland , ende den Neorder»
quartiere , in Zeegez,onden den 6 en yjuny i66j.
'Bevelhebbers. Schepen.
Lt, Ad.Jan C: Mcppel. Weft-Vritlland.
Vicc Admi: Volken Schram.dt F.-icificatie.
Schout-by-nagiD. Vlug. 't Wapen van Utrecht.
Giaaf J. belgicis van Horncs.'t Wapen van Hoorn,
Gefchut. Matr. Beztl.
78 3ZO 75
78 310 7f
6x 260 50
Gerrit
CORNELIS en JOHAN DE WiTT.
Bevelhehberi.
GerritBoos.
Johan Hek.
Pieter Claafli Wynbergen.
Jöhan Maauw.
Schepen.
ÏOf
Willem Pi mee d'Orange,
Juftina d'Naffouw.
'tNoordcr-quariier.
Caieb.
Twee Branders.
TwccGaillots, mitfgaders
Een Proviant-Gaillot.
Gefchut. Matr^ ^eul.
62
280
60
60
z6o
50
60
250
4-5
+8
tS9
sq
AdriaanThedïDgBerchoutJofua. fz
Qaas Valehen. De drie helden Davids. f o
JanCrook.
Claas Anker;
Cor nel is de Boer.
Pieter Ketflèboom*
Gelderland.
't Wapen van NalTouw.
't Wapen van Alkmaar.
't Wapen van Enkhuizen. 60^
f Opdefetwe genoemd
I de Schepen zjrn raiat
y-v Officieren, Matroozen
50 1 enjongensjeggenin't
I Texel , en is 't reftee-
I rende volk op andere
^i'chepen over gebragt.
f Leggen voor 't Vlak , en
' lullen fo liaaft daarover
^aJ (yn r3n3lleskunnenwer-
^ ^i den verfien, uitgenomen
ƒ! ' van volk, fulks dat maat
I een van beide bequame-
I lijk Tal kunnen bemand
^werden.
r Leggen cp het plaatsje
5q^ voorEnkhuifen.enzul
len konnengerectfvnals
bo.en: dog maar een van
beyden gemant vieidcn.
Den 12 Juny fchreefden Heer Cornelis de Witt, we- ,idez«
derom aan zyn Bloeder, de R.a:id Fe^ijionans ^ wegens eenige ^'='"'''^'"«-
klagtc die hem daags te vooren gedaan waren , over een be- zvnXje^
zorgcrvanvervarzingvoordeVloot, woonendetotiV/V«/;oow. **"'
A-ati de Heer Raad Penfionaris pe Witt.
den. iz Juny 16Ó7.
Myn Heer en Broeder,
IK hebbe met aangenaamheii uit Uw Ed: Miffive van den i o de-
zer loopende Ma^nt , dejfelfs goet arrivement in 'j Gravenhage
ver/f aan, den welken ik.^ vermits van dezelve geen minuie it gihonm
den, nevens de^en weder te ruggefende.
Aiijnen laatfien aan uwe Ed: ts geweefi van den elfden de fes, fi-^
dert hebbe tk ontfangen van Sr. Waverans uyt Nieupoort , de Aïijft^
vi daar van cofije hier mvens gaat , uit de^vtlk.e ik met verivonde-»
rin-r
i04 LEE VEN en DOOD van
r ^(f7, "'^i' f"^' alterAtie gefien hebhen , dat den Gouveraeur van Nieu-
■..— * poort voorft.. uit on^efondeerde ftijficiea van eenige cerre^ondeniie ^
tegens de Spaanfche Kegeeringe gehouden , foo ik vertrmiveden , ge-
melden Sr. Wavcrans heeft gedaan , ftellen in hegtentjfe i Verjoekc
derhalven dat uwe Ed: gelieve te beforgen , dat door de Regeeritige
aldaar^ aan den opgemelten Gouverneur van Nteupoort , ende aan
den Heer Caftel Rodrigo efte anderen , dte tot relaxatie van den
meergemelden Waverans konnen contribueeren , in ernflige ende fe-
rieufe termen gefchreve werde^ ten einde defelve moge» werden gedi-
(honeert, omme den meer gemelden gedetineerden utt fijne gevangenifft
te ontfiaan. Ik^hebbe ook »« ernjiige termen aan den gemelden Gou-
verneur van Nteupoort ^0^ den name van de Heeren haar Hoog Alog:
Gedeputeerden in 's Lands Floote gefchreeven, ende verfogtdat z.ijne
Ed: den voornoemden Sr. W^VCTiins uit de detentie, daar hj inne ge-
fielt is, gelieve te rela.veeren : VerkLirende dat den felven aan gec
nê feyten ofte eenige correfpondentie fchiddig is > tot nadeel van den
Koningvan Hifpannien, ofte van de Regeeringe der Spaanfche Ne.
dcrlanden, ende der felver Onderdanen firek^nde. Sal derhalven
penoodfaakt z.ijn af te wagten , tuat by den meer gemelden Heere Gon^
verneur , dien aangaande verder gedaan ende gerefolveert fal werden :
ende voorts hebbende niet tt voegen by 't geënt aan haar Hoog Mog:
hier nevens geadvifeert hebbe, fal eindigen, blyvende, (Sc.
In 's Lands Schip de zeven Provintien, den izJunyi(?(J7.
Was geteckcnd
CoRNELIS DE WlTT.
i?d«er. De wind Wed Zuyd-Wefl: zynde, is goec gevonden, dat
d'"i^d'iie '"^" de Ankers zoude lichten, en met de Vloot naar de ^/p;er
veelenvan van London zcylcn : tot welk een eynde aan ydcr van de on-
'uatruu'^'" derlinge Capttainen en de Commandeurs van de berigt Jachten,
Branders en vordcrc Vaartuygcn , een bevel ter hand gcdeld
wierd, wegens hcc bcfluyt der vcrzimclplaatze , waar een y-
derzich op de volgende wyze ftiptelyk na moclle gedragen.
Ook zyn aan dezclvcn de bcveelcns , wegens het vcrdcelen
der Smaldeelcn van de Vloot, uytgedeek.
Ie-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. ïo^
Bevel wegens de verzamelplaats der Vloot , bejlooten by de
Betren Gedeputeerden en Cevolmagtigden van haar
Hoog Mog: Heer en Algemeene Staten der Vereemgde Ne^
der landen, op' s Lands Vloote , metgoet dunken vande'a
Lieutenant Admiraal de Ruyter.
EErftelyk , ingeralle dattcr ymant van 's Lands Schepen , ofte Vaar-
tuygen va.n de Vlagge wierden verüceken, die zal tot iiarigting die-
nen , dat hy dezelve zal moeten opzoeken voor de Reviere van Lon-
den , of het Conings-Diep , oin aldaar van dezelve nader Ofd^c t'ontr
fangen.
Dog alzoo de wint tegenwoordig contrarie is, om derwaarts regtaan
t'avajicccren , zoo zal men alle devoircn doen met lavcercn, maar uiet
verder Noord overloopen als tot op de hoogte van de Maaze , en het
dan wederom Zuyd overleggen , om alzoo op de vlakke Zee , vervol-
gens in 'tgezigte van 't Noord-Voorland, endeyoorts op de Rendevoiis,
bequamelyk te geraken.
Eyndelyk zy een ygclyk verdagt, dat hy zig van de Vlagge niet en laat
verfteken, of za! zulks voor den Krygsraad moeten verantwoorden, en-
de na vercyfch van zaken gcftraft worde». A£lum in 's Lands Schip de
zeven Provinticn , ten Anker leggende , voor Wcft-Cappel O. ten Z. van de
Vloote, den I3juiiy i(J()7.
Verdeelinge van 's Lands Floote in drie Smaldeel,
1 6S-j]i
Admiraal de Ruyter.
Vice Admiraal deLiefde.
Schout-by-N: J: vanNes.
Capnsn.Evert vauGelder.
Hendrik Gotskcns.
Jacob van Meeuwen.
Nicolaas Marreveld.
Jan Roetering.
Abraham vauZeyl.
Jan Pauwelfz vanGelder.
jacob Andriefiz Swart.
jacobPaauw.
Jan Hek.
PieterCornelidz Sitter.
janJanfzMaauw.
ijcob WillemlzBrocder.
•" 'ïweede Boek.
Lt. Admiraal van Nes.
Vice Adm: Enno D.Star,
S. by N. W:vanderZaan.
Capne» , Jan van Amllel.
Cornclib de Liefde.
DirkSchey.
Jacob Corncliffi Swart.
looft Vcrfchuur.
lan van Nes d'oudc.
Thomas Fabritius.
Ysbrand de Vries.
Gerrit Boos.
lan du Bois.
Michiel Suyft.
Jan Gyfels van Lier.
Eland du Bois.
(O)
Lt. Admiraal van Gent.
Lt, Admir. van Meppel.
Vice Admiraal Sweers.
Vice Admiraal Schram.
Schout-by-nagt Verburg,
Schout-by-nagt Vlug.
Capneti. Hen. Adriaanfz,
lan den Haan.
Lt-CollonclPalm» '
Hendrik Vollenhovcn.
lacobBinkes.
Thomas Tobiafli.
Pieter C: Wynbcrgeu*
GillisdeWild,
Pieter Magnuflz.
lanvanBrakel.
Fran,
tod
LEEVEN Cfi DOOD van
lé^^.~ FraiicoysvaiiNidck. lacobPieterfzSwatt.
NicolaasNaalhout. Pictcr van Wynbergcn.
"Willem Boudcwyufz. Laiitcns de Bruyn.
'Pietcr lacobfz Naiiuiug. Wynand van Mcurs,
Er anders. Br anders.
"lan Dirkfz Cuwenhove. Gcrrit Forens.
Conielis van der Hoeve. lan de Graaf.
CoroclisGcrriiü Mak. Hendrik Hcndrikü.
lan Daniclfz van Rhyn. Willem Willemlz.
lanCornelifliIagt.
Cornelis looftcn Smienf
lacobPhiiipli.
lan lanfi Vcrbockelr.
Cornelis Gcrritfz Vos.
Branders,
Hendrik E£drc.
lanlanfz.
Symon Poppinga.
Willem Ger:Ambcrlaat.
Rem Pieterfz Mars.
A^amirt V ILands Schip de z'ven Provintiex , de» i ^Juny 1 667.
Smalle verdeelinge van V Hooft- Sr» aldeel van 's Lands VloO'
te, gedaan den 13 Jttny 1667.
iJïaw^m.<! r^nDirkf.Cüwenhovc.
l laaCornclmiIagt.
«.^„ jAiV Gor. I: van der Hoeven.
SfaHdffr.^ lanDaiüclfivandcnRyn
Brander. Qerrit AndrrefFi Mak
■,i..'i: " -
jianm.iat'andsSchifdezeve»Provm
iie»,dcniiJunyl667.
Abraham van Zcyl.
lacob Paauw.
PicterdeSitter.
Vice Admiraal de Liefde.
Fransvan Nydek.
Nicolaas ^larreveld.
Fregat. lacob PictcrliNanning,
lacob Willemfz Broeder,
lacob van Mceiïwen.
lan Pauvvclfz van Gelder, .
Admiraal deRuytcr.
Hendrik Goiskens.
Evertvan Gelder.
Fregat. Dirk de Munnik.
Nicolaas Naalhout.
lan Maauw.
lan Hek.
Schout-by-nagt lan van Nes.
lan Roctering.
lacob Andrieflz Swart.
fregat. Willem Boudcwynfz.'
Smalle ycrdeelinge van het Hoofd- Smaldeel vanden Lt,
i^dmiraal van NcL
lan du Bols.
MichidSuyft
lacobCorncliirz Swart.
Br-oit^
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 107
Brander. GeiritForcns, Vicc Admiraal Enno D. Star. l<f^7'
lacobPicterfi Swart. " ' W
Cornelis de Liefde.
fregat. LouwrcnsdcBruyii.
Dirk Schey.
_ Ysbrand de Vriesr
lan Gyzcls van Lier.
_ , J Hendrik Hendrikft. Lt. Admiraal van Nes.
•Branaers.^ Willem Willcmfi. lanvanAmftel.
Eland du Bois.
Fregat. Wynand van Meurs.
looft Verfchuur.
GerritBoos.
Brander, lan de"6raaf, ^" S.-byN:WillemvanderZaan.
lan vanNesd'oude.
"^^ ■• * ' Thomas Fabritius.
-s- -j^xv."'» Picter CiaaiTi Wynbergen.
Den zelfden dag deed dsn Heer Cornelis de Witt de ^ ,p>
Krygsraad beroepen, over eeeige misdadigcn Bezoldelingen. doetdc
alwaar verfchcencn de Lt: Admiraal de Ruper , den Overfte Krygsraad
Dolman, Capiiain de la JVoy , Capitatn Hartman , Capitain ^. bcioepen.
driaan van Gent , Capitain Jean de Witte en Capitain Laacourty
alwaar eenen Jurrien Hendril^fz. van Randes, Jan Lucafz., Jan
Franfe van Deljf, Glaudo Matthyfz. de Gros en Arent van Drillen~
burg, alle Bezoldelingen onder het Regiment van den Lieutenant
Admiraal enOverften.den Heer Willemjofeph vanGent,\ve\ke nrcn
vonniften, wegens het wegloopen : den eerden om ie hangen,
en de andere om yder driemaal van de Rae te vallen , en mee
honderd (lagen gelaarft te worden. Dit gedaan zynde, deed Alsook de
zyn Ed: de Zee Bevelhebbers verzamelen , om Krvgsraad te fa'd.'^'^^'
houden, ever twee Bootsgezellen , gcnaamt Abraham Arentlt.
van Petten en'yanCorneUfz. van Alkma.ir, diencndéop het Schip
de zjven Provintten , welke omtrent twee Maanden te laat aan
boord waaren gekomen, waar over men henvonnilten, omdrie-
maal van de Rae te vallen , en de eerlte met honderd, en de
tweede met honderd en vyftii^ flngen gelaarft te worden.
Des anderendaags wanneer zyn Ed: voor Blankenburg, Zuyd , t^ -
Ooft ten Ooften van de Vloot ten Anker kg, ontfing hy ty-
dinij, door een brief van de Raaden ter Admiraliteit iQl Mid-
(O 2) dtU
io8 LEE VEN cti DOOD van
ï66y. delburgy dat cen vyandlvke Vloot van zefticn of /cventiefiOör»-
■[~"~i~i logfcheepén , 4 of 5 Mylen buyten Maazcn Eyland hadden ge-
zien, en dac dezelve meteen Óoll-Noord-Üofle wind, Weft,
Noord-Wcft opzeylden , welke voor Leith in Schotland ten
Anker waaren gekomen, als ook dat aldaar nog dertig Sche-
pen verwagt wierden. Waar op overwogen zynde is goet ge-
vonden, over de gelegeniheid van de Bany en de Haven , in
Lcitbf de gedachten te hooren van den Lt. Admtraal vak Gent^
ende den Commandeur van der Zaan^ die kortste vooren aldaar
met eenige Schepen van Oorlog gcweeit waren : om dan vervol-
gens te bcfluyten, zoo als ten meeden dienlte van de Lande,
ende tot afbreuk van den Vyand, geraaden gevonden zoude
werden.
Sk'A Omtrent ten elf uuren, de wind Zuyd- Wefl:,enZuyd- Wefl:
openzyien ten Zuydc loopendc , befloot men de Ankers te' lichten , en
Ai"i«van °P ^^^ fpoedigfl: naar de Rivier vznLondon te zylen, hetwelk
londeu- zyn Ed: op de volgende wy ze aan haar Hoog Mog: en zyn Broe-
der te kennen gaf,
Jan de Hf er en Staten Generaal, den 14 Jttny \66j.
Mutatis mutandis aan de Heeren Staten van Holland.
Hoog Mog- HeereNi
ONzcn laatlkii aan Uw Hoog Mog: is gcwceft , van den ii dcczer
loopendc Maand , giftcicn was den wint W. Z. Wed, nictredclyk
wcér, 'ioo dat wy refolvccrden het Anker te lichten, ende zoo veel mo-
gclyk, de reyzc te vorderen, innarnaardat wy, met 's LandsVloote, gc-
dutcnde de ebbe gelaveerd hadden, bevonden wy niet meer als ccngroo-
tc halve myle geavanccert te lyn , ende waren ^cnootzaakt tcgcns het
inbreekenvande vloed, weder het Aukcr uyt te werpen : zulks wy te-
genwoordig leggen voor Blankenburg, zynde dezelve PlaatzcZ.tenOo-
llcn vr.n ons. tiiftercn is hier aan boort vergadert geweell den Hoogen
Krygsraad, zoo van de Hooge OfEcicren van de Vlootc, als mede van
de Land-milit e, om te fcntcntieereii over cenigc Mairoofen ende Sol-
daten, door der zelver refpeöive üfliciercn ende Advocaten Fi(cnal,tet
oorzaakc van verleheydedelidtcn , by dezelve gcconimittccrt, bcichuldigt
e»dc aangeklaagt : tegens dewelke geproccdeert ende vervolgens gefen-
tetitieert is, als Uwc Hoog Mng:Liyt de refpedlivecxtraöenvanderolle,
vandcngcmelden Krygstaad>ouder iiuaimeio ïjhici nevens g^aade, zullen
JjtÉyjcn afnccmcQ,.
Ver-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. lop
Vermits de Vriefche Schepen, tot noch toe, onder deVlaggcnictcniyn i6éj',
aangekomen, cndc dat ook op die van Zeeland geen zcekcren Itaat ge-
maakt kende werden, zyn wy genoodzaakt geweelt, de verdeel inge van
'sLands Vloote, in drie Elcjuaders, voor decien gcprojedccrt , teveran-
dcrcn , ende is dezelve vervolgens verdeeld gclyk uwc Hoog Mog: uit de
nevens gaande copye onder N°. 2, zullen gelieven te verneemcn : De
opgcmeldcHooft-Efquaderen,zynydcr weder gefmaldeeld in drieën, van
welke Sinaldeelingen wy ook niet hebben willen nalaten aan Uw Hoog
Mog: onder N". 3. by deezen copye over te zenden, tot der zelver na-
richtingc.
Den wint is tegenwoordig nog W. Z. Weft, ende dienvolgens wey-
nigappaienticom reys te vorderen : Edog,wy zullen dien onvermindert
niet naalaten tcgens de ebbe weder Anker te lichten , ende alles in 't
werk te Hellen , 't gcene tot bevorderinge van onze reyze gepraöifeert
zal konnen werden : Waar inede deezen cyndigcnde , zuUenwyGodt
Almachtig bidden, Uw HoogMojj: lüftclyke Reteeringe meer en meer
te willen zegenen, ende verblyven , &c. In 's Lands Schip de zeven
Provinticn, ten Anker als in den brief, den i+Juny 1667.
P. S. Den Heerc Lt. Admiraal iie Ruytcr doet by deczcn , vermits
aan Uw Hoog Mog: door ons van tydtottyd werd gcadvikerd, cnzyti
Ed: by gevolge aan Uw Hoog Mog: nicis en heeft te fchryven > zyncn
ootmocdigeu cndc ondcrdanigen dicnft prcfentceren.
jian den Heer Raad Penjion'aris de Witt,
den 14 Juny 166 j.
Mtn Heer en Broeder,
MYnen laatlkn aan Uwc Ed: is gewceft van den iz deczcr loepen-
de Maand, zcdertzyn ons gccnc Mtffivenvan de Rcgcciinge, ofte
van Uw Ed: toe gekomen, onze GaülotsSchippcrs tot Nieuwpoort gc-
weeltzynde, rapporteeren, dat Bergen in Henegouwen by de Franfchen
geoccupecrt zoude zyn. Soo aanilonds gaan wy met 's Lands Vloote
weder onder zeyl, zynde den wind Z. VV. ten Zuydcn, zoo dat wy ho-
pen, met den zelven eenigcr mate te zullen konnen advanceeren : Soo
aanilonds bekomen wy de ingeieydc veiklaringc door de HcerenRaaden
ter Admiraliteit m Zeeland , ons toe gezonden , rakende het inloopen
vandeEngeUche Schepen onder JeremiasSmit, indcRevierevanLicth, .
in Schotland ; ende alhoewel onder de Hooge Officieren, daar omtrent
vcrfche)de fpcculaticn vallen , zoo hcbbc ik evenwel niet konnen gera-
den vinden van ons eerfle dcfleyn ende voorgenomen exploiét te vcran»
deren : eensdeels om de onzekcrhci-t , dewelke diergclykc advyfen fub=»
jcö zyn, a's mede in confideratie van de conventie, tuffchcn denHeere
Gxavc d'Ljirades, ende de Gedcduteerden van haar Hoog Mog: gellao»
CO 3} E&ai"
iio LEEVEN en DOOD van
t(Tö7. t(.p^ ende op dcD vyfdcn May laaftlcdcn onderteekend ; maarvoornamcnt-
t lyk, om dat wy beticht werden, duor de habieKk endc eivarcnfte Ca-
piteynen endc Stuutluydcn, dat dcSchcpenin devoorliRevierevanLicth
zoo hoog konnen oploopen , dat wy dezelve zonder zeer expcrte Loots-
luyden van die quartietcn nitt zouden konnen achtervolgen , cnde in-
commodeeren.
Wy hebben cyndclyk van de Hccren Raadcn ter Admiraliteit in Zee-
land giftcren avont ontfangcn. de Miffive van den elfden deezer loopcn-
de Maand , copyelyk hier nevens gaande : op dewelke wy aanftonds
naar de receptie van dien, aan dezelve hebben gerefcri beert, gclykUwc
Ed: uyt de copye van onze Mifllvc, mede hier nevens gevoegd, zal kon-
nen afnemen. Van Nieuwpoort hebben wy , rakende de incarceratie
Sr.lfavcrans geen nader lydingc bekomen. Vermits de indifpoliiicvaii
den Secretaris Andringa, die nu aan de beter hand is, hebbeikecnigeda-
Ï;n zeer gcoccupeert gewecll : endc zal derhalven, blyven , &c. In 's
andsSchipdezcvenProvintien, zcyicnde van voor Blankenburg, endc
leggende aan Noordwcft, dcezcn i+ Juny.
P. S. Het Fluyt.fchip , endc dicnvolgende de Clercquen in dezelve
ingcfcheept , zyn tot noch toe niet aangekomen.
Den zelfden dach heeft zyn Ed: vermits de krankte en zwak-
Iicid van de Schout-by Nagc Jan Gideonfz Ferburg, de noodi-
ge beveelen gegeeven, om dezelve aan land te doen brengen,
en FolkerfSwart, ecrfte Capitair van de Lt. Admiraal pan Gent,
by voorraat in zyn plaats te ftellen. En belaften den Capuain
Nicolaas N/ialhout en den Commandeur Dirk de Munaik om de
buyten wacht te houden.
Den 1 5 deezer draayde de wind naar het Zuyden Zuyd ten
Weftcn , meteen ftyvc koelte ,en bevond zyn U.d: zich ten zes
uuren omtrent op 14 vadem waters, en naar giflïngvierofvyf
Mylen van de Engeli'che Wal, voor , cnde by de Rivier van
Londen^ alwaar de wind zoo ftark begon op te Iteeken , dat
hy tuflchcn 7, en vier uuren genoodzaakt is geweert het Anker
in de grond te laatcn loopen, als wanneer een volkome llorm
uyt den Zuyd- Weftcn ontftond, die veele van 's Lands Sche-
pen van haar Ankers fpoelde , zulks dat vcrfcheide van de
Vloot vermift wierden , zonder dat men eigentijk oordeelen
ofte zien kondc, welke, ook wat getal van Schepen haarom-
tejuny. trcnt de Vlag^2;c bevonJe'i. Des anderendaags, wanricer de
ftorm wat vei'dwecnj en de wmJ Wcfttlykcr geworden was,
wicr-
i/deezsr.
ZynEd:
komt met
de Vloot
voorde
SXiviervan
Londen.
CORNELIS en JOHAN DE WITT. n
wierden uyt de Marfch vieren zeftig Rcexylen gezien, zon-
der dat tnen noch konde weeten wat Schepen van de Vlagge
vermift wierden , ende door den ftorm , van daags te vooren,
vcrfteeken waaren : ende is voorts vandeaaiikomftederVlooc
voor de Rtvier van Londen, ende omtrent de Hoofden, alsook
om met de Franfche Vloot te vcrcenigen, doorzyn Ed:Schrif-
tclyke kennis gegeeven , aan den Hertog van Beaufort , ^</-
uiiraAl van l'runkrijk, de Heeren van Bcuningen endeót Glargts^
welke brieven alle over Durnkcrken door Schipper Nan Mar-
tenfz. wierden gezonden. Ook fchrcef zyn Êd: de volgende
brief aan de Heeren Algemeene Staaten der Vereenigde Ne-
derlanden.
Hoog Mogende Heeren,
ONz.en laatlien aan Uiv Hoog Mog: is geweeji van den J^defl^
x.er loopende Maand , z^ynde onder z.eyl buiten Schooneveld:
Dten z.eben d.tg^ omtrent den middag, kregen wy de wind Zuydeli/kj
ende des namiddags Z. ten Ooflen , z.00 dat wy refoheerden, met 'x
Lands , Vloote tcverz.eylen en cours te zetten na de EngelfcheKulien,
ende aldaar, ofte omtrent de Hoofden te verw.ichten , de Floote va»
zJjne Majejleit van Vranl^rijkj, onder den Heere Hertog van Beau-
fort , achtervolgende ende in conformité van de conventie , tttjfchen
den Hecre Crave d'Eftrades ende de Gedeputeerden van U%u Hoov
Mog: geflooten , ende op den vijfden May, laajlleden, in 's Gravenha-
ge onderteekent : Wy avanceerden dien dag redelijk , ende des avonts
den windmeer en meer opkoelende, maakten ïiy grooien fpoed, z.00
dat wj voor het aankomen van den dag ons bevonden voor d'Engel-
fche Kiijien,optienvademen ivaters : waar den dag aankomende, za-
gen dat on^e meefle Schepen van Oorlog verre achter nyt waren ge-
bleven , ende den uind liep Z. Weji , met een harden en hevigen
fiorm, z.00 dat wy refolveerden bet tentgge te laten drijven,tot op veir-
tien vademen, naar gijftrige vyf mijlen buiten het Noord-voorland^
zynde het z.elve Z. W. van ons , alwaar wy den gantfchen dag van
gijleren, continueerende den ftorm uu den Z. W.aan Anker gebleven
t^tjn : Tegens den avond begonde het weer af te nemen , ende op hui-
den hebben uy den wint W. ten Zuiden, met moy weer, foo dat wy
ordre aan verfcheiden Gaillots- Schippers gegeven hebben, tek^nyffeni
end^
ïii LEEVEN en DOOD van
tèd"], ende de vermifle Schepen op te fiel^rit ende te belaften herwaarts op
*' ' te laveeren : zijnde beducht dat groote Jcbade aan Ankers ende ToHr
wen geleden fal zijn : Het Scheeps-volk kan uit de groote Maft te-
gemvoordig tellen in de z.e(lig Ree-z.eylen , ende z.tjnwjf onder de
yiagge fterk^geweeft een-en-(efttgSchcpen van Oorlog , met de Fregatt
en Roey -jachten , daar onder gereekenj, veertien Branders , vier
Fluiten met Land- militie , ende vier a vijf Booten ende opgeboeide
Bujfen^ met Ammunitie van Oorloggeladen i edoch, dewij Ie de Sche-
den z,eer wijd van de» anderen verftrooit zjjn , konnen wy als noch
niet z.ekerlyk advifeeren wat Schepen by de Flagge ende welke va»
defelve verfteeken z-ijn^ ende de meefle fchade geleden hebben^ maar
prcfumeeren dat de Fluytcn met Land-militie , ende de Branders wel
meejl abfent gevonden /uilen iverden , om dat foo wel niet van Ankers
en Touwen voorften K.tjn^ als de Schepen van Oorlog. u4lswyhier
van pertinente kennijfe bekomen fullen hebben , j'ullen t^y U felve Uw
Hoog Mog: nottficeeren. Van de Vriefche Schepen , dewelke wyoor-
deelen al eenige duigen z.ejl-veerdtg geweeft te x.ijn , hebben wy tot
tioch toe gcene bj ons bekomen , ende die van Zeeland oordeelen ïj/y
niet in pojiuur te zijn , om in weinig tjds onder de Vlagge dienjï te
konnen doen, na het rapport , dat uy van eenige perfoonen mt Zee-
land , in de Vloote op Schooneveld aangekomen , ent fangen hebben,
Onfe aanl^pmfte met 's Lands Vloote alhier, hebben wf aan d' Heer
Harcog van Beaufort, Gouverneur van Duinkerken, aand'Heere
■van Beuningen ende ylgenfAcGhrges, bydifttntle Mijfive bekent
gemaakt^ gelijkJJw Hoog A-ïog: uit de copyen hier nevens gaande, ful-
len gelieven af te nemen : fullende verwachten wat van de voorfz.
conjunclie te verwagten fal zijn. Waar mede eindigende, fullen tpy
Godt Almachtig bidden , Uw Hoog Mog: Perfoonen en de loffelijke
Regeeringe meer en meer te willen ■Reegenen. In 's Lands Sship de
z.even Provimien , ten Anker vijf mijlen buiten 't Noord-Voorland^
ende het zelve Zuydwejl van ons , 1 6 Juny i66j.
ZynEd: Tcgcns den avond wierden al de Capitainen, behoorende
opitainj onder het Smaldcel van Heer Lt, Admiraal de Ruyter , aan boord
ondtrhct gezcynd , ende hen afgevraagt, wat fchaadc yderin 'tbyzon-
V™ dcHMi der , door de laarten ftorm haddc geleeden , en na onderzoek
deRuytei bcvondcn , dat allc de Schepen van het gemelde Smaldecl
nog
CORNELlS èii JOHAN DE WITT. nj
oog ouder de Vlagge waaren , zonder mcikcJyk befchaadigd ^^°7''
e zyn , men bevond ook , dat Pteter de Sitter , in gcb.' eeke "•■■•■
bleef, van op het vooiTchiceve Zeyn aan boord te komen, en
dat de Chaloup van Capiiain Marrevtld , in de grond geflaagen
•was. Zyn Ed; belaften de andere Admiraals insgelyks te doen ,
om de Heerenhaar Hoog Mog: Gevolmachtigde, vandeffelfs
ongemakken insgelyks kennifle te geeven, komende korthier
na den rice Admiraal Enno Doedefe, welke aan zynEd: te ver-
daan gaf, dat hy een Engels Fregat met omtrent vyftig (luk-
ken had ontmoet, welkers Capicain met de ChMoup ontboden '
zynde, een vrygely brief van de Heeren Algemeene Scaatcn
vertoonden, waar uyt bleek, dat de voorfchceve Capitaintoe-
geflaan was, om den Gezant van Portugal Don Francifco de Me-
Ie, over te brengen.
Den zeventienden dezer, de wind Wefl: ten Noorden zyn- i^tuq».
dé, met goet weer, is geraden gevonden van 's morgens vroeg
met de Ebbe Anker te lichten, en met de Vloot voor 'sA'o-
nings-Diep te zylcn , wanneer de Overftens van Gent en Dollc'
man by zyn Ed: ontboden waren, welke gelaft en aangezegc
wierden , dat zy een Lyft zoude opftellen , om de Land en
Zee bezoldelingen zoodanig over de Schepen van Oorlog,
ende d'andere Vaartuygen te verdeden , om by gclegentheid
dezelve bequaam aan land te zetten» en tot eenige ondernee-
minge gebruykt te konnen worden. Daar nevens leverdenden
Ia. Admiraal van Nes een Lyft over,' van alle de Capttains zy-
ner Smaldeel, waar by de fchade bleek die dezelve in de ge-
melde ftorm waren overgekomen. Waarover zynEd: deon-
derftaande brief fchreef.
Aan de Heeren Staaren Generaal den 1 7 Juny 166 J.
Hoog Mogende Heeren,
ONfen laatfien aan Uw Hoog Mog: is gewee^ va» de» fejiie»"
den deefer hopende Maand ^ gefonden over Duinkerken^ waar-
van duplicat hier nevens gaat j federt hebben wy giSeren naar ds
middag alle de Capiteinen van 't Eftjuader van den Heere Lt. Ad»
mr aal de Ruyter aan boort gez.eijnt , ende uitdefelve ons geinfor-
Ttveede Boek* (P-}. w«rf
114 LEEVEN en DOOD van
l6i-/. meert wat fchéde doar den laatften ftorm aan der felver refpe^ive
— Schepen over gekomen ïi-'as : bevonden alle de Schepen van Oorlog by
de Fiagge ende weinig befcha^igt , uitgefondert dat den Vtce Adtntraal
de Liefde een Anker ^ 't tvell^ tn de» arm geltrooken was ^ verlos-
ren hadde : Den Schout-bij-nagtjan van Nes, was zijnKabelgt'
brotken , maar het z.elve is door de Gailltts , ende Boots weer ge-
vifcht , ende den gehceUn Cabel weer aan boort gebracht : Dt Cha-
toup van Capitein Marre \ eld is aan {lulden ende in den gromgefla-
gtn : Voorts is aan het voorfz.. Efquader geenefchade van importan-
tie overgekomen.
Van het Efquader van den Lt. Admiraal Aart van Nes , heeft
Jan van Nes den ouden verloren drie Kabels ^ een jinker^ Boej en-
de Boeyreep : Eland du Bois drie Touiten ende ccn Anker : Den
Commandeur Wynand van Meurs is z.t)n Ankerfttk^ ende Jood
Vcrfchuur ztjn Anker gcbrooken. Jan du Bois heeft verljoren eem
/tnker ende een Touw, ende het Brand-ftbip 't IVapen vanBrifloly
daar Commandeur op ts Gerrit Forens , wert vermtfl. Van het
Efejuader van den Heer e Lt. Admiraal van Gent , is de Boot van
den gemelden Lt. Admiraal in de gront geflagen , ende heeft x.ijn
Ed: virlooren ttvee Ankers ende drte Touwen y welke Ankers heyde
gevifcht zijn , ende z.ijn drie Gaillots bejlg met het opivinden va» de
voorfz.. Touwen. Den Vice hdmiraal Sweers wert vermift ende
hy de Vtagge niet gevonden : Verfcheide Officieren verkjaren denfel-
ven geduurende den ftorm te hebben z.ien drijven , foo dat ontwijjfe-
lijk veeie Touwen ende Ankers verhoren f al hebben ^ ende, naarwj
vertrotnven , naar Zeeland ofte èentge andere Haven tn het Vader-
land geretireert zijni ende Hendrik Adriaanfz^w^tf Jan den Haan >
beide Capitcinen , hebben yder twee Touwen ende een Anker verleo-
ren : Van 't Schip van Jan Gidconfz Verburg is de Boot in dt
grond geflagen. Van verdere fchadc aan Schepen van Oorlog, heb-
ben wy tot noch teegeene ke':f)ijfe : endedcwijle den Heer e \An Gent
tot nog toe alle de Capttetnen van z.ijn Efcjuader niet heeft konnen
fpreeken , konnen wy niet zekers van dezelve verders advtferen.
Tot noch toe vermijfen wy alle de Fluiten en Schepen met Land.mili-
tie , ende verfcheide met Ammunitie geladen , verheopende dat defel-
ve , ofte eenige van dien , noch op huiden met dit goed weer by de
Vlagge fuUen aankomen. De Schepen van Friefland z^n noch niet
aan-
CORNELlSen JOHAN DE WiTT. n^!
M4H£ekor»en, enie hebben uj zeden ens vertrek van voor't Texel tot i^^J-
noch toe geene brieven van Uwe Hoog Aiog. ontfangcn : waar me- ' . ï.
de^ <yc. In's Lands Schip de neven Provtniteft^tn^tgezigtevan Har»
wits , defelvepl.iatfe N. JV. van ons , den 1 7 Juny i66j.
F. S- d'Heer Lt. admiraal de R.uyieT doet aan Uwe Hoog Mog:
z.ijne ootmoedige gebiedenife , ende niets hebbende hier nevens te voe-
ge» , verfiekt geëxcufeeri te z.ijn , dat aan Uw Hoog M«g: nietgefchre'
ven e» heeft.
Ter zciver daage bragt Capitain de Fos een Vriefe Scliïp- ^^j^.j^j^,
per op een KitS) genaatnt St. Catharina , aan 't boord vanzyn catharim'
Ed: komende van O ogende , en zy lende naar Dublin^ gelaaden ê«""™'="*
met Zylgaaren, Pannen ende Weik , welke goed ge vonder»
wicrd, aan de Heeren Raaden ter Admiraliteit lot ^mlferdam^
op te zenden, voornamentlyk om dat den voornoemde Schip-
per dubbelde Zee-brieven had, d'een op Nantes end'anderop
Dublin voornoemd , waar na zyn Ed; een brief van de Heeren
Gecommitteerde Raaden van Halland , en de drie volgende van
den Heer Raad Penftonaris de VVitt, ter hand gefield wicrd,
de ecrfte was van deezen inhoud.
Edele f Erntfejie , Mj/Zey Voorzienige, zeer difcrete Heeren,
/°\Ns is gccommimicecrtccn brief, daaruyt blykt, datveclcvandcOffi-
^^ eieren, Schceps-foldatcn , ende inv.oiiderhcyt Capitcyncn op den ze-
venden deczer in de Vloote noch niet waren gearriveert, wsar overwy
ten hoogQcn misnoegt zyn, ende echter zonder verachtering van'sLands
dienft de voorfz. Capiteincn ende andere Officieren, als nu niet komen-
de voor ons befcheyden om over 't waiidcbvoir van dezelve tegens haar
te decreteeren, zoodanige llrafte, als naar vereyfch van zaken zoude be-
vonden worden te behoorcn : Soo hebben vvy goet gevonden Uw Ed:
toe te zenden eenc Memorie, vervattende dag ende datum vandeOrdrc,
Patenten ende Brieven, daar by dezelve dcrwaards gecommandeertzyn:
Ende is voorts onze begeerte , dat Uw Ed: alle de voorfz. Capiteynen ,
die bevonden zullen werden in nalatigheyt te zyn geweeft , daar over
zullen hebben te doen calangeeren , ende te recht te (tellen voor dea
Krygsraad daar toe te convocecren : volgens het reglement in dato dea
twaalfden April laeftleden by haar Hoog Mog: dien 't halven gcarreftcert:
ook tegens haar te doen decreteeren, zoodanige llraffe vandeportement,
fufpenlie, pccuniéle amendc, of anderzints, zoo als naar der zaakc ge-
Icgcntheyt zal bevonden werden te bthooren. Doende ons daar van ad-
CP a) ver:
!i6 LEEVENcn DOOD van
■16^'f. vertentic, cndc ovcrfcndendc cenc perfcfte Lyfte, ïoovan de Officieren
^»-!-— die prefcnt , als van die gcciic die buyieii vermoeden noch in *i geheel
abfent zouden mogen zyn , om tegens de laatftc by ons alhier geproce»
deert te worden, als bevonden zal werden te bchooren : Waar toe ons
verlatende, Edele., Emtfejïe, IVyz^ , Voorzienige, z,eer di/ereete Heere» ,
bevecicn wy Uw Ed: de befcherminge Godes, GefchreevenindenHa-
gc den 10 Juny 1667. onderzont l/?*- Ed: goede Vrunden, De Gecornmit^
teerde Radden van de Staaten van Holland endt Wijl-Vriefland , lager (tont
Ter ordonnantie van dezelve , ende was geteekent Herk van BeaumonJ.
Zyfte aangaande de Beveelens voor de naarvolgende Capi-
tainen ende Bevelhebbers yan de Scheeps Bezoldettngen
afgevaard'igt om op de Vloot te gaan.
Den 2 t/ipril Patente» voor de Capitaincn.
Den Overften van Gent, Luytenant en V'cndrig.
Den Licutenant Colloncl Palm, Lieutcnant en Vcndrig.]
Johan de M'itte , zyn Licutenant en \'cndiig.
Capitain Laucourt, zyn Licutenant en Vcndrig.
Capitain Maan , zyn Vcndrig.
Capitain Velfen, zyn Licutenant en Vcndrig.
Capitain Kieuwpoort, zyn Licutenant,
Capitian de Glargcs, zyn Vcndrig.
Item, voor den Licutenant ende Vcndrig van CapitainP<j(j«u'»
Den Licutenant ende Vcndrig van Capitain Brotewey.
Den Licutenant ende Vcndrig van Capitain van Nifpen.
Den Licutenant cndc Vcndrig van Capitaini-/f//^«^y/i[.
Den Licutenant cndc Vcndrig van Capitain du Bots.
Den Litutenantcndc Vcndrig van Capitain Giefen.
Den Licutenant ende Vcndrig van Capitain tadburg.
Den Lieutcnant cndc Vcndrig van Capitain Dedel.
Den Licutenant cndc Vcndrig van Capitain Knappert-
Den Licutenant cndc Vcndrig van Capitain Crabet. NB. denLieutenantom
Den Lieutcnant cndc Vendrig van Capitain Pombe. fiektegclajlteblyveu.
Den Licutenant cndc Vcndrig van Capitain Pauhuyfen.
Den Licutenant cndcVcndrig van GravcyflaTrt»/yMr«,ScrgcantcnMajoor.
Capitain Cm ?;(•//ƒ d'(;;-fV«, Licutenant ende Vcndrig. j ByPateKtva» den 17
Capitain f Sixti , Licutenant ende Vcndrig. /Iprilgeftndca na» de
Den Lieutcnant cndc Vcndrig van Capitain f//»/5/l7. aAdvtiralitcit in 'f
Capitain Vietcrvan /frXf/jjLicutenant ende Vcndrig. Noorder-onartier,
Den Lieutcnant ende Vcndrig van Qz^AaSa Steeland, ende
Een Sergeant van Capita'ii />>r'^
Alle^tf,nden aan de AdmitalitcytCD tot Rotterdam ende Amflerdam, om
ajgehaalt Ie worden. p^j^
CORNELIS en JOHAN DE WITT. «7
Den 19 May zyn by Brieven de volgende Capitaine» ^^^"7'
aangefchreeven, om op het fpoedigft met haar overig '"""■^
volk mede naar de Vloote te gaan.
Cap°<D. Paauw.
Brouwer.
Fadlrurg,
Nijpen.
Affendelff.
Giejfen. Pompe.
Deiiel. Steeland,
Panhuyfea. Drojl.
Knappert. \ dn Bots, endc
Crabet. \ d'Himofa.
f Nj. Defe zyn niet aan gefchreeven om in perfoon op de Vloorc te gaan T
maar is de bovcnftaande CapKame» by gefchrift van huyden den 1 1 . Juny gelaft
haar aanftonts te vervoegen naar den Briel , ende van daar naar 's Lands Vloote.
Vorders waaren de Brieven van den Heer Raad Penftonarie
DE WiTT als 'c volgc.
Myn Heer en Broeder,
H\Jiden is alhier door addrejfe van den Commifaris Quacq,
onder couvert aan mi/ n Commies ^ aangekomen eene Afijfivevan
Uw Ed: x.00 vertïouwe^ aan den Heere Lt. Admiraal Aylua, die
ik aanjionts door een exprejfe Pofl hebbe doenvoortfenden naar 't Texel ^
alwaar ik proefupponeere dat , mits de harde winden van gifteren t
■cnde deftijve koelte , uit den Weften tegenwoordig waajetide , de
Friejche Schepen nog t^ullen ten Anker leggen ^ gelijk^ik^ookbejluite^
dat Uw Ed: met ''s hands Vloote , om defelve reden , nog zal leggen ter
plaat zt daar ikjefi van Uw Ed: mijn affcheit hebbe genomen.
Hier nevens zal Uw Ed: by komen den Sergeant Majoor l^irahorg^
• die met zijne Compagnie niet en is mede gekomen , vermits haar Hoog
Mög: ende d'Heeren Gecommitteerde Raadengeoordeelt ende geordon-
neert hadden^ datier maar een , te weten de Majoor Brcderoode,
ztude mede gaan : maar aangezien ik^ uit den Heere Collonel Dol-
man verbaan hadde , dat hy zeer geerne , zoo wel van de eene als
van de andere zoude gedient ende geaffifteert zyn , zoo hebbe ik be-
zorgt ^ dat den voornoemden Majoor Limborg huiden mede ASe be-
komen heeft om zig naar de Vlotte te vervoegen.
Ik en weete voor deze rij ze niets van ^zonderlinge confderatie hier
hyte\voegen, ende zal derhalven af bretken Je, verblifven Mynüeer
ende Broeder , lager (lont Uw Ed: ootmoedigen Dienaar ende
geaflfectioneerden Broeder , ende was geteekent JohandeWitï
1667. Hageden iijunj i66j.
P 3 Mya
166-].
Ii8 LEEVEN ca DOOD van
I Myn Heer en Broeder.
UW Ed, Mijfiven gedMcert in SchooneveUt den 1 1 defer , ende
achter eerte van deivtlcke hy gevoegt is , V avonts ten /even uuren «
ftjnmy alhier inden Httge noch dten [elven avont tujfchen tien ende elf
uuren wel ter handen gekomen. Ik^ hebbe uit de Jl4ijfive geaddrejfeert oen
de Heertn Gedeputeerden tet de expeditie ende over 't emploj van de f^lote
( die ick naar leBure aan de Heer en op de Rheede van Texel voort gejón^
den hebbe) z.eer geernc gefien , dat Uw Ed: generalijk^d'Ojficiereri ,
iAatroo/ên ende Soldatemrelgeanimeert vond^ om yets te atienteren:
Verhope ende bidde Godt Almaclnig^ dat zy in die difpofitie meer en meer
mogenverjlerkl worden ; ende dat fijne Goddelijke Majefteyt de wapenen
van den Staat met een goet fucces gelieve te kroonen.
Ik. z.al 't z.ij»er tijd geer ne vernemen wat tijdinge UwEd: van Nieuw-
po art f al hebben bekomen^ ende hope dat defe harde contrarie windem
noch dat goede pillen te wege brengen, datUw Ed: bjfich fat krijgen
den f^rundf die van over Zee aldaar verwacht ri>ort : Omhemis-^an
hier gefchreven geweefl op Dtngsdag den 3 1 Aiay , ende bj duplicaet oft
yrydag de» derden defer.
Soe de Zeeuwen by Uw Ed: gekomen fijn^fal defelve apparentlijkjnede
in de Vlote hebhen eenen Frans Roys , den Heer Lt. Admiraal de
Ruyter wel bekent^ defelve heeft veel kennijfe lot Oojiende ende tot
Nieitwpoort , ende heeft vo»r defen op onfe ordre een man van Onflenden
htwiilighd , om eens met het Pac^iiet-boot naar Engeland over te flappen^
de gelegentheit van de Engelfche Flote te injfelleren , ende ons in Zeeland
te komen rapport doen j lek meijne dat het noch dienfiig f oude u eefen de-
X^lve weg ten overvloei te tenteren , eridedeftk/:was V doenlick.fooda-
nig te dir igeren , dat z.oodanig Perfoon naar infpe^ie van de gelegentheit
van Chattam , van de Koninglijke Schepen aldaar leggende , van de we-
gen derwaarts leydende, van de Bloikhuyfen ende Sterckten daar of daar
omtrent bevonden werdende crc. want het foude konnen gebeuren dat de
Zujdt-weftewmden zoo lange feudenwaaijen ^ datdaar toe tijts genoeg
ii^efen foude.
Ik^fal otl^ 't fijner tijtgeerne vernemen wat Uw Ed: naar de aankomffc
van de Zeeuti-fche ende Friefche Schepen , '/ zy voor of naar d^excutte^
van eenig dejfeyn , z.al hebben geor doneert ende gedifpeneert , o\)er het
voordel van die va» de Oofl-lndifche Compagnie^ ende over de twee
foin-
CORNELIS en JGHAN DE "WlTT. 119
toinBen; die d' Heer Secretaris vt.V/iTT, naar 't arrefleren va» de ^^6yl
groote refolutie , buiten Gaets in Uw Ed: hy toefen rememerecrde. — — ^
Op d'ontfangen advertentie van de ahfentie veler Officieren va» *t
Regiment Scheeps-foldaten , heeft alhier niet wel yeti kpnnen gedecre-
teert worden , om redenen aangeroert in de Jldtjjive van de Heer en Gf
committeerde Raaden , eergifieren over het t^elve jubjeEl gearrefieert:
ende gijleren met eenegeliJk-lnydendeMiJfivevan haar Hoog Mog:gecor*
r ober eert : H''iiar mede deze bejluitende , z.al ikjif breken ende verbljven:
Myn Heer en Broeder , onder flont Uw Ed: ootmoedigenDienaer
cnde geafFed ioneerden Broeder , ende was enderteckent Johan de
W ITT . Hage den 1 1 Juny i66j .
Myn Heer. en Broeder,
UTt Uw Ed: bneven vangiileren hefpeurt hebbende , dat dezelve al-
daar gebrek^ heeft van Clerctjucn , ende confidererendt dat felfs
naar 't arrtvement van Uw Ed: yolkyan diejoorte nechgeen overvloet bt
Uw Ed: z.al z.ijn , hebbeikaanftonts twee Clercquen opge/peurt ^ beide
z.ijnde onder denEed van ULand^die goede getuygentffe hebben.yd' eenevan
den Heerev^nGeni, ende den anderen van den Heet e van Afperen,
ende goet gedacht dejelvc uw Ed: teujfoedigften toe te (luren j d'eene isge-
naamt Hendrick Mey neker , ende d'andcre Leonard vander Meu-
len •Jk^hope dat de voorfz..twee Clercquen ni^ Ed: ten dienjle zullen kon-
neiwefen, dog z.00 z.e aldaar mogen overfchieten , ofteindeti^egwefen^
gelijk ik.ntet en vertrouwe , z.00 kan uw Ed: dezelve weder te ruggc
z.enden. Jk. l'ly'^'c-
Myn Heer en Broeder
Uw Ed:ootmocdigen Dienaar ende ^caftlftionccrden Broeder,
Hagedcnii Was gctcckcnd
]"»y '^'7- Johan pe Witt.
Naar dat men wegens deeze tydingen beraadflaagd had, wier- '^J'J'^^'
den dezelve aangenomen ombekent te maakcn. Des. avonds komt voor
tuffchen fes en leven uuren, 'sLands Vloote voor 's Koningsdiep 1^°'^^°^^
ten Anker gekomen zynde, wierden de Hecren van de Hooge
Zce-Krygsraad aanboord_g£ï,«W, en heeft de Heer Cornelis
de Witt, als Gevolmachtigde van haar Hoog Mog: aan deielve
bekent gemaakt, de<«narichtingby haar Hoog Mog: bcflootcn,^'"''"^'*'
welk aan zyn Ed: enden Heer Lieutenant ^dviiraajde Rujter den
{eS'
I20 LEEVEN en DOOD van
ï66j. fesden dcezer ter hand gefield was, waar op ernftelyk ovcrwo-
" gen zyndci is goetgevonden, over dcefe zaak de aanvvezendc
Hoogc Bevelhebbers der Land Bczoldingen, hunne gevoelens
en gedachten hier omtrent te hooren , zo dat het vaft belluit , toe
des anderen daags uitgellcld wierd , wanneer men de voornoem-
de Hecren Bevelhebbers aan 't Boord van den Heer Je Runer
befcheidde, en is dien volgenden de vergaderinge daar op ge-
fcheiden.
iSTun Saturdag'zynde den 1 8 Juny wierd de HogeKrygsraad 's mor-
HogeKrygs gens ten vier uuren door de Zeeën Land Bevelhebbers gchouëeii-
dezeVen B-^^ande uit de volgende Heeren : In 't by zyn van de Heer
ÏjndBevel- CORNELIS DE WiTT
hebbti» ■ r- r
Kry^sraaat.
L- Admiraal de Ruytcr
Lt. Admiraalvzn Nes.
Lt. AJmiraa/van Gent.
Lt Admiraal Meppcl.
Vice- Admiraal ie Licfde.|
LandBevelhebberf
J 'ie e ■ Admiraal Star.
Schout by Nagt van Nes.
Schout byNagt Vluch.
Schout by Nagt van der Zaan.
DenOverften Dolman.
Overllen Lt. Palm.
Overftcn Lt. Guichcrie.
Mayoor Brcdcrode.
/l'/'JVöor Limburg.
Waar in verhandelt wierd hoe men op de befte wyzc het uit*
voeren van haar Hoog Mog: narichting in 't werk zoude ftellen.
Waar op naar rype overweginge goed gevonden en beflootcn
wierd, (eventicn van de ligite Schepen ende Fregatten, nevens
vyf Bericht-Jachten» eenigc Gaüoots en Boots , uit 's Lands
Vloot te kiezen, om het gemelde Camngs Diep^ zoohaafthet
mogelykwas, optczylen, ende tot in de Rivier van LoW«; ge-
komen zynde f met alle mogclyke vly t ende fpoed tien of twaalf
EugclfcheFregatsvan 3otot4oStukken, nevens twintig Bar-
bados vaarderst'onderhaalen, die volg«nsberigt, daags te voo-
ïefloiten Tcn, door cen Schipper van Nooruegen^ komende van Londen^
omdeRi- aangebracht, \n de Hoop by Gravefwd wznxtnleggcnde: de-
Iv"nende zcIvc indien hct dcgclegentheid toe liet, aan te klampen ofte
s<he«pe.i v^rnielon} ookvordersdcgelegentheid van de Rivier van /?<?;-
Jtz/ïfr ende het /"or;, 0£ het inkomen vau dezelve, aldaar nieu^v
levcibiaa-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. tzi
gemaakt te onderzoeken. Tot welk een eiadc zyn Ed: met ken-
nis van den Heer Lt. Admiraal de Ruyter , de hier na volgende Zee
enLand Bevelhebbers heeft verkozenjwerdcnde het oppcrbcftier
gegeven aan den Heer Lt. Admiraal van Gent , onder hemden vanGem
rice- Admiraal de Liejde, en David Vlucb als Schout by Nagt, deLicfde
welke ydcr hunne fchriftelyke bevelen en narichtinge van zyft d"«loc''gei
Ed; ter hand wierden geftelt : daar en boven was bcflooten noemd, '
van ^enig klyn Vaartuyg voor af te zenden om de gronden en
dieptcns in 't Kenigs- Dtep te pylen , om aldj^s de Bevelhebbers der
Oorlog-Scheepen te konncnwaarfchouweH en verwittigen.
LijftevaK'sLandts Schepen y Fregatten y B er igt-y achten ^ Branders
ende Gaillots , die door de Heeren haar Ho : Aio : Gedeputeerden
ende Gevolmachtigden op '/ Landts Vlote , met kennis van den Lt.
Admiraal de Ruy ter,f « de andere Hoofd-Bevelhebhers van dezelve
Vlote y he/chejden zijn , onder't beliiervan den Lt. Admiraal "WiU
lemipfeph vanGent, cm neffeni den Vice- Admiraal écLAefde^
ende Schout-hy Nacht Da.yidVluch , daar mede een korte verri^'^
Singtedoen,
Uyt de Mafc.
bevelhebbers. Schepen.
Cap"e".ElandtduBois. Utrecht.
Cornelis de Liefde. WaHcnaar.
Nicolaas Naelhout. Harderwyk.
Willem Boudewynfz. 't Quart. van Nimwcgen]
JanvanBrakel. de Vrede.
Pieter Jacobfz. Nanningh. Gornichcm.
Berigt-Jacht. DirckdeMunnik. de Faam.
gjatujgjs JGerritAndriefli.Mak. Schiedam. *'-
JjanDaniclfzvandenRhyn. ProPatria- _.Ï3
Van Amfterdam,
Bevelhebbers. Schepen.
CapneD.HendrikVollenhove. d'Agatha.
. I Thomas Tobiaflz. de Befchermingc, ,,";i
Abraham van Zyl. de Leeuwen.
Lt. Collonel Palm. Deventer.
Jan du Bols. de Vrede,
JacobBinkes. ElTen.
JaoPauwelflz van Gelder. Harderwyk.
tweede Boek. (Q) Be-
ZXl
LEEVEN en DOOD van
ï<f<?7' Bevelhebbers.
pi ^ Cornclislooftcn Smient.
lacob Pacuw.
Picter MagnuflTz.
Ysbrant <lc Vries.
/■ LauwcrensdeBruyn.
C CornelisGerritfeVos.
Schcfeu,
de Star.
Eflccx.
'c Raathuys vanHaarleim
Stavoren, ""
dePollcllion.
de Brak.
dcWinihont.
de Galcyc,
'tWap: vanden H:ranJork
deCathariua.
Schippers.
Klacs Mceuliz van den Ract ,
Geladen met Krygstuyg.
DirckdeTurk.
JacobThomafli. Camp.
Adriaan Martcnfz. Bafque.
Jan Picterfi. Otje.
CornelisJanfz.Drontliem.
Aelbert Gooi.
Jan Bartiaanfz.
Willem Trompetter.
Abraham Chrifpynfz.
GondertPieierfz.
CentPieterfz.
AryCornclifli. Moencs.
ASum in 's Landts Schip de feven
Gailhts.
Swarte Leeuw, Fluyt-fchip^
de Jager,
St. Nicolaas.
de Liefde,
't Swarte Pacrt.'
d'Eendracht.
de Catharina. *
's Landts Welvaren,
St.Catharyn.
St. Pieter.
de Jonge Prins.
de Klomp.
*t Schaep,
Provinciën , den i S Juny 1 66-j.
Lyft hoedanig het Volk zal verdeelt endc overge-
fcheept worden.
Op het Schip vanKapiteyn F»llenhoven is Capitain TsHhuiJett metzyn
Vendrigendric-en-dertigman : waar by over zalgaanuit dCjCompagnic
van den Heer Coiloncl vanCentv)ïcn twintig man , en een Sergeant.
Lt. Collonel Palm heeft op zyn cygcn Schip een en fcllig man , met twee
Sergeanten, noch van Capitain i'rf^r<<<«j|daar by te komen ccn Vcndrig
met acht en twintig man.
Ctifielicgo, Dolman.
Jaceb Btfikes heeft van de Compagnie van den Collenel vatiGe»t',ncgtn en
twintig Cctoldelingen endc een Sergeant :fal noch overnemen van den Gap.
Sittcrdciug man : noch zal Capitain üalmanovct gaan met vier en dertig
man van de Compagnie van v<j» relj'en, met den Lt. of Veendrig en Ser-
geant > jegenwoordigzyudc op den Commandeur v<«««^fr2<«<7«.
Capitai» Lujienant Vdkenhtcn ende Vandrig. Capitain Velfen^ metfij»
CORNELIS en JOHAN DE WITT. \zj
Ltutenant ende Vettdrig » over by Binkes. ^ <?o 7.
Capiiaiii Brakd , heeft vaa Capitain Laacoert , den Lieutenant met ' "
veertien man , waar by den voornoemden Capitain, nevens lyn Vcen-
drig, Sergeant en feftig mannen , zal over gaan van den Lieutenant Admiraal
va» Nes.
Capitain CoRNELiS DE WiTT, 7.al met Lieutenant, Veendrig ende Ser-
geanten en fescn dertig mannen gaan van den Lt. Admiraal va» Meppele»
op Cap\(a\n Smient.
CapiteynPadèurgheefiiynVecüdvigoipThnmai TobiaJJx.. met negen en
twintig man : ende zal Capitain Maas van de Vice- Admiraal de Liefde
over paan , met zyn Veendtig , Sergeant en dertig man , op Thomas
Toiiajjh.
Capitain Jan Pauwelffi. v.m Gelder , heeft van Capitain Panhuyfen ,
lynSergeanteudetwintigman, daarop Capitain P<?»i-/'(r, zynde by Capi-
tain vtm Meeuwen , en Luytciiant , met acht en veertig inan over zal gaan.
Capitain Elandt dn Buis , heeft den Veendrig van Capitain Jitn de
Witte, ende zal Capitain Jan de H'ttte , zynde by den Lt. Admiraal de
Ruyter, met zyn Sergeant ende dertig man, overgaan op den voornoem-
den du Bois,
Capitain iV<»?//jo«f heeft een Sergeant en achtienman van Capitain Car-
het , tnet zyn Lt. en vier en dertig mannen , zal overgaan , zynde de Kapiteyn
by Fabritius , ende den Lt. by Capitain de Liefde.
Capitain Hdri»?rtw is op Capitain v<»«Zf)r/, ende zyn by hem elfmanvatl
Czp\t:xmvanNtfpen, daar by den Lieutenant ende Sergeant van den voor-
noemden van Nifpen , zynde op Jacob ,y6ndriej]z,. Sivart , met fes en dertig
man noch zal over gaan.
Capitan Jan du Buis, heeft op zyn Schip Kapiteyn ^yijfende/ff, met de
Veendrig, Scrt;cant ende negen en twintig man, en zal zyn Lt. met een
Sergeant, die op Capitain Braei/er zyn, met een en dertig mannen , op den
voornoemden du Bois over komen.
Capitain Nanning heeft een Sergeant ende een en dertig man van Capitain
Dedel , daarCapitain deGlarges, zyndeopden Schout-by-Nagtv^wATw,
met zyn Veendrig ende acht en dertig man zal overgaan.
Capitain Wtllem Boudeivijnfz. heeft van Capitain de Glarges, een Sergeant
met vier en twintig man daar Capitain Paemv met zyn Veendrig , Sergeant
en vyfen twintig man, lyndc op Evert van Gelder lalovcigzzn, waarvau
Kapiteyn Pae:iw is op 't Schip van Kapiteyn Paetnv.
(;;apitainAKv/f/& met dertig Bezoldelingen, is gelaft, vanden Capitaia
EvertvanGelder QVti te gaan, op 't Bericht-}acht van Capitain Cornelis
Gerritfz. Vos.
Cvip\ii\ndelaNoys de jonge, voor zyn Perfoonby Capitain Brakeiovei
te gaan , van den Capitain Pieter van Wijnbergen.
Capitain van Giejfen , is van Capitain Verfchuer geordonneert te gaan , op
Capitain7<»»»'(j» Celder.
(Q x) Ca-
ióéj.
I^4 LEEVENcn DOOD van
Capitain Nieuwpoort met vyt en twinugmm, zal vanden Capitain Fol-
liertSvartovcTgsuiiy op't Schip van den Cupnaiu EtauJtiu Bcis.
Robbert Hollandt , Engelfchc Lootsman , is gclaft te gaan , op 't Schip van
den Capitain Jrf» PoMwel^T^. van Gelder.
Lyfte van de Landt-Bezoldelingeti , die uit de volgen-
de Schepen zullen gelicht worden, met haar getal van
halve Pieken , als by yeder ftaat uytgedrukt , die zy
van de Schepen daar zy afgaan, mede moeten bren-
gen , alzoo de hccle Pieken ondicnftigh worden ge-
oordcclt.
Van de Compagnie van de Sergeant Majoor Limborgtyn Lieutenant met
Sergeant en vier en twintig man, zynde op den Lr, Admiraal van Nes ,
cnde de Vccndrig van den Schout-by-Nacht va» Nt.s , inct achticn man cti
een Tamboer op Capitain Pauw.
Daar by Capitain Dolmau. Tiaee e» veertig-, daar onder veertien- halve
Pieken.
Capitain Ruyfih , met Vccndrig en twee Sergeanten , met vier en veertig
man, over te gaan, van het Schip Gcldcrlant met een Tamboer.
Vierenveertig . d aar onder mede veertien halve-Pieken. NS. Debovett'
(laanJe zij» gezonden op de Galeyetnet dertig man.
Capitain Cf verf», met zyn Lieutenant ende Vccndrig, twceSergean»
ten , een Tamboer , en fes en dcrtigh man , van 't Schip van den
Commandeur f 4«</trZ<j<j», cnde van 't Schip Harderuyk, op Capitcyn
Gornelis de Liefde.
Ses en dertig , ttoaalfhalve Pieken.
Capitain Adnaau v^in Gent, meteen Sergeant en acht en twintig Bezoldc-
]ing, van den Heer Lt. Admiraal vu» Gent, te gaan op Cornelis deLiefde.
Achtentwintig, achthalve Pieken.
Capitain van de /- ö/,mct al zyn onder Bevelhebbers en vyf en vecitigManj
ïyndc op het Schip Juliina van Ntijfaiiivjan Hei , en een Tamboer op
IQ' brandt de Vries.
Vyf en veertig , vyf tien halve Pieken .
Lavac^uerie y niet al zyn onder Bevelhebbers en veertig man, met ccn
Tamboer, tyndeop Frans Niedek , op Pieter J\la f gnujjè».
Veertig', daar onder dertien halve Pieken.
Capitain A«ifJvt'/<(,vanüolkrwyk, Capham Roetering, eniyn Lt. van
Schram, ovcrtc gaan met acht en dertig Schutters, met twee Sergeanten
en een Tamboer , op Capitai n Naalhout^
Vier tn dertig , veerthicn halve Pieken .
Capitain Prodt, met ren Scrgcaiu en acht en twintig Schutters 2yndcby
EfineDvcdesop de Muojtik.
.*•''
CORNELIS cti JOHAN DE WITT. l^f
AchteHtionUig, negen hahePicke>i. ÏÖ.V-. .
Capitain Drojï , met al 7.yn onder f5ci'clhebbcrs en negen m veertig man , ■ 'J
van de MaagUvan E'ikhuyfen Dat'id ViHchy OVcr tCgaanop7ij«^«Bo;/.
Negen en veer tig y achtten halve flemen.
Drie hoiidcrtcndrieen lelUgUoppcn zonder Bevelhebbers daaronder ge-
rekend , honden en twee en twinna hahcPicken.
Ook wicrd den Land Capitain Hendrik Aitthnuy va» Nifpen , nevens vier
en dertig man , bevolen over te >• aan up't Schip van Capidnu J/icob Come-
lifz,. Swart, en de Majoors Bredcrode ciide Limburg met hunnc K ncgts by den
Ovcrikn Lt. Palm gc(kld.
In gevolgen van Haar Ed: Mog: befluyt van daags te voorcn, zynudibe-
heeft deiv Heer Corneus de Witt , als haar JJ^ede^opdc,
Hoog Mog: Gevolmagtigde op sLands Vloote, van zy plicht tcgtte
en volgens de mecninge van den Staac geoordeelt, om zelf in ^"°'
Perzocn mede te gaan, om op alles, tot beter uitvoeringe ende ''"'^'
meerder nadruk van de voorgenome verrichtinge , in en omtrent
de Rivier van Londen , de nodige bevelens ten fpoedigften te kon-
nenin'twerk (lellen j ten welken einde zyn Ed: zich met het
aanbreken van den dag, vervoegde op het Schip de St.^^gatha zvnvet^j ;
by den Lieutenant Admiraal van Gent , veikozen om by zvn Ed: be- '"''■
ftierd, en tot het voeren van de ^di/iir^als Vlaggc gebruykt te
werden : Ende zyn vervolgens, met de Schepen ei) ander klyn
Vaartuyg, onder dezelve befcheiden, dien morgen omtrent ter»
vieruuren, metdevoorvloet en een Zuyd- Wcfle Vv'indonder
zyl gegaan 5 waar door zygcnootzaaktwaaren het Konmgs-Dtep
op te laveeren > ende met het zelve gctey belet geworden van niet
vorder te komen dan een weinig beneden de middel gronden , al-
waar Ankergeworpen en het Tye gedopt is geworden: Doch
omtrent vier Glafen gelegen hebbende, is de Wind Zuyd-Ooft
gekeert met een middelbare koelte, zoodatbefloten wierd An-
ker te lichten,en zonder tyd verlies tegen» de Ebbe , het Konings^
XJ^poptezylen, gclyk zyn Ed; de Wind ook zoo voordcelig
had, dat hyvaftelyk vertrouwde debewufte Fregatten en Bar-
bados-vaarders , dien zelfden Avond in de Hoope te zullen onder-
haaien, doch het heeft God /Almachtig gewildt, omtrentdea
avond de W ind te laaten vcrflappen : zulks dat hy met den V/oec
ende 't hooge Water niet vorder heeft konncn zylen, als toe,
Ualhaven , zynde omtrent ander half Myl van de vooi noemde fo°H°'2,'j,
(Q 3; Heopep^
ïi6 LEEVEN cnDOOD van
1 64'j, Hoof e , gelegen op den halven weg tuflchen de Rivier van Rochcf-
■ ■ terende Gravefand, ahvaai hy gcnootzaak: was, zo haaft de eb-
be begon af te gaan, het weer te zetten, en dien volgende aaa
den vyandtyd te moeten geven om met de voorlchrcvc Schepen
te konnen vluchten. Al het welke zyn Ed: dien zeltden dag door
een Brief aan den Heer Lt. jidmiraal de Ruyter bekent maakten.
Ook zond Vjn Ed: den Commandeur Jan J-anfi,. met zyn Br«nd-
fchip , den Hertog van Jork^ genaamd , dien Avond noch na,
in de Rivier van Chattam, om te trachten van de aldaar leggen-
de Konings- Schepen te vernielen cnde te verbranden: Daarne-
vens bevelende aan de Capitainen Jan Paulufz.. van Gelder , Ctrne-
lis Joofien Smiem , endc Nicotaas Nanning , dat wanneer de Vlag-
ge in de Rivter ten Anker zoude zyn gekomen , dezelve haar om-
trent ruym twee Gootelingfchootcnmede ten Anker ende bo-
ven de llroom, van de vüortchieve Vlaggc zouden zetten, als
ook, dat zy op alle afkomende vyands Schepen ende Branders,
naauwetoesigt moeftennccmen,enby aldien inde nacht ecnige
Scheepen ofte onraadt vernomen wierd, dat zy boven van de
Mars met een Lantaaren, driemaal zouden hebben te blikken,
tejuny, 's Maandags den 2 O Juny , wierd goet gevonden en bcflootcn,
met het hooge Water, ende na het begin van de Ebbe Anker te
lichten, ende af cezylen tot voorde Rivier van ^oc/j^^fr, cndc
aldaargckomenzynde, dzt de Capitainen Brakel ^ PieterMagnufz..
enJanduBois^ met haare onder hoorige Schepen het digt on-
der 't Fort Charnejfe zouden zetten > leggende op den hoek van de
voorfchreve Rivier : Dat vervolgens met het grootfte getal van *t
Smaldeel daar op zoude werden ge volgt. Dat de voorfchrcvc
drie Capitainen \ oor 't f ö« gekomen zynde, op het zelve met hec
Gefchut zoude fpeelcn, zo veel als het mogelyk was:Dat ook om-
trent acht honderd man van de LandenSchecpsBezoldelingcn
door de Booten en Chaloupen aan Land gezet zouden worden,
om met alle kracht het gemelde Fort te beftormen, om, by
aldien het mogelyk was, hetzelve te vermccfleren, in te nemen
ende tot nader bevel bcfet te houden,- en om dit op zyn tyd waar
te nemen , moeden zy zoo haalb de Roodc Vlag van de voorfteng
ïoudew.nyen, en de Zee en Land Bezoldclingen in de Chalou-
pen ende Booten waaren, aandonds met hunne Schepen zich
ver-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. iiy
vervoegen ende begeven, naar het gemelde Fort van Charnefe. j^gj^
Korten tyd hier na wierden drie Engelfche Viflers aangehaald * j
en byzynEd: gebracht, uit de welken den Heer Cornelis de ^ ^ ^j.
WiTxeenigekondfchapzogttekrygen, om fichdaar ter gele- Uiygtdtie
gener tyd van te konnen bedienen, tot welken einde den Ovcrften vi'^eïlMn
Dolman verzegt wierd , de voorfchreeve Viflers tonder vraagen , booid.
doende diarna het volgende berigt.
Dat het Fort noch niet ten halve opgemaakt was , maar dat op het lelrc 40
ftukken Gefchut geplant waren.
Dat onder het voorfchrcvc Fort vyf Branders , en een Ootlog-Schip
lagen.
Dat het Fort CherHejfe genoemd werd.
Dat tuffchen dit ¥ort , en Chattam ,| drie ftcrktens lagen ,[ Gillcgem ^XJptior
Cajlel , en een ander d igt aan Chattam gelegen .
Dat tulfchen dit en Londou, niet meer als fes of feven Oorlog-Schcc-
pcn waren.
Datzy noch van geen oproer gehoord hadden , doch terdier tyd dezelve
al daar zekerlyk zoude zyn. En treed
aan LandJ
Zyn Ed:traddcnii defer aan Land, om het Fort Ch ar fteffe te ^t]\xa3>
befchouwen, enbevond daar in te zyn 15 yferertukken, alle
vanachtien ponden bals, eengvoote rnecnigte van Ronthout,
van alderhande dikte en fwaartc, beftaandein Maften, Rhêen,
Stengen, en andere behoeften, die len Oorlog vereyfcht wer-
den, en by de Bevelhebbers der Vloot ten minften gewaardeert
op vyf maal honderd duyfend Guldens, als ook eenige Vaatjens
Buspoeder, Peck, ende Teer, dat aldaar tot het uitruilen der
Schepen bewaart was.
Waar na zyn Ed: ondervond , dat het zelve noch niet
volkomen opgemaakt, ende in zyn behoorlykeiterkte gebracht
•was; komende ook de Hooge Bevelhebbers der Bezoldelingen
aan Land , om te beraadflaagen of men het gemelde Fort bewaa-
ren, ende voorts opmaaken zouden, en wanneer het in ftaat ge-
bracht was, van tegen weer te konnen doen, of het als dan door
haar Hoog Mos^rbefchermt fouden konnen worden : Waarop
door de nagenoemdeHceren het volgende beflooteu wierd, ca
in gefchrift overgeleverd.
ï (?«?7.
128
LEEVENenDOODyan
Benuitvin
de Bevel-
hebbers d ex
LmdBe-
zoldelia-
gea.
Bejluit van de onderjlaande Bevelhebbers over de Land Bezol-
delingen , genomen den 1 1 Juny 1667.
DEn Heer Overften Dolman, nevens de Hoofd-OflSc eren van de hier
aan land zyndc Militie, heeft de prcfentc Capitainen in de Krygsraad
voor gehouden, het geen den HceruE Witt, Gevolmachtigde op 's Lands
Vlote,en den Heer AdmiraaüvanGf»^ begeert hadden, aangaande het ge-
Occupeerde Fort , aan het Eyland Quieuenl^urg : ende is daar ojj by haar eca-
pariglyk geoordeclt , dat men het vourfz . Fort niet en zonde kunnen confer-
vercn, van haar tot dien eyndu geallcgueert ïyndc, namentlyk deonbe-
quame conftitucic; van de plaats voor ons , dat al wierden van wcder-
zydenvandcLand-kantvan't voorfi. Fort den Dyk doorgekeken, endc
het Land onder water gctct , den Vyand echter bequamclyk ie Voet
cnde te Paard in volle flagordre langs het Strant naar het Quartier kan mar-
chcrcH : Dat het Fort, cnde wel vooriiamclyk de Buyten-werken, teei
flccht cnde ongereed zy n , endc den tyd voor des Vyands komft zeer kort is ;
De A arde om te werken zeer hard : noch de üechtc cnde klcyne accommo-
dityt voor de Soldaten, die, den Vyand van de hoogte in 't gelicht hebben,
genootzaakt zouden vvcfen gedurig in de Wapenen endc gealiarmcert te zy n,
daar door zeer gcfatiguccrt zouden werden : Hebben der halven op dele cnde
andere redenen, die by den een cnde ander indenKrygsraadgealleguccrt
lyn, eenpariglyk geoordeclt (tot belle, zekciftc cnde plaulibelflc reputatie
van ons lieve Vaderland, verzekerd zyndc den V^yand de aldcrfpocdigfte ,
bcdenkclykftc, endc krachtigde middelen zal gebruyken, om ons van hier
te dry ven , vynde hem zeer important ) het meer genoemde Fort op het fpoc-
digfte te ver .ate 1, ende weder in goede ordre naar Schceps-boord te begeven,
alvorens alles 1 uinercnde.
Colloncl Dolman.
Lt. Collonel Guicheric.
Lt. Colloncl P;ilm.
Serg'. Majoor Brederode.
Serg . Majoor Limburg.
Capi« . Brederode.
Raefvclt.
CornclisdcWit.
de la Noy.
Gent.
Crabct.
Jean de Witte.
Panhuyfon.
Pompe.
van Gyircn.
Paau>v.
laMoiift.
AfleradclfT.
Velfen.
de Glarges.
Maas.
Niciiwpoort!.
van de Vall.
Nifpen.
Caftcllego.
Prod.
Capii.Lt.Valkenhaan.
Waarop ovcrwoge zynde, cntie de gedachten van den Lt.
Admiraal va^i C7e«/gchoort, is volgens 't voorfz. bericht goet ge-
vonden,': gemelde fort t'cencmaal te vcrwocftcn, alle het Roat-
hout , ende andere goederen d.iar iiinc gevonden, te verbranden,
endeonb, uykbaarte maken, cndcden V^yandvan 'tfelvei'cenc-
maalce ontroven ; Gelyk ook vervolgens dien fel ven dag de be-
floote
CORNELIS en JOHAN DE WITT. izp
flootc vernieling gefchiedende volbracht is : alleenlyk is bevel ï^<^7-
gegeven, dat de ftukken Gefchut aan boord van de Scheepen , in de ■
naarvolgcnde Ly fte gcnoem: , overgebracht » ende tot nader laft
bewaard zouden worden.
DE Gedeputeerden endc Gevolmachtigden van de Hoog Mogende Hee-
ren Staatcn Generaal der Vereenigde Nederlanden op 's Landts Vlotc,
Lallen endc ordonneren by dezen de Officieren, hier onder genomineert,
hare refpcöive Bouts, voorficn met goede ende vcrtrouwdeOfficieren endc
Matroofen, tezendenaan'tLand van'iFortChamefrc, oin in dezelve te
laden zoodanigeftukkeu Canon, als in het voornoemde Fort gevonden,endc
aldaar leggende zyn, ende haar lieden by den Schout-by-Nachi£)(aT'/i^r/af*&,
zullen werden aaiigcwczen.
Den Officier,commandercndc de Boot van den Lieutenant Admiraal van
Gefit, vier Stukken van achtien pond.
Den Vice- Admiraal de Liefde, met vier Stukken van achtien pond, ofte
anders van de zwaarlk die aldaar gevonden zul len werden.
Die van den Schout-by-Nacht twee Stukken.
Die van den Lieutenant CollonelP^/»? drie Stukken , ende die van Jacol^
Binkes twee Stukken .
Aldus gedaan den 1 1 Juny i dóy.
Ten zelven dage wierd ook bevel gegeven , óadeCapiiaine»
Dirk de Munmk_(tn C<^rnelis Gerritfz. f^os , met hunne ondei hoori-
gcBerigt- Jachten, nevens de Boots en Sloepen , de Rivier xzn
Rochefter op zouden vaaren , de Gronden en dieptens van de zelve
nauwkeurig pylen, ende voorts verneemen, wat macht zich in
de Provintie van Kenth was onthoudende, welk henfchriftelyk
ter hand gefteld wierd. Hier nevens belaften zyn Ed: de Fice-
Admiraal Enno Dvedefz. Star , van twee zyner onderhebbende
BrandfchepenonderdeVlagge te zenden, om de Bevelhebbers
van defelve al zulke nodige bevelen te gevenjals zy fouden komen
teverftaan. Als ook aan de Hooge Bevelhebbers en Capitaine»
inde Vloot, van geen Scheeps Volk aan Land te laaten gaan,
zonder voorgaande fchriftclyk bevel, dan alleenlyk om de Be-
zoldelingenvan hunne Schepen, tegenwoordig aanLandzyndc,
met behoorlyke Levensmiddelen te voorzien , waar van de koft-
geldenvantyd tottydby 't Land zouden werden goet gedaan :
Alzoo ontwyfelyk het Krygs-volk van den Koning, hier om-
trent gebracht moefte zyn , cndebygevolghetVolk aan Land
'J'weede Boek. (R) gaan-
I30 LEE VEN en DOOD van
i^tfy. gaande , niec foude konnen ontgaan , van door het voor-
' Ichvcve Krygsvolk vermoord te werden. 'sNaarmiddags dee*
Zyn Ed: (Jen dc voorfchrcve Capitamen Dirk. de Munnik en Cornelts (Jcrrit/z..
Schepen' ^o/,vcrfldg aanzyn Ed:, wegens hun wedervaaren , hcc welk
uit om de beftond, dat zv omtrent twee Mylen de genoemde Rivier oppt-
Gronden in , , . j r i l j j- i
deRivictte zeyldzynde, delclvebevonden vaneen groocc diepte, zoo dat
pyien. jj^gj. jg Schepen van den Lr. Admiraal van Gent , wel konde op-
gezyld worden, vordcrsdat zy een goed getal groote Engclfchs
Oorlog- Schepen hadden gezien , fonder Stengen ofte Zyllagie ,
leggende omtrent twee My len van het For/CWw/f, bly kende by
het onderftaande.
Daar wy van dc Brantwacht zyn i'zcyl gegaan , volgens d'ordcr van haar
Ed: Mog.-
Van het Roodc Huys cndc dc Schucr ncgc vadem water.
Recht tegen de Houte Schuer , aan de Noord Wal, fes en een halve
vadem water.
By het Vlakke Landende dc Noord Wal acht en thicn vadem.
Dwars van de Zuyd Hoek , cnde dc Noord Wal negen vadem inia
een voet.
Om de Zuyd Hoek thicn vadem middewaters.
By dc lefte Punt aan dc Noord zy acht vadem.
lu de Bücht van dc Zuyd Wal negen vaotm .- Wy zyn aldaar ten Anke:
gekomen, pas buytcnlchoots van vyt of ils Schepen, cnde noch beneden
dezelve twaalf Schepen , ecnige leggende ZDuder Stengen : W> prelumcrcn
ah dat de grootflc, dc Souverain zoude w cfcn.
Met Z. ten W. Son hebben dc Engel fche twee Schepen laten zinken
dwaisovcrdcRivierdichtby den anderen. Wy hebbende Noord Hoek
O- tcnN. af^epcylt, cndedeZuyd Hoek Weü, cnde dc gezonken Sche-
pen W.enW. tenN.cn hetSwaricHuyinade Noord Wal N.N. O. wel
200 OoÜtlyk.
~ MciZ. Z. W. Son hebben wy ons Anker gelicht, ende deden oni bcö om
op te lavcicn . om by dc Vlote wtdcr ic komen.
Met Z. W. en Zuycr Son lictenfc noch een Schip finken.
Al het welk overwoge zynde , befloot zyn Ed; nevens de
Heer Lt. Admiraal van Gent , de Capitainen Thomas Tobtaji,.
Nicolaas Naalhout, J.in Pauwelfz.. van Gelder cnde Conimandeun
van de Bericht- Jachten , Cornelis Gerritfz.. Vos , Laurtns de Bruj/Ht.
Dirk, A^unnik Cnde "Jacoh l'htlipfz. , nevens de Commandeurs der
Brand- Ichcpcn > Hendrik^Hendrikfz. Mal^, cudc Jan Damelfz^
VAU
CORNELIS en JOHAN DE WlTT, Ï31
vandenRhyn, in, ende op de R-ivierenvin Chattam en Rochefter^^^f'
te zenden, om de felve zoo verre op te zylen, zhThomasTo-^^T^
biafz.. y die als Commandeur over de genoemde Schepen geftelt
was, haar bevelen zoude : OmalledeVyandlyke Schependaar
zybykonde komen aan te klampen ende te vernielen , fchry-
vende insgclyks deeze Brief j aan den Fice-^dmivAal Etjna
DoedesStar.
Aanden Vice-Admiraal Emw Boedes Star , den ii
Juny 1667.
Edele, Erntfefte, Manhafte, Vrome, Difcrete,
DEn Lieutenam Admiral van Gent , heeft n.y gecomTKutnceert uv> z> " ^d:
Ed: Aïijfiue, in dato den i\ dez.er hopende Aiaand-y waar op lenWll^
wy goet gevonden hebben Uw Ed: bj defen te refcriberen , datwyge. Admiiaal
raaden vinden , dat Uw Ed : met de Schepen onder U Ed: commando-
ment , i.oojfoedig als 't mogelyk zal z.jn , herwaarts aankome ; ende in-
dien den Heer Lt. Admiraal de Ruyter daar mede gearriveen is,
Z.00 vinden wy geraden ^ dat z.yne Ed'. mede in Petfoon heriuaaris
aan by ons kome , brengende mede alle de Branders , z.oo onder U
Ed: Ef^uadre , als den Lt. Admiraal de Ruyter haar bevinden-
de , die wy vertrouwen bereyts omtrent U Ed : zal zj^n aangekomen ,
om te helpen delibereren ende refolvercn op eenige z.ak^ van impor-
tantie ^ ons op huyden voor gekomen : Wy z.Hllen ons daar op verlatende
Utf Ed : den Almogenden bevelen. In 's Landts Schip d'Agatha ,
den 21 Juny i66-j.
Waar na zyn Ed : een Brief ontfong van de Heeren Ge-
tommitteerds Raaden van haar Ed: Groot Mog: de Heeren
Staatcn van Holland ende Weft-Vriefland van den 1 1 deefer,
zynde in defelve geflooten een Narichting voor de Boekhou-
der , ofte Voorraad-bezorger over de Hollandfchc Scheepen j
daar nevens wierd hem een Briet over gegeven van haar Hoog
Mog: van gelyken tyd , inhoudende dat zyn Ed: geliefde de
Krygsraad te beroepen , om in gevolgen het befluyt van haar
Hoog Mog : de Heeren Algcmeene Staaten der Vcreenigde
Nederlanden, de af wezende Bevelhebbers enandeiete von-
(R 1) nif-
!3i iLEEVEN en DOOD van
1^67. niflcn i welke zyn Ed: op de volgende wyzc beant-
■ woorden.
Aan de Heeren Staaten Generaal , den xi Juny 1 66 j.
Hoog Mogende Heeren',
W2 hebben wel omfnngen Uwe Ho: Mo: Adiffive ende Rsfolu"
tte , beyde in dato den elfden defer looiende Maand , houden-
hasrHoog" dewejfi^j dat haar Ed: Mog: %vilden doen calengeren ende te recht
*^°^' fiellsnvoorden Krygsraad ^ b j de felvo daar toe te convoceren^ de abfente
Capitainenende Bevelhebbers vandeScheeps befoldelingen ^ volgens het
'reglement by uw Hoog Aiog: gearrejleert , ook. jegens haar te doende-
creteren x.oodanig6 flrajfe van deportement, fiifpenfie, pecuniele amen-
de^ ofanderjins^ als na gelegenthej/ivan z.aaken bevonden z.oude^ker*
den te behoor en, fi)i ftjn wel genegen met alle behoorlijkjef^eSl defekt.
naéir te komen , endepuncluelijk^te obedieren^ maar vinden tn defelve ^
nevens de Bevelhebbers van de Krygsraad , die bekommer inge , dat met.
depraUiqueendeformaliteyt, m de adminijiratievanjuftitie binnen den
Staat der yereenigde Nederlanden ., voorfoo veel als bekent is^ altijd
geprnBifeert , ftrijdig is : dat jegens abfenten , ende die geene die niet
gehcort k.tnnen werden in haar e defcrtfte , gefententieert, ofte poenen
ende mnltlen gedecretetrt z.ouden werden ^ 'tenwaare defelve naar be-
hoorlijke citaiten niet compareerden , ende Z-ulks de behoor lijkje defaultefiy
tegens defelve verleent z.jfnde , voor geconvinceert gehouden ti/ierden.
Ferfoeken derhalven gantfch gedten/lelyk , dat Uu^ Hoog Mog ; ons\.
naarder gelieven te ordonneeren j in wat maniere dezelve oordeelen ,,
dat tegens de abfente Capitainen ende Officieren gcprocedeert jal wor-
den i behahen dat de Leden van de tt/el gemelte Krygsraad oordee-
len , van hare funÜie niet te z.ijn , kenntfe te neme» van faulten i»
L^nde gecsmmttteert , ende by die Bevelhebberen , die eygentlijk^ on-
der de Martneirs niet en gehooren , ende ditn volgens , dat dez.elvc
voor den hoogen Krygsraadt van de Landt-miltite , ofte de Hee-
ren Cecommttterde Raaden , ende Gedeputeerde Staaten van de re-
(jreUive Provinciën te rechte gepelt ende gcftraft behooren te wer-
den. Waar mede crs, Jn'sLandsSchipdefevenPrtvincienfdtm
:i). yuuy 1667;
Z^tt Ed: oïttfong ook ter zelvcr tyu ecnBrietvandcn Lt.^d*
CORNELIS en JOHAN DE WITT. ijj
mif/tal j4jlua waar mede hybdi;end maakten, dat hy alle Zylen i<f«S'7.'
byzoudt zetten, om op het fpoedigfte by zyn Ed: in de VJoot — "^ ""l
te zyn.
's Woensdags zynde den 22 Juny, zeylden zyn Ed: met het njunr:
gioote Smaldcel, van voor het Fort Cbarnejjc , de VLwier op , ^y°^i:
r\&-ix Koeketer y hebbendeeenNoord OoÜen wind » ende tame- het'gtoot
lyke koelte , welke hem zeer voordeeiig was , wanneer des '"'^''^«i
J ' O ' van TOOf
morgens den Capitatn Brakel in zeekerheid wierd genomen, om charntffe
dat hytcgens de bevoelen van zyn Ed: hadde gedaan , omtrent hete °'"
het V^'clk met Sloepen aan Land te lenden , doch op zyn Brakei in
aanbieding, dathy, leggende de achterlle , de andere ver- vcifekering
by zylen , en fecker Engelfch Schip aan klampen zoude , is eT°^l^
hy wederom ontflagen, en op zyn Schip gelonden. Omtrent °"'"»-
ten twaalf uuren op de middag , vernam zynEd; ecnigegro-^"'
te Koninglyke Scheepen van den vyand , endc beveelens ,
alle na den andere, in goede gefchiktheid gegeven hebben-
de , om de zelve door eenige Fregats ende Brand- fcheeper»
aan te klampen en te vernielen , zylde de C^pitain Brakel vol- Erakei zvit
gens zyn aanbieding voor af , ende over de ketting, die de '««'"f-
Engelfche op de Rivier mee paaien ter voeder zyden vaft ge- kétt^rg'^en
maakt , en gcCpanneiv hadden , heeft foo het boren ge- '"O'"!
melde Engelfch Schip aan Boord gcleic , en aanftonts vero- geHch"
verd ; Daar na zyn noch drie grootc Oorlog- fchepen door ^''"^p^"'
Branders vernield , en wierd het fchoone en groote Schip de
Royaal Cb.rrUs door fchiik van de Engelfche verlaatenenbyde
Hollanders genomen , en de Vlagge van 't lelve met een JJ^°,^'"'''°"
Slorp door Tobias Tobia/i,. C«j^/f^w op 't Fregat óc Befchermer oiemihu
van Am (Ier dam ^ afgehaald : Een weinig hoger op de ■R-«ï'w|'°Mp*de
lagen noch vier groote Konings Schepen , tot welkers ver- Roya^i
derf en vernieling ook eenige Capitains van Fregats en Brandt-^""''"'
fchepen bevolen wierd , om derwaarts te zylen , doch alvo-
rens zy het felve werkftellig maakten , was het Water lbo ver
gevallen , dat zy alle aan de grond vaft geraakten , fulks dac
die onderneming tot des anderen daags uiigeftelt is gewor-
den , en tot de gemelde uitvoering wierden de C(iptta'>nen
Naulhotit , Pieter loofte Nanning , lacob Philipft,. , CornsUs
looien Smient , Lattwrens de Bruyn , Eland dn Bots ende lan.
134 LEEVEN en DOOD van
l(j6j. janfz. Verhoehelt benoemd ; daar en boven had Un Dirkfz.. Cu-
' -u/enhove , voerende het Brand fchip DelfF, laft, vangedueren-
de deze uitvoering by het Schip , van den Lt. Admiraal van Gent
te blyvcn , om den vyand by ontmoeting alle mogelyke fchade en
afbreuk te doen.
cecapitiin Zyn Ed: bekend gemaakt zynde , dat eenige Baronnen %
jandeuu- Edellieden en Ingeletenen van 't Eyland Stheppy , gcncgcnt-
"«VEy' heid hadden , om zich by de Krygsmacht van haar Hoog
landschep- ^gg: dc Hccrcn Staatcn der Vereenigde Nederlanden tevoe-
^m!*"*' gen , en de onrechtmatige dingtaalen des Konings van Enge-
land tegen te gaan : Heeft zyn Ed: by gevolge , ende op
hoop van goede uicwerkfels , den Cdpttatn te Land , lean de
Laucourt , gelaft, Gevolmagt , en aan de voornaamfle Edel-
lieden en Ingezeetenen van het gemelde Eyland gezonden ,
om de goede meening van zyn Ed , tot behoud van 't voor-
fchreveEylandt, en befcherming der zelve, bekend te raaaken,
volgens het ondergefchreve befluit.
DE Gedeputeerden ciidc Gevolmachtigden van de Hoogh Mogende
Hccren Stnatcn Generaal der Vereenigde Nederlanden op 's Lands
Vlotc , Allen die dcv.en ïultcn licn ofte hoeren Icefcn , Salut , Doeu
te weete» \ dat wy Jean de Lacourt , Capitain van een Compagnie Voet
knechten, ten dienfte van den voorft- Lande , gelall , cnde geauthori-
feert hebben , laftcn cnde authorifcren by dezen , hem te vervoegen en-
de t'addreficren san de gequalificeerftc EdcUuydcn cnde Ingefetenen van
het Eylandt Sheppy , ende aan dezelve bekent te maken cnde te notifice-
ren , onze goede meyningecnde intentie , totconfervaiie van 't voorfz»
Eyland ende mainticn van de Vryhcyt van de Edellieden cnde Ingefete-
nen voornoemt, ende verklaren by dezen, dat wy voor goet, vallende
van waarden zullen houden , alle 't gene den voorfz. Laucourt uytonfc
«ame zal hebben gefprokcn cnde bcloot'c : even gelyk als of wy 't zelve per-
foonelyk gefprokcn , ende gehandeld hadden : tot confinnaticendevalle
vcrfekcringc van 't zelve, hebben wy dit met onze gewoonlyke fignaturc
ondertekend, denizjuny 1667.
Ter ordonnantie van de ivelgemelden baar Ho: Mo:
Gedeputeerden ende Gevolmachtigden.
Toen fchrecf zy n Ed: de volgende Brief aan de Heeien Staaten
der Vereenigde Nederlanden , die hy aanftonds afzond.
Aa
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 13;
Aan de Hecren Staten Generaal , denxijunyi 667. 7
Hoog Mogende Heeren,
ON [en laatfle aan u Hoog Mog'. is geweeft van den u defêr '^'fr^'^^--
lovperide maand , bj dewelke ik. aan uw Hoog Mog : het inne- haa?Hoog
men endc overgeven van het Fort Charneffe , hebbegenonjiceen. Op W°6=
huyden heeft Godt Almachtig de H^apenen van den Staat foo goeder'
tieremlijk^gelieft te zegenen , dat wy en alle d^ Ingezetenen fijne God-
delijke Adajefieyt over dejjalfs genade niet genoegfaam kpnnen danken,
Wy hadden gijleren door eentg Bericht-]achten tn gewapende Beo»
de gronden en diepten van de Rivieie van Rocheiter naar Chat-
tatn doen peylen ende fondeeren , ende bevonden defelve van ^ooda'
nige diepte « dat wy gerefolveert hebben , op huyden met het Efqutt'
der , onder den Lt. Admiraal van Gent geordorneert , defelve op
te z.eijlen , daar toe wy door de hitlpe van den goedertieren God een
favorahelen Noordt-Oojienwmd^ meteen redelijke koelte gehad heb-
bende , fijn des morgens omtrent ten fes uuren van voor het Fort
Charneffe met een voorvloet t'z.eyl gptan , en omtrent den mtddag ge^
komen omtrent vcrfchetde cupitale Engel fche Oorlog-fchepen , leggen-
de op de Rivier ,fonder Stengen ende Ztylen , alleenlijk de Wiajfen
tnde Hoofd-touwen op hebbende, dewelke echter van z'eel endefchoon
Canon voorfien z.tjn y tva.iren ook van V'olkbefet , endefchenen haar
in 'f terl^t ^vel te zullen defendeeren : maar naar dat 4 *» 5 door
Brandt-fchcpen gerttinert vaaren , i,yn eenige van defelve genoegfaam
qeahandonneert , en vervolgens in onfe handen en de macht van Uw
Hoog Mog: gekomen. Ik kan voor als noch nut fpecifcerin wat
Schepen verbrand fijn , dewijl foo aanftents ditexploid foo verre ge-
bracht is , dat wy <s^f Royale Charles met '^ometale /lukken geno-
men hebben , ende noch een Schip gcmonteert met omtrent Jo /?«4-
ken : weyntg boven ons leggen noch vier groote Fjandlijks Oorlog-
fchepen , naar dewelke wy eenige van onz.e Schepen gecommandeerd
hebben , twijfelen niet ofte fullen mede in onfe handen vallen , al foo-
i(^ met anders kan oordtelen , of den Fyand it extraordmaris geal"
larmeert : om ons dst te beletten , ende den toegang op de Rivier te
ftoppen y hebben de Engelfche gifteren , naar mijn gijfinge omtrentf
1'é.a l8 Schepe» doe/t jinke» , dewelke met ft Branders geueefi z^n.
t^6 LEEVEN en DOODran
naar wj bericht worden : maar hadden de Rivier echter noch zooda-
nig.niet kannen fluiten, ofwj/ met onfe Schepen z.yn'erdoor gepafeert,
zullende met alle vlijt ende naerfltgheijt trachten dit KomnJ^lijk^Scbip ,
ende de andere die wy zullen konnen confervéren af te brengen^ ende
naar het Faderlandoverte fenden, met intentie om op de Rivier van
Londen ordre te verwachten wat uwe Hoog Mog: fullen gelteven te
erdtnneren , datwy met 's Landts Floot zullen ondernemen , of dat de
zelve de velkome difpojitie aan ons zullen gelieven te laaten : dankende
God Almachtigdat hi/ door zijne Goddehjkevoorftenigheidf den hoog.
moet van de Engel/che Natte , door de glorieufe f'Vapencn van uwe
Hoog Nlog: zoodanig gelieft heeft te vernedtreft , dat %i^y niet kpnnex
twijfelen, of de Freede /al totvolkjimen contement van den Staat ge-
troffen konnen ivorden ; ofte voorts die Natie zodanig gedrukf , dat wij
hü continuatie van den zegen van God Almachtig der zelver macht
niet veel zullen hebben te vreefcn , 't, %i'elk^ wij van herten bidden
ende wenfchen uwe Hoog Mog: met defe ongemeene en heerlijke
viüore veel geluks , ende blijve Hoog Mog : Heeren &:c, in
den Roy»lChiv\cs den xt ]»nij 1667. des naarmiddags omtrent
ten twee uuren , leggende op de Riviere van Chattam,
getekenr. Cornelis de Witt
P. S. Het water is jcgenvvoordig zoo veel gevallen , dat wy op huy-
dcn niet meer zullen konnen cffcftueren , alzoo onze Scheepen mecft
alle aan de grond leggciij'zoo dat wy het hoog waatcr wcdcrzullen
moeten afwaciuen.
i?]uny. Des anderen daags 's morgens omtrent thien uuren, ontbood
"^Inicl ^^ Heer Cornelis de Witt , de Commandeurs dcx vyfBrand-
Naaihom"" fchcpen by zich , en belaikn den Capitain Naalhout , nhCom-
ir"7*^ j mandeur daar over , met de zelve de Rivier op te zylen , tot
ïUvjeiop. aan de overgebleve Conmgs Uorlog-bcheepen « om die te
te neemen ofte verbranden, in gevolge van het befluit, daags
te vooren genomen. Waar nevens zyn Ed: de voorgenoem-
de Bevelhebbers , met een fchoone Reden aanmoedigde ,
en hunne plicht betoonden. Zoo dat zy naar hunne aflcheid
genomen hebbende vertrokken , en met een Noord Ooflen
wind de Rivier opzylden , welke onderneming zy zoo geluk-
kig uitgvoerd hebben, als in de onderftaande Briefte zien is,
van welke verfcheide aflchriften , aan de Rauden ter Admi-
ralh.
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 137
raliteit tot Rotterdam , Amfierdam , en Noord- HoUandt wierden ^ 7»^
afgezonden.
Aan de Hecren Staaten Generaal , den 13 Juny 16Ö7.
Mutatis mutandis aan deHeeren Staaten van Holland.
HoogMog:Heeren,
WT hebben op gtfleren Vwe Hoog Mag: gendvijèert , hoe mer- Vfrhsalwei
kehK (i^t Godt iyilmachtif de Vlapenen van uwe Hoov Moq: g^nsi^e
. /■ I ' riiii ,1,1 gtote over-
heeft gelieven te z.tegenen\ tjeaert hebben uy ons z.00 zeel aoenUjk__ ^ Wmai.'g.
geinfornteert op departicMlArtteiten van't gepajjeerde y xoo op gtfleren als
huyden voorgevallen : Zynde z.utks, dat onze voorfie Scheepen ecngerHjm»
tyd tegens die van den Vyand hebbende gecannonncert "j" zjonder dat noch
yemandde comagie hadde om tegens dezelve nader in te dringen , vermits
de diepte van deRcvier die zo naauw ts,dat met meer als een Schip enFront
gelyk^konde mkpmen : Endelykjenen Capiiain orakel behoorende onder
het Collegte van de eyidmiralttyt rejïderende tot Rotterdam , leggende een
van de achterfte , zich zelven aangeboden heeft te tenteren , of hj de an-
dere zoude konnenpafferen , met verjeekerwge , dat hy den voorflen van
ds Engelfche Oorlog- Schepen , zyr^de een FregAt met in de veertig fiukken
qemonteert, ende t''eenemaalzeylvaardig , ende van alles wel voorzien ,
het welke tot bewaringe van het Fort Charnejfe gelegen hadden , ende van
tiaar herwaarts opgeloopen , was genaamt de fonethe , plotjelykj.0Hde aan
hoort leggen , alhoewel hy maar een Jlecht Fregat ^ en licht gemonteert ,
voerde ; het welke by ons hem toegeflaan zynde , zoo is dezelve met een
groote refolutheyt , zonder een fchoot te fchieteu , alhoewel van verren ,
ende contmHelykzoo hevig als eenigfins mogelyk , van zyne partye wierde
eecannonneert, tot dicht aan den voorji., Engelfchman voorts gezeylt , ende
naar wy konde zjen , omtrent een Mufijaet-fchoet van den zelven af zynde,
heeft hem de lage gegeven , zoo veelhy met de voorfte ende Boeg flukj^en
konde bereyken , ende zoo eens loefs met een voorwint aangeklampt heb-
bende ^ heeft hem in een moment verovert , ende in de voorjz,- rencontre
tiiet meer als drie get^ttet/len bekomen , van dewelke ik^meyne ver ft aan te
hebben, dat twee overleden zijn. Achter den gemelten Capitatn Bra-
kei avanceerden een van onze Brand- Schepen , deruelke het volgende
Schip van de Engelfihen, zynde St. Matthias , gemonteerd met t-wee-en-
lyftig Stukken aangeklampt , ^ndf vervolgens verbrant heeft : Het welkg
IweedeBoeki (5/ s,ot
138 LEEVEN en DOOD van
I-éoy. zjoodAnige conHernatte in den Fyand heeft 'verosrz/iakt , dat alU het Fük
' van 'f Schip, de Royaal Charles, afgeloopen , ende ten deele in 't water ge-
drongen is ( het ii'elk^met meer ah met t%uee en dertig t^lfetak Stukke» %
i.jnde de z.ivaarfit daar van. afgelicht , gemonteert is , .alhoewel ik^cf gip
teren , door tjuade informatie , geabii(cert z.ynde , van vjfttg gejchreven
hebbe , nemende geen tyd om dezjlve te tellen , alhoewel op 't zslve Schip
my hadde getranjporteert , ) ende z.tiiks door Chaloupen , xjonder eenige re-
fSflentte , ingenomen ende veroverd : F'oorts ts naar 't Schip de Carolus
Quintus geavanceert een "brander , den/elke voor de Boeg ende ten deele
aan dez.yde van de voor/k. Carolus Q»mtiis , gemonteert met tfeflig Stui^-
i^n , eentgflns in de hrandgeraakt ijynde , dien gantfchen dag gejmookt ^
ende den voorledene nacht mede opgefprongen is : Het Slot van Htnningen
daar aan leggende , ts door Chaloupen van den Vyand gecjuitecrt z.ynde ,
ingenomen > doch naderhant abufiveljk ^de z.onder ordre , met z.event^
fiukken . Tneejl metaal , gemonteert , in brant gefloken : Noch is een
capitaal Schtp , van het welke de na im niet hebbe konnf» vernemen, ver-
brand Wy tAgen een qoet finkjioq^er m de Rivier noch drie z.eer cnpitale
Konings Schepen van Oorlo!^ . ende verhoopten defelve mede noch dien dag
te ruïneren : maar het zvater was zjoo veelgevallen, dat de Schepen meeji
alle aan den gront waren geraakt ^ z.00 dat ivy't voor dten dag moefteH
laaten verbhven.
Ophujden den rvindwederfavorabelende Noord-Oofl zynde, endede
refter ende Brand- Schepen van de l^l'gge , by ons befcheiden ende aangeko'-
men zynde , hebhen de noodtge ordresij^efleit ende uitgegeven om dezelve te
vernielen, alhoewel tuffchen ons ende dezjlve een Cafieel genaamt Upnor
Cafiel, dicht aa*t den kant van de Rivier , dewell'C aldaar z.err naautv
'iynde. gelegen is , uythet Tvelkege(iadtg zjeer furieus gecannonneerd , ende
met z.waar Gefchut gefcholen wiertle , het ivelke echter z.oodani^ fitcces
heeft gehadt , dat dez.elve mede op huyden alle omtrent ten drie uuren des
tiaarmidda^s aangeklampt ende ver bram z.yn ; dez.ele -waren alle van de
capitaalfie Schepen van dit Konmoryk^ ende genaamt de Royaal Londen ,
de Royaal f ems , de T^oyael Oake : zonder dat wy tot noch toe , f/aar offjè
gijfinge ,. z.00 op de Branders als Scheepen van Oorlog , meer als honderd
*n vyftig man , ]a noch minder , naar wy oordeelen , verhoren hebben , .
daar uyt onz.es oordeeis oo^fchynlyk., de genade van Godt Almacht 1^ , be-
jpeurd kan ende behoord te werden : M 'y z.ullen nu weder naar het ^ros van
tMmés Floot c , tn de Theems leggende , voor de%e Rivier afdryven , aL
CORNELIS en JOHAN DE WITT. I39
X.OC den wind om naar beneden tefakke», contrarie zynde , ende de JRivier ^ 7- ^
z.00 n<taHW dat niet gelaveert kan werden y ons niet toelaat de zejlen an-^'^^^^^
ders als tot het dryven te gebruyken : V\yz.0Hdcn wel geer M de Rnttr op
loopen , maar af[oo aldaar eenige rH%en in den wimi z.yn, is het telvf met
mogelyk, * • '
Haar wy bericht wrrden is ditgeheele Ryk^ in allarme , ende weri veel
Volk^ by een getrokken , dewelke wy echter niet kennen oordeelen , dat
ons onder den zjeegen van Codt Almachtig eemgfms zullen kot>nen be-
fchadigen^ . . '
Vermits alle de Brandt-fchepen by de VUgge geweejl zjynde , op twee
naar z.00 lojfelyk^bejleedt zyn , foo verfoek^n wy Uive Hoog Mog: dat op
het alderjpoetbghfte met een goet aantal van anderen mogen Teerden voor-
pen , alfio defelve hier tn de Rivier by occajie onwaardeerlyke dienflen kon»
nendoen : naar de rencontre van gifteren , is den Lt. Admiraal de^uy-
ter , van het gros van de Vloote by ons alhier aan gekomen , ende
heeft op 't gene hajden isgepajfeert , mede de behoorlyke orders helpen ftel-
len : God Almachtig moet gedankt zjyn , dat defelve zjoodamg fwces heb-
ben gehad.
Mj hadden op gijleren , in de confnfie van het gevecht , ende den brandy
eenige tJMdfl en inde Rivier gejlagen f ende met Kettingen vafl gejloten,
om ons het aankomen tot d'Engeljche Oorlog-fchcpen te beletten voor gefon-
ken Schepen aangefcn , maar nu beter getnformeert z,ynde , bevonden dat
tot het floppen van de Riviere gefinken z.yn , de Marmeduk? kennende voc'
ren fefttg Stukken , noch een fier groote Flnyt , ende vyf Schepen tot Bran-
ders gepr&pareert.
Alle de Hooft-Bevelhebbers hebben in defe rencontres,haren finderlingen
y ver ende vigikntic m het bevorderen van de executie ende gegeve ordrei
fonderlmg betoond.
fergi/leren zynde den zi de fer hopende maand , is den Lt. (^Admiraal
van Ay lua , met z.yn onderhebbende EfcjHadre onder de VLigge ende in de
Rivier de Theems wel aangekomen , z.00 dat 's Landts Vloote nu merkelyk^
ende met een confiderc.bel aantal Oorlogfchepen is verfterkt. J^y hebben
voor het tegenwoordige hier niet by te voegen : Godt (tAlmachtig biddende
dat hy Vw Hoog Aiog: Perfoonen ende 'R^geeringe , langduerig gelieve te
zjegenen , ende blyve <£c. In 's Lands Schip d^Agatha , denz^ ]uny 1 66 7
's nachts tuffchen een ende twee uuren.
t AandenHeerenaoB^KH/n^f». Naar dat wy het Fort van Charneffe vcf-
cvert hadden, gelykikUwEd:bymynenlaatften gcadvifeert kebbe, zyn wy
(Si) met
Ï40 LEEVENen DOOD vati
lóSj, met het zelve Efquadcr van fcventien Schepen van Oorlog , gezcyld op Je Re."
II ■ vier van Chattam , alwaar vcrfchcideVyandlykecapitalc Oorlog rchcpcn, om»
^ trcnt twee mylen op de voorfz. Reviere gercncontreert hebben , zoo is
tiiflchen de voorfte van de onze , tegcns die van den Vyand, ccngeruy-
men tyd gecamionneert.
* Dus verre aan den Heerc van Beuningen. Wy hebbén niet willen naarla»
een Uw Ed: Gcftr. van deze confidcrabk rencontre ten Ipoedigften adrcrtentic
te geven, blyvendc&c
DewyldccleBiiet gelyk ook andere genoegfaam tor verhaal
ftrekt van zyn Ed: groote uicvoeringe , loo hebbc my van dcfel-
ve bediend, fijndealledecygeopftellen van den Heer Corne-
Lis DE WiTT, en onnodig geacht hec felve vorder te befchry-
ven om myne Gefchriften daar mede te verlengen. Vorders wierd
beraadflaagd, of. door de meenigtebckomenc£«j;//c/;« Gevan-
genen, men geen verwifleling nodig oordeelden te doen , tegens
die der Ncderlandfche , welke cenige tyd by den Vyand gefec-
tenhadden, wasr opzynEd.-befloot, een Brief aan den Hooge
BevelhebbcrderEngellchcIirygsmachtte Land op deefe wyfe-
te fchryven.
Monsieur ,
N Ow crayons , que chezvous font encore quelques friformisrs de net
fujets , s'tl V0U4 plait dehs changer , contre ceux que nous avons.
des voiireSydafis nofire Plotte , nom votu declarons^ quenouifommei
encUns de faire ce dit changemtnt f /lufi toft ^ qu'ilvomplaira.
Par ordre des Deputes 8c Plenipotentiaves des Eftat»
du Pais Bas dans leur Flottc.
ïaift anBerd cierAduiital,
ce 13 Juin i6ü7.
Luidende in U Nederduyfch,
Myn Hée r,
WY gelooven, dat UEd. noch eenigc gevangenen van onze
Onderdanen heeft, indien 't UEd. gelieft defclvetcvcr-
wiffclen , tegens de geen d ie wy van U Fd. in onfe Vloot hebben ,
•verklaren by dccfe., dat wy, foo haafl het UEd. gclicftjtot de ge-:
melde uitwifleling genegen zyn.
**.IoBy Vrydags daaraan volgende beqpam zyn Ed: in 't weder afdry-
ilf^n dCr Rivier, een Blief vau den Heer Lt. Admiraal Bankm,vf mi
CORNELïS en JOHAN DE WITT. 141
by hy zyn aankomft,nevens vy f groote Oorlog en vyf Brand fche-
pcn , voor Harivitz. en 's Konings- Diep bekend maakten , waar na '
den Heer Corkelis de Witt , ziende dat daar omtrent niet
meer te verrichten was, fich met een Sloep aan 't Boord van
denWctx Lt. Admiraal de Rtiytcr deed roeien, alwaar zyn Ed: de
volgende Lyfte ter hande wierd gefteld.
Lyfie van de D f oden ende Cerronden op V Schip de Vreede^
daar Capitain op is Johan van Brakel, opdemrjuny-
1667. bekomen.
Doadeu. Schipper , Pieter Huybcrfz. ToII , Buffchietrs Maat , Thys
ThylTz.
Jan Kcme van Scherpenfccl , gewond door ïyn hooft.
Van den Commandeur Gerrit AnJrieJJh. Mak , hebben wy (ês Man aan
Boord gckref;en , waar van vier gcwtmd , nanientlylt Johan Schotbeek y
"hiarcus Claus , Steven Jaujz. , Joris tAndrieJJ^. , de twee andere Maats
zyn wel niei gewond , doch evenwel niet al te bequaam om dienft
te doen.
VandcEngelfcheGcvangenszyndeze gewond : /<?« Barenfz:, Thomas
Miller , Thomas HartUs $ Juk Witlok , Lec»dert Daéiük. Huydeu dczeQ
a4. Juny 16(^7.
Lj[ie van de Schepen van Oorlog , die van den Vyand vero'verd
ende verbrajtdzyn , ep den n eti t-ijuny i66y»
De Royaal Charles , 2ynde het Schip van den Generaal Monk , ge-
nomen demi's avondts, ende als noch bewaard, doch heeft met meer als
^z Stukken op.
De Jonathan, ïyndeeenHolIandsSchip, gemonteerd met 44 Stukken ^
genomen den i i's avonds, door den Capitain Brakel.
De CarolusQuintus, medc een Holiandtb Schip, genomen den fclfdea
dito, doch twee Branders aan boort gehad hebbende, raakten noch dicö
zclven avond in den brand.
De Matthias , mede een Hollandts Schip , den zelfden dag
verbrand.
Het Slot van Honningcn, mede een Hollandts Schip , ookden zei ven dag
verbrand.
DeMarmouth, eennieuw Schip met een ftompGaliioen, datdeRiviee
opliep, enonsontfnaisten.
Dcni^ naarde middag verbrand boven UpnorCaftc!.
Royaeljeams, Admiraal van de witte Vlagge,
(S 3) R<Hr-
Ï41, LEEVEN enDOOD vati
!«_Zl Royaal Lo^ndün. ) voerende yeder 80. Stukken.
Noch hebben dcEngclfcheccnfchoon Fregat, gcvoett hebbende i . '.
Stukken , in de Rivierc laten linken.
Noch een grootcFluytgefunkcn, noch vyf Branders gefonken , cneca
op de Wal gelet.
itfdefet Verders zond zynEd: den C/ipitain Cornelii Vos^ met elf 100
lennaTi' zickc sls gcwondc Bootïgefcllen naar Holland, en bcnoor des
Hitund en andcrco daags,vanden Heer Lt.h.dmiralva>t Gem^raGX. fcfticnOor-
Foüdcn" log-fchepen, endiieklyne Galjoots naar het Noorden, langs
het Eyland van //jV/^»ii af te vaardigen, om het felve te vcrruee-
ftercn, en onder de gehoorzaamheid van den Staat te brengen,
en van daar , naar het Eyland Fero naar de komende
Ooft-Indifche Scheepen verneemen, en die aan trefFcnde,in Hol-
land te geleiden. Hiernevensgafhy ook bevel aan den ^iVtf.^</-
ÊnErettze f„iyifai Cornelts Evertz. , van met een Smaldeel van twaalf Oorlog-
wi"cnde fcbeepen en drie Galjoots van //«irw/f?, tot aan de Hoofden toe te
Hoofden, jjruyflcn, om van de onzydigeverbyzylende Schepen te koanen
verftaan,waar, hocfterk, enin wat Haat ofte gelegentheiddac
des Vyands Scheeps Macht en waar zy haar onthoudende was,
mitsgaders acht te flaan , of het getal van 's Vyands Oorlog-
fchepenin Harwitz. voorfchreve, onder 't Zuyd ende Noord-
Voorland,als mede 'laDuiJns vermeerderden of verminderden. Als
ook aan deCommarideurlVilUm vanderZaan^om met fevenOorlog-
Ichccpen tuflchen 's Kornngs-Diep en Haru'ttz. te kruyflcn, ende
by gevallen een fterker Vyandlyke macht op hem af quam, hy als
dan, met zynby hebbende Scheepen op de Vlaggc aan wyken
zoude , fchictendc na gewoonte alle Glafcn een Canon-
fchoot, tot waarfchouwinge, ter tyd en wyle toe , dat hy
in 't gezicht van de voornoemde Vlaggen genaderd was.
Sondag zynde den 16 Juny deed zyn Ed: een algemene dank
i« jnny. en bede dach op alle de Scheepen der Vloot houden, over deZce-
doet een al- gen ende Roemruchtige overwinning, die Godt Almachtig gc-
gemeene jjcfc haddc aan den Saat der Vercenigdc Nederlanden te
ttit^o, verleencn.
de vloot Des naar de middags deed hy alle de Capitainen aan zyn Boord
boHden. 2eyne , en aan dezelve de be velcns ter hand ftellen tot uitvoering
der
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 14J
der veidcclinge van 's Lands Vloote. ië€j.
Daags daar aan Ichrcef zyn Ed: in de Franfche Taal aan den "^
HceTÜenoB: van Beaufort en denHecT de Glaraes.totCalatt. we- "■*«'"
gcnsalzynevciricntingen, die hy tuflchen den 19 en 25 defer denettog
op de Rivieren van London en Chaitam uitgevoerd had. En dat i^ort cnde
hy alvorens by CaUis was geweeft , en aldaar de Franfche Vloot H«rde
hadgewachc,omlich bydcfelve te vervoegen, in gevolge van de "^^^
over een komftjtuflchen zynMajefteyt en deHeeren haarHo:Mo:
op den I 5 dezer Maand gcflooceni enz. > fchoon men wegens
de c'zamcn voeging der Vlooten , zoo veel werk gedaan
bad, gefchieden het echter dit heele loopendejaarniet.
Ter zelver tyd maakten zyn Ed: ook aan de Raaden te Ad- zend de*
miraliteit tot Rotterdam bekent, dat hy den Capnamjohan Bra- BrTk'ci'met
kei , die fich in het laatÜe voorval , op de Rivter van Chattam^"^}""}^
foo dapper gedragen had , met de fchoone Scheepen, de ^oy<ï<ï/ rovTi "^ '
Charles en dcjonathan^op zoude zenden , daar nevens verfoeken- fj^^'i" ^"^
de dat haar Ed: Mog:hemomzyn groote kloekmoedigheid ge- op.
liefdere voorfien, met een der grootfle nieuwe Scheepen , wel-
ke reeds klaar gemaakt waaren , waar mede zyn Ed: hemmee
de aller eerfte gelegcntheid wederom te rug foude verwachten,
alfoohyzekerlyk oordeelden, Luyden van zulken hoedanighec-
den in 't kort zeer nodig te zullen hebben. Als ook, dat haar Ed:
Mog: de loerufting. ecniger nieuwe Branders.met alle ernit ge-
liefde voort te zetten , enz.
's Maandags deed zyn Ed: de Hooge Krygsraad verzaamelen , ig junvi
om de eifchen van den f^ice-^dmtraal de Liefdeden den Capnain ^^j"^*|' jj
Tobias Tobiafi.. wetjens het recht totdePiysvande/Joy^i/z/C/j/ir- Hooge
les , en de Loon-Gelderen ingeleverd , t'onderzoeken , waar ^'yé""^'
op beflooten wierd, aan haar Hoog Mog: te fchryven, hoezy
onder vei betering , geoordeeld hadden , dat een ygclyk van
de drie Hoofd-Bevelhebbers , die by defelve verovering geweeft
zyn, nevens hunne Booisgezelen , vooraf, uyt de voor-
fchrcve Loon-Gelderen , met een eerlykc erkentenis behoorden
tewerdenbegiftigd. Endat deWcduwenofWeefen, derge-
fneuvelde Commandeurs van de Brandt- fchepen , mildelyk moch-
ten werden bedacht. Stellende vorders de zaaken in handen van ^
haar Hoog Mog.-. Den zelfden dach zyldendeüorlog- Schepen
ondes ■
144 XEEVEN en DOOD van
't (<'(^7. onder de drie Smaldcelen van den Lt. Admiraal van Gent , Vict-
f^.Jlm» Admiraal EvertCz^^ en de Schou:-by-Nachc t/^w^fr Zaan, met
een Ooftclyke Wind enfchoon weer, naar de middel-gronden
in'c A'o«j«gj-D;V/7, en (lelde de Oorlog- fchcpen, welke onder de
Vlagge noch op de Rtvier van Lo»Jo« gebleven waaren, in drie
Smaldeelen , op deeze wyze.
ferdeelingevan 's Lands Schepen, die tegenwiiordignoch on-
der de Hoofd-VUgge bevonden worden , ende hoe defelve in
rang i^nkeren zullen.
Capn. C: de Liefde. Capn. Colaart. Capn. A: van Zyl.
Lt. Admiraal van Nes. looft Michielfz. Vicc-Adm. Schram.
Jooft Vcrfchuur. Lt. Adm.vaii Aylua. Johan Roetcring.
JiCornelifli.Swart. J:Janfi. Vyfelaar. Michicl Zuys.
Brander.
Hendrik Efdrc.
Capn.P:Thomaflz.Sittcr.Capn.J:GyfeIsvanLier. Capn.J: AndriclTzSwart.
HcndrinkGotskcns. S.by N.JanMatthyili. Lt. Adm.Mcppel.
Lt. Admiraal de Ruyter. Lt. Adm. Bunkert. P: Claall/. VVynbergcn.
Lt.CollonclPalm. CornclisEvcrtfz. J:Corncli(ü. Broeder.
Picter van Wynbergcn. VVynant van Mcurs.
Brander. Brander. Brander.
Gerrit Forens. Willem Meerman. Willem Gerritfz.
Capn. N: Marrevclt . Capn.WitroBeyma. Capn. Picter MangnuiTz-
Vice-Adm.Sweers. Vice-Ad:EnnoDocdcs. Schout-by-nachtVluch.
JacobBinkes. Roelof Ketelaar. JanvanAmIkl.
FlorisFloriirz.Blom. NiclaasNaalhout. jan Janfi. Verbockclt.
*i1w7-
Des anderen daags fond zynEd: met het opgaan der Sonnede
onderftaandcLandenZecBezoldelingcnbeltaandeuit vier hon-
derd en vyfiig Man, aan het Eyland JTc^f/'/')' , om vervarfching
te halen, die des avonds wederom aan boord quamcn, en ont-
bood den Fice- Admiraal EnnoDoedefz.. Star , met zyn fes Sche-
pen, leggende voor het i^ör/CW«*/tf, by hem, onder de Vlag-
ge voor ^««^«W^ , o^dc Rivier \inLondony laaiende twee van
de lichlle Schepen aldaar op de wacht bly ven leggen , tot nader
bevelen.
Ljflc
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 14^
Lyjle van de Landt-en-Zee Bezoldelingejt , bevoolen em op ' ^'
het £y landt Scheppy te landen , nevens aanwyfing van de
Boots ende Sloepen door dewdke dez,elye daar aanfnlUn
Tverden gebracht.
LieutenantColIonel, endc Majoor Brederode , in de Sloepc van deft
gcmelden LieutenantColIonel.
CvifïizmCaSiellego met vyfjgman, in de Sloep ende Boot van den gc-
melden Licutenant Gollonel.
Csp'itim Dolman j metvyftigmanvanCapitain^f /ijMvt/f /e»^e, inde
Boot endc Chaloupe van den Schout- by-nacht/7/«/;i, die aan de Muyt den
Harder wcfenfal,
Capitain Padbnrg met dertig man , met de Boot van Capitain
Marreveld.
Dooi dcBootvnn Corfielis de Liefde, uyt de Fluyt den Harder, tvpiutig
man , van den Capitain de la Noy de» Ouden.
Van Capitain /J//fe«f»vyftig man van zyneygenCompagnie,dieafgehaalt
lullen werden van de Fluyt de Roode Leeuw , door de Boots en Chaloupeo
van den V\cQ-hdm\i^3.\Schraw,
Van Capiteyn Comeiis de VPitt vyftig man van zyn eygen Compa-
gnie , door de Boot ende Chaloup van den Licutenant Admiraal
Meppelen.
Van Capitain Eo^en wftig man van ïyn eygen Compagnie , met de Boot
ende Chaloup van van Zeyl , die afgchaalt zullen worden van de Fluyt de
Roode Leeuw.
Van Capitain/ö/^/!» de Witt vyftig man van zyn eygen Volk , met de Boot
ende Chaloup van den Lt. Admiraal de Ruyter.
VanCapiiainLi!»fo«rf vytügmanvanzyneygcnCompagnie,mctdeBoot
endc Chaloup van den Lt. Admiraal van Nes.
Van Capitain Brotmervyüig man van ïyn cygcnCompagnie,met de Boot
ende Chaloup van den Vice- Admiraal óW^r/.
Op het een parig bericht van de Lieutenants AdmiraAlen de Ruy- zyiiEd:bei
ur. Banken^ Aen van Nes^ Meppelen en Aylua ^ ende in ach- ''"''^^^^^''
tinge genomen hebbende de zeekere tyd ing onlangs ingekomen j af tt z? lea
dat binnen Lo«^o« een groote menigte Brand-fchepen wierden '°^^^^l^^^
toegemaakt , ende overwegende dat door de gemelde Branders , beletten. ;
aldaar op de Rivier , 's Lands Vloot met een Weftelyke wind ten
hoogften zoude konnen werden befchadigt : Dat aldaar in
de Rivter voor den Staat geen dienft meer gedaan konde wer-
den , zynde alom den Vyand aan Land zoo ftcrk in de Wapenen,
Tw({de Boek. (T) dat
146 LEEVEN en DOOD van
'i66j. datnictzondcr groot gevaar d'ondcrnceming van ecnige Lan-
-. dingckondegcfchiedcn heeft zyn Ed: bcfloocen endc verdaan,
dat den zelfden avond , met het aanftaande getye, 's Lands Vloot
zoude ofdryven naar de Middelgronden , om op het fpocdigll
\ oor de Rivier , buyten 's Konings-Dtcp te zylen , en de Rivier
met een Smaldeel voor 't Noord-f'^oorl^nd , Saulsbaj en Olfernes ,
te befetten, hetwelk met minder gevaar van 's Lands Vloot»
cnde immers zo veel ongemakken der Vyand kondc gefchieden.
Het welk aanftonds gedaan is,
^5juny' Den 29 deler maakten de Lt. Admiraal van Gent aan zyn Ed:
door en Brief bekend , dat het veroverd Schip de ^<y<i<»/ CW-
Ics^ de yicc-Admiraal dt Liefde cnde CapitainendefVtidenRuw
met het begin der ebbe , omtrent de middel-gronden op de
Zuyd Wal vaft geraakt waaren , het welk hem genoodzaakt
had ten Anker te komen even buyten de Middelgronden in 't
KoTiings-Dtep , om defclve in te wachten, enomtrcnt twintig
Zylen in, ende voor Harwitz. ziende, hadde hy een Fregat en
BenLt.Ad- twee Bcricht- Jachten afgezonden, om de zelve nader te bcken-
minaiyan j,g,^ ^ en of hy dc voornoemde Schepen in, ot voov Narwttz ,
aovvand- zoude aantallen. Waar op zyn Ed: des anderen daags antwoor-
lykeschc- j^j^ van dc voomocmdc Schccpcn , zoo het hen eoet dacht,
pen. ' u j
aan te klampen , te veroveren en veibranden , waar toe zyn
Ed: hem volkome laft gaf.
Dezen dach bcquam denHeer de Witt wederom een Brief
jedeter. vnT\ ócn zdtdcft Hccr Lteutenant j^dmira.il , behelzende, dathy
bcfloten had , op de Hoek van Barel te zylen ; da: hy den Schout—
by-Nacht pander Zaan met zyn SmaldeeUng voor Olfcrne had
gezonden , om het Gat aldaar te bt letten , cnde plaats nader
ie bekennen; en dat zyn Ed: hem alle de Branders geliefde te
zenden die hy miflen konden. Al het welk zyn Ed: hem toe
ftond en befloot aanllonds de Braixlcrs naar htm toe te zenden.
.„ , Vorders is de Ruyier ook met een Galioot aan 't Boord van den
Wut fp de , . .
B.uficr aan Lt. jidmtraal van Gent gevaarcn , om me met den andere dc
«aTa'n ^efte middelen te beraamcn , op wat wyze men de gemelde
Ocot vaait. Sclicepcn in Harxmz. leggende , zoude aantallen : Ook ont-
fong zyn Ed: tyding van haar Hoog Mog: dat de Graaf van
Siotntt , met cenigc Compagnien Land Bezoldclingcn naar 's
Landft
CORNELIS en JOHAN DE WlTT. 147
Lands Vleote afgezonden was, en dat hoog gemelde Hecrcn ï<?^7»
bevolen liadden om aanfronds achcien Brand- l'chepen te doen "" ■> ^
vervaardigen, welke zyn Ed: met de eerfte gclegenthcid toe-
fezonden fouden werden , nevens een befluit om het Canaal
eflooten te houden. Ten welken einde haar Hoog Mogen-
de de Heeren Staaren der Vcrecnigde Nederlanden , den 27
dezer een Brief aan den Gezant van Beuningen afzonden > van
Inhoud, dat hy aan den Koning van D-4»;^)';^, verzoeke zoude
dewyl de Rtvier van London nu zeer naauw door de onze befet
was , zyn Majeftey tzoo goet geliefde te zyn , van een goet ge-
deelte der Oorlog- fchepen, welke onder de Vloot van den Her-
tog van Beaufort behoorden, naar den opgang vin't Canaal te
fendcn , om 't felvc Vaarwater, met ende nevens eenige Oor-
log-fchepen van defen Staat , fOor de Engel fche bcflooten te
houden , doch hy quam niet te voorfchyn; verders Zeyndcn
zyn Ed: deHeerCoRNELisDE WiTT, als Gevolmachtigde van
haar Ho: Mo: al de Capitainen aan zyn Boord > om in gevolge
het bevel van de Heeren Staaten der Vereenigde Nederlan-
den, vandefelveeengereegeldeLyllaf te eifchen, van de Le-
vensmiddelen 5 om aan haar Ho: Mo: daar van tot der felver
narichcinge te berichten. Hiernevens bezetten zynEd:, mee
beraadflaging van de Lt. Admiraal de Ruyter , de ganfche Zee
van Harwttz., tot voor het Konings-Diep , en van daar tot aan
het Noordvoorland en Marigats^ zynde aldus de Rivier van London
genoegzaam geflooteo.
Vrydach den eerften July quamen 's morgens ten drie uu- Deneeiftea
ren de Heeren Lieittenams kdmiraalcn de Ruyter , en van Gent, {J'^^q^ ^
nevens d^Vice- Admiraals de Liefde^ en Cornelis Evertz.. byzyn BeveiheB-
Ed: aan Boord. Berichtende, dat de g&mcXéc f^ice-j4dmi-\l\^y^Zl
raais de Liefde , en Evertfz.. , Harwttz.. ende het for/ daar om- byzynEd;-
trent leggende , hadden wefen befichtigen, als ook de Sche-
pen die in de Bay van Harwitz. voorlchreven , wai en leggen-
de , en dat zy bevonden hadden , dat alle de Engelfche Schee-
pen , daar zy gemeend hadden groote Buyt aan te hebben ,
niet anders als Kool- Schepen waaren , 200 dat by een parige
Stemmen beflooten wierd , van daar niet veel moeiten toe
aan te wenden , om dezelve aan ic taften , hebbende wei-
(T zl nig
t48^ LEEVEN en DOODvati
t^^J. nig Branders in 's Lands Vloote meer overig , waar iu->
• zyn Ed: de volgende Brief aan haar Hoog Mog: fchreef.
Aan de HeerenStaaten Generaal, den i July i66y*
Hoog Mogende Heeren,
XynEd: \T ^T" hebben Uii/ Hoog Mog: op gireren geadvifeert .y dat ivy op,
hm Hoog VV het eenparig advis van de refpeéïive Lieutenants Admiraalen,
**"'• met 's Landts f^loote buiten de Riviere van London waaren ver-
z.eijlt « om van de incovenienten van Brand-fchepen te mogen zijn
bevrijd. De voorfz.. Inloot is z.edert verdeelt in drie Efquaders , ge-
lijk (jw Hoog Aiog: uit de Lijll van de voorfz. Ferdeelingen zullen
gelieven af te nemen ^ ende is den Lieutenant Admiraal van Gent
gelafltekruijlfen Noordtwaarts aan , om de Zee^ z.00 veel mogelijk, .
aldaar te bevrijden , met de Schepfn van Oorlog hier nevens geno-
mineert. De Lylien van de Efquaders onder den Vice-Admiraai '
Everfz. ende den Commandeur vander Zaan , mede uitgez.onden .
om af ende aan te houdsn , hebben ri^y Uw Hoog M»g: by den onz.en-.
van den 2 7 der voorledene Adaand , over ge[o»den > 400 dat Uw Ho:^\o:
tegemt/oordig van delTerdeelinge van degantfche navale Alachi van den
Staat ge dient zyt,
In gevolge van Uw Hoog Mog: Mijftve ende Rcfoluüe van den
twee-en- twintigjlen Juny laaflleden , hebben wy ons cxa^eliil^^gein-
^oj meert , rakende, den toejland Z/an de P''iBuailie 1 H^ater ende .
Bier , h de f^'loot z.ynde , ende bevinden dat die gene die minfi
•voorzien zijn « »och wel een Wiaand z,i)llen kpnnen uithouden , «/>*=
fcfmderd dat eenige met Water ende Bier een weynig zullen moeten geaf-
li fleert wet den.
De Vloot leyt. tegenwoordig zoodanig verJeeld, (Ut u.y de gant-
fche Zee van Harwiiz, tot voor het Konings Diep f ende van daar
tot aan het Noordt- Voorland ,. ende Marigat befet hebben , zoo
dat wy vertrouwen dat niemand in ofte uit de Rivier van Lon-
don zal kpnnen komen tegens ons goet vinden : Waar mede eindt'
ginde f zullen wy Godt Almachtig bidden Uw Hoog Mog: Pcrfoo-
Tien ende lojfclijke Regeeringe meer en meer te -willen zegenen. In 't'
S(hip,defev(n ProvJncien, den cerjljtn Julj 166 j. *s morgens ten.
Kórfe.»
COHNELIS en JOHAN DE WITT. 149
Kort na 'c afzenden van decze Brief liet zyn Ed: dcii Hooge- ï<^^« ^
Zee-Krygsraad wederom te zamen vergaderen , waar in vier -
Varensgezellen gevonniit wierden , om drie maal van de Rhec te ^^J'pfde'"*
vallen , en yder met honderd en vyftig flagengelaarfttewor- Hooge zce
den. ZynEd : beantwoorden de Bi ief van haar Hoog Mog: van w/ai^in"fe,
denzz Juny wegens het onderzoeken van de Levensmiddelen, varemge-
waar nevens verfogc wierd , dewyl de Commandeur la Roche vounkf.''
al eenige dagen met zyn onderhorige Schepen uit Deenefnar-
ken in Texel was gekomen , als ook Anske Fol{kes , en Brede-
Tode , dat haar Hoog Mogende geliefde den gemelde Lt K^cbe
op het fpoedigfte met dezelve Scheepen naar 's Lands Vloot
te zend'Cn , om alfeo in ftaat te zyn van noch een Smaldeel
vaa de Vlagge te konnen zenden , om fich metdeFranfchete
vcreenigen , en den Vyand alle mogelyke afbreuk te doen.
Ook ontfong zyn Ed: een Brief van de Heeren Elemun en
Havelaar alle twee Gevolmachtigde Raaden van Holland , te
kennen gevende dat zy op het voordragen van den Heer Raad
Fenfionarts de Witt, achtien honderd Holfters ofKnapfak-
kcn , hadden doen maaken > voor de Bezoldelingen , die te
Land zouden mogen gebruykt worden , welke zyn Ed: ter
zclver tyd beantwoorden. Hier nevens wierd hem decze
onderfla'ande Brief van haar Hoog Mogende eer hand
gelteldt.
De Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden.
E Dele, Gejlrenge, Erntfejle , Hooggeleerde , 11} fe, Voorfichtige Heeren', visu Woog
Wy hebocn ontfaiigcn U licder iVliffivcu vaii den lo en ia defes , Mo?: be-
ende daar uyt incc zondcilingc aangcnaamhcyt vernomen , dat het God ^ j".'*'" '^^'^
Almachtig belieft heeft , ouder u-lieder diieöie cnde goed bclcyt , 's ovérwin.
