Skip to main content

Full text of "Leipziger Studien zur classischen Philologie"

See other formats 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  preserved  for  generations  on  library  shelves  before  it  was  carefully  scanned  by  Google  as  part  of  a  project 
to  make  the  world's  books  discoverable  online. 

It  has  survived  long  enough  for  the  Copyright  to  expire  and  the  book  to  enter  the  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subject 
to  Copyright  or  whose  legal  Copyright  term  has  expired.  Whether  a  book  is  in  the  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 
are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  culture  and  knowledge  that 's  often  difficult  to  discover. 

Marks,  notations  and  other  marginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  file  -  a  reminder  of  this  book's  long  journey  from  the 
publisher  to  a  library  and  finally  to  you. 

Usage  guidelines 

Google  is  proud  to  partner  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  the 
public  and  we  are  merely  their  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  this  resource,  we  have  taken  Steps  to 
prevent  abuse  by  commercial  parties,  including  placing  technical  restrictions  on  automated  querying. 

We  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  of  the  file s  We  designed  Google  Book  Search  for  use  by  individuals,  and  we  request  that  you  use  these  files  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrain  from  automated  querying  Do  not  send  automated  queries  of  any  sort  to  Google's  System:  If  you  are  conducting  research  on  machine 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  large  amount  of  text  is  helpful,  please  contact  us.  We  encourage  the 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attribution  The  Google  "watermark"  you  see  on  each  file  is  essential  for  informing  people  about  this  project  and  helping  them  find 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatever  your  use,  remember  that  you  are  responsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
because  we  believe  a  book  is  in  the  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countries.  Whether  a  book  is  still  in  Copyright  varies  from  country  to  country,  and  we  can't  off  er  guidance  on  whether  any  specific  use  of 
any  specific  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearance  in  Google  Book  Search  means  it  can  be  used  in  any  manner 
any  where  in  the  world.  Copyright  infringement  liability  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Google's  mission  is  to  organize  the  world's  Information  and  to  make  it  universally  accessible  and  useful.  Google  Book  Search  helps  readers 
discover  the  world's  books  while  helping  authors  and  publishers  reach  new  audiences.  You  can  search  through  the  füll  text  of  this  book  on  the  web 


at|http  :  //books  .  google  .  com/ 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Digitized  by  VjOOQ iC 


LElFZl(iEJ{  ^Tn)lEN 


.SSIfeK  ;id_EN  PHILUU 


HKR^AItS*.; 


O.ODBTIÜS    L.  LAB6E  0.  RIBBECK  fl.LlPSIÜ£ 


SECnSTKR    BAND 


l.KlPZIii 


I!  I II 7  ; 


Google 


Digitized  by  VjOOQ iC 


LEIPZIGER  STUDIEN 


CLASSISCHEN  PHILOLOGIE 

HERAUSGEGEBEN 

VON 

O.ODBTIUS  L.  LANGE  O.RIBBEGE  H.LIFSIÜS 

SECHSTER  BAND 

Erstes  Heft. 


..  ^fs  «  ^  R  y 


LEIPZIG 

VERLAG  VON  8.  HIRZEL 
1883. 


Digitized  by  VjOOQlC 


Digitized  by  LjOOQ iC 


vG-7 


DE  APOLLONH  DYSCOLI 

EPIßRHEMATICI  ET  STNDESMICI  FORMA  GENÜINA 

SCRIPSIT 

THEODORUS  MATTHIAS. 


\  i'   ■■::■ 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Digitized  by  VjOOQ iC 


I.  Bekkemg  qni  primns  omnia  quae  snpersnnt  ApoUonii 
Dyscoli  opera  annis  huius  saeculi  VII,  XIII,  XVI,  XVÖ  edidit, 
praeter  Porti  Sylburgiique  annotationes  et  praeter  ea,  quae  unus 
et  alter  ad  eos,  qnos  Apollonins  attnlerat,  locos  scriptomm 
disseruerat,  in  asnm  snnm  connertere  potnit  fere  nihil.  Qno 
ex  tempore  opera  mnlto  maior  nobilissimo  Alexandrino  navata 
est  et  a  Lobeckio  Ahrente  Lehrsio,  qni  de  grammaticis  grae- 
eis  aeteribns  optime  meriti  snnt,  et  in  dissertationibos  uario- 
mm  commentariornm  annalinmqne  philologonim  ab  0.  Schnei- 
der© 0,  rursus  a  Lehrsio  2),  a  L.  Langio  3) ,  ab  A.  de  Velsen  *), 
ab  Eggero^),  a  Skrzeczka^),  a  Dronkio^,  a  Schoemanno  ®), 

1)  'ApoIIonü  de  synthesi  et  parath.  placlta':  Comment.  antlqu.  1843. 
81  sq.  •—  Diarium  Marburg.  1843.  —  'Ueber  die  Schlusspartie  der  Schrift 
des  ApoUonias  Dysc.  ne^i  int^^,^  Mob.  Rhen.  n.  8.  III,  446  sqq. 

2)  Libelii  qui  quaestiones  epicae  inscribitur,  uarüs  locis.  —  Mus.  Rhen. 
n.  s.  II,  340  sqq. 

3)  Das  System  des  A.  D.  1852.  —  Praeterea  Philol.  YD,  564. 

4)  Tryphonis  gramm.  Alezandrini  fragm.  colleg.  et  disp.  A.  de  V.  1853. 

5)  Apoll.  Dyscole,  essai  sur  rhistoire  des  th^ories  gramm.  dans  Tan- 
tiquit^.  Paria  1854. 

6)  In  egregiis  sex  gymnasii  R^emontani  urbici  programm.  annorum 
h.B.  XLVU.  LDI,  LV,  LVni,  LXI,  LXIX,  quae  laudabo  ita:  'Skz.  I,  II, 
m,  IV,  V,  VI';  et  in  Annal.  philol.  uol.  CIII,  630  sqq. 

7)  Mus.  Rhen.  IX,  107  sqq.  'Beiträge  zur  Lehre  Yom  griech.  Pronom. 
aus  A.  D.'  —  ibid.  582  sqq.  de  emendatione  Apollonii  D.  —  ibid.  XI,  549 
de  Apollonii  D.  re'xfnj  y(fafi/i,  ad  I.  Vahlenum  epist.  critica  I.  -<  ibid.  XII, 
321  sqq.  de  ApoUonii  D.  libro  neifl  imff.  ad  I.  V.  epist  crit.  n.  —  Alias 
dusdem  emendationes  ab  ipso  non  editas  e  margine  ezemplaris  eius  in 
apparatu  editionis  suae  publici  iuris  fecit  R.  Schneider. 

8)  Emendationes  aliquot  locorum  in  Apoll,  libro  de  adu.  ind.  lect 
Gryphisw.  1860  (»  op.  acad.  IV,  243  sgq. ;  laudabo  Schoemann.  op.  a.  IV).  — 
Ann.  phfloL  99, 13  sqq.  130  sqq.  —  Ann.  philol.  supplem.  V,  1  sqq. 

1* 


Digitized  by  VjOOQiC 


4  Theodorus  Matthias 

a  Schmiederö*),  a  Wachsiputhio^),  ab  Hillero^),  a  Gatten- 
tagio  ^)j  a  Buttmanno  %  ab  Egenolffio  %  a  danmairis  denique 
Apollonianis,  G.  Uhligio'^)  et  R.  Schneidero.^)  Nihilo  eecios 
ipse  Schneideras,  qui  ante  hos  qoattnor  annos  nooam  mino- 
ram  ApoUonii  scriptoram  editionem  eamqne  nostris  temporibas 
dignam  confecit,  in  eins  praefatione  professns  est  etiam  post 
salnberrima  illornm  nirornm  doctornm  studia  sibi  qnoqne  tot 
macnla»  relinqnendas  foisse ,  nt  saepe  contentns  faerit  'scrip- 
tnris  nnici  codicis  Parisini  2548  (A)  accnrate  enotatis  fnnda- 
mentnm  iecisse,  qno  niti  possent  post  se  operam  ApoUonio 
nanatari\  Quod  qnam  nere  indicatnm  sit,  ex  mnltb  illis  emen- 
dationibns  apparet,  quas  Hoerschelmannns  in  Mos.  Rhen.XXXY, 
p.  373  sqq.  et  Egenolf&as  in  Ann.  philoL  CXVII,  p.  833  sqq.  pro- 
posnemnt. 

Gnm  tarnen  intellexissem,  ne  nnnc  quidem  Apollonii  libros 
prae  se  ferre  speciem  genninam,  mihi  in  praesens  quidem  pro- 
posui  epirrbematici  et  syndesmici  eam  restitnere  aut  descri- 
bere  imaginem,  quam,  cum  ex  auctoris  manibus  exirent,  prae- 
buisse  mihi  uidentur. 


1)  'Zar  Schrift  des  A.  de  pronom.':  progr.  gyma.  Barmensis  1865. 

2)  Mus.  Rhen.  XX,  375  sqq. 

3)  Quaestiones  Herodianae,  dissert.  Bonn.  1865.  p.  46  sqq.  —  Ann. 
phUol.Cm,618sqq. 

4)  Cnios  emendatlones  cum  separatim  editae  non  sint,  e  solo  apparatn 
Schneiden,  quocom  per  epistolas  commonicauerat,  nouimns. 

5)  'Des  A.  D.  vier  Bücher  ab.  d.  Syntax,  übers,  n.  erl&utert  1877'; 
laadabo:  Battmann.  p.x. 

6)  In  recensione  libri  Bnttmanni,  Ann.plulol.  uol.  GXVII,  567  sqq. 
inserta. 

7)  Emendationom  ApoUon.  specimen,  dissert.  Berol.  1862.  —'Zu  A.D.': 
Mos.  Rhen.  XIX,  33  sqq.  —  'Die  t^x^  ye^fi/t.  des  ApoUonins  u.  Herodian': 
Mus.  Rhen.  XXY,  66  sqq.  —■  Conunent.  litter.  lenens.  1878  mens.  lul. 

8)  'Obseruatt.  critt.  in  A.D.':  Symb. philol.  Bonnens.  fasc. II, 467  sqq. 
—  'Obseruatt.  critt  in  A.  D.  specimen  11':  progr.  gymn.  Colon.  1867.  ~  'Zu 
ApoUonius  D.':  Mos.  Rhen.  XXIY,  585  sqq.  —  'Gommentarii  critici  et  ex- 
^etici  in  Ap.  D.  spedmen':  progr.  gymn.  Nordensis  1878. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Apollomi  Dyscoli  epixrhematici  et  gyndesmici  forma  genuina.     5 

Caput  I. 
De  epirrhematico. 

Ac  prima  qnidem  erit  quaestio  de  totius  ne(jl  eTci^^rjfAcc 
T(üv  libelli  ordiDe  atqne  consilio  et  num  quae  promittantar 
omiüa  solnantur. 

Declarat  Apollonius  libri  initio  totam  de  aduerbio  dispu- 
tationem  in  duas  partes  se  dioisamm  esse,  quanim  in  altera, 
id  qnod  doctrinam  stoicornm  redolet,  agatnr  7t£Qi  rijg  iv 
volaQj  in  altera  7C€qI  tov  axf^fiarog  rrjg  cpwvrjg.  Ipsa  graeca 
nerba  apposni,  qnia  magni  interest,  quomodo  ea  interprete- 
mar.  Quare  conferri  iubeo  similem  dinisionem,  qnam  Apollo- 
mag indieat  aliis  qnidem  nerbis  libri  de  eoni.  initio  "^Ttahv 
inodiaOTaXrjaezai^)  6  jcbqI  ovtwv  Xoyog  iv  (pojvij  xcri  drjkov- 
fiiyq}^.  Innabit  etiam  conferre,  qnomodo  Apollonius,  prius- 
qnam  singnlarnm  classis  cuinsque  coniunetionum  formam  ex- 
plicet,  omninm  uoeum  ad  eam  pertinentinm  significationem  in 
nniuersnm  explanet:  ita  de  disinnetinis  p.  216,11 — 220,23, 
de  cansalibns  234, 13  —  235, 4,  de  expletinis  247, 22  —  253, 29, 
quae  omnes  expositiones  bis  fere  uerbis  concluduntar:  \al 
roaaika  ^iv  Tteql  tilg  ivvoLag  TiSv  TtQoxei/xeviav  awdiafiwv 
nel  xcJy  ahiokoyiKtJv  nel  rtJy  7cXr]Qa)fiaTiy.iSv\  Et  ex  aduerbio 
ftd?uy  aliis  quoque  libris  eadem  diuisione  usum  esse  ApoUo- 
ninm  intellegimus.  Quare  mecum  putabis  in  epirrhematico 
quoqne  eum  nerbis  illis  similibus  se  de  singnlarnm  adnerbii 
classinm  notione  dissertnrnm  esse  poUiceri.  Neque  enim  pro- 
pterea,  qnod  numerum  singnlarem  tov  €7ti^Qi^fiaTog  (p.  126, 24) 
nsnrpat,  totius  formulae  alius  est  sensus.  Nam  in  illis  e  syn- 
desmico  locis  supra  appositis  pluralis  postulatur  ideo,  qnod 
ratio  habetur  omninm  singulamm  coniunetionum,  quae  in  sub- 
seqnentibns  explicari  solent.  Contra  hoc  de  quo  agitur  loco 
magis  in  nniuersnm  mentio  fit  de  ui  et  notione  eins  partis 
orationis,  cui  nomen  adnerbii  est.  Et  reuera  uerba  nsQl  Ttjg 
ivvolag  tov  iTci^^rjfxarog  ita  intellegenda  esse  elucet  etiam  e 

1)  Sic  recte  Eggeras  pro  tradito  vnocTaXtiaeTat, 


Digitized  by  VjOOQ IC 


6  Theodonia  Matthias 

snbseqnentibas  ^ifcel  dh  xal  riva  h  a(Ji(piß6X(i)  xa&iarrjKS  xrl! 
Vix  enim  Apollonius  sie  perrexiBset,  nisi  antea  in  oniaersum 
de  notionum  adnerbioram  generibas  exposaisset  eamque  ex- 
positionem  illa  formnla  eonclusisset.  Idem  nnmems  singalaris 
eadem  notione  nsnrpatar  de  adu.  122, 33  sq.  xal  Toaavta  fih 
Tteql  Tov  oTi  ycarrjyoQel  rtav  ^rjfiarwv  ro  ini^^rifxa]  nnde  ap- 
paret,  singolari  namero  ^%ov  kTCi^^rjfÄccTog^  rationem  nostram 
non  infringi. 

Porro  nonnnllis  locis,  nbi  renera  de  notione  singulanim 
classium  sermo  fit^),  totam  illam  de  notione  adnerbii  partem 
contineri  putare  non  licet  propter  has  caosas.  Primum  de 
minoris  tantommodo  aduerbiornm  partis  notione  disseritar,  ne- 
qae  is  sum,  qni  scriptori  neglegentiam  eiasmodi  et  minorem 
insta  exspectatione  perfectionem  tribaere  quam  de  mannscrip- 
tornm  integritate  dubitare  malim.  Deinde  exceptis  iis,  qaae 
154, 2  sqq.  de  adnerbii  evd'a  notione  accentus  explicandi  gratia 
exponnntur,  et  simili  de  eansa  excepta  longiore  de  aduerbiis 
in  de  exeuntibns  dispatatione  (177, 13  —  183,4)  onmes  hi  loci 
snb  finem  totios  tractatus  leguntnr,  atque  ita,  nt  alteri  de 
forma  parti  incnlcatae  uideantnr.  Nihilo  secins  iam  126,  24 
eadem  illa  redit  formnla  'nal  roaauta  fxiv  Tteql  r^g  kvvolag 
TOV  €7ti^Qrjin(xTog^ y  qua  in  libro  negl  awöia^iiov  singulas  de 
notione  partes  conclusas  esse  nidimns. 

Antecedit  autem  illam  formulam  inde  a  p.  119  nihil  nisi 
post  qnattnor  praefetionis  nersus  (119, 1—4)  adnerbii  definitio 
(119,  5  sq.)  eiusqne  explicatio  (119,6  —  125,5),  tum  parunla 
expositio  de  nomine  eTtl^Qijfia  et  de  coUocatione  adnerbii  (125, 
6—16;  125,16  —  126,23).  Contra  sequitur  illam  formulam 
longior  de  iis  uocabulis  dissertatio,  qua  sintne  aduerbia  necne 
dubitatur  (125,  27  —  145,  25).  Deinde  146, 1  uerbis  "sxofuvojg 
ax€7tTiov  xofJ  7C€qI  rcov  ev  raig  (pwvaig  axr]fi<itcoy^  altera  de 
forma  pars  indicatur;  in  qua,  postquam  146,15  — 151,29  de 
aliquot  singularibus  aduerbiis,  de  quonim  scriptura  dubitatur, 
sermo  factus  est,  usque  ad  finem  libelli  exceptis  Ulis  de  notione 

1)154,  2  sqq.;  161,  13 sqq.;  184,  12  sqq.;  192,  15  sqq.;  194,  10 sqq.; 
194,26;  195,5.23;  196, 7  sqq. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  ApolIoDÜ  Dyscoli  epirrhematici  et  syadesmici  forma  geauiaa.     7 

locig,  quos  supra  commemorani,  ea  aduerbia,  qnae  iisdem  termi- 
oationibas  atantnr,  generatim  percensentur:  151,30  —  200,32; 
Dam  qaae  secimtüry  usqne  ad  210, 5  0.  Schneideros  LI.  qnarto 
de  constr.  libro  üindicanda  esse  probanit. 

Hanc  totins  libelli  descriptionem  perpendenti  uidebitar  con- 
sentanenm  pancas  illas  de  definitione  nomine  coUocatione  ad- 
aerbii  paginas  non  esse  eas,  qoae  iure  formola  'xal  roaavra 
fih  7t€ijl  TTJg  hvolag  rov  kfti^^T^fiarog^  conclndantur.  Atqni 
neqae  ApoUonios  neque  —  ut  praeoccnpetnr,  si  quis  hanc 
claugalam  ab  interpolatore  nenisse  stataentem  quaestionem  se 
solaere  putet  —  interpolator  haec  aerba  scribere  potuit,  nisi 
ea,  qnae  iis  conclnduntnr,  re  nera  exstitenint  idqae  in  ante- 
eedentibus.  Itaqne  non  possumos  non  statuere  illam  de  notione 
partem,  quam  etiam  E^erus  1. 1.  p.  196  et  198  desiderari  obiter 
monnit,  initio  formnlae  Uli  antecessisse,  postea  periisse. 

Nee  desnnt  alia  argumenta,  quibus  ea  eoniectara  commen- 
detor.  In  codice  uerbis  illin  146,  1  'ix^iÄivwg  aneftriov  xal 
neQi  rcSv  h  ralg  qxovaZg  oxrifianav*  praecedit  mainsculis  ex- 
arata  haec  inscriptio  '^devriga  öcahvaig  öiaqfxitpfevovaa  xal  dta* 
ijvovoa  ra  twv  (piovoiv  oxfif^ctta  %(3v  iTtt^^'rjiÄdvioy'  ij  yag 
nqiorri  7C€qI  rrjg  hvolag  avrtSv  di€i.ix^^\  übi  urgendus  uidetur 
genetinus  plnralis  avTtivj  i.  e.  l^rt^^ij/uaTcuv,  ut  non  e  126, 24 
haec  repetita  esse  eluceat.  Hac  igitar  ex  inscriptione,  qaam 
ab  ApoUonio  profectam  non  esse  concedo,  lucnlenter  apparet, 
huic  parti  longiorem  de  adnerbiomm  significationibus  disputa- 
tionem,  cum  illa  inscriptio  insereretiir,  antecessisse. 

Postremo  Priscianns  ^)  in  libro  decimo  quinto  institntionum 
grammaticanun,  qni  est  de  aduerbio,  talem  adnerbiomm  a  signi- 
ficationibus depromptam  diuisionem  exhibet,  qualem  de  se  ipso 
haurire  uix  uideatur  potuisse.  Dicit  enim  aduerbio  praeter  spe- 
eiem  fignramque  etiam  accidere  significationem  (gr.  lat  m,  63, 
6  H.)  enumeratque  inde  a  p.  80,  30  aduerbia  temporalia,  dehor- 

1)  Hanc  omnino  ita  Apollonio  usain  esse,  ut  singulis  suis  libris  non 
totam  doctrinam  et  semper  ultimam  emendatioremque  Apollonii  senten- 
tiam,  sed  singula  scripta  proprie  respondentia  adhiberet,  in  posterum  mihi 
proposui  probare. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


8  Theodom  Matthias 

tatina,  confinnatiua,  iaratina,  optatina,  bortatiua,  congregatioai 
discretina,  similitudinis^  ordinatina,  intentina«  Et  ib  uniaersiuo 
se  Graecorum  aduerbiorum  diaisionem  reapieere  ipse  profitetor 
88,  21  ad  diminutiua  adnotans  ^qnae  apud  GraecoB  non  8imt\ 
Praeterea  antem  uestigiom  ApoUonianae  originis  deprehendo 
primom  in  eo,  quod,  si  suam  ipsius  opinionem  protulisset,  non 
einsmodi  noces  inter  adnerbia  enumerasset,  quales  sunt  %eia\ 
'age'  imprimisqne  uocula  ^o\  Hanc  enim  nocem  aduerbium 
esse  aut  nocandi  ant  admirandi  aut  indignandi  exponit  89, 3. 
Contra  suam  sententiam  de  hac  uocula  exhibet  in  paruulo  de 
interiectionibus ,  qaae  grammaticis  latinis  peculiaris  orationis 
pars  est,  tractatu  (XV,  7,  40);  ubi,  si  dolorem  aut  rursus  in- 
dignationem  aut  admirationem  signifieet,  eam  pro  interiectione 
se  accipere  confitetur.  Deinde  et  in  omni  de  aduerbio  doctrina 
et  in  nonnullis  ipsius  notionnm  enumerationis  locis  eongruit 
cum  iUo  DionysU  Thracis  interprete,  cui  in  codice  Neapolitano 
nomen  Heliodorus  inditum  est^)  Atque  «arios  commentarios^ 
quos  scholia  DionysU  Thracis  continent,  qui  perspexerit,  is 
statuat  necesse  est  Heliodorum  aut  semper  eos  Choerobosci 
commentariorunr  locos  indagasse,  ubi  ille  genuina  ApoUonii 
uerba  apposuerat,  aut  ipsius  ApoUonii  scripta  inspexisse.  Is 
igitur  solus  e  scfaoliastis  cum  omnino  saepius  Dionysium  uitu- 
perat,  tum  ideo,  quod  de  aduerbiis  fieaotrjTog^  non  quali- 
tatis  dicat  (Bekk.  anecd.  gr.  ü,  941, 4 — 11);  itemque  Priscianus 
86,  23  solum  aduerbiorum  qualitatis  nomen  admisit.  —  Nee 
minus  eongruit  et  cum  ApoÜonio  et  cum  Prisciano  scholion 
adespoton  Bekk.  anecd.  gr.  II,  949, 31  —  950, 2,  quod  propter 
uituperationis,  quae  in  eo  inest,  similitudinem  eidem  Hello- 
doro  tribuerim.  Quo  scholio  /^a  et  vq  uocabula  ofAtntTtd  rectius 
nominari  iudicatur  quam  fiä  uoculam  arcufioriMov  et  vrj  xajw- 
f^oTcuov.^)  Itemque  Priscianus  86, 21 — 30  solorum  iuratiuornm 

1)  Gf.  Hoerschelmann.,  de  Dionysii  Thr.  interpretibuB  ueteribus  com- 
mentationis  part  I.  Lips.  1874. 

2)  Nam  quainquam  sola  V«'  uocula  nominatar,  tarnen  iprammaticam 
id  nomen,  quod  nominatim  hoic  ulndicator,  alten  quoque  V«('  tribaisse 
elucet  ex  bis:   primum  qoidem  nomen  'ofuniwv^  latiuB  patens  eiiuqae 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  ApoUonii  Dyscoli  epirrbematici  et  syndesioici  forma  genuina.     9 

mentionem  üacit,  et  Apollonins  de  constr.  52,  7  haec  exhibet 
Va  ofiOTixa,  keyu)  %d  vri,  f4a\  cum  uoces  aTtiafiori^ov  et  xcrrw- 
fioriMv  ab  eins  doctrina  ömnino  alienae  sint.  —  Porro,  ut 
Heliodoms  934, 1—7  ad  definitionem  explanandam  obiter  mo- 
nüit  altera  aduerbia  onmibas,  altera,  at  temporalia,  eingulis 
temporibns  apponi,  deinde  in  notionnm  enumeratione  foBioB 
de  eadem  re  disputat  936,23  —  937,22,  ita  Priscianas  bre- 
uiter  60, 9—12,  fnsitis  80,  30  —  83, 8.  —  Nee  minus  congruen- 
ter  localium  denique  aduerbiorum  distinguit  et  Priscianus  83, 9 
—  84, 25  altera,  quae  discretas,  altera,  quae  communes  loco- 
mm  significationes  habeant,  et  solus  rursus  e  Dionysii  inter- 
pretibus  Heliodoms  944,  5  sqq.  0  xoTCixa  xoivwg  xotcov  atjfial" 
voy%a  et  T<mixa  avvraSeig  xal  arjfjiaalag  dtacpdqovg  %xovxa. 

Ex  hae  uero  consensione  quae  inter  duos  scriptores,  quos 
ex  ApoUonio  hausisse  constat,  intercedit,  de  eis  quidem  rebus, 
quae  in  eo  quo  hodie  utimur  epirrhematico  non  exstant,  ab 
illis  autem  ex  ApoUoniana  doctrina  tractatae  sunt,  sequitur, 
utramque  exemplari  Apolloniano  usum  esse,  oui  epirrbematici 
pars  illa  desiderata  nondum  abrepta  erat. 

Neque  est  prorsus  noua  haec  coniectura.  Etenim  eins  trac- 
tatus,  qui  sub  inscriptione  neq!  eni^^rnndTtov  in  codice  fertur, 
integritatem  in  uniuersum  quoque  cormptam  esse  iam  alii  pro- 
bauemnt.  Non  repetenda  sunt  argumenta,  quibus  0.  Schneide- 
ms  paginas  200, 1  —  210, 5  ab  epirrhematico  secemendas  esse 
ostendit  Contm  accuratius,  quae  Dronkius  in  Mus.  Bhen.  XII, 
321  sqq.  de  lib.  negl  int^^,  disseruit,  respici  oportet.  Cum  enim 
sex^)  locis  ab  ApoUonio  ad  rei  alicuius  tractatum  relegemur, 

species  'xaTtofiortxop^  eiuBdem  distinctloDis  membra  efficere  nequeunt; 
deinde  pluralis  'avrd\  qui  exstatin  scholii  clausula  hac  'Sazs  SBlo/mnixa 
IMTov  avxa  MaXely'*  docet  grammaticum  in  longiore  disputatione,  cuius  fru- 
stnla  tantommodo  seruata  habemus,  de  utraque  nocula,  et  fut  et  ^,  dis- 
■emisae. 

1)  Ibi  legendum  est  sie  fere:  zä  tomxä  (S.  /ihi)  hoipc^s  ronov  aij- 
/iaivei,  siel  Bi  (nai  BiCKfOffoC)  avic^  awjaieie  xai  arjfiaciaif  (xa&o)  .  .  * 

2)  139,15;  158,22;  160,22;  163,5;  169,24;  196,15,  non,  ut  ipse 
Qoiiiit,  g^tem:  nam  totam,  ex  qua  septimum  (166,31)  deprompsit  parti- 
cnlam,  ab  ApoUonio  abiudicandam  esse  infra  demonstrabo. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


10  Theodorus  Matthias 

qni  in  eins  scriptis  non  exstat,  dispntationes  longissimas  deesse 
recte  conclndit.  Idem  non  andet  ApoUonii  neglegentiae  tribnere, 
quod  nisi  breuissime  uno  nel  altero  loco  nulla  fit  mentio  das- 
sium  adaerbioram  eoram,  qaae  desinant  in  ei,  t],  rj,  ev,  eg,  ig,  ^ 
et  qaae  in  €  non  praecedentibns  d,  ^,  o,  t  consonantibus,  prae- 
sertim  cnmde  orpi  forma  ad  ultimae  classis  expositionem  di- 
sertis  uerbi8  relegemur  bis  *wg  dedel^erai  iv  rtp  negi  %tiv 
elg  l  XrjyovTtDv  iTti^Qrjfiarcjv'  (163,  5).    Praeterea  flicut  quod 

151,  5  sqq.  de  adnerbiis  in  sg,  ov,  v,  ä  exeuntibus  et  cum  no- 
minum  formig  congruentibus  probatnm  iri  indicatnr,  nempe 
eadem  qua  nomina  orthographia  ea  nti,  renera  de  adu.  in  a 

152,  27;  153, 10,  de  adu.  in  wg  169,  29  sqq.;  175,  4  sqq.,  de 
adu.  in  v  200, 17.  26  demonstratur,  ita  idem  de  adu.  in  «^  et  öv 
demonstratum  fuerit  necesse  est.  Adicio  equidem  hoc:  139, 
15  sqq.  praeter  multas  aduerbii  vTtodqa^  deriuationes  etiam 
ea  promittitur,  ex  qua  a  uerbo  öiQxeiv  id  deriuatum  esse  sta- 
tuitur;  potuitautem  haec  deriuatio  quae  nusquam  legitur,  uix 
alio  loco  poni,  nisi  ubi  in  tota  aduerbiorum  in  ^  desinentium 
classe  rursus  aduerbii  vTtoÖQa^  mentio  fiebat. 

Contra  falsus  est  idem  uir  doctus,  quod  bis  locis: 
151,  4:  ij  aitb  tcSv  ovo^drcov  fieraTCTCoaig  eig  rar  iTti^Qrjfiava 

'Ka&^  ovg  koyovg  idel^afiev  iv  raig  aqxotig  xrX, 
181,17sqq.:  xav  tolg  xar*  agxijv  idel^afiev  rag   ovofiarixag 

Ttrciaeig  elg  avv%a^tv  im^^rjiiarixijy  %i^€f4ivag  xtX, 
164,  23:  ...  (fwval  fiivovaat  h  avvta^et  iTCi^^fiara  ylvov- 

Tai,     (og    ra    ovo^arixa    anavta    ovöcfxiag    TcaQa^pS-OQag 

yivofiivrjg  iv  xalg  qxßvalg.     ra  öh  vTtoSelyfiata  nqoxBiTai, 

aTteiqa  ovta 
ad  119,  8  —  120, 15  respici  posse  negauit  itaque  expositionem 
huius  rei  ante  146, 15  intercidisse  ratus  est.  —  At  neque,  id 
quod  Dronkius  postulat,  quaecunque  nominum  formae  possint 
aduerbii  indolem  induere,  enumerari  opus  est;  neque,  quod 
desiderat  multitudinem  exemplorum,  ad  quam  respiciens  gram- 
maticus  iure  dixerit  ^xa  8h  vnodelyiÄata  Ttqoneirai  aneiQa 
ovroy  hoc  quidquam  offensionis  habet,  si  nostra  de  perdita 
parte  priore  coniectura  stat.   Etenim  inter  formas,  quae  notio- 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  Apollonii  Dyscoli  epirrhematici  et  syndesmici  forma  genuina.    11 

num  illastraBdarnm  causa  afferendae  erant,  miütas  nominum 
formas  adaerbioram  loco  allatas  Msse  nerisimile  est 

Ita  etiam  de  loco,  quo  intercidisse  expositionem  pntat, 
i.  e.  de  lacuna,  quam  in  p.  146  ante  uersnm  15  statuit,  coniectura 
cadit.  Nam  si  praeter  uiginti  sex  paginas,  quae  etiam  ut  nunc 
libri  statns  est,  antecedunt,  tota  prior  de  notionibns  pars  qnae 
intercidit  ante  illam  locam  ftiisset,  Apollonius  dicere  neqniait 
'h  Talg  aq^alg^  se  de  illo  loco  egisse.  Qaod  autem  ex  Pri- 
sciano  et  e  scholio  Dionysii  Thracis  deprompsit  testimonium 
nihil  nalet  Nam  schol.  932, 6—12  et  936,  30—32  luce  clarius 
est  fluxisse  ex  Apollonio  120, 1 — 4. 17  sq.  Nee  aliande  nenernnt 
ea,  qnae  Priscianns  exemplis  suis  latinis  praemisit  63,  21  sq., 
eaque,  quibus  conclusit  65, 10—13,  Apollonii  uerbis  120, 9—15 
respondent.^)  • 

Contra  alind  qnid,  qaod  rectins  desiderat,  eidem  fere  loco, 
quo  illam  de  nominnm  formamm  aduerbiorumque  synemptosi 
expositionem  inserere  nolnit,  tribuere  potuit.  Nam  de  coni. 
232,  8  sq.  in  epirrhematico  demonstratnm  esse  dicit  aduerbia  a 
prioatino  praedita  non  rarsns  ab  ipso  aduerbio  affirmatino, 
sed  a  nomine  iam  composito  derinata  esse  itaque  decomposita 
nominari.  Recte  igitnr  collegit  Dronkius  deesse  particulam, 
qua  in  nniuersum  decompositomm  ratio  explanetur.  Alteri 
deinde  argnmento  e  Frisciano  (80, 22  sqq.)  et  Heliodoro  (Bekk. 
anecd.  gr.  n,  935, 26  —  936, 5)  deprompto  potuit  adicere  ter- 
tinm  non  minus  graue.  Dicit  enim  Apollonius  de  constr.  330, 
3  sq.  'eiTtof^ev  h  t^  Ttegl  fieroxcoy  log  ah]d'iQ  iari  ixakXov 
yiaKelv  ra  axf^fiata  ovtwv  naQaavvd-BTa  rjfceQ  avvS-era,  xa&o 
ftav  ftigog  Xoyov  xrX!  Ex  quo  loco,  imprimis  e  uerbis  ^wg 
aXri&ig  iini  /näkXov^  elucet  hunc  terminum  ab  Apollonio,  si 
non  inuentum,  at  certe  usitatiorem  redditum  esse.  Atqui  e 
lib.  ftegl  ini^^,  144, 10  ^iv  Tfj}  TteQl  (letox^v  bf.&riaofJiBd'a  in- 
tellegitur  Apollonii  de  participio  librum  post  epirrhematicon 
scriptum  esse.  Terminus  igitur  ille,  quod,  cum  hoc  scribe* 
retur,  minus  erat  usitatus,  etiam  magis  ibi  quam  in  libro 
de  participio,  Apollonio  exponendus  erat.  Locus  autem  huius 
expositionis,  quem  Dronkius  definire  supersedit,  alius  esse  ne- 


Digitized  by  VjOOQ iC 


12  Theodonis  Maulüas 

qnit  nisi  post  ea,  qoae  146,  2 — 14  de  specie  adaerbii  disse- 
nmtnr.  Nam  eodem  modo  scholiastes  Dionysii  Thracis  iam 
saepins  testis  aduocatuB,  p.  936,  7  mtuperationi,  qua  Diony- 
sium  afficit,  qnod  dnas  tantum  fignras  adaerbii  secemat,  an- 
nectit  Bonam  nitaperationem,  qnod  species  omnino  non  com- 
memoret  Praeterea  ibi  signam  lacunae  ante  146, 15  ael  id- 
Circo  ponendum  est,  ^uod  noatim  argameDtam  non  dilncide 
indicari  ab  ApoUonianae  compositionis  ratione  alienam  est. 
Huc  accedit,  qnod  certa  qnaedam  adnerbia,  de  qaibus  hoc  loco 
dicendam  erat,  hie  desiderantnr.  lamque  aideamus,  num  qaae 
inde  deprompta  esse  possint,  inueniantur.  Verissime  Dronkius 
omma,  quae  legnntur  198,20  —  200,16  in  media  illa  parte, 
ubi  tribntim  adnerbiomm  genera  percensentur,  de  illo  loco 
remoaenda  ceflsoit.  At  idem  falsissime  statuit  et  de  totins 
particolae  materia  et  de  loco,  nnde  deprompta  essent.  Recte 
enim  iam  ante  enm  Lehrsius  in  Mos.  Rhen.  n,  340  demonstranit 
inde  a  199,  1  post  maiorem  laconam,  in  qua  capnt  seqnentis 
explicationis  inerat,  de  aduerbio  Tcti  Apolloninm  scripsisse. 
Qnoniam  antem  et  illa  nocnla  xia  et  altera,  qoae  ibi  expli- 
catnr,  ^dq  o\  non,  ut  nolnit  Dronkins,  e  merismi,  sed  ex  mia 
eademqne  orthographiae  0  ratione  affertnr,  dirimere  totnm 
locnm  non  licet.  Forma  antem  eig  o  in  synt  lib.  IV  p.  332, 
12  sqq.  ex  eadem  ratione  tractatnr.  Qnare  neqne  ea,  qoae  de 
hac,  neqne  ea,  qnae  de  forma  tcJ  dicnntur,  alii  loco  possont 
tribai  nisi  Uli  de  singnlis  adnerbiis  propter  orthographiam 
commemoratn  dignis  particolae. 

Sed  remota  hac  scriptnrae  adnerbiomm  eig  o  et  iä>  ex- 
positione  instns  epirrhematici  finis  nondnm  restitnitur.  Nam 
anteqnanv  de  singnlari  nocis  avrvKQvg  accentn  ageretnr,  in  nni- 
nersom  de  adnerbiis  in  v~g  exenntibns  disserendnm  erat;  neqne 
iis,  qnae  nnnc  de  forma  ev  exhibentnr,  continentnr  omnia, 
qnae  Apollonins  de  ea  dixerat.  Plnra  enim  enm  dedisse  aide* 
mns  e  schoL  V  ad  0  138:  ^nolhiviog  q)r]aiv  h  rtp  Tte^l 


1)  Gf.  198,  21    '»ff  0  .  .  .  xai  iv  rortp  xai  ip  nvevftccri  innfvacsafe 
iSüjo^  et  199, 1  *oftiXe&  (BC.  ro  rm)  nai  ne(ftcna9&ai  nai  yifafW^ai  r^W 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Apollonii  Dyscoli  epirrhematici  et  syndesmici  fonna  genaina.    13 

quae  in  libello  detrancato  non  exstant. 

lam  fortasse  quispiam  mirabitur,  quod  illos  ipsos  de  signi- 
ficationibos  locos,  qni  sab  finem  libelli,  nbi  ex  totins  libelli 
dimsione  non  exspectantur,  legontor,  adhuc  fagerim.  Et  eai- 
tani  eonsnlto.  Nunc  enim  cetera  omnia  indieia  aeri  ordinis 
tnrbati  examinata  sunt;  simalque  cognitum  est  tot  diuersornm 
argnmentornm  expositiones  non  fortaito  interiisse.  Facilins 
igitnr  qnisque  intelleget,  quomodo  et  minores  illae  in  altera 
parte  expositiones,  de  quibos  monni  praeeipne  p.  9  sq.,  et  tota 
prior  pars  interciderit. 

Nam  primnm  quidem  ea  coniectnra,  quam  e  materiae 
ratione  qnisque  fietcile  probabit,  nimimm  locos  illos  praeter 
eos  dnos  (151,2—21;  177,13—183,4),  quorum  ratio  supra 
p.  6  explicata  est,  sno  loco  non  legi,  hae  re  uidetnr  confir- 
mari,  quod  horum  loconim  nonnuUi  certo  dispntationis  ordine 
carent.    Videamns  igitnr  singnlos. 

161,  13—25  in  nninersum  uidetnr  indicari  disputatio, 
ntmm  semper  eadem  sit  nominis  et  aduerbii  inde  derinati 
signifieatio  neene;  nerbisque  ^Sori  yaQ  xal  iv  aXkoig  fisqeat 
loyov  Ttafifcolla,  olg  17  toiccvti]  diacpoqa^  id,  quod  aduerbiis 
acddit,  omnino  iis  opponitnr,  quae  aliis  orationis  partibns 
accidunt,  non  ea,  quae  singulis  aduerbiis,  iis  opponuntur,  quae 
aliis  aduerbiis.  Ita  ne  uocnla  quidem  mutata  propterea,  quod 
exempla  a&ecoQrjrl  et  axkavrl  allata  erant,  ex  uniuersa  de 
significatione  parte  huic  loco  haec  inseri  potuerunt.  Apud 
Priscianum  quidem  similis  expositio  de  significatione  deriuata- 
rum  formamm  toti  de  notione  parti  annectitur  (p.  88, 5  sqq.).  — 
198,5  — 194,21  exceptis  193,20—29,  quos  uersus  hoc  loco 
remouendos  esse  infra  p.  16  annot.  demonstrabitur,  sermo  fit 
de  aduerbiis  in  i  exeuntibus,  ita  tarnen,  ut,  priusquam  de 
accentu  et  derinatione  eomm  disseratur,  statim  ab  initio  de 
affectu  aliquo  agatur,  qni  proprius  est  aduerbiomm  in  3i 
uel  T€  exeuntium.  Ex  ApoUonii  tarnen  disputandi  ratione  ap- 
paret  antea  in  nninersum  de  aduerbiis  in  e,  ^,  re  exeuntibus 


Digitized  by  VjOOQ IC 


14  Theodonu  Matthias 

sermonem  faisse.  Quam  disputationem  intercidisse  inde  intelle- 
gitür,  qnod  nerbis  ra  TtQOKelfieva  xara  TtaQayioyrjv  rov  d-e 
(193,  5)  ad  particulam  relegamnr,  qua  adnerbiomm  in  ^  deri- 
uatio  explicabatar.  Item  et  ea,  quae  smit  de  notione  adaer- 
biorum  in  ae  desinentium  (194, 10 — 13),  et  ea,  quae  de  formis 
aduerbiornm  in  ^  deriaatorum  (194, 18 — 21)  proferuntur,  fru- 
stnla  tantum  partium  prorsus  diuersarum  sunt. 

196,  6  sqq.  Disputationem  inde  a  195,  23  de  notione  ad- 
uerbiorum  in  ü  institutam  secuntur  haec:  'si  qnis  in  exemplo 
"xal  ecGij  doQTcov  hioo^u^  €t(7co,  quando  quidem  directionem 
in  locum  significet,  mutare  malit  in  %v6ovj  errat*;  nam  hoc 
rursus  contra  eam  regulam  stat,  ex  qua  aduerbia  in  'Sov  ex- 
euntia  qualitatem  significant\  Deinde  uero  a  uersu  12  iisdem 
fere  uerbis  repetitur  eadem  de  iisdem  aduerbiis  sententia  (—14). 
Verbis  porro,  quae  secuntur  'aXXa  %al  o^vverai  arravTa,  xa^wg 
xceT€ik€)iTai\  quoniam  antea  de  aduerbiis  in  döv  nihil  exstat, 
rursus  eam  disputationis  de  aduerbiorum  in  Töv  forma  parti- 
culam, ubi  de  accentu  agebatnr,  intercidisse  docemur,  cum 
alia  eiusdem  disputationis  pars  legatur  in  iis,  quae  disputantur 
197,16  —  198,2.  Keque  enim  pertinent  haec  argumenti  tan- 
tum loco  ad  ea,  quae  de  aduerbii  häov  accentu  proferuntur. 
Nam  cum  ApoUonius  formula,  quae  legitur  197,  9  'ovx  ayvoöi 
fiivTOi  ye  ad  extremum  eam  explicationem  afferre  soleat^), 
quam,  etiamsi  sibi  nota  sit,  tarnen  refutandam  esse  non  cen- 
seat,  tum  non  modo  in  illis  aduerbii  evdov  mentio  fit  nulla, 
sed  etiam  noua  ex  hac  noua  regula  statuitur  exceptio  aduerbii 
ßoTQvöov  in  paenultima  littera  v  praediti,  —  Kursus  igitur 
totius  de  notione  et  de  forma  aduerbiorum  in  ^öv  particulae 
frustula  seruata  sunt. 

Neque  minus  ab  iis,  quae  de  adu.  in  ^iT  exeuntibus  184, 
12  —  192,14  disseruntur,  duae  priores  particulae  184,12—31 
et  184, 32  — 186, 21,  secemendae  sunt.  Verbis  enim  initio  po- 
sitis  ^al  dia  tov  -d'ev  TtcLQaxd^elaai  ki^eig  xoTtixal  im^^tjfictn" 
xcJg  T1JV  In  TOTCov  Gxiciv  atjiiaivovoiv^  indicatur  et  de  sola 


1)  Cf.  de  adu.  167,5;  de  pron.  57,26;  de  constr.  27, 15;  45,13. 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  Apollonii  Dyscoli  epirrhematici  et  syndesmici  forma  genaina.    15 

notione  in  seqaentibns  agi  et  has  uoces  opponi  aliis  locali- 
bns,  quae  aliter  exennteB  aliam  directionem  signiiScent.  — 
Accedit  quod,  si  haec  hoc  loco  ab  Apollonio  coUocata  essenti 
nix  explicari  posset,  cur  inde  a  uersu  13  de  primitinoram  et 
deriaatiaornm  aeqaabilitate  dissereretur,  tanquamsi  primnm 
hie  de  ea  re  ageretar  nee  iam  huins  rei  in  üs  mentio  facta 
esset,  qnae  de  aduerbiis  in  "Se  desinentibus  disputata  sunt, 
178,  3  sqq. 

Haec  de  iis,  quae  leguntur  184, 12—31.  Sed  etiam  ea, 
qnae  184,32  —  186,21  exstant,  uix  cum  antecedentibus  con- 
inneta  erant.  Kam  cum  de  notione  formarum  i^id'Bv  aixhev 
U^ev  disputatnr,  primun^  explicatio  aliena  refutatur;  deinde 
ea  profertur  sententia,  ex  qua  statnit  ApoUonius  et  ea  uoca- 
bnla,  quae  deriuantur,  et  ea,  unde  illa  deriuantur,  saepe  idem 
significare.  Quae  sententia  quamquam  iisdetn  fundamentis  ni- 
titur,  quae  in  antecedentibus  184, 16 — 31  iacta  sunt,  tarnen  ne 
minima  quidem  herum  ratio  habetur ;  sed  denuo  eadem  funda- 
menta  partim  iisdem,  partim  aliis  exemplis  coUocantur.  Qua- 
propter  non  iniuria  suspicaberis  initio  has  expositiones  non 
tarn  arte  coniunctas  fuisse  et  posteriorem  ex  ea  particula  de- 
promptam  esse,  ubi  de  iis  agebatur,  quae  num  in  aduerbiorum 
numero  habendae  essent  dubitari  poterat.  Nam  similiter  in 
antonymico  de  iis  uocabulis,  de  quorum  merismo  ueteres  gram- 
matici  dissentiebant,  p.  26,23  —  35,5  agitur,  priusquam  sin- 
gnla  pronomina,  quae  e  communi  consensu  ei  orationis  parti 
adnnmerantur,  percenseri  incipiuntur  uerbis  bis  (49,  8)  ^i^^g  inl 
%ag  xcna  fiigog  %ti)qrftiov\  Et  satis  magnas  reliquias  eiusdem 
epirrhematici  particulae  etiamnunc  habemus  p.  126, 24 — 145, 25. 
Atqne  haec  particula  priorem  de  notione  totam  partem  uidetur 
secuta  esse.  Nam  saepius  ApoUonius  multo  magis  e  notionis 
quam  e  solius  formae  ratione  de  merismo  diiudicandum  esse 
monet.0  Itaque  in  epirrhematico ,  postquam  de  notione  ad- 
nerbii  pars  antecedit,  üacilius  inde  ea  potuerunt  argumenta 
repeti,  quibus  refutarentur  ii,  qui  de  falsis  argumentis  profecti 


1)  Cf.  d6ada.l34,22;  164,29;  de  C0D8tr.48, 14;  47,1.6.24. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


16  Theodorus  Matthias 

nonnalla  uocabnla  adnerbiis  adnumerabant.  Nam  aide  de  iis 
nocabaliSy  de  qaornm  dubio  merismo  etiamnanc  in  reliquiie 
nostris  epirrhematici  agitur,  dispntari  ita,  at  de  notionibus 
depromantur  argumenta  aut  omnia,  ut  de  uoeibus  tvv^  et  Id^ 
141, 1—15,  de  oq>€Xov  142,  9—14,  de  devgo  142,  15—19,  aut 
grauiora,  ut  de  uocula  w^oi  126, 29  —  127, 18,  de  XQV  ^*  ^^^ 
128,  10  —  132, 15,  de  &ci?Tt  138, 13  —  139, 13,  de  inodga  140, 
5—30,  de  numeralibus  indeclinabilibus  142,1 — 142,8. 

Restant  tria  ^)  aduerbiorum  genera  ea,  de  quibus  0.  Schnei- 
derus  et  6.  Dronkius  1. 1.  monuerunt  binis  locis  disputari  et 
ita  quidem,  ut  clare  altero  loco  de  forma,  altero  de  notione 
agi  indieetur.    Sunt  autem  loci  hi:  % 


1)  Tria  dico,  qaoniam  quartum,  quod  Dronkius  deprendisse  sibi 
uidetur,  176, 7  sqq.  et  193,20—28,  neutiquam  eam  caosam  prae  se  fert, 
cur  idem  genas  bis  afferatnr.  Cuius  causae  indicium  Dronkius  sane  de- 
promit  de  eo,  quod  194, 1  trvpvna^SiS  tSv  tiQ  ti  Xriyovxtov  im^^fjfULxe^v 
statuitur,  quam  diel  putat  intercedere  inter  aduerbia,  quae  in  öt),  et  ea, 
quae  in  f«  desinunt,  ita  'ut  et  ayxov,  avrav  et  aAAar«,  Trat^or«  omnia  t6 
iv  roTfi^  significent'.  At  ubinam  apud  Apollonium  duabus  uoeibus,  inter 
quas  <Twv7ta^S*s  intercedere  dicitur,  idem  significari  sumitur?  Immo  aut 
sfgnificat  nocem  aliquam  non  nisi  una  cum  certa  altera  exbiberi,  ut  arti- 
culus  semper  cum  nomine  (de  constr.  16,28),  aat  dicitur  de  iis,  quae  di- 
uersa  significant  ab  una  eademque  uoce  deriuata  (de  adu.  163, 7;  196, 22; 
de  constr.  120,18;  342,16).  Praeterea  ne  quadrat  quidem  ea  significatio, 
quam  ille  hoc  loco  sibi  assumpsit :  nonne  enim,  cum  aduerbüs  avrov,  ayxov 
locus,  ubi  quid  fiat,  significetur,  aduerbia  aXloxs^  novroxe  sunt  temporalia? 
An  putat  Dronkius  etiam  ea,  quae  porro  ipse  Apollonius  apposuit  ov  otc, 
nov  Tiixe,  onov  oTfoxB,  omnia  ro  iv  tbnt^  significare?  Immo  et  haec 
optime  qnadrant  ad  alteram  uocis  vnaql%^  notionem,  et  quadrabunt  ante- 
cedentia  oXlaxt  ndprora,  si,  id  quod  uel  uocula  naXiv  postulat,  quae  ex 
iis,  quae  nunc  leguntur,  non  explicatur,  scribemus  ita:  'ticl^  alkos  <p(ovriv 
(t6  äXloffs  xal}  nahv  to  aXlors  naga  ze  tijv  navros  (ro  navxoifa  xal)  ro 
navTOTe\  ut  aduerbiorum  in  xb  desinentium  et  cum  iis,  quae  in  d7,  et 
quae  in  öv  exeunt,  awvna^ts  statoatur.  Nunc  quoque  interrogationi,  quam 
nemo,  qui  inscriptionem,  quae  est  'Ifmi  nai  irwvnaQ^ts  t6»v  bU  I  Itjyovrafv 
inif^/idTMv\  accuratius  legerit,  non  faciet,  respondere  possumus;  ad- 
denda  nimirum  inscriptioni  Uli  sunt  haec:  'toU  als  äBrjdv\  —  Ea  autem 
quae  praecedunt  193,  20—28,  cum  R.  Schneidere,  si  non  Apollonio,  at 
certe  eius  de  adu.  libro  abiudico. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  Apollonii  Dyscoli  epirrhematici  et  syndesmici  forma  genoina.    17 


163 1  7  sqq.:    ßaqvvesai  nai 

Jifjyovtfiv  €7ti^^^aaLv  xrL 

165,20 sqq.:   ra  elg  tj  Aij- 
yovra  ßa^verai  xtA. 


163,  2S8qq.:  ofioiwg  ymI  ra 
öia  %ov  ^  Tcagayo^eva  ßaqelag 


192, 15gqq.:  TcaQaxeiTai  rolg 
elg  &€v  hfiyovai  ra  h  roTttp  xtA. 


195,  23  sqq.:  ra  eig  w  AiJ- 
yovra  l/rt^^ij^uara  orjftaivei  xal 
rb  kv  TOTtcp  aal  ro  elg  ronov. 
194,  22 sqq.:  eXTco^ev  dg  ra 
Sia  Tov  ^  TtaQoyofieva  ctvio 
liovov  riig  TtaQaycjy^g  ^«rort 
TTJg  öia  TOV  yl  .  .  .  ^erai  fiiv- 
TOI  xal  h^ega  iTtt^^tj^aTix'^g 
Ivvolag  . .  . 

Monendnm  uidetnr  et  has  de  notione  adaerbiorum  parti- 
cnlas  et  maiorem  partem  earum,  quas  iam  ab  altera  epirrhe- 
matici parte  abindicauimus,  sub  finem  rursus  inde  a  192, 15  — 
197, 15  deineeps  aliam  aliam  excipere.  Beliqnnm  est  ut  qnae- 
rator,  qaomodo  hae  dnplices  ut  nidetnr  de  iisdem  argumentis 
expositiones  defendi  possint.  Et  0.  Schneideram,  qni  Apollo- 
ninm,  cum  de  localibos  adnerbiis  in  Tiv  disputaret  184, 12  — 
192, 14,  correlatina  qnae  uocant  in  öt;,  "Wt  nel  öZ,  9Z,  (ä  genera 
qnamuis  antea  illustrata  apte  itemm  produxisse  censuit,  rectis- 
gime  refntanit  Dronkius  in  Mns.  Bhen.  XII,  345  sq.,  non  cona- 
tofi  explicare,  qnomodo  haec  in  libmm  irrepserint.  Neque 
poteris  explicare,  nisi  et  in  aliis  de  notione  particulis  supra 
p.  6  sq.  et  13—16  tractatis  et  in  tribus  his,  p.  16  sq.  expo- 
sitis  mecnm  agnosces  frnstnla  prioris  libelli  partis  consulto 
seroata  et  sub  finem  inserta.  Nam  nel  illas,  ubi  nunc  leguntur, 
inioste  insertas  esse  nidimns.  Itemqae  has  parti  alicai,  quae 
erat  de  notionibns,  tribnendas  esse  certissime  conclndendum  est 
et  ex  inscriptionibus  supra  appositis  et  ex  dinersa  argumenti 
ratione,  quatenus  priore  quoque  loco  (163,  7  sqq.;  165, 20  sqq.; 
163,  28  sqq.)  de  forma,  tum  (192,  15  sqq.;  195,  23  sqq.;  194, 
22  sqq.)  de  notione  disseritur. 

Et  nunc  qoidem  rursus  totum  libri  statum,  qualis  nunc 
est,  omniaque  et  quae  desiderantur  et  quae  non  ibi  leguntur, 
ubi  ab  ApoUonio  scripta  erant,  perpendens  unusquisque  pro- 

Leipsiger  Studien.  TL  2 


Digitized  by  VjOOQ IC 


18  Theodorns  Matthias 

babit  coniectaram  rneam.  Hanc  enim  miseram  condicionem 
non  modo  tempornm  iniquitate^  qua  nonnalla  eorum,  qnae  de- 
sidetantnr,  interiisse  Dronkio  concedo,  sed  mnlto  magia  ex 
certo  interpretis  alicnins  consilio  eueoisse  credo.  Puto  igitur 
aliqnem,  qui  compositionem  ApoUonii  opemm  non  perspexisset, 
librom  ita  detnmcaase,  nt  tota  de  notionibus  parte  de  sno 
loco  mota  ea,  qnae  ei  aeroanda  nidebantor,  i.  e.  ea,  qnae  locis 
supra  p.  6  aq.  et  13 — 17  tractatia  exatant,  ex  altera  parte  paa- 
aim  libro  ano  inaereret,  ex  altera  eaqne  maiore  in  illa  de 
nariomm  genernm  notionibna  anb  finem  totioa  libelli  digrea- 
aione  congereret. 


Caput  II. 
De  syndesmico. 

Finnatnr  noatra  de  epirrhematici  atatu  coniectura  etiam 
eo;  quod  aimile  quid  ayndeamico  accidiaae  demonatrare  poaau- 
mua.  Et  cormptnm  eaae  hanc  qnoqne  libmm,  qualem  nnnc 
habemns,  cum  alii  niderunt,  tnm  Schoemannna  ^)  lacunoaam 
epitomen  reatare  dicit. 

At  non  tarn  inatam  anperesae  credo  epitomen,  qnippe  qua 
omnem  materiem  comprehendendam  fuiaae  cenaeo,  quam  ain- 
galaa  reliqniaa  maiorea  neacio  quo  arbitrio  conaarcinataa.  Nam 
nnnc  qnidem  de  ploribna  nihil,  de  iia,  de  qnibna  agitar,  plena 
plenimque  diapntatio  exatat.  Attamen  etiamnunc  cognoacimna, 
quaenam  huina  qnoqne  libelli  compoaitio  et  qnam  aimilia  alio- 
rnm  fnerit.  Ut  iam  ad  librum  de  adnerbio  p.  5  monnimna, 
etiam  hanc  diapntationem  imprimia  in  dnaa  se  partea  dinianmm 
eaae  libri  initio  (p.  213,  15)  Apollonina  indicat.  Cum  antem 
in  epirrhematico  eaa  ita  tractet,  ut  priua  totam  de  notione, 
deinde  de  forma  quaeationem  abaoluat,  in  ayndeamico  rem  ita 
instituit,  nt  cuinaque  de  aingulis  coninnctionum  generibua  ex- 
poaitionia  haa  partea  diatinguat;  cf.  220,  23;  235,  4;  253,  28. 

1)  'Redetheile'  p.  218  annot.  1. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Apollonli  Dyscoli  epirrhematici  et  syndeamici  forma  genuiDa.    19 

Simul  in  singalamm  coniunetionam  enumeratione  ea,  de 
qQibns  item  se  actumm  esse  213^  16  sqq.  promittit,  absoluit, 
a&notans  ad  singolas,  atnim  encliticae  sint  necne  (ita  257, 
8  sqq.;  258,12),  itemqne,  ntrum  simplices  sint  necne  (ita  236, 
19  sqq.;  239,  2  sqq.). 

Aliam  aero  qnaestionem  de  iis  aocibns,  qnae  ntram  in 
coniimctionnm  nmnero  habendae  essent  necne  dnbinm  erat, 
nidetar,  nt  in  antonymico,  libri  initio  tribuisse.  Probatnr  haec 
opinio  bis  loeis: 

257|  7  sqq.  in  expletioaram  enumeratione  postqoam  &ijv, 
^,  vvy  Ttov  idem  significare  quod  dr;  dictum  est,  adicitor 
^d(i[r\xai  de  xal  Tteqi  zov  tcov,  wg  oix  eirj  avvdeaf^og,  iul^^ij^ia 
6k  7ta(iihcov\  Solet  autem  Apollonius  pleromqne  einlsdem 
libri  locoB  non  adiecto  titnlo  laudare,  cum  alioram  inscriptio- 
nem  apponat  Neque  erat  omnino  nllios  alins  libelli  iustior 
locus,  quo  de  hac  re  moneret.  lam  igitur  intelleges  uix  in 
alioatque  hoc  libello  uixque  alio  eins  loco  de  hac  re  dispu- 
tatom  esse,  nisi  eo,  ubi  omnino  de  iis  uocibus  disserebatur, 
qnae  nnm  coniunctionibns  adnumerandae  essent  diiudican- 
dum  erat 

Idem  conclndes  e  221,  24  sqq.:  ^xad'on  Ttqoelatoixev  iv 
Toisxar'  a^i^i^v,  zov  ro  fiällov  xal  '/jaaov  avydiofxovg  elvai^\ 
et  qnadrat  profecto  pulcherrime  in  nostram  coniectnram,  quod 
ad  libri  initium  relegamur. 

Ex  eadem  deniqne  particula  deprompta  esse  puto  ea,  quae 
222, 1—23  de  uocula  ^,  nnm  aduerbium  sit  an  coniunctio,  dis- 
pntantnr.  Hand  enim  apte  haec  quaestio,  quae  toti  de  con- 
iimctione  ^  loco  ant  praemittenda  aut  postponenda  erat,  in 
mediam  de  r^  disertiua  disputationem  inserta  est,  ut  huius 
disputationis  nerba  ^on  ij  zoiavTY]  SLaq>oqa  prorsus  careant 
quo  referantur.  Neque  uero  aliter  accipi  possunt  nisi  de  con- 
iimctione  ^  disertiua.  Itaque  in  iis,  quae  proxime  insecuntur, 
uerbis  *€fe  ttjv  iictoaqytfjfsixriv'  rursus  manum  eins  deprehendi- 
mus,  qui  libellum  in  suum  usum  transformarat  et  id,  quod 
transpositione,  quam  fecerat,  intellegi  nequiuit,  explicabat.  At 
qoae  haec  est  sententia:  'coniunctionis  17  notio  disertiua  e  dis- 

2* 


Digitized  by  VjOOQiC 


20  Theodorus  Matthias 

ianctiua  matata  est  in  diBertiaam' ?  Immo  deletis  uerbis  ^elg 
TTiv  dtaaag>ririx:qv'  sie  interpretanda  est  sententia:  ^nidetor  per 
sensas  qnandam  mntationem  ex  fj  disianctiua  rj  disertioa  facta 
esse'.  —  Praeterea  aliud  quid  in  iis,  quae  216,10—223,22 
de  97  coniunetionis  uariis  notionibus  disseruntur,  ualde  me 
offendit.  Incipit  219, 12  quae  est  de  ij  subdisiunctina  dispn- 
tatio  uerbis  ^ean  xai  tqItt]  diaq)OQa  Tc5y  ftQoyceif^ivcJv  avv~ 
diaficjVy  17  TtaQadta^evxriJi'q  xalovixiviq  similibusque  ea,  quae 
est  de  ri  disertiua  221,  16  '%gtl  xai  (jqCyvri  diatpoQa  zov  ij 
ovvdio^ov,  ijrig  xalelTai  diaaaq)r]TiXT^\  Miror  enim  hunc  nu- 
merum  rglrr]  dinersis  rebus  bis  inditnm  esse.  —  At  dixerit 
fortasse  quispiam  pro  Bekkeri  supplemento  {rQl)Ti}  si  potios 
suppleatur  (Tcra^yi;,  totam  offensionem  remoueri.  Non  recte 
id  quidem.  Nam  222,  26,  ubi  tota  de  illis  differentüs  quaestio 
comprehenditur,  trium  mentio  fit  ita:  '  haulad-cDGav  yag  al 
,diaq)OQal'  k^ayyilkerai  yaq  to  dia^evuTixov'  »loy  rovro,  ov 
Tovro",  „el  TOVTO  ^ij,  rovro  ^.  xal  h:i  „fj  tovto  (jj}  xal  ro 
avvov  7]  (ja)  avvovxa  (rj  xal  ra  lyriqpc^o/ufiva)",  onsQ  xalel- 
tai  Ttagadia^evxTixov'  ro  dh  XaiTto^evoy  „ rovro,  ov  rovro^^ . 
Recte  igitur  uoculae  ^  notio  disertiua  tertia  appellatur  huius 
coniunetionis  species,  ut  suspiceris  potius  in  219, 12  sqq.  men- 
dum  inesse.  Accedunt,  quae  hanc  suspicionem  angeant,  alia: 
216, 16  —  218, 19  ea  disiunctorum  enuntiatorum  statuitur  diffe- 
rentia,  ut  alia  suapte  natura  {(pvaei,  aXrjd-cSQ)  disiuncta  esse 
dicantur,  alia  non  nisi  disiunctiuis  coniunctionibus  additis,  qnas 
etiam  cum  copulatiuis  permutare  liceat  Ita  ex  hamm  quoque 
sententiarum  natura  induit  eadem  coniunctio  disiunctiua  di- 
uersas  notiones.  Est  autem  haec  altera  coniunetionis  ij  signi- 
ficationum  diuisio  eadem,  de  qua  219,12  —  220,22  similiter 
disseritur,  peculiari  tarnen  nomine  TtaQadia^evxrixov  avvdiafiov 
addito  atque  explicato:  ita  enim  ea  nominatnr,  quae  etiam  in 
xal  mutari  potest,  cum  altera,  quae  q)va€i  Sia^evxrixi^  est, 
xot'  s^oxqv  maneat  dia^evxnxi^.  Quibus  de  causis  in  uerbis 
'iari  xal  r^lrrj  Siaq)OQa  r(Sv  7tQ0X€tfxiv(ov  awöiafioßv^  219, 12, 
nisi  tota  secunda  de  disiunctiuarum  et  subdisiunctiuamm  no- 
tione  particula  ex  alio  libro  adscripta  ueram  de  subdisiuncti- 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  ApoUonii  Dyscoli  epirrhematici  et  syndeBinici  forma  genuina.    21 

narom  nomine  disBertationem  remotam  esse  statuas,  facile 
agnogces  inscriptionem  minime  aptam  lectoris  cninsdam,  qui 
antecedentinm  et  seqnentinm  simUitndineni  uel  aeqnabilitatem 
Don  perspexerat. 

Qoae  praeterea  ex  ApoUonii  nerbis,  qnae  ad  deperditos 
locos  spectant,  de  libelli  compositione  conclndere  licet,  haec 
simi  215, 14  nerba  ^avvdiafxoi  ol  TtQoxelfjievoi  ad  antecedentia 
referenda  snnt;  ex  qoibns,  qaamquam  e  foliis  madore  corrnptis 
male  transcripta  moltis  lacunis  scatent,  tarnen  etianmune  cogno- 
scere  possninos  ibi  de  iis  coniunctionibas,  de  qnibus  quaestio 
est,  non  tarn  pecnliariter  disseri,  nt  Ulis  nerbis  iure  ad  ea 
relegemur.  Snspicaberis  igitnr  primmn  tno  inre  hoc  loco  de- 
esse  initinm  longioris  de  disianctinis  dispntationis. 

Sed  mnlto  plnra  hoc  loco  intercidisse  nidentor.  Nam 
etiamsi  S.  Schneidere  214, 10  post  aocem  diva^xiv  totnm  folinm 
periisse  concedas  et  statnas  dimidinm  folinm  93  et  totum  94 
nacua  reliota  esse,  tarnen  non  ad  iustam  laconae  magnitudi- 
nem  pernenies.  Credendum  enim  est  iis  qnae  TteQt  (xeqLO^ov 
üwdiüfiav  214,  4  agi  coepta  snnt,  annexam  fdisse  nninersam 
de  coninnctionnm  sensn  dispntationem  eiusqne  definitionem 
aliorom  grammaticorum  aliqna  ratione  habita;  deinde,  nt  iam 
uidimns,  ea,  qnae  dicenda  erant  de  iis  nocibus,  qnae  qnali 
orationis  parti  tribnendae  essent,  grammatici  flnctuabant;  deni- 
qne  totas  de  nonnnllis  coninnctionnm  generibns  expositiones, 
qnas  disinnclinamm  explicationi  antecessisse  probare  possnmns. 
Nam  nel  ex  tota  ratione,  qna  220, 10  sqq.  copnlatinarnm  et 
eoBtinnatinamm  sensnm  notnm  esse  snmitnr,  inre  conclndas 
de  ÜB  iam  antea  dispntatnm  esse;  sed  etiam  apertis  nerbis 
217,24  relegamnr  ad  ea,  qnae  antea  de  continnatinis  exsti- 
terant,  sed  non  semata  snnt  Ad  idem  genns  spectant  loci 
251, 1  et  242,  8  öel  dk  voslv,  ort  rb  dtöri  h  iari  (xiQoq  16- 
yov,  xa&o  kTteöei^a^ey  rag  rtqod'iaeig  iv  aTtrairoig  ivovad'ai, 
Qm  locns  cnm  ex  ApoUonii  ratione  iam  snpra  p.  19  exposita 
paene  necessario  ad  enndem  nostmm  Ubellnm  referendns  sit, 
tarn  nix  aliam  partem,  nbi  de  re  hie  landata  qnaeri  potnerit, 
innenies  nisi  eam,  nbi  de  continnatinis  in  iisqne  de  noce  k^tel 


Digitized  by  VjOOQ iC 


22  Theodonu  Matthias 

einsqne  e  praepositione  Iml  et  conionctione  el  compositione  ^) 
diBsertnm  est. 

Ad  copnlatiuas  autem  antea  ennmeratas  relegamnr  lociB 
his:  250,  23;  251,  8;  256, 13.  Ad  easdem  spectat  praeterea 
250, 12:  erc  6  'di^  avvdeafÄog  OTtwg  TtaQakafxßaverai  xal  IttI 
7tol<f  SvvafjLu  htze&elfie&a;  attamen  ex  his,  abi  de  iis  actum 
Sit,  conclndere  non  licet,  quia  in  codice  exstat ' ha;g&i(ÄS&a\ 
quod  fortasse  seraandnm  esse  censet  R.  Schneideras. 

Sed  alia  difficnltas  inde  nascitor,  qnod  locoram  illomm 
ratione  habita  iam  ante  disiunctinas  de  continoatinis  et  snb- 
continuatiuis  actam  faisse  colligendum  nidetur.  Namque  Pri- 
scianns  XVI,  1,  4  (<»  p.  95, 13  sq.  H)  Apollonium  contintiatinas 
et  subcontinuatinas  nna  cnm  adiünctiais  et  effectiais  et  proprie 
cansalibus  nno  cansalmm  genere  comprehendisse  docet  Contra 
nunc  duae  priores  illae  species  in  particula  ante  215,  14  de- 
perdita  tractatae  uidentar  esse  ab  bisque  secretae  231, 4  sqq. 
ceterae  commnni  inscriptioni  cansaliom  subiunctae  ennmeran- 
tnr.  Yideamns  igitnr,  qnomodo  hanc  difiBcuItatem  solnamns.  — 
Ac  primnm  qoidem  infitior  Apolloniom  ita,  at  231,  4  sqq.  nunc 
qnidem  legitnr  totam  de  cansalibus  expositionem  incepturum, 
sed,  ut  adsolet,  accurate  indicaturum  fuisse,  nee  post  hanc  de 
aduerbio  ftciyre  digressionem  (231,4  —  234,12).  At  haec  ex- 
positio  ab  ea  particula,  ubi  de  uooibus  dubii  merismi  dissere- 
batur,  tarn  amplo  spatio  dirempta  est,  ut  uerba  ^Tt^o  r^g  xcrra* 
Xoy^g  %wv  aitioXoyixaiv  iTtiarccriov  fioQiq)  riß  hcrjfViy  vi  nov^ 
av  eirj  pii^og  Uyov  (231,  4  sq.)  fiilso  huc  esse  inserta  existi- 
mem.  Sunt  autem  etiam  per  se  non  apta:  neque  enim  causa- 
lium  enumeratio  (xorra^o/i;)  hanc  disputationem  subsequitur, 
sed  magis  in  uniuersum  234,13  —  235,4  de  earum  notione 
conununi  disseritur.  Quodque  maximum  est,  in  his  reliquiae 
quaestionis  ex  ApoUonii  doctrina,  ut  docet  Priscianus  1. 1.,  pro- 
fectae  et  idcirco  accuratius  tractatae  abditae  uidentur  esse. 
Nam  ibi  agitur  de  proprie  causalium  notione,  in  eis  quae  se- 
cuntur  etiam  de  effectiuis  atque  adiunctiuis  Iva  oq>^a  07C(og 


1)  Vide  de  hac  doctrina  de  constr.  B37, 24. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  ApoUoxm  Dyscoli  epirrhematici  et  syndesznici  forma  genuina.    28 

sermo  est.  Desiderator  denique  transitio,  qualis  alibi  exstat 
Hriov  i^g  Ircl  rag  qxüvag^  (254,  1)  uel  gimile  quid.  Atque 
renera  nerbis  'ol  ahioXoyixoi  avvdeofxoi  xal  cncokov&lag  elal 
fcaliv  S&crixol  xal  inaQ^eiag^  (234,  13)  proxime  anteceBsisse 
non  minus  uniuersam  de  subcontinuatiuis  disputationem  testa- 
tor  Inculentissime  aduerbium  Ttaliv.  Hoc  enim  ita  expli- 
candnm  est,  ut  etiam  in  proxime  antecedentibus  actum  esse 
statuamus  de  eis  coniunctionibus,  quae  rursus  item,  ut  pro- 
prie  causales,  et  ordinationem  uel  consequentiam  et  essen- 
tiam  rerum  significent,  i.  e.  de  ipsis  Ulis  subcontinuatiuis.^)  — 
Vides  igitUT  ex  illa  parte,  ubi  e  Prisciani  testimonio  Apollo- 
nius  sub  communi  causaUum  titulo  de  quinque  continuatiua- 
rum,  subcontinuatiuarum,  adiunctiuarum,  effectiuarum,  proprie 
causalium  generibus  disseruerat,  idque  priore,  quam  quo  nunc 
fit  loco,  ut  docent  loci  p.  21  sq.  laudati,  haec  frustula  in  eum 
quo  nunc  leguntur  locum  esse  translata. 

Restat  denique,  ut,  quomodo  Status  libelli  qualis  nunc  est 
eaadere  potuerit,  paucis  explicem.  Puto  enim  ea,  quae  nobis 
de  ApoUonii  eryndesmico  seruata  sunt,  deberi  alicui,  qui  sin- 
gida  capita,  nescio  quo  usus  consilio,  neque  singulis  sententiis 
in  uniuersum  coartatis  neque  ordine  seruato  elegerit  atque 
eonsaTcmarit.  Quot  autem  coniunctionum  explicationes  et  enu- 
merationes  ille  non  transscripserit,  cognoscimus,  si  paruum 
nnmerum  seruatarum  explicationum  comparamus  cum  Prisciani 
(XVI,  11)  coniunctionis  generum  enumeratione  haud  dubie  ex 
Apollonio  hausta.  Ibi  enim,  si  cum  C.  F.  lahnio  ^)  uocem  ""ab- 
latiua^  tamquam  uocis  ^abnegatiua'  glossema  deleueris,  sede- 
cim  enumerantur  genera. 

Sed  quamquam  ad  syndesmici  quoque  statum  explicandum 
eandem  atque  in  epirrhematico  rationem  adhibendam  censeo, 
tarnen  non  dico  omnia,  quae  desiderantur,  eins  qui  reliquias 
nostras  consarcinauit  consilio  periisse.   Etenim  primum  in  fine 

1)  Cf.  Bekk.  anecd.  graeca  n,  966, 1  —  967, 2. 

2)  Grammaticor.  graec.  de  coni.  doctr.  p.  22. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


24  TheodoruB  Matthias 

Bonnallarum  expletinamm  explicatio  intercidere  potuit.  Sed 
deinde,  nt  dimidiam  foliam  93  et  totnm  94  in  codiee  nacua 
relicta  sunt,  hand  dabie  propterea,  quod  qoae  in  archefypo 
ibi  scripta  fuerant,  legi  nequienint,  ita  plerammqne  editionis 
Schneiderianae  paginaram  nel  primus  obtutos  potest  docere, 
qnantam  prae  ceteris  ApoUonii  scriptis  syndesmicon  tempomm 
iniquitate  depranatam  sit.  Itaqne  hoc  loco  ea  afferenda  pntani, 
quae  ex  üs,  qnae  ita  perierant,  loco  sno  me  reddere  poBse  spero. 

215,  2  frofltnla  relicta  sunt  haec:  ^  . .  tu^v^  h  ({i  iTtedel- 
^afiev*  et  222, 10  ^iöel^af4€v  h  tm  .  .  .  ^fjiavc  to<v)  av  ovv- 
öeofiov'  xtA.  Dronkios  snpplet  priore  loco  (h  t^  Ttegl  hci^- 
^7]fjia)T(ov ,  h  (p  ircedel^afiev  j  altero  iöel^afiev  h  rtfi  {ne^i 
im^)^rjfidri((y).  Non  recte.  Nam  qnoniam  epirrhematicon 
post  syndesmicon  scriptum  esse  uel  hinc  cemitur:  p.  133,  13 
'xal  h  T(ji  7t€Qi  avviiafxuiv  l^ed-i^Bd-a  et  p.  133,  20  '17x^4- 
ßijidri  6  Ttegl  ai/tov  Xoyog  kv  rtp  Ttegi  avvdia^ojv^^  non  licet 
locos  illos  ita  restituere,  ut  ad  epirrhematicon  tamquam  ante 
syndesmicon  compositum  uideantnr  respicere.  Alia  igitur  scripta 
ibi  laudata  fuerint  necesse  est.  Equidem  puto  priore  loco, 
quippe  quo  de  synthesi  agatur  (cf.  215,  5.  7. 11),  scribendum 
esse  \iv  T(^  TtBQi  axfif^(i)rwv%  ad  quem  libellum  de  simili 
quaestione  p.  236,  23  relegamur  bis  'dg  ivrehig  aTtedel^afiev 
iv  t(^  Tteql  üxri^axoiv'.  Altero  autem  loco  scribendum  censeo 
^kv  %(^  {tibqX)  QTjfidri^vy;  ibi  enim,  cum  de  modo  hypo- 
thetico  et  potentiali  disserebatur,  rem,  quae  tangitur,  fusius 
tractare  debuit  eadem  fere  .ratione,  qua  de  coni.  220,  8  de 
uerbo  axolovS-elv  et  coniunctione  et  etsi  idem  ualentibus,  tamen 
in  diuersarum  orationis  partium  numero  habitis  agitur. 

218,  3  sqq.  tota  inde  a  216, 16  disputatio,  qua  exponitur, 
quod  discrimen  inter  coniunctiones  disiunctiuas  et  subdisiunc- 
tiuas  intercedat  et  quomodo  cum  copulatiuis  et  cum  continua- 
tiuis  commutari  possint,  concluditur  uerbis  bis  in  codiee  lacu- 
nosis  et  iam  ab  aliis  partim  suppletis:  'td  juivroi  v7toleL7to{vTa 
adiaiQe)Ta  0  TcJy  Aoywv,   kiyo)  rd  f^fj  VTtOTtiTcrovca  {vnb  x6 


1)  Sic  Egenolffius,  Aim.pliüoL  1878.  p.846. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  ApoUonii  Dyscoli  epirrhematici  et  syndesxnici  forma  genuina.    25 

Toiov)Toy  0  elSog  (i.  e.  genns  proprie  disiunctiuarum)  V7t^  avTcSv 
Tiav  owdiofiiav  Ttelaerac  ......  &ai  rj  ovvrjg^ai\  —  ülti- 

mam  Uconam  I.  Bekkerus  explenit  (to  di€^€vx)^ai.  At  antea 
exposnit  Apollonias  cnm  snbdisiunctiais  et  copnlatinas  et  con- 
tiiuiatiiiafl  commutari  posse  (21 7, 11— 13. 16  sq.);  reatitao  igitur 
loeam  ita:   ^TteLoexai  <to  ovfine^Xix^ai  ^  dte^Bvx)- 

220|  4:  post  genetinimi  axafjg  tale  quid  desiderator  (ßv- 
&€y  ovv  it)r]Ti^&ri  (cf.  de  adu.  125,  22  ^  Aoy^  ovv). 

223, 12  sqq.  postqnam  antecessit  exemplnmy  ubi  quaenam 
fi  particnlae  notio  accipienda  sit  dubitari  nequit,  sequi  exem- 
plnm,  nbi  de  hac  re  dubitare  liceat,  elucet  ex  iis,  qnae  223, 
16—22  in  atramque  partem  disserantar.  Itaqne  nel  hac  de 
causa  Egenolffii  0*  1*  P*  8^7)  snpplementa  reicienda  sunt  haec: 
'Inl  fiiyroi  rov  a  164  o(ti  Tcavrwg  ctvayKri)  %öv  %TeQov  vvv 
naQaöi^aa^ai,  %6v  dh  eregov  (aTtoßhjriov,  aag>ig  ivrev&evy.  — 
Eqnidem  *sic  potins  scribendiun  censeo :  €7cl  ^{ivxoi  tov)^) 
ndvreg  x'  aQTjaalar^  ikatpQoreQOi  nodag  elvat 
^  ag>yei6TeQ0i  x^^^^  ^«  la&fftog  %e  (a  164) 
o{v  ä'^Xov,  ei  del}^  xbv  %%bqov  vvv  naqadi^aad'aij 

224, 15  sqq.  sententiae  qnae  14  sq.  est  ^xa  7cä&rj  ov  rwv 
dr^lovfiiviov ,  rwv  de  q>wv(Sv^  affernntar  exempla  etiam  haec 

'xal  5  ^Ttaqa^  kfyerai  ftaq'  r,naQ  Zrjvl*',  Ttaqfpolo) *) 

OTToy  öiiXol  kvreJiovg  t^s  »Tra^a***.  —  Ac  primnm  qnidem  sub 
litteris  7taQg>oliü  latere  uidetnr  praepositio  coniuncta  cnm  da- 
tino  illins  pastoris  nominis,  qnod  inuenitar  apnd  duos  auctores 
aliis  qnoque  locis  ^)  ab  Apollonio  laudatos ;  legimus  enim  apnd 
Theocritum  Vn,  149 

'a^a  yi  7t(jt  roiovde  Ooixo  xata  Xalvov  avrgov 
TC^ar^Q*  'HqcckX^i  yiquiv  karaoaro  Xelqtav^^ 

1)  Sic  B.  SchneideraB.  2)  Sic  iam  L  Bekkerns. 

3)  Et  noaem  fere  litterarum  spatinm  inter  o  et  'tov  ixB^op  in  A  inter- 
eedere  aimotat  B.  SchneideraB. 

4)  Qninque  nel  sex  litterarum  spatium  ibi  esse  annotat  B.  Scirnei- 
deroB  in  progr.  Colon.  1867.  p.  13. 

•6)  ha  de  conBtr.  120, 14;  127,  tO.  —  De  pron.  75, 19. 22. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


26  Theodoms  Matthias 

itemqne  Pholas  ille  com  Hercule  coniungitnr  in  Epicharmeae 
alicnins  eomoediae  titnlo  a  scholiasta  Aristot  Eth.  Nicom.  IH, 
5,  5  tradito:  nam  qnod  ibi  exstat  ^(^EfcLxaqfxoQ)  h  ^Hqcnikel 
T(p  7taq(p6l(f  recte  a  Camerario  in  h  'H.  nf  naq  Ooktf  cor- 
rectnm  est.  0  Yides  igitur  ntroque  loco  litteras  illas  libra- 
riornm  stultitia  coalnisse.  —  Praeterea  in  litteris  ctzTov  reli- 
qnias  agnoBco  comparatini  iXaxTov^  de  cnins  constrnctione  nide 
exemplnm,  qnod  exstat  de  constr.  237,  27  ^%a  ^Qünok^vna  h 
ihxTTovi  xaraylverat  vh}  %<Sv  7taQaywywv\  Itaqne  totnm 
locnm  sie  reficio:  'xai  rj  nTtaqa^  XiyeToi  Ttaq*  »^a^ 
Zrjvl*',  h^aQ  06l(ß^'  (xal  ovx  l'A)arTov  drjXol  kvze- 
lovg  rijg  naqa  . 

225, 20  Bekkeri  supplementnm  ^alV  (o(ßoXoyrj)(Äivwg  kel-- 
Tterac  17  (pQciGLg  tov  fj^  non  snfficit.  Docet  enim  R.  Schneidenus 
in  progr.  Colon.  1867  p.  13  post  litteram  (5  qnindecim  sede- 
cimne  litteras  intercidisse.  Magnitndinis  igitur  lacunae  ratione 
habita  scribendum  censeo  ^akX^  w(d€  leyofiivrj  oinolo- 
yov)fiiv(og\  Hanc  enim  nltimam  formam  Apollonius  de 
constr.  124, 14  exhibet:  ofiokoyoviihwg  ovv  xrX. 

230, 27 sqq.:  'Bemm  duarum  uoce  «Zra eoninnetarum  altera 
prios,  altera  postea  est,  uoce  aal  coninnctae  ambae  nna  snnt  . 
Hoc  ultimum  uerbis  quae  nunc  cormpta  sunt,  'el  fxivtot  rov 
„xal**  naQcihx^ßavo^BV ,  afiipo  ....  yivovTai'^)  dictum  fuisse 
neoesse  est.  Quare  Schneiden  supplementnm  a^q>6(T€Q0i^  non 
satisfacit  potiusque  scribendum  est  afiq)6(T€Qoi  Sfia)  yl- 
vovtoti. 

Loci  deinde  238,  8 — ^12  ualde  corrupti  nonnuUas  saltem 
lacunas  explere  me  posse  credo:  In  uersu  11  sie  scribo  \7ta- 
qa&eriov)  IVt  eig  anodei^tv  tov  koyov  xal  to  aavv- 
{ilevOTOv^)   elyai)   Kai  kv  yivovg   TtaQaXXayfj   xai 


1)  Cf.  Wdcker,  EL  Sehr.  1,299;  Bergk,  reliqu.  comoed.  att.  antiquae, 
p.  149  annot. 

2)  Sic,  non  yiyvovrai;  R.  Schneideras  in  hac  quidem  re  uidetar  non 
satis  sibi  constare. 

3)  De  uoeifl  affvväXevmos  notione  conferri  posBont  loci  hi:  de  confitr. 
304,9;  de  pron.  45, 24;  114, 4  sq.  • 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  ApoUoDÜ  Dyscoli  epirrhematici  et  syndesmici  forma  genuina.    27 

OLQid'pLOv  xrk!  h.  e/si  rovv&ia  esset  avraTtodorixovy  ut  ovvexa 
aox,  semper  in  omni  numero  onmiqne  genere  in  «nam  formam 
contractom  maneret,  quod  non  est'.  —  In  litteris  autem  ^rtSv 
ev  av^  aersns  15  band  dnbie  exemplnm  nocis  hexa  cum  pln- 
rali  numero  coninnctae  agnoscendnm  est.  Nam  elaris  nerbis 
nen.  11  sq.  indicatur  exemplis  quae  e  fonnulae  et  in  plnrali 
et  in  feminine  dinersitate  et  in  dnas  noculas  diremptione  pe- 
tantnr,  rovvexa  non  esse  nocis  ovvexa  avranodoxixov  probatnm 
irL  Exstat  exempli  gratia  einsmodi  locus  in  Solonis  fragm.  37 
(coQeg.  Bergk): 

TftJv  ot;V€x'  agjpjr  TtarsoS-ev  TivxevfÄevog 
tag  iv  xvalv  TCoXhxlOiv  iar^aqnjv  Ivxog, 
ttbi,  qnia  ovvcKa  rectius  cum  nerbis  soUs  coninngitur,  Bergkius 
Hesychii  glossa  ^ra^tj  {raQx^)'  rdga^ig  et  araQxog'  aTotQccxog 
et  vaQxctlyeiv^  nisns  bene  coniecit: 

TcJy  &exa  vagxf]  TtartOx^ev  xvxevfxevog. 
Tum  in  nersn  19  nerba  secuta  esse  existimo  sensus  huins  \al 
ovx  lariv  Kjielvov  xov  Qxri)iiaTog  fi  avrrj  oLTCo'koyLa  . 
Lacunamm  qnae  exstant  240^  30  sq.  haec  proposuit  sup- 
plementam  Egenolffins  1. 1.  p.  847 :  '(Sore  1^  alxLov  aiTiov  {Itcl- 
(piqea&ai  xai)  iv  d{val  fxoQloig)  t6  alrioloyov/jievov'  „^v€Ka 
yoLQ  xoftnov  iji^^g",  Sia{Xa(Äßa)voval  re  ovriog^.  —  At  non 
placet,  qnod  particula  xor/  post  iTtKpiQeo&ai  inserta  ipsum 
exemplnm  coninngit  cum  sententia  grammaticorum,  qui  in  eins- 
modi exemplis  ^eve^a  yaq  tovtov  r^kS-eg^  figuram  iTtiTcloycrjg 
stataentes  hexa  cum  pronomine,  yaQ  cum  uerbo  construebant. 
Offendit  praetera  elocutio  'Iv  dval  fioQlotg  elvai\  quo  termino 
Apollonins  significat  elocutiones  ut  ex  nariis  orationis  parti- 
bnsfonnatas,  ita  unum  corpus  unamque  notionem  efficientes.^) 
Hums  autem  probatnm  est  uerbum  dialafißavovaiy  quod  semper 
apud  ApoUonium  'disserere  de  aliqua  re'^),  nusquam  autem 
id,  quod  hoc  loco  postulatur  'resoluere'  significat;  ut  taceam 

1)  Cf.  de  adu.  148, 23 ;  184, 10 ;  203, 32 ;  de  coni.  235, 31 ;  236,  7. 

2)  Ita  9iaX.  7t8^i  Tivos:  de  constr.  22, 8;  32, 13;  33, 6;  95,  3;  162, 27 ; 
167,7;  de  adu.  141, 16;  BiaX,  vniq  Tiväix  de  pron.  8,6;  et  ad  idem  redit 
6ewo  ^mi.  ck\  de  constr.  31, 5. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


28  TbeodoruB  Matthias 

de  mntatione  litterarnm  xa,  quae  in  codice  exstant,  in  dia.  — 
Eqnidem  locwn  sie  reficere  malim:  'oiare  1^  alzlov  airiov 
{axokov&€lv)'  iv  d(volv  äga  Xoyoig)  %6  alrioXoyo^- 
Itievov  n^evexa  yaq  tovtov  rjkd-eg^  xa(ta  rovrovg,  avoc- 
X)voval  TB  ov%u)g^. 

2489  4  sq.:  'Iv  6(xoq)wvL(f  Tta^akafißaverai  (ra  rotovra 
(seil,  nentra)  r^  Ix)  ^)  xXiaewg  inl  %e  ev&elag  xal  ahtanx-^g 
xal  Itcu  . . .  xhrjTiiirjg\  Yocolae  IW^t  loco,  qnam  in  codice 
trium  litteranun  spatinm  Bubseqnitar,  I.  Bekkerus  senpBit  in:£; 
sed  ad  lacnnae  magnitudinem  propius  accedes  mecam  scribens 
'xai  %ri  iTtW  Qoae  coniectnra  finnatur  eo,  qnod  nocnÜB 
xa/  Iht  ultimum  membrum  addere  ApoUonius  ualde  adamat.^) 


Satis  huc  usque  de  uniuerso  utriusque  libelli  ordine  ac 
statu  exposui.  lam  igitur  transeo  ad  singula  uitia,  quae  in 
utroque  opere  restant,  accuratius  examinanda. 

Sunt  autem  quattnor  corruptelarum  genera,  quibus  prae- 
cipue  ueterum  auctornm  opera  foedantur:  interpolationes,  lacn- 
nae atque  omissiones,  transpositiones,  singularum  fonnarum 
corruptelae.  £x  bis  autem  transpositiones  maioris  quidem  am- 
bitus  locorum,  quippe  quae  eins,  qui  libellos  nostros  in  usum 
8uum  consarcinarat,  consilio  debeantur^  necessario  iam  in  duo- 
bus  prioribus  capitibus  tractaui.  Restant  band  ita  multae  sin- 
gularum uel  plurium  interdum  uocularum  transpositiones.  Sed 
quia  eiusmodi  transpositiones  ita  solebant  existere,  ut  primum 
uoculae  transpositae  omitterentur^  deinde  superscriberentur,  tum 
üalso  loco  in  textum  irreperent,  paucas  illas  ei  adiciam  capiti, 
quod  erit  de  lacunis  atque  omissionibus.  Agam  igitur  primum 
de  interpolationibus,  deinde  de  lacunis  et  omissionibus,  postre- 
mum  de  singularum  uocum  corruptelis. 

1)  Sic  Egenolffius  mrsus  in  ann.  philol.  1878  p.  847. 

2)  Ita  de  constr.  21, 5 ;  22, 12 ;  de  ada.  128, 25 ;  172, 9 ;  de  coni.  25B,  25. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Apollonü  Dyscoli  epirrkemaüci  et  syndesmici  forma  genoina.    29 

Caput  III. 
De  interpolationibus. 

Ae  primum  qnidem  interpolationam  ab  initio  seceraam  eas^ 
qnae  e  dittographiis  aliisqne  librariorum  neglegentiae  uitiis  ori- 
gmm  dncnnty  qnas  in  omnibus  scriptis  Apollonianis  alii  inda- 
ganmt  Snfficiat  apposuisse  solias  epirrheHiatici  et  syndesmici, 
nbi  delet  iam  L  Bekkeros  121,  8  particulam  (og^  142,  7  articu- 
lomra,  145,  9  aerbum  Tta^akaiißaveTOj  161,1  praepositionem 
ivj  242,  5  noces  qfcSg  iari]  F.  I.  Bastins  152, 5  fonnam  yiQov; 
Lehrsins  226,28  uerbnm  yiyga^ag]  Scboemannns  133, 19  uer- 
bnm  Ix^'^j  Skrzeczka  174,  12  praepositionem  fcsQl]  201,  14 
noctdam  yog-^  209, 6  nerba  kyivero  ajcd  xeld-i]  Uhligios  155, 12 
negationem  ov]  R. 'Schneideras  131,  5  nerba  TCQog  c^I,  207,20 
particnlam  yag.    Qnibns  haec  addo: 

136,  8:  Apollonins,  postqnam  nocem  tjvoQia  simplicem 
esse  refiitanit,  neram  derinationem  propositnrns  ita  pergit  ^aXXa 
ml  rc  Tov  loyov  rfjde  ^€c\  —  Nee  tarnen  complnres  secnntur 
eiplicationes,  sed  nna.  Ergo  delenda  est  particnla  xa/.  — 
Eadem  particnla  alio  loco  concinnitatis  cansa,  quam  legem  in 
eiemplis  afferendis  nbiqneO  Apollonins  obsemat,  remonenda 
est,  dico  164,  3,  nt  enim  a^fii  a^fjuv,  ^ixovoi  exovaiv,  liyovac 
Uyovaiv  sine  particnla  affemntnr,  ita  ne  inter  Ttaial  Ttaialv 
quidem  noces  desideratnr«  Item  199, 25  inter  qnartnm  et  tertinm 
exemplam  eadem  particnla  delenda  est  —  Eadem  de  cansa 
articidufl  to  136,  23;  152,  20;  194, 17  et  wg  particnla  139,  23 
ante  tertinm  membrum  delenda  snnt.  —  In  p.  185  non  modo 
particnla  /a^,  quae  legitnr  in  n.  29,  a  Bekkero  deleta,  sed 
etiam  ea,  qnae  est  in  n.  27,  e  n.  23  repetita  est.  Nam  etiamsi 
apud  ApoUoninm  saepissime  ante  ydg  particnlam  praetermis- 
sionem  sententiae,  qnae  facile  snppletnr,  innenimns,  qnid  h.  1. 
snpplendnm  sit,  nix  conicies.  —  Deniqne  de  coni.  252,  11 
genetiuus  ixaarov  e  nerbis  xcr^'  ha  hcaarov  ininria  hog  gene- 
tiuo  additns  est.   Dicit  enim  Apollonins,  qnoniam  plnres  sint 

1)  LocoB  nomeraui  1066. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


30  TheodoruB  Matthias 

formae^  pancae  notiones,  snf&cere  nnam  quod  proposnerit 
exemplum  nocis  to/;  unamqnamqne  autem  coninnctionem  ex- 
pletinam  perlnstrare  longiim  esse. 

Grauiores  antem  interpolationes  uiri  docti  deprehendisse 
sibi  uidentar  has:  Skrzeczka  124,25 — 27  in  nerbifi  ^dto  xal 
xara  a7t6(paatv  rüv  TtQoeiQrj/Äivuv  dvo  xq6v(ov  kd-efiarla&rj ' 
(^  loyip  xal  To  aciqiQwv  zo  o  nQoakaßov  voeluai  ^ovwg  a^ 
aeviTtov^  et  151,  29  in  nerbis  'ovx  äg  (prjai  TQvqxov  dia  to 
fioagov  ä';  Wachsmuthins  in  explicatione  quae  exstat  129, 19 
'rov^iariv  o  dTjloZ  to  a7caQifiq>aTov\  —  R.  SchneideniB  in 
pernersa  hac  explicatione  168,  9  U^yco  i]  tov  avunaru)  rj  xa- 
Tiord%(a\  praeterea  145, 10  in  uerbis  'x«i  yivovg  firj  elvai  dia- 
xQiziTwv'j  deniqne  in  tota  de  adnerbiis  in  öv  exenntibns  ex- 
positione  ea,  quae  continetur  nerbis  193,  20 — 29. 

Sed  mnlto  plnribus  interpolationibus  epirrhematicon  et 
syndesmiconO  ab  interpretibns  depranata  esse  arbitror,  qui 
nel  similes  locos  ApoUonianos  adscripsernnt  nel  sententias  diffi- 
ciles  explanauerunt  uel  impugnanernnt. 

Ac  primum  quidem  apponam  eos  locos,  nbi  exemplornm 
ab  Apollonio  explicatornm  concinnitas  atqne  integritas  aliis 
exemplis  insertis  deletnr.  Praemitto  antem  in  uniuersum  de 
ApoUoniana  exempla  afferendi  ratione  haec.  Et  in  libris  de 
constrnctione  et  in  scriptis  minoribus  1066  locis  exempla  ex- 
stant.  Qnorum  locis  747  bina,  locis  291  plus  bina  exempla 
affernntnr,  cnins  rei  cansa  facile  perspicitnr.^)    Ternis  nero 


1)  De  reliqaorum  libroram  interpolatiombus  alias  disputabimos. 

2)  Apponuntur  onmes  personae:  cf.  depron.  33,6;  102,12;  105,26; 
107, 18. 21  sqq.;  109,4;  110, 16  saepius;  omnia  genera:  d.  de  pron.  60, 22 ; 
deconstr.  321,108qq.;  omnes  nnmeri :  ut  de  pron.  17,20;  103,20;  deconstr. 
188,4;  omnes  casus:  ut  de  pron.  5,23;  8,18;  53,14;  deadu.  171, 11;  de 
couBtr.  63, 2;  omnes  aduerbiorum  localium  directiones:  ut  de  adu.  206, 22; 
deconstr. 333, 22;  336,11;  340,23;  quam  plurima  uel  eoram  quae  aduer- 
sarii  posuerant,  uel  nouae  regulae  uel  totius  classis  exempla.  Exempla 
huius  generis  plura  sunt,  quam  ut  exscribam.  Solent  autem  haec  signi- 
ficari  uocibus  formulisque  bis:  ra  roiai/ra,  rä  vjtSXoiTta,  ra  jt^otui/isva, 
navra,  anavra,  inl  TtatnSs,  nrnTOre,  TtoXXaxiSf  aXla  7f afinolXa,  nlsün^a, 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Apoüpiui  Dyscoli  epirrhematici  et  syndesmici  forma  genuina.    31 

exempÜB  Apollonios  ntitur  28  locis  neque  intelle^mns,  cur 
noQ  binis  prolatis  contentns  fuerit.  Quorum  17  infra  adnotata  % 
com  nuUa  prauitatis  uestigia  in  eis  insint,  corrigere  non  audeo. 
Atreliquos  11  locos,  quibuB  tertio  aliquo  exemplo  et  concinni- 
tas  toUitur  et  contra  consuetudinem  illam  bina  exempla  affe- 
rendi  peccatur^  iam  emendabimus. 

123,20:  proferuntur  exempla,  quibus  demonstrat  gram- 
matidu  aduerbium  avqiov  non  cum  praeterito  coniungi:  'avQiov 
yqatpüiy  avQiov  ygaipw'.  Sequitur  'ovqiov  avayivdoKO)^ .  Quod 
ab  Apollonio  additum  esse  nego,  qnoniam  tertium  exemplum 
eadem  symmetria,  qua  cetera,  allatum  eodemque  modo  per 
dinersa,  quae  apponi  licet,  tempora  perductum  esse  exspecta- 
mos.  Nam  quominus  concinnitatis  restituendae  causa  quartum 
m^mbrum  addas  cnjQiov  avayvwoo^aLj  impedimur  eo,  quod 
toto  hoc  loco  ApoUonius  non  amplius  unum  exemplum  per  ea, 
per  quae  licet,  tempora  perducit.  — •  Eadem  de  causa  129, 12 
tertium  exemplum  'ßovXofiai  q)iloloyelv^  coli.  c.  synt.  227,  13 
'^£Mig  ygarpeiv,  avceyivdoKSiy  ßovkeiy  delere  malim  quam 
emn  Wachsmuthio  scribere  TtQoaiQovfj^ai  g)Lkoloysiv.  Porro 
143, 15  qdovxeg  vf^veire  uerba,  quae  sensu  carent  et  sola  tria- 
dem  exemplorum  efficiunt,  delemus.  —  Item  160,  26  uerba 
avrdi  avTa  e  textu  remouenda  sunt  utpote  et  inconcinne  allata 
neqne  uUa  de  causa  exemplorum  triadem  efficientia.  —  170,  29 
uerba  'xai  aocLcpiig^  ut  concinnitas  cum  uersu  antecedente 
seraetor,  tamquam  e  u.  25  repetita  delenda  uidentur.  Prae- 
terea  enim,  etiamsi  e  formis  xpevdrig  —  axp€v&i^g  —  axfjevdwv 
recte  declaratur  aduerbium  aipei^dwQj  ex  iisdem  tamen  non 
aaaffiig'y  et  si  Apollonius  ad  hoc  omnes  illos  gradus  repetere 
Doluit,  tale  quid  saltem  addendum  erat:  ^ovtcdq  J^xei,'  (cf.  134, 17). 
"  SimiU  de  causa  in  eiusdem  paginae  u.  20  inducendum  est 
ipevdiüjg, 

Ta  aidaray  i^ifitüTsgov,  tü£  tfxei  xai,  ovrios  uel  t^8b  ^x^i^  ixxsic&ot  vno' 
iUyfuttOj  Bimilibas. 

1)  Sunt  hi:  depron.  8,24;  26,27;  38,13;  78,8;  de  adu.  191,8;  de 
com.  234, 9 ;  237, 20 ;  246, 27 ;  de  constr.  19, 8 ;  28, 25 ;  45, 15 ;  53, 4 ;  62,  24 ; 
192,11;  242,2;  324,25;  328,14. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


32  Theodoroa  Matthias 

185|  15  nerba  ^TtaQa  %riv  avtod-ev  avTw\  qnae  totam  con- 
strnctionem  tarbanty  remonenda  Biint  Neqne  enim  exempU 
idem  nalent  atqne  ^ftoQa  njy  avrov  to  ai%69ev  %al  TtaQcc  rtjy 
TovTov  %d  Tovr6&ev\  qaoniam  sine  nlla  particnla  annectontar, 
com  illa  inter  se  particula  xal  coniiincta  sint  Praeterea  hoc 
exemplom  idem  significat  atqne  illomm  prins.  Differt  enim 
eo  tantum,  qnod  de  dorica  forma  einsdem  nocis  mentio  fit, 
derinationis  antem  gradns  innersi  snnt.  Qnominos  antem  cnm 
exemplis  formarnm  Doriensinm  coninngamos,  impedit  incon- 
cinnitas,  qnae  exsisteret:  nam  exemplnm  ab  eo,  qni  forte  in 
margine  posnity  qnantnm  ad  formam,  prioribns  Ulis  adaeqna- 
tnm  est. 

194, 17:  si  ApoUonins  nltima  exempla  ayxoae,  rtilöae  ad- 
didisset,  ea  etiam  explicasset.  Nam  nisi  eadem,  qnae  ad  ante- 
cedentia  explanatio  et  derinatio  adicitnr,  id,  qnod  demon- 
strandnm  est,  nentiqnam  perspicitnr,  nimimm  adnerbia  in  oi 
exenntia  eodem  accentn  nti,  qno  ea,  qnae  in  d^v  et  qnae  in 
Wl  desinnnt  —  Praeterea  ApoUonins  ant  in  n.  14  post  ailo- 
d-ev  et  in  n.  17  post  xvxÄo^ey,  nt  in  n.  15  post  Ttavro&evy  par- 
ticnlam  xal  posnisset,  ant  ne  hoc  qnidem  loco  admisisset; 
neqne  articnlnm  t6  ante  nocem  xvxXoae  n.  17  adiecisset.  Qnam- 
qnam  hoc  loco  ista  menda  band  confidenter  scribae  codicis 
tribnere  andeam,  qnoniam  hac  potissimnm  epirrhematici  par- 
ticnla is,  cni  eins  reliqniae  debentnr,  rndissime  grassatns  est. 

199,  10  sq.  exempla  'dt^  jile^avdqslag  ^  dca  rov  ^Eklr^a- 
novrov"  eins  snnt,  qni  nt  nerbis  di  ^qiotccqxov  praepositio- 
nis  did  cnm  persona,  ita  nerbis  di'  ^dle^avdQelag  einsdem 
cnm  nomine  locnm  significante  coninnctae  exemplnm  satis  di- 
Incide  exprimi  ant  non  nidit  ant  non  pntanit  Praeterea,  qnod 
iam  hie  moneo,  in  antecedentibns,  nt  nnnc  legnntnr,  fidsns 
sensns  existit  hie  et  di  ^QiazaQxov  et  dt*  IdXe^avdQeiagj  si 
de  personis  dicnntnr,  significant  '/t/vcJoxovrag  !dQtaxaQxov^ . 
At  solns  Aristarchus  persona  est,  qnare  rectior  responsio,  qnam 
postnlat  seqnens  %b  8iy  ita  restitnenda  est,  nt  scribamns:  d^- 
kov  eug  arifjLalvev  (ro)  filv  inl  if^ipvxcov  xtA. 

204, 16  'xai  To  avavdtjg*  additnm  ab  aliqno,  qni  nerbis 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  ApoUonii  Dyscoli  epirrhematici  et  Byndesmici  forma  geniiioa.    33 

T^g  avrijg  irvolag  non  intellexit  respici  ad  tov  aq)a}vov  ut  in 
Q.  13  adaerbinm  t6v((}  eadem,  quae  in  sabstantino  inerat,  signi- 
fieatione  nti  dicebatnr. 

De  coni.  233,  21 — 24:  exposnit  Apollonins  saepe  sim- 
plicia  e  compositis  derinata  esse.  Exempla,  qnae  affert,  con- 
cfaidnntar  fonnnla  'sig  t6  avro  avvcix^aetai\  i.  e.  eidem  ex- 
plicationi  deniqne  subinngendi  sunt  nersus  2  178  et  n;  45. 
Nihilo  secins  21  sqq.  nona  exempla  affernntar.  Sed  et  iUa 
fonnnla  et  sententiae  inconcinnitas  testantnr  nerba  ^elroveg 
ijdi  erat  —  n^onvlfp^  ab  eo  addita  esse,  qni  alia  eiusdem 
rei  exempla  fortasse  ex  Apollonii  libris  quaesierat;  prins  ex- 
atat  etiam  de  adn.  136,  24  sq.,  ibiqne  nna  cum  n  45. 

243,  23  offendo  in  eo,  qnod  imperatiuo  dog  tria  ennntiata 
?ya  yQatffco,  %va  yQaxfnjg,  %va  yQaxprj  addita  snnt,  cnm  in  se- 
qnentibns  singnla  ennntiata  primaria  enm  singnlis  secnndariis 
conimigantnr.  Accedit,  qnod,  si  exempli  gratia  öog  interpre- 
teris  Ma  mihi  tabnlam,  ut  scribam',  in  secundam  personam 
eadem  interpretatio  non  qnadrat  Qnacunque  ergo  ratione 
interpretaberis,  omnes  personae  eidem  nnnqnam  subiungentnr. 
Pate  igitnr  secnndam  et  tertiam  personam  male  e  n.  14  sq. 
repetitas  esse. 

Seeontnr  alia  exempla  talinm  explicationnm ,  qoales  iam 
Waehsmnthios  129,  19  et  B.  Schneideras  168,9  agnonemnt 
(cf.  p.  30). 

De  adu.  120, 14  sq.  exstant  haec:  ^dia  xov  tolovtov  vtvo- 
äelyficcTog  del  xovg  dioKQlvovrag  zag  Toiavtag  avvefiftTtiaetg 
T(pd€  Tip  loytp  xexQ^o&ai\  Sed  et  per  se  et  si  cnm  iis,  qnae 
respondent  apnd  Prise,  m,  65,  12  H:  'sie  igitnr  discemas  no- 
mina  nim  adnerbiomm  recipientia  nel  non'  conferes,  uerbo- 
mm  ^dia  tov  toiovtov  vTCodelyftarog*  et  ^Ttßäe  rtp  loytp^  tan- 
tologiam  animadnertes.  Est  antem  ^ri^Se  T(p  X6y(p  xexgrja&ai' 
minns  proprio  dictum,  quam  priora,  in  quibus  inest  pecu- 
liaie  ApoÜonianum  exempli  nomen  vTtodeiyfiaj  qnod  inter- 
polatores  non  perspexisse  eomm  fiedsa  Ttafadely/tata  correctio 
206,  23  docet    in  fine  igitnr  enuntiati  mendum  latere  ratus 

Ii«ip«icer  Stoditn.  TL    ^  3 


Digitized  by  VjOOQiC 


34  TheodoniB  Matthias 

initio  exBtitisse  oenseo  ^dia  %ov  toiovtov  vnodelyfiavog 
del  diaxQlveiv  Tag  ToiavTag  avvB^7t%iiaei,g  . 

123, 14  sq,  nerbonun  'ovrcjg  wäre  xai  va  a/ig>lßola  tcSv 
^/larwv  Tfj  üfiOTtjTi  T^g  avvrd^ewg  anolvead-ai  Ttjg  apLq)i- 
ßoklag  dia  rijg  iölag  ccvrov  noifad'iaecjg*  hig  öia  zfjg  iölag 
avTOv  TtaQa&iaecog  e  u.  27  'dia  rijg  rovzcjv  Ttaqad^iaeiag'  re- 
petitis  uerba  rfj  ldi6riq%t  rijg  avvra^ewg  circomscribimtar. 

139,  9  0  kntßUTtoiv  Tovg  deonoTag  band  dubie  glossema. 
Neque  enim  ApoUonios  nel  maxime  innsitatoram  qnae  affert 
exemplornm  notionem  addere  solet.  Et  quidni  etiam  ÖQiana-- 
tßiv  explicatnr?  Quibas  cansig  152, 15  in  nerbis  ^naqa  %d 
dal(o\  accedit  tertiam  idqne  graue  argumentum,  quod  ex- 
plicatio  non  statim  id  uocabulum  subsequitur,  cuius  iUuBtrandi 
causa  additur. 

147, 11  uerba  ^a^ofiivov  %ov  e  aTto  g)wv7]€v%og*  uel,  ut 
correxit  Dronkius,  ^aQx6(ievov  cctvo  tov  e  qxovrjevrog^  delenda 
esse  censeo,  cum  ut  tradita  sunt  intellegi  nequeant.  Sed  etiam 
quae  Dronkius  restituit,  et  prorsus  superuacanea  sunt,  et  con- 
cinnitatem  delent.  Bedolent  praeterea  doctrinam  scholarmn 
byzantinarum,  ubi  pueruli  uoces,  quae  a  diphthongo  ei  incipe- 
rent,  easdem  a  uocali  e  incipere  separatim  docendi  erant. 

154, 1  in  codieibus  sunt  haec  'ra  piii  ovTiag  exovTa  rcSv 
elg  d'a  ki^yovra  o^vevai,  drjS'a  ov  TcaQoxelfievov  elg  ^cv, 
TQix^a  fiivTOi  xal  reTQax^a\  Quibus  in  uerbis  L  Bekkerus  0 
k'qyovra  uocem  in  hjyovrcjv  non  bene  mutauit.  Quare  Skrze- 
czka  (n,  26)  participium  Xijyovra  in  ki^yovTi  correctum  post 
uoces  elg  &€v  coUocauit  et  particulae  fiivroi  explicandae  causa 
statuit  aduerbii  in  ^  barytoni  exemplum  intercidisse.  At 
barytonorum  in  ^  aduerbiorum  exempla  in  antecedentibus 
multa  allata  et  inde  a  dtjd^d  iam  oxytona  afferri  coepta  sunt. 
Quare  uocem  fxivroi  deleo.  Et  improbo  explicationem,  e 
Skrzeczkae  coniectura  ortam,  ^ov  TtaQcmelfievov  elg  "5^  A97- 
YovTi.  Etenim  saltem  exspectaremus  ^%ivl  ^)  elg  S^  uel  ofioltfi 
elg  ^iy  kijyovTi'  uel  simile  quid,   Neque  aduerbii  dri&a  exem* 

1)  Huic  etiam  nescio  quo  iure  negatio  ov  offensioni  erat. 


2)  Gf.  de  adu.  149, 3. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  ApoUonii  Dyscoli  epirrhematici  et  syndesmici  forma  genuina.   85 

jjiüm  qnod  snbinngitnr  regnlae  ontea  expositae,  eadem  regida. 
postea  mrsas  probari  oportet.  Omnia  potias  iUa  aerba  delenda 
sunt,  qnippe  qnae  ex  explicatione  ad  uerba  ra  ^ii  ovrmg  exovra 
ascripta  flüxerint,  huins  fere  sensus:  'a  elg  ?a  Xi^yovrai,  av  f^iv- 
Tov  TtaQCMslfievov  Ti  elg  d-ev  ^oi;ai\  —  Sensus  autem  hiiiTis 
enmitiati  hie  est:  etiam  ^V^a  proprio  est  forma  aeolica  pro 
altera  %vd'ev  usnrpata,  qnoniam  (elye)j  si  ita  so  non  haberet^ 
nt  cetera  in  ?ä  adaerbia,  quornm  terminatio  non  est  aeolice 
nel  dorice  dicta  pro  communi  '&bvj  oxytona  sunt,  ita  et  ipsa 
'oxytonos'  proferenda  esset. 

170,  5 sq.:  ad  regolam  ante  expositam  respiciunt  haee 
'SxxctTat  iihv  ovv  tvqwtoq  loyog,  ori  dia  tovto  tj  TtBQiaTtaxai 
i}  ßadvvetai]  seqnitnr  nerborom  6ia  tovto  explicatio  haec 
^dia  Tov  7taQ€7t6fi€vov  Tovov  Tjj  7tkr]dvvTi'A^  yevix^^.  Quam 
snpemacaneam  et  falsam  esse  contendo ;  dici  enim  nequit  ad- 
nerbinm  ant  perispomenon  ant  barytonon  esse  propter  accen- 
tnm,  qai  est  in  genetino  plnrali,  sed  propterea,  qnod  eins 
aceentam  aecipit.  IUa  igitnr  dicendi  pernersitas  caecum  inter- 
pretem  prodit  Item  180, 15  uerba  ^n:aQayu}y^g  TvyxavovTa 
TT^g  dia  TOV  di*  tanquam  e  lectoris  uerborum  Va  ftQoxarei- 
keyfiiva  i/ti^^*  explicatione  textui  illata  remouenda  sunt.  Nam 
nt  nunc  leguntur,  condicionaliter  accipienda  sunt,  quod  sensu 
caret.  Post  iTti^^fiara  autem  uocem  uersus  anteced^tis  nemo 
nerba  iUa  inseret,  quia  ra  TCQOxaTeikey/Äiva  iTti^^rjfÄora,  to- 
Ttov  Idlov  ixofi^vcc,  alia  esse  non  possunt  nisi  aduerbia  in  Te 
deriuata.  Nam  de  iis  antea  dictum  est  et  ea  sola  propriam 
fonnam  aduerbialem  babent,  cum  olxov  di,  ayqov  6i  elocu- 
tiones  non  propriam  aduerbialem,  sed  et  nominis  et  particulae 
fonnam  continere  ApoUonias  doceat. 

Neque  ab  ApoUonio  uenisse  arbitror  explicationem  formulae 
TovTwvT^Se  ixovTiJv,  traditam  184,  6  ^TCOQehiOfiivrig  rfjg  „h^ 
n^o&iaewg  iv  T(p  hayxog\  Nam  quae  illa  formula  colligun- 
tnr,  res  sunt  duae,  itaque  dnae  explicationis  loco  exhibendae 
erant:  et  praepositionem  h  uocabuli  hayxog  abundare  neque 
eis  syllabis  abundantibus  accentum  mutari.  —  Simili  expli- 
eandi  studio  debetur  relatioi  oWe^  explanatio ,   quae  exstat 

3* 


Digitized  by  VjOOQ iC 


36  Theodorus  Matthias 

205,  12:  'to  duUyxBod-ai  eis  cmaralltjkoTiijTa  .  Nam  illud 
relatinnm  spectat  ad  antecedentia  'kdoxei  aloytag  vi^ea&ai* 
(seil,  ro  eiüo)  in  exemplo  ^eiaw  doQftov  hü6o(i€L\  nt  aliter  ac 
"%o  doxBlv  aloyiag  rl^ea&ai  uel  similiter  explicari  non  de- 
bnerit.  Neqae,  si  in  seqnentibas  dnplicem  esse  aduerbii  eXam 
directionem  probatnr  %  in  illo  exemplo  cmaTallriloTrjTa  inesse 
stataere  licet  

lam  nenimos  ad  interpolationes  ant  maioris  ambitos  aat 
propterea  cognita  difficiliores,  qnod  artissime  cum  geminis 
Apollonii  nerbis  coninnctae  snnt  Qoas  iam  paginanun  seriem 
secnti  perlnstremns : 

De  adn.  119, 14  sqq.  Apollonins  nt  demonstret  se  in  de- 
finitione  sno  inre  adnerbinm  partem  orationis  indeclinabilem 
nominasse,  eam  explicat  differentiam,  qnae  est  inter  adiectina, 
si  qnae  adnerbiomm  notionem  indnnnt,  et  ea,  qnae  meram 
adiectinorom,  i.  e.  nominnm  significationem  semant.  Dicit 
igitnr  nominnm  cnm  nerbis  constrnctione  affectnm,  qni  insit 
in  casnalibns,  significari  et,  si  praeter  nominatinnm  etiam  ca- 
sns  aliqni  obliqnns  adhibeatnr,  ad  emn  nominatini  actionem 
nerbo  expressam  pertinere.  Et  ita  accnratissime  respondent 
bis  dnabns  nominis  cnm  nerbo  constmctionihns  priora  dno, 
qnae  secnntnr,  exeinpla:  in  priore,  qnod  est  ^Tqv(p(av  neqL- 
7taxBl\  nt  nerbi  nentrins  cnm  snbiecto  tantnm  exstat  con- 
stmctio,  ita  de  solins  snbiecti  affectn  mentio  fieri  potest;  sed 
rectissime  in  altero  'TQvqxav  tvTttei  Jiowaov^j  in  qno  inest 
nerbi  actini  et  cnm  snbiecto  et  cmn  obiecto  constmctio,  Apol- 
lonins statnit  diabasin,  i.  e.  transitionem  actionis.  Iam  propter 
hanc  inter  expositionem  qnae  praecessit  et  exempla  eam  ex- 
plicantia  responsionem  Schoemanni  (op.  ac.  lY,  244)  n.  13  nocis 
diaßaaig  in  dia^eaig  mntatio  reicienda  est.  Nee  maiore  inre 
nir  doctissimns  offendit  in  hac  innctnra  ^iveQyrjrix^  dtaßaaig^ 
qna  significetnr  snbiecti  actio  transitina,  qnae  aliis  locis  ab 
Apollonio  nominetnr  diad-eoig  iveQyrjriTti^  nel  8iaßtßao%ixq,   At 

1)  Cf.  U.  19  sq.  iicu^irms  ovv  avofUQiff&h*  ro  ivSov  avayxaUcK  ^m- 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  ApoUonii  Dyscoli  epirrhematici  et  syndesmici  forma  genuina.   87 

effügenmt  emn  nerba  paene  eadem,  quae  praecednnt  '17  dtd- 
ßaacg  fj  anb  rrjg  ive^yelag^]  hie  enim  non  de  solo  actinOi  sed 
onmino  de  iis  uerbi  generibos  disseiitar,  quibuscum  casus  obli- 
qniis  eoniangi  potest^  i.  e.  de  actino  et  de  passino,  nt  in  uer- 
bis  Ulis  et  in  bis  de  quibos  sermo  est  actionis  sine  actinae 
sine  passioae  ab  altera  persona  ad  alteram  transitio  insit. 

Qnae  si  recte  dispntaaimns,  nee  Schoemanni  coniectnra 
opus  est,  et  dno  illa  exempla  iam  commemorata  sofficinnt. 
Sed  legimns  tertinm  in  n.  14.  Qnod  si  cum.  praecedentibus 
contoleris,  concedes  inconcinnitatem  quandam  oriri.  Cum  enim 
illa  sine  copulatiua  particula  adiuncta  sint,  huic  praecedit  par- 
ticula  KaL  Et  si  quis  opposuerit  secundnm  et  tertium  inter 
se  artius  coniuncta  esse,  ei  respondendum  est  tunc  explicatio- 
nem,  quae  sequitur  inde  a  '17  Ix  rov  Tq.  —  Ji6waov\  hoc 
tertimn  demum  exemplum  sequi  debuisse.  Porro,  quidni,  si 
reapse  haec  artius  inter  se  eohaerent,  rursus,  ut  in  altero, 
diaßaaigy  sed  dia&eaig  statuitur? 

Iam  uidemus,  unde  haec  interpolatio  fluxerit,  nempe  ex 
eo,  quod  diaß.  ive^y.  a  docto  quodam  interpolatore  eodem 
modo,  quo  a  Schoemanno  nostro,  &Iso  de  solo  actiuo  intelle- 
gebabir.  —  Praeterea  ne  aptum  quidem  est  exemplum.  Nam 
cum  antea  exponatur,  si  casus  obliquus  addatnr,  ad  hunc  esse 
aetionis  transitionem,  in  hoc  exemplo,  cum  passiua  notio  insit, 
ad  casum  rectum  est.  Quam  actiui  in  passiuum  mutationem 
si  hoc  loco  ApoUonius  afiferre  uoluisset,  haud  dubio  aut  antea 
in  uniuersum  aut  nunc  ad  ipsum  exemplum  explicasset. 

Sed  ne  altera  quidem  huius  argumentationis  ea  particula 
quam  nunc  habemus  ApoUoniana  est.  Ad  eam  enim  respiciens 
adiectiuorum  cum  uerbo  constructionem,  quae  inde  a  119,  8 
explicatur,  iam  non  casualia,  sed  aduerbia  esse  dicit  ea  ca- 
soälia,  quae  eiusmodi  cum  nominibus  constructionem  non  acci- 
pianty  nihilo  secius  tamen  cum  uerbo  coniungantur.  At  quae- 
nam  TOiav%v^  TtTüntudSv  n^bg  rä  ovofiara  avvta^tg  in  ante- 
eedentibus  commemoratur?  Nullam  equidem  uideo  itaque  puto 
sie  restituendam  esse  genuinam  Apollonii  sententiam:  Va  d^ 
ovv  TtTiaTixa,  %fiv  TOiavTTjv  avvta^iv  n^bg  ra  ^ij- 


Digitized  by  VjOOQ iC 


3Q  TheodoniB  MatthiAB 

fiara  firj  avade^d/xeva.  Est  autem  sententia  haec:  *^ca- 
snalia^  qnae  eam^  qoae  antea  commemoratar,  cum  aerbo  con- 
«tractionem ,  i.  e.  eam,  qnae  afifectmn  in  ipsis  casaalibQS  per 
homm  ipBomm  flexionem  expressum  efficiat,  non  accipionty  sed 
tantam  eodem  modo,  quo  adieetinum  sabstantino,  uerbo  ad- 
iectasunt,  ea  pro  aduerbiis  habentar\  Illam  enim  uerbi  km- 
xelfieva  significationem  esse  intellegitur  e  synt.  18,  6  Vo  iftl^- 
^rjfia  lari  ^fiorog  kTti^eTixrj  avvra^ig*  colL  c.  Prise.  XVII,  21 
(III,  121, 3  H)  'aduerbium  quod  uerbi  est  ui  adieetinum'.  Prae- 
terea,  quod  ita  conelusimus,  lueulentiBsime  firmatur  uerbis  quae 
in  u.  2  legimus  ^aneQ  (sc.  ra  ^rj/iccra)  Ttqbg  %%eqa  Ttrontxa 
TTjv  Toicnkrjv  avvra^iv  Itcoiovvto'^  aduerbia  igitur  aliam  atque 
adiectiua  cum  uerbis  constructionem  efficiunt,  sed  non  cum 
nominibus. 

Sed  hoc  enuntiatnm  etiamsi  meliorem  uersus  primi  lectio- 
nem  respicit,  tarnen  pro  spurio  habeo.  Quod  prorsus  super- 
uacaneum  esse  ex  proxime  antecedentibus  apparet.  Neque 
ApoUonius  alia  casualia  ut  nomina,  alia  ut  aduerbia  construi, 
sed  eadem  casualia  modo  nominum  modo  aduerbiorum  uim 
habere  docet.  Quibus  concessis  cum  lo^cae  legibus  obstet 
heQa  adiectiuum,  non  dubito  hoc  qnoque  enuntiatum  tanquam 
commentatoris  explicationem  delere. 

121,  9  sqq.:  ApoUonius  postquam  exposuit  ut  adiectiuum 
substantiuo,  non  substantiuum  adiectiuo,  ita  aduerbium  uerbo, 
non  uerbum  aduerbio  indigere,  docet  nomen  et  uerbum  prin- 
cipales  esse  orationis  partes,  quibuscum  ceterae  tanquam  ad 
sententiam  perficiendam  coniungantur.  Qnarumque  quoniam 
participium  iam  commemoratum  erat,  enumerat  deinceps  arti- 
culum,  qui  cum  casualibus,  aduerbium,  quod  cum  uerbo,  prae- 
positionem,  quae  cum  utroque  coniungatur;  ex  qua  duplici 
constructione  etiam  anastrophe  eins  explicatur  (cf.  de  constr. 
304,  26  sqq.).  Deinde  rursus  uerbis  infra  allatis  eas  aut  cum 
uerbo  aut  cum  substantiuo  construi  dicit:  ^dio  xal  fiovai  ava- 
CTQoqnjg  ervxov  xal  Tjjöe  dvvarai  ovrcaaaeod'aiy  kiyw  ovo- 
(Aaoiy  x(x\  vijSey  liyw  ^fiadi\  —  Sed  uerba  'modo  possunt 
coniungi,  dico  cum  nominibus,  et  modo,  dico  cum  uerbis',  sensu 


Digitized  by  VjOOQ iC 


D«  Apollonii  DygcoU  epirrhematici  et  syndeBmici  forma  gentüna.    39 

carent  Atque  etiamsi  e  synt.  321, 17  sqq.  sie  fere  locam  re- 
stitaes  'rf^ds  Svvarai  avvraaaea'S-ai  (xccra  vfiv  Tta^aS-eaiv), 
Oyta  ovofiaai,  xal  rijde  (xara  njy  aiv^eaiv),  liyw  ^i4aaiv\ 
tarnen  hoc  enuntiato  idem  didtor,  qnod  modo  dictum  est,  nnde 
locmn  delendnm  esse  conclado. 

182,  18-^15:  uerba  'xai  to  xaTaq)aTixdv  di,  idl(f  Xeyo- 
fAfvovy  nakiv  nqog  artaqTiafwv  rov  ^(Aorog  rov  Xeyofiivov 
Tgafalafißaverai'  nqoq  yad  Tfjv  nfyQctipag^;  qxovTjv  g>afiev 
nral''  1]  »o0"'  qaamuis  coli.  c.  synt.  117,  26  sq.  et  245,  28  sq. 
doctrinam  ApoUonianam  redolentia  ab  hoc  loeo  remouenda 
snnt.  Argnmentationis  enim  inde  a  p.  120,  19  ordo  hie  est. 
Ut  demonstret  adnerbinm  praedicare  aliqaid  de  nerbo,  ApoUo- 
nius  primnm  ea  affert  adiectina,  qnae  adaerbia  finnt,  si  quid 
de  üerbis  praedicant;  et  nt  adiectina  snbstantinis  indigeant, 
non  snbstantiaa  adiectinis,  ita  ait  nerbo  effici  sententiam,  ad- 
nerbio  non  ef&ci  (*-  121, 13).  Qaam  sententiam  optime  ea  se- 
cimtar  exempla,  in  qaibns  solnm  adnerbinm,  qnod  ad  nerbnm 
snbandiendnm  spectat,  sententiam  efficere  tudetnr,  neint  accla- 
mationes  et  interiectiones  (—121,26).  Tnm  se  id,  qnod  eo 
nsqne  in  nninersnm  probarit,  singnlis  exemplis  demonstratn- 
non  esse  dicit;  et  promisso  satis  facit  inde  a  121,  27  —  122, 12 
et  122, 16 — 33.  Haee  igitnr  exemplomm  series  interrnmpitnr 
nerbis  nersnnm  13—15  snpra  appositis,  qnibns  nonnm  argn- 
mentom  rei  iam  pridem  absolntae  affertnr,   dico  'oi  ^ovov 

Qnam  difScnltatem  nt  remoneret,  Dronkins  in  Mns.  Bhen. 
Xn,  337—41  nerba  inde  a  120,19  —  122,34  sie  transposnit: 
120,19  —  121,13;  121,27  —  122,12;  122,16— 34;  121,19— 26; 
122,13—15;  121,14 — 19,  concedens  se  nnde  illa  distnrbatio 
orta  Sit  nescire.  Attamen  reicienda  est  haec  artificiosa  ratio, 
qna  in  mediam  particnlam  ea  transponnntnr,  qnae  ad  totam 
conclndendam  Apollonins  apposnit  122, 23  sq.  'xa2  Tocavra  fthv 
ne^l  vov  OTi  xccrrjyoQei  riov  ^rjfiot cjv  t6  iTtl^^rjfxa.  Nam 
etiam  ea,  qnae  Dronkins  post  hanc  conclnsionem  posnit,  ante 
eam  lecta  esse  intellegitnr  e  121,  16  sqq.,  nbi  docemnr  ac- 
clamationibns  significari,  qnae  de  nerbis  praedicentnr.    Iam 


Digitized  by  VjOOQ iC 


40  TheodoruB  Matthias 

R.  Schneidenis  (symb.  phil.  Bons.  1,1.)  post  aerba'xai  to  xora- 
q>a%t7ij6v  öi^  insernit  haec  '(xal  %o  anoiptavMvy .  —  Sed  locmn 
esse  spurium  ex  aliis  qnoqne  intellegitar:  lilq^  qnod  alioqain 
significare  solet  id,  qnod  rei  praeter  cetera  proprium  est  0» 
h.  1.  idem  ualet  atque  'per  se^  solum,  uerbo  non  'addito'.  At 
significatio  non  magis  propria  est  quam  si  adicitur  uerbo.  — 
Porro  leyoiaevov^  tantulo  spatio  diuersa  significatione  repetitum, 
priore  loco  idem  fere  est,  quod  lafißavofievov y  altero,  quod 
TtdoxaTeikeyfihoVy  7tQovg>€aTrjx6Tog.  —  DeniquCi  id  quod  maxi- 
mum  est,  quid  est  aTta^iOfiog  %ov  ^ficcrog?  Semper  enim 
inuenies  et  uerbum  ctTtaQrl^eiv  et  nomen  aTcafvia^og  cum  sab-, 
stantiuo  diavoia  uel  Uyog  coniunctum.^)  Et  semper  ad  ana^ 
TiOfiov  Tov  koyov  uerbum  solum  suf&cere  ^)  neque  aduerbio  ad 
sententiam  efficiendam  indigere  dicitur. 

125,6 — 16:  quaeritur,  cur  aduerbium,  quamquam  uerbo 
et  praeponatur  et  postponatur,  tamen  ab  altera  ex  bis  posi- 
tione  nomen  suum  Inl^^ixa  acceperit.  Et  Lehrsius  quidem 
(quaest.  ep.  112  ann.  2)  iTtuaaaeiv  h.  1.  intellegendum  putat 
'postponi^  et  iTtl^^riixa  'uocabulum  uerbo  postpositum'.  —  At 
hoc  et  per  se  in  praepositione  hnL  inesse  nequit  et  prorsoB 
abhorret  ab  iis,  quae  ApoUonius  ipse  inde  a  u.  16  exponit, 
nimirum  falso  aduerbium  postponi,  quoniam  ui  quidem  adiec- 
tiuum  Sit  uerbi,  adiectiuum  autem  uerbo  suo  praeponi  soleat. 
Nee  magis  Lehrsii  interpretatio  commendatur  eo,  quod,  ut  eam 
obtineat,  et  u.  7  et  u.  15  negatio  ov  ei  inserenda  et  u.  9  uer- 
bum iTtvtaaaea&ai,  in  Ttgoraoaeod-ai  mutandum  est 

Quibus  de  cansis  iam  Skrzeczka  (II,  23)  hoc  quidem  loco 
iTtiTaaaea&aiy  quod  alioquin  nihil  nisi  'apponere'  significare 
concedit,  accipi  posse  putat  pro  'praeponere',  nisus  oppo- 
sitione,  quae  intercedit  inter  iTtiraaeead-ai  et  vTcoTaacaf-d'aiy 
et  collatis  Dionysii  Thr.  scholiorum  his:  ^Ttahv  di  k^xriaav, 

1)  Gf.  de  constr.  12,15;  13, 10  et  22;  18,14;  265,21;  de  ado.  120,24; 
183, 19. 

2)  De  adu.  121,3;  de  constr.  300,  4;  90,  5;  227, 19  ana^i^uv  tov 
Xoyov, 

3)  De  constr.  90, 5;  281, 12;  de  adu.  121, 3. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Apollonü  Dyscoli  epirrhematici  et  Byndeemici  forma  genaina.    41 

d  Ttqo  ^fiotog  xal  fiera  ^rj^a  ^)  Taaaerai,  olov  ,iY,aX(jig  yQaqxa, 
yQaqxo  xaAcJg*^  ntSg  ciTtb  ^ari^ag  tcSv  avvTa^€0)v  ^)  €7tl^^rj^a 
(lovov  xalelTai,  ovxiri  dk  tuxI  vTto^^fta  (j>.  933,  9  sqq.)  et 
'dia  %l  dk  rov  ^ficerog  xal  TtqotaaaopiBvov  nal  VTCoraaao^evov 
fiovav  bti^^fia  hck^q-dTj;  xal  q)a^BVy  o%l  and  tijg  fiiäg  avv- 
ta^eiag  r^g  iKVdiixniqag*  ei  yoQ  Xal  VTtoTaaaerai  zoig  ^^aaiy, 
aU.'  OfKog  ij  yvTjola  ovrcSv  cvvra^ig  17  Ttqoriqä*  (p.  934, 9  sqq.). 
At  bis  locis  hoc  manifestam  fit  recentiores  grammaticos  ner- 
bnm  htiTaaaeaS'ai  interpretatos  esse  'praeponi',  non  Apollo- 
niun;  qni  potins  nt  uerbo  kTtivdccea&ai  notionem  praepo- 
nendi  significari  possit,  exempli  gratia  de  cons.  222,  18  tvqo 
^fioTog  adidendnm  putat.  —  Sed  etiam  alind  est,  cor  in 
Skrzeezkae  interpretatione  non  acqniescam.  Niminim  Apollo- 
niiiiQ,  cnm  librom  de  adn.  scriberet,  aliter  ac  tum,  cum  anto- 
nymici  p.  116, 13  sqq.  scriberet,  nomen  adnerbii  et  pronominis 
avtog  derinasse  cum  illo  stataere  non  andeo.  Hoc  enim  loeo 
e  Skraeczkae  sententia  nidentnr  ei  iftl^^iia  et  avrtjvvfiia 
bdTayfiatixq  inde  appellari,  qaod  postponantur.  Sed  de  hoc 
loeo  infra  agemos. 

Yeram  potins  Apollonü  de  iTtt^^ifiaxog  nomine  sententiam 
elid  posse  eredo  e  loeo  qaodam  antonymici  (62, 16),  nbi  ab 
Aristarcho  pronomini  avrog  nomen  ijtixayfiaTixri  inditnm  esse 
hifi  didt:  ^TtQoei^rjTai  (og  Ttavrl  TtQoatiTttp  oQ&orovovfiivq)  avv- 
€an,  dio  Tcal  iTtiTayfiorixri  kxalelro  vno  jiqiOTa^ov^]  h.  e. 
'inde  ab  Aristarcho  ita  appellabatnr,  qaod  omnino  cum  pro- 
nomine  personali  seu  praepositione  seu  postpositione  coniangi 
potest\  Neqne  enim  ex  Apollonü  ratione  est,  si  aUomm  sen- 
tentiam improbat,  eam  non  impngnare.  Praeterea  antem  hanc 
ipdas  esse  opinionem  probari  uidetur  eo,  qaod  in  saa  ipsios 
disputatione  üUc  commonibas  aocabalis  cvvecri  et  awraoae-- 
o^oti  atitur.  —  At  aidentar  fortasse  caipiam  obstare  haic  sen- 
tentiae  ea,  qaae  de  pron.  116, 1  sqq.  certis,  at  qaidem  aidetar, 
nerbis  exponnntar  ^avnawfilag  €7tiTay/^aTi;xrjg  et  iTti^^fiarog' 
nomina  de  postpositione  deriaari.  —  At  eom  et  effagit  Ulom 

1)  Sic  recte  R.  Scbneidenu  pro  ^/laros  e  coniectora  et  pro  uulg. 
kctione  n^ordtteafp  e  cod.  Barocc. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


42  Theodoras  Matthias 

locam  tarn  corraptnm  esse,  at  nix  cognoscatur,  ntrum  sententia 
illic  exposita  ApoUoniana  sit  an  adaersarionun;  et  inde  a  for- 
rnnla  iirjftoTB^  at  saepissime  *)  apud  Apolloninm,  propria  Apol- 
lonii  opinio  affertur.  Quam  etiam  e  frastalis  cognoscere  possn- 
mas  concinere  cum  ea,  quam  ApoUonius  antonymici  1. 1.  et  de 
coDStr.  18,  6  sqq.  obiter  tangit  et  quam  exhibent  et  schol.  Dion. 
Thr.  934,  20:  ^el  dk  xal  TtgoravTexcti  i^al  iTtorarrerai,  Ttwg 
ano  (liäg  avvra^ewg  iiovov  iivoiiaO'dri ;  q)a(ABv  ovv,  (og  ij  »l/r/* 
TtQO'd'eaig  dvo  Gvvra^etav  iari  atjixavrixri.  xai  TCQOijyovfiivov 
yccQ  Tov  ^fxarog  tovto  dvvafi€&a  KaXelv  knl^Qfjfia  „to  kiel 
T^J  QT^fÄOTi^  keyofievov  avrl  tov  nfieca  %b  ^i]iua",  üg  g>afiep 
/ods  Itü  Ti^ds  fil&ev*^  avrl  rov  nf^^^  rovde^.  xal  Ttakiv 
ofiolwg  ftQori'yovfiBvov  tov  ^ptanog  eni^^tjfia  t6  avTo  xaAotf- 
fi€Vf  olov  iq>*  (p  ^f^a  ti  Tld-erat,  avrl  tov  »^uc**  o"',  et  Pri- 
scianns  XII,  6  (gr.  1.  n,  580,  13)  'hoc  pronomen  kTtiTayficeri" 
xdy,  h.  e.  impositinom  nel  sabianctiaam,  uoeant  Graeci,  qaod 
uel  subiangit  nel  sabiongitor  alteri  pronomi]ii\  Yidetar  igitur 
Apollonias  mediam  qaandam  ttiam  ingressos  nomen  irti^^iq- 
f^arog  et  avTcovofÄlag  iTtiTayiiaTiiajg  ita  explicasse,  nt  et  prae* 
positioni  et  postpositioni  satis  faceret.  Est  antem  tertia  haec 
Apollonii  de  adnerbii  nomine  sententia  ex  eo  tractatn  (de  pron. 
113,17  — 116,15)  deprompta,  quemR-Schneiderus«)  etG.Uhli- 
gins  ^)  bono  iare  rhematico  tribnisse  nidentnr.  Itaqne  e  Skrze- 
czkae  ratione  ter  sententiam  matasse  Apollonins  pntandos  esset. 
Sed  praeter  hanc  doctrinae  disorepantiam  et  nerbi  i^ri- 
Tccaaea&ai  usnm  ab  ApoUonio  alienum  alia  qnoqne  de  causa 
locmn  indnco.  Nemo  enim  in  media  de  definitione  explana- 
tione  h.  1.  nominis  iTtt^^fioTog  explicationem  exspectabit.  Ex- 
spectator  potins  in  libri  initio ,  ut  in  antonymico  p.  3,  9  sqq. 
—  Sed,  ut  iam  contrariam  sententiam  praeoccnpem,  inde  a 
125,  16  nouam  rem  tractari  e  ratione  intellegitur,  qua  tan- 
quam  thesis  proponitur  et  causis  allatis  aduersarioromque  sen- 

1)  Ita  de  adu.  121,24;  164»  6;  178,3;  188,13;  de  pron.  18, 4;  54,17; 
89,27. 

2)  Mus.  Rhen.  XXIV,  592. 599. 

3)  Gomment.  litter.  lenens.  1878  mens.  luL  die  20. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Apollonii  Dyscoli  epirrhemaüci  et  Byndesmici  forma  genuina.    43 

tentiis  reiectis  probatar.  Itemqne  apnd  Prise.  XV^  39  qaaestio 
de  ordine  adnerbiomm  non  partictüa  est  maioris  de  nomine 
adaerbii  dispatationiSy  sed  nona  et  pecnliaris  per  se  qaaestio. 

Alia  seDtentiamm  non  perspeetaram  repetitio  inesse  mihi 
nidetar  in  nerbis  qnae  exstant  127, 14—18,  quae  necesse  est 
respiciant  ad  121, 14  sqq.  —  Est  antem  sententiarum  conexns 
hie:  iis,  qni  interieetionem  äfioiy  qoando  qoidem  solios  primae 
personae  sit,  pronomen  esse  statnant,  opponit  omnes  inter- 
iectiones  ntpote  ipsins  loqnentis  personae  passionem  indicantes 
hac  ipsa  de  causa  omnes  solins  ipsins  loqnentis  esse.  Deinde 
adicitnr:  'iam  nero  diximns  eam  ne  inter  nerba  quidem  nnme- 
rari,  et  hoc  ita  explicanimns :  omnis  passio  ex  affecta  aliqno 
proficiscitnr,  affectns  antem  nerbi  proprius  est,  ergo  interiectio 
tSfioiy  ntpote  quae  affectum  e  uerbo  proficiscentem  habeat,  ad- 
nerbimn  est'.  Tota  deniqne  expositio  ita  concluditnr:  'elncet 
igitor  eam  non  omnibns  personis  addi'.  —  Ac  primnm  quidem 
haec  condnsio  mihi  indicare  uidetnr  nihil  in  anteoedentibns 
propositnm  fnisse  nisi  eam  quaestionem,  cur  äfioi  interiectio 
non  nt  adnerbia  omnibns  personis  addatnr,  sed  nt  pronomina 
certae  cuiusdam  personae  sit.  Porro  altera  quaestione  num 
MfAOL  nocnla  nerbum  sit,  qnae  inest  in  nerbis  iq>afiev  6i  xtA., 
intermmpitar  prior,  ntmm  pronomen  sit  an  adnerbium,  de 
qua  et  ante  nerba  illa  et  in  seqnentibns  rursus  inde  a  u.  18 
agitur.  —  Praeterea  uerborum  ^ovdk  irtl  ^rjfia  (pigetai.^  signi- 
ficatio  haud  ita  facilis  est  perspectu.  Eadem  enim  formula 
saepissime,  nt  de  constr.  31, 14;  223, 10;  338, 1 ;  de  adn.  131, 7, 
haud  dnbie  significatnr  aduerbii  nel  articuli  cnm  uerbo  con- 
iunctio  seu  constmctio.  Neque  nero  quadrat  haec  notio  in 
hnne  locnm:  nam  grammaticus  eo  loco,  ad  quem  hie  respicit 
(121, 14  sqq.),  interiectiones  aut  ad  nerba  mente  snpplenda  aut 
saltem  ni  tanqnam  ad  nerba  constrni  docuit.  Erat  igitur  di- 
cendnm  'ort  xal  irtl  ^f^a  ovx  ov  q>iQ€taL,  Sed  haec  per  se 
Sana  sententia  tantum  ab  eins  quem  tractamus  loci  conexu 
abest,  nt  ad  illum  locnm  respici  nequeat.  lam  nides,  ad  quem 
locnm  nerba  %q>apiev  di  spectent,  omnino  non  inueniri. 

Bestat,  si  qnis  hanc  difficultatem  ferri  posse  putet,  nt 


Digitized  by  VjOOQiC 


44  TheodoroB  Matthias 

eadem  nocabnla  diüersiBsimnm  significare  terminnm  stataat, 
nimimm  ita,  ut  illo  loco  tSfioi  inter  uerba  non  nnmerari  de- 
monstretnr.  Qaod  eqnidem  mihi  aix  persnadeam;  praeterea  a 
toto  loco  haec  quaestio,  nnm  nerbnm  sit  necne,  prorsus  aliena 
est.  Porro  nerba  'nav  7ta&og  ylverat  &c  rivog  öia&iaetog^ 
nonne  onmibns  artis  logicae  legibus  obstant?  Dici  enim  pot- 
est  ^Tta&og  ylverai  Ix  TtQayfiorog'  uel  ^i^  kv€Qy€lag*y  non  'Ix 
dia&iaewg^]  hoc  enim  naleret  'l|  iccvrav,  ix  rtad-ovg  avTov\ 
qaoniam,  si  ita  dicere  liceret,  Tta&og  e  sola  diathesi  passina 
exsistere  potest.  Immo  ndd'og  est  aliqna  diathesis.  —  Etiam 
tota  conclnsio  uitiosa  est:  ""qaia  omnis  passio  ex  affectn  «liquo 
uerbi  proprio  proficiscitur,  w/äoi  antem  hone  affectnm  e  nerbo 
proficiscentem  habet,  necessario  —  adnerbinm  est\  Summum 
id  conclndi  potnit  ipsom  nerbum  non  esse.  —  Deniqne  rectios 
121)  26  interiectiones  dicnntnr  passionem  indicare  quam  ipsae 
habere,  ut  127,  17;  habent,  i.  e.,  credo,  continent  eam  potius 
eae  personae,  a  quibus  profenmtnr. 

132, 15 sqq.:  exponit  ApoUonins  etiam  propterea  del  et 
X^  uerba  esse  putanda,  quod  augmento  praedita  praeteritum 
significent  unaque  diuersa  tempora,  quae  in  iisdem  infinitiuo- 
rum  formis  insint,  secemant.  Ad  quam  ultimam  sententiam 
explicandam  affert  exempla  haec:  ivearvixog  yotQ  xqovov  yt- 
n^aerai  to  „del  yQatpeiv*',  iAyo)  t6  yqotq>Biv"  TtagccrariKOv  dk 
tb  n^dei  yQdq)eiv*^,  naqaXaßov  i^ctyS'ey  t6  e,  OTteq  tdiov  ^ri" 
^arog,  dg  xal  t6  „'d'iXo)  yqaq>uv^  eXr}  ivearalTog  did  %6  -d'iXio, 
7taQaraTixov  öh  eltrj  to  0  „e-d-eXov  yQaq>eiv^*.  In  his  uerbis 
quid  sibi  uelint  kiyo)  ro  yqaq)eiVy  quae  Battm.  298  ann.  3  se 
non  intellegere  confitetur,  elucet  ex  iis,  quae  secuntnr  'dg  %al 
to  n&iko)  yQdq>€iv'^  eXt]  iveaTWTog  did  to  '9-iltj']  hie  enim 
subieotnm  esse  solum  infinitiuum  ^)  docent  uerba  did  to  d^ikm. 
Et  iure  ita  urgetur  et  significatur  de  solo  infinitiuo,  quae  dis- 
seruntur,  praedicari ;  nam  iuncturam  &ii.(o  yqd(peiy  praesentia 

1)  Sic  'siri  to'  concinnitatiB  causa  scribo  pro  traditis  *iv  rq»'. 

2)  Hoc  autem,  unam  toto  exemplo  uocolam  sabiectum  esse,  iure 
non  miraberis;  saepissime  enim  apad  Apolloninm  Mc  usus  inaemtor,  ita 
depron.8,20;  36,8.12.14;  37,27.29;  40,19.22.27;  41,4. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  ApoUonii  Dyscoli  epirrhematid  et  syndesmici  forma  genuina.    45 

esse  temporis  nemo  ignorat  —  Sententia  igitar  exsistit  haec: 
'ot  in  exemplo  ^ikao  yQaq)€iv  infinitinus  est  praesentis  propter 
additnm  praesens  ^iXio  et  in  exemplo  Md-ekov  yqaq>eiv  prae- 
teriti  propter  additmn  praeteritmn  e&eXovj  ita  praesentis  exem- 
plom  est  dei  yQag)eiVj  nempe  infinitiai,  et  imperfecti  est  in- 
finitinns  in  exemplo  n^dei  yQa(p€iv''\  Ita  neeesse  est  in  omni- 
boB  his  qoattnor  ennntiatis  snbiectam  sit  idem  infinitians. 
Distorbatnr  antem  haec  aequabilitas  nerbis  ^TtQoahxßbv  i^w- 
&ev  To  €,  oTteq  Xdiov  ^fxarog\  qnando  qoidem  ea  tantmn  ad 
snbiectmn  to  Übi  constmi  possunt.  Qnae  nerba  cetemm  pror- 
8118  8uperaacanea  e  texta  remonere  non  dubito. 

13696  sqq.:  nt  mnlta  nocabula,  qnae  simplicia  nidentor 
esse,  ex  compositis  facta  esse  probet  grammaticus,  exemplnm 
nocis  ^voQia  apponit  nerbis  his  Vo  rjvoQia,  aTtXovv  voavfxevov, 
aTtdvTore  ov  xaTaartjaerai'  Ttod'cv  yaQ  Tta^a  %b  avfjQ  rj  rijv 
avigog  yeyixfjv  ij  avyxeKoiAfxivf]v  avÖQog  t6  rjvoQia  avaz'qaeTai 
fj  av€Qla  tjg  al&iQog  alS-EQla,  T'^g  di  avÖQog,  tig  xal  Motiv, 
ij  avdglaf 

Haec  cormpta  snnt.  Itaqne  Skrzeozka  (II ,  24}  scribere 
noloit  Tto&ev  ydq  —  avOTjqaetctL ;  aXX^  ^  avBQla  (og  al&iQog 
aiS-egla,  rijg  dk  avd^g,  dg  xal  eartv,  17  avdqla,  —  At  ne  sie 
qnidem  sententia  sana  est  Nam  statnendnm  niro  docto  est 
altenun  particnlam  f]^  qnam  exspectari  concedit,  cmn  parti- 
cola  8i  commntatam  esse  nee  minus  neglegenter  genetinnm 
Tijg  avÖQog  pro  accnsatino,  qoi  exspectator,  ob  enm  qui  proxi- 
mnB  est  genetinum  al&igog  positom  esse.  Praeterea  non  liqnet, 
qoid  sibi  nelit  hoc  additamentnm  saperuacanenm  ^wg  xal  Isariv'^ 
qnod  tolerari  posset,  si  additmn  esset  eo  loco,  nbi  primmn 
genetini  avÖQog  mentio  fit  (n.  6).  Nee  remonetnr  eadem  offensio 
coniectnra  Schoemanni  (op.  ac.  IV,  252)  ^Ttod'ev  yaq;  ovx  ^yo- 
qia  avam^aerai,  all"  avegia  xrL\  nee  B,  Schneiden;  qui 
pmctnm  post  avÖQla  in  Signum  interrogationis  eommutat,  nee 
denique  Egenolf&i  (ann.  phil.  1878,  843),  cui  et  lacunae  et 
interpolationes  satis  difficiles  una  statnendae  uidentur:  ^no&ev 
ydq  TtaQa  ttjv  aviqog  yevixrjv  rj  Trjv  avyxexoftfiivrjv  avdqog  ^ 
iivoqia  avafqaeTai;  (ßdet  yaQ   (uel  ^v  ydq  av)  rijg  fikv)  ri 


Digitized  by  VjOOQiC 


46  Theodorus  Matthias 

aveifla,  cfg  al&iQog  ai&€Qla,  rf^g  dk  avdQog,  wg  xal  tariv,  17 
aviqla  . 

Et  porro  cur  nnias  derinationis  aviqog  —  aregla,  non  etiam 
sequentifl  avdgog  —  avÖQla  exemplnm  affertar?  Cur  genetinns 
r^g  avÖQog  bis  ponitur^  ceterae  formae  semel?  Deniqne  arti- 
culns  17  ante  nocem  avÖQla  positns  offensionem  praebet;  nam 
ut  ad  fonnam  aveqlciy  ita  etiam  ad  avÖQla  id^  qaod  est  ante 
rjvoQiay  nempe  ro,  pertinere  exspectamus. 

Qnibns  omnibns  de  cansis  'ij  avegla  dg  ai-d-iQog  ald-egla, 
rijg  dh  avdQog^  wg  xal  Hotiv,  1;  avdqla  nerbis  deletis  com 
Skrzeczka  post  aerbnm  avavriaetai  signum  interrogationis  porro. 

138, 19 — 21  leguntur  uerba  'alXa  xai  i^ri  rov  owcug,  f^vUa 
anoßakXBi  rb  a  h  Tip  ovrtj,  ovx  eiQyerai  r^g  ßaQvrrjTog  r^g 
xara  to  eig  log,  kTtel  rtdf^Ttokka  xa  h  ßagelq  raaet  in  media 
dispntatione,  qua  Tryphonis  (frgm.  64  ed.  Ä.  de  Velsen)  sen- 
tentia  impngnator.  Statnerat  enim  ille  omnia  nocabnla  eonso- 
nanti  aliqna  nel  in  medio  uel  in  fine  deficiente  ex  alia  forma 
ueriore  magisqae  perfecta  deriuata  enndem,  quem  illa  habne- 
rit,  accentnm  seraare.  Quam  sententiam  ApoUoniiis  optimo 
dispntandi  ordine  ita  impugnat:  si  accentns  manet,  inqnit, 
ea  qaoque  nerbomm  classis,  in  quam  nocabnlnm  defectione 
litterae  derinatum  transgreditnr,  per  se  enndem,  quem  illad 
ante  habnit,  accentnm  habet;  ita  dici  TtolXam  dfixcrxi,  qaoniam 
plnrima  alio  in  I  barytona  exstent.  Contra  adaerbia  oxytona 
ant  in  7^  exenntia  ant  in  F  ita,  nt  in  media  aoce  littera  d 
insit,  e  propria  lege  (cf.  135,  3  sqq.),  si  illa  a  deficiat,  bary- 
tona fieri;  i\A  %iüQlg — x^Qh  cc&iaazl  —  exrjTi,  Eidemqae  legi, 
ex  qua  litterae  ö  defectio  causa  sit,  cur  accentos  a  fine  retra- 
hatar,  alias  qnoqne  praeter  adaerbia  illa  orationis  partes  snb- 
inngi:  ita  GvvehqXaafiivoi  —  aweAi^Aa/uevoi  (cf.  135,  5),  d^ano- 
arrig  —  deanoTTjgy  iQyaanjg  —  ioyarrjg. 

Vides  hnno  dispntationis  ordinem  interrampi  nerbis  snpra 
positis,  qnibns  affertar  exemplnm  aocis  ovriog^  qnae  e  con- 
trario, seu  cnm  littera  d  sen  sine  ea  profertnr,  eodem  accenta 
ntitnr.  —  Sunt  praeterea  nerba  ipsa  cormpta.  Nam  nisi  com 
Dronkio  pro  tradito  'kTtl  tov  oinag    scribis  ^%%i  to  oixwg  ^ 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  ApoUonii  Dyscoli  epirrhematici  et  Byndesmici  forma  genuina.    47 

totnm  enontiatiim  sana  constractione  caret.  Deinde  pro  ex- 
tremis nerbis  ^irtel  Tta^TtoXXa  %a  iv  ßaQeltf  raoBi  saltem  Bcri* 
bendmn  erat  ^TcdfATtoXXa  ra  elg  w  ki^yovra  iv  ßa(fel<f  tolobi 
(ef.  il12);  non  enim  inde,  qnod  mnlta  in  cl^,  id  qiiod  solum 
ex  antecedentibns  Bnppleri  potest,  ael  omnino  malta  barytona 
exstant,  Bed  qaia  mnlta  in  Q  quoque  aduerbia  barytona  snnt, 
sequitnr  dici  posse,  nt  ovriog^  ita  etiam  ovtu),  Itaqne  ad  ea 
exenpla  qnae  inde  a  n.  24  nerbis  ro  ye  fxfjv  ovy^svai  secnn- 
tor,  qnae  nirsns  0  illostrant,  qnibns  condicionibns  etiam  post 
defectionem  litterae  o  idem,  qni  ante  fherit,  accentns  semetnr, 
nerba  illa  apposita  esse  pnto. 

Paulo  post  139,  19  sq.  nerba  ^awi^ovot  Tfjv  o^vtrira  rov 
a,  xa^g  iv  rolg  i^g  elqi^aeTai^  tantnm  praebent  offensionis, 
nt  ea  qnoqne  indneere  non  dnbitem.  Ac  primnm  qnidem  deest 
altemm  exemplnm  elocntionis  satis  mirae  ^Xoyov  ovvi%ovai 
Tijy  o^TijTa  toi  a\  Deinde  nerbis  ^xad^dg  iv  rolg  i^g  eiQTf]- 
üetttt  nos  falso  ad  seqnentia  relegamnr,  qnoniam  statim  in 
eodem  nersn,  qnae  adnerbia  in  ä  oxytona  sint,  explicatnr. 
Deniqne  qnae  sola  sana  atqne  simplex  ennntiati  a  particnia  tog 
incipientis  constmetio  est,  nimirnm  ad  nerba  koyotg  totovroig^ 
nerbis  illis  prorsns  obscuratnr. 

142,  5  sqq.:  'o7C€q  el  firj  ovofiariytdv  eXrj,  xav  xa^'  ha 
axfificcTiafiOv  elxe  to  ftivre  wg  nqog  ttjv  tcüv  ^rj^iartov  avv- 
%a^iv.  —  Explicatnr  tota  inde  a  141, 16  particnia  nnmeralia 
indeelinabilia  propterea  non  esse  adnerbia,  qnia  non,  nt  ad- 
nerbia, cum  omni  nnmero,  sed  cnm  solo  plnrali  coninngnntnr.« 
Eomm  antem  nerbomm,  qnae  snpra  posni,  anctor  tale  qnid, 
qnale  esset  ^Tcivxe  7taQByive%o\  fedfinm  esse  nidetnr  demon- 
strare  nelle.  Sed  nideamus,  nnm  in  nerbis  illis  hoc  inesse 
possit:  oTtBQ^  band  dnbie  pronomen  relatinnm,  ad  solum  Ttivxe 
potest  respicere,  qnoniam  id,  qnod  inteUegendum  est,  ovofiori- 
xov  esse  dicitur.   Li  primario  antem  enuntiato  idem  oTtsQ  sub- 

1)  £t  iare  in  his  in  uniuersnm  disputatur,  qaia  ante  solius  aduerbii 
r&tione  habita  barytona  et  oxytona  in  Tc  aduerbia  tantum  deque  utrisque 
deriuata  apposita  sunt  (u.  11  et  13),  in  initio  autem  (u.  Ssq)  de  tota  hac 
quaeatione  in  unineranm  diiudicatnm  iri  indicator. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


48  Theodorua  MatÜüM 

iectmn  sit  necesse  est  Quaeritar  igituri  quid  sit  to  nirvei 
obiectum  qnidem  non  potest  esse  propter  illa,  qnaede  pro- 
nominis  oTt^q  interpretatione  diximus,  quoniam  %b  Tcivte  in- 
declinabile  habere  to  Tcivre^  i.  e.  se  ipsnm,  dici  neqnit;  et, 
si  hoc  t6  Tcivre  snbiectam  esse  statnitur^  qnod  idem  in  pro- 
nomine  oneq^  qnod  ad  ennntiatiim  et  primarinm  et  secnnda- 
rinm  pertinere  aidimos,  iam  inest,  prorsos  sapemacanenm  est 
Sine  dubio  igitor  %6  nivre  saltem  pro  glossemate  pronomioia 
OTtBq  habendnm  est.  Deinde  elocntio  'xai9-'  %va  üxri^cntoiiov^ 
semper  ant  de  uno  nocubalo  indeclinabili  (ita  de  adn.  145,  8; 
de  constr.  34,  3;  201,  25),  aut  de  dnabus  nocibns  per  compo- 
sitionem  in  unam  coactis  (ita  de  constr.  315, 1)  dicitar.  Qua- 
mm  notionmn  h.  1.  ne  prior  quidem  qnadrat;  nam  hac  notione 
adhibita  uerbis  'xav  xa^'  %va  axTiftaria^ov  elxe*  negaretnr, 
quod  nnllo  modo  negari  potest,  ro  Ttivre  semper  xad-^  h^a 
oxrj^ceTiOf^oy  ^ecv, 

Videtor  igitar  haec  exempli  explicatio  ApoUonio  indigna 
esse;  quae  aero  interpolator  dicere  aolnit,  sie  fere  dicenda 
erant:  ^oneq,  el  firj  oroftarwov  eXrj,  nav  xa^'  Iva  xal  avrov 
oxrifxaTio^bv  Axe  xi^  TcevrcnciQ  ro  ^iia  (og  Ttqbg  njv  %Hiv 
ifti^^rjfioTCJv  avvta^iv. 

Locus  145, 13—25  ex  duobus  similibus  iUustrandus  est. 
Quorum  ex  altero  —  166, 12  sq.  —  elucet  av€(p  ab  ApoUonio 
in  aduerbiorum  numero  positum  esse.  Sed  ibi  uerba  xaS-otg 
TCQoelnofiev f  quoniam,  id  quod  tradita  coUocatione  postnla- 
#retur,  antea  de  accentu  non  expositum  est,  post  aveif  coUo- 
canda  sunt;  ut  ex  iis  quoque  appareat,  iam  in  antecedenti- 
bus  Apollonium  demonstrauisse  av€(fi  esse  aduerbium.  Altero- 
autem  loco  —  de  adu.  204, 15  sqq.  —  ab  avetog  adiectiuo  illud 
aduerbium  deriuatum  esse  explicatur. 

Quare  primum  quisque  mirabitur,  quod  inde  a  u.  15  illius 
loci  ApoUonius  uidetur  eontrarium  statuere  uerbis  bis  ^^üti 
fihroi  ye  kTVixQlvai  ro  axnfia  (sc.  to  av€((})  vip  tov  ovofiarog  ' 
^€Qiafi(p,  iTcel  avTixeloerat  xrX!.  —  At,  quae  inde  ab  kTtel 
usque  ad  ftovoyevwv  secuntur,  ut  tradita  sunt,  omni  sano  conexu 
careni    Quae  enim  haec  est  sententia:  uocabulum  avetp  in 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Be  ApoUonii  Dyscoli  epirrhematici  et  syndesmici  forma  genaina.    49 

nomüram  nomero  habendam  est,  qnod  sie,  non  aliter  adnerbia 
in  u  desinentia  formantur?'  Hoc  obstare  aut  non  obstare  dici 
potest  tantommodo  tum,  cum  qnis  inter  aduerbia  id  redacturns 
eansam,  qnae  ex  aliomm  sententia  obsteti  refutare  anlt. 

üt  igitor  ApoUoniuB  hoc  loco  pariter  atqne  166, 12  et 
204, 15  avB(f  adnerbinm  esse  edicat,  negatione  ovx  ante  ner- 
bnm  awtxelaerai  inserta  scribendnm  est  iTti^^^ocvog  pro  ovo- 
fiOTog  qnod  falso  e  sequente  ovoikxtwv  profectom  uidetnr  es8e.O 

£a  nero;  qnae  nnnc  in  codice  exstant,  facillime  ferri  po- 
taenint,  qoia  etiam  seqnentia  ita  corrnpta  erant,  nt  ApoUonins 
demonstrare  nideretni  cfv^r^  non  esse  adnerbinm.  Sed  haec 
iam  a  Skrzeczka  et  Schoemanno  recte  restitnta  snnt.  Itaqne 
hie  sanns  exsistit  sententiamm  conexns:  ^nocabnlnm  Sveti)  ad- 
nerbüs  asciscere  licet;  neqne  enim  obstat  illa  lex,  qna  doce- 
mnr  ab  iis  adiectinis,  qnae  tria  genera  totidem  dinersis  termi- 
nationibns  significant,  adnerbia  in  TjJg^  ab  iis,  qnae  omnia  nna 
eademqne  forma  continent,  adnerbia  in  w  derinari'.  Nam 
qnoniam  nna  mascnlini  et  feminini  forma  avewg^  nnlla  nen- 
trins  generis  exstat,  re  nera  avecjg  nnins  terminationis  est; 
itaqne  ex  neternm  artificiosa  doctrina  rectissime  ab  hoc  ad- 
ieetiao  adnerbinm  in  (ü;^)  formatnm  est. 

Porro  antem  ApoUonins  n.  13  sq.  dieit,  si  in  einsmodt 
exemplis,  nbi  forma  avetfi  cnm  singnlari  coninngatnr  (tp  93), 
apeoßg  scribendnm  esse  demonstrari  neqneat,  avetp  adnerbinm 
restare.  Neqne  nero  illnd  demonstrari  potest,  nisi  demonstretnr 
avetf)  adnerbinm  esse  non  posse,  itaqne,  qnod  adiectinnm  sit, 
ad  snbstantinnm  singnlare  eandem  adiectini  formam  constmen- 
dam  esse.  Qnare  in  iis,  qnae  modo  sananimns,  e  contrario 
hoc  ipsnm  demonstratum  est  äve((}  adnerbinm  esse  inre  in  ti 
derinatum;  deest  igitnr  cansa,  cnr  in  exemplo  *^  d'  ave^fi  driy 
^aro'  scribatnr  'ij  d'  avetog  d^y  fjaTo\  qnia  avecp  xaS-'  ha 
axtiiioTiafidv  et  cnm  singnlari  et  cnm  plnrali  coninngi  potest, 
qnippe  qnod  adnerbinm  sit    Iam  igitnr,  nt  n.  13  sq.  ApoUo- 

1)  De  Bimilis  mendi  origine  cf.  Uhlig.  dissert  p.  32. 

2)  d  et  $  in  hac  qoidem  re  non  distinganntiir:  cf.  145,20;  165,20; 
166,23. 

Ltiprifw  StvAiM.  YL  4 


Digitized  by  VjOOQ IC 


50  Theodorns  MatthiM 

nias  indicanit,  in  iis  quae  dispatantor  145, 15-— 23  ea  qnaestLOy 
cuinam  orationis  parti  avetp  tribaendum  sit,  ad  finem  perducta 
est.  Qnare  recte  monnit  Skrzeczka  (II,  26)  aerba  dedel^erac 
yoQ  e.  q.  s.  com  antecedentibiiB  non  cohaerere.  Et  altera  hoiiiB 
loci  offensio  ab  Uhligio  av  nocala  in  ov  mntata  remota  est 
Sed  cum  absurdum  sit  id,  quod  iam  in  antecedentibus  proba- 
tnm  erat,  in  sequentibus  denuo  probari,  uerba  illa  spuria  esse 
existimo. 

Multa  in  quaestione  de  rjvTe  et  evre  adnerbiis  147,  24 
— 150, 19  offensionem  praebent  Quod  enim  in  solo  augmento 
uerborum  syllabam  rjv  inueniri  demonstrat,  praeter  formam 
€VT€  quam  148,  6—11  agnoscit,  solam  alteram  distractam  ^üre 
eum  probare  elucetO  Quare  forma  rjvre  pro  i^vire,  quam 
Schneiderus  codicem  secutus  probauit,  restituenda  est  147,  24; 
149,  7. 13;  150, 16;  156, 16.  —  149, 14  autem  deleta  xal  par- 
ticula  sie  legendum  puto:  'rl  di^nore  ro  fihv  rjvre  rjvTe  Xiyefai; 
—  Cuius  lectionis  uestigium,  praesertim  si  conferes  Herod.  ü, 
312,  10  sqq.  '%ovxo  Iv  nleovaüfju^  rov  v  rjvre  avayKaltog  vov 
rj  tptXcj&ivTog  7nX.\  agnosces  149,  8,  ubi  si  iure  legeretur  ijvre, 
etiam  scribendum  esset  tov  rjv  yjdoyd-ivrog. 

Quae  si  uera  sunt,  ApoUonius  dicere  nequit  148, 1  sqq.  se 
idcirco  hanc  quaestionem  tangere,  quqd  nonnulli  in  no  &lso 
scribant  eure  pro  rivre.  Scribendum  est:  nad-iog^)  Ttveg 
inex^lQ^loav  ro  'evT^  oqeog  %oqvq>iiai  dia  tov  ^  xal  v 
Yqaq>BiVy  tov  xotcc  q}vaiv  oxri^uTog  anaLTOvvTog 
Tfiv  dia  TOV  €  xal  v  yQaq>r^v. 

üt  bis  uerbis  de  origine  uocum  171^«  et  evre  quaestio  in- 
dioata  est,  ita  reuera  148,  3—6  de  uocis  '^vt€,  u.  6—12  de 
uocis  evT€,  u.  12  — 150,14  rursus  de  prioris  origine  dispu- 
tatur,  cum  exspectetur  priore  loco  de  ea  uoce,  de  cuius  forma 
nulla  discrepantia  erat,  deinoeps  de  altera  actum  iri^  Et  sane 
illam  de  evTe  forma  particulam  reuera  maiori  de  tjike  dispu- 

1)  Eadem  sententia  redit  in  £.  M.440, 14;  in  BchohBSl;  praecipae 
apad  Herodianum,  ita  I,  i96, 21 ;  643, 17;  ü,  95, 29;  235, 21 ;  640, 19;  im- 
primiB  312,10;  391,22. 

2)  I.  e.  h.  1.  *8iqmdem\  ut  exempli  gratia  p.  179, 2. 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  ApcUoDii  Dyscoli  eplrrhematici  et  syndesmici  forma  genuina.    51 

tationi  anteceesiBse  elncet  e  149,  8.  Sed  praeterqaam  qnod 
mimm  in  modnm  bis  de  forma  rjvre  dispütatur,  etiam  corrupta 
est  prior  de  uoce  rjvre  particüla.  Etsi  Skrzeczkae  emenda- 
tione  pro  traditis  'wg  ovde^la  Xi^ig^  scribentis  ^ov  fila  Xi^iQ* 
sententia  restit^ta  esse  nideatnr,  tarnen  illa  offensio  e  dispn- 
tationis  ordine  deprompta  non  toUitnr.  Idem  enim,  qnod  sno 
loeo  149,  7  sq.  post  longam  argnmentationem  tanqnam  ex  ea 
demom  conclnsnm  proponitnr,  h.  1.  tanqnam  notnm  praesnmi- 
tor.  Quare  dispntationis  ordinem  sie  restitno ;  particnlam  ^ui^v 
permnto  in  fiiy,  qnae  saepissime  apnd  ApoUoninm  qnoqne  di 
particnia  non  inseqnente  legitnr;  itaqne  nerba  Vo  ye  ^hv  svre^ 
statim  nerbis  'iyhovro  dk  al  qxaval  Tjjde^  annecto. 

Qnibns  probatis  inde  a  n.  12  demnm  incipit  grammaticns 
de  forma  rjvTe  accnratins  qnaerere;  nt  enim  aliornm  adner- 
biomm  in  wg  desinentinm  etiam  formae  in  a  exenntes  exstent, 
ita  praeter  nocnlam  aig  eadem  notione  inueniri  dicit  nocem  a, 
et  in  compositione  nt  äarej  ita  arej  ac  littera  5  ionice  in  ^ 
mntata  eadem  significatione,  qua  (og^  et  ij  et  rjTe  (sie  nsqne 
149, 1).  Deinde  prinsqnam  haec  derinatio  ad  finem  perdneta 
Bit,  nona  proponitnr  ratio  haec,  nt  a  forma  ^,  qnae  exstet 
praeter  wg^  ^vre  derinari  incipiatnr.  Non  iure  credo.  Nam 
quomodo  ApoUonins  in  eam  opinionem  ineidere  potnit,  nt 
altera  priore  ratione  non  perdneta  existimare  mallet  'qvre  ex 
fjlvTi  qnam  ex  ^e  exstitisse?  Nonne  tunc  etiam  forma  ^t«, 
qnae  qnantnm  scio  prorsns  deest,  statuenda  est?  Accedit, 
qnod  tnm  demnm  aliam  explicationis  niam  iniri  elncet,  si  cnm 
Lehrsio  nerba  ^ov  fi^v  akkd\  qnae  in  codice  non  apte  ante- 
cednnt  nerbis  ^xal  naqa  tovto  t6  a  aTtoTeXeitac  liüviKuireqov 
xo  fj^  (148,  25),  nerbis  ^%al  ovnag  q>aiiiv*  (149,  2)  praemittas. 
Neqne  nero  qnidqnam  credo  magis  prodere  totam  hanc  parti- 
cnlam lectoris  annotationem  esse  quam  hoc,  qnod  dinersis 
locis  hnins  additamenti  particnlae  in  textnm  irrepsemnt.  Qnod 
antem  schol.  £  ad  ^  87  et  E.  M.  440, 4  eandem,  qnam  eqnidem 
ab  Apollonio  abindico,  deriuationem  praebent,  recentiore  band 
dibie  tempore,  qnam  quo  genninns  ApoUonii  textns  constitntns 
est,  haec  peior  derinatio  excogitata  est 

4* 


Digitized  by  VjOOQ iC 


52  Theodorus  Matthias 

Non  igitar  dabito  delere  nerba  "^ov  fiijv  akUc  xal  cvnog 
q>a^iv'  Tolg  elg  w  kqyavaiv  km4^fictai  ovvvna(fiBi  xiva  eig 
^  hqyovta  owvovov^eva  Tovroig,  ovdafuSg  ovdafifj,  Ttawttag 
Ttawfi^  aXhaq  SlXt),  dixcSg  dvx^\  Ita  praeterea  eo  fiiciliiis 
n.  4  ^o^vofiivip  aqa  T(p  wg  xtA/  ad  149,  1  amectantor. 

Deniqae  149, 17  nerba  'nahv  avayxalug  rov  ^  'tpikm- 
%^h%og  dia  vov  TtQorjyeia&ai  qxorqevrog^  repetita  sunt  e  148,  8 
et  149,  7.  Nam  bis  dnobns  locis  iure  haec  aactor  addidit,  ut 
^ihe  formam  qnamqnam  spiritn  leni  prolatam,  tarnen  a  forma 
aspirata  deriaatam  defenderet  Et  si  qnis  opponat  149,  17 
haec  nerba  adnersariomm  esse,  eo  magis  ea  delere  cogimiir. 
Primnm  enim  adnersarii  trisyllabam  formam  impngnantes  nnnm 
ex  hnins  accidentibns,  primae  syllabae  tj  spiritnm  lenem,  ex- 
plicare  non  debebant.  Tnm  si  nerba  illa  ex  ApoUonii  expli- 
catione  ii  repetinisse  tantnm  fingerentnr,  saltem  accnrate  cansa 
Apollonii  exhiberi  debebat  Qnod  non  fit.  Neque  enim  pro- 
pterea  littera  tj  spiritn  leni  ntitur,  qnod  nescio  cni  aocali  prae- 
cedit  —  nam  exstant  exempli  gratia  ijato,  ^ovr]  — ,  sed  pro- 
pter  solins  litterae  v  epenthesin  (cf.  148,  8). 

151,  17  sq.:  in  nerbis  ^^ari  %t  ovo^a  ovdafiog,  i}  jtaqor- 
xeiTai  inl^^fia  ro  ovdafxtSg,  (f  oTto  &r]Xvxov  naXiv  axwoevog 
iTtl^^fia  TtaQooieiTai  vo  ovdaf^fj^  dno  ennntiata  relatina  aeqoa- 
biliter  formata  et  per  asyndeton  apposita  offensioni  snnt  Ac 
si  qnis  de  altero  pronomine  ^  in  xal  mntando  et  nerbis  iTtl^- 
^rjfta  TtaqaxeiTai  in  altero  ennntiato  delendis  cogitet,  nix  de- 
ciarare  possit,  nnde  haec,  qnae  exstat  forma  aeqnabilis  orta 
Sit  Immo  cnm  hoc  loco  adnerbii  ovöainUg  et  ovdaptod'ev  nnlla 
praeterea  mentio  fiat,  prins  ennntiatnm  comparandi  gratia  ex 
alio  loco  ascriptnm  esse  censeo.  Nee  obstat  hnic  rationi  nocnla 
Ttahv^  qnae  non  ad  prins  illnd  ennntiatnm  relatinnm  spectat, 
sed  ad  sola  nerba  '<^  naqoKBixai  &r]Xvx6v  t6  dtjfioala^  n.  10 
referenda  est. 

166,  24  sqq.  inter  adnerbia  ea,  qnae  ei  regnlae  obstare 
nidentnr,  secnndnm  qnam  omnia  adnerbia  in  w  desinentia 
breni  paennltima  nti  dicnntnr,  etiam  Tto^^tf  coUocatnr,  cnins 
prior  syllaba  attica  epectasi  prodncatnr.    Sed  primnm  solo 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Apollonii  Dyscoli  epirrhematid  et  Byndesmici  fonna  genuina.   53 

hocloco  et  illOy  qao  ad  hunc  respicitur,  p.  204, 18,  in  syllaba 
poaitioiie  prodoeta  epeotasis  statoitory  com  alibi  et  hac  et 
simplici  ha^aaig  noce  Apollonins  ant  epectasin  syllabicam,  qua 
fini  noeabüli  nona  syllaba  adicitnr  0>  aat  productionem  breois 
uoealis  in  uocalem  natura  longam  ^)  significet.  Ita  etiam  h.  1. 
omnia  exempla  inde  a  n.  25  allata  in  hanc  notionem  qna- 
drant,  et  formas  axakXo}  S-aJikw  et  qnae  secnntnr  non  pro- 
dnetasy  prodactam  in  Atticomm  modum  solam  f^aXlov  littera  a 
natura  longa  praeditam  statait  ipse  anetor  loei.  Quo  igitnr 
iure  nocnla  fto^^tpf  in  cniiis  priore  syllaba  brenis  o  exstat, 
producta  in  Atticomm  modum  dici  potest?  Et  cur,  si  illa  pro- 
ducta esset,  non  esset  etiam  l'^oi?  Haec  igitur,  quae  de  epec- 
tasi  dissenmtur,  ab  Apolloniana  doctrina  aliena  sunt.  Neque 
in  üg,  quae  secuntur,  sana  argumentatio  inest.  Kam  uerbis 
SHupg  te  TCfL  p.  167, 1  sqq.  tanquam  noua  affertur  aduerbii 
7t6^  a  substantiuo  ^oqoq  deriuatio,  a  qua  iam  in  anteceden- 
tibus  auctor  tacite  profectus  est.  —  Praeterea  uerbis  'iawg  dk 
xal  6  TtXeovaaftog  trjg  dialhctov\  antecedere  oportet  tale  quid 
'xai  iv  TtJLeovaofitp  tov  q  tb  7t6^^(p\  cum  uerba  *o  nkso- 
foafiog*  non  habeant,  quo  referantur. 

Quibos  de  causis  existimo  totam  de  tto^^^  aduerbii  dis- 
pntationem  —  inde  a  166,  24  usque  ad  167,  8  —  a  recentiore 
gnmunatico  insertam  esse.  Atque  ex  eodem  loco  profectnm 
uidetnr  esse  glossema  'orTixtäreQov  hxad-iv*  p.  204,  18  (cf. 
snpra). 

Sequitur  locus  difficiUimus  180,13  — 183,4:  Ac  primum 
qmdem  exemplum  quod  exstat  180,  21  sq.  'i^g  aal  Ift)  toi 
^rvv*  iici^^fictrog,  drjXavvrog  ro  iv  rovT(fi  XQ^^Vf  ^  Tavrdv 
naifayetai  intellegi  nequit.  Neque  enim  uideo,  quomodo  illis 
probetur  id,  quod  in  antecedentibus  probandum  erat,  olxov 
diy  itynov  ii  duas  orationis  partes,  non  aduerbia  esse.  Kam 
in  antecedentibus  neque  de  aduerbio  ab  altero  aduerbio  deri- 

Ij  Itodepron.6,14;  34,6;  37,  S;  60,11;  83,25;  92,14;  98,12;  99,1; 
deeoid.230,28;  237,9;  267,7. 

2)  Itadepron.50,7;  de adn.  161,8;  162,11;  176,13;  194,20;  deconi. 
33a,  29;  258,16. 


Digitized  by  VjOOQiC 


54  Theodonu  Matthias 

nato  agitor,  neqae  ex  ApoUoniana  doctrina  aerba  ayi^bv  öi, 
OvlvfiTcov  di,  olxov  di  tanquam  derinatioiieB  cum  aliis  ab 
adaerbio  vvv  deriuationibiis  comparari  poBSunt,  cum  ApoUo- 
nins  illa  a  derioationibas  secernat,  ut  177,  31.  32;  179 ,  4; 
203|  17  sqq.  Praeterea  wvL  formam,  quam  solam  aUqno  inre 
a  vvv  deriuatam  dicere  potnit,  potins  iTt&aa&eloav  quam 
Ttaqaxd-Blaav  nominauisset.  Deniqne  monendnm  est  ApoUo- 
nium  semper  dicere  naQoyea&at  ano  vivog  ant  ftaQa  rij  nim- 
qnam  irtt  rtvog. 

Sed  etsi  illa  delentur,  tarnen  dispatatio  insta  non  pro- 
cedit,  cüius  ordo  nmic  quidem  hie  est:  180,23  — 181,8  arga- 
menta  enumerantor,  quibos  nisi  aduersarii  einsmodi  formafl 
miam  uocem  eamque  aduerbialem  esse  contenderunt,  nerbis  his: 

L  ^einsmodi  elocationes,  qaoniam  ima  ntonttir  forma  nee, 
nt  nomina,  per  casus  nnmerosqne  flectuntnr,  aduerbia  snnt*; 
na.  ^conionctiones  copnlatioae  ad  copulationem  nerbomm  nel 
enmitiationnm  usnrpantür,  non  (quem  nsnm  statnit  ApoUoniiis) 
ad  localem  notionem  ef&ciendam';  b.  ^eaeqne  nominum  fiexioni 
non  obstant';  III.  'nomina,  cum  articulam  accipinnt,  excepta 
anctiore  relatione  eandem  notionem  seruant,  quam  articulo 
non  addito  habebant;  sed  dinersa  significant  olxov  di  et  rov 
olxov  di\  —  lam  huic  enumerationi  annectit  ApoUonios  181, 
9  sq.  uitnperationem ,  qnod  aduersarii,  id  qnod  summum  sit, 
accentus  leges  non  respiciant.0    Postquam  deinde  cuncta  ad- 


1)  Haec  Bententia,  quae  postnlator,  non  inest  aerbis,  quibos  insit 
necesse  est,  *xai  ndhv  avreixovxo  xmv  rovtKtSv  fca^ayytlftare^v* ;  quae  ita 
interpretanda  sunt:  'et  rursns  iis,  quae  de  accentibus  sunt,  legibus  nitun- 
tur'.  At  in  omnibus,  quae  180,23  —  181,8  de  aduersariorum  sentenda 
disseruntur,  ne  uocula  quidem  de  accentuum  legibus  mentio  fit.  Et  id 
ipsum  potius,  quia,  ut  in  subsequentibus  demonstrat  (cf.  supra  p.  54  sq.), 
ex  bis  recta  explicatio  fadllime  cognosci  potuerit,  ApoHonius  uitnperat. 
Insero  igitur  post  uoculam  nditv  negationem  ovk,  a  librarüs  in  Apollonii 
libris  saepissime  omissam  (cf.  de  pron.  50,21;  de  adu.  126,17;  121,16; 
123,20;  131,28;  141,24;  de  coni.  252, 34 ;  256,25;  et  Skrzk.  1, 16).  Sic 
demum  ut  sanus  sensus,  ita  aduerbii  ndXtv^  quae  non  minus  postulatur, 
relatio  exsistit:  ^roUrotovxote  loyote  inavsixovt  ned  ndXiv  (ovh}  dprsix^nnro 
TCJv  rovixAv  na^yyBXfidxatv* . 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  ApoUonii  Dyscoli  epirrfaematid  et  syndesmici  fonna  genuina.    55 

nersariomm  argumenta  se  refotatamm  esse  indicamty  id  qaod 
proximum  esse  debebat,  illam  de  accentos  legibus  nitupera- 
tionem  instam  fnisse  demonstrat  181, 13 — 15  et  181,  24—31. 
Ji  antCTd  coninnctionis  commemoratione  addactns  est,  nt  sta- 
tim  ülnd  adnersarionun  ai^mentum,  qaod  significaui  IIa, 
refiitaret  (181,32—182,20).  Hnic  antem  rursns  simile  haad 
dubie  aidebator  id,  qaod  IIb  notaoi,  qaod  qaia  rarsos  e  ma- 
teriae  latione  idem  fere  ao  primom  est,  ana  cam  hoc  refellitar 
182,  21—26.   Deniqae  182, 27  — 183, 4  tertii  sequitar  refatatio. 

Tota  igitnr  inde  a  180,  23  dispatatio  bene  progrediretur, 
nisi  ea  refatationis  particala,  qoae  de  accentu  est  aerbis  181, 
1&— 23,  male  dirimeretar. 

Ac  prioB  aerba  ^TtQog  olg  xai  al  qxoval  xXivofÄevat  616- 
TüLtj^ol  tiüixon  alrtatiyaiv  Ttttiaiv*  akk^  ov  tovto  q>rjiiii  üvv- 
exriTMv  %ov  üo  fi^Qtj  Xoyov  elvai,  imel  xav  tolg  xcrr'  a^y 
ideliafiev  vag  ovoficcvixag  rtTtiaeig  elg  cvvra^tv  iTti^^rjf^ceriKfiv 
Tid-B^ivag  xal  hti^^rniata  xaXovfiivag^  (181,15 — 19)  sospicio- 
nem  ex  iis  qaae  aatea  dispataaimos  profeetam  singulis  offensis 
aogent.  Nam  aitaperare  adaersarios,  qaod  statoant  aliquid, 
qaod  saepe  ipsi  quoque  statuendum  esse  statim  concedit,  in- 
eptum  est  Deinde  inter  id,  quod  interdum  fonnae  Dominum 
aduerbialiter  accipiuntur,  et  id,  quod  olxov  di  diaersae  orationis 
partes  sunt,  tertium  comparationis  desideratur,  cum  illae  for- 
mae,  sine  nomina  sunt  siue  aduerbia,  una  orationis  pars  sint. 
lUiog  olg  antem  aerbis  primo  argamento  nondum  absolute  uti 
oix  lieait  Itaque  totum  illum  locum  non  ab  ApoUonio  pro- 
feetam esse  arbitror. 

Restant  uerba  181,  20—23  quae  nunc  falso  loco  leguntur, 
cum  neque  pars  eorum  sint,  quae  181,  11  sq.  secutura  esse 
promittuntur,  et  explicationem  accentus  locutionum  ol-Mvdi, 
MlvfiTtoydi  —  181,13—15  et  24—31  —  male  interrumpant. 
lam  eni  loco  tribuenda  sint  inuenisse  mihi  uideor.  Quamquam 
enim  aduersariorum  argumenta  supra  IIa  et  IIb  notis  signata 
contra  eam  Apollonii  deriuationem  pugnant,  ex  qua  ohov  di 
parathesin  accusatiui  nominis  et  particulae  di  esse  statuit, 
tarnen  in  antecedentibus  haec  deriuatio  non  exstat.     Quam 


Digitized  by  VjOOQ iC 


56  Theodorus  Matthias 

neglegentiam  ApoUonio  oix  tribnerim.  Neqne  ea,  qoae  180, 
13 — 23  legontaTy  Sana  mihi  uidentur  ease,  com  enontiati  ^ov 
yciQ  Tctirrov  iari  rtp  oXtco&l*  expositio  desideretar.  Pnto  igitnr 
uerbis  181,  20—23  post  uerba  paginae  180,  21  ^ov  yoQ  tovtov 
iari  T(p  o%yu>^i  insertis  scribendum  esse:  \alka  diaq>iQ€v,  wg) 
diaifiQei  ro  oXycod-ev  roi  i^  oixov  .  .  .  .,  xal  t6  otxo&i  tov  iv 
oixtii  KrL\ 

ünde  optimns  sententianun  conexns  exsistit  hie:  loeatio- 
nes,  inqnit  (180,  15  — 17),  olxov  di,  ayQov  di,  OvXvfirtov 
di^  etsi  eonstraetione  adaerbionim  ütantar,  tarnen  adnerbia 
non  sunt,  id  quod  1$  oixov  ionctara  demonstratar.  Qnibos 
adicitnr  'item  se  habet  iv  tiüurj^  enm  non  idem  oaleat  aique 
o'/xo^£  forma\  Deinde  ad  prins  exemplnm  respiciens,  pergit 
grammatieos  ^sed  ut  oXxo&sv  a  ionctara  1$  oXxov  diJETert,  cum 
illnd  esse  nnam  orationis  partem,  hoc  ex  doabns  constare 
niderimas,  ita  etiam  forma  oXxo&t  a  innctora  h  oixtfi  et  oixade 
a  innctura  eig  olxov  discrepat,  et  nt  eig  olxov  dnae  orationis 
partes  sunt,  sie  etiam  olxov  di,  qnia  di  particula  inest'.  Cui 
disputationi  illnd  tertium  exemplnm  oixade  —  elg  olxov  an- 
nexnit,  ut  transiret  ad  eam  formam,  quam  hoc  loco  accuratius 
explicare  sibi  proposnerat. 

186, 10 — 15  uerba  'ai  dij  naqrjyfnivai  avrtowfilai  —  e/ci- 
di%ovrai  Ttqod'iaeig  al  yevixal^  male  intermmpunt  totam  inde 
a  185, 17  ad  186,  21  pertinentem  disputationem ,  qaae  illis 
uerbis  omissis  rectissime  progreditur  ita:  'Hac  demonstratione 
utendum  est:  et  inter  nomina  —  secuntur  pauca  exempla  185, 
18—21  — ,  et  inter  formas  in  &€v  exeuntes  sunt  exempla  deri- 
uationum  idem  quod  primitiua  significantium'  —  rursus  se- 
cuntur exempla  usque  ad  186,  9  — .  Inde  recte  pergitnr,  si 
statim  adiungimus  quae  186,  15  a  uerbis  oTtedideixro  ovv  se- 
cuntur: Memonstratum  igitur  est  multas  exstare  deriuationes 
primitiuorum  notiones  semantes;  harum  igitur  ratione  etiam 
illae  pronominum  formae,  de  quibus  tota  quaestio  institnta  est, 
deriuatae  sunt'. 

Sed  praeterquam  quod  uersibus  186, 10—15  argumenta- 
tionis  ordo  male  disturbatur,  singula  quoque  offendnnt.   Neque 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Apollonii  Byscoli  epirrhenuttici  et  syndesmici  forma  genuina.    57 

enim  Apollonins  in  nniaersum  dicere  potuit  ^al  Tcaftjyf^hai 
avTuyvfilai^  qaoniam  ita  nominat  possessioas;  erat  dicendum 
'al  rijÖB  na^yixivat  avr!.  Deinde  dura  est  nocabüli  advvarov 
coniiuictio  cum  contrario  eonun,  qnae  ante  dicta  suni^)  Porro 
pronomen  roiovroig  non  habet  quo  referatar,  nisi  lacnnam 
gtatoas.  Tum  qnid  sibi  aolunt  uerba  Teva  aklrjv  nqod-Baiv'i 
quasi  illa  in  "STv  derioatio  praepositio  esset.  Ac  ne  exempla 
qaidem  concinna  sunt,  com  ad  prins  in  margine  codicis  '^  Ttqog 
^€aß6&€v\  adaltenun8ola^7r^g^^a/9oi;^annotatasint.  Deni- 
qae  totins  loci  argumentum  idem  est,  atque  uersnum  17 — 11. 
Qoae  offensiones  cum  nulla  uirorum  doctorum  emendandi  ra- 
tioue  tolli  potuerint,  uerba  spuria  esse  iudico. 


lam  uenimus  ad  syndesmici  maiores  interpolationes. 

817,  7  sq.  ut  probetur  alias  sententias  sua  natura  alias  non 
nisi  coninnctionibus  disiunctiuis  appositis  disiungi,  afferuntur 
exempla  haec:  primum  ^fi^iqa  IotI,  vv^  hTi\  quae  uerba  tj 
particula  omissa  tarnen  disiunctiue  intelleguntur.  Cui  exemplo 
hoc  respondet:  'ro  dk  sTsgov  ov  Ttdvrwg'  „TQvqxov  naQiarac, 
liTtoXhioviog  7taQiazai'^^')\  additurque  huius  quoque  exempli 
explicatio,  quae  explicationi  prioris  respondet  Inter  quae 
exempla  haec  scripta  leguntur  'to  dl  eneqov  aXrj&ig,  ei  (paltj- 
fity  cvrtjg  nW^Q(xg  ovar]g  fifiiqa  IotLv*^]  ubi  saltem  eandem 
sententiae  permutationem  etiam  in  altero  exemplo  exspecta- 
mns.  Deinde^  id  quod  grauius  est,  prorsus  non  intellegitur, 
qnomodo  ad  ea,  quae  demonstranda  sunt,  hoc  exemplum  qua- 
dret:  nam  cum  inter  prius  et  alterum  differentiam  intercedere 
exponendum  sit,  haec  permutatio  pariter  atque  priori  potest 
dien accidere:  * ^Ttolkoivlov  naqovrog  Lirtolhiviog TtaqioTai  ^ 
et  hoc  quoque  uerum  erit   Praeterea  hoc  medio  exemplo  ce- 

1)  Uhügii  et  Egenolfiii  medendi  rationes  non  suffidunt,  cum  non  una 
omnee  offensiones  tollantur. 

2)  Nam  ov  negationem  ante  uerbnm  na^icxa^  traditam  delendam  esse 
docet  et  prins  exemplum,  coi  respondere  debet,  et  hnius  ipsias  ezempli 
pemratatio,  quae  subsequitar. 


igitized  by 


Google 


58  TheodoraB  Matthias 

teroram  responsio  deletnr  haec:  ^t6  yovv  TtqoTeqov  vrtodeiyfia 
.  .  .  ftahv  iv  dta^ev^ei  ^arai  ,  ,  ,,  zb  dk  h?€QOv  ov  ftwmaq  . 
Hig  de  causis  hoc  exemplnm  deleo. 

225, 18  sqq.  refatatar  eorum  sententia,  qni  o^a  ooninnctio- 
nem  esse  propterea  negabant,  quod  atrum  poneretar  ne^niey 
nihil  ad  sententiam  interesset:  affertnrqae  primam  exemplnm 
X  251  sq.,  nbi  nocula  xa/  omittatnr^  quam  nihilo  secios  con- 
innctionem  esse  ab  omnibus  concedatar.  Secmitnr  deinde,  nt 
iam  Schneiden  et  Bekkeri  snpplementis  ntar,  haec:  ^oüm  ju^v 
ovSk  Sklr}  Xi^iQf  (^l  xa2  la^'  ore  Ttle^ovaaeisv,  ov  TtoQa  tovto 
Ttkiov  %i  ava(߀deyfiivai)  elol,  Xiyio  xa&okav  iTtl  naüfSv 
U^Biav;^  Qnae  delenda  esse  censeo,  cum  hnins  ennntiati  oon* 
strnctio  li^ig  . .  .  avadedeyixivai  elalv  nel  tritissimis  gramma- 
ticae  de  subiecti  et  praedicati  congruentia  legibus  oppugnet. 
Desideratur  potius  nomen  aliquod  plurali  numero  positum  quäle 
est  ^q)qaoeig\  atque  pro  aXXri  li^ig  si  scribimus  aXlrj  Xi^^i 
et  haec  uerba  cum  enuntiato  condicionali  coniungimus,  haec 
sententia  oritur:  ^enuntiata,  quamquam  per  pleonasmum  primam 
quamque  uoculam  accipiant,  inde  non  plus  edicere'.  Sed  ne 
ea  quidem  sententia,  licet  ex  ApoUonii  de  pleonasmo  doctrina 
Sit,  argumentum  est  eins  quaestionis,  de  qua  hoc  loco  diindi- 
candum  est.  Quod  ut  esset,  saltem  addendum  erat  etiam  alias 
praeter  coniunctiones  uoces,  si  per  pleonasmum  adderentur, 
inde  suae  ipsarum  orationis  parti  attribui  non  desinere. 

239,  2  sq.  ApoUonius  postquam  formam  hexa  cum  gene- 
tiuo  casualium,  ovyexa^  quae  idem  significat  quod  ort,  cum 
uerbo  coniungi  exposuit  238,23  —  239,1,  quaestioni,  quae 
possit  exsistere,  num,  si  pro  forma  ovvcKa  distracta  ov  heyca 
cum  uerbo  coniungatur,  etiam  simplex  hexa  cum  uerbo  con- 
iuncta  sit,  respondet  ita:  'alla  xav  ovo  fiigr]  loyov  xa-S-earqxtj 
t6  ovvsKa,  ^ei  nq&KStfjiivriv  njv  „roi;*  y^vtxijv.  to  oAro  xai  ifcl 
%ov  ovveKtt.  —  Quae  manifeste  corrupta  sunt.  Est  autem  sola 
conexus  explicatio  haec:  'si  coniunctio  ovy&ici  in  duas  uoces 
distrahitur,  harum  prior  est  ov  0,  .et  ad  hanc,  non  ad  uerbum 

1)  Sic  igitiir  239,  2  sq.  legendom  censeo :  V;^e«  n(fOK8ifiipf}v  t^  ov 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  ApoUonii  Dyscoli  q»irriiematid  et  syndesmici  forma  genoina.    59 

(id  quod  nonnidli  credidisse  nidentur)  he)ca  constmitar'.  — 
Sed  com  priorem  nocis  partem  esse  genetinom  ov^  de  fonna 
Tovy&ia  dici  nequeat,  ne  in  altere  qnidem  ennntiato  ratveaa 
pro  eoy  quod  ezstat  ovv&ia  scribendum  est.  Immo  delenda 
sunt  nerba  'to  av%o  xal  Inl  rov  ovveKa\ 

2A2y  1  sqq.  nariae  de  coninnctionis  diSri  origine  sententiae 
ita  mdieantnr  ^i^tl  ravvov  iniarriaav  riveg,  ei  f^eva  r^g  n^i^^ 
7tQ0&ia€(og.  avyxeirai  6  nOTi^  avvdeafiog  i]  to  „oti^  TCtiaxfxov^ 
additnrqne  hoc  casuale  aut  imam  esse  posse  Simplex ,  oxi 
a  dialectica  forma  oTig  deriuatum  (de  constr.  318,  18),  aut 
dnas  uocalas  o  et  %l  inxta  positas.  Sed  inuenies  hoc  qoidem 
loco  refatata  priore  iUa  de  praepositione  dia  et  coniunctione 
an  originatione  (—  242, 18)  de  eo  solo  cogitari  esse  apposita 
praepositionem  dia  et  dnos  accnsatinos  o  et  %L  Cnm  antem 
nuUo  argmnento  demonstrari  possit  partem  aliqnam  de  tertia 
iä%i  originatione  periissei  illa  nerba  \al  &qlov  on  rj  aTtXovv 
^  h  Ttafa&iaei  %ov  o"  (242,  2  sq.)  ab  eo  apposita  esse  pnto, 
qni  etiam  de  hac  re  ApoUonium  accuratissime  quaesiaisse  in 
qaarto  de  constmctione  libro  (p.  318, 14  sqq.)  meminit. 

248, 1  sqq.  e  Chaeremonis  sententia  ita  coniunctionam  ex- 
pletinamm  nomen  explicatnr,  nt  et  ex  forma  et  ex  notione 
dactom  esse  patronymicomm  possessinorumqne  exemplis  pro- 
betor.  Qoae  igitur  de  illornm  nominibns  disputata  sunt,  ad 
idem  de  coninnctionibus  illis  probandnm  inde  a  u.  6  compre- 
henduntor  sie:  'wg  ovv  ro  T(p  rvTtip  TcarQww^iTup  TCQoaxexQ^^ 
Itivov,  ov  /Eii^y  drjlavfiiv(p,  Ttaxqiowiiiiwv  xaleZrai,  äarteg  %a 
xvTtifi  aQaeptxa,  ov  fiijv  drikovf4iv(p,  otQaevixa  TtaXelrai,  ovrto  xril.'. 
In  qua  comprehensione  miror  id^  quod  iam  ut  nouae  conclu- 
sionis  fdndsünentom  esset ^  coUectum  est,  nouo  masculinamm 
formanim  exemplo  probari.  Aut,  si  altero  enuntiato  compara- 
tiao  nouum  eiusdem  momenti  exemplum  afferri  putes,  asyn- 
deton  mrsus,  quod  intercedit  inter  hoc  et  antecedens  enuntia- 
tarn,  mihi  uidetur  prodere  uerba  'dg  xal  %a  rvTCfp  agaeviTid, 
ov  fifjy  dr]kovfiiv({} y  aQoevvKa  xaXelTai*  e  margine  in  textum 
irrepsisse. 

251, 12  sqq.  Afferuntur  inde  a  249 ,  29  exempla,  qnibus 


Digitized  by  VjOOQIC 


60  TheodoroB  MatthiM 

ApoUonius  probat  interdiim  nel  expletinas  coninnctiones  uim 
propriam  habere.  Inter  haee  postquam  uocalae  Iteg  (251,1 — 7) 
et  fiT^v  (8 — 12)  prolatae  sunt,  prinsquam  eodem  modo  agatnr 
de  nocidis  $  et  ^'^  insenuitar  rursns  de  particula  tcsq  haec: 
*iV«ta  Tovrov  ro  „aya^og  tcbq  iciv,  -S-eoelaeX*  ^xiIXbv*^  elg 
%bv  ^dri^  fieraXafißaverai,  ort  fiij  xvQlaig  t6  drikovfxevov  ctvrov 
anaiTBl  6  l6yog\  —  At  haec  et  exemploram  illorum  ordinem 
turbant  et  sensa  carent,  cam  nerba  hfexa  rovtov  non  habeant, 
quo  referamos.  Possent  enim  referri  ad  nihil  nisi  ad  exposi- 
tionem  ab  hoc  loco  alienam  eamqne  antecedentem,  qua  ex- 
plicaretOTy  quomodo  expletinae,  cum  non  unam  certam  uim 
habeant,  inter  se  mutari  possent. 

256,  23  sqq.  Eorum  sententia,  qui  dif  et  ij  unam  uocem 
esse  censebant,  cum  öi^  forma  per  aphaeresin  d  litterae  in  for- 
mam  ^  mutata  esset,  u.  25  sq.  ita  refutatur,  ut  eodem  iure 
statui  posse  dicatur  littera  d  per  pleonasmum  formae  ^  ad- 
dita  alteram  dij  exstitisse  uerbis  ^Ttqwxov  tL  ov  fiSllov  6  dij 
fteTtXeovaxe  r<^  ?;\  E  formula  autem  nqüxov  ncsL  alia  argu- 
menta ad  eandem  per  solam  aphaeresin  deriuationem  refellen- 
dam  exspectari  necesse  est.  Nihilo  secius  256,  26  eins,  qui 
modo  aphaeresin,  modo  pleonasmum  statuit,  opinio  inseritur 
haec:  ^ctXX^  Xcwg  rig  q^i^oeu  vavra  %al  TcXeova^eiv  xal  kelTtuy 
avfigxava,  Oftov  yi  q>a^Bv  Trjv  iwKag  diumag  elvai  xal  rrjv 
a%eqdov  axeqov  ovüav  xal  naqa  ro  v(o  vdtaQ'  xal  ih&ica  rov- 
Tov  ovre  6  dij  ovve  6  ij**  —  Attamen  his  uerbis  prioris  argn- 
mentationis  ordo  prorsus  interrumpitur  atque  desunt  ^),  quibus 
haec  inserta  opinio  refutetur,  et  singula  quoque  exstant,  quae 
offendant.  Primum  ubique  in  eiusmodi  formulis,  qualis  exstat^ 
'akX*  taug  rig  qn^aeu  futurum  inuenies.^)  Deinde  inconcinne 
tria  exempla  tribus  diuersis  modis  apponuntur.  Tum  deside- 
ratur  conclusio,  quam  aduersarius  hoc  loco  inductus  ex  exem- 
plis  suis  fecerat.    Videtur  tarnen  latere  in  uerbis  ^xal  ivexa 

t)  Nisi  forte  haec  agnoBces  in  uerba  'xal  Svna  rovrov  ovtm  6  8ri  avrt 
o  ^',  de  quibus  aide  qoae  infra  disputabo. 

2)  Ita  depron.  4,13;  8,27;  38,1;  103,5;  104,3;  de  constr.  26,2; 
60,5;  112,13;  175,23;  176,7.22;  182,21;  188,23. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Apollonii  DyscoU  epirrheiiiatici  et  Byndesmici  forma  genninA.    61 

Tot^ot;  xTil/y  qoae  ut  saltem  aliqnantalum  refutationis  Apollo- 
nianae  ezstaret,  scripta  sunt  pro  iis,  qaae  antea  exarata  erant 
*xol  &€xa  tovTOv  eire  6  dij  etre  6  f]\  Sola  enim  hac  scrip- 
tiira  probata  nerbi  ellipsüii  qnae  solins  coptdae  karl  esse  pot- 
est,  recte  explices.  Ut  uero  uerbis  ApoUoniaiia  adnersarii  re- 
fatatio  messet,  tale  quid  dicendam  erat  ^xal  hexa  rovrov  xal 
rov  S^  %al  Tov  ij  eva  elvai  ov  didorai  ,  —  Qnas  omnes  diffi- 
coltates  si  comprehendes,  totnm  locum  snpra  p.  60  exscriptam 
interpolatam  esse  &cile  mecom  putabis. 

257|  9  sqq.  In  sententia  viiQ  fjtivroi  awra^etag  diaq>oQav 
ej^avai  sabiectnm  esse  possunt  nnllae  noces,  nisi  qnae  ante  in 
particnlae  hnins  inscriptione  ennmerantnr,  dr^Vy  qa,  vi,  Tcovy 
qnaeqne  cnm  bis  comparatnr  nocnla  di;.  Qnare  miror,  qnod 
in  seqnentibns  cnm  hac  aliae  dnae  nocnlae  antea  non  nomi- 
natae,  17  et  o^,  comparantnr.  Credo  igitnr  ant  has  qnoqne  ipsi 
inscriptioni  inserendas  ant  haec  nerba  'xorl  „^"  xal  »cr^*"'  pror- 
sns  delenda  esse.  Eas  antem  ibi  inserere  netamnr  et  eo,  qnod 
de  nocnla  ^  iam  propria  particnla  exstabat  255, 5  —  257, 16, 
et  eo,  qnod  av  nocniam  idem  nalere,  qnod  ()ry,  dicere  non 
licet  Ergo  nerba  'x«l  ,^"  xai  »ofÄ"'  deleo  simnlque  pro 
aviyyiUxoi  scribo  avtyxXixoq. 


Nnnc  qnidem  licebit  monere  nix  casn  accidisse,  nt  omnes 
fere,  qnas  indaganimns  maioris  et  cognitn  diflGciliores  inter- 
polationes  in  iis  libellomm  nostrornm  partibns  deprehende- 
remos,  nbi  in  nninersnm  de  aliqna  re  dispntatnr,  non  in  iis, 
nbi  singnlae  formae  ennmerantnr.  Neqne  qnisqnam  hoc  mira- 
bitnr.  Nam  in  Ulis  praecipne  exstant  ant  tidia,  qnomm  si- 
milia  alibi  qnoqne  inneniantnr,  ant  talia,  qnae  ntpote  intel- 
lectn  di£Gciliora  Incnlentiore  explicatione  indigere  potnerint 
niderL 


Digitized  by  VjOOQ IC 


62  Theodonu  Matthias 

Caput  IV. 
De  lacunis  atque  omissionibtis, 

Lacananim  quidem  et  eas,  quae  eins,  qni  epirrhematicoii 
et  syndesmicon  in  eam  quam  nos  habemufi  formam  transmn- 
tauity  consilio  debentnr,  et  eas,  quae  nacno  relicto  in  codiee 
spatio  cognitn  faciles  in  syndesmico  exstant,  in  cap.  I  et  II 
commemoranimas. 

Sed  inesse  cum  ceteris  Apollonii  scriptLs  tum  epirrhematico 
et  syndesmico  multas  lacunas  librariorum  neglegentia  ortas  et 
cognitu  difficillimas  primus  I.  Bekkerus  in  annotationibus  edi- 
tionis  suae,  deinde  G.  Dronkius  (praecipue  in  Mus.  Rhen.  IX^ 
606  sqq.))  probauerunt  et  si  qui  alii  data  opera  libellos  illos 
emendare  studuerunt.  lam  sequantur  quae  ipse  lacunas  inda- 
gaui  earumque  medelae: 

123, 1  sqq.  sententiam  quam  proposuit  '^  na&oXiwSg  avy- 
€lvai  %olQ  ^fiaai  %a  ifti^^rjficrva  rj  fi€Qix(Sg'  probaturus  Apol- 
lonius,  postquam  prioris  iuncturae  exempla  apposuit,  per^t 
n.  5  ita:  ^ut  adiectiuorum  alia  omni  nomini  apponere  licet, 
alia  non  licet,  ita  etiam  aduerbiorum  nonnulla  propter  notio- 
nem  a  constructione  prohibentur'.  —  At  non  omnino  construi 
nequeunt,  sed  possunt  non  coniungi  cum  onmibus  modis  tem- 
poribus  personis.  Ut  igitur  in  u.  2  sq.  et  7  eae,  quae  in  sen- 
tentia  probanda  insunt,  oppositiones  'xad'oXixcSg'  uel  ^Ttdvra* 
et  ^fi€Qix(Sg'  quam  maxime  urgentur,  ita  hie  quoque  scriben- 
dum  est  r'^g  {xad-okmijg)  awr.  Eiusdem  paginae  u.  27 
pronomen  TovTcor,  etiamsi  cum  Dronkio  quae  nunc  124,8 — ^^14 
leguntur  inseris  123, 16  post  exemplum  aye  tvTtrea&ej  tamen 
quo  referatur  non  habet.  Nam  praecedunt  ea,  quae  cum  Omni- 
bus uerbi  fonnis  conuenienter  coniunguntur,  cum  uerbi  avv- 
ifiTcrwai  discemendae  sola  ea  aduerbia  seruiant,  quae  non 
Omnibus  apponi  possunt.  Scribo  igitur,  postquam  id  adiec- 
tiuum,  quod  insero,  intercidit,  tcJv  in  tovtcjv  correctum  esse 
ratus,  dia  T'^g  twv  (jieQixujv)^)  Ttaga^iaeug. 

1)  Cf.  Bchol.  BioD.  Thr.  937, 33  sq.  *ovro>  tuü  v6  ü^fte^or,  av^tor  xal 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Apolloni  Dyscolii  epirrhematiGi  et  gyndeemici  forma  genuina.    63 

I3I9  7  ApoUoniiui  nt  exempÜB  demonstraret  uerbmn  del 
per  onmes  personas  nna  eademque  forma  nti  propter  constmc- 
tionem  ad  solnm  mfinitiamn  pertinentem,  immn  exemplnm 
'llii  del  YQaq>uv'  apponere  satifi  habere  non  potuit;  Bed  quia 
in  n.  12  sq.  tria  explicantnr,  etiam  hie  tria  apponenda  erant: 
'xai  ivd-Bv  iiovoaxfi^artOTOv  %6  ^ifxh  öeZ  yQdq)€iv, 
{oi  del  yfag>€iv,  ixelvov  del  yqoKpBivy . 

138 1  9:  'noeabnla  consonanti  aliqna  nel  in  medio  uel  in 
fioe  deficiente  ex  alia  forma  neriore  deriuata  illius  accentum 
non  semanty  nisi  forma,  quae  restat,  aecipere  potest  aceentum' 
(d  ftrj  6  Tvnog  6  vicokemofievog  TtaqadixoiTo  %6v  tovov),  Ur- 
gendnm  erat  'enndem  aecentom',  itaque  scribendum  esse  censeo 

%0V  {aVTOv)   TOVOV.^) 

144  9 11  sqq.  'noeem  av€(p  quidam  nominatiuum  plnralem 
nocis  avetog  esse  rati  ita  derinabant:  'Ut  a  substantiuo  axta 
fit  aaxioQj  ita  a  snbstantino  ia  (—  q>unn^)  Sviog,  Deinde  haeo 
forma  atticam  epectasin  et  litterae  l  ia  e  metathesin  patitnr 
aeqne  atqne  in  nocibos  fxavtecjg  oq)etagj  qnae  snnt  pro  ionicis 
liimiog  oq)iogy  ob  illam  epeetasin  eadem  metathesis  adhibetar\ 
Seeontnr  haec:  'ay'  av  TtXtj&vvrcxri  hitpoQa  aTTiTcfj  ave(f  .  — 
Seest  nocabnlum,  ad  qnod  relatinnm  a(p*  ov  pertineat  Potnit 
antem  nnllnm  esse  nisi  to  avetag^  qnod  nel  ideo  exspectatnr, 
quod  tota  explicatio  144, 13 — 23  institnitnr,  nt  fonna  avBojg 
deriaetnr.  Itaqne  post  nocem  kneKTacewg  n.  23  signnm  lacnnae 
ponendnm  censeo,  cni  haec  fere  sententia  infnit:  ^ovrwg  dij 
ovp  yivoixo  av  xci  %b  avewg\ 

155,  6  codex  exhibet  ^o^verai  xal  to  iv  6fioq>u}vlf  ovde- 
T€Qa  TtXfi&vvtvKa  .  Hoc  falsum  esse  perspicientes  scripsemnt 
Bekkems  'oideziQif  TtXrj&vrvtxfj^ ,  Skrzeczka  \ircQ6g}  ovditeqa 
nXfidvmxa.  At  si  conferes  qnae  accnratins  solaqne  recte 
scripta  snnt  153, 10  ^ßa^vverac  xal  oaa  Iv  ofxoipuvlif  xad-iarrpce 
nhfj&vvtouSv  ßa^vToviov  dvofidrwv'  intelleges  snf&cere  neqne 
ea,  qnae  ilii  nn.  dd.  proposnernnt,  neqne  qnae  similia  leguntnr 
139,  22  *Ta  Of^ioqxjjvovvra  ovofiaazLxij  TtXTj-dvvTixij  ovderiQtjc^, 

1)  Cf.  de  conL  224,  23,  ubi  Bpatiom  adhac  relictam  in  codioe  eandem 
oocem  interddisse  Bigniftcat. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


64  TheodoruB  Matthias 

Nam  sola  ea  aduerbia  in  a  oxytona  sunt,  qnae  nominatiaQ 
nentriiifl  pluiaüs  et  ipsi  oxytono  congniimt.  Itaqne  scribo 
155}  6  'va  kv  6fxoq)a)vl^  (ftqbg  o^VTOva)  oidirega  Ttltj- 
'9'VVTixa^  et  139,  22  Va  T€  6fioq)üßvovvTa  (jo^vzoytp) 
ovofiaariTifj  7cXr]'9'.  ovd\ 

161, 8:  ut  semper,  ubi  de  syllabarnm  qnantitate  disseritar, 
ea  apertis  aerbis  describitnr  0»  quoniam  aUter  notare  ApoUo- 
nioB  sen  noiait  seu  neqoiit,  sie  etiam  hoc  loco  scribendnm  est: 
^OTi  yaq  ra  TOiaira  dta  rov  l  (jiaY,qov). 

164, 13:  adnersariis  nt  demonstrarent  genetinomm  deri- 
natorum  plnralem  et  singularem  numemm  acute  distingui,  etiam 
genetiuoram  plnraliam  secretonim  exempla  apponenda  erant: 

168,  25:  Offensionis  ansam  praebet  nndom  participiom 
avwnaQxovra.  Neque  enim  in  uniuersnm  dictum  esse  potest, 
nt  inteUegantur  nocabnla,  quae  omnino  cum  comparatiuis  ad- 
uerbiorum  exstant'^);  nam  eiusmodi  sunt  exempli  gratia  etiam 
comparatiui  adiectiuorum,  quorum  commemoratio  ab  hoc  loco 
prorsus  aliena  est.  Item  ad  antecedentes  fonnas  spectare  ne- 
quit,  quoniam  non  plus  una  avanarw  praecedit  Subiectnm 
igitur  iustum  enuntiato  restituendum  est  ita:  ^öri  (ra  vTteQ- 
i^crtxa)  avvvTtaQxovTa  . 

170,  7  sq.  leguntur  haec  Vo  ixiyag  kcB^OTcnarov  ^)  ex^ei  %o 
fieyalov  xai  ro  i^l^^/jia  ov  Ttaqa  Tijy  f^iyccg,  dg  Ttaqa  Tfjv 
fieyaka}v\  —  In  uerbis  inde  a  particula  dg  quod  nemo  adhnc 
haesit,  ualde  miror.  Mihi  quidem  in  litteris  cS^  nidetur  latere 
aduerbii  fieyalwg  syllaba  extrema  scriboque  'xa^  to  kTtl^- 
^vjfia  ov  Ttaqa  Trjv  fjiiyag,  (akka  fieyaX)iag  Ttaqa  ri^v 
fieydkiüv. 


1)  Cf.  150,25  r^  1  fl^axei;  26  tis  fumQW  xo  7;  151,2  ««ff  ß^^X^  S; 
158,  21  hr  fuutqq^  r^  ä;  27  8ta  xtfv  cv9Tolrjv  xov  ä;  159,  5  nw  . . .  /r 
htxaüu  rov  a  iariv\  7  rov  iXlaiTtovros  ä  Sr  avcrol^]  187,20  xofiad'ev  ip 
ßifaxtü  r^  a;  alibi. 

2)  De  hac  substantiiii  quidem  cwvnaqSn  notione,  uide  quae  disserai 
•upra  p.  16  ann. 

3)  Ita  recte  Egenolffias  pro  tradito  iro^MUrot^, 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  Apollonii  Dyscoli  epirrhematici  et  syndesmici  forma  genuina.   65 

184|  11:  omni  sanitate  carent  haec:  ^ avyaXrjXififiivov  toi 
a  eig  %o  ^\  Nam  nt  contractio  statni  possit^  antea  dnas  nooea 
seeretaB  exstitifise  oportet.  Scribendum  igitor  est  ex  Apol- 
lonii  uocis  xi^/^Jg  e  uocnla  ionica  x^  et  forma,  quam  ponit, 
oyiog  deriuatioiie  ^avvalijXif^fiivov  rov  (jj  xal  tov)  5  alg 

184^  30:  Yix  dici  potest  .  .  .  TOTtLxrj  hupoQa  . .  .,  Xiyco 
h  x6jtov^\  sed  dicendmn  eslL^^y«  (rriv)  ix  voTtov, 

189, 10  ad  normam  antecedentiam  exemplomm  etiam  ante 
nocem  aTeg>avo7toi6g  primitinum  inserendnm  est  ita:  (jtaQa 
%o  ariq>avogy  axeq>avo7tot6g^  idqne  concinnitatis  causa; 
quod  uero  a  uoce  ßaXavov  sola  deriuatio  ßakavr]q)6Qog  appo- 
sita  est:  fieri  aliter  non  potuit,  quia  ßakavoTtoiog  non  formatnr. 

199, 11 :  antea  inde  a  u.  8  usque  ad  uerba  6ia  rov  'Ekkrjo- 
Ttovtov  n.  11  exponitnr  praepositionis  dia  cum  genetiuo  con- 
imictae  aliam  esse  notionem,  si  genetino. persona,  aliam,  si 
ei  loci  aliqna  significatio  insit.  Secuntur  haec:  Vo  yaq  in 
aiuaviydjg  naQalafißavofAevov  alriokoyiKriv  vTtayoqevei  ^^a- 
oiv\  —  In  quibus  urgendum  erat,  cum  notio  praepositionis 
com  genetiuo  coniunctae  diuersa  esset  pro  natura  ipsins  gene- 
tim,  semper  eandem  esse  notionem  eiusdem  praepositionis  cum 
aceasatiao  coniunctae.  Itaqne  post  Tta^akafißavofievov  parti- 
dpinm  fAovov  aduerbium  insero,  quod  propter  litterarum  simili- 
tndinem  excidit 

Eandem  uocem  insero  post  eandem  participii  formam  de 
coni.  244, 28.  Ubi  ut  exsistat  sententia  haec  ""coniunctio  effec- 
tiua  etiam  cum  fiituro,  i.  e.  et  cum  praeterito  et  cum  futuro, 
caosalis  cum  solo  praeterito  coniungi  potest',  scribo  'tov  dk 
aixioXoyiMV  XeyofÄevov  (jiovov)  7caQ(^Tf]fiivocg\ 

203)  30  in  uerbis  .  . .  diaq)iQU  x6  Toiavra^  xad-o  o  (xiv 
ioti  naQffffiivov  dia  xav  Te,  o  di  h  dval  ^iqeoi  Xoyov  Tcxk^ 
et  pronomen  xa  xoiavxa  et  formula  o  fikv  —  o  dh  quo  refe- 
rantur  desiderant  Nee  prorsus  tollitur  haec  offensio  B.  Schnei- 
deri  coniectura  hac  'xa&o  x6  (xhv  ^o5e^  — ,  xb  dk  ,8  di*^\ 


1)  Ita  Dronkiiu  pro  codicis  vvnav. 

Uifiigw  StadiM.  Tl. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


66  Theodonu  MatUiiaB 

qnia  ne  ita  qaidem  pronomini  rä  roiavra  insta  explicatio  et 
relatio  redditar.  Equidem  non  mnto  formnlam  o  filv  —  o  öi^ 
ApoUonii  propriam  <),  qnam  saepiuB  et  tractat  et  ipse  adhibet, 
et  post  pronomen  ta  roiccvra  ^cf.  193,  6)  insero:  (ro  'ode^ 

204|  19:  ut  in  n.  17  sq.  ad  adnerbium  xvxko)  daris  uerbis 
annotatnr  eins  notionem  lo(^em  non  derioationi,  sed  primitino 
iam  ipsi,  qnod  locali  notione  ntatar,  deberi,  sie  rofsus  eadem 
de  causa  ad  adnerbium  Tto^^ii)  *)  annotatnr  ^ Tta^axBlptevov  toJ 
vtoqoQy  TtaXiv  roTcixrjg  hvolag  ovurjg^  Sed  tradita  nerba  sie 
interpretari  debemus:  'item  no^^q)^  localem  notionem  habens 
et  a  nomine  noQog  deriuatum\  Postulatur  autem,  qnantnm 
quidem  ad  sensum,  hoc:  ^ofiolwg  aal  ro  Tto^^trfy  TtaQa- 
xelfievov  x(ji  noQog,  Ttdkiv  Torttnijg  kvvoiag  (fivroi 
TOVTq)  iv)ovar}g\ 

206,  2  sq.  enuntiati  condicionalis  ^el  dh  ^ij  ye  ij  dia  tov  o  ') 
yQcifpri  lYylvevai  apodosis  prorsus  deest,  qnod  neminem  ad- 
huc  sensisse  miror.  Ad  normam  igitur  eornm,  quae  exstant 
192, 17,  post  nerbnm  iyy/yerat  insero  haec:  {ro  ^  dg  ro  a 
/^eraka^ßaverai)]  quamquam  non  nego  eodem  iure  e  ratione 
eorum,  quae  leguntur  163, 11,  suppleri  posse  (avrl  tov  'S^ 
To  ö  naQaXafißavexaC).  Sed  siue  hoc  sine  illud  statnis, 
post  supplementum  coIon,  qnod  dicitur,  ponendum  est,  ut 
hoc  ipso  in  sequentibus  utriusque  formationis  exempla  afferri 
notetur.  

Iam  uenimus  ad  syndesmicon: 

216,13  e  uerbis,  quae  antecedentium  continent  causam 
exemplique  explanationem,  %i6vov  yag  ^v  iari  rcJv  voovfxivwv 
TcqayfjiaTiav  xara  ravra   TtaQaXafißavead-ai^  elucet  in  antece- 


1)  De  pron.  35, 7  sq.;  59, 2. 5 ;  praedpae  de  ada.  t55,  IS ;  ftingfllatiiD 
de  ea  ezponit  de  conBtr.  35, 1  sqq.;  92,  20 sqq. 

2)  Sic,  non  no^^m  icribendam  est  secundum  ApoUonii  a  uocis  «o^ 
datiuo  deriuationem  (cf.  de  adu.  167,  t  sqq.). 

3)  Haec  enim  littera,  qoae  recte  ezstat  in  u.  2,  pro  traditis  öic  u.  3 
restitaenda  est 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  ApoDonii  Dyecoli  epirrbematici  et  Byndesmici  forma  genuina.   67 

dentibns  otrarnqne  illarnm  remm,  de  quarnm  neritate  nt  do- 
ceret  exemplnm  appositnm  est,  commemorata  esse.  Aocedit, 
qaod  disinnctionis  exempltUD  solo  disiunctionis  altero  membro 
apposito  praestari  neqnit.  Qnare  locum  reficio  sie:  ^aaq)ig 
yevrjoerai  ix  xov  (tj  f^iiiqa  iarlv)  ij^vv^  ia%t^, 

221, 1  sq.  uerbis,  qnae  nunc  exstant  ita:  'injv  rtiv  tcqo- 
TtLoxeiley^^ywv  rd^iv  iariv  oixelwg  kudi^aa&ai^j  si  conferes 
n.  11 — 15  y  faeile  perspicies  scriptorem  haec  dicere  nolnisse: 
'potest  coninnctionnm,  de  qnibns  agitnr,  coUocatio  ipsaram 
naturae  propria  nideri'.  —  At  in  traditis  uerbis  haec  inesse 
nequennt;  nam  haec  ^^any  oixelwg  htdi^oax^ai"  nidentur  signi- 
fieare  'sna  qnisqne  ratione  eas  potest  intellegere'.  —  Yide  porro 
nerba  'wg  €q>a^{€v  ovv  Tfj  dvvd)fi€t  tüv  awdiafiwv  (^xelunai^ 
quae  ita,  nt  nunc  tota  particnla  legitar,  qno  referantar  non 
habent  Pntabis  antem,  si  nsiim  respexeris,  quem  Apolloniiis 
obsernat,  si  lectores  ad  alinm  locnm  relegat  ^\  ea  nerba  illnd 
habnisse  in  ipsa,  de  qua  qnaestio  est,  particulae  inscriptione. 
Qaare  nt  et  nerbis  ^rpafiev  ovvy  qno  referantnr,  et  ennntiato 
'njy  TcJy  TtgoxtneiX.  xrA/  sententia  qnae  postulatnr,  reddatnr, 
eqnidem  enpplendum  esse  censeo  ita:  'rijr  twv  TcqoxatBi- 
leyfiivujv  rd^iv  tanv  olxelwg  {rij  dvvdfi€&  l'xovaay) 

2ä5|  9  sq.  exempla  qnae  antecednnt  ^oti  ripiiqa  'iorl,  qxSg 
loti'  ort  TteQinardiy  xivovjuat*  ori  rjTcaidevTrjaag ,  dagt^aij^ 
explicantar  nerbis  bis  '. . .  ra  di  dvo  rä  TtQorcQa  cevrox^ev 
naJiiv  elxe  ttjv  Ifttfpoqdv  akrfSij '  iftel  ov  Ttdvrojg  ort  dviyvtag, 
tifirj^^aij*  ov  ydg  ftdvrtag  avveari  ri^  dvayvtivai  ro  ti/jItj^ 
^val\  Qnornm  in  complnribns  haereo:  prins  qnidem  exem- 
plonun  trias,  qnam  nisi  certis  cansis  postnlaretnr,  ApoUoninm 


1)  RectisBime  enim  <os  ffa(juv  ovv)  a  Bekkero  suppletum  est 

2)  Eadem  nerbi  iuBi^ttüd'ai  constructio  inaenitur  de  cooBtr.  6,7; 
156,20;  eademqne  eins  ennntiati,  qaod  exstat  de  coni.  241, 25  Bq.,  ad  nor- 
ntm  prioriB  membri  hniuB  'r/  /a^,  n  ual  ovra  r«s  inBi^aiTo^  tov  »ya^* 
nXeora^ptrta*  alter!  qooqae  membro  reddenda  uidetur.  Ibi  igitur  Bcribo 
Tcy  T<  nfitär*  ovM  acvr^ws  avrl  rov  „fifftf*  na^9ihfififUpov^  pro  tradito 
. . .  na(f»i}jiifd'tn. 

6* 


Digitized  by  VjOOQ iC 


68  Theodoros  Matthias 

euitasse  snpra  p.  30  sq.  exposni;  tum  exempli  alionins,  qaod 
antea  non  exstat  explicatio,  eaque  ezemplis  antecedentibus 
per  particnlam  caoBalem  adinneta:  'ifcel  ov  TtavrtjQy  ort  av- 
iyvwg,  Tifiifj^i^afj  xtL\  Quibns  de  caosis  tribns  Ulis  exem- 
plis  post  secimdiuii  adicio  hoc  quartum  \oTi.  aviyvwg,  ti- 

239, 18.  Exponit  ApoUoniiui  inde  a  u.  11,  si  in  periodo 
canBali  coniimctioniB  otl  loco  ponator  yaqy  emmtiatam  caa- 
sale  postponendam  esse;  nam  si  illa  tantnm  omissa  et  enon- 
tiato  cansali  non  transposito  particnla  yaq  alteri  loco,  quem 
locnm  sibi  uindicarit,  inseratnr,  falsam  exsistere  sententiam. 
Gnios  rei  illnstrandae  causa  affertur  exemplnm  hoc  ^To/q^iqa 
iarlv  aXriov  laxLxov  q>wQ  elvai'  »oVt  ripLiqa  IütI,  qxog  Icrrt*. 
„g)(Sg  yaq  iari'*.  wg  TtqouTtov,  xpevdrig  6  l6yog\  —  Verba  qpcJg 
yaQ  kaxiv  corrapta  sunt.  Nam  etiam  in  falsae  sententiarum  per 
particnlam  yäq  iuncturae  exemplo  utrumque  periodi  membrum, 
et  causam  et  condusionem,  exstare  oportet.  Neque  enim  per  se 
falsa  est  sententia  ^q>äg  yaq  iariv\  sed  tantnmmodo  propterea, 
quod  tanquam  causa  affertur  rei  eiusmodi,  cuius  sit  conse- 
quentia.  —  Tum  offendit  transitio  ad  uerba  ^tag  Tcgoehtov  xtL\ 
ut  nunc  quidem  est,  per  asyndeton,  satis  abrupta.  —  Quibus 
de  causis  totum  enuntiatum  sie  fere  restituendum  esse  censeo : 
\alV  iv  %(^  y^fiiiiqa  katl')  qxSg  yaq  iariv^j  tag  nQosl- 
novy  tff€vdrig  6  X6yog\ 

240,  28:  exemplnm  otc  yaq  naqeyivov  quod  iam  in  u.  21 
exstat,  hie  supemacaneum  est  Hoc  loco  potius  duarum  con- 
iunctionum  iuncturae  'oti  ydq'  ipsa  explicatio  Tryphonis  po- 
stulatur,  qui  ex  duabus  unam  ef&ci  statuit  Post  eam  demum 
exhibitam  iure  potuit  adici  'xal  inl  tiHv  TtaqaTtltialcjv  to 
avTo^.  Insere  igitur  post  alterum  exemplum  eins  explicatio- 
nem  hanc  {tjg  'diori  ^aqeyivov^). 

247,  8  quae  antecedunt,  coUiguntur  ita:  'ergo  in  eiusmodi 
phrasibus  „kfitjv  xaqiv,  arjv  %otqvv'*  uocula  xaqiv  nomen  est\ 
Quaeritur,  quaenam  sequentibus  ^ovdhv  iiivrot  %(aXvov^)  xai 


1)  Ita  pro  tradito  nwXvot,  scribendum  esse  infra  p.  74  demonstrabo. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Apollonü  DyBcoli  epirrhemAtici  et  syndeBinici  foima  genuina.    69 

To  M^ifiov  ixöi^aa&ai  ovopia  insit  sententia.  Aocnrata  et  Sim- 
plex interpretatio  nidetur  postolare,  ut  haue  inesse  statoamns: 
'atque  adeo  asitatum  ipsum  illüd  nomen  in  Ulis  innctoris  nifiriv 
xiqiVy  a^v  xaqtv^  inest';  qua  sententia  fortasse  Apollonios 
nideri  possit  praeocenpare  nelle,  si  qnis  id  uocabnlnm  x^Qi-^} 
quod  lÜis  qnidem  innetnris  inest,  propriam  fonnam,  adner- 
bialem  forsitan,  esse  existimet  Postnlatur  nero  hie  sensns: 
'^nibil  impedity  quin  etiam  in  uocnla  xaqtv  cnm  genetino  snb- 
stantini  coninneta  nsitatnm  illnd  nomen  agnoscatnr\  Tanc 
demam  tota  argumentatio,  qoae  subseqnitar,  sana  est:  'etiam 
in  hac  innetara  exstat  nsitatum  illud  nomen,  si  qnidem  in  ea 
nt  in  altera,  praepositio  elq  snbaaditnr\  Qnare  eqnidem  ad 
nonnam  antecedentinm  'xcrra  %ag  roiavtag  avvra^eig^  (247, 
8  sq.) ,  qnae  snnt  x^Q^^  nocnlae  et  podsessiuornm  innctarae, 
seribo  sie:  'ovdkv  fiivroc  maXiov  xai  (^ara  rag  irigag 
ovvTa^sig}  To  td'ifxov  ixdi^aa-S'aL  ovof^a.  Apparet 
igitnr  R.  Schneidemm  haec  uerba  lineola  sna  interposita  non 
debniflse  ab  antecedentibns  secemere. 