Lands Vloot , cnde de Wapenen van den Siaat tcgcns 2c Engejfche op ningop
dt Rivier van CbaiTam , zoo met het verbranden ende veroveren van chattan»
een goct aantal capitale Schepen van Oorlog , het vernielen van s/*"*^"
Fort Charneffe , als anderlins gelukkig fucces te vctlcenen , cn-
de ons wederom met viQorie over onze Vyanden (ekrooncn; cndedcr-'
halvcn niet willen na laa;en , u-lieden mits dezen te bedanken voor-
der zciver refoiutheyt , yver vigilantic , cotdaatheyt , ftantvaftigheyt ,
cnde goede conduiéte , zoo in het in xeylen van de Riviere van hond'M
endü dnttam , als in het exploiél zelfs gebruykt , daar door ondec
Godts gcnadigcn zegen, 't voorfz. fucces ende de Viöork is verkrcger*,' ■
T 3- vec^
I^o L E E V E N en D o o D van
verfoekende cndc begecrcnde dat u-lieden daar inne gedurende de gant»
fche expeditie , ten mecllen ditnftc van ons algcmcciie lieve Vaderland,
endc lot des te beter tndc eerder bevordcringe van een heylianicn , ccr-
lyken , ende verzekerden Vreede willen continueren , cndc Kantvafle-
]yk volharden , daat toe Godt Almachtig , lynen verderen gcnadigeii
ïegen wille verkenen , in wiens hcylige befcherminge wy u-liedcn bc-
veelen. In den Hege den i8 juny 1667. Wasgcparaphreerd7«i&rf»ï^a»
Rhede , onder llont. Ter ardannantte van de hooggemelde Heerex Staaten
Generaal f ende was getekent,
J: Spronsen.
»Ny- Des anderen daags deed zyn Ed: de Krygsraud der Land-
«Kptdé ' Bevelhebbers beroepen , en in dezelve , twee Bezoldelingen
Hooge onder de Compagnie van Samuel de la Noye gevonnill , om drie
Ktvgsraad maal van de Rhee te vallen en met honderd en vyftigflagenge-
Eezoide-*' ^^^''^ ^^ worden , om dat defclve Landwaards in geloopen en
lingenge- gcplundcrd haddcn.
vonmft. Sondags zynde den derden July, ontfong zynEd: een Brief
ïJuif. yan haar Hoog Mog:, waar in hem den Dank en Bededag be-
kend wicrd gemaakt , die op den fesden deezer door de Vcr-
cenigdc Nederlanden , over deefc groote Overwinninge, ge-
houden zoude worden. Het welk overwogen zynde gaf zyn
Ed: bevel om op den zelfden dach door de gehccle Vloot het
zelfde te doen , en de Stukken Gefchut by den Lt. AdmitAd
de Ruytcr dertien maal , by de andere Lteiaenants Admir aaien
yder elf, de FUe-Admiraalen negen, de Schout by-Nacheftvcn ^
en yder Capitain vyfmaal te loflen. Middcllerwyl was by zyn
Ed: een Scheepje gezonden > aangehaald door den Capitain
Nanning , waar in twaalf Paarden die den Kyzer tot een ver-
cering aan den Koning van Engeland zond , zynde met geen
bchoorlykc Gclybrievcn voorzien , doch zyn Ed; gaf des zelfs
Schipper uit een beleeftheyt een krachtige vryGely-brief, en
liet hem zyn Rys vervorderen.
Naar dai zyn Ed; den vierden dezer de Krygsraad had doen
vergaderen over een üieraar van 't Gerecht die een Bootsge-
zelmet een Mes gcgrich had, welke gevonnift wierd » van
driemaal kielgehaald , met honderd flagen gelaarft en met een
Mes aan de Malt door de h;.iid gellnkcn te werden , over-
woog des avjuds met den Heer Li. Adt.nraal de Ruiter , of
men
CORNELIS en JOHAN DE WITT. ift
men mei de geheele Vlooc of een gedeelte van dien , op den ^^^fl
Vyand op d'een of d'andere wyze geen vorder Overwinning — ' "^
zoude konnen bekomen, waar op bcflooten wierd , een Smal-
deel van veertien Oorlog fchepen , onder den Lt. Admiraal
iMtt Nes , met by voeging van den Ftce- Admiraal Schram en
den Schout-by-Nachc vander Zaan ^ naar Bo^on te zenden ,
om aldaar een goet gedeelte Krygskiiechcen, onder den Over-
llenZ)e/w<i« aan Land ce zetten , en naar de gelegcntheid dier
plaatle , den Vyand op aüe mogelyke wyze te benauwen en
afbreuk te doen. Des anderen daags oncfong zyn Ed: weder- ,t„i-; ,
om een Brief van haar Ho: Mo; , van Inhoud , datHoogge-
melde Hceren , uyt zyn Ed: Briet van den dertigften Juiay
verftaan hadden , dat hy mee 's Lands Vloot , de V\,ivier we-
derom afgezakt was ; dat de Overwinning op den Vyand be-
haald , zulk een ontlleltenillè in Engeland had veroorfaakt,
dat den Koning met meer ernfl als ooit , de Vrecde tot Bre-
da zogt te bewerken > dat door het verlaaten van de Rm>r,
den Vyand mogelyk weder aangemoedigc konde worden , en
alfoo de Vrede handeling verachceren ; dat haar Hoog Mog:
oordeelden voor de dienll, eer ende achtbaarheyt van deezen
Staat , het vertrek uic de Rivier ftil te houden , en het zelve
een ichyn te geeven als of het tot grooter onderneeminge ge-
daan was j en dat voor //«i^-w/Vz feventien of achtien Engeljche
Schepen lagen vertrouwende, dat zyn Ed: een bequaam Smal-
deel nevens ecnigc Branders derwaards zal fchikken , of ge-
Ichikt hebben , om de Scheepen , aldaar leggende , te ver-
nielen ofte veroveren , als ook 's KoningsKrygs-Tuyghuis in
defelve Plaats te verbranden , en dat by aldien zulks quam te
miflukken hy de meer genoemde Rivier van London wederom
geliefden inende op te zylen, lotvoot's Gravezund , ofte ook
wel zoo veel hoger ah 't mogelyk v/as, latende echter alles aan
zyn Ed: goet beleid j al het welk in overweginge genomen zyn-
de, goet gekeurd wierd, dataanftonds door het wayen van de
Witte Vlagge , alie de Hooge-Bevelhebbers aan zyn Boord ,
fouden worden gczeynd , om tot uytvoeringe van haar Hoog:
Mog: goede meeninge Ankers teligten en vervolgens de Rivier
vanLew^ow wederom op te zylen, het welk zyn Ed; insgelyks
i^i LEE VEN en DOOD van
\t6^. door een Blief , aan haar Hoog gemelde Heercn bekend maak-
^ „ ■ ten. Noch ontfong zyn Ed: ter felver tyd een Brief van
haar Hoog Mog; waar dat het volgende uittrekiel ingc-
flooten was.
'ExtrA^i uyt het Regijlcr der Refolutien vAn de Boog Mog: Hee-
ren Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden, Maar f
den z8 Jttny. i66j.
;,>^P*tgeprefenteerdeby Heercn Meerman cnde andere hare
„V-^Hoog JMog: Gedeputeerden tot de fecrete Zee faken,
„ ter vergaderinge gedaan , is naar deliberaiie goet gevonden
„ cnde verftaan , eerftely k dat de Heeren hare Hoog Mog:Gede-
„ pureerden endeOevolmacht igden op 's Lands Vloot by Miffivc
„bedankt fuUen werden , voor der felver refolutheyt , yver,
„vigilantie, cordaatheyt , ftandvailigheyt endc goede condui-
,, 61e , foo in het exploid felfs gebruykt , daar door onder Godts
„gcnadigcn zegen, 'tgelukkigfucces aan de Wapenen van den
„Staat, cnde viftoric op de £«gf//c/jf is verkregen: Ten anderen
„datookgefchreven fal worden aan den Lt. Admiraal de Ruyter
„ als Generaal van de Vloot , ende den Lt. Admiraal van Gent %
,, gecommandeerd ende geëmployeert zynde als Cheft'van de
,,gedeta(cheerde Schepen van defelve Vloot i dat haar Hoog
„ Mog: wel laatcn gevallen, de fonderlingc couragie yver ende
„ vigelantie , die zy refpedtivelyk in het bevorderen van deexecu-
„tievandeordres, ten fine voorfz. gegeven, hebben betoont,
„ende dat haar Hoog Mog: willen verwachten, datfedaarinne
„verftandelyk fullen continueren : Tenderden, dat aan den
fjCapitain Brakel , ende des zelfs Bootsgefellen boven het geno-
j, men Schip verleent fal worden , gelyk hun verleent wert
„mitsdefen, een fomme van twaalf duyfent guldens, cnde
,,aan hem in'tparticulicreen goude ketting met een Medaille
„ te famen ter waarde van twaalf honderd guldens , die den
„Commis Spronfen gelaft wcrt te doen maaken , ende dat ge-
„fchrevenfalwerdenaan'tCollegie ter Admiralitey tot Rotter-
^^dam, daife den voornoemden Capitain Brakel willen houden
„ voor ten hoogften gerecommandeerd , om over een van de
twee
CORNELIS en JOHAN DE WITT. ISB
„twee binnen Gaats leggende kloeke Oorlog- fchepen als C<»/'t'- ^^^i*
,,m;'« gefield te werden. Ten vierden, nadcmaal verfcheidene ' ' ^
„ Schepen van de voorfz. Vloot al berey ts niet foo wel van Viél-
„uaille, Bier, Water ende Brandhout zynvoorfien, als zy van
„nooden hebben, omeenreys, die vaneenige tydfoude mogen
„ zyn , te konncn uytharden, daar door d'executie van een goec
„defleynkan werden verhinderd, dat derhalven aan alle Collc'
iigien ttv Admiraliteit geichxcxen fal werden, datby die ordre mo-
j, werden geftelt, dat hare Schepen byprovifie ten minften van
„ genoeglaam Bier, Water ende Bi andthoud verder mogen vver-
„ den voorfien, ende fpecialyk aan de Collegicn'mZeelatjd^ hec
„ Noorderqtuirtier , ende in Friejlatid , daar en boven om ten fpoe-
„digften in Zee te brengen 't geen aan de Equipagie , byrefo-
„lutie van haar Hoog Mog: van den 24. December i665.gede-
„ creteert, noch foude mogen komen te mancqueren, ookpar-
,, ticulierlyk ende voor al de deficierende Brandeis , zynde 't mee-
„ rendeel van de andere Branders in het jongfte exploicl lofFelyk
„beftecd j Sullende hier vanextraft gefonden werden aan de
j.gemede Heeren haar Hoog Mog: Gedeputeerden ende Ge-
„volmachtigden op 's Land ts Vlo te, tot der felver narich-
„ tinge. Was gepraraphreert Johan van Rheede , onderflont , u4c-
5, cordeert met 't voorfz,. Regiflerf ende was geteekent ,
J: Spronsen.
Dit gelefen zynde , fond zyn Ed: met ingenome berigt van den zyn Ed:'
Heer Lt. Admir>id de Ruyter , bevel aan den Vice Admiraal Corne' vke-^A<f''
lis Evertfz.. , van fich met zyn onderhebbende Schepen op het i"i"aiE-
fpoedigiie onder de Vlagge te vervoegen ; als ook aan den Vi'j'agef
Vice- Admiraal Enno Doedefz.. Star , van met zyn onderhorige
Schepen fich aanllonds fonder vertoeven , tuflchen Harwitz. en 's
Konings-Diep te zylen, op kondfchap ende tot afbreuk van deti
Vyand, en by aldien hy door flarker Magt aangerand wierd , door
\Konings-Diep ^ de Rivier van London op , na'sLands Vlootetc
wyken, alwaar zyn Edrbeflooten had, weder te verzylen; dat
de CapitainenGotskens , Piutr Claafz. IVijnbergen, en 'jooji Jldic-
hielf^. vier of vyt mylen in 't Oolten van 's Lands Vloot zoude
kruyflen , tot nader bevel \ en dat de C^pitain Jacob Pieterf?^.
Tweede Bock. (V) Swart^
1^4 LEE VEN en DOOD van
x6f'j. s-MAYt^ naarheciVöorr(/-Foor/<jwi^moeft zylen, om een Brief aan
^ de gemelde nee- Admiraal Star te bchandigeii , en uit de fel-
ye zien te verftaan , waar hy de Fice - Admiraal Evertfz,.
foude aan treffen , om hem het gemelde fchriftelyk bevel over-
te geven.
6]v.\f. 's Maandags, zynde den fesden July, deed zyn Ed: des raor-
|vn Ed: geris Anker ligten , zvlende met een Ooft- Noord-Oofte wind ,
ke« lichten over de Middel- gronden naar 's Konings-Diep , ftcrk zynde dertig,
d" o^''"i'et Oorlog- fchepen, en quam des na middags een weynig boven
de Vloot hcx. Fort Charnife ten Anker, alwaar hy des avonds omtrent ten
SinEs*-^ ' vy f uuren de Hooge Krygsraad wederom aan Boord Zynde i waar
Diep. in overwogen wierd, hoehoogmenmet'sLands Vlote, deRi-
t'<>y zoude konnen op zylen, waar op beflooten wierd , eenige
naaukeurige onderfoek van de gronden endc dieptens in de Rivier
de Teems te doen. W erdendc daar toe benoemd Schipper Theu-
niiPVdlemfz.. van Rotterdam , die de i?<ü/frverfcheidemalenop-
gezeyld , en noch onlangs het Lichaam van Bcrkety naar London
overgcvoerdhad , welke ter dier tyd al byzonderlyk was belaft,
door den Heer Raad /'f«yiö«<i>'«V DE Witt, van op de diepten en
gronden der meer gemelde Rivier, agt te flaan, nevens eenen
Kyzer een Bocy er- Schipper van Dordregt , welke berigten , dat de
Rtvier , voor die fwaare Schepen van Oorlog , niet hoger vaarbaar
was, als omtrent de A'ij/i^-Owwj, llaande en gelegen digt boven-
Gravefandy vermits de menigvuldige Zanden enOndieptcnsdie
daar omtrent bevonden wierden. Zoo dat de Krygsraad befloot,
den Lt. Admiraal Banhert , den rtce-Admiraal Sween , cndea
Schout-by-Nagt /'/«<■/>, met een bmaldeel van feftien Schepen,
de Rivier naar Gr,ivefavd op te zylen , en wanneer zy geen V^yand-
lyke Schepen aan troften, omtrent de KalkOvens leverblyvcn,
en in gevalle in de Hope, ofte boven '/ Gravefand eenige groote
SchcpenvandenVyand gevonden wierden, dezelve te vcrvol-
j^cn, endeKaftcelenvan'jG"r<jz/f/<«w</, washetdoenlyk, verby
te zylen , om de voorfchi eve Scheepen te vermceftercn ofte ver-
nielen j. doch de /ü/j/yeniiethoogerop tezylenaisomtrcnt de ge-
melde KalkzOvens, Ter zelver tyd wierd ook by de gemelde
Kjygsraadgoet gevonden de ondcrftaande Brief aan haar Hoog
MogJ te fchryvea.
Aan
CORNELIS en JOHAN DE WITT. i^f
Aan de Heeren Staaten Generaal , den 6 July 1 66y, ^^^Jr
Hoog Mog: Heerek,
MYn Heeren ; Gifteren hebben de Heeren ü Hoog Mog: hier aan
wefende Gedeputeerden ende Gevolmachtigden aan Utn Krygi-
raad in 's Lands Vloot gecommuniccert der felverAhJftve van den derden
dezer loopende Maand^ ende of die doen daar op wel zonder eenige
hdjttatiegerefolveert hebben uinker te lichten , ende weder op te z.eylen
tot binnen de Rivier van Londen , z.00 hebben zy/edert bare gedachten
daar ovtr nader laten gaan , en geconftdereert dat den Vyand met fes en
tTfintig Schepen van Oorlog in 'f Canaalende noch met een ander Efqua-
dery om de Noord z.ieh o/Jthoud , die buyten tipyjfel met malkander ful-
len trachten te conjungeren en V Landt s Flote komen befoeken , vinden
fj zig verplicht, aan Uw Hoog Mo: onderdariiglijk te remonfïreren^datj}
met defelve Vlote niet geheel de Rivier e kpnnen opz.eylen , maar nootfakem
lijk^een Efqttadre buyten defelve op d" af en a,anvarende Schepenmoeten
laten kruijfen , ende het oege op den Vyandt houden , 't welck nochtans
in fuiken greoten getal uyt defelve Vlote niet kan gefchieden, dat defelve
tegens de voorfz. Vyands Macht beftant foude wefen, ende diermaten
genootfaal{t werdende op 'tgros te retireren , door de Middelgronden en-
de droogten, daar den Vyandt beter bekend is, foudenfy pericul loopen
van defelve een afrontte lijden., 'twelkden Krijgsraadt in alle manie-
ren, volgens haren plicht, foekt voor te komen', ende zy'n daaromme^
onder reverentie, van fentiment ^ dat/y van buiten de Revierebefetten-
de, ende's Landts Vlote by malkandere houdende, daermedeaanUw
Ho:Mo: den fekerffen dienji , ende immers foo veel ondienjl aan den
Vyandt in bekommeren van derfelver commercie fullen kannen toebren-
gen : Doch foo Uw Ho : Afogende by den inhoudt van de voorfz. Mijffi-
ve gelieven teperftfieren, falhet naar 't oordeel van den gemelten Krijs-
raadt ten alderhoogfien noodig zijn , dat tot 's Landts Vlote noch werde
gevoegt, foouitTexelals andere Zee-gaten der Vereenigde Nederlan-
den, d'Oorlog-fchepen ende Branders, foo wel Franfche als Neder-
lanlfche , die albereyts aldaar gereet leggen , of noch fouden l{onnen
werden verveerdigt , om met affiflentie van defelve haer dan foo wel van
buyten als van binnen tegens den Vyandt tn pofluer te kpnnen houden ,
■tnde hare aankom fie ende altacques af te wachten , ende daar tegens bc
(V) 1 hfor-
i^6 LEE VEN en DOOD van
'lééj. hoorlijhsrefPentie doen : Waar mede eindigende, fuliemuy Godtuil-
i _ - ' machtig btdden Uw Ho: Wio: loffelijke Regeeringe ende der felver Per^
foonen meer en meer te willen z^egenen. In' t Schip defeven Provin-
ciën^ z.ejlende voor '/ Konings-Viep naar de 'R.iviere van Londen y
den wintN. O. ten Oojien , den 6jitly 1 66j.
zvnEJ: Omtrent ceti uuv na 't ondergaan der Zonne, is aan 't boord
trygtecii van den Hecr Cornelis de Witt gekomen een C4/);>;«;'« des
m"i'n\?n" Conings van i/^/i/yV» , msx. n^imtAbrah.im Faas, voerende een
booid. Fregat van O o^fw^Ê-, welke verklaarde, dat intwee Vlaamfchc
Bocycrs, drie Suyen, een Fregat ent wee Convoyers, zyndealie
Vlaamfchc Schepen, vyf honderd tv/ec en feftig bezoldelin-
genhad, tot invulling der EngelfcheRfg/wfwrew, tendienftvan
den Koning V2^n Spagnien 'm Engeland gcvjoxvtn , verzoekende
dat hy met de zelve onverhinderd naar Oojlenden mogt zylen,
vaar op beraadflaagd zynde , wierd hem dit verzoek toegcrtaan.
Hy verklaarde vorder, Jat hy omn-ent agt dagen geleden , tot
London , vyftien Brandfchepen had gezien , die alle gerecdt waa-
ien , maar niet bekend was , werwaarcs zy haar ftreeke
zoude naar toezetten; dat voor zyn aankomen tot Walleis den
ncgen-en-twinftcn der voorlede Maand agt of tien grooteSchcr
pen gezonken waren , zynde daar onder de Vogel Phenix ,
en het Huys te Swietcn^ twee Schepen, voordeefe van de Be-
winihebbers der Nederlandfche Ooftindifche Maatfchappy ge*
nomen , het welk de Engelfche gedaan hadden , om aan de
Schepen van *3 Lands Vlotc, de doorvaart onder vrycn toe*
gang van de R.iviertt verhinderen.-
7-jaiy. Den volgende Morgen met het ryzcn der Zonne i lichte Je
zynEd: ^j Admiraal Bank^rt met zyn onderhorige Schepen Anker, en
met de Zyldc met een Noord Oofle wind de RiwVr op, tot voor Cr/ï-
^GMve" '^i'pi^f i welke gevolgt wierd door de Heer Corneiis de
f»od. Witt, met het groot ït gedeelte der Vloote, komende alle
door den voorfcheve Noord-üoÜe wind , in weynigtydsvoor
de gemelde plaats, alwaar de- voornoemden Lt.Admtmal, een
«al"n)« gooiclingfchoot van daar, zyn Anker indegrond wierp. Zyn
«JeRuv- Ed: gebood aanftonds, van zich, t^eveus de Heer Li. /Jd»tiraal
boord vjo.'^J'^I'*'''^^^ ^^'^ ^^^^P ï2 <ioen rceye.'v, aan *c boord vanden
Jlmkeit. JJcei,
CORNELIS en JOHAN DE WITT. t'^-j
Beer B Ankert^ om te zaaraen 't overwegen , of men de RwiVr ^ ^^1*
hoger roude opzylen. Middelerwyl zyn aan 't zelve boord by ^
zyn Ed; gekomen den Heer Bemardo de Salinas^ doorde^f.«r- DonBer-
tjtties Cafiel Kodrigo in Engeland gezonden, om de Werving, j",","^"*^*
hier boven gemeld , te bevorderen, zynde vergeftïfchapt met JenMst-
de Marcjuies de FlamartK ^ en den Heer NicoUas Tajjé^ Zoon ^"'," en'*
vanden Heer Graaf van Craltnqfort . dewelke zyn Ed: als Gevol- '^^ ^^"
magtigde van haer Hoog Mog: met vcelHoftelykheid bedank- groetende-
ten, voor het vry gely der benden, den dag te vooren aan de """'^
Capitain f <?<«/ vergund , by welke gelcgentheid zynEd:naauw-
keurig by de gemelde Hcerenonderzogt, of het geen de Capi-
tain Faas daags , te vooren , wegens het zinken der Scheepen , om-
trent ^^«^/</j, gezegt had waaragtig was, het geen zy alle be-
veiligden, daar nog by voegende, énto\> Gr avefand, een Bol-
wei k was geplant , met vy ftig itukken gcfchut ; dat de vaart om-
trent ^«//<i^, door het finken der voorlchreve Schepen, zo was
gellopt, dat men met geen Fregat, gaande maar agt of negen
voeten diep I daar door konde komen , dan met het uytbrengen
vanWerpankers. Al hetwelkeoverwoge zynde, befloot zyn Ed: J-^'^'^^'-
. S., , j j n ■ r r I benuvt van '
met de Vloot wederom uyt de engte van de ii^iver ar te lak- de Rivier
ken» en omtrent de Boey oi Moordt^ ende vqoï ^inenburg tt*^^f"°.^
Ankeren, door dien hy met hogerop te zylen, geen dienft aan ken.
den Staat konde doen, maar dat in tegendeel het Volk en Sche-
pen, door het Gelchut , iiaande op het voorlchreve Bolwerk,
veel fchade zouden konnen lyden. Waar na zyn Ed:'den Heer
afgezondene I nevens de andere Heeren, ter Middagmaal nodig
den, om hen vorder af te vragen naar de geftekheid der menlchea
in Engeland^ W-elk zyzeyden zeer verilagen te zyn, en voor al
binnen Z.o»ö(»w, door welke reeden de Coning zich genootzaakc
vond, van het Parlement op het fpocdiglt te doen vergaderen ; s juiy, j
en na hunne affcheid genomen hebbende, maakten zyn Ed: den
8 dezer, aen de Heeren algemeeneStaatcn, door een Brief be-
kend, dat de feftien of achiien Schepen voor //rfrw/jj, welkehy
meende, volgens bsrigt, dat hec groote Oorlogfcheepen waaren t
bevonden had, niet anders als Koolhaalders te zyn, en by ge-
volge van geeri waarde om over dezelve veel werk te maaken.
Ook wierd bevel gegeven, van de Vloot wel ie verdeelen, orvi-
cv; 3 de-
1.58 t E E V E N en DOOD van
"TT""*' de Khier vorder bezet te houden , ten welke einde den Hee-
4667, ^^„jifaal Cornelis Evertz. van zyn Edelheid gelaft wierd , om zich
met alle de Bevelhebbers, die zedert den vyfentwintigltenju-
ny onder zyn gezag waaren gcilelt, by het fmaldeel van de
J^ice- Admiraal Star, tud'chen Harwtis en 's Coningsdiep te Zy-
len, cndathy ten overftaan van den gemelde Vice-Admiriiat,
's Lands Schepen zodanig moefte verdeden,' dar den A'yand
daar op het naeefte befchadigrkonde worden, endc verhinderd
de Rtvier in 't op en af Zylen te gebruyke : zendende boven
dien, ook drie of vicpSchepen ter halver Zee, om aldaar by
beurten eenige dagen te kruyfl'cn , v/a:iT door Capiiain Gotskens
aldaar met drie Schepen naar toe gezonden was. Hiernevens
fielden men de volgende bevelen in 't werk ; van het groot fmal-
deel, wierden de Schepen enkel langs de Rtvter verlpreid, en
al de ligte Fregatten en Galjoots in 'c Weften, om boven
's Lands Vlore te leggen : De Lt. ^dmiraaUn Banken en
^y/«<«, moeftenzich, met hunne onderhorige Schepen, in 't
Weften, boven het grooic fmaldeel onthouden j het gemelde
groot fmaldeel onder den Lt. admiraal de Ruyter en van Nes,
in het midden, laaiende de Bevelhebbers der Boots en Galjoots
de wacht houden, op de Vyandlyke Schepen, die daaromtrent
zoude mogen komen : den Lt. admiraal Meppel , zoude op ge-
lykcwyze^, met zyn onder hebbende Schepen om d'Ooft, of be-
neden het groot fmaldeel, op het verfte een groot half My],
•wel van den anderen veifpryd , met de Boots, en Galjoots, ot
t)e Grsaf Sloepen insgelyks de wacht houden : en om dat de Boots tot
kom" raS meerder verfteiking zoude dienen, wierd op ydcr van de zel-
s compa- ve twcc ftukkcn Gefchut gelegt. Ondertuflchen quam den
ftzoM^'"'* Heer Graaf van Hoorn by zyn Ed: met acht Compa^nien Land
lingenin bezoldclingcn, hebbende by zich drie Fluyt Schepen, geladen
de Vloot. ^^^ j^..^ honden Oxhoofdcn water, en eenigc andere behoef-
'zyn^Édi tcus, dcwyl hct in de Vloot ten uytertte aan drank ontbrak»
h°a"Ed" ^^'^^ anderendaags ontfong zyn fcd: een Brief, van haar Ed;
Groot Groot Mog: Hecren Staaicn van Holland en Wcft-Vrielland,
dmftt'e- "'s °°'^ twee van de Hccrcn Burgermeerteren ende Regeerders
gens de der Stad Dordrecht , alle van de volgende inhoudt.
gioote
overwia>
IliKg- Ede-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 159
Edele , Entfe^e , Wijfe , Vootfuntge ^feer Di/crete Heer e t
„ TT7Y hebben met fonderlin^ genoegen vernomen, de goede voorfichti-
„ VV geconëui<3c:,by Uw Ed: gebruykt ,toi aanlcydinge cnde executie
,.van'tbcwurte fameus Exoloi£t, op de Rivi^rcvaii Londen cndo Rochc-
.,ftcr, bydengroüten God foo genadelick gciegcud, totccretudeF^'flcr
„vandefeiiStaat, endt derhalvcn goct gevonden, hcifelvc mits defen aar»
„UwEditebetuygcn; verfockendc ende gcenlins twijftclendc, ofte daar
„ in lal by U w Ed: met gelijken yver ende couragic wci Jen gecontinueett;
„Ende daar op goei gcvondcii dat door de Hccrcnonfc Gecommitteerde
„ Raden fal werden gedaan n.aken een Gouden Kop, ofte ander fluk werks ,
„daar op het voorlz ExpIoi(fl ende deverkregen ViétoriCjtenbelknuytge-
jjbi.eltjlalwefcn, nieuotcniigcrecom. enfc, maar alleen tot een gedenk-
„tcckcn in Uw Edclhcyts fai^nüe cnde voorder pofttiitcit van defelve,
„achtervolgende oiifc Kefolutic copijclyk hier nevens gaende; gecnlins
jrtwyffelcnde of 't fal Uw Ed: aangenaam wefen, endeonderdes, 'Edcle^.
.^Voorfienige ^ fcer Dijcrete llcere, bevelen wy Uw Ed:in de befchermin-
,,geGodes. Gelchreven in acn Hageden tweeden July iCG-} . onderllont
„17 -f Ed: gwde Vrienden Dd Staten van Hollandten dieli-Frieflaiidt. Lager
„lloMTer ordoitnantte van defelve , ende was getcekeni Herèt. van Beau-
„■mo»t.
ExtraB tijt de Refoltitie ixandeHeeren Staten •van Hollands
endeH^eji-Fritjïandt ^ in h-ur Ed: Gro: Mo: vergaderinge geno-
men op Saturdagden i Jitlij i66y.
16^7:
„./^ P 't geenedeHecrenGecommittcerdcnRaden aan haarEd: GroctMo: J*^''[
,,/*-' voorgedtagen hebben, is naar voorgaande deliberatie goet gevon- Ed:(
RefoJutJe
1 haar
„den ende vcrflaan, dat van v/eegcn haar Ed: Groot Mog:by eenMif- Mog om ,
„(ive van dankfcgginge ende hetuygingc van lingulier genoegen , Mh- ^vEd:
„i.itis mutandis als op den 28 der voorleedene Maand by haar Hoog Heerende
„.Mog: is gedaan , aan den HcercBu'-germci.ftcr de Witt, tcgenwoot- Rmteren
„.dig Gedeputeerde ende Gevolmag'igdc van haar HoogMogtop'sLands '^nGent
„ Vloote, mitsgaders aan den Lt. Adiniraai de Ri-.yter , als Generaal dtr GoüdeKo»^;
„ zelver Vioote, cnde nog aan den Lt, Admiraal van Geut y als onder te befchïor
„de fuperintcndentie van haar Hoog Mog: Gedeputeerden ende Gevol-^fn.
„magiigden voornoetTid , en ClKfif, gccommandcert hebbende het gros
„ vaii Etcgatten , Branders cnde ander kleyn Vaartuyg, op den ai , 22,
„.cnde 23 der voorleedene Maand, het bekend ende fameus E.vploi6lop
„de Reviere van Londen , ende op die van Rocheflcr uyr<;evüerd heb»
„bende, bekent gemaakt lal worden, de lingulicre fatisfaétie, die haar
„Ed: Groot Mog: gefchept hebben , in haarcn yver , couragic , cnde
„vooriigiig beleyt, in , cnde omtrent d'execmie van het voorfi. Eiploift.
aileat»-
t6o LEEVEN enDOOD van
'iGó'J, „allenthalven betoond cndc bygcbragi : Ende dat voorts aan ydcr van
.. „dezelve uyt den naame ende van weegen haar Ed: Groot Mog: zal
„werden vereerd een GoudcKop of ander ftuk wcrks, daarophetvoorfz
JIËxploiit , ende de verkrcegen Viöorie ten beften uytgebcclt zy , niet
„tot eenigc rccompenfc, maar alleenlyk tot een gcdenk-teeken in iiaarc
familie ende voorder pofteriteit, ende zulks te zaamen ter waardyc van
"dw yjnt ponden Vlaams, of daar omtrent : Daar toe de Heeren Ge-
" committeerde Raaden, mits deczen vcrzogt ende gelaft werden, de ver-
" cyfclue ordrc te Hellen. Onder ftont Accordeert wet de voorji,. Refolutte ,
blende was getecker.t hieri. vaa Beaumont.
Waar op beraadflaagd zynde , is goet gevonden haar Ed:
Groot Mogende by ancwoord te laten toekomen de hier naar
volgende brief.
Aan de Heeren Staten van Holland ende Weft- Vriefland ,
den 9 july 1667.
Edele Groot .Mogende Heeren,
Antwoord AVT^" Heercn, Myis wel ter handen gekomen Uwe Ed: Groot
»anzyo W\. Mogende Mijfivc , ende hygevoegde Refolutie^ hejde van den
ha*JtEd: tii'eeden deez.er loopende Maand : Ende vtnde ik^ mj z.onderltnge
Groot verpligty {Jw Ed: Groot Mogende by deez.en van herten te bedani(en
***'^' over de civile exprejfien , z.elfs tot danhfegginge over het gepajfeerde
ep de Reviere van Londen ende Chattam , op den z i , 21,13 Juny
relj>eHive uitgezverh , ende in ons byweejen door eenige Schepen vttn
V Lands Vloote verricht : Ende dewijle het Godt Almagtig gelieft
heeft , onder onz.e direHie , de regtveerdigcWapenen van den Staat z.00
merkelijkje zjeegenen } a^oo vinde ik my verpligt Uw Ed: Groot Mo-
gende by deez.en ferieufelijk^te verklaren ^ dat d'aBien ep de voorfz..
dagen voorgevallen ^ my priticipalijk.hebben verheugd, omdat ikdaar
door occafie gehad ende gevonden hebbe , iets te kpnnen verrigien , dat
~Uiv Ed: Groot Mogende comentement ende fatisfailie gegeven heeft,
aan deti^ell^e tk , als een natuurlijke ende gebooren fubjeil ende onder-
daan, alles fchuldig ben , behalven datik^in mijn particulier van dt
qunfte ende goede genegcntheit van Uii- Ed: Groot Mogende z.00 mer-
kelijke preuven genooten hebbe , ende door verfcheide benefieten verfe-
kert ben : z.00 dat ik niet anders als met onderdanig reffell ende
fchulfiige dank}>aaf heit kan ont fangen ^ de bijz.onderee(rc tnde leekenen
vaa
CORNELIS en JOHAN DE WITT. i6i
van eftime > die Uw Ed: Groot Mogende door het prefent van een^^^T' ^
Gouden Kop a.inmj/j ende mijne familie goedertieremlijl^vevr alle '
de IVereh gebeft hebben te betuigen : alhoe%i/el by my niets is gedaan ,
dan't geene daar toe ik door mijne geboorte ^ als een gehoorjaam on-
derdaan , ende in gevolge van mipie CorntKiff^e ^by {olemneileneede
was verbonden ende geobttgeert : Uw Ed: Groot Adcgende gelieven
haar verjekert te houden , dat ik_ naar mijne geringe capiciteit nim-
mermeer z.al nalaten t' achtervolgen ende na te korfden, alle 't gene ik^
fal weten te z.ijn van de intentie van Uw Ed: Groot JWogende , en-
de bj defe occafte met alle vlijt ende necrjligheit f/tl tragten te bevordt'
ren^ dat door de macht ende Vloote vanden Staat % by vervolg ^den
Vyand eenige merkt lijden af breuk., tot voonfettingevan de F'redehande-
linge^ ende tot contentement van Uw Ed: Groot Mvgmde toegcbragt
moge werden : Ondertufichen God jilmachtig biddende , dat hy Uw
Ed: Groot Mogende Perfoonen ende loffelijke Regeeringe genadelij!^
meer ende meer gelieve te affifiteren. In 's Lands Schip defeevert
Frovintien , den 9 Jnly 166 j.
Edelen , Erntfeften , Wyzen , Voorzienigen, zeer
Difcreten Heere;
WT hebben x.cdert het uitloopen van ^s Lands Floote fVerfcheide f/ci^cinsle:
Miffiven van Uw Ed: ontfangen , houdende advertentie ï'<j«'v'<s wegen»
het geene Jiiccefftvelijk^was voorgevallen^ ende gelijk, «J konnenver- cordregt
klaren^ dat defelve ons al te famen feer aangenaam zijn geweejl ^ ^/^ bedankt,
waar uit wy t''elkens hebben konnen i/eQeuren uvfe Ed: welftant ende
gefontheit , die ons fonderlinge ter herten gaat , foo zijn wy ool^_ voor
si verbonden , om onfe erkentenis aan Uw Ed: te betuigen , voor def-
felfs laatjle advyfen , die ons de heerlijke f^iélorie , op den Fjand be-
vochten, hebben mede gebragt. Wy con f dereeren die avantagievan
foo groott geTi'igte , dat men daar van nauwelijks alle de voordeden
kan begrijpen , dcwijle defelve haar veellicht , by vervolg van tijd, nog
meer ende meer zullen op doen , ende wy bejjeuien in de aliie [elver
zoe veel eer ende glorie , als ooit of ooit by de Zeemacht van deefe» 'v
Staat is behaalt : zvant behahen dat het buiten alle exempel is > fio
diep in f^yandlijke Landen op te varen , om hofliliteit te plegen , foo
vind men hier ook » als in een kort begrip te famen > de befle conduiHcy
Tweede Boek. (X) (romp--
i(5i LEEVEN en DOOD van
zSSj. trompte txecutie ^ ende mannelijkfie dapferheidt die z.ig ergtns heeft;
■' vertoond , dewijle in weinig uuren tijds , de engemakh^n van de Re'
vieren^ .ende de FyAnden te Wdter ende te Lande hebben moeten weV'
de» gefurmovteert , ende dat in een difriB , dat altijd voor het Volk^
rijkfls »» Engeland is gereputeert geworden , ende dat doar. (Sterfte
sankowfflevan's LMnds yioote ^ ontwjjfelijk^al in alarm gebracht fat
aijn geweejt. Wy erkennen in dit groot e tverk de magtige hand Gods ,
ende konnen ^togenfchijnli/k i^ien , dat door defelfs genadige direfiie , ,
itlle toevallen van wind ende weer , naar wenfch hebben gediend» in-
voege» dat wj aan dien goedertierenen Schepper eeuwige dankbaarheit
fchuldig z.ijn \ maar dewijle zijne Goddelijke Alajejleit door midde-
len gelieft te werken^ zoo weten wy ook^wat ons debvoiris , omtrent
die geens die het beleitvan dit ExploiH hebben gehad, endenademaal
Vw Ed: ontwijjfelijkjtnder defelve het eerfte ende principaalfte InflrU'
ment is geweefi , dat de andere rejforten heeft doen ageer en , foo vin-
den WJ ons oók^voornamentlijk verplicht^ om uw Ed: met dei,e ge-
ftgnaleerde overwinninge te felicitetren , ende te betuigen , dat wy aan
deze heerlijke effenen van uw Edelheiis ftandvafligheit ende coura^
gieufe (ondutlien boven andere goede Patriotten , z.00 veel te meer deel
nemen , als wj nader aan «t* Ed: z.ijn gefchakelt , jiiet alleen dior
(Icn band die mede-leden van een Collegte verbind^ maar ook door de
tere die wy genteten , van utv Ed: voor deefen tijd het Borgermee/ler-
jchap te z.ien bekleeden, ende daar inne als d' eerfte in rang nijnde^ ,
tot een algemeen genoegen van de Regenten ende Borgerre de veor-
aaamfle injiuentie in de Regeer ing te geven 'j alle het welke ons ookte
kragtiger z.al opwekken^ omme nevens de voorbiddinge voor de verde-
re pro^eriteit van de Wapenen van dex.en Staat > z.ijne Goddelijk»
Ji4ajejieitmedebyz.onderlijkje fmeeken ^ voor de behoudenijfe ende ge-
zontheif van uwe Edelheits perfoon , ten einde dezelve tot ons z.09 .
glorieus te rugge mag komen ^ ende met z,oo veel teekenen van reffeSt •
ende iiefde ont fangen werden, als ooit ee» Bofgermeefler van het oude
Romen in z.ijn heerlijk ft e Trtumpke is wedervaaren ; waarnaar van
herten wenfchen ende verlangen diegeene f diej.ijn^ Edelen, E^ntfc-
ftcn, Wyien, Voorfienigcn Keer, <7«<^f yyyöwf U w Edelheits dienft-
willigeA^lcde- broeders, »oj/-?^fry?o«/ Borgermeefter ende Re-
geerders der Stad DordrcgCj Ter ordonnantie van dcfelve, endt
"iVAl inderteekens N. Vivicn,, Dordre^t den 3 o Junj \ 66y^
Edcj
CORNELIS en JOHAN DE WITT. i6s
I S6y.
•Edelen , Erntfeflen , Wyzcn , Voorficnigen Heer , i_ 3
DEn dag tet het verkiezen van onzen Ber^ermeefier van de Ge' 'Word we^
meeme^ op eergiflerenberaamd wezende,z.oo hebben wji cmmever- nrn°afz'jrn
fchetde goede rej}e8en , ende omme den dienft van det,e Stadt te be- "^' Buiget^
vorderen , tt)ve Ed: wederom met eenparige ftemmen , tot onzen Borger' veikozeo,
tneefier voor du begonnen teelt ingekoren, ende dienvolgende ons ver-
pligt gevonden , uwe Ed: daar van de vereifchte kennijfe toe te laten
kernen, mitsgaders ook^met defelve chargie te feliciteeren : Ende al-
hoewel het or dinar is gebruik van deze Stadt medf brengt , dat iemartt
geduurendedejjelfsabjentie^tot de veorfz. digniteit gek^ren werdende^
tegelijk j nevens d" advertentie van dien verfocht werd , zich ten [poe-
diglien herwaarts te tranfporteeren , ende de voorfz, bedieninge in
perfoon waar te neemen , zoo zullen wy ons echter voor als nog dim
fpenfeeren , om zotdanigen verfaek. te doen , ten opzigU van de im-
portante Commijfie, die uwe Ed: by defen Staat is gedefereert , ende
ztlh ons particulier intereft , aan den dienft van ons liive Vaderland
pofiponeeren f te meer om dat wy albereits zulks heerlijkf effcBenvan
uw Ed: voorx.igtige ende couragieufe conduite hebben gezien : Vl^
2.ullen dan voor het tegenwoordige God Almagtig bidden uw Ed: in
voorfpoedige gezontheit te willen Conferveeren , ende dat zjjne Godde-
lijke Alajefleit de verdere dejfeinen^ die noch ondernemen zouden mo-
gen werden, mede zoodanig gelieve te zeegenen^ dat den Koning van
Engelant , daar door, tot een fpoedige Vrede gedtfponttrt mooge werden ,
ende wy in de voorfz. fuccejfen een goet ende kragtig guarani van de
obfirfantie van dien mogen vinden : Ende hier mede afbrekende blij-
ven wy. Edelen, Erntfeftcn, Wyfen, Voorfienigen Heer»
onder ffondVwe Edelheyts dienftwillige Mede broeders , lager
y?o«JBorgcrraeefter ende Regeerders der Stad Dordregt» nog
laeger Ter ordonnantie van defelve. J. Berk. Dordrecht den
vierden Jtilj 1667.
Ten zelven daage zondzyn Ed: aan zyn Broeder, de Raad
Penftonaris,ecn nette afteeken ing van de gefteltheid des Coningt-
Dtept daar nevens Schryvcnde dat by de Heer de Ruiter , de
Havenen van Portsmmden en Plymuiden , gantfch onwinne-
ly k geoordeeld wierden, dog dat men van gedagten was, van wel
(X 2^ ec- •
ÏÖ4 L E E V E N en D O O D van
'KTöy, cenige kleine S:edekens en Plaatzen, in 't Canaal gcleegcn,
" te konnen vermeeltercn en plondcien : en dat men ook wel
verfcheidc Dorpen , op de Revier , konde verbranden , en aldaar
goede buyt uythaalen, dog dat hec zelve ondienftig was geagc,
door de bcrigting die hy had , dat door zyn beleefcheid, do
gemeente zeer tot den Staat der Vereenigde Nederlanden ge-
nccgen, en ongunftig tegens den Coning geworden was, als
ook dat zyn Ed: met den Lt. Admiraal de Rujuer, veri'cheióe xnz-
Icn, wegens ccniije onderneemingen op de Stadt Edenburg te
doen> gefprookenhad , maardat den gemelden Heer (/ifRa^irr,
het zelve voor een belaggclyke zarac en een dwaasheid agte.
enz. Zyn Ed: ontbood dien felven morgen de hooge Bevel-
hebbers van het Landv^olk by hem, en belloot met kennis van
de genoemden Heer Lt. Admiraal de Kuyter , dewyl zy nu zoo
wel van Land Krygsvolk voorficn waren» van den Overften
z»nïd: DolfMan^metdüyCcndhezolddingehianLanjTuardfort^ Icggen-
hMFoH"" '^^ *^" *^^ ^'^y ^^" Harwits, te zenden , om het voorfchrccrc
Langward Fori te vermcefteren , nevens den Schout-by-NagtP^i/iiiK/w^,
Keien'"" ^^ '^^ Captiaitten Swart en Ltis , met vier honderd Matroolen
en alle nodige Krygs-behoeftcns, tot welk een einde de noo-
dige Boots en Sloepen by den anderen gehaald wierden , om
het Krygsvolk des anderendaags aan Land te zetten, op welk
een dag, zyn Ed: Ankerdeed ligten, en zylden methetgroot-
iciuW. fte gedeelte der Vloot, van voor Quinenburg naar HarwttSy en
de Vloot beiallen den Fice Admiraal Cornelts Evens ^ als Commandeur,
vrinvoor rnct elf Oorlogfcheepcn , eenBerigt-Tas;t, en twee Branders,
burgnaji met het waflend water te vertrekken , om zig binnen t Gat
HaiwHs. yan Bafdl te laten vinden^ leggende even buyten Schoots van
Harwits , aldaar zoo lang te vertoeven tot dat de Befoldelin-
gcn en Matroofen met hunne Bevelhebbers geland zouden
syn, en als dan het voornoemde Fort. ophetgevocligil tebe-
Krvstdc fchieten. Dog den ii July was dewind hen tegen j endraai-
windffgcn..de hccl naar het Noord-Weit, het geen zyn Ed: deed bcflui-
ten, om met d'Ebbc naar Olfhordr.ej te wenden, en alzo mee
de Vloote weder lan^^s de Engclfche Wal van Harwns tekee^
ren-, gevende bevel aan den l''tce Admiraal Star, dat hygedu-
ïendedc2etogt,ract zynonderlioorige Schepen voor 's Co«<//j/-
Dttp'
f
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 165-
JOiep zoude kruyflen, 's Namiddags omtrent de hoogte van
Olphordnes gekomemyndCf liep de wind Zuyd-Weft, endien-
volgende gantfch tegen, om tufTchen de Zanden door te ko-
men, zoo dat men gcnoodfaakt was, aldaar Anker uyt te wer-
pen , wanneer zyn Ed: de hooge Bevelhebbers en Capitatnen
aan zyn boord Zeynde, om de nodige beveelen, die menden
voorigen dag beilooten had , te geven , tot het vernielen van het
Fort Harwits. Met het aanbrceken van den volgenden dag, njulrr-
was de wind Noordlyk, en de Vloot onder zyl zyndc, nader-
de ten fes uuren tot binnen de Vuuiboct , by Olphordncs^ en
zylde zoo naar aan 't Fort Harwits als 't mogelyk was. Het
Smaldeel van den Ftce Admirad Everts^ wierd m tweên ver-
deeld, en de Schout- by-Nagt van Nes bevoolen, om met fes
Schepen tot voor het gemelde Fort binnen te zylen, en het
zelve met zyn ondevhoorige Schepen, op het kragtigftvandie
kant te befchicten, werdende kort gevolgd van alle de Land
en Zee Bezoldelingen , in Boots Sloupen en Galjoots gezee-
ten, welke aan Land gcfet zynde , m goede gafchiktheid voort
trokken. Zyn Ed: fiende dat Evertz. zoo verre van de Wal
bleef leggen, en dat de Schepen onder van Nes 't voorfchre-
ve Gat niet in zvlden, befloot om zich met den Lt. Admiraals
deRtijter cnAyii:a,a^n eenige van de Schepen te doen zetten,
om het naderen der zelve te beforgen. Daar komende , bevon-
den zy dat de Schepen, onder den gemelden£ï'm;ï,, door d'on-
diepie,, niet nader aan de Wal konde komen , en naauwelyks
tot aan 't Fort fchieten, van daar lieten zy fig roeyen aan 't
boord van den Heer van Nes , alwaar de Loots , 2ynde een
Lieutenant van den Heer Lt. Adr»irad de Raster , met name Mar-
ien Ro/, overgezet was, een man die langen tyd op Harwits
had gevaaren, welke verklaarde, dat alle teekenen enmerken,
ja felfs de Boomen aldaar , afgehakt waren ; zoo dat het hem niet
mogelyk was, het genoemde Gat, fccr naauw zynde, te vin-
den, waarop men befloot, met Sloepen en Boots, de dieptens
te gaan foeken en pylcn, dog de Vloet ondertuflchen verloo-
pen zynde , was het onmogelyk , al had het gemelde Gat
afj:;epyld konnen worden, door de groote ftilten, hetfelvete
konnen inzylcn. Het geen z.yn Ed; noodzaakten om een bc-
(X 3) fluyt^
166 LEeVeN en DOOD van
%6gf» fluyt te neemen, dewyl daar geen ander middel was , van de
'■ Schepen foo digc aan de Wal te doen naderen, alsmenkondc,
ea wierd bevonden mee de Sloepen , dat men niet nader als een
halve Goteling-fchoot vauhet voorfchrecvc Fort konde Vlot-
ten, foo dat zy met hetGelchut, door deverafgelegentheydt,
weinig fchade toebrengen konden. Niet te min begon men wak-
ker van de Schepen te fchietcn , het welk die van 't Fort met
2)ynEd: hun Gcfchut Wakker beantwoorden, en den Heer Cornelis
dcRuTt" DE WiTT ontzag fich niet onder al dit vuur, met den Lt.u4d-
ondcihet „iyaal de Kujter aan Land te vaaren, alwaar zyn Ed: de Land-
en un"d Befoldelingen in goede flagorde vond ftaan, wagtendc dat de
tiniuilT Schepen van Oorlog foude binnen zylen. Doch aan zyn Ed:
"""'beweefenzynde dat de Schepen, doorde groote, hetGatvan
Harwits niet konde door vaaren > wierd valt gefield» omfon-
dcr eenig tydverlies, met de Belbldelingcn en Matroofen, het
femelde Fort te Land aan te taften. Doch de hoogc Bevel-
ebbers vonden geraden, van den Heer Graaf i/<j» Hoorn^met
een goet aantal Voetvolk, op zekeren pas te laatcn, zoo tot
bewaanng van de Boots en Sloepen , als om te beletten dat
geen Ruytery van achteren, op de voornoemde Krygsknegten
zouden indringen. Daar op trokken de gemelde Benden, on-
der 't beleid van den Ovcrllcn Dolman^ in goede orden naar 't
Komt tot Fort, gevolgt werdende van zyn Ed: en den Lt. Admiraal de
ondetiiet R„«fr, tot onder het fchietgewcer : de Benden digt onder het
«Ve'r** Fon gekomen zynde, liet men de Matroofen voor uittrekken
met Storm-ladders en handgeweer, maar den Vyand zeer flark
met Schroot fchietendc, voornamentlyk uit een Galjoot, dat
binnen 't Gat zylden , veroorzaakten foodanige Ichrik onder
de Matroofen , dat zy de Ladders neer werpende , agter een
hoogte bleven leggen, en de Bevelhebbers der Lund Bezolde-
lingen het Fort nader bcfigtigt hebbende, oordeelden dat daar
geen kans was het zelve te bemag'igcn, zoo dat de Bezolde-
lingen en Matroofen voornaanicn te wyken j dog zy trokken
in goede order weder af : ondertufl'chen fogtend Engelfchen
onder 't bellier van de Graaf van ^«//o/i^, met eenige Kuyters
CQ Voctknrjrten , het volk, dat onder de Gxia^ vm Hoornxot
cea Achtcihocdt was gelaaien, te flaan. Hier wierdeen tyd
lang
CORNELIS en JOHAN DE WïTT. i6y
lang fcherp van wederfyds gevogten , maar den Graaf van //oor» ^^^7*
cndezynen , befchcrmde de Poft foo dapper , dat de Engel- '"
fchen, naarzonne ondergang, genootlaakt waaren de wyk tCDeEngd-
necmcn, waar door de Nederlandfche Befoldelingen en Ma- '/J'^/jj''*''
troofen, in goede gefchiktheid naar de Sloepen en Bbors trok- d"'ia*nd«»
keu, en zoo voor ts aanBoord quamen , waar door zyn Ed; 'Jed«'jf
g,rootc eer behaalden , egter liep deze zoo wel belcide aan-
flag, daar den Heer Cornelis de Witt zich zoo manhaf-
tig ia gedragen, en in het uytcrftc gevaar- gefteld had,
met verlies van weinig volk te niet. Men ondervond,dat het meer-
gemelde Fort, ftcrker gemaakt was als men vertrouwde, en behal-
ven die , hadden de Entchen in de RiPier van Rani/its, vier Schepen
doen zinken, om de Nederlanders het inkomen te beletten. Hec
Idyn getal Mcnfchen die de EngcK'che niet hebben konnen belet-
ten te landen, beftond in duizend vierenfeventigLandbezolde-
üngen en vier honderd Macroofen. Van daar vertrok zyn
Ed: met de Vloot wederom hoger op naar de Rivier vznLondon^ '3 Juiyi
om dezelve aan alle kanten beflooten te houden, alwaar hem van
den Heer Lt. Admiraal de Rujter , een Brief wierd overgelevert ,
waar in haar Hoog Mog: fchenen 't onvrede ce zyn, dat byden Hasr Houg
Krygsraad, de uytvoeringe van het befluyt, om de Rivier van nèegt^n
io»<io« uit te zylen, zoude opgehouden zyn, het welk zyn Ed: '"luaiyk
bevond en ook regt uyt fchreef, dat den geheimfchryver yin- aln'ge""
«/««^/i het zelve qualyk begrepen en ternedergefteld had, ende- hfvmfchiy-r'
wyl hy heel anders zich verpligt vond te verklaarcn, zoverze- dringa""
kerdenhyhaar Mog: dat zyn Ed: nevens de geheele Krygsraad ,
zo haaft hem de bevelens daar omtrent ter handengeftcld was,
hy het voornemen van haar Hoog.Mog: in 't werk gefteld had ,
Donda-dag den 14 July, onfong zyn Ed: wederom ccn Brief, i^juiy; <
vanhaarHoog Mog: gevolmagtigde tot deZeezariken, van in-
houd , dat zyn Ed: in 't minft niet zoude verfuymen om de onder-
ncmingeop£fl//o«v^/ow/rc//tf, Leiih, Edenhurgi, Bumt-Eyhmden
de voidere gemelde Plaatfen in 't werk te ftellen, by aldien de
Wefte enZuyd- Wefte v/inden wayende blcvenen niet verhinder-
de om het C<««^<»/ Viydags te konnen inzylen. Ondertuflchenbe-
quara zyn Ed: lyding van haar Hoog Mog: de Heeren algemee- i^^niy^ ,
nc. ötaatcn , dac deu goeden Godt m zyn genade belieft had
ia '
i68 LEEVEN en DOOD van
i^^7« indelaafteby eenkomft tot Breda, den lo July gehouden, de
" verfchillenltufTchen de Coningen van Frankryl^^ cnde\a.n Dene-
^llmtli- markerty^Xs ook die van haar Hoog Mog: met dcnConing vanEn^e~
diDg, van /4«<iwaaren vergeleken, zoverrealsdicmetdeHccrenStaatsbe-
toVBieda. dienden van EngeUnd^ ten aanzien van hunne laft endc on-
derrigting, afgedaan hebben konnen werden , ren welken
einde den Heer Covemry naar Engeland was vertrokken , om
dezelve den Coning te laten onderteekenen, al het welkHoog-
gemeldc haar Hoog Mog: algcmeenc Staaten des anderen
daags t door een Brief beveiligden , waar in zy ook aan
zyn Ed: te kennen gaven , dat Ichoon dit veel Ichyn tot
Vrede gaf, zyn Ed: egter met nalaten zoude voort te vaaren,
om den Vyand alle mogelyke afbreuk te doen, gelyk hy tot
dier ryd toe, Loftelyk en kragtdadig hadde gedaan j dat hy
ook ganfch geen geloof moeft geven aan eenigetydingen , van
't fluyten der Vrede, die hem aangebragt zoude mogen wor-
den, van waar die mogte komen, oftedoorwie, hyzy danwie
hy wil, dezelve zoude mogen werden uitgeftrooit, totdatzyn
Ed: van haar Hoog Mog: zelfs bekendmakinge wicrd gedaan.
Doch dewy lik dit Hoofdftuk alleen genomen heb om dcver-
richtinge en dappei heden, vandc-Heer Corneus de VVitt
ie befchryven, die zo wel door zyn Manhafte en kloekmoedi-
ge daaden, als zyn Heer Broeder den Raad Penfionurts Johan
DE WiTT, door onvergelykelykc ftaatskunde en weikzaam-
heidt, naaftGodt, den Koning van £«j'f/<iWverpligt heeft de
Vreedc te maaken, zo heb ik dezelve handelinge onder de ver-
rigtingc van den Heer Raad Pewy/ow^m in he: volgende Hoofd-
ftuk gebragr , om den Leezcr , met de zamenvocgirg van
deze wyt afgelegene en verfchillende zaaken , niet te ver-
warren:
Op den zelfden dag wierd'sLands Vlooten, Zylende voor
•itiiias 's Conings.Dtepy in tv^ee verdeclinge gelleldt, den Lt.yidmi'
^nï'wwn""' raslvanNes kreeg bevel, om mctagtentwincigOorlogrchepen
vci<i«id. en drie bcrigt Jagten, de Rtvier van London bezet te houden,
en den Heer Lt. jidmiraal de Rujter^ zoude met de Vlag het
Canaal afzylen, om alle opkomende Vyandlyke Scheepen te
vcrmecftercn, ofic vernielen, en de Engeli'che vorder op de
liuitea
JOHAN en CORNELlS DE WITT. itfp
Icuften en in de Havens in 't gemelde C4W44/ gelegen, Zoveel ^'^'^7'
als 't inogelyk was :ebefchadigen. Hier nevens wierd aan den - -
Vice-Admtra*l Star beiaft , dat hy met zyn onderhorige Schepen
port zoude houden , en aan den Vice-Admirmal Evert/k. als ook
den Commendeur WüUm vunder Zaan , van met hunne fmal-
declen op het fpoedigft onder de Vlag te komen, Satur-
dag den 16 JhIj antwoorden zyn Ed: alle de voorgemelden brie- '^/"ly' !
ven zo aan haar Hoog Mog: als Ed: groot Mog: en Gevolmag-
tigdcn in de Zee zaaken , als ook der Regenten van de Stad Dot"
drecht\it\kc\uyde.
Aan de Heeren Regenten der Stad Dordregr.
E Dele , Erntfefte , Achtbare , Wy fe , Voorfichtige Heeren j fy," ^^■- '
Beide Uiv Ed: Achtbare Alijfiven , d'eene van den derttglicn der de Heer"^
voorledene Aiaandjuny^ ende de andere van den vierden defes , z.ün^'^'^^^'^V^
my fuccejjiveltjk wel ter handen gekomen : ik^vtnde my^ door de et- Doidregt*
viile exprejfien ende betuiginge van genegemhett in dez.elve verv-at ,
zoodanig verobltgeert , dat my de gereqmreerde termen ende tvoorden
mancqaceren om Uw Ed: Achtbare naar bebooren te bedanken. Het
gelieft Uw Ed: Achtbare te hoog te roemen eene aHie die ik als een
«nderdaan aan mijn Faderland , ende uu kracht van mijne commijjie ,
met folemneelen eede beveftigt^ aan den Staat fchtildig was, tot af-
trcdk^van den Vy and te atienteeren. Ik. bemerke dat Uw Ed: Acht-
bare my weder de eere gelieft hebben aan te doen , als BorgermeeHer
van de Gemeente op nieuws in te \iejen, ende alhoewel iknietbevin-
de in my te rejideeren de ^Haliteiten tot de bedieninge van dat Amvt
gerequireert , z.00 is my evenwel aangenaam de eflime ende aJfeBie^
die Uw Ed: Achtbare door de voorfz.. verkiezinge tot mijn perfoon,
gelieven te betuigen : z.ullende naar mijne geringe capaciteit by alle
voorvallende occajien trachten te betoonen, dat ik ti/aarlykben, C^c.
In 's Lands Schip de zjeeven Provimien , den z.ejiienden July 1 66^,
Terzelver tyd deed zyn Ed: aan den Lieutenant Admiraal van
Nes fchryven, dat hy naar 't Smaldcel van den Vice Admiraal
5Mr,vyfvanzyn onderhoorige Schepen zoude zenden, omde- verdeling»
zelve te verfterken, en daar nevens wierden onder de Hoofd- deischee-
Vlagge, de Schepen op de volgende wyze verdeeld. drHoou-
Tweede Boek,. TY) FVr- vl»sg«.
; e6y.
170
LEEVENen DOOD van
VerdeeUngeynn's Lands Schepen , byde HoofdTUgge
befcheiden.
Lt. Admiraal Bankert.
Vice Admiraal Evertfz.
Gap: Adriaan Berkhout
Cornelis E: de Jonge.
Adriaan de Hafe.
JacobPaauw.
Jan den Haan.
FlorisFloriflzBlom.
Berigt-Jagten,
AnskeFokkes.
Daniël Verdicft.
Branders»
Willem Meerman,
Jan Cornelifli Jagt.
Lt. Admiraal Aylua.
S. by N. van der Zaan.
Gap: WitioBeyma.
JanPictcr. Vinkclbos.
YdeHilkesGolaart.
Janlanfz Vyfelaar.
JooftMiciiiclfz.
KoelofKetdaar.
Berigt-JagtCH.
JanJanfi Verboekelt»
GornelisLicvcnfz.
Branders.
Willem Gercitfz.
Admiraal de Ruyter.
Schout-by-nagt vaiiNes.
Gom' . van Meeuwen.
Capn: Evert van Gelder-
Lt.CollonelPalm.
Jan Paul van Gelder.
rietcrJacNanning.
Jacob Binkes.
Berigt Jagten.
Adam van Bredcrode.
Jacob Pieterfï Swart.
Cornelis GerritfzV'os.
Branders.
Gom; RemPictersMars.
Harmen Dirkfz Boer.
Aldus beflooten in 't Schip defcven Provinüen, 'tzeylgaa»»,
^c\a.nvoox'tKonings-Diepy denfeftiendenjuly 1567.
Verdeelinge van 't Smaldeel befcheyden onder de
Hoofd- Flagge.
Schout-by-nagt vanNcsui .
Jacob Picttrfz Swart.
Adam van Bredcrode
Jacob Binkes.
Evcrt van Gelder.
Lt. Admiraal de Ruyter.-
Lt.CollonelPalm.
Jan Pauvvclfli van Gelder.
Pictcr Jaeobfz Nanniiig.
Cornelis Gcrritf^ Vos.
Gomr. van Meeuwca.
Aldus bedóoten iii'c Schip defeven Proviniien^ 'tzeylgaan--
ècs2L\\Koot\Konings-Diep 1 denfeftiendenjuly 16^7.
ZrnEd- Des namiddags ten fes uuren t dewyl zyn Ed: raetde Vloo-
«•«^^°<»« te onder zyl was , zyn onder de Vlaggc , en aan zyn Boord
ta/gtnog S?*
r Rem Picterfz Mars.
Brtttders, <
[Harmen Dirkfz Boer.
1
)
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 171
gekomen de Capttaenen Berkhout, FaUhen , CUas j4nker, en '^^^1'
Kerfeboom , nevens de Commandeurs van twee Branders, van -1
dewelke den gemelde Berkhoutt metzyn onderhebbend Schip, 'lógd?ce-
en de twee Brandi'chcepen bv de groote verdetling onderden penenwee
Lt. Admtradde Ruyter mede genomen, en de drie andere Oor- hém."' ^
log-Schepen , naar het Comngs-Diep onder den Lt. Admiraal
van Nes geibnden zyn.
Denfeventiende Jaly de wind Zuyd-Well ten Wefte zyn- '7ju!r« .
de, is de Hoofd Vlagge nevens deonderhoorige Schepen vor-
der gezy ld, leggende betover, doch d' Ebbe verloopenwefen-
de . flopten de Vloet, en liet zyn Ed: Zcyndoen metde Wit-
te Vlagge uyt te fteeken , waar op alle de hooge Bevelheb-
bers en Capitainen aan Boord van zyn Ed: quamen, om hem de
verdeelinge van 's Lands Schepen onder de Hoofd- Vlagge be-
kend te maaken j 's naarmiddags laveerden men Zuydwaards
heen, zoo dat zyn Ed: niet vorder als tot in 't gezigtvan't ,
Noord roorlarid kondc naderen , en des avonds op feventien Noord ^
vadem water, hebbende 't gemelde Noord VoorUnd Well: van yr?!^'!'"***
zig. vier Mylen buyten de Wal. Den volgende morgen mee
het aanbreekcn van den dag , is zyn Ed: na het Zeyn gegev en
te hebben, mee de Schepenonder zvn Vlagde wederom onder
zyl geraakt, laveerende met een Noord-Weften wind om de
Hoofden doorce geraaken, enquam op twintig vadem ten An-
ker, 't Kafteel van Douvres Noord ten Ooften, een Myl van do^'i^
hem afleggende, alwaar vorderswierdbeflooten, hoeeenyder
foudezylen, en by Vyandlyke ontmoeting, fig drangen, als
ook waar de vcrfamelplaats foiide zyn , wanneer de Schepen
door florm, alsanderfints, van malkander verfpryd raakten,
's Nagts de wind Noord Noord Weft loopende, is zyn Ed:
wederom onder zyl gegaan, en ftevende Zuyd Weft ten VVe-
ften aan , de wind al langiaam icherpende. l^ingsdag zynde '9 July; i
den 19 J-uly laveerden zyn Ed: met een Weft ten Noorden
wind, zylende Weftwaard aan, en flopten ten negen uuren
wegens Itilte het tyc , loo dat hy door de tegenwinden niec
vorder als op d.e hoogte van de Aw^^/j genaderd was, enquam
den dag daar aan eerfl dwars van Fterly op drie-en-twintigva- toj^jy^
dem water, twee Mylen van de Wal, alwaar zyn Ed: kond-
(Y 2) fchap
ijv LEE VEN en DOOD van
^^^1" fchap kreeg van eenen //frw<i«J5«rj,Vliflïngcr Kaper, datfiy
" met vier-en-veertig £w^f//c/jff Coopvaardy-fchepen, foo Fluy-
zynEd: tCD als Pyiiaflcn , naar zyn leggen, vyfetmaalenhadgezyld,on-
kondichap der 't gely van ccn Oorlog- Schip, die hy omtrent tien My len bui-
btdos'vjar-' ^^" ^eyfant ontmoeten , en dat alle defclve op den agcienden'
dcrs. deefer aan het Wcft eynde van M/tcht langs de Naalden waaren
binnengekomen. Waar over bcraadflaagt hebbende, wierd-
zcnd^eii g°^^ gcvondcn , cn vcrftaan , den rtce yidmiraal Cornelts Evcrtfz.
viccAdm! met negen Oorlog-Schepen, vier Berigt-Jagten , drie Bran-
d"ioo7t '^ dcrs, en vier Galjoots voor af te fcnden, om defelvc aldaar op-
met eciiige je fockcn , aan te taften, en te vermeefteren, en dat vorders'
"^^'''' de grootc verdecling onderde Vlag, foo haaft het mogelyk
wdld'vi was, derwaarts foude volgen. Op den 2 i July volgde zyn Ed:
zvnEd:mct zylende met een Weft Zuyd-Weften wind, en groote ftike
Jéf«h"' Noord-VVeft voor Bevefier, Weft ten Noorden , cnde Furly
dcrvioot Noord- Wcft ten Noorden, drie Mylen van hem. Ten negen
««'oigf' uuren quam de Vloot op fes-en-twintig vadem ten Anker, en
ten twee uuren is wederom Anker geligt, dryvende door de
ftilte, rnaar tegens den avond quam een luchjen uyt den Oo-
ftcn, en 's nagts weder ftilte, loozyldenhy vorders Weft aan.
ïijuiy, ji)c,-) volgende morgen zette hy zyn Lyzyl by , door dien de-
wind wac Ooft met goet weêrwas, en ecnklyn koeltje, zyl-
den van Bevefer Welt aan, en kreeg Woljjcrtshorn in'cgezigt ,
Wcft len Noorden, en VV'eft-Noord-Weft van 's Lands Vlo-
te, ende de STvaanekiif ^oord-V/ c^ ccn Weftcnvan defelvc,
zyldcn Weft-Noord-Wcft aan, met ftilte en dyfig weer,
hoordenvoor Portsmuiden\\Ti\iMch\cicr\^ en quam dcsavondsop-
fcfticn vadem ten Anker, de A7// Noord- Noord- Wcft, en
IVolffertshorn Weft-Noord-Weft van htm, hebbende 's nachts
Klu'ti't gantfch geen wind. Des andcrcndaagsde wind Noord- Noord-
i«iin«de Ooftzynde, lichcen Anker , ende zylde met al de Scheepen
rommuy-i onder de Vlaggc, lavccrende de Ooftnualdevan/^^»t/;;in, hec
^0. 'overfteckendc naar Ponsmmden^ en bevond zyn Ed: dat daar
omtrent geen een Coopvaardy-Schip lag, maar wel 14 of 15
Conings-Schepen; Dochdewyide Haven agter een zand liep,
op het welk ccn groote fterkten met veel Gcfchuc lag, en dar
;,iet gat vaa d^ Haven- ztcr naauw was, ook dat mciituflc/ie;*
dat:
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 173
dat zand en de Stad, die insgelyks met veel Cartouwen was ^^^jl
voorzien, moeft doo'rloopen, Ib wicrd niet laadiaani geoordeeld "' ' "^
daar iets op t'onderneemen. Mengiftcdoendat dcCoopvaarders »<-Iuly« .
met den üoftelyken wind naar rlymuiden waaren gezyld , en
zyn Ed: vond derhalven geraden , wederom uytWicht te keeren,
en de Stevens naar Plymtudenie wenden , hoopende onderwe-
gen, of ten eynde van 't C<zw<j.i/ , eenige Straatsvaarders , die
men vcrftond dat daaglyks verwagt wierden, te zullen bejege-
nen. Maar voor 't Fort van Plymmden komende, opfescneen ï^Juk."
halve vadem , verftond zyn Ed: uit een Engellchc Viflcher nXI-°*
van Stoonhuis , dat, acht daagen geleeden, omtrent veertig .'^'"•.
Engelfche Straatsvaarders voorby Plymouth , Ooftwaarts aan
waren gezyld, die hy meende dat op Woensdag den 10 bin-
nen Dortmouth waren gekomen, In de Haven van ri}.?juiden
lagen niet meer dan fes of feeven Schepen , deze waaren zoo
welbczeten'bewaard, door twee groote en fterkc Forten, en
de toegang tot de Haven tuflchen de gemelde f ör/f» en Klip-
pen was foo eng, dat daar geen hoop was om ietstevcnigcen.
Toen befloot men, zich naar Dor/wow/; te begeeven : hoewel
men verftond dat die Haven voor de Vloote ongenaakbaar was,.
Waar na zyn Ed: de volgende brief aan zyn Heer Broeder den
R-aad Penfionaris fchreef.
Aen den Heer Raedc-Pcnfionaris de Witt.
Myn Heer. en Broeder,
GIjicrcn ismj ^omtrent den auont , wel ter handen gekotncnüw Ed: ^7 T"Iy.
Mijfive van den twintigden defer hopende macnd ; maar Uw Ed: zyn Fdrc;
Miffive van den acbtienden , van deii'elke in devoorfz. Mifftve vanden<^<^'^"^'"^
twtnttgjien meniie wert gemaakt, is tot noch toe met overgck^omen, dej,
zijnde del aet^ e vanUw Edelheid gezvee^ van den dertienden defer loo"
pende maend. Ick^wete niet fonderltngs te voegen by "'t gene aan haar
Hoog Mogende httyden geadvifeert hebbe , dan fende hiernevens copije
van de verkjaringe van den Djfcher , in mijne JUiffive aan de Regeringe
gcmentioneert , ende een korte defcriptie van de gelegentheit cnde jituaiie
van de Haven van Plymuyden^ van- dewelke wj niet anders als de?t
toevang ende de KaUeelen hebben konnen infpefleren , zijnde de Haven
jelve gelegen achter hooge Bergen ^ foo dat van dejelve } ofte de Schepen
indefclue leggende f niets ge fen kan %ucrden,
Y j r^.
r74 LEEVEN en DOOD van
166"]. Tot Vich tee hebben ivy geene Engelfche Scheden in Zeevemomttl^
» als omtrent dne mijlen v^n Plymtiyden een Fregat^ naar geoor deelt wiert ,
met omtrent dertig Suk^en gemonteert ^ op het welke jacht gemaaki
z.ijndet heeft het jelve hetvoor de wint afgehouden, /oo dat geen appa-
rentte was 'tfelve m te looien : De Schepen tn Portmuyden leggen noch
Conder Stengen ende ongereedt j wy konden ook t/iet bemerken dat aan de-
felve gearbeid wierde, Ickjal defen hier mede eyndtgen ^ blyvendcO'C
In 's Lands Scbip defeven Fr av meien , den i y Julij 1667.
Des avonds is op het gewoonlyke zeyn wederom Anker ge-
lige, en Zylden me: een Noorden wind, (levende Ooft aan,
houdende hec zo den zelven nagt dragende : op den Morgen
fchootdewind Noord Oofti meteen aangenaam koelt jen , en
Zylden langs de Engelfche Kuil. Voor Tor^^y gekomen zynde,
18 ]uly. hielden het nog al dragende om Dortmuyden te bézylen, alwaar
Do?ïmuy-'^y" E,d: ten agt uuren voorquam, leggende op dertien vadera,
Gcn, digtaandc Wal, en verre buiten fchoots van de i-'or««. Hier
bevond zy n Ed: dat het inkomen > ofgat van de Haven , tuflchen
zeer hooge Klippen was gelegen, en zo, dathet vand'eenetoc
d'andere zyde met een yfere Ketting kon worden bcflooten:
hebbende van achteren zeer hooge bei gen, zodat men vanbuy-
tcn voor het gat komende, de Schepen in de Haven leggende,
riet konde zien. Op zynEd:aankomft aldaar, vond hy den toe-
gang der Haven met een fwaarc Yfere Ketting gefloten i van het
cene Kafteel tot het ander gefpannen, dewelkedoor twee Boots
onderftut wierd. Behalven de Kaftcelen, was aan 't inkomen
een groote Schietfchans , op een platte wy zegemaakt , met veel
gefchuts voorz/en. De wiud Nooid-Ooft ten Noorden zyn-
de, washet ookonmogclykheigaiinte komen, daarenboven
fetuygdenalleStuerluyden, de gemelde Haven bevaarenheb-
ende, dat heivoorfchrecvegat, door de dwarrel winden, die
de hooge bergen veroorzaakten, nimmer kon ingezyld wer-
den : Maar dat men de Schepen daar aliyd met Wcrpankcrs
mocft binnen trekken, ofdoor Boots, met Kabcirouwcn voor-
zien, inhaalen. Op de Bergen zag men veel Krygsvolk, zo te
Voet als te Paard , ftaande alle in ryen engelederen, als ook drie
Vaandelen Voetvolk op de Schietfchans. Niettemin naderden
£yn Ed: met zyn Schip digc voordeHaven, onder het gefchut,
doe b
eORNELTS en JOHAN DE WITT. 17^
doch den Vyandt gaf egtcr geen vuur, het zy dat hyhem zoch i^^f."
binnen te lokken, ot de Ichoote tot zyn nader inkomit te be- •■■■~*i
waaren. Dichtvoor de Haven gekomen, wenden het zynEd;
overftaag, en Zylde zo wederom te rug, zonder aldaar eenigc
Schepen te zien, uitgenomen een groot Schip, leggende dicht
aandeKetting, om, zo'tfcheen, behalvcn de Kalleelen, de
gemelde Ketting te bewaaren. Daar na Laveerde 's Landfche-
pen met de Vloot te rug, tot dwars van Tor^^jy , cnquamendaar
ten Anker. Den zelfden Morgen begaf zyn Ed: bevel, vanmcc
drie ligteFregats de Haven te pylen, trat in een der zelve, en •
Zylde met een flappen Ooft ZuydOoIle wind derwaarts, als
zyn Ed: onderde Wal gekomen was, voer men met Sloepen
dicht onder Land. De Engelfchen fchooten van alle kanten uyc
hunne roers. Doch den Heer Cornelis de Witt, ditniec
ontziende, voer tot voor de Haven ^^-xTorbay^ alwaard'Engel- ^9 1"'*"»
fchen tezamen waaren vergaderd, fchrecuwende als Wilde vS"z^i'ts .
Menfchen, en wachten tot dat de Fregats nader by hen qua- [°^7°°''i=
men, dieluftig met haar Gotelinge begonden te fpeelen. Zy Torbay!"'"
roeidentotaande/^/oMïV/fjdaartweeCoopvaardy-Schepenlagerio Endoet
die zynEd: in brand deed fteeken.Het volk van 'iDorp vlugten op 'j"^ °°P'
den Berg, fchoon daar geen fchade aan de huyzen wierd ge- schVen
daan. Op den Middag quam zyn Ed: weder aanboord, zeyn j"^"""
gevende om te verzylcn, en leide't met het hoofd Noord-Ooft
heen, om de £»jf//c/je Schepen elders op te zoeken, 's Anderen
daags quam hy met een flappe Noord-Oofte wind , Zylende men
de Vloot Ooft Zuyd Ooft aan op fes en twintig vadem, ten An-
ker, hebbende /'oo!'//<?K^ Noord Ooft van hem , alwacrzynEd: ^ojulv. "
eenige brieven uit het Vaderland ter handen yificrden gefteld Komt voor
onder anderen de volgende, fooniandt.
DeStaten Generaal der Vereenigde Nedcrlandeni ■
Secrete Zee-saken.
EDele,Geftrenge, Erntfefte, Hooggeleerde, -Wyfe, Voor-
zigcige Heeren, de Heer Raad Penfwnarts de Witt heeft ons
necommuniceert Ulkdsr Mijfive, gefchreven in't Schip de [even Pre-
vintien ^ lejgcnde ten jinker voor 't Konings-Diep , in '/ gekickte
i;ao -Hfirwtis f den felHendm defes, snde hebben wy daar ttifiemet
fqn»!::
1
17^ LEE VEN en DOOD van
'itS'j. f onderlinge Aangenaamlieii befpeurd ,dat ulieden 'i Lunds Vlooteheh-
' ben verdeeld in twee EfcjHaders , volgsnsde overgefonden Lijden , latt
eene ander den Lt. Admir<i<il van Nes, tot be^ettingevan de Rivie-
re van Londen , ende het andere om daar mede 't Canaal af te loepen t
ende het bewufle Convoy met de Straats- f^aarders in onze vortge Brie-
ven gementioneert , te rencontreeren , ^nde is '/ doenlijk te vermeefleren
ofte te ruineeren : Foorts dat ulieden vangedagten z.ijn , indien de wind
haar fiverabel mochte %vefen , om het vosrfz.. Canaal af te hopen ^
ende dat defelve geene li/dirtge konden bekomen , dat de gemelde Straatt-
Vaardersin Engel andt zijn gekomen, het Canaal gantfch af te toe-
fen^ op hoepe van defelve daar buiten te rencontreeren -j maar bj con-
trarie tuinden , of advertentie datfe zijn binnen geraakt , in het Ca-
naai ende op de Engelfche Havenen^ defelve z.00 veelt'incommodee-
ren ende afbreitkje doen als 't mogelijk z.al zijn : Waar op wy na rijpe
ende aandagtige deliberatie , ook nagezien de voorfz, Ljjlen , goet
gevonden hebben ^ulieden mits defen te refcrtbeeren ^ dat luy oordeelcn y
ende bet daar voor houden , dat beyde de voorfz. Efquaders fulffant
zijn , om het een ende ander ExploiSl te executeer en , ende dat wy
dienvolgens ons alle 't geene voorfz,. is wel laten gevallen ^ ookStfel-
ve lauderen ende approbecren , ende voorts ulieden tot uitvoeringe van
de albereits geprojeBeerde , ende nog te formeeren dejfetnen den zegen
van God Almagtig toetvenjchenf alles ten einde ify ende onze hooge
Geallieerde» des te beter ende eerder mogen confe^ueeren eenen eerlij-
l(en ende vcrfekerden f^rede. Eindelijk.^ zal tot ulieder nariehtinge
dienen^ du wj alliereids ordre hebben gejlelt , dat alle de depefcheiy
^an ulieden geaddrejfeert , het Canaal af ^ defelve toegezonden zullen
werden > ende onderiufchen alle de Brieven , met de Schepen , be-
hoeftens tnde Branders , die men ^al goet vinden af te zenden , aan
den Lt. Admiraal \':in Nes , voor 't Konings-Dtep geaddre[feert'.
Waar mede eindigende ^ bevelen ulieden in Godes heilige proteElie.
Inden Hagt doi 18 'J-idj ifi6j. IVas geparaphreert Vl. Gockin-
ga, "'• onder (font Ter ordonnantie van de hooggemclde Hcc-
rcn Staten Generaal , ende was onderteckcnt). Spronfen.
Daar na ontbood zyn Ed: den l^ice Admiraal Banken^ mec
tyn onderhoorigc Schepen, by hem onder de Vlag ; onder-
ïuflchen zyldcn zyn Ed: met groote ftike voort , tot dat hy
dco
■
CORNELïS en JOHAN DE WITT. Ï77 ^
den derden -^«g«/?«J-, 's morgens ten fes uuren, vyf Mylen van '^^'^7*
Bevefier, op vyftien vadem ten Anker qnam. Bekomendedes ^
anderendaags tyding, é^iC^pttainSwArt^ nevens feven Oorlog- l^.l'ld'?^'
fchepea, agt Branders , en twaalf Schepen met Levensmid- komrvoor
delen geladen , den dertigften der voorleeden Maand , van voor + "Scwfly/
de ^»ï'<>r vanLo»<:i*«\vasafgezyld , met bevel van hem in C<j»<j^/
optezoeken. Waarop zynEd: het N oord- Weft aan fette, om
de aankomende Schepen waar te neemen. Dezeverfterking,
wierddoor laftderHceren Staaten, den HeerDE Witt uithec
Smaldeel van den Lt. Admiraal van Nes , toegezonden, de-
wyl men van goederhand herige was, dat de Vyand eengoet
getal Oorlogfchepen om de Weft, tot Plymouth, endaar om-rAuguftjr;
trent verzamelde. Den vyfden , quam den gemelde Capnasn ^oi"d^lot
Su>art^ met de voorfchreeve Schepen by zyn Ed: onder de Vlag, capitain
wanneer men door d'Ooftelyke wind, aanflonds Anker ligte, sdi'épM^i
en zyldcn naar de Weft , met gedagten , van omtrent tot de »g'B"nd«3
Serhngs te naderen , en den Vyand , zoo veel als 't moogelyk "" " ''
was, te benauwen, en af breuk te doea Vorders wierd bc-
flooten, dat eenige dcrbezylftc Schepen en Fregatten, zouden
Zylen langs Goutliaart, Plymuiden , Vaalmmden^ en vervolgens
langs de EngeUche Kuft , om eenige vyandlyke Viflchers of
andere Vaartuygen te bekomen , en daar door kundfchap van
hunne Oorloglchepenof Coopvaarders, die ingekomen ofver-
wagt wierden, te krygen. Deze Vloot bcftoud toen uit twee-
en-dertig üorlog(chepen , feeven Berigt-Jagten , en twaalf (jAutüftr4
Branders, in alles eenen-vyfrig zylcn. Den dag daaraan was
de Zee geheel omftuymig, zynde de wind Zuydten Weften,
en zylden zyn Ed: Weil: aan , wanneer hy op nieuws de be- loAugnflj^
veelen van een verfamclplaats liet afgaan. Den tienden dezer Komt vooi
quam den Heer de Witt met de Vloot voor Plymuiden, zien- dènTaiwaw
de van verre uyt dezelve Haven een Sloep komen, waar op een twee Engel-
Witte Vieede Vlag was geftek, zynde daar ingczeeten i wee ftens^iem'
Overftens met naamen, 'John TralaneenSpars, vcrgcztilchapt ^et fluiter»
met twee Edellieden. Op de zyde van zyn Ed: Schip geko bele'd *
men zynde, noodigde de Heer de Ruyser hen aan zyn boord, '"'''«'!
het geen zy aanftonds decden , hy geiydcn de Heerennaarde
Cajuyt by zyn Ed: , en na veel wederzydfchc HofFelykheden
Tw$(de Boek, (Z) ge-
178 LEEV^EN en DOOD van
i66j. gepleegt, zyden zy , met veel betuyging van Vriendfchap,
- . *- dat de Vreede,tuflchcn hunnen Coning en den Staat, t'eencmaal
geflooten was, Verfoekende zyn Ed; dat zy geliet'deu te fit-
ten, endeed heneenige vrugten voordellen, zittende zyn Ed:
nevens den Heer de ^«/rfr,aan't hoogereynde des Tafels. Na
cenige glaafen Wyn gedronken te hebben , zoo op de gefont-
heid van den Coning , als van haar Hoog Mog: • verklaarden
2y,dat hunne Straatsvaarders binnen Dcrfwow^ lagen : Datde
Vloot onder den Lt. Admiraal van Nes , op de Rivier.six\ Lort'
^fl« , met d'£«g^/yï^f « in gevegt was gcweeft : dat eenigc Sche-
pen bcfchadigd , en verfcheide Branders ter wederzyde ver-
brand waren : dogbekende, dat d'£«g<?//f/jtf de vlugt genomen
hadden, en naar 's Gravefande geweeken waarcn j ook zyden
zy , dat Jeremias Smith, met omtrent dertig Schepen , in de
Haven van Kynfale , in Ierland lag , doende daar nevens een
heulche aanbieding, van ecnigeververfching te willen fenden,
doch zyn Ed: hen bedankende , zeide , dat hy den volgende
nacht met de Land- wind onder zyl meende te gaan. Na dat
de gemelde Heeren twee uuren aanboord waren gcweell, zyn
zy weder na Land gekeerd , en zyn Ed: deed hen met eenige
Eerfchooten uyt het Gefchut begroeten, het welk zy tot P/^^-
muiden gekomen zynde, wederom op defelvewyze beantwoor-
den. Zyn Ed: de tyding van Vreede weinig agtende, als ko-
mende uit de Mond der Vyanden , befloot met de Scheepen
j, , naar Engelands einde., omtrent de hoek van Lafard en de Sor-
*■ ^ * lings te zylen, op hoop van eenige Engelfche Schepen aan te
treften. Des anderendaags 's morgens , een uur voor 't opgaan
der Sonne , deed zyn Ed: Anker ligten , geraakten met de
Vloot onder zyl, en omtrent den avond, quam een Engelfche
Kits met een groote Witte Vlaguit Plymujden onder dcWhgy
waar in een der Engelfche Edellieden fat, die daags te voo-
rcn met de twee 0*erftens by fyn Ed: waren gewecftj trad
uit de Kits met een Sloep weer aan fyn Boord, hemmctgroo-
ïe heusheid uit naamen , derfclver Heeren groetende, en ver-
eerden aan de Heer de Rujtcr eenige varfche fpyfe , nevens
twee Manden met OoK. Hy nam het felve met dankbaarheit
^ia03 so ^^^'^ '^^^ Caj^iUin van Uc Kits, op bevel vaii lyn Ed:
wip?
1
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 17^
twintig l^ucaaccndooidenHofmeeft:erCro/)pfrrjveieercti. Na *^'^7'
dat den gemeldcn Edelman het Avondmaal met fynEdrgehou- '^
den had, vertrok hy weder naar Plymmden , en de Heer de
WiTT vervorderde zyn Rys, doch dewyl het ftil was, kende nAueuflyi
hy niet veel naderen. Des anderen daags maakten zyn Ed:aara '
haar Hoog Mog: bekend , dat twee Zeeuwfche Kapers by hem
onder de Vlagde uit de Straat waren gekomen , hebbende
vier koftelyke pryzen by haar , zynde drie van dezelve met
Oly geladen j en belaften de Capnatnen Berkbout, Ker-
feboom , Blom en Broeder , van de ledige Schepen , die met:
levensmiddelen geladen waren gevveeft, naar 't Land tegelyden,
en van daar fouden zy fich by van Nes , voor de Rivier van Lon-
don vervoegen , by welke gelegendheidtde gemelde Kapers, zynEif: 1
nevens de vier pryl'en mede naar 't Vaderland zylden. Terfel-Vin^g^^
ver tyd bequamzynEdayding, dat eenige Schepen onderden ««g««se^
Lt. Admiraal van Nes tegens de Engellchen waren flaags ge-
weeft, en hen op de vlugt gedreeven, waar by zy wederlyds
twaalf Branders verlooren hadden, foo datby devoorfchreeve ijAuguft^^
Verdeehng,geenBrandlchepenmeerovcrii4 waren. Den 13 dezer J^'o'tvan
wierden zyn Ed: twee brieven ter hand gefteld , een van haar vio^°°n
Hoog Mog: waar in hem het teekenen der Vreede bekend wierd ^'y"=«<i«
gemaakt, als ook dat in de Verdrag ftukken, onder anderen "'*'
geftelc was, dat alle Eylanden, Portenen Sterktens , naden
~ Mey by d'een of d'ander ingenomen , wederom gegeeven
foudc werden, en voort te vaaren met vyandlykheden te plee-
gen , tot dat de uitwifleling der bckragting gelchied was,
het geen haar Hoog Mog: hem tydelyk zouden doen weten;
end'andere vande Regeerdeisdcr Stadt Dordregt , waarbyzyra
Ed: geluk wierd gewenfcht , en het volgende jBefluyt in was.
Rejolutie der Stadt Dordregt , in date de» 3 ojtdy 1 66-/.
„■^4 Yn Ed: Heercn van den Gcregte der Stadt Dordregt, opde pro-Befluitd«
,, iVl politic van de Heer Hugo Kepelaar , (iorgcmeelter van 's Heercn S"dt Dor-
„wegen , zynde by abientie van de He^r Gornelis de Witt vvaar- j'|^^[|g °™u_,
„nemende he. Borgcmctlkrlchap van de Ganeente , met aandagt heb- wigegedagl
„ bende üverwoogen,dai de hecrlyke Vi(51orie den 20. 21. 2z. ende x}. teniszyn
.,der voorleede Maand Juny, onder Gods gcnadigcn zegen, op het Ryk ^ Af''"'<J2«i
,,cndc de Capitaalfte Schepen van Engelandt bevochten, Ipccialyk doorüe™'*'
(Z i) de
i8« LEEVEN en DOOD van
iéêy. ude wysheit, vorzichtighcit , ende couragieufe conduidk van den voor~-
[ I « noemden Heer CorneliS de Wiir , omen Regccrcndcn Borger-
»t inecfter , als haar Hoog Mog: Gcdcpu'cerdcn cndc Gevolmachtigde
novcr 't empic)> van 's Lands Vlootc, is verkregen ; ende dat bchalven
side aivantagcs, die zoodanigen ongemeene overvyinningc in zich zelfs
»>bencl(l, niet alleen daar door oogenfcnynelyk het werk van de Vrede
»mct Eni^clandc tot die maturiteyi is gebracht, dat men de finaleconclu-
jjficvan di^n dagclyks te gemoet ziet , maar ook aibcreyts ten zclven
«opzichte van andere Koningen ende Potcntaa:cn goede cude hcylzame
jjTractaa'cn zyn geobtiiieert , ende noch andere voordceien meer ftaan
vte wachten : Is by haarEd: Achtb: met eenparige Itcmmengectgevon-
9, den ende vciftaan , dat tot bctuyginge van de eftime die deicive voor
„de voorfi. heroique daaden hebben , ende tot gedachtenifle van dien
„voortreftelyken zegen, door den voornoemden haren Burgcmecfterf on-
„der Gods genadige hellieringe bevochten, ten fpoedigfteneen Tafercel
„zal werden gcfchildcrt, ende in de giootc Zaale opgehangen , behel-
„zcnde het contcrfcytlel van de Heer de Witt, mitsgaders d'attacque-
„op het Fort van Charneirc, ende de vcroveringe van 't zelve, het ver- -
„overcn, ruincercn, cndc verbranden van de Schepen omtrent Chatiani'.
j.endc op dg Rivier van Rocheller , met den gevolge ende aankleeven
„van dien , in voegen als het zelve op het cierlykllc ende bcquaamfte .
„zal konnen werden geordonneert, met een korte ende bondige infcrip-
„tie, ofte verder ter maicric dienende : Ende zyn tot uytvocringevan't^
„gcenc voorfi. is, verzocht ende gecommitteert , gelyk verzocht ende
,,.gecoinmittectt werden bydeezen, (Tticacn HitgoRepe/aar, ZJorgemec-
„lïcr van 's Hoeren wegen voornoemd , Mr, Roelam de Carpeniier, Sa--
„muel Trip, Mi. Gerard Brandnyk ^ cRÓe Johan de Valle ^ Schepenen.
J, Aöuni den 30 July 2667.
Onder welke Schildery bclaft was , volgens dit uittrekfel,
het ondcrftaande geicbriit te ftcllen.
I:<tri^ ityt de Eefolutien van myn Ed: Heenn van den
Ceregte der Stadt Dor dr egt.
',,T>E Heer Borgcrmcefter heeft ter VcrgaderingevanhetGercgtcgecx-
„ *-^ hibeert ende doen kezen , het gcene in de LatynfcheTalchier naar
,, van woorde tot woorde geiniercert (laat ; wczendc een Iiifcrtptie var»-
„het Tafereel, het welk by Rcfniutie van den Gerechte is gedaan maa--
„ken , ende in dt Kamcrc van Juftkie op een honorablc plaatze doen^
„infchikkcn, ter ceuwiger ge<<agtcnifle van Heer CornelisdeWitt,.
^,,Jtuwart van Patten, Oud Borgermecllcr der Stadt Dordrcgt; ende te-<
,?;gcftWoordigin'tCullcgiovaD de Hctiren Gccommiuccrdc Raden vati-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. i8i
„de Ed: Groot Mog: Hccreii Staten van Hollandendc Wcll-Vriefland » t^^jl
„waar inne zyn Ed: naar 't IcVén door het pinccel konftclyk afgemaaid — ^--
,,,is, met eenige figuren, endc afbeeldingen, derhcerlykccndeHcroique
„daden die tcntyde, en als wanneer de zelve de Funöie van Borger»
„nieefter, mitsgaders andere waardige bedieningen ende zaken van zync
„familit, ten diende van hst lieve Vaderland, als eengetrouw Patriot,
,,gefchort ende verlaten heeft, door deflUfs wys beleyd ende mannelykc
„dapperheyd , als Gevolmachtigde over de geheele Lauds Zeemacht,
„in een Expeditie, boven het begrip der menfchen , onder Godes gena-
„digen zegen, op de Riviere van het Koningryk van Groot Briiianjen,
„ende aldaar te Lande, by hem tot acceleratie van deheyUame Vtcdc, .
„met het gczcyde Koningryk uytgewcrkt is.
^TERNITATI S A C R U M.'
Do, CoRNELIO DE WiTT, Urbis hujus ConfuH, que diffcillimis Reip.
tempor ihus obiatumfih: a Celjijj. jceder. Belgii Ordimbus Murittma CUJJls
regime» ingenito animi vigore julcepit , ^ 'tam felici rerum faccejjitommum
fuperavit vota , 74t ixpuguatis Brittannico in littore Hoflmm wummentis',
pQ-rruptifque medio in fiumtne claujïris, in ipjis Rcgni vi/cerihisi/alidijjimas
eorum naves ferro l^ igne vajlaverit ^'Pnturiaritm Maximum , ahafque
ibidem cxpagnatas in triumphum abduxerit , ac deinde ojla Thameris obji-
dendo , lirittannite littora undique infajlando. Anglifqtte inacteffum , Bata-
vis liberJtm reddenda Mdre , ad honcftam utriumque Pacem maximum attu-
lerit momentum , Tabulam hanc : omnia fere ad vivstm exprimentem , ut
in omne ctvum t'attti Civis , ü' iam herotae expedtttanis prafens fimper Jit
memtria, pofuere Ketp. Dordrucen^ Couful is' Senatus.
Gcftahoec llrnt Anno reparata Salutis 1667,
Dat ir.
TER EEUWIGER GEDAGTENIS.
Hebben aan Heer Cornelis de Wixr , deezerSteedcBórgcrmce=
Jler> welke in de befwaarclyklk tyden van dit t,emeene beft, met een in-
gebooreii moed het gebied over de Zce-macht, hem, öy de Gtoot Mo-
gende Staaten van Holland opgedragen, heeft aangevaart, en verre bo-
ven alle hoop, en met zoo gelukkigen uyiflagvan zaak en heeft vol voert ^ ■
zoo dat hyop deftrandcn van Brittanjen overwonnen hebbende de (ierkte
der Vyandeii, en in 't midden vau de Rivier door ketenen heen gebro-
ken zynde, in 't hert van 't Ryk , hare fwaarfte Scbcpcn met vuur en
Haal heeft vernield, het groorftc Admiraals Schip en andere aldaar ver= -
overdea weggevoerd ; en naderhand de monden van de Theems bezet-
tende, de Engelfche Üranden alom ontruncnde, en voor Engelandt de
2tt»^fliiy'ende, voor HoUandt dezelve openende; het grootllehulp-mid-
^ck'tot een wederzydfe ecrljke Vrcede bygcbracht , dit TatCKel 3 alles
(Z 3). bjsa
^« LEEVEN €n DoOÏ^ van
1^67. byna na 't leven uytbeeldendc , op dat in alle eeuwen ccn altytitegen=
pwM"» woordige gehcugcnis van zoo groot ccn Burger , en zoo hcld-haftigea
uytvoering zy opgerecht. Burgcrmccftercn en Raden van Dordicgt.
.■DeudiM£enz.yngefcbiedtnUJttarvandeherfteldg weljiaut ló^Jy.
„Waar op , zoo ten refpcöc van de voorfz. Infcriptie zelfs , als ten
.,, opzichte van de plaats waar men dczclvc*zetten zal, gedelibereert zyn-
„dc, is goet gevonden en verftaan , gelyk goet gevonden en verftaan
^wert by deezcn, dat dezelve met vergulde letteren zal werden geplaatft
„in 'f midden van de ondcrlyft van 't voorn. Tafereel ter eeuwige gedag*
„tcnisaUvooren. Aöumjjuny, 1670.
„Den 5 Juny K570. is de voorenftaande Refolutie van den 5 der zclvcr
„Maand gerefumeert, en naar voorgaande deliberatie gehouden voor g?-
,1 arrellcert. Accordeert met de voorfz. Refolutie.
( Ettdc was getekent ">
J. Hallincg^
Waar op de voornaamfte Digterseenige vaarzen toepaftettj
«nder anderen.
Die hier met magt geflaaft als Overwinnaar zit.
Is Dordrcgts Burgerheer CoRNELiuS DE WiTT;
Die door beleid en moet bcQaat de Britt' t'ontzielcn ,
Loopt midden in zyn Ryk, en brand zyn grootfte Kielen;
Daar op den Vyand fwigt, en geeft den regtcr hand,
£a ncfFens vrye Vree, komt Eendragt in ons Land,
Eenander.
Dit is DE WiTT , die voor 's Lands Vryheyd i« gefchaapen,
Die zig vry willig van het Kulftn heeft beroofd,
Dat hy zyn Vaderland gelegd heeft onder 't hoofd ,
Op dat het afgcfloofd, eens mogt geruft gaan flaapen.
Nog ten ander.
Dit is het waarc Beeld van deugd en dapperheid,
Den Borgerheer, op wiens verlland, en goet beleid;
De Staat en Stad haar ruft , en welvaart konnen Verten ,
De Faam verbtyd zyn Lof, in 't Ooften en in 't Wcften.
En tuygd hoc London fchrikt, en hoe dat Chattam bcefd,
Door 't ftaal en 't tuur benard, dat ons de Vrccdc geeft.
tt«
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 183
166 f.
o P D E rrrr^
S C a I Li D Ë R If
Te Dordregt in 't Raadhup epgehmgeip.
DE oudheyt wort na kinds, haat luyftcr is verdweenena|.
' De WiTT ftapt alles wat 'er voor hem ging vetby,
Dit is een kort begryp van deugd, lyn Scliildcry
Daagt air het marmer uyt, van Romen en Athenen.
Dit Hoofd en deze Hand gaf 't Chriftcnryk de Vrede.
Hoe vrceflyk trok hy uyt! hoe licflyk quam hy wcêr!
Die Karels Schepen brak tot houts-kool, om 't geweer
Tot fachte zeylTens en tot kouters te verfmedcn.
Gelukkig Raadhuysj en verheugde galeryen.
Wiens naam dat eeuwig wert door deze Schildery.
Indien gy wilt dat ook de Vrede eeuwig zy ,
Versiert de Spiegels van ons' Schepen met copycn.
A. V. OVERBEKE» •
Zyn Ed: zond op de tyding van haar Hoog Mog: al de hooge
Bevelhebbers der Bczoldelingen weder naar het Vaderlandt,
door dien zy, volgens het Vredens verdrag, geen vorder dienft
aan den Staat konden doen. Des anderen daags 's morgens be- 15 AuguftjJ
x\gieCapitain Evenvan Gelder y cenige dagen buy ten 't, C4«4<ï/,
luflchen Engelands einde en de i'c/-/f/gekruy ft hebbende, dat hy
•it de Capitain van een Kaper verftaan had , dat in de gemelde
Sorlings vier kloeke Conings Oorlogfchepen waaren binnen
gezyld, en dat ook omtrent twintig Coopvaardcrs met Wol
geladen» daar alle ftonden te komen. Men belloot dan > zon- i4-Augiifty5
der uytftel derwaarts te zylen , en zond de Capiuünen Jacob „'" jès^. ,
Cornelifz.. Swart, Jacob Paams/, Cor»elis Everfz, de jfonge , Frans i^i^^^i^^n,
'van Nfdeck,^ lan Pieterfx. Vinkebos , en Tde Htlkes Kolaart voor af»
om 't Noordergat van de Sorlings te befetten : cnde Capitainen
yalehen, van Gelder en Claas Anck^er naar 't Noordergat , om
'tontvlugtenderEngelfchcnte beletten. De berigtjagtcn van
iacobPieterft,.Swart^ Adamvan Brederodt ^ PieterJNanmngs^ lan
Verboekelt en Daniel Verdiep ^ hadden bevel, door 't Zuydergar, -
in te zylen , endoor Zieynteckeaen te doen, of 3 en hoe veel
i84 LEEVEN en DOOD van
ïtf^7. vyandlyke Schepen binnen de 5<id!^ lagen : van de gemelde B<i/»y
■ zelfs te bezichtigen, en daar van verflag te doen. Het voor-
nemen was , dat den admiraal de Ruyter^mer. de overige Schepenj
het Zuydergat zouden inzylen , indien zich daar eenigeEngel-
r jAugufty. fchcn onthielden. Maar den dag daar aan vernam men uit de afgc*
DjHzyn zonden Schout by Nacht, die, vermits de ftilte inde voornoem-
scliefea" de Baay was geroeid , dat daar niet als een oud Schip zon-
»»n<'s der Fokkemaft op 't droog lag , onder een Kaftcel , aan d'inkomft
van de haay , en dat aan de Waterkant nog een fchiet Schans
was opgeworpen , met eenig Gefchut voorzien , doch dat
men met meerder wind, wel met eenigc Schepen binnen kon-
de komen, en tot fes of acht toe ankeren, zonder gevaar van
bet Kaftcel of Schictfchans te loopcn. Zo datmen het de moei-
te niet waard igoordeelden,om iets vorders duar omtrent t'onder-
ncemen , maar wel met fes of zeven Sloepen cenige Schapen
en ander Vee te haaien , van een Eilandje, dat alle d'Inwoon-
ders verlaaten hadden , vlugtcnde naar 't grootfte Eiland daar
het Kafteel lag. Daar na is goctgevonden, met de Vloot in
drien verdeeld, bezuyden en beweften de Sorlir.gs eilyke da-
gen te kruyffen. De Lt. Admiraddc Rujter in 't midden, de
■L,t. Admiraal Banken in 't Zuyden , en den Lt. Admiraal Aylua
*^' «J* in *t Noorde van de Heer de Ruiter. Toen quam den Fran-
clpitain fchen Capitain d'Eftival onder de Vlagge, welk met dertien
d'Eftiv.i eerfchooten begroet wierd , die met negen ichooten beant-
Boord. woord hebbende, verklaarde, dat het hem leet was, dathymet
. . de Vloot des Hertogs van Beaufort zich niet nevens dievan zyrl
^' Ed: mogt voegen , dewyl zyn Coning aan den genoemden
Hertog van Beaufort noch geen bevel daar toe gcgeeven had,
Eenige tyddaar nabeflootzyn Ed: den Geheymfchry ver ó'M/«r/
met twee Bezoldelingen, gekleet met haar Hoog Mog: Lte-
vrajy naar den Hertog van Beaufort te zenden, om ee-
nige Kapers met koftelyke pryzen, die onder zyn Vloote wa-
ren, af te haaien, benoemde de Capitatnen van Gelder , en
Evertz. de jongen om hem te gelyden. Daar na heeft men met
de Vloote wederom gekruift in 't Canaaly dwars van de hoek
* "^" ^' van Lefard, laatende dr Capitainen Roetering . Swart, en Btn-
kfs met een Galjoot dwars van de Jfr/r/poll houden, om den
CORNELIS en JOHAN DE WITT. iSj-
Cépitain Nieudek op te wagten , dieeenige dagen te vooren ^^S-j.
gezonden was , om een van de Gaten der SarUnges bezet te ^
houden, 's Anderendaags 's morgens de wind Zuyd- Weftzyn- 'sAuguHi,
de, meteen ftyve koelte, vermiften men verfcheide Schepen
van de Vloote, en zagen vyf groote Schepen , waar van een
de Witte Vlagge voerde, zyn Ed: zond aanllonds den Lieute- zyni.i:
nant van Capnain den Haart aan 't booid van een der zelve, om *"""mt
te weeten wie zy zoude mogen zyn, zoo dat hy in 't weder- 'cV^schc-
komen berieten , dat op het Schip daar hy aaneeroeid was.P,"""'*"
j ri n II 1 j 1 ,-; ° 'dtn Hertog
den Hertog van £o««//o« gebood, zyndc, lohemgezegt wierd, vaiBouUu-
alle tot ^mfierdam getimmerd, uituefonderdtwee, die in De-^°"'
vemarken waren gemaakt , welke onder 't beÜicr van Aionfr. la,
Roche xxiz Texel gekomen,, naar ^rt/? toe zylden. Dengemel-
den Hertog vcrfogt zynde, om met zynEd: tefpreeken, ver-
fchoonde zich , loo dat hy het weder naar den hoek van Le-
faart zetten, alwaar den Lieutenams Admiraals Banken en A}l»a'^°'"y
onder de Vlagge quamen. Op het berigt van Cornehs Allen i-iAugafti,
Commandeur van een Snaauw, van /^/«//'«gf» ter Kaap vaarende,
dat hy omtrent Doodemans hoofd fes-en-dertig Engelfche Sche-
pen had gcfien , welke langs de Wal Ooltwaart aan quamen
zylen , befloot zyn Ed: van defelve met de gehccle Vloot op
te zoeken, doch wierd dooreen fwaare Storm uit denZuyd-
Welt ten Zuyden, die veel Schepen belchadigden , van zyn
voorneemen belet. Den vieren-twintigften dcczer quam zyna+AujufliJi
Ed; met de gantfche Vloote binnen de Vaart van Plymuiden
ten AnkT, alwaar den Capnatn Swan , twee Engellche Viflers
aan zyn boord bragt, welke berigren , dat op Maandag den^^^f<.hip
22dcrzelver Maand, binnen de Haven van Hywwfl/ff», lesSche- ^andEn-
pen uit de Virgimfche £»/<ï«^f« aan waren gekomen, zynde met |in,rchV"'
negen cn-veertig Schepen van daar gczyld : dat zy , voor de vloot,
Nederlanders gewaarfchouwd, in verlcheidc Havens zouden
bmnen zien te komen, en dat eenige der voorlchrceve Sche-
pen naar Piymuiden^ Stoonhuis, Brtfiolcn de Haven van i^o» wa-
ren gezyld. Voor welkers laafle plaats een groote Virginy
Vaarder, groot honderd Laften , aan de grond vaft was ge-
raakt. Zoo dat men voornam .aanftonds Anker te ligten , en
zyl te maakcn. Zyn Ed quam des anderendaags ten ncegen^^Auguftl,'
Tweede Bot\, (AaJ uurea
i86 LEEVENenDOOD van
'i(>^l- uuren voor f ot , en Ankerden omtrent een Gotelingfchoots
' van 't Gat. Wanneer hy, nevens den Lt. Aimiraal de Rujtery
ZynEd: Schout bv-Naot va>i Nes ^ de Capitainen Knoppen en Johan de
Toyai.vaar ^1^»//^, in ccn Galjoot ovcr trad, om de gelegenihcid der Ha-
oi"ootd<:" ^^" *^ bezigtigen , derwaards laveejende zagen zy aan d'cene
Hiver gastzyde ccn klyn fort^ of oude Tooren, cnaand'anderczydceen
bciiitigen. 5chietichansmet vyt ftukkcnGcfchut, dicop 't Galjoot, toen
vind daar 't voof dc Havcn quam , heevig fchooten. In de Haven za-
*"ƒ!"■''= gen zy meer als twintig gelaadcne Schepen leggen , foo
scVepcn Pinaflen als Fluyten, die zy voorde Virginis-Vaarders aanza-
•egg'"' gen. Van de Bergen en Havcn wierdookllcrk metVuurroers
gelchooten, doch niemaiit gequcft , Ichoon het Zyl en Tou-
weik daar door geheel en al wierd befchadigd. Dc gemelde
Havcn was wcderzyds en van agtcren met hooge Bergen be-
zet, ftrckkcnd Noord-Ooft ten Oollcn , en Zuyd-Weft ten
Wellen, een Goteling fchoots lang. Naar overleg van zaakerï
wierd geoordeeld , dat men met de Noordelyke en Noord-
Weften wind, die toen woey , en 't ongelladigbuyig wcér,
de Havcn niet kon inzylcn : ook dat men , daar binnen ko-
mende, niet weder uit zoude geraaken, zonder noodzakelyk
aan lager Wal, en tegen de fteene Klippen te vervallen : te
meer, dew'yl de Havcn zeer naauw , en in 't midden van de-
zelve loopende, ligt gemill konde worden, en met laag vaa-
ter maar twaalf voeten diep was. Men vond dan niet raad-
faam, daar eenige Oorloglchcpen binnen te zenden, maarbc-
floot om de aldaar leggende Vyandlyke Schepen , met Bran-
ders aan te tallen. Zoo dat den Heer Cornelis de Witt
met goetvindcn van dc Heer del^uitery bevel gaf aan de Cafi-
taiiicn Nannhig, Brcderode ^ yins'ne Fockes en f^erbeekeltf dat zy
met hunne Fregatten , zich dicht onder het voorlchreeve Fen
en Schieifchani zouden btgeven, om de7.elve, loo veel als 't
ïiiMtft mogelyk was, tebefchicien , endatcndertuflchendcCowwww-
hevel om diurs Kecftaarty Mecrm^in , Alolle en nng een mer hunne Bran-
ulllo.' ders , onder dat fchrtctenfoudennadei en, om d'Engclfchc Vir-
ginis-Vaarders te Locfwaard aan boord te leggen , tn ic ver-»
branden. Dcgemclde Fregatten onder zyl gerakende, om de ge-
snelde poU te uadeicn, bevonden dat zy dc wind veel te I^oordi»
CORNELIS en JOHAN DE WITT. ig;
lyk en te fchraal was , en dat men door de val winden , die '^^7-
over de Bergen foo in als uit (chooten, die Poft niet konbe-
ryken. Den Capitain Nanmng geraakten alleen maar omtrent 't weik
de geftelde plaats, zynde de andere zeer verre beneeden ver- f°,°vJ"d
vallen, foo dat zyn Éd: befloot , de Branders op te houden, «■"<! beleti
om delclve niet onnuttelyk te fpillcn en te verlielén, hetgeen
fcekerlyk gelchiet foude zyn. Men vond zich dan gcnoodiaakc
op beter wind te wachten, hoewel men klaarlykkonde bemer-
ken, dat men zich haarten moeft, en fpoet nodig was, dewyl
den Vyand van tydtot tyd merkclyk met volk wierdverflcrkt,
en onophoudelyk tot hunne vcrweeiing arbeiden, ook meer
ftukken Gefchut aan Land, op de voordceligfte poften plan-
ten. Ook wierd de Haven met verfcheide Vaartuygen en Ka-
bels, foo veel als 't mogelyk was, geflooten, wcshalven men
honderd Ducatons aan 't floep volk beloofden, die, wanneer
men zulks goet foude vinden, de gemelde Touwen aanftuk-
ken quam te kappen. Des anderendaags 's middags fond zyn ^^^ (j.,
Ed: den Lieutenant Admiraal Bunkert y om by de hoek van Le-
faart te kruyien, en vernam door een Capitain van een Gal-
joot, die daar weder voor de Haven quam , dat al d'En-
gelfche Schepen dieper waren ingekort, en dat men niet meer
als vyf van dezelve konde zien. 'Z,yn Ed: met dcHeer</e Ktty- »7Augiitti,
ïfrberaadflagende, wegens de fwaarigheden die hen in 't na-
deren te wagten ftond, en dat de wind uit het Noorden bleef
waajen, befloot, van dien toeleg te laaten vaaren, en wederom
naar den hoek van Lefaart te zylen , en daar omtrent met de
Vloot , in drien verdeeld , noch eenige dagen te kruyflcn,
Ontfangende alvoorens de onderftaande brief van den Hecrc
Prins van Naffauw,
D
Myn Heer,
E gelukkig' uit/lag ver (laan hebbende , die God aan de Vloot e Briefn,
van den Staat ^ tegens d' Engelfchen , in de laa(te ontmoeting ienmtt
Pnnsrjn
uwaaa
heeft gelieven te verkenen, onder U Ed: wijs beleid en Helddaadi- ^"^^
ge oriderneeminge , heeft my door deez.e, mijn blijdfchap aan U £<i; «""Ed.-
doen betuigen. Nevens U Ed: te begroeten , wegens de gelukkige vogtez^
verrigtinge, gelyk^ik,Met voel toejuiching en vroolijk^eid ben doende, l^'^'
(Aa 2; z.9
i88 LEEVENcn DOOD van
'""7* z.00 dat ik geen Ifarker drift heb, als den Staat geheel en al vanhun-
ne f^yanden ontflagen, en door een goede enloftj'(e f^reede^ beve/ii^d
te zien , zy'nde my daar al iets van ter ooren gekomen , waar over
wy reden hebben, Gcd genadelij k^te looven^ gelijk ik^voor my zjelfs
niet nalaat te doen , die uit de grond mijns xjeli blijf.
Myn Heer,
U Ed: Ootmoedigfieen onderdanigfisn Dienaar.
Betiyndenii Was gcteckenc
!"!>' "^^7. J: Maurits, P: vauNaJJauw.
z^Ed™''' ^^ '^^^ ^y" ^'^'- ^^^ ^^ Vloot cenige dagen gezyldhad, en
ontfingt omtrent drie Mylen van Montsbaay gekomen zynde» ontfong
HoögMog: hy den eerllen September^ door een brief van haar HoogMog:
tvdingvjn Je aangcnaamc en zeekere tyding, dat de uitwifTeling van de
ién"va'!de bcktagting der Vrcede, den vier-en-t\vintigtten ylugtiftus loi
bekragting Brcda gedaan , en de zelve op dien afgekondigd
" " '' was : en dat bv gevolge naar den Inhoud van 't zevende -<4r-
/yi^f/ der V reed c, alle Vyandlyke bcdryven, in 't Canaaly en
de Noord-Zcc zoude ophouden , na den vyfden der Maand
September; en van 't opgaan van Canaaly tot de CaapSt. Fincent
na den vyfden O ^ ober-, en van de zelfde Caap af tot aan de Li-
nie toe, tot na den tweeden November Nieuwe ftyl } en aan
d'andere zyde der Linie > en voorts door de geheele Waereld
na den vier-en-twintigften ^pril iCG'-i. Zoo dat zyn Ed: zig
daar na geliefde te fchikken, als ook van noch eenige dagen
Ticy cns de Hccx de Rttyter met de Vloote,in,en buyten*tC<j»«iiï/
tekruyflen, tot nader bevel. Kort daer na wierd zyn Ed; nog
een brief van haar Hoog Mog: ter hand geftcld , vanden ij
• A -^"g^ft^i waar in de Hoog gemelde Hceren Staaten, hemde-
ve"r7"o^'t den weten, dat hynaar 't Vaderland vermogt te keeren , om
t'huistï ve.flag van zyn vcrrigiing te doen , en dat de Heer de Ruyier
''""^"* met zyn ouderhoorige Schepen, nog eenige dagen omtrent het
cynde van 't Canaal zoude kruyflcn. Doch dewyl de Vloot
niet langer als tot den tien of twaalfden deczer Maand , van
Bier en Waater was voorzien , bcfloot zyn Ed: ten overftaaa
van de Krygsraad , met klein zyl hec Canaal op te zylen ^
om het gemelde Bier cu Waater 5 mitsgaders de andere Ic
JOHAN en CORNELIS DE WITT. i8p
vensmiddelen, t'ontmoeten, of omtrent de Hoofden en in 't i^^7'\
naauw af te wagten, en dezelve bekomen hebbende, het Ca-
naai vrederom af te zakken, om d'ingefeetenen van den Staat
aldaar te befchermen, en den Vyand allemogelyke afbreuk te
doen, ter tyd en wyle toe, dat de Vyandfchappenwederzyds
zouden ophouden. Nog ontfong zyn Ed; een brief van haap
Ed; Groot Mog:, luydende.
Refolutie njm Holland , den 15" Auguf:i 1 66^.
,,T^E Hecren Gedeputeerden dcrStad Dordregt, hebben uyt den name
„'•-'ende van wegen d'Hceren hare Principaalen ter Vergaderinge ge-
„reprefentecrt, dat ten tyde haar Ed: Groot Mog: het ooge hadden ge-
„ lieven te Haan op den HeereCoRNELis de Witt, dienende Borger-
„mcefter der voorfz. Stadt , omme van weegen deze Provintic ter Ge-
„ ncraliteit voorgefteld , endc vervolgens aldaar by haar Hoog Mog: nc- '
„ vens andere Hcercn met volle macht over 't employ van 's Lands Vlo-
„te gecommitteertte werden, dezelve Hceren hare Principalen de voorfz.
„goede intentie van haar Ed: Groot Mog: met genegeniheyt hadden op-
„ gevolgd, ende geen fwaarighcit gemaakt , den gemelden Hecre Bor-
„germeefter ten voorfz. eynde te dimitteeren, gelyk dezelve ook vervol-
„gcns die moderatic hadden gebruykt , van haar Ed: Groot Mog: met
„geen verzoeken tot dcffclfs wedcikomftc te hebben geimportunccrt,
„zoo lange door de tegenwóordigheit van de meergemelde haaren Bor-
„gcrmeeftet op 't Lands Vloote den Staat ccnigendienft toegebragt kon-
,,de werden; maar dcwyle het God Almachtig zcdcrd gelieft hadde, de
„ rechtvaardige Wapenen van deezcn Staat , onder de voorfz. diredie ,
„zoodanig te zegenen, dat door dezelve cerft een hccrlyke Viftorie be-
„vochten v/ezende, in de cyge Havenen ende Rivieren van denKoning
„van Groot Briitanjen, ook naderhand daar op een finaal Traftaatvan
„ Vrecdcwas gevolgd, ende op giflcren door d'uytwiHelinge van wedcr-
„zyds Ratificaticn bekrachtigd, in voegen dat voortaan geen nieuwe dcf-
„feinen tot afbreuk van den gewcezen Vyand gefürmeert konden wer- ■
5, den ; d'Hceren haarc Principaalen mits dien goet gevonden hadden ^
„door der zelvcr Gedeputeerden ter huogftgcmeldc Vergaderinge ern-
3,ftigc inftantie te laten doen, ten eynde tot hetrcpatrieercnvandevoor-
„ noemde Heer de Witt, prompte ordrc mochte werden geflelt, ende
,,daar door te gelyk occafie gegeven , dat dezelve zyne aöaclc fundic
„als Borgermecder der voorfz. Stad, wedcromme zoude mogen vvaar-
„neenien ende continuecrcn. Waar op gcdeliberce.t zynde, is goetge-
M vonden ende verftaan, dat van wegen haar Ed: Groot Mog: de zaake
„ter Gcncraliteit daar heenen zal werden gcdirigeert, ten eyndedenge-
., melden Heer DE Wijt, by haar Hoog Mog: aangefchreeven moogf.
CAa 3> wer-
1^0 L E E V E N en D o o D van
sS^j, j» werden , dat de wederzydfc Ratificaticn van 't Traöaat van Vrcedc,
■ „tuilchcn den Koning van Groot Brittanjcn cnde dcczen Staat, dc^ j i
„July lacftlecdcn binnen Breda gcllootcn, den Z4 dezes aldaar uytgcwif-
„üld, endede publicatie aldaar provilionelyk gedaan zynde, dezelve als
,, nu zal vermogen te rcpairieeren, endeaan haarHoog Mogende rapport
^ komen docii. %/iccordeerdmet de voorjz Refolutie.
Naar de middag quatn den Capitain Everr van Gelder vzn Breit j
nevens de Capitamen der Kapers, met acht ryke piyzcn onder
de Vlootc, en een brief van den Hertog van Beaufort ^ Admi-
raal van Frankryki gevende zyn lid: in dezelve de eernaam van
ExELLENTiE, als oolc bekend maakcndc, het bevel zyns Co«
nings , dat hy met zyn Schepen naar (Je Holhindfche Vlooc
sugtint- zoude komen, doch dcwyl den Heer Coventrv, metdebekrag-
jMHenog ting der Vrecde tot Breda geland was, hyvaftelyk geloofden,
vanBeaii- dat hct nu pict Hodig zoudc zyn ; het welk voorwaar een flcg-
k Septemb. te en magere verfchi^oning was. Den z September zylden zyu
Ed: mee een Noord Welk- wind , Ooftten Noordenaan, be-
veelcndc, dat yder der bczyllte Schepen, een Engelfcheprys
met een Kabel vaft zonde maaken , en nafleepen , het welk
^Septemb. aanftonds in 't werk wierd geflelt. Sondags zynde den vier-
den dezer , quam zyn Ed: in 't gcfigt van St. Andries Land,
leggende Noord-Ooft ten Noorden van de Vlootc, alwaar hy
Ankerde, en iloptcnd'Ebbc wegens de ftilte. Teegens dena-
vond bevond hy dat men by de WeftnaaJde van Wtgt was ge-
* Septemb. p^jg,.^^ en dreeven foo het gcheele gctye uyt. Twee daagea
daaraan, begoft de wind uit den Noord-üoften te waajen,
• Sep«emb. j^g^ ggp, fty ye koelte , ioo dat hy den agften dezer , met 's Lands
Vlootc, op achc-en twintig vadem. Noord ten Weftcnva»
komtvöoi Bevefier^ het Anker in de grond liet loopen, alwaar den Com-
ïeveücr., „andeur Wijnber^^cn met negen Fluyt-Schcpen , geladen met le-
vensmiddelen, by zyn Ed: aanquam, welkeopde Vlootever-
ZrnEd: decld wicrd. Omtrent den middag bcfloot zyn Ed: de Heer
n*""''vi- CoRNhLis DE WiTT , op hetSchipDez^^w/frovcrte gaan, gc-
dwijnd. voerd door den Oveiften Lt, Palm , om in gevolge van haar
Hoog Mog: bcfluyt naar 't Vaderland te zylen. Dnch voor
zyn vertrek deed hy de Krygsraad aan zyn boord vergaderen,
en maakten hen zyn tcrugkomft bekend, waar na zyhemallc,
soo\
COaNELlS en JOHAN DE WITT. rpr
voor degoede dienden, ged.iurendcdietog:, op 's LandsVlo- ^^^7-
te gedaan , bedankten. De Heer Cornelis de Witt zyn '■
aflcheid genomen hebbcndc,voer met een Sloep aan het gemelde
Schip Deventer^zivfAar den Lt: Admiraals de Rujter en Banken aan
boord quamen, om zyn Ed: nogmaals te bedanken, verfoe- sch"p d^*
kende dathy aan haar Hoog Mog: verflag gclietde te doen > ''^°'"'-
met aanbieding van hunne dienfl, en vcrzekciing van zonder-»
linge gencgenthcid. Des avonds traden zy van 't boord , en
deed zyn Ed: Zeyn om Anker te ligten, en zyn rysnaar'i Va-
derland voort te zetten, doch bleven door de ftiltc, tot 's a-
vonds ten tien uuren leggen, wanneer hy noch door de wei-
nige wind, niet veel naderden, en de ftrocm qualyk vcrzylcn
licnden. 's Vrydags zyldcn hy al i'agt Zuyd aan , komende ' Septemb,'
des avonds op iz vadem, vyf Myleu Noord t'n Wellen van
Fierly ten Anker , met een Noord-Weft Noordc wind ,' en
een topzyls koelte. Des anderendaags zyldcn zyn Ed:mct een loStptem*,'
ftyve Noord-Wefte wind , tot by Sivartenes , en 's naarmid-
dags met een Noord Noord Oofte wind, totdigt onderde Wal,
op 17 vadem , Zuyd-Weft ten Zuyden van de Smgols Des
nagts zesGlafcn inde Hondewacht,draaide de wind Zuyd- Ooft ,
enquamdcndugdaaraan digtonderDcifz^rfWjZylendeNoürd-Ooft " septera»
ten Ooftenop, wanneer hy wederom een brief van den Hertog
van Beaufort kreeg, van geen beter inhoud als de voorgaande,
's Maandags den i i decfer quam zynEd: fmorgens vroeg op de üSeptera.'
hoogte van de M^tn^e, omtrent vier Mylen vandeWalle, al-
waar hy eenige Zeyn fchooten liet doen , om Vaartuygen aan
Boord te kryg9<i, dat hem aan Land foude voeren, waarop hy
ten tien uuren in, de Loots-boot van den Briel over trat, quam
des avonds ten feven uuren tot Maadand- Slup , en 's nagts ten
twaalfuuTffningoedeiJczontheidt in'/ (jr^ïï/Éw^^^cw. Des Mor- zynEd:
gens van veel uitheeml'che Staatbedicnde verwelkomt zynde, l's'GrVven'-
deed hy mondeling; verflag aan haar Hoog Mog: waar na hoog ''^s*-
gemelde Hceren S taaten het volgend bcfluy t namen» ' ' septem.
M»ir
't<f67.
■Xynïds
word van
hiai Hoog
19Z XEE VEN en DOOD van
Bxtnci uyt het Regijler der Refoltttien van de Hoög Mogende
Heer en Staten der Vereenigde NederlandeK ,
Martis den 13 September 1 667.
„■pV'Hccr CoRKELis DE WiiT, hare Hoog Mogende gcwcfcn Gcdc-
„Amputeerde ciidc Gevolmachtigde op 's Landts Vlote, heeft fommict
,Mog:be.° „ rapport (gedaan van 't gene in dejüiiglle expeditie voorgevallen is : Waar
<*"•*'• „ op gedcl ibercert zy ndc , hebben haar Hoog Mogende den gcmelden Heerc
„deWitt, over, cndc ter fake van zyne Ibndcrlinge vigilantie, mocyte,
„arbeyd, voorzichtighcyt, vaillaiitifcende goede conduite, uyt liefde tot
„het Vaderland! , in het uytvoercn van hare Hoog Mogende bevelen , en-
„de het bevorderen van den dicnft van 't Land, zoo veel als door Gods
„ toelating menfchelykcrwyze heeft konnen gcfchicden, over nacht endc
„dag in defen gehad, gcbruykt ende aangewcnt, in de befte forme bc-
„ dankt, verklarende daar innc ten vollen vemocgt te welen. Wasgepa-
,ytaph:ccn A.B. d' /l/peren, onder ftont .Accordeert met ^t voorfi^ Revijlcry
„ cndc getcekent iV. ü/y/ir^.
Met dusdanige Roemrugtige zeegen quam zyn Ed: t'huys;
zynde het grootite werktuyg waar door hec vereenigde
Nederland zulk een lofFclyken Vredcn bedong. Haar Hoog
Mog: de Atgemecne Staaren, haar Ed:Groot Mogrde Heeicn
Staaten van Holland ende Weft- Vriefland,als ook de Regeerders
der StadDor<^rf^f,bedagten alle middelen om deze Manhaftc daad
met gcnoeglaamc dankbaarheid te erkennen; de mcefte leden van
haar Ed: Gr: Mo : wilden , zyn Ed : de Heerlykheid Spykenejfe ver-
ceren. doch hy t'Edelmoedig zynde, wygerdcndcfelvcaan te
neemen: ook waren eenigeNoord-HollandIe leden om redenen
vanStsat, daar eenigzins tegen, zo dat het geen voortgang ha^.
j^. Haar Ed: Groot Mog: befchonkcn zyn Ed:tot een gedachtenis
wettvaii «cn grootc Goude Kop , waardig vyfduylent gulden, waarop
eVo'o^'' rondom het m nccmcn van de ftarkte Charnefe , nevens
Mog: met het verbranden en veroveren der Coninglykc Oorlogfchepen ,
Kop vet-' hy Chattam.f mccverwcn giëmalleert ftond. De Voet was met
«e«<l. konftig Lofwerk van bloemen vercierd , en boven op hetdck-
fel ftond een Roede Leeuw > binnen in 't dekfel las men hec vol-
gende.
£«.
CORNELIS en JOHAN DE WlTT. icf^ie^f.
Bxtrn^ conipendieus den 2 J»/y, 1667. 0^'»*,^,-
ftcv&n dert
„/^P-t geproponecrde van deHeeren Gecommitteerde Raden, is by ''•""'•
„^-'de Staten goet gevonden , dat aan Heer Cornelis de Witt, in'thoivM
„als Gevolmachtigde van den Staatop'sLandsVlote, gedirigcertenuyt- *"''''^*'"-
„gevoerd hebbende hetfameus cxploiÊt den 21.22.23. Juny i6(ï7. op de
„ Riviere van Londen en van Rochcller in 't werk gellclt , vereerd zal wor-
„denecnGouaeKop, daarop'tvoorfzexploiö uytgebeeldzy, en dat tot
„eeuGcdenkteckcn in zyiic Familie, en voordeprofperitcyt.
jiccordtert infuhftantie met de Refolutie van de Staten. %l'ndlC
Herb. van Beaumont ^Mi.
Den Geleerden Heer Colvius maakten op deze vcrecring een
fchoon Gcdigt in de Laiynfche taal , het welk in 't Nederduufch
aldus luyd.
NA meer dan duyzend werf, den arbeid uyt te (laan , d^go'ude'
Die d'Edelc Helden aard gcfpt met de Wapens aan; ko;.
Die 's daags van zorg bezet, de nagten flyt met waaken;
Na 't woede van de Zee, en 't barnen vceler zaaken,
Na 's Oorlogs onweer, en verduurde Blixem kragt,
Word eynd'lyk Heer de Witt, ver winnaar t'huys gebragt»
En geeft de Vrecde Olyf aan Neetland : Roem der Heldea
Wat dank, wat dankbaarheid, zal u bedryf vergelden?
't Graveerfel van een Kop , d'in goud geplengde Wyii
Watzyn die? daar uw deugd, en zeden, waardig zyn,
Een Kroon, een Ryksgcbied, zoo Holland die kon geeven:
Maar leer de Wacrcld , leer de waan , te boven ftreevcn.
Veracht den yd'len lof des volks , en 't llyk der aard' :
Is u uw Vaderland en zyne liefde waard.
Zoo heften Hemel hert-en oog, om daar t'ontmocteni
Dees edele Zielen , die de Starren , treen met voeten ,
In 't hagel witt gekleed , met zeegepalm gekroond , '^^
Met 's Levens fpys gevoed, in 't Hof van God bewoond.' y^'
O dapp're poog hun fpoor, en heirbaan lleeds te houwctiJ
Gelukkig die de praal, des Hemels mag aanfchouwen.
Tot Dordregt komende 1 wicrd zynEd:als ecnigfteOcvol-
magtigde van haar Hoog Mog: , en Oppcr-bcvelhebber der
ganclche Vloote, fchoon de brieven en befluy ten, alleluyden-
de zyn op de naam van haar Hoog Mog: Gevolmagtigden op
's Lands Vloote, met gejuyg van allede voornaamltc, en ge-
Tiftcde Boek. (Bb) ring-
194 LEEVEN cnDOOD vatt
tS6-j. ringde, onder 't losbrandcn van't Gefchut, en Vuurrocrsder
r— "^Burgery, ingehaald, gaande mee een pxachtig kleetvanScaac
in 't midden van twee Burgermeefters, ge volgt van de mecfte
overigheid en grooten. Op defc gewigcige Zeetogt zyn ook
veel treftelykc Gedigten gemaakt, der vermaarde lief hebbers
in de digtkunde, als Btlgmm Gloriofmn , door den geeftryken
Johannes Lydms in 't Latyn, de Zee Leeuw ^ hciZeegevier, en
• éz Vrépylaar der Frye NederUnden , door den weergaloozendig-
ter , joofi van gondel. Bellone aan Band , door den fcherpzin-
jiigen J: Antonides. Dordregts wellekomft van den geleerden
'J: Ondaan, Overbeek,^ enz.
Tot yimflerdam en elders floeg men insgelyks veel Gedenk-
penningen, tereerenvanzyn Ed:, en de Vrcede, die elders ge-
noeg te zien zyn-, doch den Franfchen Hiftorie Schryver de la,
NeuvHle^ zege dat men onder andere , een Penning gemaakc
had, waar op men Holland verbeelden, tegen een Zeegecce-
ken aanleunende, en aan de andere zyde ltond,'<^^t z.ybydcz.e
gelegemheid de Wetten hadden her jield^ enveruel^crd; dcGodsdienft
verbeterd en veranderd ; de Coningen bygeftaan , befchermd en vtr-
eenigdy de Vryheid weder aan de Zein gegeeven-., door dekragt der
Wapenen , en loffelijke Vrede beu erkt , en de riili van geheel Europti
herlhld. Het welk de Nederlandfche Gezanten , en voorna-
mentlyk de Heer Pieterde Groot , tot Parijs fcherp vcrwccterj
was, doch dat de ftempels twee Jaaren daar na gebrooken wier-
den, nïaar wat hier van is, weet ik niet} doordien dezelve
nooit gezien heb, en de(c reeden aanmerk als vaneen Franfch
Schryver, die zig in veele gevallen driftig toond. Den
Hoogleeraar van Thienev tot Lyden , deed op den achften
A'flw^'w^fceender fchoonftcen geleerde aanfpraaken, tcreercn
a«iiN«a- zyn Ed: kloekmoedige en gelukkige verrigtinge, wzardoorde
«ilfe.. X\lederlanders den Fyand tot z.ulk^een Loffelijken f^reede hebben ge-
dwongen, die Engeland altijd met groote trotsheid had vernorpen,
gevende aan den Staat niet alleen hunne nieuwe overwinningen , in
Africa en Amer'icn wederom ^ maar flonden ool^afvan den eifch
derVlagge^y en alle d'andtre geregtigkedendie ;fysJchopdsPierZeêtt
toegeëigend hAddta,
ê
CORNELIS en JOHAN DE WITT.
XIII. Hoofd-stuk.
DEn Heer Raad Penftonaris de Witt, ontfongdenag- pe « ^ ,
den January een zeer deftige brief van den Heer Ce/V;, ttnüoLüt
een der buytengewoone Gezanten van Sweden^ 'm En- omhn"
gti^riUy waar in hy zyn Ed: de oude kennis te verftaan gaf, ""brief
wanneer zy te faamen tot Leyden in de Hoogc Schooien ge- co5«bu?.*
weeft waaren, welker oude kennis en vriendfchap , hy verzogt '^"g^^^o-
in defe nieuwe befending te onderhouden : nevens deopreg- "answcdcaj
te begeerte en meyning van 't buytengewoone Sapeedfche Ge-
fandlchap, tot het volvoeren eener bcltendige Vrede j dat in
de laatite brief van deezen Staat, aan den Coning van Grooc
Brtttanjen eenig ongenoegen was befpcurd, fooomtrent dewy-
ze van fchryven, als derfelver inhoud, doch dat zy Heeren
Gefanten het Misverftant , ter liefde van de Vrede , met al-
le wakkerheid by den Coning hadden weggenomen. Vorders
vcrzeekerende , dat hem een onaydige plaats foude aangewee-
fen worden, buy ten de Spaanfche Nederlanden, omdat Vrank-
ryk te kennen haddc gegeven , op foodanigen plaats niet te
zullen komen j dat hy Heer Raad Penfwnarts ook wat nader
opening ofte hoop wilde geeven , op dat men aldaar billy-
ker voorwaarde mogte bedingen , verfoekende en raadende hem
daarenboven, dat het zelfde door een brief, op het fpoedig-
fte overgcfonden mocht e worden, en geen tyd verfuy-
men moeft; dat hy meynde , ja vaft ftelde , op defe
wyle een goede Vreede te fullen bedingen; en dat ander-
fints fchielykc ongevallen konden opkomen, dcwyl deEngel-
fchen groote en ongeloofelyketoeberydfelen ten Oorlog maak-
ten. Den Heer Raad Penftonaris gaf van den inhoud der ge- zynEd*
melde brief, Sondags, zynde den negenden /^«««««r/ , kennis, f ^^J^'^"^
aan de andere Heeren Gevolmachtigden tot de Geheime zaa- aandeHee-
ken van Engeland, waar naarzy goet vonden, om uyt de haa- mag^J^",
ren, de Heer Raad Penfionans de Witt , en de Heer van
Owwfre» te verkiefen, om deze zelfden inhoud, de Gezanten
(Bb 2 van
19^ LEEVEN en DOOD van
lééy. van rrankyijk^cn Denemarken , mede ic deelcn , en met haar
■ ■" goetvinden een opflel van den verfogten brief te maaken,
waar op den dertiende by haar Hüog Mog: beflooten wierd,
dezelven brief van den Raad Penftonans , aan den Coning ,
tot antwoord van den Heer Cojets bricf,te zenden,welke alfc twee
vooi at aan den buy tengewoone Afgezant van Sueedtn , de Heer
Appelboom wierden voorgeleefen , om zyn goetdunken daarop
te hooren , welke Afgezant verfogt dat feckere woorden van
verwytinge daar in mochten door gedaan worden, en alles fo
veel verfachi als 't mogelyk was. Dit gedaan zyndc, wierden
hem de brieven des Vrydags overgegeevcn, om aan de Hee-
renJw^/s^/c^e Middelaars, tot Lo«^tf«:e zenden. Het antwoord
van den Raad Penfionans de Witt aan den Heer Cojet , wa»
in 't Latyn, en Luyden als 't volgt.
Illujlrijftmt Dcminey
Amwoort 'T Itt<-TJetU3E 14.. diemcnfisfupcriorls cxaratse, cöavo dcmum diehujus
»jnacn > ■*-* mcnfis niihi reddits, fuere, quas ubi accepi confcftim eo animum
Heer], de „adplicui, uiexpcflatiotii & voluntati Excellentie Vertra quantapoircm
^f"^^^'^,''* „ira'untate occurrerem & latisfacerem ; in cujus rei indicium Ciciicra-
cojet, ») liuni Foedcrati Bclgü ürdinum ad Magnx Brittannix Rtgtm, fub vi-
„giliovolunti, utvocant, hic una a nobis traiismittuntur littcrx fcriptx
,)Ca, utiExccllcniix Vcftra: placuit , raiionc cui una cum Illullrifl3mo
,1 Domino ¥ lemming commcndatum relinquinins fufccptx negotianonis
„traiisaiSioncm, ut ncmpe Ma.^nx Brittannix Rcgi placcat conninodam
„& opportunum pacificationi eligcrc locuni, qui ctiam h'oederatis hujus
,.I<etpublicxn()ndirpIiccat ; ncc dubiio quin ca de re cum pra:di<Slis Fce-
„deratis& ligillatim cum Regc Gallicaj jam iiunc per litteras egeritis,
,iac viciniiatii bencficio, fi id ncgotium pufluler, porre agcrenon inccr-
^mittaiis. Foederaiorum autem Ordinum ib ci\ aniinus, queiiiquidcm
»,at & Excell' Veltri indicaruni injuiixcrunt ut qux his una , mutuntur
„ Litttrx Magnx Brittannix Rcgi non cxhibcaniur , piiufquam ExccU:
,, Veliris cerio coiiflet ad h;u-uui exhibitioiKnipaiaiuiii eumfore, .uthüe-
„ruin & fibi non fubitum quiqux pixdidis nolliis non dilpliccar Foede-
„raiis pacificationi dcfij;net hicuin. Cxtcruni ex hac FoEdcratorunKir-
„dinum af,endi la.ione & ex iis qux circa pacis conditionesfxpiuscdrum
„numinc funtpropofrx, abundcdemonftiare&evincere poteruni Excell:
^V'tlhxj quaiii pionipti (int h parati F"aederatoruin Frovin^iaiuin Ür-
j^dincsineo, ut di},iniati Regix dcbitus cxhibeaiur honor , nee quic-
y,<j^uam graiiui ipfis torc, quum ut honcllii & e^juis coiidiiioniuus pa-
,,ccm
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 197
r,ccm cum Magna: Brittannis Rcgc , quantocius rediotcgrarc pofllut.
„Quemadmoduin vcro Foedcrati Oidincs vete & ex animo iftiusinodi '
„paccm expetunt, iia quoquc cum lingulari voiup:atc officia & iludiaab
„Excell: Veftris in hac negoiiatione pr»ltita agnolcunt. Mc quoquc
„Exccll: Veftras pluriinum obftnftum tatcor, procura & piovidi dili-
„gentiJ, quain tanta cum llnceritate huic negotio adhibuit proque fiiigu-
„lari, quem in litceris fuis erga me teltamr aft'.du , qucm lemper pari-
„bus officiis in promovendotam p.o &talutariüpcrc , omnibufque gratis
„quasa me proficilci poflint officiis fcmperdcmereii coiiabor, utpotcqui
>,fim i"emper<iuc rematiere velini, Excell: Veflree ^ ad officia quxvis parar
„tifllmus.
Higa Coii-.imm JOHAN DE WlIT,
01e 15 JSD. 1667.
Doorlitclitigen Heer,
„T 1 Wen Brief van den veertienden der vooriccdcn Maand, is myccr"
„ ^ deu achften decicr overgcl;;vert, na den ontfangrt , hebbc ik ter-
^ftond myngedagteiitc werk gcdcldtom de verwagtinge endcwilicvaa
„nvic Excellentie , zo haart ik koude, te gemoettegaanendecc voldoen,
„totieeken van fulks wtrdde Brief van de Algcmceuc S'aaten der Vcr-
„cenigde Nederlan:ien aan den Coning van Groot Brittamen onderCö-
„che volant hier neffens door ons over gezonden, gefchrcven op diewy-
^ze, alsu Excellentie belieft heeft, aan djwelke , gelyk ook aan den
„DoorluchtigltcnHjecri'/?)»»«;«2, wy bevoolcn laatcn de voltrekkinge
„van den onderiiomen Ha.idel , dat aanientlyk het den Coning van
„GtooiBfittafiien bclieve een bequaame ciide welgelegene plaats tot de
„ Vrcdchan leling te noemen, die ook de Bondgcnooten van deze Vryen
,, Staat niet mii-haage. Ik twyfel niet, ofgy zult ook alreeds met den
„ voorgemelden Bimogenooten , en byzondalyk met den Coning van
„Vraakryk, door Brieven, onder het voordeel van denabygeiegemheid,,
„zo de zake zulks vercifcht, hebben gehandeld , ende voorts handelen.
., De gemoetsmeening van de Algemeene Staaien, gelyk my ook belaft
„is, om uwe Excellentie te kennen te geven, is. dat de hier nevens over
„gezondene Brief den C»>3i>ig van Groot Brittéiuiennietwerde overhandigdt,
,, voor en al eer uwe Excellentie verzeekerd zyt, dat op het overleveren
„defes, hy gercet zy een vrye ende hem niet onderworpene , ende de
„gemelde onze Bondgcnooicn niet mi^vallige plaats, aan te wyzen.
,, Voorts uyt dceze der Algemeene Vercenigde Siaatens wyze van doen,.
„enuyt het gecne wat omtrent de voorwaarde dei Vrede dik wils hai ene
,, wegen is voorgeftcidt, zullen uwe Excellentie» licntelyk konnen be«
„ merketi en bevinden, hoc vaardigen gertedt de Algemeene Staatera
„zyn om aan de Coiiinglykc waardigheidr de fchuldi^e eerc te bewy»
^len, ende dat haar niets aangenamer zal zyn, als datopi-ei lykccubil—
»,ljke voorwaarden, ly uiet den Comng van Giuot BruiameitdcWicdc-
i<^8 LEE VEN en DOOD van
i'^^7* „op het fpücdigfte mogen hcrlkllen. Gelyk nn de Algemeene Staaten
, i" ' „waarlykendc van herten zodanigcn Vrede begeeren; alio ook met lon-
„ derlingen , bekennen zy de plichten ende vlyt die uwe ExcelUntien tot
„dit werck hebben bygebracht. Wat my belangt, verklaar ik ook aan
„uwe Excellentie zeer veel te zyn. verbonden voor de zorge en de
„voorzigtige naarrtigheidt, die dezelve met zo veel oprcgtighcidt in dc-
„zaak heeft bygebragt, cnde door de byzonderc gcnegcntheidt in deezc
„die tot my in zyn Brief bctuygde , die ik altyd met gelyke pligten in
„ het bevorderen van zulk een vroom en heylzaam werck, cndc metal-
lic aangename dienden die van mykonnen komen, altoos zal poogcn te
„verdienen, als die ben en altyd blyven wil , uwe Excellentie tot alle
„dienften zeer bereidtwilligen.
Hagedenij JOHAN DE WiTT.
]inuary 1067.
Den Heer Cojet beantwoord deze brief wederom met een
deftige gclccrthcid , in 't La:yn , zynde de vertaaluig in het
Nederduytfch aldus.
EoEt E Heer,
BreUffin ^^ p ^at mijn antivoord op uwer Ed: aangenaamen brief van den
ram'^clyet V^ I J Jamarjfy niet ydel ofte leedtg te rug z.oude komen , heh ik^
"'"''r h eenigen tijd moeten laaten verloopen ^ welk,uitftel ik.veriroHwe dat
penfionsiis. bj uw Ed: vcrfchoond z.al worden. Zeden dat de brief van de Hoo*
ge en Mogende Heer en , de Staaten Generaal der Vereenigde Neder-
landen , in baar beleefde termen , van den ^llerdoorluchtigfien Co-
ning van Groot Brittanjen gefchreeven , ons ter band is gekomen »
hebben wy alle onze vlijt aangewend , dat aan der z.elver meening
en wenfch voldaan mogte werden , en die verklatiringe bekomen van
z,oodanig een plaats der Trailaaten , u/elke noch den bovengemelden
Heeren Staaten , noch der z.elver Bondgenooten , mogte mishaagen.
Voor al hebben wy z.org gedraagtn , d^t de aan ons toevertrouwde
brieven niet eer geéxhibeerd wierden , als dat wy van des Conings
tneeninge en goeddunken verzekerd waaren; dien wy verlïaan hebben
z.00 verre tot de Vrede geneigd te weex.en , dat hy bet bejluii hceftge'
nomen van zyne Gex.anten naar den Haag te (luuren , om aldaar
«ver dezelve te handelen. Dit z.al breeder blijken uu den brief des
jillerdoorluchtigflen Konings van Groot Brittanjen^ dien hy aan de
Heeren Staaten Generaal ten antwoord heeft gefchreeven j hier in
nevensgaande, dewijl z.e niet eer geftmrdkonde worden , omdat z.e
ons
CORNELIS en JOHAN DE WITT. ipp
ons eerji tegens de nacht ter hand wierd gefield. Welke redenen nu ^^^7-
zjjne Majejleit tot de plaats^ z.00 even genoemd^ hebben aangedree- '
ven , word ten deele tn des Conings brief verkiaard > e» moet ten
deele ook hier door my zerklaar d worden. Want de%i/ijldie zaalf^van
de plaats , tot noch toe door verfcheidenefwaarigheden bek.o»i>nerd was ^
zulks dat de gantfche verhindering van de Vreedetot op den huidigeft
dag hyna alleen daar uit is gefprootcn , detviji noch den yillerchri-
flelijkften Coning van Frankrijk dieplaatz.enf welke van de kant van
Engeland voorgejlagemvierden , bckifaam genoeg jcheenen ^ noade»
Engelfchen de geenen behaagden die Frankrijk noemde , heeft men^
om alle geene getwift > en 't geen daar verder uit z.oh konnen fprui-
ten , aan een kant te (lellen , hier om den Haag beginnen te denden,
I. Want cerftclyk zal die plaats nu niet ongevoegdyks ten opzichte
van Engeland koniien hebben , na dat de Heeren Staatcn Generaal der
Vercenigdc Nederlanden met zyn gedienüige en beloofde brieven hebben
betuigd, datze met zyne Coninglyke Majellcytvan Groot Britianjen niet
om de eer ftrydcnde , maar ook zelfs gereed zyn om te Londen te ko-
men , op dat de Koninglykc Waardigheid niet verkort mogte werden.
II. De gemelde twee Doorluchtige Coningen , welke de Wapengs-
nooten met de Heeren Staatcn zyn , zullen gecne tegenzin in die Plaats
konnen hebben, zyndc gelcegen op hunner Vrienden en Bondgenooten
bodem . en daar zy ook.
III. Nu hunne Minifters hebben , en alwaar zoo de Mediatenrs als
d'Engelfche Gezanten zeer licht zullen konnen komen : gclyk ook
nergens d'algemcenc Vrcede gemakkelyker behandeld zou konnen
worden.
. IV. Tot het bevorderen van de Vreedchandel zal veel konnen by- •
brengen de tegenvroordighcid van de Heeren Principaalen der Vercenig-
dc Nederlanden , waar door dat verzuym van tyd vermyd zal werden,
't geen zcketlyk zou voorvallen, indien de Traöaaten elders aangelield
wierden : en dcrhalvcn zouden op het ontdaan van d'eenc of d'anderc
fwaarigheid de hulpmiddelen van de huiflelykeraadllagen gcvomcn moe-
ten werden.
V. Dcwyl men raadfaam heeft geoordeeld Vlaanderen om d'uitzon- •
deringcn , van de Franfche kant tulTchen geworpen , vooiby te gaan,
kan 'er op d'Engelfche Kuil geen nader Plaats worden gcgeevcn, welke
daarenboven byna even verre gcleegcnisvandc Verblyfphiatfendcrhoog-
gemeldeConingen, waar mede men zal moeten handelen : en alle de
andere Steden , die Vrankryk heeft voorgeflagen , zyn verder van hier
geleegen als den Haag.
,2ö» veel sh dm de ntenfchelijkc rsden kjtn bezejfen » fchijnt 'er
tief:ir
200 L E E V E N en D O O D vati
'1^07. ^ggy Jt„ Raad der ^lUrdoorluchtigflt Majefiehvan Groit Brittan
r jen f of liever door fchil^tng van htt noodlot , een zveg uitgevonden
te z.ijn f waar door men op een z.*er korte wijt.e k^n komen tot dit
voortreffelijke en hetli.aame Vredehandel -, van dewelke ik my beloof
het gevolg z.00 veel te fpoedtger te z-ullen weezen^ dewijl uw Ed: z.ig
daar of»trent z.al bevinden; zullende door ztjn: teget.woordige raad'
Jlagende verfcheidene/ivaarigheden , welke noodzank^lijk aan zo groot
een werk moeten kleeven , beter ,, fpoedtger ; en krachtiger uit den weg
ruimen : zulkf dat met de hulpe Gods , op die wijze niet alleen een
zjeer gewenfchte , maar ook, ^ «« ^^^^ fchielijke uitkomfi van de Tra-
ilanten te verhoopen is. Nu fcheelt 'er noch tot het bereiken vAn dit
werk,, en het afdoen van de Prdiminaria , dat de Heeren Staaten
Generaal der Fereenigde Nederlanden niet alleen zelve , hoe eer hoe
liever^ hunne Vrvgeletdens voorde zekerheid der Engelfche Gezanten
vervaardigen ^ en bezorgen dat ze herwaarts overgezonden werden i
maar zich 00^ bevlijtigen dat zulh met den eerjien van de hand der
Allermagtigfte Contngen , hunne Bondgenooten , gejchiede j de%i>ijl
zijne Coningli/ke Majefieit van Groot Brtttanje van gely\en gereed
is, om die van zijne kant van de verkooren Gezanten van de Heeren
Staaten^ zijne Bondgenooten^ welke tot het behandelen van het werk,
der Freede by malkander gullen komen , indien zy ze verzoeken , uit
te deelen.
Daarenboven , dewijl in de verklaaring zijner yillerdoorlugtigfte
Majefieit van Groot Brittanjen, aan ons overgeleverd^ ep onze in-
Jiantie kortelings in onze Memorie gedaan , geen duiflere betuiging
gefchied van genegentheid om eenige Wapenlchoifling in te gaan ^
of aan te [lellen^ als men maar ver zek,erd mogt weegen., dat zulkj
aan d' andere kant mede begeerd wierd j werd aan de voorzichtige
zorg van uw Ed: bevoolcn, met d' eerjl e gelegentheid het gevoelen der
Heeren Staaten daar over te it illen ontdek^n , en met eenen de toe-
Jlemming der Allermagiig^e Bondgenooten t'ondervorfchen ; t.ulks
dat ^ wanneer men zekerlijk zal weeten onder wat voerwaarden zy
zoodanig een IVapenfchtrffmg bepaald willen hebben^ wat tijddefel'
t/e zal aanvangen ^ wanneer eindigen , tot hoe verre die zich moet
uitfirek^n y enz. M^ de zaak hier voor ons vertrel^zouden kpnnen
te Weeg brengen ; achtende^ dat de termijnen van een BeUandy toa
binnen als buiten Europa , verfcheidentli/k > w d' afgelegenheid der
Plaat'
CORNELIS en JOHAN DE WITT. aoi
Flantfenj gebeld kpnnen wordtn; dewijl de heveeUn van het zelve i^^jl
in te gaan , en f onderhouden , niet tinnen even korten t^d ann de ' '^
verder afgelegene PUatfen , ter Zee en te Land gebragt konnen wer-
den. Nooit zal mjr ondertujfchen d'jver en wil omhreeken , [oo ttt
het gemeen heft , voornamemlijk. ter gelegentheid van defe mj o^geleg"
de lafl , om defelve op de befte wijfe te behandelen , als om op alle
plaat fin en tijden mijne oude en ongeveinsde genegentheid , welke uwer
Ed: voortreffelijke gemoeds gaven ^ my zedert ï.eer langen tijd gebiec-
ken, zich toegeëigend hebben ,y te beveiligen.
Uwer Edelheids
Londen den + Fe- Tot aller dienften x,eer bereidwilltge
biujiyi667. P. J. COYET.
Dewyl men uytflrooide dat den Heer Raad Penfonaris by
den Coning zeer vcrdagt gemaakt was , wierd deze brief
vervolgt van een andere, behelzende,
O o dikmaal s als zijne Coningltjke Majefleit van Groot Brk' Nader brief
tanje^van UEd: [preekt {gelijk veel maaien vervalt ^ ) ""^J^^^-
gefchted zttlkj met groote achting van UEd: , ende heeft veel- coyec,
maaien bevefitgd , dat UEd: Deugden en zonderlinge gaaven,
by hem ten hoogfte gewaardeerd en geëerd werden j ]a dat zijn
Adajedeit met liever zal zijn , als dat hy de goede gedagten , die hj
van UEd: heeft , in der daad mogte betuigen en verkjaaren : zulle»'
de altoos overvloedelijk, UEd: voordeden en groetmaktngegadefiaan:
UEd: te meer agtende , om datgy zoo fcherphebt gearbeid voor
de behoudenis van u Vaderland : Waar van ii^boope UEd: een-
mnale m»ndeling tefpreek^n , hetgeen J,eer yverig is wenfchende.
Was geteekent
P: CoYET.
Den Heer Raad Penftonaris bleef in geen gcbreeken , van zynEd:
dezetweebricven.aanftondsnad'oncfangft, in de Vergadering i<'»«"<ii«
van haar Ed: Groot Mog: in te leveren, om by de yverzuch- ïik/ren"
tige en quaatraeenende geen afgunft te verwekken, 't welk hem «"n"/**
door 't agterhouden defer brieven foude hebben mogen aanbren-
gen. Don den Coning fchreef zelfeen brief aan haar Ho: Mo: van
den tiendenfftrK<iry,behel2ende,dat zyn Majefteit V Gravenhagen
Tweede Bee{. (Ccj tot
^o^ L E E V E N en D O O D van
166"]. tot de handelplaats vcrfocht , waar in zy n Ed: in jgelyks ten uy-
■ - . terften gepreezen wicrd, foo dat zyne benydcrs ydcr om'ty-
verigft naar nieuwe gelegentlieid lochten , om zyn Ed: in weer-
wil van alle de Europiaanlche Mogenthcden, die dagelyks zy-
ne Lof vermeerderde, de voet dwars te zetten. Omditweder-
cm te beginnen , wierd verfpreid, dat zyn Ed: de oorzaake
was, dat de Vreede geen vooregang konde hebben, door diea
hy de Heeren Staaten van Holland hadde ingeboefemt , van
*j Gravenhagen , lot een handelplaats , aan den Coning af te flaan »
het welk veel misnoegen aan de Heeren Bemiddelaars hadde
veroorfaakt, dochzy wierden in hunne quaataardighceden we-
derom geftuyt, dooreen briefvan zyn Majefteit van Groot 5r«-
tanjen, van den agtiende ./W;<(<irt, waar in den Coning fchrccf
dc'if/nd'ei. op 't verzoek van haar Hoog Mog: met Breda , te vreede te
piaativet- zyn, alwaar zyne Gezanten den ^<«?"o« Hollis^ en den Heer
kozen. licndrik Covemry reeds bevel hadden, van foo haafthaar Hoog
Mog: de vrvgely brieven zonden, derwaards te vertrekken,
om den handel van zulk een hcilzaamezaak) in'twerkteftel-
]en. Den 4 deefer fchreef zyn Ed: tot antwoordvan den Ge-
Zant Coyets brief, van den 4 Fcbruary , wederom in de La-
tynfehe taal, met een wonderlyke geleertheid , van inhoud
zynde, dat de ftilftand van Wapens, diede Heeren Bemidde-
laars voor den Coning, aan haar Groot Mog: verzogten, om
reedenen van Staat niet aangenomen kende worden, eindelyfc.
na eenige byeenkomfteu gehouden te hebben , maakten de Hee-
ren Bemiddelaars van rrankryk, den Graaf d'Ejiradei. en den
Heer Couriin , nevens de Deenfchen , de Heeren ClwgenbergGtï
Charifius^ den achticndcn ALiy een begin van 't werk tot £re-
ytetitmnda^ en Zyn Ed: bcyverdc de bcwerkrnge der Vreede fodanig,
doori"[? ^^^ ^y dagelyks in 's Gravenhagen byeenkomften en Vergade-
id:ïeikic. ringenhield , met de Heeren daar toe (Gevolmachtigd ; toe
**°' dat na veel moeite, doch in korten tyd, de Vreede, den laa-
ilen van de Maand J'*/)', daar op volgde, welkers bckrachtin-
ge op den vier-en-twintigfte ^uguftus wederzydsuytgewiflcld
wicrd, waar over zyn Ed: de Razd Pe»^onaris de W itt, als
het grootfte wcrktuyg^ van zulk een hcilzaamcn zaak zynde,
doos haar Hoog Mog: ,, ca de Heeieo Staatcu van Holland,.
we-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 103
wegens zyn moeyte en de bevordering met alle teckens van iS6-j'.
vriendfchap , wierd bedankt. -i 1
Ditwasd'crkentenisdie dezen Coning in zyn ballingfchapzo
dier aan de Nederlanders belooft had,wanneer hy met dele woor-
den bekend heeft) niet tegelooven, dat hy meer tederheid en liefde in de
harten van z.jn gebooren Onder daantn z.ouden konnen vinden , aIs hy in
de gemoederen der Ingefeeten van defen Staat gedaan had. Vergeetcn-
de , dat het onthaal , zo aan hem en zyne Broeders gedaan, de Hee-
ren Staaten van Holland met geen ies tonnen gouds hebben kon-
nen goct maken , behalven het geen dit haar Hoog Mog: nog daar
enboven heeft gckoft,zeggende ook op zynaffchcid aan denRaad
Penfionaris DE WiTT ; Dat de Staaten verfeekertmogten :^yn van dt
fiantvafltgheid jjner vriendfchap , en dat hj het belang van hare ingefee-
tenen foofeerfoude beminnen , als fijn eigen.
Den Coning van Sweeden had onder 't voorgeevenvandoor ^^d
Den Hee»
_ Raad Pcn-
zyne bemiddeling tuflchen Engeland en den Staat, de Vreede Coi'.f'suit-
te bewerken, zyn buvtengevvoonen Gezant, den Graaf van dcVw"ld-
Dhona, al vroeg in 's Gravenhagen gezonden , komende in half '«hezakeoi
Maart by den buytengewoonen Afgezant appelboom , welke
den zes-en-twintigllen door de Heeren Rjgersberg , en van der
Hoolck^ met de Koetfe van Staat, opgehaald , en ter gehoor
wierd geleid. Na dat zy hunne voorftelinde SweedfcheTaal
gedaan, en die daar na in de Nederduytfche fchriftelyk over-
geleverd hadden , wierd hen de Heer Raad Penfionaris de zyEJ:
WiTT, nevens de Heeren z-^w Cfw, Afperen.^ Kien, -^w^row- m7gagd
gen^ Bootsma ^ Bentem ende Tjbrants z\sGtvo\m^ch\\gdea van"'"''^"
haar Groot Mo^:, toegevoegt , om met de gemelde Heeren ° ^ °^
over hun verzoek in gefprck te treeden. Hun aanbrengen be-
ftond; dat het her (lellen der A(5le van a. onz.ydighetd.y z.jn Ma- K.ntxAix^
jefteit onmogelyk^om gewigtige reedenen toeknnde ft aan; Dat hyver-^^^^^^-
goedtng et/chte van de Schepen z.yner Onderdaanen en Tngefeetenen^
dte geladen of ongeladen , hoewel voorfien met beheorlyke vrygely
brieven , in de Nederlanden opgebragt wierden ; Dat fijn Majefleit
verfocht een geregeltheid wegens de belangens ter Zee ^ met haar Hoog
Mog: te maaken j Dat hy om geen wortel van onminne over te la^
ten y van tijd tot tijd was afgegaan, van veele ende gewigtige eifchen^
als van 't vijlgeld , van het punt van l\ onderfant , en veele van ^Jjr
de Cmneefe zaaken } En dat hy van meeninge was , vyf z.j/ner Croon^
CGc 2) fihi-
U^-j,
a. CoDtia-
'Ait zema
204 LEEVENcn DOOD vati
[chef en ff<«4r Portugal tefenden, om Soutj dog terft met een lading
te voorften ( om de onkoften goet te maaken ) op Engeland , welke
ladtnge niet [oude befiaanin ,. verboodene waaren^ maar in Rouwe
Sweedfchc Coopmanfchappen. Waar na hy buytcngewoone Ge-
Zant en Afgezant , over decfen Inhoud een ontwerp aan haar
Hoog Mog; ter hande fielden, beftaandeinelfHoofd-ftukken.
Uyc welker ciflchen men genoegzaam befpcurde, wat reeden
den gemelde Giaaf foo tydelyk gekomen was. Niet te min
hield hy Heer Gezant en Afgezant , met de Hceren Gevol-
magtigden den i : ^pril de eerfte byeenkomft , en des an-
dcrciidaags de tweede , alwaar den Heer Raad Penftonaris de
WiTT een lange aanfpraak deed , vol reedenen , be-
wyzen en fcharpzinnigheeden : „bewecrendeal vanden bc-
„ ginneaf, dat het feernoodl'akelyk , ja als de grond van de
jgeheele zaake was, dm Sweden de vcrciüe^de vanonzydig-
„heid gaven, waar over hyzynredenc heel wytuytbreide. Den
„Graaf Dhona antwoorde daar van wooid tot woord heel
j.gelecrdop, aanwyzendedequadegevolgcdieuit het Elbings
„verbond voortgekomen waren , en dat Sweedcn daar nooic
„cenig voordcel van genootcn, maar in tegendeel vecHchaa-
,, de by geleeden hadden. Waarop den Heer Raad Penftonarts,a.]s
,, zulk een ongelyk niet verdragen konnende, nevens de Heer Tf.
,^hrand heftiger wierd, en poogde zyn Exelleniie inzyn eyge
„reeden ie vangen. Zyn Ld: bragtalls by, omte toonendat
,,alle overtreedingen en vcriuymcnvan Swcden , ende niet van
„den Staat vooitquamen : dat hciSweden z<:\is^ ennietdce-
-fc. Reilinte. ,, fen Staat was , die de ^^e van ^. herftdlmg , gc-
tHdc „preft ende aanbevoolcn hadde, zoo dat de overtredinge van
„die, en niet van dele quamcn ; het welk den Raad Penfion/i-
y,rts zoo fcherpzinnig bepleiten, dat hy al de regelen der Leer-
„ftukkcn van de Logtcacndc Rhctonca overtrof : dikmaal» her
„haaiende. drU dele Staat het voorgenoemde Verbond, noch
jjcenige anderen , nooit in ecnige punten ovei treeden had;
,,cndc beplytte eenige van de Sweedfche voorllcllen, alsook
„het ontwerp van herllelling, dat hem eenige tyd te vooren
,, ter hand gcfteld wasj by brengende onder anderen, datin-
„ gevolge van de Memonen en dienftcn die de Hter Appelbom ^
), hier alvoorens aan dcnStaac aangeboden hadde, bleek, dat
Swi
5»
SfoLof
cvrrdcze
bep'yting
Tau Aitze-
ma.
»
CORNELIS en JOHAN DE WITT. aof
Sweden het Elbtngfet Verbond voormaals goedgekeurd, ende ï^^7«
„ begeert had.waar door't fyn volmaakibei J ende kragt verkreeg.
,, Hier na quamzyn Ed: tot het befwceren van yder byfondcr
„ Anykel des ontwcrps, ftrydende hertely k , en verworp de eerfte
„drie -^«y^e/f» geheel |en al. bevveerende Herkende vaftelyk j
„dat het Eibtngfe Verbond van geen kragt oftejwaarde en was,
„by aldicn de voornoemde drie eerfte Anj/kelen van het ont-
„ werp ingewilligd wierden, endat men die daarom t'eencmaal
,, moeft uytfchrabben , als volkomelykftrydigzyndc regens het
„Verbond; en dat men het zelve niet geheel en al kondenog-
„te mogte doen vernietigen , nog gedogen dat het vernietigd
„wierd, aangezien dat het een Verbond was, 'twelkplegtjg
„gemaakt, goedgekeurd, ende wederzydsbekragtigd was. De
„Graaf van Dhonu aniwoordeop alle deze reedenen, endete-
„genwerpingen, meteen wonderlyke zeedighcid , zo datdefe
„ lange reedenwiflèling eindelyk beflooten wicrd, op de voor-
„ noemde drie Anykehn , d ie den Raad Penftofiaris, ende andere
,.HeerenGe\olmagtigden geheel en al wilde uytgeichrabt hcb-
j,ben, als ftrydig zynde met het Eibingfc V"erbond. Dtn li
April wicrd de byeenkomlt hervat, en duurde van 's namid-
dags ten 4 tot 's avonds ten S uuren : wanneer de Raad Fen-
/»ow<jn/, nevens de andere HeerenGevolmagtigdeji, alle de ^r-
tjhlen van de eerfte tot de laafte toe berilpten, beweerendc
dat het ongebruykclyk was , zulke of dicrgelyke j4rtykelen ^
in een Verbond te ftellcn. Ende dewyl de Heer Afgezant
vertoonde, dat al het geen welk in geen gebruyk was , niet
akoos te verwerpen of quaat was te keuren ; dat een goede
zaak eens een aanvarvg behoorde te neemen , ende dat hy hen
te meer preftc om de reeden te weeten , waarom zy
her laafte Artyktl weigerde in te willigen ,• heeft den Heer Raad
Penftonans eindelyk gezegt , dat het tot oneer van den Staat
zoude zvn > even als of zy tot die uiterfte noodzaakelykheid
waaren gebragt, van gedwongen te konnen worden, om een
u4nijkii van dien inhoud toe teftaan, alsofzy de Vreeden bid-
den enquamen verzoeken; endat nopende het voorige Artij-
k_el, fpreekende vaneen fomme van honderd en vyftigduylent
Ryxdaalders> de Waereh zoude mogen gcloovcn en zeggen, dat
(Cc 3) Ueze
io6 LEEVEN en DOOD vati
deze geldfommc met regt gegc\ en wici d om deV^rede te koopcti
Den afgezant hif ld het tegendeel ftaande, en onder andeienzy-
dc hy , dat zyn Meefter in dceze Oorlog , het minite niets
tegens den Staat hadde gedaan, daar hy over te beriipen was,
cnde dat dit alles niet tcgenftaande den Staat onverfectelyk. bleef
fiaan» opeen-^.?* vanonzydighcid; vragende daer en boven, of
2y in de bemiddeling van zyn Majefteit endeagcervolging van
dien geen genoegen namen j de Gevolmagiigde een weinig ont-
zet zynde dat zyn Excellentie het zoo hoog opnam, vielen ter-
ftond op de goede meeningen van de Staat, zegtJende dat zy
ten hoogfte de moeite ende Eer erkenden, die zyn Majefteit
door deeze zyne bemiddelinge haar deed , van welke zy herte-
lyk de agtervolginge verzogten, ende des wegen ten uiterftc
aan zyn Majefteit verpligc waaren i verklaarcnde verders, dat
hen uytdrukkelykdoordeHeeren Scaatenbevolenwas, van hen
Hecren Sweefche i;ezant en Afgezant, bylondcrlyk, uyt de naam
der Heeren Staaten te bedanken , gelykzy heel omftandig en
met veelbeleeftheiddceden.
Wat de zaak van Cw/wf ende honderd en vyftig duyfend rylcs-
daalders betrof, antwoorden de Heeren gevolmachtigden zich
te houden aan het geen daar over met den Heer Sthercroonhc-
flootenwas, te weeten, dat de Heere Staaten niet meer als hon-
derd en veertig duyfend Ryksdaalders zouden geeven, onder
voorwaarden , dat Sweeden , geheel Gutnee , en alle de Kuften daar
©nder begrecpen , verlaaten , en afftaan zoude , fonder daar
ooit meer te komen, handel dry ven of Coopmanfchap te doen.
Waarna den Raad Pfw/ïow'W/ vervoli^de , en zeide zodanig
cenverdrag te hebben, dit v^n Stlvtrcroon ^ ais Staatsbediende
v^nSweederii felt's ondertekend was, daar by voegende, dat
het aan den Scaamiec ftond zyn onderrigting en bevel ceonder-
Zoeken > maar alleen om met hen te handelen, ingevolge van
Zynvolmagi; by aldien hy buyicn zyn beveelen gedaan had,
dat het aan den Coning ftond om hem Silvercroon te beriipen.
en aan den Staat, omhaarte hoidc» aan het geen gcflooten wa-
mcteengevolmag igdcnStaaiAbcdiende vanzynMnjcÜeit : ei
datdeczcn Staat de honderd en veertig duyfcn I Ryksdaalder
niet en wilde > noch kondc auderlints bccaalcn > als onder di
VOO
J
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 107
voorwaarden, die het voorgemelde verdrag mede bragtenj ofte ^^^7*
wel, dat zy niet meer als honderd duyzendRyksdaalders zoude '
geeven op die wyze,als zy n Majetleir, door haar ( Heeren Sweed-
iche Staatsbedienden ) ter dier tyd had doen voordragen. En na
eenige kleynigheeden van byibnderezaakenvoorgefteld te heb-
ben , fprak zy n Ed: om een overcenkomft omtrent de Zee zaaken
te voltrekken, als ook wegens de verboden waaren, en alles wat
daar van afhangelyk is, waar over hy nevens de andere Heeren
Gcvolmagtigden eenige belluyten genomen hadde, die zy op
het Papier ftelden , en zyn Excellentie overleverden. Den
Sweedfchen Gezant fprak daar feer hevig tegen , en bragt al-
les by dat daar op te pas konde komen, doch deele vergadering
fcheide, zonder fchyn van goede uitkomlt te verwagten.
Den veertienden deefcr hadden zy wederom een vergadering ,
welke van vieren des naar de Middags , tot des avondsten agc
uuren duerden , alwaar den Raad Penfionaris het woord wederom
voerde, en herhaalde de dankfegginge, die de Heeren Staaten
aan haar ('Sweedfche Staatsbediende) verfchuldigd waaren,
wegens de goede dienden , die Sweeden voor hen deed, tot be-
vordering van de Vredej gevende daar nevens het befluyt der
Heeren Algemecne Staaten aan zyn Excellentie over, hetgeen
den Gezant met een groote beleeftheidt aannam, waar na zy
alle de voorgaande verlchillen wederom ophaalden, en behandel-
de die met veel meer zeedigheid alstevoorcn, belovende in 'c-
fcheiden , malkanderen dat zydles by foude brengen wat in hun-
ne macht was, om de oneenigheedcn op het kortft af te doen»
waar na de fes en twintigften April, aan de Heeren Sweedfche
Staats bedienden het volgende befluyt nevens het antwoord op
het Sweedfche ontwerp ter hand gefteldwierd.
^xtraB uyt het Regijler der Refolutien van de Hoog LMog:;
Heeren Stxaten Gener adder vereenigde Neder Undm,
Martis den z6 April ië6-j^
„T^E Heeren Raadt Pen^maris de Witt, en andere haar
y, X^ Hoog Mog gedeputeerden , tot de Conferentien mee de
jjHcerea Extraordinaiis Ambaüadeur enextraordinarisEnvoyé
vao
to8 LEEVEN enDOOD van
i66j. jjvan Sweeden, hebben ter vergaderinge geexhibeert , ook
■_._ „vervolgens doen leefen zeeker concept van conventie met de
„Kroon van Sweeden op te rechten, mitsgaders een opftellin-
„ge van reedenen tot adftruftie van't voorTchreve conceptvan
„Conventie dienende, gelyk het zelve concept cnde opftellin-
„ ge hier na volgende van woorde tot woordc ftaat geinfereert.
Het ontwerp van de Heeren Swcedfchen Gezanten Afgezant
bcftond, inelfHoofdftukken, en het antwoord daar op van de
Algemcenc Staaten in fevencien.
Den fesden yl^<«y deed den Heer Raad Penftormris de Witt,
nevens d'andere Heeren Gevolmagtigden aan haar Hoog Mog;
verflag van 't geen hy , den 12: 15; 16 en 25 April verhan-
deld had , het geen haar Hoog Mog: wel beviel , zo dat na
noch twee by eenkomrten , op den lesden van de Maand July een
D. Conm- verdrag, by voorraat wegens de (dj verboodene waaren; getrof-
baade fgn wierd , en den feftienden der zclver Maand ecnige afzon-
dcrlyke artykelen opgcfteld , welk zyn Ed; nevens d'andere
Heeren gevolmagtigden dien zelfden dach nog onderteekenden ;
doch het voornaamfte en groote verdrag duerden noch eenige da-
gen, voordat men daar een einde van maakten, door dien ydcr
eeven vaft op zyn ftuk bleef ftaan : maar de Sweedfche Afge-
zant verncemendedat de Vrecde mei Engeland , buytenzynver-
wagting fchielyk mogt gefchieden, verhauften de zaakeenig-
zints, zodatzyeindelyk op den 2 8 y«// alles afgedaan en weder-
zyds het verdrag geteekcnt hebben. Den Raad Penfionaris de
WiTT, nevens de andere Heeren haar Hoog Mog: gevolmag-
tigden, hebben hier over den ^o dezer verflag gedaan aan haar
Hoog Mog: waar over zynEd: nevens de andere Heeren Gevol-
Kiagtigden met alle beleetiheid bedankt wierd.
Inde vooifz: tuflchen tyd hadden haar Ed: Groot Mog: veel
werk om de gcbrekkclyke Provtntien , tot betaalinge te brengen ,
en Holland deed om by haer gewoonelyke gereedheid te bly .
ven, dit Jaar een ophef van den honderllen Penning, halrevcr-
^jjponding, en Haard ftede geit. De Heeren van 2J*f/4«</ gaven
^/.fci.isl ter zelvcr tyd, ook d'onvermogentheid, over het bcleidt van
iommige zaaken te kennen, door het volgende uyttrekfel,
ran het zevende wr^^^;/ van dePuatenhaarerbefchryvinge.
Naar
CORNELIS en JOHAN DE WITT. acp
NAar dat den Ritmceftcr Baat, goeder Memorie , door ordere van 'i^^'f*
dcProvincie van Hollant, was gcfaifcert cnde gebracht op dt voor-
poorie van 's Gravenhage, hebben dcHceren Staaccnvan Zeeland. Ite-
rativclyk verfocht , cnde daar op aangehouden ; ten eynde hare Edeie
Mogende Communicatie ende kenniffe mochte werden gegeven , van de
Hukken en befcheyden , die tot ïynen lafte wierden geëmployeert , uyt
corzaakc dat het deli<&, daar mede wierde befchuldigt , den gcmecuen
Staat raakte; en dat hy daar van was een Militair Officier , ook op de
repartitie cnde in eed van deze Proviutic, doch is 't lelve te vergeefs ge-
wecll, en na dat onderwylcn een yder in verwachtinge was , wat zyn
ftrifte gevankenifle , extraordinaire proceduuren tegens hem gehouden,
ende het ongewoon aanmaanen van de Hceren Staatenvan Holland en-
de Weft-Vriefland j aan de Rechters iterativclyk, gedaan, ioudegewor-
den, ende fpccialyk, wat hooge Ciimiiia tot zynen larte, mochte zyn
aan den dag gekomen, daar van de geruchten cnde blauwe boekskens ,
hem aireede hadden gecondemneert, zoo zyn eyndelyk door zyn Senten-
tie de oogen van alle de werelt geopent, ziende de Extentien en ingre-
diënten van dien ; bekomende aizoo den gemeenen Staat en deze Pro-
vincie , niet anders, als met ende nevens den gcringften ingezeeten,
door de (lag en de executie- zelfs , eerft van deze importante zaake , de
verzochte kenniflè , behalVëti dat de Hecrcn Staatcn van Holland in 't
begin van de voornoemde faidficment , door de Heercn Ordinaris Gede-
puteerden ter Generaliteyt wierden onderricht , dat den gemelden Rit-
meefter de Buat> gevraagt zynde, of hy niet en wift, ddt het niet geoor-
loft was met den ijyand te correfpondeeren , daar op hadde geantwoord,
het zelve gedaan te hebhen , met kenniffe va n den Heer Raad Penfionaris
PE WiTT , die ook hadde verklaart, zulks waarachtig te wezen, maar
dat de correfpondentie, al eenigen tyd interruptwas geloopen; waarop
wyders onderfocht zynde, of dan de gemelde Penjionaris, ende nevens
hem, noch eenige anderen , uyt het midden van haar Hoog Mogende
Vergaderinge waren geauthorifeert , omme diergelyke gewichtc Corre-
fpondenticn te onderhouden, ende andere Perfoonen, buyiende Regee-
ringe daar toe te Employeeren, ende haar, hetzelve, naargelegentheyt
wederom op te zeggen, is daar op , by de gemelde Heeren Ordinaris,
Gedeputeerden ter Generaliteyt geantwoord , dat gccne van haar allen
kennifiè hadden , dat de Heer Raad Penjionaris de Witt , of ymand
anders , by haar Hoog Mog: tot het houden van zoodanige Correfpon-
dentien , waren geauthorifeert ofte bevoegt , maar niet en wiften wat
macht ende authoriteyt den meergemelden Heer Raad Penfionaris de
Witt, by de Hceren Staaten van Holland ende Well-Vrielland , dien
aangaande, mochte wezen gegeven. Waar uyt dan de Heeren Staatcn
van Zeeland gebleeken zynde, dat 'er aftonderinge correfpondentien cn-
de handelingen wierden gehouden, niet dat d'cen of d'andere Ptovintic
lomwylen yets , Staat raakende , aan de hand «uochte komen , ende-
Tweede Boek: (Dd) daw
«o LEE VEN en DOOD van
1667. daar op verder, na de waarhcyt van dien louden laten inquirecren , om;>
f«— ■ da«r dan van aan de gemcenc Bondgcnooten gcwillc kenniHete konncn
geven; maar ex profcjfo en by maniere van cenfeparatc negotiatie, over
2aakeD, de gemecnc Unie ea alle Leden van dien, 7üo hooglykimpor»
teerende, zonder aan dcielve te geven eenige dcminlle Communicatie,
het welke by de rcfpcftive Leden dezer Provintie, in de jongfle Vctga-
deringc, met groote beiiommcringe wezende in gciien , hebben ecnpa-
riglyk verllaan, datwyvan deze zaakezouden maakcn een gerailonneert.
poindvan bcfchryvinge, om dezelve, als wezcnde van zonderling mo-
ment, in de rcfpeélive Vroctfchappen rykelyk te overwegen. Qm wel-
ke la(i endc ordcre, complctelyk te voldoen , zoo zoude daar toe wel
een gehccle dedudlie van nooden wezen, die wy ook gaarne op 't papier,
ïullcn brengen, zoo wanneer de Heeren Staaten zulks voor aangenaam
mochten hebben gejiigeert , met alle de redenen ende confideratien ter
materie djenaide, ende voort verzien inet pertinente refolutien, van de.
ongefondeerdeen bouw-valligc argumenten , daar mede dcbew ulkHol-
landfchc deduöie, de feparate correfpondentien ende handelingen., met
den Ufurpatcur Crowaiel gehouden, 200 wydloopig , doch zonder cc-
nig fondament tracht te Jullificeeren, met vorderc aanwyzingcn, van de.
fchadelykc vruchten , die deze maniere V£(n,<locn albcreyds heeft gjcgee-
ven , ende noch vorder te vreezen (taan . ook de confufien en ftiydighcden ,.
d.ie daar uyt noodzaakelyk moeien volgen , zo daarinne nictt'cenemaal.
dl worde gcrcmedieert, 't Welk goedvinden van h Hoog Mogende,
afwachtende, zullen wy alhier alleen eenige weinige poinöen in confi--
deratie, korielyk aanroeren , ende tot bcfluyt toonen , wat wegens de,
Provintie, ter Vergaderinge van haat Hoog Mogende, over dit imper--
tincnt fubjcft ( onzes oordeels) behoorde te werden ingebracht; vetfoe-
kende dat u Hoog Mogende alles rypclyk , en na hunne iiDportantieti
gelieven te overwegen; en vervogcns de Heeren haarcGcdcputecidcn, .
daar op volkomenilyk te belatlen.
In de voorfchreven Sententie wojd gefprooken van zeckcrc Artykelen-
van Viede, die nooyt aan hare Hoog Mogende zyn vertoond, die nog-
tans zulks ter ccrlkr plaatze toequam , en in deze Landen alleen zyu de
Hooge Overighcyt, in zaaken van Vrede ende Oorlog , endc niet ccnc.
Provintie in 't particulier, gelyk het Piuf Provintiaal , de Provintie van
Holland ende Wefl-Viitfland, byde voorfcluecvcn Sententie, dicHoo-
gC Charaéter fchynen, en toe te Ichryvcn.
Het word den Ritmeelter de Buat hoog geittiputeert, dat hy , zcckc-
ren brief uyt Engdmd onifangcn hebbende, dezelve aan de Miniilers van
tlolUnd niet en heeft gccommuniccert, maar verbrand.gehad ; nictmiu-
Jfif word htm te lall gelegt, dat hy over de voorfchreve Iniporiantezaa-
ken , twcedcfley corrcfpondentien zouden hebben gehouden ; de ccnc.
opcnilyic met ktnniflc , en de andere fecreielyk zonder kcniiini- : wat.
4lll,4s gcmecnQ.HopgeJiegccrinüe biet lu voyr lailcontentciiieiit too-.
neui.
CORNELIS en JOMAN DE WITT. iir
ncnf dat dezelve buyten kennifle endc communicatie van alles is gela" ^^^J-
ten, endc dat deze correfpondentien , cnde handelinge alleen is geblee" ■ tf
ven tuflchen de Minillers van de Hceren Staaten van Holland en Wert-
Vriefland , en de voornoemde Ritmeefter de Buat ? het is van een quaat
en pernicicns exempel , dat ten tyden van den laatlien Eogelfchen Oor-
log , met deiiUiurpateur Cromivel, over dat bewullhatclykwerk, van
de feclulie, tweederley correfpondentic en onderhandelingeis gehouden,
de eene met kenniflc, en de ander zonder weten van hare Hoog Mag:
Ja dircöclyk tegens haar intentie en refolutic; en dat die gecnediezulks
hadden geplcegt , meer 7.yn geremuneteert als gecorrigcert. Aan den
Ritmecfter de Buat is bekent gemaakt en verklaart, door orderevancen
Provintie datter geen apparentie was om ymand na Engeland te zenden,
t'gecn ten anderen tyde zoo vicriglyk is nagejaagt, en dat hy dien aan-
gaande alle hoope zoude benemen , werdcnde alzoo alle de Provintien
buyten haar weten en kenniflc daar mede vervangen, die het nochtans,
buyten alle contraverfie te zamen toequam, haar lentimenten daar over
te verklaren. In fomma 't geene de voorouders hebben voorzegt en ge-,
vrceft, doe de Regeering noch zoo gelukkig was, vaneen gemeen Hoog
Minifter in den Staat van 't Land te hebben, dat de Provintievan Hol-
land en Wcft-Vrieflaud alles aan haar zoude willen trekken , en over
haar medeleden genoegfaam een fuperioritcyt oeftcnen, werd in dcezen
dage, by na geheelyk geadimplcert endc vervult. Zynde ook nieuwe-
lyk, onder het wapen en den druk van de Heeren Staaten van Holland
cnde Weft-Vricfland , indruk gekomen, eemge aanmerkingcncndeaan-
wyzingen, op de jongfte ingekomen Miffivevan den Koningvan Groot
Brittanjcn , zonder de andere Provintien daar over te kennen ofte con-
fulteeren , daar van daan nochtans zulke relültatien moeten afvloeyen.
Omme nu te komen tot correöic en verbeteringc van alle deze , endc
meer andere hooggaande abuyfen ende incongruitcyten , die met mee-
nigte konnen worden aangeweezen; ende om voor te komen, dat een
code dezelve zaake, op den eenen tyd niet geloont, ende op den ande-
ren tyd niet geftraft en werde , of dat in de eene Proviniie voor geoor-
deelt en wel gedaan , en in een andere Provintie voor ecu Crimen, en-
de Deli£l zoude worden gehouden : zoo achten wy, dat 't meer als tyd
is, dat uyt den name, ende van wegen deze Provintie, alle 't geene voor-
fchreeven is, meteen byzonderen crnft, ter Vergaderingevandegemce-
ne Bondgenooten werde gercprefenteert, endevorder daar op aangehou-
den, dat de Heeren Staaten van Holland en Wert-Vritfland mogen na-
laten haar particulierlyk te onderwinden zoodanige afzondcrünge dirc-
dien, correfpondentien ende negotiatien , met andere Princcn ende Po-
tentaaten, als vooren zyn aangeweezen, dat in plaatze van dien, zoo-
danige ordere werde gelklt , dat alle de Provintien , dien aangaande,
mogen geruft zyn ; ende daar inne egalyken, tot bcvorderinge van'tge-
mecne beft , participeeren > ende in cas dit buyten vermoeden by de Pro-
(Dd i) vin-
aiv L E E V E N en D O O D van
5(J<>7. vintic van Holland niet inochte werden te wcge gebracht, endc dat de*
-' • zelve, vervolgens de voorgaande manier van doen, met loade nalaccn ,
dat als dan , wegens de Hoeren Siaaten van Zeeland , zuade worden
Ycrklaart dat haar Ed: M.od,: ontchuldig willen zyn, aan de oiidienften,
fchenringen , en andere onheyleu , die daar wyders u)t te bevrcczea
ftaan, ende dat deielve dan ook zoodanige aftonderliage correfponden-
ticn, diredie, cnie handelinge inet andere f rini;en en Fotcniaten zullen
aanvangen ende houden , als dezelve vo»r den dicnll van het gcmecnc
Laad. cndeharcProvinticzuUcn bevinden te bchooren.
z«eiar<is Aldus borftcii dc Heercn Staacen van Zeeland , tegens die
gcnsKuwt, V.m Holland en Wej}-Friejland uyt , naar dat den Heer Buat al
»»ndet omtrent een Jaar dood was ge wee ft. Het welk zy beter volg-
■w°cd:T?n*den met hun zeedig berigt van den dertienden ^Hgufli^ waar
ïuii. in zy voorbrachten : dat den Penfonaris had by zyn gedaane
verflag aan de Vergadering te kennen gegeeven , hoe niet al-
leen de Heercn Engelfche Gezanten , maar ook de Gezanten
van f^rankrijkji foo wel als de Hceren Beiniddelaars met crnfl
ende y ver hadden de herftelling van de Heer Kievit , van der
Horfl , en de Weduwe van de gemcldcn Baat aanbevoolen j
en dat de voorfchreeve Franfche Gezanten daar toe , rot een
bewccgmiddel hadden gebruykt , een brief door den Coning
van Groot Brittanjen gelchrccven, waar in hy verklaarden, en
zyn woord gaf, dat Kievit nooit met hem in Holland zynde,
eenig i'famen verftand hadden gehouden, en gcduurende zyn
aanweefcn in Engeland^ insgelyks nooit eenige (aaken hadde
gedaan of gefprooken, tegens het belang van zyn Land, icn
«.confifci- anderen, dat den Coning van AV^^j^r^f^dCa. vtibeurdmakinge
*^'* der goederen van den voornoemden Ritmeefter Buat , ten
voordeclc van zync Weduwe en Erfgenaamcn alreeds had o-
vergefonden; bybrcngende verfcheide reedenen, waai om foo-
danige hei rtellingc, en overmakingen, by 'c maken van Vre-
de behoorden te gelchicdcn, nevcnseenigc voorbeeldcdie toe
defe ftofie dienden. Waar op in overleg genomen zynde,
hebben de Lccdcn van de Vergadcringe , ovcrwccgendc dat
f een van de voorfz. drie Pcrfoonen, noch wegens de Amptcn
y haar bekleed» noch uyt eenige andere vcrpligting aan den
gcmeenen Staat, rcchtelyk verdagt, en verantwoordclyk wa-
xe geoordeeld^ dat iu dci'c nicc anders t als by wege vanvcr-
ioik
CORNELIS en JOHAN DE WlTT. tr^
fock en tuflchenfpraak, omtrent de Provintie van//«//^«<ikan ^^^7»
worde gedaan : Is derhalven goedgevonden , dat over deefc ■;
zaake met de andere Provintien zoude worden gefpiooken,
en voorts daar heenen beftiert, dat wegens de gemeenc Bond-
genooten, de Heercn van HolUnd mochten werden verfocht,
om defe zaak aan de bemiddeh'ng ende voorfpraak vandenCo-
ning van Groot Brtttanjcn , en de Hceren Gezanten te willen
verblyven , en vervolgens aan de voornoemde drie perfoonen
gunftelyke vernietiging van de Vonniflen verleenen , welke
tegens haar gevelc waaren. Maar Holland beeft hier niet in
konnen verftaan > door dien hec Fyt van al te fwaaren ge-
volg was,
Haar Ed: Mog: Heeren Staaten van Vriefland, hebben ook Alsook og»-
den feftienden deefer Maand uiuguflus berigt t dat den Prins '^^°°^'^
•Van Oragmen^ nu zullende binnen weinig tyds treeden in zyn dicifingVnt
achtiende Jaar , gevende ook dagclyks proeven van zyn be-
quaamheid, zeedigheid, enverlland, mocht werden gekofen,
ende aangcltelt tot Cafitnin Admiraal Generaal , ofte toegefegt,
ofte ten minfte in den Raad van Staatc geleid , met dezelve
Eer> ende op zoodanige voet^ als zyn Heeren Vader en Groot-
vader, Hoogloffelyke Gedagtenis aldaar aangenomen zyn ge-
weeft. En dat men den Prins Mauris tot Feldmaarfchalk_\^ii
de Vereenigde Nederlanden mocht verkiezen Tot tweede
Veldmuarjchalk de Grave van IValdek. of Dona , en tot Generaat
vandeRuytery, denlieer Rhijngraaf, enz.
Ende dewyl de Heeren Staaten van Holland voorfloegen y
dat voortaan een Capitainy en Admiraal Generaal ^ geen Stad-
houder zoude mogen weezen , maar yder der Provintien haar
vryheid in 't verkiezen moeten laren , ende alzoo het zich aan
liet zien, om zoo het mogclyk waar, de hooge bediening vaiï
Stadhouder voor akoos te vernietigen , oordeelden haar Ed:
Mog", dat het bandenen verpligtingen op de gemoederen van
de tegenwoordige Regenten gelegt zoude zyn, dievanTwaare
gevolge waren.
Dc^Hceren van Vriefland waaren van gedagten , dat men vrieflandf-
moeft twee Feldmaarjchalken aanftellen , en daar toe vcrkic- ''"■
aen den Heer Pnns Maunts van Na/Jhuw als ecrfte , en de
(Dd 1} Hccff
2,14 LEEVEN enDOOD van
^ffj» Heer tVurtz., als tweede > voonshet GeneraalfchapyAndcKuj-
■" tery verby gaande, ook twee Lieutenants G eneraal rrn^ksn ^ te
weecende Heeren Rhyngraaf , en de Prins van Taranu , tot
GtneraAls vin d'yirtidery, de Heer van Notrtwjk. enz.
^«liv"*' Den een-cn-twintigften July quamen de gedagten der Hee-
ren Staaten van //«///r«<i, omtrent hec begeven der hoogeAmp-
ten te voorfchyn , waar over haar Ed: Groot Mog: eenige
Maanden zoo in 't byzonder, als met de andere Provinnen he-
zig hadden geweelt. Zy toonde aan de Gevolmagtigden van
de geheymc zaaken, dac den Heer Prins Mauntsvun Najfauw
van haar Hoog Mog: tot Feldinaarfchalk.éei Vercenigde Ne-
derlanden , mogt verkozen werden. De Heer fVurtz. , voor
deezen Gtneraal van het Voetvolk in Swecdfche dienft, en laaft
Veldmaarfchalk in dieaft van Denemarken t tot tweede Ftld--
maar/chalk.
Datby eenparige verwillinge of gcmcenc mcdedcclingevan
de Bondgenootcn , door een cenltemmig befluyt van haAt
Hoog Mog: , vaftgcftclt endc|goed gckeurt moogc worden,
dat die geene die ooit of ooit zal, ofte namaals zullen zynaan-
gcftelt tot Capitatn , ofte Admiraal Generaal , of ook in alle twee
de voorfchrecve bedieningen , ofwel die geene aan dewelke
onder eenigen anderen naam , het Opperbevel over de Krygs-
magt , te Water of te Land zal worden gegeven, nietx,al, tf
zullen mogen weegen , ofte.blijven Stadhouder van eenige Prtviniie
efte Provtntien. Dat mede tot meerder vaftigheid van 't geen
voorfchreeven is, het zelve uytdrukkelykin de narigten, foo
voor een Capitain als voor een Admiraal Generaal zal worden
ingelyft, cnde de aangeftclde by Eedc verplicht , niet alleen
daar tegen nooit Dire^ of IndireB , eenig verfoek te auUea
doen, veel min toeleg te maaken , Diretliltjk of IndtreSlelijk^
maar in tegendeel zulks by anderen buy ten vermoeden gefchie-
dende, 't zelve te zullen tegen gaan, en hem het Stadhouder-
fchap , zoo hem t'eenigc tyde die waardigheid by eenige Pro-
vintien mogt worden opgedragen, te zullen wygereuendevaa
de hand wyzen.
Dat den Heer Prins van Oragnien een plaats vergunt mogte
worden in de Raad van Staate, om aldaar de vereilchie ken-
nifle
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 21 ƒ
mfle van zaaken van Militie, Ftmntie en de PoUcie te gewen- '^<^7*
nen, eade by aldien eenig Leger van den Staat te Velde ge- -^
bragc mochte werden, dat in zulk een geval den zelvenHeer
Prins mede in PoUücque Qualiteit , 't zy als daar toe uyt den
gemelde Raad van Siaüc Gecommitteert , of anderzints de over-
wegingen van de Gedeputeerde» ende Gevolmagtigden van haar
Hoog Mog: te Velde zal bywoonen, omalfoo meer ende meer
bequaam te mogen worden, tot zoodanige bedieningen ende
Amptcn, in, ende over de Krygsmagt te Water en te Lan-
de, als waar toe den Staat hem namaals zoude goetvindcn te
verkiezen.
Zoo haaft als dit aan 't Hof van den Prins, Princeffe Groot-
moeder ende Moeye quam , alsook dat zyn voorllrydcrs, hier
kennis van kreegcn, gaf het een groote vcrflagentheid onder
hen , dewyl het heel veel verfcheclde van 't geen zy vaftelyk
vertrouwt hadden , dat men den Prins in alle de
voortreffelykc Ampien zyner Doorlugtige Heeren Voorvade-
ren behoorden te ftellen. Doch die van //e//^^^ zyden dat an-
deren konden doen wat haargoetdagt, maar dat zy geen A<ïi^-
fco»^fr konden lyden, é'\& Captuin Generaal vi&%y enz : geven-
de daar nevens bedektelyk te kennen, dat zy niemant wilden
hebben die zoo grooten vermogen Iiadj door dien hy weder-
om zoude mogen doen, gelyk in de Jaare fellienhondert vyf-
tig voor Am^erdamy en op Loeveliyn was gefchied Fejitgia ter-
rehant.
Haar Ed: Groot Mog: de Heeren Staaten van HolUnd ,^°^j'°^*«''^
maakten van hun bericht een vaft bcfluyt , gelykdie van Zee- ftaanvaft
/.-r«^ insgelyks deeden, zonder wcderzyds het minfl van haar "j^J','^"'"^
voorneemcn te veranderen, doch den Heer RtpptrdatotBujrfe^
en andere Heeren haar Hoog Mog: Gevolmagtigden in de Ge-
heime zaakcn , ftelden den een-en-twintigüen i'^/'/fw^tr een
voorwerp van de twee eerfte punten op 't papier, luydendc.
PROJECT.
D.At den Heer Frins van Oragne van nu af vergunt ïal werden Sejfie ProieS
m den Raad van Staate , omnie aldaar geimbueert te werden met omuent
4; vcreyüc kunnillê vau zaaken yaii de Militie, Pollae ende Fiaantic •. ^j^^°^?
Eade . -
^TÖ L E E V E N en D O O D van
Ende ingevallc eenig Leger van den Staat te Velde gebracht mochtc
werden , dat in ruiken cas dezelve Heer Prins mede in Polttique auali-
tcit, het ly als daar tot uyt den gcmeldcn Raadgecommittecrt, ofcean-
derzints de Campaignc cnde delibi-raiicn van de Gedeputeerden ofte Ge-
volmachtigden van hare Hong Mog: te Velde lal bywooncn , omme
alzoo meer en meer bequaatn (gemaakt te werden, tot het bedienen van
het Capiteynjchap Generaal te Water cnde te Lande , als den Staat hetii
uamaalsdzzt toe zoude mogen goet vinden te kiezen.
Ende zoo wanneer den hoog-gcmelde Heer Prins den ouderdom van
drie-en twintig Jaren zal hebben gcadimpleert , dat als dan by de gczament-
lyke Bondgenooten meteen goede hcrmonie zal werden gedelibereert ,
over ddfelfs bequaamhcyt tot het bekleden van de voorfchrecvc hoogc
Charges, ende gcrefolveert of met den dicnll van 't Land, dezelve op
2y n Hooghcy t zouden konnen en behooren te weiden geconfereert.
Dat immiddels geen Stadhouder van ecnige Pruvintie ofte Provintieu
Zal mogen werden verkoftn.
Ende by aldien de hoog-gcirelde Heer Prins , ten voorft. tyde by de
gezainentlyke Bondgenoten tot Capiteyn Generaal ende Admiraal werd
aangefteld, of anderzints. onder cenig ander tytul , het opperflc Com-
mando van de Militie te Water en te Lande aanbevoolen , het als dan
by de voorfz. deliberatien, en voordeeftcdtivcEledie, tuffchtn de Bond-
genooten vaft gelklt, en die Inlhuöic ingelyft : Dat geen Capiteyn Ge-
neraal of Admiraal , noch eenige die het oppcrfle Commando van de Mi-
litie te Water ofte Lande wegen den gemeenen Staat werd gedefereert , fal
mogen Stadhouder van d'een of d'ander Provintie zyn , dan de Gecligeerde
by Eede verplicht wefen , dircótclyk noch indireöelyk eemz verfiek te fullen
doen veel min toeleg te maaken direöelyk of indiredelyk ; maar ter
contarie fulks by andere gcfchicdende , het felve te fullen tegen gaan, en
hetStadhouderfchap foohem t'cenigcn tyde die digniteit by eenige Provin-
tie mogte worde gcofferecrt , te fullen refuferen en van de hand (laan.
In kas buyten vermoeden, mochte komen te gebeuren dat meer hoog*
gemelde Heer Prins tot de voorfz- hooge Charges als dan niet effcöive
en met eenparige bcwilliginge van de gczamentlyke Provintien wierde aan-
gcftelt , gelyk daar inne niet anders dan met eenparigheyt kan werden
gedifponeert , zullen aan de refpcöivc Provintien hare vrye deliberatien
in 't verkiezen van de Stadhouders blyven ongclimiteert, en haar voor-
behouden de vryhcyt die aan dezelve hier bevoelen is geweeft.
Wat het derde punt aan gong, te weten het verkiezen van
Hoiiandfch jg hoogc Krvesampten , wierd tot een nader eclcecntheid
bcllUVt tot . ^ D, ri J L T^ J /"> Ik /f J tl r.
vtrnicti- uitgeuclt. En na dat naar Ld: Groot Mog: de Hccrcn Staa-
f"St7d- ^^^ ^^^ Holland ende Weft-Vriefland berigt was , hoe Zee-
^«udeI- land toe drie ryz.en toe hadden volhard > in haar eerfle mec-
'""»'• nin-
CORNELIS en JOHAN DE WlTT. rxj
ningc, hebben zy onder den anderen den 21 December befloo- i<^67' ^
ren, een Eed te doen , tot vernietiging van het Stadhouder- **<
fchap, enlcheiden tot op den tiende JfaMuary , om als dan,
over hel begeeven der hooge Krygs-Ampten een befluyt te
recmen, en daar nevens d'andere Provtmten de vernietiging te
doen goedkeuren 1 volgens het derde Anj/kel van het heu-
wig Edi£t. Om de Vroetfchappen der Steeden den Eed
op het voornoemde befluyt te laten doen , zyn derwaarts ge-
zonden, de Heeren \an Maasdam., eerlle ende voorzittende
Raad in 't Hof van Holland , en Lid van de Ridderfchap.
De Heer ralkemtr Burgerraeefter tot u4mjterdam , de Heer
Langeivagen Burgermeelter tot Hoorn ^ nadat hen alvoorenshec
volgende bevel Ichrittetyk ter hand gefteld was.
BxtraB uyt de Rcfolutien van haar Ed: Groot <J\iog: de
Heeren Staaten van Holland ende Wejl-Vriejland.
Woensdag den 1' December 1667. »
ï,T N deliberatie geleid zynde, wat ordre ende forme geob- ordrete
„X fervcert zal worden, omtrent het Beëdigen van de Hee- P''!"^^^^';''
„ren , in de refpeiStive Vroedfchappen van de Steden verko-menvan
»,zen, ende die noch naarmaals daar inne verkozen zullen wor-,^'^jgy^^g^
,,den, op 't Eeuwig Edid, gedateert den 5 -^«gw/Z^laaftledenjEdiftaaa
„ende den fesden daaraanvolgende finalyk gearrefteert, ach- f/hTpi-enfo
„tervolgende het Formulier daar inne begrepen j is verdaan dcsteden.
„ende gereloKeert, dat de Heeren Burgermeeftcrcn inde re-
„ ipeftive Steden, by aanlchryvingevaa haarEd: Groot Mog-:
j, gcauihorifeert ende gelaft zulkn werden, zoo wel hun zei-
„ven, als mede allenden geene die in den Raad ofte Vroed-
,, fchap aldaar compareeren , ende den welken daar toe acces
„vergund werd, 't zy als concludeerende , ofte advileerende
„ftemme hebbende , 't zy in qualiteit als Minillers om de
,, Refoluticn ende conclufien te extendeeren, ofie andere De-
„pefchcs ende ürdonnantien van de Vroedfchapte doen ende
„t'achtervolgen.
„Ende ten eynde daar inne met goede ordre ende op eene
„eenparige voet geprocedeerd werde, mitsgaders ook op dac
Tweede Boek,. (^^) haar
ii8 LEE VEN en DOOD vau
'"^7' „haar Edele Groot Mog; blykenmooge, dat alles iudiervoe-
' "' jjgcn zy gcëxecuteert ende naargekomen, dat over zulks aan
»,Burgermeerteren voorfchreeve toegezonden zal worden, een
j, wel gecollationeerd Exemplaar , van 't voorlchreeve Edifl ,
„zoodanig gefchreeven cnde gecompafTeerd, dac een goede
,, fpatie of cenigc fchoone Bladeren aan 't eynde ovcrblyven,
„daar onder gelteldzal zyn > Op het bovengaande EdiB; , ende \
f,FormuUerdaartn»egeinfereerd, hebben den Eed formeelijk ende
f, corporeeltjk,gedaan , de Perfoonen hier onder ge'éxpreffeerd , die tot
), een teeken v^n dien haare nttame hier onder gefield hebben. Met
jjlaft ende ordre aan Burgermeefteren voorfchreeve, om allen
jidcn geenen dieden voorfchreeven Eed in manniere alsboven
„afgeleid zullen hebben, tot een teeken van die haare namen
„als boven onder 't voorfchreeve toegezonden Exemplaar te
„ doen fchry ven , ende daar benevens te annoteeren den dag
„dat denzelven Eed alzoo afgelegc zal zyn, daar toe dezelve
>,Heeren Burgermeefteren de eerlte gelegentheid zullen heb-
j, ben waar te neemen, immers , ende in allen gevalle te be-
5, zorgen, dat zulks gceffeftueerdzy, uyterlyk voor den agften
,yjanuary toekomende, ende ter naader byeenkomfte van haar
,»Ed: Groot iVlog;, daar van by exhibnievande voorfchreeve
„originele ondeiteekeningen perfeftelykte doceeren.
„Ende voor zoo veel eenige van die geene die den voor-
j, fchieeven Eed als boven zullen moeten afleggen , ten tyde
,jyan de generale Executie van 't gecne voorlchreeve Staat,
,, mochten abfcnt wezen, zullen de gemelde Heeien Burger-
„ meefteren dezelve t'hunner eerften aanwezen binnen de Stadt,
,,mede voor haar belchciden , ende den voorlchreeven Eed
5, insgelyks in maniere als boven, afnemen, ook henluydentot
„blyk van dien, haare naamen onder het voorfchreeve Exem-
jiplaar, niet cxprcllïe van dag erde date als boven doen ftcl-
„len, zoo alsook dezelve methode geobferveerd zal rv/orden,
„ten aanzien van die geene die naarmaals tot Vroedfchappcn
„ge-iligccrd, ofte daar toe in maniere voorfchreeve acces ver-
5jgund zal worden.
„Edoch, by zoo verre y mand ofeenige, buytenvermoedenj ,
P^ecnig dilay, exceptie , ofte rcfcrvc mochten neeaien , ofte
VOO?-
CORNELÏS en JOHAN DE WlTT. Jip
„voorwenden, zullen zy Heeren Burgermcefteien denaamen ^^^7*
„van zoodanige aan haar Ed; Groot Mog: hebben over te fchiy- ' ' ^
„ven, ende hun uyt den naame ofte van wegen haar Ed: Groot
„ Mog: te bevcelen , dat zy luyden haar ten naafter byecn-
jikomfte van haar Ed: Groot Mog: voor dezelve zullen hebben
„tefilteeren , ende aldaar den voorfchreevenEed te komen af-
„ leggen j Dus wert nogmaals verklaard , dat volgens de difpo-
.jfitie van 't voori'chreeve Eeuwig Edi6t , voortaan niemand
„in de Vroedfchappen geafl'umeert zal werden, ten zy hy al-
„ vorens den voorlchreeven Eed effeftivelyk endecorporeelyk
„zal afgeleid hebben.
Oe voornaamlle Reeden om dit befluyt te neemen waren
den Engellchen Oorlog , ende quaade treeken die men uyt
de brieven van den Rumeeftcr üuat hadde ontdekt , welke
te kennen gaven , dat zich een ftarke party had opgedaan ,
die de belangcns van Engeland , ende van de Prins alhier
wilden t'zamen knoopen. Het Berugte Edtff luydc als 'c
volgt
Vrydag den j Angufly 1 667.
„TXE Staaten van Holland ende Weft-Vriefland , hebben Eeuwig
„-L/naar voorgaande befchryv inge, ende rypedelibcratien, Edift."
„ende comiuunicaiien, in de ürdre van de Ridderichapende
,, Edelen, mitsgaders in de relpcdive Vroedfchappen gehou-
„den , by eenparige overgifte ende concurrentie van alle de
„Leden, vooreen perpeiueel Edift ende Eeuvvigduurende
„ Wett, tot voorltand van de Vryhcid , mitsgaders tot con-
„ fervatie van de eenigheid , ende van de gemecne rufte , ge-
„ arreiiecrt ende vaftgelleld , gelyk gearrefteert ende vaftge-
,, ftcid word by deezen , de Pomden ende Articulen hier naar
„volgende
1. Dat de faculteyt van verkiezinge of befchryvinge inde
„Oidrc van de Jdderlchap ende Edelen, mitsgaders de no-
„minarieen de verkiezinge van Burgeimeelteicn, ende Vrned-
,, Ichappen , scheepenen , ende alle andei e Magiftratelyke be-
,)dieningcn in de bieden zal blyven, aan de ürdre oftedcbe-
(Ee zjl ichre-
xio LEEVEN en DOOD van
ti^j. „ fchrcvcne Hceien van de Ridderfchap cndc Edelen , mits»
" ' „gaders aan de Sceden refpective, zoo als die aan haar byoud'
„gebruyk ofte by Privilegiën ende Oiïlroyenisgeconfirtneert,
„of geconccdeerc , of noch geconfirmcerc , of gcconcedeerc
„zoude mogen werden » daar van by dezelve de vrve exerci-
„ tie van dien conform de Wetten en de Privilegiën zal ver-
„blyven, zonder dat de voorfchreve befchryvingc, nominatie
,,ende verkiezingc of eenig gedeelte van dien , ooyt of ooyt
„daarvan in'tgchjcl, ofte ten dcele aan yenand zal mogen ge-
„defereert werden j cndc overgegeven.
I I.
„Dat insgelyks de Amptcn, Officien , Bedieningen endé
,,beneficien, jegenwoordig ftaande ter collatie van de Heerea
,, Staatcn van Holland ende Weft Vriefland , aan dezelve zal
„verblyven, zonder iets daar van te mogen werden afgegecr
„ven; Wel verftaande dat hieronder niet hegreepen werden
„de Militaire Amptcn, ciode bedieningen, die inde Campa-
„gnie ofte expeditie te Water ofte te Lande zouden mogeo
j, kome!! Vacant te vallen, welken, aangaande haar Ed: Groot
,j Mog: by nader difpofitie alzulken voet ende ordre zullen be-
„ ramen, niet alleen op de provifioneele beftcllinge van dien,
„maar ook op de bcgevinge ten prmcipalen, als dezelve ten
„meerten dienlle van den Lande zullen bevinden te bcr
„hooren.
ï I L
„Dat wyders haar Ed: Groot Mog: niet alleenlyk hare be-
„willigingc ende toeftemminge nooyt anders zullen geven,
5, maar ook de zaakc ter Generaliteyt met alle efficatie daar
j, hccnen helpen dirigceren, ten eynde ook by de andere Bond-
„genooten, ende zulks by eenparige bewilliginge, ofgeraee-
„ne concureniie van dezelve, door een conlonantc Refolutic
„van haar Hoog Mog: geltatucert ende vaftgcftelt moge wcr-
„den^ dat die gccnc die ooyt of ooyt zal,oflucccffivelykzul-
„len werden gebruykt, tot Capitain Admiraal Generaal , of
„ook in byde de voorfchreve Charges, ofwel die geene aan
„dewelke onder ecuige anderen Titul het oppcrfte comman»
^dement over de Nüitic te Water ottc te Laude zal wcidea
CORNELIS en JOHAN DE WITT. azi
5, gcdefcieerd , niet zal of zullen mogen wezen , of blyvcn '^^^7-
>, ijcadhouder van eenige Provincie of Provinciën ; ende voor foo
„veel de Provincie van Holland ende Weft-Vriefland belangt,
„dat niet alleen niet die geene die 't opperde commandeinenr
„over de Militie te Water ofce te Lande toevertrouwd zal
,j wezen, maar ook niemand anders tot Scachouder van dezel-
„ve Provincie gemaakt zal mogen werden j doch datdevoor-
„fchreese Charge in alle maniere zal zyn ende blyven gemor-»
„tificeerd, endede Heeren Gecommitteerde Raaden in de re-
„ fpective Quartieren aanbevoolen gelaten , volgens haare in-
,, ftruftie I de nodige ordre te ilellen , ende de vereifchce
„ voorfieninge cc doen , op zaaken by abfencie van haar Ed: Groot
„ Mog: voorvallende , ende wat op prompte difpofitic vereifcht
,, zoude mogen werden.
I V.
„Dat. tot volkome vaftigheid van 't geene voorfchreeven is,
„ende tot onderlinge gerultheid van de Edelen ende Steden,
„ alle de Heeren , jegenwoordig in de Ordre van de Ridderfchap
,, bcfchreven j ofte in de Vroecfchappen verkoozen) ende die
„noch naarmaals in de Ridderfchap belchreven , ofce toe
,, Vroedfchappen verkofen zouden mogen werden, by folem-
„ nele Eedc zullen, verklaaren, de voorlchrceve poinften heilige
„lyk ende opregcelyk te zullen mainccneeien , ook gecnzincs
„gedogen, dat daar jcgews eenige iiidragt of infraóliegefchie-
,,de, veel min ooyt of ooyt eenige propoficie te doen , ofte
^docn doen, die daar jegens in eenige deelen (Irydig zoude
„mogen wezen j ende dat voorcs ook den Eed van de Heeren
„ter Vergaderin^e van haar Ed: Groot Mog.-compareerende,
^jdaar mede in dé bondigfte ende kragcigfte forme zal werden'
„geamplieertj dat ook den Raad Penfionarisin der tydinsge-
„lyks by Eede zal werden verpligt, alle de voorfchreevePoin-
5, él-en , zoo veel in hem is , ce zullen maintenceren ende'
„(taande houden : zonder daar jegens ooyt of ooyt direóbelyk-
,yof indireólelyk eenige Propofitie of omvragete zullen doen,
»,veel min concluile formecren.
V.
5, Dat wyders tot meerder vadigheid vaa \ voorfchreeve
(Ee 3J " dcrd&
-112 L E E V e N en D O O D van
tféj. », derde Peinél, het zelve uytdrukkclyk in de Inftriiftie, foo
— . 5, voor een Capitain als voor een Admiraal Generaal zal wer-
jjden in-elyfd , ende de gcëligeerde by Eede verpligt , niet
j,alleenlyk daar jegens nooyt diredelykofte indireftclykeenig
„verzork te zullen doen , veel min toeleg te maken direéle-
„lyk ofte indiredlelyk, maar ter Contrarie zulks by anderen,
„buyten vermoede gelchiedende , 'c zelve te zullen icgen-
„gaan, ende het Stadhouderfchap, zoohemt'cenigentyddie
„digniteyt by eenige Provintie mogt werden gcoffereert, te
j, zullen refuleeien ende van de hand wyzen.
Uyt de bovcngefchreeven dagteekcningis te zien, envaftc-
lyk te befluyten, dat haar Ed: Groot Mog: wegens hare Fro-
vintie dit groote werk al eenige tyd vaftgefteld hadden, voor
dat zy eenige kennis aan de andere Frovintten daar van heb-
ben gelieven te geven , en by aldien zy zulk een kordaaten
befluyt niet genomen hadden, ftoiid het in die tyd te vreezen
dnt zy veel van hun gezag verlooren , en het Land in een
groot gevaar gefield zouden hebben, en hoe het in de gevol-
ge en verandering van tyden gegaan is, laat ik aan 't oordeel
Tan die geen die het beter bewuit is dan my.
JFormulier yan Eed op de bovenfiaande Kyirtyculen , te doen
by de Heeren van de Ridderjchap ende Edelen , mitjga-
ders by de Borgermeejlcrcn ende Vroetjchappen van de
Steden, als mede by de Heeren compareerende ter f'erga-
deringe van de Staat en vayi Holland ende iVejl-VrteJland.
rermulict ,,T K beloovc ende fwecre het bovenflaande eeuwig Edift,
TJuEcd. j,_i.mitlgadcrs alle de poiiiien ende Articulen daar iniie ver-
j.vat, heyliglyk ende opregtelyk te zullen mainiineeren, ook
„gccnzints te zullen gcduogen dat daar tegens eenige indragc
„ofte infraftic gcichitde , veel min onyt of ooyt eenige pro-
„pofitie of advys te zullen doen ofte geven , nog i'ok te zul-
„ len doen doen , of doen geven, die daar tegens in eenigen dce-
„lenftrydig zoude mogen wezen.
Zoo loaartyK moet my God Almagtig helpen,
For-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. J23
lermtdier van Eed voor den Raad Penjionaris, 1
„TKbeloove ende fweere het bovenftaande eeuwig E,di£t,|-^^^°^'
„Amitfgaders alle de Poinften ende Anyculen daar inne ver- Penfioiuiitj
„vatt zoo veel in my is, te zullen mainteneeren cndefiaande
„houden, zonder daar tegens ooyt of ooyt> direólclyk of in-
„direftelyk eenige propofuie ofie oravrage te zullen doen,,
3, veel min conclufie formeeren.
Zoo waarlyk moet my God u^lmagisg helpen.
„Ende zaVhet bovenftaande Ediét in forme van Odroy of
„ eeuwtg duurende Privilegie , de Heeien van de R idderfchap en-
j,de Edekn, mitfgadersde Boigenneefterenende V'roecfchap-
„ pen van de Steden, Leden van haar Ed; Groot Mog: ordi-
„ naris Vergaderinge , toegefonden worden , ora 't zelve in
„hare refpeftive Regifters te doen regiftrceren , en voorts te
„beforgen dat alle Heeren die naarmaals in haar luyder ordrc
„belchreven, ofte tot Burgermeelterenverkoofen, endeinde
3, voorfz. Vroetfchappen geaflumeert'zullen werden , daar op
„voor hare admiffie, den Eed , volgens het voorfchreve For-
,, muiier komen af te leggen, ende voorts haar daar naarpre-
,,cifelyk te rcgulecren : Gelyk ook het voorfz. Ediélin gely-
,, ker wyze aan beydc de Hoven van Juilitie , mitsgaders aan
„de Officieren ende Geregten van de gemelde Steden toege-
,, zonden zal worden, met lall ende oi-dre om haarin 't admi-
,, niftreeren van Jiiftitie daar naar , als de voornaam/ie Wet van
„den Lande tot voorjiant van de vryheyt , mitfgaders tot confer-
„vatie van eenigheyt , ende van de gemeelte rufte gemaakt,,
jjpunftuclyk, en exaftelyk tercguleeren opdenEed, byhen-
„ luyden in 't aanvaarden van haare relpective Officien ende
,, bedieningen gedaan,
,, Aldus gedaan ende gearreflcert ter Vergaderinge van de
„hoog gemelde Heeren Staaten van Holland ende Weft-Vrie-
„flandj In den Ha^e onder iiaren grootcn Zegele hier aange-
„hangen, den vyfden -^«?»/?i des Jaars (ejiien-honden feven-eri'-
^jfefitg. Was gi paiapheerr, Johan de Witt; Onderilont
„terordonnantieyande Staaten, ende was getcekent Herb.van
peaumont, Qitt-
ia4 LEEVENcn DOOD van
i66:j. Om deze vernietiging van het Stadhouderfchap te handhavc-
f nen, en alle verwyderingen en oneenigheeden voor te komen^
. maakten haar Ed; Groot Mog: de volgende narigtinge, wel-
ke aan den Hoogen Raad ende 't i:/o/ van Holland gezonden
wierd, om hunne gedagcen daar op te uyten, tegens de eerfte
Vergaderinge van 't Volgende Jaar.
SxtraB uyt de Refolutie van de Heeren Staaten yan Hol'
UndendeWeJl-VrieJland , genomenin haar Bd: Groot Adog:
Vergadering , op Donderdag den vyftienden December fe-
flien-hondert feyen-en-feftig.
vj'/hm-"* >> /^ P 't derde Articul van de tegenwoordige befchryvinge
hndover V^ ende dc Pointcn daar in gementioneert, raakende<i'(r-<4<3^-
deMottlfi- ^ ■ ■„ r-r n ■ 11
satie. ,^mtnijtratte van Juliuie , voornamentlyk ten aanzien van zoo-
„danige die geaccufecrt zouden mogen worden i haann Stads
„ofte Staatibcflier te hebben misgaan, is naar voorgaande deli-
„beratie goedgevonden ende verltaan, dat de voorlz. Pointcn
„by copye gezonden zullen worden aan bcyde de Hooven van
^^Juflitie , om naar examinatie ende overweeginge van denin-
,) houden van dien, de V^ergaderinge te dienen van haar con-
), fideiatien en advys.
Onderftond ,
^ecQrdferd n. et de voor/^. Refolutie.
Geteekent
Herb. van Beaumont,
De Staatêfi van Holland ende Weft- Vriefland.
E Edele f Erntfe/lcy hoog- geleerde .^ lieve getrottwe ^ Wy z.enden
UL. hier nevens ons gerefoiveerde fub dato, raakende de Admi-
nillratie van de 'Jufiitte, ten aan fienvan de geenen die geaccufeert f ou-
den mogen worden vanhaartn Staat ö//ff Svi^xshcültr te hebben mis-
gaan, ende begeeren dat onfe goede mecntnge daar tn vervat , UL. :^al
v/ orden nagekomen; waartoe ons verlatende , beveelen ït/y UL. tnde
Befchermtnge Gods. Gefchreven tnden Hage den vyfi iendcn December
fellienhondcrtfeven-fn-feftig. Onderjiond , ter Ordonnantie van de
^taattn. Geteekent,
Herb, van Beaumont.
i De
CORNELIS en JOHAN DE WITT. ii;
De fupcrfcriptie was E. D. Hooggeleerde , i>»fe lieve getrouwe den ^ "^*
Prefdent ende Raden van den Hoge Rade tn Holland. -
■r\ At by een generaal Dcclatoir van de Ridderfchap, Edelenende Stede» van
*^ Holland cndcFVcJi-rricJland, ahSeuverain vzn den fel?en Lande, tot
meerder gcrurthcytcndcveyligheyt van alle die tot de Rcgccringc ofte bedic-
ningevandc hooggedagte Provintie, t^'ieeenige Quartieren, Leden ofte
Steden van defclve beroepen zyn, opdeallerbondigite endckrachtiglk ma-
niere, voorbehouden nochtans het £t'aTt'/^££/;(2[otvoorftand van deT^y-
heit, mitsgaders tot conl'ervatie van f(7«/^/;f;r, cnvandegemeene rulleden
vijfden Au^ül\\feJiienhonderdfeve»enJe(iige,caTieticcn, waar tegcns bynie-
mant, 'tzy inordrevan de Ridderfchap ofte 'm de rcCpc&.i\c Troedfdappen,
'tiy 'm óc rergadcringevnn haar Ed: GroorMog:ofin particuliere commif-
fie, en kan ofte vermag te worden geadvifceri foude behooren te worden
vatUefteld de pointen ende articulcn hier na volgende.
Eerflelijk : Dal dcHeaenvun de Ridderfchap , Edele» , mitsgsdas Bor-
germeefieren endt Froedfchappen van de Sleden, ieder in 't byfonder compe-
teert het rechtende vryhcyt, om in de ordre vati de gcme\de Ridderfchap ,
mitsgaders in de Vergadcringe van hjrgerr/ieefieren ende Froedfchappen ref-
pedive, op alle zaaken aldaar in delibt-ratiegcleyt, endeordentclykinom-
vrage gebracht wefende , voorbehoudens nochtans 't voorfz Eeuwig Ediél,
't wek alhier ende in alle de volgende articulenvcrilaan werd te welen een
premanente ende perefnptoire exceptie, zodanig t'adviferen, als zylieden na
haar befte vriendfchap, ende m goede confcicntie ten mecüedienlle van den
Staat in 't generaal, ende van de ordre ofde Stadtin 't particulier, oordcc-
leniellrckken, zonder dat dezelvcHcerenvan de Ridderfchap ende Edelen
ofte Borgermeeficren ende Vroetfchappcn van de Steden , over de voorlchrevc
hun advyien aati niemand ter Wereld dan aan GodiAlmachtig ende hun ey-
gen confcientien rcckenfchap fchuldigzyn , ende dat mitsdien geene Perfo-
nennoch Vergaderinge, ofCollegien, 'tzy vanP*/;«;V, 't zy van/a/?;i;>,
of andere, bevoegtzyn haar daar afdircélclyk ofte indircdelyk aan te fpree-
ken, tecalangeren, ofte doen calangeren , veel min te dier oorzakeeenigc
condemnatic ofte ftratfet'harenlaften te vellen ofte dccrcteren.
II. DatdeHeeren/JjWj/ïr/f^iï^endcE^f/f^prefentwezeiide in de Verga-
deringe van de Heercn Staaten van Hollanden IVeft-Friefland, mitsgaders
de Heeren Gedeputeerden van de refpetlive Steden ter hooggeinelde Ver-
gadering comparerende , de Penjionarifen ende andere Minillcrs daar onder
begreepen , insgelyks aldaar meteen vo\\iomevr)'heyt (mits alleen nictcon-
trarierende het Eeuwig EdiSi hier vooren gerocrt) vermogen te uyten , ende
mctredenentebekletxleiiderefolutie vanhaar ordre ende Froedfchappen re-
fpeöivc, ook voorts alle zaken, in deliberatie gebracht, waar op zy met
geene expreffc ende fpecialerefolutie van de voorü, Ordre of Froedfchappen
refpeöive vinden gemuniecrt , zt)odanig t'adviferen , als zy volgens hun ge-
net ale Injlruélie, cndein krachte van de macht of commiffie haar by de
Tweede Boek- ( Ff ) Ordre
11^ LEEVEN en DOOD van
'l 66 J, Ordre ofte Vroetfchappe» rcfpcftive toevertrouwt endc gegeven , ter intentie
■ van defcivc bevinden, ofte oordeelen te behooren , zonder dat zy ofte
yemand van henluydcn daar over , naad Godt endc hun eyge confcieatie , aan
yemaiid hare Rekenfchap fchuldig lyn , cnde dat misdien geeue Rechters
hooge ofte lage, cnde veel min yernand anders wie't zelve ook zoude mo-
gen zyn , haar daar over dircélelyk ofte indirefltlyk vermoge te calaiigeren ,
of doen calangeren , veelminineercn, perfoon, of goederen te bcfchadi-
gen , of uyt die oorzakc t'haren lafte eenigc condcmnatie ofte ftraffen te vel ^
Ten of dccrctercn , by zoo verre , ende voor zoo veel de Ordre ende de Vroed-
fcbafpen refpeftive haar niet zelfs binnen 's J aars daar over culpabel , ofte ca-
langcfubjeö verklaren, blyvcnde naar expiratie van 't Jaar alle aéiicenca-
laiige dienthalvc gepcrimcert , zonder dat cenige Rechters hooge of lage , en
veel niin yemand anders, haar daar over zal vertrogen aan te fptekcn , ofte
doen aanfpreken dircöclyk of indireclclyk in eeniger maniere.
III. Dat voorts alle die gcene die eenige commij}ie in^Landszaakenby
dchooggemcldcHcercnStaatcn van Bolland endc fVcfirrfeJland opgeleyt
is, ovcrhetgeenczy lieden in krachte ende in gevolge vandevoorlchreve
«?MW(/Ji(? met 't gcene dat daar aan depcndecrt hebben gedaan , gefprookcn
ofvcrhandcld aan haar Ed: Groot Mog: alleen, endc .aan nicmant anders
reekenfchap fchuldig zyn, endc dat mitsdien gcene Rechters of yemant an-
ders wie het ook zoude mogen wezen, haar daar over dircdtclyk ofte indi-
rtdelyk vermogen te calangeren of doen calangeren, veclmininceic, per-
foon, ofgoedcrcn te befchadigen , of uyt die oorzake t'haren lalleccnigc
condcmnatie ofllraftc te vellen of dccrctercn, by zoo verre en voor zo veel
haar Ed: Groot Mog : haar niet zelfs binnen % Jaars daar over culpabel ofca-
langcfubjcdvcrklarcn, blyvcnde nacxpiratie van het Jaar allcaöicen ca-
langcdienthalvcngeperimeertcngemonificccit, invoegen en maniere als
in 't voorgaande nxucu\fir»ilicafu brecdcr uyigedrukt (Iaat.
IV. Datdiegcenc, dieby haar Ed: Gr: Mog- gtlad worden eenig advys
te geven , 't zy geformeerde Collcgie» of fpcciaal Gedeputeerde;! en cenen ye-
gciyk van de zelve ingevolge ca totvoldoeningc vandevoorfi. lall, ver-
mogen vrycly k en onbepaalt hunne opinicn te uytcn , en des noot zyndc , in
gefchrifte te doen vervatten , 't gunt zy in goede gemoedc oordeelen ten ge-
mcencbcflcoorbaarlyk tczyn, zonder in die gclcgcntheyt aan eenigc refo-
lutie van de ordere \zn de Rtdderfchap of aan Borgermcejlere» ende ƒ 'roedfcbap-
fen van Steden te wezen gebonden, of ook anders dan door gegeven Com-
miffic te wezen bepaalt , en dat zy ook dienvolgens over advy fcn in dier voe-
gen gegeven of uyigebracht door nicmant ter werelt aangcfproken , gcca-
langcert ofgeincommodeert mogen worden , mits haar niet vergrepen hch-
hcadcie^cwshciEdid va» den v}fdefi/lugujlifeve» e» fejii^h, hier boven tc
meermalen geroett.
V. Maar by zo verrcyemant of eenige van de Ordre van de Ridderfchap
nyi de BorgermeeJJeren ot' l'roedfchappe» der voorfz. Steden, na dat zy vol-
gcnsdcvoutfz.libcrtcyt haar advys gcgcvca hebben, de conclulic diebyde
zelve
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 1x7
selveOrir^vande Ridderfchap, Borgermeefteren en Vroedfcbappen ordente- ^^^7'
lyk , alhoewel mo^elyk tej^cnshaar advys en zin wert gcformcert ; , of ook ' ' .i"ï
wel zoo de prcfcnte Eiielen oiGecummiUetrde» ter dagvaart de coiiclufie die
by haar Ed: Groot Mog: lu zaken , waar inne nader order van de Regeeringc
ovcrltemminge plaats heeft , genomen is door quade menées mochtc traver-
ferenen pogen vruchteloos te maken, of ook wel in plaats van dcCom-
miflie en lalt haar op^eleyt en gegeven daar tegen of daar buyten , contrarie
deintentievanhaarcoomiittcniLii te ondernemen, en door onbehoorlyke
wegen voort te zetten , zaken dit in zich zelfs ongeoorlofi en (Iraf baar zyn ;
als mede zo yemant of eenigc in plaaizc van de Conimiflic ordinaris of cxtra-
ordinaiishaarby haar Ed: Gr: Mo :na ordre van de Regeeringc opgeleyt,
getrouwelyk en na behooren te achtervolgen en na te komen , dezelve Com-
miffic kwam tegen ofte buyten gaan , en in die qualiteit ondernemen zaken
het Gemecne bed nadeel igwezende, of zich op eenige andere wyzc door
ongeoorlofdeaöicncncomporttmenten, recherche en calangic fubjctt te
maken, dat in zulkencas zoodanige uyt de Or^^rir van de Ridderfchap , Bor-
germeeflcreH ofVruedjchappeit der voorlz. Steden , uf ook wel uyt de prefcntc
Edelen oi Gecommitteerden ter dijgvaart, uf uyt die gene die ordinaris ofex-
traordinarisCommiffie van haar Ed: Gr: Mog: geemploycert weiden op
voorgaande disadveu van de gemelde Ordre van Borgermeefteren ^^nVroed-
fchappendctvooiCi Steden, of op voorgaande refolutie van haartd: Gt:
Mog: refptöive binnen 's Jaars als boven gedeclareert en genomen zynde,
daar over gecalangecrt en te recht geftelt zullen worden voorden Hove,
of voor Schepenen die de judicaiure cygcntlyk zal competeeren, zonder
dat de zelve, of ook die gcene van de Onderdanen van haar Ed: Gioot
Mog: die geaccufeert zoude mogen werden , haar in den dicnft van de
Generaliteyt te hebben te buyten gegaan, voor eenige andere ordinaris of
extraordinaris, en veel min voor ctu\^t gedelegeerde Rechters te rechrgc-
flclt zullen mogen worden, gelyk ook tegens de geaccufe«rde over zoo-
danige quade handelingen in politicque direöien gcpleegti niciexiraord.
geprocedeert zal mogen worden , ten zy zulks by refolutie van haai Ed:
Groot Mog: gedeclareert en geordonnecn zal zyn , daar by de Ridder-
fchap , Edelen ende Sleden haar in de befte en ktagtigfte forme zullen
obligceren, elkan'iere, cnde alle de Ingefetenen en Oudcrzaten van den
Lande van Billand en tVefl-VneJIand , achtervolgens voorgaande gepaG-
feerdc belofte en gcëinaneerde Plakkaten by alle wegen en middelen te
iullcn maiiitinecren.
VI. Dat alle 'i geene voorfz ftaat aan de Ordre van de Ridderfchap^
mitsgaders aan Burgermeelieren eu Vroetjchappen , als mede aan de Offi-
cieren ende Geregtei van de Steden in haar Ed: Groot Mog: Vcrgade-
ringe, SciriencbaenJeautentiquelyk bekent gemaakt, miifgadcrs ook aan
beydc de Huven van Jitjlitie, in duydclyke ende Klare termen aangefchre-
venzal worden, met lalt en bevel uit den name ende van wegende Rid-
derfchap, Edelen en Steden, als Souveraine van de voorfz. Lande aan de
(Ff 2) zei-
2i8 LEEVEN en DOOD van
'10^7. zelve te geven, van haar daar na punduclyk cndc prccifelyk te reguicc-
■ren , ook voorts een ygciyk onder haar gcfubordonnccrt endc t'haardcr
judicature ftaande, ïich daar na te doen rcgulceren, code dat voorts de
voorfz. poinètcn na ordrc cnde gewoonte zullen werden gepublicecrttot
narechtinge van alle Officieren, Rechtere», cndc gemcenclngclcteneniii
de voorfz. Lande , cndc voorts van alle andere die de zaake eenigzints
raakeii of aangaan mag.
VII. Ende nadcmaal fomwylcn tuffchen 't een of' t ander van de ge-
melde Have en cenige Stadt van de hooggemeldcProvintie, difcrepantie
ende difpuytcn konncn ontdaan over het point van JurifJtéiie , waar
omtrent zomwylen voorvallen occurrenticn, in dewelke het niet redelyk
20U zyn dat de voorfi. Hoven de decilicn zelfs zoude doen, en dat ook
van de andere zydc de Steden niet konncn wezen hun cygcn Rechter,
dat over zulks, om de inconvcnientsn die daar uyt voorhcencn fomwy-
lcn zyn ontftaan , ende naarmaals noch verder zoude konnen komen te
refulteeren, op de bequaamfte ende ordcntlykrte wyze voor toekomen-
de te prfficavcercn, gercfolvccrt ende vallgcilelt zoude behooren te wer-
den, dat in voorvallen, die van nu voortaan zoude mogen komen te oc-
curreercn, in den v/clkc Borgermeefteren ende Vroetfchafpen van de een of
de ander Stadt, als reprefentcerende 't Corpus van de ganfche Borgerye,
ende van alle Ingezetenen der zelvcr Sieden , zoude mogen fullinccren
volgens Privilegie of refolutie van de Staatcn van den Laiidc , gecne
zaake van die foorte, als waar van 't een of 't ander Hof, zich een of
cenige zoude mogen aanmatigen loitct Judicature van 't zelve Hof, in'i
geheel of ten deele te fpcflcercn , dat in zulken kas op de exhibitie van
zoodanig Privilegie of refolutie, of van Copye auteniycq van dien, by
haar Ed; Groot Mog: naar ingenomen kennilfc van zaaken zal werden
gedctermineert op 't gealligcerde Privilegiën of Refolutie op 't Cajits m
queftic applicabel, ende daar omtrent decifoir is, endc zulks ofde zaaks
tot de 'judicature van 't zelve Hofbchoortof niet, des dat middelcrwyic
tot dat haar Ed; Groot Mog: daar innc ten Principale of by Provilie an-
ders zullen hebben gedatuccrt , aan de eenc zydc alle Proccduuren voor
de gemelde Hoven zullen werden geftuyt , of opgefchort , cnde aan da
andere zydc ook partye de zaaken zullen hebben te laten in Staatc, zon-
der dienthalvcn ycts te innovieren, veel min cenige wcgewn/cv/tf tegc
bruykendircdlelyk of indireflelyk inccnigermarniere.
Blyvendc andcrzints buyten zoodanig voorval de gemelde Hove voor
loo veel haar volgens indruftic, of andere Staatsgcwyze Refolutie toe-
komt , gcqualificeert ommc over de applicatie van Privilegie» , cnde
Oilroyen op voorgevalle of geallcgccrdc (a{us tufichendc coniendctrcndc
partyen te oordcelcn, cnde te decideercn als naar behooren, ook al Ie par-
ticuliere litiganten, onaangezicn eeaige corporamct haargevoegt mochtc
wezen, mitsgaders ook a\\c litigeerende corpora imaak , daardczelve/ri-
vatwHm /«(O inoctca gdioudca wctdcu , eudc ïulks Gcuccaiyk alle //^y-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 219
«Uyende partyen (buyten het boven gcëxprefTeerde geval), gcobligeertha- '^<^7«
re gcallcgeerdc iiicompetentcn , per modum <xceptionis in judici» te alle- •■^"■■^■i
gcercn , en daar op recht te verwachten , ten ware nochtans den Hove
by exhibitie van 't geallegeerde Privilegie , of Refolutie , bevende hec
zelve klaar en decifoir te wezen, in welke kas dezelve Hove partyeoftc
zyne gemagtigdc gehoort, de verleende provilic te zullen intrekken , of
\mm^i:s fummaire ende plano, zonder de ordinaris treyn van de rolle af
te wachten, dienthalvendilponeere, zoo als in goede juflitie bevonden
zal werden te behooren.
Edoch iiademaul de Heeren Staaten van Holland en M'eft-Vriejlatid , te
'Weten , de Kidderfchap en Edelen met Burgermeejleren en Vroetfc happen van
de refpeéiive Steden om zoodanige oorzaiikc niet en konnen werden ge-
convoceert, en dat ook de prcfcnte Edelen en Gedeputeerden deordinaris
Vergadering van haar Ed: Groot Mog: compofccrcndc niet zonder mcr-
kelyke inconvenienten tot zoodanige decifien zoude konnen werden ge-
bruykt, ten deelen, om dat deztlve volgens laft van haar Committen-
ten te advifeeren , 't welk in regtspleging niet zonder injuftitie kan gc-
fchieden; ten decle, om dat veele van dezelve daar toe niet behoorlykc
zyn geinftrueert , geftileert , en geene van henluyden daar toe fpecialyk
be-edigt, dat over zulks om 't bovcngeroerderrt/'»^ voorvallende inplaatfe
van een inconvenient te verhoeden, in geene nieuwe en mogelykegroo-
ter inconvenienten te vervallen, tot verhoedingevan alle confufien en on-
rechtmatigheid, van nu af aan tien verficiKdige en in materie van Privi-
legiën , en rechte weiervare mannen nyt het Lichaam van baar Ed: Groot
Mog: naar ordre M gewaonlyke proportie uyt de refpedive quarticren be-
hooren te werden gccommitiecrt, en na behooren be-edigt , om zooda-
nige gevallen als boven of in compleete getale, of byziekte, abfentieof
andere ongclcgeniheyt van ccnigc van dezelve, ten minftchet getale vaa
feven preftnt wezende, in de name van haar Ed: Groot Mog: te exami-
nccren, en na ingenome kennille van zaken op de naam van haar Ed:
Groot Mo^: te decideeren , en in gevolge van dien , de noodige aan-
fchryvinge van dien , aan de Hove of de Stede» refpe6tivclyk te doen,
wclverftaande dat die geene , die vcrkoozcn mochte wezen uyt dat een
of ander Lid, wezende partyen inde zaake, daarover niet en zal mogen
vacecren of gebruykt werden, alles nochtans buyten kofien en lallen van
den Lande , zoo als gcbruykclyk is in gcmcene en ordinaris commiffic
van haar Ed: Groot Mog:, ftaandcderzelver Vergadcringe voorvallende
en afgedaan wordende, en dat de Heeren van de Kidderfchap en Edelen,
mitsgaders de refpeöive Steden haar in der belle forme behooren te ver-
binden , zodanigedcciftnbcyde /^oovi"» ende alle andere, die het zoude
mogen aangaan , punctuelyk te zullen doen achtervolgen ende na-
komen.
Ende op dat zoodanige zaken n?et lichtvaardig of buyten reden voof
haar Ed: Groot Mog: gebracht mogen worden, dat over zulks als j'»/»»-
iio LEEVEN en DOOD van
1067- Kam temere litigantitim , een boete van faee-houdert Carolus guldens
■II——— loadc behooren te worden geconllituecrt ; en byoeyde dcplcydoycrende
partyen voor afin handen van de RcniniccÜer van de exployten moeten
worden geconligncert , in zulkcr voegen en met dien verftande , dat die
geene van dezelve partyen die ioude mogen komen te fecumbceren , de
voorfi. boete cfteöivciyk zoude hebben verbeurt, maar dat den Trium-
phant dezelve wederom uyt handen van den gcmelden Rentmcefter vaa
de exployten zoude mogen lichten.
Ik kan niet verby gaan de overwceginge van zeckerSchry-
Ver hier by te voegen, die zynEd: niet onbekend zyngeweert.
Hy begint aldus: ,, Alle deze zaakenbehooidcn ons te meertc
„doen gelooven , dat de Vergaderinge der btaacen van Hol-
,y landy ende de Subalterne Regeerders , ende de Magiftraa-
„ ten perlbonen in deze legenv/oordige Fr^e-Stnat , aan zich
,, zelve hebbende , het begiftigen van alle Honorable ende
„Profitable, Officicn en Bencficienj en dat meer is, vanhaar
j, cygene Krygsmacht niet meer moetende vreezen, maar de-
, , zelve nu onbefchroomd kennende gebieden, ende door die,
„andere oproerfugtige Ingezeetcnen doen gehoorfaamen , nu
„ganlch niet geneegen zullen weezen, in te haaien een Hoofd
„iiet welk zy niet min als de onvernuftige Afgodendienaars,
y^quodfinxere timcm , aanftonds zouden moeten vreefe , ende
„niet alleen dat Hoofd , maar ook deflelfs ontugtige Hovc-
„lingen zouden moeten aanbidden , om in de Jaarige Magi-
,iftraatuure gekooren ende gecontinueerd te worden j ofte
„voor hunne Vrienden eenige Ampten en Bi neficien te kry-
„gen, als dan terllond , ofte immers in korten tyd daar naar
), alle van hem zouden dependeeren : zulks allezints gelovelyk is ,
,, dat de Hollanders , in gevolge van ons oud Hollands devys Li-
^yberre vincni Leo pernegat j een Leeuw die eenmaal vry ge-
„worden is, wil daar na niet weder gebonden zynj licverin-
„ tegendeel , tot handhavinge van deezen cegenwoordigcn
,,rrye Regceringe y goed en bloet zullen opzetten. Enbyaldien
hier ymand aan twyfïeh, gelieve de Heeren Scaaten v■an//o/-
/<f«^ende Wr/?-rnV/74«<^ zelfs te hooren fpreeken, gelyk ik in
de Jaare i<?54.. getoond heb. Vorders zegt hy voorwaardcze
ernftigc verklaringe en eeuwige Wet onzes wettigen SoHveratns^
ge-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 231
gedaan met eenparige flemmen van alle de Leeden der Verga- _ 7* ^
deringc in volkomene vryhcid , omtrent hare eigene refolutien
rakende de bewaringe der Vryheid, behoorde by eenen yde-
re, en voornamentlyk by ons , veel fwaarder te weegen , als
cenige andere declaratie g^edaan door haar Ed: Groot Mog:»
als wanneer zy in de voorgaande boole tyden, een anderzints
dwingend Hoofd genoodzaakt wierden te pluymftryken , of ook
als deeze verklaring des ontfaglyken Keyzers Karet de v^fde ten
oordeele van zyn cygen zelfs, ende ten nadcele der Nederlan-
deren gedaan j ofte ook als het getuygenifle des uytheemfen
Huy Gomes de Sylv/t , of des Cardinaals BentivogUo , alzoo die
niet hebben konnen voelen, hoe ondraaglyk ons die oude fchoc-
nen gedrukt hebben, ende hoe onmoogelyk het ons was, die
te verwerpen om beetere te verkrygen ; Ende nog min heb- fe"fl*ndfg*
ben dezelve konnen gevoelen , hoe zer wel vernoegd , ver- goede Pa-
ftandige deugdzaame Nederlanders 't zy Regenten 't zy Onder- H<ji'an"d!de
daanen zyn, vryheid
■' ten hoog-
Nmc pede Uhero ^'"'''''•''
Pulfanda Tellus.
nu met Vrye voeten te mogen opfpringen , zonder zig als
voor deefen genoodfaakt te vinden , naar eens Mans zin en
voorpypen, te moeten fpreeken, zingen, en danfen j ende
met zig contrarie te vinden in eenen Staat , daar men zyn ey-
gen gevoelen omtrent des Lands weivaaren, nu^T^^ruytfpree-
ken mag, en daar men naar /Zf^^w leevende , ende dt Wetten
des Lands naarkomende, geene menfchcn , als wel eer , be-
hoefd te vreefen. En hoc zeer wel, bovenalle Ingefeetenen
de vroome ^(^^ffr^^fr/ die voor deeze 's Lands Privilegiën, wet-
tige Regeeringe , en Vryheid , niet konden voorfpreeken,
dan met zig in perykel te Hellen, pede Itgato^ als gevangenen
naar Louvefiein gebracht te worden , behoorde te moede té
wezen, nu zonder fchroomen haar gemoed te konnen quyten,
met *i Lands weivaaren, en daar in haar eygen te moogen be-
zorgen ; kan een yder die maar eenen druppel van 't zrye iW-
derLnh ^/öf^^inzyn aderen heeft, lichtelyk by zig zelven over*
denken.
i £ulk$
iSz LEEVEN en DOOD vati
jSSj. Sulks eyndelyknog zoude te overwegen ft aan » ofnietHol-
"""" lands wclvaaren en defe rrye Regetrifig , appareiueljk zal ver-
cmder- "ietigd werdcn , zonder toedoen van een eygen dooi luchtig
of ome
lingetwis- Hoofd aclvitam , dooi' de Viyheid die de Leden van Holland nU
dcli'^raau waarelyk gebruyken , mcc op hare Ed: Groot Mog: Vergadc-
kanderen ringe ten believen ende voordeele van hun refpcftive Cornmit-
loudentm- jg^j^g^j ^g ftemmenj ende by voorvalle vanftrydige Intereftcn,
Bceien i
daar door uyt volgende onderlinge twiften en oorloge der Ste-
den onder malkanderen , alzoo eenige Regeerders voorwen-
den dat gemelde twiften door gebrek van zoodanig uytftee-
kend Hoofd, niet zullen konnen in der haaft ter needer gelcgt
Veitge- werden; waar op ik aanmerke:
d"eRepn-' Ten cerpn, dat waarelyk alle Rcpublyken , gecnc uytge-
Wykenraet honderd , die ad vham hebben eehad Hoofden , voorzien met
een Hoofd i i i j i^ i- • j
voorzien, ccnige merkelykc magt omtrent de rolitie, ende voornament-
dataityd, jyj, omtrent de Wapenen des Lands, geduurige binnenlandfc
twiften ofte oorlogen onderworpen zyn geweeflj ende dat zy
meeft alle zyn vervallen tot eene Monarchale Regeeringe. Want
dus is het gegaan met alle de Jtaliaanjche Republyken ^ behalven
dat verlcheydene door de binnenlandfe twifien en oproeren het
geluk hebben gehad , gemeld Hoofd te verwerpen , ende tot
cene betere Republykfe Regeeringe , beftaande zonder zoo-
danig magtig geduurig twifi-verwekk.^nd Hoofd , te vervallen.
Ende dus is het gegaan met alle Repabljk^n in Duytjland , ende
met alle de Rcpublyken in defe Nederlanden .^ onder haare Hcr-
SieDeduft ^°8^"' Gcaaven , Stadhouders i Biffchoppen , of Capiteyns
ideci c.?. Generaals. Het welk niet vreemd isj wini divide er impera^
J'^« de Politykc maxime der Hoofden , dat zy alle haar vernuft en
magt moeten gebruyken om divtfie en fcheuringe in haar Land
te maken, ende in dat iroubcl vvaater als dan zoo wel te vif-
fen, dat zy over bey de partyen komen te heerlchen> is vanouds
bekend geweeft.
bi"ke^*(onI Ten tweedeü confidereer ik, dat my niet voorkomt eeneenig
«leiecnig excmpel van een Republyk zonder Hoofd ^ die ooyt tot langduu-
Booit doen. rige , fchadelyke binnenlandi'e twiften is vervallen , maar dat
vvy in tegendeel wel behoorden op te merken » dat de vrjt
RijksJIecden ofte RepubljkeninDupfand tegen malkanderen nooit
oor-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 233
oorlogen : en voornamentlyk , dat wy behoorden zeer wel in ^ 7* ^
agt te neemen, dat de Swttferfe Cantons onderling tot gemecne -J
detentie (gelyk wy door de Unie van Utrecht) verbonden zyn-
de, zeer zelden met malkandcren twiftenj ende dat zy tegen cei kaïj
malkanderen in de wapenen gekomen zynde , t'elkens in hetbuktin
korte met zeer weinige bloedftortinge en zonder nadeel der fn7cfn°**
Vryc Regeeringe, door het.tuflen fpreeken der andere onge- switi«iimj
interefleerde Cantons , zyn bevreedigd geworden , ende dac
haare Repubiyken nu by na vier honderd Jaaren hebben ge-
ftaan, het welk aan geene oorzaaken kan toegefchrecven wer-
den, dan aan deze. namentlyk dat dctwiftende Parcyenhaare
eyge fchade , die zy door den oorlog leeden ten wcderzyden
voelende, door geene Hoofden ofte Capiteytis Generaal wierden oiezigoolc
genoodzaakt die ichaadelyke oorlogen te continiieeren : alzo ''={s«'*^gt
gemelde Cantons zich akyds forgvuldiglyk hebben gewacht, ecnroïi°y'k,
cenig het minde Opperhoofd ofte Capitatn Generaal te kiezenvooï °f'='^n
zyn leeven lang, over gezamentlyke Krygsmacht van alle de nóoftad
Cantons. Enrle alzoo, dat meer is , myns weetens nooit een J^J^^^j,''
eenig Stfitfers Canton goed gevonden heeft , over alle zyn eygen
Krygsvolk te velde gebracht zynde , te fteüen een gedmrig
Over'ih , maar altyds voor zoodanigen togt als op handen was; sieDtduft.
hoewel zy tegen hunne Heeren uyt den Huyfe van Oofenri/k j<i=ei-c>3i
opgedaan zynde, om hunne Vryheid te bekomen , niet min ''*'
langdunrige oorlogen als wy tegen dezelve Heeren hebben ^^j^ 5^,^^
moeten voeren. En voor zoo veeldez.e Fereenigde Nederlanden gendeeivan
aangaat, gelieve de Leezer onze Hooge Overigheid, namentlyk poi"j°°een
de Staaten van Holland ende Weft-Vriefland na veele bondi- Müitate
ge bygebragte reedenen , aldus te booren befluyten : „ Zoo by°mafi«
„dat haar Ed: Groot M02: meynen een vaft befluvttekonnen onCetwU
1 JL- Jiji • (leMverocn.
„ maken , dat bmnen deze Landen bynaar nuoyt eenigc ge- zaaUtheb-'
„ fchillen ende diflencicn , immer niet van merkelyke impor- ^^'^'
„tantie zyn voorgevallen , of dezelve zyn om de Hoofden en suiktdat
„doorde //öo/(^^«gereezen, ende veroorzaakt geweeft. niet meet
Ten derden komt in mynegedagten dat de HollandfeSteden door den^vooi-**
onderlinge Oorlogen oneyndelyk meer Ichaden ten wederzyden "amentiyk
zouden komen te lydcn, als de Swnfers Cantons^ofie eenige andere Reim'^ivke
verre van een gelegene Land-Steeden , want alle dezelve HvlUndfe *''"^ '"g*-
Twiede Boekt, i^è) Land bowd tja
^34 LEE VEN en DOOD van
tSif» Land- Steden,n:iuvfe\yks een uitgezonderd.ook van de Koopman-
" — ■"" fchap zo wel als de Zf(?-5;«</(?«depcndeerenj ende zouden door de
©pi"o"«<'' minfte Zeefiad, op de raagtigftede meefte buiten werden gedaan.
[X'n," jTs Gcly k ook kennely k is , dat de min/ie Hellandfe Stad zich in korten
allede Hol- ^yj üchcelvk ZOO wcl zoude konnen Fortificcren , dat zv door de
deo. Machtig/ie met zoude konnen werden ingenotnen : en vermits
onfe Steeden lbo na by een leggeo , zoo zouden in oorlog ter-
flondalle omleggende Landeryen verdorven, ende alle Weegen
caWateringen van ofte naar de oorlogen de Steeden leydende ,
zoo onveyl zyn , dat alle koophandel aanftonds zoude ophouden;
waarom beyde de partyen zich aantlonds door de ander ongeime-
reejfeerde Steeden zouden laren beweegen , om de voordeeliger
Vreede, in plaatfe van zoodanigenonvoordeeligen ende fchade-
ly ken oorlog, tekiefen.
h^eTkyne Tcu Ufiefi bemerk ik, dat alle de Hollandfe Steden werden
vroetfchap- gej-cgecij (Joor lueiriige altyds blyvcndc Raaden ofte Froetfchap-
xoudk^ pen, en bediend door Jaarige Magidraat-perfoonen ; ende dat
^""'dw'iu ^°° weifiige pcrfoonen , en voor zoo korten tyd de Magiilratu-
gcoorioge re bcdicnendc, niet zouden konnen zoodanige geweldige fcha-
»peien. Jelyke oorlogen den Buur- Steden aandoen , ende die moed-
■williglyk langen tyd voeden zouden , door haarc eyge Ingc-
fetcnen, die moetwillige fchade niet konnende dragen, uytdc
Regceringe gelchopt , ofte ten minften daar na door hare ja-
loerle medt broeders uyt de Magirtratuure gehouden te wer-
den Immers meen ik zecker te wezen , dat men niet eenig
exempel zoude konnen by brengen, dzar weinige Ariftokiatikc
Regeerders van eene Stadt ofte Republyk , die purelyk op de
Koopmanfchap bcltond , coyt lanp^cn ofjenftven oorlog hebben .
gevoerd, dan met een te veroorzaaken, dat zy door hare ey-
gene hierom oproerigwcrdendc Onderdanen , uyt der Regce-
ringe zyn geiet geworden.
undf"n°iór E-" dicnvolgcnde zal ik niet alleen beflüytcn , dat Holland
Hoofdzyn- geduureudc zyn vrye Regcering ganiich gccne laiigduurigc
Mn^Suüi fchadelyke Inlandfe twiftcn, immers veel min debinnenlandfc
konnea oorlogen, als de S^i/it^erfe en Duyti.e Republyken, zil onder-
tcj^tagt. worpen zvn : maar ik zal daar by voegen, dat gelyk de gedu-
rige cndc ook waaragtige Maxime der EcnhootdigcRegeerin-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. »jy
^e is, Divide er impera^ verdeeldheedenenfcheuringen, on- ^"^7*^
der de Regceringe , Magiftraais-perloonen, endtdegenieene "^
Onderdaanen te maken ende te voeden} om de eeneFaityvan
tyde tot tyde door de andere te dwingen, ende overbcydete
Hecrfchen : alzoo de waarachtige ende alcyds heylzaameJ/^i-
xime der Republyken is, Concordia res parva erefcum ^ ^'fi"*"^'* ■E»dehtt
maxima düabuntur, de Eendracht onder de Regeerders ende by 'cn groot
gevolge onder de gcmccne Ingefetencn te veroorzaaken ende ind'ienm
te voeden, door een fafte geruite Regeeringe, waar van aller "igverftin.;
Inwoonderen der Republyken weivaaren hangd , ende door dcugdfa^sm
Tweedracht alle Republyken vernietigd werden. Ende dien- "°"g"j"j
volgeude zal ik dit Subjetl eyndigen met te zci;gen , dat men datwyom
reeden heeft zig te verwonderen, indien ooyt eenig verftan- vooue'ko-
dig menich heeft geloofd , dat trp Rcpuhlj/ken behoorden tcmenofte
kiezen een Daorlugttg Magtig Hoofd ad vnam , om door het mïn'eeif*
zelven haarc onderhnge opryzendc twiften desrebequamcrccr Hoofd det
neder te leggen} nademaal uyi het voorgaandeklaarlykblykt, nodighcb'
datter geen bequamer en gewiifer middel zy, om invryeRc- '^'O'
publyken geduurige twiften, buyten ende binnenlandfe oor-
logen te veroorzaaken, ende die als dan door de wapenen te
doen vervallen toteene Monarchale Regeeringe, dan evcnhec
m«ken van zoodanig uyifteekend Hoofd.
Den oorlog tuffchcn de Coningen van Spagnien en f^rankrijk^^^^°'^'^^t
achtervolgden onderwyl noch. Wegens den Fyfch die deiyktrektia
laaftgemelde deed, over het erfregt zyncr Gcmalinne -^^''''« fcheNedër-
Therejay Dochter van Phtlippus de IV. HooglofFelykergedag-bndenop't
tenis, op de Spaanfche Nederlanden, het welk zyn Majefteity°°{,|^£rf.
op t'onvoorzienft in de Spaanfche Nederlanden deed trekken, rcgtyan '
vermcefterde verfcheide Steden en Dorpen, het welkdcHec- ^("^yn *^
ren Algemcene Staaten vreemt ter ooren quam, te meer, de-G«n»aUn-:
■wyl rraf3kty\n\ez als kort voor 't innemen , daar kennis aan" *
haar Hoog Mog: door zyn Gezant van had doen geven.
Schoon den Conmg hier een onderneeming voor had , daar
hy haar Hoog Mog: als Bondgenooten bchoorlyke kc«nnifle
van mocft hebben gegeeven, zoo toonde hy zich echter noch
heel onvergenocgt , om dat haar Hoog Mog: eenig Verbond
met de Duytfche Vorllen tot hunne befcherming zochten aan
(Gg 2) te
%S6 LEEVEN en DOOD van
\i6j. te gaan, gelyk hier onderblyktuyt hecbevel dat den Biffchoj^
rrrrrr van Straatsburg , als Gezant vanden Kcurvorft van Cetdiah%^i
om aan den Heer Raad Penjionaris over te geven.
Onderregtinge rvaar naar den Heer Raad Penjionaris zig zal
gelievip- te gedragen^
ZYn Kcnrvorftelyke Doorluchtighcid , van d'ecne kant ten uyterfïa
ovcrtuygd zynde> dat het byna menfchdykcrwyze gcfprooken , on-
mogelyk is, dat men een goede en duurzaamc Vrcede tuffchcn de twee
Croonen kan maken , noch dat de Staatenen nabuurige Vorftcn van de
Nederlanden , en zelfs mifTchien die , welke de verafgelegemrc zyn ,
in hunne weerwil zich niet ten laatften omcingelt zullen zien in de on-
gelukken des Oorlogs, die men. aangevangen heeft , by aldien dat alle
de Ghriftene Mogenthecden of voor 't minde dat de magtigfte Keur-
vorllen en Prinfcn, en de Hceren Staaten der Vcrecnigde Nederlanden
zich onderling verlïaan, vereenigen, en zich opzyn krachtigüetezamen
verhinden, om een en dezelve oorzaak, te weten, om, was het moge*
lyk, het vuur des Oorlogs, dat in hunne bygclcgenc Landen ontilookeii
is, uyt te doven ; en by aldien dat aldus niet ten eyndc te brengen is,
dat men zich als dan zal bedienen van alle noodwendighedcn, enkragt,
om te beletten, dat hy hunne eyge Staaten niet vernield , en van d'an-
derc zyde, om zulk een groote en gewichtige zaak te verkrygen, waar
van de vryhcid en ruft der geheele Waereld van afhangt , fcheynd het
noodig te zullen zyn, dat men voor af het een en het ander ziet te ho
ftellen van hunne quaade gedachten, achterdogt, en mistrouwen, daar
zy alvooren mede fchynen ingenomen te zyn geweelt. Daarowi is 't
dat zyn Keurvorftelyke Doorluchtigheid van gedachten was, dat hy geen
klaarder teekens van zyn oprtchtigheid en meeningc en van het valt be-
trouwen konden geven , die hy omtrent de Hceren Staaten is, hebben-
de, als aan zyne HoO:;iicid den Biilchop van ^"i/-<jaf/^//r^^zyneer!leStaat-
bcdicnde, welke geheel en al van zyn mccninge onderregt is te bevcc»
]en van zells naar 's Gravenhagcn te trekken , om niet alleen met de
voornaamlle Staatsbedienden en Gevolmachtigdenvan de gemeldeStaaT
ten op de voorfchreeven twee Punten te beraadilagcn, en omtrent zaa-
men te ovcrweegcn wat daar toe behoord, maar dat meer is, om hen
te verzeekcren , dat zyn gemelde ICeurvorftciyke Doorluchtigheid zelfs,
met alle oprechtigheid en verzcekerdc trouw , ja zoo vvyt als al zyn
zorgvuldigheid en Geloof verfpreyt is, behulpzaam zal zyn , ten eynde
dat.de Vrienden en Bondgenooten zich nevens hem te zaamen voegen >
met al. hunne macht, om de goede meening der Hceren Staaten te hel?
pen onderfchraagcn, mits dat de weegen en middelen daar- men zich vaa
bedietieninoeisii) 2yn KcujvoiftcIjkcDgoflucbtigiieicI in.geeuOork>g
CORNELIS en JOHAN DE V/ITT. ^3/
wikkelen , welke een volkome en onvermydelyk bederf en verlies van ï^^/.
zyn Onderdaancn cu Staaren na zich floepen kondc : Dit is gelyk zyn _
Keurvorltelyke Doorluchtighcid vt^ccc , dat zyn Alicrchrilklyküe Majc-
ftcyt het zelfde aan de Hecren Staaien heeft doen bekend maken , dat
hy aan de Kcurvorften en Ryksvorllcn heeft doen zeggen ; te weeten,
dat hy gereed vras om de Vrceoc met >S/> ;^»/(r» te fluytcn; dat hy ten dien
eynde Gezanten zoude zenden met volkome macht om het zelve in zoo-
danige Grens-Stcdcn van de Nederlanden, of het Kcyzerryk in 't werk
te ftellen, als de Spaanfchen zelfs daar toe zouden verkiezen ; dat hem
de tuflchenkomft en de bemiddeling van alle VorftenenMogenihecden,
die hem het zelve aangebonden hebben , aangenaam zal zyn , en tot
voldoening van alle zyne cyfchen, op de overwfonne Nederlanden, zig
te vreeden houden , met het geen hy in de laatfte Veldtocht verkrcegen
heeft, en dat hy eindclyk behulpzaam zal zyn, dat alle deze Mogenthe-
den zich te zaamen voegen , om de gemelde handeling te befchermen,
on hunne Wapens te voeren tegens die van de twee Coningcn , M^elke
het eerft daar tegen zouden komen aan te gaan, mits dat deConingvan
Spagmen van zyn kant mede de behulpzaaine hand daar toe geliefije te
leencn , en dat de zaak deze Winter afgedaan word. Zyne Hoogheid
v-an Straatsburg^ zoude met veel vergenoeging zien, dat den Heer Raad
Peujionarü pe Witt een weinig uytdrukkelyker verklaringe geliefde te
geven , wegens de gevoelens die de Heeren Staaten daar omtrent heb-
ben, en van hem bekend te maken , ofhy hunne meeningen > of ten
minfte de zyne , wel begreepen heeft, en zulks voor 't belang van
hun alle : Na alvonrens de noodige voorzorg met de Coning van
Vrankryk genomen te hebben, tot meerder verzeckeringder zaaken die
hy heeft doen voordellen ; dat men meteen gemccne overeenkomft,
het zy aan den Maiquis van Cajïcl Rodngo, of zelfs aan de Coninginne
van Spagnien de reedenen voorkggcn zal , om welke deze Kroon gcr
noodzaakt fchynt te zyn de Vrcede te lltiytcn , op de voorwaarde als
Vrankryk dezelve aanbied, en by weigering, dat als dan de Heeren Sta-
ten en de Ryksvorften , om door de Hardnekkigheid der.Spanjaards in
geen lange en gcvaarlykcn Oorlog gcvv'ikkelt te v/orden, en lichte ver-
plichten van hen niet alleen geen hulp noch toevoer te geven, maarzelfs
te beletten, dat de geen die hen zoude konnen gegeven zyn van de kant
der Duytfchers of elders, niet door hunne Landen trekken, en daaren-
boven om in de gedachten van alle vcrftandige meirfchcn te brengen^
dat de Spanjaatds, dit befluyt van de Heeren Saaten, cnaanrnerkelykec
Princcn van het Keyzerryk ziende, reedenen genoeg moeten hebben om
hunne hulp tot zoodanigcn Verdrag te maken behoorden by te brengen,
Tvclk hen alzoo nodig is, om het verlies van geheel Nederland voor te.
komen, ais ons om de ruft in het Chriftendom te bewaaren ; en by al-
dieo het niette min zoude mogen- gebeuren , dat zeekere hartnekkigheid-'
of te.cdeoen.cn welkers gtoiiden onbekend zyn, hen verplichten vandem
CGg3). Ooi,
t,38 LEEVEN en DOOD van
tS6'J. Oorlog te willen achtervolgen, gccfi lyn Hoogheid vuk inbedenkingc,
r^f 1» t niet goet ^oudc zyn, dat voor de zeekemctd en v^cdi-rzydlchc be-
fchcrminge der Provimic en Siaatcn, van d'ccn en d'anccc men iragtc
op het fchielykft een kragtig en naauw Verdrag ofte Verbond tuflchen
de gemelde Heercn Staatcn , Keurvorllen en Princen des Kcyzerryks
enhunnenabuute maakten, welke tot Keulen de voütlecdcnSoinerteza»
men Vergadert lyn gcwecft , ten eynde dat zy dooi dat middel reeden
hebben van te hoopcn , dat , by aldicn zelfs den Oorlog achtervolgt
wicrd, zy hunne Staarenen Landen inde ruft bewaaren mogt, daar hen
den Oorlog drygt dezelve t'ontrocren.
Zyn Hoogheid van ó";r4j«/;^Krgzaloneyndelyk aan de Heer de Witt
verplicht zyn , by aUiien hy hem met den eerden zeekcre vcrplichtingc
op deze twee Punten gelieft te geven, dcwyl hy genoodzaakt is van we-
derom naar zyn Keurvorftelyke Doorluchtigheid te keercn, welke ftaat
maakt van perzoonlyk met eenige Kcurvoriten en Princen van 't Key-
zerryk te Vergaderen, om het laatllc befluyt te ncemcn , van het geca
hem te doen zal ftaan , op het verflag dat den gemelden Heer BiflTchop,
hem, wegens de ruceningvan dcHcercn Staaten, over dezezaake, zal
Komen te doen.
Zyn Hoogheid van Straatsburg kan in allen gevallen de Hecren Staa-
ten voor vaftelyk vcrzcekeren, dat hoc het ook mag gaan , zyn Keur-
vorftelyke Doorluchtighcid geen zyde van de twee Kroonen zal kiezen,
ïonder d'overeenkomft van de Hecren Staatcn en de andere nabuurige
Princen des Keyzerryks, of mocfte zich verplicht vinde, het zelve door
een ccndragtclyk btfluyt van het gcheele Kcyzetryk te doen, of wel dat
een der twee Kroonen hem met kracht en gewelt dwongen , van hem
metdcandere, tot befcherming van haare Staaten, te Verecnigen.
Doch, dewyl zyn Hoogheid zulks maar aan den Heer Raad
Penfion/tris i en niet aan haar Hoog Mog: bekend maakten, is
daar niets op gevolge , maar Vrankrijk deed de volgende brief
door de Heer de Ljonne daar over Ichryven, aan den Gezaac
d'EjlYAcies.
M Y N Heer,
dénCon^nR ^"^Ai H tiHts te verfwfgen^ maak ikJJ E: bekent y dat den Coning
▼»"Vfink- \^ ten mterlte misnoegt ts , wegens het omwerp en alle de voor-
Cczant fitlltn van het l^'erbond in Duyijland , komende hem van alle k'inten
4'iftiid«. ^^^ oorcn, dat de Staaten mijn Aiajeifeyt verongelijken. iVant Jchoon
ZY het met voorgeeven van Vreedt bedekken , nullen wy ons in dit
Rrik)(en niet letten vangen, Den Contn^ weet dat den Heer Aicer-
inan, aan den Conmg van Engeland met rtgteljk_htejtdtrvenvoor-
CORNELIS en JOHAN DE WiTT. ijjy
pellen , om een Ftrbond met zjjn Meejiers tegem Frankrijk aan te I ^^f.
gaan, tot verweenng der Nederlanden ^ z.ek^rli]k^ u)t vree^e aat du '
gerugt den Coning u el haa/i ter ooren z^ouUe komen. Hy heeft den
Graaf van Molina Spaanfchen Gez.ant , verz.ogt om zulks ie doen^
en magt gegeeven om voor de St aaien te antwoorden , dat kunne ge-
negentheid fireb om het gemelde Ferbond aan te gaan , hj aldien de»
Coning van Engeland van dsz.elve gedagten is als z.y z.'jn. Gj k.ond
uit du gedrag oordetien ^ dat bj aldien men zulke faaken agtervolgt^
van den Coning z.oodanige raaderen voor d'oogen te leggen , verfee-
ker fk til. dat den Coning een befluit zal nemen om het i)en dubbelt
betaald te z.etten^ daar komt van ivat het u/il; en om de waarheid
te feggen , tk kan niet begrijpen , wanneer zelfs d'eenen het goet ge'
loof foo merkelijk niet waaren overtreeden, waar dat al die loosheid
goed voor is , wanneer men door eerlijker en zet^erder middelen de
yreede kan bekomen. De kl'^gten die mijn Heer de Witt doet^
dat zfjn Aleejters geen kennis hebben gehad , van des Conings on-,
derneeming^ om in de Nederlanden te vallen ^ als weinig tijd te vaa-
ren, dat ^tjn Majejieit dezjelve in ^twerk^ fielden om uitte vteren ,
2.ijn tegenwoordig ontijdig , en het geen wj dagelijks hooren dat in
's Gravenha^en omgaat , verregtvaardigt z.ijn Majejieit meer als te
veel., dat hy wyfehjk^en voorzjgiig gedaan heeft van dufdaanig ge-
handeld te hebben, ook konde hy me: anders doen., z.onder hem in de
^elve gevaar en te jl ellen die hy reeds geleeden heeft ^ by aldien hy z.}~
ne gedagten hier over , aan Spagnien hadde ontdekt.