Sed  ne  ita  qnidem  tota  de  nocula  x^Q^^  particnla  prorsns 
sanata  est.  Qnae  enim  247, 14—20  dispntantnr,  ApoUonius 
band  dnbie  enuntiato  ^Ttdw  di  iazc  xcmeivov  anodei^ig^  indi- 
care  nolnit.  At,  nt  nnnc  fonnatnm  est,  eo  enuntiato  illa  indi- 
care  non  potuit.  Desideratur  enim  demonstratiutmi  aliquod 
et  offendit  particnla  %al  pronomini  iKslvov  antecedens  (xoxe/vot; 
exstat),  quia  non  noni  quidquam  probandum  est,  sed  idem 
iUnd,  quod  antea:  %cr^^v  uoculam  et  cum  possessiuis  et  cum 
genetiuis  substantiuomm  coniunctam  nsitatum  nomen  esse.  Ita 
equidem  coli,  de  constr.  19,  1  'iq  aal  avzr]  oTtodei^lg  ioxi . . .' 
seribo  ^Ttavv  di  ioTt  xa(i  avTt]  f)%Blvov  ccTtodei^ig^, 
Sententiarum  autem  per  particulam  247,  4—20  exstitit  ordo 
pulcherrimus  hie:  'I.  in  talibus  elocntionibus  n^f^V^  X^Q^^y  ^v 
xaqiv*^  uocnla  xa^tv  notum  illud  nomen  est,  quia  possessiua 
enm  nominibus  ita  coniunguntur;  n.  etiam  in  talibus  nX^qiv 
kTtoliMvlov"^  idem  substantiui  accusatiuus  exstat,  qui  in  illis, 
quia  eadem  eig  praepositionis  ellipsis  statnenda  est;  m.  im- 
primis  autem  demonstratio  etiam  in  eo  uersatur,  quod  ut  in 


Digitized  by  VjOOQ iC 


70  TheodoroB  Matthias 

elocBtione  x^Q^^  GicJvoQy  ita  oi  quidem  in  ianctara  ifi^v  fotqiv 
genetiniui  a  sabstantino  pendens  inest'. 

251,  29  ApoUonios  nt  demonstret  etiam  e  collectiuis,  nt- 
pote  e  complnribus  expletinis  saepe  compositiSi  explediuarnm 
nim  ac  notionem  cognosci,  a£fert  exemplam  %olvw.  Sed  tun 
abrapte,  quam  nunc  qnidem  allatam  oidetur,  per  nndum  accn- 
satinnm  sine  praepositione  et  sine  nerbo  regente,  ab  ApoUonio 
appositom  esse  prorsas  nego.  Insero  potins  ante  accosatinam 
^tov  Tolwv'  formnlam  Hyw  di  nel  Xiyw  drjj  quam  eodem 
modo  prima  manns  codicis  A  de  constr.  204,  3  praetermiserat 


Haec  quidem  de  lacnnis.  Ab  bis  enim  distingnendae  mihi 
nisae  sunt  omissiones  panmlanun  uoculanim,  coninnctionom 
nimirum  et  partienlaram  et  articnlorum,  atqae  adeo  singola- 
rnm  litterolanmi. 

Initinm  &eio  ab  iis  locis,  nbi,  praecipne  in  exemplis  äffe- 
rendis.coDcinnitatis  cansa,  quam  supia  in  p.  30  sq.  commemo- 
raui,  inserenda  sunt  aut  articulus  aut  particula  duxI  uel  ij 
aut  utraque  uocula.  —  Scribendum  igitur  est  128,  25  xorro  to 
rtQÜTOv  xori  (to)  devTSQOv  xal  eri  to  tqItov,  154, 18  xal  (%dy 
elg  %6tcov  xal  (to)  Iv  xonif,  161, 1  oüTwg  (t^)  aTQefUfi  (to) 
OTQifia  xal  avQifiag,  176, 1  maQct  ovo  öiBaTiüra  to  ^Qeupg 
Ttayog  (to)  uiQBiOTtaylTtjg ,  184,  20  xal  (to)  ad  normam  uer- 
suum  18.  22.  23.  24.  25,  193, 16  sq.  to  nore  noxa  iavi,  to 
aXlore  akloxa,  (to)  ot6  oxa^  202,  Isq.  TiSv  h  xofctf  ^/rt^^- 
/EioTcoy  xal  (twv)  elg  roTtov  (cf.  204,  27.  32).  161,  2  sq.  to  itoi- 
Xaxtg  xal  ftolXaxi,  towaxig  (xal)  Toi;Taxe$.  165,  4  sq.  (ig 
TO  xahLOipiv  xal  n:aaaal6q>iv,  xal  h  doTixfj,  log  q>qrix^ipi 

(xal ),  xai  iv  ahiaTixij,  (wg)  de^i6q>tv  (xal)  a(fia%6q>iv. 

194, 17  xal  inel  xvxkoS-ev  (xal)  xvxXo&i  (cf.  u.  15;  praeterea 
antem  supra  p.  32).  198,  2  xtf  likv  ßalvw  oi  Tcccgoxeirat  %6 
kfißadov,  fiäkkov  dk  x(ff  ßä  rj  ßißijfii,  wg  xip  laxcS  (ij)  Yaxtjfii 
TO  axadov,  203,  24  to  xtjvixdde  xal  xtjvUa,  xfjfioade  xal  xijfnog^ 
(ode  (xal)  ä.  De  coni.  233,  6  dg  iv  x(p  avxi^viof  xal  aya^ 
Tttivmq  {xal)  'EXftijvoDf,  —  u.  8  iam  recte  Schneiderus  x{ai 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  ApoIloDÜ  Dyscoli  epinrhematici  et  syndesmici  forma  genuina.    71 

N€ff%o)^€ta,  De  adu.  166 ,  23  ilg  ^i%u  %6  haariQUi  xal  to 
t6v((P  {xal  To)  avia.  Itemqne  ona  cum  particola  xal  excidit 
uorala  val  209,  20,  ubi  scribendam  est  o^ola  t(^  (val  xal} 
vtt^i,  ov  xal  ovxL 

Einsdem  condnnitatis  causa  187, 2,  at  in  primo  et  secondo 
membro  exstat  ano  avrtjvvfiiiijv  et  aTtd  ovofianDv^  ita  in  tertio 
quoqne  scribendam  est  \al  {arto)  €7ei^^r]fÄdTwv\  —  Similiter 
197, 1  nt  primum  et  tertinm  argumentum  a  coniunctione  ort 
incipit,  ita  eadem  in  secundo  post  particulam  xal  inserenda 
est:  ^xal  {oti}  a  (ikv  xtX.\ 


Atque  si  bis  locis  certis  legibus  de  Apolloniana  exempla 
afferendi  ratione  obseruatis  particulam  xal  deesse  quam  fir- 
missime  probatur,  non  dubitabis  eandem  uel  aliam  inserere 
aliis  qnoque  locis,  ubi  asyndeton,  quod  exstat,  sana  ratione 
explicari  nequit  Ita  scribendum  eenseo:  de  coni.  216,  14 
ftaQahxfxßavBO^ai.  {xaT)  ^  hTtayv^Xla  xtA.,  239,  10  ^u  ih 
TtaQallayaq  ro  fiii  ^tjTslad'ai  Ttooa  ptiqri  loyov  t6  (je)  iv  aq%f 
naQaXafißavead-ai  xrX.y  253,  24  ra  7ta%(fiow(itxa  .  .  .  (xal) 
%a  xTfjrixa  .  .  .  xal  ^i  Ta  ovyxQvtixa  .  .  .  xa\  tol  VTtoXoiTta, 
Oontra  ii  uel  similis  particula  desideratur  locis  bis:  151,31 
asyndeton,  quod  exstat  ante  uerba  Vor  rcgcjtoTVTta' ,  excusare 
non  licet  eo,  quod  sit  in  enumeratione.  Affertur  potius  re- 
galae  antea  in  uniuersum  appositae  certa  species,  quae  illi 
opponitur.  Scribendum  igitur  est  'ra  (dh)  7tQ<i)x6%v7ta\ 
Neqne  talis  digressionis  conclusio,  qualis  exstat  152,24  in 
nerbis  ^h  roig  TCQOxeifiivoig  eXfrjTai  Ixavuig  Tteql  xov  V7t6d(fa^, 
particula  carere  potest;  restituendum  igitur  est  \^XX^)  h  tolg 
TCQox.  xrk!,  

lam  annectam  eos  locos,  quibus  nudus  optatiuus  legitur, 
cum  e  legibus  grammaticis  particula  äv  adicienda  fuerit.  Sed 
quoniam  omnes  fere,  qui  Apollonium  tractauerunt,  hi  loci 
effngere  uix  potuerunt,  nemo  autem  nisi  inconstanter  uno  uel 
altere  loco  particulam  addidit,  nudum  optatiuum  pro  optatiuo 
cum  av  coniuncto  omnino  ab  ApoUonio  usurpari  uidentur  pu- 


Digitized  by  VjOOQ iC 


72  |Theodoru8  Matthias 

tare.  Itaque  de  nudi  optatiui  potentialis  usu  ApoUoniano  acca- 
ratins  agendum  esse  nidi. 

In  Omnibus  ApoUonii  scriptis  inneniontar  optatini  parti- 
cula  äv  praediti  exempla  159,  quae  apponere  snpersedeo,  nndi 
optatiui  eius,  qui  non  e  ratione  orationis  obliquae  explicatur  % 
21  j  quae  infra  annotabuntur.  Quam  numerorum  rationem  non 
uidentur  cognouisse  Bekkerus,  Uhligius,  Schneiderus,  Ege- 
nolffius,  qui  satis  inconstanter  hoc  et  illo  loco  mutauerunt,  in 
plurimis  non  offendebant.  Sine  dubio  aut  omnes  27  loci,  ut 
traditi  sunt,  relinquendi  sunt  ususque  ApoUonii  proprius  aguo- 
scendus  est,  aut  omnes,  nisi  forte  nonnullis  certa  causa  ab- 
sentiam  av  particulae  excusabit,  corrigendi.  Ut  uero  hanc 
alteram  uiam  ingrediar,  praeter  numerorum  supra  appositorum 
rationem  multa  me  commouent. 

Ac  primum  quidem  äv  particulam  in  ApoUonii  quoque 
scriptis  Ubrariorum  neglegentia  excidisse  docet  uel  iUe  locus, 
qui  exstat  de  constr.  206, 27,  ubi  codex  C,  qui  optimo  A  proxi- 
mus  est,  eam  non  exhibet;  itemque  ipse  A  de  constr.  128,  11 
pro  eo,  quod  postulatur  '^qoi  av\  praebet  &!>qouv\  porro 
de  adu.  134,  10  particula  av  a  correctore  demum  addita  est; 
de  adu.  186,  5  autem  ei  lacunae,  quae  propter  desideratam 
negationem  ov  statuenda  est,  simul  cum  hac  av  particulam 
infdisse  uerisimile  est;  neque  aliud  quid  nisi  y^a&b  av  ng  ini- 
an^aeie  latet  de  constr.  94,  3  in  codicis  A  scriptura  'xa^'  ov 

1)  Ex  hoias  ratione  equidem  ezplico  locos  nonnullos,  qui  aliis  fortasse 
ad  iiiam  27  numerum  accedere  uideri  possint;  iis  enim  usarpator  nndus 
optatiuus  in  enuntiatis  quae  uocant  obiecti,  etiamsi  praecedit  uel  praesens 
uel  perfectum.  Exstat  de  adu.  146, 17;  159, 15;  de  constr.  47,  5  'T^^c^v 
fi]air,  cjß  eiri\  itemque  332, 15  sqq.  'H^cLxXaiSrjs  ffjai  ...,  <&£  Birj^.  Hic 
igitur  Apollonius  mihi  quidem  uidetur  praesenti  praeteriti  uim  tribuisse. 
Neque  aliter  explicandus  est  locus  de  adu.  164, 4  'vnBiXtjnra^  noQa  naatv, 
€js  imffrj/iara  ufjy  tav  iari  xal  T^^c9v\  —  Contra  166,  2  'ubi  exstant 
Tce  */  ovv  n^xareiXty/Mva  dädaixTai  cjs  8irj  nai^ytoya^  et  de  coni.  257, 10, 
ubi  leguntur  ^si^ai  Si  nai  ne(>l  rov  ttov,  a£  ovx  tirj  <rvvS9ajiiO£\  dubitari 
potest,  num  deductus  sit,  ut  nudum  optatiuum  usurparet,  ipse  Apollonius 
ea  re,  quod  Sideuerai  et  ei^ra^  eodem  fere  sensu,  quo  saepius  iSei^a, 
ÜBlxd^  usurpat,  posuerat,  an  bis  quidem  locis  av,  librariorum  culpa 
omissum,  addendum  sit.    Equidem  hanc  alteram  uiam  praeferam. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  ApoUoDii  I>78coli  epirrhonatici  et  syndesmici  forma  genuina.    73 

riQ  htiOxriaBi.  Non  minus  confidenter  scribarnm  neglegen- 
tiam  deprehendisse  mihi  nideor  iis  locis,  nbi  intra  minimum 
spatium  idem  modus  et  coninnctns  cum  particula  et  sine  ea 
innenitur  notionis  differentia  non  intercedente.  Ita  res  se  habet 
de  pron.  31,  14  et  19  et  de  constr.  178, 17  sqq.,  nbi  binae  sen- 
tentiae  sibi  respondent. 

Sed  dixerit  fortasse  quispiam  initio  in  certis  tantum  for- 
mnlis  hnnc  nudi  optatiui  usum  ApoUonio  stetisse  atque  inde 
latins  serpsisse.  At  contraria  sententia  aera  est.  Cum  enim 
nihil  firmius  exstare  eiusmodi  formulis  concedendum  sit,  tum 
re  uera  plures  earum  eadem  semper  constructione  utuntur.  Ita 
habes  solius  praediti  particula  optatiui  exempla  a  uerbo  TtQoa- 
ri&ivai  nouem  haec:  de  constr.  72,  14;  162,  19;  de  adu.  125, 
16;  182,  11;  de  coni.  226,  23;  230,  22;  231,  24;  253,  10; 
255,  14.  —  220,  13,  ubi  exstat  nQoa&elrjfÄev  ^  in  ipso  codice 
lacunae  uestigium  restat;  a  uerbo  evqlauLBLv  4  haec:  de  adu. 
137,  8;  de  constr.  128, 12  (nam  codicis  ^Qotev  nihil  nisi  Sqoi 
av  esse  potest);  210, 12;  211,  8;  a  uerbo  IcplaxrnAt  uel  in  elo- 
eutione,  cui  substantiuum  iTclaraaig  inest,  4  haec:  de  adu. 
134,  14;  178,  25;  179,  29;  de  constr.  94,  3  (cf.  supra  p.  72); 
formularum,  quae  ad  avvtjyoQlag  notionem  spectant,  6  haec: 
de  adu.  187,  8;  de  coni.  240,  34;  242,  3;  de  constr.  186,  19; 
226, 24;  235, 14;  formularum,  quae  ad  aklag  notionem,  4  haec: 
de  pron.  38, 11;  58,  16;  109,  6;  de  constr.  239,  24;  formulae 
neqiaadv  av  eirj  denique  3  haec:  de  constr.  231,  5;  272,  1; 
291,  5.  Utque  hae  omnibus  locis,  ubi  inueniuntur,  unam  ean- 
demque  constructionem  exhibent,  ita  ceteras  quoque  eadem 
constantia  olim  usas  esse  statuo.  Quae  coniectura  firmatur 
etiam  eo,  quod  earum  formularum,  quas  Codices  particula  et 
addita  et  deficiente  exhibent,  semper  multo  pluribus  exemplis 
av  inesse  adsolet.  Ita  exstant  exempla  formarum  uerba  q>avai 
uel  kiyeiv  particula  praeditamm  23,  ea  carentium  8,  uerbique 
didovai  e  priore  parte  stant  5,  ex  altera  2,  formulaeqne  ahyyov 
av  dr^  e  priore  parte  stant  5,  ex  altera  unum,  formularum 
demque,  in  qua  uox  ivdei^ig  uel  alia  uocis  öel^ig  composita 
insunt,  proportio  est  haec:  5:1. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


74  Theodoros  Matthias 

Cam  igitur  ApoUonio  illae  formulae  particulam  exhibentea 
uBitatissimae  sint,  non  dabito  semper  ad  plariam  exemplorum 
normam  corrigere  singnla  eiosdem  generis  discrepantia  et  ce- 
tera paocissima,  qnae  aimilinm  formarum  analogia  defendi  non 
posaunt. 

Ceterum  facillima  mntatione  eam,  quam  ex  regula  ex- 
spectamuB,  constructionem  assequi  poterünus.  Nam  sola  lineola 
mutata  de  adu.  175,  22;  de  coni.  241,  24;  247,  9;  248,  U 
pro  nudo  optatiuo  qui  traditur  %iaXvoL  restituo  participium 
xiaXvov  seeundum  exempla,  quae  ex  usu  Apollonii,  qui  parti- 
cipia  uerborum  finitorum  instar  posita  ualde  in  deliciis  habet  % 
exstant  de  pron.  72,  23  et  de  aduerb.  225,  5. 

Nee  plus  mutandum  est  de  adu.  171,  3;  174,  18;  de 
constr.  222,2,  ubi  xa/  particulam  desideratamque  Sv  con- 
traho  in  xäy,  quam  formam  Apollonins  ualde  adamat.^)  Seribo 
igitur,  ut  nunc  solius  epirrhematiei  locos  apponam,  171,  3 
'xay  lawg  VTtoXaßot  rig^  et  174,18  'xav  xot«  tovto 
ovv  Tig  atifienücaito^. 

Deinde  saepius  syllabae  similes,  quae  aut  praecedebaat 
aut  sequebantur,  effecerunt,  ut  particula  av  periret;  sed  ipsam 
ueram  lectionem  rursus  appono  solorum  epirrhematiei  et  syn- 
desmici  locorum:  de  adu.  156,  25:  ^xcrro  ro  devTegov  (av) 
öiaTto^riatti  Tig^\  contra  in  eiusdem  paginae  u.  23  aut  cum 
Bekkero  scribes  naqade^alued^  av  aut  non  minus  facile 
jcaQaä€^6fi€&a\  162,28:  avaXoyiareqa  re  rä  rotaiza 
eirj  {av}  iv  ßageiif  rdasi]  180,29:  ov  yccQ  Xiyoi  tiq 
{av)  avd-QWTtovg  htX.\  200,  3:  fCQog  ov  q>altjfi€v  (av); 
207,3:  ov  yag  d'q  ye  {av)  kv  oXko^-I  rig  g>alij]  de  coni. 
241,8:  c5g  inl  %ov  avtaq  {av)  tv  vrtoXaßoi  rig  (cf.  de 
pron.  65, 14;  de  constr.  54, 19;  114,  11).  Ceterorum  scripto- 
rum  sanandi  sunt  loci  hi:  de  pron.  43, 28;  63, 7;  de  constr. 
87, 9;  120, 10;  133, 14;  175,  26;  320, 26. 

Praeterea  aliam  uiam,  id  quod  iam  supra  tetigi,  monstrant 

1)  £xempla  haias  usus  infra  apposita  iuuenieB. 
1)  Cf.  de  constr.  161, 16;  265, 18;  337,  22;  de  pron.  15, 17;  69, 1. 4; 
72, 1 2 ;  78,  24 ;  de  coni.  252, 6. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Apollonii  Dyscoli  epirrhematici  et  syndesmici  forma  genuina.    75 

ipei  codioesy  qni  optatini  aoristi  et  indicatiui  foturi  fonuas 
nomumqaam  confiuidimt;  ita  exempll  gratia  de  constr.  68,  25^ 
nbi  A  praebet  ataicFi^aeuVj  ceteri  &l80  araxTi/jaei,  Qua  con- 
fuflione  nigns  iam  Bekkerus  de  constr.  278,  24  restitait  ^fjtrjaei^ 
et  eqnidem  scribo  de  adn.  126,  2  ^akl*  iawg  ng  (priOBt\ 
de  qua  formüla  nide  qnae  ad  p.  60  annotaai. 

De  adn.  141,  8  codex  exhibet  d-aganjaei  evrigy  ita  tarnen 
nt  litterae  evrig  alio  atramento  scriptae  uideantnr;  ev  uero 
litterae  prodere  mihi  nidentnr  nocalam  a  nocali  incipientem 
intercidiäse,  eamqae  paiücalam  aV;  scribo  igitor  ^ovdh  &aq- 
cfjceiev  (av)  rig\    Similiter  res  se  habet  de  constr.  326, 4. 

Ex  27  locis  iam  reliqui  sunt  dno  soli,  nbi  neqne  ex  eins- 
modi  indicio  cognoscitnr  renera  olim  exstitisse  particnlam,  ne- 
qne simili  syllaba,  nt  facilins  neglegeretnr,  efficiebatar:  de 
pron.  115, 19  et  de  constr.  325, 14. 


Qnoniam  antem  ad  illam  de  particnla  av  cnm  optatino 
coninncta  qnaestionem  ipsa  epirrhematici  et  syndesmici  emen- 
dandi  opera  dncti  snmos,  etiam  de  particnla  av  in  Apollonii 
periodis  irrealibus  qnae  dicnntnr  apposita  nel  non  apposita 
quam  brenissime  disserere  licebit.  Quamqnam  concedo  etiam 
hnins  generis  complnribns  locis  e  scribarnm  culpa  av  parti- 
cnlam excidere  potuisse,  tamen  nego  de  hoc  genere  nos  similes 
ac  de  illo  leges  emere  posse,  qnibns  nisi  omnes  locos  ad  nnam 
normam  possimns  corrigere.  Neqne  enim  similis  exemplomm 
numerorum  proportio  exstat;  nam  apposita  particnla  est  locis 
48  0,  contra  deest  locis  20.^) 


1)  De  pron.  4,14;  15,15.17;  25,32;  30,12;  31,14;  41,20;  50,1;; 
60,1.2;  69,1.4;  72,12;  7S,24;  95,3;  t04,12;  de  ada.  134, 10;  168,4.8; 
180,25;  199,27;  209,9;  de  coni.  228, 19;  230,16.30;  232,6;  256,3;  de 
constr.  16, 1 ;  35,20;  60,14;  96,3;  114,16;  130,12;  161,16;  162,20.22; 
163,25;  172,2;  178, 17;  181,22;  206,27;  260,1;  265,18;  275,22;  280,24; 
325,19;  329,15;  337,22. 

2)  De  pron.  12,30;  31,19;  46,8;  62,13;  63,14;  72,30;  91,23;  de 
ada.  127, 24;  de  conL  237, 1 1 ;  255,30;  deconstr.  50,13;  131,11.13;  145,27; 
178,23;  180,16;  239,2;  289,1;  309,21;  317,20.   De  utriusque  tarnen  partis 


Digitized  by  VjOOQ IC 


76  TheodoruB  Matthias 

Non  miror  hanc  in  hoc  genere  aliam  proportionem  ex- 
plicoqne  dinersitatem  ita :  Apollonios,  com  particalae  av  apad 
tempora  praeterita  et  formas  idecy  ix^v  similes  ellipsin  aiiim- 
aduerteret  neque  uero,  quibns  de  cansis  particnla  deesset,  per- 
spiceret,  facile  latins  patere  illam  ellipsin  potnit  pntare.  Qnare, 
qnia  prionim  exemploram  numerus  47  non  tantus  est,  ut  dis- 
crepantia  iis  adaequare  cogamur,  eqnidem  eos  tantum  locos 
Gorrigendos  esse  censeo,  in  quibns  hypothesin  irrealem  inesse 
nullo  indicio  significatur.  Ita  de  pro n.  72,  30  uerbum  hoalTo 
hypothetice  positum  esse  non  cognosces,  nisi  scribes:  ^iTcel 
i'vexa  rovxov  ivixov  xal  TtXrjd'vvTixdv  (av)  ivoelro^; 
etiam  uerba  quae  secuntur  'ottsq  aloyov^  uidentur  postulare, 
ut  quam  luculentissime  uis  antecedentium  significetur.  Item 
91, 23  enuntiatum  secundarium  condicionale  deest,  cum  ^ei  yag 
ciTCo  TTJQ  yevixijg  rfjg  vcSiv  viüIt€qoq  xai  aq>wiv  Gq>iol%eQog^ ^ 
causale  sit;  condicionalis  uero  sententia  supplenda  est  haec 
^d  riv  7}  Gcpiülv  ytviYxi  ^  cui  respondet  'ottc^  ov%  €aTiv\  Quare 
hypothesis  atque  oppositio  ut  satis  eluceant,  scribo:  ^d'^lov 
WQ  y.av  ccTco  rijg  tov  rglrov  yevin'qg  iylvero  dvixov^. 

Bectissime  porro  äv  iam  B.  Schneiderus  de  coni.  237, 11 
inseruit,  ubi  ex  iis,  quae  tradita  sunt,  plane  contraria  ei,  quae 
postulatur,  sententia  intellegeretur;  eodemque  iure  Uhligius 
de  constr.  131, 11  et  13.  Contra  ex  mea  quidem  seütentia 
de  adu.  127, 24  Egenolffii  mutatio  particulae  xal  in  xoV  super- 
uacanea  uidebitur ;  falsam  autem  idem  haud  dubie  emendandi 
rationem  ingressus  est  de  coni.  233,6,  ubi  Bekkeri  in  ante- 
cedentibus  supplementi  tantummodo  fieriiTceaev)  ratione  habita 
codicis  lectionem  TtageiTtoirot  mutat  in  TtaQBinero.  Bectius 
scribes  cum  Schneidere  TcaqifcoixOy  sed  antea  snpplebis 
^ier{a7iiaot)y  quem  optatiuum  ApoUonius  cum  formula  oinc 
aXkiog  av  —,  d  fii^  coniungere  solet;  cf.  de  constr.  120,  10; 
133, 14.  Non  minus  denique  ut  omnino  quae  subtilior  diffe- 
rentia  inter  indicatiuum  praeteritorum  particula  av  praeditum 

exemplis  aingala  iam  nunc  deducenda  sunt  ex  iis,  quae  dispatauimus  in 
p.  73  de  lociB  de  pron.  31, 14  et  de  constr.  178, 23;  restat  igitur  proportio 
47 :  19. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Apollonü  Dyscoli  ^irrhematici  et  syndesmici  forma  genuina.   77 

et  ea  non  praeditnm  intercederet,  non  perspexit  ÄpoUonius, 
ita  ael  iis  locis,  ubi  ipsa  necessitatis  notio  condicioni  cuidam 
sabiecta  est,  nndum  exifijv  similesque  notiones  scribere  potuisse 
pntandns  est  Itaqae  de  pron.  16,  20  et  de  adu.  184,  8,  ubi 
Uhligins  (emend.  apoU.  p.  17  et  15)  particulam  av  inserit,  nee 
miniis  de  constr.  187,  9  nadum  l%^v  nel  'edei  geruandnm  esse 
eenseo.  

Haec  de  omissionibos  hactenos.  Sed  eidem  librariorum 
neglegentiae  pars  aliqua  eanim  transpositionum  debetnr,  qui- 
bos  nostri  quoque  libelli  foedati  sunt.  Nam  alteram  eamque 
maiorem,  plnres  illas  transpositiones  frustulorum  ex  aliis  libello- 
mm  partibns  seniatornm  aliisque  insertoram  iam  in  I  et  n 
capite  tractatas,  certo  alienius  consilio  deberi  uidimus. 

Sed  praeter  has  et  praeter  alias  qnas  statnernnt  Dronkins 
128,  8—14  et  161, 17—25,  Schneiderus  197,  22,  equidem  181, 
20—23,  qoales  nnde  originem  ducere  soleant  nemo  nescit, 
etiam  singnlae  nel  plnres  uocnlae  ita  omittebantur,  nt  uidimus 
p.  70  sqq. ;  hae  nero ,  si  eas  omissas  esse  animadnertebatur, 
üacile  nel  in  margine  nel  snpra  uersus  annotari  itaqne  si  minus 
ab  iisdem,  a  qnibus  omissae  erant,  at  a  posterioribus  librarüs 
textni,  sed  falso  loco,  incnlcari  potnemnt.  Et  agnonerunt  re- 
nera  iam  alii  nostrornm  libellomm  mnltis  loeis  transpositiones, 
quamm  illa  est  origo.^) 

Sed  etiam  nunc  restare  mihi  nisns  est  band  ita  paruus 
locomm  numerus,  qui  eadem  medela  sanari  possint.  Ita  136, 
30— S2y  ut  pro  explanatione  longiore  nertam,  exstant  haec: 
'ipfoyti  metathesi  litterae  £  in  ö  a  uerbo  q>Q€v(S  formatum  esse 
neqnit;  dinersa  enim  utrique  notio  subest,  si  quidem  meta- 
thesis,  nt  ceterae  passiones,  non  ad  notionem  pertinet'.  Haue 
pemersissimam  esse  argumentationem  quisque  nidebit,  cum 
recta  condusio  sit  haec:  ^cpQovoi  metathesi  a  uerbo  q>Qev(j!)  for- 
matom  esse  non  potest,  quod  nocum  passionibus  notio  uerbo- 

1)  Ita  Bekkeras  127, 1 ;  Skizeczka  144,  3  sq. ;  192, 16 ;  Schoem.  133,  9 ; 
UhligiuB  166, 9 ;  B.  Schneiderus  153, 4 ;  Egenolffias  (aon.  philol.  CXYII,  843) 
136,2. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


78  Theodoros  Matthias 

mm  non  mutatur;  hoc  nero  stataendam  esset;  diuersa  enim 
est  notio  uerborum  (pqeviH  et  q>^ov(S\  Quam  sententiam  re- 
gtitao  uerbiß  'ov  yaq  7  ceivfi  %vvoia  post  nerba  *€?/€  fta&r} 
ov  T(3v  kexTcSvy  twv  di  (puviav^  insertis.  Non  enim  obstat 
hnic  transpositioni  id,  qnod  ante  particnlam  yaQ  snpplendnm 
est  tale  quid:  'hoc  antem  statnendum  esset\  Nam  einsmodi 
sententiaS;  nt  iam  in  p.  29  monni,  ApoUonins  saepissime  omisit. 
146  9  8  ad  normam  antecedentium  wg  ^oqcc  to  ixelvog 
hielvwg,  ovrog  ovrcjg,  airog  avro&ev  et  (og  Tcaqa  rb  iTttCTa- 
fuvog  kTtiarafiiywg  xal  i^^wfiivog  i^^tj^ivcog  pro  tradita  coUo- 
catione  ^wg  l|  i^u)  aal  naqa  ro  ev  evdov^  facili  transpositione 
ordo  sie  restitnendas  uidetur:  'wg  {naqa  to)  i^  ?fw  nal 

147, 11  sq.  exemplnm  to  iadev^  nt  simnl  nerbi  Tvleova^eiv 
snbiectum  esse  elnceat,  sie  coUocandum  est:  ^ro  ^edva  nXeo- 
vaJ^ei  T(j}  €,  TO  i€i7C€^)y  TO  iioQWV  xal  (to  eadey},  el 
fifj  dtaiQeotg  toi  fjde,  and  dh  xov  »Sdc  d*  ^'EytroQC 
fiv&og*'^. 

151,  4  ea  particula  xa/,  quae  nerba  iTiftp  loyif)  seqnitur, 
iis  anteponenda  est;  nam  etiam  antea  de  adaerbiomm  idlijc 
et  Sf]iÄoal<f  per  i  scriptura  disseritnr  (151, 1);  de  eadem  igitar 
re,  sed  etiam  alia  ratione  dicendnm  est  inde  a  n.  4. 

162,  5  eadem  particula  e  concinnitatis  ratione  post  uerbum 
^et  transponenda  est;  formulam  enim  ovriog  Hx^i  xal  usita- 
tissimam  inuenies  exempli  gratia  ter  187,  23 — 26.  Probabiliter 
praeterea  conicias  uerba  ^naga  to  dogl^w^  interpolata  esse 
ad  normam  expositionis  proxime  antecedentis ;  ibi  enim  uer- 
bum, nnde  aduerbia  derinata  essent,  apponi  oportebat,  hoc 
loco  uerbum  illud  et  superuacaneum  est  et  concinnitatem  delet. 
—  Tertium  exemplnm  particula  xal  transponendae  exstat  195,  € : 
nam  pro  traditis  bis  ^akka  TtaXiv  idoxet  xal  to  „Ttqo^  avti- 
xelüS-ai  scribendum  est  ^aXla  xal  näXiv  xxX\  Iam  enim 
in  iunctura  ovqovoS'i  n^o  praepositio  Ttqo  regulae  obetabat; 
eadem  obstat  rursus  quoqne  in  ea,  quam  alii  statuebant,  lec- 
tione  ovoavod-ev  tk^o. 

1)  Cf.  supra  p.  34. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  ApoUonii  Dyscoli  epirrbematiici  et  syndesmici  forma  genuina.    79 

De  uerbiB  \a^€jg  fCQoslTtofuy'  166,13  cf.  sopra  p,  4&. 
Similitery  atqne  ibi  de  illo  loco  diiudicaai,  de  eadem  formula 
179, 29  diiadieandum  est:  neque  enim  antea  exponitar  id,  qnod 
eniiiitiato  a  coninnctione  ort  incipienti  inest,  Apollonianae  uo- 
cnlae  wde  deriaationi  obstare,  8ed  tantammodo  ad  quaestio- 
nem  de  uoee  h&ade  prorsas  aliam  solnendam  afferebatnr.  Ita 
uerba  \a-9'wg  ei^tof^er'  conianetioDem  ort  subsequantur  ne- 
cesse  est 

199|  27  nerbonim  coUocatio  haec  ^xal  ItcI  ye  fidliara  rov 
fTQoxeifiivov  fioQlov^  et  ex  grammatica  ratione  et  ex  nsn  Apol- 
loniano  —  cf.  de  adu.  204,  22  ^xal  (xaktara  ye  knl  tilg  xtL'  — 
mntanda  est  in  *xai  iiaXiara  ye  knl  rov  tvqotc,  ^/. 

204,  7  contra  codicis  anctoritatem  nerba  ita  coUocanda 
sunt:  *Ta  dia  rov  Te  fioviog  tj^v  elg  xonov  oxiatv  ar^- 
fialvei^j  nam  malta  alia  qaoqne  adnerbia  directionem  in 
loenm  significant,  sed  aduerbia  in  ^  solam  hanc.  Exempla 
iitstae  aduerbii  fiovwg  coUocationis  babes  151,  31;  207,^9;  de 
constr.  131, 14;  339,  18. 

209,  28  articnlnm  rf ,  quem  post  datinum  (pwv^  ferri  non 
posse  nidit  Uhligins,  ante  datinnm  illom  coliocandnm  arbi- 
troT.  Exsistit  ita  raras  0  ill6  substantini  datiui  cnm  articnio 
nsus,  qni  exstat  184,  7  in  nerbis  'nf)  ivm^^  itemque  de  coni. 
215,  18  *T<^  TVTCif  Trjg  q)iovrjg^. 

De  coni.  ^3, 10  sq.  exstant  haec  ^nqood-üriv  d*  av  y,al 
rovroy  log  ovdh  anb  rov  d7]lovf.tivov  äwarov  ijv  ti}v  orofna' 
Clav  d'iod^ai.  —  At  iam  in  antecedentibus  exponitur  expleti- 
narnm  nomen  non  ab  eamm  significatione  derinari,  nt  in- 
eptissinia  sit  oppositio  ea,  qnae  particnlae  ovdi  coUocatione, 
qnaKs  nunc  est,  exsistit.  Hie  potius  est  sententiamm  eonexus: 
'eo  Qsqne  demonstratnr  reuera  non  esse  eamm  nomen  a  signi- 
ficatione derinatnm;  exinde  demoiu^trandnm  est  ne  potnisse 
iqnidem  'fieri,  nt  ita  derinetar\'  cf.  253,  17  sq.  ^xal  d  diacpoqoi 
xerra  ro  dt]kovft€vov ,  ftwg*f]v  dwatov  (xittv  ovoiiaülav  areb 


1)  Uiitttr  enim  Apollonius  alibi  praepositione  nara  cum  acc.  oel  ivBKa 
cum  gen.  coniancta. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


80  Theodonis  Matthias 

zov  driXovfAivov  x«^?'<^o^/  —  Verba  igitur  transponenda  sunt 
ita:  'cjg  ano  rov  dtjXovftivov  ovdi  dtvarov  rjv  tijv 
ovopLaalav  d^iijd-ai. 


Caput  V. 
De  singularum  uocum  corruptelis. 

Atque  haias  quidem  corraptelamm  generis  mnlto  plares 
quam  antecedentium  easque  e  magna  parte  salaberrimas  aiL  dd. 
iam  praebuernnt.  Sed  qaamqaam  ea  re  factum  est,  nt  hnius 
generis  medelas  de  meo  pauciores  adicere  possim,  reticendas 
tarnen  non  pntaui  eas  coniectoras,  quibns  etiam  post  illas 
Apollonii  de  aduerbio  et  de  conimietione  scripta  mihi  uisa 
snnt  indigere. 

12ö|  16  sqq.:  'Si  adnerbio  propriam  reddis  collocationem, 
praeponitur  et  in  omni  postpositione  hyperbaton  agnoscendnm 
est'.  Pergit  ÄpoUonins:  ^aXXa  ro  avvrjd-eg  rov  Xoyov  dg  iv 
iatp  TTjv  ovrca^iv  Iftoiriacno^ ^  satis  neglegenter,  cum  quam- 
nam  constructionem  et  cuinam  nesciamus.  Quare  uocis  avv- 
ra^tv  loco  eam,  quae  exempli  gratia  exstat  de  pron.  116,  5  et 
de  coni.  239,  11,  restituo,  inora^tv. 

137,17  pro  eo,  quod  in  codice  exstat,  ^iv  kelipei^  Bek- 
kerus  ediderat  h  (iX)Xelip£c.  Equidem  coUatis  bis  'ag)^  ov 
yiyove  . . .  iklel^ei  rfjg  €v  ditp&oyyov  rivoqia  (136, 12)  et  'oSvw 
xai  Ttaqa  xo  avw  avavog  xai  ikXeltpet  rov  v  avaog^  (seil,  ayro- 
Tekslrai,  yiverai:  145,  3  sq.)  scribere  malim  faciliore  litterae  v 
in  k  mutatione  merum  datiuum  ikkelipei. 

144,  Isq.  in  editione  Schneideriana  legnntnr  haec:  'ro 
oq>€lov  {v7t€lXt]n:rai)  Ttqog  ivlwv  xccra  cvveKÖQOfx^y  yeyovivac 
kv  T(p  (jüg  oq>€X€g,  el  firi  ^6  äq>eiXov  VTtoovyniKOTtraL  .  —  At 
ceteris  locis,  ubi  uerbum  vTcoavyxeKOfp&ai  exstat,  semper  ipsa 
forma  per  syncopen  formata  snbiectum  est;  ita  113, 11;  146| 
20;  imprimis  142, 11.  Itaque  ad  herum  locornm  rationem  scri- 
bendum  esse  censeo:  ^el  piri  (seil,  ro  oq^eXor)  ix  rov  ä(pBi^ 
Xov  vTCoavyxixomai^. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  ApoUonli  Dyscoli  epirrhematici  et  syndesmici  forma  genaina.   81 

150, 11  nt  iure  regnlae  ezpositae  exemplum  yiwg  snbiangi 
possit,  scribendum  est  *i}  yaQ  eig  vg  evd-ela  pro  traditis  ^17  yccQ 
dg  evg  tvS^ela.  Nam  praeterea  ex  ApoUoniana  doctrina  ne 
yqi]^g  quidem  dicitur,  sed  yQtfvgy  et  aut  yqrivg  aut  yQTqvg  iam 
in  u.  5  scribendam  est.  Denique  in  n.  23,  si  quidem,  ut  an- 
notat R.  Schneiderns ,  in  codice  post  nocalas  V/  yaQ'  uesti- 
ginm  ärticnli  t6  erat,  non  est  cur  haec  forma  non  restituatur; 
innenies  enim  172, 1  ^ovdhv  ovv  to  lfZ7todoiv\  de  coni.  225,  5 
'ti  yccQ  TO  xu)Xv6v  lart';  de  constr.  156,  27  V/  yaQ  %6  i^- 
ftoöviv;' 

153, 12 :  quin  recte  formata  sint  aduerbia  ^akhara,  ^axara 
e.  q.  s/,  nemo  dubitabit;  ergo  superuacaneum  erat  hoc  claris 
uerbis  ^oQ^tjg  i^xu^  edicere,  aut  saltem  idem  de  aduerbio  'qdv- 
Toza  sie  fere  ^oQ^'wg  {aQa}  ^«t,  (^ad-aTtsQy  annotandum. 
Offendit  etiam  asyndeton.  Ut  haec  omnia  remoueantur,  scribo 
^ofioiiag  ?%fit  to  xalkiaTa  xtA.\ 

155,  4  sq.  pro  iis,  quae  satis  ineleganter  tradita  sunt  '0^1;- 
lerai  ra  elg  5  h^yovTa  iTti^^rj/^ara,  wg  TCQoxeirac,  eig  5a 
'/jyovra  .  .  .,  o^vetai  xal  t«  iv  ofiocpovlif  ,  .  ,\  band  dubie, 
praesertim  cum  totnm  locum  corruptnm  esse  iam  supra  p.  63 
aiderimus,  concedes  scribenda  esse  haec:  'O^vveTai  twv 
(ig  a  Irjyov^rcjv)  ra  iTti^^rjfiiaTa,  wg  TCQOneizaLy  eig 
y^a  XriyovTO* , 

158,  8  offendit  particula  yaQ.  Nam  hoc  loco  ea,  quae  de 
sententia  ante  hanc  particulam  apud  ApoUonium  saepius  sup- 
plenda  iam  monui  supra  p.  29  et  78,  exhiberi  nequeunt. 
Qoare  eam  muto  in  aliam  aQ\  quam  exempli  gratia  etiam 
de  coni.  225,  13  pro  tradita  yaQ  restituendam  esse  iam  uidit 
Uhligius.  — *  Eandem  iuncturam  evrev&ev  aQa  ratio  cogit 
restituere  185,  5. 

158^  13  sqq. :  ApoUonius,  ut  in  uniuersum  suam  de  uocum 
aßals,  a,  ßaXe  necessitudine  sententiam  probet,  dicit,  si  qua 
Qox  semel  integra  fuerit,  nee  per  apocopen  nee  per  aphaeresin 
notionem  integrae  deleri,  ut  dcJ  idem  ac  dw^ia  et  d'ilu)  idem 
atque  i^ikto  significet.  Secuntur  uerba  '0  loyog  xa&ohxog, 
XiOQig  ei  fifj  V7C^  a^KpifioXlav  nioot  Tt,  ijg  xal  ra  XotTta  tuv 

L«ipt%er  StvAien.  YL  g 


Digitized  by  VjOOQ iC 


82  TheodoroB  Matthias 

Xi^€wv  aTtoXverai  öca  tcSv  GvfifpeQOfiivcjv^ ^  qaomm  sensüfi  hie 
est:  ^regula  illa  semper  constat,  nisi  si  uox  ita  detruncata  in 
ambiguitatem  cadit,  qua  uel  ea,  qnae  de  uocibus,  qnae  illos 
affectus  passae  sunt,  relicta  snnt^),  totins  enuntiati  eonstmc- 
tione  et  conexn,  qnaenam  notio  postaletnr,  docente  liberentnr^. 
Quam  oltimam  sententiam  ApoÜonianam  esse  qnamquam  do- 
Cent  multi  loci,  ut  de  adu,  123, 13  sqq.  et  de  constr.  24,  2 — 6, 
ab  hoc  tarnen  loco  prorsns  aliena  est.  Intellegitar  enim  aerbis 
'o  ?.6yog  7ca&oXcx6g,  x^Q^S  d  firj  —  restrictionem  regnlae  sapra 
expositae  adicere  Apolloninm  uoluisse,  qnae  nunc  quidem 
non  exstat  Nam  e  ratione  eorum,  quae  tradita  sunt,  idem 
exemplum  dcJ,  quod  regnlae  illi  snbiungitnr,  restrictioni  quo- 
qne  subinngendnm  est,  quoniam  fonna  du  ntmm  idem  signi- 
ficet  ac  dwixa  an  sit  coniunctinus  aoristi  uerbi  diöovai,  non 
intellegitur  nisi  toto  ennntiato  addito.  Si  nero  eins  tantnm 
modi  ambiguitates  exstarent,  qnibns  eadem  exempla,  qnae 
regnlae,  snbinngi  possent,  restriotio  omnino  esset  nnlla.  Pn- 
tandns  potins  est  Apollonius  cogitasse  de  eiusmodi  exemplis, 
ubi  constmctione  ambignitas  illa  non  remoneatnr.  Quam  senten- 
tiam nt  eruam,  particnlaifi  xa/,  quae  negatiuo  qui  postulatur 
enuntiati  relatiui  sensui  non  conuenit,  permuto  in  negationem 
^11]]  ut  Apollonius  eiusmodi  locis  formas,  quae  illos  affectus 
passae  sunt,  adhiberi  omnino  uetet. 

Sed  etiam  conclusio  totius  huius  de  formis  aßake,  a,  ßale 
disputationis  in  codice  cormpta  traditur:  ^ro  al<pa  arceycoTtr] 
dia  TO  h  airtj)  drjXovftevov,  aal  ro  ßaXe  cKpalqeGiv  dia  rb  iv 
kexTff}  xaraktf^Ttdvead'ai  t6  ä\  —  Rectius  Skrzeczka  pro  accu- 
satiuo  a(palQ€aiv  scripsit  acpalgeaig  quam  Dronkius  aq>r]QiS'i]. 
Atque  cum  ühligio  praeterea  pro  aoristo  aTcexoTtt]  substan- 
tiuum  ccTcoKtoTtT]  restituo;  nam  hac  uoce  etiam  formam  per 
apocopen  deriuatam  significari  docent  loci  hi:  de  adu.  157, 23; 
209,  9.  14;  de  coni.  224,  10.  21.  26;  idemque  est  usus  uocis 
(TtyxoTTij  de  adu.  169,  15  et  206,  7.  —  Sed  causa,  unde  nocula 


1)  Hunc  esse  sensum  uerborum  'ra  Xomä  rwv  Xe^ecav^  docent  loci 
hi:  de  coni.  224,  24;  232,  24 sqq. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  Apollooii  Dyscoli  epirrhematici  et  syndesmici  forma  genuina.    83 

a  0  apocope  esse  dicitur,  mihi  manca  uidetur:  'öid  to  h  avTi^ 
drlovfievov\  Urgendum  erat  hoc:  eandem  inesse  notionem 
atque  ei  nocabnlo,  unde  deriuatnr.  Seribo  igitur  ^öia  (Tav)T( 
ev  avT(o  drjkovitievov  xal  to  ßake  a(palQ€atg  dia  t6 
iv  lexrip  -KaTaXt^Tcavead-ai  .  Simnl  enim  ultimae,  qnae 
tradimtur,  litternlae  ^%6  a  indncendae  erant;  prorsns  enim 
smit  absordae,  qnoniam  forma  ßale  aphaeresis  integrae  aßale 
est  oon  propterea,  qnod  eadem  notione  ntitur  qua  a,  sed 
eadem,  qua  aßale,  —  Notionem  autem  rovrcji  ante  uocem 
h'Kff^  rarsas  exhiberi  non  opus  est,  qnod  et  aliquo  modo 
nerbo  xarahfiTcdvead-ai  inest  et  de  eoni.  233,  2  eodem  sensu 
dicitur  ^ro  a<fjiQrif.ihfOv^)  Iv  kexTip  nccd-eiOTrixeL  . 

159, 10  sqq.  in  iis,  quae  de  uoce  unav  disseruntur,  plura 
etianmunc  medelam  desiderant.  Ut  incipiamus  ab  ipsa  uoculae 
orthographia,  ex  his  'xai  xar^  iiXXov  dl  Xoyov  iTttozacecog  btvx^, 
xa&6  SiroveV  elucet  Apollonium  ei  non,  ut  fecit  Schneiderus, 
nnimi,  sed  duos  accentus  dedisse.  Ac  priori  parti,  i.  e.  inter- 
iectioni  c^,  alius  atque  circumflexus  conuenire  non  potuit.  Sed 
dabitatur  de  alterius  syllabae  accentu:  Schoemannus  et  Schnei- 
derus circumflexum  accipiunt,  quia  uerba  "^TcagaTtefi^tofniviüv 
f^imv  xtt£  rov  o^vv  tovov  ccvtI  naQiOTtcofxhiov  f^erakaßeiv^ 
(160, 12  sq.)  sie  interpretantur :  'cum  etiam  circumflexum  in 
acutum  transmutare  supersedemus\  —  At  haue  sententiam  ab 
ApoUonio  alienam  esse  elucet  ex  eo,  quod  dicit  inesse  uoca- 
tiuüm  hav  (160,  9  sq.)  et  uoculam  w  rav  quantitatem  litterae  a, 
non  accentnm  seruare  (159,  11).  Itaque  lacuna  160,  11  sq.  ex 
Uhligii  ratione  expleta  ^o{v  dvayii)aiov  TtaQaftef^iTtofiiviov  fi(.uov 
(jo  e)  y,al  tov  b^v  tovov  ccvtI  7ceQt07tio^ivov  (neraXaßsiv^ 
sie  explicabimus  'uocabulorum  c3  hav  litteram  €  delere  et 
syllabae  räv  circumflexum  in  acutum  mutare  oportet'  et,  ut 
iam  G.  Hermannus  ad  Soph.  Philoct.  1373  monuit,  scribemus 
159, 11  lo  TCfv. 

Porro  corrupta  exstant  in  codice  haec  (159, 10  sq.):  o  avrog 


1)  Sic  enim  cum  Schneidero  pro  codicis  lectione  aX^a  legendum  est. 

2)  I.  e.  ea  nox,  quae  aphaeresin  passa  est:  cf.  de  constr.  208, 6. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


84  Theodorufi  Matthias 

koyog  TtaQCMoXov^uei  wg  &€xa  ye  tov  xovov  neu  S7ci  tov  €o 
rav,  Tfjv  fikv  fiayiQOTriTa  tov  a  g)vka^v,  oi  furiv  rfjv  raoiv^ . 
Utque  incipiam  a  re  exteriore,  mntandam  censeo  accasatiaain 
qwXa^av  in  genetinum  (pvka^avrog,  qnia  fonnulam  o  avrdg 
ijoyog  uel  ravro  7tagaxoi,ov&€i  Apollonius  semper  cum  prae- 
poBitione  inl  et  genetiuo  coniangit,  ita  de  constr.  10,7;  37, 13; 
39,  6;  54,  2. 

Deinde  negationem  ov  in  u.  10  deesse  perspexit  Schnei- 
derus.  —  Porro  uero  particula  yi  uerborum  wg  h&id  ye  tov 
Tovov  restrictionem  aerbis  reddere  nolnisse  ApoUoninm  indicat. 
Qoare  non  probo  Dronkii  et  Egenolffii,  qui  illum  seqnitar, 
uocis  TOVOV  in  tvtcov  mntationem.  Tunc  enim  omnis  nocis 
ilnav  cnm  antecedentibus  adnerbiis  similitudo  negaretar;  sed 
est  aliqua  Bimilitado,  quatenos  et  antecedentia  aduerbia  et 
corav  exennt  in  av.  De  quibus  antem  rebas  dnbitetar  agatnrqae 
qaibnsqae  differant,  ipse  ApoUonins  aperte  dicit  159,  20  sqq. 
Qnare  159,  10,  qnoniam  non  snffieit  tov  tovov  ^  inde  insero 
^nal  TOV  xQovov\  Legendus  igitnr  totns  locus  sie  est:  ^6  avrog 
koyog  jtaqa'Kokovd-r^aei,,  wg  Bve%a  ye  tov  tovov  (xai 

TOV    XQOVOv),     ov   Xat    BTtl   tov    WTav,    TTjV   fikv   fiaXQO- 

TTjTa  tov  ä  ifvka^avTog,  ov  [lijv  ttjv  tccoiv^. 

Tertiam  offensionem  praebet  particnla  hTcelToi  160, 2,  quae 
qnod  ceteris  locis  0  significat,  idqne  e  natura  compositionis, 
'quia\  ^nam\  hoc  loco  significare  nequit:  nam  id,  quod  suam 
uocis  (aTciv  deriuationem  optimam  esse  ApoUonius  putat,  non 
causam  repraesentare  potest  sententiae  antecedentis  huius  ''ov 
yaq  Tttd-avov  ex  leiTtovarjg  q)Q(ia€0}g  Xi^iv  xa^loTaad'ai,  Quo- 
niam  autem  uerbis  IneiTOL  öo^et  xtL  omnibus  aliomm  den- 
uationibus  refutatis  extremo  loco  ipsius  Apollonii  explicatio 
affertur,  optime  quadrat  usitatissima  illa  in  conclusionibus 
interrogatio  pendens  a  particula  STceiTa.  Secemo  igitur  uocem 
STtelTOi  in  %7teiT^  et  ot,  et  in  litteris  ol  latere  existimo  nega- 
tionem ovy  itaque  scribo:  ^ctcbct^  ov  do^ei  TtSv  TZQoxaTei' 
layfiivcjv  vyieOT^Qa  jjde  ij  xaTdoTaaig  elvat;^ 


1)  De  adu.  175, 28;  de  coni.  232,18;  de  constr.  77, 20;  270, 22;  285, 19. 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  Apollonii  Dyscoli  epirrhematici  et  syndesmici  fonna  gennina.    85 

171, 25  sqq.  haec  exstant  'ra  xTrjTixa  twv  elg  kog  XrjyövriDv 
itaQa  yeyixag  oxfjf^ctTl^eTai  ^not^evinoVj  ^tIovtixov^,  akka 
jd  ^ijkvxov  Tta^  ev&elav'  t6  TtavrjyvQiKog^  —  Initinm  iam 
ab  Egenolffio  (1.  L  844)  recte  sie  emendatnm  est  VcJv  xTtiTi-- 
mv  Ta  elg  xog  IqyovTa.  —  Sed  etiam  sequentia  ^alka  to 
^kvxov'  corrupta  sunt.  *  Neque  enim  —  nam  ita  sapplendam 
est  —  TO  &r}kvxdv  axrjfictTlCeTai]  exemplum  enim  TiavrjyvQixog 
est  mascnlini  generis;  sed  a  feminino  TtainfjyvQig  deriaatnr  to 
j:anjyvQtx6g.  Scribo  igitur  pro  traditis  'akka  %6  &r]kvx6v^ 
Sic:    aA/    ano  ^rjkvTcov  . 

177,  32:  neutiqnam  dici  potuit  ^iv  alriatixfj  xov  aka\ 
im  mauis  scribere  Vov  akg\  facile  putabis  a  stnlto  correctore 
datiünm  t?;,  quem  ApoUonius  scripserat,  ad  nonnam  formae  tov 
et  antecedentis  et  subseqaentis  in  genetianm  rov  matatnm  esse. 

185,  5  sq.  in  nerbis  inde  ab  ""ivrev^ev  aqa  *)  sequentibus 
hane  sententiam  infnisse  oportet:  'quoniam  illae  in  ^£v  deri- 
nationes  per  solam  apocopen  ultimae  litterae  genetiui  singu- 
laris  nolla  praeterea  mutatione  aecedente  fiunt,  etiam  kfiid-ev 
a  forma  ifxev^  non  ipLov  derinatum  sit  necesse  est'.  Quam 
sententiam  ut  ex  iis,  qnae  nunc  exstant  ^oxt  ovx  ff  kf.iov  iarc 
tiaqax^elca  lizTiKrj,  akk^  ^Iwvixfj  rj  ^wQLxrj  £f4€v^  ernamas, 
haec  nerba  haud  dubie  cormpta  ita  sunt  transponenda  et  sup- 
plenda:  'evrev'd'ev  aqa  aal  ofxokoyov,  ort  ovx  V  •^^" 
Tixri  n^t^^^^  iaiL,  TtaQ*  ^V  ij  ifjii^ev  iarl  Tcaga- 
l^ilaay  akV  -q  ^Iwvixtj  rj  ^wqitl'^  „IjWCtJ"^. 

188,  5  exstant  haec  ^ei  öh  xal  oTto  qri^cnog  eirj  (seil,  ra 
f/g  t^ev  ki^ovra  im^^fiara),  Jtaktv  t(^  cwrqf  Ttagaki^yerai, 
ii'  ov  TO  kijyov  tov  TtQunorvnov^ .  —  Etiamsi  to  krjyov  pro 
snbstantiao  to  t^jIo^  nsarpatnm  ApoUoniannm  est,  tarnen  hoc 
loconon  quadrat;  sine  enim  ex  antecedentibos  subaudis  Ttaga- 
i^i'/frai  sine  ki^yerai  sine  ^or/,  sensns  bonus  non  enadit.  Quare 
seribendum  esse  censeo:  ^öi*  ov  xal  krjyov^)  to  nguTo- 

XVTtOV*. 

1)  Cf.  Bupra  p.  81. 

2)  Non  absonum  uisum  est  exempla  hulas  asus  apponere.  Inneniantar 
ita  piaeter  usitatiora  na(^  atqae  Mv  ss  if a<rrc  et  8iov  «  Stl  etiam  haec: 


Digitized  by  VjOOQ iC 


86  TheodoruB  Matthias 

191, 1  offendit  genetiuus  absolutus  ^rov  de  Tto-d-ev  avvexd- 
oteqov  xal  ovTug  leyofiivov'  „Hygatpag;  Tto&ev;"^  praesertim 
cum  particnla  di  netet  antecedentibus  haec  applicari.  Si  con- 
feres,  quae  praebet  E.  M.  698,  45  sq.,  nbi  totns  locns  paene 
iisdem  nerbis  exscriptas  est,  ^ro  dh  Ttö&ev  ercl  r^g  ov  ccqvt^- 
oews  avv€X(Sg  liyerat,  olov  y,egyaipag;  7t6d'ev;^\  uix  dnbi- 
tabis,  quin  olim  e  more  ApoUonii,  quem  merum  participium  pro 
uerbo  finito  band  raro  ponere  saepius  monui  0»  scriptum  fuerit: 
*To  Ö€  TtoS'ev  GvvBXBOTeQOv  aal  ovrwg  leyofievov^. 

198,  5:  ^fj  Ttaqct  ^rjfia  (seil,  tcc  elg  drjv  TCaQayerac)  dia  tov 
'S  xal  TOV  avyyevovg  ß  7taqahxixßavoixivov\  At  non  per  litte- 
ram  d  littera  ß  adhibetur,  sed  propter  eam.  Seribendum  igitur 
est  ^dia  To  y. 

209,  24  textui  aptae  concümaeque  constructionis  causa 
reddendum  est,  quod  exarandum  esse  iam  uidit  is,  cui  codicis 
manus  secundae  scripturae  debentur,  dico  ^o/iolwg  T(p  ov\ 

De  coni.  217, 16  sq.  uerbis,  quae  inde  a  uocula  <ag  se- 
cuntur,  non  causa  antecedentium  affertur  —  haec  enim  exstat 
iam  216,  16  sqq.  — ;  sed  quae  antea  exemplis  illustrata  sunt, 
bis  colliguntur.    Seribendum  igitur  est  ojaT\ 

226, 11  sqq.:  B.  Schneiderus  in  progr.  1867  p.  13  docet  in 
codice  exstare  haec:  . . .  vTtavrti^Bv  Ttenolrjy  ipseque  emen- 
dauit  ^7t€7colj]'Äag;^  —  At  primum  quidem  interrogatio  non  eo 
potest  exstare  loco,  quo  ex  iis  quae  antecedunt  ^ovtwg  ircav- 
TwiiBv\  iam  responsum  exspectatur.  Et  porro  omnino  locus 
noster  multo  magis,  quam  sensit  Schneiderus,  cormptus  est. 
Nam  ubi  est  bxi  Je,  quod  respondeat  antecedenti  bxh  fxhv? 
Et  quaenam  haec  est  tautologia:  'ovrwg  vTcaruw/uev  ano^i- 
vofjLBvoi'i  Nee  uoces  val  TtBTtolrjyia  sunt  6Qia^6g^\  sed  sunt 
et  aduerbium  val  et  to  oqtaTVKov.   Postulantur  quidem  haec: 

de  pron.  63, 14  ivSexofievov;  72,  23  xtoXvov;  de  adn.  189, 4  iixw;  de  coni. 
224,11  yevofisvoe;  de  constr.  20,24  8ioürotn^a\  286,23  yei^fievov;  300,12 
y8yBvrjfiivov\  denique  Xayofuvov  de  ada.  191,7. 

1)  Gf.  p.  85  not.  2. 

2)  Nam  o^/ios  semper  est  definitio  uel  circumBcriptio,  ita  de  constr. 
67,23;  74,7;  101,9;  103,21;  117,24;  229,4;  264,27. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  Apollonü  Dyscoli  epirrhematici  et  syndesmici  forma  genuina.    87 

^€Ti  y€  firiv  TtQog  Tag  iQiaxriüeLg  6%h  (ihv  ovtcjq  vTtav- 
T(Sfiev'  ,f7t€7tolrj(xa'  ork  dk)^  ccTtoycQivoitie&a  ro  „val'^ 
iq  dia  Tov  ogiaxt-KOv  (re  xae  tov  „val"  to)  y^val  7C€- 
nrofijxa"'. 

234, 18  pro  tradito  TtaQaavvrjfifiivwv  scribendnm  est  7t  a- 
QaavvaTtrncwv]  nam,  ut  prorsus  ex  re  est,  dicnntor  ipsi  Xoyot 
(7taqa'-)awriiifxivoiy  aviiTteTtXeyiiivot  y  ahioXoyovfxivoi,  contra 
avySeafioi  {7taga'-)avva7mxol,  avf^TtXexrixol,  aixtoXoyvKoL 

248,  22  sqq.:  primnm  qnidem  ut  nnmeroram  aeqnabfli- 
tatem  in  exemplis  allatis  restitnam,  deleo  kiyjiaiVy  quod  ob 
seqaens  Uyrfi^a  insertnm  nidetur  esse.  Praeterea  offensionem 
praebet  asyndeton,  quod  exstat  ante  nerba  ij  tüv  devrigcov  xrLj 
quia  tertium  membrum  particula  xa/  annectitur.  Cetemm  uix 
habebis,  quomodo  u.  23  uerba  ^'^  twv  devriqojv  eis  ^*  ex 
antecedentibus  suppleas:  neque  enim  avXlaßri  eis  ^j  sed  sum- 
mum  5a  esse  dici  potest;  nee  magis  quadrat  ij  twv  öevtiqvjv 
Ulis]  denique  Ttagayiayri  ^  quod  restat,  longius  abest,  quam 
quod  facile  subintellegatur.  Scribo  igitur  ex  antecedentis 
exempH  ratione  '^  rtJv  devrigcov  t6  a&a^.  Nam  ut  in  formis 
(Xfi^iy  7tafiq>alvriai  litteras  öl  terminationem  esse  Apollonius 
statnit,  ita  in  formis  liyrjad-a,  q)iQ7)Gd'a  litteras  ad'a  esse  sta- 
taerit  necesse  est;  quod  probatur  etiam  in  ficta  ab  Apollonio 
fonna  codicis  lectione  ^Hytaa^a  in  u.  27,  quae  retinenda  est. 
Denique  praepositionem  enl  u.  27  muto  in  uoculam  exi.  — 
lam  totus  locus  perfectissimam  concinnitatem  exhibet  haue: 
(jJS  'cuiv  tqItwv  to  ä~i*  ^Xffl^^^  7tafiq)aivriaL' 
rj  Tüiv  devriqmv  to  aWa'  XiyTßod-ay  (pigrjo&a' 

ovd    av  i(j)(jLi.      m 
249, 12  accuratior  est  restituenda  responsio  haec:  Hv  ols 
ov  avXXaßal,  ev  tovtols  Xi^eis^i   cf.  de  pron.  68,  26; 
41,20;  deconi..219,  7. 

250, 15  sqq.  '^particula  yi  partim  abundat,  partim  certa 
notione  utitur;  et  stoici  qnidem  illam  particulam,  quae  coaluit 
e  duabus  öi  et  yij  assumptiuam  uocant\  Secuntur  haec:  'tovs 
yaQ  a/co  avvaqyijs  Xoyovs  (=  r.  avvrifx^ivovs  X.)  eis  oxriftari- 


Digitized  by  VjOOQ IC 


88       TheodoruB  Matthias  de  ApoUonii  Dyscoli  epirrhematici  etc. 

afAOv  fiSTiovrag  ij  TOiavTtj  ovvTa^ig  ij  tcSv  avvdiofxiov  VTtayec 
(i.  e.  annectit)*  ei  fniiqa  iart,  q)(og  sctiv'  fipii^a  di  yk  lativ" ,  — 
At  in  quam  figarationem  in  hoc  exemplo  ennntiata  transeant? 
Equidem  agnoscere  possam  nnllam.  Sed  continetur  illo  exem- 
plo  syllogismi  utraqne  propositio,  itaque  sententiarnm ,  qnae 
ante  uerba  supra  apposita  exstant,  series  ita  perseqnenda  erat: 
^nam  ea  enuntiata,  quae  continaatiua  excipiont  itaque  in  syllo- 
gismum  transeunt,  illis  particulis  argumentationis  ordini  in- 
iunguntur'.  lam  uides  pro  substantiuo  axrjiiaTiaftov  postulari 
avlloycofiov, 

253,  27 :  Simplex  uerbum  axolov^elv,  ut  usitatissima  no- 
mina  simplicia  axokovd'og  et  axoXov&Lay  paucis  ceteris  locis, 
ubi  exstat  (de  adu.  163, 16;  de  coni.  235, 17),  ut  par  est,  conse- 
quentem  ex  analogiae  ratione  aut  formationem  aut  coUocatio- 
nem  significat.  Contra  hoc  loco  postulatur  notio  accidentis 
itaque  restituo  usitatissimum  illud  compositum  ^Xiyio  rfjv 
xoivdjg  Ttäat  7taQaiioi.ovd'riaaaav\ 

256, 24  postulatur  et  ratione  et  concinnitatis  lege,  ut  earum 
quoque  uocum,  quae  utpote  et  ipsae  inter  se  cognatae  cum 
uoculis  Ö7]  et  ij  comparantur,  utraque  apponatur.  Scribo  igitur: 
'lüg  xai  {rq}  la  ravro}  to  fiia  cKpaiQe&ivrog  xov  Ji 
iv  T(ß  ia\  et  in  sequentibus  deleo  praepositionem  iy,  quae 
e  prioris  exempli  explanatione  merae  appositioni  illata  uidetur 
esse:  'rj  ro  yaia  rif)  ala^  (seil,  rairo  iori). 

257, 15  pro  priore  praepositione  i^tl  restituenda  est  avrL 
Nam  uocis  o^olwg  loco  e  sententia  hie  apposita  uocabulum 
e^iTCTfi  ponitur.  Erat  eadem  opinio  Aristarchi  0  et  ex  huius 
aliqua  annotatione  fluxit  sine  dubio  ea  explicationis  forma, 
quam  huic  quoque  ApoUoniano  loco  reddendam  esse  censeo, 
locis  tribus  his :  schol.  uet.  ad  P  632 :  t6  e/iTCTjg  avtl  rov  6(xoUog 
rirccKTav'^  schol.  Pind.  Pyth.  V,  74:  xQwvrai  dl  t(^  %fi7tav  av%\ 
TteQiOTtwfjiivov  rov  ofÄwg,  o  kaxiv  Xoov  rtp  o/iol(ag;  Apoll.  Soph. 
ed.  Bekk.  67,  24:  e^Ttrjg  noth  (xhv  ofiiog  .  .  .,  Ttoxe  dl  avrt 
(nam  false  Lehrsius  h.  1.  exscripsit  Inl)  tov  oßoLiag  rj  Inia^g. 

1)  Gf.  Lahrs,  Arist.  stud.  homer.  p.  142. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


INDICES. 


Index  locorum  in  hac  dissertatione  emendatorum  uel 
e(vplicaiorum. 


ApoU.deada.  119 

rl4 

sq 

.   p.  36Bq. 

De  ada.  139, 19  .    . 

p.47 

120,1-3    ....    p.37Bq. 

139,22 

p.  63  sq. 

120,14   .     . 

p.33 

-,  23    .    .    .    . 

.    p.29 

121, 9  sq..    . 

.    p.  38  sq. 

141,8 

p.75 

122, 13—15 

p.  39  sq. 

142, 5  sqq.  .    .    .    . 

p.  47  sq. 

123,11    .     . 

p.62 

143,15    .... 

.    p.31 

-,  Usq.  . 

p.34 

144,4     .... 

.     p.80 

-,  20    .     . 

.    p.31 

-,  23   .     .     .     . 

.    p.63 

~,27    .     . 

.    p.62 

145,13-25     .     . 

p.  49  sqq. 

125,6—16  . 

.    p.  40  sqq. 

146,8     .... 

.    p.78 

-,  19   .     . 

.    p.80 

-,  17   .     .     .     . 

p.  72  ann 

126,2     .,  .     , 

p.75 

147,11    .... 

.    p.34 

-,  24    .     . 

.    p.5 

-,  Usq.  .    .     . 

.    p.78 

157,14—18     , 

p.43sq. 

— ,  24  —  150, 19    . 

p.  50  sqq. 

-,  24    .     . 

.     p.76 

147,24   .... 

.    p.50 

128,25  .     .  .. 

.    p.70 

— ,  24  —  148,  3  . 

p.50 

129,12    .    .     . 

.    p.31 

148,3—6    .     .     . 

.    p«  50  sq. 

131,7     .     .     . 

.    p.63 

149,24   .... 

p.  51  sq. 

132, 15  sqq.     . 

p.44sq. 

— ,  7. 13    .     .     . 

.    p.60 

132,22    .    . 

p.  44  ann.  1 

-,  17    .    .     .    . 

.    P..52 

136, 5  sqq.  .     , 

p.  45  sq. 

-,  14    .     .     .     . 

.    p.50 

-,  8     .     . 

.    p.29 

150,5     .... 

p.81 

-,  23   .    . 

.    p.29    . 

-    11 

.    p.81 

-,  32   .     .     , 

p.77 

-,  16    .     .     .     . 

p.50 

137,17    .     . 

.    p.80 

-,  23    .     .     .     . 

.    p.81 

138,9     .     .     . 

p.63 

151,4      .... 

.    p.  10.78 

— ,  19-21   .  , 

p.  46  sq. 

-,  nsq.  .     .     . 

.    p.52 

139,9     .     . 

p.34 

-,  31    .    .     .     . 

.    p.71 

-,  15   .     . 

p,10 

152,15    .... 

.    p.34 

Digitized  by  VjOOQ iC 


90 


Theodorus  Matthias 


De  adu.  152, 20 
152, 24 
153, 12 
154, 1  . 

-,18 

155, 4  sq. 

-,  6  . 

156,16 

-,23 

-,  25 

158,  8  . 

-,  18sqq 

159, 15 

.— ,  10  —  160,13 

160, 26 

16t,  1 

-,  3 

-,  8 

— ,  13—25 

162,  5  . 

-,28 

164.3  . 
-,  4. 
-,  13 
-23 

165. 4  sq, 

166.2  . 

-,  13 
-23 

166,24— 167,  < 
168, 25 
170,  5  sq 
-,  8  . 
— ,  20.  29 

171.3  . 
-,27 
174, 18 
175, 22 
176, 1  . 
177,  32 
179, 29 
180, 15 
—    13  —  183, 4 


p.29 

p.71 

p.81 

p.34 

p.70 

p.81 

p.  63  sq. 

p.50 

p.74 

p.74 

p.81 

p.  81  sqq. 

p.  72  ann. 

p.  83  sq. 

p.31 

p.70 

p.  70 

p.64 

p,13 

p.78 

p.74 

p.29 

p.  72  ann. 

p.64 

p.  10  sq. 

p.70 

p.  72  ann. 

p.48 

p.71 

p.  52  sq. 

p.64 

p.35 

p.64 

p.31 

p.74 

p.  85 

p:74 

p.74 

p.70 

p.85 

p.79 

p.35 

p.  53  sqq. 


-31 


De  adn.  180, 21  sq. 
180, 29 
181,9 
— ,  15—19 
—    17  sqq. 
— ,  20—23 
184,6 
-,  8 

-,  11 
-,  12 
-,20 
— ,  30 

— ,  32  —  186, 
185,5   . 
— ,  5  sq. 
-,  15  . 
-,  27  . 
186, 5   . 
— ,  10—15 
187,2   . 
188, 5   . 
189, 10 
191,1 

193.5  —  194,21 
193,17  . 
— ,  20—28 
194, 1  sq. 
-,  17  . 
— ,  14. 15. 

195. 6  . 
196, 6  sqq. 

197. 1  . 

198. 2  . 
-,  6.  . 
— ,  20  —  200, 
199,10  . 

-,  11  . 

-,25  . 

-27  . 

200. 3  . 
— ,  29  sqq. 
202, 2  . 
203,24  . 


17 


21 


16 


P- 
P- 
P- 
P. 
P- 
P. 
P- 
P- 
P- 
P. 


p.  53  sq. 
p,  74 
p.  54  ann. 
p.  54  sq. 
p.  10  sq. 
p.  55  sq. 
p.35 
77 
65 

14  sq. 
70 
65 

14  sqq. 
81 
85 
32 
29 
72 
p.  56  sq. 
p.71 
p.85 
p.  65 
p.86 
p.  13  sq. 
p.70 

p.  16  ann.  1 
p.  16  ann.  1 
p.  29. 32 
p.  32.  70 
p.78 
14 
71 
70 
86 
12 
32 
65 
29 
79 
74 
p.  12  sq. 
p.70 
p.70 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  Apollomi  Dyscoli  epirrhematici  et  syndesmici  forma  genuina.    91 


De  ada.  203,  30  sq. 
204,7 
-,  16 
-,18 

-,  19 

205. 12 
206, 2  sq. 
207,3 
209,20 
-,24 
-,28 

ApolL  de  cobL  215,2 

216. 13 
-,  14 
217, 7  sq. 

-,  9 

-,  16 
218,5 
219, 12 
220,4 

221. 1  sq. 
222, 1—23 
-,  10     . 
223, 12  sqq. 
224,16     . 
225, 18  sqq, 
-,20     . 
226, 11  sq. 

230. 27  . 
231,4  —  234,12 
233,6.  . 
— ,  21—24 
234, 18  . 
235,9.  . 
238,  8—12 

239. 2  sq. 
-,  10     . 
-,  18     . 

240.28  . 
— ,  30  sq. 
241,8 
-,24     . 
— ,  25  sq. 


p.65 

p.79 

p.32 

p.53 

p.66 

p.36 

p.  66  c.  ann. 

p.74 

p.71 

p.86 

p.79 

p.24 

p.  66  sq. 

p.71 

p.  57  sq. 

p.57  ann.  2 

p.86 

p.  24  sq. 

p.  20  sq. 

p.25 

p.67 

p.  19  sq. 

p.24 

p.25 

p.  25  sq. 

p.58 

p.26 

p.86 

p.26 

p.22 

p.  70.  77 

p.33 

p.87 

p.  67  sq. 

p.  26  sq. 

p.  58  sq. 

p.71 

p.68 

p.68 

p.  27  sq. 

p.74 

p.74 

p.  67  ann.  2 


3 


De  coni.  242,  2  sq.    .  p. 

243,4    .     .    .    .  p. 

-,  23  .    .    .     .  p. 

244,28  .    .     .     .  p. 

247,4—20       .     .  p. 

248, 7  sq.    .     .    .  p, 

-,  11   .    .    .     .  p. 

— ,  22  sqq.     .    .  p. 

249, 12  ....  p. 

250, 16  ....  p. 

251,12—15     .     .  p. 

-,  29  .     .     .    .  p. 

252,11  .     .     .     .  p. 

253, 10  ....  p. 

-,  24  .     .     .     .  p. 

-,  27  .     .     .     .  p. 

256,24  .     .     .    .  p. 

— ,  26  sq.  .     .     .  p. 

257.9  .  .  .  .  p. 
-,  10  .  .  .  .  p. 
-,  15  .     .     .     .  p. 

Apoll,  de  pron.  16, 20  p. 

31, 19    ...    .  p. 

43,28    ...    .  p. 

63,7       .     .    .    .  p. 

72,30     ...    .  p. 

91,23    ...     .  p. 

115, 19  ....  p. 

Apoll,  de  constr.  47, 5  p. 

87,9      .    .    .    .  p. 

120.10  .  .  .  .  p. 
133, 14  ....  p. 
175,26  .  .  .  .  p. 
178, 23  .  .  .  ^  p. 
187,9  .  .  .  .  p. 
222,2  .  .  .  .  p. 
320, 26  ....  p. 

325. 14  ....  p. 

326.4  .  .  .  .  p. 

332. 15  sqq.  .  .  p. 
Schol.  Dion.  Thrac. 

944. 5  sq.  .  .  .  p. 
949, 31  sqq.  .  .  p. 


59 

28 

33 

65 

68  sqq. 

59 

74 

87 

87 

87  sq. 

59  sq. 
70 

29 
79 
71 
88 
88 

60  sq. 
61 

72  ann. 

88 

77 

73.  75  ann. 

74 

74 

76 

76 

75 

72 

74 

74 

74 

74 

73.  75  ann. 

77 

74 

74 

75 

75 

72  ann. 

9  ann.  1 
8  ann.  2 


Digitized  by  VjOOQ iC 


1 


92       Theodoras  Matthias  de  Apollonii  Dyscoli  epirrhematici  etc. 

//•  Index  rerum  nonnullarum,  quas  e  doctrfna  Apotloniana 
explicauimtis. 

De  orthographia  uocis  y^s p.  50. 81 

n  n        aduerbii  ^vre p.  50 

„        no^^V p.  66  ann.  2 

»  »  m         carav p.  83 

De  int^^ffiaroe  et  ayrannf/ilas  inixaYfiartMfi  nomine      .  p.  40  sqq. 

///.    Index  annotationum ,  qu(u  fecimus,  ad  elocutwnem, 
imprimts  technicos  Apollonii  terminos  spectantium. 

De  notione  nocis  ana^iafios  .    , '  .  p.  40  c.  ann.  2 

r  »  n      axolav&elv p.  88  (84) 

„  n  tt      aytoxoTtTJ  et  avyxoTt^ p.  82 

»         n       participii  a^Qfjfievov p.  83  ann.  2 

„  „         uocis   diaßaais  ive^yrjrunj p.  36 

n  »  9      ikraat£f  inixxaaiQ  p.  53 

„         „        elocutionis  iv  dvai  fAi^Bci  (Xoyov)  elvai    .    .  p.  27  ann.  1 

n         r,       aduerbii  iSla p.  40  c.  ann.  l 

„         n        elocutionis  xad'*  Sva  axijfutrtc/iov   ....  p.  48 

„         »        uocis  6^iafW9 p.  86  ann.  2 

„         „  „      awvna^ie p.  16  ann. 

„  „         elocutionis  fa^M&at  Sni  ^rifia p.  43 

De  constructione  fonnulae  aJUMVo»«  m  ^cei^  similium  p.  60  ann.  2 

„  „  uerbi  Siala/ißavetv p.  27  ann.  2 

De  formula  xal  in , p.  28  ann.  2 

„        „        d  fUp  —  o  8e    .    i .  p.  66  ann.  1 

„        „        ßirJTune p.  42  ann.  1 

De  ratione  syllabarum  quantitates  notandi     .    ^    .    .    .  p.  64  ann.  1 

n        n      exempla  afferendi p.  29. 30  sq. 

De  participio  uerbi  finiti  instar  posito p.  74. 85  ann.  2 

De  Apollonii  usu  modorum  potentialis  et  irrealis  .    .    .  p.  91  sqq. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


DE 

HERACLIDiE  MEESII STÜDIIS  HOMERICIS 


scRiPsrr 


GUILELMUS  FRYE. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Oommentationem  de  Heraclidae  Milesii  studÜB  homericis 
institiieDti  in  mentem  mihi  uenit  quod  Valckenaerius  in  prae- 
Mone  Ammonii  tradidit,  accepisse  sese  a  summo  Hemster- 
hnisio  Heraclidem  Enstathio  citatnm  grammaticorom  fuisse 
paene  emditissimam.  Atque  cum  ceterorum  grammaticorum 
ftagmenta  tum  Herodiani  doctrinam  curantes  post  ipsum  Val- 
ckenaerium  inprimis  Lobeckios  et  Lehrsins  peculiari  studio 
farraginem  illam  molemque  indigestam  Etymologicorum,  Eu- 
stathii  ia  Homeri  carmina  parecbolas  perlnstrauerunt,  fontes 
examinauerunt,  a  magistrorum  hariolationibus  commentisque 
probata  ueteribus  grammaticis  discreuerunt.  Heraclidae  uero 
fragmentorum  quae  iniquitatem  temporum  efifugerunt,  sat  ma- 
gnom  numerum  primus  L.  H.  Ahrensius  in  celeberrimig  libris 
de  graecae  linguae  dialectis  protulit,  patuitque,  quantum  bonae 
frugis  e  ueteribus  posset  grammaticis  percipi,  quam  multa 
neque  ex  scriptoribus  neque  ex  titulis  nobis  comperta  debere- 
mug  Heraclidae,  ApoUonio,  Herodiano.  0  Quattuor  annis  post 
F.  Osannas  duabus  quaestionum  homericarum  particulis  ^)  Hera- 
clidae de  carminibus  Homeri  merita  exponere  conatus  est.  Ne- 
que uero  satis  fecit  seuerioris  artis  legibus^);  nam  arreptis  quae 

1)  De  Aeol.  dial.  p.  6.  165  sq. 

2)  Quaestionain  homericarum  partic.  III.  Gissae  1853.  partic.  IV, 
ibid.  1854. 

3)  Iure  miraberis  Osannum  ueniam  se  ab  aequo  censore  impetratu- 
nun  esse  confidere,  unum  alterumue  fragmentum  si  ommissum  deprehen- 
dator,  nt  qui  inter  sexaginta  fere  plus  uiginti  quinque  eaque  Heraclidae 
nomine  insignita  praetermiserit :  Eust.  28,45;  54,18;  365,27;  718,4; 
'W,28;  764,28;  773,29;  831,63;  840,52;  842,46;  872,19;  1064,4;  1098, 
15;  1383,  20;  1385,  31;  1401,  5;  1407,  57;  1434,  20;  1442,  47;  1443,  68; 
1499,50;  1647,32;  1770,25;  1787,40;  1859,54;  1887,5;  1895,45;  1907,44. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


96  •   Guilelmufi  Frye 

primo  coDBpectai  obtalerant  Enstathius  et  Fauorinus  snper- 
sedere  se  posse  pntanit,  labore  perserutandi  Etymologica,  seho- 
lia,  Anecdota  oollatis  Eustathianis,  nnde  quae  Heraclidae  essent 
attribuendae  adnotationes  grammatici  nomen  in  fronte  non  ge- 
reutes exploraret,  fragmenta  reperta  emendaret,  adderet  noua, 
singula  illustraret.^)  Sospitatorem  igitnr  sunm  adhuc  exspectat 
Heraclides.  Interim  nos  accingimnr  Btudia  eins  homeriea  exa- 
minare  paucis  quae  ad  uitam  scriptaque  pertinent  praemissis. 
Perlustrantes  autem  fragmenta,  quae  archiepiscopus  Thes- 
salonicensis  commentariis  inseruit,  reperimus  Heraelidem  libros 
Dionysii  Sidonii^)  a  Varrone^)  commemorati,  Tyrannionis  ^}, 
quem  M.  TuUii  uxor  in  libertatem  asseruit  %  Aristonici  ®}  com- 
mentarios  mann  uersasse.  Neqne  Characis  historias  ignorajsse 
nidetar;  addit  enim  Enstathius'^)  Heraclidae  nerbis  etymo- 
logia  uocis  xikev&og  allata  ^q)  Xoyq)  xal  Xaga^  rriv  avlwvlav 
xavhüvlav  q>r]alv  h^Iralixolg'  ovrio  d^  q>r]ai  (Bcih^HQoxleidrjg) 
xal  Ta  av&i^ha  xavdi^ha\  Atque  de  Gharace  haec  habet 
Suidas:  Xdga^  negyafirjvdg  t€Q€vg  xal  (pik6aoq)og  .  .  .  eari  di 
Tcov  iLiera  Avyovaxov  TtoXh^  vedreqog '  fiifiV7]Tai  yovv  ev  Ttfi  ^ 
Twv  ßißlliov  AvyovOTov  wg  Ttdkai  yevofiivov  KalaaQog  xal  iv 
Tfj)  ^  Nigcovog  xal  raiv  fiev*  avtov  ßaailevaavTCJv'  fygaxpe 
^EXlrjviTccjv  xal  Iotoqiwv  ßißkla  ^i\    Sic  Codices  tres;  Wester- 


Alia  ut  1561,60;  1562,42;  1714,54;  1854, 5S  in  Eustathii  libris  non  inda- 
gata  ex  eius  epitomatore  Fauorino  licait  Osaano  mutuaii,  quamquam  et 
hac  in  re  parum  diligenti.  Cur  enim  Fauorini  lexicum  magnom  asper- 
natuB  sola  ecloga  Dindorfiana  uti  uoluit? 

1)  Neque  Philemonem  qoi  dicitiir  (cf.  p.  114  n.  1)  a  se  ipso  editom 
tetigit  Osannus,  neque  'hortoB  Adonidis',  cum  iam  Ahrensius  (dial.  Aeol. 
p.  67  n.  2;  dor.  328  n.  1)  monuisset  multa  ibi  ab  Heraclide  profecta  latere. 

2)  Vide  Eust.  1410, 69,  Osanni  q.  h.  part.  UI  p.  24  fr.  58. 

3)  Varr.  L.  L.  X,  10  p.  240  M.  —  Dionysium  Aristarchi  scholis  inter- 
fuisse  cognoscimus  e  Didymi  schol.  7  365.  Lehrs,  de  Aristarchi  studiis 
homericis  p.362  (346^). 

4)  EuBt.  1613, 18  =  Osann.  fr.  65. 

5)  Suid.  8.  u.  Tv^awiaw;  Cic.  ad  Att.  IV,  4, 6,  ad  Quint.  fr.  III,  4, 5. 

6)  EuBt.  1596, 8  ^  Osann.  fr.  75. 

7)  Eust.  734, 46  ^  Osann.  fr.  63. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Heraclidae  Milesii  stadiis  Homericis.  97 

mannns  0  ii^ro  recte  insemit  'iTahxcSv,  quod  non  solnm  locus 
Eostathianus  alterque  Characis  ^)  satis  commendant,  sed  etiam 
sensas  ipse  efSagitare  uidetur.  Atqne  parum  caute,  si  quid 
uiAeOy  Meinekins^)  locum  Eustathii  temptauit,  quod  pro  Gha- 
race  reposuit  IlaQ&a^  ex  Herodiani  libro^)  tvsqI  /novqQovs 
iiiSeiog  I,  19,  9  'eariv  ^Ig  vfjg  "'irallag  log  ndg&a^  iv  rqi  ß' 
TcJv  ^IjaXixdv  et  ex  Etymologico  Magno  (544,  30)  KvUaxavog 
TtoUg  ^ Iraklag '  IlaQ&a^  [ök  to]  ^)  {iv  T(f})  ^Qcirq).  Nam  Par- 
thacis  ^Iralixuiv  loroQuov  nee  uola  nee  uestigium  alibi  ap- 
paret.  Itaque  multo  rectius  cum  Muellero  Characis  nomen 
genninum  habebis  apud  Herodianum,  cum  de  Charace  histo- 
rico  omnino  non  possit  dubitari  eiusque  quae  mausere  frag- 
menta  eiusdem  natnrae  sint^)  atque  id  quod  Herodianus  ser- 
uaait.  Etymologi  uero  mere  compilantis  oscitationem  uel  hoc 
ipso  loco  proditam  quis  est  qui  a  nominibus  propriis  arceat? 
Itaque  si  Heraclides  s.  u.  '/.ilevd^og  Characis  commeminerat, 
fieri  non  potest  quin  eius  aequalis  fuerit.  Namque  ApoUonius 
Dyscolus  tribus  locis  Heraclidae  librum  laudauit^),  Charax 
autem  testimonio  Suidae  et  Herodiani  ad  quos  accedit  Anto- 
ninus  Liberalis  (VIII,  25)  ad  Traiani  et  Hadriani  tempora 
relegatur. 

Cum  ex  uniuersa  fragmentorum,  quae  seruauit  Eustathius, 

1)  Biogr.  p.  229. 

2)  Muelleri  fr.  bist,  graec.  uol.  III  p.  641  sqq.  fragm.  22.  Breuiore 
titulo  iffxo^tc»v  utuntar  Malala  et  Eudocia. 

3)  Cf.  Anall.  Alexandr.  p.  139  not. 

4)  Addaa  uelim  'parum  diligenter  scripto';  ut  enim  Lehrsii  uerbis 
atar,  in  Herodiani  monadicis  niiUus  fere  adiri  uersos  potuit,  quin  haeren- 
dum  esset  editori  et  circumspicieadum,  quid  stare  posset  quid  non  (Lohrs, 
Herodiani  scripta  tria  emendatiora  praef.  p.  V). 

5)  Uncis  incluBunns  acuminatis  ()  quae  ad  resarciendos  locos  mutOos 
reponenda,  quadratis  []  quae  reprobanda  uidebantnr. 

6)  Gf.  Gharac.  fr.  1. 2.  3. 4. 5. 7.  9. 11.  23.  26;  de  urbibus  ItaUcis  (22). 
41.42.56.58.   MneU.  I.e. 

7)  ApoUon.  de  adu.  in  Bekkeri  Anecd.  Graec.  II  p.  585, 14  «  p.  174, 1 
R.  Schneider.  Osann.  fr.  29 ;  Apoll,  synt.  lY,  10  p.  332  Bekk.  "M^auXaldrjs  . . . 
iv  t4'  7ra(fl  xa&oXuajg  Tt^oetpSüis'  Osann.  fr.  33;  Apoll,  de  synt  IV,  10 
p.  334  B.  Osann.  fr.  34. 

I   ^Ldpiiger  Stndi«]i.  TL  7 


Digitized  by  VjOOQ iC 


98  Guilelmus  Frye 

indole  ac  natara,  tarn  graniBsimis  Apollonii  et  Ammonii  0  testi- 
moniis  comperimus  prosodiae  catholicae  scriptorem  exstituse 
Heraclidem.  Hoc  tantum  quaeritar,  quos  inter  Aristonicam  et 
ApoUoninm  grammaticos  nomine  Heraclidae  insignitos  fnisse 
nouimns,  ntram  Heraclidae  Pontico  minori  an  Milesio,  quem 
solns  Herodianns  (II.  pros.  &  178)  commemorat,  attribuenda 
Sit  catholica. 

Fac  enim  Eustathinm  de  sno  addidisse  Characis  adnota- 
tionem:  iam  quid  obstat,  quin  Heraclidem  Clandii,  Neronis, 
Vespasiani  temporibns  ad  stndia  grammatica  incuboisse  pona- 
mos?  Audi  igitur  Suidam:  ^HQoytkeldrjg  6  novTixdg  oaug  Je- 
dv/Äq}  rr/7  Ttavv  xara  ti)v  IdXe^avÖQelav  iq)olrrja€v'  ovrog  Sfcel 
r'TLOvaev  ^^Tteqog  tov  ldQiOTaQ%ov  fiadTjrov  evdoxi/dovvTog  xa%a 
tijv  ^Pwfirjv  TtoXla  ze  rov  Jidvfiov  diaavqovrog,  %yqa\pe  fiizQq} 
2a7tq)i7t(^  Tfioi  0akaixl(i)  ßißkia  y  ivatq^vqv^vxa  %ai  TtokX^v 
TTjv  ctTtoQlav  exovra  nqoßaXXo^iivuiv  rdSv  ^rjTrjfiariov ,  ariva 
kiaxag  kxakeaev '  eig  ^PiofiTjv  di  xo/dlaag  xal  tov  ^fceqog  xa%a- 
(pavelg  xaTifieivev  axoXaQ%u}v  iv  avrfj  inl  Kkavdlov  xal  Ni- 
Qcjvog '  tyqaxpe  dh  7toirii.iata  Inixa  TtoXXa,  Eiusdem  Heraclidae 
meminit  Diogenes  Laertius  V,  93 :  devxeqog  (seil.  ^Hqaxkeidr^g) 
TCoUrrjg  aixov  (seil,  rov  Ilovrixov)  Ttvqqlxag  xal  q)kvaqiag 
awrerayf-iivog, 

Doctomm  igitur  uirorum  coUoqaium  ^)  instituerat  Ponticns 
Heraclides,  quäle  uidemus  apud  Athenaeum,  ""ubi  alter  alteri 
de  rebus  grammaticis,  historicis,  mythologicis  spinosas  pro- 
ponerent  soluerentque  quaestiones",  neque  exignas  partes,  ut 
egregie  coniecit  Meinekius^),  ipse  sustinuit  Aper,  ita  tamen 
ut  a  ceteris  inscitiae  argueretur.  Hoc  uero  neminem,  ut  de 
metro  Sapphico  taceam,  fugiet,  quam  diuersa  fuerit  natura 


1)  Apollonii  locos  modo  citaui;  Ammon.  dediffer.  124  p.  120  ed.  Lips., 
Osann.  fr.  31. 

2)  yiiaxnt  q^^voL^lar  cf.  Hierocl.  apud  Apostol.  XI,  90  oi  ronoi,  iy 
ok  Buod'eaav  a&^i^ofiievoi  tpikoaotpäiv ,  kdcxai  ixaXovvro  *  Athen.  II,  59,  F. 
Eurip.  Philoct.  ap.  Stob.  eth.  II,  4.  Valckenaer,  animadu.  in  Ammon.  212 
(III,  cap.lO). 

3)  Meineke,  Anall.  Alex.  p.  377  sq. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Heraclidae  Milesii  studüs  Homericis.  99 

atqne  indoles  hniuB  operis  grammatici  (neqae  altemm  nonimus 
Pontici)  atque  prosodiae  catholicae,  quam  ApoUonius,  Ammo- 
nios,  Eostathins  oculis  inspexernnt.  Enimuero  nuUum  frag- 
mentam,  qnod  diserte  tribnitur  Pontico  Heraclidae,  in  explo- 
randis  accentibus,  spiritibus^  ceteris  ad  prosodiam  pertinenti- 
bus  nidemus  occupatom.  Quae  cum  ita  sint,  miraberis  ne  uno 
qnidem  nerbo  ApoUonium  tetigisse  Heraclidem  Ponticam?  Et 
hoc  nelim  attendas.  Herodianus  qni  peculiari  studio  persecu- 
tn8,  quae  de  rebus  grammaticis  airi  docti  disseniissent  supe- 
riores,  ad  prosodias  catholicam  et  homericam  conscribendas 
se  accinxit,  pauca  tantum  frustola  modo  iure  Herodiano  ad- 
scripta  a  Lentzio  e  lescharum  libris  protalit,  nbi  tarnen  non 
grammaticum ,  sed  seriptorem  respexit,  qni  singularibns  usus 
esset  nocibns:  Herodian.  apud  Steph.  Byzant.  MoxfjOTvia'  6 
TtokiTjjg  MoipOTCievg  xai  MotpOTteiog  öia  öttp^oyyov*  'H^er% 
•AJLeidrjg  ök  6  novTixdg  h  a  liaxiß  MoipOTtlTrjg  q)rjai  xal  ^ddei 
Mo^oTvitirrjg*  Xacog  di  xor'  vq)€aiv  tov  ü'  nonne  innnit  Hero- 
dianus nomen  iUud  proprium  Heraclidem  nsurpasse  pro  Mo- 
iponuirrjg,  nbi  de  incolis  Mopsopiae  tradidit,  minime  nero  de 
scriptura  disceptanit?  lam  uidesis  Bekk.  An.  gr.  1196  OTtavta 
lojiv  ij  xqfiaig  rijg  ßovg  evd^elag  rcSv  Ttkri&vvrcxwv  y  fiäkkov 
de  Ol  ßoeg  ^Qrjrai '  htl  dh  trjg  ofioqxovovatjg  avrij  alriariycfjg 
).iy<a  dk  rrjg  rag  ßovg  Ttkatela  eattv  tj  /^^(Ttg  wg  iv  Koka^iv 
EvTtohdog 

^kg  Yvv  ayqovg  aal  ngoßara  xal  ßovg 

Kai  naga  Trp  ^HQaxXeldT]  ev  vf}  aQxfj  '^VS  («)  ^^OX*?? 

10  ßoeg  aal  lo  ßovg 

ofiogxovcjg  rij  eiS-elifj  quae  ad  Herodiannm  redire  docet 
Choerob.  242, 16.  Conferas  praeterea  Herodian.  I,  250,  25;  E, 
S93,  17;  534,6;  690,  1. 

Quapropter  onmino  segregandus  est  ab  hac  quaestione 
Heraelides  Ponticus  neque  alind  restat,  nisi  nt  Heraclidem, 
qnalem  compertnm  habemns  ex  ApoUonio  et  Enstathio,  enndem 
esse  dicamns  atque  quem  Herodianus  D.  pros.  0  178  Milesium  0 

1)  Eadem  ex  commentariis  Apionis  et  Herodori  dedit  Eustathius 
p.  705, 60;  cf.  Lehrs  deArist.  p.  387. 370*. 

7* 


Digitized  by  VjOOQ iC 


100  Guüelmufl  Frye 

nuncapauit  0:  ^ß^VXQ^'  ^ H^ccxleldrjg  6  Mth^aiog  ßaqvvu  wg 
aatza '  loytp  dh  XQriraL  tovti^  x.  t.  L  ;  cf.  Anecd.  Oxon.  I,  95,  8 
ßXtjXQoV  nivdaqog  fihv  ßkrjXQOv  ro  iaxvQOV  ^7tQ6q>aai[v]{g) 
ßhqxQOv  ylverac  v€Ueog^  q>riaL  ,  •  .  %v&ev  'HQaxleidrjg  6  McXr^- 
OLog  xara  ßa^elav  tdaiv  aviyvo)  ro  drjlv}(6v  aßhqxQtiv,  E  337 
rjyelTai  yccQ  atiQrjaiv  (elvat)  ov  fcleovaa^ov'  ?Jyo^€v  öi  x. t.A. 
Quod  fragmentum  eiusdem  esse  Heraclidae  atque  quem  Eusta- 
thius  saepissime  landanit,  hanc  sententiam  Don  temere  arripui^ 
sed  qao  diutius  perpendi  eo  magis  inualuit.  Inqairebat  igitur 
Heraclides  in  eatholica  prosodia  (cf.  locum  ßimillimum  Apoll. 
synt.  IV,  10,  332  B)  2)  in  accentum  adiectiuorum  a  prinatino 
instructorum  sibique  persuasit  aßlrjxQog  quoque  uocem  inter 
haec  adiectina  ennmerandam  esse.  Egregie  antem  et  prorsos 
e  mente  Heraclidae  ülvöagog  . .  .  (prjalv '  ev^ev  ^HQccKk€iörjg 
«K.  T.  X.,  quippe  qni  Bnmma  diligentia  caraque  singulari  poetas 
ueteres  exploraret,  unde  in  rebus  grammaticis  posset  proficere : 
ita  ad  Pindarum  nos  relegat  Eust.  p.  756,  31,  ad  Alcaeum 
p.  1596,  7  (Osann.  fr.  75),  1759, 26  fOsann.  fr.  59),  ad  Alcmanem 
1787,  45;  1892,  44  (Osann.  fr.  62),  Corinnam  1654,  26  (Osann. 
fr.  79),  Anacreontem,  Hesiodum,  Aristophanem  alios.  Prae- 
terea  argumentum  illius  loci  quadrat  ad  cetera:  Ammon.  p.  125 
(Osann.  fr.  31)  ^HQonleldrjg  öh  6  rifiireQog  (prjoiv.  ^H^aQvrja&al 
(,101  öonel  Ttaqa  rolg  "EIXtjoiv  o^vrovov^ievov  tovvofia  (seil. 
ara(pvlTJ) '  ovdkv  yaq  xwv  elg  7^  kriyovrwv  &rjlvyurv  ovofiatoiv 
{a)(ii%oxov  yivovg  rov  ovöerigov  naQaTeXevriovrog  tov  v  o^v- 
Tovelrai  •  .  .  olov  xovdvXi]  JafivXri  Oaiavhq  (doxei  öh  avrr] 
(ila  Tiov  Tid'TjvrjOa^ivcüv  tov  Ji^vvooVy  ag  6  AvuovQyog 

2€V€  Tcat^  rjya&eov  Nvarjtov  [Z  133]) 
'^ävXrj'   o&€v  xai  t6  OTacpvlrj  ßaQVTovt]Tiov'  xt^. ;   cf.  Herod. 
I,  323  Lentz.,  uel  Eust.  1724,  36  (Osann.  fr.  35)  'q^xaQTrjTat  Tiara 
tovov  t6  cd^TTjg'  Tcc  yaq  eigTr^  aqaevina  rrß  rj  7taQaXr]y6(i€va 

1)  Idem  contendunt  lohnsius  bist.  phil.  11,  tl,  4,  Roulezius  de  Heracl. 
Font,  in  Ann&U.  Lovaniens.  1823/24  p.  It2,  Osannus,  q.  h.  IV  p.  t4. 

2)  ^HqoMXBlSrfi  iTtifu^i^tov  ras  ov  dwa/ievas  Xe'ieie  oSsiav  imBi^ac^'ai 
hf  x^  ns^  Ma&oXiHfjs  7t^ocq^8üts  tpriciv  ms  oavcrarov  stij  rb  eiao  ini^^/ia 
iv  oiaiq  raaei  Harayiraa&at  x,r.  L  »=  Osann.  fr.  33. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Heraclidae  Milesii  studiis  Homericis.  101 

o^^verar  olov  Ttoiti  fCOLTjrijg'  ofioliog  rjXfj'^Sy  ^i^rjrrjg'  ovxovv 
aal  t6  acJ  ai^aio  roioikov  yevva'  Enst.  p.  1475,45.  Sed  par- 
cam  chartis.  Quid?  si  demonstraaerim,  Herodiano  non  illo 
ono  loco  Heraclidae  commenta  obuersata  esse.  Heraclides 
apud  Eust.  p.  756,  27  re  altius  repetita  ovrcog  ovv  ait  (pd-eLqu 
(f&€gQW  xai  agaei  rtSv  tvqwtwv  avfiq)(jiv(ov  cqqo}  •  xal  ol  l4^i- 
QxaqxeLov  de  {(prjal)  avv^öovai  rrj  roiavriß  Ttaqayoyyfj'  %6  yccQ 
^fgO*  h,  vjfjoov^  X  72  i^rjy(ovv)Tai  ^(lera  gyS'OQag  aTttd-c'^  at 
Heradianas  7t.  ^lovfiQ.  X4^.  ü,  948  Lentz.  (43, 17  Lehrs.)  eiueg 
ovv  AioXvKov  HO  iQQO)  (quod  cum  aliis  Heraclides  contenderat 
allatis  TcelQfü  xiQQO}  l^iQQCj),  ^rjTrjriov  rl  ovtov  rjv  tloivoV 
ov  yctQ  avTO  to  q)d'€iQw  log  oiovral  riveg' 

Heraclides  apud  Eust.  1562,  1  (Osann.  fr.  63)  avrd  öi  to 
id'M  ov  XQV^'^S  ^^  ''^(p  \€^cov)  Oivrjog  akanjv^  I  540  and  tov 
idiü  kfyei  6  'HQoxkeldrjg  7taQTJ[xT](x^ycci'  0  duQiiiav  eS-ei '  sed 
Herodiauus  H.  pros.  /  540  ...  Tfjv  yaQ  ino  riviov  q)€QOjiiivr]v 
idmv  TtaQaiTrjr^ov.    A, 

Eust.  853,  5  Tb  olda  AloXiTLÜg  TteTtoirja&al  qyr^aiv  6  ^Hga- 
'/Midrß,  (ig  xal  to  didoixa,  ?Jkoi7ta,  ninoid'a'  Ta  yaq  xoiva 
T}  iia  TOV  €  xal  l  diq>&6yyov  TtaQalr^yea&ai  ßovkerai  =  Eust. 
1618,  48  (Osann.  fr.  68);  negat  haec  Herodianus  apud  Choero- 
boscum:  el  ovvto  avvoiöa  ötaXvovai  (seil.  olAiolelg)  avvolda 
UyovTBg  (Herodian  U,  777,  13),  Srilov  oti  ovx  eoTtv  ri  oi  öl- 
(p^oyyog  AloXixi^.^) 

Quod  Enstathius  365,  27  de  Heraclidae  scriptura  uocis 
Wfiveg  enotauit,  ex  Choerobosco  petiuit,  ut  Herodianum  sen- 
tentiam  Heraclidae  protulisse  cum  Lentzio  H,  550, 18  arbitrer. 
Nee  aliter  res  se  habet  Herodian.  H,  521, 10,  ubi  iam  Usenerus 
monuit  Heraclidae  de  dyj^axw,  ^Qqiaxio,  fii/iv^axio  sententiam 
refnngere  frustra  conari'O  Herodianum.  Quid  plura?  Tenen- 
dam  igitur  hoc  est,  ApoUonium,  Herodianum,  Anmionium, 
Enstathium  unius  eiusdemque  Heraclidae  Milesii  libros  euol- 
nisse.    Hlud  enim  minime  moramur,  quod  archiepiscopus  no- 

1)  Fauor.  p.  236  nageix^ai,      2)  Yide  Apoll,  de  synt.  p.  350  Bekk. 
3)  Anall.  Fleckeisen.  XGI  p.  246,  Lentz.  ad  Herodian.  n,  521,  10; 
522,16. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


102  Goüelmas  Frye 

mioe  Alexandrini  interdum  omaait  Heraclidem  0 ,  memores 
quot  uiri  docti  ea  sola  de  causa  inter  ciues  Alexandrinos  a 
posterioribns  sint  relati,  quod  in  clarissima  illa  artiom  et  litte- 
rarom  sede  litteris  operam  nauauerant  Nonne  princeps  gram- 
maticorum  andit  Alexandrinas  ?^)  Nonne  Zenodotus  Malld- 
tes?^)  Nonne  Dionysins  Thrax?^)  Nonne  celeberrimns  ille 
Glaadias  Ptolomaens  Ptolomaide  Hermei  orinndus?^)  Neqne 
alia  de  cansa  Flauins  Philostratas  Lemnins  apud  Ensebinm 
p.  430  ed.  Ol.  ciuitate  Atheniensi  donator,  nisi  quod  Athenis 
longum  per  tempus  artem  sophisticam  tradidit 

Quod  Heraclidem  ab  Enstathio  citatum  eondem  esse  pro- 
nuntiaaimns  atque  quem  ApoUonius  et  Herodianas  lectitauere, 
cane  respondeas,  non  ex  suo  Heraclide  sententiam  de  accenta 
adiectiai  aßkrjxQSg  enotasse  Eastathiam  ^) ,  sed  ex  Apionis  et 
Herodori  commentariis.  Quis  enim  ignorat,  hos  commentarios 
Enstathio,  at  parecbolas  conficeret  in  carmina  homerica,  atra- 
mento  calamoae  haud  minas  necessarios  Msse?  Et  hoc  me- 
cum  aelim  consideres,  longum  per  iter  parecbolon  ne  sensisse 
quidem  Eustathium  commentariis  Apionis  et  Herodori  eadem 
contineri,  quae  uolumine  scholiorum,  eadem  quae  libris  Hero- 
diani.  Quae  res  impediuitne  qaaeso,  quominus  Herodianam 
Apionis  et  Herodori  scholiis  interdum  opponeret?^)  Itaque 
nihil  fere  te  uelim  in  Eustathio  mirari  nisi  ambitionem,  qua  tot 
scriptorum  nomina  in  commentariis  suis  uoluit  effulgere  et  so- 
cordiam,  qua  optima  grammaticorum  testimonia  misere  uexauit. 


1)  Eust,734,47;  840,51;  872,19;  1787,40;  Oaann.fr.  53,  62  n.27,  71. 

2)  Suid.  lAgiCTaQxo^  ^  äXeSavS^svs  d'äaet,  r^  Si  tfvCB^  JSa/io&Qq^, 

3)  Suid.  Zrjv6Soxo£ji}.e^avS^8V9  y^a/Afiarixos  6  ^  äarei  xXrj&Ble;  cf. 
F.  A.  Wolfii  prol^gg.  110. 209  'ab  aliis  patria  Mallotes,  ab  aliis  more  aetatis 
illius  Alexandrinas  dictus'.  Wegener,  deaul.AttaL  p.  158. 

4)  Seroias  de  accent.  §  19  in  Endlichen  AnaU.  gram.  p.  530  'Diony- 
siuB  autem  Aristarchi  discipulus  cognomento  Thrax,  domo  Alexandreas' 
coli.  Anecd.  Bekk.  II,  723  ^laxiov  8i  on  J^ovvatoe  6  O^qi  6  rrjv  tixvtiv 
Cvyy^ay^oLfievos  ro  fiep  yevos  rjv  Bv^avrtos,  ixaXelro  da  0^i. 

5)  Cf.  Fabric.  Bibl.  Gr.  IX  p.  198  coU.  Suid.  s.  u.  nToXe/iaJos. 

6)  Eust.  705,  59. 

7)  Ettst  496,36;  518,17  coli.  IL  pros.  JAb2,  E^l, 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  Heraclidae  Milesii  studüs  Homericis.  103 

At  enim  qnae  Ammonins  una  cum  Enstathio  de  nocabulis 
yvv  et  oraqprÄiJ  protnlit,  hie  non  ex  suo  Heraclide  sed  ex 
Ammonio  mntaatiiB  est.  Garn  Valckenaerio  (praef.  Ammon. 
p.  XXTT  sqq.)  band  paucas  obseraationes  de  nocum  differentiis 
ex  Ammonio  in  Enstathii  commentarios  rednndasse  •  ingenne 
fatemur;  argnemus  uero  praui  eum  indicii,  qni  bane  necessi- 
tndinem  inter  Ammonium  Eustatbiumque  Herennii  Philonis 
ratione  non  habita  soluerit.  Etenim  Eustatbius  quattuor  ad- 
notationes  Ammonianas  Herennio  Pbiloni  (ovro)  ^rjrtSg  iv  lolg 
^Eqivviov  (Dlkiüvog)  acceptas  rettulit.  Qui  uero  potuit  fieri,  ut 
EoBtathius  Pbilonem  quam  Ammonium,  hunc  si  exacripsisset, 
nominare  mallet?  Neque  fiigit  Valckenaerium ,  ea  quae  ad 
aocem  alvog  (Her.  Pbil.  p.  162)  pertinent,  ab  Ammonianis  uer- 
bis  diaersa  cum  illis  conuenire,  quae  sub  Herennii  nomine 
Eustatbius  protulit.  Nam  usque  ad  nostra  tempora  epitome 
libri  Ammoniani  peruenit  in  fronte  gerens  nomen  Herennii 
Philonis.  Qua  de  causa  hoc  tantum  concedimus  Valckenaerio, 
Eustatbium  locupletiorem  Ammonii  epitomen  in  scriniis  ha- 
buisse,  quam  quae  bodie  exstat;  sed  non  esse  contendimus, 
quod  Eustatbium  nescio  qua  ambitione  Ammonium  pressisse 
silentio  dicamus,  Pbilonem  sancte  nominasse,  ut  qui  et  alio- 
mm  multorum  nomina  celasset,  quorum  obseruationes  ad  uer- 
bum  transscripsisset,  prorsus  ut  Thomas  Magister.  Persuasum 
enim  babemus,  libro  Herennii  Philonis  ex  Ammonio  compilato 
satis  illustrari  necessitudinem  illam  inter  Eustatbium  et  Am- 
monium intercedentem ,  nimioque  uidetur  metu  Valckenaerii 
iudicium  in  deteriorem  partem  flexum  esse,  ne  commentariis 
Eustatbii  opus  illud  de  uocum  adfinium  differentiis  Ammonio 
abiudicatum  attribueretur  Pbiloni.  Sed  ne  nodum  in  scirpo 
quaerere  uideamur,  perbene  accidit,  ut  uocabula  TtaQaxiXevTog 
ftaQctrekevraü)  soli  inter  grammaticos  Heraclidae  probata  et 
in  Eustatbianis  fragmentis  saepissime  occurrant  neque  in  Am- 
monii, quem  examinemus,  loco  ^)  desint.  Qua  re  omnis  toUitur 
dubitatio.    Etenim  ultimam  uocabulorum  syllabam  ApoUonius, 


1)  Amm.  8.  u.  CTa4pvh]  p.  120  ed.  Lips. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


104  GailelmuB  Frye 

Herodianas,  alii  Televxaiav  appellanenmt;  nnsquam  aero  nsi 
sunt  nocabulis  naqarekevrau) ,  nagarikevrog  id  quod  satis 
mirari  non  possam  in  Herodiano,  cum  de  iisdem  rebus  at- 
que  Heraclides  exponens  plns  tria  uolumina,  qualia  nidemus 
Lentziana,  amplissimi  ambitus  exarauerit. 

Scriptoram,  quae  Heraclides  Milesios  reliquit,  granissi- 
mom  atqne  copiosissimnm  putanerim  prosodiam  catholicam,  e 
qoa  longe  plurima  fragmenta  ab  Enstathio  seruata  suo  iure 
desumpta  esse  contendit  Osannus;  neque  enim  alterum  qao 
referre  possis,  opus  nominatur  et  ipsa  fragmentorum  natura 
probatur  sententia.  Grammatici  ueteres,  id  quod  e  celeberri- 
mis  Herodiani  catholica  et  homerica  prosodiis  apparuit,  tria 
potissimum  ad  prosodiam  reuocauere,  accentus,  Spiritus,  sylla- 
barum  moras,  e  quibus  graecae  linguae  uocabula  examinareut, 
similia  certis  normis  adstricta  componerent  adderentque  orj- 
fx€ioidr]y  fiiiaQTTfifxha  y  jhovtjqtjj  quae  ceterorum  normam  sequi 
non  uiderentur.  Neque  aliter  Heraclides,  cuius  rei  -nonnulla 
exempla  adstruam:  Eust.  1854,  59  (Osann.  fr.  72):  tä  ^ifiara 
ixovTci  juera  to  TtQOXfyovfievov  5  ev  av^cpojvov  aTtkoiv  krto- 
f.i€vov  TtegiOTtärat'  vo^cS  aoßcS  gotpcS  (poqw'  rb  juev  xo/ttw 
ßaQvvetat  kjcel  ävo  avfxqxova  Sfcerai  avT(^'  ro  dk  oCw  xal 
öeoTto^u)  inel  diTckovv,  quo  cum  canone  Heraclidae  conferas 
Herod.  pros.  cath.  432,  18  ftegianuivtat  ra  ^exovra  o  fdixQov  rj 
lö  h  rfi  ^caQakrjyovajj  aoßcS  OTQoßcS  kwßdi  x.  r.  k. 

Heraclides  apud  Eust.  1625,  56  Ta  elg  €>  yca&aQov  hqyovxa 
öiovlkaßa  xal  %%ovta  qxavrjev  ßgccxv  nccQccvikevzov  dlxa  rov  ö 
l-uxqov  ßagvvovrai,  ei  i-irj  nov  neQiGTtaa&dvra  kriqav  evvoiav 
7Coiria€i  (ig  to  //vcJ'  to;  (J*  akXa  ßaqvvovza  dlxa  tcJv  Ttaga-- 
?,r]yofih(jJV  t^  ö  olov  fivw  xXvoj  jtXio)  vaa)  Qiio  rlio  Vto  d£ 
fiiv  iv  xaQog  aXarj'  £  378,  quocum  conferas  Herod.  catli.  pr. 
453  sqq.  Heraclides  apud  Eust.  764,  30  6  ö'  airog  (seil.  "Hga- 
xkeldrjg)  Tteql  tov  ayvra)  xal  aqvru}  elTtwv  aavvi^&(üg  avra 
ex^iv  (ig  fiTjdevog  elg  w  hqyovxog  ßaqvTOvov  'exovTog  to  t  ap- 
xTixov  T17S  rekevralag  avkXaß^g '  Ttavra  yaq  7teQi07t(jjvTaL  olov 
xq(n(S,  TtarcS,  alrfjj,  xqot(ü,  gpoircJ  iTtiyei  x.  t.  A.  qua  in  re 
non  habuit  consentientem  Herodianum  (cath.  pros.  441,  23): 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  Heraclidae  Milesii  studiis  Homericis.  105 

Tff  slg  icJ  diGvXXaßa  iiri  xor  eTtiTtkoyiijy  %ov  d  TteQiaTtärai 
jr^TÜ  XQOTui  nemo  ,  .  .  ßQOvrti'  Ta  fiivroi  ßaqvtova  öia  rov  f 
&v  Ttoila  (Heracl.  fufjdiv)  lOTtrai  xal  i^rj  ive^ririxiSQ  keyofieva ' 
aUa  t6  klT(o  o&€v  t6  llrofiai  xai  t6  nHui  ö&€v  %6  Ttirofxat 
Koi  hia  a  rjdrj  Tteqianvifxeva  inll^y),  wOTteg  rb  xivTU)  l^  ov 
xb  \ivaai  ofioxlTJoag^  ^^337  xai  awo),  o^ev  to  ^  avrofiBvog^ 
0  165.  t6  dk  avvTCo  xal  aQVTU)  rw  t  inXeovaaey  dg  ix  tov 
avivD  xal  aQvw, 

Videsis  praeterea  Ammon.  p.  125  quem  lucülentissimam 
prosodiae  locum  dixerim,  Eust.  780,  33  (Osann.  fr.  80);  670,  62 
(08.  fr.  52);  734,  57;  1641,  37  (Oß.  fr.  78);  1647,  32;  1722,  59 
.08.  fr.  51);  1724,  36  (Os.  fr.  35);  1770,  24. 

Quot  tarnen  libris  prosodiam  catholicam  amplexus  sit,  aat 
qaem  ordinem  in  disponenda  materia  institnerit  Heraclides, 
omnino  non  liquet,  qaamqnam  non  dubito,  quin  suo  iure  in 
praefatione  operis  praefigere  potaerit,  qnae  scholiasta  Dionysii 
Thracis  p.  741  Bekk.  apposuit:  'int  Ttavttov  rtZv  ovof^drwv 
tat  Tiav  Qi]fiaTWv  xal  rvSv  fxeQCÜv  ^)  rov  koyov  axQißiüg  KfjTOvv- 
Tsg  xal  ra  ofioia  tolg  ofioloig  Ttagari^ijuevoL  Tovg  xavovag 
ia(faJL(og  a7Coq>aiv6fAB^a* . 

Alterins  quem  nonimns  libri  Heraclidae^)  titulum  memo- 
riae  tradidit  Orio  p.  54,  1  ^ovnog  "^HQaxleldrjg  iv  rfii  tvcqI 
iioxkituv  Qrjfidriüv'.  Sed  ne  in  hoc  quidem  libro  homerica 
defuisse  ostendit  Eustathins  p.  1815, 4  ^HQaxksldrjg  h  olg  negl 
ii(jxliT<i)v  ^rjfiariov  yQag>€i,  ^aQtoq>aüg  eptfievai  ovdag"  q  196 
^{Tfll  yQaq>€0&aL  ov[x]  (x}aX[i]cig  ^)  vTto  tlvcüv.  Dabitabam 
qaondam  an  maiora  huius  operis  semarentnr  fragmenta  a  re- 
centioribos  grammaticis  compilata.  E  codicis  enim  Parisini 
2600  folio  XVn  Gramems  (Anecd.  Par.  II  p.  116)  haec  eno- 
tauit:  ^Tte^l  fcaQaycjyvSv  dvoxXhmv  ovo/ndtcuv'  o^ev  ro  arcevdo)' 
hxov  OTteldu)  x.  t.  k!  quibuscum  conferebam  Eust.  1726,  25 
(Os,  fr.  66)  artivdü)  ov  jtQoycoxvTtov  to  aTteldo)  xard  ^HgaxXel- 
ir^v  X.  r.  L ;  magister  tarnen  inter  ovo^ara  et  ^i^fiiara  discer- 
Bere  operae  pretinm  non  habuit.    Qua  de  re  recte  me  suspi- 

1)  Gonieci:  xal  twv  (aXXtov)  fUQmv,        2)  Gf.  Osanni  fr.  38, 39. 
3)  Correxit  La  Roche,  adn.  crit.  ad  Odyss.  q  196. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


106  Guilelmus  Frye 

catam  esse  uidebis,  si  legeris  initiam  opuscoli  Pseudo-Hero- 
diani,  qui  inscribitur  rtaQayioyal  dvaullTtov  ^rjfiarcDy'  no&ev 
t6  OTtivdo)  •  hi  Tov  OTteiövjy  ov  6  (liXXtov  OTtelau)  xai  6  aoQi- 
arog  aa/tuaa  .  k^  ov  xb  Ttaqa  ^Ofii^Q(p  ^aTtelaavreg  eßav  xXi- 
alrjvde  hcaaTog\  hirov  ovv  aTteldco  yiyove  %a%  Idqyelovg  xat 
KQrjrag  . . .  Oftivdo).  ovroi  yciQ  7Colkoncig  k^aiqovvzeg  ro  7  tot- 
Tovai  %6  V'  x.T.L  Huius  aero  opuscnli,  quod  inspiciendi 
peropportunam  facaltatem  debeo  bibUothecae  regiae  ac  publi- 
cae  Monacensi,  singnlas  deioceps  obseraationes  grammaticas 
ex  Heraclide  profectas  esse  mox  aecuratius  exponam.^  Sed 
et  ipse  Eustathins  laculentissimum  illius  operis  fragmentam 
seruauit.  Elacet  enim  ex  Orionis  loco  etymologiam  quam  dicunt 
grammatici  recentiores  adnerbii  ev^d^  in  libro  Ttegl  dvaxklToiv 
QrjfdaTioVy  ubi  de  formis  yhroj  xivroj  akäa&aty  Ttlaväa^ai, 
eQQ€  aliis  dissernit,  ea  de  causa  protalisse  Heraclidem,  ut  €qqio 
per  aeolicum  qid^iQQio  a  (p&elQO)  repeteret.  Nobis  uero  cum 
perbene  accidisset,  ut  Eustathium  tribus  locis  de  eadem  re  ex 
Heraclide  proferentem  uideremus,  ab  omni  parte  emendatum 
proponere  licuit  fragmentum. 

Tradit  compilator  Etymol.  M.  248,  53  haec:  'Hgaxi^fjg  Iv 
Tf/7  tzbqI  tov  xQ^  xal  dei  oxrjidaTl^ei  Ttaqa  to  Siia   dikog  xat 
öovlog  6  ikkelncüv  rfj  a^erij  oig  q)r]avv  p  Ttoirjrrjg  q  322 
^'Hfxiov  yccQ  X*  aqer^g  ajtoaLvvrat  evqvöTta  Zeig 
^4viQog,  evT^  av  fiiv  xara  dovXiov  rj^iag  UXjjoiv, 
Librariorum  compendium  rjg  siue  ^q  iam  Sylburgius  ^H^a- 
xleldrjg  interpretatus  est;   sed  enim  noluimus  leuissimo  illo 
argumento  nisi  rem  diiudicare,  quod  Milesium  de  x^f}'^  forma 
quaestionem  instituisse  comperimus  ex  Eustathio  ^),  praesertim 
cum  facillime  etiam  aliorum  grammaticorum  nomina  in  illo 
possint  latere  compendio  neque  raro  Herodiani  et  Heraclidae 
compendia  permutentur:  Or.  146,  35;  147,  5;  189,  31;  Zonar. 
lex.  1655;  Etym.  Magn.  654,  3  "HQuydiavög;  fjQ  D,  "HQccxXd- 
dr]g  P;   654,  18  'Hgiodiavog'  ^q  D/'HQoyMidrjg  PV. 

t)  Cf.  p.  114.  Fseudo-Herodiani  naqayoycm  8vaxl£rofv  ^ijuanop  publici 
iuris  fecit  Aid.  Manutius  in  cornu  copiae  inde  a  fol.  204i>-~206«. 
2)  p.  1647,  32. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Heraclidae  Milesii  studiis  Homericis.  107 

Difficillimam  de  etymologiaram  libro  Heraclidae  0  quae- 

«tionem  uix  satis  miraberis  quanta  socordia  instituerit  Osannns, 

qaippe  qui  argamentis  nisos  fere  nullis^)  non  dnbitet,  quin 

Pontici  cognomen  in  Etymologicis  magno,  Gudiano,  Orioneo 

nimis  sedulae  compilatornm  indnstriae  Heraclidis  Pontici  in- 

tempestine  recordantinm  debeatnr.^)    Tantum  uero  afnit,  ut 

hanc  sententiam  penitus  in  animo  figeret  teneretque,  ut  etymo- 

logiarnm  Orionis,  quibus  praeiudicatam  opinionem  labefactari 

arbitratud  est,  alteram  ne  proponere  quidem  quaestiones  ho- 

mcricas  perlustraturis  änderet  <),  altera  ueterem  Ponticum  de- 

iraudari  nollet  (fr.  44).     Qua  quidem  causa  Orionis   lemma 

ovqavog  omiserit,   profecto  non  assequor.    Nonne  perperam 

adici  pronuntiauerat  nomen  Pontici?    Quid  quaeso  intercedit 

inter  hanc  ceterasque  in  ordinem  fragmentorum  receptas  ety- 

mologias  ?  Nihil  uero  esse,  quod  Heraclidi  Milesio  tribueretur 

noeis  oßelog  etymologia,  cum  non  grammaticum,  sed  histori- 

cnm  redolere  uideretur^),  recte  sibi  persuasit  Osannus. 

Enimuero  prorsus  alia,  ut  dicam  quod  sentio,  uia  ac  ra- 
tione  hanc  quaestionem  suscepturo  ingrediendum  est.  Atque 
primum  quidem  solis  fere  fragmentis  Eustathianis  totius  quae- 
stionis  substemitur  fnndamentum  certissimum,  quae  si  cum 
lemmatis  Orioneis  contuleris,  patebit  et  Milesii  et  Pontici  libros 
ab  Orione  in  usum  uocatos  esse.  Adde  quod  syllogen  illam 
etymologiarum  ita  instituit  Orio,  ut  in  singulis  litteris  ex  certo, 
si  pauca  excipiuntur,  ordine  etymologorum  commenta  compo- 
neret,  id  quod  j>rimus  indagauit  Eleistius ,  Lentzius  ^)  retrac- 
tauit  Herodiani  potissimum  ratione  habita. 

Recta  igitur  uia  ducimur  ad  fontes,  e  quibus  hauriendum 

1)  Or.  p.  185, 3  et  lex.  Angelic.  ed.  Ritschelian.  p.  6  ^H^axlelSr]«  iv  rtö 
ff£^  iwfioXoyimv  Or.  Exe.  186  'H^axXei9i]e  6  JIovzixos  iv  (r^)  na^l  irv- 
{ioloyuhf  Osann.  fr.  1. 

2)  Sentit  mecoin  H.  Eleistius,  de  Philox.  grammat.  stud.  etym.  p.  22  n.  7. 

3)  Qoaest  h.  IV  p.  11.  4)  Qoaest  h.  III  p.  11, 4. 

5)  Redit  enim  meo  iudicio  ad  Heraclidis  Pontici  librum  7i9Qi  rrjcafv 
cf.  Steph.  Byz.  s.  u.  ^iiUa^£, 

6)  EleistiaB  I.e.  p.  15 sqq.;  Lentzius  in  censura  libri  Kleistiani  in- 
serta  Anali.  Fleckeis.  1865  uol  91  et  praef.  Herod.  GCYIII. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


108  Gai]elmu8  Frye 

jFdit,  examinandos,  qnornm  agmen  ducat  Orio.  Atqae  ut  ety- 
mologiarum  ab  Orione  conflatarnm  ordinem  cognosceret,  egre- 
gie  profectas  est  Kleistius  a  commentis  Sorani  medici,  cnins 
neqae  nomen  in  etymologico  prorsus  euanuit,  et  etymologiae 
ab  aliornm  lemmatis  faeile  poBsnnt  distingoi:  cf.  Or.  p.  143, 
37 — 44  anXrjv  arcläyx^ov ,  oq>vq6vy  alaXog,  anvßaXov,  av<paQ 
(acSfia  etymol.  Piaton.),  arigcpog,  axrjvog,  aiJQayyeg  etc. ,  otrj- 
d'og  {ovrwg  2wQav6g),  anldyx^a,  oxikrj  (ovrio  SwQavog).  Se- 
quitur  arvyvog  .  . .  ovrwg  iDM^evog  et,  nonnuUis  aliis  nescio 
nnde  additis  iam  incipit  regnom  Heraclidae  avQiy^  (Hqct^L- 
ör^g'  E,  M.  ^HqvjdtcLVog) ,  aelQtog?,  OTtadTj?,  OTcadwv  ('Hlpa- 
xkBldrjg),  aeki^vr]  C HQcmkeldrjg) ,  cnorog  CHgcmkeldrig.  6  de 
^H^coöiavog  x.  %,  k,),  axia  CHqaTikeLdr}g),  occQxa  CHQccxk€lörjg\ 
quae  etymologiae  inde  a  adrvQog  Philoxeno  probatis  exci- 
piuntar.  Neque  aliter  rem  institnit  Orio  in  littera  0  p.  115,  4; 
etymologiaß  enim  Sorani  oftq)akog,  oövvat,  oqd-qog,  [oßekog  . . . 
^Hgiodiavog'  ovkog],  ovqd,  odfirj,  OQvig,  oaxeog,  OQ%ig,  ovqov 
oQTcckixog  .  .  .  odovreg,  ovkov  (ovriog  2(üQcev6g)  secuntur  non- 
nnlla  ex  Herodiano  et  Philoxeno  petita,  qnae  excipiantor  com- 
mentis Pontici  Heraclidis  oßekog,  ovqavog,  oTtiaqa,  Sorani 
igitor  etymologias  excipi  inssit  Orio  lemmatis  Heraclidae, 
interpositis  plemmque  quibnsdam  ex  Herodiano  aat  Philoxeno 
depromptis,  ut  in  littera  F  p.  40,  12  Sorani  yaari^g,  ykovxoLy 
yovvj  praemissis  adiecit  nonnalla  ex  Herodiano,  qnae  secuntur' 
etymologiae  Philoxeni  et  Heraclidae  Milesii  (y)ivTo  (yiovla?) 
ytvciaxcjj  yvcifttj,  ab  Osanno  quidem,  cum  nomen  Heraclidae 
non  inuenisset,  praetermissa;  at  quin  sint  Milesii,  omnino  du- 
bitare  non  potest,  qui  Eustathii  p.  756,  30  et  1064,  6  inspexerit. 
Osannus  igitur  exceptis,  ut  rettuli,  lemmatis  oßekog  et  ovqavog 
Orioneis,  omnes  etymologias  in  Orionis  lexico  Heraclidis  no- 
mine insignitas  attribuit  Milesio,  quod  Suidas  s.  u.  ^HQcockeldtjg 
IIovTixog  etymologiarum  libri  mentionem  non  iniecisset.  At 
eiusmodi  argumentum  aliis  debebat  confirmare,  nisi,  quod  nomen 
Pontici  e  lexico  Orionis  Suidae  lenunate  multo  superiore  furca 
expulerit,  socordiae  et  leuitatis  merito  argui  uellet.  Enimuero 
iam  ueterem  illum  Heraclidem  Ponticum  artem  etymologicam^ 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  Heraclidae  Milesii  studiis  Homericis.  109 

coiuB  inde  a  temporibiui  Prodici  sophistae  Studium  effloruit, 
exercoisse  ipse  Osannus  negare  ansus  non  est  noluitque  quae 
Photius  de  uocabulis  hvov  et  kvaioi  TcksTal  tradidit,  Peri- 
pateticom  defraudari,  cnius  ad  libros  de  re  musica  alternm 
fragmentam  rettuljit  RouleziusJ)  Testantur  praeterea  Heracli- 
dem  Ponticum  Or.  p.  147,  5  =  Exe.  Or.  189,  31  ubi  codex 
Parisinus  346  et  Zonar.  lex.  p.  1665  ovriog  ^HQankeldrjg  6  IIov- 
Tixog  exhibent.  Atque  huic  codiei  Parisino,  qui  aliis  quoque 
loeis  emendatiora  seruauit,  et  Zonarae  'diligentissimo^,  ut  Bit- 
schelii  uerbis  utar^),  *in  hoc  genere  etymologo^  fides  utique 
habenda  est.  Neque  Orio  p.  19,  5  cum  Etym.  Gudiano  99,  50 
et  Exe.  Or.  186, 10  in  uoce  ax^vg  deriuanda  de  Heraclide  Pon- 
tico  non  consentit,  quod  eo  magis  ualet,  cum  ex  meliore  Orio- 
nis  codice  hanserint,  quam  quem  nunc  habemus.  Accedit  quod 
ne  unum  quidem  eorum  quae  Pontico  bis  in  lexicis  tribuuntur, 
collatis  Eustathii  commentariis  ab  Heraclide  Milesio  profec- 
tum  esae  docemur.  Nee  profecto  compilatores  illud  *o  Tlovri- 
y,6g'  addere  quam  omittere  dicemus  proniores.  Prorsus  uero 
a  nostra  re  alienum  uidetnr,  quod  Osannus  ad  sententiam 
8aam  stabiliendam  protulit,  similiter  in  Ammonii  libro  nomini 
auctoris  male  adiectum  esse  nomen  patris  Hermeae ;  hoc  enim 
in  uno  tantnm  codice  Angelicano  exstat  idque  in  titalo  libri 
{actum  esse  uix  est  quod  mireris.^) 

Meo  igitur  iure  mihi  pronuntiasse  uideor,  perperam  Osan- 
num  e  lexico  Orioneo  erasisse  Heraclidem  Ponticum;  utrum 
uero  maioris  (id  quod  uerisimilius  duco)  an  minoris  Pontici 
etymologias  receperit  Orio,  adhuc  non  liquet.  Minime  tamen 
Milesium  omnino  ad  partes  uocatum  esse  ab  Orione  negauerim; 
etenim  iam  supra  aliquot  etymologias  e  lexico  Orioneo  in 
medium  protnli,  quas  ex  illo  depromptas  esse  dixi.  luuat 
igitur  nonnuUa  collatis  Eustathianis  componere  aduersis  fron- 
tibus: 

1)  L.  c.  p.  103.  Yellem  insuper  addidisset  suo  Heraclidi,  quod  Orio 
s.n.  oßsXos  ex  Heracl.  P.  enotauit. 

2)  De  Oro  et  Orione,  opnsc.  I  p.608. 

3)  Cf.  Yalckenaer,  praef.  Ammon.  p.  XXY  sqq. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


110 


Quilelmas  Frye 


Or.  42, 1 1  (y)ivTo '  ^kero  iati 
aal  xora  avyxoTtfjv  sIto  aal 
TQonfj  Tov  T  eig  v  evto,  log  to 
riXd'ev  [xoi]  (jii%a)7toiovaLv  ol 
Jioqulg  (eig)  rivd-av '  xai  nXeo-. 
vaCfifp  TOV  y  yivro, 

Or.  42,16  yivcianu)*  votj  vot- 
ayiio  xcri  tqojcj}  tov  o  eig  ü  xal 
aTtoßoXfj  TOV  T  voiaTiü)  xal  xorra 
^HrceiQWTag  yvciaxo)  [xal]  Tcleo- 
vaapKi)  TOV  y'  xal  diTtXaaia- 
0(.i(if^)  (yiyvdaxo)'  eha  xar' 
a(palqeatv  tov  higov  y)  yivw- 
oxw  Or.  25,  29  ayvod'  yvoti 
ol  AioXelg  (cpaal)  liyovaiv  . . . 


Eußt.  756, 30  Tq)  X  avTiüToi" 
Xovai  Jiaquig  iv  Tq)  (plkTozog 
(plvraTog,  r^l&ev  rivd-ev^  q)lkTtg 
(plvTig  Ttaga  HivSagii)  01-VI,  22 
eXero  %VT0  xal  [Scoq]  {aio)^i- 
xiHg  yivTo  0 '  xiXei^o  xivTO  ^caqa 
WXxpiavi  (ex  Heraclide). 

Euflt.  1064,  6  (ex  Heraclide) 
kx  TOV  votJ  ylverai  votaxio  Tcal 
xaTa  awalgeatv  voioxio  aal 
TtQO&iaec  TOV  y  AioXixuig  yvoJ- 
axo)'  i/tel  xal  t6  vow  (patjiv 
AioXeig  .  .  .  xal  xa%^  avadi- 
Ttkaaiaofiov  yiyvoiaxio '  Xeyei 
de  6  avTog  (seil.  ^HQoxkeidrjg), 
log  ol  ^HneiQCJTat  ^QOOTi&iaai 
xal  avTol  t6  y  iv  Talg  Xi^eaiv 
X.  r.  L 

cf.  Or:  19, 17  =:  Eußt.  1724,  35  (Os.  fr.  35) ;  Or.  95, 24  =  Eust. 
1398,  31  (Ob.  fr.  73);  Or.18,1  —  Eu8t.l648,  8;  Or.  49, 17  (25, 30) 
=  Eust.  1383,  20;  Or.  54,  1  {ovTwg  "HQoxXeiörig  h  Tqi  TtSQl 
övaxklTiov  QtnidTOJv)  =  Eust.  756, 27 ;  Or.  74,  9  =  Eust.  1064, 4; 
1722,  40;  Or.  135,  7  =  Eust.  1654,  14;  Or.  168,  14  =  Eust. 
452,  21.  Taedet  plura  proferre;  hoc  tarnen  uel  ex  iis,  quae 
oculis  subieci,  perspicies,  quam  diuersa  sit  natura  eorum  quas 
coUatis  Eustathianis  Heraclidi  Milesio  adscribere  cogimur  at- 
que  futilium  illarum  ac  ne  minimam  quidem  speciem  ueritatis 
gerentium  etymologiarum ,  quas  Orio  Pontico  tribuit,  neque 
usqnam  Milesii  tractandi  uocabula  rationem  non  agnoscimus, 
ut  qui  scriptorum  dialectorumqne  haud  immemor  hinc  uoca- 
bula repetat,  hinc  uarias  eorum  formas  explicet. 

Totam  de  Orionis  lexico  quaestionem   minime  absolui; 
neque  enim  ad  studia  Heraclidae  homerica  cognoscenda  mul- 

1)  Correxi  ex  Eust  1064,6  cf.  p.  101. 

2)  Larcherus,  qai  cetera  emendauit  ad  Or.  42,  16  scribere  debebat 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Heradidae  Milesii  Btudiis  Homericis.  111 

tarn  confemnt  etymologiae  illae  praesertim  cum  tarn  matilae 
ae  corrnptae  legantnr,  ut  semper  fere  medela  opus  sit.  Ne- 
que  multum  proficies  solius  Heraclidae  in  examinandis  lexici 
Orionei  fontibus  habita  ratione,  sed  Herodiani,  Didymi,  Apol- 
lonii,  Philoxeni,  Etymologicorum  magni,  Gudiani,  aliorum  the- 
sauris  comparatis  atque  coUatis  sua  cuique  iusta  manu  red- 
dendo  par  eriS;  quod  munus  uelim  post  Ritschelii,  Kleistii, 
Lentzii  aliorum  summa  laude  dignas  commentationes  a  philo- 
logis  nostris  suscipiatnr  atque  perficiatur.  Inuiti  quidem  tam 
diu  hac  in  re  sumus  commorati ;  sed  enim  aperiendum  uide- 
batur,  qua  de  causa  impeditos  nos  esse  arbitraremur,  quominus 
cum  Osanno  faceremus. 

Pancis  nunc  attingam,  quae  Sturzius  e  codice  Darmstadino 
fappend.  Etym.  Gud.  et  Or.)  publici  iuris  fecit  inde  a  p.  660, 40. 
In  tria  igitur  fragmenta  omnia  mecum  facile  diuides,  quorum 
prius  660,40  —  661,30  ex  Herodiano  petiuit  compilator;  ter- 
tinm  ApoIIonio  et  Herodiano  attribuendum  est  (662,  8—50), 
(joibus  interpositum  est  fragmentum  Heraclidae  Milesii  (661,  30 

-  662,  8) ;  quamquam  enim  auctoris  nomen  suppressum  est, 
eollatis  commentariis  Eustathii  Heraclidae  sua  reddi  possunt. 

-  Atque  unum  adscripsisse  locum  satis  habui:  Exe.  Or.  661,  37 
To  IXavvio  TtoQct  To  ikdo)  xai  AIoXikt}  rtqoad'iaBi  rov  v  kkavu 
zal  Tcara  ^ioqulg  ngoad-iaei  rov  v  ilavvcj'  ol  yaq  Jioquig 
TU  dg  (jj  xa-d'aQov  ki^yovra  Qi^f.iaTa  dia  rov  v  TtQocpiqovrat' 
olov  dvcü  dvvu),  &VÜ}  dvvu'  wg  tcoiq*  ^Of.ti]Q(i)  ^-d^uve  yaq  afi- 
nilov  TtojapLoj  nhfi^ovTi  ioixiag^  E  87;  quibuscum  conferas 
Eust  831,62:  7tenoLrirai  dh  ij  ki^ig  avrrj  xa^^  ^Hgaytleldriv 
iio.)hcioig  TQialv'  Bouotcjv  fthv  yaQ  to  iXau)  xa&a  xai  to 
^uviwy  diipaco  xal  ra  ofioia'  Alokicjv  dh  rj  TtQoaikevöig  tov  v, 
%  h  Tffß  tpaviOj  xQavoSy  avio '  JwQiog  8h  <>  vckeovaafiog  tov  v 
'^aH  iv  uf)  övvia,  &vva)  {&vv€  yaq  afUTtediov  7tOTa^ui}  7ckri- 
hm  eoixiog  E  87);  cf,  praeterea  Exe.  Or.  661,  31  =  Eust. 
H18;  Exe.  Or.  661,  34  =  Eust.  756,  33;  Exe.  661,  43  =  Eust. 
1562,41 ;  Exe.  661,  48  =  Eust.  1064, 4;  1722,  35;  Exe.  6ßl,  51 
=  Eust.  1654,  13—27;  Exe.  661,  58  =  Eust.  756,  30;  Exe. 
<)61,  63  =  Eust.  1643,  2. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


112  GoilelmuB  Frye 

Orionem  cum  demonstrauerim  ex  Heraclidae  Milesii  libris 
grammaticis  etjmologias  uocnmqne  derinationes  enotasse,  et 
in  Etymologico  magno  eiusque  nt  ita  dicam  editione  minore, 
Etymologico  Gndiano,  grammatici  nostri  aestigia  cognosci  posse 
apparet.  Etymologus  tarnen  non  solam  totnm  fere  Orionis 
lexicon  ut  commodam  praedam  abstnlit,  sed  etiam,  Orioneia 
minime  contentos,  ipse  libros  Heraclidae,  Apollonii,  et  impri- 
mis  Herodiani  adiit,  nnde  molem  illam  etymologiarum  remm- 
qne  grammaticarum  amplissimam  conflaret,  hie  grammatici 
unins  conunentam  apponens,  illic  dnorum  pluriamue  testimonia 
per  i]  uel  xoe  contaminans.  Nee  non  ex  iisdem  fontibos  By- 
zantinus  qnidam  epimerismos  homericos  (nide  Grameri  Anec- 
dot.  Oxon.  nol.  I)  compilauit,  etymologica  tarnen  minnjs  curans 
quam  explicationes  formamm  epicamm.  Velim  igitur  compo- 
nas  Etym.  M.  661,  51  (Et.  Gud.  460,  25;  Anecd.  Ox.  I,  353, 11) 
cum  Heraclidae  sententia  apud  East.  1098, 13  (1654,  34  Osann. 
fr.  79);  Et.  M.  667,  29  (Anecd.  Oxon.  I,  366,  20)  cum  HeracL 
apud  Eust.  1643, 1  (Os.  fr.  70);  Et.  M.  608,  43  (Et.  Gud.  412,  31) 
cum  Heracl.  apud  Ammon.  p.  99  (Eust.  1840,  1).  luuat  unum 
subicere  locum:  Eust.  1643,  2  (Fauor.  310  Dind.,  Os.  fr.  70), 
quocum  conferas  (Et.  M.  667,  29,  Fauor.  355,  33)  Anecd.  Oxon. 
I,  366,  20:  7teq)vt6T€g  0  6  xceza-diaX&iTOv'  eori  yag  6  Ttaga- 
Y,ei(XBvog  7ci(pvxa,  ov  fj  ^exoxfi  Ttecpvxdg'  6  yovv  ^ikxaiog  [jueTa- 
Tid^eig  xb  g  elg  ro  v  xara  TtXeovaafxbv  rov  izigov  y]  (pf]ai 
^ Tteqwyycov^  ol  di  vewxeQoi  "itoveg  Tf/7  ^  awi  tov  y  XQ^^^o^ 
od-ev  xoi  To  qwyo)  cpv^cD  xai  rb  nicpvya  7tiq)vt,a,  xai  rb  Tte- 
cpvyoreg  neffvCoreg  [xal  rb  TtecpvxwgY  xara  vijv  cnycfjv  avre- 
axoixLav  xcu  rb  oklyov  oki^ov  XiyovaiV  (jq  viöneq  anb  rov 
xiaaa  liiaaw  ovtoj  xal  anb  rov  (pv^a  cpvtjü  (pv^ijaio  7t€q)v^i]- 
xcig  xal  avyxoTtfj  TtecpvUg)  ftecpv^rjTcoTeg  xal  avyxoTtjj  7t€q}v- 
toTsg'  (ov  dvvarat  yccQ  fiiaog  TcaQaxeifisvog  elvai'  ovöircoTe 
yag  fiiaog  naQaxel/itevog  dia  ovo  ovfKpwviov  xara  avkktjrpiv 
kxq)iQ€Tat  ovdh  öia  diTtXcSv  xciQccxTrjQlKeTaiy  ^ Tenor  expositio- 
nis',  addit  Lentzius  Herod.  H,  265,  "^Herodianum  prodit;  epi- 
tomator  epimerismorum  in  eo  Herodiani  sententiam  de  7t€- 
gwyywv  peruertisse  uidetur,  quod  dicit  fierari-d-eig  x.  r.  X. ;  nam 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  HeraclidM  Milesii  stadiis  HomericiB.  113 

Heioduuiam  de  Tte^pvyycov  non  aliter  atque  Heraelidem  apnd 
EwsL  1596|  5  mdioasse  ex  H.  proB.  M  125  appajret;  cetemm 
causa  cor  ftefpv^oreg  perfectnm  ^medium  esse  non  poestt,  ac- 
cessit  ex  Et.  M.  667,  29'  (Fauor.  355).  Vellem  lamen  non 
omnia  adscripsisset  Herodiano;  collatis  enim  Engt.  1643,  2 
Fanor.  310  nemo  non  nidet,  Etymologiei  magni  compilatorem 
Heradidae  et  Herodiaoi  sententias  uerbis  rj  äaneq  discemere 
uolnisse,  reqtique  quid  suboluisse  Lentzium,  cum  de  partieipio 
nr^gpt^ccivO  ad  Heraclidem  nos  relegaret.  Atqne  ut  omnes 
dabitationes  toUam,  adeas  qnaeso  Fattorinuniy.qai  HeracUdae 
eommentom  p.  310,  3  apposuit,  Herodiani  nero,  qai  Heracli- 
dem refellere  conatns  est ,  explicationem  p.  355,  33  tradidit 
(cf.  Sehol.  Yen.  B  ad  II.  XXn,  1).  lam  addo  Heracl.  East. 
1389,  31  —  Et  M.  562, 15  (Et.  Gud.  367, 12;  Exe.  Or.  661,  31; 
Anecd.  Oxon.  1, 262, 26 ;  Anecd.  Par.  III,  336, 16) ;  HeracL  Enst. 
1648,  9  =  Or.  185,  11  (Et.  M.  38,  26;  Et.  Gud.  21,  19). 

De  Faaorino  et  Philemone,  qui  uocator,  uix  est  quod 
disseram,  cum  ille  Heraclidae  fragmenta  avroXe^el  e  commen- 
tariis  Eustathii  descripserit  ^),  Philemon  uero  omnia  Fanorino 
debere  nt  nos  celaret,  frnstra  elaboranerit.^) 


1)  Emenda  hinc  East.  1596,5:  itaxa  IdkKoiov  n%^yyio(vy  Geterum 
quod  lones  recentiores  ohJi^fiv  pro  hliyov  usarpasse  contendit  HeraclideSt 
Lycophronem  (627)  et  Nicandram  (Ther.  212, 372)  respicere  nidetar;  Aeoliis 
tribiiH  Ad.  Dionysius  apud  Eust.  1160, 18,  caius  obseruationis  fontem  nobis 
aperuit  Stephaniu  Byz.  s.  u.  *OArg<&r  *  Bttrealoi  Si,  cas  mtto^«!  Jrjfwcd'dvrjs 
iv  jctUfMi ,  To  /it9€(wy  oki^ov  «aXovaw '  qaa  re  egregie  firmatur  Lentzii 
seatentia,  Herodianum  a  Stephano  compilatam  esse.  Idem  enim  enotauit 
£u8t  329, 14  ex  Apionis  et  Herodori  (i.  e.  Herodiani)  commentariis.  ^ 
Paroxytonon  retinal  auctore  Aelio  Dionysio  1.1.  doHsl  8i  (seil,  ro  5Xiiov) 
ij  l^iS  Atoliatv  slvai'  8io  itai  n^7ta(foSvvara$  ro  oXi^ov, 

2)  Yalet  hoc  et  de  Yarini  Fauorini  Camertis  'magno  dictionario' 
(praetto  müii  fuit  editio  Yeneta  anni  CI9I0CCXII),  et  de  eelogis,  qoas  es 
'hortis  Adonidis'  unlgauit  Dindorfios  in  grammat.  graec.  uol.  I,  Yarini 
Oamertis.  Quae  necessitudo,  si  ex  me  qnaesieris,  intercedat  inter  ntrum- 
qne  Fauorini  libnim,  respondebo,  ex  iisdem  fontibus  repetitas  esse  eclogas 
atqae  'dictionariom  magnum',  non  uero  ex  altero  opere  alterum. 

3)  Ylde  Lehrsii  commentat.  de  Philemone,  Anall.  Fleckeis.  uol.  CY 
p.  466  sqq.  et  quae  supra  monui. 

Lftiptiger  Stiidi«n.   YI.  8 


Digitized  by  VjOOQ iC 


114  Goilelmus  Frye 

Qnae  grammaticorum  fragmenta  Aldus  Manntius  in  'Hortis 
Adonidis'  edidit  Venetiis  CIOCCCCLXXXXVI,  noli  snspicari 
me,  com  raro  landata  inneneris,  accnrata  exammatione  indigna 
dnxiiBse.    Ut  enim  Fauorini  eclogas  missas  ÜLcismnSy  opusca- 
lum  illnd,   quod  inscribitnr  'jtaQoywyal  SvauXlTtov  ^rjfiarwv^ 
iam  sapra  commemoram  non  Herodiani  esse  sed  Heraclidae 
Milesii.    Iam  aliquot  uersns  oculis  subiciam:  fol.  205%  13  fc6- 
^€v  To  ilctvvu)'   Ttaqa  %d  DaS  devrigag  avKpyigg  rijg  Tte^i- 
amofiivwv  xal  Ttaga  Boionolg  ikaw  xcrl  xat*  u^iokelg  TtQoo- 
d-ioBi  Tov  V  kkavü)  Ttal  xcera  /JoßQielg  TtQOO&iaei  rov  v  iXccvvto " 
Ol  yoQ  Jiaqulg  %a  elg  w  Xrjyovra  ^fiora  xa&aQa  T(ß  v  TtQO- 
q)iQOvaiv'   olov  dvo)  dvvio,   &vu}  &vvw'   dg  na^a  rqt  'OfjLTqqiii 
^&vv€  yaq  afin:€d{l)ov  TtoTapLiji  Ttk'q&ovTl  iovxiog^  E  87,  ut  anb- 
inde memineris,  te  eadem  in  Excerptis  codicis  Darmstadini, 
eadem  apud  Eustathium  ^)  legisse.   Quamquam  uero  toto  opn- 
Bculo  de  doctrina  Heraclidae  nihil  comperimus  nisi  quae  iam 
ex  Eustathio  nouimus,  tarnen  minime  paenituit  me  hanc  quo- 
qne  partem  hortorum  Adonidis  peNustrasse,  quod  non  solum 
scripturas  quasdam  ibi  repperi  emendatiores  sanioresque,  sed 
etiam  dilucidius  apparuit,  quam  recto  Ahrensius  bis  de  frag- 
mentis  grammaticis  iudicio  usus  sit^),  quam  caute  Lentzius 
multa  Herodiano  ibi  iniuria  tributa  reliquerit  Heraclidae  red- 
denda.    En  singularum  obseruationum  indiculum: 
Hort.  Ad.  204%  22—28  —  Eust.  722,  59;  1726,  24;  Os.  fr.  66. 
H.  Ad.  205%  1—3  =  Eust.  54,  18  (774,  54;  Os.  fr.  73). 
H.  Ad.  205%  4—7  —  Eust.  32,  36;  764,  30;  842, 63;  Os.  fr.  50. 
H.  Ad.  205%  8—12  =  Eust.  756,  32;  842,  46;  1647,  64. 
H.  Ad.  205%  13—18  =  Eust. 831,62(154, 13);  670,62;  Os.fr.52. 
H.  Ad.  205%  19—25  —  Eust.  1714,  54;  28,  44;  Os.  fr,  61. 
H.  Ad.  205%  26  —  205%  3  —  Eust.  23,  28;  Os.  fr.  67. 
H.  Ad.  205%3— 6  =  Eust.  1562,41  (1561,60— 08.fr.63);  773,34, 
H.  Ad.  205%  7—11  =  Eust.  1654,  28  (Os.  fr.  79). 
H.  Ad.  205%  12—15  =  Eust.  1722, 35;  Os.  fr.  51 ;  Eust.  1064, 4. 

1)  P.  111  disBert.  nostrae;  Ezc.  Or.  661, 37 ;  Eust.  831, 62. 

2)  Ahrens,  de  dial.  aeol.  210  d.  5  'grammaticus  ille  in  H.  Ad.  plemm- 
qae  cum  Heraclide  accnrate  conspirans'. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Heraclidae  Mflesii  studiis  Homericis.  115 

H.  Ad.  205^  16—20  —  Eust.  756,  31. 

H.  Ad.  205^  21— 23  =  Eust.  1643,  1  (An.  Ox.  366,  20;  Et.  M. 

667,29);  Oß.  fr.  70. 
H.  Ad.  205^  23—26  ==  Eust.  1383,  20. 
H.  Ad.  205*,  26—30  =  Eust.  734,  51 ;  Os.  fr.  54. 
H.  Ad.  206»,  1—6  =  Eust  1596,  2;  Os.  fr.  75. 

In  scholiis  ad  Iliadem  celeberrimis  codicis  Veneti  A  uno 
tftntum  loco  Heraclides  landatur,  ubi  Herodianus  (H.  pros.  @  17S) 
Heraclidae  de  adiectiuo  aß^tßCQog  sententiam  refntat.  Scho- 
Uasta  codicis  Veneti  B  nonnuUa  alia  seruauit,  non  diserte  qni- 
dem  grammatici  illius  nomine  apposito  nisi  /  378,  quocum 
consenüt  Heraclides  apud  Eust.  p.  28, 44;  1714,  56;  Os.  fr.  61 ; 
cetera  coUatis  Enstathianis  indagaui:  .^  103  BL  »»  Heracl. 
apud  Eust.  1383,  20;  A  104  BL  «=  Eust.  54,  18;  A  133  BL 
=  Heracl.  apud  Apoll.  Anecd.  Bekk.  H,  585,  16;  £  504  V  »» 
Eust.  1596,  2  (Os.  fr.  75);  ^  124  B  —  Eust.  734,  58;  780,  34 
(Os.  fr.  80),  alia.  Sed  noui  nihil  fere  bis  ex  scholiastarum 
B,  L,  Y  adnotationibns  lucramur,  neque  uUa  fere  eis  fides 
habenda  est  ^),  cum  suo  Marte  grammaticorum  testimonia  am- 
plificauerint,  decurtauerint,  uera  falsis  miscuerint  Hlo  ipso 
loco,  quo  scboliasta  B  mentionem  iniecit  Heraclidae,  depre- 
hendimus  uera  fabulosis  angentem:  /378  Avaavlag  6  Kvqri' 
raiog  .  .  .  xal  ^glora^x^g  ^h  xtjQdg  aiaji  9>V^i  kiyeiv  rov 
^toirjTTiv  dwQiTuiSg  fieraßakovra  t6  t^  elg  ä  . .  .  ^Hgcndeidrig  dk 
(frfiiv  OTi  TU  ix  Tov  ij  €ig  ßgaxv  a  fierayofieva  i(ovixa  eiaiv, 
aU.^  ov  JioqUdiv  avOTokal  B,  Quid  uero  Aristarchus?  17  ^^" 
^rlrjj  inquit  Aristonicus,  ort  avviovalTai  'laxiog  'ev  xaQog 
(xitFjß  avrl  rov  *ly  xrj^og^'  ofioiov  yaq  x.  t.  X.  A,  Prorsus  uero 
abiudicanda  sunt  Heraclidae  Milesio,  quae  scboliasta  B  ad- 
notauit  JB649,  r236^);   babebat  enim  in  scriniis  Peripate- 

1)  Cf.  Lehrs.  de  Arist  stad.  hom.  p.  38. 

2)  B649  K^njifftf  exarofinoXiv'  8ut  ti  ivrav&a  /lev  Ttsjtoifptev  'aXloi 
y  oi  K^^fjv  htarofinohv  a/iftvi/iovro^  B  649,  iv  9i  t^  ^OSvcaaiq  sintov 
hl  ini  K^^fj  xaXfj  «al  nisi^a  .  , .  inay8$  'iv  8'  tiv&Qafnoi  noXXol  ansf 
(ftutoif  xai  irrfpuyyra  noXfjas^  t  174  ...  ^H^ankBtSrfi  oiv  xai  aXXot  Xveiv 
intxti^ow  ovTitfs  . . .  £;  uide  praeterea  schol.  i'  119. 

8* 


Digitized  by  VjOOQ iC 


116  GaiielmoB  Frye 

tici  librum  '^OfifjQixcSv  kvasiav*  a  Diogene  La6rtio  commemo' 
ratam.  0 

Pernenimag  ad  Eustathrnm,  cui  omnia  fere,  quae  de  sta- 
diis  grammaticis  Heraclidae  Milesii  comperta  haJbemns,  deben- 
tar.  Itaqne  accnratins  in  hanc  farraginem  mole  sna  quam 
doctrina  et  ernditione  molto  graniorem  nobis  inquirendmn  fait. 
Atqne  in  fontibns  Eostathii  ad  examen  uocandis  hac  potissi- 
mnm  diffienltate  irretimnr,  qaod  uetemm  grammatieomm  oom- 
menta  tarn  male  amplificata,  ampntata,  in  deterins  detorta, 
adeoqne  oomipta  legnntur,  ut  ambigui  haereamus,  ntram 
Enstathio  melioris  notae  libros  osurpare  non  licnerit,  an  iptsum 
neglegentiae  atqne  socordiae  coargnamus.  Habebat  in  seriniis 
libros  qnosdam  Herodiani^);  at  melins  ei  nisnm  est  nti  oom- 
mentariis  Apionis  et  Herodori')  nt  pote  ad  singnla  Homeri 
carmina  digesta.^)  Qnibns  si  addideris  qnae  scholiornm  Vene- 
tornm  nolnmine  continentnr,  nnllum  alinm  notae  interioris 
librnm  ab  Enstathio  ad  partes  nocatnm  esse  pronnntianit  La 
Rochins  ^)  male  oblitns  Stephani  Byzantii ;  egregia  enim  lexica^) 
rhetorica  Aelii  Dionysii  et  Pansaniae,  qnornm  plns  trecenta 
qninqnaginta  fragmenta  semauit  Enstathins''),  nt  mere  com- 
pilata  La  Bochins;  quae  obiter  stringeret,  satis  duxit. 

Inter  grammaticos  locnm  ab  Herodiano  proximum  Ensta- 
thins  obtinere  inssit  Heraclidem.  Neqne  nero  nllius  gram- 
matici  excepto  Herodiano  scholiisqne  Apionis  et  Herodori  ex 
eodem  petitis  testimonia  tanta  liberalitate,  tarn  peculiari  cupi- 
ditate  in  commentarios  rettnlit  dignaqne  habnit  qnibns  aeqnnm 


1)  Diog.  Laert  V,  88. 

2)  Eust.  p.  265,43  na&okiitfj  nQoai^Bia^  154,  19  cvfiTtoinor. 

3)  Quem  pro  Heliodoro  substituisse  uidetar ;  cf.  Ritschi,  Alex.  Biblioth. 
p.  141  =  OpuBC.  I  p.  118. 

4)  Eust.  1 257, 53  'H^odat^oe  nal  '  iniatv  iv  rots  sie  U  <rxolio$s, 

5)  La  Roche,  Hom.  Textkritik  im  Alterthum  p.  170—174. 

6)  Gf.  Ritschi  de  Oro  et  Orione  p.  34  =  opusc.  1  p.  617  sq.   Naber, 
praef.  in  Phot  lex.  §  4  p.  28, 30. 

7)  Gf.  Naber  1.1.  §24  p.  192 sqq.;  Rindfleisch,  de  Aelii  Dionysii  et 
Pansaniae  lexicis  rhet.  diss.  Regimont  1865. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Heraclidae  Milesii  sludiis  Homericis.  117 

eoncederet  8patium.O  Dolendum  tarnen  est  qnod  grammati- 
eomm  eommenta  modo  inique  contraxiti  modo  langnidifl  ope* 
TOBiaqne  additamentis  inquinanit,  id  qnod  maxime  eognouimos 
ex  quo  Villoiso  praestantissima  iUa  soholia  Yeneta  apernit, 
Lehrsiiis  monuit,  ne  plus  aequo  fidei  haberemus  Eustathio. 
biterdum  tarnen  ipsa  Heraclidae  uerba  seruauit:  p.  1410,  56 
erc  di  Xiyei  atpoÖQwg  xal  o%i  ^eycoye  avoiav  xaradixd^ü)  Ji5v 
oiofiiviav  inhctaaiv  r^g^-wy  elvai  v^v  i(ov  fietoxrjv  x.  t.  A/; 
p.  1625,  56;  1892,  32—36,  ibid.  38—44;  1946,  24—29;  1407, 
60 — 64  (Os.  fr.  58,  62,  59).  Atque  ceterorum  quidem  gram- 
matieorum  nomina  sescenties  suppressit  contentus  inauissimo 
illo  ol  Jtakaioiy  Tivig^  %vtoi^  (paal\  neque  tarnen  ita  in  Hera- 
clide,  quem  singulari  reuerentia  %bv  -Aalov,  %bv  mQißokoyov^ 
fievowj  Ttolvyovv,  ßadvv,  ao<p6v  nuneupanit^)  Sed  ne  sie 
quidem  a  me  impetraui,  ut  ipsius  Heraclidae  operibus  integris 
atque  ineorruptis  usum  esse  ponerem  Eustathium.  Ut  enim 
Herodiani  libri  a  turba  recentiorum  grammaticorum  ^)  auctoris 
flui  uestigia  seruorum  in  modum  prementium  dilaeerati,  ex- 
eerpti,  ipsorum  eommentis  flocci  faeiendis  aucti  ad  nostra  per- 
aenerunt  tempora,  ita  Heraclidae  quoque  libros  corrnptos  et 
iam  in  breuiorem  formam  redactos  ea  aetate  exstitisse  cum 
Osanno  pro  certo  afifirmarim.  Sic  factum  est,  ut  ne  titulum 
quidem  prosodiae  catholicae  compertum  haberet  Eustathius, 
eademque  de  causa  non  Milesium,  quod  cognomen  in  codice 
non  inuenit,  sed  Alexandrinum  nominauit.  lisdem  compila- 
toribuB  tribuendum  est,  quod  catholicae  prosodiae  speciem  et 
indolem  band  raro  in  fragmentis  euanuisse  grauissimaque  eis 

1)  Cf.  Eust  1654,13— 34;  1700,32—50;  1755,54—1756,20;  1722, 
33-65;  1759,6—41;  1885,40—58;  1892,30-46;  1557,34—48  (Ob.  fr.  79, 
57,  64,  51,  59,  65  al.). 

2)  Eust  1383,  20;  1722,59;  1770,31;  1641,35;  1892,37;  1759,5 
(Os.  fir.  35, 78, 59, 62).  loculare  in  malum  inddlt  NicolaittB  (Griech.  Litte- 
ntnrgesch.  n,  1  p.  340).  Qui  cnm  ab  Osanno  hanc  rem  tractante  Dionysii 
Halle,  locom  (Art  Bhet  p.  365  Reisk.)  appictum  inueiuBset,  eum  temere 
m  eommentarioB  suos  transtoUt,  Heraclidem  suspicatuB  laadari  a  Dionysio 
HaUcamasBensi. 

3)  ChoeroboBcam  dico,  Arcadinm,  Stephannm  Byzantium. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


118  Qoilelmas  Frye 

uulnera  illata  nidemos,  quae  caneas  omnia  Enstathio  referas 
accepta.  Neque  uero  Enstathius  abstinaity  quin,  qua  erat  in- 
curia,  corrnpta  redderet  corrnptiora.  Quemadmodum  enim 
copiis  suis  usas  sit,  et  collatis  scholiis  Venetis  egregie  docoit 
Lehrsius,  et  Strabonis  libris  IncnlentiBsime  confinnatam  est.^) 
Ut  igitnr  omnia  fere,  qnibus  Strabo,  Athenaeos,  alii  Homerica 
carmina  tetigere,  in  commentariis  suis  effalgere  nolnit,  eadem 
ratione  quae  in  catholica  Heraclidae  prosodia  ad  Homemm 
spectabant,  fere  omissis  qnos  ille  insemerat,  nersns  homeri- 
eo8,  suis  quaeqüe  locis  adnotans  transtnlit.  At  quam  negle- 
genter,  quam  incongiderate  atque  sine  ulla  sana  ratione  hie 
illic  fontes  usurpauit,  grauiora  nouaque  nihil  curans!  Enim- 
uero  prout  cupiditas  incessit,  aut  Über  ei  oblatus  est,  modo 
arripuit,  ut  complures  locos  exscriberet,  modo  dimisit  et  per 
longum  eommentariorum  spatium  oblitus  intactum  reliquit,  id 
qnod  maxime  in  parecbolis  ad  Iliadem  factum  uidemus,  ubi 
in  carmine  A  sexies,  jB  ter,  J  semel,  H  semel,  B  ter,  /  sexies, 
A  bis  H  semel,  P  semel  Heraclidae  mentionem  iniecit,  in 
ceteris  uero  FEZKMNO  et  inde  a  ^  ne  uno  quidem  loco 
diserte  Heraclidem  commemorauit.  luuat  Eustathii  rationem 
compilandi  exemplo  illustrare.  Exscripsit  p.  1724,  30  (Fauor. 
p.  80  Dind.)  quae  de  äu  Srifii  ctqrrig  adnotauerat  Heraclides, 
quorum  frustula  seruauerunt  Or.  19, 17;  Et  H.  23,  2;  schol.  V. 
£  526.  Licet  igitur  hunc  fere  in  modum  Heraclidae  common* 
tum  restituere:  üaneq  Ix  tov  q>iha  yb/verat  AloXüuSg  q>ikrj^i, 
ovTiag  otTCo  tov  adS  arifit'  ^HaLodog  Theog.  875  (^aXlare  d^ 
akloi  aetai^)  diaaxidvccol  %e  vijag^  xai  'avi/iiov  fiivog  vyQov 
aivTiav"  Opp.  625  xcri  ^'Ofirj^og)  'diaoxidvaaiv  aivreg^  E  526. 
xai  ciTiolov&ojg  wg  rcaga  ro  q)il(S  ylyverai  iq)llet  dia  r^g  ~€i 
öi(p&6yyov  xai  AloXixwg  €g)lXr]  tqItov  ivixov,  otkiog  xai  naga 
%b  a(ü  Sei  xai  xortr*  Aiokelg  atj'  ^'OfATqqog  (jl  325  'Mrjva  ök 
navT  akkrjXTog  arj  voiog*  xai  log  (piXiqTOv  övlxov  ovrtag  arjrov 
(^riüTS  QQ7jXf]d^€v  arjTOv'  I  5>  ovlhxlel  Sh  x.  r.  A.*) 

1)  Cf.  La  Roche,  Hom.  Textkritüc  p.  172  sq. 

2)  De  hoc  accentu  cf.  Flach  ad  Hes.  Theog.  875. 

3)  Alia  suis  locis  notaui.   Haad  temere  in  Eustathii  fragmenta  uete- 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  Heradidae  Mflesii  studiis  Homericls.  119 

Haec  habui  quae  de  Heraclidae  Milesii  temporibus  et 
scriptis,  fontibnsqne  ex  quibns  dissertationem  nostram  hausi- 
mos,  praemitterem.  Nunc  ipsam  qaaestionem  de  Heraclidae 
stadiis  homericis  aggrediar,  ita  qoidem,  nt  primum  recensione 
quam  Osannns  ex  Eostathio  elicitam  tribnit  Heraclidae,  car- 
miniim  homericomm  examinata  proferam  ea,  quibus  textum 
quem  uocamns  homericam  interpretatos  est  aut  temptanit.  Tum 
in  proBodica  eins  studia,  quatenus  cum  homericis  carminibus 
cobaereant,  inquiram;  etymologica  uero  et  epicarnm  forma- 
nun  explicationes  grammaticas  dialecticasne  locum  obtinere 
iossi  postremum. 

mm  Bcriptorum,  inprimis  Homeri  testimonia  reduxi,  qaippe  quae  compila- 
tores  resecaerint  modo  omnia  tollentes,  modo  onam  relinquentes. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Xost  Zenodotnm  Aristophanernque  Ärigtarchne,  com  per 
tot  annos  in  examinandis  interpretandisque  canninibus  Homeri 
aliornmque  ueternm  poetarnm  uersatus  esset,  confisns  subtili- 
täte  ingenii  natiuoque  ueri  falsiqne  sensa  mire  dactns  nee  non 
rationibns  innixus  eritico  et  philologo  aeque  dignis  ad  fidem 
potisBimum  meliornm  codicnm  carmina  homerica  denno  recen- 
suit.  Atque  eonBentientibiis  totius  antiqnitatis  sofiragils  mnnere 
suBcepto  egregie  perfanetns  opus  omnibns  nnmeris  absolntam 
poBteris  tradidit  neqne  qnisquam  exstitit,  qui  post  Aristar- 
chom  hoc  sibi  monas  denno  snbenndum  esse  censuerit.  Hoc 
enim  potissimnm  restare  arbitrabantnr  Aristarchei  recentioris- 
que  aetatis  granunatici,  nt  magistrnm  de  Homero  optime  me- 
ritnm  ab  adnersariis  qnam  acerrime  defenderent,  iisdem  qni- 
bns  Aristarchns  nisi  rationibns  res  ad  antiqnitatem  homerioam 
pertinentes  mythicas,  historicas,  geographicas  ex  ipso  Homero 
indagarent,  nocabnlomm  glossarnmque  notiones  legesqne  pro- 
sodicas  (id  qnod  maximae  fnit  grammaticis  cnrae),  spiritns 
dico,  et  syllabamm  qnantitates  et  accentns,  retractarent.  Hinc 
tot  grammaticomm,  qnomm  sat  magnnm  nnmernm  Herodianns 
in  prosodia  homerica  ad  partes  nocanit,  libri  Tcegl  'O^rjQocfjg 
Ttfoaipdlag,  Tteql  7tQoc(pdi(Sv  nomen  traxemnt.  In  primis  nomi- 
nandi  sunt  Philoxenns  Angnsti  aeqnalis,  qnem  libro  fce^l  ngo- 
a(pdic5v  (Nicanor  ad  H.  ^  231)  uninersam  accentnum  doctrinam 
explorasse  suo  inre  contendit  Friedlaender  ^),  et  Trypho  aetatis 
Tiberianae  grammaticns  celeberrimns,  qnem  stndia  homerica 
in  ampliores  regiones  detulemnt,  nbi  philosophicis  et  prae- 
cipue  dialectologicis,  qnas  dicunt,  quaestionibns  operam  na- 
uanit   Idem  relicta  ceteris  grammaticis  prosodia  homerica  ad 

1)  Nicanoris  reiiqq.  Regimont.  1850  prolegg.  p.  15. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  Heradidae  Mileni  stadüs  HomeridB.  121 

Attieun  sese  conuertitO  fondamentam  sabstrataras ,  in  qao 
prosodiae  totam  sermonem  graecam  complectentis  aedifieiam 
exstraeretor,  quod  mirniis  primus  snscepit  HeracHdes  Milesiiuiy 
retraetatiim  absoluit  Herodianus. 

Atque  hac  et  in  catholica  prosodia  et  in  libro  tvcqI  dva^ 
TÜihiov  ^(jLoxbiv  Homericornm  stadiomm  frnctns  Heradidem 
proposaiflse  exploratam  habeo.  Neqne  enim  de  aliis,  qnibns 
canoina  Homerica  tetigerit,  libris  alinnde  constat  ipsisqne  firag- 
mentis  doeemur  omnis  ernditionis  fnndnm  rernmque  grammati- 
carnm  agmm  feracissimam  carmina  illa  recte  habmsse  cum 
eeteros  granunaticos  tarn  Heraclidem.  Itaqae  cum  et  leges 
proflodiaoaa  ad  oniaeisnm  sennonem  gpectantes  inuestigandi 
eonBilinm  iniisset  et  animo  stadiis  dialectologicis  excnlto  ad 
granunaticas  etymologicasqne  qnaestiones  se  conuertisset,  band 
portremnm  locnm  destinanit  canninibas  Homeri.  Stndia  igitnr 
Heradidae  Homerica  non  critici  ut  Aristarchi^  sed  grammatici, 
qnales  nonimos  ApoUoninm,  Herodianimi;  esse  dixerim  animo 
neraans  illnd  Cratetis^)  6  ygafifiorixog  aTtltSg  ykmöooiv  i^rp 
yriTixog  ycal  Tt^ootfidlag  otTCodoriTidg  xal  tcJv  i^ovroig  Ttaqa"'^' 
jtlr^cliov  üüriiJLijav.  Egregie  haec  in  Heraclidem.  Etenim  hnnc 
nnaqnam  fere  nidemns  artis  criticae  mnnns  snstinentem,  qui 
poetae  sententiam  innestiget,  sententiarnm  conexmn  admnbret, 
hoB  neiBns  a  praeproperis  reprehensionibns  defendat,  illos  nt 
poeta  parom  dignos  reiciat^  res  ad  antiqnitatem  pertinentes 
aliaque  einsmodi  exploret  atque  iUustret.  Quin  immo  haec 
omnia  mimm  qnantnm  ab  Heraclidae  consilio,  si  quid  aideo, 
afoisse  persoasnm  habeo  et  nubem  pro  Innone  amplexos  est 
Osannos,  qni  ex  Enstathii  nerbis  infra  afferendis  carminnm 
Homericornm  recensionem  ab  Heraclide  confectam  sibi  eli- 
coisse  nisns  est  %  cuins  nee  nola  apparet  nee  nestiginm.  Qua 
in  re  adstipulamur  Sengebuschio  ^)  et  La  Bochio  ^)  pancis  hanc 

1)  Herodian.  7t.  /cot^^.  iU£.  11,42, 15. 

2)  Apud  Sezt  Empir.  adu.  Math.  1, 3  f  79. 

3)  Qoaeat  hom.  III  p.  1—5;  lY  p.  17  sqq. 

4)  Homer,  diaaert.  prior,  p.  82  (in  Dindorfii  edit.  Uiad.  lY). 

5)  Hom.  Textkrit  p.  79.  Sed  qaae  idem  p.  80  apposuit,  haec  profecto 


Digitized  by  VjOOQ iC 


122  Goildmiu  Frye 

quaestionem  tractantibns.  Sana  enim  ratione  ex  loco  illo  Eusta- 
thiano  posse  condudi  nihil  aliud,  nisi  Heraclidem  ut  Grate- 
tem,  Tyranmonem ,  Ptolomaenm  Ascalonitam,  alios  id  libris 
grammaticis  coiiBtitueiidae  apnd  Homerum  lectionis  rationem 
habuiBse.    Sed  ipsi  quid  fitatnamos,  ernere'acdngimur.     Ut 
igitnr  ponamus  carminum  homericoram  diorthoten  exstitisse 
Heraclidem  MileBinm,  profecto  sno  iure  mimm  habuit  Osan- 
num,  ne  ab  uno  qoidem  antiqao  Bcriptore  hanc  recensionem 
esse  commemoratam.    Gerte  debebat  exspectare,  diligentissi- 
mum  superioram  grammaticorum  perscmtatorem  in  proBodia 
homerica  mentionem  hains  recensionis  iniecisse.    Hercle  nero' 
eodem  iure  Tyrannionem,  ÄBcalonitam,  Herodianum,  omnes 
deniqne  qui  unum  altemmue  uersam  homericum  constitaisse 
perhibentur,  diorthotas  atqne  editores  poterat  pronontiare.  Sed 
enim  nihil  aliad  protulit  Eostathius  nisi  fragmentum  libri  TteQi 
dvaxUTwy  ^rifiatwvj  ubi  Heraclides  de  arifit  arj  arj%ov  sen- 
tentia  exposita  canonem  e  prosodia  catholica  petitum  de  arixtjg 
allegauit   Audi  enim  haec:  Uyei  'H^cnclelörig  roiavra^)'  jce- 
noir^at  6  arjTfjg  dg  ccTto  neqi07t(a(iivov  tov  acS  ariaw*  öio 
^/xa^rjTat  xora  (tov}  tovoV  ra  yoQ  tolg  elg  c5  TteQiOftcjfie- 
voig  ^iiaai  TtaQaaxflf^ccvi^ofieva  elg  ¥ijg  aQoevixa  %i^  ^  Tirana- 
kriyoiieva  o^vetai'  olov  ftoicS  Ttoitjrrjg'  ofiolwg  ^xi/^ft  A**/*^~ 
Tijg'  ovxovv  Tcal  to  aw  ai^aa)  roiomov  yewq'  6  ök  oijnyg  ovx 
ovTtjg  a?J,a  ßaQvverai '  Xiyei  dk  roiovrov  afid^rrj^a  elvai  xal 
Iv  TO)  ;fij^waTa/'  %ov  yaq  ^fiarog  XV9^  ovrog  Tte^ianw^vov 
Tovvo^ia  ovx  o^vTOveltai  afxa  di  %ov%o  neQtaadv  ^ei  t6  ö' 
xal  at]fi€l{(üOai)  ro  tolovtov  xatvwg  TtagadoS-kv  iub  tov  ^Hga- 

non  asseqaor:  'Osann  setst  das  Zeitalter  dieses  Heraclides  in  das  erste 
Jahrhundert  unserer  Zeitrechnung,  versteht  also  den  darunter,  von  wel- 
chem Suid.  erw&hnt:  oons  JM/ap  rtp  naw  naxa  rfiu  li4Xe^v8^8ia$f  itpoi- 
rrjasp.  Das  war  wohl  kein  anderer  als  Heracl.  von  Milet,  den  auch  die 
schol.  Veneta  erw&hnen'.  Vereor  ne  praestrictis  iUe  oculis  Osanni  disser- 
tationem  inspexerit  Quid  enim?  Sat  accurate  Osannus  inter  Ponticum  et 
MUesium  distinxit  £t  apertis  uerbis  Suidas :  'H^axXaiSr^Q  6  irovratog,  ooris 
Jidvfiip  X.  T.  X.  Sed  certe  non  euoluit  La  Rochius. 

1)  Nisi  manis  Eustathium  haec  frustula  cum  uerbis  illis  suspectis 
üvXXaXai  9i  m.  t.  L  (cf.  Os.  q.  h.  III  p.  4)  male  coninnxisse. 


Ofgitized  by  VjOOQ iC 


De  Heradidae  Milesii  studiis  Homericis.  123 

xlelSov  ^  yciQ^Iliag  dioQ&wd-elaa  wg  Jloixev  varsQOv  ov  ygatpei 
XrjQfSoTai  7t€Qia7t(Ofiiviog  aXX*  o^vei  olov  ^xriqiaOTal  6k  dta 
xrijaiv  öccriovrai  E  158.  Heraclides  igitur  primae  declina- 
tiooiB  snbstantiiia  in  Tfjg  exeuntium  atqne  a  uerbis  contractis 
repetita  uolait  esse  oxytona;  sed  ex  hac  nonna  excipi  cn^rrjg 
et  x^QwoTtjg  (xifiafTrjfiiya)^  cum  contra  analogiam  paenoltima 
acoentn  notaretur.  Qnae  cmn  legisset  Eustathins^  sno  iure 
miratus  est  x'lQ^^'^S  non  aliter  qnam  aqrrjg  pro  barytono 
Omnibus  probate  ab  Heraclide  nenditari,  codicibos  oxytonon 
exhibentibns.  Itaqne  pro  suo  ingenio  Diadem  post  Heracli- 
dem,  qoippe  ouias  aetate  xi^^cJaxi^g  genoina  habita  esset  lectio, 
denno  esse  recensitam  conieeit,  qoamqnam  e  scholiis  Didymi 
et  Herodiani  E  158  iam  Aristarchnm  xri^iooTal  excudisse  licuit 
colligere. 

Aliter  rem  expedire  conatns  est  Osannus;  persuasit  enim 
sibi  nir  doctus,  Heraclidem  scripto  aliqno  eos  castigasse,  qui 
arjfnig  et  xriQiaavfig  Homero  obtrnderent^),  postea  tamen  in 
recensenda  Iliade  ipsmn  dedisse  x^Q^^'^^^  mutata  sententia. 

1)  £ust.  1724,  35;  Osann.  fr.  35. 

2)  Hac  ex  falsa  inteipretatione  (iuuabit  enim  statim  intercessisse)  pro- 
düt  error  Osanni.  Age  alt  disceptatom  ea  aetate  de  nocis  xfiQonnrfi  ac- 
eenta:  (quam  litem  de  o^s  coortam  esse  neque  scimas  neque  aerisimile 
dadmos)  at  Heraclides,  com  uerba  illa  conscriberet,  supposoit,  inuti^arrfiai, 
ut  aerbis  Heriodani  utar,  avaYvci>9$v  ßa^ovoVf  neque  agnosci  xvf^^^'^v^ 
nisi  barjtonon  perinde  atque  cSittj^c.  Quodsi  secos  interpreteris,  non  solum 
nerbi  afia^ave$v  notio  apud  grammaticos  pecaliaris,  de  qua  mox  diapu- 
tabimas,  neglegitor,  sed  etiam  nooa  suboritur  difficoltas  e  uerbis  Hera- 
didae afia  da  rovro  na^iffffov  ixsi  ro  d.  Noxme  enim  luce  clarios  esse 
dicemos  et  accentum  et  sigma  abundans  parlier  oideri  Heraclidae  i^fia^- 
rr.fUva  i.  e.  analogiae  sermonis  graeci  aduersaria?  At  si  quis  a  se  im- 
petranerit,  ut  credat  grammaticos  in  Homerum  x;riqio9roU  reducentes  ab 
Heraclide  castigatos  esse,  fieri  non  poterit  quin  'xn^f&rrfi*  Heraclidae  antea 
probatom  censeat  At  castigandi  notionem  Osannus  sine  uUa  causa  intulit 
in  uerba  Heraclidae :  . . .  tovvofut  ovx  oSvroväiTcu  (non  oSvtovrjriop)  *  Sifia 
9i  m^chv  $x*i  ro  üly/ia'  Addo  locum  Heraclidae  persimilem:  Eust. 
1457,45  (Osann.  fr.  81)  'HfnodTriTCU  xad"^  ^H^axlalBriv  i6  iari'  mS  ya^  ov 
liyofitp  B$ixrvar$  rj  faare,  ovrofs  ovBi  ixi  iari'  in  8i  xa&6%i  oiivBxai'' 
üv8ip  ya^  rmv  aU  ri  ^yavrafv  x.t,X.  ...  M^ct&i  Xiyaiy  orc  xo  iafüv  iffri 
aicif  ai  xfd  tjfta^Tf^rttt  oSvrovavfiavaf  ofian  inad'ov  xovxo. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


124  Goilehmu  Frye 

Ut  recte  disputanerit  Osaimiis,  Enstathinm  Ana  ipsius  mana 
non  solum  Heraclidae  scripta  grammatica,  sed  etiam  Iliadis 
ipsam  editionem  inspexisse  quin  statuat  fieri  non  polest.   Cre- 
dat  Indaens  Apella!    Neqne  enim  eo  quem  tractamns  loco 
scripsit  £nstathiag   kv  ttj  ^IXiadi  .  .  .  dtof&tüd'elori  y^d^ei 
'HfOKkeldtjgy  neqne  nllo  loco  h  rfj  ^Hfaxkeldov  ^i^erai,   ^ 
^Hfcnckeldov  yfag)ei^  similia.   At  nihil  omnino  est,  cnr  ad  dioQ- 
d'ij&elaa  snbandiamns  vq)*  'H^wikeldovy  ant  Enstathium,  dno- 
decimi  p.  Chr.  n.  saecnli  commentatorem,  ita  intellexisse  pa- 
temns;  id  nnnm  ille  snspicatas  est  post  Heraclidem  canaina 
homerica  esse  reoensita  diorthotamqne  exstitisse,  qoi  pro  x*]^ 
^iSotai  £  158  reposnisset  xtiqoiotaL    Unde  qnaeso  comperit 
Osannns  Heraclidem  de  xti^iaatai  sententiam  mutasse?    Cum 
nero  Osannns  concesserit,  illa  Heraclidae  editione  Enstathinm 
non  esse  osnm,  sed  ex  alio  fönte  tradidisse  episcopnm,  Hera- 
clidem postmodnm  in  Iliade  a  se  recensita  XVQ^^''^^  edidisse 
mntata  sententia,  coniectnram  proposnit,  cuins  fondamenta  in 
nerbis  Enstathii  nisi  oculis  praeiudicata  opinione  praestrictis 
innestigare  non  possis.    Nos  uero  ipsa  nerba  prementes  multo 
nerisimilins  dncimus,  Enstathinm  nihil  aliud  nisi  suam  sen- 
tentiam aperuisse  suspicatum,  post  Heraclidem,  qui  xJ]QiaQTai 
^fiaQTTifiivov   (accentu   scilieet  et  litterae  sigma  pleonasmo) 
YjfiaQTTifiivov  Ttaq  '^'Elkrjaiv  eaque  de  causa  non  temptandum 
censuisset,  accentnm  uocis  x^^cJa^at  immutatnm  esse.    Velim 
enim  inspicias  mecum  haec:  Enst.1410,59  (Os.fr.  58)  Mi^q>etaL 
CHQcndeldfjg)  dk  xal  %6v  Siöviviov  Jiovvaiov  elTtovra  diakixTq» 
^t^ldi  TtBTtotfiad'ai  oaa  TtXeova^ei  t6  e  xar*  a^x^S'  '^*'  ^^^* 
xal  To   ItffvoxoBt  J  4  xal  zo   iwv'   ayvoei  di,   (prjal,  hcelvog 
%6  iqyoiv  ^Uqywv^  M  201 ,   xai  ro  ^akXa  av  Ttiq  fioi  ieiTtt* 
d  379,  468,   av%\  tov  elni'   o  xal  orifieUoaai  dg  xaivoV  Ta 
TcXelo)  yaQ  ziiv  ^O^tiqiMxiv  avriy^aqxav  ^akka  av  niff  ^oi  eirti^ 
yQaq)ovaiv.    Dubitabisne  quin  Enstathius  de  suo  addiderit  ^a 
ftkelü)  X.  T.  A.?    Quid?  si  inspexeris  schol.  ö  379:  Zrjvodorog 
%€i7ta  xcmwg  H,  quae  cum  uerba  legisset  Eustathius,  suo  iure 
potuit  asseuerare:   za  Tikelw  yaq  zaiv  'OfitjQixdiv  avziyqag>iav 
.  .  /eini^  yqacpovoiv.    Geterum  qnid  indicauerint  Aristarchus 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  Heraclidae  Mileeü  studiis  Homericia.  125 

et  Herodianus  de  hanim  nocnm  accenta,  uidesiB  Herod.  H.  pros. 
A  454,  ZV^  382,  X  67. 

Qaod  pro  certo  af&rmani,  non  consolto  Heraclidem  in 
interpretandis  edendisqne  carminibus  homericis,  si  quidem 
indicio  ati  nolumas  ipsis  fragmentiB  stabilito,  nersatum  esse, 
sed  nbi  occasio  oflFerretar,  inter  explorandas  res  grammaticas 
hnius  generis  nonnnlla  protalisse,  prorsns  nt  ab  HerodianoO 
rem  institatam  nidemiis  in  catholica  prosodia,  nescio  an  Ulu- 
streinr  laealentiiis  quam  fragmento  prosodiae  catholicae  ab 
Ammonio  s.  n.  oxottpv'kfi  sernato:  navca  xa  VTtig  ovo  avXXaßag 
ßaqvTovelTai  (seil,  substantioa  feminina  in  Xti  exenntia)  olov 
xovdvlfjy  Jafivh},  Oaiavlrj  (p.  100).  Neqne  profecto  a  sen- 
tentia.nostra  ablndit  Enst.  1815,  3  (Os.  fr.  39)  'HQOKXeidrjg  di 
h  olg  n€Ql  dvaxXlrcjv  ^rifidrwv  Y^atpei,  ^aQiag>alkg  ififievai 
oidag^  f  196  (prjol  y^atpea^ai  [ovx  aXXwg]  (av  xaXtSg}^)  vito 
tivtavy  seil,  pro  'aQiog)aXi^  i^fievai  ovd6v\  Atqae  ipsnm  sub- 
Btantiiiimi  ovöag  (codd.  omnes  nostri  ^196  exhibent  ovSov) 
lecte  reprobanit  Heraclides.  Ovdag  enim  apnd  Homenun  idem 
significat,  qaod  Latinornm  'solum',  'panimentom^  qnod  pedi- 
bos  terimns,  et  opponitnr  sublimi,  in  qnod  erigimur:  cf.  ^  376 
0  j'  and  xd'Ovog  v\p6o*  aef&elg  ^rjiölwg  fie&iXeaxe,  naqog 
noülv  ovdag  hUod^at"  \p  46  cfi  6i  fiiv  afopi  ycQaralTtedov  ovöag 
ilov%eg  xelar^  Itaqne  de  cadentibns  potissimom  ovdag  oda^ 
ihiVy  ovdag  i^elo^,  oviaade^  qnae  notio  minime  ad  nostrum 
loeom  pertinet,  nbi  de  nia,  qna  urbem  petitnri  snnt  Ulisses 
et  Enmaens,  nootnmis  imbribns  (^457 — 59)  male  moUita  ac 
Inbrica  et  collibns  hinc  illinc  adsnrgentibas  {n  204)  impedita 
sermo  est 

Continna  nunc  serie  producam  Heraclidae  fragmenta,  qui- 
bü8  nersnnm  homericomm  lectionem  constituere  nel  interpre- 
tari  conatns  est,  reliqna,  qnomm  nnmems  band  magnns  exstat. 

SchoL  Od.  a  320  o^vig  d^  log  avoTtaia '  6  fih  ligltna^og 
avoTtata  TtQonaQO^zovtDg  avayivtiaxei  ovofjia  oQvi&og  Xiyiov 

t)  Cf.  BchoLVenet.  A  ad  IL  A  190;  An.  Ox.  I,  370;  ^498,  B  592, 
^480,  ytfieO,  ¥"698. 

2)  Corr.  La  Boche,  in  adnot.  crit.  ^  196. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


126  Goilelmus  Frye 

6  6h  'Hfiodiavog  avoTtaia  avrl  tov  aoQoviog  iV'  j)  ovöiteQOv 
TtkrjdvvTixov  wg  ro  ^Ttxmva  fiaXa  o%Bva%iav^  2  318.  [xaiUJg] 
(xoxcJff)  0  dk  6  'HQOKkeidtjg  qnjclv  kv  taig  ofioiorrjai  juiy  kfti- 
(piq€a9ai  (t<^)  o^vig  to  xvqiov*  ekad-e  yaQ  avrov  %o  ^ofvi&i 
hyvQJj  kvallyyLtog'  S  290  EHQR.  At  minime  refhtaait  scho- 
liasta  sententiam  Heraclidae  adstrncto  exemplo  S  290  oQvid-i 
IvyvQfj  haklyxtog  (i?Vr*  iv  oqbogl  x^^^^^  xixkijaiiovoi  &eoi, 
avÖQtg  dh  xvfiivdov).  Etiamgi  enim  posnerimofi  scboliastam 
Don  kiyv^ij  pro  nomine  proprio  nenditasse,  sed  recte  de  ^Xak- 
xlda  enuntiati  relatiui  cogitasse,  ne  sie  quidem  erroris  cnlpa 
potest  abBolui,  cnm  nerba  Heraclidae  iv  raig  o^oioTt^ai  male 
perspexerit  Bono  enim  inre  contra  Aristarcbnm  Heraclides 
monnit,  in  comparationibus  homericis  nocabnlornm  collocatio- 
nem,  qnalis  esset  a  320  oQvig  wg  avonata^  si  nomen  proprium 
avonaia  seqneretnr  appellatinnm,  non  inneniri  interposita  par- 
ticnla  üg.  Homems  enim  ant  simplex  substantiaum  ^  383, 
E  78,  K  33,  d  160  particnla  wg  excipi  inssit,  aut  substantinum 
com  ennntiato  relatino  J  482,  &  306,  7V173;  aliis  locis  par- 
ticnlam  c^^  interposuit  inter  substantinnm  et  adiectinnm  jB  781, 
y  164,  1 143,  a  29,  nnsquam  nero  inter  appellatiuiim  et  nomen 
proprium.^) 

Hand  eadem  diligentia  discrimen  inter  Ixia&ai  et  aq^i- 
xia&ai  exploranit ;  cf.  Ammon.  p.  73  (Herenn.  Phil.  p.  205  ed. 
Valoken.)  ««  Osann.  fr.  32.  Nihil  enim  profecto  est,  qnod  in 
acpixia&ai  notionem  redenndi  inesse  dicamns^),  qnamqnam 
hoc  libenter  concedo,  notionem  perneniendi  quo  qnis  teten- 
derit,  panlo  grauins  uerbo  composito  significari,  N  645,  x  420, 
fi  345,  quam  simplici  ixia&ai  Z  367,  ifj  151. 

Sed  infelicissime  haec  excogitauit:  Eust  1885,40  (Osann. 


1)  Gorr.  A.  Mai;  male  retinuit  xaXme  Osann.  fr.  47. 

2)  Cf.  Wörner  in  Curtii  Stud.  uoL  VI  p.  358. 

3)  Caue  dicas  repugnare  anodidovai,  quo  in  uerbo  praepositio  ano 
ea  tantum  de  causa  notionem  uemaculi  'zurück'  adsumpsit,  quod  solitum 
huius  uerbi  obiectum  est  ra  o^eiUfiera  (Plat.  rep.  I,  332,  a)  ro  o<phjfia 
(lustin.  apol.  11, 1 1)  et  simUia  ut  x^Q^^^  '^o  nqourpiov ;  significat  igitur  ano- 
8i86vat  abtragen,  abbezahlen  seil,  debita,  i.  e.  zurOckerstatten. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Heraclidae  Milesii  stadiis  Homericis.  127 

fr.  65)  *^v  ^iXiadt  TO  eYatai  h  /leyaQOig  Tcottdiyfi^vat  J3  136 
\pikog  xad-^  ^HQcndeidrjv  Ttgoev&iziov'  ov  ya^  xa^vTai,  g>r^al, 
aXA'  vTta^ovatv  .  . .  "lofveg  yaQ  roig  naQaxeif^ivoLg  avrl  ive- 
tntixiay  xQiSvrai,  olov  diavev6f]/Aai  x.  t.  L  (Codex  Venet.  ^4 
exhibet  eiW  ev  quod  ut  corrigeret  alter  librarius  ex  alio  co- 
dice  adsotanit  yg.  E^icn  hl]  sed  pamm  recte  Bekkeras  et 
La  Rochius  [Text,  Zeichen,  schol.  Venet.  u4  11.B  136]  hanc  cor- 
reetoiam  inter  Didymi  scholia  rettnlernntO)  Nnm  Aristarcho 
qnoqne  eiarai  probatnm  fnerit,  dubito;  de  solo  enim  imper- 
fecto  etoTo  loqnitnr  Herodianus  II.  pros.  O  10  ...  6  ^glaraQ- 
Xog  ifJiXol  TO  eioTo  ofioliag  tloI  Inl  tov  'ev^e  d^  inl  otv^'C 
yXa(pvQ(^  &iTiv,  afxipl  d^  t'  SkXai  ria^'  Sfitjycqhg^  ii  83 
X.  T.  l.  A]  cf.  Herodian.  Z  336.  Attamen  persnasum  habeo 
Aristarchi  auctoritate  seduetnm^)  Heraclidem  eXarac  .B  136  ge- 
nninnm  poetae  obtrnsisse.  Sane  concedimus  in  perfectis  qui- 
bosdam  notionem  praesentis  inesse,  praesertim  cum  de  ne- 
eessitndine  quae  perfecta  inter  ac  praesentia  graeca  intercedit, 
acenratios  nunc  possit  indicari  ^) ;  sed  neqne  lonibns  hoc  pro- 
prium tribnimns,  neqne  diavevorjfiai  Xen.  mem.  III,  6,  2,  ivre- 
^fiTjfiai  ahab.  IH,  1,  43;  Thuc.  I,  120;  Plat.  Phaedr.  227d 
onmino  einsdem  atqne  praesentia  notionis  esse  dicimus.  Per- 
fectnm  nero  ^fnai  pessime  indagauit  Heraclides,  cum  Aristar- 
chus  eiaro  ex  imperfecto  ij^rjv  repetendum  censeret.  Neqne 
de  coningatione  periphrastica  cogitasset,  si  maiore  diligentia 
mnm  homericum  nolnisset  innestigare.  Nonne  ipse  dixerat 
apud  Enst.  1885,  56  to  fivrat  ^cerat  iv  Tfp  'oi  drj  vvv  %atat 
Qiyf^  r  134.  Addo  praeterea  ß  403  TrjUiiox  ijörj  (liv  rot 
iihmifiiSeg  itaiQoi  eiW  krcriqeTiiOL  t^v  a^v  TtoTidiyiAevot  oq- 
firjv^  xfß  90  *o  S*  oQa  nqog  xlova  juox^v  rjaro  xarcj  OQOiov 
noTidiyfievog*  r]  1^1,  (o  396.    Sed  ne  Aristarcho  quidem  con- 


1)  Cf.  Wachsmuth  in  Mas.  Rhen.  aol.  XYIII  p.  183  et  A.  Ladwich 
in  Mos.  Rhen.  uoi.  XXXII  p.  7. 

2)  Quam  haad  malte  post  (1885,54  »»  Os.  fr.  65)  ad  partes  uocauit 
eontra  Zenodotum ,  qni  dederat  n  243,  imüxiarai  pro  iniaxrirai :  97  ^^<- 

3)  Cf.  Cortias,  das  Verbam,  aol.  II,  154. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


128  GaUelinas  Frye 

cedam  legendom  esse  'ev^e  i*  ivl  OTtij'i  ykaq)VQfi)  9^^^  afig>l 
di  t'  akkat  eia&^  ofirjye^ieg  aktat  d-eaC  ß  83;  nide  enim 
qnae  secuntur  88  oqao  Qin  et  98  ^qov  d'  evqvona  Kgovl- 
dr]v,  Tte^l  ö^  akkoi  aTtavteg  eia&'  o^rjyeQeeg  fimageg  &€oi 
,  .  .  fj  d^  aga  (seil.  Oitig)  ftaQ^  JCt  ftaxgl  xa&iKero,  el^e  d^ 
j^^vij;  cf.  uu.  125,  160:  Priami  filii  natiq^  afiqfi  xa^ficvoi 
ivdodev  avkfjg  öccKQvaiv  ei/ior'  iqwgov.  Quid?  nonne  bis  omni- 
bns  locis  poetam  tritissimo  Uli  ehat  lucalentios  f)a^ai  prae- 
taÜBse  arbitrabimur?  Neqne  nero  cum  Aristarcho  t;  106  sno 
esse  loco  contenderim.  Mola  enim  ueterum  e  duobus  compo- 
sita  erat  lapidibns,  catillo  pondere  mnlto  grauiore  et  abaco 
ex  ampliore  in  modom  cnnei  escendente^  altero  metae  nomine 
uocato  et  paulo  leuiore,  qnem  sernae  inmisso  molili  monerent. 
Atqne  Homerus,  nt  ingens  Aiacis  describeret  robur  ki^ov 
eYkerOy  inquit,  x^^^  ^^^ij]  (seil.  ^'JSxrw^»)  fxikava  tQrffvv  ie 
^liyav  T€' 

devtegog  txvt*  j£iag  Tcokv  fieiCjova  kaav  aelgag 
•  .  .  eXato  d'  aoTtld^  Ha^e  ßahav  ^vkoeiSei  Ttitqifi  H  264  sqq. 
cf.  M  161 :  ßakkofievac  ^vkaxeaai.  Ergo  recte  interpretaberis 
fivkai  xa&rjVTo,  idgvvro  in  solo  fixae^?  quam  notionem  in 
nerbo  '^ad^ai  inesse  ex  bis  coUigas  exemplis  Herod.  DiL,57 
^Qov  fjOTOy  VIII,  44  ro  Iqov  W^vrat  (cf.  IL  B  191  cev%6g  t€ 
•KOL&rioo  xal  akkovg  idQve  kaovg);  Arist.  polit.  V,  12  avögiayra 
kv  Tjj  ayof^  xadrjpievov]  Plat.  symp.  215*  ol  Setkrjvol  kv  zolg 
iQlLioykvq>eloig  na&rjfÄevoi]  Thuc.  II,  49  to  iv  rij  %B(pakfj  nQÜ- 

TOV   lÖQVV&lv   XOKOV. 

Ceterum  nobiscnm  fecit  Herodianus  IL  pros.  O  10  . . .  jucra- 
kajiißdvei  (seil.  liQlaragxog)  to  'ela^'  o^rjyegieg^  ii  83  elg  ro 
vftrJQxov'  ^ixBi  dh  BnloTaatv  el  tov  elfxl  Tta&rjriyLOv  dvvccvat 
xatä  OYif^aivofievov  rj  XQV^^^  ^Ekkrjvixfjv  (qaoram  to  arifiai- 
v6fi€vov  nos  ipsi  illustranimus,  r^v  uero  XQV^^'^  Herodianas 
H.  pros.  Z  336  to  iJ^yjv  .  .  .  artavlug  xaza  t^v  XQV^^^  ^^^^ 
'EkkT^vojv  ...  0  fxhroi  TtoirjTtig  ovx  IjfßiJaofTo  A)  dio  afisivov 
öaaivBiv  xal  ixd^eaS'ai   ivöiirQißov  xa\   ixad-rjvro'   xal  yäg 


1)  Idem  sensit  Buttmann  'Ausf.  Grammat."  p.  528  n.  **. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Heraclidae  Milesii  atadiis  Homericis.  129 

aQfio^or  tolg  VTtoyteifiivoig  O  10  xelad-ai  pikv  ^'ExTOQay  n€Qi- 
xa&iT^BO&ai  dk  av%6v  Tovg  halqovg  avyxafivortag  A.  Kestat 
nt  moneam  diphthongnm  hoc  in  perfecto  band  magis  genai- 
oam  esse,  quam  in  elog^  atqne  grammaticornm  sine  snperioram 
librarioram  errori  tribnendam,  qni  traditnm  HEOG,  HEATAI 
ilog,  eYarai  transscripsere ,  ubi  poeta  primam  sjllabam  pro- 
doxitO  Atqne  iam  Heraclides  ijarai  agnonit  apud  Enst.  1895, 
46  rjarai  diä  xov  tjva, 

Helins  Aristaroho  rem  gessisse  uidetnr  Heraclides  apnd 
Eost  1457,  46  (Os,  fr.  81)  .  .  .  xai  'AQlaxaQxog  afia(fTav€i, 
(frjclv),  iyaUvag  Iv  7Ato<Ji  F  280  t6  v^elg  fiaqzvqol  lote'  ov 
yaQ  avfjfrjral  %i  fi^  TCfozeifOv  o^vtovovfjtevov  ei  dh  ayj^Qtjzai 
%6  o^ovavfievov,  a%onog  (gyrjol)  xal  17  fyKXiatg  x.  %.  L  Sed 
qna  assolet  neglegentia  Enstatbins  pessime  tnrbanit  nerba  Hera- 
clidae^,  qni  primnm  de  indicatino'  nerbomm  in  iu7,  praed- 
pue  nerbi  snbstantini  dissemerat,  et  qxxri  et  iari  ripLaqrrifxiva 
esse  propter  aceentnm  indaganerat.  At  cane  Heraclidem  ea 
de  cansa  reprebendisse  Aristarcbi  enclisin  censeas,  qnod  la%i 
contra  analogiam  acnto  notaretur;  etenim  ^el  aal  rjfia^rjTai 
o^ovovfieva  oincjg  %7ta&ov  xovxo*.  Pessime  nero  interposuit 
eompilator  xal  ^Qlaragxog  x.  t.  X.  Res  patet.  Indicatino  exa- 
minato  transiit  Heraclides  ad  secnndam  imperatini  cni  eandem 
esse  formam  atqne  indicatini  plnralis  secnndae  exceptis  eare 
et  (pare.  At  Enstatbio  melins  nisnm  solita  avcacecpalaioiaet 
has  formas  confhndere  cf.  Herod.  catb.  pros.  464, 20  edit  Lentz. 
Iam  qnaeritnr,  nnm  Heraclides  recte  Aristarcbi  lectionem  re- 
probanerit,  qnod  nt  £acUins  j)0ssis  diiudicare,  infra  snbieci 
nersns  homericos  r276-282.3)    Ubi  mnlto  aptins  praemissis 

1)  Cf.  Gurtins,  Mus.  Rhen.  N.  S.  IV  p.242;  Verb.  I  p.94;  Nauck, 
Bulletin  de  Facad.  de  St.  P^tenb.  uol.  VI  p.  17. 

2)  Cf.  ApolL  (synt.  lU,  27  p.  263)  Heraclidae  uesti^a  prementem. 

3)  Ztv  naxB^  "iStj-^iP  fuBitov  ... 

riihos  d'\  OS  navx*  ifooqs  xal  vcavr*  inatuweis, 
Moi  mnafiül  xal  ycua  xou  01  V7tire^&»  xofiovras 
av&^€ffnovs  riwa&ov,  or»«  x'  inio^v  ofwffarif 
vßuU  fioitrvoo^  i&re,  mvlaaraTS  8*  o(mta  niffra'  2S0. 
et  fuSp  xav  Mtvdlaov  AU^avi^  xaranifvrji 
avtos  in8t&*  ^EXifnpf  ixir»  x,r,X. 
Leiprifw  Stoditn.  YI.  9 


Digitized  by  VjOOQ iC 


180  GailelmaB  Frye 

nocatinis  addi  imperatinum  quam  indicatinum  neminem  fogiet, 
qua  de  re  totos  onm  Herodiano  consentio  H.  pro8.  r  280  i^aQ- 
rvQOi  ?<TW  Ttafo^vverat  ro  eare  Yva  ftQOinan;vüdv  yhnjvcti 
o^oliog  t(^  (pvXaoaere  *  m&avtitefov  yaQ  17  TOictvri^  avdyvioaig ' 
Tiokka  yaq  %a%i  TtQoazcncrixa  xai  wg  TCQog  rovg  &€avg'  'Zev 
7tat€Q  alka  av  ^aai  in  rjiQog  vlag  !dxotuiv  Ttolrjaov  d' 
aX&Qtjv,  dog  d'  otp&akfiolatv  idia^ai  P646  Ar,  adicio  H  76 
^Zevg  d*  afxfi*  iTcifiaQTv^og  ?aTw\  Memorandum  et  hie  La 
Rocliium  eum  Bekkero  errasse ,  qui  codicis  Veneti  adnotatio- 
nem  marginalem,  akkoi  yq,  fid^vQol  iore  pro  Didymi  scholio 
uenditauerunt. 

Cum  Arifitarehus  eis  quae  topicis  dialectis  propria  fne- 
runt,  non  tantum  tribuendum  censeret,  ut  consuetudine  totias 
Graeciae  conmiendatas  atque  oceupatas  in  edendis  carminibos 
homericis  respueret  nominum  propriorum  scripturas  legesque 
prosodicasy  Heraclides  ad  dialectos  potissimum  oculos  con- 
uertenB  indeque  uoeabulorum  orthographiam  repetens  gram- 
maticorum  normas  primas  agere  iuBsit  partes.  Eustathins  enim 
p.  365,  27  tradidit  haec:  'HQoxkeidr^g  di,  q)aaLv,  avev  rov  T 
yqacpei  xovg  arcd  tov  Malovog  xltj&ivrag  Mfiovag  liywv  Botio- 
xiav  elvat  ttjv  T0tavT7]v  fieraßolfjv  wg  rtSv  Boiunwv  tijv  ohr^v 
äi  dLq>d^oyyov  eig  rj  xa%a(x6vag  fieiaßaklomov ,  oig  tcov  Y.al 
XoiQoßoaxog  naQaarjfieiovrat  iv  olg  i^yelrat  tov  'HQwdiavov. 
Mutuatus  est  hunc  locum  e  commentariis  Apionis  et  Herodori 
innuitque  Ghoerobosci  dietat.  403, 10  (Anecd.  Bekk.  1215),  ita 
ut  Herodianum  Heraclidae  sententiam  protulisse  cum  Lentzio 
Herod.  11,  550,  18;  352, 10  statuamus. 

Sine  dubio  ea  re  permotus  est  Heraclides,  ut  iota  sab- 
scriptum  reiceret,  quod  a  poeta  J  395  dux  Thebanorum  uoca- 
tur  Maluv  Aifiovldrjg.  Maeones  uero  socii  Troiani  non  sunt 
Boeoti  sed  Lydi  ind  TfAcikuj  ysyatoTsg  B  866.  Nee  si  essent 
Boeotorum  coloni,  contra  consuetudinem  Graecorum  scribere- 
mus  Mrioveg^  memores  praecepti  illius  Aristarchei  apud  Herod. 
IL  pros.  M20  Kdqriaog'  TvQavvlutv  o^vvet  zb  Ka^tjaog  cog 
Ilaqvaaaog.  ovrio  ydg  vTtb  Kv^ixrjvwv  ovo^d^eaS^ai  tov  tco- 
TafÄOV*  6  öi  li^loTaQxog  ßaqvvBi  cog  Kdvwßog'  eiTcofiev  di  h 


Digitized  by  VjOOQ iC 


•  De  Heraclid&e  Milesii  studiis  Homerids.  131 

kigoig  o%t  ov  Ttavnog  iTtix^arei  17  otco  ziSv  id^iov  XQriOig 
Mi  ini  trjv  'OfiriQixijv  avdyvwaiv,  OTtote  TteQi  rov  rkiaavta 
B  504  dulaßofuv,  €1  ye  Jiovvaiog  lazoQei  zovg  lyxioqlovg 
ciatiXleiv  t6  T  xai  f^tj  ^te^iOTiav'  ro  t€  AvuaOTog  6  avxbg 
Itn^ei  o^veO'&at,  fifiüv  avayiyviaaiMVTiav  ßaQvrovwg  B  647. 
ovriag  ovv  eixog  xai  k^tl  zov  Kagi^aog  fi^  neia^vai  zbv  Idgl- 
atafxov  o^oliog  toig  kyxwqloig  Tt^oevfyTtaad-ac  ttjv  ki^iv '  Taxa 
ii  snspicator  Herodianns,  in^l  iwQa  va  elg  og  i/qyovra  vtzI^ 
dio  avXkaßag  o^vofieva  T(f)  rj  naqaXriyofieva  ev€QOv  exovta  ä, 
Tovto  3i  ev  avade^dfÄevov,  diä  tovto  i^kXa^ev  am 6  r^g  Ix«/- 
ywv  raaewg,  eXye  %o  ^XixaQvrjaaog  diaoov  'ixei  xo  5,  Avua" 
fyaaog,  Tafttjaoog,  xo  (livxoL  KaQtjaog  ?v  exet  to  ä'  A,\ 
e£  praeterea  II.  pros.  B  498,  504  et  praecipne  K  266  emen- 
datun  a  Lehrsio.^)  Iota  adscriptnm  inuenimus  Hippon.  tr.  I,  2 
Mr^ovicrij  16, 1  MrfCovBg^  Hesych.  Mrjovig  Avöiq'  TLal  Mrjovla' 
Sed  tranfieamus  ad  rem  multo  grauiorem:  Enst.  1064,  4 
(1722,35 — 47;  Os.  fr.  51)  q)rjalv  'H^axlelörig  na&d/ceQ  Telw 
feliaxta  laxtUg  xal  S-oqcj  S-o^laxo}  ncal  jUoAcJ  (loXianu),  i^  tov 
tb  ^^iiaxa),  eri  dk  xal  to  ßhicxw,  ovtia  xal  ex  %ov  vow  yl- 
vnai  voicxio  xal  xard  ovvalqBOtv  voiaxo) '  xal  nqod^ioei  zov  y 
AloXvxbig  YvciaxWy  kTtel  xal  zo  vow  yvow  (paalv  ol  jiloXeig' 
hd^iv  ij  aziQtjaig  ayvoü  (xaJ  z6  a^iyvoeiv  xal  fi  ^yyvoia} '  2) 
Uy€i  de  6  avzog  xa\  wg  ol  ^Hneiqwzai  ngozid-iaai  xal  avzol 
TO  y  zaig  Xi^eaiv  zbv  dovnov  ydovnov  liyovzeg,  ev-^ev  'i^l- 
ydovjtog  rcoatg  ^'H^g^  0  112  xal  ccTtb  zov  viq)og  yv6q>og  x.  r.  A. 
Profecto  uim  intnlit  Heraclides  uerbo  yiyvwaxBLv\  ged  ut  in- 
tellegas,  unde  talem  fonnatioußm  indagauerit,  inspicias  Etym. 
Mag.  452, 40  (Herod.  II,  521, 10  Lentz.),  ubi  grammatici  nostri 
doctrinam  latere  primoB  aidit  Usenerns.^)  Etym.  Mag.  452, 40 
(An.  Ox.  1,203,  30;  Eust.  1227,27;  Zon.  1056)  ^v^axw  (Didy- 
mns  iota  subscriptum  respnit)  alXoi  dh  Xiyovatv,  ozi  ötd  zov 
ioxw  yivezai  ij  nafaywyrj  drrj'iaxw  fÄvrjiaxu  (ß-QWiaxu))'  ov 
mhiSg  dh  Xiyovaiv  x.  z.  A.    Res  patet.    Ex  uerbornm  ^vjßaxu} 

1)  Lehn,  de  Arist.  st.  h.  p.  273 ;  Herod.  Script,  tr.  p.  259. 

2)  Inserui  ex  Eust.  p.  1722,43. 

3)  Cf.  Anall.  Fleckeiseni  nol.XCI  p.  246  sqq. 

9* 


Digitized  by  VjOOQIC 


ia2  OnaelmoB  Frye 

fiifivf^ayiio  &Q(itax<ü  orthographia  profectos  Heraclides  nestigia 
formationis  in  TäxtS  indagauit,  quam  nellem  üa  tantmn  tri- 
bnisset,  quibus  xata  ttjv  Tta^adooiv  iota  snbscribitnr  genui- 
num  (An.  Par,  III,  323  ^inr^OTcovrag  .  .  .  ^ei  dk  to  i  rjctra 
naqadoaiv  TiQoayeyQainfiivov').  Inioria  antem  Didymns  illnd 
iota  uerbomm,  qnae  attnli,  refellere  conatns  est  e  faturo  ^-yci 
^yj^aio  male  snspioatos  prodire  ^i^ctxcü;  sed  mnlto  magis 
miroB  no8  habet  quod  Herodianas  Didymo  assentitar  n.  pros. 
yl  799  avyxaTctvld'efiai  t6  fttj  dvvaad-at  %a  dia  tov  otüö  ex€iv 
x(fo  tikovg  dlq>&ayyov  hupwvovfAivrjv  ort  firj  njy  diä  tov  v 
ntgxxvaxo}'  6  di  loyog  nafaivelrai  n^v  AloXLda  6iaXeK%ov^) 
dia  TO  fjiifivalaxw  %al  to  dyalmua*  woTe  ots  Üyei  itaxta  xara 
dialqeatVy  vyitig  a7tog>alvBTai ,  etye  Tta^a  to  etdcj  l^int7tT€ 
(liXXiJv  6  eiati),  og  wg>eiXev  iTtev&iaei  tov  x  noi'^aai  to  etaxio, 
(ig  (ledvia  fie&vaxw  dqaao)  ÖQacnnj  ,  ,  .  A. 

Sed  ne  nos  qnidem  facile  ezpediemns,  qni  £actnm  sit  ut 
^vj^axw,  fii/Äv^ßcmw,  S-^^ianw  et  fortasse  nixkijaxw  (ita  Cod. 
Venet.  -^  II.  Ä  300)  per  ZoxS,  cetera  ut  yiyvtiaxo}  ßXtoaxio^) 
SidQaaxo)  alia  per  solum  oxw  formata  sint,  nisi  cum  Curtio ') 
de  prototypis  ^fivalio  *dyalo}  *&Q(^ijj  cogitaueris.  Sed  dubito 
an  rectum  uiderit  Siegismundius  ^) ,  qui  Aeolica  fzifivaUTKw 
dyaloxai  e  fiL-^av-l-onaß  S-av-l-axio  deriuauit,  cum  et  Use- 
nerus  1. 1.  ex  d^Qt^aiMo  eruerit  protolypon  &0QßiaK(ü  collatis 
tS-oQ^ov  &ovQog  pro  S'O^ßog  ut  yovvoTa  pro  yovßara.  Cete- 
rum  larga  manu  Usenerus  codicum  testimonia  de  S-vj^axw  fii- 
fivj^aiiw  d-Qi^ano)  adstruxit  petita  e  Veneto  ^,  Mediceo  Aesohyli, 
Laurentiano  Sophoclis  Bodleiano  Piatonis,  ad  quae  te  rele- 
gasse  satis  babui;  hoc  unum  addo,  uirum  doctum  minus  recte 
obiecisse  Heraclidae,  quod  in  yiyviaoiMa  ßlciaxü)  aliis  iota  ad- 
scriptom  non  postulauerit  At  si  quid  uideo,  ob  eam  rem  lau- 
dandus  est.  Quid  enim?  Negabisne  ^ifivT^axw  ^yijoxoi  ^^oxcd 
eiusdem  esse  formationis  ac  äidQaaxcj,  yiyvdaxu},  ßhaojuo'i 

t)  An.  Ox.  1, 196, 39  ro  ...  &v^cxm  uai  fuftv^fntat  6  ftäp  Ji9vftos  ärsv 
tov  i3ra'  ^  fUpxoi  Tta^ooiS  avx  in»io&tj  avrtf,  intl  ol  AtoXäU  dyatCKto 
Mtü  fivaüruw  Xiyovc$v.  2)  MoXiaxof  enim  finxit  Heraclides. 

3)  Verb.  1, 271 ;  I«,  278.      4)  In  Curtü  Stud.  V  p.  207. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Heraclidae  Mileaii  stodiis  Homericis.  133 

Mmime  illad  iota  incobatinoram  cbaracteris  esse  contendimns.O 
Modeste  igitnr  neterem  Graecomm  osiun  codicnmqne  anctori- 
tatem  plus  nalere  malnity  quam  ingenio  mdalgere,  tradita  re- 
gpiciens  et  lingoae  graecae  nonnas  e  traditis  sibi  ernendag 
arbitratns.  Neqae  id  silentio  praetermiserim ,  de  ^oqfaxu), 
»ev^fiog^)  (Eust.1227,27;  326,10;  Etym.  Mag.  456, 47)  prae- 
ter Heraclidem  et  ApoUoninm  Archibii  filimn  idem  sensisse 
teste  epitomatore  An.  Ox.  I,  203 ,18  xal  ro  &Q(pafidg  avv  t(fi  l 
äcTtif  xal  IdTtoXhiviog  6  läffxißLov]  sed  soli  debemns  Hera* 
clidae  Epirotas  non  /i^^aioxco  sed  simpliciore  yvwanij}  osos 
esse,  qnod  eum  Latinorum  gnosco  optime  congmit. 

Iflün  difficillimam  snbire  cogimnr  qnaestionem  de  uerbo- 
rnm  barytonomm  praesentia  tertia  riöi  jjäi.  Etenim  Heracli- 
des  apad  Enst  1576,  55  %a  xqlxa^  inqiiit,  %tiv  o^iattxfSv  Tte^i- 
Qjtia^hiüv  Tfjg  a  av^vylag  xal  rtSv  ßa^vroviov  dh  ^tjfÄatcjy  xarcr 
To  hiTcov  eig  Tfjv  ai  avXkaßijv  Ttegarovrai  xov  fj  ytaqahfiyov- 
leg  in  Rheginonun  dialeeto.  ro  yaq  q^ikel  xal  Uyu  g>lk7]ai 
(paul  xal  kfyriai  xal  q>iQifjai'  zoiovrov  di  xal  ro  *kafi7t(f6v 
naiiqiaivrjüi  E  6  Tta^^  *Ofii^^(p  aTta^  {(pijdl)  XQV^^f^^^V  '^S 
iiaUxxffi  iitl  xavzov.  [xakeltai  xal  to  (Jx^fia  ^IßvxBiov  vnb  t<Sv 
y^fmoTiXijJV  dia  %ov  iieijOTtoiov  ^'Ißvxov  q>iXf}&ijaavTa  Toiavrt] 
yldcoTj  X.  T.  A.] ;  cf.  Os.  fr.  69.  Eadem  exstant  in  Etym.  Mag. 
650, 7  mire  tarnen  confosa  cum  Herodianeis  (11, 563, 16  Lentz.) 
Ttafiipalyfjoi  ^ai  *  secontur  nerba  Herodiani  , . .  rj  'ian  Ttafi-- 
(palpw'  diaXixz({)  ök  'Prjylviav  ygonperat  ro  y  7tQ6au}7cov  dia 
tov  rj  [fiegä  zov  i\  %d  yaq  voel  xal  (pikel  (yoriat  xal  (plXriai) 
Uyovoiv  ixelvoi  Ticleovaa^ip  tijg  äi  avXkaßijg'  ovtu}  xal  to 
Kanfpalv{rj)ai  ^Ikiadog  E  6  (eodd.  vof^at  (pLXißat,  TtapKpalvjiai).^) 

Atqne  Aristarehns  nerbomm  barytonomm  formas  in  i^ae 


1)  Cf.  Cort  nerb.  1, 272. 

2)  ApoU.  Rhod.  B  823  optimus  codex  Laurent.,  qui  ubique  iota  adscr. 
accorate  addit,  ezhibet  &^an4rfu>vs, 

3)  Male  Osanniu  In  adnot.  ad  fr.  69  «=  East.  1576, 55  de  eiadem  for- 
lois  eogitaase  Herodianom  D.  proB.  ^129  opinatus  est  librarii  deceptus 
erroie;  agitnr  enim  j4  129  de  coninnctiao  9»^^  v^ev^^^  ut  recte  edidit 
Lehrdni. 


ITY 


Digitized  by  VjOOQ iC 


,->^ 


134  GuüelmuB  Frye 

iota  adscripto  adindicauit  coniunctino:  Aristonic.  £6  17  di7c?.rj 
ort  7tafzg)alvf]ai  avrl  rov  7taiig)alvf]  •  TcXeovatei  ik  ^Ißvüog  T(f 
totovrq)  A.  ^IßvKeiov  antem  oxfjina  .  .  .  avxlazQocpov  iari  rcJ 
KoQtv&lqi,  v7C0TcniTiiuft  XQiiiievov  avzl  rov  oQitnnwv.^)  Ne- 
qne  alia  ratione  Aristarchus  dafivjiat  E  746  kd^ero  d^  ^yxog 
(Athene)  Tf/7  dafirrjai  oxixag  aviqwv  (=  0  390,  a  100)  geiiiii- 
num  arbitratuB  est  teste  Didymo  E  746  (Et  M.  247,  11)  0  ä- 
ddviog  av€v  tov  7  x6  ddfÄvrjaL,  6  de  ^glaraQxog  v(f  I,  uix 
recte;  nam  poeta  e  47  eikero  Hennes  de  ^aßdov,  tjjt'  avigüv 
oiilitna  'Stilyei  et  Pindarus  Ol.  IX,  34  ovd^  Üdtdag  axivijTav 
^€1  ^aßdovy  ßqoTsa  atifia^^  ^  xardyei  xotXdv  Ttqog  ayvlav 
&vaoyu}VTO)v:  est  igitur  tertia  uerbi  dafzvrifii  E  893  ^rrjv  /ikv 

Ut  ad  Heraclidem  reuertar,  grammatici  de  his  mdicatiois 
in  rioi  exenntibns  testimonium  misere  inquinanit  Eustathins 
schemate  Ibyceo,  qnod  ab  Heraclidae  sententia  ^)  omnino  alie- 
nnm  est,  qui  non  conionctiunm  pro  indicatino  sed  ipsnm  indi- 
catinom  his  in  formis  agnonit  Atqne  nostrae  aetatis  potissi- 
mum  niri  docti  adstipulati  sunt  Heraclidae,  quorom  Gorssenas 
ex  historia  lingoae  graecae,  alter  Naegelsbachins,  cui  obtem- 
perat  Baenmlinus,  e  quaestionibos  syntacticis  profectns  indi- 
catinos  nerborum  barytonomm  in  riai  apnd  Homemm  defen- 
dere  studuerunt.  Cum  uero  G.  Curtins  Corssenum  refatauerit »), 
aecnratius  Naegelsbachii  ^)  sententiam  examinasse  satis  habeo. 

Atqne  primum  monendnm  est,  hos  indicatinos  ad  nanm 
omnes  apnd  Homemm  in  ennntiatis  ant  a  relatino  ant  ab  6  de, 
6  öi  Te  exordientibns  atqne  ad  comparationem  perttnentibns 
inneniri.  Relatinomm  antem  ennntiatomm  natnram  cnm  atten- 
disset,  hanc  ille  normam  indaganit,  Homero  in  relatina  con- 
structione  si  qnid  necessario  constanterqne  snbiecto  tribneretnr 
eiqne  qnäsi  natnra  inhaereret,  probari  indicatinnm,  coninneti- 

1)  Cf.  Lesbon.  de  schemat.  p.l66  §  179  ed.Valck. 

2)  Gf.  Schnddewin,  Ibyc.  reliqq.  3)  Verb.  1, 203  coUata  p.  58.   . 
4)  Excnn.  IX  ad  Hom.  Hiad. ;  aasentitar  Baeumlinns  in  praef.  Diad, 

p.  XL.  De  Hesiod.  Erg.  712  i&skriffi  (Koechlyus  -ijai)  cf.  Rzach  in  Fieckeis. 
ann.  phil.  nol.  supplet.  YIII  p.  438. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Heraclidae  Milesii  studiis  Homericis.  185 

ttom,  ubi  adderentar  natura  cmn  snbiecto  non  coniuncta  et 
fortnito  libereqne  adiecta.  Sane  concedimus,  nobis  quoque  in 
nninersnm  probari  liane  sententiam:  P133  lunjxee  wg  xlq  re 
liittv  , . .  ifi  ^d  T€  yrjTti  äyovri  owavr'qaiDVTai  . .  •  Svögeg  et- 
v9i  evr'  itar^Q  vTceqiaxt  (paavrarog,  oaxe  fiakLOra  ^E^exai 
ayyiUAov  q)aog  ^Havg  '^Qiyeyelrjg.  Fallitnr  tarnen  uir  doctus, 
quod  hac  norma  ennntiatoram  apnd  Homernm  relatinornm  con- 
stmctionem  ab  omni  parte  illnstrasse  et  ad  liquidum  perduxisse 
sibi  nidetur,  enuntiata  comparationi  adnexa  nibil  moratus. 
Velim  igitnr  conferas  haec: 

2V62  uivrog  d^  äar^  iQr]^  wxvTtreQog  wqto  fcitea&ai, 

og  ^d  t'  au    alylkiTtog  nizQrjg  nBqifirjKeog  affS-elg 

oQfAi^afj  Ttedloio 
et  €  51  JSevttr'  ^fteir'  iul  xvfia  la^ip  oqvtd-i  koüitig, 

oare  nard  deivovg  -iwXrtovg  aXbg  oTQvyiroio 

ix^g  ay^ioGOCDV  Ttwuva  7t%eqd  deverat  aX^t]' 
Nonne  eadem  necessitudo  inter  subiectum  et  relatiuum  enun- 
tiatnm  priora  et  posteriora  intercedit?   Minime  tamen  dicemus 
big  Naegelsbachii  sententiam  firmari.    Idem  ualet  in 
M299  B'q  ^'  ifisv,  äare  Xiuv  oqealTqoq>ogy  oat*  iTtidevijg 

drjQov  Mf]  xqeitivy  niXerai  di  l  &v(xdg  äyijvwq 
et  X  401   EvQ€v  'Odvaa^a  ,  •  .  aifiaTi .  .  .  TtenaXayfiivov  äaze 

kiovra, 

og  ^a  T€  ßeßQiayaag  ßobg  ^'^erai  ayqaiXoio, 
lam  compara 
M421  IdXl^  äoT    a(xq>*  ovqoiai  6v    aviqB  driQiaaa&ov 

...  w  T*  oUyip  hl  x^QV  ^Qi^^'f^ov  Tteql  Xatjg 
et  JI 756  .  .  .  Aiovd-^  &g  örjQivdi^Trjv 

oiT*  ogeog  xoQvqrrot  tcbqI  xzaiiivfjg  kXacpoio  .  .  .  iid- 

XBod-ov ; 
0  579  • .  •  iTtoQOvae  %viav  äg,  oa%^  Irtl  veßQfft 

ßXrjfiivtt}  at^ 
et  0  586  ftQBöe  StjqI  .  . .  hixiog 

oaxB  nvva  ictelvag  .  .  .  (pevyBt\  P725  et  ß  80  ali^ 
Taedet  plura  aduersis  frontibns  componere.  In  relatiuis  igitur 
enontiatis  ad  comparationem  pertinentibus  (nam  haec  sola  nunc 


Digitized  ßy  VjOOQ iC 


186  Goflefaniu  Frye 

earamii8)  interdam  poeta  indicatiauin  asnrpaiüt  haud  addita 
re  eam  snbiecto  coniancta  necessario,  sed  institntae  compara- 
tionis  fines  libere  transgresgiiB  non  rem  fieri  solitam,  sed  hoc 
ipBO  momento  fieri  fictam  nolnit  genBui  nostro  sabmiiUBtrare  ^), 
cetera  nihil  cnrans:  cf.  x  302 
dt  d^  waz^  aiyvTtiol  yafitpwwx^g  ayKvXoxelkai 

. . .  in^  oQvi&e^ci  ^oQwaiy 
jal  fiiv  t'  iv  TtBÖlifi  viq>€a  Ttxiicaovüai  levtai, 
ot  ii  %B  tag  olixovaiv  iftaXfievoi,  ov6i  vig  ahcfi 
ylyverai  oidk  (pvyri '  xalQOvai  di  t^  avifeg  ayff],  wg  x.  c.  X. 
Contra  ree  Bubiecto  necessario  tribnendae  band  rare  in  ennn- 
tiatis  relatinis  per  coninnctianm  adicinntar,  a  poeta  certoin 
tempas  respiciente  ant  certas  condiciones  qnibnB  res  descri- 
benda  com  Bubiecti  natora  arte  coniimcta  OBtendatar:  £6,  de 
quo  uerBu  mox  exponemos,  et  O  410 
ÜdkJi^  äare  arä&fÄrj  86qv  vrj'iov  h^idivei 
tixroyog  h  TtaXa/iijat  dcnjfiovog,  og  ^a  re  Ttdarjg 
ev  eiSij  cotplrjg.    Negabitne  NaegelsbachioB  hie  rem  cum 
subiecto  artins  dici  coninnctam?   Quis  enim  nouit  r^rova  Jon;- 
fiovaj  qoi  non  bene  calleat?   Minime  tamen  conimictiniim  re- 
probabimns.    lam  singalos  adeamns  nersüs,  in  qnibus  indica- 
tiüom  in  tjoi  exenntem  agnouere  Naegelsbachins  et  Baenm- 

linus.    Atqne  £  4  legantur  haec:  Jali  ol ttvq 

jiatiq*  OTtioQcvffi  ivaUyxiov,  oare  fiahara 
uiapiftqby  7tafiq)alvrjai  XehiVfxivog  ^Slxeavolo.      ^ 
Sane  eandem  innuit  poeta  stellam,  qnam  dicit  X25 


1)  luuat  hie  uerba  Autenriethii  apponere  aers.  ^  523  illaBtrantis 
(Ameis,  Anh.  zu  Hom.  Od.  ed.  C.  Hentze  1872  p.  44  Heft  II):  Interessant  ist 
es,  dass  dorch  das  l&ngere  Verweilen  bei  dieser  nur  gedachten  Scene  die- 
selbe im  weitem  Verlauf  für  den  Griechen  solche  Lebendigkeit  gewinnt, 
dass  das  Bild  gleichsam  wirkliches  Leben  wird  (526),  daher  nachher  be- 
sonders in  dem  Hauptmoment  desselben  der  Modus  der  Bestimmtheit 
527  xfonvBi,  529  avayovüi  hervortritt.  Es  ist  für  das  Gemfith  des  Hörers 
wohl  ansprechend,  dass  nicht  die  anfängliche  Reflexion  das  Feld  behauptet, 
sondern  der  kalte  Verstand  dasselbe  dem  theilnehmenden  Gemathe  rihimto 
muss;  ef.  Lessing,  Laoc.  XVI. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Heraclidae  Mileaii  Btudiis  Homericis.  137 

Tdv  d^  6  yi^fiDv  . . .  idev  oq)^aXfAOlaiv 

0^  ^a  %^  oniofiTjg  elclv,  iql^loi  di  ol  aiyal 
(faiyovtai  TtokXolat  fier^  aargaai  vvxTog  a^ioi/yifi* 
ov  Te  nvv^  ^SigLiavog  inhiXriQLV  xaXiovaiv, 
At  nel  ipsa  poetae  uerba  i^kovfävog  ^Shteavolo  nellem  mo- 
naiflse&t  Naegelsbaehiam,  ne  eandem  esse  diceret  loci  haius 
natiuram  atque  fi  289 
^  yovov  ij  Ze<pvQOio  dvaaiog  o%  t6  ^aXiora 
vija  diaQQalovai  ^mv  aixrjri  avaxTiov  aut  v  93,  a  283,  ^  284« 
Nam  in  uersibus  quos  nominani  proximos,   inprimis  fi  289 
solam  snbiecti  naturam  indolemqae  insitam  respiciens  poeta 
deseripsity  iinde  subiectom  ipsum  accuratius  cognosceremus 
(^ewy  aiycfiTi  avdxT£t>y),  priore  uero  loco  E  6  hypothetica  uel 
temporali  ratione  usus  id  addidit,  quod  certo  tantum  tempore 
certane  condicione  ortnio  in  subiecto  inesse  dicemus.    Qua- 
propter  interpretaberis:   atniqt  omaqivf^  evallyxiov  o%av  le- 
Ijoviihog  ^Shuavoio  fiahoTa  Ttafiipalrijai  (ut  P  755  wäre  \pa' 
(wv  veq>og  e^^rat  •  .  .  ovXov  K&dLrjycjTeg  ore  nQotdaxfiv  lovta 
Tdqxov)  'dem  Sterne  des  Herbstes  vergleichbar,  wenn  er,  dem 
Bade  des  Oceanos  entstiegen,  im  hellsten  Glänze  erstrahlt^ 
c£  0  416,  P725  X^aav  dk  xvveaatv  koixoreg  dir^  iTtl  naTtQfi» 
ßhfjfiivqf  at^wai  tzqo  tuwqmv  ^rjQrjvi^QVJv. 