Ik geloof zelfs niet , dat men tot Madrid z.00 veel als in 's Gra-
venhagen , de min(ie voortgang van zijn Majefteids PVaapen ge-
voeld. Den Coningheeft geen andere als alle goede meeningen ,y God'
zal hem ongetwijfelt zeegenen, en beb»lpfaamz.ijn^ by aldien hy de^
zen Oorlog alleen moet vorren : Daarenboven kan men hem wel af-
breng doen, dog zeer befwaarltjkeen vrees aan jaagen. Aiaar het
geen de Vreede vjel haafi te voorfchein ^al brengen, is, dat de Sta-
ten aan de Coning van Spagnien verklaarende , van zich fiark. te
maken, dat den Coning de voorgeflagen bedingen aan zal neemen^
e* by aldien de gemelden Afajejieit weigertg blijft , zj> hunne fVape-
sten bj de ztjne zullen voegen , om hen daar toe te dtvingen , welks-
middel veel zeekerder en vaardiger is , om een Vreede te verkrijgen 3
als door de gemelde handelingen van Verbonden en Vcrceniging,
^40 LEE VEN en DOIOD van
1 66'J. 4ig alfto onnut z-ijn « als onfeeker dat defelve geluk^n zulllen. D*-
wyl den Conlng geld heeft gegeeven tot het werpen van nieuwe Beit~
tot verflerkif'g van z.ijn Leger in Dujifiand , het geen mijn
de Pnns moet gebieden . en dat zJjn Leger in Vlaanderen ver»
is met lo Compagnien voor de oude Benden, foo^an zijn Ma-
niet verflaan tot de voorfchreeve tnhout van het laatffe ont'
maar wat de opfchorfinge van Wapenen betreft, z.al hy toe
fiaan op defelvs voorwaarde als hy in z.ijn ingeleverd gtfchrtft uitge-
drukt heeft -y en fchoon mijn Heer DE WiTT inde beginne onsjoobe-
quaam niet achte van te denken, dat wyhet toefoude flaan^Jonder
een gefielde tijd te neemen, houd fich zijn Adajejieit ook. aan dat van
den laaflen Maart jongfl leeden, onder vooru-aarde dat bj aldiende
Spanjaarden de voorflagen van du nevensgaande gefchrift komen te
wygeren , de Staaten de Wapens op fullen vatten en hen daar toe
dwingen, volgens het eer/Ie voor/iel van mijn Heer de Witt. De*
Coning konde in der daad nimmermeer gelooven, als hebbende voor
de welfland der Freede , afgejlaan van alles wat mijn Heer de
Witt op hem begeerde, waar in mijn Heer van Beuningen jrcot
genoegtn had, toen hy van dit Hof vertrok., dat men zjulkf fchtelij-
ke tufchcnvallen foude aan den dag fien komen , naar van den Co-
ning zj^n verborgentheid op fuik een gcwigtige zaat^ te hebben ge-
hoord, en daar na het z.elve bj z.ich te houden ^ zonder iets te doen
van het geen belooft was^ de Staaten moeten of foodanige wyze niet
handelen, met fuik, een Groot Coning hunne Bondgenoot, die henfoê
veel teekens van zyne genegentbeid getoond heeft , en die het jelven
noch agtervolgen wil , mits dat de Staaten hem alfulke dien fien by de
Spanjaarden toonen , om hen te verpligten van Coning met Coning te
handelen , het geen niet befwaarlyk. '« doen z.al zijn. Zijn Majejleit
heeft berigt van Madrid, dat de Spaanjche daar reeds toe gebragt
zijn : en z.ijn Alajejleit fal in alle gevallen met de dien fien van de
gemelde Staaten te vreeden z.ijn , fonder hen ooit van hun belang 4tf
te trekken. Wat de vrywuuring betreft : dewijl zjjn Majejieit nim-
mermeer Verdrag fal maakcn , als met een vafl voorneemen van het
felve getrouwelijk, t' onderhouden , ook fal hy fonder forge te vreeden
zijn , Jat de Pr ineen en Forten , die het gelieven te doen , aan de
Spanjaards , van het geen fjn Majefieit fal onderteekenen , en aan
hem , fto haad de Spanjaards het onderfchretven hebben , hun-
ne
CORNELIS en JOHAN DE WlTT. 241
tie i. waarborgt geeven. Wat het omwerp betreft , dat men zij» Ma' - . ''-
jefteit een onftjlbaar middel voor (leid, om tot een eind van faaken tf
komen , dat men daarenboven van de zijde der Staaten x.al verpligt tie.
fcjiw, foodanigewijzevandoente gebruiken, om verfcheideDuyiCche
Princen in het zelve voorneemen te trekken, die fonder dat, tot be-
Jliiiten konden gebragt worden y welke voor hen en Vrankryk^fi'rf^r-
iijk^foude zijn j zijn Alaje/leit bedankt de Staaten voor defè goede
genegentheid , waar van hem de helft genoeg ts , dat is te fcggen^ dat
de Staaten niets belooven, als voor haar /elven , en dat fonder arg-
waan ofte dnbb el zinnigheid , gelijk hy ook, van zij» kant gereed is ,
het felve heel klaarljh^en fu^verte doen, ^ijndedtthet ecniglfeenfee-
kerfle middel om tot het algemeene einde te komen , omtrent het voor-
gefielde , van een goet Verdrag te maaken j op voor^vaarden j dat
men in 't kprt en haaftelijk^over een mogt konden. Dat ^ijn Afajefleit
zich fier^ maakt , ew de Princen van 't Dujtfche Ri/\ ivel te regee*
rent fonder dat de Staaten eenige Verbonden over deefc zaake met
hen behoeven te mahen^wegens hetylrtykel van 't ontruerp,dat de Brand-
fcbatttngen afjnijt , het welk geheel en al in 'tvoordeelder Spaan fche,
is tot vernieling der Franfche Krijgsbenden, en tot verfterkinge des
Vyands ; want door het ligten van Brandfchatttngen , en onzydige
Plaat zen , onderhouden ivy niet alleen des Conings Krijgsmacht,
maar wy beletten ook dat den Vyand gantfch geen plaats konnen
krijgen , om hunne Benden t' onder [leunen , foo dat ztjn JMajefeit
klaarlijk^de eenzydigheid der Staaten, voor de Spanj aards bej^eurd,
in een zaak die hen niet raakt ofte aangaat, en dat de zaken wegens
de Brandfchattingen , in den ouden (laat zijn blyvende ; het welke
nieuwe dwang gebruiken ztjn, kragtig genoeg om de Spanjaards tot
■ de Vreede te brengen. Wat de handeling met de Princen van 't Kei-
zerryk^aangaat , by aldien hy geen dadelijk^ (Verbond met hen door
een onderhandeling aangaat , f al zijn Majefteit niet qualtjk maar zeer
noodfaakelijk vinden, na dat alles onder hem en de Staaten beflooten
In onderteekend is , dat de gemelde Heer en Staaten de zaakjnaande
voornoemde Princen bekent maa\ten , om hen , was het mogelijk^j
het felve gevoelen in te boefemen^ als zijnde de bejieeitfeekerfle mid-
delen die zy vinden konden, om met den allereerjie tot een goed
Verdrag te geraaken. U twee laaft gefondene brieven , waar
in UE. de goede meeninge van den Heer DE Witt te kef
Tweede Boek.' (Hh) mtt
$657.
%42
LEEVEN en DOOD van
Spagnien
verzoekt
eenMilli-
oen gul-
dens van
den Staat,
mits tot
pant te ge-
ver, de
Steede
Brugge,
Oottende
en Oatuoae.
(BZ,
nen geeft , hebben niet konnen helpen om den Coning wegens het Punt
' van Portugaal fwak^t^ te m Anken , en heeft de waarborg der Prin-
cenen^'^or^en^die Bemiddelaars z.ullen z.tjn^ doen aamieewen. Zo»
de Staaten^ na du alles, foo veel bevordering voorens^ als wy voor
haar doen^ z.al de Vreede wel haa/t gejlooten z.ljn , anderfmds vrees
il{ voor een langduurtgen Oorlog , en dat alle onze onderhandelingen
te niet zullen loopen. Gy weet dat yder de Vreede niet en begeert ,
£y hebt den Evenaar , werkt dan om ons de .elve te doen verl(rtjgen ,
en brengt de dwarsdrjvers tot de reeden, dewijl men van hen niet
afvordert « als het geen z.y z.elve voorgejlelt hebben ^
Deze fcharpc briefen andere omftandighedcn, deden haar Ho:
Mog: alle deGrenzcn verllerken.om een waakend oog op dcsCo-
rings onderneemingen, te houden. Van de andere kant was
Spagnien zeer benard , en ten uyterften om geit verleegcn,
waar door zyn Exellentie Gamarra dcflelfs Gezant , aan haar
Hoog Mog: ter zclvcr tyd dit volgende , bygcfchrift verzogt.
Hoog Mog: Heeren>
DEn ondergcfchrcevcn Geiant van Spagnien, neemt dcvryheid vanu
Hoog Mor: Hceren AlgemccncStaatcndcr Verecnigdc Nederlanden,
den Ellendige» Staat voor te dragen , daar de ondcrdaanen van zyn MajcUeit
invervallenzyn, irctecn zeekcr vertroiiwc dat haar Hoog Mog: genoeg-
zaam ondcrrigt zyn van derccdcn diezy hebben, om belang tLncemen in
deze Provintien te behoeden, cnhctuiterfteverderfafte weeren, hetgeen
hem nodigt aan u Hoog Mog: bekend 'c maken , dat hy deze nagt een brief
van zyn Exellentie den MarqutsCaflel Rodrtgo ontfangcn heeft, metma^^t-
gcevinge, om aan haar Hoog Mog: de Steden Brugge, Oojiendetu Damme,
en de Stcrktens St, Ifabella en St, Donaas aan te bieden , en ter hand te Hellen ,
om te befchermen tegenj de geene die de/.elve zoude willen bevcgtcn , mits
dat zy gelieven een Millioen guldens aan zyn Majelleyt te Icenen , en twaalf
duyzent man van dcezcn Staat by onze Krygsbcndcn te voegen, op zodanige
voorwaarden als men te zaamen over een zal komen ; en dcwy 1 dit de cenig-
fte middel is om het overige te bewaren, cnhet grooifte werktuyg, omdc
aanrtaandc en toekomende onheylcn voor te komen, verzoekt ende cylcht
de ondergefchreven Gezant heel ernflclyk,dat haar Hoog Mog: een fchiciyk
bcfluyt hier op gelieven te neemcn. Want dit uy tcrfte quaad ieid geen uiiftcl,
verzoekende dat zy Gevolmagtigdc daar toe gelieven te rerleencn , met vol-
kome vermogen om dczehandcl met haar te mogen fluyten. Gedaan in's
Gravenhage den 3 September 1667. Wa»geteckcnt.
Gamarra.
XIV
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 34.»
XIV. Hoofd-stuk.
HEt Eeuwig Edict in 't laaft van 't voorleedc Jaar by Y^^l
haar Ed: Groot Mog: gemaakt , veroorzaakte groote van Mon-r
verbittering by die van Zeeland, hetgeen den eenzy- "°"''
digen Schryver yi: Montanus met zoo veel Lafterlyke woor- """h^""*
den tegen de Regenten uytdrukt , onder welke hy verhaald, vingvan
dat door de Heeren van Zff/<i(«^ een tegenwerp opgefteld was, m.pa^.js.
het geen (fegt^itz.en}a) met dendruk gemeen gemaaktwierd , totfiö.cns,
om het gcmeene volk, dat niet verder zag als haar neus lang
was aldus wat te misleydcn, waar na Montams op deze wyze
voortgaat. „Dat Or4g«»>w goederen niet in agt genomen wier-
„ den, waar door zy tot vermindering geraakten , en hy in onver-
„ mogen te blooter ftond, voorde bittere vinnigheeden, der
,,geen, die op zyn onderdrukkinge de grondflag metzelden
„van onverdiagelyke baat en Staatlugt j dat in de Godsdienft
„eenalgemeene verflaauwing d'overhand nam, te gelyk met p^^^jj,^^
,, Gods Verlochening, DwaaUng, Afgoderyen Kettery; datp.9».en
„de Plakkaaten tegens de Paapiche ftoutigheden voorbulbak- *'•
„ken dienden} dat de Remon(iranten tot Socianery vervallen,
„dapper uycfpatten; dat de waare Kerk bittere gefchriften
„kreeg, en door de Remonftrumen verder beklad wierdj dac
„men in het Hoofd van zulke Ichendige Papieren met vergun
,,regten van den Staat pronkten j zelfs ook die, welke de
,,Goddelyke waarheid op vervloekte fchroeven fielden j dat
,, men alle fchemp fchriften te koop deed hangen , om den
„ Prins van Oragnien afkeerig aan het volk te maaken :
„Dat de Sociniaanfche Rcmonframfche Leeraars allent-
„ halven roemden van byzonderc kennifle wegens de Ge-
„hymeniffe des gemeene beft te hebben : daar aan de an-
„dere zyde de llegtzinnige in Kerkenraaden , Predik-
„beurtens, beroepingen, bidden voor den Jongen Vorft vaO
„OM^»;e«alsandcrzints, naauw beteugeld wierden : en dat de
(Hh2) - lang-
144 LEE VEN en DOOD van
ïd6S. „langwyligc Rechtspleging, de dingtaalcn op fwaare koften
- „verfchoot'i zoo dat zy als onfterfelyk bleven , daar de twi-
„ftcnde fteifelyk waaren , en de magciglle de zwaklten ver-
„ duurden. Voortgaande fmaalt deezen Schryver op de verce-
ring welk de drie onvergelykelykc helden Cornelis de Witt ,
de Ruyter en van Gent wasgegeeven, over die groote en won-
derlyke Zeegen in 't voorleden Jaar behaald, en zegt „geen
j, Goude Koppen , gcfchenken en heerlykheden waren te veel ,
tegcn?ae ,, voor die aan'c Landecnige dienft deeden, diealstwce Wit-
Hecreiidc ^^ ^g yocten hadden : en andere konden niet uytregten, welk
„Lof of vergelding verdienden, en hoe de Krygs-Ampten aan
„de man geraakten , zouden beft hebben weeten te zeggen,
„ de felfte beftryder van 't Huys Oragnten , indien niet een
„fchrikkelyke uitgang 't ontdekken had gefmoord. Zoo dat
deezen grooten Schryver alleen meer moet geweeten hebben
9\%Aiti.ema^ en Brandy in 't Nederduyts, deUNeuvtlle^Wic-
quefort en Sanfon in 't Frans, Tempel in 't Engelfch, Raparini
in 't Italiaans, en Tellerya in 't Spaans ; behalve zoo veel an-
dere geloofwaardige Mannen, die nimmer van zulke zaaken,
maar wel in tegendeel gelprooken en getoond hebben , hoe
vrecdfaam en blcejende dat den Staat in die gulden tyd was,
door 't niet regeeren eener Stadhouder ^ ende onwaardeerbaare
dienften van haar Ed: Groot Mog:, die ten korten van hun ei-
gen belang, onophoudelyk,dat van hunncfngczeetenenzotec-
dcr behartigd hebben, dat de grootftevyanden vandenStaat,
in alle gelcgentheeden hen daar een onuytdrukkelyken Lof
over hebben gegeeven; Daar deezen eenige Schryver, zyndc
een Ingezeetcn van dit Land , zich zoo fchandig luisgrypr.
Doch laat ons een ander man daar ontrent hooren, dieookhcc
Leeven van zyn Coninglyke Majefteyt, Hoog Loffclykergc-
dagtcnis, den dapperen Wilhelm de IIL onzydigbefchreven
heeft, die zegt , „dat alle de Leeden der Vergadering van
SinfonlWi ,j Holland en IVefl -Friejland y jazelfs de Overighcedcn van alle
'P»8'H^*„deflelfs Steden, den Eed op het berugte Eeuwig Edict
Aittemab. ,, decdcn, uitgezonderd ten Heer tot Edam, gevende tot ree-
♦Ip.jiï. ^^jg y^^ verfchooning, dat hy heel oud en doof pijnde ^ den in^
hfud van dtn £ed niet ksnde vcrflaun , en liever z.ijn bediening
wil'
I
CORNELIS en JOHAN DE V^ITT. 14^
wilden afieggen als die te doen, ende alzoo washy uit de Vroed- ï°^o»
Ichap gegaan , als oud, niet ah den Eed wygerende. „Dat in ^
,, Holland ook een groote Eendragt was, en dat over-al dezen
„Eed, in weinig tyd afgelcgt wierd, zonder een wederfpan-
„nige, daaronder te vinden. Op eenandere plaats ftaatinhet
zelfde deel, dat deHeeren Gecommitteerde Ik^^dcn zydcn, we-
gens het Hark maakcn van Naarden, dat zy in dit /aar werk-»
ftellig maakten. „ Wy zyn waarlyk hier gelukkiger in alson-
,,2e Voorouders, dat wy ontflagen zynde van 't JukderGra-
jjVen, Stadhouders en Capitainen Generaals, nu meteen vol-
,)flage vryheid mogen voordragen, welkeplaatzen, enomwac
„reedenen 1 die verfterkt behoorden te werden , enz. Een ander wicquefort
geloofwaardig Schryver zegt, dat in deezentyd door het Ver- "''^•^"•'*'
bond dat den Staat met Engeland gemaakt had , als ook de Tri-
ple Alliantie, haar Hoog Mog: een groot ontzag by alle gc-
kroonden Hoofden en Mogentheden dergeheele Chrirtenheyc
verkregen hebben : Daar noch by quam, 't geen de Neder-
landfche Vrye-Staat meer aanziens gaf, datmenna'teyndigen
van deze en andere zwaare en koftelyke Oorlogen , die (taan-
de de bediening van den Heer Raad Penfionaris D'e 'W"itt,^'°''*"^*'
van malkandcren zoo kort gevolgt waaren , nu bevond , NedeiUn-
dat de Provintie van Holland, die inde laften 't meefl had te dra- ''^"*
gen, omtrent twee Millioenen guldens van haar fchulden, op Hoiund •
leekening van die meergemelde Hoofdzomme (ten tyde van befaaittwee
Prins Willem de II. opgenomen J had afgelegt : en dat men guidénsop*
seduurende dien tyd een merkelyk getal Oorlopfchepen, en ''^"'"2 ,
daar onder verlchcide van het grootlte maaklel, omtrent i6oteHoofd-
voeten lang, en 41 voeten wyd, had aangebouwd} en dat men *""""'"•
ettelyke duyzende ftukken Metaal Gefchut , heele en halve """schl-
Kartouwen, ook kleynder, had laaten gieten : en zich daar pen en Me-
doorte meer ontfaglyk gemaakt by allerly vyanden. Hierop ^3j,g^^o^"j
„volgde zoo groote voorfpoed in de Zeevaart en neering van nen.
„'s Lands Ingczeetenen, dat men in vcelejaaren geen geluk- Brmd.in't
„kiger tyden had geleefc. Doch 't en leed geenvier Jaaren, Ruytei'.'it!
„ofde dingen naamen een keer, en het rad van geluk en onge-*'3.
„ luk draaide naar onzen ondergang , en maakten den Staat
„tot een Leerzaam voorbeeld van de wiflelvalligheidder men-
(Hh 3) iche.
'xé(J8.
In Amftet
dam word
tneederde
gtooter
gemaakt.
246 LEEVEN enDOOD vati
,,fchelyke zaaken. Hoe bloejendc dat ons Holland ook tenty»
den van zyn Ed: bedieninge was, gz^ Am Her dam te kennen,
zynde de grootrte en vermaarftc Stadt der geheelc Provintie^
welk roen met twee derdeparten vergrootten en uytzette , en
men niet eens konde bemerken, dat binnen dezelve Stadt,
de Huyzen ofte Erven daar door in prys quamen te vermin-
deren} ja dat het aan timmeren van Huyzen aldaar zo toenam,
dat den fchatting op de Grove waaren over die Stad alleen ,
omtrent dertig duyzend guldens meerder is verpagt als ooit te
vooren, niet tegenftaande dat dezelve fchattinge zedert deeze
Vrye Regeering van Jaar tot Jaar opgeklommen was. Van Ley-
den^ Dordregt en meer andere Steden , kan men bynaar het
zelfde zeggen. Daarenboven was de pragt zoo vermeerderd,
in koftelyke encicrlyke Gebouwen , Koctfen , Paarden en ande-
re teekenen van overvloed, dac men aan dewclvaard niet be-
hoefde te twyfelen. Ookismy vangoederhand verzeckerd, dat
de Hollanders alleen een getal van omtrent dertig duyzend
Schepen, zo gi oor als klyn , in 't Vaarwater hadden. Zo dat den
Leeraar Me«/<jn«xof niet kundig geweeft is , of niet heeft willen
de waarheid fchryven , alseendcrdriftigfte Slaafsgczinde ge-
weeft zynde.
BenGewnt Den vermaarden Ylctr WillUm Temple , Gezant van Enge-
Tcmpie landy was in den beginne van dit Jaar in 's Gravenhagegeko-
'sGraven- men , cn leverde zyn geloofs briefden 18 January aan haar
h'S«' Hoog Mog- over, gevende de agtervolging van Vriendfchap
•wegens zyn Coning te kennen, als ook dat het vuur des Oor-
logs tuflchen de Croonen van Sfagmen en Vrankryi^^ noodzake-
lyk diende uitgedooft te worden, tot welftand van zyn Mee-
fter cn de Siaaten der Vercenigde Nederlanden ; ten welken
^'i'uiege- eynde men een naauwer Verbond op den j 3 January met £«-
üooKtniw^- geUrid maakten , lluytende den Koning van Sweden daar ne-
land^swe' vens m , waar uit de naam van Triple Alliamtt, of het «/r/>-
Aencn hiit poudig Vcrhoud ontftond , VicXkde^la Neuville verderfclyk
""^ ^' voor de Staaccn noemd. Dit Verbond diende om den Coning
van yrankrjkit beteugelen, in den gemciden Oorlog tegen»
Spagmen 1 die hy den luaftgenoemden Coning aani^edaan had,
wegens het Erfregt van zyn Gcva^Xinnc Marta Thtrefa, Jnfan-
tt
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 147
tevinSpagniCf op de Spaanfche Nederlanden: die hy zo fchiely^^ i<?öa,
overrompelde, enin weinig dagen de voornaam lle Steden weg ' ' '
nam, waar over den Franlchen Regtgelecrden -^«/jr^, door 7yO
pen te kennen gaf > dat de Coning van Vrankryk niet alleen gereg'
tigdwast uu kj^ogt van z.yn Gemalin tot de Spaunfche Nederlanden ^
maar eok^tot het Duytfche Keyferrijk en het grootjie deel van Europa.
Den Raad Penfionarts deWitT) had om alle onheylen die uit Pe"fi^"''-
de dood van den Jongen Coning van Spagnwn zoude komen de witt
t'ontftaan , by aldien zyn Majelleyt zonder wettige Kinde- om^m^dde-
ren quam te fterven , aan haar Ed: Groot Mog: in bedenken '"« bera-
gegeven , of het niet ten uyterllen noodig was , daar in tediendecó-
voorzienj het welk overwogen zynde, wierd zyn Ed:by haar "'"gvan
Hoog Mog: Gevolmagtigd , om met de Heeren Gezanten van zond«'"
Engeland en Si*eden, alzulke middelen te beraamen, als tot de J.^'^j'S^
grootlte verzeekerheid van Europa zoude dienen. Voorwaar komt t»
doezen Staatkundige Man , had in deeze tyd , die**"^'"'
koftelyke en vcrflindende Oorlog alvoorzien , daarwy heeden
toe gedwongen zyn te voeren, tegensd'onregtmatigeeyfchen
van Krankryk- Haar Hoog Mog: vonden ook goet van de 1 5 ^"fÓ"Yi'ó
Zwitferfc Cantons in dit Verbond te nodigen, doordien zy een
groot misnoegen tegcns Vrankryk hadden. Den Coning van
Spagnien ve.'czotkznéc hier mededeel te hebben, wierd zulks
geweigerd, uit reeden, dat Frankryk daar niet in zynde, men
onmogelyk konden toeftaan hem daar in te laaten , zonder
Vmnkryk te misnoegen, maar men beloofde hem Waarborgen
voor de aanftaande Vreede te zullen zyn. Ten zelven daagen dlljl"^'""
dat dit drievoudig Verbond wierd gcllooten, maakten den Co- Ambafla.
ningvan Engeland met haar Hoog Mog; noch een nader en s^^' !^'' "•'
byzonder Verbond, welke twee handelingen, vanzogrooten p=s.i7f.*
aangclegentheid , op een ongewoone wyze, met het hoogde Nog naaa-
geheim , in vyf dagen tyds , door den vly t van den zelven Tem- T^nJ^g^""'
c/f, en den voornaamftenbewindmanvanden Staat, den Raad Engchnd
PenftoMris DE WiTT, wierden ontworpen, op^efteld en ge- jne"°ëe"'*
tcekend. Daar noch den 17 van February een handeling van^vfJagen
Zeczaakcn en Coophandel met den zelfden Coning opvolg- dr^or^dc"'
den, waar door het Spaanfche Nederland wierd gered. Heercn jo*
Onderwyle dat Frankxjk de Spaanlche NederJandcn verwoe- enVempi^
348 LEEVEN en DOOD van
ï^oö. ftcn, en den Bifl'chop van Mutifïer (die de degen beter als den
" My ter paften) veel nieuwe wervingen deed, vcrzcckerdezich
Haar Hoog jg Hecren Staatend :r Vereenigde Nederlanden ophetfterkft,
fle°ke« zig tegens twee Nabuurige , dog twiftige Bondgenoten. Zy decdcn,
J?""if"*'=behal ven hunne Kvygstnaet, nocheenigeduyzend LmenbHrgfe
«Isa. Krygsknecluen komen, om by hun Lcg.-r te voegen, indien
de nood zulks mogtc vereifchen , waar over den Prins Johan
Maunts vaa NaJfuHiv als eerfte, en den Heer IVUnsah tweede
Veld Maarfchalk zoude gebieden, welke laafte, alszyndeeen
vreemdeling, veel yverzugt onder eenige ingeboorene veroor-
zaakten, temeer, dewyl hy dit Jaar , als Opperhoofd zoude
gebieden, en den eerftgemelden had men befloten ineenGe-
zantfchap, nevens den Heer Bcverning naar JVeenen iezendcwt
dewyl men in hem een llarke drift voorden jongen Prins en zyn
Vooiftanders bemerkten, zodat men hem die gcwigtig Ampt,
niet dorft betrouwen in een tyd dat ZecUndy Vrwflandt, Groemngcn
tenuyterftendreeven, omhet HuysvanOr^_g««f«, zelfs in weer
wil van Hoücindi^-xxx oude luyfter wederom te geven , het welke
te veel gewaagd geweeft zoude zyn } doch deze Vcldtogc wierd
geftaakt, dewyl men ^rankryk^zo wel als Mun/ier^iot reden bragr,
flóotMtuf-C''' ^^ Vreede tuflchen de Coningen van Spagnien en
fchen rr<i«/:7(', den tweeden der Maand IVIay, door bemiddeling der
MSp^^iL Hceren Staaten der Vereenigde Nederlanden, loi Aaken wierd
totAaken. gcfloOten.
Kaa"pV ^*^" Heer Raad Penfionaris de Witt veel werk makende
•fionwisde vau de voomamen Staatkundige Heer T(?w/?/f, diemceftallcda*
«nkoïl! gen te zaamen, zo wel wegens uytheemiche als binnclandfche
lyUsMaai- Zaken beraamden, het geen tot 's Lands welvaart was (trekkende,
'''*■ gaf den derden van February een pragtige Maaltyd, alwaar de
HcerePrincevan Oragnieny Prins Mauritsvan NaJ]at4U',de Heer
Temple en de mceftcaanwelendeStaatsbedienden van vreemde
Mogenthcden, nevens het Jufterfchap genodigd was. Den
Dans wierd door den Prins van Orrir^«<>« begonnen, en door den
Raad Pe»fionari; de Witt gevolgd, welke laatftczo inde Maat-
zang als Dans, van de meefte de prys behaalden, alhetwelktot
in de middcrnagt duurden , alwaar den Heer Prins en den Raad
i'f»/»?ff»«mmalkandeienverfcheyderyzen, zo met yvoordenals
hoiFc-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 149
hofFelykheid een buytengemeene genegentheid toonden, hec |/_°*.
geen van eenige met verwondering en opmerking wierd be- "*
Ichoud, voornamentlyk in 't uytgaan, wanneer den gcmelden
Raad Penfionaus zyn Hoogheid tot aan de Koets uitlydende,
voor dezelve wel een vierendeel uurs te zamen blceven ftaan .
redeneeren, alwaar den Prins vanOr<?^«/f«eindelykzydei my k lykewoot-'
Heer thj^enien uiter(ieverfeekerd van u goede genegcmhetdmywaards ^ denvanzya
enfal altoos met deje verpligttng ,foo lang ik, leeve , hetzelfde aan u en "u den
u nakomelingen toonen. Rydendealzoonaar zyn Hof. fiJimu'"'
Haar Hoog Mog: de Hceren Scaacender Vereenigde Ne- Bezending
derlanden hadden eindelyk beflootcn, van eenige Gevolmach- ""i'^"
tigden uit de haaren naar Zeeland te zenden, om hetStadhoii- na°r°lce-^'
derlchap , van het Capnain Admiraal Generaalfchap teicheiden'^"'!,"™''"
en af ce zonderen, dewyi de Provmtie van Zeeland ^ als meerderfchsp
gemeld heb, de yverigfte in het legcnftrecven wasj zoo dat "("f^^^'*
haar Hoog Mog: Gevolmagtigden den 1 Fcbriiary een om- niiraaiec-
ftandig voorflag aan haar Ed: Mog: , de Heeren Staatcn vanJe^^S^
Zeeland deeden , waar in zy het waare belang der Provtmien^ Aiizema+ï
als ook dat des Princen van Or^^«;>« vertoonden, aanhouden- ' °"* *'
de, dat zy onbefwaard geliefden te zyn , om met de vier andere
Provtntien over een te komen op dit ftuk , en zich gevolgclyk
by de meerderheid van llemmen te voegen, dewylde Heeren
haar Ed: Mog: Gedeputeerde Raaden by gefchrift vanden ach'
jien December laafliecdcn, aan haar Hoog Mog: hadden te ken-
nen gegecven, dut het meerder getal van de Provintien niet be-
hoorden te werden geperfl tot het gcz celen van 't minder getal, maar
wel het minder tot het meerder, W'aarenboven de Heeren Gevol-
magtigden vertoonden, dat aan haar zyde nu de meerderheid
van Stemme was j dat Zeeland alleen tegenltand deed , de-
wyi rncjland en Groeningen alreeds een Siadhouder hebbende,
buyten dit vcrlchil moeften blyven, fchoon men dezelve daar
uyt eenige inzigten onder begrecpen had ; dat de gemelde
twee Provintien zoo wel een bezending wegens dit voorftcl toe-
gevoegd was als Zeeland. En holland gaf duydelyk te ken-
nen, dat by aldicn de drie moejelyke Provintienhici' in wyge-
rend of nalatig blceven , zyde oorzaak zoude zyn, dat den
Prins niet gevorderd wierd, dewyl men in Holland zonder de-
Tweede Boekt ( ^ ' j ze
^^o LEEVENenDOOD van
jd^8. 7,e tocftemming daar niets in zouden doen. Dat fchoon de
^ Prinsgezinden in Zeeland riepen , dat de RepubUq-Ac gegrond-
veft en beveiligd was door een Capttam Generaal en Stadhou-
ftj";"?^' ders, iirdem arnhur confervandam^ tjitibus conjiata fuit. Dat zy
behoord befchermt te worden düur dezelve middelen waardoor
zy gegrondveft is, en egter de roepers aan 't laage eynde wa-
ren, zynde een meenigte byloopers, zonder eenige Macht of
Achtbaarheid, vellent quidem juvare Prtncipem , fed non pojfunt.
Zy tienden de Prins wel helpen , maar z.j l(o/iden nut. Doch al
de geen die onder de Overigheid de llerkfte waren , en het
Roer Tan Staat in de hand hadden, vonden het zoo zoet, dat
zy 't nooit konden verlaten; en de waereld zag, pnncipaiu nt-
hil coniemptius , /» Jent (jut contem>iant j datter niets bateltjker is als
ten Princeltjke Re^eertng^ indien men eenige vind die 'erz.ich tegen
flelUn^ en dat men door Wurts konden doen , falva Republica,
den Vrye-Staat behouden , 't geen de Priiicen hadden gedaan,
y1mi/ia, tot deflelfs nadeel. Wat het verwyt van de Heer de
Hubert Raad Penfionans van Zeeland aangaat , zeggende dat
JHolland met veel ondankbaarheid de dienllen die men aan
het Huys van Oragnien verfchuldigd was beloonde, beant-
woorden haar Edele Groot Mogende; dat zy veel meer
genegentheid tot des Prince bevordering hadden als alle d'an-
dcren, dewyl zy Hecren Staaten van Holland , zyn Hoogheid
in den Raad van Staat wilden dringen , mits dat de gemelde
hooge bcdieninge van malkandere afgezonderd zouden worden j
dat den Frinsen zyn Voorouders altoos verpligting aan /i«/y4«<i
fchuldig waren gcweeft, het welk haar Ed: Groot Mog: door
Deduclien genoeg beweezen hadden; en datzy niet te min haar
dankbaarheid hier in heeft willen toonen, van den Prins in alle
Eer-Ampten te flellen, en hem daarenboven noch een geede
Jaai lykfe Wedde geeven j maar dut d'andere ("zelfs Zeeland)
belettende en wederfpreekende de fchyding, ondankbaar aan
den Prins wuarcn , latende hem zonder bewind , en als een O in 'c
Zyffer blyven. Et hoc commentum ^ en deefe uitvinding wasLof-
felyk, en placet pluribuSi behaagde veele. Doch men hnd zc-
dert de te regtllclling van Buat^ (uit wiens dingtaal klaarte
l'fo!™;*- ^^" 'S , dat den Oorlog met Engeland teo deelen was aange-
vaa-
I
CORNELIS en JOHAN DE WÏTT. t^t
vangen) al d'anderen een vrees aangejaagd, zoodat al het ge- iS69l
roep van hem in de hoogc Ampten van zyn Voorouders te itel- " ^
len verdween I zelfs in de Heer deHubert, en alle ccrlykeluy- •*''"'"»'>•
den die in Zeeland gezag hadden , waaren genoegzaam van de * ' '''^' *
zelfde gedagten als Holla>id. Ondertudchen was den Prins,
zonder kennis van haar Ed; Groot Mog:, of zyne Voogden»
ftil naar 5>-f(/^ geryft , om , zoo hy voor gateenige Windhon-
den en Valken op de Jngt te beproeven» die de Coning van
Engeland^ zyn Oom , hem vereerd had , doch hy had zig daar
niec lang opgehouden, maar trok naar Middelburg in ZceUnd^ zyn Hoog:
alwaar hy door de Burgeren ingehaald wierd, en aan alle de p^i^jtan
omftandighccden belpcuvden men genoegzaam, dat men voor- oragnien
bercidzelen klaar gemaakt had, om hem als Eerlte derEedcle zjcJand!
te maaken , gelyk de Heeren van Zeeland ook den 7 yiugufli ^n„cixi.
deede, invveerwilvan Z/ri(ytfc, welkers afgezondenen zydedaar ^ftiiedet
niet toe gclaft te zyn , doch dit beletten de voorgang niet. ge^^atkt,
Holland dit ter ooren komende zag wel waar men 't naar toe
zogt te dry ven, en dat het befwaarlyk zoude zyn , van den
Prins die nu agtien Jaaren ftond te worden, geheel en al buy-
ten 't bewind derStaatsofKrygsAmpten te houden, die men
te vooren alle te zamen aan zyn Voorvaders had gegeven, en daar
mede geleerd , hoe veel onderfcheid gevonden word in te
Heerfchen, oF Os'erheerd te worden. Dit begin van verhef-
fing nu zoo ftil in 't werk gcfteld zynde, waar van eenige de
Prine veel ongelyk gaven, als onvoorzigtig gedaan hebbende,
wierd agtervolgd, om zyn Hoogheid insgel}ks in de Provintie
van Holland y dehoogeenuitlteekende Ampten van zyn Voor-
ouders te doen erlangen, dooreen btkentmakinge , dat zyn
Hoogh. nu in zyn eygeVoogdy ftond getleld te werden ,'t welk
ecrft den 24. Oólobera^in haar Hoog Mog; endaar na aan,haar
Ed: Gr: Mog: fchriftelyk ingeleverd wierd. De Heeren Staateo
van Holland en Weft-Vrieiland, welke laafte aan de Raaden
van den Prins mondeling te kennen gaven , dat het zoo wel
voor zyn Hoogheid als d'ingefeetenen van dcirelfs/^roï/m/V niec
geraden was , dat hy zich alreeds van de meerderjarigheid
zoude bedienen, door dien daar menigvuldige pleytbandelin-
gen tuffchen de Ingezeetenen van Holland , en zyn Hoogheid
(li 1^ uit
152' L E E V E N en D o o D van
1^68. uu; zouden oncllaan , dat het daarom voor zyn Hoogheid zelfs
ook heilzamer was, die voor hec gcwoonclyk gebruyk en by
een venU xtatts ie veikiygen. Doch den Heer van Zujltchem
antwoorde, dac zyn Hoogheid zynde Suuveram Pruis over O-
ragnien , uit hoofde van zyn Souveratnitett , op zyn achtiendp
Jaaren meerderjaarig was. Het welk by alle zoodanige Prin-
cen onderhouden wierd, en dat dit by gevolge alzo had moe-
ten zyn. Waar op men hem [ui "J-nris zyn eige Voogd maak-
ten, ten welken eynde hy den 45 Oilober in 't byzyn van de
Hecren BrandenburgI'e Staatsbedienden , Roomswtukel en Ca-
pes en alle zyn eygen Raadsheeren, uyt handen van haar Hoog-
ZynHooj- heid, des Priiicen Grootmoeder een fchriftelykblyk ontfong.
buvtèn°' Niet te min vernietigden üitregthcx. Stadhoudeifchapzoo wel
voogdy als Holland^ het welk de Hoeren van de Rcgcering in deezen
y. *^^ ■ Maand met Eeden bcveftigden. Haar Ed: Groot Mog: dit
veroiciigt wctlc vootzicndc , cn dat zy zoo wel hunne Souverainteit in
houdëi*" Staats als Kerkelyke zaaken wilden toonen , hadden den ze-
fïb»£'. ven-cn-twintigften September het Grafclyke gebruyk, byhet
volgende bcfluyt vernietigd.
Extraci uyt de Refoliitien yan haar Ed: Groet CMog: de Hee-
ren Staaten van Holland ende IVeJl-VrieJland.
Donderdag den 17 September x66i.
hl\is-rnt\ /^ ^ '^^^ geene hier bevoorcns aan haarEdelcGrootMog: voor-
?cini«igt. V^gefteld is, noopende eenig misbruyk van voorgaande ty-
den, overgebleven in de Formulieren van de Sencentien, ge-
neralyk by de Regtcren binnen Holland ende Well-Vriefland,
mitsgaders ook by ecnige Officieren in haar eylchcnendeCon-
clufien gebruykt wordende, hebben naar voorgaande rype de-
liberatie, de Hecren van de Ridderfchappen en Edelen, mits-
gaders de Gedeputeerden van de Steden, uyt de naamc ende
van wegen de Heercn Burgermeeftcrcn ende Vroedfchappen
haare Committenten vcrftaan, gercfolvecrd ende vaftgefteld,
gelyk vcrftaan, gcrefolvcerd ende vaftgefteld word mits dee-
zen , dat van nu voortaan in d'cxtcnfien van de Sententien,
niet laeer zal werden gebruykt de claufulc , doende recht uit de
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 253
uoAme ende van wegen de Hooge Overighetd , ende Graaffely\heid ^ ^^^'
van Holland ende IVef-FrieJland , of dicigelyke, maar in plaat" -J
ze van dien , doende recht uu den naame ende van wegen ds Hee-
ren Staaten van Holland ende Wellrriedand; dat ook alle Officie-
ren Hooge en Laage, in 't inftellen van haaicEyfchen, ende
't neemen van haai e Conclufien , haar insgelyks daar naar zul-
len hebben te regulccrenj dat voorts mede van nu voort aan
gecne Rcgteren in Holland ende Weft-Vriefland, haar zullen
hebben aan te matigen, om in hunne Sententien te doen in-
flueeren de claufule, pr^fenteerende gratie voor rigueur van Jupi-
tie. Ende zal tot Executie van 't geene voorfz. ftaat, dcbo-
venftaande haar Ed: Groot Mog: Refolutie aan de Officieren
ende Geregten , in de Lande van Holland ende Weft-Vries-
land toegezonden werden • om zich voor zoo veel hun aangaat
daar naar te reguleeren , gelyk dezelve mede gezonden zal wor-
den aan Burgermeefteren ende Regeerders van de Steden in de-
ze Vcrgadermge Seffie hebbende, om te ftrckken tot derzelver
narichtinge.
Ter zelver tyd hadden haar Hoog Mog: van den Coning
van Engeland verzogt , dewyl de Vreede nu het Jaar te voo-
ren met zyn Majelteit was getroffen , dat hy geliefde de ver-
klaaring in te trekken, waar by den Coning de 5f^«/ci[/cKrygs-
bendcn, in dienft der Vereenigde Provintien, inden Oorlog
had doen uytroepen als wederfpannigen, het geen aan den Heer
Boreel toegezonden wierd , om zyn Majefteit het zelve ecrflDj^R^jj
mondeling, en daar naar fchrifteiyk over te leveren. Tenwel-Pt'i'^oiiitis
ken einde menden Heer Raad Pcnfionar:s de Witt Volmag- deHeèr''^ '
tigden om met den Heer Temple daar over te fpreeken , gelyk Tempk.
zyn Ed: ten zelve daagc deed. By welk een gelegcntheid de.
zaaken wegens de bevordering des Prins op het Tapycquamen
„En den Heer Temple zyde, datlchoon men in Engeland men- Tempi*
„ fchen had, zelfs onder de geen dewelke zich het meeftmct "g""'?*
„Staaizaaken bemoeiden, die ftaanden hielden, dat de Engel- DeH«i
„fchen geen vall betrouwen op de Hollanders konden Itel-Tempie
„len, by de tegenwoordige gefteltenis van hunne beftiering,fte°omi'
„endat het üoch belwaarlyk was omtrent de zaaken van de^'*/"*"^*
(IJ 2) Prins ""**
af4 LEEVEN eti DOOD van
l<j(J8. „Prins van Oragnien , ecnige verzcekering op de Heer de
L-, ' j,WiTT te maaken, hy echter \ an heel andere gedagtenwas.
,,Dat fchoon den Conmg zyn Nicefter zich van de natuurly-
„ke tederheid , die hy altoos voor zyn Neef getoond had,
„niet kondc ontflaan, hy niet te min geloofden van den Prins
,, geen volkomender betuiging te kennen doen, alstetoonen,
„dat het befte , of wel liever 't eenigile middel om hem gc-
„lukkig te maaken, was, om zyn geluk van het welbehagen
„der Staaten af te wagten , en het geheelc en volkome beleit
„aan dehooggemelde Heeren te laten, zonder zich zoeken te
„verhoogen door den aanhang van ecnige byzondere, of door
„de Kuyperyen die hy met vreemde zoude konnendoenj de-
„wyl hy de hulp van vreemde Mogentheeden zoekende , zig
„onvcrmydelyk aan zyn Vaderland vcrdagt moell maken, en
„de zaaken daar door meer zoude doen verwyderen als be-
„ vorderen. Zeggende vordcrs aan den Heer Raad Penfiona-
,,rf/, dat zyn Brittannifche Majefteit verfeekcrd was , dat de
„Princcn zich zelfs nooit meer ongelyk deeden, om hun ge-
„zag en Achtbaarheid te verminderen , en veel andere zaaken
„tot verval te brengen, als zich een al te overdadige machc
,,toe te fchryven, die of ftrydig met de gedagten der volkc-
„ ren, of met de gefteltcnis van debeftiering is, waar van hy
,,hetToomin de handen vaft heeft} dat zyn Majefteit zoo
,,regtvaardig en redelyk was, fchoon hy niet kende nalaten,
„het belang van zyn Neef by de Heeren Staaten aan te be-
,,veelen , onder verlchcide woorden , die hen gcnoegfaam
„te kennen gaven, dat hy altoos groote verpligting zal
,, hebben, zoo haaft als zy iets in 't voordeel der Jongen
„Prins daar omtrent gelieven te doen , hy echter nimmer
„iets aan hen of an(iere Mogcnthcden zoude verfockcn,
„het geen hy niet wil dat* hem zelfs in dicrgelyk voorval
,, verfogt word , en dat hy vaftclyk geloofde , dat noch de
„overreding van zyn Raad , noch de liefden van zyn Volk
„hem nimmer van dit opzet konde doen veranderen. Dat
,, de Engelichcn uyt de natuur de Princcn beminden , die
„hunne Achtbaarheid op vafte gronden zogten ftcllen , waar
„mede zy de harten der Ünderdaancn konde winnen,
en
CORNELIS en JOHAN DE WITT. a;^
„en die behagen fchepten van zich naar de Wetten te ^<^^8'
„fchildcen. En wat de Prins van OrAgnien belangd , ' "^
„dewyl hy den een of andere tyd hunne Coning konde wor-
„ den , zy zonder twyfel liever zouden zien , dat zyn geluk
„van de goede genegencheid der Heeren Staaten afhing, en
„dat hyeennjiddelmatige Achtbaarheid oefFende, het geen zy
„ oordeelden de meelle overeenkomfl: , en gedooglaamheid met
„de geftehenis van het beftier deefer Lande te hebben > als
„hem van gedagten te zien om naar zeekerc zaaken te trach-
„ ten, die tot vermindering van hunne Wetten en oude her-
„ komften konden ftrekken. Den Heer Raad Penfionaris ge- Antwootj
hoord hebbende het gevoelen van den Coning en het Volk, Ra"dV"n-
antwoordenj dat de Heeren Staaten van voorneemen waren, Con"is-
), om den Prins van Oragnien , tot Captain Admiraal Generaal
„aan te Üellen, en dat zy met dit inzigt hem reeds een plaats
„in de Raad van Staaten zouden gegeevcn hebben , om hem
„bequaam te maaken tot de bediening van defe gewigtige en
,, hooge Ampten , by aldien ecnige Provintten het niet hadde
„belet, onder voorgeeven van iets gewigter voor den Prins
„ te doen j Dat men inderdaad , naar een ernftelyk onderfoek ,
„ had bevonden , dat defe hooge Ampten ftrydig met het Stad-
„ houderfchap waaren , welk alfoo veel Achtbaarheid in hec
„ burgerlyk beftier van deefen Staat geeft , als de anderen in
,, *t Krygsbewind veroorzaaken ; Dat door de kleine omtrek
,,van dit Land, en het groot getal Krygsknegteu , diezyge-
„ noodzaakt waaren t'onderhouden, de ^ Frye- Staat te gronde aRepu-
„zoude gaan, by aldien een menfch alleen, en op een en de- '''"i*
„zelfde tyd deefe twee hooge bedieningen te zaamen bezat;
,, Dat hy gebooren zynde onder een Regeering vaneen^rK«-
^^Siaat,, en hebbende den Eed tot d'onderhoudinge der Wet-
,, ten afgelegt, hy geen zaken konde toeftaan die tot haar vcr-
,,nieling ftrekten : Zich verwonderende dat defen Vryen-Staat
„ in het midden van foo veel ge vaaren , foo lang heeft konnen
„beftaan , daar zy door de overdadige magt der Stadhou-
„ders in gebragt was j Dat by aldien deefen Staat de Vry-
„ hcid zedert veel Jaaren bewaard had , men het zelve aan de
„geduurige Oorlogen moeft toefchryvendie defe Frevintiege-
nood*
2^6 L E E V E N en D 0.0 D van
i^(?8. „noodzaakt was tegens de vreemdelingen te voeren , of aan de
• jigroote maatigheid der Frincen die wederom door deze Be-
j, dieningen herflcld wierden , onder dewelke geen van alle
„was , die gedagten had de gcdaantcder Regeering te veran-
jiderenalsde laalte , die, miflchicn het nooit voorgenomen
„zoude hebben, by aldien hem die onderneeming niet was in-
„ gegeevcn, door eenige Franfchen die zorg voor zynopvoe-
„ding hadden, en door hunne Landsmannen, die hem dczel-
„ve gedagten in de ommegang die zy met hem hadden , in
j, gaven j En by aldien hem de dood niet in 't bloejenftzyner
„Jaaren in 't Graf gefleept had , dat hy de bequaamfte Man
„van zyn gellagt gcweell: zoude zyn. Deze zamcnkomft hier
mede geeindigt zynde fchyden zy met groote vergenoeging
van den ander.
roek' de Haar Ed: Groot Mog: de Hccrcn Staaten van Holland en
Heetodyk Weft- Vricfland , ziende dat ZeeUnd zeer driftig, en tot hun
iaiiteittT" fpyt zich tcgens de overeenkomit der gezamcntlyke Provmien
diingcn. aanftelden, dewyl zy de Heer van Odj/l^^ een bevel gezonden
hadden om in de Admiraiitett te mogen plaats hebben , het welk
tegens alle voorregten Ibecd , naamcn het onderftaandc
bclluyt om Zeeland voor te komen in de onderneeming die
zy had, van den Prins op een Provinciaalhtvcl in de Raad
van Staaten te dringen.
Extract iiyt de Refolutienvan Iiaar Edele Groot Mo-
gende de Heercn Staaten van Holland ende Wcft-
Vricfland.
Woensdag den ip December ï66%.
omgecn T^ T refumptie f^edelibereer dtijridc op 't advisvan de Heeren haar
Mduldcn" A3 Edele Groot Alog: Gecommitteerden , hebbende ingevolge ende
tot voldocmnge van der z.elvcr Refolutte Commifart^al in dato den
twee-en- tivtniigjten September laajileeden overleid ende overwogen^
hae ende in u'at manieren van wegen deze Provwtie z-oude konnen
ende behooren gcprocedeert te worden , ingevalle d'eere of d^^ndere
Provintie^ buiten vermoede ^ nu of naarmaais quame te rejolveeren
tot
CORNELIS en JOHAN DE WlTT. 15-7
tet verkiefinge van etn Stadhouder etide Gouverneur zan haare Pro-
•umiie, ool^ f/refumeeren mogte ^ defelve verkofene Stadhouder op hare
particuliere Lommijfte te tntroduceeren , tn den Raad van Staaten^
endc wat pracamten daar tegens van nu af aan T^oude hennen en ht-
hooren geadhibeen te worden^ in voorgaande Notulen onder date dert
agt-cntwinttgjlen September l aaji leden ^ breder gementioneert; ende
in agtinge genomen , dat het niet zonder de Provintie merkelijk te
gravteren , ende te verongelykjn zouden konnsn gefchteden , dat by de
tegenwoordige eon/lttutie van de Republicque , dat haar Ed: Groot
Aiog: om goede ende fêndamentele redenen^ het Stadhouder fchap van
haare Provintie hebben gemorttficeert ^ d' andere Provintien egter bui-
ten vermoede, frocedeerende tot verkiefingevan Stadhouders , defelve
zouden introduceeren in den Raad van van Staate , ende met haar
aanzien zoo wel als met haare ftemmen haar Ed: Groot Jldog: al'
daar verkloeken , met fubverfie ofte immuniiie van de proportie die
haar Edele Groot Mog: ten aanzien van hare groote contributie in
den zelven Raad, door 't getal van drie Raaden uyi den haar en te-
gens eene ofte tuee uit yder van de andere Provintien altijds hebben
gehad , daar ter contrarie de reeden difleert , dat haar Ed: Groot Alog:
Aldaar om redenen voorfz. veeleer wat meerder dienden te worden ge-
ndvantagiecrt.
Dat mede naar examinatie van alle de oude In^ruHien van den
gemelden Raad^ met de Retro-aSla daar op applicabel , mitsgaders
ook, van de tegenwoordige FluHueerende Injinttlie^ met d'onvoltrok:^
ken Deltberatien daar op van tijd tot tijd gehouden , ntet gevonden
werd^ dat d' andere Provintien eenig regt tot d' introductie van Stad-
houders als boven in den Raad pan Staate is cempeteerende , veel
■min dat daar toe eenige obligatoire conventien of ovey gijten zjn gepaf-
feert , maar dat ter contrarie gantfch evident ende palpabel is , dat
nooit de meyninge ende intentie van ymand van de Bondgentoten is
geweej}^ dat de andere Provintien hare Stadhouders ^ die zymogten
verkiezen , zouden brengen in den Raad van Staate , als zy zelfs
om reedenen van Staat geen Stadhouder meer zonden komen te eligee-
ren , of anderi^ints niet zelfs mede van geUjk^gezag , ende voordeel
zouden konnen jouifeeren j als notoir ende handtafielijkjdjnde , dat al-
le wetten ende maximen van deze vrte Republic^ue zij» gefondeert y op
gronden van gelijkheid ende reciprocatie.
. Tweede Boek. (Kk) £»-
i6<j8:
258 LEEVEN en DOOD van
looS. Ende dat bet daarenboven ook tekens alle aquiteit eride billikheid
Jlrijden zoude t datde drtcProviniicn, te lifeten Zeeland, Friejland
ende Stad ende Lande», of ym^nd van de zelve zoo notabelen vior-
regt tekens de vier andere Provintien zonde werden toegeftaan > naar
dat dezelve vier andere Provintien aan de voorfchreeve drie , tot be-
rijkinge van een generale Hermonie tuffchen alle de Provtntien , om-
trent het v'jorfz: point , ofte 't geene daar omtrent is s.o liberale aan-
biedinge hebben gedaan ; is by de Heeren van de Ridderschap ende
Edelen, mitsgaders by de Heeren Gedeputeerden van de Steden, uit
de naame en van wiegen Burgermeefleren ende Vroetfchappen haar e
refpeflive Principalen . naar voorgaande rijpe deliberatien ende com-
municatien elk^in de'^ij-ien daar over gehouden , verftaan, verklaard
endegerefoheertgelijkjverflaant verklaard en gerefoheert wort by dezen,
dat h.iarEd: Gr: Mog: ongehouden zijn^oolf met zullen^noch zonder Ufie
van hare Hoogheid z.ouden konnen gedogen,dat van tfegen eenigeProvin-
tie ofte Provintien yr/iand uit oor zake dat hy totStadhouder of Gouverneur
ntogte tveez.en verkozen , of onder eenig ander pretext , butien vrywtlUg
cenfent van haar Edele Groot Adog\ ofte in weerwil van ymandvan
de Bondgenooten , in den Raad van Staate geintroduceert werde j
zullende ook 't gcene voor/iu. is, de andere Bondgenooten op de be-
efuaamfle maniere bekend gemaakt , ende voorts met der daad gcpra.-
Bijcertivorden, zonder daar tegen s eenige indragt by over^emmtnge of
anderzints te gedogen,
DcnRaad' Dic gaf oorzaalc tot groote morapcling inde PrcwWVw van
renfionjtis Zcel.thd cw Friefland, over welke ecille den Heer Raad Pen-
kh^t'ovfr )'"'''*'■'•' ï^^ WiTï al in den beginne van dic Jaar wegens de
de betaling „ flegce bctaüngc geklaagd had, als of men de lad byna alleen
ind."" »op de fchouders van Hulland wWdcn werpen, en by aldiende
tt(l"l\^' jjl^'i^gemeldc Provintie hadde gedaan als d'andere , zoude zy
„alle in onmagt igeraakt zyn , en geen middelen gehad hcb-
„bcn om de laaften Oorlog uit te voeren. Dac HollanJzu\ks,
niet meer konde verdragen, daar by doende, óitfurorfit Ufa
„fepius p^tie^ftia , dal de Raad van Staate behoorde vcrzogt
„te worden om middelen van vordering te bcraamcn.Daarby-
„ voegende , het laalle berigt van de Heeren GecommnteerJe
3j Raaden vsui ZeeUni aaa de Heeren Siaatcn aldaar , tcgens
hen
4«lo.;57.
CORNELIS en JOHAN DE WITT. rs9
ï, het verzoek van Holland., Gelderland , Ujtrecbt en Overjijfeli ïi^^ö.' ^
>, dat het Stadhouderfchap van het Capitain en Admiraal Gene- "
t.raalfchap mogte gelcheide worden , komende het zelve bc-
>, richt wel overeen met het gevoelen van de Hceren Gccom-
iy muteerde Raaden aldaar , maar dat de vier Graafïelyke Steden
>, genoeg verklaarden, dat zy zoo wel als Holland, gecnStad-
}, houder begeerden i immers dat zy ook nooit aaneen Stad-
», houder de vcrkiezinge vaneenige Overigheid, ophetbellel-
j, len der Krygbbevelhebbcrs, othet gebied der vafte plaatzen
„zouden geeven enz. Eenige tyd hier na, heefc den Heer
Raad Penfionarts de VViTX eenvertchil van grooie aangclegent-
heid aft;edaan, *dat honderd Jaaren geduurd- had , het welk ♦ijniy."
beftond in het aandeel dergcmeene Lnllen, tufTchendeHee- Doetwa
ren vanZuyd enNooid Holland, welke laatften van ouds twin- ,''un'i',en^
lig en een half hadden betaald , waar over zy klaagden al tez")<i<:n
hoog belwaard te zyn. De eerfte brachte in, dat zy te vree- unddu'^ '
den waaren om d'andercn hier in te verlichten , mits dat de <=o]«r=n
laatfte opening zouden doen van hunne iiikomflen en midde- h«d." "
len, het welk by hen gewygerd wierd , fchoon men wel ver-
zeckerd was dat haar verpandinge wel vyf en-twintig beliep,
maar haar -''Gcly tollen en '' Veriofgeldcrcn brachten zoo veel b'^°"''°'jn'
niet op , als zy tot haar binnenlandfche laftcn noodig hadden.
Zoo dat zy al haar tocruftingcn ter Zee uyt de groote inkom-
ften moeften doen , en bleeven daarenboven noch wel twaalf
tonnen gouds Ichuldig. Omtrencde?e bemiddeling word zyn
Ed: ten hoogften by vericheide Schryvers geroemd. DeHce- DenRafd
ren Staaten van Holland en Wert-VrieOand verzochten zyn ^e'ëmthef
Ed:, ookomzyne getrouwe dicnften, nu vyftien Jaaren aan'tAmptwe-
Land gedaan, noch vyf Jaaren in dezelve t'agtervolgen , het j"j£°°,'„* i
geen hy Raad Penjtonaris den 17 July wederom op de oude voor-
waarde aannam, waarover alle de Leeden vi\y Holland zxchien
hoogften verheugden, dewyl hy voorgegee\ en had van dit Ampt
te willen nederlcggen , dat z.y cenpaarig tot erke^ienU van z.ijn Aitrema b;
onver£elij\elijlie dienfleu aan Holland gedaan , hem vereerd z.onden%i;°'^j^'
hebben met ecnfom van honderd duyz^end guldens ^ jameer., tenu/aar "^°'^'°
hy het z.elve niet door de Hceren van Dordrecht hadde de st' "fen*'
belet , niet willende onderworpen zjin de ojroote cpfpraak, ""H".'']n<l
' / T/' I \ ^'_ hem wilde»
( Iv k 2 ; de v<ieeien.
x6o LE E V' EN en DOOD van
' die men hem n.i z.oiide geven. Zijn yaarlijk^fe wedde was niet meer
als drie dttyz.end guldens. Waarlyk te gcringen fom voor zulk
een laftig en mocjelyk Ampt. Het geen haar Ed: Gioot Mog:
ook in agt genomen hebbende , zyn loon vermeerderde toe
zeven duyzend guldens Jaarlyks , en de Hceren van de Rid-
derlchap vereerden hem, als Penfio/jaris van dezelve, metvyf-
tien duyzend guldens. Waar op den geloofwaardigenSchry-
zynEd: vcr zcgt. ,i Wat zal men de getrouwen dienden van deezen
ï-°'- , „Man, voor het lieve Vaderland, met de pcnne vee! aanroe-
♦8f<».;8i. 5, renj zy zyn zoo groot gewecit, en by aldien ikzconverge-
,, lykelyk noemden, zoude ik voorbeelden genoeg vinden, die
,,my zouden verdedigen} hy heeft ni der daad indezcvyfiicn-
„ jaarige bediening niet zonder meenigen Üryd, tegens d'een
„en den ander (want in het Po/«/i?;^niec minder wertgeftree-
„den als in 't AiiUtair) gedaan, zo veel en gelukkige dienften
„aan Holland^ zoo in Kcrkelyke als Staatiche gevallen , zoo
,, aangaande de Vryheid en hoogheid , als inzonderheid aan-
„ gaande de inkomften van Holland.^ dat hy konde worden ge-
breid, de Croon op haar Hoofd gezet te hebben , en inzon-
„ derheid de Croon van Eendragt, en geen van de minfle was,
„dat hy het Verdrag wegens het aandeel in de gemeene las-
„ten tulfchen Zuyd en Noord Holland maakten, welke ver-
„ fchillen van de ecrfte beroerten af geduurd hadden,
i^lêrfccn Haar Ed: Groot Mog: hadden op het voorftel van den Heer
piacc^auan Raad Penfonaris de Witt in de Maand Oilober^ eenPlaccaat
rei'devyi'de docn drukken , by Keyzer Carel de vyfde op den 1 1 Otlober
niaanhait i ^ ^ i. ten voordeelc van de Steden verleend, waar by zyn
Mog:'"" Keyzerlyke Mnjeileit alle Rrouwcryen , Weveryen , Loyc-
ryeni Tinimeryen, Bakkeryen en Tapperyen ten platte lande
binnen de tien honderd Roeden omtrent de vryheid der be-
floote Steden is > verbiedende. Dit Vlaccaat wilde men ter
uitvoeringc (lellen, om ^T^t AmUerdam graag de Scheeps-Tim-
mering van^w^jw/Z-jwaan zich wilden trekken j andere de Bak-
kery van Tweegebak van l'Vormer en zoo voorts , waar door
veel Dorpen volkry ker en bloejender wierden als eenige Steden:
doch haar Ed: Groot Mog: ovcrweegende , dat het te veel
menfchen ten platte lande bedorven zoude hebben, om datzy
daar
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 261
daar te vafl: gczeeten waaren, en dat de Ridderfchap en Ede- _,
len, die veel Heerlykheedcn hadden, zich hier tegen aankan-
ten, zoo is dit blyven fteeken. Doch men trok de voorreg-
ten in, van eenigc Heerlykheeden , als Bockhorfi enz. die vry
van Tol en Schattingen waren, door dien men voorzag , dac
door de tyd veel Handwerken uyt Lyden, Haarlem en andere
Steden, zich derwaarts ter neder gefteld zouden hebben, tot
groot nadeel der gemelde Steden.
In de Provinüe van Overylfel was dit Jaar een grootc fcheu- DenRjjj
ring, welk nog veel meer uitborll: als in de Jaare 1657. Het geen renfionan»
den Raad Penjïonaris aan haar Ed: Groot Mog: te kennen gaf j en d'a^r'an
was ontflaan , door den Heer Rutger van Haarjolte Droft van i^ar Ed:
Zalland, dievoorgcgeeven had , van zyn Hoogheid de Prins Jegióme^'
van Oragnien tot het Stadhouderfchap der zclver Provinüe te venchiiieni
•willen bevorderen , enz. Als ook dat de Heer van Palland, yffeiYo"r,
by vonniflc, lot Deventer uytgQ'ïipxooken y wierd aangezegt,
de Vergadering van haar Hoog Mog: te ruymen , en dc-
wylhy,niettegenftaande dit vonnis, zich noch onthield in hec
rechtsgild van haar Ed: Groot Mog; en de hooggemelde Ver-
gaderinge daar by woonden , verzogten die van Deventer en
Campen dat haar Ed: Groot Mog: hen de behiilpftame hand
geliefde te leencn , waar op de Heeren Staaten van Holland
goet gevonden hebben, het verfchil te ftellen in handen van
den Ka.nd Penfionans deWitt, daarnevens voegendedc Heer ^." •""'■,
van Noortwijk uit de Ridderfchap , en uyt yderdergrooteSte- veT
den een, omme de zaaken, was 't mogelyk, in der minne at
te doen , het geen voornamcntlyk by zyn Ed: weinig tyds
daar na , tot wederzydfch genoegen is by gelegt.
De Raad van Staaten wilden in 't laaft van dit Jaar, Holland t
het afdanken van zeven-en-twintig Compagr.ien Krygsknegten
en Zee-bezoldelingen beletten, i nbrengende dat geen /'rofw/Zc
gemagtigd is afdanking van Krygsbenden te doen, die op de
Generaliteit zyn ftaande , zoo dac haar Hoog Mog: aan de
Heeren Staaten van Holland verzochten , om het zelve noch
eenige tyd uyt te ftellen, tot datby eenparig goedvinden van
de gezamentlyke Bondgenooten , ten befte voordecle van 't
Land daar over beraadflaagt zoude worden, Ündcrtuf-
rKk3) fchcn
J6^ LEEVEN en DOOD van
idó2. fchen fchreef den Raad van Scaaten aan de Bevelhebbers der
— ■— Grcns-Sceden, dat by aldien henccnige /"roii/wct^j/i/ebeveelcn,
zonder vcrzeld te zyn met die van haar Hoog Mog: hier om-
trent voorquamen , zy defelve aanllonds zouden overfcndcn ,
teneinde dat d'uitvoering van dien, mogte opgehouden wor-
den enz. Hier over vertchcen het geheele lichaam van haar Ed:
Groot Mog: ter Vergadering van haar Hoog Mog: , als ook
allede Raaden van Staaten, alwaar den Heer Raad /'f»^ow<jnj
denHeet DE W ITT vooY óc Provinticvan Holland , hecleomftandigeklag-
fiorDiUde tendccd, wegens 't bedryf der Raaden; dat zy aan deBevei-
witiaan hcbbers der Plaatzcn , daarder zcl ver Cow/7<ig«/>w mochten zvn,
^logf^"^ hadden gefchreeven, om de afdanking, door die van Holland
belaft, te beletten, en de beveelens van de laaftgemelde Pro-
•vinnen niet uit te voeren ; dat dit een werk was van dezelve
gedaante als dat van het Jaar feftien- honderd envyftig , daar
docmaals de belegering van Amjlerdam en 't gevangen neemcn
van de les Hcercn naar Loeveflyn gevoerd, op volgden; datdc
mcening van den Raad daar ook heen Ichcen te zyn, enz. laa-
iende die Hcercn die wegens HollanJ inde voorfchrecvcRaad
zaaien niet onberifpt, uit reeden, dat zy d'aanfchiy ving me-
de tocgeftaan hadden; doch zy biagtcn voor, dat de Provin-
tie waaren afgcfwooren , en dat zy de order van den Raad en
hunne onderrigcingen moeftcn volgen. ZynEd: antwoorde,
d.u yder Provmüe niet langer verbonden was, als tot hetcmdc
van haar Confenten, en dat zy den Raad zulks belwaarlyk had-
den bekend gemaakt; dat Fnejland het Jaar te voorcn wel vier
Compagnien Zee-bezoldelingen hadden afgedankt , zonder de
minllc kennis daar van aan den Raad te geven, al het welk
den Raad in gcfchrift verfogt te mogen toegezonden worden,
het welk tocgeftaan wicrd. Doch den Raad vanStaate heeft
zich vcrfchoond, wegens hetbtlluytvan haar Hoog Mog: om
de gemelde bevcclen aan de Bevelhebbers te zenden j j, en het
„ongeluk was, dat toen dit bcfluytvan de Hcercn Algemeenc
AiactMi b. „Staaten wicrd genomen , daar niet meer als een 0'oJeputecr-
^tio.,66i ^^^g„ van Holland w&s, die veel licht het naaft by 't vuur zit-
,,tende, ftiiapcndc , of daar geen acht op flaande , zyde by
., gevolge daarganilch niet tegen. De Hcercn van Hollandhct
hier
CORNELIS en JOHAN DE WITT. ï(,x
„hiernietby laaiende, vervoegden zich des anderendaags wc* '^^^'^
„ dcrommethec geheele lichaam ter vergadering, en hebben 3
„door de welfpreekende omltandighcid van den Heer Raad
j^Penfionaris DE Witt , zulks wederom herftcld , die haar
„Hoog Mog: wederom in heugenis bragt , het geen inde
„ Jaare lefticn hondert vy ftig voorgevallen was , en lyde de Fro"
„ vintien haar ecnzydigheidt en quaadaardigheid voor, die zy be-
„ gaanhaddeni vanden Prinsic volmagtigen, omHoUand t'on-
„dcrdrukkeni en na d'onderdrukking met groote Pluymftry-
„kerydcnPrins daarovertebcdankcn, alsook, datzy vergee-
„len hadden, datdoord'^mneflie en het vernietigen van dcezc
,, onderdrukkende dingtaalen, Holland wederom 'm /nte^mm y
„en in haar vryheid is herftcld geworden, zo dat de gehyme
„omllandighedcn van den Prins , beloovende hem goet te
„ doen , hebbende hem groot quaat gedaan , als Holland op-
,jhitzende, en wakker makende, om in toekomende daar te-
„gcns te voorzien, enzichtegens dusdanige onderdrukkingen
„leverfterkcn.
In Vriejland en GroenirjgendeedendeV\-'msgez\ndv.n , die daar
het meefte waren, en 't grootfte gezag hadden , alles om de
Provintie van Gelderland na zich te trekken , en alzoo mee
meerderheid van Stemmen,Hö//<i»«i tcoverreedcn j waarover zy
den een den ii en den ander den 19 December , aan de ge-
melde Provintie fchreeven , waar in Holland op het vinnigft
meer met woorden als reeden beftraft wierd , al het geen haar
Üd: Groot Mog: tot op haar tyd zoo lieten doorgaan. En
om dit Jaar te fluyten, zal ik hier byvoegen dat het mcerge- "°«f''''"'«
melde verfchil wegens de Hoefeiferfche Ichuld , tuflichenhaar fchenhaar
Hoog Mog: en den Keurvorft van Brandenburg , daar zyn Ed: ^°pK°^''
200 lang in gearbeid had, by vonnis van de Hoove \-^nA[eche- vorft rm '
len is uitgefprookcn , ten voordeele van de Hceren Algeraee- b"r"^a!gê-
neScaaien der Vereenigde Nederlanden. daaS.
■^v^
i(J4 LEEVEN en DOOD van
XV, Hoofd-stuk,
ver'chiiisn ^ T Iet tcgeiiftaande het dricvoudig vcrbond , cnalleotnzig-
Efdand 1x1 tighciddie de Raad /'«'«/««'«mDE Witt, tuflchen de
en haar JL ^ Coning vaii £«gt/<ïW'i^cn haat Hoog Mog: gebi'uykt had ,
Hoog Mog: ^^ ^^^ onkreukbaaie Vreedc en Vriendichap ie maken , en alle
B^e^n^t' gelegenihedcnvan verwyderinge in't toekomende weg te nec-
deeip. 117. nicn, deedcn zich tuflchen dezelve meenigvuldigc verlchillcn
op , ten welken einde de Heer JempU inde voorlede Herf'ft , we-
der in V Cr <iï/c«/7<ï^e was gekomen , en de Heer Raad Penfionaris
DE WiTT, die een Rys naar ^wy?*/--!/^»» had gedaan, en aldaar
ftaande de Kersmisdagen zyn verblyf genomen, ookwcdciom
t'huys zynde, maakten dcczc twee Staaiskundigc een agtcr-
volg van hunne by eenkomllen , die by na dagelyks, ge-
duurcnde dit Jaar gefchieden, gclyk in de Brieven van Temple
Het ecrfle omitandigcr te zien is. Het ceifte , behelsden het Enpcl/chen
wegens ((e , O , , 1 ■ j ,^ n ■ 1
dootvaitt recht van ecnvrye doorvaart dat zy zyclen móeOoiisfidien te
f/he'^in^de hebbcH; het geen de Nedcrlandfche Maatfchappy alleen toc-
NeJetis^t- behoorde, nevens de fterkrens , welke de laatt gemelde ge-
indle^!**' maakt hadden te Hcgten, dewylzynu te zaamen zo nauw ver-
bonden waaren , den Raad Penfionaris deezcn cifch vreemd voor-
Tempels „komende, antwoordeaandc Heer TVw/'/t, dat het belang der
dcèVp.V; ?> Engelfihen in de Indien voornamentlyk befiond, in de Coloni:
„l£n dat der Nederlanders, in de fterktens, die zy langs de
d"ord"" „Kullen hadden, als ook in de verbonden met d'ingeboornen
HeerRiai „ van 't Land gcmaaki:,om mct hcn tc handelen Dat nopende het
«tdc°i"gt" „ecrftc, Iiun voordcel aanmcrkelyker was als het onfc, enten
""<!• „opzicht van het tweede, het onze wederom veel grootcr was
„als dat der Engclfchen^ zodanig, dat niet tegen (laandc het
„fcheen, dat dccfe twee punten wedcrzyds cevenmaiig waa-
,,ren, echter het nadeel en verlies l'ecnemaal aan de kant der
„Nederlanders zouden zyn; te meer dewyl de hunne onze
„Coophandel in de Engel fche Colonien verbieden, het geen zy
„voor hun grootltc belang namen, en ons derven vergen de
vryc
'*
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 26;
„vrycdoortogc, voor hen , door onfefterktens toe ceftaan, om i<?"58«
,, met die volkeren te handelen 1 daar wy verbonden wegens de —J
„Coophandel mede geüooten hebben, zyndc van ons voor-
,,naamlle belang, cnhetgrootfle voordeel dacwyuyt die Lan-
den konnen trekken : De Heer T<fw»^/f deeze grondige reeden
gehoord hebbende, was genoegzaam van de onregtmatighcid
deczer eifch overtuigd , en wilt zyn Ed: Heer niet op te ant-
woorden , dewyl hy moeil bekennen dat zy dic,felfs ten tydc van uac"»'^ '
Crowii'f/ niet hadden konden verkrygcn, doch fch reef naar £«- p. ut". !
geland , om nader onderrichting van zyn Majefleyt daar over
t'ontfangen.
Het tweede verfchil was, dat een heele Vloot, Nederland- ""enTh«*
fche Schepen voor die der Engeljche de Vlagge zoude ftrykenj'^.'ykedei
fchoon haar maar een Schip van den Coning in Zee ontmoeten, ^"'
dtvjyXzyn Majeftejt ftaandehiel, dat hem het recht de Zeen toe-
quam , van welk een eilch Cromwel een begin van gemaakt had
fchoon in de Vrecdchandeling tot Breda gemaakt wel uirdrukkc-
lyk was gefield, datallesopdenouden voet zoudeblyven. Hier
overquamen de Heeren Tempel en denRaad Penftvnaris de Witt, ■
weder dikmaals by den ander,en de gemelde Heer de Witt ver-
aogt „ dat men een middel moge uitvinden , het welk zoo feekcr
3, was , dat daar nimmer weder verfchil konde uit oniftaan, tettrtsde
„en fchoon hy het zelve gevonden hadde, vcizogt, dat de'''^,'"P'^j'
„Engellche zulks geliefden op 't Tapyt te brengen, als of het
„van hen was bedagt, omdathettegemakkelykerfoudedoor-
„gaan; dat hy dit verfchil fterk ter harte was neemende,
j, wenfchende met alle ernft het cynde daar van te zien , de-
„ wyl hy verfeekerd was dat dele twee volkeren te zaamen in
,, een volmaakte overeenkomft zouden leeven, by aldien men hen
„dit voorval van verfchil konde weg neemen j dat hy, noch
„aan niemand dit middel nog zyn voorftel bekend gemaakt had }
„ daar nevens zeggende htt ts mj wel bekend , dat het veel men~
^,fchen hier niet behaagen zal-y doch dat hy zyn uiterftebeft fou-
„ de doen, van het hen fmaakelyk te maaken, of dat zyande-
„re middelen geliefde voor te Itellendieredelyk waaren, niet
,,twyffelende of men zou door dezelve het misverftand ten
,,eynde brengen. Al het welk de Heer Tf/w/'/e aan den Groot
Tweede Boeki (LI) Se-
1^6^.
%66 L E E V E N en D O O D van
Segclbcwaardcr van Engeland ovevichrccf ^ om daar zonder uit
■ (tel een vaft antwoord op te hebben, doch dit bleef zoo lang
achter, dat over dit verlchil het gehcele Jaar niet meergefpro-
kcn wicrd.
Het dctdej j^^t derdc verfchil beftond hier in.datalle delEngelfche Ineczc-
OVei Suil- .,, ■ r^ ■ lï/JlJ T
saimc. tenen eilchten uitSuri/7/ime,vry m hun Vaderland te mogen komen,
cnaldaarnietopgchouden te worden, alsook dat zy hunne Sla-
ven mogte vervoeren, welke laatftc cifch ftrydig was regens
het Verdrag, daarvanmecdc Nederlanders gemaakt , temeer
en door dien den AÏAJoor Banijler^ die daarvandaan gekomen
was, en in ZfWt!«<^opgebragt . op het verzoek van de Heer
TfwJ/'/ffvrygclaten zynde, naar Engeland trok , en de Coning
de üoren met veel beuzelingen volblaasden , het welk noch
meer verbittering bybragt , zoo dat zyn Ed; insgelyks hier
veel werk mede had, doch vrugteloos, het welk den Coning
hier na voor een der voornaamlle redenen nam , om dezen Staac
den Oorlog re vei klaaren.
fthc G^cnt Den Coning van /^r4«%yj^zich willende op den een of d'ander
locktby wrccken, wegens het aangaan van het meergemelde drie Ver-
pcnfionaiis bond , zogt ecrll door zyn Gezant by den Heer Raad Penfio-
Véirts DE WiTT te beweiken, om met den Staat .afgezonderd
van Engeland en Sii^eden, een V^crbond aan te gaan, onder be-
lofte van haar Hoog Mog: vergocdinge, en groocc voorwaarden
daar voor te zullen toettaan, mits dat zy haar eifchen buvten
de twee gemelde Coningen zouden doen , zeggende hy Ge-
zant, dat men daar mede de agterdogt en vrecze , die deezen
Staat opgevat had, ter oorzi\ikvMn yiaanderen ^ zoude konncn
uycwiflchen , en het goet onderling vertrouwen onder haar
herftcllenj doch den Raad Penfianarts dit btkcnd makendcaan
deHecrTf»>/?/f , zydehem.dat hyFranfchen Gezant daaiiOp had
geantwoord dat z.ulks te doen , en zig met verfchetde Staaten te
verbinden , een aanfloottlijke zaal^ xi/as , flrijdende tegens de eer van
zijn Adeefier^ het welk een Jong , braaf ^ en machtig Coning nooit
kan goetvmden. „Zo dat den Staat, zonder Engeland en Swe-
,,<i<r«,in'tminfledeel tot geen handeling te bewccgen was, en
),dewyl het een en dezelve zaaken raakten, dat het veel bee-
5, ter en voordccliger voor rr<i«/^y/^zoude zyn , alle drie op een
maal
een afge-
zondctc
Vert>ond
voor zyn
Coning ce
beAcikeii.
Tempels,
btieven
CORNELIS en JOHAN DE WITT. itJ;
5, maal te vergenoegen, dan ccn alleen te vrede te flellen. Die ^^^9-
alles beletten cgter niet dat den Heer Raad Pctifionaris de Witt , ' '
nevens de Heer Temple dagelyks middelen beraamden , om de penfions"*-
Coning van Suedtn de grootcfommegelds van Spagntentc doen enTempie
erlangen, die d'eerftgenoemde byhet drievoudig Verbond bc- d^bSr
dongen had, alsookdebeloofde Waarborg van £w^(?/<«»<^, wel- v-<nspa-
ke laaftc op den 23 May vvierd gefteld. 1";^";'."
Al deze geheime byeenkomftengcfchicden niet Zonder in de Bewerkt
Staatsbediende des Conings van Engeland^ groote nayver te-°°'^''"«-
gens Temple op te vatten , voornamentlyk by eenen Ridder u""oig
Clijfort, door dien zy wilden dat deczen trouwen Gezant, za- "o^^^^-.
ken af zoude doen die hy zelfs onrcdelyk vond ; de Heer Jo-"
HAN DE Witt kreeg niet zonder reeden agterdocht wegens
des Conings beleid , door dien hy uit de naam van haar Hoog
Mog: hem alles wat redelyk was toeftond, op zooveel onge-
gronde eyfchen, en voornamentlyk op die van 5'«)';»»?wf, waar
tef»en den Coning egter zyn ongenoegen aan alle kanten toon-
den. Niet te min agtervolgdcnzyn Ed: in zyn geheime Ver- 2
gadcnnge met de Heer Templc ; te meer, dewyl den Raad bezoekt'
Penfionarts een vreemde tydina ter ooren was gekomen van de TT'''j '".
Heer Pujjendorffy zaaken beltierder des Conmgs van SweaeK 'm mghcidiU
rrankrjftiy die van Parp in zyn te rug komll in 's Gravcnhage n[ét"h*'*
quam, om naar zyn Land te ryzen, Dit nieuws bracht zyn staatsbe.;
Ed aan den Heer Tempte, en dewyl hy niet gezind was over '^^ ^'
andere llofte te handelen, zyde zyn Ed: tegens de Gezant, dat
hy hem quam beloeken in de hoedanigheid als zyn Vriend, en
niet als Scaatbediende, waar na zy alle tvveegcfecten zynde,
begon den Raad Penfionans aldus. „ Dat de Heer Puffendurff^
„die zich ecnige tyd aan 't Franfche Hof had onthouden, ze-
„dard dat wy doende waaren, om middelen tot het dricvou-
„dig Verbond te beraamen, en dat wy ini^evolgc van deezc
,, middelen onze handelingen met 6"p^^««« begonnen, my ver-
„zeekcrd heeft, hoe de Staatsbcdienden in yran'^yyk'VQeX werk
„gedaan hadden, om hem wys te manken, dat Sweeden nim-
„mcr haar reekening by het drievoudig Verbond zoude vin- ^
„den : dat 5/><ï^»«'f« niet alles aan S^ueden zoude loeftaan het
„geen zy wel meende daar door bedongen te hebben : en
rLl a; dat
^68 L E E V E N en D O O D van
K^tfp. ,,dat Holland alleen niet bequaam was om haar in de midde-
- -- jjlen die zy zoo drifcig voort gezet hadden t'onderfteuncnj
j,en om dat Puffendorf wilde toonen dat zyn zeggen Waarag-
j, tig wasj zyde hy, dat de gemelde Staaisbedicndc hem dit in
j, 't geheim haddc vertrouwd , met inzigt om het Hot van Swc'
ijden daar door t'onderrigten, en dat het daar voordeel mede
„konde doen, wanneer het zulks nodig agte ; dat Engeland
„ zekcrlyk de Coning van Sweden in verlcgencheid zonde laa-
5, ten ; Dat die Croon reeds veranderd was, ten opzigtvan't
„opzet dat zy met Holland en Swede» in de onderhandeling
„genomen had i fchoon zy nog niet tydig oordeelden , om
„daar iets van te doen blyken. Dat dit geheim onder een klein
„getal menfchen verfchuylde, en dat 'er aan 't HoCvtmTrank-
„ry^nog aan dat van Engeland, weinig waaren die daar ken-
„nis van hadden. Dat, dewyl zy zagen, dat de Heer Pujfen-
yydorf geen geloof aan dceze vertelling had gegeven, en be-
j, fpeurde dat het een loofe Ibcek van deeze Staatsbediende
„was, die voornaamen om eenige verwarring aan 't Hof van
„.fïi^^is/ifw te gecvcn, om het in te wikkelen van d'eerrtemifTlag
„te doen , had de Heer Turenne hem eindelyk een brief ver-
„toondvandc Heer Colhert ^ hunne Gezant byden Engelfchen
„Coning, in dewelke hy in 't kort» de gelukkige uitllagbe-
,,kcnd maakten, die hy Gezant aldaar in zyn verhandelingen,
„als ook de groote genegeiYchcid, die de voornaamftc Staats-
„ bediende van Engeland hem insgelyks betoond hadden ge-
„ had , waar na Colhert in zyn brief voegde , en ik heb haar
yetndelfk. reeds de groote mUdaètgheii van z.jn Majejleit doenge-
„ voelen
Dit verhaal verwonderde den Heer 7Vw;>/f ten uiterfte, en
wift niet wat hy op deeze ongewoonc en wonderlyke lyding
zoude antwoorden i egtcr verzeckerdc hy de Heer Raad Pe»-
fonaris van daar alzoo min kennis van te hebben als zyn Ed- :
doch ziende dat de Raad Penfionaris eenige verandering in hem
gemerkt had , antwoordc den Gezant. „ Ik heb veel reeden
,,om ten hoogften over dit verhaal ontdaan te zyn, doch ik
,,wcet niet of gy zoo wel als ik eenig geloof aan zulken rce-
„dcn behoorde te geevcn, ea daar eenige gevolgen uit trck-
kcn^
CORNELIS'en JOHAN DE WITT. 269
„kenj dat daar veel loofe kunsjens onder konde loopen ; dat ^^'^9-
,, den uitftroojer in 't zin konde gehad hebben hier iemand -
», door te misleyden ; dat de geen die 't aangehoord hadden
„zich ook zoude konnen laten bedriegen i dat de menfchcn
„onderworpen zyn van zich te misgrypen j gc\ ende in zaa-
„ken die zy in de byeenkomften hooren, eenverkeerde uyt-
55 legging, door dien zy de zin daar met van vcrftaan; dat den
,) Heer Colben veel zaaken konde zeggen , om zyne dienften
„by 'c Franfche Hof te doen waardeeien , ja zeltjj licht meer
„als hy zich zelfs verbeeld; dat de Heer Pujfendorf, tenvoor-
„deel van f^r«j»/^ry^ gemakkelyk konde verraft gewcell zyn,
„en dat het fchyn genoeg had voor hem tewenfchen, om zyn
„ Mcefter in de belangens van die Croon te brengen , door
„dien het veel voordcel aan de Sweedlche Staatsbedienden
„ Zoude toebrcngens dat hy hem ten mintte moed toeftaan van te
„gclooven, dat onder de uitwerking van 't Franfche Hof eeni-
„ ge loosheid mceft fchuylcn, dewyl men zich van de Heer
y^Turenne bediendes, om defe tyding aan de Heer Pitfendorf ie
„j^eeven, en hem de briet van de Heer Colben te vercoonen,
„het geen veel eer het werk van een Geheymfchryver van
„Staat, als dat van een Veld Overfte wasj en dat men zich
j, in (■'^rankryk wel ingebeeld konde hebben , om het Hof van
^ySweden meer geloof aan deze praat te doen geven, van deie
„brief door den Heer de Turenne te laatcn vertoonen,
3, om dat hy als d'eerile gewccft zynde die dcit tyding geloof
„gaf, daar ook de rueefte verzeekering aan hem Vu^ndorf
„van foude doen : en dit is alles dat ik u daar van zeggen
„kan, zyde hy Heer Ti?»»;;/f zoo dat ik op myn Eer en by myn
„waarheid verklaar, daar geen kennis van te hebben, alsook
„dat al de tydingendieik uit £«^f/^»^oncfang, my geenree-
„den geevenomiets diergelykscegelooven, enz.
Dit antwoord voldeed den Raad Penponaris in geen deel,
fchoonhy wel vertrouwden, dat den Gezant die zaake nietbe-
wuft waaren, maar zyn groote Staatkunde toonden hem ge-
noegzaam wat van de zaak moeft zyn , zoo dat hy den Heer
Temple met een lachend gelaat zyde, hoor myn Heer; „Ikver-
„zeckerujdai ik hier als u Vriend kom, en 't geen ikgefegc
(LI l) htb^.
170 L E E V E N en D O O D van
1^09. „heb, is maar by wyzc van ommegjiig ; ik zal gaan omu al-
* jj leen IC laaten , en vryheid te geven , om daar zulke gedagten ,
„of wel geen over te maaken , lbo als het u beft zal gevallen:
en na nog ecnigc woorden gefprooken te hebben, vervolg-
den zyn Ed: aldus : ,,Ik heb wegens u zaaken niet meer als
„een overweeging gemaakt, die ik nog geen mcnfch gefecht
„heb, beftaandc hier in , dat zedert men in Efigctand haddc
„bcflootcn van u in Gezanifchap hier te zenden , om de
„ Vricndfchap en Verbonden te verfeekei en , en te vermcerde-
„ren, en om de Keiz.er , nevens de magtigfte Ryksvorften,
„en Spagnien te bcweegen om dezelve t'onderfteuncn , ik niet
,,fonder groote verwondering heb konnen aanmerken , dat
„menu, zcderdeenigctyd, ingevolge de bevcelens die 't Hof
„u heeft gezonden, gebriiykt in een beufelhig over het vcrlchil
„van Suriname^ die van zoo weinig belang is : als ook dat gy
„op het ontwerp dat onlc Bewindhebbers der Oooft-Indifchc
,, Maatfchappy eilchen, zoo driftig en haaftigvoortvaard, dat
„veeleer Coopluydcn als Staats- Amptcnaarcn behoorden te
„ doen, en dat u Coning dit fchynd meer te behartigen , als
„'t algcmcene belang , het geen men op u komft in Hollandy
y,zoo noodig voor 'c behoud van Europa oordeelden te zyn.
Aldus geëindigd hebbende vertrok zyn Ed. , niet nalatende
om op alle wyzc naar het kluwe te zoeken daar hy de draad
reeds van had. Zyngeikgten wierden noch vorder tot navor-
fching opgewekt , door dien hem ter ooren quam , hoe de
Eiffchop BUrchop van -(1/«»^fr zya Krygsbenden, die inde belcttinge
vjiiMuu- lagen, met hetgctalvan 5 ofóooo Manvcrfterkten, enmcer
ïlng."" *^^ loooo Boeren daar onder ftak , die hy alle in Compagnten
verdeelden , en betaald wierden na maate van een Ryksdaal-
der ter Maand i op voorgccvcn, dat by aldiende Hollanders,
die ter dier tyd met de gantlche Waercld Vrede hadden, zig
wilde wreeken, over zyn laatftc ondcrnecminge, hy hem als
dan hier mede zoude vcrwccien. Maar de waare reede wasi
(fchoon hy voorgaf van het Verbond met de Nederlanders hy-
liglykte zullen onderhouden) dat den Coning van Vrankry](^TX^
wederom zogt vandcezcnlilligennagcbuurtc bedienen) waar
door hy aan den Biflchop groote gcldfommcn toeftond.
En
CORNELIS en JOHAN DE WlTT. ^^^
En 't geen zynEd: 'cmeeft verwonderde, was, dat men in //o/- ^^"^9* ^
lund begon te fpreken van verfcheide verandering in de bedienin- ^
gen te maken , en dat het gezag van eenigen begoft te verminde-
icn, hetwelk ontftond ,zo men zyde,dat de Hecren van^w- Leitiede
fterdam een proef naamen, dewyl zy geen minder gezag wil- ^oTii'^
de, hebben als d'andere Steden van Holland , gevende tot ree- '7t>
de, dat , dcwyl zy alleen de helft van de fchattingen betaal-
den, die op de Provmte van Holland zyn gelegt , gelykdcefe
Vrovimie de helft moet dragen in de laften dergeheele leeven,
het rcgt was , om ten mmlle eenige inzicht voor hen in die
Vrovtntie te toonen. Met dit voorneeme hadden de Hceren
van dele Stad zich met alle magt gekant tegens de t'zaamen-
fpanning van Leyden^ Dordregt en Rotterdam^ die onderfteund
waaren door 't vermogen van den Raad Fenfionaris de Witt.
De gemelde Hecren kreegen het voor een gedeelte naar hunne
zin, zv begaven eenige hoogeKrygs-Ampten, 't geen zy nooit
te voorcn hadden gedaan , waar door hunne Achtbaarheid
ten hoogde vermeerderden, en dcwyl zy iiyt reedenen
van Staat zich eenige tyd herwaards gevoegd hadden, by de
geen die 't belang des Prins behartigden, haddenfe een ont-
werp opgefteld, om een tweede Oppcr-Staats- Amptenaaraan
te ftcUen, onder de naam van Geheymfchryvervan Staat, die
het bewind zoude hebben om de brieven enz. van alle vreena-
dc Staatsbcdienden aan te necmcn , en ook weder buy ten s'Lands
te zenden; om den Heer Raad Penftonaris de Witt in zyn
al ie grooten arbeid eenigfinrs te verligten, waar toe men de
Heer van Beun ingen, die onder de hand, veeldccl in debeflui-
t-en heeft gehad , verlocken zouden, zoo 't algemeen gerugt
liep. Deezen Heer, Gevolmachtigde van yim(terd^tm zyi\dcy
alwaar hy groot aanfien had, was te vooren een der llerklle J^^^g"'. ,
dryvers tegen de Prins gefinden geweeltj en om feckereree- genviitde
den zich omgewend hebbende , wierd een der grootlté me- ^'X^o»
deftanders. Den K^nd Penfionans de Witt gedroeg zich in Lettre de
alle deefe veranderingen f eer vcrÜandig , en onverfchillend. Tempie ,
zig vergenoegende in zyn gewoonlyke oeflPeningen voort te Tyg. ^
vaaren , zonder eenig deel in dele Kuyperyen te willen nee-
men, maar zogi de dnftigcverllandeii ie wiikn matigen, duar
\j% 'LEE VEN en DO'OD van
3^|j9. nevens de verfchillende te vcrcenigelï. „Ik geloof ( fegt de
■■■ ,, Heer Templehier op > in de zelfde brief aan Aifylord Arling-
„ ton ) dac hcc wys en voorzigtig beleid van de Heer de Witt ,
„dewyl men hem heel noodig hecfc , zal te weeg brengen,
„dac men veel agring voor defelve zal behouden j by aldien
„hier geen geweldige omkeer in den Staat komt, waar toe de
„zaakenzig nog niet fchynentefchikken.
De Prins gezinden ten hoogrte verblyd zynde over 't ge-
deTrri" drag van de Heer van Beuningen, werkten met alle macht op
jezindea. ^q bevordering van zyn Hoogheid > vertrouwende vaftelyk,
dat, dcvvyl zy nu zulk een Harken Stem op hunne zvde ver-
kreegen hadde, zulks niet konde miflen, te meer, dewyl de
zaak daar écït verandering uyt ontllond , was gekomen door
het verbod der Franfche Coopmanfchappen, het geen de Heer
van Beurnngen en de Stad Amflerdamo^ het hard II Zogten door
te dry ven, dog eenige andere Steden Helden zig daar teegen
aan, om haar byfonder belang, onder voorgee ven dat het te
gevaarlyk was, foodanig een befluyt te neemen zonder Enge-
land daar in te kennen. Dit vooriteel van verbod gaf inder-
daad veel opfchudding , by d'onderdaanen van rrankryl^, dewel-
ke dit voegende by het drievoudig Verbond, waar van zy
de Hollanders wel de grootrte aanleiders noemden , en waar
door den Coning Lodewyk verpligt was geworden , de Vre-
de met Sptgmcn te maakcn , en zyn vorder overwinningen in
Vlaanderen te ibiaken, zag de Coning met groot onge-
noegen aan , en verborg de onregt vaardige wrok die hy daar tc-
gens op nam , in zyn herte. Den Raad Penjionans dit al-
les overwegende, zogt niet te min, bet koftc wat het wilde
den Staat aan te raaden van de Vrcede t'onderhouden, om de
Provimicn, die foo lang onder 't fwaare pak dcsOorlogsalsver-
fmoord waaren, eens adem te doen haaien. Endoor ditmid-
del de Prinsgefindcn met reeden te konnen tegen gaan, dewyl
ccn Capitain yidmiraal Generaal in tyd van Vreede maar een
fwaare lall voor 't Land foude zyn , waar door zyn gcfag als
in top fteeg, niet tegenllaandc de voorgaande dwarsdryvery;
en docfcn grooten Staatkundigen Man zag wel van verre
•waar men 't heen fuchc te dringen. Waar opeen ge-
lopf-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 273 ,
. , loofwaardig Man zegc,die't leeven van zynMajcft. Willem de ^
5)111. Coning van Engeland bcfchryfr. De vyanden van de "'
„Raad Penfionans de VVitt , hebben een misdaad van lyn^^f^^f^^
„goede meening gemaakt; zyzyn onrechtvaardig genoeg ge- rennonaiis,
>, weeft om ttaande te houden , dat hy de vermindering van Hift.de
„de Prins, meer als de ruil des volks zogt. Het is niet nodig cuiUtde ^
5, om den Leezer op te houden met zoo quaadgegronde be- pjg.4«/, '
jjlchuldiging te verweeren , menheefc die grooteManalover
„lang verregtvaardigd, van deeze opgeraapte Haat, aan de-
j, welke men al de hinderpaalen van de verheffing des Prins
" vwilde toelQhryven, by aldien hy zich hier tegens aangekant
„heeft, was het niet uit reeden van 't geen men te voorenaan
„zyn Vader gedaan had. Hy heeft in al zyn beleid getoond
,,dat hy al te regtvaardigen teyvcrig voorzyri Vaderland was,
,,pm de verheffing van een Jonge Prins tegen te gaan, die de
„quaadc gangen v^n zyn Vader Willem de II. niet behoefde
„te verantwoorden j by aldien hy niet gcdagt had , dat defe
,, verheffing tot groot gevaar van de algemeene Vryheid ge-
„llrekt zoude hebben, waar van hy alioos een van de ftarkfte
„belchermcrs is geweeft. De Prins was zelfs foowelvande-
„fe waarheid verfcekerd, dat hy meenigmaal gefegt heeft in
,i't byzyn van mcnfchen (die geen belang hier in hadden en
,iby gevolg geloof waar<lig,} dat 'j/y niet twijfelde of de genegent- Woèrdeii
tyheid van den Heer Raad Penfionaris was goct\ en fchoonhy hem Hoogheid
^^tvederjlreefd had, dat het nimfftuj^uit haai tegens z.ijn pcrfoomvas '<« Lofvaa
„geweeji , maar wel em dat de ber^^lling van 't Stadhouderfchap penConaiis, '
^,nadeeltg voor de Vrye- Staat' w^,
Tuffchen al dele ftribbelingei^n fwaarigheeden, quaamen
noch de meergemelde verfchillen^nZ^f/<t;z^by, welkers Ge-
volmachtigden den 29 Af-ïy, hunne eèrftebycenkomfte in 'iCrrf-
venhagen hadden , die in de gcoote Saai van haar Ed: Groot
Mog: wierd gehouden. Hier had menomdegcmÜde Heeren
vanZ«/^««i wel 't om fangen , buyfefi 't geftoeUenr^^aqn^ lange
tafel en ftoelen met groen bekleed gcfteld , alwaar -"^è Hoer ,''u"{|,'^||
Raad Penfionaris de Witt , een fchoone en deftige aan- Hoihnd eo
fpraak deed , zoo dat eindelyk door zyn groote w'erkzaam- doprz" n
heid het langduurig verfchil bygelegc , en 't Verdrag op eJ; a'ge-
Tweede Beet^. ( M m j den "°'
174 L E E V E N en D O O D van
' ^' den 6 Jmy daar aan volgende wicrd getroffen, luydendc
als 'ivolgd.
Hader Acceord , gemaakt tujfchen de Heeren Staatcn van
Hollanden IVeft-VrieJland, ter eenre , en de Heeren Staa-
ten van Zeeland , ter andere zijde , rakende het faici
•van de Jtijlitie , met den gevolge ende aankleven
van dien.
V"dr3g I. „JN den eerden, is tulTchen de hoog-gcmeldc Heeren S'caaten van
tu'fldfén ,,-'-d'ecnc en d'andere Pruvintic, na verfcheydegehoudcncConfcrcn-
Hoiiaid en 11 tien en cominuiiicaticn , veraccordecrt en valtgcrtclt wort by dcezcn,
Zeeland. ^,dat de Jurisdiótic die den Prelident en Raden van den Hove tot noch
„toe mede over de Provintie, Steden en logezeetenenvan Zeeland heb-
,>ben gehad en gecxercccrt, volgens de origineele Inftruflic, initsgadets
„de Accorden en verdragen daar op gemaakt , voortaan gehcclyk zal
„ceflceren en ophouden; en dat dien volgende de Staaten, Steden, en
„ Ingezcetencn van Zeeland, in het toekomende voor de voorfz.Hovciï
„in geenderhande wyze bctrekkclyk , aanfprcekclyk of caufabcl zullen
1, wezen, maar dat het voorfz. Hof zoo in Jurisdidlie als ui 't aaiiflellen
„van den Prelident, Raden en Minilkrs , met den gevolge eii aankle-
„ ven van dien, alleen zal liaan onder 't gezag en de difpolitie vande Hce-
„ ren Staaten van Holland en Wcft- Vrielland.
II. „Dat de Ondcrdaanen en Ingczcetcncn van Zeeland by provific,
„en ter tyd toe anders zal wezen gcordonneert, zullen blyven, en voor
„zoo veel des nood zy, op nicus gcrtcld worden» gelyk dezelve geftcld
„worden by dezen , onder 't tellort en de Judicatuure van den Hoogen
„Raad, onder de Conditicn , re(lri<.^ien ende limitaticn vervat in de
„voorgaande Verdragen van de Jaarcn 1587. en i^y^- mitsgaders in het
„provifionccl Accoord van den Jaarc 1607. voor zoo veel het zelve op-
„deu voorfz- Ploogen Raad gcappliccert kan werden; en dat dicnvol-
„gciide in fp^cie van alle Sententien , geweczen by de Heeren Gecom-
„mitteerde Raaden van Zeeland , als rcprefentecrende Burg-Grave en
», Leenmannen van de zelvc Provintie , mitsgaders by de Gcregten van
„de Steden, en van het platte Land van Zeeland, daar van voor dezen
„aan het Hof is geappellcert gewccfl , dircöelyk ende immcdiatclyk zal
„werden gercformecrt ofte gcappelleert aan den voorfchteevcn Hoogen
„Raad alleen.
III. „En nadcmaal de Staatcn, Steden en Quartieren ran Holland en
„Wed Vticfland tegenwoordig ter ecrfler inflantie voor het Hof van de
„zelve Provintie mogen werden gca)nvcnicert , endatvande Sententicn
i^hy't vooniücmJe Hof daarover gcwcczen, aan den Hoogsu Raad mag
WCI"
CORNELIS en JOHAN DE WITT. i-j^
„werden gcappellccrt : Dat derhalven ook de Staaten. Steden en Quar- l<?^p.
„tieren van Zeeland ter ccrfter inftantic zullen mogen werden betrok- ■ ^j
„ken voor den Hoogen Raad , of wel zoodanigen Rechter als de Hce-
,,rcn Staaten van Zeeland daar toe namaals mochten goed vinden in de
„ecrfle inllantie te ordonneeren : Des dat in 't voorfz.laatftccas van de
„Sententien by zoodanigen Rechter geweczen , mede aan den Hoogen
„ Raad in maniere voorlz. zal mogen werden geappelleert ; endc is hier
„op exprcffelyk verklaard, dat, voor zoo veel hier boven van de Siaa-
„ ten van ü'ccne en d'andcre Provintic werd gefprooken , 't zelve niet
„anders te vcrllaan is, of geduyt zal werden, dan ten refpcde van zaa-
„ ken , in dewelke de zelve privatorum loco geacht en gehouden moeten
„ werden.
IV. ,>Den Prefident en Raaden van den voorfz. Hoogen Raad , zul-
,len geen befoignes hebben of houden , dan ter prcfcntie van a!Ie de
, Raaden, zoo uyt d'ccne als d'andcre Provintie ;« loco prefcnt zyndc,
, of immers daar toe behoorlyk bcfchcyden wczende, volgens eniiicon-
,formiic van der zelver Iiillruöie, zonder dat aan de Raden uyt d'ccne
, Provintie apart en met feclufie van die van d'andcre Provintie, eenigc
, zaaken gedefcreert , veel min by dezelve verhandelt of geiermineert
, zullen mogen werden, uytgenomen alleen j dat de crimincele zaaken,
,dic van den Hove by Appel ofte reformatie aan den Hoogen Raad zou-
jïden mogen werden gebracht , zullen liaan ter kcnniCc en judicatuure
,van den Prefident en HoUandfe Raaden; gelyk mede de HecrenStaa-
j,ten van Zeeland de vryheyt zullen hebben, om de kennille en judica-
j,turcvan het Ciiniincel in haar Provintic vallende, dat appellabel of
,provücabel is , te defereeren aati den voorlz. Pielident en Zeeuwfc
j, Raden , mitsgaders den Griffier l^muK Cauw , en zoodanige andere,
,d!e zy zouden mogen goed vinden, daar by te voegen : Zullende alle
j, andere zaaken , die tot noch toe van wederzyden aan den Hoogen Raad
^, appellabel of provocabel zyn gewecft , zoo wel in Holland en Weft-
,, Vrjefland, als i,n Zeeland voorvallende , gecne uytgczondctt , gelyk
,,ook de Dominiale zaaken , by Appel of reformatie aan den Hoogen
,. Raad werden gebracht : En voor zoo veele de Hjeren Staaten van
,, Zeeland eenige zaaken, 't zy in de eerile inllantie, *t zy in cas d'Ap-
,,pel, van de judicatuure van den vollen Hoogen Raad tegenwoordig,
„volgens de voorfz. Verdragen onthouden, of namaals noch zouden
j^mogcn afraakeu, dat het aan de Heeren Staaten van Hollanden VVcft-
j^Vricfland vry zal blyven de zelve zaaken in haarcn reguardc door den
„Prefident en Hollandfe Raaden aldaar te laten berechten eii termi-
j.neeren.
V. ., Dat in alle zaaken, in dewelke gefchil is tuflchcn Partyen, waar
„van d'eene, het zy j^dor of Reus, is Hollands, endc de andere Zeeus,
,,noch de Heeren Staaten van d'eene, noch de Heeren Staaten van d'an-
,,deie Provintie, ycts afzonderlyk aan den Hoogen Raad zullen mogen
(Mm z) ge-
X7(f LEEVEN en DOOD van
I(j^9' ,, bieden of verbieden, maar dat de twee Provimien ten aaniicnvanzcv
■ ' „danige zaaiicn, alicciilyk lulien hebben en inogcn c.xctrcecren eengc-
„mecne en concurrcerende difpolitic, en dat dicnvolgcndc ook illü c/>li
„^«idcn voornoemden Hoogcn Raad niet zal hebben te parceicn eenig"
„ bevel of vcrbot , dan by beyde de Provintiea te zaamcn gcgceven wer-
„ dende.
VI. „Dat de Heercn Staaten van Zeeland , ten aanzien van twac
„Zceufc Partyen , zoo wel als de Heeren Staaten van Holland cnde
„Wcft-Vricfland , ten aanzien van twee HoUandfe partyen, zullen hcb-
,,ben en mogen excercceren de vrye faculteyt, om dien aangaande zoo-
,, danig te d:Iporieeren , gebieden en verbieden , zelfs ook met aftrek-
,,kinge of vermindcringe van Jurisdidtic, als dezelve ten mcclkn diende
„ van hare Provintieourbaarlyk achten zullen.
VII. „Dat 't getal van de HoUandfe en Zeeufe Raaden in den Hoo-
„gen Raad zal weiden gebracht en gehouden in dezelve Proportie , als
„het Hof is gecompofccrt gewecd , namelyk , dat de Heeren Staaten
„van Holland en Wcft-Vricfland in den voorfz. Hoogen Raad voortaan
„zullen mogen (lellen de nombre van acht Raaden, en de Heeren Staa-
„ten van Zeeland daar inne behouden 't getal van drie Raaden , den
„Prefident in het een of het ander getal met gcreekcnd , als zynde en
,, zullende werden verkoorcn by beyde Provimien gelykelyk , in manie-
,,rcn hier na Dreeder verklaart , zonder dat het voorfz getal van Raaden
„van de eene of van de andere zyde verder zal inogcn werden geaug-
„mcnteert, noch ook aan d'eenc of d'andere Pruviniie eenigedim nutic
„tcgens haar wille gevergt : Zullende de Tr.i6lamcnten van de drie
„Zeeufe Raaden voortaan werden verzorgt ende tietaald by de Heeren
„Staaten van Holland cnde Weft-Vricfland, ter fomme van fcvenduy-
„zcnt guldens Jaarlyks, volgens zoodanige dillributie, als by de Heerea
„Staaten van Zeeland zal werden geordonnecrt; en de Raden by d'eenc
„en d'andere Provintie verkoorcn , na dat yder van dezelve in zyn rc-
„guard goet dunken zal, zonder dat het vaii nooden zal weezen ecnigc
„ verklaringc van aangenaamhcyt daar over by den Hoogen Raad te
„doen, die niet te min de vryhcyt gelaten werd , om by afllerven van
„yemant van de Raaden, ecnigc bequame en gcquaiificecrdePcifoonen
„ voor te flaan , daar op de rcfpedlivc Provimien , yder in den zynen de noo»
„digercflexiezuUcnkonnen neemcn.
VIII. ,,Dat, zoo wanneer de Prclidentt of Griffiers-Plaatze van den
„Hoogen Raad zal komen te vacceren, een nieuwe Prefident of Griffier
„zal werden gekooren by beyde Provimien, volpens het Verdrag dient-
„ halven in den Jare i5'96. gemaakt , op den voet en maniere als het
„zelve jongfl den iy Mey 1655. ten regarde van den tegen woord igea
„Prclident is gepraétifcert , namentlyk, dat de Heeren Staaien van Zec-
,,land na ontfangen notificatie van het overlyden van den Prclident ofte
«, Griffier voornoemt , door de Hccrcn Staaten van Holland en VVell-
Vri»-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 5,77
„ Vriefland by Miffive verzocht 7.yndc, haar in ':> Gravcnhagc te willen ]^^^'
„vervoegen , om geïamcntlyk tot d'Eköie van een nieuwen Prcfident""
„of Griffier te procedecrcn , zich ten dien fine aldaar zuilen laaten vin-
dden tcgens den dag in de voorfz. Miflïvc te cxprimcercn, ofte, byon-
„gelegcndhcyt eneirpechemcnt, op zoodaniuen anderen dag, als zulks
„met hare commodiieyt bert en gevocglykft zal konncn gcfchieden, die
„in allen gevalle zal moeten werden genomen binnen den tyd van drie
„Maanden , ie roekenen van den daeh af dat de voorfz. Notificatie
„by haar zal weezen ontfangcn; welke voorfchrecve tyd zoo by d'ceue
„als by d'andere Frovintie zal moeten werden waargenomen, oppcenc
„datby gebrecke van dien , en de voorfz. drie Maanden ovcrftreeken
jjiynde, den Prcfident ot'tc Griffier zal werden verkooren by de Hee-
.ren Staaten van die Provintie alleen, die haar daar toe bitinenden zel-
|,ven tyd als boven zal hebben in,^e(lelt, en dat hy dien volgende ook op
,,Cominiffic van de zelve Provintie alleen in de poflcffie van zynen Staac
I gefield en ontfangcn zal werden : En zullen de hoog-gedachie,
„Heeren Staten in de voorfz. aélie haar Seffie nemen aan een lange Tafel
,rten dien fine in de Vergadcr-Plaatze van de Heeren Staten van Holland
„en Weft-Vricflant te approprieren, daar van de hoog gemelde Heeren
„Staten van Holland en Wcft-Vriclland tot haar keure nemen en occupe-
„ ren zullen de eenezyde, en de Heeren Staten van Zeeland d'anderezyde,
„en vervolgens procederen tot de voorfz. Eleflic, by verlamelinge van Bil-
„letten, in zulker voegen, dat yderLidt op een Billet zal Hellen zyneygen
„ naam of qu^ilificatie , en daar onder de Perfoon , die het zelve Lidt tot be-
„ kleedinge van het vacerende Ampt zal willen rtcmmen : Suilende de
,, voorfz. Billciten van de Leden van de cenc en d'andere Provintie by der
„zclver refpeÊlive Minilkts, yder in zyn reguard in de Back of Comme
„ apart gecollc6teert, en zulks gedaan zynde, deBilletten, zoovand'eenc
„alsd'andere, doordcvoorfz. Miniltcrstezamen gebracht en onderden
„anderen gemengt werden, en voorts de voorfz. [3illettcn op de voorfz.
„Tafel gclegt, en gctelt zynde, of ook het julle getal van Billctten bc-
„hootlykby den anderen gevonden werd, zal den Miniflcr van Holland
„Bi'let voor Billet op-nemen, openen, ende vervolgens leveren in han-
„den van den MiniRer van Zeeland, om by dezelve op-geleezen en de
„in-gefchrcvennaa«igepronuncieert te werden; geduurende welke oplc-
„zinge, den Secretaris van de Heeren Staaten van Hol land en Welt- Vrie-
,,fland, alsmccdedenSccretarisvandeHeeren Staaten van Zeeland, in-
,,dien de zelve ook prefcnt is, aantcykeninge doen, en vervolgens ver-
„klaarenzal, in wat voegen de Stemmen zullen zyn gegaan, en op wat
„Perfoon dien volgende de Elcdie zal weezen gevallen; alles onder zoo-
„danige aftie van non-prcjudicie, als voor dcezen, en noch jongft iu
„den voorfz. Jaarc lójy. aan de Heeren Staaten van Zeeland is gegeven
„gcwceft.
IX. „Alle voorgaande Accoorden en Verdragen, de Juftitic concer-
(Mmj) ncj-
178
LEEVEN en DOOD van
l66g. ^jnerende, voor zoo veel daar aan by dezen niet en wrcrd gedesrogccrt,
„ zullen blyven in haar geheel , doch aileenlyk applicabel weezen op den
„Hoogen Raad, die 7.ich vervolgens na den inhoude van de voorfz. Ac-
„ coorden en Verdragen zal hebben cc reguleren.
X. „Allcsbyprovicfie en met conditie, dat by zoo verre d'ecn of d'an-
„dercProvintiehaarintydenen wylcn by dcezcn Accoorde in 't generaal
„of particulier bevonde bezwaart, men deshalven met den anderen zal
„komen in communicatie, enincas de voornoemde Provintien, weder-
„zytsredcnengehoort en in-genomen zyndc , met den anderen niet kon-
„den accorderen, dat als dan de refpcdive Provintien daar zullen mogen
,,fcheyden, cnde blyven op haar geheel, gelyk zy vparen voor datovan'c
„ provilionecl Accoord van den J are 1 607.
XI. „Aldus veraccordecrd cnde geflooten tuiïchen de Gedeputeerden
„van de Heercn Staaien van Holland en VVcft-Vriefland ler eenre, cu-
„ de de Gedeputeerden van de Heeren Staaten van Zeeland ter andere zy-
„dc, met wedefzyts belofte, deezc, elk by de hoog-gcmelde Heeren
„Staaten haar Committenten te zullen doen aggre-eeren, en daar opbe-
„hoorlyke Ratificatie uytvvifillen, binnen den tyd van 6 wecken of twee
„Maanden uytterlyk. t'üirconde deezcszyn hier van gemaakt enten
„wederzyden behoorlyk onderteekeut twee eensluidende Inftrumenten,
„ in 's Giavenhagc den zevende Juny Anno fcftien hondert negen en 't
„fcdig.
In den naam en van wegen de In den naam cnde van wegen de
gefamcntlyke Heeren Gcdcputcer- gcfamcntlyke Heeren Gedcpuicer-
den van Holland ende Weft-Vrie- den van Zcclandt , daar toe by de
fland, daar tcc by dezelve fpecia- zelve fpecialyk geauthorifecrd. En-
lyk geauthorifecrt. Ende was on- de was onderteek end.
dtrteykend, Pr. de Huvbert.
JoHAN deWitt.(L.S.
^^,^Jemaal door '< Verdrag Uiffchc» de Heere» Staaten va» Holland eude
^^ yVcllVr%cfiaKdtcr eenre, e» de Heere» Stante» va» Zeeluid ter andere
Zyde, hiiydengejhute», va» JifficieUer cxecutiejlhy»t gemaakt te werden de
genege»thett , died''ee»eofd^a»dere Provincie voor beene» gebad heeft , jegeu-
woordignocb zoude mogen hebben , o}te ook nam^als kunnen kr\gc» ^ tot combi-
natie van beyde de Hoven va» Jujlitiej ende dat nochtans de mcyningenicten
is door het tegenioourdife l'erdrach de ■Lelve combinatie of te advanceren of ie
riuh te zetten , zoê iverd by deezen wel exprcjjelyk verklaart , dat beyde de
Provintien , onaangezien deezen Accoorde , dienthalven blyven behouden , oe-
lyke vryheidvan deliberatie e» naarder Verdrag , als baar voor dato deezes heeft
gecompeteeerty Zunder dat uit dit Accoord ooit eenige illatie gemaakt, of argu-
mentatie gcf.rmecrt zal mogen werden, om de vtorfz. combinatie te promove-
««, ofrecHleren. Aldus gedaan ende gepaffecri tujjchen Gedeputeerde» van
d'eene
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 179
d^eene en andere Provintie, in V Gravenhage , met belofte van Ratijicatte, iS^^I
als inde voorfz. Accoerde, deuy.JuKy i66g, ,
In den naamen van wegen de ge- In den naame ende van wegen de
famentlyke Heeren Gedeputeerden van gefamentlyke Heeren Gedeputeerden
Holland e-ri IVefl-l'riejland 1 daartoe va?i Zeeland , daartoeby de zelve Jpe-
ty de zelve fpecialyk was geauthori- cialykgeauthorifeert, ÏVas geteikent -
feert. H'as geteikent.
JoHAN deWitt.(L.S.) Pr. de Huvbert. (L.S.>
Ratificatie van de Heeren Staatcn van Holland en Wcft- Vriefland.
DEStaatenvan Heiland en Wefl-Vriefland , Doen te weten, Datwyge-
zien j rspelyk gcexamineert en geconfidereert hebbende het Verdrath , op
den "] . Juny deezcs loopende Jaars 166^. getroffen tuffchen Gecommitteer-
def. uit het midden van den Onzen t en de Heeren Staaten van Zeeland ^
met zekere aÜe van non-pr<sjudice , refleüerende op de combinatie van beide
deHovenvanJuftitie, Mo als hetzelve hiernavan woort tet woordeJiaatgC'
infereerd.
Fiat infcrtio.
Endenadenjaalwy bevinden den inhoud van dien conform onze goede mee'
ninge ende intentie, en oordeelende dat al het zelve flrekken voor den dienfij
rulïe ende htyfler van beyde de Provintien , ah mede tot handhavinge en vorde'
ringe van de oude ende vertroude Vriendfchap ende goede correfpondentie tuf-
fchen dezelve en wederzyts Intrejfen. ZOO IST, datzoy hetvoorzeideFer-
drach in allen deelen , Poindcn cnArticulen, hebben gset gevonden; geappro-
beert en geratificeert , vinden goct , approbercn en ratificeren het zelve mits
ieezeyt', Beloovende alle den Innehoude van dien onverbrekelijk zulle» naarko"
men en obferveren , dne» nakomen en ohferveren , zonder eenig belet , of in'
frailie ter contrarie ; en tot meerder verzeker inge van dien , hebbeu wy deze»
met onzenGrooten Zegel hier aangehangen , doen zegelen, en door onzen Secre''
taris doen tekenen op den Zo. Juty des Jaars onzes Heeren enSalfgmakers 166^.
H^asgeparapheert ,
JOHAN DE WlTT,Vt.
Ltigerjiont , Ter Ordonnantie van de Staaten ,
Engeteekent, Herbt. van Beaumonx^
Ratificatie van de Heeren Staaten van Zeeland.
DE Staaten van den Lande ende Graeffelykheid van Zeeland, Allen dett
geenen die deezen zullen zien of hooren leezen, Saluyt, Doen te weten,
Dft wy gezien , rypelyk geexamineirt en gcconjidereert hebbende het Nadet
Accoord op den 7. Junf dezes kopenden Jaars getroffen , tujjihe» Cedeputeer-
j8o LEEVEN ea dood van
Ifjö^, ^nuithetmiddcnva» de Provintien van Hollander Zeeland, daar toe ^t'
^•""^ cialyk geauthorifecrt , raketsde het faiét van de Juftitie, met den gevolge» en
aankleven va» dien, ntitsgaden zekere Aile vanmn-pnejudtce, medete»Ml'
ven dage wederzyts ondertcekent, zoo alt het ttn ende het andere hier m*
volgende van woorde tot noordegeinfereertftaat.
Inferatur.
Ende nademaal wy bevinden de» Inhutide vanhetvoorfz-Accoordende Aite
Van nonfrifjudicie te weezen conform onze goede mesninge ende intentie , en
oordeelende dat al hetzelve Zal ftrekken tut beter en prompter admini(ir atie van
Juftitie, enonderhoudingevan alle goede en vereroude corrcfpondentie tuffcke»
de twee Provintien, tut bevordet inge va» wederzyts /nlercjjè». Züü IST,
datwy hetvoornoemde nader Accoordi» allezyndeelen, fioinéien , e» ArticU'
Itn , mitsgaders de AÜe van mn^ncjudice hebben goet gevonden , geapprobeert
tn geratificeert , gelyk wy het eene en het andere goet vinden , approbere» en ra-
tifieeren by deun : Beleovcnde alle den inhoudc van dien onverbreckelyk te zul'
len nakomen en obferveren , en door andere die het behoort doen nakomen en ob'
ferveren, zonder eenig belet ofinfraéiie ter contrarie:En tot meerder verjekerixge
van dien, hebben uy deeze» met onzen grooten zegel , hier aangehangen, doen
%egele», en door onzen Secretaris doen ondertekenen : /n 't hof van Zeeland,
binnen Middelburg, tpdtttii. July i66(). Onderftont, Ter Ordonnantie van
boog-gem. Heeren Staaten-
Enwasgeteykent,
JuftusdcHuybert.
Zyn Ed: de Heer Raad Ver f onfris de Witt, wicrd we-
gens zyn wakkerheiden moeiten, (hier zoo lang ingcbruykt)
van de wedcrzydfche Hceren met veel belccftheid bedankt.
Het geen zyn Hoogheid den Heer Prins van Oragnien insge-
lyks deed; daar by voegende de dankbaarheid die hy zyn Ed:
verfchuldigd was , wegens de goede raad die zyn Hoogheid
eenige dagtfn te voorcn van hem had ontfangen , over debe-
^^^°""°^" lading van de veertigflc Penning, daai zyn goederen, in Bra-
xoektviyte band gclcegcn, by verpanding of belcening, niet vry van wa-
^oTcmiing. ^^^ > ^°° ^^'^ "P '"^ verzock-ichrift van hoog-gemclde Heer
Prins het volgende bcfluyt is genomen,
SMurdag den cerjïen Jnny 166^.
uu. % T Sin de Vergader ingc geleezen zeker Memorie byof e van wegen den
"», ■*Hccrc Princc van Oragnien , aan haar Hoog Mog: gcprcfentecrd ,
t,veriückcnde onimc reedenen brecdcrdaar Jnnefgemcmione«rd , dat haar
Hoog
CORNELIS en JOHAN DE WlTT. i8ï
„Hoog Mog: zouden gelieven te verklaarcn , den hoog-gemclde Hecre ^^^9*
„Prince vry endc cxcemp: te zyn van de bctaclinge van de 40 Penning, ' 1 «j
„die terzaaken van ccnige hypotccatien, dewelke zyn Hoogheid op ee-
„nige zyner goederen in Braband geleegen, zouden mogen willendocn,
„uyt kragt van haar Hoog Mog: Placcaat, ofte ordonnanticn dtnpFe-
„bruary laaftlcdcn dienihalven gedaan cmaneercn , gevordcrt zouden
„mogen werden; mitsgaders noch zeeker advis by den Raade vanSiaa-
,,tc op 't vüorfz. fuDjcft geformeerd alhier in 's Gravcnhage den 2f der
„ verlecdc Maand ; waar op gedelibereerd zyndc , is goet gevonden ende
„verllaan , dat de voorfz. Memorie metende nevens 't voorfz. advis,
„gefteldzal werden ni handen van de Hccren Gecommitteerde Raaden,
„om naar rype ovcrweeginge van den inhoud van dien, haar Ed; Groot
„ Mog: daar op te dienen van hunneConfidcratieu .
Dit Jaar was den Franfchen Gezant geheel misnoegd , we- verfchii
gens een voorval over de Poft tuflchen zyn Meefters Coning- ""/f-'h^J"*
ryk en Holland omünin. De Franfchen hadde die veranderd , v'ranUryk
en dezelve doen ryden door het midden van yiaanderen , zoo «n^io^"'*
dat men in veertien dagen geen brief uyt Holland naar Frank-
rijk,') of van frankrijk, in Holland konde krygen , waar over den
\letji de Louvois^ met de Graaf T^x/V , een Verdrag gemaakt
had , op voorwaarde dat de brieven van frankrijk door Ryj[el,
in plaats van door Brujfel zouden moeten gebragc worden , en
dat de brieven die in deze Landen quamen door Franfche Po-
ften tweemaal ter week zouden werden overgebragt ; Dic
Verdrag was gemaakt zonder de Hollanders te kennen , niet
te min zond de Lotivois , eenige tyd daar na zeeker Heer at,
om het zelve aan haar Hoog Mog: bekend te maaken. Het "^^l^^^' ,
welk in handen van de Hceren Raad Penfionaris de Witt en EynEdren'
van Bennt)igcn wierd gefteld , die dagclyks door deezen Afge- B'"n"7"
iant daar over laftig wierden gevallen, met groot opgeven van
u'e Heer de Louvois. De Heer van Beumngen vroeg hem einde- -Aanmeike,
lyk. Mijn Heer , is du d'eerjle ipaal dat gy in Holland geweeji Joordvm
z.yt'i den Franfchman antwoorde van Ja ï ^eer wel z.yde de Heer «fcHeerv*
van Beumngen daar op^ dit is een z.eer/choon Land , de Freemdc
lingen k^onnen dageljkj uit nieuwsgierigheid dat bez.tgttgen. Oxze
Steden z.yn fchoon, e» dicht by malkanderen gelegen, gy z.ult weldoen
om eens 8 o ƒ 1 o dagen utt wandelen te gaan , want tn die tijd kpnd
uy alles benigtigen, en wy zullen Ugtelijk^ondfrtuJJchen ovtru bezen»
Ttvcede Boe\. (N nj ditig^
%U LEEVEN en DOOD van
1669. ding , bericht der Kooplayden omfangen. Den Franfchman niet
' - veel fprcekendc, vertrok aanftonds,zeggende tegens zyne Vrien-
den , dat den Heer van Beuninge?i hem had gezonden om uyt
wandelen te gaan , dat hy ook wilde doen ; en zoo zy haar
brieven wilden hebben , zy die mogten zoeken, endaar op
Raad van vcrtrok hy. Dewyl den Raad Penfionaris de Witt , ziende
zyn Ed: jjjij Jg Coopluydcn van Am^erdam niet te vreede waaren mee
ticu °"^' deze nieuwe bcveelen van de Louvois , en dat zy vaflelyk haar
brieven tweemaal ter week wilden hebben, zond hy yemand
naar de gemelde Heercn , om te onderil:aan , wie onder haar
het meelte nadeel leed door deze inbreuk der Polleryen, of de
Coopluyden in ^ö//<»W, oïó.\c\7LTi Parys, waar op zy antwoor-
den die van Parjs, Den Raad Penfion^ris raade hen hier op
flil te zitten, en af te wagten hoc het gaan zouw, het welk
gelchiedc, en dus blccven de brieven eenigc tyd leggen zon-
der reczondente konnen worden, waar by de Franlchen veel
nadeel in de Wiflcl hadden.
SfnUiet Hiercnbovcn wierd het Verfchil tuflchen Portugd en de
rortugji Staat, wegens het bcraalen van die gcwigtige zom, daar zyn
t'/ung.ln^* Ed: zoo lang in gearbeid had, in handen gelleld vanden Rid-
handen vm ^cxTcwple ^ dic daar ovcr dc volgendeuitfpraak gaf.
den Heet ' lj i o
geftcid! Uit/praak, gegeven over de zaake titjfchen Portugal en Hol-
land , door den Gezant van Engeland , aan ivie de tve-
derzydige volkome de bejlechting van haar yerfchillen
hshben gefield , niet als Engelfche Gezant , maar als Rid-
der Ternfle.
«ndcHKc T^^ Heer Gezant van Portugal en de Heer Raad Pcnftonaris
Tcmpie A^DE WiTT , hebbende goct gevonden, de Punten daar wc-
daaioiet. ^^^^^ j^ vereeniging zoo lang vcrlchil over is geweeft , opge-
. fteld tuflchen Portugal en holland^ aan den Gezant van Enge-
land voor te ftellen.
Den gemcldcn Engelfchen Gezant heeft in d'eerfle byeen-
komft met de wederzydige'gevondcn , dat de grootfte fwaa-
righeid die nog overig was om af te doen, beftond, opwatwy-
2c men de twee Millioencnen vyfma^l-honderd-duyzcndCru-
za-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. igj
zaden zoude vinden, die Portugal aan Holland tocgcüannheek, léóp."
inticnryzentebetaalen, tewcetentweemaal-honderd-duyzent *
Cruzaden y der Jaar.
Den gemelden Engelfchen Gezant heeft ook in dezelve by-
cenkoHiTl aangemerkt , dat de wederzydige te zaamen Verdra-
gen waaren , dac de voorfchreeve betaaling zoude komen uyt
het recht van 't geen op het St. Hubts Zout is , en dat tot de
uitvoering van dien , zy wederzy ds de middelen om zulks werk-
ftellig te maken hadden voorgefteld , door het welk den ge-
melde Engeirchen Gezant verftaan hecfcdat den Heer Porcu-
geefche Gezant aanbood om de voorlchrceve betaling geheel
te doen , by overwyzing op het voorfchreeve recht van 't St,
Hubes Zout, in den tyd van feeventien of achtien Jaaren> en
dat den Heer Raad PenfionarisjiE Witt zich ilark maakte dac
de voornoemde fchuld volgens zyn uytvinding, zoude
geheel konncn voldaan worden, door het meergemelde regt
op heC'S'^ HHbes Zout, in de tyd van twee of drie- en- twintig
Jaaren.
Den gemelde Gezant van Engeland daa.Y nevens gemerkt heb-
bende , dat het verdrag door geen van deze twee voorflellen
konde getroffe worden , dewyl de Iwaarigheid was op wat
wyze men de renten zoude vinden, waar over de wederzydi-
ge niet ten eynde konden komen ; heeft goet gevonden om
als tot een bemiddeling tuflchen hun beyden voor te ftellen : Dat
Fonugal ü'ün Holland ydo. belatling op het St, Hubes Zout zal o-
vcrwyzen voor de tyd van twintig agter een volgende Jaaren,
in voldoening van de heelc gemelde fchuld j en indien Ponu'
gal mocht bevinden dat Holland haaren gehecle voldoeninge
binnen die tyd niet mogt hebbe bekomen , zal in zulk geval
de voorlchrceve tyd worden verlengd, tot dat de geheele vol-
doening afgedaan zal zyn.
Den gemelden Engelfchen, Gezant hebbende deze uitvin-
ding tot bemiddeling aan yderder wederzydige voorgeflagcn:
zo heeft den Gezant van Porcugaal daar tyd lop verzogt , om zig
te beraaden ; en den Heer Raad Penfionaris de Witt , heelc
dezelve op d'onderftaande voorwaarden aangenomen :
te weecen , by aldicn in eenig Jaar van de gemelde tyd , het
(Nm) regt
4^4 LEEVEN en DOOD van
^"°^' regt van 't St. Hnbes Zour, niet tot de waarde van vyfcig-duy-
zend Cruzaden komt te beloopen, dat Portugalzh dan het Jaar
daar aanvolgcnde met de waarde van Zout zal betaalen , het
geen men bevinde zal, dat het Jaar te voorendaar aan tekort
is gekomen : en , om dat eyndelyk de betaalingen in korter
tyd' zoude konnen afgedaan worden, zal /'ön«^<«/ zich verplig-
tcn, deprys van 't Zout voorde Hollanders niette verhoogen;
noch voor d'andcren te verminderen.
Den gemelden Gezant van Engeland, hebbende dezelfde a-
vond de aanneeming van de voorfchreeve voorwaarden aan den
voornoemden Ponugeefche Gezant bekend gemaakt , zo heeft
hy de uytvinding van den Engeifchen Gezant, als ook d'aan-
bieding van den Raad Penfionaris toegeftaan , voor z«o veel
als het verhoogen of verminderen van 't Zout betreft , maar
't andere gedeelte van de voorwaarde flaat hy t'eenemaal afi
uit reeden, dat Holland hier door verfeekerd zynde , van in
Zout zoo veel i'ontfangen als yder Jaar op de beladingen van
'c gemelde Zout te kort komt , tot vervulling van de vyftig-
duyzend Cruzaden, zy zo groote meenigte van 't voorfchree-
ve St. Hubes Zout, niet zoude komen af te haaien, als zy yder
verloopen Jaar gewoond was te trekken : en dat hetConing-
ryk van Portugal daar door verarmt zoude worden, by gebrek
van de genoemde aftrek, en de Prins foo veel belalt zou-
de zyn, als de Hollanders by 'tgebrekvandejaarlykfe Rechten
fouden welgevallen.
Staande dele onderhandclinge , zyn de wcderzydige nogmaals
met d'Engelichen Gezant in gcfprek gctreeden, en niet kon-
ncnde met malkander overeenkomen, alfoomin als by de voor-
gaande, over eenige van de voorgeftelde uytvindingen , heb-
ben zy eindclyk goedgevonden, van metmalkandcrcn overeen
te komen, dat de volkome bcllegting van du geheel verfchil,
zoude gefchicdcn , door de bemiddeling van den gemelden
Engcllchen Gezant, miis dat den Gezant van Vortugal toe fal
Haan , dat de waarde van 't Zout geheel by Cruzaden gcree-
kcnd zal worden, zonder eenig opligt op de waarde van Rejs
te neenicn, waarover, tufichcn de wcderzydige veel verfchilis
geweeft.
In-
CORNELISen JOHAN DE WITT. 285»
Ingevolge van defe overeenkomft, de gemelde Engelfchen ^^'^9'
Gefant heBbende lypelyk overwogen alle dit boventtaande, " -?
als ook hec belang van deefe twee volkeren , foo wel als dat
van hunne Gebuuren en Bondgenooten , bevindende dat defe,
foo lang verfchillende zaak, eyndelyk in Min en Vriendfchap
foude afgedaan werden, Ibnder dele twee volkeren door ver-
wyderde tweefpalt vorder te verbitteren } verklaard en oor-
deeld hy, dat de eerfle uytvinding door den ge melden Gefant
voorgcfleld , raakende de twintig Jaaren , welke reeds weder-
fyds aangenomen zyn, vaften van waarden (uilen blyven , on-
der dit beding , dat Holland verpligc fal fyn geduurende de
gefielde tyd, 's jaarlyks van St. Httbes foo veel Zout te haaien
als fy in een van de laaft verloopene tien Jaaren gedaan heeft:
doch, by aldien dat door den gemelde aftrek van 't Zout» de
rechten tot St. Hubes in een van de gemelde twintig Jaaren,
echter geen honderd-en- vyftigduyfend Crufaden quamen te
beloopen , dat Portugal als dan het Jaar daar aanvolgende, al
wat daar aan te kort komt met de waarde van Zout lal vervul-
len, mits dat het felvc gebrek niet boven de dertien- duyfend
Crufaden falmooge beloopen.
Den gemelden lingelfchcn Gezant oordeeld ook billyk, dat
Holland geen andere voldoening van de Ichuld zal hebben te
eyfchen , buyten het vooriz. recht van het St. Hubes Zout,
voor de gemelde tvd van twintig Jaaren.
Dat de waarde van 't Zout by Cruzaden gerekend zal wor-
den , zonder opzigt van andere Munten te recmen > dewyl
men in de verhandelftukken van geen ander foortmeld.
En by aldien Vortugal goctz-dl vinden eenig gedeelte van de-
fe fchuld door eenig ander middel af te leggen, zal Hollandde
gellelde tyd naar gelykmaatigheid ook verminderen.
Defe uicfpraak wierd in de Maand van yittguüus met wederzyd-
fche vergenoeging geteekend , en den Heer Raad Pcnfionaris de
WiTT verzogt, om deHeer Ti?wf/«uitde naam van haar Hoog
Mog: wegens zyn wakkerheid en moeiten hier overgebruyktte
bedanken, het welk zyn Ed: met alle omftandigheeden en Hof;
lykheidvolbragt.
(Nn i) XVI.
i8ö LEEVEN en DOOD van
16"^ o.
Middel
•mzvu
z
XVI. Hoofd-stuk.
YnHoogheit den Heer Prins vanOragnien nu negentien ja-
ren geworden zynde, en by gevolge de bellemdc tyd,
?o°g''ei<' MmiJ om zyn bevordering der Heeren Staaten van Holland
TanStaa- aftc wagccn, Waar ovcr zyn Grootmocder , pligtshalvenzo lan-
ten plaats gg,^ ^y j ^ Jq^j^ j^jj^j. doordringend vcrftand en goede Vrienden
onophoudclyk had gearbeid , fpanden al zyn kragten in om eens
eeneind van zyn verlangen te zien, ftellende daarom zyn reys
nzAt Engeland , daar hy van de Coning genodigd was, zolang
uit. Doch dewyl zulks niet kondegefchieden, door dien de vier
gemelde Provinticn vaft Honden op het Stadhoudcrfchap
van het Capitain Admiraal Generaalfchap eerfl: af te zonde-
ren, zohadmendeanderedrie/'roTy»»«f«ten langen laaften be-
wogen om dieswegen een fchriftelyke verklaaring by haar Hoog
Mog: in te leveren, wanneer de Heeren Algemeene Staaten j
als ook haar Ed: Groot Mog: het volgende befluyt namen.
Extra£i uyt de Refolmien van de He er e?} Staaten C ener Aal ge-
nomen in haar Ed: Groot Mog: Vergadering,
OpDingsdagdenzS Maart i6]0.
*enmt van TStcr vergaderiiigegclcczcn defchriftdykcvcrklaringc by de Heeren Gc-
liuniboog ■^■deputeerden van de Provinticn van Zeeland, Vrielland endc Stadt en
Mog: daar Landen, huyden ter Vergadcrin^e van haar Hoog Mog: uyt den nameen
^' van wegen de Heeren harcrefpcöivc Committenten gccxhibcert cndcover-
gcleverd , rakende de fcparatie van 't Stadhoudcrlchap van de refpcdi ve Pro-
vinticn , van het Capitain ende Admiraallchap Generaal van dt Unic.mits-
gaders het introduceren van den Heere PrtHce van OraKgie», in den Rade
van Staaten , in conformitc van 't advys coiiciliatoir van de vier andere Pro-
vinticn, in de Notulen van den lylanuary i568. gcirifereert : Waarop
gedelibcrcert7.yndc, hebben haar Hoog Mog: de Heeten Gedeputeerden
van de gemelde drie Provintien, voorde gedane openinge bedankt, endc
f.^ . is voorts goet (gevonden en verilaan , dat door Gedeputeerden van haar Ho:
Mog: met endc nevens Gecommitteerden uyt den wel-geineldc Rade van
StaaiS) narcruinpticvandcrctroaélamoge wecdc overlcyt cndcovcrwo.
gen
J
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 287
gen in wat voegen de Introduöie van den hoog -gemelde HeercPnW? in t6j9*
den meer- gemelde Raad van Staten gcreguleert zoude behooren te werden. >i.— >
tyicctrdeertmetdcvoorji,.R-e[olutie, "
BxtraB tiyt het Regifter der Refolutien yan de Boog Mog: HeC'
ren Staaten Generaal der Vereenigden Nederlanden.
Lunse den 3 1 Martii 1 670.
DEHecrenR//>/'«'r</<totBuirfc, cndc andere haar. Hoog Mog:Gedepu-
leerdens, volgens der fel ver KcfolutieCommifloriaal in dato den 28.
dezer loopende Maand, metende ncftens ccnigc Heeren Gecommittcer*
den uyt den Raad van Staaten, in conferentie gcweeltzynde, ommc teo-
verleggen en overwegen in wat voegen de IntroduiStie van de HeerePr/ws
vanOriingien\ndci\ Raad van Staaten, gcrcgulcertzoudebehooien te wer-
den, hebben gerapporteert dat haar E: meynden, dat daar omtrent in con-
fideratie dienden te werden gebracht jvier Poinékn, namelyk, voor ecrft
de manier endeformedervoorfz.introduftie, ten tweeden, de Rang en
ceflie, ten derden, de begrooting van 't Traólcment, ende laaftclyk, of
dellemmeconclulijfoftedeliberatyfioudezyn; en naar datzy Heeren Ge-
deputeerden geinformecrt waren van de retradtic van voorige tyden, ook
ingenomen hadden de coniideratien cndc femimenttn van de wel-gemeldc
Hccren Gecommitteerden uyt den Raad vanSiaaten , Van ad vys zouden
zyn , op 't ecrfte poiiiét , dat die zake zoodanig zouden behooren te werden
gcreguleert, dat daar omtrent aan d'ecnezydc wietde bewaart het refpcft
van den Staat , en aan de andere zyde niet geledeer t dat van den Heere Prin-
tevan Orangten; Op 't tweede, dat gcremovcert blyvende Chaijea bras^
voor dezen gediend hebbende voor den Gouverneur Generaal , iden zelve
Heere Pr;'«(r^ , als komende met zoo een aanzienlyke charadttr van 'tgc-
heele Lichaam van de Unie, behoort gcplaatft te werden in een van de twee
FluwecleStoelen, ftaandcaen de zyde van de Tafel, boven devoor-flem-
niende Provintien : Op het derde , dat de begrootingc van een fortabel Tra-
öement aan de genegcniheyt van de Provintien zoude werden gelaten : En
op 't vierde en laatfte point , dat de fentimenten dien aangaande niet i'eenc-
maal confonant en zyn geweeft. Waar op gedelibereert zynde , hebben haat
Hoog Mog: de gemelde Heeren der zelver Gedeputeerden bedankt cnwcr- /
den de Provintien die noch niet gerect en zyn , verzocht haar dien aangaande
met den eerden te willen verklaren.
DenRiad'
Den Heer Raad Venfionaris de Witt had in deze Maand Fenfioiuiis
de verfchillentuflchen Spagniencn Swedenvjtgtns de Penningen doet de
tot onderhoud vnn de laall-gemeldc bygelegt : het geen den jf^u'^^},*"
Spaanfchen Gezant bekend gemaakt zynde, aanftcnds het op- spagnitn
/Il en Sweden,
"'^' i Waait,
288 L E E V E N en D O O D van
1^70.^ ftel naar Bruffel zond , en na eenige dagen daar aan d'ondertee-
■ kening van 't zelve wederom gekregen hebbende gefchiede op
d°beto'^- denz9 April d'uitwifleling der bekragiing aan'tHuys vanden
Hiing uit. Heer Engelfchen Gezanc Temple : in *t by'zyn van den Heer
Raad Penfionans de VVitt , en de Staatsbedienden van Sweden
en Spangien.
Onderwylcn had zyn Ed: dagelyks veel bcezighceden wegens
de inleiding des Prince van Orangien in de Raad van Staaicn ,
zynde met haar Ed: Groot Mogende mcenigmaal tot 's nagts
ten een uure daar over vergaderd geweeft, lot dat eyndelyk
zyn Hoogheid , volgens *c befluyt van haar Hoog Mogende
._ op Saturdagden TfiMaij's middags omtrent twee uuren van
**' " "' den » Hot'fchryver Ruyjch wierd afgehaald, en uyt zyn Hof
ZvnHoog- over de Gaanderyen geleid , tot in de hooggcmelde Ver-
Heer'^Print g^Je"Qg> gcvolgd van al de Grooten en Edelen > alwaar
rrinsvan hy dcn Eedafleide, die zyn Hoogheid door den gemelden
*kórd"i'n"de Hccr Ruyfch voorgclezcn was , werdende den hoog-gemel-
Raadvan (jgf, Heer Prins wederom afgeleidt door de Heeren van
^^^ajttnge ^^j,^^^^^^ gj^ Gockinga, als daar toe van haar Hoog Mog:ge-
volmagtigd, en zoo verder gebragt in den Raad van Staaten,
doende daar insgelyks zyn Eed, Van daar wierd hy door den
Raad Penftonaris de Witt gebragt in de Vergadering van de
Heeren Gecommitteerde Raad der Staaten van Hoitand^ alwaar
hy aan de Tafel regt over de Heeren van de Vergadering wierd
gcplaatft. Daar na heeft hooggemelde Prins van Or^wmew op den
2 Juny d'eerfte Zitting in den Raad van Staaten genomen , wer-
dende afgehaald door de Heeren van Sevemer wegens Holland en
Vrybergewwegeiis Zeeland, als Gedeputeerden vandenhoogge-
melden Raad van 't zelve Hof, neemende zyn Hoogheid zitplaats
aan 't hooger einde des Tafels, in een Stoel, daar zyn Voorva-
deren wel eer op gezeten hadden , bly vende aldaar de Vergade-
ring tot 's middags ten half een by woonen. Hec ontwerp der
voor waarde behelsde als 't volgt.
Aa.
1 6yè.
CORNELIS en JOHAN DE WITT. z^
AuthemykêExtrailen^ nopende't Introduceerenvan Tiijn Vlooohtid den'
Heere Prince van Oragnie , in den Raad van Staaten.
ExtraB uyt 't Regifler der Refolutien van de \r{oog Mog: Heeren
Staaten Generaal der Fereenigde Nederlanden,
Sabbatthi den 31 Mey. 1670.
"DYrefumptic gedelibereerd xyndc, op'tprojeövanIHarmonie, inbaar
^^ Hoog Mog: Notulen vanden 17 January i(S68.geinfereetd , isby een- „„"h*"
parige ovcrgiftc ende bewilliginge van alle de Provintien verrtaan endcgere- HoogMog;
folveerd, dat den Heere Prince van Oragnievan nu af vergund zal vvetden omden
deScffieinden Raad van Staaten, meteen Sortabel Jaail>ks Traösment J'j^ó^j'."'
by de refpeéVive Provintien te begrooten, omme aldaar geimbueerttewer- gnienin
den, met de vereyfchtekenniiTe van zaaken van Militie, Politie, ende Fi- denhaal
nantie; endeingcvalieeenig Leger van den Staat te Velde gebragt mochte *'\"h""*
werden , dat in zulkcn kas den zelven Heere Prince mede in Politicque Qua- *
liteit, 'tzyals daar toe uyt den gcmelden Raad gecoinmitteerd, ofte an-
derzints de Campagne ende delibcratien van de Gedeputeerden van haar
Hoog Mog: te Velde zalby woonen , omme alzo meer ende meer bcquaain
gemaakt te werden tot het bedienen van den Capiteynfchap Generaal» te
Water en te Lande , als den Staat hem namaals daar toe zoude mogen goct
vinden te verkiezen; ende zoo wanneer den hoog-gemeldcn Heere Prince
den ouderdom van tweeen-twintig Jaarenzal hebben geadimpleerd, dat
alsdan bydcgezainentlyke Bondgenooten met een goede Harmonie gede-
libereerd zal werden overdtflclfs bcquaamheit, tot het bckleeden van de
voorfzHüogc Charges, ende gerefolveerdofmet dendienft van'tLand,
dezelve op zynHoogheyt zoude konnen ende behoorcn geconfereerd te wer-
den; datinmiddclsgccn Stadhouder van cenige Ptovintie ofte Provintien.
zalmogen worden verkooreu, cndeby aldiendcn hoog geinelden Heere
Prince ten voorfz. tyde by degefamentlyke Bondgenooten tot Capiteyn Ge-
neraal en Adiniraal mochteaangeftclt werden, ofteanderzint»; hem onder
cenigen anderen Tiiul het opperlte Commando van de Militie te Wateren
te Lande aanbevoolen , dat als dan by de voorfz. dcliberatien, ende voor
de ctiedi ve Eleöie tulTchcn de Bondgenooten zal worden vaftgcftelt , ende
delnllrudlieingclyft, dat geen Capitein Generaal ofte Admiraal, nochee-
nigediehet oppcrlk Commando van de Militie te Water ofte te Lande,
wegens den geineenen Staat werd gedefcreetd , zal mogen Stadhouder van
d'een ofd'andere Provintie zyn , dat de Gceligecrdeby Eedc verplicht zal
wezen, nietalleeiilyk daartegens nooyt direöclykof indircctelyk, maar
ter contrarie zulks by andere gelchiedende, 't zelve te zullen tegen gaan,
ende het Stadhoudcrfchap, zoo hem t'eenigen tydedie digniteytby cenige
Provintie mochte werden geoflereert, te zullen refufeeren en van de hand
liaan, ende in kas het buyten vermoeden mochte komen te gebeuren, dai
- Tvicedi; Bod. (O o) dcK
_ apo LEE VEN en DOOD van
' ' dcnmeerhoog-gcmcldciiHecrePrincetotdcvoorfi. Hooge Charges, als
dan niet eftlélivc, cndemct eenparige bewilligingc van de gczamcntlykc
Provintien mochte werden aangellelt , gelyk daar inne niet anders dan
mctecnparigheit kan werden gedifponecrd , dat aan de rcfpcétive Provin-
tien hare vryedeliberaiien in 't verkiezen van Stadhoudcrszullenbly ven on-
gelimiteerd, haar ende voor behoudende vryheytdie aan dezelve hicrbe-
voorensiïgcwecft.
G. V. HOOLK. vt.
Accordcerdmet'tvoorfi.Rcgifter.
N. RuYSCH.
ExtraSl Hjft 't Regi(ler der Refolutien v/tn de Woog Mag: Weeren
Staaten Generaal der yereenigde Nederlanden.
Natigting r) Y rcfuinptie gedelibereerd zynde op de poinftcn , nopende d'Introduöie
Jjoog^lieid ^ *" ''''" ^^'^^ Prince van Oragnie in den Raad van Staaic , als ecrltclyk
opdcformeendc maniere van de voorfi. Introdndie; ten tweeden, wat
piaaizc aan de hoog-gemclden Hccre Prince in den voorfz. Raad zoude be-
hoorengcaffigneeid te werden, endeten derden of eenige ende hocdanige
Itemmeaandcn zelvciiajdaar zoudewerden toegcHaan : hverftaancnde
gerefülvcerd, nopende het eerltepoinft, dat dcvoorfi. Introdudie zalgc-
Ichieden door drie Gedeputeerden uit het midden van haar Hoog Mog: Ver-
gaderinge, tewecien door de Heercn van Werkendam, Stavenifle ende
Gückinga. Op'cvoorfi poiuftisverllaan, datgercinoveerdblyvende,of
desnootszynde, nochgcremoveerd werdtnde Chaifeabras^ voor deezen
indcngemeldcn Raadgeflaan hebbende aan'teyndc van de Tafel, ende
originclyk gebruykt gcweeÜ zynde voor den Gouverneur Generaal, den
Heerc Prince van Oragnie geplaall zal werden in een van de twee Fluweelc
Stoelen, (laandeaandezydc vandcTafcl, bencftlnsdcn Heerc in den fcl-
vcn Raad Gecommitteerd, opdeprefcntaticvandeProvintievan Holland,
cndc uy t de Edelen van den zei ven Lande. En wat het vooi fi. derde poinél
belangd, dat aan den meer hoog-gcmelden Heerc Prince van Oragnie ia
den gemelden Raad geaccordeerd zal werden , gelyk aanzyne Hoogheit ge-
accordeerd v/eidbydcczeneenc Concludcerende Stemme, zoo al salie an-
dere Gtdopuieerden in den zelvcuRaadgebruykendezyn, ende dat liy dien
volgende ot.k conform dedifpolitie van 't 29 Artykel van den gcmclden
Raad. nieten zal mogen advilereii of prefent weezen, als 'er eenige zaakc
dienen daar by yniand hem in bloede of Alliantie tot in den vieiden grade in
kluys bellaande, zal wezen geintercireerd; des werden de Provintien ver-
Zocht , zich ten ffoedigdcn te verklaren op het Jaar lyksTraöemcnt , 't welk
aanzyn Hooghcitiiujualiteitais Raad van Staate zoude behoorcn tocgclcgt
te werden. Vciorts is nog flaandc de Vergaderingegearrellcerd het Formulier
van Commilïic ende Eed, voor den meer hoog-geineldcn Heerc Princevan
Oragnie, als Raad van Staatc, hici naar volgende van woordc tcwoorde
jciuicrcerd. Dt
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 291
De Staaien Generaal der FereenigdeNederlamle» , allen den gccnen die de- ^ "7°*
2cn7.ulleii zien ofte hoorcnieezcn, Saluyt. Doente weete», datwy totbe- "—— ■
tirInrttuöievandcnHccrePrincevanOragnie, indezaken den welftand,
conlèrvatic, deicnfiecnde goede Regecringe dezer Lauden concernccren-
de , den zelven gcauthorifcerd ende gecommitteerd hebben , gelyk Wy zya
Hoogheid authorifetrcn ende committceren by deczen, om hem voortaan in
alleVergaderingc van dcnRadevanStaate te mogen laten vinden,ende aldaar
op de occurreerendczaaken te helpen advifeeren ende refolveeren, zulks tot
meeden dicnftcdcr Landen bevonden zal werden te behooren; ook met
dien verüande dat zyneHoogheit vcrfochtzyndc, omtcrVcrgaderingevaa
haar Hoog Mog: oftcden Rade van Staatc te komen , aldaar zal comparee-
ren : en zal zync Hooghcit ons hier op doen, den bchuorly ken Eed, volgens
het Formulier daar toe gearrefteerd, gegeven, &c.
Ik beloove ende (weere my nade voorgelcezen C nnmiffic ended'Inrtru- ^^'' ""M
flievandcn Raad van Staate te zullen rcguletreii • zuo ab ccn getrouw ''^"'"•
Raad van Siaatc kan en behoord te doen.
Ende zal den Griffier Ruyfch den iiieerhoog-gemelden HcerePrincenog
aandonds gaan verzoeken, om in de Vergader ngcvanhaare Hoog Mog:
te komen , c'nde aldaar op de vooilz. zync Coinmiffie , volgens ende in con-
formiiévan'tvourlz. Formulier den Eed af te leggen , ende voorts in den
Raad geiniroduceerd te werden : welken volgens zyneHoogheit door den
voornoemden Griffier in de Vcrgaderinge gehaald , cndeopeenFluvvcele
Stoel mtt armen, recht over den Hecre Fi Klidccrende neder gezccten zyn-
de, is hem voorgelcezen zyne Commillie ende Formulier van Eed , die
dezelve aanftonds heeft geprefcnieerd ende afgelegt; daar opzyneHoog-
heyt door de opgcmeldeHeercn van Werkendam, Staveniife en Gockinga,
indengemeldenRaad van Staate is geiniroduceerd : waar naar de gemelde
Heeren Gedeputeerden wederommeter Vergaderinge gecompareerd wce-
zende , hebben gerapporteerd dat de voorü. Introduélic was gefchied, wes-
halvcn haare Hoog Mog: dezelve Heeren voor hare gtnomcne moeyte heb-
ben bedankt.
M. van Crommon vt.
Accordecrd met 't voorfz. Rcgifter.
N. RUYSCH.
Wegens zyn Jaarlykfe Wedde was nogeenigverfchil, dogEnwoid
men vond mee meerderheid van Stemmen goec, van zyn Hoog- ^"^'>^' ,_
heid yder Jaar vyftig-duyfend guldens toe te voegen, welk dens^in-
een Poft men op de Staat van Oorlog bragr. Dufdanig is den 1'ocgdegd.
Heer Prins van Omgnien na zooveel tegenftrecveneindelyk op
den trap van de hooge bedieninge zynerDoorlugtige Voorou-
ders gctreeden , het welk haar Hoogheid des Princen Groot-
(Oo 2) moe-
pag.i4/.
ipr LE EVEN en DOOD van
^^7'*- moeder aanftonds bekend maakce aan den Coning van Enge"
land, Ce\itvo{l\ Vin Brandenburg^ de VoTdïa VAn Z immerenen
PrincefTe van Anhalt^ gecvende mee een de grooce vergenoc-
PenHeer ging van Haar en zyn Hoogheid te kennen,
fionatisde Na dit dcn \r{< .R.^z(\Penfio)iaris D e Witt denH'.Prins had gaan
n^f/ctoe'- geluk wenfchenjdie van zynHoogh: mee alle teekcnsvan vriend-
ningcnom fcliap oHcfangcn was, vercrok zyn lid: den 3 'J-.tny naar Groe-
af "e'dóc^n"' "'"£^" ï doendc hy Raad Penftonaris aldaar een grooc verfchil af,
dat tuflchen Staden Landen w^as ontllaan, en fondcr zyn be-
middeling een zaak vande fwaarfte gevolgen foude zyn gewceft,
blyvendc ten dien einde veertien dagen uit, niette min wil een
re«eer deftig en vermaard Schryver, zeer ongegrond hier door bewy-
vaikeniet ze } „ dal mcB d'oncenighcedcn door onizaglyke Patroonenhe-
„flilten, oiien frincipaalen {ie\d-n lev decifie van den Hoogcn
„Raadin//o//<^(«^; inallenfchyn, alsofmcninden //^«aghaddc
,, willen oprechten een Hollands Parlement, 't welk d'anderc
„ Prijx/i>«<f« zouden fubjeti zyn. Waarop hy voortgaande,
LifterGe- zcgt ; dat zceker nietongelukkig Poecic aldus alludeerde.
d;gt op den
Riad len- Toen 't eerjle 'fchepfel Godr door^ '/ tweede wierd bedroogen.
•w-uc. En door de '^ Swart ; toen Hond '/ verlies haar beyd' voor oogen.
c Adim. Zoo wierdde '' Stad door ^ 't Land , het cerfi doorat tiveede Lit
» de Dut- Bedroogen, tot verlies van bej/de, door veWitt.
**Gtoeiiin. ^" ^^ ^yd van zyn Ed: afzyn , hadden ecnige Heeren van
S'^n. Holland hem beginnen de voet dwars te zetten , onder
land'c"'" voorgecven,- dat hy zoo lang in die bediening blyvcnde , zig
zynEd: mccfter van den Staat maakte ; en zyn Vrienden de grootilc
«ni'^cHec- ■'^"^P'^d tocfchikten, doende dit niet zonder eenige verborge
ren»jii inzichten , het welk dien trouwen Gezant * aldus bcanc-
"n'lf"yn" Wootd j „ Ik gcloof dat dit op ccu andetcgrond Icgt , datdc-
bcnadeeW. „ze uitftrooifcls de gewoonlykc werken van de wilpeltuurig-
*Tempie » '^^''^ ^^^ volks zyii ; wel te verftaan» dat het in hunncOpper-
dansces ,,hoofdcn ccnige haat veroorzaakt , waar door zy een vcran-
,, dering van Toneel willen maaken, dewyl de geen die lange
„ tyd zonder bewind zyn geweelt, graag plaats voor hen ge-
,>maakt zagen, door die geen welke veel Jaaren eenige Amp-
„tcn bekleed hebben. Doch ik twyffcl echter ot zy
noch
LcKievol:
ap.ai».
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 193
,,noch foo fchielyk tot hunne voornemens zullen gcraaken> i<?7oJ
„{van hem t'onderdrukken , om dat zyn giootfte vyanden van ~ ' *
jjZyn bequaamheid overtuygt zyn , en dat hy ten uyterfte
„dienftig aan den Staat is, door dien het altoos in zyn magc
„zal ftaan , des Prins-en handel gade te flaan, het welk
„j't gehecle inzigt der wederflreevers is. Den Raad Penjio-
naris de Witt wederomgekomen zynde, die van al dezeza- fe°oraTn'
ken kennis genoeg had, voegdezich rer felvertydby den Heer |^*'^"'"^"-
Temple, alwaar zy langen tyd over defe zaaken, tezaamen re- He/rxera-
denkavelden , alsook over het Gezantfchap dat de Heer van ''i^r
Beuntngen n^iiX Engeland zoude dotn., het welk men voorgaftc * ^
gefchiedeni wegensde openftaandeoneenigheedcnvand'üoft-
Indifche Maatfchappy } doch de grootfte reeden was, om de
uitwerkfels van JVIevrouvv de Hertogin van Orleans , Suflcr
des Conings van Engeland n^ te fpooren, die aldaar mtVrank^
rjk gekomen was , tot groote verwondering van den Staat,
en voornamentlyk van den Raad Penfionaris de Witt, dewyl
zyn Ed: als voor af zag, dat deze Princes den Coning van £«-
geland zou zoeken te bcweegen , om mee haar Broeder een
Verbond te maaken, het geen de Nederlanders hem, volgens
hunne oude oprechtigheid en Trouw hadden gewygerd ; te
meer, dewyl de Franichen reeds eenige bewecging naar der £/-
fas maakten, en den Heer Vaubrun '\na.\\e ftÜcemetdertig-duy-
fend Man door Perone in Picardyen, naar de Grens- Steden van
den Staat trok : hebbende zyn Majefteit in de voorgaande
Maanden van -^py// en ^rf;», nevens den Dolphyn ^ Mevrouw
de gemelde Hertogin van Orleans^ en al de Grooten, ten
dien einde een rys gedaan om de Plaatfen daar omtrent tebe-
zigtigen : daarenboven had hy op 't onvoorzienft de Stad A^<«»f»
in Lotteringen overweldigd , en de Hertogin gevangen geno-
men, doch den Hertog was het ter naauwcrnood ontkomen»
en in Bidfih gevlucht , het welk een heel ftarke Plaats was,
Uyt welke omftandigheedcn den Heer Raad Penfionans de
Witt aan den Heer Temple toevoegden, „dat, dewyl defe
„vreemdighccden van het uiterfte belang waren , of men niet
,, op 't fpoedigft alle de Leeden van het drievoudig Verbond
„ zoude aanmoedigen , om die tegen te gaan, dewyl dezelve
(Oo i) her
494 L E E V E N en D O O D van
x<?70. ,,het "bedelf van de Spaanlche Nederlanden naar zich kondc
.- 5,fleepcn, en men zich inhec gemelde Verbond itark gemaakt
», had, die te belchermen , doch dat haar Hoog Mog: geen
„befluyt daar omtrent zoude nog konde neemcn, londervoor
„af het gevoelevan den Coning zyn Meefter te vcrftaan , en
verzekerd te zyn van op hei';kragtigft verftcrkt te worden j dat
hy ook laft had van zyn ExetUntie voor te dragen, om hctin-
kome der Franfche goederen in Holland te verbieden , het
geen hy oordeelden 't ecnigfte en onfeylbaarftc middel te zyn
ZvnEd' ^'"^ '^^ magt en rykdom van die Creon te konnen verminde-
gedagtcn rcn , by aidien de iiagebuuren vanden Staat maar met hen te
lotS- zaamen fpanden , en hunne vermogen te gelyk m 't werk Itel-
£«a. den. Welke eerfte zaak den Heer Tis»»;;/e verklaarde, zowel
als zyn Ed: vreemt voor te komen , en dat hy van al dele ge-
weldendaaden geen kennis had. Hier na fprak zyn Ed: voort
en zyde, „ Myn Heer, ziet van wat gevolg dit innccmen van
^fLonariiigen is , 4ewyl het geheel en al Boargcgnien van het
,, overfchot der Spaanfche Provtnüen affnyd , waar door de Spaanr
„fche Nederlanden de geracenfchap met dezelve Provintie be-
5, let word; en dat haar, daar door, ook die der Switierlche en
„ menigvuldige üuy tlchc Vorften ontroofd werd. Zo dat men
„ Lo»<jr»»gf« kanvergelyke by een Kafteel van een Stad , die
„al het andere verweerd j dat het Hertogdom van Lotteinngm
„ ook eeniger maaten omcingcld was , en dat het geen meer
„toevoer aan de andere Spaanfche Nederlanden geven , noch
„van dezelve ontfangen konde; dat de Franfchenwel haaft de
„voet op de nek der KeurvorHcn van Menu en Trier zoude
„zetten ; en dat by gevolg, wanneer de Coning van Vrunk^-
„ryk Vlaanderen bcgolt aan te taften, na dat hy zich meefter
„van Lottaringen gemaakt hadt hy het Graafichap van Bourgo-
^ygnien zoo wel in een uur , als Vlaanderen in weinig d.igen
„zoude krygen, by aidien men hem niet met alle magt, gc-
„wapendcr hand in zyn vgortgang quam te ftuytenj daarcn-
„ boven volharde zyn Ed:, en zyde, dat hy ook kennis had
„van de grootc toebcreydiclen die de Franlchen omtrent hun-
„nc Vloote decdcn, waar van zyn Ed: een naauwkeurigeLyft
aan den gemeldco Engelfchen Gezant overleverden , die hy
bc-
CORNELIS en JOHAN DE WITT, 195-
beloofden den zclfven a\ ond nog mzr Engeland te zullen zenden, *<^7or
als ook te verfocken , dat zyn Majcfteit zonder uycftcl geliefde '^
te antwoorden, of dat by verluym van dien , „zj de Goeden E" zoekt
y,God moefle laaten begaan ^ en de Franfchenvaorhunne Poortezou- vanEnge-
jyde z.ien, zMtider eentge beweeging te konnen maaken, dewyl hem Jj'"'''^''e-
„ wel bcwuft was , dat zyn JVIeeder den Evenaar kondc g«nge-
„over doen hellen aan die t^een welk hem geviel. vr°nkryk
Den Raad Penfionaris zich in 't midde van zoo veel fwaa- tegeeven,;
righeeden vindende , zocht alle middelen om door den Heer
Ternple den Coning te beweegen, dat zyn Majclleit doggecn
gehoor zoude geevenaan devoorOagenvan zynSuller, die een Tcmpie"'
gefleepen verftand had, en doox Frankryk.gf^^'^viykt wierd, om mjaktzyn
den Coning van Engeland op alle groote beloften van zynpligt vertKk"be5
te trekken, en van de Nederlanders af te fcheuren; ten welk ''*'"*'
een eynde zyn Ed: zich wederom by de Heer Temple liet vin-
den, en na een weinig gefeeten hebbende, zyde den Gezanc
aan zyn Ed: Mijn Heer het is my leet dat ikj* z.eggen moet hoe den
Coning my door Mylord Arlington heeft doen westen^ dat ik, z.oa-
der eentge uit/iel ja op het allerfpoedigji moet vertrekken , en haar
Woog Mog: het z.elve bekend te maaken^ met verfeekering^ dat dit
alleen maar aal (Irekk^n om zyn Majefleit van eenige z.aaken mon-
deling t' onderregten , die myn Gezantschap in Holland betreffen,
Zyn Ed: dit hoorende ftond geheel ontfet en een wyl zonder
fpreeken, genoegzaam befeffende, wat dit fchielyk bevel op
al dele voorgemelde omllandigheeden wilde zeggen, alsook
■wat reeden Engeland geduurig uitgefteld en verworpen had
om den Keyzer in de Waarborgfchap der v^»j^-^>;/e Vrede, met
de Lceden van het drievoudig Verbond te trokken, hetgeen
zy te vooren zoo dikmaals verzogt had, Daar nog by was ge-
komen , dat den Coning zoo veel Maanden hardnekkig op een
beuzeling had geltaan , die niet anders als 't overvoeren van
de Engelfchc in Suriname raakten, daar de Nedcrlanderszyde
dat zy by d'overeenkomft daar van gemaakt , hunne Onder-
daanen waarcn geworden , en het aanhitfen dat het Hof de
EngeUche Coopluyden hadden gedaan, om de Nederlanders
van de Ooft- Indifche Maatfchappy in onherftcUykc fwaa-
righeeden te brengen > zeggende zyn Ed: hier nevens , het
1^6 , LEEVEN en DOOD van
xSto, verwonderd my nu geenz.i>Jts dat gy z.edert de aankom/l yande Her-
n ■ togin van Oileans in Engeland , z.00 traag in de enderhandelingem
zyt geweefi , en ik^k.^in niet begrijpen dat den Hertog van Bukking-
hatn omgeene andere reede naar ^rankryk_z.onde x.yn geryft, als om
het Land te bez.ien^ of de taal maar te leeren. Waar na zyn Ed:
de Heer Temple met alle Vricndfchap vcrzogc wat hy op dit
alles zoude zeggen, wanneer hy in zyn Ed: plaats was. VVant
van d'cene kant , waaren daar meer als te veel omftandighcc-
den die bequaam waaren om een Man, die maar de geringde
agterdogt had, t'ontruilen : en van d'andere kant > kondeden
Raad Penfionaris de Witt zig niet inbeelden mogclyktezyn,
dat eenig volk of Hof zulk een zeekcr belang wilden verwer-
pen , en een zaak herroepen, daar den Coning de grootfte
fchande des Waerelds by zoude behalen, wanneer hy zig over
gaf om het Verbond' ie brecken, dat hy met haar HoogMog:
had gemaakt, om met ^rankrjk.cen nieuw aan te gaan : zyn
Ed: zydc vordcrs , Aiyn \-{cer gy weet het beeter als jemand ter
IVaereld op %i'at Wijze alle dez.e i.aaken zyn toegegaan; hoe zyn Ma~
iefleit de hieeren Staaten heeft ingewikkeld^ om fvodanige middelen
te volgen als hyfelfs geno?nen had^ en hen door zyn overreeding ge-
voodfaakt om aan het overbljffel van 't Chriflenryk^de oude Friend-
fchap en Verbonden op te ojjeren , die federd f»o langen tijd tujfehen
yrankryk^en deefen f^ryen- Staat geduurd heeft \ fchoon dat haar
,)Hoüg Mog: in die tyd alle voorwaarde van deze Croon had
5, konnen bedingen die 't hen geliefde 5 verdeelendcdeSpaan-
„fche Nederlanden met de Coning van yrankryl{_^ op die voet
„als zy fclfs eyfchtcn : ook is Myn Heer niet onbewuft mee
„welk een Ut .j^vaftigheid haar Hoog Mog:t'zcderdtwee Jaa-
jiren het Veib'ond, met zyn Majelteyt gemaakt, hebben ga-
„ de^eflagen) en hoc veel zyn Exellentie tot de beveiliging
„van defc Vricndfchap en vereeniging te weeg gebragt heeft,
„door het betrouwen dat haar Hoog Mog: op zyn Exellentie
„waaren (lellende , en ik boven al, die altoos geloofd had,
„dat gy verfcckerd zyt hoé ik tot u algemecne beft arbcydcj
„daarenboven geloof ik dat gy van den Coning u Meeitcrs
„waare gevoelen zeckcrlyk ondcrregt zyt, en dat gy tot geen
„wcrktuvg zult Y/illeji dienen om de geen te misleide die een
taft
CORNELlSen JO H AN DE WllT. 297
o vaft betrouwen op u (lellen. Den Raad Penftonaris verzoet i<^7<^'
„nogmaals aan den Heer TempU wat hy van al dcefc zaaleen _'
„ konde denken , als ook van 't fchielyk bevel om wederom naar
„Engeland te keeren waar over de Wacrcld hier zoude ten
„uiterlle verwonderd Itaan , waarvan hy haar Hoog Mog:
zonde onderrcgten, en lbo veel als in hem was, op hcc
befl voordragen.
De Heer 'Vemple antwoordc hierop aan zyn Ed: „dat de
„twee Gcheymfchryvers van Staat » hem in alle hunne bric-
j,ven verfeekerd hadden , dat zyn Majefteyc een vaft befluyc
„had genomen om nooit van zyn voornemen te veranderen,
„ en alles heyliglyk in acht zou neemen , 't geen hy by het
„Verbond aan haar Hoog IVlog: beloofd had ; en ten op-
„figt van zyn Rys, die men hem belaftemet zulk een haaftig-
„heid te doen , zydc hy dat hem niet voorftond wat hy zyn
„Ed: daar reeds van gcfcgt had; dat hem bevel gege-
„ven was om zyn Huysgezin in Holland te laatenj endaizyn
„JVIajeftcyt miifchien gedagt had noodl'akelyk te zyn van hem
„mondeling te Iprecken, om nader berigting over verfcheide
„zaaken te konnen krygen, diehy indclc gefteltheid wcnfchc
,, te weeten : en dit gedaan zynde hem aanftonds wederom
„te lenden, gelyk ^;/or^ -^r/iw^roshad gcichreeven : dat hy
„zyn Ed; wel wilde toeftaan , van felfs cenige genegcnthcid
„te hebben om een gedeelte van de ovcrweegingetemaaken,
„ die zyn Ed: hem hadde gezegt ; maar dat hy ondcrtulTchen
,, niet konde geloove dat eenig Coning foodanige wegen kon-
„de inflaan, die foo Itrydig aan zyn eer, belang, en eygefe-
„kerheid waaren, gelyk die loude zyn, duiu- den Heer Raad
,, Penftonaris DE WiTT zyn Meefter van verdagt hield. Dat
„by aldien fulks ooyt gefchiede hy zyn Ed: veriogtvan t'ont-
„ houwen, het geen zyn £Are//f«r;f hem gefegt had, ten tyde
„als de Heer Johan de Witt hemde vrecsbckend maak-
„ten, die het goet betroifwen deed vernietigen, dat hyop'c
„ Engelfchc Hol" had, toen men over de handeling van 't drie-
^, voudi^ Verbond Iprak; dat hy zyn Ed: als toen zyn gedag-
,,ten gefcgc had, wegens de geilcltheid en befluyten van zyn
jyMecller en deffelfs ijtaatbediendenj dat hy lich niet konde
Tweede Boek^. (Pp) in-
apS L E E V E N en D O O D van
^^70- y, inbeelden hoe de Heeren Scaaten in zulke gewigtigc zaake
• ,1 van gedagten zoude veranderd hebben, diefooklaarblykelyk
„tot hun belang ftrekten, en dat de gantfche Natie het zelfde
jjinsgclyks lbo voor foude komen j en dewyl hy voor niemand
„als voor fich felfs konde antwoorden, aan zyn Ed: vcrfcker-
,,de, dat hy gantfch geen deel foude hebben in de verande-
„ ringen die hier voor (ouden mogen vallen : dat hy dit alles
„foo wel aan den Coning van Engeland als aan zyn Ed: had
„bekendgemaakt} en dat haar Hoog Mog: door zyn beleid
,, foude fien hoe hy niets vorderde, als het geen hy vaftbeflo-
„tcn had geftand te doen : dat hy nu niet meer konde feg-
„gcn, als alleen, dat hy alles werkllellig moefl maaken om te
„vertrekken , dat by aldicn hy wederom quam zyn Ed: meer
„foude weeten , en dewyl zyn Ed: hem dit alles gefegt had,
„zyn Exellentie niet twyfeldc, of wanneer hy in £«g(f/iz«^blecf
„ en niet weder te rug quam , zyn Ed: dan nog wat nader gedag-
,, ten daar uit foude konnen neemen.
De Heer Raad Penftonaris de Witt antwoorde al lachende
„ Myn Heer , gy hebt gelyk ; ik fal al wachtende trachten myn
„felfs foo wel als andere de quade gedagten te beneemcn, die
„ u Rys fou konnen veroorfaaken , en ik hoop aan d'andere
,,kanr, dat defelve tot eenig nut voor 't belang van u volk lal
„ftrekken, door dien gy aan zyn Majefteyt de gewigtigheid
„van den inval zult voordragen, die de Franfchen in Loira-
y^nngen hebben gedaan : en dat gyzyn Majefteyt kond verl'e-
„ keren van het befluyt dat haar Hoog Mog: hebben genoo-
„men, om geen andere middelen by de hand te neemen , als
„die geene welke u Meeller in deefc wonderlyke gelteldhcid
„vantyd zal oordeelen tot het gemeep.e beft ie ftrekken, dog
,, ik zal aan de fpoedigheid van u te rugkomft in Holland wel
„afmceten wat goeden inborft zyn Majefteyt voor ons heeft.
Waar op den Heer Tempte zyn Ed: by de hand necmende zy-
de , M^n Heer weefi geruH , den Coning heeft my wel uitdrukjieUjk
belafi van « in 't byz.onder te verfeekeren , dat mijn Rijs van geen
' langen duur z.al z,'jn. Waar na zyn Ed: met veel vergenoeging
%yn affcheid nam , cu den Heer Temple geluk op zyn Rys
vcnfchtc.
CORNELIS en JOHAN DE WlTT. 199
Aldus vertrok decfen grooten Staatkundigen Heerraar £«- __2-i^
geland, meer van de Hovelingen benyd als overtuygdvan zynoeHeet
pligt niet gedaan te hebben. Al het geen uit het quaat ftoo- rempie
ken van den Ridder Thomas Clijford^ Schatmeefter des Conings ("^"Jf'^^jj
was,fpruytende,'t welk zynExellentie ook kort daar na met de pen 'scraven.
omftandig betuygde. Zoo haaft als den Heer Templc binnen Loi'^e^"
Londen was gekomen , bleef hy in geen gebreeken , om aan
den Heer Raad PenfonarisDE Witt zynkoel onthaal te fchry-
ven , nevens eenige aanftootely kheeden wegens de meergemelda
gedenkpenningen in Holland geflagen , waar over zyn Maje-
lleid zeer gevoelig fcheen te zyn , zendende zyn Ed: de volgen-
de brief tot antwoord.
Myn Heer,
IA' heb de twee brieven , daar zJjn Exellentie my meede vereerd Y'^^'"
heeft wel omfangen , z.ijnde d'eene van den 23 en a'' ander van den RaadPfn-
■^o September OudejUjl^ raakende het Engel fch Schip dat den G onver- ^^""H^^^
tiet4r, die wegens de Weji-Indifche Maatfchappy op 't Eiland Curacao Heer Tem»
*/, heeft doen in hejlag neemen. De Heeren Boreel en vanBeunin-^^"'
gen hebben dit ook^ter z.elver tijd aan haar Hoog Ji4og: bekif^d ge-
maakt , dte %uel geneegen z.^ri om desifcegen alle beveelens te geevea
die regtvaardig goioemd konnen worden , ter inzjgt van den Coning
van Groot Bnttagnien. Doch dewijl den Gezant van Spagnien hen
tver dezelve z.aak_een brief heeft overgeleverd ^ en door dien het voor
't algemeene welxjjin ten hoogfie noodig is , dat dit verfchil door een
vriendelijkj overeenkomfi tujfchen de belaag daar in hebbende werd
afgedaan j en de orden en regels van de rechtsplegingen
ten min(le niet toelaaten^ dat men eenige ^a^ken befluit, z.ondervoot
af te hebben gehoord de geen die daar metnd door beledigt te z.ijni
hebben haar Hoog Afog: met defe Poft aan de Heet en hunne Staats^
bedienden tot Londen belafi , om die verwydering tot een Vriendel^k
Verdrag to brengen , met de Staatsbedienden van den Coning va»
Groot Brittanjen en de Heer de Melina , Gez,ant van de Spaanfche
Croon aan '/ Hof van z.ijn Maje(leit. Ik fende Myn Heer UEd:
hier nevens een affchrift des briefs van den Gez.ant Gamarra , om
dat UEd: kond z.ien , dat de Spanjaarden niet alles toegaan dat de
anderen in hnn votrdeel x.tggen : maar dit fal echter nut beletten ,
(Pp 2) dat
300 LEEVENen DOOD vati
Ï009. ({itt Ij^^^y 1^09^ Mog: ter inzuigt van fijn Aiajefteit alles zullen doen
'■' ïvat recht en billyk^ genoemd k^n worden , gelijkjk voor mijn felfs ook
alles daar toe /al te weeg brengen wat in mijn magt is, om z.ijn MU'
jejleit voldoening te geeven ^ en om de goede genegemheid du tujfchen
hem en decfen Staat ts t' onderhouden. Zoo dat il^^wel geti^enfcht had ^
dAt van d' een en andere zijde geen Gefchrtften , Gedigten^ Gedenk'
penningen y en andere diergelijke dingen aan den daggekomen waren y
die misnoegen veroorfaakten ; en dat men voor al op geen toevallen
van een Oorlog moefl denken , waar van 't geheugen voor Eeuwig
dicnd vernietigd te worden , fcboon ik gewillig tocila , dat men hier
te Land feekere faaken te veel den vrjen toom geeft ^ hoewel men ech-
ter naar een naamukeurig ondcrfoek geen gefchriften daar UEd: over
klaagd achterhaald heeft , als de geen die m defe Provintie gedrukt
zijn. Doch UEd: is ook bekend^ dat 'er veeltijds vergiftige quaalen
voorkomen die ongeneefelijk^z.ijn , en dat al wat men daar omtrent
doen kan ^ is y de pijn te verfagten die men niet geheel en alverdryven
f{an. Gy y Mijn Weer en al de geen die UEd: gelijken , z.ijn tever-
fandig, om z.i(h aan beufelingen te ftooren, maar JLtet alleen op den
goeden inborH van deefen Staat ; alwaar den Conmg altoos zoo veel
ontz.ag en vriendfchap by fal vinden als hy immer kan tt^enfchen
Verders , houd ik^ my aan V geen de voorfchreeve Staatsbedienden
van haar Vioog Jldog: UEd: wegens den inhoud van de gemelde brie-
ven meer /uilen feggen. En wat my belangt, ik zal de roem behou-
den om den Coning te doen kennen , dat na de dien fl die ik^mijnFa-
derland verfchuldigd ben ; ik my met alle bedenkelyke yver in die van
zijn Alajeftett z.al laaien gebruiken ; te meer , z.o UEd: de uwe daar
toe geliefd te lecnen , dewijl het met een heele befondere genegemheidis
dat tk ben.
Myn Heer
17 Exellentte,
'sGnvenhageden Ondcrdanjgftc cngcnegenflc Dicnaar.
»iOaob«i«7c. JOHAN DE WiTT.
De Hecrea Staaren der Vercenigdc Nederlanden defc fwaa-
ïigheedcnovcrwecgendc, blecvenophet voorftel van zyn Ed:
in geen gebrcckcn, om tegen defe nieuwigheeden zich op het
Jiaaftigftc tevooiüen, daar nevens aan toonendc, dat haar
Hoog
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 301
Hoog Mog: 1 00000 Man op de been moeden brengen» ^^°'
nevens een goec getal nieuwe Krygsbcndcn, om onder
d'oiidc te ftecken j en de bezcttinge van JtfaJfri^tyKlldïL-
Orjoy ^ Btirik , Rynberg nevens verfcheide andere Stede n''?°"'*''"=
te verileiken. D'eerftgcmelde Stadt hadden haar Hoog Mog: =3n'ha"'^'
van tyd toe tyd mee 8000 Man vooifien, alwaar de Burgers ""o"^*^"»?
verbaaft waaren gemaakt , als of de Franlchen daar omtrent >oocoe.
wel iets mogten voorhebben : de Vlootnoch niet onttakeld , bèe""^'''
wierd insgclyks klaar gehouden, en nog eenige nieuwe Sche- i-^KDgen.
pen daar by gevoegd, door dien den Coningvan EngcUncU^n
*t PttrUmem 50 groote Schepen had verzogt, by welke gele- ^e^urp:
gentheid de Cancdier onder andere zegt, na de Verbonden ge- '^ *
noenid hebbende die zyn Majeftcit gemaakt had. Behalvendc- Aannieti«r-'
fe alle, z.ijn noch de handelingen op 't Tapp tufichen zijn Jl<fa;e/leit^J^"''''°°^-
van Vrankrykj * of z.ijn Majejienen de Staat en derFereemgdePio Cancdle/
vintien makende de Koophandel .y waar op zijn MaJefteittoteerderJ^^^"^^^^
Natie een hyfonder forge neemd^ enz. Wiiarlyk als m en zyn ge- ïaiUment^
dagten laat gaan over defc woorden, ziet men watde deugd toe
belooning krygd. En doet my wederom gedenken aan de
woorden diezyneMajefteit in '; Gravenhage iprak,zcggende dat hj
yverzjtgtigfoude zijn , bj aldien eenig Vorfl met deefen Staat in een naatt-
Tver Verbond en Vriendfehap leefden als by. Dit was het uitwerk-
fcl van zyn genegentheid , daar hy met zyn Sufter zulk een
verderfelykcn yfcr voor ons fmeedenj gelykwy ('Godbetcrd)
foo kort daar na gewaar wierden, Ondertufchen quam noch
een (waarigheid, wegens den Heer Veldmaarfchalk IVimadie ^^""^ .^
Tanzyndienftontflagen verfochttezyn, met voorgeevcndathy
den kryg wilde vcrlaaten en eenfaam gaan leeven, doch die
waaren de reeden niet, hy was door 't begecven van een ge-
wigtig Ampt gevoeIig,'t geen hy meende voor fich te bekomen ,
fo dat den Staat met alle y ver arbyden om hem teVredc te ftellcn,
waar over hem veel Gevolmagtigde wierden toegelbnden, dog
alle te vergeefs. Eindelyk is den Heer Raad Pen fionans deW irr
nevens drie Heercn uit de Vergadering van haar Ed: Groot werd doo*
Mog: by hem gezonden, die hem ten volle vergcnoegicg gaf. ^*;"fy'n_
Eenige dagen te vooren had zyn Hoogheid voorgenomen om fion^is
y'- r i J *•/ " ging gejeij
veo.
Raad Pen-
Witt.
501. LEEVEN en DOOD van
^"70' 2yn Rys naar Engeland te voltrekken , ten welken cynde hy
"■ een piagtige maaltyd aan den Heer Raad Venfionaris op dcxx
heidvc°gfft Doelen gaf, in 't byzyn van de Princcflen van Zunmeren NAf.
de Heer fauw Friefland ^ u^nh/ilt cü ^Idc Grootcn. Inde Vy ver zag men
een koflelyk Vuurwerk , verbeeldende een Ncptunis op den
Dolphyn, en men verlurtigde zich alle met den dansen fnaarc
gefpel tot s'nagts ten vier uuren, uitgezonderd zyn Hoogheid,
die door onpaflelykheids'avonds omtrent ten tien uuren zyn af-
fcheid nam , en vertrok eenige dagen daar na met de Graaf
(fOJfery, die van de Coning van Engeland met een gevolg van
56 Edellieden en 6 Trompetters gezonden was om zyn Hoog-
heid af te haalca. Dog de wind tegen zyndc om uyt Holland
over te vaaren , trok den hooggemelde Heer Prins van Ora-
gnicn met den voorfchrccve Graaf over Braband n^iv Duynker'
ken f met gcdagten van daar op Calais te ryzen , by zich heb-
bende over de 100 Perfoonen en vier Trompetters yderop het
koftelykfl: ultgedorft, doch by verandering van wind voer zyn
Hoogheid van den Briel, enquam den 10 November tot J/^r-
gets en des anderendaags tot Londen, alwaar hy op het Heer-
lykft en Pragtigft ingehaald wicrd, met een toeloop van on-
telbaare menfchen. •
Bn trekt"
naar Enge
Und.
Den Heet
Raad Ten -
lionatisde
Wittbey.
»eidde
weivingen
't uitriifte
Tinde
vloot.
XVII. Hoofd-stuk.
DEn Raad Pcnjionarit ve Witt toonde in alledeefe ver-
warring dagelyks een onvergelykclykcnyver, in 'tbc-
forgen der noodzakelykhecden , en gelyk zyn Ed: in
de voorlecdc Maand van November klaar genoeg aangetoond
had, dat den Staat tot het behoud van ons Land , cenLeeger
van looooo Man moeft verzamelen, dreef hy daar dagelyks op
iaan , vertoonende dat haar Hoog Mog: genoegfaam uit de voor-
gemelde omftandigheeden konden zien , dat ons ongeluk bc-
fchooren was, byaldien wy de werving niet in 't werk Hel-
den. d'Eenigde die buyten Holland hier na luyftcrdc, was
Vfirechtf welke /Vöf/w^V zelfs kort daarna voorflocg, om noch
2000a
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 303
20000 Man boven dit getal te werven, en op haar voorftcl ^^7^*
wierd ook een Vloot uitgehaald beftaande in 43 kloeke Oor- — J
logfcheepcn , waar onder vieren-twintig van 60 tot 80 {luk-
ken, en d'andere van :5o tot 40 , behalven noch 12 Fregat-
ten van io tot 30 ftukken , eenige Branders en 6 Galjootcn.
Ook deed men den 2 January ter Beurfe van ^mfterdiam een viTbod d«t
verbod afkondigen, tegen den invoer van alle FranfcheBran-j"J,'JjJ^_
dewynen en gedilteleerde waateren , en dat niemand eenige len in hoi-
Franfche Handwerkzels zoude hebben te verkoopen , die tot ^^'"''"''
kleeding of vcrciering van huysraad zoude mogen dienen, uit-
gezonderd fommige Cajame, Baricane enz. Hiertegens deedoeRecdo
Vrankrijk_ccn wahod ^ llrydende tegens het Verbond van de'i"ivan.
Jaarc 1662, dat men in geen HoUandfche Schepen Franfche
Brandewyn zoude hebben te laaden, op 15 00 ponden boeten,
en de goederen verbeurd verklaard : hier nevens had den Co-
ning op yder Laft witte Haring die van den i April tot den
laallen Juny met HoUandfche Schepen daar in gevoerd wier-
den , 24 ponden, van den eerften July, tot den laaften AuguUus vjii^e^niet
3z ponden j en na die tyd 40 ponden gefteld. De fpeceryen
die door Hollanderste Water of te Land daar ingevoert zouden
worde, belaften hy met 30 ten honderd, waar by hem ver-
toond wierd , dat hy Jaarlyks wel 3 y Tonnen Gouds fou- 1'^''""-
de verliezen. Ondertuflchen had de Biflchop van Ceulcn eenopKeut-
groote oneenigheid met de Stadt , en gebniykte dit roordeel J^ódèmW
om de Franlchen op zyn bodem te laaten komen , waar mede gciatco.
hy zich zelven daar na het meeft bedroog , en hoe fteik den
Hertog van Nteuwburg hem ook verzogt van dezelve daar af te
houden, bleef hy halftarrig wygerende, door dien deConing
van Frankrijk hem al in zyn belang getrokken had. Den Bif- ^"^''j
fchop van Munfier onzcn liftigen Nagebuur, ligten nog dage- Mu'nflVr"
lyks nieuwe Bezoldelingen , en bragt veel Volk byeen, onder ""Jj,""''
voorgeven van een gefchil, dat hy met de Vorften van LK«e«- yeei geweer
burg had , doch door de Goude Louizen die men onder zyn d"n,"e'n"'
rechsgebied zoo meenigvuldig handelden, dat tegens de gc-uitregt
■woonte van 't Land was , kon zyn Ed: genoeg merken tot ^°°^^°' •
wat einde die daar gezonden waaren, van welke, een groote
^eenigte tot Vitrtcht en uim^erddm belleed wierden, om te-
gert
jo4 L E E V R N en D O O D van
ii^yf . gen Geweer te verwiflelcn. Deze Goude ftukkcn veiTprcide
■ den Coning van Frankrijk byna door geheel Europa , eenigc kreeg
ïtanfchc den Jongen Graaf C'o«r»^/w.ir/<., ominDuytfland iiooRuiters
huyVclfs te werven, dicvcel Paarden tot Ly/?z,/;§kogc, welkcliy met hem
jLwds, naar //^w^w^ voerden : ecnige zond hy aan Monfr.d'w C/o , die
500 Man in Genua aan zoude neemen, doch wierden niet he-
fteed , alzoo tVItaltaanen zig aan de voorwaardcns niet wilden
onderwerpen; eenige kreeg de Heer Stoupa om in ZuitterUfid
vier Regimenten Voetvolk op de been te brengen ; en eenigc
wierden naar Savojcn gezonden, waar voor hy eenige Compa-
gnien bequam. Doch die hy naar Corfua en Fcnctien zond, dec-
-den geen werking, alzoo d'ccrfte zyde geen volk te konnenmif-
fen, en de tweede floegen het plat af. Ook trokken de Hec-
ren Magalots en du Clo naar de Republyk, van Luca metccngoec
vunkryk! gcdceltc , om 3000 Man daar voor mede te brengen. Daar
nevens zond hy anderen met goede beurzen vol ï\am Loturtn.
gen^ IValjland^ Picmont^ To[c,inen, Parma^ Moiü>ia, Mantua ^
Romen , Engeland Schotland en TerUnd. Behalven deze buyten-
landfchc werving deelde /"«««ïw^f en Carpenticr ^ Ctmmicfen van
de Heer </t' LoK!-»» de beveelenin rr<»«(T//'/^uit, voor 187 nieu-
we Com^agnien Voetvolk , en zoo veel Capitamen die ten zcl-
ven dage eenige vande gemelde LoH«/ê» ontFongcn, om hoofd
nX^v",' voor hoofd 50 Mannen met hunne Wapenen te werven. Geen
vrjiiiinU minder getal bclleedc den Coning ter Zee, uitrurtende 94
t<:ii:«. Schepen met j 1 2,4 Hukken Gcfchut, bemand met 31870 Ec-
ters, daarenboven noch46 Schepen met nooddruft, voorzien
met 2520 Koppen. Behalven die noch tot St, Malo , Havre
de Grace en in andere Havens leiden, bedragende omtrent het
rieConint getal van Z50 Schepen. Den Franlchen Gezant yaubrun had
IJÏzó'ckt' i" Swcden by den Coning ook een langen tyd aangehouden om
Swcaeiiom dien Prins tcgcns de Nederlanden op te hitien , doch te ver-
"g°„T" gecfs, zoo dat hy weder naar Frankrijk trok j de Coning Lo-
Hoihiid, dewyk bciloot echter, op het aanflooken van eenige Hovelin-
gen, nogmaals de kans te wnagcn , enden HecrCo«r//winzyn
filaais te zenden, die in Stokjjolm gvooic aanbiedingedeed, be-
oovcndc den Coning byna een onuytfprcekelyk getal van de
voornoemde Lvuifcny als ook by aldicn zyn MeefUrdcNcder-
lan-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. joj
landen kreeg, hem dnar een gedeelte van te zullen geevcn, ^^7'^*
doch deezen Vorft ftandvaftig zynde, was ten hoogften ver- '
Wonderd , dat, dcwyl denConing van/^r<ï«4>-)"i: vooratbyde
Hollanders had zoeken te verkrygen,om het drievoudigVerbond jj
te breeken, wanneer hy zyn wraak met hen op Engeland ge- lyvSoraf
nomen zoude hebben, het geen hem zoo ftout door den Heer l-Jn'jfo^,"
Ji.nzd Penfionaris DE WiTT was gewygerd : hy nu met zulke rfcwiith»
Kuypciyen hem zogt te beweegen, om tegens zyn getrouw- omièleal
fte en braaffte Bondgenooten aan te gaan, die hem zoo mee- Engfi'"d
nigwerf bygelprongen en geholpen hadden. Nictteminvly-^'""^""*
den men zich hier nog mede in Vra>jkrijk. , zeggende eenigc
van des Conings oorblafers, dat men Sweden genoeg kondedwin.
gen j bj ald-ien zJjn Majefleit het geld dat hy den Coning aangebo-
den had f onder eenige der voornaamfle Rykjr staden en üroote tvil-
den Hitdeelen , om een Binncnlandfchen oproer, Ecdgefpannen en In»
landfche Oorlogen te verwekken , zoo dat den Coning werk genoeg
hebbende om zjjn eige LAnd te beii^aaren, den Coning van Frankrijk
in z.ijn voortgangen en overwinningen geen verhindering kpnde toe-
brengen. Maar dit overwogen zyndc vond men dat zulks zo fcliie-
]yk en gemakkelyk niet zoude lukken , zoo dat zyn Lonifen
daar gantfch verworpen wierden. Doch Ichoon deezen Prins
geen zin had in de glans van die fchoonc ftoffc , bragten
die op 't Hart van den Coning vun Engeland \ez\ meer tcwee^^ y
door het vcrrtand van de Hertogin van 0/-/mw/ zyn Sufter, die
onderfteund van de Heer Co/Z'^rt , Franlchcn Gezant, den Co- dj^rHid»
ning al wys mnakren wat zy begeerden, ten welk een eynde ^«<^"i:ii'-
zyn Allerchridelykfte A'/ajepcn aan den gemelden Gezant in *c\fèoid;
Engeland honderd duyzend Goudc Lonifen overzond, «oni *^!'^j^,'°"'
,> die geen daar mede te winnen, daar denCon ing het meeil: op be- lum.AiMei
„trouwden. De Heeren van de Eedgenoodfchap, * kreegcn j"ij.'"/4g
„hier 't grootfte gedeelte van , welke alle \ oor de doodelyk- '■■i' i'^dden
„fte vyanJen van de Nederlanden bekend waaien , en waar n°e°'caiei
„door Temple in ongenade quam. Carel, zynde al leen veree- <'<^i' sou-
,, nocgd met de naam van Conme; , het hen alles doen wat zy makken. en
,» wilden, en fchecngeen andere beweeeini' te willen maken, ^'""'"'.
», als die zyn onwaardige gunflelin-i-en hem ingaven. Demil Roomfche
Gcinof
_ _ _ dan in te
Tweede Boek. ( Ci.q ) hy voeie».
„dadighcid van den Coning Lodewykbragt alles te wecgwat jjj,,,,,^
I(?7ï<
30(>
LEEVEN en DOOD van
>, hy konde wenfchen. Die lafhartige Scaatsbediendcn die hun
j, Vaderland verraaden , en die hunne Meefter hec zelve ge-
tal fch
„daan zouden hebben, by aldien zy daar hun voordeel bybe-
„oogc hadden , veinsden , geloof ie geeven aan de valfchc
„voorflagcn van den Franfchen Gezant , behelzende, dathaur
voórgteven Hoog Mog: ^oo door brieven als door hunne Gez.anten Aangehouden
Franfchen '^"'^^f" hebben , om den Coning vxn VrAn^.^ij\ te beweegen van met
ïczintin hen een Verbond aan te gaan , om te zamen tn Engeland te vallen.
ingeland, ^y vertoonden onophoudelykaan deezcn Prins , dat hy gantfch
geen inzigt voor deze Vrye- Staat behoorden te hebben j die zyn
bederf bcflooten had. Zoo dat men niet behoeft te twyfelen
of deze milflag , daar men haar Hoog Mog: valfch mede befchul-
digden, hadden grootekragt op het Hart van Carel de II. In
dit betrouwen ftclden zy hem de gemakkelykheid voor, om
zich over deze opgeraapte mistrouw aan haar Hoog Mog: te
wreeken. ^^U M<'je/lett waagt niet j zyden deczc onwaardige
„ Staatsbedienden , de Nederlanders hebben zich by al de Euro-
j, piaanfche f^orftcn haatelijh gemaakt : daar zullen 'er geen zijn die
,, » onderneeming ivederfireeven durven. De allermachtfgfien zulleu
}, i-ich vergenoegen om aanfchtiiii'ers van deefen Oorlog te zijn , en
y,fullcn/èlfs metvermaak aanfien , datgy een hoovaardige RepubliCij oot-
„ moedig maakt , die de gekroonde Hoofden fcheen te trotfee-
,,ren; Spagnien zal in plaats van haar bylland te geeven, zig
„over 't ongeluk deezer volkeren verblyden i die zy altoos
„gehouden heeft als wcderfpannige Ondcrdaanen. Als zelfs
„den Keyzer de wil had van de Vercenigde Nederlanden te
„bcfchermen , zoude hy het in deze quadegelleltheid van tyd
,, niet derven onderdaan , daar hy zich tegenwoordig in be-
»,vind. De groote Krygstoerufting die den Turkicn Keyzer
„ doet, en doprtand van zyn volk in Hongarijen , geeft hem
.,\verks genoeg, om niet op andere zaaleen te derve denken.
„Het Hof van frankrijk zal door haar geldmiddelen end'yver-
), zucht die tud'chen de twee Noordfche Croonen is, daar wei
j,te weeg brengen dat zy haar onzydig houden, Den Oorlog
5,tuflchcn Turkijen en Fooien ï^iX Brandenburg beletten, van hen
j.cenige byftand te doen. Wat weet men of hy zich zelfs niec
,^ graag van deze gelcgcntheid zoude willen bedienen; om de
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 307
„Sceden in het Hertogdom Cleef te dekken , die men hem z" ^^7^*^
„langen tyd onthouden heeft. De Keuivorft van Keulen end^ '
,, BilTchop van Munfter zullen hun eyge bloed niet verfchoo-
„nen, om de Vereenigde Provtntien te vcimeeftercn. Zoude
„zy dan in ftaat zyn van zoo veel Vyandcn te konnen weder-
„ ftaan , die haar van alle kanten bcftrydcn zullen , en voor
,, al in een tyd , dat de oproeren daar meer als ooyt in fvvang
„gnan.
DcConing van£»^(?/«i«^ nam op alle dcezc overweginge de aan- EngeUnd
biedinti van Frankryk^^m^ doch toekende 't verbond niet voor ^lu\i\otn
dat het beloofd geld gekomen was, beftaandc in fes Millioenen guMens
guldens in gereede Penningen, en drie maal honderd duyzendjk"^'"^'
Croonen ter Maand , ftaande den Oorlog. DeConingCarel dit
hebbende, bragt op het fchielikfl: fellig Oorlog- Schepen in
Zee, en zond de Heeren Prins Robbert, den Hertog van Or-
mont de Lord Groot Zcegelbewaarder, de Geheymfchryver
van Staat Trevor en meer andere Leeden van den Raad buy ten
't Hof, welke hem geraaden hadden ftantvaftig by het ver-
bondte blyven, dat hy met Sneeden en H ollutul gcmz^kt had,
welke aldaar, quaadmeenendc genoemd wierden. Ook is my van
goeder hand bericht, dat den Hertog van -6Hc/^«»|rf«2, diealsge-
zegt heb voo Gezant in Frankryl^ was; wa ir over den Raad PenftO"
naris al in de beginne quaade gedagten had , boven dcefe zom nog
teweeg bragt dat zyn Meellcr de Provimte van Zeelandzoudcn
hebben, en den Koning Lodewyk HolUni^ en d'andere Pro-
vf/itie>i.Geen zaak maakten, Coning Carel meer verlcegen, als om
een fchoone naam uit te vinden , die eenige fchyn van rechtvaar-
diging gaf om de Nederlanders den Oorlog aan te zeggen,
fchoon hem de vooorgemelde lafter wegens haar Hoog Mog:
genoeg ingeblaazen was. Onder, dceze Kuypcryen gebeur-
den't dathet Conings Jagt, genaamd de Merhn, uit de iMaas
ZylendenMï Engeland, door de Vlootvanden Staat, leggende,
na dat zy een harde ftorm hadde uitgedaan , omtrent fes ofzeven
Mylcn van H'^elik'-ippel ten Anker , en zo als de Heer Lt. Admiraal
«/e.^«y/i;?-metzynSchipop zy lag en krengde, zag hy het gemel-
de Conings-Jagt, dat een Brittannifche Vlag van de grootc
MalUict waaien, welke Capitain hem mee eenige ecrfchootcn
(dq 2) groe-
3o8 LEEVEN en DOOD van
KÏ71. groeccn, doch den Heer de Ruyter^ konde hem niet bcant-
■ woorden, dcwyl 2yn Gefchuc in de ly ftond om te krengen:
lAiJiX den Lt. Admiraalvan Gent, daar het Jagt dicht langs zyU
dc , antwoorden met feeven fchootcn. Waar op ook de Riiyter
zyn Volk in 'i brengen aanperfte, en ftraks daarna, toen zyn
Schip weer recht lag, vereerden hy 't gemelde Jacht met nee-
gen Eerfchooten , zonder dat het daar op antwoorde, hebben-
de tot twee verfcheidenryzen, op den Heer van Gent nietfcharp
gefchooten. omdathyzyn Vlag niet iheek, en hectopzyl niet
liet vallen, waar op hy zyn Capitain aan 't Jacht zond, om de
reeden van die Schieten t'onderzoeken : en uithem verftaandc,
dat het Mevrouw Tempte in had , als ook wat de Engellchen Capi'
tam eifcfite, voer hy lelfs aan 't Jacht, om Mevrouwe T(fw;?/(r,
dewylhy 'thaaren huyzQin' s Gravenhage , veel eer had genoo-
ten, te begroeten : dienende de C^/?»><«/« met alle bedenkclykc
beleeftheid aan, dat hy een z.aak,van z.o groot een gcii^icht ^ als was
hetdryken van een Conings-Jacht op onze eigen kufi , buiten een byz.on-
derbevel daar toe te hebben, niet op z.tcb dorji neemen : En by aldte»
z.ijn Majefteit van Groot Briltanjen oordeelden dat het hem toe^uanty
dat dit verfchtl titjfcben ^i/ne Majefteit en de Heeren Staaien , hun bei-
de Meeflers, Jlondbejlegitetforden. Scheidende alzomet vriend-
fchap van den Capitain. De Heer de Ruytcr , zo haail hem dit ter
ooren quara deed de hoofd Bevelhebbers vergaderen, om hun
gedagcen daar over te hooren , die alle nevens hem vcrftonden,
dat mentoi dat [Ir jkjn niet gehouden was, als leggende met de Floot op
«nzje eige knfl ^ en niet in de Brittannifche Zee. Die Jagt was ( zo
men in Holland zegt) door eenige van 't hof gezonden, om de
Vloot op te zoeken, en by wygering van de Vlag te ftry ken , daar
uit een voorwcndlel van hoon te trekken, en die bv de voorge-
melde laden te voegen gelyk zyn Majefleit ook decde, ge-
loovende nu hier door reeden genoeg te hebbeu, om zyn vree-
debrcuk daar mede te bedekken.
vranViyk Dcn Coning van Frankryk zogt noch daar en boven den Ky-
x'dzér'tot 2cr tot d'onzydigheid ^ te bewegen , het geen de üc-
deOiiiN- Bevelhebber van Gremonvillc zyn Kyzcrlykc Majefteit op twec-
kéwceÊ<rn!*dcrhande wyze voordroeg, zeggende ecrftelyk, dat den aan-
»titMti\]^Ji4téndcn Oorlog een kfjg VéVi Gedtdtei'li i^oude zjn tot voortplan-
•"• ~ tinge
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 3C9
ünge van het Roomfche geloof , en ftrajfe des Ketters^ die God ver-
z.aakt hadden ; en dat alle goede Chriihnen , gemoeds halven , ver-
bondenwaaren , Godvieriglijk te bidden^ en ai Ie liragtcn zaamen te
Jpannen ^ om dezelve uit ie roeyen, enten tweeden wilden hy den
Kyzcr de Godvrugtigheid en goeden inborft van zyn Mcefter
te verdaan geeven , feggendc : dat zyn Coning den Oorlog zou~
defliiakjn , en de Nederlanden alles toegeven , by aldien dezelve , de
Hoomfche Godsdiend, die zy gebannen hadden , weder wtlden invoeren j
gelijk die tevooren was geweeft -y Dat deezen Oorlog van haarbuyten
't Ri/k, z.oude gevoerd worden > waar door zy de Adun^erfche Vrede
geenfints krenkte ; tegens een lid van het drievoudig z erbond , aan de
welke ^ijn Keizerlijke Jldajefteit doer geen verbonden, eenige hulp-
fchuldig was; dat haar meening niet ti/as, als de al te hoogmoedige
Staaten wat te vernederen, en het Rijk niet in onrufl te brengen '. En
dat den Keizer, noch eeniglitvan't Rijk (volgens het Weftphaal-
fe verbond) vermogt de verecnigde Nederlanden te helpen tegens
Vrankryk ; noch dat eenige Duytfche Bevelhebbers of Krygslftiegten
daar in dien ft van dezelve Nederlanders tegens Vrankryk mogien
hegeeven. Welke laafte voorftel hem heel anders door den Raad
wierd vertoond.
. Niettegenftaande al deefe vyandlyke bewegingen die 20 in vrankryksr
Diiytfland , Engelandah Vrankryk gefchieden , had den Coning Lo- l'l'f'^*''^
dewyk, door zyn buytengewoone Gezant, denBiOchopvan 5^- spamfche
ziers ( genaamt AardsbifTchop van Toulouze) aan de Coningin
vznSpagnien doen zeggen, dat nu genoegzaam bleeli, hoe veel den
alderchrtftelijkfts Coning zich aan de Frede liet gelegen z.ijn , doordien
hy eenjaar uitfleltoeflondi aan de Middelaars, die de twee Croonen
hadden verkoren, om haar verfchills» af te doen, raakende de Land-
fcheiding der Plaatfen , niemfelijkj in de Nederlanden gewonnen :
Endatzfjn Majefleit haar verzeekerden , in de beloofde tijd geen Vy -
andfchap tegens haarMajefteit te zullen gebritü^n cw;^. Deezen Gezant
wierd in 't einde van 't Jaar gevolgd door den Markgraaf FiV/^r/,
die den 14 December feer prachtig ter gehoor wierd geleid, be-
tuigende, wegens zyn Meefter, alle vriendfchap en achting die
hy voor de Spaanfche Croon was hebbende, vereerende aan
de Coning een klynCalefie, gefchatop 5ooPi(toolen, en aan de
Coningin een fpiegel, zynde de vier hoeken met Diamanten
Hot,
3IO LEEVEN en DOOD van
^^7^' ingelegt gewaardeerd op joooo gulden, nevens een koftelyk
• uuvwcrk , insgelyks mee groote Diamanten omfet, en noch eeni-
ge andere Franlche nieuwigheden , die om dit te vergelden , we-
derom i4 van de fchoonfte Paarden die in Spagnien te krygen
waaren, in de Plaats zond. Den Coning van Epgdandvcim-
ziin Excel- de, van d'andcrckant groote genegentheid tot deezcn ftaat,
lentie de x.c hebben , * en de Nederlandlchc Gezant Borecl drong zo wei-
m"kt3an nig in 't gchcim der zaaken, dat hy op verfcheide tydenaandc
rijnEd: Hccrcn btaatcn Ichrecf , dat het inncrlyk in Engeland noch niet
neraeT qualyk llondj dst den Coning van Engeland hem gczegt had,
^^k ^Ë"- ^''^ ^■y ""' ^"^ "'^^'^'^'^" ^^ Hecren Staaten y volgens het gemaak^tver-
gcbndbc- bond, by/lnndtc doen ; dat hj met bemiddeling den Oorlog z.oh z.oeken
'""''■ voar te komen , of anders zijn beloften^ van hun met ^^o Oorlog- Sche-
roi.""j8. pen te btilpe te komen , houden j dit hy niet verbonden was , maar het ge-
a oaober. mjakt Verdrag heihglijk wilde onderhouden ; dat de Franfchenvan com-
lyüovem: pttmenten tot engagementen hadde gez.ogt te komen; Daar den Coning
t+Novcm: niet toe il, OU verfl.ian. Dat z.ijn A'iujefieit by het drievoudig ver-
iDccemb: bond zoude bUjvcH ^ alhoewel de grooien Staatkundinge Heer
u Decem: d: Groot , cn Gczant van haar Hoog Mog: aan 't Franfche Hof, dit
door zyn doorzigtig vcrftand, alles wel doorgrond had, enin
verfcheide Brieven het voorneemen der twee Croonen aan de
Heer Raad Penftonaris de Witt, had doen weetcn, die het
zelfde aanitonds aan haar Ed: Groot Mng: te kennen gaf:
Waarop zyn Ed: nochmaals het werven en alle toebereidfelen,
om zich in Haat van vcrweeren te ftcllen , aan haar Hoog Mog:
voordroeg; alsookecnigeHeeren tevolmagtigen omnaar A>«.
/cr« te zenden, cn te zienof deezen Biflchop, zowel als die van
co""is ^««/'^>' 5 tot leeden te brengen was, waartoe de Heer Corne-
dcwitt LIS DE VV'iTT en de Heer van Amerongen , met een Staaten
xVuIcTgc- J'ïgt derwaarts trokken. Deeze Heercn vertoonde Sonnc klaar ,
tonacn. Jat 2y van l'rankryk, mifleid zoude worden, gclyk daar na is
gcbleekcn, zy (telden al de fwaarigheden voor die bedcnkelyk
waaren, en boden hen overtollige voorwaardens aan, doch te
vergeefs. 1 n teegendccl quamen zy te vcrüann , dat de Keuvorfl
van Keulen cnde Billchop \':^n Straatsburg^ de Stad Aw;/ deeden
vcrflcrken, daar den Coning van /^r4«('r/^ hetgrootlteKrygs-
tuyghuishad doen opflaan, drygende de Ovcrighcid van A<r«-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 311
len, byaldienzedeOverfte Bamphieh met zyn Volk niet uit de »<^7''
Stad zonden , des zelfs Stad over hoop te Ichietcn; zo '■*
dac zyn Ed: met het Jacht dat op de Stroom voor de Stad lei-
de , heel onvergenoegd vertrok , na dat hy in 't zelve de Burger-
meefters en andere Grooten daar in vcrgaft had : doch voor zyn
t'huiskomrtwas den EngeUchen Gezant Downing'm'' s Graven- nowning
/?/«gff« gekomen, die men 'm Holland de naam van 'Jobs boode 'I'^^l^^{^\^
gat', om dat hy daar twee ry len te voorcn zulke Iwaare Oorlogen t-oc.dege-
aangezegt had. Op al deeze verwardheeden Raaden zyn Ed: "oX
haar Hoog Mog: een beleefde BriefaandenConingvanFr^^X-- Den Raad
r^i^te fchry ven , om hem daar door te bewegen van de onrecht- i'en'ïo.""is
maatigen bedryven te verydelen , het geen de Heercn Staaten raad imr
der vereenigde Ncdei landen op den 10 van Wintermaand in 't "."°?
werk ftelden.DcHr.iitfG'röfl/ deze Briefontfangendejverzogtver- Brief aan"
fcheidc maaien gehoor by de Coning, doch te rergeefs, totdat j^'^'"!''*''^
hy eindelyk op den 4 der volgende iMaand zynoog wit betrof, ven. '^"
Nevens het overleveren der Brief drong zyn ExelUntie ten uitter-
fte om te weeten, waar toe z.ijn Majejleit z.oveel KrijstoernJtifi~
genaanjlelde"^ enoptviede z.elvegemnntti'aarenl waarop denCo-
ning antwoorden, dat z.al tnen eerft in dttvoor Jaar zien. Doch «januiry;
in zyn Brief die hy twee dagen daar na aan haar Hoog Mog: toe
antwoord fchreef , betuigden hy zy n d wingelandy genoegfaam ,
door 't uitdrukken van feer fcherpe en troufe woorden. Van
d'andere kant had men alle gedenktekenen weg genoomen, die
wegens de overwinning op de Engelfche in 't Jaar iffój behaald,
gemaakt waaren, om den Coning Carel vcrgcnocging tcgec-
ven, het verguldfel daar de Spiegel van her groore Schip de
Roial Charles meede vercierd was, wierd de quaft overgehaald,
enmetgemeeneverfbefchilderd; men wilde de goude Koppen
diede Heeren CoRNELis de Witt, de Ruper en van Gent ver-
eerd waaren doen fmelten, om dat daar die berugte overwin-
ningvan Chattam op gefneden ftond, en men brak de ilempels
der aanftootelyke gedenkpenningen, doch men konde noch
niet voldoen. Zyn Ed: ziende dat alle deeze overtollige aanbic- v>oay
dingen vruchteloos waaren , bragt alles te weeg om 'sLands i^'omften'
inkomften te vermeerderen, en met volle beurfen een begin );"■"'=«-.
yan tegenweei te maakcn : Men belaften al de geen die in i:/ö/- '"""
lafid •
jiL LEEVEN en DOOD van
^ '^ '_ land tot vyfduyzend guldens , en daar boven begocd waarcn
Nicüwebe- v°o'' ^^ pacht van Wyncn ,een zeekere fom geld rebetaaleni
laaTngen van dc Renten die tot laft van Holland tcgcns4 ten honderd
opdc wiju jigpen, wierd van ydcr gulden een ftuyvcr in gehouden, zoo
dat men nu maar 3 f of drie guldenen leftien ftuy vers van yder
honderd guldens trok : doch ditlaaftenduurde niet lang. Ook
decden haar lid: Groot Mog: bekend maaken, dat alle Voog-
den van Weeskinderen Lyfrcnten op 't Land mogten koopen;
ïTaffagïe men fielden een belading in op alle Koetzen, Waagens, Paar-
nitn«n" den, Schuycen, enz. En eindelyk quam het . Rysgelt voor
ieder gul- den dag , dat ecu ongelooffelyke groote inkomll gaf : Hier
roe"ndoor op quam het verbod op het inbrengen, verkoopenof'tgcbrui-
w°i^"^^^^ ken van alle Franfchc koele Wynen , Azyncn , Kanefaflen,
Schuiten P.ipicr cn Kallanicn, waar door A^r-tai^rj;/^ ten hoogfte belcha-
en Wagens digd wicrd. Djiir na bewerktezyn Ecirdat men toeltond ,ora
een vierde een m.igtige Oorlogs V loot tegen t Voorjaar m Z.ee bren-
^e°n"^" gen, bellaande in 36 Oorlog-lcheepen van 60 totSoftukken:
i Novcmb. ge ydex bemand met 3 20 Matroofcn , en 80 Bezoldelmgcn :
En bezorgt jg Ooilog fchcepcn van 40 tot öo (lukken, yder bemand met
ZKuluè" 200 Matroozcn , en öo Bezoldclingen : 24 Fregatten van
lufteo. Oorlog, van 20 tot 30 Hukken, en yder bemand met 80 Ma-
troozcn , en 20 Bezoldclingen : 24. Branders yder voerende
az Koppen : 24 Gaijoots oiu tot Berigt- Jachten te dienen,
en 't a.in.oer van Waater, en 24 Snaauwen , of licht Vaar-
tuvg, elk bemand met 25 Koppen, welke uytrufting in acht
Kodinagt ^/laanden lyds zoude komcntc bedraaecn eenlom van 7895991
,gt enie- gUlaCnS.
vcntigTon-
dti"e'in"ne- 5» ^^n vrecmdcn Leezcr zal zich zeekerlyk verwonderen o-
gi^n'ig «lui- „ ver deczc gioc)te tem en 't by na onmogciyk voorkomen >
honde"!*^'^ „daar Htlland , dat zoo veel als al de andere Provimien zam^n
tweeen- , daar in draagt , zoo kkin in haar omtrek is; zyndc naar
guldens, „giflïngmcc Hy, l.)uynencn uytgcdolveOmlanden, omticnt
„maar viermaal honderd duyzcnd Morgen groot. Niette
„min had men in de jaare 164.3. ^^^^'" i»komll gcichai op 1 i
„Miljiocnen, of 1 10 Tonnen gouts, behalvcn't inkomende
„byzondere Steden , die zcdert zoo magtig vergroot is, door
d(
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 31^
„de twee honderftc Penning die yder rys in dejaarc 1668. ^°7i'
jjWel twaalf Tonnen gouts , en het Haaifteede geld wel (es — '*
„ Tonnen gouts opbracht, behalven al de excynce, cnbelaftin-
j,gen die naderhand» zo wel als de menfchen,iu grootc mee-
,j nigte vermeerderd zyn. Zoo dat ecnigenaauwkeurigemen-
„fchenftaanden willen houden, dat in dezcjaaren, Holland^
„voor haar aandeel tot de gemeene Lands lallen , buyten de
„ andere fes Provimien , ver over de 1 6 Millioenen guldens hccfc
„opgebracht j het geen veel verfcheeld van die tyd , wan-
j. neer men onder Prins Wtllem de I. geen 4 duyzend guldens
„by malkanderen koft krygen , tot het vervolg van 't beleg
„van Middelburg; of men moft belooven het zelve geld dub-
,,beld wederom te geevcn, als de Stadt zoude veroverd zynj
„wanneer men om 't gebrek van veertien duyzend guldens de
„Stadt Haarlem moeft laaten onder de verdrukking van haar
„ Vyand; en wanneer men om 15 honderd guldens uit te vin-
,,den, de Klokken uyt den //^<«g moeit laaten haaien, diemen
„daar na noch de Staaten moeft quyt fchcldcn. En wat de
j, gemelde Provintie noch zedcrd die Jaar i 67 i. tot huydentoe
„vermeerderd zyn, van inkomftcn , zoude hy noch meer ver-
„fteld ftaan.
Hoe vervaarlyk en angftig dat die groote toerufting van zul-
ke twee magtige Coningen voor den Staat fcheen , had mea
zich genoegzaam ter Zee voorzien. Doch al wat den Raad ƒ"?«-
ftonaris de Witt deed, om het Leeger in ftaat te biengen »
en de Steden te verfterken, wierd zulks verflofc door de voor-
flellen vaneenige baatzuchtigen, en Vyanden der on waardeer- „ ^
baare Vryheid, dcwylzy zyden zonder cenCapttain Generaal en ooiznv.
Opperhoofd, geen Leeger in 't Veld te kennen brengen, en fi^e^jj"'
wat betrof de verfterkmg, dat daar noch tyd genoeg toe overig Hollanders
was. Deze twift duurdeen vermeerderde dagelyks , zoo dat ",6^»^"'*
men om deze verkiezing het noodigftevcrzuymde, hetwelkik
vaft ftel de grooifte oorzaak geweeft te zyn, van de droevigeonge-
lukkendie het volgende] aar de Nederlanders overgekomen zyn. zynHooe.:
In deeze tuflciien tyd was zyn Hoogheid uyt Engeland *héidkomt
wederom in V Gravenloagen gekomen , naar dat hy ten Doop landiT"
geftaan had over een Jonge Princcs van 'Jork^, hebbende van"'"^"^"-
Tweede Boel{. (Rr) de «/a W
314 LEEVEN en DOOD van
i<^7'» de Coning 40000 Ponden Stcrlings gekreegen, datdeBruyt-
*"""" fchat van zyn Moeder, HooglofFelyker gedagtenis was. Bly-
vende zyn Majefteic hem noch izoooo Ponden Sieilingsfchul-
dig , die in drie Jaaren betaald zouden werden i engafdencer-
ilen M(«y een prachtige maaltyd aan den Raad Penfw>i.nis de
WiTT, en veel Lcedcn van Staat , op welk een dag men ies
Mayboomen had geplant, met eenige aanmerkelyke Zinfpreu-
ken. Inde Wimpel van die, welk voor haar Ed: Groot Mog:
opgc recht was, ftond, Nonmoledate fectirm , dat is, Hoewel on-
gemoeid , fafl evenwel op : in die van haar Hoog Mog: ftond :
Infulcrum Pacis , tot verfeekering van Freede moet men voorfien zijn
van fVaapenen. In die van zyn Hoogheid den Heer Prins van
Oragnien : avit£ nobtlttatis retinens, de voetjïappen der Doorluch-
tige roorv'zders te volgen : in die van Prins -(^^«m/ van JVafauw :
In arena ante arenam , Alen denkt niet alleen op Oorlog als den Krijg
Aangaat^ waar ook z.elfs van te vooren : in die van de Princefle
Weduwe van Oragnien^ic nu in haar ^9 Jaar ftond te treeden:
£f enim mihi multavetupe fciredebct. Ik heb tn mi/n duagen veel be-
leefd : en in die van den Overften der Burgcry ftond te lee-
zen : Civile decus c tu tarnen : De Burgerlijke be\chcrming en haar
cieraad. Hier onder waaren ecnigc Zinfpreuken , daar men
wonderlykc uitleggingen op maakten. De Vrye- Staats
en Prinsgezinden , duydcn die yder tot hun voordeel ,
tullchen dewelke, d'oneenighcid in 't cynde van dit Jaar ten
uicflrooifei hoogftc uitborft, welke laaifte uitftrooidc. Dat men het volk,
gtzinden! '* ^^ <?» {<"> morden en qualijk te vrecden ivas , door geen ander mid-
del konde te vrecden /lellen , als door 't verktez.en van een Capitain Ge-
neraal y dat het nog niet openbaar hun misnoegen had willen toonen^
$m dat het z.ig met de Jonge Jaaren van den Prins gevleid had-,
maar zoo het tegenwoordig zag d.it men het hen nu quam te weige-
ren , of het felve een ander maakten , tot nadeel van z.ijn Hoogheid^
men als dan , onvermydelijk^een oproer te gemoet z.ag : dat men Prins
Maurits noch Jonger van Jaten uit deSchoolen van Leyden gehaald had,
die noch minder onderricht was als z.ijn Hoogheid^ aan wie wy niette
min de hevejling der dierbaare Vryheid verfchuldigd ïuaaren , die
wjl bez.aaten : en fchoon men moe^ bekennen dat d'erpaarentheid ia
die hooge bediening op het alternodigd is , men ook_ moeji oveiwee-
I
CORNELIS èn JOHAN DE WITT. 31^
gen ^ dat het voornamcfitlijk aanquam van de Krygsbcndcn onder een 1^71.
Generaal te brengen, die door zjjn jichthaarheidhic^uaam was ^ Z'an
de Adisverflanden te beteugelen , en wiens hooge geboorte te ticeg
hragt^ dat yder een hem Jondertegenfireeve gehoorfaamden : dat al'
leen de naam van Oragnicn genoeg was , om een omz.ag in de gt"
moederen te verwekken^ en onder de Bevelhebbers en KrtjgsknegteK
die oude tugt te doen houden , ofwel herftellen , waar aan wy foo
veel verfchuldigd waaren ; dat zij'n Hoogheid alle hoedantgheeden
bez.at die in een Held vereifcbt wierden ; dat men van julk een
doordringend verfiand, een rijp oordeelden fuik een grooteiuijshetd^
ineen Frins van foo Jonge "^ aar en alles goeds moeflverwagten : dat
zjjn begrip ^in de Raad die men gaf ^ hem in plaats van ervaremheid
tnoefi verjirekken ', dat zijn beleid omtrent de huyfchelijke faaken , ons
geen andere reeden gaf als tegelooven , dat hy geen minder foude hebben
wanneer het ten dienfie der f^rye-Siaat te pas fal kpmen : endateindclijl^
zyn Godvrugtigheid en groote z.eeden die in al z.yn werken uitblin-
ken t voljiret^t^en y omons devrees te beneemen ^ die eenige betuigen
dat hy [ig van het gffag foude bedienen , het welk men hem toe betrouwd
had. De Heeren Staaceii van Holland noch te wel bewuft,
hoe zy hunne onwaardeerbaare Vryhcid, onder dcRegeeiing
van Prins Willem de II. hadden verlooren, wilden die bewa-
ren als het belte pand der Vrye- Staat , en 7.ulk een grooten
fomme geld, als Jaarlyks zyn overlecdc Hoogheid getrokken
had , ten befte van hunne Provintie aan leggen, om d'agter-
flallen daar mede te voldoen j welke reedenen krachtig
genoeg waaren, om met alle macht tegen deze verkiezing aan
te gaan. Zy vertoonden door hunne Gevolmnchtigdeni „dat
„de Prins noch minderjaarig zynde , de voorzichtigheid niet
„toeliet , hem het beftier van een Leeger te betrouwen, in
„diejaaren, dat men aanbyzondcrequalyk de befliering van
5, huyflelyke zaaken toe Hond : dat het niet genoeg was van
„een goede Lieutenant mede te geeven, welkers bequaam-
„hcid wel goed konde maaken, het geen aan zyn crvaarcnt-
,,heid ontbrak, en wie borg zoude blyven dat zyn Hoogheid
„ zulk een raad zoude volgen : dat de Jeugd , al wat naar dwang
„gelykc hatelyk is, en by gevolge te duchten ftond , dat de
j, Prins ^ die ervaarene Bevelhebbers zoude aanzien j als foo veel
CRr 2) lalU-
^i6 LEEVEN en DOOD van
*°7'- ,^ laftige Leeimeeftcrs , die men hem toegcichikt had omhct oog
^ ,,op zyn doen ie houden ; dat men meer als te veel pluyra-
jjftrykers zoude vinden , die om zich by hem aangenaam te
,imaaken, niet nalaaten zouden hem in te boefemen, dat het
),al te fchandig aan een Prin» van foo hoogen geboorte foude
„zyn, van niec te konnen doen zonder 't verlof van zyn min-
„der : dat het ook gevaarlyk was, het beftierder Krygsben-
„ den aan zyn Hoogheid te gceven, en of men geloofde dat het de
j,de Prins vergeeten was, wat gezach zyn Voorouders in de
„Vryc-Staat hadden : dat wie ons verfcekeren foude wan-
„necr hy eenmaal de Waapens in devuyft had, hy,inweer-
„ wil van ons , zich niet tot Stadhouder zou verheffen , en of wy
„ in dit geval niet ten uiicrlte over onze Vryheid beducht moe-
„ften zyn : dat onder de vier Princen die 't bezit van deefc
,. hooge bediening hebben gehad, het geen zy nu noodig oordeel-
„ den te vernietigen, twee zyn geweeft die eerzuchtig genoeg
„waaren om de wyze van Regeering te willen veranderen,
,,en zich boven die geen verheffen , daar zy hunne Achtbaar-
„hcid door gekrcegcn hadden : dat Willem de III. geen min-
„der eerzucht had als zyn Vader en Oud Oom : dat geacht
" „zynde van 't volk, en bemind van de Krygsbcndcn, die al-
5, toos een groote eerbied voorde naam van Oragnien gehad
„ hebben , of hy niet in flaat foude zyn van alles te durven onder-
5, nemen;dat het een flecht voorgeeven was,zyn gezach te willen
j, bcpaalcn, wanneer men hem C4/?im»» 6V«erW maakten, dc-
„wyl hy als dan geen Iwaarigheid foude vinden om zich daar
„van te bedienen , en wie "t beletten konde dat hy defclvc
„gebruykte, om zich te wreeken van het onrecht dat hem ,
„naar zyn feggcn gefchied, om dat hy van de waardigheeden
„ ontroofd word , die zyn Voorvaarders gehad hebben : dat
„men hen niet moeft wys maaken dat dcefen Prins al teGod-
„vruchtig en te Zccdig was, om op een diergelykeondernee-
„mingte denken : dat hoe zcedig de Princen ook zyn,
„zy leer licht in bckooring vervallen, om fïch Oppcrhoofdig
„te maaken : dat de liefde totficb felfs altoos genoeg teweeg
„ kan brengen , van fich te vlyen , dat het veel voordee»
3,liger ^m. de volkaen is, van de lïegecrcc 'van een
raenfch.
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 317
„menfch af ie hangen als geregeerd te wordendoor cen(eckcr ï<>7»-
,) getal v.in Overheeden, welker vcrfchillende gevoelens (naar _. 'i
„hun zeggen) al te groote wanordens in een Staat vcroorza-
„ken ; en dat zy overvloedig beladen zynde metdeefegrond-
„ reegelen, die volkome niet hunbylbnder belangen overeen-
„ komen , zy Tonder ccnige vrcefe de grootfte onrechtvaar-
„ digheeden begaan , en fich inbeelden dienfl: aan het volk te
„doen, wanneer zy hen van de Vryheid berooven. Daaren-
boven waaren ecnige in Holland die zyden : fVat weet men of
het gevtiar dut ons drijgd , niet een uitwerking van des Prins Kuy-
perfen zijn , die hy in Engeland gedaan beeft : de nieini/sgierig-
heid , noch begeerte van z.ich te lakten betaalen van 't geen hem de
ConingpanEjngeland/chuldig is^ z.ijn de waare beweegreedenen niet
getfeejt, die z.ijn Hoogheid genoedz.aakt hebben die rys te doen. Alis-
noegd zjnde van z.igfoo verwyderd te z.ien van de bedieningen ^ dit
hy meend dat hem rechtvaardig toekomen^heeft de Prins met z.ynOom een
Verbant gemaakt^en dienContng z.al lenkofle van onfeVryheit^niet anders
als de verheffing van z.ynSufters Zoon zoeken. En z.oud het recht zyn
van hem dan het Capitain Generaals Amft te geeven , tot vergelding
Van al de uitiverkfels , die hy tegens ons gedaan heeft. Hoc veel
werk dat de Heer Raad Pfw/iow/iw de WiTxhad, omdencifch
van de Prinsgezinden te vereidelen, met hen voor te dragen:
dat het tegen 't waare belang der Vryheid ftreed : dat hcc
zulk een grooten fom Jaarlyks foude fpaaren : dat men in fuik
een gevaarlykcntyd daar niet over behoorden te twiften, maar
nacht en dag arbyden om zich tegen het drygend ongeval met
Krygskncchten en alle noodfaakclykheeden te vcrfterken.
Dcefc reedenen waaren vruchteloos I foo dat hy echter voort-
vaarende in zyn gewoonel yken arbeid , op den 1 7 van Winter-
maand beforgden,dat_den Staat, met de StaatsbedieniledesKy-
zers, en de Spaanfchen Gezant Don Emanuel Francifco de Lyra
een a ver weerend en befchadigend Verbond floot, waar door 3 oren De-
de Banden van Vriendfchapjtullchen den Staat en dele tweeMo- f*»^''*^
gentheeden, onverbrekcly k vaft wierden gemaakt»
'Rr 3; XVIII.
i8 LEEVEN cn DOOD van
1672. XVIII. Hoofd-stuk.
Z
O oyt de Nederlanders reden tot klagen gehad hebberj
♦DeSpjsn- M was het in dit Rampzalig Jaar* doord'allergrouwelyldle
ieTsavedri •—< Mootdcn , Venadciyen , Overrompelingen en Oproeren,
zegtinzyn mec allcen dcs Vyands, maar vaneenige Trouweloofe Ingezee-
'Vki>se"de tenen , cn 'c woedend Graauw , gelyk wy in de gevolge zullen
d^'*"i''cn aanwyfen. En wat den Oorlog betreft , zullen die, als zynde
is, iiocttci zooovervloedigbefchreeven, niet meer aanroeren alsi voor zo
ookgVa'. ver de twee Doorluchtige Hccrcn betreft, en zy daar deel in
gehad hebben.
Den Coning van rV^jM^rji'^beantwoorden den 6 J^uary de
Brief van haar Hoog Mog: gclchreven den 10 der voorleden
Maand , waar in hy genoegzaam de onrcgcmatigheid vanzyn
FeMW.ofis ongehoorde Ooi logs- tocrultingcn te kennen gaf, her geen /en
dewict Rnad Penjionaris de Witt dagelyks ter vergadering van
nóom!!kc- b^'ir Ed: Groot Mog: de Noodzaakelykheid deed voordra-
lykhcidv.n gen , van de Grens-lteedcn te verllerken , en deKrygs-ben-
dercm's-^ dcn tc Vermeerderen, ten welk een einde fich den 15 Jann.trj
stedenen 8o Overflcns , loo Ovcx^cn- Lieutenarits , 106 Mayoors, en
»ingvoor. een machtig getal Capttams by den btaat aangaaven , cn in
deeden fchryvcn , doch , door de drift der Piins gezinden ,
die ityfhoofdig ftonden om zyn hoogheid voor af tot Capnutn
jidnArAal Geiuraal te verkiezen, en het tegen houden der vryc
Staats gezinden, wierd zulks verzuymd, waardoor defe Bevel-
hebbers , na dat zy hunne middelen meelt verteerd hadden , door
wanhoop, in dicntl van r'rankrj/l^ en Aiunfier geraakten , het
geen ons ten uitcrfte benadeelden. Den Raad Pcnfionaris de
Witt ziende de quade gevolge van dele driftige tegenftre-
vers , oordeelden , van hen liever te gemoet te komen als
door Binne-landfche Oproeren en buytenlandiche Vyanden,
staimrv?n o"s Land geheel cn al verlooren te zien gaau. Waarover
HoiUnd en zyn Ed: dcn 19 der zelve Maand ter veigaadering vanhaar
Cindvel-* Ed: Groot Mog: de Hceicn Staaten van Holland* en Weft-
Viics-
CORNELIS en JOHAN DE WlTT. 319
Vriefland , tot 's avonds ten lo uuren toe bezig was, en / ^"'
■\vierd eindelyk bcflootcn om zyn Hoogheid den Heer Prins i-iczcnzyn
van Oranjcn tot Capit.iin Admiraal Generaal te maaken , het hoogheid
geen zyn Ed: des anderendaags uit de naam van haar Ed; Groot Admirla"
Mog: ter Vergaderingvan haar Hoog Mog: deed aantekenen: Generaal,
waarover de Heeren van de'Ridderfchap des naar middags
gelyks vergaderden. Ondertuflchen had men de Heer Corne- comeiisd
LIS DE WiTT den zevende dezer JVlaand benoemd om ais Af- wtt Afge
gezant na Bruflel te ryzen by den Graaf de Monter) , om met de- stufféi"
zelve ovei degefteltheiddestyds te bcraadflagen. Ontfangen-
de zyn Ed: ten dien einde den 11 dezes zyn onderrichting , en ^^i^ncl*'*
vertrok den dag daar aan. Weinig tyds daar na hadden baar voimach-
Hoog Mog: by hun befluy t van den 2 j . zy n Ed: tot Gevolmag- ydj^ "
tigdete Veld verkozen, nevens de Heeren Ripperda tot Buerfe, maakt.
Bevtrningi v:in Crommon, Schade^ Fierfe , StoiwlaarenGocki»-^ "^"^'
ga , het geen hem bekend gemaakt zy nde , zyn Rys verkorte, en
quammetgroote vergenoeging wederom in 's crrrfz/fw/M^cw j al-
waar den Engelfche Gezant Doivnhig dagclyks met de Gevol-
magtigden van haar Hoog Mog: bezig was over den eyfchzyns
Meellers, rakende het Itryken der Vhiggen, waarover den
Heer Raad /'f«/o«m/ ter Vergadering van haar Ed:Groot Mog:
in 't begin van February een vooi fl;ig deed , i, zeggende , dat hy
des nachts zyn gedachten op 'c (luk der Vlagge had laten gaan, DcnRaad
j,en, aangemerkt dat men de Gemeente m Engeland indruk Jf'^j""^"^
„zoude geven, dat de Coning de Siaaten geen Oorlog aan vind een
,,deed, ten gevalle van de Franlchen , maar voor 't recht van ""'*'''-■'■'"'
' ö het veile il il
„de Natte en de Vlagge, een ontwerp had opgcfleld , het detviiggen
,,gcen zyn Ed: voorleezende van dezen inhoud was. Dat haar g^^'^''^^"
,, Hoog Mog: op de grond van een rcdelyke Vriendfchap, en
„mits dat Engeland het vyfde Artykel van 't drievoudig Ver-
,. bond nakomende, en dien volgens de Heeren Staaten regens
„den Coning van Vrankrykby Hand doende, byaldien hyheni
„quam te beoorlogen , aanboden, en vry willig toeftonden,
,, dat zo wel hunne gantfche Vloot als byzondere Schepen , voor >
„een enkel Oorlogs Schip, voerende des Conings Vlag , zoude
„ ftryken : maar dat het Itryken zou gefchieden om alle achting
,j en eer aan een Coning te bewy2.cn, en over zulks uit enkele
ach-
jio L E E V E N en D o o D ran
'ï€ju „achting, en dat daar uit geen gevolg, tot nadeel van de vrye
L-J,.. - ,, Vaart ZOU getrokken werden. Het welk naderhand by haar
Hoog Mog: ingeleverd , ten hoogde pryfelyk v^icrd gevonden ,
doch Doivmng zyde dat men te laat met deze voorflag quam , en
lafthad te vertrekken, zo datzynEd: met alle overtollige aan-
biedingen, den Coning van Engeland niet konde bewegen oib
zyntoeruftingteftaaken, door dien ffienvaft ftelde dat het be-
fluyt, van mee KM«^r^/^aan te fpannen, al eenige Maanden te
vooren was genomen; gelyk zyn Ed: kort daar na te verftaan
quam, dat het Verdrag, iwïïchen Fr Ankrj/kcwEngeland, (trek-
kende om de Hcercii Staaten der Vereenigde Nederlanden te
beoorlogen, al den tweeden van Ffé-rwdJ-y Oudeftyl, was ge-
Le»«d een maakt. Zoo dat den Raad Pcnfionaris de Witt in zyn ge-
b^Ten"' woonlyke yver voortvaarende, op den 13 Febmary ter Verga-
staitvan dering vun 'haar Ed: Groot Mog: een algemeene*beede en Staat
♦ïèmiè" van Oorlog inleverden, die zyn Ed: gemaakt had. Ook was den
4 der zelver Maand, op zyn voorflcl, een befluyt by haar Hoog
Mog: qenomcn , om voor de tyd van feeven Maanden , by voor-
raad, een Vloot in Zee te brengen, welke beftaan foude uit
acht en-veertig kloeke Oorlog- Icheepen , te weeten 36 van
Toerufting d'allcrgrootlle, van 60 tot 80 (lukken, bemand door den an-
detootiogs jgi-gP, mgj j,Q Matrooien , en 80 Bezoldelingen : noch iz
Schepen van de grootfte daaraanvolgende, eik bemand met
JOG Matoofen, en 50 Bcioldelingen : 24 Branders yder be-
mand met 21 Koppen : 24 Snaauwen ot licht Vaartuyg elk
bemand met z -^ Koppen } en daar by noch in te huuren 14
*Adry«. Galjoots tot * Bcricht-Jagten, aanvoer van Wate-- en anders, ten
welk een eynde men aanftonds loooo Matroofcn foude wer-
ven, in mindering van het meeder aantal van volk dat tot de
geheele bemanning van noode zoude zyn, welke Vloot, voor
Koftinrevej^; gemelde tyd zoude komen te beloopen een fommc van
fevenen- 4776248 Guldcns. Dcn Raad Pcnfionaris de Witt toonde
Tonnen hier zyn onvcrgelykclykc naarftighcidin't voortprcflen, waar
Goutsfes- over den Heer Li. jidmiraal de Ruytcr zvn Ed; in een brief te
j„/^j"j"S kennen gaf. Dat de Fregatten, Branders en ander klein Vaartuyg
twéehon- uel voor af diende klaar gemaakt , om binnengaats voor Zee op de
«"vet'rtig wacht te konncmverdtn gelegt, tegens alle aanval des Tyands , die
guldens. jg„.
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 311
zomwjle met kleine maebt de groote Scheepen , als dezelve noch on- _ 7^*
^ewaapend ep Stroom voor Hellevoetjlujs of onder de Vlietter zoude-
ieggertf onverwacht komen aan te tafie»y en die trachten te verbran^ deRu/tei
den of aaderzints te vernielen. Derhalven versioekende , dat de Cel- "^^^°
legien mogten aangefchreven worden , fpoedig met de toeru(Hng van de fionnis de
gemeene Fregatten , Branders en klein vaartuig ^ voort te gaan ^ op ^V'""
dat dl Staat deezer Landen f by gebrek^van dien ^ ingeenongelegent-
heidmogvervallen. Het geen door hem met alle haaftigheidin
't werk wierd gefield. Haar Hoog Mog: ziende dit Hollandde p.^'^*^
bevordering van den Heer Prius van Orangien wel aan had doen onngleil
teekenen, maar met dezelve traag voort enngen, beflootenl'°"^y
1 n Tti-i' haar Hoog
metalgemeene (temmen, zyn Hoogheid toe Capttam Jdmtraal t.iog> tot
Generaal voor te (tellen, het a«en op den 25 February met alle ^f".""
heerlyke Plegtighceden op de ondcruaande voorwaarden ge- eenemi
fchicden, na dat Hoog gemelde Prins den Eed op het eeuwig 2'^'""'"*
£<;^;(f? had gedaan.
lormulier vAn Injlru&ie voor den Actmiraal S ener dal.
j, zelve tot zeckcrdcr obfcrvantie van dien by Eede verplicht weezen,
j, niet alleenlyk daar tegens nooit cenig verzoek te doen, veel min toeleg
, te maaken , direélelyk of indireftelyk , maar ter C mtrarie zulks by an-
', deren gefchicden 't zelve tegen te gaan, en het voorfchrcve Stadhouder
',ofGouverncurfchap, zomen'teenigentyde die digniteit by eenige Pro-
',vintie of Provintien zouden mogen werden gcoftereerd, te tefufccren
' en van de hand te liaan, en by gevolge ook zich nooit aan te matigeti,
" zelfs onaangezien hem zulks mogte werden gedeferecrd of aangeboden
"eenige verkiezinge of Befchryvinge in de ordres van de Ridderfchap en
"Edelen noch ook eeuige Nominatie of verkiclinge van Burgermeefteren
*' en Vroedfchappen , Schepenen , of andere Magillraatelykc bedieningen
'i'in de Steden , van eenige Provintien , in 't geheel of ten dcele, di-
" reöelyk of indireöclyk in eeniger manieren, maardczelveNominatie,
"veikiefinge en befchryvinge laaten verblyven aan de geenen die daar
" toe rcfpeöivelyk geregtigd en by oud gebruyk of by Privclegicn en
'* Oöroyen daar inne gellabilecrd en gcconfirmcerd zyn , noch ook zich
''t'onderwindcn , ja zelfs hem zulks aangeboden werdcnde, te rcftifcc-
''ren, en van de hand te wyzen de begevinge van Ampten, Officien,
''bedieningen en beneficicn, llaaudc ter Collatie, van de Hccrcn Staaten
" Tweede Boek. (SsJ dcr
3ti LEEV^EN en DOOD van
„der voorfchreve refpcöivc Provimien of haar Gcauthorifccrden , en
„tulksinfpetie mede van de Lieutenant Admiraals Vicc-Admiraals, en
„Shouieii by Nacht Plaatzen van Holland en Wcft-Vricflund, van Zee-
,,land, van Vrirfland, en van Stad en Landen rcfpeöive , maar dezelve
„ laatcn ter Collatie van de Hecren Staaten der voorfchcve Provintiea
„volgens het jcgenwoordiKgcbruyk.
II. En wat bclan,i;d de Capitaincn van Oorloge te Waatcr, zalbyvaca-
„turcvanccnigcdcrzclverplaatzen, ofwel dat ecnige op nieuws aange-
„üeld zullen moeten werden , door de rcfpcftive Collegien ter Admira-
„litcit waar onder die reflbrteeren , Nominatie by dubbcld getal van Per-
„zoonen gedaan, en aan den Admiraal Generaal overgezonden werden ,
„den welken, mits deezcn by eenparige overgifte van alle de Proviutien
„gcdcfereerdwerdde verkiefiiigvan de voorfchreve Capitainen, mits de-
„ zelve vcrkieünge doende uit de Genomineerden van de voorfchreve Col-
„ legien ter Admiraliteit, en gcenfnits daar buyten : Behoudelyk dat die
„door den Admiraal Generaal tot de voorfchreve Capitainfchappcn zul-
„len werden vcrkoofen , gehouden zullen zyn de Aöen of Miffiven ten
„dien einde 't haarc behoeve gepaffcerd of gedcpetchecrd, aan haar Hoog
„ Mog: over te brengen , om vervolgens 'c haaren behoeven op de naam
„ van haar Hoog Mog: Commifficn in forma gedepcchecrd . en zyluiden
„daarop door den Heer Prclideercnde als naar gewoonte bedagt te wer-
„dcn : Op welke Commiffie en Eed zyluyden in de voorfchreve funöie
„geinHallecrd en gcrefpedecrd zullen werden aU naar behooren, gclyk
„ook alle particuliere Commiflivaardcrs haar belkllingen en Commifficn
j, van haar Hoog Mog: zullen blyven ontfangen.
III. „ Den Admiraal Generaal zal zich geenfints hebben aan te mati»
,,genhet gcenen van Inllruöicn, ofeenige generaale of particulieren or-
„drcs aan de Generaals ot Commandeurs van 's Lands Vlootcn , of van
^cenige Efquadcie van Schepen, dircöelyk of indirccklyk in eenige
„manieren, veel min , zich met het inllellen of eligecren van zo-
„danigcGcneraalsofCommandcurs te bemoeien, maar al het zelve laa-
gten aan devrye deliberatie en difpofitie van haar Hoog Mog:diegehou-
„den zal zyn , des begeert werdtndc, daarop van zyn Informatie en Advy-
a, ze te dienen.
IV. „ Den Admiraal Generaal zal niet vermogen eenige Pcniioencn te
„trekken, noch ook metcenigerhandedienft , 't zy Militair, 'izy Poliiyk,
„gccne uitgezonderd , noch ook by eenigcn Eed (buyten den ordinaris
„Eedvan Vafallage, die hy ten refpede van eenige leengoederen tcpre-
,. ftcerenfchuldig zoude mogen zyn) verplicht of verbonden mogen ivcc-
„zenvan, of aan ecnige Cooningen , Princcn , Potentaaten andere
»,Republicqucn, Landen, Staaten of Steden, diredelykofindiredelyk in
3,ecnigcr manieren, daar onder nochtans niet verllaan werd begrepen te
„zyn , de titul en digniteit als Ridder van deeze of gecncordrc , die by d'ccu
I, of d'aadeic Couing , Pcius of Staat op hem mogt wezen gccoiifci ccrd.
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 315
V. „Zo wanneer den Admiraal Generaal Geauthotifecrd cd gelaft zou"
„de mogen worden, eenigc Navalc Armade van Staat zelfs in Perfoon
„als Generaal te gaan Commandceren zal hy gehouden zyn 't geen bydc
..Heeren haar Hoog Mog; Gedeputeerden en gcvolmagtigden in dezelve
„Vloote zal werden gcrcfolveerd , en gedecretcerd , zo wel als het gc-
,,raaaktebe(luytvanzyngegeeven prx-advis discrepecrd, als wanneer het
,, zelve daar mede over een komt, met alle naarftigheid en getrouwigheid
„ te executecren , en doen executeeren j zullende tot zyne meerder geruft-
„heid, van alle Rcfolutiedicby dezelve Heercn Gedeputeerden en gevoU
„magtigden zullen werden genomen, door de zelve aan hem, ishetdoeti-
„lyk, noch voor de executie, en indien de tyd zulks niet kan lydcn,
„zo haart het zelve gevocglyk kan gefchieden, gegeven worden fchrif-
„telyke Ade, gccouchecrd en geextcndeerd in goede, klaarc en duydc-
„lykc termen.
„Alles by provilie en tot kcnnelyken wederzeggen , ook onverminderd
„ en fondcrprcjuditie van de gerechtigheden, de particulie Provimie com-
„peterende. Aldus gedaan &c.&c.
E» hebben ivyders de Heeren Gedeputeerden van de Vrovimie van
Gelderland^ Zeeland^ F'riefland, Staden Lande voor het Provin-
ciaale advys van de Hoog gemelde Heeren Staaten verklaard ^ den
Hoog gemelde Heer e Prince van Oragnien te hebben geeligeerd , z.o
*ls haar Ed: verkjaaren by deezxn ; voor het Provinciaale advys te
eligecren^ zijn hoogheid tot het voorfchreve Ca^itain en Admiraalfchap
Generaal , op de voorfchreve Commtjfien en I/jfiruBien hier voor en
vermeld 'f gelijkde Heeren Gedeputeerden van de Provintien van Hol-
land en IVeft-yrieJland^ dat haar Ed: met de Heeren Gedeputeerden
van de andere fes Provimien , zouden ovillen Cenfermeeren , en ver-
klaarende gereed te zjjn , daar nevens te paleer en de voorfchreve AEls
van fcparatie van het voorfchreve Capitain en Admtraalfchap Ge-
neraal^ vanhet Stadthouderfchapvan een ofte meer Provintien, vol-
gens het formulier hier vooren flaande. Dan nademaal de gemelde
Heeren Gedeputeerden van de Hoog gemelde Provintie Van Holland
en l^^ell-Frtefland hier op hebben verkjaard , dat de Heeren
Staaten van de Hoog gemelde Provintie noch niet gereed
waaren om van nu af aan tot de voorfchreve finalt verkiefinge
van den Hoog gemelde Heer Prins van Orangien tot het voor-
fchreve Capitain en Admiraalfihap te treden , hebben haar Hoog
Mog: dien onverminderd gez.amentlijk en eenpaarlijk, mits de-
(SS 2) ;^f„
3X4 LEEVEN en DOOD van
5<f7i. z.enopde voorfchrepe F »ndamenten t den hoog gemelden Prittee van
l__ • Qrangienvunnuaf *(tnvoor d'aanfiaiinde Expeditie tot CApttain ge-
eligeerd , op de Commijfie , fnfiruilie , en verdre ingredien ten hier nA
gemfereerd.
formulier van Authorifatie op den Capiuin Generaal , om eett
Leger te Commandeeren.
„T S naar voorgaande Deliberatie, en in achtinge genomen
„Xzynde, dat de tegenwoordige Conjunóture van tyden, de
jjzaakenvan Staat Neceflïceerde een confiderablc Armee in 't
„Veld te brengen, en dat het der halven nodig is een ver-
,, trouwd, engcqualificeerdPerfionagie te Authorifeeren, om
„daar over als Generaal te Commandeeren, goetgevonden en
,>Gererolveerd, mits deezen wederom en op nieuws, bycon-
,,currente delatie van de refpeftive Provintien te Authorifce-
„ ren den Heer N.N. onzen Capitain Generaal, om de Legers
„van den Staat, geduurendc d'aanflaandc Campanje, of lix-
„ peditie, als Generaal te Commandeeren, en daar mede te
„ agecrenj alles volgens en in Conformité van de Commiffieop
„hem verleend den en de Inllruftie daar toe
jjden gearrefteerd en by hem Solemneel} kbe-
„ f wooren ; alles nochtans mede tot kennelyken wederzeggen van
„ haar Hoog Mog:
Jn[lru£iie voor den Boorlngtigen , Hoog-gebooren Turjl Wil-
lem Hendrik , van Gods-genade , Prince van Orangien j
Gr ave van Naffktirv , Catzcnelleboogen , Vyanden , Dte/l ,
enz,, tot Capitain Generaal aangefield geduurende d'aan-
fiaande Expeditie.
Itoftjuftie ^- Ti^" Capitain Generaal (op prcfuppooft dat de Charges van Capi-
»ooriijn ■*-'tain, en Admiraal üciieraal voor de ccrftc aanllaaiide bcgcvingc
Hoogheid, van dien, op een, en dezelve Pcrfoon by de gczamcntlyke Boud-gcno-
tcn zullen werden geconfereerd ) zal niet mogen zyn , noch ook , geduu-
reaJc den voorfz. zyncn dienll , geeligeerd werden tot Stadhouder , of
Gouverneur van een, of meer van de Geünieerde Provinciën, en zal de
ïclve tot zekerder obfervantic van dien , by Eede verplicht weezen niet
ftllccnlyk daar tcgcnsnoytccnigvcuoccktc doen, veclmiu toeleg te ma-
keq,
CORNTELIS en JOHAN DE WITT. 31^
ken, dircöelyk, ofindircflclyk, maartercontraric, lulks by andere gc-
fchicdcndc, zelve tegen te gaan, en het voorfz. Stadhouder of Gouver-
neurfchap , ïoo hem t'ecniger tyde die digniteyt by cenigc Provincie of
Provinciën zoude mogen weiden geofFereerd , te icfufeeren , en van de
hand te flaan : en by gevolge ook lich noyt aan te matigen , zelfs on-
aangezien hem zulks mochte werden gedefereerd, of aangeboden, ceni-
geverkiciinge, ofbefchryvingeindeordres van de Riddcrfchap, en Ede-
len : noch oock eenige nominatie, of vcrkielinge van Burgermecfteren ,
en Vroetfchappen . Schepenen, of andere Magiltratelyke bedieningen in
de Steden van eenige Provinciën in 't geheel, of ten deele direöclyk in
eeniger manieren , maar de zelve nominatie, verkiefinge, enbefchryvin-
gelaaten verblyven aan den geencn die daar toe refpeétivclyk gerechtigd,
en by out gebruyk, of by Privilegiën, en Odroyen daar in geftabileert,
en geconfirmeerd zyn, noch ook zich te onder winden, ja zelfs hem zulks
aangeboden werdende, te refuleeren, en van de hand te wyzen, de bc-
gevinge vanAmpten, Officicn, Bedieningen, cnBeneficicn, (taande ter
collatie van de Heeren Staten der voorfz. refpeöive Provintien, of hare
Geauthorifeerden ; zoo ook van die geene, die (laande zyn ter collatie
van haar Hoog Mogende of van de Raad van Staate, 't zy Militair, Po-
litycq, of andere, geen uitgezonderd, hoedanig die ook zoude mogen
zyn : welverftaande dat hier onder niet begrepen werden de Mi litaire Amp-
ten, en Bedieningen, ftaandc ter collatie van de Heeren Staaten derre-
fpe(3ive Provinciën, of haare Geauthorifeerden , voor zoo veel die in
Campagne of expeditie te Velde zouden mogen komen vacant te vallen,
noch ook de Gouvernementen, en Commandementen van de Steden,
en Plaatfen, die door de macht van de Staat, de Gapitain perfoonlyk in
de expeditie prefent zynde, zouden mogen werden veroverd, of inge-
nomen.
I. Den Gapitain Generaal zal tot kennelyk wederzeggen van de re-
fpe(Slive Bond-genooten hebben en exerceeren het Commandement, en
Chef over de Militie, en de Legers van den Staat, zonder eenige excep-
tie , tot wiens bcfoldingc de zelve Militie ook zoude mogen (laan, achter-
volg endeauthoritei^ hem by de commiflie daarop llaandc, gedefereerd:
maar zal hem op den Eed verboden weezen, zich eenigzints aan te ma-
tigen het geven van Patenten aan het Volk van Oorloge, welke Paten-
ten, volgens de ordre, en formedaartoe opdegroote en folemnele Ver-
gaderinge den l6 Juny i6ji. gearrelkerd , gcdepefchecrd zullen werden
bydeordinaris Vcrgaderinge van de Heeren Gecommitteerden terGenc-
taliteit , met voorgaande advys van den Raad van Staate , voor zoo veel het
reffort van de Gcneraliteyt belangd , en by de Heeren Staaten van de re-
fpeflive Provinciën , ofte haare Geauthorifeerden , ycder voor zoo veel
zyn Territoir aangaat, onder zoodanige overgifie, nochtans als aldaar
breeder ftaatgeëxprelTeert : doch op den name van haar Hoog Mogende
ter relaiie^an de Heeren Gedeputeerden , en Gevolmachtigden van dea
(S$ 3) Staat
^%6 LEEVENen DOOD van
ï<?7». Staattc Velde, zoo wanneer eenige Legers te Velde gebracht zullen wee-
^^^, 2cn, volgens het Fürmulicr hier na geinfcreerd.
" ~' De Staaten Generaal der vereeiiigdc Nederlanden, laften, en berecleu
.hier mede den Ritmcctkr
Cornettc
Capitain
dat hydeeïcngeiicn hebbende, lichmet lyne onderhebbende
'Cómpagnieni Vaandel, en complete Wapenen , in aller diligentie zal
'hebben te begeven na om aldaar te verbly ven tot nader or-
dre. Adlum den
^er Ordonnantie van de Hoog-gemelde Eeeren Staaten Generaal. Ter relatie
van de Uccren haar Hoog Mogende Gedeputeerden > en Gevolmachtigden
te Velde.
3. Den Capitain Generaal zal niet vermogen eenige penfioencn te trek-
ken, noch ook inet eenigcrhande dienft, 't zy Militair, 't zy Politycq .
gcene uitgezondcrt, noch ook by ecnigen Eed buytcn den ordinaris Eed
van Vafallagc die hy ten refpcéle van eenige Leen-goederen tepreüeeren
ichuldig zoude mogen vfeezen van of aan eenige Koningen , Princcn >
Potentaten , andere Rcpublycqucii , Landen, Staaten, of Steeden, di-
rcételyk, ot indircélclyk, in ceniger manieren; daar onder nochtans niet
vcrftaan werd begrepen te zyn den Titul, en de digniteit als Ridder van
dceze of gcene Ordre , die by de een , of de ander Koning , Prins, of
Staat , op hem mochtc v?cezcn geconfereerd.
4. Den Capitain Generaal en zal zich geenzints hebben te bcmoeycn
met eenige zaaken van Religie, Policie, Juftitie ofFinantie, noch ook
met eenige anderen privativelyk , ftaandc ter difpofuie van de rcfpcdivc
Bondgenooten, ofwel eenige Leden van de zelve concernercnde, hoeda-
nig, en van wat nature die zoude mogen zyn; noch ook met zaaken,
rakende de Unie , en de Verbintenifle tuflchcn de Bondgenooten opge-
richt, en veel min zich te immifceren diredclyk of iudiredclyk in de
quefticn ofte gefchillen j die tuflchen de Hoog-gedachtc Bondgenooten ,
of eenige Leden van de zelve, of ook wel tuüchen de Leden en Quar-
tiercn van de eene of de andere Provintie mochten komen te ontdaan,
ten waare hy by allcrzyds Partyen mochte wfrdcn verfocht zyne goede
Officien van intcrccfllc, enmediatie te willen interponcren, of ook wel
dat de zaake aan zyne uitfprakc, en decilie by allcrzyds Gei ntercflccrdcn
vrywiiliglyk wicrdegcfubmitteeid.
y. Zal zich binnen het Territoir van de flemmende Provinciën , of
eenige van de zelve geenc authoriteit of gezag ter waerclt aanmatigen
buyten cxprcflc en vrywilligc overgiftc, ot delatie van de Hecrcn Staaten
van de zelve Provincie , maar daar mede privativc laaien gewordende
Hoog-gemcltc Hcercn Staaten, en haar particuliere Capitain Generaal,
ofanderc Geauthonfcerden daar toe uit den Hoofde van den Souvercyn
van
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 32?
van 't Territoir gcqualificeerd en dienvolgcnde ook gecniinsop, ofte on- 1^72^
der pretext van Commiffie, ofauthorifatie van haar Hoog Mogende of on- :
derccnige andere titul, fciiyn, of couleur, yets mogen onderneetncn te
doen, ofin'twerkteftcllen, in het Territoir van d'cene, of d'anderc , of
ook van eenige der voorfz. Souvernc flcmmende Provinciën, en veel
min yets te ondernemen , ofter executie te leggen tegens de ecneofdc ande-
re, ofook tegens eenige van de zelve Provinciën , Leden ofte Steden vaa
dien, noch ook tegens ccnige Regeerders , Bedienders , of Ingezetenen
van de zelve, hae, of waar 't zelve ook «oude mogen weezen » diredte-
ïyk of indireftelyk in ceniger maniere.
€. De Capitain Generaal zal gehouden zyn, 't geen by deHcerenhaar
Hoog Mogende Gedeputeerd, en Gevolmachtigden te Velde, 't zy by
eenparigheid , of by pluraliteyt van Stemmen lel werden gerefolveerd en
geconcludeerd, zoo wel als het gemaakc befluyt van zyn gegeven Advys
difcrepeert , als wanneer het zelve daar mede over een komt , met alle
naarftigheid te executeren ; voor welke executie, mitsgaders de behoor-
lyke naarftigheid en getrouwighcid daar omtrent te adhibcrcn, hy ook
dien volgende refponfabel zal zyn, zullende tot zyr.e meerder geruftheid
van alle Refoluticn dieby de meer-gemelde HeercnhaareHuog Mogende
Gedeputeerden en Gevolmachtigden te Velde zullen werden genomen,
door de zelve aan hem, is het doenlyk, noch voor de executie, en in-
dien de tyd zulks niet kan lyden, zoo haaft het zelve gcvoeglyk kange-
fchieden, gegeven worden, fchriftelyke Aöe, gecouchccrd en geexten-
deerd in goede, klare duydelyke termen.
7. De Capitain Generaal zal zich in alle Vergaderingen van de Hee-
ren haar Hoog Mogende Gedeputeerden en Gevolmachtigden te Velde
mogen laateny inden, en de zelve Hccren Gevolmachtigheden dienen vai)
prai-advys.
Formulier VAn Contmijfte voor den Capitain Generaal.
DE Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden , allen den geenen
die deezen zuilen zien ofte hoorenleezen , alzooons vcrebligecrd vin-
dende tot afweer inge yan het voorfz. dreygcnde gevaar onder den zegen van
Godt Almachtig, een confiderableArmeeop de been te brengen, raadfaara
en noodig geacht hebben , tot goet beleyt van de zaakcn van Oorloge , tot
ondcrhoudingc van goede difcipline onder 't Krygsvolk , en om 't zelve
Krygsvolk in goede ordre, tot befcherminge van de Ingefectenen der voorfz.
Landen , mii.^gadcrs tot wederftand en afbreuk der Vyanden , met de mee-
fte kracht en nadruk te doen ageeren , een aanzienlyk Perfonnagie tot Capi-
teyn Generaal over hetzelve Krygsvolk te ftellen, en te committecren ;
Doen te weeten, datom&c. onsvolkomentlykopzyn, &c. betrouwende
wyby eenparige concurrentieendelatie, elk voorzooveel belangt de Mi-
litie t'onzer Bezoldinge, üaajide dcnielve N.N.gclkld, geordonneerd,
CB
3i8
LEEVEN eti DOO D van
en gecommitteerd hebben, ftellcn, ordonncercn en committccren by dec-
zcn , tot Capiteyn Generaal ovcrdeLcegcrs van deie Vcrcenigde Neder-
landfcheProvintien, gcduurcnde deniyd vandeaanllaande expeditie, ge-
vende dezelve NN. volkomen laft, macht en amhoriteit, om in de ge-
melde qualiteit onder ons, en den Rade van Staate, mitsgaders onderde
Heeren onze Gedeputeerden en Gevolmachtigden te Velde gaande , volgens
dcInftru(9:iehuydengearre(leerd,over*tvoorlz. Volk van Oorloge, gedu-
rende de voorfz. aanftaande expeditie te commandecrenen ordonneeren,
gelykterdefenfic, bewaamifTc , cnvcrzeekeringe vanden Staat in 't gene-
raal, envandcProvintien, Leedcn, Steedenen Inwoonderen van dien,
in *c particulier bevonden zal werden te bchooren , en voorts alles te doen,
dat een vroom, oprecht, en getrouw Capitain Generaal , tot befchcrmin-
ge der voorfz. Vcrcenigde Nederlanden in 't gemeen en particulier fchuldig
is, en behoord te doen, achtervolgcnsd'In(lru6tie daar op gemaakt, enby
liem Iblemnelyk befwooren. Waar open van hem in'tgeene voorfz. is
welengetrouwelyktequyten, dezelve N.N. gehouden werd denbehoor-
lyken Eed in onze handen te doen, welken Eed gedaan zynde, bcveclenen
ordonneeren vvy wel cïprcÜclyk allen Krygs-Officiercn , Overftcn, Rit-
meeftcren, Capitainen, en allcandcr Volk van Oorlog in onzen diende en
Bczoldingwezende, mitsgaders ook allen anderen dien het ecnigzinds aan-
gaan mag, dezelve te refpeöecrcn, en gehoorzaamen , en in 't volbrengen
Vandeczenzyncnlaft, te doen alle hulp en affillcntie, alles echter t'onzer
kcnnelyk wederzeggen.
Gegeven in'sGravcnhagconderonzcgrootcnZegele, &c.
En hebben haar Hoog Mogende daar benevens ook gcrcfolveerd envaft
gerteld , gclyk gerefolveerd en vaft gcfteld werd mits deezen, dat den Hoog-
gemeldenHccrePrincevan Oranje, onaangezicn het voorfz. zyn employ
als Capiteyn Generaal zal blyven behouden de fcflie en Üemme in den Rade
vanStaate, hemden voorfchreeven 31. May , lóyo.gcdcfcrcert.
Dat vervolgens ook den Hoog-gemcldcn HcercFrincc mede gecligeerd
en gefield zal werden, gclyk dezelve gcëligeerd en gefteld werd mits dee-
zen , tot Gedeputeerden en Gevolmachtigde te Velde.
Dat zyne Hoogheid aldaar geplaall zal v/erdenaande zydevandenPrae-
fidcnt, en in die qualiteit hebben eencconcludecrendertemmc, zooalsaan
yder van de andere Heeren haar Hoog Mogende Gedeputeerden en Gevol-
machtigdcnte Velde compLtecrtndeis, boven het prx-advys't welk hem
bydcvoorfohrccvcluftruöic, in qualiteit als Capitain Generaal is gedefe-
reerd , en dat hetzelveadvysook mitsdien, doordcnHccre prxfidecrende
vooraf, en daar na de opinienvande wclgcmclde Heeren Gedeputeerden
en Gevolmach[it!;dcn ic Velde gevraagd , en gecolligcerd zullen werden , en
by zoo verre ondei hunluydcn ccnige difcrepantic zoude mogen werden bc-
fpeurd , dat alsdan zyne Hoogheid andermaal gevraagd , ende eyndelykcre-
folutie, na de iiictllc Stemmen van de meergemelde Heeren Gedeputeerden
CB
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 31^
en Gevolmachtigden te Velde (dievanzyn Hoogheid daar onder mede als iS'jïl
ccne concludecrende Stemme gefteld zynde) geformeerd en gearrcfteerd 'l
2al werden.
Dat voorts den Hoog-gemclden HeerePrincevan Oranje lal werden gc-
authorifecrd , gelyk zyn hoogheid geauthorifeerd werd by deezcn , om voor
cene reyzc te mogen biftcUende Gouvernementen en Commandementcn
Tan de Steden en Plaatien , die door de macht van den Staat , zyn Hoogheid
alsCapitain Generaalperfoonlykindcexpeditieprefent lynde, zoude mo-
gen werden veroverd of ingenomen; desdat die geenc die door den Hoog-
gemeldcn Capitain Generaal daar toe zoude mogen werden gcëligeerd , ge-
houden zal zyn de Adc dien aangaande, t'zynen behoeve gcpaflèerd , te
prcfentccren aan haar Hoog Mogende, indien devoorfz. Stadtof Piaatzc
inhetreflbrtvande Generaliteit gcleegenis, of anderzinds aan de Heercn
StaatenvandicProvintie, in welkers Territoir dezelve StadtofPlaatze ge-
lecgen zoude mogen zyn, om by dezelve refpeétivelyk Commiffie in forma
gcdepcfcheerd te werden als na behooren.
EniseyndclykbyalledeProvinticn verftaanen verklaard, dat indebo-
venftaande 7. Articulcn, dienende totinüruélie vooreen Capitain Gene-
raal, en de zaake daar inne vervat, namaalsgcen verandcringe zal mogen
werden gemaakt, immers niet andetsdan by eenparige en vrywilligeover-
gifte van alle de Bondgenooten,
Deze naauwe bepaaling was tot voorfland van de Vryheid,
meeft door den Raad Penjionaris de Witt opgefteld , waar
van zyne vyanden heel quaadaardig fpraaken , zeggende , dat
hy tegens alle regt en biUikheid z.ijn Hoogheid buiten 't bewind der
z.aak.en hield , aan wiens Voor-Vaders men Me dank,baarhcid ver-
fchuldigt was j dat men nu niet veel van de Prins te wagten hady
dewijl de Raad Penfionaris hem de handen gebonden had ; dat zjjn
Hoogheid , wanneer hy ejuam uit te voeren , '/ geen hy haar Hoov
Mog: was beflooten , de Gevolmagtigde te f^eld alleen de eer daar
van z.ouden hebben ^ dat wanneer hem het tegendeel ontmteten hy de
fchande zon moeten dragen .^ en genootz.aakt worden om den maden
uitflag te verantwoorden, als ook dat hy de beveelen van
de Gevolmagtigden te Veld , niet wel zoude volbrengen ; dat
dit het oogzvit was van de geen die deze nar igt ing had opgebeld; dat
het z.00 veel de liefde tot de Vryheid niet was, daar z.y z.o van rie-
pen , als wel om de Prins Jwart te maaken , en hem de genegentheid
des Volke t'onttrekken : dat men het z.elve genoegz.aam aan die woor-
den konde bemerken y diein zi/nnarichtiggevoegdx.jn; waar b}' klaar
Tireede Boek. (Tt) blyktf
330 LEEVEN en DOOD van
,blykt, dat de ZAAken volksmentltjk ^an Holland ponden, welk hem
hierdoor belet te de Roem te verkrijgen die hj ^ogt te behalen ^ hetgeen
hy door dez.e naauwe bepaaling met ks"de doen ; dat x.y met alleen
de handen van zijn Hoogheid gebonden hadden, maar ookde andere
Provintien genoott.aakt van hitar na 't goedvinden van Holland te
fchikken j enz. Die wierd van de Vrye-Scaacsgczinden zeer
wel beantwoord, mee veel grondige reedenen, en hoe fterk
de tegenftrecvers ook mochien dry ven, zo wierd hier ganrlch
niet in veranderd , en bleef gelyk het opgeftcld was. Zyn
Hoogheid wierd uic de naam van haar Hoog Mog: hetbefluyt
door den Heer Fagel bekend gemaakt, met verzoek , dat hy
zich geliefde in dellelfs Vergadermg te laaten -inden, om zyn
narichtingen aldaar t'ontfangen , alwaar hy tegens over de voor-
zittende Heer, in een Fluweele Armlloel wierd geplaaft, en
van daar naar zvn Hof gaande, liet hy alle toebei eidzelen ma-
ken, om de Lceden van haar Ed: Groot Mog: de Staaten van
Holland te vergallen, het welk op den eerüen van A^aart ge-
fchieden, in dcgrootcZaal van gemelde Ed: Groot Mog: Hee-
Tcn, werdende de Gevolmachtigde van dcbtcden op dczeonder-
ftaande wy2,e geplaaft.
De Ridderfchap.
Dordrechc
Delft
Amfterdam
Schi'edatn
Briel
Zyn Hoogheid.
Alkmaar Hoorn
Enkhuyzen
Munnickcndam
Purmercnc
Edam
Medenblick
RaadPenfiona
ris DE W ITT.
Haarlem
Leyden
Rotterdam
Ter Goudc
Gornichem
Schoonhoven
Secretaris. I
Op deze Maaltyd, daar de Schotels door honderd en zeven-
tig raeufchen op Tafel wierden gebracht j behalvcneengroo-
CQ
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 331
te meenigte Tafel-bediendcn, lieten de Dichters niet na, ver- ^^7^*
fchcide vaarfen in 't licht te geven , onder andere dit. -
Oragniegafden Staat vaK^ Holland V middagmaal ,
Daar toe verleend den Staat aan Hem degroote Zaal
Van haar Vergadering. Zegt my nu eens Poeête^
Was Holland hy de Prins , ofHy hy Haar ten eeten?