Neqne  X23  cum  niris  doctis  agnosco  indicatiamn 
Sevafievog  oiaS'*  %7t7tog  aed'kotpoQog  avv  ox^aq^iv, 
og  QU  T€  ^ela  -d'ifjac  tvraivo^evog  Ttedloio,  cnm  ipsi  coninnc- 
tinmn  ediderint  ^517 
"Oaoov  öi  TQOxov  iTtreog  ag)l0TaTai,  og  qa  %"  avoKva 
'ihcfiaiv  TtBÖloio  tiTaivofjievog  avv  oxsa(piV]  cf.  JI386. 
Paidlo  difficilins  expeditio  K  360 
wg  d^  0T€  .  .  .  öv(ü  xvve  .  .  .  layiodv  Inelyetov  .  .  . 
Xiüqov  aV*  vhqevd^f  6  di  %e  fcqod'ifjai  fiCfirixtig  x.  t.  A.,  ubi 
editornm  pleriqne  STeelye^ov  pro  coninnctino  nenditant   Vemm 
oidit  Cnrtias,  qni  6  6i  te^  qnod  in  Aristarchea  editione  legi 
testatnr  Didymns  {vhfievra^  6  di,  egregie  mntauit  in  ore, 
Verb,  n  p.  73. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


138  GttUdmtts  Fiye 

£362  XiÜQOv  av    vkrjev&Of  o  t«  TtQO&ifiai  fiefitjxwg' 

coUatis  N  62,  quem  p.  135  attuli  et  ^518: 

lüg  d^  oV  aoidov  avfjQ  fCOTidiQxerat,  og  re  &€(Sv  l§ 
aelSj]  äedacjg  %7tB^  IfxeQosvra  ßgoToloi.    üt  Cartio  ad- 

Btipulemur  eo  magis  compellimar,  quod  apnd  Homenun  enun- 

tiata  ab  6  di  te  exordientia  constanter  nonam  atque  directam 

meunt  constructionem:  uidesis  ^  419.  11 389,  633.  P 133, 742. 

^318.  X93. 

Sed  ut  nos  uel  inuitissimos  coargnant  indicatiuis  in  rjWl 

homericis,  relegamur  ad  t  107  sqq.: 

w  yvvaij  alloqnitar  Ulixes  Penelopam, 
aev  xkiog  ovqavov  evqvv  Ixavei 

109      uicTe  TSV  T]  ßaaikrjog  oifivfiovogy  og  %e  d-eovirig 
avdqaoiv  Iv  TtoXkolai  aal  [(p^lfiotac  avaaomv 
evdiTclag  avixfjoi,  (pif^ot  dh  yala  fiikaiva 

112      7tvQ0vg  xai  xQi&ag,  ßgl^rjai  dk  divdgea  KaQTCfj), 

€^  evtiyealrjg,  agerwoi  dk  kaol  vtc    avT(lf 
115      %(p  ifih  vvv  Tct  fikv  aXka  fisrakla  a(^  hl  oixq) 

fifjd^  ifibv  l^eQietve  yivog  xoti  Ttarglda  yaiav  x.  t.  A. 
ubi  Naegelsbachius  contra  Codices  omnes  iota  snbscriptam 
omisit  avixriOL,  (piQrjai,  ßQLdiqai.  At  uero  omnes  editores  con- 
imictiuos  edidissent  iv^j^ot,  q)iQ7]oi,  ßQi&rjai  si  deessent  uer- 
BUS  114,  115  band  aliter  atque  O  410.  Tenendum  uero  est 
ipsum  Platonem  rep.  n,  363  B.  coniunctiuos  babuisse  non  solum 
avi^noi,  (piQJiai,  ßQl&rjotj  sed  et  t/xt;^,  ^ccgixj]  ners.  113.  Ne- 
que  est  quod  propter  particulam  di  uers.  111  nouam  directam- 
que  requiras  constructionem :  conferas  Od.  t  5 

Ov  yaq  iyd  yi  tl  q>r]fit  rilog  xaQiia%eQov  elvai 
rj  Öt^  ev<pQoovv7]  fikv  %X71  xa^a  drjfiov  aTtavra 
daiTVfioveg  <!'  ava  öcifAccr^  axovd^tovrai  aoidov 

naQa  dk  Tthqd'CJifi  TQafce^ai 

olvoxoog  q>0Qh)ai  xai  iyx^lfj  deTtaeaai. 
Neque  uero  propter  rUrei  Ttagix^i  (si  quidem  recte  indi- 
catiui  eduntur)  etiam  avixnai,  q^iq^oi,  ßqldT^oi  inter  indica- 
tiuos  rettulerim:  cf.  il  384 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  Heraclidae  Milesü  studiis  Homerids.  139 

iog  d*  VTto  Xalkani  Ttaaa  xeXaivri  ßißgid-e  xd'iiv 
ijficcT*  OTCWQivtp,  ore  Xaßqotavov  x^ßt  vdiaq 
Zeig,  o%B  dij  ^'  avdqeaai  xoveaoafievog  xakenrirfi,      886 
ot  ßlfj  elv  ayo^  axokiag  xQlvtaai  d^iiiiatag 
hc  di  dUfjv  eXaoMOty  &€tiv  oniv  ov%  aXiyorfeg' 
ftüv  di  re  Ttavrsg  fikv  Ttota^ol  Ttki^-^ovai  ^iovveg 
nolXag  dh  xlirig  ror^  aTta^pirffovai  xoQaÖQai  390 

ig  d*  ala  7toQq>vQh]v  fieyaka  atevaxovat  ^iovaat 
l§  oqi(av  inl  nag,  piivvd'et  di  re  %qy^  av&Qoijtwv 
äg  iTtftoi  Tgtiiov  pieyaka  arevaxovro  S'iovaat.  39J 

Hoc  annm  interest,  qnod  inde  ab  b  di  re  (aers.  389  iT) 
constanter,  Baepe  ab  6  dh,  ots  nouam  constructionem  institnit 
poeta.  Minime  igitur  impedimnr  quominns  rill  sqq.  avixj}oi, 
(pi^oi,  ßQl&jjOi  coniunctinos  esse  dicamus  cum  Piatone,  Ari- 
starcho,  omnibns  codieibns.  Sed  ut  concedamus  Baenmlino, 
genmnos  esse  eo  quem  tractamus  loeo  indicatiaos  (nam  huins- 
modi  fonnas  indicatiai  a  scriptoribus  graecis  recentioris  aetatis 
prolatas  esse  constat)  quid  aliud  lucramur  nisi  nouum  argu- 
mentum quo  uerss.  t  109  sqq.  uati  posthomerico  tribuendi  sunt: 
quo  referamus  particulam  ^109  non  habemus;  nee  enim  ^ 
Bekkeri  arridet;  adiectiuum  &iovdrig  ceteris  locis  non  nisi 
cum  voog^  dvfAog  coniungitur;  eidiTilrj  uero  (uox  Graecorum 
scriptonun  nulli  probata)  et  evrjyealt]  hoc  tantüm  loeo  apud 
Homemm  inueniuntur.  Prorsns  nouum  evdutlag  avixeiv  (Ari- 
starehus:  avw  ex^iv)  iustitiam  exercere;  nusquam  nisi  hie 
7taQix€iv  primam  produxit  syllabam,  misere  Claudicat  i^  evij- 
yealifjg.  Varie  uoces  eirjyeairj  et  %^7teöa  interpretes  uexauerunt. 
Neque  aq^äv  homericum  esse  dixeris,  quo  semel  usus  est 
poeta  in  prouerbio  ^  329 ;  alii  alias  dubitationes  hisce  de  uersi- 
bus  protulerunt.O 

Cui  praeter  Heraclidem  de  indicatiuis  in  ^  constiterit, 
inter  ueteres  grammaticos  reperio  ne  unum  quidem;  nostrae 


1)  Friedlaender,  Aoall.  homm.  p.  8  »  AnnaL  philol.  III  p.  462;  Nitzsch, 
Sigenpoesiep.  339;  TolckmannuB,  comment.  epic.  p.  110 sqq.;  DUntzer,  die 
Hom.  Fnge  p.  223. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


14a  GttileliDaB  Frye 

quoque  aetatis  doctiflsimi  quique  niri  stobant  a  grammaticis 
conionctim  amantibus  donec  ValckenaeriuB  Adoniaz.  p.  254 
Incem  attolit. 

Neqne  tarnen  nlli  aelatis  nostrae  grammatico  contigit,  at 
probabilem  proponeret  rationem,  qna  tales  fonnas  possent 
Graeci  procndere,  cum  Schneidewini  sententia,  quam  postea 
Corssenns  aliis  uerbis  repetimt,  ab  Ahrensio  et  Cnrtio  refatata 
eBse  uideatar.  Rheginorum  aatem  dialecto  tribnuntur  ab  Hera- 
clide  band  alia  de  cansa  quam  qaod  Ibycmn  Bheginom  üb 
nsum  esse  aidit.  Qua  propter  aixwv  bwrui  ys  9vn(^  eo  re- 
nertor  qaod  iam  Abrensins  dial.  dor.  p.  303  suspicatas  est, 
tenendomque  censeo  has  fonoas  a  poetis  loeos  nonnullos  Ho- 
meri  male  interpretatis  per  imitationem  procnsas  esse.  Pro 
certo  enim  possmnas  af&rmare  Ibycum  neqae  sna  dialecto  hisce 
in  formis  a  Doride  alienis  usnm  esse,  et  ex  epicornm  potissi- 
mnm  carminibns,  qnae  ipse  caneret,  repetiuisse.  Ab  hoc  loco 
non  aliennm  nidetnr  Ibyci  reliqnlas  qnasdam  proferre:  Herod. 
fiovrjQ.  ke^.  36,  2  Ttad'og,  Taq)og  (neatra  in  og  TtaQakrjyofieva  a 
aweaTakfiivfi))'  oneq  %al  aQOtvuov  iam  ii  804 

äg  oXy    a^fpUnov  zaipov  ^'EmoQog  iTCTtodofioio 
xal  STjkvyLov  inl   tijg  v^aoV   6n6%e  dh  kTtl  i:i]g  kKTthq^etag 
n:€ifaXaftßdverai,  yivog  miöix^<xi  to  ovdheQov 

iq  d^  ävew  drjv  'qavo,  %a(pog  di  ol  tjtoq  ^xavev  tfj  93. 
aU,^  Hawg  toiro  afiq)ißokov'  o  f4ivToi*'lßvxog  diitneiXe  ro  yivog 
iv  T<p  jtQWTifiy  axedbv  top  'OfitjQixdv  fievalaßtav"  g>i]al  ya^ 

JaQov  XQOVov  ^oto  vaipet  Tt^nriytag" 
ov%w  yctQ  hthvev  wg  ßiksi* 

Herod.  fiov.  Xe^.  32,  20  ovdh  eig  aüQ  ovditeqov  vnkq  (jlIov 
avkkaßrjv  ^«t  avfi7tXox:^v  dvo  avfKpciviov  ftqb  tov  c3  . .  .  vlniOQ 
•  .  .  vdwQ  ekdfOQ'  ov  yaq  ovfiTtkoxfj  ivS'aÖBy  ciXXa  dcaaraaig' 
6  de  ^IßvTLog  ea&^  ore  xaJ  ^At;xcJg  Ttgocpigerai 

ovni  aara  <jq)€TiQav  iiXdu)' 
xal         io&Xav  Ttotiöey^ivtav  iiXdw 

Herod.  fnov.  Xe^.  38, 13  ...  TtenXdvrjTai  ovv  *'lßvxog  elnwv 
Aißvaq)LyBvrig. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  HeracUdae  Milesii  stadils  Homericis.  141 

Atqtte  relinquendos  uel  carminibns  Homericis  illins  for- 
mationis  indicatiiios  recentiori  aetati  necegse  est  attribnas. 
Dabitauit  antem  Bekkeros  an  huc  referendi  sint  a  349,  ^  1S9 
collatis  J  37,  v  45,  %  67  (id'ilf]at  —  i&iXei)  recentiore  aeuo 
aerba  qnaedam  baiytona  ad  oomugationem  in  ^i  pristinam 
rediiflse  snapicatos  0^  qnamqnam  concessit  apnd  Homerom  talee 
formas  nonniai  in  ennntiatis  relatiuis  ad  oonionctinnm  quam 
ad  indicatiniim  pronioribns  reperiri^),  non  nero  ut  in  Bionis 
epit  Adon.  84 

Xc5  fihv  %XvaB  Ttidikov  ^dtividog,  og  ök  lißrftt 
XQvaelfp  q>oqiriaiv  vdiaQ,  6  dh  firjQla  Xovei. 
Qnos  ex  bymnis  bomericis  enotanit  in  rjai  indicatinos  Abren- 
sm  1.  L,  in  censnm  uenire  non  possunt.   Nam  hymn.  XXXI,  15 
lacnna  probibemnr  quominns  certi  qnid  stataamos;  altero  nero 
loco,  XXXn,  4  Codices  haec  exbibent: 

Atykijg  kafiTtavarjg,  arllßei  <J*  akdfiTtetog  arjQ 
cod.  Laurent,  fortasse:  arlXßei  di  'i    akafiTcerog, 
Vix  est  qnod  moneam,  17  196  h&a  d^  UrteiTa 
Ttelaerai  aaaa  01  alaa  xarä  xlai&ig  re  ßageiat 
yeivofiivfp  vi^aavTO  klvtp,  ore  fiiv  rixe  ^i^ttjq 
ülnd  Heraclidae  commemoratnm  xarcnchi^ai  ßa^ela  a  nano 
qnodam  critico,  qui  ners.  198  omittere  debebat,  intrusom  esse 
ex  V 128  (fl  210) 

vaxBQOv  ctvre  tu  Ttelaerai  aaaa  ol  alaa 
yeivofiivtp  Inivriae  Xlvcp,  ote  (iiv  tixe  f^rJTtjQ, 

Ex  üs  qoae  prima  huius  commentationis  parte  disputaui, 
hoc  magis  appamisse  arbitror,  fragmenta  Heraclidae,  qnae  in 
interpretandis  constitaendisne  nersnum  homericoram  lectioni- 
bos  nersantur,  ad  nnnm  omnia  e  grammaticis  desnmpta  esse 
scriptis  et  lenissimis  nismn  argumentis  de  recensione  carmi- 
niun  Homeri  ab  Heraclide  instituta  cogitasse  Osannum.  Atqne 
8i  commeminerimus  ad  recensenda  Homeri  carmina  aditumm 
fiiisse  facile  neminem,  quin  assidno  studio  materiam  totam 


1)  'Hom.  Bl&tter'  p.  219.       2)  Ibidem  p.  66. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


142  Guilelmus  Frye  De  Herad.  Mil.  stad.  HomeridB. 

pertractasset,  res  mythicas  historicas  geographicas  explorasset, 
usum  homericnm  indagasset,  certas  quibas  niteretur  rationes 
conBtitiiuset,  ne  ab  hae  qmdem  parte  nt  sententiam  folciret, 
eontigit  Osanno.  Nee  tarnen  nostram  sententiam  relinqniinns, 
qni  stndia  Heraclidae  grammatica  ex  homericis  carminibns 
profeeta  et  ancta  eodemqne  e  latioribns,  in  qnos  ocnlos  con- 
uertere  solitns  sit,  finibns  nsqne  redire  statnerimas. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Uuod  certamen  grammaticoriim  de  lingaae  graecae  ana- 
'  logia  et  anomalia  Aristarchns  et  Grates  inierant,  susceptnm 
Don  sine  linore  ntriusqne  discipfiili  acerrima  simultate  et  con- 
tentione  persequebantor.  Atqne  Aristarchus  inductinam  quam 
dicimns  rationem  et  disciplinam  secutns,  et  quo  erat  ueri  falsi- 
qne  sensn  natino  modestissimiun  sese  praebebat  grammaticum, 
neque  nsoi  cominimiqae  Graecomm  consuetadini  locnm  dene- 
gabaty  id  qnod  Lehrsius  e  fragmentis  Aristarcheae  doctrinae 
egregie  indagauit  et  Varro  illustrauit  L.  L.  VIII  p.  126  "Ari- 
starchns cum  de  aequabilitate  scribit  et  de  uerborum  simili- 
tudine,  qnornndam  declinationes  sequi  iubet  quoad  patiatur 
coDsuetudo'.  At  Grates  ^Ghrysippo,  homine  acutissimo,  fretus' 
phQosophuB  ad  studia  grammatica  incubuit  et  rationis  empiri- 
cae  reprobatae  loco  logicam  reposuit  id  monens  discipulos,  ne 
fonnas  eonsuetudinis  Protei  modo  uultus  mutantis  mallent  cu- 
rare quam  categorias  logicas  in  ipso  sermone  conditas.  Et 
profecto  quot  irretiebantur  laqueis  grammatici  ueteres?  Fere 
unius  tantum  linguae  cognitione  instructi  eiusque  et  patriae, 
et  uarietate  dialectorum  abundantis  formationes  modo  diuersas 
saepeuumero  ad  eadem  atque  aliarum  elementa  reduxerunt, 
modo  similes  cum  alienis  contulerunt.  Quid  igitur  mimm, 
quod  Cratetem  Mallotam  'sex  libris  tccqI  rrjg  avwinaUag  contra 
analogiam  atque  Aristarchum^  contendisse  penitusque  sublata 
analogia  onmem  potestatem  consuetudini  usuique  Graecorum 
communi  concessisse  tradidit  Varro?  Nos  uero,  quibus  et  uete- 
mm  grammaticorum  commenta  et  inde  a  temporibus  renatarum 
litterarum  tot  argutissimorum  uirorum  quaestiones  et  sententias 
retractare  liceat,  adiuti  praeterea  cognitione  tot  linguarum  et 
cognatarum  et  diuersarum,  band  facile  intellegimus,  quemad- 
modum  ueteres  in  ista  re  tarn  amplam  certandi  materiam  in- 


Digitized  by  VjOOQ iC 


144  Guilelmos  Frye 

neDerint  Cam  enim  non  ea  sit  disciplina  grammatica  (utor 
uero  I.  Classeni  nerbis)  quae  multa  habeat  soli  ingenio  inda- 
ganda,  sed  cuius  summa  laus  cernatur  in  diligenti  obsernatione 
componendisque  iis  rebus ,  quae  in  linguae  usu  inueniuntur, 
ipsa  rerum  natura  certis  comprehendit  legibus,  quantnm  relin- 
quatur  ad  analogiae  normam  inuestigandum  quantnmue  ano- 
maliae  tribuamus  liberaeque  loquendi  eonsuetudini.  Verum 
utcunque  de  hac  contentione  iudicamus,  Cratetis  ratio  Stoico- 
rumque  in  grammaticis  auctoritas  ualidiori  cedebat  scholae  Ari- 
starchi.  Neque  tamen  negandum  est,  analogeticos  quibus  erant 
impedimentis  obstrueti  erroribusque  obnoxii,  extortis  falsis  ana- 
logiis  in  linguam  ipsam  exstitisse  dominos  nugisque  scholasti- 
cis  uera  obruentes  uim  exercuisse.  Etenim  nihil  non  ad  fixas 
et  quibus  omnia  parerent  normas  reuocabant,  illud  obliti,  ad 
certas  quidem  leges  animo  hnmano  sermonem  esse  procrea- 
tum,  libertati  tamen  insitae  pulchraeque  uarietatis  discrimi- 
numque  studio  hie  quoque  haud  raro  cedendum  esse  atque 
multa  sibi  eripi  usum  non  passurum.  Cuius  rei  luculentum 
apponam  exemplum:  Herod.  II.  pros.  N  103  &w(jjv'  jiqlüxaQ- 
Xog  ßaqvvet  rb  S-wiav  tücu  knela&r}  17  naqadooig'  6  dl  ndfX" 
q>iXog  TVBQiüTt^  knel  ra  elg  eg  l'qyovTa  Siavklaßa  ovoiiaxa  ivt 
ev^slag  TtXrj&vvTcxrjg  exet  yeviycfjv  TteQiaTtWfiirqv '  dio  xal  zo 
Tq(6(ov  xal  dficimv  xal  Ttaldwv  av€ylv(aaxe  TteQiüTtwv,  fot  6i 
xal  To  TtdvTWv  Ttal  Idwv  Kai  rlvcjv,  Tteql  wv  loyov  l'dwxav  xai 
ol  TtQo  fifKJiv  xal  fi^ABlg  A\  cf.  B  262.  Sane  modestiores,  id 
quod  ipsum  magistrum  concessisse  modo  diximus,  anomaliae 
defensoribus  id  largiti  sunt,  ut  non  ubique  analogiae  insiste- 
rent  ipsamque  analogiam  relatiuae  quam  dieimus  naturae  usu- 
que  restrictam  asseuerarent;  sed  grammaticorum  de  his  rebus 
consensus  non  euasit.  Nam  ex  quo  Dionysius  Thrax  artem 
grammaticam  uocauerat  k^iTteiQlav  ^),  in  hanc  uoeem  inquiren- 
tes  alii  {l^TtBiQiyLol)  grammaticen  äloyov  i^TtetQiaVj  alii  {%€%" 
vixol)  rix^tjv  dixisse  Dionysium  arbitrati  mutatis  nominibus 


1)  Gf.  Dionys.  Thr.  grammat.  ed.  Bekk.  (An.  Bekk.)  p.  629;  Sezt  £mp. 
adu.  Math.  1, 3  §  57. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Heraclidae  Milesii  stndÜB  Homcpricis.  145 

eandem  litem  continnabant  0;  etenim  qui  t^vtjv  esse  uolaernnt 
(qnae  fonnam  loqnendi  ad  certam  redigit  artem),  analogiam 
debebant  agnoscere^  cum  kfifteiQixol  nihil  antiqnius  haberent, 
quam  nt  analogiam  technicornm  refellerent.^)  Atqne  inter  tech- 
nicos  ona  cnm  ApoUonio  et  Herodiano  referendus  est  Hera- 
clides  Milesias,  qnippe  qui  non  h  zQißfjg  TvaQedrjqxog  ra 
axT^fiora  xtuv  li^ewv  sed  «c  dvvd^ieiog  twv  xara  /taqadoaiv 
'Eilrjvwv  'AOL  vfjg  avfiicaQeTtofiiivrig  €v  avroig  avakoylag  (Apoll, 
desynti,  10)  uocabulornm  proprietates  legesqne  prosodiacas 
certis  ut  adstringeret  normis,  qaibus  totius  lingoae  Graecae 
USQ&  pateret,  snmmopere  elaborabat;  quare  non  dubitamus, 
Heraclidem  inducere  loqaentem,  quae  scholiasta  Dlonysii  Thra- 
eis  (An.  Bekk.  II,  741)  comprehendit:  €7tl  Tcavrwv  ovv  twv  ovo- 
uauoy  xal  riov  Qrjfidrvjv  xal  toJv  (alkwv)  fiegdSv  %ov  Xoyov 
axQißuig  ^r^rovvreg  xal  ra  o^oia  rolg  ofioloig  naqoLtiS'ifievoi 
lohg  Ttavovag  aaq)ahjig  a7Coq>aiv6fi€&a.  Nam  analogia  nihil 
aliud  est  nisi  loyog  an^odeixtixog  xa^'  ofioiov  7taQad'B0vv  Trjg 
h  hcaOTfi}  fiiQ€i  Xoyov  cptavrjg  axokovd-lag,  tov  Xoyov  avkXi- 
yovaa  xal  Idlqt  yMvovt  anovi^iovaa  (Anecd.  Bekk.  11,  730).*) 
Haud  uero  illorum  grammaticorum  qui  ut  Pamphilus,  usn  et 
eommnni  Graecorum  consuetudine  posthabita,  ubiqae  canonum 
potestatem  solam  ualere  uoluemnt,  pedisequus  fnit  Heraclides, 
nt  qui  inaestigato,  nbi  contra  analogiam  accentmn,  ut  certo 

1)  Sext  Emp.  adn.  Math.  I,  3  §  72  'Acxlrintadrfg  fufifsrai  rov  Sq^na 
ätopvctop  ifinti^iav  Xfyovra  rrjv  y^afifiarutriv ,  quam  ipse  §  74  Texrrjv 
appeUat.  -—  Ibidem  §  60  iyKa}jii  Si  avr^  (seil.  Jiawaiq))  nroXs/iaXoQ  Ilsqi- 
Junr^ixcSj  ori  ov9c  i%ifi(v  ifATiH^iav  Bi^fp<evai  x^y  y^a/iißiartxrjv'  otvrrj  fiev 
y^  ifinBi^la  tQißrj  rli  iari  xal  i^arie  ra  xal  aXoyos '  ^  Bi  y^afißiarixtf  ze'x^ 
w&^nptsr'  cf.  Theod.  Alex.  p.  30  GötÜing  Tives  Xe'yavciv  Sri  xarax^üri- 
*m  ixaXsaav  {duivvfttoi)  ifi7t8i(fiav  (tr^  y^aftfiarixtpf)  avrl  rov  yvmfstv' 
ül»»  Bi  fpcMiv  ort,  inttdri  o  axoTto«  avrov  tt^c  aiaayofUvovs  lyf  {Bßl  Ba 
T«;  u4ayafyas  anax^a&ai  rmv  Bvax^fov)  aiBeas  ort  xal  ifiTta^^la  ytoXXaxöfS 
^w«  noffa  roU  a^x"^^^'  ^*''*  Y^9  V  ei^os  r^tfirj*  iffri  Ba  xal  ^  Xoytxrj 
yrtkis, 

2)  Cf.  Sext  Emp.  1, 10  j  179  ai  ol  yi^afifuntMol  vnufxvovvjai  tä^vi^v 
Tiwt  T171»  xalovfUtnjr  draXoyiav  na^aBmcaiv  . . .  vnoBatKjiov  oti  iavcraxos 
i9%w  17  touivtfi  raxyrj  id  qaod  amplissima  dissertatione  conatos  est  ostendere. 

3)  Cf.  Theodofl.  ed.  Göttl.  p.  204. 

Ui^iigw  Stndien.  TL  10 


Digitized  by  VjOOQ iC 


146  Guüelmus  Frye 

defangar  exemplo,  excudisset  Aristarchus  (et  paradosis  gram* 
maticoram  principis  nestigia  fere  premens)  plernmque  modeste 
abstinait,  quominns  audacius  mutaret.  Malnit  enim  repertae 
normae  addere  rniaQzrjfiiva ^  sine,  ut  Herodianeo  nerbo  atar, 
arjfiemdrjj  armeuoTia^  TtaqaiTr^ia,^)  Atqne  dnplici  sensu Hera- 
clides  hoc  nerbum  a^aQravuv  nsnrpanit;  et  sensu  quidem  uul- 
gari  peccandi,  male  rem  gerendi,  ubi  certam  innuit  personam 
cogitatque  de  uitio  corrigendo,  cuius  rei  exempla  uide  haec: 
IdqlaxaqxoQ  i<p^ol)  a^a^avei  iyxklvag  to  h  ^iXiadi  ^vfieig 
fidgrvQol  iüte^  r280,  qnod  supra  fasius  illustraui  ^) ;  Heracl. 
apud  Eust  1907,  42  otl  to  ^noloi  %  ehe'  <jp  195  yqatpavtm 
Tivwv  'ftolot  %  ehi^  avrl  rov  ^iati^  .  . .  ^Hgcnckeldtig  tovg 
ovtiog  avayivcioKovrag  a^aqravuv  q>rialv,  xcs^ort  oqwxmv 
^fia  %({i  x€  avvdiaiKp  vTtayovoiv]  1907,  48  ekiyx^'^  CHqo- 
nleldrjg)  xoKwg  vo^aac  TOvg  elTtovrag  TtQoarcncrtxdv  elvai  to 
'ßlelo'  N  288.  Sed  plerumque  huie  uerbo  subiecit  notionem 
peccandi  contra  analogiam  normarum,  quas  in  similibus  aliis 
uocabulis  secuta  erat  consuetudo  linguae  graecae,  ubi  uox 
quaedam  contra  analogiam  ceterarum  similiter  formatarum  sin- 
gulari,  ut  eodem  exemplo  fnngar,  accentu  notata  inueniebatur. 
Gaue  tamen  arbitreris  Heraclidem  alium  praecepisse  accentam. 
Vide  enim  haec:  Eust  1457,  44  r^piaqTrp^at  xa*'  'Hqwdeldriv 
TO  kaxi'  wg  yaq  ov  Xiyofisv  deUwate  ij  (paavif  ovriag  ovöl 
hk  eari'  &r4  dh  xad-ori  o^vevat'  ovShv  yaq  tiSv  elg  ie  Irj- 
yoYtiav  o^oveZrac  rjfiaQrrjfiivov  tov  {pavL  Contra  analogiam 
igitur  g  additum  et  accentu  acuto  ultimam  notatam  esse  indi- 
cauit.  Quis  uero  sibi  persuadebit,  Heraclidem  Ire  scripsisse? 
quin  ipse  addit  el  xal  '^fiaQTrjrat  t6  iafdiv,  iari,  elai,  oficog 
CTtad-ov  Tovro. 

Eust  1729,  25  ^/ua^ijTöt  xara  tov  tovov  (to  arJTrjg)'  ra 

1)  Egregie  hnc  facit  Herod.  ftovi^^,  >U$.  1, 4.  9  rmp  fUvxoi  U^bov  <nra- 
viati  oQOffUvav  ijrot.  xara  tt^  Xi^ovaav  ffvXlaßfjv  tj  rfp^  n^  avtfje,  17  xßta 
Ttoaaxfjra  fUfMiafgtivmv  iv  oxoixtioi^  ts  xcU  avXlaßcüe,  rj  9ia^^  xwt^  m- 
X(n]fiiv{ov  xal  ovx  ofioiats  vdis  oftotOMaraXrittTOiS  iXeyxov  ane^d^ertu  ff  ava- 
Xoyta  ovx  äno9oxifia^ovaa  x^^^^^t  o.XXa  fftjfieiovfUptj  ro  (fmviov, 

2)  Gf.  p.  129  sq. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Heradidae  Milesii  stadiis  Homericis.  147 

yap  ToZg  elg  ü  Ttegiamaiiivoig  qri^iaat  7taQaaxr)f4aTi^fi€va  elg 
f^'  aQoevtxa  t^i  rj  itaQahriyofieva  o^verm'  olov  Ttom  Ttoirj- 
Tijg,  ofiolmg  ^JjTJjs  fiifirjti^g'  ovkovv  xal  ro  ccJ  ai^oo)  roiov- 
Tov  y£w^;  atque  to  sibi  arjrijg  probari  coniciamus,  addit  ro 
dt  aj^Tjg  ovx  ovrwg,  alka  ßaqvvstar  cf.  Herod«  D.  pros.  E 158. 
Nolai  plara  afferre  ex  Heraclidae  libris,  ne  noctnas  portare 
oiderer  Athenas.  Quis  enim  est,  qui  lecta  uel  nna  pagina 
prosodiae  catholicae  Herodiani  uerba  arjfieiova&at,  fiaxeod-ai 
noü  inaenerit  prorsus  eiusdem  notionis  atqae  afiafraveiv'  cf. 
p.  235|16  fiax^Tai  ävrixQvg  ib  ^oqvvad'^  tTt/codafioi  Tqweg^ 
J  509.  lv€Q)njTixdv  ya(f  ov  ULal  fifj  vTtOTthttov  xavovi  Tip  nqo- 
7ta^o§vtovovvTi  TtQOTcaQw^'Tovrj-lh]'  Apoll,  de  pron.  33,  17 
Schneider:  Neque  alinnde  coUigi  potest  äklog  pronomen  esse 
neqne  ex  ea  re,  quod  in  5  exit  nentram  ut  alioram  pronomi- 
num.  Nam  roiko  a^aQ%riiia  g)(oyrjg,  oTceq  xaTioQ^ovro  iv  t^ 
Qvv^hip,  %d  6g}€il6f4€vov  V  TtQoaXafißavov'  e^alkov  yag  xal 
'Ufiakkov. 

SubBtantinornm  igitnr  et  aerborum  ceterarnmque  orationis 
partimn  leges  prosodiacas  siue  doctrinam  accentuum,  spiri- 
taam,  syllabarnm  qaantitatnm  0  ad  eertas  normas  discriptaras 

1)  Praeter  accentns,  spiritus,  syllabarum  moras  La  Rochios  (Text- 
krit  p.  118)  ad  prosodiae  doctrinam  quaestiones  de  Iota  subscripto  et  signis 
iiacxoJi^  et  avr&iceate  {vf*  iv)  rettulit  deceptns,  ut  nidetor,  Herodiani 
homerica  prosodia  uel  Arcadii  testimonio.  Ut  enim  iota  subscriptum  omnino 
ex  hac  re  dimittamus  (cf.  Sext.  Emp.  ada.  Math.  1, 8  §  169)  nad'rj  illa  quae 
Arcadins  p.  191  (Lentz.  praef.  Herod.  XXXIY ;  scbol.  Dionys.  Thr.  in  Anecd. 
fiekL  n,  674, 679)  enumerat :  anocxQOfo^y  v^p'  Sr,  vnodiaaroX^,  neque  sunt 
proBodiae  et  in  Herodiani  catbolica  prosodia  nisi  quatenns  cum  uninersa 
Mcentanm  doctrina  cohaereant,  prorsus  omissa;  at  cum  ad  illustrandos 
scriptonmi  singolos  locos  haud  raro  multum  ualeant,  quid  miramur,  Hero- 
dianum  in  prosodia  homerica  earum  rerum  rationem  habuisse  ?  Neque  aliter 
doctrinam  interpunctionis  tractauit  Herodianus  in  libro  Catholicae  sub- 
ioncto,  qua  de  re  loquitur  Lentzius  in  praef.  Herod.  p.  LIX  (cf.  p.  XXXXIV, 
LV).  Ceterum  relego  te  ad  Herod.  cath.  pros.  1, 5. 1,  ubi  Herodiani  de  pro- 
sodiis  sententia  a  scholiasta  Dion. Thr.  egr^e  illustratur  (»Anecd.  Bekk. 
il,677)  cweigvyftspa  opo/id^ei  'ÜQfo^iavoi  tovs  t«  %6vov9  %al  ravs  xq^ov^ 
^'«  ii  liffv  mal  ra  Trvsvfiara,  oxi  xavra  ndvra  xai  tov  x^ß  n^ocatSias  o^v 
htSix&VTM  xal  ngocfpBiai  xalovvrcu'  ibid.  p.  678,  27  Sri  ov  rove  rovovs 

10* 


Digitized  by  VjOOQ iC 


148  Goilelmas  Frye 

additis  'qfiagrrjfihoig  magnum  sane  opus  snscepit  Nee  miram 
habebit  qaernqnam,  qnod  lapBQS  est  saepenumero  praesertim 
cum  uoenm  leges  prosodiacae  apnd  Atticos  atque  Homeram 
ne  confanderentUT  canendam  esset,  ut  taceam  quotiens  apnd 
nniim  Homerum  idem  aocabulam  uariis  prosodiis  obnoxiam 
enotandum  fuerit  ut  avo)  &v(a,  tio)  rfco,  Tisome  rteaxs  alia, 
ut  nisi  quis  de  linguae  graecae  progressu  atque  nona  gene- 
randiy  uetera  mutandi  studio  obseruauerit,  frustra  in  certis  pro- 
sodiae  nonnis  constituendis  tempus  sumpturus  sit.  Hie  uero 
silentio  minime  premendum  est,  librorum  Heraclidae  fragmenta 
tantum  eaque  a  compilatoribus  uix  aecurate  trausscripta  man- 
sisse.  Eust  1434,  20  (Osann.  fr.  71)  ad  Odyss.  ß  58  "lariov  de 
Ott  xaS'^  'HQcmkeldrjv  cifietvov  Hyeiv  avito  i]7C€Q  avo)  Yva  ^rj 
TtaQaloywg  fATjycvvrjrat  tb  5*  ovdiTtore  yag  ig>t]ol)  firpcvverai 
TtQorjyovfiivov  rov  v  ml  tc5v  elg  vUi.  a-AOTtrjriov  di^  asseuerat 
Eustathius,  etfceg  rjxQlßunat  ovvog  6  loyog  enl  rcdvTwv*  ymi 
Ivdv^iqTiov  %o  vKavü)  hirelvov  ev  TtoXkolg  (!)  vriv  Tta^aXrjyov- 
aav.  At  quomodo  ß  58  avca  in  avvo)  mutari  possit,  non  asse- 
quimur.  lam  uero  uerborum  ty^ava)  et  xtxavta  non  meminisse 
Heraclidem,  quae  quamcunque  carminum  homericorum  pagi- 
nam  euolueris,  nitro  offerentur,  credat  Apella.  Neque  ambi- 
guus  haereo,  quae  scripserit.  Disseruerat  de  uerbis  in  Srw, 
quorum  ä  paenultimae  plemmque  corripitur  addiditque  ut  as- 
solet  avu)  (quod  sane  cum  kafißavo)  fiav&avu  avdavcj  aliis 
componere  non  debebat)  esse  fifict^ri^ivov  siue  TcaQaloywg 
firjKvvetv  ro  ä;  Eustathius  autem  pro  suo  ingenio  coniecit: 
xot^'  'HQomkeldrjv  Sfietvov  kiyeiv  avvw  ijrteQ  avo).    De  iu%ävtj 

fiSvav  coQÜraro  (H^atStaros)  xai  rovrove  n^offtpSias  ixdXsaBv  £s  rtaw  i9o(£y 
.  .  .  dXla  xai  xä  nvcvfiaia  xai  tovs  x^ovovs*  xal  yaQ  xal  oi  x^oihh  raair 
^XOvai  xad'o  o  fiiv  ixTsiverou,  6  9i  avardXXerai'  xal  rd  nvev/iara  8i  x.  t.  X. 
prorsuB  e  sententia  Herodiani  qui  libris  cath.  pros.  I— XIX  accentaum,  XX 
autem  spirituam  et  quantitatom  doctrinam  tradidit:  cf.  Herod.  1,520,17; 
536, 35  Lentz.  Ildd^  autem,  quae  dicebantur,  ad  prosodias  referendas  non 
esse,  fusius  docueruot  scholiasta  Dion.Thr.  An.  Bekk.  II,  683,22  x^  Si 
yivt&üxtiv  oTi  rd  ndd^  ovx  eial  xvQion  n^octp9iat , '  dkld  xarax^rfcnxwi 
X.  T.  X.  et  Choeroboscus  An.  Bekk.  II,  705, 5,  quibus  adstipulatus  est  Lentzios 
praef .  Herod.  p.  XXXHT. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Uerftclidae  ^esii  studüs  Homericis.  149 

et  ixavo)  quid  senserit  Heraclides,  postea  docebo.  Ipse  igitnr 
minime  contenderim  in  constitnendis  canonibos  abiqne  satis 
aocarate  et  circumspecte  rem  egisse  Heraclidem.  Ät  hoc  a 
me  impetrare  non  pottd,  ut  hanc  nerborom  ubiuis  obniorum 
oblitam  esse  crederem. 

lam  adnotani  band  ita  raro  grammaticos  neteres  neram 
analogiam  non  indagasse  multaqae  eam  ob  cansam  (nt  Icf^ir 
iati  caias  uerbi  thema  uel  nt  nostro  more  loqnar  radicem 
primns  coniecit  Herodianas  n,  833,  8  Lentz.  dvvarai  dh  ro 
hfiky  ano  tov  ka^iL  ehai)  inter  ^fiaQrrjfiiva ,  arjfieKaSrj ,  at}- 
litwnia  rettnlisse.  Nee  mimm.  Solins  enim  linguae  graecae 
rationem  habentes  atque  schematismo  illo  qai  nocum  nataram 
minime  tangit  osi  graoissimis  obnoxii  erant  uitiiS|  qoamqnam 
et  hac  in  re  mnlto  cantias  progressum  esse  Herodianmn  nemo 
nescit  Quo  schematismo  quam  iniqne  irretiatar  interdmn  Hera- 
clides  eo  uel  maxime  patet,  qnod  res  natura  dissimillimas  ac 
diBSOciabiles  innitae  necessitndinis  nincolo  religat 

Qnodsi  non  negauimns  Heraclidbrn  interdmn  band  ea  qna 
par  erat  diligentia  atqne  circmnspecta  ratione  in  canonibns  con- 
stitnendis nersatom  esse^  contra  singalarem  atqne  cantissimam 
Herodiani  disciplinam  admiramor,  qai  id  mihi  recte  sensisse 
nidetar,  aocabulorum  graecoram  prosodias  apud  Homerum 
eeterosqne  scriptores  param  apte  ano  eodemque  aolamine  posse 
Gomprehendi  (id  quod  Heraclides  institaisse  aidetor),  sed  totam 
materiam  inter  catholicam  et  homericam  prosodiam  esse  dis- 
pertiendam.  Qaibos  Heradidae  rationem  illustraui  p.  104  sqq. 
faagmentis  nunc  addo  Ammon.  p.  99  (Herenn.  Phil.  171 ;  Ei  Gad. 
412, 31 ;  Eust.  1840, 1)  Nvv  %al  vvvl  diaq)iQ€c,  (priol  xara  Tivag 
'Hqcndeldrjg  ev  Ttqtotiff  neq!  yca^okixijg  TtQoatpdlag '  ro  ^kv  yaq 
vvv  xQovixov  iTtlQqrifxa  rdaaerat  STtl  TQiaiv  XQOvcjv,  iveariSTog 
JtaqifXrjfiivov  xai  fiiXlovrog '  olov  oti  ayiov  vvv  itni  (yvv  Ttag- 
iji^ev)  vvv  earai '  ro  öh  vvvl  iTtl  iiovov  tov  iveartoTog.  Probari 
oidetor  Heraclidae  hie  canon,  cum  Ammonius,  quibus  refella- 
tor,  non  enotanerit,  id  quod  fecit  s.  uu.  aragwkr]  et  TQoxog,  At 
qni  Aristophanis  fabulas  peruestigauerit,  non  assentietur  cum 
Wolfio  ad  Leptin.  p.242  Heraclidae:  equit  482  wvl  didaSeiy 


Digitized  by  VjOOQ iC 


150  Ouflelmos  Frye 

uesp.  151  vvvl  xenkrjao^ai]  eccles.  630  vvvl  fpQoyi^oei\  Plat 
Hipp.  min.  372  c  vvvl  neQieXi^kvS'e  Ar.  nab.  825. 

Qnod  ad  Homerum  attinet,  nee  mtilta  nee  graniorifl  mo- 
menti  ad  solaHomeri  earmina  speetantia  enotaait  Eostatbius; 
Qon  tarnen  pigebit  Heraclidae  stndiorum  prosodiacornm  frag- 
menta  ad  earmina  poetae  pertinentia  snbieeisse  ac  paneis  illa- 
Strasse. 

Atqne  de  formis  ecazai  e'iarai  iam  supra  disputauimus; 
qaibus  si  addideris  ea  qoae  Enst  1641^  45  memoriae  prodidit 
Ter  hc  daavvopiivov  %ov  e  &ificcza  TtQoakafißavet  rb  l  Iv  tf^ 
xin^aei'  olov  i^rtu  el^Ttov,  elxio  elhcov,  ^nofiai  elTtOfitjv*  hu- 
cpigei  CHQccxleldrjg)  xai  to  exo^iai  elxofirjv'  xal  yaq  y.al  ivTt^ 
t^w  öaav  riv  %o  €,  Ixpihid'rj  dk  dia  tijv  rov  %  Inifpo^lav'  ito 
kiaavv&t]  6  ixiXXojv  e^fo,  diiaaxmv  and  tmv  airiSv  %oig  he- 
OTtiat  fcvevfiariov  aQxsaO'ai  tovq  fnikkovragj  en  habes  spiri- 
tnnm  doctrinam  Heraclidae,  quantam  a  fragmentis  pendet 
Atqne  recte  illaqnae  modo  apposni  indaganitHeracIides;  sed 
qnod  in  constituendis  canonibns  minns  accnrate  interdum  rem 
gessisse  enm  monnimns,  hie  qnoqne  accidit,  cnm  i^a^ofiai 
Idco  i&l^(o  alia  praetermiserit. 

De  xQo^^v  doctrina  qnid  Heraclides  dispntanerit^  non  com- 
perimns  ex  Enstathio,  qni  haec  tantnm  sernanit  p.  1625,56 
TCc  diavkkaßa  etg  w  nca&aQov  Irjyovza  xai  sxovra  q>wy^€v  ßQojv 
naqariXevtov  dixa  tov  5  ßaQvvovtai,  ei  firj  ne^iaitwfieva  hi- 
Qav  ^vvoiav  Ttoti^aei  tog  ro  fivio'  ra  (J*  aXka  ßa^vovrai  6ix(t 
rwv  JcaQakfjyofiivuiv  rqf  o'  olov  fiiw,  xXvo),  7tXi(a,  va(0,  Ww 
'rlo)  di  fiiv  Iv  xaQog  aiat]^'  I  378  o&ev  {(prjcl)  aal  to  aio  ff/ovv 
Ttviw  T(Sv  ßaqvroviov  lati  'aoI  ov  7teQi07miABvov.  At  uflum 
Homericnm  si  exponere  nolnisset,  band  accnrate  obsemasse 
diceremns  grammaticnm.  Occnrrit  qnidem  vSio  O  197,  ^292; 
sed  väov  e222  (Aristarchns  varov);  väo/u£vo^  Nie.  apnd  Atheo. 
XIV,  684;  haiBv  Archestr.  apnd  Athen.  IV,  136  B;  vaev  CalKm. 
Dion.  224;  cf.  schol.  Ap.  Bhod.  I,  1146  vac'  to.  vaev  avü  rov 
€QQ€i  log  xal  "Ofiriqog  ^vaev  6^  OQiji  ayyea  nana  i  222  ^9 
ov  del  YQaq>Biv  [xcri]  (yaUv)'  rov  vd(o  yag  fxaxQa  ^  nagakrj- 
yovaa^ 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Heraclidae  Milesii  stadiis  Homericis.  151 

Codicnm,  nt  dicam  qnod  sentio,  auctoritate  permotus  vaUv 
reposmt  Aristarchus  stirpisque  haec  fuit  progenies  *2NAFISl 

—  vaiiJ  —  vacj  —  vaio  —  prorsus  ut  *8eßjv}  —  Selio  (cf.  delv 
^  delov)  diu.  *2NAJ=Si  —  vcxver  ^el  ßlv^ei  Hesych.  —  *Ö€ßü} 

—  dev(o  i  540;  cf.  y^Xalo)  =  *iilaFja)  {yikavaovpiai) ,  ayalofiat 
ayao^ai  (ayafiai)  =  *ayafjofiai  {ayccvog),  xa/w  =  *xaFj<a 
(xavaw)  xaio  uide  Curt.  Verb.  H  2,  433.  Neque  miramur  illud 
valü)  iam  sat  antiqno  tempore  enanaissei  qnod  tritissirnnm 
illnd  valcj  'incolo'  eundem  sonum  habebat.  Similiter  se  habet 
rUoiTiovai  {in  ihesi)  ?84;  rnoai  J258;  rlifiev  o543;  hiofiev 
;.483;  Tioy  ^703;  t/w  /  378.  «F705;  rivetv  r289;  rfyvfiai 
r279,    Itaque  haec  proposuit  Curtius  (Verb.  I^  168;  1,225) 

1)  Tivvo)  *rlvvo)  rivci}  rivcj  (Pind.  P.  II,  24) 

2)  ricj  tiw  (cf.  aTCvreiho)  =  aTtorUTO)  in  inscript.  arcad. 
Ännal.  Fleckeis.  LXXXIU,  585).  TtvBa»ai  inde  a  Pindari  tem- 
poribns  et  tuo  apnd  Atticos  radicantnr.  Paucis  attingam  iivw : 
iiiaav  ii  637 ;  Enr.  Med.  1123;  Soph.  Antig. 417 ;  ^ifime  ß 420 ; 

^  //tcJ  Herod.  II,  51 ;  Arist.  pac.  278;  plnt.  845;  et  xAvcü,  qnod 
constanter  priorem  syllabam  corripit  apnd  Homernm  excepto 
imperatino  xlv-^i.  Renertendnm  est  ad  nerba  in  ävcH  exenntia, 
de  qnibns  Enstathinm  nix  recte  nobis  rettnlisse  iam  snpra 
monni.  Didicimns  enim  diffidere  Enstathio  et  memores  tortnosi 
iUins  et  nescio  qnam  ridicnle  seneri  (aiiOTCTjTiov  di,  e%7tBQ 
riKfißünac  ov%og  6  loyog'  xal  Ivdv^rpsiovX  ro  havia  Iv  Ttol- 
lolg\  hreivov  ro  S)  generis  dicendi  Enstathiani  pro  certo  affir- 
mamns  nerbnm  Svo)  rifia^rj^ivov  nocatnm  esse  ab  Heraclide, 
praesertim  cnm  avvu  nnllo  loco  homerico  reponi  possit  pro 
oyoi.  Mimm  et  hoc:  schol.  Vindob.  5  Od.  y  496  'qvov  odov* 
yqaq^etac  rjyvov  avrl  tov  dnjgx^vt^]  rjvov  avrl  rov  ijwov  BQ. 
Atqne  Svw  priorem  prodncit  syUabam  excepto  2  473  sQyov 
ivovto^  nbi  Bnttmannns  ac  Doederlinns  avv%o  nt  optatinnm 
nerbi  Swfiai  commendant,  qnam  formam  fragm.  Mose,  et  Co- 
dices Lips.  Barroc,  itemqne  Etym.  Gnd.  61,  47  confirmant;  in 
Anecd.  Oxon.  I,  16,  30  reperio  l'^y*  avvoiro ;  sed  Heraclidem 
non  avü)  sed  Svw  nt  TtaQaloywg  firptvvofievov  respnisse  tradit 
Eustathins.   Veteres  grammatici  Svw  inter  dlxqova  recepemnt 


Digitized  by  VjOOQ IC 


152  Guilelmos  Frye 

I 
Et.  M.  115, 13;  An.  Ox.  1, 16,  25;  Et.  Gud.  61,  44;  avvoß  autem 
ael  Ev  avarolfj  o  noiriTriq  Ttagala/aßtivei.  lam  si  quaeras, 
quae  necessitado  intercedat  inter  avio  et  avicu^  non  cum  Lo- 
beckio  (Pathol.  El.  I,  324)  facimus,  qui  Heraclidem  (An.  Ox. 
I,  16,  25;  Eußt.  32,  39;  764,33)  secutus  ex  avio  repetioit  avvio] 
sed  aasentimur  Doederlino  (glo88. 699)  et  Curtio  (Verb.  I,  244) 
qui  ex  avvio  prodiisse  docnenmt  hvio  avo)  non  aliter  atqne 

TlWfiai   *riVViü  TlVO)  %tviO  et  OQWfU  OfVVO)  ')    *6qIVVü}    *OQlvfiO 

oqIvvü)  oQmOf  ut  hanc  propaginem  agnoscamus:  dvvo)  *avJ^io 
*avvw^)  Hv(a  ano.  Apnd  Atticos  uero  arvu)  peperit  avvrw 
ut  aQvio  aQVTU) ;  recte  enim  bis  de  nerbis  dissemit  Heraclides 
apud  Eust.  32,  39;  764,  33.*)  Neque  Heraclldes  nerboram  xi- 
xavot  et  Ixavio  oblitus  est;  cf.  Eust.  1525, 16  (Ob.  fr.  60)  ava- 
koytoreQOv  t6  %iy%oiyia  xai  lynavo)  *)  rot;  xtjjorw  xal  bcayo},  ha 
xal  avra  lelTtiovrai  tqioI  y^a/n/naai  rov  xlxio  xcrl  ixu  (ut  adio 
avdavw).  Quid  uero  de  a  paenultimae  produeto  statuerit,  ne- 
scimus;  licet  tarnen  suspicari,  non  aliter  cum  sensisse  atque 
Herodianum  dichr.  ü,  10,  5  Lentz.  ta  dia  rov  avio  qr^icna 
vjtiQ  dvo  avlXaßag  ßagwofteva  ^ei  ro  5  avveüTalfiivov  hfi- 
7tav(a,  [lavd-avto  .  .  .  to  ^ivroi  Ixavo)  xal  xo  xix<ivw  aloyov 
'dxovra  rov  7tQ(Srov  xQovov  %ov  aoQloxov  baelvsi  rov  SevreQOv. 
Quod  supra  diximus  Heraclidem  in  accentibus  ponendis 
Aristarchi  potissimum  et  modestiorum  grammaticorum  uestigia 
legisse,  uel  inde  elucet,  quod  duobus  tantum  locis  rem  aliter 
atque  Aristarchus  gessisse  ab  Herodiano  commemoratur:  D. 


1)  Quod  cur  Btellula  notanerit  Cortins,  non  assequor;  apud  Pinda- 
rum  enim  (Ol.  XUI,  12)  o^ti  consentientibus  mss.  et  m^wt  Pyth.  IV,  1*70 
cod.  R,  o^fPV9  IPQ,  reU.  o^w,  cui  comparandam  est  oXkvfu  oiXveoj  Archil. 
fr.  27,  2  "jivaS  'AnoXXov  . . .  ü^ias  oliv'  SanB^  ollvBis. 

2)  Cf.  Pind.  Ol.  Xm,  10  Smai;  äwnai  Q. 

3)  Cf.  Aesch.  Ag.  1123  iwavviei',  Eurip.  Ion  1066  iiavvi;m\  Xen. 
Cyr.  V,  4, 18;  oi^vw  Hes.  scut.  301,  opp.  548;  a^m  Arist  Nub.  273;  Plat. 
Criti.  120a;  Ion  534a;  Xen.  Cyr.  1, 2, 8. 

4)  Dindorfins  x«/xa^<»  e  oodd.  aestigiis  indagauit  restituitqae  Aesch. 
Choe.  622  xiyxavu  3i  /uv  'E^fi^6.  Soph.  0.  C.  1450  MTi  /loi^a  /itf  tuy^^*^ 
(cod.  Med.  xvyxavrii  correctom  in  xixfi^vTji),  £ur.  Hei.  597  Mtvihu^  /ioarsvefv 
CS  luyxavoi  ftolis. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Henididae  Milesii  studiis  Homeficis.  153 

pros.  ©  178  =  Cr.  Anecd.  Ox.  I,  95, 8;  Engt.  705,  59  (Os.  fr.  35) 
^HQcaclelSrjg  6  Mih^oiog  ßoQvvet  (to  aßlrixQcc  ©  178)  wg  aaira' 
ißyq)  de  XQV'^^''  '^ovr(fi  dg  on  ßhqxqov  eari  %b  io%vQbv  (plov 
Ttaqa  nivöa^q)'  7tQ6q}aaig  ßXrjXQOv  ylverat  veixeog  245^  Bergk; 
inserni  ex  An.  Ox.  95,  8)  otcsq  xaza  oreQrjOiv  6(peLlet  Xiye- 
a&ai  SßkrjxQog  (og  axoTLog'  arjftalvet  yaq  to  aoS-evig*  ij  fiiv- 
fOL  jtaQadoaig  o^vei  ro  aßXrjXQa  ©  178  xal  aßkrjxQr^v  E  337 

£gregie  Herodianas  sententiam  Heraclidae  H.  pros.  ©  178 
refiitanit;  uellem  tarnen  etiam  Pindari  locum,  ad  qnem  Hera- 
clides  pronocauit,  accnrate  examinasset.    Daobas  autem  locis 
oc4}arrit  nox  ßltjXQog  in  Pindari  fragmentis,  quoram  alteram 
Heraclides  attulit  An.  Ox.  I,  95,  9  lUvdaqog  (ih  ßlrjXQov  to 
taxvQov  ^nQ6q>aaig  ßlrjxQov   ylverat  velxeog^  fr.  245  Bergk*. 
Neque  tarnen  qnidquam  certi  ex  hoc  lucramur  fragmento.    Al- 
\enun  igitor  snbministrani  fragmentum  a  Platarcho  (130  Bergk*) 
sematam  17  ^^  tqItt)  tiüv  avoalwg  ßeßiumoTwy  aal  Ttaqavo^cov 
odog  iariv  eig  egeßog  %e  xal  ßaqad-QOv  d-d-ovaa  rag  ifjvxag 
"Evd^ev  rov  ajteiQOv  iqevyovrai  axorov 
B/LTjXQol  dvoq>eqäg  WY^tog  nora^oL 
Hos  nersus  Boeckhius  ü  p.  621  et  Bergkias  accnrate  dixernnt 
respondere  nltimis  binis  nersibns,  quos  in  describenda  sancto- 
mm  beatitndine  posnit  Pindams  fr.  129  Bergk* 
"Oipia  S*  igarov  xara  x^Qov  xldvarai 
Alei  &va   [Äiyvvvrwv  tcvqi  rrj\leq>avei  Ttavroia  d^eiHv  eul 

ßw/iolg 
csms  scilicet  metricis,  quibns  ad  nostram  qnaestionem  nihil 
profidmns.  Praeterea  in  eo  haeremns  atmm  dixerit  poeta  ipsa 
tartari  fimnina  tenebras  exhalantia,  an  per  metaphoram  nubes 
ealigmosas  Orcnm  ignaae  permeantes  cf.  Pind.  Pyth.  I,  20. 
Mrva  Ttavereg  xtovog  o^elag  rtd^va' 
tag  igeiyovrai  ^iv  ccTtkarov  rcvqog  ayvoraraL 
Ix  nvxijiv  Ttayal'  Ttora^ol  8^  a^igataiv  fthv  TCQOX^ovrt 
Qoov  KLanvov  aid-mv" .    Sed  secunda  interpretatio  ad  nemm 
maxime  mihi  uidetur  accedere,  quae  et  Pind.  Pyth.  I,  23  et 
ceterorum  scriptomm  anctoritate,  Alcaeum  dico,  Hippocratem^ 


Digitized  by  VjOOQ iC 


154  Guilelmas  Frye 

Apolloniom  Rhodium  (ü,  205  sqq.  coli.  1 135)  0}  Platarchnm, 
comprobatur.  Ita  Hippocrates  Ttvgetdg  ßhjxQogj  aqnyyiiol  ßlij- 
XQol  (pulsus  debiles,  länguidi),  vovaog  ßkrjXQoriQa  (cf.  Aphrod. 
Alex.  Problem.  1, 83  p.  272  Sylbg.  ubi  aßkrjXQog  Ttvqecog  oppo- 
nitur  o^el  et  ohyoxQovlii}). 

Quod  enim  Plutarchus  (de  occ.  uiu.  7  =  fr.  129  Bergk^  = 
Boeckh  II  p.  621)  sedem  beatomm  e  Pindari  earmine  descri- 
bens  addidit:  xal  Ttorafioi  tiveg  SnkvCToc  nal  Xsloij  dabito 
an  de  sno  inseruerit,  com  in  consol.  ad  Apoll,  c.  XXXV  idem 
Pindari  fragmentnm  ^tecuratins  repetiuerit  fluniomm  lenium 
mentione  non  facta.  Quin  etiamsi  ipse  Pindarus  flaaionim  sedis 
beatorum  eommqae  lenis  strepitns  mentionem  iniecerit^),  non 
tamen  est,  quod  utique  oppositos  dicas  nersus  fr.  130  ev^ev 
Tov  aftuqov  SQevyovrai  ohotov  ßhqxQoi  dvoq>€Qag  vvTcidg  no- 
ra/xolj  qnippe  qnibos  tenebras  potius  Orcnm  replentes  ignane- 
qne  permigrantes  nubes  opposuerit  poeta  splendidissimae  luci 
sedem  beatomm  coUustranti.^)  Neqae  nocis  ß^x^S  originatio 
patitor  Heraclidae  interpretationem.  Redit  enim  ßXrjxQog  ad 
stirpem  ^ka  sine  fjiak  (cf.  Curt.  El.^  p.  326),  qnam  reperimns 
in  fxak'ceKo-g ,  ^ak'd-coiO'g,  fiwkvg,  ftsfialayfiivog  et  in  Lati- 
nornm  noce  'mollis';  nt  ßkctS  pro  fika^,  ita  ßkrjxQog  pro  fikrj- 
XQog.  Atqne  cum  a-ßktjXQog  conferas  nelim  a-/MaA-o-g  =  tener; 
itaqne  ä  priaatinum  omnino  missnm  faciemus,  nt  in  ifißkvQy 
a-fiaQvoaecVy  coUatis  [la^'iialquv^  fÄaQ-f^aQvyi/j.  Neqne  id  si- 
lentio  praetermittendnm  est,  omnia  nocabnla  e  stirpe  f^aX  (fika) 
enata  in  deteriorem  nergere  partem,  nt  ßkd^  ignanns,  moUis, 

1)  Merkel  in  praef.  Ap.  Rhod.  p.  CLXXVI  Pindari  fragmentnm  ßhj- 
XQoi  Svofe^s  rvKTos  nora/toi  suspicatus  est  ApoUonium  ante  oculos  ha- 
buisae  scribentem 

y  152  otov  0X9  ßkriXQoUii  xvltvBofutfOv  nsXayscct 
xvfut  ßiiXav  nanpov  r§  xal  aßqofiov  . . . , 
qnod  tamen  ntrobiqne  uarios  habere  ezplicatus  contendit. 

2)  Gf.  Find.  Ol.  II ,  70  ^d'a  ficataqav  vacov  foxeaviBe%  avQ€U  tcm^- 
TtveotciV  av&8/ia  3e  %^aov  yXäyet,  xa  fiw  xeQOo&Bv  ajt^  aylaeay  davB^ofv, 

3)  Gü  Find.  fr.  129,  i  Bergk';  Ol.  II,  6t  r<ra«c  Si  vvttreaciv  aUl  Xüov 
iv  üLfiiQWi  aX$&p  l^o«^r«s,  anericragar  ialol  Biieovreu  ßünov. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Heraclidae  MileBÜ  stadiis  Homericis.  155 

^le-fiakayfievosy  f^cokvg  iners.  Qua  de  cansa  recte  mihi  uideor 
aertere  cnm  Boeckhio  Pindari  fragmentam  130:  nbi  immensas 
ernctant  tenebras  ignani  caliginosae  noctis  fluuii. 

Itaqne  apnd  Homerum,  qui  semper  forma  aßlrjXQog  usus 
est,  a  intensiuum  agnoscimus;  quod  ad  Pindarnm  attinet,  res 
extra  dubitationem  poni  non  posse  uidetur,  quod  neque  frag- 
menta  prolata  unam  certamque  interpretationem  facile  patiun- 
tnr,  neque  grammaticus  An.  Ox.  I,  95^  8  rem  confecit 

Acriter  eos  increpuit  Heraclides,  qui  uocabuli  araq>vh] 
accentum  ut  normis  grammaticis  commendatum  defenderant. 
Qua  de  re  explicatum  fragmentum  seruauit  Ammonius  p.  124, 
qnod  breuiore  forma  Etymologici  magni  auctor  in  sua  trans- 
tulit  742,  44,  pessime  corrupit  Eustatbius  341,  30—38  (Osanni 
fr.  31).*)  Neque  Ammonius  omnia  praebet  concinna:  ^H^iaq^ 
TTfld^ai  doxeiy  inquit  Heraclides,  Ttaga  rolg  "Elkrjciv  o^vrovov- 
fiBvov^)Tovvofia  {aTa<pvlri)"  ovöh  yaq  tcJv  elg  {1)7}  XriyovTwv 
djjkvmiv  ovo^anov  {a)fihoxov  ^)  yivovg  rov  ovderiQOv,  TtaQa- 
tBlsvTwvTog  Tov  V,  6^vT0V€iTai,  aXla  Ttavra  vniQ  dvo  avXlxt" 
ßag  ßaQVTovBlxat  [xoto  to  v  addidit  glossator;  alteri  melius 
nisrnn  explicare  ^uij  o^vTovov/xeva ,  akka  ßaqvrovovvra  ro  (t5) 

(noixeiov  ^€i]  olov  -Kovdvlr},  Ja/ivXrj Tivig  dk  ßorj^ 

^ovvreg  rfj  avvrj&eltf  xal  o^vrovelv  ßovkofievol  q>aaiv  ort  oaa 
rov  avTov  aTtaQakkdxrojg  J^x^rai  orj^aivoinivov,  opKnoveV  oaa 
ii  diaXXaaaei  [riSv]  (xr^)  arjfiaivofiiv(i)[v] ,  ovxiri'  6  fihv  ovv 
(fllog  xaJ  q>llri  xai  ^ivog  xat  ^ivrj  xal  tcc  TtQOnelfieva  oTtaq- 
aiUaxTa  iariv'  dio  o^oroveV  ra  de  diafpiQovra  ov^iin'  xad-- 
imq  yaq  x^^^S  xohliy  %a\  tgoreog  tqotci^  .  .  .  dofiog  do^nq' 
[ntq!  TovTOv  ovv  iv  aXXoig  ivteX^Sg  eiQritat  o%t  diatpiqBi  se- 
clndenda  uidentnr]  ei  ovv  hrc  o%a(pvXog  aqaevvKOVy  diaq>iQ€L 
il  Tut  arjfiaivofiivfi}  17  aTaq>vXi^,  07ttoQa  di,  ovriog  o^vvetai. 
T6  (iivtoi  TVQoxel^evov  addit  Ammonius  tov  'HQaxXeldov  7caQa'' 

1)  Qua  ex  re  laculente  apparet,  quot  focile  erroribus  implicemur 
abi  80U  Eustathio  fides  habenda  sit. 

2)  Herod.  cath.  pros.  323,21  crafvXii  ro  rsxtovueov  ii^yaXsXav,  ora- 
fvlij  8i  6  xa(f7t6s '  10  fUvroi  ^Aytcvkri  Hai  ^AyqvXri  ovofuira  drjfuav  o$vr<Tcc«, 

3)  Non  apte  Osaiums  futixpv. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


156  Quilelmus  Frye 

TYiQTi^a  iöxvQOVy  %a&{o)  TtaQaYyiXXBxai  [o§]  (ßaQ)v%oveiv ,  ov 
(lovov  dta  Tcc  TcaQcmolov&ovvra  %(fi  ovoficcti  (Bcil.  2rag)vlog 
araq)vkT]),  aXk*  otl  xal  vtcIq  ovo  eozl  avXXaßag '  ra  yaq  TtQO- 
xel/ieva  (seil.  jjoAog  x^^9  dofiog  öo/arj  alia)  diavlXaßa'  wäre 
ovöe  Trjv  OTCiüQav  o^roveiv  avaXoyla  iTtiTQiTtei  x.  t.  L 

Docnit  igitar  Heraclides  contra  analogiam  substantinnm 
aTaq)vX'q  acuto  notari,  neqne  si  repeteretor  a  atd(pvXog  esse 
quod  nltima  acaeretur.  Atque  qui  ßotj&ovvreg  ttj  avvrj&elif 
ex  eo  probarent  oxytonesiny  qaod  a  mascnlino  ataqwXog  femi- 
ninnin  aTaq)vXri  ut  TQonog  rqoTtri  notione  differret,  ne  hos  qoi- 
dem  Heraclidae  canonem  refregisse  ostendit  Ammonios  0»  cum 
non  trisyllaba  sed  disyllaba  in  medinm  protolissent.  Qoae  aero 
Ptolomaeo  responderit  Heraclides  accentuih  araqwlij  taenti  nt 
discrimen  oriretor  inter  ora(pvlrj  (ij  xa^ufiivt]  fxoXvßdog)  et 
otaq>vh!i  {ontiqa)  Anunonius  non  enotaoit:  aXXa  xal  fi  ÜToXe- 
fxalov  TtaQon^Qrjaig  a&ersViai  (vq>^  'HQoxXeldov^),  xad-^  ^v 
dtaq>iQuv  q)rjal  x.  t.  X.  Sed  utat  est  (nam  qoae  Heraclides 
disputaaerit,  qoae  de  sno  addiderit  Ammonius,  num  Heraclides 
Ptolomaei  sententiam  sibi  compertam  refataaerit,  diindicare 
non  possnmos),  hoc  tantnm  nobis  licet  affinnare,  Graecorum 
consaetudinem  in  atcKpvXri  a  recta  nia  aberrasse  arbitratom 
Heraclidem;  nnm  nero  Homero  ntique  censnerit  restitaendam 
araq)vXr],  praesertim  cum  nocis  afiagraveiv  notionem  attendam, 
mihi  quidem  non  com  Osanno  uidetnr  extra  dnbitationem  po- 
sitnm  esse. 

Com  de  nominum  on^Trjg  et  x^9^<f'^S  antea  dispntaneri- 
mns  accentn,  restat  nt  nerba  (paad-ai  et  acJ  arnxt  pancis  attin- 
gamns.  Atqae  libenter  neniam  dabimns  Heraclidae^  qui  cum 
aliis  hac  in  re  peccauit.  Cum  enim  uerbi  (pTq^i  praesens  me- 
dium q)a^al  nusquam  repperisset  (Eust.  1641,  39  =  Os.  fr.  78) 
ceteraque  uerba  in  ^u  trisyllabum  exhiberent  indicatiuum,  in- 
finitiuum  q^aad-at  ad  coniugationem  uerborum  purorum  (q>aa&ai) 

1)  Parum  recte  Osannus  Valckenaerii  notam  repetiait  Verbia  enim 
ov  fwvov  3uL  ra  naQtutolov&ovvra  x.  t.  X.  si  In  Heraclidae  libro  negaueris 
quidquam  respondisse,  qui  superiora  inde  a  riyiß  ßorj&ovvxai  x.  r.  L  Hera- 
clidae poteris  uindicare? 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Heraclidae  Milesii  studiis  Homericis.  157 

rettnlit^  immemor  imperfecti  €q)afirjv ;  cf.  Herod.  Od.  pros.  ^  200 
TvQawlo)v  avariXXei  (to  (pdad'e)  amo  xov  (prifil  ofiolmg  Tqf 
'xal  ayyeUriv  a7c6q>aad^B\  I  649  riveg  dh  ofiolcjg  r(jJ  vvaäa&€,^ 
ug  xal  i7t€XQarr]aev.  H.  Q.  et  Od.  pros.  e  129  ayaa&e  dg 
dvvaad'e  xov  dewiqov  5  avareXXo^hoV  dvvatov  dh  xal  wg 
rj(yaad'€)  *  olde  yag  avxov  xal  xo  Koxa  dialqeotv  dg  xo  ''9'eaig 
ayaaö&B    €  119  xai  ^x6(pQa  ol  rjyaaa&e^  «122  P. 

Recentiorig  aetatis  scriptoribus  probatum  ^aio  rjyovv  nviia 
(cf.  Ap.  Bhod.  I,  605  'avxij/iaQ  fihv  aev  voxog^)  dabitationem 
iniecit  Heraclidae,  utmm  aio  an  acJ  genninom  esset:  Eust. 
1625,  61  yQaxpag  6  'HQoxXeldrjg ,  oxi  xa  elg  w  xad-aQOV  krj- 
yovxa  xal  x(p  5  ßQoxvTtaQakrjyofiSva  TteQiOTCWfxevd  xe  xal  ßa- 
fVTova  AioXixa  elaiv,  fiovov .  TcegikelTtea&ai  Hyei  xo  aw  a^i- 
(pioßrjxovfzevov  xaxa  xov  xovov.  Rem  panllo  altias  repetamos. 
Etenim  si  huins  nerbi  stirpem  aße  ponamns,  ad  «daas  coninga- 
tiones  huins  nerbi,  quae  apad  aeteres  poetas  occurrant,  formas 
renoeemus  necesse  est.  Atqae  aliae  aerbomm  non  thematico- 
nim  in  ]ü7  exeuntinm  flexionem  secnntar:  ariat  Hes.  opp.  516. 
552,  diariat  Hes.  opp.  514.  517,  divxeg  Hom.  IL  E  526.  €  478, 
Hesych.  t^aivxeg  (diahxeg)  Ttv^ovxeg,  qnare  a^uationem  pro- 
pommns  xld^fjfui&e  «=  arj^uiafe-j  aliae  analogiam  nerbomm 
denominatinoram  (sof&xo  nerbali  ja  anctomm)  ostendnnt.  Col- 
latis  enim  cn^f^evat  y  176  (xi&rj^evat  ^^83,  q)ikijfi€vai  X265), 
arfieyog  'F  214.  ^131  (xt^fievog  K  34,  Delphomm  TtouL^evog 
Mleifievog  aiQel^ievog)^)^  aijvat  y  183.  x  25  (g)oqijvai  B  107), 
arirai  Find.  Isthm.  HI,  27,  aij  /i  325.  |  458,  diarj  e  478.  x  440, 
quam  formam  hnc  traxi  eollatis  arixov  I  5,  arixo  0  386,  Hes. 
mmt  8,  negari  non  potest^),  flexionem  nerbi  arnai  nt  aliorum 
mnltomm,  inter  qnae  et  xl^fii  est,  fluctuari  inter  coniugatio- 
nem  nerbomm  non  thematicomm  et  nerbomm  denominatino- 
ram id  qnod  hac  mihi  liceat  aeqnatione  ocnlis  snmministrare : 

1)  Gf.  Gortias,  Act  sodet  litter«  Saxon.  1864  p.  221;  Hinrichs,  de 
hom.  elocut.  aestigiig  aeoll.  p.  126. 

2)  Eodem  loco  recenseo  aeiat  pro  aspri  aeolico  notandum  accenta, 
coi  oomparo  Boeot  ^iXapri,  oiKept*  Heracl.  ap.  Eust.  1557,44;  lüde  quos 
Uadanit  v.  n.  d.  d.  Flachina  ad  Hesiod.  Theog.  875. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


158  Guilelmos  Frye 

arjfit  (rld-rigxc) :  a/e-  (rt^fi-)  =  q>lkrifii :  q>iX-€'^  qnamqaam  non 
ignoro,  tplXr^^i  prodiisse  ex  (pil'-e-je-iii^  aifj/xi  antem  eandem 
^atque  Tl^r^fxi  habere  formationem.  Qui  nero  cam  Leskieno 
stirpem  ducnntO  genainam  aßeg  (at  aequatio  eaadat  rciUq/'cci: 
reA^w  =  afeajegii:  af]fxi)y  his  omnes,  quas  apposui,  formae 
uerbi  ar]fu  referendae  sunt  ad  coniugationem  contractonim 
ipsumque  nerbam  'lacnlentissimum  est  exemplum  antiqaioris 
coDBuetüdinis  aerba  contracta  in  Ju  flectendi\  id  quod  sno 
more  grammatici  neteres  pronuntiant  arjfii  et  q)lXrjfic  ut  ez 
aiw  et  (pilio)  orta  ad  Aeolicam  dialectnm  renocantes:  Heracl. 
Eust.  1407,  63  xai  to  arifievai  81  fia^VQei  t(^  aiS  ftSQ^anü}- 
^iviff]  1724,  33  iag  Ix  rov  tpiXcS  cpllrjfxt  AioXiTuag,  ovTwg  xai 
ccTto  Tov  aw  arjfii  xal  . .  .  ätj  ft  325;  1724,  35  TtBTCoLrjxai  ro 
wqrrig  c5g  ctTto  7t€Qiaftü)f/ävov  tov  am  ai^au).  Neque  alia  de 
cansa  idem  Heraclides^)  participinm  ovrjfievog  Enst.  1432,  35 
ex  Aeolica  dialecto  repetinit  pro  ovov^evog  snoque  iure  inter 
praesentia  rettnlit,  qua  de  re  te  relego  ad  Cartium,  de  aerbo 
gr.  I,  356. 

Disceptauere  grammatici  de  accentn  fatnri  Dorici  qnod 
aocant  laoBlrat]  quod  circnmflexo  notandom  esse  sibi  persuasit 
Heraelides;  hie  enim  ^aetus  ille  technicns',  quem  legit  Ensta- 
thius  p.  655,  10  Xiyu  Tig  Ttalaiog  Texyi-mog.  ort  öoxei  fjiot 
fii/iKpead-ai  tfj  ovvri&elfjc  ^iarat  ksyovOTj'  ovdiTtore  yag  to  y 
fcqooiafcov  tcjv  toiovtwv  ficXkovraiv  xQetoi/iOTtBlTai  TtaQaXiqye- 
a^ai  g)iovq€VTi  i'va  Tig  eXTtt]  nakiaerat  YMkioTai  rj  to  TeXiae- 
Tat  TeXioTai'  kiysi  8h  xal  Sixekixov  elvac  to  taoerai  ov  fiijv 
AioXiTwv.  (Velim  enim  conferas  Heracl.  apud  Eust  718,  4 
'HQaKlel8rjg  TceTtoirjO'd'ai  kiyei  to  eaofxaL  and  (xovoavXXaßo% 
TOV  w  fiyovv  vTtaQxu),  %va  t]  äaneq  xaXoi  xaXioo)  TLaXioo/iai 

1)  Cf.  Hinrichs  1.  L  p.  133,  qui  ad  Leskienum  prouocat  in  Curtii 
Stud.  II,  101. 

2)  Eust.  1432,  35  Atolsii  (^al  'H^axXaidtjQ)  rr^  öv  Bif&oyyov  na^a- 
Tt'XsvTOv  ovaav  .  .  .  bU  rj  furari&iacir,  ol  xai  ro  ixaXov/itiv  xai  dvoavfitjr 
xai  oaa  ofuna  trfi  nQttnrjs  av^vyüis  xwv  ne^ianatfiivtov  ixaki^fajv  xai  iro-^ 
ftrjv  Xiyovat.  xai  ini  fieroxear  xaXqfiBvos  vofffievoe  . . .  Sidaair  ovv  • . .  ^Ilqa- 
xXeiBfje  xai  tov  'otnifisvas*  AioXioov  SiaX&eTtp  a^xh^  eJra$  ro  orovfieros. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fleraclidae  Milesii  studiis  Homericis.  159 

ovtfoxaltd  cJ  €Oin^Moofiai,  o  xal  nlatvvet  hcelvog  xaivore^ov) 
IixtXol  yoQ  diTcld^ovaiv  iv  roTg  roiovroig  t6  5,  /JioQielg  di 
Tovg  ToiovToig  fiiaovg  Ttaqevd'iaei  tov  I  7CQoq>€Q6fi€voi  TteQi- 
QTtQaiv  nlevaeiTai  ^evaelrat'  ovrat  yovv  xal  rb  'a^iov  la- 
aeirai  g>vyi€iv'  B  393.  Jlwv  fiivroi  TtQOTtaQO^vzovmg  quod 
ne  in  atpitav  aq>€l(av,  aniovg  OTtelovg  qaidem  mntetnr  accentus, 
intnram  laaelxai  legendom  censet;  viyjüüt  dl  ofjuag  tov  Jltova 
Ol  neqianiivceg  ab  iaaeiTai.  luuat  et  haec  exscripsisse:  Eust 
1557, 34  JwQielg  kv  T(p  le^eirai  noirjoeitai  fiercerid'iyTeg  *)  rfjv 
ftaQoriXevTOv  Ji  dl(p&oyyov  elg  Trjv  ov  naQevd-iaet  rov  v  Ttotrj- 
aovwi  (paal  xai  tbXboovwl  xal  iaaovvrt'  Ttag  yciQ  ^ikXuv  xa^' 
^HQoxXeldfjv  TOLOVTog  htl  tqItov  Ttki^dvvrixov  Jw^ixiog  elg  rb 
ii  hfjyei  trjg  ov  diq>&6yyov  TcaQakrjyofiivrig  ,  .  .  TtoirjaovvTi  yaq 
ml  oqd-waovvTi  xal  ra  o^oia'  kitl  fiivroi  devri^ag  dia  tov  5 
firpivvofiivov  xai  tov  v  yelaaovvTi  xal  yelävTL  xal  ßoaaovvTi 
Xßi  ßoavTi'  iTCt  di  ßaQVToviov  ij  öv  avlkaßtj  TtaqarelevT^  olov 
iiyovTi  avrl  tov  Xiyovor  TtSv  ä^  cevTiov  JiaQtimv  xal  Tb  q>qo' 
fdvTi  .  .  .  {flTteq  l^aqaei  tov  v  XeyofXBva  aioXtxa  Iötiv  olov 
(f^vevTi)y  Jkc  dh  xal  Tb  €v(y)Tc  -)  ovt)  tov  elalv,  oneq  aXXmg 
Inl  Xiyerai  ^wqiov  bfxov  ov  xal  AioXixov'  x.  r.  X. 

Heraclidae  qni  Doriensibus  iaaelTai  tribnit,  auctoritete 
repudiata  Abrensins  ^)  ad  schol.  Theoer.  I,  83  et  Herodian.  IL 
pro8.  B  393  prouocauit  loaeitai  pro  Dorico  uenditantes.  Atque 
Herodiani  quidem  testimonium  ael  innito  Ahrensio  typotheta 
mendo  liberatnm  exeudit:  TtQOTte^iüTtaOTiov  Tb  iaaeVrar  ov 
yaq  TtQOTtaQo^vvT^ov  ]  gcripserat  enim  Abrensins  de  dial.  dor. 
28  n.  8  duce  cod.  Veneto  A  jtaqo^vTioVy  wg  Tiveg,  kTtel  Jw- 
(lov  fjörj  yccQ  noXXri  x^^^S  '^^'^  toiovtuiv  naq  jiTTixolg*  A\ 
et  An.  Oxon.  IV,  198 ;  1, 1 36, 7 ;  seboL  D.  N  31 7 ;  Lebrs,  Herod. 


t)  Pessime  peruertit  £uBt.  sententiam  Heraclidae  inserto  fmari&Srres 
xr.iL  Qois  enim  sibi  persuadebit,  Heraclidem  tarn  accurate  de  tertia 
penona  nerbi  apad  Dorienses  disputantem  tarn  misere  confudisse  mediam 
com  actino.  Bed  Eostathius  ipse  haec  pro  suo  ingenio  inda^uit  seseque 
unparem  ostendit  nel  BimplicissimaB  res  grammaticaB  accurate  tradendo. 

2)  Cf.  Ahrens  diaLaeoL  p.209;  Cortius  Verb.  1,70. 

3)  Ahnens  dial.  dor.  p.  28  n.  8. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


160  Guilelmas  Frye 

scripta  tria  p.  208.  Scholiastae  antem  Theocriti  uel  ea  de  causa 
diffido,  qaod  in  hoc  ipso  scholio  repagnantia  tradere  aidetar; 
quid  enim  est  quod  Dorienses  haeltai  protnlisse  credamns, 
at  liyerai  proparoxytonos  eiusdem  syllabae  quantitatem  non 
cnrantes? 

Haec  babai  qnae  de  stadiis  Heraclidae  Milesii  prosodia- 
cis,  quatenus  ad  Homeri  carmina  pertinent,  dissererem,  panca 
sane  neque  grauioris  momenti,  qaippe  quae  ex  catholica  cum 
maxime  prosodia  promenda  fnerint  Eustathio.  Sed  qnae  erat 
Heraclidae  stadiomm  natara  atqne  indoles,  in  dialectis  potissi- 
mam  uersabatar  cognoscendis,  nnde  in  explicandis  nocabnlo- 
ram  formis^  praecipue  epicae  dialecto  propriis,  fractos  rednn- 
darety  qnapropter  ingeninm  excolebat  assidna  perscmtatione 
cum  carminum  Alcaei,  SapphoniS)  Alcmanis,  Pindari^  Ana- 
creontis,  tum  Homeri.  lam  nero  si  parui  quae  aetatem  tnle- 
nmt  fragmentomm  nnmeri  aeqnam  habueris  rationem,  qaem 
grammaticomm  dices  dialectos  perlnstrandi  cnpidiorem?  Ut 
de  lonmn,  Atticoraniy  Aeolensiom,  Doriensinm  consaetadinibns 
qnas  illustrauit  Heraclides,  taceam,  audimus  eam  ad  partes 
Qocantem  dialectos  0  Rheginornm,  Cretensium,  Siculorum,  Cy- 
priorum,  Argiuorum,  Boeotoram,  Epirotarum,  Macedonnm,  Pam- 
p^liomm,  legimns  Eust.  1643, 1  "Iwveg  ol  vetireQoi]  1885,51 
€VLOi  %viv  ^Iciviov]  1892,  40  a^aloi  !d%Ti%ol\  1613,  17  %viol 
Twv  AloXiuiv  qnos  nnns  Heraclides  in  Lesbios  et  Boeotos 
diuisit  apad  East.  1613,  18. 

Neque  tarnen  neganerim,  praecipue  in  ratione  dialectos 
tractandi  apparere,  qnam  infirmo  fundamento  cum  aliorum  tarn 
Heraclidae  stndia  grammatica  fuerint  saperstmcta.  Tantam 
enim  afait,.  nt  nominam  uerborumqae  formis  epicae  dialecti 
atque  aliarum  inter  se  comparatis  etyma  detegerent  formamm, 
ut  ex  ipsis  dialectis  homerica  repeterent:  omnia  fragmenta  re- 
dolent  sententiam,  quam  ridicule  satis  coluit  auctor  neql  ^O/Är^- 
fix'^g  dialiKrov:  ^'O/urj^og  U^ei  Ttov^lh}  xexQtjfihog  rovg  ano 

1)  Gf.  Eust.  t576,  57  Rheg.;  1726,  24  Gret.;  32,37  Gypr.;  1726,  24 
Argiu.;  1654,26.  1613,20  Boeot.;  1064,4.  1722,46  Epirot.;  1654,18  Ma- 
ced.,  Pamphyl.;  1726,27.  1596,5.  1654,26  TareDtin, 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Heraclidae  Mileaii  studiis  Homericis.  161 

dTJkog  iari  näaav  ^EkXada  ineld-wv  xal  Ttäv  ^e-Syog,^)  Quid? 
Donne  tota  huins  sententiae  pemersitas  retegitur,  cum  in  eadem 
fonua  dnabns  tribasae  dialectis  poeta  nsus  esse  dicatar.  En 
Heraclidem  haec  molientem  2)  TteTtolrjTaL  (ro  kkavv(a)  xara 
HQaKleidrjv  öiakiycroig  TQialv  BoLunwv  juer  yccQ  ro  iXdw  .  .  . 
AloHoiv  dk  fi  TtQoaiXevotg  rov  v  .  .  ,  dcnQUiDv  de  6  Tckeova- 
ofiog  Tov  V ;  cf.  praeterea  Eust.  734,  51  (Exe.  Or.  662, 2 ;  Gra- 
men An.  Par.  IQ,  340)  ubi  eiXrjXov&a  eihfilovd'fiev  ex  Attico- 
ram,  lonmn,  Boeotorum,  Aeolom  oonsaetudine  repetitor.  Eae- 
dem  prorens  machinationes  offeruntur  in  glossarum  explicatione 
caiufl  rei  mox  lucnlentifisimam  subministrabo  exemplam,  eius- 
dem  notae,  qnae  ApoUonins  ex  Heraclide  apposuit^):  TtaQa- 
^oofiai  Kai  tb  Ttqbg  rov  ^HgcmkelSov  (cnius  catholicam  p.  326 
laadaait)  elqrifxivovy  (og  xal  ro  ^iniel^  ;fpovtxof  iTtlQQtjfia  hc 
^g  7tQ0€iQri/Liiv7jg  avvrd^ewg  kyivevo '  kx  roTtixov  ydg  iTtiQQTj- 
iiarog  rov  ^ov^  dTtexekeiro  {(prjalv)  ^cjQixtj  fievdXrixlJig  17  ^^V 
ofioiwg  rq)  ftov  nel,  avrov  avtei,  (^  avvj^ei  Ttqod-eaig  rj  kjtl  rj 
vvv  iaoövvaftovaa  %fj  ccTto,  xa&o  xal  Iv  erigoig  ly  q^Tto  avrl 
rrjg  ijcl'  to  yaQ  ^ ccTto/urjvlaag^  B  112  iv  latp  r^  kfCifirjvlaaQ' 
nbi  aelim  animaduertas  et  hoc  fragmento  illnstrari,  quam  recte 
affinoanerimuB,  et  omnis  eruditionis  elementa  fandumque  gram- 
maticarum  atque  etymologicarum  quae^tionum  in  Homeri  car- 
minibus  reponi,  et  unnm  eundemqne  esse  Heraclidem  apud 
Enstathinm  et  Ammoniam. 

Inuat  omnem  materiam  ita  distribuere,  nt  primum  de  ety- 
mologicis  Heraclidae  studiis  ad  Homerum  pertinentibus  disse- 
ramns,  deinde  uocum  homericarum  grammaticas  explicationes 
examinemus.  Atque  quod  p.  107  obiter  contendimus  maiorem 
quas  Orio  Heraclidae  nomine  insigniuit,  etymologiarum  nume- 

1)  Apud  Maittaire,  de  dial.  graec.,  ed.  Sturz  p.  477. 

2)  Eust.  831, 62.   Fauor.  ecl.  182, 27. 

3)  Desynt.  lY  p.334B;  cf.  IV  p.  332,  ubi  Apollonius  suo  iure  im- 
probat €0%  ro  eUfb  yta^fct  ro  iats  ini^(jirifia  ioxr^fidriarai  amvrmv  tüv  noQ^ 
tKOfuvov  ip  vnB^ßanp  yBvoßivtovX  6  ya^  x^voQ  6  ini  ro  TfiAoff  (leg.  rov 
rilnfs)  fur^ei  ini  ro  a^x^^^t  ^^  ''^  ^^  rälovs  I  ir  fieconjri  na^htfißä' 
*ero  xtd  ri  hf  a^fxv  oSeia  fursrid'ero  ini  ro  riXoe, 

Leipziger  Stodion.   Tl.  11 


Digitized  by  VjOOQ iC 


162  Guilelmus  Frye 

rum  Milesio  abiudicandam  esse,  ut  quae  Heraclidae  Milesii 
rationem  derinandi  minime  gererent,  et  ApoUonii  locis  eon- 
firmaai  et  explicatissimo  nunc  probatari  sninas  exemplo.  Per- 
bene  enim  accidit,  ut  unum  idemqae  fragmentnm  dignam 
haberet  Easta^thins,  quod  tribas  locis  in  commentarios  recipe- 
ret  %  nobis  sane  band  innitis  niam  planans  ut  ab  omni  parte 
emendatum  exbiberemus. 

Eust.  1647,  61  To  ^QQ^  (kü  vrjoov)  x  72  eginrivevovGc  ol 
!dqia%aQ%eioi,  ^^era  q)^OQaQ  arttd'i    k^yov/nevoi  heivoL  ovro) 

1647,  «2  xaS-^  ^HQCcycXeldrjv  knel  h,  roxi  (pd-elQiJ  yiverai  \  x6  cqqw  TcaQ- 
iaet  %ov  ^  xai  5\  ^'Idiov  yccQ  ^Iwvmv  xai  AioiAwv  rä  zwv 
dS  liSsiov  TtQwra  avfigxova  aiquv  \  eixe  tv  tuxoi  ov  olov  Xaiipri- 
Qog  aiiprjQog  {n'qyavov  ijyavov,  deivbv  alvov),  eXre  ovo  (plov) 
TcXevga^  evQa^  to  naga  7cXevQav  tJtol  TtXayiov  inLqqrifxa  nou)- 
rrjTog  (Ttag^  ^OftrjQi^  olov  arfj  d^  evQcc^  .^211  xai  7taga  ^v- 

IfrlS,  1  xoipQOvi  920)  •  ovTO)  yovv  xal  to  q^d^elQU)  €iQ(o,  |  k^  ov  Aiokt- 
xcJg  eqgtj  dg  xelgcj  xiggio,  deiQU)  öiggio'   AioXelg  yag  {cpiqai) 

2  Twv  Toiovrwv  d'efiatcüv  Tijr  nagarikevrov  dUp&oyyov  akkoui- 
aavreg  %al  ixerarvid-ivreg  xo  T  eig  ^sqov  q  X8ia  Ttoiovai  Qrj/naTa' 

3  Tcagayaywv  \  dk  ^HQaxXeldrjg  rcqbg  bfjiOiorrjTa  xov  (pd'eiQCJ  eiQU) 

4  xat  TO  TvXavTj  avi]  xal  avxcd'iaet:^  tov  v  eig  X\  akt]  xal  eifcwv 
avTiCTOixeiv  to  X  xal  to  v  [Alok]  {Jo)Q)iyLwg  c5g  Iv  t(^  avt] 
ahf]  (xai  Tclavaa&ai  akäad-at)  ovtcj  %al  iv  t(^  (plkTctrog  qp/v- 
TaTog  (ov  X9V^^S  ^tag^  ^Ertixagfxip  iv  Tijj  ^q)lvTccTai  Taivlac^} 

5  rji/d-ev  rjv&€v,  o  dtj  xal  iv  tc^  0lvTig  ylvetai  naga  \  Ilivddgtp 

1647, 61  (ix  vTjaov)  addidi  ex  Eust.  756, 34.  —  oi  ^A^utxaqxtMi  cf.  Ari- 
Btonic.  S  239  ^  B^nXri  oti  rb  i^qoiv  ovx  ^<Fxi  tptlcäs  na^ayivofisvoi ,  aXla 
fiera  xp&ogas  A ;  idem  /  364.  —  63  {nrtyavw  arcessiui  CX  Eust  842, 47.  — 
{naq*  'Ofirintf  cf.  EuBt.  756,  29;  naqa  Avxo^gori  addidi  ex  Ettst  842,51. 
—  1648, 4  JofQixcjs  emendaoi  ex  Eust.  756, 31.  —  <ov  x^ria^e  x,  t.  L  addidi 
ex  Fauor.  magno  diction.  s.  u.  <PivTrjs. 

1)  Eust  756,37;  842,66;  1647,61  (Fauor.  s.  ua.  aiy^^os,  atpaigeaa, 
g^^oi^  <PivTTje).  At  ne  unum  quidem  locum  inuenisse  Osannum  iure  mira- 
beris,  praesertim  cum  quinquies  ipsum  nomen  Heraclidae  apposuerit  Eusta- 
thiuB.  Multo  meliore  oculo  usi  sunt  magistri  Byzantmi,  qui  hoc  idem 
fragmentum  certatim  arripuerunt:  Et.  M.  38,66;  226,9;  144,35;  EtGud. 
21, 19;  Fauor.  alia  Orio  occupauit  18, 1;  42, 11.  Sed  absit  iniuria  uerbis! 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Heraclidae  Milesü  Btadüs  Homericis.  163 

Ol.  VI,  22  (xai  slero  %vto  xai  [^w^]  {Alo)^i;)^uiq  yino  (^yivro 
i'  Ifiao^Xry   &  43),  nilero  uhro  rtaQa  !dh^avt)  xai  rtaq^ 
!4%rixolg  dh  xai  iv  rip  vItqov  Utqov  xcri  Ttvev^cjv  Tckevfiojv 
fjyei  xai  (og  Ix  zov  (pd'BiQw  \  yLvexai,  xora  dioqUag  qyd'aiqo},  16i9, 6 
ay'  ov  To  eqyd-aQY.a  %ai  Ix  toi  Yxelvu)  XTalvw  Ju}Qi;^wt€Qov 
.roQa  ^huxl(p'  \  ofioia  dh  aal  to  fieaoyuov  (leaSyatov  xai  xv-  7 
nu^ov  TtvTtaiQOV  tcoq'  !dXii^ävL'   xal    ell^e  al&e  xal   deivog 
aivog  na^ioei  %ov  7  ^lüfvixij  \  diaXhcrip '  xal  ovma  to  q>d'elQ(a  8 
(f&aiqiü  /IwQLxmgy  k^aiQiaet  8e  rwv  TtQvirmv  avixqxavwv  äiQfo 
xai  v7teQßißaa^(p  xora  ^I(avag  Qalw  e^  ov  \  al  aqyvQai  oth  fiiv  9 
^aiat^Qsg  xoivoxBQoy  orl   dk   algai  ov  XQV^'^  (jcaga  Kai^kt- 
^0)}  kv  rt^  (^Aa^QT^  dk  tzoq^  ^H^aloToio  xafihoig)  eatQ€q)ov 
aiQtttüv  e^a   didaax6fievoL\     Hie  addendum.  censeo  xal  ol 
'AQunaQxeioi  dk,  (qyrjol),  avyqdovoi  rij  Toiavrr]  ex  tov  (p'&'eiQu> 
.raQoyiüyfj'  to  yoQ  ^ex  vqaov  'sqq^  x  78  k^yovvrat  ^fi^a  q>d'o~ 
QQQ  am^t  ,  wg  8h  xo  Tckij&vvrixov  rov  eqqe  TtQoazaxxixov  to 
•    tQQne  dia  üo  X  yhaoüa  rig  g)rjaL,  KaXXL^a%og  drjkol  ev  t(^ 
'hlsTe  ßaaxavltjg  okoov  yivog^. 

Negcimns  profecto  ntrnm  magis  miremur  eruditionem  suin- 
mamqae  qna  etymologias  Mcire  studuit,  in  analogiis  conge- 
rendis  diligentiam,  an  disciplinam  prorsos  omissam  et  panun 
temperatam  libidinem,  qua,  qnae  natura  dissimillima  snnt,  eins- 
dem  analogiae  norma  coninnxit,  uoces  uincido  nisi  similis 
Dotionis  nnllo  religatas  arreptis  hinc  illinc  litterarum  mata- 
tionibas  alteram  ex  altera  repetinit.  Lapsom  esse  etiam  Ari- 
starehnm  non  ignoramas  uoeam  etyma  qnaerentem;  sed  hac 
re  totins  antiquitatis  grammaticos  superauit,  qnod  nocabuloram 
natnram  atque  notionem  ex  ipso  Homero  innestigare  maluit 
accorata  obseraatione  et  interpretatione,  qaam  ingenio  indnl- 
gens  lubricas  tantisque  impedimentis  obstrnctas  etymologo- 
nim  semitas  perseqni.  Yidesis  Heraclidem  haec  machinantem: 
ApolL  adnerb.  p,  585,  14  Bekk.  to  avTcjg  .  .  .  ^  .  .  .  dexTiov 

5  (xal  iXezo  et  Eust.  756, 32 ;  aioXmcis  Engt.  1064, 5  £zc.  Or.  661, 58 ; 
locag  homeriGHB  0  43  ex  Et  M.  226,9.  —  9  (pta^  Kcdhfidxe^Bxcemvd 
a  Engt.  1648, 9  et  Et  M.  38, 36,  ubi  pessime  al(fa  «7  a^al^a  pro  or^^a.  ~ 
Cetera  auppleui  ex  Ea8t.756,34. 

11* 


Digitized  by  VjOOQ IC 


164  GuüelmuB  Frye 

'&€fj,aTix6v,  7]  avjncoTa&eTioy  ^Hgcntkeldtj  fpafiivtfi  dg  xaza  a%i- 
^fjülv  koTL  (vfiv  äia)  Tov  ä  ovrwg,  avvaloiqyijg  yevofÄivrjg  tov 
a  xal  0  eig  ficci^ov  wg  ro  Mevikaog  Mevihxg,  Joqvhxog  Jo- 
qvXag,  nxeqikaog  TheqiXag'  ra  yaq  h  t(^  diovtt  firi  y«- 
vofieva  fjtaTaicog  ylverai'  q>afikv  yaQ  kv  vij  äeovarj  7tou6%rj%t 
'Ttolrjaov  ovTwg';  cf.  An.  Paris.  III,  125;  schol.  fi  II.  a  133. 
Merito  tarnen  granius  castigaremus  HeracUdem,  nisi  et  aeqnam 
eorum  rationem  haberemns,  qoae  snperiores  assecnti  erant,  nt 
qai  analoga  minime  corantes  et  dialectorum  cognitione  hand 
pariter  instrncti  nihil  non  VTtegßißaOfjiaJi ,  aTtoßoXfj,  hcßolf^y 
avvaiQiaei,  fieca&iaei,  diJtkaaiaOfKp ,  Ttkeovaapu^y  v^pai^oei, 
ovyyLOTtfi  non  solam  singolaram  litterarum  (neqne  nllam  inueni 
qnae  etymologornm  scalpella  et  forfices  effdgerit),  sed  etiam 
syllabaram,  derioare  et  explicare  conarentnr.  Multo  certiore 
nia  progressQS  est  Heraclides,  qni  qnantam  nobis  e  fragmentis 
seruatis  iadicare  licet,  nnllam  syncopen,  nnllam  sine  Hocaliiiin 
sine  consonarom  mntationem  temptanit,  qnin  similibas  qnae 
nidebantnr,  aliorum  nocabnlornm  a£Fectionibns  tneretnr. 

Apponam  alia  panca  generis  etymologici: 

Enst.  1098, 13  iV^cr  iv&vfirjriov  xal  tov  ^Hgcmisldov  einov^ 
Tog  €v  rolg  tzbqI  tov  Ttiwavaxu}  (=  1654,  28 — 34  Os.  fr.  79) 
OTL  xal  To  Ttag'  ^OfirjQq)  cj  Ttinoveg  iV  120  xar^  avadiTtlaaia- 
Ofiov  TteftolrjTat  (jolg  ^Iwül  ovvrj'dTJ)  wg  anb  tov  q)6vov  iieza- 
neoovTog  tov  q>  dg  to  tz  {Ogvyixffi  i&ec)^)'  ol  yaq  JtaQieig 
Tovg  iTtovuöloTovg  ^q>6vovg^  Hyovaw  olovel  a^ia  tov  tpovov 
deÖQaxoTag  xal  fiera  TtQod'iaeiag  xaTa(p6vag  q>aalv.  De  Dorico 
g)6vog  ant  xa%a(f6vrig  alinnde  non  constat;  nescio  an  cogitanerit 
de  loco  qnodam  scriptoris  qnalis  est  Pindari  P.  IV,  250  Bergk 

KXixfJsv  TB  Mrideiav  tov  Ilekiao  q)6vov^) 
ita  codd.  BDV;  rell.  7teXiaoq)6vov,  R  7t€haq)6vov:  cf.  Prop.  HI, 
19,  15  ^Crimen  et  illa  (Myrrha)  fnit  patria  sncoensa  senecta^' 


1)  Yd  Mcocedopixe^  ut  BiLmtos  Ba^eviKij  Her.  ap.  Eust.  1654, 18. 

2)  Sic  lecte  Ghaeris  emendanit:  schol.  Find.  P.  17,250  (»  Didym. 
rd.  ed.  M.  Schmidt  p.  226)  Ilaliao  ^ovov  6  Xalga  ov  ßovhBxtu  cw&irmQ 
avayiypwrxsiv  .  .  .  fjrot  avr,  ^civ  6  Jidv/ios,  n^apsH%i»v  rar  UeXiao- 
ipovov  oivtovto^  IV*  ^  ipovtvxiHTjp  ij  Tto^ivrovtos  rftiQ  ffv  TOV  ntUao  ^povos. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Heraclidae  Milesii  Btadäs  Homericis.  165 

1, 11, 30  'Ah  pereant  Baiae  crimen  amoris  aquae\  Katag^ovi]^ 
aatem  mihi  in  memoriam  renocauit  ii  253,  ubi  Priamns  filios 
caatigat 

Sneiaceci  fioiy  xaxa  riKva,  xccTfjq)6v€g'  al9^  afia  Tcan^eg 
"ExtoQog  wq)ik€T^  avtl  '9'ofjg  eTtl  vrjval  7t€q>aad'ar 
(S  fioi  iyu}  navoLTtovfAog  etc. ;  xaTtjipoveg  enim  a  scholiastis 
prorsns  eisdem  nerbis  explicator  atque  ^q>6vog^  xaratpovrjg  ab 
Heraclide. 

Male  e^cuy  interpretatus  est  Heraclides  apud  Enst.  775, 29 
(753,  61;  1562,  41;  452, 17)  "HQoxkeldrig  (ptjolv  wg  rwv  xpm- 
xwy  Ttveg  .  .  .  cJv  eavi  xal  [Tialag]  {Nixlag}^)  vniQßa%ov 
iXeyov  slyai  to  MS^a^v  1 540  iV*  r  avrl  rov  xoTad^icDv  xara" 
%(iX(av'  cnrwog  ök  h.  rov  Mdw  (prfil  yevia^ai  xora  Jwqielg 
xb  €&w  (filov  2)  B&iav  Olrqog  aXt^v  I  540)  oi  nal  xov  (ladbv 
fi(t(a)dvv^)  Xiy&vüt  mal  t6  tffevdog  tpvS'og^)'  %6  8h  e^w  Ttgcj- 
xitvnov  6  (xvrog  elvai  kiyei  tov  MaS'ut  ^)  etc.  Heraclides  igitnr  . 
/  539  (OQoey  . .  .  avv  ayQiov  agyiodowa,  og  yccnca  TtoX)^  %q8b~ 
Guv  €^wy  Olvijog  ali^rjv  interpretatos  est  ia^lwvy  ut  a  375 
aiiag  6^  aXeyvvete  dalrag  v[ia  xTrjfiar^  Morteg.  Sed  suo  iure 
Herodianus  D.  pros.  /  540  rijy  vtco  tiviav  q)eQoiiivriv  'l'dwy' 
naQaarjTiov'  A.  Neqne  uero  xfjevdog  xfwS'og  debebat  com- 
parare,  cum  nocis  ^pevdog  radix  sit  tpv^y  cuins  aspirata  in 
mediam  abiit:  Hesych.  Mipvd'ev  hpevaaro'  ifw^-cSveg  didßoloi, 
^pv&og  AesehyL  Agam.  465,  1059;  schol.  Lycophr.  235,  1219. 
Qnae  faerit  sententia  Heraclidae  de  'adnerbio  eiao^  et 
piaepositione  i^£/,  snpra  commemorani.  Hoc  nnum  nunc  addo, 
quod  apud  Apoll.  Dysc.  (synt.  IV  p.  334  B  =*=  Os.  fr.  34)  cctvo- 

1)  'Nicias'  scripsi  pro  "üsias'  de  quo  alionde  non  constat;  Niciam 
nero  in  homerlca  proBod.  saepe  laudat  Herodianus,  B  717, 839.  jr240.  /6. 
T^  E20Z.  2)  Suppleoi  ex  Enst.  452, 20. 

3)  De  Dorico  fia(c}d'6s  non  constat;  Theocr.  111,16,48;  IV,  34  ez- 
^abt^  futeSoe;  contra  fuj&aie  av&sis  ftrj&a/uod'ap  ftjjd'a/iök  saepe  in  titulis 
dorids  occnrrunt. 

4)  Hinc  corrige  Et.  Or.  p.  168  (yw&os  x6  y/ßv3os)  anoßoXfi  tov  c 
M*  tqonf^  TOV  d  eis  &  ^a](vy&os;  cf.  Curt.  Elem.  Etym.^  p.  464. 

5)  iv&io  Alcm.  fr.  13  p.  244  Schneidewin;  Grit.  deg.  21>,  3  p.  140 
Sdmeidewin. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


166  Guilelmus  Fiye 

/urivlaag  idem  atque  kTtcfxrjviaag  esse  contendit,  ex  eo  profectus 
esse  nidetar,  quod  Codices  inter  hcc^rivLaag  et  aTtofitjviaag 
Don  nno  loco  flnctaantnr:  schol.  Yictorian.  H  230  aTcofirjvlaag' 
jiQiataQxog  iTti/arjvlaag ;  idem  T  62  Xafxaikiwv  di  yQafpet  iiti- 
/iirjvlaavTogj  qua  de  re  disputaoit  La  Rochius, '  Hom.  Textkritik 
p.  189  qui  tarnen  male  ApoUonimn  illas  praepositiones  con- 
fudisse  assenerat.  Melius  haec  egit  Heraclides:  Eust  1385,30 
TO  dcx^a  %Qix&'a  TCTQaxd-a  JvjqixoV  twv  yaq  Jujqiiwv  ^  tov 
&  kv  Tovroig  iniv&eoig'  ovro)  xal  kv  T(p  fiaXaxbg  fial&axog 
Tiai  xafiaXri  X'^^l^^^V'  ^^^^^  ^^  elftovriov  to  avzo  ylvea&ai 
xai  iv  %(^  rjad'a  6  ^HQcntXeldrjg  oint  movet.  Quo  tarnen  iure 
Doricum  nuncupauerit  epenthesin,  non  assequimur.O 

Etymologiarum  agmen  claudant  ytyyoiaxcu,  (pQa^io,  Ttiq^av- 
anu  in  quibus  uetenun  grammaticornm  eruditio  simul  et  dis- 
ciplinae  peruersitas  cum  maxime  apparent,  ut  qui  ex  attica 
plerumque  profecti  dialecto  atticorumque  proprietates  uocabn- 
lorum  solas  genuinas  arbitrati  rectam  sibi  uiam  nitro  obsträxe- 
rint.  Ita  y  in  Epirotarum  yroJoxw,  Atticorum  yiyvwaxw  yvcifUi 
äyvoi  ^yyvota  *ydovnog  IqiydovTtog  ab  Heraclide  (Eust.  1064,4; 
1722,  35  =  Os.  fr.  51)  Aeolensium  pleonasmus  sumitur  eodem- 
que  y  pleonastico  expllcantur  Xtjfidu}  yXdfitJv  Tcaqd  tqi  ninfimif 
eccl.  254.  At  quantis  ambagibus  dialecticisque  a£Fectionibu8 
opus  erat,  ut  q)Qd^w  et  Tti^avaxio  ab  eadem  stirpe  repeteren- 
tur;  livina&ev,  g)rjal  'HQcndBldrjg  apud  Eust.  1654,  14  =  Os. 
fr.  79  ijyovv  e^  «W?5  d-e/ÄOT Licfjg  %aTi  qxo  rb  Xiyio  •  ov  fi^ot^, 
aoqtaxog  q>aaag  wg  xlcj  nXdaag  yuxl  avynoTtij  q)dg  olov  ^g>(x9 
%fiBV  aTtroXe/dOv^  I  35  üaTteq  xai  laXag  Ttaqd  ^vcncQiovrt  (ano- 
nHg  Anacr.  fragm.  apud  Athen.  XI,  472  e)*  to  di  q)w  Ttaqax^h 
elg  TO  q)d^a}  k^  ov  (paaig,  TtQoakrjtpei  dk  tov  q  q)Qd^o)  o&bv  >; 
g}Qdaig'  aklcog  ök  /LieTakr}q)'9'h  McaceöovtxdSg  xcri  i^evex^h  ^^^ 
TOV  ß  Ttout  TO  ß(o  ßdtjui  2tK€ktx(!ig  xard  to  aiycü  atyd^o)  and 
avid^io  ctTifid^ü)  Ttekd^M'  ht,  dk  tov  ßäC/u}  x«i  ij  ßd^ig  rfwpt- 
i^wTeQOv  (rtagd  T(fi  Mi^viQfiip  ^xal  fiiv  Itz*  av&fWTtoi^g  ßd^^ 
exet  x«^^«^*  xofJ  ^d^yaXirjg  aiel  ßd^tog  UfjiBvoL  inserui  ex 
Et.  M.  179,  66)  X.  T.  X.    Nolui  plura  exscribere;  adeas  igit«'' 

1)  Gurtins,  £1.  Et.  p.604. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Heraclidae  Milesli  studiis  Homericis.  167 

Osanni  fragmentnm  79  ubi  praeterea  Pamphyliorum,  Lesbio- 
ram, Tarentinomm  et  Boeotorum  dialecti  ad  partes  nocantur, 
Qt  anam  q)Qa^a)  (pQaaao)  constituatur.  Dilacerauerunt  haec 
etymologi  recentiores:  Orio  p.  37,  1;  38,  5  (cuius  altera  pars 
Philoxeno  debetur:  ef.  Et.  M.  673, 50);  135,  7;  Et.  Gud.  557, 13; 
Et  M.  179,  46;  799,  31;  673,  49.  Sed  ne  Eustathius  quidem 
1654, 14  totnm  Heraclidae  locum  exscripsit.  Doctissimum  enim 
Heraclidae  fragmentum  An.  Ox.  I,  62,  16  (cf.  Eust.  1398,  31 ; 
77S,  54;  Os.  fr.  73;  824,  30;  54,  18;  Cr.  An.  Par.  HI,  72;  HI, 
241;  E.  G.  367,  2;  Exe.  Or.  661,  31;  Enst.  1654,  28,  ubi  apud 
Os.  fr.  79  n.  22  nonnuUa  interciderunt),  sie  fere  constituendum 
AloXelg  dh  ra  €ig  rtTO)  Irjyovra  ßaQvrova  ineraTtd-iaaiv  eig 
ovo  ad  log  xal  17  ^Odvaaeia  driXol  olov  TtiTcno  Ttiaaco  (^alXa 
de  nioou  rj  119)  xal  otttw  oaau)  ^oaaoneyog  7taxkq  iad-lov^ 
ö  115  xal  viTtTO)  vloaw.  TaQavTlviüv  dh  (piavfi  ylvezai  vl^io' 
naqa  dh  ro  vl^io  ylvetai  vlijtytqov  log  i^idaaw  f.iax€Qov  xal 
Ttijjaaiü  ftkijxTQov'  xal  fcaq  ^OfxriQip  ij  dialexrog  xelxai  olov 
yiV  vöaTc  x^^^QV  ^  289'  o^ioiov  öh  zolg  ^rjd-elai  xal  %b  hi- 
muß  hlaao}  x,  r.  X.  Os.  fr.  73  p.  8  u.  3.  Hinc  liceat  corrup- 
tissimum  scholinm  An.  Par.  in  cod.  2766  ad  H.  or  120  correctom 
apponere  ra  elg  mio  Xrjyovra  ol  AioXeig  8ta  ovo  aa  Xiyov- 
üiv  olov  TtirtTb}  [7ts\Ttiaoio ,  ßXiTto)  ov  avvd-erov  %b  aßXsTttio 
ßUauio'  TtaQeveiQavTsg  ovv  tb  v  lölfi)  id-ei  {iv  T(j}}  ß[a]Xi(T{a)(ü 
{xal)  7taQia[a]€i  {tov  ß  Xevoau)  (paoiv).  Veram  ille  necessi- 
tadinem,  quae  inter  uerba  in  ^lo  ttcj  oou)  Ttru  intercedit, 
nostro  demum  tempore  indagatam  neqne  perspexit  neque  per- 
spicere  potait;  sed  soll  debemus  Heraclidae  quae  de  Tarenti- 
norum  et  Siculorum  uerbis  in  ^cü  aato  comperta  habemus.O 

Vereor  sane  ne  aequo  copiosius  de  rebus  etymologicis 
diaseruerim,  praesertim  cum  ad  studia  nostri  grammatici  cogno- 
scenda  pamm  conferant;  sed  enim  ef  hoc  iuuabit  ostendisse, 
qnam  per  omnes  recentioris  aeui  grammaticorum  et  etymo- 
logOTum  libros  fragmenta  doctrinae  Heraclideae  lateant  dis- 
persa, et  quam  neglegenter  hanc  praecipue  materiam  absol- 
nerit  Osannus. 

l)  Cf.  Curtii  El.  Et.»  p.  599. 601. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


(luibas  grammaticaram  qnaestionum  fragmentis  etymo- 
logica  excipi  iussi,  ea  Enstathias  cum  ex  prosodia  catholica, 
in  qua  Heraclides  de  singalis  generibos,  modis,  temporibos 
aerboram,  nominnm  casibns,  ceteramm  orationis  partium  for- 
mationibos  qaatenos  cum  accentuam  et  quantitatum  doctrina 
cohaerenty  dissernity  tmn  e  libro  Tte^l  dvaullrwv  ^rjfidrußy^) 
enotauity  in  quo  fosias  illnm  de  anomalis  exposuisse  persnasum 
habemuB.  Neqne  mirnm  potest  nideri  grammatici  argnmenti 
fragmenta  sernata  maximam  partem  respicere  ad  earmina  home- 
ricai  quippe  quae  exoletis  ac  uariis  uocabulorum  förmig  rednn- 
dantia  Enstathias  conmientariis  illnstratnms  ad  neteres  gram- 
maticos  confagit,  nnde  &rraginem  illam  minore  sane  disciplina 
ac  ratione,  quam  ambitione  conflaret  sibique  eruditissimi  inter- 
pretis  homerici  famam  pararet 

Innat  snpra  dispntatis  nunc  pauca  addere.  Atque  eidem 
cni  ceteri  grammatici,   schematismo  rerum  naturam  minime 

t)  Eadem  Heraclidae  fragmenta,  qaae  Aldus  Manutius  in  Hortis  Ado- 
nidls  fol.  2041»,  22  — 206»,  6  edidit,  La  Rochins  e  duobos  cod.  Yindobon. 
publici  ioris  fecit  (in  programmate  gymn.  acad.  Vindob.,  cui  sabicitnr  über 
jta^Uißokav  rov  fuyalw  ^fioros  ix  xmv  'HQto9iavov^  Vindob.  MDCGCLXIII) 
eaqne  molto  emendatiora,  quamqaam  ne  ille  qoidem  fons,  unde  haec  frag- 
menta hausta  sunt,  poram  Heraclidae  doctrinam  praebuit;  cf.  Eust.  1722, 
35;  1064, 4  (Os.  fr.  51)  cum  La  Roche  parecbol.  p.  27, 21  (H.  Adon.  205  b,  12). 
Saepius  tarnen  Eostathius  bis  ex  fragmentis  potest  emendari  et  augeri: 
Eust.  1714, 55  (28, 2)  nrjinj  fjyow  ita^  leg.  i7^^#6  üa^ts  parecb.  27, 6;  Eust. 
23, 27  (Os.  fr.  67)  augetur  parecb.  27, 10—12  (H.  Ad.  205»,  26—28)  et  uersu 
hom.  II.  i^  281;  Eust.  1383,  20  insere  fragmentum  Euphorionis  'Bixyvco 
H^^'  parecb.  27, 31 ;  Eust.  1726,24  adde  uers.  7  712;  Eust  28, 45  insere 
nu.  ^134.  B41;  alia.  Debeo  autem  hoc  programma  summae  liberalitati 
doctissimi  humanissimi  Dr.  Fr.  Hochegger,  gymnas.  acad.  Yindob.  directo- 
ris,  cui  hoc  loco  gratias  ago  quam  maximas. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Heraclidae  Milesii  Btudiis  Homericis.  169 

gpectanti  obnoxius  est  Heraclides:  uetera  et  recentia,  sono 
similia  et  re  diaersa,  primaria  et  secundaria  mire  confandim- 
tnr.  Gollatis  %l^iiie>  (pa^iv  formam  i/uer  primariam  asseuerat; 
comparatis  kaßovrog  ilaßov  qxxyovrog  €(payov  indagat  iovrog 
hv.  Littera  r  in  avcnctog,  vvyrog  (qoam  C.  Inlins  Caesar  pri- 
mos  primariam  cognonit)  eodem  modo  atque  in  Ttrolefiog 
^troXig  avvTU}  aqvxia  Ätticomm  nocatur  et  Gypriornm  pleo- 
nasmus.  Ätque  cum  Herodiannm,  qno  erat  ingenio  ac  doctrina, 
arripoisse  calamnm  non  nisi  tota  materia  diligenter  examinata 
et  perpensa  uideamns,  Heraclides  band  raro  operose  festinat, 
lenes  spargit  coniectnras,  quae  exposuerit  male  oblitus  noua 
molitur,  superiora  enertit  recentioribus,  id  quod  ne  Eustatbinm 
qüidem  fugitO  Hie  ^/iijv  ex  iiiai  repetit,  illic  Aeolicam  con- 
tendit  pro  ov^Tqv  comparato  ixaki^fiav  ivo^i^av.  Modo  ^ov, 
modo  Bov  probat,  neqne  ia  genninum  repudiat  Ätque  bis 
nitiis  eo  magis  obnoxius  est,  quo  minore  formarum  propinqua- 
nim  ratione  babita  ad  hanc  illamue  formam  explicandam  tota 
mente  incubat  neque  id  studet,  una  ratione  ut  quam  plnrimas 
formas,  qaantum  disciplina  recte  temperata  concedatur,  compre- 
hendat  neue  antea  indagata  posterioribus  quaestionibus  euellat 
sine  neglectis  quae  eadem  lege  teneantnr,  siue  hac  illaue  forma 
adductus  nouam  aequo  citius  rationem  amplexus.  Neque  hoc 
qnemquam  fngere  potest,  qui  fragmenta  adhuc  prolata  animo 
renoluerity  Heraclidem  band  aliter  atque  in  etymologicis  id 
praecipua  cura  egisse,  ut  epicorum  poetarum  formationes  ana- 
logiB  quam  maxime  fulciret  expUcaretque  e  ceteris  dialectis 
petitis.  His  uero  in  latis  ac  nouis  campis  a  nouis  ei  foueis 
canendum  fait.  Etenim  cum  Äristarchi  uirtus  atque  disciplina 
celebemma  etiam  hac  in  re  cematnr,  quod  carmina  homerica 
recensitums  eadem  irretortis  quantum  par  erat,  oculis  spectabat 
censebatque  assiduis  quaestionibus  usum  potissimum  Homeri 
enndeandum '%  ceteris  uero  scriptoribus  nisi  ubi  rerum  natura 

1)  Cf.  Ettst.  1407,58;  1625,60. 

2)  Facit  hnc  ApoUon.  de  pronom.  91 A  —  92  A  »  p.  71, 22  —  72, 16 
ed.  Schneider;  addo  ApoU.  de  pron.  101 G  »  79, 12  Schneider  tXyB  to  an^i- 
ßii  rrfi  avayvaCBOH  xaxa  avxo  ro  rov  noiijTOv  avrfj^BS  iSera^Brai ;  de  synt« 


Digitized  by  VjOOQiC 


170  GoüelmuB  Frye 

postnlaretur  in  Homernm  auctoritatem  esse  concedendam,  cum 
alii  tum  Heraclides  egregiae  rationi  ac  disciplinae  Äristarchi 
male  obtemperans  e  finibus  bene  cireumscriptis  aequo  iiberias 
egressus,  homericas  cam  ceteraram  dialectorum  proprietatibas 
inique  confüdit,  de  linguae  aetera  mutandi  noaaque  generandi 
studio  obseruandi  sibi  ipse  uiam  obstruxit  Quamquam  igitar 
interdum  diiudicare  noiv  possumus,  quonam  iure  grammatici 
ueteres  haec  illaue  ex  aliis  dialectis  ab  Homero  in  carminum 
lonicorum  elocutionem  recepta  dicamus,  cum  in  titulis  frustra 
quaerantur,.attamen  hoc  negare  non  possumus,  grammaticos 
ueteres  saepissime  a  uia  recta  aberrasse,  cum  'senerioris  saue 
disciplinae  subsidiis  et  in  primis  ratione  quae  aetatum  demum 
decursu  excolitur  historiam  linguae  et  dialectorum  contem- 
plandi^  quam  maxime  destituti  fuerint.  lam  ad  singula  ac- 
cedimus. 

Atque  quae  de  homericis  S^€io,  ßXelo,  diaTLQiv&slxe  Easta- 
thius  ex  Heraclidae  libris  enotauit^  ut  nunc  leguntur,  ineptis- 
sima  sunt:  Eust.  1756,  13  ===  Os.  fr.  64  s.  fin.  Emendaturi 
proficiscimur  a  uerbis  anb  r^g  eXg  jtietoxijg  et  Eust  1907,  42 
iyxQlvei  dk  (seil.  ^HQcmXeldrjg  (jp  195  ^noloi  x^  eh^  ^Odvürfi  ctfii" 
vefisv^)  t6  elre  avrl  tov  eirjTe  kiywv  ort  fj  aq%ala  Lix&lg  %(t 
TOiccvra  evxTixa  avyxoTcreL  .  .  .  -noa^rjd'eiTB  B  126  ytal  dicmQiv 
^elTS  n02  xai  ehe  cp  195"  h  olg  dk  ravrd  q)r]ai,  Xiyei  xcri 
Ott  %6  €ifC€Q  yaq  x£  (Helo  7cov€Vfi€vog,  07t€Q  kv  ^Ikiadi  N  2SS 
xelraty  €vy,Ti:i6v  ia%iv  x.  t.  A.,  quod  fragmentum  cum  altero 
(1756, 13  =  Os.  fr.  64)  coniungendum  esse  apparet.  Haec  igitur 
Heraclidem  scripsisse  pro  certo  habeo:  Kcnctog  voovai  oaoi  to 
^eirceQ  yoQ  X6  ßkelo  7covev/tievog'  OTteq  kv  'ikiadt  xelrai  N  288, 
TCQOOTOxTixov  clvat  ßovXovrat'  eazi  yaq  ^vxtixov  xa*'  t'^ot; 
Tiov  2ixekij}v  •  Ol  yuQ  2lx€XoI  oiTto  rcJv  elg  eig  fierox^Ji^v  jtoiovoi 
TO,  ev'KTixov  olov  ^elg  d-eio,  ßkeig  ßXeio'  nav  di  %oiov%ov 
siniTixov  elg  o  Irjyov  Ttaqa  SixeXolg  ctTto  TtSv  elg  eig  fieroxdv 
fieraßdkXov  to  o  elg  e  to  nlridwrixdv  rcoiel  TtQoad-iaei  rov  i 
d^eio  ü'eiTe,  aipayelo  afpayelre  xai  "Oi^ifjQog  a7cd  rcSv  Ttaq^  fi^dv 

I,  38  p.  77  tpalvaxat  ot#  rov  l^^lCTaQxov  ixtvet  ro  i&ifiov  rov  Ttotijrov ,  oi 
aw^&ofs  iXleinet  rots  ä^d'(Hfte  x.  t.  X, 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  Heradidae  Mileeii  Btudiis  Homericis.  171 

dicm^iv^elg  mal  rov  hcei&sv  SiTcekiKOv  diaycQcv&elo  %q>ri  ro  ^dia- 
KQivd'elfe  ToxiüTa  F  102.  xal  ano  Trjg  eig  jieTOxfJQ  (addo  Eust. 
1787,  44  ^g  xklaig  Ttaqa  Tolg  TtoirjTaig  elTtMv  qwXoctzead'ai 
Tiaqayet  (seil.  ^HQccKXel&qg)  XQV^^'^  ^^  ^kxfiayog  t6  ^eOTi  Ttagh- 
Twv  fiväoTiv  iTCtd-iü^ai  y  ov  xara  e^agalv  qyrioi  rov  ö  and 
Tai  TtaqeovTwv,  otll^  hc  rov  eXg  ^vrog  ^iohxov)  xal  rov  ixel- 
^ev  2ixekixov  elo  x6  ehe  olov  'nolot  x  elx^  ^Odvaijt  a^vve- 
fiev*  ip  195.  a/iia^avovoi  öi  Tiveg  YQoxpavxeg  zo  Ttoioi  xehi, 
ta^oxi  OQiOTixov  ^fia  T(p  xi  avvdiofi(p  vTcayovotv  og  ixdaroje 
VTtoraxtixdv  airsl  ij  evxTixoV  "L^kXoi  di  ra  TOiavra  ekeyov 
ovyxexotp^ai,  olov  to  diax^iv-S-elre  ex  tov  dtaxQiv&elrjre  xal 
%6  ehe  otTto  tov  eirp^e'  xal  fj/xelg  3k  ov  dtatpeQoiied'a  avzolg' 
m>  yciQ  aroTtov  avra  xava  avyxoTcqv  i^€yrivi%d'ai '  ij  yccQ  aqx^^^ 
jit&lg  %a  evxTixa  avyxomrBi  xa%  i^aqatv  /itag  avXXaßrjg  olov 
fo  {diayxoafir]^€lr]fiev  xal  diaxQiV'9-€lr]fi.€v  axokoud-cjg  ök  xal  t6 
ärj^ev  {diaxoofiri&elfiev  B  126),  dlaxoafiri&elre  xal  (ßtaxQiv- 
^üliBv"),  dictxQtv&elxe  F 102  xal  (slfiev)  elre  qp  195'  to  ök 
'än^  yoQ  x€  ßkeZo  7tovevfi.€vog^  N  288  OTteg  kv  ^Iliadt  xelrai, 
mxixov  lOTlV  X.  T.  A. 

Keqne  tarnen  sie  Heraelidem  eontenderim  rem  aeeurate 
egisse.  Vellem  enim  distinxisset  inter  aoristnm  quem  dieimas 
secnndum  medii,  eaias  snnt  sßXrjro,  %v^ßXii%o  ^  54.  S  39.  231 ; 
ßlfio^ai,  ^vfißhfiiievog  A  127.  o441.  V' 274.  u)2Qi)y^v^ßliiv%o 
xl05.  ä27.  ß709;  ^fxßXrjrai  (schol.  »?  204.  P  ^vfißkrirar 
hnvxjj  TtQOTtaQo^vTovtag)  rj  204 ;  ßkrjerat  q  472  et  aoristnm  se- 
cimdmn  aetini  'ißXrjv  eoius  sunt  ^v^ßh^TTjv  cp  Ib,  %v^ßhi)iJievat 
<Z^578  sensu  passiuo;  kßXri^v  enim  apad  Homerum  nondam 
ocenrrit.  Caue  tarnen  emn  Ährensio^)  £aeias  ex  Epieharmi 
9^Mrig  aoristam  kßaXrjv  indagante.^)  Qnemadmodmn  enim  eßgiov 
e  ßQüjj  iaxXrjv  e  axXrj  prodiit,  ita  ßXeirjg  nihil  alind  est  nisi 
optatiuns  stirpis  (ßXa  sine)  ßXe  pariter  atque  xeX  et  xaX^  axeX 
et  (juaX  inter  ä  et  £  fluetuantis,  e  ßaX  sine  ßeX  prodiit  per 
metathesin  ßXa  sine  ßXe:  cf.  Curtius,  de  uerbo  graec.  I  p.  190. 

1)  De  dial.  dor.  p.  338. 

2)  Schol.  cod.  Yen.  A  ad  iV288  (uide  notam  seq.);  Hesych.  ßXaiijs' 
ßk^tifi^  xal  ßXeio  ärr  Etym.  Gud.  103, 39;  An.  Ox.  1, 93, 3. 


Digitized  by  VjOOQ IC        — 


172  GnilefannB  Frye 

Beete  igitar  Etym.  199,  52  ßk€l(ri)g  .  .  .  rj  ano  tov  ßkijfjii  6 
devT€Qog  aoQiorog  ^ßXriv  olov  ^no&ev  d^  cjixog  evmerig  ißhqg^ 
xlvfjfia  yaq  xal  ov  avyxo^  seil,  hc  tov  ßltj&elrjg '  ovrwg  'Hjpco- 
diavog  negl  na&üv.^) 

Quod  Heraelides  tradidit  netenim  Atticomm  breaes  esse 
optatiai  fonnas,  Glassenns  et  Stahiins  in  textn  quem  aocant 
Thneydideo  eonstitaendo  probe  memores  adhibnere:  11,45,  1 
TtQi&elTe]  in,  42,  5  neia^elev]  VII,  77,  7  au^eVtBy  quod  et 
eodiee  Vaticano  cai  in  libris  VII  et  VIII  summa  fides  habenda 
est,  commendatur.  Namque  ad  Thucydidem  potissimum  Ulis 
uerbis  Heraclidem  respexisse  ex  alio  tibi  testimonio  facile  per- 
suadebis:  Eust  1946,  22  «»  Os.  fr.  59  Tta^adldwoiv  'HQonclei- 
dijg  oTi  ^TTixol  Tovg  vnBQüWTBkvKovg  kv  r(^  rj  fi6v(p  nega- 
Tovoiv  ijöri  Xfyovteg  xal  hsvor^xt]'  xal  ovto)  ^al  Ilavqlriog 
(addit  Heraelides)  exeiv  rag  yQaq>ag  naQa  nXarwvi'  xal  &ov- 
xvölörjg  dk  xixqrftai  t(^  TOiovTtf}  !4x%txi^  U&ei  x.  t,  A.,  quo  cer- 
tissimo  testimonio  librornm  ambiguitas,  praesertim  cum  haec 
norma  non  solum  consentiat  cum  Thucydidis,  AristophaniSy 
Piatonis  consuetudine,  sed  etiam  cum  natura  plusquamperfecti, 
cuius  terminatio  est  Ja  pro  eaa:  iftennjy-ea  ==  pepig-eram,  re- 
spuenda  est  librariisque  tribuenda  ^),  qui  recentioris  plusquam- 
perfecti  formas  ^deiv  iTteTtoirjxeiv  adhibuerunt 

Quo  errore  uirum  doctissimum  Augustum  Lentzium  in 
7t€(pv^%e  deceptns  sit,  ostendimus.')  Nee  mirum.  Cum  enim 
sibi  recte  persuasisset  ad  Herodianum  potissimum  onmia  fere, 
quae  melioris  notae  grammaticae  exstarent  fragmenta,  redire, 
andacius  interdum  progressus  aliena  admiscuii  Minime  tarnen 
eam  ob  rem  uirum  doctissimum  reprehenderim  memor  quan- 

1)  Quae  in  cod.  Yenet.  A  ad  N2BS  adnotata  sunt  ßXeXo  ßXr^eirj^' 
ifirri  8i  axoXav&ov  /uroxfj  r^  ßXäfUvos  *  nex^P^^  ^<  ^Bnixa^ftoi  ^cal  i^  it^s^ 
Yff€Mt}  ^aX  «a  TV  ßkairfe  9tpavB6vq* '  fi»6  cw  ^ifuvos  d'eio  cvxof  ßXdf^a^oG 
ßlalo'  t6  9i  ßkalffi  rg  ßWi^  yta^anai^  ex  Herodiani  D.  prosodla  de- 
Bumpta  pntaait  Lehrsias,  sed  in  ordinem  fragmentorom  recipere  dubi- 
taoit  LentaduB,  qaamquam  technologiain  redolent  Herodianeam. 

2)  Cf.  Cobet,  nou.  lect.  212— 222.  277;  GurtiaB,  de  nerbo  n»237. 

3)  Gf.  p.  tl3  noBtrae  disBert;  cnm  Lentzio  fallitnr  HlnrichsiaB  1.1. 
p.  42  Bq. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Heradidae  Milesii  stadiis  Homericis.  173 

tum  ille  labor^m  sustinuerit,  com  non  solum  Herodianea  dis- 
cemere  atqne  inuestigare,  memoria  tenere  sed  etiam  ceterorum 
grammaticoram,  qnoram  nomina  ab  epitomatoribus  fere  omissa 
sant,  perlnstrare  et  amplecti  deberet.  Sed  tarnen  dubito  an 
Lentzins  eadem  iniuria  Herodiano  II,  326,  1  tribnerit,  quae 
exstant  apud  Fauor.  224,  6;  Etym.  M.  419,  20;  congrunnt  enim 
eum  Heraclideis  apud  Engt.  1946,  23  nee  non  idem  de  plos- 
qnamperfecto  ^dea  testimoninm  e  Callimacho  enotatnr  utro- 
qne  loco. 

Atqne  Heraclidae  de  7t€q)v^6T€  sententiam  qnodammodo 
probauit  Cnrtins,  nt  a  (pv^ia  =  ipvyja)  profeetns  praesentis  con- 
sonam  detenninatinam  eadem  ratione  in  perfecto  sernatam  arbi- 
tretnr  0,  qua  in  niTtoaxa  (Epich.  fr.  7  Ahr.),  Ttecpvyycov  Alcaei, 
Uhyyxa^  xixavda  aliis;  uide  qnae  disseruit  nir  doctissimus  de 
TCBqw^oreg  fxcfivtoreg  lekeixfioTeg  nerb.  11  p.  202,  elem.  etym.^ 
p.  432.  ^OXlKiJv  nero  et  oXiKov  comparatina  esse  perspexit 
Herodianns  H.  pros.  2  519  et  ad  antiqoissimam  lonnm  consue- 
tudinem  pertinere  discimus  ex  netusto  titulo  Attico  (okslCoai 
praebente)  haue  formam,  qnae  ab  aliis  alii  dialecto  tribnitnr. 
Interdnm  tamen  nis  comparatina  in  positinam  abiisse  nidetnr 
eoque  niti  Heraclidem  argnmento  oXi^ov  recentioribns  loni- 
bus  adindieantem  pro  ollyov  et  cogitantem  de  epica  dialecto 
Lycophronis  (u.  627  fiexoxUaag  oh^ov  panllulnm  relaxans), 
Nicandri  (Ther.  372  fier^  aiKplaßaivav  oUtova  xai  fitvv^ov- 
oav]  schoL  fiiXQav  xai  ßQadelav]  Ther.  212  av^  EvQtircrjv  oXl- 
tova),  aliomm. 

lam  cetera  qnibus  participinm  perfecti  actini  illnstranit 
Heraclides  fragmenta  paucis  examinemus.  Minime  ueternm 
erat  grammaticomm  primariam  perspicere  formationem  in  par- 
ticipiis  XeXocKvla  ^85,  (xe^cmviai  ^435,  quae  per  Systolen 
lonicam  e  Xehr][Kiüg  X  141,  fuefirjxoig  K  362  deriuantur  ab  An- 
Btarcho  et  Heraclide,  comparatis  fieaa^ßgla  Herod.  in,  104; 
17, 14  aixqiiaßcnieiv ,  a/iq>iaßaal7]  Herodot.  VIII,  81;  IX,  74; 
tit  Mytilen.  2166,  20  (Olymp.  114,  1),  niJQig  üdgig.    Adnersis 


1)  Cortius,  de  uerb.  1, 321  'Herodiani'. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


174  Goilelmas  Frye 

nunc  frontibns  hniosmodi  participia  homerica  componamns: 
aQTjQoig  J  134.  x  553,  agagvla  0  M  56.  €  361.  S  181 ,  kekrjyccis 
X 141,  XeXaxvla  fi  85,  fie^awg  2)  J3  818.  iV  197,  ficfiavia  J  440, 
jLUfirjxwg  K  362,  fiefjaKvlai  J  435,  (oeariQwg  Arist  pac.  620, 
aeaoQvla  Hes.  scut.  268),  redn^hig  M103,  TC^aÄvrav  /208, 
ad  qaae  accednnt  nsTtadvla  q  555,  7t€q>vvla  ^513.  £*  288. 
Vides  in  omnibns  terminationem  viä  qoae  prodiit  ex  *vata\ 
8tirpi  ita  annexam  esse,  at  uocalis  stirpis  non  mataretur.  Aliter 
se  habent:  x^xAijytJg  B  222.  £  591.  A^755,  yLeuXriyvla  Hes.  opp. 
451  (TLeyLlayyvla  Xen.  Cyneg.  III,  9;  VI,  23),  TtSTtkriycig  X497, 
7t£7t'A.riyvia  E  763,  TtenTtjoig  ^  354.  ;c  362,  yc€7tTrjviai  v  98  (Ap. 
Rhod.  II,  535),  TezQlyükeg  B  314,  TerQlyvla  W  101.  w  9,  ts- 
TQTixvla  H  346.  Apparet  enim  taliam  nerborum  *)  syllabam 
reduplicatione  ortam  positione  longam  esse  et  häc  de  causa 
nihil  alind  relinqui  poetae,  nisi  ut  femininum  antepaenultimae 
auctae  adhiberet.^) 

Quae  snpra  enumeraui  participia,  bis  addidit  nouum  Hera- 
clides  apud  Eust.  1700, 39  =  Os.  fr.  57  rgirog  (TtaQcrKel/jievog) 
7t aQ^  ^'hoüL  dL%a  tov  x  7teq>LXria,  yeyi^tja  olg,  g)rjal,  xal  ^'OfAT^- 
qog  XQV^^^''  SLCJ&ev  k(p^  eriQwv  Qrjfidrwv,  wg  oze  Ix  tov  ne- 
Tv%ri%a  reTvxrja  Xiyet  ^diajcgvciov  tervxtjtig^  P  748  quod,  si 
cetera  comparaueris  yc&ia(pr](6g  E  698,  nexaqrjoig  Hil2,  T€Tcrj(6g 

1)  Hes.  Theog.  608  aqfjqviav  MEOr,  metro  postulatur;  ceteri  codd. 
d^a^iav;  Hom.  hymn.  Henn.  iBrjBvXau  recentioris  aetatis  est:  cf.  Rzach, 
Dialect  des  Hesiod,  in  Fleckdseni  Annal.  uol.  suppl.  YIII  (1875/76)  p.  445. 

2)  /ie/ia6re£  N1S2.  JS:339. 

3)  Corüas,  uerb.  11,229. 

4)  Ahrens,  Mus.  Rhen.  1843  p.  177  sqq. 

5)  Eadem  'systola  lonica',  quam  adhibuerunt  Aristarchus  et  Hera- 
clides  (aide  Aristonic.  /  378.  S  25),  uütur  Heraclides  in  ^17x01  Saxro) ;  falso 
enim  Ahrens  dial.  Aeol.  p.  107  Herodiani  sentenüam  Heraclidae  tribuit, 
quam  hie  superioribus  iam  grammaticis  probatam  repudiauit  d^a  Bayxavta 
ii  ov  ' HQaxXsiSrjs  avyxexo^d'ai  qnjal  xo  Baxvc»  xara  rivas,  01  ^d'os  tp€Ufiv 
AioXuiov'  .  .  .  avTOfi  fievtoi  ix  rov  Brixat  (quod  postea  in  prosod.  cath. 
ipse  amplexus  est  Herodianus  436, 2  Lentz.)  nanoirja&ai  ftjat  rovro  x,  r.  L 
=  Eust.  28, 44  (Fau.  232  ^  Os.fr.  61)  quare  nescio  num  recte  G.  Ourtius 
uerb.  I  p.  223  praesenti  drjxo}  locum  denegauerit:  cf.  Hippon.  chol.  28,6 
p.  215  Schneidewin. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Heraclidae  Milesii  Btadiis  Homericis.  175 

N. 

/30,  ßißaqr^wg  y  139,  xßcoTijwg  O  456,  ne^oqriwQ  a  372,  tc- 
rkrjiig  i;  23,  TvercTrjtig  §354,  fortasse  mecnm  duces  ojutiqixw- 
uQoy  et  elegantius  quam  anlgatom  et  reeentiorem  redolens 
aetatem  Ttvvxrpujig^  praesertim  cum  xexvxriy^iog  solo  dedoJiTLOTeg 
ß  41  tneri  possimns.  In  eis  quae  apud  Eustathium  1700,  41 
secontnr,  mendum  relinquitur  toUendum:  rhagrog  d^,  (priol 
'HqaxkeLdrig,  TtaQccKBlpievog  rov  (ptkci  7teq>LXBia  nQog  ov  "Ofiri- 
Qog  iyqaxpe  ro  ^vbkvwv  xaTaredyeiiiTiov^  H  409.  K  343.  X  39 
k  Tov  ri^eia  7taqayiel(.ievov*  rti^mog  TtaqccKslfjLevog  ex  rov 
.UifiUia  6  TterpLXea  dixct  tov  I,  av  Ttqbg  axoXov&lav  to 
'kreoT^  elv  Idtdao^  at  203,  pro  quo  scribendnm  censeo  ioreujT^ 
dv  !dtdao.  Ätque  primiim  quidem  Heraclides  posita  qaarta 
forma  ^zedyuunuv^  quintam  profert  iota  carentem,  nihil  addens 
de  ü  in  5  mntato.  Deinde,  nisi  in  iareore  omicron  fiera- 
XOQccxjTjQiCovTwv  essc  crodideiis ,  iarewTe  norma  grammatica 
postulatur;  nam  ex  5o  kara{ß)6T€  lonum  more  per  rjö  euadit 
eonstanter  «w,  contra  rjo  ex  uetustiore  eßo  ortum  in  €ö  tra- 
dueitur.») 

Perfecti  homerici  ab  Heraclide  explicati  duo  adhuc  re- 
stant  fragmenta,  altenun  de  formatione  in  edtäi^  alterum  de 
perfeetis  in  modam  praesentium  flexis.  Ätqne  de  ecam  tjatat 
iicnai  sapra  disserni;  nunc  reliquam  eins  fragmenti  partem 
illustrabo:  Eust.  1885,  51 ;  Os.  fr.  65  rovroig  äh  6  avrog'HQa- 
vMidr^g  iTcayu  xal  ort  eviot  ttjv  ^Icivwv,  olg  axokov&el,  q>rjal, 
'm  6  ja  Na^iaxa  ygaipag  OikrjTag  eXre  KaXklvog  fiovov  ro  tj 
ly  Toig  TocovTOig  7taQ(xxeL(.iivoig  eig  e  xal  a  tipivovTeg  tb  eno- 
uevov  V  (pvXarrovaL  7t€7toiiavTat  Xiyovxeg  xai  yeyeyiavrai  xa&a 
m  10  eyivoyro  eyevTO  (?)"  xal  oye  ZrjvoöoTog  rtoXXixig,  q>r]al, 
itoQa  Tf;7  7C0ir]Tij  ovtio  yQarpBt  xal  ra  ivixa  ölxcc  fiivroi  tov 
n'  to  TteTiolrjTai  6  452  xal  vevorjzai  jceTtouarat  xal  vevoiarat 
X-  r.  X,  Iure  miraberis  qui  Philetam  potuerit  Heraclides  collo- 
care  cum  Callino!  Rectum  inuestigauit  Meinekius'^)  aduocato 
Etym.  M.  795,  12  OiXriag  .  .  .  /caQciw/nov  dg  Ttgwrog  Hqu)- 

1)  Copiosias  de  hac  re  dlBseruit  Merzdorf,  in  Gurt.  Stad.  IX  p.  226. 
233  sqq. 

2)  Anal.  Alex.  p.351. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


176  GaileliDus  Frye 

riag,  agiOTog  Idgiatiag  (addo  q>iXog  Otliag  Herodian.  I,  276, 
30;  287,19;  379,  29  saepius).  Othciag  öi  kartv  6  xalovfievog 
taroqmbg  6  ra  Na^iaxa  (codd.  Na^ux)  avv&elg  x.  r.  L  ubi 
codd.  MY  pro  xakovinevog  praebent  Kakkaßalog,  qaod  recte 
mntauit  Valckenaerius  in  Kakaxralog.  Scripserat  igitur  Hera- 
clides  OcXriag  (id  quod  nel  falso  accentu  OiXi^Tag  oommen- 
datnr)  6  Kakaycralog,  quem  laudanit  Tzetzes  ad  Lycophr.  633: 
0ilTiag  iv  y'  Na^iaxdiv.  Ceternm  persuaBum  habemos  cum 
alios,  de  quibus  hoc  loco  cogitauit  Heraclides,  tum  Philteam 
non  minus  plurales  in  lövrccl  imitatione  in  deterius  flexa  pro- 
cudisse  quam  Zenodotum  aliosque  singulares  in  ärai. 

Ut  enim  in  lingua  sanscritica  0^  ita  in  Graecorum  consue- 
tudine  aut  vrat  aut  arai  reperimus,  quae  male  miscuit  Philetas. 
Zenodotum  uero  interdum  singularem  in  ärai  apud  Homerum 
admisisse  Äristonicus  quoque  adnotauit  77  243  17  dirck'^  TteQi- 
eariy/iivr]  oti  ZrjvoäoTog  ygacpet  iTCiariarai  (pro  singnlari  In;/- 
arrjrai)'  ayvoel  de. oti  ra  roiavTa  ^ri^ara  Ttkrj&vrvtna  eiaiv  A\ 
cf.  schol.  Victorian.  ^  197  Okeyed-olaro'  Evg)OQlwv  xaxcjg  n^ 
qri^ati  ivixcig  xorfTat  et  An.  Ox.  I,  373,  29:  Ilaqelaro'  Kakki- 
fioxog  ^ycovQT]  dh  Tta^eiaro  danQvxiovaa  quibus  apposuit  Hera- 
clides: r}  fiivxoL  ^ÄQioraqxetog  SKÖoGig  ovx  oldev  rfjde  t^  dia- 
khttii)  xqfjj^ievov  sl  aal  rcacv  ^do^ev  ofnoliog  rqi  Tcenoirjrai 
neTCOiiarai  ovzia  Y.a\  xo  rjvzai  earat  hmov  yeviod-ai  earai  h 
T(^  *o?  dij  vvv  'darai  oiyfi  F  134'  0  dij  aitoqqctTcltßi  ^Hgcaikei- 
drjg  eiTtwv  ovöinoxe  tov  ^'OftrjQOv  kvvKOlg  xqfjod'ai  Qrj/iaaiv  arxl 
nkrjdvvTixwv  ^),  xad-oiTteQ  kvloig  Botancjv  Mdo^ev,  Neque  uero 
alius  ueterum  neque  Heraclides  rationem  et  necessitudinem  per- 
spexit  inter  rjvTäi  (fjorai^  et  eäzäi  intercedentem ,  qua  de  re 

1)  Gf.  Curtios,  uerb.  I,  92.  Miror  tarnen,  ne  ullam  qnidem  grammati- 
coram  de  terminatlonibus  inai,  aräl  disserentem  Heraclidae  adnotationem 
commemorasse ;  omnes  enim  summa  cum  fiducia  tales  formas  nouas  atque 
inauditas  nunquam  procusas  esse  asseuerant. 

2)  Schemati  igitur  'Pindarico'  locum  in  Homero  denegauit  Her.;  cf. 
Lesbon.  de  schematt.  p.  17 1  Valcken. ;  Villoisonis  An.  Gr.  U,  95.  IIw8a^ix6y 
8e  [t6]  (rrfv)  rciie  nXrj&wTinöis  ovo/iaciv  wutav  ^fiaxfav  [Äj^ovra]  httr 
tpoqav  oloVf  (<f  &v8tou)  avS^es  vni^  noXtos  (rov  i^&vrov  d'avacrov}  Pind. 
fr.  78  B^  xai  HaxBi  ßaqvfp&ayxTav  [tov]  ayiXa(C)  Xaovxatv  fr.  229. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Heraclidae  Milesii  studiis  Homericis.  177 

haec  Btatait :  iiavn^fj  x^ricu  rov  rjxa  elg  €  xal  ä  {nal  Ttaqiau 
toi  i)  vevotjvrai  vevoiarai  Heracl.  apud  Eust.  1 885, 47 ;  1 946, 26 ; 
aot  ^  xarä  Tfi^oiv  .  .  .  ^vrai  iarat  mal  .  .  .  ^arvdyrjv  ^OTva^ 
yta,  JiOfii^dr]v  Jio^ridea  nal .  .  ,  fidriv  ijdsa  1759,  38;  aut  ijifjv 
hevorpcrjv  inenonpofjv,  afp"  tSv  xal  ovrcSv  al  rfiT^aeig  yivoivr^ 
av  ^dea  xai  hevoi^Ttea  ytal  IneTtoirpiea  xora  to  i4iiTvayrjy 
jiarvayea  7t aq^  ^HQodotq)  xal  ^rrac  ^arai  xal  tjv  la  1946,  25. 
Re  antem  nera  HomeruB  terminationes  aräi  aro  af&git  ^  ex  ö 
aat  e  producto  ßeßh^cevac  ^  657,  ßeßXrjaro  5  28,  dedfii^ato 
ri83,  x«aijttTO  K  195,  7t€(poßriceTo  O  206,  xBxohaaTO  §282: 
d  Gnrtias,  aerb.  I,  92  sqq.  Qnae  tarnen  tradita  sunt  perfecta 
et  plosqnamperfecta  homerica  antepaenultimam  prodnctam  non 
gerentia:  icnav  r  134.  /  628,  %a%o  H  414,  xicnat  ^826, 
titno  iV763,  in  his  lonam  cum  Merzdorfio  agnosco  Stadium, 
qaod  iam  in  Homeri  canninibns  sublncens  temporum  decorsn 
exeolentes  lones  recentiores  x6  ^ra  alia  uocali  exceptam  atte- 
Duatione  et  metathesi  uocalinm  deuitauerunt;  etenim  in  Hero- 
doti  dialecto  ionica  constanter  earai  adhibetur. 

Sed  misso  iam  perfecto  passiao  transenndum  est  ad  per- 
fecta praesentinm  in  modnm  declinata,  de  qnibus  disseruit 
Heraclides  apud  Enst  1596,2;  Fau.  357,28  ^  Os.fr.  75;  An. 
Ox.  I,  374, 18 ;  Eust.  1954,  26 ;  Cram.  An.  Par.  ffl,  294.  Atque 
grammatici  commentationem  sie  restituo:  ro  ninXriYov  ^Idviav 
xai  2vqaxoval(üv  Xi^g  iarlv  [ov  .  ,  ,  XeXd&o)] '  ol  ydq  SixeXol 
fo  a  Tüiv  TtaQccxeifiiiviJv  eig  c5  fieraTi&iaaLv  olov  Ttenolrjxa 
ni7toirpiLO}y  TC^TtXfjya  TteTtXijyu),  (pv  6  jcaQOTOTixdg  hciTtXijyov 
olov  ^inijcXriyov  Ttoöeg  %7t7rwv^  E  504  xal  ^laxaig  jtinXrjyov 
moßoXfj  vfjg  hiraoeutg  ^TtiTtXrjyov  6k  xoQov  noalv*  &  264  ex- 
pleoi  ex  An.  Ox%  I,  374,  cum  Eust.  illud  ^IcnuSg  non  expli- 
casset)  (^ovTw  dk  xal  XiXrj&a  XeXijd'O)  xal  iaxjj  avaroXij  dg 
^ifirpta  f4€fia{x)vla  J  435,  XiXn\xa  XeXaxvla  fi  85  XiXa&a)  in- 
semi  ex  An.  Par.  III,  294,  (ig)'  ov)  h  'iXiddt  ro  'hcXiXa&ov 
n^aqioxvv^  B  600  *  iäQiarovixog  dh  ov  2ixeXixd  rovra  Xiyu 

1)  Yide  Merzdorfii  commentat.  m  Cartii  Stud.  uol.  IX  p.  216  sqq., 
qiu  inflaper  formarum  Herodotearum  in  eSxai  iärö  catalogum  adstmzit 
p.  217  n.  13 ;  non  tarnen  debebat  de  Heraclide  Pontico  cogitare  p.  217  n.  12. 

leipsigsr  Studien.  Tl.  12 


Digitized  by  VjOOQiC 


178  Goüelmos  Frye 

akX^  avadiTtXoiaeig  'laxag  ßovXexat  üvai  xorra  %d  xenafiio  H  5 
keXdßw  d  388.  xata  ^ivxot  %6v  avwTCQov  Ijoyov  (seruaui  uerba 
Enstathii)  ylvetai  xal  Ivearcjg  fC€<pvxw  ex  rov  7tiq>vxa,  ov 
Tta^atarixog  naq*  ^Hawdfp  h  Qeoyovltf  673  to  'ifci(pvxov^ 
xal  oiTto  Tov  niq>vya  %6  xar*  uiXxalov  ^ fteq>vyyu}(y/ ,  (tag  anb 
rov  ßiß^uid'a  ßeßQcid^uß  to  ^wfiov  ßeßqiod^otg  üglafiov*  J  35) 
addidi  ex  An.  Par.  III,  294.  Non  tarnen  debebat  Heraclides 
hnc  referre  aoristum  XiXa&ovj  cuias  medium  XeXdd'ovro  J  Hl 
Sapph.  fr.  44  occarrit,  quamqnam  de  Hesiodeo  krci(pvxov  recte 
indicanit.  Sed  de  Homerico  iTtiTtXrjyov  uidetur  adhuc  sub 
indice  lis  esse,  atrmn  cum  Äristonico  ad  aoristum  an  cum 
Heraclide  aptius  ad  perfectum  reuoeetur.  Classenus  ^)  quidem 
aoristum  defendit,  qui  et  formis  mediis  proderetur  neTiXi^yero 
M  162.  V  198,  7t€7tXi^yovTo  2  51  et  uersu  Aristophanis  au.  1350 
'og  av  TteuXriyt}  rov  Ttariga  veorxog  wv\  cum  in  rogationibus 
aoristum  Graeci  solerent  usurpare.  Sed  repugnat  participium 
TieftXriycig  B  264.  E  763.  X  497 ,  neTtXiqyovxBg  CaUim.  hymn. 
lou.  53,  quo  perfectum  subministratur.  Äccedit  quod  in  legi- 
bus saepissime  praesentia  uerborum  adhibentur,  quod  cur  in 
TtenXriyri  non  agnoscamus,  non  assequor.^)  Quid?  qui  ßeß^oi- 
d'Oig  jd  35;  IXTJxrjoi  (p  365;  yeycovWj  xexXi^yovTeg  M  125.  Hes. 
scut.  379;  k7tiq>vxov  Theog.  151, 673;  iqQlyovxt  Hes.  scut,  228; 
Alcaei  Tt^ffvyyiav  legerit,  idem  IniiitXriyov  et  ifniinfjxov  i  439 
piusquamperfecta  esse  negabit?  Quaeritur  autem,  num  solis 
Doriensibus  talem  perfecti  inflexionem  concedamus;  participia 
enim  perfecti  apud  Aeolenses  in  eandem  terminationem  övrög 
orceg  (nam  de  caaibus  obliquis  certissima  habemus  testimonia) 
atque  praesentis  uulgaris  exierunt:  Didymus  ad  D.  2V^430  xcxAfj- 
yovreg'  kv  rjj  ereQtf  rov  ^dqiaraqxov  xexXijydÜTeg^)  uä,  ovrwg 
xal  ol  7tXeiovg'  ov  yaq  avayxalov  to  ^ioXixbv  /litQov  fifj 
ijtelyovTog  V.,  et  Herod.  H.  pros.  M  125  xexXiqyovzBg  dg  aQti- 
yovzeg'  ov  yaq  %b  xexXtjyoreg  kftXmvaae  t<^7  ?,  ovdh  naQoc  rb 

1)  Beobachtungen  über  den  hom.  Sprachgebr.  lU  p.  100  sqq. 

2)  Gf.  GurtiuB,  uerb.  II,  23  sqq. 

3)  Unde  comperit  La  Rochius,  Teztkrit.  p.  296,  AriBtarchum  in  se- 
cunda  editione  nexXrjyöhss  praetulisse? 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Heraclidae  Müesii  stodiis  Homericis.  179 

^o^ia  x&thjycig^  B  222  hcXl^rjy  akla  Ttaga  ro  xixkifjya  yiyovev 
0  IvQctKOvoiog  heartog  xenkf^yu),  dg  TcaQcc  ro  avwya  avwyw, 
jxiTthqya  nsTtlriyo)  ^iv&ev  t6  ' iniTtXrjyov  nodeg  %7t7tiav  E  504. 
imolov^og  dk  Tfft  xeKkrjyo)  fieroxf]  ij  xeaXrjyiov  ßa^vofiivr]  ev&ey 
t6  xeKXrjyovreg  ^)  ÄV. 

Qua  ex  Äeolensinm  consuetadine  repeto  xexkadorrag  Pind. 
P.  IV,  74,  necpvyyuv  Alcaei  et  quae  Hinrichsius  e  titnlis  eno- 
tauit  TceTtkTjQwxovTa  Lesb.  2189;  ycavekrjkv^ovTog  apnd  Gonz. 
in  itin.  Lesb.  tab.  VTH,  2,  9;  iTtireteXinovra  tab.  XVII,  1,  6; 
:im(npiwy  apud  Kaibel  in  Cyriaci  syllog.  XX,  5  p.  6  quibus 
addo  Pordosel.  2116c  yLcneavaxovriav ,  a7t€X{eLX)v{d')ovi;€g  in 
tit  Theban.  apud  Keil,  Nachtrag  zur  Syllog.  inscr.  boeot.  p.  34, 
542,  cuios  formationis  participia  apnd  Dorienses  nisi  generis 
feminini  non  exstant.^)  Enimuero  ceteri  modi  e  ratione  prae- 
sentiam  flexi  apnd  Dorienses  latissime  patent  et  consensni 
grammaticomm  ntiqne  eodicnm  ambignitas  debet  cedere,  prae- 
sertim  cum  apud  Epicharmum,  Sophronem,  Ärchimedem  libro- 
nun  qnoque  auctoritas  fere  adstipuletur  testimoniis  grammati- 
conim^):  dedoUtj  Theoer.  XV,  50 ;  TteTtold-eig  V,  28;  al^pd-e- 
(tmsi  Sophr.  fr.  83  Ahr.;  yeyomeiv  Pind.  Ol.  VI,  83;  xexXddeiv 
fr.  79  B  *.  Äpud  igitur  Dorienses,  quin  perfectorum  flexio  ex 
aoalogia  praesentium  repetenda  sit,  dubitatio  non  potest  oriri ; 
sed  Aeolensium  tperfecti  participia  in  oJy  ovrog  terminantia 
eodem  ex  suffixo  originem  traxisse,  ex  quo  prodierunt  lonum 
in  (äg  oTogy  cum  Giesio  et  Hinrichsio  persuasum  habeo.*) 

Consulto  omisi  de  uariis  uerbi  substantiui  formis  homericis 
quid  statuerit  Heraclides,  uberius  disserere;  pertaesum  enim 

1)  Hoc  scholio  lectiones  codd.  egregie  illostrantur:  P  756. 759  omnes 
codd.  (teste  La  Rochio)  xAxiliT/oirrM;  £  30  y^.  tSres,  ceteri  cod.  »mAij/ot^ 
Tcs;  AT  125  OL  Townl.  Kex^orM,  ceteri  'rjyovT8£;  17430  LS  mkAi^/otm, 
reü.  -riyovrK;  ^256  M  -ohras,  KNS  -orae,  HI  -rjy^as;  Nom.  Sgl.  mhX^ 
yov  (cf.  ntnorpti»v  in  tit.  apud  Eaibel  Cyriaci  syll.  XX,  5  p.  6)  apud  Home- 
nun  non  inuenitnr,  sed  constanter  xtxkrjyioß  B222.  £591.  ^168.344. 
^Y7&5.  P88.  Ai408.  Heg.  Bcut.  99,442. 

2)  Gf.  Ahrens,  de  dial.  Dor.  p.  331. 

3)  Ahrens,  1.  c.  p.  329. 

4)  Cf.  Hinrichs  p.l21. 

12* 


Digitized  by  VjOOQ IC 


180  Guilelmiu  Frye 

est  tot  nitia  retegere  ac  refeiiere,  qnibus  in  haius  nerbi  förmig 
derinandis  lapsos  est  Neque  enim  perspexit  radicem  ael  ut 
illorom  more  loquar  ro  &ifia  esse  ia-fil  (quarnquam  ne  Hero- 
dianas qnidem  re  indagata  probe  usos  est)  neque  qua  par  erat 
constantia  atqne  sagacitate  ad  rem  incubnit;  pamm  enim  se- 
cntus,  qua  erat  animi  mobilitate  et  inconstantia,  oertas  ratio- 
nes,  quibns  singnlomm  tempomm  formas  ampiexus  explicaret, 
modo  hac  modo  illa  dialecto  adnocata  easdem  formas  alio 
aliter  loco  enncleare  conatns  est.  Sed  ab  hac  parte  laadandas 
est,  qnod  nbiqne  a  traditis  exorsns  tradita  soluere  malnit  quam 
ingenio  indulgens  normisque  extricatis  confisus  noua  audacter 
temptare:  Eust  1641,  44  (Os-  fr.  78)  ro  tjfitjv  ov  ft^ook'qtf/ei 
Tov  i(OTa '  TCQOKLQiTiov  yoQ,  (prjOi  ( HQaxkeldr^g),  ziiv  8va  tov  ij 

YQacpriv.  Erant  igitor  qui  ex  6^/ul  prodire  iuberent  ^V?v !  Hera- 
ciides  uero  ^V^y  traditum  explicaturus  confugit  ad  eoiiai  ovftfjv 
quod  Aeolensium  more  ut  haki^^rjv  hoi^firjv  in  tjfitjv  abiret 
Quin  Tyrannio  communi  de  uerbis  in  fit  ex  Aeolica  dialecto 
repetendis  sententiaeO  obnoxius  (eadem  de  causa  uerbomm 
eifil  et  qyrjfil  accentum  rißai^rjßivov  esse  arbitratus  est  Hera- 
clides  1313, 20  »»  Os.  fr.  55,  mutationis  minime  cupidus)  aeoli- 
cum  accentum  obtrudere  Homero  conatus  est  '^)  ""qniiit  yaQ  ovv 
xcecavevoac  £350,  si  quidem  uerbis  Eustathii  fidem  habea- 
mus,  qui  pro  uirili  parte  uerba  Heraclidae  cum  aliis  locis  tum 
p.  1613, 16 — 45  =  Os.  fr.  55  uitiis  inquinauit. 

Quod  fragmentum  ut  paucis  attingam,  iniuria  Ahrensius 
reprehendit')  Heraclidem,  cum  hie  non  de  onmibus  uerbis 
in  ocD  sed  de  paucis  tantum  e  coniugatione  'aeolica'  in  fit 
flexis  ut  *g)d(o  qyrjfil,  azdw  Yarrjfii  aliis  cogitauerit  ^) ,  neque 

1)  Quam  Herodianus  strenne  refutauit  ü,  825  Lentz. 

2)  De  enclisi  a  Tyrannione  statuta  cogitaaere  Lehn,  quaest.  ep.  126; 
Bekker  'Hom.  Blätter'  1,87;  Gkiettling,  de  accentu  p.393;  Hinrichs  l.c 
p.  14. 

3)  Eadem  iniuria  idem  Heraclidae  uertit  crimini,  quod  participii  «Ts 
nomiuatiuum  ut  Aeolicum  uenditasset,  parum  memor  £u8t.  1787, 44,  coios 
uerba  supra  apposui  p.  172. 

4)  0aw  inuestigauit  Her.  e  ^ac&cu  Eust.  Iß41, 36  »  Os.  fr.  78;  egregie 
autem  Curtius,  uerb.  H,  374;  1,213,  talia  grammaticorum  themata  in  hac 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Heradidae  Mflesii  Btndiis  HomericiB.  181 

aliam  ob  causam  Aeolensibus  adscriptis,  nisi  quod  omnia 
nerba  in  fii  e  dialecto  Äeolica  repetenda  esse  censait.  Etenim 
de  aerbis  nere  aeolicis  secundae  classis  perispomenon  haec 
aiserte  affirmat  1613|  23  ooa  rwv  eig  fTiTtj  äi  diq)d-6yy(^  Ttaqa- 
IvffOfieva  ohv  yilaifii  x.  t.  X. ,  AioXma  ov%a  xvjg  Aeoßliav 
^ovrai  dialix^ov.  Qnis  antem  a  se  impetrabit,  nt  Heracii- 
dem  nno  eodemque  emmtiaio  de  aerbis  in  fit  aeolicis  senten- 
tias  inter  se  pagnantes  prompsisse  credat?  Bes  patet.  Gram- 
matici  neteres  breniloqnentia  band  raro  pamm  apta  usi  formas 
e.  g.  doricas  nttncnpant  ttel  aeolicas,  in  qnibus  Tta&og  qnod- 
dam  hnic  nel  illi  dialecto  proprinmfdeprehendere  sibi  uidentur 
ipBam  formam  Doriensibns  nel  Aeolensibus  minime  tribuentes.^) 
Ita  dXrikov&^ev  1 49  ex  Atticorum  consuetudine  repetiuit  Hera- 
clides  propter  atticam  quae  dicitur  reduplicationem ;  ipsum 
dhfjXov^^ev  Atticorum  esse  negauit.  Et  Eust.  1892^  41  coUatis 
doricis  (^Ttkeev)  ETtkrjVy  (iggeev)  ^qqtjv  ^v  quoque  ut  ex  hv 
ortam  Doricum  nuncupatur ;  sed  ipse  haud  multo  post  ^g  pro  ^v 
uere  Doricum  esse  affirmat.  —  In  eodem  quod  tractamus  frag- 
mento,  quomodo  Osannus  exhibere  potuerit  Boioniov  rjiilf  pro- 
feeto  noB  intellego.  Nonne  utitur  Heraclides  fiera&ioei  %ov  ^ 
€{g  €£?  nonne  addit  to  devregov  eig?  nonne  Hyei  6  av%6g, 
oxi  BoiiOTol  ro  ij  Ttagccrilevrov  vijg  TtQwrrjg  t(Sv  elg  fit  fisra- 
ti^ivreg  eig  rfiv  Tt  ditpd-oyyov  x.  x.  X. ;  itaque  legendum  est 
tmovv  mal  anb  %ov  w  eXri  av  aloXmov  7}fii  aal  BoiwTixfj  ^«rcr- 
^aei  rov  ^  elg  Trjv  71  dlg>^oyyov  elfxi  '^fia^rjfiivov  ov  n^ 
t6y<fi  na^a  higa^d-i  Xiyei  (p)  avrog'  ta  yaq  AioXixa  d^Xov 
on  ßaqvvovrat*  tov  di  toiovxov  Boiwzlov  [ij^e]  (jdfxC)  ro  dev- 


iDue  dialecto  ezstitisse  adnotauit:  ^av  Isyatv  Hesych.;  ßaa  cf.  tabb. 
HcTaeLI,68  iniß^;  Cratiii.  com.  11,  S8  n^ßc^ss;  foed.  Lacedaem.  Thuc. 
V,77  ixßävras;  iXam  in  Doride  uulgare;  d'ito  {rl^fu)J\,A2%\\  Eünrichs 
i.l.  p.126. 

1)  Qoae  si  recte  disserui,  Hinrichs  quoqae  reprehendendus  est  qni 
p.  134  haec  scripsit:  'balbutit  grammatlcuB  ille  (apad  Haittaire  p.  478  ed. 
Störs.)  de  Aeofismo  B$ari  cum  t,arj  sicut  in  dial.  Cypr.  iiM^  audire  debeat'; 
nam  grammaticas  solam  terminationem  imperfecti  respiciens  coUaüg  iflXti 
hwi  et  Star}  Aeolicnm  nominauit. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


182  GailelmaB  Frye 

reQov  [elg]  (eig)  x.  r.  it.  Ceterum  haec  cum  nerba  Heraciidae 
et  qaae  mox  secuntur  liyei  6  avrog  ort  Boiwxol  to  ^  TtaQa-- 
rikevTov  rijg  TtQcirrjg  x.  t.  X.  accnratios  inspexiBsem,  iam  non 
dabitabam  qnin  pessima  illa  %axet(ic  xlQveifii  pro  Boeoticis 
uenditata  deberemuB  Eustathü  ingenio,  non  Heraciidae.  Ne- 
qne  Eastathio  fides  habenda  est  inter  boeotica  ennmeranti 
7t€(pll€ifu  vBvoetfii  1613,22;  grammaticus  enim  H.  Adon.  ^ple- 
romque  cum  Heraclide  conspirans'  sola  q)LXei(iL  voetfAt  praebet. 
Itaque  suspicor  solita  avax€<palauüa€i  nsum  Eostathium  aliena 
neglegenter  admiscnisse  in  quibtis  Heraclides  de  solo  eifxl  i/nfAl 
üfifievai  dissernerat;  cf.  Eust.  1408, 1  i^lov  dg  xai  to  [?/i*K^>- 
fievai  and  xov  d  neQiavccjfiivov  rijg  a  av^vyiag  . . .  ^IoXictI 
(pafJLBv  efifi€vat  xad-OTi  ol  AloXslg  xai  Iv  &ifiaaiv  zo  ftQO- 
rffovfjLBvov  ri  (lexaxL&ivteg  elge  ÖLTrkovat^)  ro  jw  olov  nO'^jiÄt 
Ttod-epLiii  (plXri(jLi  (pikefjLiiii  Ahrens  dial.  aeol.  61. 

Einem  uero  hnias  fragmenti  (Os.  fr.  55)  medicina  andaci 
mitto  aliis  curandom;  certe  pro  ^Alolelg'  scribendam  est: 
JioQieig  q)i]al  q)a%l  Xiyovöiv.  ^liov^g  (dh  uLal  Aiolslg)  ijcri  dix^ 
%ov  q>.ct  Hermipp.  com.  11,  382,  6  Meineke  et  Sapph.  fr.  48 
Ahr.  Tjoi  öioaofiev  rjat  TtdrrjQ.  Multam  nersanit  et  huc  illuc 
torsit  sententiam  de  v  paragogico  imperfectonun  ^v  et  fjoiceiy 
dqta  -Kala  r388;  ovSelg  enim,  loqoitar  apud  Eust.  1892,  33 
=  Os.  fr.  62  TcaQaTOTiytdg  eig  v  Ttegarovrat  kv  r^iiip  ivixi^ 
TcaQ^  ^'Ellijaiv.  Nam  zoig  eig  ßqa%v  TteQctrovfihoig  elza  avv~ 
aiged-eiOL  zoiovzoig  TtQoaiüTtotg  ovxhi  (nerovala  zov  v.  Sane 
nonam  auribns  Graecomm  aeoi  Alexandrini,  minime  uetenun. 
Etenim  in  titolis  ionicis  saeculo  IV  saperioribns  v  paragogi- 
cmn  fere  ubiqne  conspicitur,  cum  inter  nndeuiginti  uocum  for- 
mas  V  paragogici  participes  sedecim  v  ostendant^):  Trjtoiaiv 
z6,  iöiüKLBv  SvxaevoLv,  fjotv  ij  et  quod  grauissimum  ^E{xO^V' 
flog  fie  €7coi€iv  in  tit.  Miles.  Ol.  LXXX.  Neque  aliter  res  se 
habet  in  titulis  Atticis  Euclide  archonte  superioribus,  ubi  v 

1)  P.1442,  50  idem  p.  780, 35  —  Os.  fr.  80  male  inuezit  Jm^uTs  Si 
nXtova^ovtftp  ro  d  [ainovTK  iafup]  cf.  p.  1892, 46  <=  Os.  fr.  62  8.{fLa. 

2)  Cf.  Gartius,  Verb.  U,  99. 

3)  Cf.  Erman,  de  dial.  Ion.  in  Cart.  Stad.  V,  278  sqq. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Heraclidae  Miiesli  Btadiis  Homericis.  183 

paragogicnm,  pariter  atque  in  boeoticis  titulis^),  minime  ea 
sola  de  causa  positum  est  ne  hiatus  enaderet^),  id  quod  re- 
centiore  demum  aetate  factnm  est.^)  Atque  cum  Aristarchus 
et  in  plusquamperfectis  ßeßh^xeiv  E  661 ,  dedemvrjxeiv  q  359, 
Tjvciyeiv  Z  170,  ion^xeiv  P  133  illud  v  admiserit,  iam  non 
dubitabimus  quin  paruerit  codicum  auctoritati:  Did.  Z170 
rjvdyeiv'  ovrwg  avv  r(p  v  läQloTaQXOS'  rjvtiyeev  yoQ  A]  Did. 
£661  IdqlöTaQxog  f^eta  xov  v  ßeßki^xeiv  x.  r.  l.  Et  La  Sochium 
multis  nerborum  ambagibus  illud  v  Z  110.  q  359  al.  repudian- 
tem  ueri  aliquid  suboluit^),  cum  Didymi  scholion  2*412  in 
sospicionem  uocaret,  quod  a  Kaysero  ^)  emendatnm  propono: 
ovTug  l'^fti  Tov  V  IßeßXri'Kei]  xaJ  avev  xov  e  (ßeßki^xei)  Zrjvo" 
öoTog  xal  uiQiaroqxxvqg'  (Jäglara^og  di)  avv  rq)  v  ßeßkij- 
uiv  A  cf.  Did.  £  661.  Sed  quid  sibi  uolunt  apud  La  Rochium 
scbolia  de  iazi^Ket  elatnjxeij  quae  nihil  aliud  nisi  augmentum 
respiciunt?  Quam  uero  leui  argumento  La  Rochius  praecepta 
Aristarchi  aspematus  sit,  tituli  ostendunt;  cf.  praeterea  An. 
Bekk.  442  ans^qdyu  xcJ  övv  T(j}  v  ccTceQQtiyeiv  to  y  tvqoo- 
(üTcov  et  recte  Aristarchus  rivioyetv  Z170'  rivdyBev  yaq, 

Sed  reuertamnr  ad  Heraclidem,  qui  cum  tertiam  riv  neque 
ex  ^ov  rieg  ^6(y)  neque  ex  %e  explicari  posse  arbitraretur  ^), 
ad  Doricam  confugit  dialectum,  cnius  imperfectis  iqqriv  %nlriv 
ionicis  ^  bqqbbv  enXsev  respondentibus  etiam  rfv  tertiam  ut  ex  %ev 
Doriensium  more  ortam  tueri  se  posse  putauit.    Atque  titulis 


i)  Beermann,  de  dial.  boeot  in  Gort.  Sind.  IX,  59. 

2)  Caaer,  de  dial.  Att.  uetust.  in  Gurt  Stud.  YIII,  292. 

3)  Gf.  Hedde  Maassen,  de  w  paragogico  in  Leipziger  Studien  1882. 

4)  Textkrit  p.  194. 

5)  Phüolog.  noLXXI  p.328,  unde  Gortii  uerb.11,239  sententia  cor- 
rigatur. 

6)  Gomparato  Aristarcbeo  mvü  pro  Kvfj  xvqov  ^638,  quod  ea  de 
caoBa  Aristarcbos  temptasse  oidetur  (Eust.  872, 18  »  Os.  fr.  62  not.  27  nvH 
TW  ^AQtexa^x^Uiv  inBoüBotv  \oXvq^  Il^aftvel<p,  inl  ^'  aXyBiov)  xvea  tvqov^ 
^638  kiyovoiv)  ut  uersum  inl  8^  cuynov  Kvrj  rv^  KvTi^rxi.  x^^^^V  Q^u^is  in 
gpondds  remorantem  paullo  concitaret. 

7)  Egreg^e  has  fonnas  ionicas  contra  Ermanam  defendit  Merzdorf 
in  Gort  Stud.  YIII  p.  146. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


184  GnUelmus  Frye 

qnidem  Dorioa  illa  non  confirmanturi  cum  in  eis  imperfecti 
nerbomm  perispomenon  tertiam  singalarem  *)  non  inneniarnns; 
sed  8i  homerica  Tjvoiy^iv  ßeßXr^xeiVf  Milesiorum  i/toleiv,  Homeri 
Ijaxaiv  respexerimuBy  non  erit,  quod  Heraclidae  de  'enkriv  ^qhtjv 
generioris  sane  Doridis  teBtimoninm  respoamas. 

Adnotantnr  interdom  in  scholiis  leetiones  quae  iibrarii  in 
ipsornm  dialectos  proniores  Homero  obtrasemnt,  at  <Z>  351  al 
hc  Tciv  7t6Xeu>v  ^ride  TcvfcaiQov'  elxov  A.  Prorsufl  simile  uitiom 
(nam  xvTtaiQov  Doriensinm  esse  testantar  Herodianas  et  Hera- 
clides)  ^)  e  codicibos  qaibusdam  Heraclides  enoteuit  apud  Eost 
722,  58;  1726,  24  -=  Os.  fr.  66  'ov  fÄ^vzov  xdfietov  ye  fiox^jy 
ava  xvöiavemav  G  448.  Quam  lectionem  cur  Osannus  q.  h.  IV 
p.  20  in  Iliadem  ab  Heraclide  'recognitam'  rettnlerit,  non  in- 
tellegimus.  Qaid  enim  legimus  apud  Enstathinm?  IWe  dh 
xoi  heQolag  hcdooecDg  yQa<pfj  v^oävanolog  xa^'  ^H^cndeidrjv 
avtri,  ov  fiivTov  (pro  '^ijv)  x.  t.  L  Fnit  com  sospicarer  oca- 
lonun  errori  fiivrov  deberi  citios  ad  xafierov  delapsonun ;  sed 
Photius  tradit  in  lexico  p.  258  fiivror  %6  dh  fiiyrov  ßaQßa- 
Qov^),  [ei]  (fp)  xal  XQvoiTCTtog  XQijraiy  qnare  non  dnbito  qoin 
pariter  atque  %v7tat4(ov  in  carmina  homerica  irrepserit^):  Eust. 
1726,  25  ri  6h  öiakexTog  avTtj  ^hi  xal  vvv  ati^evai  TtaQa  toIq 
avj;vyqaq>otg\  to  yoQ  .  .  .  ov  fiirroi  ov  fiirtov  liyovuiv  x.  t.  i., 

1)  Qaod  AhrenB  der.  201,  l  e  tabb.  Heracl.  enotauit  impeifectam 
inafiiffxn  ßi  1^)  uerbi  nafuoxia  (ibid.  11, 168),  coniectarae  debetur. 

2)  Apad  Eust.  1648, 7;  cf.  Alcm.  fr.  20  p.  246  Schneidew.  Kvnai^ffxw. 

3)  I.  e.  puro  AtticiBtarum  sermoni  abiadicandum;  cf.  Herod./iav.  Ut- 
Ij  20  nlarmv  iv  'T^e^ßoXip  SunaiSa  t^  arev  rov  y  mjfffiw  ok  ßoQßa^ov 
Xfy»v  ovTWs:      'O  8^  Ov  ya^  ^rüuf^,  <S  Mo(v)<rai  fihu 

14XV  onoza  /lav  X^alrj  8ifjTt6/irjv  Xfyetv 

"Eftufiu  Sfjrdfitjv,  anora  S*  atnelr  Sdoi 

"OUyov  oUov. 
Est  autem  iXiM  TareDtinorum  teste  Herod.  nov,  lat  1, 19  ^^  r»  Ta^artlvoi, 
XO>(^  Tov  y  7t^Ofa(f6ftayot  rijv  X^$v  avahyyioxaQOv  ano^paüfovrai ,  Sena^ 
'Ptv&ofv  ip  Sovltp  MaXaay^  'oXionriv  vfiÄv  i/ind^pvH*  evywxia\  Ael.  Dionys. 
Eust  1160,10.  Photii  lociim  correxit  Dobraeus  ada.  crit.  1, 601. 

4)  Non  commoramur  in  adnotatione  Osanni  ad  fr.  66  rem  se  in  q.  h.  Y 
de  Chrysippo  tractatorom  poUidti.  Yana  enim  nos  spe  deceptos  illinc  ad 
Buperiorem  locum  relogauit  (q.  h.  Y  p.  15). 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Heradidae  Milefiii  stadüs  Homerids.  185 

qood  fragmentum  incredibili  oscitantia  descripserant  compila- 
tores  Et  H.  135,  44;  Etym.  Gad.  23,  29;  An.  Oz.  I,  31, 30  qui 
pro  ji^eliov  sabfititaenmt  0  ^Pqylviov  uel  'Prjvwv.  Neqae  Hera- 
elides  Sicnlis  aneliw  attribuit,  sed  TtQtmovvTtov  arbitratuB  est 
esse  anelöio  %ov  ü7tivdw\  qaod  ille  Siculis  concesserati  his 
meliiuB  nisiun  Rheginis  tribnere.  Sed  palmam  meruit  Et.  Gnd. 
16$,  50  17  yaQ  ji^yeliav  diaXe^og  fLtetaßdXkei  %b  v  eig  l'  ro 
ya^  oniyöia  aneido}  liyovaiv  xal  to  evöov  elöov  nbi  ad  annm 
onmia  pessime  corrnpta  sunt  Nee  feliciter  fenerati  sunt  com* 
pilatores  hoc  fragmentum.  Vix  enim  Herodianos  (Fauor.  124, 31 
ex  quo  lacnnas  Et.  Gud.  73  s.  u.  aQy(evv)fja{i)  et  An.  Ox.  I, 
31,28  &cile  explebis),  quae  necessitudo  inter  oQyewog  no- 
&iyv6g  et  aQyeivog  no&eivog  intercedat,  primus  perspexit, 
com  iam  Heraclides  nelfo)  q>&€iQO}  delQw  cum  aeolicis  xi^QO) 
(f^i^gio  difQU)  comparauerit ,  quod  quin  in  adiectiuis  repeti- 
nerit  ut  Herodianufl,  non  dubito.  Sed  etymologi  qui  Heradidae 
de  OTtivöixß  OTceldu)  ti^elg  Ti&ivg  alel  aiiv  adnotation^m  lege- 
lant,  eadem  in  adiectiuis  aQyevvog  agyeivog  Tto&eivog  no&evvog 
explicandis,  ut  multiplici  doctrina  imbuti  uiderentur,  abusi 
sunt,  id  quod  facile  perspicies  ex  Et.  Gud.  73,  39;  An.  Ox.  I, 
31,  28  coUato  Fauor.  124,  31. 

Getemm  Codices  nostri  omnes  Q  448  rectius  praebent  fiax]] 
Ivl  xvdtav^lqiß  pro  ftoxriv  avä  xvdtaveiQav.  Cum  enim  prae- 
positio  Iv  sensu  generali  regionis  locum  quendam  respiciat, 
in  quo  quis  uersatur,  xora  distributiua  notione  ad  compluria 


7)  Yix  recte  Schneidewin  Ibyci  Rbeg.  reliq.  p.  64  scripsit  £t.  M.  73, 44 
fd'os  icrl  %ihv  ^Briylvwv  BtaXitcrtf  ro  7  r^eneiy  als  v '  10  ya^  antUsm  cnerc» 
UyovQi  *ai  ro  iv8oi  ivSov  x.  r.  X.  Odofr.  Müllerum  secutus.  Nam  'Prjyivofv 
eorrapte  legitur  ^Tol4^Blatv\  ut  uero  pro  ffnaidi»  univBo}  edatur  aneiüot 
9srn««9,  neque  Eostathii  uerbis  couceditur  (722,61  bU  M,  nd-eic  ri&äpt, 
»U  oftcior  ro  üjteid»  cniw9n\  1726,  24  cnivSt»  . .  .  ov  n^anorvnov  ro 
9^818»  xa&*  ^ffgoitJisiStjv;  1726,25  •  .  .  ok  o/iolwrai  ro  cnaiBm  cnivBcai)^ 
oeqoe  nllius  eorom,  qui  Heraclidae  sententiam  propagaront:  auctores  £t.  M., 
6ud.,  Anecd.  Oxon.,  Fauorinus,  grammaticas  Hort.  Ad.,  reliqui.  Gf.  Apoll, 
tynt  IUI,  3  p.  313  01'  .  .  .  n^üxelüerai  {rb  v)  (Atta  ro  a,  xairoi  reliKov 
ov  noXkwv  X^iacfTf  xa&o  ro  ö  rov  v  ov  n^OffyBirat,  avanaXty  ftivroi,  Se 
yi  yta^*  l/^dytioii  ftafinoXXoQ  iaxiv  17  rotavrri  tfvvraiii. 


Digitized  by  VjOOQiC 


186  Guilelmns  Frye 

spectet  eiusdem  regionis  loca  oocnpata,  praepositione  ava  usi 
sunt  Graeci  ut  continnam  rei  per  totam  regionem  propagatio- 
nem  denotarent;  ita  contagio  ivvrjittaQ  ...  ava  otqotov  ^x^o 
A  53,  laeta  nidet  Inno  Neptanum  Ttontviovxa  ittaxrjv  ava  xv- 
didveiQav  H155y  Koiqavitav  krccTcufkelTo  Agamemno  arlxag 
avdqtiv,  rjl&e  d^  ItvI  K^rjftetsai  xicjv  ava  ovkafiov  ovÖqwv 
J  250.  E  167.  Hoc  uero  a  ners.  &  448  aliennm  esse  non  est 
qnod  contra  Osannum  (q.  li.  IV  p.  20)  mnltis  explicem.  Codi- 
cnm  igitnr  aactoritate  non  solnm,  sed  ipso  sensu  qnoqne  com- 
mendatum  probo  idaxf]  hl  xvöiavelQrj  ut  Z  124.  H  113.  A  409. 
JT 147,  h  va^ivfi  J/ 462.  JB  712,  kv  drilorfjri  F  20.  H40. 
JV207,  iv  aikjj  P167,  iv  aradlr]  H241.  0283,  h  ai»kfi> 
n  390. 

Fragmentorum  seriem  clandat  Eust.  1443,  57  rjv  fuh  yqa- 
(pead^at  rijv  aQxovoav  {rov  ^ uieicixQtrog*  ß  242)  dia  tov  rj  xai  5 
(og  hc  TOV  lr}6g  6  Xaog'  ov  fiifdvrjTai  'HQaxkeldrjg  xa^*  Ofxoio- 
TTfra  TQv  vtjog  vaog  xai  Ttrjog  naog  6  i^  ayx^arelag  Tt^oa- 
yevrjg'  omcu)  di  rjv  iTtl  'OfitJQOv  iv  x^^^^  ^^  ^V^S  o  laog, 
qnae  meliore  forma  exstant  in  An.  Ox.  I,  265, 2  rov  vaog  zga- 
ftivTog  ^iv  Ttlovi  vrjq)^  B  549  xai  rov  Ttaog  *xai  Tvrjfp  tcbq  kowt^ 
X  441  ro  laog '  aTQSTttov  efjisvve  rcaq  ^OfirJQip  xalroi  rij  /^lera- 
yeveariQif  'laät  rganev,   olov  ^Xr^ov  (d^y  a&^aag^  ^iTtTtiSva^. 

Atque  Ttaog  Doricum  quidem  est  (Hesych.  Ttadrai  avy- 
yevelg'  Aaxiaveg)  sed  in  nulgarem  usum  abiit,  ortum  fortasse 
e  stirpe  na  ne-Ttä-^atj  cf.  Callicrat.  in  Stob,  floril.  85,  16 
iTtlxxriTOL  avyyevelg,  Eur.  Androm.  641.  Uberius  dicendam  est 
de  laog  kriog.  Nam  com  appellatiuum,  ut  recte  obsemauit 
Heraclides,  apad  Homerum  constanter  ä  paenultimae  retineat, 
nomina  propria  cum  Xaog  composita  alias  normas  secantur. 
Atque  in  carminibus  homericis  plerumque  etiam  in  nominibus 
propriis  Xao  seruatur:  Aaoyovog  AaoSafjiag  Aaodixr]  Aaod-orj 
Aaofiidiov  quibus  opponitur  AeiioxQiTog  ß  242.  P  344.  x  294 
in  quo  eandem  atque  in  leiovacv  E  782.  H  256.  0  592  uoca- 
lium  mutationem  digammate  euanescente  genitam  agnouerim.  0 


1)  Xdavüi  semel  occarrit  X262. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Heraclidae  Mileni  stadiiB  Homericis.  187 

Praeterea  ^yiXaog  ©  527.  A  312.  t;  321.  %  327;  "A^eolhxog 
B445.  0  329;  Ev^kaog  JT411;  Mevikaog,  Sd-evikaog  H  bSQ^ 
sed  HyiUiog  %  131.  247,  nrjvikewg  B  494.  JV92.  P597  inter 
quae  eadem  fere  ratio  intercedit  atqne  inter  ^Exiviqog  H  468, 
KJAJtovrfig  *  119  et  IdvaßriaLvBwg  *  113,  Idi^QOvecog  ^111. 
Homenim  imitati  sunt  poetae  elegiaci:  laog  Galliii.  I,  8;  Tjrrt. 
XI,  13;  Xenophan.  m,  15;  Theogn.  53.  781;  XaqUaog  Archil. 
79, 1 ;  ep.  1 19, 3  ^lohxog ;  sed  A€i6q)ilog  ter  apud  Archil.  tetr.  60 
p.  187  Schneid.  Inde  a  temporibus  Hipponactis  i.ri6g  inneniri 
docuit  Heraclides  si  quidem  Eostathimn  (1443, 57)  secnti  recte 
tribnimus  Heraclidae  fragmentum  An.  Ox.  I,  265,  2.  Tituli 
qnoque,  nt  hoc  addam,  in  nominibus  propriis  fluctuantor;  in 
netostissimo  enim  Milesio  saec.  VI  reperio  ^Hyi^aavdQog  xal 
{It)v(ß}iog  xal  ^iva^iXewg^  sed  in  inscriptionibns  Euboeicis  ^) 
priore  saecnli  V  parte  exaratis  occnrrnnt  AaoT^QaTrjg  105,  Aew^ 
x^crrijg  107,  XaQlXaog  207,  AevxaQog  Nixoi.T}tdrjg  138. 

In  lade  recentiore  nomina  propria  in  aog  terminantia  nisi 
ex  Attica  qnae  uocatnr  declinatione  non  flectuntur:  ^Qxeal" 
hiog  Herod.  Ü,  181.  IV,  159.  IV,  160;  ^qx^^^(^9  VH,  204; 
'EyTflile(ag  VII,  204.  Vm,  131;  eqaavk&ag  11,  113.  116;  Ni- 
zoi€aig  VII,134;  ile^a««^  IX,103;  /T^ij^aßwg  IX,107;  /T^cn- 
tmXtcog  Vn,  33;  XaQlleojg  IV,  145:  excipiun*tar  NiTcolav  VE, 
137  A^x^laot  tribus  Sicyonia  et  MeveXaov  VH,  169,  quod  ab 
Omnibus  fere  editoribns  recte  mutatum  est  in  Mevilew.  Varias 
tarnen  formas  apud  Herodotum  induunt,  quae  a  laog  exor- 
diuntur  nomina  Aaoddf^ag  IV,  138.  IV,  152;  AaodUrj  IV,  33; 
AadUr]  11,  181;  Aa(pdvr}g  Areas  VI,  127;  AcntQlvi]g  Laco 
1, 152;  AevTvxldrjg  (sie  constanter  scriptum  et  conferendum 
com  Euboeico  AevxaQog)^  cetera  nomina  propria  lew  syllabam 
ostendunt:  AewßoiTrjg  Aeamjdrig  AecDTtQ^Ttrjg  etc.,  quocum 
Wk  Herodoteo  consentiunt  tituli  Thasii  quos  publici  iuris  fecit 
Müler  'revue  archöolog.'  XII,  139.  268.  368;  Xm  p.  276.  Ap- 
pellatiuum  uero  modo  Xadg^  modo  Xiiog^  modo  krjog  scripse- 
nmt  librarii  Herodotei;  sed  Heraclidae  et  Herodiani  H,  108 

1)  Cf.  Mus.  Rhen.  uoL  XXII  p.  276  sqq. ;  Erman  in  Gurt.  Stud.  uol.  V. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


188  Guflelmiu  Frye  De  Heracl.  Mü.  stad.  HomeridB. 

Lentz.  anctoritatem  plnris  qnam  codicum  aestimandam  cen- 
Bnerim  cum  Dindorfio  (praef.  p.  39),  cum  et  vrjog  codicibns 
Herodoteis  1, 183.  VI,  19  commendetar. 


lam  snbicio  indicem  fragmentonun  Heraclidae  numeros 
Eustathianos  cum  Osannianis  exhibentem: 


Eust        Ob.  fr. 

EoBt.          ( 

Og.fr. 

Enst.         08.£r. 

p.  23, 19  «=  1 

B.67 

p.  1398, 31  = 

n.73 

p.  1700,31  —  n.57 

28,44  « 

61 

1410, 53  -« 

58 

1714, 56  ==     61 

32, 36  ^ 

50 

1411,22  » 

64  n.l 

1721,62-=      77 

44,30  *» 

74 

1432,30  » 

71 

1722,33»      51 

145, 35  » 

51 

1457,44  — 

81 

1724, 30  =      36 

341        ^ 

31 

1525, 10  — 

60 

1726,26-      66 

452, 18  » 

63* 

1561,60  » 

63 

1756, 53  «      64 

670, 62  « 

52 

1576,58  » 

69 

1759,1     —      69 

722,68  = 

66b 

1596,2    » 

75 

1815,3    »     39 

734,42  - 

53 

1613, 16  « 

55 

1S54,  58  —      72 

734, 51  — 

54 

1618,48  — 

68b 

1885, 43  »     66 

774, 54  -» 

73b 

1641, 34  » 

78 

1892,31  =      62 

780, 33  -« 

80 

1642,2    « 

56 

1946,22-      69b 

853,5    » 

68 

1643,2    -= 

70 

872        —      62  n.  27        1654, 13  ->=      79 


Digitized  by  VjOOQ iC 


ov&sig,   atj&eig. 

Von 

Georg  Curtias. 


lieber  das  Vorkommen  dieser  Formen  statt  der  älteren 
and  von  den  Atticisten  allein  gebilligten  mit  d  sind  wir  durch 
die  Inschriften  jetzt  hinreichend  au^eklärt.  Was  durch  Weck- 
lem  (Curae  epigraphicae  p.  30),  Herwerden  (Lapidum  testi- 
monia  p.  61),  Butherford  (New  Phrynichus  p.  271)  und  andere 
Gelehrte  festgestellt  ist^  läuft  darauf  hinaus,  dass  die  Formen 
mit  1^  im  4.  Jahrhundert  v.  Chr.  in  Attica,  vereinzelt  auch  in 
Nordgriechenland  auftauchen  und  daher  auch  in  die  Litteratur 
dieier  Zeit^  namentlich  des  Aristoteles,  obwohl  ohne  Gonse- 
qnenz  (Index  Aristotelicus  s.  y.  f^ri&eis)y  und  in  die  der  spä- 
teren Zeit  eindringen.  Aus  Eaibers  Epigrammata  e  lapidibus 
ooilecta  bringt  Rieh.  Wagner  in  seinen  soeben  erschienenen 
Qoaestiones  de  epigrammatis  e  lapidibus  collectis  grammaticae 
L.1883  p.  92  fünf  Beispiele  bei. 

Wie  aber  erklärt  sich  dieser  seltsame  Vorgang?  Ver- 
gebens sieht  man  sich  nach  Fällen  um,  in  denen  ein  andres 
allgemein  Übliches  Wort  sein  bis  dahin  unangefochtenes  d  im 
i  Jahrhundert  in  *  verwandelt  Dass  jeder  Erklärungsver- 
such der  Aspirata  von  dem  Ursprung  des  Zahlworts  aus  elg 
anfizQgehn  habe,  liegt  auf  der  Hand.  Aber  wie  kommt  es, 
^  das  Bedllrfiiiss  den  spiritus  asper  des  zweiten  Bestand- 
theilg  m  dem  Compositum  zur  Geltung  zu  bringen,  Jahrhun- 
derte laug  den  Griechen  fem  blieb,  um  erst  zur  Zeit  des  Ari- 
stoteles sich  geltend  zu  machen? 


Digitized  by  VjOOQ iC 


190  Georg  Gurtius 

Oosb  Meyer  Gr.  6r.  §  215  sucht  diese  Frage  durch  die 
Annahme  eines  etymologischen  Irrthnms  oder,  wie  er  sich 
ausdrückt,  einer  'Verwechslung'  zu  beantworten.  Er  sagt: 
'ov'9'€lg,  (irid-sig,  ovd^iv,  fxrjd-^v  (nie  ov&efila,  fjttjd-e^lal)  offen- 
bar in  Folge  einer  Verwechslung  von  ovöi  mit  ovt€\  Ver- 
wechslungen bedeutungsverschiedener  Wörter  und  Wortformen 
sind  bei  den  neuesten  vergleichenden  Grammatikern  tlberhaapt 
ein  sehr  beliebtes  Auskunftsmittel.  In  diesem  Falle  hätte  diese 
Annahme  doch  nur  dann  die  mindeste  Wahrscheinlichkeit, 
wenn  sich  irgendwie  nachweisen  Hesse,  dass  in  jener  Zeit  die 
Griechen  überhaupt  unsicher  in  ihren  negativen  Partikeln  wur- 
den, so  unsicher,  dass  nicht  etwa  nur  von  dem  satzverbinden- 
den ovöi  zu  ovT€  gelegentlich  abgeirrt  wurde,  also  in  den 
Partikeln,  die  im  lateinischen  neque  zusanmienfliessen ,  son- 
dern dass  sogar  das  in  ovo'  elg  steckende  ovöi  ne  —  quidem 
mit  dem  copulatativen  ovre  verwechselt  ward.  Bisher  fehlt 
es,  so  viel  ich  weiss,  gänzlich  an  solchem  Nachweis  fiir  diese 
Periode.  Für  diese  ist  ein  lautliches  Abirren  von  dznz  ebenso 
unerhört,  als  das  Verlernen  der  in  vollster  Blüthe  stehenden 
attischen  Prosa,  das  wir  in  Athen  selbst  am  allerwenigsten 
irgendwie  erwarten  werden.  Schon  deshalb  ist  jener  Erklä- 
rungsversuch verfehlt. 

Aber  es  gibt  noch  einen  andern  Grund.  Gesetzt  —  was 
wir  bestreiten  —  es  hätte  sich  bei  den  Griechen  des  4.  Jahr- 
hunderts der  seltsame  Wahn  gebildet,  in  ovS-elg  stecke  nicht 
ovdk  e/g,  sondern  ovre  elg^  so  müssten  wir  unbedingt  auch 
für  *ovdefxiaj  *fiTide^la  ovrefiia  xmd  fitjzefUa  eTWsateiL  Denn 
dass  diese  Sprachverbesserer  etwa  für  das  Masculinum  und 
Neutrum  ovze  fttr  angemessen  hielten,  im  Femininum  aber 
das  ovöi  nicht  antasteten,  wird  niemand  glauben.  Ich  finde 
dies  Argument  schon  bei  Trendelenburg  in  seinem  Commentar 
zu  Aristoteles  de  anima  p.  202 :  ^a  particula  ovre  ov&iv  duci 
non  potest  cum  propter  particulae  usum,  tum  quod  ovrefila 
nusquam  legitur\ 

Sehen  wir  uns  also  nach  einer  andern  Erklärung  um. 
Wenn  ein  alter  Lautbestand  in  einer  verhältnissmässig  jungen 


Digitized  by  VjOOQ iC 


ov&siSy  jiirj&ai£.  191 

Sprachperiode  vereinzelt  geändert  wird,  so  liegt  es  am  näch- 
sten bewnsstes  Nachdenken  als  die  Quelle  der  Aendernng  zu 
betrachten.  Wir  hätten  es  also  mit  dem  Vorgang  in  der  Sprach- 
geschichte zu  thun,  den  wir  Etymologismus  nennen  können,  das 
ist  mit  einem  Theil  jener  tlbel  angebrachten  Sprachmeisterei 
oder  Schulmeisterei ,  der  unserm  Jacob  Grimm  so  sehr  zu- 
wider war.  ovd-elg  gehörte  dann  in  dieselbe  Kategorie  wie 
das  deutsche  ^ohngleich',  ^ohngefähr'  (im  Anschluss  an 
Ohnmacht  u.a.),  oder  mit  der  pedantisch  gezierten  Form 
'die  Beamteten'  statt  der  volksthttmlichen.  Auch  die  Ber- 
linische Betonung  'Vormittag,  Nachmittag'  (anders  der 
Sänger  des  Liedes  'ich  hab'  den  ganzen  Vormittag  u.  s.  w.') 
beruht  wohl  auf  dem  Streben  die  Herkunft  des  Wortes  deut- 
licher zu  machen,  oder  es,  so  zu  sagen,  auszukernen.  Dass 
die  Athener  solche  Versuche  nicht  verschmähten,  besonders 
seit  Prodikos  oq^ottjq  tiSv  orofiarcov  lehrte,  haben  wir  Grund 
ZQ  vermuthen.  Vielleicht  hängt  es  mit  dieser  um  jene  Zeit 
geschärften  Beachtung  solcher  Dinge  zusammen,  dass,  wie 
Wecklein  und  Rutherford  beobachtet  haben,  schon  von  Aristo- 
phanes  an  oidk  elg,  firjäk  elg  als  ^caQa&eta  häufiger  werden, 
anch  auf  Inschriften  firjdk  kvl,  oidk  ha.  Diese  Ausdrucks- 
weisen wurden  aber  mit  der  Zeit  zu  schleppend  und  wider- 
sprachen der  durch  die  rhetorische  Bildung  eingeschärften 
fiiga  hiatus.  Wie  wenn  nun  das  verbundene  fxrjö'  hl,  ovo''  ha 
eben  dadurch,  dass  man  sein  Wissen  von  der  Herkunft  aus  elg 
durchaus  zum  Ausdruck  bringen  wollte  zu  jenem  med'  hen, 
od'  heni  ftihrte,  von  wo  zu  firj&iv  ovd-evl  nur  ein  Schritt  war. 
Ungewöhnlich  bleibt  freilich  auch  so  das  xh  als  Aspirata 
von  i.  Aber  einmal  darf  man  Erscheinungen  wie  diese,  welche 
dem  Kreise  bewusster  Umdeutung  angehören,  nicht  mit  dem- 
selben Maasse  messen,  wie  die  natürlichen  Producte  instinc- 
ti?en  Sprachlebens.  Dann  aber  fehlt  es  doch  nicht  ganz  an 
Fällen,  in  denen  bei  dem  Hangel  einer  weichen  Aspirata  die 
einzige  den  Griechen  geläufige  harte  ftir  den  weichen  Laut 
der  Media  mit  einzutreten  hat:  z.B.  ßißka(pay  elloxa,  TtqoxWi 
dag  anders  als  aus  7t(i6-y(())w  zu  deuten  niemand  gelingen 


Digitized  by  VjOOQ iC 


192  Georg  GartioB  avd^le,  fir^&eis. 

wird,  und  av&QUTtog^)^  dessen  erstes  Element  von  avÖQ-  zn 
scheiden  bedenklich  ist  v.  d.  Mtthll  in  seiner  Schrift  'Ueber 
die  Aspiration  der  Tenaes'  (L.  1875)  hat  darauf  hingewiesen, 
dass  die  Aspiration  in  vielen  Fällen  dadurch  begünstigt  wurde, 
dass  der  Explosivlaut  in  dem  Silbenauslaut  zu  stehen  kam, 
so  in  Ttkox'^o-g  neben  Ttkoxa-iio-g  und  in  dem  eben  erwähn- 
ten Ttqoxvv.'^)  Auch  in  (pQolfitov  und  im  lokrischen  (pgiv  hängt 
die  Aspirata  wohl  mit  der  Ausdrängnng  des  Vocals  von  nr^o 
zusammen.  So  entstand  das  &  in  ov&elgy  firj-^iv,  indem  man 
nicht  ov-dsig,  sondern  ovd^  elg  sprach  und  den  Hauch  um  kei- 
nen Preis  verloren  gehn  lassen  wollte. 

1)  Pamphyl.  ax^mnoufi.  (Roehl  Inscr.  Antiqu.  505, 7)  neben  aS^onfa 
(Z.  8). 

2)  Es  scheint  mir  diese  Wahrnehmung  zu  der  AufTassong  zu  passen, 
welche  Sievers  in  seinen  'Grundzügen  der  Phonetik'  (L.  1881)  S.  116  gel- 
tend macht. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


Digitized  by  VjOOQ iC 


LEIPZI6EE  STUDIEN 


ZUB 


CLASSISCHEN  PHILOLOGIE 


H£RAUSG£GEB£N 


VON 


O.OÜBTIÜS  L.  LANGE  O.BIBBEOE  H.LIF8iaS 


SECHSTER  BAND. 


LEIPZIG 

VERLAG  VON  S.  HIRZEL 
1883. 


Digitized  by  VjOOQlC 


LEIPZIGER  STUDIEN 


ZTJB 


CLASSISCHEN  PHILOLOGIE 


HERAUSGEGEBEN 


VON 


G.  OUBTIUS  L.  LANGE  0.  BIBBEGE  H.  LIFSIÜS 

SECHSTER  BAND 

Zweites  Heft. 


LEIPZIG 

VERLAG  VON  8.  HIRZEL 
1883. 


Digitized  by  VjOOQlC 


Digitized  by  VjOOQ iC 


INHALT. 

S«ite 
THEODORUS  MATTHIAS,   De  Apollonii  Dyscoli  epirrhematici  et 

syndesmici  forma  genuina 1 

GUILELMUS  FBTE,  De  Heraclidae  Milesii  studiis  Homericis   .    .  93 

GEORG  CURTIÜS,  ol^sis,  fitj&ais 189 

CÜRTIÜS  MCCARDUS  OPITZ,  De  argumentorum  metricorum  lati- 

nomm  arte  et  origine 193 

J.  HERMANN  LIPSIUS,   Ueber  die  Unechtheit  der  ersten  Rede 

g^en  Aristogeiton 317 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Digitized  by  VjOOQ iC 


DE 

AäGÜMENTORÜM  metricorüm  utinorüm 

ARTE  ET  ORIGINE 


8CBIPSIT 

CURTIÜS  MCCARDUS  OPITZ. 


Digitized  by  VjOOQIC 


Digitized  by  VjOOQ iC 


PEAEFATIO. 


Cnm  nihil  magis  dedeceat  philologum  quam  paraolas  res 
fastidire,  quaestionem  de  arte  et  origine  argumentoram  Flau- 
tinis  &biilis  praefixornm,  quam  A.  Lorenzius  epicrisi  retrac- 
tandam  esse  censuit  in  Bursiani  Annall.  uol.  3  a.  1874/75  p.606^ 
libenter  suscepi,  praesertim  cum  Ribbeckius,  praeceptor  illu- 
8trij9simus,  me  adhortaretur.  Atque  spero  haud  superfluam  fore 
commentationem  meam,  si  quae  a  doctis  niris  usque  ad  hoc 
tempns  passim  prolata  sunt,  accurate  coUegero,  diligenter  exa- 
minauerOy  pro  uiribus  suppleuero.  Verum  tamen,  ut  firmum 
habeat  quo  nitatur  fhndamentum  disputatio  mea,  initium  fa- 
ciam  a  Terentianarum  fabularum  periochis,  —  qnippe  qnarum 
auctoris  et  nomen  et  aetas  et  condicio  nota  sint,  —  maxime 
propterea,  quod  certam  quandam  necessitudinem  intercedere 
inter  has  et  alterum  genus  Plautinorum  argumentorum  docti 
qoidam  uiri  contenderunt  uel  etiamnunc  contendunt.  Ut  autem 
tota  materia  exhauriatur,  tractabo  Vergiliana  quoque  argu- 
menta et  breuius  alia  neque  data  occasione  ab  angusta  uia 
panllisper  declinans  flosculos  hinc  illinc  carpere  grauabor. 


Pars  I. 
De  periochis  Terentianis  et  Plautinis  non-acrostichis. 

Quaestio  1. 

De  C.  StUpicii  Apollmarü  studm  et  de  argumentorum  in  librü 
manuscriptis  condicione. 

Auctorem  argumentorum  Terentianorum  cognouimus  ex 
optimo  Terentii  codice,  ex  Bembino,  in  quo  singula  sie  in- 


13* 


Digitized  by  VjOOQ iC 


196  Gurtiofi  Riccardas  Opitz 

soribantar:  G.  *)  Sulpici  Apollinarifi  periocha.  Coins  docti  oiri 
paroa  esset  notitia  nostra,  nisi  plora  de  studiis  eins  memoriae 
prodidiflset  grata  cninsdam  discipuli  sedulitas.  Gellias  enim,  qui 
aduleBcentalofl  aliquamdin  Solpicium  secatus  erat  (Noct.  Att. 
Vn,  6, 12;  XX|  6,  l)y  in  duodecim  capitibns  doeta  quaedam 
responsa  et  similia  posteris  seruanit  Nomen  magistri  triciens 
commemoratar,  atque  noniens  'Sulpicias  ApoUinariB^  sexiens 
'Apollinaris  Snlpicius^  quinquiens  deciens  ^Apollinaris'  in  eis 
Bcilicet  capitibns,  in  qnibns  plenam  nomen  iam  dictnm  erat, 
nisi  qnod  in  capite  15  libri  XI  'Apollinaris  noster'  innenitar 
nnlla  praeterea  hnins  nominis  commemoratione  facta. 

Nnsquam  antem  'Snlpicins^  solnm  reperies,  neqne  tarnen 
nel  ideo  cansa  est,  cnr  argumenta  illa  in  Vergilii  Aeneida  a 
doctis  airis  Apollinari  attribnta  ab  eo  abindicemus,  qnia  in 
codice  Vossiano  sie  indacontnr:  'H  exastica  Snlpicii  cartagi- 
niesis  in  eisdem  libris'  cf.  Anthol.  Lat.  c.  653  Riese.  Immo 
cum  tota  artis  similitudo  auctorem  enndem  esse  manifesto  de- 
claret,  snspicio,  qua  hunc  hominem  Sulpicium  inter  VergUia- 
nos  grammaticos  nominatum  esse  statuimus,  augetur  etiam  eo, 
quod  ad  enndem  cum  probabilitate  scholiorum  Yeronensium 
locus,  ad  Aen.  TK,  369,  refertur^)  hie:  'alio  loco  ostendit  illos 
a  Tumo  missos.  hoc  loco  adnotant  Probus  etSuIpicius  con- 
trarium  illi  esse  Yü,  600.    Saepsit  se  et  q.  b.\ 

Argumentis  autem  in  Vossiano  antecedit  ut  Sulpicianum 
epigramma  de  Yergilio  hexastichon  longe  diuersum  ab  Ulo, 
quod  eidem')  datur  in  uita  Vergilii  de  commentario  Donati 
sublata;  cf.  Suetonii  reliquias  ed.  Reififerscheid.  p.  63.  Quam 
rem  silentio  praeterire  non  licet,  quia  infra  ea  nitemnr.  Quodsi 
quaerimus,  utrum  primarinm  sit,  mea  quidem  sententia  dubiom 
esse  non  potest,  quin  Vossiani  epigramma  maiorem  nim  rhe- 
toricam  prae  se  ferat,  quod  ut  fiacilius  intellegatur,  alterom 
alteri  opponam: 

1)  De  quo  compendio  cf.  Dziatskonem  in  ed.  Phorm.  p.  100. 

2)  Cf.  Bibbeck.  Proll.  Yerg.  p.  173  ex. 

3)  Schedae  Scalig.  Focae  dant,  nimimm  quia  hie  uitam  Venigilii  uersi- 
bns  condidit,  Anthol.  Lat  carm.  671. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  aigamentonim  metricoram  latinomm  arte  et  origine.       197 

Cod.  Voss.  Anthol.  carm.  653  R: 

Carmina  Yergilins  Phryginm  prodentia  Martern 

Secnm  fatali  insserat  igne  mori. 
Tacca  negat,  Varius  prohibet,  saper  addite  Caesar 

Nomen  in  Aeneae  non  sinis  esse  nefas. 
0  quam  paene  iterum  geminasti  fernere  fiinns, 
Troia,  bis  interitos  cansa  fhtara  tni. 
tita  Verg.  Donati: 

lasserat  haec  rapidis  0  aboleri  carmina  flammis 

Vergilins,  Phryginm  qnae  cecinere  dacem. 
Tncca  netat  Variosqne  simnl:  tu  maxime  Caesar 

Non  sinis  et  Latiae  consniis  historiae. 
Infelix  gemino  cecidit  prope  Pergamon  igni, 
Et  paene  est  alio  Troia  cremata  rogo. 
Vide  igitor  qnanto  exqnisitius  sit  ^fatali  igne  —  mori'  quam 
'rapidis  aboleri  flammis \  tnm  'saper  addite  Caesar'  seil,  'no- 
men  in  Aeneae'  (L.  Hneller  Mus.  Rhen.  nol.  19  p.  121)  qaam 
'ta  maxime  Caesar',  inprimis  aatem,  qaanto  illins  dao  altimi 
uersns  prae  alterius  ieianitate  eniteant.    Hac  accedit,  qaod  in 
qnarto  aersn  imitatorem  a  aera  forma  abdnxisse  aidetnr  hnins 
Propertiam  loci  memoria  IV,  3, 10  ed.  Lac.  Mneller^) 
'Ite  et  Romanae  consulite  historiae'. 
Praeterea  me  non  intellegere  &teor,  cur  genninnm  com 
argnmentis  coninnctum  epigramma  credamns  spnrio  esse  mn- 
tatum.  Neque  tamen  quidquam  aalet  L.  Maelleri  argamentam 
(Mas.  Rhen.  nol.  19  p.  121)  —  caias  sententiae  adstipnlatas  est 
Comparettias ')  — :  com  prae  Donati  aactoritate  Vossiani  in- 
scriptio  spemi  possit,  pronomen  'haec'  in  Donatiani  earminis 
u.  1  referendnm  esse  ad  ipsos  snbscriptos  cum  argamentis  libros 
Aeneidos.    Nam  illad  addi  potaisse  etiam  ab  imifatore,  qui 

1)  'Rabidis'  L.  MneUer  Ann.  PhiL  uol.  95  (a.  1867)  p.  800. 

2)  [Yidit  imitationem  nunc  Baehrensins  quoque,  Poet.  Latr  Min.  IV 
p.44,  inde  colligens  non  seriori  aetati  tribaendnxn  esse  hoc  poema.] 

3)  Cf.  Comparetti,  Yergil  im  Mittelalter,  quem  librom  in  lingoam 
Gennanicain  DnetschkiaB  nertit,  p.  137  adn.  3. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


198  GortiuB  RiccArdus  Opits 

qaidem  sciret  uersus  Sulpicii  Aeneidi  praefixos  faissey  nemo 
est,  quin  aideat. 

Reifferscheidii  sententiam  nide  Qaaest.  Sueton.  p.  404,  qai 
ipse  quoqae  epigramma  Yossiani  inter  imitationes  releganit 
cum  carminibus  Anthologiae  Lat.  655  et  672.0  (Qoasdam  inter 
c.  672  et  c.  653  similitudineB  obsernanit  Ribbeckius  cf.  672,  2 
nefas,  u.  3  morietnr,  n.  7  prohibete,  a.  24  itermn.)  Tertiam  for- 
mam  illins  epigrammatis,  trnncatam  —  nam  aliud  Carmen  esse 
u.  5  sq.  param  probabiliter  Riesius  Anth.  Lat  11  p.  XLVIII 
contendit  —  legimus  in  fine  nitae  Vergilii  de  commentario 
Valerii  Probi  sablatae,  cf.  Saeton.  Reiffersch.  p.  54,  oriundmn 
illam  sine  dubio  ex  uitae  Donatianae  forma,  quia  Ultimi  uersus 
lectionem  'non  tibi  sed  Latiae.  consulis  historiae',  qnae  ieiuna 
est,  ex  hac  'non  sini  set  Latiae  consulis  historiae'  corruptam 
esse  apparet.^)    Qnartam  formam  ab  antiqua  aetate  onmino 

1)  De  conexu,  qui  inter  carmina  655  et  672  intercederet,  uehementer 
dispatauerunt  Baehrensios  et  Riesius :  cf.  Baehr.  Anall.  Gatull.  p.  66  sqq. ; 
Mus.  Rhen.  nol.  31  (a.  1876)  p.  451  sq.  et  p.  608  sqq.  uol.  32  p.  320  sqq. 
[nunc  etiam  Poet.  Lat.  Min.  IV,  183].  Symbolam  mihi  liceat  conferre,  qoae 
ad  codicum  scrlptoram  recte  intellegendam  spectet.  Garm.  672  u.  4  sqq. 
legimus:  'Soluetar  littera  diaes 

Et  potenint  spectare  ocnli,  nee  parcere  honori 

Flamma  sao  ductumque  operi  seruauit  (alii:  serua^it)  amoiem?* 
Puto :  dudumqup  »  dadom  quae  o.  seruauit  a.,  et  uerto :  und  die  Augen 
werden  es  schauen  und  das  Feuer  wird  die  Ehre  (die  es  geniesst)  Yer- 
letsen  können,  das  doch  so  hinge  dem  Werke  Liebe  bewahrt  hat? 
u.  32  sqq. :  'Quod  iusserat  ille 

8i  [Sit  Buechel.  Ries.]  uetmsse  meum:  satis  est  post  tempora  uitae. 

Immo  Sit  et  q.  s.' 
hitet  in  tradito  *satis  est'  'taceat*,  quod  primum  in  'sätest'  nidetnr  cor- 
ruptum  esse. 
Scribendum  igitur:  'Quod  iusserat  ille, 

81  (I)  uetuisse  meum,  taceat  post  tempora  uitae? 

Lnmo  Sit  etq.s.'  Quibuscum  conferenda  sunt: 

c.  655, 10  sq. :  *Nam  post  sua  tempora  uitae 

Non  taceat,  immo  etq. s.* 

2)  Uncis  circumcluBum  est  epigramma  a  Reifferscheidio  ut  ex  Semii 
genuina  uita,  quae  non  seruata  sit,  interpolatum,  cf.  Quaestt.  p.  398  sq. 
Oblocuti  sunt  de  Seruiana  uita  Hagenus  scholl.  Bemens.  in  Ann.  Phil.  suppL 
uol.  IV  p.  682  adn.  1  et  Comparettius  Verg.  i.  Mittelalter  p.  127  adn.  2. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  argnmentomm  metricoram  latinorain  arte  et  origine.       199 

abiadicandam  nide  in  Anthol.  Lat.  n  p.  XLYIII  ed.  Ries.  Quin- 
tam  deniqne  L  H.  Toscani  adfert  Barmannas  ad  Anth.  Lat. 
1.11,174  p.  352. 

Sed  ne  abripiar  contmua  quaestinnoolarum  serie  relegatis 
qai  de  Snlpieii  ApoUinaris  stndiis  Yergilianis  plnra  scire  cu- 
pient  ad  Graefenhanii  in  diarn.  ant.  stnd.  a.  1847  p.  19  sq.  et 
ad  Bibbeckii  in  Prolegg.  Verg.  commentationes ,  iam  qoaera- 
mus,  qnatenua  in  antiqnis  comicis  uersatus  esse  Snlpicins  possit 
patari.  Quod  qno  facilins  intellegamus ,  operae  pretinm  erit, 
qnosnam  scriptores  et  qnas  litteramm  disciplinas  grammaticns 
flle  amplexns  sit,  diligenter  circumspicere.  Ac  mirnm  sane 
qnantam  proninciam  Snlpicii  doctrina  occapauerit.  Etenim  non 
modo  recentiorum  aetatom  scriptores  in  disputationibus  adhibet, 
praeter  Vergilium  (Noctes  Att.  2,  16,  8;  4,  17,  11;  16,  5,  11), 
Cleeronem  (20,  6,  11),  Sallustium  (18,  4,  3  sqq.  et  20,  6,  14), 
M.  Catonem  H.  f.  M.  f.  (13, 20, 11),  aemm  e'tiam  ex  antiquiori- 
bog  et  ex  antiqnissimis  fontibus  argumenta  hanrit,  at  ex  Lu- 
cretio  (16, 5, 7),  ex  Laberio  (20,  6,  6  et  19, 13,  3),  ex  L.  SuUae 
renun  gestarom  libro  (20,  6,  3),  ex  Quadrigario  (20,  6, 11),  ex 
Afranio  (20,  6,  5),  ex  Graccho  (20,  6, 11),  ex  Lucilio  (16,  5,  7), 
ex  Terentio  (20,  6,  4),  ex  Plante  (ib.  9  et  12).  Grammaticonun 
libroB  cognonit  (18,  4, 11 :  ^etyma  qnoque  harum  nocnm  et  ori- 
gines  scriptas  esse  dicebat  in  libris  Nigidianis')  ipsosqne  re- 
prehendit,  at  Caesellinm  Yindicem  (2,  16,  8),  ad  Latina  expli- 
canda  Graeca  adhibet,  nocabula  (18,  4, 10  et  19,  13,  3),  con- 
Btmctiones  (20,  6,  2  et  10),  pronerbinm  (13,  18,  3);  Graecos 
seriptores  landat:  Homemm  (7,  6,  12),  Aristophanem  in  Hol- 
eadibns  (19, 13, 3).  Qnid  quod  praeter  nolgarinm  nocabulomm 
formationes  (11,  15,  8)  etiam  iuris  augnrii  locutiones  inter- 
pretatur  (7,  6,  12)  et  de  iuris  libris  iudicare  potest  Oatonis 
(13,20,9)? 

Ita  cum  l^ellius  Sulpicianorum  studiorum  praeco  exstiterit, 
qoaerat  fortasse  quispiam,  cur  Vergiliana  illa  et  Terentiana 

[BaehrenaiuB  Poet.  Lat.  Min.  uol.  IV  p.  45  Donatii  epigramma  ipse  qaoque 
exeoqHar  eiirtiinaiiB  Seniio  Yaro,  nni  *ex  sexcentis  Ulis  aeui  Augaatei 
QAtibiu,  de  quibuB  alionde  nil  nobis  traditum  est',  aindicat.] 


Digitized  by  VjOOQ iC 


\ 


200  CurtinB  RiccarduB  Opits 

argnmenta  ne  conunemorata  qmdem  apud  illam  reperiamos. 
At  qni  attente  obsernaaerit  Gellii  in  laudandis .  doctifl  uiris 
rationem,  seiet  band  solere  eom  dedita  opera  seripta  illoniin 
enarrare,  de  qua  re  M.  Hertzins  in  ^Bamentomm  Gell,  man- 
tissa  altera'  p.  7  hnnc  in  modnm  disserait:  ^  . .  Oellius,  aeqna- 
leSy  quos  praeter  omnes  admirabatur  et  ex  qaonun  ore  pen- 
debat,  sermocinantes  potios  indaeere  quam  describere  solitiu, 
nelnti  Frontonis  Herodisqae  Attici  scriptomm  nnlla  apud  enm 
eztat  memoria\ 

Ac  paaca  de  ceteris  Terentianis  studiis  praeceptoris  ex 
Gtollio  discimus.  Nam  solnm  aersum  Phorm.  172  profert  ille 
(N.  A.  20,  6y  4)y  qni  quamqoam  in  Bembino  deest  tarnen  spn- 
rins  esse  non  uidetor.  Qno  ono  nestigio,  si  qnae  propter  pe- 
riochas  de  textos  Terentiani  recensione  ^)  snspicio  oriri  potes^ 
sane  non  fnleitur,  quamqnam  in  oonferendis  libris  manoscriptifl 
Apollinaris  nersatns  est  secnndum  Gellii  qnendam  locum^),  qai 
ilÜos  aetatis  stndia  Incnlenter  iUnstrat.  Nee  plnra  scimns  de 
Plautinis  Ajilollinaris  stadiis:  hnc  qnae  pertinent,  inaeniuntnr 
in  eadem  illa  quaestione  (N.  A.  20, 6)  de  pronominum  ^nestri', 
'nestnim',  ^mei'  usn,  ad  qnem  illnstrandom  adfert  Pseud. 
u.  3— 6  et  Most.  n.  280  ed.  Bitsehelins.  Praeter  periochas 
antem  aliud  quid  non  sine  probabilitatis  specie  Solpicio  me 
nindicare  posse  spero,  epigramma  illud  hexastichon  (AntiioL 
Lat  c.  734) ,  qnod  aeqne  periochis  Terentianis  praemissnoi 
foisse  persnasnm  habeo  atqne  praemissa  sunt  tria  illa  disticha 
argomentis  Vergilianis.    Terentios  ipse  sie  praefatar: 

Natus  in  excelsis  tectis  Earthaginis  altae 
Bomanis  dncibus  bellica  praeda  fai. 

Descripsi  mores  hominom,  ianenumque  sennmque, 
Qoicanqne  et  semi  decipiant  dominos, 

Quid  meretrix,  quid  leno  dolis  et  fingat')  anams. 
Qnae  quisqnis  tentat,  hie  puto  cautos  erit. 

1)  Ut  de  VergOM  recensione  cogitaueront  docti  niri  cf.  Ribbeck.  ProU. 
Yerg.  p.  174:  'ezemplar  Aeneldis  sine  a  se  ipso  sine  ab  alio  aeqoali  certe 
recognitom".  2)  N.  A.  20, 6, 14. 

3)  De  hoc  loco  cf.  Baehrens.  Annall.  Phil.  aol.  106  (a.1872)  p.363, 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  argumentoram  metricorum  latinoram  arte  et  origine.       201 

Qoae  coniectnra  aide  quo  fandamento  nitatar.  In  Bern- 
bino  ooiDiüm  fabtüaram  periochas  innenimas  praeter  Andriae, 
qnae  in  prioris  partis  mntilatione  interiit.  Calliopii  antem  re- 
eenfiionis  hoc  proprium  nidetur  esse,  qaod  anonyma  argumenta 
exMbet  et  Eunuchi  argumento  prorsus  caret,  nisi  quod  De- 
cnrtatus  solus  etiam  hanc  periocham  praebet^  Quodsi  quae- 
rimnsy  nnde  compensationem  detrimenti  sui  repetiuerit  hie  über 
manuscriptUB,  quamquam  eins  periochas  ipsas  quoque  cohae- 
rere  cum  GalUopü  recensione  demonstrant  loci  quidam  ^),  tarnen 
probabiliter  quis  contendat  Eunuchi  periocham  ex  ipdius  Bem- 
bini  Bi  non  archetypo  at  cognato  aliquo  originem  ducere.^) 
Epigramma  autem  plenum  in  Dec.  exstat  (cf.  Umpfenbach. 
p.  XXni),  quo  ex  eodem  fönte  atque  Eunuchi  argumentum, 
seilieet  ex  Bembini  familia,  uenisse  illud  conicias.  Itaque 
maxime  probabile  mihi  uidetur  etiam  in  Bembino,  cuius  initium 
obtruncatum  est,  quondam  epigramma  fuisse.'^) 

De  Bembini  in  periochis  tradendis  auctoritate  dicit  Um- 
pfenbachius  in  fine  praefationis  pendere  eum  etiam  in  hac 
parte  (seil,  ut  in  notitiis  didascaÜcis)  a  deteriore  exemplari. 
ünde  hoc  sciat  uir  doctus,  non  uideo.  Nam  omnes  fere  cor- 
raptelae  ^)  eiusmodi  sunt,  ut  ab  ipsius  Bembini  librario  possint 

qoi  propter  cod.  Lips.  saec.  X  scripturam  'coin  fingat^  proponit  'con- 
fiagat'. 

1)  In  cod.  Vatic.  G  mann  saecoli  nndecimi  argumentum  pedestri  ora- 
tione  eompotitam  adacriptum  est. 

2)  Ut  Ad.  u.  6  sq. ,  nbi  Call,  reo.,  in  eaque  Dec,  habent  'famamque 
&mori8\  Bemb.  solus  'famam  rei  amorem'. 

3)  Quod  onam  grauiorem  iUam  discrepantiam  Decurtati  in  n.  It  atti- 
net:  'Cittis  [inprimis]  repertus',  ex  antecedentis  nersus  uoce  'introiuit* 
ühd  glossema  cormpta  forma  mihi  uidetur  repetitum. 