Deze vreugd veranderde kort daar na , door des Conings J^'^^^jJ',^p'|
van J'^rankrijkj ■, en Engelands Oorlogsverklaringen in onruft j ten dens en
welk een einde de Heer Gezant de Groot van Parys ^"f ''^'*j;j
tot Brujfely en van daar met de Heer Cornelis de WiTTop dcnooiiog
den 14. April in '/ Cravcnhagen quam , welke laafte by een be- ",."3'',^°
fluyt van haar Ed: Groot Mog; ecnige dagen levooren*, in *iAptil.
plaats van te Veld, Gevolmachtigde op 's Lands Vloote was
gemaakt , waar toe de Heeren der Stadt Dordrecht verzocht
wierden om den voornoemden Heer de Witt , ten dienfte cor"e"de
van de Lande te willen beweegen , en de gemelde laftaan te wittword
ncemen, welke den achtftendeezerdoor haar Hoog Mog: ten tigdeop"'^'
dien einde op hem wierd verleend, en den feftienden uit de ^^^i-ands
naam van haar Ed: Groot Mog; verzocht, zich teverklaaren, ma°kt^.^*'
omtrent het aanneemen van de voorfchreeve lafl:, waar op hy
zich met zonderlinge kortdaatheid ter Vergadering heeft ver-
klaard, en geneegen getoond om ter gehoorfaamheidvan haar
Ed: Groot Mog: het voorzyde bevel aanteneemen, en onder
de Zeegen van Godt Almachtig defelve met alle wakkerheid,
yver en Trouw, foo veel in hem was, uit te voeren. Waar
over zyn Ed: niet alleen wierd bedankt , en den Zeegen des
Allerhoogften en een voorfpoedige Rys gewenfcht, maar ook
op het voordel der Heeren van Amjlerdam , met eenpaarigc Enbyiyó
Stemmen van alle de Leedeni goet gevonden en verftaan, dar, 'eJ^j^!'"'*
in gevalle zyn Ed: geduurende deze tocht , aflyvig quam te waatd Baii-
worden, als dan het Ruwaard Baillimu , en Opperdyk-Graaf- 0"*^"/",^.
fchap van de Lande van Putten op deflelfs Zoon zoude worden cnaffchap
gebracht. Ten zelven daage * was zyn Broeder den Heer deöv!^""^
Raad Petifionaris de Witt ook verzocht om zich naarde Zee- ruiten op
gaaten te begceven, en de narichtinginde Vloot te brengen , gebrm°"
(Tt z) ca*"5ABiU.
35^ LEEVEN en DOOD van
_„en dezelve met alle haaft uit te preflen, zoo dat hy weinig Ja-
DeHeer" gcii daar na met zyn Broeder vertrok, na dat hy ter Vergade-
johJiidc j-irig van haar Ed: Groot Mog: verfcheide gefchriften, betref-
d^zecg" fende de Provincie van f/o//^««/. had overgegeeven. * Op welk
\io°oT<Êue een zelfden dag de eerfte vyandfchap tuflchcn de Franfchen en
preiTen"' het Staate volle, onder de Heer Prins van NaJfaHïP , omtrent
*2jApiii. j^gj. j_[yys te Kempen voorgevallen was. Den negen- en-tvvin-
tigfte geraakte den Lt, Admiraal de Ruper uit het Goercelchc
Gat in Zee , om naar't Vlie te zylen, zyndede beftemde ver-
zamelplaats . met zeven 's Lands Schepen , twee Fregatten,
drie Branders , een Bericht- Jacht , en een Fluyt, van Dor~
drscht , in hebbende het rystuyg van den Heer Cornelis de
WiTT , in dezelve waaren ook 93 wakkere Matroozen , on-
M?ru\ne!' dcr t\f CC Commandeurs ^ tot een * Zee Lyfwacht, voor de ge-
melde Heer de Witt, welke Matroozen op de Ruyters Schip
over flapten. Den Heer Cornelis de Witt zond onder-
wyl aan den gemelde Heer de Ruyter het volgende bevel met
een Bericht-Jacht af, het geen hy denecrften Mejo^ de hoog-
te van £^»»oH(/ontfong, luydende.
_ , Op de narichtinpen van de Lootsluyden^ dat V Lands Schepen»
Bcvci om ƒ ^ ƒ / I j t '
•s Lands uh het Vlie met tn Zee gebracht kofweniveracn^ dan met eemi>indf
TMd't? aan d'eene z.ijde Ooft ten Noorden^ ofte uitterlijk Ooft Noord-ooft^
verzamelen £„ aan d'andcrc z.ijden Znyden , ende z.ulks alleenlijk ten uiterften met
«n^i.tin ^ i^gfi ^Yg^l^n daar meede de groote Schepen alhier fouden moeten hiri~
nen blyven , ende alvoorens gehoord het advjs van de aanwefende
Heeren Gecommitteerden van de Collegien ter Admiraliteit tot Am-
fierdam ende in't Noorder f tartier , tV, naar voorgaande Deliberatie
Qoetnevonden en gerefolveerdy dat allede Scheepen van Oorloge^ al-
hier in 't Flie op Stroom leggende , gereed ofte ongereed , met deez.e
Ooflelijketvind, z.oodiecontimcerd, fullen het Vlie nit zijlen^ en het
Texel weder inloopen, ende aldaar voort van alle nochdeficiceren-
de behoeften verz.ten , enten volle klaar gemaakt worden ^ daar naar
den Lt. Admiraal van Gent ende alle 's Lands O ff eieren ende Capi-
iaitun mits deez.en btlaft en geordineerd werden t haar te regulieren:
En fal hier van ten fpoedigfie advertentie gegeven werden , aan den
X/- .Admiraal de Ruiter , om zich met z.ijne~ bjhebbtnde Scbepen in't
Tt xti
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 335
Texel te vervoegen^ ende de z.€lve aldaar te Pofieercn omtrent de tonne I<?72.
van de Laan ^ z.oodantg dat z.y , nabeloof van weder en wind^ aan' '" '^
wederzjfde het Lands Diep, en aan de andere z,y de het Svanj aards qat
konnen mtz.ylcn, x,ulkj dat haar de Sleng alt) ds of en blyven : (Je-
ly\ook. hitr van de advertentien gegeeven z.al tverden , aan de vor^
dr e drie Collegie ter admiraliteit, omell^in z.(jn reguard meede zoda~
nige ordre te (iellen , en die voorz.ieninge te doen , ten einde alle de
volgende Scheepen van haarluiden Eqmpagie haar meeden op 'f [poe-
digfie naar Texel kpnnen begeeven. Ailum in 's Lands Schip ds
Dolphyn, leggende in de middelgrondcn van 'f Flie-Stroom ^ den 30
^pril 1Ö72.
Accordeerd met de voorfchreveve refolutien
CORNELIS DE WITT.
Op welk een bevel den Lt. admiraal de Ruyter den 3 van DenRjj*
May mee zyn onderhoorige Schepen in Texel, en den Heer J'™''?""!»
Raad Penfionarts de Witt drie dagen daar na by hem aan zyn xe^lby*
Boordquam, die 7.eijn gaven om te zylen, belaften dat een ''^^'-A'^-
yder die maar Zee konde, Zee zoude kiezen, en zig buiten RuycK.*^
gaats onder de Vlagge van den Lt. Admiraal van Ghent vervoe-
gen, zo dat de gcraeene Schepen en Vaartuigen van d&Maaz.e
door 't Spagniaards oi Jan de Witt 's gat , buyten, by hec
grootfte gedeelte raakten , als ook de overige Schepen , die
uit het Goereefche gat verwacht wierden , en anders insgelyks
binnen TVxf/ zoude zyn ingeloopen , en nu aankomende, laft
kregen om buyten te blyven. Doch den Lt. yidmiraal de Ruy-
ter h\eef met zyn Schip, nevens dat van de Lt. Admiraal van
JSTes, de l^ice- Admiraal de Liefde, en den Schout by Nachc
van Nes, met noch een bericht Jacht leggen, door vcrzuym
van de Lootsluiden, die haKlarrig ftaanden hielden , dat voor
hen te weinig water in 't voorfchreve gat was. Waar op den
Raad Penfionaris de Witt nevens den Lt. Admiraal de Ruy-
ter, zelfs met een Jacht naar 't Spagniaarts gat vaarende, ende
diepte py lende, het tegendeel aanvveezen, ende Lootsluydcn f "rom i"f'
wegens hunne onweecentheid fcherpbeftraften, dewylzydaar^P'"H«*i»
21 of 22 Maatvoeten waaters vonden, onderwyl verliep de tyd; '''
en wierden door hart weder en tegenwind verhinderd , tot den
(Tt 3) negea-
'340 LEEVEN en DOOD van
'^^* negenden M<«/, zylendc den Lt.Admer Aaide Ruiter y doen met
een Noord Noord- Welle wind, en den Vice-Admiraal Star^
corneUs de door 's Lands Diep in Zee, alwaar den Heer Corneus de
wittaan't WixT , uic Lct Scliip van den Lt. Admiraal vAnG bent ^ overtrad
de Ruyte" aan 't I5oord van den gemelde Heer de Ruyter : Die ftaande
l^\llflf^deezc Zce-togt de Souveramiteit van de Landen alleen in
lehede 'sLands Vloote zoude verbeelden, en hecOpperbcvel, boven
td"dVr''"'al '^e Lt. Admiraals, aan betrouwd was. Naar zyn aankomft
Landen, wierd ten zelven dage een befluit genomen, om Zuyd-Wefte-
lyk op te zylen, naar en in de Rivier van London, om den
Vyand, aldaar , alle mogelyke afbreuk te doen; en by aldien
de Franfche met de EngcU'che Vloot zaamengcvoegd waaren,
't geen men noch gclooiden, als dan, de flag t'ontgaan, 'tzy
rfn^ömrisby de Heer Chrnelis de Witt en de Lt. Admiraal de Rny-
neemtzyn fer , als Generaal der zelve Vloote, anders verdaan zoude wor-
de'^vióoJën den. Waar na den Raad Penfionaris de Witf met alle teder-
Taaitnaat jjgij g,-, vcrgenocging affcheid van zyn Broeder en alle d'an-
dere Bevelhebbers nam, die nevens noch eenige Heercn ge-
volmachtigden van haar Hoog Mog. met het Jacht wederom
naar Land toe zylde , laatende 's Lands Vloote voor Texel ^
die met de Zeeuwfche Scheepen, welke tot groot verdriet van
ivftdet den Heer Cornelis de Witt, noch niet op de verzaamel-
Nederiand- piajjt^j vvaarcn, zoude beflaan uit d'onderftaande drie eroote
iche vloot. •- , , , O
Imaldcelen.
Croot Smddeel onder den Lt. Admiraal Generaal deRuyter.
NB.R.k
Rotcci-
dam.
A. Amder-
dam.
N. Noord-
Holland.
2. Zeeland.
V. Vlies-
land.
Mat. Miv'
troozen.
Be7., Betol-
deli gen. 3
St. StuUkea
nefchut.
Sevclhehbtrs
R: Lt.AdmiraalGcn: de Ruyter.
R: Lt. Admim.nl A: van Nes.
R: Vice-Admiraal de Liefde.
R. Schout by Nacht van Nes.
R. Kapit.Laurcns vanKonv.
R. Tan v.in Braakcl.
A. Hngcl de Ruyter.
A. Jan van Gelder.
A. J.m Üavids Bont.
R. Philips van Allcmondc.
A. PictcrJ.acob/dcSittcr.
A. DavidSwccrius.
R. JoanJacobdcLaucourt.
Scheept»
De Zeeven Provintien
d'Eendracht.
De Maagd van Dordrecht. 520
De Ridder, van Holland
Gelderland.
Groot Hollandia.
Deventer.
Provintic van Uitrecht.
De Stad Uitrecht.
Wadenaar.
d'Agatha.
De Bcfchermcr.
Z«clandia.
Mat:
Bet,.
Sf.
420
. 310
90
80
80
70
6S
. ipo
7S
66
:::
• ..
<ï4
60
2J0
<fo
66
230
JO
60
—
...
66
230
6a
60
200
IfO
4y yo
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 33 ^
^tvelhebbers
R, Francois Aaartzen.
N. Jan Dik.
R. Moifcs Wichams.
A. Cornelis van der Zaan.
V. Jooft Michielz van Cuyk.
A. Roemer Vlack.
N. ClaasAncker.
A. HuibrcchtGeel.
A. Klaas Janz. van Portiig.
R. Corn.Jacobz. van der Hoeven.
R. Wynand van Meurs.
R. Dirrik de Munnik
R. Jan Danielz.vandenRyn.
R. Abraham Schryver.
R. Pieter Befacon.
A. Andries Randel.
A. Klaas Piecerfz. Schuit.
Scheepen
't Fregat Uitrecht.
Jofua.
't Fregat Harderwyk.
't Fregat de Brak.
't Fragat de Wind-hond.
De Poftilion.
Alkmaar.
Berichi-Jachteif.
De Triton.
Mercurius.
De Fama.
Rotterdam.
Branden»
Gornichem.
De Vrede.
Swol.
d'EenHoorn
S. Salvador.
Sollenburg.
Mat. B«i,.
9° 50
47
54
io
St.
24
24
14
8
4
I(?72.
Groot Smddeel onder de» Lt. Admiraal van Ghent.
A.
A.
N.
A.
^tvtlhebbert
Lt. Admiraal van Ghent.
Vice- Admiraal Izaak Sweers.
Vice Admiraal Volkert Schram.
Schout by Nacht Jan de Haan.
A. Capitainenjacob Binkes.
A. Hendrik van Tol.
A. Jacob Berkhout.
A. AnskeFokkes,
A. Volkert Swart.
A. Philips de Munnik.
A. Jan Gyzels van Lier.
A- Daniel Elfevier.
A. BarentHals.
A. Titus van Naffau.
N. Jan Hek.
A. Pieter Claafz. Dekker. '"
A. CornclisTyloo»
N. JanMaauw.
A. Marcus Willemz. van Roye.
A. Jan Claafz . van Oofthuyz.
A. Jacob Stadlander.
A. JanBogaart.
%. IfaakTcunirz. vap Anten.
Scheepen
DeDolfyn.
d'OIyfent.
De Pacificatie.
Gouda.
Woerden.
De Komeetftar.
d'Aker boom
Amfterdam.
Ooftcrwyk.
Effen.
De Leeuwen.
Staveren,
't Fregat Afpereni
't Fregat de Haas.
Juftina.
't Fregat Bommel,
't Fregat Ovcr-Yffel.
't Noorderquarcier.
Serichi-Jach/e».
De Galyc.
De Walvis.
d'Eenhoorn..
Egmond.
DcHoopü
Mat.
410
380
270
270
230
2J0
230
200
200
Bti,. St:
120 8i
120 Sz.
90 72.
70 70,
70 70
50 60
50 60
yo 60
4f 50
4J 50
3"
<?4
- 30
U-l^
léjï.
33^ LEEVEN
en DOOD van
"Ëevtlhibbert,
Sihefen.
i/4/.'
^,Z!
*/.•
N.JanPyper.
De Moffel.
Srandtrt.
•~~
~*"~
•""
A. Hendrik Kendrikzoon.
Velfen.
it
—
—
A. Willem Willemszoon.
DeWindhond.
il
—
—
A. Hendrik Rofaeus.
De Beemfter.
%z
—
A. Jan Janszoon Bout.
SoUenburg.
—
—
A. Pieccr van Grootveld.
De Draak.
—
—
—
i A. Symon Barcntzoon.
De Leidilar.
—
—
—
Croêt Smddeel onder den Lt. admiraal Bunkert^
'bevelhebbers.
Schepen.
Mtt:
B«;
St:
Z. Lt. Admiraal Bankert.
Walcheren.
—
—
70
2. Vice Admiraal Cornclis Evertz.
Zierikzee.
—
—
60
V. Vicc Admiraal Enno Doedcs Star.
Grocningen.
—
—
70
Z. Schout-by-Nacht Jan Matthyfz.
Oranje.
—
—
—
Z. Capitaincn Willem Hendrikszoon. Middelburg.
—
-—
JO
A. Tomas,Tobiaszoon.
Outshoorn.
zpo
70
70
A. Hendrik Brouwer.
Kalansoog.
170
70
70
A. l'ieter van Middclant.
DeGidcon.
60
Z. Adriaan van Kruiningcn.
Veere.
—
—
•)0
R. NicoLias Naalhout.
Schieland.
^3o
60
60
2. Karcl van der Putten.
't Fregat ter Gocs.
—
—
A. JanRoetering.
Steenbergen.
—
—
—
A. Bakhazar van der Voorde.
Kruiningen.
—
—
•id
A. Jan de Jong.
Dammiaaten.
—
—
N. Klaas Valehen.
De drie Helden Davids.
—
—
JO
N.MartcndeBoer.
Gelderland.
—
—
R. Frans van Nydek.
't Fregat Scluedam.
70
20
20
A. Matthcus Mccgangk.
't Fregat Popkensburg.
'—
—
—
Z.SalomonlcSagc.
Vliffingcn.
—
—
jo
N- Picter Kerlleboom.
't Wapen van Naffauw.
—
—
61.
Barcnt Martenszoon.
't Fregat de Vilf. Harder
. —
—
—.
Z.SimonLonk.
't Fregat Delft.
_.
..^
•_
Pafchicr de Witte.
't Fregat Schakcrloo.
Beri£t ]agttH.
—
—
—
Z.CornelisHolIaard.
De Bruinvis.
«^
^^
A. Abraham Taalman.
De Kat.
—
. .
_^
A-Jan Kramer.
De Kater.
Brandtru
—
—
—
Z. Willem Meerman.
Middelburg.
— —
.
r j
Z. Cornclis Ewoutz.
Het Prinsje.
~
^^
Z. Hyman Adriaanszoon.
_^
Z.Anthony Janszoon.
De Hoop.
—
_^
^^
t^. Picter Sicwcrtfz Bokkcs.
De Hdcna Lconora.
—
^^
De
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 337
De Vloot des Conings van Engeland beftond uit i i<f Sche- ^ ^^*j
pen, drie-en-twintig duyzend vyf honderd dertig Koppen) ^.^^ j,.
en vier duyzend twee-en-negentig Stukken gelchut , behal-fchevP/ "
oot
ven noch vier-en- twintig Kitzen. En die des Conings van ï^6°s"te-'*
l^rankrijk.mx. dertig grootc Oorlog- fchepen , fes lichte ; acht Pf"»3sj»;
Brnnders, en vier Fluyten, voerende te zaamen tien duyzend 4c9'ftuk-
negen honderd fes-en-feftig Man , en negentien honderd fes- ."««ngefchut
en- twintig Stukken gefchut. Ki„en.
NahetfchikkendergrooteSmaldcelenberiepden HeerCoR- EndeFnn-
NELis DE WiTT de Krygsraad aan 't Schip van de Lt. Admiraal de ['^''' "'^ ''*^
Rtiytery daar hy opwas, deelden de zeyncn uit, vermaanden y- agtBrrn'fëti
der tot zyn plicht en gaf de noodigebeveeiens aan de Hoofd-Be- 'p/-"
velhebbcrs der Vloote. Waar na zyn Ed: tyding kreeg, dat lugóSMia.
de Heeren van Zeeland aan den Lt. Admiraal Banken hadden "5^6*00^
belaft , dat hy niet in Zee zonde (leeken , voor dat hy nader feeker- ken ge-
heid had ontfangen , dat 's Lands Vloot uit Texel was gez.i}ld , en B^randfoL
in der daad Zee had gekoofen. Schoon beflooten was . dat dezcl- *^*'
ve den negende in Zee moefte zyn , en had zulks op zyn tyd
gefchiet, zoude zekerlyk zyn Ed: en de Heer Lt. Admiraal de
Ruyter^ door 't voordeel van d'Ooftelyke wind die men toendetzépl-
had , de t'zaamenvoeging van de Engelfche en Franfche Vloot *'"•
hebben konncn beletten. Den 11 Mey quam 's Lands Vloot
in 't gezicht van 't Eiland Walcheren en yVeflkappel^ alwaarmen
brieven afzond dat Bankert doch onder zyl wilden gaan , die
niet voor den 12 op hctyverig aanpreflen vanecnzeeker Am-
fterdamfch Heer , die wegens Holland in 't Collegie ter Admi-
raliteit van Zeeland was Gevolmachtigd, onder zyl geraakten,
en quam des voordemiddags ten 6 uuren byde Hoofd- Vlagge,
wanneer den Heer CoR NEUS de Witt op nieuws al de Hoofd- i^'Hwf
Bevelhebbers en d'andere Capitainen in 't gemeen , en yder in wiuwékc*
't byzonder op nieuw tot betrachting van eer en Eed opwek- yderinde
ten : „Hy toonde, hoe zeer dat men gehouden was, wat hen hun°piigt
,, behoorde en moeft beweegen, om ten dienrt van den Staat , jP;^,
„en tot voorftand van 's Lands wettige Regeering en Vry- e"/". '
„heid, nu alles op te zetten, en d'uitcrftc proeven van Man-
„ haftigheid te geven , terwyl aan d'uitflag van dit eerfle Hoofd-
j, treffen ter Zee, de welftand der Vryen- Staat, de Vry heid
Tweede Boei, ( V v j en
338 LEEVEN en DOOD van
l^7Ï._ ,jen 't weivaaren van 's Lands Ingezcetenen , t'cenemaal hing.
•~"^"' „ Hy vergat ook niet de reeden van Loon en Scrafkrachtelyk
„in te boezemen. Ook werd zynaanfpraak, van alle die hem
„hoorden, met een ruitig gelaat beantwoord, en elk toonde
„zich wel gemoet en bereid om voor 'c Vaderland te vechten.
Daar na zyide de Vloot wederom Noord-Weft aan naar de
MuDnTk ''' verzamelplaats. Den Capitain de Munnik die met drie Fregat-
doet beiigt ten op kundlchap onder d'Engelfche Wal wasgeweeft, quam
fthe'vfoot.: bv zyn Ed: berichtende , dat hy van een Sweed had verflaan
dst den 24 April fellien Franfche Oorlog- fchepen en agt Bran-
ders in Zee waaren gezyld , naar Boelijn of BeiU Ijle : dat hy
ies dagen geleeden , vier Engelfche Fregatten had ontmoet,
enden elfden noch een, die hem voorfeeker hadden bericht
dat hunne Vloot op den elfden uit de Rivier van Londen naar
Dtitns zoude zylen : dat hy den 12 naar 't Coningsdtep zy lende
A'^o°^^,f"> des avonds jacht op een Engelfch Fregat had gemaakt, en dat
ichêTioot. hy aanftonds daar op d'Engellche Vloot, fterk omtrent vyftig
Zylen uit de Rivier en 't Convigsdiep had zien in Zee ftceken.
Waarop de Heercn Cornelis de Witt en de Rmterhcüo-
ten, naar Duins te zylen, en d'Engelfche op te zoeken, maar
de groote ftilte beletten hun voorneemen , doch de wind op
den 14 May Noord- Weftloopende, volvoerdemen 'tbefluit.
Des anderendaags zagen zycen Engelfch Fregat met acht-en-
dertig Stukken gefchut, cnhonderd-en-veertigMan, entwec
Kitzcn, welke door den Lt. Admiraal van Nes en Capttam Lau-
lenïn- <^o«« wierden aangedaan , enbefchooten, waar dat den C-^^/iW»
geifch Fre- Cornelis van der Hoeven met zyn Jacht van ondere by quam ftee-
Sén.""' ken, die de Engelfche de pas affnydcnde, flerkop het Fregat
fchoot, zoo dat het genoodzaakt wicrd zich over te gceven,
lyMay. cn de twee Kitzenontquamcn'tmet zylen. Den 15 May quam
den Heer Cornelis de Witt met de Vloot voor £>«;«ƒ, al-
waar hy gedagt had d'Engelfche Vloot te vinden , doch be-
vond het tegendeel , waar op zyn Ed: de Krygsraad aan zyn
boord deed vergaderen, en bcfloot om de Vyand tot binnen
Wicht te vervolgen cn aldaar aan te taften.
'ZTnEd: Ter zelver tyd bequam zyn Ed: tyding dat de Franfche cn
5infvan''t Enjclfchc Vlooccü Saturdags den 14 J% zich te zaaujcnhad-
Wueovoc-. dci)
CORNEUS en JOHAN DE WITT. 339
den gevoegd, uitmaakende drie-en-tachtig Oarlog fchcepen» '"'
eenige kleine Fregatten en fes of acht-en-twintig Branders-
Deze tyding veroorzaakten een grootc moejelykheid in den Irmiche?»
Heer Cornelis dr Witt, die dit zeekerlyk gedagt had 16^"^^^'^!^"
beletten , én ook gedaan zoude hebben , by aldien de meerge-
melde Zeeuwfche Schepen maar twee dagen vroeger onderde ««Mjy,
Vloot hadden gewceli:. Op dceze tyding zou men wel
Krygsraad gehouden hebben, maar door dien de windzoftark
uyt den Noord-Ooften opftak kon de men geen Bevelhebbers
aan boord krygen; door dit harde weer wierden feventien of
achtien Schepen befchadigd, en dat van zyn VA: was een An-
ker quyt geraaltt. Des anderendaags, het weer wat bedaard'''"*^'''
zynde, beriep zyn Ed: de Krygsraad aan zyn Schip de zeeve
Provintien , alwaar beflooten wiei d , door dien men van deze t'za-
menvoeging der vyandlyke Vloote zeekere tyding had , te rug te
Zylen, tuffchende^W»»^*?» en de Maaz.e.f omtrent zes Mylen
van de Wal, om aldaar de vordere Schepen, die by de Colle-
gien ter Admiraliteit noch klaar gemaakt wierden, af te wach-
ten, en dan gezamentlyk de vyanden te bevcgten. Hetwelk
de Heeren Cornelis de Witt en de Ruper door brieven aan
haar Hoog Mog: bekend maakten, daar nevens verzoekende,
dat hoog gemelde Heeren bevel geliefde te geven tot het Ichic-
lyk vervaardigen der gemelde Vaartuygen, en voornamentlyk Y^'y**'''*'
de Branders , die het meeft in de Vloot ontbraaken. Daags iSAUy.
daar aan wierd de Vloot verjterkt met twee Schepen van >^/»-
(terdam , en drie van Friella>2d , nevens twee Branders , en den
negentiende noch met drie Berigt-Jagten en les Branders uit isMjy.
Zeeland. Dewyl zyn Ed; nu oordeelden magt genoeg te heb-
ben om de Vyanden te konnen wederllaan, zyldenhydenzel-
veii dag met de Vloot, en een Noord-Ooft ten Noordc wind,
Ooft Zuyd-Ooft aan , om weder in de Noord Zee te geraa- *°M»y.'
ken, zoo dat zy omtrent tweeMyl Zuyd -Zuyd-Ooft van C<i//j
ankerden , alwaar de Capitainen Barent Rees en Tz.elmuiden den
2 o May met hunne Schepen uyt de Maazc by de Vloot qua-
' men. Den volgende dag zyldemcnvan daar Noord- Weft ten um;/.
Noorden aan, tot omtrent fes Myl van 't Noord-FoorUtid, z\'
waardden Capitain Brakel van zyn Ed: en de Ruiter bevel kreeg
( V V 1 ) om
340 LEEV'EN en DOOD van
i<^7^- om met fes Schepen tuflchcn de Duynkerkfche Banken en 't
"" Noord-Voorland, totden vicr-en-twintigften deczcr, op kond-
»»M>y. fchap te blyven kiuyflen. Den 2z May quam zeer fchiclyk
een dikke mifl: op, zoodanig, dat men van 't ceiie Schip niec
aan 't andere konde zien , zoo dat men genootzaakt was op 'c
geluyt van (chieten , Trommelen en Trompetten , de Vloot
by malkanderen te houden , en met klyn zyl Noorft-Weft
i?M»y. voort te vaaren tot des anderendaags, wanneer men htt Noord-
fi^'rkingd" Voorland weder in 't gezigt kreeg, nevens vier Schepenen fes
Vloot- Snaauwen of licht Vaartuyg, welke eerften gevoerd wierden
door de Schout-by-Nagt Vlug , en de Heer Graaf Jan van
Hoorne twee Noord- HoUandfche Schepen , den Overlten Lt,
Francais Palm van Amflerdam , en Cornelis Mick, , zynde ccn
Hoorenfche Brander. De Vloot quam des avonds omtrent het
Coningsdiep , en de Heer Cornelis de Witt zylde op vier
j. j^ vadem water over de (j^/jpfr, zynde een zeer vervaarlyk zand,
ïngeifche van waat men negen Engclfche Conings Schepen en eenig
scTèpfn inkly" Vaartuyg zag, daar men jagc op maakten , doch d'En-
'tgeiigt. gelfche dit ziende, weeken naar 't Coningsdtep, endeduyfter-
DurrynEdinis dct nacht belette hen te vervolgen. Niette min belaften
•ft:end"°^zyn Ed: dat de Lt. Admiraal van Gent , met vyfticn Schepen,
•+Mjy. waar onder dat van de Vice Admiraal Evertfzy en Schout-by-
Nagt van Nes , des anderendaags met hec aanbreeken der
dag, den Vyand zoude vervolgen , om dezelve te vernielenof
Kloekmoe-, neemen. De Heer Corn'llis de Witt van een dappere
de Heet inborft zyndc, wilden met den Heer van Gent op deze togt,
wiH.'"*'*"" deel aan d'overwinning te hebben, doch zulks wierd zyn
Ed: door de Heer de Rayter en andere Oppcr-Bevelhcbbersaf-
geraaden, doordien de vyandlyke Vlooten alle uuren verwagc
wierd , en als dan zyn tegenwoordigheid zeer noodig zoude
zyn. d'Engülfche ziende dat vdn Gent op hen atquam, vlug-
ten Je Rivter op met hun Vloot, beftaande uit fceven groote
Schepen en vier Branders , dit belette niet dat den dapperen
van Gent dezelve met goede geregelthcid vervolgden.tot digt on-
der 'tFort CW»(f,7?,alwaar zy verfterkt wierden door twee groote
Schepcn,een groot Fregat en tweeKitzcn die daar lagen. Zy had-
den cgtcr geen luft om oeNcdcrlaniers ia tcwagtcn,maar borgen
zich
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 34,
2ig agtcr/t Kaftcel , alwaar zy een vy lig verbly f hadden , door de ^^7^^
grootc meenigte en fwaarte des gefchuts van 't gemelde Ka- ^
fteel. Zoo dat den Lt. uidmiraal van Gent , ziende dat daar
niet te doen was , geraade vond , de Rivier wederom naar 's
Lands Vloote af ce zakken. Wanneer eerft het Schip van de
Capitatn de Muntiik , daar na dat van den Fice uidmirad Evertfz
en noch een Brander, aan de grond raakten, doordien d'En-
gelfche de Ton van de middelplaat verleid hadden, doch met
het inbreeken van de Vloet verdween de fwaarigheid , wan-
neer de Heer van Gent belaften de Ton in de grond te boo-
ren, en eenige Baakens, van de Noordwal af te haaien, die
daargefteld waaren. Zoo dat hy de wind tegen hebbende, En komt
den fes-en-twintigfte wederom onder 's Lands Vloot quam,"'''"''y<I*
die ten zelve dage nogmaals verfterkt wierd door twee Noord- Tl^fijy,
Hollandfche Oorlog- fchepcn en een Zeeuw , nevens vier
Branders van de gemelde Collegien , en twee Vriefche Snaau-
•wen. Hier fchreef zyn Ed: eenbrief aan zyn Broeder den Raad De Hesr
Penfionaris DE Witt, waar in hy de tocftand der Vloot , en ^1["*''"^*
het miflukte voorneemen van den Lt. .Admiraal van Gent te 'chryft daat
kennen gaf , als ook dat men beflooten had om voor 't Co- zynB'o"det
ningsdiep uitgefpreyt te gaan leggen , om de Vyanden daar 't 'ieR3ad
beft af te wagtcn , nevens veel omftandige reedenen ten dien ^^°''°''""'
einde dienende. Den zeven-cn-twintigftenquamdenCrf/?«/<?;« 17 May.
uillemonde onder de Vlag , die zyn Ed: en de Heer de Ruyter
verhaalden , hoe hy daags te vooren tuffchen de Goenge en de
Duynkerkje Banken by de '■ Franfche en Engelfche Vloot had
gcwecft, dienaar zyn giffing tachtig zylen fterk waaren. Op^sMir;
dit berigt wende men 's Lands Vloot Ooft over, metgedag-
tcn om de Vyanden op te zoeken ent'ontmoeten , dochvrug-
teloos, zoo dat de Heeren Cornelis de Witt en de Rujf ter '^"^'Yt^it
op den negen-en-twintigften belaften Zuyd-Weft aan te zet- v^oöfeni»
ten, wanneer zy 's morgens ten negen uuren de Vyandlyke j'^^jst-
Vlooten op hen zagen afkomen, die in de wind van hunwa- *^ *''
ren, en de loef hadden. Tegens de middag waaren de Vy-
anden zoo dicht genaderd , dat men gemakkclyk de Vlagge
ondcrfcheiden konden , en bevond dat de Witte Vlag voor
uyt, de Blaauwc achter aan, en de Roode in 't mid-
(Vv 3i dp
341 LEEVENen DOOD van
ï'^?*- de was gcplaaft. Zyn Ed: en de Heer de Ruyter decdcnalic
~ mogelyke vlyc om de wind van d'Engelfche te winnen , ten
S"^^^' yfclk een eynde zy wederzyds tocaan dendertigften J/<ïyfterk-
prangden, wanneer men des ogcens ten twee uuren een dy-
zige lugt had , met miftig weer. De Rufter gafZeyn om
Noord- Weft ten Weften over te wenden , en toen z-ag men
tot verwondering van een yder geen een vyandlyk Schip, dog
door dien het omtrent ten tien uuren zeer ftark begon tewaa-
jen, en helder wcêr wierd, zag men des Vyands Vloot we-
jtMay. (jerom, die zoo wel als de Nederlandfche verftrooid lag. Des
anderendaags woey de wind uit den Weft-Noord-Weftcnmet
weinig koelten, wanneer zy de Vyanden in 't Weiten , vier
Mylen boven licn zagen. Zo dat zyn Ed: bevel gatomZuyd-
Zuyd-Ooft te zylen , en wendende, kreegen zy Ocfiende'in't
gezigt, leggende Zuyd-Zuyd-Ooll van hen, zylende als doen
Well- Noord- Weft op, met gcdagtenvan de Vyanden zeker-
lykaan te doen. Doch de Vyanden gcftadig boven wind zylen-
de waardoor die veel v oordeel hadden,dagten het ongeraden om
op de Nederlanders af te komen, welke laaften alle mogelyke
middelen in 't werk fteldcn om hen te bezylen , en wanneer
zy maar omtrent de Vyanden quam wenden zy vaahenaf. Zo
dat men niet kofte bedenken waar 't de vyanden aan konde fchee-
coreeMsde^^"' doch den Hccr Corneus de Witt een brief van zyn
■wittktygt Broeder den Raad Penfionarts ontfangende , die hem daar in
vanzi'jn' bckcnd maakte, dat op d'Engelfche Flootved z.iekenivaaren^ die
Broeder de dagelijks Vermeerderden, en dat de Franfche in veel flegter (iaat wa-
fionatis!"" ''f'' ''^■^ d'Engelfche gedagt hadden , begreep toen om welige reeden
x.y de Nederlanders entweeken. Dit gaf de maats groote
moed, en zy verlangde van uur tot uur om de Vyanden tebe-
vegten. De wind Ünk den zelfden dag zoo fel op > dat de
ZynMars Hccr CoRNEi.is DE WiTT zyu grootc Rec CU Maijzylsrcc
zyien'vXn '" twccn braaken. Zyn groot Zyl en groot Marszyl raakten
•mijag. onbriiykbaar, het Boevenet aan ftukken, en de Hukken van
.de Ree me: de Zylen viel digt by de Ruyter te gclyk neder,
tjuny, niette min zylden hy met zyn FokenBezaancn, Zuyd-Zuyd-
1 jun». Weft aan , tot dat hy op den eerften Juny , Dnynkerken in 't
gezigt kreeg. Des anderendaags was men met de Nedcrland-
Ichc Vloot omtrent acht Mylen van 't Noord-FtorUnd geko-
men.
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 343
men, alwaar den Capitain Titus van iVrf/«j«if den Heer Corne"
LIS DE WiTT bekend maakte , dat hy voor *t opkomen van
den dag, omtrent vier Mylenvan 't gemelde Noord- Toorland
de Vyanden had gezien. Den derden deezer belafte zyn Ed:
dat al de Bevelhebbers der Vloot , op zoude gccven voor hoe V'"'^^ -^
veel tyd zy noch van leevensmiddelen voorzien waaren, om te veii>ebbe«
weeten wat, en hoe veel hy uit het Vaderland moeftontbie- °p^^j"^2
den, gelyk zyn Ed: in 't Jaar 1667. had gedaan. Ter zelver veei tijd zy
tyd wierd 's Lands Vloot noch verfterkt met vyf Brand-fche- „^ddVica'"
pen, en honderd en dertig Matroozen, komende van ^w/?fr- hebben,
dam , gclyk ook vier dagen te vooren Capitain Jan Krooky^n
Hoorn daar by was gekomen. Den vyfden quam de Capitain ^ juny;
Hendrik Fijfer uit Noord- Holland by de Vloot , met acht-en-
dertie Matroozen van Rotterdam , en den fesden nog een Frc-
gat , nevens vier Brand-fchepen van de laaft gemelde Stadt.
Zoo dat 's Lands Vloot nu beftond uit 168 zylen. Dien dag
kreeg men tyding door uitgezondene , dat zy de Franfche en En-
gelfche Vloot in Souls Bay hadden gezien, die daar denderden
Juny ten Anker waaren gekomen. Waar op zyn Ed: teover-
ftaan van de Heer de Ruper'mAe Krygsraad befloot, dewyldc
wind uit den Noord-Ooften woey , en by gevolg 's Lands
Vloot de loef zoude hebben, derwaarts te zylen, en de Vy-
anden daarflagteleeveren, ten welk een einde uityderder dnc
kleine Smaldeelen twee Schepen en zoo veel Branders voor uit
gezonden wierden, om de gemelde Brandeis onder 't voordeel
van de rook aan de Vyanden wel te befteedcn , gelyk de Heeren
5<««^-e«eni'^«G'f»nnsgelyksbelaft wierd te doen. Den felfden dag
lichte men noch Anker, en zylden eerft Noord-Ooft over en
daar na Noord- Weft tot den fevendenyM^y, wanneer 's Lands 7 Jany; ^
Vloot in de Morgenftond voor ^'oa/.ft^ïy, gelegen luflchen/Zwr- DeH<;«t
wits tn Jarmuyden quam, enkreeg met een Ooft Noord-Oofte JewiJt^
wind de Vyandlyke Vlooten in 't gczigt, die indes zelfs Bay komtbyde
tenAnker Icide, en dewyl zy die der Nederlanders zoofchielyk vioSd'voo,
niet verwagt hadden, waaren zy genoodfaakt Ankers te kap- souiibay,
pen, om onder zyl te komen Zy waaren even eens als de Ne-
derlanders in drie groote Smaldeelen verdeeld, den Hertog van
Jtrk^^ die het opper bevel had, voerde dat der roede Vlag, in
't mid^
344 L E E V E N en DO O D van
1^71. 'tmidde. DcGrzn^d'Ettree yice-^dmiraal van rran^ryl^dtltdct
_ witte Vlagge, aan de rechter zyde» en den yidmiraal Mont*"
gu. Graaf van Sandwich dat der Blaauwe Vlag aan de flinker
zyde. De Nederlandfche Vloot naderde al fachjcs met weinig
■windsopdiedes,Vyands, fchoonzy 't om de Noord leiden. Den
Naderddc Hccr CoRNELis DE WiTT , cn de ^«^ffr , dccd de roodc Vlag
HenogTJD onder de bezaans Roe vraayen, tot een teeken van aante val-
' len, en zylde met zyn groot Smaldeel na dat van de Hertog van
Jork , Bunkert na dat der Franfche , en de Lt. Admiraal van
Ghent, naar dat van de Blaauwe Vlag. Leggende aldus zyn
Ed: met de Ruiter in 't midden, Banktrt aan de flinker cnvan
Ghem aan de rechter zyde. De gemelde twee Oorlog-Sckee-
penenzo veel Branders uit yder klein Smaldeel genomen, uit-
makenden, achtien Scheepen en achiien Branders, zylde voor
yder groot Smaldeel een weinig vooruit. Hier was 't dat den
Heer Cornelis de Witt zyn onverfaagtheid en yver toon-
den , hy moedigde zo wel de hooge Bevelhebbers als degemee-
ne Maats, meteenzeerdeftigfte reeden aan, gelyk den kloek-
moedigen Heldt de ^«^ffr insgelyks deed. Tuflchen feven en
acht uuren raakten de Vlooien in gevegt. Zyn Ed: op een
Piftool-ichoot vaft de Hertog van Jor^genaderd zynde, deed
hem de Laag geeven, en dewyl hy indeefctyd met zinkingen
gequeld was , en ecnig ongemak aan zyn been had , liet hy een
groene Fhiwecle Armftoel voor de boovcn hut brengen, met
een Fluweel Kuflen, daar het Staate Waapen op geborduurd
ftond, om vermoeid zynde van 't ftaan, daar op te konnen
ruften, blyvcnde aldaar den ganfchendach, in't midden van dit
tBifljit groot gevaar met zyn twaalf Helbaardiers, met roodc Rokken
S"^'' en geele voering , zynde de Waapen verwe van den Staat, die
hem van haar Hoog Mog: meede gegeven waarcn. Den Her-
tog van york ziende dat zyn Ed: en de Rujter met zulk een
Dapperheid op hem aanvielen, antwoordemetzynganfche Ge-
fchut , het geen een dikke rook veroorfaakte , en de wei-
nig wind, wierd als dood gefchooten, waar door het gezigc
wicrd beneveld, duslydenzy twee uuren onophoudelyktegens
den gemelde Hertog te fchieten , waar door hy zyn grootc
Steng en roode Vlag verloor, en bad de wind een weinig op-
ge-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 345.
geftooken, hadden zy hem mee de Branders zekerlyk vernield. ^£^*»
Den Hertog die vernemende weck van zynEd:af, en trad op ''
't Schip London over, met de Admiraals Vlag, niet durvende
daar weder omtrent komen. Terfelver tyd raakten de Zoon
van den Heer de ^«7«r door een fplinter op zynBorftgequetft, Capïtjïa
doch zonder gevaar, fchoon hy een Engelfch Schip de groote auf/j^^.
Steng af; fchoon hy al elf doodcn, tien fwaare en vyf mindere ge- •*°^:
wonden , en fes fchooten onder Waater had , als ook dat drie van
zyn Stukken de Trompen afgefchooten waaren. De Heer
CoRKELis DE WiTT, kreeg in plaats Van dcn gemelde Hcrtog
weder verfcheide andere Scheepen op hem af, diede Laag ga-
ven, waar door een Canon Kogel dicht voorby zyn hoofd heen DiieHd-
fnorden, waar door drie van zyn lyfwachten dood nevens zyn doól'en
zyde neder vielen, ook wierd ter zelver tyd noch een zyn bee- dtiedoo-
ae afgefchooten , en twee doodelyk gewond. In al dcczegc- tt^}^'
vaaren droeg zyn Ed: zich zo Manhaftig en onverzaagd , dat men
geen verandering in zyn weezen kondezien, wagende alzo ten
befte van zyn waarde Vaderland zyn dierbaar leeven , zo wel als
de allerminftedieindeheele Vloot was. Die in dit gevecht ook
in Eedelmoedigheid uit blonken waaren twee jonge A mfterdam- Edelmoé;
fcheHeeren en een Rechtsgeleerde van deoudfteenvermaarfte Si^
gellagten , die voor vry willigen op 's Lands Vloot mede waaren dw'ooi-
gegaan om hun moed aan de Vyanden te koelen. Deneerfte was de Amfleit ;
Heer Gerard Hajfelaar , die op zy n eige koften veertig Matroozen "*^'""=te
mede had genomen , alle op hebbende Engelfchc Mutfchen gen^md
mee rood Fluweel gevoerd. Deezen dapperen Heer verloor zyn nfffdlt
leven op het Schip van Sti/eerius. De tweede, de Heer Koe»- KÖennad'
raad van Heemskerk., had insgelyks vyftig Bootsgezellen op zyn keik!"n '^
beursbyhem, die de Mutzen met blaauw Fluweelwaarcn ge- -Mr.JohJB
ftofFeerd, toonende zyn groote Manhaftigheid op 't Schip van ^"^'
den Heer-Lf. Admiraal van Ghent, en de derde was den Heer dool!'"
en Aïr. Johan Berg , hebbende ook acht Matrocfcn met groen
Fluweel gevoerde Mutzen, dieonvermoeid vocht op het Schip
van den Capuain Bant , welke twee laaften ongewond , en in vol-«.
kome gezonthcid wederom in hun Vaderland zyn gekomen,
tot groote eer en roem voor hun gellichr. Den Lt. Admiraal
van Nest had onderwyl den Engelfchen nee-Admiraal \nn de
Tweede Boek- (^x) roo»
34^ L E E V E N en D O O D van
*"7^' ïoode Vlag , die wel twee uuren dicht op malkanders zyde la-
''— ' ' gen, engelhdig Kanonneerde. Op de Midda:^ quam den En-
gelfche Capitain Cbiccly voerende de Royale Catharma met 80
Stukken voar zyn Schip over ftaag , die malkanderc langen
T)t Royale xyd befchooten. Van Nes dit vervcelcndc , fond hem aanftonds
dooï"»!!' een Brander toe, die daar op van achteren zyn Vlag ftreck, en
Nesgeao- zich ovcr wildc geven, doch de Brander was al in brand waar
""* door van Nes fclfs al te dicht daar byzynde, gevaar uit ftond,
hy veroverde cgcer 't Schip, en deed de Capitatn ChtceUy met
zyn volk daar uit haaien. PlaaczenJe op 't zelve eenige Hol-
landers , die te pionder ziek en , ongelchikt zy ndc , van de Engel-
fchc wederom genomen wierden. De Capitain Brakel, die on-
der de voor afgcfondene Scheepen was, deed in dit voorval
een der allerrtoucile d;iadcn tegen Azn Admiraal MontagH , die
byna ooit gefchied is , doch het jammerfte hier van was ,
dat hy 't buyten bevel had gedaan , dewyl hy tegcns
de roodeVlag moeft vechten. Brakel voerende een Schip van
62 Stukken , en maar ^00 Koppen, vielopyl/o»/di^«, Admiraal
van de Blaauwe Vlag aan , welke laafte looo Man en 104
Stukken gefchut voerden, en Ichoon dit machtig veel vcr-
fcheele, klampte den gemelde Heer Brakel hem kloekmoe-
dig aan Boord, die ten eerlle veel dooden kreeg. Niettemin
gafhy d'Engels man de laag, en fchoot onophoudelyk op hem
aan. Aiontaguzoiii hem ecnig Volk met Sloepen aan 't Schip
die zogten 't Enteren, en fchoon zy 't Schip bovenal in had-
den, weerden zich Braakel zeer manhaftig van onderen, wer-
dende fyn Schip foo reddeloos getchootcn dat het geen zyl
kondevoeren.DeHr. CoRNELis DE WiTT,ziende,dati?rd>ti?/in
een verkecrdSmaldeel vogt , en zonder bevel , zynde dit een zaak
die ten hoogfte qualyk wordgenomcn,kon echter niet nalaten van
zyn onverzaagtheidte prylcn, en zond eenige andere Scheepen
op Momagu af, waar door hy genoodzaakt was Brakels Schip
loste hakken, hetwelkreddeloos wegdreef , den Manhafcigen
l^»«-/^</^«/Vj^/^ïf«rj op hem afkomende gaf hem ook dapper de
Laag, doch na dat hy het Brand-Schip van Jan van Ryn had
zien naderen, wenden hy af. Defc Brander hechte aanftonds
»ftn 't grootc Schip van .<W«w42«vafl:, cavcrbranden'ttegelyk,
waar
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 347 j^^^j
waar van het Volk in Zee fprong . Den Admiraal meende zich' ■
mee zyn Zoon in een Sloep te bergen, doch wieid dcordee(e E". Engel»
verwarring in de grond geloopen , en verdronk ellendig. Al- brVnd e?"
dus fneuvclde dien dapperen Held nevens verfcbeidc grootcn, f°j"8^
werdendc zo wel van zyn Vyandcn als Vrienden te hoogftc be- met zijn
klaagd, zyn C^^/><j/«, hoe wel gewond, burg zynlyf met fwem- ^°°^'
men en zyn Ltcutenarn wierd uit het waaccr gehaald en op 'c
Schip van zyn Ed: gcbragt, die verklaarde > dat in deefe drie,
of noch geen vier uuren, heviger was gcvogten als in de Jaarc
1666 in al de vier dagen. Voor deefe daad, ■vitxdJitnvan'R.yn
met zyn Matroofcn met tien duyzend guldens zynde het Loon-
geld, vereerd. 'DeCapitain Lieutenant \zn Ewyk kreeg ook (es
duyfent guldens met zyn Matroofcn, omdat hy een Vyandlyk
Brand-Schip had veroverd. Ondertufichen had den Lt.Admi- ce it;
raal van Gber/t zyn onvergelyke kloekmoedigheid getoond te vanGhèn»
gen de Blaauwe Vlag, maar tot onherftellyk verlies van zyn !!°'"^g<="
Vaderland, wierd deefen grooten Held ineen tyd van een half
uur door een Kogel getroffen, die hem uit dit traanen Dal naar
de eeuwige volmaakte vreugden omhoog zond, ftervendc al-
dus met de grootilc roem op her Bed van eer, in 't krachtig-
ile van zyn leeven. Deelen Heer fVtl/em 'Jofiphi Baron van zyntofei
Ghentf Lieutenant yldmiraal szn Holland onder 't Cotlegie ter S^^^St-
Adfmra.iliteit van j4mfterdamy Overflc van het eerfte Regiment
Zee-Bczoldelingen,Heere van DraaJienlourg enz: was gefprooten ,
uit de oude en Adelyke Stam , waar aan den onvenzaagdc
Manen van Rojfem , gehuwelykt was , zyndc Broeders Zoon
van de HeerenJValravenenOiho, Baronnen van G^w/;, die een
der grootfte en onllerfelyke Naamen hebben behaald , in de
Spaanfche Oorlog , voornamentlyk de laaften, bekend onder
de naam van Heere van Diede»^ die in de Jaare 162.9 Wezel
innam. Hy was van Bevelhebber te Land , tot Lt. Admiraal
ter Zee gevorderd, fchoon hy het weigerde en afflocg, doch
wierd door den Raad /"f A//;o«(ïm de Witt, zyn boefem vriend
daar toe bewogen , en vulde de plaats van den Dapperen
Trompt hier vüore verhaald. Hy had buyten veel roemwaardi-
gebedryven, met de Heer Cornelis de Wjtt ( tegens de
gcdagten van de iJ«/«y ) die weergaloofe overwinning op Chat-
(Xx 2) tam
lèjü 348 LEE VEN en DOOD van
m tam in 't gezigc van Londun behaald. Zyn lichaam gcbalzemt
Zyndc, wierd naar Uitrecht gezonden, en aldaar met groote pracht
in de Dom-Kerk ter aarde bellcld, alwaar tot een ondertclykc
gehcugenis een fchoon Marmer Grat", tot zyn eer opgeregt
is. Zyn dood wierd by groote en kleine betreurd, om dathy,
heel gemeenzaam en minlyk zyndc , zich by groote en kleine
bemind had gemaakt, liet vier Zoonen na, waar van d'oufte
NicoLAAS de tweede, Frederik Henderik, de derde Jan
lor»an Wilhelm, ende vierde Willem Joseph. d'OufteZoonhecfc
i'iuifeKn. zyn Edelmoedigheid en groote Heldenaard ovefvloedig ge-
toond , in de Krygstogt met zyn Hoogheid de Hecre Princc
van Oragnien in Engeland naderhand is is hy, als zyn Hoog-
heid de Coninglykc CroonverkreegtotRit-mecfterondcrzyn ,
Lyfwagtverhecvcn. De tweeden Heer blinkt uit in Staatkunde, 1
zynde Reekenmeefter in de Generaliteits Rekenkamer wegens I
de Provintievnn Gelderland. De derden Heer heeft reeds twintig
Jaaren ten dienft van den Staat en zyn Vaderland, in defelften
Veldflagen zijn leeven gewaagd, en door zijn dapperheid by
ieder gezien, zijnde Capttain onder 't Regiment van den groe-
ten Krygs- held 5'o«//<inc/; en de jongden Heer, voerd niet alleen
de vooinaam van zyn Doorlugtige Vader Zaliger, maar ook
het zelfde beleid , en de Manhaftigheid heeft nevens zyn
Heeren Broeders groote fagtfinnicheid en minzaamheid j zyn-
' dedit dienC^/?/>4«« /frZcc dieopdcn 34 Auguftus i704tegen
de FranfcheTucemagt, metfulkeenonvermoideyverenkragtda-,
digheid vocht; waar door zijn roem door heel £«ro/><» genoeg-
zaam verfpreid is , en den Vyanden hem zelfs een wonderlijk on-
vertlaagtheidtoefchryven : foo dat deefevieruitfteekendè Hee-
ren , ider om 't meeft, ongemeene proeven geeven van uit dit oud
Adelijk en vermaard geilacht te zijn gefprootcn, die door de
gedenckfchriftcn vereeuwigd , flaan te woorden.
De Heer Cornelis de Witt > was nevens de Ruyter noch
fentn- al beezig tcgens de Roode Vlag, die wederzyds malkander
ki^debnnd' kragtdadig beftreeden, waar dat een Engeifch Schip met 70
entwfein ftukkcn in de brand wierd geftooken, en twee der grootftein
««fchown. de grond geboord , en negen of cien Nedcrlandiche Branders
ycr-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 349
vernield , en 't Schip van de Capitaincn Dil^ en Llfevkf 1^72!
door de Engclfche in de grond gefchooten, Den il
Lt. Admiraal Banken tegen de Witte Vlag ftrydende , dat
meeft Franfche waarcn onder de Graaf d'Elirêes , vocht den
gantfchen dag mee dezelve, die 't cindelyk om de Zuyd wen-
den, waar door zy van de Engelfchc raakten, het geen Ban~
ken insgclyks deed, waar op de Franfchen geduurig in ly af-
zakten, en van 5<j«/:f>-f al fchietende gevolgd wierden, die een
groot Schip der Franfchen zoodanig trof, dat men zederc
heeft vernomen gezonken te zyn. Onder al deze llryd quam
den Land Capitain Panhuyz.en aan 't boord van den Heer Cor-
KELis DE WirT, hem in ftilte bekend maakendede dood van
den Heer Baron van Ghent^ die den gemelde Capitain op 'thoog-
fte belafte van dit ongeval niet te verfpreiden j dat men aan 't
boord van 't zelfde Schip de Vlag zoude blyven voeren , en
zich in alles gedragen als of den Lt. Admiraal van Ghent noch
leefden, om geen vcrflagentheid in de Vloot tcveroorzaakcn.
Ondertuflchen volharden zyn Ed: en ds Ruyter onophoudelyk
in 't vegtcn , die nu de Schout-by-Nacht van de Engelfchc
RoodeVlagop zyhad, welke zich als een dapper Man toonde.
De andere Vyanden, ziende dat hy tekort zoude komen, zon-
den twee Branders op zyn Ed: Schip af, om het zelve te ver-
nielen , het geen voor een gedeelte door den Capitain Philips
van Allemonde wierd belet, doch d'eene Brander raakten ech-
ter aan zyn Ed: Schip vaft , wanneer men zcekerlyk dagt dat De Heet
zyn Schip vernield zoude worden , doch door 't wys beleid comeüsde
van zyn Ed: en den yver van de Raper, raakten zy door 't af- groöt'ge-
kappen van den Brander los , welk zonder iets uyt te voeren ^"'«loor ,
in as verteerden. Daar na zond de Ruyter den Capitain Aarjfen lykeBiju'
nnBrakets Schip, dat heel reddeloos was , om het zelve met ^"^
een Touw uyt het SmaldeelderEngelfchen naar Z^f^jWte Ace-
pen , bevindende dat hy op zyn Schip honderd en vyftig zoo
dooden als gewonden had , onder welke laalten hy zelfs ook was.
Van Nes, niet meer als fes of acht Schepen by zich hebbende, DappeAei*
nevens dat van der/ce Admiraal Sweersy wachtedeEngcllche Adm''it"ai'*
in, die een vyandlyk Schip enterden, cneendergrootfleSche- ''"*^"' •
pen reddeloos fchooten. Ter zelver tyd zag vén Nes dat her
rXxj) Schip
ié?*-
Kloekmoe-
digheid
van een
Mjtioos.
3 ^o L E E V E N en D O O D van
Schip van zyn Ed: nog al Iiccvig doende was, regens dat van
de Schout-by-Nagc van de BlaauwcVlag, quamhecopzy,en
fchoot hem geheel en al reddeloos , waar na hy zyn Broeder
in nood ziende, die tegen twee of drie Schepen doende was,
en onbruykbaar door 'i Ichiecen geraakte, ce hulp quatn , en
mar ZeeUnd deed flecpen, die zelfs d'ecr willende hebben om
tot het uytende van 't gevegt zyn pligc en dapperheid te bc-
toonen , op het Schip van Laucourt overtrad. De nacht aan«
komende, wendende Engclfche met de Stevens naar Land en
fcheide zoo van de Nederlanders af, zo dat deduyfterheideen
cynd van dit fwaar en droevig gevegt maakten , hebbende
zyn Ed: en de Heer de Rujter , naar 't verhaal vanecnige, dien
dagzjooogg Buskruyt verfchooten, en omtrent 3500 Kanon-
fchootcn gedaan. Hun Scliip was zeer befchadigd aan Maften,
Zylen en Touwerk , en had cenige fchooten onder waa-
ier, ook had hy op het zelve dertig dooden, en geen minder
getal zwaare jjewonden. Zecker Matroos d'arm afgefchoo-
ten,quammet eengefwiniheid om laag loopen , en riep mee
een ftarke ftem. Ruym op, hoe fla je luy en bruyd , al ïi^as een
mens de ks>P tifgefchooten , je zouder de hand niet aangaan. In dit
hardnekkig gevegt zyn van de Nederlanders buyten de Earon
van Ghent , weinig Bevelhebbers gebleeven , maar de Engelfche
hadden de volgende dooden en gewonden.
Dooden.
Gravevan Sandwits, Adm. van de
BlaauwcVlag.
Lord Dij^by,Cap: van de Henry .
Den Ridder Fritfchvilk Hollis, Gap:
vandeCambridgc.
Ridder Jan Cox. Cap: van de Prins.
Pearce, Cap: van de Gcor^e.
Waterworth , Cap: van de Anna.
Hennaiïi,Cap:vandcTriump.
iennis, I'"ransman d'Alix.
A' Sij^ncur de la Rabmierc , Schout-
by-Nagt van *i Frans Efquadrc.
ChcvalicrHabord.
CapiteynBromly.
Capiteyn Bennet.
Cotorel.outftc Soon van de Ceremo-
ny-mr.
CapiteynBury. CapiteynBarry.
St. Napier,Schots Gentilc.
Lord liowics.
Chcvalier de Cheran.
ChevalicrdeOezy.
En nog ontallykchoogcVry willi-
gen , en Officieren dood.
Gewonden,
Lord Maiilon.
LordMoniagu.
St. RicnardNicoIs.
Roger Vaugan , bcyde van de Kamer
van D. de Jurk.
Lord Travanian, zyn Edelman.
Rid
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 3^1
Ridder Cartwricht.
St.Ellior,Cap:opdeJork.
St. Ludman,Cap:vanMonk. Ook bekenden zy iclfs indczeZce
Wren , Hamilton , Howard ,
Skelton, Hal en Lord May.
EnincdeSr. Ardans,Sr.deMayncu,
Sr. Trufton , Graaf van Canaplcs ,
Chcu,Chaumont, Sr. Efcorbiac »
flag by de 2000 Man zoo dood ais
gequetft te hebben.
Daarenboven hadden de Nederlanders veel gevangenen ,'
fchoon zy veel reddclool'e Schepen in deeze flag bekomen
hadde, waar van dat van de Baron v^n Chent , en de
yice Admiraal Sweers geen van de minfte waaren. Zyn
Ed: en de Heer de Ruyter fpande alle middelen aan
om d'Engellche wederom op te zoeken, zylcnde ten dien ein-
de de gantfche nacht meteen Ooftenwind, Zuyd-Zuyd-Ooft
aan» en in de morgenftond fchreefzyn Ediverfcheide brieven,
waar onder twee aan zyn Broeder de Raad Psnfionaris , wan-
neer het Schip van C<j/'/><i»« Hollaard^ door ongeluk van'tcygen
Bulchkruyt in de brand geraakten en in dclugt (prong, dog de
Lieutenant, de Schipper en tuflchen de 70 en 80 Matroozen
had men met floepen geburgen. Den zelven morgen deed zyn
Ed: en de Heer de Ruyter , dcnVice Admiraal Sweers d^Admi'
raals Vlagge van van Gent op zyn Schip ftellen > met bevel, dat
den gemelden Heer Sueers voor deze rys over dat groot Smal-
deel zoude gebieden : de Schout-by-Nagt de Haan als Vice-
Admiraal op 't Schip van de Heer van Gent , en de Capitain
van Meeuwen als Schout-by-Nagt. Kort daar nawierdzynEd;
de EngeUche Vloot gewaar, drie Mylenvanhem af, bcftaan-
de omtrent uitvyftig Schepen, die tot honderd zylen aangroei-
den, waarjop hy en </e ^«Z ff r belaflen alles by te zetten, om hen
in te haaien , zylende alzoo de Vyanden den heelen dag tot 's
avonds ten 9 uuren boven de wind, zonder dat zy op de Ne-
derlanders af derfde komen , zynde een klaarblykclyk teeken ^e Staat
van hunne nederlaag , en de Overwinning der Nederlanders. Ri^aJaen
Den Heer CoRNELis de Wirr ter Ooren gekomen zynde, °pp"-
dat den Staat aanmerking genoomcn hadde op zyn waar- fchaif "sa'
de, en in zyn atzyn bcflooten, het Ruaard en Opper- Dy k- ^^ï^^^^
graaffchap aan zyn Zoon te geeven, by aldienhy op dezetogt zoon.zohy
mocht komen t'overleiden , fchreef daar over een brief^enlcfl^
van »«"♦
3fi LEEVEN en DOOD van
i<>7i. van dankbaarheid aan haar Ed: Groot Mog: de Heeren Staatcn
■ van Holland en Wcft-Viiciland, daar na zond hy een fchrif-
tjaay. telyk bevel af aan de Heeren Banken en Sweers^ dat zy met
hunne Schepen wat digter aan malkander zouden zylen, om
geen oorzaak te geven dat de Vyanden door konden breeken,
als ook om aan zyn boord in de Krygsraad te komen, gelyk
hy aan al de Bevelhebbers insgelyks deed , en voordroeg of
^'"e"s(fe™'^" met de Vloot niet naar de Zecuwfche Kuft foude zylen,
■w'itt'fleid om de Schepen die Bufch-kruid ontbraakcn , daar te laten in nec-
vci"ebb^e!s ïi^^"» endeVyandop'sLandsKuftaftcwagtcn, dewylhydaar
vooiom veelmeer voordeel als aan de hand zynde, in konde beoogen, het
vioo^naar wclk vau dc Hccr de Rnjter en d'andere hoge enlageBevel-
dczceuw- hebbers goed geoordeeld wicrd. Dit dan beflootenzyndequam
Snf " Slands Vloot op den lo Juny in 'c Noord- Weft van 't Eiland
lojuny. Walcheren ten Anker, zendende van daar al de gewonden naar
Dc Vloot Zeeland in de Gafthuilcn, en quamcn de Capitaincn Berkjiout en
wa^iJren dc Brocdcr van Noord Holland by de Vlag. Hier herftelde men
unAnka, ^o veel als 't mogelyk was de lekken, zylen touwen en al wat
nodig was, en fond eenige Schepen uit om kennis van desVy-
ands Vloot te bekomen, ook ontfong men hier antwoord op
de Brieven van den Heer Cornelis de Witt, twee dagen
te vooren gefchreven over die zeegen, zynde d'eene van
haar Ed: Groot Mog: Heeren Staaten van //o/4«<^en Weft-
Vriedand en d'andere van haar Hoog Mog: de Heeren alge-
De Heeren meenc Staatcn waar by zyn Ed; nevens de Ruyter , met alle
cornciisde bedcnkclykc beleefdheid bedankt wierd, daarnevens noch een
Ruyter' Brief van den KAa.d Penftonaris de Witt zyn Broeder, on-
den'sljjt" vcrgelykelyk geleerd gefchreven, al welke ftukkcn, te lang
bedankt, zyn om hier in te voegen. Des anderen daags fond men uit
ujunjr. ,j Lands Krygstuighuis tot Delft loooopond Buskruid, een
meenigtc Kogels , nevens 40000 pond van Rotterdam , en 60000
pond van de Heere Gecomitteer^ Raaden van Holland^ fchoon
den Heer Cornelis de Witt , door een Brief van zyn Broeder
bericht was , dat het Bufch-Kruid feerfchaars in Holtandwas^ ca
men daar geen meer mificn kon,dewyl men het nodig tot vcrller-
king der Grens-Steden had : hier quam noeh een Brief by van haar
Ed;Groot Mog: die zyn Ed: vcriochten , om een naaukeurig on-
der
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 3^3
derfockopde Vloottedoen, en op noemen wac voorSchepcq^ i^jt
en hoe veel Buskruid zy van doen hadden, doch dar hy daar i
nieede foo veel geliefde te ftrekken als 't mogelijk was , het geen ' '.^""'•
zyn Ed: deed. Hier na zylde men met 's Lands Vloot naar lo"<ui[.
Schooneveld alwaar zyn Ed: den Heer Counelis de WiTT,"g'het
gevolmagtigde van haar Hoog Meg: op 's Lands Vloote bevan- fpTarèniJ'
genwierd met een krankte wanneer zyn ongemak van finkin- ^«i'is't
kinge ook vermeerderde. En dewyl de ziekre dagelyks toe wTsf ^
nam, vond de Heer ^^ ^«^rcr, raadlaam, het zelve aan de Hee- zynid.- ■
ren Scaatenbekend te maaken, diehemby een beüuyt van den |;°/ifk op
21 ƒ««)' toeftonden, vanuitde Vloot t'huis te kceren, hetgeen ti^ vloot
zyn Ed: den twee-en twintigften y.w^ werkltellig maakten, schoone-
komende met zijn gevolg, Dienaaren, en Zee Ly f wacht teza-"='''^«Sï«
men uitmaakcnde 102 Koppen, onder 't gely van den Cow?w<i«-
deur Stuart en Roemer Vlak. den vier-en twintigften binnen Dor- ï°Ü!^l^lL
drecht^ na dat hy een Boode van die Stad, eenige dagen te vooren '"' doi-
ontfangen had, met verfoekjom eenigBuskruid te leenen,waar toe "' '*
hy niet konde verftaan, doch vond een middel uit om zyn
geboorte Stad, in fuik een gevaar, daar de Franfchen hen
zo naderde, eenigcrmaaten te hulp te komen > hy zyde aan
den Heer de Ruytcr dat men de terfcheuten als hy van Boord
zoude gaan, konde fpaaren, dat hy niet gediend zynde met
de plechtigheid, dit Kruid ten dienfl; van 't Land konbeftee-
den, winnende alfoo meer als jooo pondenuit , die hy met kennis L""<^
van de Rujter mede n:i Dordrecht nam, en de Vloot aldüs niet ver- Bu^kimd"
fwakte, fchoondequaadmeenende en zyn Vyandeu dit ander- l]"„^f^^
fins uit leggende , hem hier door befcliuldigde , denkende, de sud
dat fulks dagelyks door de beftierders der Steden wierd gedaan, "
gelijk van den Bo/ch naar de Grave ook gefchied was. Zo
iiaali had hy geenVoet aanLand gcfet,of vernam dat de heeleStad
in oproer was. En fchoon deezen dapperen Held nu voorde
tweede rys , met overwinning t'huis quam , en noch geen op-
geraapte belchuldiging tot zyn laften was , hadden eenige
het Graauw tegen zyn Ed: en deflelfs Broeder aange-
hitft, zo dat zy al kort na zyn vertrek op de Vloot, op^
zyn atbeeldfel 1 het geen de Heeren der Stad Dordrecht Duidiecüt.
Tweede Boek. ( Y y ) en
Dordrecht ,r
protrtot
f(?7i-
13 May-
Zijn Scliil-
dcry van 't
Stadhuis
gehaalden
ain de galg
gehaogen.
Het Huis
van de
Heer Mai-
ling ge-
plunderd
en om ver
gehaald.
Den Co-
ning van
Vrankryk
niet
JZOOOO
Wan tot
Chjileroy,
Snnfon
dansl'Hift.
Guilliume
III. i Vol.
pag.iij.
Lader van
eenige Vy-
andevan
«leRaad
l'enCo-
3^4 LEE VENcn DOOD van
e n niet hy, hadden doen Schilderen daar zyn overwinning op
Cbattamhy gei'oeJ was, en tot een eeuwige gedachtenis op 'c
Stadhuis te pronk deeden ophangen, van de wand haalden,
flukken fcheurdcn, de brokken rondom de Hoofd wagt plak-
ten, en het hoofd daar uitfneden het fclve aan degalg ophan-
gende , met het goddcloofte verwyt dat ooit van dolle
menfchen gehoord was. Daar van daan trok en Kaaiwerker
Cryn genaamd met een Byl> en veel van dit driftig Volk naar
het Huis van den Heer Burgermeefter HalUng het zelve
op ilaande, plunderde en onder Voet haalden, waar door
deczen Held de naam van Cr;'» raet de Byl kreeg , ennochhuy-
dendaags aldus genoemd word. Ook waaren eenige aan 't huis
van den Heer van S-myndrecht^ die daar dezelve rol meende te
fpcelcn , doch wierden met groote voorzigtigheid in hunne
woeden gelluit. Dit was het begin van dat Tierannige Treur-
fpel, en vernielende oproeren.
Ondertuflchen was de Coning van Vrankryh^d&n j May met
een Leger van honderd en twintig duylcnd Man tot Charter oy ge-
komen, daar de verfamel Plaats van zyn Heyrbendcn was. Welke
in vieren verdeeld wierden. Het eerlt onder zyn Majefteit, be-
ftaande \i\x.6 Brigaiertyécx van ó 5 00 Man te Voet en 6 Brigaden
Ruytery het getal van 14000 Man uit maakende ; het
tweede onder de Prins Qonié^ het derde onderde Marfchalk Cre-
^Ht , en het vierde onder Luxenburg : Van welk groot Leeger den
„Hertog van Orleans 'sConmgs Generaltffimns , onder hem was
„gefteld, die op eenen tyd vier Plaaafen deed Belegeren, te
„ weten Rynberg door de Coning , Wezel door Condé , Orfoy
„ door Orleans cnHnnch door TurerincHler verhaald men iets aan-
„merkelyks van, te wecten, dat eenige byzondere Menfchen
„ al in de Maand van Maan Brieven uit Duitdandh&dde , die vol-
„ komen te kennen gaven, dat men dezelve vier Plaatfen den
„eerde Jmhy te gelyk zoude Beftormen. Men had die Brieven
„aandenRaad Paifionarts de Witt en eenige andere Hcercn
„van den vrven Staat getoond , die geen geloof aan deeze ty-
„ ding wilden geeven : ondcrwyl heeft de tyd zulks egter ge-
»,lecrd, waar door de Vyanden van de Heer Jan de Witt
^gelcgcniheid naamen om hem te Ufteien, als of hy fchuld
had
CORNELIS en JOHAN DE WlTT. ^ss "^7--.
j>had aan zulk een groote verwoefting. Zelfs waarcn 'er '
«eenigendieomhem meer en meer hatelyk aan't Volkcemaa-
«ken bedektelyk uitftrooiden, dat hy hymelyk verftand met
j' de Staatsbedienden van rrankryk hield , en dat hy dcczc tydipg
jjmeer in de wind had geflagen, om te beletten, dat men die
„Plaatzen niet tydelyk met Krygsmagt als andere noodzaake»
jjlykheden voorzien zoude. Liex.e befchuldigwg (fegt SamfonJ
komtmy z.0 ongegrond voor , dat ik mj daar omtrent niet ep zou willen
houden , bi aldten my niet te voorengekoomcn was , dat 'er zeekfre
Afenfchen , van ter zijde waren, die een haat tot in 't Graf toe dra-
gen, en niet konnen lijden dat men iemand rechtvaardigd , daar z.j maar
eens een haat tegen opgenomen hebben, en niet ontz.ien uit te jlroyen^
dat tli^ met groote zjorg alles heb opz.geogt,dat tot verojitfchulding van dee-
Z-enStaatbediendekanJirekken^ en dat ik^allesifat tet ztjn nadeel is^ in
Jiilte verby ga : Wat my belangt, ik ben veizeekerd dat hy in YV^a^'
de beginne van dit Jaar genoeg vertoond heeft,hoe men de Vloote h«te'gen-
tydelyk in Zee moeft brengen, om het vereenigen van de twee "^ff^Ja"
Vyandlyke Vlooten te beletten, als ook het Franfche Krygs- tooni.
tuighuis tot Nui(} te doen fpringen , en de Steden te verfterken ,
gelyk by d'aanteekeningen , daar van gedaan , genoegzaam
blykt : daar en boven bragt hy te weeg, dat de overigheid en
Regeering der Stad A'«//f« toeüonden , om den Overflen £<?»»-
phaeldzyn Regiment in haare Stad te laaten Werven , en bezetting
tehouden, maar ook om'sLandsKrygsbendetottien duyzend
Man tot binnen haarMuuren alleen te onifangen , het welkeeni-
geHeeren onnodig achten te zyn, als ook eenige bezetting
inL«;('te zende, hebbende ten dien eindedeoveiighcid aldaar
door zyn beleid daar reeds toe bewogen , en die de Brief van den
Coning van £«gf /<«»</ ziet, aan zyn Hoogheid den HeerePrin-
ce van Oragmen den x8 Junij gefchreeven, zal klaar zien hoe
hy Frankrijk^ en Engeland » en zy wederom tot hem genegen
waaren , zeggende. In al de handelinen die ik heb aangegaan met
de alUrchri^elijkjlen Coning , hebik^ahijd getracht « bclangens te be-
vorderen. De Infolentien en de continueele Aiachin-nien tegens my y
van de geene die eenige tijd herwaarts tot groote direóle hebben gehad
Aan 't Gouvernement der vereenigde Nederlanden , hebben mj ge-
noodzjiakt my te moeten verbinden , met den aller Chrilieltjk^e
(Yy z) C-
3f6 LEEVEN en DOOD vaft
^^7^- Coninq dewelke ook^heeft het zelve fub]eH van kUgten (Nota) te-
peni haar^ ten einde alleen (Nota) z.ouden mogen ter nedertt^er-
pen de onverdragelij'^grootsheid ^frLouveftynfche faftie, en de ons
te verz.eelceren voor diergeli/ke berifpingen ofte bespottingen , en wat
vorders, i.ijne (des Coning van Vrankrijks) adverfie tegen de geene
dewelke getoond hebben te weet^en mijne Vyanden , z.owel als d' uwe ^
belooven my een goede uitjlag van alle dez.e veni/erringen enz.. Ook
moed hy, om zulk een afgryzelyke en verfoejelyklchelmftuk
uit te voeren, eenige hoop van belooning gehad hebben, vol-
gens de bekende regel in de regcen, ^uod nemo gratis pr£fuma'
tur malus ; dat is te zeggen , niemant doet een fchelm({»l{_ x.onder
eenige belooning, en om my met deze quaadaavdige Lafter niet
op te houden, zal ik met drie woorden zeggen , dat het te-
gendeel van dien door de tyd is geblceken, en in twee-en-
dertig Jaarennict van die befchuldiging aan den dag is geko-
men; maar men bevind nu wel dat hy zyn Vaderland meer
dienft heeft gedaan als cenig menfch ter Waereld. Hy had
"'dera'ds" °°'^ ^°^ meerder verzeekering bewerkt , dat men met den Keur-
vctbond vorfl: van Brandenburg op den 6 Aïay een Verbond van weder-
vy^^'J,"' zydfchc byftand en befcherming maakten, waar Munfler den
fcherming jg en Keulen den 17 der zclver Maand den Oorlog aan haar
dVnb^u'r'g"" Hoog Mog: op Verkondigden. Ondertuflchen bequam men
#<;juny. tyding van het fchandig overgeven der Stadt Rhynberg * en
veel andere Steden, by vcelein't breed befchreeven, hetgeen
een grootc vcillagcntheid m de gemoederen der Nederlanders
veroorzaakten ; dit gaf weer oorzaak tot quaat fpreeken en
vuyle woorden van eenige verbitterde me'nfchentegens de Raad
Penftonaris DE VVitt uit te braaken , waar over zeckcr ver-
maard Schry ver zegt, die tegenwoordig na myn vertrouwen,
zyn Pen wel anders gebruyken zoude, als zynde een Heer van
grooie Ervarenthcid en^^ezont Oordeel, dat op detZc tyding
den Raad Penftonaris gezegt zonde hebben, Mvn Heer Rhijn-
berg over, dun is ons Land verhoren \ en hem vraagendc
wat hy geraade vond indczegcfteltheid van tydtedoen, zou-
de 't Orakel van Delphos, ^zoo noemd hy hem ) de Ichouders
opgehaald en geantwoord hehbe, dat men met de Vjanden moeft
dien teverdra^eny zooalimtn bejl koude, hem heel vcrfligen uit-
druk-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 35-7
drukkende, * her geen den onzydigen Schiyver aldus teken- ^^^7^-
ne geeft, dat de Raad- Penfionaris in alle voorgaande geUgemhee- " "
den blyken van zijn Helddadige moed en in alle tegenfpoed , een on- * ^""f°n 1
veranderlijke ftAntvaJligheid getoond hebbende, in ücez.e gelegemhetd lio, ^'^'
dez.elve Man niet geleek te z.ijn. Dit doordringend verft and, die V
nimmer^ in de [waar ft e zaaken, aan middels tot redding ontbrak^
wift by na niet wat hy raaden zouden. Vorder antwoord hy de
bovengemelde woorden van dien vermaarde Schryver op deze
Wyze , daar waar en meer ah te veel men fc hen die t^tialy^ gefield
■ivaaren om wegens den inborfi van den Heer JoHAN de Witt
te oordeelen , en men moet zich niet verwonderen , dat deezen raad
Jioffe gegeeven beeft f aan de qaaadaardige overweeginge vaneenige
onder haar.
Zoodanig was de woede van 't graauw , en fchoon myn
meening niet is een verweerfchrift voor de twee Doorluchti-
ge Heeren te maaken , als daar geen reeden toe hebbende,
devvylikze nimmer gekend heb, noch aan hen vcrmaagfchapc
ben , of ooit eenige de minlte beleeftheid of gunft heb
genooten, zo vind ik zeer onchriftelyktezyn, dat twee men-
fchen die ten kofle van hun Lyf en Iceven, zoo trouw voor
ons Land gellreeden hebbende , zo in Staats als Krygszaaken »
na zulk een barbaarfchen Moord, en wrcede dood, doorver-
(cheide Lalterfchriften met veel goddeloofe verdichtzelen op-
gepronkt, befchuldigd tewerden, waarvan de tyd ons de waar-
heid heeft ontdekt. Ik hervat myn reeden dan wederom, en
zeg, dat opdeRaad van den Heer Raad Pensionaris de Witt,
men vier Heeren had Gevolmagtigd om naar de Coning van
Frankrijk te zenden , en te hooren wat zyn Majelleits begee-
ren was, daar nevens een opftel te verzoeken, daar men hem
mede konde voldoen. Om in deze droevige geftehenis van
twee quaaden 't beft te verkiezen , en liever door eenige
zomme geks hem vergenocging te geeven. als ons Land dac
wy vry gevogten hadden, en dat zoo veel Jaaren die machti-
gen Spaanfchen Coning weerfland gebooden had , nu in zoo
korten tyd, door Lafhartige Verraders en 't verzuym van die
geen welke het aanbevoolen waaren, zorg voor de Grensfte-
éca te dragen, zoude verlooren laaten gaani doch al deover-
(Yy 3) tol-
3j8 LEE VEN en DOOD van
^^'' tollige aanbiedingedie men zyn Majefteit deed, waarcnvrug-
teloos , en zyn eyfchen ongehoord hard. Zoo dat die
•vanGent. Heeren * zonder iets uit te weiken wederom waarcn geko-
lde Groot, ^„„
odvkaa «nen- „, , , „
ick. De Heer CoRNELis de Witt naauwlyks thuys gekomen
tLa- 2;ynde , en van zyn onpaffelykheid noch te bed leggende,
fteri'gen" wicrd ook na gegeeven dat hy belet had van in delaacllcZee-
d^wTt?.''" tocht de Franlchc Vloot te vernielen. Het geen de onzydi-
gen Schryver aldus beantwoord. De valsheid vmi dn uit jlroeifil
Simfon WAS klaarblijkelijk genoeg , dewijl het waare belang van twee Broe-
yoi. 11. pig. ^^y^ Jirekten om de macht van de Engelfche Coning te vernielen , en
hem hutten ftaat te Jlellen om z.ijn Neef den Prins van Oragnien ooit
te k^onnen helpen. Dez.e valfcbe befchuldiging hoe ongegrond dat die
ook was , beletten niet van gelooft te worden onder 't 0'raauw , die
altoos meer nijging hebben een qnaade als goede indruk^aante neemen.
ToeUgvjn Onderwylen quamen op den ii Juny 's avonds ten ii uuren
mc'/op'^' vier menfchen aan zyn huys kloppen, en open gedaan zyndc,
jyaEU: begeerden hem zelfs te fprecken , niet tegenlTaande geant-
>woord wierd, dat zyn Ed: onpaflelyk ic bedde lag, en nu
ook'tontydig was om yemand onbekend, toegang tot hem te
geeven, drongen zy noch dieper in huys, met alle gedachten
van hem te vermoorden, zoo als d'omftandigheeden daar van
te kennen gaven, het geen een der dienrtboden beletten met
achter uyt ie loopen , diede Wagt haalden, op welkers aan-
komll zy de vlugt naamcn,
ceniLaid Weinig dagen te vooren zyndedenai Juny gefchic-
ïeniionaiis Je dcs avonds omtrent elf uuren diergelykc aanflag op den
woKldoot Raad Penftonaris DE WiTT, Zoo als hy uit de Vergaderingvan
Tiermoet- },jjr £(j. Gioot Mog: quam , doch was van groocer gevolg.
unsM'Hd. Den Raadsheer van der Graaf wzs met zyn Huysvrouwenko-
ftelykftc goederen uit 's Gravenhagen naar Delft gevlugt , on-
dertuffchen hadden de Zoons Mr. Fteter en Jacob alle twee
Regtsgeleerden , de Poilmeefter Advtph Borrebach en Cornelis
de Brtijn., ten avondmaal genodigd, die na den eetenmethun
vieren op de Vyvcrberg komende , dit vcrfocyelyk werk uit-
voerde, gcivk in het Vonnis van Mr. "Jacob van der Graaf iz
zien is. Niemant van deze gaden wierd gevangen, als den ge-
mcl-
CORNfiLlS en JOHAN DE WITT. 3^9
melden ]aeob van der Graaft die des anderendaags 's morgens *°7**
ten negen uuren zynde den 22 deezer wierd gekregen, wan- """"^
delende verfcheide ryzen mee de Mantel die hy mede genoo-
mcn had van Levy» van Dijk_^ om niet bekend te zyn , op de
Vyverberg : meencnde op d'een of d'andere wyze in zynhuis
te komen, dat van vooren en achteren met Burgerwagt be-
zet was. Zoo dat hy by cenige Burgers bekend wordende, en
voornamentlyk van de vermaarde Hendrik^ ferhoef Stlverfmity
die hem by de mouw greep , en vroeg waar hy foo bebloed
van daan quara , daar hy op antwoorde , ^<jf z.t}n Neus w.is out-'
[^rongen. Eenige andere Burgers fchooten hier racede na toe
enzyden» kom aanfionds met onsy naar de Hoof dwitgt op het binnen
Hof. Hy ziende dat het ernft was, bad, van hem los telaa- j^cobvaa
ten, of dat hy een Man des doods was, bekennende alfoode der Graaf
misdaad aanllonds voor dat hy in de Wagt zat. Enhaddende ^^""S*^"'
Heeren een uur vroeger in de Vergadering gekomen, zouden
Zy de andere drie medeftanders ook op zyn bekentenis gekre-
gen hebben, dewyl zy noch ten huyze van den gemelde Le-
vijn vun Dijk waaren. Het had miflchien nimmer aan den dag
gekomen, indien zeeker DoSior dien zelfden avond van ceo
Zieken afkomende, en gaande over de Vy verberg , niet had
hoore zagjes roepen. Graaf, Graaf} Waar 7,tjtgy}komt voort.
Welke van der Gm^/ teruggegaan was om te zien of den Raad
Penfionaris wel dood was , gelyk zy gemeend hadden. Den
gemelden Do^or die met gefien was, het zy door hunne vcr-
flagentheid, of door zyn buitengemeene kleine geftalte, tracj
ter felver tyd naar 't Huys van den Heer Raad Penfionaris de
WiTT, die hy hoorden dat dusdanige ongeluk overgekomen
was, het geen des morgens daar aan bekend gemaakt zyndc,
bevoolen wierd de Ruytery op te zitten, de Bruggen op te haa-
ien en alle toegangen te fluyten.
De drie andere naar 't Leger gevlugtzynde, foo men voor-
gaf, deed haar Ed; Groot Mog: befluyten, om ook terfclver
tyd defe zaak aan zyn Hoogheid en andere Cf «fr<»<»/x bekend te*
maaken door de volgende brief.
Aa9
3^0 LEE VEN en DOOD van
■' Aanzyn Hoogheid den Heere Prince van Oragnicn,
« :e.,„ DOORLUGTIGE
hiarEd: ErNTFESTE > OCC.
aónzyn T N de zoorUedene nacht hebben vier Perfoonen^ gementeerd onfen
"°„°f,'d'^nA/244^ Penjionarn, gaande vanonz.e FerguderpUatfe naar dejelfs
Raad Pen- Huyz.inge^ op de fnblic^ue firaat te a^ajfmeeren^ ende aan hemtein-
üoams. ^igefftn ^ <vi(f zjcr fivu.ire wonden , eene z.aak die ons ern/leli/keu
ter harte gaat, ende daar over als aan onz.en eerflen Aiintftergeper-
fpe^eerd x.ijnde , wji van rneyninge ^ijn ons rejientiment rnetter daat
aan de handdadigers ende Complicen te doen gevoelen , en te werke leg~
gen : Een van de voorfz.. vier perfoonen is alhier geapprehendcerden-
de in hegtenijfe geftelt , de andere drte met naamen Meeder Pieter
van der Graaf, ^dolf Borrebach, ende C: de Bruin ^ ge'évadeert
z.i)nde , ende haar , naar dat men uit de informatien heeft kannen
afneemen, omu/ijfclijk^onder de Troupes van den Staat bj JSfieuwer-
hrugge^ ende op d' andere pajen u Hoogheedbekend gepofleerd begee-
ven hebbende , z.00 hekben wj onzen v'roeureur Generaal ende yldvt.
Fifcaal geordonneerd , hem in perfotn onder de voorfchreeve Troupes
te begeeven , de voornoemde handdaadige perfoonen aldaar (ofte daar
dezelve te vinden z.ullen z.ijn te apprehendeeren , en pede Legato
herwaards over te brengen , ende niet mogen onder ons laaien , den
Btvcl. voornoerrtden on ::.en Procureur Generaal, aan u Hoogheid by deezen
teaddrefeeren , mctganfch emftigvcrzoek ende recommandatie, ten
einde u Hoogheid den ^elven enz.en Procureur Generaal , in het opfoeken
Sil /ipprehendeeren , ende btmagtigen van de voorfz. perpetrateurs van het
i»orfz. execrahcl deliB , alter weegen geMcve de behulpfaame hand te
bieden , ende zoo veel mogelijk bezorgen , dat de meergenoemde per-
petranten in handen van den voorfchreeven Procureur Generaal ende
de fuftitie mo^cn geraaken , hel tff/i^prfWM Hoogheids wljzeConduiÜt
verwagtende. Doorlugiige , crc. GefchrevcnindcnHage
den 2 2 Juny iCtji. Ernifefle (ie.
^^an zjjn Hoogheid den Heere Prtnce van
Oragnien, en de Mutatis Mutandis aan
de Heer en van Beverningk, , Feld-Adaar-
fchalkJVuriz , Prins Maurits van Najfauw y
ende de Gr ave van Hornes, PIt
CORNELIS en JOHAN DE WlTT. 361,
Dit veroorzaakten een grooteverflagenthcid in heel Holland >
en de overweegingen die men daaromtrent maakten, waaren
verfcheiden, zyne Vyanden die 't nooit aan godloofe laftering
ontbrak, zyde die Land verrader is tiiet beter waard; 't ts jammer
dat het mi/lukt is ; hoe l^onnen de Heer en zulk. een fchelm dulden;
ons Lam is al half verkogt , en [oo lang als hy het befiier der faalden
heeft , !^<j/ het met ons van tijd tot tijd noch [legt er gaan j maar 't is
geen ivonder > daar z.ijn z.00 veel Groeten aan vajl , die niet beeter
z.ijn als hy , en daarom wordenzje verfchoond , enz. Den Heer
Raad Penftonaris maakten door d'onderftaande briet het vcrfoe-
jelyk fyt aan de Heeren Staatcn van Holland en Wed- Vries-
land *s morgens vroeg bekend , fchry vende hier over ook aan
zyn Broeder en meer andere zyner Vrienden.
i
Edele Groot Mogende Heeren ,
I [leren laat in den avond tujfchen elf en twaalf ufiren , komen-'
l de uit Uw Edele Groot J\4og: t^ergaderinge % heeft z.eeker Per- Efief va»
foon^ my onbekend, mijn Dienaar , die meteen brandende Flambeau ^"^ifla-
voor uitging, het Licht met geweld uit de hand gewrongen , en het 'i°."-i"s<le
x.elve uitgedaan en weg gefmeeten hebbende, zijn aanjionds op de hi>i-Ed:
Plaats by het Gericht^ vier J\dans-Perfoonen ^ alle met blootgeweer y 9'°°^^°^'
my te gelijk, aangevallen , en hebben zonder eenige woorden te fprec'
ken eerft foo veel rfiogcUjk, na my geliookcn , endc daar na my in den
hals gehouwen ^ met dewelke ik eenigcn tijd geiiorfield hebbende, hen
eindelijkjer neder gevallen , en heb alfoo een groote contufte met een
quetzuur in '/ Hoofd gekreegen , daar na weder opgeraakt wezende^
zijn zy alle te faa-inen door geloopen, vertrouwende fo het fchijnt haar
dejfein te hebben volbragt, dog hebben my echter maar twee wonden
in V Ltchaam geinfitgeert y daar van de eene is een fieekjnderegter
zijde y tuffchen de 'nijfde en fes de Ribbe, endede andere eenfleekvan
achteren gegeeven omtrent de junEluure van de linker fchouder ^ mits- "
gaders 't geene als hoven wegens mijn Hals en Hooft is ge»ientio~
neen. d' Heeren Dolloorenvxw&tx%x.x-Xi.\.^VïenWt\vzx\\iSi alsmede
de twee Chirurgijns genaamt «s/* Wilde, die mygevifiteert en verbon-
den hebben y oordeelen^ dat geene van alle de voorfz. Hoonden ^ voor
dis noch met pertcul is vermengt, foo dat ik^bji provi^e reeden heb ot»
Godt den Heere te danken , dat die rencontre met arger afgeloopei}
.^Xweede Boe/:, (2.z)' isf
35r LEEVEN en DOOD van
1^72. ,■ƒ. Zijnde ik. nochtans niet w fïaat om mijn dtenft en funBis by uw
e_ ' £dele Groat Mog: te konnen xvaarneemen , daar van tl^ mits dien
terbiedeliik. verfoeke tot beter gelegenthetd en difpofitte te mogen blijven
gedifpenfeen ; iVa^tr mede Godt yllmachtig biddende , Uw Edele ,
Grooi Moqj. loffelijke Regeermge in dez.e gants bekommerltjke tijden^
met z.tin extraordtnatre Genade te willen by -wêonen en Zeegenen.
Zalikverblyven,
Ed: Gr : Mog; Heeren :
UwerEd: Groo tMog:onclerdaauigen en getrouwen Dienaar,
H^geden IVas geteekend
»»Juuy- JoHANDeWitt.
Deezcn inhoud deed haar Ed: Groot Mog: omGen, en ver-
baazen, waar vaneenige der zelverzyde, hoez^almen den Raad
Penfionaris ^ onz.en eerfienStaatsbediende, op dez.e wij z.e handelen ,
wie weet of ^t op ons ook^niet is gemiwd^ hoe kan men weeten wat
tenige dolle menfchen voorgenomen hebben te doen^ enz. En om de
uitvoerders van dcfe grouwfaame onderneetning gemakkelyker
te beirappen , ftelde haar Ed: Grooi Mog: 5 000 guldens loon-
geld, op yder der raisdadigcn, by een bcfluyt van den 23 de-
zer luydende.
Bstra6i uit de Refoltitien van haar Ed: Groot L^fog: Hef re»
Staaten van Holland en Wefi-Vriejland.
WerdMoo , Tnv E Hcer 5ojf(fW hceft ter Vergadering gerefereerd, dat
jdervand? „ \^ dc Prefidciit cn de Raadcn van de Hoove, de Heeren
*efttid* «Gecommitteerde Raadcn in bedenking hadden gelteld , of
** * „niet tot becter ontdekkinge enachterhaalingc vandc handda-
„digcrs, en dc Complice van 't Inorme en de ongehoorde fyt
y, op den :i deefcr loopendc Maand, tuflchen elfen twaalf uu-
rren in den avond, aan den perloon, van den Raad /•(?'//< ow/i-
y,m DE WiTT begaan, zouden behooren te werden gefteld
„een Premie van vyf duyfend guldens , ten behoeve van dc
,, geene die ymand van dezelve Complice zouden weeten aan
„tewyzcn, dat zy in hegtcniffe geraakte , met byvoeginge
j, nochtans, dat die van de voorl'chreevc Hoove geenPcnnin-
ï,gen in voorraad haddc , otnme de voorfchreeve Premie te
Jcon«
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 363
„konncn voldoen } waar op gedelibereerd zynde, is goed ge- ~ ^'j
,, vonden, ende verftaan, dat -die van de gemelde Hoove by
,, aanichryvinge zullen werden geauthorifeerd , ende gelaft, om
,,by Publicatie te mogen belooven de forome van vyf duyfend
„Caroly guldens , voor yder der voorfchreeve Complice die
„ zal konnen werden ontdekt , en aangeweefe , dat hy in han-
„den van de Juftitie geraakt , des dat de voorfchreeve te be-
„looven Premien zullen werden voldaan ende betaald, uit de
,, goederen der voorfchreeve handdadigers , die by Sententie
„van de meergemelde Hoove zullen werden geconfisccerd,
„en zal de bovenftaande haar Ed; Groot Mog; Refolutie by
„Extraót Auchenticeq die van de voorfchreeve Hoove toegefon-
„dea werden.
Men floeg aanftonds de handen aan 't werk, om zyn geding
te maaken. Den gevangen deed door eenige Vrienden by
den Raad Penftonans aanhouden , om vergiffenis van hem te
verkrygen, het geen veel quaadaardigen , en voornamentlyk
den Lalterlyke en onkundigen Schryver van den Bofch in een
blaauw Boekjcn zegt, dat dn van verfchetde z.00 Kerkhjkealsan- fchrfft'cn
dere lieden verz.«gt wat , maar den Raad Penfionaris en de i.ijne^ toon- V", y^"<i«*
de daar geen genegentheid toe te hibben. Waar uit de Vyanden
van den Heer Johande Witt , wederom reeden trokken otn
hem te lafteren : maar ik ben wel vcrfeekerd van geloofwaar-
dige menfchen , die den Raad Penfionans bezoekende , hen
(zoo haaft hy het gevange neemen van de Heer van der Graaf
quam te verftaan ) deeze zelfde woorden heeft toegevoegd,
zeggende al zugtende, het jammert my^ dat eerlijke iniden haar ^ooideè
kinderen zjch tot xjulk een werk, laaten verrukken , het is my leet dat ^'" ''^"
den Jongman gevangen is , ik wenfchte dat by buiten banden geble- fionaiis!"*
ven was. Ook is waar, dat zeker Heer van zyn Maagdlchap
des daags na 't gevangen neemen hem is komen verzoeken,
dat hy den gevangen het Feyt, aan hem begaan^ zt/ilden vergeevcn^
waar op den Raad Penfionaris met deze zelfde woorden heeft
geantwoord, t\ vergeef het hem uit de grond van mtjn Hart; gelijk,
ik het ook hem , en z.ijne drie medejlanders al van den heginnen af helr
vergeeven. Doch 't geval wilde dat deezenHeer, den zelfden
(Zz z) dag
3^4 LEEVEN en DOOD van
^ dag noch uic den H.%iig moed vercrekkeii, fonder daar kennis
■ aan den gevangen of zync Vrienden van te geeven , foo dac
kort daar na noch ymand by hem komende, en 't zelfde ver-
foekende, van hem beantwoord wierd, hoe^ tk wi^ niet anders
of den gevangen h.id hier reeds kennis van , en by atdien dn z.o niet
is verx.oek ik UL. vriendelijk, dat gy zMlk.^ geliefd te doen. Zo dac
dit genoeg was voor zo ver het zyn ILd: eigen perfoon raak-
ten. Maar zyn Vyanden wilden hebben dac hy een zaak van
zulk eenquaad gevolg fdie hy gevange reeds bekend had , en
daar hy in handen van 't Geregt was ) hem vergceven zoude en op
vrye voeten (lellen door zyn Achibaarheid, het welk immers
de Souverainen van de Landen , en niet aan byzondere noch aan
Vinder" hem ftond ; Zoo dat volgens de Wetten der Landen ,
!ris"nwotd ^y" bekentenis opgemaakt zynde , hem den 28 Juny
tjithaift, dc dood wierd aangezegt , en des anderendaags zynde
Woensdag , volgens 't onderftaande Vonnis ter recht ge-
field is.
ALïoo Jacob van der Graaf, jcgenwoordig Rcdetinccrdcopdc Voor-
poortcvandcHovcvan Holland, voor den zelve Huve buyten pync
en banden van ylere bekend heeft , dat hy op Dingsdag voorleden acht
dagen, zijnde den ai dezer Maand Juny, 's avonts ten Huyfe van zyn
Vader hebbende gegeten, en met zyn Broeder Pietcr, AdolphBorrebag,
cnCornelisde Bruyn, te zamcn de klokke half elf uuren uitgegaan zyn-
^c, gezien hebben dattcr noch licht was in de Kamer van de Heeren
Staaten van Holland, en dat by die occalïe gcfcyt is door den voorft.
Borrebach, dat de Staaten van Holland noch vergadert waarcn , en dat dies-
halven daar noch mede was den Raad Penfionaris de Witt, hem uit-
makende voor een Schelm en een Land-verrader, voegende daar by,
dat men hem behoorde aan kant te helpen , en dat ook 't zelve by hun
luyden opgenomen zynde , zy met den anderen hebben geloot , wie dc
cerftc zoude zyn die dc aggrclfie zoude doen , en dat tot tweemaal 't lot
is gevallen op Gornelis de Bruyn, en dat de oorzake, waarom zy voor
de tweede maal geloot hebben, is geweeft om dies wille, datzy mcyn-
dc datter in de cerfte reizc abüys was begaan ; dat dieshalvc ook dc
voorn, dc Bruyn de eerde is gcweert die den Raad Pcniionaris gcaggref-
fccrt heeft, na dat alvooren, of door Borrebach of door de Broeder van
hem gevangen de Tlambeau uit de hand van den Dienaar van den
Raad Penfionaris was genomen cnuit-i^cdaan; cndathetzelvcisgefchicd
op de Plaatze, tullchen dc V^oorpoorte en het Schavot, en dat ondcr-
IMlIchen zyn gevangens Broeder cii Borrebach met dc knecht bezig zyn
ge:
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 36^
geweeft, en dat een van de knechts hem op de loop begeven heeft , dat iSjil
doen 7,yn Broeder hem gevangen en de Bruyn , die met den Raad Pen- .
fionaris bezich waarcn , te huipe is gekomen , dat als doen den Raad
Penlionaris onder de voet is geraakt , en dat zyn gevangens Broeder op
het lyf van den Raad Penlionaris is gevallen , en dat hy gevangen doe
hem een quetfure met zyn Mes in zyn Schouder heeft gegeven, 't welk
hy naderhand heeft weggeworpen , en dat hy zyn Degen niet en heeft
uitgetrokken, om dat hy die niet van doen hadde, maar dat het zelve
Rapier in de rabouillic uic de Ichecdc is gevallen , dewyl hytewytwas,
zynde de zelve die hem op de Voorpootte is vertoond , ende het zelve
gedaan hebbende, dat zy gezamcntlyk zyn heen gegaan, zonder dat hy
gevangen eenige Menfchen heeft vernomen, dat hygcene redenen weet,
waar omme hy 't zelve feyt heeft helpen perpetreren , als om dat hy van God
verlaten was. Dat hy gevangen, vermits den voorn, de Bruyn in zyn hand
gcqucft was, verfocht is, om te gaan, gelyk hy ook gedaan heeft, na
ecncn Doctor Breugel , woonendc in de Moleftraat , ten eynde hy eens
ten Huyfe van Levyn van Dyk, woonende alhier by de Luterfc Kerk,
wilde komen, en dat hy met den voorn. Breugel aldaarzyndegekomen,
de zelve als doen het Verband aan de voorn, de Bruyn heeft gedaan :
Dat hy de Sak met ftukken, den Raad Penfionaris afgenomen, ten Huyfe
van den voorn. Levyn wel hseft gezien , alwaar zyn Broeder en de
voorn, de Bruyn haar retraide hadden genomen , maar dat hy niet en
weet , by wien de zelve Sak genomen is , en dat hy aldaar een Mantel
van den voorn. Levyn heeft genomen , die hy omgehangen heeft, met
dewelke hy ook geapprehendeerd is. Alle 't welke zyn zaken van zeer
quade confequcntie, die in een Land van Juditie niet behooren geleden ,
maar andere ten exempelc geftraftte werden. SOO IST, dat 't voorfz.
Hof met rype deliberatie van rade doorgezien en overwogen hebbende,
alle 't gecne ter materie dienende is, Doende recht in den name en van
wegen de Heerc Staatcn van Holland ende Weft-Vriefland , verklaard
heeft, en verklaard mits dezen den voorlz. Gevangen begaan te hebben
Crtmen l(c[te Majeftatis : Condemncerdhem mits dien gebracht te wer-
den ter Plaatfe , daar men alhier gewoon is Jullitie te doen, en aldaar
geëxecuteerd te werden met den Swaardc , datter de dood navolgd , en
verklaard alle zyn Goederen geconfifqueerd. Gedaan in den Hage by
de Heeren en MccdeïSty^driaaK Pauw , Heer van Bennebroek , Prsezi-
dcnt , Albrecht Nierop , Willem Goes , Heere van Bouchorftettburg
Cornelis Fanius , Heeren van Ofed-Haarlem ., Frederik van Liter, Cor~
aehs Baan en Mattheus Gooi , Raadfluyden van Holland , en gepronun-
cieerd op de Audiëntie van de Rolle den 19. Juny 1 572.
In kennijfe van my ,
ADR. pots;
Hy fturf met een groot leed wezen en berouw over zyn zon-
(Zz 3J den.
i(f7^
^66 LEE VEN en DOOD van
den, voornamentlykover deeze laafte misflag. Hoeverfoeie-
- lyk die ook is , zo moet men in der daad een Jongman van
zulk een goet gcflagc beklaagen over fuik een vervloekt voor-
neemen. En hetellendigile was, dat den Scherprechter van
Haarlem hem verlcheide flagen met het Swaard gaf, voor dat
hy het Hoofd van den Romp af hieuw. Aanmcrkcns waardig
zyn de woorden die hy kort voor zyn dood aan een Kerklyk Heer
Ainmei- fprak, x-if^^^"^*» toenikvoorgenomenhad^den RaadPenfionaris de
ineikelyke -yy-j^^ te vermoorden ^ bad ikCod dat hy mijn voornemen geliefden te
an Jacob doen gelukken^hy aldien de RaadPenftonarts een Schelm wassen uo hfeen
eerltjk^Man was , dat hy my dan geliefde om 't Leeven te doen k^nmen.
Eenige fullen dit mifl'chien tegenlpeeken , doch ik ben zo
■wel verfeekerd dat hy dit gefegt heeft, als dat zyn dood daar
op gevolgd is.
Op de felfde dach van de rechtftcUing , ontfongzyn Ed: de
Heer Raad Penfionaris de Witt , een beklag Brief van den
Heer Lt. Admiraal de Rujter , zynde van deezen inhoud.
Wel Bdelegejlrengen Heer
vaadcc
ïiierrjn
dcRuytct
«anden
RaidPen»
M Y N Heer.
)>
IKhebgiikrenAvonduitUvvEd: Brief van den
loopende Maand, " ■ --
2 2 dcezer
„^i<jup«-iiui. iYiaaiiu, aan myn Heer den Ruwaart, Uw Ed:
„Broeder, houdende» met verfchrikkinge gezien, het gruwe-
5, lyk feyt dat 's Nachts tevooren aandelIelfsuitftcekendePer-
„ zoon is begaan. Doch ben van herten verheugd, datdc Me-
„dicyns niet en wanhoopen aan een goede herltclling van ge-
„fontheid, die ik ten hoogfte wenfche : En dat de handda-
„ digen mogen werden in hechtenis genomen, en lli engclyk naar
„ verdienllen geltraft : Ende dat Uw Ed: noch veele Jaarcn , ten
„ dienilcn van den Staat,en zy n lelfs genoegen, in voorfpoed mag
„Icevcn; verblyvende nevens myne dienflelyke gebiedemflc
„aan myne Heeren Uw Ed: Vader , Broeder , en Uw Ed:
„ zelfs.
Wel Edele gejlrengen Heer
ÖEd: Ootmoedige Dienaar
MicHiEL Adr: de RuyterJ
Het
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 3^7
Het is ook zeer gevallig da: haar Ed; Groot Mogrdcn Pen- i^'ji'.
ftofiaris Vivien^ van Dordrecht^ by een bcfluyt van deii 20 de- ■!
zer hadden ontboden, omdenHcerRaad /'£«/(o«<«m de Witt
in zyn bezigheeden t'onderfteunen , zo dat den Staat by die
voorval \an zyn wonden echter bediend wierd.
Ondertuflchen zakten den Vyand al af; en had reeds t7*- ^laRtegei
frec^'f in genomen , het geen een geheele ontlleltenis indevjnHoi-
gemoedeien van alle weimenende Regenten veroorzaakten. '"°*^-
De Obhgtuun ten lalten op 't Land verminderde zo ichrikke-
lyk dat men de zelve voor geen dertig Guldens in plaats van
honderd kondc verkoopen, d'ASliêno^) d'Ooll IndilcheMaat-
fchappy bood men aan voor 250 Guldens, en 't Bankgeld ,
dat wel eer j ten honderd meer als 't Kas geld waard was,
daalde tot 4 of y ten honderd daar onder } men deed op de
raad van den Heer Raad /'f «/;ö«<ïr// DE Witt uil'sGravenha-
geriy als open leggende zonder Wallen of Poorten, 'sLandsno-
digfte Brieven, als ook eenige vaten met geld ntinr j4m(ferda>a
zenden, om verzeekerder te zyn, alwaar men ook de vergade-
ring vanhaar Ed: Groot Mog: zoude aanftellenj en men deed
daar ook een Munt bereiden om geld te flaan, waar van de
Herberg onder de Reguliers tooren noch de naam van draagd.
Hoe verflagen dat de Heeren van d'andere Steeden ook waaren ,
20 zag men die van Amjterdam zo Edelmoedig van inborft, dac
zy na 't verdrag het geen d'andere Steeden met den Coning
hadden willen maaken,niet wilde lulleren,fchoon den Vyand hec
ep die Stad gemunt had , en daar omtrent maar twee uuren
vanaf was, hetgeen elders breeder te zien is-, dochikkanniec
verby gaan te zeggen, dat den Burgermccller Th//? , hoe oud,
nevens de Heer Hoofd, zich zoo klockmnedig als een Jongeling
droeg, gelyk alle de Heeren, van een gedagtezynde, hier in hec
wel zyn, niet alleen van haar Stad, maar ook van de geheele
ProvtnüeheiorgdGn: en onder alle deeze Staatkundige en kort- Aanmoedi-
daadeRegentcn,wasdeHeerBurgermeefterr<i/^ewt>r,geeneder sing'ande
minlle, welke een onvergelyke Ichoone reeden in denRaad voer- m«^fter
„den,die by 't uur duurde,zeggende dat de nood haar noch niet valkenier
„drong,om in en ogenblikde dierbaare vryheid orertegceven,rchoone
,, die hunne Voorouders hadden Bcfchermd meteen Oorlog van '"''^"•
368 L E E V E N en D O O D van
%^7^' ,^ren> en verzcegcld met hun bloed ; dat haare Stad van
^ ^^Amfterdam alle andere Steden te boven ging, in voordeeligc
„gelegentheid , hcerlyke fterkten , en menigvuldige Oor-
„ logsbehoeftens , leevensmiddclcn en Volk, en daarom te
„meer gehouden was , om door haar uiterfte pooging, de
^^^ereemgde Nederlanden te hehotdcn uit alle haar ellenden,
„en uit de dwinglandy van die geene, die niet als op den
„ puynhoop van de getloorde Vryheid aller Natten en Vol-
,) keren haare roem zoeken te bouwen ; by brengende tot voor-
„beelden, hoe d'eenige Stad Dantzig, het groote Ryk van
,^ Poolen; en Coppenhagc^ de Ryken van Denemarken en Noor-
^^weegen hadden gered uit het geweld haarer Vyanden, die
,,van alles by na Meefter waaren > hoe de Stad Hamburg in 'c
„ iBiddenvan haare benyders en Vyanden, zich zelvcn een lan-
„ gen tyd heeft Befchermd, en noch geenzintsftaat maakt, om
„immer meer de Wet van anderen aan te neemenj enhoehec
„oudciJö««r«, datzynopkomlllbhuidigwas, aaneenige Vlug-
„ telingen uit Grie'>^nUnd , in plaatzc van zich het Juk van andere
„t'onderwcrpen, zich door de overwinning van Italienh&d-
,, den gemaakt totConinginne van de Waereld, en opgerechc
„de wonder groote Monarchie em: en wanneer dan eindelvk
„het Noodlot haar mogtc komen te Itorten in den Poel
„ haarer ellende , dat dan decze groote en machtige Stad
„nooyt het verwyt onderworpen zoude zyn , van zig voor
„andere Plaatzen aan den Vyand onderworpen te hebben,
„maar altyd zich noch zoude konnen troofte met de gena-
„de, die Pohphemu aan Ulifes gaf, van dat hydc laatfte zoude
j, opgegeeten worden, als al de andere zyne gallen door de Cf
„ dopes alreedc verflonden zyn , enz.
Deeze Redenering moedigde al de andere Heeren zo dapper
aan, dat zy vall bciloottn , de Stad ten kofte van hun goed,
en laafte droppel Bloed, te verweeren, waar door zy de voort-
gang des Vyands beletten en het overfchot der Provmtien Be-
fchermden.
_ Onderwyl maakten het Graauw xoi Dordretht^ op den 24.
Doidiecht.cn 25 y««7, wederom een Uproer, morrende aat net Kiygs-
tuyg-Huys aldaar zo flegt voorzien was, om welke reeden
de
CORNELIS en JOHAN DE WITT. '369
de Sleutel door de O verigheidachter gehouden wierd, om aan ^
het Volk de flegte geftcltheid te verduyfteren, en daar door * 7*»
een goede fchyn neemen, van hunne Stad of door lafhartig-
heid of door verraad over tegecven. Daar op quam een zee-
ker Man zeggende aan 't Volk , dat men tot behoud van de
Gemeente en den Staat het Eeuwig EdiH moeft vernietigen,
en al de Regenten afzetten, die het opgefteld hadden, en noch
ftaanden hielden. Waar door de geheele Stad in oproer quam,
fcheeuwende het Graauw rive Ie Prince d'Orange^ Lang Leeve
de Prins van Oragnien^ deDuyvelhaalde DE Witten, enduy-
zend lafterlyke en verfoejelyke woorden tegen hunne Regen-
ten. Verlcheide van deeze woedende Benden liepen daar
op met eengroot getier langs ftraat , naar ecnige der Re-
genten , die zy zyden, -wyiviLlen^ en begeeren dat gy z^ijn Hoog-
heid , Stadhouder van om.e Stad zult maaken , of uy z,ullen uw alle
vernielen^ 't geen hen aanftonds toegeftaan wierd, zo dat de
Regeerders naar 't Stadhuys traden , om daar over te beraad-
flagen. Wanneer dit gedaan was en den Burgermeefter Halling
achter uit willende gaan, quam de meergemelden Cryw met zyn
Byl in dehand, enzydetegenshem ,?,ö^y ^/V^ffWTi'ooris/ tegen z.egt
z.al iku tnet deez.en Byl de Kop in tweên klooven. Eindclyk wierd nr. ^jj
by de aldaar zynde Heercn beflooten, om onder 't geluyt van **'= gewce*
Trompetten te doen afkondigen, dat zy aanftonds gevolmag- ^^°*
de aan zyn Hoogheid zouden afzenden om hem te verfoeken,
van op het fpoedigft herwaards te komen, enz. Waar toe be-
noemd wierden de Burgerraeefters JohanWalUng en van der Burgy
met denGchym-Schryveryl<^«r/, nevens twee, Heerenuitden
achten, welke waaren de Heeren Graaf en van der Felden , en twee
uit de Capttainen genaamd Hogerwerf en Puf, ils ook twee uit
de Gemeenten, die den z$ I»ny met een toeloop van duy-
zende Menfchen uitgeleid wierden, onder 't geroep van Lang 't
Leeve z.ijn Hoogheid, en fierven moeten de ijitade Regeerders. On-
dertuffchen hadden eenige andere Benden , een Oragnie bo-
ven, en een ^ï^/f Vaandel onder, uit deToorcn gehangen, daar
zy opgerec hadden , Oragnien booven , de Wnte onder , dte 'f anders
meend die (laat de Donder. Zoo haaft de gevolmagtigden in 'c
Leger by zyn Hoogheid gekomen waaren , dat omtrent Bo-
'fweedeBoek. (Aaa) rf*-
i'^o LEEVEN en DOOD van
'^^' degrave lag . zonden zy iemand voor af naar Dordregt, en g«-
* . - ve kennis dat zyn Hoogheid hei aangenomen had, en op den
29 der zelver Maand in hunne Stad zoude komen, gclyk zyn
Hoog gemelde Hoogheid ook aldaar ter zelver dage, omtrent
I X uuren met zyn Koets tot Papendrecht quam j van waar hy
isovergevaarentuflchendcBurgcry , dicalle vercierd waren met
0r4^»/f« Linten, te Voet en met en bloote hoofde naar 't Stad-
huys trad, na dat hy voor afwas verwelkomd door de Heeren
Oud-Burgermeelters Naaldwyki de Schomerk^, van Meerder-
voort nevens de Heeren lohan van der Burg, en de Heer Pompt
^4»V/«tf van Zuyd Holland, NtcUaas Stoop, Joan de Wht en
de twee Gehym-Schryvers. Daar komende , wierd hy met onge-
meene teekens van genegentheid in den Oud Raad geleid,
zonder dat daar iets van 't Stadhouderfchap wierd gefprooken ,
Talkeniei fegt(de Heer ^-«/i^fw/>r) van daar, naar de Stads; Wallen,
iuTop? en vorder naar de Herberg de Paauw , alwaar zyn Hoogheid
pag.610. 't MiddagMaal zoude doen. Onderwegen had het Graauw zyn
Hoogheidgevraagd of hem 't Stad- Houderfchap al was opgedra-
gen , waar op hy antwoorde , tt^el vergenoegd te zijn , zy daar tegen
iydei-wynietfof men zal uHoogheid aanflonds totStad- Houder verkUa-
ren^ dit deed zelfs een Heer die by zyn Hoogheid zat, uit de Koets
roepen yiv* Oragnien, waar op een ftoute gaft zyj dat ts maar
een doekje voor 't bloeden , wy vraagen , ofz.tjn Hoogheid al Stad- Hou»
der is f s.0 niet., z.ullen wy hem uit de Koets tn onfe Be/cherming
neemen , en de refi als Schelmen van ftonden aan doodjlaan. Ook
quam een medeftander met groot getier in de Paauwj en zyde
xyn Hoogheid eifcht nu maar alles wat bem belieft, entk .al maaien
dat gj 't k^ngt. Eindelyk vergaderde den Oud-Raad in de
i'aauïu, die de Geheimichryvcr Muys van Holy bevel gaf, van
een fchriftcly k befluit op te ftellcn , waar by zy zyn Hooi^heid toe
Stad-Houder verklaarden , die hetweigerde,mct voorgecve , dat
hy den Eed gedaan had op 't Eeuwig Edicl, en by gevolge die
waardigheid niet bekleden kon, doch zy ontflocgcn hem en
haar zelfs aanflonds van dien Eed, in 't byzyn van twee Kerke-
l'^k&HcQiQaDebifi cnycrchem-y d'oniüaging luyd als 't volgd.
M'i
CORNELIS en JOHAN DE WlTT. 371
Refoldtie van de Vroedfchap der Stad Dordrecht. "*
„\ T7 YondergefchreveVrocdfchap, goede luyden van den vemieti- -
,, VV achte, enMiniftersvan den Stad Dordrecht, verklaa- *i"^^^'t«'
„ren by deezen te renuncieeren, en af te gaan het Eeuwig Doiaiecht,
„ £d/fl, en vervolgens zyne Hoogheid den Heere Prince van
„0^^<j;;/V« te verklaaren, dcezer Stads wegen tot Stad-Hou- jn^^ji^j
„der. En vorders op den zelfden te confereeren alle zodani- ^yn Hoog-;
j, ge Digniteiten , Qualiteiten en aanzienlykheeden, als ooit Houde"!''
„zyne Heeren Voor-Vaderen Hoog Loffclyker Memoire ge-
„ had hebben. En laaftelyk dat wy zyne gemelde Hoogheid
„ Dispenfeeren en ontflaau van den Eed, die zynDoorlugtige
„Hoogheid tot het niet ontfangen van 't voorfz. Stad-Houder-.
,1 fchap gedaan heeft.
A6tumden29 Juny 1672.
Hierop trok zyn Hoog gemelde Hoogheid 's naar Middags zyn Hoog:
ten 4. uuren wederom naar 't Leger. Doch dewyl de Heer l"^"^'^^
CoRNELis DE WlTT noch 't Bcddc hield , wegens zyn on- Doidietht,
paflelykheid , en dit nochniecgeteckendhad, quamenz Hee-
ren uit deRegceringen4Burgers, nevens de Gehymfchryver
MuysvanHoly^ by zynEdrdie dit plat affloeg, zeggende > dat
de Heeren van de Stad hem met van een Eed kpnde bevryden , die loy
voor de Sottverainen van de handen had gedaan^ en dat ay by ge-
volge niet bevoegt uiaaren , noch de macht hadde om i^ulkj te doen. z
En naar dat zy hem eenige fvvaarigheid voorgelegt hadden,zyden
hy, dat hem z.0 veel Kogels in de laajie Zcejlag over 't hoofd gewaaid
waaren , dat hy der geen meer vreesde , en veel liever een Kogel af
wilde wagten , als zodanig metzy» Eed tefpeelen. De Heeren ziende
dat zyraet al haar voorftellen niets te weeg konde brengen, zog-
ten Mevrouw de Ruwaardinne te bewecgen , om zyn Ed: te be-
praaten, die wel eenige verzoeken ten dien einde op zynEd:
deed, doch vrugteloos. Een weinig tyds daar na wederom ko-
mende, en op het aanhouden van d'afgezondene Heeren be-
woog zy eindelyk den Heer Cornelis de Witt , door 't
fchryen haare Kinderen te teekenen ; Ichryvende aldus zyn
naam, daar onder voegende V: C. beduidende hier mede ^i
(Aaa a) «-
■jyi LEEVENen DOOD van
Ï^T** coa^us door geweldq^edwongen. Eenige der uit gezonden , deezc
^ letteïs ziende , wilde dat hy die uitzoude fchrabben of dat zyn
gevaar naakende was, 't geen hy genoodzaakt wierd te doen.
optoet tot Diergelyke oproer was ook tot Rotterdam , het geen vermeer-
J"""" derd wierd door zeeker Heer, die uit het Stadhuis aan 't Volk'
dat daar in meenigte vergaard was , riep, /f/ zynder, die he
Land aan de Franfche» willen overgeeven , de Burgermee^en Jo-
han Pejfer, Gaal, Vroez.e en Zonnemans ^ de Heer Btfchop ^ (deeze
ivas Vroedfchap) en de Geheimfchryver van der Aa. Dit verbitter-
de het Graauw ten hoogften tegen deeze braave Regenten,
waar onder rroefen, die noch een der verftandigfte en wel meen-
fte Heeren van zyn Land is, onderwyle was 'er in een zee-
ker Heers Huys geld aan eenige Menfchen uitgedeeld , tot
watinzigt , is Gods bekend. De Burgermeefter /ohan Pejfer,
die door zyn miunelykheid en trouwe dienden, ten hoogfte
van de Burgery bemind was, wierd van hetGraauw met veel
fcheldwoorden, fchoppen en ftootennaar't Stadhuis gedreven,
alwaar het de Burgery , die daar de wacht had, belaft en hem te
bewaaren en gevangen te fctten , zonder ymand by hem te
laten komen. Den Kerkelyken Heer Albertut Holthenus , Re-
mtnlirants Leeraar tot Rotterdam , dit hoorende , fpoeide zich om
derwaards te gaan, en zyn Ed: te bezoeken, dringende met al-
le geweld door de Burgery heen , die hem tegen hield, waar
op hy zeide, hoe'^ Men weigerd geen Predicant tot een Dief of
Moordenaar te gaan , z.o mag men mj dan niet weigeren tot deezen
Heer te gaan. Hy heeft z.ich mijner in fijne voorfpoed nietgefchaamd ,
ik.fchame my toknti niet fijner in fijnen tegenfpoet. By den Burger-
meefter komende , wilde eenige Burgers weggaan, doch den
Heer Holthenus dk belettende, zyde. Bl^ft en hoordwat ikdeit
Heer fal [eggen , met wie tk. niets Gehjms hehbe te verhandtlen. Ik^
kom maarften hoe fijn Ed'. zAch bevind , om 'er kennis van legeeven
aan de fijne : Na dat hy met zyn Ed: eenige woorden hadge-
wiftcld, vertrok hy van daar na de Vrienden van den gevangen
Heer > dringende wederom van de trappen af, die opgepropt
waaren, van 't fnoodfte gcfpuys van Wyven, en Meiden,
f^aar van d'ecnc een Vlaglicc waaien ^ die aan een Bezcmftok
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 37J
was gebonden. Op de ftraac liep noch grooter meenigtc jg
van dit Volk, daar veel Jongens, en Mannen onder waaren, ^ '
daar een dol Wyf voornamentlyk , met een dikke ftok in de hand
uit trad naar de Burgery,en ïiep,waar is Pejfer'> d'andere antwoor-
den dat weet ikjiiet.WiiX op zy zy de,dan/at ik hem hier liaan wachten.
On dertufichen had een andere bende hetHuys vandenBurger-
meefter Zonnemans geplunderd, het geen zy dat van den Heer van
der Aa ook zogtcn te doen, welke Bende aangemoedigd waa-
ren, door een quaadaardig mank Wyf (heden daags in zeekere
Stad gevangen gezet , met haar Dochter over veel ander
quaad ) dragende de gemelde Vlagge in de zyde. De Glafen
wierden in gefmeeten, en zo lang met fteenen op de deur
geworpen, die heel ftarkwas, dat zy van ondere tot boven
fcheurde. Mevrouwü<»»^fy-^4indegrootfteontfteltenis, ver-
Zogt aan haar naafte buurman Dorfor ^e ^/É'WÉ'r,om eenig goed te
bergen, die haar verzoek affloeg, uit vrees, dar, byaldienhec
Graauwhier kennis van kreeg, zyn Huys groot gevaar zoude loo-
pen,zo dat zy niets konde bergen als een weinig Lywaat tot haar
lyf nodig, het geen de Bakker Cornelis Adriaanzen^ in een
Mand, welk hy op zyn Schouders droeg, als-of die vol Brood
was, door een Steegjen bragt, ten Huyze van Juffer lacomi-
na Poppius , Weduwe van zaliger Domtne /irnoldus Holthenus , die
rechtover haar deur woonden, welk gewelt door een Compa-
gnie Burgery, die daar op aan quam, wierd geftuyt; onderde
welke zeeker Man, die naderhand over zynmisdryfin 'tRot-
temdamfch Weeshuysgepleegt, heel bcrugt is ge worden, riep
met harde ftemme, wat zullen wy hier maaken, waar toe dit
belet ^ wy fijn wat te vroeg gekomen enz: ter zelver tyd quam de
Heer van der Aa uit^s Gravenha^en van de dagvaard , die men mee
een Compagnie Burgers van de Schuyt afhaalden, om al de
woede te beletten , en zyn lyf te bewaarcn, werdende in 't
midden der zelve geplaaft, vergefelfchaptdoor de Heer fVtllem
Bajliaanfe Scheepers , naderhand Lt. Admiraal van de Maaz.e.
Tot aan de Schotfe Kerk genaderd zynde , drong een lloute
fchelm met een groot Mes in de vuyft tuffchen de geleederen
door, met voorneemen omden Heerp<ï«<ifyy4<ï. tegriven, het
geeneendapperBurgerbelette,diehem het Mes ontwrong. De
(Aaa 3 Heer
;y. S74 LEE VEN en DOOD van
'^ ' Heer Schepers ziende de Heer vander Aa. in zulk een geyaar
trok zyn Houwertje van de zyde en trad aldaar mee bloote hoof-
de voor den gemelde Heer van der Aa ^ de welke laaft voorde
Prince-ftraat komende, zyn hoed af nam, en de Vingers op
flak, fweerende de Stad te zullen getrouw blyven, die in de
uiterfte nood eindelyk in zyn Hiiys quam , en nogmaals door den
boven genoemde Schelm op de (loep wederom vrugteloos,
met een Mes wierd gedrygd te vermoorden. Aanmerkelyk is
heti dat deezen Vagebond kort daar na ten Oorlog varende,
door d'eerlle Kogel aan flarde wierdgefchooten, en alzo zyn
leeven eindigde , en de Heer N . N. die het Volk had aangehift ,
door 't roepen uit het Stad-Huys krank wordende, had een
fchrikkelyke felle dood} in zyn uiterfte niet anders als om den
Heer van der Aa roepende, en zeggende niet te konnen fter-
ven, voor dat hy vergiftenis van hem had verkregen. Aldus
ziet men dat God een rechtvaardige wraak 'c zyner tyd
oefi^end.
Tot Ley^en Delft, Gouda en Haarlem^ gedroeg het zich by
naecveneens, in welkers laafte Plaats het Graauw wys was
gemaakt, dat den Heer Raad Penftonaris de Witt ten huy-
Haniem" ^^ ^^" '^^ ^^^^' ^'^P^l^}" was , hct wclk daar met een grouwzaatn
aan '^ Huys getier naar toe trok , en wilden hem daar uit haaien , Plundcren-
v.cali. de alzo het Huys , dat overvloedig met uitftcekend en koftelyk
fcftjn. Huysraad was gertofFecrd. Weinig Steeden der Vereenigde
Nederlanden waarenvry van dit gewied, doch ^w/?f>-^pj«;,2vnde
de grootfte enmachtigfte Stad in de zelve, gevoelden hier 't
niinftvan, fchoon dien trouwe en Staatkungen Burger Heer
de Graaf in groot gevaar van zyn leeven raakten, by andere
Schryvers genoeg verhaald.
tjfteivsn ^'^^^ Oproeren en Burgertwift was gemengd met fchandige
'tvoikte- Verdichtzelen, die het volk tegens hunne Overigheedcn uic-
omighe- braakten, veroorzaakt door bekende en onhekende middelen. Al die
den. de Vryhcid ftaandc gehouden hadden , wierden voor Verra-
«s»! ° ' ^^^^ gcfcholden , wy kennenfe wel ; zyden eenige dte de Princc
tegen i.ijn en zullenfe ook, "^^^ vinden , die Witte gebroctz.cls^
hebben om z.ijn Hoogheid buiten 'f bewind van z.aal{_en te houden , die
den Hemel ous toegefonden heeft y als den Kerlojfer van'tradcrlanJ,
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 37;
cok.eenige Bevelhebbers te Land omgekogt ^ gelijk aan die Schelm van ï^?*^
een Mombas te zien is, die zoo trouweloos zijn poji verlaaten heeft. "■?
IVj fien dagelj/ks dut die Louveflynfche fa^ien liever onder 't geweld
van Vrankryk willen bukken, als het allerminfie voordeel aan het
Huys van Oragnien toe te paan ^ die F'erraders van de Landen wor-
den onderfleund van de * Vl^ater en Land Prtns , en die het Land vcotneri
reeds verkogt hebben, daar den Gezant de Groot Maakelaar van is ^"J°^"»
geweejl : „'t Is VVaereld kundig genoeg ^dat de Raad Pen/Iona- '''^'"•
„m DE WiTT op zich genomen hebbende de laÜ der Staaren samfon
„om een narichting voor zyn Hoogheid tot C4^/(rt«« Admiraal cnium.
tjGeneraal op te ftellen , alle bedenkelyke voorzorg had ge- ^°'-"p3g;
I, nomen, om het gezag van de Prins op zulk een wys **"*
„te bepaalen, dat hy geen mifflag konde begaan, fchoon hy
„het wilde doen. Wyt van den Raad Penfionaris niet recht
„ in dit geval te befchuldigen zal yder een, uitgezonderd die
„met een vooroordeel ingenomen zyn, toeftaan, dat hy niet
„anders konde doen, zonder zich onwaardig te maaken , van
„'t betrouwen dat zyn Meefters toonden op hem te hebben.
„Zoo hy door een lafhartige beleeftheid aan 't Volk, ofdoor
„een vrees van de Haat te vermeerderen, die zy tegens hem
„ingenomen hadden, de narichting voor de Prins had opo-e-
,,Ileld zoo als zy die eyfchten, zoude hy dan niet al de aanfla-
„gen , die men in de gevolge van tyden op de Vryheid
„ konde neemen , te verantwoorden hel^ben ? Dat, byaldien
„de voorzorg die hy gebruykt heeft van deze Vryheid tever-
„feekeren , een misdaad is, foo was hy niet alleen ftrafbaar.
„Dcmeelle Leedendiede Algemeene Staatenuitmaiken, wa-
„ ren 't niet min als hy , dewyl hy hier omtrent niets gedaan
„heeft als met hun kennis en deelgenoodfchap , en dat zy de
„ zelve hebben goed gekeurd , zoo als die door Gevolmach-
„tigden was opgefteld. Dog men deed foodanige overwee-
„ ginge aan 't volk niet maaken , nog 't nam d ie niet van zig zei fs,
,, Al defe verwartheid door de oproeren die in de
Steden wederom hervat wierden , bragten eindelyk foo veel
te weeg , dat de Heeren van Leyden de Generaliteit bevvoogen ,
om zyn Hoogheid, de Heere Prince van Oragnten^de macht te
verlecnen, om de Patenten aan de Bevelhebbers te mogen ver-
lee;
jy6 LEEVEN en DOODvan
1^71. leenen , en uyt te deelen. Enalhoewcl Zeeland opden z Julf
i""' de Prins al tot Stadhouder had gemaakt , zowierd opSondag
denderden, door de Gcvolmagtigde der Stemmen de Steden
in Holland , het Eeuwig Edttl vernietigd , op de onderftaandc
wyze»
£>ctra6i uyt de Refolutien van de Heeren Staatenvan Bolland
ende We[l-Vriejland , i't hare Ed: Groot CHog: Vergadering
ge , genomen op Sondag den 3 July i6yz.
Haai'Ed: /^ p 'j gemoveerde vandcHceren Gedeputeerden der Steden Haarlem,
•iiXan°^ ^-^ Rotterdam en andere Ledenvan haar Ed: Groot Mog: Vcrgadcringe :
malkander HebbcH de Hecren van dc Ridderfchapen Edelen, mitsgaders de Gcdepa-
^'" Eda" teerden van de Steden , uyt den naame en v an wegen dcHcercn hare Frinci-
'"'^ paaien, goed gevonden en gerelblveerd , gelyk byhaarEd: Groot Mog:
goed gevonden ende gerefolvccrd werd by dcczen , dat om by deze bekom-
merlyiicconlUtuticvantydenendezaakcn, dc Leeden van deze Vergade-
ringetc bcquamcntothet aanlkllcn van een Stadhouder, dezelve Leden
malkander zullen difpcnfecrcn , gelyk zy malkander, en alle die 't zelve
Eeuwij; Edid fucccffivelyk hebben bcfwooren, difpenlecren mitsdcczen
van den Eed by hcnluyden gedaan op 't Ecuwig Ediél , by Rcfolutic van haar
Ed: Groot IVlog:in dateden vyfdenAugurtyl6Ó7. gcarrelteeid : Stellende
malkander in dc zelve vryhcid en faculteit, die haar tot het aanllellen en eli-
gccren van een Stadhouder voor dato van het voorfz. Ecuwig Edid heeft
gecompctecrt.
Accordeerdmet de voorfz,. Refolutie».
Met dit befluyt trokken de- Leden yder naar hunne Steden,
om de bewilliging daar op te verzoeken , en het befluyt om
dcGeneraliteit te beweegenluydeals'tvolgd.
Refolutie van de Staaten van Holland , om de Generaliteit
te difponeercn , tot het ycr leenen van de vrye magt oyer
de Patenten van den Heer e Prince van Oragnien.
deGener?- \^ Rcfumptie gedelibereerd zynde, op de propofitiebyde
litcitte bc- X^ Hcercn Gedeputeerden der Stadt Leyden , uyt den naamc
dcmac'ht' ^" ^^" wcgcn de Heeren haare Principaalen alhier ter Vcrga-
omdejra- deringc gedaan , en in voorgaande Notulen onder date den
wnten, j j^ jgj. voorfthreeve Maand ichiiftelyk gcinferecrd : is goed
go.
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 377.
gevonden en verftaan , dat van wegen baar Ed: Groot Mog' ^^ji'
ter Generalitcit de zaake daar heenen zal werden gedirigeerd , "" "J "^
ten einde als nog op den Heere Princevan Oragnic, Capitain
Generaal over de Militie van de Vereenigde Nederlanden,
by amplicatie van deffelfs Inftru£tie mooge werden geconfe-
reerd tot kennelyke wederzeggen toe, zoodanigen vrye magt
en Authoriteit over de Patentenen andere zaaken tot de voorfz,
Militie fpefleerendc , als de voorgaande Heeren Princc van
Oragnie, zyn LofFelyke Voorouders als Stadhouders en Capi-
tain Generaal, ten refpeótc van de voorfz. Militie hebben gc-
cxerceerd.
Ter zelver dagen befloot men ook ter Vergadering van haar
Ed: Groot Mog: de Heeren Staaten van Holland , om den
hooggemelden Prins tot Stadhouder te verkiezen, luydende.
Extra£i uyt de Refoltitien 'van de Heeren Staaten van Holland
enWefi-VrieJland , inbaar £d: Groot Mog: Vergaderinge,
genomen 0^ Sondag de» j Jf^ly i6jz.
BY de Leden een generaale cti eenpjiarige incl i natie getoond 2ynde,omiTie _ ,
den HeerePfincevan Oragnie, nadernaalby Rcfulutievandcn cerrten haar^Ed-"
dezer loopende Maand July; ophuydenbyrcfuinptieter Vergadcringevan GtooiMog:
haar Ed: Groot Moj^ : gcarrclkerd ,. goed gevonden en verdaan was , dat om «"i d|".
by deze bekommcrlyke conltituticvan tydcnen zaken de Ledenvan deze J!,n^oia-"*
Provintie te bequamcn tot het aanliellen van een Stadhouder, dezelve mal- gnien tot
kandercn , en allede geenen die den Eed op 't Ecuwig Edi£t jjedaan hadden, Stadhoudac
volgens Refoluticvan deny Augufty i66j.van denzelvtiiEcd gedifpcn- ^j„"'^""
feert, en malknndcrcn gefield hadden in dezelve vryheiden faculteit, als
haar tot het aanüellencn eligeercn vaneen Stadhouder, voordaio van het
voorfz. Eeuwig Ediöhadde gccompeteerd , aan te (lellen en te eligeerea
tot Stadhouder dezer Provintie ; hebben de Heeren van de Ridderfchap endc
Edelen, initsgadcrs.de Gedeputeerden vandeStcden uyt den naam en van
wegen de Heeren hare Principalen, goed gevonden en gcrcfolveerd , den
hoog-gemelde Princevan Oragnic aan te ftdlcn en te eligeercn, gclykzyn
Hoogheid by haar Ed: Groot Mog: aangefteld en gceligeerd werd by deezen,
tot Stadhouder, Capitain Generaalen Admiraal over de Militievan deze
Provintie te Water en te Lande, inetalle zoodanige digniteyten cnwaar-
digheeden, als de zelve voor deezen by de Princen zyne Voor-Oudcrcn
Hoogloffelyker gedachtenis bekleed zyn geweeft? Dat mede van weegen
deze Vergaderingc aauftondsccnaanzienlyke Siaatsgevvyze Deputatie aan
twefde Beek, ( B b b ) Zyn
378
LEEVEN en DOOD van
Zynhoog-gcmelde Hoogheid '/.al afgaan, om aan den zei ven de voorfz.di-
gniteyuencn waardighccdcnoptc oftcrcn; ten welken cyndc verzocht en
gecominitteetd zyn , gelyk verzochten gecommitteerd werden bvdeezen,
uit de Ordre van de Kiddcrfchap de Heer van Duyvenvoorde; de Hcc-
rcn Halling, Deyman , Onderwater, vanZancn , de Graaf, van der Tocht,
PefTer, vandcrLyn, de Groot, Admiraal, Borgermecikren van de Ste-
den Dordrecht, Haarlem, Delft, Lcydcn, Amllerdam, Gouda, Rot-
terdam, Alkmaar, Hoorn, en Enkhuyfcn : Endc werdcmededcvoorü.