4)  In  Victor.  (Umpf.  p.  XVIII)  et  in  Riccard.  (ib.  p.  XXXU)  in  re- 
centibus  folüg  additum  est,  omissis  dnobns  uersibus  (4  sq.)  in  Paris.,  quam 
foitaase  rectam  formam  esse  Riesius  nescio  qua  de  causa  suspicetur.  De 
cod.  Lips.  cf.  p.  200  adn.  3. 

&)  Vide  conspectum:  £un.  2A:  'abduxit',  ut  in  fabulae  u.  1,2,81 
cf.  Umpf.  p.  LXXXII,;  adnezit;  3  eines  :  ciuis;  4  idem  :  eidem;  5  abiit: 
tbit;  Haut  1  Miliam :  Militiam;  4  clam  patre  :  c.  patrem;  5  ac :  ad;  6  'CU- 
lua'  omis.;  7  et:nt;  8  quod: quo;  tO  meretricula:meretricu]ae;  12  alia: 


Digitized  by  VjOOQ iC 


202  Cartius  Biccardus  Opitz 

esse  introduotae  neglegentins  hie  munere  soo  fangente.  Nam 
hoc  credibile  est  librarios,  id  quod  in  argumentis  Plaatinis 
adhibebimas,  haec  poemata  minus  curasse  qnam  ipsas  fabalas. 
Geternm  alterius  qnoque  recensionis  libri  multis  uitiis  labo- 
rant.  At  restant  paacae,  qaae  ad  archetypum  omninm  codi- 
cnm  redeant,  corraptelae,  de  quibns  infra  loquemar.  Nunc 
Eun.  n.  10  corrnptum  in  Bemb.  et  Dec.  emendabo:  exstat  in 
illo  'INTROnT  ÜITIAT',  in  hoc:  Untroit^u/,  Wagner  retinuit: 
^introiit',  Fleckeisenus  et  Umpfenbachios  scripserant:  'intro 
iait\  At  offendit  perfectom,  cum  praesens  subseqnatnr.  Nam 
alia  res  est  u.  2,  abi  'adnexit'  pertinet  ad  tempus  fabulae  ante- 
cedens. Qnare  credo  scribendum  esse  INTBO(UT)IIT,  qoae 
constractio  legitnr  And.  a.  5  et  9,  Haut.  4,  Ad.  11.  Separatnm 
a  uerbo  uide  'intro'  exempli  causa  Ad.  854:  U  ergo  intro\ 

Itaqne  cum  in  omnibus  Terentii  codicibus  omnia  fere  ex- 
stent  argumenta  Terentiana,  Plautina  non-acrosticha  miram 
quandam  dissipationem  sunt  experta.  Etenim  in  libris  Pala- 
tinis  quattuor  inueniuntur:  Amphitruonis  et  Aululariae  in  BDE, 
Mercatoris  et  Militis  gloriosi  in  BCD.  Quibus  ex  Ambrosiano 
addenda  sunt  argumentum  Pseuduli  ab  A.  Maio  primum  edi- 
tum,  quod,  ut  Studemundi  uerbis  (comment.  in  honorem  Momm- 
seni  p.  803)  utar,  'in  paginae  119  (—  fesc.  LXXV  1')  parte 
inferiore  sub  didascalia  addidit  manus  recentior  saeculi  ut 
uidetur  quinti  (uel  sexti),  cuius  scripturae  imaginem  non  omni- 
bus numeris  absolutam  edidit  Angelus  Mai'O;  praeterea  in- 
certa  'uestigia  argumenti  in  Persam,  ab  eodem  homine  saeculi 
quinti  scripti'  et  argumenti  in  Stichum  paruae  reliquiae,  qnas 
p.  804  Studemundus  expressit.  'In  pagina  49,  ait,  postquam 
eadem  manus,  quae  reliquam  codicis  Ambrosiani  partem  exara- 
uit,  uersus  prologi  in  Casinam  38—56  conscripsit,  posterior 


aliam;  Phor.  1:  Ckremes  :  Ghremetis;  2  Antkone  :  Antiphone;  3  *clam' 
onus. ;  et :  ac  (?) ;  4  unicam :  unice ;  5  gnatam  pkidicinam :  gnatnm  ph. ;  Hec. 
ad  u.  6  infra  redimos;  9  reicere  :  recapere;  pater  incusat  Baeckidem:  p.  i. 
Bacchidis;  Ad.  4:  captus  :  captam;  7  eripit  lenoni:  1.  e.;  8  ciue  :  ciaem; 
11  et:  ut;  daciV  ita  ^esckinos:  d.  Ae. 

1)  et  M.  Acci  Plaati  frgg.  inedita  Mediol.  a.  1815  p.  36  n.  UI. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  argamentomm  metricorum  latinorum  arte  et  origine.        203 

amanBensifi  (quem  enndem  Msse  atque  enm,  qni  Psendoli 
argamentnm  addidit,  ipsnm  scriptarae  genas  docet)  priore 
ficriptnra  ablnendo  fere  deleta  Stichi  argumentum  ita  addidit, 
Qt  et  q.  s/  De  tota  illa  argumentorum  in  Codices  distractione 
cmn  aliqua  probabilitate  uidentur  haec  statui  posse.  Ne  cre- 
damns  alius  fortasse  coUectionis  ac  Varronianae  reliquias  esse, 
hoc  obstat,  quod  omnino  ad  nuUam  praeter  Yarronianas  fabu- 
lam  argumentum  habemus,  quamquam  sane  contendat  aliquis 
aliarnm  comoediarum  argumenta  in  nostros  Codices  non  re- 
eepta  üstcile  periisse.  Attamen  Yarronianas  indicare  uidetur 
uel  hoc,  quod  sine  dubio  argumentum  Amphitruonis ,  decem 
tantum  senarüs  conscriptum,  primum  ab  auctore  conditum  est, 
qui  tum,  cum  sensisset  decem  uersuum  orbe  non  bene  cir- 
cmncludi  totam  fabulam,  reliqua  quindecim  uersibus  scripsit. 
Qnare  non  iam  mirabimur,  qui  factum  sit,  ut  uersuum  numerus 
in  Amphitruonis  argumento  cum  ceterorum  non  congruat,  ne- 
que  cum  Ritschelio  (op.  Y  p.  525  adn.  **)  —  quem  non  defue- 
nmt  qui  sequerentur  —  quinque  uersus  periisse  neque  cum 
alüs  ex  peculiari  fönte  illud  manasse  credemus.  Habemus 
satem  partem  abruptam,  nam  delectus  rationem  non  reperio. 
Qna  in  quaestione  multum  me  uexauit  quae  in  glossario  Plau- 
tino  legitur  comoediarum  coUocatiO;  in  quo  solo  priores  usque 
ad  Henaechmos  fabulae  secundum  accuratum  elementorum  or- 
dinem  respectis  etiam  ceteris  praeter  initialem  litteris  dispo- 
sitaesunt,  subfinemautem  hunc  animaduerte  ordinem:  Miles, 
Mercator,  Pseudolus,  Persa,  Stichus,  Amphitruo  (cf.  Ritschel. 
op.  n  p.  238),  ubi  omnes  eas  fabulas  sese  excipere  uidemus, 
qnaram  cognouimus  argumenta  non-acrosticha,  nisi  quod  Aulu- 
laria  sola  separatur,  quam  tamen  in  codicibus  Ritschel.  testatur 
ibid.  p.  236  sq.  agitatam  esse  huc  illuc. 

Sed  quoquo  modo  nostra  argumenta  ex  illo  ordine  pen- 
dent,  hoc  mihi  constat  duo  quondam  faisse  argumentorum  cum 
&biilis  uolumina,  quorum  prius  Palatinorum  archetjpi  libra- 
rins,  posterius  Ambrosiani  amanuensis  adhibuerit.  Distributae 
antem  erant  üabulae  ex  alphabeti  ordine,  ut  in  priore  uolu-. 
mine  exstarent  argumenta:  u4mphitruonis,  ^ululariae,  ifilitis 


Digitized  by  VjOOQiC 


204  Gnrtitts  Riccardus  Opits 

gloriosiy  Jtfercatoris;  in  posteriore  autem:  Aeuduli^  Persae, 
iStichi.  Qnare  prohibenda  est  Studemundi  sententia  (1. 1.  p.  797), 
qui  argumeBtum  Mercatoris  in  cod.  Ambros.  exstitisse  posse 
opinatnr.  Nimis  autem  audax  neqne  nlla  re  commendari  mihi 
nidetnr  Osanni  (Dinm.  ant.  stud.  a.  1849  p.  213)  suspicio  non- 
acrosticha  snperesse  ex  coUectione  argamentomm  ad  omnes 
Planti  fabnlas  qnondam  seriptomm. 

Qnaestio  2. 

De  re  meirica  et  prosodiaca  argumentorum  TererUianorum 
et  Plautmorum  non- acrostichorum. 

Qui  docti  uiri  in  artem  metricam  Plauti  et  Terentii  in- 
quisiuerunt,  plerumque  etiam,  si  quid  in  argumentis  legibus 
inuentis  repugnabat,  animaduerterunt ,  non  tarn  Ritschelius  in 
Prolegomenis  Plautinis  quam  A.  Luchsius  in  'Quaestionibus 
metricis'  0  et  0.  Brugmanus  ^) ;  neqne  tarnen  quemquam  fugit 
inde  non  perspici,  num  omnes,  quas  poetae  illi  admisenmt, 
licentias  argumentorum  auetores  ipsi  quoque  sibi  indulserint. 
Quod  ut  statuamus,  operae  pretium  erit,  denuo  argumenta  sola 
discutere,  praesertim  cum  quaestio  de  auctore  magna  ex  parte 
quidem  diligenti  artis  metricae  comparatione  contineatur.  Ita- 
que  primum  de  caesuris,  tum  de  accentus  cum  nume- 
ris  consociatione,  denique  de  clausulis  senariorum, 
appendicis  autem  loco  de  metris  in  uniuersum,  quae  di- 
cenda  sint,  explicabo. 

A.  Senarii  caesura  longe  usitatissima,  penthemime- 
res,  in  septuaginta  duobus  Ulis  periocharum  Terentia- 
narum  uersibus  sexagiens  bis  ita  inuenitur,  ut  syllaba 
elisa  aut  numeretur  ut  Hau.  3:  ^Animique  sese  angebat  £Eicti 
paenitens';  Hau.  5:  'Ad  Clitiphonem.  is  amabat*scortum  Bac- 
chidem';  Phor.  11 :  'Haberet  ipse.  argento  hoc  emitur  fidicina'; 
Eun.  9  (ubi  accedit  sequentis  uocis  diuisio):  'Omatu  Eunuchi 

1)  Gf.  Stademondi  Stadia  in  priscos  scriptores  Latt  coli.  uoLI,  1. 
^  2)  In  dissertatiione,  quae  inscribitnr:  'Quemadmodom  in  iambico  se- 

nario  Romani  ueteres  uerborom  accentus  cum  numeris  consodarint'. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  argmnontomm  metricoram  latinonim  arte  et  ori^e.       205 

indnitar  (snadet  Parmeno)^-  aat  spernatnr  nt  Ad.  7 sq.:  Tidi- 
einam  lenoni  eripit.  uitianerat  Idem  Aeschinus  einem  Attieam 
paiiperciilam\ 

Secnndariae  sunt  semiseptenaria  et  pogt  seenndiim  pedem 
caesnra,  qnae  plenunque  dm  snam  ad  aequandam  illam  pri- 
mariam  consoeiant  in  argamentis  Terentianis  noniens  omn^no 
atqne  etiam  in  his  exemplis:  Haa.  6:  ^Cnm  arcesseret  enpitam 
Antiphilam  Clinia';  And.  11 :  'Mox  filiam  Glycerium  insperato 
agnitam'.  Semel,  ubi  nomina  propria  eonearrunt,  semisepte- 
naria sola  aersmn  moderatnr:  Hau.  11:  ^Antiphila  Clitiphonis 
reperitnr  soror'  neqne  tarnen  nnqnam  illa  altera. 

Minus  freqnenter  Plantinornm  argnmentornm  auctor 
in  nndeseptnaginta  nersibns  (nam  Psend.  1  non  plenus  est) 
semiqninaria  usus  est,  nndeqninqnagiens.  Qni  name- 
ns non  mnltnm  angetaiy  si  primariam  caesoram  etiam  in  his 
nersibos  statnimns:  Anl.  8:  'Dorös  senex  nix  pro|mittit  atqne 
anlae  timens';  Herc.  11 :  'Eam  doml  dejprensam  coninnx  illios'; 
8ed  eadem  tum  statnenda  erit  in  Phor.  n.  9 :  'Pater  et  Chremes 
reinersi  fremere.   dein  minas'. 

In  iis  antem,  qni  restant,  argnmentornm  Plantinornm  nersi- 
bns dnodeniginti  aperte  coninnctas  habemns  niearias  caesnras 
duodeciens;  neqne  tamen  dnbito  etiam  in  his  qninqne  illam 
8oeietatem  agnoscere:  Amph.7: 'nterqne  dejludnntnr';  Herc.  5: 
'Qaoins  sit,  per|contatnr';  Merc.10:  'Vicinnm  praelmercatnr'; 
MiL15:  'Dimittit  conjcnbinam';  Psend.  2:  'Efflictim  de|peribat\ 
Semel  in  his  qnoqne  argnmentis  semiseptenariam  —  pntes 
propter  nocabnlomm  longitndinem  —  solitariam  innenimns: 
Psend.  10:  'Adgreditnr  adnlescentis  semos  Psendnlns' ^),  alte- 
ram  ne  hie  qnidem  solam. 

In  caesnris  igitnr  parnam  dissimilitndinem  no- 
tamns.  Qnodcum  rhythmi  snanitas  in  ipsa  nersns  partinm 
inaeqnalitate  contineatnr,  incisionem,  qnae  est  in  medio  nersn, 
ApoUinaris  qnoqne  nitanit.  Admittit  antem  antiqnomm  licen- 
tias,  enm  sine  dnbitatione  non  modo  monosyllabam  nocem 

1)  At  com  liceret  exceptionem  singalarem  euitare,  equidem  pro  certo 
babeo  anotorem  Bcripsisse:  *Adgreditar  seruos  adolescentiB  Pseadalns'. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


206  Cnxtias  Riccardos  Opitz 

septiens  (And.  3, 8, 12;  Hau.  4;  Hec.  3;  Ad.  4, 9),  neram  etiam 
nocabnla  ex  dnabus  correptis  ^)  syllabis  constantia  ter  (Eun.  3 ; 
Hau.  7;  Hec.  9)  et  bisyllaba  (-v^,  --)  synaloepha  imminata 
quinquiens  (And.  5,  9;  Phor.  3;  Hec.  11;  Ad.  2)  post  legiti- 
mam  caesoram  ponit,  cnm  trisyllaba,  qnae  qois  exspectet, 
(wws^^  v.v>~)  nescio  qua  de  causa  non  inneniantur.  At  ne  poly- 
gyllaba  qnidem  elisa  sollicitanda  sunt  haec  qaattaor:  And.  11 : 
'Mox  filiam  Glycerinm  insperato  agnitam';  Hau.  6:  'Cum  ar- 
cesseret  cupitam  Antiphilam  Clinia';  Phor.  10  et  11:  'Triginta 
dant  parasito,  ut  illam  coniogem  Haberet  ipse.  argento  hoc 
emitor  fidicma\  Fngiendi  autem  mrsas  sunt  nersas  sie  tri- 
partiti,  nt  incisio  locum  post  secnndum  pedem  et  post  qnar- 
tnm  simnl  obtineat,  qnod  uitinm  nndnm  omnino  in  uno  tantom 
exemplo  agnoscimos:  Ad.  8:  'Idem  Aeschinus  einem  Atticam 
paupercnlam^  (nbi  nomina  propria  animadnertenda  sunt),  cnm 
syntiloepha  ueletur  in  altero:  Hau.  8:  'Habitnm  gerens  Anti- 
phila:  &otam  id  qno  patrem'. 

Ab  ingrata  illa  in  medio  nersu  diaeresi  aeqne  Plantino- 
rum argumentorum  auctor  abhormit,  quare  plane  abicienda 
sunt  talia:  Amph.  7:  'Uterque  Induntur  dolis  mirnm  in  modum' 
quod  Pareus  exhibet  contra  codd.  lectionem :  ^u.  deluduntur  d. 
in  m.  modum^  ubi  sine  dubio  ^dolis^  ex  u.  5  irrepsit  cf.  Maell. 
Pros.  Plaut,  p.  173;  uel  Merc.  15:  ^Orat  cum  suo  patrö  (nato 
ut  cederet)',  ad  quem  uersum  restituendum  Huellero  1.1.  p.  18 
et  538  placet:  'exorat'.  Sed  qui  fabulae  exitum  a  u.  966  re- 
spexerit,  Ritschelii  emendationem  ^hortatur'  concedet  esse 
aptiorem.  Qui  mox  proposuit:  'nato  ut  cedat  [suo]';  equidem 
magis  probabiliter  mihi  uideor  commendare:  'Hortatur  cnm 
suo  patre,  nato  ut  concederet'  ut  Eun.  a.  6:  'Thrasoni  oratus 
biduum  concederet'.  Nam  facillime  excidere  potuit  praepo- 
sitio  'con'  si  compendio  scripta  erat,  ut  ipso  illo  Terentii  loco 
in  cod.  G  exstat:  ccedere.^) 

1)  Quod  ne  a  Plauto  quidem  aut  Terentio  aUenum  aase  Ritschel.  op.  V 
p.  508  sq.  non  diserüs  uerbis  commemorat. 

2)  Etiam  in  Plautinis  codicibus  nonnumquam  cf.  Mil.  u.468:  cmea- 
tu8 :  CD.  Altera  qnoque  hoius  u.  corruptela  compendio  ezplicatnr :  (h)ortat. 
[Ussingius  scripsit:  *Orat  cum  sao  patre  una,  nato  ut  cederet*.] 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  ait|[umentoruin  metricorum  latlnorum  arte  et  origine.        207 

At  praemissa  uoce  monosyllaba  (-)  septiens  (Amph.  2; 
Aul.  1  et  10  (e  coni.)  et  13;  Mil.  12;  Pseud.  3  et  5),  et  idem 
tempuB.  explenti  bisyllaba  (^^w)  semel:  Merc.  15  (econi.),  et 
bisyllaba  synaloepha  deminnta  (-v^,  -  -)  ter  (Ampb.  6;  Aul.  14; 
Psend.  12)  lenitam  illam  incisionem  anonymus  non  exclusit^ 
polysyllabtun  antem  Bemel  tantnm  inuenitur  Mil.  15:  ^Dimittit 
coneubinam  et  moecbns  uapalat'. 

Versnum  antem  illam  in  tres  partes  aeqnales  dinisionem 
deprehendimns  semel  in  Plantinis  quoqne  argnmentis  satis 
dnram,  sed  excnsatam  nomine  proprio:  Ampb.  10:  ^Adulterum 
se  Inppiter  confessns  est',  praeterea  qnater  synaloepha  mono- 
syllabisqne  molUtam:  Anl.  8;  Anl.  11;  Merc.  14;  Pseud.  8. 
Itaqne  in  bis  rebus  consentiunt  auctores. 

B.  Es,  quae  de  uersuum  incisionibus  disseruimus,  facile 
est  ad  intellegendum  ita  contineri  uerborum  accentuum  cum 
ietibus  consociationem,  ut  in  tertii  pedis  fine  uocabuli  exitum 
ponere  non  liceat,  cum  perperam  uersus  in  duas  partes  discin- 
deretnr.  Quae  tertii  pedis  condicio  eo  magis  notatu  digna 
mihi  uidetur  esse,  quia  ceteris  uersus  locis  iambicas  quidem 
noces  collocare  Plautus  et  Terentius  nunquam  dubitauerunt, 
dico  iambicas,  nam  in  primo  tantum  pede,  licentiarum  illo 
receptaculo,  et  in  quinto,  de  quo  infra  uidebimus,  etiam  spon- 
diacas  et  anapaesticas  uoces  admiserunt,  quae  in  secundo  et 
quarto  tarn  sedulo  exclusae  sunt,  ut  poetas  Graecanici  usus 
seueritate  accentuum  impunitatem  redimere  uoluisse  opineris. 

Atque  quoquo  modo  factum  est,  ut  in  medio  uersu  artius 
sese  adstringerent  poetae,  hoc  constat  leniora  iudicata  esse 
iaQibica  uocabula  aliis.  Guius  rei  causam  hanc  putat  esse 
Ktachelius  (op.  V  p.  448  in.)  quod  'aegrius  in  longis  syllabis 
quam  in  breuibus  accentus  insolentia  illo  loco  delitescere  uisa' 
Sit;  eontradixit  Gorssenus,  Vocalismus  II  p.  992.  Suo  igitur 
Karte  Brugmanus  p.  52  sq.  soluere  hanc  quaestionem  conatur, 
cnios  aerba  haec  sunt:  'in  uocibus  iambicis,  quippe  quae  ce- 
teris leuiores  sint,  accentuum  et  numerorum  discrepantia  non 
aeqne  male  ad  aures  accidit  atque  in  spondiacis'.  Quam 
rationem  mente  non  assequor,  nam  si  ualeret,  mirandum  uide- 


Digitized  by  VjOOQ IC 


208 


Curtius  Riccardtts  Opits 


retnr  pyrrhichia  uocabida  (^^^,  J)  fere  prorsos  esse  repudiata. 
Keque  nero  confiigio  ad  eomm  niigas  merito  a  Bragmano  ex- 
plosas  p.  53,  qni  hanc  causam  sibi  fingunt,  qnod  iambicis 
uerbis  quam  spondiacis  looupletior  fiierit  lingua  Latina,  — 
nera,  si  quid  sentio,  ratio  haec  est:  iambicamm  aocnm  propter 
impar  syllabanim  pondns  nt  posteriorem,  qoae  est  plenior 
atqne  graoior,  aecenta  efferamns,  indacimur  necessitate  qna- 
dam,  coi  repognare  non  est  consentanenm.  Quacam  sententia 
bene  congmit,  qnod  noces  anapaesticae,  in  qnibns  dnae  priores 
syllabae  nltimam  pondere  aeqnant,  minus  in  usu  fuerunt  Ex 
analogia  autem  explicandum  nidetur,  qnod  etiam  tales:  ^^  ^-l, 
quamquam  iambica  uox  excusationem  habet,  sunt  uitatae.  At 
trochaicae  et  pyrrhichiae  in  ultimam  syllabam  itemque  dac- 
tylicae  uel  tribrenes  in  duas  ultimas  syllabas  sonum  nanquam 
fere  assumunt  apud  comicos,  nisi  in  primoOi  quandoquidem 
etiam  longius  a  cotidiani  sermonis  usu  talia  abhorrent.  Ita- 
que  Hilbergus  in  fine  libri,  qui  inscribitur:  'das  Princip  der 
Silbenwägung  in  d.  griech.  Poesie',  quaerens  (p.  278),  num 
Romani  quoque  syllabas  ponderare  sint  soliti,  cum  in  uniuersum 
de  uerborum  accentus  cum  numeris  consociatione  uerba  Setciat, 
illam  distinctionem  ut  certissimum  indicium  debuit  adhibere. 
Quibus  praemissis  Terentiana  argumenta  perscrutemur  et 
Plautina,  qua  in  re  hie  conspectus  adhibeatur. 


Inneniiintar  in  pede 

I 

II 

III 

IV 

V 

1.  aooes  iambioae 

Ter. 

6 

3 

— 

1? 

1* 

Plaut. 

8 

4 

— 

— 

— 

2.  uooes  spondiaoae 

T. 

7 

— 

— 

4+1? 

P. 

9 

— 

— 

!♦ 

3 

3.  Qooes  anapaestioae 

T. 

3 

— 

— 

— 

2 

P. 

1 

— 

— 

— 

— 

4.  Qoees  daotylioae 

T. 

2! 

— 

— 

— 

— 

P. 

— 

— 

— 

— 

— 

5.  uooea  tribrenes 

T. 

1? 

— 

— 

— 

— 

P. 

— 

— 

— 

— 

— 

1)  Qua  in  re  quae  praeterea  ezceptiones  admittantar,  Brogmanaa 
p.  43  enarrauit. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  aigamentomm  metrieomm  Utinomm  arte  et  origine.       209 

Accednnt  aoces  polysyllabae,  qaamm  clausula  in  finem  pedis 
alieaiuB  incidit 


In  pede 

II 

III 

Ljvj 

V 

ad  1 

T. 

5 

— 

17 

— 

P. 

9 

— 

5 

— 

ad  2 

T. 

— 

— 

— 

6 

P. 

— 

— 

— 

7 

ad3 

T. 

!♦ 

— 

— 

— 

P. 

— 

— 

— 

2 

Cetera  desunt.  Videmus  igitur  in  summa  re  congruere  duo- 
nun  auctorum  placita  et  inter  se  et  cum  legibus  supra  pro- 
positis.  Sunt  tarnen  quaedam,  quae  accuratiorem  tractationem 
postulent 

Ac  primum  quidem  quod  Apollinaris  amauit  uocabulum 
creticum  post  caesuram  primariam  positum  septiens  deciens, 
saepins  quam  anonymus,  cuius  sunt  quinque  exempla,  dis- 
crimen  est  dignum  commemoratione.  Manifeste  autem  cor- 
rapta  est  auctoris  scriptura  Ad.  7,  ubi  Bemb.:  'Fidicinam  eripit 
lenoni',  Calliop.:  'F.  lenoni  eripuit',  nisi  quod  Decurt/eripit' 
(ex:  eripuit)^  quod  retinendum  est.  Tum  seruandum  est  unum 
illod  uocis  iambicae  in  quarto  pede  exemplum,  Hau.  4,  quia 
probabilior  lectio  'clam  patrem  deuortitur'  quam  'clam  patre  d.\ 
Snspectum  autem  inter  spondiaca  uocabula  ^technis'  Hau.  9 
'Sumn  celaret  Glitipho,  hie  technis  Syri'.  Immo  comicorum 
forma  adhibita:  Hechinis',  quae  fortasse  etiam  tum  legebatur 
in  fabulae  u.  471  >),  scripsisse  uidetur  Sulpicius  'hie  techinis 
Syri\2)  Postquam  hie  iambicae  uocis  speciem  sustulimus  — 
Bam  poterat  aliquis  etiam  'technis'  suspicari  — ,  restat  unus 
locus  satis  ambiguus,  Hec.  6,  ubi  edi  solet:  'Hanc  mater  utero 
grauidam  ne  id  sdat  socrus'.  Bemb.  exhibet  'gr.  cum  comperit' 
Umpfenbachio,  'gr.  comperit'  Michaeli  et  Studemundo  testibus 
omissis  uerbis  'ne  id  sciat  socrus'.  Tale  quid  Sulpicius  addidit 
etiam  Hau.  Ssq.  'factum  id  quo  patrem  Suum  celaret\   Bem- 

1)  Oblitterata  est  nunc  in  codicibus. 

2)  Qaod  iam  Luchsins  noluit  p.  65. 

Uipsiftr  StndUfti  YL  14 


Digitized  by  VjOOQ iC 


210  Cartias  Riccardns  Opitz 

bini  igitnr  lectio  mihi  uidetur  librarii  conamen  lacimam  casu 
quodam  ortam  explere  studentis.  In  similem  sententiam  in- 
uitus  incidit  cod.  Vatic.  librarins:  'ut  uidit'.  Itaque  Lachsio 
assentiri  nequeo,  qai  p.  65  nerba  'ne  id  sciat  socrus'  nt  inter- 
polata  repndiauit,  sie  fere  nersum  refingens:  'Hanc  mater 
utero  quom  esse  grauidam  comperit'  uel  similiter.  Leniore 
equidem  mntatione  usus  propono:  ^Hanc  mater  utero  graui- 
dam, ne  id  sciret  socru8\  Praeterea  tarnen  censeo,  quod 
plane  inepto  et  inaudito  modo  appositum  est  ad  '^grauidam', 
uoeabulum  'utero^  esse  corruptum.  Ni  fallor,  'utero'  ortum  est 
ex  'uicio',  cf.  u.  2:  'uitium  obtulit'  et  fab.  u.  832:  'Philume- 
nam  compressam  esse  ab  eo  et  filium  in  de  hunc  natum\ 

Aul.  10  offendit  uox  spondiaea  in  quarto  pede:  "^huiiis 
Lyconidis\  lambice  legi  uoluisse  auetorem  pronomen  "^huius' 
nemo  credet,  quia  duo  illa  exempla  apud  Muellerum  Pros. 
Plaut,  p.  401  iure  delentur  et,  si  iam  antiquitus  exstabant,  pau- 
ciora  sunt,  quam  quae  itnitatum  esse  anonymum  ueri  sit  si- 
mile.  Itaque  emendandum  censeo  hunc  uersum  transpositione: 
^huius  facit  Lyconidis^  Nam  eidem,  qui  'ei'  ausus  est 
Mil.  non-acrost.  12,  'huius'  tribui  poterit;  de  coUocatione  cf. 
Mil.  non-acrost.  6:  'illi  captus  militi'.  Deinde  in  suspicionem 
uocandum  est  uoeabulum  choriambicum  Hau.  1:  'In  militiam 
proficisci  gnatum  Gliniam'  et  per  se  et  propter  anapaestorum 
concursum  cf.  p.  213.  Nam^  quaJis  in  heroico  uersu  per  se 
cogitari  possit,  mensura:  in  militiam,  comicis  non  nisi  in  libe- 
rioribus  metris  concessa,  non  admittitur.  Brugmani  autem  co- 
namen p.  45:  'in  militiam  proficisci  (cf.  pröterue  Hec.  503)'  non 
intellego,  ipse  'in  militiam'  ut  glossema  supini  rarissimi  ^)  'mili- 
tatum'  eiciens  scribo:  'Proficisci  gnatum  militatum  Cliniam'. 
Nam  probabile  est  auetorem  Terentium  ante  oculos  habuisse, 
qui  eiusdem  fabulae  uersu  117  sq.  dicit:  'In  Asiam  ad  regem 
militatum  abiit,  Ghremes  Gh.  quid  ais?  Me.  Glam  me 
profectus  mensis  tris  abest';  et  Ad.  u.  385:  'Profugiet  ali- 
quo  militatum'. 


1)  Cf.  p.226. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  argnmentornin  metricoram.  latinornm  arte  et  origine.        211 

Dactylicas  noces  in  Terentianis  tantnm  argnmentis  innesti- 
gamoB  has  in  primo  pede:  Eon.  u.  5:  ^^baidos  amator'  —  et 
Ad.  10:  'Demea  iargare',  quae  tarnen  licentia  satis  mihi  uidetur 
excnsari  Graeconim  pronontiatione  &aidog  et  Jrjfiiag.  Quibus 
exemplis  addendnm  esset  nocabulnm  tribrene:  Hec.  4:  ^De- 
d^rat  amicae^,  cum  productionis  qnidem  (dederät)  nnllnm  in 
argnmentis  exstet  certnm  nestigium.  At  nix  mihi  persnadeo, 
nt  credam  Apollinarem  repndiasse  hanc  coUocationem:  'Ami- 
eae  dederat,  Bacchidi  meretricnlae\ 

G.  lambicum  in  qninto  pede  cur  nitetar  uocabulnm,  recte 
seDsisse  mihi  nidetnr  Brugmanns  p.  17  hoc  proponens:  ^si 
ultima  aersos  nox  est  iambica,  nerba  quae  praecednnt,  non 
ita  se  habere  licitnm  est,  ut  iasta  iis  conclusio  uersns  formari 
possit'.  Ex  hac  ratione  omnia  scaenicomm  placita  intelle- 
gontor:  admissae  olansnlae  hae:  -|v^,  -1^^-;  ^-|^-  (in  uno 
nocabulo);  i,  ^|w-,  |w-;  contra  aitatae :  >Lw|w-,  |^- ;  cf.  Br. 
p.  16 — 21.  Quibns  condicionibas  aliam  nos  statim  addemus. 
Etenim  Sulpicins  qninqniens  creticum  posuit  post  uocabnla  in 
trochaeum  desinentia,  quae  ad  exempla  prope  accedunt  hae 
clansnlae:  Phor.  9:  ' —  fremere.  dein  minas';  Ad.  10:  'terr^. 
mox  tarnen' y  ubi  creticus  ex  noce  monosyllaba  cum  iambica 
constat,  ita  tarnen,  ut  partes  illius  interpunctione  ab  ante- 
eedentibns  separatae,  artius  sie  inter  sese  coninngantur.  Di- 
iambica  idem  bis  adhibuit:  Hec.  1:  ^Philnmenam';  Enn.  7: 
'paeliolam^  anonymns  ipse  quoque  bis:  Anl.  10:  'Lyconidis'; 
Aal.  15:  ^Lyconidi',  qni  cretica  cum  antecedenti  trochaeo 
sexiens  posuit  et  haec  miro  qnodam  consensu:  Merc.  8:  * —  na- 
tu», ut  suo';  Pseud.  9:  'militaris.  hunc^)  <dolis>\ 

Appendicis  loco  alia  quaedam,  quae  ad  artem  metricam 
speetant,  addam: 

Ac  primum  quidem  cum  Bitschelio  auctore  (op.  V  p.  510) 
constet  ^eum  dactylum  uitatum  esse,  qui  compositus  sit  ex 
mi  secundi  pedis  anacrusique  tertii,  maxime  autem  uitatum 
esse  in  semiqninaria  caesura^  tamen  ut  excusatione  utantnr 

1)  'hunc'  Buggius  pro  codicum  lectione  'nunc'  in  Philo!.  aoL  XXX\ 
p.25t. 

14* 


Digitized  by  VjOOQ iC 


212  CurtiaB  Biccardas  Opitz 

ii  nersos,  in  quibns  ant  caesnra  post  secandam  arsin  disfitectas 
est  ille  daotylns  ant  semiBeptenariae  propinquitate  occtdtatar, 
arg^mentornm  anctores  Terentianorum  qnater,  Plaatinonun  ter 
licentiam  coniimctifl  Ulis  condicionibus  admisenmt  cf.  Hau.  5 
et  10;  Phor.  10;  Ad.  11  —  Aul.  5  et  11  et  12.  Vitiosa  i^tor 
Hec.  5  omnium  codicum  lectio:  ^DeYn  profectus  in  Imbmm 
est^  praesertim  cum  diaeresis  in  noce  'dein'  offendat  cf.  p.  216. 
Fleckdsenus  soripsit:  "^Dein  est  pr.  Imbrum:',  sed  ÜEUsilins  me 
monet  Bibbeckius  emendari:  'Profectns  dein  in  Imbrnm  est'. 
Tmn  anapaesti  primam  syllabam  a  seqnentibus  nnsquam  se- 
parauernnt  (exceptis  monosyllabis  cf.  Mil.  7  —  And.  5  et  7 ; 
Hau.  5),  qnod  nitinm  qnam  senere  Apollinaris  qnidem  fagerit, 
docet  Hau.  7:  'Ut  0  eins  Bacchis  nenit  amica  ac  sernolae',  nbi 
consentanenm  erat:  'üt  eins  amica  B.  n.'.  Anapaesti  thesin 
integre  nocabnlo  effectam  Apollinaris  admisit  in  primo  pede 
(Phor.  9:  'Pater  6t';  And.  2:  'Genere  Andriae'),  in  quinto  tri- 
syllaba  tantnm  innenimns  synaloepha  deminnta  (And.  10:  'ge- 
nernm  abdicat';  Phor.  12:  'patrno  agnitam';  Hec.  2:  'nitiom 
obtulit'),  qnare  supra  p.  210  Hec.  6:  non  'ne  sciat  id  socnis' 
commendani,  nimis  religiosns  fortasse  hac  in  re,  qaoniam  etiam 
Phaedms  in  qninto  pede  qnater  exceptionem  fecit  (Mueller  de 
re  m.  p.  416  sq.).  Anonymus  autem  praeter  haec  primi  pedis 
exempla:  Merc.  4:  'Pater  aduolat';  Mil.  9:  'Apud  hospitem' 
praebet  Aul.  1 :  'Senex  auarns  uix  sibi  crädens  Euclio';  u.  8: 
'Durus  senex  uix'  (ambigue  Merc.  11:  'Eam  domi  deprehen- 
sam'),  quae  corrigere  non  audeo,  cum  credibile  sit  auctorem 
comicomm  licentiam  sibi  uindicasse,  cf.  exempli  causa  Trin.  83: 
'nam  nunc  ego  si  et  q.  s.'. 

Porro  proceleusmaticnm  non  modo  cum,  qui  uno  pede 
(Pseud.  u.  4  aperte  corruptus  est),  sed  etiam  illum,  qui  affi- 
nium  pedum  arsi  thesique  continetur,  qualem  ne  Plauti  qni- 
dem ars  tulit  (cf.  Bitschel.  op.  V,  513),  illi  repudiauerunt  In 
uniuersum  autem  laudandum  est,  quod  breuium  et  longamm 


1)  Hie  non  sanum  est  Wagneri  iudicium  redpientis  cod.  A  corropte- 
lam:  ET,  quae  redit  Ad.  11. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  argamentornm  metriconim  Utinonim  arte  et  origine.       213 

Byllabanun  sat  mcnndam  temperationem  institaeruntO  Versus, 
qni  pnram  in  pedibos  paribus  habeant  thesin,  anonjmus  se* 
dedm,  Stdpicins  niginti  formanit,  qni  osns  fere  cum  Phaedri 
xm  coDgraity  cuius  in  72  primis  uersibus  17  exempla  inuenL 
Itaqne  in  uninersum  assentiri  possumus  Dziatzkoni  ^)  posterio- 
mm  tempomm  placita  agnoscenti.  At  conlatis  comicorum  sex 
loeü,  qui  fortnito  in  manum  mihi  uenemnt,  inueni :  Ter.  And. 
ed.  Fl.  1, 1, 1—74  (duobus  spuriis  omissis):  7;  Eun.  I,  1, 1—35. 
2, 1-37:  6;  Hau.  I,  1—72:  fere  13;  Plaut.  Ep.  m,  4,  433— 
504  G.:  11;  Pseud.  I,  1,  3—74  FL:  12;  Cure,  ab  initio  1—72 
6. :  18.  Yidemus  igitur  antiquorum  ipsorum  usum  uarium  fhisse. 

Anapaestum  autem  in  duabus  deinceps  sedibus  Uli  non 
eoncessenmt,  nam  unum  illud  exemplum  Hau.  1  iam  deleui- 
nnis  p.  210.  Eandem  legem  Phaedrus  obseruauit,  cum  a  Lu- 
oilio  et  a  Varrone  nersus  initinm  exciperetur,  Plauti  autem 
usus  etiam  liberior  esset;  cf.  L.  Mueller  de  re  m.  p.  416  et 
Bitschel.  op.  V  p.  497. 

In  synaloepha  admittenda  illi,  quamquam  satis  liberi 
—  nisi  quod  iambicae  uocis  elisae  nullum  certum  exemplum 
iBuenitur  —  mnltum  tamen  inter  se  differunt:  quadraginta 
fere  exempla  ex  anonymo,  plus  quam  sexaginta  ex  Apollinare 
enotaui,  in  bis  lougarum  syllabamm  octo  ex  illo,  ex  hoc  unum 
et  niginti. 

Hiatus  dubitari  nequit,  quin  in  his  quidem  argumentis 
plane  nullum  locum  habeat  Quare  miror  Umpfenbachium 
Phor.  7  hunc  uersum  recepisse:  ^Funus  procurat.  ibi  eam  uisam 
Äntipho  Cum  amaret\  ubi  nitro  se  offert  transpositio.  At 
Fleckeisenianae  'ibi  eam  cum  uisam  A.'  praefero  haue:  'ibi 


1)  AnonymoB  in  70  nersibns  i.  e.  in  420  pedibns  187  i«u  thesin  breni 
syDaba  contineti  uolnit,  alter  in  72  nn.  »  432  pedibos  209ia».  Solnerunt 
thesin  iUe  20^»«,  hie  28i«nf,  arsin  nterque  47ieiu. 

2)  In  editione  Adelph.  ad  per.  u.  1:  'War  nnprünglich  auch  eine 
Nachahmung  der  Terentianischen  Metrik  beabsichtigt,  so  wirkte  doch  un- 
wfllkOrtich  in  Bezug  auf  die  Bildung  des  Trimeters  die  Yerschiedene  Uebnng 
der  klassischen  Latinit&t  insofern  ein,  als  die  Zahl  der  sedibus  paribus 
umgeformten  Trimeter  ungleich  grösser  ist  als  bei  den  alten  Komikern'.' 


Digitized  by  VjOOQ iC 


214  CartiuB  Biccardus  Opitz 

eam  uiBam  cum  A.\  qua  cohaerentia  uocabnla  non  distrahon- 
tnr.  Omissa  post  ^aisam'  uocnla  "^cam'  in  margine  notata  est.^) 
—  At  ipse  non  constat  sibi  Umpfenbachius ,  cum  And.  4  de- 
leat  hiatnm:  'Forehanc,  namqne  aliam  pater  ei  desponderat' 
(codd.:  nam)  probabili  emendatione.^)  Qtu  in  Plaatinis  argn- 
mentis  hiatns  insnnt,  ipsi  sese  condemnant,  at  in  manco  aenu 
Herc.  5  sq. :  ^Sernos  pediseqnam  Ab  adnleBcente  matri  |  em- 
ptam  I  ipsiuB'  et  Herc.  u.  15  de  quo  cf.  p.  206.  Legitimus 
autem  ille  per  se  hiatus  (^,  ^jJ)  exstat  Aul.  2  in  quinto  pede, 
quo  loco  a  Plauto  et  Terentio  repudiatur,  nimirum  quia  tales 
clausulas  \Aj^j^\^a  oderant  aeque  atque  argumentorum  auc- 
toreSy  apud  quos  solutae  quintae  argeos  huiusmodi  tantnm  in- 
ueniuntur  exempla:  Merc.5:  'pedisequam';  Mil.  9:  'parietem', 
11:  'mulieris';  Pseud.  3:  'mulierem*,  7:  '^mulierem';  —  And.  9: 
'puerulum';  Phor.  11:  *fidicina\*)  Quare  nescio  an  recte  qui- 
dam,  quamquam  parum  confidenter  (cf.  Goetzii  adn.)  supplen- 
dum  esse  illum  uersum  censuerint,  ac  propono:  ^Domi  suae 
defossam  multis  cum  opibus  (clam  omibus)'  cf.  prol.  u.  7 :  'Auri 
thensaurum  clam  omnis'. 

Prosodiam  autem  sie  licet  adumbrare,  ut  dicamus  ano- 
nymum  quaedam  ausum  esse  ex  antiquorum  comicorum  imi- 
tatione,  apud  Sulpicium  certa  talis  studii  exempla  non  inueniri. 
Atque  admisit  ille  Aul.  8:  'Durus  senex  uix  promittit^  quam 
ne  mireris  solitariam  licentiam,  ex  ipsa  fabula  petita  est  Ter 
enim  in  Aul.  ^senex'  legitur,  u.  295  initio  senarii,  u.  410  in 
octon.  troch.y  u.  665  in  medio  senario  usu  singulari  cf.  Hueller. 

1}  Plane  geminum  Ad.  u.  142  sq.  exemplum  mihi  uideor  inuestigasBe, 
ubi  cum  codd.  'Non  nil  molesta  haec  sunt  mihi,  sed  ostendere  Me  aegre 
pati  ilU  nolui'  exhibeant  perperam  (cf.  Mueller  Pros.  Plaut,  p.  371),  scri- 
bendum  esse  censeo:  'sunt  mihi,  sed  me  ostendere  A^gre  pati  illi 
nolui'. 

2)  Abicienda  sont  aliorum  conamina:  librarii  illud  'desponsauerat', 
incertum  per  se  'despoponderat'  cf.  Ritschel.  ad  Trin.  u.  603,  Wagneri 
*nempe'  parum  quadrans  ad  argumentorum  simpUcitatem. 

3)  Itaque,  ut  hoc  statim  addam,  ne  hanc  qnidem  diuisionem  |  -,  w  w, 
|v^A  admiserunt,  quam  comici  tulerunt,  neque  admisit  Phaedrus  (cf.  Muelleri 
ed.  min.  p.IX),  quem  fortasse  illi  secnntur. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  argamentorum  metricorum  Utinoniin  arte  et  origine.       215 

Pr.  PI.  p.  141  sq.  —  Contra  'doHs'  ex  Amph.  u.  T^merito  ex- 
polimog.  —  Plantinam  praeterea  monosyllabum  ei  habemns: 
Mil.  12:  ' —  mox  ei  dominiis  aediom'.  Goniectura  nostra  ni- 
titor  illud  'huius'  Aul.  10,  ''suae'  Aul.  2.  Antiquitäten!  affeetant 
fortasse  genetini  MlUns'  Merc.  11  et  14,  'ipslns'  Merc.  6,  qnam- 
qnam  non  sunt  Plautini,  quod  nuper  demonstrauit  Luchsius  in 
Stadiis  Stndemondi  1, 2.  De  alia  illomm  aliis  temporibus  men- 
snra  cf.  Bitschel.  op.  11  p.  696  additis  exemplis,  quae  Kenias 
collegit  n^  202  sq.  et  209;  ipslus:  ex  Catallo,  Verg.  On.  Manil. ; 
Uliug:  ex  Lncilio  Lucr.  Cat,  Verg.  Hör.  Tib.  Ou.  Manil.  Lieen- 
tiis  bis  in  Terentianis  argnmentis  nihil  potest  comparari,  in 
qnibns  tarnen  alia  qnaedam  acenratiore  digna  sunt  tractatione. 
Obtinent  cum  Umpfenbachio  Spengelius  et  Heissnerus  diae- 
refiin  nocis  "^sttasu":  And.  8:  ^Daui  süasu^  quamquam  legimus 
Eun.  9:  suadet  Parmeno  (Aul.  6:  suasus  ducere).  Distractio 
illa  exstat  semel  apud  Lucretium  IV,  1157  in  fine  uersns:  ^Ve- 
neremque  suadent",  unde  pendent,  si  quid  sentio,  hae  apud 
molto  posteriores  poetas  hexametri  clausulae :  Anth.  L.  c.  485, 
65  R.  (carm.  de  fig.)  '—  deinde  suasi';  Anth.  L.  Burm.  I  p.  33 : 
'mntare  suasit';  Anth.  L.  c.  594, 1  B.:  ^Anna  suadet'.  In  scae- 
nica  0  autem  poesi  frustra  exempla  quaeras  cf.  Bitschel.  op.  ü, 
59S  sq.  de  similibus  uocabulis  disserentem.  Quare  cum  Fleck- 
eiseno  corrigendum  illum  locum  esse  stat  mihi  sententia,  dum- 
modo  probabilis  inueniatur  emendatio.  Atque  magis  quam 
doctissimi  uiri  coniectura  'Huic  Daui  suasu'  mihi  mea  arridet: 
'Daai  psuaBu  et  q.  s.\  Cf.  'Persuasu  serui'  ^)  Epid.  arg.  2  et  disce, 
qnaeso,  ex  fabulae  u.  375  sqq.  uerbum  persuadendi  quam  sua- 
dendi  quanto  sit  aptius. 


t)  ESc  non  tacebo  in  Phaedri  iambis  quae  a  uerbo  'saesco'  descendont, 
ut  ait  L.  Muell.  ed.  min.  p.  Xü,  modo  uocalem  sonare  u  modo  consonam. 

2)  Substantiaiim  'suasus'  Terentius  habet  Phor.  u.  730  'ob  meum 
loasom';  Plaut.  Pers.  597:  codd.  praeter  A:  'suasu  atque  impulsu  meo*. 
Redit  uocabulum  in  Digestis  demum,  apud  Apol.  et  Tertull.  'Persuasus'  ter 
inaeoitur:  in  arg.  illo  Plaut.;  in  uerbis  Cic.  apudQuintil.  5, 10,69:  'huius 
penoasu'  cf.  lleuius  I  p.  504.  Addendus  hie  est  Augnstin.  c.  Secundin. 
Man.  IS  in  p.  382  edit  Antuerp. :  'siue  alterius  persuasu'. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


216  Cortiiu  Rieeardas  Opitz 

Similis  quaestio  oritur  de  mensnra^ 'dein'  Hec.  5,  quam 
sopra  tetigimos  p.  212.  Beperimas  Mein'  Phor.  9,  nee  ante 
Terentiannm  didnctom  in  dnas  syllabas  aocabalnm  cf.  L.  Mnell. 
de  re  m.  p.  265  ex.  Eo  autem  quem  tractamns  loco  uel  cod. 
Bemb.  scriptora  Men'  monosyllabnm  indieat,  qnod  nidit  iam 
Spengelins  in  praef.  And.  p.  XXXI  §  8. 

De  mensnra  nominis;  'Demeä'  Ad.  10  liceat  ad  Corsseni 
Vocal.  U  p.  454  et  ad  Nenii  locnpletissimam  collectionem  I 
p.  53  sq.  relegare.  Spengelii  regolae ,  qai  docet  in  editione 
comicos  in  trisyllabis  nnnqaam  admisisse  correptionem  re- 
pngnat  ^Simmiä'  Psend.  944. 

Quaestio  3. 

De  sermone  argumentorum  Plautmorum  nan-acrostickorum. 

De  sermone  non-acrostichorum  primos  sententiam  tiüit 
Osannns  in  Dinrn.  ant.  stad.  a.  1849  p.  213,  qni  propter  anti- 
qanm  quendam  colorem  aetati  inter  Aarelinm  Opilinm  et  Cioe- 
ronem  intermissae  auctorem  tribnit.  Nee  fngit  me  non  ultra 
probabilitatem  qnandam  duci  posse  singulas  qnaestiones.  At 
est  quaedam  necessitaS;  qua  cogamnr,  si  intra  tarn  artos  fines 
inneniuntur  eomplnres  res  posterioribns  potissimom  temporibns 
nsitatae,  non  ei  aetati  tribnere  illas,  qua  perraro  exstant  apud 
poetas  uel  scriptores  eorruptioris  sermonis  praennntios.  Ac 
primum  quidem  uox  'indigus'  Pseud.  2  digna  uidetur,  cuius 
historiam  diligentius  persequamur.  Inuenitur  autem  primum 
bis  apud  Lucretium:  5,  223:  "^Nauita  nudus  humi  iacet,  inians 
indigus  omni  Vitali  auxilio'  —  et  2,  650  de  natura:  'Ipsa 
suis  pollens  opibus  nihil  indiga  nostri'  ubi  Wakefieldus 
praeter  lustin.  24, 6  confert  Ciaud.  Mall.  Theod.  cons.  4  et  Lae- 
tant.  de  ira  d.  c.  8,  ad  quos  locos  infra  redibimus.  Interim 
consentaneum  est  uocem  illam  a  Lucretio  %  quantum  intelle- 
gimus,  inuentam  non  statim  usu  esse  receptam  cotidiano.   Ac 


1)  A  dactylico  quidem  poeta  dactylic&m  formam  metri  caasa  fictam 
esse  apparet. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  argnmentoram  metricorum  latinorum  arte  et  origine.        217 

poetae  qnidem  omnino  non  nidentnr  nisi  imitati  Lucretiam 
illo  uocabnlo  xm  esse.  Hoc  uel  inde  elacet,  qnod  fere  sem- 
per  paennltimam  hexametri  sedem  explere  nox  illa  solet.  At 
mnlto  elariora  imitationis  testimonia  exstant.  Vergilius  enim 
fere  totam  Lncretii  locom  alteram  in  snum  osum  conuertit 
Ge.  11,428:  '(poma)  Et  uires  habuere  suas,  ad  sidera  raptim 
Vi  propria  nitontur  opisque  haut  indiga  no8trae\ 

Ex  Onidii  autem  texta  (ex  p.  4,  3,44)  hnnc  aersum:  'In- 
digos  effectus  omnibns  ipse  magis'  nt  interpolatnm  remonit 
Riesins  cum  aliorum  consensn.  At  in  Lucani  uerbis  genninis 
8,446:  'Terra  snis  contenta  bonis,  non  indiga  mercis 
Ant  loais^  qnis  non  agnoscit  LacTetinm?^)  Apnd  Valerium 
Flaecnm  deest  uox,  non  apnd  Silium  Italicam,  cnins  nide 
imitationem :  2,155:  'Agmina  nastabat  claua,  nihil  indigns 
ensis^  neque  apnd  Statinm:  Silo.  V,  3,  252:  'Raperis,  genitor, 
non  indigns  aeui'  et  IQ,  1, 102:  '—  mihi  panper  et  indi- 
gns nni  Pollin8\  lam  delabimnr  ad  posteriora  saecnla,  qoi- 
bos  nulgatnm  fuisse  nsnm  noeabuli  probabile  est,  ut  Ansonius 
habet:  192, 16  (Prof.  Lat.  Ale.):  'Ant  liberalis  indigis'.  Sed 
etiam  tnm  thema  illnd,  nt  ita  dicam,  Lucretiannm  ant  Yergi- 
tiannm  nariatnr  cf.  Glaad.  17,  4  (Mall.  Theod.  cons.)  'Nil  opis 
eitemae  cnpiens,  nil  indiga  landis'  et  47,  6  (Nilns):  'Ae- 
gyptos  sine  nahe  ferax,  imbresqne  serenos  Sola  tenet.  Se- 
cnra  poli,  non  indiga  nenti  Gandet  aquis,  qnas  ipsa 
uehit,  Niloque  redundant'.  Mart.  Cap.  1,21:  'quosqne  in- 
diga ueri  Gnra  faeit  dabio8\  Paul.  Nol.  27,  4:  cui  fortasse 
loens  Vergilii  obuersatur:  'Quos  magis  indiguos  opis  et 
uirtQte  carentes  Affectu  rimante  uident'.'^) 

Sed  pauUnlum  recedamus:  in  prosa  oratione  uoeabulum 
legimus  primum  apud  Plinium  n.  h.  4,  7  (11):  'Libera  haec 


t)  Adoptatam  sie  semel  uocem  Lucanus  rursus  posuit  9, 592  W,  et 
254  (qai  aersus  codd.  auctoritate  nititur  non  omnium). 

2)  Formam  'indigaas'  adferre  non  possam  nisi  ex  Apul.  de  deo  Socr« 
el  Lnetiohann.  p.  6,  c.  I  p.  113  Hildebr.  (cuius  cf.  ad  h.  1.  et  ad  Met. 
1.  IX,  12  in.  adn.)  et  ex  Pallad.  Neu.  c.  XI  (uol.  III  p.  244),  ubi  Schneider 
non  recte  recepit  aliorum  codd.  lectionem:  'indigns  plantarum'. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


218  GurtiuB  RiccarduB  Opitz 

cinitaSy  nee  indiga  nllius  praeconii  amplios';  8,  40(61)^  143: 
'haec  erant  fidisBima  aaxilia  nee  stipendiomm  indiga\  Deinde 
usarpanit  Tac.  Hist.  3,22  in.:  'indigus  rectoris';  c.  48:  ^ut  — 
nrbem  quoqne  externae  opis  indigam  fame  ärgeret^,  qai 
loci  in  memoriam  renocant  illa  exemplaria,  dno  priores  anti- 
thesi,  ultimas  ipsis  uerbis.  At  confidentins  apud  Apnl.  de  deo 
Socr.  c.  I  p.  113  Hildebr.  imitationem  reperio:  "^pollens  spe- 
eiern  sui  nariat,  sen  tota  proprii  candoris  expers,  alie- 
nae  lucis  indigua  et  q.  s/  (Hndieia  codd.',  "^indiga'  ed. 
Rom.),  quo  loeo  in  Lncretii  doctrina  uersatnr  ipsnmque  mox 
landat  Apuleius.')  Unum  ex  posterioribas  adferam,  qnod  si 
easu  faetum,  satis  mirandum  est.  Etenim  in  Symmächi  epi- 
stulis,  si  Parei  lexieo  fides  habenda  est,  qainqniens  omnino 
exstat  uox  'indigus',  semper  eum  genetiuo  ^opis'  ut  in  Verg. 
loeo  eoninneta:  4, 67  in. :  'opis  indigos  sublenare';  idem  7, 107; 
4,  68:  'nnne  opis  indiga  —  exoptat';  5,  75:  'Opis  indigam  esse 
non  patior  —  iunenem';  1,  3:  'meaene  te  opis  indigum  men- 
tiare?'  (ed.  Mog.  itemqne  Hignius:  'indignum^).  Testis  antem 
est  Laet.  de  ira  d.  e.  8  (VII  p.  95  Mi.)  notnm  Msse  loenm  La- 
cretianum  inter  posteriores.  Qoibns  eognitis  de  uocaboli  'in- 
digas'  origine  et  propagatione  quis  etiamnnne  contendet  iam 
ante  Gieeronis  aetatem  tam  tritmn  illnd  fuisse,  nt  quilibet 
exiles  aersns  faciens  eo  posset  uti? 

2.  exspes  Mere.  13:  Legitor  haee  uox  iam  apud  Accinm 
nimirum  tragieo  aceommodata  cothnmo  u.  376  B. :  'ille  orbos 
exspes  liberum'  et  415:  'exsul  inter  hostis,  exspes  expers  de- 
sertus  uagus';  —  deinde  Hör.  Epod.  16,37:  'moilis  et  ex- 
spes* et  A.  P.  20:  'Si  fraetis  enatat  exspes';  Ou.  her.  VI,  162: 
'Erret  inops  exspes';  quem  locum  ipse  expressit  Met.  14,  217: 
'Solns  inops  exspes'.  In  pedestri  sermone  non  ante  Taei- 
tum  hoe  uoeabulum  legimus,  cf.  Ann.  6,  24 :  'Mox,  ubi  exspes 
uitae  fuit'. 

3.  aether  Amph.  9:  Graeeorum  hoe  uoeabulum  quam- 
quam  iam  Ennius  in  suum  usum  uertit  Ann.  520:  'elamor  —  per 

1)  Qaa  ratione  etiam  'poUens'  folcitur,  quod  Salmasius  et  Luet- 
iohannus  sollicitauerunt. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  argamentoram  metriconxm  latinorum  arte  et  origine.        219 

aethera  nagit'.  Sat.  3  V.:  ^aetheris  oras  Gontemplor'  (aethra 
A.  418),  —  Pacauius  tarnen  nondum  reoeptum  in  linguam 
Latinam  testatnr  n.  89^);  cf.  etiam  u.  93.  Atque  ad  priorem 
nersum  pertinent  Ciceronis  uerba  haec  (de  nat  de.  n,  36,  91): 
matoemar  hoc  qnoqae  uerbum  dioatnrqne  tarn  aether  Latine 
quam  dicitnr  aerV  seil,  nt  tenninns  technicns  in  philoBophicis 
dispntationibns ,  in  qnibus  adbibaerat  iam  Lucil.  I  u.  1  cum 
Mnell.  adn.,  deinde  adhibuit  Lacretias,  poeta  simul  et  philo- 
sophns,  et  ex  prosae  orationis  scriptoribns :  Seneca,  natt.  qnaest. ; 
Ptiniiig,  n.  h.;  Apnleins,  de  mundo.  Sed  multo  liberior  usus 
erat  posteriorum  inde  a  Vergilio  poetarum  promiscue  pro  no- 
tione  caeli  hanc  uocem  usurpantium.  Ad  proprium  discrimen 
pertinent,  quae  Lachmannus  Lucr.  p.  167  disserit. 

Ex  quo  poeticorum  flosculorum  usu,  quippe  qni  prorsus 
coDtrariuB  sit  huius  generis  exilitati,  cognoscimus  illam  aeta- 
tem,  qua  rhetoricis  stndiis  uocabulorum  color  extinguebatur. 
Praeterea  mirus  quidam  uigor  non  apto  loco  hie  illic  apparet; 
nelnt  in  deliciis  habuisse  uidetur  auctor  uerbum  ^aduolat' 
Merc.4:  ^Pater  aduolat';  Mil.  7:  ^aduolat  Adulescens',  quod 
ex  dactylicis  poetis,  quamquam  etiam  a  Cicerone  in  alacri 
oratione  illud  uerbum  nsurpatur,  originem  ducere  suspicor 
heroes  sie  inducere  solentibus^):  Verg.  X,  456:  'utque  leo  — . 
adaolat';  u.  896:  'Aduolat  Aeneas';  Xu,  293:  'Aduolat  hasta 
Messapus';  Lucan.  IX,  885:  ^quocunque  uocatur  AduoW;  Yal. 
FLI,  108:  'Tirynthius  Argis  Aduolat';  163:  'regia  proles  Ad- 
Qolat';  n,  124:  'aduolat  nitro  Impatiens';  III,  72 sq.:  '(Ousto- 
dum)  manns  —  aduolat';  IV,  300:  'Pollux  —  Aduolat  ora  uiri'; 
VI,  342:  'aduolat  Idas';  370:  'aduolat  ipsa';  655:  'Aduolat 
AeBonides';  VE,  265:  '(unus)  aduolat';  618:  '(heros)  aduolat'; 
Sü.  It  XV,  243:  'Pedes  aduolat';  Stat.  Th.  V,  555:  'aduolat 
ardens  Areas';  Vin,  135:  'Palaemon  aduolat';  XI,  426:  'ad- 
uolat—Adrastus'.  —  Quocum  studio  bene  congruit  hie  cobr 
Aul.  4,  ubi  de  Euclione  sermo  est:  'Exsanguis  amens  seruat'. 


1)  Id  quod  nostri  caelum  memorant,  Grai  perhibent  aethera'. 

2)  Nimiram  semper  hac  praesentis  forma  propter  metrum. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


220  Gurting  Biccardus  Opiti 

ac  recte  nunc  intellegimns  illnd  ^naae  exilit'  Merc.  3,  quo  loco 
Bothias  'exiit'  scribere  maluit. 

Aliam  antem  Bnae  indolis  partem,  maiorem  in  gyntaxi 
licentiam,  prodit  anctor  hig  exemplis :  Qaamqaam  constat  com 
aerbo  'snadere'  infinitiniun  coniongi  perraro  inde  a  Cice- 
ronis  aetate,  qai  bis  hanc  constnictionem  admisit  (cf.  Draeger. 
synt.  n,  3t2sq.;  Knehner.  gramm.  n,  502^),  accusatiaiim  antem 
pro  datino  non  nisi  labentis  Latinitatis  temporibns  (cf.  Draeger. 
n,  374,  7 ;  Knehner.  U,  230)  —  accnsatinum  cnm  infinitiao  in- 
nenirnns  iam  apnd  Terentinm  semel:  Hec.  481:  'Nnnc  me 
pietas  matris  potins  commodam  gnadet  sequi';  praeterea  apnd 
Lncr.  t,  140  sqq. ;  Verg.  Aen.  12, 813  sq. ;  Apnl.  Met.  5, 11  p.  337 
Hildebr. ;  ib.  9,  26  p.  820.  Neqne  tarnen  coUigere  inde  licet 
etiam  passinam  constmctionem  personalem  antiqnioribns  tem- 
poribns posse  impntari.  Immo  recte  hanc  ad  posteriora  Kneh- 
ner 11,76,5  nidetnr  relegare,  qnae  talia  tnlernnt:  Apnl.  Met 
5,  6  p.  322  (quem  1.  Kuehner  ommittit) :  'Monnit  ac  saepe  ter- 
mit  ne  quando  sorornm  pemicioso  consilio  suasa  de  forma 
mariti  qnaerat;  ib.  9, 22  0  p.  807  Hildebr.:  ^lam  ego  tibi  probe 
snasnm  et  confirmatnm  animi  amatorem  iUnm  alacrem  nadi- 
monio  sistam^  nbi  pemersa  mihi  nidetnr  propter  coninnctam 
notionem  ^confirmatnm  animi'  Hildebrandii  explicatio:  'qni 
comprobatns  est  et  commendatus  nxori  propter  nigorem';  adde 
Psendo-Apnl.  Asdep.  25  in.:  "^et  his  amplins  mnltoqne  dete- 
rins  ipsa  Aegyptns  suadebitnr';  Amob.  1,  64  Reiff.:  '(Inmor- 
talitatem)  habere  confiditis  hnmanis  pancorum  adsenerationibos 
snasi';  id.  2,  26  1.  20  sq.:  ^Oppositione  alterins  non  impeditnr 
nee  potest  äliqnid  snaderi  perdere'  (Oehler:  snadeni);  Gael. 
Anrel.  morb.  chron.  n,  5  p.  114  ed.  Haller:  ^emnt  snadendi,  nt'; 
ib.  HI,  8  p.  257 :  ^alii  neqne  snaderi  neqne  cogi  posse  pro- 
bantur'.2) 


1)  £tiain  Ten.  argg.  sermo  ex  Apuldano  illostrari  potest:  nam  Han.  6: 
'cupitam  Antiphilam\  ad  qaod  Wagner  adnotat  'geziert  und  nicht  im 
Stile  des  Terenz'  positum  est  pro  'amata  A.'  ut  Apnl.  habet:  'ne  cum 
sua  cnpita  conueniret';  cf.  Hildebr.  ad  Met  IX,  18  p.797;  ib.  7,28  p.381. 

2)  Cf.  Neuium  II  p.26t  (II,  822  sq.). 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  argnmentomm  metricoram  latinoraiii  arte  et  origine.       221 

Videmns  igitar  Afrorum  hanc  constructionem  esse  pro- 
priam.  Cetemin  cauendain  est  hac  in  re,  ne  diaersa  confan- 
dantnr.  Nam  'persoasns'  qoidem  saepius  iam  antea  innenitor  % 
'dissuasns'  rursns  semel  omnino  et  apnd  Hjginum  demum 
fab.  219:  'Hie  ab  amicis  dissuasns  fidem  fTaadauit\ 

AuL  11  sq.:  ^^obsecrat  —  sibimet  eedere'.  Verbum  ^'ob- 
secrare'  asqaain  cum  infinitiuo  coninngi  negat  Draeger  11,  310 
diseriis  nerbis,  tacet  autem  de  hoc  usu  Euehner  n,  502^. 
Omisernnt  igitar  illum  quem  nos  attulimus  locum  uiri  docti. 
Atque  hanc  quoque  qaamquam  üacile  quispiam  ad  normam 
redigere  possit  coniciens:  'obsecrat  —  cederet',  tarnen  feren- 
dorn  esse  censeo  infinitiuum  ut  posterioris  aetatis  licentiam, 
eom  alia  quoquä  uerba  singulari  abusu  cum  infinitiuo  sint 
eoniuBcta  seil,  petere,  precari,  rogare. 

Amph.  2:  'Dum  bellum  gereret\  Qua  de  construc- 
tione,  qoam  Fleckeisenus  non  debebat  corrigere  'quom  b.  g.' 
scribens  neque  Ussingius  debebat  ignorare,  uide  Draeger.  n, 
580;  Kuehner.  n,  913  sq.,  7.  Giceronis  aetate  prima  et  rara 
nestigia  apud  illos  auctores  inueniuntur,  qui  genere  dicendi 
atontur  minus  pure,  nanquam  apud  Ciceronem  ipsum  uel  Cae- 
8arem.  Itaque  apud  auctorem  belli  Hisp.  23  in.:  'hie  dum  in 
opere  nostri  distenti  (Nipp.:  cum)  essent,  complures  —  decu- 
cuTremnt'';  apud  Varr.  in  sat  Men.  cf.  Eum.  fr.  34  p.  132  R.: 
ubi  dispUcet  mihi  Draegeri  explicatio  'bis':  'qui  dum  messem 
homam  adlatam  imponeret  aedilis  signo  Gybelae,  deam  gal- 
laates  uario  recinebant  strepitu^  de  ipsa  scriptura  non  con- 
Bentiunt  uiri  docti  cf.  Buechelerum.  Incertus  est  locus  Comif. 
ad  Her.  4, 50, 63  Or.  et  B.,  ubi  codd.  dissentiunt  ac  satis  boni 
exMbent  'peregrinatur'.  —  Apud  Com.  Nep.  XX,  1,  4:  haud 
seio  an  ex  Timoleontis  sententia  dictus  sit  coniunctiuus:  'ne  ad- 
spieere  quidem  fratemum  sanguinem  uoluit.  nam  dum  res  con- 
ficeretnr  procul  in  praesidio  fuit,  ne  quis  satelles  posset  suc- 
eiuTere\2)  Sed  certa  praeterea  exempla  exstant  apud  Liuium, 

1)  Cf.  Neuium  il  p.  261  (II,  822  sq.). 

2)  Dabito,  num  idem  cadat  in  aigumenti  simpliciter  compositi  locum, 
nM  ne  propter  subiunctiaaB  qaidem  sententiaa  iUa  ratio  se  offerebat 


Digitized  by  VjOOQ IC 


222  GortiiiB  Riccardas  Opitz 

Valerimn  Maximum,  Suetomum,  posteriores  quosdam  prosae 
orationis  auctores  et  apnd  poetas  qaoqne  hie  iÜic  inde  a  Ver- 
gilio.  Hane  quaestionem  traetanit  etiam  Koehler^  ''de  anct 
belli  Afr.  et  Hisp.  Latin/  in  Actis  Sem.  Erlang,  nol.  I  p.  422, 
ex  plebeio  sermone  illam  consuetadinem  dedneens.  In  Afro- 
mm  quoque  Latinitatem  usum  receptam  esse  docet  Roenschins, 
Itala  et  Vulgata  ^  p.  400.  Reconditiora  exempla  protolit  Pancker 
Mas.  Rhen.  nol.  35  (a.  1880)  p.  602  sq.  cum  adn.  1. 

Addendae  sunt  glossae  nonnullae,  de  quibus  hoc  in  uni- 
uersum  moneo:  glossas  qui  adhiberent  ne  primo  quidem  ante 
Gh.  n.  saeculo  defuerunt,  sed  haut  tarn  multi  tum  erant  Sisen- 
nae,  ut  hac  re  delectarentur.  Contra  multo  latius  patebat  illud 
Studium  Hadriani  et  Antoninorum  aetate , '  ad  quam  reliquo 
dicendi  genere  iam  ducti  sumus,  atque  eo  confidentius  huc  re- 
feremus  anonymum  auctorem,  si  certos  quosdam  illorum  tem- 
porum  auctores  his  ipsis  glossis  usos  esse  ostendemus: 

Ita  aduerbium  ^insperato'  (Aul.  14),  quod  Nonius  (p.  35) 
ex  Lucilio  adfert  (30,  38  M):  Mnsperato  abiit',  Apuleius  habet: 
Met.  9,  38  p.  855  Hildebr. :  'insperato  et  longo  contra  eiujs  opi- 
nionem  resistens',  praeterea  Sulp.  Apoll,  argum.  And.  11.  Hanc 
locum  omittit  Neuius  ü,  648,  item  Euehner  I,  679.  De  simili- 
bus  formis  cf.  Hildebr.  ad  Apul.  Met.  uol.  I  p.  333. 

^Protelare'  (Merc.  12:  ^protelat  uirum')  sensu  uerbi  *^ex- 
pellere'  Nonius  p.  362  ex.  et  363  in.  ex  his  locis  adfert :  Ter. 
Phor.  (213):  'Ne  te  iratus  suis  saeuidicis  dictis  protelet';  Si- 
senna  bist.  1.  III  et  1.  IV;  Turpilius  Lemniis  (u.  91  Ribb.).  Postea 
autem  usurpauerunt  hoc  uocabulum  Apul.  Met  8,  18  p.  704: 
'cladem  de  uestris  protelamus  manibus'  (cf.  Hild.  adn.);  id.  ib. 
9,  2:  ^ut  exitium  commune  protelarent';  Fronte,  cuius  locus 
in  lexicis  deest,  ad  Gaes.  UI,  3  p.  42  in.:  'protelarei  conuidis'. 
TertuU.  de  Spect.  c.  1 :  Mgnorantiam  protelet  in  occasionem 
et  q.  s.'  cognata  significatio  uidetur  esse.  ^) 

1)  Gf.  Fest.  p.  234  [a]  24  'pr.  longe  propellece  ex  Qraeco  uidelicet 
rijls,  quod  significat  loDge*;  alias  sJgnüicatioiies  aide  apad  IctoB  et  Eccie- 
siasticos:  'dilferre,  aufschieben,  fristen*,  quae  a  uooe  'pro  —  iatare' 
repetitae  mihi  uidentur. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  argumentonim  metricorum  latinorum  arte  et  origine.       223 

Etiam  nox  'asotus^  quam  Ritschelios  certa  coniectara 
restitnit  Merc.  1  cf.  op.  U  p.  396  sq.  —  fortasse  ex  antiqno  asu 
expressa  eist.  Ritsohelius  iam  attolit  nomen  comoediae  Sta- 
tianae  ^Asotns'.  Praeterea  antem  testis  est  Macr.  Sat.  6,  4,  22: 
'Sed  hac  lieentia  largius  nsi  sunt  ueteres,  parcios  Maro,  quippe 
illi  dixerant  et  pausam  et  machaeram  et  asotiam  et  mälacen 
et  alia  similia".  Posteriores  caute  hanc  glossam  adhibuenint: 
die.  in  philosophico  tantom  sermone;  Rut.  Lnp.  II,  9  Halm. 
InHyperidis  nerbis  ex  Graeeo  nersis;  Gell.  19,  9,  8  in  laliani 
nerbis;  10,  17,  3  fortasse  secnndam  Laberiom. 

'Praemercatur^  antem,  quod  Merc.  10  ex  Epid.  407  re- 
petitnm  esse  potest,  redit  apnd  Plin.  n.  h.  32,  2  (10)  in  nerbis 
Cassii  Heminae. 

Granior  de  noce  ^cacnla'  oritur  qnaestio  Psend.  13  sq.: 
'Dat  snbditicio  cacnlae  cnm  symbolo  Lenonem  fallit  secophan- 
taeie^)  cacnla',  quam  nt  solnere  possimns,  de  nocabulo  'sub- 
diticins^  ^)  aecnrate  dicendnm  erit.  Nam  Bergkius  (Beiträge  z. 
lat.  gramm.  I  p.  114  adn.)  transpositis  nocabnlis  ^snbditicio'  et 
'eacnla'  illam  formam  argnmenti  anctori  nindicans  piodnctio- 
nem  uocis  "^cacula"  ab  eo  abiudicanit  ^),  qnod  nnm  inre  fecerit, 
scire  mnltum  interest. 

Ac  primnm  qnidem  dubitari  nequit,  quin  fab.  n.  752:  'Snb- 
ditinom  fieri  ego  illnm  militis  sernom  uolo'  anctor  ante  ocnlos 
habaerit,  nbi  tamen  rectam  formam  Ritsch elins  demum  resti- 
tdt,  cnm  leniter  cormpta  sit  in  cod.  G:  ^subditiam'  seil,  nna 
littera  u  omissa'*),  Ipngins  processit  corrnptela  in  cod.  D:  'snb- 
diciii[n]m'  et  in  B:  ^snbditum'.  Itaque  formam  ^snbditicins' 
com  antiqni  Codices  nondnm  exhibeant,  ex  Ulis  quidem  anctor 
non  recepit.  Itemqne  forma  ^snbditinns'  metro  postnlatnr  Amph. 
n.  497  et  n.  828;  de  Bacch.  26  cf.  Ritschel.  op.  II  p.  334  sqq. 

1)  'Soecoph.'  Ribbeckius  sec.  lect.  cod.  A  SEG. 
2}  De  formatione  similium  scripsit  Aufrechtus  Diom.  Euhnii  II 
p. 210 sqq.;  exempla  coDgessit  Roenschius,  Itala  et  Yulgata'  p.  123 sq. 

3)  Secuttts  est  Lorenzlus  in  editione. 

4)  Qoam  omisaionem  licet  ex  inscriptioDam  bis  exemplis  illustrare: 
'^na,  ingoiaB*  alüs,  cf.  Brambach.  orthogr.  p.  87  sqq. 


Digitized  by  VjOOQiC 


224  Curtias  Riecardaa  Opitz 

Praeterea  Caecilii  qaaedam  comoedia  "^Sabditinos'  sec.  Gell. 
15,  9,  1  ab  ipso  anctore,  nt  me  monet  Ribbeckias,  HypoboU- 
maeiis  inscripta  nidetar  esse.  —  Gic.  Verr.  5,  27,  69 :  'sübditi- 
anm  archipiratam'  cum  optimis  codd.  scribendum  est,  nbi  solus 
Leidensis  exhibet:  ^subditicmm^  deteriores:  ^sabditum^  ael 
'subditnnm'.  —  Sen.  Oed.  u.  803  Leo  sine  codd.  uar.:  'qaod  sab- 
ditioi  praemimn  nati  petit?'.  —  Apud  Quint.  I,  4, 3:  ^snbditos' 
Halmios  scripsit:  Ambros.  I  s.  XI  'subito^  solus  Monac.  s.  XV: 
'snbdititios'.  —  Apud  Suet.  Nero  7  Rothius  ^Britannicum  fra- 
trem  —  ut  subditiuum^  edidit  —  Apud  Amob.  adu.  nat  V,  32 
Reifferscheidius  ^allegoricis  sensibns  et  subditiuis'  sine  uar.  — 
At  apud  Lampr.  Heliogab.  17, 9  lordan-Ejss.  et  Peter  Salma- 
sium  secuti  receperunt  ^subdititio',  quibus  assentitur  Paucker 
de  Latin,  scriptt  bist.  Aug.  Dorp.  1870  p.  31  et  p.  22*.  Attamen 
ab  hoc  quoque  loco,  si  quid  sentip,  forma  illa  prohibenda  est, 
nam  codd.  Palat  et  Bamb.  et  ed.  Mediol.  exhibent  ^subdecio^ 
quae  eorruptela  facile  explicari  uidetur  ipsa  u  littera  omissa: 
subdeci[u]o  =»  8ubdeti[u]o.  Quod  eo  magis  probo ,  quia  "^sub- 
ditiuus'  inuenitur  apud  eundem  Lampr.  Alex.  5, 3 :  quem  loeum 
lexicographi  ^omisemnt.  Quae  cum  ita  sint,  dum  certiora  pro- 
ferantnr  testimonia,  uocem  ^subditicius'  ex  lexicis  omnino  ex- 
pellendam  censeo  ut  fictam  a  librariis  analogia  et  facili  propter 
ductuum  similitudinem  errore.  HIo  autem  de  quo  dicimus  loco 
forma  illa  ^subditiuo',  quam  iam  Ritschelius  restituit,  nerbo- 
rum  coUocatione  defenditur,  quam  commutare  non  possumus, 
quin  caesura  optima  deleta  uersum  elumbem  reddamus, 
—  qualem  ne  unum  quidem  auctor  excudit,  —  simulque 
in  uersu  sequenti  uocem  'cacula'  transponamus,  quod  0.  Seyf- 
fertus  'de  uers.  bacch.'  thes.  6  sie  conatus  est:  'Lenonem  iUlit 
cacula  sycophantice'  consentiente  Lorenzio.  At  quis  huic  libi- 
dini  adstipulabitur,  cum  medela  praesto  sit  tradito  uerborum 
ordine  seruato?  Nam  Loewius  in  Anall.  Plautt.  p.  150  'syco- 
phantans  cacula'  proposuit,  equidem  autem  auctorem  scripsisse 
iudico:  'Lenonem  fallit  sycophanta  eo  cacula'  sc.  symbolo,  ut 
Pseudulus  dicit  u.  690 sq.:  'nunc  ego  hac  epistula  tris  de- 
ludam  erum  et  lenonem  etq.  s.\  Veniamus  nunc  ad  ipsum 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  aigumentorum  metricorum  latinorum  arte  et  origine.        225 

illud'cacula',  de  quo  legimas  apud  Paul,  ex  Festo  p.  45, 16 sq.: 
'Cacula  sernus  militis.  Plantas :  uideo  caculam  militarem.  Di- 
citnr  aatem  a  Graeco  xäXov  0,  qnod  fustibus  claoisque  ligneis 
ad  tatelam  dominorum  armari  soliti  sint'.  Glossariomm  cete- 
rorum  locos  coUegit  Loewius  Annall.  Phill.  uol.  111  (a.  1875) 
p.  535  sq.  Ac  Plauti  ille  locus  inuenitar  Trin.  n.  721 :  'Video 
caculam  militarem  me  futaram  haud  longias\  Praeterea  Accias 
hoc  Qocabulo  usus  est  —  quod  addendum  lexicis  —  secundum 
Fest  p.  146,  30:  'Galones  famulique  metallique  caculaeque\ 
Mensura  uocis  quamquam  ex  utroque  loco  facile  erui  potuit, 
noD  tantopere  mirabimur  primae  syllabae  produetionem,  si 
quidem  eonicere  licet  etymologiam  illam  {xaXov)  esse  ob- 
aersatam  auctori  periochae,  qua  fortasse  etiam  Accius  com- 
motus  est,  ut  metiretur:  'Cälones  et  q.  s/  itemque  Horatius. 

Alia  frequentius  apud  Plautum  inueniuntur:  ut  '^efflic- 
tim  deperire',  Pseud.  2  cf.  Lorenzii  adn.  et  de  usu  Apulei 
Hildebr.  ad  Met.  V,  28  p.  381. 

'Clanculum':  Mit.  10,  inprimis  sane  comicis  usitatnm  est, 
sed  ne  a  posterioribus  quidem  alieunm  cf.  Auct.  b.  Hisp.  32  ex., 
Gell.  1,  8,  5:  'Demosthenes  clanculum  adit'. 

'Usnrarius'  Amph.  3  sensu  "^quasi  per  usuram  captus^ 
depromptum  est  ex  ipsius  fabulae  u.  498  et  980,  praeterea 
cf.Curc.  u.  382.  —  'Cluenta'  Mil.  13  ex  fabulae  u.  789.^) 

Itemque  uocabulum  ^aula'  Aul.  3  ex  fabula  ipsa  origi- 
nem  ducit  rediens  etiam  alibi. 

Contra  quod  in  arg.  Mil.  u.  13  pro  tradito  'sollicitandum' 
Brixios  eenset  fortasse  scribendum  esse  'sublectandum'  propter 
fabulae  illud  ^sublecto^  in  u.  1066,  concedere  nequeo,  cum 
uideatur  mihi  auctor  aliam  formam  eodem  sensu  propterea 
posmsse,  quia  mox  sequitur  ^subornat'. 


1)  Ad  eandem  etymologiam  spectat  Seru.  ad  Aen.  ?1, 1 ;  cf.  Lacil.  ed. 
L  Mneller  p.  153  In.  (qai  non  deboit  recipere  'scinde  calam  at  caleas' 
cf.  adn.);  Loewios,  prodr.  p.  321  sq.  Contra  Fest.  p.  225, 8  uox  'cacula* 
cam  shnUibus  (calo,  calator)  a  Graeco  xaXsiv  deriaatar. 

2)  Yox  est  rarissima:  ex  'Militis*  loco  fortasse  sumpta  etiam  a  Front 
Ad  M.  Caes.  2, 8  p.  32  ael  ex  Poen.  5, 4, 7  a.  1168  Geppert.;  Rad.  893. 

Uipsigw  SUaien.  TL  15 


Digitized  by  VjOOQ iC 


226  CurtiuB  Eiccardos  Opits 

A  uocabuliB  transeamns  ad  syn taxin: 

Amph.  n.  7:  'uterque  deladantnr'  nomeniB  plnralis 
positaB  est  constructione  illa,  qnae  nLcna  avveatv  nocator.  Qnae 
licentia  non  modo  antiquis,  sed  etiam  posterioribus  placoit: 
cf.  Holtzii  synt.  II  p.  198  sqq.;  Kaehner  n  p.  16;  Draeger  I 
p.  147.  Ex  Planto  complora  exempla  adfenmtar,  nnrnn  ex 
Amphitruone  (223):  ^uterque  imperator  in  medinm  exeunt^ 
ut  cogitari  possit  hinc  illmn  pendere.  Eladem  ratione  'qnis- 
qne^  pronomen  plnralem  assumit  ut  Plaut.  £p.  212:  'Filios 
8U08  quisqne  nisunt^  quo  usu  Stichi  arg.  acr.  u.  7:  emendan- 
dum  censeo:  'Suam  quisque  retinent  ac  Sticho  ludos  da- 
tur',  quoniam  codd.  BCD  exhibent:  'retineat'  (cf.  RETINEN 
—  RETINEAT). 

Supinum  ^mercatum^  Herc.  1  Plauti  proprium  est,  ut 
illud  'militatum'  (cf.  p.  210)  Terentii,  de  qua  re  cf.  Draeger 
synt.  n,  827.  Aliam  constructionem  babemus  Pseud.  8:  'missns 
ad  prendendum  scortum  a  milite^,  cui  Ritschelii  emendationi 
non  merito  Buggius  Philo!,  uol.  31  p.  251  praetulit  ^  suam:  'ut 
prehendat'.  Tarnen  dubito  an  omnino  uerbum  "^prehendere' 
significans  ^fassen,  festnehmen^  minus  quadret.  Fortasse  quon- 
dam  fuit:  REPETENDÜ  (cf.  SCORTU),  unde  facillime  fieri 
potuit:  PREHENDIT. 

Arg.  Mil.  1 :  'Meretricem  ingenuam  deperibat  mutno'  a 
locutione  ^deperire  mutuo'  Plauti  usum  abhorrere  docae- 
runt  interpretes  Lorenzius  in  praef.  adn.  3  et  Brixius  ad  h.  I., 
haesit  autem  in  ipsa  locutione  soW  Brixius,  quae  res  sit,  non 
perspiciens.  Nam  si  comparamus  cetera  exempla:  Varro  sat 
p.  178,  2  R:  ^uiue  meque  ama  mutuiter';  Plane,  in  Cic.  fem. 
10, 15  ex.:  'fac  ualeas  meque  mutuo  diligas'  sc.  ut  te  diligo; 
id.  ib.  10,  9  ex.:  ^te,  ut  diligas  me,  si  mutuo  te  facturum scis, 
rogo'  —  uidemus  non  tam  in  uerbo  'deperire'  offendendum 
esse  quam  in  eo,  quod  minus  üacile  suppletur:  "^ut  illa  ipsam 
deperibat'  neqne  legitur  ^inter  se  deperibant'. 

Einem  faciant  formae  quaedam:  ^Potitur'  Pseud.  15 
paenultimam  correptam  habet  non  prosodiae  quadam  licentia, 

1)  Secutns  est  Loreodus. 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  argumentorum  metricomm  latmornm  arte  et  origine.       227 

sed  qma,  ut  ait  Sernius  ad  Aen.  3,  56,  ^hoc  uerbam  de  bis 
est,  qaae  penniscent  coniagationes\  De  osn,  qni  non  desiit 
posterioribns  temporibas  cf.  Nemum  ü,  418  sq.  In  Terentianis 
qnoqne  ar^.  (Ad.  12)  exstat  illa  forma  ex  Adelpb.  u.  871,  876 
repetita.    niinc  autem  in  Plautina  transiisse  nidetnr. 

De  perfecto  ^rediere'  Ampb.  6  cf.  CoTssen.  aoc.  I,  ISösq.; 
Neoinm  n,  389  sqq. 

De  adnerbio  'rursum'  Aal.  3,  qnod  fnit  praeter  'rursus' 
iam  antiqnis  temporibus,  cf.  Neninm  11, 637. 

Antiquae  orthographiae  dno  tantam,  in  arg.  Mil.,  exem- 
pla  innenio:  u.  4:  'semos',  n.  8:  'reaortitar'  in  Vet.,  ut  niminB 
Sit  Osannns  1. 1.  p.  213  (ansserdem  Formen,  namentlich  ortbo- 
graphiscber  Art  et  q.  s.}. 

Ex  ÜB,  qaae  initio  bnios  qoaestionis  disseraimns,  boc  iam 
manifestam  est  Plantina  non-acrosticba  ipsa  qaoqne  nt  Teren- 
tianas  periocbas  ex  posteriore,  ac  si  Africae  Latinitatis  aestigiis 
quibosdam  niti  licet,  ex  eadem  fere  aetate  originem  dncere. 
Videamns  igitar,  atram  stabiliri  possit  an  refntari  Ritscbelii 
snspicio ,  qai  op.  V  p.  525  ex  sola  Planti  Terentiiqae  propin- 
qnitate  eondem  esse  anctorem  coUegit  Itaqne  primnm  pro- 
feram,  qaae  iteram  iteromqae  perlectis  argamentis  similia  ael 
aeqoalia  indagani:  Ampb.  4:  'formam  gerit'  =  Haa.  8:  *babi- 
tum  gerens'.  —  aerbom  'aitiare'  semper  babent  et  Terentiana 
et  Plantina  argumenta,  nanqaam  ^comprimere,  staprare'  talia 
cf.  Aal.  5  Aal.  11  =  And.  2;  Ean.l0etl2;  Hecll;  Ad.7etl2 
(Hec.  2 :  'nitiam  obtolit'  ex  fabala).  —  pro  notione  ^in  matrimo- 
niom  dare^  qaae  semel  exstat  in  argamentis  Plaatinis,  legimas 
'conlocare'  cf.  Aal.  15  »»  Ean.  11  (semel  praeterea  ^coniagem 
dare'  And.  12).  —  'daras':  Aal.  8:  'daras  senex'  =  Hau.  2: 
'durus  pater',  Ad.  4:  'sab  daro  ac  tristi  patre\  —  *mox'  =« 
'tum':  Aal.  13,  Mil.  12,  Psead.  8  —  And.ll,  Haa.  4,  Ad.lO. — 
Aul.  13:  'per  dolam'  —  Hec.  3:  'per  aim*.  —  'aliqaam  de- 
perire'i  Merc.  4,  Mil.  1,  Psead.  2  —  Ean.  8,  Mil.  8:  'deaortitar 
Apud  hospitem*  =  Haat.  4:  'deaortitar  Ad  Clitipbonem'.  — 
Mil.  14:  'sperat  naptias'  —  And.  10:  'recasat  n.';  And.  6: 
'ßimolat  fataras  n.\  —  Psead.  11  sq.:  'symbolam  Aafert'  — 

15* 


Digitized  by  VjOOQ iC 


228  Gurüiu  Riccardos  Opitz 

Hau.  10:  Mecem  minas  —  aufert'.  —  Pseud.  15:  *^8Corto  Caly- 
dorns  potitur'  =»  Ad.  12:  ^potitur  Ctesipho  citharistriam'. 

Notandus  etiam  defectos  mfinitini  'esse'  Amph.  10:  'adnlte- 
rum  se  —  confessns  est^;  Merc.  5  sq. :  ^pediseqnam  —  (fingit)  — 
emptam'  =  And.  6:  ^simnlat  futuras  nuptias^;  And.  9:  ^natom 
ut  nidit  pnenüiim^;  Ad.  3  sqq.:  ^hunc  —  captam  —  celabat'. 
Simillimae  inter  se  hae  quoque  strnctarae  snnt:  Merc.  4:  'aisam 
ancillam  deperit'  »=  Phor.  7  sq. :  'eam  uisam  com  Antipho 
Amaret',  et:  Pseud.  4:  'Minis  mercatns  abiit,  solnit  quindecim' 
"=  Hec.  5:  ''Profectus  dein  in  Imbrnmst:  nuptam  haut  attigit\ 
Unum  restat  grauissimum:  Aul.  14:  'insperato  inuenit'  »»  And. 
11:  'insperato  adgnitam'.^) 

Hisce  adiungam,  quae  diserimina  possunt  deprehendi:  ac 
saus  graue  mihi  uidetur  quod  Sulpicins  deminutiua  in  deiiciis 
habet:  'meretricula' :  And.  1,  Hau.  10,  Hec.  4;  'puerolos': 
And.  9;  'puellula':  Eun.  7;  'seruula^  Hau.  7;  'adulescentolos': 
Ad.  1;  'paupercula':  Ad.  8,  quibuscnm  ne  unum  quidem  in 
Plautt  argg.  comparari  potest,  nam  aliud  quid  est  HU.  10: 
'clanculum\  Praeterea  Apollinaris  antiqna  uocabula  minofl 
studiose  captauit,  haec  sunt  omnia:  illud'insperato',  'techiniB': 
Hau.  9,  et:  'paupercula'  Ad.  S  (cf.  u.  647)  ex  ipsa  &bala. 
Porro  hie  ter  utitur  infinitiuo  historico  (Phor.  9 ;  Ad.  10),  qui 
deest  apud  anonymum.  Dissentiunt  auctores  in  constmctioDe 
uerbi  'potitur':  alter  ablatiuum  habet  (Pseud.  15),  alter  accnsa- 
tiuum  (Ad.  12,  sec.  Bemb.). 

Sententias  primarias  particulis  frequentius  coniungit  Apolli- 
naris quam  anonymus.  Nam  coniunctiones  copulatiuas  item- 
que  aduerbia  temporum  seriem  indicantia  seil,  inter  sententias 
primarias  deciens  tantum  legimus  in  Plaut,  argg.^):  'que': 
Aul.  3, 15,  Pseud.  12;  'atque*:  Aul.  8,  11;  'et*:  Mü.15;  'in- 
terea':  Aul.  5;  *mox':  Aul.  13,  Mil.  12,  Pseud.  8.  —  in  Ter. 

1)  In  orthographia  comparationem  aersari  nolo  cf.  Dziatzk.  ad  Phor.  12, 
qui  tarnen  errare  mihi  nidetor  Ad.  8 :  'eidem'  («» idem)  ApoUinari  tribaens, 
quod  haud  scio  an  propter  sapencriptttm  FIDIGINA  et  subBcriptom 
FIDEM  hanc  mutationem  ezpertom  sit. 

2)  Argumenta  Amph.  et  Merc.  prorsus  carent  iis. 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  aigamentomm  metriconun  latinoram  arte  et  origine.        229 

antem  deciens  sexiens:  'qae':  And.  3,  Enn.  3,  Han.  3, 
Ad.  5  (?)'atqaey  ac':  And.  5,  Enn.  5;  'nam(qae)':  And.  4;  'sed': 
And.  9,  Enn.  10,  Ad.  3;  dein':  Phor.  9,  Hec.  5;  'deniqne^  Ad.  6; 
'mox':  And.  11,  Hau.  4;  'mox  tarnen':  Ad.  10. 

Idem  fere  cadit  in  coninnctiones  sabinnctinas:  qnibns  co- 
pnlantar  enuntiata  in  argg.  Plant,  quater  tantum:  'dum': 
Amph.  2;  *cnm':  Aul.  14;  'postquam':  Amph.  6;  *donec':  ib.  9. 
—  in  argg.  Ter.  nouiens:  'dum':  Hec.  10;  'cum':  Eun.  8, 
Hau.  6,  Phor.  7  (8),  Ad.  1;  'ut':  And.  5,  9,  Hau.  4,  Ad.  11. 
Praeterea  ex  mea  coni.  Eun.  10.  His  absolutis  iam  in  eo  est, 
nt  meam  de  auctoribus  sententiam  expromam.  Discrepantiae 
igitur,  quas  inuenimus,  et  sermonis  et  prosodiae  et  rei  metri- 
cae,  quamuis  paucae  sint,  diuersos  auctores  mihi  nidentur 
postuläre.  At  propter  summam  in  plerisque  rebus  metricis 
coDgmentiam  ex  eadem  disciplina  illa  argumenta  orta  esse 
pro  certo  habeo,  qua  suspicione  etiam  sermonis  similitudines 
explicantur.    Sed  ad  hanc  necessitudinem  infra  redibimus. 

Quaestio  4. 

De  uita  et  aetate  C.  Sulpicii  Apollmaris, 

Quamquam  Apollinaris  uita  cum  Gellii  iuuentute  artissime 
eohaeret,  nihil  tamen  inde  proficimus  ad  illius  aetatem  defi- 
niendam,  quia  ipsius  Gellii  aetas  alta  caligine  obruta  est, 
quam  paruo  cum  fructu  docti  uiri  conati  sunt  disturbare.  Et- 
enim  non  minus  quam  quinque  lustris  in  natali  Gellii  anno  sta- 
tnendo  differunt  inter  se,  c'um  Th.  Vogelius  (de  Gellii  uita 
etq.  8.  in  progr.  Zittau,  a.  1860)  Traiani  temporibus  eumque 
secutuB  Teuffelius  litt  Rom.  ed.  1 0  c.  340:  anno  115,  Baehrius 
autem  (Ersch  et  Gruber,  Enc.  s.  u.  G.)  a.  140  cum  natum  esse 
opinentur.  Hediam  autem  uiam  ingredi  suo  iure  sibi  uisus 
Friedlaender  (Sitteng.  m^  p.  470  sqq.)  in  a.  130  uel  134  diem 
natalem  Gellii  collocauit.  Cuius  quaestio  cum  maxime  pen- 
deat  ex  anno,  quo  Athenas  Gellius  se  contulerit,  definiendo, 
Qon  eante  fecit,  quod  hunc  incerto  argumento  circumscripsit. 

1)  In  ed.  ni  Gellium  circa  annam  1 25  natum  esse  dicit. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


230  GortiaB  Biccardoa  Opitz 

Nam  quis  hoc  argamentum  probabit  (p.  473)  Gellium  Athenas 
profectam  esse  a.  fere  160,  qnia  nusqnam  appareret  iam  ante 
profectionem  duos  Augostos  imperium  suscepisse?  Qaod  aatem 
ApoUinarem  attinet^  ex  CapitoL  Helu.  Pert.  c.  1:  'Puer  (Per- 
tinax)  litteris  elementariis  et  calcolo  imbatns,  datas  etiam 
Oraeco  grammatico  atque  inde  Snlpicio  ApoUinari,  post  quem 
idem  Pertinax  grammaticen  professus  est'  —  at  fit  probabile 
ApoUinarem  circnm  a.  140,  quo  Pertinax  (a.  126  natns)  quat- 
tuordecim  puer  annomm  erat,  etiamtam  nixisse,  ita  nalla  re 
cogimnr  ultra  a.  146,  quo  Pertinax  uicensimum  uitae  annnin 
jdxplebat,  mortem  Sulpicii  promouere.  Potest  etiam  paulo  ante 
mortnus  esse,  cum  non  obstet  hie  locus  Gellii  (13, 18,  2):  'Em- 
cius  Glarus,  qui  praefectus  urbi  et  bis  consul  fuit,  uir  morum 
et  literarum  ueterum  studiosissimus,  ad  S.  A.  scribsit'.  Nam 
si  exprimere  uoluisset  auctor  iam  illo  tempore  iterum  con- 
sulem  fuisse  Erucium  —  quod  a.  146  &ctnm  est  —  'bis  consul 
erat'  non  'fuit'  dicere  debuit.  Gellius  autem  etiam  exacto 
anno  uicensimo  quinto  Apollinaris  consilio  usus  est.  Nam 
hanc  aetatem  munus  iudicis  postulabat,  quod  ipso  legitimo 
tempore  adeptus  uidetur  esse  secundum  locos  a  Friedlaendero 
p.  472  allatos.  Possimus  igitur,  si  in  Ultimos  Apollinaris  annos 
haec  consuetudo  incidat,  Gellii  natalem  ponere  a.  circa  115, 
ut  a.  145  (circum  quem  Ap.  fortasse  diem  obiit)  triginta  fere 
annos  fuerit  natus.  Cui  temporis  descriptioni  non  repugnat,  — 
qua  in  re  alterum  Friedlaenderi  argumentum  uersatur  p.  471  — 
quod  de  Terentio  Scauro  legimus  N.  A.  11,  15,  3.  Nam  si 
a.  130  hie  iam  mortuns  erat,  suo  iure  eum  'diui  Hadriani  tem- 
poribus  grammaticum  uel  nobilissimum'  Gellius  potuit  nomi- 
nare,  sicut  snae  memoriae  doctissimum  appellat  ApoUinarem 
(N.  A.  13, 18, 2  et  18, 4, 1),  neque  opus  est  cum  Friedlaendero 
propterea  in  finem  imperii  Hadriani  natalem  Gellii  relegare. 
Nam  puerulus  profecto  doctos  aetatis  suae  granmiaticos  non 
multum  curabat.  Non  igitur.  uidetur  necesse  esse  ultra  annum 
146  Apollinaris  aetatem  prolatare. 

Domitium  quendam  ApoUinarem  reperimus  in  Plinii  epi- 
stuUs,  amplissimum  uirum  et  gratissimum,  quem  commouere 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  argumentorum  metricorom  latinorum  arte  et  origine.        231 

stndet  Pliniiis  ad  Erncii  Clari  petitionem  adiuaandam  (ep.  11, 
9, 6).  Fuit  aatem  consul  designatns  a.  97,  —  sententiam  dicit 
(ep.  9, 13, 13),  —  legatusqne  ftiit  Lyciae  {dcxaiodoTrjg)  cf.  C.  L  Gr. 
111,4236.0  Contra  litteris  minus  uidetur  operam  dedisse,  si 
qnidem  ex  Plinii  silentio  in  ep.  5,  6,  nbi  maxime  in  §  41  sqq. 
commemorandi  talis  stndii  occasio  erat,  illud  conicere  licet. 
Hnnc  igitnr  qnidam  docti  uiri'^  persuasum  habent  enm  esse 
grammaticnm,  qui  a  Martiale  comploriens  commemoratar.  Gui 
opinioni  nel  hoc  repngnat,  qnod  hnnc  artissimo  cum  Martiale 
coniimctnm  nidemas  uinculo,  quäle  uix  amplitudo  concessit 
QUoB.  Sed  utcunque  haec  res  se  habet:  ut  illum  in  litteris 
flomisse  nusquam  legimns,  sie  hunc  ad  munera  publica  ge- 
renda  accessisse  ne  uno  quidem  uocabulo  traditum  est.  Ita- 
qne,  ut  sine  ambagibus  eloquar,  quid  sentiam:  credo  Martialis 
ApoUinarem  esse  hunc  de  quo  disserimus  G.  Sulpicium.  Nam 
uide,  quam  accurate  cum  hac  apud  Gellium  laude  Apollinaris 
iudicii  N.  A.  12, 13,  4:  'cum  uerborum  Latinorum  sententia, 
usus,  ratio  exploranda  sit,  scaeuus  profecto  et  caecus  animi 
forem,  si,  cum  haberem  tui  copiam,  issem  magis  ad  alium 
quam  ad  te'  et  animi:  N.  A.  13,  20,  5:  'ut  mos  eius  in  re- 
prehendendo  fuit,  placide  admodum  leniterque'  —  quam  accu- 
rate, dico,  cum  hac  iudicii  et  animi  laude  congruat  hoc  Mar- 
tialis epigramma:  IV,  86: 

'Si  uis  auribus  Atticis  probari, 

Exhortor  moneoque  te,  libelle, 

Ut  docto  placeas  Apollinari. 

Nil  exactius  eruditiusque  est 

Sed  nee  candidius  benigniusque: 

Si  te  pectore,  si  tenebit  ore, 

Nee  rhonchos  metues  maligniorum 

Nee  scombris  tunicas  dabis  molestas. 

Si  damnauerit,  ad  salariorum 

Curras  scrinia  protinus  licebit, 

-Inuersa  pueris  arande  Charta.' 

1)  Cf.  Mommsen.  in  ind.  ed.  Plinii  EeiL      2)  Cf.  SchwabiuB  in  Teuffelii 
Htt.  Rom.  c.  328, 3  et  P.  Giesii  de  personis  apud  Martial.  comm.  libellom. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


232  Curtitts  Riccardus  Opitz 

atqne  simile  est  argamentam  ep.  VII,  26:  'ApoUinarem  con- 
neni  menm,  Scazon  et  q.  s.'.  Eidem  amico  simul  et  iudici 
lasciaiam  libri  XI  Mart.  excnsat  cf.  XI,  15  n.  11  sqq. 

Ac  temporis  qaoque  ratio  quae  innenimus  confirmabit. 
Nam  si  statoimns  circwn  annnm  60  natam  esse  Apollinarem, 
a.  88  nel  89,  quornm  alteratro  editns  aidetar  0  esse  Mart.  Über 
IV,  annum  29  nel  30  agebat.  Tarn  iunenili  eam  aetate  tarn 
doctom  iam  fuisse,  nemo'mirabitar,  qui  secam  repatauerit, 
quam  mature  ^}  Ulis  maxime  temporibas  adulescentali  ad  litte- 
ras  accesserint,  atque  etiam  minus  mirabitnr  in  iuuene  Car- 
thaginiensi,  si  Apuleinm  audiet:  Flor.  20  ex.:  ' Garthagini  — , 
ubi  tota  cinitas  emditissimi  estis,  penes  qnos  onmem  discipU- 
nam  pueri  discunt,  iunenes  ostentant,  senes  docent'.  Martiale 
igitur  anno  42  nato  ApoUinaris  minor  duodeniginti  fere  annis 
erat,  quae  tamen  res  sunmiam  illius  erga  doctum  amicum  re- 
uerentiam  non  impediebat.  In  epigrammate  autem  Vn,  89 
(a.  fortasse  92  scripto^),  quo  Hart,  quinquaginta  annorum  erat): 
'I,  felix  rosa  et  q.  s.'  cum  donum,  tum  uerba  'nectere  Candida«} 
sed  olim*  ad  iuniorem  hominem  magis  quam  ad  quinquagena- 
rium  quadrant.  Ita  a.  146  annos  fere  85  Sulpicios  habebat, 
quam  ad  aetatem  quod  statuimus  eum  docuisse  neminem  offen- 
det. Ac  sane  uidetur  non  iunior  fuisse  illo  tempore,  quo  Era- 
eins  Glarus,  qui  consulebat  eum  in  quaestionibus  dif&cilibns 
(N.  A.  7, 6, 12;  13, 18, 2),  ipse  paene  octogenarius  erat,  si  a  97 
uel  paulo  post  *)  Plinii  ep.  U,  9  de  petitione  illa  tribunatas 
scripta  est.  Huc  usque  si  recte  disseruimus,  iam  accuratiorem 
ApoUinaris  uitae  imaginem  proponere  licebit:  Natus  Gartha- 
gine  circum  a.  60  mature  Bomam  peruenit,  ubi  mox  arte  gram- 
matica  florebat.  In  matrimonium  deinde  duxit  Tiburtinam  ali- 
quam  cf.  Mart.  ep.  X,  30,  5:  'Non  ille  sanctae  dulce  Tibar 
uxoris'  atque  fortunis  auctns  —  nam  uillam  possidebat  Formiis 
a  Martiale  ipso  illo  epigrammate  laudatam  — ,  et  a  nobilissimis 
aetatis  suae  hominibus  celebratus  (cf.  inprimis  N.  A.  19, 13,2) 


1)  Cf.  Teuffei.  litt.  Rom.  c.  322, 4.        2)  Cf.  Friedl.  III»  p.  341  sq. 
3)  Cf.  Teuffei.  1.1.  4)  Cf.  Teuffei.  c.340.5. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  argnmentoram  metricorum  l&tinorum  arte  et  origine.       233 

nitam  degit  semper  Romae  nsqne  ad  mortem,  qnantüm  nos 
possnmas  iudicare. 

In  fine  liceat  aliam  coniecturam  addere,  qnam  supra  in- 
serere  non  potui.  Inneniuntnr  in  Anth.  Pal.  dno  epigrammata: 
^jiTtolhvaqLov^  inscripta^:  alterum  XI,  399  Glyconem  gram- 
maticnm  irridens,  altemm  XI,  421  de  falsis  amicis,  adespota 
nimirnm  per  se,  nam  qnis  sine  indicio  de  tot  Apollinaribns 
certo  coidam  attribuere  ea  andeat?  Atqai  6.  Weigandos  Mus. 
Bhen.  nol.  3  (a.  1845)  p.  552  demonsttauit  tres  locos  ad  ordi- 
Dem  elementarinm  compositos  reperiri  in  Anth.  Cephalae  poe- 
tamm,  quornm  'antiqaissimns,  Lacillins,  sub  Nerone  flornit, 
recentissimns,  Lncianns,  uitam  nsqne  ad  annum  GC  p.  Chr. 
prodaxit'.  His  igitnr  in  reliqniis  operis  nt  nidetnr  a  Dioge- 
niano  Heracleota  eompositi  insunt  illa  qnoqne  epigr.  dno,  qnare 
iam  Weigandus  p.  554  de  dnobns  pntanit  altemtri  ea  attri- 
bnenda  esse  ant  ApoUinari,  episcopo  Ranennati^),  qni  snb 
Yespasiano  martyrium  snbiit,  ant  Clandio  ApoUinari,  episcopo 
Hieropolitano  ^),  qni  circa  a.  171  nixit.  Eqnidem  de  hoc  non 
minns  qnam  de  illo  dnbito,  sed  argnmentornm  anctori  illa 
qnoqne  opnscnla  nindicanerim. 

Non  Graecos  solnm,  sed  etiam  Romanos  symbolas  snas 
ad  corpns  illnd  Diogeniani  contnlisse  ex  eo  intellegis,  qnod 
Traiani  epigr.  (XI,  418)  band  procul  ab  altero  ApoUinaris  in- 
est.^) Snlpicins  antem  ApoUinaris,  qnam  Graecis  litteris  doctns 
faerit,  supra  nidimns  p.  199.  Deniqne  ad  quem  alterins  epigr. 
argntidentnm  magis  qnadrat,  quam  ad  grammaticum,  cni  nimi- 
ram  rinalis  alicnins  delndendi  saepennmero  se  offerebat  oc- 
casio?  Praeterea  color  qnoqne  hornm  poematiorum  nonne  pror- 
sos  connenit  Ulins  hominis  leni  humanoque  ingenio?^) 

1)  Cf.  DuebD.  ind.:  XI,  346  et  424  non  iure  eidem  tribuuntur. 

2)  Cf.  Fabricü  bibl.  Graec.  ed,  Harl.  VIII  p.  586. 

3)  Cf.  Fabr.  ib.  et  Paulii  enc.  s.  u.  Ap.  2. 

4)  De  Latinis  in  Anth.  Pal.  nomioibus  cf.  Finsler.,  krit.  Unters,  z. 
Gesch.  d.  gr.  Anth.  p.  125  adn.,  qui  multa  ezempla  coUegit. 

5)  De  dinersa  nominis  forma  cf.  Ritschel.  op.  lY,  446  sqq. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


234  Curtius  Riccardos  Opitz 

Pars  II. 

De  acrßsHchis  Hatäinis. 

Qnaestio  5. 
De  auctore  quid  adkuc  susptcaii  shU  uiri  docti. 

Denno  nobis  idque  ad  acrostichoram  qaaerendum  ancto- 
rem  ex  portn  nanigantibas  certiora  ab  initio  indicia  uidentnr 
snppetere,  qnae  tarnen  fiihili  esse  mox  intellegemas.  Ac  pri- 
mam  qaidem,  qnod  Donatus  locntionem  qaandam  ex  acro- 
stichis  ut  Plantinam  expromit  %  credat  qnispiam  ex  antiqnusi- 
mis  qnidem  temporibos  —  nam  de  Planto  ipso  nemo  iam 
cogitat  —  illa  originem  dncere.  Verum  etiamsi  Donatus,  seu 
errore  ductus  seu  parum  aecnrate  locutus,  Planto  ipsi  argu- 
menta tribnit,  haec  uel  ducentis  annis  ante  Donatum  orta  esse 
potest  putari. 

Porro  meram  fabulam  a  Guarinio  Veronensi,  si  Wolffio 
credere  licet  (cf.  Prolegg.  ad  Piauti  Aul.  p.  24),  institutam  se- 
quebantur  ii,  qui  Prisciano  argumenta  tribuebant,  eamque  fetlla- 
cem,  ut  ex  Donati  testimonio  uidemus,  praeterquam  quod  Pri- 
scianum  tam  bonos  iambos  scribere  non  potuisse  Carmen  eiufi 
ad  Anastasium  missum  (cf.  Prise,  de  laude  imp.  An.  ed.  End- 
licher: initio)  satis  luculenter  demonstrat. 

Neque  uero  minus  errant,  qui  a  Sidonio  ApoUinare,  cele- 
berrimo  quinti  saeculi  episcopo,  facta  esse  argumenta  nostra 
contendunt,  ut  Forcellinius  in  lexico  s.  n.  'compressor'  Sido- 
nium  nominans ;  praeterea  cf.  nirum  doctum  in  Panlii  enc.  s.  u. 
Apollinaris  Sidonius:  'ihm  legen  einige  die  den  Stticken  des 
Plautus  vorgesetzten  metrischen  Inhaltsangaben  (Acrosticha) 
bei,  welche  andre  dem  Grammatiker  Priscianus  zuweisen'. 
Nimirum  hi  episcopum  cum  Sulpicio  Apollinare,  Terentiana- 
rum  periocharum  auctore,  confuderunt. 

Qui  M.  Varronem  idoneum,  in  quem  conferrent  argumenta 

1)  Cf.  ad  Ter.  And.  III,  5,  4:  'pretiam  ob  stultitiam:  Sic  Plaatos 
locatas  est :  FreUum  ob  asinos,  pro  asinonim  pretium'  scU.  aig.  As.  a.  3. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  aigumeDtonim  metrioorom  latinonun  arte  et  origine.        235 

illa,  pntabant,  sine  dnbio  Plantina  eins  gtadia  spectabant,  quam 
sententiam  per  se  pemersam  esse  non  contenderim  ^),  si  modo 
nllam  ade^set  adminicnlom  nee  certa  qnaedam  obstarent.  Ad- 
minicalnm  qnidem  Osamius  inuenisse  sibi  uisos  est  certissi- 
miim,  caias  tamen  aestimatione  ob^caecatas  quae  repugnant 
circomspicere  non  cnranit.  Oonator  enim  commentatione,  quae 
inserta  est  dium.  antiq.  sind.  a.  1849  p.  193 sqq.,  demonstrare 
Anrelinm  Opilinm  grammaticam  haec  conscripsisse  poematia 
8oli8  bis  nisns  nocabnlis  Suetonii  de  ill.  gramm.  6:  'Huius 
(sc.  Anrelii)  cognomen  in  plerisqne  indicibus  et  titnlis  per  onam 
/  litteram  scriptum  animaduerto,  uerum  ipse  id  per  duafi  effert 
in  parasticbide  libelli,  qui  inscribitur  Pinax'.^j  Speciosa  sane 
coniectura  Osanni  et  quae  multis  hominibus  doctis  probatur, 
quam  tamen  ne  accipiamiis  grammaticis  impedimur  scrupulis 
graoibus,  id  quod  infra  demonstrabimus.  Sed  ne  quis  uel  hoc 
Osaoni  sententiae  opponat  nescire  nos^  quas  pro  genuinis 
habnerit  Plaut!  fabulas  Opilius,  continentur  Yarronianae  quae 
dicontur  üabulae  iis  tantum,  quae  ab  omnibus  ante  Yarronem 
doctis  uiris  itaque  etiam  ab  Aurelio  Plauto  attributae  erant. 
Atqui  id  per  se  uerisimile  est,  si  Opilius  ad  alias  quasdam 
fitbolas  praeter  XXI  illas  fecisset  argumenta,  haec  separata 
intereidere  potuisse. 

Ätque  arbitretur  quispiam  acrosticha  antiqua  esse  nisus 
Fleckeiseni,  uiri  doctissimi,  commentatione  (cf.  Annall.  Phill. 
nol.93  p.  9—13,  contra  RitscheUum  in  Prolegg.  CCCXVIII), 
qua  illam  formam  'Pseuddus',  acrosticho  traditam  certissime, 
meliorem  esse  et  antiquiorem  demonstrare  conatus  est  —  nam 
Bitscbelio  non  persuasit  (cf.  op.  III  p.  7  adn.).  At  sit  forma 
Qla  antiquissima,  nonne  ex  libris  Plautinis,  quippe  in  qnibus 
etianmunc  legatur,  ab  auctore  potuit  adoptari?^)    Sed  prius- 

1)  Cf.  RitBchel.  op.  Y  p.  524  sub  finem. 

2)  De  hoc  Opilii  opere  cf.  Ritschelü  Parerga  p.  XY  sqq. 

3)  De  antiqua  forma  'Pseudolas'  0.  Seyffertas  in  Pliilol.  aol.  25      i 
p.  448  sq.  adn«  Fleckeiseno  suffragatus  ad  aetatem  acrosticbomm  definien- 
dam  alio  aigumento  usus  est,  quod  infra  uidebünus ;  infra  etiam  de  ceteris 
latiqniB  formis  uerba  faciemuB. 


>/ 


Digitized  by  VjOOQ iC 


236  GartiuB  Riccardos  Opitz 

quam  ad  meam  argnmentationem  transeaiUy  absolaenda  est 
controuersia  qnaedam  tacta  tantam  ab  Osanno  (cf.  p.  199  et 
adn.  t),  qni  locnin  attulit  ex  Bekkeri  Anecd.  Gr.  aol.  in  p.  1461 
adn.  *)  AndroniciO  caiasdam  ftegl  ra^stjg  Ttoirjrcjv,  ubi  sub 
finem  legimus  haec:  ^^  di  via  (sei.  xw/K^töla)  iÄ7]d^  dlwg  ainy- 
fuceTviörjg,  Tckrjv  €7tl  dovXiav  xal  ^ivcjv,  ijig  kTtiarniog  Mhav- 
ÖQOQ  xal  Ttaqa  ^Pwfxaloig  TsQivriog  xai  Jlkavrog,  XW^^*  ^^ 
^cQOTaaei  xal  ifiiraaeL  xal  avaarQOipfj  6  TeqivTiog,  xal  äg 
Ttivre  axrjvag  diaiqel  t6  ÖQaiia,  üXavTog  TteQioxfjv  noui  r^s 
avrov  ^xwf^ffidlag,  Te^hriog  eJ'  ov,  TQayixiSv  dk  Ttoirpm 
et  q.  8.*.  Ex  nerbis  autem  IlkavTog  TteQioxfjv  Ttotei  rqg  avrov 
xo)fi(fidlag,  Te^ivriog  d^  ov  Osannos  grammatico  Uli  Teren- 
tiana  argumenta  nota  non  fnisse  colligens  ante  C.  Snlpiciain 
Apollinarem,  anctorem  illoram,  eam  fnisse  contendit.  Quod  si 
recte  iudicasset  nir  doctns,  iam  eonstaret  ante  Sulpicinm  scripta 
esse  Flantina  argumenta,  aut  non-acrosticha  illa  aut  ipsa  acro- 
sticha.  At  primum  mihi  maxime  est  dubium,  num  nostra  argu- 
menta dicat  ille  grammaticus,  si  quid  sentio,  plane  aliud  quid 
in  mente  habet:  prologos  Plautinos  et  Terentianos.  Namqne 
cum  Terentius  in  prologis  identidem  dicat  se  non  exponere 
fabulae  argumentum,  in  Plautinis  prologis  satis  frequens  est 
illa  argumenti  explicatio.  Quae  sententia  etiam  probabilior  fit, 
si  locum  illum  ex  Donati  comm.  (ad  And.  u.  1)  conferimos^): 
'Haec  scaena  pro  argumenti  narratione  proponitur,  in  qna 
fundamenta  fabulae  iaciuntur,  ut  uirtute  poetae  sine  officio 
prologi  uel  d^Bwv  aito  /dtjxccvrjg  et  periocham  eomoe- 
diae  populus  teneat  et  res  agi  magis  quam  narrari  uideatar'. 
Quocum  loco  conferas  haec  Euanthii'de  tragoedia  et  comoedia 
uerba:  apud  Klotz,  uol.  I  p.  XIV  1. 16:  'Tum  etiam  Graeci  pro- 
logos non  habent  more  nostrorum,  quos  Latini  habent.  Deinde 
&€ovg  ccTto  firjxavrjg,  id  est,  deos  argumentis  narrandis 
machinatos,  ceteri  Latini  instar  Graecorum  habent:  Teren- 

1)  De  auctore  illius  scripti  cum  Osannos  dabitaret,  probabiliter  ex 
Andronici  Rhodii  opascolo  aliqno  exscriptam  esse  hanc  particolam  con- 
iecit  Bergkias  ed.  p.  YUI. 

2)  Quem  Osannus  non  intellexit 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  argumentonuD  metricoram  latinorum  arte  et  origine.        237 

tins  non  habet'.  Etiam  Eagraphii  comm.  in  And.  ad  prol. 
0. 1  adhibenda  sunt  nerba:  'omnis  prologas  triplici  indacitar 
caosa,  ael  ut  argumentum  fabulae  possit  exhibere, 
uel  poetam  populo  commendare  uel  ut  a  populo  audientiam 
pofltalet.  Sed  bis  omnibus  causis  Terentius  non  ita 
usus  est'.O 

Sed  concedamog  paullisper  ad  argumenta  spectare  scrip- 
toris  uerba,  qnis  inde  coUiget  fnisse  illis  temporibus  Flautina 
ai^menta,  Terentiana  non  fuisse?  Namque  cum  in  codicem 
Planti  Ambr.  posterioribus  demum  saecuÜB  non  -  acrosticha 
panca  intrarint,  omnino  nunquam  acrosticha ,  nonne  etiam  in 
Terentii  quibusdam  codicibus  defuisse  periochas  statuere  pos- 
simins?  Sed  mittamus  hoc,  quia  uana  est  tota  Osanni  sen- 
tentia/^) 

lam  ut  accnratius  cognoscamus  argumentorum  naturam, 
instituatar 

Quaestio  6. 

De  sermane  acrostichorum. 

Quanta  cautione  opus  sit  in  lubrica  hac  materia  supra 
monnimus,  tarnen ,  quae  cum  probabilitate  elici  possint,  sta- 
taere  licebit.  Quod  mouit  hanc  quaestionem,  laus  est  Ottii 
(in  Annall.  Fhill.  nol.  109  a.  1874  p.  863  adn.),  quare  ab  huius 
argamento  incipiendum  erit  Docuit  autem  ille,  ut  ipsa  uox 
inoieem'  laxius  et  a  posterioribus  tantum  ponitur  pro  locu- 
tione  'inter  se'  ad  reciprocum,  qui  dicitur,  conexum  significan- 

1)  Cam  Andronico  Terentii  interpretes  etiam  aliis  in  rebus  consen- 
tiant,  at  Don.  de  qoinque  actibus  identidem  loquitur.  Ita  apad  A.  ava- 
ot^o^  corrigendam  est  (qnod  dabitanter  iam  Bergkios  proposuit  ed.  p.VIII, 
ODe  cansa  delens  nomen  Terentii)  ex  Enanth.  comm.  I  p.  XV  1. 33  sqq. : 
prologum,  protasin,  epitasin,  cata Strophen'. 

2)  Unum  addere  mihi  liceat:  uidetur  aoctor  io  lyricis  inprimis  Sappho 
poetam  amasse,  qoippe  quam  solam  laude  extulerit:  cf.  in  uersu  8  Bekk.: 

>w^v,  BoHxvliSav,  2ifimviBov^  ^Tßvieav,  aal  ra  rrjs  funnriMCsrarijs  JSanfovi. 
Qnare  conidas  einsdem  esse  epigramma  illud  Anth.yil,  181  conformatum 
a  Sapphns  carmine  YII,  489,  ubi  Duebneri  conferas  adnotationem. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


238  Gortius  Riccardos  Opits 

dorn,  abnndanter  comnnctnm  Mnaicem  se'  apad  lustiDiim 
demnin  esse  nsitatnm.  Ante  enm  dno  tantom  exempla  in- 
ueniimtiir  (Tac.  dial.  25 ;  Plin.  epp.  m,  7, 15),  qaae  tarnen  Ottins 
in  dnbitationem  nocanit.  Sed  quoqno  inre  hoc  fecit,  aersns  ille 
Men.  10:  'Ibi  se  cognoscunt  fratres  postremo  inuicem'  nidetar 
non  ante  exiens  primnm  p.  Ch.  saecnlnm  posse  scriptos  esse. 
2.  Amph.  5:  'Is  adaenientis  semom  et  dominnm  frostra 
habet':  Locntionem'frastra  habere*  legimas  Tac.  Ann.  13, 37: 
'Gorbnlo  —  frastra  habitos'  et  ib.  14, 11,  nam  speciosa  et  eerta 
paene  est  coniectnra  Moreti  'postqoam  frnstra  habita  sit\  His 
dnobns  locis  cnm  ^eludere'  significet  illa  locntio  (cf.  Nipperdei 
et  Orellii  adn.),  tertio  pro  nerbo  'neglegere'  positam  eam  esse 
apparet  Ann.  13,  51:  'qnae  breui  semata,  dein  frnstra  habita 
sunt*.  Ad  Ann.  antem  13, 37  Nipp,  disertis  uerbis  af&rmat  apnd 
Tacitom  locntionem  illam  primnm  inaeniri.  Qoa,  si  Handinm 
Turs.  n  p.  748, 6  et  lexica  seqnimur,  ex  posterioribas  aactori- 
bns  praeter  Amm.  Marc,  nemo  est  usus  cf.  18,  6,  6  (Ejss.):  'si 
Persae  frnstra  habiti  redissent*;  id.  31, 12, 9  ex.:  ^frnstra  habiti 
discesserunt*.  At  apnd  Symmachnm  innenio  ep.  n,  72:  'Id  si 
ita  est  neqne  me  opinio  frastra  tni  habet'.  Plantns  ipse  ad 
sensum  illnm  reddendnm  cum  nerbo  'habere*  datinnm  snbstan- 
tini  coninngere  solet  ut  'inridicnlo  habere'  Poen.  1172  6e. 
(5,  4, 10),  Indificatui  h.  ib.  1270  (5, 5,  2),  frnstratni  h.  Men.  695. 

3.  Legimns  Aul.  7:  'compressor',  quod  in  Mythogr.  tan- 
tum  Lat.  exstat  1, 18  ed.  Bod.  (scriptt.  rer.  myth,  uol.  I)  'a  com- 
pressore  in  uaccam  transfigurata  est*.  Quomodo  inde  a  Liaio 
et  Sallustio  increbruerit  Studium  talia  substantiua  fingendi  licet 
e  Panckeri  Meletem.  Lexistor.  spec.  Dorp.  1875  cognoscere, 
qni  in  hac  dissertatione  'kleine  Beiträge  zur  lat  Lexicogr.  etc.' 
Mölanges  Gcöco-Rom.  III,  522  'compressor'  inter  uoces  Hadriani 
aetate  posteriores  adfert. 

4.  Most.  6:  'Lucripeta*,  quamquam  comoediam  redolet, 
rursus  offendimus  apnd  solnm  Cassiod.  Var.  12, 11  tom.  LXIX  ed. 
Mign.  'nesciunt  enim  esse  lucripetes  (!)'.  Simile  nocabolum  Apn- 
leins finxisse  nidetur  'poscinummins*  Met.  X,  21  p.  933  Hildebr. 

5.  Certa  aetas  est  rursus  significationis,  qua  usurpari  nide- 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  argamentoniin  metricomm  latinorain  arte  et  origine.       239 

mos  nerbnm  'sustinere'  Stich.  3:  'perseuerent  —  ita  snsti- 
oere  fratreB  neqne  relinqnere'.  Nam  quam  exspectes,  'aufrecht 
erhalten',  non  qnadrai  Immo  agnosco  hie  sententiam  'erwar- 
ten', qnae  apad  Africanos  demum  nidetar  inneterasse ,  nt  ex 
litteris  sacris  plarima  exempla  attnlit  Boenschins  It.  et  Vulg. 
p.  381  sq.,  praeterea  ex  TertuUiano,  Cypriano,  etiam  ex  Hygini 
fabolis  et  ex  Peraigilio  Veneris.  Contra  qnod  ex  Martiale  con- 
fert,  non  aeqne  dilncidnm  est,  cum  nerti  posset  etiam  'aus- 
halten, sich  gefallen  lassen'  cf.  IX,  3,  13:  'Exspectes  et  susti- 
neas,  Augaste,  necesse  est\  At  Apuleio  uindicanda  est  illa 
significatio  (quem  R.  omisit)  Met.  XI,  21  p.  1066  'me.  quoque 
oportere  caeleste  sustinere  praeceptum',  ubi  negat  eam  omnino 
cogitari  posse  Hildebr.  Nam  cf,  c.  22  in.  p.  1068:  'nee  me  — 
longi  temporis  prolatione  cruciauit  deae  potentis  benignitas'. 

Nouum  autem  inferioris  aetatis  testimonium  haberemus, 
si  Amph.  9  constaret  non  'Alcumena'  sed  'geminos'  interpola- 
tnm  esse,  quod  mihi  quidem  constare  uidetnr;  tum  adhibendus 
esset  Boetticher  in  lex.  Tac.  'eniti  sine  casu  i.  q.  parere'  in 
iis  enomerans ,  quae  Taciteae  propria  sunt  aetatis.  Ceterum 
de  hoc  loco  cf.  quod  infra  dicemus. 

Verum  tamen  nondum  exhaustae  sunt  nostrae  copiae,-  immo 
reperimus  praeterea  nonnulla,  quae  iam  melioribus  temporibus 
a  poetis  uel  uergentibus  etiam  a  pedestris  sermonis  scriptori- 
bns,  neglegentioribus  quidem,  passim  admissa,  postea  in  com- 
munem  nsnm  recepta  sunt. 

Ordiar  a  uoce  'terrificus'  Most.  4,  quam  paulo  longius 
mrsns  non  sine  fructu  prosequemur.  Ac  primum  quidem  afifero 
loeos  Lucretianos:  VI,  387:  'Quodsi  luppiter  atque  alii  ful- 
gentia  diui  Terrifico  quatiunt  sonitu  caelestia  templa' ' 
et  II,  632:  'Terrificas  capitum  quatientes  numine  cri- 
stas':  qui  u.  redit  fere  totos:  V,  1315:  'Terrificas  capitum  qua- 
tientes undique  cristas',  ubi  deleuerunt  Faber,  alii.0    Aperte 

1)  Transponi  maluit  BockemaeUer  post  aocem  'tenere'  in  o.  1312  Lachm. 
eL  etiam  GneiBsii  de  uersibaB  in  Lacretii  carmine  repetitiB,  Dissert  Argent. 
öoLn  p.77. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


240  Curtius  Riccardus  Opitz 

secnndum  locam  imitatus  est  Ouidiofi,  qai  semel  omnino  uoca- 
bulum  illud  habet,  Met.  I,  179:  'Terrificam  capitis  Con- 
en ssit  terque  quaterque  Caesariem*.  Tectius  Vergilius  pri- 
mnin  Aen.  VUI,  431:  de  fnlminibas  in  Aetna  monte  factis 
dicens:  'Fulgores  nnnc  terrificos  sonitnmque  metom- 
que  Miscebant  operi'  (de  lect.  'horrificos'  cf.  Ribbeekii  adn.). 
Praeterea  innenitnr  illa  uox  Aen.  XII,  104:  'Mngitus  uelnti 
—  taurns  Terrificos  ciet*  et  ib.  V,  523  sq.:  'Docuit  post 
exitns  ingens,  Seraqne  terrifici  cecinernnt  omina  nates 
Namque  nolans  liqnidis  in  nnbibns  arsit  hamndo'.  Posteriores 
autem  Vergilinm  ita  secnti  sunt,  nt  plernmqne  ibi  nocem  'tem- 
ficns'  adhiberent,  ubi  de  monstro  aliqno  a  natibus  praedicto 
nel  omnino  de  Phoebi  sacris  sermo  est.  Cf.  Lucan.  Y,  12S: 
'Limine  terrifico  metnens  consistere  Phoebas  —  noscendi  ar- 
dore  futnri'.  Liberius  nocabnlo  nsns  est  Val.  Flacc.  I,  785 
snmpto  tarnen  ex  Vergilio,  siquidem  etiam  alibi  (V,  261  cf. 
W.  Ribbeck.  ad  Verg.  V,  524)  illum  locum  imitatus  est.  Fre- 
quentier usus  apud  Stat.,  cuius  Theb.  III  u.  666  sq.,  VII  u.  407 
coli.  u.  402  sq.,  X  u.  170;  Silu.  V,  3,  u.  96  sq.  similes  sunt 
loco  Vergilii  (V,  523  sq.),  contra  Theb.  III,  224:  'Fulmine  eri- 
statum  galeae  iubar,  armaque  in  auro  Tristia,  terrificis 
monstrorum  animata  figuris,  Incutiens*  magis  locum  Lncretii 
in  animum  reuocat.  Restat  Theb.  VI,  S35.  Deinde  Glandiani 
conferamus  in  cons.  Eutr.  II  (20)  leep.  u.  45  sqq.:  'Tum  uates 
sine  more  rapi  Ijmphataque  passim  Fectora  terrifici  stimnlis 
ignescere  Phoebi  Fac  nuUos  cecinisse  deos  et  q.  s.';  qnae 
conscripta  sunt,  ut  recte  monet  Gramlewiczius  apud  leep.  uol.  II 
p.  CIX  ex  Aen.  VII,  377  —  sed  assonant  praeterea  ad  V,  524. 
'Terrificos  mugitus'  ut  Aen.  XU,  103  sq.  aabemus  de  rapt  Pros. 
n  (35)8:  'Terrificis  gemuit  mugitibus  Aetna'.  Praeterea 
Claudianus  uocem  habet:  ib.  I  (33)  163  sq.;  Ruf.  I  (3)  131; 
Gigant.  (37)  75 ;  Hyst.  c.  min.  20,  23. 

Hinc  si  respicimus,  uidetur  Lucretius  huius  uocabuli  anctor 
esse  eo  magis,  quod  apud  eundem  primum  uerbum  'terrificare' 
inuenitur.    At  exstat  apud  Gensor.  in  frg.  de  met.  96  I. ')  hie 

1)  Gramm.  Lat.  uol.  VI  p.614K. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  argumentorum  metrieorom  laÜDorum  arte  et  origine.        241 

nersTis  Aristobolii  (?)  cf.  Bibbeck.  tragg.  ine.  ine.  n.  96:  'Qoae 
Um  terribilis  tüa  pectora  tnrbät  terrifico  sönitn  im- 
polit',  quem  nersum  cum  uicinis  fictnm  esse  a  grammatico  con- 
tendit  L.  Mneller  Annall.  Fhill.  nol.  97  (a.  1868)  p.  434  sine  causa, 
si  eam  Ribbeckio  anapaestos  metimnr.  At  hoc  nescimns,  nnm 
ante  Lucretium  anctor  illins  nersns  fnerit,  immo  expromptns 
mihi  uidetQr  hie  ex  loco  Lucretii:  'Qaod  si  Inppiter  atqne  alii 
folgentia  dini  Terrifico  qoatinnt  sonitn  caelestia  templa', 
nbi  sabseeontnr  haec:  'Fectore  perfixo'  u.  392,  "tnrbine 
eaelesti  subito  correptos  et  igni'  n.  395.  Sed  nt  sit  Laeretins 
imitator,  ntiqne  prorsns  poetica  nox  illa  initio  ftiit,  qnare 
prosae  orationis  scriptores  raro  ea  usi  sunt  Apud  Flininm 
maiorem  nnns  reperitur  locus,  N.  H.  11,  25  Detl.  (p.  88  1.  22): 
'Sed  cometes  nunquam  in  occasura  parte  caeli  est,  terri- 
ficum  magna  ex  parte  sidus'.  Qnare  equidem  persuasum 
babeo  Plinio  obnersatos  esse  hie  illos  de  uatibus  terrificis 
omina  canentibus  et  de  cometa  uersus  Verg.  Aen.y,  524sq« 
Qaod  cadit  etiam  in  Flinii  minoris  locum  illum,  quo  solo  uox 
'terrificus'  apparet  ep.  VI,  20, 19:  'Plerique  lymphati  terri- 
fieis  uaticinationibus'.  Et  ne  mireris  nos  tantam  auctori- 
tatem  uindicare  loco  iUi  Vergiliano  etiam  Spart,  uita  Getae 
e.  3, 7  ad  enm  respexit,  quod  indagauit  Baehrensius  Ann.  Phill. 
Qol.  107  p.  67.  Itaque  hie  quoqne  dieendum  erit  non  iam 
Aurelii  Opilii  temporibus  in  qaolibet  poesis  genere  illam  uoeem 
potoisse  adhiberi. 

Verbum  'generare' et  apud  poetas  et  apud  scriptores  po- 
steriores haud  raro  inuenitur,  ut  semel  apud  Enn.  Ann.  u. 31  sq.: 
isqne  pium  ex  se  Anchisen  generat',  tum  apud  Yergilium, 
Oaidinm,  Manilium,  Silinm  et  apud  Curtinm,  Plinium  (N.  H.), 
QaintQiannm,  Suetonium,  lustinum,  (rellium,  Modestinum  (Dig.). 
Poeticam  autem  huius  uocabuli  originem  uel  ex  iis  locis  cogno- 
scimiis,  ubi  Cicero  eo  usus  est,  nimirum  nusquam  nisi  in  elata 
müone  de  diis  uel  de  rebus  diuinis  sanctisque  uerba  faciens. 
In  orationibns  semel  exstat  Fhil.  lY,  2  (5)  Baiter  et  Kayser: 
' deo  — ,  a  quo  populum  Bomanum  generatum  aeeepimus'.  Paulo 
freqientius  in  scriptis  philosophicis;  uerum  animaduerte  hie 

L«ipiiStr  Stiidbn.  TL  lg 


Digitized  by  VjOOQ iC 


242  Gurtias  Riecardas  Opitz 

qnoqae  orationis  colorem:  de  legg.  I,  9  (27):  'hominem  —  ge- 
neranit  et  omauit  deag\  Adde :  Tuac.  V,  24  (69);  Offic.  1, 7  (22); 
ib.  29  (103);  de  rep.  2, 12  (24) ;  Tim.  2.  Plane  similis  est  vm% 
ille  locus  Cornelii  Nep.  Att.  I:  'T.  Pomponius  Atticns,  ab  ori- 
gine  ultima  stirpis  Bomanae  generatus'.  At  toto  caelo  distat 
ab  bis  eist.  2:  'natam  generat  nuptiis'. 

Gorruptela  laborat  Mil.  u.  8:  'Obherentis^  atque  cum 
£acile  eognoscatur  ex  sequentis  nersus  primo  uocabulo  'Ridi- 
culis'  nltimam  syllabam  in  eum  intrasse,  ut  ex  hoc  in  alte- 
rum  praepositio  'de'  (de  tegulis)  delata  est  (cf.  'deluditor'  in 
codd.  praeter  Vet.),  euadit  fere  lectio'obhaerens',  quam  tarnen 
ipsam  quoque  Bitschelius  op.  11  p.  410  sq.  spemendam  esse 
uidit.  Nusqnam  eodem  sensu,  quo  'occubare',  et  non  nisi 
apud  poetas  uel  posteriores  scriptores  legitur  cf.  Lucr.  IV,  420; 
SenecaTranqu,  a.VIII,3,  alibi;  Suet.Tib.2,  id.  Nero  19;  Apul. 
Met.  VI  c.  12  ex.;  Auct.  de  origine  gent.  Rom.  20,  3;  Lactant 
op.  dei  11  apud  Hign.  uol.Vn  p.  52.  Sestat  igitur  quod  satis 
probabiliter  scripsit  Sitschelins : '  o  b  e  r  r  a  n  s'.  A ttamen  ne  hoc 
quidem  uocabulum  excepto  uno  loco  Horatiano  A.  P.  355  sq.: 
'ut  citharoedus  Bidetur,  chorda  qui  semper  oberrat  eadem', 
apud  meliores  scriptores  legi  ex  lexicis  intellegas,  ubi  nnlla 
nisi  ex  Curtio,  Seneca,  Persio,  Plinio  (N.  H.),  Silio,  Tacito, 
Claudiano  deprompta  afferuntur  exempla. 

Truc.  8:  'Natique  causa  dat  propensa  munera'. 

Vocabulum  'propensus'  proprio  sensu,  ut  sit  'propendens', 
non  saepe  adhibetur:  a  Solino  p.  109, 1  Mo.:  'Est  et  alce  mnlis 
comparanda,  adeo  propenso  labro  superiore  et  q.  s.',  a  Capit 
u.  Gord.  19,  4  P.:  'quem  uulgo  iocantes  quod  esset  natura  pro- 
pensior  Priapum  non  Priamum  saepe  uocitarunt*.  Eandem 
sententiam  statuo  Cic.  Parad.  III,  2  (24) ,  ubi  a  libra  repetitnr 
similitudo:  'Causa  igitur  haec,  non  natura  distinguit,  quae 
quoniam  utro  accessit,  id  fit  propensius,  si  utroque  adiancta 
est,  paria  fiant  necesse  est'.  —  Pluribus  locis  ad  hominem 
relatum  adiectiuum  'propensus'  significat  'inclinatum  ad  ali- 
quid^,  seil,  translato  sensu,  uel  absolute  'facilem,  habilem', 
quas  significationes  non  opus  est  illustrare  exemplis.  —  Restat 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  argomentomm  metricoram  latinoram  arte  et  origine.       248 

tertia  qnaedam,  'grauidum',  quam  nt  Giceronis  illo  loco,  quem 
iam  expediuimas,  ita  Plaut.  Bacch.  u.  513  B.  adiectiuo  Uli  sub- 
esse  docent  niri  docti: 

'Verum  quam  illa  umquam  de  mea  pecunia 
Bamenta  fiat  plumea  propensior, 
Mendieum  malim  mendicando  uincere'. 
U88ingiiis  igitur  adnotat:  'propensior  i.  e.  grauior',  ipsa  Truc. 
arg.  uerba  conferens.  At  primum  quidem  satis  miro  modo 
Mnesilochum  de  pondere  amicae  sua  pecunia  augendo  loqui 
nniisquiflque  concedet,  praeterea  autem  ille  non  eo  in  Bac- 
chidem  animo  est  —  quam  u.  505  R.  etiamtum  amare  8e  di- 
Ineide  confitetnr  —  ut  uel  minimam  a  se  utilitatem  ad  eam 
redondare  nolit,  uerum  hoc  tantum  af&nnat  nunquam  sua  pe- 
cimia  (hoc  urgendum  uidetur)  infidelem  illam  se  placaturum 
esse  i.  e.  paulo  seil,  plumae  ramenta  propensiorem  —  nam 
'mnlto'  non  sperat  —  redditurum.  Geterum  perperam  hos 
nersos  intellexit  iam  auctor  alterius  recensionis:  'Ramenta  fiat 
granior  aut  propensior'.  Sed  ut  redeamus  ad  Trucul.  arg.,  ne 
hie  quidem  sensus  'grauia'  aptus  uidetur,  cum  munera  sint: 
ancillae  duae  u.  530,  pallula  536,  tus,  amomum  540.  Quare 
hand  scio  an  scribendum  sit:  'dat  propense  munera'.  Quod 
tarnen  aduerbium  satis  raro  et  apud  laxiores  tantum  scriptores 
innenitur:  apud  Lentul.  in  Gic.  ep.  Xu,  15  (3):  'ut  hanc  con- 
eordiam  —  propense  non  crederent  esse  factam'.*  Liu.  37,  52, 6: 
'propensius  cumulatiusque  —  senatum  facturum'.  Apul.  Flor. 
XX  p.  96  Hildebr. :  'eoque  propensius  fortasse  laudandus  est, 
quod  et  q.  s.\  Hygin.  de  mun,  cast.  §  7  L. :  'binos  equos  possi-* 
dentes  propensius  tendant'. 

Truc.  2:  'Rure  unus,  alter  urbe,  peregre  tertius'. 
De  ablatiuo  loci,  quem  habemus  in  uoce 'urbe',  adeas  Drae- 
geri  synt  1, 485,  ubi  legimus:  'andre  mehr  vereinzelte  Ablative 
der  Ortsruhe  als  die  oben  erwähnten  sind  in  alter  und  classi- 
scher  Zeit  höchst  selten,  werden  aber  von  Liuius  ab  und  dann 
im  silbernen  Latein  gebräuchlicher.  Namentlich  wird  später 
der  blosse  Abi.  ohne  Attribut  häufiger'.  Huius  quidem  casus 
ex  Linio  haec  tantum  exempla  habet:  I,  34  (8)  'Ibi  ei  carpento 

16* 


Digitized  by  VjOOQiC 


244  Gurüas  Riccardus  Opits 

sedenti',  nbi  Weissenb.  cl.  Oa.  Fast  4,  345:  'plaostro  sedens* 
poeticnm  colorem  cognouit;  V,  40  (9):  'Plaustro  coningem  ac 
liberos  habens';  XXn,  4  (6):  'nebula  campo  qnam  montibm 
densior  sederat\  Ex  Cnrtio  dnos  locos  adfert,  ex  Tacito 
mnlto  plares;  cf«  etiam  Enehneri  grammaticajn  II  p.  261sq.  i, 
adn.  5. 

Mil.  9:  'Ridiculis  —  luditur':  Seyffertus  Philol.  uoL25 
p.  439  ^ridicnle  is'  sine  necessaria  cansa  scribere  malait,  cf. 
Ritschel.  op.  II  p.  412  adn,  Adiectiua  in  casibns  obliqois  nro 
pro  substantiuis  osarpari  docet  Draeger  I  p.  41  sq.  §  21 :  ex  üs 
antem,  qnae  attnlit,  exemplis  maxime  illi,  de  quo  quaeritaij 
respondere  nidentnr  Tacitea:  Ann.  11,  27:  'iunenem  —  facilem 
inanibus';  11,  78:  'promptns  feroeibns'.  Etiam  Enehner  n 
p.  174, 4  docet  inprimis  apad  posteriores  et  apud  poetas  hrnic 
asnm  latias  patere. 

Capt  9:  ^Indicio  qnoins  alinm  agnoscit  filinm* 
et  Gas.  2:    "Alium  senex  adlegat,  alinm  filins'. 

De  'alins'  pronominis  pro  'alter'  nsn  et  Draeger.  I  p.  88, 
secondnm  quem  constat  uel  in  dnplicato  pronomine  tarn  tan- 
tnm  'alias'  locnm  habere,  si  ipsa  diaersitas  prematar.  Re* 
pugnat  hnic  regolae  exemplnm  illnd  inscriptionis  Gracchomm 
fere  aetati  tribnendae  in  Anthol.  epigr.  Lat  spec.  I  (ind.  schol. 
Gryph.  aest.  a.  1870)  p.  8  sq.  c.  XX,  5  com  adn.  editae  a  Bae- 
chelero,  qni  tamen  ipse  qnoqne  nallnm  praeterea  ex  antiqnis 
temporibns  exemplnm  inneniri  censet  landaus  ReisigU  lectt 
(ed.  Haasius)  p.  334  sq.  Ac  singnlarem  esse  etiam  posteriore 
aetate  nnnm  locnm  illnm  Linii  I,  25  (5)  recte  statnit  Draeger: 
'dno  Bomani  snper  alinm  alins  —  cormernnt*.  Sed  Africanis 
nidetnr  placnisse  illa  licentla,  nt  Apollinari  And.  12:  'Hanc 
Pamphilo,  aliam  dat  Charino  coningem'  et  Haut.  12:  'Hanc 
Clinia,  aliam  Clitipho  nxorem  accipit'  et  Apnleio,  de  caitts 
nsn  cf.  Hüdebrand.  ad  11  p.  210.  Ex  posterioribns  scriptori- 
bns  exempla  attnlit  Paucker  de  Latin.  Script  bist  Aug.  melett. 
Dorp.  1870  p.  66  adn.,  qni  tamen  non  apte  comparat  Plantinofl 
locos:  Capt  455  Brix.  et  507,  nbi  'alii'  est  'ol  allot  scilicet 
'ceteri'  (Draeger  I  p.  87).  Praeterea  inspice  Milanges  Or.-Bom. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  argamentonun  metriconun  lafanomm  arte  et  origine.        245 

m  p.  595  sq.  cum  adn.  4.  Itaqne  non  persuadet  Stowasser 
in  Stad.  Vindob.  uol.  HI  a.  1881  p.  298  formam  'altrum*  in  ar- 
gamentiB  Plantiiiis  restitnens. 

Trin.  9:  'qnoius  nubunt  liberi'  laxior  est  et  proprius 
posteriomm  scriptorom  nsas  Qerbi'nnbere',  quarnquam  hie,  übt 
cum  filio  eoniuncta  est  filia,  aliqnid  sane  habet  excnsationis. 

Stich.  2  8q. :  'Tarn  persenerent  —  ita  sustinere'. 
Non  ante  Ciceronis  quidem  aetatem  coeptnm  est  nerbnm  ^per- 
seaerare'  coninngi  cnm  infinitino,  freqnentissime  antem  a  Seneca 
filio  cf.  Draeger.  n  p.  305  sq. ;  Knehner.  U  p.  492  c. 

Stich.  7:  'quisqne'  habemns  pro  ^uterque*,  quod  inde 
ab  Onidio  demnm  et  Linie  innenitnr  cf.  Draegeri  synt.  I  p.  85; 
Kuehneri  gr.  11  p.  475,  10. 

Fortasse  nnnm  desideras:  coninnctionis  'et'  pro  coni. 
'etiam'  nsnm  in  his  nerbis  Trin.  4:  'Nam  et  aedis  nendit', 
qnem  non  nisi  ante  pronomina  locnm  habere  snnt  qni  doceant. 
Satis  antem  mnlta  exempla  Uli  similia  etiam  ex  Cicerone  et 
maxime  eoninnctomm  'nam  et'  Knehner  II,  636, 15  collegit, 
qnamqnam  in  nninersnm  sane  ramm  illnm  nsnm  dici  posse 
apnd  bonos  anctores  concedit. 

Ad  alind  qnoddam  genns,  scilicet  locntionnm  andaciomm, 
baec  refero,  ipsa  qnoqne  florentis  aetatis  scriptore  indigna: 
Tme.  6:  'rapiant  —  parsimoniam'  plane  singnlari  modo  dictnm 
est  pro  hoc:  'rapiant  rem  parsimonia  partam'.  At  cansam  qni- 
dem  hnins  nsns  infra  afferemns.  Tnm  Mil.  6 :  '  Geminis  com- 
mnnem  dam  parietem  in  aedibns'  offendit,  qnamqnam  ab- 
surda  non  est,  praepositlo  'in',  de  qna  cf.  infra  p.  268.  6ra- 
uins  nidetnr  Mil.  11:  'Omissnm  facere',  qnod  nnsqnam  reperio, 
com  'missnm  &eere'  nel  'omittere'  sescentiens  legatnr.  Aeqna 
ratione  Psend.  8:  'palam  cognoscitnr'  conflatnm  est  ex  dnabas 
loentionibns  seil,  ex  'cognoscitnr'  et  ex  'palam  fit'.  Contra 
logicas  leges  est  Hen.  6:  'Qnaeritat  Circnm  omnis  oras.  Post 
Epidamnum  denenit'  particnla  'post',  qnam  nix  eo  licet  ex- 
cnsare,  nt  dicamns  pro  ipso  'postremo'  positam  esse  nt  Mil. 
0.  653  (cf.  Brixii  adn.). 


Digitized  by  VjOOQ IC 


246  Curtias  Riccardus  Opitz 

Denique  nerborum  collocatio  torta  est  dnobos  locis:  Amph.8: 
'Uter  Sit,  non  qtüt,  Amphitrao  decemere',  coins  rei  causam 
infra  exponam,  et  Pseud.  7:  'Nam  Simmiae  Leno  mnlierem, 
quem  is  snpposuit,  tradidit'.  Sine  dubio  facilior  ad  intelle- 
gendnm  est  haec  collocatio:  'Nam  tradidit  Leno  mnlierem 
quem  is  snpposnit,  Simmiae',  qoam  ab  anctore  adhibitam 
esse  ego  censeo:  nam  pronomen  ante  ennntiatam  relatinnm 
omittitnr  etiam  Cist.  6:  'dncit  quam  compresserat';  Trin.  7: 
'Mandat  qni  dicat*;  Trac.  10:  'nt  —  dncat,  qni  nitiarat,  con- 
uenit*. 

In  iis,  quae  de  laxioribus  constractionibns  protoli,  nnam 
fortasse  uidebor  omisisse  Aul.  6:  'Aoro  formidat  Eaclio\ 
cmn  datioi  constractio,  usitatissima  illa  in  nerbis  'metnere'  et 
'  timere',  admodnm  rara  et  poetica  sit  in  ceteris  'panere,  pallere, 
formidare'  cf.  Bnddiman.  inst,  gramm.,  qni  nnam  praeter  illmn 
locnm  secnndum  Forcellinium  adfert  Oi  itemque  Bamshomins, 
gramm.  (a.  1830)  p.  371  adn.  *  addens  tamen  ex  Plinii  Fan. 
27  in.:  'Nemo  iam  parens  filio  —  horret'.  Becentiores  tacent 
de  hoc  nsu.  Sed  inuenitnr  in  uerbo  'formidare'  iam  apnd 
Accium  trag.  354  B.  Similiter  apnd  Ter.  'paneo'  Phor«  187: 
' qnom  mihi  paueo';  Hör.  epist  I,  7,  7:  'pueris  —  pallet'.  Verum 
Piautas  ipse  —  nimirum  orationis  concinnitate  adductus  — 
semel  constructionem  illam  adhibuit  Amph.  u.  1113:  'Metuens 
pueris,  mihi  formidans'.  Qnare  cautus  hanc  licentiam  seposoi 
a  ceteris  Ulis.  Atque  etiam  alia  reseruaui,  quae  utrom  ex 
Plauto  (aut  Terentio)  expressa  sint  an  posterioris  aetatis  con- 
suetudini  debeantur  decemi  nequit.  At  dubito  de  directa  imi- 
tatione  etiam  in  bis  exemplis: 

Amph.  7:  'Baptant  pro  moechis':  uerbum'raptare*. 
Piautas  rarissime  adhibuit:  Aul.  632:  'Quid  me  adflictas?  quid 
me  raptas?  qua  me  causa  uerberas?';  Cist.  U,  1,  8  sq.:  'Ita 
me  amor  lassum  animi  ludificat,  fugat,  agit,  appetit,  Bs^^tat, 
retinet,  lactat,  largitur:  quod  dat,  non  dat:  deludit'  —  nos- 
quam  Terentius.    Contra  poetae  daclylici  hoc  uocabulo  sae- 


1)  Vol.  II  p.  153  adn.  27. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  argumentorum  metricorum  latinomm  arte  et  origine.        247 

pios  nsi  sunt  et  Cicero  quoque  in  oratione  elata  pro  Sest  69 
(145):  'euersa  domns  est,  fortnnae  uexatae,  dissipati  liberi, 
raptata  coniimx,  frater  et  q.  s.';  de  domo  23  (59):  'nxor  mea 
misera  — ,  quam  uexaaistis^  raptauistis,  omni  cmdelitate  lace- 
rastis?'  Adde  auct.  b.  Afr.  73:  'ut  legiones  —  hue  atque  illuc 
raptaret'.  Postea  redit  uocabnlum  apud  Tac.  Ann.  1, 30:  'tur- 
bine  atqae  nnda  raptabantur' ;  Ann.  4,  23  in.:  'raptabat  Afri- 
cam',  ib.  12^  54:  'raptare  inter  se';  Hist  3,  22:  'hnc  uel  iUac 
raptabat'y  e£  etiam  Boettich.  lex.  Tac.  p.  398  s.  n.  'raptare'. 
Cetemm  sensnm  'increpandi,  obinrgandi'  nno  tantam  loco  in- 
oenio:  Prep.  Uly  11^  27  Baehr.:  'Nam  quid  ego  heroas,  quid 
taptem  in  erimine  dinos?',  si  qnidem  hie  com  archetypo  bo- 
nonun  codd.  (0)  'in  crinüne'  legendnm  est.  Nam  cod.  V  (Ottob.- 
Vat  saec.  XIY)  man.  2  scriptoram  'in  crimina*,  quam  Baeh- 
rensias  probaait,  non  intellego;  cf.  etiam  Hertzbergii  adn. 

Vox  *forare',  cf.  Mil.  5:  'forat  —  parietem*,  semel  apud 
Plautum  inaenitur:  Most.  56  B.:  'Ita  te  forabunt  patibulatum 
per  uias'  et  redit  apud  Sen.  phil.  demum  (de  bren.  u.  10,  5), 
apud  Columellam  (cf.  Bitschel.  op.  II  p.  408),  apud  Celsum,  Ma- 
crobium,  Sidonium  ApoUinarem  in  epistulis. 

Rud.  6:  'Snoque  amico  Flensidippo  iungitur'. 

Yerbnm  finitum  'iungi'  raro  apud  bonos  soriptores  cum 
ablatiuo  aut  datiuo  nudo  componi  uidetur  cf.  Kuehner  U,  233 
adn.  5;  Draeger  I  p.  393  §  187  in.  De  actiuo  ille  nihil  certi 
proferty  sed  quod  hie  affirmat:  'Erst  Yergil  hat  den  Dativ 
auch  beim  Activum',  haud  scio  an  refutetur  loco  Ter.  Hec.  798: 
'Refert  gritiam  ei  unäque  nos  sibi  öpera  amicos  iüngit'. 

Capt  4:  'Tantum  studens,  ut  —  natum  recuperet*  de 
eonstrnctione  'studere  ut'  tacent  interpretes,  at  Draeger  11, 
253 8q.  docet:  uerbum  'studere*  cum  coni. 'ut'  diuersis  quidem 
temporibttSy  sed  raro  esse  coniunctum.  Adfert  Cato  de  re  r. 
5,8K.:  'stercilinum  magnum  stude,  ut  habeas';  auct.  b.  Alex.  1: 
*C.  maxime  studebat^  ut  —  haue  —  excluderet';  cf.  etiam 
Phaed.  II  epil.  6:  'ne  solus  esset,  studui'  et  digestorum  locos 
nonnullos.  Aliena  sunt  illa  exempla,  ubi  pronomen  '  id'  prae- 
cedit:  Poen.  3,  1,  72  (u.  566  Gepp.):  'Lenonem  periurum  ut 


Digitized  by  VjOOQ iC 


248  GortiuB  RiccardoB  Opitz 

perdasy  id  Stades';  Haut.  382:  'Id  cum  stadaisti,  isti  fonnae 
nt  mores  consimiles  forent';  Lin.  40,  56:  'id  stadere  —  ne 
frueretur';  Qaint.  10,  2,  6:  'in  id  solnm  stndent,  at  —  seiaat'. 

Porro  Stich.  5:  'Habere  nt  sineret,  qnos  semel  nactae 
forent*:  'forent'  cum  part.  perf.  positnm  est  pro  ooni.  plns- 
qnamperf. ,  de  qna  licentia  destitnimnr  a  Draegero  I  p.  267. 
Complnra  dedit  Reisigins  in  lectt  (ed.  Haasins)  p.  514,  sed 
plnrima  exempla  coUegit  Nenius,  nbi  non  exspectantnr,  n 
p.  367—369,  ex  Plante  unnm  afferens:  Most  II,  2, 62  (494  R.): 
'Mirnm  qnin  nigilanti  diceret,  qni  abhinc  sexaginta  annis  oc- 
cisns  foret',  deinde  ex  Sallnstio  tria,  plnrima  ex  Linie,  ex 
Tacito  complnra.  Atqne  poetae  Angnsteae  qnoqne  aetatis  hanc 
consnetudinem  adoptanemnt. 

Cognatns  est  ille  nsns  Men.  7:  'Hie  fuerat  alitns  0  iUe 
snrrnpticins'  ab  interpretibns  plane  omissns,  ex  quo  pro  forma 
'erat'  adhibetnr 'fuerat'  cf.  Nenium  II  p.  357 sqq.,  qni  ex  Plauto 
tres  locos  attulit  (cf.  etiam  Lorenz,  ad  Most  472  et  808),  dnos 
ex  Terentio,  ex  Ciceronis  epistnlis,  quattnor  ex  Sallnstio,  pln- 
rimos  ex  Linie,  nonnnllos  ex  Qnintil.  PUn.  min.  Suet  neque 
tacebo  Hadrianae  aetatis  anctores  amasse  hnnc  nsnm,  com 
Apuleins  dnodecim  exempla  praebeat,  Gellins  sex  atqne  Fron- 
tonis alius  discipnlns  haec  dno:  cf.  3, 21  p.  57  N.:  'ipse  in  alio 
negotio  occnpatns  fneram';  et  5, 39  (54)  p.  87:  'dimisso  -^  eo, 
per  quem  fuerat  allatns'. 

Kursus  oTta^  elQif]f,iivov  est  apud  Plautum  nox  'snbser- 
nire'  Men.  u.  766  B.:  'qnae  nirös  subsemire  sibi  postnlant', 
nt  Amph.  arg.  4:  'Habitn  Mercurins  ei  subsemit  Sosiae'.  Semel 
praeterea  innenitnr  apud  Naen.  com.  112:  'regnm  filiis  Lin- 
guis  fianeant  atqne  adnutent  . .  ant  subseruiant',  quem  locnm 
laudat  M.  Caesar  in  epistnla  ad  Frontonem  data  p.  33  lin.  nlt.  N. 
—  Semelque  apud  Terentium  in  And.  n.  735:  'tu  ut  snbsernias 
Orationi,  utcnmque  opus  sit,  nerbis  nide';  ad  quod  cf.  Don. 
And.  IV,  4,  4:  illum  Terentii  locnm  respicientem:  'Non  mihi 


1)  De  forma  'alitus',  quam  cum  Pylade  credo  latere  in  codd. lectt.: 
'auttos',  'auitus\  cf.  Neuium  11,555. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  argamentoram  metricomm  latmorom  arte  et  origine.       249 

respondes?'  Bene:  ^non  respondes?'  snpra  enim  memor  est 
netitam  qüldquam  dicere,  nisi  sabserniat  orationi  Daui.  Ac 
placait  haec  nox  posterioribas  cf.  M.  Caesaris  ep.  ad  Front. 
p.61 1.4:  ^nam  omniatai  anres  tnae  uocnlae  subsermunt';  Apnl. 
de  dogm.  Fiat.  1, 13  p.  201  Hildebr.:  'Cetera  enim  membra  an- 
ciUari  et  snbsernire  capiti';  Pacat.  pan.  18  Baehr.:  'an  —  sie 
tibi  aliqna  nis  diaina  snbsernit'?;  Angustin.  ep.  154, 1 :  'snbser- 
niente  nereeundia'. 

Versamor  igitar  hie  in  sententiis  nocabnlisqae  ex  anti- 
qaonun  nsn  in  posteriornm,  inprimis  Apnleiorom,  Frontonam 
receptis  nt  iam  snpra  similia  uestigia  innenimus. 

Exceptionem  faeit  nocabnlum  'clandestino'  Trac.  4, 
Don  rediens  postea,  cnius  exempla  non  exhaurit  Nenins  U 
p.  649  nee  lexica  omnes  locos  exhibent.  Exstat  antem  apud 
Plaut,  in  Mil.  n.  956:  'nam  hoc  negoti  clandestino  nt  agerem 
mandatumst  mihi'  et  landatur  in  glossario  Plaut,  ex  deperdita 
Amphitmonis  parte  cf.  Bitschel.  op.  11  p.  273.  Adde  Pompon. 
com.  23  et  Lucil.  26  u.  68  p.  86  M. 

De  noce  'cacula'  cf.  p.  223  sqq.  et  infra. 

Sed  ut  npstri  auctoris  imitandi  amor  et  Plantina  stndia 
certius  apparerenty  quae  ex  unaquaque  fabnla  in  argumentum 
einsdem  recepit,  singula  nerba  uel  continnas  locntiones,  in 
nnarn  coUegi  eo  libentius,  quia  haud  raro  ad  textum  siue  ar- 
gamentorum  siue  fabularnm  restituendnm  haec  coUatio  potest 
Qtilis  esse.    Sed  presse  mihi  liceat  totam  materiam  enarrare. 

AmfUtmo  ed.  Fl.  in  exitu  u.  474:  'denique  Alcume- 
nam  luppiter'  =  a.  1:  'Alcumenas  luppiter';  u.  476: 
'Nam  Amphitruo  actntum  uxori  turbas  conciet'  =  a.  6: 
Tarbas  uxori  ciet  Amphitruo'.  Ex  perdita  fabulae 
parte  cf.  frg.  XIX  in  recentissima  recensione  S.  Brandtii  Mus. 
Rhen.  uol.  34p.589:  'Qui  nequeas  nostrorum  uter  sit  Am- 
phitruo  decernere'  =  a.  8:  'Uter  sit,  non  quit>  Am- 
phitruo  decernere';  u.  491sq.:  * —  resciscet  tamen  Amphi- 
truo  rem  omnem'««  a.9:  'Omnem  rem  gnoscnnt';  u.  1004: 
*—  eins  studio  seruire  addecet'  =  a.  4:  'ei  subseruit'; 


Digitized  by  VjOOQiC 


250  CartittB  Riccardas  Opitz 

a.  480:  'Hodie  lila  pariet  filios  geminos  duos';  a.  1070:  'atqne 
illam  geminos  filios  pneros  peperisse  coimpicor';  u.  lOSSsq.: 
'omninm  primnm  Alcumena  geminos  peperit,  filios  A.  Ain  ta 
geminos?  B.  Geminos'.  Ex  tribus  tarnen  bis  locis  cane  col- 
ligas  etiam  a.  9  'geminos'  seraandnm,  'Alcnmena'  fortasse  in 
'illa'  mutandnm  esse.  Immo  lector  aliqais  nt  necessariom 
'geminos'  illud  ex  locis  prolatis  interpolaoisse  uidetor;  cf. 
Spengel.  in  Fbilol.  aol.  17  (a.  1861)  p.  562  boc  proponentem: 
Omnem  rem  gnoscnnt  (quom)  Alcumena  enititnr'.  Qnod  ita 
mihi  arridet,  nt  post  'gnos-cnnt'  fonnam  'cum'  facilins  in- 
tercidere  pntem  potuisse.  Scboellins  contra  in  Anall.  Plautt. 
p.  33  sq.  adn,  pro  bis  'geminos  cum  illa  enititnr'  falso  snppleta 

enm 

esse  baec  pntat:  'g.  (Al)camilla  enititnr'  —  minus  probabi- 
liter.    Huic  autem  interpolationi  infra  alias  addemus. 

Asinaria  ed.  G.-L.  u.  57:  'Tune  es  adiutor  nunc  amanti 
filio?'  et  u.  309:  'Sis  amanti  subuenire  familiari  filio' 
=  a.  1:  'Amanti  argento  filio  auxiliarier';  u.  87:  'dote  Im- 
perium uendidi'  =  a.  2:  'Sub  imperio';  u.  347:  'Ait  se 
ob  asinos  ferre  argentum  atriensi  Saureae'  =  a.  3:  'Ita- 
que  ob  asinos  relatum  pretium  Saureae';  u.  934:  'Cano 
capite  te  cnculum  uxor  ex  lustris  rapit'  iam  Camerarius 
ad  restituendum  a.  8  adhibuit,  ubi  Codices  praebent:  'eins  tris- 
rae  (tris  rae)',  scribens:  'Adcurrit  uxor  ac  uirum  e  lustris 
rapit'. 

Aulularia  ed.  6.  pr,  26:  'Peci  thensaurum  ut  hie  repe- 
riret  Enclio'  »»  a.  1:  'Aulam  repertam  auri  plenam  Eu- 
clio';  pr.  39:  'ne  subreptum  siet'  (uocabulum  subripere 
etiam  u.  464,  634,  760,  822)  =  a.  8:  'Idsurpit';  in  exitu 
u.  577:  '—  abstrudam  foris'  =  a.  6:  'abstrudit  foris' 
(codd.  fores,  Pius:  foras);  u.  709:  'Exfodio  aulam  auri  ple- 
nam'; u.  821:  'Aulam  auri  plenam'  (contra 'onustam'  u.  611: 
617,  809),  ex  quibus  locis  suspicor  librarium  aliquem  a.  1 
uerborum  coUocationem  sie  mutauisse:  'Aulam  repertam  auri 
plenam  Euclio',  cum  quondam  legeretur:  'Aulam  repertam 
(auarus)  plenam  auri  Euclio'  (sie  Bothius)  —  nam  cum 


Digitized  by  V3OOQ iC 


De  argnmentonun  metricomm  latinoram  arte  et  origine.        251 

tnmspositione  facile  uocabnlnm  aliquod  intercidere  potuit  — 
nel  qnod  Goetzios  dabitanter  proponit:  'Aulam  senex  reper- 
tarn  plenam  anri  Enelio'. 

Capiitn  ed.  Fl.:  In  hac  fabnla  dnplicem  hie  illic  imita- 
tionem  cognoscimns:  prologi  aactor  Plantam,  argnmenti  anctor 
prolognm  imitatur  (a.  760:  'Paerum  qnadrimnmy  quem  mihi 
sernos  siirpnit'}:  pr.  8sq.:  'Altrnm  quadrimum  paernm 
8611108  surpnit  Eomque  hine  profngiens  uendidit  in  Alide' 
ita  contraxit  noster,  ut  nnllam  uocem  adderet,  n.  2:  'Ali um 
quadrimum  fugiens  sernos  uendidit';  n.  lOOsq.: 'Ho- 
mines  captiuos  conmercatnr,  si  queat  Aliquem  inuenire, 
suom  qui  mutet  filinm'  =  pr.  27 sq.:  'Coepit  captiuos  con- 
mereari  hie  Aleos  Si  quem  reperire  posset,  qni  mutet 
snom' «:=  a.  3:  'Pater  captiuos  conmercatur  Aleos'; 
nersns  qui  sequitor,  ex  Ulis  fortasse  sie  supplendus  est:  'Tan- 
tum stndens,  (mutatum)  ut  natnm  recnperet'. 

Itaque  maxime  mimm  esset,  si  u.  94  sq.:  'illi  captust 
Alide  Philopolemus  huius  Hegionis  filius'  (codd.  lectio: 
'iUie  est  in  Alide'  suppletnr  ex  u.  330:  'Filius  mens  illi  apud 
QOflsemit  captus  [in]  Alide')  argumenti  auctor  u.  1  non  sie 
contraxisset:  'Captust  in  Alide  Hegionis  filius'O?  praeser- 
tun  com  'in  Alide'  initio  argumenti  uel  perspieuitatis  causa 
fiagitatur.  Atqne  adminiculum  huius  eoniectnrae  haud  leue 
lüde  repetOy  quod  secnndum  Goetzii,  cui  uiro  doctissimo  hie 
qaoque  gratias  ago,  eollationem  mecum  benigne  communica- 
tarn  in  cod.  E  Ambrosiano  post  'pugna'  est  circa  Septem  litte- 
nmun  (puto:  'in  Alide')  spatium.  'In  pugna'  autem  glossema 
est  Qt  Bupra  'geminos'.  Pr.  36  sq. :  'Quo  pacto  hie  sernos  snom 
emm  hinc  a  mit  tat  domum,  Itaqne  inter  se  commutant 
nestem  et  nomina'  =  a.6:  'Is  suo  cum  domino  ueste 
oorsa  ac  nomine,  ut  amittatur  feeit';  'amittere'  etiam 
n.  332  alibi  exstat. 

Curctäio  ed.  G.  u.  67 sq.:  'Nunc  hinc  parasitum  in  Gariam 
misi  menm  Petitum  argentum';  et  u.  206  sq.:  * —  para- 

1)  In  eandem  coniecturam  etiam  Stowasserum  nunc  incidisse  uideo 
{cf.  Studd.  Vindob.  IH  1881  p.  298). 


Digitized  by  VjOOQ iC 


252  Cortins  Riccardus  Opitz 

situm  misi  nndiiisqaartns  Gariam  Petere  argentnm' »»  a.1: 
'Cnrcolio  missns  Phaedromi  iuit  Gariam  Ut  petat  argen- 
tnm';  n.  609:  'elnsi  militem,  inqaam  in  alea'  et  629  sq.: 
'imde  iUnm  habeas  aqnlum,  Quem  parasitas  hie  te  elnsit' 
-B  a.  2:  'Ibi  elndit  analo  Bioalem'.  Fortasse  argnmenti 
qaoqne  auctor  scripsit  'annla',  qaod  fetcile  corrampi  potoit; 
u.  423:  'cape  Signum  nosce'  =  a.  4:  'Cognoscit  Signum'; 
u.  621  et  625:  'ambula  in  ius'  et  6S3:  'ille  in  ins  me 
nocat'  —  a.  6:  *in  ins  rapit*. 

Casind  ed.  Par.*  pr.  52:  ' —  pater  adleganit  uilicom', 
(u.  55):  'Filius  autem  armigerum  adleganit  suom'  »=  a.  2: 
'Alium  senex  adlegat,  alium  filius';  n.  80:  'Quam  semi 
summa  ui  sibi  uxorem  expetnnt\  nnde  a.  1  sie  putani 
hiatu  posse  liberari:  'Conseruam  uxorem  duo  eon8erui(ni) 
expetunt'. 

Cislellaria  ed.  Par.^  1, 3, 9  sq. :  'Mereator  uenit  hue  ad  hdoe 
Lemnins  Isqne  hie  eompressit  uirginem  adnlescen- 
tulus'  »=  a.  1:  'Gomprimit  aduleseens  Lemnins  Sicao- 
niam  Is  et  q.  s.';  I,  3,  18  sqq.:  'Dat  eam  puellam  ei  serno 
exponendam  ad  necem,  Is  eam  proieeit;  haee  puellam 
sustulit,  nie  elam  obsemauit  semos;  Quo  ant  quas  in  aedes 
haee  puellam  deferat'  —  a.  3  sqq.: ' —  haue  sernolus  Tollit 
atque  exponit  et  ex  insidiis  aueupat  Eam  sublatam  mere- 
trix  alii  detulit',  ad  quae  praeterea  et  1, 2, 5:  ^Puellam  pro- 
ieetam  ex  angiportu  8ustuli'etniyl,5:  'erepundia  insunt, 
quibuseum  te  illa  olim  ad  me  detulit'.  —  lUum  aatem 
u.  I,  3,  20  ex  arg.  4:  'haue  seruolus  Tollit  atque  exponit 
et  ex  insidiis  aueupat'  sie  sanandum  esse  eenseo 'Die  dam 
obsemauit  (ex  insidiis)  seruo(lu)s',  praesertim  eum  etiam 
1 9  3,  38  sq.  legatur:  'Meretrieem  illam  inuenire,  quam  olim 
tollere,  Quom  ipse  exponebat,  ex  insidiis  uiderat'. 
'quam  eompresserat'  uide  in  fine  u.  1,3, 14  et  a.6;  1,3, 
43:  'Is  amore  proieetieiam  illam  deperit'  »  a-  ^' 
'Amore  eapto  illius  proieetieiae';  11,  1,  21:  'mihi  — 
quam  despondit  pater',  11,3,57:  'filiam  Suam  despon- 
dit  in  diuitias  maxumas';  attamen  a.  7,  ubi  eodd.  exhibent'de- 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  argumentoniH  metricorum  latinornm  arte  et  origine.        253 

8pondit'y  aersn  flagitatar  simplex  nerbum:  'Lemnique  natam 
spondet  adnlescentiilo'.  Habemus  igitur  nomim  exemplnm 
inteqK)latioms  ex  fabnla  ipsa  repetitae,  certisBimnm  ael  prop- 
ter  perfectam. 

Bacchidum  argumentiim  deest  nt  totum  fabnlae  exordinm 
neqae  quidqiiam  in  fragmentis  inest,  qnod  ad  illud  possit  referri; 
sappositicia  autem  argg.  Ritschelins  tractanit  Par.  p.  399  sq. 
et  in  adnotatione. 

Epidicus  ed.  6.  ex  a.  312  sq.:  'Sed  me  ona  tnrbat  res 
ratioque^  Apoecidi  Quam  ostendam  fidicinam  aliqnam  con- 
dneticiam'  a.  2  mntilatom  sie  snppleas:  'Persaasn  serui 
qni  aliqna  condncticiam';  codd.  exhibent:  'PersnasQ  semi 
atqne  eondactam',  alioram  conamina  uide  infira;  ef.  etiam 
0.315: '—  mane  me  iossit  senex  Condacere  aliqnam  fidi- 
ciDsm';  n.  490:  'Nam  pro  fidieina  haec  eerna  snbposita  est 
tibi'  »  a.  3:  'Itemm^pro  amica  ei  snbiecit';  n.  429:  'os 
finblitnm  esset',  n.  491:  'Senex,  tibi  os  est  snblitnm 
plane  et  probe'  »»  a.  6:  'Gognonit  —  sibi  senex  ob  snb- 
litum'. 

MostellaHa  ed.  B.  n.  471:  'semel  nt  emigranimus'» 
0.503:  'nnnc  tn  bine  emigra',  n.  953:  'hodie  emigranit' 
(id  restitnendnm  n.  951  nocem  illam  adhibnit  R.)  «  a.  5: 
inde  —  emigratnm';  n.  1139  sq.:  'Fateor  potanisse,  ami- 
cam  liberasse  absente  te  Faenori  argentnm  snmpsisse:  id 
ene  absnmptnm  praedico'  »»  a.  2:  'Omnemqne  absente 
remsaoabsnmit  patre';  n.  505:  'Qnae  hie  monstra  finnt', 
tmde  eorreetnm  est  olim  a.  4:  'monstra  dicit  fieri',  nbi 
cod.  Ba:  'dici . . . .  leri',  Bc:  'dicit . .  sileri',  CD:  'dicit  sileri'; 
0.663:  'in  nicinnm  hnne  proxnmam'  cL  n.  669  »»  a.  9: 
aitnicini  proxumi'.  Gf.  'sodalis'  n.  310,  n.  1154:  'so- 
dalem  me  esse  scio  gnato  tno',  n.  1120:  'tni  gnati  so- 
daUm'  addito  n.  1175:  'exorarier',  n.  1180:  'sine  te  exo- 
rem'  »  a.  11:  'Ab  sni  sodale  gnati  exoratnr  tamen'. 

Menaechmt  ed.  B.  pr.  17sq.:  'Mercator  qnidam  fdit 
STnusasis  senex  Ei  sunt  nati  filii  gemini  dno'  »»  a.  1: 
HereatOT  Sicnlns,  qnoi  erant  gemini  filii,  Ei  snbrnpto 


Digitized  by  VjOOQ iC 


254  Gurtius  Riccardus  Opitz 

altere  mors  optigit'.  Darior  hie  est  ellipsis,  nam'erat'  nel 
'fait'  auctor  nimqaam  omisit.  Et  quam  feicile  scopnlam  eoitare 
potait  scribens,  quod  fere  Florentinas  quidam  codex  (cf.  Osann.) 
praebet,  nindmm  ex  coniectora:  'Ex  illis  snbrepto  altere  mor- 
tem oppetit*.  Fortasse  tarnen  malait:  'Eorum  s.  a.  m.  o.'. 
Vestigia  corrnptelae  in  cod.  B  apparent,  qni  'ei'  exhibet'e 
corr.  post  ras/  et  prima  mann  'altero  .  .  morf  foptigit'  (pnto: 
'morte  o.').  Itaqne  hie  qnoque  librarios  quidam  fabnlae  nerbis 
ad  interpolandum  ductus  est.  Pr.  42:  'Illius  nomen  indit 
illi  qui  domist'  »=  a.  3:  'Nomen  surrupti  indit  illi  qni 
domist'  (eodd.  illi  indit);  u.  60  in  fine'surruptieiam',  item- 
que  u.  68:  'surruptieius'  ut  a,  7.  U.  70  sq.:  'Hodie  in 
Epidamnum  uenit  cum  seruo  suo  Hüne  quaeritatam 
geminum  germanum  suom',  adde  u. 237 sq.:  'orasque  Italicas 
omnis  —  sumus  circumuecti'  =»  a.  5  sq.:  'Et  is  germa- 
num,  postquam  aduleuity  quaeritat  Circum  omnis  oras. 
Post  Epidamnum  deuenit'. 

Mües  gloriosus  ed.  R.  u.  114:  'Athenis  auectam' = 
a.  1:  'Athenis  auehit';  u.  102:  'legatus  Naupactom  fait' 
=  a.  3:  'legato  peregre';  u.  120:  'Ille  qui  me  cepit,  dat 
me  huie  dono  militi'  =  a.  4:  'Et  eidem  illi  militi  dono 
datust';  u.  139:  'Qui  amantes  una  inter  se  facerem  con- 
uenas'  =  a. 7:  'Licere  ut  quiret  conuenire  amantibus'; 
'de  tegulis'  in  exitu  u.  173  et  a.  8.  ü.  1145 sq.:  'Nam  ipse 
miles  coneubinam  intro  abiit  oratum  suam  ab  se  ut  ab- 
eat ....  (1148:)  omnia  dat  dono,  ab  se  ut  abeat';  u.l095sq.: 
'de  coneubina?  ....  quam  illam  omiserim'  (codd.  ob- 
miserit  [!])  =  a.  11:  'Omissam  faciat  coneubinam  — 
(13)  ültro  abeat,  orat,  donat  multa'.  'Moechus'  legitur 
saepius  ut  1390,  1398,  1436  cf.  a.  14. 

Mercator  ed.  R.:  pr.  9:  in  fine  uersus:  'forma  eximia 
mulierem'  utu.210et260  =  a.2:  'Emit  atque  adportat 
seita  forma  mulierem',  unde  etiam  u.  106  sanatur:  codd. 
'mi  atque  aduexi  heri':  R.  cum  Reizio:  '(e)mi  (eam)  atque 
aduexi  heri'. 

Pseudulus  ed.  R.  u.  302:  'praesentes  minae*  addito 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  argnmentomm  metricoram  latinorum  arte  et  origine.       255 

exitu  u.  53:  'quindecim  miles  minas'  =  a.  1:  'Prae- 
gentis  numerat  qnindecim  miles  minas';  u.  57:  'qai  huc 
adferret  eins  similem  symbolum',  u.  649:  'qni  argentam 
adferret'  =  a.  3:  'qui  eum  —  adferat';  u.  541:  'qui  me 
argento  circnmnortant?':  codd. .  R.  delet 'me'^);  Lorenzins: 
qni  me  argento  internortant*;  n. 900:  'muliere  interuor- 
teret'  =  a.  4:  Mnteruortit  symbolo';  n.  706:  Palatini  ex- 
bibent:  'In  libello  hoc  opsignato  ad  te  attnli  panxillnlo',  ubi 
ant  ex  n.  antecedenti  'laetitias'  snpplendum  est  ant  deletis 
nocnlis 'ad  te'  alind  qnid  interponendnm ,  qnod  mihi  magis 
plaeet,  qnia  cod.  Ambr.  scriptnra  '  obsonato  abs  te  hoe  attnli*  ^) 
aDtiqnam  lectionem  obliteratam  esse  indicat.  Possis  igitnr  cnm 
raennda  adliteratione  conlatis  n.  669,  671,  708  scribere:  'In 
libello  hoc  opsignato  Opern  attnli  pauxillnlo',  nt  explicentnr, 
qnae  antecednnt  Cich  habe  nämlich  Hülfe  gebracht*)-  For- 
tasse tamen  pro  illo  'ad  te*  legendnm  est  'hasce*.  Sed  ntnt 
haee  res  se  habet,  hoc  probabile  est  argnmenti  anctorem  n.  6 
scripsisse  Planti  nerba  imitatnm:  'Opemque  erili  ita  {at)tulit\ 
Redncimnr  igitnr  ad  Bothii  coniectnram  nel  per  se  maxime 


Poenulus  ed.  Gepp.:  Prologi  u.  66  totnm  sibi  adsnmpsit 
anctor  ef.  a.  1:  'Pner  septnennis  surripitnr  Cartha- 
gine';  n.  74:  'Osori  mnliernm*  et  n.  75—78:  'emit  — 
Pnemm  illnm  enmqne  a dop  tat  sibi  pro  filio  Enmqne  here- 
dem  fecit*  ««  a.  2:  'Osor  mnliernm  emptum  adoptat 
baue  sene^  Et  facit  heredem*. 

Ad  prologi  nerba  (u.  66)  arte  cnm  sese  adplicaret  argn- 
menti anctor,  in  enndem  errorem  atqne  illins  anctor  indnctns 
est  Etenim  cnm  in  fabnla  ipsa  sexennis  pner  raptns  esse 
dicatnr  cf.  n.  892: '  Agorastocles  Ibidem  gnatnst,  inde  snrptns 
fere  sexennis  postibi*  et  n.  976:  'qni  illim  sexennis  per- 
ierim  Carthagine',  in  prologo  legimns:  septnenni  illnd  ac- 
eidisse.    Qnem  errorem  explicare  me  posse  spero.  •Certam 


1)  Codd.  lect.  tueri  conatur  Rebllng.  Annall.  PhiU.  1880  p.  368. 

2)  Cf.  0.  Scyffert  Stud.  Plaut,  p.7. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


256  Gurtias  Riccardus  Opitz 

quandam  necessitadinem  inter  Poennli  et  inter  Henaechmo- 
rmn  prologos  intercedere  doctos  luros  non  fngit,  cniiiB  tarnen 
Datara  adhac  latait,  nt  Brixins  0  ad  Men.  proL  n.  55  satis 
habet  illam  stataere,  ad  n.  antem  62  prologi  aactorem  ipsa 
'Poenuli'  uerba  imitatum  esse  adnotat :  mea  qaidem  sententia, 
qui  'Poennli'  prologum  scripsit,  Menaechmenun  ante  ocnlos 
habuit  indeqae  cum  illo8  locos  tum  ex  u.  24:  'PoBtqaam  iam 
pneri  Beptnennes  sunt,  pater  Oneranit  et  q.  s/,  id  qnidem 
innitns,  Agorastoclem  qnoqne  septnennem  raptnm  essefinxit. 

Persa  ed.  R.  u.  457:  'Nnne  ego  lenonem  ita  hodie  intri- 
catnm  dabo*  »»  a.  5:  'Atqne  ita  intricatnm  Indit  potans 
Dordalnm.  A.  3  in  codicibns  legitar:  'Raptamqne  ai  emeret 
de  praedone  uirginem'  (nisi  qnod  'vi*  cod.  C  exhibet),  nbi  iam 
Pins  scripsit,  qnem  Ritschelins  secntns  est,  £ftcillima  mnta- 
tione:  'raptamque  ut';  attamen  nix  de  lectione  'ni'  dabitare 
possnmns,  si  comparamns  fab.  n.  380,  nbi  ex  cod.  Ambr.  scrip- 
tnra:  ETÜTUISURRÜPTA  (cett.  praebent:  et  id  nt  snrnipla) 
Ritschelins  hoc  recepit:  'et  nt  ni  snrpta  (fneris)'. 

Qna  occasione  eontrariae  conmntationis  exemplnm  ad- 
feram:  Trin.  n.  681  codd.  exhibent:  'Meam  nissoror^n  tibi 
dem  snades  sine  dote  . .  .',  nbi  Ritschelins  Gnyetnm  et  Bei- 
zinm  secntns  'nis'  omisit,  qnod  Bothins  sernare  malnit  omim 
noce  'snades'  hnnc  in  modnm:  'Meam  sororem  nis  tibi  dem'. 
Vernm  nidetnr  hoc:  nocnlam  'nt'  corrnptam  in  'ni'  ex  ae- 
qnenti  nocabnlo  litteram  s  ad  se  arripnisse:  'meam  nt  soro- 
rem tibi  dem  snades'. 

Rudens  ed.  FL  nox  'eiectns'  in  fabnla  nonnnnqnam  legi- 
tnr,  absolnte  pro  'eiectns  e  nani'  pr.  73, 155;  nel  pro  'eiectos 
e  mari'  188,  409  nt  a.  5:  'Nanfragio  eiecta  denenit'.  — 
n.  1109  sq.:  '. . .  in  isto  nidnlo,  nbi  snnt  signa';  n.  1130: 
'estne  hie  nidnlns,  nbi'  »«  a.lsq.:  'nidnlnm,  nbi  erant 
et  q.  s.'. 

Stichus  ed.  R.  'delenitnr'  in  a.  4  ex  fab.  n.  457:  de- 
leniam'. 


])  Ed.  3  a.  1880. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  aigamentoram  metricoram  laünorum  arte  et  origine.        257 

Trimmmus  ed.  R.^  u.  112  gq.:  'Quoniam  hinc  itumst 
ipsos  in  Selenciam  Mihi  conmendanit  uirginem  gnatam  suam 
Et  rem  snam  omnem':  ""mandare"  u.  117,  128,  136sq.,  158, 
956;  U.149:  'Qnoniam  hinc  est  profecturus  peregre  Char- 
mides*  codd.  cum  exhibeant  'profectus',  ' profectnros'  con- 
iectm^  est  Scaligeri,  quam  Ritschelius  merito  in  alteram  edi- 
tionem  recepit.  Nam,  si  quid  uideo,  corrnptela  ex  compendio 
profectur'  nata  est  Cf.  a.  1  sq.  : 
'Thensaurum  abstrusum  abiens  peregre  Charmides 
Remque  omnem  amico  Callicli  mandat  suo'. 

Vides,  quam  arte  Plauti  uestigia  presserit  auctor:  Cur 
igitor  participium  futuri  repudiauit,  quod  exspectamus?  Cau- 
sam non  uideo,  quare  adstipulor  Fleckeiseno,  qui  'abiturus' 
proposuit.  Ac  si  cui  forte  corruptelae  origo  difficulter  expli- 
cari  posse  uidetur,  ego  hie  quoque  compeadium  scriptum  fnisse 
sngpicor  sc.  abitur',  cf.  exempli  causa  Truc.  a.  5:  'trucib;  morib;'. 
V.330:  'qui  eam  perdidit  sc.  rem';  u.332:  'j^bi  rem  per- 
didit'  =  a.  3:  'male  rem  perdit  filius';  u.  374 sq.:  'soror 
illist  adulta  uirgo';  u.  378:  'indotatam'  =  a.  5:  'uirgo 
indotata  soror  istius  poscitur';  u.  778  sq.:  'Seque  aurum 
ferre  uirgini  dotem  a  patre  Dicat'  =»  a.  7:  'Mandat  qui 
dicat  aurum  ferre  se  a  patre'. 

Truculentus  ed.  Seh.:  Vox  'bolus'  legitur  u.  31,  723,  844, 
ef.  a.  3:  'Utque  ista  ingenti  militem  tangat  bolo'.  Yerbo 
längere'  Petitus  u.886  restituit  scribens 'tactum  iri  mili- 
tem' pro  codicum  lectione'tantumrimlitem'.  —  Vocem'lupae', 
qnae  certa  coniectura  illata  est  a.  6,  —  cod.  B:  'Lut  poeni'; 
C:  'I  poeni';  D:  'It  poeni'  — ,  ex  fab.  u.  657  auctor  argumenti 
hausit 

Sequitnr  exemplum,  ex  quo  discimus  tantopere  Plauti  ser- 
monem  affectasse  argumentorum  anctorem,  ut  in  errorem  in- 
cideret.  A.  6:  'Lupae  ni  rapiant  domini  parsimoniam' 
propter  inauditum  uocis  'parsimonia'  usum  Scaliger 'Patrimo- 
nium' eoniecit.  At  perperam  in  fab.  u.  309  sqq.:  'Non  enim 
illic meretriculis  Moeniendis  rem  coegit,  uerum  parsimonia 
Dnritiaque,   quae  nunc  ad  uos  clam  exportatur,   pessu- 

L«ipil«»r  Studien.  YL  17 


Digitized  by  VjOOQ iC 


258  Cnrtiiu  Riccardos  Opitz 

mae'  pronomen  relatinnm  'qnae'  ad  noeem  'parsimoniam' 
(et  daritiam)  refereng,  non,  id  qnod  Plaatng  noluit,  ad 'res 
illnd  'rapere  parsimoniam'  admisit 

Pr.  20 sq.  ex  corruptissimis  textus  uerbis  bis:  'Quid  malta? 

StQie  snperet  malierem  (D:  sapere)  Hiseam  anima  ad 

enm  habenti  erce  teritar'  sat  dinersa  uiri  docti  elicaeronty  qnae 
coUecta  nanc  in  Schoellii  editione  habemos.  Videamns  nos,  nnm 
qnid  argumenti  ope  hac  in  re  difficillima  proficiamas.  Atqae 
cum  iam  Spengelins  in  n.  priore  coniecerit:  'Qnid  mnlta?  tris 
nicissim  pereunt  mnlierem',  nbi  sane  'oicissim'  illud  minus 
placet,  eqnidem  in  alterins  n.  exitn:  'X^abent)  ierce  teritar' 
arg.  uerba  n.  2  'peere  tertinf  agnosco^  ad  qnam  claaBiilam 
apta  exempli  cansa  cetera  uerba  sie  possint  emendari:  'ex  his 
dnm  amica*  dno  habent,  peregre  tertins'. 

Sed  ne  qois  forte  existimet  anetorem  ex  singalis  fiibnlis 
miseros  qnosdam  pannos  ad  argamentom  consuendam  colle- 
gisse,  stndiafp  Plauti  satis  strennum  etiam  ex  aliis  nestigiis 
apparet:  sie  'nt  nanctus'  habet  Plantus  compluriens  nt  in 
Truc.  n.  844:  'Nunc  habeas,  ut  nanctns".  —  Rud.  871:  'ut 
nanetus'  habe'.  —  Trin.  61:  'habeas  ut  nanetus''  —  Cist  a.11: 
'Alcesimarchus,  ut  erat  nanctus,  possidet'. 

Tum  ellipsin  animaduerte  in  Pseud.  a.  5  uoeis  'ser- 
uos'  uere  Plautinam:  'DicensSyrum  se  Ballionis  Pseudolus', 
ad  quem  1.  Lorenzius  exempla  omnia  collegit.  0  Eadem  antem 
ellipsi  tuendam  esse  censeo  codd.  lectionem  Cure.  a.  1:  'Gnr- 
culio  missus  Phaedromi  iuit  Cariam'  (Gulielmius,  quem 
Goetzius  secutus  est,:  missu),  si  quidem  u.  67  legimus:  'Nanc 
hinc  parasitum  in  Cariam  misi  meurn'. 

Adde  locutionem  'Sticho  ludus  datur'  Stiehl  a.  7  —  eo 
sensu,  quo  nos  dicimus:  '(sich)  einen  guten  Tag  machen'  —, 
quam  Plantus  habet  Bacch.  1082  R.  cum  adn.  crit.,  Gas.  pr.  25^) 
ambigue. 

Nee  dubito  ex  Plauti  imitatione  deducere,  quod  auctor 

1)  Spengel.  ad  And.  u.  357  monet  in  inscriptionibus  (quoqae)  sepul- 
cralibus  semper  omitti  uocem  'Beruo8\ 

2)  Ex  poBterioribos :  Cic.  pro  Cael.  12  (28) ;  Hör.  od.  3, 12»  1. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  argnmentonim  metricomm  latinoram  arte  et  origine.       259 

'tarn'  pro  'ita'  posoit  Stiohi  a.  2  'tarn  perseuerent',  de  qua 
lieentia  fhustra  recentiores  adii.  Prohibendi  autem  sunt,  si  quid 
oideo,  omnes  ii  loci,  abi  particiilae'tam'  — 'quam'  sibi  respon- 
dent,  neque  alind  mihi  nidetnr  illad  exemplnm,  quod  in  lexicis 
eircumfertnr:  Vell.  2,  88,  2  ex.  H. :  'nee  minora  conseqni  po- 
tnit,  sed  non  tarn  concnpinit  (puto:  quam  Agrippa)'.  Comico- 
ram  aateni  exempla  coUegit  Th.  Brannias  obBS.  gramm.  Bert>l. 
a.1882  p.  5l8q.,  ex  Planto  haec:  Pers.  693;  Baceh.  779;  Gas. 
IV,  4,  24;  eist.  I,  1,  56;  Most.  890  (?). 

Hnc  pertinet  etiam  illa  auctoris  consnetndo,  qna  laxius 
pronomine  'is'  sententias  copnlat,  quod  cotidiani  sermonis 
proprium  est;  cf.  Mil.  u.  134  cum  Brixii  adn.,  in  uniuersum 
Holtzii  synt.  I  p.  357  sq.  In  argumentis:  Amph.  4  sq. :  'Mercu- 
riüß  ei  subseruit.  Is  —  frustra  habet',  —  As.  6  sq.:  'Riualis 
amens  . . .  Is  —  nuntiat',  ubi  superflua  est  Gulielmii  mutatio 
'It\  Nam  simillimum  est  Catonis  de  agric.  157,  3  E:  'Cancer 
ater,  is  ölet'.  —  Cist.  1  sq.:  *Comprimit  adulescens  —  Is  redit'. 
—  Truc.  5  sq.:  'Vi  magna  seruos  est . . .  Et  is  tamen  moUitur'. 

Alterum  genus  imitationis  in  eo  cemitur,  quod  eadem 
nerba  uel  eaedem  locutiones  eisdem  uersus  locis,  quibus  apud 
Plautnm  saepius  (ac  maxime  in  exitu),  in  argumentis  redeunt. 
Ad  quod  demonstrandum  pauca  sufficiant  exempla:  Cist.  a.  4: 
ex  iusidiis  aucupat' «=  Men.  570:  'ex  insidiis  aucupa'. 
Ep.  a.  4:  'destinat'  =  Rud.  pr.  45.  Poen.  a.  6:  'adligat'  — 
Rud.  pr.  46.  Mil.  a.  4:  'dono  datust'  =  Stichus  665.  Formae 
ncrbi  'expeto'  Pseud.  1087 ;  As.  27  —  Gas.  a.  1.  'Emittat  manu' 
similia:  Rud.  1388, 1410;  Pseud.  358  =  Pers.  a.  2  et  Epid.  a.  8. 

Haue  totam  imitationem  si  consideramus,  duae  res  fiunt 
planisshnae,  altera:  ne  ueteres  quidem  illas  formas  ex  uiuo 
sermone,  sed  ex  granunatico  studio  fluxisse,  ut  infinitiuum 
aaxQiarier'  As.  1 ;  gen. '  Alcumenas' ^) ;  formas '  Capteiuei',  ^ Men- 
aechmei'.  Praeter  has  in  acrosticho  traditas  uerisimile  est 
etiam  alias  auctorem  adhibuisse,  quarum  reliquiae  hie  iUic 
exgtant  in  codd.  ut  'seruos'  Merc.  4  (B),  'quoius'  Trin.  9  (B), 


1)  De  cuius  OBU  cf.  Ritschelii  op.  Y  p.  526;  Lor.  ad  Pseud.  u.  1082. 

17* 


Digitized  by  VjOOQiC 


260  Curtius  Riccardus  Opitz 

'uolt'  Mil.  2,  Mnteruortit*  Pseud.  4.  Diphthongi  autem'ei' 
panca  uestigia  remanserunt:  unum  Grateros  innemsse  sibi 
uidebatur  'feien*  Most.  4,  certius  Buecheler^)  *eiei'  Mil.  11 
(CEF:  'celiO,  equidem  addiderim  Aß.7  E:  *uxore<i)';  Tnic.2: 
'rure<i>';  Rud.l  Dec:  ^rete<i>'2);  Aul.  6:  'fore(i>B\  -Nee 
plura  nerba  faeiam  de  aliis  qaibnsdam  formis.  lofinitiaiifl  'ob- 
duxe'  (soortnm)  Merc.  7,  etsinusquam  redit  in  litteris  Latinis 
(cf.  Neninm  U,  537  sqq.),  Sequilar  tarnen  similium  analogiam, 
ut  Plautus  ipse  dixit '  (pelices)  adduxe'  (codd.  adduxisse)  Bud. 
1047,  quem  locum  arbitror  illi  cum  argumentum  conderet  ob- 
uersatum  esse.  Praeterea  dignum,  quod  commemoretur,  for- 
mam  'suipte*  Rud.  a.  4  esse  sine  exemplo^)  —  ut  omnino 
multa,  quae  rara  sunt,  in  acrostichis  inuenimus  —,  cum  ple- 
rumque  ablatiui '  suo,  sua'  sie  augeantur ;  cf.  Neuium  n,  190  sq., 
qua  ex  licentia  haud  scio  an  posterior  aetas  cognoscatur.  Im- 
perf.  coni.  'quirem  etc.'  omnis  fere  aetas  singula  exempla 
praebet  (cf.  Neuium  11,  608),  ut  PI.  Merc.  49  'quirem*,  noster 
habet '  quiret '  ^)  Mil.  7.  —  Ratio  autem  illius  imitationis,  quam 
Osannus  cogitari  posse  confidenter  negat  p.  213,  eadem  erat 
atque  Alexandrinorum  Homeri  usum  affectantium  —  nimirum 
ueterum  temporum  nimius  amor.  —  Altera  autem  r^  haec 
est:  De  acrostichorum  auctore  non  eo  contemptu  loquendum 
esse,  quo  de  Yergilianorum  argumentorum  auctoribus  locutos 
est  L.  Mueller  Mus.  Rhen.  uol.  19  p.  124:  ab  adulescentnlis  nel 
ambitione  inductis  uel  cibo  detracto  coactis  ea  esse  conscripta 
iudicans.  Immo  granunaticus  iam  satis  uersatus  in  studiis  Plaa- 
tinis,  cui  quasi  in  sucum  et  sanguinem  se  mutauerat  comico- 
rum  dictio,  haec  opuscula  confecit. 

Appendicis  loco,  qualis  inter  acrosticha  et  non-acrosticha 
intercedat  necessitudo,  accuratius  quaeramus.  Sunt  autem  in- 
dicia  certa  imitationis  hae  in  eiusdem  fabulae  argumentis  simili- 
tudines  eaedemque  uerborum  collocationes : 

1)  De  decLLat.  p.61.  ^ 

2)  'Rete'  iam  Osannus  sie  explicari  posse  patauit 

3)  Nam  Fleckeiseni  coni.  'tuipte'  Amph.  8 19  (codd.  tete)  non  probe. 

4)  Non  sollicitanda  lectto  est  sec.  Ribbeckium  in  editione. 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  ai^gomentonim  metricomm  latinoram  arte  et  origine.       261 

Aul.  n.-a.  1— 4:  'Enclio  —  anlam  —  8ertiat'==a.l— 2: 
*aulam  —  Euclio  —  seruat';  n,-a.  4  sq.:  '—  eius  filiam 
Lyconidea  nitiarat  — '=«a.3:  'Lyconides  istius  nitiat 
filiam';  habes  in  hoc  exemplo  eadem  initia  easdeinqne  clan- 
snlas,  jeosdem  exitus  etiam  in  bis:  n.-a.  1: ' —  Euclio',  a.  1: 
*— Enclio';  n.-a,  6:  'Megadorns  a  sorore  suasus  dncere' 
=  a.4:  'Volt  bancMegadorns  indotatam  dncere';  in  fine: 
n.-a.  9:  'abstrudit  locis*  =  a.  6:  'abstrndit  foris'  (for- 
tasse  ntrumqne  ex  &bala  ipsa). 

Ampk.  n.-a.  1:  'In  faciem  uorsns  Amphitruonis  Inp- 
piter'  =-  a.  1:  'Amore  captus  Alcnmenas  luppiter'; 
n.-a.  2:  'Dum  bellum  gereret  cum  Telebois  hostibus'  = 
a.  3:  'Pro  patria  Amphitruo  dum  decernit  cum  hostibus'. 

MiL  gl.  n.-a.  6:  'Gapitur  donatur  illi  captus  mi- 
liti'  «  a.  3 sq.:  'captust  ...  Et  eidem  illi  militi  dono 
datust';  initio  cf.  n.-a.  1:  'Meretricem  ...'==  a.  1:  'Mere- 
tiicem  • . .';  n.-a.  3:  'Legatus  abiit  .  . .'  —  a.  3:  'legato 
peregre'. 

Pseudulus:  Dubia  est  imitatio  n.-a.  5  sqq.  =  a.  2 sq.,  cum 
nterque  üetbulae  uerba  uideatur  expressisse,  cf.  u.  53,  55,  57; 
initio:  n.-a.  9:  'Venit  calator'  ==  a.  8:  'Venit  Harpax';  in 
fine  uersus  ^symbolum':  n.-a.  5,11,13  =  a.  4.  —  'Pseu- 
dolusj  n.-a.  10,  15  =  a.  5. 

Mercator  n.-a.  1:  'Mercatum  —  pater'  =  a.  1:  'Mer- 
catum  —  patre'  (codd.  Missus  mercatum).  —  'Sodalis* 
n.-a,  14  =  a.  8;  n.-a.  5  sq.:  'seruos  pedisequam  Ab  adu- 
lescente  (fingit)  matri  emptam  ipsius'  =  a.  4:  'Confingit 
seruos  emptam  matri  pedisequam',  ubi  animaduertas 
maxime  uocem  'pedisequam'  in  fine  uersus,  quae  cum  in 
tota 'Mercatore'  non  inueniatur  (sed  semper:  ancilla)  et  bis 
tantum  apud  Plautum  (As.  183,  Aul.  807),  hie  imitationem  cer- 
tissimam  deprehendimus.  Quaeritur  id  tantum,  uter  imitatus 
Sit  auctor  alterum.  Duo  restant  loci,  ex  quibus  superandi 
qnoddam  stjindium  cognoscatur,  quare  acrostichorum  auctorem 
ante  oculos  habuisse  illa  existimo.  Sunt  autem  hi:  a.  Aul.  6: 
'auro  formidat  Euclio'  cf,  n.-a.  8:  'atque  aulae  timens'. 


Digitized  by  VjOOQiC 


262  Gartiua  Riccardtts  Opits 

—  a.  Aal.  2:  'Vi  summa  seraat,  miseris  adfectas  mo- 
dis'  cf.  n.-a.  4:  'Ezsanguis  amens  sernat'. 

Deniqae  cum  inPsendali  argamentis  propter  aocem'ca- 
cala'  dubitari  neqneat,  quin  alterom  pendeat  abaltero:  illam 
ex  Trin.  n.  721  repetiaisse  mihi  nidetar  non-acr.  aactor,  qoippe 
qni  posito  uocabolo  'calator'  u.  9  (ex  fab.  n.  1009)  deberet 
nariare  orationem  et  illinc  habeat  etiam  adiectinum  'militaris' 
ad  nocem  'calator'  positom.  Qnod  si  recte  statnimns,  iam 
paene  certum  fit  alternm  cum  uoce  ipsa  etiam  mensnnun 
(cäcnla)  suseepisse. 

Ipse  sua  nerba  repetinit  anctor  locis  bis :  Most.  1 :  ' 

suoB  amores  Philolaches*  =  Pers.  1:  "... .  suos  amorea 
Toxilus';  Most.  9:  'Reqnirit  quae  sint*  =«  Merc.  3:  'Re- 
quirit  quae  sit';  Merc.  2:  'Emit  atque  adportat'  = 
Pers.  2:  'Emit  atque  curat'. 

Quaestio  7. 
De  re  prosodiaca  et  de  re  metrica. 

Prosodiacas  licentias  duas  potissimum  obseruamus:  Nam- 
que  in  prima  uersus  sede  syllabas  positionis  ui  uel  natura 
productas  auctor  corripuit,  qua  in  re  non  ratione  mihi  uidentar 
utiy  qui,  si  quod  uocabulum  apud  antiquos  haud  inuenitor  ita 
correptum,  propterea  mntandum  esse  censent  Immoancto- 
rem  minus  felicem  fuisse  in  imitatione  credemus:  Reperinntnr 
autem  haec  exempla:  1.  As.  2:  'Sub  Tmpärio  uiuens':  pleri- 
que  loci  apud  Muellerum  Pros.  Plaut,  p.  343  nihil  ualent,  dao 
Ultimi  incerti  sunt.  —  2.  Cist.  4:  *Tollit  ätque  exponit*:  sine 
exemplo,  cf.  Muell.  p.  443;  de  'toUit  atque'  uide  infra  p.265. 
—  3.  Ep.  8:  'Sed  inuinta  gnata*  Ritschel.  op.II  p.  415  cor- 
reptionem  reiecit,  contra  quem  quae  attulit  Mueller  exempla 
p.  359,  prorsus  nil  ualent.  —  4.  Most.  1:  'Manumlsit  emptos' 
sine  exemploO>  itemque  5.  Pers.  4:  'Subomäta  suadet\  cf. 
Spengel.  T.  Maccius  Plautus  112  sq.;  Muell.  p.  25S;  Ritsche- 
lius  'suadet,  subomat  et,q.  s.\  —  6.  Pers.  5:  'Atque  ita  intri- 

1)  Comici  semper  adhibent:  manu  (e)mittere. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  argomentorum  metricorum  latinorum  arte  et  origine.        263 

catom':  de  mensara  'ätque'  cf.  Muell.  p.  292  sqq.  et  p.  436  sqq. 
Ritschelins  'atque  intricatam  ita',  ubi  coUocatio  uocabuli  'ita' 
minos  placet  —  7.  Poen.  1:  'Puer  söptuennis'  ex  ipso  Hauto 
(prologo). 

In  ceteris  aersus  sedibus  nusquam  auctor  syllabam  longam 
corripaity  nt  de  tali  nersu  Rad.  1:  'reti  piscator  de  mari  ex- 
traxit  oidalnm'  non  possit  oogitari.  Attamen  certa  quaedam 
excepta  est  condicio:  si  in  tertii  pedis  arsi  post  caesuram 
ponitnr  uox  pyrrhichia  in  consonam  desinens  ante  uocabulum, 
qaod  incipit  a  consona,  positionem  neglegere  Uli  libuit.  Quam 
licentiam  non  in  onmibas  uocibos  admiseront  antiqoi.  In  ar- 
pmentis  autem  certa  exempla  habemos  haec  tria:  Cist.  3: 
'Sicyonia  aeqne  pÄrlt  pnellam';  'pirlt'  inauditam  est  apnd  anti- 
quos  cf.  Muell.  p.  128.  Truc.  9:  'Tandem  compressae  päter 
cognoscit  omnia\  unum  praeterea  exemplum  exstat  in  interiore 
senario:  Amph.  104  'ut  sit  pater  mens',  ubi  Fleckeiseni  trans- 
positio  'mens  pater'  commendatur;  cf.  Muell.  p.  128.  —  Men.  4: 
'Aaos  patemus  f&cU  Menaechmum  e  Sosicle':  in  senario  qui- 
dem  non  admissum  a  ueteribus  cf.  MuelL  p.  llO.i)  De  Most.  9: 
'alt'  uide  infra  p.  264.  Quod  autem  argumentorum  auctor  in 
8olo  tertio  pede  praeter  primum  positionem  neglegi  posse  uide- 
tnr  credidisse,  uel  hoc  licentiarum  illarum  naturam  indicat. 
Videmus  igitur,  quo  iure  quidam  propter  eas  ipsas  acrosticha 
saeeulo  post  Plauti  mortem  primo  attribuant 

Syllabae  autem  sine  dubio  productae  contra  posteriornm 
osum  nullae  inueniuntur.  Huc  referas  Cist.  10:  'Itaque  lege  et 
rite\  At  apud  antiquos  quae  exstant  huius  mensurae  exempla 
(cf.  Muell.  p.  13  sq.)  in  senario  quidem  incerta  sunt  omnia  et 
faeile  corrigi  possunt.  Scribendum  autem  est,  ni  fallor,  'illam- 
qae',  quod  si  mntatum  erat  in  'litaque'  (ut  Truc.  a.  10,  ubi 
SchoelÜus  'istam'  elicuit),  prima  littera  acrosticho  repugnante 
illa  corruptela  fäcile  potuit  irrepere.  Itaque  non  licet  ad  ser- 
uandam  u.  elumbem  hanc  adhibere  productionem  Merc.  6: 
'Tradit  {  uicino  cum  |  putät  |  uxor  |  sibi^  uel  ad  hiatum  de- 

1)  Kouttm  exemplum  coniectara  inferre  uoluit  0.  SeyffertuB  Philol. 
UOL29  p.396:  *^rüm  tobeUis'. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


264  Cortias  Riccardas  Opitz 

fendendnm  Poen.  2:  'Osor  mnliemm  emptum  adoptät  hnnc 
senex'. 

Contra  alia  quaedam  antiquornm  consaetudo  late  patet 
in  argnmentis:  sjnizesis  in  bis  formis:  ei  Amph.  4,  Trin.  6, 
quibuBcnm  cf.  mensnram  'eidem'  Hil.  4  a  Ritschelio  anctori 
nindicatam  op.  11  p.  419,  et  iambicam  'ei'  Mil.  11,  de  qua 
Brixius  ad  Mil.  arg.  a.  5,  Neuius  II,  193;  'eum*  Pseud.  3  (siqui- 
dem'relicuo'legendumest);  'sm'JPers.  4,  'suipte*  Rud.4;  'sudß' 
MoBt.  1,  Pers.  1 ;  'dub'  Gas.  1 ;  'ait*  Most.  9,  ubi  possis  etiam 
metiri  '  äit '. 

Itaque  si  tres  argamentornm  auctores  comparamus,  Apolli- 
naris  licentiiB  prosodiacis  colorem  antiqnnm  adpinxit  nullam, 
band  multom  non-acrostichoram,  plurimum  acroBÜchoram  aac- 
tor.  Qui  croBcens  usus  band  scio  an  Buperandi  studio  natas 
sit,  ut  rursus  haberemus  hane  imitationis  seriem:  Terentiana 
argumenta:  non-acrosticba:  acrostieba.  Qnodsi  O.  SeyffertuB 
in  Pbilol.  uol.  25  p.  448  adn.  acrostieba  septimo  a.  u.  c.  sae- 
culo  non  orta  esse  non  posse  contendit  propter  praestantiam 
artis  metricae,  boc  unum,  quod  periocbae  Terentianae  Sul- 
picii  metricas  leges  secuntur  Plauti  et  Terentii  uel  seueriores 
bis  —  ut  supra  exposui  — ,  quae  sit  uis  illius  argumenti,  lucu- 
lenter  demonstrat. 

De  legibus  Ulis  cum  satis  dictum  sit,  nunc  ea  tantom; 
quae  abborrent  uel  dubia  sunt,  tractabo :  Ac  primum  quidem, 
quam  seuere  euitauerit  auctor  uocabulum  spondiacum  sede  pari, 
declarat  collocatio  Most.  11:  'Ab  sui  sodale  gnati',  ubi  con- 
sentaneüm  erat  scribi  (cf.  p.  253):  'Ab  sui  gnati  sodale'.  Su- 
spectus autem  uel  propter  biatum  est  Ampb.  3  exitus:  'dum 
cernit  cum  bostibus'  et  accipienda  sine  dubio  syllaba  'de' 
Cdecernit'),  quam  man.  2  in  Vet.  addidit.  Ep.  5:  'Imprudens 
iuuenis.  compressäe  ac  militis  Cognouit  opera  sibi  senex 
OB  sublitum',  qui  uersus  ipse  quoque  biatu  laborat,  mihi  uel 
sententiae  causa  necessaria  uidetur  baec  emendatio:  'com- 
pre88ae(a  se>0  ac  militis',  cum  alii  'mox'  ante  'compressae' 


1)  In  pronomine  'se'  nemo  ofifendet  coli.  Capt.  6;  Pers.  1;  Pers.  4. 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  argmnentoram  metricorum  latinoram  arte  et  origine.       265 

üuserant.    Poen.  1:  'Paer  septnennis  surjripltürl^)  Cartha- 

gine'  hand  scio  an,  si  non  prologi  anctor  n.  66,  at  argumenti 

aaetor  scripserit  ^surpifur',   cam   breuiorem  formam  'sarpit' 

habeat  Aul.  8.    Contra  excnsandnm  nidetnr  uocabulam  ana- 

paestienm  in  olansnla  ex  Plante  adsnmpta  nomine  proprio 

Amph.  8:  \  . .  .  Amphitrno  decernere'.  —  Prorsus  nnllam 

probabilitatem  habet  eist.  7:  'Lemniqne  natam  despondit  adu- 

lescentnlo':   iam  restitnimus  'spondet'.  —  Singularem  sane, 

sed  satis  excnsatnm  compositione  nidemos  dactylicae   uocis 

(ante  anapaestnm  positae)  nsum  in  prima  sede  Cist.  1:  'Com- 

primit  adnlescens  Lemnios  Sicyoniam'.    Abicienda  est  contra 

n.  4  mensnra:  'toUit  atqne'.   Restat  tertia  sedes:  fallnntur  egre- 

gie  qoi  metiontor  Hen.  4:  'Auos  patemns  facit';  de  Merc.  6: 

'tradit  nicino  eüm  pntat  nxor  sibi'  ef.  supra  p.  263,  qaem  n. 

infra  nt  Ep.  3  sq.  de  hiatn  dispntantes  sanabimns ,  nam  iis 

assentiri  nequeo,  qni  in  bis  exemplis  uocabnlum  iambicum 

admittnnt.    Rud.  n.  4:  'Ea  in  clietftelam  snipte  imprudens 

patris'  uel  propter  caesorae  defectnm  condemnandus,  ef.  p.  266, 

iam  a  Fleck,  in  rectum  ordinem  redactus  est:  'Ea  suipte  impr. 

inel.  p.'.  —  Separatim  loquimur  de  clausulis.   In  uocabulo 

qnattuor  aut  planum  syllabarum  auctor  sexiens  breuem  quinti 

pedis  thesin  admisit,  ante  creticum  uel  dactylicum  deciens 

qnater.   Praeter  ceteras  debilis  est  clausula  Gas.  5:  'Nequam 

qui  dominum  mulcat  atque  uilicum',  quam  dubito  an  auctor 

enitauerit  scribens:  'aeque  (ut>  uilicum*,^)    Propter  artio- 

rem  nocabulorum  conexum  excusatur  Trin.7:  'ferre  se  a  patre', 

Qt  nihil  obstet  transpositioni  Mil.  3:  'captust  ipsüs  in  mari\ 

Artiorem  conexum  statuas  etiam  Men.  9:  'meretrix,  uxor  et 

Boror',   cum  absit  talis  excusatio  Poen.  2:  'Osor  mulierum 

emptum  adoptat  hunc  senex',  quare  hunc  u.  corrigendum  censeo 

cf.  p.  263  sq.  et  272  sq.    Ante  paeonem  qnartum  cretici  men- 

saram  aequantem  exeunte  uersu  semper  longa  thesis  deprehen- 

1)  Sic  omhes  codd.  secundum  Qoetzii  collationem. 

2)  Optime  conuenit  auctori  'aeque  —  ut%  quod  post  Horatium  et  Pli- 
mo8  ApaleiuB  compluriens  habet:  de  deo  S.  22  p.  163  H.  cf.  Hildebr.  de 
Mag.  14  p.  475. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


266  CurtioB  Riccardos  Opitz 

ditar,  nimiram  ne  brenes  coaceraentar,  atque  alia  solatae  in 
quinta  sede  arseos  exempla  cum  desint  omnino,  aactor  in  poly- 
syllabis  tantum  solutionem  admisitJ)  Qnare  spemenda  est 
Gepperti  coniectara  Poen.  2:  '. . ,  adoptat  sibi  senex'. 

Restant  caesurae:  Ex  omnibus  argomentorom  nersibus 
166  eaesoram  primariam  habent  161,  in  qnibns  etiam  CistS 
numero:  ^Amore  capto  fllins\  Quae  caesura  adinnatur  semi- 
septenaria  omnino  in  54  uu.,  debilis  autem  nideatur  propter 
monosyllaba  in  bis:  Ampb.  8:  'Uter  sit,  non  qoit";  Merc.  3: 
'Reqoirit,  quae  sit';  MoBt.  9:  'Bequirit,  qaae  sint',  ubi  tarnen 
artom  monosyllabornm  conexam  animadnertas.  —  Psead.  5: 
'Dicens  Symm  se  Ballionis  Psendolus'  infirmam  semiquinariam 
nomina  propria  excusant.  —  In  duobus  antem  nersibns  As.  3 
et  Gas.  2  compositorum  nocabulornm  diremptione  (re-latom, 
ad-legat)  caesnram  efficias,  in  duobns  aliis  defectos  nicariis 
expletnr:  Anl.  3  et  Truc.  7,  quam  compensationem  etiam  in 
Ulis  statuas  et  in  hoc  eoniectura  effecto:  Gapt.  4:  'Tantum 
studens  (mutatom)  ut  natam  recnperet'.  Etiam  Merc.  5:  'Amat 
senex  hanc:  at  se  adsimulans'  et  Gas.  3  (e  coni.):  'Senem  ad- 
iuuat sors:  uerum  ..."  optio  datnr,  praefero  primariam  propter 
sententiae  incisioneoL  —  Omnino  autem  caret  caesura  Bad. 
u.  4  uel  propterea  corrigendus.  —  Habiliorem  eqnidem  pato 
reddendum  esse  caesuram  Gist.  4:  'Tollit  ätqne  exponit  et| 
ex  insidiis  aucupat'  omissa  noce  'et'  (ut  dittographia),  prae- 
sertim  cum  sie  illa  anapaesti  diremptio  euitetur  inaudita;  nam 
alia  non  offendunt  uelut:  Stich.  1:  'quod  eae';  Mil.  2:  'Id  ero'; 
Rud.  2:  'übi  erant';  Aul.  9:  'ab  eo';  cf.  p.  212. 

Procelensmaticum  bis  inuenimus  in  primo  pede:  As.  2 
et  3,  praeterea  semel  inter  duos  diuisum  Gist.  1:  'Gomprlmit 
adulescens  . .  .'^),  a  quo  antiquorum  ars  abhorret  cf.  Ritschel. 
op.  V  p.  513  sqq. 

De  hiatu  illa  quaestio  usque  ad  fastidium.  paene  trac- 

"■^~~~~~~^~  —  .if 

1)  Cf.  p.2l4adn.  J 

2)  Si  corrigere  liceret  per  prologi  uerba  (cf.  p.  ^Q|)>  proponerem: 
'Gomprimit  adueniens  (aduectus)'.  At  Imitator  ne  in  haio  iuidem  re  Plauti 
artem  uidetur  mihi  perspexisse. 


Digitized  by  VjOÖQIC 


De  argamentorum  metricoram  latiaonun  arte  et  origine.       267 

tatey  qnae  doetorom  airoraniy  qai  in  stadiis  Plautinis  uersan- 
taij  ingenia  animosque  etiamnunc  mouet,  in  argumenta  quo- 
qne  cadit  aorosticha.  Itaqne  ex  iis,  qai  post  renatag  litteras 
piimi  Planto  emendando  operam  dederant,  cum  pleriqne  maou- 
lam  eradicare  conarentar,  posteriores  quidam  omnibns  oiribus 
tnebantnr.  Horum  ex  numero  Lingimn  nomino  (de  hiatn  p.  21), 
Osannam  (1.1.)»  Spengelium  (•' Piautas'  inprimis  p.  23S  sqq.), 
Bergkiom  (Beiträge  z.  lat.  Oramm.  I  p.  114sq.)i  Lorenzium, 
Ussingium  (in  editionibus).  Acerrimus  contra  hos  eorumque 
asseclas  castigator  exstitit  Ritschelius  (op.  n  inde  a  p.  414, 
denuo  Non.  Excc.  p.  123),  quem  secutus  est  Mueller  in  'Pro- 
sodia  Plautina'.  Alii  dnbitant  uemm  pro  certo  amplecti  ut 
Brixius  ed.  Menaech.  a.  1880  p.  92,  Loewius  in  'Analectis' 
p.  151.  Quare  operae  pretium  uidetur  esse,  postquam  proso- 
diacam  metricamque  artem  cognouimus,  omnes  locos  huc  per- 
tinentes  colligere,  disponere,  examinare,  num  tandem  aliquando 
maeolam  illam  ex  editionibus  Plautinis  exturbare  possimus. 

Atque  quaesiuit  Bergkius  (p.  114),  cur  non-acrosticha, 
qoae  eadem  fere  aetate  —  seil,  secnndo  p.  Chr.  saeculo  in- 
eonte  —  orta  sint,  hiatnm  non  exhibeant,  si  librariorum  in- 
cariae  eorundem  hiatum  acrostichorum  imputemus:  Cui  facile 
opponas,  ne  illa  quidem  hiatu  carere  coli,  in  Merc.  u.  4:  'Pater 
aduolat  uisam  ancillam  deperit';  u.  6:  'ab  adulescente  matri 
emptam  ipsius';  u.  15:  'Orat  suo  cum  p&tre,  nato  utcederet' 
—  qua  labe,  quod  cetera  libera  sunt,  casu  quodam  felici  fac- 
tum est  —;  praeterea  primas  argumentorum  uicissitudines  igno- 
ramos:  nam  uidentur  non-acc.  multo  post,  quam  scripta  sunt, 
in  Codices  illata  esse,  quoniam  in  Ambros.  quidem  quinto 
demum  uel  sexto  saeculo  intrauerunt  (cf.  Studemund.  in  comm. 
in  hon.  Momms.  p.  803).  Qnibus  autem  ad  id  tempestatibus 
aerosticha  adfiictata  sint,  nescimus. 

Porro,  ut  miseram  acrostichorum  condicionem  detegamus, 
primom  hiatu  interim  neglecto  omnes  uersus,  qui  alia  certa 
cormptela  inquinati  sunt,  nunc  ante  oculos  ponemus:  Amph.  9: 
Omnem  rem  gnoscunt  geminos  Alcumena  enititur';  As.  4:  'Nu- 
merari  iussit  seruo  Leonidae';   Capt.  4:  'Tantum  studens  ut 


DigitizedbyCiOOglC 


268  Curtias  Riccardus  Opitz 

natum  recuperet*;  Gas.  3:  'Sors  senem  adiuaat,  nernm  decipi- 
tnr  dolis';  Cist  10:  'Itaque  lege  et  rite  einem  cognitam';  Gist.?: 
'Lemnique  natam  despondit  adnlescentülo';  Ep.  2:  'Persai^u 
serüi:  atque  eondactam';  Mil.  5:  'Saom  arcessit  ernm  AtheniB 
et  forat';  Mil.  8:  'Obherentis  eostos  hos  nidet  de  tegolis'; 
Most.  8:  ^Acceptnm  tarn  dicit  pignus  emptis  aedibns';  Merc.  6: 
'Tradit  nicino.  eum  pntat  uxor  sibi';  Rnd.  1:  'Reti  piscator  de 
man  extraxit  aidnlnm';  Rad.  4:  'Ea  in  clientelam  snipte  im- 
prndens  patris'.  Alias  comiptelas  snpra  deteximus,  aliae  uer- 
sns  legibns  non  repngnant  Qnam  faeile  antem  hiatns  oriri 
potuerit,  uide  Mil.  12,  nbi  Vet.:  'Senis  nicini  cnpiat  uxor 
nubere',  God.  G:  'Senis  nicinis  nxor  et  q.  s.',  qui  n.  optimas 
est,  nisi  qnod  sine  s  illo  spnrio  laborat  hiatn.  De  cnins  osn 
ne  quid  statuamns,  quod  argumentis  neqneat  demonstrari,  con- 
cedamus  adnersariis  in  inscriptionibus  certa  hiatns  nestigia 
inneniri  —  qnamqnam  carmina  sepulcralia  ab  indoctis  con- 
feeta  et  horridas  uetnstissimorum  tempornm  leges  consnetndine 
traditas  secuta  cum  nostris  lusibus  comparari  posse  inre  ne- 
gatur  — ;  item  concedamus  hiatum  uideri  posse  in  corrupto 
Plauti  textu  repertnm  auctori  placuisse.  Atqui,  quod  modo 
largiti  sumus,  statim  labefactatur,  cnm  nonnuUis  locis  auctor 
aperte  deprehendatur  hiatum  euitans,  quam  rem  neminem  ad- 
huc   obseruasse  uideo:    Gapt.  9:  'Indicio  quoius*;    Gnrc.  8: 

seniom 

'Oratu  quoius';  Ep.  8:  'semolum  emittit  manu';  Rud.  4:  '£a 
suipte  imprudens'  (inaudita  forma!);  Trin.  3:  'Istoc  absente'; 
uerum  etiam  in  caesura,  quae  est  post  thesin  pedis  paenultimi: 
Mil.  6:  'Geminis  communem  clam  parietem  in  aedibus'  —  nbi 
iniuria  praepositionem  expulisse  mihi  uidentur  uiri  docti  — 
nee  minus  in  penthemimeri:  Aul.  8:  'Id  surpit;  illic  Euclioni 
rem  refert',  cnm  ne  nomen  proprium  quidem  satis  excnsatio- 
nis  praebere  uideretur.^)  Itaque  hoc  merito  nobis  concedi 
putamus,  quod  iam  Ritschelius  iudicabat,  eos  uersus  maxime 
suspectos  esse,  in  quibus  sanam  causam  deprehendere  non 


1)  Qaalia  uestigia  si  etiam  in  fabulis  Plauti  dedita  opera  colligerentur, 
Clara  lux  quaestioni  afferretur. 


Digitized  by  VjOOQIC 


De  argamentorum  metricoram  latinoram  arte  et  origine.       269 

poBsimoB,  cur  poeta  facili  mntatione  et  maxime  trangpositione 
hiatom  declinare  nolnerit.    Sed  uideamas  exempla  ipsa. 

Ae  primnm  qnidem  legitimus  ille  et  apud  Plautum  usi- 
tatissimus  iiiatuB  i6\^  y^J)  —  triciens  fere  redit  in  'Pseudulo', 
cf.  Lor.  ad  Pseud.  arg.  I,  3  —  in  acrr.  certo  bis  inuenitur: 
Mil.  2:  Mtim  ero*,  Men.  1:  ^quol  erant\ 

Ex  ceteris  primum  nouem  elegi,  qui  cum  non  insigni 
nersus  loco,  qnalis  est  caesura  primaria,  inueniantur,  ne  a 
propngnatoribus  quidem  hiatus  obstinate  defenduntur. 

Emendationi  autem  a  me  probatae  quam  breuissime,  ne 
conspectus  obscuretnr,  addam  uncis  circumclusas  aliomm  sen- 
tentias,  quae  quidem  dignae  uideantur,  ceterum  ad  editiones 
criticas  lectorem  relegans. 

L  1.  Gas.  3:  'Sors  senem  adiuuat,  uerum  decipitur  dolis'; 
Bothius  recte:  'Senem  adiuuat  sors\ 

2.  Ep.  5:  'Imprudens  iuuenis.  compressae  ac  militis',  u. 
snpra  condemnatum  sanaui:  'compressae (a  se)'  [Pylades:  'mox 
compressae'J. 

3.  Merc.  5:  differunt  ipsi  codd.:  CD  exhibent:  'Amat  senex 
haue  se  adsimulans  uendere',  B:  'hanc  ad  se  sim.',  quas  lec- 
tiones  B.  bene  conflauit  hunc  in  modum:  'ac  se  adsimulans' 
[Gmter:  'ac  se  sim.';  Gulielmius:  'at  se  sim.']. 

4.  Men.  8:  'Menaechmum  omnes  einem  credunt  aduenam' 
Fyladis  transpositione  'einem  credunt  onmes'  uerborum  co- 
nexnm  apertiorem  fieri  uidit  Mueller  p.  514. 

5.  Cure.  1 :  'Curculio  missus  Phaedromi  it  Cariam'  hiatum 
in  arsi  molestissimnm  expulit  Gulielm.  sie:  'iult  Cariam'  (ante 
*it'  spät  1—2  litt,  in  cod.  B)  ['it  in'  Pylades,  Goetzius]. 

6.  Cure.  2:  'Ut  petat  argentum.  Ibi  eludit  anulo',  Goetzius: 
'elam  ibi',  qua  ratione  simul  alter  hiatus  post  'argentum'  toUi- 
tnr'  [alii:  'inibi';  cogitaui  etiam  de  'tum  ibi',  ut  'ibi  tum'^) 


Hie  monebo  aliquid,  quo  tota  quaestio  multum  illustratur: 
at  prorsus  carent  hiatu  argumenta  Asinariae,  Persae,  Rudentis, 

1)  Ut  And.  106  saepius,  atque  iUud  'tarn  ibi'  ezstat  in  ipsa  "Carcu- 
fione"  in  corrupto  uersa  648:  'tum  ibi  me  nescio  qois  arripit*. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


270  GurtiaB  Biccardus  Opitz 

Stichi,  ita  alia  qnaedam  in  comploribos  deinceps  aersibas  at- 
que  eodem  fere  loco  maculam  illam  exhibent,  ut  üacile  coni- 
cias  hie  archetypum  maiora  damna  expertnm  esse  nel  libra- 
rinm  aliqaamdiu  dormiuisse.  Tales  quasi  nidi  hiatanm  8imt 
praeter  iUom  XGurc.  1  sq.)  hice:  Amph.  2 sq.;  Cas.  1,3;  Most  4 
(aliter  corr.),  5;  Men.  2  sq.  et  8;  Mil.  3, 5;  Poen.  2  sq.  et  6;  in- 
primis  antem  Epid.  arg. : 

cf.  a.  2:  'Persuasn  send  atque  condactam' 

u.  3:  *Iterum  pro  amica  ei  subiecit  filii' 

u.  4:  'Dat  erili  argentum.  eo  sororem  destinat' 

n.  5:  'Imprudens  iuuenis  compressae  ac  militis' 

u.  7:  'Ut  ille  amicam,  haec  quaerebat  filiam' 

et  Merc.  cf.  1:  'Missus  mercatnm  ab  sno  adnlescens  patre' 

5:  'Amat  senex  hanc  se  adsimnlans  nendere' 

6:  'Tradit  nicino.   enm  pntat  nxor  sibi' 

7:  'Obduxe  scortum.   Tum  Charinum  ex  fuga' 

8:  'Retrahit  sodalis  postqnam  amicam  inuenit' 

quae  depranatio  etiam  in  altemm  argumentmn  irrepsit.  Talia 
ne  in  ipsis  quidem  £abulis  desnnt,  ut  As.  u.  756 — 760  in  qnin- 
que  continuis  uersibus  hiatum  inuenimus,  ad  quem  locum  hario- 
latur  UssingiuS)  cuius  cf.  etiam  Prolegg.  p.  218  in.  Sed  pergo 
in  enumeratione: 

7.  Men.  3:  'Nomen  surrupti  illi  indit»  qui  domist'  pro- 
logum  secuti  transposuimus:  'indit  Uli'  cf.  p.  254. 

*  8.  Aul.  7:  'Re  omni  inspecta  compressoris  seruolus'i  Mnel- 
1er: '  inspectata*,  cf.  Most.  10  [Camerarius:  'reque']. 

9.  Capt.  5:  'Et  inibi  emit  olim  amissum  filium*:  iam  pri- 
dem  restitutum  est:  'in  ibus\  Corruptela  mihi  uidetur  ex  com- 
pendio  orta  esse:  'inib;'  cf.  Truc.  5:  'trucib;  morib;'. 

Quibus  absolutis  pergimus  ad  hiatum,  qui  est  in  caesora 
post  paenultimi  pedis  thesin  intercedente,  ubi  retardatione  qua- 
dam  aduersarii  illum  defendi  autumant. 

n.  1.  Amph.  3:  'Pro  patria  Amphitruo  dum  cemit  cum 
hostibus',  uersum  aperte  corruptum  supra  ex  cod.  B  restitni- 
mus  'decemit'  legentes. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  argamentonun  metriconim  lAtinorum  arte  et  origine.       271 

2. 3.  Merc.  78q.:  'Obdaxe  scortam.  Tum  Gharinnm  ex  faga 
Betrahit  sodalis,  postqaam  amicam  innenit'. 
Poterat  aactor,  nisi  hiatum  in  deliciis  habebat,  in  altero  n. 
seribere:  'repperit'.  Maloit,  ni  faUor,  'amicam  illam  (cf.  litam 
Truc.  10)  inaenit'  [R.  'ei  inuenit'],  Priorem  antem  uersum  me 
tnmspogitione  restitnisse  spero:  "Tnm  sodalis  ex  faga  Retrahit 
Charinum';  de  clausula  cf.  p.  265. 

4.  Gas.  1 :  '  Gonseruam  uxorem  duo  conserui  expetunt '  ex 
&bnla  supra  inserni'ui':  'conserui  (ui)  exp.'  [Mueller 'sibu 
inseniit*  etiamque  alia  proposuit  p.  528,  Luchsius:  'una  expe- 
tunt', qui  poterat  aptius  'unam  exp.']. 

5.  Aul.  1:  'Aulam  repertam  anri  plenam  Euclio'.  Gausam 
cormptelae  indicaui  p.  250.  Ex  emendationibus  praefero  Bothii: 
'Aoiam  repertam  auarus  plenam  anri  Euclio". 

6.  Truc.  4: 'Glamsibisupposuitclandestinoeditam'.  Possit 
aliquis  auctori  'clandestinod'  uindicare,  quales  formas  ante 
ocidos  habebant  posteriores  in  antiquis  monumentis.  Nam  Rit- 
schelii  nequeo  assentiri  sententiae  censentis  Nou.  Exe.  123  pro- 
cnl  habendam  esse  illam  medelam  a  posterioris  aetatis  opu- 
scoiis.  Illic  tamen  aliud  quid  nitro  se  offert:  cum  u.  460  cod. 
Yet.  exhibeat:  'supposiui'  (cett.  supposui),  uerisimile  est  (iam 
Sealigero  uidebatur)  scriptum  fuisse:  'Glam  supposiuit 
sibi  cL  ed.'.  Atqne  quae  dubitandi  causa  est,  quoniam  anti- 
qaitatis  amatores  etiam  non  moniti  illam  formam  adhibebant? 
Cf.  Apul.  in  fragm.  apud  Prise.  (Hildebr.  II  p.  637). 

7.  Poen.  6:  'Lenoni  obtrudit;  ita  eum  furto  adligat':  scri- 
bendum  est  'itaque'  sine  dubio  cf.  Mueller  p.  534,  in  cod.  B 
scriptura  'itae'  fortasse  uestigium  latet. 

Haec  igitur  septem  uel  potius  sex  exempla  (nam  primum 
nihil  nalet),  si  pancitatem  emendationisque  facilitatem  respici- 
mns,  non  possunt  non  maxime  suspecta  uideri. 

m.  Nunc  diffidentes  potius  quam  confidentes  codicum 
memoria  ad  tertiam  classem  transimus,  ad  hiatum,  qui  in  cae- 
Bora  penthemimeri  inuenitur.  Atque  de  uiginti  fere  Ulis  quae 
apud  Osannum  reperiuntur  exemplis,  statim  septem  detrahenda 
sunt,  quia  falso  aut  ambiguo  fundamento  nituntur.    De  emen- 


Digitized  by  VjOOQ iC 


272  Curtias  Riccardos  Opitz 

dandi  autem  ratione  hoc  praemitto:  descripta  uersn«  parte 
nsqne  ad  incisionem  librarios  posteriorem  addens  nocnlam  ad 
explendos  pedes  non  necessariam  neglegere  potuit  facillime. 

1.  Plane  destitata  est  codd.  auctoritate  Osanni  lect  Most.  4: 
'Terrifica  monstra  ait  nideri  in  aedibus'. 

2.  Neqae  magis  certum  uidetar  Men.  3:  '  Nomen  snrrepti 
indit  Uli  qni  domist'.  Nam  excidisse  aliquid  post  noeem  'snr- 
repti'  docet  cod.  B  Script  'surreptiti'  (CD  'surrepit').  Itaqne 
Uropono:  'Nomen  snmipti  cum  indit  —  facit  et  q.  s.'.  [IL'ibi' 
inseruit,  Brixius  dubitanter  'tum',  Mueller  p.  490  de  forma 
'surreptici'  cogitat] 

3.  Ep.  2 : '  Persuasu  serui  atque  condnctam'.  Supra  p.  253  sq. 
ex  fabulae  locis  quibusdam  restitui:  'Persuasu  serui  qui  ali- 
quam  conducticiam'.  [Goetz.:  'qui  aliam',  Gepp.:  'qui  aeqne', 
Hasper  nuperrime  in  progr.  Dresd.  de  Epidico  1882  p.  8:  'F.  s. 
atque  is  (sicBothius)  conductam  mulierem'  uel  'semoli  atqae 
is  conducticiam'.] 

4.  Merc.6:'Tradituicino.  cum  putatuxor  sibi'(CD:'cum'): 
mihi  GLAM  ante  CUM  excidisse  uidetur  coli,  fabulae  u.  807 sqq.: 
'Nam  uir  si  scortum  duxit  clam  uxorem  suam'  et  n.  815: 
'Si  quis  clam  uxorem  duxerit  scortum  suam'. 

5.  Mil.  5:  'Suom  arcessit  erum  —  Athenis  et  forat'  sine 
dubio  corruptus  est:  ex  cod.  B  lect  'erumna  thenis'  elegan- 
tissime  Ribbeckius  elicuit:  '(Suom  arcessit  seruos)  erum  ab  k.\ 
Initium  iam  Ritschelius  sie  restituit:  'S.  a.  seruos  erum\  [Gan- 
dino  in  Riuista  di  Filol.  I  p.  432  hoc  monstrum  uenditat:  'Saom 
ar  sese  arcessit  e.  A.  e.  f.',  nee  melior  est  Ussingii  hie  uersns: 
'Suum  seruos  arcessit  erum  Athenis  et  forat'.] 

6.  Most  5: 'Et  inde  primum  emigratum.  internenit'.  Hoc 
'primum'  cum  aperte  corruptum  sit,  pro  certo  testimonio  ne 
hunc*quidem  u.  habere  audeo.     Fortasse  latet  in  'prirnnm' 

Um 

'pridem',  ut  scribendum  sit  'et  inde  pridem  iam  emigratum'. 
[R.  'esse'  inseruit^  quod  omittere  solet  noster,  uide  infra.] 

7.  Poen.  2:  'Osor  mulierum  emptum  adoptat  hunc  senex'. 
De  cuius  uersus  praeter  hiatum  morbo  quoniam  supra  p.  265 
disseruimus,  utimur  cum  Ritschelio  hac  transpositione:  'Osor 


Digitized  by  VjOOQ iC 


i 


De  argumentorum  metricoram  latinoram  arte  et  origine.        273 

moliernm  adoptat  hone  emptnm  senex*.   Quid  significet  cod.  B 
scr.  'mulierüi'  (seo.  Goetzii  coli.),  nondum  perspexi. 

8.  Men.  2;  'Ei  surrupto  altero  mors  optigit';  cf.  p.  254, 
nbi  hanc  emendationem  necessariam  esse  demonstranimus : 
Eorum  snrrepto  altero  mortem  oppetit'  [R.  'illorum',  Mueller 
p.  498  ^ilico'  inseruenmt]. 

Secuntor  duo  loci,  quos  iam  supra  propter  alterum  hia- 
tnm  sananimus: 

9.  Aal.  1 :  'Anlam  repertam  (anams)  plenam  anri  Enclio'. 

10.  Cure.  2:  'Ut  petat  argentum.    (Clam)  ibi  eludit  anulo'. 
Dimidio  sie  expedito  uideamns,  qnae  restent: 

Tres  uersns  sola  transpositione  restituo: 

11.  Mil.  3:  'Legato  peregre,  ipsus  captust  in  man'  scri- 
bens  cum  Pareo:  'captust  ipsus  in  mari\  cf.  p.  265. 

12.  Merc.  1:  'Missus  mercatum  ab  suo  adulescens  patre' 
cnm  eodem:  'Mercatum  missus'  [R.  'Missüs  adulescens'  contra 
auctoris  usum].  _ 

13.  Ep.  3:  'Iterum  pro  amica  ei  subiecit  filii'.  Ut  artius 
coniungantur  quae  cohaerent  notiones,  facillime  efficio  hac 
collocatione  unice  uera:  'Iterum  subiecit  ei  pro  amica  filii*. 
[Errant,  qui  'ei'  metiuntur  in  tertia  sede;  Brugmanus  (de  se- 
nario  p.  lOsq.)  in  perfecto  injuria  offendit;  cf.  etiam  Hasperi 
progr.  p.  8.] 

14.  Ep.  4:  'Dat  erili  argentum.  eo  sororem  destinat'  cum 
Brugmano  (p.  11)  sanandum  censeo  pronomine  relatiuo  ('quo'), 
cf.  Capt.9:  'Indicio  quoius';  Cure.  8:  'Oratu  quoius',  praeterea 
Trin,  u.  9:  'üt  uenit  ad  aedes,  hunc  deludit  Charmides 

Senex,  ut  rediit;  quoius  nubunt  liberi'. 
Sed  cum  duae  illae  sententiae  a  coniunctione  'ut'  incipientes 
Bimis  moleatae  et  ne  aptae  quidem  sint,  proponam:  'Senex, 
(q)ni  rediit;  eins  nubunt  liberi'. 

15.  Poen.  3:  'Et  facit  heredem:  eins  cognatae  duae',  ubi 
eadem  medela  praesto  est,  possis  etiam  'istius'  conicere,  coli. 
Aul.  3:  'istius  uitiat  filiam',  et  Trin.  5:  'soror  istius  poscitur'. 
Fortasse  scripsit'stius'  ut  Fronte  solebat,  cf.  ed.  Naberi  p.  280. 
[Geppertus:  'eiusce'.] 

Lsipziff»!  Studien.   VI.  18 


Digitized  by  VjOOQ iC 


274  CurtiuB  Riccardus  Opitz 

Qnam  formam  non  dubito  adhibere 

16.  Amph.  2:  'Mutauit  sese  in  formam  eins  coniagis'  scri- 
bens:  'formam  stins  0  coniugis*,  cum  recc.  codd.  apadOeaim. 
exhibeant  'illios'  et  docti  quidam  niri,  in  bis  FleckeisenuS) 
transpositione  uocabulomm  conexum  malint  obscurare  [Goetzius 
et  Loewius  in  ed.:  'in  formam  absentis  coningis'J. 

17.  Ep.  7:  'Ut  ille  amicam,  haec  quaerebat  filiam'.  Ad- 
Btipnlor  Muellero  p.  685  'ita'  inserenti,  quippe  quod  facillime 
excidere  potuerit  post  'amicä'  [Camer.  'quaeritabat']. 

18.  Capt.  1 :  'Captust  in  pugna  Hegionis  filius\  Spero  me 
p.  251  extra  dubitationem  posnisse  hanc  lectionem:  'Captnst 
in  Alide  H.  f.',  ut  p.  268  ad  Aul.  8  demonstraui  nomine  pro- 
prio hiatum  non  excusari. 

19.  Trin.  1 :  'Thensaurum  abstrusum  abiens  peregre  Char- 
mides\  Muniui  p.  257:  Fleckeiseni  emendationem:  'abitarus' 
[Mueller:  'thensaurmn  auri';  Loewius  Anall.  Plaut,  p.  195: 
'abetens',  quia  cod.  Vet.  exh.  *abe  ens*]. 

20.  Pseud.  6:  'Opemque  erili  ita  tulit;  namSinuniae'  band 
infelicem  Bothianae  coniecturae  'ita  <at>tulit'  me  propugnatorem 
exstitisse  (p.  255)  puto  [Camer.:  'ita  tetulit*;  nuper  Th.  Brau- 
nius  in  obss.  gramm.  et  critt.  Berol.  1882  p,  17:  'sie']. 

21.  Pseud.  4:  'Venientem  caculam  interuortit  symbolo' 
mensuram  '  cäcula'  p.  262  (223  sqq.)  ita  uindicauimus,  ut  non- 
aerosticha  acrostichorum  auctori  ante  oculos  esse  uersata  pro- 
baremus.  Contra  si  cui  non-acrr.  auctor  Imitator  esse  uidetor, 
in  acrostichis  hiatum  inuenisse  non  potest,  nam  si  inuenisset, 
non  tanta  fiducia  prauam  mensuram  adoptasset. 

Ad  finem  perueni.  Quod  autem  assecuti  sumus,  si  mecnm 
reputo,  non  uideo,  quid  grauius  quidque  utilius  cogitari  possit 
ad  Plautini  hiatus  qui  dictitatur  quaestionem  illustrandam.  Nam 
si  concedendum  est  ex  166  uersibus  argumentorum  tantam  par- 
tem  hiatu  inquinari  potuisse,  iam  desinent  in  Plauti  fabnlis 
coniuere  et  tergiuersari. 


1)  De  'iste'  pronominis  usu  (=  ille)  cf.  p.  281. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  argomentorum  metricorum  latinoram  arte  et  origine.       275 


Qnaestio  8. 

De  argumentorum  metricorum  latinorum   origine  et  de  acro- 
stichorum  Plautinorum  avctore, 

Qaoniam  nidimns  propter  sennonem  acrosticha  Antonino- 
mm  fere  aetati  esse  tribuenda  nee  metrieae  artis  praestantiam 
repngnare,  nune  de  origine  argumentorum  in  uniuersum  quae- 
rentibus  non  neglegenda  nobis  uidetur  uel  haec  deliberatio: 
argumentorum  quotquot  eognouimus,  nuUum  certo  testimonio 
(nam  Donati  error  omittendus  est)  ex  antiquis  oriundum  esse 
temporibus  traditur,  contra  nonnuUa  in  posteriorem  aetatem 
relegamus  siue  propter  disertum  testimonium  siue  quod  ad 
scriptorem  pertinent  posteriorem,  cf.  ApoUinaris  argumenta 
Terentiana  et  Vergiliana,  alia  illa  Vergiliana,  Lucaniana,  Sta- 
tiana.  Sed  certius  res  potest  stabiliri.  Namque  fontem  mihi 
uideor  inuestigasse,  ex  quo  totum  hoc  poeseos  genus  emana- 
nerit.  Rhetores  nimirnm  ut  in  aliis  poetis  ita  in  comicis  quo- 
qne  satis  aptam  exercitationum  suarum  materiam  inueniebant. 
Sic  Donati,  qui  dicuntur  commentarii,  multa  rhetorici  studii 
nestigia  demonstrant.  Atque  ad  Terentium  maxime  uidentur 
86  applicasse  rhetores,  simul  autem  ad  Vergilium  0 ;  quod  ut 
intellegas,  cf.  Eugraphii  in  comment.  And.  praef. :  '  Cum  omnes 
poetae  uirtutem  oratoriam  semper  uersibus  exsequantur,  tum 
magis  duo  uiri  apud  Latinos,  Vergilius  et  Terentius.  Ex 
quibus,  ut  suspicio  nostra  est,  magis  Terentii  uirtus  ad  ratio- 
nem  rhetoricae  artis  accedit;  cuius  potentiam  per  singulas  co- 
moedias,  ut  possumus,  explicabimus'.  Qua  re  sane,  qui  argu- 
menta nata  sint,  nondum  explicatur,  sed  mox  dilucidum  fore 
spero.  Conferas,  cum  nostris  poematiis  themata,  quae  ante 
rhetomm  Senecae,  Quintiliani,  Galpumii  Flacci  controuersias 
legantur,  ut  hoc,  quod  instar  onmium  est:  Sen.  exe.  contr. 
in,  3  p.  249K.: 


1)  Kotisiima  eet  Vergilii  uirtus  rhetorica,  de  qua  cf.  Gomparettium, 
Veigtt  im  Mittelalter  t»p.  IV  p.  32  sqq. 

18» 


Digitized  by  VjOOQ iC 


276  Cartius  Riccardus  Opitz 

Cum  tricenario  filio  pater  patrimoninm  dioidat. 

Qnidam  habuit  filimn  fragi  et  luxuriosam. 

Abdicanit  luxuriosnm.   frugi  peregre  profectus  est; 

A  piratis  captos  est;  de  redemptione  scripsit  patri. 

Fatre  cessante  Inxnriosas  praeuenit  et  redemit. 

Rediit  frngi;  adoptaait  fratrem  säum,  abdicatur. 
V  Nonne  plane  eandem  agnoscis  natnram  eundemque  colo- 
rem?  Porro  quam  saepe  redeunt  in  controuersiarum  themati- 
bus  comoediarum  argamenta;  innenimus  enmi)  nt  exempla 
proferam,  piratas  et  homines  ab  eis  raptos  nt  in  Mil.  glor.: 
Sen.  I,  6  et  7;  excerpt.  111,3  —  maritos  peregre  profectos, 
quomm  coninges  a  patre  inbentur  illos  deserere,  nt  in  Sticho: 
Sen.  n,  2  (10)  —  non  speratos  patris  reditus,  ut  in  Most.  Trin.: 
Sen.  exe.  V,  2  et  4  —  filios  luxnriosos:  Sen.  exe.  HI,  8;  exe, 
rV,  1  —  fratres,  quorum  alter  frugi,  alter  luxuriosus,  ut  in 
Adelph.:  Sen.  exe.  HI,  3  —  patres,  qui  luxuriante  filio  Iuxd- 
riari  ineipiunt,  ut  in  Asin.  et  in  Bacch.:  Sen.  II,  6  (14)  —  ad- 
optiones,  ut  in  Adelph.  Men.  Poen.:  Sen.  EL,  4  (12)  —  mere- 
trices,  ut  ubique:  Sen.  II,  4  (12);  IX,  25  —  adulteros  (depre- 
hensos),  ut  in  Cas.  et  in  Mil.:  Sen.  11,  7  (15);  exc.  IV,  7;  exe. 
VI,  6;  IX,  24  —  uestium  mutationes,  ut  in  Eun.:  Sen.  exc. 
IV,  1 ;  exc.  V,  6  —  furta,  ut  in  Aul. :  Sen.  X,  35  —  communis 
parietis  perfossiones,  ut  in  Mil.:  Sen.  VH,  5  (20);  X,  35  — 
uirginum  uitiationes,  ut  in  Eun.  Hec.  Aul.  Gist:  Sen.Vn,  6  (21); 
exc.  VIII,  6  —  expositos  liberos,  ut  in  Haut.  Cist:  Sen.  IX,  3 
(26)  —  pauperis  filiam  a  diuite  petitam  in  indotatas  nuptias, 
ut  in  Aul.:  Sen.Vm,  6  —  naufragia,  ut  in  And.,  Rud.:  Sen. 
excV,  1;  exc.  Vni,  6  —  bella,  ut  in  Amph.  Capt:  Sen.  exc 
IV,  4  et  8;  excV,  7;  exc.  VI,  5;  VU,  7  (22);  X,  3  (32)  —  cap- 
tiuos,  ut  in  Capt:  Sen.  exc.  V,  7;  VE,  7  (22);  X,  5  (34)  - 
legatos  missos  ad  redemptionem,  ut  ibidem:  Sen.  VII,  7  (22)  — 
manumissiones,  ut  saepe:  Sen.  VII,  6  (21). 

Haec,  quae  nunc  exhaurire  nolui  atque  aliorum  ex  con- 
trouersiis  augeri  posse  band  ignoro,  argumentorum  thematnm- 
que  af&nitatem  satis  luculenter  demonstrant.  Quid,  quod  ipsa 
forma  haec  ad  illa  accedunt,  cum  persaepe  numero  decurrant 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  ai^imentonim  metriconun  laticoram  arte  et  origine.       277 

iambico?  qnod  nt  demonstrem ,  rnrsas  nnum  exemplnm  pro- 
ponam,  Sen.  exe.  VI,  4: 

Veiteficii  sit  actio. 
Proscriptum  uxor  secuta  est.   qaodam  tempore 
Secreto  poculum  tenentem  interrogauit, 
Quid  esset;  ille  dixit  uenenum  et  mori 
Se  uelle.   rogauit  illa  ut  partem  sibi  daret 
Et  dixit  se  noUe  sine  illo  uiuere. 
Partem  bibit  ipse,  partem  uxori  dedit 
Periit  illa  sola,   testamento  inuentus  est 
Maritus  heres.   restitutus  arguitur  ueneficii. 
Qnae  uide  quam  fstcile  in  senarios  redigantur,  licet  sane  non 
omnes  seueras  leges  sequantur: 

Proscriptum  uxor  secutast.   quodam  tempore 
Secreto  poculum  tenentem  interrogat, 
Quid  esset,  dixit  ille  uenenum,  nam  mori 
Se  uelle.   Kogauit  illa,  ut  partem  sibi  daret, 
Et  dixit  noUe  se  sine  illo  uiuere. 
Partem  bibit  ipse  partemque  uxori  dedit. 
Perit  illa  sola,   testamento  inuentus  est 
Maritus  heres.   arguitur  uenefici. 
Atque  etiamsi  non  omnia  themata  tam  constanter  iambis  de- 
curnrnt,  nonnullos  tamen  in  iis  hie  illic  uersus  integros  in- 
ueniy  sententias  autem,  quae  leniter  correctae  uel  suppletae 
ad  senarii  normam  accommodari  possint,  plurimas. 

Quid  autem  ex  tota  hac  similitudine  colligemus?  Duas 
res,  quantum  ego  intellego,  et  hoc  quidem  praeter  cetera: 
haud  modice  comoedias  expilasse,  quiO  in  rhetorum  scholas 
iBdaxerunt  controuersiarum  argumenta.  Itaque,  quamquam  suo 
iöre  E.  Rohdius  (d.  griech.  Roman  p.  338)  eorum  iudicio  ad- 

1)  Cum  dabium  esse  nequeat  ex  Graecis  importata  illa  esse  ad  Bo- 
nunoB  (ci  Bohdii,  d.  griech.  Boman  p.  288  sqq.,  336  sqq.  cum  adnott.,  prae- 
terea  Dirkseni  scripta  I  p.  254  sqq. ,  inprimis  p.  260) ,  tamen  ipsi  quoque 
rbetores  Latini  Graeca  exemplaria  augebant  et  imitabantnr  (cf.  Dirksen. 
p.  260  cum  adn.  43,  p.  261  in.)- 


Digitized  by  VjOOQiC 


278  Curtins  Riccardus  Opitz    • 

stipalatus  est,  qui  matrem  sophistarum  nominauerunt  tragoe- 
diam,  hoc  uelim  non  omitti,  quantnm  etiam  ex  comoedia  ma- 
teriae  illis  redandauerit.  ^ 

Alteram  antem  hoc  est:  cum  solerent  Latini  rhetores  con- 
trouersiarum  argumenta  presse  et  condse  nersicolorum  modo 
proponere,  poetarum  similia  ex  parte  et  cognata  scripta  ad- 
euntes,  ut  Terentü,  horum  qnoque  ut  summam  breuiter  con- 
derent,  uersibus,  ut  par  erat,  facile  commouebantnr.  Atqne 
si  ad  Terentium  primum  se  applicauit  haec  consnetudo,  qnod 
uerisimile  est  propter  huius  uirtutem  rhetoricam,  nix  ante 
finem  primi  p.  Gh.  saeculi  incepit,  qua  aetate  resuscitatum  est 
acre  antiqnarum  litterarum  Studium.  Verum  etiam  aliomm 
auctorum  scripta  eodem  modo  excerpta  sunt,  inprimis  Vergilii 
—  epica  puto  aptius  uersu  heroico  —  atque  ex  ipsis  his  tem- 
poribus  totnm  illud  epitomandi  Studium  percrebmit. 

Hie  alia  quaedam  poematia  comparabo,  quae  primo  p.  Ch. 
saeculo  orta  sunt  sat  singularia,  fabularum  Aesopicarum  iam- 
bicas,  quas  Phaedrus  fecit,  paraphrases,  quae  tamen  epito- 
marum  potius  pleraeque  quam  fabularum  speciem  praebent, 
ut  haec  I,  4  (Luc.  Mueller): 

Canis  per  fluuium  carnem  ferens. 
Amittit  merito  proprium  ^  qui  alienum  adpetit. 
Canis  per  flumen  carnem  dum  ferret  natans, 
Lympharum  in  speculo  uidit  simnlacrum  suum, 
Aliamque  praedam  ab  altero  ferri  putans 
Eripere  uoluit:  uerum  decepta  auiditas. 
Et,  quem  tenebat  ore,  dimisit  cibum, 
Nee,  quem  petebat,  potuit  adeo  adtingere. 
Agnosco  in  his  quoque  rhetorum  themata,  cum  breuitate 
et  toto  colore  eorum  sint  simillimae  ac  saepe  ipsa  causae,  ut 
ita  dicam,  commemoratio  in  fronte  inueniatur.    Nee  fugit  airos 
doctos  mira  Phaedri  illa  breuiloquentia  a  fabulae  natura  pro^ 
sus  aliena,  cf.  Nachtr.  z.  Sulzers  Theorie  d.  schönen  Künste  VI 
p.  73  sqq.  et  p.  76:  'Bey  weiten  in  den  meisten  Fabehi  unsers 
Phaedrus  ist  die  Erzählung  durchaus  summarisch'.  Quod  aatem 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  ftrgamentoram  metricorum  latinorum  arte  et  origine.        279 

loDgiores  qaoqae  £abula8  confecit,  a  pristino  consilio  aberraait, 
cf.  ni,  epil.  u.  8;  IV,  epil  7 sqq.;  III,  10  u.  60.  Quae  Phaedri 
poematia  cnm  uerisimile  sit  nota  fuisse  inter  posteriores,  in- 
primis  inter  scholasticos  0,  non  mirabimur,  si  certam  in  arga- 
mentis  imitationem  inueniemos,  cf.  Most.  5  sq.:  'Internenit 
Lucripeta  faenns  faenerator  postulans'  cum  Ph.  11,1,2: 
'Praedator  internenit  partem  postulans'. 

Itaque,  nt  comprehendam,  quae  sentio:  ubi  de  argumentis 
cuiuslibet  scriptoris  quaestio  oritur,  non  iam  quauis  aetate 
aactor  quaerendns  erit,  nerum  ntiqne  ea,  qnae  Augusti  tem- 
pora  secuta  est,  quippe  ex  quibus,  qnamqnam  declamatum  est 
iam  Giceronis  aetate,  prima  declamatarum  controuersiarum 
testimonia  habeamus,  cf.  Sen.  contr.  I,  praef.  12:  'hoc  enim 
et  q.  8.',  praeterea:  24.  De  comoediarum  autem  argumentis  hoc 
dicendum  erit:  Plautina  orta  esse  post  Terentiana,  quia  ad 
honmi  exemplar  nidentur  esse  conscripta,  ut  liceat  iam  cum 
aliqoa  probabilitate  haue  proponere  seriem^),  qua  periochis 
Sulpicii  succedunt  non-acrosticha  (cf.  'insperato'  alia),  his  acro- 
sticha  (cf.'cacnla*  alia).  Quam  imitationem  et  communem  tri- 
biis  illis  auctoribus  rei  metricae  seueritatem  si  specto,  nunc 
hoc  quoque  argumento  utor,  ut  dicam  acrostichorum  auctorem 
solnm  admittere  hiatum  uoluisse  non  uideri  credibile. 

Atqui  perlustranti  illa  tempora  ex  ipsis  Sulpicii  Apolli- 
naris,  si  non  discipulis,  attamen  aequalibus  quidam  idoneus 
mihiuisus  est,  in  quem  acrosticha  conferremus  —  M.  Corne- 
lias Fronto. 

Hunc  ipsum  auctorem  ut  existimem,  satis  firmis  argu- 
mentis commoueor.  Namque  aetate  illa  renas«entis  antiquo- 
mm  scriptorum  studii  Fronto  quasi  antesignanus  exstitit: 

Primum  in  rebus  orthographicis,  ex  quibus  ut  ea  tantum, 
quae  in  argumentis  reperiuntnr,  commemorem,  'ei'  semper 
pro  '7'  littera  uidetur  scripsisse  in  terminationibus :  corpusculei 
p.90  1. 14;  Asianeis  p.  86,  XXXVI,  51  1.  6;  seruilei  233, 10; 
nataleis  p.  91,  LIV,  69  1.  4;  progredei  96,  6;  placarei  210, 17 

1)  Quamquam  rare  laadantar.  , 

2)  Qaaxn  iam  sapra  ueriBimilem  esse  cognouimus. 


Digitized  by  LjOOQ IC 


280  Cartias  Biccardus  Opitz 

—  sed  etiam  in  mediis  nocibus:  Seisenna  114,  4,  eimaginem 
46,18.  Qaod  antem  in  acrosticho  poeta  formam 'Gapteiaei' 
adhibuit,  contra 'Miles  gloriosos',  puto  eum  unnm  nersum  Incri- 
facere  uolnisse  in  longiore  argomento.  Nam  haUncinatar  Osan- 
nuB  ad  h.  1.  ut  ad  Truc.  n.  8,  ubi  forma  'nata'  est  in  acro- 
ßticho.  Porro  'o'  pro  littera  'u*  recentiore  legitur,  nt  'auom, 
nauom'  p.  226,  6;  'quom'  122,  3  alibi;  'uolsus'  128, 15;  'uol- 
garis'  151,6;  'uolgo'  214  laud.  Negl.  6;  'uohiera*  205,17; 
'noltus'  234,  17;  Locretium  (?)  149,  ffl,  15,  Adde:  'gurra- 
pniBset'  227,9  nt  Men.  2,  et  alia  singnla. 

Vemm  etiam  formas  ueteres  nerbornm  Fronto  uflnrpaait, 
cf.  'ipBns'  p.  84, 1,  nbi  ignams  librarius  i  snperscripsit,  cain 
Mil.  3;  Capt.7,   'Portendier'  220,  4  =  As.  1:  'auxiliarier'. 
Cnm  illo  *obdnxe'  Merc.  7  cf/indixtei'  227,  6.    Granior  etiam 
uidetur  forma 'Patricol es'  p.  19,5,  cnm  plane  respondeat 
formae  'Alcumena'  in  arg.  Amph.    Praeterea  magna  mnltitado 
gloBsarum  Comelii  stndinm  demonstrat,  quas  non  opns  est 
enarrare.    Ipse  disertis  uerbis  sunm  antiqnarnm  nocnm  amorem 
confitetnr  identidem  nt  p.  151,  4  sqq.:  ' —  nerbis  interdnm  sin- 
gnlaribns  reqnirendis?  ....  nt  de  nolgaribns  elegantia,  de 
contaminatis  noua  redderes  (cf. 'Incripeta' Most  6), 
imaginem  aliqnam  accommodares,  fignram  iniceres,  prisco 
nerbo  adornares,  colorem  uetuscnlum  adpingeres' 
(seil,  orthographia).    His  adde  Gellii  nerba  N.  A.  XIX,  8, 16: 
' —  nt  nobis  Studium  lectitandi  in  qnaerendis  rarioribns 
uerbis  exerceret  et  q.  s.'.    Quo  pertinet  uocabulum  'subser- 
nire'  (Amph.  4),  quod  M.  Caesar  adhibuit,  cf.  huins  conmen- 
tationis  p.  248  sq.    Audaciorem  animaduerte  usum  substan- 
tiuorum   in  -or,   ut  haec  sunt  o7ra|  elQrjfiiva:  *eductor', 
'esor*,  *libator',  'promulgator'  (cf.  Klussmann.  emendatt  Fron- 
ton, ed.  Berol.  a.  1874  p.  75sq.),  ut  eidem  auctori  etiam  illad 
'compressor'  Aul. 7  possit  uindicari.   Singnla  quaedam,  quae 
ad  syntaxin  spectant,  addo:   coniunctionem  'postqnam' 
cnm  praesenti  tempore  coniunctam  p.  237, 9  sq.:  post- 
quam  id  frustra  orat,  cf.  Merc.  8:  'postquam  amicam  —  innenit'. 
Vide  A.  Ebert.  Synt. Front.  (Acta  sem.  Erlang,  n  p.344);  Draeger. 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  aigamentoram  metriconim  latinorum  arte  et  origine.        281 

n  p.  557.  Ad  locntionem  'alitns  fnerat'  Men.  7  snpra  p.  248 
dao8  loeos  M.  Caesaris ,  discipuli  Frontonis,  attnlimas.  Prae- 
terea  cf.  baue  constractionem  particalae  'innicem'  Men.  10, 
de  qua  diximuB  p.  237  sq.,  Fronton.  p.  59, 15:  "neue  iimideaiit 
iDoicem  amici  tni  sibi',  abi  nollo  iure  Mains  pronomen  'sibi' 
omisit  Locutioni  Uli  'frustra  habere'  apnd  Frontonem 
comparari  potest 'insnper  habere'  =  neglegere,  cf.  Ebert. 
p.  331  sq. ;  Hand.  Tars.  aol.  11  p.  386,  6.  —  De  fireqnenti  apnd 
Frontonem  nsu  pronominis  iste  =  ille  cf.  Ebert.  p.  327 sq.: 
in  argg.  Aul.  3,  Trin.  5,  Amph.  2(?),  Trin.  3,  Truc.  3,  Tmc.  10(?). 
~  Qaod  ellipsin  attinet,  docet  Ebert.  p.  351:  Praesens  nerbi 
'sum'  saepissime  apnd  Frontonem  omitti,  item  infinitinum'esse' 
po6t  adiectina  et  participia  plerumque,  cf.  As.  6:  'Rinalis 
amens';  Poen.  3 sq.:  *Cognatae  —  raptae';  Ep.  6:  'cognouit  — 
sibi  —  OS  snblitnm';  Most.  5:  'ait  —  emigratnm';  ib.  8:  'accep- 
tnm  dicit  pignns';  ib.  10:  "se  derisam  dolet';  Men.  8:  "einem 
crednnt  —  adnenam' ;  Merc.  4 :  'confingit  —  emptam' ;  Psend.  5 : 
'dicens  Symm  se'.  —  Et  si  allitterationem  qnaeVis  (Eb. 
p.  353  sq.),  cf.  talia:  Pers.  4:  'Snbomata  snadet  sni  parasiti 
filia';  Stich.  2:  'Tarn  persenerent  peregrinantes  panperes'. 
Qnatenns  omnino  antiqnitatem  Fronto  affectanerit  iam  nidi- 
mus;  maxime  Planti  fnisse  illnm  neneratorem  Stnde- 
mondns  in  Elnssmanni  emendatt.  Frontt.  p.  XXX  sqq.  accn- 
ratins  exposnit.  Et  bene  congruit  acrostichi  nsns,  quem 
receptnm  ab  Ennio^  ni  fallor,  e^  Pseudoepicharmeis  ^  cnm 
antiqni  haberent,  posteriores  renonanerunt,  si  quidem  post 
Italicnm,  "Homeri  latini'  auctorem,  aeqnalis  Frontonis, 
lostinns  Fanstinns  acrosticho  nsns  est,  cf.  Antb.  Lat.  ed. 
Meyer  I  p.  252  c.  812;  Tenffel.  litt.  R.^  c.  362, 1.  Atque  si  qnis 
indignnm  pntet  argnmentornm  lusnm  celeberrimo  homine, 
htmc  de  'Laudibns  Fumi  et  Pnlueris'  et  de  Xaudibus  Negle- 
gentiae',  praeterea  antem  de  Apollinaris  periochis  recordari 
inbeo.    Cetemm  ab  ipsis  Frontonis  discipnlis  anti- 


1)  De  Emm  cum  Epicharmeis  conexu  cf.  Bemhardii  litt.  Gr.  II 3,  2 
p.52],  de  acrostichis  Epicharmeorum  Ritschel.  Par.  p.XYI.. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


282  CurÜas  Riccardus  Opitz 

quarnm  comoediarum  argumenta  confecta  esse  ex 
hoc  loco  colligas:  ep.  M.  Caes.  p.  34  1.13  sqq.:  ^Feci  tarnen 
per  hos  dies  excerpta  ex  libris  sexaginta  in  quinqae  tomis: 
sed  cum  leges  sexaginta:  inibi  sunt  et  Kouianae  et  Atella- 
niolae  et  Seipionis  oratiunculae:  ne- tu  nnmeram  nimis  expa* 
uescas^  quo  indicare  Caesar  uidetar  se  Atellanarum  fabnlarum 
paucis  uerbis  condidisse  argumentum  ^),  cf.  Klassmanni  emendd. 
Frontt.  part.  (Gotting.  1871)  p.  208q.  cum  adn.,  qui  recte  hoc 
subaudit:  Nouianas  et  alias  Atellaniolas. 

Quid?  hoc  quoque,  quod  per  se  est  probabile,  Fron- 
tonem  italicos  fecisse  senarios  apparet  ex  hoc  uersa 
(frg.  6  Naber):  *Et  illae  uestrae  Athenae  Dorocorthoro*  —  quem 
adfert  L.  Mueller  de  re  m.  p.  97  ibidem  disputans  de  studio 
italici  uersus  resuscitato. 


Pars  IH. 
De  argumentis  VergilianiSy  Lucanianis^  Statianis,  ceteris. 

Quaestio  9. 

De  codicum  in  tradendis  argumentis  Vergilianis  fide  sine 
de  dupfici  j*ecensione, 

Tertio  loco  de  Vergilianis  argumentis  et  de  aliis  quibus- 
dam  uersu  heroico  conscriptis  breuius  disputare  proposnimus. 
Nam  ad  aetatem  definiendam  neque  metricas  leges  spinosas 
enucleare  refert,  quoniam  usque  ad  ultima  fere  tempora,  qni 
poetarum  classicorum  placita  sequerentur,  non  defuerunt,  ne- 
que ex  sermone  multum  elucebit,  quod  suam  natnram  hi  auc- 
tores  plane  exuerunt,  poetarum,  quos  excerpunt,  induerunt 
Nihilo  minus  hie  quoque  nonnuUa  neque  ea  spernenda  inda- 
gari  posse  speramus.  Ac  primum  quidem  de  Sulpicii  argu- 
mentis Vergilianis  (Anth.  Lat.  ed.  R.  c.  653)  non  excuso,  quod 
adhuc  neglexi  L.  Muelleri  sententiam,  qui  in  Mus.  Rhen.  uol.  19 

1)  De  glosBarÜB  cogltari  posse  censet  Ribbeckius. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  argumentomm  metricorum  latinorum  arte  et  origine.        283 

(a.  1864)  p.  114  sq.,  nomen  auctoris  prorsas  non  curans,  quinto 
ael  sexto  p.  Gh.  saecalo  ea  attribait  (consentiente  Comparettio 
in  'Vergil  im  Mittelalter'  p.  139  cum  adn.  8),  quam  senten- 
tiam  tum  restrinxit  ipse  ib.  uol.  23  (a.  1868)  p.  657  saec.  quar- 
tarn  uel  quintum  proponens.  Atqne  haue  opinionem  ut  defen- 
deret,  nimis  acerbum  itidicium  de  opusculis  Ulis  tulit  illic 
p.l22:  'die  Erzählung  nämlich  ist  fast  überall  in  dem  ganzen 
sogenannten  Gedichte  ungeschickt,  und  häufig  nur  durch  ge- 
nauere KenntnisB  der  Aeneis  verständlich.  Manches,  beson- 
ders die  Anfänge,  in  denen  immer  der  erste  Halbvers  des 
entsprechenden  Buches  von  Yirgil  paradirt,  ist  beinahe  un- 
sinnig zu  nennen'.  Quod  ita  impugnabimus,  ut  singulos  locos, 
qni  solius  Vossiani  Fol.  111  saec.  IX  auctoritate  nituntur,  ac- 
cnrate  examinemus.  Sed  ut  bene  praeparati  ad  proelium  ao- 
cedamus,  altius  repetentes  initium  primum  ex  aliis  argumentis, 
qnae  compluribus  codicibus  traduntur,  discamus,  quanta  fiducia 
possit  offerri  illi  Vossiano.  Eo  autem  libentius  instituimus  hanc 
qnaestionem,  quia  cohaeret  cum  alia  quadam,  quae  est  de 
duplici  recensione.  Cuius  naturam  demonstrabimus  in  inter- 
polatomm  officinam  penitus  introspicientes.  Itaque  euolue, 
qnaeso,  carmen  illud,  quod  primo  loco  exstat  in  Anthologia 
Biesiana  [Poet.  Lat.  Min.  ed.  Baehrensius  uol.  IV  c.  176].0 

Statim  in  primo  uersu  (Monosticho  I):  Voss.  E  exhibet 
aperta  interpolatione : 

'Aeneas  primo  Libyae  conpellitur  undis'. 
Nimirum  iam  tam  offensus  tradita  lectione  ceterorum 
Libyae  depellitur  oris'  .nescio  qui&  eam  superscriptis  illis  uoca- 
bnlis  corrigere  studuit  sat  infeliciter.  Adhibuit  autem,  ni  fallor, 
wrba  arg.  III,  6:  'compulsus  ab  undis'.  Itaque  ueram  scrip- 
tnnm  etiamnunc  quaerimus.  Potest  rectum  esse,  quod  Rib- 
beckins  eoniecit:  'depelUtur  oras*.    At  quam  facile  praepositio- 

1)  Com  iam  probata  esset  haec  dissertatio  summo  philosophorum 
ordini,  editam  est  Baehrensii  Poet.  Lat.  Min.  uol.  IV,  ubi  inueniuntar  argu- 
iQeata  Yergiliana  inde  a  c.  176.  Baehrensius  contra  nostram  sententiam 
codicis  £  lecüones  plerumque  praetulit  ceteris;  coniecturas  eins  breniter 
addidimus. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


284  Curtios  Riccardos  Opitz 

nes  'de'  et'ac'  (—  at)  confondi  potuerunt,  et,  ut  hiatum  procul 
habeaSy  aide,  nam  fortasse  Vergilium  imitatus  scripserit  (coli. 
I,  377:  'Libyeis  tempestas  adpalit  oris'):  'Libycis  adpelli- 
tnr  oris',  qaae  lectio  exstat  iam  in  edit.  Heynii  (enr.  a  Wag- 
nero)  nalla  addita  adnotatione  et  nuper  ex  Sangallensi  quodam 
saec.  IX  edita  est  ab  Huemero  (Studd.  Vindob.  uol.  11  p.  73). 

VII,  1:  'Hie  qnoqae  Gaietam  sepelit,  tum  deinde 
profectus*,  Voss.:  'H.  q.  C.  tnmult  d.  pr/.  Partienla  'tum' 
iam  librario  saperuacanea  uidebatnr.  Snperscripsit  igitar  ex 
Aen.  VII  u.  6:  'Aggere  eomposito  tu  muH'  uocem  'tumuli', 
unde  ortns  est  Vossiani  error.  At  minime  soUicitanda  est  con- 
innetio  particulamm  'tum  deinde',  de  qua  ef.  M.  Hertziam 
Anuall.  Phiil.  uol.  111  (a.  1875)  p.  785  sq.  Quare  omni  fonda- 
mento  carent  coniecturae  Mnelleri  Mus.  Rhen.  uol.  19  p.  tl7: 
^tumulo  dat';  Maehlii,  qui  in  Ephem.  Gymn.  Austr.  uol.  22 
(a.  1871)  nonnullas  coniecturas  edidit,  p.  332:  'tumuio  iude'. 

VIII,  10:  '(casnsque  suorum)  Sortitus  elipeo  diuina 
inten tus  in  arte  est',  quamquam  rectus  per  se  uerbornm 
sensus,  latere  poterat  hominem  minus  attentum.  Itaque  cor- 
rexit  anonymus  ex  Aen.  VIII,  619  et  730:  'Miratur'  atqne  in 
sequentibus  'diuinam  natus  in  artem'. 

IX,  3:  'Teucrorum  naues  Butulis  iaculantibns 
ignem'  (se.  uersae  sunt):  cum  intra  huins  uersus  fines  se 
teneretille,  addidit  praepositionem  'in':  in  naues  sc.  iacnl. 

IX,  8: 'Pandaron  altum':  interpolator  ofFendens  in  epi- 
theto  rariore,  quo  exprimitur  Aen.  IX,  735  'ingens'  (cf.  Ribbeck. 
ProlLVerg.  p.  375), 'acrem'  scripsit.  . 

X,  8:  Rc/X  exb.:  'Aeneas  perstat  Mezenti  caede 
piata',  ubi  sensu  carent  ultima  uerba,  nam  nimis  artificiosa 
est  Heynii  explicatio  '  caedes  sc.  a  Mez.  facta'.  Rectam  uiam 
ingressus  est  Ribbeckius  coniciens  'parata',  cui  emendationi 
Maehlius  p.  333  male  praetulit  suum  inuentum:  'Pallantis  caede 
pianda'.  Ni  fallor,  ne  mea  quidem  coniectura  contemnenda 
est:  'M.  caede  petita',  quoniam  litterae  e  et  i  saepius  con- 
funduntur,  cf.  ül,  10:  'Dripanis',  XI,  6:  'ligati'.  Eo  autem 
facilior.  fuit  error,  si  librario  obuersabatur  exitus  u.  111,3: 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  argumentoram  metricoram  latinorum  arte  et  origine.        285 

Tolydori  caede  piäta'.  Contra  interpolatori,  qni  scripsit'M. 
caede  crnentas',  in  mentem  nenerat  clansala  hie  non  apta 
Aen.  1,471: 'uastabat  caede  craentns'.  [Ratione  non  nti- 
tur  Baehrens.  coniciens:  'Mezenti  caede  cruenti'.]  Videmus 
igitar  atqne  nidebimos  satis  fortem  eins  fnisse  memoriam  in 
tenendis  nersibns  Vergilianis. 

Sed  interpolati  hi  quoqne  Codices  sunt  hayX  apad  Kies., 
qiii  cmn  inter  se  cognati  esse  tnm  ad  eundem  ac  Voss,  arche- 
typnm  redire  uidentur.  Qnomm  nonnnllos  locos  afferam,  quia 
librariomm  rationem  ipsi  qaoque  optime  ostendnnt. 

[n,  5]: 'Somnum,  quo  monitus  acceperit  Hectoris 
atri'  mimm  per  se  epitheton,  sed  illastratnm  Aen.  11  u.  272, 
cum  non  intellegeret,  nescio  qnis  'atrnm'  coniecit  (bcy). 

[IV,  8]:  *nec  iam  datur   nlla  facultas*:  cy:  'nlla 

loqnendi 

loquendi'.  Scriptum  erat:  *  facultas'  et  spectat  fortasse  glos- 
sema  ad  Aen.  IV,  390:  '(Dido)  linquens  multa  motu  cunctan- 
temetmulta  parantem  dicere',  cf.  praeterea  similes  clau- 
sulas  apud  Verg.:  'data  copia  fandi'  Aen.  I,  520;  XI,  248. 

[V,  5]:  Voss.:  'Iris  item  Beroen  habitu  mentita 
senili'.  Quid  sibi  uelit  mira  scriptura  codd.  bX:  'Iris  nu- 
tricem  Beroen',  intelleges  comparans  hos  de  alia  illa  Beroe 
locos  Ou.  Met.  3, 278:  'Ipsaque  erat  Beroe  Semeies  Epidauria 
nutrix'  et  Hyg.  fab.167:  'Inno  in  Beroen  nutricem  Se- 
meies se  commutauit'.  'Iris  tunc'  exhibent  codd.  quidam  apud 
Borm.,  'I.  tum'  scripsit  Ribbeckius,  'I.  anum'  Heinsius  et,  ut 
sQum  uenditans,  Maehlius.  At  cum  cod.  c  'syllabam  te  ut  uid.' 
iabeat 'erasam',  auctoris  manum  sie  restituemus:  'Iris  iam 
Beroen',  cf.  'iam'  II,  6;  IV,  1;  VHI,  8;  IX,  10;  XII,  1. 

[VI,  3]:  'Ramum  etiam  diuum  placato  numine 
portat',  y:  'ante  deum',  quod  per  se  rectius  est,  cf.  Ribbeckii 
adn.;  sed  glossema  esse  'ante'  apparet  ex  eo,  quod  X  et 'ante' 
(c:'antea')  et  (cum  cod.  c)  formam  'diuum'  seruat. 

[IX,  7]:  'Audacem  Remulum  et  q.  s.':  Legimus  in 
codd.  RX:  'Romulum',  in  cod.  c:  'Rutil um'  puto  ex  Aen.VII, 
409  initio:  'Audacis  Rutuli'. 

Videmus  igitur  inprimis  tum,  cum  tradita  lectio  offenderet, 


Digitized  by  VjOOQ iC 


286  Cartius  RiccarduB  Opitz 

aliam  esse  saperscriptam.  Ex  certigsimls  autem  illis  locis  pro- 
fectos  iudicare  licebit  etiam  in  iis  exemplis,  qnae  ambigua 
nidentnr  esse: 

Mon.  II  exh.  cod.  R  saec.V— VI:  'Funera  Dardaniae 
narrat  flectaeqne  secnndo',  E:  'defletque',  cni  scrip- 
turae  parum  credo;  aliam  coniectnram  praebent  recentiores 
'fletüsqne',  qnam  Riesius  recepit.  Si  qaid  sentio  quondam  lege- 
batur:  'fledeq.',  scribendum  antem  est:  'clademque',  cf.  in 
monostichis  c.634y2R.:  'Edoeet  excidium  Troiae  cladem- 
que  (dadeq;)  secundus'. 

VII,  8:  'Concurrunt  dictis,  quamuis  pia  fata  re- 
pugnent*.  Locutio  'concnrrunt  dictis'  —  non  inteUecta  a 
Maehlio  p.  333  — ,  quae  apta  est  XI,  8*),  hie  minus  placet, 
qnia  colloqniam  non  erat  contra  fata  deomm.  Sine  dubio  for- 
tios  aliquid  desideratur ,  ut  Maehlius  scripsit  '  coniurant  tre- 
pidi'.  Plane  aliam  uiam  ingressus  est  interpolator:  'Rex  cedit 
furiis'  coniciens.  Atqui  comparanti  Aen.VII,  520:  *concur- 
runt  undique'  et  582 sqq.;  *ündique  coUecti  coeunt  — Ilicit 
infandum  cuncti  contra  omina  bellum,  contra  fata  deum 
peruerso  numine  poscunt',  haec  mihi  arridetemendatio:*Con- 

currunt  (a)uidi,  quamuis  etc ,  belli.    Causa  sc.  con- 

currendi  et  q.  s.',  praesertim  cum  sententiarum  conexus,  in  qao 
Riesius  iure  offendit,  sie  expediatur.  Praeterea  loco  illo  Ver- 
giliano  defenditur  traditum  'fata'  a  Muelleri  conamine  'uota' 
[Baehrensius :  an  'pacta'?],  eodem  refutatur  Baehrensii  coniec- 
tura:  'Rex  cedit  fatis'. 

XI,  5:  'Corpora  caesa  uirum  passim  digesta  cre- 
mantur'  illustratur  uox 'digesta'  Aen.  XI,  185  sq.  (cf.  Ribbeck.) 
et  204  sqq.  At  facile  suspicio  poterat  nasci  scribendum  em 
^disiecta',  quod  habet  Vossianus. 

Neque  uero  semper  certa  interpolandi  causa  apparet,  immo 
saepius  sola  aliorum  locorum  memoria  ad  textum  corrumpen- 
dum  uidetur  inuitasse. 

i)  Spectant,  quae  antecedant,  ad  Aen. XI, 321  sq.:  'aequas  diamas 
leges ,  ut  Mueller  non  debuerit  addubitare  'leges  aequante  Latino\  Cf. 
Mus.  Rhen.  uoi.  19  p.  120. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  argumentorum  metricorum  latinorum  arte  et  origine.        287 

1,4:  'lactatus  tandem  Libyae  peraenit  ad  oras\ 
Voss.:  'Naufragus  et  —  est  aduectus  ad  oras'.  Vocem 
naofragas',  ad  quam  minus  qnadrat  nerbum  'est  adaectus', 
sumpserit  auctor  ex  arg.  III,  6:  'Naufragus  utque  foret 
et  q.  s.*,  clausulam  fingens  seeundum  Aen.  III,  108:  '—  primum 
est  aduectus  ad  oras'  (alii:  'in  orasO. 

in,  7:  Variam  lectionem  sie  ortam  esse  conicio:  'In de 

horrenda 

fngam  et  dirae  narrat  praecepta  Celaenus'  (Voss.: 

'I.f.  et  d.  praecepta  horrenda  C)  coli.  Aen.  III,  712 sq.: 

'Nee  nates  Helenus,  cnm  mnlta  horrenda  moneret, 

Hos  mihi  praedixit  lactns,  non  dira  Celaeno'. 
Quare  Muelleri  coniectura,  quam  queritur  a  Kibbeckio  teme- 
rariam  nominatam  esse,  sc.  'percepta  oracla'  re  uera  teme- 
raria  est. 

Monost.  Y:  'Quintus  habet  ludos  et  classem  cor- 
ripit  ignis'.  Hie  qnoque  additamentum  esse  cod.  Voss,  lec- 
tionem 'ludos,  qups  concelebraret'  (cetera  uide  apud 
Bies.)  manifestum  est,  sed  quaeritur  de  eins  scriptura,  cum 
ultima  uerba  sint  euanida.  Multa  mutatis  mutandis  docti  uiri 
temptauerunt:  potestas,  Auerno,  Anchisae,  Acestes.  Mihi  pro- 
lime  ad  litterarum  ductus  accedere  uidetur  'quos  concele- 
brarit  (uel:  concelebrarüt)  Teucri\ 

[V,  10]:  'Et  placida  Aeneas  Palinurum  quaerit 
in  nnda'  cod.  E;  'placidum  —  in  undis*,  lectionem  codd. 
bc^X,  fortasse  rectam  esse  censet  Riesius.  At  si  reputamus, 
qnantopere  Vergilius  hoc  extulerit  mare  serenum  fuisse,  cf.  Aen. 
V,8488q.:  'Mene  salis  placidi  uoltum  fluctusque  quie- 
tos  Ignorare  iubes?'  —  et  870:  '0  nimium  caelo  et  pelago 
eonfise  sereno'  — ,  credibile  est  etiam  argumenti  auctorem 
hoc  commemorasse.  Corruptelae  autem  originem  hanc  puto, 
quod  illato  semel  'in  undis'  ex  Aen.  V,  868  'rexit  in  un- 
iW  'placidum'  sit  corrigendo  restitutum.  [Scripsit  Baeh- 
rens.  'placitum'  cum  cod.  P.  Palat.  s.  X.] 

800X08 

Manifestum  etiam  [VI,  10]:  'graditur  classemque  re- 
uisit',  contnlit  enim  iam  Ribbeckius  Aen.  VI,  899:  'sociosque 


Digitized  by  VjOOQ iC 


288  CortioB  Riccardas  Opitz 

reuisit',  itaque  cy  habent:  'sociosque  reuisit*,  aperte  inter- 
polationem  prodens  X  m.  2 :  't  socios'. 

Vn,  3:  ^Mensis  en  nescimar  inqait';  Eb:  'Mensis 
iam'y  nimirum  qaia  propter  Aen-Vn,  116:  'hens!  etiam  men- 

etiam 

sas  consumimns'  quondam  fait:  "mensis  en'.  [Maior  inter- 
polatio  indidem  repetita  exstat  in  cod.  Z  apud  Baehreng.  'men- 
sas  consumimus'.] 

Non  merito  mihi  nidetur  VIII,  5  Biesins  cum  cett.  editt. 
[secutüB  est  Baehrens.]  prae  cod.  E  lectione  'Arcadia  pro- 
fugum'  Bpreuisse^)  reliquorum:  'Arcadiae  profagum',  qaae 
est  electior,  cf.  Kuehner  gramm.  II  p.  325,  qui  adfert  Tac.  A. 
15,  1:  'profugus  regni\ 

IX,  10:  'lamque  fatigatus  recipit  se  in  castra 
suorum',  Voss,  'in  tuta  suoram'.  Monere  aolnit  interpolator 
de  üsn  Vergiliano,  cf.  Aen.  IX,  366:  excedunt  castris  et  tuta 
capessunt,  praeterea  VI,  358;  Vm,  603;  XI,  871.  882. 

X,  3:  'Aduenit  Aeneas  multis  cnm  milibns  heros'. 
Cf.  c.  600,  2  sq.  R.:  'auxiliis  instructus  Troius  heros  Aduenit*. 
Recepit  Baehrens.  ex  Voss,  'multis  cum  milibus  inde',  quod 
non  intellego;  ni  fallor,  superscriptum  erat  'uiwrfex',  quod 
uersui  tum  est  accommodatum. 

X,  9:  'Et  Lausum  inuicta  perimit  per  uolnera 
d extra',  pro  quo  uersu  exstat  in  Voss.:  'Lausus  fata  patris 
praesenti  morte  redemit';  uersus  sat  elegans,  at  uix 
dubitabis  de  interpolatione,  si  disces,  quomodo  conflatus  sit: 
seil,  ex  Aen.  VI,  121:  'Si  fratrem  PoUux  alterna  morte  re- 
demit'  et  VUI,  495:  'Regem  ad  supplicium  praesenti  Marte 
reposcunt*. 

XI,  2:  'Exanimumque  patri  natum  Pallanta  re- 
mittit'.  Quamquam  in  argumento  tarn  accuratam  descriptio- 
nem  non  exspectas,  Voss,  habet:  'patri  feretro  Pallanta 
remittit'  ex  Aen.  XI,  64:  'feretrum  texunt'  et  ex  simili  exitu 
u.  149:  'feretro  Pallanta  reposto*. 


1)  Gf.  etiam  Addend.  uol.  II  p.  LYI. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  argamentorum  metriconim  latmorum  arte  et  origine.        289 

At  restant  quattaor  malormn  interpolationam  exempla^  ubi 
decernere  difficilins  est: 

Vy  7 :  dnplicem  recensionem  in  archetypo  foisse  inde  ap- 
paret,  qnod  cod.  X  hos  dnos  nersns  exhibet: 
'In  somnis  pater  Anchises,  qnae  bella  gerenda 

(sc.  monstrat) 
Tnnc  natum  Anchises  solatnr  noctis  in  nmbris'. 
Concedo  prioris  nerbis  'quae  bella  gerenda'  non  prorsns  reddi 
locmn  Aeneidis  Y,  730:  'gens  dura  atqne  aspera  cnltn  de- 
bellanda  tibi  est  Latio'.  At  mnlto  snspectins  est  in  altero 
'solatur',  qnod  ex  Nantae  oratione  n.  708  Cßolatns')  nide- 
tnr  inlatnm.  Locntio  ^noctis  in  nmbris'  orta  esse  mihi 
uidetnr  ex  memoria  hnins  loci  11,621:  ^noctis  se  condidit 
ombris'. 

Vn,  10:  'Tnm  gentes  sociae  arma  parant,  fremit 

arma  inuentns'. 
Voss.:    'Arma  fernnt  gentes  socia  dat  bella  in- 

nentns'. 
Contendas  [cnm  BaehrensioJ  priorem  n.  ex  carminis  653  nersn 
48  R.  refictnm  esse:  'fremit  arma  innentns';  atmagis  hoc 
cadit  in  alteram  recensionem ,  cnios  nerba:  'fenmt'  'socia'  cf. 
com  his:  'Tnm  gentes  socia  arma  fernnt'.  Et  quid  sibi 
aolnnt  nerba  ultima:  'dat  bella  iuuentus'?  In  quibus  si  latet 
9at  b.  i.'  (cf.  Sies.  praef.  Anth.  II  p.  LVI),  habemus  explica- 
tionem  interpolatoris,  cui  fortasse  dispUcuit  duplex  illud  'arma' 
in  tradita  lectione. 

Vniy  6: 'Accipit  auxilium:  huic  natum  et  socia 

agmina  iungit  Euander'. 
Voss.:    'Accipit  auxilia  hie.   natus  socia  agmina 

iungit  Euandri'. 
Cod.  b,  quamquam  priorem  recensionem  sequitur,   exhibet 

Eaandri  Eoander 

tarnen '  Euandri '.  Fuit  igitur  in  arch. : '  Euander'  uel : '  Euandri'. 
Kepadianda  hie  quoque  uidetnr  Voss,  lectio,  quia  argumenti 
auctoris  erat  patrem  efferre  auxilium  mittentem,  cf.  Aen.  Vllly 


Digitized.by  VjOOQ  iC 


290  Curtias  Riccardus  Opitz 

514  gq.  Chunc  tibi  praeterea  —  Pallanta  adinngam');  interpola- 
torifl  antem  filii  anxilia  addere  ex  n.  519.^) 

Bestat  VI,  3  sq.: 
'Bamnm  etiam  diuum  placato  namine  portat 
At  uates  longaeua  ana  descendit  Anernnm'. 
Voss.:  'Ad  aatis  tecta  adque  una  descendit  Aaernum' 
(mixtae  ex  duabus  recensionibus  sunt  lectiones  codicnm  c^: 
*at  nates'  —  'tecta  atqne'). 

Potest  illic  'longaeua'  inlatum  esse  ex  Aen.  VI,  321  et 
628:  'longaeua  sacerdos\  potest  etiam  'ad  uatis  tecta  ei 
Aen.  VI^  211:  'et  uatis  portat  sub  tecta  Sibyllae'.  Huc 
equidem  inclino,  quamquam  cod.  Voss,  lectione  habiliorem  fieri 
rerum  conexum  non  nego.  —  Atque  band  scio,  an  hunc  locum 
imitatus  sit  auctor  tetrasticbi  c.  654  u.  26 :  '  Descenditque  do- 
mus  ^)  Ditis  comitante  Sibjlla',  ut  contra  Muelleri  coniectnram 
'Auemo'  seruandum  sit  'Auemum'  et  'comitante  Sibylla*  re- 
spondeat  illi  'uates  una  descendit'.  Yidemus  igitur  fere  ubi- 
que  codicem  Vossianum  interpolationis  coargui.  Qua  macula 
num  antiquus  cod.  Vatic.  R  plane  liber  sit,  nunc  non  qnaeri- 
mus:  id  unum  tamen  addam  paucos  locos  in  suspicionem  uoeari 
posse  ut  n,  7:  'Et  regnum  Priami  fato  miserabile  semper',  sed 
sunt  minoris  momenti  talia.  Certa  interpolatio  est  carm.  2 
u.  17:  'Te  quoque'  pro  'Teque'  ex  Vergilio  inlata,  cf.  Georg. 
in  in.:  'Te  quoque  magna  Pales*.  Contra  u.  15  non  merito 
Ries,  uidetur  repudiasse  lectionem  codd.  RcyX:  'descriptas- 
que'  —  'uites'  (==  digesta  Ge.  II,  267)  [non  necessaria  est  Baeh- 
rensii  mutatio:  discr.  c.  551,  7],  quia  alterius  rec.  scriptum 
redetet  explicationem  sc.  'discretasque';  nee  u.  17  Biesio  as- 
sentier, ubi  causam  desidero,  cur  ipse  auctor  Vergilii  notionem 
'memorande'  (Georg,  m,  1)  spreuisse  putandus  sit,  cum  altera 
lectio  inuito  librario  importari  potuerit,  ut  saepius  confan- 
duntur  haec  duo  uocabula,  cf.  Baehrens.  Annall.  Pbill.  uol.  105 
(a.l872)  p.  51. 

1)  Utique  corrigendum  censeo  'haic'  in  'hinc'  com  Maellero,  qnod 
latet  fortasse  in  cod.  £  lectione:  hie  (»  hie). 

2)  Iure  Bpreoit  Ries.  Buech.  coni.:  'domum',  cf.  Atdao  Softovi  ap.  Hom. 


Digitized  b.y  VjOOQ iC 


De  argamentomm  metriconun  latinoram  arte  et  origine. 


291 


Explorata  interpolatornm  ratione  redimns  eo,  nnde  aberra- 
uimns  ad  c.  653  [c.  177  apnd  Baehrensiom],  quod  qnale  a  Riesio 
editam  est,  mnlta  sane  continet,  qnae  indigna  uideri  possint 
Salpicio  ApoUinare.  Itaque,  quae  matanda  censeamus,  aut 
aliena  ope  adhibita  aut  nostris  niriboB  confisi  breniter  indice- 
mos,  nanos  autem  scrnpulos  repellamus.  Ac  ne  in  ipso  limine 
haereas,  monemns  nerba'Ianonis  ob  iram'  pertinere  ad  seqnenjs 
enuntiatum,  nt  propria  structura  sit:  'et  I.  ob  iram  —  turba- 
tmn  aeqnor'.  Dif&cilior  in  n.  10  sq.  oritur  quaestio,  qui  locus 
est  satis  mirabilis:  coimptus  sine  dnbio,  nel  propterea,  quod 
in  secundo  demum  libro  Aeneas  patriae  casus  enarrat^  neque 
tarnen  excepto  pronomine  'quo'  corruptum  uidetur  ullum  uoca- 
bnlun.    Habet  enim  Voss.: 

"Hospitium  Didus  casus  quo  gentis  et  annos 
Aenean  Troiae  fatumque  et  bella  referre*. 

Äcquieuemnt  editores  in  hac  coniectura:  'Hospitium  Didus, 
casus  quo  g.  et  a.  Aeneas  —  referret',  parum  considerate. 
Namque  offendit  etiamnunc  ^quo'  et,  si  comparamus  ceterorum 
argQmentorum  locos  c.  1:  1,10:  'iussus  narrare';  c.  654:  1,4: 
*ütque  —  casus  regina  requirat';  c.  592, 1:  'Cogitur  Aeneas 
bellorum  exponere  casus'  et  notissimum  illum  uersum  Vergilii: 
'lofandum  regina  iubes  et  q.  s.',  hoc  quoque  loco  uerbum  ad- 
hortandi  exspectamus.    Itaque  scribemus: 

'Hospitium  Didus,  casusque  iubentis  et  annos 
Aenean  Troiae  fatumque  et  bella  referre'. 
Conionctione '  que'  semel  corrupta  interpolatio  necessaria  erat.O 
V.  12:  cum  cod.  Eies,  scripsit:  *  (bella)  Quorum  pars  terrae, 
pelago  pars  addita  famae  est'.  At  melius  expeditur  sententia 
Franeii  lenissima  mutatione:  'quorum  pars  terra  —  addita 
famae'  i.  e.  gloriose  gesta  est. 


[1)  Ribbeddas  xnonet  propter  tertium  iUud  exemplam  'casus  cogentis' 
lectom  uideri  Spemi  poterit  prae  his  Baehrensii  'casus  quae  gestit  et 
ftthla'.  De  uoce  'annos'  cf.  Aen.  I  u.  31.  Temeraria  in  sequenti  u.  eiusdem 
mutatio  est  'uela  referre'.] 

19* 


Digitized  by  VjOOQ IC 


292  Cortius  Riccardns  Opitz 

V.  14  sqq.:  'Ora  tenent.  ac  0  tum  dolus  introducitur  hostig 
Et  fallacis  equi  damnosum  munus  in  armis 
Perfidia  notusque  Sinon  amissaque  coniux\ 
Possemus  ad  alterum  uersum  referre  'in  armis',  si  bellica  homi- 
nis uirtuB  magis  appareret.  Dubitanter  Riesins  proposuit  'in 
aruis\  At  inspice  Aen.  ü,  67:  'Namque  ut  conspectu  in  medio 
tnrbatus  inermis  Gonstitit  et  q.  s/  seil.  Sinon,  uidesne  legen- 
dum  esse:  "inermis  perfidia  notusque  Sinon'?  [Baehrensios 
mauult  'ab  armis'  =  'armatis'.] 

V.  18:  '(ablatus)  Anchises  honor  facilis  pietate  ferentis'. 
In  uoce  corrupta  latere  'oneri'  Scaliger  recte  diuinasse  mihi 
uidetur.  At  auctoris  manum  Ries,  demum  restituit:  'umero'. 
Deprehendimus  igitur  rursus  falsarium  'honeri'  (tritissimo  ab- 
usu)  interpolantem  ex  Aen.  II,  723  (et  729),  ubi  cod.  y  ipsam 
illud  'honeri'  exhibet. 

V.26sq.: 
'Ardet  amore  uiri.    clausum  ueneratur  amorem 
Dnmque  capit  capitur:  sentit  quos  praebuit  ignes'. 
Traditam  lectionem  cum  improbet  suo  iure  Burmannus,  'uena- 
tur'  commendauit  multos  locos  afferens  ad  demonstrandam, 
quod  patet,  in  mulierum  amore  describendo  usurpari  posse 
uenandi  simiUtudinem.    Persuasisse  autem  Riesio  Burmannnm 
miror,  neque  enim  scio,  quomodo  quis  clausum  in  pectore 
amorem  uenetur.    Sed  clause  amore  quid  fit?    Fatetnr  enm 
Dido  Annae  sorori,  cf.  Aen.  IV,  20:  'Anna  fatebor  enim',  adde 
monost.  Ribbeckii  ProU.  Verg.  p.  377,  I  u.  4:  'flammasque  fete- 
tur'.    Probabile  igitur  est  arg.  quoque  auctorem  scripsisse: 
'clausumque  fatetur   amorem'.     Adnotauit  autem  suo 
more   interpolator  'uenatur'  (cf.  c.  1,  IV,  4:  'Itur  uenatum', 
c.  654, 18:  'uenatusque  petit',  Aen.  IV,  117 sq.:  'uenatum  —  ire 

aenfttar 

parant')  ita:  'clausumque  üatetur  amorem',  unde  factum  est: 
'clausum  ueuenatur'  (ueneratur).  [Mauult  Ribbeckius  'clanso 
uenatur  amore',  idem  scripsit  Baehrensius.] 


1)  Fortasse:  'sie  tum'. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  argumentorum  metricorom  latinorum  artetet  origine.       298 

V.  29sq.: 
"Exstmcta  regina  pyra  penetralibns  instat, 
Morte  fugam  praestare  morae  nee  defait  hora'. 
-  Absnrdae  sunt  explicationes  Heynii : '  compensare  luere:  fngiente 
Aenea  mori:  solnere  quasi  poenam  morte'  et  Meyeri:  'pari 
fmaore  (morte  uiolenta)  Aeneae  ÜEUstmn  (fngam)  imitari',  ne- 
qne  hercule  locimi  sananit  Riesins  bis: 

Sorte  fugam  praestare  mori;  nee  defuit  hora. 

E  uerbo  'instat'  qui  pendet  infinitiuus  consilium  signifieat  ^> 
ot  AeiL  Xy  1 1 8  sq/  instant  cemere  et  q.  s.  \  Itaque  ^  instat  prae- 
stare' i.  e. 'praebere'  quid  tandem?  'fugam',  et  quo  modo? 
'morte'y  et  eui?  puto:  ^animae',  unde  üsicUe  'morae'  nasci 
potoit  ^Fugiens  anima'  commemoratur  c.  655  in..  Praeterea 
et  Aen.  IV,  385:  'Cum  frigida  mors  anima  seduxerit  artus';  ib. 
651  sq.:  'dulces  exuuiae  — ,  accipite  hano  animam'.  [Baeh- 
rens.:  'Morte  fugam  pensare;  orsae  nee  defuit  bora'.] 

[V.  33  sq.:  'domus  manesque  parentis  —  eelebrat'  Baeh- 
,  rensio  displicuerunt  At  domus  nonnunquam  dicitur  sepulcrum 
(cf.  'tumulus'  c.  595,  2;  6.54,  22  R.)  ut  apud  Tib.  HI,  2,  22,  in 
buscrr.  apud  Orell.  II  n.  4850.  Si  mutandum  esset,  proponerem 
'animas  manesque  p.'  eoll.  Aen.  V,  81:  'animaeque  umbraeque 
patemae'.] 

V.  35  sq.:  'In  faciem  Beroes  —  lunonem  mentita 
dolo'  cum  Heynio  scribendum  esse  censeo:  'In  faciem  B.  — 
lonouis  mutata  dolo',  cum  lectio  'lunonem  mentita'  ex  c.  1, 
V,  5:  'Iris  —  Beroen  —  mentita'  ab  interpolatore  repetita  esse 
mihi  nideatur.  [Audacius  Baehrens.:  'In  &cie  Beroes  —  lunone 
imnittente:  dolos  namque  illa  mouebat',  cod.  'monebat'.] 

V.  44:  'Seruat  bonos  nomen:  pietas  testatur  honorem* 
iacoudam  antithesin  (cf.  u.  69)  sustulit  L.  Mueller  'amorem' 
eoniciens.  In  seq.  u.  initio  'Causa  opus  insequitur'  Meyer 
frostra  tueri  conatur  sie:  'post  Caietam  sepultam  disceptatio 
nel  Us  oritur'.  Mutatio  autem,  quam  Ries,  suam  nominat,  iam 
in  Heynii  ed.  exstat:  'causam  opus  insequitur'.   Probare  tamen 


1)  Gf.  Kaehneri  gramm.  II  p.  492  c. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


294  Gortias  Riccardus  Opits 

neqneo,  qnianimis  nilis  haec  sententia  mihi  aidetar:  'der  Ur- 
sache folgt  die  Arbeit'  (Heyninfi  explicat  'caasa,  occasione 
data,  pngna  fit').  Si  me  aadies,  leges:  'Pausam  opus  ins.', 
'pausam'  seil,  per  sepnltarae  tempas  faetam,  qnod  nocabnlnm 
offendere  nequit  apad  Apollinarem.  'Causa'  coniecerit  inter- 
polator  ex  1,  YII,  9  'belli  cansa  fiiit  et  q.  s.',  cf.  AeiLVII,  481  sq. 

Ignorantiae  accasant  anetorem,  qui  n.  46  scripserit:  'Tyr- 
rhidae  innennm'  non  intellegens  Dominatiiiam  plnraL  esse 
'Tyrrhidae'  Aen.  VII,  484:  quae  uox  cum  dnobos  tantnm  locis 
inueniatur  atque  ambigue  altero  quoque  Aen.  IX,  28:  'Tyrrhi- 
dae  ianenes',  etiam  grammaticas  in  errorem  incidisse  possit 
pntari.  Neqae  tarnen  tacebo  hie  qnoqne  cnlpam  esse  posse 
librarii,  qui  pro  forma  'Tyrrhidum'  —  admissa  in  nomine 
Graecis  simili  —  ex  Vergilio  illam  alteram  refinxerit  aut  inter- 
polauerit  inde  'iuuenum',  ut  legendum  sit  fortasse  'Tyrrhi  na- 
torum'  (de  quo  cogitauit  etiam  Heynius),  cf.  Aen.  VII,  532. 
[Baehrens.:  'Tyrrhique  et  iuuenum'.] 

V.  47:  'Turnus  adest,  monet  arma  sibi  contraria 
sumat',  si  comparamus  cum  u.  56,  uehementer  miramur  non 
tam,  quod  redit  eadem  lectio,  sed  quia  neutro  loeo  quadrat, 
ut  in  posteriore,  cum  iam  corrupta  esset,  uideatur  librarii  in- 
curia  falso  repetita.  Offendit  autem,  quod  neque  hie  neqne 
illic  cognoscimus,  quis  sibi  sumat  arma  contraria.  Quem  de- 
fectum  priore  quidem  loco  facile  restituimus  coniecturam  ab 
Heynio  propositam  accipientes:  ^sibi  —  sumant'.  At  ne  cetera 
quidem  recte  se  habent,  nam  cum  'sibi'  prorsus  superflunm 
sit  ad  uerbum  'sumant',  desideratur  quoddam  supplementom 
ad  uocem  'contraria'.  Totus  conexus  manifestus  fit  coli.  Aen. 
VII,  577 sqq.:  'Turnus  adest  —  ilicet  infandum  cuncti  con- 
tra omina  bellum,  contra  fata  deum  peruerso  numine 
poscunt'.  Scribendum  igitur  erit:  'monet  arma  /out  con- 
traria sumant'. 

V.  49  sqq.: 
'Ut  belli  Signum  cecinit  sociosque  uocauit 
Turnus,  et  in  uarias  turbatus  pectora  mentes 
Aeneas  Euandron  adit'. 


Digitized  by  VjOOQIC 


De  argumentoram  metricoram  latinorum  arte  et  orlgine.        295 

Farticula  'et'  sensu  caret,  quia  nerbum  'adit'  non  pendet  a 
conianctione  'nt',  nee  bene  eoniungitnr  totns  locus  "aarias  — 
mentes'  cmn  nerbo  'adit\  quia  spectat  ad  noctem  profectioni 
antecedentem.  Quod  antem  Sies.  coniecit  'tarn'  satis  snper- 
flaam,  non  nisi  alia  mutatione  "naria  —  mente'  tueri  potest. 
Ätqoi  cf.  qoaeso  Aen.ym,  29:  'tristi  turbatns  pectora  bello' 
et  20 sq.:  (animum)  'in  partisqae  rapit  uarias  perqne  omnia 
nersat'y  unde  hone  licet  componere  u.:  'Turnus  it  in  (<»  init^ 
quod  ipsnm  quoque  possis)  uarias,  turbatus  pectora, 
mentes'.  [Idem  nunc  scripsit  Baehrens.,  qui  tarnen  non  de- 
büit  mutare  'partes'  pro  cod.  lectione  'mentes'.] 

V.  53:  *Arma  rogat,  Cytberea  rogat,  mox  accipit  heros' 
rnrsns  uituperare  possis  auctorem,  quod  Aeneam  in  hoc  qui- 
dem  libro  non  rogare  ignorauerit.  At  uerbi  'rogat'  repetitio, 
Donne  manifesto  indicat  corruptelam?  Quodsi  medela  quae- 
ritur,  Heynii  conamini  'Anna  deum'  praefero,  quod  L.  Mueller 
coniecit  quodque  mihi  quoque  statim  in  meutern  uenerat: '  Arma 
rogat  C.  uirum'. 

Nimis  corruptus,  quam  ut  certo  restitui  possit,  est  u.  54: 
'Tuque  opere  ars  piget  facti  lauor  efficit  artem'. 
At  nnum  mihi  constat:  non  soUicitanda  esse  uerba  ultima  ad 
Yalcani  laborem  in  Aeneide  descriptum  spectantia,  ut  conicias: 
'Inque  opere  adspicitur  fatü,  labor  efficit  artem'> 
cf.  C.1,  VIII,9sq.  [de  aliorum  conaminibus  cf.  Baehrens.]. 

V.  56  uerba  'monet  et  q.  s.'  ex  u.  47  iam  corrupto  puto 
esse  interpolata  [contrario  iudicauit  Baehrens.  ad  u.  47]. 

Ad  u.  57:  'Gaeduntnr  uigiles  et  mutua  corpora 
fratrum'  Hejnius  adnotat:  'discedit  a  Virgilio  Scholastici 
leoitas;  partim  uerborum  proprietatem  deserit'.  Neque  tamen 
nurus  est  ille  usus,  quo  'fratres'  nominantur  amici  (cf.  Hildebr. 
adApul.  Met.  I  p.  53)  neque  inauditum  'mutua'  aduerbialiter 
adhibitum  sensu  uocis  'contra',  ut  Lucr.  4,  324  sq.  L.: 

'Fiet  ita,  ante  oculus  fuerit  qui  dexter,  ut  idem 
Nunc  Sit  laeuus,  et  e  laeuo  sit  mutua  dexter'. 
[Pertinet  igitur  ille  u.  ad  Aen.  IX,  314  sqq.,  quare  Baehrens. 
Qoa  debnit  traicere  eum,  Bitian  et  Pandarum  intellegens.] 


Digitized  by  VjOOQ IC 


296  Curüus  Riccardus  Opitz 

Sunt  autem  alia,  quibus  non  iam  Riesinm  crucem  appo- 
snisse  neqneo  satis  mirari.    Niminun  hie  qaoque  quasuis  in- 
eptias  auctori  imptttari  posse  persoasum  habuit.    V.  59 : 
'Dnmque  petnnt  landein,  uincunt  contraria  £ata' 
Baehrens.  rectum  restituit  loco  recondito  Annall.  Phill.  noL  105 
(a.  1872)  p.360:  'iungunt  contraria  fato'.») 

V.  62Bq.: 'Altemos  qnestus  Venus  ac  Saturnia  promont, 
lila  dolos,  haec  bella  mouet,  sed  nincitur  ira 
Mater,  at  Aeneas  belle  non  segnior  instat' 
emendationem  etiamnunc  flagitant.  Nam  quae  mater  oincatar, 
et,  quomodo  ira,  frustra  quaeras.  Ex  editoribus  solus  Heynias 
se  quo  spectet  nescire  libere  £Bttetur.  Interpungendum  est  sine 
dubio  post  uooem  'ira':  'sed  uincitur  ira'  seil,  litigantinm,  nt 
c.  600  u.  1  sq.  B.:  'Placat  et  uxoris  dictis  et  inrgia  na- 
tae  luppiter'.  In  superfluo  autem  uocabulo  'mater'  latere  milii 
uidetur:  'uictor':  'Victor  at  Aeneas  (sc.  Mezentio  fdgato) 
belle  non  segnior  instat'. 

V.  69:  'Condit  humi  socios':  Temere  L.  Mueller  [quem 
Baehrens.  seeutus  est]  eonieeit  'humo',  ef.  Aen.  X,558  com 
Ribbeekii  adn. 

V.71sq.:  'Et  contra  pugnat  secura  Gamilla 

Femina  eaede  potens,  casu  temeraria  tanto , 
ubi  ultima  uerba  nihil  significare  possunt,  nisi  hoc:  'temeraria 
cum  tanta  calamitate',  quod  satis  obscure  pertineret  ad  mortem 
in  argumento  non  commemoratam.  Itaque  aut  fallor  aut  scri- 
bendum  est  lenissima  mutatione:  'usu'  sc.  eaedis  'temeraria 
tanto',  quantum  habebat,  ut  Liu.  42,  59  (2)  dicit:  'usu  belli 
et  ingenio  impauida  gens'. 

In  u.  75  sqq.  uiri  doeti  paene  desperauerunt.  Atque  Ouden- 
dorpius  iam  in  locutione  'peetore  seereto'  offendit  nulle  iure 
'sed  recto'  eoniciens.  Ex  fundamento  autem  totum  locum  com- 
mutauit  Heynius  hunc  in  modum: 


1)  [Idem  in  ed.  transpositione  sua  coactus  scripsit  *dam  quaerant 
laudem'  pro  cod.  lectione  "dumque  petit  (petüt,  ni  fallor)  1.*.  At  rede 
sensit  in  u.  58  inconcinnitatem  uerborum  *morte  et  pietate  fideles'  propo- 
nens  'pietate  in  morte  fideles',  ubi  ego  malim  'Marte  et  pietate  f.'.j 


Digitized  by  VjOOQIC 


De  argumentorum  metriconim  latinormn  arte  et  origine.       297 

(Percußga  intercipit  hostis) 
Foedera:  secreto  uiolatur  uulnere  teli 
Aeneas.   Ganssa  est  Uli  Intama:  neganti 
Affait  obsequio.    lam  Mars  finiaerat  iram. 
Haeller  autem :  Pectora  secreto  niolantar  nalnere  teli 

Aeneae.   causa  est  belli  Intuma,  nee  ante 
Defuit  obseqnio  quam  mors  fininerat  iram 
(oel  in  primo  a.:  'Pignore  despreto  niolatar  uolnere  teli'). 

Nos  primom  u.  75  sq.  conexum  —  ubi  de  Tumi  uuhiere 
nidetor  sermo  esse  (cf.  Aen.  XII,  950:  'ferrnm  adaerso  sub 
pectore  condit'),  nisi  qnod  offendit  'Aeneas  causa  est  — '  re- 
stitaimns  facillime  hac  ratione:  'Pectore  secreto  uiolatur  uul- 
nere. Leti  Aeneas  causa  est  illi',  cf.  u.  916:  'letumque  in- 
8tare  tremescit'.  Mox  tarnen  ueri  speciem  prae  se  ferunt 
uerba 'lutnma'y  'adfuit  obseqnio',  praeterea  [neg]  'ante',  quia 
sequitur  'qnam\  At  cum  Aeneidos  uerbis  sententia,  quae  ori- 
tor,  conciliari  non  potest,  quoniam  neque  ad  mortem  firatris 
nsqne^)  adest  lutuma  nee  post  mortem,  quod  Ries,  effecit 
hac  coniectnra:  MUi  Intuma  neganti  adfuit  o.  cum  m.  f.  i.\ 
Sed  est  quaedam  mulier,  cnins  propter  iram  aliquamdiu  Tumi 
causa  succedebat,  Inno,  nam  cf.  Aen.  Xu,  791  sqq.  inprimis 
793  sqq.: 

Quae  iam  finis  erit,  coniunx?   quid  denique  restat? 
Indigitem  Aenean  scis  ipsa  et  scire  fateris 
Deberi  eaelo  fatisque  ad  sidera  tolli, 
et  u.  819,  831,  841,  unde  scribendum  est:  'luturaa  nee  ante 
Defiiit  obseqnio,  quam  sors  fininerat  iram',  sc.  lunonis.    Gui 
Bententiae  aptissime  succedunt  uerba  ultima:  'Sed  sua  fata 
et  q.  8.\  Itaque  hie  quoque  interpolatoris  manum  cognoscimus, 
qu^  quantopere  in  argumentis  grassatus  sit,  satis  demon- 
8traaimus.    Quo  tarnen  obsemato  caue  credas  meam  de  Ver- 
giliano  epigrammate  sententiam  labefactari.    Nam  ad  eam  libi- 
dinem,  ut  sex  deinceps  uersus  commutarent,  ne  interpolatores 
qaidem  progressi  sunt. 


1)  Gf.  Aen.  XII,  872  sqq.  et  918:  'nee  —  uidet  aurigamue  sororem'. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


298  Curtios  RiccarduB  Opitz 

Quaestio  10. 
De  argumentorum  Vergtlianorum  arte  et  aetaie, 

Quoniam  sie  deteximos  infirmam  cod.  Vossiani  aactori- 
tatem  textumque  pro  niribus  pargauimos,  cur  de  Sulpicio  Apolli- 
nare,  anctore  earminis  653,  dubitemus,  eausa  non  iam  esse 
mihi  uidetar.  Sed  eadem  qua  de  auetore  neglegentia  L.Mueller 
de  aetate  c.  1  iudicium  sibi  finxit,  qaod  mox  nidebimos.  In- 
terim de  anctore,  qaid  censendam  sit,  breaiter  absolaamus. 
Etenim  Ouidins  Naso  in  saperscripto  titnlo  nominatur  et  Naso- 
nem  ipse  se  nominat  in  praefatione.  Atque  hoc  dubitari  ne- 
quit,  quin  celeberrimi  Ouidii  personam  simulet  poeta,  propter 
praefationis  u. 2:  'Tantum  ego  Vergilio  Naso  poeta  meo, 
cf.  Ries,  praef.  nol.  II  p.  LIV.  Quo  tarnen  argumento  refutaii 
nequit  Hagenus,  qui  Annall.  Phill.  uol.  99  p.  731  contendit  po- 
steriorem oficivvfiov  nominis  aequabilitate  commotum  esse  ad 
dictionem  illius  imitandam.  Lnitatus  est  enim  auctor,  qnod 
Riesius  monuit  primus  (cf.  praef.  uol.  I  p.  X  sq.  et  ad  1.)  Rem. 
Am.  u.  395 sq.: 

Tantum  se  nobis  elegi  debere  fatentur, 
Quantum  Vergilio  nobile  debet  epos, 
et  Trist.  III,  3,  74:  'Ingenio  perii  Naso  poeta  meo\    Prae- 
terea  haud  scio  an  hoc  quoque,  quod  Riesius  omisit,  ex  u.  77: 
^Hoc  satis  in  titulo  est'  comparandum  sit  cum  praef.  u.  2sq.: 
Nee  me  praelatum  cupio  tibi  ferre,  poeta: 
Ingenio  si  te  subsequor,  hoc  satis  est. 

Quibus  in  uerbis  una  difficultas  remanet,  de  qua  monuit 
praeceptor  mens  Ribbeckius:  nam  uox  'ferro'  quid  sibi  uelit, 
dici  uix  potest.  Quae  tamen  in  meutern  uenit  emendatio:  'flore', 
ipsi  non  certa  uisa  est.  Atqui  adsimulat  auctor  ille,  qaam- 
quam  uerus  Ouidius  amicitia  non  utebatur  Vergüii ,  familiari- 
tatem,  cui  studio  tribuas  etiam  hoc:  'Nee  me  praelatum  cnpio 
tibi,  care  poeta'  (cf.  er  =  a;  c.  1,  XII,  4:  contundit  =  con- 
fundit).  Sed  ut  redeamus  ad  Hageni  de  auetore  sententiam, 
mentionem  facit  uir  doctus  Ouidii  Nasonis,  qui  est  in  schol. 
Bemens.  ad  ecl.  3,  105,   cuius  tamen  nomen  ambiguum  est, 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  argamentorum  metricoram  latinorum  arte  et  origine.        299 

cf.  Ann.  Phill.  snppl.  uol.  IV  p.  774.  Et  omnino  fundamento  caret 
UageDi  opiniOi  auctor  enim  'Epicedii  Drasi',  quod  P.  Ouidii 
^'asonuB  nomine  inscribitur  in  libris  manuscriptis,  in  ipsius  car- 
minis  nersu  202  Ouidinm  86  esse  finxit:  'Fnneris  exequiis 
adsamos  omnis  eques',  et  Oaidii  elocutionem  nalde  imitatnr, 
cf.  M.  Hauptii  dissert.  de  Epic.  Drosi  (Lips.  1850)  p.  33  et  20, 
Hnebner.  in  Herrn,  uol.  XIÜ  p.  152.  Nnm  inde  Oaidinm  quen- 
dam  anctorem  esse  coUigemus? 

Quid?  quod  idem  ille  poeta  prima  librorum  argumenta 

se  conscripsisse  gloriatnr  in  praef.  n.  5 ,  ubi  cam  iam  Meyer 

'pania'  dnbitanter  proposuisset,  L.  Maeller^prina'  coniecit   At 

ei  ipsa  hac  iactatione  nebnlonem  illnm  non  primum  argumenta 

fecisse  coUegerimi  namqne  ant  fallor  ant  propterea  netus  nomen 

sibi  oindicanity  nt  sua  opuseula  antiqniora  esse  alias  cuinsdam 

hominis  argumentis  conuinceret    Et  ex  plaribas,  qaos  potuit, 

Onidinm  ideo  nidetar  elegisse,  qnia  hie  in  scholis  principem 

post  Yergilinm  loeum  obtinebat,  cf.Teaffel.  litt  Rom.^  c.  251,1. 

Sie  Naso  factns,  cum  uideri  posset  excerpta  Aeneide  prodere 

inaidiam,  in  fine  praef.  hoc  qnoque  affirmat  se  illo  carmine 

(se.  argunentoram)  innidiae  titnlam  (=  testimoninm)  libris  Ver- 

gilii  praeponere  nolnisse,  a  quo  loco  non  minas  mannm  reti- 

nere  debnit  L.  Mneller.   Qaae  sunt  tarnen  hnius  docti  niri  de 

aetate  argumenta?  unum  omnino  et  satis  temerarium,  III,  6: 

(canebat)  Naufragus  utque  foret  Strophadas  compulsus  ab' 

nndis',  'foret'  positum  pro  forma  'sit'  tempora  illa,  quibus 

popnli  omnes  sedes  mutabant,  censet  indicare.    At  usurpata 

est  tota  locntio  pro  hac:  'ut  esset  compulsus',  quia  praecedit 

tempns  imperfectum,  et  haec  quidem  mutatio  iam  Augustea 

aetate  erat  in  usu,  cf.  p.  248.    Alia  cautius  Mueller  reticuit 

Q.  ü,  4  mensuram  uocis  Laucontis,  quam  ipse  seit  (de  re  met. 

p*  265)  iam  apud  Petronium  in  halosi  Troiae  u.  43  inueniri. 

De  qua  re  cf.  praeterea  Useneri  dissert.  Philol.  uol.  91  (a.  1865) 

p.  227  sqq.  (232).    Huc  accedit  in  praefationis  u.  8:  'Aeneidos 

totum  corpus  ut  esse  putent',  cf.  L.  Mueller  de  re  met.  p.  247. 

At  quis  monitus'dubitabit,  quin  rursus  ante  oculos  habuerit 

Onidium,  qui  ex  Ponte  3,  4,  84  dicit:  'Aeneidos  uati  grande 


Digitized  by  VjOOQ IC 


300  Gnrtius  Riccardas  Opitz 

fniseet  opus'.  Nescio  tarnen  an  in  hoc  quoqne  exemplo  con- 
tractio  potius  quam  correptio  sit  stataenda.  Item  Onidio  tri- 
buantnr  in  libris  fere  omnibns,  qaae  apud  Riesiom  exBtast 
sab  n.  2,  tetrasticha  Georgicon  et  Bacolicon,  ut  bic 
praemittitor  titulus:  'Incipit  tetrasüchon  Onidii  Nasonis  Car- 
men' in  Bernensi  b  saec.  IX,  in  quo  solo  secuntur  et  Georgi- 
con et  Bacolicon  cnncta  cum  ipsa  praeÜEitione.  Qaod  antem 
alii  codd.  partes  tantum  exhibent,  causa  non  est,  cur  haec 
opuscula  dirimamus  [ut  Baehrensius,  cuius  cf.  c.  178  cum  adn. 
ad  u.  9  et  c.  551]:  nam  omnibus  communis  cursus  celerrimns 
et  praefationi  cum  Georgicon  argumentis  (c.  2  u.  9 — 24  B.)  usus 
caesurae  trochaicae  frequentior,  cf.  u.  2.  4  —  u.  11. 14. 19.  24. 
Itaque  ne  Ouidii  quidem  illam  praefationem  ab  argumentis 
separabimus  propterea,  quia  librorum  non  omnium  nititnr 
auctoritate. 

Sed  ex  trochaicae  caesurae  usu  certissimum  indicinm  repe- 
timus  argumenta  Georgicorum  et  Bucolicorum  non  esse  Pseudo- 
ouidii:  nam  cum  in  illorum  24  uerBibus  sexiens  posita  sit,  ne 
in  125  quidem  decastichorum  uersibns  saepins  adhibetnr  et 
.quanta  praeterea  cum  cautionel  etenim  in  nominibus  propriis 
rV,  2:  'consulitur  soror  Anna;  placet';  X,  5:  'Interemit  Pal- 
lanta  potens';  XII,  4:  'Hoc  Tumi  lutuma  soror'  (uix  VI,  5, 
ubi  codd.:  'Agnoscit  Palinurum  et  ibi',  solus  Voss.:  'Palinuron 
ibi*).  —  Praeterea  VHI,  9  in  uerbis  Vergilii  (cf.  Aen.  VI,  683): 
'Fataque  fortunasque  uirum';  VII,  10  in  uersu  cum  ApoUinaris 
uersu  Vn,  6  plerumque  congruenti,  unde  probabile  fit  Psendo- 
ouidium  esse  imitatorem,  cum  scribat:  'Tum  gentes  sociae  arma 
parant'.  Denique  praef  u.  9 : '  Adfirmo  grauitate  mea'  et  lY,  6: 
'  Aeneas  classemque  fugae'.  At  nitro  offerre  sese  uidetur  haec 
suspicio  [idque  Baehrensius,  ni  fallor,  opinatur]  esse  haec  tetra- 
sticha eiusdem,  qui  Aeneidos  tetrasticha  fecit  c.  654,  I— XII, 
praesertim  cum  haec  quoque  a  librorum  Vergilianorum  initiis 
incipiant  et  in  cod.  Voss,  exstet  hie  titulus:  'Tetrastica  in 
cunctis  libris  Vergilii'.  At  prohibenda  haec  quoque  opinio, 
nam  eidem  auctori  in  Vossiano  argumenta  illa  non  tribaontur 
alienaque  illata  esse  in  tetrasticha  Vossiani  mox  uidebimas  et, 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  ai^gumentomm  metricoram  latinoram  arte  et  origine.       301 

qaod  granissimum  est,  Aeneidos  tetrastichornm  auctor  caesn- 
ram  trochaicam  in  48  uersibns  semel  tantum  adhibnit  eamque 
in  nomine  proprio  n.  19:  'Et  taedas  Hymenaee  toas'.  Prae- 
terea  spondeomm  nsu  tria  illa  carmina  inter  se  differunt,  qui 
ad  hos  nomeros  rednci  potest:  50,  7:  Bucol.  et  Georg,  arga- 
menta;  56:  tetrasticha  Aen. ;  58:  decasticha  Aen.^)  Restat, 
ttt  de  tetrasticho  illo  loquarnnr,  qnod  solitariam  legitnr  apud 
Biesium  sub  nnm.  654  'Gedr'  in  Voss,  inscriptum:  Continetur 
dnabtiB  partibus,  qaamm  prior  conflata  est  ex  argamento  Geor- 
gicon  sab  nun.  2ß.,  ef.  maxime  hanc  clansulam:  'et  dona 
Lyaei'  =  n.  15  et  hoc  initinm:  'Et  pecorum  cultns'  =« 
11.18.  Posteriorem  non  apte  adiunctam  esse  qnis  non  intel- 
legit?  Qaod  antem  de  sententia  dicit  Heynias:  'Spectant  for- 
tasse  ad  Aen.  lib.  II  et  in  aid.  Donat.  uit.  Virg.  §  60*,  hoc  con- 
fidentins  af&rmare  debebat.  Nam  ex  Seniii  loco,  quem  ad 
Donatum  adnotat  nir  doctns  (praef.  Aen.),  apparet  desiderasse 
(Jnosdam  hanc  libroram  ordinem,  qao  secondam  et  tertiam 
primiis  seqneretnr.  Una  antem  ad  hanc  sententiam  proferen- 
dam  matatione  opns  est,  scribo: 

'Principio  breniter  nentnra  nolnmina  dixit 
Intercidit  opns  coepitque  referre  secnndn'        • 
(sc.  aolnmen) ;  cod.  'secnnda\ 

Tria  igitnr,  qnae  adhnc  cognonimns,  argnmentornm  Aenei- 
dos genera  sat  liqnide  decnrmnt  enarrationisqne  sterilitatem 
rhetoricis  floscnlis  habent  moUitam,  qni  ant  ex  anctorum  ant  ex 


1)  Ad  Aen.  tetr.  emendanda  pauca  afferam:  non  merito  mihi  uidetur 
^es.  I,  2  Bnecheleri  coniectoram  'lunonis  Btndio'  recepisse.  Equidem 
SDppleo:  lunonisque  odio\  *Odium'  lunonis  ubiqne  commemoratur,  par- 
ticula  *que'  saepius  omittitur,  cf.  decast.  III,  10 ;  IV,  9  [idem  scripsit  Baeh- 
xnam].  —  Nemo  adhuc  soUicitauit  uocem  *impetrare',  quae  nusqnam 
Bona  locali  adhibetur,  u.  30:  *Impetrat  Aeneas  Latium  regnumque  Latini 
^4't.\  ubi  Bcribendum  censeo:  'Intrat  et*,  praesertim  cum  uel  codicam 
lectio:  'impereat'  [teste  Baehrensio,  qui  mox  "regemque  Latinum'  pro  cod. 
lect 'regnumque  Latiuis'  (cf.  addenda)  minus  probabiliter  scripsit]  corrupte- 
^  indicare  uideatnr;  cf.  etiam  c.  874, 12,  ubi  scripserim:  ^Aeneas  Italas, 
Ulli  Bimul  intrat  in  oras'  pro  codd.  lect.  *Aen.  Latium  Italas  s.  i,  i.  o.' 
BtthreuB.:  'Aen.  laetus  Italas  s.Li.o.',  cf.  c.  180]. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


802  .  Curtias  Biccardus  Opiti 

Vergilii  pena  sunt  deprompti.  Exempli  causa  conferas  tetr. 
III,  2 ;  IV)  3  allocatioiiem.  Imitationem  antem,  qnae  in  maiori- 
bas  potiBsimnm  argomentis  latissime  patet,  W.  Ribbeckins  in 
fratris  editione  ad  singalos  Aeneido8  locos  adflcripsit.  Eo 
antem  processit  hoc  imitandi  stodinm,  nt  in  hexastichis  et  in 
tetrastichis  Bemper,  in  decastichis  hie  illic  a  Yergilianormn 
libromm  initiis  singala  argumenta  ineipiant.  Gaius  consneta- 
dinis  hanc  quoque  rationem  fuisse  censeOi  ut  discipuli  ipsa 
librorum  initia  semper  praesentia  haberent  in  memoria.  Ita- 
que  ut  ab  ApoUinaris  aetate  separare  decasticha  nel  tetrastieha 
nihil  cogit,  ita  haud  defuisse,  qui  sequerentur  illum  ipsios 
temporibus  hac  in  re  maxime  uidetur  probabile.  Imitationes 
qnidem  certo  deprehendimus:  dec.  IX,  7:  'Audacem  Semalam 
dat  Jeto  pulcher  Inlus'  (Voss.  ^leto  dat'  fortasse  ex  interpola- 
tione)  ex  hex.  IX,  6:  'Audacem  Remulum  leto  dat  polcber 
lulus';  dec.  VII,  10:  "^Tum  gentes  sooiae  arma  parant,  fremit 
anna  iuuentus'  ex  hex.  YII,  6  gumpta  esse  uidentur.  —  Tetr. 
auctor  lY,  2:  'Venatnsqne  petit.  capitur  uenatibus  ipsa'  mn- 
tuatus  uidetur  esse  ex  hex.  lY,  3:  ^Dumque  capit,  capitnr: 
sentit,  quos  praebuit  ignes'. 

«Praeterea  tarnen  etiam  inter  se  quodammodo  coniimcta 
sunt  tetrastieha  et  decasticha.  Nam  quae  Yergilins  quarti  libri 
initio  posuit:  'At  regina  graui  iam  dudum  saucia  cora 
Yolnus  alit  uenis  et  caeco  carpitur  igni',  ambo  auctores 
haud  ita  feliciter,  sed  uix  casu  hunc  in  modum  conflauernnt: 
*At  regina  graui  Yeneris  iam  carpitur  igni'.  Inde  autem  has 
imitationes,  quae  non  semper  ad  uerbum  factae  sunt,  ortas 
esse  puto,  quod  argumenta  in  ore  erant  omnium  scholasticorain. 
His  absolutis  iam  ad  aliam  scholam  aliamque  aetatem 
descendamus.  Fecerunt  enim  argumenta  etiam  duodecim  illi; 
qui  dicuntur,  Sapientes,  quorum  aetas  quamquam  ignota  est, 
tamen  ultra  quartum  aut  quintum  p.  Chr.  saeculum  uix  potest 
prolatari,  cf.  Teuflfel.  litt.  Rom.»  c.  23, 2  addito  Ries.  Anth.  Lat 
praef.  uol.  11  p.XIIIsq..  Qui  certandi  cupiditate  cum  flagra- 
rent,  unum  certamen  sie  instituerunt,  ut  suum  quisque  Aeneidos 
librum  argumento  instrueret.  Atque  quod  pentasticha  feeeroot, 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Pe  argamentornm  metricornm  latmonun  arte  et  origine.        303 

non  plane  casn  factnm  est,  quia  a  monostichis  (cf.  c.  495  sqq.) 
ad  longiora  cannina  paulatim  progressi  sunt.  Atqae  penta- 
Etichommy  si  constaret  posteriori  aetati  esse  tribnenda,  ita  ex- 
plicares  originem,  ut  lacmiamy  qnae  erat  inter  tetrasticha  et 
inter  hexasticha,  explere  nolnisse  illos  opinareris  (cf.  c.  591 
—602).  Pertinent  antem  ad  eorundem  hominnm  studia  mono- 
sticha,  c.  634,  qnae  qaidam  codd.  Ouidio  Nasoni  tribunnt,  ut 
Paris.  7936  s.  XIV,  eodem  errore,  quem  iam  sapra  deteximus. 
In  ceteris  libris  aut  in  Asmeninm  aut  in  Basilinm  uersicali 
iUi  conferuntor,  sed  sunt  sine  dubio  Basilii,  qnippe  qui  in  cod. 
Paris.  8069  s.  X— XI 0  auctor  perhibeatur.  Dignum  hie  men- 
tione  (cf.  Kies.  Anth.  Lat.  II  p.  XII sq.),  qnantopere,  qui  com- 
posuit  certamina  illa,  auctorum  honori  consuluerit.  Nam  cum 
eodem  ordine  in  unoquoque  genere  Uli  sese  excipiant,  ab  alio 
tarnen  semper  incipit  series.  Gognoscimus  sie  rationem,  cur 
ovi.iu)yrjg  auctor,  si  quae  forte  erant  certamina  praeter  undecim 
prima,  integra  recipere  noluerit,  sed  potius  duodecimo  loco 
ponere  diuersi  generis  poematia.  His  igitur  monostichis  similia 
sunt  illa,  qnae  in  quibusdam  codd.  praemittuntur  Ouidii  deca- 
stichis  ipsi  attributa  in  cod.  Bemensi  c.  Atqui  haec  mono- 
sticha  eiusdem  esse  certaminis  atque  illa  arbitrati  fortasse  non 
fallimur.  Nam  posteriorem  aetatem  in  his  quidem  recte  iam 
cognouit  L.  Mueller  ex  contracto  'duodecimo'  u.  10,  cf.  Mus. 
Ehen.  uol.  19  (a.  1864)  p.  120,  libri  'de  re  met.'  p.  272. 

Iam  pauca  restant  suspicionem  posterioris  originis  mo- 
nentia,  quae  breuiter  absoluamus,  nam  taedet  morari  in  his 
ineptiis.  Ac  primum  par  est  monostichis  sterilitate  et  toto 
colore  c.  874  Bies.  [c.  180  Baehrens.],  nisi  quod  uersus  de  bu- 
eolicis  deque  georgicis  huic  praecedunt.  Quod  autem  libri 
numerus  non  in  omnibus  uersibus,  sed  in  3.  tantum  et  in  5. 
nominatur,  inconcinnitas  mihi  uidetur  ab  antiquis  argumentis 
aliena.  Itaque  ab  antiquitate  abiudicandum  erit  hoc  carmen. 
[De  memoria  eiusdem  cf.  Baehrensium.]  ^) 

1)  Qao  codice  solo  omnia  haec  cannina  et  insto  ordine  et  poetaram 
BominibuB  nbique  sernatis  contineri  Riesius  dicit,  cf .  uol.  II  p.  49  et  II  p.  XIII. 

2)  In  a.l6:  'Ultaque  dehinc  fertur  telo  mactata  GamiUa'  'nlta'  pas- 


Digitized  by  VjOOQiC 


304  Cartias  Riccardus  Opitz 

lam  brenins  est  argnmentnm  illud,  qnod  post  Heynium 
(p.  GLX:  ex  cod.  Vatic.  n.  1574)  nuper  Baehrens.  edidit  Mus. 
Bhen.  uol.  31  (a.  1876)  p.  90  ex  cod.  Paris,  lat  9344  saec.  XI 
cum  hoc  titolo:  ^Versus  Ouidii  Nasonis'  et  postea  ex  San- 
gallensi  saec.  IX  Haemer,  cf.  Studd.  Vindobb.  II  p.  73  [nunc 
apud  Baehrens.  c.  181]. 

Cuius  canuinis  singulis  uersibns  binorum  Aeneidos  libro- 
rum  argnmentnm  continetiir  hone  in  modum:  'Primus  habet 
pelagique  minas  terraeque  secundus  Tertius  errores  et  amores 
quartus  Elissae  Quintus  habet  ludos  sextns  dedocit  ad  um- 
bras.  Septimus  Ausonios,  Aeneam  octauns  et  armat  et  q.  8.'. 
Quo  in  exemplo  deminutionem  factam  aperte  uidemns.  Obser- 
uaui  enim  priorem  partem  fere  totam  oonfictam  esse  ex  mono- 
stichis  duobus,  quae  supra  cognouimus,  cf.  Bibbeckü  Proll. 
Verg.  p.  377  sq.:  Mon.  11  u.  1  sq.:  'Primus  habet  —  secundus', 
add.  mon.  1, 3:  'pelagi  terraeque'  —  tum  1, 3:  'Tertius  errore«', 
add.  n,  3  sq.:  'Tertius  —  Elissae'  —  deinde  1,5:  'QuintM 
habet  ludos'  —  denique  n,  7:  'iam  septimus  armat',  add.  o. 
seq.  clausula:  'octauus  et  arma'.  Qui  fons  indicari  uidetor  eo, 
quod  argumentum  'Asmenii  uersus'  inscribitur  in  cod.yaticano. 

Etiam  inanius  est  carm.  717B.  [182  B.],  cuius  uu.  6— 12 
continent  summam  omnium  librorum  Vergilii.  Quae  autem  prae- 
cedit  (u.  1—5)  de  numero  uersuum  (12847)  notitia,  non  con- 
gruens  illa  cum  codicum  0  numero  (12912),  librarii  uidetor  esse 
scribendi  mercedem  computantis.  Inest  autem  Carmen  in  co- 
dice  olim  Sangerm.  s.  IX— X. 

Aliam  recenti  aetati  iam  Biesius  propter  paruam  eodicis 
Meermann,  auctoritatem  tribuit,  breuissimam '  summam'  illam 


siue  somptum  liceret  ad  Aen.  XI,  847  sqq.  referre,  nisi  enuntiati  stractura 
repugnaret  Proposuit  L.  MueUer  'Yolsca',  sed  facillima  et  aptlssims 
simul  mihi  uidetor  mutatio  'Altaque*  ut  supra  in  decast.  IX,  8  haboimiu 
'Pandaron  altnm'  [ceterum  cf.  Baehrensinm  ad  Ultimos  uersus]. 

1)  Cf.  Ries,  ad  h.  1.  et  Birt.  'das  antike  Buchwesen'  p.  173  sq.  com 
adn.  2.  In  u.  5  temere  ezpulerunt  cod.  lectionem  'f ulmine  lingo&e'  Bue- 
cheler  (flnmine),  Baehrens.  (lumine),  cf.  811.7111,411  sq.:  'forialia  bells 
Fnlmine  compescet  linguae". 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  aigamentonmi  metricomm  latmoram  arte  et  origine.       305 

Vergilii,  de  enins  quattnor  uersibns  dno  primi  snmmam  Uiados 
comprehendnnt:  ef.  Ries.  Anth.  n  p.  XLIIIsq.  cum  adn.  31 
[Bstehrensius  post  o.  182].    Sed  haee  hactenns. 

De  anctoribns  una  restat  quaestio,  quam  Bnrmanni  mouent 
ad  libri  11  ep.  188  (c.  874  R.)  haec  uerba:  'Circmnferuntur  uero 
pleraque  (sc.  argg.)  tarn  in  membranis,  qnam  in  editionibos 
oetnstis  anlgo  8iib  nomine  Modestini,  quemadmodnm  ei  haec 
adseribi  in  antiqnissimo  Yirgilii  codice,  grandioribns  charac- 
teribüs  exarato,  testatnr  Benedictns  Phüologns  Florentinns  in 
prae&tione  ad  Leonard.  Dathnm  Canonicam  Florentinnm,  edi- 
tioni  Inntinae  praefixa'.  Quod  de  Inntina  testimoniam  nihili 
6686  a£Snnaty  qnamqnam  non  inspexit  eam,  Riesias  in  prae- 
iatione  nol.  I  p.  X.  Verum  temere  agat  mea  quidem  sen- 
tentia,  qui  prorsus  uanum  illnm  rumorem  exlstimet.  Immo 
hoc  potest  cogitari  Modestinum  quendam  aliquando  Vergiliana 
^  argamenta  fedsse  sat  congpicua  et  fama  digna.  Sane  Ictus, 
qaem  Heynius  nominat,  uix  ille  erit  neque  cum  illo  carmine, 
qnod  est  in  Anthol.  Lat  273 ,  Modestini  nomine  inscriptum, 
Bi  metrica  plaeita  speetamus,  ullum  congmit  argumentorum 
nofltromm. 

I  Quaestio  11. 

I  De  ceterü  praeter  Vergiliana  argumentis. 

Denique  ne  ceteros  dactylicos  silentio  praetereamus  poe- 

tas,  qui  Vergilium  imitati  sunt,  quamquam  ad  hos  quoque  iam 

aotiquiore  illa  Sulpicii  aetate  argumenta  scribi  poterant,  tamai 

i    Dostrae  de  argumentorum  origine  coniecturae  bene  conuenit, 

qaod,  quae  exstant,   ex  posterioribus  demum  saeculis  sunt 

orinnda.   Atque  Lucaniana  decasticha  duo  habemus  secundi  et 

qmati  libri,  ex  scholiis  ab  Usenero  edita  (cf.  Lucani  Commenta 

Bern.  Lip8iael869  p.  47et  151),  quorum  prius  sie  inscribitnr: 

mCPT  ARGVMENTVM  UDBRI 

SECVNDI  SIDONIUS  SUBDIAC  FÜIT  Cfecit'  Us.). 

Quae  ecclesiastica  studia  cum  per  se  infra  ApoUinaris 

aetatem  nos  deducant,  minus  elegantem  scriptorem  uel  bis 

posita  intra  sex  uersus  synizesis  indicat,  cf.  V,  10:  ^Gomeliam 

Uifn(»r  Staditn.   YI.  20 


Digitized  by  VjOOQ iC 


306  CortiaB  Biocardas  OpitE 

Magno  tatatnr  Jnsala  Lesbos',  et  u.  5:  'Quem  solita  spernit 
mentig  constantia  Caesar',  nisi  hie  manis  tenoinationis  ablatim 
correptionem  agnoscere,  qoae  ex  quarti  fere  saecnli  initio  apad 
quoBdam  seriptores  inaenitur  at  apnd  Inneneum,  cf.  Tenffel.  litt 
Rom.  3  e.  403,  6.  Atque  eongruit  enm  his  indiciis  prodnctio 
syllabae  u.  10:  'tntatür  insnla',  ef.  ibid.  e.  418,  2. 

Longins  licet  hane  prosodiae  corraptionem  perseqoi  in 
dodecastichis  Statianis,  qoae  ex  editione  in  nsum  Delph.  con- 
fecta  Londinensi  a.  1824  hansi  adhibita  etiam  Bartbii  et  Oaeei 
editione  a.  1618  Parisina.  Textam  solum  dedit  Qaeckios.  De- 
est  antem  primi  libri  argamentnm,  ut  saepe,  qoae  in  fronte 
librornm  exstabant,  interienmt  Ja  bis  igitnr  periochis  non 
premenda  nidetur  per  se  synizesis  in  noce  '  Amphiaraom'  IV,  7; 
Vn,  11 ;  Vm,  2,  de  qua  cf.  Mueller.  de  re  metr.  p.  265.  Sed 
acematis  contractionibos  ultra  melionim  poetamm  modestiam 
(cf.  de  rejDQetr.  p.  275  sq.)  anctor  egreditor  his  formis  loxorians:  ^ 

Tyd5  n,  7:  'Deipylen  Tydei  Argiam';  Gapanei  XI,  1: 
'Tone  Capanei  ardentis';  Menoeceo  XII,  2  in  fine:  'persoloit 
iusta  HenoecSo';  Dorcenm  IX,  12:  'Ille  cadens  Dorceum  allo- 
quitnr';  Hoplenm  X,  7: '. . .  pietas  Hopleom  atqoe  Dymanta' 
(Statins  qnidem  semper  *H5plens*,  non  'Hopleus'  habet)  et  — 
quae  magis  offendit,  Parthenopaenm  IX,  11:  'P.  stemit'. 

Huc  accedit  auctoris  in  metiendis  nominibns  propriis  ne- 
glegentia,  cf.  IV,  9:  'At  contra  Eteocles';  VI,  5:  'Exstitit  hoc 
Arion  (?)  uictor';  VI,  10:  'Tydeus  Agileum  superauit'  (Stat: 
'Agylleus');  V,  9:  "Excessi  geminam  linquens  de  lasone  pro- 
lem',  de  qua  bisyllaba  forma  cf.  de  re  metr.  p.  261. 

In  aliis  uocabulis  quamquam  seuerus  est  auctor,  tarnen 
fortasse  VIII,  5:  '(dolor  angit)  amissi',  quod  Barthius  trans- 
positione  sustulit,  admisit,  quoniam  apud  eundem  luaencnm 
'ämissae'  reperitur,  et  VI,  7  'posteä  uictor',  cum  cogitaret  de 
hoc:  'post  eä'. 

lam  qui  comparabit  Statiana  argumenta  cum  Lucanianis, 
si  ex  paucis  exemplis  plus  colligere  licet,  ut  in  toto  colore 
ita  in  prosodiacis  placitis  similitudinem  quandam  cognoscet 
Ac  fortasse  nouum  conexus  indicium  accedit:  Legimus  enim 


Digitized  by  VjOOQ iC 


'  De  aigumentomin  metricorum  latinomm  arte  et  origine.       307 

Lac  arg.  11,1:  ^Anxiam  interea  plebem  Inctusque  dolorqne", 
nbi  hiatns  post  uooem  'anxiam'  nuUa  re  excnsatus,  nom  im- 
pntari  possit  aoctori,  dubiom  est,  nt  in  Stat.  argum.  unum  illnd 
eiemplmn  XU^l:  'Postqnam  altemo'  fEU^illime  corrigitor  sie: 
'Ältemo  postqnam'.  Cetera  autem  exensationem  habent  Xu,  6: 
'Bepperit:  Antigene  Eteoelis  fonera  quaerens'  et  U,  4: '  Armari 
in  fratrem  dirAm  Eteocia  pemrget'  (Barth,  emdelem),  ef.  Christ 
metr.^  p.  200  e.  235.  Itaque  mihi  arridet  Useneri  matatio: 
'Änxins  interea'  —  quam  ipse  dabitanter  proposnit  — ,  maxime 
propterea,  qnod  ipsom  illad  'anxins  dolor'  re^it  in  Stat.  arg. 
VIII,5:  ^Anxius  Inaehidas  natis  dolor  angit  amissi'.  Quae 
locutio  —  quamqnam  similes  inneniuntar:  'anxiae  aegritadi- 
nes,  angoreSy  cnrae,  timores,  sollicitadines\  apud  ipsnm  Stat: 
'speS)  gitis  anxia'  —  non  trita  est  neqne  omnino  aÜande  mihi 
Dota.  Qoare  &cile  snspiceris  dnos  illos  loeos  esse  eiosdem 
auctoris  y  nisi  nnns  scmpnlas  oriatnr:  namque  in  Lucanianis 
dnobns  argomentis  ne  semel  qnidem  synaloepha  apparet,  qnod 
casn  factum  esse  potest,  ut  in  Stat  arg.  VI  contra  auctoris 
consuetudinem  nullnm  exemplum  habemus.  Sed  dubitabunt 
alii,  quare  in  medio  rem  relinquo.  Aetatem  certius  definire 
non  licet;  at  Sidonii  quidem  periochas,  qnia  in  Bemensi  C, 
cod.  saec.  X,  fragmenta  tantum  seruata  sunt,  cum  quadam 
probabilitate  saeculO|  quod  sexto  non  posterius  sit,  tribuas. 
Eidem  aetati  quominus  Statiana  dodecasticha  attribuamus,  nihil 
impedit  Nee  antiquiora  profecto  sunt  Statiana  monosticha, 
qoae  'in  ueteribus  libris'  leguntur  et  sie  incipiunt:  'Assodat 
profugum  Primus  Tydeb  Polynicen',  quorumque  in  u.  12  signi- 
ficatio  uocis  ^  duodenus'  = '  duodecimus'  satis  audax  est  Immo 
deprompta  uidentur  haec  uersuum  initia  u.  2:'Tydea  lega- 
tum  docet'  ex  dodec.  11,9:  'Tydea  legatum  mittit'  et 
n.lO:  'Fulmine  percussus  Decimo'  ex  dod.  X,  12:  'Fnl- 
mine  percussus  turrim\ 

Bis  adde  alia  illa  monosticha'ex  uetustissimo  codice  Tole- 
tano'  sublata:  'Soluitur  in  primo  fratrum  concordia  libro  et  q.s.\ 
Sed  iam  ad  nebulosas  regiones  peruenimus,  ubi  certa  indicia 
desont   Habemus  autem  Achilleidos  quoque  monosticha  quin- 

20* 


Digitized  by  VjOOQ iC 


808  Curtius  Riccardus  Opitz 

que  ad  quinquepartitom  poema  spectantia.  Itemque  tetrasticha 
8ecundi,  tertii,  quinti  libri  ante  1, 198;  I,  397;  n,  287,  nam  in 
qninti  libri  argumento  quintum  aersom  delendom  esse  ut  inter- 
polatam  pro  certo  habeo: 

'Nanigat  ad  Troiam  Qainto  fiätalis  Achilles 

Dardaniae:  memoratqae  Itbacns  primordia  belli. 

nie  sed  Oenidem  uitae  mommque  docebat 

Gruda  rudimenta,  dederat  quae  semiuir  acer 

Et  Laertiaden  fluctos  suleante  carina'. 
Etenim  Oenides  Bolus  interrogat,  cf.  II  u.  372  (excipit 
Oenides)  et  solom  alloquitnr  Achilles  u.  405:  'quid  nunc  tibi 
proelia  dicam  Siluarum?'.  Haec  igitur  argumenta  in  medium 
aeuum  relegantur  uel  diuisione  illa  quinquepartita,  de  qua  dis- 
sentit  Kohhnannus  in  edit.  Achill,  p.  XI.  Accedunt  eandem 
descriptionem  secuta  polysticha,  quorum  quattuor,  sine  dabio 
ex  uno  corpore,  seruata  sunt:  Initio  heptastichon;  ante  1,198 
hexastichon;  ante  1.  II  octastichon;  ante  11,287  hexastichoiL 
Quae  numerorum  diuersitas  me  ducit  ad  legem  qitandam, 
quae  seuerissime  ab  antiquis  argumentorum  auctoribus  ser- 
uata esse  mihi  uidetur,  qua  nimirum  ducti  non  libidine  sed 
certa  semper  norma  —  ut  monosticha,  disticha,  tetrasticha, 
pentasticha,  hexasticha,  decasticha,  dodecasticha  habemus—} 
omnium  librorum  argumenta  componerent,  nisi  forte  acrosticho 
aliquando  uersuum  numerum  moderari  maluerunt. 

Qla  igitur  falsa  partitio,  cum  aliena  sit  ab  optimis  librifl 
saec.  X  uel  XI,  nata  uidetur  non  multo  ante  haec  tempora. 
Quodsi  accuratius  circumspicias  et  reputes  ipsa  illa  aetate  trac- 
tatam  esse  Statu  Achilleidem  in  scholis  Gerberti  Remensi  et 
in  Paderbomensi,  aliisque  (cf.  Kohlmanni  ed.  p.  YI),  si  qais 
ab  bis  studiis  et  diuisionem  illam  et  argumenta  repetat,  band 
inani  coniectura  utatur. 

Nunc  etiam  de  Lucani  argumentis  iudicare  lipebit  Ulis  sat 
inelegantibus  et  numero  uersuum  ualde  inter  se  differentibas, 
quae  primus  edidit  Gasparus  Barthius  ex  codice,  quem  dicit 
ante  sexcentos  annos  scriptum,  cf.  Anthol.  Lat.  ed.  R.  c.930. 
Atque  hac  quidem  suspicione   hominem  omnibus  suspectom 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  argamentorum  metricorum  latinorum  arte  et  origine.        309 

Uberare  poBSom,  quasi  codicem  illum  prorsnB  finxerit.    Nam 

OndendorpiiiB  in  edit.  Luc.  docet  ad  arg.  I  praeter  Barthianum 

doos  librosy  suum  et  Amstellodamensem  quendam,  ambos  emen- 

datiores  illo,  exhibere  illa  argumenta,  quod  Riesium  plane 

ttidetur  fugissei  qui  nonnuUa  Burmanno  tribüit,  quae  fiierunt 

in  Ondendorpii  codicibus,  ut  'transiit'  u.  31  alia.    Contra  hac 

in  re  Aotissimus  ille  nebulo  fortasse  consulto  decepit,  quod 

eodicem  ante  sexcentoB  annos  scriptum  asseuerat.    Sed  utcun- 

qne  haec  res  se  habet,  antiquae  aetati  haec  argumenta  uin- 

dicari  neqneunt.    Atque  idem  statuendum  est  de  argumentis 

illis  decastichis  et  monostichis,  quae  Cortius  in  editione  Lip- 

sienBi  a.  1726  public!  iuris  fecit  cum  hac  adnotatione  ^Hoc 

argumentum  et  quae  singulis   libris  praefixa  sunt  ex  M.  S. 

Gnelferbytano,  qui  olim  Bottendorffii,  postea  Gudii  fuerat,  de- 

snmgimns ;  cum  aliae  edd.  lo.  Sulpicii  Summaria  exhibere  so- 

leant\    Itaque  illa  decasticha  haud  eleganter  conscripta  sunt 

neqne  carent  uitiis,  cf.  YII,  2:  'Romani  theätri'.    Inaudita  est 

apud  antiqaos  uox  'artificatus'^)  IX,  5,  ut  omnino  ^areniuagus' 

monost.  9.    Atque  utriusque  generis  hoc  proprium,  quod  con- 

sonant  binorum  uersuum  clausulae  hunc  in  modum :  dec.  1 : 

'Caesaris  in  primo  Gallis  ubicunque  s üb  actis 

Italiam  reditus  describitur,  utque  co actis'. 

Sed  iam  contractis  uelis  in  portum  redeamus.    Gognoui- 

mnsadhuc  poeticorum  tantum  operum  argumenta  metrica,  at, 

cum  semel  inueterasset  illa  consuetudo  posterioribus  saeculis, 

etiam  pedestrium  scriptorum  periochae  sunt  confectae,  ut  ex 

Suetonii  de  regibus  libris  epitomen  composuit  Pontius  Paulinus, 

cf.  Suet.  Reifferscheid.  p.  äl5sq.;  huc  pertinent  etiam  Ausonii 

InsTiB  de  Caesaribus.^)  • 


t)  Yox  'artificare' »  modolari  semel  ex  aeuo  Garolino  adfertur,  cf.  Du 
CiDg.glo88.med.  et  inf.Lat.  I  p.421  ex  carm.,  quod  inscr.  'Mu8ica':  *Hic 
nun  reperies,  quo  constant  cuncta  teuere,  Organa  uel  ualeant  Arüficare 


2)  Einsdem  in  üladem  et  Odysaeam  periochae  pedestri  oratione  scriptae 
Bont;  sed  uidetur  hoc  condonasse  Uli  studio,  ut  initia  quidem  uersibuB 
reddexet 


Digitized  by  VjOOQ iC 


310         RicGardoB  Opits  De  hrgam.  metr.  lat.  arte  et  origine. 

De  origine  autem  Latinonim  argamentornm  fortasse  qnis- 
piam,  cum  comprobet  coniectnram  meanii  cogitans  de  Graecis 
hypothesibns ,  qnae  Aristophanis  grammatici  nomine  circum- 
fernntor  in  editt.  scaenicomm  Graecc,  iam  antiqniore  aetate 
illinc  hos  lasns  ad  Romanos  importari  potaisse  opinetnr.  At 
probanit  nt  omnibns,  qnantnm  scio,  ita  mihi  Nanckins  (Aristo- 
phanis gramm.  firgg.  p.  256)  metrica  argumenta,  qnae  ad  Ansto- 
phanem  comicnm  pertinent,  a  grammatico  illo  esse  'alienissima'. 
Quid?  quod  hoc  mihi  uidetur  demonstrari  posse  pleromqne 
auctorem  eorum  adhibuisse  cetera  argumenta  pedestri  oratioiie 
conscripta,  in  errores  autem  incidisse  turpissimos,  ubi  illa  de- 
ficerent,  quod  accuratius  exponerem,  nisi  longior  iam  esset 
dissertatio  mea.  Itaque  has  hypotheses  *)  sine  dubitatione  cnm 
aliis  Ulis  scaenicis  (cf.  Dind.  scholl.  Soph.  uol.  II  p.  VI,  11  sq., 
28sq.y  114,  243,  406  sq.)  posterioribus  saeculis  attribuemns, 
ut  certa  ex  his  habemus  exempla:  disticha  Nonni  Dionysia- 
corum  illamque  epitomen  carminis  Nicetae  Eugeniani. 

Ex  recentioris  autem  aeui  initio  duo  addere  mihi  liceat: 
Hermanni  Buschii,  qui  saec.  XV  ex.  et  saec.  XVI  in.  fuit,  ar- 
gumenta ad  Silium  Italicum  quattuordecim  uersibus  condita, 
et  Ambrosiani  Nicandri  Toletani  band  multo  recentioris  ad 
eundem  disticha,  quae  ipse  nominat  catalepses.  Hie  finem 
facio.  Rationes,  quae  sequendae  sint  in  digerendis,  emendan- 
dis  argumentis,  mihi  uideor  exposuisse.  Itaque  gandeo,  quod 
integrum  aliquod  poeseos  genus,  quamuis  exile,  posui  in  luce 
clariore. 


1)  Haec  qaoque  poematia  argomentorom  sortem  (cf.  p.  202)  expeits 
sunt,  com  negl^enter  deBcriberentur  grauiterque  corramperentar. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


CONSPECTÜS  CAPITUM. 


Praefatio p.  195 

?ars  I:  De  periochis  Terentianis  et  Plautinis  non-acrostichis. 
Quaestio  1.  De  C.  Solpicii  ApoUinaris  studiis  et  de  argumen- 

toram  in  libris  manaBcriptis  coDdidone     ...        195 

2.  De  re  metrica  et  proBodiaca  argamentonim  Te- 
rentianorom  et  Plautinoram  non-acrostichornm       204 

3.  De  sermone  argomentomin  Plautmomm  non-acro- 
stichonun 216 

4.  De  uita  et  aetate  G.  Solpicii  ApoUinaris   ...       229 

Pars  II:  De  acrostichis  Plautinis.  ' 

5.  De  aactore  quid  adhnc  snspicati  sint  uiri  docti       234 

6.  De  sermone  acrostichonim 237 

7.  De  re  prosodiaca  et  de  re  metrica 262 

8.  De  argumentomm  metricomm  latinoram  origine 

et  de  acrosticliorum  Plautinoram  aactore  ...       275 

Pars  III:  De  aigamentis  Vergilianis,  Lncanianis,  Statianis,  ceteris. 

9.  De  codicom  in  tradendis  aigamentis  Yergilianis 

fide  sine  de  duplici  recensione 282 

10.  De  argamentoram  Vergilianoram  arte  et  aetate       298 

11.  De  ceteris  praeter  VergOiana  argomentis  ...       305 


Digitized  by  VjOOQ iC 


812 


Cartina  Riccardiu  Opitz 


INDEX  LOCOßüM. 


Anecd.  Gr.  Bekk. 

m,  1461  adn  * 

C.2, 

15                   p.  290 

P 

236,237adn.l.2 

17 

290 

AnthoLLatecLRiesiiiB 

C.653, 

1 

291 

c.  1.  praef.  2 

298 

10  sq. 

291 

5 

299 

12 

291 

9ßq. 

299 

14  sqq. 

292 

I  monoBt 

283  sq. 

18 

292 

1.4 

287 

26  sq. 

292 

n  moDOSt. 

286 

29  sq. 

293 

n,6 

285 

33  sq. 

293 

7 

290 

35  sq. 

293 

in,7 

287 

44 

293 

IV,  8 

285 

45 

293  sq. 

V  monoflt 

287 

46 

294 

V.5 

285 

, 

47 

294 

7 

289 

49  sqq. 

294  sq. 

10 

287 

53 

295 

VI,  3 

285 

54 

295 

3ßq. 

290 

56 

294  sq. 

5 

300 

57 

295 

10 

287  sq. 

58 

296  adn.  1 

vn,.! 

284 

59 

296 

8 

288 

62  sq. 

296 

8 

286 

69 

296 

10 

289 

71  sq. 

296 

V11I,5 

288 

75  sqq. 

296  sq. 

6 

289  sq. 

C654, 

4 

301 

10 

284 

6 

301  adn.  1 

IX,  3 

284 

26 

290 

7 

285 

30 

301  adn.  1 

8 

284 

C.672, 

4  sqq. 

198  adn.  l 

10 

288 

32  sqq. 

19Sadn.l 

X,3 

288 

717, 

5 

304  adn.  1 

8 

284  sq. 

734, 

5 

200  adn.  3 

9 

288 

874, 

12 

301  adn.  1 

XI,2 

288 

• 

16 

303  adn.  2 

5 

286 

Anthol 

.  Pal.  VU,  181 

237  adn.  2 

7 

286  adn.  1 

489 

237  adn.  2 

Digitized  by  VjOOQ iC 


De  argumentomiD  metricomm  latinorum  arte  et  ongine.        313 


[AnthoLPal.]XI,399p.233 

[Plantas] 

421 

233 

Gas.  arg.  acr.  1 

p.  252, 271 

Apnl.  de  deo  Socr.  c.  I 

3 

269 

P.113H. 

218 

5 

265 

Metam.IX,22p.   807 

220 

eist  I,  3,  20 

252 

XI,  21p.  1066 

239 

arg.  acr.  1 

265, 266  adn.  2 

Arnob.  ada.  nat.  Y,32 

224 

4 

262, 265  sq. 

Aactor.  belli  Hisp. 

7 

252  sq.  265 

23  m. 

221 

10 

263 

Cicero  Parad.  111,2(24) 

242 

Cure.  arg.  acr.  1 

258,269 

Verr.5,27(69) 

224 

2 

252,269 

Cornelias    Nepos 

Epid.  arg.  acr.  2 

253, 272 

XX,  1.4 

221 

3  sq.  265, 273 

Cornificins  rhet.  4, 

5 

264,269 

50,63 

221 

7 

274 

Lsmprid.  Alex.  5,  3 

224 

8 

262 

HeUog.  17,  9 

224 

Men.arg.acr.  1 

253  sq. 

Lacretius   Y,    1315 

239 

•2 

273 

Msrtialis  IX,  3,  13 

239 

3 

254, 270, 272 

Ouidias  ex  Ponte  4, 

4 

265 

3,44 

217 

8 

269 

Phaedras  U,  1,  2 

279 

10 

238 

PUntns  Amph.  497 

223 

Merc.arg.acr.  1 

273 

819 

260adn.2 

5 

269 

828 

223 

6 

263, 265, 272 

arg.  acr.  2 

274 

7  sq.         271 

3    264,270 

non-acr.  1 

223 

9    239,250 

11 

212 

non-acr.  2 

221 

15 

206,214 

7 

206 

Mü.  arg.  acr.  3 

265,273 

Ann.  arg.  acr.  8 

250 

5 

272 

Anlnl.  arg.  acr.  1    250 

sq.  271 

6 

245 

7 

270 

8 

242 

non-acr.  1 

212 

9 

244 

2 

214 

non-acr.  1 

226 

8 

214 

Most.  arg.  acr.  1 

262 

10 

210 

5 

272 

11  sq. 

221 

5  sq.          279 

Bacch.  26 

223 

Pers.  arg.  acr.  3 

256 

513 

243 

4 

262 

C«ptarg.acr.  1    251,274 

5 

262  sq. 

4 

251 

Poen.  arg.  acr.  1 

5 

270 

(-  prol.  66) 

255  sq.  265 

Digitized  by  VjOOQ iC 


814 


Cartiaa  BiccudoB  Opiti 


[PlaatUB] 

[Propertias]  IV,  3, 10  p.  197 

[Poen.  arg.  acr.]  2  p.  264, 265  sq.  272  sq. 

Qaintilianas  I, 

4,   3    224 

2 

\                 273 

Scholl.  VeroxL  ad 

C 

1                 271 

Verg.  Aen.  IX,  369    196 

Psead.  541           255 

Seneca  Oed.  803 

224 

706            255 

SpartianaBv.Getae3,7  241 

752           223 

Statlan.  arg.tetr.V        308 

arg.  acr. 

4           274 

Saetonias  Nero  7          224 

6    255,274 

Terentias  Ad. 

142  sq.    214  adn.  1 

7            246 

per. 

7         209 

non-acr. 

8           226 

And.  per. 

4         214 

10           205  adn.  1 

8          215 

13  sq.      223  sq. 

Ean.  per. 

10          202 

Bad.  arg.  acr. 

1            263 

U         201  adn.  3 

4    265,266 

Haat.  per. 

1  210,213 

Stich,  arg.  acr. 

3           239 

4         209 

7           226 

9          209 

Trin. 

149            257 

Hec  per. 

4          211 

681            256 

5          212 

arg.  acr. 

1     257,274 

6    209  sq.  212 

9     •       273 

Phorm.  1 

172          200 

Truc  proL 

20  sq.      258 

per. 

7          213  sq. 

arg.  acr. 

4           271 

9          216 

6    245,257 

Tragic.  Rom.  frg.  ine. 

8           242  sq. 

ine. 

96  B.    241 

Plinias  I.  N.  H.  n,  25    241 

Yarro  sat  Men.  Eom. 

PliniuBlLep.VI,20,19    241 

fr. 

34  B.    221 

Propertias  m,  11,27    247 

Vell.  Pat  2,  88, 

2           259 

Digitized  by  VjOOQ IC 


De  MSamentortun  metrioomm  latinornm  arte  et  origine.       815 


INDEX  VERBORÜM  ET  LOCÜTIONÜM. 


idaolat 

p.2t9 

formidat  aoro   (paaet. 

AenMdos 

299 

pallet) 

Pe246 

Mther 

2t9  sq. 

fratres  »  amici 

295 

Alcomena 

280 

frostra  habere 

238 

alitoB,  altos 

248  adn.  1 

fderat  alitas  »  erat  a. 

248 

ftliüs»  alter 

244 

folmen  llngaae 

304  adn.  1 

iinisri 

306 

G.  —  Gains 

196 

iDxius  dolor 

307 

generare 

241 

areniaigaa 

309 

lason  spondens 

306 

ftrtific&tiis 

309 

ilTios,  ipsuuis 

215 

asotos 

223 

indigns  216  sqq.  indigaos  217  adn.  2 

itqne  (?) 

263 

insperato 

222 

racnla                  223  sqq.  262 

inuicem  se  cognoscont 

237  ßq. 

cäo 

225 

ig  superfluum 

259 

dAncoliun 

225 

itfiqae  (?) 

263 

dandesüno 

249 

ian|;i  cum  dat  et  abl. 

247  sq. 

daenta 

225 

Laucontis 

299 

compr^r           ^ 

238 

lacripeta 

238 

Cornelia,  constsntia  (?) 

ladum  dare 

258 

Bimilia 

306 

mercatam,militatam  8upina226 

copita—  amata 

220  adn.  1 

mutoa  aduerbium 

295 

dämdib 

216 

matao  deperibat 

226     . 

Dem^211,  DemeTetc. 

216 

nabont  liberi 

245 

domtis  —  sepulcmm 

293 

obduxe 

260 

dmi—  gereret 

221  sq. 

oberrare 

242 

doodedmos 

303 

obsecrat  —  cedere 

221 

doodemis 

307 

omiBsam  facere 

245 

S,  simflia  215,  264,  eiei 

260 

Patricoles 

280 

ffidem 

264 

pedigequam 

261 

efflictim  deperire 

225 

245 

dndere  annlo  (?) 

252 

persuasoSfBuaBUB  subBtant  215 

ttM  omittitiiz 

228 

poBtea 

306 

et»,  etiam 

245 

potitor 

226  sq. 

Eteocles 

306 

praemercari 

223 

«Op€8 

218 

profagas  Arcadiae 

288 

fonre 

247 

propensns 

242  sq. 

forest  Bactae^essentiL 

248,  299 

protelare  222, — prolatare  222  adn.  1 

Digitized  by  VjOOQ iC 


316         RiccardoB  Opitz  De  argam.  metr.  lat  arte  et  oiigine. 


Pseadolus,  PBeadolos     p.  235 
qnirem  260 

quisque  —  aterqae  245 

raptare  •  246  sq. 

runam,  runaa  227 

senSx  flimilia  214, 262  sq. 

seraoB  omittitur  258 

aoecophanta  223  adn.  1 

süus  (istins)  273 

stadens,  nt  247 

suadere  <mm  infin.,  oum  aoo., 
oum  aoo.  o.  inf.,  passiue 
Baaana  220,  penuaaiiB, 
diBsaaaas  221 


Bfiasa  Bunilia  p.215 

Bubditicias,  snbditiaoB        223 
sabBeraire  248 

soipte  260 

Bnipitnr  265 

BiiBtinere  —  ezspectare      238  sq. 
tarn  »  ita  259 

terrificnB  239  Bq.  terrificare  240 
ThaidoB  211 

tum  deinde  284 

nrbe  —  in  nrbe  243 

luarariiiB  225 

aterqae,  qaisqae  omn  plu- 

rali  nomero  226 


Digitized  by  VjOOQ IC 


ÜBEB  DIE  UNECHTHEIT 

DER 

BESTEN  BEDE  GEGEN  ABISTOGEITON 


VON 


J.  HERMANN  LIPSIÜS. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Digitized  by  VjOOQ IC 


Ueber  die  beiden  Reden  gegen  Aristogeiton,  die  unter 
Demosthenes  Namen  tiberliefert  sind,  schienen  nach  den  be- 
kannten Untersnchungen  von  Westermann  und  A.  Schäfer  die 
Aeten  insoweit  geschlossen  zu  sein,  dass  Niemand  mehr  an 
die  Urheberschaft  des  Demosthenes  glaubte,  und  höchstens  die 
Frage  noch  offen  geblieben,  ob  die  Beden  von  einem  seiner 
Zeitgenossen  oder  aber  von  einem  Rhetor,  etwa  der  älteren 
alexandrinischen  Zeit,  geschrieben  sei.  Die  letztere  Ansicht 
vertraten  die  genannten  Gelehrten  mid  die  grosse  Mehrzahl 
^derer,  welche  vor  und  nach  ihnen  sich  in  der  Frage  äusserten ; 
in  dem  anderen  Sinne  entschieden  sich  neuerlich  Gebet  (mi- 
seellanea  critica  p.  574  ff.)  und  R.  Braun  in  einer  Greifswalder 
Dissertation  (de  duabus  aduersus  Aristogitonem  orationibus, 
qoas  Demosthenes  scripsisse  fertur,  1873).  Zuletzt  ist  aber 
Weil  (reyue  de  philologie  VI,  1  ff.)  mit  aller  Entschiedenheit 
für  Demosthenes  als  VerÜEisser  wenigstens  der  ersten  Bede  ein- 
getreten und  hat  seine  These  mit  soviel  Scharfsinn  und  6e- 
Bchick  zu  begrtlnden  gewusst,  dass  das  Urtheil  des  Lesers 
leicht  geüangen  genommen  werden  kann.  Um  so  mehr  scheint 
es  mir  an  der  Zeit,  die  Prüfung  der  Frage  für  diese  Bede 
Ton  einem  Gesichtspuncte  wieder  aufzunehmen,  der  in  den 
bisherigen  Untersuchungen  nicht  entfernt  die  gebührende  Wttr- 
^V^  gefunden  hat.  'II  est  incontestable,  sagt  Weil  (S.  6), 
qve  Tauteur  de  notre  plaidoyer  se  montre  bien  informö  des 
institations  politiques  et  judiciaires  d'Athönes.  II  ne  laisse 
tehapper  aucune  erreur  k  ce  sujet,  il  nous  fait  mSme  connattre 
certsdns  details  que  nous  ignorerons  sans  lui'  (folgt  ein  Bei- 
spiel, auf  das  unten  zurückzukommen -ist).  Ganz  ähnlich  lautet 
dw  Urtheil  von  Cobet  (S.  575).    Was  beide  nur  behaupten, 


Digitized  by  VjOOQiC 


820  J.  Hermann  Lipsins 

hat  Brann  in  ansftlhrlicher  Erörterung  za  beweisen  vergacht; 
er  gelangt  zu  dem  Ergebniss  (S.  41)  'accurata  omnino  reram 
scientia  quam  in  iudiciis  oratorem  habnisse  cognouimns  ex 
tota  oratione  elucet'  und  sieht  darin  (S.  32)  'certissimum  in- 
dicium  genuinae  orationis'.  Ich  muss  meinerseits  so  ziemlich 
das  gerade  Gegentheil  von  alle  dem  fbr  richtig  erklären  und 
denke  die  Gründe  meines  ürtheils  im  Nachstehenden  mit  thirn- 
lichster  Kürze  darzulegen.  Wenn  ich  dabei  alles  bei  Seite 
lasse,  was  die  Form  der  Rede  betrifft,  so  geschieht  dies  nicht 
etwa  in  der  Meinung,  dass  nicht  auch  ihr  beweiskräftige 
Momente  sich  entnehmen  lassen,  sondern  lediglich  in  dem 
Wunsche,  die  Discussion  zunächst  auf  das  Gebiet  zu  beschrän- 
ken, auf  dem  am  ersten  zu  objectiven  Kriterien  zu  gelangen 
und  somit  die  meiste  Möglichkeit  zu  einer  Verständigung  ge- 
geben  ist. 

Ich  beginne  mit  zwei  Bedenken,  welche  längst  schon  er- 
hoben sind,  das  eine  von  Westermann  (quaest.  Demosth.  m^ 
p.  101),  das  andre  von  Böckh.    In  der  Prothesis  motivirt  der 
Sprecher  seine  Betheiligung  an  der  Anklage  gegen  Aristogei- 
ton  mit  dem  Verlangen  des  Volks:  §  13  iycj  yag  h  ralg  h- 
nXriaiaiQ  oqcov  i^äg  xcrrardtToyTccg  fie  %aX  TtQOX^iQtCofiivovg 
ijcl  Tijv  TovTOv  xarrjyoglav  rjx^oinrjv  —  ofiwg   öh  avajmaiof 
'^yovfirjv  elvat  n€l'9'€a&ai  %oig  v/ÄeviQoig  ßovhq^aOLV.    Man 
hat  diese  Worte  allgemein  dahin  verstanden,  dass  der  Sprecher 
vom  Volk  zum  avvijyoQog  gegen  Aristogeiton  bestellt  worden 
sei.    Die  Ernennung  von  avvT^yoQot  in  einer  Endeixis  aber  ist 
mit  allem,  was  über  das  Verfahren  bei  dieser  und  verwandten 
Klagformen  feststeht,  unvereinbar  und  wird  auch  durch  die 
Gegenbemerkungen  von  Braun  (S.  40  f.)  in  keiner  Weise  ge- 
rechtfertigt, wie  bereits  Blass  (Att.  Ber.  HI,  1  S.  362,  3)  mit 
vollstem  Rechte  erinnert  hat;  selbst  für  die  Eisangelien  der 
Zeit  ist  die  Bestellung  von  avvqyoQoi  unerweislich  (Att  Proc. 
S.  327).    Höchstens  das  eine  könnte  man  einwenden,  dass 
der  Bedner  eine  solche  Beauftragung  nicht  unzweideutig  ao5- 
spreche,  und  sich  dafür  auf  den  Plural  h  Talg  iradriülaig  be- 
rufen.   Indessen  ist  nicht  abzusehn,  in  welcher  andern  ^f^^ 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Ueber  die  ünechtheit  der  ersten  Bede  gegen  Aristogeiton.      321 

das  xarcerdneiv  xal  Ttgox^igl^ead-ai  Inl  ttjv  xarrjyoQlav  er- 
folgt sein  soll  nnd  zwar  in  bo  nachdrücklicher  Weise,  dass 
Demosthenes  der  Willensmeinnng  des  Volks  sich  nicht  ent- 
ziehn  zu  können  glanbte. 

Einen  zweiten  Anstoss  hat  Böckh  (Urkunden  ttber  das 
attische  Seewesen  S.  537  ff.)  in  klarstes  Licht  gestellt.  Gegen 
den,  der  einen  Bürger  fälschlich  in  die  Listen  der  Staats- 
schuldner eintrug,  war  die  yQagrfj  ifjeväeyyQagyfjg  bestimmt  nach 
der  Angabe  der  Lexikographen,  die  in  dem  Namen  der  Klage 
selbst  ihre  deutliche  Bestätigung  findet.  Nach  §  71  ff.  und  28 
nnsrer  Bede  aber  soll  wegen  des  gleichen  Vergehens  Aristo- 
geiton gegen  Ariston  vielmehr  eine  Klage  ßovkeuaecjg  ange- 
strengt haben,  welche  nach  dem  unanfechtbaren  Zeugniss  des 
von  Böckh  a.  a.  0.  herausgegebenen  Psephisma  einen  ganz 
anderen  Inhalt  hatte,  gegen  den  gerichtet  war,  der  einen 
Staatsschuldner  nach  Leistung  der  Zahlung  nicht  aus  der  Liste 
löschte.  Nicht  in  Betracht  dagegen  kann  natürlich  kommen, 
dass  auch  Harpokration  und  andre  Grammatiker  der  Klage 
ßovlevaewg  den  gleichen  Inhalt  wie  der  il^evdeyyQaqy^g  geben, 
da  jener  selbst  unsre  Bede  als  Quelle  seiner  Angabe  namhaft 
macht.  Als  verschieden  hatte  beide  Klagen  auch  Lykurg 
(nach  Suidas  u.  tf^evdijg  iyyQaqyq)^  jedenfeUs  in  seiner  Sllag- 
rede  gegen  Aristogeiton  und  eben  in  Bezug  auf  dessen  Klage 
wider  Ariston  bezeichnet,  wenn  auch  schwerlich  ihren  Unter- 
schied näher  entwickelt,  wie  Schäfer  (Demosth.  III,  2  S.  117) 
dachte,  da  sich  dann  die  Unklarheit  der  Späteren  darüber 
nicht  recht  begreift.  Sonach  schloss  schon  Böckh,  dass  unser 
Verfasser  sich  eine  Verwechslung  beider  Klagen  habe  zu  Schul- 
den kommen  lassen;  und  diese  Folgerung  wird  keinesfalls  be- 
seitigt durch  die  Ausrede  von  Braun  (S.  36),  Aristogeiton  habe 
in  der  That,  sei  es  aus  Irrthum  oder  mit  Absicht,  gegen  Ari- 
ston eine  Klage  ßovXevaewg  statt  der  zuständigen  ifjevdeyyQa-- 
TO  anhängig  gemacht,  —  als  ob  dann  der  Verfasser  unsrer 
Bede  nicht  ganz  anders  gegen  ihn  hätte  argumentiren  müssen, 
da  er  an  der  erstgenannten  Stelle  durchaus  niolit  bloss  ^obiter' 
die  Sache  bespricht. 

Uipzigv  Studion.   YI.  21 


Digitized  by  VjOOQ IC 


322  J.  Hermann  Lipsins 

Die  Begründung  der  wider  Aristogeiton  erstatteten  En- 
deixis  &88t  §  28  znsammen ;  die  Bedefreiheit,  die  er  sich  an- 
masse,  sei  ihm  aberkannt  näai  rolq  iv  ttj  Tcokei  dixaioiQy 
yvioaeoi  dtxaOTtjQliov  xqujv,  fyyQct(pij  '^eofio^erwvy  k%iQ<f  tt^ö- 
wöpcuv,  TV  T^g  ßovXevoewg  —  VQOLcpfi.  Von  dem  einen  Ge- 
richtshof ist  Aristogeiton  TtaQavofiwv  in  eine  Strafe  von  fBnf 
Talenten  verurtheüt  worden  wegen  seines  Antrags  gegen  Hiero- 
kles  nnd  die  Priesterin  der  Branronischen  Artemis  0;  aof  Ver- 
.nrtheilnng  dnrch  einen  zweiten  Oerichtshof  beruhte  möglicher 
Weise  die  Schuld  an  den  Staat,  deren  Rechtskraft  Aristogeiton 
durch  die  Klage  gegen  Ariston  bestritt.  Die  dritte  Schuld  an 
den  Staat  besteht  nach  der  klägerischen  Behauptung  in  den 
tausend  Drachmen,  die  er  durch  das  Fallenlassen  seiner  Eisan- 
gelie  gegen  Hegemon  ^)  verwirkt  hatte.  Aber  zur  Verhängimg 
dieser  Busse  war  die  Behörde  competent,  die  in  dem  betreffen- 
den Process  die  Gerichtsvorstandschaft  hatte;  eines  richte^ 
liehen  Spruches  bedurflie  es  dazu  nicht,  sondern  dieser  wäre 
nur  unter  der  nicht  eben  wahrscheinlichen  Voraussetzung  denk- 
bar, dass  Aristogeiton  die  Bechtsgültigkeit  der  Busse  ange- 
fochten hätte.  Aber  noch  auffälliger  sind  die  folgenden  Worte. 
Es  war  Sache  der  Behörde,  die  G^ldbussen,  auf  welche  ein 
Gerichtshof  unter  ihrem  Vorsitz  erkannt  oder  welche  sie  selbst 
auszusprechen  gehabt  hatte,  den  Praktores  zur  Eintreibung 
anzuzeigen,  iyygaipeiv  rolg  Ttgoxrogai^  darum  ist  nicht  ye^ 
ständlich,  wie  der  Eintragung  der  Gerichtsbehörde  eine  an- 
dere der  Praktores  gegenübergestellt  werden  kann.  Denn 
beide  mit  Böckh  (Staatsh.  I  S.  510)  auf  denselben  Fall  zn  be- 
ziehn  und  die  eyyQa^rj  ^mfMod-erwv  als  den  Vermerk  in  den 
Acten  der  Thesmotheten  au&ufassen,  welcher  die  Bedingong 
der  eyyQafptj  TtQcaccoQtov  war,  verbietet  sich  durch  den  Sinn 


1)  Deinarch  g.  Aristog.  12  6  xara  rrje  U^Biae  t^  jä^s/udos  t^  B^^ 
^ofrias  xal  Tioy  otttalcav  avrije  roitwra  yqa'*pas  xrX,  Den  Hierokles  nennt 
Libanios  in  der  Hypothesis  unsrer  Bede ;  mit  welchem  Rechte  es  in  letz- 
terer §  87  heisst  yqafavTa  as  luv  nohxäv  XQtiU  dx^irovs  anoxTehnUy  ent- 
zieht sich  unsrer  fontrolle. 

2)  Von  einer  y^oupri  gegßn  Hegemon  spricht  Libanios  a.  a.  0. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


lieber  die  Unechthdt  der  ersten  ftede  gegen  AxiBtogeiton.      823 

Ton  kiQif.  In  andrer  Weise  wollte  Siegfried  (de  mnlta  qnae 
htißohq  dicitnr  p.  68)  eine  Deutung  ermöglichen:  in  der  yqaqyii 
KofttvofKav  wider  Aristogeiton  sei  die  Strafe  der  fünf  Talente 
ordnnngsmässig  von  den  Thesmotheten  ausgesprochen  worden, 
die  £edlen  gelassene  Eisangelie  gegen  Hegemon  aber  sei  beim 
Bath  eingebracht  und  noch  nicht  an  die  Thesmotheten  ge- 
langt, darum  aber  keine  Behörde  vorhanden  gewesen,  welche 
die  Busse  den  Praktores  hätte  anzeigen  können.  Aber  ohne 
solche  Anzeige  war  auch  eine  Eintragung  durch  die  Praktores 
onmöglich;  gegebenen  Falls  konnten  auch  die  Prytanen  eine 
solche  veranlassen,  wie  es  in  der  Gesetzeinlage  bei  Aisch.  g. 
Tim.  35  vollkommen  correct  heisst  kyyQaxpdrwaav  ol  TtQOBÖQoi 
foig  7tQonc$oQaiv. 

Auch  an  den  beiden  andern  Stellen,  an  denen  der  Ver- 
ortheilung  Aristogeitons  in  der  yQaqy^  ftaqavoiiiav  nähere  Er* 
Wähnimg  geschieht,  ist  der  Ausdruck  nicht  ohne  Anstoss. 
§67  aiX  Ott  7taQCcv6fi(ov  aiytav  xariyvune;  alX^  ort  Ttivre 
lakivrtjv  7tQoaezi^i^a<ne'y  ist  TtqoaxLfiäv  im  Sinne  von  %t(iäv 
gehraucht,  was  sich  bei  keinem  Redner  nachweisen  lässt  und 
Ton  Meier  (Att.  Proc.  S.  219  m.  B.)  als  Sprachgebrauch  der 
Späteren  notirt  ist.  Vielleicht  soll  in  dem  Compositum  eine 
Beziehung  auf  das  vorausgehende  nariyvune  liegen;  aber  da- 
mit wäre  nicht  weniger  gegen  den  fest  begrenzten  Gebrauch 
des  Worts  in  der  attischen  Rechtssprache  gefehlt.  ELaum  min- 
der auflällig  ist  der  Begriff  tlfirifia  verwendet  §  87  yQaqyfjv 
ihavat  Ttaqavofiwv  %al  diov  ae  zeSycivai  eicl  TOVTfj  Ti(iri(i(xrog 
"i^iav.  Auch  die  Todesstrafe  würde,  wenn  sie  über  Aristo- 
geiton verhängt  worden  wäre,  ihn  als  Tl^tj^a  getroffen  haben; 
also  soll  Tlf,iijf4a  hier  soviel  wie  Tlfitjfia  x^ij^orcor  (§  92)  be- 
deuten, ein  Gebrauch,  für  den  einen  zweiten  Beleg  ich  so 
wenig  wie  Meier  (Att.  Proc.  S.  211  A.  29)  beizubringen  im 
Stande  bin. 

Die  ernstesten  Zweifel  betreffs  ihrer  rechtlichen  Mög- 
lichkeit erweckt  aber  eine  andere  vorgebliche  Bestrafung 
des  Aristogeiton,  deren  beiläufig  gedacht  wird,  §  42  ovtog 
^fiv   ovxl    TtQoarjX&e    Ttivre   hcSv,    cJv    hifiri'Shq   fATj    liyeiv 

2t* 


Digitized  by  VjOOQ IC 


324  J.  Hermann  Lipsios 

avTif.^)  Es  ist  ein  allgemein  anerkannter  Grondsatz  des  atti- 
schen Rechts,  dass  totale  Atimie  den  Bürger  nur  treffen  kann 
auf  Grund  eines  Gesetzes,  nie  durch  richterliche  Schätzung, 
weil  die  verpönte  Handlung  selbst  es  ist,  welche  die  Recht- 
losigkeit zur  nothwendigen,  von  selbst  eintretenden  Folge  hat^) 
Nicht  minder  ausnahmslos  ist  auch  die  partiale  Atimie  in  den 
zahlreichen  uns  bekannten  Fällen  nur  durch  Gesetz  oder  dnrch 
Fsephisma^)  verhängt,  und  dem  richterlichen  Ermessen  aach 
hier  nur  insoweit  Spielraum  gelassen,  als  es  die  Entscheidung 
der  Frage  gilt,  ob  die  Handlung  wirklich  begangen  ist,  an 
welche  die  Entziehung  gewisser  Rechte  unausweichlich  sich 
knüpft.  Steht  mit  diesem  unbestreitbaren  Rechtsgmndfiatz 
jene  angebliche  Bestrafung  des  Aristogeiton  allein  in  unlös- 
lichem Widerspruch ,  so  streitet  sie  nicht  weniger  gegen  die 
andere  Rechtsnorm ,  die  in  der  gleichen  Anschauung  ihre . 
Wurzel  hat,  dass  die  Atimie  keine  zeitweilige,  sondern  nur 
eine  dauernde  ist.  Keine  Abweichung  von  diesem  Princip  be- 
deutet es,  wenn  die  Atimie  der  Staatsschuldner  mit  Abtragung 
der  Schuld  von  selbst  erlischt,  wie  sie  mit  Versäumnng  des 
Zahlungstermins  von  selbst  eintritt;  hier  handelt  es  sich  eben 
um  eine  Handlung  oder  vielmehr  Unterlassung,  bei  der  die 
Möglichkeit  einer  späteren  Ausgleichung  gegeben  ist,  welche 
anderwärts  fehlt.    Aber  dass  Jemand  auf  die  beschiibokte  Zeit 

3)  In  diese  fünf  Jahre  sollen  vermathlich  die  Mal^BU  fallen,  am 
derentwillen  er  zweimal  in  das  Gefängniss  gesetzt  wurde  nach  §  67.  Die 
gleiche  Folge  hatte  nach  Deinarch  g.  Ariatog.  13  die  Mst^iQ^  zu  deren  Be- 
grOndung  unsere  Rede  gehalten  sein  will. 

4)  Vgl.  namentlich  die  treffenden  Ausführongen  von  Hermann  Gnrnd- 
s&tze  und  Anwendung  des  Strafrechts  im  griech.  Alterth.  S.  54  ff.  Keine 
eigentliche  Ausnahme  ist  es,  wenn  nach  der  herrschenden  Ansicht  das 
Gesetz  den  Richter  erm&chtigt,  gegen  die  eines  wahrheits-  oder  gesetz- 
widrigen Zeugnisses  UeberfQhrten  schon  bei  erstmaliger  Yerortheilang  die 
Atimie  in  Kraft  treten  zu  lassen,  die  bei  dreimaliger  Verurtheiloog  un- 
ausbleiblich  eintritt.  Indessen  beruht  jene  Ansicht  nur  auf  einer  nicht 
ganz  sicheren  Vermuthung,  vgl.  Att  Proc.  8. 489  A.  38. 

5)  Für  letzteres  Beispiele  namentlich  in  dem  locus  classicus  bei  Andok. 
y.  d.  Myst.  75  f.,  die  freilich  einer  richtigeren  Deutung  bedürfen,  als  sie 
bisher  gefunden  haben. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Ueber  die  ünechtheit  der  erst^  Bede  gegen  Aristogeiton.      325 

TOD  fttnf  Jahren  von  dem  Rechte  zum  Volke  zu  sprechen  ans- 
geschlossen  worden,  das  wäre  eine  Anomalie ,  an  welche  zu 
glanben  nnr  das  vollgttltigste  Zengniss  bestimmen  könnte. 

Eher  dürfte  man  zwei  andere  Nova  in  Betreff  derselben 
Art  der  partialen  Atimie  sich  gefallen  lassen,  welche  ans  §  30 
zn  entnehmen  sind,  dass  das  Becht  vor  dem  Volk  zu  reden 
auch  denen  entzogen  worden  sei,  deren  Aeltem  hingerichtet 
worden  oder  die  nach  der  Designation  zn  einem  Amt  bei  der 
Dokimasie  nicht  bestanden  hatten.  Doch  wenigstens  zn  dem 
letzteren  will  wenig  stimmen,  dass  der  bei  der  Dokimasie  ab- 
gewiesene Theramenes  im  Jahre  darauf  zum  Gesandten  er- 
nannt ward  (Lysias  g.  Agor.  10). 

Noch  von  einem  Process  gegen  Aristogeiton  ist  die  Bede 
und  auch  er  bietet  erhebliche  Schwierigkeiten.  Nach  §  55 
hatte  er  seine  Stiefschwester  ins  Ausland  verkauft  und  war 
deshalb  von  dem  eigenen  Bruder  verklagt  worden,  wofür  die 
Klagschrift  als  Beleg  angezogen  und  (§  58)  verlesen  wird,  rfiv 
(tie/^v  rijv  iavtov  —  i^t'  i^aycoyfj  aTtidoto,  wg  q>r]ai  to 
i/idrjfjia  rijg  dUrig  ^V  VTtkQ  xovrwv  %Xa%ev  ccvrip  6  XQriarog 
adihpog  ovToaly  6  vvv  awanoXo/rjaofievog.  Hiemach  ging 
also  die  Klage  auf  ftQäaig  etv  i^aya}}^^  dasselbe  Verbrechen, 
welches  dem  Timokrates  von  Demosthenes  (§  202  f.)  als  todes- 
würdiges zur  Last  gelegt  wird,  und  jedenfalls  auf  dem  Wege 
einer  Schriftklage  zu  ahnden  war,  mag  man  nun  mit  Meier 
(Att.  Proc.  S.  443  f.)  dafür  eine  besondere  Klage  i^ayiayijg  oder 
die  allgemeinere  avögaTtoäia^ov  für  zuständig  halten.  Von 
der  gleichen  Voraussetzung  scheint  eine  andere  Stelle  unsrer 
Rede  selbst  auszugehn,  wo  es  von  dem  Bruder  des  Aristo- 
geiton heisst  §  80  ovtog  ovv  avTov  s^atrqaerai  6  q)aQinax6g, 
0  loifiog  — ,  og  avrdg  avT(p  d-avatov  Tevi/urjuev,  ot€  TOtavTrjv 
iixijv  iXaxev,  Denn  avrdg  avxt^  haben  auf  G.  H.  Schäfers  Er- 
innerung Dindorf  und  Vömel  wohl  mit  Becht  geschrieben  für 
die  Vulgata  avxbg  avT(^]  wie  der  Bruder,  welcher  den  andern 
wegöi  Verkauf  der  Schwester  anklagt,  sich  damit  selbst  als 
des  Todes  würdig  bezeichnet  habe,  ist  nicht  zn  verstehen,  wäh- 
rend man  mit  Herstellung  des  avt(^  den  passendsten  Gegen- 


Digitized  by  VjOOQ IC 


326  J-  Hennann  Lipdus 

satz  zu  dem  Hauptverbum  i^aiTi^ceTai  gewinnt^)  Trotzdem 
wird  aber  §  58  als  Zenge  ftlr  die  Klage  der  Diaitet  citirt,  yot 
dem  sie  yerhandelt  worden  sei,  in  edatantem  Widergprach 
mit  der  bekannten  Thatsache,  dasB  nnr  Privatklagen  aa  die 
Diaiteten  gelangten.  Denn  der  Ausweg,  welchen  Dareste 
(Plaidoyers  politiqnes  de  Dem.  11  p.  344.  346)  mit  der  Ver- 
muthang einschlug,  die  Klage  sei  eine  Privatklage  "*)  gewesen 
und  habe  bezweckt  die  Hälfte  des  Ton  Aristogeiton  einge- 
strichenen Kaufpreises  zu  reclamiren,  wird,  abgesehn  von  ihrer 
sachlichen  Unzulässigkeit,  durch  die  bestimmte  Ausdmeks- 
weise  in  §  55  abgeschnitten,  welche  über  den  (xegenstand  der 
Klage  jeden  Zweifel  ausschUesst  lieber  den  weiteren  Verlauf 
des  Processes  erfahren  wir  nichts. 

Auch  sonst  ist  der  Abschnitt  über  das  Vorleben  des  Aristo- 
geiton, der  einzige,  der  reichlichere  thatsächliche  Angaben 
macht,  nicht  frei  von  Anstössen.  Was  über  das  Ver&hren 
gegen  Zobia  wegen  angeblicher  Nichterlegung  des  Schutzgelds 
erzählt  wird,  stimmt  mit  dem,  was  wir  anderweit  über  die 
Sache  erfahren,  meist  überein;  Bedenken  erregt  aber  die  Er- 
wähnung eines  Ttoikrjt'qQtov  tov  fietoixlov,  zu  dem  Zobia  ab- 
geführt wird,  während  in  einem  sehr  ähnlichen  Bericht  die 
Abführung  zu  dem  (mbtoUiov  geschieht.  Letzteres  ist  ganz 
sachgemäss,  dagegen  die  Existenz  eines  besonderen  Locals  ftr 
Versteigerung  der  Einnahme  aus  dem  Schutzgeld  höchst  nn- 
wahrscheinlich,  auch  wenn  nicht  anderweit  das  Bestehn  nnr 
eines  TtwXrjT'qQtov  bezeugt  wäre,  vgl.  H.  Schenkl  demetoeeis 
Atticis  (Wiener  Studien  II  S.  184).  Schon  Meier  (de  bonis 
damn.  S.  41)  strich  darum  in  den  fraglichen  Worten  §  57  ^(og 
z6  fcukrjTi^Qiov  TOV  fieroixlov  ccTtrjyaye  den  Artikel  tov  ond 


6)  Nicht  ins  Gewicht  kann  hiergegen  fallen,  dass  r&fuir  von  den  Par- 
teien sonst  nnr  in  Verbindung  mit  dem  ReflexiYpronomen  nachxuweisen 
ist,  [Demosth.]  g.  2tooth.  15. 

7)  Dass  iyxhjfia  sonst  niemals  von  der  Elagschrift  in  öffentlichen 
Klagen  gesagt  wird,  kann  der  Natur  der  Sache  entgegen  nichts  bewdseii 
(vgl.  auch  Schömann  Att.  Proc.  S.  505  A.  2  d.  1.  B.),  sondern  nur  ein  wei- 
teres Bedenken  begründen. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


üeber  die  ünechtheit  der  ersten  Bede  gegen  Aristogeiton.      327 

Terband  den  Genetiv  mit  aTtfiyaye^  was  ohne  Frage  unzu- 
lässig ist  Sauppe  wollte  den  ganzen  Zusatz  rov  fieroixlov 
tilgen,  eine  Aenderung,  welche  Bekkers  Zustimmung  fand  und 
jedenMls  ansprechender  ist,  als  Schenkls  künstliche  Deutung. 
Aber  der  Verdacht  liegt  überaus  nahe,  dass  damit  ein  Fehler 
nicht  der  Abschreiber,  sondern  des  Verfassers  corrigirt  würde. 

Bald  danach,  §  60,  heisst  es  von  dem  Tanagraier,  den 
Aristogeiton  im  Gefängniss  bestohlen  haben  soll,  er  sei  in  Haft 
gekommen  ngog  xcereYyvnjv.  Reiske  und  jetzt  wieder  Dareste 
verstanden  ^weil  er  ftlr  einen  andern  (Staatspächter)  Bürgschaft 
geleistet'.  Aber  das  widerspricht  dem  technischen  Gebrauch 
des  Compositum  xareyyuSv  (das  Substantivum  scheint  nirgends 
sonst  vorzukommen),  welches  bei  den  Rednern  in  Verbindung 
mit  einem  persönlichen  Object  nur  die  Forderung  von  Bürgen 
fttr  das  Erscheinen  vor  Gericht,  mit  einem  sachlichen  Object 
die  Beschlagnahme  eines  Gutes  zur  Sicherstellung  eiQer  For- 
denmg  bedeutet  Nur  das  erstere  kann  hier  in  Frage  kom- 
men; so  verstand  Meier  (de  bon.  danm.  S.  29)  uadimonii  causa, 
L  e.  quia  uadem  iudicio  sistendi  causa  dare  non  poterat  In 
der  That  musste  ja  der  Nichtbürger,  welcher  keine  Bürgen 
indicio  sistendi  causa  zu  stellen  im  Stande  war,  ins  Gefäng- 
nis wandern.  Aber  wie  kann  jener  Sinn  in  TCQog  i^cereyyvrjv 
liegen?  Vielmehr  seheint  diesen  Worten  die  Voraussetzung  zu 
Gnmde  zu  liegen,  dass  der  Bürge  iudicio  sistendi  causa  selbst 
ins  Gefängniss  gehn  musste,  was  sicher  falsch  ist  (Att  Proc. 
S.68  A.70). 

In  den  bisher  nicht  berührten  Theilen  der  Rede  kommen 
rechtliche  Verhältnisse  selten  zur  Erwähnung;  besonders  er- 
hebUeh  ist  ein  Anstoss,  der  auch  nicht  unbemerkt  geblieben 
ist  In  §  83  wird  die  Unmöglichkeit,  irgend  welche  Nachsicht 
dem  Aristogeiton  angedeihen  zu  lassen,  daraus  deducirt,  dass 
er  seinerseits  gegen  alle  von  ihm  Beklagten  den  Strafiantrag 
anf  Tod  gestellt  und  zwar  noch  bevor  in  erster  Abstinmiung 
über  die  Schuldfirage  entschieden  war,  olg  ovrog  S-avdrov 
naatv  hi^äto  Iv  rovToial  volg  äixaanjQloig  xal  zavra  Ttqlv 
tijy  TtQiaTfiv  tfnjq>oy  dievex^vai.   Nun  steht  aber  fest,  dass  in 


Digitized  by  VjOOQ iC 


328  J.  Hermaim  LipsiuB 

schätzbaren  Processen  der  Straf-  bez.  Entschädigongsantrag 
sogleich  in  die  Klagschrift  aufzanehmen  war.  Daram  notirte 
Meier  (Att.  Proc.  S,  213  A.  34)  jenen  dem  Aristogeiton  ge- 
machten Vorwurf  als  anffäUig,  meinte  ihn  aber  (S.  229  A  80) 
ans  seiner  Annahme  erklären  zu  können,  dass  bei  Eisangelien 
der  Strafantrag  erst  nach  der  ersten  Abstimmung  gestellt  wor- 
den sei.  Aus  den  neugefundenen  Beden  des  Hypereides  ist 
aber  zu  hoher  Wahrscheinlichkeit  gebracht  worden,  dass  in 
der  Zeit,  in  welche  der  Process  gegen  Aristogeiton  fällt,  fllr 
die  im  Eisangeliegesetz  aufgeführten  Verbrechen  die  Strafe 
gesetzlich  festgestellt,  jedenfalls  nicht  erst  durch  richterliche 
Schätzung  zu  finden  war  (Att.  Proc.  S.  328).  Nur  fttr  die  Pro- 
bole darf  als  wahrscheinlich  gelten,  dass  bei  ihr  ein  Strafan- 
trag  dem  Kläger  erst  nach  Bejahung  der  Schuldfrage  zustand 
(Att.  Proc.  S.  229  f.).  Aber  Niemand  wird  daran  denken  wollen, 
dass  Aristogeiton  gegen  die  Opfer  seiner  Sykophantie  vorzugs- 
weise das  ProbolenverfiBihren  in  Anwendung  bringen  konnte, 
zumal  bei  jenen  in  erster  Linie  an  die  Ttokkol  iSiwTai  zu  denken 
ist,  welche  Aristogeiton  in  der  letzten  Zeit  seiner  öffentlichen 
Thätigkeit  mit  Processen  verfolgt  haben  soll  (§  40.  38). 

Ich  knttpfe  hieran  Bemerkungen  über  eine  Stelle,  welche 
auf  den  ersten  Blick  genaue  Vertrautheit  mit  der  attischen 
Gerichtsverfassung  zu  verrathen  scheint,  bei  näherer  Prüfling 
aber  gleichfalls  ein  gewichtiges  Bedenken  erweckt.  §  27  liest 
man:  vfielg  avrol  nayrwv  aqrt  xkrjQovfiivwv  IdSTjvaicJv  tal 
TtavtODv  ev  old^  ort  ßovlofiivwv  elg  tovto  kaxsiv  ro  dpiaavil' 
Qiov  fiovoi  dmäKe'S-^  rjfily*  8ia  %l;  ort  kXax^s,  eh^  anGdr^- 
Q(6&T]T€  •  ravTa  8h  ol  vofioi  Xiyovaiv.  Die  unzweifelhaft  rich- 
tige Erklärung  der  Worte  ist  von  Schömann  (de  sortit.  iud.  ap. 
Athen.  S.  26  =  Op.  ac.  1, 215)  gegeben:  ikaxere  geht  auf  die 
Auslosung  der  Section,  die  die  Richter  für  den  Process  des 
Aristogeiton  zu  stellen  hat,  afc&ihjQiaSTjre  auf  die  Aushebung 
der  Mitglieder  der  Section,  die  in  ihm  zu  Gericht  sitzen  sollen. 
Es  hätte  also  nur  ein  Bruchtheil  einer  Section,  die  in  jener 
Zeit  nicht  einmal  die  Normalzahl  von  500  festen  Mitgliedern 
enthalten  haben  wird  (Att.  Proc.  S.  150),  das  Richteramt  in 


Digitized  by  VjOOQiC 


üeber  die  ünechtheit  der  ersten  Bede  gegen  Aristogeiton.      329 

jenem  Bechtsstreit  geübt,  an  welchem  doch  nach  der  oben 
erörterten  Stelle  das  Volk  einen  ganz  besonderen  Antheil  ge- 
nommen haben  soll.  Wie  wenig  das  glaublich  ist,  lehrt  ein 
Blick  auf  die  im  Attischen  Process  (S.  167  ff.)  zusammengestell- 
ten Angaben  über  die  Zahl  der  in  yerschiedenen  Elagarten 
beschäftigten  Bichter,  die  nie  unter  201  herabgeht,  aber  be- 
reits bei  yennOgensrechtlichen  Streitigkeiten,  die  einen  Gegen- 
stand von  wenigstens  1000  Drachmen  Werth  betrafen,  401 
beträgt. 

Nach  nnsem  bisherigen  Ermittelungen  würden  wir  berech- 
tigt sein  auch  andre  Angaben,  mit  denen  die  Bede  allein  steht, 
mit  Misstrauen  aufzunehmen,  selbst  wenn  sie  dazu  keinen  be- 
sonderen Anlass  böten.  Als  schätzbare  Bereicherung  unsres 
Wissens  sehen  Cobet  und  Weil  es  an,  dass  nach  §  23  der  Areo- 
pagitische  Bath  zuweilen  in  der  Eönigshalle  seine  Sitzungen 
gehalten  habe.  Aber  die  Stelle  setzt  deutlich  die  Eönigshalle 
nicht  als  gelegentliches,  sondern  als  regelmässiges  Sitzungs- 
local  des  GoUegiums  voraus  und  das  kann  sie  unmöglich  ge- 
wesen sein.  Denn  die  Mordklagen,  mit  denen  es  vorzugsweise 
beschäftigt  war,  mussten  bekanntlich  unter  freiem  Himmel  ver- 
handelt werden  und  filr  eine  nicht  viel  ältere  Zeit  wird  das 
Tagen  auf  dem  Areshügel  als  das  Gewöhnliche  bezeugt  ([De- 
mosth.]  g.  Neaira  20). 

Ein  Novum  von  zweifelhaftem  Werthe  bringt  endlich  auch 
§  65  irjv  firjriQa  avrov  oq)Xovöav  ccTtoaraolov  aTtidood^e.  Dass 
der  aTtooToolov  Verurtheilte  wieder  Sclave  wurde,  sagt  Har- 
pokration  in  seinem  Artikel,  der  auf  die  besten  Quellen  zu- 
rückgeht; da  die  Klage  ihrer  Natur  nach  nur  Entschädigung 
ftr  das  verletzte  Becht  des  Freilassers  bezwecken  kann,  ist 
mit  Platner  (Proc.  u.  Klag.  H  S.  80)  der  Bückfell  des  Abtrün- 
nigen in  die  Sclaverei  des  Freilassers  vorauszusetzen.^)    Der 

8)  Was  bei  Photios  u.  naXrjyal  =s  Suidas  u.  naXrirri^  von  dem  ano- 
naoiov  yqa^ti6  gesagt  ist,  dass  er  den  Poleten  anheimfiel,  galt  iu  der 
QueOe  der  Glosse  höchst  wahrscheinlich  yielmehr  dem  an^aroffiov  y^a- 
7<ä,  da  in  den  folgenden  Worten  von  einem  Verkauf  zu  Gunsten  des 
FiscoB  die  Bede  ist,  der  bei  einer  Privatklage  unmöglich  war. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


330  J.  Hermann  Lipsius 

Verkauf  dnrch  den  Staat  (aTtidoad-e)  wtlrde  also  nur  durch 
die  willkürliche  Unterstellimg  begreiflich,  dass  er  zu  Gun- 
sten des  frtthem  Herrn  erfolgte.  Verkauf  zu  Gunsten  des 
Fiscus  war  wahrscheinlich  Folge  der  yQaqnj  aTiQoczaoiovj 
deren  Einsetzung  an  unsrer  Stelle  sich  aber  aus  dem  schon 
von  Meier  (de  bon.  damn.  S.  35)  geltend  gemachten  Grande 
verbietet. 

Es  ist  eine  nicht  kleine  Reihe  von  Anständen,  die  wir  zu 
erheben  hatten.  Mögen  sie  nicht  alle  von  gleichem  Gewichte 
sein,  mag  ihre  Begründung  nicht  allenthalben  die  gleiche 
Sicherheit  beanspruchen  dürfen,. da«  Gesammtergebniss  kann 
nach  meinem  Urtheil  nicht  zweifelhaft  sein.  Eine  Bede,  welche 
sich  fast  überall,  wo  sie  rechtliche  Institutionen  berührt,  in 
Widerspruch  setzt  mit  dem,  was  wir  durch  Ueberliefenmg  und 
Forschung  von  attischem  Becht  und  Gerichtswesen  wissen, 
kann  unmöglich  das  Werk  eines  Bedners  sein,  der  in  der 
Praxis  des  attischen  Bechtslebens  gestanden  hat.  Wenn  ander- 
wärts der  Verfasser  niancher  staatlicher  Einrichtungen  in  einer 
Weise  gedenkt,  die  zu  Bedenken  keinen  Anlass  giebt,  woranf 
allein  die  gegnerische  Ansicht  sich  zu  stützen  vermag  (Brann 
S.  32.  34.  41),  so  folgt  daraus  nur,  dass  er  von  diesen  Dingen 
eine  richtigere  Vorstellung  gewonnen  hat.  Und  zwar  hat  er 
sie,  wie  ich  denke,  nicht  sowohl  aus  Schriften  von  Peripate- 
tikem  (Blass  S.  362)  als  aus  fleissigem  Studium  attischer  Beden 
geschöpft,  von  dem  auch  seine  Diction  die  deutlichsten  Spnren 
trägt.  Ihr  verdankt  er  wohl  auch  gar  manche  jener  geschick- 
ten Wendungen  in  seiner  Argumentation,  durch  welche  allein 
Weils  Urtheil  in  dem  Grade  bestochen  worden  ist,  dass  er 
sich  verleiten  liess  die  Annahme  der  Ab£BU3Sung  durch  einen 
Bhetor  als  eine  unüberlegte  zu  bezeichnen  (S.  10).  Die  ein- 
gänglichste Beschäftigung  musste  der  Verfeusser  natürlich  den 
Beden  zuwenden,  von  denen  er  Belehrung  über  den  Process 
und  die  Person  des  Aristogeiton  zu  erwarten  hatte,  ausser  der 
erhaltenen  Bede  des  Deinarch  der  ELlagrede  von  Lykurg  und 
Aristogeitons  Vertheidigungsrede  wider  die  Endeixis  von  Ly- 
kurg und  Demosthenes,  welche  den  Anlass  zu  der  Fälschung 


Digitized  by  VjOOQ iC 


üeber  die  ünechtheit  der  ersten  Bede  gegen  Aristogeiton.      331 

gegeben  haben  mag.^}  Wieviel  er  aas  diesen  Quellen  von 
thatsäehlichen  Angaben  entnommen,  wieviel  er  seinerseits  hin- 
zugedichtet hat,  das  sind  wir  natürlich  nicht  im  Stande  im 
Einzelnen  festzustellen.  Wenn  Cobet  (S.  576  f.)  die  Möglich- 
keit solcher  Erdichtung  überhaupt  leugnet  und  in  dem  Detail 
mancher  Mittheilung  einen  untrüglichen  Beweis  für  die  Ver- 
fasserschaft eines  Zeitgenossen  finden  will  ^^),  so  ist  das  offen- 
bar eine  petitio  principii,  die  man  mit  gleichem  Rechte  zu 
Gunsten  der  meisten  Fälschungen  wenden  könnte.  Dass  Man- 
ches lediglich  einer  überbietenden  Ausschmückung  des  von 
Deinarch  Berichteten  entstammt,  ist  mir  unzweifelhaft.  Ins- 
besondere gilt  das  von  der  albernen  Geschichte  über  die  Vor- 
falle im  Gefängniss,  und  es  ist  mir  unverständlich,  wie  ein 
Kritiker  von  Weils  Geschmack  (S.  19)  diese  mit  Demosthenes 
wirkungsvollen  Ausfällen  gegen  Aischines  Jugend  und  schau- 
spielerische Thätigkeit  in  Vergleich  hat  bringen  können. 


9)  Die  Echtheit  auch  dieser  Rede  in  Zweifel  zu  ziehn,  sehe  ich 
keinen  Gnmd.  Photios  sagt  doch  nur,  dass  Aristogeiton  in  ihr  den  De- 
mosthenes (nicht  die  unter  dessen  Namen  yorhandene  Rede)  eifrig  be- 
klmpfe  und  damit  beweise,  dass  dieser  gegen  ihn  geschrieben. 

10)  Die  Notiz  über  Theoris  (§  79)  könnte  aus  einer  Rede  so  gut  wie 
ans  PhUochoros  stammen.  Warum  ich  Blass  nicht  beipflichten  kann,  der 
108  ähnlichem  Gründe  wie  Cobet  wenigstens  in  den  Partien  §  54—61. 69—74 
onen  alten,  vielleicht  demosthenischen  Kern  erblickt,  ist  schon  im  Obigen 
ftnsgesprochen.  Noch  weniger  aber  kann  ich  mich  mit  der  Ansicht  be- 
freunden, deren  weitere  Begründung  H.  Schenkl  a.  a.  0.  in  Aussicht  stellt, 
&  ganze  Rede  sei  'a  compilatore  quodam  ex  orationum  genuinarum,  quae 
Qnnc  deperditae  sunt,  pannis  consuta'. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Druök  Ton  J.  B.  Hirschfeld  in  Leipzig. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


LEIPZIGER  STUDIEN 


ZUB 


CLASSISOHElSr  PHILOLOGIE 


HERAUSGEGEBEN 


O.GUBTIUS  L.  LANGE  O.BIBBEGE  H.LIPSIUS 


SIEBENTER  BAND. 


LEIPZIG 

VERLAG  VON  S.  HIRZEL 
1884. 


Digitized  by  VjOOQlC 


Draok  von  J.  B.  Uirsehfold  in  Leipzig. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


INHALT. 

Seite 

FELIX  RUDOLPH ,  De  foDtibus  quibus  Aelianus  in  uaria  historia 
componenda  usus  sit 1 

GEORGIUS  RICARDUS  HOLLAND,  De  Polyphemo  et  Galatea    .    139 

ERNESTUS  BISCHOFF,  De  fastis  Graecorum  antiquioribus      .    .    313 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Digitized  by  VjOOQ iC 


DE 

FONTIBÜS  QülBUS  AELIANUS  IN  VARIA  HISTORIA 
COMPONENDA  USUS  SIT 


SCBIPSIT 


FELIX  RUDOLPH. 


Digitized  by  VjOOQIC 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Jb  ontes  oariae  historiae  quam  Claudias  Aelianus  Praene- 
stinus  composuit  in  daas  rationes  disseri  possunt. 

AeHanus  enim  quamuis  multorum  scriptoram  reliquias  solas 
seruauerit  et  non  pauca  tradat  quae  ad  antiqaitatem  cognoscen- 
dam  magni  momenti  sint,  propterea  quod  eos  quorum  aactori- 
tate  nisns  est  reticere  solet,  fructum  nobis  praebet  pro  copia 
rernm  narratarum  minorem.  lam  uero  si  cui  forte  eontigerit,  ut 
unamquamqne  narratiunculam  primo  caique  aactori  restituat, 
utilitate  eom  si  non  parem,  at  certe  similiorem  reddet  Athenaeo 
Diogenique  Laertio  et  libros  quibns  fragmenta  scriptorum  Grae- 
conim  comprehensa  sunt  haud  tenui  incremento  angebit. 

Sed  ipse  sibi  consulat,  si  quis  fontes  remotiores  uariae 
historiae  indagare  aggredietnr.  Ego  proximos  Aeliani  auctores, 
qoibns  ipse  usus  sit,  hac  dissertatione  eraere  conabor. 

7.    De  Claudn  Aeliani  temponbus. 

Eam  Aeliannm  qui  librnm  de  instrnenda  acie  Hadriano 
onncupavit  diuersnm  esse  ab  Aeliano  sophista^  cnins  uariam 
Mstoriam  et  libros  de  animalibns  habemas,  Henricus  Valesins  0 
manifestis  fulsit  argnmentis.  Valesii  sententiam  lacobus  Perizo- 
iiiuB-)  ipse  nescins  amplexnS;  ut  nitam  Claudii  Aeliani  sophistae 
Alexandri  Severi  temporibus  assignet,  tribas  documentis  utitar. 
Atqne  primnm  quidem  Philostratam  temporis  ordinem  secu- 
tBm  uitas  sopbistamm  conscripsisse  demonstrat;  in  qnaram 
Serie  fere  nltimas  esse  Philisci^  Aeliani,  Heliodori,  Aspasii; 

1)  Emendatt.  V  p.  121. 

2)  Praef.  ad  Ael.  aar.  bist.  p.  XIX  sqq.  in  G.  Eaehnii  edit.  aar.  bist. 
Lips.  1780  (praefatio  quae  in  editione  Perizonii  ipsa  est  notatione  pagi- 
nAmm  caret). 

1* 


Digitized  by  VjOOQIC 


4  Felix  Rudolph 

Philiscum  nero  per  Inliam  Domnam^  Septimii  Seueri  nxorem, 
cathedram  AthenienBem  obtinnisse,  Äspasium,  Aeliani  apnd 
Pausaniam  condUcipnlnm,  in  Alexandri  Seaeri  comitata  fai^se, 
Aelianam  ipsum  a  Pansania,  qui  sab  Marco  flornit,  arte  rhe- 
torica  instmctnm  esse  ex  PhQostrato  apparere;  ergo  huncquo- 
qae  Alexandri  memoriae  necessario  adscribendnm  esse.  Deinde 
ad  coUoquinm  prouocat  qnod  Philostratnm  Lemnium  de  gyn- 
nide  quodam  imperatore  modo  mortuo  cum  Aeliano  babnisse 
Philostratos  0  testis  est.  Concladit  uir  doctissimns  hnnc  gyn- 
nim  esse  Elagabalum;  itaqae  Aeliannm  post  mortem  eias, 
i.  e.  post  annnm  222  Romae  nersatnm  esse.  Eandem  rem  moli- 
tus  tertio  loco  enm  ex  Athenaei  sermonibns  conninalibos,  qnos 
sab  initiam  principatas  Alexandri  confectos  esse  arbitratur, 
nonnnlla  in  aaria  sua  recepisse  ostendit.*^) 

Verum  artioribas  mihi  finibus  nitam  eins  describere  liceat: 
Mortaus  erat  eo  anno  qao  Philostratus  aalgauit  sophistamm 
aitas,  in  quibus^)  de  Aeliano  haec  exstant:  ißlio  de  V7tiq  xa 
B^Tcovra  errj  xal  erei^evra  om  inl  naioL  Dedicanit  autem 
Philostratas  hone  librnm  Antonio  Gordiano  sie  inscriptum:  %i^ 
Xa^TtQOTcccti)  v7taT(i)  !dvTU)vl(^  FoQÖiavcp  OXaviog  OiUatQo- 
zog.  Finem  uero  prooemio  bis  uerbis  imposnit:  t6  dk  (pqonia^a 
TOVTO,  aQiOTe  avd-VTtarwv,  xal  ra  ax^f}  oov  xovq)Ui  rrjgYYW' 
liirjg,  ojOTceQ  6  XQarriQ  vfig  ^Ekivrjg  roig  Aiyvjczloig  q>aQ^atois. 
BQQioao  fiovatjyita.  lam  duomm  quos  Gordianum  gessisse 
constat  consulatuum  uter  a  Philostrato  significetur  non  diffi- 
cile  est  diiadicatu.  lulias  enim  Capitolinus  ^)  Antoninm  Gor- 
dianum primum  refert  praetura  nobili  gesta  post  iurisdictionem 
consulatum  primum  iniisse  cum  Antonio  Garacallay  secandnin 
cum  Alexandre.  Idem^)  Gordianum  ex  consulatu  quem  egerat 
cum  hoc  prmcipe  ad  proconsulatum  Africae  ex  senatoscon- 
snlto  missum  esse  testis  est,  id  quod  accidit  anno  229/230.*^) 

1)  PhUostr.  u.  8. 11,31. 

2)  Praef.  ad  uar.  bist.  p.  XXIII  sqq.  Kaehn.  Ceterum  iam  Yalesius 
in  'emendationibos'  Y  p.  121  sq.  Aelianum  Alexandri  temporibas  assignaait. 

3)  n,  31.      '4)  Gord.  c.  IV.        5)  Ibid.  c.  II. 
6)  Pauly's  Realencycl.  III  p.  901. 


Digitized  by  VjOOQIC 


De  fontibns  quibas  Aelianus  in  uaria  historia  componenda  usus  sit.    5 

Alio  proconsulatu  nnllo  fanctns  est.  Seqnitar  Philostratum, 
com  eum  modo  consnlem  modo  proconsulem  appellaret,  alte- 
rnm  consolatnm  proconsnlatnmqne  Africae  intellexisse ,  nitas 
aatem  circa  annnm  230/231  edidisse.  Aelianus  igitur  hoc  tem- 
pore inter  uinos  esse  desierat.  Atqne  aliquante  qnidem  ante 
eispirauerat  Kon  sane  moltom  ei  argnmento  tribno  qnod  breui 
ante  nitas  sophistaram  confectas  enm  obiisse  disertis  nerbis 
Philostratos  non  commemorat.  Maioris  momenti  est  qnod  qnin- 
que  rhetores,  Heliodoms  Aspasins  Philostratns  Lemnins  Nica- 
goras  Apsines,  idqne  nt  nidetnr  tamqnam  mortui  post  Aelianum 
ab  eo  tractantnr.  Qnodsi  Philostratum  temporis  ordinem  se- 
cntum,  ut  quisque  minimo  annorum  internallo  ab  ipsins  aetate 
aberat,  ita  uitam  eins  extremis  capitibus  exprompsisse  con- 
stat^),  inter  id  tempus  quo  nitas  suas  nnlganit  i.  e.  inter  an- 
nnm 230/231  et  mortem  Aeliani  spatinm  nonnullomm  annorum 
uidetnr  intercessisse.  lam  Aelianus,  si  mortuus  est  inter  an- 
Dos  222  et  230/231,  quia  sexagesimum  annnm  aetate  assecutus 
est,  natUB  est  neutiquam  post  annnm  170/171;  qnod  autem 
illnm  annnm  uitae  etiam  superauit  et  qnod  aliquante  ante  an- 
nnm 230/231  mortem  occubuisse  uidetnr,  fieri  potuit,  ut  adeo 
ante  annnm  162  in  lucem  editus  sit. 

Itaque  ea  temporis  computatio  qua  Yalesius  et  Perizonius 
aetatem  Aeliani  constituerunt  hac  omnino  confirmatur. 

Verum  enim  uero  uia  qua  Perizonius  eam  assecutus  est 
partim  quidem  displicet;  namque  Athenaeum  huc  admouit  uel 
imperio  Elagabali  uel  primis  annis  Alexandri  perperam  as- 
signatum.^)  Ipso  igitur  Aeliaiii  temporum  definiendorum  mu- 
nere  flagitatur,  ut  quando  Athenaeus  opus  suum  qnod 
restat  composuerit  disquiram ;  non  quo  nouam  quandam  lucem 
ad  rem  propositam  inde  exspectem,  sed  qnod  ratio  quae  inter 
tempora  utriusque  scriptoris  intercedit  non  solum  a  Perizonio 
sed  etiam  a  Schweighaeusero  ^)  cum  exploranda  Aeliani  aetate 
dicitnr  artissime  cohaerere.  Dicit  Batauus  ille  uir^)  Athenaeum 
scripsisse  post  Garacallam,  si  quidem  memorat  Oppianum  Cili- 

l)Penz.  praef.  ad  n.  h.  p.  XX  Knehn.       2)  Ibid.  p.  XXIII. 
3)  Praef.  ad  edit.  Ath.       4)  1.  ].  p.  XXII  sq. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


6  Felix  Rudolph 

cem  et  eius  aluvTina  deqae  eo  loqnitur  tamquam  iam  mortao 
I  p.  13  bis  nerbis  usus:  lov  oUyq)  nqo  iqfiwv  yevofievov  'Ort- 
fciavov  tbv  Klima]  Oppianum  uero  carmina  sua  misisse  ad 
Antoninnm  Caracallam,  quem  peperit  lulia  Domna  Septimio 
Seuero.  Sane  Pseudooppiani  0  Apameensis  ^)  xvvTjyenxa  Cara- 
callae  dedicata^)  sunt.  Atqui  haec  prorsus  nihil  &ciant  ad 
illum  locum  Athenaei,  quippe  qui  uernm  Oppianum  Corycen- 
semO,  illum  carminis  de  piscatu  conditi  auctorem,  intellegat 

Quamquam  exstiternnt  qui  etiam  akievrcAa  Caracallae  de- 
dicata  esse  statuerent.    Oppianus  enim  Antoninum  quendam 
imperatorem  simul  cum  filio  uersibus  bis  alloquitur: 
IV,  4:  -^AAc  av  ^oi,  TcaQtiare  7tokioaovx<^v  ßaacXr^wv 
Avxog  %    ^vTfüvlve,  xal  vliog  rjydx^eov  ydJQ 
IlQOfpqüveg  doaioixe  xtA.    cf.  et  I,  3,  66,  II,  682. 

Iam  cum  Scbweigbaeuser^)  qnis  tandem  bie  Antoninas 
cum  filio  fuerit  omnino  non  sciscitetur,  I.  G.  Scbneider«)  duce 
Scaligero  eum  putat  intellegendum  esse  Caracallam,  quem 
Antonini  nomen  sibi  arrogasse  constat  At  non  babnit  filium 
regni  participem.  An  mauis  Septimium,  Caracallae  patrem, 
illa  appellatione  a  poeta  significari?  At  Antonini  nomine  osns 
esse  non  traditur.  Itaque  iis  ^)  assentiri  non  dubito  qni  tf. 
Aurelium  Antoninum  eiusque  filium  Antoninum  Commodum  de- 
signari  credunt  Accedit  quod  Oppianum  Marco  Antonino 
imperante  floruisse  Snidas  tradit.  Concidit  igitur  argumentum 
quo  Atbenaeum  circa  annum  220  sine  aliquanto  post  princi- 
patum  Caracallae  scripsisse  comprobare  conati  sunt. 

At  enim  Scbweigbaeuser  editionem  deiuvoaofpiaxwv  post 
annum  demum  228  factam  esse  contendit  Namque  Athenaens 
inter  alios  sodales  conuiuii,  unde  farraginem  suam  ductam  esse 
fingit,  Ulpianum  quendam  Tyrium  identidem  laudat.  Hone 
ille  non  dirimendum  esse  censet  ab  Ulpiano  iurisconsulto  item 

1)  Paaly*B  Realencycl.  V  p.  950;  I.  G.  Schneider  praef.  ad  Opp. 
LipB.  1813. 

2)  Cyn^.  n,  125—128  et  156  sq.        3)  Ibid.  I,  3  sq. 

4)  Said.  B.  u.  ^Onmavoe  et  halieut.  III,  209. 

5)  1.  1.       6)  1.  1.       7)  Pauly's  Realencycl.  V  p.  950. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  fontibus  quibus  AeliaDus  in  uiuria  bistoria  componenda  usus  sit.    7 

Tyrio,  quem  anno  228  sab  Alexandro  a  militibus  praetorianis 
occisnm  esse  notnm  est.  Atqne  nestigium  quoddam  eins 
caedis  deprehendisse  sibi  nisus  est  Athen.  XV  p.  686  c.  Sed 
ne  DÜnis  sagax  euadat  uir  doctissimas.  Neqne  enim  aliud 
qaidqnam  ex  hoc  looo  efficitur,  nisi  nt  auctor  alicnias  amici 
mortem  subitam  deploret.  At  hune  amienm,  cuius  mors  etsi 
non  sine  magno  dolore  memoratar  tamen  tamqnam  beata  prae- 
dicari  nidetnr,  fiiisse  Ulpianom  qni  qnidem  ferro  trucidatus 
est  quo  tandem  iure  ille  cogitanit?  Porro  nomen  eins  num 
DDa  Uttera  ibi  significatnr?  Qaid  qnod  is  ülpianns  cuius  men- 
tionem  Athenaeus  facit  nusquam  iurisperituS;  sed  ovo^avodr^- 
Qag  0 ,  i.  e.  uenator  uocabulomm  appellatur  talisqne  hominis 
personam  ubique  gerit.  Age  uero  ponamus  hunc  cum  iuris- 
consalto  illo,  qni  Alexandri  praefectus  praetorio  fuit,  unum 
eundemque  esse,  et  Athenaeum  post  eins  caedem  anno  228 
patiatam  operi  suo  finem  constituisse;  sequeretur  intra  annos 
228  et  231 ,  quo  quidem  Philostratus  uitas  edidit,  et  öbitcvO' 
ootpiaxag  in  publicum  prodiisse,  et  Aelianum  uaria  sua  con- 
scribentem  iis  usum  esse  et  uaria  confecisse  et  ipsum  ex  uita 
disoessisse.  Haec  uero  omnia  in  tarn  exiguum  annorum  inter- 
nallum  incidisse  quis  est  qui  credat?  Cui  placeat  id  quod  e 
Schweighaeuseri  sententia  concludendum  esset,  Aelianum  Athe- 
uaei  libros  quasi  recenti  atramento  humides  exscripsisse  ?  Ergo 
i&  Ulpianus  qui  in  numero  conuiuarum  doctorum  fiusse  ab 
Athenaeo  fingitur  a  iurisconsulto  illo  diuersus  est. 

At  ne  solo  negandi  munere  fungi  uidear,  hae  notae  solae 
ad  tempora  Athenaei  computanda  ualent:  composuit  librum 
post  Oppianum,  Marci  aequalem,  quem  paulo  ante  suam  acta- 
tem  mortuum  esse  ipse  testatur,  et  post  excessum  Commodi  '^), 
ie.  post  annum  192,  sed  antequam  uaria  scripsit  Aelianus, 
qti  post  annum  222  et  aliquante  ante  231  diem  obiit 

Verum  haec  quasi  nitro  se  offert  conclusio:  Athenaei  flori- 
legium  si  eo  tempore  quo  Aelianus  in  uaria  bistoria  operam 
colloeabat  recens  editum  fuisset,  ab  hoc  eerte  non  esset  ex- 


l)  Atben.  XIV  p.  649  b.        2)  Athen.  XH  p.  537  f. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


8  Felix  Radolph 

scriptum.  Etenim  fartnm  quod  commisit  animos  aeqiiatium 
fngitarum  esse  sperare  non  potnit,  nisi  satis  molti  anni  inter 
editionem  sui  libri  et  germonum  conuinaliam  interiecti  erant. 
Qnae  com  ita  sint,  hos  circa  ammm  200  ab  Athenaeo  ad  Timo- 
cratem  amicum  miasos  esse  consentaneum  est 

lam  ad  Aelianiim  ipsnm  reaertamnr.    Latet  in  historiae 
animaUam  libri  X  oapite  1   granissimmn  temporis  iDdiciom, 
quod  a  lacobsio*)  et  Herchero  deletnm  est    In  editionibns 
autem  quae  lacobsianae  praecednnt  omnibns  faaec  exstant: 
anavliüQ  kUffag  Ip^,  (paolv  eaxi  yaq  adipQtav,  wg  avw  fioi     ■ 
likeycrai,    axovvj  yoiv  ikefpavnav  7ca&og  iQunixov  xai  a^iov     | 
&av^aaat  avxo'   6  de  niTttOfiai  hieivo  iariV  ayfiQ  Tfjg  toi-     j 
Twv  ayqag  ov%  ansiqog  dvva^iv  Xaßwv  ha  ßaaiJiiaig  rov  2V 
fialwy  Ttdlai,  !dXi^avÖQog  ovofia,  xal  atakelg  ig  t^v     j 
dnijQav  xard  ri  e&og  %oig  Mavqovaloig  imixtiQtoVj     \ 
g)rfaiv   kv  ovyyqafpij  Jlwv,   fioaxov  iXiq)avrog  (oQalav,  tk     ' 
h.BiyoL,  ideiv  ovveXd'Biv  ski(fav%t  vi(p  xal  tcal(^.   Reliqna  nar- 
ratio  est  de  rinalitate  duorum  elephantorum  amore  incenBonuD.     | 
lacobsius  coniectura  aliorumqne  codicum  auctoritate  usus  con-     ! 
textnm  aerbomm  ita  conformanit:  avfjQ  lijg  tovrwv  ayQag     [ 
oim  aTteiQog  dvva^iv  kaßdv  ix  ßaOiXiug  rov  ^Patfialcav  TtaXat,      ' 
IdXi^avdqog  ovofjta,   xal  araXelg  i/rl  tijv  ^^av  xcrtd 
Ti  Js&og  TOig  MavQovaloig  iTitxuQiov  q>riolv  iv  GvyyQaq>^i 
viav  ^oGxov  iXi(pavrog,  wqalav  tig  ixelvoig,  lieiv  avvBioeX^HV 
iXi(pavTL  vi(^  xal  xaXiji.    Eodem  modo  Hercher  in  editione 
Parisina  ^)  haec  uerba  constitait 

Locnm  esse  uitiatum  nemo  non  concedet.  Atque  at  aocala 
TtaXat,  quam  ille  ipse  pro  spuria  habet  3),  ita  uerba  xora  n 
i&og  Toig  MavQovaloig  irtixotgiov  suspicionem  mouent  Nam- 
que  haec  aliam  uim  habere  non  possent,  nisi  ut  Alexandnun 
quendam  ex  Manrusiomm  more  ad  uenationem  elephantorum 
missum  esse  significarent    Nunc  uero  notio  aoristi  ataXelg,  ex 

1)  Eist.  anim.  ad  tidem  codd.  mss.  constit  et  annotaU.  illustr.  2toU. 
lenae  1832. 

2)  Qaae  prodiit  anno  1858. 

3)  Annott.  critt.  p.  XXXYI  in  edit.  Paris. 


Digitized  by 


Google 


i 


De  fontibns  quibus  Aeliasas  m  aaria  historia  componenda  usus  sit.    9 

qua  enm  semel  missnm  ease  apparet,  et  nocabnlnm  ed^og^  unde 
saepina  eum  missnin  esse  seqaeretur,  aidentar  inter  se  abhor- 
rere.  Immo  aox  UTaXelg  ad  uerba  antecedentia  ex  ßaaiUtag  rov 
'Ptüfiaiiov  referenda  est.  Bex  igitur  Bomanorum,  qni  Alexandre 
facnltatem  elephantos  nenandi  fecerat,  eundem  nenatam  ab- 
leganit.  Itaque  uerba  xora  ri  e&og  xtA.  aeqne  ac  Tcakai  puta- 
aerim  deberi  interpreti,  cnins  adnotamenta  a  margine  in  tex- 
tmn  orationis  saepissime  irrepsisse  Hercher  uir  in  libris  mss. 
Aeliani  non  mediocriter  uersatns  demonstrauit.  Contra  ut  te- 
neator  Dionis  nomen,  pro  quo  Codices  Mediceus  et  Vaticanas 
yfav  uocabulum  praebent,  quod  esse  glossema  fioaxov  uocis 
apparet,  et  auctoritas  codicis  Augustani  antiquissimi  et  locus 
Aeliani  flagitat,  in  quo  post  uerba  fprjalv  h  ovyyQacpff  scrip- 
toris  cuiusdam  nomen  exspectatur.  Ceterum  ne  ego  quidem 
locnm  prorsus  restituere  possum. 

Quod  autem  ibi  narratur  Alexandrum  a  rege  Bomanorum 
ad  elephantos  uenandos  cum  potestate  ablegatum  esse  non  ad 
Nnmas  uel  Tarquinios,  sed  ad  imperatorem  quendam  reuo- 
candum  esse  nemo  negabit  lam  uero  Dionem,  qui  hoc  loco 
memoratur,  esse  illum  rerum  scriptorem  iam  ValesiusO  con- 
iecit  Egomet  cum  istam  narratiunculam  Aeliani  ex  Dionis 
historia  Bomana  deriuari  non  potuisse  propterea  quod  haec 
neqne  in  talibus  fabellis  uersatur  et  post  annum  demum  229  0 
confecta  est  concedam,  nihilo  tamen  secius  ipsum  illum  Cas- 
sinm  Dionem  Cocceiannm  designari  teneo  atque  defendo.  Is 
enim  praeter  historiam  et  opusculum  de  prodigiis,  quibus  Sep- 
timio  Seuero  principatum  promitti  ostendebat,  composuit  de 
Qita  Commodi  uolumen  peculiare.  Atque  hoc  ab  Aeliano  signi- 
ficatar,  si  quidem  Dio  in  historia,  postquam  de  ferarum  specta- 
cidiis  quae  Commodus  edere  solebat  fuse  dixit,  ipse  testatus 
^  a  se  eandem  qua  is  in  bestias  utebatur  insaniam  in  libello 
de  Commodo  scripto  etiam  diligentius  tractatam  esse^).    Ubi 

1)  Emendatt.  V  p.  122  sq. 

2)  PauJy's  Reaiencycl.  II  p.  1028. 

3)  Cass.  Di.  epit.  LXXII  c.  10  Dindorf . : xal  nivxB  yovv  tnnove 

^(naftUfvs  oLfun  xai  8vo  iXdfavras  aXXrj  xal  aXXrj  rifii^  X^^^  avros  raU 


Digitized  by  VjOOQiC 


10  Felix  Rudolph 

quin  nerba  fecerit  de  nenatoribns  qni  copiam  ferarum  nndique 
conquisitam  principi  suppeditarent  fieri  non  potait  Quae  enm 
ita  8int,  Aelianns  post  annum  195,  quo  nita  Commodi  anctore 
Reimaro 0  exarata  est,  librum  de  natura  animalium  confecit. 

Ad  eadem  tempora  relegamur  bist.  anim.  1.  XVII  capite  44, 
ubi  auctor  dicit  rhinocerotis  figuram  describere  operae  non 
esse  pretinm,  cum  permulti  homines  et  Graeci  et  Romani  qoi 
illum  niderint  eius  formam  cognitam  habeant.  Tale  qnid 
scribi  uix  potuit  nisi  post  ludos  bestiarios  a  Commodo  c^^ 
berrime  factos. 

Quoniam  quando  Aelianus  uixerit  exploratum  est,  quando 
scripserit  accuratius  quaeramus.  luuenem  eum  arti  rhetoricae 
sine  sophisticae,  seniorem  scribendi  studio  deditum  fuisse  et 
ex  diserto  testimonio  Pbilostrati  ^)  apparet  et  ex  historiae  ani- 
malium epilogo^),  ubi  significat  se  naturalibus  quaestionibns 
oceupatum  fruetuosa  professione  oratoria  abdicasse,  id  qnod 
apprime  conuenienter  cum  iis  concinit  quae  adhuc  Sispa- 
tata  sunt. 

Cum  enim  utramque  historiam  aliquanto  post  Commodmn 
confectam  esse  cognouerimus ,  ut  aetate  prouectus  ad  libros 
componendos  se  conuerterit  efficitur.  Quibus  praemissis  ex- 
peditur  ea  difficultas  quae  Phiiostr.  11,  31  et  bist.  anim.  XI,  40 
moueri  potest.   Iliic  enim  iegimus  Aelianum  solitum  esse  dicere 


ittvrov  xeqal  xarex^rjaaro  ^   xal  TtQOniri  %al  ^tvoxe^ofxas  aTtatretvs  xai  na- 
fojXoTta^aXip.  ravra  fiiv  ftot  xara  naproe  rov  nagl  avrov ioyov 

1)  Pauly's  Realencycl.  n  p.  1027. 

2)  Vit.  soph.  II,  31:  ine^r  ort  Tt^oafnj&Bls  cofurrrjs  vno  t^v  x^' 
(fi^Ofiivav  xa  roiavxa^  ovx  iniarevffsVf  oldi  ixoXaaB  r^v  iavxov  yvcSfi^^y 
ovBi  inr,^&ri  vno  xov  oroftaroQ  ovxat  fiayalov  ovro£,  aXX*  iavxoifit 
BtaaxBxpafiBvoQ  to^  fiaXirri  ovx  inir^BBtov  t^  Cvyy^ifBiv iit' 
i&Bxo  xal  i&avftaod^  ix  rovrov, 

3)  Ot'x  ayvodf  di  ccfa,  ort  xal  ra^p  bU  xif^ffiara  6(f<&vxa>v  o£v  wl 
rBd^yftdvofy  is  rtftas  tb  xal  dwo/iBts  rtvis  xal  ytav  ro  ftlodoSov  St  Mxiai 
iiovmVf  Bt  T^  ifiavrov  cxolr^y  xaxB^äfifjv  xal  bU  ravra'  S^op  xal  cf^' 
otü&at  xal  ip  rats  avXais  iSBra^Bfr&at  xal  inl  fiiya  nQOrpcBtp  rot  ^^1' 
rov,  iym  9i  %i%i^  rB  aXdorcixahf  xal  aav^cjp  xal  xap&a^o»p . , ,  jtB^UQXOfi^^ 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  foDtibus  quibus  Aelianns  in  uaria  historia  compoaenda  usus  sit.    11 

se  namqnam  fines  Italiae  excessisse  neqne  naaem  conscendisse 
Deqne  mare  nonisse.  Ex  hoc  autem  loco  Sequilar  enm  in 
Aegypto  aliqaamdin  peregrinatum  esse.  Qnocirca  neganerit 
qnispiam  Aelianum  libri  de  animalibos  anctorem  cum  Aeliano 
Philostrateo  unum  eundemque  esse.  lam  uero  iter  Aegypti, 
quippe  quod  cum  origine  animalium  historiae  artissime  co- 
haereat  O9  perinde  atque  haec  ad  senescentem  Aelianum  uidetnr 
reuocandum  esse.  Itaque  si  statuimus  lila  uerba  in  quibus 
offendimus  a  iuuene  dicta  esse,  antequam  ex  Italia  mediter- 
ranea  exisset  —  erat  autem  Praenestinus  — ,  consociantur  quae 
opposita  uisa  erant  Aeiiani  et  Philostrati  indicia.  ^) 

lam  temporibus  Aeiiani  definitis  iactum  est  fundamentum 
nnde  sequens  fontium  disquisitio  proficiscatur. 

IL  De  Aeiiani  aucioribus  quid  uiri  docti  adhuc  seriserint. 

De  originibus  uariae  historiae  unus  egit  I.  Perizonius,  cui 
nt  soli  fonti  et  capiti  huius  dissertationis  gratiam  habeo  maxi- 
mam.  Primus  enim  septendecim  uariorum  capitibus  ad  dei- 
7ivoao(piaTag  reuocatis  Athenaeo  Aelianum  usum  esse  demon- 
stranit.  ^}  Tempora  autem  Aeiiani  quaerens  necessitudinem  quae 
ioter  utrumque  scriptorem  est  nee  per  se  ipsam  nee  uia  ac 
ratione  disseruit.  Idem  de  reliquis  fontibus  haec  dicit^):  'Ubi 
ab  Athenaeo  discesseris,  de  quo  iam  saepius  egimus,  auctores 
potissimum  habet  noster  Platonem  (uide  notas  ad  VIII,  1,  2; 
9  et  XIV,  5)  Aristotelem  (11,  26;  XI,  5  et  Xm,  16)  Isocratem 
<IV,  8  et  V,  10)  Thucydidem  (XII,  50,  7)  etiam  Herodotum,  sed 
mutata  eins  dialecto  (VIII,  17)  et  saepius  Plutarchum  (XI,  9; 
Xn,  3;  Xni,  38;  42  etc.)'.  Neque  uero  huic  sententiae  ad- 
stipnlari  potero. 

Animalium  historiae  auctores  etiam  spissiore  caligine  uidi 
obmtos.    Etenim  G.  G.  Euehnius,  qui  'de  uia  ac  ratione  qua 

1)  Cf.  infra  cap.  XIV. 

2)  Similiter  lacobsius  in  praef.  p.  XXXVI  adnot.  3  diuinatione  qua- 
dam  USUS  rem  explicat. 

3)  Praef.  ad  u.  b.  p.  XXni  sqq.  Kuehn. 

4)  Ibid.  p.  XXXI  sq. 


Digitizedby  Google 


12  Felix  Rudolph 

Ciandius  Aelianns  in  hist.  anim.  conscribenda  asos  68t'  Lipgiae 
anno  1777  libellnm  edidit,  id  qnod  hac  inscriptione  promittere 
uisns  erat  mihi  non  praestitit  in  fontes  qaidem  Aeliani  in- 
qnisitnro.  Qui  autem  huins  libri  origines  hie  illic  attigernnt 
inde  a  Gesnero  usqne  ad  I.  G.  Sehneidermn  omnes  a  uero 
longe  absunt.  0 

///.    De  Athenaeo  AeUofii  auciore. 

Varietate  nariae  historiae  unieuique  de  proximis  eins  fon- 
tibus  eogitanti  effieiuntar  magnae  diffienltates.  Accedit  quod 
Aelianus  aeqne  ae  eeteri  eompilatores  eos  qnos  primarios 
daces  secntas  est  dedita  opera  reticet,  et  qnod  inter  omnes 
scriptores  neteres  quoram  qnidem  nolnmina  aetatem  tulerant 
neminem  uidebimus  ad  uariam  historiam  conficiendam  ad- 
hibitam  esse  nisi  unum;  dico  Athenaeum.  Hercle  tantis  rei 
angustiis  consilü  inopes  detineremar,  nisi  hac  af&nitate  tan- 
quam  tutissimo  praesidio  adinti  qnomodo  Aelianns  fontibos 
suis  nsus  esset  dilncide  perspieeremns.  Itaqne  Aeliannm  cum 
Athenaeo  qna  potni  diligentia  comparani. 

En  congrnentiae  qnae  hnic  cum  illo  intercedit  conspectos, 
in  quo  ea  capita  Aeliani  qnae  ab  Athenaei  locis  similibus  adeo 
discrepant,  ut  inde  repeti  nullo  modo  possint,  asterisco  notabo. 


u.  h.  I,  14 

Ath.  IX  p.  393  cd. 

u.  h.  I,  15 

Ath.  IX  p.  393-395 a. 

*u.h.  I,  17 

Ath.  XI  p.  782  b. 

*u.h.  I,  19 

Ath.  XII  p.  526  a. 

n.  h.  I,  24 

Ath.  X  p.  411— 412b. 

u.  h.  I,  26 

Ath.  X  p.  415ab. 

u.  h.  I,  27 

Ath.  X  p.  415b-416d. 

♦u.h.  n,  4 

Ath.  Xni  p.  602 ab  c. 

♦u.h.  II,  10 

Ath.  X  p.  419 cd. 

u.  h.  n,  18 

Ath.  X  p.  419 cd. 

u.  h.  II,  37 

Ath.  X  p.  429  a. 

u.  h.  II,  38 

Ath.  X  p.  429 ab  (cf.  X  p.  440e-441a) 

u.  h.  n,  40 

cap.  xvni. 

Ath.  X  p.  429 d. 

1)  Vide 

Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fontibns  quibus  Aelianus  in  uaria  historia  componenda  usus  sit.    13 
o.  h.  n,  41  Atb.  X  p.  435  d— 440  d. 


♦u.b.  m,  11 

Atb.  IV  p.  157 cd  et 
Atb.  XV  p.  687  ef. 

u.h. 

in.  13 

Atb.  X  p.  442  b. 

a.h. 

m,  14 

Atb.  X  p.  442 cd. 

a.h. 

III,  15 

Atb.  Xp.  442  d— 443  b. 

*u.b.  III,  18 

Atb.  II,  p.  45  c 

*u.b.  III,  20 

Atb.  XIV  p.  657  bc  et 
Atb.  IX  p.  384  a. 

♦o.b.  m,  23 

Atb.  X  p.  434  b. 

*u.b.  m,  30 

Atb.  XrV  p.  622  d. 

*u.b.  IV,  6 

Atb.  VI  p.  254b. 

oh. 

IV,  22 

Atb.  XII  p.  512 bc. 

a.h. 

IV,  23 

Atb.  XII  p.  533  cd,  536f,  537  c. 

u.h. 

IV,  25 

Atb.  XII  p.  554  e  f. 

a.b. 

V,  9 

Atb.  VIII  p.  354 ab. 

♦u.b.  V,  12 

Atb.  VI  p.  251b. 

♦u.b.  VI,  12 

Atb.  X  p.  435  e. 

u.h. 

VU,  2 

Ath.  XII  p.  531a— e. 

u.h. 

VIII,  7 

Atb.  XII  p.  538  b-f. 

u.h. 

IX,  3 

Atb.  XII  p.  539c -f. 

a.h. 

IX,8 

Atb.  XII  p.  541  c-e. 

u.h. 

IX,  9 

Atb.  XII  p.  542 b-e. 

ii.h. 

IX,  11 

Atb.  XII  p.  543c -f. 

u.b. 

IX.  12 

Atb.  XII  p.  547  a. 

a.b. 

IX,  13 

Atb.  XII  p.  549  a-c. 

a.h. 

IX,  14 

Atb.  XII  p.  552  b. 

♦u.  b.  IX,  32 

Atb.  XIII  p.  591b. 

♦u.b.  IX  30  et  37 

Atb.  VI  p.  250  f. 

a.b. 

X,  6 

Atb.  XII  p.  551b  — 552  e. 

♦u.b.  X,  9 

Atb.  VI  p.  239  f,  241  e, 
246a  et  I  p.  5  et  6. 

♦u.b.  X,  22 

Atb.  VI  p.  251a. 

♦u.b.  XI,  9 

Atb.  VI  p.  273  a. 

u.b. 

XI,  12 

Atb.  XIV  p.  643  f. 

♦u.b.  XII,  1 

Atb.  XIU  p.  576  d. 

*u.b.  Xn,  10 

Atb.  VI  p.  272  d. 

u.h. 

Xn,  13 

Atb.  Xm  p.  5S4de. 

♦u.  b.  XU,  17 

Atb.  XIII  p.  577  c. 
Atb.  ni  p.  101  e. 
Atb.  IV  p.  128  b. 

♦u.b.  XII,  IS 

Atb.  Xin  p.  596e. 

♦u.b.  XII,  22 

Atb.  X  p.  412  e  f. 

Digitized  by  VjOOQiC 


14 


♦u.h.  XII,  23 


u.  h.  XII,  24 


♦u.h.  XII,  31 


♦u.h.  XII,  40 
♦u.h.  Xn,  44 
♦u.h.  xn,  51 
♦u.h.  XIII,  5 

♦u.h.  xni,  6 

♦u.h.  Xm,  32 


u.  h.  XIV,  7 


♦u.h.  XIV,  9 
♦u.h.  XIV,  14 
♦u.h.  XIV,  21 


u.h.  XIV,  23 


♦u.h.  XIV,  26 
♦u.h.  XIV,  29 
♦u.h.  XIV,  35 

♦u.h.  XIV,  39 
♦u.h.  XIV,  46 


Felix  Rudolph 

Ath.  IV  p.  154  a-c. 

Ath.  IV  p.  151c. 

Ath.  VI  p.  246cä. 

Ath.  xm  p.  603  a. 
Ath.  xn  p.  541  bc  (et 
Ath.  VI  p.  273 bc). 

Ath.  I  p.  10  a,  28ef,  31b 
et  e,  32b  et  e; 

Ath.  X  p.  440 c-f. 

Ath.  II  p.  45b. 

Ath.  I  p.  6f. 

Ath.  Vn  p.  289  d-f. 

Ath.  xm  p.  602f. 

Ath.  I  p.  31  f. 

Ath.  xm  p.  588  d. 
*  Ath.  V  p.  220  e. 

Ath.  xn  p.  550cd. 

Ath.  XI  p.  507a  et  e. 

Ath.  Vni  cc.  40-46. 

Ath.  xm  p.  597  b. 
Ath.  XIV  p.  623  f— 624  a. 

Ath.  Vm  p.  340f. 


Ath.  VI  p. 

Ath.   xm   p.   570  b-e, 


233  f. 


Alll    p.    Ö7ÜD  — e, 
582 cd,  587 e,  589». 

TT    n      AQ.a 


Ath.  II  p.  48 e. 
Ath.  IV  p.  173  f. 


Adspicis  rem  satis  mirabilem;  certam  describendi  ratio- 
nem  in  illa  historiolarnm  Aeliani  pertnrbatione  et  qnasi  chao. 
Etenim  ordo  quo  singnlae  narrationes  apnd  Athenaeum  se  ei- 
cipiunt  in  uaria  historia  fere  seraatns  est. 

Age  uero  uideamuB  quae  sint  consectaria.  Ac  primam 
quidem  id  qnod  Perizonius  docuit,  Aeliannm  ex  illo  non  paaca 
hausisBe,  iam  extra  omnem  dnbitationis  aleam  positnm  est. 
Nam  illa  conspicua  conuenientia  cur  non  potius  ad  communem 
quendam  fontem  renocanda  esset  etiam  post  eins  in  Aeliannm 
merita  quaeri  potuit.  Nunc,  ut  res  quidem  utrimque  pariter 
exbibitas  tertio  cuidam  auetori  uindicare  tibi  liceat,  num  qnam 
hie  cum  illo  communem  habet  seriem  narrationum  ad  eundem 
referes? 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fontibus  quibus  AeUanus  in  naria  historia  componenda  usus  8it.    15 

Deinde  qnoniam  Aelianum  nestigiis  eins  inbaesisse  con- 
8tat,  quorgum  id  pertineat  elucet.  Certe  enim  illos  XXVIII 
locos  qnos  eodem  modo  dispositos  exhibet,  quo  Athenaeus, 
hnic  debet.  E  qnorum  numero  dno  ex  eius  libro  nono,  un- 
decim  ex  decimo,  qaindecim  ex  duodecimo  sumpti  sunt.  Se- 
quitur  bos  tres  certe  libros  ei  ad  manam  faisse.  Item  librnm 
undecimum,  qnoniam  inter  deeimnm  et  dnodecimnm  interpo- 
sitos  est.  At  enim  noli  in  eo  offendere  qnod  bnins  nestigia 
in  naria  bistoria  plane  desiderantar.  Nempe  taednit  enm  istas 
putidas  pocnlomm  commentationee,  qnibns  eius  capita  I— CX 
continentnr,  transcribere.  Quod  nero  qnae  extremi  libri  ca- 
pitibus  CX  — CXX  in  Platonem  affernntnr  criminationes  ab  eo 
praetennissae  sunt,  quandoquidem  hnius  pbilosopbi  magna  in 
eo  erat  admiratio  ^),  etiam  minns  est  cnr  miremur. 

lam  nt  libros  Atbenaei  IX  X  (XI)  XII  ei  praesto  fuisse 
certnin  est,  ita  ceteri  in  usum  nariae  bistoriae  non  sunt  con- 
uersi;  nentiquam  libri  I — VII  et  XV,  id  quod  comparatione 
utriusque  florilegii  supra  instituta  compertnm  babemus.  Quin 
ne  reliqnomm  quidem  librorum  rationem,  oetani,  decimi  tertii, 
decimi  qnarti,  quamquam  singulis  aut  binis  lemmatis  ad  nariam 
historiam  accedunt,  ab  illis  diuersam  esse  patebit  si  demon- 
Btraaero 

u.  h.  V,  9  non  esse  ex  Atb.  VIII  p.  354 ab. 

u.h.  Xn,  13  non  esse  ex  Atb.  Xm  p.  584 de. 

u.li.  XI,  12  non  esse  ex  Atb.  XIV  p.  643  f. 

u.h.  XIV,  23  non  esse  ex  Atb.  XIV  p.  623  f— 624a. 
Qnomm  locomm  communis  baec  est  condicio,  ut  neque  ad 
Athenaei  libros  IX  X  XII  faciant,  nee  secundum  eum  ordi- 
nem  quo  is  sna  disposuit  et  qnem  Aelianus  XXVin  lemmata 
iQtituaDS  religiöse  tenuit  in  naria  bistoria  collocati  sint.  Hos 
^go  nt  Athenaeo  abiudicandos  esse  censeam  cnm  bac  ipsa 
causa  tum  pecnliaribns  quae  accedunt  momentis  adducor. 

Quod  enim  ad  deiTtvoaoq^iarcov  librnm  XIII  attinet,  Aelia- 
nus excepto  libri  XII  capite  13  ubicumque  historiolas  de  mere- 

1)  Velut  cf.  u.  b.  n,  18,  m,  19,  IV,  9,  X,  21,  XH,  45. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


16  Felix  Rudolph 

tricibns  uariis  suis  immiscuit  cnm  illo  non  cohaeret  Neqne 
enim  qnod  n.  h.  XII,  5  tradit  Laidi  cognomen  Axinae  fiiisse, 
nee  qnod  XII,  17  de  Lamia  et  Demetrio,  nee  qnod  XII,  62 
de  Arehediea  einsqae  amatore,  nee  qnod  XTTT,  9  de  Lamia  et 
Lysandro,  neque  quod  XUI,  33  de  Psammetieho  et  Bhodopi 
refert  ex  Athenaeo  habet.  Qnod  autem  n.  h.  XO,  32  de  So- 
eratis  cum  Theodota  et  Callisto  meretricibos  eolloqnio  affertar 
tantummodo  partim  eum  Ath.  XUI  p.  588  d  et  Y  p.  220  e  con- 
fem  potest.  lam  bI  iilnm  librnm  laenlentissimis  &cetiaram 
laseiaiarnmqne  copiis  instruetam  manibus  trinisset,  quomodo 
fieri  potait,  nt,  eum  saepios  de  istig  mulierenlis  ageret,  tan- 
tarn  unam  fabellam  inde  excerperet? 

Quodsi  librnm  deeimnm  tertinm  non  eonsnltaoit,  qoartam 
deeimum  ab  eo  esse  inspeetam  band  ita  neri  est  simile.  Coios 
eum  pagina  643  f.  eomparari  potest  u.  h.  XI,  12,  qoamqaam 
non  omni  ex  parte  eongmit  Nam  eum  Soerates  ab  Alcibiade 
plaeentam  obtinuissa  et  hie  et  illie  narretur,  apud  Aeliannm 
haee  exstant:  ij  Sav&lnTcr}  ^lipaaa  (se.  rov  Tckaxoma) 
fcx  Tov  y.avov  xaTeTtaTTjOe.  yekaaag  dk  6  Swngatf}; 
Ovxovv,  eqitj,  ovdk  av  fied^i^eig.  Apud  Athenaeum:  ov  Sav 
■d-lTtTcrjg  xaTayekaadarjg  b  2ioxQ<rnjg  Oincovv,  ?^,  ovii 
av  fi€&i^€ig  rovrov.  Magis  eonueniunt  u.h.  XIV,  23  et  Ath.  XIV 
p.  623  f— 624a,  ubi  legimus  Cliniam  Pythagorenm  et  Achillem 
iram  eithara  sedare  solitos  esse.  —  Contra  diserepant  inter 
se  quae  praeterea  eonferri  possunt  u.  h.  in,  20  et  Atb.  XR' 
p.  657  be.  Cum  enim  similitudo  horum  loeorum  in  eo  nenetar, 
ut  rex  Laeedaemoniorum  in  terram  transmarinam  ablegatos 
cibos  quosdam  delieatiores  ipsi  oblatos  repudiasse  et  serois 
dari  iussisse  utrobique  tradatur,  hie  rex  apud  Athenaenm  est 
Agesilaus  Thasum  missus,  in  uaria  bistoria  Lysander  in  lonia 
moratus.  Ad  extremum  u.  h.  III,  30  et  Ath.  XIV  p.  622  d  non 
eoncinunt  nisi  nomine  Amoebei  eitharoedi. 

Qui  oetauo  libro  eum  uaria  bistoria  est  eonsensus  bis  fini- 
bus  eontinetur:  eonspirat,  ut  dixi,  Ath.  Vni  p.  354ab  cum 
u.  h.  V,  9,  ubi  narratur  Aristotelem,  antequam  philosophiae  ße 
addieeret,  stipendia  meruisse  et  pharmaeopolam  fuisse.  NaU& 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fontibus  qaibus  Aellanus  in  uaria  historia  coxnponeuda  usus  sit.    17 

praeterea  ntriusque  affinitas,  nisi  quod  n.  h.  XIV,  14  et  Ath.  VIII 
cc.  40—46  de  Stratonico  citharoedo,  u.  h.  XIV,  26  de  Antagora 
homine  maledico,  Ath.  VIU  p.  340 f  de  eodem  hellaone  diner- 
sum  in  modum  agitur.  lam  ut  quae  de  philosophis  per  uariam 
historiam  leguntar  paene  omnia  aliunde  in  eam  denenernnt 
neqae  ex  Athenaeo,  ita  et  ipgom  iUod  capnt,  quo  Aristoteles 
carpitnr,  ab  alio  quodam  fönte  mnlto  aptins  repetitnr. 

Quid  multa?  Si  tota  quae  proxime  antecessit  expositio 
circnmspicitar,  qaantopere  manifesta  illa  necessitado  quae  inter 
nariam  historiam  et  libros  IX  X  XII  intercedit  ei  repngnet  qua 
libros  VIII  Xni  XIV  cum  illa  cohaerere  modo  uidimus,  in 
propatulo  est.  Ut  igitur,  unde  egressa  est,  reuertatur  argu- 
mentatio,  quae  in  u.  h.  V,  9,  XI,  12,  XII,  13,  XIV,  23  exstant, 
licet  eadem  in  Athenaei  sermonibus  conuiualibns  inueniantur, 
tarnen  originem  inde  non  traxisse  cognouisse  mihi  uideor. 