Hecreii Gedeputeerden geauthoriefert , omme uit de naamen vanwcgcii
haar Ed: Groot Mog: zyn hooggem. Hoogheid te difpenfceren en ontdaan ,
gelyk den zelven gedifpcnfecrt en ontflagen werd by dcezcn van dcii
Eed, die den zelven tot het niet ontfangcn en aannemen van 't Stadhou-
dcrfchap gedaan heeft. Is laaflelyk mede goed gevonden en verltaan, dat
van wegen haar Ed: Groot Mog: ter Gcneraliteit de zaake daar hccncn
zal werden gedirigeerd, ten eynde hoog gemelde Heere Princevanüran-
gie tot Capitain Generaal en Admiraal over de Militie te Water en te Lan-
de van de Vereeuigde Nederlanden aangefteld en gecligcerd mag wer-
den i en dat by ampliatie van des zelfs Inflruélie moge werden geconfe-
reerd op zyn hoog gem. Hoogheid (totkennelyk wederzeggen toe ) zoo-
danigen vryen macht en authoriteyt over de Patenten, en andere zaakea
tot de vooifz.Militiefpeétcrende, als de voorgaande Princen vanOran-
gie, zynloffcU VoorÜudets, als Stadhouders en Capitainen Generaals
ten refpcde van de voorfz. Militie hebben gccxcerceert : Dat mede zyn
Hoogheid van den Eed, die den zelven ter Generaliteyt gedaan heeft tot
het niet ontfangen ende aannccmcn van 't voorfz. Stadhouderfchap, by
crdengedifpenfecrd en ontflagen.
haar Hoog Mog: mag wer
Accordeert met de vearfz. Refolutien
oyernaat
eyn Hoog
Iieid ge-
Wttd«n De Heeren gevolmagtigde hier genoemd i vertraagde niet om
t^gd°edln' deeze maarcaanzyn Hoogheid in'cLeger te brengcii,diedeHee-
ren bedankten.en het zelve mee alle teekens van vergenoeging en
blydfchap aan nam ; endewyl hier niet aan ontbrak als de toe-
ftemming van haar Hoog Mog: de Algemene Heeren Staaten,
daar wel niet aan te twyfïelen was, zoo keurde zy hc^bcfluit
der Staaten van Holland op den achftendeczervoor ^oed , en
gaven hunne ftemmen hier insgelyks toe, wanneer zyn Hoog-
heid des andere nd.iags uit het Leger, aldaar ter vergadering
quam, mgcïtié diooïdtnWccrcnvun Dayvenvoorden^ enVivicn
fenfionaris van Dordrecht. Om zo wel hier als by haar Hoog Mog:
zyn Eed af te leggen , wanneer hy .wederom naar Bo-
dtgrave vertrok.
Den Pfinsgczinden hadden niet anders geroepen > dat
wau-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 379 ^^ ^,
wanneer zyn Hoogheid tot die waardigheid zoude veiheve xyn » '3
het Land ceu volle ruft en Vreede zoude fmaken , . doch dac had
veel werk in , dewyl men tot Rotterdam en in de mrefleHol-
landfche Steeden, de Regenten ook wilde verandci-d hebben j
zoekende ten dien einde zyn Hoogheid, dat hy zyn achtbaar-
heid geliefde daar toe te verleenen, 't geen niet zonder veel
ongemak gefchieden. Dit veroorzaakte veel gemompel onder dec/oot"
de vrye Stadsgezinden, te meer doordien zyn Hoogheid kort by. de
naar zyn verkiezing tot Stadhouder , in de vergadering van haar jtëvefdtg"'
Hoog Mog: weegens het maaken der Vrecdc metFrankrjiken
Engeland y overluid was geraaden geworden te zeggen, dathy
fwaarigheid maakten, om zyn gevoelen daar over te uiten, de-
wyl daar cenige leeden waaren, daar hy het zelve voor moefl.
fwygen. Den Cf&^w/^^Groo/ daar by zynde , trad met d'andere
Hollandfe gevolmachtigde Heeren van daar naar de vergade-
ring van haar Ed; Groot Mog; om te hooren , hoe men zich om-
trent deze nieuwigheid foudc gedragen:ZynHoogheid deeze ge-
legeniheid waar necmende, zcide dat hy ny nu geen meer fwaa-
righeid maakte om zyn mcenigte 't openbaaren, door dien, de
geen daar hy.'t om gelaatenhad , nu weg was, zeggenden aldus.
JJat hy zijn goed en bloed voor 't Faderland aanbood , en Jïch felfs Edelmoei
liever mjtuk'^n utlden doen klippen ^ dan op fuik, een voet te hande- denvm
len , en fchanielyk een Vreede te (luy ten ^ waaraan men nooit meer he-'^^^"'^^'^
boorde te gedenken , veel minder te fprcel^en enz. Naderhand is
zyn Hoogheid verzogt door de gevolmagiigden van haar Ed;
Groot Mog; om de naam of naamen te weeten , wie zy waa-
ren, die daar rond uit op bekende, dat het A^tr.Pieter de Groot
was, door dien hy in de handeling van Vreede meer belooft
had als hem was bevolen ; deHeer £^<?Groofhoorende, dat zyn
Hoogheid hem dit na gaf, cu dat hy cenige zyncr Oorbla-
zers in de weeg was , verzogt van zyn opgeleide laft
ontflagen te zyn , en vertrok in ililte met zyn Vrouw en^^^^^^^^
Kinderen naar Antwerpen, van waar hy aan haar E,d: Groot viugt mat _
Mog; en de Regeerders der Stad Rotterdam , den eerften At>- Anueipeoi
guj})/ een Brief Ichreef, inhoudende zyncgecrouwe dienflen.
Vandaar lïokhy naar Ltiyken Keulen. Watzynbelchuldiging
betreft kan men zien , in een Gedigt door hem gemaakt , en m
(Bbb 2) Druk
38o LEEVEN en DOOD vati
\^7^* Druk ultgegeeven , na dat de Heeren Staaten van Holland
■" hemin 't Jaar 1675 plegtelykfchuldig verklaard haddent
lofdigt op
de Heei dC
*Hyw«
lot Rotter-
dam ko-
mende op
cenSondag
Tan't Stad-
huysitiet
een Mes te
keer gegaan
"t geen hy
►oudeilyk
MAar 't zwaare Pak van ongcrcchtighecden
By my ca by het gantfchc Volk begaan,
Die hebben uwen toorn op 't Land gclaan,
En uwen roê doen vallen op de Steden.
De Vyand heeft haar Veften oveiheerd,
Den Huysman Vee en Vrugren afgcnoomen,
De Waaieren op xyn gezaay doen (Iroomcn,
En Huys en Schuur in afch en Puyn gckeeid.
En of dat niet genoeg en waar geleden,
Zo komt de trouw en eerloos' Onderdaan,
Zyn eigen recht en Vryigheid verraan ,
En flaat 2yn hand in 't Bloed der overheden.
Uit dit geweld, uit deei' onftuimigheid,
♦En uit het ftaal tot myn verderf gefleepcn.
Hebt gy iny Heer als met de hand gegreepen.
En uit de magt van 't woedend Graauw geleid.
En niet alleen myn al gedoemde leven.
En 't goed dat my uw gunll had byueiet ,
Maar Naam en Faam zo fchandelyk befmct,
NB. Door 't oordeel xelfs des Rechters weer gcgccvCB.
Ja goede God , waar ik my wend of keer ,
Ontmoet my uw gena, 't eenvoudig oordeel,
Van 't onvervalfchte recht, fprcckt tot myn voordcel,
En in het hart der vroomen blykt myn eer.
Hoe helder dat de loogen fchynt te lichten,
Hoe trotfclyk dat zy voor hcenen gaat,
De waarheid met haar ongeveinsd gelaat,
Volgd na, treedz' in en doetze voor haar fwichtca.
De lafter die zich onlangs had verheugd
Doe zy de trouw had op de nek getreden.
En dacht niet dat diefchimp aan d'ovcrhedcn
Gedaan, 't bewys zou worden van haar deugd. enz.
En den deftigcn Dichter J. Oudaan zegt hier op in een Vaars.
Zoo word het Goud in 't vuur gefteld.
Ter toets gebragt, geklopt, gcdccken;
Maar 't Goud is Goud, en goed gcblceken,
Zoo haart de proefde waarde meld.
Waar zyn zy nu die hem betichten?
'iLauds rampfpocd, en Tcrcaad op dichtvn,
i CORNELIS en JOHAN DE WITT. 381
En drygen met verdcrderf en Moord ? ^"7^*
Zy druypcn hier als range heencn , P""^"^
Die vuydig, met gebooge beenen,
Hun ftaart in treivlien regtevoort.
Gcrcgtsdcugd bergt de Groot het leeveni
Zyn eer is ongeraakt gebleevcn ;
Maar wat vergoed hem 't fwaar verlies.
En fchade in goed , en bloed geleeden ,
Op d'aanval der onrtuymigheden ,
Toen 't dol geweld den Hooren blies ?
Dat moet men van de tyd vcrwagten.
Of ftaat zy (lil? met geen gedagten.
yis iVsIat ! satIs est aVDIsse perICVLa?
MagnI. Lucan.lib.V.
Hier quam noch by dat den Heer Kievit, die zo lang uitlan- ceHeet
dig was gewceft wegens de faak hier vooren gemeld , en kort J'^"" *][**
daar op wederom in deVroedfchap vanXorrer^/^»; wierdgeplaatft, ftew"' **"
't geen de vryeStaatsgezinden deed feggen,^öf ?/^4« menfodanig een
cmkeer gedogen , en den Stnatks*ne{tgen Heer Vroefc j nevens d" andere
Regenten van 't Kujfen z.ien fchoppen , wat heeft die goede Man ge-
daan ? ivaar is zijn btfehuldiging ? is het oo^ om dat hy de Fryheid
heeft verdeedigd, z.o moet ons heele Land ge fir aft worden ^ en te
^, grond gaan. "L^X men voor deczeHeer een Man verkiezen,dic van sjmfom
„zulkecnecrloofe'tzamenfpanning isals Kievit , daar deStaa- «'"'''?'■
„ten van Holland zoo op verftoord zyn, en de rechtvaardige GmUaume
„ftraf niet ontgaan foude hebben, die een Regent verdiend p'''-°''^'
„ ( welke de lafhartigheid heeft van zyn Vaderland te verraa-
„denj zo hy niet by tyds had de vlugt genoomen. Het
j, Hof van Juliitie heeft hem dikmaals doen in dagen om zich te
„ verweeren tegens den befchuldiging die men hem te lafl: lei-
dde, doch hy heeft zich liever als een ongehoorfaamcn laaten
„ Vonniflen om onthalll te worden, als in der daad het Hoofd
„ op een Schavot te verliezen. Maar zo haaft als hv de ver-
„ heffing van de Prins tot het Stadhouderfchap heeft vcrnoo-»
„ men , is hy naar zyn Vaderland gekeerd , verfcekerd zyn-
„de dat deeze omkeer van faaken, hem Vrienden, foudc doen
^ vinden,die fterk genoeg waaren,om hem van de vergolging de«
(Bbb 3) ge.'
a8x L E E V E N en DO O D van
_' ' „gerechtstebevryden. Zohy zich niet fchuldig bevond, waarom
„fchikien hy zich niec by de geen die hem moeften vcr-
„regcvaardigen > in plaats van zich bydeopioerige te voegen,
jjdie naar hunne driften te raad gaan , en die alle dage,
„ nieuwe onwaarüighceden tegens hunne getrouwfte overig-
„heid pleegen? enz.
Nieuwe Qezc verheffing van zyn Hoogheid de Heere Princevan O-
ijfteringen yagnien , en de onrechtvaardige verbittering der Prinsgezin-
R^Tpen den regens de Witten, veroorzaakten wederom het uitftro-
fïonnisde j^^ ^^^ yg^j Faamroovcndc Vaarzen en Gefchriften, foo wel
■ " ' tegens dien dapperen en Helddadigen Vorft , als tegens den
Raad Penfionaris byzonderlyk , daar hem in een Boekje on-
der veel Goddeloole Lalleringen word verweeten, dat hy de
Correfpotjiiemit gelderen niet uyt deelden, maar die voor zich
zelfs behield , waar door hy meer als tachtig duy-
zend guldens Jaarlyks gewon. Dit laatfte, als zynde het ge-
"wigtigft van alle, trok hy zich aan, fchoon hem nimmer iets
van al de voorgaande Logentaaleen valfcheuitltrooilels, 't ge-
moed heeft konnen ontroeren , als zynde te verlhmdlg en ftand-
valtig, om fich aan beuzclingen en verdichtzelen te Ilooren,
die door de tyd niet verhoolcn konnen blyven. Zoo dat hy
merkende door wie hem dit van daan quam, en ziende op hec
quaat gevolg , dewyl dit praatje reeds onder 'c Graauw ver-
Sduyftdaar ^j-goid was, befloot,door een brief vanden iijnly, hetzelfde
ïvnuoog- aan zyn Hoogheid bekend te maken, met gedagten, omeenigc
hcid, vergenoeging door zyn Achtbaarheid daar op tekiygen, waar
op zyn Hoogheid tien dagen daar na antwoorden , luydcnde.
Myn Heer,
Antwoord T ^ hebbe t'z.ijner tijd w:l ontfangen UEd: Mlfivevan den jxde-
vanzyti ^ ^g^. ^ g^ }jg( Pafjuil duar nevens gevoegd : li^ 7.oude niet na gela-
°*'^' ' ' ten hebhen daar op eerder te antwoorden, tndien mijne meenigvuldige
cccupAtien my daar in geen belet gedaan hadde. Ik kan V£d: wel
verx.eekeren , d.it »\ hy my altoos hebht veracht uiifirootjelen , dic op
dte manier tvaren gedebiteert, alhoewel onslujden, en Jkfelfsdoof
Pafcjuillen , blaatme Boekjes en diergclijke ntenwigheeden heb Moe-
ten lijden , en dat die in ons reguarde met een groote licentie enfmaa^
x,ijn
CORNELIS en JOHAN DS WITT. 383
z.ijngedijfemineerdi ende gerecommandeerd giwceft. Op dei poftti- l<?72i
ven in de voorjz. UEd: A<fijfive vervat , rakende , ecrfttlijl^ de Pen^ ' "*
ningen van de Secrcete Correjpondeniie , ^ UEd: gemameerd : £«.
de ten tweeden , de weinige zorge die UEd: zoude hebben gedragen
voor het Leger te Lande ^ k^n ik^UEd: niet anders antwoorden , als
dat van de eer (Ie pofttiven gants geen kennijje in 't minfte en hebbe >
en dat de Heeren Gecommitteerde Raaden , als uwe £d: wel re-
ntar^ueertf daar omtrent de befiegetuigenijfe van konnengeeven. Maar
wat het tweede aangaat , z.00 en mag noch en derve daar om ook
niet twi/jfelen, of UEd: z.al alle z.orge hebben gedragen dat de Let"
gers van den Staat ^zo te Water als te Lande ^ foo veel na gelegent-
heid van tijden en zaaken heeft konnen gefchteden , in poftuur zijn
gebracht^ om den Fyand te mogen refuleeren : Doch UEd: kan licht
begrijpen , dat het my onmogelijk is te particularifeeren wat aan het
Leger te Lande heeft gedejicieerd , en wit zorge tot fuppletie van de
zelve defeSien gedragen isj of op ^ijn tijd hadde konnen en moeten ge-
dragen lieerden, of aan tv ie het zelve mag hebben gemancaueerd
door dien ik^in deze calumnieufe en ongelukkige tijden door zoo veel
zaaken werde gedijiraheerd } en mits dien my het ond,erzoekjvan qe-
paffeerde ^a/tken zoo weinig als het mogelijk is , mag bekommeren f
en mits dien de Juflifcatie , die UEd: van my defidereerd^ beter ae-
vonden z<il konnen werden uit de AHien van voorforge die by UEdi
Z'jt gedaan. I^ wenfle andere gelegcntheid te hebben em te kpnnen
betuigen , dat Ik ben,
Myn Heer
•sGt.wenh3g« UEd: dienftwillige Vriend,
'"" G.H.PRINCEd'OEAGNE.^
Defe brief gaf geen kleine opfpraak tufTchen de twee ftry-
dende.aanhangeren; wantdcVyanden vanden Rzad Penfwna'rit
DE WiTT zoogen fcnyn uit het minft van zyn doen, d'eenezi/-
de^hier moet wat achter fchuilcn, dat hy by zyn Hoogheid verrecht-
vaardiging foel^. Hoe kan den Stadhouder weeten wat'er gefchiedis ,
fo lang by buiten 't beivind gehouden is getvee(t : men behoeft aan de
Tvaarheid niet te twijfelen ; waar zou het geld van daan komen, zy-
dcn de felfte van zyne Vyanden , dat hy naar Veneticn in de
Uan}^ heeft gefonden , z.00 dat alle dezje ttitwerkinge van regt by zijts
Hoos-
3^4 LEE VE'N en' DOOD van
^ ' Hoogheid te foek^en maur met hem gegekt is. De Vrye-Staats g
zinden fweegen hier nicc op , en zyden, W? die Man heeft
geen regt van notden , want hy heeft nooit misdaan t in dtt antwoord
t^iet men wat de wtlmeenende voor oogen ffaat ; ké"* z.i/n Hoogheid
wel minder vergenoeging op een brief geeven , aan een Man dte hem
ep de trap van zijn verhe^ng heeft gefety dit is 't loon voor de trou-
we dienfien die aan D E WiTT niet te vergelden z.yn j wat fchelt
men op een Man van foo goede geboorten, f et eens hoe de Prinsve-
z.inden in voorige tijde van klijn groot z.ijn geworden , en hoe het itt
de gevolge fal gaan , kan men uit de nieutve bedrijven Jien, die
Hctftof ^' Prinsgejinden reeds in 't werk^gefteld hebben. Uitaldei'e mom-
vanHoiund peling haddcn haar Ed: Groot Mog: al by hun befluyt vanden
IVnèr* ^'^^ *o J'*^ een bevel doen aficondigen , tegens de gemelde La-
fehriftte. flerfchriften > beloovende een groote fom geld voor de geen
Raid ren- die dcn maaker konde aanbrengen, en dewyl den Heer Raad
'"Tak'"^'' P'^fi"'*^^" Ï5E WiTT reeds acht dagen naar 't antwoord van
zyn Hoogheid met ongeduld gewacht hadde, miiïchien door
•'t ophouden van eenige zyner bedienden , keerden gcmclden
Heer Johan de Witt zich wederom aan de Heeren Staaten
van Holland en Weft-Vriefland , door de volgende brief, de-
wyl zyn onpaflelykheid niet toeliet om het inperfoontedoen,
zynde hier 't befluyt en de vcrklaaring nevens govoegd , be-
ginnende.
£xtrxcien uyt de Refolutien van de Heeren Stxaten "van
Holland enWeJl-VrieJlandin haar Ed: Groot Mog: VcT'
gadering , genomen op Woensdag den 13 Jitly \ 6jz,
yTS ter Vergadering geëxhibeerd zeekere Memorie van de
j, X Heere Raad Penfionaris de Witt , raakende het manie-
„ment en difpofitie over de Penningen tot Secreete dienften
j,en Correfpondentien gcaffefteerd , hierna van woorde tot
„ woorde geinfcreerd.
Edclc
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 3?^
^ 1^72:
Edele Groot Mogende Heer en i ■ ■!
"tr Et ingeleide Pafquil; mydoor y mand van myne Domedicque tocgc-
•*^ bracht ïynde, alhoewel ik altyds daar hccnenhebbcgcinclinccrddat Klagtenrid
men dicrgelyke Calumnien en Verdichtzelen niet seter kan doen verdvvy- d^nRaad
nen, en verydclen als dezelve iimpclyk te verachten, ea die zich geen- dewh""'*
Zints aan te trekken ; dewy Ie nochtans in 't zelve Pafquil influeerd een fcyt of over de
politicf, namentlyic , dat ik gcduurendc den tyd van myne bedieninj^e, Later-
grootc fommcnvan Penningen Jaarlyks tot het onderhouden van Sccreete ^''"'^'««ii .
Correfpondcntien zoude hebben getrokken, en daar mecdeontrouwclyk
gehandeld, het welk ik bcmerkedat lloutclykeen allcurantelyk voort gc-
fcyd vrcrdende, by veelen ingrcfficof geloof vind, voornamentlyk op 't
fondament, datby zoo verre het voorfchreeve gcpofecrde feyt niet waar
muchtczyn , het contrarie van dien wel zoude werden aangewezen ; en na-
deniaal ook zelfs veele Regenten compofeerendedc Ordrcvande Ridder-
fchapen de refpeélive Vroedfchappen in de Steden , voornamentlyk die
geenedie het Collegie van de Hceren Gecommitteerde Raden nooii bekleed
hebben, onbewuft konnen zyn, ofik terzaake van de voorfchreeve Se-
creete Corrclpondentien ooit eenige en hoedanige maniaiitie van Penningen
ofdiredie mogen hebben gehad; zoo hebbeik in deze gelcgentheid dat ik,
mits de Quctfure in myne Miffivc van den 22 der voorleede Maand ver- •
meld , en een kleine indifpoficie dezelve noch accompaigncerende , my niet
Perfoonclyk in de Vcrgadcringe van uw Edele üroot Mog; op ' t voorfz. gc-
pofecrde fcyt in oprechiigheid en waarheid by deczcn fchriftelyk te bcrigtcn ,
dat de Heeren Gecornmiiteerde Raadcn my in den aanvang van myn bedie-
ninge, naar het Exempel van myne Voorzaatcn , eenige Penningen tot
verval van de onkoden der Secreetcdicnrtcn en Correfpondcntien hebbende
willen in handen ftellen, ook na myne Memorie gedraagt, eer en bevoo-
rensdeordrecnforme daaromtrent zederd geobferveerd uyt gedachten en
in praélycque gebracht was, albereyds eenige weinige Penningen tendien
line in handen geftcld gehad hebbende, ikdiezaakcby myn zelvcn nader
overweegende, en van dien tyd afal reflcöie makende op den fufpicieufen
aard van deze Natie , enmy met het maniemcntvaii Geld gccnzinds wil-
lende chargeeren , daar op eenige andere ordre en forme uytgedacht hebbc ,
die ook van die tyd af tot nu toe geobferveerd is geworden , in maniere als
hier onder particulier lyk zal werden verhaald , zoodanig dat ik van omtrent
den aanvang van myne bcdieninge, neoit eenige Penningen tot Secrcete
Correfpondenticnof andcrzinds hebbe begeeren i'onifangenofte manice-
ren , en zulks ook in alle dezelve tyd nooit eenige fommcn ten dien fine ont-
fangenofgemaniecrd hebbe, zoo als de Heeren Gccommtttccrde Raaden
200 wel die tegenwoordig in bcdieninge zyn, daar van ook eenigen het
Collegie meermaalen bekleed hebben , als die geenc die voor deczcn geduu-
rende de voorfchreeve tyd in 't Collegie Scfilc gehad hebben ( buiten welker
Tweede Btek. (Ccc) Ge-
3S<5 LE EVEN en DOOD van
^7^* Gecommitteerde RaadenexprcircRefoluticcii Ordonnantie gecncPcnnirv-
' genuytgegcvenofaan ccnigcÜniiaiigersin rckcninge geleeden konnenof
mogen werden ) en voorts alle andere dour welkers handen dedcpefchesof
de l^cnningcnzelfszou.ien hebben moeten palFe^ren, des haar totnaderfa-
lisfadieengeruflheid gevergd werdende, allecenflemmelyk inoprechtig-
fceidcnwaarhcidiullen moeten verklaren, datik, haares wetens, gcduu-
rcndcden tyd van haar iuyder tefpeöive bedieningen , noou eenigc Pennin-
gen tot Secreete dienllen of Gorrefpondentien ontfangen of gemanieerd heb-
be , maar is het met de voorfi. zaake zoodanig gelecgen ,dat tot deSccreetc
dienden en Correfpondoitien geatfeflecrd en in den ordinaris Staat van
Oorlogetot larte van deze Provintie uitgetrokken, isgeweefteen Poft van
aoooCaroli gulden» ter Maand, makende 24000 guldens in het Jaar, van
•welke fomme vooreen gedeelte geditponeerd is geworden byhaar Hoog
Mog: of GommiflarilTen van dezelve tot eenige Secreece be(oignesgeau-
thorifecrd, fomwylen ook wel, doch felden , by U Edele Groot Mog:
zelfs, en voorts voor een gedeelte by de HecrenU Edele Groot Mog: Ge-
committeerde Raaden ; en zyn de vooifz, Secreete Gorrefpondentien, voor
aoo veel dezelve aan de gemelde Heercn Gecommitteerde Raaden toe be-
trouwd zyn gewecft, zoodanig gedirigeerd geworden, dat de Perfoonen
tot uytvoeringe van dezelve by 't Collegie of by Commiilarillcn van 't zelve ,
of ook wel femwy len by my door lalt van 't Collegie , gedifpicjeerd en uit-
gevonden geweeft zynde, met dezelve is geconvenieerd, of ook welby
Rcfolutic van 't Collegie vaftgefteld wat dezelve Correfpondenten voorde
moeytc van haare Correfpondentitn , mitsgaders voor de Reys-kolkn,
Teer-koften, Vacatien en alles anders niets uitgezonderd, zouden komen
te genieten 's daags, 's weeks, 'smaands, of ook weljaarlyks, iiigevalle
tegemoet gezien wierdedat haarcn dienft een langen tyd gebruykt zoude
werden, dat 't zelve alzoo voorgegaan zynde, aan de voorlz. Correfpon-
dcmenofaandiegtcnedievan dezelve alhierdaar toe waren verfocht, gc-
gelartofgeauthorifeerd, ter handen gefteld zynde Ordonnantienof Aden
vanuytj:,ave, zoo die genoemd worden, ovcrdefoinmendiezyluydcn van
tyd tot tyd hadden verdiend, mitvgaders ook over de Penningen die men
fomwylen goed gevonden heeft haar by avance of anticipatie ter handen te
ftcllen , op welke Acte van uytgave den Ontfanger Generaal aan de voorft.
Correfpondenten of liatc Geauihorifeeiden als vooten, dePtiiiiingtnvan
tyd tot tyd aangctcld heeft, welke Ordonuantien en Aöen van uitgave ook
nooit anders als op voorgaande Refolutie enordre vandeHceren Gecom-
mitteerde Raaden gcdcpcfchecrd , en dan noch wederom by de d. ie Heercn
van'tCollegieonderteckendgewordenzyn , beha[vendat ook daarvan nog
eenigc Jaarcn herwaards door de Secreiariv in een fecrect Regiftcr Rcfolutic
gcextcndectt is , met uytdrukkingc van de Namen der geencr tot welker be-
hoeve de voorfz. Ordonnaniien of Aclien van uytgave werden gcflagen ; en
nieyncik, naari.eiigrofliercovcrflag, uw Edtlc Groot Mog: weitckon-
ncn vcricekcrcn , dat dic Penningen i'niyucn oy dcczcn of met myu kcnnifle
b7
CORNELIS en JOHAN DE WlTT. 387
by de Hctrcn Gecommitteerde Raadtn gerefolvecrd zyn uytgcgcveii te I o?**
werden , ofuytgegevcn jyii tot Secreete dienftcn of Correrpoiidciitieii geen '
óoooguldens Jaarlyks, 'tecne Jaardoor 't andere gercekend, zullen ko-
iDtnce bedragen; in voegen dat ik , volgens de otdie vau'iCoUegic, wel
doorgaans hcbbe gehad de lalt en dircöie over de voorfz, Corrcl'pondenticn ,
zoodanig dat ik de Correfpondenten , volgens goedvinden van de Heercn
Gecommitteerde Raadcn, van tyd tot tyd voor haar vertrek by monde, en
vervolgens by Brieven, hebbe geinftrueerd wat haartedocn rtond : Dat
ook de Brieven van dezelve Secreete Correfpondentie doorgaans aan my zyn
geaddrelléerd geworden, maar dat ik, geduurende alle de voorfz- tyd,
nooit hella of Penning tet zaake van dien door myne handen hebbe willen
laten gaan , en dien volgens ook nooit heller of Penning ter zaake van dien ,
door myne handen gegaan is; alle 't welke in oprechtigheid en waarheid
DaarzyngewiHècnConfcientie verklaaiden beiuygddie geenediciscnal-
tydszalblyvcn.
Omierjlond
Uwer Ed: Groot Mog: oaderdanigen en getrouwen Dienaar ,
Hage den lo fVas geteekend ,
July, 1671. JOHAN DE WlTT,
Waar op gedelibereerd zyndc, isgocd gevonden en verrtaan , datd'Hec-
ren Gecommitteerde Raaden nochmaals , ingevolge van voorgaande Refo-
lutievandaieden iideezcs, zullen werden verzucht en gelalt, gelyk de-
zelve verzocht ert gelalt werden tnitsdceien, byeen Adtcte vcrklaaren, of
den voornoemden Heere Raad Penfionaris, haares wecteiis, eenigePcn-
ningen tot Sectettedicnüen eu Correfpondentien ontfangcn heeft.
Verklaringen van de Gecommitteerde Raaden , rvegem de
z,elve Correjpondentie penningen.
Saturdag den 2 3 Iitly , 1672.
„ T S ter Vergaderingc geleezen zeckere Veiklaringcby de Heercn Gecom-
,> ■*■ initieerde Raadcn , ingevolge en tot voldocniiige van haar Edele Groot
>,M(ig: Refoluiien indatisden twaalfden en twintigftcn deczer loopenJe
„ Maand refpeöive gedaan en gegecvcn, noopende het Manieinent van Sc-
„ creete Correfpondentie-penningcn, iu voegen en manieren als dezelve hier
„ volgt geinfereerd.
„ r\ E Gccommittecrdel^aden van deStaaten vau HoIlandenWcft-Vrie- y'," de ce"-*
„ *^ Il3nd,ommetcvoldocndebegeerteen vrage van haar Ed:GrootMog: commit-
„vervat in der zelvcr Refolutic van den twaalfden deezcr loopende Maand , '""^^ ^"•
j.verklaarcnnietteweetcn dat den Heere Raad Penlïonaris de Witt, ge- ^^^, ""?ƒ''*
„duurendcdentyddatdezelvcGecomtTiitteerdeRadcnrcfpcöivelyk in haar fiiondtnt'ie-
(Ccc 1} Edele Se'dcicn,
^ 388 LEEVEN cnDOOD van
' ' ', Ed: Groot Mogende Collcgie fcflic gehad hebben , eenige penningen tot
^ „Sccrccte dienlfen en Corrcipondentie ontfangcn heeft. Gedaan in den Ha-
„ ge onder het klcyne Ze^el van den Lande, oy alle de Heeren haar Ed: Mo-
„gende Gollegie compofccrende ; den hiecrc vamStvyudregt, omdcVcf
„wandlchap met de Raad Pcnlionaris , buyten gellaan hebbende den 2i
„July 16 7t. « , . .
OttdemoMa
Ter Ordonnantie van de Gecommitteerde Raadcn *
En wasgeteekend
SiMON van Beaumont.
„Waar op gedelibereerd iynde is goed gevonden en verdaan, dat de
^,voorfz. verklaariiige gezonden zal worden aan den Prailldent en Raa-
„dcn van den Hoove, omme te rtreikcii tot dcrzelver narichtinge.
Accordeerdmet de vcorfz. Refolutie.
Deze grootfte Laflcring, daar zynEd: het gevoeligfte van
was, foo grondij^ weg genomer> , voldeed noch niec aan zyn
Vyanden, zy mompelde noch onophoudelyk in ftilte over zyn
aangewonne Rykdom. Die menfchen wilden niec begrypen
dat dezen Heer met zyn Ed;Huyrsvouw zulk een grooten en aan-
merkelyken hoofdfom te zaamen heeft gebracht, en dat naar
zyn dood vry minder is overgefchooten als zy met malkanderc
Behuwelykt hebben, fchoon hy geen verquiftingen heeft ge-
G*il« ^"^ daan. Waar van den Gezant Temple aldus getuygd , daar hy
Tempie yoor af van de Heer de Ruyter is fpreekende, feggende, dene-
Haad Pen' dnchcid CU z.tedighad was foo groot , dat van de twee aanz.ienlijk-
'h i P^ perfoonen die m mijn tijd tn hooge bedieningen waaren , de Lt.
^ *' ' j4dmiraal de Ruyter , en de Raad Penfionaris DE Witt , ( den
tenen hy d'Uitheemfche volkeren geacht voor foo groot eenZee-Held,
en den ander voor foo groot een Staatkundige als eenige in hunne EeU'
we) welke laat ft e in de Regeering groot ge^ag had : de ganfche (leep
en koftei'jkhetd z.ijner Huishouding ging gantfch eenpaartg met d'an-
dere Gedeputeerden en Bedienaars van den Staat j zjjn kleedmgwas
ftaatig , (legt en burgerlijk * z.<jn Tafel voor foo veel als diende tot
gerief van z.ijn Huisgezin^ of voor een Trtend : z,ijntreyn (behal-
ven de Commifen en Klerkt» , die men voor hem , dicht aan zjjn
Htiis^ in dienfl hield ten koften van 't gemeen) was flegtseen eenig
ferfooa , dte alle geringe dienjien tot z.>jnent tn hup verrichte : ea
om
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 380
f uitende zijn Ceremonieele vifiten afleggen^ jloeg die Dienaar een Jleqte
Levryrok om 't lijf , en pafte buitens buys op ztjn Karos ; Maar by ^
andere gelegentheedcn fag men hem gemeenlijk te voet , en alleen over
ftraatgaan , gelijk fli een van de flegfle Burgers van den Haaae.
By aldien hy zich nu met het geld van 't Land verrykt had,
waar zou het gebleven zy n, want na zyn dood (gelyk gezcgt heb)
is fo weinig overgefchooten(ten opfigt van zy n Huwely ks goed )
datbuytenzynboekckas, die in weinige doch alleuitfteekendc
boeken beftond, niet meer als een burgeriyke fom is naar ge-
bleeven, en de waare oorfaak van deze vermindering , was,
dat hy veel, ja groote Ibrame van zyn eigen geld heeft gefpild
om naauwkeurige kundfchap te hebben van UitheemlcheStaa-
tcn. Zoo dat deze opgeraapte befchuldigingvan zelfs is ver-
dweenen. Den Franfchen Schryver zegt hier ook op dat een sjmfon
Staatsbediende die zich foo veel werl^ geeft voor z.ulk^ een reedely ^e dinshvie
fom, en die , ver van ombeloontngen te verzoeken , het ge fag- van j/ ^oT'paé'.
zijn f^rienden gebruikten om i.ijn Aleefters te beletten van hem een Ton- i^i'
ne gouts te vereeren ^ (gelyk ik in de Jaaren 1608. met Aitzema
aangetoond heb,) dunkt my niet bequaam te zjjn om voor zigfelfs
al zulk^geld te gebruiken ^ dat htm tot de dringende noodwendigheC'
den van den Staat toebetrouwd was. En ik ".ou de HeervK Witt
niet minder onfehuldig houden , van een lafter die zijne Fyauden
verdigt hadden om hem van kant te helpen f fchoon hy door geen waar-
agtige blijk verregtvaardigt was.
Zyn Hoogheidt die beeter begrip; had, en wel wift 'dat den DenRsiJ
Raad l'enftonans de Witt hem in zyn perfoon niet benyden, wo"dv«-'*
maar dat hy het Stadhouderfchap befpiegelde als een onnut en fst om in
laftigAmpt, voorde Vryen-Staaten tenhoogften nadeeligaan J^nllyn^
de Vryheid en 't belang van //ö//»»«i^ , verklaarde , dat d'onge- Hoogheid
lukken , die 't Godt beliefd had aan den Staat te doen overkomen^,
j I r I 1/ , I ■ , , Kordaate
voor een groot gedeelte veroorjaakt waaren door de trouu'looshetdende LodooiCya
hafhartigheid van foodanige Bevelhebbers ^ üficieren en Soldaat en ^ Hoogheid
den welkjen d'eerfie en voornaamjle poften op de Frontieren van 't genten van
Land waaren aanbetrouivd. Dat hy ook aan al de IVaereld betuig- ^°''"''^'-
de , dat hy geen kennis ter IVaereld , ook^felfs geen opptnie hadde^
datter eenige Regenten van de Provintie van Holland , of vau de
S/eden derfehc fotide zijn f dewelke tegens eer of Eed fich fouden
(Cccj; heb'
390 L E E V E N en D O O D van
^^7-' hehbcn vergeeteri , om dior zerratid, Corrcffondctitte niet dtn Staat,
*~~"~ of met eemge andere onbehoorlijke mtddelm, iet ie hebben gedaan of
ondernoomen , 'f wel^ 'egens de pligt foude ztjn van een eerltjk. of
trouw Regent y enz : Dit zyn dezelfde woorden van zyn Hoog-
heid, die hy in een brief uitdrukten den 8 July in 't Leger by
Bodevraave gelchreeven. Zoo dat men hier genoegi'aam aan
ziet dat niet zyn Hoogheid, maar ecnige van zyn vlyers en
oorblaafers oorzaak van veifcheide uititrooilels waarcn. Hy
deed zelfs door zyn vertrouwde, alle mogelyke middelen by
hem aanwenden, om den gemeldcn Heer de Witt in zyn be-
land te trekken, door dienhy de Prins, in dele gcÜelthcidr,
heet nut hadde geweeft , doch hy was met geen reeden
daar toe te bewecgen. 't Is waar, had deezen Grooten Staat-
kundigen Man dele tyd fich nog hy zyn Hoogheid gevoegd ,
foo was hy naar alle menfchelyke gedagten foo niet mishan-
deld geworden, en 't had tot zyn cyge voordeel geftrekt,
simfon maar zegt de Franfchen Schryvcr wederom met dcfe felfde
deGue"/*' woorden , „ onbeweeglyk flaande op het befluyt dat hy had
m.voui. „genomen, om niet te veranderen van de beginfelen die hy
^'°.^^** ,rechtvaardig oordeelde te zyn, en waar dat hy tot die tyd
','toe, al zyn'belcyd naar geichikt had , wilde hy niet uyc
"voordeel doen , het geen hy mee geen genegentheidc
,konde aannecmcn. Den Prins doet mj veel eer , antwoorden
de Heer de Witt, van te gelooven , dat mijn dienjien eenignut
aan 't Vaderland {oude konnen doen. Maar ik^ ben ten utitrftc ver-
feekerd dat zijn Hoogheid al de voordeden die hj daar van verwagt
niet f al genieten, tiet Volk. Haat my , \onder dat tk. daar ooit ree-
den toe heb gegeeven. Die uijze van Haat ts gemeenlijk d'alltrhh-
terfle. yllles wat door mijn handen moefl gaan foude het niet als
hJel onaangenaam hnne x.tjn , en alle voor/org die tk ook^ cjuam te
neemen , fomien z.y mj echter de qnade uitjlagen niet verjvyten ? Ikwen-
fche uit de nrondvan mijn hari dat al de onderneemingen van de Prins
tot voordeet van den Staat mag gedyen^ maar hy heeft een ander Man
(als ik) noodig om hem te helpen. Ten opOgt van 't geen hy (egt,
dat ik onder 't Stadhouderfchap het felve gefag kan k^rijgen als tk te
veoren gehad heb , dat kan my het allermin/t verblinde.
Ik heb nooit gewenfcht in heler Jfaat te vjn om mijn Vaderland
dienfl
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 39^ i^j^,.
dUvfi te doen : Dat is het eenigfie oogwit daar ik. altooi op gedoeld "'
heb^ en ik. wenfch ganfch niets tot mijn byfonder voordcel ^
ik [oud onwaard z.yn v^n het betromven dat rriyn Meefiers op my ge-
had hebben , by aldien ik volherde van hen met z.ulk een bcgiKtjtt te
dienen dat foo Lafhartig en foo firjdig aan een ecrlyi^ Aian ts. De-
Ze weigering misnoegden de Prinsgezinden ten Iioogrten, de-
wyl hy d'ccnigfte Man was die zyn Hoo jheid dienit konde doen.
Den Raad Penfionans ziende dac men dele zaak foo qualyk
nam, en van zyn wonden ten naaften by herftcld, befloot op
den 3 i Jnly zyn Kerkgang te doen, en des anderendaags zyn
Hoogheid gelukte wenfchen met het Stadhouderfchap, by
welk een gelegentheid zy een geruyme tyd doorbragten met
reeden wiflclingen. Doch den Raad Penfionaris niet wel verge-
noegt zynde van 't koel onthaal en antwoord van zyn Hoog-
heid, en dit voegende by al de vooiverhaalde omftandighee-
den, verlcheen den 4 Augu^us ter Vergadeting van haar Ed; ^^^"ff'"'*'
Groot Mog; de Heeren Staaten van Holland en Weft:- Vries- dewi»
land, met voorneemen om zyn Ampt af te leggen j ten welk ^'^'^^,"2^
een eynde hy de volgende aanfpraak deed.
Elede Groot Mogende Heeren , Aanfpraai.
OP den 30 der voorlccde Maand, lyn 19 Jaaren verloopen gewceft, [ndevei- '
zederd dat ik in deze Vcrgaderinge als Raad Penlionaris van den gadering
Lande van Holland en Weft-Viielland, naar ordrr en gewoonte, voor q"''"moe'.
de eerfte maal ben beëdigd ; in dien zelvcn tyd van 19 Jaaren zyn den
Staat vcele fwaare Oorlogen en andere calamitcyten overgekomen , die
alle onder Godes genadigen zeegen , meelt door de liberaale conlcnter»
en furniiTcmenten van UE. Ed: Groot Mog: mitsgaders door der zelver
conduite en couragie gelukkelykzyn gelurmonteerd en ten eynde gebragt.
Het is U Edele Groot Mog: of immers die geene van dezelve die der-:
Illuftre Vergaderinge doorgaans by gewoond hebben, ten beften bekeffd
met wat yver en arbeid, ook liocdanige voorflagen en wel geprsepareer-
de Concepten , ik al over veele Jaaren gelaboreerd hebbc om te vermy-
den en te dctourneeren de occaficn van misvcrftandcn en verwyderinge
met de tegenwoordige zeer machtige Vyandcn van den Staat, niet zon-
der iterative reprcfentatie van de groote bckonimeniiircn en fwaarighee-
den van applicatie der noodige reiiudien , by vervolg van tydcn uyt de
iclve verwyderingen ftonden te verwachten ; maar het heeft Godt Al-
machtig naar zyne onbcgtypclyke , doch iiict te min heylige beftitringc
gelieft de zaake al van langer hand meer tot apparentie van 't uytbcrften
per
391 LEE VEN en DOOD van
ÏÖ71. der tegenwoordigen Oorlog te doen vervallen , zoo dit ook de tyd ca
»., gelegcnihcid ecr.igcrmaateu daar is gcvvccll , om den Staat in 't Gene-
raal, en voornamciulyk mede de Provintie van Holland en Wcft-Vrics-
land in 't perticulicr ten beften te ftcrkcn , mitsgaders om al 't gunt tot
tegcnwecr kondc dienen naar vermogen te vcrforgen, met wat applica-
tie, en aandringende Propoliticn ik de Leden van deze V'crgadcringc,
en ook de andere Provintien ter Generaliteit daar toe gecxhorieerd en
gebeden hebbc, zullen de Notulen van. de Heercn de dcliberaticn alhier
en ter Generaliteit van tyd tot tyd bygewoont hebbende , 2,uo wel als
haar Memorie konnen getuygtn; en alhoewel Uw Ed: Groot Mogtook
alle goede voorforgcn hebben gedragen, met zoodanige promptuide als
het mogelyk is gcwecft , in een Lichaam gecompofeerd uit zoo vcelc
Leden, en van zoodanigen conftitutie, dat het meerder en eerder door
de perfualïe van de prajfcntc en uittcrlk neccflitcit, als door eenetydigc
vermaningc, alleenlyk op een toekomende doch wel voorziene fwarig-
hcid gcfondeerd , gewoon is gepermuvcerd te worden , zoo heeft het
nochtans God Almachtig in zynen Toorn, zoo 't fchynd , gelieft den
Siaat ie laten overkomen de det'aftrcs en calamiteiten waar inne hei Land
zich jcgenwoordig geïnvolveerd vind, endatopeencwyzcdieonbcgrypc-
lyk is,' en zo fubitelyk, ook met zoo weinig tegenlland, dat de polliteit
reden zal vindenom 't zelve niei te konnen geloovcn.
En nademaal defe calamiteiten en fubite dcfaflres de gemoederen van
de Gcmcynie, en van alle de Inwoonderen van't Land, nevens een ge-
nerale fchrik en tremeur, hebben doen opvatten ccnelinillre iinprcflic van
hare Regenten, en voornamcntiyk van die gene die boven anderen eenig
bewind ofbeüier gehad hebben, van welke fiiiiftre imprtfile ik myn per-
zoon (alhoewel geen Regent, maar alleenlyk een Dienaar zyndïjnaardc
mate van 't bellier der zaken dat aan de voorfz. myne bedietiinge vaft
is, of lievcrdatby veclen, door onkunde gemeynt word , daar aan valt
en by my s^bruykt te wezen, tegenwoordig niet zoodanigcn portie vin-
de overftolpt , dat ik in goeden gemoede niet anders kan oordeelen , of de
continuatie van den voorfz. mynendienft als Raad Penlionaris zoude aan
degemeene zaake oiidienft 10e biengeu, ten opziehie het bnytenconrro-
.•"crgc, zeker h, dat de Refolutien van Uw Ed: Gr: Mog: die by con-
tinuatie van de voorfz. myiiebedieninge, zouden werden genomen, en
door myne Penne komen te palferen by de Gemeente die aangenaam-
heid, en byhevolge ook die faciliteit en promtitudc in de executie niet zou-
den werden genomen , als het voor den dienft van 't Land
wel is vereifcht j wcshalven ik geoordeeld hebbe niet alleenlyk zon-
der ondienft, maar zelfs met dienft van den Staat , aan Uw Ed: Groot
Mog: te konnen en te mogen verzoeken, gelyk ik in alle onderdanigheid
ca ecrbjghcid verzoeke by dezen, dat het Uw Ed: Groot Mog: goede
ge»
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 395 ^^ _,
gel ieftc weien moge , my van de voorfz. Bcdicninge goedcrtiercntlyl^ ^"^
te difpcnferen, cndimittcren : UwEd:Groot Mogin'tgeiiciaal, en al" " "*
lede Leden van de llluftre Vcrgadcringe in 't particulier ten hoogften
bedankende voor de gocderticrentheid en 't faveur, ir.y in verfcheiden
gelcnthedcn bewcien , inlbnderhcid mede over en tet lake dat het U Ed:
Groot Mog: gelieft gehad heeft my op den fesden Augufti 1558. en by
renovatie op den vyftienden September 166^. en noch wederom op den
vyfticBden September (668. te begunllige met cenc A£le, waar by aaa
my vergunt en gegeven word de faculteit , om , naar expiratie van my-
nen vyf jarigen dicnll, of ook te vooren in cas middelcrwyle den dienft
by my zoude mogen komen verlaten te worden, feflïe te mogen nemen
in een van de Hoven van Jultitie by my als dan te verkiezen , daar van
ikmy, by goedertierene dimiflie van Uw Edele Groot Mog: als boven on-
der der zclver wel nemen, in den Hogen Rade zoude bedienen. En al-
hoewel het Uw Ed: Groot Mog: gelieft heeft byte voegen datin'tvoor-
fz. geval aan my geaffignectt zal worden, getyk van doen af aan geaffi-
gneerd word zodanigen rang onder de Hcercn Mede-raden als bevonden
word by voorige Rcfolutien aan de Hceren Raad Pcniionaris Cais, en
andcrai, tocgeilaan te zyn, en dat dien volgende de zake in dier voegen
zal werden geconfidereerd en opgenomen, als of ik zedert de beklee-
dingc van de Funöic als Raad Peniioiiaris, en van den aaiibeginne van
dien, zyndegeweell dendtriigden July 1653. de voorfz. Plaatze effeöi-
vclyk en metter daad bekleed hadde ; zoo en kan ik echter de zaake ge;
compafleerd zynde , naar de rechtmatigheid daar meede alle Uw Ed:
Groor Mog: Aéticn en Decreten gaan geaccompaigneerd , niet anders
bcgrypen, dan dat inync Stffie in de gemeldcn Hoogen Raad niet naar
den dag van de aanvang myner eerfte bedicninge, dat is naar den voorft.
dertigften July 1653. maar naar den daie van de voorfz Refolutie, dat
is federd den feften Augulli 1658. gereguleerd zal moeten werden; im-
mers zoude ik het zelve, voor zooveel my aangaat, rechtmatig vinden,
en dien volgende ook verzoeken , dat om aan niemand iets te vergen 't
gunt eenige hardigheid impliceerd. Uw Ed: Groot Mog: in 't voorfz.
cas myne Commiffie als Raad in den hoogen Rade niet naar den date van
den detiigften July 16 f ^. maar naar die van den feften Aug' ^f i6j-8.
gelieven te doen opmaken; waar op zoo wel als op de voorfz. niynever-
fochte dimiffie Uw Edele Groot Mogende goedertierene difpofitie ver-
wachten zal , die gene die is en altyds zal bly ven.
Uw Ed: Groot Mog. onderdanige en getrouwe Dienaar ,
Wasgetcekend
JoHAN DE WlTT^
. Waar op in 't afwezen van den gemelde Heerc Raad PeKfionaris ge-
delibereerd zynde, hebben haar Ed: Groot Mog: 't veizoek by dcvoorft.
Tweede Boek. (Ddd) Pro-
594 LEEVEN en DOOD van
Ï6-1Z, Pfopofitie gedaan, ingewilligd, cndien volgende den voornoemden Hcc-
__ je PE WiTT van 't voorfz. Raad Penlionaris ampt gedilpcnfecrd, ont-
flagen, en bedankt , gelyk dezelve daar van gedifpeiileerd , ontüagen
en bedankt werd by dezen ; En wat de Seffie in den gemelden Hoo-
gen Rade belangd , is verdaan en gcrefolveerd , dat de zelve in ge-
volge van 't voorfz. gcproponeerde , gereguleerd zal werden , even en
in zulkcr voegen als of den voornoemden Heere DE Witt de Raads
plaatze in den gemclden Hoogeu Rade van den voorfz. feiten Augufti
des j aars i6y8. en niet van den dcrtiglkn July löf^. bcKleed haddc,
invoegen dat hy in rang geplaatft zal werden na de Hecreii Raden,
die voor date van den voorfz. feilen Augufti i6f8. in den gemclden Ra-
de Seffie gehad hebben , en voor de Hceren Reden die naar den zelven
dag in den voorfz. Raden zyn gekomen; daar van den Prelïdent en Ra-
den van den Hoogcn Rade over Holland en VVell-Vriefland byaanfchry-
vinge kenniiïe zal werden gegeven , om haar daar naar te reguleren , en
voorts allen den genen die 1 et aangaan mach, zoo indenHoogenRaad
als daar buyten te docn;reguleren als naar behoren .En is naar het nemen van
de bovcnftaande haar Ed: Groot Mog: Refolutic aanilonds den iunehou-
de van dien, aan den gemclden Heere de Witt. ten zelven einde wc-
deromme in de Vergaderinge verfcheetien zynde, bekendgemaakt.
Accortleerdmet de voorfz,. Refolmien,
wMiom Na dat zvn Ed: met alle loflykheid van haar Ed: Groot Mog:
Xln'dtnwas bedankt voor zyn 19 Jaarige trouwe dienften, wierd hem
«ooge plaats vergund in den Hoogen Raad, doch het geval wilde dac
ïwten'' de ï^acamie juill: hier op aanquam anders foude hy feekerlyk
heeft. 2ich daar vervoegd hebben, en niet gelyk veel Schryvcrs feg-
gen dat Zeeland daar tegen was, en zy malkander niet verdaan
konden, waar door het zyn Ed: belet foude zyn. Daar nevens had-
den de Hceren Staatcn van Holland zyn Ed: verfocht, om
een Staat van Finantieop te maaken , het geen hy totgroote ver-
•wondering in weinig tyds deed. Gevende daags daar aan,
den Lt. ^dmirad de Ruyter door een aanmerkelykc Brief hec af-
leggen van zyn Ampt tc'kenncn , luydende
Wel Edele geflrengcn Heer
■*?,*'""'*£*' TT £f /«^7' overgaan van de Steden aan dcK Ryn^ hetdoorbreC'
Tin deii XJL /^?« van den Vjand aan den Tlfcl en het totaal verUes van de
fiontude l^rovinticn van Gelderland , Uitrecht en Ovcr-YfTel , by naar
wittian zonder tegenweer, ende door een ongehoorde Lacheieit of Poltronnery e ^
x,09 niet ten regHurdevtin !:.ommigtn ook^verraderye y heeft mj mee f
'den Lt. Ad'
inir»lde
a^nytei. ends
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 39^
e-fide meer geconfirmeerd de waarheid van 't geene eertyds ep de ' ^7 *•
Repubiijck.van Rome gepaft wterd, Profperaomnis fibi vindicanC - ■
ad veda uni imp\xinniur.{Zo't wel gaat eigent ^ichjder deel aan de
Glerj^en in tegenspoed zoekt men een enkelen Man het verwijt tegeeven )
X.00 verre dat ik^ondervonden en gezjen hebbe, dat het Baitavifche
Volk, niet alleenlijk^ alle de voorfchreve rampen ende desaflret heeft
willen fc huiven ep mijne fchoitderen , noch niet en heeft
geconfenteerd met my ongewapend te hebben z.ien vervallen, onder de
handen van vier gewaapende Perz.oonen , die my , 1.0 veel in haar
was , hebben gemajfacreerd , maar dat zjf , my door Gods wonderlijke
befiieringe uit haar handen leevendig ge'éfchapeerd , ende van mijne
omfangen t]uetz.uuren met der tijd wederom geneefen en herfteld ge-
ven hebbende., tegens alle haar Magiftraaten ende Overigheden, die
z.y oordeelden in den Staat eenig gezag of [dtreHie te hebben , ende
voor al tegens my, alhoewel maar een dienaar zjjnde met een gene-
raale ongenegenibeid ende haat ingentmen geworden of gebleven z.ijn :
V Welk^my dan gepermoveerd ende geobligeerd heeft , mijne dcmtjfe en
ontjlaginge van het Raad Penftonarts Ampt te verzoeken op de gron-
den en de Fondamenten kortelijk vervat in de propofttie door mydaar
toe eer ft by monde gedaan^ ende vervolgens ingefchrift ovemdee-
verd-y daarop by haar Ed: Groot Mog: mijn geduaneven^oek is toeae-
ftaan , zoo als UEd: 't een en 't ander uit het bygeleide ExtraB bre-
der zal gelieven te bemerken , 't ïfelk ik van mijn pligt geagt hebbe
UEd: by deezen te Noujiceeren , op dat de zelve voortaan geene Brie-»
vent tot kennijfe van den Slaat fpecherende , meer aan my gelieve
t^adrelfeeren , maar dezelve by provifte te laaten afgaan , met op-
fchrifl aan den Heere Raad Penftonaris van den Lande van Hol-
landt en iVed-Vritjland of die geene die de voorfchreve funtlie je-
genwoordig zoude mogen bekleeden. Verblijvende aliijds , dte ik waar^,
lijkben
Wel Edele , Gcftrengen Heer
Hige den j Au- UEd: Ootmoedige Dienaar,
guftusi672, JoHAN DE WlTT.
In deeze tudchcn tyd wierd zyn Broeder de Heer Corne-
LIS DE WiTT tot Dordrecht befchuldigd door eenheel mee ft er
VAiiPierfhil met naame fVillemTichelaar yiex dicx tyd een groot
Ddd a B0C5
39(5 LEEVEN en DOOD van
Boezem Vriend van den Kerkelyken Heer Goethals tot Delft.
Zyn Ed: nochonpaflelykzynde, en te Bed leggende, quam
den gemelden Tichelaar op Vrydag den B Julij 's Morgens
tuflchen lo en ii uuren aauzynhuys, verzoekende zyn'Ed; al-
leen te fpreeken, dat hem verfcheideryfe wierd afgcflagen ,
zeggende dac hy Heer Cornelis de Witt onpaflelyk en
niet by der hand was. Edoch hy geduuriglyk aan houdende
is hem na twee maal wederom gekomen te zy n , het eindelyk
tocgelt aan. Maar dewyl kort te vooren fuik een ondernceming op
zynleeven was voorgevallen, als ook door de verwartheid van
.laaken,gebruykce Mevrouw zynGemalinnevoorzichtigheid.en
ccrft van de knegc . en daar na haaren Soon in de deur
van de Kamer te plaatfen , om des noods zynde zyn Ed: te
hulp te konncn komen, endenondernemer in zynquaad voor-
necmen te ftuyten. Tichelaar daar niet langer als een
groot vicrdeel van een uur geweeft zynde , ging daar
van daan, cntroknaar 't Leger, alwaar hy aan den Heer van
' jilbrantfwaard^ Hofmeefter van zyn Hoogheid , een onderne-
BeHeei ni'"g bekent maakte, die den Heer Cornelis de Witt op
etrneiis het iceven van zyn Hoogheid foude hebben genoomen , als
dooT-rf- ook, dathyhemomditin'twerkteftellen, had willen om koo-
cheiaat van pen , gebruylcendc veel om{landi<heedcn , die alle fchyn
«mdl"" gaaven dat hy gelyk had. Zyn Hoogheid zelfs daar niet
Irins be- omtrent zynde , gaf deezen Heer dit te kennen aan de Heer ZuUe-
*'''"• fttin , Generaal van 't Voet- Volk , natuurlyke Oom van zyn
Hoogheid. De Heer Prins \^n,Oragmen dit ter oorenkomen-
de, deed den aanklager by hem in 's Gravenhage komen , die hem
met defclve omftandigheden dit opgeraapte verraad verhaal-
de, zo dat zyn Hoogheid als den gemelde Heer met bevel van'c
Hof vanHoUandt ,den Advocaat Fiscaal Ruyfch den Droft met zyn
gevolg,naar D9r«(rïck zond, die den 30 y»/; den Heer Cornelis
«tiDM- DE WiTT , oud Burgermeefter van Dordrecht , lluward van de
jtecht ""Landenvan P/mfWjBezorgcr der Hooge Schooien enz: gevangen
h.gegevaa-uit zyn Kiankbed naar '/ Gravenhagen in de Caftellcnye voer-
?"8e- j,den. „Die Gevangen neemen, van de Ruaard overeen zo
sr^("oa «hatelyken misdaad, bracht in den Haag alzo veel vrcug-
vXi*" ,.4ea aan , als de te rugkomft van den Heer Kievit tien of
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 397
„twaaf dagen te vooren tot Rotterdam had veroorfaakt. ^ '^
Aan d'andere kant gaf het grootc veiflagcntheid onder de "
Staatsgezindenj temeer, dewyl deezcn dapperen Man 20 ha-
telyk aan 't Graauw was gemaakt , dat de Boeren van 't eiland
Voorn, hem wel fes dagen gefocht hadden om dood te flaan.
Den Heer Raad fenfonans zyn Broeder , hoorende dat men
hen te laft leide, dat hy verboden had de Franfche Vloot te
vernielen, en dat hy met de Ruyter groote twift haddegehad,
vond niet ongeraaden aan de gemelde Heer de Ruyter it Ichry-
ven om de waarheid van dientewecccn, cndcwacreldte ver-
tooncn wat valfche Betichtingen menalverfon, om een Man,
die in zo veel gelegentheeden zyn lyf voort wel zyn van 't
Vader-Land had gewaagd, en tot tweemaal toe metzulkeca
Roemwaardigen zeegen , wederom in Holland, wasgekeerd,
van kant te helpen j de Briefluyden ,
Wel Edele Gestrenge Heer.
TEr regter tyd is mj wel in handen gel^gmen^ VEd. tJ^ijfive BtiefvaS
Vtm den 2 5 der voorleede Maand , daar by de zjelve hetujgende penfiouaiis
is, zyn gevoelyk^medelyden over myn ongeluk^ende omfangen ^«fra««- ^^^'"«aa
ren , van de welke il^. Code zy Lof^ jegenwoordtg verre hen gcnee- Admiraal "
zjn en gereconvalesceerd , dat drie van de zjelve t'eenemaal zyngefloo- '^«l*-«yttö
ten en geheeld , ende dat de virrde , weez.ende de t^netzjiuren op de
/linker Schouder ^ dte de grootfie en de dtepfle^ alhoewel de minjlepe-
ricHleuzje wonde was , meede naar apparentte in korte dagen ftaat te
Jluiten , en de te heelen. De Koortz.e die my tot omtrent acht daq^en
geduriglyk^ by gebleven ivas , heeft my 't zjeederd mede t'eenemaal ver-
laaten , zj) dat ik_ nu met alleen door het Httys beginne te gaan , maar
ook^voorlede Sondag myn Kerk^gang gedaan hebbe-y doch het fihynt
dat de nyd van e enige ijuaadaardt^e A<fenfchen tegen onz.e Familie in
dtez.e ongelukkige tyden z.00 hoog is geklommen , dat 't geen eerfi eenigen
tegens my door een * /^ajjlnaat meinden te weeg te brengen , vervolgens * Mooisi;
getracht is , onder pretext van Jujlitie , tegens myn Broeder den Ruwaard
van Patten uitgevoerd te werden , welke "Viv Ed: ontwyfelyk al zal
verjiaan hebben , op ordre van het Hof van Holland , door den Fiscaal,
van Dordrecht gehaald, ende in de Kajlelenie van den telven Hove
j^ebragt te weczjen^ alwaar hy noch jegenwoerdig bewaard wad, Mj
Ddd 9 ~ <£»
G^^,
398 LEE VEN en DOOD van
en hehhen ons in '/ eer(i niet kgnnen inmagtneeren uit wat oorz/t^ke of
op wJt pretext z.tilks ondcniomen ^i'ierde , alleenlyk. ivas eemge mompel
linge ende morrmge onder 'Xiommiqen qcweefl , over een quantitcit van
drie dnYz.end ponden Bnfchpolver , die hy uit de Piloot tot Dordrecht
mede cebracht haddt ; waar op de voorfchreve procednuren uiterhk^fchee-
men gefondeerd te weez.en : Maar zederd ayn %i>y in ervannge gekom
men , dat het een ander toeleg isgeweeft , namentlyk^^ dat z.ceker Bar-
bier , met naame M 'dlem TicheUar , tuoonende ofte gewoond hebbende
onder Pierfchtl, ende z-ttlks , mede onder de Jurisdiüie van Geervliet ,
met fiyve en (lont e k^ial^en aangebragt zoude hebben , dat den gemel-
den Heer Ruwaard van Futten , hem Barbier hadde geïnduceerd
ende met een groot e fommc gelds omgekpgt , om den He er e Prince van
Oragnie het keven te beiieemcn : Doch wel verzjeekerd ende geruft
♦ Afgryre- zynde , dat zoo horiblen faitl ende zo* execrabel voerneemcn tn de
'^ aedachtcn , van den gemelden Heer Ru%vaard van Putten niet kan vallen ,
'veelmin dat hj tets diergelykl zoude konnen in het werk^flellen , zo ben'
jy ook^ in een volkome vafi betro/tu'en , dat geh'k. het Godt almachtig
goederticrentljkheeft gelieft ^ my , als by miracul , uit de handen van de
bekende vier A-foordenaars te verlojfen , ende in '/ leeven te behouden ,
het alzoo ook^ zyne Coddelyke Majefteit gelieft zal weezen , niet te qe-
doonen dat de onnozelheid door valfchhetd ende bedrog ovrr rugge ge-
worpen werde; en dat mitsdien den gemelden Heer Ruwaard van
Putten zo wel de lifi ende toeleg van zyne valfche Accufateurs als ik,
» Mot il» df handen van de * Affaftns ontkomen zjil : Behalven dat wyookjn''t
zoeker verneemen , dat de voorfchreve Barbier die men zyd zulks aan-
qebraqt te hebben , hier bevoorens door myn voornoemde Broeder , als 1(u-
ivaard van Putten , voor de hooge Vierfchaar van den zelven Lande cri-
minelyk geaccufèerd is geweefi , over ende ter zaake dat hy getracht z,ou.
de hebben een Vrotnvsperzoon te verkragten , en dat hy ook^ daar over
is (lecondemneerd in de voorji.. f^ierjchaar op zyn bloot e Km een CJodt en de
^uftitie om vcrgiffeniffe te bidden , zjuiks dat het is een A/enfih niet
fiaande ter goeder naam ende faam , ende die ook_ apparentelyk, over
de voorfz- <ty4'cctifatie voor de Vierfihaar van Tutten , een quaad ge-
moed tegenr myn Broeder is draagende. My hebben ook "och andere zec-
kere kolidfchap , dat de voorfz. Barbier over veertien dagen of e drie wec-
ken tot Dordrecht by myn Broeder is gekomen , dat hjf den welven al-
■ teen heeft willen (preeken , dat hy ook. " binnen gelaalen , doch dat de
Hujs-
Sl 15.
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 399
Huys.VroHwevan mp gemelde Broeder ^ tyn dicnmr geUfl heeft aan ^^7^-
de deur van dek^amerwat optepajjen ^ ende te letten oj de voor/i. Per- - '
zoon oikjets onbehoorljks tegens ha.tr Man z^oude mogen willen ondernee-
men : M elke dienaar weet te z.eggen , ende ookyoor Commtlfarijfen van
den Hoove verklaard heeft , dat hy (taande in maniere voorfz., aan ds
deure , gehoord heeft , dat de voorfz.. Barbier openinge wilde doen , van
eetjige Secrete zjtakfn, en dat daarop by z.yn Heer ivas geantwoord ., is
het wat goets zfi moogt gy het we! openen, ende ik_fal h met hert ende
sjei jècundeeren , maar is hetwatcjHaatsofnnhehoorlyks,fi moet tj het
fivygen , zfant tk^fotide het aanfionds aan de Regeering ofte frtfiitie bekend
maaken ■' Dat, daar over eenig Propoofiengezfijjèldzynde , de voorjz.
Barbier eindeljk.gez.eit heeft , dewyl ik. dan zje dat mjn Heer de ope-
ningniet en foekt te ont fangen , z.ofalik^het bymyn behouden ; ende dathy
daar mede bruscjuement affcheidgenoomen heeft. Welk_ "voorfi.. gepajjeer-
de myn voornoemde Broeder aanfionds bekend gemaakt heeft aan den
Secretaris van het gerecht van Dordrecht , die hy exprejfelyk^byhemont'
boden had , met verz.oek^ en begeerte om daar van aanfionds aan den
Heere 'Borgermeefter communicatie te geeven , feo als al mede is ae-
fihied, boven dien heeft myn voornoemde Broeder het felve noch doen aan-
dienen aan den Stadhouder van den Officier , of Onderfchout , dewyl
de Schout z.elve mede z.iekje Bedde was leggende , om de Perfion van
de voornoemde Tichelaar op te z.oeken , gelykhy ookgedaan , doch hem niet
gevonden heeft : Zo dat , myns oordeels , in dezjen mets en is te appre-
henderen als de boosheid van de tyden , en de ^uaadaardigheid van de
Aïenfihen , die zelfs zo verre gaat , dat men publykflykjleft voorgecven ^
dat het ongemak ''tïvelkmyn voornoemde Broeder door Zinkmgen heeft
aan zyn rechter Arm , niet uit die oorzaake is voortgekoomen , maar d-it
hy met UEd: op 's Lands Vloote tn heevige woorden zynde vervallen ,
IJEd: hem in de Arm zoude hebben gequetfl , eyide dat Mit die quetfture ,
en niet uit Zinkingen , het voorfz^ oyigetnalijvoortgeliomen foude ivezen.
T> aar benevens werd mede utigejlrooid ende by veelen geloof d ^ dat myn
voornoemde Broeder met de Vyandcn niet zoude hebben tuillen vechten ,
ende voornamcndyk^ nietmet de Franfchen \ dut hy den tweeden dag be-
let zoude hebben de Continuatie van de 'Battallie , ende dierge/yke
leugenen meer, mits welken ik \JEd: ganfch gedienflig bidde , ttt
voorfland van de waarheid ende gerechtigheid , eene contrarie verklaa-
ringe of getuigenijjè j by een tj^fijjive van haar Hoog tSHog: ende aan
haar,
403 L E E V E N eti D o o D vati
lëfl, fj^^y. £j. Groot Mog:te willen doen endegeevcn, daarvan ik^, onder
- UEd: wel gevullen , een concept opgefleld en hier hy gevoegd hehbe y
'f ït/el'' IJ Ed: geheve te fxammeeren ende naaukeurtg te letten of het otl^
met de waarheid overeenkomt , ende anderz/nts het z.elve z.odanig te redref.
feeren ah narr de waare gefch.tpeniheid der z,aake bevonden zjil werden
uhehooren •• Snde mXien \J £d: noch verha dofte ^ctutgenijfe daar by ge.
Ueft te voeden , in wat maniere m^n voornoemde Broeder zjch gedragen
heeft , voor ende naar de Batadte , dewyl hier onder 't yolk^gedeltiteerd
werd h) in het Kabelgat z.0Hde hebben gei.eeten , 't zelve werd aan
JjEd: overweegtnge ende goed vinden geUaten. 14 'aar mede XjEd: zon-
derlinge zalveroblig"^"^ die geen die is ende altjdzAlblyven,
' Wel Edele, Gefti enge Heer
„ j„ . 1 , UEd: Ootmeedive Dienaar ,
guftusi<7i. JOHAN DE WlTT,
Den jidmiraal de Ruiter detzt Brief op den vierden defcront-
fangendc , verbleekten van Verwe in 't aangefigt , ftond geheel
overdic verfoeielykc loogenen verbaaft , en ftclde aanftondsde
Pen te werk j fchryvcndc tot antwoord aanden Heer Raad Pen.
fionaris.
W el Edele , Geftrengcn Heer.
y'^ EUjk^het my aan de eene x.ijde vak herte liefisgeweeft uit UEd:
Tin dcT Vj Aitffive van den 2 dezer loopende Maand , heden om fangen , te
^lide'"'" btmerken , hoe na dat de z.elve door Gods zeegen is gereconvales-
Ruvterajn ccerd j 20 is het my aan de andere zijden ten hoog/len leed de onge-
rM&ont malden te ver liaan y die mijn Heer den Ruwaard van Putten, UEd:
Ps» Broeder, worden aangedaan : In gevalle x.i/n wel Ed: tn alles z.0
onfchuldig is , als van 't gunt dat tuffchtn ons hier op de Floot zoude
weezen vooorgevallen , gelijk^ik. vaflelijk.h»ope en vertrou-uevanja^
z.0 gefchied hem groot ongelijk, ende ik ben terfttnd gerefolveerd ge-
geworden dient halven aan haar Ed: Groot Mog: te fchry-
ven de Mtjfive onder cachet van 't Land , hier nevens gaande >
tot Uw Ed: narichtinge , fuftineerende om dat het zelve omtrent
deeze zaaks krachtig genoeg zal ti'Cezen ommc alle reedelijke ge-
woederen te difahfieren , ende wat ik, daar omtrent metr k^n
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 401
contribueer en, ben ik. ten allen tjden bereid en s^d verblj.]^2lLi
ven.
Wel Edele geftrenge Heer
Aftnm in het Schip de \Jw Ed: Ootmeediaften Dienaar
Seercn Ptovintien , r\ j /i i "'""*'
ten Anker leggende UndCr Itond
MicHiEL Adr; de RuyterJ
Noctd Wcft , om-
tient drie M\ len van
Goereê,, deu+Augu-
fiust£7Z.
Den Inhoud van de Brief aan haar Ed: Groot Mog; gefchrc-
ven, hebbehierbygevoegdomde Waereld te toonen mee wat
Gsddeloofe verdigtzelen men die wakkere Man heeft betigt.
Edele Groot ^Mogende Beeren.
MYn Hecren. My is niet zonder grootc vcrwondcringe uit het Va- De».uyt«s
dcrland te vooren gekomen, dat aldaar by zommige zoude werden )'?°,"["
voor gegeven en uitgcftroyt , dat tuirchen den Ruard van Putten , haar by'de Stf»-
Hoog Mog: Gevolmachtigde op de Vloot, en niy difcrcpanticn en di- '=" van
Iputen zouden zyn geweell , ja zoo verre dat wy niet alleen in hevige "°"'"<1
woorden met den anderen vervallen, maar zelfs handgemeen gev/ordcn ccfrtelisde
zoude zyn ; dat ik den gem. Heer Ruard van Putten in zyn Arm zoude witt.
hebben gequeill, en dat die quctfure eygcntlyk Zoude wezen het oog-
merk, 't welk ik voor dezen U Ed: Groot Mog: genotificeerd hebbe,
duur zware Sinkingen veroorzaakt te wezen. Dat daar en boven den
gem. Heer Ruard iiict de Vyandcn van den Siaat niet zoude hebben wil-
len vechten, vooinanientlyknict mctdeFranfciicn. Dat hy den tweeden
dag belet zoude hebben de continuatie, ofte hervattinge van de Bataillie,
cndiergelykc. Waar op ik, zoo tot verdedigingcvanmyneygeneer, ais
tot vooriland van de gerechtigheid en waarheid, my verplicht gevonden
heb UEd: Groot Mog: by dezen in zincccrhtid myns gemocts te ver-
klaren en te beiuygen , gelyk ik ti^^-n doende by dezen , dat den gem.
Heet Ruard van Putten, in de voorfz. qualitcit als Gedeputeerde en Ge-
volmachtigde op de Vloote, met my geleeft heeft in alle Broederlyke eenig-
heid, en openhartige vriendfchap; dat njit tufrchcn ons is gewcefteenigc
de minrtc difcrcpantie, dilléntie of difpute, veel min dat wy ooit of ooit
in hevige woorden zouden zyn vervallen, en noch veel rnin dat ik hem
zoude hebben gcquetd : Verklarende in openhartigheiden waarheid voor
God Almaehtig en voor UEd:GrootMog:dat alle't zelve zynvcrfierde
en valfchelyk uitgcftroyde zaken. Gelyk ik my mede in confcientic ver-
plicht achte na waarheid by dezen te betuygen ; dat don gem. Heer Ru-
ard van Putten altyds een giouten en byzonderen yvcr getoond heeft,
om de Vyandcn te bevechten, en dat aliyds met geen minder animofiteyt
ten aanzien van de Ftanfchcii als de Engclfen, zoals ook uit de effldtcn
'ïwcedt Boek. ( E e e ) is
401 LEEVEN en DOOD van
iSyi' is gebleken, dat d; Rcfoluiicn om den Vyand aan te grypen, op lyn
. « vooflkl.mcc veel aanradende redenen b cklccd.by ccnpariglyk advys van den
gant7.en Scheeps-Krygsraad lyn genomen; dat hy hein gedurende de gant-
ic Bataillic met ongcmceiic ftantvaftighcid heeft gedragen, dat hy ook wd
crnftig gcrefolvcerd is gcweeft den tweeden dag 'c gevecht te hervatten,
gclyk wy dan ook der Vyanden Vloote nagewend, en den ganizen dag
zoo dicht by haar Rchoudeii hebben , als het ons eenigiints mogclyk i&
gcwecrt, maar de Vyanden duemaals door een llagboeg boven wrind ge-
raakt iynde, hebben wy haar niet konnen bczcylcn, ofby haar komen,
en 't heeft haar, too'tfchynt, niet belieft op ons af te komai , zooalszy
den gehcclen dag makkclyk hadden kounen doen, maarzyn des avonds
van ons afgewend, en naar dat wy haar daar op te vergeefs noch eens
hadden nagewend , alzoo der geen apparcntic was, haar te konnen bezey-
len, zoo is niet tegens myn wille of opinie, maar met myn advys, tot
.'sLands mcelkn dicnft, geraden gevonden, en gerefolveerd, de Vloot
voor de Kullen dezer Lande te pofteren , om als dan ten fpo:digften van
alles na behooren wederom gerepareerd en voorzien te werden : Al!e *t
welke zynde de oprechte waarheid,gclyk ik van U Ed: Groot Moe: ook niet
anders kan gevoelen of verwachten, dan dat de zelve niet allccnlyk de
zake in dier voegen zullen hebben opgenomen , maar dat het hare goede
gelictic ook zal wezen , zoo veel docnlyk te helpen difabufcren , die
gccne die daar omtrent met een ycrk eerde en onwaarachtige imprcflie in-
genomen mogen zyn, 't welk van herten biddende, zat ik hier mcdccyn-
digai. En blyvcn Ed: Groot Mog: Hecren , &c Adumin'sLandsSchip
deSevcnProvinticn, ten AnkcrN. W.vauGocrceomircni3mylcn, den
4. Augully \6ji.
Getekend,
MicniEL Ad: de Ruvter.
v«t«e<i-
üyt deze vaUche befchuldigingen en verfc heide ondcmce-
fchiiftnn mingen foo op 't leven vanden Runhaard ^ als op dac van zya
Co" eVis de Broeder , kan men Sonneldaar zien hoe het op hetn gemunc
'*'"• was; en my verwonderd niet meer, als dat den Raad Penfio-
futris geen voorforg droeg , van op d'cenofte andere wyzczyn
lyf te bergen, te mcerdewyl hy Iboved vrugtcloos werk deed
om zyn Broeder te redden vaneen opgeraakt verdigtfcl , welkers
»D d ft" • Huisvrouw en Vader een *'verweerfchriftinleverdea,byveele in
''* 't breed befchreven,daar in aangetoond werd dat den.R*w/*«w den
aanklaagcr in Jaar nochdagniet gezien, nog nooit ommegang
met hem gehad heeft , dat hy on ver wagt aan zyn Huys komende,
aondCTonibodcntczyn, daar niet langer als een vierendeel uurs
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 403
wasgeweeftj Dat fohaaft hy den Ruwaard had gczegt om iets l^yli
van aangeicgentheid aan hem te willen verklaarcn > mits dat " . "
het verhoole moell: blyven, den Ruwaart dzir op geantwoord
heeft ( als zynde in zulk een gevaarlyken tyd ) by aldien hcc
iets goets is het wel te willen hooren, maar by aldien het iets
quaatswas, dat hy het zoude fwygcn, of, datbygcnoodfaakc
foude zyn ( volgens zyn pligt ) het felve aan de Overigheid
bekend te maaken. Al hetwelk degevangens ZoonenKnegr,
zynde mcnfchcn van een onbefprooken keven, (taande ter goe-
der naam en faam, klaar en volkomen aangehoord hebben > welke
Knegt 't zelve onderSolemneeleKcée voor de Commijfartffen van de
Hoovc van Holland heeftverklaardjdat den aanklager, ziende dat
lyn voorftel den Ruwaan niet behaagde, aanilondsna hem
. gevangen gegroet te hebben was weg gegaan i en den Heer Ru'
rvaart was mgeengebreekegcblcven,vanditvoorvaI,op'tzeH:dc
ogenblik kennis te geven aan denGeheymfchryver^r^w J<f«jfx
van Holy ^ die hy ten zynen huizen had ontboden, als ook aan
de Stedehouder van den Officier , om het zelve aan den Bur-
germeefter bekend te maaken, en agt op den perfoon te gcc-
\ en. Dat den aanklager een Man was die een grooten haat
tegens de Ruwuart opgevat had , en by gevolge zyn Vyand,
door dien hy een Cnmineele Condemnatie nomine offai tegenshem
heeft geweezen , gclyk by de Vonniffe van den 5 September
1670. blykt. Dat hy nog ten tyde van 't grvangen neemen
Crimineelijk^ was ingedaagt , wegens een rapt aan de perfoon
van yanneken Ewouts begaan, met grouwelijke omftandighee-
den en waaragcige getuigen. Dat ny ook Godt en de H.Ju-
ftitie heeft op zijn bloote knien moeten om vergiffenis verfoe-
ken , waar van msgelijks waaragtige verklaaringe waren. Dat
zijn Dienftmaagt Cornelia Pleunen hem voor 't Geregt dagende
om ha<u huur, hy daar tegen een verdigte reekenmg van A-
dcrlaaten en Geneesmiddelen had ingeleverd, foo dat hy gc-
noodfaakt wierd defelve te befweeren, doch dele arme Dienft-
maagt aldus verftooken blijvende van haar huur, hadhem vcr-
fcheide maaien verweeten dat hy een valfchen Eed had ge-
daan , waar over hy haar in cas van Injurien gedagvaard heb-
bende, egter Leenmannen van Putten^ beftaandc uit Burger-
(Eec 2) mee-
404 - LEEVENen DOOD van
^"7"' meeflers of Regenten van Delft , Schiedam den Briel en ander*-
aanzienlyke Pcrfoonen, hem zyiieil'chenC'#«f/«//e hebben ont-
zeid, en verklaard veritatem convtnci ( de waarheid uitgevon-
den te worden) al hec welk hy nimmer heefc derven herroe-
pen. Dat deefe twee Perfooncnook te veel van den andere
verlcheelden, als den gevangen zynde, een Heer die d'aller-
hoogfte Bedieningen van 't Land bezat, en onbefprookenvan
leeven, en d'ander infaam , reprochabely een geflagcn Vyand
van den Ruwaard , en een Dorp Barbier was , die buiten deefe
gemelde boofe (lukken noch verfchcide anderen op zyn Hare
Als ook van ^^'^* ^^^ verwcerfchrift bcftond in vier- honderd en vier Ar-
dc Willem ticutefi ,. en dat van den aanklager was byna foo omftandig als
Tithejaai. j-^.^ ^^^ behelfd racer woorden in zich als men by na in een
uur zoude konnen uyten, laat ftaan in min als een vierde van
een uur. Hctvoornaamftewas, dat hy by den ^«M/<i4rö( geko-
men zynde, had geklaagd over den Heer van PiersbU , en de
Schout aldaar. Dat den /?«w4<J!'^ dit begreepen hebbende, mee
verpligtende reeden gezegt had, van hem Tichelaar ■v^eXdïtnf^
te willen doen indien hy hem insgelyks wilde beloovcn , hec
geen hydeede; dat den ^«ii/^iirii na veel omftandighecden gc-
zegt had . wel aan dan ftaat eens op en ziet of wy ook beluy-
Iterd werden, doende hy Tichelaar alzoode deur open, en nie-
mand ziende , heeft de deur wederom toe gedaan , zoo dat
Tichelaar op de Seoel voor den Ruwaarts Bedde is
gaan zitten. Dat den Ruivaardd-x^v op aldus wasuitgcvaaren^
zeggende i gy hebt wel gehoord dat de Prins Stad houder ge-
maakt is , en dat het gemeen Volk my met geweld gedwon-
gen heeft om daar mede toe te teykcnen : en datze niet ru»
Iten zouden voor datze den Prins Souverain gemaakt hadden j.
over zulks dat de, Prins het verderf van ons Land was; dathea
zou konnen gebeuren dat de Prins aan d'eene of d'andere Po-
tentaat zyn Dogter mogt komen te Trouwen, waar door by
verfterven y het Land aan een vreemd Heer zou konnen ko-
men te vervallen, dat by gevolge hy Ruwaard hadgezegt, 't.
moet buygcn of barllen, 't en z.al in ons Land niet deugen of de
frint moet van kant. Beloovende hem Tichelaar daar vooreen,
fpm van dertig-duyzend guldens j voor cerll het JSaillHu^/chap}
van
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 405-
van RjerUnd, en door al zyne Vrienden bevorderd te werden, ^^l^r
Da: den Ruwaard, ziende dat hy Tichelaar geheel ontzet was 9 ■- — '
Bem moed wift in te fpreeken, zeggende, daar zyn nog meer
als dertig der voornaamlle Heeren van 't Land aan vaft, die de
geen zullen emplojeeren die de Prins van kant helpt, en hem
getrouwelykbefchermen. Dat hy Tichelaar om dit uit te voe-
ren naar 't Leger moeft ryzen, en behendiglyk vergift ineen
glas Wyn of Bier flroojen als men zyn Hoogheid te drinken
gaf, en zoo dit miflukte moeft hy hem met een Roer , Muf-
quet of Piftool van 't Paard af ligten, en dit wederom niet ge-
lukkende, met een Priem, Degen oi Piftool 's avonds by zyn
Hoogheids Tent op paften, en hem aldaar m zyn Koets of an-
derzinds vermoorden. Dat hy Tichelaar verzogt had ymand
tot zyn hulp te mogen hebben , 't geen hem afgeflagen was«
Dat de aanldagervande gevangen een handfchrift had geeifchc,
die het insgelyks had geweigerd , maar hem tot verzekering
10 Ducatons op hand gegeeven. Dat den Ruwaardeesx Eed
gedaan hebbende van zyn beloften te houden , hy Tichelaar
insgelyks een Eed had afgevorderd om de zaak uitte voeren,
gehjk hy Tichelaar x.ich met leedweezen beklaagd , in die fwaare
verz.i>ekinge y en in die uure van tent at ie , door fwakheid , dwang
ende vreeze, gedaan te hebben y nochtans met dit Reliriiï , indien hy
het koude doen.
Den dag na zyn gevangen necraen wierd hy aanftonds ne-
vens Tichelaar , die men op de Voorpoorte had ge-
zet, verhoord, en bragt hem den 6 Auguftus ter plaatze daar
den voornoemde Tichelaar zat. Wat moeite en middelen dat
men gebruykten om den Heer Cornelis de Witt te doen
bekennen waaren vrugteloos. Eindelykbefloot menhetkofte
wat het wilden den Heer de Witt op het felft te pynigen,
hetgcende Vrienden van hem hoorendc, zyhet volgende ver-
aoekfchrifc inleeverde.
(Eee 3J Re*
'405 LEE VEN en DOOD vaa
' Reo[Hefie , wegens de Hnys-vrottwe en Vrienden van CoR.-
NELis DE VViTT , Otidt Burgermeejler der Stadt Der-
dregt , overgegeven aan den Hove van Holland.
fi*T'Hove »f^ Even revercntelyk te kennende Huys-vrouweenVrien-
vlnHoiUnd,, VJden van CoRNELis DE WiTT, Oud-Burgcrmeefter der
vheJiden }> Stadt Dordfcgt , &c. tegenwoordig gedetineerd op de Voor-
Tan deHcer,jpoorte vanden Hove; hoe dat zy Supplianten naar 't verloop
^°("''''"*' „ van ettelyke dagen ) in dewelke zy t'elkens d'ontflaginge van
„ de voornoemde Gedetineerde , onfeylbaarlyk te gemoet gezien
„hebben, vermidszy, zooom d'impoffibiliteit, dathetopge-
„dichtccrimeninde gedachte van de Gedetineerde zoude kon-
„nen vallen, als om de klaare en irreprocheable bewyzen diezy
„ten dien eynde hebben overgeleverd, cyndelyk met overleg
„en advys van ervarene Rechtsgeleerden te rade geworden
j>zyn, den voorfchreeven Hove eerbiediglyk te fuppediteeren
„eenigeconfideratien en circumftantiente noteeren en te pon-
„deren, totbegrypen overtuygingevan de innocentie van de
„voornoemde Gedetineerde : gelyk dan dezelve confidcratien
,, ten dien fine aan deze Requefte zyn geannexeerd j verzoeken-
„ de de Supplianten gantfchgedienftig, dat uw Edele Mog: dc-
„zelveaandachtelyk gelieven te pondeeren, en daaropbehoor-
„ lykc reflectie te maken , indien verftande nochtans , dat nade-
„maal de Supplianten door onkunde, in 't verhaal van ecnige
s , fey ten of pofit iven zoude konnen miflcn , dezelve haar aangaan-
j,dc alle het gcpofeerde in de voorfchrceve Schrifture vervat,
„referceren tot'tgeenede Gedetineerde dien aangaande beter
„raochte bekend wezen, en tot'tgeene de zelve dienthalven
„ den Hove moge hebben onderrich t , haar by dezen wel expref-
„ fcly k corrigecrende , voor zoo veel by onkunde als vooren in de
„ voorfz. conüderat icn , of ook in het vertoog van Fey ten en Rcg-
„ ten over de voorfz. zaakeden Hove mede overgeleverd, ycts
„mogen wezen geinflucerd'tguntmet de waarheid en d'ondcr-
„richtinge door de Gedetineerde zelfs aan den Hove gedaan,
„niet in allen deele mochte overeenkomen, vertrouwende dac
j, u w Edele Mog: uy t beyde de voorfz. Schrifturen meer en meer
van
CORNELIS eo JOHAN DE WITT. 407
„van de baarblykelyke innocentie van de Gedetineerde zullen '^*'
„ wezen overtuygd, en ganfcheerbicdiglyk verzoekende dat de ""^^
,, zelve hem dien volgende nu eenmaal zonder verder uytftcl op
„ de befte en honorabelfte wyze gelieven te relaxeeren en her»
„{lellen, 't Welk doende, &c.
iVasgeteekend ,
JacobdeWitt.
Hier waaren veel omftandige bewyzen , uit verfcheide Regts-
geleerde bygevoegd, dat het onmogelyk was, en in Rechten
nooit gebruikelyk gewceft , dat men hem op het zeggen van
een eenig Man ( en noch min van zulk een , die infa^tm^
refrochahel en een dood Vyand vanden Ruwaard wzs f) niet tot
de pyniging ( als zynde de naafte aan de dood ) konde bren-
gen , dewijl in een twjfeUgüge z.aak altijd de betigten meer
dan de dtanklager , moet begundigd werden. L. 1 1 5 D. de reg.
Jur. en derhalven , dat , in gelijk^aande geval , aliiid meer den Eed
tat ontlaflingf dan tot befwaarnis , gehoord meet worden. D. 1: ix<
& al. ibid. in not. alleg. <i// «wiiS;.argl. teftium. 3. D. de teftib.
cum fimulib. Dat daar ool^nitt confteerd t de Corpore diliöi,
efdadeiijkhetd van d' overtreeding y dat is, in hac hypothefi , da,C
is te zeggen, in deze onder jlsllingy datternitt en blijkt eenigeCort-
ffiratie ofte eenig Dejfein waarltjl^ geformeerd te weez.en , om zijn
Jioogheid het leepen te beneemen^ maar in tegendeel , z.00 dat tat
de torture van de Geaccufeerden niet geprocedeerd kan merden. PVa»t
eer men komen k^n om een mijdaad t' onderzoeken , dat blykbaar
moet zijn dat Vr een misdaad is hegaan , gelijkjilaar genoeg aanwij-
zjen de lejfen in de IVett , 1 emz. foo dat alle regtsgeleerdeu tn de Wet-
ten met den anderen hier eens in zJjn ,gelijk by Clar. Lib. 5 . §. fio.
queft. 4" "• ^' ^^ '^"'^ al t foo wanneer daar gedagten mogten zj^n
hjf den Rechter y om de geaccufeerden te tortttreeren. Gclyk ook
Confil. Crim. 8. n. ï. Dat een Rechter nooit mag procedeert» tot
de torture tegens iemand, 't en zJj voor eerfi en voor al blijki , dat
de misdaad, W-aar van den hetigitn hefchuldigd is, zy begaan, av-
derzjnts is hem de luagt van procedeeren benome», en zijn hem tle
laanden gebonden. En Guazzin het jongfi, in Traö. ad detenfam
reor.defens. 4. Gap, i. per tot proeiertim d. 15. ubidctorttira
&
i6ji.
DeHr.Val-
kenietbe-
wvftdat
den Ru-
waard
moeft ge-
pynigt ttcr
den.
Valkeniers
verwarJEu
lopa pag.
7«3.
Den Heer
Cornclis
de .'iil
word gc-
pcinigd.
40§ LEEVEN en DOOD van
& Specialiter Cap. 1 4. n. 7. daar liy zegt , dat men oehjverten on-
derhandelmgTiict kan voortgaan , ten z.ij tn 't generaal blijkt ^ dat'tr
een onderhandeling is. Voor al Ant. Mattlicus, in traftatusdc
Crim, tit. de Isefa Maj. Cap. 4. n. 6. waar nevens noch eea
magcig getal Wee ten en geloofwaardige Regtsgeleerden by
gebraclu wierden, en myn gedachten hier omtrent zyn , dat
hoe fwaarder de misdaad is, hoe klaarder de bewyzen moeten zyn.
Niet te min moeft hy Heer Cornelis de WiTTgepynigc
■werden, zoo als de Heer Valkenier geW&h^in dewyzen, zeg-
gende , dat , otn alleen de z.eekerhetd Jiaande te houden , tn deez.e
Landen na praBijk^, plaats heeft ^ noch ergens anders plaats beijoor-
dtn te hebben , en in zMlk een geval niet anders geoordeeld wierd te
manqueeren , als de bekentenijfe van de geaccu/eerden , om hem van
de genoegz.aame z.eek.^re misdaad ten overvloed bij zjjn etgen mond te
overtuigen gelijk, ( dien Heer zegt ) ^t<lk,s verhandeld ti^erj in 1.
17. I. & 1. 18. §. z. ff. dequeftion. I. 8. §. i C. de queftion,
en bij Damhonder PïiX. Crimin. Cap. 3Ö. Num. 3. ChnJitntHS^
ad Leges Mechlin : Art. 7. Num. 4. £om«/decis. Kïj.Num.
2, ^. Schoon my verzekerd is dat deze leflen vlak ftrydigzyn
tegens de gcdagten van dien Heer, doch wat hier van is laat
tk de Uechtsgelccrde betwiften, dewyl ik beel onbedreven in die
ocftening ben.
Na dat den Heer Raad Penfionaris met eenuitftcekendege-
leerd-Briet Mevrouw de 'R.uwaardinne vertrooft had , nam hy ne-
vens de naallbeftaandc alle middelen by dehand die bedcnUelyk
waaren, om de Pyniging van den gevangen Heer te beletten,
doch vruchteloos. Den Scherprechier ten dien einde ontbooden
zynde verfchccn op zyn uur , maar noch te vroeg , dewyl de
Hceren Rechters noch doende waaren met den Heer Ruwaard
tegens Tichelaar te verhooren , by welkgcval zeeker Man , Ttche.
. /^^rnaarde Glaalen trok, terwyl de Hceren met den Ruwaard
fpraaken, alwaar hy zydc, Kurel hoe komt gy z.o lafhertig dat gy
door de Mand druypt, had gj volgens» beleftenvafl op uw jful^ bly-
ven fiiian als van den beginne , z.o hadden de Meeren den Ruw a:ird
de Kop voor de voeten konnen legden, en nu z.al '/ maar met bannen
te doen zijn , by aldien hy door de Pyniging niet hekend. Eindejyk
maakte raen de gereedichappen klaar om door deuiterlle mid-
del
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 409
del an Pyninging uit zyn Mond te haaien waar van fiy zyn ,
hartvniet overtuigd vond , volgens zyn ftantvaftige ontken-
ning Want zo als de Beul met alle geweld zyn twee duy-
men , tuflchen het eerft en tweede lit vaft gemaakt had,
en roet de grouwelykfte kracht uitrekten > uilen hy ceni-
ge van deezc woorden uit Horatms.
JU Hum, O- tenattm Propofttivirumy dJ" ondel'
Non civium ar dor frava jubentium , 'tpeini- ^
Non vultus inffamis Tjranni , ^"''
Mente qttatit Solida, necjue aujlery
Dux inqiiieti mrbidus Adri£ ,
Ncc fulminantis Maqna Jovis Magnus ;
Si fra^HS illabatur orbii ,
Jmpavidum ferient Rninx.
Welke een geleerd Heer aldus heeft believen te vertaaien.
Tj" En Man, Rechtvaardig in zyn daaden,
■'-* En taay op 't voorllel , 't geen 't gemoed
Hem fleeds als cerlyk aankomt raaden,
Staat vaft in alles wat hy doet:
't Gedruys der raafende Gemeente,
Welk dringt, en dryft tot fnood beftaan;
Noch Storrcmwinden , die 't geftccntc
Der Middelandfche diepte (laan;
Noch 't aangczigt vol drygcmcnten , '
Des onverzctb'rc Dwingelands,
Zyn machtig hem in 't hert te prenten
De fchrik eens wankclbaarcn (lands: ■ '."
Ja fchoon de Bllxcm Ichoot naar ond'eren
En dat de Wer'ld in duygen viel,
't Zouw hem doen fchrikken , noch vcrwond'rcn
Maar trof een onverfchrokke ziel.
De Rechters dit hoorende en ziende de vreefelykheid deroaamie-
pyningingen reefen alle op, en trokken van daar, om geen jJ"^^J.*j.
oog gecuygens van dit fchrikkelyk Schouwfpcl te zyn) bly- Advocaat
vende aldaar den ytdvoc.iat Fifcaal , die den Heer Ruu/aardll^^}''^^^
onder 't pyningen anfpraken zeide , Mijn Heer gy weet datikuw
Vriend ben, gy z.out in Ctdes naamede misdaad Itever bekennen, als
Tweede Boek. F ff Utv
410 L E E V E N en DO O D van
l6-Jt, VivdusJanigtelaatfnuitrekkeH^ u/at kan dit u helpen, ti/)i konnert tm'
• mers maar een dood [ierven em: waaropzynEd: antwoorden neen^
EdeliDoe- rekjfty en jirek. nty ^ fcheurd my van Lu tot Lit^ daar l^an met uttko-
vlrzyn'" men dat 'er niet in is. Daar by voegende de woorden van Z/ör**»-
id: us , Ntlconfcire fibi, nuUafallefccre culpa, dat is te zeggen : Die
niets bewuft is verbleekt over geen fchuld. Aanmericens waar-
dig is het > dat de Heer Hoogerbeets , wanneer hy voorde
Rechters verfcheen, in zyn eerfte aanfpraak dezelve woor-
den gebruykten , daar by voegende in de begin Hic murus
aheneiisefto , hier ziet üy een MetaaleMuur, ook houden ecnige
llaande dat hyopde Pynbank met d'arme achter om hoog opge-
haald is , en de Beul gereed Hond om hem met garden te (laan.
»tsscii<rp. Deeze ftanivartigheid , onbeteuderdheid , en geruftheiddes
lechtcrs gepeinigdcns overtuygde den aanfchouwer, maar noch veel
dHioïM? meer den Scherprcchter, die naderhand door een knaging zyns
gemoeds> in een mymering vallende, zich zodanig beklaagd
heeft, dat hem de Waereld i'cheen te naauvv te zjl'n, rond uic
bekennende. Dat hy om geen veele duizend guldens t.odanige pijn
z.elfs wilden lijden, niet tegenftaande hem te vooren gevraagd
zynde, hoe hy 't met de gepijnigde al had geklaard^ hy tot ant-
woord had gegeeven, dat hy hem maar Uchies had aangeraakt y
dat het niet veel te beduiden hadde ^ en tneer om de ftandswU ^ als uit
trnflwasgefchied. Waar over hy zederd een groot leed weezen
had gekregen, zeggende met deeze zelfde woorden : Och dat
ik zj}o gelukkig tfas , dat ik^om een ander te geval te i^omen,
niet en had gelogen ! met betuiging , dat 't geen hy den
Ruwaard had aangedaan , hy dat uit vrees had gedaan , voe-
gende hier noch by?4//ê«/^'fr<ie</oo(iO|p»woif/f»^frï'f«, foomoet ik^
btkennen, dat hy onfchuldig gedorvenis : Alet een uitbarjling^ ik.
foude om al het goed van de Waereld wederom op zoo een manier mc'
mandu'illenpijntgen; Godtvil haar vergecven^ ik^fchrik, als ik daar
aangedenkfen aan dut oordeel. Van de zelfden inhoud was ook den
brief die hy aan Mevrouw de Ruwaardmne zond , waar in hy ver-
giffenis vcrlogt, dewyl hy 't amptshalven had moeten doen,
doch wel van zvn onfchuldig vcrfcckcrd 7ynde. Deeze Brief
wcrdtoceen gedachtenis by haar Ed: noch bewaard, zodat nie-
;iöand aan waarheid behoetd ce twyfelen. 's Morgens zynde den
zo
CORNELïS en jfOHAN DE WItT. 41 1
20 Augujly vroeg op een Saturdag of om beeter te zeggen , op die "^ "" '
grouwzaamc iMooitdag, wierd het Vonnis tegens hem uitgc-
fprooken , behelzende van woord tot woord.
SENTENTIE.
„'t TT Of van Holland» gezien en geëxamineerd hebbende Vonmitt:
„ jn de Stukken en Munimentenbyden Procureur Gene- |d?u^tge.
„raal van den zelve Ho veovergegeven, tot lade van Mr. CoR-fp">°i^«»'
„NELis DE WiTT, Oud Burgermeefter der Stad Dordrccht ,
„en Ruard van den Lande van Putten, jegenwoordig Gevangen
„op deVoorpoortevandenzelven Hove, mitsgaders zyn exa-
„minltieendeconfrontatien, als mede'tgeene van wegen den
„ voorfz. Gevangen is over geleverd , en voorts overwogen heb-
,, bende het geen ter materie dienende is, en eenigzints heeft
„mogen moveren : Verklaard den zelven Gevangen vervallen
„ van alle zyn Dignieteiten en Eer-Amptenby hem tot noch toe
„bediend. Band hem voorts uit de Landen van Holland en
„Weft-Vriefland, zonder daar oyt wederom in te komen , op
„pseVie van zwaarder ftrafFe, te ruymen dezelve Landen met
„deneerften, en condemneerd hem in de koflen enmifenvan
„ Juftitie, tot tauxatieen moderatie van den voorfz. Hove.
,, yilium by de Héeren Adriaan Pauw , Hr. van Bennebroek , Pr-e-
y,f>dent , Jialbrecht Nier of , Willem Goes > Heere van Boekhorfien-
, j burg , Frederik van Lier , Heere van Soetermeer , Cornelis Baan , "
„ en Mattheus Gooi , Raadsluyden van Holland en Weft-Vrie-
>,{land, en gepronuncieerd op de Voorpootte van den zelven
„Hove, opdenio. Augufty iö(j2.
In kenntffe van mj »
Adu. Pots,
Aldus hebben de Heeren Rechters hem gevonnift , en fchoon
ik hier voor my eenigzints in zyn Ed: voordeel geuy t heb zo laat
ik de reeden daar van aan de Heeren gemelde Rechters , dewy 1 ik
ganfch niet wil treeden in de geheime van myn hooge overigheid,
als te veel ontzag en Liefde voor de zelve hebbende ommymct
zaaken te bemoeien , daar eeningezeete in 't'minft niet toe be-
voegd is.
CFffi) DcM
412 LEE VEN en DOOD van
'7^- £)e„ zelfden Morgen waaien haar Ed. Grgot Mog: vroeg
vergaderd om een nieuwen Razd Penfianaris te verkleien, ten
ïlgei word welk een einde zvnHoagheLi, Hoog gemelde Heeren den i5
Conari'j'"a'n<iee2er op (VlriflritRie zync eonftderatien had in geleeverd. Van
Holland en de dric daar toe benoemden, wierdden Staatkundige en Erva-
fcnd!^"'' ren Heer Fjgel toe die waardigheid verkoozen. Een wei-
nige tyd hier na wierd de Myd van den Cipier door
iemand naar den geweezen Raad Pcnfionaris , zyn Huys
gezonden, om aanltonds by zyn Broeder te komen, de-
wyl hy hem over gewigtige zaaken had te fpreeken. Een
Heer zittende ter dier tyd in de Geniraliuits Rekenkamer, by
hem aan huis zynde , verfogternftelyk van zyn Perzoon zoo
ligt niet te wille waagen, dewyl het Volk dat reeds 20 ver-
bitterd tegen hem was, ligtelyk iets tot zyn verderf kondc
onderneemcn, ik^k^nnietbgrypen z^ijdehj, wat reeden dat den Ru-
waardumeteen Mfddoct ontbieden^ had hy» te fpreeken^ z.ofoudhy
■weleen ander hebbe konne vinden, neen mijn Heer dit werl^/iaat my
niet aan f en wilt gj it^el doen z.o verneemdeerli na de waarheid, en
dan ij 't noch ti/ds genoeg , doch zyn Ed: te veel fugt en Liefde
voor zyn Broeder hebbende, reed daar echter na soe, hebbende
Dengeweê- zynKlcrk Bdchernshy zich , diehy na dat den Ruu>aard hemden
ïenfi^n"! inhoudvanzyn Vonnis gczegthad, naar de Griffier van 't Hof
komtby zond, om een aftchritt van 't felve te haaien. Enverzogtzyn
op'dVgé-" Broeder met de Goets, die hy voor de Poort had laatc liaan,
*'"ge met hem naar zyn Huis te ryden. Den Ruwaard antwoorde, dat
'*""■ hy , onfchuldig zyndc , en zo veel geleeden hebbende, noch
niet wilde uit de gevangenis gaan, maar van deeze zaak apulleeren ,
het geen de Heer JoHAN DE WiTT hem afried, feggende, dat,
dewyl hy Crimineelijk was Gevonnift» dit niet mogelyk was,,
maar dat fulks aan den Heer f 'ƒ£■«»<«/ ftond te doen, ten welk ten
einde iemand naar hem uit wierd gefonden , dog quam vrugteloos
•wederom, en weinig tyd daar na quam den gemelde Heer Ftfcaal^
verfockendeaandcn A«ji/<«<«7-^van daar noch wat te willenblyven,
alzo hem hetVonnis niet had voldaan,om welke reden hy daar van
uit zich (c\fsgeappelleerd had , en :n den hoogen Raad doen aante-
ken, cnondcrcunchenhad iemand dicby Ttchelaar quivciy hem
aangchlft 1 en zy de ydcwijl hj nuuitgaat , moetgy eengefchrecuiv dooy
defx
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 413
den Haag maaken, dat de twee Broeders hy malkandere» zijn, dat ^ ^'^^* ,-
men oordeeten hdn of den Ruu aard niet [ehuldig is door dien men hem '
Gevonnili heeft van gebannen te worden^ en omblood van al z.ijn he-
diemngen enz; Het Volk ter ooren gekomen zynde , dat
Tichelaar af foude komen , trokken naar de Voor-Poort , om
uit hem te hoorenhoe het afgeloopen was. Deeze zamenrot-
ting gefchiede niet fonder groote drygingen en fcheldwoor-
den op veel van d'allcrtrouwfle Regeneen, het welk haarEd:
Groot Mog: nootzaakien het volgende befluyt in hunne ver-
gadering te neemen.
BxtnB uit de Refoltitien yan haar Ed: Cro9t Mog: Heeren
Staaten van Holland endeWeJl-f^rieJland,
Salmdag dta 20 Aiigufli 1672,
„ T\ E Heeren van Afpercn, Bogaard ende Valkenier, hebben ter verga- v -'
„ ■'--' deringe bekend gemaakt dat denHeere Oud Burgermceftcr de Wit r tigheM^vaa
„ vaii de Hove vanHollandt Sententie ontfangen hebbende, ver volgens was haai Ed:
j, gebeurd dat de Heer Johan de Witt Raadsheer in den Hogen Rade *^™°'
jdefTclfs Broeder hem op de Voorpoorte was komen vinden . en dat daar ^^"^'
», op verfcheiden Menfchen omtrent de vooffz. Poorte hadden beginnen
>,t'2amen te rotten, zoodanigdatdcngcmeldenHeere Johan de Witt
>, zich niet wederommc van de Voorpoorte naar Huis hadde konncn begee-
>j ven, ende vermits de voorfz: foules ende t'zamen rottingen van tyd tot tyd
\ quamcn aan te groeyen , ende mids dien te bevrccfcn ftonde , dat de zelve
>, tot fyttlykheedc ende droevige ongemakken' zöüde komen uit tebar-
»„ften, ingevalledaarjegensnicttydelykenwierdëvoorzien, dat dezelve
5, mids dien uit de naame van de Hccccn Gecomniitterde l^aaden vet zogten
»,daar op d'intcntie van haar Edele Groot Mog: te verrtaan; waar op ge-
» delibercerd zynde, is goet gevonden en verrtaan dat de wclgemelde
», Heeren Gecommitteerde Raadcn zullen werden verzocht, gelaft ende
>,geauthorifeerd, gelyk de zelve verzogtgclaft ende geauthorifcerd werden
»,by dcczen, zodanige ordrc te Hellen ende die voorzicninge te doen,
»,ten einde de Compagnie te Paard en jegenwoordig^alhierinGuarnifoen
», leggende, ten fpocdigfc in de Waapenen gebracht. Ende tegens de
>, voorfz foules ende t'famen rottingen gccmploieerd mogen werden, tot
,,zoodanigeneffeébcdatde zelve niet alleen alle fytelykheden, ende in{o-
,, lentien door de krachtigftc middelen zulkn beletten ende weeren, maar
,, ook de voorfz. t'zaamen rottingen doen fcheiden cndifllpersn, metlaft,
,,incasallehet zelve met gemocdc niet zoude konncn gefchicden, cpdc
,, onwillige ende wederfpannige te fchieten, ende dezelve daar mede,
t, mitsgaders door haarc vorderc Waapenen te doen vertrekken, cndcaL-
^Ics in ftiltc brengen. Dat wyders ook de gemelde Heeren Gccommit-
^jteade Raaden zulkn bezorgen dat door de Magiftraat vandciiHagcde
ver-
414 LEEVEN en DOOD vati
„ verttouflc Schuttcry in de Wapenen gcbragt endc daar door insgdyks alle
„nodige vooriicningc tcgcns de gevreesde foulcs, ende onordcntelykhc-
„dcn gedaan moge werden, endc dcwylc niet buytcn apparcntie is dat
„ceuige Huysluydcn ten platten Lande haar wel te zaamen loude moge
„rotten; endc herwaarts aau komen ommen de tumultc tcvcrmccderen,
„dat óver zulks mede door de gemelde Magiftraat ordre geftcid moge
„werden, datdcValbrugge van den Hage opgehaald, ende de Schuyten
,jaandce2eryde van de gragtcn gclcgi mogen werden, met verdere Gc-
„ncraalc Authorilatic, dat zy HcetenGecommittceidc Raaden alles ïul-
',len doen, ende by de hand neemcn , endc vervolgens doen cxecutce»
''ren 't geen de zelve tot bcvorderingc van de gcmcenc ruftc endc het
'„weeren van de voorfi: foules , ende t'zamen rottingen zouden mogen
„ oordcclen van de mecflc cflicacic ende nadruk te zullen weezen.
„Dat bóvcn dien <Dük zyne Hoogheid den Hcere Frincc van Orangc
„byeeufericufeMiffive zal werden vcrzogt de moeite te willen neemcn,
„ommc zo haaft docnlyk herwaards re komen , endc door dcffelfs prae-
„fentie endc authoritcit alles in rulle endcftilhcidteherlkllcn, ende dat
„ Hoog gemelde zync Hoogheid ten fpoedigftcn mede eenigc Compa-
„gnien te Paard, ende te Voet, met patent over nacht endc dach her-
„waards aan gelieve te zendtn, omme het houden van de nodige wach-
„ teo legcDS alle coiUUliea gcbruykt ic konncn werden,
Ticheiur '• Tid^elMT 's morgcns ten half tien van de Poort aflcomendc ,
Hi'tdege- gaande over hec biiyten enhec binnen Hofnaarde CaftdUnje^
Tjrgems. ^^ vvylen ftil llaande in zich zelve morrende , en fcheldcndc
flact yct\ lafterlykc en verfoejelyke woorden op de gevangen
en zyni Broeder : alwaar hy wierd ontfangen van den beruch-
Komtby tcn Lichtmis Jonker van der Moesel , voor deczcn om
3ct Mocfe". xyn misdryf uyt Lqden gebannert , welke twee groote maats
malkander met een buicengemeene beieeftheid bejeegende.
zynvoor- Onder veel andere woorden zyde Tichelaar, dat den Ruwaard
**""' wel op de Pyn bank was geweeft, maar alleen om 't welftaans
halven , dewyl hy in *t ht en gaan en wederkcercn daar zelfs
om gelagt had j d;tt hy by Vonnis ontbloot van alle zyne Amp-
ten en voor eeuwig uyt Holland en VVeft- Vriciland was ge-
bannen ; dat men hom Ruwaard het Hoofd voor de Voeten
raoeft gelegd hebben, maar dat de Rechters het zelve niet had-
den durven doen aan zyn kant, om dat hy den RuwaardKcgt-
vaardig befchuldigd én aangeklaagd had : en aan d'andcre
kant, om dat dè voorfchrecvc Regters mede fchuldig waaren enz.
Die
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 41^
Dit zeggen liep voort van Mond tot Mond , 200 wel onder ^ ^''
de Burgers als onder het Graauw : Doch de Biirgery hield
zignogftil, maar het uytfifzcl van 't gefpuys quam in groote
meenigten aanftonds op de been. Deze twee Muyrcmaakers
voegden ïich ondertuflchen in de Venfters van de Caddlenye,
alwaar yder nieusgierig was om Tichelaar te zien. Eenige fat-
foendelyke Heeren traaden in dezelve Kamer by hem, en vroe-
gen of den Ruwaard gepeinigd was, waar ophy Tichelaar nnt'
woorde , Neen ? Maar ïi/at z.al tk_ feggen , dat de Heeren wijzen
dat moet i\prijz.en^ daar is ook nietaa»gelee^enof hy leeft of (Ier ft j
als men maar geen meer menfchen om hals brengt. Toen begon hy
met een verwoetheid zyn Hoofd uit het Venftertc {leekenen
riep als een dol menfch, Mannen dien Hond 2.aldateliji met :^tjaQ"ll^
Broeder uit de gevangenis komen , die is Vr nu hj'y belet het, nu is ^o°' gtoe»
het tijd , wreekt uw aan die Schelmen , want daar ztjner nog wel fcheïd-
honderd aan vafl. Waar op eenige Burgers aanftonds aan 't «oo"ieB!
fchreeuwen ^4a/'<r« , PVaapen, en het Graauw, Moord , Moord',
verraad. Wy hebben 'er nu twee die moeten 'er aan^ ik zald'eerfle
wcefen. Een ander als yverzugtig daar overzynde, riep, dat
z.al ik uw wel beletten ^ ik ben daar toe gebooren^ enz. Vandaar
trokken zy als woedende beellen naar de gevangen Poort. In
deeze tuflchcn tyd quam , volgens haar Ed: Groot Mog;
befluyt, deBurgery, daar men 't grootfte betrouwen op had,
in de Waapenen. Hetgefpuys daar zynde, roerde de Trom-
mel , en vergaderde by groote hoopen omtrent de gevange
Poort I als of hunne vergaderplaats aldaar gefteld was ; gelyk
de Burgers insgelyks deeden , welke aldaar in twee ryen ver- u'Zl&e
deeld wierden. Onder deezen 'waaren eenige die , 't zy uyt f 'fgery «n
hunne eige beweeging, ot op 'taanftooken van hun Bevelheb- ''''^'^''*"'
bers, al de Huyzen die op dat Blok ftonden daar de gevange
Poort in begreepen is, doorlnuffelden, om te zien of de Ge-
broeders ook van achteren konden uitvlugten> dog zy keer-
de vergenoegd wederom, en hielden dat Blok rondom bezet.
Het Graauw dit ziende fchikten zig ook in geleederen, waar
op eenige Bevelhebbers der Burgery vroegen, wat dit te zeg-
gen was, die beantwoord wierden, wy wUlen de Ruwaard
s» den ^:aad Penfionaris van de Poert hebben , en naar 't Stadhuis
bren=
41Ö LEE VEN en DOOD van
brengen. Andevp wederom, uj willen zien of denJKwwaardnog
' boven is % wj hebhen gehoord dttt die Prince Moorder los gelaten z.ou
werden. Op dic zeggen trokken twee der voornaamfte Be-
velhebbers en. vier gcmeenc Burgers naar boven, om de Hee-
ren in haar Kamer te vergefelfchappen en te verweeren , die
van den Heer Johan de Witt door een fchoone reeden van
d'onfchuld zyns Broeders overtuygd , en met hem len eeten
Benclerk vcrzogt wierden. Onderwyl was den gemelde Clerk Bache-
Bjchetus j.^ Qjj^ je[s te verrichten van de Poort gekomen, die mee een
s"va°ai-' dood verw op het aangezigt door 't Volk trad , het Graauw
hoorende dat een der vertrouwfte Klerken van den Heer Jo-
han DE VViTT het ontkomen was , volgde dezelve nazonder
hem te kennen tot verby de Swaan , zeggende , rvaar is de
Schelm ? dte moet 'er ook. aan ? Doch hy dit vcrftaande , hield
zyn tred , want met loopcn had hy lyveloos geweeft , en zou
d.iar door bekend hebben geworden. Zy liepen hem aldus wel
vyf of fes huyzen voorby , wanneer hy 't gevaar, dat hem na-
kende was , ontquam. Ook waaren op het genoemde bevel
Driestsn- diic Standaatts Ruitery in 't geweer gekomen, d'eerftefchik-
daardsRui- [e zicli op dc plaats voor de Herberg de Su/aany d'andcre op
gcwjër de Knemerdijkt en de derde op het buyten Hof. Van welke
laatfte plaats een Riimeefter door de gevangen Poort naar zyn
Compagnie rydendc, door de Burgery wierd geftut, na dat zy
gcdrygt haddc op hem te fchieten, en dewyl hy geen Neer-
duyts fprak konde zy malkander niet verlban, doch een Heer
daar omtrent zyndc, verduyfte zyn woorden , welke de Bur-
gers vergenoegden, en lieten hem door ryden. De Ruyters
wierden aanftonds van de Burgery heel digtomcingeld, en tot
malkander gedrongen, die dus benaauwd llaandc zich gclieten
als of zy op de Burger* aan wilde vallen , waar op d'andere
het geweer aanlydcn en zoude op dezelve gefchooten hebben,
by aldien eenige iccdcl>ke Bevelhebbers 't niet hadden belet.
Daar op quam een fchiclyk gerugt , dat al de Boeren van 't
omleggende Land op de been waaren, om den Haag te plun-
deren. Dit gerugt weet Godt, wie dit uitflrooiden. Eenige
zeggen dat het tot een goed inzigt was gclchicd , om het
Graauw dat altoos nieuwsgierig is van daar te trekken, en an-
dere
CORNELIS en JOHA N DE WiTT. 417
dcre houden het tegendeel ftaande, dewyl zy dangemakkely- ^^7^'
ker en zonder tegenweer hun Moordluft konden boeten. Het - ^
zy hoc 't wil, dit uitftrooifel, zeckerlyk door eenige ontaarde
menfchen gedaan, gelyk naderhand is gebleeken , bragt op 't
Graauw niet met al te weeg, zy blcevenals onverzet de Poort
bewaaren , en de Ruitery wierd door zeeker Heer, die alleen
in de Vergadering was, patent gegeeven om van daar te trek-
ken, zoo dat de Burgers en 't Graauw het nu alles naar hun
wenfch hadden gekreegen.
Het Graauw en veel muytzieke Burgers, ziende dat zv de
vryen toom hadden , moedigden malkander aan om het Va-
derland, naar hun zeggen) een grooten dienft te doen door 't
vermoorden van deze twee Heeren. De voornaamlleder on-
roermakers was een Schoonfoon uyt zeckere Herberg die ik
niet noem , om dat hy daar berouw van hebbende , na-
derhand van heel andere gedachten is geworden. Dit
gehcele Huysgezin had een onverzoenlyken Haat tegen
de Heeren de Witt opgenomen , zoo dat de gcmel-
den Schoonfoon , zynde een Sergtant van de Burgery,
met zyn Compagme vc\hy de Hei berg trekkende, een glas Bier
van zyn Sulter eifchten , het zelve zeer ontroerd aanvat-
tende uytdronk , zeggende , Nh x.ullen ivy ons wreeken ; de
tweede en grootfte van alle was , Hendrik Verhoef ,
Silverfmit , woonende op de hoek van de Groenman, voomaam-
een lang bruyn en flark Kaerel , wiens grouweldaa- "«''"Op-
den wy den Leezcr in de gevolgen aan zulle toonen : '°"'"* "*"
Daar nevens een Knegc van de Poftwaagens voordeezen een
Huysknechtvan de We&rv^n'sGravemoer geweefl,- een Burger
woonagtig in de Pooten; een Hoerewaard op 't Spuy^ woonen-
de in de Sivaan , geweezene Knegt van den Heer Pergens van
Amjierdam^ en naderhand Ruyter, en noch een Beeldhouwer
naad het Engels Kerkje , naderhand Schipper geworden.
Deeze vermaarde Helden gefterkt van nog eenige ftou-
te gaften , begonnen , yder om 't Raafendft luyt keels
te fchreeuwen, Nu is 't onz.e tijd : Nu zjulle wy ons van
die Landverraders en Prince Moorders wreeken. En door die
drift gedreeven , fchooten zy verfcheide fchootcn uyt hunne
Tweede Boek,, (Gggj Roers
4i8 LEEVEN enDOODvati
1^1^- Roers op de gevange Poort. Doch ziende dat het onmoog-
~ lylc was op die wyze daar in te konncn komen , liep de Sil-
verfmit met eenigeuit den hoop na een Smit, hemtegcnszyn
dank twee groote Mookers afdwingende, die in 't voorhuys
flondcn. Maar ziende dat hy tot zyn boos bedryf noch niet
genoeg voorzien was , iLepcnzc by zyn Buurman , die de
zyne op dit gerugc al aan een kant gelegt had , zoo dat Ver-
hoef met dccze naar de gevange Poort nok, flaande roet £il-
le gewelt op de deur, onder de fchrikkelyklteenGoddeloofte
vloeken die een Menfch ooit kan hooren, drygende met een,
by aldien zy daar in quaamcn, dtnCipter te vermoorden. De-
ze, 't zy door vrees of door andere reedenen, opende 's namid-
dags omtrent vier uuren de deur. Waar op de Silverfmit ne-
vens noch eenige van deze verfoejelyke menfchen met groot
getier naar boven liepen, vond den ge weezen Raad /"^w/ow^m
met zyn Fulpe Maniel om, voor een Ledekant, daar den ^m-
waard met een Nagtrok op rufte , hebbende aan zyn L.inker-
been maar een witte Kous , die iets willende zegge onder 'c
ryken naar zyn fwarte Kous, met een fcherpe houte pen om-
trent zyn keel wierd gewond, en zoo voort van de Kamer ge-
drongen. Naar beneden gaande, wierd hem van agteren mee
ccn Bedplank een fwaare Üag toegebracht , zoo dat hy agter
over viel, en aldus de trappen afzakte , wanneer ymand hem
MMaiie by dehalsvatten, en met alle gewelt uit de gevange Poort ruk-
jtweid. ^en^ om „aar 't Groene Sootjetc brengen. De Heer Johan
DE WiTT volgde hem , onder het vcrwyt van G«ds Lafte-
raar , Landverrader , Schelm , en honderd diergelyke fcheld-
woorden meer. Hy had reeds een wond aan zyn hoofd gekre-
gen, en wierd onverhinderd naar beneeden geleid, zeggende,
ïvel Mannen t wel Manntn, wat fal dn fijn ? Waar op geant-
woord wierd, ditt [uU gy aanftonJs [ten. Al zyn deftige reedenen
vermaaningen die hy onderwyle gedaan had ftrckte nietalsom
de driften van dit dolle Volk te vermeerderen, cnzydeeirde-
lyk , wy fijn onnofel en geen Verraders , brengt ons daar gy begeert en
Uat my Examineeren. Hy meende wel achter de Burgers om
l'ontkoracn, maar zy flooten zich zoo dicht tot malkander das
Jict hem onraeoglyk was ) zoo dat hy door de rye gaande toe
CORNELIS en JOHAN DE WITT. ^ igy£;
onder de gevangen Poort, alwaar zy den Ruwtiar/} imr toe ge- i ^
ftooten hadden, die omtrent vier paffen buytcn de Poort naar
de Muur getrokken was, zaghy dat zyn Broeder liiethetflaan
van de Kolven der Vuurroers, en 't ftooten van de Trompen
der zelve Vermoord wierd ; waar op hy iets wilden zeggen',
maar de woorden bleevenals in zyn Mond befturven , krygen-
^de mede een zeer fwaare flag op het Hoofd , waar door hy
voor over op zyn knien viel, zoo datzy twee Heeren Gcbroe- ^^„
dcrs op deze plaats met duyzende van Slaagen , Steeken en comlihêa.
Schooten omtrent ten half vy ven mishandeld en vermoord wier- wft'"'*'.
den. De Burgers dit ziende fchcide zich met een goede gè- mooid.
reegeltheid wederom van malkander , en loden noch éenige
ryzen hun Geweer op de doode Lichaamen. Deze bloeddor-
iiige Burgcis hunne Moordluft zoo ver verzadigd hebbende,
fleépten de Lichaamen met Lonten aan de Beenen gebonden
langs de Straat naar "t Schavot , alwaar zy dezelve niet alleen
van d'overige Kleederen ontroofden, maarookdevodrlte Vin-
gers vin de Heer Johan DE WiTxaffneedcn, zeggende </<Mr
heeft die Schelm bet Eeuwig Edicl mcede be[-ifoorcn : vorders
ontroofdcnze dezelve met een onmenfchelyke woede , en
lchelden,van hunne Vingers, Neus, Ooren en Toonr--
IJl- ,- • ° .' . 1 • o -'M W- Ongehoora
Jende die voor vyhien , twmug en dertig Stu" ^g,.j ^^ j^ ■' dewreed-
Een van deze fchrikkelyke VVanlchepzels •,,„„„ /„ _^. ^^ P- heden aan
,.,,,. 1 1 u • j j ■= -■"eende met een ver- 'i'^L'c'iaa-
woecheid de Manlykheid van den Kuwaardz^iQ bvten doch '"="^"<'«
die te taay bevindende , narr. zyn Mes en fneed die af. Een an- ^"e"- '
der boorde zyn Oog uit het Hoofd , fljkkende het zelve in ^'"^'*
en vroeg aan een omftander wm hem daar van d.,^t, en of hy't
wel weer loffen z.oii : Een ander willende mede t'üonen dat hv
een F^ana van vz^ U^itten was, fneed den Ruu^aard cenduk
Vlees uyt het Ly^, omtrent zyn Heupen , zeggende , »^ heh
voorgekomen du Jinkje te braadei: , om ba met mijn Vriend Tiche-
laar Of teeetin^ al zvift ik dat tl^ 'er aan fonds a>in barften z.ohw.
Aldus wierden drze Lichaamen met de Voeten om hoocr aari
de Wip opgehangen , en den Opperde dcezcr Beulen vroe^ aan
zeker Kerketyk Heer, diedir onvergelykelyk wreed Schouw-,.
Ipel aangezien had, Dominè hangenfe hoog genoegd waar op een ♦
der oraftanders riep. Neen, hangt die groot//e\helm noch een'
\^èë i) [port
410 LEE VEN en DOOD van
1^72. fport hooier. Deze Kerklyken Heer die wel eer opentlyk op
- de Stoel met groote bitterheid tegens de Heer Johan de
WiTT had Gepredikt, kreeg hier zulk een ontroering van dat
hy zyn hoed in de oogen trekkende, van daar liep, en was
genoodzaakt door d'onftcltenis een glas Wyn te gaan drin-
ken. Haar Ed; Groot Mog: hadden korts te vooren alle nïid-
delcn gebruykt die doendelyk waaren om dit geweld te ftil-,j
len , en ziende dat zyn Hoogheid noch niet op hun eerfte
Schryven in den Haag quam, doordien zyn Perfoon zeer no-
dig tot Alpben was. noch dat zy niet met de noodigeRuitery
en 't Voetvolk verfterkt wierden , beflooten dien zelfden avond
nochmaalsaaozynHoog-gemelde Hoogheid de volgende brief
tefchryven.
Extra^ tiyt de Refolutien van hxar £d: Groot Mog: de Heer en
Staat en van Holland en Wejl-Vriejland.
Saimrdêidm 20 Amgujhf 1C72.
», /^P't geene alhier ter vcrgaderingc is gcrcferced, raakcnde de ongc
„^-'hoorden onmenfchelykc Moorden ende mishandclinge aan de
„PcnooneH van de Heercn Cornelis be Witi, Oud Borgermeefter
», der Stad Dordrecht, ende Johan de Witt , Raad Ordjnaris in den
hoC^jCP Raade , huydcnomtrentvyf uuren alhier in den Hage gepleegd ;
*■ \is, naar voC.%^aande deliberatie, goedgevonden ende verdaan, dat aau
',',de'n Hccre Prince va!> Orange gcfchrevca lal werden de naarvolgendc
„Mifliv«.
DOORLUGTIGE, &C.
NAar 't afgaan van den onzjen op dato dez.es over de aangevan-
gen foulen en Je disordres van de fopulace alhier in den Hage,
ende de gevreesde onheilen van dien , ts ( Godt betert ) dat (juade werk,
z.00 verre voortgegaan , dat door de Borger je de welke op ons bevel
ende ordre van de Magiflraat in de Waap enen gebracht was^ omme
mIU onheilen te verhoeden , de Gevangen- Poortedoor'tfchieten met
Mms tjuetten geforceerd, de Heer Cornelis de Witt ende Jo-
HAN DE Wjtt, enfen geweefin Raad Pen ftonaris, die hem naar
de gegeeven Sententie van onfen Hove , op de voorfz..Gevangen- Foor-
te bj t,ijn Broeder begeeven hadde , met geweld daar uitgehaald , dood
^tjlagen , endt haar Injder Licbaamen fchandelijk, etide moeder naakt
op
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 41 ï
*/ Schavot gehrdgt^ ende met de Beenen aan de Wtp aldaar fiaan-
Ie, gehangen ztjn j eene zaake die voor ons, ende alle de fVaereld
niet alleen dete^ahel is , maar dewelke, indien daar tegen met de
gerequireerde middelen by tijds niet voorz.ien u er de , 2.00 hier als in den
Uage, als elders, eene fchadelljke ende abominahleconfetjuentiez.oH-
de konnen geven. Ende dewyle daar tegen zonder eenig uit/lel be-
hoord te werden voorzien > zoo verzoeken wy als noch , dat uwe
Hoogheid de moeite believe te neemen van zonder eenig uitftel , her-
Uf aards te komen , op dat door des zelft frafente Authoriteit daar te-
gen mogt voorzien werden 'y ende dat uwe Hoogheid in gevolge van ont
verzoek bj de voorfz. onfe Aiijfive van huyden gedaan , eenige Com-
fagnien zoo te Voet als te Paard believe te doen herwaarts l^omen,
op dat door de zelve alle vordere foules mogen gepravinieerd ende
geweerd werden. Wy vertrouwen dat het uwe Hoogheid believen zal
defwarigheid de welke bj voortgang van dien zoude te verwagten wee-
zen y negens ons ter herten te neemen , ende daar door gemoveerd werden
zal > om ons voorgeroerde verzeeg in te willigen , ende te doen Exe-
cuteeren. Ende onder het welneemen van Uwe Hoogheid ons daar toe
verlaatende.
Doorluchtige, &c.
Hage den i o Au- ^"•^ onderteekend.
S"'*y"57»- De Staaten &c.
Aan zyne Hooghheid den Heere Prince van Orangie O^e.
„T^ At voort de Heercn Gecommitteerde Raaden zulten werden ver-
,> zogt eiide gelart , gelyk dezelve vcrzogt ende gelaft vi'orden by
„deeienzodanigen ordre te ftellen ende die voorzienin^e te doen, ten
„einde door deCompagnien Paarden alhier in Guarnifocn leggende, al-
,,leverdret'famenrottingen ende fytelykheden gepreveniecrd , mitsgaders
„alle infolcntien aan ende omtrent de Huyzinge van den gemelde Heerc
„JoHAN DE WiTT , mttsgadcrs die van den Heerevan Swyndrechtg«-
„weerd; ende voorts de mishandelde Lichamen van de gemelde Hceren
„DE WiTT van de Plaatie daar de zelve noch aan de furie ende rage
„van dcgementen gcexpofeerd leggen, afgehaald ende op eene fccure
„Plaats tot voorkoniinge van alle verdere mishandelinge gebragt mogen
„werden.
Een weinig roor dat dit befluyt was genomen , quam den
gemelde Knegt van de Poftwagen op de Vyverberg loopcn,
Ggg 3 mcE
41Z LEE VEN en DOOD van
^"7"' nietdcFluweelc Mantel diehyin deeze oproer de Heer Johaw
• DE WiTT van 'c lyf gerukt had, roepende, hier heh th denver-
raader Lange Jan z.yn Fulpe Lap y terwyl d'andcren aan de Hui-
zen van de Heeren Johan de Witt en zyn Swagcr Siuyn-
drecht noch al vergaderden, en fogten te Plunderen, doch de
groocfte hoop voeren,, omtrent op 't Groene Sootjc voort mee
Vloeken en tieren, temeer, wanneer, zeekcr Matroos een
voornaam Bevelhebber ter Zee lag aankomen, die riep, flaa-
nende met zyn hand op van de Heer Johan de Witts
Misbiatran Bil , dit z-ijn de fchelmen die tegen Cromwel geen Floot tn Zee
"""•" %inlde brengen ^ maar heten dien ouden Admiraal Tromp z.o
deerUjk.vermoorden , zjf meenden het Je Soon^ ons Keesje óok te
klaaren, maar 't is haar mislukt , èochdte Hond zetten hemvanziin
bediening af\ maar toen die Schelm zijn Broer tegens een ivettig Ko-
ning fou gaan Vegttn , is ''er voor de Vloot wel geborgd-, en noch'
dorjl dien hond ntet tegens de Franfcbenaan, enriep,TrompV'oci;f»,
DE. Witten onder^ die 't ntet en meend dteflaad de Donder. Het welk
v^n veele deezcr Beulen nagebootftwierd. Eenige wilden ook
naar 't Huis van den ouden Heer jacob de Witt Vader der'
vermoorde Hcercii gaan, als ook naar eenige Rechters huizen,
om die te Plunderen, doch bevindende dat den ouden Heer
met' de Raad /'t «/««^im zamen woonden, veranderde zy van-
voorneemen en trokken wederom af, gaande die de naam van de
wrfetheid getchiklte hadden naar Huis , en d'andere naar de Kroeg,
vin een ilcllendc twce Ruytcrs om de Lichaamen te bewaartn op
^"*'"' de Schild wagt. Een van dccze twee trad zo haaft hy daar
gekomen was, van zyn Paard af , en misgunde den Ruwaard
noch een overgcbleeve Toon, die hy vandcvoecaHnecd, vy-
lendc dezelve aan d'omftanders voor dertig lluyvers te koop.
Dit noch al niet genoeg zynde quam des Avonds omtrent half
tien uurendeSilverfmitotopperfteBeul.enlloegde laaltehand
aao 't werk , tredende op 't Groene Sootje^ voor gevende dac
hy in de (ak van den ge wefen Raad Penfm^rts eenige Brieven ge-
vooden had, aan de Heer N. N. Waar in het verraad klaar
Desiivet- blykelyk uitgedrukt ftond. Necmende zyn groot Mes, fnecd,
fmitvet- met een ongehoorde wreedheid, de Lich.iamen op, en wyl
«Kcdheid. hy mct zyn handen fcheurde, ftak hy zyn bebloed Mes dwars
in
>5^r* y^TT/^e/^.'yi^e/i.'eY j<^?twz /^^^w
■y
é'/i xjx/ t^en xnsMtir ecn<f tiat jfy/.ii'e z^^v^x ffe^j'ei .
/ CrV.ff.