Quae  cum  ita  sint,  si  conceditur  libros  I  — VIII  et  XIII 
—XV  ad  uariam  historiam  conflandam  adhibitos  non  esse,  eos 
Aeliano  ne  praesto  quidem  fuisse  consentaneum  est.  Unde 
discere  uidemur  deircvoco^iGTiov  uolumina,  si  non  singula 
deinceps  prodierunt,  at  certe  singillatim  apud  librarios  fuisse 
nenalia. 

Geterum  me  non  fugit  ordinem  quo  Athenaeus  sua  collo- 
cauit  ab  Aeliano  bis  paulum  inflexum  esse.  Primo  enim  loco, 
si  tabulam  supra  adscriptam  respexeris,  eum,  postquam  uariae 
historiae  libri  X  caput  6  exarans  Athenaei  paginam  552  e  in 
describendo  assecutus  est,  in  libri  XII  capite  24  et  libri  XIV 
capite  7  ad  eins  paginas  541  bc  et  550 cd  regressum  esse 
agnosces.  ^Sed  non  est  quod  in  ea  re  haereamus.  Immo  uero 
nouum  inde  euadit  argumentum  quo  eum  tertii  decimi  libri 
iuftvoaoq>iarüiv  expertem  fuisse  euincatur.  Qui  si  ei  ad  ma- 
nmn  fnisset,  huius  recentibus  lenociniis  uti  quam  finem  libri 
dnodecimi  modo  exhausti  iterum  adire  procul  dubio  maluisset. 

Dein  idem  quamquam  primariam  quae  in  Athenaei  libro 
XII  est  argumenti  continuationem  inde  a  u.  h.  VII,  2  cum  re- 
iigione  tenet,  antea  u.  h.  IV,  22,  23,  25  transcribens  ab  ea  re- 
cessit,  si  quidem  e  numero  capitum  quae  dixi  primum  a  libri 

Laipsig«!  StudlML   Vn.  2 


Google 


18  Felix  Rudolph 

XU  initio^  alterum  a  media  parte,  tertium  a  fine  matuatUB  est. 
En  quam  praeclara  fiat  occasio  quasi  of&cinae  compilatoris 
introBpiciendae.  Namque  tentasse  nidetnr  iaeunditatem  Ulms 
fontis,  antequam  placeret  eum  deinceps  exhanrire. 

Quod  igitar  obseruani  Aelianum,  com  illo  Naacratita  ate- 
retur,  uia  et  ratione  grassatam  esse  iis  ipsis  qnae  contra  fa- 
cere  nideri  potuernnt  confirmatar. 

Qaoniam  totum  Aeliani  cnm  Athenaeo  consensum  qaatenns 
et  in  uniuersum  pertineret  et  ad  hune  reuocandus  esset  cir- 
camspeximus,  parti  quidem  hains  fontium  explorandoram  mu- 
neris  uidetur  satisfactum  esse. 

Veram  redundant  ex  ratione  quae  inter  utrumque  inter- 
cedit  efficacissima  quaedam  tarn  ad  hanc  quam  ad  alias  qnae- 
stiones  praesidia.  Vidimus  enim  Aelianum  quattnor  &bella6 
quamquam  illi  non  debet  tarnen  cum  eo  habere  communes. 
Ferro,  ut  alia  praeteream,  quae  exstant  in  u.  h.  II,  4  de  Mela- 
nippi  et  Gharitonis  mutua  amicitia,  in  u.  h.  III,  23  de  Alexandri 
ante  mortem  ipsam  uinolentia,  in  u.  h.  XU,  1  de  Aspasia,  Cyri 
amica,  in  u.  h.  XU,  51  de  Menecrate  medico,  qui  se  loui  parem 
esse  putasse  dicitnr,  etiam  uberiora  sunt  quam  qui  deinceps 
iis  respondent  Athenaei  loci  XUIp.  602 ab,  X  p,  434b,  XIII 
p.  576 d,  VU  p.  289 d.  Quid  ergo?  Nonne  utrumque  scriptorem 
ad  communem  quendam  fontem  recedere  in  promptu  est?  Ita- 
que  ex  bis  quaestionibus  Aelianeis  aliquid  lucis  ad  deinvooo' 
(pioTiov  origioes  excutiendas  exspectandum  est.  De  qnibns 
infra^)  disputabitur.  Altera  ex  parte  nisi  copia  esset  uariam 
historiam  cum  illo  florilegio  contendendi,  quomodo  Aelianas 
auctores  suos  adhibuisset  plane  in  incerto  relinqneretur. 

IV.    Qua  ratione  Aelianus  Athenaeo  usus  siL 

Quod  ut  ante  oculos  proponatur,  exempli  gratia  nnam  lo- 
cum  uariae  historiae  ex  Athenaeo  translatum  et  eum  Athenaei 
unde  translatus  est  e  regione  adscribam. 


1)  Vide  cap.  XVI. 


Digitized  by  VjOOQIC 


De  fontibüs  quibus  Aelianas  in  uaria  historia  componenda  usas  sit.    19 


V.  h.1,15: 


'E'A  diadox^g  (paalv  l/t(i)d^€iv 
Tag  nsQiareQag.  elra  xuiv  veox- 
iwv  yevofÄiviüv  6  aQQtjv  ifiJCTvsi 
airoig,  llva  fifj  ßaaxav&diat. 
li'ixu  il  (pa  ovo  17  -Sn^leia,  wv 
16  fiiv  TtQWTOv  agqev  noul  Ttav- 
Twg,  x6  de  devTBQov  ^Iv,  xl- 
novai  dh  al  neqiaxeqal  xara 
:iaaav  fiigav  xov  'ixovg '  ivd-ev  xoi 
ml  iexanig  xoi  exovg  ddlvovai. 
fjoyog  di  xig  neqUiaiv  Alyv- 
rciog,  Xiytav  dwdexaxig  xag  iv 
AV/VTixifi  xlxxeiv.  liyei  ök  /iQt- 
OToxikr^g  xal  dia^oqov  elvai 
i^g  7tBqiav€Qag  xrjv  Tcekeiaäa, 
n^v  ^h  yaQ  rt€Qiax€Qav  elvat 
uiilova,  xijv  dh  Tteleidda  ßga- 
jytiqav,  xal  t^v  ^hv  negiaxe- 
aav  n&aabv  ylveod-ai^  xrjv  di 
öl.  liyei  di  o'avxog  /11J  n^o- 
u^ov  htißalveiv  xov  aqqeva  xfj 
^hl(f  Ttqlv  ij  (pikrjaai  avxrjV 
"r  yoQ  avixtad'at  xag  ^kelag 
^y  Twy  oLQQhiav  Oftuklav  xov 
(fdri^axog  %^^ov.  TCQoaxl&rjat 
ii  Tovxoig  xcri  ixelvo,  öxc  xai 
tti  ^keiai  aXh^lag  avaßaivov- 
^^Vj  oxav  xrjg  ngog  aggeva 
lii^eiog  axvxxioioai'  xal  ovdhv 
^^v  Ig  aXli^kag  TtQolevxai,  xl- 


Athen.  EX  pag.  393  f  — 395  a: 
OA22u4I.  ^Qiaxoxilrjg  q)rjal 
7t€Qiox€Qwv  fikv  clvai  ?y  yivog, 
eYdi]  dk  7tivx€,  ygaqxüv  ovxwg 
^neQiaxeqa,  oivag,  (paxp,  qxiaaa, 
XQvyciv'  >ctA. 

p.  394  b :  eTtfpd^ei  d*  Ix  diado- 
X^g  Ttav  x6  TteQtaxegoeidkg  yi- 
vog^  xal  ysvofxivtjv  xwv  veoxxüv 
6  aQQTjv  ifinxvu  avxolg,  wg  ftt^q 
ßaaxav&dSai,  xlxxet  di  (pd  ovo, 
wv  x6  (xkv  TVQwxov  aqqev  noul, 
x6  ök  devxBQOv  &rjkv.  xlxxovai 
ök  Ttäaav  ciqav  xov  ixovg,  öio 
ÖTj  xal  dexdxig  xov  ivtavxov 
xid^iaatv*  iv  Alyvnxfp  ök  dw- 
dexdxig,  xexovacc  ydg  xfj  e^o- 
fAivf]  fif^UQq  avXXa^ßdvei,  %xi 
Iv  x(^  avx(^  q)Tjalv  ^dqtaxoxiXrig 
oxt  TtBQiaxeQa  %xeqov  TteXeidg 
6*  €T€QOv  xal  oxL  IJ  TteXeidg  iXax- 
xov  xa\  xid^aaov  ylvexai,  ne- 
QiaxeQa  ök  xal  fiiXav  xal  fit- 
xqov  xal  kQv&Qonovv  xalxgaxv- 
Ttovv  •  dto  ovdeig  xqicpu.  Wlov 
dk  Xiyei  xrjg  TtBqtaxeqag  x6  xv- 
veiv  avxdg  oxav  fiiXXwOiv  ava- 
ßalveiv,  rj  ovx  dvi%ead'at  xag 
dTjXelag.  6  Sk  nQeaßvxeqog, 
q)r]Ol/xai  nqoavaßalvBt  /uij  xi;- 
aag*  ol  dk  vewxeqoc  del  xovxo 
TcoiT^oavxeg  oxevovaiv.  xal  al 
diqXeLaL  dXXriXaig  dvaßalvov- 
atv,  oxav  oQQtjv  ^rj  ^ccff,  xt;- 
vr^aaaai.  xal  ovökv  Ttqoii^evat 
elg  dXXrjXag  xlxxovaiv  (pd,  i^ 
2* 


Digitized  by  VjOOQ iC 


20 


Felix  Rudolph 


TCTOvai  de  (pa,  l|  dv  vcottoI  ov 
ylvovrai  airalg.  ei  öi  ri  Kai- 
^'-/^^XV  XQV  ^Qooixeiv,  (partav 
ycai  TtvQakklda  ymI  Ttegtoxe^av 
xai  XQvyova  q>rjai  fivjökv  alki^' 
kaig  koixivac. 


'ivdol  di  (paai  Xoyoi  TvegiOTe- 
Qag  h  ^Ivöolg  yLvead-at  firjXlvag 
rrjv  xQOccv.  Xagcov  de  6  Aafxxpa-- 
ycrjvdg  Tcegl  tov  !l4&co  (pavrjvai 
TteQiareQctg  kevAag  kiyei,  ore 
IvTavd-a  CLTtiiXovto  airoivIIeQ' 
acSv  TQirjQeig  Ttegua^nrovaai 
TOV  u4&io. 


€v  "Eqvxi  de  Trjg  2ixeklag,  iV^cr 
iariv  6  Ttjg  !A(pQodlTr]g  vedg 
oe^ivog  re  aal  ayiog,  xara  rtva 
xatQov  &vovaiv  oi  ^Eginaivot  ra 


(iv  ov  ylyvetai  veorTog.  ol  6i 
JioQieig  njv  neXetada  artl  ne- 
giaregag  Ttd-iaoiv,  wg  Stitp^wv 
iy  yvvaixeioig.  KaXXlfxaxogi'h 
vq)  Ttegi  oQviwv  wg  diag>6Qoig 
hcfld^erai    q>aaoav   TtvQaillda 
Tteqiaxeqav  xqvyova.  6  dh  Mvv- 
diog    liM^avdqog    ov    Ttiveir^ 
(pT]al,  rrjv  qxiaaav  avaxvftrov- 
aav,  log  ttjv  xqvyova,  xai  xol 
Xeifiaivog  firj  (pd^iyyea&ai,  eiur 
evdlag  yevofiivtjg.    iJyezai  6(. 
ort  i]  olvag  iav  {payovaa  xo  rr^; 
i^iag  OTtigfia  inl  xivog  afo- 
devat]  divdqov,  idlav  i^lav  (fv- 
ea&ai.    ^at/xaxog    d*  h   roU 
^Ivdmolg    latogel    Ttegiatefi; 
fxriUvag    ylvea&ai    iv  ^Ivdolg. 
Xagiav  di  6  AafiipccKtjvog  h 
xoig  üegaiKOig  Ttegl  Magdovioi 
laxogwv  xai  xov  diatpd^aqino; 
axQaxov    negoixov    neqi  w» 
'Ad'io  yQaq)eL  xal  xavxa'  *xci 
kevual  Ttegiaxegal  xoxe  fCQWToy 
elg  ''Ekkfjvag  kipavrjaav,  ftQOTe- 
qov  ov  yiyvoiievai .  6  d'yigicro- 
xilijg  (prjalv  wg  al  TceQiOTBQai 
yiyvofiiviov   xwv    veoxxiiv  rfc 
alfiVQi^ovarjg  yf^g  dia^aor^oa- 
fievac  ifxnxvovaiv  avxoigiioi- 
yvvaai  xo  axo^Oy  dia  roi^oi 
TtaQaaxevatovaai  avxovg  ttqo; 
xriv  xQoqyqv.   xijg  di  2m)M 
iv  *'Eqvxi  ycaiQog  xig  iovh  or 
xaXovaiv  yivaywydg'  evoKff^^^    i 
xrjv  &edv  eig Atßvrjv avayeo^ai-    j 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  fontibns  qaibuB  Aelianus  in  oaria  historia  componenda  usus  sit.    21 


Uvayfiyia  xai  kiyovai  rijy 
'AtpQodlrrjv  ig  uiißvrjv  Ix  J^t- 
uUag  avayea&au  t6t€  ovv 
acfoveig  ix  %ov  xtiqov  al  ne- 
Qioreqal  ylvoyrai,  wüTteq  ovv 
T^  ^€<ji  avvanodrjfiovaai.  xotra 
ye  iiriv  rov  Xoirtov  XQOvov  nctfi- 
noXv  Ti  Ttkrjd-og  rcSvde  riov 
oqvi&oiv  irtinoXä^Biv  ri^  vei^ 
i^g  &€0v  wfiokoyrjTai. 


AxarAol  di  av  naXiv  liyovoi 
UyoL  xal  %bv  Jla  avrdv  fieta- 
ßaleiv  rr^v  (jLoq(priv  ig  Tteqi- 
otiQQv,  kqaad'ivTa  naqd'ivov 
O&lag  ovo/Aa.  iv  Aiyl(^  dl  qixei 


TOT      OVV    al    TtCfl     rov    TOJtOV 

nsQiorcQal  aq>avelg  ylvovrai, 
(og  (Jij  Tfj  d'ei^  avva7Codrifwvaai. 
xal  fi€&^  fiiiiQag  ivvia,  iv  %olg 
Xeyof^ivoig  Karayioyloig ,  fxiag 
nqoTteraad'eLarig  in  rov  Tteld" 
yovg  TteqiOTBQag  xal  dg  %6v 
vedv  eiaTtTdarjg,  Ttagaylvovrac 
xal  al  XoiTtal,  oaoi  ovv  tote 
TtBQiovalag  ev  ijxovai  twv  Tte- 
Qiolxuv,  evü^xovvrai '  ol  di  Xoc- 
Ttol  xQoraXl^ovac  fierd  xaqag, 
o^ei  dk  Ttag  6  roTtog  rore  ßov- 
TVQOv,  (p  dij  TexfzrjQlii)  xQiZvrai 
tijg  d-elag  iitavodov,  AvtoxQa" 
%r]g  d^iv  TOlg^Axalxolg  xal  %6v 
JLa  laroqel  fieraßaXeiv  rijv 
fi0Q(piiv  eig  TteqiüTBqdv  iqa- 
a&ivra  naqd'ivov  O&lag  ovof^a 
iv  Alyl(ff. 


In  aperto  est  compilatoris  imago  et  ipsa  argatiBsima  de 
se  testis  et  in  nniaersum  talis  qualis  a  Perizonio  adumbrata 
e8t.    Quam  tarnen  liceat  mihi  iam  accuratias  depingere. 

Aelianas  Athenaei  eaadit  et  epitomator  et  at  ita  dicam 
descriptor.  Contraxit  eins  uerba  imprimis  u.  h.  I,  27,  ubi  ho- 
mines  uoraces,  11,  41,  ubi  potatores,  in,  15,  ubi  nationes  uino 
deditae,  X,  6,  ubi  homines  graciies  enumerantur.  Purum  pu- 
tom  descriptorem  se  praebet  ceteris  locis  Uli  debitis.  Quod 
nero  summi  ad  fontes  uariae  historiae  indagandos  erit  momenti, 
confinnatum  est  id  quod  iam  Perizonius  uidit,  eum  de  suo  nihil 
addidisse  rerum.  Quamquam  sunt  paucula  quibus  Athenaeo 
copiosior  sit.  Quod  enim  in  u.  h.  II,  41  legitur,  lonem  poetam 
patria  fuisse  Chium,  Xenocratem  fuisse  Chalcedonium,  oraculo 
Aegyptio  quod  memoratur  nomen  esse  Buto,  dein  quod  in  IX,  8 


Digitized  by  VjOOQ iC 


22  Felix  Rudolph 

est,  Corinthi  quidem  Dionyfiiam  exsulem  degisse,  quod  in  X,  6, 
Philetam  poetam  .fuisse  epicam,  denique  in  IX,  13  et  XU,  24 
haec  nerba:  oi  dh  ov  uLtßcjTov  <faaiv  ccDm  Ttvqyiaxov  et  xa) 
aliiag  x^'^tovQ  illic  non  exstant.  Sed  ne  cai  in  mentem  ue- 
niat  ex  bis  additamentis  repetere  argumenta  qaibus  eom  illo 
nsnm  esse  neget,  quod  Aelianos  de  Bato  et  de  Corintbo  ad- 
notanit  ei  ipsi  tum  cum  adnotabat  notum  fuisse  monuerim,  si 
quidem  e  capite  40  libri  XI  animalium  bistoriae,  quam  ante 
uaria  confectam  esse  infra  uidebimus,  eum  Alexandriae  pere- 
grinatum  fuisse  comperimus,  et  idem  iam  u.  b.  VI,  12  de  Dio- 
nysii  exitu  miserabili  agens  bis  uerbis  usus  est:  xa2  h  xi^ 
l.ieaavxa%(^  r^g  ^Elkaöog  aaxrjfioviov  öierikei.  Geterae  discre- 
pantiunculae,  si  non  ad  Aelianum  ipsum  reuocandae  sunt,  fieri 
potest  ut  aut  integriori  cuidam  sermonum  conuiualium  editioni 
aut  interpreti  uariae  bistoriae  debeantur.  —  In  errores  eam 
inter  describendum  nonnumquam  delapsum  esse  Perizonius^) 
uere  animaduertit.  Eodem  speetant  in  u.  b.  in,  15  uerba  m 
IfpBlrat  Tolg  iv  r(p  avvöelTtvtp  Tcaqovat  ^ivoig  TCQOTtlveiv  taic 
yvvai^lv,  hcaarov  jy  av  ßov^tai]  qua  enim  erat  neglegentia pro 
uerbis  xal  xaXov  avxalg  TtqoTtLveiv  olg  av  tvx^oai  vwv  na- 
QovTwv  (Atb.  X  p.  443a)  legit  xae  xalov  avTolg  Ttqonivtiy 
a  lg  av  Tvxcaai,  unde  factum  est,  ut  sententiam  apposuerit  ei 
quae  apud  Atbenaeum  exstat  contrariam.  —  Furatns  est  illi 
non  tantum  res  et  uerba,  sed  etiam  dispositionem.  Non  enim 
seriem  solum  capitum  quae  in  detnvoaocptaralg  est  seruauit^), 
sed  etiam  enuntiata  singula  ex  ordine  transcripsit.  Auctornm 
laudandorum  euadit  minime  Studiosus.  Nam  cum  Athenaens 
iis  locis  quos  Aelianus  ab  eo  mutuatus  est  octogies  ad  eos 
quibus  sua  debet  prouocet,  bic  ex  illo  pendens  duodecim  scrip- 
torum  nomina  ut  forte  calamo  se  obtulerant  in  librum  snom 
transferre  satis  babuit.  Socordiae  obnoxius  est  in  IQ,  14  Da- 
monem  et  in  IX,  11  Parrbasii  epigrammata  antestatus.  Cetero- 
qui  quae  illic  inuenerat  diserta  fontium  indicia  bis  ambagibns 
uerborum   circuiit:    ltixal-Ko\   de  av  TcaXcv  Xiyovai  loyoi,  (^S 


1)  Ad  u.  h.  IV,  23,  Vm,  7,  IX,  9.        2)  Cf.  p.  14. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  fontibns  qnibos  Aelianns  in  uaria  historia  componeoda  usus  sit.    23 

(faai,  XoyoQ  ^x^i,  loyog  dk  ixelvog  rceqUiaiVy  aKovio,  o  dl 
lyytav,  rouro  elrcov.  Qaid  qaod  Athenaeam,  quem  primarium 
dncem  secutns  est,  nusquam  commemorat.  Num  casa  factum 
est,  Qt  eins  nomen  retieeret?  Immo  memoria  eins  exstincta 
soae  doctrinae  speciem  augere  dedito  instituto  conatas  est. 
Namque  ad  eam  arrogantiam  interdam  progressas  est,  nt  quae 
ex  ilUas  opere  deprompsit  de  sno  attulisse  nideri  studeret. 
Velnt  quamais  Athenaei  aestigiis  insisteret,  haec  ad  se  reuo- 
care  non  dubitauit: 

u.h.  XIV,  23:  doTLSl  di  ^loi  6  h  ^iXiaöi  IdxtXXevg  6  rrj  nid-agtf 

u.h. in,  15:  to  ye  firjv  vrteQ  tüv  &Q(pL(x)v,  aXXa  tovto  fiihv  aal 
iiaßeßorjTac  ijdrj  aal  diaTB&QvXr^xat,  wg  etal  7Vieiv  detvoTazoi. 
u.h.  II,  38:  rl  dh  ovk  av  eXjtoi^ii  tloX  tov  ^Piofiaiiov  voftov; 
y.al  nujg  ovx  6(pkrjau)  dixalwg  aXoylav,  el  ra  inhv  AoxQiov  xai 
MaaaaXicürcliv  xal  tu  MiXr^aLiov  äia  ^ivi^fir^g  i&ifir]v,  ra  dk 
^g  ifÄOvrov  Ttarglöog  iaaw; 

Yarietatis  Studium  quantum  in  eo  fuerit  et  e  uariae  hi- 
storiae  inscriptione  et  ex  indole  tam  hnius  quam  animalium 
bistoriae  elncet.  Quod  ipse  professus  est  in  epilogo  huic  sub- 
iecto  sie  locntus:  avi/xi^a  äh  Tcal  ra  tcoixIXwv  (sc.  ^qicov)  tzoi-- 
uka  xai  vnlQ  noXXüv  du^Xd^ov.  Neque  mirum  est,  quod 
idem  comparatione  uariae  historiae  cum  Athenaeo  comproba- 
tnr.  Etenim  illae  XXVUI  historiolae  e  tribus  libris  sermonum 
eoDoinalium  sumptae  per  decem  libros  uariorum  digestae  sunt, 
de  quibus  quinae  incidunt  in  libros  primum  et  alterom,  trinae 
in  tertiam  et  quartum,  singalae  in  septimnm,  octauum,  deci- 
niQiD,  duodecimum,  quartum  decimum,  septem  in  nonum.  Quae 
com  in  uniuersum,  ut  per  libros  uariae  bistoriae  dispositae 
inaeniuntur,  ita  alterae  alteris  uicinae  sint,  quater  singulis  ca- 
pitibus  diuersae  originis  sunt  disiunctae,  quandoquidem  u.  h.  I, 
25,  II,  39,  IV,  24,  IX,  10,  qui  loci  inter  lemmata  ex  AthenaeQ 
deriuata  interpositi  sunt,  ex  Athenaeo  non  emanauerunt.  Ita- 
4ue  ratio  Aeliani  sie  nobis  uidetur  animo  esse  fingenda,  ut  ex 
aliquot  uoluminibus  ante  oculos  euolutis,  qua  forte  excerpendi 


Digitized  by  VjOOQ iC 


24  Felix  Rudolph 

libidine  ferretur,  modo  hoc  modo  illud  inspexerit,  nnde  na- 
rietas  aariae  historiae  dncenda  est;  nt  uero  idem  ad  libros 
consultatos  reuersns  in  quibos  capitibas  describens  antea  con- 
stitisset,  inde  ex  iis  describere  perrexerit,  in  qno  positnm  esse 
puto  illud  quod  cognouimas,  enm  uia  et  ratione  grassatnm  esse. 
Neqne  uero  scribae  instar  mercede  conducti  quae  apnd 
illum  legerat  uerbotenus  transtnlit,  sed  ornamentis  rhetoricis 
identidem  adspersit.  Velut  etiam  illam  enumerationem  homi- 
num  ebriosorum  per  se  ieiunissimam  quae  est  in  u.  h.  n,  41, 
quam  uarie  conformauit,  hunc  in  modum  singula  exempla  pe- 
tulantiae  conectens:  tI&€l  fiera  tovtiov  xal .  .  . .  ov  xQ^i  ^^^ 
Tovrwv  Tatreiv  .  .  .  xai  ovrog  ccAqaxioq  idlxpi]  oXvoy  Ttlvetv . , . 
xal  ovrog  r^v  rov  nlveiv  dovkog  .  .  .  xa2  ovrog  avv  rovrotg 
rerdxd-w  . . .  xai  ovrog  €i&iaro  axQarwg  ...  rl  rovrov  iaaofief, 
xal  ixelvov  rcielv  yevofievov  deivov;  Nimirum  peritiam  snam 
sermonis  Graeci  ob  id  ipsum  quod  in  eo  natiua  non  erat  illins 
nerbis  mutandis,  amplificandis,  circueundis  et  exercere  et  fi^ 
mare  et  probare  studuit.  Geterum  orationem  Athenaei  ab  eo 
in  deterius  conuersam  esse  contendi  nequit;  immo  laudem  ha- 
bet seDtentiarum  perspieuitas ,  in  qua  elaborauit,  si  quidem 
salebras  quasdam  in  quibus  illius  uerba  haerere  uiderat  ipse 
in  u,  h.  Vm,  7  0  et  IX,  132)  euitauit.  üt  igitur  in  praefii- 
tione  bist.  an.  lyw  di,  inquit,  sfiavri^  ravra,  oaa  oUv  te  r-v, 
a&Qoioag  xal  TtBQißahav  ahroig  tijv  avvr^rj  ?J^iv,  xeifirjXiov 
ovx  aOTtovdaorov  hcTtovrjaai  TiCTtlarevxa,  ita  ad  uariam  histo- 
riam  componendam  de  suo  duo  studia  attulit,  et  eligendi  et 
oratione  propria  adomandi.  Quae  cum  ita  sint,  elocutio  saltem 
maiore  ex  parte  eins  est,  id  quod  in  dubium  uocari  potnit 

V.  Athenaeo  cvm  uaria  historia  comparato  quid  de  auctoribm 
Aeliani  profecerimus. 
lam  is  Aelianus  qui  Athenaeum  hominem  paene  aequalem 
mala  fide  excerpsit  idem  sedulus  inuestigator  antiquitatis  esse 

1)  Dico  uerba  xal  iyivBXo  ra  9einva  ytQoe  caXniyya  xxX.,   quae,  ot 
obscuritatem  eorum  quae  apud  illum  respondent  effngeret,  ipse  fiozit. 

2)  Cf.  uerba  el  di  afixsro  ro  ßiXos  htX.  cum  loco  congruo  Athenaei. 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  fontibas  quibos  Aelianns  in  oaria  historia  componenda  usus  Bit.    25 

non  potuit.  Itaque  Perizonius  ad  duces  et  principes  litterarom 
Graecaram  eum  adscendisse  perperam  uidetur  opinatas  esse. 
Atqne  nt  per  Athenaeam  fhista  Charonis  Lampsaceni,  Gtesiae, 
Theopompiy  Nymphidis,  Daridis,  Phylarchi,  Alcmanis,  Me- 
nandriy  mnltonim  aliorum  in  uariam  historiam  deuenerant  ne- 
qne  ex  bis  ipsis,  ita  ne  ceteros  quidem  priscae  memoriae 
scriptoresy  nt  Herodotos,  Isocrates,  Platones,  qaamqaam  ei  ma- 
teriam  snppeditaaernnt,  ab  eo  consultatos  esse  probabile  est. 
Ergo  ad  derinatos  qnosdam  fontes  Atbenaei  similes  dedacimur. 
Geteroqui  aetenun  auetomm  uolumina  num  ab  eo  inspici 
potaerint  nalde  ambigitnr.  Scilicet  Alexandri  Seueri  tempo- 
ribns,  quandoqaidem  quinque  uel  sex  saeculis  ante  confecta 
erant,  ita  circumferri,  ut  cuilibet  homini  litteris  imbuto  prompta 
essent,  certe  iam  pridem  desierant.  Si  autem  ex  primario  fönte 
qnamqae  narrationem  repetiisset,  maxima  bibliotheca  ei  opus 
fiiisset  neqne  prae  multitudine  uolaminam  explicatorum  domi 
habaisset,  ubi  sederet. 

VL  Quae  ratio  sit  inter  Aeliani  uaria  et  ceteros  quos  nouimus 
ueterum  libros, 

üt  uero  tenebrae  illastrentur  quibus  origines  uariae  histo- 
riae,  si  ab  Athenaeo  disceditar,  obscaratae  sunt,  alia  praesidia 
agsnmamus.  Atqne  dnabns  qnidem  niis  incedendum  est.  Pri- 
mum  qnae  tempore  praecednnt  antiqnitatis  litterae  et  monn- 
menta  omnia,  non  solnm  libri  sernati,  sed  etiam  deperditomm 
reiiqniae  animo  perlnstrari  et  cum  ea  contendi  debent.  Altero 
loco  qnaerendnm  erit  si  qnae  fontium  indieia  ex  nariis  ipsis 
extricari  possint. 

Vemm  quod  ad  comparationem  faciendam  attinet,  qno- 
niam  Aeliannm  ceteris  auctoribns  similiter  atqne  Athenaeo 
QBnm  esse  consentanenm  est,  adsunt  certa  criteria  quibns  de 
neeessitndinibns  qnae  ei  cnm  aliis  intercednnt  diindicetnr.  Haec 
ego  respiciens  litteras  netemm  cum  uaria  historia  coDferre 
SQscepi.  Quocnmqne  antem  me  connerti,  de  sernatis  Grae- 
conun  Romanornmqne  libris  ne  nnnm  qnidem  ad  eam  conflan- 
dam  adbibitnm  esse  praeter  exspectationem  cognoni.    Atqne 


Digitized  by  VjOOQ iC 


26  Felix  Rudolph 

at  alios  praeteream,  qui  maxime  cum  Aeliano  conspirant  Pia- 
tarchus,  auctor  apophthegmatam  qnae  Platarchi  nomine  fenui- 
tur,  Diogenes  Laertias,  —  Valerius  Maximus,  Plinius,  Gellins 
ab  eo  manibus  non  tractati  sunt.  Longnm  est  unnmqaemqne 
scriptorem  singillatim  e  nnmero  anctorum  eins  primariornm 
remonere.  Fidem  postnlo.  Ut  antem  appareat,  qna  argumen- 
tandi  ratione  nsns  illnd  iudiciam  tnlerim,  aliqnot  exempla  pro- 
ferentnr. 

Conueoit  u.  h.  II,  14  cum  Herodoti  1.  VII  capite  31 ;  V,  11 
cum  Herod,  VIII,  116;  VIII,  17  cum  Herod.  VI,  24  et  lU,  133 
— 137.  Sed  ut  omittam  qnod  hae  tres  tantummodo  uariae 
historiae  narrationes  Uli  manifestius  respondent  eaeque  uerbis 
haud  leniter  ab  eo  dissociatae,  Aelianns  propterea  quod  in 
VUI,  17  coniuncta  exhibet  qnae  locis  apnd  illnm  maximo  in- 
teruallo  disinnctis  exstant,  si  qnidem  Athenaeo  ex  ordine  nsas 
est,  illa  capita  qnamnis  Herodoto  deberet  tarnen  ex  eo  ipso 
non  deprompsit. 

Sunt  in  u.  h.  IV,  8  uicissitudinnm  fortunae  exempla  sex, 
nimirum  ex  uno  eodemque  fönte  petita.  Quorum  altenim  et 
tertium  nomine  Ellopidae  addito  ex  Isocratis  Archid.  pp.  1^^ 
— 126,  reliqna  alinnde  hansta  sunt.  lam  illos  indices  homi- 
num  noracium,  ebriosorum,  gracilium,  qui  deinceps  in  u.  h.  1, 27, 
II,  41,  X,  6  exstant  ex  uno  Athenaeo  excerptos  esse  recordati 
haec  exempla  ab  Aeliano  ex  Isocrate  aliisque  auctoribus  cod- 
quisita  et  conglutinata  esse  credere  dubitabimus. 

Eaedem  clades  Atheniensinm  et  u.  h.  V,  10  et  Isoer.  depaee 
p.  176,  85 — 87  enarrantnr.  Sed  locus  Aelianeus  pngna  Chaero- 
nensi  memorata  illo  Inculentior  est;  praeterea  magis  ex  ordine 
compositns.  Apud  Isocratem  enim  detrimenta  terra  Athenien- 
sibus  illata  recenseutur  mixta  cnm  marinis,  illic  seorsns. 

Aelianns  n.  h.  VIII,  9  uerbis  usus  Piatonis  (Alcib.  ü 
p.  141  DE)  narrat  Archelanm  Macedonum  tyrannnm  interfec- 
tum  esse  a  Grateua  amasio ;  quem  cnm  quattuor  dies  reipnbli- 
cae  praefuisset  et  ipsnm  insidiis  esse  snblatnm.  Dein  aena 
qnodam  Homerico  interposito  Aristotelem  secntus  (polit  V,  10 
p.  1311b  u.  6)  prioris  caedis  causam  snbiungit.   Gloriari  antem 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fontibus  quibus  Aelianus  in  naria  historia  componenda  usub  Bit.    27 

nidetur  ipsnm  Platonem  se  legisse,  ad  rvqavvov  uocem  quam 
eihibet  haec  adnotans:  ovra)  yaq  nkatuv  avrdv  ovofid^ei  xal 
xal  ov  ßaaiXia.  Glorianti  nam  fidem  addemas?  Minime  gen- 
tinm.  Nam  quod  locus  de  quo  agitur  tribus  frustis  diuersae 
originis  continetur,  coagmentandi  munus  maioris  laboris  est 
qnam  ut  compilatori  Athenaei  imputetnr.  Et  quod  Grateuae 
mentio  apud  Platonem  non  occurrit  sed  Aristoteli  debetur,  num 
tanta  eum  seiend!  cupidine  inflammatum  fuisse  putabimus,  ut 
illnm  ex  hoc  suppleret?  Geterum  Aristotelem  ab  eo  non  in- 
speetum  esse  non  negabis  si  haec  contuleris: 

n.  h.  1, 1  Aristot.  bist.  an.  VIII,  2  p.  590b  u.  32sqq. ;  IX,  37 

p.  622a  u.  31 ;  de anim.  part. IV,  5  p.  679a  u.  11 . 
tt.  h.  I,  5  Arist.  bist.  an.  IX,  37  p.  621  a  u.  12. 

n.  h.  I,  6  Arist.  bist.  an.  V,  33  p.  558  a  u.  11 ;  cf.  et  u.  7  sqq. 

u.  h.  I,  8  Arist.  bist.  an.  IX,  5  p.  611b  u.  20. 

u.  h.  1, 10        Arist.  bist.  an.  IX,  6  p.  612b  u.  1. 
u.  h.  X,  3         Arist.  bist.  an.  VI,  31  p.  579b  u.  2. 
n.  h.  XI,  5       Arist.  pol.  V,  4  p.  1303  b  u.  37. 
n.  h.  XI,  8       Arist.  pol.  V,  10  p.  1311a  u.  31. 
n.  h.  VI,  6       Scbol.  ad  Aristoph.  Acbarn.  320. 
n.  h.  Xm,  16  Arist.  mirab.  ausc.  GXXVII  (139)  Westerm. 

Varioram  libri  primi  capita  2,  3,  4,  7,  9,  11 — 13  ad  Aristotelis 
libros  de  animalibus  conscriptos  omnino  non  quadrant,  si  qui- 
dem  indicibus  editioni  Berolinensi  subiunetis  fides  est. 

Praeterea  Piatoni  debentur  quamquam  ex  eo  ipso  non 
sümpta  sunt  u.  b.  Vm,  1  (ex  Tbeag.  p.  128  c.  XI),  u.  b.  Vm,  2 
(ex  Hipparcb.  p.  228  BG),  u,  b.  XIV,  5  (ex  Ion.  p.  541 G);  libri 
m  capita  9  et  10  conuiuii  paginis  178  et  179  obiter  respondent. 

De  festiue  dictis  Pseudoplutarcbi  consentiunt  Pbocionis  IX, 
Epaminondae  Xm  et  XXI,  Pelopidae  I,  Scipionis  minoris  I 
cum  u.  b.  XI,  9;  apopbtb.  Lac.  Agesilai  LXX  cum  u.  b.  XII, 
15;  ap.  Lac.  Lycurgi  VII  cum  u.  h.  XIII,  23,  At  in  u.  h.  X,  9, 
Xn,  15,  XIII,  23 — 25,  ubi  deinceps  enumerantur,  qui  gloria 
rerum  gestarum  florentes  pauperes  fuerint,  qui  cum  pueris  lu- 
dere non  grauati  sint,  qui  ex  ipsorum  institutis  damna  fecerint, 


Digitized  by  VjOOQiC 


28  Felix  Rudolph 

habemns  quasdam  exemplorum  similium  continuationes,  qnas 
non  undiqne  ab  Aeliano  compositas,  sed  ex  uno  eodemqne 
aactore  descriptas  esse  consentaneum  est.  Quae  deberentnr 
sane  Ulis  facetiarum  libellis,  qai  Platarchi  nomine  perperam 
inscripti  sunt,  si  totae  ad  eos  adaptatae  essent.  Nunc  nero, 
qaoniam  partim  tantam  in  eos  cadnnt,  inde  non  flaxeront 

Dicteria  hominum  clarorum  quae  libri  XIII  capitibaB  37 
— 43  congesta  sunt  maiore  ex  parte  cum  Psendoplntarcho  con- 
cinunt  (cf.  apophth.  Alcib.  m,  V,  VI,  VII,  Themist.  V,  Phoc 
XVni,  Epam.  XXIII,  Timoth.  I).  Immo  qnattuor  effata  Alci- 
biadis  in  n.  h.  XIII,  38  aeque  atqne  apud  illum  se  excipinnt 
Enimaero  sunt  ibidem  dnae  sententiae  eiusdem  Alcibiadis,  sin- 
gnlae  Gelonis  in  37,  Ephialtis  in  39,  Themistociis  in  40  et  43, 
qnae  apud  Pseudoplatarchum  desunt.  His  omnibns  animo  per- 
pensis,  si  imaginem  Aeliani  compilatoris  Athenaeo  adhibito 
patefaetam  respicimos,  quae  in  u.  h.  XIII,  37—43  leguntar  fa- 
cete  dicta  et  facta  non  ex  apophthegmatis  regum  dneumqne, 
sed  e  fönte  quodam  his  cum  uaria  historia  communi  uidentar 
hausta  esse. 

An  mauis  de  Aeliano  Plutarchi  excerptore  cogitare?  Nempe 
congruunt  iidem  illi  Septem  loci  cum  uit  Alcib.  Vn  et  XXII, 
Themist.  XI  et  XVIH,  Phoc.  XXXVI,  SuU.  VI  —  de  sui  laude 
p.  540  D  et  praec.  ger.  reipubl.  p.  799  E.  Atqui  ne  premam 
discrimina  quibus  his  repugnant,  quod  compluribus  scriptis 
Plutarcheis  respondent,  Aelianus  non  is  erat  qui  pauca  dein- 
ceps  capita  apophthegmatis  uirorum  inclutorum  expleturns 
multa  uolumina  sedulo  inspiceret. 

Neque  Aelianus  ipse  sui  euadit  epitomator,  id  est  oariae 
historiae  conscribendae  operam  impendens  usu  libri  de  natura 
animalium  abstinuit.  Huic  autem  iudicio  duo  insunt  axio- 
mata,  quibus  ponitur  et  utrumque  opus  eiusdem  auctoris  esse, 
id  quod  Bemhardy  in  suspicionem  uocauit,  et  si  quidem  eias- 
dem  sunt,,  hunc  ante  illam  confectum  esse.  Quae  iam  pro 
ueris  habere  mihi  liceat  sub  finem  0  huius  dissertationis  com- 
probaturo. 

1)  Vide  cap.  XIV. 


bigitized  by  VjOOQ IC 


n. 

h.  I,  2 

D. 

h.  I,  3 

n. 

h.1,4 

n. 

kl,  5 

n, 

h.  I,  6 

D. 

h.  I,  7 

n. 

h.  I,  8 

B. 

h.  I,  9 

n, 

h.  1, 10 

u. 

h.I,  11 

0. 

h.  I.  12 

n. 

h.  I,  13 

n. 

h.  I,  14 

a. 

h.  I,  15 

De  iontibus  qaibus  Aelianam  in  uaria  historia  componenda  usus  sit.    29 

Äel.  u.  h.  I,  1  obiter  conuenit  cum  Ael.  h.  a.  I,  27,  VII,  11. 
obiter  conuenit  cum  h.  a.  I,  21,  VI,  57. 
non  conuenit  cum  h.  a. 
totum  plane  conuenit  cum  b.  a.  VI,  53. 
obiter  conuenit  cum  h.  a.  IX,  12. 
non  conuenit  cum  h.  a. 
non  conuenit  cum  L.  a. 
plane  non  conuenit  cum  h.  a. 
plane  conuenit  cum  parte  libri  V  capitis  39; 

cf.  IV,  18. 
omnino  non  conuenit  cum  b.  a. 
plane  conuenit  cum  parte  libri  VI  capitis  41 ; 

cf.  XI,  19. 
obiter  conuenit  cum  h.  a.  II,  25. 
totum  plane  conuenit  cum  h.  a.  VI,  62. 
fere  conuenit  cum  h.  a.  V,  34,  XVII,  24. 
partim  paene  uerbotenus  conuenit  cum  h.  a.  IV,  2 ; 
*  minus  cum  ni,  45.    Tamen  uar.  bist.  1.  I 

capita  14  et  15  ex  Atb.  IX  pp.  393—395 
sumpta  sunt. 
u.  h.  IX,  39     partim  paene  uerbotenus  conuenit  cum  h.  a.  I,  6. 
a.  h.  X,  3         in  uniuersum  deinceps  conuenit  cum  h.  a.  IV,  12 
et  V,  33;  extrema  pars  repugnat  libri  IV 
capiti  34. 
VL  h.  XI,  3       totum  conuenit  cum  particula  libri  VI  capitis  1. 
n.  b.  m,  30     totum  ad  uerbum  conuenit  cum  b.  a.  VI,  1  extr. 
Q.  h.  Xm,  46  conuenit  cum  b.  a.  VI,  63;  ut  uero  oratione  te- 
nuius,  ita  Patris  Acbaeorum  memoratis  bac 
narratione  uberius  est. 
u.  h.  Xin,  5    obiter  conuenit  cum  emblemate  libri  VI  capitis  15. 
Prima  tredecim  capita  uariae  bistoriae,  quae  continuo  de 
animalibus  sunt,  redolent  unum  eundemque  auctorem,  qui  ge- 
neratim  mopes  uirtutesque  bestiarum  exsecutus  sit.    Etenim  in 
Q.h.  I^  1 — 6  exempla  sunt  natiuae  cuiusdam  animalium  astu- 
tiae;  capita  7 — 10  ita  continentur,  ut  pertineant  ad  remedia 
ab  animalibus  aegrotis  aut  uulneratis  adhibita.    Capitibus  11 


Digitized  by  VjOOQ IC 


80  Felix  Rudolph 

et  12  agitar  de  diainatione  muriam  et  formicamm,  a  quo  argn- 
mento  ne  eapnt  13  qnidem  alienam  est,  ubi  a  cane  Gelon 
malis  somniis  oppressus  dicitar  excitatas  metaque  solatos  esse. 
Itaqae  cam  baec  lemmata  omnia  artissime  inter  se  cohaereaot 
et  quasi  totnm  efficiant,  capita  4  et  13,  quamuis  historiaeani- 
maliam  respondeant,  propterea  qnod  sola  de  Ulis  tredecim  in 
eam  prorsos  cadant,  inde  non  sunt  petita. 

Summa  libri  IX  capitis  39  ea  est,  ut  absurdi  amores  Xerxis, 
bominis  cuiusdam  Atbeniensis,  Olaucae  citbaristriae,  Xeno- 
phontis  Solensis,  adulescentis  cuiasdam  Lacedaemonii  recen* 
seantnr.  E  quormn  nnmero  tres,  qui  qaidem  extreme  capite 
exbibentur,  in  bistoria  animalium  occarrunt  paene  iisdem  uerbis 
enarrati.  Aelianos  uero,  ut  in  loco  uariorum  laudato  de  Xene 
et  de  bomine  Atbeniensi  agens  e  libro  quem  ipse  de  bestiis 
condiderat  non  pendet,  ita  ne  extrema  quidem  lila  exempla 
ex  eo  in  uaria  sua  transtulit. 

Neque  babeo,  cur  in  cetero  consensu  utriusque  bistoriae 
disserendo  multus  sim;  nam  adeo  tenuis  est,  ut  ad  proximas 
origines  uariae  bistoriae  in  censum  non  ueniat;  nisi  quodsola 
u.  b.  1.  XI  Caput  3  et  1.  III  caput  30  cum  b.  a.  VI,  1  apprime 
concinunt.  Quoniam  autem  res  ita  se  babet,  illa  Ubri  de  na- 
tura animalium  cum  uariis  affinitas  posita  est  in  quodam  com- 
muni  fönte. 

Bestat,  ut  af&rmem  me  fragmenta  bistoricorum  Graecormn 
Muelleriana  etiam  morosius  peruestigantem  quattuor  tantnm- 
modo  uel  quinque  locos  uidisse  ita  cum  farragine  Aeliani  con- 
gruere,  ut  ad  ueras  radices  eins  referri  possint. 

VII.   De  fantium  mdiciU  ex  Aeliano  ipso  petendü» 

1. 
Aelianus,  praeterquam  quod  Atbenaeum  nusquam  laudanit, 
ceteros  quoque  auctores,  quibus  usus  est,  reticere  maluit  quam 
diserte  antestari  in  multifarias  uerborum  ambages  digressos: 
u.  b.  I,  28:  i&iXiü  elTtelv  "Podlav  do^av.  I,  29:  kiyovai  K^owy 
ytaldeg.  11,  32:  liyoval  rcveg  Uyoi  IIv&ikoL  HI,  35:  Uyog 
diaQQ€l  xal  ovrog  'Am^og,   IV,  28:   Uyovat  Jijkliov  Ttaldeg- 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fontibtts  quibus  Aelianus  in  naria  historia  componenda  nsas  sit.    31 

V,  21 :  iJyei  tig  Xoyog.  XIII ,  1 :  loyog  ovtog  lignadixog. 
Xin,  33:  (paah  AiyvTCTltJV  Xoyoi.  XIV,  20:  xovxo  aveXe^a fitjv 
h  ioTOQlaig  2vßaQiTixalg.  Neque  ego,  quandoqaidem  mala 
fides  descriptoris  satis  superque  explorata  est,  hoc  iudicium 
facere  diibito:  qnicnmqae  scriptorum  in  naria  historia  nomina- 
tnr,  ob  id  ipsnm  quod  eins  mentio  fit,  ad  eam  componendam 
DOD  adhibitas  est  Et  consecntns  est  Aelianus  quod  uoluit; 
spissa  caligine  eius  fontes  primarii  obruti  sunt. 

2. 

Nunc  quoniam  Aeliani  ipsius  testimoniis  destituti  sumus, 
ad  ratiocinationes  refugiendum  est.  Ac  primum  quidem  eos 
quoram  curae  in  rebus  Romanis  disserendis  uersatae  sunt  ab 
eo  Don  esse  consultatos  inde  efficitur,  quod  res  patrias  raris- 
sime  commemorat.  Etenim  si  Graecorum  colonias  Italicas  ex- 
cipis,  inter  CCCCLXIV  lenimata,  e  quibus  ea  uaria  historia 
quam  nos  manibus  terimus  constat,  modo  XVII  spectant  ad 
Italiam  Romanorumque  historiam,  instituta,  mores;  de  quo 
Bumero  VII 0  tota,  X  ^)  partim  ad  argumentum  quod  dixi  fa- 
einnt.  In  animalium  autem  historia ,  quae  XVII  libris  con- 
tinetur,  res  Romanas  uel  Italicas  tantum  XIV  ^)  narrationibus 
adspersas  esse  nidi.  Itaque  Romanarum  historiarum  nee  Ro- 
manos nee  Graecos  auctores,  nee  Liuios,  Tacitos,  nee  Diony- 
sos, Appianos  ei  materiam  suppeditasse  in  promptu  est. 

Qain  unumquodque  uolumen  Latinis  litteris  ante  eum  ex- 
aratom  ab  hac  quaestione  uidetur  esse«remouendum.  Nam 
qoamqnam  Aelianus  Romanus  fuit  et  hoc  nomine  in  uariis  suis 
adeo  gloriatur*),  in  Graecae  linguae  exercitatione  et  peritia 
pmnem  laudem  et  ipse  posuit  et  aequalium  admirationem  in- 
didem  eonsecutus  est;  rjrtlxi^e  üartsQ  ol  kv  rj]  fieaoyal^  lAd^ri- 
^^loi;  bis  uerbis  Philostratus  *)  Aeliani  uitam  exorsus  grauissi- 
mam  causam  cur  eam  commemoratione  dignam  duceret  signi- 

1)  V.  h.  Vn,  11,  16,  21,  IX,  16,  Xn,  11,  33,  XIV,  36  (XII,  6). 

2)  V.  h.  n,  38,  ni,  17,  34,  IV,  1,  IX,  12,  XI,  9,  XH,  14,  25,  43,  XIV,  45, 

3)  H.  a.  I,  38.  n,  11,  V,  21,  29,  Vm,  4,  IX,  11,  61,  X,  22,  XI,  15, 16, 
Xfl,6, 33,  Xin,  6,  XIV,  8.        4)  V.  h.  XII,  25,  II,  38,  XIV,  45. 

5)  Vit.  8oph.  n,  31. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


32  Felix  Rudolph 

ficauit;  quod  autem  Suidas  eom  (Aellykuaooy  sine  ^BlUp^oy- 
yov  appellatam  esse  tradit,  eodem  spectat;  ad  haac  nero 
copiam  facaltatemqae  dicendi  nimirum  non  Latinorum,  sed 
Graecoram  scriptorum  lectione  et  usa  peruenit;  accedit  quod 
Pausaniae  Gaesariensis^),  sophistae  Graeci,  fait  discipulus, 
Herodis  Attici  admirator,  et  qnod  Philostratas  in  Graecoram 
rhetorum  uitis  de  eo  exposait;  Graecas  sophista  et  esse  et 
haberi  uoluit:  Graecoram  hominum  Stadium  in  eo  conspicnam 
est;  bos  maxime  a  se  amari  aperte  profitetar^);  Graecarnm 
malieram  laadibas  ne  qaid  detrabat,  in  Bomanis  celebrandis 
modam  sibi  constitait  ^) ;  Graecos  deos  inaocat^);  Hieronem 
cum  (fikiklrjva  appellat  eruditum  fnisse  dicit^);  Graecoram 
iudicio  luctum  quo  Alexander  Hephaestionem  mortuum  pro- 
secutus  est  metitur^).  Non  igitur  casu  factum  est  id  quod 
supra  diximus,  eum  nee  Valerium  Maximum  nee  Plininm  nee 
Gellium  exscripsisse ;  quos,  ut  auctores  ipsi  accommodatissi- 
mos,  si  consilium  babuisset  litteras  popularium  suoram  ad- 
eundi,  in  compilando  uix  potuit  praeterire. 

3. 
Age  uero  cum  libros  ab  Aeliano  excerptos  neque  ad  res 
Romanas  multum  pertinuisse  neque  Latine,  sed  Graece  foisse 
compositos  didicisse  uideamur,  quaeramus  quae  temporam 
momenta  per  uariam  bistoriam  deprebendantur.  Legimns  in 
XII,  25  emolumento  fuisse  ApoUonium  Ciceroni,  Areum  Mae- 
cenati,  Atbenodorum  %ugusto.  Eiusdem,  nisi  fallor,  Atbeno- 
dori  libro  ^sqI  auovdfjg  xaJ  natdcag  inscripto  assignanda 
sunt  quae  in  XII,  15  de  Arcbyta  Tarentino  narrantur^.  — 

1)  Errauerunt  Perizonius  et  lacobsius  in  praefationibus  Aelianam 
auditorem  faisse  opinati  eins  Pausaniae  cuius  descrlptionem  Qraedae  ha- 
bemus.  Nam  Aellanus  ctsi  in  u.  h.  XII,  61  periegetam  laudat  (descr.  Graec. 
VIII,  36,  6)y  eo  neque  usus  est  neque  omnino  ingenio  eius  Bimilis  erat. 
Verum  FhDostratus  Pausaniam  Aeliani  praeceptorem  fuisse  prodens  dicit 
rhetorem  Ulum  Caesariensem,  cum  praesertim  pro  indole  uitarum  sophi- 
starum  oratoriam  institutionem  intellegat. 

2)  V.  h.  IX,  32.        3J  XIV,  45.        4)  VI,  1,  II,  9.        5)  IX,  1. 
6)  VII,  8.        7)  Athen.  XII  p.  519  b. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fontiboB  quibns  Aelianus  in  naria  histom  componenda  usus  sit.    33 

Qaod  compluria  uariorom  dicteria  indidem  deriuata  sunt  ande 
Psendoplutarehi  apopbthegmata  regam  et  dncnm  %  haec  uero 
etiam  aliquot  Angnsti  facetias  exhibent,  deducimor  in  aeta- 
tem  Augnsto  posteriorem.  —  V.  h.  IV,  1  recedit  ad  librmn 
Nicolai  Damasceni,  qui  temporibus  eiasdem  principis  con- 
innetos  erat,  7taqad6^u>v  id-üv  avvayoyyii  nimcupatam  ^).  — 
Exstat  in  I,  29  ouem  leonem  enisam  esse  in  grege  qnodam 
Niciae,  Coomm  fyranni,  qui  non  diuersus  fnisse  uidetur  ab  eo 
Nida  quem  Strabo  nt  aequalem  commemorat*'^).  —  V.  h.  II,  2, 
3,  44,  m,  31,  IV,  3,  4,  12,  VIH,  8,  X,  10,  XIV,  15,  37,  47,  qui 
loci  de  pictoribus  et  de  arte  pingendi  sunt,  magna  certe  ex 
parte  redolent  auctoritatem  lubae,  qui  anno  p.  C.  n.  23  diem 
obiit  Is  enim  ^iaroQixwtarog  rcJy  ßaaii^iov*  cum  multa  alia 
tarn  peculiare  opus  Tts^l  yqatpmiq  conscripsit,  neque  quem- 
qnam  tum  temporis  puto  facere  potuisse,  quin  de  eo  argu- 
mento  disserens  hoc  libro  aut  sua  sponte  aut  ipse  nescius  ni- 
teretar.  An  credibilius  est  ista  uariae  historiae  lemmata  a 
priBciB  Ulis  scriptoribus  rei  pictoriae  dncta  esse,  a  Duride 
Samio^),  Antigene,  Polemone  qui  avrlyQaq>a  Ttqog  Iddalov  xot 
'Anlyovov  emisit^),  Artemone®)  quem  laba  secutus  est?'0  üti- 
que  certnm  est  primum  auctorem  libri  X  capitis  10  et  1.  Xn 
capitis  41  ante  Plinium  maiorem  floruisse,  qui  in  nat.  bist. 
XXXV,  3, 16  et  10,  79  sq.  eadem  profert.  —  Dilucidior  tem- 
poris nota  praebetur  in  u.  b.  Vm,  11,  ubi  Aetna  mens  decre- 
üisse  dicituT.  Hanc*  uero  opinionem  sub  annum  p.  G.  n.  50 
eircumlatam  esse  sequitnr  e  Senecae  epistula  LXXIX.  —  Quod 
in  u.  b.  XI,  2  exstat,  Daretem  Phrygem  ante  Homerum  Dia- 
dem  scripsisse  memoriam  nobis  affert  Dictyis  Cretis,  cuius 
codicillos,  in  quibus  ipse  praesens  res  Biacas  exarasset,  Neroni 
oblatos  esse  &bulati  sunt®).   Utrumque  autem  commentum  non 

1)  Vd.  p.  28.        2)  Stob.  flor.  V,  51,  CXXHI,  12,  XLIV,  41. 

3)  XIV  c.  19  p.  658.        4)  Cf.  Maell.  frr.  histt.  Graec.  H  p.  466. 

5)  Ibid.  m  p.  132.  .  6)  Ibid.  IV  p.  340  sq.  7)  Harpocr.  s.  u.  iTo- 
^^onoc  * . . .  UxoQfjHaciv  aXloi  re  xal  lAQxifMov  iv  rf  na^l  t,<oy^aup(ov  Koi 
%ßas  4r  Tois  mqi  y^atptxijs;  i.  6.  pro  ratione  auctomm  laudandoram  ueteri- 
bus  propria:  Inba  duce  Artemone.       8)  Paoly's  Bealenc.  II  *  p.  1006. 

Uiptiffer  Stadien.  YIL  3 


Digitized  by  VjOOQ iC 


34  Felix  Rudolph 

modo  argumento  inter  se  cohaeret,  sed  etiam  circa  eandem 
tempestatem;  id  est  post  Neronem  nidetor  ortam  esse.  —  In 
Xn,  61  mentio  fit  Pansaniae  periegetae,  qui  AntoniniB  impe- 
rantibus  floroit  Postquam  enim  ibi  narratam  est  Thurinos 
Aquiloni  sacra  fecisse,  extremo  loco  haec  subioncta  sunt:  Jlat;- 
aaviag  di  q>r]aiv  ort  xal  MeyaTtolitai^).  Deniquey  nt  snpra 
disputatum  est,  Aelianus  excerpsit  Athenaeum,  qui  exeunte 
altero  p.  G.  n.  saecalo  uignit^). 

Liber  de  natnra  animalium  pluribus  temporam  indiciis 
apertis  Ulis  qaidem  adomatus  est.  Laudantar  enim  in  h.  a. 
yniy  4  Crassas  et  Domitins,  in  IX,  11  et  61  Cleopatra,  in 
Xn,  6  Pompeins,  in  II,  11  Germanicns,  in  V,  29  Claudius  et 
Britanniens,  in  XI,  35  Nero,  in  XI,  15  Titos.  De  recentiori- 
bns  scriptoribns  nominatim  affemntnr  in  IX,  58  luba,  in  XI,  40 
Apio,  Tiberii  et  Clandii  aeqnalis,  in  X,  42  Telephns  Perga- 
menus,  Marci  ante  eins  principatnm  magister,  in  X,  1  Gassins 
Dio  ^).  Qnodsi  origines  hnins  libri  memoriae  imperatonun  qui 
ante  Aeliannm  regnauemnt  adscribendae  sunt,  eae  a  qnibns 
naria  historia  tracta  est  in  temporibns  libertatis  Romanoram 
noi^nidentnr  esse  qnaerendae. 

lam  si  nariam  historiam  totam  spectamns,  remm  Attica- 
mm  stndinm,  qno  insignis  est,  animnm  adnertit  Namqne  pla- 
rimi  niri  de  quibus  agitnr,  Athenienses  sunt:  Nelens,  Codri 
filins,  Selon,  Miltiades,  Themistocles,  Aristides,  Perides,  Gleon, 
Ephialtes,  Socrates,  Plato,  Alcibiades,  Ciitias,  Xenophon,  Pho- 
cion,  Timothens,  Demosthenes,  Demades,  Demochares,  Deme- 
trins  Phalerens,  Dioxippns  athleta,  Diotirnns,  homo  nino  de- 
ditns,  Poliarchns,  qui  canes  et  gallos  ipsi  caros  magnifice 
sepeliebat  De  Atheniensibus  in  nniuersum  sunt  n.  h.  m,  36, 
IV,  6,  V,  10, 12,  13,  20,  IV,  1,  5,  Vm,  15;  de  eorundem  legi- 
bus V,  14,  18,  VI,  10,  vm,  10;  de  indiciis  V,  15,  18;  de  iudi- 
cum  Atticorum  disceptationibus  V,  16,  19;  de  Leocorio  fimo 
XQ,  28;  de  Diipoliis  et  Buphoniis  festis  Vm,  3;  in  III,  38 
exstat  Athenienses  primos  ficum  et  oliuam  inuenisse,  Erich- 


1)  Cf.  cap.  Xm.  2)  Pag.  5  sqq.        3)  Pag.  8  sqq. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fontibus  qnibas  Aelianns  in  naria  historia  componenda  usus  sit.    35 

thoniam  primnm  equos  domuisse ;  in  m,  35  in  Academia  more 
sancitum  fniBse  ne  qnis  rideret.  Accedit  qnod  n.  h.  IV,  8  et 
V,  10  Isocrati  rhetori  debentur^).  Haec  nero  fere  omnia  ab 
üs  qui  olim  in  antiqnitatibus  AtticLs  nersatt  erant  originem 
traiisse  nidentury  si  qnidem  Androtio  in  n.  h.  VIII,  6  nominator, 
Hellanici  auctoritas  snbest  1.  YIII  capiti  5  ^\  Phanodemi  1.  XU 
capiti  28  ^\  Istri  1.  IV  capiti  5,  qnoad  hoc  quidem  ad  Molio- 
nades  pertinet^).  Gaueas  aero  ne  Aelianum  ad  aT'9't8oyQQq>ovg 
ipsos  adscendisse  arbitreris.  Nam  qnod  in  n.  h.  VI,  1  Athe- 
niensibns  crimini  datnr^  qnod  metoecos  in  pompis  axiadriq)a~ 
Q€lv  et  Gxag>rjq)OQ€lv  inbebant,  qnodqne  in  V,  20  Tarentini  ab 
Athemenaibus  obsessi  esse  dicnntnr,  auctor  enadit  a  insta  aesti- 
matione  et  notitia  remm  Atticamm  remotissimas.  Porro,  nt 
qnae  per  seholia  et  lexica  occnmint  attbidographornm  testi- 
monia  non  ex  bis  ipsis,  sed  ex  Aelio  Dionysio  et  Pausania 
atticistiSy  qni  snb  aetatem  Hadriani  florebant,  maximam  partem 
hansta  esse  commentationibns  E.  Schwabei  ^)  et  F.  Giesingii  % 
imprimis  nero  Th.  Freyeri")  patefactnm  est,  ita  Aeliannm  illis 
anctoribns  neteribns  nsnm  esse  neri  est  dissimillimnm.  Immo 
nero  ista  nariomm  proprietate  ad  memoriam  einsdem  principis 
nocamnr,  nbi  mnlti  adolescentes  Romani  Athenis,  in  üla  prae- 
clara  sede  litterarnm,  Adriannm,  Pansaniam,  alios  rhetores 
audiebant,  nbi  lingna  Attica  Romae  per  nillas  procemm  et  in 
epulis  emditomm  et  adeo  Indis  pnblicis  resonabat. 

Praeterea  per  nariam  historiam  dispersa  snnt  nestigia  re- 
dininae  rationis  Academicae,  qnae  fere  extremis  annis  Angnsti 
exstitit.  Sententia  ei  propria  inesse  nidetnr  in  n.  h.  V,  6,  nbi 
Calanns,  sophista  Indns,  proditnr  coram  Alexandro  Magno  se 
combossisse ,  ^ore  ißovX'q&r]  anoXiaai  ccvtdv  Ix  tcSv  xov  ad- 


1)  Gf.  p.  26.       2)  Harpocr.  b.  u.  ^E^&^atot. 

3)  Id.  s.  a.  yieaxof^Bwv,       4)  Sehe),  ad  Plat.  Phaedon.  p.  381. 

5)  Qoaestt.  de  achol.  Thucydid.  fontibiifl  in  'Leipziger  Studien'  lY 
P-  67  sqq. 

6)  De  Bcholüs  Platonicis  quaestlones  selectae,  Lipsiae  1883. 

7)  Qaaestt.  de  schol.  Aeschin.  fontibus,  'Leipziger  Studien'  Y  p.  299 
-305. 

3* 


Digitized  by  VjOOQiC 


36  Felix  Rudolph 

fjiceTog  decfiwv.  Nonne  tota  hac  narratione  de  Peregrino  Proteo 
commonemar?  Deinde  nero  Socrates  et  Plato  prae  ceteris 
philosophis  abonde  agontur  omniqne  lande  identidem  cumu- 
lantor  0-  Qnae^  antem  in  n.  b.  III,  19  et  V,  9  deprehenditur 
Aristotelis  innidia  non  aliena  esse  nidetar  a  stadiis  eonmdem 
Piatonis  sectatomm,  e  qnoram  nnmero  Galuisios  Taaros  de 
differentia  qna  secta  Academica  a  Peripatetlca  abhorrebat 
librnm  conscripsit^).  Id  qnoqae  bac  admoneri  potest,  qood 
aliqnis  de  aactoribns  Aeliani  in  dialogis  Piatonis  foit  admo- 
dnm  nersatns.  Nam  bnins  philosopbi  snnt,  qoamquam  ei  eo 
ipso  non  effluxerunt,  libri  VIII  capita  1,  2,  9,  libri  XIV  c.  5^). 
Alia  in  eandem  sententiam  decnrsn  bnios  dissertationis  pro- 
ferentur*). 

Restaty  nt  moneam  occultam  qaandam  rationem  inter 
Aeliannm  et  Plntarcbnm  intercedere.  Hie  enim,  licet  ab  illo 
non  adhibitos  sit,  cum  ingenio  atque  indole  tum  pennnltis  nar- 
rationibns  et  sententiose  dictis  ad  eins  similitadinem  accedit 
Scripsit  praeterea  Plntarcbns  librum  de  animalinm  soUertia; 
eadem  exordio  nariae  bistoriae  tractatur.  Exstat  opnscnlnm 
Plntarcbi  de  Alexandri  nirtnte  an  fortnna;  in  n.  b.  III,  23, 
postqnam  praeclara  facinora  eiusdem  regis  recensita  svnt,  haec 
uerba  snbsecnntur:  l'arw  dk  xal  xijg  Tvxiqg  läli^avÖQOv  aya- 
Ttwarjg  ra  Ttkelara^  eX  tiq  eirj  dvO€Qig,  xaXog  d^ovv  lAki^avi^ 
fdij  "^TTtifievog  Trjg  Tox^g,  fdrjdk  ngog  triv  1^  cevv^g  ig  amr 
TtQodvpilav  aTtayoQevwy.  — 

V.  b.  X,  5:   0Qvyiog  ovrog  6 


koyog'  HoTi  yag  uilawTtov  tov 
OQvyog.  6  dk  koyog  g)rjal  r^v 
vv  iav  avtrjg  xig  axfjrp^ai  ßoav 
xai  fiaXa  ye  ehtortog'  ovt€  yaq 
%Qia  %xeiv  ov%e  yaXa  ovtb  aXXo 


Plnt  Artax.  XXV:  "Hya^  Su- 
IIa  q)ovix(orar6v  kotiv  h%(xl^ 
TVQavvlaiv,  tkecov  dh  m 
TtQ^ov  xai  avv7t07t%ov  fi  ^oQ' 
QaleoTTjg.  dio  xal  rcSv  *ijp/w>' 
ror  axid'aaevTa  xal  ivOB^iiu- 
Qiara  ifJoq)od€^  xaJ  deila,  ta 


1)  Cf.  de  Socrate  u.  h.  I,  16,  H,  13,  30,  Vm,  1,  IX,  7, 29,  XIH  27; 
de  Piatone  n,  27, 30,  m,  19,  IV,  9,  VH,  17,  IX,  10.  X,  21,  XII,  25,  Xffl,  29. 

2)  Said.  s.  u.        3)  Cf.  p.  26  sq.        4)  Gap.  X. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fontibus  quibus  Aelianas  in  naria  historia  componenda  nsos  sit.    37 


dh  yevvala  maTevovra  fxaXlov 
g>iXo(pQOGvvag. 


XQf^fio  ovv  oveiqoTtoXeiv  xbv 
^avatovy  eldvlav  kg  o  tl  loig 
Xfr^aofiivoig  aitfj  7tiq>vx€  Xvatr- 
lUrig  dvai.  lolxaai  dh  Tjj 
ii  %fi  Alawnov  olrvgavvoi 
iwtofttsvovreg  xal  dedoinoreg 
navta'  taaai  yoQ  ort  äancQ 
oiv  al  ig  6q>€lXovai  xal  htelvoi 

Utrimqne  nidemns  tyrannos  cum  bestiis  simili  ratione  con- 
ferri.  Qnodsi  tarn  mnlUie  notae  inter  Plutarchnm  et  Aeliani 
naria  conaeninnt,  haec  aidentur  illiüB  aetatem  spirare. 

Qiiae  cum  ita  Bint,  auctores  Aeliani  in  numero  eornm  qni 
post  Augostam  nel  adeo  sab  imperium  Hadriani  Graece  scrip- 
sernnt  latent. 

4. 

Hi  cniusnam  generia  fuerint  e  dispositione  et  argumenta 
nariae  historiae  facultas  est  cognoscendi.  Duplex  enim  est 
ratio  lemmatum  e  quibus  composita  est.  Altera,  de  quibus 
priore  loco  erit  agendum,  continuis  constant  narrationibuSy  quae 
per  se  exhibentur  neque  omnino  cum  uicinis  cobaerent.  Ver- 
santur  autem  imprimis  in  historiolis  ad  philosophorum  uitas, 
mores,  facetias  spectantibus.  Praeterea  pertinent  ad  doctrinas 
graaloraque  placita  philosophorum,  ad  res  Atticas,  Laconicas, 
Persicas,  Aegyptias,  Sicilienses,  Alexandri  Magni,  ad  meretrices, 
loxnriam,  amorem,  ad  res  mirabiles,  quales  quidem  scriptori- 
bos  ftaQado^oyQaq)oi  uocatis  in  deliciis  esse  solebant,  ad  pic- 
tores,  ad  Homerum,  ad  prouerbia,  ad  descriptionem  terrarum; 
denique  habes  rhetoricas  rerum  hominumue  descriptiones  (ex- 
(f^aaeig)  in  ü,  44,  m,  1,  XII,  1,  XTTT,  1,  quibus  partim  ad- 
nnmerandum  est  IK,  16. 

lam  iis  quae  Aelianus  consulto  disiunxit  in  uno  conspectu 
positis  coniecerit  quispiam  fere  tot  fontes  primarios  eum  adiisse 
qnot  praecipua  argumenti  genera  modo  enumerata  sunt,  sine 
eam  maltis  scriptis  peculiaribus  exhaustis  hanc  illam  uarie- 


Digitized  by  VjOOQ IC 


38  Felix  Rudolph 

tatem  farraginis  suae  assecatnm  esse.  Verom  enim  uero  iam 
nimc  in  memoriam  redigendam  est  id  qaod  sapra  apparnit, 
enm  neque  Herodotam  neqne  Isocratem  nee  Platonem  nee 
ceteros  priseos  auetores,  qaamnis  compluria  frosta  ex  üs  af- 
ferat, ipsos  consnlnisse.  Quocirca  fides  adiuncta  est  ei  qaod 
nel  Athenaeo  collato  ante  ocnlos  positom  erat,  enm  uaria  sua 
non  ex  mnltis  et  retnotis  noluminibns  eximia  sednlitate  col- 
legisse,  in  qna  opinione  recentiores  esse  nideoO»  Bed  fartim 
descripsisse  qnos  alii  congesserant  mnltiÜEuiae  doctrinae  the- 
sanros.  Qnodsi  pnrns  putns  compilator  fiiit,  propterea  qaod 
species  nariae  historiae  florida  est,  eins  fontes  et  ipsi  floridi 
fderint  necesse  est.  Deniqne  tota  indoles  eins  obstat,  qao- 
minns  ex  honestis  rernm  scriptoribns  eam  conflatam  esse  sta- 
tnamns.  Etenim  nbiqne  fabellae,  hie  illic  ineptiae,  nnsqaam 
stndinm  neri;  immo  non  ad  cognitionem,  sed  ad  delectatioDem 
snmma  eins  libri  speetat.  Seqnitnr  alteram  partem  narioram 
Aeliani  renocandam  esse  ad  quosdam  commentariomm  anctores, 
qni  qnaecnmqne  digna  memoria  aeqnalinmqne  sensibns  apta  et 
accommodata  enm  alibi  tnm  in  historiis  de  nitis  philosophoram 
conditis  legissent,  sine  nia  et  ratione  eonsarcinanerint. 


Altera  pars  hnins  libri  continetnr  similinm  rernm  ennme- 
rationibns  ant  singnlis  ant  complnribns  deineeps  capitibns  cir- 
cnmseriptis,  qnae  disseeandi  libidine  qna  Aelianns  Visus  est 
intactae  et,  nt  ita  dicam,  continentes  glebae  maioris  ambitas 
in  hoe  ehao  reperinntnr.  Ae  tantnm  abest,  ut  ab  Aeliano  ipso 
compositae  sint,  nt  deberi  nideantnr  miscellaneis  nnios  eios- 
demque  auctoris,  qni  haec  exempla,  similiter  atqne  sna  Va- 
lerins  Maximns,  in  nsnm  rhetornm  declamatommqne  collegerit 
nia  nero  miscellanea  ad  ordinem  litteramm  disposita  foisse  in 
snspicionem  nenit.  Qaod  si  nere  cogitamns,  qnoniam  Athenaei 
dispositionem  ab  Aeliano  inter  transeribendnm  religiöse  ser- 
natam  esse  constat,  nt  indicia  hnins  ke^ixov  in  naria  historia 

1)  Cf.  cap.  xm. 


Digitized  by  VjOOQIC 


De  fontiboB  qnibns  Aelianns  in  uaria  historia  componenda  usas  sit.    39 


agnoscantor  exspectandam  est.  Qnapropter  exceptis  locis  ab 
Athenaeo  petitis  omnia  lemmata  eins  quaecumque  in  indicibns 
similium  rernm  nersantar  perscrutanda  snnty  ecquae  uestigia 
talis  originis  exhibeant.  Id  autem  fieri  non  potent  nisi  ita  nt 
graaiBsima  quaeque  uocabnla,  quibus  qoidem  cuinsque  loci  uis 
et  argamentom  comprehendi  possint,  snb  uno  adspectu  apponan- 
tar  et  ntram  ad  seriem  elementorum  qnadrent  neene  disqoiratur : 


calliditate, 


Tomediis, 


V.h.I,l,  de  polyporam 

a.  h.  1, 2,   de  phalangioram 

iLh.1,3,    de  ranaram  A^gyptiaram 

n  h.I,4,    de  canum  Aegyptiorum 

a.b.I,5y    de  nulpioin  marinarum 

u.  h.  1, 6,    de  teBtodinnm  marinaruin 

qAIT,    de  cancris  snum 

a.h.I,g,    de  hedera  cernoram 

Q.h.1,9,   de  aimiis  leonnm  | 

u.  b.  1, 10,  de  dictamno  herba  caprarum  / 

oh.  1,11,  de  murium  1 

u.  b.  1, 12,  de  formicarum     >  diainatione, 

ob.  1,13,  de  caniB  Gelonis  j 

nL  II,  22,  de  bonis  legibus  quibus  Manti- 

neenses,  Locri,  Cretes,  Lacedae- 

monii,  Athenienses  usi  sint, 
Q.h.Il,23,de  Nicodoro  Mantineensiuin  le- 

gislatore, 
ab.  11,25, quibus  sextus  dies  mensis Thar- 

gelionis  fuerit  fatalis, 

ü  b.  n,  33,  quibus  imaginibus  sculptores  Flu- 
uios  deos  formare  soleant, 

Bb.lI,34,Epichanni  )  senum    enarrantur 
Qb.n,35,6orgiae      Vsapienter  dicta  de 
ü  b.  n,  36,  Socratis      J         senectute, 
D  b.  m,  2,  de  Anaxagorae  \  nuntiis  de  fiHo-  ^ 
u.  b.  m,  3 ,  de  Xenophontis  I  rnm  morte  alla- 
D  h.  m,  4,  de  Dionis  |  tis  animi  magni- 

tL  b,  m,  5,  de  Antigoni      J        tudine, 

LT,,«  r^^  ^        1  iudiciumvulgi 

!     m'''n''*^J^'^*^''>ontempsisBe 
n.b.III,7,Demochare8         |     dicuntur,    ' 


propterea  quod  avvo- 
fianarovs  prima 
uox  est  in  II,  22, 

quoniam  ab  bisuerbis 
incipit:  ttjv  ixrtjv 

uocibus  «ixaS«*»'  at- 
que  eixcjv  quater 
occurrentibus, 


.  u.  Z^a, 


praesertim  cum  uo- 

,  cabulum      fieyaU 

tpQtov  sit  in  m,  6, 


.  U.  EjVVOfKO" 


B.  U.  "Ei. 


Etxojv, 


Vs.  u.  rTj^ae. 


s.  u.  MvytxXo- 


Digitized  by  VjOOQ iC 


40 


Felix  Rudolph 


u.h 
u.h. 
u.h, 


u.h 
u.h 

u.h, 
u.h. 
u.h. 

u.h. 

u.h. 
u.h. 
u.h. 
u.h. 


u.h. 
u.h. 


u.  h.  III,  %     de  inuicta  uirtiite  eomm  qui 
et  a  Marte  et  a  Cupidine  in- 
flammati  in  proelüs  pugnent, 
ni,  10,1  de  puerorum  apud  Lacedae- 
III,  12Jmonio8  amore, 

III,  17,  mnlti  philosophi  de  repuhlica  quod  uocem  ^noli- 
bene  meriti  enumerantur,  xtwfcBmo  a  fronte 

habet» 
.  m,  30,  de  quorundam  abstinentia  Ye- 

ueriB, 
.m,  3S,  de  Atheniensibus  oliuae,  fici,  uocibns  «v^c^^f^a«  et 
causarum ,  gymnasiornm ,  de  i/v^ov  ibi  exhibitiB, 
Erichthonio  rei  equestris  in 
uentoribus, 
ni,  39,  de    cibis    populis  quibusdam  uoce  BeXnvov  ibi  oc- 

propriis,  currente, 

.  Ulf  40,  de  deriuatione  nominum  TYTt;- 

ffotf  2aTüQoit  JSsilijvoi, 
m,  41,   decognominibusBacchi^Aeoiy, 

in,  42,   de  Minyadibus  cultum  Bacchi 

respuentlbuB, 
ni,43,|  Iquandoqnidem  oppidum  Del- 

m,  44,>  de  oraculia  Pythiae,  V  phorum  laudatur  in  HI,  43 
ni'45,j  J  et  44,  Trophonius  in  Hl,  45, 

III,  47,  recensentur  exempla  quattuor 

hominum,  qui  ex  rebus  pro- 

speris  praeter  opinionem  fruc- 

tum  utilitatiB  non  perceperint 

(avSev  avijvTo), 
rV,  1,     de  moribus  mirabllibus  com- 

plurium  nationum, 
ly,  2,  Nicostratum  citharistam  cum 
Laodoco  citharoedo  de  pretio 
artis  suae  uerbls  confligentem 
dixisse  illum  in  magna  arte  par- 
uum  esse,  se  in  parua  magnum, 
u.  h.  IV,  3,  Polygüotum  res  sublimes,  Dio- 
nysium  Colophonium  animi  mo- 
•  tiones  et  corporum  uestiumque 
habitum  picturis  exprimere  so- 
litos  esse, 


cum  hi  tres  loci  ita 
inter  se  cohaereant, 
ut  ad  artes,  id  est 
ad   unam    prouin- 

>  dam  spectent  ern- 
ditionis  ab  Aeliano 
in  u.  h.  IV,  2  uoce 
ftavatxri  expressae 
(cf.  u.  h.  IV.  15), 


B.  U.  'EofOi. 

8.  n.  'Enoh- 
xivifarxe'i 

8.  U.  'ßiftai. 
S.U.  Ev^f^. 

8.  D.  Amv9v. 
S.u.  ^tovticoi. 


U,      ? 


8.  n.  'E^oi. 


■8.  XL  Movctxi 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fonübus  quibus  Aelianus  in  naria  historia  componenda  ubus  Bit.    41 


L  h.  lY,  4y     Thebis  legem  fuisse,  ut  et  pic- 1  \ 

tores   et  scalptores  res  arte  > 

fonnandas  in  meüas  mutarent,  J 
i.h.  lYfö,      exempla  animi  grati  septem  praefizisaerbiB^v«^- 

eollecta  sunt»  yMimv  ant/ivriftd^'^ 

aav, 
I.  h.  ly,  8,      de    nidssitadinibas   fortnnae  quippe  quod  incipiat 

abunde  agitur,  tLiierhiBiaharisovx 

olda  ras   trj^  TvxtjG 
furaßoXae  raxtias; 
i.h.  IT,  15,    qnomm  animi  ad  arteslibera-  nocaboUs  a/iovaora 


les  morbis  conaersi  sint, 

.  h.  IV,  I69  8i  qnis  Galliam imitatos  sit,  enm 
euasunim  esse  potatorem,  si 
qnis  Ismeniam,  tibicinem,  Bi 
qois  Alcibiadem,iactatorem  etc., 
de  Tachi,  regis  Aegyp-1 
tionun  \  ^,^'- 

de  PherecydiB  J  ^^' 

L  h.  V,  10 — VI,7,exceptiBV,  11, 20, 21,  VI,  1 
respnblicae  Atheniensium  et 
Lacedaemoniorum  promiscne 
tractantor, 

quinqae  exempla  crudelitatis 
et  Buperbiae  recensentor, 
de  Gelone  boni      ]   tyranni 
de  Dionysio  altero  >  ezempla- 
prani  J     ribos, 

B.h.  VI,  13,  benigne  quodam  deorum  nu- 
mine  paucis  tyrannis  conti- 
gisse,  ut  imperiam  ad  poBteroB 
promouerent, 

Pittacnm  molam  celebrasse,  \ 
Laertes  laboperibusmanua- 1 
Ulixes  >rÜ8  non  abhorrmsse  | 
Acbilleus  j         dicuntor. 


TOS  et  fiovffixcjraroe 
occurrentibuB, 


Lh.V,l, 

Lh.V,2, 


Lh.Vl,l, 


i.h 


VI,  11, 
VI,  12, 


3.h. 
ah 


vn,4, 

VII,  5, 


I.h.  VII,  9 ,   de uxcris Pbocionis] 

3.  h.  vn,  10,  de  Socratis  | 

}.  h.  Vn,  1 1,  de  mnlierum  Roma- 1 

namm  J 


simplici- 

tate  uesti- 

tns, 


propterea  quod  n.  h. 
vn,  9  haec  a  fronte 
habet:  atra  ovx  ifari 
coHpQOilvvri  fiByaXfi ;  | 
et  Bub  finem  idem 
uocabolum  iterum,/ 


8.  u.  MovifixTi. 
B.  u.    Evepye- 

fftCJV. 

8.  U.  Msxaßo- 


8.  u.  Movaixri. 

8.  U.  MifiTiCtS. 

s.  a.  Noaoe. 

8.  u.  UoXl' 
TsXai. 

8.  U.  "Tß^ts. 


8.  U.    TvQaV' 
vos. 


.  u.  n6vo6. 


8.  U.   ^Wfp(fO' 


Digitized  by  VjOOQ iC 


42 


Felix  Rudolph 


u.  h.  Vn,  14,  philosophorum  bellis  probato-   uocabulis     ffr^arTj'\ 

rum  coaceruata  sunt  exempla,     yoe,  ar^artvBa&M, 

GtQoxriyia^      arga- 
Ttia  occurrentlbuB, 
u.  h.  yn,  IS,  Aßgyptios   tormentorum   esse 

patientissimoB ,  uiduasque  In- 

das  una  cum  coniugibus  mor- 

tuis  86  comburere, 
u.h.yni,ll,Aetnam,  Parnassum,  Olympum  quia  baec  uerba  ibi 

montes  paulatim  decrescere,      praefiza  sunt:  ov^iv 


u.h. 


Vni,ll,i 

vm,  13,  i 

I 

IX,  17-2 


Ifti  d'avfjMCOfUv, 


,Anaxagoras,  Aristoxenus,  He 
raclitus  numquam  risisse  per- 
bibentur, 
u.h. IX,  17— 21,  de  nescio  qua  arrogantia  cumIX, nitaincipi- 

uel  leuitate,  at:  xav^porri^a  koixe 

HarvjyoQeiv^VLQCeni 

ixovfi^sro  exblbeat, 

u.  b.  IX,  22,    memorantur  Pytbagoreij 

Plato         ^medici, 
AristotelesJ 
u.h. IX, 34,    Rhodiorum  etLacedae- 


u.h, 
u.h. 
u.h 
u.h. 


IX,  35, 
IX,  36, 
IX,  37, 
IX,  39, 


s.u. 


s.u. 


s.u. 


s.u. 


s.u. 


c 
o 
cu 


ßavua' 
Uta. 


3] 

3  }s.  U.  Vffr(K>»-. 


uanitas  perstringitur, 


u.  h.  X,  3, 


u.h. X,  7, 


moniorum 

Antisthenls 

Antigoni 

Aiexandri 

absurdi  amores  congesti  sunt,  quoniam  in  primo  ca 

pitehaecsunt:  ncJe 
Se  ovx  av  qtaivj  ris 
yeXoiove  afta  xcU 
nagndoiovs  xovaSt 

de  catulis  perdicum,  anatum,  cum  uox  veorna  et 
leonum  ex  partu  summo  uigore  in  primo  et  in  me- 
praeditis,  dio    capite   depre- 

hendatur, 
Oenopidem  Chium 
tabulam  aeneam 
loui  Olympiae  col- 
locasse  et  Metonem 
Leucanoensem  cui- 
dam  deo  colunmas 
dedicasse 


(3 


09    —    O    cu 

a  SP  -^  S 


propterea  quod  hie 
»  ftdyae  iviavTbe  bis 
nominatur, 


B.1 


ö 

s. 

U. 

Kffifo 

1 

TT.^. 

OB 

CD 

8. 

U. 

Ila^ä- 

M«. 

S 

S.  U.  Niörtta 


>9.  U.  iV£/fl» 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fontiboB  qnlbos  AeUanaB  in  uaria  historia  componenda  usus  sit.    43 
i.h.XI,  1, 
i.  h.  XI,  2, 


Oricadmum  luctandi  primum 

artificem  fuisse, 

Oroebantimn    carmina  epica, 

Daretem  Uiadem  ante  Home- 

niin  compoBuiBse  et  Melisan- 

drom  Milesiam  pugnas  Lapi- 

thamm   et  Centanrorum  de- 

Bcripsisse, 
uh.XI,  3,      Iccum  Tarentinam  ducem  et 

prindpem  faisse  luctationis, 
1.  h.  XI,  9,      sex  ezempla  claromm  uiromm  si  qoidem  uox  nevia 

pauperum  recensentnr,  ibi  bis  apposita  est» 

uox  Ttitnje  ter, 

i.  h.  Xn,  15,  HerculeB  \  ]^^^  ^^^  naiSia  in 

Socratea    I  cumpuerislusiflse     «ordio  huius  capi- 

Agesüaus  (         dicuntur,        (  ^  ^^'  ^^^  ^'^' 

Archytas  J  ^"^    ceterum    ter 

J  est  usurpata, 
.  1l  xn,  16,  de  legatis  Alexandri  Magniocto  quod  uocabolum  gi;- 

commemorantor,  quos  is  ob-     XorvTti&raTa   exhi« 

trectatione  et  inuidia  prosecu-     betur, 

tas  Sit, 
Lb.Xn,  14,  homines  pnlchritudine  insignes  quod  incipit  a  noce 

landantur,  a^cuararoi, 

Lb.  XU,  20,  luscinias  esse insomnes, biron- 

dines  minimo  somno  uti, 
L  h.  XII,  25,  enumerantur  qui  ab  aliis  adiuti  quod  incipit  a  uoce 

Bint,  Svr}vro, 

L  li.  XII,  26,  hominum  ebriosorum  compo-  quia  incipit  a  uoce 

Sita  sunt  exempla  quattuor,        Ttorürrarot, 
L  h.  XII,  29,  Flatonis  quoddam  traditur  de 

luxuria  Agrigentinorum  effa- 

tum, 
1.  h.  xn,  30,  Tarentinos  nino  admodum  de- 

ditos  fuisse,  et  Platonem  a 

Gyrenensibus ,  ut  leges  ipsis 

consütueret,  innitatum  propter 

petuiantiam  cui  obnoxii  essent 

abnuisse, 
a.lLXn,  31,  mentio  fit  cum  aliorum   uini 

generum  tum  uini  Mv^ivr^s  uo- 

cati,  quod  cum  unguentis  pre- 

tiosis  a  Graecis  misceatur, 


)^8.  u.  n^anoß. 


B.  u.  n»via. 


-S.  U.  Ilaidia. 


praesertim  cum  uo- 

>  cabulum  r^tpr]  oc- 

curratincc.30et31, 


§    B.  u.  Zrihnv' 

l 

s.  u.  'QqaiO' 

^    8.  u.  "ThtvoQ. 

S 

o     S.  U.   Sivrivro. 

CD 

g      s.u.  nOTÜfTa' 


s.u.   T^fpri. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


44 


Felix  Rudolph 


lis,] 

ai-  >cf.  u.  1 


u.  h.  XII,  32,  de  Pythagorae,    Empedoclis, 

Hippiae,  Gorgiae  munditia  ni-  ^cf.  u.  b.  XII,  29 — 31, 
mis  exqnisita, 

u.  h.  XII,  35,  index  quorundam  hominum  in-  \quae  capita  uersan- 

est  cognomioum,  I  tnr  in  disceptandis 

I  qnibusdam  aporüs, 
u.  h.  XII,  36,  de  nomero  nliorum  Niobae,     ■ 

n.  b.  XII,  42,  aliquot  homines  comprehensi  nerhis  i&^t^Be^r^<v- 

sunt  a  bestiis  nutriti,  ^l^<u  ibi  appoaitis, 

u.  h.  XII,  43,  recensentnr  multi  uiri  qoi  hn- 

miÜ  loco  nati  incluti  euaaerint, 
u.  h.  XII,  45,  formicas  in  oreMidae  donnien- 

tis  frumenta  coUocasse,  apes  in 

Platoms  ore  f auos  composuiBse 

et  Pindari  nntrices  fuisse, 
u.  b.  XII,  46,  easdem  Dionysio,  eo  quod  in 

manu  eius  consedissent,  tyran- 

nidem  uaticinatas  esse, 
Q.  h.  XII,  53,  de  maximorum  bellorum  causis 

exiguis, 
u.  b.  XIII,  15,  enumerantur  qninque  exempla  quia  ininltioest :  fpa- 

bominum  stultorum,  tri  naxvrctror  ytvi' 

u.  b.  Xni,  23  et  24,  recensentur  qninque  ho- 
mines qui  e  legibus  ab  ipsis 

latis  detrimenta  ceperint, 
u.  b.  XIII,  25,  Corinna  uictoria  musica  a  Pin- 

daro  reportata  BUS  ab  eo  ap- 

pellata  esse  fertur, 
u.  h.  XIII,  37—43,  effata  clarorum  uirorum 

coDgesta  sunt  inter  se  similia, 
u.  h.  XIV,  8—20,  exhibentur  narrationes  eo 

consilio  fictae,  ut  risum  exci- 

tarent, 
n.h.XIV,24,de  uiris  pecuniae  neglegentis-  propterea  quod  sie 

simis,  indpit:    x^fiaranf 

n.  b.  Xiy,36,  de  fatuitate  eorum  qui  patrum 

laudibus  se  iactant, 
u.  h.  XIV,  45,  aliquot  feminae  celebres  lau- 

dantur. 


!• 


:.  a.   Twfi. 


S.u.  Tl^i 

s.a.  Tanun- 
njf. 


S.U.  r*jp«Ta. 

s.u.  UcltfM. 
S.  U.  Uajti^-  j 


o 

i 

I 


8.  n.  BaUpo- 

TOS  (seil,  j 


8.  U.  UaiSiei. 


8.  U.  JT«"»'' 
8.  U.  PwaUti 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fontibus  qnibus  Aelianns  in  uaria  historia  componenda  usas  sit.    46 

CSonfinnata  est  ea  quam  supra  monimns  snspicio;  per- 
multa  lemmata  nariae  historiae  d^prompta  snnt  e  qnodam 
exemplorum  libro  in  litteras  digesto,  cuius  nestigia,  quamuis 
Aelianns  dedita  opera  in  eo  elaboranerit,  ut  exstingnerentor, 
si  tabnlam  modo  adscriptam  animo  examinaneris,  non  possnnt 
Don  agnosci.  Yidemns  enim  progressnm  qaendam  ordinis  qni 
didtar  alphabeticns  in  iis  nocibns  snmmi  ponderis  qnibns  sin- 
gulos  elenchos  exemplorom  inscripsi.  Nam  in  nniaersom  qni- 
dem  hae,  nt  ad  priorem  partem  nariae  historiae  referendae 
sunt,  ita  ineipinnt  a  prioribns  litteris,  ut  ad  posteriorem,  ita  a 
posterioribns;  qnin  etiam,  ut  alterae  alteris  snnt  finitimaO;  ita 
magna  ex  parte  ab  iisdem  litteris  dncuntur:  evvoiitjxaroi,  b^^ 
UTuiv,  —  ^Q(og,  BTtoktTevaavTo^  bqüiq,  evQeri^g  —  öeiftvov^  Jio- 
vvoog,  JeXq)oL  —  fieraßoXal,  (xovaixTq,  (xLfxrioiQ  —  awq>Qoavvt], 
axqaTtffia  —  TtQcirog,  Ttevla,  Ttaidia  —  cogaioTazoiy  (vTtvog), 
wvijvro  —  i^Qvgn^,  rgoqyq,  TaTteivoTrjgy  Tiqaxa  —  noXsfiog, 
TtaxyxoTog,  maXlyxoTog,  naiSia  —  XQVf^^^^^  xavvorrig^  qnibns 
continnationibns  pensa  indicari  nidentnr  quae  Aelianns  fönte 
illo  ntens  in  dies  singnlos  sibi  proposnerit.  Tantum  antem 
abest,  nt  in  eo  offendendnm  sit,  qnod  a  dispositione  quam  illic 
maenerat  aliqnoties  recessit,  nt  id  ipsnm  mimm  sit  qnod  eam 
non  saepins  neglexit.  Geternm  etiam  ubi  ab  ea  digressns  est, 
certae  qnaedam  hie  illic  rationes  deprehendnntnr.  Etenim  in- 
dices  per  libros  I,  11  et  VI,  Vn  et  IX,  X  dispersi,  qni  qni- 
dem  nocabnlis  ^(^cc,  evvofiWTcctoi,  l?,  eliuiv,  yijgag  —  vßQig, 
TVQavvog,  Ttovog  —  TtaQado^a,  veoma,  ^iyag  deinceps  a  me 
notati  sunt,  innersae  seriei  litterarnm  respondent.  AJtera  qnae- 
dam necessitudo  est  inter  eos  locos  qnornm  argumenta  his 
nocibns  comprehendi  possnnt:  elxiav,  yiJQag,  fĀyakoq>Qoavvt], 
«^wg,  IftoltTevaatfTOy  —  S-Stj,  fiovaixi^,  eveqyeaifjiy,  fieiaßolal, 
HovaiToq,  fAlfifjOig  —  a(aq>Qoavv7j,  OTQaTTjyla,  naqtiqriaLg,  d-av- 
fiaaiOy  axv&QiOTtoTTjg,  xovq)6Tfjg,  latQog,  xovqjortjg,  unde  ef&ci 
nidetnr,  nt  to  orotxeia  /i  et  6,  a  et  ^tx  ab  eo  innicem  in- 
specta  sint.  Neqne  deero  qnaerenti  tibi,  qnomodo  factum  sit, 
ut  Aelianns  initium  lexici  de  quo  agitur  exhanriendi  non  a 
t<P  a  OTotxelip,  sed  a  lemmate  ^<^a  inscripto  dnxerit;  scilicet 


Digitized  by  VjOOQ iC 


46  FeUs  Rudolph 

simalatqne  hunc  librnm  nactos  est,  pro  studio  sno  animaliam, 
quae  ipse  ante  singillatim  ü'actanerat,  nihil  antiquins  habmsse 
uidetur  quam  nt  t6  ^  aroix^lov  enolueret. 

Atqui,  si  minus  indulgens  sis,  me  nituperans  'quo  tandem 
iure'  inquies  'de  rebus  commenticiis  tamquam  de  ueris  lo- 
queris?  Nam  tu  quidem  istam  tabulam  arbitrio  finxisti,  neqne 
quidquam  tibi  eam  componenti  fuit  ÜEU^ilius  quam  uoculas  animo 
effingendas  ad  ordinem  litterarum  accommodare\  Sane  con- 
iecturis  meis  usus  sum,  ac  fieri  potuit,  ut  in  hac  aut  illa  uoce 
primaria  constituenda  errarem.  At  certe  summa  eornm  quae 
disputaui  ualet.  Namque,  quoniam  Uli  indices  exemplorom 
omnes  eandem  speciem  adeo  prae  se  ferunt,  ut  uel  ipsi  ancto- 
rem  quendam  omnibus  communem  clament,  dummodo  paaca 
lemmata  eiusmodi,  uelnt  ea  quae  delTtvov,  Jiowaog,  Jehfoi 
inscripsi,  ex  illo  libro  per  elementa  composito  desnmptaesse 
concedas,  cetera  indidem  profluxisse  eonsentaneum  est.  Bis 
concessis,  si  etiam  in  ceteris  dispositio  alphabetica  facili  ne- 
gotio  agnoscitur  —  quam  agnouisse  mihi  uideor  — ,  res  extra 
omnem  dnbitationis  aleam  ponitur. 

Verum  quod  fere  quarta  pars  uariae  historiae  res  similes 
coagmentatas  exhibet,  utique  quarta,  fortasse  etiam  maior 
pars  ex  eodem  illo  fönte  hausta  est.  Sequi  uidetur  numenun 
auetorum  Aeliani  satis  angustis  finibus  contineri. 

6. 
Restaty  ut  moneam  illos  commentarios,  e  quibus  historiolae 
uariorum  Aeliani  per  se  positae  supra  repetendae  erant  ciun 
hoc  libro  ad  formam  lexici  expresso  cohaesisse.  Occunont 
enim  nonnuUa  argumenta  bis  diuersis  locis,  altera  seorsos, 
altera  cum  similibus  coniuncta:  in  u.  h.  11,  14  Xerxem  platani 
amore  captum  torques  et  armillas  aureas  in  eins  ramis  sns- 
pendisse  custodemque  ei  dedisse  rhetorice  narratur;  eadem 
res  in  IX,  39  inter  alia  exempla  amorum  absurdorum  exstat 
Morbus  quo  Pherecydes  oppressus  esse  dicitur  pedicularis  in 
IV,  28  per  se  memoratur,  in  exordio  libri  V  idem  simul  com 
morbo  Tachi  Aegyptii.   Quae  in  X,  21  est  fabella  de  apiboB 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  fontibos  quibus  Aelianus  in  uaria  historia  componenda  usas  Bit.    47 

et  Piatone  in  numero  portentoram  a.  h.  XII,  45  et  .46  ennme- 
ratonun  repetita  est.  Periclem,  cnm  legem  tnlisset,  ne  quis 
loco  cinis  haberetnr,  nisi  qni  ntroqne  parente  eine  natnB  esset, 
fiiiis  legitimis  mortuis  et  nothis  solis  snperstitibns  nim  snae 
legis  ipsom  sensisse  in  VI,  10  per  se  exstat,  in  XIII,  24  cnm 
similibus.  Praeterea  cf.  n.  h.  VI,  11  et  XITT,  37  de  Gelone;  n, 
6  et  XIV,  8,  2  de  Hippomacho. 

Qnoniam  anetores  Aeliani  nonnnmqnam  in  iisdem  rebns 
uersatos  esse  apparnit,  alteri  alterorum  libros  nidentnr  ex- 
scripsisse.  Neqne,  si  res  ita  se  habet,  dnbiam  est,  qnin  is  qni 
illnd  lexienm  eomposnit  exempla  sna  ex  commentariis  qnos 
cogitamns  excerpserit.  Aelianns  igitnr,  cnm  narrationes  ge- 
mellas  exbibeat,  Ulis  libris  promiscne  et  libere  conscriptis  dn- 
plici  ratione  nsns  est:  et  ipsis  et  per  lexicograpbnm  qnem  dixi. 

VIIL  Fontes  circumspiciuntur. 
lam  nero  orbis  anctornm  Aeliani  angnstissime  circnm- 
scriptns  est.  Pendet  enim  naria  historia  ex  libris  Graecis 
argnmenti  nersicoloris  deperditis,  qni  qnidem  post  Angnstnm 
uel  potins  snb  Hadriani  imperinm  confecti  sint;  qnod  genns 
scribendi  e  praefatione  Gellii  satis  notnm  est.  Itaqne  ad  hanc 
qoaestionem  admonefi  possnnt  Pamphili  0,  qni  circa  annos  p. 
C.  n.  50 — 100  nignit,  keif^iojVf  Pamphilae,  qnae  snb  Nerone 
floruit,  iGTOQixa  v7to(Avri^iaTa^)\  de  libris  ad  memoriam  Ha- 
driani renocandis  Philonis  Byblii  7teQ\  x^rjOTOfna^elag^  Cepha- 
lionis  Movaat^)y  Telephi  Pergameni  nomUrj  g)iXofÄad'€la% 
Fauorini  Arelatensis  ano^ivri(jLovevi.iai:a  et  TtavrodaTcij  loToqla^ 
Herodis  Attici  kq>ri^eql6eg,  iyx^LQldia,  xa/p^a«);  ex  aetateMarci 
NieoBtrati  Macedonis  dey.aiAvd'la  et  noXv(jiad'la'^\  ex  posterio- 
ribus  nt  nidetnr  temporibus  Alexandri  Cotiaeensis  TtawodaTt^ 
^^).   Praeterea,  qnocnmqne  animnm  connerti,  nnllam  inneni 

1)  Cf.  L.  ürlichs.  in  mos.  Bhen.  n.  XVI  p.  247. 

2)  Maeller.  fragmm.  bist.  Graec.  HI  p.  520.        3)  Ibid.  p.  560. 

4)  Ibid.  p.  625.  5)  Ibid.  p.  634.  6)  Pbilostr.  u.  s.  II,  1  p.  244 
et  Süid.  8.  Q.  'Hq6Bfi9, 

7)  Sold.  8.  u.       8)  Steph.  b.  n.  KoTiasiov. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


48  Felix  Rudolph 

inscriptionem,  quae  ad  argamentum  indolemqiie  uariae  historiae 
qaadraret  De  iis  uero  qnos  laudaui  Cephalion,  propterea  qnod 
hifltoriam  reram  gestamm  ultra  tempora  Alexandri  Magni  non 
prosecutuB  estOy  hoc  loco  non  aidetur  reBpiciendus  esse;  om- 
nino  autem  nemo  in  censum  aenit  nisi  qui  in  uitis  philoso- 
phorum  uersatns  est;  ergo  nemo  praeter  Pamphilam  etFaüo- 
rinum,  quos  solos  in  eo  argumento  elaborasse  scirnos.  Äge 
horum  uestigia  intentiore  animo  persequamor! 

IX,   De  Fauorini  libris  müeellü^). 

De  scriptis  Fauorinianis  ea  quae  modo  commemorata  simt 
sola  nidentur  huc  adicienda  esse:  commentarii  {aftofivrjfiovd- 
fiara)  et  omnigena  historia  (TtavToda/trj  iatoQia). 

Atqae  illi  quidem  minimum  e  quinqne  uoluminibus  cod- 
stabant ;  noti  sunt  per  Diogenem  Laertium  paene  solum,  qni  XYI 
fragmenta  sernanit.  Quae  pertinent  ad  Pittacum,  Xeoophanem 
Golophoninm,  Empedoclem,  ad  Socratem  et  Platonem  saepios, 
ad  Aristotelem;  Gratetem  Thebanum,  Parmenidem,  Zenonem 
Alexamenumque,  Eudoxum  Gnidium,  Pythagoram,  Demetriam 
Phalereum,  Theophrastum.  Etiam  ioeo  et  facetüs  ibi  locmn 
ftiisse  sequitur  ex  Diogene,  qui  YI,  88  cpmmentarios  Fauorini 
antestatus  narrat,  Gratetem  Thebanum  in  gymnasio  quodam 
uersatum,  cum  coxas  principis  gymnasii  tetigisset,  illo  indig- 
nante  haec  dixisse:  quid  enim?  nonne  ista  quoque  toa  sunt 
sicut  et  genua?  Ac  ne  a  rebus  mirabilibus  quidem  alieni 
erant;  nam  ab  iis  petltum  esse  quod  Gellius  X,  12,  10  ex 
Scripte  quodam  Fauorini  de  columba  Archytae  artificiosa  refert 
Nietzcheo  ^)  concedendum  est.  Neque  ego  hoc  opus,  propterea 
quod  reliqniae  eins  ad  unam  omnes  de  philosophis  smit,  diuer- 


1)  Phot.  bibl.  cod.  LXVm  p.  34  ed.  Bekk. 

2)  Mueller.  frr.  h.  Gr.  m  p.  577.  Marres,  'de  Fauorini  Ajeiatensis 
uita,  studiis,  scriptis;  accedunt  fragmenta",  Traiect.  ad  Rhen.  1853.  Fr. 
Nietzsche,  'de  Laertii  Biogenis  fontibus'  in  mus.  Rhen.  n.  XXTTT  p.  622 sqq. 
et  XXIV  p.  181  sqq.;  'de  Fauorino  Arelatensi'  ibid.  XXTU  p.  6428qq. 

3)  Mus.  Bhen.  XXm  p.  647. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  fontibos  qulbiis  AeUanna  in  naria  historia  componenda  oBoa  sit.    49 

8iim  fnisse  existimo  a  libro  negl  rijg  dialtr]g  twv  (ptXoaoqxav, 
qni  apnd  Saidam  Fauorino  nindicatur. 

Omnigenam  higtoriam  noctium  Atticaram  1.  XIY  capite 
sexto  adnmbrari  Nietzsche  enieit;  nbi  haec  legnntnr:  'Homo 
nobis  familiariSy  in  litterarnm  cnlta  non  ignobilis  magnamqne 
aetatis  partem  in  libris  nersatns,  'adintnm'y  inqnit,  'omatmn* 
qne  nolo  ire  noetes  tnas';  et  simnl  dat  mihi  librnm  grandi 
nolumine  'doctrinae  omnigennB',  nt  ipse  dicebat,  'praeseaten- 
im,  qnem  sibi  elaboratam  esse  ait  ex  mnltis  et  nariis  et 
remotis  lectionibns,  nt  ex  eo  snmerem  qnantnm  liberet  remm 
memoria  dignamm.  Accipio  cnpidns  et  libens,  tamqnam  si 
copiae  comnm  nactns  essem,  et  recondo  me  penitns,  nt  sine 
arbitris  legam.  At  qnae  ibi  scripta  erant,  pro  Inppiter,  mera 
miiacnla!  qno  nomine  fherit,  qni  primns  'grammaticns'  apel- 
latns  est;  et  qnot  fnerint  Pfthagorae  nobiles;  qnot  Hippo- 
cratae;  et  cninsmodi  fhisse  Homerns  dicat  in  ülixis  domo 
xot-^ijv;  et  qnam  ob  causam  Telemachus  cnbans  innctim  sibi 
cnbantem  Pisistratnm  non  manu  attigerit,  sed  pedis  ictn  ex- 
citarit;  et  Enryclia  Telemachnm  qno  genere  clanstri  inclnserit; 
et  qoapropter  idem  poeta  rosam  non  norit,  olenm  ex  rosa  norit. 
Atqne  illnd  etiam  scriptum  fuit,  quae  nomina  fnerint  sociomm 
Ulixis,  qni  a  Scylla  rapti  laceratiqne  sunt;  ntrnm  iv  rij  IW 
^alaaat]  Ulixes  erranerit  xar^  lA^lata^ov,  an  iv  tfj  l'^cu  xarä 
KQorriTa;  item  et  istic  scriptum  fuit,  qui  sint  apnd  Homemm 
nersus  isopsephi;  et  quorum  ibinominnm  /ra^crarix^^  reperia- 
tor;  et  qnis  adeo  nersus  sit,  qui  per  singula  nocabnla  singnlis 
syllabis  increscat;  ac  deinde  qua  ratione  dixerit  singulas  pe- 
cndes  in  singnlos  annos  tema  parere;  et  ex  quinque  operi- 
mentiSy  quibus  Achillis  clipeus  munitus  est,  quod  factum  ex 
wo  est  snmmum  sit  an  medium;  et  praeterea  quibus  urbi- 
bas  regionibusque  nocabnla  iam  mutata  sint,  quod  Boeotia 
ante  appeilata  fuerit  'Aonia',  quod  Aegyptus  'Aeria^,  quod 
Creta  qnoque  eodem  nomine  Aeria  dicta  est,  quod  Attice. 
*^xTij',  quod  Corinthus  *Ephyre\  quod  Macedonis  '"Hfia&laj 
quod  Thessalia  l4lfiovla\  quod  Tjros  'Sarra',  quod  Thracia 
ante  'Sithonia'  dicta  est,  quod  Paeston  ^  noaeidwviov.    Haec 

Leipii^r  Stadton.  Yn.  4 


Digitized  by  VjOOQ iC 


60  Felix  Rudolph 

item  atqae  alia  multa  istiasmodi  scripta  in  eo  libro  fiienmt 
Quem  cum  statim  properans  redderem,  ^ovaio  aov\  inquam, 
'dootissime  niroram,  ravrrig  r^g  Ttokvfia&lag  et  librnm  hone 
opulentiBsimum  recipe,  nil  prorsns  ad  nostras  panpertinas  lit- 
teras  congrnentem.  Nam  meae  noctes,  quas  instractum  oma- 
tumqne  isti,  de  ano  maxime  illo  nersn  Homeri  qnaenmt,  quem 
Socrates  prae  omnibns  semper  rebus  sibi  esse  cordi  dicebat: 

^'Ottl  tol  €v  (jteyaQOLai  xaxov  %^  ayad'ov  re  %i%vxtai. 

Itaqne  omnigena  historia  Fanorini  erat  de  innentoribuBy 
de  qnaestionibus  Homericis^  de  rebus  geographicis,  de  homo- 
nymis,  de  animalibus;  eandem  imprimis  ad  appellationes  ex- 
plicandas  pertinuisse  Photins  in  codice  CLXI  testatur:  hv  ok 
iiacpoqoL  lazoQlai  aal  rwv  xara  tu  ovofiara  d-iaemv  akio- 
Xoylai  xal  roiavra  h^ega.  eig  a  xal  6  rqLrog  avrtp  (seil.  So- 
patro)  avjtifteQalverat  Xoyog.  Fragmenta  hnios  libri  Diogemana 
spectant  ad  nitas  et  dicteria  philosophorum  et  item  ad  in- 
nenta;  ea  qnae  per  Stephanom  Byzantinm  sernata  sunt  ad 
descriptionem  terramm.  Neqne  deerant  ibi  fiäcta  historica,  si 
quidem  Stephanas  s.  n.  TetganoXig  bis  uerbis  osns  est:  (hq 
OaßiüQlvog  €v  TtQwrtp  navrodaTtrjg  vlrjg  latOQixtjg,  Quid 
mnlta?  Titulo  ipso  docemur  res  narias  e  disciplinis  nariis  con- 
gestas  ibi  conglntinatas  fuisse. 

De  discrimine  quod  inter  commentarios  et  omnigenam 
historiam  intercedat  Nietzsche»  cni  hoc  quidem  loco  adstipn- 
lor^  haec  dicit  ^:  ^Primum  constat  et  artoiivrjfiovevfiaTa  et  Tcav- 
TodoTt^v  laroQlav,  si  summam  spectas,  uni  eidemque  litteianun 
generi  adscribenda  esse ,  vTtoiivTinaxvmfi  scilicet ....  Sed  in 
hac  maior  rerum  aequalitas,  similibus  semper  rebus  in  unum 
locum  congestis,  ueluti  inuentis  et  cognominum  indicibus.  In 
Ulis  summa  argumenti  narietas  nullo  omnino  ordine  temperata 
hisque  solis  adstricta  legibus,  quibus  talia  aTcojuvTj^ovevfiata 
solent  adstringi.  Quidquid  enim  in  hoc  libro  exstabat,  eodem 
iure  etiam  in  omnigena  historia  exstare  poterat:  non  nero 
contrarium  statui  debet.  Velut  omne  indicum  genus  ab  anofivf]- 
fÄOvev^aTwv  consilio  dissidet,  non  ab  omnigena  historia'. 

1)  L.  1.  XXIII  p.  648. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fonübiu  quibiu  Aelianos  in  uaria  histoiia  componenda  usub  sit.    51 

Eodem  pertinet  id  qnod  Wilamowitz  i)  obseruanit,  nideri 
ea  quae  Diogenes  ex  omnigena  historia  se  sumpsisse  affirmat, 
ad  tria  qnattaorne  capita  miscellae  historiae  redigenda  esse. 
Yelnt  nnam,  inquit,  quasi  caput  efficiant  ea  qaae  de  accosa- 
toribus  philosophorum  sunt,  Polyeucto  Socratis  (11,  78),  Char- 
mandro  Piatonis  (lü,  19),  Demophilo  Aristotelis  (V,  5),  De- 
metrio  Poliorceta  Demetrii  Phalerei  (V,  77). 

De  forma  omnigenae  historiae  uiri  docti  dissen- 
tiont  C.  Mueller^)  enim,  Urlichs  ^),  Hecker'^)  eam  ordine 
alphabetico  digestam  fuisse  putant;  in  eadem  sententia  uidetur 
Maass  esse,  noua  quaedam  proferens;  sed  incertus  ambigit^). 
Nietzsche®)  uero  et  Wilamowitz "0  stant  a  partibus  Nauckii®), 
qni  hoc  opus  non  fiiisse  ke^ixov,  sed  e  XXIV  libris  composi* 
tum  secundum  classicam  illam  Iliadis  Odysseaeque  normam 
statoit  Cardo  huius  dissensionis  uersatnr  in  his  uerbis  Photii 
explicandis:  6  dk  rglrog  koyog  avlHysTai  avT(p  (seil.  Sopatro) 
«x  tiJQ  OaßwQlvov  ftavTodaycrjg  vkrjg  ex  %e  tov  v  xai  rov  ^  aal 
/Md-e^g  TtXriv  rov  r  fiixQt  t^ov  w.  Et  Nietzsche  quidem  inde 
colligit  omnigenam  historiam  Sopatri  temporibus  fuisse  dis- 
sectam  in  quattuor  reuxri^  quorum  quodque  senis  libris  conti- 
neretur;  pri'mum  libris  aßyde^,  alterum  libris  ij^txA^;  ter- 
tium  libris  v^oTtQO,  quartum  libris  Lvcpxxpcü]  solum  autem 
tertium  a  Sopatro  usurpatum  esse.  Quae  coniectura,  ut  uera 
Sit,  nihil  facit  ad  sententiam  de  dispositione  alphabetica  refn- 
tandam.  Nam  omnigena  historia,  licet  xora  xevxri  per  manus 
hominum  circnmferretur ,  nonne  eadem  simul  in  litteras  di- 
gesta  esse  potuit?  Nunc  uero  Maass  ^)  et  Wilamowitz^^)  illam 
redarguerunt. 

Sed  inspiciamus  fragmenta  huius  florilegii,  in  quibus  certa  j 

nestigia  ordinis  litterarum  offerri  uidentur.    Nietzsche  ex  eo 

1)  Philologische  Untersuchungen  lü  p.  143  sq.,  Berol.  1880. 

2)  Frr.  bist.  Graec.  HI  p.  577.        3)  Mus.  Rhen.  nou.  XVI  p.  254. 
4)  Philol.  y  p.  432.        5)  De  biographis  Graecis  quaestt.  selectae, 

Phflo].  Unters.  III  p.  52sq.        6)  Mus.  Rhen.  XXIII  p.  6498q. 
7)  L.  1.  p.   146.        8)  Phüol.  V  p.  704. 

9)  Phüol.  Untersuch.  lU  p.  50 sq.        10)  Ibid.  p.  145 sq.  I 

4»  i 


Digitized  by  VjOOQ iC 


52 


Felix  Rudolph 


qnod  Fanorinng  teste  Diogene  de  Piatone  et  in  libro  alt^o  et 
in  libro  octano  omnigenae  hiBtoriae  dissernit,  praecipaam  cau- 
sam repetity  cor  in  explicatione  nerborum  Photii  Maelleriana 
o£fendat.  'Exspectamos  antem^  inqnit,  ^si  cnm  Hnellero  &- 
eimns,  baec  fiiisse  s.  n.  IHanav  inserta.  Quid  nero?  Secimdo 
igitnr  libro  Fanorinnsne  iam  ad  JTlitteram  peraenit,  quam  etiam 
in  octano  libro  enm  tractasse  alia  docent  fragmenta?  Qoalem 
hominem  nobis  informemns  Fanorinnm,  qni  libro  primo  litteras 
A  nsqne  ad  0,  libris  seqnentibns  II,  HI,  IV,  V,  VI,  VH,  VIII 
nnam  solam  complexns  sit  II  litteram\  At  enim,  quomam 
omnigena  historia  non  tarn  singillatim  quam  generatim  con- 
scripta  erat,  Nietzsche  in  notas  ordinis  aipbabetici  inquirens 
singnlorom  qaidem  hominnm  nomina  minus  apte  intnitos  est 
Egomet  animo  ad  argumenta  fragmentorum  connerso  illad  testi- 
moninm  Photii  deUberans  reuocauerim 

Di.  La.  in,  57:  Elal  rolvvv,  (prialv  (sc.  0^a-v 
ovkog),  ol  7tavT€Q  avT(fi  (sc.  nkanavi)  yvrjau>i 
dvakoyoL  e^  xal  Ttevtrjxovra,  rrjg  fiev  TtokiTsiag 
eig  dh.a  diavQOVfiivrjg  —  tjv  xai  evQlaxea&ai  o^c- 
dov  oXrjv  TtaQa  n^anay6^<f  iv  Toig  avrikoyixoig 
gyrjai  OaßwQlvog  iv  TtavroöaTcqg  laroQiag 
ß'  —  TiSv  dk  vofioiv  dg  dvoKalö&ia,  quae  uerba  a 
Muellero  /^  in  i}  mutato  ad  u.  nkärmv  referuntur, 

Di.  La.  Vm,  47 :  ^E^aroa&ivrjg  di  q>r]ai,  xa&o  v 
xal  Oaßwqivog  Iv  rij  oyöorj  TtavroöaTtrjg 
loTOQlag  TcaQccrld'eTai,  rovTov  (seil.  üv-S-ayo- 
Qav)  elvai  vdvTtQCJTOv  ivrix^iog  Tcvxxeiaavra  Inl 
vijg  oydorig  xal  rerTaQaxoar^g  ^OkvfiTtidöog,  xofi'q- 
TYjv  xal  aXovqylda  <pOQOVV%a'  hocQid'ivTa  t'  ix  TcJy 
Ttaldcjv  xal  xkevaod-ivr^  avzixa  n^Qoaßrjvai  rovg 
avÖQag  xal  vtxijoaL.  drjXovv  dh  tovto  xal  tovtvI- 
yQafjtfia  07t€Q  iTtoltjae  OealrtiTog' 
nv^ayo^rjv  rcvd,  üvd'ayoQrjv,  ta  ^elve,  xofn^riv, 

^öofjLBvov  rtvxTtjv  el  xctrix^cg  JSdfiLOv, 
nv&ayoQrjg  iycj  elfiL'  %d  S  %Qya  fiov  eX  tiv  ^QOio 
^HXelwv,  qnjaetg  avrov  arttara  liyeiv. 


ad    lemma 
onmigenae 
>  historiae 
JiaXoyoi 
inscriptniiL 


ad  lemma 

omnigenae 

historiae 

ngdivog 

insoriptnm. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  fontibuB  qaibos  Aellanus  in  uaria  hütoria  componenda  asoB  ut.    53 


tovxov  6  OaßuQlvog  qy^oiv  oQOiQXQ^^cia'd'at  dia  ^ 
rijg  fiia^ficmxqg  vhjg,  iftl  nXiov  dl  SuTCQorrjv 
Mi  toig  hLslv<f  TtlrjOiaaavrag  xal  fiera  rctvr^ 
jiQiaTOTilr]y  xal  rovg  avioixovg'  alXa  fi'^v  Kai  tov 
GVQccvov  TtQWTov  ovofiaOai  xoa^ov  xal  Trjv  y^Vi 
axQoyyvJirjv'  wg  dh  Qeoq^qaarog  JlaQfisvldrjv'  (ag 
di  Zf^viov  'Halodov,  rovrcp  q)aalv  avTi7taqa%aa^ 
aea&ai  KvJiwva  xa&dneQ  Mvrlkoxov  ^omqaxet. 

Di.  La.  m,  24  de  Piatone:  Ovrog  jtQWTog  h 
i^mriau  koyov  TtaQ'qveyycev,  aig  (prioi  OaßuQi- 
vog  kv  dyöot]  TtavrodaTtrjg  laroQlag'  aal 
TrQtitog  TOV  xora  Tfjv  avdkvatv  TTJg  ^rjtriaewg 
xQOTtov  eiariyr^aaTO  uiewddfiavri  rcß  &aül(p'  xal 
TtQtitog  h  <piloao(plfjc  dvTlnodag  wvofxaae  xal 
otoixeiov  xal  diaXexrixrjv  xal  TtoiorrjTa  xal  tov 
agi^fiov  TTjv  fCQOfitjxr)  xal  t(Sv  TteQoxtav  rfjv  Irci- 
miov  i7ti(pdv€iav  xal  d'sov  Ttqovoiav.  xal  nqü- 
%og  TcJr  <ptloa6q)(av  avTslTte  TtQog  tov  Xoyov  tov 
AvoLov  TOV  KBq)dXov,  hxd^ifxevog  avrbv  xcrra  Xi^tv 
h  T(fi  OalÖQfp.  xal  TcqwTog  id-eioorjae  vfjg  yQaft- 
^cnixrjg  tijv  dvvafjiiv.  TCQfOTog  T€  avreiQrjxwg axe- 
iov  anaai  Tolg  tvqo  ovtov  ^rjTCiTai.  did  tL  fxi] 
l^vrifiovevoe  ^rjfioxQlTOv. 

Di.  La.  Vni,  12  de  Pythagora:  Aiyerai  de  xal 
TtfujTog  xqiaaiv  aaxrjaat  ad'XrjTag,  xal  TtqwTov 
/  EvQv/xiv7]v,  xad'd  q>rjai.  Oaßcjqlvog  kv  tqIt(^ 
TcJy  ci7toiivrifxovev(idTO)Vy  tüv  tcqotcqov  laxdai  ^- 
?afe  xal  TVQOig  vyqoig,  dXXd  xal  Ttvqolg  ow^a- 
oxovvtwv  avTovg,  xa&dTteg  6  avTog  Oaßwqlvog 
iv  oydoTj  fcavTodaTtijg  lüTOQlag  q>rjalv, 

Praeterea  ea  omnigenae  bistoriae  fragmenta 
qnae  seroata  sunt  apnd  Diogenem  11,  1,  11,  20, 
V,  9,  IX,  23,  29  noce  TtqwTog  occnrrente  de  inuen- 
toribuB  sunt  0- 

1)  Vid.  cap.  X. 


ad  lemma 

omnigenae 

bistoriae 

IlqwTog 

inscriptam. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


54  Felix  Radolph 

Quodsi  in  libro  11  incisum  qnoddam  noce  Jiakoyog  in- 
signitam  erat,  in  libro  VIII  incisum  qnoddam  noce  IlQWTog, 
qnandoqnidem  J  littera  IV  est,  il  littera  XVI,  omnigenam 
historiam  ad  formam  lexici  qnod  dicimns  expressam  fdisse 
seqnitnr;  nifii  qnod  de  XXIV  litteris  atoixelaig  e  qnibnscon- 
staret  binas  singulis  libris  fnisse  comprehensas  statnendnm  est 

Similia  ef&ci  nidentnr  ex  Inlii  Valerii  de  rebns  Alexandri 
I,  13  (in  C.  Mnelleri  Psendocallistb.  ed.  Didot):  'Grescebat 
ergo  (Alexander  Magnus)  nt  corporis  gratia  ita  studiornm  qno- 
que  et  prndentiae  maiestate  et  cum  bis  nna  regiae  disciplinae. 
Eins  nntrix  Alacrinis  erat,  paedagogus  atque  nutritor  nomine 
Leonides,  litteraturae  Polynicus  magister,  musices  Alcippna 
Lemnins,  geometriae  Menecles  Peloponnesius,  oratoriae  Anaii- 
menes  Aristociis  Lampsacenus,  philosophiae  autem  Aristoteles 
ille  Milesius. 

Enim  de  milite  (seil,  de  institutione  militari),  quia  hie 
longa  res  est  et  propositum  interturbat,  si  quid  inqnirere  curio- 
sinsnoles,  sat  tibi  lector  babeto  Graecum  Fauorinl  librnm, 
qui  omni  genere  bistoriae  super scribitur.  Illicetiam 
generis  Alexandri  inneneris  seriem,  cui  generis  principium 
praestitisse  ferunt  Oceanum  et  Thetidem,  exinque  fluxisse  per 
Acrisium  Danaumque  atque  Persea  multosque  alios  in  Perdic- 
cae  genera  uel  Philipporum.  Nam  ne  Olympiadi  quidem  se- 
cus  propago  generosa  est:  cui  diligentia  pari  a  mundi  prin- 
cipio  per  Satumum  atque  Neptunum,  tum  etiam  Telamona 
seriem  generis  attexuit,  ad  tertiumque  Neoptolemum  docet  pro- 
sapiam  defluxisse,  cuius  [uxor]  Anasafia  mater  Olympiadis  clnit 
Igitur  ad  Alexandrum  mens  recurrat'. 

Haue  omnem  commentationem  ab  omnigena  bistoria  Fa- 
uorini  oriundam  esse  dilucide  apparet  ex  fabulis  Pseudocallis- 
thenis  in  linguam  Armeniam  conuersis  apud  ZacherumO  p*S9: 
'Amme  ward  ihm  das  Weib  Lakrine  . . . ,  es  lehrte  ihn  die 
Erdmesskunst  Menekmus  der  Peloponnesier,  die  Redekunst 
Anaximenes,  der  Sohn  des  Lampsakus,  die  Philosophie  Aristo- 


1)  Pseudo-Callistlienes,  Halle  1867. 


Digitized  by  VjOOQIC 


Defoütibas  quibus  Aelianns  in  uaria  historia  componenda  ubob  Bit.    55 

teles,  der  Sohn  des  Nikomachos,  der  Stagirit  aus  der  Stadt 
Melite.  Aber  es  hat  auch  Papharanns  von  diesen  gesprochen 
im  4.  Bnch  seiner  verschiedenen  geistreichen  Er- 
zähl angen'O-  Addiscimus  nero  de  educatoribns  praecepto- 
ribosque  Alexandri  in  qnarto  libro  expositnm  fnisse,  et  id 
qnidem,  nt  nidetnr,  snb  uoce  Ilatdela,  lam  si  is  qai  fabnlas 
qnae  Gallisthenis  fernntur  composnit  litteras  XXIV  omnigenae 
historiae  habebat  in  sex  reix^i  quatemamm  deinceps  littera- 
rum  diuisas,  alind  indicinm  dispositionis  alphabeticae  accedit; 
Bi  quidem  II,  a  quo  nox  Ilaidela  dncitur,  eanun  litterarum 
est  qnae  in  serie  alphabetica  in  sex  partes  pares  dissecta 
qnartam  sedem  obtinent.  Accedit  quod  Stephanns  s.  n.  Te- 
TQüitoXig  res  Atticas  disserens  primnm  librnm  omnigenae 
historiae  landat. 

Qnae  si  nere  dispntata  sunt,  litteras  axoixeLag  hnius  operis 
aliis  temporibns  in  alia  uolumina  digestas  fuisse  seqnitar,  i.  e. 
Diogenem  ad  mannm  habuisse  XII  revxri  binamm  litteramm, 
Pseadocallisthenem  VI  qnatemarnm.  Qnae  cum  ita  sint,  satis 
est  cur  teneamns  id  quod  Mueller  putat,  omnigenam  historiam 
fnisse  ordine  litterarum  dispositam.  Accedunt  haec:  quod 
et  commentarii  et  omnigena  historia  magna  ex  parte  ad  eas- 
dem  res  pertinebant,  quo  magis  argumento  inter  se  conuene- 
nmt,  eo  manifestius  forma  inter  se  discrepuerint  necesse  est. 
Nam  Fauorinum  eandem  rem  eodem  quidem  modo  duobus 
iibris  prosecutum  esse  quis  est  qui  credat?  Quodsi  illos  in- 
digeste  consarcinatos  fuisse  constat,  si  hanc  ad  certam  regulam 
elementomm  accommodatam  fuisse  sumimus,  quam  formam  ex- 
cogitare  possumus  ab  illorum  indole  magis  diuersam?  Deni- 
qne  argumenti  aequalitas,  quam  Nietzsche  ipse  omnigenae 
bistoriae  propriam  fuisse  iure  monet,  et  quae  imprimis  frag- 
mento  ex  Valerio  adscripto  ante  oculos  uersatur,  nonne  ad 
HueUeri  sententiam  optime  quadrat? 

lam  uero  si  hoc  conceditur,  concidit  Nietzschei  suspicio, 
qua  illam  aequalitatem  explicandam  esse  constantia  et  per- 

1)  Cf.  cap.  X. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


56  Felix  Rudolph 

petaitate  libroram  excerptoram,  quos  quidem  deinoeps  Fano- 
riniifi  deBcripserit,  sibi  uidetar  arguisseO- 

Cetenun  ex  Valerii  loco,  quem  apposui,  hoc  efficitor  — 
id  qnod  uiros  doctos  adhnc  effngit  — ,  at  über  qnidam  de  &- 
bnlosa  Alexandri  historia  scriptas  a  Fanorino  discerptas  sit  et 
ad  indices  omnigenae  historiae  conficiendos  adhibitas.  Ergo 
fönte  quodam  Aegyptio  tisns  est^). 

X    Aelianum  Fauorinum  ducem  primartum  secutum  esse. 


lam  omnia  in  hnnc  Fauorinnm  conueniunt.  Variam  histo- 
riam  e  quibnsdam  miscellaneis  derioatam  esse  uidimns;  hie 
in  eodem  genere  litterarum  uersatas  est.  In  illa  de  philo- 
sophis  abunde  agitur;  fragmenta  librorum  Fauorini  maioreei 
parte  de  iisdem  sunt.  Illa  auctorem  Socratis  Flatonisqae  sta- 
diosissimum  et  in  lectione  dialogorum  Platonicomm  nalde  ner- 
satmn  redolet;  hie  Academiae  recentiori  addictus  erat  3)  seqne 
leges  Piatonis  cupide  legisse  apad  Gellium  XX,  1,  4  ipse  dicit 
nia  festiue  dictis  redundat;  hie  sententiarum  maxime  uenator 
erat^)  et  librum  yvo)fioXoyiycdiv  scripsit^).  Illa  a  uoluminiboB 
aliquanto  post  Augnstnm  confeetis  originem  traxit^};  hie  sab 
Hadriano  flomit  Uli  affinitas  qaaedam  intercedit  cum  libris 
Plntarcbi^);  hie  Plntarcho  familiariter  usus  est;  nelut  librum 
nkovra^og  ij  neQi  zrjg  i^nadrjfialxijg  diad-iaecDg  inscriptum 
ad  enm  misit  librumque  neQl  rov  Ttgtitov  xpvxqov  ab  eo  de- 
dicatum  obtinnit,  et  copia  uolnminam  componendorum  cum 
eo  concertabat  ^).  Quod  uero  et  apud  Flutarchnm  et  apnd 
Aeliannm  tyrannos  cum  bestiis  comparari  supra  memorauimus, 
Fauorinus  eadem  ratione  comparandi  usus  est,  si  quidem  in 


1)  Cf.  mus.  Rhen.  d.  XXIII  p.  650  sq.  2)  G.  Mueller,  introd.  ad 
PBeudo-Callisth.  p.  XY  sqq.  3)  Gell.  XI,  5.  Galen,  n^^i  a^uft,  StSaeit. 
p.  131.   Fabric.  ad  Sext.  Empirie,  p.  11.   Marres  p.  55  sq. 

4)  Cf.  Stob.  flor.  IV,  91,  XIV,  11,  12,  XXn,  39,  LVEQ,  10,  XCV,29, 
GV,  62  etc.  et  fragmenta  Diogenlana.       5)  Suid.  s.  u.       6)  Pag.  328qq. 

7)  Pag.  366q.        8)  Suid.  s.  u. 


Digitized  by  VjOOQIC 


De  fontibos  qnibus  Aelianns  in  uaria  bistoria  componenda  usus  Bit.    57 

Stobaei  flor.  XLIX,  14  haec  exstant:  Oaßwglvov/iiaTteQ 
yoQ  %a  -d'TjQla  rrjv  aayijvrjv  vrtoxtDQOvvc  ael  elg 
IkaTTU}  Tonov  awayerai,  ovro)  äh  aal  Tovg  rvQav- 
vovg  tat IV  Ideiv  enavixxfaQOvvtag  ix  fiiv  rijg  ^EkXadog  elg  r^v 
nohv,  h  de  r/jg  ftoXeiog  elg  rqv  axQOTtohv,  elr^  elg  ttjv  oi- 
xiav,  eh'  elg  to  öwfiaTiov.  eha  dvvcetai,  aTtoqyvyslv  avd'QiaTtog 
^m  q>evyo)v;  onoi  yag  av  Y,ara(pvyri,  fj  öUrj  avrov  evQi^aeu 
Qnod  igitur  in  u.  h.  X,  5  est,  tyrannos  cum  subus  conferri 
posse,  ad  sennones  familiäres  quos  Fanorinns  cum  Platarcho 
habnerit  referendum  esse  suspicor. 

Age  uero  consideremus  necessitadinem  quae  Aeliano  com 
Diogene  Laertio  est.  Qui  cum  e  numero  auctornm  nariae  histo- 
riae  remouendus  sit,  tamen  hi  loci  optime  inter  se  conueniunt: 

V.  b.  ni,  3  et  2  et  Di.  La.  II,  54.  —  u.  h.  IH,  17  et  Di.  La. 
V,  4,  Vn,  9  sqq.  VEI,  7.  —  u.  h.  HI,  19  et  Di.  La.  V,  1.  — 
u,  h.  m,  29  et  Di.  La.  VI,  38.  —  u.  h.  V,  9  et  Di.  La.  X,  8.  — 
tt.  h.  vn,  4  et  Di.  La.  I,  81.  —  u.  h.  VÜI,  16  et  Di.  La.  1, 49.  — 
u.  h.  E,  20  et  Di.  La.  II,  71.  —  u.  h.  IX,  35  et  Di.  La.  H,  36.  — 
u.  h.  X,  16  et  Di.  La.  VI,  21,  —  u.  h.  XH,  56  et  Di.  La.  VI,  41.  — 
D.  h.  Xn,  58  et  Di.  La.  VI,  61 ;  cf.  43.  —  u.  h.  XHI,  28  et  Di. 
U.  VI,  55.  —  u.  h.  Xin,  31  et  Di.  La.  IV,  10,  —  u.  h.  XIV,  33 
etDi.La.  VI,  40et54. 

Fontes  Diogenis  ante  hos  paucos  annos  coepti  sunt  acer- 
rime  inuestigari.  De  quibus  complexus  est  sententiam  suam 
Nietzsche*)  quidem  bis  uerbis:  'Laertius  duobus  onmino  scripto- 
ribns  usus  est,  Fauorino  et  Diocle.  Dioclis  librum  in  artum 
eoegit  interpositis  nonnullis  de  Fauorino  decerptis  narratiun- 
cnlis.  Ut  igitur  breuissime  loquar:  Laertius  est  Dioclis  eTtt- 
^ofiri\  Maass^)  uero  ita:  '1)  Biographi  sui  uitam  Piatonis 
interpositis  nonnullis  ex  Fauorini  apomnemoneumatis  narra- 
tinncTilis  et  aliunde  in  artum  Laertius  redegit.  Nisi  omnia 
Mimt  iste  erat  Fauorinus  in  'omnigena  historia\  2)  Dioclis 
in  nita  Piatonis  nuUum  comparet  uestigium.  3)  lam  quae  ex 
probatis  consectaria  sunt  quaestionem  de  Laertio  institutam 

1)  Mos.  Rhen.  XXIV,  p.  201.        2)  L.  1.  p.  80. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


58  Felix  Rudolph 

60  promouent,  ut  bonam  Laertianarnm  aitaram  partem  nni 
deberi  biographo  —  me  iudice  Fauorino  —  iadicandnm  sit'. 
Qoae  si  concedantar,  Aeliani  cnm  Diogene  consensns  ad  eun- 
dem  Fauorinom  renocandas  sit.  Enimaero  ntraque  cornmen- 
tatio  quamais  magna  sagacitate  atqne  indnstria  conscripta  sit 
nonamqne  qoandam  lucem  litteris  Graecis  attolerit,  non  nihQ 
habet  ofPensioniB,  si  quidem  Nietzscheanae  sammam  refntamt 
Maass,  Maassianae  Wilamowitz  in  dabinm  nocanit  Ganen- 
dnm  igitnr  mihi  est,  ne  has  qnaestiones  istornm  sententiis 
irretiam.  Nihilo  tarnen  secins  ntramque  Fanorini  opns  molti- 
iugum  a  Diogene  adhibitnm  esse  certum  est.  Atqne  neri  aide- 
tnr  simillimnm  praeter  ea  qnae  hie  disertis  nerbis  illi  uindi- 
cat  etiam  alia  Laertii  eidem  deberi.  Itaqne  illa  Aeliani  cnm 
Diogene  congrnentia  ad  Fanorinnm  referri  potest. 

Maiorem  antem  frnctnm  haec  praebent.  Historiae  philo- 
sophae  qnos  Aelianns  secutns  est  auctores  nisi  prorsns  oblit- 
terati  snnt,  latent  in  nnmero  reeentiomm  scriptomm  qd  qui- 
dem a  Diogene  testes  proferuntnr.  Itaqne  erant  ant  Alexan- 
der Polyhistor  ant  Demetrins  Magnes  ant  Diocles  Magnes  ant 
Pamphila  ant  Fanorinns.  Fnemnt  antem  Alexander  aeqnalis 
Sullae,  Demetrins  Ciceronis,  Diocles  AngnstiO,  ntiqne  Posi- 
donio  Stoico  posterior  ^),  Pamphila  Neronis '),  Fanorinns  Ha- 
driani.  lam  qno  qnisqne  a  memoria  Alexandri  Seneri  erat 
remotior,  eo  minns  ad  origines  florilegii  Aelianei  emendas 
admoneri  debet.  Nemo  igitnr  magis  hnc  eonnenit  qnam  cnm 
Pamphila  Fanorinns.  Inter  hnins  antem  et  Diogenis  tempora, 
qnantnm  scimns,  nemo  nnns  nitamm  philosophomm  anctor  ei- 
stitit,  si  qnidem  in  serie  scriptornm,  qnos  Diogenes  landat, 
tempore  extremns  est  Fanorinns.  Neqne  hnins  thesanris,  si 
qnis  inennte  tertio  p.  Chr.  n.  saecnlo  consilinm  habebat  nar- 
ratinncnlas  de  nitis,  moribns,  placitis,  ioeose  dictis  philoso- 
phomm componendi,  nllnm  fontem  adire  poterat  recentiorem. 
Nempe,  qni  aetati  Aeliani  nidetnr  coninnetns  fnisse,  Laertios 
qnin  illins  miscellanea  adhiberet  facere  non  potnit.    Qnid  quod 

1)  Gf.  Nietzscheom  in  mui.  Rhea.  XXTTf  p.  638  sqq.  et  Maassiam 
p.  15  sqq.        2)  Di.  La.  Vü,  62.        3)  Phot.  bibf  cod.  175. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  fontiboB  quboa  ÄeUamu  in  uaria  historia  componenda  usus  sit.    59 

e&un  Sopater^)  et  Stobaens,  compilatores  Uli  sexti  saeculi, 
üliiis  uestigiis  inhaesenint.  Qnapropter  ne  Aelianus  quidem 
USD  Faaorim  abstinmsse  putandna  est.  Porro  Alexander,  De- 
metrius,  Dioeles  propterea  qnod  continuos  libros  de  philosophis 
scripsernnt  ad  indolem  uariae  historiae  miniui  accedant. 

Deinde,  si  etianmimc  aliqna  dubitatio  in  animo  tuo  resi- 
deat,  haeCy  qoaeso,  contendas: 


V.h.  IV,9: 


nioTCJv    6    ldqla%(j}vog    Iv 

^0Xvfi7tl(f  aweayafjvwaev 
ayvioaiv  av-d-QiifTtoiqy  xoi  av- 
xoq  (jjv  avTOlg  ayvtig,  ovrtjg 
ik  avtovg  kx^iqtiatno  xai 
ovcdijacrro  rf  avvovolq,  avv- 
iOTuaptevog  %e  airoig  ay€- 
^Mg  aal  <Jvvdir]fi€Qev(ov  kv 
^äaiv,  wg  v/teQrjG&rjvai  rovg 
Uvovg  zfl  %ov  avÖQog  avv- 
Tvxlfji  xtA. 


Di.  La.  m,  24:  de  Piatone:  Ovrog 
TtQiüTog  kv  kgcjm^aet  Xoyov  naq- 
T^veyxev,  ag  q>rjai  Oaßiagivog 
kv  OYdoTfi  TtavToSaTtrjg  laxo- 
Qlag.  Sabsecnntnr  alia  inaenta 
Piatonis. 

§  25:  TOVTOVy  (priol  Neavdnfjg  6 
Kv^iurjvog,  elg  ^OXvfiTtia  aviovrog 
rovg  EXkrjvag  aTtavrag  iTtiorga- 
q)rjvaL  TtQog  avrov'  orc  xal  JLtavi 
avvifii^e  ^ikkovri  OTQarevetv  inl 
Jiovvaiov, 

iv  diT(^TCQ(jiT(pT(!}V  CCTVOgilVr]- 

fiovev^ariov  Oaßcoqlvov  q>i- 
Q€zac  ort  Mt'S'QLÖdrrjg  6  IHQüTjg 
avÖQtdvra  Illdzwvog  avi&ero  eig 


T7]v  ^xadrjiiilav  xal  erc^y^aipB  urL 
lam  Diogenes,  quandoquidem  tnm  cum  haec  uerba  litteris 
mandabat,  et  commentarios  et  omnigenam  historiam  Fanorini 
ante  ocnlos  habebat,  etiam  id  qaod  medio  loeo  narrat,  omnium 
animos  in  Platonem  Indos  Olympios  uisentem  connersos  fnisse, 
ab  eodem  sine  dubio  mutnatos  est.  Vides  igitur  frustum  alter- 
Qtrins  farraginis  Fanorini  argamento  com  Aeliano  congrnens. 
Qnod  nero  Aelianns  recentiori  sophistamm  sectae,  cuius 
fons  et  Caput  Fauorinus  quidem  erat,  et  ipse  adnumerandus 
est  —  scilicet  discipuli  erant  Fauorini  Herodes  Atticus,  Herodis 
Pausanias  Caesariensis,  Pausaniae  Aelianus  — ;  et  quod  idem 

1)  In  libro  tertio  ixloyoäv  Siafpo^mv.  cf.  Phot.  bibl.  cod.  GLXI. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


60  Felix  Rudolph 

ftdmiratione  captns  erat  scriptomm  Herodis'),  cni  Fanorinns 
bibliothecam  saam  testamento  legauerat^)}  quo  taiidem  modo 
fieri  potnisBe  pntas,  quin  Uli  propriorum  stadioram  principi 
atque  architecto  operam  nanaret? 

Atqae  si  hoc  mihi  contigit,  nt  Aeliannm  Fanorino  asrnn 
esse  in  aninersnm  demonstranerim,  eo  ipso  et  oTto/ivrjfiovd'' 
flava  et  fcavrodaTttjv  loToqlav,  qnoniam  inter  eins  libros  quo- 
rnm  notitiam  habemns  sola  arg^menti  floridi  simty  ad  nariam 
historiam  conscribendam  esse  adhibita  exploratom  est;  id  quod 
iam  singillatim  confirmare  stadebo. 

-B.   De  Fauorini  commentariis  uariae  historiae  fönte. 

Gellio  scripta  quaedam  Fauorini;  cum  noctes  Atticas  com- 
poneret,  praesto  fuisse  ex  X,  12, 9;  XI,  5,  5;  XYII,  12,  2  efficitor. 
Quomm  locornm  primum  iam  dabo:  'Sed  id,  qnod  Archytam 
Pythagoricnm  commentum  esse  atque  fecisse  traditur,  neqne 
minus  admirabile  neque  tamen  uannm  aeque  uideri  debet. 
Nam  et  plerique  nobilium  Graecorum  et  Fauorinus  philo- 
sophus,  memoriarum  ueternm  exsequentissimus,  af- 
firmatissime  scripserunt,  simulacrnm  columbae  e  ligno  ab 
Archjta  ratione  quadam  disciplinaque  mechanica  factum  no- 
lasse,  ita  erat  scilicet  libramentis  suspensum  et  aura  spiritns 
inclusa  atque  occulta  concitum.  Libet  hercle  super  re  tam 
abhorrenti  a  fide  ipsius  Fauorini  uerba  ponere:  liqx^rag  Ta- 
Qavrlvog  ira  akXa  xal  firjxavixog  a)v  iTtotrjaev  neQiauQov  b^- 
klvrjv  7t€T0fiivr]v,  rjv  otcoxb  xa&laeiev  olxirL  avlatato.  Haue 
narrationem  Nietzsche  ^)  a  commentariis  quidem  Fauorini  cen- 
set  esse  repetendam,  unde  Mercklinus  etiam  n.  A.  locos  hos: 
ni,  17,  ni,  13,  n,  18  ductos  esse  probabiliter  coniecit^). 

Qüibus  praemissis  banc  Gellii  et  Aeliani  congmentiam 
animo  pendamus: 


1)  Philostr.  u.  B.  II,  31.       2)  Ibid.  I,  8.      3)  Mus,  Rh.  n.  XXIH  p.  647. 
4)  'Die  Gitiermethode  und  Quellenbenutzung  des  A.  Gelliiu'  in  'Jahrb. 
f.  daiB.  Phüol.*  Snppl.  HI  (1860)  p.  677 sq. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fontUms  quibos  AelianuB  in  oAria  historia  componenda  ubus  Bit.    61 


V.h.Xffl,27: 


'Otl  to  SwTLQOTOvg  oüiia 
Imnlarevro  TioCfiiov  xal 
G(t)q)Qo<rvvt]g  iy^qoeiig  y«- 
yoyhai  xoi  rcrtJTij.  kvo- 
(fotv  !^&r]vaioi7tavdrifA€l, 
ml  ol  fiev  anid'vrjaxov, 
ot  dk  iTtc&avarlwg  elxov 
^(aiüQaTfjg  dk  fiovog  ovx 
marjae  Trjv  oqx^v.  6  toI- 
yvv  ToiovTfp  avvwv  aw" 
ficcri  xlva  ^yovfA€&a  elxe 


Noct.  Att.  n,  1 :  Inter  labores  nolun- 
tarios  et  exercitia  corporis  ad  for- 
tnitas  patientiae  uices  firmandi  id 
qnoqne  accepimns  Socraten  facere 
insneuiflse:  Stare  solitus  Socrates  di- 
citur  pertinaci  statu  perdius  atqae 
pemox  a  summo  lacis  ortn  ad  solem 
alterom  orientem,  inconaeniens,  im- 
mobilis,  isdem  in  uestigiis  et,  ore 
atqne  oculis  eundem  in  locam  di- 
rectiSy  cogitabandus,  tamqaam  quo- 
dam  secessu  mentis  atqne  animi  facto 
a  corpore.  Quam  rem  cnm  Fauo* 
rinns,  de  fortitndine  eins  niri  nt 
pleraqne  disserens,  attigisset:  'fcok- 
Xmcig  inqnit,  i^'^Uov  eigijliov  el- 
GT'qxet  aOTQaßiareQog  T(J5v  TtQifxvwv^, 
Temperantia  qnoqne  fnisse  enm  tanta 
traditnm  est,  nt  omnia  fere  nitae  snae 
tempora  nalitndine  ino£fensa  nixerit. 
In  illins  etiam  pestilentiae  nastitate, 
qnae  in  belli  Peloponnesiaci  prin- 
cipio  Atheniensinm  cinitatem  inter- 
necino  genere  morbi  depopnlata  est, 
is  parcendi  moderandiqne  rationibns 
dicitnr  et  a  nolnptatnm  labe  oanisse 
et  sainbritates  corporis  retinuisse,  nt 
neqnaqnam  fnerit  commnni  onminm 


cladi  obnoxins. 

Verba  ex  noctibns  Atticis  modo  apposita  omnia,  et  Graeca 
et  Latina,  quoniam  de  nno  eodemqne  Socrate  snnt,  consen- 
tanemn  est  recedere  ad  nnnm  enndemqne  anctorem,  qnem  esse 
Fauorinnm  Gellins  ipse  indicat.  Qnae  non  a  coUoqniis,  nt  is 
affirmat,  sed  item  a  libris  qnibnsdam  Fanorini  profecta  esse 
pro  ratione  qua  Gellinm  fontes  snos  landare  scimus  0  üi  pro- 

1)  Cf.  Mercklin.  p.  677 :  'Wenn  man  die  Methode  des  Gellius  in  den 


Digitized  by  VjOOQ iC 


62  Felix  Rudolph 

patulo  est.  Utqae  in  illa  historiola  quam  de  Arehyta  affert, 
ita  in  hac  de  Socrate,  cum  cetera  in  Latinnm  sermonem  eon- 
nerteret,  nonnnlla  nerba  Graeea  a  repetitione  non  abhorrens 
propter  significantiam  retinuit.  lam  nero  ex  omnigena  historia 
bnnc  löcom  esse  depromptnm  propterea  negandum  est,  qnod 
Gellius  in  XIV,  6  interprete  Nietzscheo  se  eam  tantmnmodo  ad 
boc  quidem  capat  admotam  statim  properantem  Fanorino  red- 
didisse  dicit.  Neqne  ego  amplector  coniectnram  Mercklini, 
qni  eam  narrationem  ad  pecoliare  Fauorini  oposcolum  de  So- 
crate  compositum  0  reuocat^).  Nam  (^ellium,  cui  focnltatem 
fuisse  ex  commentariornm  copiis  lacolentissimis  hanriendi  uiri 
docti  consentiant,  nnm  credis  descendisse  ad  rinnlos?  Nunc 
uero,  cum  ea  quae  is  1. 1.  de  Socrate  narrat  ab  alio  quod  no- 
tum  est  uolumine  Fauorini  duci  non  possint  nisi  a  commentariis, 
borum  nouum  quoddam  detexisse  mibi  uideor  fragmentam, 
quod  quidem  cum  uaria  bistoria  conspiret 
Porro  obiter  concinunt 


V.  b.  IV,  13:  ^EtcUovqoq  6  Faq- 
yrjTTiog  eKCKgayei  Xiywv  '<^J  oXL- 
yov  ovxIt^civov,  alla  tov- 
TOf  y€  ovdkv  Ixavov^.  6  av- 
Tog  öh  ^ekeye  BTol/LKog  ^dxeiv  xal 
u^  Jtl  VTteq  eidaifiovlag  dia- 
yojvl^ead'ai  fici^av  £%wv  xal 
vdiJQ.  tavxa  fihv  ovv  evvoaiv  o 
^EytUovQog  li  ßovkofievog  litf^vei 
xriv  riöovriVy  elaofisd-a  akkore. 


Noct.  Att.  IX,  8,  4:  Hanc  sen- 
sentiam  memini  aFauorino 
inter  ingentes  omnium  clamo- 
resdetomatam  inclusamqaener- 
bis  bis  paucissimis :  'tov  ya( 
/LivQlüJvxal  7tBVT(XKiaxikl(avxhi' 
fxvöcjv  deofievov  oimhu  firi 
nkeiovwv  delaS'ai'  olgyag^io 
TtQoaSeoiievogy  aq>eXwv  äv  ^w, 
aQutoviiiat  olg  I%cj. 


Videmus  igitur  effatum  Epicari  Aelianeum  omnino  in  eodem 
argumento  uersari  ac  Fauorini  sententiam  ex  Gellio  adscrip- 
tam;  quam  ne  ipsam  quidem  ex  ore  illius  ab  boc  auditam, 
sed  e  libro  quodam  petitam  esse  apparet  ex  Stobaei  flor. 
XLIX,  48,  qui  eandem  plane  ad  uerbum  exbibet.    lam  nero, 

litterarischen  Gapiteln  erkannt  hat,  liegt  es  sehr  nahe  anzunehmen,  es 
seien  viel  öfter  zunächst  die  Schriften  der  redenden  Organe  als  Quellen 
für  ihre  mündliche  Darstellung  benutzt  worden'. 
1)  Suid.  s.  u.        2)  Mercklin.  p.  678. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fonübus  qulbos  Aelianas  in  nana  historia  componenda  usus  Bit.    63 


cnm  materia  fragmento  Fauorini  apposito  communis  sit  cum 
eo  dicterio  qaod  ex  nariis  adieci,  hoc  forma  quidem  cum 
alio  frosto  einsdem  auctoris  congruit  seruato  ex  commentariis : 
Di.  La.  V,  21:  g>r]Oi  dh  Oaßiaqivog  Iv  T(p  öevriQtp  rdv  areo- 
fivfj^oveviidTCJv  (ig  (^QiaroTikrjg)  exdatote  Xeyoi,  (p  q)i- 
loi,  oidelg  (plXog. 

lam  si  uerum  est  id  quod  uolui  comprobare,  et  Gellium 
et  Aelianum  commentariis  Fauorini  usos  esse,  exspectandum 
est,  ut  latius  pertineat  utriusque  afi&nitas.  Et  re  uera  amplius 
patet,  bis  locis  sibi  respondentibus:  u.  h.  Yill,  12  et  noct.  Att 
Yin,  9;  u.  h.  IX,  20  et  noct.  Att.  XIX,  1,  9  sq. 

Yentum  est  ad  eas  commentariomm  reliquias  quae  per 
Diogenem  aetatem  tulerunt  cum  uaria  historia  comparandas: 


V.  h.  n,  13:  'ETtBTld^evro  r^ 
^iaKLqaxBL  xai  iTteßovXevov 
Ol  afig>l  Tov^Avvrov  <av 
liqiv  xa£  dt  ag  alrlag  Xi- 
Uxtat  TtaXai.  v(poQWfi€voc 
ih  tovg  Li^valovg  xai  Se- 
iioteg  07t(ag  norh  e^ovat 
TtQog  rrjv  'KarrjyoQlav  tov 
avdQog ....  t/  ovv  BTtivoov- 
üiv;  tdQiaro  q>dvr]v  tov 
%r^^i/LO}^(fidlag  Ttocrjrrjv, 
ßufioloxov  avÖQa  aal  ye- 
loiov  ovra  xal  elvai  OTtev- 
iona  avaneid-ovo i  xw- 
^(pdrjaai  rov  2o)XQdrr], 
taira  örJTCOv  rd  neQKpBQO- 
ueva,  ijgrjv  ddokiaxrjg,  Xi- 

ytDV  T€   aV  TOV  iJTTiO  Ao- 

yov  a7tiq>aive  xgelr- 
tova,  xal  earjye  ^ivovg 
iai^ovag,  xal  ovx  rjdei- 
TD  ^eovg  ovd^  itllia,  zd 
ih  avTa  ravraxalTOvg 


Di.  La.  n,  38 :  Ovrog  ydg  (oÜdw 
Tog)  ov  q)iQ(ovTCv  vno  2(oxQd- 
rovgxXevaOfiov  Ttqdjtov iikv  im^- 
Xevxpev  avn^  TovgTteQl  Idqi- 
aroffdvrjv,  %7tUTa  xal  Milrirov 
avviTtuaev  dmeviyTtaa^aL  xar  av- 
Tov  yQaq>rjv  daeßelag  xal  rwv  vicov 
diaq)d'oqäg,  dTtrjviyxaro  jukv  ovv 
TTjv  yQOiprjv  6  Milrjrog)  Blne  dh 
rijv  ölxrjv  üoXvevxrog ,  dg  cprjai 
Oaßoyqivog  ev  Ttavrodartij 
iaTOQi(jc'  ovviyQaxpe  öl  tov 
loyov  nokvxQdTTjg  6  ao(pi' 
OTTig  xtX. 
Ibid.  39:  Oaßwqlvog  6i  (priaiv 

iv   T(p    TCQWTlp    TiOV     aTtO^VY]" 

fiovevftdTWV  inYj  elvai  aXrj&rj 
TOV  Xoyov  TOV  TIoXvxqdTOvg 
xard  2u)XQdTovg'  iv  avT(p  ydg, 
q)rjal,  (xvrniovevei  töjv  vtzo  Kovio- 
vog  T€ix(J5v  dvaOTad'ivTWV ,  a  ye- 
yovev  %reaiv  ?§  r^g  tov  2a)XQd- 
TOvg  TekevTTJg  v(JT€qov.  xal  %otlv 


Digitized  by  VjOOQ iC 


64 


Felix  Radolph 


ovrcjg  ^ov.  (40)  'H  ö^  avT(afioala  trjg 
dUrjg  xovtov  üxe  tov  tqotcov'  ayaxBi- 
tat  yaQ  }ki  %al  vir,  gnjol  OaßtJQi- 
voQ,  €v  Tffi  Mr^Qifiif'  \ade  kyqatpaio 
%al  avTWfioaccTO  MiXtivog  Melrivov 
üird'evg  JSoncQorst  2(aq)Qovlciiav  Idlfo- 
Ttexfjd'ev'  adiK€l  SuiXQatrjg,  ovg 
fikv  fj  Ttokcg  vo/Lil^et  d^eovg  ov 
vofil^tavy  irsQa  8k  xaiva  daifio- 
via  eiatiyoviievog'  adtxel  dh  xal 
Tovg  viovg  dtag)d'elQ<jJv.  Tifitjfia 
d'dvaTog^. 

11,20:  KalldQiaroqxxvrjg  airdvato- 
jÄ^fdel  (ig  Tovr^TTiakoyov  ngeitTa 
Ttoiovvra.  xal  yaQ  TtQdrog,  ägiprjOi 
OaßcjQivog  kv  TtavrodaTt^  lato- 
Ql(f,  iiB%a  Tov  fia&rjTOv  ^laxlvov  ^ij- 
roQ€V€iv  edlda^e. 

Stob.  flor. LX V,  8:  (Daßw^lvov.  'ha- 
vov  juiv  ovv  Xacjg  xal  t6  Tqg  oipecag,  ov 
ye  6  xakog  xal  al^vkogr]  xal  Xexxmg. 

lam  n.  h.  II,  13,  qnod  capat  Fauorino  deberi  comparatione 
proxime  institata  apparait,  quin  ex  commentariis  haastnm  sit 
non  est  dubiam.  Etenim  cam  cetera  lemmata  nariae  histome 
ad  sedatam  genus  scribendi  omnino  expressa  sint,  Aelianos 
hoc  loco  oratione  altissime  enolat,  adeo  in  anacolutha  cetero- 
quin  anxie  uitata  delapsus.  Quid  tandem  eins  animom  ad 
hanc  uiuacitatem  impulit?  Num  ardens  Socratis  Studium? 
Immo  uero  auctor,  inquam,  quem  secutus  est,  Fauorinus;  quem 
oratione  uolubili  et  concitata  plurimum  ualuisse  constatO-  Sed 
enim,  cum  is  in  omnigena  historia  quidem,  ut  in  libro  ad  in- 
dicum  similitadinem  conformato,  res  narrandas  late  et  diffnse 
exsecutus  esse  celeritatemque  eloquendi  incitasse  non  putan- 
dus  sit,  de  origine  loci  ex  uariis  allati  cogitantes  ad  altemm 


nqooiovxag  avTfp 
idldaaxire  xal  el^ 
divai  avinei^ev. 
6  di  ^Qiaroq>avr]g  ia- 
ßofievog  vTto&iaewg  ev 
fzaka  avÖQixrjg,  VTto- 
öTtsL^ag  yikcjTa  xal  t6 
ex  Tviv  fjiiTQiav  al/nv- 
Xov ,  .  ,  .  TtQdJTov  likv 
i^iTtkrj^ev  17  xiajtKfdla 
xtL 

V.  h.  XI,  10:...  avrog 
dk  6  JIokvxQocTrjg 
(praeceptor  ille  Zoili 
Amphipolitae) xal  ttjv 
xarriyoQlaviyqaxpe 
rtjv  xava  SioxQa- 
Tovg. 


1)  Velut  conf.  Stob.  flor.  LXV,  8,  CV,  62,  XLIX,  48. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fontibas  qnibus  Aelianus  in  uaria  historia  componenda  usus  sit.    65 

compendinm  Fanorini  dedncimur,  scilicet  denno  ad  commenta- 
rios.  —  Porro  haec  quoque  uerba  nescio  an  inter  se  cohaereant : 


V.L  XII,17:  "Ort  ^ij- 
^Tfr^iog  TOOovTcov  e-9^ 
nov  fiyB^ov&üiov  ig>oira 
k  Aafilag  rijg  halgag 
Oiv  %olg  OTtkoig  xai  q>0' 


Di.  La.  V,  76:^y  yccQ  (Jrjfi'qTQiog 
0  OakrjQ€vg)  Ix  r^g  Kovvovog  ohlag, 
(jjg  OaßioQlvog  kv  7VQWT(p  twv 
cLTtoixvrifioveviJLciTiov  q>rialv,  akV 
aOTJ}  -Kai  evyevei  avvtpxei  Aa^ltf  %i] 
igiüfiiivf]. 

Praeterea  Socratis  öaiiioviov,  ad  quod  u.  h.  VIII^  1  perti- 
net,  a  commentariis  non  alienom  fuisse  nidetnr;  in  quorum 
libro  primo  Poliim  Lacedaemonium,  qai  Platonem  nendidisset, 
Toi  dcti^ovlov  fifjvlaavTog  in  mare  demersnm  .esse  Diogenes 
111,20  scriptum  fuisse  auctor  est^).  Denique  quorum  ho- 
minum  nomina  per  reliquias  huius  operis  occurrunt,  ii  tan- 
tam  uon  omnes  in  uaria  historia  et  ipsa  traetantur.  —  Nunc 
autem  dummodo  paucula  ex  hoc  fönte  in  eam  translata  esse 
eertam  sit,  multa  alia  indidem  deriuata  esse  ueri  est  simil- 
lirnnm. 

Neque  uero  quatenns  Aelianus  commentariis  usus  sit  di- 
stincte  perspici  potest.  Hoc  tamen  tenendum  esse  puto,  ea 
uariorum  capita  quae  e  continuis  narrationibus  separatim  po- 
sitis  constant  sola,  neque  exempla  coagmentata  illa  inde  de- 
promi  potuisse.  Porro  ut  quaeque  narratio  Aeliani  perpetua 
ex  Piatonis  lectione  prouenit  uel  alio  quodam  modo  auctorem 
Academiae  rediuiuae  adscribendum  resipit,  ita  ex  eodem  libro 
miscello  uidetur  emanasse;  imprimis  u.  h.  VIII,  1,  2,  9,  XIV,  5, 
qnos  locos,  cum  dialogis  Platonicis  deberentur,  tamen  ab  Aeliano 
ipso  inde  non  esse  excerptos  antea^)  assecuti  sumus;  item 
ü.  b.  L III  Caput  19,  ubi  legimus  Platonem  ex  ambulatione  con- 
sueta  esse  expulsum  ab  Aristotele,  cuius  imago  summa  in- 
uidia  inibi  depingitur;  1.  X  caput  21,  ubi  apes  mella  in  Pia- 
tonis ore  coUocauisse  dicuntur;  1.  IX  caput  10,  quod  est  de 
Piatone  longaeuae  uitae  contemptore;  1.  IX  caput  29,  ubi  So- 
crates  iuuenes  lasciuientes  non  fugisse  narratur.    Philosophen 

l)Cf.  p.73.         2)  Pag.  26 sq. 
Leiptiger  Btndien.  TU.  5 


Digitized  by  VjOOQIC 

J 


66  Felix  Badolph 

nim  autem  placita  seorsns  per  uariam  historiam  digesta  et 
ipsa  aptius  hac  quam  ad  peculiarem  sententiaram  libnun  a 
Suida  memoratom  reaocari  uidentnr. 

C.    Omnigenam  historiam  Fauortni  in  usum  uariae  historiae 
conuersam  esse. 


lam  nero  lexici  cuins  uestigia  per  Aeliani  naria  dispersa 
sunt  ^)  qnis  fnerit  anctor  qnaerendom  est  Ac  primom  quidem 
enm  remm  Bomanamm  non  inscium  faisse  colligi  potest  cnm 
ex  u.  h.  m,  17  tum  ex  XII,  25.  Idem,  quia  hoc  loco  Maece- 
nas,  Areus,  Athenodorus,  Aagustus  memorantnr,  post  hnnc 
Gaesarem  fioruit ;  et  satis  magno  quidem  temporis  spatio  post- 
quam  is  uita  excesserat.  Nam  si  eins  aequalis  fnisset,  exem- 
pla  ab  eo  eiusque  amicis  petita  ut  omnibus  nota  certe  snper- 
sedisset  afferre.  Deinde  erat  philosophus.  Etenim  u.  h.  1. 0 
Caput  17  et  1.  XII  caput  53,  quae  uocibus  iTcohr&iüano 
et  Ttoke^og  supra  deinceps  inscripsi,  eo  consilio  composit^ 
sunt,  ut  philosophorum  in  rempublicam  merita  et  belli  peritia 
illustrarentur.  Tale  quid  philosophi  esse,  qui  sui  suoromqae 
obtrectatoribus  offecerit  nullius  usus  esse  philosophos  dicti- 
tantibus,  quis  est  qui  neget?  Accedit  quod  hi  elenchi  oario- 
rum  nonnusquam  ad  philosophos  pertinent:  IX,  22  {iaTQ6g\ 

xn,  15  {Ttatdiä),  xn,  25  (wvi^vto),  xn,  29—32  (t^v^i?),  xn 

45  {Tiqa%a\  Denique  is  cuius  uestigia  iam  Indagantur,  si  non 
rhetor  erat,  at  certe  arti  rhetoricae  libro  suo  inseruiebat  Talee 
enim  exemplorum  enumerationes,  quales  sunt  in  XII,  25,  ubi 
recensentur,  qui  ab  aliis  adiuti  sint,  uel  in  III,  47,  ubi  habes 
aliquot  homines  rebus  secundis  non  adiutos,  ad  nsum  orato- 
rum  declamatorumque  spectant. 

Ecce  iterum  facies  enitescere  uidetur  Fauorini,  cum  aeqae 
et  philosophus  fuerit  et  sophista  facundissimus -)  et  Bomae 
sub  Hadriano  uitam  degerit  et  librum  in  litteras  digestam 
confecerit:  dico  omnigenam  historiam^). 

1)  Yid.  p.  38  sqq.        2)  Gell.  XVI,  3.        3)  Pag.  48  sqq. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fonübaB  qnibus  Aelianus  in  uaria  hiatoria  componenda  usus  sit.    67 

2. 

Quam  ab  Aeliano  excerptam  esse  omni  dabitatione  remota 
certnin  erit,  si  apparnerit  illos  exemplornm  indices,  qnibus 
nana  historia  insignis  est,  qnadrare  ad  Fanorini  fragmenta, 
stndia,  indolem,  ant,  si  hoc  minns  continget,  ad  libros  Geliii 
et  Diogenis  Laertii,  Fanorini  asseclarnm,  ant  ad  Piatonis  dia- 
logos,  in  qnibns  Fanorinus  nersatns  est  Apparebit  nero,  si 
hos  locos  contnleris: 

AeUan.  n.  h.  I,  1 — 13,  qnae  capita  ad  noeem  C^a 
cninsdam  rernm  lexici  antea  renocata  sunt.] 

Ad  stndia  naturalia  Fanorini  comprobanda  haec  ido- 
oea  sunt:  Gellins  XIY,  6  Nietzscheo  interprete  de  indole  omni- 
genae  historiae  agens  ^At  qnae',  inqnit,  Hbi  scripta  erant,  pro 
Inppiter,  mera  miracnla! . . .  item  et  istic  scriptnm  fnit, . . . 
qua  ratione  (Homems)  dixerit  singnlas  pecndes  in  singnlos 
annoB  tema  parere'. 

Macrob.  Satnm.  III,  18,  13:  Nnx  terentina  dicitnr,  qnae 
ita  mollis  est,  nt  nix  attrectata  frangatnr.  De  qua  in  libro 
Fanorini  sie  reperitnr.  Item  qnod  qnidam  Tarentinas  ones 
nel  nnces  dicnnt,  qnae  snnt  terentinae  a  tereno,  qnod  est  Sa- 
binorum  lingna  moUe:  nnde  Terentios  qnoqne  dictos  pntat 
Varro  ad  Libonem  primo.  * 

Accedit  qnod  Fanorinns  apnd  Gellinm  ^)  de  nentis  eomm- 
qne  regionibns  dispntat,  et  qnod  Plntarchns  cnm  libmm  Ttegl 
Tov  nQiüTov  xfwxQov  conscriptnm,  qni  restat,  ei  dedicanit^), 
physicae  enm  disqnisitionis  arbitmm  agnonit,  idemqne  enm  in 
Stadium  Aristotelis  et  omnino  in  rationem  Peripateticam  in- 
cnbnisse  testis  est^j.  Cetemm  id  qnoqne  hnc  admoneri  potest, 
qnod  Plntarchns,  qno  ille  familiariter  nsns  est,  ne  ipse  qni- 
dem  a  qnaestionibns  natnralibns  abhormit,  si  qnidem  libellnm 
de  BoUertia  animalinm  ab  eo  compositum  habemns.  Conf.  et 
Steph.  Byz.  s.  n.  Biaakrla.  — 

V.  h.  II,  34—36,  qnae  in  illo  lexico,  cnins  anctor 
quaeritnr,  s.  n.  ytQag  inserta  fnisse  dixL]    Condidit 

1)  n,  22.        2)  Moral,  ü  p.  945  Fsqq.        3)  Quaeett.  conu.  VTH,  10. 

5» 


Digitized  by  VjOOQ IC 


68 


Felix  Rudolph 


Fauorintis  libram  ttsq!  yi]Qcog  inscriptam  0,  de  quo  Stobaeus  in 
flor.  CXV,  17, 22,  CXVI,  44,  CXIX,  16  pauca  seruauit  CXV,17: 
^Eyt  Tov  OaßiDQlvov  7t€Qt  yi^Qcog,  Oidh  yccQ  xovxo  iaoio 
aQQYjTOv,  OTi  xal  nkoTwvc  xal  IIv&ayoQijc  doxei  ro  yiJQag  oh, 
Ijt"  i^odq)  TOV  ßlov  shai,  alk^  Iti   oQxfj  ^ff  fÄcmaQlas  ^^S-  — 


V.  h.  m,  2—7,  quae 
uoce  fi€yakoq)QO- 
avvf]  a  me  insignita 
sunt.]  m,2:  !dva^a- 
yoQiji  Tig  T(^  Ki,aCpfieviq} 
üTtovdaCovTi  TtQog  Tovg 
kralqovg  TCQoaek^cJV  Hq>r] 
zedyrjyJvat  ol  %ovg  dvo 
Ttaidag  ovOTteq  ovv  elxe 
piovovg  6  Idva^ayoqag. 
6  dh  /Ätjdiv  diaraQox^^is 
bItcbv  ^jjöeiv  •9-vrjrovg  ye- 
y€vvr]X€ig\ 

111,3:  BevoqxüvTt  &v- 
ovTt  ^xi  Ttg  Ix  Mavti- 
velag  ayyelog,  kiywv  tov 
vlov  avTOv  TOV  rgvllov 
TB&vdvat'  ncmeivog  ocTti- 
d'BTO  fJLBv  TOV  OTiq>avov, 

ÖiBTikBl   Ök  d-VUiV.     BTVbI 

dk  0  ayyBkog  TtQoai&rjXB 
T(p  TtQOTBQOv  koycp  xal 
BXBlvov  TOV  Hyovra  oti 

VIXCJV     fiivTOl     T^&VrjKB, 

nakiv  6  ABVoqxiSv  BTci- 

&BT0  T^  XBq>akfj  TOV  OTi" 

q>avov. 


Di.  La.  IX,  20 :  Otjal  Jtjfii^TQiog  6  Q>a- 
kr]QBvg  h  z<p  7CBqI  yi^Qiog  xal  Tlayai- 
Tiog  6  STwiTidg  h  t(^  tvbqI  Bty^vfäag, 
Talg   idlaig  x^Q^^^  &a\pai  TOvg  vUlg 
avTov  {SBVoq)avrjv),  xa&oiTtBQ  xal  jiva- 
^ayoQav.    öoxBl   dk  tovto   xai  nt- 
ftQax^ai  (sie  legendam  esse  pnto  com 
Casanbono,   neque  fceTCQaa&ai)  vno 
T(x)v  üvd'ayoQixwv  IlaQ^Bvlaxov  xai 
^ÖQBaTadov,  xa&a  g>r]ai  OaßatQivog 
kv  icTtOfivrjfxovBVfidTwv  n^wxM. 
(i.  e.  Faaorinas  haec  omnia  narrauit 
aactore  Panaetio,  qni  quidem  Deme- 
trium  exscripserat). 
Di.  La.  II,  54 sq.:   Trjvtxavra  d^  m 
TOV  SBvoqxSvTa  (paoi  dvBiv  iati^- 
fiivov.  aTtayyBk&ivTog  ö  *  avrffi  tov  ^a- 
vatov     a7tooTB(paviaaaüd'ai,'    inma 
fiad'OVTa,  OTt  yBvvalwg,  Ttahv  im- 
d-ia-d-ai  TOV  aTiq)avov.   bvioi  de  ovie 
öaxQvaai  (paciv  avrbv  akXä  yaqdTidv 
^^ÖBw  &vrjTdv  yByBvvr]X(6g\ 
Stob,  floril.  CVm,  76  ex  Fauorino: 
^vijQ  äk  Iv  fiByaXoifJvxl(f  i^^^^fi 
xal  q>ikoao(püf  TBd^qafifiivog  ft^f^^ 
§vfiq)OQwv  TTjv  Bv&vfdav  Iv  t^  yvdfth 
ccTto-d-BTov  ^Bt.  To  Ök  im  Tolg  deivoh; 
Ti^g  1?  hiqov  TtaqrjyoQiag  xofi^^^  ^^^ 
xaiQOv  TTJg  Bvdvfxlag  VTtBQßalvBi^y  — 


1)  Conf.  p.  71.        2)  Pag.  73. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fontibuB  qaibus  Aelianas  in  oaria  historia  componenda  usas  sit.    69 


V.  h.  m,  9,  10,  12,  30  (? 
in,  9:  ^Eqwvxl  avSql 
Ttg  om  iQiüv  e7t€iyovor]g 
ng  ^axrfi  xai  ovvayov 
Tog  Tov  TtolifÄOv  ovü  av 
ov^^i^eiev.  6  yaq  avi- 
Qaatog  q)€vyei  xai  cctvo- 
6iä(^aax€i  Tov  iganiicoy, 
are  ßißrjkog  xalari- 
leoTog  %(^  -d-ei^  xal  ro- 
oovtov  avdQ€iog,  ooov 
avriji  xal  17  1//VX1)  x^Q^^ 
y.ai  %b  awfxa  Qw/jirjg  ex^r 
öidoixe  dh  rov  evsQov,  ate 
h  ^€0V  xuTOX^g  iv-^ov- 
ouayta,  xal  ov  fia  Jia 
TOV%0  %6  xotvov l^^^QBog 
al)!  i^^EQoiTog  fxavhza. 
ol  fth  yccQ  ht,  rev  higov 
Tiüv^Bwv  xareikrjfifxivoiy 
(OV  ha  ^'OfirjQog  cpri" 
OLv  Ofioia  Tip  !l4Q€tfÄal- 
via^ai,  aXX'  hcelvol  ye 
i^  ivog  TtBQieikfjiÄfxivoi 
iaifiovog  ev  xal  xaXcjg 
ityuivLtpvTai  Toaovrov, 
ooov  iv&ovoiav  avrovg 
oVra|-  ol  8h^Eq(ü%og 
jiaxxot  Ttokefiovrveg  xal 
vTcb  TTJg  ^uäqeog  OQf^rjg 
'<ai  vTto  rijg  ^^Qwrog  Ix- 
Aovaewg  diTtkrjv  rriv  Xa- 
jQ€iav  vTCOfiivovreg  ei- 
toTtag  xcera  tijv  ä^ij- 
tiov  iwoiav  xa^oq&ovoi 
diTila.    ovxovv    Tip    If 


QOig).] 

Apnd  Platonem  in  conuiuii  pag. 
1 78  E  Phaedras  amorem  celebrans  haec 
dicit:  TavTov  dh  tovto  xai  tov  I^cj- 
fxivov  OQWjuev,  oti  dia(p€Q6vTa)g  rovg 
iQaOTag  aiaxvveTai,  ozav  ocp^fi  Iv 
aiaxQ(p  Ttvt  uiv.  el  ovv  i^irixaviii  rig  yi- 
yovto  üiaze  noXiv  yeviad-ai  ij  azQazo- 
neöov  €Qaar(Sv  T€  xal  Ttatdixuiv,  ovx 
iortv  OTCtog  av  afxetvov  oixTJaeiav  tt^v 
iavTwv  7j  aTtexofiBvoL  navrwv  zwv  ai- 
oXQuiv  xal  q)iXoTCfxovfi€vot,  Ttqog  aXXri' 
Xovg.  (p.  179)  xal  f^axof^svol  y  av  (lez^ 
aXXrjXü)v  ol  zoiovzoc  vcxi^ev  av,  6X1- 
yoi  ovreg,  (og  enog  elneiv,  navzag 
avd'QWTtovg.  Iqwv  yccQ  avrjQ  VTto  Ttai- 
dixvjv  6q)dijvai  rj  XiTtcov  zd^iv  ij  OTcXa 
ccTtoßaXwv  Yizzov  av  ör;  Ttov  öi^aizo 
7]  V7cd  Ttdvzcav  zwv  aXXtov,  xal  ttqo 
zovzov  zed-vdvai  av  TtoXXaxig  eXotzo. 
xal  fXTjv  lyxazaXiTteiv  ye  zd  Ttaidtxd 
fj  firj  ßorj&rjaac  xcvdvveuovzi,  ovdelg 
ovzw  xaxog  ovziva  ovx  av  ctvzog  0 
**EQ(jjg  Bv&eov  non^aeie  nqdg  dgev^v, 
wad^  ofioiov  elvai  zip  dqlozip  qrvaet, 
xal  azBxv^g  0  eq)7i^'Ofi7}Qog,  ^ivog 
eiiTtvBvcat  evloig  ziSv  '^Qtiwv  zbv  S'eov, 
zovzo  6  **Eq(ag  zolg  IqiSac  jcaQ^x^i  yi- 
yvö(ievov  naq  avzov, 
PlatoD.  conuiu.  p.  218B:  Ol  dk  oixi- 
zat,  xal  €t  zig  aXXog  iazl  ßißrjXog 
z€  xal  ayqoixog,  TtvXag  naw  juc- 
yaXag  zolg  d)ölv  iTtld-ead-e, 
Piaton.  Phaedon.  pag,  69  C:  Kai  xiv- 
SvvevovaL  .  xal  ol  zag  zeXezdg  fiixlv 
xataazi^aavzeg  ov  q>avXol  ziyeg  elvai, 


Digitized  by  VjOOQ iC 


70  Felix  Rudolph 


vwrvi  ahiaaaijo  av  tig 
el  (ÄTj  VTtofiivoi  OTtXlrrjg 
avxayiavloaad'ai  v(p*  hl 
Terayfxivog  &€(^ ,  all ' 
ovx  vTto  zolg  ovo. 


akka  Tti)  ovTi  Jiakai  alvlrteo&aiy  ou 
og  av  ccfÄVTjTog  Kai  ajelBüxog 
etg  ^idov  atphurirai,  ev  ßoqßoqt^  ui- 
aevat,  6  dh  KexaS'aQfiivog  t«  xaixe- 
rskea/jiivog  ixelae  cuptTiOfÄevog  fiaa 
&€(dv  oixi^G€i.  elal  yaq  Srj,  g>aoh  oi 
TteQi  Tag  rekerdg,  vaQS7pcog>6Q0i  fih 
Ttokkol  ßa%xot  di  xe  TcavQOi. 
Vox  /^  axx  €  /  er  occurrit  in  conuiuii  pag. 
218Betlegg.  Vn  p.  790  E. 
Qaae  in  u.  h.  III,  10  sunt  sententiae  inueniuntnr  in  conii. 
pp.  178DEetl85A. 

Qnoniam  ita  se  res  habet,  qaae  11. 11.  oariae  bistoriae  de 
amore  dissernntur  uiro  cnidam  uindicanda  8unt  Piatonis  stu- 
diosifisimo,  qui  non  modo  sententias,  sed  etiam  locattonefl  ei 
proprias  in  saenm  et  Banguinem  connerterit;  quem  faisse  Aelia- 
nnm  ipsnm  nequaqaam  pntandum  est,  qaandoqnidem  boncillias 
dialogos  ne  primoribns  quidem  labris  attigisse  scimns.  Immo 
^tbema  tritum  erat  et  commune  sophistarum  (r^centiornm),  de 
quo  Maximus  Tyrius  diss.  XXIV — XXVII  disputat,  ut  Socratis 
in  iuuenes  amorem  bonestum  sanetumque  Aiisse  ostenderetor'O- 
Nunc  uero  etiam  Fauorinus  in  eo  argumento  uersatos  est; 
Bcripsit  enim  auctore  Suida  negl  Sunc^aTovg  xae  irijg  nun  oi- 
%6v  kQioTixrjg  rix^rjg.  Neque  fieri  posse  existimo,  ut  de  Fa- 
uorino  illorum  Aeliani  lemmatum  auctore  uUa  dubitatio  in 
mente  tua  residua  sit,  si  ipsius  uerba  audineris,  quibns  se 
spadonem  esse  conquestus  est:  Stob.  flor.  LXIV,  26:  Oaßtßi- 
qIvov.  Tlad-og  tL  fioi  TtQoaiTteae  rfj  xfnjxjjs  ^al  o  %i  fih  icnv 
ovx  olöa'  €Qona  6^  avTO  kiyovaiv  slvai  ol  fiefivtjfiivoL 
ßaaxave  öaifiov  %al  akoyiare,  aaS-evel  TtQoaek'qkv&ag  ad^cui, 
q)iQ€iv  OB  firj  6vvafi4vip.  i^lGTafial  ooi  dalfiov,  ftaQa%iaq^ 
aot  T'qg  (Äaxrjg'  ovx  elfil  aoi  aTQattdTfjg.  Patet  igi- 
tur  et  in  hoc  Fauorini  et  apud  Aelianum  de  amoribos  tam- 
quam  de  mysteriis,  de  amatoribus  tamquam  de  pagnatoriboB 
agi,  utriusque  autem  loci  £x  Piatonis  conuiuio  sumptum  esse 
1)  Marres  p.  87. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fontibos  quibus  Aelianos  in  aaria  historia  componenda  usus  sit.    71 

habitnm  et  colorem.  Tandem  igitar  forte  seconda  euenit,  nt 
qaae  frusta  Platonis  apud  Aelianam  exhibita  ad  Fanorinam  re- 
aocanda  esse  iam  pridem  mihi  aisa  erant,  ano  certo  doca- 
mento  com  eins  nomine  conexa  sint. 

Verum  u.  h.  1.  m  capita  9,  10,  12  (30)  ex  illo  ipso  libro 
de  Socrate  einsqne  arte  amatoria  snperscripto  non  nidentnr 
flaxisse.  Etenim  quod  nnllns  praeterea  nariomm  locus  hanc 
originem  redolet,  Aelianum,  si  quidem  tanta  fnisset  industria, 
at  illmn  fontem  peculiarem,  copia  thesauros  describendi  data, 
adiret,  nmn  tria  nel  quattuor  fragmenta  inde  hanrire  satis 
Iiabitumm  fuisse  pntabimns?  Immo  illa  ab  inciso  omnigenae 
historiae  uoee  i^iog  notato  oriunda  esse  confido.  Quod  si  sta- 
taimns,  explicatur,  qnomodo  factum  sit,  ut  ea  in  uaria  historia 
et  nicinitate  coniuncta  exstent  et  sola  ad  qnaestiones  amatorias 
istins  notae  pertineant  Neqne  leuis  momenti  est,  quod  eq^s 
littera  initiaU  cadit  in  uocabula  ^,  eUviv,  yiJQag,  fi€yaXoq>QO' 
avyr],  iTtokirevaavro,  etfQerijg,  öehtvov,  quibus  finitimos  rerum 
similium  indices  insigniui. 

Volumen  Fauorini  de  senectute  inscriptum  ab  Aeliano  in- 
spectum  esse  simili  argumentatione  usus  negauerim  0<  — 


V.h.III,17(l7roAtiret;aavTo).] 

yi^taroTikrjg  dk  ttjv 

iavTOv  TtaTQlda  ov  %6  ke- 
yofievov  d^  %ovto  kg  yovv  TtB- 
oovaav  aXk^  Inl  arofia  avi- 


V.h.m,  40—42  (JiovvGog).] 
ni,  40 :  ^'Oti  ol  avyxoQevral  Jio- 
fiaov  SdrvQOi  rjoav  ol  vtc 
hiiav  Tl%vqoi  ovoiiaCpiiBvoi. 
iüXov  di  To  ovoixa  ex  t(Sv  t€- 
(^niafiatwv,  olg  XfxlQOvai.  Sd- 

1)  Vid.  p.  68. 


Di.  La.  V,  4:  ^Evrev&iv  re  ye- 
vio&ai  h  Ma%BdovL(f  {ji^t- 
GTOTikriv)  Ttaqd  OtkUtJtffi  aal 
haßeiv  (iad7fi;riv  rcaq  avrov  rov 
vlov  !dli^avöqoVy  aal  ahrjaai 
avaarfaai  airov  r'^v  na- 
TQlöa  xaTaa7iaq>€iaav  vno  Oi- 
Utvtiov  Kai  rvxeiv,  — 

Schol.  ad.  Plat.  conuiu.  788,31 : 
JSikujvol  /lioviaov  xoii^'^^^^y 
naqdzo  aiklalveiv,  o  ioTi 
onoiTtTSiv,  Xeyo/ÄBvoi  Ttaqd  Tovg 
Tcorovg. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


72 


Felix  Rudolph 


Ibid.  35:  SarvQoi  Jioviaov 
OTtadol  xal  ovroi,  oi  dtä  ro  h 
OQBOiv  oixeiv  akovrovvreg,  rga- 
ywv  aniXti  xai  tqIxccq  vofii^o- 
(jtevot  ix^f''^  TtaQaöidovrai,  xoi 
xavxji  xakeia^ai  and  tov  ae- 
atjQivai  %(^  oXv(p,  rovriau 
nexrjvivai'  q)lXoivoi  ytxQ  doL 


TVQOi  dh  anb  zov  oear^- 
Q€vai.  Setltjvol  öi  arto 
tov  aikkalveiV  tbv  dk  ali.- 
Xov  xpoyov  kiyovai  (Äcra  Ttai- 
diäg  övaaQiarov.  ia&^g  d*  riv 
i^oig  Seikrjvoig  afiq)lfiaXkoi  %i- 
T(Sv€g.  aivlTTerai  dk  ij  arol'q 
j^v  hl  TOV  diovvaov  (pvrelav 
-Kai  %a  tdiv  oivaQldwv  ddarj. 

Yides  hoc  Aeliani  tractnm  esse  ex  doctis  adnotationibns 
adiunctis  Ulis  ad  eundem  libmm  Platonicnm ,  ex  qno  sauten- 
tias  qnasdam  per  Fauorinnm  qnidem  in  uariam  historiam  de- 
nenisse  proxime  assecnti  snmns.  Quod  nero  de  deriuatione  no- 
minnm  Satyrornm,  Tityrornm,  Silenorum  ibi  qnaeritnr,  egregie 
concinlt  cum  indole  omnigenae  historiae,  in  qua  teste  Photio 
fnernnt  tcJv  xara  t«  orofiara  d^iaetav  alrtoXoylai.  — 

V.  h.  IV,  1  («^1?).]  Terrarum  qnoque  descriptionem  in 
omnigena  bistoria  passim  tractatam  fnisse  efficitor  ex  Stepli&ni 
Byzantii  lemmatis  sie  inscriptis:  ^QytXog,  AvxaQiarai,  Texqi- 
TioXig,  Xehdovcoi,  'iixeavog;  —  ^yn/j,  ^qocxcotoI,  Boanogog, 
2q)a7irriQia. 

Vernm  non  tantum  de  situ  urbium,  montium,  fluminnm, 
sed  etiam  de  hominibus  et  fabellis  unicuique  terrae  propriis 
ibi  scriptum  erat,  si  quidem  Stephanus  haec  dicit  s.  u.  Al^lo\p\ 
. . .  ovofiäC^ovai  di  rovg  ahlovg  rovriov  (sc.  Aethiopum)  Mi^Qov 
TfLoi  Wleyvav,  SvdQag  AlS^ionag  ro  yivog,   wg  Oaßiaqivog, 

S.  u.  BioaXxla:  noXig  nalxioqa  Mcncedovlag,  ajtb  Biadk- 
tov  TOV  'HXlov  xal  Pr^g.  tvbqI  TavTrjv  ol  Xayoi  ox^dov  ndneg 
aXlaxovTai  ovo  TJnaxa  ^ovT€g,  wg  QeoTto^Ttog  Iütoqü  xai 
Oaßwqlvog. 

S.u.  KQBixixviivx  xcifit]  KoqIv^'Ov.  Evöo^og  Gcrqtyf^gne- 
Qiodov.  6  TtoXlTTjg  KQ€fifivwvwg.  'h  jj  fxv&evovoi  tcc  Ttegi  njy 
Kqefnivoivlav  vv,  fjv  ^rjriQa  tov  KaXvdwvlov  xoTtgov  g>aai  nai 
rwv  &r]oi(og  a^Xtav  [fcVa]\  Oaßwglvog  64,  oti  tov 'Eqv- 
[xavd'Lov  %al  tov  KaXvdwvlov  fii^TrjQ  tjv. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  foDÜbas  quibos  Aelianus  in  naria  historia  componenda  usus  sit.    73 


lam  quid  impedit,  qnominas  Fanorinnm  de  moribns  po- 
pnlornm  mirabilibns  in  eodem  libro  egisse  credamus?  — 

V.  h.  IV,  8  (fxeraßoXai).]  Maxim.  Tyr.  XXVm,  590: 
(E'a  Tviv  OaßwQlvov)  ^EvTVXtav  ^ij  %ao  v7t€Qi^(pavog ,  ccTto- 
frflag  fÄtj  Tanetvog'  vag  fzeraßokag  Trjg  rvxtjg  yevvalwg  BTtl- 
oraao  (piQeiv^). 

Di.  La.  1, 93  in  placitis  Cleobuli:  Tag  /jievaßokag  r^g  %v%rig 
yevvaiiog  l7tla%aao  (piQuv, 

Stob.  flor.  CV,  62:  OaßwQlvov.    ^^v&QOjnog  c3y  /<ijd^- 
n(n  eifcr^g  oti  ylvetat  avQioV  firfi^  avSqa  idiov  oXßiov,  oaoov 
XQoyov  eaaerai  xtX,  — 
V.h.VI,ll— 13  (TVQavvoi).] 
V.h.  VI,  13:  Kalwg  t6  dai- 
lioviov  inl  rQiyovlav  rvQav- 
näag  ^fj  ayov,  aXXa  rj  TtaQa- 
XQfjl^ct  ixTQlßov  Tovg  vvqavvovg 
iiizvog  dUrjv  f]  naldiov  gtbqL- 
oxov.  fivrjfÄOvevovrai,  dh  v<p  'El- 
'irjvtav  i^  alwvog  xal  ig  lyyo- 
vovg  öia^iaat  aide,  ij  t€  'Uqü)- 
vog  Iv  SmeXUf  xal  fi  ziSv  Aev- 
Amiäwv  7t€Ql  BoOftoQov  -Kai  ij 
TüJy  KvipeXidcjv  iv  KoqIv&(i). 

V.h.  Vn,  4  et  5  {n6vog),] 
V.  h.  vn,  4 :  '^'Chi  niTraxog  Ttaw 
otfoiqa  iiti^vei  t'^v  ^vlrjv,  to 
lymiiLOV  avTtlg  ixelvo  iTttXi^ 
yvDv,  ort  iv  fiixQi^  rorcq)  dia- 
(pOQtag  %a%L  yvfivaaaO'^ai, 
V.h.  IX,  17—21  (xovipoTfjg).] 
V.  h.  IX,  20:  nUaiv  "A^LoTtTt- 
Tiog  xBifivivog  invyevofxivov  na- 


Fauorinam  tyrannos  odio 
prosecnttim  esse  coUigendnm 
est  ex  Stob.  flor.  XLIX,  142) 
et  48. 

Di.  La.  m,  20 :  Tdv  ndlXiv  Äo- 
yog  VTto  %B  Xaßqlov  '^TTtj^vai, 
Kai  /dcra  ravra  iv  'EXUtj  xora- 
novTudijvaty  rov  öacfiovlov 
^rivlaavTog  aitii)  öta  tov 
q>il6aoq)ov  (IUdviova),  wg  xal 
OaßwQlvog  (priaiv  iv  TCQuizqt 
TtSv  ano/Avr^fiovevfidTüßv.  — 

Di.  La.  I,  81 :  Tov%(f  (sc.  IIlt:- 
Taxi^)  yvfivaala  rjv  airov  aleiv, 
wg  q)rjai  KXiaqxog  6  q>tl6ao- 
(pog.  — 


Di.  La.  n,  71,  de  Aristippo:  Elg 
KoQiv^ov   avTf^  Ttkiovrl  note 


1)  Cf.  u.  h.  III,  2—7  {fuyalof(focvvri)  et  quae  ad  hos  locos  in  p. 
adnoUta  sunt.         2)  Pag.  57. 


68 


Digitized  by  VjOOQ iC 


74 


Felix  Rudolph 


vv  oq>6dQa  hagoTjero.  €q)r}  öi 
Tig  TcJv  avfXTtkeovTcav  'oi  WqI- 
GTiTtne,  xal  av  didotxag,  tjg  ol 
TtokXot ,  6  dl  "^-Koi  fiika  ye  ei" 
noTOjg '  vfilv  iikv  yccQ  rteqi  xc- 
xodal/AOVog  iori  ßlov  17  OTtovörj 
xal  6  vvv  xlvdvvog,  ifiol  dk  Tteql 
evöalfxovog\ 


xai  xu^aC<Ofiiv(i)  avvißrj  To^a- 
X^vac.  TtQog  ovv  rov  elTtovta, 
'^fielg  /div  ol  IduSrai  oi  de- 
doUafiev,  v^eig  6^  ol  q)il6ao(foi 
deiXiare  ^ov  yaQ  TteQl  6fioiag\ 
€q)ri,  ^ipvx'^g  aywvu5/Ä£v  ha- 
TBQot.  Gellius  XIX,  1, 9  sq.  ea- 
dem  narrat. 


V.  h.  X,  3  {vBOTTiaW   Yideas,  quaeso,  quae  ad  studia 
natnralia  Fauorini  comprobanda  in  p.  67  allata  sunt.  — 


V.  h.  XI,  1—3  {TCQätog)] 
V.  h.  XI,  1 :  "'Ort  'OqUadfiog  na- 
Xrjg   iyhero  vo/Äod^irtjg ,   xad^' 
iavTOv   ifcivoriaag  tov  Sixeh- 
xoV  TQOftov  xakov^evov. 

2:  "Ort  rjv  'OQOißavrlov  Tqoi- 
^rjviov  iTcri  nqo  ^Ofiriqov,  äg 
q>aGi  Tqoc^i^viol  loyoi,  xal  tov 
0Qvya  dh  JaqrjTa,  ov  Oqvylav 
^Iliaöa  eri  xal  vvv  ctTtoacj^o- 
/Aivrjv  olda,  tvqo  ^OfirjQOv  xaJ 
Tovtov  yeviad'ai  kiyovat.  Me- 
hqcavdQog  6  Mikrjaiog  Aam- 
d-üv  xai  KevravQwv  fidxrjv 
syQaipev. 

3:  ^'Oti  *'lKKog  6  Taqavrlvog 
Ttdlrjg  vTtriQ^axo,  a(jjq)QoviaT€' 
Qov  TOV  TTJg  a&ki^a€wg  xQOvov 
dia^T^aagxal  xeKolaofiivi]  TQoq^f] 
duxßiiiaag  xal  dq>qodlTrig  ifia- 
-S^rjg  dictreXiaag. 


Di.  La.  II,  1  de  Änaximandro: 
EvQ€  Ö€  xal  yvwfxova  tcqwtoq 
xal  ^OTTjaev  ItcI  tcüv  axiodiiqm 
iv  Aaxeöalfiovi,  xa&a  (frfii 
OaßtoQivog  iv  navTodanff 

lOTOQlif, 

Di.  La.  n,  20  de  Socrate:  Kai 
yaQ  nQiüTog,  aig  (prjGt  (Pa- 
ßioQlvog  iv  TtavToiaKl 
loTogltf,  nerd  tov  fia&rjtov 
Alaxivov  ^r]TOQ€V€iv  iäiöa^i. 
Di.  La.  V,  9  de  Aristotele:  Tov- 
tov TtqdiTOV  OaßcoQivogh 
TtavTodanfj  loToglf  loyoy 
ötxavixov  vTthq  iccvTov  avyyqi- 
xpai  q)ri<jlv  In  avr^  Toirr}  t/J 
dlxf], 

Di.  La.  Vin,  12  de  Pythagora: 
Aiyetai  8i  xal  jtQ(a%og  xfia- 
üiv  aox^aai  a&XrjTag,  xal  nfio- 
TOV  y^  EvQVfiivrjv,  xa^a  (prjoi 
0aß(OQivog  kv  TQlT(ff  xdv 
aTtOfivrjfiovevfiaToiv,  tcif 
ftQOTBQOv  iaxdai  ^qaig  xal  tv- 
QOlg  vyQoig,   alkd  xal  itvqolq 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  fontibuB  qnibos  Aelianus  in  uariA  historia  componenda  usus  sit.    75 


atDfiaOKOvvtißiv  airovg,  xa&a- 
TtBQ  6  avTog  OaßfüQlvoQ  kv 
oydoTj  TtavTodaTtijg  laro- 
Qlag  q>rialv. 

De  reliqnis  inuentis  ad  omn.  bist,  a  Diogene  diserte  re- 
nocatifl  cf.  p.  53. 

GelUus  XIV,  6  interprete  Nietzscbeo  86  in  omnigena  historia 
legi886  dicit  ^quo  nomine  fnerit,  qai  primus  ^grammaticns' 
appellatas  est\ 

Ac  mibi  qnidem,  cum  de  hoc  manifesto  atrornmqne  lo- 
comm  consensu  ad  tnnm  te  iudicium  remittam,  occasione  data 
ad  alphabeticam  dispositionem  omnigenae  historiae  confirman- 
dam  rem  addere  liceat  satis  memorabilem;  dico  quod  Diogenes, 
ubicamqne  ad  eam  pronocans  de  philosopbis  innentoribas  agit, 
Don  aocibns  tJq^ccto,  rjvQ€v,  evQerrig  similibus,  sed  mira  qua- 
dam  constantia  semper  noce  Ttgcorog  nsns  est.  Qua  de  causa 
hanc  uocem  uel  remotis  omnibus  quaecumque  adhuc  de  illo 
libro  disputata  sunt,  conspicuum  quendam  in  modum  in  promptu 
est  ibi  eminuisse.  — 

V.  h.  XI,  9  (7t€vla).   Stob.  flor.  XCV,  14:  OaßioQlvov. 
Ilivlag  öiTTov  eldog'  ij   yag   dca  zrjv  yvcifiriv  av&qvjTtot 
TthoYtai  rj  dia  rrjv  tvx^v  xtA.  — 
V.h.Xn,  16  (l^rikoTVTtla).] 
V.h.XII,26  {notlraOTOt)] 
Y.  h.  XII,  26 :  II(nl%aCTOi  yeyovaotv 
av&((ü7toi  wg  g)aai  SevayoQag  6  ^Po- 
iiog,  ov  huilovv  ^f4q)0Qia,  xal  ^Hqa- 
üeidrjg  6  TtvxTrjg,  nal  Tlquitiag  6 
AavlxTjg    (ilv   vlog,   !4ke^av- 
iqov  dk  %ov  ßaaiXiiag  aivTQO- 
q^og,  xa2  avTog  dh  Idki^avdqog  Xi- 
yexat  nXelarov  nulv  av^QWTtwv. 


V.  h.  Xn,  16:  uiiyerat  liXi^avÖQog 
0  Oilinnov  tßqhnvTtwztna  TCQogrovg 
^ttifovg  diare^vai  xai  ßaaxalveiv 


Fseudocallisth.  I,  13  de 
Alexandre:  'Eyivero  de 
avTov  TQoq)dg  Aa- 
vlKifj-^  MelavTog  adekq)]^, 
Ttaidaycjyog  xal  avatQO- 
q)€vg  Aecjvldtjg,  diddaxa- 
Xog  yQafifiarwv  TToXwel" 
xr]g,  fjiovaiycqg  di  AevxiTt- 
Ttog  Aiqiiviog,  yetjfAevQlag 
de  Mevexkrjg  6  Tlelorcov- 
vqaiogj  ^tjvoqvkcuv  di  Xo- 
ywv  idva^ifiivrig ,    q>iXo- 


Digitized  by  VjOOQIC 


76 


Felix  Budolpb 


fikv  Ttaöiv,  ov  fÄtjv  dia  rag  avfag  ai- 
rlag,  ijx^^o  yccQ  negdhaitjc  ^ilv  ort 
r^v  TtoXe^ivLog,  ^voi(xax(^  ü  iTtel 
aTQaTi]y€lv  ayaS'og  idoycei,  2eXevyc(ff 
de  €7t€i  avÖQBlog  rjV  ^Artiyovov  dl 
airov  Ikinei  xb  q>il6TifÄ0v,  ^Avti- 
TtoTQOv  dk  ijx^^o  r^  '^yefxoviTup, 
ÜToleiialov  di  %6  de^iov  vipetagaTO, 
ToqqIov  ök  ededlei  ro  araxToy,  %6 
ye  fifjV  veaneQOftoidv  Tlel^covog, 

Lemmatis  igitar  ex  nana  historia  appositis  cum  boc  frag- 
mento  omnigenae  historiae  id  commune  est,  quod  et  eandem 
argamenti  perpetuitatem  prae  se  fertmt  et  ex  eodem  libro  de 
rebus  Alexandri  fabulose  conscripto  per  genera  uidentur  ex- 
cerpta  esse.  Accedit  quod  utrobique  Lanicae  mentio  fit,  Alexan- 
dri nutricis.  — 


öoipiag  öl  ^AQiaxoTihfi, 
Quem  locum  sumptnin  esse 
e  Fauorini  omnigena 
historia  per  Valerium 
et  hominem  illum  Arme- 
nium,  qui  uerba  codi- 
cis  archetypi  PseudocaUi- 
sthenis  in  suum  quisqne 
sermonem  conaerteront, 
diseimus  0- 


V.  h.  Xn,  29— 32(i:^t;9)r;).] 
V.  h.  XII,  32:  nvd^ayoQag  6  2d- 


Di.  La.  VIII,  47:  "EQaxoa&m^q 
6i  (priat,  -Kad-b  xcri  Oaßiaql- 


^iiog  k€vxrjviadiJTarja&rjTO,yiai  vog  ev  Tjj  oyöor]  TtavToda- 


iipoQU  oxicfavov  xqvoovv  xai 
ava^vQidag. 


^E^iTtedonkijg  di  6  ^AxQayavri- 
vog  aXovQyel  lxQ^^^''^o  >^«J  V7to- 
drjiAaai  xccknoig.  ^iTiniav  8hY,al 
FoQylav  iv  noQcpvqaig  ia&rjot 
nQoUvai  diaQQBi  loyog. 


1)  Vid.  p.  54  sq. 


Tt^g  loTOQlag  TcaQori&erai, 
TOVTOv  (sc.  Ilvd'ayoqav)  ehai 
\t6v  TtQWTOv  ivtixviog  Ttvatev- 
aavTa . . ,  no^i^Trjv  xal  alov^ 
yiöa  q)OQovvTa.  Cf.  VDI,  19. 
Di.  La.  Vm,  73:  "Ert  te  nol- 
Xag  r(iSv  Ttoktrldcov  anqoUovg 
VTtaQxovcag  avTov  (sc.  'E/t/r«- 
öoTikrj)  TtQoixiaat  äia  tbv  na- 
Qovra  nXovTOv*  8ib  drj  TtoQ- 
cpvgav  %  avakaßelv  avrbv  xai 
OTQOcpLOv  Ircid'icd'ai  xqvaovvy 
wgOaßwQlvog  iv  aTtoiivr^- 
(Äovevfiarcjv  7tQiot(p'  hi 
t'  Bfißddag  xa^stag  xal  avififia 

AtXcpLliOV,    — 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fontibas  quibus-AeUanns  in  uaHa  historia  componenda  usus  sit.    77 


V.  h.  Xn,  35,  36  (de  aporiis  quibnsdam  diindicandis).] 


35:/'OTt  ovo  Ileqlav 
iqoiy  6  ^kv  aoq)6g  Tjv, 
oöirvQayvog.  xalMik- 
Tiadeig  rgelg,  6  t^v  Xcq- 
qovr^aov  xrloag  xai  o  Kv- 
\pÜMv  xai  6  Kificjvog. 
lißvXlai  rivTafeg,  ij  ^Eqv- 
^Qaia  17  SafAla  ij  Alyv- 
mia  Tj  SaQdiayt],  ot  öi 
(faai  xal  kxiqag  l'§,  (hg 
ehai  Tag  Ttaaag  dexa,  cuv 
eivai  TTjv  Kv/ialav  xai  rrjv 
'lovdalav.  Baxideg  TQelg, 
0  fiiy  'Ekeciviog  6  dh 
'Jd-tjvalog  6   ök  !AQ}cag. 


36:  ^ohfLaaiv  ol  aq%alOL 
vn:e^TOv  aQid'fiovrcov 
^^S  Nioßrig  Ttaidiov 
^i    avv^öeiv    akkrjloig. 


Dicit  Maass  p.  57  haec:  'De  Pe- 
riandro  Gorinthio  dnbitabant  ue- 

tereB ,  nnm  idem  fuerit  sapiens 

Gonstat  ex  oratione  Gorintbiaea  (quam 
idem  epimetro  primo  Dioni  Ghryso- 
stomo  abindicans  Fauorini  esse  de- 
monstrat)  Fauorinum  istam  de  Pe- 
riandro  aporiam  non  solnm  noaisse^ 
aernm,  quod  grauins  est,  ipsum  diiu- 
dicasse.  Postquam  enim  ille  p.  520 
[Emperins]  non  sine  certo  qaodam 
consilio  dixit  IleQlavdQov  tov  Kvipi- 
kov  %dv  ao(p6v  et  p.  521  iteraoit  oZno 
vTcb  fihv  %ov  S-eov  ßaaikevg  vTto  dh 
Tciv  ^EXlrjVwv  mnfiyoQev&Y]  aoq)6g, 
band  contentns  statim,  ne  quisqaam 
haereret  addidit  nsQlavÖQog  aoipog 
fihv  riv  fi€T'  oXlycJV,  Tvqavvog  8h  fuera 
Ttoklwv'  afiq)6reQa  dh  xal  zv- 
Qavvog  xal  ao(p6g  /A6vog\ 
Gellius  XIV,  6  interprete  Nietzscheo 
omnigenam  historiam  adum- 
brans  se  ibi  legisse  dicit  'quot  faerint 
Pythagorae  nobiles,  qnot  Hippo- 
Cratae'. 

Di.  La.  I,  79 :  Fiyove  dh  aal  ^€Qog 
lÜTTaxog  vo^od'irrig,  cig  q)riai  (D  a- 
ßio^lvog  iy  a7tofivtifiovev/id- 
TiDv  TQlxif  xai  Jri^riTQiog  Iv  ofÄio- 
vvfioig,  og  xal  fiixQog  TCQoariyoQsv&ri, 
Gellius  XX,  7  agit  'de  diuersis  Grae- 
corum  sententiis  super  numero 
Niobae  filiorum'. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


78 


Felix  Rudolph 


Q€vag  xai  roaavTag  xoQag,  Aaoog  8h  ölg  iTtra  kiyeiy  'Hülodog 
dh  ivvia  y(.al  öiaa,  ei  firi  aqa  ovx  elolv  ^Haiodov  tot  %7iriy  alX 
(ig  TtoXka  nal  akXa  xaTiipevarai  avrov,   ^Ahcfiav  öhux  (ptjaL 
MlfivsQ^og  eixoai,  xal  IIlvdaQog  Tooovtovg.  — 
V.  h.  Xn,43  {raTteLvortjg).] 


Di.  La.  V,  76:  ^r  yotQ  (Jr^fn^ 
TQiog)  hi  Tfjg  Koviovog  olxiagy 
(jjg  OaßiOQlvog  iv  TtQiitt^ 
räiv    OTto  lÄVTjfiovevfiamv 

V.  h.  Xni,  23  et  24  {7taXLyxo%og)\ 


. . .  JrifirjtQiov  de  rov  OalrjQia 
oixoTQlßa  ysvia^ai  XiyovOiv  ix 
rrjg  olxlag  rijg  Ti^od-iov  xal 
Kcviüvog. 


Dabo  exempli  gratia  haec: 
Xni,  24,  liudvxovQyogo  ^rj- 
TWQ  sygaipe  [irj  ikavveiv  rag 
yvvaixag  iv  TOlg  fxvarrjQioig  irti 
^evywv,  rj  rrj  dq^aj}  tovxo  Itt- 
rjQTTJod'at  ^Tj^lav  ^v  ye  ^ero  6 
Ta^ag  oTtoxQuioav.  TtQWTri  di 
T(p  \f)riq)lafi(m  TjTtel&rjüsv  ij 
Tovvov  yvvrj,  xal  ttjv  ^r]/Älav 
i^iziae  xaraöixaad'eiaa. 
24,  3:  Kksiad^hrig  öh  6  "A^- 
valog  ro  e^oarQaxl^eO'^at  Ttqui' 
Tog  karjyrjaaf^evog  aiyibg  ervxe 
Trjg  xaradlxTjg  fCQÜTog. 


Di.  La.  in,  19:  IlaQidiaxB  d'  av- 
rov  (sc.  ^iovvaiog  6  TVQawog 
%ov  nkdtwvä)  nokktSi  vfp  Aa- 
xedatfiovlifi  xara  xaiQov  dia 
TtQeaßelav  cKpiyixivf^yäateanO' 
doad'ai.  xaxetvog  ayaycjv  ovrov 
elg  AXyivav  kTtiTtqaaxev.  ore 
xal  XaQfiavÖQog  Xaqpiaviqiiov 
iyQdiparo  avvip  öixrjv  -S-avaiov 
xa%a  %6v  7caq^  avroig  te&ina 
vofiov,  rov  TtQVJTOv  Inißana 
Lidifjvalüjv  TJj  vriO(fi  axQt%ov  aTto- 
-dyriaxBtv.  rjv  ö^  avubg  6  &€lg 
'rovvofioVyXad'atptjaiOa' 
ßwqlvog  iv  TtavToiarcfi 
laTOQl<jc  (etenim  is  in  eodem 
libro  Platonem  Aeginae  natnm 
esse  tradidit;  cf.  Di.  La.  IH^Sj. 
elTCOVTog  öi  Tivog,  akXa  xora 
naiSiav,  q>tX6ao(pov  elvai  tov 
inißavray  ajtiXvaav. 


Neqne  uero  egomet,  qaoniam  illos  indices  exemplorom 
ex  omnigena  historia  sumptos  esse  eaicisse  mihi  nideor,  eo 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fontiboB  quibnB  Aelianas  in  uaria  historia  componenda  usus  dt.    79 

ipso  haue  originem  iis  lemmatis  qnae  per  se  colloeata  sunt 
et  siogolis  argmnentis  eontineiitar  omnino  abindieandam  esse 
contendi.  Nempe  res  ita  cogitari  potest,  at  qnae  in  uaria 
historia  separatim  exstant,  istie  enm  multis  exemplis  similibas 
cohaeserint,  nisi  quod  Aelianas,  sicnt  Athenaenm  excerpens 
nonnamqitam  fecit,  prineipalem  qai  Ulis  apud  Fanorinam  fuisset 
com  aicinis  conexum  exstinxerit.  Atqae  hoe  quoqne  fieri  po- 
tnit,  at  Fanorinas  ipse  singula  quidem  argumenta  inter  aeqoa- 
les  illas  commentationes  hie  illie  interposuerit.  Immo  nero 
hand  pauea  nariomm  capitata ,  qaae  qaidem  säum  qnodqae 
seorsas  locum  obtinent,  ex  eodem  lexieo  uidentar  deriuata 
esse.  Nam  quod  omnigenam  historiam  ad  quaestiones  Home- 
ricaSy  ad  inaentores,  ad  homines  eognomines,  ad  terras  de- 
scribendas,  ad  appellationes  explicandas  pertinuisse  testimoniis 
Gellii,  Biogenis,  Photii  nobis  eompertam  est,  haee  ipsa  argu- 
menta etiam  extra  illos  similium  rerum  elenchos  per  AeUani 
uaria  deprehenduntur.  Versantur  enim  in  Homerieis  u.  h.  VI,  9, 
Vffl,  2,  IX,.15,  Xn,  48,  Xin,  14,  19,  22,  38;  in  inuentisIX,  16; 
in  numero  mulierum  nomine  Sapphus  uocatarum  XII,  18,  19, 
quam  aporiam  ex  eodem  inciso  unde  u.  h.  Xu,  35,  36  de- 
promptam  esse  statuo;  in  deseriptione  terrarum  V,  3,  IX,  16, 
Xm,  16;  in  nominibus  deriuandis  V,  20,  Xu,  5,  28,  —  11,  32, 
IV,  26  V,  3,  ubi  sunt  ^ejovo^iaolac]  in  explicatione  prouer- 
biorum  Vm,  18,  XH,  22,  XIH,  17. 

Imprimis  uero  haee,  quia  ad  genus  litterarum  akioloyi- 
xov  proxime  accedunt,  omnigenam  historiam  fontem  clamant: 

V.  h.  IX.  16:  Trjv  ^IjaXlav  (^xrjaay  TtQwroi  Avaoveg  orv- 
^ix^ovBg.  7tQ€oßv%arov  dh  yBviad'ai  MaQtjv  tiva  xaXovfievov, 
ov  %a  fiiv  UfiTtQoad'ev  Myovoiv  avd-qtJTtifi  ofioia,  za  nceroTti.ad-ev 
itXnTti^,  av%d  dk  vovvofia  eig  T'qv^EXXada  (paalv  Im" 
^Ofityijg  dvvaTai.  öonei  di  fioi  nqui%og  %7t7tov  ava- 
ßijvai  xal  ifißaleiv  avT(p  xaXivov,  elfa  ex  %ov%ov 
^iffviig  ^i'Orev'^rjvai^).  Subiuneta  est  descriptio  Italiae 
Thetorica,  quam  Aeliani  ipsius  esse  arbitror. 

1)  Cf.  p.  74Bq.  et  Gell.  I,  10. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


80 


Felix  Rudolph 


V.  h.  II,  32 :  Aiyoval  Tiveg  Xo- 
yoi  IIv&iKol  Tov  ^HQoyJki]  tov 
Jibg  xoe  uiXy.fir^vtjQ  nalSa  aito 
yeveag  lil%äiov  yceyJajod'at  xtA. 
V.  h.  IV,  26:  Sciv^og  6  noirj- 
Trjg  TÜv  fiekcov  {eyivero  dh  ov- 
zog  jcqeoßvreqog  ^ttjgixoqov 
TOV  'lfi€Qalov)  liyei  ttjv  'HU- 
xTQav  TOV  ^yafiifivovogovTOVTO 

l'/ftr      TOVVOfia     TtQWTOV      okko 

^aodUrjv  tctX. 

V.  h.  V,  3 :  ^  AQiOTOTihig  Tag 
vvv  ^HQaxXelovg  OTi^kag  yMAov- 
fxivag,  tcqIv  ri  xlrj-d^fjrai.  tovto, 
cprjal  BQiaqeo)   xaXeiad-ai   av- 


Gellius  XIV,  6  se  in  omnigena 
historia  legisse  testis  est  'qui- 
bu8  urbibus  regionibusqueuo* 
cabula  mutata  sint,  quod 
Boeotia  ante  appellata  faerit 
^Aonia^,  quodAegypftis^Aeria', 
quod  Creta  qnoque  eodem  no- 
mine Aeria  dicta  est,  quod 
Attice  ^!AxTri\  quod  Corin- 
thus  *Ephyre',  quod  Macedo- 
nis  ^'Hjua^/a,  quod  Thessalia 
'u4lfiovla\  quod  Tyros  'Sana, 
quod  Thracia  ante  'Sithonia' 
dictast,  quod  Paeston  'Iloaei' 
öciviov^\ 


Tag  ktX. 

Quid  quod  uoces  ^HoaxXrjg,  NrjOTela,  ^iTakla,  quibus  ca- 
pita  n,  32,  V,  20,  IX,  1 6,  deinceps  notanda  esse  consentanenm 
est,  ad  finitimorum  indicum  inscriptiones  litteris  primis  optime 
quadrare  ex  bis  apparebit: 

V.  h.  I,  13:  ^(fja-,  H,  22  et  23:  elvofiojTaTor,  H,  25:  ?f; 
U,32:"HQaxkf,g]  n,33:  ««xwr;  U,  34-36:  yjj^og.  -  IY,8: 
fxeraßokal]  IV,  15:  fnovGiKrj]  IV,  16:  filfiriaig]  V,  1  et?:  voaog] 
inde  a  V,  10:  TtohTeiai]  V,  20:  Nr^OTsla]  VI,  1:  vßQis\ 
VI,  11—13:  TVQavvog.  —  IX,  16:  "iTokla]  IX,  17—21:  xoi- 
q^oTrjg]  IX,  22:  iaTQog;  IX,  34—37:  xov(p6T7jg. 

Bestat  ut  haec  addam: 


V.  h.  in,  36:  ^^QtaTOTilifjg  otb 

aTtiktne  Tag  iti&rjvag  öiet.  Ttjg 

xQlo€(og,  TtQog  tov  igo^evov  av- 

TOV  V/g  ioTcv  17  Tüiv  uid'rjvalwv 

Ttokig;  €q)rj^7tayiidkrj'  akk^  iv 

avTfj 

oyxvf]  kn   oyxvj]  yfjQaaxei.,  av- 

xov   (?'  kTtl   aV7C(p, 

Tovg  otmofpavTag  kiywv. 


Di.  La.  V,  9:  Tovtov {bc.^ A^i- 
aTOTikrjv)  nqÜTOv  OaßuQi- 
voglvTtavTOÖaTtfj  loTOQlf 
koyov  dixaviKov  vniQ  iavrov 
avyyQaxpai  q>f]alv  in  avtf} 
TavTf]  Tjj  öUjj  xal  ?Jysiv  (ag 
^A&jfjvriaiv 

oyxvf}  kft^  oyxvTj  yrjQaüyM,  ov- 
Kov  ö^  inl  avxip. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fontibus  qaibus  Aelianus  in  uaria  historia  componenda  usus  sit.    81 


In  u.  h.  XII,  22,  qui  locus  ne- 
qne  Zenobio  neqae  Diogeniano 
debetnr  qaomodo  adaginm  ak- 
log  ovTog  'HQoxkijg  ortam  sit 
exponitar. 


Phrynichus  p.  37  Lobeck:  ^En- 
e^ekevoQf^evog  aXXog  ovrog  r]v 
'HQoxkfjg.  TOVTO  ovv  %avQev  Ix 
TQiodov  OaßwQlvog'  xal  yoQ 
iTti^eifjLt  kiyerai,  aXX^  ovx  kn- 
e^ekevaofiai. 

Qaod  proaerbinm  in  omnigena  historia  fortasse  sab  aoce  IlaQ- 
oifiiai  exstitit. 

Nanc  uero,  cum  circiter  qnarta  pars  aariornm  eongluti- 
natis  exemplis  ex  omnigena  historia  depromptis  contineatur, 
de  lemmatis  autem  inter  se  non  conexis  alia  ad  eandem,  alia 
ad  commentarios  referenda  sint,  dimidium  certe  eins  operis, 
qnod  qnidem  compntare  possim,  Fanorino  nindicandnm  est. 
Qnodsi  assnmimus  id  qnod  prima  dissertatione  apparnit,  XXVm 
narrationes  maioris  ambitns  ex  Athenaeo  descriptas  esse,  re- 
liqai  fontes  nariae  historiae  nnmero  mnlti  fhisse  non  nidentnr. 

XL   De  Pamphila^)  Aeltani  auctore, 

PhoL  bibL  cod.  175  p.  119  Bekk.:  liveyvtia&rjaav  JTa^- 
(filrjg  avfi^lxtwv  laroQiKtSv  vjtOfivrifiaTWV  liyoi  i}'. 
criTij  av6(i\  fih  ovv(^x€i,  dg  xal  avrfi  Tciv  VTtOfjLvripiaxwv  TtQO^ 
oinialofiivij  ijtiarjfxalverai'  (^  xal  ly  IVij  ix  naidbg  ovii- 
ßiovaa  ^dr]  r^g  VTtOfivrjfiarixrjg  tavrr^g  ovyyqaq^g  Xiyei  otTt- 
ii^^aaO^ai,  avyyQaxpai  dh  a  %e  nagit  tov  avÖQog  fiad^oi,  ta  ty 
«T^  avvextSg  avT(p  uwovaa  xal  fitjd'  fifxiqav  firjd^  ä^av  arco- 
Utnofiivrjy  xal  a  tvoq^  äkkov  tivog  axovaai  ovvißf]  twv  Tcaq 
^foy  aq>ixyoviiiviav  {ftolloig  dh  (poviäv  ovofia  xal  do^av  exov- 
YQ?  Inl  naidelq),  xal  drj  xal  ooa  ßcßkloßv  avtf}  aveXi^aro. 
tavfa  di  Ttavra,  ooa  Xoyov  xal  fivi^firjg  avvrj  a^ta 
^Joxet,  elg  VTtofivijfiaia  avfifiiyq  xal  ov  n^og  %ag 
iiiag  vTto&ioei.g  diaxexQifiivov  üxaatov  öieXelv^ 
akl  ovTwg  elxfj  xal  iig  %xaa%ov  ijtijXd'ev  avayqarpaiy 
wg  ovxl  xaXtTtbv  %xovaa,  (prjal,  t6  xar  eldog  av%a 

1)  C.  Maeller.  frr.  hisU.  Graec.  III  p.  520.  Westerm.  in  Pauly's 
ßalenc.  V  p.  1094. 

Uipriftr  Btttdien.  TD.  % 


i 


Digitized  by  VjOOQ iC 


82  FeUx  Rudolph 

diekeiVy  i7tLtB(j7tia%eQOV  dkxal  xoQtrioTeQov  to  ava- 
fiCfiLyfjiivov  Tcal  Trjv  TtoiTciXlav  tov  fiovoBidovg  vo- 
fil^ovüa,  XQrjai^ov  dl  %b  ßißXlov  elg  Ttokvfia^LaV  tvffiiyaq 
av  Ti^  Tcal  Twv  loToqtyuiv  ovx  oXlya  avayxaia,  xal  dij  xai 
aTtog)&€yfia%ü)v  xal  ^tOQixrjg  diarQißfg  tvia  xai  ffilo- 
o6q>ov  &£(üQlag  xal  TtoirjTtxijg  Idiag,  xal  €*i  ti  toiovtoy 
kfiniaoi.  Aiyv7t%la  öh  %6  yivog  ^  nafiq)lXr],  ijxiiaaadi 
xad^  ovg  xqovovg  NiQwv  6  ^Pcofialcjv  ijxfia^ev  avtox^aru}^.  r 
ih  q)Qaaig,  dg  %aziv  kx  rdv  Ttgooifilußv  avkkaßelv  xai  h 
olg  aXko^l  nov  idiov  m  kiyei,  xal  fiaXiara  xava  t^v  dtavoiav, 
ola  drj  xal  yvvaixbg  ixyovov  ovaa,  rrjg  aq)€lovg  ianiv  idiag^ 
oidk  xfj  Xi^ei  Ttqog  Trjv  idiav  aXXoTQiovfiivrj,  Iv  olg  de  ra 
aQ%aio%iQiav  aTtofivrjf^ovevovaa  liyei,  tcoixiJUotsqov  (xirij  ml 
ov  xa^^  ev  eldog  avyxsizai  6  Xoyog. 

Idem  cod.  161  p.  103  Bekk.:  ^0  dh  devzeQog  (sc.  Twy  «- 
Xaydiv  loyog  SunaTQip  avvelXexxai)  ix  %e  tcjv  ^umqQida  Ua^- 
g)lkr^g  iTtiTOfiiSv  tcqojtov  Xoyov  xal  xad-e^ijg  liixQt  %ov  dexatot. 

Suid.:  nafiq)lXrj  ^mdavqla  aoq^^  d'vyarrjQ  SüynjQidoi, 
ov  Xiyerac  elvai  xal  ra  avvTayfiaraj  wg  Jiovvaiog  Iv  %t{i  a 
Ti'^g  fjLOvatxvjg  latOQlag,  wg  dk  h^egoi  yeyQaq>a(Jiy  Scux^ariia 
Tov  avÖQog  avvfjg,  loxoqixa  VTto^vi^^aTa  iv  ßißXioig 
Xy  j  iniTOfirjv  tov  KttjüIov  iv  ßißXLoig  y\  iTtitofia; 
laroQicSv  t€  xal  kxiqwv  ßißXliov  TtafiTcXeloTag,  tcsqI  afAq}ioßrf 
ri^üeojv,  7t€Ql  aq)QoöialtJv  xal  aXXtJv  TtoXXiov.  Cf.  enndem 
s.  TL  SwTrjQldag. 

FragmeDta  Pamphilae  exstant  apad  Di.  La.  I,  24,  63,  76, 
90,  98,  n,  24,  m,  23,  V,  36  et  apud  GeU.  XV,  17  et  23.  Sunt 
autem  deinceps  de  Thalete,  de  Ghilone  Lacedaemonio,  de  Fit- 
taco,  de  Cleobalo  Lindio,  de  Periandris,  de  Socrate,  de  Pia- 
tone,  de  Theophrasto  Menandri  praeceptore  —  de  Alcibiade 
tibias  respuente,  de  aetate  Hellanici  Herodoti  Thacydidis. 

Praebetnr  aditns  qnasi  ad  of&cmam  compilatoram  qni  post 
Christum  natum  fiierunt  introspicieiidam  exemplo  Sopatri  ho- 
minis .Aeliani  simillimi.  Com  enim  Photias  in  eodice  CLXI 
auctores  quibus  is  in  eclogis  conflandis  usus  est  plene  eua- 
meret,  habemos  indicem  librorom  qni  quidem  Ulis  saecolis  ad 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  fontibos  quibus  AeUaniis  in  uaria  bistoria  componenda  usus  sit.    88 

florilegia  componenda  uideri  potnerint  idonei.  In  quo  ex- 
stant  cum  mnlta  alia  nolumina  peculiaria  illa  tnm  miscellanea 
haec:  Aristoxeni  Tarentini  ovfÄ^iixxa  vTto^vri^ara^  Pamphilae 
lotoqixa  vTto^vri^axa,  Cephalionis  Movaai,  Fauorini  novro- 
düTtYj  loxoqla^  Atbenaei  deiTtvooocpiötaL  Haec  igitar  inter 
cetera  qnae  tum  circnmferebantnr  einsmodi  scripta,  com  sola 
a  Sopatro  excerpta  sint,  longe  luculentissima  uidentur  faisse 
et  excellentissima.  lam  de  iis  cum  Aristoxenus  propterea 
quod  priscus  scriptor  ftait,  Cephalio  quod  ueterrimas  res  trac- 
tare  satis  habuit  a  fontibus  Aeliani  remouendi  sint,  Fauori- 
Dum  uero  «t  Athenaeum  ad  uariam  historiam  scribendam  ad- 
hibitos  ease  sciamns,  sequitur,  ut  de  Pamphila  nobis  alios 
attctores  Aeliani  circumspicientibus  intentiore  animo  deliberan- 
dam  Sit 

Imme  haec  non  obscuris  commendatur  indiciis.  Primum 
enim  copiosior  erat,  quam  ut  in  uaria  bistoria  conficienda  prae- 
terita  esse  uideretur,  si  qnidem  triginta  tres  libros  commen- 
tariorom  condidit,  quem  ambitum  nullum  quod  tum  erat  opus 
maltüugnm,  quantum  ego  scio,  excessit.  Dein  ut  erat  mulier- 
cnla,  cum  non  tam  cognitionem  quam  delectationem  in  scri- 
bendo  spectaueritO;  ad  Aeliani  Ingenium  proxime  accedit. 
Qaid  quod  floridam  scribendi  rationem  qua  usa  est  pariter 
excnsauit  et  laudauit  atque  suorum  libroram  dispositionem 
Äelianus,  utpote  qui  in  epilogo  historiae  animalium  haec  dicat: 
iyijii  de  TtQCJTov  fikv  ro  ifiov  iöiov  ov'a  etiat  zrjg  aXkov  TCQlaetig 
u  xal  ßovki^aecjg  dovXog,  ovdi  (prif.u  öelv  inBö&ai  hiQfpy  onot 
,w  av  üTca/rj'  devTSQOV  dh  tc^  TtoiTcllfp  rrjg  avayvci- 
Geu)g  xb  lipoXxoy  d-rjQwv  xal  Ttjv  ix  tcjv  ofioltuv 
ßieXvyfilav  ajcodidqaoxuiv  olovel  XeifÄuiva  ziva  ij  ati- 
(favov  iaQaiov  ix  v^g  JCoXvxQolag,  wg  av^eufpogcüv  tüv  ^(^ojv 
nJy  TCoXhov,  (prj&rjv  öelv  xrivöe  v(päval  re  xal  dianki^ai  vfiv 

lam  uero  haud  pauca  argumenti  genera  Pamphilae  cum 
Aeliano  erant  communia:  uterque  facete  dicta,  uterque  philo- 


1)  Gf.  Krüger,  Lebeu  des  Thukydides  p.  7  sq. 

6* 


Digitized  by  VjOOQ iC 


84  Felix  Rudolph 

Bophos  et  philosophiam,  uterque  narrationes  ex  historianiin 
libris  excerptas  tractauit. 

Qnin  etiam  ntriqne  cnm  Gtesia  Gnidio  ratio  quaedam  inier- 
cedit.  Etenim  libro  quem  is  de  rebus  Persicis  composnit 
uariorom  deberi  capita  40  1.  XII  et  3  1.  XIII  ex  Ath.n  p.  45  b 
et  Phot.  bibl  cod.  72  p.  39  Bekk.  efficitur. 

Item  libri  I  capita  21,  22,  31—34,  licet  quae  ibi  ex- 
ßtant  disertis  nerbis  illi  nngquam  tribnantar,  eiosdem  snnt. 
Pertinent  enim  ad  annm  omnia  ad  Artaxerxem  Mnemonem. 
Atque  in  I,  21  quidem  narratnr,  quomodo  Ismenias  a  Theba- 
nis  ad  eom  ablegatns  ignominiam  moris  TtQoaxvvrjoig  appelkti 
efifugerit;  I,  22  est  de  mnneribos  qnae  rex  legatis  ciaitatom 
exteraram  mittebat;  1,31  de  eo  Persarum  more  quo  regem 
per  ipsos  iter  facientem  pro  suis  quisque  rebus,  cum  autem  in 
agris  uersabantur,  prout  quodque  forte  praesto  erat  donabant, 
bubus,  ouibus,  uino,  lacte,  caseo;  in  I,  32  Sinaetes  agricola, 
cum  procul  a  fundo  suo  regi  obuiam  factus  non  haberet,  quid 
daret,  aquam  Cyri,  fluminis  propinqui,  manibus  exceptam  ei 
muneri  obtalisse  et  mille  daricos  pateramque  auream  aecepisse 
narratur;  exstat  in  I,  33  Artaxerxem  Omisem,  qui  ei  grana- 
tum  maximum  dedisset,  et  donis  et  laude  remuneratum  esse; 
in  I,  34  Bhacocem  Mardnm  duxisse  Cartomem  filium  propter 
nequitiem  uinctum  ad  iudices  et  petiisse  ut  cum  capitis  damna- 
rent ;  regem,  ad  quem  res  delata  esset,  Bhacocem  in  ordinem 
iudicum  regiorum  recepisse,  Gartomi  ignoaisse.  lam  eadem 
exceptis  cc.  22  et  34  leguntur  in  Artaxerxe  Plntarchi,  nisi 
quod  ibi  multo  breuius  enarrantnr.  Quocirca  is,  cum  in  hac 
uita  modo  Ctesiam,  modo  Dinonem  auctores  afferat,  locis  lau- 
datis  perinde  atque  Aelianus  ex  alterontro  pendet  Kqdc 
autem  illa  Aelianea  quod  ad  priuatam  uitam  Mnemonis,  ad 
eins  mores  et  itinera  pertinent,  quod  non  tantnm  nomina  eornm 
quibuscum  rex  collocutus  sit,  Sinaetis,  Omisis,  Rhacocis,  8ed 
etiam  uerba  ipsa  exhibent  qnae  cum  iis  commutauerit,  qaod 
in  c.  21  chiliarchus,  qui  Ismeniae  regem  aditurx)  dicitnr  saa- 
sisse,  ut  eum  antequam  alloqueretur  adoraret,  nominatim  me- 
moratur,  scilicet  Tithraustes,  debeantur  necesse  est  homini  coi- 


Digitized  by  LjOOQiC 


De  fontibas  quibus  Aelianns  in  uaria  historia  componenda  usus  sit    85 

dam  ex  comitatu  Artaxerxis,  qui  et  anlam  Persicam  penitns 
cognonerit  et  Artaxerxem  solitas  sit  sectari.  Hnnc  uero  in- 
teUegendnm  esse  non  Dinonem,  Philipp!  Macedonis  aequalem, 
sed  Gtesiam,  qni  per  septendecim  annos  illius  regis  fnit  medi- 
CU8  et  qnae  apud  enm  moratus  de  rebus  Persicis  et  Indicis 
compererat  litteris  mandauit,  apertnm  est.  Qaa  de  causa  si 
quis  Gtesiae  reliquias  post  G.  Muellerum  denuo  aggressus  erit 
eolligere,  illas  sex  per  Aelianum  seruatas  non  poterit  praeter- 
mittere. 

lam  uero  Pamphila,  quoniam  epitomas  cum  aliorum  scrip- 
torum  quam  plurimas  tum  Gtesiae  teste  Suida  scripsit^  quin 
eam  ipsum  etiam  ad  commentarios  suos  historicos  admouerit 
mihi  dubium  esse  non  nidetnr.  Utut  est,  nemo  hac  remota 
a.to^yjjfiovevfiartjv  auctor  Gtesiae  historiis  operam  nauasse 
traditur. 

Alia  quaedam  Aeliani  cum  Pamphila  affinitas  in  eo  po- 
sita  esty  qnod  uterque  cum  Aegypto  cohaeret.  Terra  Aegyptia 
quaestionum  natnralium  quodammodo  fuit  patria.  Scilicet  pate- 
facit  Mare  Rubrum  aditum  miraculorum  Indiae,  Nilus  Aethio- 
piae,  illius  elephantorum  rhinocerotum  leonum  aridae  nutri- 
cis.  Altera  autem  fronte  ad  terras  Mari  Mediterraneo  adiacentes 
spectans  ne  a  Graecis  quidem  rerum  mirabilium  studiis  potuit 
esse  aliena.  lam  in  hoc  trium  continentium  quasi  confinio, 
praesertim  cum  Aegyptii  obseruatione  naturae  antiquitus  agi- 
tat!  deos  ipsos  animalibus  plus  minus  accommodarent,  necesse 
fiiitj  ut  quaestiones  physicae  ad  summum  fastigium  prouehe- 
rentnr.  Exstiterunt  igitur  Alexandriae  Gallimachus  %  Strato  ^)j 
Philostepbanus  ^)j  Antigonus  Garystius  *)y  Aristophanes  Byzan- 
tios^),  naturae  doctissimi  inuestigatores.  Suffragabantur  iis 
Ptolemaei  reges  eodem  propensi.  Quid  quod  Philadelphus 
Ptolemaim  Epitherum  <^) ,  Euergetes  Berenicen  Panchrysum^) 


1)  Pauly's  Realenc.  H  p.  88.  2)  Ibid.  VI,  2  p.  1458.  3)  Ibid.  V 
p.  1530.  4)  Ibid.  1, 1  p.  11168;  fragmm.  exstant  in  Westermaimi  na^- 
^ioy^*c.  5)  Ibid.  I,  2  p.  1632.  6)  Ibid.  VI,  1  p.  198.  7)  Ibid. 
p.207. 


Digitized  by  VjOOQIC 


86  Felix  Rudolph 

coloniaB  ad  nuUnm  alinm  finem  nisi  ad  elephantos  uenandos 
deduxerant;  quod  Philadelphus  Stratonis  Theophrastei  disei- 
palus  India  tenns  legatos  misit,  qui  cum  de  commereio  age- 
rent  tum  res  a  natura  mirabiliter  conformatas  nndiqae  conqui- 
sitas  Alexandriamadueherent^);  quod  idem  thesaoros  miraca- 
lorum  per  conclania  regiae  peculiaria  habebat  dispositos  0*  ^ 
Aegypto  ut  ex  fönte  copiosissimo  multae  historiolae  absordae 
per  orbem  terramm  effusae  sunt.  Veluti  etiam  physiologos, 
qui  Über  de  proprietatibus  bestiarum  compositus  et  poetis  et 
praedicatoribufi  aeui  medii  summae  utilitati  erat,  ob  glosse- 
mata  Coptica  inter  uerbornm  contextum  tnterposita  inde  est 
ducendus  ^). 

At  quorsum  haec?  Vituperes  me,  quod  digressuB  sum, 
dummodo  quo  magis  quodque  uolumen  ueterum  de  animali- 
bus  est,  eo  probabilius  ad  origines  quasdam  Aegyptias  referri 
concedas. 

lam  Aeliani  historia  animalinm,  in  quam  cadont  qnae 
proxime  adumbrata  sunt,  cum  mihi  quidem  oomposita  esse 
uideatur  ex  libris  singulis  de  piscibus,  de  elephantis,  de  cir- 
cumnauigationibus  et  Maris  Rubri  et  Ponti  Euxini,  ex  Indicis 
quibusdam  et  Lybicis,  denique  ex  opere  quodam  per  litteras 
generatimque  de  bestiis  conscripto,  quäle  id  erat  quod  Philo 
Byblius  Ttegl  naQado^ov  laroQlag  inscripsit  ^),  permultas  nar- 
rationes  etiam  apertis  auctorum  Aegyptiorum  indiciis  habet 
adspersas.  Cuius  rei  ut  aliquot  exempla  afferam,  narrat  Aelia- 
nus  in  h.  a.  m,  34  cörnu  trium  amphorarum  Philadelpho  ex 
India  missum  esse;  in  XVI,  39  et  eidem  et  Euergetae  dra- 
cones  uiuos  ex  Aethiopia  Alexandriam  esse  deportatos;  in 
XI,  25  pullum  elephantinum  Ptolemaeo  alteri  dono  datnm  esse 
sermone  Graeco  eruditum ;  in  VIQ,  4  Ptolemaeus  quidam  cro- 
codilis  cibaria  obicere  solitus  esse  fertur;  occurrunt  identidem 
fabulae  Aegyptiorum  populäres,  ut  in  X,  25  de  Cynoprosopis 
hominibus,  qui  in  desertis  inter  Oasim  et  Aethiopiam  sitis 


t)  Pauly*s  Realenc.  VI  p.  199.        2)  Carus,  Geschichte  der  Zoologie 
p.  142.        3)  Said.  8.  u.  naXaixpaxos,  Euseb.  praep.  eu.  1, 9,  28  Dind. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  fontibuB  quibos  AelianoB  in  aaria  bistoria  componenda  obub  sit.    87 

habitare  dicebantar.  Laadantnr  scriptores  Aegyptii,  Calli- 
machns  (IX,  27,  XV,  28),  Manetho  (X,16),  Phylarchug  (VI,  29,, 
XVn,  5),  Aristophanes  Byzantius  (1,38,  VII,  39,  47),  Apio 
(X,29,  XI,  40).  Syenitae,  Tentyritae,  Ombitae,  Coptitae,  Bu- 
siiitae,  Arsenoitae,  ChosenseB,  alii  Nili  accolae  qua  quiqae 
ratione  in  singala  animalia  nemacnla,  in  crocodilos,  ibidas, 
aspidas  se  praebnerint  passim  diBseritnr;  passim  Aegyptiornm 
momm  Bacroramqae,  passim  Nili  mentio;  passim  et  res  ex- 
teranun  gentium  ad  Aegyptias  reuocantor.  Velnt  in  h.  a.  V,  56, 
postqoam  narratam  est  ceruos  Syrios  in  Cypram  insolam  de- 
siderio  pastionnm  qnae  ibi  pingnissimae  esse  dicerentar  so- 
lere  transnare,  haec  exstant:  xai  Xiyovoi  ye  Kvjcqiot  evyeuv 
oixsly  xÜQOv,  'Aal  ralg  AiyvTttltJV  aQOVQaig  tolpLÜotv  avci- 
•iQivtiv  rag  og>eT€Qag. 

Neqne  in  nana  bistoria,  quatenns  qaidem  neque  ad  Athe- 
naenm  neqne  ad  Fanorinnm  supra  renocata  est,  talia  deside- 
rantnr.  Pertinet  enim  et  ipsa  nonnnsqnam  ad  Aegyptiornm 
legom  nitas  prinatas  fabellasqne  popalares.  Habes  in  a.  h. 
XIV,  31  Ptolemaei  Trypbonis  cnm  muliere  qnadam  formosa 
eolloqninm;  in  I,  30  C^etem  adolescentem  tam  pulcherrimum 
quam  mitissimnm  Ptolemaenm  regem,  cni  in  deliciis  esset, 
coDunonisse,  nt  eqno  concitato  qnosdam  homines  miseros,  qui 
ad  mortem  dncerentnr,  solnere  properaret;  in  XIV,  43  Bere- 
nicen  a  Ptolemaeo  coninge  bortatn  impetrasse,  nt  snpplicia 
inter  aleam  indicta  cansa  decemere  desineret;  in  XIII,  33 
aquilam  altemm  Bhodopis  lanantis  calceolom  cnm  abripnisset 
poBnisse  in  gremio  Psammeticbi  regis;  quem  illam  per  legatos 
repertam  in  matrimoninm  dnxisse. 

Deinde  ex  üabnlosa  Alexandri  bistoria,  (|[nam  C.  Mneller  0 
Aegyptiis  nindieandam  esse  enicit,  dno  lemmata  nariae  histo- 
riae  orinnda  snnt.  Qnae  enim  omina  Thebanis,  anteqnam  nrbs 
ab  Alexandro  enerteretnr,  dininitns  missa  esse  in  XTI,  57  per- 
tibentor,  eomm  etiam  in  Psendocallisthenis  1. 1  capitibns  27  et 
^6, 46  sqq.  occnrrit  oommemoratio.    Altero  loco  a.  b.  XQ,  64 

1)  Cf.  p.  56. 


Digitized  by  VjOOQIC 


88  Felix  Rudolph 

et  Psendocall.  BI^  34  sibi  respondent  Nam  ntrimqae  nanator 
Alexandri  mortni  corpus,  de  quo  duces  Macedonmii  inter  se 
nerbis  acerrimis  conflixissent,  a  Ptolemaeo  Babylone  Alexan- 
driam  transaectam  esse,  nisi  qnod  Aelianos  dicit  id  &ctam 
esse  fraude  Ptolemaei,  ille  namine  oracoli  Babylonii;  eam 
autem  terram  in  qua  ossa  Alexandri  homata  essent  semper 
secundis  fortunis  usuram  esse  inexpngnabilemque  fore  homines 
arbitratos  esse.  Hanc  fetbulam  Mueller  ab  Aegyptiis  eo  coih 
silio  fictam  esse  demonstrat,  ut  Alexandrum  Nectanabi,  r^ 
ingenuo,  rite  successisse  opinati  ignominiae  imperio  Haoedo- 
num  sibi  inustae  obliuiscerentnr. 

Quoniam  patet  Aeliannm  a  fontibns  quibusdam  Aegyp- 
tiis multa  petiuisse,  unde  ei  copiam  fuisse  putas  üs  utendi? 
Prompta  et  parata  est  responsio.  Ipse  in  h.  a.  XI,  40  nanat 
se  Alexandriae  in  luco  dei,  ubi  perseae  densae  umbram  et 
Mgus  praeberent,  uitulum  colore  flauo  uidisse  quinque  pedi- 
bus  instructum.  Quodsi  in  ea  urbe  peregrinatus  est,  haec 
quasi  nitro  animum  subit  conclusio,  enm  ex  ditissimis  quibas 
Alexandria  florebat  bibliothecis  suam  cum  hominum  tum  ajii- 
malium  notitiam  magnam  partem  hausisse. 

Sed  ut  ad  Pamphilam  reuertatur  disputatio,  hanc  Aegyp- 
tiam  fuisse  docemur  diserto  Photii  testimonio,  prae  quo  quod 
Mueller  duce  Suida  adnotat,  eam  fuisse  Epidauriam,  omnino 
nihil  ualet.  Nam  cum  Suidas,  quod  Soteridas  Epidaurius  erat^ 
patris  et  filiae  patrias  haud  dubie  confundat,  ille  ex  Pam- 
philae  ipsius  et  praefiatione  et  libris  sua  deprompsit  At  sit 
Epidauri  nata,  utique  tum,  cum  Socratidae  grammatici  uxor 
erat  et  in  commentariis  scribendis  operam  coUocabat  in  Ae- 
gypto  uersabatur. 

Quae  cum  ita  sint,  eam  res  Aegyptias  in  farraginem  snam 
recepisse  consentaneum  est,  atque  id  eo  magis,  quod  se  etiam 
narrationes  au di endo  compertas  eo  inseruisse  in  proiogo 
ipsa  professa  est  Atque  uideas,  quantopere  illa  Aeliani  de 
Ptolemaeo  Tryphone,  de  Galete  Ptolemaei  amasio,  de  Bere- 
nice,  de  Bhodopi  cum  eo  conueniant,  quod  Suidas  librum  ne^i 
aq>Qodi.aliov  Pamphilae  tribuit 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fontibns  qnibus  Aelianus  in  oaria  bistoria  componenda  usos  sit.    89 


Sed  iam  finem  fSetciamuB  ratiocinandi.  De  decem  com- 
mentarionim  frnstQlis  qnae  aetatem  tuleront  unnm'  cum  uaria 
bistoria  plane  congrnit: 
V.  h.  n,  42:  *H  IlXaTtüvog  do^a  xal  6  Tijg 
xot'  (wtov  ager'qg  Xoyog  xal  ig  id^xadag 
QCpkero  xal  Grjßalovg,  xal  ovv  aal  Id&q- 
d^rjijttv  twrov  TtQiaßeig  anoarelkarreg  atv 
rfi  avunaxia  anovö^  aq)i7Lia'9'ai  ag>lai  vor 
avdQa  ovx  enl  ficvfj  Tjj  tcJv  vioßv  Tt^oaxa- 
Q%  oid^  %va  avTOlg  avyyivrjrat  iftl  rolg 
Uyoig  Tolg  xora  q>iXoaoq)lav ,  aXka  yag 
/.cri  %b  Hl  TOVTiov  fiei^ov  vofiod'Srriv  avrov 
Ud)yOw.  ovxovv  ifteXkov  atvxrjoeiv  rov 
afÖQog'  xal  yaQ  ija&rj  6  rov  ^Aqloruyvog 
Tfl  xXrjaei,  xal  &q  xal  ^dfieXXev  vTtaxovoe- 
a&ai.  ^Q€TO  fiivTOi  rovg  ijxovrag  Ttüg 
ixovoi  TtQog  %6  laov  ^ecv  anavreg.  kjcel 
ie  Bfia&€  Ttaq^  avvwv  o%i  xal  naw  aXXo- 
TQlug,  ovdk  TtBlaei  av%ovg  Ti^äv  zrjv  iao- 
vofilav,  aTteLnaxo  Trjv  TtQog  avtovg  iTCi- 

Tarn  rnnltis  nero  notis  in  Pamphilam  conaenientibns  com- 
mentarios  eins  in  usnm  oariae  historiae  connersos  esse  ueri 
est  simillimnm. 


Di.La.m,23:a)ijaJ 
öi  nafiq)lXri  kv  rtp 
7cdfiTtT(p  xal  elxo- 
o%(^  TcJv  iftOllVTl' 
fidvwv  (jjg  iti^xadeg 
xal  Qrißaloi  fieya- 
Xfjv  TtoXtv  olxl^ov- 
reg  naQCxaXovv  ai- 
Tov  vofiod-irrjV  ö  dl 
fia&tjv  iaov  %xuv  ov 
d'iXovtag  ovx  ino- 


XIL  De  PamphUa  Fauorini  auctore. 
A. 
Vemm  enim  uero  Fauorinnm  Pamphila  nsnm  esse  ex 
Stephano  Byzantio  efficittiT:  'PoTteig  ^dyog  ov  ^ifivrjrat  <Da- 
ß(i)Qlvog  kv  iTtirofjLjj  T&pa^rj  r^g  naiAq)iXTqg.  Nee  non  ex  bis 
aerbis  Diogenis:  I,  98:  ^^cmltav  dl  xal  ^HgaxXeldrjg  xal  nafi- 
(pUr^  hf  T(p  7ti(jL7tT(fi  riav  VTtofivrjfiaTWv  ovo  q>aal  negiavÖQovg 
yeyoviyaif  rov  filv  vvQavvov,  tov  dl  aoq>dv  xal  ]AfißQaxt(6%r]v. 
xovto  xal  Neav&Tjg  gyrialv  6  Kv^Lxrjvog,  avexjJiovg  re  elvai 
alXrjXoig.   xal  lAQiaroTiXrjg  filv  %ov  KoqIv&iov  iprioiv  elvai  tov 


Digitized  by  VjOOQ iC 


90  Felix  Badolph 

aoq>6v'  nXarary  di  ov  ipirjai.  lam  tot  scriptomm  nomina  ad 
unam  rem  probandam  a  qno  primo  auctore  composita  eese 
putas?  Utrum  libris  Sotionis,  HeraclidiSi  Pamphilaet  Neanthis, 
AristoteliSy  PlatoniB  enolutis  a  Diogene  ipso?  at  erat  segnis 
compilator;  an  a  Demetrio  uel  Diocle  Magnetibns?  qai  qoaado- 
qaidem  ante  Pamphibun  uixeront,  eam  non  potaemnt  com- 
memorare;  an  a  Pamphila?  sed  et  ab  indnstria  qua  ea  uerba 
composita  sunt  ingenio  abhomiit  neqae  nomen  eins  inter  anc- 
tores  alkttos  ollo  modo  eminet.  Dedncimnr  igitnr  ad  scripto- 
rem  qui  inter  bnius  et  Biogenis  memoriam  uita  sphilosophomm 
exposuerit  id  est  necessario  ad  Fanorinmn. 

Similiter  stataendam  est  de  Di.  La.  I,  68:  tzqoq  %€  xov 
ad€Xq>6v  dvatpoQovvra  o%i  iifi  %q>OQog  fyivero,  avtov  orrogy 
^iyw  iihv  yoQ  inUna^ai' ,  elnev  (sc.  Chile  Lacedaemonins), 
'adtxeia&ai,  av  8h  ov\  yiyove  dk  %(poQog  xctfa  ttjv  nempfjo- 
0T1JV  TcifjLTttriv  ^Okvfjiniada '  naiÄq>lkrj  di  q>riai  xava  Tijy  &ffijy. 
xal  TtQWTOv  Mq)OQOv  yevia&ai  krcl  Ev&vöi^iiov,  wg  qnjai  Swai- 
xQaTrjg.  xal  nqvixog  etarjyvjaaro  ItpoQOvg  %olg  ßaailevai  na^ 
Zevyvvvai.  Qnid  uero?  Nom  Diogenem  tanta  diligentia  Mase 
opinaris,  nt  ad  istnd  temporis  indicinm  accaratios  definien- 
dom  Pamphilae  commentarios.enolaeret?  Immo  uero  hi  ob 
id  ipsnm  quod  memorantor  ab  illo  non  inspecti  sunt  Faao- 
rinnm  autem  damant  nerba  xal  nquitov  e(poQov  yevia&ai  — 
xul  TtQCJTog  elorjyi^aaro  iq)6Q0vg^). 

Denique  band  lenis  momenti  est  quod  is  qni  praeter  Dio- 
genem solns  iragmenta  Pamphilae  semanit»  Gellins ,  et  ipse 
assecla  erat  Fauorini,  'cnm  qno  Bomae  dies  plemmqae  totes 
erat'  qnemque  mirum  quantum  allectos  'qnoqno  iret  seqae- 
batur'2). 

B. 

Atqne  ad  omnigenam  qnidem  historiam  Fauoriniu 
Pamphilam  adhibnit.  Namque  illa  Fanorini  de  Periandris  com- 
mentatio,  in  qua  ea  nominatari  et  ad  indicis  similitadinem  ex- 
pressa  est  et  ad  homonymos  pertinet ;  haec  antem  de  Ghflone 
ad  inuentores. 

1)  Vide  p.  52  sq.         2)  Gell.  XVI,  3, 1. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fontibiis  quibos  AelianiiB  in  uaria  historia  compoDenda  obos  sit.    91 

Nunc  antem  explicari  aidetar  qai  fiactam  sit,  nt  reliqoiae 
omnigenae  historiae  uestigiis  originis  Aegyptiae  insipnes  sint. 
Etenim  memineris,  quaeso,  esse  Valerii  siue  PseadocaUisthenis 
1. 1  Caput  13  de  edacatoribus  Alexandri  Magni^  u.  h.  XTT,  16 
(omiL  hi8t  8.  n.  QriXotvnla)  de  einsdem  in  legatos  suos  inuidia, 
n.  h.  XTT,  26  (onm.  bist  s.  iL  Ttorlarceroi)  de  Alexandro  et  Pro- 
tea  Lanieae  filio  potatoribus,  u.  h.  I,  1 — 13  (omn.  bist  s.  n. 
^m)  cum  de  aliis  animalibüs  tum  de  ranis  et  canibos  Aegjrp- 
tii8,  u.  b.  IX,  39  (onm.  bist.  s.  n.  TtaQaöo^og)  de  absurde  oanis 
ael  arietis  nel  anseris  amore  in  Glancen,  quam  amicam  Ptole- 
maei  Pbiladelpbi  foisse  ex  b.  a.  Vni,  11  comperimns.  Scilicet 
Aegyptia  fait  Pampbila. 

Aliud  eiusdem  rei  documentum  grauissimum  nescio  an 
petendum  sit  ex  Stepbano.  Is  enim  s.  un.  ^qytXog,  AvraQw- 
%ai,  'ihceavog,  Xekidorioi,  TeTQanoXiQ  apertis  nerbis  Ttavro- 
doTtfiv  laxoQlav  eommemorat;  Fauorinum  libri  nomine  omisso 
8.  uu.  uil-d'loifß,  IdxTTj,  'AQoxunoly  BiOaXtlot,  BooTtoQog,  K^e/i- 
iiviiv,  Sq>axTijQia.  Praeterea  ad  omnigenam  bistoriam  rece- 
dere  qnae  in  Stepbani  epitome  exstant  s.  uu.  Boianla,  Ai- 
yvTttoQ,  KoQiv&og,  ^Hfia&la,  AifjLovla  Nietzsche  ostendit; 
deniqne  uerba  s.  u.  ^AXB^avdQBiai  ad  Fanorini  libmm  quendam 
jtB^\  KvQfjvalTcqg  noletog  in  editionibus  relata  Marres,  boc 
titalo  deletOy  ad  eundem  fontem  quem  dixi  optimo  iure  reuo- 
catO-  Verum  quae  tandem  est  ratio  epitomes  Pampbilae 
Fauorinianae^  quae  semel  B.u/Po7C€ig  memoratur?^)  Fa- 
uorinum discere  uidemur  rem  geograpbicam  duobus  libris,  et 
omnigena  bistoria  et  bac  epitome  attigisse,  neque  est,  quod 
in  hoc  quidem  offendamus.  Atqui  Stepbanum  utraque  usum 
esse,  atque  ita  quidem,  ut  alteram  saepissime,  alteram  paene 
nomquam  excerperet,  num  est  credibile?  Immo  uero  omnige- 
oam  bistoriam  de  libris  Fauorini  solam  ei  Ethnica  componenti 
ad  manum  fuisse  in  promptu  est.  Itaque  si  quidem  in  philo- 
logia  exercenda  uUus  locus  est  diuinandi,  res  ita  se  babuit. 


1)  Vide  cap.  XVI. 

2)  Cf.  ea  quae  ad  u.  'Pmels  a  Meinekio  in  edit.  Steph.  adnotata  sunt. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


92  Felix  Rudolph 

nt  haec  ab  illa  non  diuersa  esset,  propterea  antem,  qnod  fra- 
stis  ex  Pamphila  excerptis  rednndabat,  epitome  Pamphilae  a 
Stephane  dicta  sit 

Commentarios  Fauorini  ex  Pamphilae  coniectaneis  partim 
hanstos  esse  neqne  nego  neque  af&rmo. 

C. 

Atqne  si  constat  Pamphilam  in  nsam  omnigenae  historiae 
compilatam  esse,  fieri  potait,  ut  qnae  illins  apad  Aelianam 
sunt  uestigia  per  hanc  in  nariam  historiam  deuenerint  Qnod 
re  uera  factum  esse  uno  momento  facultas  praebetar  demon- 
strandi.  Occurnmt  enim  in  u.  h.  XII,  35,  qni  locus  ex  omnig. 
bist,  sumptus  est,  uerba  otl  ovo  IleqlavdqoL,  6  ^hv  ao(pdg  ^y, 
0  dk  tvqavvog^  aeque  atque  in  Pamphilae  fragmento  p.  89 
apposito.  Quae  cum  ita  sint,  non  nihil  detrahitur  de  confi- 
dentia  qua  ad  ipsam  Pamphilam  historiolarum  Aeliani  partem 
supra  reuocauimus.  Sed  si  quidem  commentarios  Fauorini  uitis 
philosophorum  circumscriptos  fuisse  meo  iure  suspicatns  som  ^\ 
illae  Gtesiae  quas  Aelianus  exhibet  reliquiae'^),  cum  ab  indole 
omnigenae  historiae  discrepent;  quo  minus  ne  ab  Ulis  quidem 
trahi  potuerunt,  eo  magis  ex  Pamphila  ipsa  uidentur  esse 
oriundae.  Ac  nonne  hoc  conicere  licet,  Aelianum  simul  et  ea 
ipsa  et  eins  epitome  a  Fauorino  facta  usum  esse?  £n  quae- 
stionem  maxime  implicatam,  quam  soluere  neqneo.  Attamen 
est  aliquid,  difficultates  rei  detexisse. 

Ceterum,  utut  est,  quo  magis  impugnabis  id  quod  argaere 
conatus  sum,  Pamphilam  in  numero  proximomm  auctorum 
Aeliani  habendam  esse,  eo  plures  narrationes  uariae  historiae 
Fauorino  uindicabis. 

XIIL    Concludüur  de  fontibus  uariae  historiae  quaestio. 

Alios  Aeliani  auctores,  quos  quidem  certa  argumentatione 
usus  extricare  possim,  non  habeo.  Si  qui  erant,  utrum  pror- 
sus  in  obliuione  iacent?  an  latent  in  numero  sophistamm  re- 

1)  Pag.  48  sq.         2)  Pag.  84  sq. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  fontibas  quibns  Aellanus  in  oaria  historia  componenda  nsus  sit.    93 

centiomm?  Ex  qaibns  Herodes  Atticas  idcirco  quod  iyxeiQi- 
dia  et  TcalQia  et  iq>ri/Li€Qldag  teste  Philostrato  scripsit  et  att. 
Aeliano  ^lig  TtomihLiaxog  ^yitoqwv^  permagDi  dncebatnr  prae- 
cipne  in  censiim  nenit;  praeterea  Telephns  Pergamenns,  Philo 
Byblias,  Nieostratas  Macedo  ^).  Beuocamnr  autem  una  nota  ad 
auctores  aetati  Faaorini  succedentes.  Etenim  in  n.  h.  XII,  61, 
postqnam  memoratnm  est  Tharinos  Aquilonem,  qui  classem 
Dionjsii  bostis  adaentantem  demersisset,  ciuitate  donatnm  di- 
uiois  honoribus  colüisse,  ex  Pansan.  perieg.  VIII,  36,  6  haec 
subinncta  sunt:  Ilavaavlag  di  g)rjaiv  ort  xal  MeyaXoTtoklTai. 
At  fieri  potuit  nt  a  commeDtatore  qaodam  litterato  addita  sint. 

Verum  complectamnr  quae  proxima  dissertatione  assecnti 
somns.  Refatata  opinione  eorom  qai  Aeliannm  ad  fontes  et 
radices  seientiae  antiqnitatis  adscendisse  arbitrati  sunt  ^),  curas 
eias  in  orbe  scriptorum  ipsius  memoriae  quam  proximomm 
angnstissimo  illo  uersatas  esse  ostendimus.  Neque  ex  uoln- 
minibuB  peculiaribus,  uerbi  gratia  de  rebus  gestis,  de  philo- 
sophis,  de  antiquitatibus  compositis,  hausit,  sed  ex  miscellä- 
neis,  ex  quibus  commoda  erat  facultas  describendi:  Athenaei, 
Fauorini,  utque  uidetur,  Pamphilae.  Ac  cum  uel  horum  copiae 
ad  argumenta  uariae  historiae  deriuanda  sufficere  uideantur, 
auctores  quos  Aellanus  omnino  secutus  est,  numerum  quina- 
rinm  uel  senarium  nequaquam  excedere  confido.  Non  igitur 
diligens  uariarum  rerum  coUector,  sed  compilator  inertissimus 
eoasit. 

Atqui  huius  iudicii  acerbitas  non  cadit  nisi  in  rationem 
qua  quidem  materiam  sibi  comparauit  In  eloquendo  qualem 
86  praestiterit,  non  tantum  ex  libro  de  natura  animalium  scripto 
sed  etiam  ex  nonnullis  uariorum  lemmatis  dilucide  cognosci- 
tor.  Depinguntur  enim  lautissimis  coloribus  in  u.  h.  II,  44  miles 
in  pugnam  mens  a  Theone  pictus ;  in  IQ,  1  Tempe  Thessalica, 
in  IX,  16  Italiae  natura;  in  XII,  1  Aspasiae,  Gyn  amicae,  pu- 

1)  Cf.  p.  47  sq.  2)  Dico  imprimis  Perizonium  et  Westermannam,  qai 
in  Paiily*8  Realenc.  I*,  1  p.  349  haec  dicit:  *beide  (et  u.  h.  et  h.  a.)  sind 
mit  immensem  Fleifse  aus  einer  grofsen  Zahl  Ton  Schriften  aller  Art  lu- 
sanmiengetragen  . 


Digitized  by  VjOOQ iC 


94  Felix  Rudolph 

dicitia,  pulohritado,  mcissitadines  fortnnae;  in  Xm,  1  Atalan- 
tae,  nenatricis  Arcadiae,  nennstas  et  intacta  uirgimtas.  HIb 
omnibüS  hoc  consilinm  sabesti  ut  dicendo  imagines  reram  non 
minus  distinote  quam  pingendo  efißngantar.  Qnam  rationem 
ipse  profitetnr,  cum  1.  ni  ci^nt  primnm  exorBus  (pi^e  oly, 
inquit,  xal  %a  xakavfAeva  Tifinri  za  Q&nahxa  diceyQatfßwfiev 
Tf/J  loytp  xal  öia7tXaau)fÄ€v'  (ofjtokoyrjrai  yoQ  %al  6  loyog,  iav 
^€Xf]  divafxiv  (pijaartxqvy  fiijäh  aa&eviaT€QOv  oaa  ßavXerai  dei- 
xvvvai  TcJr  avÖQwv  rcov  xcrra  xBiQOv^lav  deivfSv,  Eodem 
spectant  in  XULy  1  haec  uerba:  q>iQ€  di  xal  t6  eldog  avrrjgy 
e%  Ti  fÄTj  kvTtei,  dwYQaxpiOfjLev'  Xvfcei  ök  ovdiv,  i7t€i  xal  bt 
tovTwv  ftQoayivoLT^  ay  Xoyfav  re  ipmeiqla  xal  t^vij. 

ÄBsignandae  smit  istae  declamationes  generi  Mconogra- 
phico\  in  qao  ei  antecessit  Nicostratos  Macedo,  Marci  aeqoa- 
lis  0)  Baccessenmt  Philostrati  eonimqae  sectatores.  Atque,  com 
argumenta  earum  nimirnm  non  inuenisset^),  pigmenta  nerbo- 
rum  de  suo  adiecit.  His  quinque  igitur  kxq)QaaBOL  praeclarom 
facundiae  suae  erexit  monnmentum. 

lam  elocutione  Aelianus  ipsCi  elocutione  aequales  eins, 
ut  homines  ad  fieXitag,  kTtiaroXag,  diaXi^eig,  denique  ad  omne 
genus  Studiorum  rhetoricae  admodum  proni,  unumquemque 
librum  metiebantur.  Elocutione  nos,  ut  crimen  iniquitatis  effa- 
giamus,  et  ipsi  Aelianum  iudicemus. 

XIV.    De  aliü  qmlmsdam  quaestionäms  Aelianeis, 

A. 

De  fontibus  ego  uariae  historiae  agens  cum  non  paaca 
documenta  ex  animalium  historia  petioii  eam  tacite  amplexns 
sum  sententiam,  in  qua  paene  omnes  doctos  esse  uideo,  utrum- 
que  librum  uni  eidemque  Aeliano  tribuendum  esse.     Imme 


1)  Cf.  Said.  8.  u.  2)  Si  quidem  quae  in  a.  h.  de  Aapaaia  simt  etiam 
in  Plai.  Artax.  XXYI  et  Pericl.  XXIV,  quae  de  Atalante,  et  in  Palaeph. 
de  incred.  XIV  similiter  enarrantnr;  ualliaqae  Tempe  uocatae  amooiitu 
iam  a  Theopompo  in  Phüippicis  et  a  Dione  Cbrysostomo  rhetorioe  de- 
scripta  erat.    Cf.  £.  Rhode,  der  griechische  Roman  p.  508. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fontibas  qniboB  AeüanoB  in  naria  historia  componenda  ubub  sit.    95 

nera  et  immota  sunt  quae  OesnerO»  Perizonios^),  lacobs'), 
alli  ad  haue  rem  probandam  attalenmt.  Utrimqne  eadem  ratio 
sentiendi  et  iadicaadi,  idem  Stadium  natarae  remmqne  mira- 
biliom,  eadem  superstitio,  eadem  uarietas;  ntrimque  narratio- 
nes,  fii  non  pares,  at  certe  Bimillimae,  eaedem  proprietates  ora- 
tionis;  aelat  de  parenthesibas  in  uariis  haec  animo  obiciantar: 
V,  11:  6  &Q{pLfav  ßaaiXevQ  (to  dh  ovofxa  ley^Tio  aklog)  .  .  . 
Toig  Ttaialv  ccvrov  avveßovXeve  .  .  .  XIY,  43:  6  fih  Jlrokeiialog 
(fooiy  {oftoatoQ  8i  Tjv  avrog,  iav  Sei)  xadijaro  i^tl  xvßoig  . .  . ; 
iam  nideas  qnantopere  iis  consentanea  sint  in  h.  a.  lY,  7  cncovw 
Toy  Sxv&wv  ßaoilia  (ro  öi  ovofia  elötjg  icS'  rl  yaq  (lot  xat 
hüirelig  kariv;)  utnov  anovöalav  %xeiv  ...  in  h.  a.  ¥111,4: 
IlxoXefjialov  {oftoatog  dk  r}v  ovrog  ixelvovg  ^e^ea^'e)  xalovvrog 
%dv  nqa6%ct%oy  tcJv  nQOKodeiltJv  .  .  . 

Aceedmit  nero  alia  momenta.  Primnm  enim  etiam  tem- 
porun  ratio  constat,  Bi  qnidem  nariam  bistoriam  inter  annos 
200  et  231  %  hifltoriam  animalinm  post  annnm  195^)  confectas 
esse  snpra  exsecati  samns.  Tom  qnod  is  qni  libnun  de  natura 
bestiarom  Bcripsit  in  Aegyptnm  iter  fecit,  ne  narionim  qni- 
dem anctor  a  notitia  eins  terrae  erat  alienns.  Nam  Aelianns 
in  n.  h.  Uj  41,  nbi  Mycerino  ex  oracnlo  editnm  esse  breni  fore, 
Qt  moreretnr,  Athenaenm<^)  secntns  narrat,  ei  oracnlo  nomen 
Büto  fnisse  de  suo  addidit  Eodem  spectat  qnod  nomen  Ale- 
xandriae  nrbis  nnsqnam  simpliciter  apposnit,  sed  et  hie  et 
illic  similem  in  modnm  circniit.  Legnntnr  enim  in  ,n.  h.  Xu,  64 
nerba  ig  rijv  ^^Xe^avÖQOv  TtoXtv  %riv  xccr^  ^yvTtrov]  —  in 
h.  a.  1, 38:  iv  r^  Alyvnrlif  itiXe^avÖQov  Ttolei]  in  b.  a.yi,  15: 
iv  Tjj  ^AXe^avÖQov  Ttolei;  in  h.  a.  XI,  40:  iv  r^  TtoXei  t^  ^AX^ 
IwÜQiiav  rfj  fieyaltj]  in  h.  a.  XVI,  39:  ig  ttjv  idle^avdQov 
noUv.  —  Castigantor  propter  impietatem  in  h.  a.  VI,  40  Hippo, 
Diagoras,  Herostratus;  apnd  Snidam  s.  n.  'ETtUovQog  b  et  c, 
qnae  lemmata  ex  libro  Aeliani  mefl  Ttqovolag  inscripto  snmpta 

1)  In prolegg. ad Aeliannm prae&ds eiosdem auctoris editioni quaepro- 
düt  Tignri  1556;  habentur  etiam  in  A.  Grononii  edit.  hist.  an.,  Londini  1744. 

2)  In  praef.  ad  u.  h.  p.  XXY  sq.  Kuehn.        3)  Praef.  ad.  Idst.  an. 
4)  Pag.  3  sqq.         5)  Pag.  8  sqq.         6)  Pag.  13. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


96  Felix  Rudolph 

snnt,  Epicurus,  Metrodorns,  Poljaenns;  in  n.  h.  II,  23  Diago- 
ras,  ibidem  31  Enhemeras,  Diogenes  Phryx,  Hippo,  Diagoras, 
Sosias,  Epicnrns ;  Epicnreos  ob  eandem  caosam  et  a  Bomanis 
et  a  Messeniis  expalsos  esse  exstat  non  modo  in  1. 1.  Saidae, 
sed  etiam  in  n.  h.  IX,  12.  Ut  in  n.  h.  I,  2,  ita  in  h.  a-YI,  57 
Hinerua  ^Eqyavri  cum  pbalangiis  comparatnr.  Alias  eimmodi 
congrnentias  sciens  supersedeo  ennmerare. 

Attamen  BernhardyO  cnm  Is.  Vossio^)  et  Valckenario 
qnasdam  discrepantias  elocntionis  premens  de  commnni  anctore 
utrinsqne  historiae  dubitat.  Age  nero,  ne  ambignis  fandamen- 
tis  proximam  dissertationem  fnlsisse  nidear,  ea  ipsa  in  qna 
ille  offendit  elocntio  examinanda  est.  Itaqne  animnm  adaer- 
tamiLB  ad  rationem  qna  altera  in  ntroqne  libro  enontiata  cam 
alteris  conexa  snnt  et  ad  minimas  qnasqne  orationis  particn- 
las,  in  qnibns  promptissima  est  diindicatio.  Utrobiqne  aatem 
saepissime  occurrunt  nocnlae  xai  —  di,  xai  —  fiivroi,  yi  //^) 
pro  di,  dh  ovv,  toI,  toIwv,  yovv  cui  fere  est  notio  parti- 
cnlae  yccQ,  aXXa  yaq,  dh  aqa,  eXrcSQ  ovv,  eha  /dhtoi,  äxa 
pro  %7tBiTa  di,  xal  yciQ  xal,  xal  ovv  xal,  xal  fAivroi  xat,  afia 
—  xal,  ri  xal,  ov  (xriv,  ovt€  fiiqv,  ort  Sqo  (pvx  ayvocS  dh  ovii 
ixeivo  OTi  aqa  .  .  .),  ootieq  ovv,  oiartSQ  ovv,  av  nahv,  Ttan, 
fiaka,  fiakioxa,  Tcavrcjg,  tcqIv  rj  cnm  infinitino,  hsivog  fro 
ode,  vnhQ  pro  ne^l,  oloveL  Qnod  ad  apodosin  attinet,  ntrim- 
qne  talia  identidem  leguntur :  d  di  xt  /«t'^öy  ijv  awoft  %iiy 
^bIwv  .•.  aXX^  Ivtavd-a  fikv  htalorto  (u.  h.  XIV,  7j.  ol 
6b  xaXoviiBvoi  %cjv  xoxXuüv  aQ€lov€Q  ovTOt  fihv  xal  aTCCtiiSat 
(h.  a.  X,  5).  —  6  dh  TtoXXalg  .  .  .  xqricaiitvog  .  .  .  fieiaßolal; 
reXBvxalov  ök  tov  ßlov  xatiatQetpev  (n.  h.  IX,  8).  el  ya(  tis 
Xqlaai%o  ...  %a  öl  aTcodtdQaaxet  TtOQquncctu}  (h.  a.  X,  12).  — 
xa)  Ttvvd-avo^Byot  %ä  tvoq^  aXXi^XoiQ  elra  aneqfiXotifiovno 
(n.  h.  VU,  2).  ovTiJv  dk  axoQTtltJv  ivrav&a  fieylaxiav  . ,.  mi 
^irjXovag  fivQlag  ^rjxavtJfiivtov  tmv  AlyvTtxlcov,  aXXit  di  y^ 
(seil,  mulieres  Aegyptiae)  Tteyd-ovaai  na^a  r^  Qeiji  .  .  .  xai 
ayvjtodtjTOi  ßaöl^ovaac  ...  elta  fiivroi  anad-eig  diafiivovoi 

1)  WiBsenschaftliclie  Syntax  p.  37, 61. 

2)  Ja  appendice  obseru.  in  Melam  n,  2. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fontibos  quibus  Aelianas  in  naria  historia  componenda  usos  sit.    97 

Ol  a.  X,  23).  Est  igitar  ntraque  historia  omnino  iisdem  parti- 
cnlis  gimiliter  usurpatis  adoraata,  nisi  qnod  librum  bestiarinm 
Aelianismis  aliquanto  uberiorem  euadere  qaam  uaria  conce- 
dendnm  est.  De  locationnm  qnae  inter  atroinqne  librum  inter- 
cedit  similitadine  nisi  forte  ipse  quaerere  manis  —  est  enim 
luce  clarior  — ,  ad  Gesneri  prolegomena  te  delego.  Qaod  uero 
in  iminersnm  colorem  generis  dicendi  attinet,  copiosissimnm 
qnodqne  lemma  uariae  historiae  ad  narrationes  quae  iUic  sunt 
proTSQS  accedit  0-  Sit  autem  particalamm  usurpatio  qoae  hie 
est  ab  illo  libro  panlnlom  diuersa:  in  homine  cni  peritia  lin- 
gnae  Graecae  assnmpta  et  adnentieia  erat  qoaedam  orationis 
inconstantia  nihil  habet  admirationis.  His  omnibus  repntatis 
fiusere  non  possnm,  quin  istud  indiciam  Bemhardyi  ex  leoiore 
cognitione  Aeliani  profectmn  esse  censeam. 

B. 

1.  Venim  tarnen  quicumqne  libros  Aeliani  uel  obiter  animo 
perlostrat  doas  potissimnm  monere  potest  dif&cnltates,  quas 
eipedire  magis  operae  pretiom  esse  oidetar  quam  res  mani- 
festas  in  dubium  uocare.  Primum  enim,  cum  historia  anima- 
limn  et  prologo  et  epilogo  instructa  sit  et  dictionem  tarn  ele- 
gantem adeoque  putidam  quam  ubique  constantem  prae  se 
ferat,  uaria  historia  non  modo  praefatione  et  peroratione  eget, 
sed  etiam  inter  narrationes  arte  sophistica  compositas  exhibet 
ieinnas  et  aridas,  quae  magna  ex  parte  a  uocula  ozi  incipiunt. 
lam  uiri  docti,  si  a  Bemhardyio  disceditur,  in  hoc  discrimine 
explicando  in  duas  partes  abeunt.  Concludunt  enim  ex  eo 
loach.  Kuhn 2) y  Perizonius^),  lacobs,  Horcher,  Westermann, 
alins  alio  confidentius,  uariam  historiam  libidine  epitomatorum 
ad  hanc  illam  exilitatem  redactam  esse;  Gesner  et  Voss  in 
lüstoricis  Graecis,  ^non  esse  extremam  operi  manum  additam 
ab  auetore  eo  quod  üato  praeueniretur'. 

Atque  Horcher  4)  quidem  quattuor  locos  quos  Stobaeus  ex 

1)  Velut  cf.  u.  h.  Xn,  1  uel  XÜI,  1  cum  h.  a.  VII,  48.  2)  Ed.  uar. 
tust.  Argent.  1685.  3)  Praef.  p.  XXXY.  4)  'De  Aeliani  u.  h.'  Rudol- 
stadt.  1856  et  praef.  edLtionis  maioris,  Par.  1858  p.V. 

I^psig«r  Stnlien.  YU.  7 


Digitized  by  VjOOQ iC 


98  Felix  Rudolph 

uaria  historia  descripsit  (flor.  XXIX,  60,  LXXIX,  39,  XL,  24, 
Xin,38)  ÜB  Aelianeis  unde  descripti  smit  (ii.h.VII,7,  IX,  33, 
X,  5,  XIV,  3)  demonstrat  esse  integriores.  Idem^)  animad- 
uerti  iabet  'esse  in  codicibns  argumenta  nonnnlla  dnpliü  in- 
dnta  sermone,  altero  panpertino,  altero  plemmqne  integrioie 
nel  adeo  integerrimo'.  'Id  qnod  imprimis  de  illis  capitibu 
dictum'  nnlt,  'qoae  in  libro  Xn  bis  nnmeris  notata  smit:  2, 5, 
6, 12, 13, 14, 15, 16,  22.  Horom  capitam  secnndo,  qninto,  seito 
in  extreme  libro  XIV  capita  37,  35,  36  respondent;  reliquin 
dnplicitatem  inde  a  libri  XIV  c.  46  Vaticanas  codex  einsqne 
sectatores  Leideneis  et  Parisinns  1530  aperinnt\  Qnamqium 
ex  eo  qnod  nonnnlla  argumenta  libri  Xn  uitiata  esse  certnm 
est,  necessario  quidem  tantummodo  hunc  ipsum  librum  aut 
omnino  extremam  partem  nariae  historiae  a  descriptoribns 
attrectatam  esse  sequitur.  Porro  ille  uir  doctus  nulgatis  Aeliani 
editionibus  crimini  dat,  qnod  Codices  in  n,  12  de  Themistocie 
haec  exhibent:  xal  vTci^ifxeto  Ttwg  zav  a(o<pfov€lv,  Snidasautem 
s«  u.  vmJQ^av'  AiXiavoq  '6  dk  vTCi^Q^aTO  aioq)qovBlv.  —  Tum 
libmm  sextum  intercidisse  et  quintum  postea  a  scribis  in  duos 
esse  dinisum  ueri  simile  est  2). 

Neque  uero  ei  rei,  qnod  Suidas  s.  nu.  aaikyua^  diig,  xaxi;, 
ipthad-ivreg  ad  uariam  bistoriam  reuocat  qnae  ibi  non  repe- 
riuntur  muitum  tribnendnm  est,  si  quidem  is,  quattuor  bis 
lemmatis  exceptis,  pancas  tantum  uocnlas  (s.  u.  xmfiQlav)  com 
ea  communes  babet  et  s.  uu.  dwq  et  ipikü>&iv%€g  attingit  res 
Romanas,  quas  istic  admodum  raro  occurrere  supra  ^)  diximus. 
Nimimm  haec  quoque  frnstula  in  Snidae  lexicum  deueoiflse 
nidentnr  ex  libris  Aeliani  ^cqI  TtQovolag  nel  tccqI  d'Hwv  ha^ 
yeidSv  inscriptis,  nnde  cetera  apnd  Snidam  Aelianea  hausta  simt 

Caue  autem  credas  ad  genuinam  uariomm  speciem  ex- 
plorandam  qnidquam  grauius  efifici  ea  ansa  quam  Hereber  in 
emendatione  libri  de  bestiis  compositi  adhibendam  esse  lacu- 
lenter  exponit  Is  enim  in  codicibus  mss.  Aeliani  apprime 
nersatns  quo  est  studio,  ut  scripta  eins  emblematum  nabe 

1)  Ibid.  p.  YII.  2)  Tide  Periz.  praef.  p.  XXXVI  et  adnot  ad  u.  h. 
VI,1.       3)  Pag.  31. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fontibiis  qnibus  AeBanns  in  naria  historia  componenda  osob  Bit.    99 

ancta  esse  demonstret  per  candidum  qaendam  lectorem,  cains 
mterpretamenta  margini  adiecta  postea  in  contextnm  nerbonun 
nel  aavvdirwg  uel  xal  sine  dtilovon  particnlis  praefizis  in- 
cnleata  sint,  idem  genns  depraoationis  etiam  in  naria  historia 
odoratnr.  At  qnamnis  libenter  coneedam,  fieri  potnisse,  nt 
hoc  ant  iUnd  glossema  nia  indicata  eo  irrepserit,  additamentis 
brenitas  nariae  historiae  non  explicatnr. 

Getemm  nnlgatae  conmptio,  qnam  ille  ex  Snida,  Stobaeo, 
codicibns  Aeliani  comprobat,  modo  ad  lenissimas  nerbomm 
discrepantias  periinet.  Argnmenti  maciem,  qna  n.  h.  passim 
iosignis  est,  nescio  qno  pacto  inde  repetam. 

Nihilo  tarnen  secins  eam  nariam  historiam  qnam  nos  mani- 
bog  terimns  non  plane  intactam  esse  cansis  allatis  exploratnm 
habemns.  Qnaeramns  antem  qnibns  cancellis  id  describatnr, 
atqne  ita  qnidem  qnaeramns,  nt  omnes  libromm  netemm  loc#s, 
qnos  qnidem  in  eam  translatos  esse  et  omnes  qnos  ex  ea  alibi 
legi  notnm  sit,  cnm  ea  ipsa  comparemns,  id  qnod  Hercher, 
com  Aeliani  Codices  et  excerptores  solos  hnc  applicaret,  snae 
sententiae  indnlgens  cnmnlate  non  explenit. 

Et  parti  qnidem  hnins  of&eii  iam  antea  Athenaeo  cnm 
Aeliano  collato  satisfecimns.  Tantnm  antem  abest,  nt  iUa 
XXVm  capita,  qnae  hio  Uli  debet,  nobis  nideantnr  esse  tmn- 
cata,  nt  narüs  locntionibns  et  adeo  omamentis  nonnnsqnam 
rbetoricis  eo  fönte  nberiora  sint  neqne  nllnm  redoleant  con- 
traetionis  nestiginm.  Ne  continnationem  qnidem  argnmentomm 
genninam  iniqnitate  tempornm  tnrbatam  esse  ex  eo  apparet 
qnod  etiamnnnc  eadem  est  atqne  apnd  illnm  ipsnm.  Item 
qnae  ibi  snnt  Herodoti,  Piatonis,  Isocratis  fragmenta  integra 
enadnnt  Qnin  immo  excerpta  nariae  historiae  Stobeiana,  re- 
motis  pnsillis  qnibnsdam  discrepantinncnlis,  qnas  Horcher  plns 
insto  premit,  ad  nerbnm  cnm  ea  consonant.  Dico  antem  non 
Bolom  n.  h.  n,  35  et  Stob,  floril.  GXVUI,  23,  n.  h.  n,  43  et 
Stob,  floril.  XCV,  10,  n.  h.  IH,  2  et  Stob,  floril,  CVm,  62,  n.  h. 
in,3  et  Stob,  floril.  CVni,  63,  sed  etiam  hos  locos:  n.  h. 
m,  28  et  Stob,  floril.  XXH,  33,  n,  h.  IV,  13  et  Stob,  floril. 
XVn,  30,  n.  h.  Vm,  15  et  Stob,  floril.  XXI,  6,    V,  h,  VH,  20, 

7* 


Digitized  by  VjOOQ iC 


100  Felix  Rudolph 

etiamsi  aliquot  additamentis  interpolatam  est,  tarnen  neqne 
nerbis  neqae  rebns  ceteroqni  dissidet  a  Stob.  flor.  Xn,  20. 
Denique  nerbotenns  consentiant  u,  b.  IX,  18  cam  c.  XXIT  e 
ms.  flor.  loan.  Damasc.  (Meineke  IV  p.  185)  et  n.  h.  n,  30  cam 
Enstath.  in  D.  a  p.  1149  n.  3  sqq.  (1202  u.  7  sqq.). 

Qnocirca  cnm  notae  agnoscendae  sint  et  corrnptionis  et 
integritatis,  bae  mnlto  praenalent.  Neqne  confirmatnr  id  qaod 
Eubn  arbitratns  est,  tantnm  ""analecta  et  qnaedam  rata  caesa 
pro  insto  opere'  restare,  ^bonnmqne  Aeliannm  culpa  librario- 
rnm  ita  discerptum  essQ,  ut  nee  caput  nee  pedes  amplias 
baberet'.  Simnl  redarguuntur  qui  Kuhnii  opinionem  secuti  nol- 
gauerant  recentiores  omnes,  lacobs,  Hereber,  WestermaniL 
Perizonii  sententia  uicit. 


Cardo  autem  buius  diseeptationis  positus  est  in  ui  et 
notione  oti  particulae  capitibus  uariae  bistoriae  fere  oetoginta 
inde  a  IQ,  13  praefixae,  quam  uiri  litterati  pro  grauissimo  epi- 
tomes  indicio  et  babent  et  babuerant  Refellatur  tandem  bic 
error  per  saecula  repetitus  et  inueteratus.  Nimiram  ego  non 
boo  consilium  suscipio,  ut  epitomatoram  malam  operam  ea 
uocula  significari  omnino  negem.  Verum  initium  snmamos 
quaerendi  qui  sit  epitomator.  Nempe  bomo  argumenti  cnpidns, 
qui  uerba  inter  transcribendum  coartet  et  interdum  in  deterins 
uertat,  denique  res  super uaeaneas  omittat.  Tali  uero  homini 
illud  ort  uariorum  neutiquam  imputari  debet.  Nam  primum 
quidem  deprebenditur  in  initiis  narrationum  qnas  integras  esse 
Atbenaeo  comparato  elucet  (u.  b.  m,  13,  IX,  3, 12),  et  capi- 
tum  copiosorum  (XIV,  22, 48) ;  tum  praepositum  est  argumentis 
quibus  Aelianus  sui  mentionem  suumque  iudicium  insemit 
(XU,  17,  48,  XIV,  4,  47).  Contra  oti  particula  ineuntibus  locis 
quos  uitiatos  esse  constat,  quamquam,  si  eriterium  esset  de- 
prauationis,  ibi  requireretur,  interdum  deest  (cf.  u.  b.  IX,  33 
cum  Stob.  flor.  LXXTX,  39  —  u.  b,  X,  5  cum  Stob.  flor.  XL,  24 
—  u.  h.  Xn,  2  cum  u.  b.  XIV,  37  —  u.  b,  XIV,  36  et  u.  h. 
XII,  6  duce  Herchero). 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fontibiis  quibiu  Aelianus  in  naria  hiatoria  componenda  osiu  sit.   101 

Deinde,  si  ort  epitomatoris  esset,  qnomam  haec  uox  ante 
111,13  primam  occurrit,  eam  nariae  historiae  partem  qiiae 
hnic  lemmati  antecedit  incoliimem,  quae  sabsecnntiir  mntUata 
esse  sequeretnry  iiqae  qaos  impagno  omnes  necessitatem  eins 
condiusioms  agnoaenmty  qnandoquidem  loach.  Kahn,  lacobs, 
Westeimann  inde  ab  hoc  loco,  Hercher  0  antem  mira  qnadam 
argmnentatione  nsns  inde  a  ni,  3  epitomen  incipere  docent. 
lam  nero  ego  non  tarn  bene  ocolatas  snm,  nt  nerbi  causa  jnter 
eapita  Ubri  m  1—12  et  13—33  aut  inter  11, 1  —  m,  2  et  se- 
qnentia  nllnm  discrimen  orationis  cognoscere  possim.  Qnid 
qnod  etiam  in  ea  parte  qnae  capiti  1.  ni  2  nel  12  snccedit 
insnnt  fere  XL  argumenta  qnae  minime  tnmcata  esse  ex  Hero- 
doto,  Xenophonte,  Piatone,  Isocrate,  Athenaeo,  Stobaeo  appa- 
ret,  et  mnlta  alia  qnae  per  se  incolnmitatem  clamant.  No- 
unm  qnendam  isti  fingunt  epitomatorem,  qni  alia  eapita  cir- 
cnmciderit,  alia  ne  in  angQstnm  cogeret  religiöse  abstinnerit. 
Cur  is,  si  erat,  non  omnes  narrationes  formis  brenioribns  in- 
dntas  innidiosa  illa  particnla  adomanit,  nt  ii  fecemnt  qni  e 
Diodoro  excerpta  de  legationibns,  de  uirtntibns  nitiisqne  com- 
posnernnt?  Cur  idem  politissimae  cniqne  hLqtqaauy  nelnt  iis 
qnae  de  Atalante  et  de  Aspasia  sunt,  pepercit?  Mirnm  quam 
maDsnetum  ei  incnlcant  ingeninm. 

Qnoniam  in  prompta  est,  qnantam  ofFensionem  istomm 
Bententia  habeat,  alia  sit  nocabnli  ort  significatio  necesse  est 
Ac  nun  forsan  placet  qnod  Perizonius  suspicari  ansns  est, 
Aeliannm  ipsxmi  studio  uarietatis  usqne  eo  proueetum  esse,  ut 
nitidas  historiolas  cum  scabris  dedita  opera  miscuerit?  Immo 
nero  alia  uia  non  patet,  nisi  statuimus  id  qnod  iam  Oesner 
ante  hos  328  annos  felidter  diuinauit,  nariam  historiam  non 
esse  opus  perfectum,  sed  materiae  collectionem  fnturis  curis 
reseruatam.  Debetur  illud  ort  Aeliano  ipsi  fontium  nariae 
Ustoriae  epitomatori,  qni  eo  praemisso  argumenta  inter  legen- 
dnm  probata  in  codicillis  suis  adumbrauit  Atque  aggressus 
qnidem  hunc  librum  acriore  fnisse  uidetur  formandi  studio. 


1)  Pag.  Vra  edit.  Paris. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


102  Felix  Rudolph 

quod  mox  defecit;  et  nt  forte  libido  excerpendi  et  adumbrandi 
praenalnerat,  ita  ort  particüla  obub  nudiB  rebuB  adscribendis 
continebatar;  quo  magis  autem  qaaeqae  üetbella  ipsi  arriseiat, 
60  fasins  eam  tractare  snoque  indioio  augere  malebat  Yenun 
capita  libri  11  44,  1.  m  1,  1.  XH 1,  1.  Xni  1  ex  siiiB  deelama- 
tionibns  antea  perfectis  inter  illa  excerpta  aliornm  nidetur 
interiecisse. 

Rem  ita  se  habere  te  non  negaturum  esse  pato,  si  libri  lY 
Caput  20  intentins  legeris,  nbi  Aelianus,  postquam  de  Demo- 
criti  itineribus  exposnit,  sie  pergit:  oti  ol  IdßirjQlTai  ha- 
low  %ov  JrjfiOKQixov  Oiloaoq)laVf  tov  dk  IlfiOTayoQccy  ^oyov. 
TLoveyika  ök  narnov  6  Jrnioxqitog  xai  %k&y€v  avrovg  fiahe- 
ad-ar  o^ev  xai  relaalvov  ainov  hcakovv  ol  ^oiZrau  kiyovai 
di  ol  avTol  TOV  ^iTtTtoxQarrj  Ttaga  rrjv  TCQwrrjv  ^vrev^cy  vmf 
rov  JrjiÄOiiQlrov  do^av  laßelv  (og  (latvofiivov'  TtQOtovatjg  di 
avroig  rijg  avvovalag  ig  vrvefßolrjv  i^av^äaat  %bv  avÖQO.  li- 
yovai  di  JwQiia  ovta  rbv  ^iTtnoTLQorrj  aXX^  ovv  rijy  JfifiO- 
xqItov  xaQtv  TTJ  ^ladi  gxovfj  avyyQaxpai  ra  avyyQafjL/aara,  Qnae 
uerba  non  eam  speciem  prae  se  fenmt,  ut  e  libro  perpolito 
desnmpta  et  contracta  sint,  sed  ut  potius  adnotamenta  esse 
uideantur  inter  legendum  pugillaribus  mandata.  Similiter  iudi- 
candum  est  de  u.  h.  IV,  1,  2;  18,  2;  VII,  8,  2;  XI,  9,  5  et  6; 
Xm,  6,  2;  16,  2;  XIV,  12  (si  quidem  8-20  ex  onmig.  bist  u. 
■jcaidta  excerpta  sunt).  Accedit  quod  non  solnm  discrepantiae 
rerum  (u.  h.  1, 8  et  Xm,  35;  VI,  1, 5  et  Vm,  15),  sed  etiam  loci 
gemelli  per  uariam  historiam  dispersi  sunt  (cf.  p.  46),  inq>rimis 
quod  Pherecydes  morbo  pediculari  mortuus  esse  bis  narratar, 
atque  id  in  IV,  28  et  V,  2,  quae  capita  interuallo  tantummodo 
duorum  seiuncta  sunt  Neque  Aelianum  in  opere  perfecto  talia 
relictumm  fnisse  credibile  est 

lam  cur  uariis  suis  finem  non  imposuit?  Scilicet  qaia 
üato,  antequam  ea  perficeret,  abreptus  est  Ergo  hoc  eins  opus 
ultimum  erat  aut  postumum  et  post  historiam  anjmriigm  ex- 
aratum  est  Conuenit  huc  quod  eadem  aliquante  post  sermooes 
conuiuales  Athenaei  circa  annum  200  editos  scripta  esse  sapra 
apparuit 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fontibiu  qaiboB  Aelianus  in  uaria  historia  componenda  usub  Bit.   108 

Bestati  ut  de  Perizonii  0  sententia  hnic  eontraria  qnaeram, 
quid  habeat  anotoritatifl.  Is  enim^  quod  prima  quindecim  lem- 
mata  nariae  historiae  ad  bestiaa  pertinent,  opponit  Aelianiim, 
bI  hanc  post  historiam  animaliiim  compoBnicwet,  in  iiariis  sais 
repetÜBse  patandum  esse  res  iam  antea  libro  pecnliari  per- 
tractataSy  id  quod  ei  plane  displioet.  Deinde  'Adde\  inquit, 
'Goirexisse  enm  nel  reiecisse  aliqnando  in  bist.  AnimAligm^  qnae 
in  oaria  simpliciter  unlgari  sententiae  congraentia  tradiderat. 
Ita  carte  n.  h.  X,  3  catnlos  leonnm  af&rmat  angaibas  scalpere 
ateros  matrmn,  quasi  ad  Incem  festinantes.  At  in  bist.  anim. 
IV,  34  narrationem,  qnae  tradit  eos  (catolos)  scalpere  nteros, 
fabnlam  esse  pronnntiat'. 

Est  nero  satis  leuis  haec  argumentatio  et  in  eins  arbitratu 
posita.  Primnm  enim  non  intellegitar,  cur  idem  Aelianus  qui 
in  uno  eodemque  uolumine  iterationem  non  respuit^),  argu- 
menta in  priore  libro  tractata  in  posteriore  retractare  reformi- 
daaerit  Altero  loco  quod  Perizonius  altiorem  quendam  iudicii 
Aelianei  gradum  et  quasi  progressum  in  historia  animalium 
comprobare  oonatus  est,  quo  tandem  iure  compilatori  ratio 
et  indieium  uindicantur?  qui,  quamquam  in  b.  a.  11,  32  et  in 
a.  h.  1, 14  de  cantu  olorum  dubitat,  tarnen  in  b.  a.  X,  36  et 
XI,  1  de  eodem  ut  de  re  uera  agit;  qui  se  a  causis  rerum 
explicandis  abborrere  bis  uerbis  professus  est:  b.  a.  Vm,  28: 
fvaeiog  di  aTtoggrira  ikiyxeiv  ovx  l^ov,  y,ai  eixorcog,  iTtel  xal 
a).€KfQv6va  diöoixe  litav  xal  %6v  airov  ßaaiklaxog  xal  (iev%oi 
xci  vv  e3iiq}ag'  rag  dk  airlag  oaot  axokijv  ayovai  noXXiiv  ^rj- 
TotJyreg  tov  ^kv  xqovov  xaTa(pQovi^aovatv ,  ov  fifjv  kg  tilog 
arpi^ovrai  rfjg  Oftovdf^g ;  quem  omnia  ad  delectationem  reuo- 
casse  seruilemque  auctorum  quibus  usus  est  fuisse  sectatorem 
cum  aliunde  tum  ex  b.  a.  Xn,  38  elucet,  ubi  postquam  a  sue 
&lato  agros  Clazomeniorum  uastatos  esse  rettulit,  'tovto  di\ 
inquit,  ^eX  T(p  doxel  (ivd^og  elvai,  daxelrcj,  kfie  <J*  ovv  negl 
^ov  lex^hv  xal  /uij  lad^ov  ovx  klvTHjaev  elQiqfiivov^ , 

1)  Praef.  ad  n.  h.  p.  XXXn.  2)  Of.  de  perdicom  libidine  h.  a.  111«  16 
et  IV,  1;  de  Glauces  amoribos  h.  a.  I,  6  et  Y,  29  et  YHI,  It ;  de  simiia 
Indids  h.  a.  XYI,  10  et  XYII,  39  etc. 


Digitized  by  VjOOQIC 


104  Felix  Rudolph 

C. 

Altera  difScoltaSi  quae  nariam  historiam  et  librom  de 
animalibiis  comparantibas  nobis  monenda  est,  in  eo  ueTsator, 
qaod  argamenta  saepins  simnl  inter  se  conaeninnt,  gimnl  difl- 
crepant.  Quam  fontiom  qoadam  commimitate  explicandam  esse 
BTipraO  dixiy  atqne  id  duobuB  usus  axiomatis.  Nnnc  aero  haee, 
qnoniam  et  ntmmqae  libnun  emsdem  Aeliani  esse  et  naria  post 
libram  bestiaritim  condita  esse  ostendisse  mihi  uideor,  coDfi^ 
mata  simt. 

XV,    De  Fttuorini  omnigena  hüioria  denuo. 

Ad  cognitionem  onmigenae  historiae  ceteroqai  paene  ob- 
litteratae  iam  noua  Inx  allata  est  Nam  cmn  Oellins  eam  tarn 
obiter  quam  inuidiose  adambrauerity  paaca  firnsta  Diogenes  de 
philosophis,  Stephanns  de  chorographia  exhibeat,  ex  Aeliani 
nariis  eins  species  fere  nt  ex  epitome  effnlget.  Iam  nobis  hoc 
amplo  fondamento  nixis  occasio  prosperrima  datnr  de  indole 
eins  disserendi.  Et  primnm  qnidem  comprobatnm  est  ilhid, 
qnod  pancis  adminicnlis  initio')  defendi,  in  litteras  eam  di- 
gestam  fnisse.  Ac  non  tantum  aeqnalitate  qnadam  argnmenü 
notabilis  erat,  neqne  solnm  ad  qnaestiones  Homericas,  ad  in- 
nenta,  ad  nominnm  derinationes,  ad  terras  describendas  per- 
tinebaty  sed  permnlta  et  dinersa  exempla  habebat  coagmen- 
tata  et  in  nno  conspectn  posita,  tamqnam  opnlentnm  qnoddam 
doetrinae  nersieoloris  receptacnlnm,  qno  si  qnis  celeriter  de  re 
qnalibet  certior  fieri  nolebat  nteretnr.  Neqne  mnltnm  a  nero 
abesse  mihi  nidear,  si  eam  cnm  libris  qnos  primns  Brockhaag 
bibliopola  'Connersationslexica'  nnncnpanit  contendam.  Per- 
tinebat  antem  imprimis  ad  qnaestiones  'aetiologicas',  neqne 
id  solnm  snb  noce  Tt^iSrog,  sed  passim.  Praeterea  rednndahat 
coacematis  scriptomm  testimoniis,  de  qna  re  cf.  cap.  XYII. 

Ceternm  nia  et  ratione  Fanorinns  fontes  snos  in  nsom 
omnigenae  historiae  discerpsisse  nidetnr,  si  qnidem  ea  quae 
in  Psendocallisth.  1, 13  et  n.  h.  Xu,  16,  26  inde  semata  sont 

1)  Pag.  30.        2)  Pag.  51  sqq. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fontibns  quibas  AeUanus  in  uaria  historia  componenda  usas  sit.   105 


ex  ima  eademqne  Alexandri  historia  deinceps  apparet  hausta 
esse.  Porro  hie  'über  grandi  üolamine'  erat  'elaboratus  ex 
mnltis  et  nariis  et  remotis  lectionibus',  id  est  nt  scimus  e  com- 
mentarÜB  Pamphilaey  at  Nietzsche  snspicatur  ex  Philostephani 
opere  7$t^l  ev^fiaitav  compositOy  praeterea  fortasse  ex  Pam- 
philo  alüsne  asseclis  Didymi.  Qnamquam  AelianoSy  nt  Athe* 
Baei,  ita  hnins  operis  indices  in  transcribendo  contraxit  et 
laceranit 

Nunc  nero  non  parni  momenti  est  cognoscere,  quae  ratio 
iiiter  omnigenam  historiam  et  ceteros  libros  Fanorini  interfnerit. 
Ac  primo  loco  animo  obicitur,  qnod  eadem  argumenta ,  quae 
in  commentarüSy  in  hac  qnoqne  deprehenduntnr: 


Di.  La,  Vm,  12: 


ta^miq  6  avtog  (Daßw^l- 
vog  iv  oydof]  TtavtodaTfqg 
lojOQiag  ffrrioLv^  cf. VIII,  47. 
Di.La.Vm,  1,14  de  Pytha- 
gora:  nqiS%6v  ti  g)aai  rovrov 
^notpijyai  rijv  rlwxqv  xvnlov 
^oyKrjg  ifielßovaav  allar^  5A- 
^^Mela^ai  ^(poig'  xal  tzqio- 
To»  dg  tovg^'Ekkrivag  iiivQa  xaJ 
OTa^/ia  eiofiyi^aaa&ai,  xa^a 
f^^iv  'Aqiotokevog  6  fiovat" 
^S'  ftfmov  &^  "Eaneqov  xal 
^^(foqov  tbv  avtbv  eiTcelv, 
°^  ii  (pcLOi  IlaQ^evldrjv.  Qni 
locus  Pauorino  debetnr   et 


Di.  La.  Vm,  12:  uHyerat  xal 
ftQiSrog  (TIvd-ayoQag)  xqiaatv 
aaxijaai  ad-ktivag,  xal  jtQw- 
%6v  y*  EvQVfiivriv,  xai^a  qyrjai 
Oaßmqlvog  iv  TQlzfp  twv 
aTto^vtjfiovev^aTiav,  rtov 
TtQoxBQOv  iaxaai  ^Jj^alg  xal  rv- 
Qoig  vy^olg,  akXa  xal  TtvQoig 
OüJfiaaxovvTwv  avrovg, 


Di.  La.  IX,  3, 23  de  Parmenide : 
Kai  doxei  Ttqtitog  Tteq^wQcmi- 
vai  %bv  avTOv  elvai  "EoTtSQOv 
xal  OioüipoQov,  oig  q>riat  (Z>a- 

ßiOQlVOg    iv    TtiflTttifi     TWV 

a7C0fivrifi0V€Vf4,avwv'  ol  dk 
IIv^ayoQav.  KaXXlfia%og  di 
qnjOi  fiTj  elvav  avtov  to  Ttoltjfia, 


Digitized  by  VjOOQ IC 


106 


Felix  Rudolph 


propterea  qaod  de   innentis   est 

et  propter  Di.  La.  IX,  23;  atqne 

omnigenae  quidem  historiae  ob 

aequalitatem. 

De  inaentis  ad  omnig.  hist.  a  Dio- 

gene  diserterenocatis  uide  p.  52  sq. 


Ex  omnigena  hiBtoriaDLLa. 
VI,  73  aflfert  tragoedias  quae  Dio- 
genis  Cynici  ferrentnr  ab  ipso  ne- 
qne  a  Philisco  aut  Pasiphonte 
compositas  esse;  idem  111,57  Pia- 
tonem  in  republica  conscribenda 
Protagorae  libros  compilasse ;  idem 
IX,  34  Anaxagoram  qnas  de  sole 
et  lona  proferret  sententias  a  prisco 
qnodam  anctore  faratnm  esse. 
PoUim  Lacedaemoninm  iassn  Dio- 
nysii  tyranni  Platonem  uendidisse 
in  omnig.  hist  exstabat  (IQ,  19). 

Ibidem  Polycratem  sophistam  in- 
ter   Socratis    accosatores    fnisse 

(n,  38). 


Fanor.  omnig.  bist  s.  a.  ranet- 
vozrjQ  apnd  Aelian.  n.  h.  XTT^  43: 

XQißa  yevia&ai  liyovaiv  h  Trjg 
ohlag  T^g  Tifiod'iov  xal  Kovwvog. 


Di.  La.  m,  48:  JiaUyavg 
zoLwv  tpaal  ftQcitov  yqi- 
rfßai  Zrivwva  tov  ^iUanjy' 
AQiaroiihfig  d^  iv  nqmi^ 
ft€Ql  TCOtrjTciv  ^ke^afievof 
SrvQia  rj  Ti^iov,  wg  xal 
OaßwQivog  iv  a^ofivr^' 
fiovevfiaai. 

In  commentariis  de  libris 
sabditiciis  expositom  foisse 
seqnitur  ex  11,  39  et  111,62. 


Eandem  rem  Fauorinus  in 
commentariis  traetaoit 
(HI,  20). 

Non  genninam  esse  Polycra- 
tis  qnae  ferebatnr  orationem 
in  Soeratem  conscriptamFa* 
norinns  in  commentariis 
dixit  (Q,  39). 

Di.  La.  V,  75  sq. :  {Jfifii^fioQ 
6  OakfjQevg)  nqoaodoig  xac 
TMnatnLevalg  tjv^ae  ttji»  no- 
XiVy  %ain€Q  ovK  evyei^g  wf. 
r]v  yaq  ix  TtjgKovfovogoUlag, 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fontibas  quibas  AelianuB  in  tuuria  hiBtoria  componenda  usus  sit.   107 


Faüorin.  omn.  bist  8.  n. 
iqvg>ri  apud  Aelian. 
u.li.XII,32:  ^lATcedo- 
idrjg  di  6  ^XQayavrl- 
7og  ttlovQyel  kxgrioono 
%ai  vnodrjidaci  xaA- 
tolg. 


iog  OaßwQlvog  kv  TVQiartp  rcJv 
a/tOfivqfiovev^avoDV  q>t}alv. 

Di.  La.  Vm,  73  de  Empedocle:  "'Eti 
T€  TtoXXag  rdSv  noktvldtav  oTCQoUovg 
vfca^ovaag  avrdv  ft^oixlaai  dia  rov 
TtaQOvra  ftXovrov  dib  drj  noQipvQav 
T  avakaßelv  avrdv  xal  a%Q6q>iov  iTtt- 
d'iad'ai  xQvaovVf  tag  OaßaiQlvog  iv 
ano^vTjfiovevfiartov  Ttgtirtp'  IVt 


t'  i/dßadag  xohcäg  %a\  avififia  ^ehpiTtov. 

Similia  ef&ciuntur  ex  locis  nariae  historiae  duplicibas,  qoi 
qnidem  ad  corruptionem  codicnm  non  renocandi  sint: 


Faaor.  omnig.  bist.  8.a. 
nallyxoTogB^puäAeh 
u.  h.  Xm,  24  zÄaiile- 
qvdfig  iyQaxpB  ^fj  el- 
y«  ji&tjvalov  og  ^tj  I| 
cftcjpolv  yiyovev  aofolv. 
Bha  oTtoßakiov  rovg 
Yvrfliovg  Ttaldag  ItkI 
f(^  v6^(fi  IleQiTtkel  xa- 
nUhimo'  8^ka  dk 
oV(  xallleQiKXijg  ißov- 
?^o  [ihv  IhcQa,  ^vx€ 


Ael.  u.  b.  VI,  10:  negiidrjg  avQorrjyiiv 
li&Tjyalotg  vofiov  ey^axpav,  iav  f^rj  rvxfi 
Tig  k§  afiq>oiv  V7taq%wv  aarciv,  tovTip 
(lil  (lexBlvat  T'^g  TtoXirelag,  fierql&e  dk 
aqa  airfov  ^  hc  tov  vofiov  vi^eaig.  ol 
yocQ  ovo  Ttaldeg,  o%7teQ  ovv  rjaTrjv  avrip, 
üaQakog  te  aal  Sctvd-iTcnog,  aXka  ov- 
%oi  (ilv  xara  ttjv  vooov  Trjv  dtjfioaiav 
otTtid-avoVy  xat€l€lg>^q  dk  6  IleQiyJiijg 
ifcl  rolg  vo&oig,  oin:€Q  ovv  ov  fieriaxov 
Ti^^g  TtoXirelag  xara  tov  TCarqf^ov  v6/aov 
(caput  per  se  positam). 


ii  Ixifjmv. 

Kadern  ratio  est  inter  Fanor.  omnig.  bist.  u.  Ttaqado^og  apnd 
AeL  u.  b,  IX,  39  et  u.  b.  n,  14  —  onin.  bist.  u.  ri^aza  apud 
Ael.  n.  b.  XII,  45  et  n.  b.  X,  21  —  omn.  bist.  n.  Ttaidia  apnd 
AeLu.  b.  XIV,  8, 2  et  u.  b.  n,  6. 

lam  qnoniam  omnigenam  bistoriam  qnattuor  narrationcalas 
commnnes  babere  nidimos  cum  ea  uariorum  parte  quam  supra 
ad  commentarios  Fauorini  Pampbilaeque  potissimum  rettnli- 
^08,  iidem  commentarii,  si  minus  utrique,  at  certe  alteriutri 
com  iUo  lexico  Fauorini  et  ipso  uidentur  argumento  fuisse 
comimcti. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


108  Felix  Rudolph 

Qaodsi  Faaorinns  nonnumqaam  easdem  res  tnictauit  et  in 
omnigena  historia  et  in  miscellaneis  solnte  indigesteqne  con- 
scriptis,  in  iUa  curam  adhibens  bis  nidetnr  osns  esse.  Tum 
qnod  o.  b.  n,  34—36  et  m,  9,  10, 12,  qnae  argumenta  libru 
Fauorini  de  senectnte  et  de  arte  amandi  Socratica  inscriptis 
deinceps  respondent,  non  ab  üb  ipsis,  sed  ab  onmigena  histo- 
ria,  nt  credoOf  petita  Bunt,  ad  banc  snspicionem  dedaci- 
mnr,  Fauorinnm  qoae  antea  scriptis  singalaribns  exposuisset 
senescentem  generatim  comprebendisse  in  omnigena  bistoria. 
Hanc  post  commentarios  confectam  esse  ex  eo  coUigi  licet, 
qnod  Gellins,  cnm  commentariis  praeceptoris  iam  in  prioribns 
libris  nsiiB  sit^),  de  ea  demum  n.  A.  XIY,  6  tamqnam  de  libro 
antea  non  cognito  agit,  idemqne  eam  commemorat  in  prae- 
fatione,  quam  idcirco  qnod  liberos  snos  ibi  indncit  nt  discendi 
capaces  ante  annos  150—155  scribere  nonpotnit^).  Quo  tem- 
poris  spatio  Fanorinns  aetate  confectos  erat.  Nam  natns  est 
minimam  deeem  annis  ante  Herodem  Atticnm^),  i.  e.  ante 
annnm  101  ^).  Accedit  qnod  compendia  post  libros  pecoliares 
a  doctis  componi  solent.  Ac  ne  illud  quidem,  qnod  dixi,  com- 
mentationis  megi  yijQwg  inscriptae  in  omnigena  bistoria  qnae- 
dam  frnsta  exstitisse,  buc  male  qnadrat. 

Iam  si  nerum  est  a  sene  Fauorino  farraginem  illins  lezici 
conflatam  esse,  fieri  omnino  non  potuit,  qnin  is,  anteqnam 
alios  fontes  adiret,  suas  potius  qnas  ipse  passim  disperserat 
doctrinae  copias  in  eam  inferret 

XVL    De  omnigena  historia  Mhenaei  fönte. 

A. 

Atqne  nt  qni  post  Gbr.  n.  fnerunt  lexicograpbi  et  sclio- 
liastae  ad  Didymnm  nel  ad  Pansaniam  Aelinmqne  Dionysinm 
aut  ipsos  aut  aliis  auctoribns  interpositis  recedere  solent,  ita 

1)  Yide  p.  71.  2)  Pag.  60  sqq.  3)  Si  qnidem  ipse  drca  annos 
120—125  natas  est.  4)  Philostr.  uit.  soph.  1, 8  de  Fauorino:  htrafitto- 
raros  fiiv  ovv  'Hgcidri  rqJ  ffo^Mrrr]  iyivsto  SMcnaXor  t«  ^yovfUvip  «u 
nariga  «eU  n^oe  avrov  yga^povri  'nore  09  tSof  uai  nore  cov  yts^iktii» 
ro  crofia.       5)  Paoly's  Realenc.  1, 2*  p.  2096. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fontibuB  qoibos  Aelianus  in  oarla  historia  componeoda  usus  sit.   109 

ex  omnigena  historia  Faaorini  haad  panca  florilegia  quasi  ex 
nno  nodo  ac  coita  litterarnm  profecta  sant. 

Etenim,  nt  ab  Athenaeo  initinm  capiam,  tandem  nerns 
eius  et  genuinas  fons  detectns  est:  sunt  dei/tvoaoqfiaralj  si 
snmmam  spectas,  excerpta  lexici  Fanoriniani  in  fonnam  ser- 
moniun  connioalinm  redacta. 

Nonne  enim  eadem  aeqnalitas  argnmenti  utriqne  operi 
propria  est?  Nonne  illi  indices  piscinm,  pocnlorom,  eibommy 
Donne  cnmnlata  illa  praestigiatoram,  ganeonnm,  potatorum, 
hominnm  gracilinm,  artificum  exempla,  in  qnibus  Atbenaens 
sibi  placnit)  rationem  qna  illnm  in  omnigena  bistoria  scribenda 
grassatum  esse  nidimns  quasi  acn  tangunt?  Et  quod  Aelianus, 
qni  Athenaenm  non  modo  exbausisse,  sed  etiam  fontium  qua- 
dam  communitate  cum  eo  coniunctns  esse^)  repertns  est,  ex 
Fanorino  pendet,  nonne  id  ipsnm  in  Atbenaeum  cadere  uidetur? 

B,    Verum  adsttnt  certiora  mdicia. 


De  Fauorini  studiis  grammaticis  ^)  satis  constat  per  6el- 
limn,  qui  eum  disputantem  faeit  de  lapyge  aliisque  uentis 
(n.  A.  n,  22),  de  significatione  peni  uocabuli  (IV,  1),  de  discri- 
mine  manubiarum  et  praedae  (Xm,  25),  de  uoce  drjiirjyoQlai. 
in  Latinum  sennonem  uertenda  (XYIII,  7),  de  inopia  uocum 
colores  exprimentium  linguae  Latinae  propria  (11,  26),  de  no- 
tione  nerborum  ab  etymis  repetenda  (1, 18),  de  elegantia,  qua 
Q.  Quadrigarius  pugnam  Manlii  Torquati  cum  homine  Oallo 
descripsit  (IX,  13),  quibus  proprietatibus  oratio  Lysiae  a  Fla- 
tonica  abhorruerit  (H,  5),  de  diflferentia  Pindari  et  Vergilii  in 
describenda  flagrantia  montis  Aetnae  (XVII,  10),  de  locis  qui- 
bnsdam  interpretandis  Euripidis  (1, 15, 17)  et  Sallustii  (in,  1), 
de  lectione  quadam  Vergilii  confirmanda  (I,  21,  cf.  IV,  1, 15), 
de  uersu  quodam  Plautino  (III,  3,  6).  Idem  Fauorinus  apud 
Gellium  IV,  1, 4  sqq.  hominem  nugis  grammaticis  iactatum  per- 
stringens  'Amabo^  inquit,  'magister,  quidquid  est  nomen  tibi. 


1)  Vide  p.  19.       2)  Marres  p.  24—41. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


110  Felix  Badoiph 

abnnde  mnlta  docnistiy  qaae  qnidem  igDorabamuB  et  scire  haud 
sane  postalabamns.  Qaid  enim  refert  mea  einsqne,  quicmn 
loqaor,  quo  genere  'pennm'  dicam,  ant  in  quas  extremas  lit- 
teras  declinem,  si  nemo  id  non  nimis  barbare  feoerit?  Sed 
hoc  plane  indigeo  addiscere,  quid  sit  'penns'  et  quo 
sensu  id  nocabnlnm  dicatnr,  ne  rem  ootidiani  nsns, 
tamqnam  qni  in  nenalibns  Latine  loqui  coeptant,  alia,  quam 
oportet y  uoce  appellem'.  Patet  igitar  enm  non  ex  üs  gram- 
maticis  fuisse,  qni,  nt  cum  Herodico  Babylonio  loqnar,  to 
ag)lv  xal  ro  ag>ipv  xal  %6  iilv  ifik  %6  vlv  anxie  et  scmpolose 
agitabant,  sed  in  sententiis  potins  nersatam  esse  difficUioribnfl 
Ulis  intellecta. 

Nee  non  in  qaaestiones  Homericas  incnbnit  Nam  apad 
Gellinm  (in^  16)  disserens  de  Odyss.  XI,  248  sqq.,  nbi  Neptonns 
ad  nirginem  nnper  a  se  compressam  haec  dicit:  x^^^^  7^'^^^ 
qiiXorrjri '  neQinXoiiivov  <J'  iviavrov  ri^eai  ayXaa  vixva,  eml 
ovx  oTtoqxjilioi  evval  a&avarwv,  in  eo  elaborat,  nt  expromat^ 
quo  inre  nerba  neQinXo^ivov  iviavrov  de  deeem  mensibüs 
qnos  feminae  granidae  esse  solent  a  poeta  dicta  sint  0>  idemqne 
(n.  A.  n,  26, 20)  Frontonem  adolans  nersn  Uiadis  1.  XXin382 
compellat.  Quin  immo  libram  Ttegl  Trjg  ^OfirjQov  g>iloaofiag 
auctore  Snida  confecit.  Et  sciscifantibns  nobis,  ad  qnod  genas 
argnmenti  is  spectanerit,  hoc  fragmento  ansa  idonea  praebe- 
tur:  Di.  La.  11,11:  doxei  Ttqukog  {^Ava^ayogag),  xad^a  (frfit 
Oaßiaqlvog  kv  nav%oda7tfj  laxoqlify  rrjv'OfirJQOv  frolr^- 
OLV  a7toq}r^vaüd'ai  elvai  Ttegl  agerijg  xal  dixatoavvrjg '  Im  jt'Uov 
dl  Tcgoavrjvai  tov  koyov  MrjTgodwgov  tov  udafiyjoxrjvoVj  yvia- 
gifiov  ovra  avTov,  ov  xal  TtgcÜTOv  öTtovdaaai  tov  Ttoirjxov  Ttegl 
Tijy  q)vaixriv  Ttgayfiarelav.  lam  Fanorinns  id  qnod  in  Anaxa- 
gorae  et  Metrodori  stndiis  Homericis  landanit  ipse  in  suo  scripto 
de  Homeri  philosophia  omisisse  pntari  nequit;  id  est,  semina 
et  qnasi  ignicolos  nirtntam  rationesqne  qaasdam  physicas  a 
poeta  inibi  repetiit.  Si  aatem  nalet  id  qnod  proxime  exsecatos 
esse  mihi  nideor,  libros  Fanorini  ipsius  ad  omnigenam  historiam 

1)  Cf.  de  hoc  putido  genere  disserendi  Lehn.,  de  Arist.  stad.  Hom.' 
p.  213  8q. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fontibns  quibus  Adianus  in  aaria  historia  componenda  ubus  dt.  111 

coDStraendam  adhibitos  esse,  exspectandum  est,  nt  eadem,  qnae 
in  illis  commentatiombiis  Homericis,  in  hac  qaoqne  infaerint. 
At  quid  midta?  Abnndabat  omnigena  historia  einsmodi  qnae- 
8tionibii8  adeo,  nt  ob  has  potissimnm  Gellins  XIV,  6  eam  in- 
snlsitatis  argneret 

lam  nero  ad  hanc  lexici  Fanoriniani  imaginem  et  Gellii 
testimonio  et  cogitatione  mea  effictam  proxime  accednnt  Athe- 
naei  L I  capita  15—23,  nbi  mnlta  exempla  frngalitatis  Home- 
rieae  habentnr.  Neqne  temporis  ratio  obstat,  si  qnidem  Apio 
et  Inba,  Tiberii  Caesaris  aeqnales,  in  L  I  cc.  26  et  29  lan- 
dantiur.  Qnid  qnod  frnstnla  omnigenae  historiae  in  hac  parte 
iHJivoaoq)iaxij}v  reperinntnr.  Qnod  enim  Fanorinns  in  ea  nar- 
raoit  (Di.  La.  V,  9),  Aristotelem  Athenis  fngientem  de  delatori- 
\m  dixisse  ^oyxvri  In  oyxw  y^Qcioiiei,  avxov  d^  Inl  aünp', 
idem  nersns  ^x  Odyas.  Vn,  120  et  121  contaminatos  affertnr 
partim  in  Ath.  I  p.  9e  et  totus  p.  24 f.  —  Ferro  in  p.  10  a, 
Nestore  ad  Machaonis  nnlnera  sananda  ninnm  adhibnisse  tra- 
dito,  explicandi  gratia  haec  snbsecantnr :  xal  tovtov  JlQcifiveiov 
h  Uficv  itcTjKJov  %a\  TtoXii^oifov.  lam  exstant  in  Fanor.  omn. 
Iu8t  s.  u.  xfjivfpii  apnd  Ael.  n.  h.  Xu,  31  nerba:  JlQafiveiov  rtva 
iwxAovv,  IcQog  dk  rjv  aqa  ovrog  Trjg  Jtjijiritqog, 


Steph.  Byz. 


8«  u.:  X^Xidovioi  edyog  ^IkXvQi- 
wi»  —  eial  xal  Xekidovlai  Tti- 

üo  ii  eiai  xexkrifiivai  ^  fih 
^oifviela  ^  di  MekavlTtmeta, 
^S  Q^aßwQlvog  iv  rolg 
^avTodaTCoig, 


De  leporibns  cnm  agatnr  apnd 
Athenaenm  inde  a  1.  IX  ca- 
pite  61,  in  c.  63  p.  401a  haec 
exstant: 

Kakovytai  di  riveg  xal  Xeh" 
dovlai  kayiooL  fivijfiovevei  di 
aindiv  Jlq>tXog  rj  KaXhadrig  kv 
Idyvolff  ovTwg' 

%l  TovTO ;  Ttodanog  ovrog ; 
B.    XeXidoveiog   6    daavfcovg, 
ykvxela  d'  rj  fil/^aQXvg. 
(Fici  Chelidoniae  memorantnr 
in  m  p.  75 c  et  XIV  p.  652de.) 


Digitized  by  VjOOQiC 


112  Fdix  Badolph 


BeonofiTtog  i*  htf^ 

rcefl  T^v  Bioalxiay 
q)rial  Xaytoovg  ybt- 
a-9'ai  ovo  ijnava  ^oy- 
vag. 


S.  n. :  Biaaixia  Tcokig  xal  xviqa  MceKe- 
doviaVy  anb  BiaaXrov  xov  'Hklov  xal 
rijg.  Ttegl  xavrriv  ol  kayol  axeddv  ttctv- 
veg  aUoKOvrai  dvo  fjTtara  flx^vreg,  (og 
BeoTtOfiTtog  loTogel  xal  Oaßu' 
qlvog. 

Suis  Calydonii  mentionem  faciunt  Athenaeus  IK  p.  401b 
et  Stephanns  s.  u.  KQefifivtivj  hie  Fauorinum  antestans.  Ac- 
eedit  qaod  Athenaei  libros  Vn,  VIII,  JX  ex  lexico  qaodam 
floxisse  uel  per  se  apparet;  habent  enim  etiamnonc  noces  pri- 
marias,  in  quibos  explicandis  seqaentia  uersantur,  a  fronte 
capitam  seorsus  appositas,  uelnt  über  nonus  has:  OFNEll, 
JEAOAB,  XHN,  ATTArA2,  nOPOYPIQN,  nOPOY- 
PI2,  nEFJIE,  OPTYrES,  OA22AI,  NHTTAI,  FAAA- 
QHNSiN,  TAiiS,  2Y2,  VYAL 

lam  nt  ex  ungne  leo  cognoBei  potest,  ita  Athenaeus,  si 
hane  anam  de  leporibus  BisalticiB  fäbellam  ex  onmigena  histo- 
ria  Fanorini  rnntuatus  est,  nbieumque  animalia  per  genera 
tractaty  ex  ea  pendet,  id  est  non  modo  in  libri  noni  ec  61— 63, 
sed  etiam  in  libris  VII,  VIII,  IX,  ntpote  qoi  commanis  ori- 
ginis  sint  Si  igitur  haec  omnis  pars  demvoaoipujtdiv  de- 
prompta  est  ex  lemmate  illias  lexici  C<^a  inscripti,  in  eo  lem- 
mate  ipso  etiam  de  singulis  bestiis  seeundum  ordinem  litte- 
ramm  disputatam  fuisse  ex  Athenaeo  licet  concladi. 

3. 
Athenaeus  postquam  inde  ab  initio  libri  undecimi  usque 
ad  Caput  110  dissertationem  de  poculomm  generibus  non  magis 
doctam  quam  ieiunam  praebnit,  extremis  capitibus  112—120 
Piatonis  discipnlorumque  eins  inuidiam  multis  exemplis  pro- 
sequitur,  his  uerbis  exorsus:  elg  ravTa  rig  aTtoßlirttav  %a  toi 
xakov  Bevoqxivrog  iTciyivciayceiv  dvvT^oerai  f]v  dx^  «P<^S 
avTov  6  lafiTtQOTOTog  JlkaTOJv  ^rjloTvnlav,  rj  %axa  g>U0' 
vebuag  elxov  ciQ%i]&ev  Ttqog  iavzovg  ol  avÖQeg  ovtoi,  aio^o- 
fiBvot  TTJg  iölag  inaTeQog  aQCTrjg,  xal  Xawg  xal  ne^i 
7tQio%€lo}v  dL€g)€QovTo.     Utrumquc  enim  dicit  symposia 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  foDtibiis  quibns  Aeliamis  in  uaria  historia  componeoda  usus  sit.   118 

diuersnm  in  modnin  composnisse,  Platonem  antem  in  libro  de 
anima  confecto  de  Xenophonte  consnlto  reticere;  enndem  in 
legam  tertio  dicere  Cyrnm,  qnamqnam  bonns  dnx  esset^  bonae 
institationis  expertem  Msse;  quo  iudicio  Xenophontis  Kvqov 
naidßiav  perstringi.  Tum  foflius  exponitar^  quam  odiosa  ob- 
trectatione  Plato  faerit  in  Homernm  aliosque  poetas,  in  Thra- 
Bymachum  Chalcedoninm ,  Hippiam,  Gorgiam,  Parmenidem, 
in  PhanoBthenem  Andrinm,  Apollodornm  Gjziceniun,  Hera- 
clidem  Clazomeniom,  in  Themistoclem ,  Periclem,  Cimonem, 
alios.  Interiectoqne  iniquo  de  republica  et  de  legibus  Platoni- 
CL8  indicio  (c.  117)  transit  ad  innidiam  et  snperbiam  Euphraei, 
Callippiy  Enagonis,  Timolai,  Chaeronis,  discipulorum  Piatonis. 
Denique  snb  finem  (p.  509  a)  haec  leguntur:  xoiovtol  d^  elal 
Y,at  vvv  Tijv  ^xadrjfiiaxdSv  riveg,  avoalwg  xal  ad6^(og 
ßiovvxBQ,  xqriiiOTWv  yoQ  iS  aaeßelag  xal  Ttaqa  (pvaiv  xvquv- 
oayveg  dia  yoifvelav  vvv  eioi  TceglßlsTtTot.  Qui  haec  omnia 
composnit  —  neqne  de  Athenaeo  ipso  ullo  modo  cogitandum 
est  — ,  uir  fnit  in  dialogis  eins  philosophi  summopere  uersa- 
tns,  si  quidem  1. 1.  Athenaei  prouocatur  ad  leges,  rempublicam, 
lonem,  Menonem^  Euthydemum,  conuiuium,  Cimonem,  6or- 
giam,  Timaeum,  Menexennm;  idem  uidetur  Academiae  redi- 
nioae  addictus  fuisse;  idem  eo  consilio  scripta  Piatonis  per- 
uestigauit,  ut  exempla  ^rjlorvTtlag  inde  petita  in  unum  locum 
congereret 

lam  uero  ad  uocem  omnigenae  historiae  triXoTv/tiav  me- 
mineris,  qaaeso,  nobis  supra  reüocandnm  fuisse  Ael.  u.  h.  Xn 
Caput  16,  quod  sie  incipit:  Hyarat  jili^avdqog  6  OiXlTtTtov 
lijXoTVTtvJTaTa  7tQdg  rovg  kraiQovg  diaze^vat,  et  ubi  rex 
ob  inuidiam  in  Perdiccam,  Lysimachum,  Seleucum,  Antigonum, 
Antipatrum,  Ptolemaenm,  Tarrhium,  Pithonem  carpitur.  Vide- 
mus  igitur  utrobique  eiusdem  rei  exempla  uia  et  ratione  ex- 
cerpta  ex  diuersis  fontibus,  altera  ex  Piatone,  altera  ex  libro 
quodam  de  rebus  Alexandri  composito.  En,  denuo  ex  uerbis 
Athenaei  prospicit  facies  Fauorini,  Academici  illius  et  lexico- 
^phi.  Hauserunt  sua  et  Aelianus  et  Athenaeus  ex  lemmate 
omnigenae  historiae  uoce  triloTV7tia  notato. 

L«ipsig«r  StnAien.  VIL  8 


Digitized  by  VjOOQiC 


114 


Felix  Rudolph 


Quod  iadicinm  ferenti  mihi  haec  conspicna  atriiuqiie  scrip- 
torlB  connenientia  praesidio  est: 


Di.  La.  ni,  48:  Jialoyovg 
Tolvvv  q)aal  TtQwrov  yQatpat 
Zijvwva Tov^Ekearrjv'  ^qi- 
üTOtiXriQ  <J'  Iv  Ttqortifi 
Ttegl  TtotrjTiSv  Idle^afievov 
SrvQia  7]  Tfjiov,  (og  xal 
OaßiüQivog  iv  anofivrj- 
fiovevfiaai  (uerba  com- 
mentationis  de  Piatone  a 
Diogene  scriptae).  Ad  ar- 
gumentum autem  omnigenae 
historiae  enucleandum  com- 
mentariorum  fragmentis  nis 
probandi  inest  0- 


Ath.  XI  C.112  p.  505bc:  J7^  yaQ 
avTOv  (Illattovog)  tov&^  evQt  ro 
eldog  TtSv  koywv  6  Ti^iog  'AU^a- 
^Bvog,  (ig  Ntxlag  6  Nixaevg  iatO' 
Q€l  xal  Sanlwv.  IdQiaroriir^q 
8i  €v  %(fi  TtBQt  TtoifjTiSv  (wxiag 
yQdq)€i  'oimovv  ovdh  ifUfiifQovg 
Tovg  xaXov^ivovg  2ciq)Qovog  fu- 
fiovg  fiTj  qxiüfiev  elvat  Xoyovg  ml 
^i^r^aeig,  ij  tovg  !4l€^a/i€vav  rot 
Trjlov  TOvg  nqoriQovg  yQatpinaq 
rwv  SaniQccrixwv  diaX6y(av\  am- 
nQvg  qxiaxwv  o  TcoXv^a&iararog 
*AqtüTOTiXrig  Ttqb  IlkaTWvog  öia- 
Xoyovg  yeyqa(pivaL  rov  ^Ahla- 
f.i€v6v, 

Sed  audiamus  praeterea  Gellium  XIV,  3:  'Qui  de  Xeno- 
phontis  Platonisque  uita  et  moribus  pleraque  omnia  exquisi- 
tissime^)  scripsere,  non  afuisse  ab  eis  motus  quosdam  tacitos 
et  occultos  simultatis  aemulationisque  mutuae  putanemnt  et 
eins  rei  argumenta  quaedam  coniectaria  ex  eorum  scriptis  pro- 
tulerunt.  Quod  neque  a  Piatone  in  tot  numero  libris  mentio 
«umquam  facta  sit  Xenophontis  neque  item  contra  ab  eo  in  suis 
libris  Piatonis,  quamquam  uterque  ac  maxime  Plato  complorium 
Socratis  sectatorum  in  sermonibus  quos  scripsit  commeminerit. 
Id  etiam  non  sincerae  neque  amicae  uoluntatis  indiciam  cre- 
diderunt,  quod  Xenophon  inclito  illi  operi  Piatonis,  qnod  'de 
optimo  statu  reipublicae  administrandae'  scriptum  est,  lectis 
ex  eo  duobus  fere  libris,  qui  primi  in  uolgus  exierunt,  oppo- 
suit  contra  conscripsitque  diuersum  regiae  administratioDis 
genus  quod  /tatdeiag  Kvqov  inscriptum  est,  Eo  facto  scripto- 
que  eius  usque  permotum  esse  Platonem  ferunt,  ut  quodam 

1)  Vide  p.  105  sqq.        2)  *Cf.  Gell.  X,  12, 9. 


Digitized  by  VjOOQIC 


De  fontibas  quibns  Aelianus  in  uaria  historia  componenda  asns  Bit.  115 

in  libro  mentione.Cyri  regis  habita  retraotandi  leuandiqne  eins 
operis  gratia  nimm  quidem  Cyrnm  naanm  et  strennmn  fuisse 
dixerit,  Ttaidelag  di  oint  oQ&cSg  ^(p^ai  ro  TtagoTtav'  (nid.  legnm 
in  p.  694  C)  etc.  Extremo  capite,  nt  Plato  et  Xenophon  male- 
nolentiae  crimine  pnrgentttr,  haec  rabinncta  sunt:  'aeqnipa- 
ratio  ipsa  plernmqne  et  parilitas  uirtntnm  inter  se 
consimilinm,  etiamsi  contentionis  stndinm  et  nolnntas  abest, 
speciem  tarnen  aemnlationis  creat'  etc. 

Optime  haec  nerba  Oellii  a  Maassio  0  ad  Fanorinnm  re- 
fenmtnr  nirnm  'memoriamm  neternm  ex8eqnentiB8imnm\  Qnae 
qoantopere  conueniant  ad  initinm  loci  quem  ex  Athenaeo  supra 
attoli  in  aperto  est  Neqne  uero  ex  omnigena  historia  hansta 
sunt,  sed  ex  alio  qnodam  uolnmine  Fauorini,  nt  nidetnr  e 
commentariis.  lam  fides  adinncta  est  illis  qnae  dixi  enm  certa 
ratione  fontibns  suis  esse  nsnm  et  in  lexico  sno  repetiisse  qnae 
antea  per  alia  scripta  disperserat.  Scilicet  ex  hoc  flnxernnt 
qnae  Aihenaens  de  illa  contentione  philosophomm  affert. 

Atqni  philosophnm,  inqnies,  Platonicnm  quo  tandem  inre 
pntas  in  principem  et  dncem  snae  sectae  conniciis  saeniisse? 
Sed  non  est,  qnod  in  ea  re  haereamns.  Nam  Fanorinns  qnam- 
quam  nel  potins  propterea  qnod  qnartam,  qnam  dicnnt,  Aca- 
demiam  professns  est,  nir  erat  sni  indicii  ^\  ac  si  enm,  nt  ad 
rationem  Peripateticomm  uergebat^)  et  incnndissimam  qnam- 
qne  doctrinam  arbitrio  sno  nidetnr  amplexns  esse^),  ita  nitn- 
perasse  credimns  qnae  in  Piatone  ipsi  displicnissent,  nnm  rem 
ammo  fingimns  ab  eins  ingenio  alienam?  Cetemm  Athenaei 
capita,  qnae  in  medio  snnt,  non  tam  ad  odinm  Piatonis  niden- 
tur  renocanda  esse  qnam  ad  stndinm  qnoddam  nitia  generis 
hnmani  praeclaris  exemplis  confirmandi. 

Yerom  qnod  fabnlosam  Alexandri  histori^  per  species 
discerptam  in  lexicnm  Fanorini  intextam  faisse  nobis  erat  sta- 
tuendnm  %  si  legimns  Ath.  1.  XII  capnt  55,  nbi  de  Inxnria  singn- 
lorom  deinceps  Alexandri  legatornm  agitnr,  nonne  hac  ennme- 
ratione  rursus  de  indole  omnigenae  historiae  commonemnr? 

1)  L.  1.  p.  77  sqq.  2)  Gell.  XX,  1, 9.  3)  Plut.  quaestt.  conu.  Vin, 
10,2.       4)  Marres  p.  55  sqq.        5)  Pagg.  54  sqq.  et  75  sq. 

8* 


Digitized  by  VjOOQ iC 


116  Felix  Rudolph 

PhiloBophum  Fanorinnm  in  octaao  libro  Athenaei  haee 
qnoque  historiola  comprobat:  p.  354  e:   oix  oxa^/TOK;  ih  xai 
Sg>alQOv,  %bv  avaxokaoavTa  fihv  X^valTCTttp  naQa  Kleonf&Uj 
fieraTtefiTCTOv  di  yevofievov  elg  !dle^avdQ€iav  vno  rov  ßaai- 
kicag  Iltokefialav,  tojqIvujv  noxh  Iv  T(p  delTtvtp  naQceve^Buom 
oqvld'wv,  hcTelvavra  rag  x^^^S  iTCicxeOijvai  V7t6  tov  ßaoi- 
JLiojg,  (ig  xpevdei  avyxaraTi&ifievov.   xov  d^  evOTOx^g  arnnpri' 
vaad-ai  eiftovra  ov  tovTiff  avyxaTcezl&ead'ai,  ort  eialv  ogveis, 
akk^  ort  &ükoy6v  kovi  rccvzag  oQveig  elvau    diaq>if$iv  ii     1 
Tijy  xaTakrjTtTixrjv  q>avTaalav  tov  .evkoyov'  tijy  fiir 
yaq  adidipevOTOv  elvai,  ro  d^  evkoyov  akkoig  aTCoßalveiv.  Yer- 
satar  in  discrimine  sententiarnm  de  ÜEU^nltate  comprehendeDdL 
Pyrrhonei  enim  et  de  iis  qni  a  parte  qnartae,  qaam  dicont, 
Academiae  sfabant  longe  plarimi  menti,  qnippe  qnae  neque 
per  se  quidquam  praestare  posset  et  omnia  extemis  atqae  ad- 
nentieiis  nisionibas  deberet,  fiicnltatem  neri  indagandi  omnino 
abindicabant.    Contra  Stoici  commime  indicium  hominam  se- 
cnti  ea  qnae  sensibns  percepta  erant  pro  neritatis  habebant 
criterio.    Faaorinns  nero  in  bac  pronincia  philosophiae  fere 
sola  et  tamqnam  sna  elaboranit    Nam  libri  eins  pbiloaopbiä, 
qni  qnidem  noti  Bnnt,  ad  nnnm  omnes,  et  IIvQQwvelunf  tgo- 
TCMv  koyoc  L^)  et  nkovraQxog  f]  neQi  T^g 'AxadtjfialTcijg  öta^i- 
aewg,  et  TtQog  ^ETtUrtiToVy  et  ^hiißidörjgy  et  TtQog  idö^iayof^ 
et  TtQog  Jqvüwvoj  et  nqbg  ^QlaraQxov  ad  xaTakrjipiv  per- 
tinebant  ^).   Atqne  ad  eam  contemptionem  iudicü  sensnam  pro- 
ceBsit,  nt  ne  solem  qnidem  comprehensibilem  esse  contende- 
ret^).   Qnamqnam  idem  non  ubiqne  sibi  constitit;  in  Plntarcho 
saltem  esse  aliquid  qnod  liquide  cognosei  posset  uidetnr  con- 
cessisse^).    Quid  nero?   Nonne  illud  Atbenaei  ad  hanc  Fano- 
rini  dubitation^m  iocose  illnstrandam  mimm  quantnm  connenit? 
Aecedit  quod  ipsam  illam  xarakrjfmyriv  q>aytaaiav  in  scriptis 
Fanorini  nsitatissimam  iisqne  paene  propriam  fuisse  Qalenns 
testis  est,  in  Iibri  cni  nomen  est  TtBQi  aglarrig  didaaxakia^ 

1)  Gell.  XI,  5,  5.   Philostr.  uit.  soph.  I,  8  (p.  208).   Di.  La,  IX,  87. 

2)  Gal.  ffB^l  a^ufT.  Bt8aftK.  p.  131.        3)  Ibid.  p.  131  init.  et  138^  J' 
4)  Ibid.  p.  131, 18. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fonübna  qnibuB  AeUanns  in  oaria  historia  componenda  usas  sit.   117 

p.l31, 26  his  nsns  nerbis:  xal  $y(oye  i&avfia^ov,  vfj  tovq  &€ovg, 
ortiog  6  0aßu}givog  elg  ttjv  rtov  I^ttcxcSv  gxorqv  elio&wg  fiera- 
lafißaveiy  &caara  %wv  ovofAartov  ai  rcaverai  kiytav  ovre  %6 
taxakfjftTOv,  avre  v^v  xardXfjXffiv,  ovre  ttiv  xaTalrjftTi- 
xTjf  ipawaalav,  ov%e  %a  rovroig  avTixelfieva,  olov  ateqrjTiyuag 
hyofieya  oKceraktiTtrov  q>avra0lav,  fj  Trjv  ayurrakrjilJlav  avTqv, 

Neqne  ego,  cam  Plntarohns  huc  non  faciat,  inter  Aoa- 
demicos  reoentiores  noni  nllom  anctorem  cuias  scriptis  illae 
&eetiae  Sphaeri  phUosophi  et  Ptolemaei  regis  nindicari  pos- 
sint  praeter  Fanorinum. 

Deniqne  Diogenes,  Fauorini  excerptor,  Vüi  177  eandem 
prorsos  narratinncalam  exhibet. 


Di.  U.Vin,  53: 


Athen.  I  p.  3c:   Kai  IttI  irä^  iariaaeig 
8i  Ttagcatalüiv  (sc.  Larensins),  TtarglSa^  q>rial 
(sc.  Athenaens),  rriv  ^Pcif^riv  Ttäaiv  ccTtoipalvei. 
rlg  yaQ  ja  oi%oi  Ttod-Bl  Tovrip  ^vvwv  ava- 
TtBTtTafiivriv  ^ovri  TOig  <pLXoig  t^v  obilav; 
xonra  yag  rov  yaafiiMov  ^JtoklodcDQOv, 
elg  ohUav  oxav  xig  elaii]  g)lkoü, 
%aTiv  d'ewQeiv,  NixoqxSvy  t^v  tov  g>lXov 
aivoiav  ev&ifg  elaiovra  vag  &vQag. 
6  '9vQ(a(fdg  IkaQog  Tt^dhov  iariv,  17  xiwv 
iative  xal  7i^oaijJL&\  vTtavrrjaetg  di  rig 
dlq>Qov  ev&iiag  M-^xe,  xav  firjöelg  Xiyti 

TOKwtovg  iSei  xal  ravg  Xomovg  elvai  rtXelovg' 
tag  Tolg  ye  fiii  tovxo  Ttouniaiv  IqbI  tig  'rl 
fiiXQoXoyelg ;  TtXelal  toi  oivov  xkialai.  8alw 
dalra  yiqovai  d'aXeiaV  %oi:xi  rot  , 

TOiovTog  tjv  rij  fi€yaXo\fwxi(f  o  fiiyag  jiXi'- 
%av8qog.  Koviov  di  Tjj  Ttefl  Kvldov  vavfiaxiif 
vix:i^0ag  uiaxeSaifiovlovg  xal  teixlcag  rov 
üeifaiä,  hiorofißrjv  r(f  ovri  dvaag  xal  ov 
iffevdunnifxwg ,  navrag  ji^valovg  elarla^ 


Digitized  by  VjOOQ iC 


118 


Felix  Rudolph 


SavvQog  d^  iv  tolg  ßiotg  qfrjolv 
ort  'Efifceioxkrjg  vlog  fjikv 
T]v  ^E^aivirov,  xarikiTce  dh  xal 
ctvTog  vlov  ^^alverov  inl  te 
Tljg  cniT^g  ^Olvfimadog  rov  fjihv 
Inrtifi  xiXrjTi  vBvvarpiivai ,  tov 
6^  vlqv  ccvTOv  TtaXji,  ij,  (og  ^Hqa-- 
xkeldtjg  iv  rij  iTtivofifjf  dgafifp, 
kya»  d'  €VQov  kv  tolg  VTto- 
fjivijfjiaai  OaßwQlvov,  ort 
xal  ßovv  ^'9'voe  toig  ^cw- 
folg  6  ^EfinedoxXijg  Ix  /ni- 


aev.  ^Ixißiadfjg  ök'Olvfinia 
viTojaag  aq^icni  TtQwrog  xal  iev- 
T€Qog  xal  zira^og,  elg  ag  vixag 
xal  EvQiTtldfjg  fy(faxff€v  inivi" 
xiov,  Maag  'OXvfinlfp  Jii  tt»» 
TtarqyvQov  Ttäaav  elatlaoi, 
TO  avTO  iTtolrjae  xal  ABtatpqm 
^OXvfATvlaaiv ,  knivtxiov  ypo- 
tpavtog  Tov  Kelov  2ifiwvldov, 
^EfATteSoxXijg  S'  6  lixQayav- 
%lvog  YftTtoig^OXvfiftia  viieijaor^. 
nv&ayoQtxog  c5y  xal  lii\pv%m 
an:ex6fi€Vog,  kx  OfiVQvrigxal 
XißavwTOv  xal  twv  Ttoli- 
T eXeOTaTtov  agoffiatttv 
ßovv  avarcXaaag  iiivaiii 
%olg  elg  Tijy  mavrjyvQiv 
aTtavtriaaoiv.  6  dh  Xlog 
^I(Ov  VQayffidLav  vixrjoag  ji&r;' 
vrjoiv  kxaOTffi  %ijiv  !4^rjfalm 
^dunce  Xlov  xegafiiov. 


Di.  La- Vm,  63: 


XiTog  xal  aXg)lT(ov. 
Haec  nerba  ex  Athenaeo  acUcripta,  remotiB  üb  qnae  ab  eo 
ipso  praefiationis  loco  adieota  sunt  —  neque  dif&cQe  est  ea 
intemoscere  — ,  ad  nocem  omnigenae  historiae  iarlacig  niden- 
tur  renooanda  esse. 

5. 
Ath.  XIV  c.  12  p.  620  a:  Oix  aneUTtono  if 
fiiidiv  TcSv  cv^ftoaliov  ovök  ^axp^ioL  tjfflü^^ 
yaq  roig  ^O^tjqov  6  Aaqrivavog  .  .  ,o%i  i 
hiaXovvTO  ol  ^a\p(fidol  tuxI  ofitjQiaralji^i' 
OTOxXijg  ecQfjxev  h  %(fi  Tteql  xoqwv,  tovg  ü 
viv  ofiriQiüTag  ovofia^Ofiivovg  TtQwtog  äg 
ra  &iarQa  Ttafijyaye  /ftjfii^rQiog  6  Oalrjfevg. 
XafiaiXiiüv  d*  iv  r(p  tcbqI  Svtjaixodov  wxi 
fieX<ffdf]dijval  qnjaiv  oi   fMvov   ta  'Ofii^QOi 


Digitized  by  VjOOQIC 


De  fontibus  qaibus  Adianus  in  uaria  historia  componenda  usus  sit.   119 


De  Empedocle:  AI- 
Tovg  dh  TOVT ovg 
xovg  naS-adfjiovg  iv 

\p(^dfjaai  Xiyszai 
KXeofiivTjv  rbv  ^a- 
\p(fid6vy  iignalOa- 
ßwQlvog  Iv  arco- 
(ivrjfiovevfiaai. 


akka  xal  ra  'Haiodov  xai  IAqxiXoxov, 
h^i  dk  MifiviQfiOv  xal  Ouncvklöov.  KU- 
afxog  i*  iv  T<^  TtQoriqtp  negl  yglgxav 
'va  ^qxiXoxov  (g)rjaiv)  6  SifitDvldtjg  6 
Zcnwv&iog  iv  Tolg  d'eaxQOtg  Inl  öUpqov 
xa^fievog  iggaiptpöei'.  uiavvalag 
<J*  Iv  T(fi  fCQiOTfp  TteQl  iafißoTtOKÜv  Mva- 
olwva  Tov  ^axpipdov  kiyet  iv  raig  del- 
^eai  Twv  Stfiwvldov  zivag  lafißwv  Ino- 
xqlvBüd-ai.  rovg  <J'  ^fjiTtedoxXiovg 
xa&aQfiovg  iggatpepÖTjaev^Olvfi- 
Ttlaat  KkeofiivTig  6  ^axpi^dogy 
wg  (prjai  Ji%alaQ%og  kv  t(^  'OlvfiTTixqß, 
^laawv  d*  h  TQlrq)  Tte^l  raiv  ^iXe^av- 
ÖQOv  Uqwv  h  jile^avdQBlif  q)rjalv  h 
T(p  iiByaXffi  &€arQ(i}  VTtoxqlvao^ai  ^Hyt]' 
alcev  TOV  xtüfjK^dbv  ra  'Haiodov,  'Bpjuo- 


q>avTOV  di  ra  ^OfiiJQOv. 
Habemus  apad  Athenaenm  enm  omnigenae  historiae  indicem 
nt  nidetur  fere  integrumy  qai  sub  noce  ^aip(pdoi  exstitit. 


Di.  La.V,  5:  V  d'  olv 
liqiaroriXrig  iXO'tov 
dg  rag  l^&rjvag  xal  rqla 
Tcqog  roig  dixa  zijg  axo- 
Irjg  a(prjyrjaafX€vog  etr] 
vne^^Xd-ev  elg  XaX" 
y.idcr,  EvQVfiidovTog  av- 
tov  TOV  leQoq>av%ov  dl- 
xr/v  aaeßelag  yQatffa- 
Hivov,  rj  Jrjfiog)lXov, 
üg  fpriQi  OaßiaQlvog 
iv  TcavTodaTcfj  laro- 
^/^;  inBidtiTteq  tov 
vfivov  €lg  TOV  ftqoBi- 


Athen.  XV  c.  51  p.  696  a:  TovTiav 
Xex^ivTwv  6  /JrjfioxQiTog  itpr),  aXXa 
fiiiv  xal  To  VTcb  tov  noXvfxa&BüTaTov 
yQag>iv  IdqiOTOTiXovg  elg  *B^ 
fisläv  TOvltiTOQvia  ov  naiav  loTtv, 
(ig  6  rffv  TTJg  aaeßelag  xaTa  tov 
q>iXoü6<pov  yQaq}riv  aTteveyxa- 
fievog  JrifxofpiXog,  elg  alddS  Te 
Ttaqaaxevao&elg  vn^  EvqvpiidovTog 
(i.  e.  interprete  Schweighaensero : 
*^qni  honoris  causa  ab  Earjrmedonte 
accnsator  subornatos  est'),  wg  aae- 
ßovvTog  xal  ^öovTog  iv  Toig 
ovaoLTloig  barifiiqat  elg  tov 


Digitized  by  VjOOQ iC 


120 


Felix  Rudolph 


oidefilav   %^q>aatv    Ttaqiiei  %o  qafia, 
alla  xijiv  axokluyy  &  vi  xal  airto  diog 
ioTiv  e§  ccvTTJg  rijg  Xi^ecjg  q>av€Q6v  vfiiv 
Tcoiijaü)'  subsequitur  Aristotelig 
paean  siue  Carmen  inHermeam. 
c.  52:    lycJ  fih  ovx  olda  d  %k  ^* 
yunidelv  iv  rovToig  üvvaxat  Tcaiavi- 
xov  idUofia  .  •  .  Tcaiav  d'  iati  xai  o 
eig  Kqcneqbv  %bv  MoKedova  yfoycfe, 
ov  heKTfjvato  Idle^lvog  6  dtakcam^, 
aig  q>fjaiv  ^EQfxiJtTtog  6   Kakhuaxuo^ 
h  T(fi  TtQWTffi  tccqI  IdQLOTtniijovg.  qii- 
Tai  dk  xal  ovTog  iv  Jehpolg,  h>q(tpih 
rog  yi  zivog  naidog*  xai  6  eig  !d}nq(iOYa 
dk  rov  KoQlv^ioVy  ^Aixvovrjg  naxiQay 
ov  ^öovai  KoqIv&ioi,  Hx^i  ro  naia- 
vixov  i7tlg>S'€yfia.  Ttagi&evo  di  aifov 
Ilokifiwv    0    7t€Qirjyi]%rig    iv   tij  n^ 
Idqavd'iov  iniOTohfi.    %al  6  eiglboi^ 
fiaiov  dh  Tov  nqÜTOv  uilyimov  ßaai- 
kevaavra  naiav  iaviv,  ov  ^dovai'Fo- 
äioi . . . ;  idem  argamentom  mque  ad 
finem  capitis  producitar. 
Ex  inciflo  Ttaiav  inscripto  uidemiiB  habere  Athenaeam^libri  XV 
capita  51  et  52,  Aristotelis  hymnum  Laertiam;  hie  aatem  dic- 
tum eiuB  philoBophi,  qaod  sabianxity  ex  alio  quodam  lemmate 
fortasae  noce  TtQwrog  ant  dixaviytdg  ant  Uyog  insignito  oidetor 
deprompaisse.   Hoc  igitnr  diacrimen  inter  Athenaenm  et  Dioge- 
nem  compilatores  omnigenae  hiatoriae  intercedere  pato,  nt  ille 
partea  fere  integras  in  qoaeationea  aoaa  conmnales  tranatalerit, 
hie  modo  hac  modo  illa  littera  oroixüff  enoluta  mnltaa  nndiqae 
particolaa  excerpaerit 

7. 
Memorantnr  Parmeniacoa  Pythagoreua  et  in  Faaor.  com- 
ment.  apud  DL  La.  IX,  20  et  in  Ath.  XIY  p.  614 ab,  Lanice, 


Qtjfiivov   ^Egfielav 
iftolriaev. 
§  6:  6  dk  vfivog  Jlx^i 

TOVTOV   TOV  TQOTtOV' 

§7:  Sequitur  Car- 
men ab  Ariatotele 
in  honorem  Her- 
meae  compoaitum. 

Tnm  (§  8)  Diogenes 
ipaina  epigrammate  de 
Ariatotele  interiectoaic 
pergit  (§  9):  tovtov 
fCQWTov  OaßiOQlvog 
iv  TtavTodart^  Ioto- 
glif  Xoyov  SixavtMov 
vnkQ  iavrov  avyyga- 
ipai  g)Tjalv  in  ovrij 
Tttvrrj  rfi  dixrj  xal  ki- 
yeiv  (ig  ^-^i^vijaiv 
oyxvri  in  oyxvji^  yr]- 
Qaaxei,   ovxov  d^  inl 

0VX(p, 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  fontibus  quibos  AeüaDus  in  uaria  hlstoria  componenda  usiu  sit.    121 


Botrix  Alexandri  eademqne  mater  Proteae,  hominis  ebriosi, 
et  in  Fanor.  omn.  hist.  apnd  Ael.  n.  h.  XII,  26  et  in  Athen.  IV 

p.l29a. 

8. 


Fanor.  omn.  hist.  apnd  Ael.  a.  h. 
XII,15:  Tdv'HQaxkij  Hyovai 
rag  h  Tois  SMoig  OTtovdag 
6iava7tav€iv  raig  TtaiSialg. 
Inai^e  di  aga  6  Jibg  %a\ 
'Aix^i^yrjg  ^eva  naidLwv  Ttarv 
OifoÖQa.  rovTO  tot  aal  6  Evqi- 
7iid7}g  fifiiv  V7tatvlr%€tai,  fcoir}- 
oag  Tov  avjov  tovtov  &€6v 
Uyovta 
Tial^ci}'  fteraßoXag  yaq  novwv 

ael  (pilw. 
Uyu  di  TOVTO  naidlov  xari- 
|wy.  xal  SioxQttTfjg  dixcere- 
hfif&i]  Ttork  VTto  i^hußiddov 
nai^(or  fieva  ^a^TtQouXiovg 
hl  vrptLov,  idyrjallaog  äi 
talaiiov  negißag  XnnevB  fxeta 
Toü  vlov  Ttaidbg  ovrog,  xal  ngog 
Tov  yekaaavTa  elme  *viv  fikv 
OKjjTca,  OTav  dk  yivjj  mavriQ  av- 
log,  tire  i^ayo^evceig' .  aXXa 
xcl  jiQx^'^^S  ^  TagavTl- 
fog,  TtoliTixog  t€  xal  9?^- 
I6ao(pog  avrjQ  yevofievog, 
TtolXovg  ix^'^  olxirag, 
toig  avT(Sv  naidloig  na- 
vv  üfpoÖQa  iriQftBTo  fieta 
liiv  olxotQlßwv  Ttal^wv' 
lialiOta  di  iiplXet  rigne- 
o&ai  avvolg  iv  toig  üvfi- 
noaloig. 


Athen.  Xn  p.  518 f— 519b: 
Ilatdloig  yag  exaiQev  6  Mao- 
aavaaarig  xal  elxe  noQ^ av%(^ 
tQeq>6fA€va  tiSv  vUiv  {mokkol  d' 
fjoav)  Ter  tixva  xal  zuiv  ^vya- 
ziQiJV  Ofiolojg.  xal  nayza  rav- 
%a  avTog  txqecpe  fiixQ^  rgtcSv 
IrcJy,  ^e^^  a  OTciTCtfiTte  Ttqog 
Tovg  yeyevvTjxorag ,  Ttagayivo- 
fiivuv  aXXuv,  ra  Si  ctira  i(p7i 
xal  EvßovXog  6  xwfiixog  ivXd- 
Qiaiv  ovTwg 
xal  yag  Ttoatp  xdXXiov,  Ixerevio, 

TQiq>eiv 
av^QU)7toy  ear'  av&QCJftov,  av 

ij  x^^ö  ftXart/yl^ovra  xal  xe- 

JCrjvoza, 
rj  OTQOv&ov  rj   nl&rjxov,   kitl- 

ßovXov  xaxov. 
xal  ^^d'fjvodüJQog  di  iv  rip 
Ttefl    aTtovSrjg    xal    nai- 
diag   ^Axgvtav   g)rjal   rov 

TaQOVTlVOV,    TtoXlTlXOV 

afjia  xal  q>iX6aog)ov  yevo- 
fievovy  ftXBlarovg  olxixag 
%XOvra  ael  rovrwr  zolg 
naidloig  naqa  t'^v  dlai'- 
tav  aq> lefiivoig  elg  to 
aviiTtooiov  rjdeo&ai. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


122 


Felix  Rudolph 


Excerpsit  aterqne  lemma  nocabnlo  Ttaiiia  inscriptam,  alter 

alia  praetermittens. 

9. 

Fanorin.  omnig.  hist.  apnd  Athen.  I  p.  10  a: 

AeL  n.  h.  Xu,  31  (ex  lemmate 

TQvqyfj  inscripto):    OiQe  oX- 

vo)v  'EXlriviyuljv  dia  CTtov&iJQ 

ievTUiv  kv  Toig  naXai  ovo- 

fAccta  xaraki^ta  v^lv. 

IlQafivetov  Tiva  knalovv,  Kai  tovtov  TlqafjLveiov,  ovXi- 

Uqbg  Sk  Tjv  aqa  ovzog  rrjg  fiev  naxpv  xal  rtokwfOipoy, 

Ji^^rjTQog, 

xal  Xlog  olvog  &c  vijg  yij-  I  p.  28e:  Xlov  dk  otvov  xalÖo- 

00V,    xal    QaOiog    aXlog,  alov   fiifivtjrat  ^itilvxog  'Xiog 

xal  ^iaßiog.  xal  Qaaiog  tj-dT^fiivog^ .  aal  Ursi- 

doTog  di  ^Qaciov  ^yx^c' 
6  yoLQ  av  laßov  fiov  xaTaq>ayt]  ttjv 

xaQÖlav, 
ctttv  7cl(o  Tovz^,  €v-9vg  vyi^g  yi- 

yvBzat  • 
liaxXriftLQg  xceriß^e^e  .  . . 
^uieaßlov  dk  Ttwftctvog 
ovx  icTiv  aXXog  olvog  fiöLwv  nuiv 
g>rjalv  !kXۤig, 

I  p.  31  b :  ^'iftTtvg  dl  6  'Pfjylvog  njy 
ElXeov  naXov/iivfjv  SfifteXov  Bi- 
ßXlav  (prial  xaXetüd'ai'  ijv  Hol- 
Xiv  Tov  ^AQyBloVy  og  kßaai- 
Xevae  SvQaxoaiwv,  Ttdwtov 
eig  SvQaxovaag  xo^loai  H 
^IxaXlag.  fiJij  av  ovv  6  naqa 
lixeXuiTaig  FXvxifg  xaXovfUvog 
nöXXiog  6  BlßXivog  olvog. 
I  p.  32e:  'ixavtig  di  xal  oKffog 
ve^aXoTTonai.  xal  6  'Podiog  <5« 


xal  inl  vovTOcg  FXvxvg  rig 
IxaXeitOf  Ttqimav  xtf  ovo- 
fxoTi  T^v  yevüiv, 
xal  KQ^g  aXXog  (cf.  Ath.  X 
p.440f.).  xal  ivSvQaxov- 
aaig  JloXXiog'  ixXi^'d'tj 
di  ano  Tivog  lyxmqLov 
ßaaiXifog, 

irttvov  di  xal  Kifiov  olvov, 
xal    ovT(og  ccvtov   ixaXovV 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  fontibas  quibos  Aelianos  in  nana  historia  componenda  usus  Bit.    123 


xöi  ^Fodiov,  TLoeta  Tot  av- 
%a  ovofia^ovreg.  ri  ii;  ovn 
hüvo  %olQ  ^'Ellrjai  TQvqrijg 
amdei^ig;  fiVQ(p  yaQ  olvov 
fiiYvvvreg  ovrwg  $mvov, 
mi  vn€^an;a^ovTo  Trjv  toi- 
avTTjv ytQäaiV  xal  inakelro 
0  olvog  MvQivTjg.  fiifxvrj- 
tai  dk  avvov  Oikmnl" 
irfg  6  TTJg  xwfKpdlag  icoirj- 


aijg,  6  dk  TtoHg  avrov   a%qel6g 
iaviv. 

I  p.  32b:  Kai  i^gdi  q)r]aiv^kav 
Tig  x€Qa07]  OKXrjQOv  %al  evoüfiov 
fiakcau^  xorl  aoofiifi,  xa&ctTceQ  tov 
^Hgcackeuivriv  xal  tov  'EQv&Qalov, 
zov  fniv  Trjv  fnaXcacoTrjza ,  tov  dk 
vqv  evocfiiav  naqeju^ofiivov.  Mv- 
Qlvrjg  dk  olvog  xelTai  naQa 
noaeidlTtTtft)  'diifnjQog  atOTtog 
6  MvQlvrjg  6  zlfiiog,^ 
Seqni  uidetor  Athenaeum  ex  omnigena  historia  commentatio- 
nem  qnandam  de  ainis  exscripsissey  neqae  aero  eandem,  quam 
Aelianmn  in  n.  h.  Xu,  31.  Nam  hoc  capnt  aeqne  ac  oicina 
ex  noce  TQVipij  sumptam  esse  pnto,  id  quod  etiam  uerbis  tI 
8i;  ovx  kxeivo  Tolg  "EXkrjat  TQvqy^g  anodei^ig  arguitor.  Athe- 
naens  igitnr  in  libro  primo  lemmate  olvog  einsdem  lexiei  uide- 
tnr  nsns  esse.  Qnod  si  nere  anspicor,  Fanorinns  bis  de  ninis, 
fnsiüs  s.  n.  olvog^  minns  cnmniate  8.  u.  TQvqni  exposnit.  Cete- 
nun  si  qnaestiones  Homerieae,  quibas  Über  primns  deiTtvo- 
oog>iaTwv  scatet,  Fanorino  debenturOy  ninomm  qnae  ibidem 
exBtat  eommentationis  rationem  dinersam  esse  probabile  non  est. 
Efficacissimum  uero  argumentum  in  bis  positnm  est: 

Ath.  I  pag.  33  d: 
Öre  6  MaQeoirrig 
olvog  6  ^AXe^av- 
SgeuTixog  rijy 
fikv  fCQoarjyoQiav 
^€i  CLTto  Tilg  ^^ 

^AXs^avdQeiif 
nQrivrig  Magelag, 


LByz.  s.n.:  ^Xe^avdqeiaiy  noXeig  oxtw 
xaideKa  —  t6  Id'vtubv  ^iXe^avÖQevg  —  ^löv- 
flog  dk  TtagoTl^erai  XQV^''^  ^^  ^Eqaxoü&ivovg 
TOV Kvqrjvaiov  t6  ItiXe^avdglTi^g.  OaßwQt- 
vog  dk  Iv  T(p  fcegl  TtavToSafcijg  vXrjg 
'JXe^avdQecwTTjg  ipriol  (uerba  a  Marresio 
restituta;  Codices  enim  haec  exhibent:  Jl- 
difiog  dk  TtaQor,  XQ'  ^§  'EgaToad'ivovg  tov 
(Mein.,  to  West.)  ^Xe^avdQlTTjg,  Oaßtaqlvog 
ik  h  T(p  7C€qI  KvQrjva'ixijg  no Xewg  liXe^av- 
iQ€noTr]v  q>rjaC). 

1)  Tide  p.  110  sqq. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


124  Felix  Rudolph 

10. 

Cognonimas  igitar  pro  exilitate  fragmentonim  0  Fanorini 
amplisBime  patere  hoins  cam  Athenaeo  congraentiam. 

Quod  nero  eadem  aeqnalitas  argnmenti  omnibns  libris 
dei7tvoaog>iaTU}v  propria  est,  eo  rapit  hob  conclndendi  necessi- 
tag,  Qt  omnes,  quatenos  quidem  similium  rernm  indicibus  conti- 
neantor,  ad  TtavrodaTciiv  laroglav  renocandos  esse  censeamiu. 
Quod  indicinm  credo  fore  nt  confirmetar,  si  qois  diligaitiore 
quam  ego  institni  comparatione  in  rationem  qnae  Athenaeo 
cum  Diogene  intercedit  inqnisinerit. 

De  nariae  antem  bistoriae  fontibns  hoc  epimetro  id  lacraü 
snmnSy  nt  Aeliannm  lexico  Fanoriniano  bis  nsom  esse  appa- 
reat,  et  ipso,  et  per  Athenaeom;  scilieet  lexici  nestigia  per 
naria  eins  dispersa  ad  onanigenam  historiam  tamqnam  ad  fon- 
tem  primarinm ,  illa  XXVIII  capita  ex  Athenaeo  sumpta  ad 
eandem  qaasi  ad  secnndarinm  recedant 

C. 

Atqai  dogmatis  loco  babent  niri  litterati  Athenaenm  in- 
haesisse  nestigiis  Famphili  Alexandrini  ^),  qui  fere  inter  annos 
p.  G.  n.  50—100,  ntiqne  post')  Apionem  floroit,  et  com  alia 
scripta  grammatica  tarn  keificiva  confecit^},  compendiom  ua- 
rionim  copiosissimnm.  Landator  antem  ab  illo  tricies  qnin- 
qnies.  Age  nero,  nt  ante  ocnlos  nersetnr,  qnomodo  mentio 
eins  anctoris  fiat,  exempli  gratia  hos  locos  Athenaei  accniatios 
consideremns : 

XI  c.  50  p.  475  c:  KEAEBH.  tovtov  rov  biTcdtiaiog 
^4vaxQiü)v  fxvtjfiovevei 

äye  &q  q)iQ^  rifilv  (o  real 
xekißfjv,  oniog  a(iva%iv 
TtQOTtliüy  %a  fiiv  dinL   ly%iag 
v6a%og  %ä  nirsB  <J*  oXvov 

xvd&ovg. 

1)  Marres  omnino  CXIV  coUegit;  plnra  coUigere  potnit;  in  inscrip- 
tionibuB  übromm  constituendiB  etiam  minuB  profecit.  Quarnqnam  matemm 
ntUem  snppeditat.         2)  Yide  ürlichs.  Id  mos.  Rhen.  n.  XVI  p.  247. 
3)  Ath.  XIV  p.  642  e.        4)  Said.  6.  a. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fontibas  quibus  Aelianas  in  uaria  historia  componenda  usus  sit.   125 

adrjXov  dk  noiov  eläog  iari  TtOTtjglov '  rj  nav  noxriQiov  xeJLißrj 
talelrai  oltco  jov  /^««y  elg  ccvro  rrjv  Xoißrjv  ij  ro  keißeiv 
jovTo  d^  IttI  jov  vygov  ovvqd-cjg  Httrrovy  09'  ov  kiyBrai  xal 
0  lißrjg,  SeilTjvdg  de  xal  KkelraQxog  rovg  AloXelg  q>a'- 
aiv  cStio  Tuxleiv  to  Tton^Qiov.  nafjKpiXog  de  ro  Tton^giav 
^eQfjtOTtOTlöa  naJLovfiivrjv  Trjv  lui^ßriv  elvai.  NlxavÖQog  d' 
0  Koloq>wviog  iv  valg  yhaoaaig  7toif4€Vixdv  ayyelov  fieXi" 
%iiq6v  Tfiy  Tiekißrjv  elvai.  xal  yccg  Idvrlf^axoi  6  KoXoq>w- 
viog  ev  7tifi7tT(p  Qrjßatdog  g)rjal  xtA. 

XI  C-56  p.478b:  K0JYA02.  ra  fiovana  noxriQia  xo- 
jvXoi,  cJr  xai  Id^xalog  fivrjfiovevei.  J toöiaqog  d'  Iv  rt^ 
nQog  uivx6q>QOva  naQa  SiTcvcjyloig  xal  Tagavflvoig  irciTtoka- 
(leiv  qnjal  ro  hatwfxa^  elvai  äh  avrd  lovTtjQiq}  ioixog  ßa&el, 
ix^i  dk  xöJ  avg  iviaxjj.  fAvrjfiovevei  Si  avrov  xal  ^Iwv  6  XI og 
fjorvlov  otvov  TtHiüv  Xiytav,  ''EQfimnog  ö^  iv  &€oig 

Tov  T€  tmtv)jov  TtQWTOv  fjveyx^  ivixvQov  rwv  yeirovwv. 
xai  nXartJv  Iv  ^i\  yccniovfiiv(p  'roy  xoTvkov  ipigei   gyrjoi  xal 
^AQiaroqxivrig  iv  BaßvXwvloig,    EvßovXog  öe  iv  ^Odvaoel 
1}  navoTvraig 

6  ö^  leQevg  eitjyoQcSv 

iv  fiiaoig  avroiaiv  eOTwg  Trjv  xaX^v  axevriv  ex^v 

olvov  i^ioTtevöe  xoTvXtp. 
HafiipiXog  äh  TtortjQlov  iprjaiv  elvac  yivog,  Höiov  d^  elvaiJio- 
naov.  üoXifACJv  ö^  iv  T(p  7teQi  tov  JLov  x(j)dlov  q)r]al  xtA. 
Ceterorum  locorum  in  qaibns  ad  Pamphilum  prouocatur  con- 
dicio  non  diuersa  est.  lam  ad  indagandnm  uernm  auctorem 
talium  commentationuin  non  singula  quibus  quaeque  continetur 
scriptornm  testimonia  anxie  rimanda  tant,  sed  hoc  opus  est 
qaaerere,  qnis  primns  Iotas  consarcinauerit.  Neutiquam  is  erat 
Athenaens  ipse.  Ergo  cogitant  de  Pamphilo,  quippe  qni  et  Act- 
^itava  seripserit,  librnm  sermonum  conaiualium  simillimam,  et 
saepe  in  bis  commemoretnr,  et  ceteris  qui  ibi  nominantor  auc- 
toribas  ad  tempora  Atbenaei  propius  accesserit.  Et  quo  minus 
opns  quod  is  neQi  ykwoGwv  xal  ovofiariov  composnit  ad  deri- 
Qandas  istas  similium  rerum  enumerationes  Athenaeo  proprias 
applicari  debet,  eo  confidentius  ipse  ille  Xeifuov  praecipuus 


Digitized  by  VjOOQ IC 


126  Felix  Badolph 

fons  putatur.  Enimuero,  ut  res  ita  se  habuerit,  qoi  potait  fieri 
—  id  quod  nel  ex  locis  appositis  elucet  — ,  nt  PamphiluB  non 
initio  oninscmusque  commentationis  solidae  atque  coBtinnae, 
sed  in  mediis  indicibus  tamquam  singalarnm  remm  anctor  et 
perinde  ac  ceteri  scriptores  memoretur?  Qnocirca  ex  eo  quod 
is  identidem  apud  Athenaeum  afifertor  nihil  aliud  efBcitor,  nisi 
nt  hie  ducem  qnendam  primariam  Pamphili  aetate  posterio- 
rem secntos  sit.  En  Fanorinos,  ut  scriptor  interpositiis  inter 
tempora  Pamphili  et  Athenaei. 

'At  ne  aerbo  quidem^  forsan  inqaies,  ^nomen  eins  in  libris 
Ö€iTcvoaoq)iaT(Sv  significatur'.  Immo  nide  ne  id  ipsmn  a  me 
stet.  Nam  Athenaens  si  consiliom  habnisset  bona  fide  fontes 
suos  aperire,  Fanorini  thesanros  non  laudare  non  potait.  Nonc 
uero  de  iis  omnino  reticens  indicanit  sibi  esse,  cur  taceret 

Atque  si  conceduntar  quae  de  Athenaeo  adhne  dispntata 
sunt,  aalet  illud,  qaod  antea  ^)  conieci,  Fauorinum  in  omnigena 
historia  per  Pamphilum  cum  doctis  studiis  Alexandrinoram 
cohaesisse. 

XVIL    De  Fauorino  Diogenis  Laertii  auctore. 

Ubicumque  cursus  orationis  Diogenis  insertis  aeqaalibiifi 
quibusdam  indicibus  consistit,  de  omnigena  historia  fönte  cogi- 
tandum  est. 

Ac  primnm  quidem  innenta  philosophorum  ei  debentur. 
Nam  quia  in  singulis  uitis,  cum  compluria  memorantur,  intima 
uicinitate  coniuncta  exstare  solent  et  permulta  hie  illic  coDgla- 
tinata  sunt  et  omnia  uno  eodemque  uinculo,  scilicet  noce  TtQÖ)- 
TOQ,  continentur,  omnia  ex  articnlo  TtgtSrog  fluxerunt  lexicl 
Fauorini,  ad  cuius  Studium  primas  origines  indagandi  mirabi- 
liter  conueniunt.  Quid  quod  ipsa  passim  ad  omnigenam  histo- 
riam  diserte  reuocantur,  et  Diogenem  tum  cum  inuenta  litteris 
consignabat  illam  ante  oculos  habuisse  saepius  apparet,  uelnt 
libri  IX  paragraphos  51—54  scribentem,  si  quidem  in  §  50 
haec  dicit:    eyiakelTo  le  2o(pla,  wg  qirjai  Oaßtjqivog  h  n.  L 


1)  Pag.  105. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  fontibaB  qnibiu  AeUanns  in  uaria  historia  componenda  ubob  sit.   127 

xal  TtQiSiog  %qyfi  xr^.  Secüntor  inuenta  Protagorae.  FrnBtalnm 
igitnr  seFaüorino  debere  apertis  uerbis  confitetar;  locnm  qui 
Beqnitnr  Incolentissimiim  eidem  tribnere  nolnit. 

Dein  confirmatnr  id  qaod  Maass  demonstrasBe  sibi  nide- 
tnr,  cognominnm  indices  Diogenianos  Faaorini  esse.  De  quibos 
in  0.  h.  Bcriptnm  fnisse  etiam  ex  u.  h.  Xu,  35  didicimns  (cf. 
p.  77).  Vox  antem  ^^curog,  qua  quidem  Faaorinnm  aactorem 
argni  modo  diximns,  nonnasquam  etiam  in  homonymis  occnr- 
rit,  uelut  in  IV,  58,  V,  85,  Vni,  47  (H,  112).  Denique  quo- 
niam  constat  lexicon  Diogeni  praesto  fniBse,  nonne  illi  catalogi 
proxime  ad  indolem  talis  libri  accednnt?  Hos  antem  eommn- 
nem  locum,  fortasse  s.  n.  ofuSwf^oij  illic  occupasse  nescio  an 
inde  colligendnm  sit,  qnod  de  definiendo  Periandrornm,  Mil- 
tiadamm,  Sibyllamm,  Bacidnm,  liberornm  Niobae  nnmero 
AeUanns  ex  o.  h.  pendens  libri  XII  capitibus  35  et  36  con- 
tinais  exponit. 

Libri  ni  paragraphi  26 — 35  ita  cohaerent,  ut  sint  de  in- 
nidia  qna  comici  et  philosophi  Platonem  carpserint.  Snmptae 
sunt  ex  qnadam  omnigenae  bistoriae  parte,  quam  uocabulo 
x'^^  siue  €x^Q^  inscribere  mihi  liceat.  Quam  originem  cla- 
mant  cum  aequalitas  loci  tum  qnae  §  34  tractatnr  Xenophontis 
in  Platonem  maleuolentia,  de  qua  uide  p.  114  sq.,  Fauorini- 
qne  nomen  et  ante  (§§  24  et  25)  et  post  enm  (§  37)  appositum. 
Gemella  lenmiata  exscripserunt  Diogenes  1. 1.  et  Athenaeus  XI 
cc.  112 — 120;  hie  quae  sub  uoce  ^rjXoTv/cla  de  Piatonis  in 
alios  inuidia  exstabant,  quae  sub  uoce  x^^V  ^^^^  h^Q^  de 
alionim  in  Platonem  inuidia  ille. 

Karo  autem  continentes  partes  Diogenes  ex  Fauorini  miscel- 
laneis  deprompsit.  Immo  in  multa  frustula  ea  discerpsit  et 
inoicem  inspexit  magnamque  operam  in  euoluendis  iis  atque 
perscrutandis  posuit.  Nam  inuenta  philosophorum  ex  uoce 
^Qwtog  sumpta  admodum  uarie  per  omnes  libros  digessit  et 
ei  copiosissimo  lemmate  uoce  Tvaiav  notato  (cf.  Ath.  XV  c.  51) 
solum  Aristotelis  hymnum  transcribere  satis  habuit  (V,  7);  eas- 
demque  nonnumqnam  res  uel  ad  diuersos  locos  singulorum 
Fauorini  compendiorum  (V,  76)  uel  ad  coniunctam  omnigenae 


oogle 


126  Felix  Rudolph 

historiae  commentarioramqae  memoriam  rettalit  (11,  38  et  39 
de  Polycrate,  m,  19  et  20,  ym,  12),  ant  de  diaersis  rebus 
ütramqne  opus  iisdem  locis  laadauit  (£^,  23). 

Qaae  cum  ita  sint,  Diogenes  in  oompilando  tantom  abest 
at  fontes  snos  perinde  atqne  Athenaeos  continno  exhaoflerit, 
at  multis  nndiqae  fragmentis  conexis  fallacem  speciem  doctri- 
nae  sednlitatisque  praebeat.  Unde  efficinntor  maximae  illae 
dif&cultates  qaibus  anusquisque  in  anctores  eins  inqairens  de- 
tinetar.  Ne  Maassio  qnidem  contigit  at  de  Fanorino  sno  prae- 
cipno  Diogenis  fönte  omnibns  perauaderet  Yenun  tarnen 
summa  eorum  quae  comprobare  stndet  confirmatnr;  reiciends 
snnt  quae  a  Willamowitzio  ei  opponnntar: 

Proficiscendom  est  a  conspieaa  illa  testimonioram  copia, 
qua  apad  Diogenem  etiam  leuissimae  quaeque  bistoiiolae  fnl- 
ciuntnr.  Ac  non  tantam  accumalantur  fontinm  indicia,  sed 
diuersis  passim  scriptoribus  laudatis  auctoritas  miinscmnsqne 
testimonii  definitui^  qaaestionnmqne  de  quibns  inter  doctos  non 
constabat  solunntur  difficnltates.  Qnae  scribendi  nel  potius 
disserendi  ratio  adeo  singalaris  est,  nt  nnnm  enndemqne  anc- 
torem  clamet    Is  erat  Fauorinns. 

Primam  enim  scimos  hnnc  et  ipsnm  in  coaceraandis  scrip- 
tomm  indiciis  sibi  placaisse:  Di.  La.  V,  41  de  Tbeophrasto: 
0aß(OQlvog  äi  g>r]ai  yrjQaaavra  avrdv  kv  (poqeli^  7t€Qi<piQ€- 
ad-ac  xai  tovio  kiyeiv'^'EQfiiTtTtov  Ttaqaxid'ifievov  latOQSlv 
iiQxeollaov  rov  Uvtavalov  Iv  olg  iq>ao%e  tcqoq  Acoddr^v 
%6v  KvQrjvalov.  Apud  Aelianum  Xu,  36  de  nnmero  libero- 
rum  Niobae  nominantur  Homerus,  Lasns,  Hesiodns,  Alcman, 
Mimnermus,  Pindarus;  in  Protagorae  inuentis,  quae  modo 
lexico  Fauoriniano  addiximus,  Piatonis  QealrrjTog  et  Ev^i'- 
drjfiog^  Timon,  Artemidorus  dialecticus  iv  T(p  nqbg  Xqioin- 
Ttovj  Aristoteles  h  to)  tcsqi  natöüag^  Epicurus,  Aleidamas; 
apud  Diogenem  III  §§  26—35  (o.  h.  s.  u.  x'uvr^  sine  h^qa) 
Theopompus  h  ^HövxotQUj  Anaxandrides  h  Qvjael^  Timon, 
Alexis  iv  MeQonLöi  et  l/^yxvUuvi,  Amphis  iv  ^A^q>iifiQaxH  et 
Je^iötjfilörj  y  Cratinus  iv  WevdvTtoßolifxaltp  j  Alexis  iv^Ohfi- 
TtioÖLOQi^  et  naQaal%(^f  Anaxilas  iv  BotqvXIwvi  xal  KIqxj]  xai 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  fontibuB  qaibos  Aelianus  in  uarüt  historia  componenda  usus  sit.   129 

nXovalaiQf  Aristippiis  h  rtp  vera^ip  tcbqI  nakaiäg  tffvqnj^^ 
Xenophontis  ov^TCooiov,  SomQorovg  ciTcoloyla,  Kvqov  nai^ 
iüay  Piatonis  Ttohtela  et  vofioi^  dialogos  quem  Antistfaenes 
Sa^tov  inscripsit  Eadem  testimonionim  multitado  propria  est 
Atheoaei  sennonibüs  conuioalibiiBy  qnos  ad  omnigenam  histo- 
riam  recedere  snpra  stataendnm  erat,  ex  aliis  praeterea  ueternm 
libris  nulli.  Aelianus  antem  congesta  illa  scriptorum  nomina 
in  nariam  historiam^  reoipere  omnino  aspematus  est.  —  Nnnc 
iam  intellegimusy  quid  sibi  nelit  Gellins,  enm  ex  mnltis  et  re- 
motifl  lectionibos  omnigenam  bistoriam  eonfiatam  fnisse  dicit. 

Dein  Fauorinns  parata  illa  testimoniornm  qnasi  oongerie 
snnm  iadiciam  saepius  adicieb^t,  atque  eo  qnidem  consilio,  nt 
Homericonun  instar  qui  XvtixoI  nocabantnr  aporias  enodaret 
Velnti  Xenophontis  Platonisque  mutnam  simnltatem  postqoam 
exemplis  ex  ipsornm  nolnminibas  petitis  probauit,  nt  erat 
ntrinsqne  philosophi  admirator,  ita  explicare  conatns  est,  ut 
'parilitatem  nirtutnm  inter  se  consimiliam,  etiamsi  contentionis 
studiom  et  nolnntas  absit,  speciem  tarnen  aemulationis  creare' 
(GelL  XIV,  3),  illosque  alod-ofiivovg  Ttjg  iölag  hcajeQOv  aqe- 
triq  tcbqI  TtquneUov  diaq>iqead'ai  (Ath.  XI  c.  112)  sumendam 
esse  dieerei 

Etiam  Diogenes  tales  aporias  a  Fanorino  solntas  exhibet: 

V,  1,  5:  *0  5*  ovv  uäqiaxotiXrig  lXd-<av  elg  rag  ^A&fivag 
xai  xqla  TtQog  roig  dhca  v^g  axokijg  ag>7]yr]aafi€vog  l'nj  VTte^X- 
^6v  elg  Xaixlöa,  EvfVfiiäovtog  avrdv  %ov  IcQoqxivrov  dlxf}v 
ao€ß€lag  yQcnfßa/iivov ,  ij  JrnioipLXoVy  äg  q)r]ai  Oaßio^ 
Qlvog  iv  7C.  L,  IjtetdriTteq  zov  vfivov  kTtolrjae  elg  zbv  nqoei^-- 
lihov  ^EQiiBlay. 

Vin,  1,  47  de  Pythagora:  ^EQaToa&ivtjg  di  q>riai,  7ca&d 
xtti  OaßwQlvog  iv  TJj  oydorj  7t.  L  Ttafarl&erai  (i.  e.  Fano- 
rinas  aactore  Eratosthene) ,  rovrov  elvai  %bv  tiqwtov  ivrix- 
vtag  Tcvynevaavra  kTtl  t'qg  firj'  ^OXvfiTttadog  xtA.  .  .  .  tovtov  b 
^aßwQlvog  (fijai  ogoig  xoTicaad-at  dia  rijg  f^a&tjfAaTi" 
^^iQ  SiLijg,  i/ri  ftkiov  di  Sumgarriv  xal  rovg  helvifi  Ttltioia- 
oavtag,  xal  fÄcra  luvr^  uägtarozilriv  nal  ravg  STOJixovg,  alla 
l^v  xal  rbv  avgavbv  tcqwxov  ovofidaai  xocfxov  xal  rijv  yijv 

Uipdfw  StndiaB.  TB.  9 


Digitized  by  VjOOQ iC 


180  Felix  Rudolph 

üTQoyyvXijv'  wg  dh  Oeo^p^aCTogy  naQfievldrjV  wg  dk  Zrj- 
v(av,  'Halodov. 

11,5,38  de  Socratis  acciuatoribas:  oTttjviyxato  iikv 
ovv  v'qv  yQaq>r^v  6  MiktjTogy  elft€  dh  rijy  dlxrjv  Ho- 
XvevxTogy  äg  g>riai  Oaßiaqlvog  Iv  n.  L,  ovviyQaipB  dl 
Tov  Xoyov  noXwtQorrjg  6  aoq>iaTi^g^  &g  gnjcilEQfiiTtnog,  ? 
uiwxog  &g  Tiveg.  Tt^orjtolfiaae  dh  Ttavra  Aivuav  6  drjiia- 
yoyyog.  (39)  IdYnad-ivrig  8^  iv  ralg  rwv  (ptXoc6q>iav  iia- 
doxatg  xal  IlkaTwv  h  oTtoXoylq  XQBlg  avrov  xarvjyo^aai 
g>aaiv,  uiwtov  %al  Avxwva  aal  MiXrjxov'  %bv  /zkv  ^wtov 
wg  vTthQ  T(Sv  iriiiiovqyiSv  %al  ttSv  TtolirixtSv  b^it/ofievov  tov 
öi  uivxtova  VTtlq  tiSv  ^tftoQtnv*  %a\  rov  MiXrjrov  VTtiq  tiiv 
7toir]twv,  ovg  oTtavtag  6  SomQaTrjg  dUovQe,  —  OaßwQlvog 
h  v(p  fCQcirq}  TcSv  aTVOfiyrj^ovevfiarcjv  fif^  elvai  aktj&ij  xov 
Xoyov  tov  üoXvx^aTOvg  xara  SanLQorovg. 

1,4,79:  yiyove  dh  aal  iteQog  nivraKog  vo/no&infij 
wg  qnjai  Oaß(OQivog  h  aTtofivrjfiovevfianav  TtQtirtp  xalJrj' 
fÄi^tQiog  kv  ofiwvvfÄOig,  og  nal  fiix^og  TtQoarjyoQev^. 

IX,  3,  23  de  Parmenide:  nal  doxel  Ttqvhog  TceqxaQaxhai 
TOV  airov  elvai  ^'EoTteQOv  nal  O(oaq>6^ov,  wg  q>i]Oi  Oaßw- 
qlvog  Iv  TtifXTtTif  xwv  aTtofivrjf^ovevfxarwv'  ol  dh  üv^ayo- 
qav.  KaXXlfiaxog  di  (prjOi  fjiri  elvai  avrov  to  7tolr)(ia,  Yide 
et  I,  7,  98  sq.  cnm  paginis  meis  89  sq.  et  77. 

Logos  appositos  non  a  Diogene  esse  compositos  sed  soli- 
das  nnitis  auctoris,  Fauorini,  eommentatinneulas  in  prompta 
est  Diogenes  igitar  nommmqnam  descripsit  non  tantam  aac- 
tonim  quae  Fanorinos  congesserat  testimonia,  sed  etiam  iudicia 
quae  idem  congestis  testimoniis  de  aporiis  Ulis  tolerat  In 
quo  cardo  quaestionom  Diogenianarum  nersatar.  Nnnc  oero 
facillime  expeditnr  quod  eaedem  nonnnmquam  res  modo  ad 
Fanorinnm  modo  ad  antiqniores  quosdam  scriptores  renocan- 
tnr:  m,  37:  Evfpoqlwv  dh  xal  Havalriog  Biqtjxaai  Ttoi.- 
XoKig  iarQafifiivrjv  v^v  oqx^v  rijg  TtoXiTslag,  riv  noXirelaY 
^Qiato^evcg  q)r]Oi  rtacav  cxedbv  iv  rolg  ÜQ^axa- 
yoQOv  yeyQaq>d'ai  avTiXoyi^xoig.  111,57:  rjv  xal  €vqI' 
axead-ai    oxedbv    oXtjv    Ttaga   n^wtayoQtf   iv  TOig 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  fontibiis  qnibos  AeUanns  in  uaria  historia  componenda  osns  Bit.   181 

avTiXoycxolg  q>rjai  OaßcjQlvog  h  TcavtodaTV^g  latoglag 
dfvxiqip.  'Suffieeret'  Wilamowitzio  'hie  unus  locus  ut  Fano- 
rinnm  a  perpetuo  Diogenis  fönte  8eeemeret\  Atqui  res  nihil 
habet  offensionis,  dummodo  Diogenem  statnamus  modo  Fano- 
rinnm  ipsum  modo  auctores  ab  eo  laudatos  antestatum  esse. 
Dein  qnod  utraqne  historia  miscella  Fanorini  in  eodem  saepe 
argnmento  aersabatnr^  nonne  gemelli  einsmodi  loci  ad  com- 
mnnem  lexici  et  eommentarioram  memoriam  referri  possunt? 

Saepius  ea  qnae  disertis  aerbis  Fanorino  nindicantnr  eam 
speciem  prae  se  fenmt,  ut  breuia  additamenta  esse  nideantur 
parentheseon  instar  uitis  Diogenis  carptim  inserta.  Qua  re 
Wilamowitz  ad  refntandam  Maassii  sententiam  ntitar,  fraade 
eompilatoris  deceptns.  Nam  multo  amplios  patent  talibns  locis 
Fauoriniana.  Diogenem  compilatorem  ad  singnla  quae  profert 
e  'grandibns'  uolnminibos  Fanorini  conqmsioisse  qnae  eis  Fa- 
norino  landato  opponeret  ant  adiongeret  param  est  credibile. 
Immo  nero  non  tantum  ea  qnae  speciem  additamentomm  habent 
ipsa,  sed  etiam  ea  in  qnae  addita  sunt  Fauorino  debentur. 

Velnti  qnod  in  VI,  25  est  Diogenis  Gynici  in  Platonem 
acerbe  dictnm  his  uerbis  excipitnr:  Oaßw^lvog  öi  q>rioi  iv 
7t.  U  ligLatiTtTtov  eiitelv  tovto.  Qnae  sie  uidentnr  interpre- 
tanda esse :  transeripsit  Diogenes  ex  o.  h.  alicnins  auctoris  de 
Diogenis  dicterio  testimonium;  simul  quod  Fauorinus  ibidem 
de  genuina  origine  eins  iudicauerat. 

IV,  7,  54  de  Bione:  ccTcogltf  ök  xal  tcSv  voaoTtofiovvTtüv 
ieiviSg  dieTid'€TO,  'mg  ^dvriyovog  avT(^  ovo  d-eqanovrag  ani- 
oteiXe.  xal  rjxokov&€i  ye  avtcp  h  cpoQelq),  xa&d  q>7jai  (Daß. 
iy  n.  l.  lam  qua  tandem  causa  Diogenem  ut  hoc  leuissimum 
de  lectica  indicium  ex  omnigena  historia  adiceret  commotum 
esse  putabimus,  nisi  totum  locum  quem  adscripsi  ibi  inuenit? 

IX,  29  de  Zenone  Eleata:  ovrog  xal  rbv  !dxii.lia  Ttqw' 
wg  Xoyov  ^QioTtjaev.  Oaßwqlvog  öi  (pr^ai  IlaQ^uvldTjv  xai 
iiJ^vg  avxvovg,  i.  e.  inuentores  tov  ^x^^^^^^S  loyov  in  o.  h. 
cnm  alios  tum  Zenonem  haberi  exposuit;  ipse  uero  ibidem 
controuersias  doctorum  ita  disceptauit,  ut  Parmenidi  illud  in- 
uentum  addiceret. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


132  FeUx  Rudolph 

Narrat  Diogenes  Uly  19  Platonem  a  Pollide  Lacedaemonio 
ueniisse  Aeginae^  quam  insulam  Piatonis  patriam  faisse  Fano- 
rinns  in  o.  h.  doenit  (in,  3) ;  in  media  aatem  paragrapho  19 
de  Piatone  liaec  interposita  sunt:  ^v  d^  avrdg  6  ^e)g  rov  vo- 
fiovy  %a^a  gyrjot  0aß.  iv  n.  l.  lam  nero  recordemnr  nariae 
historiae  1.  XIII  capita  23—25,  nbi  ennmerantnr  qui  ex  rebus 
seenndis  fraetam  ntilitatis  non  perceperint,  ad  onmigenae  histo- 
riae partem  noce  nallynorog  notatam  snpra  nobis  renoeajida 
faisse.  Indidem  nidetar  derinata  esse  illa  narratio  Diogems, 
qui  uerbis  riv  d^  airog  6  -d-elg  tov  vopiov  argomentom  in  quo 
lemma  TtaXlyKorog  nersabatar  significare  satis  habait,  reliqiut 
quae  indidem  mntaatns  est  Fanorino  nolnit  tribnere. 

Agitur  libri  ni  paragraphis  48-62  perpetois  de  dialogo, 
atqae  ita  quidem,  nt  initio  in  nninersam  de  ui  ac  notione  et 
de  generibns  eins,  dein  de  dialogomm  Piatonis  partitionibos 
et  nnmero  qnaeratnr.  Qui  hanc  commentationem  composnit 
post  Thrasylum  nixit,  qui  in  §  56  nominator;  dein  erat  philo- 
sophns  in  scriptis  Platonicis  snmmopere  aersatns;  porro  gan- 
debat  quadam  aequalitate  argnmenti  diindicandisqae  aporiis 
(§  61  sq.)  et  dialogos  genuines  a  spuriis  secreuit  (62).  Ha^ 
omnia  conueniunt  ad  Fanorini  omnigenam  historiam,  qaae  in 
media  dissertatione  (§  57)  laudatur:  elal  rolwv,  (ptiaiv  (scöpff- 
avlog)y  ol  Tvdvreg  avT(p  yv^aioi  diaXoyoi  ?§  xal  Tteynjxonaj 
rrjg  fiiv  Ttokvtelag  elg  dixa  diaiQOV^^vrjg  —  ijv  xal  evQloM' 
od-at  ax^dov  okrjv  naqa  UgcoTayo^tjc  iv  TOlg  avTiXayixotg  (frjOi 
OaßiaQlvog  kv  tc,  L  devTigq)  —  rcSv  dk  vofnav  eig  ivo- 
xaldexa.  Paucula  igitur  Diogenes  Fanorino  adscripsit;  largam 
de  dialogis  commentationem  se  ^x  tov  d'  otoixbIov  lexici  iiiios 
furatnm  esse  dissimulabat. 

Quoniam  apparnit  in  uitis  eins  permulta  inesse  Fanori- 
niana  quae  Fanorino  apertis  nerbis  non  uindicantur,  quatenns 
ea  pertineant  quaerendnm  est.  Cognoscnntur  singulari  illa 
ratione  qua  auetores  nominantur.  Ex  Fanorino  igitur  Dioge- 
nes Laertius  pendet  ubicumque  tale  quid  dicit  quäle  in  VI,  36 
de  Diogene  Cynico:  Tcarmv  avrov  (sc.  nkarcovog)  nors  to 
OTQWfiaTa  xexlrjxoTog  (pllovg  TtaQct  Jiovvalov,  l'qpi;  ^rtciT(5  fifr 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  foDüboB  qoibus  AelianoB  in  aaria  historia  componenda  asos  ait.   1S8 

niattavog  xevocjtavdlav  .  tcqoq  ov  o  IIlaTwv  ^oaov,  oß  Jio- 
y€y€g,  rov  %vq>ov  diatpalveig,  doxcSv  fjii]  zervqxjSad'ai* »  ol  di 
(faai  %dv  dioyinqv  eineiv  ^Ttccvci  tov  IIXdra)vog  titpoV**  xbv 
öh(pavai  ' hiQffi  ye  zvgxpy  Jioyeveg^  ^wtIwv  ö^  iv  t^  t€- 
%aq%if  q>ricl  tovto  ftQog  avrdy  eiTtelv  tov  IIXatu)va  tov  xt;ya; 
uel  quäle  in  VIII,  51:  ^/anedoxkijg,  äg  (prjaiv  'iTtno- 
ßojog,  MiTwvog  rjv  vlog  toi  ^E^nedoxXiovg,  uixQayavzi^ 
voQ.  vo  d^  avTO  xal  Tlfxaiog  iv  rf  TtevrexaidexaTi]  %tiv  lato- 
QKaVy  Inloriiiov  avdqa  yayovivai  tov  'Efineöonkia  tov  Ttarenov 
TOV  TioiTjTOv.  alka  xal  ^'EqixiTtTtog  Ta  avTa  Tovrq»  qyrjaiv. 
ofioUjg  xai  ^HQoxXeldrig  iv  Tip  nBql  voamv^  oti  lafiTtQcig  ^v 
obUag  inTcoTQognjxoTog  tov  naTtTtov.  Xiyei  dk  xal  ^EQaToa&e- 
vrfi  Iv  TOig  ^OXvfiTtiovlxaig  ....  53:  SdvvQog  d^  iv  Tolg 
ßioig  (priolv  OTi  ^EfdTtedoxl'qg  vlog  fxkv  rjv  ^E^aiviTov,  xa- 
%ilim  dk  xal  avTog  vlov  ^^alverov  i/clTeTrjg  ctvTrjg^OXv^" 
Ttiaiog  TOV  fiiv  %7t7tffi  xilrjTi  vevixivai,  tov  ä*  vlov  avTOv 
Ttahj,  Tj,  wg  'HqotxXeLdrß  iv  rf  iTCidQOfifj,  äQOfiq)  ....  Tij- 
lavyrjg  6*  6  üvS'ayoQOv  Ttalg  iv  tt  Ttqbg  Oikokaov  iTtiOTolfj 
fr^ai  TOV  ^(jiTteioxXia  uiQXivofiov  elvai  vlov.  54:  oti  d' 
Tjv  lixQctyavTlvog  Ix  SixeUag,  avTog  iva^ofxevog  t(Zv  xa&oQ- 
fi(Sv  q>r^aLv, 

Neque  nero  Diogenes,  qaamquam  Fauorinum  ex  memoria 
hominnm  exstingnere  studebat,  facere  potuit,  quin  suam  eins 
notitiam  iaetaret;  in  §  53  enim  gloriabundus  haee  addit:  iyu 
S*  evQOv  iv  TOlg  VTtofxvijfiaai  0aßcoQlvov  oti  xal  ßovv  edvae 
rolg  ^ewQOlg  6  ^EfiTtedoxkijg  ix  {xiXiTog  xal  alq>lTwv  xal  adek" 
fov  eaxe  KakkixQaTldrjv.  Quae  igitur  proxime  adscripta  est 
de  patre  Empedoclis  aporia  e  commentarüs  sumpta  est  Fauo- 
rini,  qui  adhibita  historiola  de  bone  Olympiae  dispertito  Satyri 
qaidem  de  Exaeneto  patre  indicium  probauit  lam  uero  si 
eidpimos  pauca  illa  quae  Diocli  debentur  0  philosophornmque 
placita,  testamenta,  epistnlas  et  Biogenis  ipsius  nafxfxeTQOy 
qaod  eaedem  testimonionun  quasi  strues  per  omnes  libros  de- 
prehenduBtiir,  omnes  ad  Fauorinum  reuocandi  sunt. 


1)  Tide  Maass.  p.  8  sqq. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


134  Felix  Rudolph 

Accedont  alia.  Fanorinum  apophthegmatum  nenatorem 
faisse  constat;  ad  apophthegmata  magna  pars  operis  Laertii 
pertinet  Et  qaod  singolae  uitae,  si  snmmam  spectas,  non 
tarn  perpetuis  factonun  fettorarnque  continoationibiis  quam  bre- 
uioribns  adnotamentis  uaga  quadam  libidine  constractifl  niden- 
tor  contineriy  nonne  firmatar  illad  qnod  diximus,  exhanstis 
multis  innicem  florilegiorum  Fauorini  lemmatiB  hanc  iUam  in- 
constantiam  argamenti  ortam  esse?  Ploribos  nerbis  hanc  sen- 
tentiam  defendendi  spatiam  non  datnr;  niam  tarnen  praemon- 
strasse  mihi  nideor.  Nunc  antem  elncet  Aeliani  cum  Diogene 
consensnm,  quem  cunctans  antea  0  ad  Fauorini  memoriam  re- 
uocaui,  ad  probandum  hunc  auetorem  uariae  historiae  onmi 
dnbitatione  remota  ualere. 

XVIIL  De  Aeliani  historiae  animalium  fontibus. 
A. 
De  historiae  animalium  fontibus  quidquid  docti  inde  a 
Gesnero  usque  ad  nostram  aetatem  protulerunt  falsum  est. 
Neque  enim  Aelianus  eum  librum  conscribens  usus  est  Athe- 
naeo  neque  Oppiano  neque  uero  Nicandro.  Sane  si  qois  honun 
cum  illo  affinitates  saepe  manifestissimas  obiter  intuetur,  ualde 
procliue  est  pericnlum  ne  in  errores  incidat.  Sed  in  ista  libi- 
dine impudentissima,  qua  alius  compilator  alium  cum  ad  aer- 
bum  describeret  ex  memoria  hominum  remouere  stadebat, 
uerae  librorum  necessitudines  perspici  nequennt,  nisi  nia  et 
ratione  disqniratur,  utrum  alten  alteris  prorsus  conueniant  an 
hie  illic  uberiores  sint.  Etiam  dispositionis  utrorumque  ratio 
habenda  est. 

B. 
1.   Quod  si  in  comparando  tenemus,  primum  quidem  ei 
Athenaeo  historiam  animalium  non  pendere  cognoscimusi  quam- 
quam  ei  bis  locis  respondet: 

hist.  anim.  XV,  23  Athen.  YII  c.  18  p.  282  e  ~  2S3f. 

h.  a.  XV,  27  Athen.  IX  c.  39  p.  387  f  —  388  b. 

h.  a.  m,  16  Athen.  IX  cc.  41  et  42  p.  389  bc. 

1)  Paff.  57  sq. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  fontibas  qoibas  AeUanas  in  uaria  hiatoria  componencbt  osos  sit   135 

h.  a.  m,  42  Athen.  IX  c.  40  p.  388  b-d. 

h.  a.  m.  35  Athen.  IX  c.  43  p.  390  a. 

h.  a.  X,  35  Athen.  IX  p.  390  c. 

b.  a.  XY,  28  Athen.  IX  c.  45  p.  391  a— d. 

h.  a.  XY,  29  Athen.  IX  p.  393  e. 

h.  a.  XYn»  24  (cf.  et  u.  h.  1, 14)       Athen.  IX  c.  49  p.  393  c— f. 

h.  a.  lY,  2  (cf.  et  u.  h.  1, 15)  Athen.  IX  c.  50  p.  394 e  —  395  a. 

h.  a.  XYI,  23  .                  Athen.  Xn  c.  19  p.  520  c  d. 

lam  si  apparait  historiAm  animalmm  fontinm  qnadam 
commimitate  non  modo  cum  naria  historiaO»  sed  etuün  cum 
Athenaeo  conionctam  esse,  qaoniam  et  Athenaeum  et  Aelia- 
nnm  aaria  scribentem  lexico  Faaorini,  atque  id  etiam  in 
lemmatis  de  bestiis  componendis  nsos  esse  scimos;  libmm  de 
natura  animalinm  et  ipsnm  ad  omnigenam  historiam  partim 
referendnm  esse  seqmtor.  Accedit,  qnod  Helices  oppidi  de- 
mersiOj  quam  Fauorinns  apnd  Stobaeum  flor.  CY,  62  deplorat 
et  quam  simul  cmn  morte  PoUidis  Lacedaemonii  in  commen- 
tariis  enarranit  (cf.  Di.  La.  in,  20) ,  memoratnr  etiam  in  bist 
an.  Xly  19,  nbi  et  Litcedaemonii  cum  Heiice  urbe  occidisse 
dicnntnr. 

Philosophi  Platonici  uestiginm  reperitnr  in  b.  a.  XV  c.  29, 
nbi  locntio  ovdk  ixtag  ßalXeiv  ita  nsorpata  est,  nt  significet 
'ad  similitndinem  alicuins  rei  prope  non  accedere\  Qaae 
praeterea  apnd  solnm  Platonem  in  repubL  IX  p.  575  G  occnrrit. 

2. 
Audio  ex  libello  quem  G.  G.  Euehn  'de  uia  et  ratione 
qua  Claudius  Aelianus  in  historia  animalinm  consoribenda  usus 
est'  Lipsiae  1777  emisit  I.  G.  Schneiderum  in  periculi  critici 
p.  128  Perizonio  et  Yalesio  ceterisque  qui  de  uita  Aeliani  ex- 
posnissent  crimini  dedisse,  qnod  non  uidissent  'certam  aetatis 
Aelianeae  notam  inde  peti  posse,  immo  debere,  quod  sophista 
ille  multa  ex  Oppiani  poetae  libris  in  suam  de  animalibus 
historiam  transtulerit'.  Doleo  quod  periculi  critici  aditus  mihi 
non  est  Verum  tamen  noui  hanc  sententiam,  quam  primus 
tulit  Gesner,  propagauit  lacobs,  ex  Aeliani  bist.  an.  Lips.  1784 

1)  Cf.  p.2S8q. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


136 


Felix  Biidolph 


Aeliani 

Oppiani 

Aeliani 

h.a.  IL  17 
h.  a.  IX,  52 

hal.  1,212-243. 

h.  a.  II,  41 

hal.  1, 427-437. 

h.a.  1,3 

h.  a.  IX,  53 

hal.  1,438- 445. 

h.a.  1,46 

h.a.  1,13 

hal.  1,512. 

h.a.  XV,  19 

hal.  I,  522-532. 

h.a.  1,2 

h.a.  1,16 

hal.  1, 747—755. 

h.  a.  1, 12. 

h.a.n,22 

hal.  1, 777-799. 

h.  a.  1, 14 

h.  a.  1, 30 

hal.  n,  128—140. 

h.a.  1,15 

h.a.  1,19 

hal.  n,  141-^166. 

h.a.  1,23 

h.a.  1,32 

hal.  n,  253-418. 

h.a.  1,23 

h.a.  1,33 

hal.  in,  117—120. 

h.a.XV,l 

h.a.  1,40 

hal.  in,  132-137. 

h.a.XIV,8 

h.a.  1,5 

hal.  111,144  sqq. 

h.a.  V 111, 18 

h.a.  1,4 

hal.  m,  323-326  \ 
hal.  IV,  40-64      / 

h.  a.  II,  13 

h.  a.  1, 4 

h.a.n,8 

h.  a.  I,  26 

hal.  in,  340. 

h.  a.  1, 18 

et  halieaticis  Oppiani  Lips.  1813  a  Schneidero  editis.   C!on8en- 
tiont  aatem  inter  se 

Oppiani 

hal.  m,  432-442. 

hal.  m,  520—525. 

hal.  m,  610-619; 
cf.  IV,  242—263. 

hal.  IV,  40— HO. 

hal.  IV,  127—146. 

hal.  IV,  172-210. 

hal.  IV,  216-241. 

hal.  IV,  308-373  1 

hal.  IV,  610  sq.     ) 

hal.  IV,  419-436. 

hal.  IV,  450-467. 

hal.  IV,  468—503. 

hal.  V,  62— 108. 

hal.  V.  425-447. 

hal.  V,  519-588. 

Mordet  anbinde  ocalos,  nt  ita  dicam,  ea  connenientia; 
qnam  din  cnm  animo  Inctatns  snm  ntmm  ad  Aeliannm  Oppiani 
compilatorem  an  ad  conunanem  qnendam  fontem  renocarem. 
Tandem  haec  sententia  in  me  nicit.  Namqne  ego,  cnm  omnino 
laborem  poematnm  nerba  in  sermonem  pedestrem  transferendi 
Aeliano,  nt  exscriptori  inerti,  tribnere  dnbitarem,  nidi  enm 
etiam  in  historiolis  Oppiano  cetera  plane  consentaneis  plara 
qnam  hnnc  poetam  et  identidem  de  iisdem  piscibns  dinersa 
exhibere.  Continnatio  qnoqne  ntrornmqne  qnos  contnli  loco- 
mm  licet  saepins  eadem  sit,  tamen  in  nninersnm  diso^pat 
Qnas  ob  cansas,  cnm  Schneider  ambigne  flnctnans  alias  oon- 
gmentias  ad  Oppiannm,  alias  ad  parem  originem  referat,  dos 
ad  tertium  qnendam  anctorem^  qnem  nterqne  secntns  sit,  de- 
dnoimnr.  Uterqne  igitur  enadit  compilator,  nisi  qnod  enndem 
librum  de  piacatn  compositum  0  Aelianns  nertit  in  orationem 
sophisticam,  in  poeticam  Oppianns. 

3. 
Nicandrnm  Colophoninm  cur  ab  Aeliano  consnltatnm  esse 
negem,  operae  non  pretium  est  causis  ex  theriacis  nel  ex 
alexipharmacis  allatis  disserere.     Nam  qnid  cogitari  potest 

1)  De  Bcriptoribus  rei  piscariae  cf.  Athen.  I  p.  13  b.  Ael.  h.  a.  epflog. 
et  Xra,21,  XV,  4, 9, 19. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fontibas  quibus  Aelianos  in  aaria  historia  componenda  usus  Bit.    137 

ineptinBi  quam  ut  Aelianofl  poetam  tantnm  non  quattnor  sae- 
colis  ab  ipsias  aetate  remotnm  adierit?  Etiam  ratio  qua  ille 
in  historia  animalitun  laadatnr  ei  commento  obstat;  de  qaa 
satis  habeo  te  ad  hos  locos  remisisse:  h.  a.  Y,  42,  IX,  20, 
X,  9,  49,  XVI,  28. 

Ceteroqui  radices  historiae  aoimaliam  in  tenebris  relin- 
cnntor.    Heam  antem  de  iis  opinionem  snpra  in  p.  86  indicani. 

XIX. 
Psendoplntarchi  apophthegmata  regnm  et  ducnm  nescio  an 
ad  Fanorinum,  fortasse  ad  eins  yv(apioloyi%a^  qnae  apnd  Snidam 
commemorantnr,  renocanda  esse  statnendnm  sit.    Cf.  p.  27  sq. 

XX. 
Bestat  nt  librornm  affinitates  quae  proxima  dissertatione 
tractatae  sunt  snb  nno  adspectn  ponam: 

Mohae  et  nariae  et  remo-  Isocratei,  Peripatetici,  Alezandrini. 

tae  lectiqnes  (Gell.  XIV,  6).  Theophrasti ,  Philo-      Ariitop.haneB. 

Stephan!»  alionim  j 

Alexander  Po^lustor.  r    ^  r  r~  . 

Demetriaa  Magnei.  ^, .  l  .,. 

Diodis  Magnetis     \  '         \ 

Meo^ rÄv^^h^ii^.  p^^pj^^  ^^      FamphiliiA.^..^. 

:«^i  rfj£  *0/äj^     nsfft  yi/   tt«^«  rffi^'^mx^.     alia  scripta 

--äJäjii^^ \  / 

Fanorini  navfo-  j 


•  Oppianv«^-  "W    ••:....  \  / 

AthäDaeiia^--.^>...    K 


Diogeriica     Aeliani  'irc-     Aeliiuü  na^  A^ESad  notr 

Stepha^nii  \J/ 

y  Stobaei  mMlbytop. 
Snidas. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


INDEX. 


I.  De  Claadii  Aeliani  temporibns 3 

n.   De  Aeliani  aactoribos  quid  airi  docti  adhac  seDseriiit  11 

m.  De  Athenaeo  Aeüani  aactore 12 

IV.  Qaa  ratione  Aelianas  Atiienaeo  osas  sit 18 

Y.  Athenaeo  com  uaria  historia  comparato  quid  de  aactoribni 

Aeliani  profecerimuB 24 

VI.  Qoae  ratio  sit  inter  Aeliani  aaria  et  ceteros  qnoB  nonimoB 

ueterum  libros 25 

yn.   De  fontium  indidis  ez  Aeliano  ipso  petendis 30 

ym.   Fontes  cireamspiciontnr 47 

IX.  De  Fanorini  libris  miscellis 4S 

X.  Aelianam  Fauorinom  dacem  primaiiom  secatiun  eese     .    .  56 

XI.  De  Pamphila  Aeliani  aactore 81 

Xn.  De  Pamphila  Fanorini  aactore 89 

Xm.  Conclnditar  de  fontibas  aariae  historiae  qoaestio  ....  92 

XIV.  De  alü8  qoibasdam  quaeetionibaB  Aelianeis 94 

XY.  De  Fanorini  onmigena  historia  denao 104 

XYI.  De  omnigena  historia  Athenaei  fönte 108 

Xyn.  De  Fanorino  Diogenis  Laertii  aactore 126 

XYm.  De  Aeliani  historiae  animaliam  fontibas 134 

XIX.  De  Pseadoplatarchi  apophth^gmatam  originibas  profertor 

coniectura 137 

XX.  Librornm  affinitates  in  ono  conspectn  ponantar     ....  137 


Digitized  by  VjOOQ iC 


DE  POLYPHEMO  ET  GALATEA 

COMMENTATIOKEM  PHILOLOGICAM 


SOBIPSIT 


ÖEORGIÜS  RICARDÜS  HOLLAND. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Digitized  by  VjOOQIC 


PRAEMONENDA. 


Philologicam  inscripsimos  hanc  commentationem ,  qnia 
lepidae  fabellae  de  Polyphemo  et  Galatea  in  poesi  ueterom 
reliqoiis,  quas  nondum  snbtili  diligentia  criticoque  indicio  ex- 
plicatasy  emendatas,  comparatas,  snppletas  nidemns,  hanc  cn- 
ram  qaantalamcnmqne  admonere  conabimur.  Atque  illo  titnlo 
panlnm  seiangere  nolaimns  archaeologicam  qnae  dieitnr  fabu- 
lae  tractationem  non  prorsos  secladentes  quidem  hanc  ueterum 
ingenii  partem  artisqne  poeticae  reenperandae  fontem  inex- 
hanstam,  tarnen  niribus  nos  inferiores  esse  intellegentes,  quam 
qui  post  Ottonis  lahn  in  sjrmbol.  archaeol.  p.  411  sqq.  et 
Wolfgangi  Heibig  in  symbol.  philolog.  Bonn.  p.  359  sqq. 
incohatam  et  mnltis  locis  libri  'qaaestiones  de  pictnr.  par. 
Camp.'  inscripti  repetitam  innestigationem  qoaestioni  promo- 
nendae  prodessemns.  Qai  niri  quamqoam  non  modo  artifienm, 
sed  etiam  poetarum  monumenta  plena  fere  congessere  (cf.  Iah- 
nium  1. 1.  p.  411  sqq.  c.  adnott.;  Helb.  symb.  p.  361  sq.),  quibns 
paaca  tantom  addemus,  tarnen  praeeipnam  litterarum  interpre- 
talioni  potissimnm  nanare  operam  non  eorum  erat  consiliam, 
ita  ut  singolari  commentatione  hanc  partem  traetare  non  snper- 
nacaneum  nideretarO-  Persnasimns  antem  nobis  non  posse 
nemm  fnietnm  pereipi,  nisi  singdas  huins  argnmenti  personas 

1)  Pamm  enim  diligenter  noÜBsima  recozit  GlaeBerus  progr.  Sieg- 
barg.  a.  1879  'de  Polyphemi  mytho'  inscripto  nimiB  properanti  pede  pro- 
grediens,  et  qui  nuperrime  innotuit  Bohemus  Fr.  Ersek  sua  Imgua  de 
Polyphemo  et  Galatea  commentatus  in  annal.  philol.  et  paedag.  qui  inscri- 
bantar  'Listy  filologick^  a  paedagogick6'  X  p.  170>-183  lahnii  et  Helbigii 
aestigia  uidetar  pressisse,  quantum  intelleximus  e  narratioDe  aigumenti 
Hinchfelderi  Script,  hebdomad.  phil.  1883  nr.  36  p.  1133—1134  inserta. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


142  Oeoitiias  lUcardiiB  Holland 

inde  ab  initiiSy  nbi  primnm  earam  iniecta  Bit  mentio,  nsque 
ad  ultima  tempora  aeternm  poesis  perseqnamnr,  ut  conexa 
illüstrato  plus  Imninis  ad  cdngiila  poemata  redondet,  quam 
separata  nniiiB  generis  tractatio  argnmento  adhibere  solet  Sci- 
moB  nero  band  panca  ad  comparatioiiem  singalomm  poetanun 
spectantia  in  uironun  doctomm  commentariis  ad  illohun  poe- 
mata compositiB  latere,  qnibiiB  mnlta  nos  debere  libere  pro- 
fitemnr. 

Prinsqnam  antem  ad  noBtram  rem  adgrediamoTy  panca  in 
uninerBam  de  Cyclopibns  uidentnr  dispntanda.  De  Gydopmn 
natora  atqne  origine  apertnm  intercedit  diBorimen  inter  anti- 
quiBsimos  mythologiae  Graecae  anctores  Hesiodam  et  Home- 
rnm.  Hie  enim  theog.  uu.  139  sqq.  refert  Gaeam  ex  Urano 
peperiBse  Cyclopes  tres  Bronten,  Steropen,  Argen,  qai  loui 
tonitm  et  fiümina  fabricati  sint,  hio  longe  diuersos  indacit 
imprimis  OdjBS.  IX,  106  sqq.  feroB  paBtoreB  numero  non  defi- 
nito  neque  origine  commani  indicata.  Tertiam  genas  Cyclopmo 
comparet  apud  PB.-AriBtotelemO  mir.  and.  121,  nbi  miri  ali- 
quid  narrat  de  Thracnm  natione  hoc  nomine  significata,  de  qua 
accnratioB  edocemnr  a  posterioris  aetatis  Bcriptoribna,  impri- 
mis a  Strab.Vm  p.372fin.;  Paus.  11, 16, 5.  Vn,25,5;  Apoll, 
biblioth.  n,  2, 1,  3 ;  schol.  Eur.  Or.  965 ;  Eustath.  p.  1622, 54flqq., 
qai  omnes  fere  consentinnt  eo  qnod  narrant  Cjclopes  ingenti- 
bas  moris  drcumdedisse  arbes,  praecipae  Tiryntha  et  MycenaSi 
dissentiant  eo  qaod  alü  alionde  orinndos  dicant  fabalosos  arti- 
fices.  Yario  modo  has  diaersitates  inter  se  conciliare  stadae- 
ront  airi  docti.  Atqae  Elaasenins  qaidem  (Ulixis  feita  ex  He- 
siodo  explicata,  Bonnae  1834  p.  2  sqq.)  Homeri  Cjclopes  qiuui 
dedactos  esse  ex  daemonibas  Hesiodeis  statait,  alii,  at  Frei- 
leras  mythol.  Gr.  I^,  511  sqq.,  tria  haec  genera  nihil  aliad  esse 
arbitrantar  qaam  Neptaniarom  airiom  diaersas  significatioDes, 
rarsas  alii  Homericos  et  Hesiodeos  Cyclopes  'ex  tertio  illo 
genere  diaersa  ratione  originem  traxisse'  iodicant,  caios  sen- 
tentiae  princeps  est  Schoemannas,  qai  hanc  qaaestionem 

1)  Yide  etiam  Pherecydem  ap.  schol.  Apoll.  Rhod.  lY,  1091  (MneU.  frgm. 
bist.  Gr.  I  fr.  26)  cf.  Schoemann.  p.  327  ado.  7,  quem  plenimqae  seqaionir. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Oaktea.  148 

diligentissime  tractauit  in  ^schediAsmate  de  Cyclopibns'  ind.  lect. 
Giyphiswald.  aestin.  1859  (—  op.  acad.  IV  p.  325  sqq.).  Utat 
lioe  est  certo  iam  pridem  poetae  in  depingendis  bis  monstris 
non  eam  differentiam  obseruanenint,  quam  historica  ratio  posta- 
lassety  sed  ntrinsqne  imaginis  lineamenta  et  colores  qnasi  in 
üsa  tabula  commiscnerant,  caias  rei  lacnlentissimam  exem- 
plnm  uidetor  esse  nnns  ille  ocalns  in  fronte  coUocatas,  quem 
Cydopibus  innatam  fnisse  testatnr  Hesiodns  bis  (tbeog.  143) 

fiovvog  d^  6q>^aXfidg  ^iaatp  ivixeiro  fiercimp. 
Quem  cnm  mytbologi  folminis  ignem  significare  probabiliter 
statoanty  ab*  Hesiodea  descriptione  translatns  nidetar  ad  Ho- 
mericamy  ubi  Polypbemnm  nno  tantam  Inmine  praeditnm  esse 
mnltis  ex  locis  elncet  (Od.  IX,  382  sq.  390.  394  etc.)  0-  Mnltum 
aütem  nt  nidetnr  ad  confhndendas  ntrinsqne  poetae  bac  in  re 
proprietates  nalnit  communis  sedes  dnomm  generum,  qnae 
postea  fabnlosae  buic  nationi  adsignata  est.  Nam  ab  Homero 
ad  terram  incognitam  relegantur,  Hyperiam  uel  prope  Hype- 
riam  sitam,  nt  longinqnitate  itineris  denotetur  momm  feritas 
cf.  Od.  VI,  4  sqq.  de  Phaeacibns 

ot  Ttglv  ^iv  TtOT^  evaiov  h  evgvxoQcp  ^YTtegelrj, 
ayxov  KvxXtimcjv  avdqüv  VTte^voQSOVTWv , 
0%  aq>€ag  aivianovro,  ßlrjq>L  di  q>iQTBqoL  ^aav, 
recentiores  omnes  fere  incolas  eos  fuisse  Siciliae  tradnnt,  Aet- 
naearum  regionum  cf.  scbol.  Od.  IX,  106.    Aetnae  autem  in 
igninomo  Camino  cum  ueteres  posuerint  Yulcani  ministromm- 
qne  ofißcinam,  conciliatas  esse  inter  se  diuersas  cogitationes 
fiuiile  intellectu  (cf.  Schoemann.  1. 1.  p.  332).    NuUi  autem  ex 
nüraculosis  priscamm  fabulamm  beroibus  magis  in  litterarum 
materiam  abiere,  nuUi  poetarum  studio  sie  sunt  arrepti,  nuUi 
tarn  communi  omnium  poesis  aetatum  certamine  exculti  quam 
Cyclopes,  cuins  rei  causa  inde  repetenda,  quod  hi  potissimum 
jargissimam  iocandi  copiam  offerebant,  atque  descriptio  Home- 
rica  posterioribus  poesis  generibus,  maxime  comoediae,  pluri- 
mas  ansas  dabat,  qnae  eorum  indoli  plane  responderent.   Ne- 

1)  üt  res  plane  nota  diserte  non  Bi^piificatur ;  qaare  de  ceteris  Cydo- 
pibus idem  colligere  licebit  cum  interpretibuB  cf.  schol.  u.  106. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


144  Georgius  BicardoB  Holland 

qae  praetennittendum,  quod  solent  Cjclopes  com  Ulixis  fiibolig 
coninngi,  quem  non  minus  poesis  Graecae  quam  Troiani  belli 
heroem  tao  iure  dixeris.    Unom  nero  potissimiim  poetae  sibi 
e  Cyclopom  namero  elegenint,  in  quo  totins  gentis  mores  ae 
natoram  quasi  uno  oonspectu  repraesentarent,  quem  non  soluni 
in  antiquarum  üabularum  erbe  retractarent  atque  recolerent, 
sed  quem  nouis  fabulis  implicare  atque  in  uariarum  persona- 
rum  consuetudinem  inferre  perquam  adamarent,  quo  crebrins 
tritam  imaginem  nouis  coloribus  interpolare  liceret.    Cjclops 
enim  xot^  i^oxi^v  per  totam  Graecarum  et  fiomanamm  litte- 
rarum  memoriam  est  Polyp  hemus  ipso  nomine^)  ad  penial- 
gatam  famam  speetante,  filius  Neptuni  et  Thoosae  nympbae^), 
id  quod  testimoniorum  multitudine  illnstrare  non  difficile  est 
(Benselero  s.  u.  Kvxhjjxjj  auetore)  cf.  Od.  XXHI,  312;  inscrip- 
tiones  fabnlarnm  Epicharmi  et  Euripidis,  carminum  Philoxeni, 
Timotheiy  Theocriti;  Eur.  Troad.  437 ;  Demad.  in  Demetr.  eloc. 
284;  Plut  qnaest.  symp.  I,  5.  Gat.  9.  Galb.  1;   Lucian.  dial. 
mar.  I  c.  5,  IL  catapL  14;  Paus.  X,  22,7;  Polyaen.  1,10;  Atben. 
I  p.  19  f. ;  Quint.  Smym.  VIII,  126 ;  schol.  Theoer.  XI,  1 ;  Nie 
Eug.  VI,  503.  517.  527.  545;  Horat.  sat.  I,  5,  63.  ep.  II,  2, 125; 
Val.  Fl.  1, 136  al.  Primus  antem  induxit  Polyphemum  Homeras, 
cuius  uestigia  secuti  huic  potissimum  Gyclopum  generi  ex- 
colendo  posteri  operam  nauarunt,  dum  nomina  Hesiodea  re- 
cedunt,  quae  confusa  sunt  recentioris  aeui  socordia,  uelati 
Nonnus  confudit  Dionys.  XIV,  52  sqq.,  qui  Polyphemum  inter 
Bronten,  Steropen,  Argen,  alios  enumerat    Nos  Polyphemi 
personam  iam  accuratius  persequemnr  inde  ab  Homeri  aetate 
historico  ordine  usi  usque  ad  id  tempus,  quo  libere  traetare 
argumenta  desinebant  uersificatores  ^). 

1)  De  etymologia  assentimur  Lehrsio  (Aristarch.^  p.  460  not.),  qai  in 
altera  nominis  parte  uocem  ^/iij  inesse  recte  cognoait. 

2)  Cf.  Hom.  Od.  1, 70  sqq. ;  schol.  Od.  IX,  106.  311. 

3)  Similes  fabulas  in  aliarum  gentium  mythologils  oboias  co]k;git  et 
iUustraoit  Quil.  Grimm  comm.  acad.  Berol.  1857,  coi  nuper  accessit  Kr.  Ny- 
rop:  Sagnet  om  Odysseas  og  Polyphem,  Kffbenhavn  1881. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Folyphemo  et  Oalatea.  145 

Caput  I. 

Polyphemus  apud  Homerum. 

Od.  IX,  105—555. 

Narrationis  filum  dednoere  nt  in  fabula  notissima  neque 
opus  est  et  officio  fungitur  Hyginus  fab.  CXXV.  Polyphemus 
est  ingenti  magnitudine  et  robore,  id  quod  a  poeta  et  disertis 
nerbis  significator  et  rernm  et  instnunentorum  pari  immdhsi- 
täte  illustratur  *)  cf.  uu.  187.  257.  428.  190 sqq.: 

xaJ  yap  -d'ovfxa  rirvuro  TtehoQioVy  ovdh  itpxei 
avÖQl  ye  aixoq>ay(fi,  alXa  ^loj  ili^em 
vxfrrjXwv  oQiwv,  o  re  (palverai  olov  itTt   aXliov. 
214.  269.  296.  372.  407.  446;  ü.  etiam  Od.  I,  70.  X,  200.  XÜ, 
210.   Lapidifl  immensi  mole  portam  obstrnit  240 — 243.  304  sq. 
313 sq.  340.  416;   saxa   molitar   481  sqq.   495 sqq.  537 sqq.; 
lignonun  fert  ingens  onas  233 sq.;  clanam  pennagiiam  gerit 
319  sqq.: 

KvKkcJTtog  yaQ  hcscTO  fjtiya  ^onaXov  Ttaqa  orpKp 
%k(OQbv  iXatveov  to  fihv  exTafÄCv,  ocpqa  q)OQolr] 
avavS'iv'  ro  filv  afifieg  itaxofdev  eiaoQOWvTeg 
oaaov  ^'  larov  vrjog  ketxoaoQOio  (xeXaLvrig, 
q)OQTldog  evQelrjg,  iq  t*  kxTteqaf  ptiya  Xairf.ia, 
xoaaov  ^rjv  fi'^'Kog,  roaaov  ftdxog  eiaoQccaa&at 
(et  Lucil.  satur.  XV  fr.  I  Muell.).   Voce  utitur  late  sonanti  167. 
257.  395.  399.  401.  403.   Vesci  et  bibere  solet  snpra  humannm 
modnm  248  sqq.  292  sq.  353  sq.  360  sq.  371  sqq.   Ferae  mentis 
est  neque  hnmana  ant  diuina  iura  agnoscit,  id  quod  et  ex 
commnni  omniam  Gyclopnm  descriptione  apparet  et  saepe- 
nnmero  de  Neptuni  filio  repetitur  cf.  106 sq.: 

KvxlwTtiüv  d^  ig  yalav  V7teq(pi.aX(av  a-S^Cf^iartav 
Ixöfied'^  etc.   cf.  VI,  5  sq. 
1128qq:  xolatv  d*  ovr*  ayogal  ßovXriq>6qoi  ovtb  -S'ifiiareg, 
aXX^  —  '9'€ficaT€vei  de  ^aOTog 

jtaldwv  rjö^  aXoxmv  aid^  aXXi^Xcov  äXiyovacv. 

1)  Cf.  schol.  Od.  IX,  187;  EasUth.  p.  1621, 50 sqq.;  Quintil. inst. or. 
VIII,4,24. 

Leipiiger  StadleiL  TU.  10 


Digitized  by  VjOOQ IC 


146  GeorgiuB  Ricardus  Holland 

cf.  215.  287.  350  sqq.  368  sqq.  428:  a&e^laTia  eidtig.  477  sqq. 
494.  u.  etiam  Od.  n,  19.  XX,  19.  Ipse  nero  PolyphemoB  prae- 
cellit  ceteris  impietate  ac  scelere;  nam  recte  interpretes  — 
primns  Aristarclias  cf.  Apoll.  Soph.  lex.  Hom.  s.  n.  a&€filatm] 
Lehrs.  Arifit^  p.  182  —  conclndnnt  ceteros  non  omni  caraisse 
deonun  religione^)  ex  nersibus  107 sqq.: 

KvulwTCwv  —  ot  ^a  Ceolat  7tBTcoi&6%Bg  a&a- 

varoiaiv 
ovTB  (pv%€vovocv  etc. 
n.  111:  xa/  aq)iv  Jibg  ofißgog  ai^ei, 

cf.  410  sqq.  509  sqq.  Contra  Polyphemus  ab  omniom  oonsne- 
tadine  recedit  cf.  188 sqq.: 

olog  Ttoifialveauev  anoTtqod^ev'  ovdh  fiex^  akXovg 
TtcjXeiT^f  akk^  a7tav€v&€v  kwv  a&efilOTia  i]dTj 
neqne  lonem  ueretar  cf.  273 sqq.: 

n^Ttiog  eig,  w  ^€lv\  ij  xiqlod'ev  €ikr;kov^ag, 
6g  fi€  &€Ovg  niXeat  ij  öeidlfiev  rj  akiaa&ai ' 
oi  yuQ  KvnkiOTteg  Jtbg  aiywxov  akiyovacv 
oidi  &€(Sv  ^cexaQwv,  kTtel  rj  Ttokv  g>iQT€Qol  eifiev, 
oid^  av  iyu}  Jiog  ix^og  akevafievog  n;€q)idolfiijv 
ovte  aev  ov-S^^  iraQcov,  ei  /uij  -dv^og  fie  xelevoc. 
cf.  520  sqq.   Neque  uidetnr  coniugem  liberosue  habere  nt  ceteri 
cf.  115.    Cyclopes  neqne  semnt  neqne  fabromm  artes  noae- 
mnt  108. 125sqq.9  cum  sna  sponte  omnia  proneniant^)  109 sqq.: 
akka  %a  y   aOfca^a  Kai  ayqQora  Ttavra  qwovtai, 
nvQol  xal  XQiS'al  ^d^  afiTteloi,  ai  Tt  q>iQovGiv 
olvov  iqiaxaqyvXov  y  -aal  G(piv  Jibg  o^ßqog  ai^u, 
Habent  igitur  triticum,  hordeum,  uiteSi  quas  ipse  Polyphemus 
agnoscit  357  sqq.     Dinitiae  autem  eorom  constant  in  gregi- 
bns  oninm  et  capramm,  qnomm  cultnra  operati  nitam  degant 
pastoralem;  Polyphemus  possidet  ^fjXa  h.  e.  oues  et  capras 
(Lehrs.  Arist.^  p.lOO)  183 sq.  187.  217.  220.  226.  237 sqq.  244sq. 
308  sq.  312.  315.  336  sqq.  341  sq.  405.  418.  425  sqq.  438  sqq. 

1)  Cf.  Bchol.  uu.  106. 107.  275.  508  et  Eustath. 

2)  In  proaerbiom  abüt  Kwikomta  ßhs  cf.  Macar.  Y,  44  et  Leutscliii 
adnot. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  147 

447 sqq.  461  sqq.  469.  548 sqq.,  qnas  omni  cnra  foaet,  qaas 
ipse  mulget,  e  quarnm  lacte  ipse  sibi  casemn  parat  an.  246  sqq. 
coli,  emn  u.  219.  In  antro  casei  famos  premont;  discretae  sunt 
diaersae  aetates  agnomm  et  haedoram ;  uasa  ad  lac  recipien- 
dam  necessaria  (cf.  schol.  u.  223)  referta  219 sqq.;  mares  et 
feminae  in  stabulis  separantur  oa.  237  sqq.  coli.  c.  nu.  338  sq. 
8chol.  n.  218.  Habitant  Gyclopes  in  magnis  montibus  antra 
(cf.  113  sq.  400).  Polyphemi  antrum  spatiosum  (237.  337),  prope 
mare  sitnm  (182),  altam,  lanris  imminentibus  (183),  cinctum 
anla  alto  saxoram  mnro  saepta  pinibnsque  et  qaercnbus  or- 
oata  (184  sqq.).  Solet  dominus  obstmere  antrum  ingenti  saxo 
(u.  p.  145);  interior  pars  speluncae  stercore  abundat  (329  sq.). 
Polyphemus  lignis  aridis  in  ipso  antro  ignem  incendit  cf.  233  sq. 
(231).  308;  nocte  per  pecudes  stratus  in  uirgulis  (427  sq.)  dor- 
mit  (298).  Mane  pastor  immensus  greges  agit  acri  sibilo  ^) 
(315  sq.)  in  pascua  (217.  437  sq.)  et  ad  flumina  (450),  uespere 
reducit  (336.  451  sq.  233). 

lam  si  totam  Polyphemi  personam  quae  quidem  ab  Ho- 
mere depingator  respicimus,  sie  sententiam  definimus:  Cyclops 
est  brutum  monstrum  corporis  tantum  ingenti  robore  fretum 
Dcqne  in  adhibendis  uiribus  agile,  subtiliore  sensu  atqae  miseri- 
cordia  uacuum,  moderationis  in  edendo  ac  bibendo  expers. 
Qua  nero  astutia  Ulixem  in  antrum  reducere  cupit,  ut  xenium 
accipiat  (5 17  sqq.),  ea  stolidae  mentis  edit  luculentissimum  do- 
cumentum.  Neque  tamen  plane  abest  subdola  quaedam  cauil- 
latio,  qua  Polyphemus  uexat  Ithacum  quamuis  ferocitate  parum 
celata  355 sq.: 

dog  fWi  eil  rcqocpQiov  y,al  fioi  reov  ovvofjia  elTth 
avrlxa  vvv,  iVa  tot  öd)  ^eiviov,  (^  X6  av  x^^Q^'^Sy 


1)  Sclendam  in  explicatione  Eustathli  p.  1631, 2  sqq. :  ivrav&a  Si  cSona^ 
Toy  f^oyyor,  dvrto  xai  tov  av^iyfwr  ay^iaiyofv  lov  KvxlofTtoe  ^oi^ov  avxov 
fr^civ  —  ^lardov  di  on  xara  rbv  noiTjrrjv  ^i^eiv  IdysiM  Ttoi/irjv  rovreari 
cv^lrrtiv  iv  r^  i^ayeiv  nolfiviov  ^  okoos  vifuiv  'av^iyßtov'  non  cantum 
fistulae,  cuios  usus  a  Polyphemo  Homerico  abhorret  ipso  Eustathio  teste 
p.  1622, 12,  sed  stridorem  labris  dentibusue  excitatum  (cf.  Etym.  M.  705, 
15  sq.  21  sq.)  significare. 

10* 


Digitized  by  VjOOQ iC 


148  GeorgiuB  Ricardos  Holland 

neqne  plane  insolsus  locus  quamuis  sangoinolentos,  quo  xeninm 
hospiti  promittit  369 sq.: 

OvTiv  iy(o  Ttvficerov  edof^at  fiera  olg  kraQoiOiv, 

Tovg  ö^  akkovg  Ttgoa^ev'  ro  öi  rot  ^eivi^wv  %a%cLi, 
unde  prouerbium  illud  Kv%X(a7tog  dwQsd  (Apost.  X,  20  a;  Luc. 
catapl.  14)  uel  KvxhoTteiov  yiqag  (Plut  quaest.  8yTnp.VIII,8, 3j 
repetendum  esse  constat:  de  dono  aliquo,  quod  ei  qui  accep- 
turus  est  ne  tantillo  quidem  plus  utilitatis  affert  quam  eis  qni 
expertes  sunt,  nonnumquam  malus  damnum  (cf.  Plut.  1. 1.).  Nam^ 
ut  Lucianus  expllcat,  av  te  ftqiiTov  av  re  Tcvfictrov  (sc.  Oittv 
Tcaridetat  6  Kvxlioxf/)  ol  avrol  odovreg  TteQifihovacv.  Quod 
tamen  fit  in  rudibus  hominibus,  quos  robore  nemo  aequlperat, 
ut  fauore  aliquem  prosequantur  paterno,  ea  ulrtute  ne  Cjclo- 
pem  quidem  uidemus  carere,  quippe  qui  intentissimam  tenerri- 
mamque  g;regum  suomm  curam  habeat.  Consueult  ut  uidetnr 
coUoqui  cum  pecudibus  suis,  ueluti  flebili  modo  misericor- 
diam  nisi  Gyclops  esset  moturo  arieti  quae  passns  sit  exponit 
447  sqq.  eumque  domini  iacturam  sentire  et  deflere  opinatnr 
452  sqq.  (uide  etiam  pretiosum  scholium  u.  456).  Per  totam 
autem  narrationem  ut  par  est  epica  dominatur  grauitas  ac  ne 
mica  quidem  admixta  leuioris  uel  comicae  artis  0  -  pallidniu 
pauorem  importat  bestiae  impetus,  neque  is,  qui  Troiam  ce- 
perat,  semper  retinet  animum  cf.  236.  396,  quem  socios  de- 
fecisse  bis  ex  uersibus  apparet:  331  sqq.  376  sq.  381.  492  sqq. 

Haec  Polyphemi  persona  per  totam  sequentem  aetatem 
quasi  adumbratio  suberat  cuiuis  picturae,  qua  eadem  figara 
repraesentaretur.  Singula  uero  lineamenta  licet  interdum  de- 
lituerint  plane  euanuerunt  numquam  aliis  alius  aeui  poetis  alio 
magis  inclinantibus  hie  detrahentibus  illic  adicientibus  ampli- 
ficando  hie  illic  minuendo  (cf.  etiam  Olaeser.  1. 1.  p.  4  sq.).  Qnas 
quidem  singulorum  et  poetarum  et  poesis  generum  proprias 
rationes  ab  Homero  proficiscentes  quantum  poterimus  illnstrare 
suscipiemus. 


1)  Welckeras  de  Epicharmo  op.  I  p.  321  iam  in  Odyssea  hilaritatem 
non  ita  multam  a  comoedia  distantem  agnoscit. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  149 

Atque  in  epico  genere  Cyclops  non  tantopere  uidetur 
stndia  poetarum  excitasse  quam  ceteri,  quomm  fata  a  Smyr- 
Daeo  nate  ex  parte  tantam  celebrata  et  consummatioiiein  qnan- 
dam  et  prooeminm  nidebantur  postnlare.  Gerte  nuUum  quod 
seimus  exstat  testimonium  ant  indiciam,  ex  quo  colligi  liceat 
etiam  post  Homerum  epica  arte  hanc  fabnlam  esse  tractatam, 
qaae  res  praeter  causam  snpra  commemoratam  inde  aidetur 
repetenda  esse,  quod  pamm  prope  accedebat  haec  narratio 
ad  mjthomm  Troicomm  contextum  et  qnod  Cyclops  ferocissi- 
mns  per  se  ab  heroibas  seiunctns  in  carmine  grauioris  arga- 
menti  primas  partes  agere  nix  poterat.  Nee  magis  antiquior 
lyrica  ars  ad  humile  argumentum  nidetnr  descendere  potuisse  ^). 
Eo  aatem  uberins  haec  fabala  in  poesi  dramatica  imprimis 
comica  excnlta  est,  in  onins  paene  consnetndinem  abiit.  £t^ 
enim  non  solnm  per  omninm  aetatnm  comoedias  hoc  argu- 
mentum in  usitatissimis  et  celeberrimis  uersatur,  sed  etiam 
dithyrambis  et  mimis  acceptissimam  suppeditauit  materiam. 
Qois  primus  hoc  argumentum  ad  hilarem  rationem  deflexerit 
Cyclopisque  personam  comico  habitu  induerit,  nescimus;  ne- 
que  tarnen  a  uero  multum  aberrabimns,  si  Epicharmum  Goum 
hoc  fecisse  suspicabimur. 


Caput  II. 

De  Cyclope  Epicharmeo. 

Ut  hoc  statim  praemoneamus ,  si  quidem  quaerendo  in- 
uestigare  uolumus  consilium  et  mentem  poetae,  in  nuda  quam- 
uis  acri  interpretatione  fragmentorum  subsistere  uix  poterimus, 
sed  aliorum  poetarum  poemata  ad  idem  argumentum  spectantia 
in  comparationem  uocare  et  licebit  et  necesse  erit;  maxime 

1)  Tactam  esse  saepiofi  cladem  Cyclopeam  in  Ulixis  fabulis  prae- 
cipne  erroribns  enarrandis  facile  saspicamur,  ueluti  fortasse  ab  Alcmane 
cf.  fr.  28  sqq.  148  Bergk/;  v.  Sopbocl.  fr.  419  N.  Welcker.  de  trag.  Gr. 
p.  247;  Ribbeck.  de  trag.  Rom.  p.  275. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


150  Georgias  Ricardus  Holland 

in  dramaticis  operibus  qnamnis  modeste  redintegrandis  con- 
fugiendum  erit  ad  anicnm  tractationis  dramaticae  exemplnm, 
CQi  hoc  in  naofragio  pepercit  saecnlorum  iniqoitas,  ad  Enri- 
pidis  fabnlam  satyricam  Cyclopem,  si  quid  Inminis  e  super- 
stitis  operis  condicione  perditis  adliibeator.  Ne  nero  quis  gra- 
netnr  qnod  com  fabula  satyrica  uariae  aetatis  comoedias  com- 
paramns,  discrepantia,  de  qua  quid  sentiamus  postea  accnratins 
indicabimus,  magis  spectabat  ad  singularum  personamm  mores 
describendos  quam  ad  actionis  progressum  sermonisque  in  cer- 
tis  rebus  paene  soUemnem  contextum.  Quare  et  cum  Homero, 
in  qua  re  nonnuUi  praeiere,  et  cum  Euripide,  id  quod  ple* 
rumque  omissum  est,  Epicharmi  et  aliorum  frusta  conferemos. 
Scripsisse  autem  Epicharmum  Cyclopem  testantur  Hero- 
dianus  et  Athenaeus  frustula  nonnuUa  seruantes,  quorum  rec- 
tum qui  quidem  ex  fabulae  cursu  probabile  fiat  ordinem  con- 
stituisse  uidentur  editores.  Atque  Athenaeus  IX  p.  366b  hunc 
laudat  uersum  trimetrum  e  Cyclope  fabula  haustum  (fr.  60  A.) 

XOQÖal  TB  adv  val  fia  Jla  x^a  xcoAeog 
cf.  Eustath.  p.  1183,  5;  h.  e.  'et  uiscera  dulce  quid  per  louem  et 
pema\  Apertum  est  hoc  aliquem  dicere,  qui  praedicet  homm 
ciborum  iucunditatem  ipse  expertus,  id  quod  ex  obtestatione 
concluditur.  lam  quid  magis  consentaneum  quam  Cyclopem 
ipsum  (cf.  Bodium  bist.  art.  poet.  Graec.  m,  2  p.  73)  haec  uerba 
dicere,  cuius  est  quam  maxime  edere  et  bibere?  Quam  ob 
causam  xogöal  per  'uiscera'  reddere  maluimus  quam  per  'farci- 
mina',  ut  fecit  Orysarius  de  Dor.  com.  p.  286,  quamquam  haue 
uocem  de  cibo  aliquo  ex  intestinis  animalium  imprimis  pecudom 
apparato  usurpari  non  ignoramus  cf.  Cratin.  fr.  192  K.;  Aristopb. 
Ach.  1119.  fr.  687  K.;  Pherecrat.  fr.l30, 9K.;  EubuI.Lacon.fr. 
1,3M.;  Axion.  Ghalcid.  fr.  2, 4  M.  Sed  uix  cogitandum  erit 
de  uictu  animalium,  quoniam  hunc  praedicare  opus  non  erat; 
significantius  haec  intellegere  licebit  de  Cyclope  hominum 
cenam  laudibus  toUente ;  neque  uocabuli  x<>Q^  usus  repugoat, 
si  quidem  Aristophani  (Euripidi?)  dicere  licuit  fr.  461,  IK.: 
iyevaafiriv  x^Q^^S  o  dvavrjvog  thcviav.  Similiter  apud  Home- 
rum  uiscera  comedit  Polyphemus  Od.  IX,  292  sq.   Sed  ne  qnis 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  151 

inde  contra  nos  repetat  argamentam  quod  loaem  obtestatnr 
qni  lonem  nihil  caret,  opponimns  Enrjpidis  nersnm  586  coli, 
c.  un.  320  sqq.  et  Theoer.  id.  XI,  29.  Ulixis  igitnr  sociomm 
cruenta  dape  peracta  fingimns  nobis  Gyclopem  haec  uerba 
effimdentem;  nam  uix  Epicharmna  spectatoribus  ipsam  nescendi 
scaenam  proposnerat,  si  quid  colligere  licet  ex  Euripidis  ana- 
logiam apnd  quem  Ulixes  an.  382  sqq.  de  cena  fanesta  narrat, 
ipse  Polyphemns  postea  demnm  ex  antro  exit  uersibus  Ana- 
creonteis  uolnptatem  et  satietatem  snam  prodens  his  503 sqq.: 

fcajtaTtaiy  TtiAtog  fiiv  ohov, 

yavvfxat  dk  datrog  ^ßrj, 

axaq>og  okuag  c3g  ysfiiad'elg 

Ttoii  aikfia  yaai^og  äyiQag. 
Laudat  Gyclops  cibmn  etiam  apad  Earipidem,  cam  Ulixes  ei 
pocalnm  aini  offert  an.  418 sq.: 

xaXov  t6  Ttcjfia  dairl  rtqog  Ttalf  dldcjg. 
Ad  hane  ipsam  scaenam  pertinere  alterum  fragmentnmy  qnod 
seruauit  Athenaeus  XI  p.  498  e  (Eustath.  p.  1775,  20),  olim  a 
airis  doctis  intellectum  est: 

g>iQ^  iyxiag  eig  t6  a%vq>og  (fr.  61 A.) 
h.  e.  'age  postqoam  in  poculam  infadisti^  qnod  Grysar.  1. 1. 
p.  287  componit  cnm  nersu  Homerico  Od.  IX,  355 : 

dog  fioi  h^L  7CQ6q)QWv  xal  (xoi  tbov  ovvo/4a  dnh, 
ei  posannt  nonnnlli  loci  Enripideae  fabulae  panlo  maiore  iure 
adhiberi,  imprimis,  ut  omittamus  nu.  416sqq.,  510:  (piqa  /aoc, 
Ulve,  q>iQ  aaxov  höog  fioi.  556:  eyx^t'y  ^tliiov  dk  tov  oxiJ- 
(pov,  568:  q)iQ^  syx^ov  vvv.  Yidentnr  Epicharmea  mdera  esse 
trimetri  iambici,  neqne  inepte  qnis  coniecerit  uerbo  finito, 
quod  ad  participium  eyxiag  reqniritnr,  eandem  indicatam  fhisse 
sententiam,  quae  additur  nerftu  Odysseae,  sie  fere 

q>iQ^  iyx^^S  ^k  ^o  anifpog  {rovvvfia  0  liye). 
Nam  et  apud  Homemm  1. 1.  et  apnd  Euripidem  n.  548  tum  * 
demmn,  cnm  ninnm  praebuit,  ab  Ulixe  nomen  quaeritur,  Maio- 

1)  Tbvrvfut  Dorica  forma  apnd  Epicharmum  fr.  27,2  A.,  correcta 
fr.  100, 3  A. ;  cf.  Ahrentem  de  dial.  Dor.  §  17, 5. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


152  Geonpus  RicardoB  Holland 

rem  autem  dubitationem  mouet  tertinm  fragmentam  Herodiano 
aindice  superstes  Tteg^fiov.  Ae|.  p.  10,  31  Lehre,  (fr.  62A.) 

val  Tov  Ilotiöävy  noiXoreQOQ  oXf^ov  tvoXv 
(cod.  alverov  corr.  Meinek.  comic.  Qr.  II  p.  482  cod.  olfiov  corr. 
Blochius)  h.  e.  ^per  Neptnnnm,  malte  magis  canos  mortario'. 
BecepimoB  emendationes  Meinekii  et  Blochii  cmn  omnibns  fere 
editoriboB  nt  nobis  nidetar  ceiÜBBimas ;  neque  Bodins  1. 1.  p.  74 
de  precatione  ad  Neptmimn  patrem  a  filio  caeeato  missa  illa 
uerba  intellexisset,  si  emendationem  eios  nerbi  ne  cum  metro 
qnidem  congrnentis,  quo  ad  illam  snspicionem  indnctoB  nide- 
tar, alverovj  nonisset  Dabitanter  proponemos  noBtram  de 
honim  uerborum  scübü  coniectoram.  Ac  dixiBBC  ea  Polyphe- 
mnm  ex  NeptaniO  patris  innocatiiyie  probablle;  referimns 
autem  ad  EnripldiB  u.  577,  ubi  CyclopB,  poBtqnam  ultimmo 
pocalum  exbauBit,  dicit  (ag  k^hevaa  fioyig  Bignificans  conten- 
tionem,  qua  ad  caliciB  Bolnm  penetranerit.  Qaidni  fingamos 
apud  Epicharmum  cum  intermisisBe  ductam  de  potione  per- 
petranda  propter  pocali  altitadinem  desperantem  hiB  uerbis 

val  TOV  IIoTiöav,  Ttoiloregog  olf^ov  TtoXv 
8C.  6  nvXil  loxlv.  Ac  uidetar  ad  hanc  explicationem  qnadrare, 
qnod  calix  comparator  cum  mortario,  quoniam  uocem  oXfiog 
et  ipsam  Bignificare  pocalum  altam  cornuB  Bpecie  scimoB  ex 
Athen.  XI  p.  494  b,  qui  notionem  illuBtrat  Menesthene  auctore: 
TtotrJQiov  HB^axlov  tqotvov  elQyaOf^ivov  v}pog  wg  Ttvyovtaiov. 
SnmpBimuB  adhuc  argamentum  fabulae  Epicharmeae  fuiBse  Ho- 
mericum,  quamquam  testimonÜB  non  probauimus.  Neque  pot- 
CBt  probari;  sed  cum  duo  certe  fragmenta  magna  cum  proba- 
bilitate  ad  illud  argumentum  relata  Bint,  inde  aliquid  fidei 
uidetur  effici.  Procul  autem  habenda  quoniam  plane  in  cas- 
Bum  abit  cogitatio  de  Polyphemi  amore  in  Galateam,  quae 
multiB  ariolationum  ambagibuB,  c^erto  indicio  nullo  Mciri  pot- 
est,  id  quod  recte  intellexere  GryBar.  1. 1.  et  poBt  cum  Loren- 
ziuB  Me  Epicharmi  Coi  uita  et  Script."  p.  135. 


1)  Talibus  potissimum  ex  obtestationibus  uidetur  repetendas  esse  ia 
nsus,  quem  naperrime  explananit  Otto  Ribbeck  Alazon.  p.  87  not  28. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  153 

lam  nt  panlo  .politiorem  imaginem  si  poterimus  elabore- 
ums,  circomspiciamaSy  num  quid  ex  tota  Epicharmi  arte  cete- 
ranimque  eins  comoediarnm  ratione  ad  hanc  lUaminandam 
possit  ledundare.  Neque  nero  totam  qnaeBtionem  a  Giysario 
1.1.,  a  Weickero  in  censura  huius  iibri  »=  op.  I  p.  271  sqq., 
a  Lorenzio  1. 1.  tractatam  recoquere  nobis  proposuimas ,  sed 
qnae  qoisqne  horam  probabiliter  enncleaait  ad  hanc  fabnlam, 
imprimis  ad  Cyclopis  personam  delineandam  reuocare.  In- 
cipiendnm  nidetnr  ab  Arist.  poet.  5  p.  1449  b,  5  sqq.  Va.,  qui 
dicit:  To  dk  fiv&ovg  noMv  ^7tlx<xQ^og  aal  (DoQfiig  (sc.  ini- 
äei^av  sec.  Vahlen.) '  ro  fikv  l|  i^S  ««  2i7ceUag  ^l&e  — . 
Argunenta  igitnr  mythologica  in  comoedia  tractare  coepit 
Epicharmns;  qnales  inter  fabnlas  si  erat  Kvxkcatpy  testimo- 
Dinm  habemns  ab  Epicharmo  primo  in  scaenam  inductam  esse 
hanc  personam.  Amasse  antem  hnnc  poetam  praeter  ceteras 
hoinsmodi  personas  proponere  aliqno  modo  probat  Hercnlis 
eiemplnm^),  quem  identidem  ridendnm  spectatoribas  propi- 
nauit  cum  in  aliis  tum  in  bis  fabulis  "Hßag  ycifiog,  'HQayclrjg 
itaqa  06X(p,  BoiaiQig.  Etiam  buius  personae  indolem  comi- 
cam,  quae  per  totam  posterorum  poesin  hilarem  dominatur 
(ei  Athen.  X  p.  411  a),  Siculus  poeta  uidetur  quodammodo  con- 
stituisse.  Ante  omnia  uero  castigauit  ingentis  hominis  uoraci- 
tatem  et  ebriositatem,  qnae  sine  dubio  crebras  dabant  ridendi 
ansas,  quo  spectant  omnia  fere  Hebes  nuptiarum  fragmenta  et 
nnum  quod  superest  Busiridis,  quod  cum  optime  ad  illustran- 
dum  inseruiat  mandentem  Cyclopem  (cf.  Eust.  p.  1629, 50  sqq.)} 
adscribamus  fr.  9  A.: 

ÜQaTOv  likv  aX  nC  ea-d'ovr^  Xdoig  viv,  ccTto-^avoig , 
ßQifiei  iikv  6  tpaqvy^  ivdo^\  aqaßel  d^  ä  yvad^og, 
\poq)Bl  d*  6  y6fiq)iog,  Thqvye  d'  b  xvvodiov, 
ai^et  di  ratg  ^Iveaat,  xivel  d^  ovara. 
Cognoscimus  autem  in  bis  fabulis  eiusmodi  personas,  quae 
immense  corporis  robore  instructae  supra  humannm  modulum 


1)  l^de  qnae  de  hnins  persona  breuiter  disputauit  Welckenis  de  fab. 
6atyr.  p.  318  sqq. 