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 42J
inZynMond, haalden de Harten en al 't ingewand daar uit, fmy- ^ "7^* ^
tende dit zo te zamen, mee veel lafterlyke woorden de lykcn, —
tegen haar aangezigc , en fpalkten het Lichaam van den Ru-
waard met een hout op, zo als men de Beelten doet, gelyk
hier in de Prent afgebeeld is, het welk des Avonds omtrent
half elf, als 't Volk van daar naar Huis toe was, door eerv ver-
maard Meeiler naaukeurig is afgeteekend, met al de wonden
die deeze twee doorlugtigc Heeren van 't woedend Graauw
ontfangen hadden. De Barbarifche Beul, trok me deeze her- En ver-'
ten naar zeekere Herberg , daar veel Vyanden van de Wit- „"'"''''
TEN vergaderd waaren, die dezelve met de gruwclykfte ver-.<ieHe"ren"
foeing handelde dat myn Pen als ftil (laande in 't befchryven ilfeTnHe"
van zulke ongehoorde wreedheden, niet bequaam is, al die berg, die
Godloosheedenuittedrukken.Het Volkwegzyndc,wierdende ^"craedng"'
Lichaamen 's nagt omtrent ten half twaalf uuren , met een Koets sei'^ndeid
en eenige Perzoonen , op het gemelde verfoek van haar Ed: "°"'*"- •
Mog: Gecommitterde Raaden van 't Schavot gehaald, cninde
Nieuwe Kerk begraven, 's Anderen daags liepe veel Menfchen:
naar 't Groen Sootje, fnydende al de ftukjens hout van de Wip
af, daar maar eenig Bloed gefpat was , om dezelve, tot een
eeuwige gedagtenis te bewaaren: en'taanmerkclykftis, dat nie-
mand als deze twee Heeren door deze raferny laft heeft geleden.
Dus ver is dit het verhaal vaneen Geloofwaardig en onzydig
Heer, die van 's Morgens tot des Nags, toe niet zonder grootö
ontroering en droefheid , ooggetuyge van deeze grouweldaad
isgeweeft. Doch, dewyl men in zulk een geval niet overal karj
byzyn, en alles op een tyd te gelyk waarneemen, ftel ik hier
tot verwondering van veel Menfchen, een waaragtige en zee-
kere Verklaaring van dien verfoeielyke Hendrik^ Terhoef, wo-
nende tegenwoordig tot Uur echt.
Verklaring van de» geiveeze Silverfmit Hendrik Ver-
hoef , tvoonende tegenwoordig totUitrecht.
Verklaring
EErftelyk verklaarde hy Hc-^drik Verhoef, dat de Haagfc Burgery te 'J^" """
laincn gerot wras op een gerucht dat de Boeren en Huysluyden van liöef d""
meening waaren den Haa^ te plunderen; als mede door'tuitdroycn dat siiveifmir,
l^illem "Ticheludr aanklager van den Heer Cornelis de Witt zoude
van de Voorpoort komen , daar hy nevcus gemelde Heer eenige tyd ge-
vangen had gezeten. Wcij
4*4 LEEVEN en DOOD van
ï67'» Weinig tyd hier na icidc den gemclden Verhoef dat hy '$ Morgens
» - vroeg God had gebeden, dat hy de Witten mogt helpen om hals-
brengen of zelfs fterven. ( Nota ).
. Hy zynde onder den Burger Capitai» de Swart , en het Blaauwc
Vaandel, bevond zyn Capttam heel ontflcld , niet wcctcnde, hoc hy
zich in die onftuymigheid , zoude gcdraj;cn ? zo dat de rotsgefellcn( zien-
de zyn flaauwhcrtigheid) hem vcrfchcidc ryzcn drygden van de Cow
faguif te jagen en hem Verhoef \n zyn plaats te ftcllen.
Dezelve Compagnie verder trekkende door de gevangcnPoort naar dcCin-
ge', onimoeten Dintrent het Huys van de Heer MolenfchHccaAcxCompa-
c»if» Ruytcrs, in den Ba^g bezetting houdende , a.zwv/cXkch'j Verhoef
toeriep, dat zy zouden <^^^/ivrf» : Waar op den Bevclbcbber die voor
uit reed, zyn dcegcn trok, zonder te weetcn wat hy wilden uitvoeren,
wanneer de Burgery zich klaar maakten om vuur te gecven : 't Welk
den Bevelhebber ziende, de Ruytcry deed defileeren, of agtcr malkander
trekken. Waar op hy Verhoef in'i voorby trekken had geroepen , de Pri?i*
booven de Witten onder, die anders meend die fla de Donder : Endit, zo
hyzeide, omteweetenaan wat kant de Ruyteiy helden : Zy antwoorden,
^omecnefiivy^took, en fwaaide de hoeden over 't hoofd : hetgccnhemccn
gerudheid gaf om zyn voorneemeii uit te voeren.
Hy/V/ïjoe/verklaarde vorder, dat hy ten dien einde zich had voorzien
meteen Staat en Roer, 't welk in twaalf fchooten een pond Loot had van
noden, laatcndedaartwceKogclsoploopcD.
De gemelde Compagnie Burgers Poft vattende op de Cingcl , klaagde
de roisgezellcn, dat zy geen genocgzaamc ruymten hadden , en zcide aan den
Capttain, dat hy naar het Huys van den Rhyugraaf zoude trekken, al-
waar zy voor eenigc tyd hun geweer nederlcidcn.
In deeze tullchcn tyd was de Heer iVf<Jd/, Overfte der Burgery, byhem
Verhoef gekomen , verzoekende hem alleen te fprcekcn , en bragt
hem ten Huyze van eenen Beukelaar , alwaar mede was gekomen de
Scheepe'i vari Banken, in wiens tegenwoordigheid, de gcdagtc Heer
Maas, hem Verhoef ccn Roemer Wyn bragt op de gezontheid van zyn
Hoogheid den Hccre Prince va» Oragnien, waar op /W:iaf/antwoorde,
hoe gy dat meettd locct de Duivel, doch-, «lis de Roemer gr oot zal ik hem
DenOvet- uit drinken : OndcrtufFchen droeg hem de Heer Maas wyiloopig voor,
fteMaas j^^g yg^j oDgemakkcii uit detzc Oproer konde komen, en wat fwaarig-
boefmeV heid daarcgier viMir d'aanlcidcrs van 't werk in ftak , cnnaarccn fchoone
eenfchoo- recden gevoerd hcbb.tidc, vroeg hy onder andere, wat men mctdellee-
nercede ^^^ pg WiTT in 't iin had, waar op de Silvcrfmit antwoorden. Dood
pUeV t«Jlaan. Den Heer Maat fchrikten van dit zeggen , en zyde , dat hy
«e biengen. Verhoef nu een ongemeene dienfi aan de genoemde Heeren DE WlTT konde
doen i dat het de pltgt met was van Burgers een oproer tegens hunne overig-
heden te maakcn; en dat al de Regenten van 'sGravcnhagen aan y der, tn
énu hem in '< byi^ndcr met dankbaarheid uude vergelden by aldien hj zyn en.
der.
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 415" ^ ,,
<ier»eemi>ig wiUe jlaaken. Waar op Firr^»!:/ mcthecvigheid uitvoer, zeg- ' '
gende , dat die voor Schclmeft [prak niet veel beeter was. Zoo dat de
Heer i)1aas , licndc , dat al ïyn tufl'chcnfpraak en moeite vruchteloos
was, van daar vertrok, na dat Verhoef noch een glas Wyn of twee ge-
dronkenhad , onder veel drygementen loo op d'een als d'andcr. Verhoef
bleef noch eenigc tyd met de andere fprckcn, doch na dat hy wederom by 7.yn
Compagnie was gekomen , belalten hy de Tamboers de Marfch te flaan,
om voort te trekken naar de gevange Poort, alwaar den Heer Burger-
meefter Gröfa^TfW was gekomen , om insgelyks met Verhoef te fpree- De Burgere-
ken, die hem hem heel vricndclyk verzocht op het Stadhuystc komen, G,o"„y„i,
gelyk hy deed, treedende niet zonder groote bekommernis (zoohyvcr- verroekt
klaarde) door d'andere Ctrnfagnien, en veertig Man die op 't Stadhuys Verhoef op
de Wacht hadden. Welke laalte Verhoef 'zmMicn en hem zyden , w-y J's ko^''^';"'*
weete» -wat gv in '; zin hebt , wcejl Kloekmoedig , en toend mv Dapper : ^^^j^^A^.i^^
zoo ze H meenen achter af te lyden. Zo» maakt maar eenig gerugt , dan zul- kewoorde»
len wy de deur op loopen en lirengeazc alle om den hals. Hier op trad hy vjncenij»
Verhoef zWcm binnen, niet anders by hem hebbende als zynzyd geweer cii Burgert.
een groot Mes in zyn zak , om zich by tyde en gelegentheit daarvan te ':'"^°^^
bedienen; daar vindende Burgerroeefters , Schepenen en Vroedfchap, g'^'Jl.'Jj'f
zyndedeBailliuwdaarnictby, dieallcopftonden, en hem met ongedek- meefters'
te Hoofden groeten. Hy dit ziende verzocht dat de Heeren haar gelief- Scheepenen
de te dekken, en gaan zitten, het welk gefchiedende , wilden zy , dat ^^'J'°"^"
hy zich mede zoude dekken, 't welk by hem wierd afgeflagcn, blyven-
de aldus blouts Hoofds ftaan. Den Burgcrmecfter Groenevcid hctviooxd hj^'^iij'"
voerende, zyde, dat z'^ Heeren hem hadden otitlmoden om een groote dien/i yerzogt^yn
van hem te verkryge» , tvetende , dat hy een "welgejleld Man binnen Jen voornemen
Haag was , voorzien met een groote Silverwinkel ; dat hem voor al geen " "^''**''-
loffe onderneemmgen betaamde ; dat de Regenten van den Haag , en de Hee-
ren DE WiTT eemfii(lijk nan hem vcrpligt zoude zyn , met beloften van
behoor lyke gn milddadige erkentenis , zo hy , als veel onder de Burgers ver-
mogende te weeg konde brengen , dat de genoemde Heeren nF. WlTT zo
lang met twee Burgers uyt yder Compa>;nie ivierden bewaakt, tot dat zyn
Hoogheid in den Haag zoude zyn gekomen , om zyn gedagten en goedvinden
te verjiaun en te weeten. Waar op Verh'ief verklaarden geantwoord te
hebben. Dat hy den Duyvel had van PE Witten ; dat hv nu twee ver- Hjrdc
fcheide ryzen Verraders Huyzen had helpen bexvaaren , '/ geen hy met meer woorden
lailde doen. Hier mede te verdaan geevendc, het Huysvan dengcwcc- ""Y''^"'^
zen Raad Penfionaris ten tyde van zyn ongemak, en dat van den Over- genrcnvin
ften Mombas wanneer hy zyn poll aan den Yffclen 't Tolhuys had ver- Jen Haag.
laatcn.
Den Heer Penfionaris van DER HoEVEN vraagde hem, watd^nz a
meening luas. Waar op hy antwoorden , De Witten van de Po(,rt te
haak», en om den hals te brengen. Toen den Heer vander Hokven
wederom, Ik kan ten minjien niet gehve» dat'' er een Haags B'irger ge 'jok den
Tu'eedc Beek. ^Hhh) zat
4i6 LEEVEN Qti DOOD vati
SÖyi. zal worde», dicttt'Lulkeenwreedheitdehandz.alleeHeit. Verhoef daarop.
- ^tZal echter gefchiede», by aldien my Godzo lang leeven Iaat, alzouikhee
allee» doe» ; hebt met malkander maar een half Hur patientte , tk zal « lieden
beide de Herten in de hand leveren. Tic Hccrcn als verblekende van dit zeggen,
antwoorde een der zcl ve , dan is V tvd dat wy uit den Haag vertrekken , en niet
langer hier hlyven ; Het geen / Wj^oc/bcantwoordc , dan bentgy alle er» hals ^
wantgyliedenzijttKedevandcnaambangderDE WlTTEN en haar gefelfchap.
Üp welke hevige gcrugtc de Burgervsragt de deur op liep, meenendcdat'cr
cenig geweld aan den Silverjmit wierd gedaan , onder welke ecncnMür/
genaamt, inde volle Vergadering zcide , als onfe Lieven Heer ee» Land
loiljlraffen^berooft hy de Heeren van haar toyshett. Waar na hy Verhoef weder-
om met grote moeite by lyn Ctmpagnie quain,hoewel A' AJfigny Jan vandalen
en andere van zyn Mededanders hem belooft hadden om de weg open te
houden. Echter had hy veel werk , door dien hem zeker Franfchman, zynde
ook een Burger, niet door wilde laten, maarleidc zyn Roer op hem aan,
Jchlrthet "'" ronder groot gevaar voor de .Silverfmit. By de gevangc Poort gc-
«triiopde komen zyndc, ikp Ferhoef, nevens andere Muytemakers. De Schelmen
ïooit. moeteneer fift, leggende zyn Roer, geladen met twee Kogels, alderecrft
op de Poort aan. Na dat hy 't hadde geloft , gaven al de omftanders
ccn Salvo op dezelve , zo dat zy binnen korten tyd.als eenifchuymfpaanwas
doorfchootcn : doch alzoo zy met twee Grendelsgegrendcld wascncea
Sluytboom daar voor , koude zy dezelve niet open krygen. Eenige
gaven Verhoef óq raad om Bufchkruyt in 't Slot te ftcekcn , doch alzoo
hy zorgde voor 't fpringcn , oordeelden het te gevaarlykvoor zich zelfs
tezyn. Een Koetzier hier byftaande , riep , laat ons uyt een Smitshnyt
f-waare Haamers haaien en de deur met gewcldof flaan. Wazt op Verhoef
^'^oo- aanftonds met noch ymand by zich, naar deSmitwasgeloopen, woon-
jt«lafom achtig in 't Voorhout , welke hem wygerde die over te gcevcn , doch
4cDeui op dwong ze hem eindelyk af. Als Verhoef met deze Mookers de Poort
»efl»an. vvüdcn opcn (laan , quam den Cipier beneden en verzogt dat zy geen
geweld geliefden te gcbruykcn y dewyl hy de Poort met geinak zoude
openen. Waarop Verhoef met eenige mcdeftandcrs naar boven liep,
vragende aanftonds naar de Kamer van de Hccrcn de Wiir , welke
hem aangetoond zynde, gebood hy dat men geen andere Kamers zoude
openen , om geen gclegcntheid te geven , dat Schelmen en Dieven hier
Tornt in de ^°°^ mogten ontvlugtcn. In de Kamer komende , vond hy volgens
kTmei'viD. zyn vcrklaaring de twee Gebroeders, bewaard van vier Burgers, welke
JeHeeten' ^\\q loudc dronken gemaakt zyn, en het Geweer afgenomen , om de
if Witt.' Gebroeders het vluchtc niet te konnen beletten. Den Ruwaard zag hjr
op een Lcdckant leggen , hangende zyn Pruyk en Hoed ter zyde het
Hoofdeinde, hebbende een Nachtmus op zyn Hoofd, cnccnlangDasjen
om den hals. Den geweezcn Raad P*»//ö«<»r« ftond aan een Tafel aan
d'anderc zyde van de Kamer iets kezende, hebbende by zich een
OcumaataCT of Boode, Verhoef trad voort naar hci Lcdekant
fchuy-
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 417
ithuy veilde de Gor^ynen met geweld open, zegRcnde, Vc-rratiergymoa ^^7^*
nu Jierve» , ifi Godt , en verblyd u zelve». Waar op hy Fer&oef ver- "*
klaarde, dat den Rnwaard machüg ontftcldc en verbleekte, zeggende ^P'"'^'"^
Vrteuden uut heb »/• misdaan, hier op had Verboef ge^mwootd, gyzytee» f ^„wii
PrinceH Moorder; een Verrader , en Schelm, haailumatir. Den Kuwaard
opryzende zat Uil , met de handen over malkander als of hy wilde bid-
den. Ymand van deze mcdcllanders dit ziende, en niet langer kennen- -r^. . ^
de wagtcn, lichte zyn Roer op, llaande naar den Ruwaard , met zulk n^tmet
ccn kragt , dat de üylen van 't Lcdekant daar door tot den ander vie- '^>'° ^°«.
len , zonder hem te raaKcn. Den Ruwaard op de fponde van 't Lede- r"'''jj
kant zittende, en trekkende zyn Koullèu aan, bevond hy dat ymand der " '
Burgers reeds in zyn Muylen had gepift , waar op hy zyn Hoofd fchud-
den en zyde , wat hebhenze gedaan , en Ffr/^öff/" antwoorde , trek maar
aan, '« is maar om een korte tyd voor u te doen. Voorts wierd hem door
een kort perzoon zyn Nachtrok omj^cflagen. Den gewcezen Raad Feyt-
fimaris toetrecdende , vroeg ondcrtulFchen , of me» hem ook meende om
hals te brengen} Waar op ymand vaud'omftanders i^ ie, ja Schelm, Ier-
rader, Dief,gy zult d'eige gang van uw Broeder gaan. Tufichen welke
reeden een derde zyn Roer nam , gevende met het zelve den gcweezen
Raad Penfionaris zulk een fwaare llag aan 't Hoofd , dat het bloed daar
uyt gonsde en een lap vel daar by bleef hangen. Zoo dat de gewcezenRaad
Pt;»//o»<iwniet zonder ontfteltcnis zyn kalotje afnam, en ccnNcusdock
daaropleide, zeg^^cnde met de handen over malkandcrgevouwen, zon-
der vetbleekcn, Mannen is^tommynleeven te doen, fchiet my aanflonds en- E''f'nio«<!t'!
der de voet, loouende geruftelyk zyn borlU 't Welk hy r^r^^fbeletten ?an7en>e"
zoohy verklaard heeft , zeggende aan d'omllanders , Mannen die Schel- weztnRaaj
men moeten publykjlervent gelykzy diengoedcnBüM, die 't zoo wel met ^^ Penfionaris,
^Frins en 't Vaderland meende , hebben gedaan , als ook den onnoofelen van
der Graaf, die heide op 't Schavot zyn gefturveu ; Et zao zullen zy ook
doen. Vervolgende met veel fcheld woorden , dat zy zoo veel eerlyke
Luyden, als, Ktevit, vanderHorfi, enz. hadden beledigd , cnd.xxGoi
nu quam om rechtvaardige Wraak te neemen ; belluyte'ndc datGoJ dit
alles zoo woiiderlyk had befchikt. Hier mcede rukte en fcheurde een
gedeelte der Burgery den Ruwaard met een ongemeen getier van de Ka-
mer de Trappen af , waar op den gewezen Raad Penfionaris , den Sil-
verfmitby de hand vatten, en zyn Broeder aldus volgde, zeggende, Ifel
vroome Burgers hoe gaat dit zoo? en verklaarde Verhoef, dat hy een vuur
in des gewczene Raad Penfionaris zyn Oogcn zag; 't welk hem als ver-
vaarde : Zoo dat hy zeide , Indien den Raad Penjionaris gewapend loas
geweeflt zondikhemmetmyntwei'n niet aangetajl derven hcèbe». Vraa-
gende hy Verhoef yoidct , Myn Heer hoezijtge zuo ver van onzen Lieven
Heer afgeweken , dat ghy zoo Goddeloos, een Land, daar gy zoo geacht en ge-
zien zijt , Aan de Franfchen hebt overgegeven, enzoormenig braaf Man op
de M^Jlhoop hebt gebracht. En dezelve van haar Ctedt laaien berooven.
Hhh X Den
42-8 LEE VEN en DOOD van
' ' Den gcweezen Raad Penfiomtris aniwoo:dc , ladie» zy alle zoo gedatn
' hadden als ik , duar -lou tot mch toi niet een Stait , over geweell zyir.
Uyt 't woord van alle,vcrllond hy Verhoef lywt medcftandcrs,zo dar hy geen
ogenblik zoude gewacht heboen, omdoor'pyniging en Wreedheden lyn
aanh angers te hebben ^cwccteii; doch het raafende Volk riep van beneden,
dat hy 't tclang maakte, rcggende, hyverllaatzich ui met den Raad Pc;»-
fionaris, van wicn hy recdts de Goudbeurs en 't Uurwerk heeft. Wan-
:: ncerdcSilvcrfmitditgerugtter oorcn quam, zydehy, neemt de Schelmen
en brMytze voor den duwel. Aldus beneden komende zag hy dat den Ru-
loaarJt reeds onder de voet was gefla.<;cn , leggende op zyn handen te leunen,
alwaar hy Ff r/;of/ een fla^ meteen Roer op 'c hoofd kreeg, dat hy bloede,
zynde dezelve op den gewezen Raad Penjionaris gemunt , die ze ontweken
was. Zo dair(fr/!>(;f/",zicnde dat het by den geweezcRaad Penfionarisic ge-
vaarlykwas, zich genoodzaakt vond een weinig van hem af te tree«icn,
«DeTo'i- alwaarzeckerperzo()nmctcen*Fulpe Rok, een FKloolnam, fchietcnde
i^nll" ^ geweczen Raad Penjionaris daar mede door 't hooft, zeggende met
ValJen. een, daar leid het Eemi/igED/CT. Op welke lyd ook een Perzoon met
Graauwe klederen aan (welke ^.fr/^af/zyde geen van t ween te kennen) de
geweczen Raad Penjionoris een (kek in zyn Borft bragt , waar doorihy voor
overviel, leggendeiyn handentezamen als ofhy wilde bidden. De Bur-
gers ziende dat de Gebroeders vermoord waren, lollen hun fch iet geweer,
en begroete hen. Hierop wierden de Lichaamen van alles beroofd , en gaf
hy Verhoef \di^^ dat men het een aan de Wip en het ander aan de Kaak zou-
de hangen : doch een Bootsgezel, wyzer als ik, zyde de Silverfmit,
hing de Lichamen aan haar beencn op , zynde zy Schelmen, na zyn oordeel
niet waard datie op de gewoonlykewyze gehangen zoude werden. Alwaar
hen de Vingers, Duymcn, Teenen , Neus, Handen , Ooren, enz.
•wierden afgcüiedcn,cn aan d'omllaanders verkogt,dog de twee Hcrten,zydc
Verhoef tol zyn verfchoning,dat hy fekerejongen ontnome had,wclke defe! vc
als Kaatsballen haar geduurig in 't aangezigt kaalde, diehy noch eenigctyd
daar na heeft gehad, en aan ) der die nieuwsgierig was, niet zonder grou-
zaïne en lafterlykc woorden dezelve vertoonden. Doch zynonlangszomy
gczegt word , by het klein ovcrfchot der Lichaamen ter Aarden belleld.
. Een voornaam Dichter maakten het volgende Vaars daar op.
Aan HENDRIK VERHOEF,
Op het Vertoonen der twee Herten der Heeren Gebroeders
CORNELIS en JOHAN DE WITT,
EN waart gy niet met Hydraa s melk gcvoct.
En llects verdioogi ? verhit naar menfchen bJocd,
En vaii geen Leeuw of Tyger vooit gebiacht ,
getccit
CORNELIS en JOHAN DE WiTT. 42^
Getcclt in een vervloekt' en duyftcre nacht,
Gy zoud aan elk dus riet ten fmaat en fpot
Vertooncn dit clendig ovtrlchot,
Het geen gy zelfs uit bittrc wraak ontziHd,
Noch dagelyks met hand en tand vcrflind:
Noch hangen, als gy elk in 't aanfchyn vryft,
En 't blinde volk met loutere loogens Üyft,^
Om zoo een vuyl vervloekte en helfche moordt ,
By Hcyden noch by Turken nooyt gehoord. <;
Gy zoudt die eer omhelfen, en rnct fmert.
Dees herten , zelfs beweenen in u hert.
Maar zeedert gy uyt eygen vrees gejaagdt,
En dat een woim fteets u gewiflè knaagt, '
En t'eftens u met na-bedenken voed,
Nu dry ft de vrees, en vi'anhoop u gemoed;
Als een die vlugt voor een vcrgifie flangh.
Gantfch 's Gtavcnhaag valt u alree te bangh.
Gy wringt, en krimpt; en waar g'u heene wendt i
' De fchimmen zyn ook t'clkcns daar omtrent.
Vliedt dan , maar denkt wat weg gy in zult (laan.
De wraakc Gods en zult gy niet ontgaan.
Dit is de Verklaring van die Silverfmit , welke eenige tyd daar verhoef te*
na tot Leyden om zyn Schelmftukkenftrcngclyk wicrd gegee- geeffeTdf*'
feit, en in 't Tugthuys gczei, alwaar tegen 't Schavot over,
eenige Studenten verlclieide Vioolfpeelders hadden , flaandc
de Beul, die daar eenigfinds van verwittigd was de maat met
de Garden op fijn huyd.
Waar op feeker Dichter de volgende woorden toepaften.
aan de HART E MAN.
Wie fteekt de Harteman nu moet en hart in 't Lyf?
Hy had'er eertyds drie; twee door een fehelms bedryf,.
Een van zyn Vaêr, de twee zyn doof om hem te helpen,
En 't ander komt de vrees , en wanhoop overftelpen.
Wie ftcckt de Harteman nu moet en hartin 't Lyf,
Vraagt meeftcr Tobias, gedenk zyn groot bedryf.
Hoe niemantniet? O ja, daar zyner vier met vcelen,
Die zullen, na dat ik de maailla, hartig fpeelen.
Hy was geboortig van fVótrden , alwaar zyn Ouders in de
Hhh 3 g«3
450 LEE VEN en DOOD van
««f?** iJfwo»y?f4««/f^<rKerk,bovcn de deur eenGlas hadden vercerd,mcc
r deszelfs Wapen en Naam daar in, het welk, zo haaftmcn al-
daar zyn grouweldaaden gehoord had , door den Heer A. V,
W. ftukken wieid geflagen : ook had hy kort hierna tuflchcn
Woerden en Oitdexvater een Franfchman verflagen vinde leggen,
die hy met de Kolf van zyn Snaphaan het hoofd opfloeg,
de Herflencn daar uyt haalden, en bragt die aan Graaf Jan
van Hoorn, loen binnen Oudewater leggende , nieenende dat
hy een groote belooning voor zyn wrcetheid zoude krygen ,
Yrn'clMf *iog wierd van de Graaf beantwoord, weg Katrel, als tl^^ een
]in van jggpfl nodiv heb x.al ik.u gerecommandeerd houden.
ten Vei-
oef over
cynwccct-
hcid.
Hier op is dit Vaars tocgepaft.
GY naamt DE Witt het Hart, het bryn ccn Franfchman af ,
Nu toon dan hert en t)ryn, in ccrlyke daaden;
Maar geen gcftoolc goedt, konnt ycinandt ooyt te ftaadc.
Dat ziet me laffe Fiel, in uw verdiende ftraf.
p. a
Daar benevens heeft zyn Vrouw (die naderhand tot wanhoop
was vervallen, haar eens in 't Water geworpen, en daar na
met een Mes in de Buyk gegriefd ) hem meer grouwel-
daaden verwecten, zo tot Uitrecht als elders voorgevallen.
Wat den berugten WULem Ttchetaarbetrcft, heb ik zyn hoe-
danigheden hier vooren aangewezen , en heeft zedert op de
Beurs van zyne Vrienden geleeft, en naderhandt voor Bede-
laar geloopen, gelyk hy noch in 's Gravenhagc met veel vcb-
agting doet.
Jan vun ^alen, zynóe een Pokmeeüerin'sGravenhage^hecfz
jnjauvinineenigmalcn naderhand verklaard, dat hy met nog elf mede-
yaien. ftanders hadde beflüotcn, om de twee Gebroeders uit de ge-
vangenis IC haaien, naar het Schavot te brengenen aldaar den
Ruwaardt moeder naakt aan de Wip, en de gewcczen Racd
Tenftonaris aan den Gecfclpaal vaft te pinden om ze alzo van de
Burgers dood te laaten fchieten, doch dat zy door de voorba-
ïigheidenrafcrny des Volks I niet tot hun oogwit waren geko-
';inen. Deaen Pokmccfter heeft ook dikraaals geklaagd , dat hy
al
TiclielaaiS
vetdeibe-
Als oolc
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 431
als van God geftraft wierdj dat al zyn neering weg was, en ^ '^^' n
geen menfch meer by hem quam ; dat op verfcheidc ryzen
wanneer 'er vreemde Heeren by hem quamcn , en hy mecft
dronken zynde» een Piftool toonde, zeggende , i^iVt dat is
het Fiflool daar ik den Raad Penfionaris mee door de kop htbgefcho-
ten, enz., waar op liceker Heer vroeg, of hy zederd daar geen
berouw van hadde gekregen, ja zeide hy, had i\ z.o veelduea'
ten z.0 u-as ik, een rj^, Man , maar de grootfte jiraf die ik daarover
lyde., is dat ik, mj altots verheeld dat ik den Raad Penfionaris om-
trent wy aie, doch Cornelis zien ik, nooit , en het ongediert kan
ik niet verwinnen , z.o dat ik. bang ben dat het my nog op eeten z,aL
gelyk ook naderhand gfchied is.
En wat d'andere opperhoofden van deze Moordenaars betreft,
luft my niet yder in 't byzonder af te fchetfen, alszyndeniec
waardig om het papier daar mede te vullen, maar 'tiswaaragtig
datgeenvan aldehanddadigers,'tzedertooitzegenhebbenge-
had, en door armoede ofongediertezyngefturvenof vergaan,
en wat Ferheefen Tichelaars einde Tal zyn , fullen wy of onfc
nakomelingen, door de tyd fien.
Het is aanmerkenswaardig dat Mevrouw de Ruwaardinne
van haar Hoffteede met de Roets omtrent den Haag komen-
de, wierd tegen gehouden, en kondfchap gegeven dat men
doende was met haar Man te vermoorden , waar op zy met
groote onfteldheid te rug reed, naar 't eerfte Dorp, metge-
dagten om haar by den Kerkelyken Heer , die van haar Man
groot gemaakt was , te verfchuylen en wat te bedaaren. Dec- "^jfA '
zen Heer, die by geval de Deur opende, zyde. Mevrouw gaat y"°len°
hier van daan, gy kunt hier niet z.yn, ik wil daar niet mede te doen ^t^tl^ a
hebben, fluytende aldus de Deur te gelyk met groote haaftig- RuwVar"
heid wederom toe, laatende die ftandvaftige en bedroefde We- '^"'"*°
duw aldus troofteloos voor 't Huys ftaan. Waarlyk een on-
raenfchelyke daad en flegte erkentenis voor al de deugden, en
weldaden, die hy zoo veel Jaaren van dit Huysgezin had geno-
ten , en voornamentlyk van hunnen Vader den Heer Jacob dê
WiTT, die nu tweemaal d'omkeer van den Staat beleefd heb-
bende, verzogt uit zyn eyge beweeging kort naar deze Moord
©ntflagen te zyn van zyn Rekenmee lier fc hap, en leefden no£
om-
^g
43^ LEEVENen DOOD van
^"7''* omtrent twee Jaaren na zyn Soons : en den Rasd Pen^onaris
■— heef: een Zoon naar gelaaten, getrouwd zynde aan de Doch-
ter van den Ruwaard, daar geen minder verwachting van was
als van zyn Ed:, voerende dezelve naam , en bezat even de-
zelve zcldfaame hoedaanigheedcn van zyn Vader , doch fturf
in 't krachtigft van zyn Iceven, tot groot verlies van zyn ge-
ilagt en Kinderen , welke een Dochter en twee Zoonen zyn,
van welke laafte d'ecnCoRNELisend'ander Johanj isgenaamt,
die yder in 't byzonder, tot groote verwondering, ten uitterftc
aarden na hunne Groot- Vaders daar zy naar genoemd zyn,
200 dat uit dit Geflagt,na alle oogenfchyn noch twee groote
Mannen te verwachten zyn.
Ce Wapens De woede van 't Volk duurde noch naar de dood van deze
"'S^de" Doorluchtige Heeren. De Ruitery die tot bewaaring van de
«inield- geweezene Raad Penfionans Huis daar gefteld waaren, ont-
zagen zich niet van verfcheidc moetvvilligheeden te doen,
zy braaken de Kelder oopcn, en dronken fich zat en vol met
de Wyn die zy daar vonden. Zy dwongen de Bediende geld
af, en den Lieutenant haalden het gefchilderd Afbeeldfel van
de Heer Johan de Wut van de Wand, waar over haar Ed;
Groot Mog: 's Maandags daar na , de Heer van Maasdam uit
de Ordre van deRidderlchap, mitsgaders ymand van Dordrcgty
van Amfttrdam en van /i/^i»<i<jr Volmagtigdcn en naar zynHoog-
heid zonden, met verfoek.om dit geweld door zyn eyge wagt be-
gaan , te beletten , en het Schildery wederom te doen gee-
ven. Zy haalden de Waapens die boven het Graf hingen weg,
en braakenzc aan kleine (tukken. Ook veegde zy die tot
Dordrecht uit , welke op het Orgel in de groote Kerk ge-
fchilderd waaren, en de Burgers op 't Stadhuysde Wagt heb-
bende, fneeden aldaar wel veertig Kuflens flukken, zeggen-
de, nieuwe Heeren nieuwe Knjfens. In de voornaamfte Steden
wierd door 't Oproer des Volks de Overigheid veranderd, en
alfulke in de plaats gefteld als zyn Hoogheid goed keurde.
Yeder toonden fich om 't meeft een Vyand van deCe Staats
Martclaaren te zyn , het fcheen'geen ecrlyk Man te zyn die
Ojet Loi van de vermoorde Heeren fpraaken.
iy« lag hj , zyde cenigc , die 's Faderlands endergang ge'
fwO0'
CORNELIS en JOHAN DE WlTT. 433 ^^ ^,
fifooren hadden , dte tot eer flohreegel hadden Ittier Franfch al^ * •
Prins te willen z.ijn; die met Vrankryk hjmtUjk nerdand hielden \ Lj(i„na
die niet buiten duinglandy ep een zry Folk^HeerJchttn; die dagelijks ImndooUj
gttfeld gehrutkjen^ met het F'olk.wijs te rnaaken dat het iet de Vrij'
heid ftrekieni en die de hoogfie Bedieningen aan Knegts en Vretrnde'
Itngen gaven ; dat den gtweefen Raad Penfionavis den Ouaen van
Juchem uit Wezel had ontboden , en in dejfelfs f laats ten onnofe- vooini^
ien Jongen tot beflierder gefield , die nooit een Veld^ag by had J^nd'en «-
geuoond. En de vier Hoofd befchuldigingcn die't Volkmal- wczenRaad
kanderingaxen, heftenden ecrftelyk, dat den geweefe' Raad Pen' '" °°"*'
Jionarts Engeland tot onvermogen had willen brengen , waar door
't x.elve Rij\z.ou genoodz.aakt u'erden om veel eer ÏVetten van dee^^en
Staat t'ontfangen , als die x.elve te geeven. Ten tweeden , het
Doorluchtige Huis van Oragnien kragieloos te maaken , enbuttenalle
gezag en vermogen (lellen. Ten derden, dat hy de Provintievan
Holland over de zes anderen wilde doen Heerfchen , geli/\de Zonne
over de /es andere Planneeten. En ten vierden, dathy met al zijn
aanhang in Holland den baas wilde fpeehn , en die Provintie als een
Seuverain Regceren. Die van de andere kant fweegen ook nieft
ftil, fchoon zy niet in 'x. openbaar dorden fpreeken. 't Geen «-
Zy zydcn , hoe kan men een trouwer Man voor den Staat dcrewedcïs
vinden als den Raad Penjiofiaris gcwee(t is , heeft ons Land ooit '^^*"'
wel loo machtig gebloeid als in zyn negemien Jaarigcn dienrt .•
Wat macht heeft een enkel Man die maar een Dienaar vanden Staat
is, om 't Land aan den Vyand te verkoopen, en hoc dathy en zyn aan-
hangers by de Coningen van Vra>ikryk en Engeland in deezen Oorlog ge-
zien zyn gewcell , geeft den brief wel te kennen die den Coning Lode-
M-v^aan den Coning van Engeland fchreef; dat Martyu van Juchem yza
haar Heog Mog: al vroeg in 't Voorjaar in 's Gravenbttgen was ontbo-
den , die de voorraad welke tot verwecring van de Stade noodig was
genoeg had verzocht, doch niet is gevolgd; dat deze zorg aan de Raad
van Staatcn Hond, daar Johan de Witt gantfch geen gezag had:
dat den hoog-gemeldc Raad van Siaatcn hem van Juchem 'm den tiaag
gehouden , crt van Santen by een openbaar bcfiuyt van den 6 Mey tot
bclherdcr der Stadt iVeezel hadden gemaakt , zoo dat dit zaaken warea
daar hy Raad Penjiunaris niet in te zeggen had, en, ook üu) ten zyn werk
w^'s : dat d'eerde Hoofd befchulliging meer tot zyn eer was, ftrckKcn-
de als tot zyn bclaQing, dewyl men naderhand bevonden had /dat En-
geland te machtig wordende , ons in de Zeevaard enz. onderdrukte.
Tweede Botk. ( I i ' ) het
454 LEE VEN en DOOD van
'7^' het welk als dan niet gcfchicdcii konden; dat hy nimmer tegens het Huys
^- *an Oragnicn cenige haat hadde gehad , maar alleen belet om ymaiidaU
de macht te gclyk in handen te geeven , op wiens gcnaadeu de Staatea
zoude moeten leevcn, welke zich aldus van Meefters tot Knechtbmaak-
len.en waar door Jaarlyks vervaarlykegroote fommc gelds worden verquift.
Dat een Dienaar als hy van Holland verplicht en genoodzaakt was, zya
cygc Provintie voor te (laan, en die zooveel als't mogclyk wasgrootcr
te maaken, en te doen biocjcn, gclyk hy waarlyk gedaan had; datmen
hem Heerszuchtig noemde, om dat hy door zyn weergaloos gedrag zo
veel voordeel aan zyn Vaderland toebrengende , groot gezag en Acht-
baarheid had vcrkrecgcn , in weerwil van een onnoembaar getal zyner
Vyandcn ; maar dat men niet konde bewyzen dat hy zyn Achtbaarheid
ooit in 't een of 't ander misbruykt had, en nimmer iets op zich zelfs gc-
noomcn, maar altoos de Raad aan zyn Meeflcrs mede gedeeld, cnbuitca
hun goetvindc niet haddc gcdaan.gclyk zulksgenoegzaam aangetekent ftond.
En wat den Ruwaards bcfchuldiging aangaat (zydezy) kan men in zyn
Vonniszien, dcwyl daar niets totzynlaltc in uitgedrukt ftaat, gelykaltyd
in Crimincclc Sententicn gcbruikclyk is.
Deeze wcderzydige praat laat ik andere oordeelen, en van
Gedagten '^ mync hier dit alleen maar by doen , hier in beftaande, dat ik niet
vanden Chfiftelyk Hoch redelyk vind, dat cenige menfchcn naar de
schry v«, ^^^ j ^^^ ^.^^^ zulkc uicfleekende Mannen , die zich niet kunnen
\erdeedigea, fommige door quaade driften, en fommige door
onkunde , of ten gevalle van andere , daar zy hun bevor-
dering in beoogden, foo qualy ken Lallerlykgelchreeven heb-
ben, en het volk daar door zulk een valfche indruk gegeeven,
dat huydendaags nog veel menfchen leeven, die dit voor de
waarheid aanneemen, en noch niet anders bekend is ; doch
na twee-en-dertig Jaarcn is noch het minft daar zy me-
de belaft zyn geworden, niet voor den dag gekomen : maar
in tegendeel, zyn de HeerenZ/ffwu/tWuit deRidderfchap, als
»e blieven QQJj gg^ Heer V!tn Dordrecht , Amfterdam en Alktnaar^ nevens
mooiden cenige uit de Gecommittterde Raaden , verfterkt met de Raad
cn'^p^di*' Pcnfionaris en een Geheymfchryver, den 13 Auguftut yan haar
chatterKa- Ed: Gi'oot Mog: aan 't Huys van de Heer Johan de Witt,
Jiajf/' en naar Dordrecht Gevolmagtigd , om al de Brieven en Papie-
ren te vcrzeegelen die den 25 der zelve Maand door hoog-ge-
melde H«eien in 's Gravtnhagcn op de Charter Kamer zyn
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 43 j
gebracht , en de Zecgels by den Heer va.n Duyvenvcorde ^dic ^
Stadhouder van de Leenen , enRegiftermeefter in zyn Ed: plaats
aangefteld was, 200 dat men tot verwondering van deGevol-
magtigden, nimmer gedacht had, dat een Man die zoo mach-
tig veel zaaken beheerfchten, als de Heer JoHAN de Witt,
foo net in zyn dingen konde zyn; waar op de HeerW^;f^«e- i'Amb>n«.
fort twee Menfchen noemt, die hy oordeeld de allernaauw- ^'"V'^'U^
keurigfte op hunne (lukken te zyn geweeft, zeggende. „Den pag.'ioz.
„Cardinaal Aïaz.arin was hier ioo naauvvkeurig op, dat zyne
,, bedienden niet konde miflen, fo haaft als hy een zynerftuk-
„ken eyfchten , of vertoonde en gaf die hem aan--
„Honds over. De gefchiktheiden netheid van den geweezen
„Heer de Witt eerlle Staatsbediende van Holland, quam
„zesr na aan die van den gemelden Cardinaal, en wierd vol-
j, komen wel gediend door den Cowww van Holland, dieon-
„ der hem ftond. De meergemelde Heeren Gevolmagtigden
hebben dan niets in zyn Papieren gevonden , als alle blyken tet hunne
van getrouw igheid,waar inhaarEd: Groot Mog: het uiterfte ge- '''* j"^>
noegen hebben genomen. Zoo dat ik de lafters van den bit-
zen Schryver v4: Adontanustn de onkundigen LivandenBofch^
die door den Ruwaard om zyn quaad gedrag van zyn Latyns-
Ichoolmeclterfchap tot Dordrecht uit de Schooie gezet was,en die
de Faamroovende Ryz.ende Alercurius, als ook een Werkje daJ:
hy Leeven bedrijf en Dood deezer Heeren Gebroeders noemd,
niet kan noch mag gelooven, dewyl de Waereld door de tyd
Zonneklaar het tegendeel getoond is. Onder alle die zig be-
moeit hebben haar ongelyk aan te toonen, is een vermaarden
geleerd Schryver geen van de minftc , die my uit Achtbaar-
heidshalven niet pall aan te haaien ; doch deezen Heer heeft
zeekerlyk tot zyn verfchooning, dat hy om eenige niet te ver-
grammen , zulks goet heeft geoordeeld te doen , en tegen-
woordig zeekerlyk zyn fchoone Pen wel een andere draaylbu- tofvaO
de geeven. deng«««^.
Niet tegenftaandedefe tegenftreevers , zeide den Coning van penfioniiw
Engeland * wanneer hem zyn vernieling ter ooren quam met co°b'v«
groote vcrbleekthcid. ,, Het is my leet van dien grooten Staats- Engeland.
„bediende, doch hy heeft een der gevaarlykfte Ampten »" vojjgc'pat;
Clii 2) zyn 113.
,43^ LEE VEN en DOOD van
^ "^ '" ^ 1. rvn Land bekleed j, daar Barneveld het gevoelen, Paauvt.
„de laller , maar Cats noch de blydfchip hid af genootenj
„welke laafte ia de volle Vergadering op zyn twee kniccii
„vallende , deze gevaarlyke bediening afleggende, hem de
„traanen van vreugden over de wangen gerold hadden, dan-
„ kende Godc dac hy zonder ongemak daar afgekomen was.
Woord«n Den Coning van (^rankryk.trok op deze tyding zyn Hoed in 't
viudtn Hoofd, zeggende, »< «.7'» ti' Vereenigde Prouiniiende Hartader
VHDkiyk. af^efneken , boe kunnen de Hollaidsrs , dat altoos z.<tlk een vreedpum
vol{_isgeiveefl^ zj*lk een Goddetoofe dAad begaan ^ aan het Doorlng-
tig/i veriiand, d.tt in geen Eeuwen te voorfchtjn is gekomen^ cnaldus
hebben al zyne Vyanden van hemyderin't byzonder getuigd.
♦deUNco-v den FranfchenSchryver* zegt, hy was een der grootftever-
TiUeHift. j, (tanden zyner Eeuw i de gaauwfte Staatkunde van zyn tyd,
voMiL „en de ftutvan zyn Rcpublyk; hy was zeer werkfaam , wak-
pig.1,28. jjkcr, onvermoeid in den arbeid, matigen zcedig : altyd ftcm-
„mig, doggemakkelyk, ge voeglyk en aangenaam in maaltv-
,, den en ommegang i hy was volmaakt in 't zingen, omop/«-
^yflrumnten te fpeelen, in 'c danfen , in allerhande fpeelen,
„en in'tPaardryden. Daar waaren geen ocfFeningen des Li-
„ chaams of des verftands daar hy niet ten vollen in ervaaren was.
„ Hy was een groot Wiskonftenaar , een goed Philofooph^ en van
,^alle andere wcctenfchappenoverrloediglyk voorfien. Hyhad
„ een uitmuntend Oordeel , en een verwonderens waardige ge-
„ heugenis , en daarboven ook verfcheide andere hoedanighee-
„dendiedoor'tleczen, of de Boeken niet verkregen worden.
„DePnnsvanOragnien, aan wien men dagt, methetSlacht-
„ofFervanzyntwcevoornaamfte tegenftryders een aangenamen
„dienfttcdoen, misleide de geene, die naar uiterlyke fchyn,
„ en gewoonlyk gedrag van gemeene gemoederen oordeelden.
„Hy liet over dit ongeluk geen teekens van vergenoeg i ng bly-
^ ken. Hy wasfo Edelmoedig dat hy de verdienden des Pen-
„/»o«<«m door Loffchriften verhcfte, en wilde niet lydcn , dat
„ men de gedagtenis van den Ruwaard zoude hooncn , enz. Den
«wiiiiim „Engelfchcn Gezant >{«zegc dat hy beter Lofhad verdiend naar
J^iTlLV* „een achtien Jarige dienft, fondc»cenigc zorg voor zynondcr-
tML^iit » houd of gemak, en weinig voor zyn f ««»*« te dragen, Eea
''* - M*a
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 437
), Man van een onvermoeide naarfligheid, onbuygfaame ftand-
„vaftigheid, van een gezond, zuyverendicpverltand , en van
„een onbefmette oprcchtigheid> {o dat, indien hyooic ver-
„ blind isgcweeft, 't was uit een drift het geen byoordeel-
,,dete ftrekken tot het befte en belang van den Staat. Deze
„getuygenis komt hem gercchtelyk toe van alle die met hem te
«doenhadden, en word te vrywilliger gegeven, nademaaldat-
>, teralfo weinig belang in fteeken kan om te vlyen , als eere
„indenafgeftorvenetelafteren : Doch deze daad vau dit volk
,, mag men het ongeluk van hun Land toefchryven enz. Enden
„ ItaliaanrchenSchryver*getuygd het 2elve,onder andere roemt "RapatinS
„hy bovenalopzyngeheugenis , dat hy alleen fecven van zyn
„Klerken met fchry ven gaande kon houden, daarnevens voe-
„gendezynomerge\ykcïyk.cfeedi^heii:iy gemeenfaamheid y aange-
„ naamheid,en zegt eindelyk dat hy abfu invidU^\s geweeft,/!)« ag(l&
wonder vMt de Waereld, Niemand benyde dit, daar nevens ver-
haaiende, dat zieker Rechtsgeleerde van 2,ijn Vader ^ toen hy iSJa-.
ren oud was , hem 7.ogt te toetzjen , zyde , ik^ l^efpeur in deefen Jonge
ling reeds grootergaaveny kragt en verft and ^ als alle oefeningen en
het gantfcbe^ leeven van een menfch aan yman'd tot den gr ij f en ou-
derdom toe kan geeven. Dat hy ziende hem foo vroeg tot Pen-
sionaris van Dordrecht , en naderhand tot Raad Tenftonaris van
Holland en Weft-Vriefland , de Prefemia omni futuns contingen-
tibus confererende ^ voorzyde : Dat den z.elven Heer en Afr. Jon Atf
DE WiTT zJjn eigen natuurlijke dood niet en z.ouJe konnen fterven.
En op een andere plaats zegt hy , dat 'er nooit grooter verftandin
defe Landen fchielijker op ie hoogfle top van eer was geklommen , nog
plotz.elinger neJergefiort. Aldusgetuygen niet alleen deze buyten-
landfche Monarchenen Schry vers, maar ydereen die hem door
zyn bedryven gekent, of die wegens de Nederlanden of Staat-
kunde gefchreevcn hebben. Gelyk dicH Phenix der Neder'
landfche Gedenk-Schriften * nair dezelve Lof» gegeven te ^,- . . ,
hebben, hem het Staat Orakel van Holland gelieft tcievenvan
noemen, enz. Daar nevens de woorden vcrhaalende, die den ^'l^''''"*
Manhaften de Ruyter over 't verliesvan zyn twee Boezemvrien- " "'''**
den met groote droetheid Jiad geuyt , „als ook dat zoo haaftibid.f»3; i
3, hy aan Land gekomen was , hem van een aanzienlyk perfoon 75»^
(iii 3) ge-
438 LE EVEN en DOOD van
167 J. jj ge vraagt was, ^va.trzijn verfinnd en voorfigtighcidwas geweefl»
jjtoen hj fulk^ een brieft tot verfchoonina van den Ruwaard van Put-
,, ten , uit de Vloot had gefchreeven <* Hy genoeg merkende waar
Kortdaat „ mcn hccncn wouw, had die ruftig antwoord gegceven, »»-
"nT/Rui- » <^*"» 't ^i«^ f" '' Vaderland foo geleegen is dat men dewaarhetdntet
terwegpns ^^ftjag fpreeken ^ /bots 't'er ellendig gefield; nochtans fal ik die ff ree-
■^Mviilil. iiktn foo lang als mijne oogen open (laan, Zyn trouw en
„oprechtigheidliet zich door geen verandering der tydenkreu-
„ken. Zo dat dien Vaders des Vaderlands dte bitteren fterfuur
hebben moeten lydcn , voor al hunne Vreedehandelingen , Ver-
,v " bonden, zoo met Uitheemfche Mogentheden als binnenlaRd-
fche Staaten. En wat de Dapperheid, onverfaagtheid enval-
fche befchuldiging, van dien wakkeren ^«M'<jWbecreft,blykt
genoeg in myn blaaden, zoo dat ik uit myn zelve hier tot hun-
ne Roem niet behoef by te voegen , dewyl ik zoo wel geen
woorden kan vinden die kragtig genoeg zyn, om die , welk
onze Vyanden zelfs tot hun eer gebruyken, t'overtreffen , als
ook om de verfoejelykheden en cuveldaadcn aan het woedend en
Toomeloos Graauw, op het Zielroerendfl: walgig te maaken>
die ten kofle van lyf en goed verbonden zyn, hunne Overig-
heid in zulk een gefteltheid met Hart en Ziel to ver-
deedigen, en te gehoorzaamen , by aldien zy de Soetheid
en 't voordeel die een Vrye-Staats Regeering hen doet erlan-
gen, willen fmaaken. Zo dat ik hoop ,dat niet alleen 't Ge-
meen, maaralle Ingezcetenen , die bezeffen konnen wat ons
Land aan deze twee Heeren verlooren heeft, voornamentlyk
aan den geweezen Raad Penfionaris , Godt Almagtig zullen
bidden van een lang leeven voor de tegenwoordige welmee-
nende en onvolpryzelyke Ilegenten j die door een onvermoeide
wakkerheid en liefde tot hunne Ingcboorne,nagt en dagarby-
dcn,om hen in nog bloejendcr Staat te (lellen, als zy ooit ten tydc
van defe Doorluchtige Heeren Gebroeders hebben beleefd.
Enomeindelyk tefluyten zal ik hier nog by voegen, dat om
hunne gedagtenis te vereeuwigen veelGoudeenZilvereGedenk-
penningen zyn geflagen, met verfcheide Zinnebeelden en Spreu-
ken, als ook veel Vaarfen tot hun lyofgcmaakt, van welke my
goet gedagt heeft de volgende hier nevens tcftellen.
Op
CORNELIS en JOHAN DE WITT. 439
Op het Ombrengen der Heeren Gebroederen ; . _ ;
CORNELIS en JOHAN de WITT.
BY d'Haagfe Vy verberg , daar men de Wip ziet ftaan ,
Begon 's Lands treur-roll' Och ! was 't met een wip gedaan !
Maar 'k vrees, twee Zuylen zoo het Staats gebouw i'ontiukken,
Sal 't landt veel eeuwen, inaar de fchuldigc ecuwig drucken.
O Haagfe Vyver, berg die fchantvlek, dat verftoord
By u , twee Broederen , foo fchendig zyn vermoord :
Maald, haaters, haar (vergeefs) met gal, foo fwart als gkten.
Men noemtfe naa hun doot, togh evenwel de Witten.
De Moorders va» delVitt' , wat 'wareut. Beulen? neen
Die Brantmerkt anderen, dat ly hun zclven deen,
E>. SCHELTEJ
Op dc vcibrekers van hun WAPENEN»
SEg Schuld'ge Hagenaars, 't zy dan door Hart, of handen
Aan 't Moorden van ons Lands, zoo dierr'en waarde paoden,
Wie Maald u als verwoed, of als Canalie uyt?
Als of een tuymel geeft u juyft had op geruyt,
Als Grauw, dat zinneloos tot quaat was los gelaaten,
Neen Schuldige! die wil. magh u om 't Moorden haaten,
(Want dcnck eens, 't is een Droom, van aghteren gefpeldt,'
Aan Vaderen des lands , en Broeders ) : maar wie fteldt
U als onwetende? hoor Dightersj 'k pleyt daar tegen,
Schoon zy door dit bedryf , die naam by u verkreegen ,
Zy toonden proeven ftracks, van meer gefleepe breyn.
Neen Makkers van het woên, men fchat uw doen niet klyn,"
Nogh Harfenloos . O Neen ! 't was wel van u vcrfonnen ,
(Want 't was gerokkent, 'c moft ook voort fyn afgefponnen)i
Dat ghy hunn' Wapens ging verbreyfelcn tot gruys , , . .■.
Dat doen was pryfens waard, (al was 't in 't Prcdick Huys;)
Voor die befchikkers, want, het knagende geweeten
Dagt maar om middelen , om 't fyt te doen vergeeteri ,
Weg Wapens , roept hun hart , dat noyt den nazaat liet
Dat hier doot Hagenaars is fuiken Moort gefchiet.
I>, Schelt».
440 LEE VEN en DOOD van
-: Aan de Hagenaars, over 't Ombrengen van den Heer
JOHAN de WITT.
HOedorftgy, Hagenaars, dat ftaatig aanficht fchcndcn !
Daar ftaatkunde, achtbaarhcit , en ced'le moet uit blonk i
Dat aanlicht, daat men recht en recdelykheid in kende,
Dat aanzicht, uyt welks mond wclfprekentheitvaak klonk;
Hoe dorft gy, Hagenaars, Heer Johan de Witt ontzielen?
Die liever fterven wou, als u te zien vernielen.
G. BiDLOO-
op 't Graf van den Heer
JOHAN de WITT.
STaal Reyfigcr : vertoeft, befchreyt dit overfchot.
. Hier tart den Martelaar van 't Haaghfche moort-rchavot.
Hier ruft hy die den Staat voor 's vyants lift bewaarde.
Hier ruft hy die 't geluk met Hollanis vryheyt paarde.
(;.,.JHicr ruft hy die den wees voor Vader heeft vcrftrckt.
* Hier ruft hy diu 's Lams thuyn bouwvalligh heeft omhcckt.
Hier ruft hy die 't verval der vryheyt bragt aan 't fchifien,
Hier ruft hy die 's Lants Roem koft uyt verwarring fiftcn.
Hier ruft hy door wiens naam ons Hollant bleef in vrced,
j Hier ruft hy welkers trou noyt vreemde gunft beleed.
Hier tuft hy welckers raat noyt Burgerblocd vcrquifte.
Hier ruit ^y welckers brcyn der Steden twecdraght fliftc,
, Hier ruft hy die 's Lants fchilt foo dierbaar bracht in waardt,
Hier tuft hy die voor 't Lant noyt leven heeft gcfpaardt.
Hict ruft hy, opgcfpalckt, gefcheurt, gerekt, gekorven,
Hier ruil hy in wiens dood de Vryheyt is geftorvcn.
Hrcr ruft hy welkers gloor d'ondanckb're had verhit.
En, onder fchynvan vriendt, Staatsmoordcrs van de Witt.
r : C DE Bye.
Öp hunne overgeblevene Rompen.
DAar is het overfchot ! lyn 't lyken of zyn 't fpokcn?
Wie 7.ag hun weerga oit. De leden zyn gebroken?
Het vkctch is wech geineen. En nog de dolheid wacht
Naar 't licht des naarten dags. Ei neemtfc weg by nacht,
••'- E Y N D E.
BLAD.WYZER
VAN HET
EERSTE BOEK.
AAnmerkelyk voorftcl van den Raad
Penfionaris de Witc , aan haar
EJ: Groot Mog: 201
Aanfpraak van affcheid door den Raad
Penfionaris de Wittj aan de Koning van
Engeland gedaan. 138
Aardige berilping van een Amfterdam-
meraaneenCampenaar. iio
Accoord tuflchen Holland en Zeeland we-
genr'tHofvanJuftitie. ijii
Aöe, van feclufie van zyn Hoogheid. 47
Van non prJEiuditic van Holland wee-
gens het verkiezen van een Prcfidcnt in
den Hoogen Raad. 81. Vantegebruy-
ken Hoogheid , Stadhouder fansqueue
95. Door Steeden Vroetfchappen en
niet Gedeputeerden te verftaan. 9 8
Amballadeurs van Engeland lyden groote
verfmaatheid in Holland. 34. Waar-
om misnoegt vertrokken. 3^. Bo-
rccl vertoond den Koning van Vrank-
ryk de fchade die hy de Nederlanders
doet. 108. Van Portugal zyn aan-
bieding aan haar Hoog Mog:. 1(^3.
Van Nederlands klachten aan dert Ko-
ning van Engeland , over 't verbod der
viflcheryn. 178
Amelia, fchryftoverdevoogdy van zyn
Hoogheid aan haar Ed: Groot Mog:
151. Schryft nochmaals wegens het
opzigtover zyn Hoogheid. ziz
Amfterdam klyn gemaakt door de Zeero-
veryen. 33
Artykel tuflchen Vrankryk en haar Hoog
Mog: wegens 't vatgeld. 182,
Aytzemaas overweging wegens d'omko-
ping. 107
B.
■D Evelhebbers der Zee Bczoldelingen op
'^ de Vloot. zz6
Beverning naar Engclaud. 6^, Zyn
Iviudt So(k,
verklaring over het maken der Vrcedd
metCromwcl.
75
Boreel , Gezant in Vrankryk , toond aan
den Koning hoe veel fchade hy de Ne-
derlanders doet. io8
Brandenburg ( Keurvorft van ) zyn Al-
liantie met Nederland. 31?. Enlpringt
daar uyt na veel Geld getrokken te heb-
ben. 37. Zyne zaakcn wegens de
Hoefyferfche Ichuld. 219
Wort in handen van den Raad Penfio-
naris gcfteldt. 231
BriefvanCromwel aan Zeeland, ji- Van
den Koningvan Engeland aan haar Edr
Groot Mog: overgegeven. 137. Van
de Princcfle Weduwe van Oranje. I4(J.
Van dezelve aan haar Ed: Groot Mog:
150. Van Princes Amelia aan dezelve
I f I . Van de Princeife Weduwe aan
Zeeland. 153. Van de Koning van
Engeland aan haar Hoog Mog: over 't
afftcrve van de Princes Weduwe van O-
ragniezynZuIler. ij8. Van de Raad
Penfionaris van Zeeland aan die van
Holland. 19?. Van Montagu aan
den Raad Penfionaris de Witt. ~S3'
Van den Raad Penfionaris de Witt aan
Montagu. ibid. Van haar Hoog
Mog: aan den Raad Penfionaris de
Witt , wegens het misnoegen van
Tromp. 2(ff. Van den zelve om
de Vloot in Zee te houden. a^q
C.
^~<Ampen en Swol willen Haflêlt orer»
^-' weldigen. iro
Capitain Gen. en hunne aanhang oorzaak
der afgryzclyke belafting. 15. houd
Holland in boejens. 30
Carcl de II. Koning van Engeland komt in
dcnHaag.133. word door een fchoonc
aanfpraak v;in den Raad Penfionaris de
Kkk Witc
BL\D\VYZ&R. VAN
SVitt verwelkomt. i?*
CaroUis Guftavus , Koning van Swcden ,
CorndisdcWittzyn Hiwclyk.
Kinderen. ^ , ,
CroinweUyn Brief aan Zeehni.
i^
i?3
zyn
ibid.
D.
D
Edel (Tohan) Nevens denRaad Pen -
fionaris de Witt , Gevolmachtigd
om de verfchillcn tot Gornichem af te
Deduaie, vanfecluficderPrince vanO-
ranienter Generalitcyt ingcbragc. 48.
Als ook 't voornaamile van die derjaare
i(?J4- . . ^^
peencmarken, groote overwinmng op
deSweeden. 13°
DcGraaf ( Burgermeeftcr) vereenigt nc-
irens de Raad Penfïonaris de Witt , de
vens <
Camp e
Swol
, en
IIO
fcrfchillen van
Haffelt.
DeRuyter (Vicc- Admiraal) naar Dene-
marken. 118. Word Lt. Admiraal. i8<j
komt in de Vloot by de Raad Penlïona-
ris de Witt. 1^9- zyngetuygenis over 't
gedrag van de Raad Penfionaris. 163
Dirck van Ruy ven en zyn Huys vrouw ge-
vangen over ontrouw. 91
Drie Konings Moorders tot Delft gevan-
gen, i^ir
Drie Schepen zylen uit Johan de Witts gat
in Zee. ^9^
Duellen in HoUandt verboden. 517
E.
E Edelmoedigheid van den Raad Penfio-
naris de Witr. 500
ilbings Traftaat ; dertclfs voordeden aan
de Nederlanders. 37- W.iarom niet is
uitgcwiffcld geworden. 55. Vrcedc met
de Nederlanden. 4f
ïngelfche Verbond bckrachting uitge-
wiircld. iii.Oorlogsverldaring. 15^
G.
GEbedcn aan dcGods geleerden voorgc-
fchrccvcn. zoo
Gedeputeerden der Synode verzoeken an-
twoord op hun vertoog. 57
Gelderland en d'andere Provinciën willen
de Vloott'Huys hebben. iji(f
Cclykenis op de goede of «^uade bcüiciing
HET EERSTE BOEK.
van Holland. ' joenz.
Gent (Baron van) verwellekomt de Ko-
ning van Engeland in 's Gravenha-
gen uit do Naam van haar Ed; Hoog
Gezanten ziec Ambafladeurs.
Godsgcleerden in hunne Gebeden beteu-
geld. 100. Onvergenoegd tegen den
Raad Penfionaris de Witt. 300
Goedaardigheid van den Raad Penfionaris
de Witt. 301
Gornichcms verfchildoordenRaad Pen-
fionaris de Witt afgcdaaru 157
H.
LI Oe veel 71 Oorlog-fcheepcn in 11
Maanden voor buyccn gewone koften
komen te bedragen. 259
Holland is met 140 miUioenen op interell
bclaftj als ook dertien millioenen loo
pende fchulden. 18. waarom tegen»
Zeeland misnoegt. 44. Staatsgcwyzc
vergadering met Zeeland over het ver-
kiezen van een Prefident in den hogen
Raad. 77. bcfiuytomgcen zeeuwl'chc
Raadcn te necmen , in 't verkiezen van
overighedcn. 140. verfchil met Zee-
land over de bediening des Prins van
Oragnien.
I.
JAcob de Witt zyn gevangen ncemenop
Loevefteyn. 4. enz. Aöe van Ju-
ftificatie. 1 1
Jan van Melfcn , oppcrlle Klerk vanden
Raad Penfion.iris de Wittj gevangen
over ontrouw. 92,
Inftrudie voor den Raad Penfionaris in
denjaare KfjS. 120
Joh.-in (Sint) zyn woorden tegen Com-
miflariiren van haar Hoog Mog: 3 5
JohandcWitt zyn hoedanigheden. 16.
zynHuwclyk. ibid. zyn Kinderen. 17.
zyn Commjdle als Raad Penfionaris. ïo
zyn eerllc verflag regens het Capitain
Gcncraalfchap. 40. fteld de noodzakc-
lykhcit van Vrede voor.45. geeft mon-
deling antwoord aan dePrinccs,wcgens
h.-iar gcfchrift aan haar Hoog Mog: 6t
overtuygd d'andere Provinticn door
een fchoone aanfpraak. 6^. zyn Raac!
courcQt de misnoegde over d'Engelfe
.Vtr,
BLADWYZER VAN
Vrede. 70. doet bcrigc aan haar Ed:
Groot Mo: wegens een prefïdent in den
hooge Raad. 76. Verminderd de ren-
ten van 5 op 4 ten hondert. gj . bemid-
delt de verfchillcn die in deGeneralitcit
■waren ontllaan over de feclufic.28. be-
vorderd het afdanken der Krygskneg-
ten. 51. 2, yn opper Klerk gevangen o-
verontaouw. 91. bewerkt een genadig
vonnis voor dezelve. 94. vereeniga
nevens de Heer van Polsbroek de ver-
fchillen van Over-Yflel. 104. vereenigt
de verfchillen in Groeningen, i o f . ver-
cenigd nevens de Burgermeefter de
Graaf van Amfterdam de verfchillen
vnn Campen , Swol en Halleld. iio.
doet nevens Bevcrwaartcen verfchilaf
tuflchen de Spaanfche en Franfche Ge-
zanten. III. bewerkt de Vreedc tuf-
fchen Sweden en Deenemarken. 116.
gevolmagtigden in de Vredeliandeling
tuflchen den Staat en Portugal. 119.
word van haar Ed: Groot Mog: ver-
zogt om in zyn bediening te volhar-
den. 120. neemt het ampt wederom
Toor 5 Jaaren aan. ibid. zynnarich- [
ting. ibid. word van haar Hoog Mog: I
gevolmagtigd om de Vreede tulfchen j
Sweeden en Denemarken te bewerken.
119. maakt dat deLyfwacht derHce- I
renSta.aten met 1000 Koppen verfterkt
word. 131. delj het loon der Advo-
caaten opeenredclyke wyze. ibid. be-
werkt de Vreede met Saleé. ibid. ver-
meerderd het verbond met de zelve.
Ijl. verwelkomt den gevlugten Ko-
ning van Engeland in den Haag, door
een fchoonc reeden. ijiJ. zyn rede-
nering van affchcid aan den Koning
vaii Engeland. 15 S. werd vanden Ko-
ning van Engehnd vaar wel gczcgt.
140. werd van den Prinfen Moeder
tot medf.'oogd over zynHoogheid ver-
zogt. ifi. word toi Voogd gekozen.
154. bewerkt het afdanken det Kryge-
Knechten 'en afloffing der Hoofdfom-
men. 154. die van Gornichem ver-
blyven hun verlchil aan zynEd: ijj.
legt de verfchillen tot Gornichem by.
ijtf. werdvandcKoninglykcPrinces
HET EERSTE BOEK.
aangefprooken. 15S. zyn voorftelailii
de Graaf Mirandola Gezant van Portu-
lüfj. bewerkt d'ondcrteekening der
Vreede met Portugal. 16^. klaagdaan
haar Hoog Mog: wegens 't beflag ncc-
mcn de Schepen tot Rochel en 't Vat-
geld. 178. doet verilag aan haar Hoog
Mog: wegens het verbond met Vrank-
ryk. 181. werd van den Koningvan
Engeland wegens zyn yver bedankt.
1 8u . doet verilag aan h.iar Hoog: Mog:
wegens de \Vefl:-Indifchen Maatfchap-
py enPortugaal. 18S. word vanhaar
Hoog Mog: vcrzogt d'uytwiirding der
Vredes bckragting met Portugal te
doen. ibid. word vanhaar Hoog Mog:
dies wegen bedankt. 189. ontfangteen
Brief van den Ra;id Penflonaris van
Zeeland wegens zyn Hoogheid. 19^.
werd van haar Hoog Mog: gevolmag-
tigd in de verfchillen tuffchen de Graaf
en de ftenden van Ooft Vrie/land. 199.
doet verflag aan haar Hoog Mog: ibid.
bewerkt de verbetering des gebeds
voordeGodsgeleerdcn. zoo. doet een
a-inmerkelyke voorflug aan haar Ed:
Groot Mog: loi, draagd haar Ed:
Groot Mog: voor om een Eed af te ver-
gen tot voorkoming deromkoping het
geenbyh.-iar Hoog M):goet gevonden
word. 105. verzoekt de Heer van Zuy-
lichem de Penningen voor zyn Hoog-
heid van de Coning van Engeland te
vorderen, iij. werd wederom van
haar Ed: Groot Mog: verzogt in zyi»
Ampt tcagtervolgen. ii8. krvgttcn
dien einde de difpenfatie van den eed en
een afte van indemniteit, ibid. word
van haar Hoog^Mo: naar Zeland gevol-
magtigd. 11 9. doet verflag. ;io. word
in de Holftcinfche zaakcn gevolmag-
tigd. iiz. en doet verflag. ibid. word
naar Over- Yifel en Gelderland geconi-
niittcerd. 115. komt tot Deventer.
214. zyn fchoone aanfpraak aldaar,
ibid. zyn meefte beezigheden ia dit
Jaar. zz6. word gevolmagtigd wegen*
de Hoefyferfchc fehult tulfchen Bran-
denburg en den Staat. IJl. 't verzoek
van't onderftand des Kyzers in zyn han-
Kkki dcft
BLADWYZER VAN HET EERSTE BOEK.
dengefteld. i^i. krygc een Brief uit
Zee van Montagu. 133. beantwoord |
dezelve, ibid. doereen verfchil af tuf- l
fchcn de Prins van Oragnic en de Fran- I
fchen Gezant. 135. Ichooncopftdtcn 1
dien einde door hem gedaan, ibid. doet
verdag wegens de Portugalfc zaakcn, |
13<?. houd gchyme raad met ecnige ',
van haar Hoog: Mog: 13 S. isgcvol- i
magtigd in de Engclfche zaaken. 141.
leverdi Extracten over. ibid. bezorgd
de geldmiddelen. 143. word naar Gel-
derland en Over-Yffel ccvolmagtigd.
244. zyn narichting. ibid. zyn ver-
trek 146. werd gevolmagtigd naar
Tdxel. 147. zynvolmagt. ibid. ver-
trekt naar Texel over Amfterdam. 149.
Schryft uit Texel aan haar Hoog
Mog: 251. neemt het Volk van drie 1
Ooft-Indifchc Schepen om in 's Lands I
Vloot te dienen. ^S^-
Tylt naar de Vlietcr om onderzoek der
Schepen te doen. 15^. fchryft weder-
om aan haar Hoog Mog: 255. Vonnift
nevens d'andere Gevolmachtigden de
gevangens in Texel. 258. zyn arbeid-
zaamheid om de Vloot in Zcetckry-
gen. 16c. word van haar Hoog Mog:
op de Vloot gevolraagt/gd. 2<?i . word
hem afgeraden. 262' Schoon antwoord
v.in hem daar op. ibid. Doetdenecd
aan haar Hoog Mog: ibid. komtinTc-
^e). 263. onderzo"ékt alles ten naauftc
en fchryft aan de Ruyter. ibid. houd
nevens d'andere Heeren Gevolmach-
jigden Krygsraad en vonnirt cenigc om
, ie Galg te trekken. 2.66. zyltmct de
vloot uyt. ibid. brengt buytcn gcdag-
tcn der Lootfen de Vloot uyt door 't
Spanjaards , naderhand Johan de Witts
gat , en toond dat men met 2 8 llreeken
daar uyt konde komen. ibid. peild zelfs
het Gat. 167. maakt een narichting
voor de hooge Bevelhebbers der vloot.
2^9- krygt tyding van do vyandlykc
Vloot. 175. komtopdckuflvanNoor-
I wegen. 176. voorby Bergen. 277.zyn
' fcczigheid in een harde ftorm. 279.be-
Suyt d'Engclfchc te beftrydcn. 280.
Sebicd ccn krygsocffcning in de vloot
te doen. 282. komt met !dc vloot voor
de Maaze. 284. brief van hem aan haar
Hoog Mog: 28J. houd krygsra.id. 287
valfcn gerucht van hem in 't Vaderland*
28S. word van denSt.aatbcd.ankt. 283.
Schryft om de vloot in zee te houden.
290. 't geen de Staat goetvind. 291.
krygt wederom een ftorm. ibid. Gaat
op 't Schip Stad en Landen over. 293,
word door haar Hoog Mog: bedankt.
294. zyld met de vloot naar Engeland,
ibid. komt voor de Rivier van London.
ibid, houd wederom Schceps Krygs-
raad. 296^. zylt met de Vloot naar 't
Vaderland. 198. komt binnen. 299.
houdkrygsr.aad. ibid. komt in 'sGra-
venhaec. ibid. word van haar Hoog
Mog: bedankt, ibid. doet vcrflag van
zynryfeaan haar Ed: Groot Mog: en
word van dezelve bedankt. 300. zyn
Edclmocdigheyd. 300. zyn goedaar-
digheid, jot
Jork (Hcrtoch van) zyn opgeblafcntheit.
157-
K.
I^ Lagtc van den Raad Penfïonarïs de
.Witt aan haar Hoog Mog: wegens 't
'nflagncemen der Schepen tot Roche-
len't vatgeld. 178. van de Ncderland-
fche gezanten aan den Koning van En-
geland wegens 't verbod der Vifchery.
178. van de Prins en Groot Moeder
aan haar Ed: Groot Mog: 190.
Koningvan Engeland komt in 's Graven-
hagen, ijy. neemt zyn aflchcid aan
den Raad Pen/ionaris de Witt. 140.
Moorders drie tot Delft gevangen. i8f
bedankt de Staaren van Holland hier
over Ibid. bedankt ook den Raad Pcn-
j fionarisdeWitt. ibid.
I Kyzer (Roomfch) zyn voorftel aan den
Staat wegens de Oorlog met de Tux-
kon. 231.
! L.
( T Oongcldcrtn byl haar Hoog Mog: gc-
I '^ fteld voor 't verlies der Ledematen der
M.ntroozen, enz. 244
LyftderTraftaten tulTchcn Vrankryken
haar Hoog Mog: gcnWAkt. i8_j. der
Oorlogsvloot. ' " 175
BLADWYZER VAN
M.
■V/jAriarrinccflc Weduwe van Oragnie
verzoekt ycm.ind uit de vergadering
van haar Ed: Groot Mog: tot voogden
over den jongen Prins Willem de III.
^6. haar antwoord aan haer Ed: Groot
Mog: op het belluit van zyn Hooghcids
bevordering. 149. ryft naar Engeland.
150. fchryFt aan haar Ed: Groot Mog:
ibid. verzoekt de Raad Pcnfionaris de
Witt tot mede voogd over zyn Hoog-
hcyt. 151. fterftfchielyk in Engeland.
157. haar affcheids woorden aan den
Raad Penfionaris de Witt. 158
Memorie van de Traftementen by de Pr:
van Oragnicn en de haaren genoten ,
als mede de Pcnfioenen enz. beginnen-
de van de Jaren 1586 tot 1650. 61
Miranda (Graaf van) Gezant van Portu-
g.ial zyn aanbieding by haar Ho: Mog:
KJ5. werd een voorftel van de Raad
Penfionaris de Witt gedaan. 1^5
N.
TOArichting voor de Raad Penfionaris
•'•^ de Witt, als Gevolmachtigde naar
Gelderland en Over-Yflel. Z44
Kieupoortcnjongftalnaar Ekgcland om
de vrede te fluytcn. 45. nochmaals
naar Engeland om de bekrachtiging der
Vrede uit te wiirden. 6^
O.
O Oorlog der Hollanderen tegen d'En-
gelfchen geleden ter liefde van Ora-
gnie.53. tulfchenSweden en Polen. 54.
tulfchen den Staat en Portugal, iij.
by haar Hoog Mog: afgekondigd tegen
Portugal.ll^.jvloot naar.Guinee.l237.
■ vloot in Zee. 166. komt voor de Schel-
ling. 281. begin tuffchen Engeland en
den Staat. 238. verklaring van Enge-
land. 239.
Oorzaak der cerfte Engclfchen Oorlog.
36^. der Spaanfchcfchuld aan de Prins
van Oragnicn. 114
Ooft-Indifche Maatfchappy geeft 20 van
haar grootfte Schepen oai verlenging
van'tÜLlroy. 243.
Ooft-Vricfchcverfchillen. 209.
Opdam ( Heer van WalfenaaB ) word Lt.
Admiraal vaa Holland en Weft-Vrcis-
HET EtRSTE BOEK.
land. l'^fi
Oprocrop't Schip van Tromp. z66
Opftcl van den Raad Penfionaris de Witt
tot bcvrcding des Prince van Oragnie
cndeFranfchcn Gezant. 23 y.
Oragnie (Prins Willem de III. van)
werd door Zeeland begunftigd en voor-
gedragen tot Hoofd der Provintien.
147. Princcffe Weduwe zoekt Maria.
Prinlfe Grootmoeder zoekt Amciia.
zynflcgten ftaat. 213. zync zaaken.
227. word van haar Hoog Mog:
fcherpberifpt. 228. hoe veel Spagni-
cnhemfchuldigis. 229. vcrfchilmet
de Franfchcn Gezant. 23 j. door den
Raad Penfionaris de Witt bygelegt.
ibid.
P.
pAuIus van de Perre Gezant v.in haar
Hoog Mog: in Engeland fterft binnen
London. é^
Point van feclufie van zyn Hoogheid. 41?
Polsbroek, (Heer van) nevens de Raad
Penfionaris de Witt vereenigd de ver-
fchillcn van Over-Yirel. 104
Portugaal, flegt onthaal aan de Gevol-
machtigden van den Staat. 113. Laf-
hartig antwoord aan de zelve. 1 14
Predikanten verboden alle uitheemfche
Corrofpondentie en Staatszaaken op de
Stoel te verhandelen. jqi
R. '
T> Apport , Hermonie genaamd wegens
de feclufie. 89
Remontrantie of vertoog,van do Gedepu.
teerden der Zuyd en Noord-Holland^
fche Synode. g£
Refolutien vanhaar Ed: Groot Mog: otct
een Prcfident inden Hooge Raad. 7^."
van haar Hoog Mog: wegens de ver-
mindering det Interclten. 84. alsook
om het zelve uit te voeren. i&. geen
ovcrftemming te gedogen in 't ftcUen
van eenHoold over de Krygsmagt. 99.
van haar Ed: Groot Mog: wegens hec
uytleiden des Konings van Eng^Lind.
136. als ook om geen ZeeuvricheRaa-
den te roepen in 't verkiezen van ove-
righcden. 140. van Zcekind wegens de
bevordering van zyn Hgogheid den
rH^
BLADWYZER"VAN HET EERSTE BOEK.
Prins van Oragnicn. T41. van Vries-
land wegens de bevordering van zyn
Hoogheid. 147. van Holland insgc-
lyks. 148. van haar Ed: Groot Mog:
wegens het afdanken van Krygskneg-
rcn en afloflïng der Hoofd zommen.
154. van haar Ed; Groot Mog: waar
by den Prefident Dcdel nevens den
Raad Pcnfionaris de Wittwerd gevol-
magtigd om de verfchillen van Gor-
nicnem af te doen. ijff. aanmcrkelyk
van haar Ed: Groot Mog. ioi. van
haar Hoog Mog: op 't voorftcl van den
Bjiad Pcnfionaris de Witt om een Eed
tegen alle omkoopingen te doen. zoj.
, doet een voorllel wegens het Hoef-
Yzerfche fchult. 104. doet den ccr-
ftcn Eed om met Gezanten enz: te han-
delen. 109. van Holland op hctt'Hiiys
komen der Vloot. 19É. Prcdi-
canten Uitheemfche Corefoondicc en
en Politikc faakcn op de ftoel verboden.
301
S.
^Chepen in de ftorm bcfchadigd voor
Goerec. 191
Schoonc aanfpraak van de Raad Pcnfio-
naris de WittaandcStaatenvanOvcr-
Yfl'el. 224
Schrevelshock , van Dordrecht nevens
twee andere Hcercn van haar Ed: ]
Groot Mog: verzegt om den gevlugte '
Koning van Engeland tot Breda, in
hunne Provintic te verzoeken. ij^ 1
Scs Schepen naar Noorwegen gezonden.
Sintzendorf ( Gr.iaf Rudolph van) Ky-
zerlyke Gezant zyn voorflagann hnnr
Hoog Mog: 2.55. verzoeke ondcrftand
by den Staat. i?(<
Slegte (laat des Prins van Oragnien. 113
Slegtegofteltheid desLands. 17
Spanicnfch ydele aanhitzing en opfnyery
164
Staaten Gcncr.ial maakcn een nauwer
verbond ract Denemarken. 97. ook
met Sweeden gcnaamt 't Flbings Tra-
6aat. ib. veretnigcn zich met Vrank-
ryk. ip^. kondigen den Oorlog ic-
gen Portiig.-il.if. 115. wifTclcn 't Vrc-
dens verbond uit met Salcc. 1 1 6. vol-
magtigen den Raad Pcnfionaris de Witt
om de Vrede tulFchcn Sweeden en Dec-
nemarken te bewerken. 129. zenden
Gevolmagtigden met d'ccrnaam van
Gezanten naar Breda om den gcvlug-
ten Koning van Engeland af te haaien.
Ij 4. outfangcn een Brief van den Ko-
ning van Engeland over 't affkrvcn v.an
zynSuftcr. ij8. verbond met Enge-
land geriooten. 187. verzoekenden
Raad Pcnfionaris de Witt om de uit-
wiifehng der Vreedcnsbekragtinc met
Portugal te doen. 188. bed.ink?ndcn
Raad Pcnfionaris ffc Witt voor zyn
moeiten wegens het flnytcn der Vreede
met Portugal, ibid. vojmagtigen de
Raad Pcnfionaris de Witt in de ver-
fchillen turtchcn de Graaf en Srendcn
van Ooft- Vricdand. 199. volniagtigcn
de Raad Penfionari? do \\^itr naar Zcc-
hnd. 119. berifpcn zyn Hoogheid
den Prins van Oragnicn fchcrp. ii8.
ftcllen 't verzoek van ondcrftand van
den Kyzer in handen van den Raad
Pcnfionaris de Witt. 231. zenden een
Vloot Schepen naar de Kuft van Gui-
nee. 137. verftcrkcn zich tegen Enge-
land. 147. onrergenocgd op dcHcc-
rcn van 't Noordcrquanicr. Z50.
fchryvcn aan d'Admiraliteit van Vries-
land rtaan.i f i .'t uitlopen van onzydic'c
Scheepen toe. i^^fchryvcn aandcHr.
van Opdam. 25 r.volmagtiscn den Raad
Pcnfionaris de Witt om met do \'looc
in Zee te ga.m. igi. Schryvcn aan
den Raad Pcnfionaris wegens Tromps
misnoegen' zfi';. bedanken den Raad
Pcnfionaris voor zyn yvcr ter Zee ge.
bruykt. 19-. bedanken nochmaals IcA
Raad Pcnfionaris de Witt. 1 9a
Van Holland en WcftVricHand doen ccn
bedag op de Iranfche Schepen. io(f.
verzoeken h.aar Hoog Mog: de
voortzetting der bemiddeling tuftchcn
Sweeden en Denemarken, iifi. ver-
zoeken de Raad Pcnfionaris de Witt om
in zyn bediening te willen volkarden,
fld-
BLADWYZER VAN
ïio' zenden 'er de Heer Schrcvcls-
hoek , \'looswyk en Thyüngen naar
Breda, om den gevlugten Koning in
hunne Provincie te verzoeken. 13^.
befluyten over hctuitgely des Konings
vanEngeknd. 136. befluyten om geen
Zeeuwlcheraaden te roepen in'c verkie-
zen van Overighceden. 140. befluit
wegens het voorftel van Zeeland, 148.
onttangcn antwoord daar op van haar
Hoogheid. 149. ontfongen een Brief
van Amelia Prins en Grootmoeder.
I ^ I . vohnagtigcn den Prefident Dedel
en den Raad Penfionaris de VVitt om
de verfchillen van Gornichem af te
doen. 1515. verdragen zig met
Zeeland wegens 't Hof van Juftitic.
191. verklaring wegens de Voogdy-
fchap des Prins. 197. aanmerkelyk
bcfluyt. 101. geven den Raad Penfio-
naris de Witt dilpenfatic van zyn Eed en
eenAfte van Indemniteit. 2 1 S. bedanken
den Raad Penfionaris de Witt voor zyn
yver ter Zee gebruykt. 2 8<). bedan-
ken hem nochmaals. 300
Storm in de Vloot. 179
Swol en Carapen willen Haflclt overwel-
digen. 1 1 o
T.
•T^Hylingen van Alkmaar, nevens twee
■^ andere Heeren van haar Ed: Groot
Mog: gevolmagtigd om den gevlugten
Koning van Engeland tot Breda in hun-
ne Provintie te verzoeken. 135
Traftaat ( Elbings ) van haar Hoog Mog:
met Sweeden gemaakt. 97. van Vree-
de tiifTchen Portugal en haar Hoog
Mog: i66. tulfchen Vrankryk cnhaar
Ho: Mo: 183. van Vrede met Engeland
uitgewiflcld. 11 1. van Vrede met
Vrankryk uitgewiffcld. ibid.
Traftcmenten van 't huys van Oragnie
vandejaare 1585 totdejaarc löjo.iSi.
Tromp ( Admiraal ) komt van Dantzig in
Holland. i)7. ( Cornehs) zyn misnoe-
gen. 11S4. komt met loOorlogfche-
penin de Vloot. iSi
Twee hondsrfte Pennhig op de Collatcra-
44
af.
HET EERSTE BOEK;
i fuccefllc in Holland.
Twee Zee Kaaden verzoeken hun „1,
fcheid om uit de Vloot t'huys mogen
komen. ,^.
V.
yAlfch uitftrooilel wegens de Gevol-'
machtigden op "s Lands Vloot. 288
Van Nes (Vice Admiraal) komt met elf
Schepen in de vloot. 1 ga
Vatgelc , byzonder Artykel daar over mee
Vrankryk. jgj
Verandering in 't gebedt. ,00
Verbod van Engeland wegens de Viflche-
ry- 178
Verbond met Engeland geflooten. 187
Verdrag tulfchen de Koning van Enge-
land, KcLurvorft van Braiidenburg, en
de de Princes Grootmoeder .wegens de
voogdyfchap.Kfo. tulfchen Holland en
Zeland wegens het Hof van Juftitie. 191
Verklaring van haar Ed: Groot Mog: van
Zeeland wegens de Voogdy des Prins.
1^7.
Verfchil in eenige provintien. iio. tur.'
fclien Campen,Swol en Haflelt.'ibid.toc
Gornichem verbleven aanden p'refidenc
Dedcl ea Raadpcnfionaris de Witt. i j f
tot Gornichem door den Raadpenfiona-
ris de Witt afgedaan. 151- overd'yfere
kift nngelate by haar KoninglykeHoog-
heyt. 15 9. tullchcn Holland en Zee-
land wegens de bediening des prins van
Oragnien. tio. Wegens het gezag van
den Prins van Oragnicn. 217. tuflchen
de Prins van Oragnie en den Franfchen
Gezant. 135. tullchen Holknd en
d'andcrc Provintien over het t'huys ko-
men der Vloot. 2a^
Vlooswyk, Burgermeefter tot~Amfter-
dam , werd nevens twee Heeren van
haar Ed: Groot Mog: Gevolmachtigd
om den gevluchten Coning van Enge-
land tot Breda in hunne Provintie te
verzoeken. 1 j,^
Vloot (een) naar Guinee. 237, der Staa-
ren verfterkt met 71 Schepen. 13 s
Voorbercidzels tegem d'Eugclfche toeru-
ftingen gedaan. 217
Vrankryk lyll der fchade door 't befl.-ig op
iis Schepen by haar Ed: Groot Mog: in
il»)
BLADWYZER VAN
'. ïenjare k?^? gedaan. 107. vereenigc
aichmctdc AlgcmeeneScaatcn. 109.
wygerd ccn Brief aan '.tc nemen door 't
verkeert opfchrift. i8j. wiflelt de be-
trachting der Vrede met dtn Staat uyt.
1 1 1. bied zyn bemiddeling aan tullchcn
Engeland en haar Hoog Mog: i.?8
yrede met Engeland. 45 . dcliclfs bckrag-
ting iiitgcwilTeld. 6^. metSalée. 'wè.
tuflchen Swedcn en Deenmarken geno-
ten. 116. door Swedcn tcgens Deen-
inarkcn gebroken. 117. met Salce door
de bewerking van denRaadpenfionaris
deWitt. 131. tullchcn Swedcn en Po-
len. IJ4. metPortugal getekend door
't bewerken v.in den Raadpcnfionaris de
VVitt. 165. Traftaat tullchcn haar Ho:
Mog: en Portugal. \66. tullchcn haar
Hoog Mog: en die van Tunis. 17^. met
die van Algiers. 1 So. met Portugal.i S9
bekrachting met Engeland uitgewilleld.
III- bekrachting met Vrankryk hc:
zelfde. ibid.
yricslands bcfluit wegens de bevordering
vanzynHooglvcit. 147
HET EERSTE BOEK.
\v,
W'Aarom geen verlichting van Impoil
" na de Dood van Prini Willem de II.
i gevolgd.
Y.
27
2iy
van
Y^Serc Kift by haar Koninglyke Hooghcic
* nagelaten. ij^
Z.
•7 Aakcn des Prins van Oragnien.
Zclands voorftel tot het verkiezen
een Capitain Generaal. 44. aanbieding
tot het verkiezen van een Prefidontin
dcnHoogenR.aad. 7^. Staatsgewyzc
vergadering met Holl.and over een Prc-
fidcntiudenHoogcRaad. 77. befluyc
wegens de bevordering des Prins van
Oragnien. 141. werd dies wegen
door den Koning van Engeland en Her-
tog van Jork bedankt. 145. ftcld de
noüdzaakclykheid van zynHoogheids
bevordering voor. 147. verdrag met
Holland wegens 't Hof van Juftitie. 1 91
vcrfchil met Holland over de bediening
des Prins van 0^agnien. 210
Zee Raadcn voor den Raad Penfionaris
en d' andere gcvolniagtigdcn op 's
Lands Vloot. i6\
Bladwvzer van het Tweede Bock.
AAnmerkelyke Briefvanjohan de VVitt
aanden Ruytcr. 394
Admiraal vanEngclands Schip in de grond
gefcboten en verdrinkt met zyn zoon. 377
Admiraliteit ( Raadcn ter ) omflag om 48
Oorlog-Schepen in Zee te brengen . 80
Ambaliadeur Cojct fchryft aan den Raad-
pcnfionarisdc Witt. 198. 101. Graaf
vanDhonaindcn H.nag. 103. Tcmplc
komt in den Haag. ^jf6. Temple zyn
beraadflaging met de Raadpcnlïonaris
deWitt.zf 3. van Vrankryk zoekt door
den Raadpenfionaiis de Wiet een afzon-
derlyk verbond by den Scaat te bewer-
ken. 166. Tcmplc zyn bevordering
met; de Raad Penfionaris de Witt om
Spagnie aan Swedcn tcdocnbctaalcn,
161 . alsook tot het tcekcn der waar
berge. ibid. word van de Raad Penfi-
onaris als zyn vriend bezogt. ibid.
antwoord op het voorftel van den Raad
Penfionaris. r6%. doet uytfpraak we-
gens de vcrfchillcn fuflchcn den Staat
en Portugal. 18a. 2;^ngctuygcnisover
valfche bdchuldigingcn tegen de Raad
Penfionaris da Witt. 19;. maakt den
Raad Penfionaris zyn fchielyk vertrek
bekend. 195. langwylige vergadering
met de dezelve, ibid. zyn antwoord.
197. vertrekt fchielyk uit den Haag
naar Engeland. 299. van Vrankryk
zyn valich voorgeevcn in Engeland.
3o(f.Picter dcGroot maakt a.inden Raad
Penfionaris de Witt de voornemen» van
Vrankryk en Engeland bekend. 510.
Downing in den Haag fobs bode ge-
naamd waarom. 3 11. Picter de Groot
by de Prinsgezinden vcrdagt. 379. en
vlugt naar Antwerpen. 379. m.'iakc
ccn fchoon gcdigt op zich zclvcn.3 80.
Ant-
BLADWYZER VAN HET TWEEDE BOEK.
Antwoord (aanmerkclyk) van een Heer over
het voorflcl van den Prins van Oragnien
tot Capitain Admiraal Generaal te verkie-
zen. ï6. van zyn Hoogheit ean den Raad
penfionaris. 149.170. van den Raadpen-
fionarisde VVitt aan den Gezant Temple.
i5f. van den Cancclier in Engeland. 301
van den Lt. Admiraal de Ruyter wegens
Cornclis de Witr. 43 8
Authorifiitie voor een Capitain Admiraal Ge-
neraal. 314
Aytzma lof op den Raadpcnfionaris de Witt.
z6o
B.
T> Acherus Klerk van Johan de Witt in doods
gevaar. 416
Beaufort (Hertog van) fl egt antwoord in een
BriefaanCornelisdeNVitt. i>po
Belang voor Holland in 't vernietigen van
een Stadhouder voor zyn leven lang. (230
■ ijl. 152. enz.
Belaftingop de Wyn. 312. op rysgcld in
Schuyten en Wagens. ibid.
Berg (Meefter Johan ) neemt op zyn eigen
koftcn 8 Matroozen in zee. 34?
Bloeiende Staat in Nederland. 245
Brakel , zylt'met nog twee Capitainen tot
onder 't Fort Charnes. 116. wortinvcr-
zekcring genomen. 135. wort op een
voorwaarde ontflagen. ibid. zyn weer-
galoze dapperheid, ibid. zyn groote,man-
haftigheid tegen Montagu. 346'
Breda tot de Vredehandelplaats verkoze.202
Brandenburg (Keurvorft van)maakt een ver-
bond met de Staaccn. 356
Brief aan Buat pour vous mefme. 46^. van
zyn huysvrouw aan Myiord Arlington. 48
van Tromp over de Ruyter. 56. vanden
Koning van Vrankryk wegens den Raad-
penfionaris de Witt over 't ftrykcn der
vlag. 60. van den Raadpenfionaris de
Witt aan den Gezant Appelboom. 77. van
Cornclis de Witt uit Zee aan haar Ho:Mo:
89. van dezelve aan zyn broeder Johan
de Witt. 90. van hem aan dezelve gclchre-
ven. 91. van dezelve aan de Gevolmach-
-igden ter Admiraliteit. 92. van den Raad-
pcnfionaris aan zyn Broeder. 93. van Cor-
nelis de Witt aan zyn Broeder. 99.104.
van dezelve aan haar Hoog Mo : 1 1 1 . 113.
van haar Ed: Gr: Mo: aan dezelve. 116,
van den Raadpenfidnarjs aan zynBrocdcr,
^ide Bak;
1 17. tot I i9.van Cornclis dc^'ittaan haif
Ho: Mo: wegens de grootc overwinning"
13?. van haar Ho:'Mog: aanCornelisdc
Witt over zyn overwinning op Chattam.
149. van Cornclis de Witt aan haar Hoog
Mo: ijfT. waar in haar Ed: Gr: Mo: Cor-
nclis de Witt bedanken, r 5 9. tot antwoord
dienende. 160. waar by hy door de Stad
Dordrecht word bedankt. 161. waar by
hy in zyn afzyn wederom tot Burgermee-
mcefter word verkozen. 163. van Cornc-
lis de Witt aan de Hceren van Dordrecht.
1(^9. van del vc aan zyn Broeder. 173. van
haar Hoog Mog:aan Cornclis de Witt.17 f
van de Pr. van Nallouw aan den zelve. i8f
van de Raa Ipenfionaris de Witt aan Coicc.
19^?. vanCoietaanden Raadpcnfionaris.
19S 10 1. var. Vrankryk aandeGezantEftra»
des. 138. van de Raadpcnfionaris de Witt
aanTcmplc. 299. van de Ruyter aandc
Raadpcnfionaris de Witt. 321. vanhaar
Ed: Gr: Mo: aan z)'n hoogheit over 'c aan-
randen en quetfcn van Johan de Witt. 360.
van den Raadpcnfionaris deWittdaar over
.nan haar E: Gr: Mo. 3<;i.van den Lt.Adm.'
de Ruyter aan den Raadpcnfionaris dc
Witt.36(>. van Johan de Witt aan de Ruy-
ter. 394. wegens zyn broeders) gevangen
nemen. 3^7. van de Ruyter aan Johan de
Witt tot onfchuldiging van zyn Broeder.'
400. van haarEd: Gr: Mo: aan zyn hoog-
heit wegens de moord. 421
Brieven van de vermoorden verzegeld en op
de Charter kamer gcbragt. 434
Buat bezoekt den Raadpcnfionaris de Witc.
4f. zyn misdryf. 46.enz. zyn vonnis. 50
Burgery (de vertroufte) in 't geweer. 41 y
C.
(^Apitain Generaal. 311
Charncire ('t Fort) door Cornclis dcWitc
en van Gent vcrovesd en verbrand. 128
Cornclis dc Witt te veld gedeputeerd. 3 .brief
van dezelve. 4. vertrekt van Zwol na
Vricfland en Stad en Landen, ö. Schryft
een Brief aan haar Hoog Mog: uit Scheen-
tc. ib. komt tot Aarnhem. y.docthetLc-
ger over den Yllcl trekken. 8. doet een
keer naar 's Gravenhagen. ib. fchryftaan
haar Ho: Mo: 9. trekt van voor Lochum
naar Zutphen. i o.fchryft van't Huys Eezc
wegens 't winnen van Lochcm. ibid. komc
in Lochem om de vvandlyke bende te zien
Lli l^
BL\DWYZER. VAN HET TWEEDE BOEK.
totBurgermccfter verkozen. i6^. zend
Cüt trekken. 41- Schryfc aan haar Hooij
Moi?: wegens Bjckholt-H. wort van haar
Ed "Gr: Mo: verkozen om op de Vloot te
caan. 8?- ah ook vanhaar Hoo^ M3g:84
zyn bevel. ibid. vertrekt naar Texel. 8f.
2.vlt met de Vloot in Zee. 8(f. verdeeld de
relveindrien. ibid. fchryft aanhiar Ho;
Moe: 80. 108. ook aan zyn Broeder, ^o.
91. I9. komt met de Vloot op Hollands
hoek. 9.. krygtcenfchipmec Zcebezol-
delingen aan boord, 9f- geetc een ninch- 1
tincaandeBevclhebbcrs.^S. dcclddebe-
▼eelenuitwegcns de verzamelplaats. 104.
verdeeld de Vloot in drie Smaldcelen. i o 5 . 1
houd krygsr.iad met de Land en Zee bevel-
hebbers. 107. zylc met de Vloot naar de
Rivier van Londen. 108. komt voor't Ko-
ninesDiep. 119- houdhoogeKrygsraad.
V o. vaarr met van Gent de Rivier op. 1 15
komt tot Holhaven. ib. krygt Engclfche
Viirchers aan boord en treed by t 1-ort
Charnelfe aan Land. 117. Doet het met al
wat daar omtrent is verbranden. 11 8. doet
de grond in de rivier van Londen pylen.
lio. fchryft a.in haar Ho: Mo: 131. zyld
▼anvoor Charnen"c naRochoftcr.133.dc
crootc overwinning. 133- zend de Gapt.
iaucourt naar 't Eyl.and Scheppy. 134-
fliaakc zyn grootc ovcrwmnmg aan haar
Ho: Mo: bekend. 135. fchrytt aan den hn.
cclfghe Admiraal om gevangens te ver-
wiirelen.140. zend van Gent n.aar Hitland
en Evcrtz naar Harwits. 1 41 .doet een dank
«n Bededag op deVloot houdcn.ib. fchrytt
aan den Hertog van Beaufort. 143. zend
Brakel met de veroverde Schepen op. vbid,
houd hooge Kjrygsraad. ib. zyld de nvicr
* wederom af, om die bezet te houden. 1 4? .
Schryft aan haar Hoog Mog: 148. houd
hoce K-rygsraad, waar in 4 varensgczcllcn
gcvonmll. 149- wort van haar Ho: Mog:
voor zyn overwinning bedankt. 149. be-
roept Krygsraad van deLandbevclhcbbers
waar in twc bezoldelingen gevonnift. 150
xyltvanvoor'sKoningsdiup. iri- krygt
een Spaans Gapt . aan zyn boord- 1 ? <f .vaart
Biet de Ruytcr .aan 't boord van Kankert.
i<<*.drie voorname SpaanfchcHcercn .aan
xyn boord. ibid. word van h.aar Kd: Groot
Mo- bedankt. 15 9. ook vandeHcercn der
Stad Dordrecht. 161. word in z-yn afiyn
aan zyn broeder een nette aftekening vaa
'sKonings diep. ib.befluit het Fort Ljngs-
word te vermeefteren. 1 (f4. zyld van voor
QiiinenburgnaarHarwitz. ib. treed met
de Ruytcr aan land voor 't Fort Harwits.
166. krygt tyding v.in de Vrede. 168. ver-
deeld de Vloot tween. ib.komt by Nuord-
voorland en Douvres. 171. zyld naar de
Barbadosvaarders. yi. komt voor Vaal-
muyden. 173. fchryft aan zyn broeder,
ib. komt voor Dartmuyden. i74.envoor-
Torbay.i7f . doet daar z vynndlyke Sche-
pen verbranden, ib.komt voorpoortland..
ibid. ontfangt een brief van haar Ho; Mo:
ib.komt voor Bevclïer. 177. voor Plymuy»
den alwaar de Engelfc hem de Vrede be-
kend maakcn. ibid. krygt twee Zceuwfe
kapers en 4 pryfen by hem. 1 79. krygt ty-
ding van een gevegt. ibid. wort vanhaar
Ho: Mo: de Vrede bekend gemaakt, ibid.
werd bcrigt datDurdregt zyn afbeeldfel te
pronk wil hangen, ibid. 't Opfchrift. iSt
befluit naar de Sorlcs te zeilen. 1 83 .krygt
5 Franfe Schepen onder den H. van Bouil-
lon by hem. 185. krygt kondfchap van de
Engclfe Vlrginife Vloot, ibid, komt voor
Foy alwaar hy de haven g.iatbezigtigen.
I S6. krygt een brief van de Prins van Naf-
fau. 1 87, krygt tyding van de uytwilleling
des Vredcns verdrag. 1S8. word verzoet
t'huys te komen. ib. ontf.)ngt een brief van
dcnHertog van Beaufort met de eernaam;
van Exelentic. 1 90. komt voor Bevefier en
I vertrekt naar 't Vaderland. 190. g.iatop
, 't Schip Deventer. i9i.komtin 'sGraven-
j hage. ib. ,werd van haar Ho; Mo: bedankt.
191. en van haar Ed: Groot Mo; met een.
Goude Kop vereerd, ibid. werd door de
burgery van Dordrcgt met grootc blyd-
fchapingcha.ald. 194. zyn Lof. ib. word
naar Keulen gevolmagtigd. 3 ro. afgezant
nacr Bru(kl.3 i 9. word ook gcvolniagtigd
te veld. ib. word gevolmagtigd op 's Lands
Vloot. 33 1 .by zyn afllervcn het lUiwaard-
fchap enz. op zyn zoon gemaakt, ib. komt
by de Ruyter en verbeeld alleen de Souve-
rainitcit der Landen. 334. vermaand ider
inde Vloot tot hun pligt. 337. krygt ty-
ding van de zamcnvocging der vyandlyke
yioQtcn.jj 8. krygt dn vjandlykc i>chepen
«I
BLADWYZER VAN HET TWEEDE BOEK.
in 't geaigt. J40. als ook de vyandl. Vloo-
«n. 341. Zyn Mars en Schovcrzylen val-
len omlaag. 342. doctiederhiinno levens
middelen opftcllenj 41 . komt by de vyant-
lyke Vlooccn voorSoulsbay. 545. nadeid
de Hertog van Jork.5 44.flaat mcc dezelve,
ïbid. zyn gevaar in de flag. 34T. worden
twee van zyn Gardes dood gcfchooten en
drie gewond, ib. zyn grootc overwinning
op d'Engelfehe. 544 tot 3^2. komt met
de Vloot voor Walcheren, ibid. word van
den Staat bedankt, ib. word krank voor
Schooneveld. 3 f 3. komt met zyn gevolg
tot Dordrecht, ibi. Iccnd 3000 pond bus-
kruid uit de Vloot op 't verzoek van Dof
drecht. ibid. zynafbecldzcl.iande Galg
gehangen. 354. word van vier fchelmcn
in zyn huys aangedaan. 358. word van
Tichelaar betigt van zyn Hoogheit te wil-
ien vermoorden. 3^(?. word van Dordregt
na denHaag gevangen gebracht. 3i)5,word
by haar Ed: Gr: Mo: verontfchuld/gd. 401
zyn Vrienden leveren een Requeft in. 405.
word gcpynigd. 408. zyn woorden onder
'tpynigcn. 409. zyn Edelmoedige redcn-
410. als ook des Scherprechters verkla-
rtng. ibid. zyn Vonnis. 411. word ver-
moord. 4i;j. zyn Wapens vernield. 431
D.
lEdudie van Cornelisde Witt. 402. van
Willem Tichelaar. 404
De Ruytcr ( Michicl Adriaanfz ) verfchil
met Tromp. 5 5 . werd krank aan land ge-
bragt , en de Raad Pendonarisdc Wittin
zyn plaats, f3 . zyn onderhorige vloot van
't Jaar 1667. p. 87. aan't boord van van
Gent. 140. treed met Cornelis de Witt
aan land, voor 't fortHarwitz, i(f7.1chryft
Mn de B..iad Penfionaris de Witt. 311.
gr jce overwinning op d'EngelCchen. 344.
tot 351. word van den Staat bedankt, ibid.
ycrontfchuldigd Cornelis de Witt by haar
Ed: Groot Mug: 401
Deventer verzoekt om zyn Hoogheid tot de
hoogckrygibedicningnnaan te llellen 16.
Dhona (Graat van)Gezant in den Haag. 103.
Dordregt oproer. 353. 368. maakt zyn
Hoogheid; Stadhouder. 371
Dorpen , mogen geen Brouweryen enz.
hebben. 1^0
D'
E.
Een burger flaat met zyn roer den Ruwaar3-^
Edelmoedige woorden van zyn Hoogheid^
379-
Edelmoedige daat van drie voornaame Am-
fterdamfcheHecren. 34^
Edelmosdigheid van de Lt. Admiraal van
Gents zoonen. 34S
Eed tot vernietiging van 't Stadhouderfchap,
117. op 't Eeuwig Edift. 212. voor den
Raad Penfionaris. 123. voor zyn Hoog»
heid in de R.iad van Sraate. ijr'
Een EngeUch (chip genomen. 53 S
Ecuwig Edift. 219. tot Dordregt vernietigd.
373. van haarEd: Gr: Mo: ook vernietigd.'
Engel de RuyterCap: , word gewond. 34$
Engelands grootc toerufling tcrZce. 43 . ver-
ichil met haar Hoog Mog: 254. den Raad
Penfionaris zoekt den Koning te bewegen
om geen gehoor aan Vrankryks voorftel-
lente geven. 29^. oorblaafcrs. 305. trekt
fes Milliocnen van Vrankryk en driemaal-
honderd duyzend kroonen ter maand
ftaande den oorlog. 307. liftigheid door
den Gezant de Groot oncdekt. 3 10. ver-
klaard den oorlog aan den Staat. 33 E
Engelfche Viffchers aan 't boord van Corne-
lis de Witt. 127. vloot hoefterk. 337. ne-
derlaag inde Jaare 1672. 344. tot 3 ja
Evertfz (Vice- Admiraal) zylt naar de Bar-
badosvaarders. r
Extradvoorde Gedeputeerden der Staaten
van Holland, dienende tot onderregting
voorde Prins van Oragnien. 18. uithec
regillcr der refolutien van haar Ho: Mog:
wegens de Sweedlchc verfchillen. 108.
van haar Ed; Groot Mog: om de Graaflyk-
heids tyteltc vernietigen. 152. van Hol-
land om geen Stadhouder te dulden. 2 j(^
F.
Fagel Raadpenfionaris in plaats van Johan Je
Witt. 41S
Formulier van Inftrudie voor den Capitain
Admiraal Generaal. 324. enz. van Cora-
milfie daar toe dienende. 327
Franfche Biandcwynen in Holland verbo-
den. 303. werden op Kcur-keulens landen
toeg';latcn. ib. wcrv ing buytcn 's lands als
ogk L innc hun land.304.vloot hocftark.3 j/
Llll i Cs
BLADWYZER. VAN HET TWEEDE BOEK.
GEdenkpenningcn in Holland geflagen op
de overwinft der Engelfche. i y 4
Gedachten van de Raad Penfionaris omtrent
f' Lotharingen. 194. van den Schryver. 434
Gcdigten'op het Schildery vanCornehsde
VVitt. 181. eni8j.opdeGoudeKop.i?3
Gelderland , ( de Provintie van ) Iklt voor
om de Prins van Oragnic tot Cupitain Ad-
miraal Generaal te vcrkiez.cn. 15
Gerard Haffclaar neemt op zyn eigen koften
40 Matrozen in Zee. 34J. word dood ge-
fchotcn. ibid.
Goudc Kop aan Cornelis de Witt , de Ruyter
en van Gent vereerd. I9-
Graaf van Hoorn komt met 1 Compagnicn
Krygsknegteninde Vloot. 158
Graafelykheids Tytcl vernietigd. iji
Groencvcld ( Burgcrmceftcr) verzoekt Ver-
hoef op het St.idhuys. 4^5
Groote overwinning der Ncdcrhnderï op
d'Engclfche Vloot
17
H.
H
AUing (Burgcrmceftcr) zyn huys go-
plonderd en om ver gehaald. 3^4
Hartvogtighcid van een Matroos. 350
Heemskerk ( Kocnraad van ) neemt op zyn
cige koften vyftig Bootsgclcllcn in Zee.
345
Hoefyfcrfchc fchuld. 163
Holl.ind kan zonder Opperhoofd nooit van
binnen werden verkragt. 134. bloeiende
ilaat. 245. legt twee MiÜoenen af. ibid.
heeft veel groote Scheepen en gcfchut
aangewonnen, ibid. inkomften vermeer-
derd door den Raad Penfionaris de Witt.
flcgtenftaat. 3«ï7
JOhandeWittgcvolmagtigd om dcMim-
ftcrfchevcrlchiUenattedoen. 8. doet
Tetflag aan den Gezant d'Eftradcs. p. be-
werkt een verbond met Brandenburg. 1 5 .
doet verflag .lan haar Hd: Groot Mog: we-
tens de Princeflc Grootn>ocder. 17. be-
werkt de Munftcrfchc Vrede. 19. werd
naar Texel gevolmaetigd. 14. korax we-
derom in \ Gravenhagen en word van
haar Hoog: Mog: bed.-inkt. 15. krygtccn
ïricfuyt de Vloot wegens bctflaan. z6.
vord van haar Hoog Mog: naar Vliffin-
gcn gevolg^ae^S**! »7' fchryft van daar
aan haar Hoog Moe: ibid. komt tot Mid-
delburg, ibid. Zytd met de Vloot in de
WieUngen. ibid. een vcrha.il van de Zcc-
flag door hem opgefteld. 18. komcinde
Nagt in den Haag. 40. vertrekt wederom
naar Zeeland. 41. maakt dat de Vloot in
19 daagen van alles is voorzien en Zee
kieft. ibid. komt wederom in 's Graven-
hagen. ibid. heeft het grootfte bewind
om de Vreede met Engeland te maaken.
43. werdberigtvande groote toerufting
inEngcland. 43. ryft naar de Wielingen.
44. komt wederom in 's Gravenhage. 4c .
word van Buat bezogt. ibid. doet eeii
voorftel wegens 't verfchil tulTchen de
Ruyter en Tromp. jy. word van Tromp
bezogt. J7. ontzegt Tromp zyn bcdie-
nmg. j8. doet verflag van 't uytloopen
der Vloot. 60. maakt een nader opftel
voor de Ruyter. 61. word van haar Hoog
Mog: verzogt naat de Vloot te zylen.ibid.
zyn vertrek en komt by den Ruyter. «Ti'
maakt nccvcns de hoge Bevelhebbers der
Vloot een opftel wegens het rtrykcn der
Vlag. 61. beftierd 's Lands Vloot door de
ziekte van de Ruyter. 6^. zyn voornec-
men om met de Franfche te verccnigen en
d'Engclfche op te zoeken, ibid. krygc
d'En''clfchen in 't gezigt . die van hem af-
wenden, ib. krygtccn fwareftorm. ib,
fchryft.ianhaar Hoog Mog: g^. fchryft
aan haar Hoog Mog: vanichouwen. «58.
ook aan de Raaden ter Admiraliteit. 6a'
komt met de Vloot in Gocree binnen cri
word van al de hoge Bevelhebbers be-
dankt. 71. komt in j's Gravenhagen en
doetl verflag 71. word bedankt
voor zyn Dapperheid, ibid. word van
haar Hoog: Mog: gcvolmagtigxl oin een
verbond met pccncmakcn te maaken. 73.
A.iyt de Diftenfivc quadrupel Alliantie!
7 5.- word van haar Hoog Mog: aan den
Gezant Appelboom gezonden. 77. fchryft
aan de zelve. ibid. ontfangt een Brief van
den Gezant Coyet en geeft daar kennis
van. 195. fchryft a.in dezelve in 't Latyn.
196. zyn lof door de Koning van Enge-
land gedaan, zoi. geeft de Brief over aan
haar Ed: Groot Mog: ibid. bewerkt de
Vrede met Engeland. »«or. zyivvcrrich-
ïingiadcSwegdTchczaakcn. joj. vcr-
xocJ^
BLADWYZER VAN HET TWEEDE BOEK.'
zoekt middelen te beraamen by aldicn den
Koning van Spagnie zonder wettige naza-
ten ftcrfd. 171. fluyt deTriepcl AlHanti-
en noch een nauwer verbond niet Enge-
land in vyf dagen. 147. zyn Hoogheid
geeft hem een aanmerkelyk antwoord.
24?. komtbyTemplcen fpreckt wegens
de bevordering van zyn Hoogheid, ijj.
antwoordde Heer Templc. 255. klaagd
over de betaahng van Zeeland. 258. doet
een verfchil tuflen Zuyd en Noord Hol-
land af dat 100 Jaar geduurd had. 25:9.
neemt het Pcnfionaris Ampt wederom
voor j Jaar aan .159. weigcrd en vereering
van 100009 guldens, ibid. zyn Lof door
Aytzma gegeeven. 2<^o. leverdaanhaar
Ed: Groot Mog: en Placcaat van Kyzer
Karel|devyfdenover. 260. draagt de ver-
fchillenvan Over-Yfl'el voor. 201. legt
de zelve by. ibid. klagte aan haar Hoog
Mog: wegens het afdanken. 2i?i. weder-
legt de verfchillen met Engeland. 21^4.
zyn bevordering met den Gezant Temple
om Spagnicn aan Swecden te doen betaa-
len. 267. als ook het teekenen der waar-
borge. ibid. bezoekt Temple in de hoe-
danigheid van zyn vriend, ibid. flaat Tem-
pel de lofc handeling van Vrankryk voor.
ibid. 270. zynlofvanSamfon. 272. als
ook van zyn Hoogheid, ibid. doet een.
verfchil af tulfchcn Holland en Zeeland,
ibid. goede raad wegens de Poflerye.
282. verblyft met den Portugeefchen Ge-
zant de verfchillen aan Temple. 282.
d'uytfpraak. ibid. doet de verfchillen tuf-
fchen Spagnicn en Sweeden af. 287. trekt
naar Groeningen om de verfchillen by te
leggen. 191. word benadeeld, ibid. gc-
tuygenis van Tempel daar omtrent, ibid.
komt wederom by Tempel in 's Gravcnha-
ge. 293. zyn gcdagtcn omtrent Lottarin-
ec. 194- zoekt de Koning van Engeland
IC bcweegen van geen gehoor aan de voor-
ftcllen van Vrankryk te geeven. 195. ver-
wonderd zich over 't fchiclyk vertrek van
Templc. ibid. lange vergadering met de- ,
2,elve. ibid. fchryft aan Templc. 2515). '
draagt aanhaar Hoog Mog: denootzaa- 1
kclykhcid van nog 1 0000 Man te Werven. I
joi.bevrcdigdde VcldmaarfchalkWurtz.^
ibïi. werd yan zyn Hoogheid vcrgafi.
302' beyverd de Werving en tytmding
der Vloot. ibid. flaat de vooiftellc vao
Vrankryk af. 30 j. raad haar Hoc g Mog:
een belefdc Brief aan Vrankrxk tcfchry-
vcn. 311. doet 's Lands inkomften ver»
mecrderen.ibid, bezorgd de Vloot in Zee
te brengen. 512. draagddenoodzakelyk-
hcid voor van de'.Grcnsfteden teverfter-
ken. 518. levcrd den ftaat van Oorlog in.
320. (lelt de naauwc bepaling voor den
Capitain Admiraal Generaal op. 325.'
werd naar de zeegaten gevolmagtigd otn
deVloot uitte preifcn. jj2. komt by Lt-
AdmiraaldeRuyterinTexel. 333. pylJ
wederom het Spagniards gat. ibid. vaard
weder na Land. 334. word gelafterd. 354.
vcwerkt een verbond tuffchcn den St.iat en
Brandenburg. 3?<?. word Snagts var»
twee van der Graafs borrebacn en de
Bruyn aangerand en gewond. 3 f 8. fchryfc
daar over aan haar Ed: Groot Mog: 361.'
zyn woorden van Icct wefen tegen van
derGraaf. ^6j. krygt een Brief van dc
Ruyter wegen, zyn ontmoeting. 3^6".';
klaagt aan haar Ed; Groot Mog: wegens
de lafterfchriften.3 S 5 .werd van deGccom
mitteerde Raden ontfchuldigd.j 87. word
verzogt in 't belang van zyn Hoogheid te
komen. 389. legt zyn Ampt af en word
RaadsheerindenHoogeRaad.39i. zyn
fchoone aanfpraak daar over aan haar Ed:
Groot Mog: ibid. waarom niet in dc
Hooge Raad heeft gezeeten. 394. fchryfc
een fchoone Brief aan de Ruyrer. ibid.
komt by zyn Broeder op de Gevangen
Poort. 412. word vermoord. 419. zyn
Edelmoedige woorden tegen de burgers.
427. zyn wapens vernield. 432. zyn brie»
ven worcn verzegeld en op de Charter
kan'ergebragt. 432. waar inontfchul-
dig bevonden. 437
K.
1^ Icvit wederom totRottcrd.herfteld. 381
Klagtcn van den Raad Pcnfionaris dc
VVitt wegens het afdanken. 262.
L.
r Afterfchriftvan Montanusi43. 144. gC-,
, dicht op de Raad Pcnfionaris dsWitt. 2 92.'
regens de Raad Pcnfionaris. 3J4. word
wedcrleid. 3 5 5 . op Corneüs de Witt. 358-
vapL.vandenBofch. ïfii. van'trolkte*
(1-113) ' ' ' senS
BLADWYZER VAN HET TWEEDE BOEK
^n? hunne overighedcn. 374. na hun
3ood. 43 j. werd wcdcrlegt. ibid
Xochum door de Staatfelie krygsbenden on-
der 't gezag vpn C. de Witt gewonnen. 1 o
LofFclyke Vrede der Nederlanders van d'E ?
gelCchc behaald door de overwinning van
Cornelisdc Witc. 19J
Lof van de Coning van Ingeland over den
R*ad Penfionaris. 43 <r. van den Koning
van Vrankrylc.43^. vanTemple. 431?. op
Cornelis de Witt door den hoog Leeraar
van Thicnen tot Leyden uitgefprooken.
194. van den Koning van GrootBrittanjcn
tot voordcel van JonaTide\\itt. :oi. van
Aiizema op de zelve in de Swcedfe zaa-
leen. 204. van dezelve op de Raad Penfio-
naris. ztfo.vanSamfon. 173- gedigtvan J:
Oudaanop Mr. Picter deGroot. 380. van
7.yn Hoogheid op de Raad Penfionaris de
\Vitt. 173. vanTenipleover de RaadPen-
fionaris dc\Vitt. 388. vanzyn Hoogheid
over de Regenten van Holland. 389. ge-
digtenopdevcriTioordeHcercn. 439.enz.
lyft hoe veel agt-cn-Tccrtig Oorlogfchepcn
in aet maanden komen te belopen. 81. de
oorlogsvloot in de Jaare i<^<f7. 8<f. van de
bevelhebbers der fchcepsbezoldelingen
op dezelve. 11 c^. hoe het volk verdeeld
word op dezelve togt. iiz. der bevelheb-
bers die 't uitgevoerd hebben. III. van de
oorlogfchepcn van dEngclfche veroverd
en verbrand 141. der oorlogsvloot
van de Jaare KJ71. 334
M.
Vf Aas (overftedcrburgcryindenHaag)
^ zoekt Verhoef met een fchoone reden
tot zynpligt te brengen. 414
Maasdam (Heer van) uit de Ridderfchap
cndc Vroedlchappen der Steeden gevol-
magtigd om den Kcd tot vernietiging van
't Stadliouderlchap af te neemcn. 2 1 7
Middel om zyn Hoogheid in den R.iad v.in
Siaate te leiden. 281?. door den Raad Pen-
fionaris gegcTcn om 't vcrlchildcr Vl.ig
byte leggen- 319
Msbaar van ccnMatroos omtrent de moord,
4Z1.
Moord van Cornelis en Jahan de Witt. 419
Montagu Engclfche Admiraal zyn (chip in
de grond g«fchootïn verdrinkt met zyn
Zpon. 347
Munnik (CapitainDlrkde) nevens Corne-
lis Gerritz p) lende gronden in de Rivier
van Londen. 130. geeft kennis van de
Franfche en Engellchc vloot. 338
Munfterfchen oorlog, i. Biffchop verkJarrd
dezelve. 2. wind Rouveen. 5, zyn wer-
ving 270. en doet veel geweer in Amfter-
dam en Uitrecht koopcn. 307
N.
•po Aaldwyk en Valkenier tot nieuwe Voog-
den over zyn Hoogheitaangefteld. 17
Narichting door Cornelis de Witt aan de be-
velhebbcrs derVloot.p^. van de Keurvorft
ran Keulen voor den R.aad Penfionaris
2^6, voor den Capt. Admir.Gcncraal,? 1 1
O.
QNkoflcnv.in 72 Oorlogfchepcn en izfrc-
gatshocvcelinia Maanden belopen. 13.
van 48 Schepen in agt Maanden. 81. wat
ke Vloot Schepen in 8 maanpcn in de Jare
i<;72. zou hebben gekoö. 512. nader o-
vcrflag. 3,3
Oproer tot Dordrecht. 353. ^6S. tot Rot-
terdam. 372. tot Haarlem. ,y.
Oproerm.-ikcrs(dc voornaamfte in 's Graven,
■i^ge- 417
Oorblazcrsvanden Koning van Engeland
wie die zyn. 30J. zoeken rdc Roomfché
Godsdienll in zyn ryk te brengen. , ibid.
Oorlog met den Staat en MunJkr. i. ver-
klaringe der zelve. 2. metVrankryk en
Engeland. 1 4.van den Staat met Vrankryk
en Engeland, ,{j
Oorzaak van 't verlies der Nederlanders ia 't
j.iari<;72. 313, v.m Buats dood. 45 enz.
Opfchrift op 't Schildery van Coraelise Wirti
181. op dcGoudcKop. ^„1
Oragnicn (Prins van) werd door GcMerlind
tot Capt. Adni. Generaal voorgelkld. 16
aanmcrkelyk antwoord aan Johan de Witc
2 49. trekt naar Zeeland. 2 j i . word eerftc
Edel gemaakt.ib.word buvtcn voogJy ge-
flcld 2^2. verzoek van de 4one penning
vry te zyn. 180. werd in de Raad v.nn
St.iate galyd. 288. wcrt na.iuw bep.iald.
290. Eed voor dezelve 291. word Jaarlyks
50000 guldoiu tocgcftaan. 291. vcrgaft
den Raad Penfionaiisdc Witt. 301, trekt
naar Engeland, ibid. komt wederom in 's
Gravcnh.ige. 313. word v.m haar Ed: Gr:
Mog: tot Capt.Adin.Gcner. gcraaakt.3 1 i
bladwy7;er. van het tweede boek.
als ook van hnar Hoog Mog: 511. zyn
naauwe bepaaling j 1 1 . tot 3 1 51 . nodigd de
Staaren van Holland te gaft- 550. Wort tot
Dordrecht Stadhouder gemaakt en ver-
trekt weder naar 't leger 371. edelmoedi-
ge woorden. 37 9-
Overweging wegens het Eeuwig Edift. 230
Overwinning der Nederlander:, op d'Engcl-
fche vloot.
27.344- tot35:
T) Rinsgezinden worden verfterkt door de
■*■ Heer van Beuningen. 271. hun uyt-
ftrooyfel. 272.
Projeft of ontwerp van haar HoogMog: we-
gens het kiezen van cca Opperhoofd over
cie Krvesbenden. 2i<
a
r\ Uadruple Alliantie door den Raad Pen-
^~<. fionaris de Witt gefloten. 7^
R.
T> Aad van den Raad Pcnfionaris wegens 't
verfchilderFranfchePofleryen. 282
Redenering tuffchen den Gexant Temple en
den Raad Penfionaris de Witt. 2;j5cnz.
Regenten van Dordrecht laatcn 'tafbecld-
zel van Cornclis de Witt maaken om tot
een eeuwige gedagtcnis op te hangen.
180 enz.
Reglement op de Mortificatie v.in 't Stad-
houderfchap. 224
Rcqucft vaa de Vrienden van Cornelis de
Witt. 406^
Rcfolutie vaa haar Ed: Groot Mog: om
Tromp van zyn bediening t'ontflaan. y 6^.
van Zeeland om geen Gevolmagtigdeop
'sLands Vloot te zenden. 67. van de ho-
ge bevelhebbers der Vloot om den Raad
Pcnfionarisdc Witt te bedanken. 71. van
haar Ed: Groot Mog: over 't formulier
van'tgcbed. 7f. van dezelve om Corne- '
lis de Witt op de Vloot te volmagtigcn.
83. alsook van.haar Hoog Mog: 84. van
dezelve om Cornelis de Witt te bedanken
voor zyn groote overwinning. 152. van
haar Ed: Groot Mog: omCornehs de Witt
de Ruyter en van Gent yder een Goudc
Kop te vcrcercn. n 9. der Stad Dordrecht
om Cornelis de Witts afbecizel te laate
Schilderen. 1 7 ji. van haar Ed: Gr:Mo. we-
gens de Ridderfchap en Vroedfchappen
omtrent het Ecuwig Edid. 22J. vanhaar
Hoog Mo; op 't vernietigen Ya^ de Giaaf;
fclykheids Tytcl. 2 ?2 . van haar Ed: Grooï
Mog: om geen Stadhouder te dulden.2 5(f.
vanhaar Ho: Mo: overliet Plaatfcnin de
Raad van St.iatc voor zyn Hoogheid. 2 8(5.
waar by zyn Hoogheid in den Raad var»
Statten word geleid. 289. v.-m h.narEd:
Gr. Mo: waar by 5000 guldens op yder
der vier misdadigers werd gcftcld. 3^2.'
tot vernietiging van 't Eeuwig Edift. 37^,
van haar Hoog Mog: 'om geen Prins van
Oragne magt oAcr de Patenten te geeven»
J76. om zyn Hoogheid Stadhouder te
aiaaken.377. van haarEd: Groot Mog: in
d'Oproer.41 3.van haar Ed: Gr. Mog: om-
trent het vermoorde genomen. 4I0: 421
Ruwaardin harde bejegening van eenKer-
kelyk Perzoon. 43 1
Luytery in 't geweer in 's Gravenh.ngen. 41 tf
S.
camfons lof op de Raadpenfionaris. 275
"^Sententie tegcns Co, nclis de Witt. 411
Spaanfchc Nederlanden worden van den
Koning van Vrankryk overvallen. 23 f
Spangicn (Koning van> verzoekt aan- déa
Staat een millioen guldens te leen.24ï. en
Swceden vereenigd door den Raadpenfio*
naris de Witt. 287
Staten Generaal haar toeruftingter Zee. iï.
verbieden de groote en kleincViircry. 14.
hun befluit op't voorftelle van zynHoogh.
totCapt. Adm.Gcncr.aantc ftcllen. xS,
neemen Swcdcn zyn aanbieding tot de be-
middeling tuÜchcn Engeland aan 42. vol-
magtigen den Raad Penfionaris de Witc
naarde Vloot, (f i. als ook om met Dene-
marken een Vcrbondtc maaken. 73. zen-
den de Raad Penfionaris de Witt aan den
Gezant Appelboom. 77. volmagtigen
Cornclis de Witt op dcVloot. 84. misnoe-
gen over't gedrag van de gehcymfchryver
Andringa. 167. fluitende Vrede metEn»
geland. 202. maaken een ontwerp tot de
verkiezing van een opperhoofd over de
krygsbenden. 21J. verftcrken zich met
nieuwe kiygsbenden. 248. doen een be-
zending naar Zeeland om het Stadhouder-
fchap van 't Cap. Adni. Gcncraalfchap af
te zonderen. 249. hun befluit wegens zyn
Hoogheid plaats in de Raad van Staaten te
geven. 2Sy. 2S7. geven zyn Hoog: plaats
in de Raad van Staaten. 18 8. volmagtigen
Cornclis de Witt naar Keulen. 3 10. vcr-
kiei*!»
BLADWYZER VAN HET TWEEDE BOEK.
antwoord asn de afgezonden van d'Ht< Lourois.t S i
Van Gelder (Capitaia Eicilj komt met agt lyke
pryze by de Vloot,
kiez«nzyn Hoogheid tot Cipitaiii Admitavl Ge-
neiaal.)ti miken een vet':>ond n:iet Brandenb.395
St aaten va 1 HolUnd en Wetl- Vtieflind haar Relolu
tieop 't Formuüervan't gebed. ?ƒ. volmigngen
Cotnelit de Witt op de Vloot. 8^. ontbieden C:
de Vitt t'huis. 189. hebben veel werk om de ge-
biekkelykeptovintientot betaling tekrygen.tcS.
flaan voor dat een Cap. Gen. geen Stadhoudet
mag zyn 1 1 1. 1 14.. enz- befluiten tot vernietiging
van't Stadhoadetfchap. n6. doen den Eed op
hetzelve, 117. maaken het Eenwig Edift. 119.
vernietigen de GraaflykheiJsiytel. IJl. volim g-
■ tigenCornelisdeM'ittopdc Vloot 551. verkie-
zen zyn Hoogheid tot Cap Adm Geil. s'9- ft«l-
lenyooo gl.op yder derïier misdadigers. 361.
omflaan malkander van denEed op't Eeuwig Edift
gedaan. 376. zenden gevolmagiigden aan zyn
Hoogheid wegens het Stadhoudetfchap. 178. ftel ■
len order op de Lalletfchtirten tegen de Raad
PenfionariidcWitt. ?S4-
Stadhouderfchap by Holland Tcrnietigd. 119. «oz.
onnut voor Holbnd, ^jf
Sterke toetufting ter Zee. 'i
Swecrs ( Vice-Adm,lz.ik ) zyn onvcrtzwgdlieid in
deflag. 3+y
Switzetland nooit geen Stadhouder voor zyn leeven
lang. , »?S
Stait van Oorlog dooide Raad PenConarit deWitt
ingeleverd. 3*'
T.
Tichelaar (Willem) befchuldigd Cornelis de Witt
van Prinle Moord. J9fl. zyn dïdiiftie tegens
defelve. 4.04.^ komtuit deKevangenis.4.14..
ontmoet Jonker vander Moelel ibid. zyn voorge-
ven, ibid. maakt oproer door gtouwzamefcheld-
woorden. 4.1^. zyn vonkrhedryf. 43°
Tobiafz. (Zee Capitain) neemt het gtoote Schip
Royale Charle van d'EngelTclie. 133
Toeleg van vier fchelmen op 't leven van Cotnelis
<ieWitt.3$8.ookopdeRaadpenrionjrlsde Witt.ib.
Tfiftaat van Vrede luflclien den Staat en Muiitter. 1 9
tull'chen Sweden, Engelanoen den Staat. 14.6
Tromp(CornclisJ vetfcliil met de Ruyter. 55.
fchryft een tiatde Brief wegens de Ruyter. fC. word
van zyn bediening ontflj(;èn. f 7. komt by den
Raadpenfiouarisde Wilt. ibid, word zynebedie-
ning door de Raad Penlionaiis ontzegt en zyn ait-
wooid en verzoek. ƒ8
V.
^Alkenier(Burgermeellcr) zvn dappere aanmoe-
moediging wnd'Aiiifterdammers. 367
Valkeniei(Gezaiiil zyn gtdagien ontrent het pynigen
vanCorn.de Wit. 4c8
Van Gent (Willem lofeph) word in Tromps plaats
vetiogt. ƒ8. vetfchoond zich daarvan, jp. vaart
meteenige Schepen de Riviervan Londen op. 12 i
lyn verrichting op Charnes. 118. word naar Hit-
lindenFcro gezonden. 14.1. ziet 20 vyandlyke
Schepen. i+S- zyld naarp EngelfcheKonings
Schepen. 34.5. komt by de Vlag. 3^7. zynkloek-
moedigheit. 34.7' zyn dood. ibid. zyn lof. 348.
«ie zyn £d: kinderen. ibid-
VtaBciioipgcaTiJt de riioegecLodcn toe. »7i.zyn
E Y
Vander Graaf (Jacob) gevangen.!? fj. zyn Vonnis
en werd onihalft.3f4. aanmerkelykc woorden. 3 65
Van Nes neemt het groot Schip de Royale Cathari-
nacDZ. 34$. zyn dapperheid. 34.9
Van Thienen Hoog Leeraat tot Leiden .doet een Lof
reden op Cornelis de W'tt, (94.
Van Vahlen (Johan) fc!iict meteen piflool Johan de
Wittdood. 418. zvn bekentenis. 430.
Vetbod der FranfcheBrandewynenenz in Holland.
303. der Franfeop 't invoeren van Haring enz. ib.
Veihoef( Hendrik) zyn wreedheid.4Z». zvn verkla-
ring- ibid. zyn fchrikkelykewooiden. ibid. fpreckt
trots aan de Regenten van den Haag. 425- Ichiet
heteerftopde Püorr, 415. dwingt den Smit twee
mokers at. ibid. komt in de Kamer van de Witt.
ibid. fpteekt metdenR.uwaardr.417. torLeydea
gegeefleld.419 zynwreedheiitotOudewater. 430
Verklaring wegens'tftryken der Vlag. 62. van de
gecommitteerde Raden wegens de fecrttecotref-
pondentiepenningen.j 87.vandeScherprexterover
depynigingvanCoinelisdeWitt.4to.vanVethoef
wegens de moord. 41^
Verfchil tuflchen de Provintien over 't veikiezen van
een Opperhoofd 1 1 3 enz. hoe af te doen zonder
Stadhoudet. üj. door Stadhouder»ontlfa3n.23 3
dat 1 00 Jaar geduurd had door Johan de Vitt af-
gedaan. 359. van Over YOel en bevredigd dooi
dezelve. i«i. tuflchen Engeland en haar Ho: Mo:
z64. tufTchcn Holland en Zeeland door den Raad
Penfionatis afgedaan. 173. tüfTclien Vranktyk en
Holland over de Pofteryeii. 281. wordamden
RaadPenfionarisenTemplegefteld. ib. tuflchen
de Staaten en Portugal door den Raad Penfionatis
en den Poriugeefche Gezant aan William Tcniple
verbleven. 281
Ver'üvmderZccuwen. 137
Voorzigt igheid van haar Ed: Ct:Mo: in d'opioer.4 1 j
Volmagt van haat Hoog Mog: voor de Heerjohan de
Witt ora een verbond met Deenmarken te maken 7J
W.
Air Aapensvan de witten verbroken. 431
W«orden van den Koning van Engeland aan de
Raad Fenfioaaris de Witt van C: de Wilt. onder 'c
pynigcn 409
Wteetheid van een Ruiter aan de Lykcn gedaan. 421
Wurtz ( Veld- Mat. 1'aul ) t'onvreeden 501. werd
doordcR. PenfionaiisdeWittbetcedigd. ibid
Z.
^ Eeland dringt ftark op de bevordering van den
Prins van Orapnien. 18. wil geenGevolmagtig-
denop'slands vloot zenden 67. geeft haar on-
vermogen te kennen. 208. klaagt fcharp tegens 't
Vonnis van Buit na dathv een Jaar dood was. 2r9.
berigt van van der Horft Kievit, en d'overledene
Wcduw. 210. maakt den Heer Prins van Oragnien
tot PremieiNoble. 2 f 1 zoekt de Heer van Odyk
in de Admiraliteit tedringen. 2y5. verzuym v au
de Vloot in Zfce te brengen. 337
ZeeOag der Nedcriaadeis tegen ie Franfche en En-
gellchen. J44
N p E,
.f
re 7^,
4".
?, if-
jj^
?/
. iii, fjvï:->i
V^ , 1',.- ■•''■, "iJji.-.,
■ •"^,
,>v
^■
••1 '-■.;'1\';
J^-^
.s^-.'-
.A.,
s-.-» r ■■<•.■■.>',
^-.■•'?.'
■X-
.:^4ï^ll?$^-