Digitized  by  VjOOQiC 


154  Georgius  Eicardus  Holland 

rebüfl  ad  nitam  necessariis  indigeant^  qaae  propter  menibro- 
rnm  molem  rnsticitatem  qnandam  prae  se  ferant  Qni  qnidem 
mores  agrestes  cum  maxime  appareant  in  üilibns  cotidianis- 
qae  uitae  negotiis  administrandis,  haec  potissimam  a  poeta 
elignntnr,  in  quibns  et  sparcam  aspeetam  innrbanosqne  mores 
et  stomachi  inexpletam  aniditatem  uentrisqne  libidinem  eoram, 
qaomm  immanibns  operibns  et  facinoribnB  plemmqae  stape- 
fieri  solent  mortales,  cotidianorum  homancnlomm  natorae  ap- 
propinqnando  nellicet.  Talis  est  Hercules,  talis  Pholus  Cen- 
taurusy  talis  Busiris,  talis  Polyphemus.  Neque  igitur  dubitamns, 
quin  Epicharmus  in  Gyclope  delineando  maxime  respexerit 
eius  adr]q)aylav  et  q>iko7toTlav]  discrimen  autem  ab  aliis  eius- 
dem  argumenti  comoediis  in  eo  positum  fuisse  opinamar,  nt 
fortasse  Gyclops  iucunditatem  hnmanae  camis  contra  aliamm 
lautitiarum  laudes  defenderet.  Adprime  autem  Polyphemi 
uinulentia  faciebat  ad  Siculi  poetae  consilium,  quippe  qaem 
Athen.  X,  429  a  primum  ebrium  hominem  in  scaenam  comi- 
cam  produxisse  testetur.  Non  refragabimur,  si  qnis  pntauerit 
in  hoc  dramate  solum  hoc  studuisse  Epicharmum,  nt  profusa 
hilaritate  ac  petulantia  spectatores  oblectaret.  Sed  cum  scia- 
mus  non  sine  causa  enm  6tpoq>aylav  denotasse,  ut  eines  casti- 
garet  luxuriae  nimium  deditos  (cf.  Lorenz.  1. 1.  p.  92  sqq.),  hand 
inficete  existimamus  conici  posse  Epicharmum  eo  consilio  mon- 
strum  humanae  camis  nictu  exsultans  induxisse,  ut  exagge- 
rando  lautitiarum  studio  in  ea  re,  quam  uniuscuiusque  sapor 
reformidare  debebat,  mores  aequalium  irrideret.  Neque  tarnen 
abhorruit  Epicharmus  a  dulciore  quadam  et  molliore  uitae 
rusticae  consuetudine  fabulis  suis  intexenda,  si  quid  probat 
Athenaei  testimonium  XIV  p.  619  a — b:  ijv  Se  xal  rolg  ^yov 
laivoig  räv  ßoOitrj^aTWv  6  ßovxoXiaafiog  xaJiovfievog.  Jlo- 
fiog  dh  r]v  6  ßovxoXog  SixeXuoTrig  6  TtqiÜTog  evqdv  to  eUog. 
fivr]fiov€V€i  d^  avTov  ^ETclxaQfiog  kv  ^ixvovi  yial  h  ^OSvoobI 
vavay(p.  Nescimus,  quod  argumentum  tractauerit  poeta  in 
fabula,  quam  inscripsit  ^Odvaaevg  vavay6g\  quamquam  coniec- 
tura  est  proposita  a  Grysario  1. 1.  p.  290  sqq.,  qui  nisns  aliquo 
iragmento  a  Diog.  Laert.  in,  12, 16  seruato  (fr.  96  A.),  quo  qnis 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  155 

Eümaenm  alloquitur,  et  praeennte  Odofredo  Mueller  Dor.  IP 
p.  351  ad  Ulixem  fabulam  relato  pntat  ita  argamentam  con- 
ännatnm  fnisse,  ut  Ulixes  naufragio  facto  ad  insulam  patriam 
appelleretnr  et  ad  propinquam  Enmaei  snbulci  anlam  profectns 
cam  eo  de  multis  rebus  imprimis  philosophicis  senaonem  in- 
stitaeret,  cnins  disptitationis  specimen  a  Diogene  seraatum  sit, 
spectans  ad  omnium  animalinm  tt}v  t^g  ofiotoTrjrog  d-ecoqLav, 
Haec  coniectura  ita  plaenit  Welckero  1. 1.  p.  297,  nt  facetissime 
opponi  iadicaret  naufragum  et  philosophnm  (u.  etiam  Bergk. 
comment.  de  reliqn.  com.  Att.  ant  p.  150;  L.  Schmidt,  quaest. 
Epicharm.  Bonn.  1846  p.52;  Mullach.  frgm.  phil.  Gr.  I,  132). 
Neqne  tarnen  nos  ad  horum  uirorum  partes  adducimur  neque 
addüctus  est  Lorenzius  1.1.  p.  186  not.  4,  qui  neqne  de  nau- 
fragio cogitari,  cum  certe  naufragus  non  nenerit  Ulixes  ad 
Eamaeum  subulcum,  neque  philosophiam  Pythagoricam  ferri 
posse  reete  cognouit,  licet  debili  argumentatione  Orysarii  par- 
tes tneatur  Holmius  bist.  Sic.  ant.  I  p.  424.  Propter  solum 
antem  Eumaei  nomen  in  hanc  comoediam  relatnm  est  frag- 
mentum  pbilosopbicum,  quod  absque  hoc  Nomine  nemo  um- 
quam  huic  fabulae  uindicasset.  Contra  si  ab  ipsis  fragmentis 
Uliiis  naufragi  proficiscimur,  ab  illo  Athenaei  loco  et  PoUacis 
X,  134:  oQ&la^  ro  ncttto  rov  lorov  xakslraiy  wg  ro  avu)  xag- 
XJiaiov'  xal  ^iari  rovvo^ia  ro  OQ&la^  iv  ^EytixceQfiov  Navayip, 
posterius  referimus  probabiliter  cum  Grysario  et  Welckero  ad 
ipsam  cladem  titulo  significatam,  ex  priore  discimus  Diomum, 
bncoliasmi  inuentorem,  commemoratum  fdisse.  Si  bis  ex  frag- 
mentig conclusio  facienda  est,  pntabimus  Ulixem  naufragum 
uenisse  ad  homines  pastoralem  uitam  degentes.  Prouocamus 
ad  Hom.  Od.  IX,  283  sqq.,  quibus  uersibus  Ulixes  interroganti 
Polyphemo  ubi  nanem  reliquerit  respondet: 

via  iniv  fioi  xaria^e  Tlooeidaiav  ivoaix^iov 
Ttqög  Tthqrjai  ßahav  viiijg  ijtl  Ttelgaai  yalrjg, 
Sxqji  TtQOGTtskdaag'  avefxog  d'  Ix  Ttovtov  Mveixev' 
ovraQ  iytb  avv  rolade  v7ci7tq)vyov  oItcvv  oXbS'Qov 
(cf.  Eur.  CycL  109.  299  sqq.).    Simulat  igitur  Ulixes  se  naufra- 
pm  aduenisse  ad  Cyclopum  terram.    Nonne  ad  haec  uerba 


Digitized  by  VjOOQiC 


156  Georgias  Ricardas  Holland 

respicere  poteet  titulns  EpicharmeoB?  Nonne  cogitari  potest 
KvxXoßip  i]  'Odvoaeig  vavayog?  Non  consnimns  imparia:  copu- 
latos  esse  Cjclopem  et  nanfragnm  Ulixem  nostro  inre  eoncla- 
dimas  ex  insigni  Athen,  loco  I  p.  IQfsq.:  tag  äh  xid'aQfpdlag 
(sc.  i&av^a^ovTO  fii^ov/iievot)  ol  neql  tov  i^  'iraUag  Olvmvav, 
og  xai  Kvyf.kia7ta  elariyays  Tegerl^ovra  xal  vavayov  ^Oövaaia 
aokoixl^ovray  6  avTog  q>r]ac  (sc.  Hgiato^evog)  ^  quem  locnm 
postea  in  nsum  nostrnm  uertemns.  Fragmenta  autem  Naufragi 
optime  conueniunt.  Potaisse  enim  mali  partem  inferiorem  o^- 
S-ia^  in  nanfragio  commemorari  nemo  negabit,  sed  unmnquem- 
que  hoc  admonebit  periculi  illius  Ulixis,  cnm  carina  et  malo 
coninnctis  ad  insnlam  Calypsns  ferretur  Od.  XII,  420  sqq.  Nan- 
ciscimur  antem  altero  fragmento  nounm  qnendam  ad  Cyclopem 
describendum  colorem.  Succedit  enim  ocnlis  imago  Polyphemi 
pecudes  ducentis  et  ßovxoXiaofxov  h.  e.  cantnm  pastoralem 
canentiSy  fortasse  fistula  cantantis,  si  hnc  referre  licet  quod 
editores  inter  incerta  fragmenta  ennmerant  Lorenz,  fr.  jB130: 
PoUnc.  IV,  56:  xal  igetixa  5ij  riv^  avli^fiora  xal  noi^evixa* 
^TclxaQfiog  dh  xaVTtoiptevixov  xi  fiikog  .avXela&al  (prjaiv.  Qnod 
si  uemm  est,  iam  panlo  expolitiorem  habemus  pastoris  ima- 
ginem  quam  qaae  apud  Homemm  conspiciatar,  nbi  ingens 
opilio  TtokXfj  ^ol^fp  greges  ad  montem  agitare  dicitnr  n.  315. 
Defenditnr,  non  fnlcitur  sententia  nostra  eo,  qnod  alias  qno- 
qne  Epicharmi  fabulas  dnplici  titnlo  faisse  inscriptas  qui  co- 
moediarnm  seriem  percnrrit  facile  animaduertit  cf.  'EX^cig  ij 
niovrog  (Athen.  VI  p.  235  f.;  Herod.  /r.  fiov.  ke^.  p.  21, 13  sq. 
Lehrs.;  Bekk.  anecd.  Gr.  1, 105),  KwfAaaral  ij  ^'Atpaiaxog  (ApolL 
Dysc.  de  pron.  p.  75, 3  sq.  Schn.)0.  Porro  non  prorsus  in  cas- 
snm  coniectare  nobis  nidemur,  si  philosophnm  Epicharmam 
non  minus  hnic  comoediae  quam  ceteris  admiscuisse  putamus 
aptas  quasdam  ratiocinationes  philosophicas  praesertim  sen- 
tentiis  breuibus  inclusas,  quales  enm  adhibuisse  testatur  ano- 
nym, de  com.  III,  21  sq.:  r^  8h  rton^aei  yviofiixdg  xal  er^c- 
Tixog  xal  q>il6rexvog.    Goncludimus  autem  hoc  ex  Euripidis 

1)  <PikoxxrirfjQ  rj  'O^vaaevs  avro/Aolos?  cf.  Welcker.  MuB.  Rh.  I  (1833) 
p.  588  adnot 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  157 

analogia,  qai  philosophantem  indaeit  Polyphemum  au.  316  sqq. 
Atque  quis  magis  uidebatnr  idoneus  ad  philosophiae  placita 
repraesentanda  quam  qni  deis  se  inferiorem  esse  non  crederet? 
qui  uel  apud  Homerum  prae  se  ferret  impietatem?  (cf.  Od.  IX, 
273  sqq.)  Quamquam  quae  potissimum  Gydops  Epicharmens 
philosophatus  sit  uix  coniectura  asseqaemur,  certe  non  ipse 
poeta  suam  sententiam  Polyphemi  uerbis  subiecisse  patandus 
est  Magis  hoc  credere  licebit  de  Ulixis  persona,  cui  Pytha- 
goreomm  diseiplinaO  magis  conneniebat;  poterat  Ulixes  Poly- 
phemnm  deornm  prouidentiae  admonere  eiasmodi  uerbis,  qualia 
seruauit  ex  Epicharmo  Clemens  Alexandrinus  Strom.  V,  14, 100 
(in  p.  80  Bind.)  fr.  147  A.: 

ovdkv  €iiq)€vy€i  rb  S'eioV  tovto  yivciaxeiv  rv  deV 
avrog  kad-^  aficjv  BTtOTtTag^  aövvoTBi  ö^  ovöhv  -d'cog, 
eodem  modo,  quo  adhortatur  Ulixes  Homericus  uu.  269  sqq. : 
akX^  aidelOy  (piQiare,  ^eovg'  Ixirac  di  toI  el^ev. 
Zevg  6^  kTtiri/irirwQ  iTcerdcjv  ts  ^elvov  re 
^üviog,  og  ^elvoiaiv  S/w'  aidolotaiv  OTtrjdel, 
Euripideus  Cycl.  uu.  310  sq.:  to  d'  evaeßhg 

TTJg  dvaaeßeiag  avd-eXov  et  imprimis  uu.  353  sqq. : 
av  r^  (h  q)a€vv(Sv  aaxiquiv  otxviv  edgag 
Zev  ^ivi\  oQa  rad''  el  yaQ  avtä  ^fj  ßkiTteig, 
aXktog  voi-il^BL  Zevg,  ro  fitjöiv  wv,  d-eog, 
Fortasse  Polyphemus  uini  utre  delectatus  de  natura  hominum 
festiuum  protulit  iudicium  Clem.  AI.  Strom.  IV,  7, 45  (11  p.  342  D.): 

!/^axoi  (pvatg  avd-QWTtiov  ftetpvaianivoiy 
si  quidem  iambus  cum  Ahrente  fr.  145  restituendus^),  quod 
Lorenzius  (fr.  B  5)  ne  ipse  quidem  metrum  indicans  negat. 
Cf.  quae  apud  Euripidem  disputantur  uu.  525 — 529.    Atque 
talia  cogitanda  erunt  apophthegmata  illa  philosophica,  quae 


1)  Cui  potissimum  se  addixisse  Epicharmnm  ex  testimoniis  colligi 
poterit  (Diog.  Laert.  VÜI,  78;  Plut.  Num.  8;  Clem.  AI.  Strom.  V,  14, 100), 
quamquam  non  certae  scholae  uidetur  assecla  fuiase  cf.  Zeller.  bist.  phil. 
Gr.  I*  p.  460  sqq. 

2)  Animaduertendum  tarnen  anapaestam  in  altero  pede  trimetri  apud 
Epicharmum  non  inueniri  cf.  Lor.  p.  160. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


158  Georgias  RicArdus  Holland 

Epichannns  comoediis  inseniit;  sie  enim  optime  explicatar 
facultas  et  pernicitas  dialogi,  ad  qnalem  spectat  uersos  Hora- 
tianus  (ep.  U,  1,58),  quam  probabilem  reddunt  frastala  sin- 
gulis  saepe  uersibas  incloisa.  Neque  dubitamos,  quin  poeta 
alacritatem  Bermonis  aaxerit  aenigmate  illo  per  Ulixis  fictom 
nomen  Ovrig  formato,  quod  Homeras  indnxit  na.  366  sq.,  Enri- 
pides  non  sprenit  u.  549  ef.  n.  535  %  qaalia  aenigmata  ab  ipso 
Xoyog  iv  koyq)  appellata  in  deliciis  haboisse  Epicharmum  testa- 
tar  Enstathios  p.  1634, 15  sqq.  (Lor.  p.  120).  De  loco  autem, 
nbi  fabnlam  agi  nolnerit  poeta,  band  improbabiiis  coniectora 
uidetur  inde  fieri  posse,  quod  ipse  maximam  tiitae  partem 
inter  Siculos  degit,  qaonim  ad  terram  posteriores  Gyciopes 
relegant.  Dlud  certe  effici  poterit  ex  Thuc.  VI,  2  uerbis  na- 
laioTotoi  fih  liyovrai  iv  fiigei  %ivl  r^g  x^Q^S  KvxkwTteg  xal 
Aaior^vyoveg  ohcijaai,  dv  iym  ovt€  yivog  ^w  elTtelv  ovre 
OTto&ev  ka^Xd'ov  t]  onoi.  a7tex(jiQtjaav,  ciqiuItw  di  wg  7t o tri- 
Talg  T€  B%Qrirai  mal  wg  htaaiog  Ttrj  yiyviaoxet  neql  avrwv 
dixisse  ante  historienm  poetas,  in  qnonun  nnmero  Homemm 
non  esse  aidimos,  partem  Siciliae  incolnisse  Cyelopes. 

Hoc  certe  hac  nostra  dispntatione,  quae  si  panlo  accn- 
ratiora  exploranda  erant  non  potnit  non  nacillanti  pede  pro- 
gredi,  effectnm  opinamnr  comicam  indolem  Gyclopis  ex  Ho- 
merica  descriptione  elegisse  Epicharmum,  quam  ad  ridendum 
proponeret  spectatoribus,  ipsam  antem  personam  non  solum 
exaggerando  auxisse  praesertim  in  edendi  et  bibendi  immo- 
destia,  sed  etiam  nouis  coloribus  appictis  expoliuisse. 


Caput  III. 

Polyphemus  apud  Cratinum. 

Cratinus  in  scaenam  produxitPolyphemum  notissima  fabnla 
^Odvaaijg  inscripta,  quam  quasi  mediae  comoediae  indolem 
praeiisse  antiqui  testes  affirmant.    Platonius  enim  TteQl  dta- 

1)  PoBteros  delectatos  esse  hoc  Iubu  testis  Theophylact.  ep.  40; 
cf.  etiam  Ps.-Theocr.  Syring.  u.  1. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  159 

(poQag  xwfi(pdi(3v  p.  XIII,  35  sqq.  Daebn.  dicit,  cum  prisca  co- 
moedia  pertinnerit  ad  irridendos  indices  et  praetores  et  plebem: 
TtaQslg  6  u4QiaToq>avrjg  tov  avvrj'd'wg  anoaxcSif^ai  dia  rov  no- 
Xvv  (poßov,  ^ioXov  %6  d^Sfia,  to  Yqaq>hv  roig  rQay<pdolg,  dg 
xaxiSg  l^oy  dtaavqei,  roiovrog  ovv  laxiv  6  Trjg  ^iarig  xiofitp- 
dlag  xvTtogy  olog  laxiv  6  ^loXoalxwv  l4Qia%oq>avovg  xai  ol 
'Odvaaeig  Kqaxlvov  aal  TtXelaxa  xcSv  nakaiiSv  dgafia- 
xiav  ovxe  xoQi%a  ovxb  naqaßaaeig  %xovxa.  p.  XIV,  67  sqq. : 
avBih^vov  yäg  x6  xoiovxov,  olov  öiaavQet  ^'O/jtjqov  dnovxa  xt 
7]  xov  deiva  xrjg  xQoytpdlag  noirjx'qv.  xoiavxa  dk  dgafiaxa  xal 
h  xfj  TtaXai^  XQay(pdlif  eaxiv  evQeiVy  aneq  xeXevxalov  idtdax^ri 
h)i7t6v  xi}g  bkvya^lag  TtQoxvv&elatjg.  ol  yaq  'OdvaaeZg 
KqoxLvov  ovdevog  iftixlfiriaiv  ^xovaiy  SiaavQfiov 
dh  xrjg  'Odvaaelag  xal  ^O^riqov.  Colligere  autem  possu- 
mus  ex  hoc  testimonio  terminam,  post  qnem  hanc  fabulam 
egit  Cratiniig,  annnm  Ol.  85, 1  «=»  440,  cam  eo  Morychide  ar- 
chonte  illad  tpi^g>iafia  7C€qI  xov  iati  xwfifpdelv  1$  ovofioxog 
latom  esse  ex  schol.  Arist.  Ach.  1150  coli.  67  constet.  Fnit 
igitür  Gratini  fabnla  diaavQfiog  ^Odvaaelag^  sed  qnantum  frag- 
menta  argamentnm  ostendunt  uidetnr  fdisse  tantam  äiaavQ^og 
KvüXioTteiag,  Neque  tarnen,  id  qaod  iam  pridem  perspectum 
est,  Cratinas  Homerum  ut  poetam  oblique  perstrinxit  propter 
prauum  Studium  et  insulsam  argumentorum  tractationem,  uti 
comici  Euripidem  castiganerunt,  sed  qnae  posteriori  aetati  in 
bono  Homero  ridicula  uidebantnr  captauit,  nonnumquam  etiam 
eiftovxa  XI  uellicauit  ita  tamen,  ut  dignitati  uatis  diuini  nihil 
detraheret.  Huius  rei  rectam  intellegentiam  aperuit  Welckerus 
de  Epich.  p.  321  sq.,  deinde  egit  de  hac  comoedia  felici  acu- 
mine  Bergkius  in  comment.  de  rell.  com.  Att.  ant.  p.  141  sqq., 
qui  pauca  reliquit  addenda  Meinekio  et  Eockio.  Non  in  animo 
est  singulorum  fragmentorum  sedem  indagare,  qua  in  re  plu- 
rima  recoqueremus:  quae  ad  personam  Cyclopis  excolendam 
faciant  inuestigabimns  argumentum  fabulae  ubi  opus  uel  fruc- 
tuosum  est  tangentes. 

Videtur  fabula  exorsa  esse  ab  ^Odvaaiiov  h.  e.  ülixis  et 
sociorum  in  Cyclopum  insulam  aduentu,  quam  num  Siciliam 


Digitized  by  VjOOQ iC 


160  Georgias  Kicardas  Holland 

finxerit  Gratinns  ex  frastalig  seruatis  non  liqaet.  Nam  aliter 
fragmenta  138— 140  K.  apte  in  fabolae  continttum  conexum 
inseri  non  possont.  Cogita  igitur  adaenisse  Ulixem  cum  co- 
mitibuB  in  ^ntrum  Polyphemi  interdiu,  dam  ipse  Cyclops  in 
pecadnm  pascnis  uersetur,  eodem  modo,  quo  singula  facta  se 
excipere  nidemns  apud  Homerum,  ubi  Cyclops  uespere  demom 
domnm  redit  hospitesqne  innenit  cf.  Od.  IX,  231  sqq.  {Ttoxi- 
doQTtiov),  item  ut  apud  Euripidem  pancis  quibusdam  mutatis 
Gycl.  129  sq.  203  sqq.  Golligimus  autem  nespere  domum  re- 
uerti  Gyclopem  e  uerbo  Ttavrjfxigtot  fr.  142:  - 

f^a&e  TtavrjfAiQioi  xoQ%aCii^EVOL  ydla  kevytov 
[Ttvöv  daivvfievoi  naiiTtifiTtldfievoi  TrvQidtrj]. 
Stomacbatnr  autem  Polyphemus  quod  hospites  delectati  sunt 
diuersis  lactis  generibus  eisque  necem  minitatur  fr.  143: 
av&^  wv  Ttdwag  ikwv  vfiäg  iglrj^ag  ktalgovg 
(pQv^aQy  expriaag  xa/r'  dv&QOKiag  omrqaag 
eig  akfitjv  re  xal  o^dkfitjv  xar'  ig  oxoQoddlfitjv 
xkiaQov  kfißdTtnav,  og  av  OTtTOzarog  fxoi.  aTcdvTCJv 
Vfiwv  q)aivrjTai,  xaTargci^ofiaCy  o)  GTQaTKorai, 
Gomponenda  haec  sunt  cum  scaena  Euripidis  uu.  233  sqq.,  ubi 
Silenus  Gyclopi  quantum  saeuierint  socii  Ulixis  in  dinitias 
eius  indicat,  et  ipse  uu.  241  sqq.  dulcedinem  taetrae  cenae 
mente  sibi  proponit.    Quam  quidem  rei  institutionem  ab  Ho- 
mere non  sumpsit  Cratinus,  cum  ibi  ne  uerbo  quidem  increpet 
Polyphemus  aduenas,  quamuis  et  ipsi  caseos  ederint  u.  232. 
Fragmente  autem  illo  fundamento  uti  debemus,  si  qualem  in- 
duxerit  Gyclopem  Gratinus  cognoscere  studemus.   Memorabilis 
enim  est  singularum  rerum  in  cena  apparanda  accurata  dis- 
positio  et  percipiendam  uoluptatem  praegustans  luxuria,  quae 
hie  primnm  fit  obuia,  quamquam  ab  Epicharmeae  fabulae  in- 
dole  non  multum  uidetur  abesse.    Apud  Homerum  enim  ne 
uerbo  quidem  addito  binis  Ithacensibus  apprensis,  trucidatis, 
in  frusta  discissis  crudam  carnem  Säte  Xi(av  6g€alTQoq)og  de- 
uorat  uu.  287  sqq.   Apud  Gratinum  autem  fusius  exponit  omnes 
se  tosturum,  coctumm,  assaturum,  deinde  uariis  iuribus  mer- 
gentem  electurum  qui  appetitui  maxime  arrideat;  quod  quam- 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  161 

qaam  partim  ex  discrepantia  epicae  et  dramaticae  poesis  ex- 
plicatur,  tarnen  apud  comieam  habes  consnmmatam  galonem 
delicatum  in  fera  dape  aestimanda.  Eandem  elegantiam  in- 
nenimus  apud  Enripidem,  nbi  multis  locis  differentia  inter 
coctam  assamqae  camem  humanam  indicatur,  quamqtiani  non 
tarn  sabtilis  palati  describitar  Gyclops,  uelnti  243 sqq.: 

WS  ag>ayivT€g  avrUa 
TtXriaovai  vqdiv  Trjv  ifiriv  iiTt   av&Qaxog 
^eQfAtjv  edovrog  dalx^  axBQ  XQeavofiwv, 
Ta  d^  ix  Xißrjrog  i(p&a  xal  Terrpiora. 
cf.  358.  373.  403  sq. 

Videtar  aatem  nobis  coniectura  Porsoni  ad  Grat,  fragm. 
u.  2  xan  avd-Qaxiäg  pro  TcaTtav&Qoxlaagy  ut  Athen.  IX  p.  385  c, 
xcfj  inav^Qaxwaag,  ut  Poll.  VI,  69  habet,  quam  maxime  com- 
mendari,  qnod  tria  genera  apparandae  carnis  feusile  distingni- 
mns,  difQcile  qaattnor,  cpqiyeiv  torrere  sc.  in  craticnla,  ixpeiv 
coqnere  sc.  in  aqna,  ortxav  assare  in  neni  carbonibns  snppo- 
sitis,  quem  assandi  modnm  Euripidis  loci  snpra  aliati  ostendunt. 
Omnino  snbtiles  distinctiones  ädamauit  Gydops  Gratineas,  id 
quod  demonstrant  et  tria  inra  aX^Tq,  o^aXfirj,  axoQoddXfirj  et 
tria  genera  lactis  fr.  142  ydXa  Xevxov,  ftvog,  TtvQiartjg,  si  qui- 
dem  alterum  uersum  Gratinenm  esse  nere  sospicatns  est  Porso- 
nus,  atqne  hac  qnidem  ex  causa  reicimus  lectionem  a  nouissimo 
editore  pro  ^nvov  daivviAevot  propositam  ^rvQaiv  alvv^svoi  . 
Indult  igitur  Polyphemus  personam  coqui,  ueluti  eum  appellat 
Euripides  "Aidov  /AayeiQov  Gycl.  397,  et  congruit  cum  hac  per- 
sona fr.  135  probabiliter  huc  a  Bergkio  relatum  Poll.  VI,  26: 
ovfcw  ^Tttov  roiovTOV  ovdk  rtlo^ai 
MaQWva, 
quippe  quo  bene  notetur  elegantia  in  uinis  aestimandis.  Nam 
recte  conduserunt  his  ex  uerbis  interpretes  iam  usu  cognitum 
habuisse  uinum  Gyclopem  ut  apud  Homerum  Od.  IX,  357  sq. 
sie  apud  Gratinum,  nondum  autem  tarn  praestantis  notae  po- 
tum  exhausisse.  Landat  autem  uinum  Gyclops  apud  Home- 
rum u.  359: 

aXXd  Tod'  afißQoalrjg  xal  vixxaqog  lüxiv  aTto^^d^, 

Leipiiger  Studien.  TIL  11 


Digitized  by  VjOOQ iC 


162  Georgias  Bicardua  Holland 

apad  Euripidem  uu.  418  sq.:       q>iXTate  ^ivijv, 

xaXov  TO  Ttdfia  daiTl  TtQos  xaA^  dldtog, 
Diatins  nersatam  esse  poetam  in  Polyphemi  oinulentia  exor- 
naiida  fiicile  credimus  Bergkio  1.1.  p.  158,  quarnqnam  causa 
esty  cur  fr.  141: 

rrj  vvv  Tode  nl&c  kaßwv  ijdrj  %ai  Tovvofjid  pi  evdvg  kgciza 
non  intellegamns  de  Ulixe  uini  poculom  Cyclopi  praebente, 
üt  accepenint  fragmentomm  editores.  Nam  si  fr.  135  recte  Uli 
scaenae  attribatom  est,  permirum,  quod  tarn  breui  internaUo, 
quanto  secreta  fuisse  debent  haec  frostola,  metrum  immutator. 
Et  quam  frigidos  iocas  ipsnm  Ulixem  incitare  Polypbemnm 
ad  nomen  sciscitaQdam,  niminiin  ut  quam  celerrime  aenigma 
iam  diu  praeparatnm  promat?  Quam^nrbam  sales  in  Welckeri 
1. 1.  p.  324  explicatione  0  magno  comico  nnice  digna,  qni  re- 
fert  aersom  ad  ipsam  caecationem,  com  Ulixes  candentem  sti- 
pitem  ocolo  impingit.  Sic  optime  intellegontar  uerba  tovvofia 
fjL  €v&vg  iQwra^  qaoniam  tone  nerom  nomen  professorns  est 
saena  laetitia  Laertiades,  praesertim  si  statnimns  praecessisse 
fr.  136,  nee  minus  acerba  ironia  illa  laßcjv  rjötj  sc.  uinnm  et 
rode  sc.  hoc  uinum:  ignem  proferuntor.  Atque  consentaneum 
est  ea  parte  fabulae  uiuis  coloribus  depictam  fuisse  Polyphemi 
luxuriam,  qua  Ulixes  quas  lautitias  in  uagis  erroribus  inuenisset 
ei  fnsius  exponebat,  si  uera  est  Welckeri  coniectura  fuisse 
Cratini  comoediam  Odysseam  quandam  culinariam.  Iam  si 
extemam  spectamus  Polyphemi  speciem  qnalem  exomauit  Gra- 
tinus,  unum  oculum  ei  adsignatum  secundum  Homeri  descrip- 
tionem  apparet  ex  fr.  149:  Phryn.  ecl.  p.  136  L.  (p.  209  Buther- 
ford.)  fxov6<pd'aXfiov  ov  ^tjriov,  h€Q6q>d^akfiov  di.  K^arlvog 
ycLQ  ^ovoi^fiOTov  elTte  tov  Kmkwfta  ^),  Ac  uidetur  e^  incerta- 


1)  Frae  qua  sordent  Herwerdeni  et  Naberi  (Mnemos.  N.  S.  YIII 
p.  24  sq.)  medelae  non  satis  acriter  refutatae  a  censore  in  Bors,  annal. 
1880  I  p.  175  adnot.  1. 

2)  Nihil  curanda  testimonia  Fanor.  Moschopoli,  gram,  in  Etym.  Ond. 
p.  655, 9,  qoi  dicunt  Cratinam  ftavo^&aXfior  dizisse;  nam  recte  iam  Pau- 
wins  (cf.  Lob.  8.  n.)  perspezit  exquisitias  nocabolom  esse  fMpSfifiaxov^  ac 
uidetur  ftopo^d'aX/tot  ut  prosae  orationi  aptins  in  grammaticorum  Ai|«i€ 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  163 

Tum  fabalarum  Cratini  fragmentis  unum  et  alterum  in  figaram 
Polyphemi  praeter  ceterorum  animalium  habitom  quadrare, 
nelati  ^L^otpqvg  fr.  430,  qporyag  fr.  451,  yaotQOxaQvßitg  fr.  397 
(praeter  Homerieam  faci^n  bexametri  optimam  terminationem 
exhibens).  In  scaena  repraesentatam  erat  antrnm  Gyclopis, 
quäle  ab  Homero  describitur;  commemorator  enim  fr.  137  band 
dnbie  stratnm  eins,  quod  Homems  ex  Salicis  uirgnlis  compo- 
sitnm  ftiisse  dieit  Od.  IX,  427  sq.  Leni  autem  ironia  epicas 
formulas  castigat  hexametro  usus  Cratinos  eadem  qua  epicns 
poeta  constantia  etiam  tune  eas  adbibens,  cum  prorsus  uiden- 
tnr  a  sana  sententia  abborrere,  quo  imprimis  pertinet  kQlrjQag 
halQovg  fr.  143, 1  atque,  ut  nos  quidem  arbitramur,  fr.  136 
g)iXov  nald%  quae  uerba  nobis  hac  potissimum  de  causa  Gy- 
clopi  uidentur  tribuendaO-  Homericum  sermonem  imitantur 
etiam  haec  aXvoyLaluv  (cf.  ex.  gr.  Od.  XVn,  581),  fr.  138—140, 
7cavrifiiQioi  fr.  142  (D.  XVIII,  29)  al.  Omnino  autem  Cratinum 
paulo  liberiuB  Homerica  uocabula  Homericumque  sermonis  co- 
lorem  captasse  ad  ludificandum  cum  ex  multis  fragmentis  elu- 
ceat,  uelut  ex  bis,  quae  forte  ex  incertis  coUecta  habemus 
fr.  315.  314.  357.  340.  382.  332,  non  dubitandum,  quin  in  hac 
potissimum  fabula,  quae  tota  in  Homeri  narratione  niteretur, 
illius  studii  exercendi  et  largissimam  materiam  inuenerit  et 
praeclara  exempla  ediderit  Praeterea  Gjclopem  plebeio  ser- 
mone  locutum  esse  aecommodato  rusticitati  ac  feritati  unum 
certe  documentum  exstat  fr.  142  nerbum  xoQrd^ead'ai  (cf.  Bergk. 
1.1.  p.  157).  Ex  incertae  autem  sedis  fragmentis  Eockius  non 
inepte  huic  fabulae  uindicauit  fr.  326  schoL  Theoer.  IX,  19  (Ahr. 
II  p.  306, 19 sqq.):  xoQia  —  ra  twv  ifißQvwv  ayyela.   elti^aai 


Bub  Gratini  nomme  ivrepsisBe  animo  tantum  ad  fiovoe  oppositnm  Uli  Mtb^ 
intento ;  contra  fiorofifuaros  est  poetarum  sermonis  ef.  Aesch.  Prom.  lol. 
fr.  194 N. 

1)  Quod  EockiuB  dicit  Cyclopem  neqne  nosse  Laertem  neque  Ulizem 
camm  Laertae  filiam  appellare  potoisse,  quid  magis  uerisimile,  quam  in 
oraculi  illius  a  Telemo  accepti  hezametris  fuisse  commemoratum  ^(u^- 
TiABrivl  In  altero  argumento  mentem  comici  non  nidetur  latis  assecutus 
uir  doctissimuB. 

11* 


Digitized  by  VjOOQ iC 


164:  Georgias  Ricardas  Holland 

yaQ  iyKata  Tthfiaavreg  (ex  Reiskii  coniect.)  aal  ^Qalvovreg 
OTträv,  elra  ia&lovai  ravta,  a  xal  xoqia  7tQoaayoQ€vovaiv, 
KqotI  v€orQ6q)oto  yivvag  %6qiQ.  %  i/ußQvtüv  tb  Ttkrj&rjj  ubi  iam 
Toupius  recte  restitnit  Cratini  nomen  cetera  sie  fingens 

!dQvog  evTQ6q>ov  XQiag 

XoQia  T*  i/LtßQV(jJv  T€  Tthj&T)  j  alü  aliter.    Nouissi- 
mus  editor  haec  edolauit 

evrQBg>€lg  ayikag 

XOQid  T*  ifißQvwv  re  nhli'^ 
nisus  band  dnbie  aliqna  discrepantia  scriptarae  veocTitpei 
Vatic.  3,  yivag  ed.  Bas.  II  (cnm  scboliis  Calliergi) ;  neqae  tarnen 
nobis  persnasit.  Videntnr  enim  accnratins  spectanda  esse  ipsa 
scholiastae  uerba,  qai  dicit  nelamina,  qnibns  incladantnr  fetus 
in  aluo,  solere  a  pastoribus  ad  edendum  apparari,  non  ipsos 
fetus,  non  l^ßqvwv  7ch^&rj ;  quare  hie  aliqua  corruptela  latet, 
qnam  remonisse  nobis  nidemnr  scribentes  if^ißgioiv  /cki^Qri] 
nersas  sie  instanramus  transposito  uoeabalo  x^Q^^^i  4^o<l  P^' 
eipale  est, 

XOQtct  v€OTQ6q)Oio  yivvag 

ifißQvwv  re  Tcl'qQt], 
ita  nt  nihil  aliud  dixisse  poetam  arbitremur  quam  ^membranac 
subolis  reeentis  fetnumque  plenae',  praecessisse  antem  uel  sub- 
secutnm  aecuratius  praeceptnm  culinarinm,  qnod  sequitnr  etiam 
apud  seholiastam  Theocriti.  Iam  cum  uideatur  hie  cibus  ple- 
rumque  in  pastorum  mensis  appositus  fuisse,  non  absonum  est 
hie  de  Gydope,  homine  subtilis  palati,  cogitare,  qui  fiooxov 
oTtxov  laudat  etiam  apud  Euripidem  Cycl.  u.  325 ,  ad  qualem 
scaenam  illa  uerba  reuocanda  erunt. 

Yidimus  igitur  Gratinum  in  uniuersum  fabulam  Homeri- 
cam  secutum  yaOTgifiagylav  Cyclopis  in  maius  auxisse  fortasse 
hac  in  re  Epicharmi  exemplo  adintum,  omnino  autem  magis 
id  spectasse,  ut  Homericam  huius  rei  tractationem  carperet, 
quam  de  suo  nouaret,  id  quod  sequenti  tempore  factum  uide- 
bimus  in  fabula  satyrica. 

Propter  tituli  similitudinem  paucis  hie  absoluere  liceat  de 
Theopompi  —  posterioris  sane  aetatis  Aristpphaneae  comici 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  165 

cf.  Mein,  bist,  crit.  p.  237  gq.  —  fabala  ^Odvaaevg  inscripta,  quae 
Bergkio  de  rell.  com.  Att.  ant.  p.  413  audit  ^Odvoaelg  secan- 
dum  Pollacis  YU,  74  testimonium  uix  contra  Athenaei  IV,  165  b 
et  scbol.  Aristoph.  uesp.  1346  consensam  urgendnm  et  ob  id 
ipsum  nt  titalum  ita  argumentum  comoediae  Gratineae  uidetur 
repetiisse.    At  enim  desiderantur  in  fr.  34  K.,  quod  sie  legit 

Bergkius 

EvQLTtidov  Vr*  aqiaxov  ov  xaxwg  %xov 

TakXdrqia  öeiTtveiv  rov  xakcSg  evdalfiova 
et  explicat:  Euripideum  est  ientacnlnm  non  B^ne  contemnen- 
dum  etc.  'de  TJlixe  socios  bortante,  ut  Gyclopis  caseo  et  lacte 
prouti  coUibnerit  fruantnr',  certa  indicia  hnins  fabulae;  imma 
suadent  non  pauca,  ut  cogitetur  de  Ulixe  in  patriam  redeunte^ 
illud  autem  fragmentum  intellegatur  cum  Bibbeckio  Colac.  p.  23 
not.  4  de  procis,  quonmi  est  quam  maxime  Taklorgia  duTcvelVy 
id  quod  Kockius  quoque  sensisse  uidetur  conferri  iubens  titu- 
lum  eiusdem  poetae  IlrjveloTtr]. 


Caput  IV. 
Polyphemus  in  fdbula  satyrica. 

§1. 
De  Aristiae  Cyclope. 

Adprime  conueniebat  Cyclopis  figura  satjricarum  fabu- 
lamm  indoli,  cum  immania  monstra  priscae  antiquitatis  uel 
barbaros  a  uemaoulis  moribus  abhorrentes  captare  soleret,  qui- 
buB  sceleris  uindicta  ab  heroibus  importaretur.  Erat  igitur  inter 
personas  Cercyonis,  Scironis,  Sylei,  Busiridis,  Amyci  aliorum, 
quos  primus  congessit  in  secunda  quam  statait  argumentorum 
satyricorum  classe  Welckerus  de  fabula  satyr.  (in  libro:  addit. 
ad  trilog.  Aeschyl.  Francof.  ad  Moen.  1826)  p,  302  sqq.  Pri- 
mus autem  in  hoc  genus  dramatis  Polyphemum  induxisse  uide- 
tur Aristias,  Pratinae,  satyricae  fabulae  inuentoris,  filius,  quem 
inter  celeberrimos  huius  generis  auctores  -laudat  Paus.  11, 13,  5. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


166  GeorgioB  Rieardas  Holland 

Nec  dubium  nidetar  esse,  qnin  iam  ante  Cratinam  hoc  argn- 
mentum  in  scaena  egerit,  etsi  certa  temporom  indicia  bob 
habemus.  Sed  com  Gratini  'Odvaarjg  actam  esse  n<m  ante 
Ol.  85, 1  snpra  cognoaerimns,  Aristias  autem  sit  filius  Prati- 
nae,  quem  01.70  certasse  cnm  Aeschylo  et  Oboerilo  Snidas 
8.  u.  IlQarlvag  testatar,  et  ipse  secondus  faisse  perhibeatar  in 
60  certamine,  quo  Aeschyli  tetralogia  Aixoq,  OidlTcovgy  ^Ema 
hct  Q^ßag:  :S(ply^  uicit  Ol.  78, 1  cf.  hypoth.  Sept  c.  Theb.  in 
cod.  Med.'),  certum  est  eum  antecessisse  Cratinnm.  Itaqne 
cbronologicns  ordo  postnlabat,  ut  de  illius  fabnla  ante  Grati- 
neam  diceremns,  aed  singula  genera  noinimns  disiungere.  Unofl 
autem  uersiculus,  quem  fata  superstitem  esse  nolnernnt  ex 
dramate  Aristiae,  id  certe  demonstrat  idem  argumentum  fuisse, 
quod  Homerum  secuti  plurimi  poetae  tractauere :  Ulixis  dolnm 
aduersus  Gjclopem  uino  sopitum  perpetratum.  Laudat  autem 
hunc  uersum  Snidas  s.  u.  ccTtcikeaag: 

aTCioXeaag  rov  olvov  STtixiag  vöioq  (Trag.  fr.  N.  fr.  4  p.  563) 
addens  l/ri  ztSv  ra  xaktSg  nqoteQOv  yevojtieva  varegov  fiixgov 
Ttvog  ^vexev  xmiov  avarQ€7t6vTO)v  rj  i7i\  rcov  a  xagiCovrai  do- 
XovvTUiv  aal  ni]  axigaia  TtaQexofiiviov.  Noui  aliquid  affert 
Zenobius  n,  16:  h  KinXiani  ÖQafAari  noKvcpriiiog  ovx(og  ngog 
'OSvaaia  keyet,  o&ev  elg  naqoi^Uav  TteguarT]  (cf.  Diogen.  II,  32), 
cuiug  usus  exemplum  exstat  apud  Athen.  VIII  p.  362  a.  Dieit 
igitur  haec  uerba  Polyphemus  ad  Ulixem;  neque  uero  habe- 
mus Euripidea,  quibus  haec  comparemus.  Apud  Euripidem 
enim  nusquam  Cyclops  de  uini  mistione  aut  aqua  infiisa  de- 
prauatione  loquitur,  tangit  tantummodo  simile  quid  SUenus 
u.  557.  Nec  poterat  hac  de  re  stomachari,  quoniam  apud  Euri- 
pidem uini  plane  inscius  est,  ut  infra  uidebimus;  apud  An- 
stiam  autem  cum  tarn  subtilis  palati  iiagatur,  ut  tenuitatem 
uini  statim  sentiat,  condudere  licebit  iam  pridem  uini  eum 
non  expertem  fuisse,  qua  in  re  Homerum  secutus  est  cum 
Cratino  Aristias.  Quomodo  in  ceteris  fabula  comparata  foerit 
nescimus,  quamquam  cum  aliqua  probabilitate  statuerunt  uiri 

1)  De  fide  aerbomm  in  uita  Soph.  n.  19  (p.  16  lahn.)  xai  XoiQih^  xai 
l4^iiTTiq  dubitatur. 


Digitized  by  VjOOQIC 


De  Polypliemo  et  Galatea.  167 

docti  (cf.  Welck.  1. 1.  p.  286)  Aristiae  Cyclopem  Earipidis  fiaisse 
exemplar,  qnornm  poetartun  cognatioms  allatum  est  a  Mei- 
nekio  documentum  hoc  ^!Aidov  TqajteCßvg  Arist.  apud  Athen. 
XV  p.  686  a  (Nauck.  fr.  3):  "^idov  fidyeiQog  Eur.  Cycl.  397«). 
Unum  tarnen  fragmentom  Aristiae  Cyclopi  non  sine  aliqna  neri 
specie  uindicabimns  ineertae  sedis  quod  laudat  Athen.  II  p.  60  b 
(Nauck.  fr.  6),  ubi  de  fangis  exponit  ganeo 

fiixatOi  i*  wq^d-BL  to  Xalvov  7cidov, 
panlo  uerbosins  idem  Eastath.  p.  1017, 13  sq.  Sed  qnamnis 
hie  diserte  testetar  de  fringis  sermonem  esse,  qüod  non  mnl- 
tnm  nalet,  qnoniam  Athenaeam  exscripsit,  quomodo  in  talem 
conexum  fungi  incnlcentnr?  Et  coguouere  iam  pridem  uiri 
docti  errasse  Athenaenm;  qnare  Schneidewinus  scripsit  f4vxalai 
a  fivxi]  'mugitus',  qnae  nox  legitur  apnd  Apoll.  Rhod.  Argon. 
IV,  12S5  a  scholiasta  explicata  per  ^x^h  ^vwqaBig.  Quam  ac- 
centns  mntationem  si  accipimus,  sententia  enadit  haec:  'mu- 
gitibus  autem  fremebat  saxenm  solnm',  quod  si  de  Polyphemi 
antro  dicatur,  nemo  offendat.  Poterat  autem  hoc  in  narratione 
aliqua  uel  descriptione  proferri,  qualem  ex.  gr.  incohat  Ulixes 
Cycl.  Eur.  uu.  382  sqq.  Hoc  si  uerum,  poteritne  coniectura  fieri 
de  gregibus  Polyphemi?  (xvY.äo&av  enim  et  fivxrjd'fzog  sunt 
nocabula  boum  mugitus  apud  Homernm  (Od.  X,  413.  Xu,  265) 
propria,  etiamsi  aliorum  quoque  animalium  clamorem  hac  uoce 
significari  non  nescimus.  Quid?  Nonne  iam  Aristias  potuit 
hac  in  re  ab  Homeri  narratione  deflectere,  ut  etiam  boues  ad- 
deret  Polyphemi  gregibus,  id  quod  ab  Euripide  factum  uidebi- 
mus?  Sed  cautius  erit  nihil  nisi  Euripidis  uerba  u.  426:  irvifixei 
d'  avTQov  in  comparationem  uocare  (cf.  Hom.  Od.  IX,  395). 

§2. 

De  Euripidis  Cyclope. 

Iam  licet  tandem  aliquando  firmo  pede  insistere  et  frag- 
mentis  agglutinandis  supersedere,  quoniam  uni  certe  fabnlae 

1)  Quod  Welckeru6  p.  302  addebat,  nisos  esse  peruersa  lectione  Athen. 
YI  p.  270  c  uidetur. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


168  6eoi|;ioi  RicarduB  Holland 

satyricae  pepercit  fati  iniquitae :  Euripidis  Cyclopi.  Quae  qui- 
dem  fabnia  qao  certamine,  cum  quibns  conioncta  tragoediis 
acta  Sit  BescimuB,  neque  praesto  sunt  ea  indicia  chronologica, 
qnae  in  ceteris  fabalis  se  offerant  ex  didascaliis  aat  temporis 
tectis  Bignificationibus  petita,  sed  sola  ex  metrica  ratione  ali- 
quid  potest  conclndi,  etsi  fabulam  satyricam  liberiore  asu  ex- 
Bultasse  neque  cum  tragoediarum  consuetudine  comp^rari  posse 
et  per  se  consentaneum  est  et  testimoniis  ueterum  firmatur 
cf.  schol.  ad  Hephaest.  p.  183  (Gaisf.)«  Attamen  qui  trimetri 
iambici  rationem  curatius  examinauere,  iure  uidentur  statnere 
extremae  Euripidis  aetati  hanc  fabulam  adsignandam  esse 
cf.  Eumpel.  Philol.  XXIV  p.408;  C.F.Mueller.:  de  pedib.solut 
in  dial.  senar.  Aesch.  Soph.  Eur.  Berol.  1S66  p.l43  not.  3;  nam 
Zimdorferi  (de  chronol.  fab.  Eurip.  Marb.  1S39  p.  110  sq.)  ar- 
gumenta, qui  propter  Aristophanis  Nubium  quosdam  locos,  qui 
ad  iilam  fabulam  alludere  ei  uidentur,  eam  ante  a.  423  actam 
censet,  facili  negotio  redargui  possunt.  Videtur  autem  Euri- 
pides  potissimum  huius  modi  argumenta,  quibus  animalia  prop- 
ter uirium  magnitudinem  nel  morum'  ferocitatem  hominibus 
inimica  et  odiosa  debitas  dant  poenas,  prae  ceteris  adamasse, 
quoniam  maior  pars  neuem  qui  traditi  sunt  titulorum  ad  tales 
res  spectat,  ueluti  Syleus,  Busiris,  Sciro,  Eurystheus,  Auto- 
lycus.  Gyclopis  autem  argumentum  quomodo  uariauerit,  ut 
noui  quid  Atheniensinm  subtili  iudicio  propinaret,  dif&cile  est 
perspectu,  eo  dif&cilins,  quod  ne  primus  qnidem  satyrico  cha- 
ractere  tractauit,  quo  haud  dubie  quasi  nouo  lumine  aspersa 
est  expressa  imago.  Nam  cum  Cyclops  subito  nouo  comitatn 
cinctus  Sit,  nouae  se  praebent  ansäe  solita  uariandi,  figurae 
inueteratae  aliorum  consuetudine  arcessita  mutandae  atque  ex- 
pingendae.  In  Cyclope  autem  Euripideo  describendo  id  po- 
tissimum sequemur,  ut  quibus  rebus  ab  Homerico  distingua- 
tur,  accuratius  quam  adbuc  factum  est  perscrutemur.  Apertis 
uerbis  Sicilia  et  Aetna  mens  domicilium  Cyclopum  dicitur 
cf.  uu.  20.  95.  106.  114.  130.  298.  366.  395.  660.  703.  Exter- 
nam  autem  speciem  ipsius  Polyphemi  in  uniuersum  eadem 
quam  Homerus  praeiit  ratione,  in  singulis  magis  consumma- 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  169 

tarn  et  anctam  atqne  adeo  magis  definitam  exhibnit  poeta 
satyricus.  Est  Polyphemus  ut  ceteri  Cyclopes  (u.  21)  unocu- 
IubO  cf.  uu.  79.  174.  475.  633.  636.  648.  657.  663.  673,  filius 
NeptuDi  cf.  nu.  21.  262.  290  sqq.  318.  413,  sed  confanditur  iam 
Homeri  genealogia  cum  Hesiodea,  cum  mater  dicatur  u.  648 
Qaea,  quam  ingenti  filii  formae  melius  respondisse  recte  iudi- 
cauernnt  Brodaeus  et  Hermannus  ad  h.  1.  Quam  enormem  for- 
mam  ne  scaenicus  quidem  poeta  describere  et  ceterarum  rerum 
inaudita  ratione  exprimere  desinit,  qnamquam  difficile  erat  in 
scaena  figuram  magnitudine  ceteros  homines  tanto  snperantem 
proponere  (cf.  Wieseler.  de  fab.  satyr.  in  stnd.  Gotting.  1847  II 
p.  639  sq.)  ^).  Optime  autem  narrari  poterant  mirabilia  ab  Ulixe, 
cum  ex  antro  reuersus  choro  qnae  ulderit  refert  uu.  382  sqq. : 

kTtel  JtBTQalav  rijvd*  kaTjk^ofiev  x^ova^)  etc., 
ubi  dicitur  Polyphemus  in  foco  locasse 

vifffjXrjg  ÖQvog 

noQiAOvg  TtXatelag  laxaqag  ßak(ov  ertt, 

TQioaiSv  afia^iiv  wg  aydyifiov  ßocQog, 
(cf.  Od.  IX,  233 sqq.;  imprimis  241  sq.),  cratera  autem  implesse 
iog  d€Kafiq)OQov  et  poculum  apposuisse 

elg  evQog  tqkSv 

mjxecovy  ßd&og  de  xeaaaQwv  £g)alveTO. 
Ac  facile  credimus  ipsum  palum  praeustum  fuisse  iocosa  magni- 
tudine, ex  qua  condusionem  facerent  spectatores  de  ocnli  cir- 
cuitu  n.  472.  Nee  mores  ab  Homericis  multum  diuersi:  mansit 
impielas  et  ferocia  cf.  avoaiog  uu.  26.  31.  348.  378.  438.  693; 
dvaaeßrig  30.  289.  311;  ^q^)  navovQyog  442;  avaid^g  592; 
yjjAijg  369;  ^eoartpig  396.602;  xcncog  599.627;   anoßwfuog 

1)  Ubi  propter  nersam  uel  ad  magnitudinem  significandam  legitur 
ofi/iaray  at  uu.  459.  470.  511  ael  ßldfpa^a  u.  485,  anuB  ocolus  intellegen- 
dus  item  atqae  apad  Homerom. 

2)  Yocis  tonitra  (cf.  Philostr.  uit.  Apoll.  YII,  2S)  actor  uidetur  natu- 
ram  Cyclopis  expressisse  cf.  Eustath.  p.  1628, 24  sqq. 

3)  Pro  xd'ova  conicimus  TrTv;^«;  propoaita  ard/r^v,  Isnalav  —  ni" 
r^r  non  satisfaciunt.  tttvI  uerbum  Enripidi  crebro  in  usu  cf.  Andr.  1277 ; 
Phoen.84;  Hei.  605;  Suppl.  212.  979 saep. 

4)  Cf.  Lycophr.  765  rb  zvfhod'iv  Sdxoe. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


170  Georgias  Ricardas  Holland 

365;  afitxTog  429;  avijp,  (^  d'etiv  ovdh  rj  ßgorcov  ptilei  605, 
qnamqnam  ipse  Polyphemas  süperbe  iactat  genns  a  deis  de- 
dnctum  n.  231 : 

ov%  Tjaav  ovta  •S'sov  fie  real  &ea)v  Stco; 
Nee  potait  poeta  philosophas,  qni  etiam  Ulixi  de  louis  diaini- 
tate  ratiocinationem  un.  353  sqq.  snppeditat,  occasionem  dimit- 
tere,  quin  Cyclopem  snam  de  deoram  fide  atqne  anctori- 
täte  nitaeqne  pretio  et  üsu  sententiam  promentem  indaceret 
üu.  316  sqq.,  de  qua  festme  dispntanit  Wilamowitzins  Anal. 
Eurip.  p.  226  sqq.  In  deliciis  habet  Polyphemus  ut  ceteri  Cy- 
clopes  (cf.  n.  22:  avögoxrovoi)  cames  hnmanas  cf.  nu.  92  8q. 
126.  249,356.  374;  quare  audit  ^iviav  davcv^dv  610,  ^tjq  ^evo- 
dalrrjg  658,  et  solet  Silenas  mensam  ei  apparare  pretiosas  offas 
ostendens  cf.  313  sqq.  Mentis  non  est  ita  sagacis,  sed  Sileni 
credit  obtestationibns  n.  262  et  mendaciis  et  quasi  consiliarinm 
eum  adsciscit  539,  qaamquam  ipse  Silenüs  a^a&lav  Cyclopis 
173  cauillatur,  qui  choro  quoque  est  artalSevrog  493.  Diffe- 
rentia  inter  scaenicnm  et  epicnm  poetam  apparet  eo,  qnod  ille 
^eoOTvyrjg  ^'Atöov  fxayuQog  artis  cnlinariae  est  eximie  peritas 
neque  caret  necessariis  instnunentis:  cnltris  (au.  241  sq.),  securi 
(u.  395,  qnem  transponimns  cum  Hermanno  post  n.  399),  cor- 
tina  (392),  neribus  apte  fabricatis  (393  sq.),  ipso  foco  (384), 
quornm  apnd  Homernm  nnlla  fit  mentio.  Nee  dedignatnr  naria- 
tionem  in  oena  adomanda,  cnm  cames  partim  coqnere  partim 
assare^didicerit  na.  396  sqq.  244  sqq.,  cni  quidem  consuetadini 
saepius  enm  indnlsisse  ex  satyromm  adhortatione  mandendi 
dulcedinem  anthropophago  praemonstrante  an.  356  sqq.  seqni- 
tnr.  Atqne  omnino  Cyclops  deditos  est  abdominis  uolnptatibos, 
qnarnm  proponit  imaginem  edacitate  tnrgentem  un.  323  sqq. : 
orav  aviad-ev  ofißQov  Ix^«/, 
€v  rffde  7tk%q(jt  ötkyv^  %%io  axtivcifAccTa 
7]  fioaxov  o/rror  rj  ti  &rQeiov  dd^og 
daivv^ievog,  ev  reyyiov  re  yaorig^  VTtrlav, 
ircexTCicjv  yahxKxog  afxq)oqka  etc., 
nee  sine  subtili  consilio  Enripides  indaxit  Cyclopem  a  uena- 
tione  renersnm  num  prandinm  sit  paratam  ex  choro  qnaeren- 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  171 

tem,  nt  nostri  solent  uenatores,  uu.  214  sqq.  Modnm  üero 
edendi  et  bibendi  non  magis  quam  apnd  Homernm  seit  tenere, 
ita  ut  qnae  deuoramt  mox  eractet  cf.  Od.  IX,  373  sq. ;  Eur. 
591  sq.  (562.  523),  ae  nidetur  consilimn  'nibil  relinqaendi' prae- 
cipue  Cyclopeum  fuisse  Od.  IX,  292;  Eur.  uu.  314.  570.  575. 
Animaduertendum  autem  in  Polyphemo,  ubi  primum  uini  no- 
titiam  nactus  est,  statim  cupidinem  comissationis  excitari,  eam 
igitur  meri  uim  apparere,  quae  rusticitati  et  tumultni  inclinet 
cf.  445  sq.  507  sqq.  537: 

rjUd-tog  oaxig  /iiij  nuav  TuSfiov  (piXel, 
dum  Potator  usibus  edoctus  Silenus  solus  frui  uult  Bacchi  dono 
540.  Optime  autem  immoderata  libido  cernitur  in  toto  iUo 
epeisodio  519  sqq.,  ubi  Silenus  etPolyphemus  quasi  certamen 
ineunt  potandi.  Atque  bis  in  rebus  enarrandis  Euripidem  ba- 
buisse  quos  sequeretur  ex  eis,  quae  disputauimus,  elucere 
opinamur,  in  satyrorum  uinulentia  illndenda  fortasse  Aristiam. 
Cuius  fragmentum  si  supra  recte  interpretati  sumus,  nouauit 
Euripides,  quod  Cyelopes  uini  ignaros  induxit,  id  quod  et 
disertis  uerbis  testatur  Silenus  Ulixe  interrogante  uu.  123sq. 
et  ipsius  Polyphemi  inscitia  uu.  521  sqq.  comprobatur.  Cur 
uero  mutauerit  ab  Homero  traditam  et  a  posterioribus  ut  nide- 
tur retentam  consuetudinem,  in  propatulo  est:  multo  efficacius 
scaenico  poetae  is  uino  domatur,  qui  eins  uim  nondum  per- 
spectam  habet,  quam  qui  meliere  tantum  nota  pellectus  ni- 
mium  exhausit.  Videtur  Euripides  etiam  in  possessione  Cyclo- 
pis  describenda  nonnuUa  nouasse.  Cum  Homero  conueniunt 
pecudum  diuitiae,  quarum  lactis  et  caseorum  largas  in  antro 
asseruat  copias,  etsi  paulum  immutata  est  res  pecuaria  Cy- 
clopis  satyris  inductis.  Conspicitur  enim  Polyphemus  potius 
locuples  possessor  quam  ipse  pastor,  cum  satyris  eorumque 
ministris  (u.  83)  pa«cendi  munus  imposuerit  cf.  uu.  26.  41  sqq. 
76  sqq.  al.  Sileno  sene  domestica  negotia  administrante  cf.  u.29. 
Neque  tamen  propterea  curam  atque  amorem  pecudum  depo- 
suit,  sed  acerrimo  studio  cauet,  ne  quicquam  neglegatur  a 
leui  pastorum  caterua;  quapropter  rediens  satyrorum  turbis 
aspectis  increpat  Bacchi  djscipulos  magna  indignatione  tri- 


Digitized  by  VjOOQ iC 


172  Georgias  Ricardiu  Holland 

metri  solntionum  mnltitudine  optime  Bignificata  uü.  203  sqq.  et 
nam  rei  pecnariae  bene  consulaerint  stadiose  sciscitatar.  Pos- 
sidet  antem  Cyclops  infjla  ut  apnd  Homerum  cf.  nu.  28. 122. 
162  al.  'ones  et  capras'  et  agnos  a  comitibufi  Ulixis  ex  antro 
actos  nidet  na.  224  sqq.  189.  Sed  qoattnor  locisO  indicatar 
etiam  boaes  in  gregibns  esse  (cf.  Borsdorf,  commentar.  in  Theoer. 
id.  XI,  lanraniae  1874  p.  4)  nn.  136.  218.  302.  389,  qnod,  nisi 
arbitrari  manis  non  presse  Homeri  nestigia  secntnm  esse  hac 
in  re  Enripidem^),  ideo  enm  institnisse  existimauerimos,  nt 
qnam  ditissimnm  dominnm  efficeret  Polyphemnm.  Nntrimenta 
eadem  fingit  qnae  Homerus:  lac  et  caseos  nn.  122.  327;  nnnm 
addit  (nam  ^i^kwv  ßoqq  etiam  epicnm  Gyclopem  nixisse  con- 
sentanenm)  camem  ferinam,  qnam  iam  pridem  se  abominari 
dieit  Polyphemns  nn.  247  sqq. : 

WQ  %yi7tXevjg  ye  daiTog  eifn^  OQeaxoov 

aXig  keovTiov  ioxL  fiot  &oiv<apikvii} 

kldtpiav  Tfi,  xqovtog  ö^  e^i*  an  av&Qcinwv  ßoqag. 
Nimimm  non  edit  nir  portentosns  nisi  ^geiov  zi  daxog,  bestias 
feroces  nel  magnitndine  praecellentes,  leones  nel  cemos,  qao- 
mm  pellibns  nestitnr  cf.  n.  330.  Qnam  praedam  captat  per 
montes  perseqnens  nestigia  enm  canibns  (130),  qnos  praeter 
pecndes  alit,  qaa  de  re  infra  accnratiora  proferemns.  Ad  fero- 
citatem  angendam  pertinet  etiam  quod  Enripides  frnmentomm 
expertes  reddidit  Cyclopes  cf.  nn.  121  sq.  133  sq.,  enm  Homems 
Od.  IX,  107  sqq.  frnmenta  eis  terram  nitro  progignere  narret, 
qnae  Enripideo  Gyclopi  necessitate  coacta  tantnm  gramina  et 
pabnlnm  praebet  332  sq.  Neque  tamen  caret  nita  Polyphemi 
commoditate  qnadam  et  rasticana  incnnditate,  qnamnis  rudi- 


1)  Quamquam  de  integritate  primi  loci  dubitamus;  nam  cor  SileDOS 
bouinum  tantum  lac  adesse  dicit  (Bingulari  numero  ßoosl),  com  u.  218 
caprinum  inueniator?  Fortasse  scribendom  nvoeyaXa,  quod  quidem  lactis 
genas  apad  comicos  crebro  occurrit,  quae  coniectura  quodammodo  com- 
mendatur,  qaod  Athen.  XIV  p.  658  c  et  ex  eo  Eastath.  p.  1485,32  legnnt 
Jios  yaXa, 

2)  In  minutioribus  rebus  llbere  uersatum  esse  tragicum  doceC  quod 
titionem  oleaginum  dicit  Ulixes  455  (Od.  IX,  319sq.)f  quemum  choros  615. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  173 

bas  moribns  pastoris  accommodatay  qoae  maxime  conspicua 
fit,  ubi  ipse  Cjclops  snae  üitae  consnetudinem  exposite  de- 
format  316  sqq.  Et  alias  inaeniuntur  imagancnlae  bucolici 
Colons  cf.  360: 

daavfidkXtj}  h  alyldc  xXivofihq). 
541: 

xal  fifiv  kaxytSäig  y*  ovdag  avS-ijQag  ^Aoijg. 

Vini  antem  als  procreat  cantum  Polyphemi,  cuius  apnd  epi- 
cnm  poetam  nnllam  nestigiiim.    Sed  est  mngitus  potins  qnam 
Carmen  modnlatnm  neqne  fanente  Masa  editnr  cf.  423.  425  sq., 
Qt  antrnm  late  resonet.  Titabat  antem  ex  spelnnca 
axaqtv  xekaöov  fiovai^o^evog 
axatog  aniföog  (489 sq.), 
ut  comissatnm  eat  ad  Cyclopes  firatres  (445  sq.),  et  Carmen 
satietatem  pransi  potiqne  illastrans  effandit.    Connenit  deni- 
que  cnm  tota  descriptione  Enripidea  qnod  dedignatur  Cyclops 
mnliebre  genns  et  amorem  mnliebrem  turpem  indicans  exer- 
citom,  qni  nnins  mnliercnlae  cansa  Phrygnm  terram  innaserit 
(283  sq.)  et  qnod  fera  libidine  ebrietate  inflammata  secnm  trahit 
Silennm  quasi  Ganymedem  suum  puerili  amore  magis  se  de- 
lectari  dicens  quam  muliebri  bis  uerbis  581  sqq.: 

ovx  av  q)iki^aaifi,    al  XaQiteg  Tteigwal  fie. 

aXig  rawfitjdrjv  rovS^  ^(av  avaTtavao^ai 

xakXiara  yrj  rag  XaQivag'  ijSo^ai  de  ntag 

rolg  TtatötyMai  fiäklov  fj  rolg  -^keaiv. 

Si  totam  imaginem  Euripideam  nno  conspectu  animo  concipi- 

moB,  in  uninersnm  secutus  est  poeta  Homeri  exemplum  fero- 

citatem  premens  et  barbaros  mores,  quos  Ulixes  ne  eo  qui- 

dem  flectere   potest,  qnod  Graecae  originis  illum  admonet 

HU.  297 sqq.,  quam  quidem  saeuitiam  auxit  singulis  in  rebus 

tragicus  poeta  de  sno,  omnino  singula  lineamenta  magis  expri- 

mens  et  actionem  eiusque  condiciones  astrictius  ut  dramaticus 

et  distinctius  elaborans.   Neque  magis  quam  Homerus  ridicu- 

lum  effinxit  Polyphemum,  sed  una  excepta  scaena,  ubi  ebrium 

nacillantem  induxit,  ridiculas  partes  per  totam  fabulam  ad- 

signauit  satyrorum  choro.    Illam  antem  ipsam  scaenam  non 


Digitized  by  VjOOQ IC 


174  Georgim  BicarduB  Holland 

dnbitamus  qain  non  primns  proposuerit  Est  enim  nt  uidimns 
tantam  non  manifesta  in  quiboBdam  rebus  imitatio  priornm, 
uelnti  taetram  golam  ad  Epicharmum  nel  Cratinmn  renocare 
poterimnsy  fortasse  ad  Aristiam  uinolentiam.  Neqne  nimis 
andacem  esse  pntamns  coniectaram,  ex  qua  philosophandi  sta- 
dinm,  non  ipsam  philosophiam  inde  ab  Epicharmo  in  Cyclopis 
sncum  et  sanguinem  (si  qnidem  habet  poetica  figura  sncum  et 
sangainem)  ita  abiisse  opinamur,  nt  ne  Euripides  qnidem  doo- 
tnm  ei  sermonem  subicere  omitteret 

Tractatnm  esse  argumentum  de  quo  dicimus  in  aliis  &bnlis 
satyricis  nuUa  iam  exstant  testimoniaO*  Qnamquam  lubenter 
unum  nersum  ad  hoc  potissimum  genus  relegemus  trimetrum 
iambicum  seruatum  a  Zenobio  I,  92: 

av  olvov  ahfi,  novdvlov  avTifi  dldovy  qni  addit  inl  %wv 
aya^a  (xh  airovvT(ov,  decvä  de  kafißavovTwv,  'H  dk  iaroQla 
ccTto  vov  KvxkiJTCog,  rcafoaov  ahijaag  olvov  %dv  ^Odvaaia  TcJy 
ogyS-akfiüiv  ioTeqvj^ri.  ^Oivaaia  yaq  iv  rtp  OTttiXalffi  xataaxutv 
6  KvTÜLcjxp  Ttal  Tovg  hal^ovg  avxov  aQ^a/tievog  xatead-leiv, 
olvov  TtaQ^  avTOv  Xaßufv  iWt«  xai  Tavrrjv  avT(p  Trjv  %aQiv  öl- 
diaOLV  vOTotov  avtov  xavaq>ay€lv '  fte^a&elg  dk  fxevä  ro  nulv 
TLoi  vTCviaviiav  tzqq^  hcelvov  i^ervq>kijiSt].  Integram  hnius  uer- 
siculi  formam  uidetur  exhibere  schol.  Arist  pac.  123  Ran.  et 
Ven.  (D.  p.  174  b,  53),  ubi  pro  xovdvkov  legitnr  pluralis  novSt- 
?^vg  metricae  legi  respondens,  quam  hoc  in  pronerbio  pan- 
latim  euanuisse  ex  altera  forma  licet  coUigi  a  Veneti  solo 
scholiasta  allata: 

ei  6h  olvov  airei,  Twvdvlov  ctvttp  dog  (D.  p.  174  b,  48sq.)> 
Aristophanis  autem  scholiastae  cum  adponant:  vTtk^  tov  id-i- 
J^eiv  vovg  Ttaldag  f4.rjdev  %i  neqiTTOv  ai%eiv  Q^rftelv)  Bergkio 
poet.  lyr.  Gr.  m^  p.  610  paroemiographi,  'qui  haec  ad  Cyclo- 
pis fabulam  rettulemnt,  omnino  doctrina  uidentur  intempestiue 
usi  esse'.   Sed  miramur  dnas  res  inter  se  commutasse  nimm 


1)  Lepidum  fuit  inuentum  TimanthlB  pictoris  Batyricamm  fabalamm 
memoria  fortasse  excitatum,  qui  dormientem  Gyclopem  in  tabella  propo- 
nens  magnitndinem  ita  expreasit,  ut  'satyros  thyrso  poUicem  eios  metientes 
ioxto  pingeret'  cf.  Plin.  n.  h.  XXXY,  74. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Folyphemo  et  Galatea.  175 

doctiflsimam:  prouerbii  usum  et  ori^em.  Usarpatam  esse 
hoc  pronerbiiun  de  liberis  nimia  poscentibus  facile  largimnr 
Aristophanis  scholiastae  et  Bergkio,  sed  nt  fit  longe  alia  pot- 
erat  esse  origo,  quam  si  testantor  grammatiei  ab  illa  £a.bula 
esse  repetendam,  cor  terginersemor?  lam  cnm  trimetro  in- 
closa  Sit  sententia,  ad  quam  allndere  Aristophanem  scholiastae 
adnotanty  suspicamor  ex  dramate  satyrico  ante  Aristophanis 
Pacem  h.  e.  ante  OL  89,  3  »=  421  acto  eam  snmptam  esse, 
cogita  ex  Aristiae  Cyclope,  ex  qno  pronerbialem  uersnm  pe- 
titum  esse  snpra  oidirnns.  Lnaginamur  antem  dixisse  hoc  saty- 
ronim  coryphaenm  Ulixi  et  xovdvi^vg  intellexisse  titionem 
eodem  modo,  qno  apnd  Enripidem  nerbosns  est  in  adhorta- 
tione  magis  quam  in  actione  an.  473  sqq.  483  sqq.  608  sqq. 
630  sqq.  654  sqq.  translato  sensu  palum  funestum  appellans 
tofpdvov  XL  609. 

Ex  dramate  satyrico  &bula  illa  transiit  ad  id  poesis  genus, 
eoi  antiquitus  erat  cognatio  cum  satyrorum  choris,  in  dithy- 
rambnm. 


Caput  V. 
De  Polyphemo  et  Galatea  in  dithyramhis. 

§  1. 

De  Timothei  Cyclope. 

Proficiscimur  a  loco  Aristotelis  multum  uexato  necdum 
proTsns  ad  liquidum  perducto  poet.  11  p.  1448  a,  10  sqq.  Sermo 
est  de  imitatione  (/ii/Äi^aei)  agentium  {Tcgcctrovriav)  in  quouis 
genere  tractandi,  quae  quidem  reddat  aut  meliores  aut  pares 
aut  deteriores,  et  pergitur:  xai  tb  rteql  rovg  loyovg  re  xai  ttjv 
^iloiietQlaVy  olov  "O^rjqog  fxlv  ßeXzlovg,  KXeogxSv  dh  o^olovg, 
Hyrjfiiov  dh  6  Qdawg  6  rag  TtaQqfdlag  Ttoii^aag  ngcSTog  xal 
Ntxoxa^g  6  Tijv  Jrihdöa  xelqovg'  ofiolcjg  ök  xal  negl  rovg 
ii^Qafißovg  xal  negl  rovg  vofiovg,  äoTteg  *  ♦  yag,  KvxXio^ag  0 

1)  Cod.  Par.  äcnaif  \  ycur  nvxXomäc 


Digitized  by  VjOOQ iC 


176  Geoiigias  Ricardns  Holland 

TifxO'd'eog  xcri  Oiko^evog,  fiifirjaaizo  av  rig'  iv  avTJ]  di  %f  dia- 
(poqq  aal  ij  TQoycfidla  TtQog  rfiv  K(üfzq}dlav  diiOTtjxev,  17  fikv 
yaQ  xeLqovg^  17  dh  ßehclovg  fiifielad-ai.  ßovXerai  twv  vvv.  Qnae- 
ritar,  quid  sit  illnd  yag  in  codicibus  traditam.  Proposituros 
est  Aristoteles  exempla,  nt  etiam  in  dithyrambis  et  nomis 
illam  legem  nalere  demonstret:  quapropter  consentaneom  esse 
daxenint  niri  docti  et  dithjrambi  et  nomi  exemplom  proponi. 
Ac  iam  pridem  nomi  exemplnm  e  uerbis  traditis  ellenenint 
sie  legentes  aig  Iligaag  (xal)  Kviil(on;ag  Tifw^eog  xal  (DiXo- 
^evogy  cum  Pausaniae  VUIy  50,  3  testimonio  constet  nkqaag 
fuisse  vo^ov  Timothei.  Statnendum  tanc  erat  et  Timotheam 
et  Philoxenam  scripsisse  et  Persas  et  Cjclopem,  quod  renera 
statnit  qnondam  Bergkins  poet.  lyr.  UI^  p.  616  sq.  ipse  tarnen 
propter  nimiam  infirmitatem  postea  hanc  opinionem  reproba- 
taros.  Et  qoid  hoc  loco  IliQaai?  Si  Aristoteles  dno  tantnm 
genera  distingnere  nolebat,  nt  dno  tantnm  distinxit  in  drama- 
tica  poesiy  non  poterat  discemere  o^olovg  et  x^^ovg^  qnoniam 
prins  nisi  cnm  reliquis  dnobns  generibns  coninngitnr  plane 
otiosum  est,  sed  debebat  nt  snbinde  ßelzloig  et  %el((ovg,  Cui 
antem  generi  tribnamns  üeQoag?  Celebrabantur  hoc  nomo  res 
a  Graecis  contra  Persas  praeclare  gestae  (Bippart,  loco  mox 
land.  p.  65),  ac  possit  qnispiam  cogitare  fnisse  meliores  de- 
scriptos  illos  MaQad-cjvofioxovg^  sed  cum  KvTikioTtag  in  toto 
conexn  nihil  alind  significare  possit  qnam  ipsos  Neptnni  filios 
barbaros,  non  titnlos  tantnm  dithyrambornm,  etiam  Iligaag 
non  solnm  titnlnm  carminis  alicnins,  in  qno  meliores  delinean- 
tnr  aliiy  accipere  debemns,  sed  ipsos  homines  Persas,  qnos 
Timothens  nentiqnam  supra  hnmanam  nirtntem  snstnlisse  pn- 
tandns  est.  Porro  nimis  contorta  et  a  simplici  interpretatione 
abhorrens  nobis  nidetnr  qnam  posteriorem  iniit  rationem  Berg- 
kins 1.1.  p.  617,  nt  Timothens  in  Persis  meliores,  idem  in 
Cyclope  mediocres,  Philoxenns  in  Cyclope  deteriores  imitatns 
sit.  Deinde  illnd  yag  in  nomen  poetae  anxemnt  simnl  nomi 
exemplnm  recnperatnri,  nelnti  Vahlenns  in  altera  ed.  Aristot. 
poet.  supplens  üaneq  d-Bovg  ^dqyag  ita  qnidem,  nt  d-eot  Argae 
illins,  quem  vofiovg  composnisse  scimns  ex  Athen.  XIV  p.638b. 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  Polyphemo  et  Galatoa.  177 

melius  genufi,  Cyclopes  Timothei  et  Philoxeni  deterins  genus 
repraesentarent.  Naper  tarnen  idem  nir  snbtilissimas  nt  nide- 
tnr  simplicissime  mendnm  snstiilit  in  Herrn,  nol  XU  p.  192 
scribens  yaq^  expositione  tarnen  coniectorae  snpersedens,  quam 
nos  sie  accipimns,  at  talem  avoiioiotrixa  inter  Cjclopem  Timo- 
thei et  Philoxeni  intercedere  pntemns,  qualem  aut  inter  pares 
et  deteriores  aut  inter  snblimiores  et  deteriores  aut  inter  sub- 
limiores  et  pares.  An  sie  accipiendnmy  nt  per  se  intellegator 
nee  per  se  eommemorandum  sit  in  dithyrambis  et  nomis  sub- 
lime et  par  genus  posse  delineari,  itaque  uerbis  äancQ  yotQ 
KvxXiOTtag  ete.  humilis  tantum  elassis  indueatur  exemplum, 
quo  etiam  haue  istis  poesis  generibus  exprimi  posse  demon- 
stretur?  Utut  hoc  intellexit  aenigmatista  non  persoasit  yag 
cormptum  esse  in  yag.  Felicius  nobis  uidetur  locum  tractasse 
Susemihlius  Mus.  Bhen.  XXXV  p.  486  sqq.,  qui  primus  intel- 
lexit hoc  exemplo  non  id  agi,  ut  comprobetur  diuersos  poetas 
in  diuersis  poesis  generibus  diuersa  argumenta  diuerse  trac- 
tare  extoUentem  hunc,  illum  detrectantem,  tertium  fideliter 
delineantem,  sed  in  eodem  genere  diuersos  poetas  idem  argu- 
mentum diuerse  tractare.  Conclusit  igitnr  et  diuersos  fuisse 
Cyclopes  Timothei  et  Philoxeni  atque  huius  quidem  detrac- 
tum,  illum  elatum,  utrinsque  uero  esse  exemplum  dithyrambi, 
id  quod  requireret  simile  exemplum  nomi,  quod  nimis  impedite 
sie  suppleuit:  äoTtsQ  üigaag  Tifxod'sog  xal  jiqyag,  KvxkcjTtag 
Tifiod-eog  xal  (DM^evog.  Hoc  recte  monuit  uir  doctissimus 
distinguendum  esse  etiam  in  Cyclopibus  sublime ,  mediocrCi 
humile  genus  tractandi,  licet  refragetur  Eduardus  Hiller  in  Burs. 
annal.  1881  I  p.  134;  nam  posse  in  diuersis  uel  in  eodem  ge- 
nere diuersos  agentes  diuerse  iSngi,  ex.  gr.  in  nomis  et  dithy- 
rambis  deos  meliores,  deteriores  Cyclopes  quid  adnotaret  Ari- 
stoteles,  cum  per  se  deorum  maiestas,  humilitas  Cyclopum 
propria  esset?  Debent  profecto  in  eodem  genere  et  in  diuersis 
tales  diuersi  exhiberi. 

Sed  nimium  nobis  uidetur  Susemihlius  orationis  hiatum 
statuisse.  Prudenti  enim  consilio  Erwinus  Bohde  Mus.  Bhen. 
XXXIV  p.  572  adnot  2  ex  Stephani  Byzantii  et  Suidae  in  enu- 

Leipäger  Studien.  YH.  12 


Digitized  by  VjOOQiC 


178  Georgiiis  Ricardus  Holland 

merandis  carminibus  Timothei  discrepantia  effecit  ambiganm 
fbisse  nomen  oanninnm  quibns  maxime  floreret  citharoedos 
Milesins ,  vo/ucov  et  di&vQafißiovy  qüoniam  mderentnr  gramma- 
ticis  propias  accedere  ad  dithyrambnm  recentiorem  Phfloiem 
quam  ad  priscmn  nomom  Terpandii.    Quid?    Nonne  statnere 
licet  etiam  Aristotelis  loco  dithyrambos  et  nomos  pro  ano 
genere  copnlatoa  esse  ita  qnidem,  nt  exemplom  ad  utramque 
genas  qnadrans  electnm  sit:  KvxkwTteg  0.   Hoc  si  ueram,  tei- 
tns  ipse  non  modo  indicat  duornm  ex  tribns  generibns  poetas 
Timotheom  et  Philoxenam,  sed  suppeditat  etiam  corruptela 
tertinm,  cnins  ex  nomine  remansit  illnd  —  yag.    Dubitari  non 
poteat,  quin  Timothens  repraesentanerit  sublime  genus,  potest, 
ütrum  Philoxenus  mediocre  an  infimum.    Commendat  tarnen 
indoles  Philoxenii  poematis  magis,  nt  prius  statuatur,  qnoniam 
CytheriuB  ut  postea  uidebimus  Cyclopeam  naturam  hmoanae 
circumdedit,  optime  igitur  sie  ut  bominem  exbibuisse  Cyclo- 
pem  dicitur.    Ergo  humillimi  generis  exemplnm  desideratnr: 
nuUum  autem  aptius  quaerenti  se  offeret  quam  ab  Athen.  I 
p.  19fsq.  traditum:   EvSixog  dk  6  yekisnoTtoiog  rjiöoxlfiei  ni- 
fiov^evog  naXaiatag  xai  nvxragy  wg  g>rjaiv  !^Qiav6^€vog'  Ä^a- 
Twv  <J*  6  TaQavTivog  ed-ccvina^eTo  %ovg  öi'^vQa^ßovg  fiifiovfie- 
vog'   rag   di   xi-S^aQifiölag   ol  Ttegl   tov   i^  'ivallag 
Oivwväv,    og   xal  Kvxkiona   eiai^yaye  regetl^oyta 
xai  vavayov  ^Odvaaea  ooloixl^ovTa,  6  enrrog  gnjoiv. 
Haec  memoria  summa  auctoritate  ftmdata  Aristoxeni  Taren- 
tini^  Aristotelis  discipuli,  cuins  in  libellum  tccqI  r^ayix^g  og- 
xriosiag  fr.  48  relegat  Muellerus  fr.  bist.  Graec.  II  p.  284,  non 
pauca  praebet  expeditu  dif&cilia.  Nihil  enim  scitor  de  Oenonae 
temporibus  nisi  quod  ex  ipso  illo  loco  colligitur  natu  maiorem 
eum  esse  Aristoxeno  nee  multnm  confert  ad  accuratiorem  scien- 
tiam  quod  eundem  esse  credunt  uiri  docti  (primus  0.  lahn. 
proll.  Pers.  p.  LXXXVI  adnot.  3)  qui  eodem  Aristoxeno  aac- 
tore  (fr.  56  M.)  ab  Athenaeo  XIV  p.  638  b  dicitur  r^^  xi^aqvi- 
diag  TtQiÜTog  iTcl  to  yekoiov  TtaQi^dcig  evQClv,  Olvianag.  cuius 

1)  Non  est  traditum  dithyrambum  fuisse  Timothei  Gyclopem  cf.  Roh- 
dinm  1. 1. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  179 

aemülatores  perhibentar  Polyeuctas  Achaens  et  Diocles  Cynae- 
thens  non  magis  noti  quam  is  quem  sibi  ad  imitandam  pro- 
posnenint.  Aliqaid  tarnen,  Bi  nobiscom  putas  citharoedorum 
illomm  nomen  esse  nnum,  ex  altero  loeo  potest  effici,  ubi 
innetura  üaneq  twv  e^afiHQUJv  Tivhg  hcl  to  yeXoiov  TcaQipöag 
ivQOVy  ovT(o  xal  rrjg  xi&aQ(i)dlag  TtQwrog  Olvcinag  eo  fert,  ut 
qnae  seenndum  indolem  hie  componuntur  epicae  et  citharoe- 
dicae  poesis  parodiae,  eas  ne  temporijs  qnidem  magno  inter- 
nallo  exiistimemns  disinnetas.  lam  cum  epicae  parodiae  in- 
uentor  omninm  in  ore  sit  Hegemo  Thasius  (cf.  Aristot.  poet.  2 
p.  1448  a  u.  Schraderum  Mus.  Bhen.  XX  p.  186  adnot.  1),  Alci- 
biadis  coaeuus,  non  multum  aetate  distare  ueri  simile  est  Oeno- 
pam  illam  uel  Oenonan,  citharoedicae  parodiae  innentorem. 
Nonne  adprime  hie  locus  quadrat  ad  Aristoteleum  illustran- 
dum?  Quemadmodum  in  epica  poesi  tertium  genus  imita- 
tionis  efficit  parodia  Hegemonis  Thasii,  ita  in  dithyrambica 
uel  nomica  parodia  Oenopae.  Bestituimus  igitur  apud  Aristo- 
telem  huius  mimi  nomen,  cuius  ueram  formam  esse  Oiviovag^ 
non  OivüJTtag  arguit  frustulum  superstes  perispomenon  yäg. 
Neque  uero  sufficit  substituisse  nomen  proprium  üo/teq  Olvcj- 
vag  KtxkcDTtag  Tificd-eog  aal  Oiko^evog:  altiore  ulcere  laborat 
uerborum  collocatio.  Falsus  accentus  uocis  KvxkcjTtäg,  qualis 
legitnr  in  codice  Parisino,  simplicissime  sie  explicatur,  ut  ab- 
errasse  putentnr  librarii  oculi  ad  simile  uerbum  eiusdem  notae, 
Olywväg  nimirumO;  quod  aut  praecessit  uel  secutum  est  aut, 
id  quod  hie  probabilius  uidetur,  in  proximi  uersus  capite  fhit 
positum.  Unde  uidetnr  in  superioris  lineae  initium  elatum, 
ubi  nunc  remansit  yag  ex  vag  facile  oriundum.  Supplentes 
autem  particulam  xai  sie  arbitramur  locum  refingendum:  oiayteQ 
KvxkcjTtag  Tt^iod-eog  xa?  (DiXo^evog  {lial  Olvio)väg,  fiiini^aaiTO 
av  Tig'  et  agnoscimus  testimonium  de  discrepantia  carminum 
praecipue  Timothei  et  Philoxeni.  Videtur  enim  Timotheus  Cy- 
clopis  naturam  grandiorem  quam  taetriorem  concepisse,  magis 

1)  Nunc  melius  ad  nostram  rem  faceret  forma  Olvcanas^  quae  scri- 
benda  esset  Oivatnae,  sed  nomina  propria  in  -oKias  exeuntia  oidentar  par- 
oxytona  esse  omnia  cf.  Fick.  nom.  pers.  Gr.  p.  141. 

12* 


Digitized  by  VjOOQ iC 


180  GeorgiuB  Ricardas  HoU&nd 

monstri  immanitatem  quam  anthropophagi  impndentiam  deno- 
tasse,  omnino  magis  Homerioo  charactere  indnxisse  Cyclopem 
quam  satTiico  nel  eo,  qni  postea  demmn  in  dithyrambo  et 
comoedia  obtinnit. 

Ceterum  de  Timothei  Cjclope  panca  tantnm  ex  fragmentis 
aliigque  indiciis  conieetare  possnmus  congrnentia  tarnen  illa 
qnidem  cum  ista  Cyclopis  indole.  Ne  de  tempore  quidem  qno 
editi  sint  Cyclopes  Timothei  et  Philoxeni  neqne  uter  prior, 
nter  posterior,  satis  liquet.  Philoxeni  dithyrambnm  non  po^ 
tnisse  ante  OL  93, 4  agi  postea  uidebimns ,  solet  autem  a  re- 
centioribus  ante  Timothei  Carmen  proferri.  Sed  omnino  nesci- 
mus,  qnando  Timothens  scripserit  Cyclopem,  nisi  forte  inde 
quid  conclndere  licebit,  quod  priore  loco  landatnr  ab  optimae 
fidei  anctore  Aristoxeno  in  jschol.  H.  IX,  219;  et  ipsios  aetas 
Timothei  hoc  uidetur  comprobare.  Etenim  si  marmori  Pario 
ep.  76  jSdes  est  habenda,  natas  erat  Ol.  83,  2  «=  447,  mortnus 
Ol.  105,  4  =  357,  cum  eodem  anctore  ep.  69  Philoxeniae  nitae 
termini  statnantnr  Ol.  86, 2  =  435  et  Ol.  100, 1  =  380.  Acci- 
pimns  autem  familiaritate  quadam  citharoedum  coniunctum 
fuisse  cum  Euripide  tragico,  qui  adulescentem  explosum  con- 
solabatur  (cf.  Plut.  an  sen.  s.  ger.  r.  c.  23  p.  795  d),  quocum  Ar- 
chelai  hospitio  fruebatur  (cf.  Plut.  de  Alex.  fort.  p.  334),  in 
cuius  cenotaphium  epigramma  composuisse  perhibebatur  (cf. 
Bippart.  1. 1.  p.  58  sq.).  Atque  ante  tragici  fabulam  satyricam 
scripsisse  Timotheum  Carmen  suum  nix  credibile  ^);.  potius 
adulescentem  senioris  poetae  uestigia  pressisse  ueri  simile, 
quamquam  haec  omnia  specie  magis  quadam  probabilitatis  ad- 
missa  quam  demonstrata  esse  concedimus.  Gerte  ante  oculos 
habuisse  Timotheum  Euripidis  drama  uno  fragmento  compro- 
babimus.  Neque  magis  certa  scimus  de  carminis  indole  et 
argumento.  Bene  meruit  de  Timotheo  Georgius  Bippart:  Phi- 
lox.  Timoth.  Tel.  dithyramb.  rell.  Lips.  1843,  qui  longo  superat 
Mauricii  Schmidt  in  diatrib.  in  dithyr.  1845  in  coaceruandis 

1)  Mire  errauit  Hartongios  in  praef.  edit.  Eur.  Gycl.  p.  8  contendens 
aactores  fuisse  Euripidi  praeter  Choerilam  (?)  et  Aristiam  Timotheam  et 
Philoxenum. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Folyphemo  et  Galatea.  181 

recentiomm  commentiB  sednlitatem  ad  dispiciendam  artem  poe- 
tae  pamm  fractuosam.    Argumentum  antem  fabnlam  Homeri- 
cam  fuisse  inter  omnes  constat.  Spectant  enim  aperte  ad  ninum 
ab  Ulixe  Polyphemo  praebitum  uersus  ab  Athen.  XI  p.  465  c 
et  Enstath.  p.  1631, 61  sq.  seraati  (Bergk.  1.  ].  fr.  5) 
"Ex^€^)  ö^  €v  /div  Ö€7tag  yilaaivov  (xeXaivag 
OTayovog  afußgorag  ag)Q(p  ßQvaC,ov* 
eXuoaiv  de  ^ihg^  avexevev  ifxiaye  d-^ 
al^ia  BoKxlov  veo^^vroig  dax^öiac  Nvfiq)av. 
Notanda  antem  est  imitatio  Homeri,  cum  paene  ad  nerbom 
expressa  dixeris  haec  de  Od.  IX,  208  sqq. : 

Tov  6^  0T€  Ttlvoiev  ^eXtridka  olvov  BQvd-Qov, 
tv  ÖBTiag  kfiTtlrjoag  vSarog  ava  eX^coai  ^levQa 
X^v^'  oö^iYi  d^  ridela  ctTto  xQrjr^Qog  odwdet 
d^earteatri'  (cf.  Bipp.  p.71). 
Atqne  8i7tag  xlaaivov  apud  Homernm  est  maovßtov  u.  346, 
quod  TtoifieviKov  non^Qiov  esse,  bnolov  xal  rtfi  avßwrr]  iv  rolg 
i^rjg  Ev^aL(fi  larlv,  tag  dtjloi  q)aai  xal  Ti^od-eog  iv  T(p  %oct 
avTdv  KvyLkmTti,  TtaqatpQaaag  ovroßg  adnotat  Enstathius  hansta 
nt  uidetur  doctrina  ex  sehol.  Od.  IX,  346,  et  habet  Euripidis 
Cyclops  Gycvq)og  maaov  u.  390  2).   Sed  canendum  est,  ne  dirfag 
xiaaivov  de  Cyclopis  nasculo  intellegamus,   quamqnam  hoc 
snadere  uidetnr  Enstathii  adnotatio.    Nam  nix  credibile  est 
miscuisse  ninnm  quo  Polyphemnm  sopitnrns  esset  UUxem,  ne- 
qne  Homerns  neque  Euripides  hoc  dixernnt,  sed  potins  qnam 
fortissimnm  potnm  snggerere  fortissimo  uiro  e  re  erat.    Praue 
igitnr   Eustathins   antiquiorem  anctorem   exscripsit  Athenaei 
loco  indnctns,  qni  perperam  Homeri  illos  nersns  nerbis  in- 

1)  Schneidewini  coniectora  Nunt.  Gott.  1844  p.  1386  ^nXrjae  reiecta- 
nea,  quod  de  mistione  sermo,  ubi  funditur  et  oinum  et  aqaa;  expletur 
non  pocolom,  sed  crater. 

2)  Ingentis  magnitudinis  sibi  fingont  poculom  Cyclopi  oblatum  Dei- 
pnosophistae  Athen.  XI  p.  461  cd.  481  e,  cum  ter  exhaustum  Gydopem  pro- 
Btrauerit»  et  reprehendunt  Dionysium  Samium,  quod  in  compendio  mytho* 
logico  (cf.  Welcker.  cycL  ep.'  p.  70  sqq.)  illud  xv/ißlav  appellauit;  cf.  et. 
Athen.  XI  p.  477 de. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


182  Georgias  Ricardas  Holland 

cohat  aal  ^Odvaaevg  wTtaaev.  Sabiectum  enim  est  Maro,  a  quo 
dono  acceperat  uinam  illnd  Ulixes,  neque  de  alio  in  Timothei 
nersibus  cogitandum  erit,  qood  Bippartas  inteliexit  p.  71,  etsi 
bic  Ulixem  Ulis  nersibns  apud  Homemm  egreginm  uinnm  Ma- 
ronis  Gyclopi  commendare  üedso  dicit  Apnd  Timotheum  ad 
hnnc  finem  Ulixem  illos  aersns  elocutüm  esse  libenter  con- 
cedimuSy  nisi  forte  shaplex  narratio  agnoscenda  erit  Alteram 
fragmentam  (fr.  4)  Ghrysipp.  Ttegl  aTtogxxrixiov  c.10:  el  Kv- 
xXanp  6  Tov  Tifuod-iov  tiqoq  riva  ovt(x>q  CLTtetprivoeuo 

ovTOi  tov  y*  vneQafiTtixovTa 

ovqavov  eiaavaßrjoei, 
quod  cur  priore  loco  posuerit  Bergkins  nescimusy  posteriori 
carminis  parti  adsignandum  est  probabiliter,  non  certo  a  Bip- 
parto  p.  72  sie  explicatnm,  ut  Gyelops  oecaecatas  Ulixem 
per  antmm  quaerens  minaretar  utique  se  illum  appreDsaram, 
cum  nix  in  caelnm  ascensnrns  esset  Ex  incertae  antem  sedis 
fragmentis  non  sine  specie  neri  arcessitnm  est  Etym.  M. 
p.  630, 41  (fr.  7): 

Tsrafiivov  oglyava  dia  fiveloTQeff^ , 
qni  nersus  de  Gyclope  per  spelnncam  Strato  intellegendns 
nidetur,  nee  tarnen  nt  origano  antrnm  omatum  sit,  sed  ut  — 
Bipparti  p.  73  opinionem  sequimur  —  oqLyava  (ÄveloTQsqnj 
dithyrambico  tumore  significent  uinum  organitum  (cf.  Caton.  de 
agri  cult  c.  127, 2),  cuius  ui  prostratum  Tawaadfievov  ölq  ^iJ- 
Xwv  (Hom.  Od.  IX,  298)  Ulixes  uisu  priuaturus  erat 

Ac  fortasse  Bergkio  ut  umbram  alicuius  de  hoc  fragmento 
testimonii  resuscitaret  contigit.  Apponitur  enim  peruerse  in 
Etym.  M.  'Odvaaelag  d\  unde  ille  nonnullis  codicibus  fauenti- 
bus  edolauit  ^Odvoael,  Ac  possumus  ultra  progredi.  Etenim 
cum  Suidas  s.  u.  Tifx6&€og  c  titulum  carminis  singularis  enu- 
meret  üigaag  ^  Navnhov  iunctura  ut  uidetur  peruersa,  contra 
Athenaeus  Vm  p.  338  a  et  ex  eo  Eustath.  p.  1538,  5  exhibeant 
kv  T(p  Ttixo^iov  Non/ilhfi ,  primus  Bippartus  p.  63  duplicem 
aliquem  titulum  fuisse  coniecit  NavtLlog  rj  NavTtkiog  ut  nobis 
quidem  uidetur  sine  uUo  sale.  Nam  cur  Navrlkog  addeba- 
tur,  cum  celeberrimum  nautam  esse  Nauplium  nemo  nesciret 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  183 

(ApoUod.  bibl.  H,  1, 5, 13.  H,  7, 4,  3.  IH,  2, 2, 1),  ut  de  inepto 
gyllabarom  lüsn  taceamns,  quem  ab  hac  titnli  daplicatione 
abhorrere  patamns.  Quid?  nonne  titnlos  esse  poterat  ^OSva- 
aevg  vavrllog  item  atque  'Odvaaevg  vctvayoQy  tetos  antem 
Kimkioxfj  ij  'Odvaaevg  vav%lXogy  ueluti  apud  Euripidem  u.  98 
Ulixes  se  comitesqne  saos  appellat  vavrlkovg  xexQrjfiivovg? 
Gonaeniat  aatem  cum  hoc  argnmento  qnod  de  NavvUip  Timo* 
thei  refert  Athenaeus  1.  L  Dorionem  iocatom  esse  tempestate 
aliqua  a  Milesio  in  Navrllq)  descripta^)  in  oUa  bnlliente  se 
maiorem  nidisse,  cum  Cratinom  qaoqne  similia  in  scaena  pro- 
posuisse  uiderimns.  Qnamqaam  ad  Nauplium  qnoque  quädrat 
tempestatis  descriptio.  Porro  ad  Cyclopem  nidetnr  pertinaisse 
error  aliquis  Timothei  ab  Aristonico  (Aristarcho)  ad  II.  IX,  219 
notatus  (Bergk.  fr.  19):  rj  diTtXri,  ort  diaat  ov  aqfd^ai,  cjg  6 
Tifuod-eog  vftiXaßsv  %al  Otlo^evog,  of^olwg  vfj  ^fieriQ^  ow- 
tjd'elif,  aXka  ^fiiaüai  xal  ort  Svrjlag  rag  iTti&vofxivag  anaQ- 
xdg^  Philoxeni  antem  prana  interpretatio  illins  nerbi  qno  per- 
tineat  cum  Snidas  indicet  s.  n.  idvoag,  arrtMoi],  etiam  Timo- 
tfaeum  eodem  loeo  peccasse  neri  simile  Od.  IX,  231 : 

'dvd'a  dk  TtvQ  Tii^avreg  k^aafiev  et  q.  s. 
Uterque  enim  nidetur  de  pecudibns  Cyclopis  maetatis  cogi- 
tasse.   Miramur  antem,  qnod  interpretes  bnic  poemati  nondnm 
nindicamnt  nersns  ab  Anaxandride  apnd  Athen.  X  p.  455  f. 
(fr.  17)  Iv  AloxQ^  prolatos,  qnos  cum  Meinekio  sie  scribimus 
i^Qtlcjg  dtTjqrdfirjxe  xal  rd  (ikv  diaveKrj 
acijÄOTog  ^iqri  da^ät^er    h  TtvQtxvlroiai  yäg" 
Tifiod-eog  %(pri  7to%\  avdqeg,  njv  xir^av  olfiai  Hycay. 
Solent  Timotheo  tribnere  ultima  tantum  uerba  h  n:vQtxi;lToiai 
ydgj  quod  haec  sola  explicat  Anaxandrides,  sed  nobis  Ultimi 
nersns  ratio  uno  tenore  praegressis  subiuncti  snadere  nidetur, 
ut  homm  si  non  metmm  et  uerba  ipsa  omnia,  at  certe  argu- 
mentum Timothei  esse  cum  Bipparto  p.  79  statnamus.    Beferi- 
mus  autem  hos  nersns  ad  Cjclopem  comites  Ulixis  mactantem 

1)  Quae  Schmidtins  1. 1.  p.  112  sq.  Eostathii  loco,  qui  nisi  Athenaeam 
hie  auctorem  habet  neminem,  fretus  de  retractatione  (Sia^xw^)  dicit,  noa 
inteUogimuB. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


184  GeorgiuB  Ricardos  Holland 

et  uario  modo  ad  cenam  apparantem.  Primum  enim  corpora 
diBcindit  in  singola  membra  0,  deinde  partes  porrectas  in  oUis 
coqnit  Apparet  autem  illi  tot  fxiv  respondere  debere  xa  di^ 
quo  eas  partes  addiderit  poeta,  quas  fems  ille  coquns  igne 
assanerit;  qnapropter  %a  diavexq  /diot]  sensom  adipiscontor  por- 
rectamm  partium  corporis  i.  e.  braechiorum  eraramqne  ^)  prae* 
stantiorem  band  dnbie  Bipparti  insulsa  explicatione,  qui  noca- 
bolnm  diaveKij  ad  magnitndinem  partium  pertinere  oenset. 
Manifestus  autem  est  cum  Euripidis  Cyclope  conexus,  qui  simi- 
lem  in  dape  administranda  distinctionem  expressit  uu.  402 sqq.: 

xal  xad-aQTtaaag 
kaßQtp  (ia%aLQ<f  aciquag  i^ciura  twqI, 
Tce  d^  eig  kißrft^  eg)rjx€v  ^rpead-ai  fzikrj, 
Propter  tenuitatem  autem  fragmentorum  uix  certo  diel  poterit, 
quomodo  compositum  fuerit  poema  Timothei.    Probabiliter  id 
tantum  statuere  poterimus  luxuriatum  esse  poetam  in  uinu- 
lentia  Polyphemi  uinique  et  potentia  et  praestantia  descri- 
benda  secutum  exemplaria  Homeri  et  Euripidis,  Aristotele 
autem  teste  nobiliore  usum  Cyclopis  delineatione,  quacum  con- 
sentit  sermo  fragmentorum. 

§  2. 

De  Philoxeni  dramate. 

Bene  accidit,  quod  de  hoc  opere  paulo  accuratiora  sciri 
possunt  testimoniis  magis  quam  fragmentis,  nee  defuerunt  qui 
redintegrando  carmini  operam  nauarent.  Videtnr  autem ,  ut 
uetustiora  omittamus,  intra  annos  1843 — 1846  quasi  certamen 
restaurandi  ortum  esse  praeeunte  Bergleinio:  de  Philoxeno 
Gytherio  Gott.  1843  commentatione  prudenti  iudicio  insignita. 
Secuti  sunt  eodem  anno  Bippartus  1. 1.,  a.  1845  Maur.  Schmidt, 

1)  Gf.  Etym.  M.  p.  270, 9  adnot.  (cod.  Voss.)  Sia^aftrjffavTse'  Staxo- 
tpavTKy  Siafiß^icavras'  olov  fiaXtidov  9ta^a/ircavTss  ex  Meinekii  coniec- 
tora  pro  /itihfjiB&v, 

2)  Sic  intellexit  Dalecampias;  cf.  Hesych.  Sif^vexicty  ixtBrafOyon, 
fisyalots,    Meinekius  vöirov  9irjvt9us  inteUegit. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphepio  et  Galatea.  185 

eodem  anno  Gnilielmns  Klingender:  de  Philoxeno  Gytherio 
diesertatione  inang.  Harburg,  et  tempore  et  pretio  ultima,  uer- 
borum  iactantia  plerumque  inuenta  recoquente,  prauo  iudicio 
nonnumquam  detorquente.  Denique  a.  1846  Hartungius  Philol. 
I  p.  415—417  hunc  dithyrambum  tetigit  repetens  magis  quam 
ipee  inuestigans.  Igitur  cum  tantum  curae  in  re  nihilominus 
dubia  positum  pauca  reliquerit  frumento  demesso  spicas  legenti, 
quae  postulat  commentatiunculae  integritas  breuius  repetemus 
paulo  pleniuB  de  Synesii  epistula  expoeituri. 

Maxime  memorabile  et  plane  nouum  in  Philoxeni  dithy- 
rambo  est,  quod  primum  et  commemoratur  et  intente  tractatur 
amor  Gyclopis  in  Galateam  Nereidem.  Nam  quae  ante  Gy- 
therium  huius  rei  ueetigia  indagasse  eibi  uisi  sunt  uiri  docti, 
ea  nuUa  sunt,  ueluti  Welckeri  commentnm;  quod  in  adnotatio- 
nem  17  comment.  de  Epicharmo  p.  322  releganit,  in  Cratini 
fr.  143  fortasse  inter  delicta  illa,  avd-^  wv  tosturus  est  Gydops 
comites  Ulixis,  cogitandum  esse  de  Oalatea  ab  iis  intempe- 
ranter  lacessita,  cuius  rei  infirmissimum  testimonium  ingenio 
nimis  indulgens  ex  fr.  146  nondum  expedito  petere  non  debe- 
bat.  Si  iusta  esset  reprehensio  illa  Polyphemi,  artam  Galateae 
cum  illo  consuetudinem  exspectaremus  ab  hoc  tempore  alie- 
nam.  Nee  cum  toto  consilio  feibulae  Cratineae  in  diaavQfMp 
^Odvaaelag  posito  hoc  concineret  Nee  magis  certum,  quod 
Natalis  Comes  (Conti  Natale)  Mythol.  IX,  8  p.987i)  refert: 
^dicitur  Polyphemus  non  modo  amasse  Gsdateam,  sed  etiam 
Galatum  ex  illa  suscepisse,  ut  testatus  est  Bacchylides^  cui 
paulo  cautius  fidem  habere  debuerunt  Bipp.  p.  34  adnot.  16  et 
Schmidt,  p.  56,  cum  nunc  quidem  antiqui  scriptoris  auctoritas 
deficiat^)  (cf.  infra  cap.  X).  Ignoramus  autem,  num  Galatea 
nympha  ante  Philoxenum  carminibus  sit  celebrata,  quam  inter 
ceteras  Nerei  filias  eminuisse  epitheto  Homeri  (II.  Xym,  45) 
aycockecrrj  non  satis  comprobatur  (cf.  Hes.  theog.  250).    Cau- 

1)  Qua  noB  usi  snmus  editionis  Geneu.  a.  1651  est  p.  975  (Bergk.  Bac- 
chyl.  fr.  fin.  laudat  p.  987). 

2)  Geterom  confiidit  etiam  Natalis  Gomes  Polyphemum  Gyclopem 
cum  Polyphemo  Argonauta  1. 1.  p.  973  sqq. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


186  Q«orgiu8  Ricardos  Holland 

sam  nero,  cur  Philoxenns  amorem  potiBBimnm  Polyphemi  in- 
dnxerit,  non  sine  contronersia  tradnnt  anctores.  Legitor  enim 
ap.  schol.  Theoer.  VI,  7 :  JovQlg  qyqai  iia  v^v  evßoalav  %äv 
&Q€f^f4avwv  xal  tov  yakantxog  TtoXvTtli^&eiav  %6v  Ilolvqnjfiov 
lÖQvaaa&ai  leQov  rca^a  rfj  Alrvrj  Falccrelag.  Oilo^evov  ök 
TOV  KvdriQvov  irtidrjfirjaavTa  xal  fitj  dvvafievav  voijaai  Ttjv 
ahlav  avanlaaai,  ort  TloXvipijfiog  fiqa  rijg  ralarelag.  Contra 
Athenaens  I  p.  6f — 7  a  refert:  avvefii-^e  ik  t^  Oiko^ivfit 
•^diMg  6  Jiovvaiog.  k^vel  di  rrjv  igtjfiivijv  rakareiav  ig>u^ 
Qa&ri  diatpd-eiQtav,  eig  Tag  Xatofilag  heßX'i^&r]'  h  alg  nouiv 
TOV  KvxXiOTta  avvi&rpi€  tov  (ivd-ov  eig  to  tvsqI  ccvtov  yevo- 
fievov  md&ogy  tov  fiiv  Jtovvotov  KvxXwTta  VTtotTTrjaafievog, 
«jy  ö^  avlrjTQlda  FaXaTeiav,  kavTov  6'  ^Odvaaia. 

Apparety  qua  in  re  discrimen  positom  sit.  Dnris  SamioB 
primum  Cytherium  poetam  de  buo  finxisse  amorem  Polyphemi 
in  Galateam  dicit,  Athenaens  mythum  nulgatom  ab  iUo  ad 
propriam  sortem  aptatnm  esse.  Per  se  Athenaei  narratio  spe- 
eiern  neritatis  prae  se  fert,  enm  talia  deomm  heronmqne  eom- 
mereia  non  a  poetis  fingantnr,  sed  ex  mythologiea  nnlgi  me- 
moria snmantur.  Atqne  est  Dnris  Samins  dnbiae  fidei  anctorO; 
qnamqnam  qnod  priore  loeo  exhibet  condidisse  Polyphemnm 
propter  peendnm  pasenommqne  praestantiam  et  lactis  nber- 
tatem  ad  Aetnam  montem  Galateae  üannm  renera  nidetnr  inter 
Sienlos  fama  nnlgatnm  fnisse,  enm  Lneianns  qnoqne  de  ner. 
bist.  2,  3  templnm  Galateae  Nereidis  in  fabnlosa  insnla  fnisse 
narret  (ef.  lahn.  1. 1.  p.  411 ;  Heibig.  1. 1.  p.  361).  Errasse  antem 
Dnridem  iam  intellexit  Bergleinius  p.  44  sqq. ,  qni  reete  sie 
rem  sibi  eonstitnit,  nt  Galateae  ^nominis  originationem  Sienlis 
rei  peenariae  imprimis  deditis  ansam  dedisse'  affirmaret,  'nt 
in  nymphae  marinae  simni  tutela  peendes  esse  erederent  gre- 
gumqne  secnndnm  pronentnm  enm  lactis  nbertate  ad  eam  ane- 
torem  referrent  (cf.  Enstath.  p.  1131, 5  sqq.  1622, 21  sq.)'.  Qua 
opinione  dneti  etiam  Polyphemnm  nidentnr  £ani  illins  fortasse 
renera  propter  fanstam  nanigationem  conseerati   eonditorem 

1)  Mueller.  fr.  hist.  Gr.  II  p.  468.  Eckertz. :  de  Duride  Samio  imprimis 
de  dos  in  rebus  tradendis  fide,  Bonn.  1842  p.  16. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  187 

fecisse,  quem  amore  Nereidis  potissimum  flagrasse  commanis 
origo  ad  deos  niarinos  renocata  nulgo  fabnlatori  facile  per* 
suaderet.  Athenaenm  igitnr  secnti,  de  cuins  fönte  statim  panca 
addemns,  totam  carmen  artissime  cum  uita  Philoxeni  cohae- 
Bisse  comperimus. 

Gonstat  antem  poetam  diutius  uel  saepins  Syracusis  apud 
Dionysium  maiorem  tTrannnm  uersatam  esse,  qai  regno  potitns 
est  Ol.  93, 4.  Bergleinius  accnratins  tempos  illins  commoratio- 
nis  simulqne  dithyrambi  definire  conatus  inde  ab  anno  Ol.  97 
altere,  com  debellatom  esset  cum  Carthaginieosibns,  pacem 
magis  continnam  satis  otii  talinm  stadiorum  suggessisse  (Diod. 
XV,  6)  non  male  coniecit.  Sefertae  sunt  eornm  historiae,  qui 
de  Dionysio  scripsemnt  uel  res  Syracusanas  illins  temporis 
tetigemnt,  lepidis  fabellis  de  tyranni  et  poetae  altercationibns 
et  reconciliationibus  (cf.  Diod.  1.1.;  Lnc.  adn.  ind.  15;  Plnt.  de 
fort.  AI.  p.  334;  Athen.  I,  6;  Suid.  s.  n.  OtXo^hov  yQa^^azi,ov\ 
n.  Holm.  Sic.  U  p.  449),  praesertim  cnm  poeta  carminnm  pan- 
gendornm  stndio  a  tyranno  sibi  soli  placente  pertinacins  exer- 
citato  minime  faneret  ob  iudicii  libertatem  saepins  in  lautn- 
mias  coniectns.  Qnam  qnidem  poenam  perpessns  esse  dicitar 
ab  Athenaeo  etiam  cnm  tibicinam  aliqnam  a  Dionysio  ama- 
tam  attrectasset,  qna  de  re  andiendns  etiam  schol.  Arist.  Plnt. 
290  p.  341  b,  24  sqq.  D.:  6  Oilo^evog  6  didvga^ßoTtoibg  Iv  2i- 
xeA/ff  Tjv  naQa  JtowaLff.  Uyovai  de  o%t  nork  FaXarelq  zivl 
TtaXXaniöt  Jiowoiov  TtQoaißake'  xal  fia&(ov  Jiovvaioq  l^ctJ- 
qtaev  airov  eig  karofilav.  q)€vyo}v  de  ixeld-ev  rjl&eif  elg  ra 
oQr^  (cnm  deterioribns  codd.  priores  pernerse  i^iQrj)  twv  Kv- 
'd'TiQUiv  nal  huel  dqäfia  ttjv  ralaveiav  iTtolrjOsv,  iv  q]  elaijv^me 
Tov  KvTikwna  iqiavta  rijg  FakaTelag'  rovro  dk  alvirrofisvog 
eig  dioviatov'  aTvelnaoe  yag  avrov  rio  KvxXafTtt,  inei  %al 
avTog  0  /Jiorvüiog  oxm  w^dogxec. 

Differentia  exstat  aliqna,  qnod  Aristophanis  scholiasta  in 
montibus  Gytheromm  insnlae  factnm  esse  drama  antnmat,  dnm 
in  ipsis  lapicidinis  Cyclopem  compositum .  esse  tradit  Athe- 
naeus,  quocnm  consentit  Aelianus  nar.  bist.  XII,  44,  qui  addit 
pulcherrimam  lantumiarnm  canernam  nomen  accepisse  a  Phi- 


Digitized  by  VjOOQiC 


188  Georgias  Ricardns  Holland 

loxeno.  Magis  anidet  qnod  habet  Athenaens  quem  plerique 
secnti  sunt;  sed  ob  id  ipsnm,  qnod  nimis  concinna  euadit  nar- 
ratio  y  cui  Aeliani  sophistica  ratiocinatio  quin  adiceret  nerba 
naq^  oiSh  &i(ievog  vqv  hc  Jtovvalov  rifiwQlav  xal  xaradbajVy 
all*  iv  avtfj  rij  avficpoQ^  ^ovaovQyvjv  6  Otko^evog  temperare 
non  potaity  commenticia  nidetnr  etiam  ab  Aeliano  q)a(Tl  uerbo 
paulolum  addubitata.  Potnit  antem  Philoxenus  posteriore  ali- 
quo  uitae  tempore  in  patriam  redire,  nbi  liberios  odio  sno 
satisfaceret,  qaamqnam  e  lautomiis  Tarentnm  fugisse  dicitur 
a  Snida  s.  n.  OiXo^ivov  ygafifiatLov  (cf.  Bipp.  p.  27  adnot.  28)  0- 
Composuit  antem  Carmen  band  dnbie  anla  Sicnla  relicta.  Qnid  ? 
qnod  Athenaens  I  p.  6ef  Phania  Eresio  anctore  narratinncn- 
lam  refert  de  ioco  aliqno  coram  Dionysio  a  poeta  instituto,  nt 
maiorem  mnllnm  tyranno  appositum  adipisceretnr,  nbi  aperte 
profitetur  Philoxenns  se  Galateam  scribere  ideoqne  a  pisce 
natn  maiore  de  Nerei  rebns  melins  edoctnm  in?  Qnam  con- 
tradictionem  recte  cognonit  Elingendems  p.  72  adnot.  96,  qni 
Athenaemn  ipsnm  sibi  non  constare  dicit  Snmpsit  antem  com* 
pilator  hanc  qnidem  £ei,bellam  nt  ipse  indicat  ex  Phania  Eresio, 
certe  nsqne  ad  nerba  rifv  xQiyXav  ttjv  TcaQaKeifiivrjv  ixvztpy 
id  qnod  ennntiatomm  ratio  ostendit  Nnm  cetera  qnoqne  ab 
eodem  anctore  mntnatns  sit  nalde  dnbitamns,  qnamnis  Hnel- 
lerns  fr.  bist.  Or.  II  fr.  13  sie  existimet;  nam  continnatnr  oratio 
ennntiato  directo  nee  seqnitnr  indirectnm  nt  snpra,  nbi  se- 
qnenti  ennntiatione  tov  ovv  Jtovvatov  yeXaaavza  et  q.  s.  etiam 
praegressnm  ehcev  ad  nerba  Oavlag  cpriaiv  adligatnr.  Neqne 
nllnm  scriptorem  potnisse  aperte  sibi  contradicentia  sie  ad- 
nectere  nihil-accnratins  addentem  pntamns ;  qnare  nltima,  qnae 
testimoninm  de  carminis  origine  continent,  Phaniae  abroganda 
esse  censemns^),  qnamqnam  haec  qnaestio  non  prins  diindi- 


1)  Vide  etiam  Schneidewinum  Nunt.  Gott.  a.  1844  p.  1378,  qni  pro  uer- 
bis  bU  la  0^  rSr  Kv&riqcov  conicit  siz  ra  nsqi  Kgorcava, 

2)  PoBsit  quispiam  cogitare  omnia  ex  Phania  sumpta  esse,  sed  di- 
uersis  ex  libris;  ac  potuit  sane  Eresius  easdem  res  bis  tangere,  quod 
etiam  Muellems  ].  1.  monoit,  in  libro  na^  %(ov  iv  ^txtXiq  rv^waw  et  in 
libris  ytMQi  no$rjxmv. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  189 

cari  poterit,  quam  de  Athenaei  in  fontibns  usurpandis  ratione 
certiora  cognonerimns. 

Ipsa  autem  fabella  band  dnbie  a  peripatetico  ficta  est 
snspecta  illa  qnidem  etiam  eo,  qnod  gnloBum  bominem  de- 
pingit  Philoxennm  (cf.  neQuta&rjg  aiv  toIq  oiffoig) ,  qua  in  re 
maxime  cemitnr  commntatio  Gytberii  cnm  Lencadio  (cf.  Scbmidt. 
1. 1.  p.  12).  Nam  coUigere  iam  prius  de  Galatea  carmine  cele- 
branda  cogitasse  poetam  et  postea  crimine  commisso  mythi- 
cum  argumentum  ad  irrisionem  tyranni  inuertisse  nimis  teme- 
rarium  esset.  Omnino  autem  et  Atbenaei  et  Aristopbanis  scho- 
liastae  ut  uidetur  optime  emditi  (u.  ultima  uerba  aneUaae  etc.) 
testimoniis  de  occasione  et  origine  carminis  fidem  abrogare, 
id  quod  fecit  Schmidtius  p.  56  (cf.  etiam  p.  16)  dicens:  'ne 
multis  quae  de  tyranni  caecitate  adduntur  impugnem,  mirus 
profecto  casus  tulisset,  si  tot  cum  rerum  tum  nominum  simili- 
tudines  tarn  prospere  se  non  tam  obtulissent  poetae  quam  ac- 
commodassent  potius  submisissentque^  superciliosi,  non  cauti 
iudicii  est  Nam  quae  tot  se  submisernnt  rerum  nominumque 
similitudines  ?  Nominum  una,  qua  commotum  Philoxenum 
omnino  carminis  consilium  concepisse  existimare  licebit,  quod 
idem  erat  nomen  tibicinae  atque  Nereidi:  Galateae;  rerum 
nuUa  alia,  quam  quod  scaena  utraque  in  Sicilia.  Nam  omnis 
fabula  amatoria,  ubi  inops  aliquis  amator  ab  aemulo  et  po- 
tentiore  et  minus  amabili  oppugnatur  et  opprimitur  —  antiqua 
fabula  semper  noua  —  facile  ad  Cyclopis  et  Galateae  amores 
cum  Ulixe  coniunctos  deflecti  potest,  praesertim  si  de  suo 
Ulixis  partes  poeta  finxit  Si  uero  luminis  acie  carebat  Dio- 
nysius,  adprime  boc  conueniebat  ad  hanc  potissimum  fabu- 
Iam  ^)  et  a  poeta  studiose  arripiebatur,  sed  ne  necesse  quidem 
erat  accedere  hanc  opportunitatem. 

Ficta  esse  quae  Athenaeus  tradidit  credit  etiam  Elingen- 
derus  p.  54  sq. ,  qui  postquam  ipse  nonnulla  suggessit ,  quae 
optime  faciant  ad  mythi  et  irrisionis  meditatam  iuncturam,  ^eo 


1)  KvxhanButv  ßUfifia  in  prouerbiom  abiit,  si  Suidae  Vossiano  s.  u. 
KvxXtanas  fides  habenda;  uar.  1.  xUfifia, 


Digitized  bxCjOOQlC 


190  OeorgiuB  RiearduB  Holland 

cernit  Athenaei  inconsiderantiam,  qnod  sab  Ulixis  persona 
poetam  latnisse  dicit.  Nam  debnisse  poetam,  si  fabnlam  de 
Cyclope  Galateam  amante  ad  ea  qnae  ipse  expertus  esset  ac- 
commodare  nolaisset,  non  omittere  eam  rem,  qnae  ipsi  talis 
carminis  tali  modo  componendi  quasi  ansam  praebuisse  cre- 
deretnr,  sed  suam  personam  ei  tribnere,  quem  fama  Galateae 
amatorem  foisse  ferret.  Com  nero  nmnquam  quisquam  audi- 
nerit  Ulixi  rei  quicqnam  com  Galatea  ftiisse,  exspectandom 
potius  substitni  in  eins  locnm  Acin",  qnod  feeit  re  nera  Droy- 
senius  in  Arist.  Plnt.  nersion.  n.  290,  reprobat  tarnen  iure  sno 
Klingendems.  Nom  credibile  est  poetam  eins  personam  in- 
duxisse,  qaem  saxo  obrutnm  Polyphemo  poenas  dedisse  in 
fabnlis  Sicnlomm  esset?  Quasi  uero  quicqnam  interfuerit  poe- 
tae  poenam  istam  premere.  Immo  ultionem  suam  premere 
uolebat,  ultus  autem  Pol3rphemum  solus  est  Ulixes,  non  Acis 
(cf.  etiam  Bipp.  praef.  p.  IK).  Hac  certe  in  re  ad  suum  com- 
modnm  mythum  poterat  deflectere,  si  deflexit.  Ita  autem  sta- 
tnit  Klingendems  p.  55  de  ueterum  opinione:  'fuisse  quidem 
nonnulla  in  Philoxeni  poemate  uidentur,  quae  et  ad  poetam 
ipsum  et  ad  Dionysium  pertinerent;  quod  ubi  cognitnm  est, 
totum  Carmen  ad  tyrannum  illudendum  conditum  esse  subque 
fabulosis  illis  Ulixis,  Polyphemi  personis  homines  certo  tem- 
pore uere  uiuentes  latere  creditum  est.  Tibicina  autem  illa 
ficta  uidetur  esse,  ut  haberent  quae  Galateae  nymphae  re- 
sponderet*. 

Est  merum  autoschediasma  quod  dicitur  substitutum  in 
locum  testimoniomm,  quae  nuUa  argumentatione  reiecta  sunt. 
Atque  cur  tantopere  inauditnm  erat  uellicari  tali  ratione  Syra- 
cusanorum  tyrannum?  Etenim  ne  ad  priscae  comoediae  liber- 
tatem  prouocemus,  mediae  nouaeque  poetarum  proprium  erat 
externes  tyrannos  sale  pi^ifiicare,  cum  domesticos  non  pos- 
sent.  Plane  autem  simiMHlilone  usus  erat  quondam  Cratinus, 
qui  in  Nemesi  comoedia  Peridem  et  Aspasiam  subdlderat  per- 
sonis louis  et  Nemesis  (cf.  Bergk.  comment.  de  rell.  com.  Att. 
ant.  p.  130).  Statuimus  igitur  eo  consilio  composuisse  dithy- 
rambum  Philoxenum,  ut  castigaret  Dionysium. 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  191 

lam  si  ad  ipsios  dithyrambi  ^)  artem  atque  rationem  ex- 
ponendam  pergimus,  granifisimam  materiam  praebent  scholia 
ad  Arigtoph.  Plnti  un.  290  et  298  accedentibns  paucis  frag- 
mentis  et  testimoniü.  Per  Indibrinm  enim  Aristophanes  Phi- 
loxeni  dithyrambmn  imitatos  est  in  illo  cantico  Plnti ,  cnm 
Cario  sernns  Pinto  domnm  Chremyli  dneto  (nn.  249  sqq.)  agri- 
colis  connocatis  (nn.  253  sqq.)  dinitiis  et  meliere  nita  promi^sis 
(an.  261  sqq.)  saltando  Cyclopem  agens  chornm  dncit.  Ex  bis 
tarnen  nersibns  290—301  dolendnm,  qnod  non  satis  eerta  nt 
ex  parodia  ^)  coUigi  possnnt,  nisi  ex  scholiis  iis  fides  accedit. 
KaQ,  xal  firiv  iytJ  ßovXrjGOfiai  &Q€TTav€kd  tov  Kvulwna 

(iifiovpL€vog  nal  Tolv  Ttodolv  iidl  naQBvoalevwv 

v^ag  ayeiv*  akV  ela  Tixea  d'afiiv^  krcavaßovHvzBq 

ßXrffjfjifievoL  tb  n^oßarliov 

aiydiv  %e  xivaßQcivrtJv  fiikrj, 

enead-^  aTteipmhjfiivoi'  rgayoi  d^  axQaTUlo^e. 
KoQ,  fiiielg  di  y^  av  C;r]rqaofi€v  ^gerraveld  tov  KvTikwTta 

ßXrffjut^Bvot,  ak  tovtovI  TtivcHvra  xarakaßovreg , 

Ttrj^av  exovra  kaxava  %"  aygia  ÖQOOBQa,  xQatniakwvTa 

iqyaifAevov  rolg  ngoßarloig, 

eixij  ök  xavaiaQ^ovra  7tov, 

fiiyav  Xaßovteg  fifxpiivov  apTixlaxov  hTvq)lüiaai. 
Snbit  statim  imago  Polypbemi  saltantis  et  gregem  snnm, 
qnem  ex  onibns  et  capris  compositnm  esse  nidernns,  dncentis. 
Scholia  antem  addnnt  indnxisse  Philoxennm  Cyclopem  xi^a- 
Qi^ovra  nel  kvQav  narixorta  et  ex  ipso  ditbyrambo  ad  nerbnm 
repetita  esse  'akl^  ela  Tinea  d^aiilv*  kTtavaßoävteg^  p.  341b, 
12 sq.,  qnibns  nerbis  Cyclops  cogitandns  erit  adhortatns  esse 

1)  Ab  oouubus  animadaerBom  est  modo  Cyclopem  modo  Galateam 
dithjrambum  mscribi: 

Kvfdimpx  schol.  Arist.  p.  341b  1. 5.  13. 
Atheo.  I  p-  7  a. 
Zenob.  V,  45. 
raXttTBWLi  schol.  Arist.  p.  341b  1.  28. 
AtheD.  I  p.  6e. 

2)  Saepios  hoc  Philoxeno  ut  omnibus  dithyrambographis  acddisse 
notom  est. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


192  Georgias  Ricardas  Holland 

pecndes,  ut  snam  citharaeqne  nocem  adinnarent,  et  d-QerxavBlo 
(p.  341  a,  53  sqq. :  %o%i  de  zo  ^gertavelo  v^g  Xvqag  am^fia 
xal  ov  awaTcrerai  tiqoq  njy  avvra^iV  akka  öiovi  xal  avrdg 
rjde,  xovtov  x^^Qiv  ivi^xev)  0,  quod  optime  sie  explicanit  Berg- 
leinios  p.  49,  nt  Polyphemns  'nelnt  palsandi  expers  uoce  stre- 
pitnm  lyrae  imitaretnr  et  post  complares  nersus  cantam  sunm 
uoce  illa  interpellaret'.  Cantn  antem  quamnis  dissono  Poly- 
phemns Galateae  animnm  snperbnm  mnlcere  eamqne  allicere 
uolnit  ef.  schol.  p.  341  b,  17 sqq.:  kxel  yoQ  elaayei  %bv  KvxXwrta 

Praeterea  autem  caecationem  qnoque  nt  hac  noce  ntamnr 
Polyphemi  expressam  fnisse  discimns  ex  schol.  ad  n.  298.  Vario 
modo  niri  doeti  dinersas  has  actiones  se  snbsecntas  conexas- 
qne  finxernnt.  Qni  in  nninersnm  parodiam  Aristophaneam  ad 
cnrsum  canninis  Philoxenii  adnmbratam  esse  consentinnt  ne- 
qne  priores,  qni  de  hac  re  scripsemnt,  alinm  dncem  secuti  sunt. 
Sed  primns  nt  nidetnr  Bergkins  epistnlam  aliqnam  ostendit 
Synesii  episcopi,  qni  snb  finem.saecnli  p.  Chr.  n.  lY.  philo- 
sophiae  litterisqne  omnis  generis  sat  frnctnosam  nananit  ope- 
ram.  Agitnr  antem  in  epistnla  121  de  litteris  ab  Athanasio 
qnodam,  qni  propter  scelns  aliqnod  carcere  inclnsns  fnisse 
nidetnr,  ad  Synesinm  datis,  nt  in  libertatem  se  nindicaret. 
Cni  respondet  Cyrenaens  episcopns  nnmqnam  se  mannm  por- 
rectnmm  homini  frandatori  ad  institiam  impediendam,  qnod 
sibi.  nt  sacerdoti  minime  liceret.  lam  initio  epistnUe  com- 
parat  Athanasinm  illnm  carcere  inclnsnm  cnm  Ulixe  antro 
Polyphemi  inclnso,  qni  fmstra  cnstodi  nt  se  dimittat  persna- 


1)  Cur  Bergkio  fr.  11  uideator  ridiculi  gratia  hoc  ipse  finxisBe  Aristo- 
phanes.non  intelleg^mus,  cum  testetor  etiam  alter  schol.  p.  341b  1.16  sqq. 
atra  xi&a^as  rix<>v  fitftovftsvas  ip  r^  avyy^ft/iari  rovro  yfjirt  (sublec- 
tum  solus  esse  potest  Philozenus)  ro  ^fjfia  d-^nraveXo,  Ex  aerbis  enim 
p.  341b,  11  ro  9i  &^STTapelo  ytotov  fieXoQ  xoU  x^ovfiartor  imtf  ro  Si  alX 
tla  rsx8a  etc.  nihil  snspicionis  contrahi  potest,  cum  particnlaram  adaer- 
satioarum  in  scholiis  osus  non  tarn  premendas  sit. 

2)  Non  feliciter  Bergk.  re^ni^opra  eis  ex  Athen.  I  p.  20  a;  i^t&i^sir 
pariter  osurpatam  atque  i^^&io  Ps.-Mosch.  III,  85. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  193 

dere  stndeat,  qnamais  magna  Uli  officia  polliceatnr.    lam  ex- 
Bcribamus  haue  epistalae  partem  ex  Hereheri  editione: 

^Oövaaevg  ^nei&e  %bv  nokvg>rifiov  diaq>elvat  avrov  hc  tov 
aTcrjlalov,  'yorjQ  yag  eifii,  xal  eig  xaiQov  av  aoi  na^elriv  oix 
evTvxovvri  ra  elg  rov  ^aXax%iov  ^QCJra,  akV  iyti  tol  xai 
iTtfpdag  olöa  xal  xataiiafiovg  xal  i^iorixag  xaravayxag,  alg 
oix  eixog  artiaxelv  ovdk  nQog  ßQa%v  vfiv  FalaTBiav.  fiovov 
vTtoarri^i  av  vfiv  'Svgav  anoxiv^aai,  (laXkov  di  rov  &vQedv 
Tovrov  ifiol  (ikv  yaq  xal  axQom^Qiov  elvai  (palverai,  iyw  di 
kTtavT^^ü}  aoi  ^awov  rj  Xoyog,  trjv  Tcatda  xare^aaafievog,  tI 
Xiy(o  xaregyacafievog ;  airiiv  hcelvtjv  OTCOipavcS  ooi  öev^o  TtoX- 
kalg  ivy^i  yevofiivrjv  aycoyif^ov,  xoi  deqoeral  aov  xal  avri- 
ßoXriaBt,  av  dh  axxifj  xal  xateiQwvevar^.  arccQ  fiera^v  fii  ri 
xal  TOiovTOV  e&Qa^e,  fifj  rdiv  xcjölwv  6  yQaaog  ariö^g  yivrjvai 
xoQji  TQvqxaaj)  xal  kovjdivr]  Trjg  fjfiiqag  noXXaxig,  xaXbv  ovv 
ei  Ttavta  ev&enjoag  ixxoQTJaeidg  re  xal  kxnXvvelg  xal  h-Sv^ 
fiiaaeiag  to  dtofiariov '  h^i  di  xaXktov,  el  xal  CT$q>avovg  Ttaqa- 
axevaaaio  xiTtoV  t€  xal  Ofilkaxog,  olg  cavrov  re  xal  toi  nai- 
dixa  avadr^aaio.  aXXa  xL  dtarglßetg  xal  oix  iyxBiQeig  fjdrj  tfj 
dvQif;  TtQog  ovv  Tavra  6  TloXicprifiog  i^exayxaai  re  oaov  kdv- 
varo  fiiyiaxov  xal  rd  X^^^  ixQOTfjoe.  xal  6  fiiv  ^Oövaaevg  tpero 
airov  vtco  xciQfiovrjg  oix  ^eiv  o  ri  iavrtfi  ;f^aaiTo,  xareX- 
Ttlcavxa  Twv  TtaidiTuSv  Tce^iiaea-S-ai'  o  di  vnoyeveiaaag  av- 
Tov,  'w  Ovtt  y  ^9>^f  'dqifivratov  (liv  av&QW7ttov  Moaiag  elvai 
xal  iyxatateTQifif^ivov  iv  TtQayfiaatv.  aXXo  fiivvoi  rt  tvoIxiXXb' 
iv&ivde  yaq  oix  anodgaaeig^ ,  6  fiiv  ovv  Oövacevg  (rjdixelvo 
yaQ  ovTwg)  ^fieXXev  aqa  rfjg  ^avovgylag  ovi^aea&ai,  ai  äi  Kv~ 
xXiana  fdiv  ovxa  ttj  ToXfiT],  2lavq>ov  öi  rolg  iyxBiqrifiaat  dlxij 
piexiiX^e  et  q.  s. 

Primus  fruetum  ex  hae  epistula  ad  accnratiorem  dithy- 
rambi  Philoxenii  scientiam  comparandam  pereepit  Otto  Rib- 
beck, qui  hoc  filo  dnctas  in  commentatione  de  idylliis  Theo- 
criti  ann.  Borass.  uol.  XXXn  a.  1873  p.  59—98  inserta  dra- 
matis  genninam  formam  admnbrauit  ex  instituto  sno  docto 
apparatü  omisso  molta  ostendens  magis  qaam  singillatim  com- 
probans.    Qnaerendnm  est,  quanti  aestimandnm  sit  illnd  epi- 

Leipziger  Stadion.  YIL  13 


Digitized  by  VjOOQ IC 


194  Geoigias  Rieardns  HoUuid 

Btolinm.  Ac  renocandam  esse  et  totam  lianc  scaenam  in  antro 
Cyclopis  et  Bingala«  res  ad  litteraram  aliquod  monamentiim 
lüde  apparet,  qnod  singularam  remm  enarratio  ad  finem  epi- 
gtnlae  non  erat  necessaria,  ad  quem  BQffecisset  indicare  magna 
promisisse  Ithacmn.  Ex  monnmento  antem  nunc  deperdito 
baec  hansta  sunt,  qnod  a  nnllo  scriptore,  qaos  qnidem  integros 
ant  nanfragofl  habeamas,  Ulixes  cmn  Polyphemo  de  manumis- 
Bione  nt  ita  dicamns  paciscens  indncitor.  lam  cnm  apnd  ne- 
minem coninnctoB  faiBse  amoreB  Polyphemi  cnm  clade  eins 
nnins  carminis  argnmento  firmis  docnmentiB  comprobare  poBBi- 
mns  niBi  apnd  Philoxennm,  qnid  magis  consentaneom  qnam 
Btatnere  SyncBÜ  epiBtnlam  esBe  dithyrambi  partem  metro  so- 
Intam?  At  nero  restant  nonnnlla,  qnae  quin  prorsna  asBcn- 
tiamnr  prohibent 

Videndmn  est  primnm  de  UlixiB  persona.  Qnamquo- 
modo  in  ceteris  epistnlia  mente  conformatam  habnerit  Synesins 
Bi  contemplamnr,  non  prorsns  cum  Homerica  connenire  uide- 
mas.  Nam  nt  eos  locos  omittamns,  nbi  Ulixicr  errores  et  casns 
ex  more  homm  rhetomm  ^  in  comparationem  nocantor  cnm 
aliomm  faominnm  fektis,  nelnti  ep.  32  comparatnr  Ithacus  Sire- 
naif  fngienSy  ep.  148  nanfragns  (n.  etiam  ep.  158),  Laestrygones 
Cyclopemqne  superanB  ep.  137,  bereis  natnram  nobis  qnidem 
magis  magisqne  nidetnr  deposnisse  et  nafri  neteratoris  non 
tam  indnisse  qnam  darins  exserniBse,  ita  nt  Sisyphi  patris 
qnem  dicebant  in  aestimationem  neniret;  sie  Synes.  enm  ep.  50 
nna  cnm  Sisypho  nominat:  rov  Slavq>ov  dk  xal  rov  ^Oövaaia 
fjiia(S.  xal  yaq  bX  %t  xal  liyoiev  aXrj&ig,  akla  towvtoI  ye 
Tjoav  oloi  Ta  nlBiara  \peidea&ai,  Hnc  nidetnr  etiam  meta- 
phoricns  nsns  ep.  142  spectare.  Deinde  personam  snmpsit  eam, 
in  qnam  mntatns  erat  a  Minema,  cnm  in  Ithacam  rediisset, 
senis  calni  dolis  et  fallaciis  onerati,  qnalem  Syne- 
sins narrat  in  Ancbemachetarnm  memoria  esse  ep.  148,  288: 

1)  Lai^am  materiam  suppeditabit  Hercheri  index.  Amant  eius  casus 
laudare  imprimis  lulianus  (epp.  7. 33. 52.  58  fr.  5),  Procopias  (epp.  18.  25. 
62.  93.  117.  124. 128),  Theophylactus  (epp.  43.  38.  55.  82)  cf.  etiam  Aen. 
ep.  23;  Apoll.  Tyan.  ep.44;  Luc.  ep.  3;  Plat  ep.  2. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  195 

Tial  ^Odvaaia  riva  ovtov  q)lXov  ovoiAoCßvaiv  ol  xqyiozoI  ßov- 
xolot,  ipaXaxQov  fikv  avd'Qiartov,  aXka  dcLvov  ofit- 
X^oai  ytQayfÄaai  xal  Ttoqov  iv  aiirixavoig  evQelv. 
OLfxiXei  yeXcSaiv,  orav  Ttsgl  ccvrov  Xiytoaiv,  '^yovf.uvoi  nigvciv 
ixT€Tvg>Xd)a^ai  %6v  KvxXcj/ta,  xal  wg  eiixero  fikv  VTto  T(p  xQiip 
To  yeQovxiov  ei  i{,  %.  et  qualem  alii  epistnlarom  auctores 
sibi  fingnnt  Cynicornm  pnncipem  existimantes  cf.  Cratet.  ep.l9, 
Diog.  7.  34.  lam  haec  persona  etiam  hains  epistnlae  Ulixi  sub- 
esse  nobis  uidetnr,  qnamqnam  Benex  caluns  non  apertis  ner- 
bis  indicatur.  Ipse  enim  se  nominat  yorira  carminam  et  ille- 
cebrarum  amatoriarnm  peritum  et  Polyphemus  enm  alloquitur: 
ÖQifJLVTcmov  av&QWTtiov  aal  iyxaTareTQifiidivov  TOlg  7tQayf>iaaiv, 
Totus  antem  tenor  orationis  Ulixis  sophiBticae  artis  est  lacn- 
lentissimnm  docnmentam;  nam  id  qnod  maxime  adpetit,  nt 
Gyclops  ostro  saxum  amoueat,  obiter  tantnm  praestigiis  suis 
et  captionibns  inserit,  primum  /46vov  vTtoaTtj&i  av  Trjv  &vQav 
ccTtOKivfjaai ,  f.iäXXov  dk  rov  dvQeov  tovtoV  Ifiol  fiiv  yag 
anQWTYiQiov  elvai  q)alverai  (haec  ultima  uerba  homnncnli  in- 
firmitatem  nidentur  ostendere),  deinde  interiecto  tumore  ner- 
borum,  quibns  rhetoricis  artificiis  (xccreQyaaafievog.  xl  Xiyo} 
.xaT€Qyaaafi€Vog ;  avrr]v  etc.)  et  compta  gradatione  (xaXov  ovv 

—  Bit  dk  xaXXiov)  fntnra  nolaptas  depiugitar,  qnasi  nolla  dubi- 
tatio  esse  possit:  aXXa  ri  diar^ißeig  xaJ  ovx  iyxeiQBlg  ijöri  rrj 
&vQ(f;  Quam  quidem  personam  nnm  consentaneum  estPhilo- 
xennm  ipsum  sibi  imposnisse  ?  Num  eias  e  re  erat  impostoris 
partes  magis  sastinere  quam  uiri  honesti  dira  necessitate  ad 
dolum  confugere  coacti?  Neque  putamus  caluum  senem  ipsum 
se  proposuisse  (nam  de  Phidiae  similitudine  cogitare  noles), 
si  quidem  pulcherrimae  Nereidi  commendari  uellet.  Immo 
ipsum  haud  dubie  poeta  se  induxit  quam  praestantissimum, 
quo  sua  uirtus  et  uictoria  atque  Cjclopis  discrepantiain  cla- 
riore  luce  ponerentur.  Accedit  quod  Polyphemus  quamuis 
brutuB  non  decipitur  callidi  hospitis  promissis,  sed  alia  ratione 
libertatem  Ulixes  uidetur  reeuperasse  (cf.  6  fikv  ovv  ^Odvaaevg 

—  TjdixelTO  yoLQ  ovrwg  —  ^efieXXev  aqa  vfjg  TtavovQylag  ovij' 
aea^^ai),  id  quod  nescio  an  rursus  abhorreat  a  consilio  poetae, 

13* 


Digitized  by  VjOOQ iC 


196  Georgius  Ricardas  Holland 

qni  nisi  persnadentem  faceret  ueteratorem,  omnem  illam  scae- 
Bam  non  induxigget;  cnm  id  qnoqne  staderet,  ut  quam  stnl- 
tissimnm  describeret  Dionysimn.  Deniqne  Synesii  Ulixes  id 
tantnm  agit,  ut  solum  se  sernet  comitibus  destitntis,  qnod 
congmit  cum  illo  charactere,  non  concineret  cum  Philoxeni 
conttlio;  si  nero  statnere  manis  ommno  sine  comitibus  illum 
Ulixem  induci,  ne  hoc  quidem  qaadrat  ad  Philoxeninm,  quem 
sociis  comitatum  fuisse  ex  Aristophanis  parodia  apparet. 

Ut  aperte  dicamus  quid  sentiamus :  uidetur  nobis  et  per- 
sona ülixis  et  orationis  tenor  et  scaenae  decursus  magis  ad 
comoediam  quam  ad  hunc  dithyrambum  quadrare ;  alius  enim 
poetae  nihil  intererat  quam  Optimum  fingere  Ulixem,  sed  finxit 
talem,  qualis  in  posteriore  poesi  uidetur  excultus  esse^)  ex 
8U0  arbitrio  risus  mouendi  causa  res  sibi  constituens.  Scae- 
nicae  autem  actionis  memoriam  referre  dixeris  gestns  illos 
Gyclopis  cachinnnm  quam  maximum  toUentis,  manus  complo- 
dentis,  mentum  Ulixis  permulcentis,  quos  libentius  e  comoedia 
repetamus  quam  ex  dithyrambo  scaenico.  Neque  tamen  totam 
epistulam  ex  hoc  fönte  deriuare  uelimus.  Yerba  enim:  xal 
öet^aezal  aov  xai  avrißoXrjaei,  av  6h  axKiij  xal  xaTeiQwyevarj, 
quibus  amoris  ratio  plane  inuertitur  ita  quidem,  ut  is,  qui 
adhuc  submissas  preces  non  est  dedignatus,  cum  amata  non 
solum  fauet,  sed  ipsa  ad  preces  descendit,  !dioLovg  partes 
agere  et  despicientiam  simulare  dicatur,  ea  inquam  uerba  com- 
monefaciunt  nos  Theocriti  id.  VI,  quo  ironice  Polyphemi  amor 
a  duobus  pastoribus  illuditnr,  ipse  autem  aestu  ipsius  Nerei- 
dem  incensam  esse  ratus  nihil  se  sentire  simulat  uu.  25  sq. 
Atque  Alexandrinam  artem  ostendunt  amatoriae  illae'^7rq;<}a^ 
et  KccrdöeofMot  et  xaravayxai  et  ivyyeg  et  antri  purgandi  sin- 
gula  praecepta  accurate  descripta.  Quibus  ex  causis  dubita- 
mus,  num  epistula  Synesii  uti  possimus  incorrupta  duce  ad  re- 
Buscitandum  Philoxeni  dithyrambum.  Quin  uero  similis  scaena 
in  illo  carmine  fherit  non  dnbitamus,  cum  Philoxenus  primus 


1)  Veatigia  hoius  personae  habes  uel  in  SOeni  uerbis  Eur.  Gyd.  104: 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  197 

diias  illas  fabülas  de  caecato  et  de  amante  Polypbemo  uidea- 
tnr  coniunxissey  sed  a  posterioribns  imprimis  comicis  retrac- 
tata  est  et  excnlta,  Alexandrinae  aetatis  flosculis  exomata, 
fortasse  ne  ipsins  Synesii  qnidem  ingenii  plane  immunis.  Garn 
Bergkio  igitur,  qui  causis  non  additis  sie  sententiam  statuit: 
'SynesituB  si  non  ipsom  cannen  nsurpanit,  at  rhetorem  aliquem 
antiquiorem,  qni  Ülo  nsns  est,  nidetnr  secntne  esse',  non  consen- 
timus.  ludicio  de  Synesii  episttila  facto  redimns  ad  conexum 
dithyrambi  illostrandnm.  Omnes  fere,  qui  enm  sibi  contexnere, 
amatoriam  cantilenam  fecernnt  Cyclopem  prins  edentem  qnam 
Ulixem  sociosque  eins  deprehendisset  cf.  Bipp.  p.  33,  Schmidt 
p.  65,  Härtung,  p.  41 5  sq.  itemque  Bergkins  ordine  firagminum 
eandem  sententiam  profitetnr.  Contra  Ribbeckins  prima  scaena 
dithyrambi  in  antro  inclnsos  facit  femm  hospitem  cum  ad* 
uenis.  Proficiscendun  est  ex  Aristophanis  nerbis  nu.  298  sq. 
xQainaXcüVTa  0  fiyovfievov  tolg  TtQoßarloigy  quae  inter  se  con- 
iungenda  esse  nonissimus  editor  interpnnctione  omissa  recte 
docnit.  Gyclops  igitur  cnm  oaes  dneere,  quibus  comitatns  ad 
Galateam  canendam  litori  adpropinqnat,  ebrins  dicatur,  ainnm 
iam  antea  ab  Ulixe  accepisse  censendns  est.  Qnare  cum  Sib- 
beckio  praegressam  esse  uini  donationem  iure  statuemus,  cnius 
rei  etiam  inde  argumentum  sumere  licebit,  quod  apud  Syne- 
sium  Polyphemus  Ulixem  adloquitur  ambiguo  illo  nomine 
OvTig.  Iam  cum  apud  priores,  Homerum  et  Euripidem,  tum 
demum  Gyclops  nomen  ex  hospite  quaerat,  cum  uini  dulce- 
dine  delectatus  est,  ueri  simile  erit  etiam  Philoxenum  rem 
ita  instituisse.  Sermo  autem  ille  non  post  cantilenam  Gyclopis 
uidetur  habitus  esse.  Priori  igitur  carminis  parti  adsignanda 
uidentur  fr.  10  et  9. 

Suid.  %^vaag,  avtL-dvoj]  (uulg.  avtl  tov  d-vai]  corr.  Gais- 
ford.  ex  append.  prou.  n,  10)*  lovro  Ttaqa  Oiko^ivq)  6  Kvxlwip 
Xiyu  TCQog  tov  ^Odvaoia.  ane'/.öixorrat  yag  t6'  ^iv&adenvQ 
xelavTcg  Idvoafiev*  (Hom.  Od.  IX,  231)  7taqa  %(^  TtoitjTfj  ctp^- 

1)  Yidentar  in  Bchol.  u.  298  p.342,  21  sqq.  haec:  ifii&vuB  ya^  ixaivov 
'OSvccM  post  uerba:  x^atnaXmvra'  /M&Covra  transponenda  librarii  ne- 
glegentia  illuc  delata. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


198  Georgias  Ricardas  Holland 

ad'at  B7t\  TiSv  aQveiv,  ovxl  i^  ^o  aTtsd^aafiev  voelad-at  u.  schoL 
n.  IX,  219  (Timoth.  fr.  ine.  19  gupra  p.  183).  Recte  explicatam 
ab  interpretibns  fragmentam.  Minatur  Poljphemas  mactatnm 
iri  Ulixem,  sicnt  ipse  a^os  mactanerit.  Longius  igitnr  pro- 
gressi  sunt  socii  etiam  mactantes  agnos,  quoB  apnd  Euri- 
pidem  tantum  nirgniis  ninctos  abactosqne  aidimus  cf.  Cycl. 
224  sq.  Similiter  Sileno  cainmniato  Enripideus  Cyclops  mini- 
tatnr  nu.  243  sq. : 

wg  otpayivreg  avrlxa 

Tckrjaovai  vr]ivv  rr^v  ifirjv  et  q.  s. 
Gognita  hospitis  crndelitate  pronontiauit  Ulixes  fr.  9: 

oYffi  (i  0  daLiiwv  riqati  avyna&elQ^ev 
Zenob.  Y,  45  krtl  twv  dvcavaaxevovvrfav  inl  rivi  SvoxbqbI 
TtQayfiari  Uyerai  ^  naqoi^La,  Kv%hjD\ff  yaq  kori  ÖQafia  Oiko- 
^ivov  Tov  Ttoirftovy  iv  f^  6  ^Oövaaevg  TteQiaxe&elg  rifi  xov  Kv- 
nkioftog  OTtrikaliff  Ifyei  etc.  Diogen.  VII,  19;  Apost.  Xu,  52. 
Mnlti  sant  Schmidtins  p.  61  sq.  et  Bippartos  p.  43  sq.  in  niro- 
rmn  doctornm  de  hoc  nersn  erroribns  enumerandis.  Tuetnr 
metrum  analogia  a  Meinekio  Com.  fr.  IV  p.  550  allata:  alV 
ela  tixea  d'ofilv*  i/cavaßodivTeg.  Apud  Homerum  antro  indnsi 
lacrimantes  manns  looi  tendnnt  cmenta  socioram  nece  con- 
specta  na.  294  sq.,  apnd  Enripidem  nn.  351  sq.  exclamat  ülixes: 

xQelaaovag  yccQ  ^lUov 

Ttovovg  aq>lyfiat  xaTtl  tuvövvov  ßd&Qa. 
Mira  hariolatns  est  Hartnngins  p.  416,  qui  dormiente  Poly- 
phemo  asserit  Ulixem  haec  cantasse  ipsnm  se  ad  opus  perpe- 
trandum  stimolantem;  quasi  qoisquam  angore  expresso  animum 
sibi  addat  Yino  incitatns  Polyphemns  band  dnbie  tenuiores 
affectns  Ulixi  professos  (cf.  Sibb.  p.  73)  captinos  uidetnr  coe- 
gisse,  nt  comitarentnr  se  coipissaturüm,  sicnt  Gario  senes  ad- 
hortatnr,  ut  se  sequantnr,  qni  cum  postea  de  caecando  monstro 
nerba  faciant  ipsi  Ithacensinm  partes  snscipinnt.  Statuere  pos- 
samos  ad  snnm  finem  nertisse  Philoxennm  Enripidis  innen- 
tnm,  qni  Gydopem  induxit  comissatom  ire  ad  Gyclopes  fratres 
gestientem  uu.  445.  530  sqq.  nee  nisl  Sileni  aoaro  consilio  (540) 
retentnm.  Volnit  nimirum  Galateae  qnasi  trinmphantem,  capti- 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  199 

uomm  tnrba  cinctum  nimm  se  Hictorem  ostendere,  neque  gre- 
gern  snnrn  in  antro  reliqnisse  putandos  erit,  qui  diuitiis  se 
commendare  uellet  (cf.  Schmidt,  p.  65).  Speciosa  antem  est 
Sibbeckii  coniectara,  ex  qaa  hoc  modo  irrigam  esse  dithyram- 
bicum  satyrornm  choram  arbitratur  nisos  sine  dnbio  Aristoph. 
n.  295: 

iTtsod'^  aTceilfwhjfiivoi'  TQayoi  d'  cMfctneiaS'e. 

Fortasse  chornm  ex  satyrico  dramate  hac  in  feibnla  sollemnem 
satyrornm  (Bipp.  p.  34)  idoneis  nestimentis  magis  ad  gregis 
similitudinem  adaptarat  poeta^  nt  non  solnm  t^ayotj  sed  etiam 
alyeg,  ohg,  aqveg,  xQiol  in  scaena  conspicerentnr.  Progressos 
igitor  Cyclops  ad  litns  cantilenam  amatoriam  edit,  cnins  initinm 
dithyrambico  nonatornm  nerbomm  tnmore  conspicnnm  sernanit 
Athenaens  Xm  p.  564e  (fr.  8):  6  dk  rov  Kv^qLov  OiXo^ivov 
KvxkcDjp  iQ(3v  rfjg  raXarelag  xal  iTtavvtay  avir^g  ro  xaXlog 
7CQo/4avT€v6fi€vog  v^v  Tvq)lo}aiv  Ttdvra  fiaXlov  avTijg  knaiVBi 
7]  TiSv  otpd-aX^tSv  fivrifiovevei  Uyiov  tSde 

'£i  xakJiiftQoacDTve 

XQvOBoßoatQvxe  rakareia, 

XaQitoqxave  ^  ^alog^)  iQvircDV. 
Landat  igitnr  amatae  faciem,  crines,  nocem,  omittit  ocnlos 
celebrare  non  praesagiens  caecationem,  nt  addit  Athenaens  ex 
grammaticomm  somniis,  qna  in  re  nnllnm  acnmen  inesset,  sed 
qnod  pnlchritndinem  ocnlomm  non  sentit  ipse  propter  nnins 
sni  Inminis  aciem  qnam  maxime  inflatns,  qna  de  re  postea 
plnra  dicemns.  Ad  finem  nero  carminis,  non  nt  Bergkins  (fr.  7) 
fragmentis  ordinatis  nidetnr  indicare  ad  initinm  addnctns  iUe 
qnidem  Theocriti  id.  IX  imitatione,  releganda  est  nmbra  frag- 
minis  alicuins,  qnae  tribns  locis  contexitnr  schol.  Theoer.  XI;  1 : 
xal  a^L^o^evog  rov  KvxlwTta  Ttovel  TtaQapLv^ovfi^ov  kavtbv 
inl  T(^  rijg  FahneLag  €Q(oti  xal  ivrellofievov  xoig  Ö€Xq>lGtv, 
OTtcjg  ayyelkcjoiv  airrj,  otl  ratg  Movcaig  tov  eqana  melvai. 
Plnt.  quaest.  symp.  I,  5:  ojtov  xai  xbv  KvxXiOTca  Movaaig  ev- 
qxjivoig  laa&ai  q>rjai  %bv  eQWTa  Oilo^evog.    Erot.  c.  18:  Mov- 


1)  Sic  Bergk.  poet.  lyr.  Gr.^  Fiorillo  &dXXa£.   Traditor  MaXXos. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


200  Georgiiu  Ricardos  Holland 

aaiQ  evgxovoiQ  iwfiivrj  rov  eQwra  xara  Oilo^evov  (a.  Philod. 
de  mus.  uol.  Hercnl.  1, 15).  Discimus  igitar  desiderio  medica- 
tum  esse  Polyphemum  iam  apad  Philoxenam  —  dignam  qnod 
adnotetnr.  Imperat  autem  delphinis,  ut  Duntient  Galateae  amo- 
rem  non  ultra  mnsicam  ualuisse,  ex  qua  solaciom  adeptos  sit. 
Belle  hoc  instituit  poeta,  qnod  rursus  cum  animalibos  fecit 
coUoquentem  Cydopem  Homeri  exemplam  secutns  idem  qnod 
obuersabatur,  com  pastorem  gregem  adhortantem  indnxit  (cf. 
schol.  Od.  IK,  456).    Puta  uero  nerbis  Ulis 

all^  ela  rinea  d-afxlv^  iTtavaßowvreg 
etiam  Ulixis  comites  ut  plauderent  a  Gyclope  incitatos  esse, 
ueluti  Carlo  incitat  msticos;  nonne  acerrimum  aculenm  in- 
fixisset  Dionysio  conninas  imprimis  Philoxennm  nt  planderent 
poematis  snis  saepe  impellentem?  Omnino  antem  poetica  stn- 
dia  Dionysii  salibns  perfricuisse  poeta  censendns  est  (cf.  Rib- 
beckinm  p.  73). 

Knm  Galatea  responderit  canenti  nescimns;  sed  nalde  pro- 
babile  uidetnr  eam  tacnisse,  cnm  ^delphinos  nnntios  mittat  non 
exanditns  amator,  cf.  Schneidewinum  nnnt.  Gott.  1844  p.  1379  sq. 
Qnod  qni  sani  indicii  est  probabit.  Fnttilis  enim  est  ELlingen- 
deri  p.  49  sq.  argnmentatio,  qni  non  concedit  Bergleinio  Gala- 
team in  scaenam  non  prodiisse,  cni  si  non  primas  at  fnisse 
certas  qnasdam  in  cannine  partes  et  ex  nomine  dithyrambi, 
qni  etiam  Galatea  inscriptns  sit,  et  ex  Athen.  I  p.  6  conclndit, 
'qaibns  Philoxennm  Gyclopis  persona  Dionysinm,  nymphae 
tibicinam,  Ulixis  semet  ipsnm  significasse  narret,  denique  per 
se  ueri  simillimum  esse^  iudicat,  'modo  cogitemns,  quam  bene 
duobus  illis  coram  in  scaenam  prodnctis  sollers  et  ingeniosns 
poeta  nti  potuerit'.  Ultimum  argumentum  nihil  nalet,  alterum 
nihil  de  hac  parte  dithyrambi  probat,  primum  nuUum  est, 
modo  memineris  parum  constare,  uter  titulus  ipsi  Philoxeno 
placuerit.  Iam  sopitum  Gyclopem  in  sonmum  incidisse  dam- 
numque  ab  Ulixe  accepisse  uiri  docti  consentinnt  cogitantes 
eum  in  antrum  reuertisse.  Qnod  si  nos  acciperemus,  statuenda 
erat  duplex  scaenae  mutatio,  quam  Schmidtius  statuere  non 
dubitauit,  qui  p.  65  existimat  initio  carminis  Ithacenses  in- 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  201 

ductos  esse  in  antrnm  descendentes  ouesque  mactantes  Poly- 
phemo  absente  ideo,  ut  TtQoe^aQxovra  faaberet  Ulixem  perso- 
natnm  (cf.  p.  236  sq.).  Sed  ne  opus  quidem  est  uiolentam  illam 
mntatioiiem  accipere,  si  recte  intellegimus  Aristophanis  uerba 
eixi}  dl  naTadaQd-ovTa  Ttov.  IIov  enim  non  est  'fortasse',  qno-^ 
niam  constabat  senibns  dormioisse  apnd  Philoxenum  Cyclo- 
pem,  sed  'alicabi^  qui  locus  propter  indefinitam  dicendi  for- 
mam  non  in  antro  uidetur  esse.  Qnare  caecatum  esse  Cyclopem 
extra  antrum  titione  facili  opera  illinc  arcessito,  neqne  Home- 
ricam  fabulam  de  captiuis  oninm  anxilio  sernatis  adhibitam 
esse  opinamar,  quam  propter  scaenicas  dif&cultates  etiam  Enri- 
pides  immutanit  Neqne  tarnen  exiisse  potest  ditliyrambns,  quin 
aliqao  modo  Galateae  amore  frueretnr  Ulixes.  Postulat  enim 
dithyrambi  consilium,  ut  Galateae  fauor,  quem  Polyphemus 
blanditiis  frustra  adpetierat,  nitro  obtigerit  Ulixi,  ne  aculeus 
liebes  manereti  ut  Bibbeckii  uerbis  ntamur,  qui  praeeunte  Bip- 
parto  praef.  p.  IX  rectissime  hunc  finem  flagitauit  —  finem 
dicimus;  nam  qui  negat  necesse  esse  scire  Ulixem  de  amore 
nympfaae  Glaeserus  p.  1,  parum  respexit  ueram  poetae  partes 
ipsius  Ulixis  agentis  condicionem.  Hac  in  parte  dithyrambi 
^atateam  in  scaenam  prodiisse  negari  non  poterit;  singula 
huius  scaenae  artificia  nos  fdgiunt. 

Haec  quidem  mythi  commutatio  nusquam  per  litteras 
nostras  occurrit,  sed  unum  fortasse  quamuis  tenue  et  defor- 
matum  frustum  multis  saeculis  post  apparens  ex  uasta  illa 
ficticiarum  de  belle  Troiano  faistoriarum  aggluuie  expiscari 
licebit.  Leguntur  enim  apud  Dictyn  Gretensem  VI,  5  haec: 
'(Ulixes)  narrare  occipit,  quo  pacto  —  deuenerit  in  Siciliam: 
ubi  per  Gyclopa  et  Laestrygona  fratres  multa  indigne  expertus 
ad  postremum  ab  eorum  filiis  Antiphate  et  Polyphemo  pluri- 
mos  sociorum  amiserit,  dein  per  misericordiam  Polyphemi  in 
amicitiam  receptus  filiam  regis  Arenen ,  postquam  Alphenoris 
socii  eins  amore  deperibat,  rapere  conatus,  ubi  res  cognita 
est,  interuentu  parentis  puella  ablata  per  uim,  exactus  per 
Aeoli  insulas  deuenerit  ad  Circen  etc.'.  Similia  paucis  mutatis 
narrant  dubiae  fidei  auctore  usi  loann.  Halalas  chronogr.  V 


Digitized  by  VjOOQ iC 


202  Georgias  Ricardos  Holland 

p.  114 — 117;  p.  116:  rtQiatag  dk  yevofiivtjg  TtQoaqyayev  6  ^Odva- 
aevg  xa)  T(p  noXvg)i^fi(p  ^ivia  xal  TtQOOineüBv  avvfp  emm 
ort  ano  nSv  T^wlmSv  roTtcav  ikijXv&e  Jterclavfifihog  am 
TtoDiijg  xvfittTOiv  avdyxrjg  aTta^i&firjaag  €tvT(ß  xal  vag  avfißi- 
aag  avrfp  xara  &ala(raay  dtaq>6Qovg  avfAg>OQag,  oartg  iloAv- 
q>rjfiog  avfAfca&rjaag  avrt^  ^Jihjaev  avrov  xal  vftedi^avo  ainov 
xal  Tovg  avTov,  ^wg  ov  iyivero  imn^deiog  6  TtXovg.  ^  il  dt- 
yoTTjQ  rov  noiojqytjfjiov  ovofia^i  ^Ekniq  igumiuiSg  duri&ij  n^g 
Tiva  €V7tQ€7trj  avdqa  twv  fierä  rov  ^08voaio}g  ovofiori  Aetma 
xal  iTtiTrjdelov  avifiov  nvevaavxog  TovTrjv  aqfa^Teaaavreg  ifyif- 
fitjoav  kx  rfjg  SixeXlag  vrjoov,  ariva  6  aotpcixatog  21- 
avq>og  6  Kipog  l^id'Bxo.  Gedren.  p.l32cd.  Bekk.Ip.232; 
Tzetz.  chiliad.  hist  360  na.  928—945;  cf.  etiam  loann.  Antioeh. 
in  Mnell.  frgm.  hist.  Gr.  IV  p.  551.  Qnamqnam  canendnm  est, 
ne  ex  his  somnÜB  qnicqnam  de  Philoxenii  dithyrambi  corsa 
coUigarnnSi  tarnen  non  sine  aliqna  mythi  illins  commntati  me- 
moria nidentnr  fieta  esse. 

Hand  infeliciter  niri  docti  incertae  sedis  fragmentis  in 

hoc  dithyrambo  locom  adsignamnt.   Bergkins  eniniy  cni  assen- 

tinntnr  Bergleinins  et  Schmidtins,  Athenaei  aerba  XV  p.692d 

(fr.  6)  ^  ^  # 

avfxßalovfial  xi  f^ikog  vfilv  elg  tquma 

(xava  Tov  Kv^qiov  noiiifirfiv)^  qnae  ab  Athenaeo  (L  L  et  M 
p.  271b)  et  aliig  (Dionys.  Hai.  de  comp.  n.  c.  1;  Append.  pro- 
nerb.  IV,  77  tom.  I  p.  453)  pronerbiali  sensn  nsnrpantor,  nt 
illa  eig  ^wra  omnino  snpemacanea  nideantar,  initinm  fiiisse 
carminis  Philoxenii  coniecit  pamm  pmdenter,  nt  nobis  nidetar 
(cf.  et  Bipp.  p.  45).  Potnit  enim  haec  dieere  propter  primun 
personam  solns  ipse  PhUoxenns  i.  e.  actor  eins,  quem  in  dithy- 
rambo Ulixis  partes  egisse  scimnSi  debnit  autem  haec  dieere 
non  Ulixis,  sed  poetae  nomine.  Prolognm  alterins  actoris 
propterea  statnere  nolnmns,  qnod  tertia  tnnc  persona  avfißcf 
keirai  sc.  o  noiifnjg  exspectanda  erat,  si  qnid  ex  prologu 
Terentianis  conclndendom ;  itaqne  manet  haec  difficnltas,  ttt 
actori  Ulixis  primnm  uere  Philoxeni,  deinde  Pseudo-Philoxeni 
partes  snstinendae  sint. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  203 

Paulo  maiore  neri  Bpecie  a  airis  doctis  huic  dramati  sunt 
adflignata  fragmenta  ine.  16  et  17.  Athen.  II  p.  35d  (Enstath. 
1770,  9):  6  dk  Ki^Qiog  Oiko^evog  Uyei 

€VQ€lrag  olvog  7tafxq>wvog 
et  Athen.  X  p.  446 ab: 

(o  avTog  q>ri(nv  uivTiq>dv7ig  iv  t<^  Tqav^cerLq) 

Tcagadldov  d^  i^rjg  ifiol 
xbv  aQxsaiyvtov,  log  %q>am  EvQiTcldtjg, 
A.  EvQutldrig  yag  tovt*  iq>ao%Bv;  B,  allcc  rlg; 
A,  Oilo^evog  &qn:ov&€v.  B.  avdkv  diag>iQ€i, 
w  rav'  iiJyxeig  (i  ivema  avllaßtjg  fziag. 
Apparet  pertinere  haec  fragmina  ad  ebrietatis  scaenam.  Prins 
Bio  nertit  Casaubonos  "uinum  large  flnens  onmis  generis  nocefs 
ciet'  explicatione  nniee  nera  et  ad  locnm  innestigandnm  frnc- 
tnosa,  qnam  respnere  non  debebat  Bippartns  p.  44  ipse  mire 
interpretans  nafigxovog  de  grato  sonitu  uini  in  pocnlom  infnsi 
coli.  Pindar.  Ol.  VII,  1  sq.,  qnod  et  ab  nsn  nocis  abhorret  signi- 
ficantis  omnis  generis  modulationem  (avixav  Ttctfiqxavov  fxikog 
Pind.  Pyth.  XII,  19  u.  et.  Pyth.  HI,  17)  nel  omnino  loquaci- 
tatem  alicnius  rei  (Ttafzqxovoi  x^^^S  de  pantomimo  Antip. 
Thessal.  in  Anthol.  Plan.  XVI,  290,  6)  et  a  conexn,  qai  est 
apud  Athenaenm.  Atque  hoc  ex  conexn  nobis  oidetor  aliqua 
coniectura  de  loco  fragmenti  fieri  posse.  Etenim  cum  sermo 
Sit  de  dinersa  ni  uini  tristem  hilarem,  inualidum  fortem  red- 
dente  (cf.  ibi  Cypriorum  poetae,  Diphili,  Ghäeremonis  uerba) 
napL(p(avov  i.  e.  loquax  putamus  uinum  appellatum  esse,  qnod 
loquacem  fecerit  sc.  Gyclopem,  cui  suspicamur  haec  dixisse 
Ulixem,  cum  de  recta  uini  bibendi  ratione  praeciperet,  qua- 
lem  habes  scaenam  apud  Euripidem  uu.  570.  573.  Ac  fortasse 
licebit  sie  ordinäre  sententias:  'si  bene  fluet  uinum,  magnus 
orator  uel  potius  magnus  musicus  exsistes  sc.  ut  perores  et 
permulceas  Gkdateam\  Nimirum  uoluit  Polyphemum  iam  irri- 
guum  ut  plus  uini  combiberet  spe  illa  commouere  certior 
factus  de  eins  amoribus.  Atque  metri  grauitas  praecipiendl 
granitati  respondet  Fragmento  autem  17  postulat  Cyclops, 
cui  persuasit  hospitis  astutia,  potum  iilum  membra  roboran- 


Digitized  by  VjOOQ IC 


204  Georgins  Ricardos  Holland 

tem,  qao  animnm  sibi  addat  ad  maliercnlae  fanorem  cap- 
tandnm. 

Adespota  fragmenta  omni  dnbitatione  seclasa  huc  referri 
possunt  nuUa.  Qaae  Himerins  orat  1,19  (Bergk.  1.1.  p.  610) 
laadat:  el  8h  xal  to  avd-og  Tfjg  o^ewg  yqaq>uv  id'iloifii,  %a 
TtoirjTiSv  avayxt]  g)d'iyy€a3'at'  'w  kevxoTtjTog  xal  yakcncrog'' 
ravra  yag  Jtov  rig  Ttoifi'qv  TtaQ^  htelvoig  Tto&wv  rrjv  Fakd- 
T€iav  T¥iv  NrjQTjtda  nQoaelQrjuev  ix  trjg  iavrov  Ttoi'qaag  rix- 
vi;^  To  fxilog  a  Schneidewino  annall.  litt.  len.  1845  p.UOO 
(cf.  Hartang.  p.  416)  in  plenum  nersom  ancta  hunc 

w  XevxoTcerog  xal  yakaxrog  levxoTigag, 
quem  cnr  Bergking  antiquo  poeta  plane  indignnm  iudieet  in- 
tellegimnsi  non  dispicimns,  cnr  ad  Theocrit.  XI,  20  referen- 
dnm  inbeaty  propter  metrum  ab  aetate  Alexandrina  abhorrere 
nobis  uidentnr;  ac  nescio  an  dimeter  trochaicns  dithyrambicis 
nnmeris  plane  dignns  facile  procndatnr  hie 

XevxoTOTog  real  ydlaxrog 
respondens  fere  adlocutionis  metro 

XQvaeoßoarqvxB  raXareia, 

XaQiT6q>iov€,  d-aXog  iQtJXWv, 
nt  pastor  Aetnaeus  'lactis  ninei  eandoris  filiam'  sermone  tomido 
amatam  compellet,  qno  spectat  uerbnm  sophistae  TtgoaelQijxev. 
Contra  prouerbinm  Diog.  VII,  82  a  Bergkio  nindicatnm  mg 
€7cl  dalov  iXd-ov'  i/tl  twv  Tcexifog  yivofiivvjv '  and  %ov  Kv- 
xkiaTcog  17  fieTaq)OQa  Philoxeniae  originis  nuUa  re  argaitnr  ne 
explicatum  quidem  a  quoquam.  Hoc  tantnm  nobis  constat 
non  coniungendum  esse  cum  pronerbio  a  Snida  s.  u.  daXdg 
laudato:  äalog  elg  tvvq,  quod  idem  ualere  atque  htrcog  dg 
ftedlov  uel  aerov  iLTtraad-at  diödaxeig,  deixplva  vrjxea&ai  de- 
ödaxeig  docet  Diog.  I,  65  usarpatam  de  eo ,  qni  stimnlat  ali- 
qnem  sna  spönte  et  proprio  impetn  actnmm.  Contra  tcvq  iTtl 
dakov  ik&ov  fere  idem  esse  dixeris,  qaod  notissimnm  illnd 
Ttvg  inl  nvQ  cf.  Apostel.  XV,  15,  qui  habet  tzvq  iftl  tcvqI, 
xaxov  inl  xax(p'  TavTrjg  f.iifivrjVTainXdT(ov  (legg.  11  p.  666  a) 
xal  Aißdviog  (orat.  IV,  146  R.)  ^nvq  Inl  nvQ  ^o&ofMtjv'  (u.  eljam 
Zenob.  V,  69),  de  cnius  pronerbii  praecipne  in  amoribus  asn 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  205 

cf.  Bohdium  de  £eib.  Rom.  Graec.  p.  160  adnot.  3  et  quos  ille 
laudat  Heins,  ad  On.  art.  amat.  I,  244;  Bergk.  comm.  de  rell. 
com.  Att.  ant.  p.  31/  qui  docent  solere  uinam  Veneri  accedens 
TtvQ  ItcI  TtvqL  (Ugnis  in  igne^  Ouid.)  diei.  Fortasse  etiam  Cy- 
clopi  uinnm  ardorem  amoris  anxit.  An  de  amore  omnino  non 
cogitandnm,  sed  ex  similitndine  eonim,  quae  dicit  Polyphe- 
mus  Eurip.  u.  683  caput  rapi  illidens:  "Kaiwv  ye  ngog  xax<^,  ad 
illad  prouerbium  aliquid  repetendum,  ita  ut  dalog  possimus 
propria  significatione  accipere  (Eur.  u.  462  8aep.)?  —  Neqne 
adsentiri  possnmns  Wilamowitzio  in  Herrn,  nol.  XIVp.  172sq. 
frnstnloram  dnorum  iam  a  Schottio^  Senecae  editore,  Phi- 
loxeno  attribntorum  memoriam  renouanti,  qnamquam  non  con- 
tradixit  Ednardns  Hiller  ^)  in  annal.  Burs.  1881  I  p.  134.  Le- 
gnntur  enim  apud  Senec.  snas.  1, 12  haec:  "^Gormptissimam  rem 
omninm  quae  umquam  dictae  sunt,  ex  quo  homines  diserti 
insanire  coeperunt,  putabant  Dorionis  esse  in  metaphrasi  dic- 
tam  Homeri,  cum  excaecatns  Gyclops  saxum  in  mare  reiecit . . . 
Gac.  sign.  W.  Mneller,  0.  Ribbeck).  Haec  quomodo  ex  cor- 
ruptis  eo  perueniant,  ut  et  magna  et  tamen  sana  sint,  aiebat 
Maecenas  apud  Vergilium  intellegi  posse.    Tumidum  est 

ogeog  oQog  ccfcoOTtäTai 
Vergilius  quid  ait?  rapit 

haud  partem  exiguam  montis  (Aen.  X,  128). 
Ita  a  magnitudine  discedit,  ut  non  imprudenter  discedat  a  fide. 
Est  inflatum 

ycal  xalQia  ßaklerai  v^aaog, 
Vergilius  quid  ait?  qui  de  nauibus 

credas  innare  reuolsas 
Cycladas  (Aen.  VIII,  691). 
Non  dicit  hoc  fieri,  sed  uideri.    Propitiis  auribus  accipitur, 
quamuis  incredibile  est,  quod  excusatur,  antequam  dicitur'. 
Iam  WUamowitzius  librorum  scripturam  KEIPIA  xetgla  legens 
doricos  numeros  procudit  hos: 

ovQ€og  ovQog  aTtoanarat  yLol  x^tQla  BaXkevai  vaaog  .... 


1)  Idem  in  edit.  IV.  frg.  lyr.  Gr.  non  recepit. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


206  Georgias  Ricardus  Holland 

et  Philoxeni  esse  eninci  afifirmat  Theocriti  nersa  VH,  152: 

Tov  XQCtTeQov  noXvq)afjLOv ,  og  äqeat  vaag  MßakXe 
hac  ipsa  imitatione  a  Meinekii  iudicio  defendendo. 

Sed  £eitemTir  ignorare  nos,  cnr  omnino  adespota  fragmenta 
haec  indicanerint  uiri  docti,  qaod  si  nerum  esset,  maxime 
miraremnr  his  potissimnm  non  addidisse  rhetorem  auctoris 
nomen,  cum  unicuique  sententiae  in  praecedentibus  et  se- 
quentibus  auctorem  praeponere  soleat  Atque  habemus  aucto- 
rem  Dorionem  rhetorem ,  cuius  quidem  uerba  in  metaphrasi 
Odysseae  dicta  etsi  concedimus  propter  ^haec'  pronomen  ex* 
cidisse  Muellero  et  Bibbeckio,  tamen  quidni  singulas  elocutio- 
nes  tumore  praeter  ceteras  insignes  repetitas  esse  statuamus? 
sc.  ut  cum  Vergilii  sermone  compararentur.  Poterat  autem 
aptissime  in  metaphrasi  res  inflante  et  supra  modum  extollente 
sie  circumscribi  uersus  Homericus  (Od.  IX,  481): 

ccTto^^ri^ag  xoQv<prjv  OQ€og  fieyaXoio. 
Optime  uero  concinunt  tumida  illa  atque  inflata  uerba  etiam 
praesenti  tempore  uiuacitatem  quandam  ef&cientia  cum  Dorio- 
nis  genere  dicendi,  quod  quidem  ex  Senecae  scriptis  cogno- 
Bcamus  cf.  controu.  X,  5,  23:  furiose,  contr.  1, 8, 16:  "^Dorion 
dicit  rem  paulo  quidem  elatiorem,  quam  pressa  et  ciuilis 
oratio  recipit  etc.';  suas.n,ll:^disertissima  sententia'.  Quam 
ob  causam  quamuis  dolentes  non  toUimus  haue  Philoxeni  pro- 
lem,  praesertim  cum  ne  ipse  quidem  sospitator  facile  dixerit, 
quomodo  haec  cum  ratione  dramatis  concUiet.  In  dramate  — 
et  drama  fdisse  hunc  dithyrambum  ex  Aristoph.  schol.  (cf.  vno-- 
y^Qirr;g  p.  342  a,  14  D.)  clare  elucet,  drama  autem  melicum  *)  — 
dici  haec  poterant  solis  a  comitibus  Ulixis  ingentes  Gyclopis 
iaculationes  spectantibus,  quae  sane  maxima  esset  scaenica 
difficultas  sie  euitata  ab  Euripide,  ut  minitaretur  tantummodo 
Cyclops  uu.  704  sqq.  —  Neque  cum  fructu  perlustrauimus  quae 
BergÜus  congessit  lyricorum  adespota  fragmenta,  unum  dithy- 
rambici  coloris  fr.  128  Demetr.  ^egi  k^(xi]v.  91  (rhet  Gr.  III 


1)  Consensus  est  hac  de  re;   Bergleinius  p.  56  dissentiens  satis  re- 
fatatas  est  a  Klingendero  p.  47. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  207 

p.  283Sp.):  Xtjftriov  dh  xal  avv^era  ovofdara,  ov  ra  di&v^ 
QafißtxiSg  avyKelfieva,  olov  ^&e(m€Qarovg  TclAvtiq  ex  Ulixis 
aliqna  de  erroribas  narratione  excerpttun  esse  potest,  qualem 
habemus  Hom.  Od.  IX,  259—262. 

Restat,  nt  qnali  arte  Philoxenus  Polyphemum  indnxerit 
breüiter  exponamos.  Apparet  ex  consilio  dith  jrambi  nonnnlla 
pigmenta  nonare  debnisse  Fhiloxennm,  qnae  cnm  Polyphemi 
persona  sollemni  non  conexa  Dionysii  nitae  ac  moribns  deno- 
tandis  mserairent,  qnae  nunc  ne  coniectnra  quidem  prorsos 
asseqni  possamns.  Seimas  uero,  qualem  in  scaena  proposuerit 
poeta  Pseudo-Dionysium  ex  scholio  ad  Arist.  Plut  u.  298: 
TciiQav  exorra'  OiXo^ivov  iotl  TtaQtjy/xivov  xal  tovto  to  ^ij- 
tov.  roiovTOv  yaQ  tov  KvxkwTta  eiaayei  TCijQav  ex^vra  xai  BTtl 
ravrrj  kaxava  ayQia.  —  uäXXwg.  ivrav^a  6  TCOirjTrjg  Ttaiyvoa- 
dwg  e7tiq>iQei  ra  rov  Oiko^ivov  nn/j^av  ßaora^eiv  tov  KvxkcoTta 
xal  kaxava  lad-leiv,  ovtw  yaq  Ttenoirjxe  tov  tov  KinXionog 
vnoxqiTriv  elg  ttjv  axrjvijv  eloayofievov.  Tavra  öi  Ttavra  dta- 
ovQiov  TOV  Oilo^evov  elnev  wg  i^rj  aXrj&evovTa'  6  yccQ  Kv- 
xXcjxpy  wg  qfriotv  "^'OftrjQog,  XQia  rja&u  xal  ov  Xdxctva.  Induxit 
igitur  Cyclopem  peram  gestautem  cum  oleribus  agrestibus  et 
roBcidis;  qua  in  re  quod  ab  Homero  discessisset,  ab  Aristo- 
phane  enm  uellicatum  esse  inepta  est  scholiastae  opinio;  ne- 
qne  enim  propter  ueritatis  Studium  Philoxenum  earpsisse  pu- 
tandus  est  comicus,  sed  ut  ridiculam  scaenam  in  Atheniensium 
memoriam  reuocaret.  Talem  autem  exhibens  figuram  scaeni- 
cam,  cui  Dionysii  tyranni  proprios  mores  uel  potius  propria 
oitia  inufisity  ad  homunculorum  naturam  uidebatur  Pliiloxe- 
nu8  appropinquasse  Aristoteli  poet  2,  minus  'quod  humane  et 
uiuentem  et  amantem  induxit\  ut  Schmidtius  p.  74  sq.  arbi- 
tratnr,  sed  quod  eum  instruxit  peruulgatis  cotidianorum  homi- 
num  uitiis,  non  formidulosis  et  monstruosis  ut  in  Gyclope  ex- 
spectes  neque  exaggeratis  et  distortis,  sed  uilibus  et  tritis. 
Imprimis  illo  habitu  Cytherius  uidetur  denotare  genus  homi- 
nnm,  quod  illo  tempore  magis  magisque  inclaruit:  pbilosopho- 
mm  cynicorum,  quorum  auctor  Antisthenes  Socrate  mortuo 
et  paulo  post  Diogenes  affectabant  rerum  necessariarum  in- 


Digitized  by  VjOOQiC 


208  GeorgioB  Ricardas  Holland 

opiam  0-  Talium  uero  hominiim  externam  speciem  multi  imi- 
tabantnr^  qai  philoBophi  uolebant  haberi;  pertinebat  aatem  ad 
totnm  hunc  apparatam  {Jioyhua  oTtka  Crat.  epist.  23)  maxime 
Tti^Qa  nutrimentis  quam  uilissimis  referta  (cf.  Luc.  Cynic.  mnltis 
locis  et  descriptiones  apud  epistalaram  auctores  passim  ob- 
uias,  praecipue  Alciphr.  in,  40.  III,  14;  Diog.  30;  Crat.  23.  33). 
Et  cogitandiiB  erit  Cjclops  in  soaenam  prodiisse  etiam  cetero 
instructas  apparata,  quem  optime  enarrat  Alciphr.  111,40:  xo- 
firjv  avx^riQav  avaaelcjv,  t6  ßkif^fxa  itafiog,  tjfilyvfÄVog  iv 
%Qißwvi(^,  TtfjQldiov  i^r]^r](4ivog  xai  ^OTtaXov  k^  ax^döog  jcb- 
Ttoiriiihov  /xsra  x^^^S  ^^^^  avvTtoörjTog,  ^v7t(Sv^),  Fortasse 
allnsit^Philoxenus  ad  philosophica  tyranni  stndia,  nt  amabant 
poetae  aliquantulom  philosophicae  doctrinae  circnmdare  Poly- 
phemo.  Videtur  aatem  celeberrimns  Fhiloxeni  dithyrambos 
(Ael.  uar.  bist.  XII,  44)  multaram  urbinm  scaenas  freqnentasse 
actus  fortasse  ab  ipso  poeta,  quantnm  efficitar  ex  Hermesia- 
nactis  fragmento  ap.  Athen.  XIII  p.  597 sqq.  an.  69  sqq.: 

uivdga  di  rov  Kv&^^S'Sv,  ov  i^Qixpavro  Tidijvai 
Baxxov,  Tov  kwTOv  TCiaroTaTOV  ra/jilrjVf 

Movaaig  naidevd-ivra  Otijo^evov,  ola  rivcex^elg 
WQvyij  TavTtjg  rjl&e  dia  Tcroletog, 

yiyvciaxeig,  atovaa  fiiyav  tvo&ov,  ov  FaXatBlrig 
avTOig  /xrji^lotg  ^ijxad-^  VTto  TtQoyovoig^), 


0 

1)  Ipsum  Socratem  dv  rqißofyi  et  avwtodrjrov  in  Conno  traduxit 
AmipBias  fr.  9  E. 

2)  Uivmvra  enm  appellat  etiam  Aristoph.  Plut.  u.  297  (e  Brunckii 
coniectura). 

3)  Priora  dedimus  ex  Meinekii  frgm.  com.  Gr.  Ill  p.  645  sq.  restitu- 
tione,  in  posterioribus  immerito  haesisse  criticos  putamus,  qnorum  sen- 
tentias  u.  ap.  Berglein.  p.  58  &qq.  Ceteram  nescio  an  non  sine  sabtili  con- 
silio  Hermesianax  in  hoc  potissimum  poeta  Nympharam  et  Mosaram 
nutricationem  et  institationem  praedicauerit  fortasse  alludens  ad  uitam 
Philozeni,  quam  enarratam  habes  ap.  Said.  s.  u.  4»MSaros  b.  B.  4^iX6S8pos 
EivXvriBov  Kvd^^toe  Xv^ixos  iy^ayjs  8$&v^fißavs  kB*,  rsXevrq  8i  iv  *Efiig€^, 
ovTOS  otvBQanoSmd'ivTtov  rav  Kv&r}QWV  vno  ^axsBaiftoviafv  riyo^acd'fj  vnb 
^Aysavhtv  r^vos,  hcU  vn*  avrov  ix^afpvj,  tecU  fivQfirii  ixaleXro'  inatBev&ri 
Si  fura  rov  &avaxov  Idyscvlov,  MaXavinniBov  n^taftivov  avrbv  rov  Xv^t' 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  209 

Verba  enim  Tivaxd'Big  (oQvyfj  referenda  dacimos  ad  scaenicae 
actionis  ulalatam,  qno  greges  fictos  pnlpita  personnisse  credi- 
mas;  est  enim  d^vyi]  bestiarnm  propria  nox,  lupornm  ut  ait 
PoUux  V,  86  et  minomm  animalinm  ferorum  id.  V,  88  fin.,  ca- 
num,  ut  testatnr  Hesjcfaios  8.  u. ,  qua  ex  notione  in  illastran- 
dis  illis  nerbis  proficiscendum  erit,  ut  dicatur  PhiloxenuB  i.  e. 
Ulixes  personatos  'conquassatus  eiulatu'  gregum  amorem  Gala- 
teae  testificantinm  (cf.  uu.  73  gq.)  in  scaena  comparaigse ,  cum 
Poiyphemum  cantaturum  ad  litns  comitaretur.  Subobgcnra  nobiB 
uidetur  explicatio  Scfaubarti,  praeceptoris  summe  uenerandi 
(de  Hennesianactis  elegis  Flau.  1858  p.  168q.)>  qui  Fr.  Palm 
auctore  Hom.  Od.  u.  IX,  395  comparato  Philoxenum  ab  Henne- 
sianacte  dici  clamore  et  minis  Gyclopis  i.  e.  Dionysii  ex  antro 
eius  i.  e.  Syracusis  expulsum  per  Colophonem  uenisse  arbitra- 
tur,  ita  ut  elegiacns  poeta  ea  ipsa  uerba  d^vy^  rivax^elg  ex 
ipso  Philoxeni  carmine  deprompserit.  Teetam  hanc  Gydopeae 
cladis  significationem  ueremur  ut  quisquam  intellexerit,  neque 
perspicitur,  cur  per  Colophonem  quondam  uenisse  dicatur 
Cytberius  clamore  in  Asiam  usque  fugatns,  cum  ipsum  uidisse 
non  possit  Leontinm. 

Inuenimus  igitur  primum  in  Philoxeni  dramate  amorem 
feri  Gyclopis,  qui  paulo  moUiores  et  tenuiores  sensus  excitauit, 
quamquam  non  prorsus  exstirpata  est  ferocitas,  id  quod  fin- 
gere posteriorem  demum  aetatem  uidebimus.  Praeterea  non 
est  omittendum,  quod  hie  primum  citharizantem  et  saltantem 
deprehendimus  Cyclopem.  Duabus  bis  rebus  nouatis  plane 
noua  fnndamenta  iecit  Philoxenns  nouae  ueteris  figurae  trac- 
tationis,  atque  in  bis  potissimum  argnmentis  excolendis  et  per- 
poliendis  uersatur  sequentium  aeuorum  ars  a  celeberrimo  Cy- 
therii  dithyrambo  profecta. 

xov  etq.  B.y  ubi  uerba  iT^a^ij  nal  fiv^fiijS  iMaXelvo  illustrare  patamus 
Hermesianactea  ov  i&Qi^pavto  n&^en  Bohxov  et  rursus  iTtaiBav&rj 
di  —  MeXavinnliov  n^ia/iirov  avtov  xov  Xv^ixov  haec  MovaaiQ  na$' 
dsv&gvra. 


L0ipsig«r  Studien.  VU.  14 


Digitized  by  VjOOQ iC 


210  Georgias  Ricardas  Holland 

Caput  VI. 
De  mediae  nouaeque  comoediae  tractatiombus. 

§1. 
De  Nicocharis  Galatea. 

Qnod  argnmentam  panlnm  refrenata  priscae  comoediae 
libertate  a  Cratino  in  locnm  priorum  titulorum  sabBtitatnm  esse 
aidimns,  redit  in  eins  comoediae  generibns,  qnae  ex  illo  tem- 
pore prima  incrementa  cepemnt.  Atqne  adprime  conneniebat 
maxime  Philoxeni  irrisione  auctam  cum  tota  indole  mediae 
nouaeque  quam  dicimus  comoediae.  Quae  cum  argumenta  a 
üabularum  diuinarum  ad  cotidianam  uitam  translatarum  irri- 
gionibuB  repetere  mirum  quantum  adamaret  et  rei  publicae 
hominumque  publicorum  castigatione,  qualiB  antiquae  erat  co- 
moedi^e,  abstinere  coacta  magis  mortuos  imperatores  et  ora- 
tores  extemosque  tyrannos  exagitaret^  £abulam  aliquam  has 
duas  res  comprehendentem  studiose  amplectebatur  (cf.  Bibbeck. 
de  med.  et  nou.  com.  Att.  Lips.  1857  p.  13  sqq.  et  17  sqq.).  Hac 
quidem  generali  obseruatione  probsJbiliorem  reddi  opinamur 
Meinekii  coniectnram,  ex  qua  fabulas  nomine  ralaTeia  in- 
scriptas  notum  mythum  tractasse  censet,  quam  Jahnii  (symb. 
archaeol.  p.  412  adnot.  6)  dnbitationem  per  se  non  uituperan- 
dam,  ex  qua  de  titulis  a  mulierum  nominibus  sumptis  cogi- 
tari  posse  autumat.  Accedi^  quod  fragmenta  ex  bis  £abulis 
superantia  cum  hoc  argumento  bene  concinnari  possunt,  etsi 
ex  huius  poesis  partis  naufragio  non  tam  locupletes  euasimus 
quam  ex  dithyrambis.  Incipimus  uero  a  Nicocharis  fabula 
FaXareia  haud  ignorantes  solere  hunc  poetam  in  antiquae  co- 
moediae auctoribus  numerari,  sed  uergente  prisco  comoedias 
componendi  more  et  tempore  poetam  proprium  noui  generis 
argumentum  tractantem  nouae  classi  adsignare  maluimus.  Enu- 
meratur  autem  Galatea  a  Suida  s.  u.  Nmoxaqrigj  et  ex  omnium 
fere  ceterorum  titulorum  similitudine  mythicam  rem  proposi- 
tam  esse  nostro  iure  concludere  possumus;  neque  inepte  con- 
feratur  Gyclopis  figura  cum  Herculis  uxorem  ducentis  et  cho- 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  211 

regi  atque  Centauri  persona.  Ex  dnobns  quae  aetatem  tulemnt 
frastulis  prins  (fr.  2  E.)  (Meinek.  bist  crit.  p.  254)  Poll.  X,  93: 
€%7toiQ  S*  av  xal  Trjv  '^dvafzara&i^XTjv  xvfxivodo'KOv  NixaxoiQovg 
einovrog  h  raXareltjc 

oog)alat  Ttakaptaig  renrovcDv  ei^aCfiivov 
xal  nolX  iv  avr(ß  linr^  ^ov  xadlaxia 

KVI^iVOdoKOV 

Meinekius  intellegit  de  mnneribuB  Galateae  a  Cyclope  oblatis 
felici  opinamur  coniectora.  Nam  etiamsi  postea,  abi  poetae 
in  donig  Polyphemi  depingendis  coloribns  non  parcent,  haias- 
modi  munera  non  deprehendimuBOi  tarnen  genns  muneram 
monBtrat  mores  Cyclopis^  et  enncleare  bac  ex  re  possmnns, 
qualem  poetae  finxerint.  Kv^ivodoxov  autem  qui  donat  h.  e. 
nascolnm  nariis  condimentis  soUerter  secretis  refertum,  cnius 
Btractaram  aceuratias  disces  ex  similitadine  nascnli  xiqvog  ap- 
pellati  apnd  Athen.  XI  p.  476  ef  et  plenins  p.  478  d  descripti 
(of.  Eock.  1. 1.) ,  ig  band  dubio  uersatns  est  in  condimentis  et 
eibos  large  conditos  in  deliciis  habet.  Subtilis  igitnr  palati 
etiam  Nicochares  proposuisse  existimandns  est  Gyclopem.  Ac 
nidernns  Polyphemum  opifices  soUertes  ambientem,  nt  fabri- 
centar  Galateae  instramentnm  cnlinarium,  qnod  cogitamns  in- 
genti  pro  Cyclopea  magnitndine  in  seaenam  prolatmn  speeta- 
torum  risus  mouisse.  Alterum  fragmentum  (Eock.  3)  exstat 
apud  schol.  Arist.  Plut.  179;  OiXwvldriv  d'  ov  %bv  Ttoirjn^v  (prjai 
Tov  kv  Toig  ^Qiarog>av€loig  iyyeyQafifiivov  dQa^aaiv  dg  ol 
7t€Qi  KakllarQorov  ev  rfj  ofUDWfilijc  Tulavfi&irveg'  akXa  Ttai- 
diäg  hf&iev  tov  aiaxcozov  xal  analdevrov.  xcjfKpdeifai  dk  wg 
^TtOQog  xal  wg  fjiiyag  t(^  aw/iaTi  xai  ijkld'iog.  NixoxaQtjg 
raXareif 

tL  drJT^;  a/tairdevroTSQog  el  0il(ovldov 

TOV  MeXiTicjg. 
Beete  coniecit  Meinekius  Galateae  haec  uerba  ad  Gyclopem 
esse.   Bespuit  nympha  Musam  Polyphemi,  rüdem  cantilenam, 
qnod  efficimns  ex  notione  analdevrog  apud  Euripidem  u.  493 


1)  Tarnen  cf.  Kicet.  Eug.  VI,  524. 

14« 


Digitized  by  VjOOQ iC 


212  GeoigioB  Ricardna  Holland 

respiciente  ad  praegreBsnm  aersum  489  axaQiv  xiXadov  piovai- 
^6^$vog.  Gomparat  aatem  Gralatea  amatorem  cnm  Philonide 
Melitensi,  persona  eomicis  largiBsimam  nellicandi  materiam 
praebente,  qni  quidem  sane  habebat  cur  cum  Gyclope  con- 
ferretnr,  si  nera  tradant  Aristophanis  scholiastae  dicentes  1. 1. 
grandi  eam  figara  et  opalentia  et  stultitia  insignitum  faisse^  qni- 
bas  8orde8  qnoqne  accesBisse  discitur  ex  Arist.  plnt.  aa.  303  sqq. 
cf.  schol.  n.  303:  xal  ravia  eig  OtXmvlöriv  röv  Melcxka  <ag  ov 
liovov  fuyav,  alla  xal  af^a-^rj  xal  vcidri.  Rem  aiitem  habebat 
cam  eo  celebenima  meretrix  Lais  diaitiis  eins  pellecta  cL  schoL 
Plnt  11.179  p.  334b,  30 sqq.:  Odcjvldrig  avriq  %ig  tiv  Ttkov- 
oiog,  ovTivog  afi6Qg>ov  ovTog,  dca  ra  xgri^ata  iq^  ^atg  av- 
vov,  17  iv  KoQlv^ifi  ^dofĀV7]  Tto^T],  Acnmen  antem  haias 
eomparationis  tarn  demum  persentiseimns,  com  repatamus  Lai- 
dem  ex  Sicilia  fiiisse  oriondam  matre  Timandra  (schol.  a.  179), 
quam  dicebator  Philoxenos  a  Dionysio  doso  accepisse.  Aptis- 
sime  igitor  allosit  njmpha  Sicala  ad  meretricis  Sicolae  amores 
famosos  propter  diaitias  hominis  ceteroqni  bruti  ac  libidinosi 
simolatos  (cf.  Bergk.  comment.  de  rell.  com.  Att.  ant.  p.  400  sqq.)* 
Discimns  nero  ex  hoc  fragmento  in  scaenam  pro(Üisse  Giüa- 
team,  et  fhisse  dialognm  inter  amatorem  et  amatam,  qna  de 
re  in  Philoxeni  dithyrambo  dnbitabamns;  sie  antem  exagita- 
tum  esse  Cyclopis  ardorem,  nt  mythicarnm  personamm  con- 
diclo  cnm  praesentis  temporis  uitaeque  rationibns  compone- 
retnr,  qno  mnltas  iocandi  ansas  oblatas  esse  in  propatnlo  est. 
Nnm  caeoatio  in  dramate  fiierit  nescimns;  aegre  nero  ad  dra- 
maticam  actionem  consnmmandam  desiderabatnr  aemnlns  ali- 
qnis  Polyphemi,  qnalem  Ulixem  tantnm  adhnc  cognonimns. 

§  2. 

De  Antiphanis  Gyclope. 

Non  minns  in  tenebris  nersamnr  fabulae  Antiphaneae 
Kvxlwip  inscriptae  indolem  instanratnri,  qnamqnam  dno  certe 
fragmenta  panlo  nerbosiora  indnlsit  tempomm  edacitas.  Qnae 
coninncta  statim  apponere  placet. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  218 

Athen.  YII  p.  295f:  ^uiyrixpavrjg  d*  h  KvxktOTti  v7t€Qcnu)V' 

%a%ia  d'  rifjLlv  xeaxQevg  Tfirirog^), 

vaQxrj  nvLXTfiy  niqwri  axtOTi^, 

Tcv^lg  acncvq,  cvvodiav  omogy 

yXavxov  nQorofjii^,  yoyyQOv  yt€q>ahjy 

ßcnQoxov  yaCTijQ,  &vvvov  hxyoveg,  5 

ßcerldog  vdSrov,  xiarQag  oaqwgy 

tlrfjvra,  ^lq>iog^),  /latvlg,  xoflg, 

fQlykri,  qwxlg' 

T(5y  TOiovTCJv  ^rjdkv  otTtiana^), 

et 
Athen.  IX  p.  402e:  ra  dh  vtaqa  rolg  xcjfKpdiOTCoiolg  Ae- 
yofjteva  delftva  '^dlarrjv  axofjv  naQix^i  %oig  wül  piäXXov  ij  rfj 
(poQvyi'   woneq  ra  7taq    l4vTiq>av€i  fiiv  iv  ^x€OTQl(f  —  iv 
dk  KvxXwTtl  q)rjai 

Ttiv  'x^qaaLwv  d^  vfilv  ij^ei 

Ttaq^  ifdov  tccvtI' 

ßovg  ayekalog,  rqayog  rjlißdrag*), 

al^  ov^avla,  XQiog  rofilag, 

xoTtQog  htrofilag,  ig  ov  zofilag^  & 

dikq>a^,  daavTcavg,  iqvq>oi  ...*), 

TtjQog  xXcoQog,  TVQog  ^riQog, 

TVQog  xoTtrog,  vu^og  ^atogy 

TVQog  TfÄrjTog,  rvgdg  ntpcrog. 
Arte  inter  se  cohaerere  haec  fragmenta  iam  Heinekins  eogno- 
nit,  dubitanit  tarnen  de  pronominnm  fr.  1, 1  et  11, 1  ratione  in 
priore  (maiore)  editione  comicae  poesis  reliquianim  scribeng 
fr.  1, 1  vfAiv  com  cod.  G,  in  Athenaei  editione  et  iü  minore 


1)  Ex  Pononi  emendatione;  libri  v/mi7tt«o«. 

2)  Coniecit  Meinekius;  codd.  y^as  nürxos. 

3)  Nescio  an  praestet  deleto  articalo  paroemiacum  restitaere,  qui 
claudat  sententiam. 

4)  Ex  Eustathio  p.  1753,  24,  qui  testator  Gyclopis  haec  uerba 
nescio  an  non  alio  auctore  qaam  Athenaeo,  reposait  Meinekias. 

5)  Laconam  indicauit  Dindorfins. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


214  GeorgiuB  Ricardas  Holland 

reliqnianun  reponens  ^(xlv,  Qnaeritnry  qnis  elocutas  sit  frag- 
mina.  De  posteriore  constare  aidetar  non  tarn  Eostathii  snb- 
lestaefidei  testimonio  quam  rei  ipsins  perspicnitate:  Cyclopis 
sunt  aerba,  quem  uidemus  promittere  gregnm  suomm  sabolem 
uenationisque  capturam  nee  minas  sex  casei  genera,  in  qno 
faciendo  sollertem  enm  faisse  docet  Homeri  fabnla.  De  priore 
fragmento  hoc  nobis  constat  non  promittentis  esse  haec  nerba, 
sed  postulantis.  Promittentis  est  fr.  ü,  1  fittumm  ij^eij  postn- 
lantis  sunt  imperatini  fr.  1, 1  iWo)  n.  9  firjdhv  aTtiaro).  Qua 
de  cansa  fr.  1,1  vfilv  non  potest  ferri,  solnm  qnadrat  ij/uiv. 
Qni  sunt  ^fxelg?  Cyclopem  hoc  pronomine  significari  ideo  non 
6St  neri  simile,  qnod  fr.  11,  2  de  se  loquens  non  plaralem,  sed 
aingnlarem  usurpat  Postolantor  antem  his  uersibns  nariae 
deliciae  pisoinm  marinonim,  lantae  offae  snbtilitatem  cnlinarii 
indicii  prodentes.  Agitnr  in  his  duobos  fragmentis  de  com- 
pensatione  quadam  mercinm  ita  quidem,  nt  posterius  respon- 
flum  contineat  a  Cyclope  ad  prins  datom ;  qtiamqaam  non  sta- 
tim  annectere  licet  fr.  EL,  id  qnod  dissuadet  particula  di  n.  1, 
cni  opposita  erat  particula  fxhf  et  in  capite  enontiati  elatnm 
TcJy  xBQaal(av,  Quae  quidem  indicant  excidisse  talem  fere 
sententiam: 

Marinas  quidem  delicias  non  habeo, 

Quae  in  Cyclopis  fabulis  exstat  mercium  compensatio?  Gogitet 
quispiam  de  mercatura  Ulixis  cum  Sileno  facta,  quae  propo- 
nitur  ab  Euripide  Gycl.  uu.  133  sqq.  (u.  impr.  137  sq.  150.  160. 
254  sq.  257.  260.  270  sq.)  ac  statuat  non  Silenum,  sed  ipsum 
Cyclopem  egisse  cum  hospitibus  Ithacensibus.  At  uero  qui 
dicuntur  vavTiloi  xex^fiivoi  non  delicias  ad  fiunem  sedandam 
parum  idoneas  postulabunt,  sed  quae  gestiunt  apud  Euripi- 
dem:  panem  et  aquam  fluuialem  uu.  96  sqq.  Quare  cogita,  num 
talis  scaena  fortasse  condicioni  indicatae  magis  respondeat: 
Postulant  Nereides  (pluralis  numerus  propter  ^/xiv  fr.  I,  1),  ut 
Galateae  sibique  praebeat  Poljphemus  maris  exquisitissimas 
lautitias,  quas  cum  afferre  non  possit  Cyclops,  quicquid  in 
gregibus  possidet  expetendi  lasciuis  nymphis  ofiPert    Nam  per 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  215 

ironiam  prins  fragmentum  prolatum  esse  nobis  persuasimns: 
poUicentur  Nerei  filiae  Neptuni  uastae  proli  addueturas  se  esse 
Galateam  sororem,  dum  has  apposuerit  nnptiales  epalas,  non 
ignorantes  nomquam  eas  congesturam  esse  Cydopem,  qaippe 
qui  mare  timeat  nandi  non  peritus  (cf.  Theoer.  id.  XI,  60  sqq.). 
Cnius  quidem  postulationis  procaeitati  optime  eonuenire  nobis 
uidetur  repetita  adhortatio:  TOiovrtJv  firjdiv  ccTtiarw. 

Qnae  si  nera  eoncinnauimns,  de  indole  Antiphanis  fabulae 
diseimns  haee:  Actio  erat  in  scaena  proposita  de  Galateae 
naptiis  inter  chornm  Nereidam^  6t  Gyclopem  ioeandi  causa, 
non  serio  consilio.  Oyclops  ipse  proponitur  pastoris  potissimum 
habitu  et  apparata  —  praeses  quam  ditissimos  rei  pecuariae. 
Possidet  enim  non  solum  oues  et  capras,  nt  apud  Homernm, 
et  bones,  ut  apud  Euripidem,  sed  etiam  sues  (fr.  U,  5),  lepores 
uenatus  est  ^)  (ib.  u.  6) ,  casei  uario  modo  apparandi  est  peri- 
tissimuB.  Videtur  igitur  epularum  elegantia,  quae  in  hac  fabula 
soUemnis  erat,  non  tam  Oyclopi  quam  nymphis  marinis  tributa 
fuisse.  —  Ulixes  in  fabula  fuisse  non  traditur.  Si  traderetur, 
tertium  quod  superest  fragmentum  Poll.  IX,  88:  tiuq^  ^ävTc- 
<pdvei  h  T(f  KvxktJTtc 

KiQfxa  yaQ  vi  Tvyx^'v^ 
(ib.  Vn,  170:  yiQfux  ivixdSg  !kfi(pig  etQrjyiev  iv  ^AfifcekovQyip  aai 
^uivTiq)dvr]Q  iv  Kvi^XoiTti)  intellegeremus  de  Ulixe  Oyclopi  num- 

1)  Quem  hie  primum  probabiliter  statuere  posBomus,  in  cassum  sta- 
tuit  Elingenderos  in  Phüoxeni  dithyrambo  1. 1.  p.  50. 

2)  y.  6  anapaeeticam  tripodiam  ferri  non  posse  oidit  Dindorfios.  Cum 
ex  uenaticis  feris  leporem  tantom  commemorari  miremur,  huius  generis 
besüae  nomen  excidisse  ratis  in  mentem  nobis  uenit  u.  Ouidianus  met. 
Xni,  832,  ubi  Cyclops  dona  amatae  offerene  dicit: 

nee  tibi  deliciae  faciles  nulgataque  tantum 
munera  contingent,  dammae  leporesque  caperque 
parae  columbarum  demptusue  cacumine  nldus: 
inueni  etc. 

lam  cum  caprum  habeamus  u.  3,  leporem  u.  6,  dammae  notionem  periisse 

arbitrati,  ut  similitudine  litterarum  initiaUnm  facilitatem  excidendi  excusa- 

remus,  incidimus  in  uocabulum  Bo^q  et  proponimus: 
SiXfaif  (ßo^xas),  daovnavs,  ^^ifoi, 

«f.  Nicet.  Eugen.  VI,  525. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


216  Georgias  Ricardas  Holland 

mos  pro  esca  offerente  in  comparationem  uocato  nersa  Ettri- 
pideo  Cycl.  160: 

TtQog  Tfftde  liiivTOi  aal  vofiiofia  dtiaofiev 
snpplentes  non  cum  Meinekio  laßciv  nel  Ao^o/yy  sed  potius 
^€X(ov  nel,  ut  trimeter  exeat,  (pigcjv]  conneniret  antem  sensns 
abiectUB  singnlariB  nnmeri  xigiia  cnm  naufragi  Ithaoensis  pe- 
nuria.  Si  uero  liceret  snmere  Ulixis  fabnlam  conexam  fiuBse 
in  hoc  dramate  cum  amoribns,  etiam  nnnm  et  alterum  ex  frag- 
mentis  incertae  sedis  non  sine  aliqua  ueritatis  specie  snam 
stationem  recuperaret.  Qaamqnam  —  id  qnod  in  uniaersom 
de  incertis  et  anonymis  frastaÜB  comicorum  semel  dixisse  suf- 
ficiat  —  quae  congessit  granunaticornm  et  lectorum  sednlitas 
maxima  ex  parte  generales  sunt  sententiae  pertinentes  ad 
epularum  lautitias,  bibendi  suauitates,  uitae  praecepta,  molie- 
rum  matrimoniique  iudicia,  similia,  quae  poteris  permultis  ad- 
signare  comoediis ;  perrarae  sunt  reliquiae  certa  certi  conexos 
indicia  prae  se  ferentes,  ex  quibus  aliquid  sciri  possit  de  in- 
dole  fiabulae.  Itaque  non  spondemus  nuUnm  alium  esse  locum 
fragmentorum  nisi  in  quem  nos  restituere  conati  simos,  sed 
si  alinnde  accesserit  aliqua  similitudo,  nos  a  probabilitate  qna- 
dam  non  nimis  aberrasse  opinabimur.  Animaduertimus  autem 
duarum  sententiarum  cum  Enripidei  Cyclopis  uerbis  necessi- 
tndinem  hamm  fr.  ine.  14  Athen.  11  p.  45  a: 

fzevaXXa^at  didq)OQa  ßqlipiaTa 
ead'   fidvy  xofi  zfSv  nokkdxig  &Qvlovfiiv(ov 
diafiearov  ovxa  %6  JtaQayevaaa&al  zivog 
'Aaivov  TtaQiaxs  diTtXaalav  t^v  ^dovrjv 
cum  Sileni  ap.  Enr.  uerbis  uu.  250  sq.: 

Ta  xaivd  y'  Ix  tcSv  ^x^ddwv,  a    diofcora, 
fjdlov^  earlv 
et  fr.  ine.  40  Stob,  floril.  X,  22: 

Tcc  novrjQa  niQÖrj  rag  /Aev  ^öovdg  exBi 
/iUXQdg,  %7C€iTa  d^  voregov  XvTcag  fuccKQdg 
cum  Ulixis  ap.  Eur.  uerbis  uu.  311  sqq.:  nokkolai  yag 

yjQdrj  TtovrjQa  ^tjiAlav  rjfieliparo. 
Suo  iure  quispiam  nobis  opposnerit  ab  utroqne  poeta  haee 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  317 

esse  ex  sermonis  nnlgaris  pronerbiis  repetita  et  redire  apnd 
alios  qnoqne  poetas  (cf.  Men.  monost.  6) ;  sed  nonne  respon- 
dere  nostro  iure  poBsnmuB  easdem  actionis  eiusdem  rationes 
renoaasse  eiusdem  sententiae  memoriam?  Similiter  Ulixem 
potisBimum  statuamus  ad  Cyclopem,  quem  uiuo  domituruB  est, 
dicere  fr.  ine.  35  Athen.  I  p.  23  a:  eiQtjTai  dk  %b  ßg^eiv  xai  ini 
rov  7tlv€iv.    ^vri(pavrjg 

dei  yag  (payovrag  daxpihiq  ßQ^X^tv 
uel,  si  Meinekio  feliciter  cessit  conieotura, 

dei  yaQ  q>ay6n:ag  [cpaQvya]  daxpiktSg  ßgexeiv, 
cf.  anal.  erit.  ad  Athen,  p.  11, 

quae  ad  tale  consilium  pertinuisse  suspicemur,  quäle  proponit 
Ulixes  Euripideus  uu.  573  sqq. : 

xav  fikv  OTtaajßg  ye  daul  TtQog  nokXf]  noXvv  etc. 
Interponere  hie  liceat  sententiam  de  Matronis  loco  0  cor- 
ruptO;  de  quo  iudicium  ferre  debemus,  ap.  Athen.  IV  p.  135  b, 
ubi  Matro  parodus  cenam  Xenoclis  rhetoris  Atheniensis  for- 
mulis  Homericis  exagitatis  festiue  describit  et  uu.  22  sqq.  apuam 
inducit: 

fl  de  q)akr]Qiyfrj  i]l&^  a<pvr],  TQlTwvog  halQrj, 
avxtt  nageidiov  axofihr}  qvTtaqa  xQi^de^vay 
Tovg  d^  6  Kvxkcjxfj  l^piXei  xal  kv  ovqboiv  i^eTteapvxBi, 
TiLvag  rjkS-€  (pkquDv  xal  *afxvXa  rjxrjevra, 
Vocum  corruptelis  non  laborare  locum  probe  perspiciet  qui 
priorum  atque  illustrium  pbilologorum  conamina  perlustrauerit 
apud  Schweighaeuser.  animaduers.  in  Athen.  11  p.  430  sqq.  con- 
gesta,  lacunosum  esse  uidit  Meinekius,  qui  u.  24  et  a  prae- 
gressis  disiunxit  et  in  duos  uersus  dispescuit,  quorum  alterius 
initium,  exitum  alterius  ceuBuit.    Hac  uia  pergentibus  expe- 
diendum  est  nobis,  quid  supplendum  sit  ad  uerba  rovg  6^  6 
Kvxkioxp  Icpllei.  Quod  cogitet  quispiam  et  ipsi  cogitauimus  sub- 
esse  Galateam,  praesertim  cum  ceteri  pisces  nominibas  mytho- 
logicis  iocose  insigniantur  u.  22:  atpvri  —  TQlrtavog  hat^tj,  33: 
orjTclrj  —  Qerig  aQyvQone^a ,   36:  yoyygog  —  Tuvog,  50:  tev~ 


1)  Hone  locum  debemus  Grafii  nostri  amidtiae. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


218  Georgias  Ricardus  Holland 

^Ig  —  ^iQig  al.,  uetat  pluralis  generis  mascnlini  rovg.  Didi- 
cimus  nero  ex  &balae  historia  omnibus  temporibus  Cyclopem 
adamasse  caseos,  quos  sexies  nariatos  ultimum  ut  praestan- 
tissimum  donnm  enumerare  eum  modo  cognouimus  apud  Anti- 
phanem.  Supplemus  igitur  rvQovg  cetera  non  expedituri  et 
referimus  ad  piscium  apparatum,  quem  siguificatum  esse  uoce 
x^i^ÖBfiva  u.  23  uere  conclusere  Dalecampius  et  Sehweighaeu- 
serus.  Oaseus  autem  quantopere  in  deliciis  ftierit  gulonibus  in 
piscium  escis  apparebit  Athenaei  librum  VII  legenti  cf.  p.  278  c. 
286  d.  288  d.  306  b.  309  f.  311c  {SvQaycoaMt  xal  'iraluSrai). 
31 4  d.  320  b.  321c.  322  d.  325  f  al.  Videtur  autem  piscis  no- 
men  excidisse,  qui  cum  caseo  apparabatur.  Altero  autem  uersu 
annexum  fuisse  imaginamur  enuntiatum  relatiuum  ad  ipsam 
rem  non  pertinens,  quo  Gyclopis  natura  epica  uerbositate  ex- 
planabatur  ut  fit  in  Homero,  id  quod  commendat  exitus  ex 
Homeridarum  poesi  sumptus  i^BTtecpinu  cf.  hymn.  Ger.  12,  quam 
formam  mutando  perdere  non  debuit  qui  de  Matronis  paro- 
diarum  reliquiis  egit  Monast.  1856  Guilelmus  Paessens  p.  17. 
Cyclopem  uero  caseos  amantem  ex  communi  mythi  memoria 
etiam  in  suae  aetatis  comoedia  uiua  retinuit  Matro,  quem  circa 
exitnm  quarti  a.  Ohr.  saeculi  fuisse  autumant  cf.  Paess.  p.  1. 

§  3. 
De  Alexidis  Galatea. 
Pastoris  habitum  in  Antiphanis  Oyclope  praeualuisse  si 
recte  conclusimus,  ad  culinarias  uirtutes  efferendas  rediisse 
putamus  Alexidem,  cuius  ex  dramate  ralareux  inscripto  quat- 
tuor  fragmenta  supersunt.  Mythicum  fuisse  argumentum  pu- 
tanti  assentimur  Meinekio  bist,  crit  p.  390,  qui  hanc  fabulam 
adscribit  mediae  comoediae  aetati  h.  e.  priori  artis  aetati  poe- 
tae,  cuius  uitae  terminos  posuit  OL  97  et  123.  Grauissimum 
fragmentum  seruauit  Athenaeus  XII  p.  544e  ea  ratione,  qua 
incohat  uerba  poetae,  demonstrans  se  non  ipsum  legisse  in- 
tegram  fabulam:  xwfxtpdwv  d'  avxov  (sc.  li^laTiftnov)  uile^ig 
iv  Fakarelif  notel  riva  d'eqaTtovra  dirjyovfxevov  TteQl  Tivog 
twv  fxa^tcSv  Tccde 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  219 

6  öeOTtoTTjg  ovfxog  tcbqI  koyovg  yaQ  Ttore 
öihqixpB  fieiQcntlaxog  wv  xal  q>ikoaoq>€lv 
k7t€&BT0.    KvQrjvalog  rjv  kvrav&a  vig, 
ctJg  q>aa\  Üdglaxinnogy  aoq)LOTrig  evqwqg, 
fialXov  öh  TCQüyFevwv  oLTtavxiav  twv  tore  5 

oKolaalif  T€  Twy  yeyovoTwv  diaq>€Qwv, 
TOVTip  rdkctyTov  dovg  ^adifjftfjg  ylyverai 
6  deaTCOTrjg,    %al  rrjv  rix'^rjv  fihv  ov  ndvv 

Vergas  5  sq.  nix  integri.  Nimis  inaniter  angetnr  notio  illius 
evgwT^g  noce  ^aXXovj  nisi  nerbum  TtQunevwv  additamento  maias 
quid  et  inexspectati  continente  definitar,  nt  a.  6  diaq)€Q(üv  da- 
tino  axoXaaiq.  Gonati  uero  Graecis  aerbis  hiatam  explere,  si 
ludere  fas  est,  profecti  ab  oppositione  philosopbomm,  qni  sunt 
et  qui  faemnt,  desideramus  eos,  qni  eruHt,  ut  comica  exagge- 
ratione  dicatnr  Aristippns  etiam  fütaros  snperare  (cf.  Mardo- 
nimn  Xerxem  landantem  Herod.  Vn,  9),  rati  sie  qnodammodo 
allndi  ad  apophthegma  aliqnod  Aristippi  in  Athenaei  aerbis 
at  opinamar  seraatam  Xu  p.  544  a:  TtaQaTtXrjalwg  rolg  aaoi- 
TOig  ovre  Trjy  fivi^firiv  rcJr  yeyovvuSv  anoXavaeiov  Tiqdg  avvov 
fiycviievog  ovre  njy  ihtlda  tcSv  iaofihcjv,  aXX^  ivl  fiovip  t6 
aya&dv  XQlvioy  rtp  TcaQovri,  to  dk  aTtokelavuivai  xal  aTCoXctV" 
aeiv  ovdhf  voiiiC^tav  Ttgog  avrov,  ro  fiiv  dg  ovx,  er^  ov,  %6  dk 
wg  ovTto)  [xal  adrjkov],  Hane  igitar  edolaaimas  progressam: 
fiälXov  dh  nQCDtevaiv  anavTiov  tüv  t6t€ 
(aaorrltff  tcSv  d^  iaofiivwv  aftlriarl^fy 
moXaaUf  %b  t(Sv  yeyovoTwv  diag>iQü}v, 
Vides  at  aberrare  potaerint  librarii  ocali.  Didicisse  igitar  fer- 
toj  aliqais  öeoTtoTrjg  non  philosophiam  a  philosopho,  sed  artem 
cibos  condiendi.  Qnalem  eram  in  tota  fabala  nallam  aliam 
inaenimas  qaam  ipsam  Oyelopem,  in  qao  coqai  personam  ex- 
semisse  aidemas  Alexidem.  Institntas  antem  si  comice  fingitnr 
ab  Aristippo  Cyrenaico,  qnem  primam  Socraticomm  mercede 
discipalis  doctrinam  aendidisse  scimns  ex  Diog.  Laert.  II,  8, 65, 


1)  Libri  a^tj^iav  ffvp^^aoav.   Meioekias  emendauit. 


Digitized  by  CjOOQiC 


220  Georgius  Bicardtts  Holland 

consentit  hoc  cum  philosophandi  illo  stadio,  quo  Cyclopis  igno- 
rantiam  exornare  amabant  poetae.  Videntnr  antem  haec  nobis 
insolse  dicta  esse,  nisi  Alexis  certam  quendam  hominem  hac 
irrisione  pungeret.  Non  enim  sine  causa  adulescentia  discipuli 
tempus  institutionis  definitnm  Aristippumque  eo  tempore  ad- 
fuisse  indicatum  est.  ^vxavd-a  notio,  si  uerum  argumentum 
oculis  proponimus,  nullum  alium  locum  significare  potest  quam 
Siciliam.  In  Sicilia  autem  Aristippus  minimum  bis  uersatus 
est  consuetudine  usus  non  solum  Dionysii  maieris,  sed  etiam 
minoris  cf.  Henricum  de  Stein:  de  philosophia  Oyrenaicay  Gott 
1855  p.  57  sqq.  Primum  uero  Syracusas  Aristippum  peruenisse 
Steinius  ponit  in  tabula  (p.  20)  anno  389,  deinde  a.  361  una 
cum  Piatone.  lam  nobis  uu.  5  sqq.  eam  aetatem  Aristippi  osten- 
dere  uidentur,  qua  summa  et  corporis  et  ingenii  aiacritate  flo- 
rebaty  excludere  senectutem;  senex  autem  septuagenarius  ite- 
rum  Syracusas  uenit,  si  recte  Steinius  annum  eins  natalem 
haud  multo  ante  a.  435  ponit.  Quare  uel  hanc  ob  causam 
priorem  terminum  praeferamus«  Eximie  autem  omnia  expe- 
diuntur,  si  öeaTtoTrjv  illum  Dionysium  maiorem  sub  Cyclopis 
persona  latentem  esse  statuimus.  Facit  poeta  seruum  aliquem 
narrantem  de  eri  studiis  philosophicis  carpens  Dionysii  cum 
Aristippo  familiaritatem,  quam  culinariam  magis  quam  philo- 
sophicam  fuisse  testatur  schol.  Lucian.  Menipp.  p.  20, 7:  äeivog 
Ta  TtBQi  yauviga  re  xal  vovg  fiayelgovg  aofptavrig'  Tta^v 
/fiowalq)  t(p  TiQeaßvTf]  xcn^a  irqv  SixeXlav  av^cjv  ovtov  vqv 
TQvqyijv  etc.  lam  licet  his  ex  rationibus  aliquid  computare 
de  tempore  fabulae  Alexidis.  Omne  acumen  irrisionis  hebes 
mansisset,  nisi  Dionysius,  cum  Cyclopis  persona  tectus  uelli- 
caretur,  in  uiuis  fuisset;  mortuus  autem  est  a.  367.  lam  si 
initio  OL  97  h.  e.  ca.  a.  390  natum  esse  Alexidem  e  Thurio- 
rum  clade  ca.  Ol.  97,  3  recte  conclusit  Meinekius  bist.  crit. 
p.  375  sq.,  referre  poterimus  &bulae  actionem  in  adulescentiam 
poetae. 

Qua  cum  computatione  concinit,  quod  deaTtoTtjg  ille  flo- 
ridos  annos  iam  pridem  egressus  in  scaena  proponebatur,  id 
quod  sequitur  ex  uerbis  ftork  diizfiyje  fxeiQaxlaKog  wv.    Ac 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  221 

fingimns  noble  Galateam  inter  primas  adulescentis  poetae 
fjabalas  faiBBe,  qnippe  qni  nouare  argumenta  nondnm  aosug 
argomentom  in  scaena  spectatnm,  qnale  iam  erant  Oyclopis  in 
Qalateam  amores  praesertim  in  eis  regionibns,  ubi  natos  erat 
poeta,  repeteret.  VidemuB  antem  ex  Philoxeni  dithyrambo  re- 
mansisse  Dionysii  Oyclopis  nomine  tecte  significati  irrisionem ; 
ac  nidetur  Alexis  senem  balbnlmn  nymphae  amore  correptom 
spectatoribus  propinasse.  Neqne  mirum,  qnod  comicns  illos 
amores  ad  senectatem  Dionysii  rettnlit.  Consnenerant  opina- 
mur  spectatores  in  scaena  Dionysium  Cyclopis  persona  indn- 
tnm  aspieere,  nt  quod  senex  aliqnando  proferebatnr  fignra 
soUemnis  neteribus  libidinibus  nondnm  depositis  non  modo  non 
mirarentnr,  sed  de  integro  riderent.  —  Prius  antem  fragmen- 
tum  haud  ita  magno  interuallo  excepisse  uidetnr  fr.  11  Athen. 
Vnp.314d: 

vd^Tjv  likv  ovvy  wg  q>aaiv,  wv&vlevfiivrjv 

OTtrav  okrjv, 
quam  abruptam  sententiam  Meinekias  sapplenit  dnbitanter  ad- 
dens  öel.  At  nero  nescio  an  praecipiendi  notio  ab  eo  ab- 
horreat,  qui  uerbis  oig  cpaaiv  artis  cnlinariae  subtilitates  non 
penitus  se  nosse  significet.  Qnare  statnamns  enndem  Ulnm 
Senium,  a  qno  priora  dieta  sunt,  tali  fortasse  conexn  haec 
dixisse  'narcam  quidem,  nt  ainnt,  condimentis  impletam  totam 
assare^  <didicit>  (oTvräv  oXr]v  (fieidd&rjxe))^  non  didicit  —  iam 
annexam  fuisse  putamns  philosophicae  doctrinae  aliqnam  re- 
gnlam,  nt  comica  oppositione  exempli  artis  assandi  et  philo- 
sophicae thesis  risus  moueretnr.  Ac  cemitnr  eo  acumen  illins 
sententiae,  qnod  assare  pisces,  non  coqnere  Sicnli  erat  prae 
ceteris  moris,  id  qnod  discimns  ex  Ephippi  comici  Philyr.  fr.  I 
Athen.  VII  p.  286  e  coli.  c.  Piatonis  condci  et  Archestrati  frag- 
mentis  ab  Athenaeo  VII  p.  314  sematis.  Etiam  hac  re  nidetor 
qnodammodo  comprobari  Sicnlnm  fhisse  argumentum.  Quae 
praeterea  laudantur  ex  Alexidis  Galatea,  nihil  fere  nos  docent 
fr.ni  AntiattB.  p.93:  evoiplav  avzltov  BVTtQoaionlav.  !klۤig 
raXarelif  cf.  PoU.  VI,  38  (evotpfavlav  cf.  Mein,  suppl.  add.  Co- 
mic, uol.  in  in  Hol.  V  p.  CCIII)  et  fr.  IV  Phot  lex.  s.  u.  vo/ii'- 


Digitized  by  VjOOQ iC 


222  GeorgiuB  Bicardus  Holland 

xoy  (I  p.  448  N.)'  vov  iniOTruiova  vtSv  v6(i(av  0-  ^'AXe^tg  raXa- 
T€l<f  cf.  Antiatt.  B.  p.  109,  qnamqiiam  non  inficete  qoispiam 
coniecerit  eioxplav  Galateae  Gyclopem  canta  celebrasse,  non 
evTCQoawTciav  (cf.  Philox.  fr.  8, 1),  qnoniam  oipov  ei  omnis  pnl- 
chritadinis  praestantissimnm  exemplar  esset.   Eins  antem  qnam 
ab  Aristippo  didicit  philosophiae  Gyclops  personatas  qnasi  spe- 
cimen  spectatoribns  fortasse  proposnit  fr.  ine.  31  Plnt  de  and. 
poet.  p.  21d:  olov  xov  ^ili^tdog  xivovvtog  hlovg,  orav  Hyji 
Tag  Tjdovag  Sei  avlXiyeiv  tbv  aw^QOva' 
TQBlg  <J'  elalv  a%  ye  rfjv  dvvafiiv  7iex^r}ftivai 
Tfjv  (üg  aXrjS-tSg  avvreXovaav  %(fi  ßlq), 
vo  Ttcelv,  t6  q)ayelVy  to  rfjg  ^Aq)QodlT7jg  rvyxdvecv, 
rot  d^  aXXa  TtQoa^xag  anavra  XQ^  xaXelv, 
v7tofivrjaT€ov ,  ort  2(tncQaTr]g  roivavrlov  eXeye,  qnae  memo- 
fiam  renoeant  uinam  eormn,  qnae  Gyclops  Enripidens  philo- 
sophatnr  nu.  336 sq.: 

(ig  TOVfiTtieiv  ye  xal  q>ay€lv  xovcp*  fipiiqav 
Zeig  ovtog  avd'QWTtoiat  roiai  adcp^ooiv  coU.  nn.  316  sq. 
Videtur  igitur  per  mediam  comoediam  ea  imago  Poljphemi 
praenalnisse,  qnam  Gratinns  adnmbranerat,  adscitis  amoribns 
a  Philoxeno  primo  indnctis  ita  tarnen,  nt  inter  poetas  alins 
alios  colores  libentins  pictnrae  inferret,  qna  qnidem  ratione 
sola  probabiliter  explicatnr,  qnod  spectatores  einsdem  per- 
sonae  repetitae  descriptionis  non  taedebat  Ac  neri  simile 
factum  arbitramnr  Dionysii  qnoqne  Gyclopis  nomine  nellicatio- 
nem  in  illius  aetatis  comoediam  transiisse.  —  Gomica  antem 
irrisio  opinamnr  nonnihil  contulit  ad  impellendmn  Zoilnm^) 
Amphipoliten  'OfArjQo^aoTiyay  cnius  aetatem  intra  annos  a.  Ghr. 
n.  400  et  330  ponit  Blassius  de  eloquent.  Att.  II  p.  344  sqq.,  ut 
Poljphemi  figuram  non  cum  fauore  ab  Homero  delineatam 
defenderet  et  laudaret  detrectans  magis  Ulixi,  quantum  sequi- 
tur  ex  uno  qnod  superat  fragmento  ap.  schol.  Plat.  Hipparch. 

1)  Fortasse  hi  vo/toi  non  diuersi  ab  eis ,  quos  explicat  Antiatt.  B. 
p.  109,  24:   vo/tovs'  rb  vo/n^fia,  cvß  ol  ^Trahxol  rovfiovs  xaXavair, 

2)  Huios  me  admonoit  Franciscus  Poland  amicns. 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  223 

p.  334:  riajg'  irjlol  %b  tcqo  tov.  —  ZiatXog  iv  rtp  eig  noXv- 
q)rjfiov  kyKüß^lqj'  ovtü)  yaq  (Ofioyviofiovriaav  ol  d'col  7t€Ql  rfjg 
TifitjQiag  vavTTjg,  wäre  Ttartod-ev  ^Oövaaevg  niiag  6  awCofxevog 
Kai  %ag  vccvg  axeQalovg  ft€Qi7toiovfX€vog  7t€Qi(aq>&ri  /.lera  v'qv 
a^äv  vTtb  zrjg  Id^vag.  Nimirnm  efficacem  ostendebat  ipso 
ex  Homero  (cf.  Blass.  1. 1.  p.  345)  evOTannog  ille  imprecatio- 
nem  Polyphemi  excaecati  in  Ulixem  emissam  Od.  IX,  528  sqq. 
ita  qnidem,  at  etiam  Minernae,  fidelissimae  tatricis,  miseri- 
cordia  destitutus  socios  et  nanes  amitteret  omnes  antea  non 
tanto  £Bicto  naafragio  (cf.  Lehrs.  Arist.^  p.  205).  Atque  facile 
imaginamnr  iustas  demonstrasse  Zoilam  preces  istas  ratiocina- 
tione  sophistica,  cuias  uiuam  imaginem  in  consimili  causa  uti- 
liter  conferes  Gorgiae  'EXivrig  kyKci^iovy  causis  innenta  non 
dif&cilibos,  qnoniam  clandestino  consilio  Ithacensis  dormien- 
tem  necanerat  hospitem  (cf.  Blass.  1. 1.  p.  347).  Erat  igitur 
'dis  gratiosns'  (cf.  Lehrs.  1. 1.)  Gyclops,  ac  fortasse  a  nobilitate 
originis  incohabat  laudationem  rhetor  nt  Leontinns  1. 1.  §§  3  sqq. 

§  4. 

De  nona  comoedia. 

Nnm  nouae  comoediae  anctores  hnic  argamento  operam 
nauarint  prorsns  dnbinm.  Staduenmt  oiri  docti  alt  er  i  ex 
Apollodoris  fobulam  aliqnam  FaXatua  inscriptam  nindi- 
care  (Meinek.  bist.  crit.  p.  467),  primns  Tonpins  Add.  ad  Theoer. 
II  p.  402,  titnlnm  corrigentes  a  Stobaeo  flor.  HI  p.  242, 11  M. 
traditnm  ^AnoXXodiaQov  rdXaicuog 

toig  yaq  ^egifiytSolv  ve  xal  Xvjtovfuvoig 
anaaa  vv^  ^oixe  yalvea&ai  fiOTCQa, 
lam  nt  cormptns  sit  titnlns,  tarnen  ipsa  nerba  de  hoc  argur 
mento  cogitare  minime  cognnt;  nam  qnod  fortasse  qnispiam 
de  Polyphemo  desiderio  tabescente  colligat,  adnersantur  nerba 
fieQifxväv  et  Xvnelad'aij  qnae  nix  de  amoris  dnlci  amaritie 
nsnrpantnr,  et  alia  exempla  a  Byzantino  lectore  snb  titnlo 
7t€Ql  Xvrtrjg  ort  Xlav  ^ox^iQa  xal  Irtwdvvog  voig  g)QOVTl^ovaiv 
allata.    Qnamquam  igitur  si  traditnm  esset  facile  crederemus 


Digitized  by  VjOOQ IC 


224  Georgias  Ricardas  Holland 

ApoUodornm  Gelonm  (cf.  Said.  s.  u.)  potissimnm  talem  fabii- 
lam  scripsisse  ex  patriis  mythis  haustam,  tarnen  non  tarn  certa 
res  esty  nt  cum  Rohdio  (de  fab.  Born.  p.  77  adnoi  2)  affirmare 
andeamns  scripsisse  ApoUodornm  Galateam. 

Fanlo  certins  indicinm  fern  posse  nobis  nidetnr  de  Posi- 
dippi  aliquo  titnlo  tribns  locis  a  PoUnce  commemorato  IV, 
175.  VII,  111.  Xy22  semper  fere  consentientibns  codicibns  h 
rakccTTj,  praeterqnam  qnod  X,  22  über  Falckenbnrgianns  habet 
kv  raiarc,  cni  non  mnltnm  tribnas.  raXarr]  datinnm  descen- 
dere  uolnit  Meinekios  a  nominatiuo  raldrrjg]  at  iam  Salma- 
sins  pro  rakdri]  proposuit  raXareiff  et  assentientem  nactns 
est  dininum  Bentleium  Phalarid.  p.  465  (aers.).  Quam  qnidem 
sententiam  immerito  spreuerunt  recentiores,  cnm  certe  proba- 
bilitatis  condnsione  nitator.  Disserit  enim  Pollax  IV,  173  sqq. 
Aristotele  aactore  de  nammis  et  ponderibus  rationes  Atticas 
comparans  cam  Sicnlis  et  non  solam  apad  Siculos  poetas  in- 
neniri  dicit  nammum  Sicalom  XItqciv  (cf.  Haltsch.  metrol.  p.206), 
sed  addit:  %vioi  dh  aal  tojv  lidrivriaL  Kü)fji(i)dovvt(Ov  zcSv  vicov, 
olov  Otli^fzwv  €v  2ix£Xiyu^  xai  TIoaeLdinTtog  kv  FaXarrj,  Iam 
cam  antea  173  dixerit  Pollax:  araTrJQa  di  oi  rrjg  xtojLicpdiag 
Tcottjral  TTjv  XlzQav  Xkyovaiv  (cf.  et.  Poll.  IX,  81  sq.)  concladere 
licebit  tone  solam  Uxqag  mentionem  iniecisse  poetas  Athenis, 
si  de  Sicnlis  rebos  ageretar,  qaod  de  Philemonis  ^Sicnlo'  prae- 
ter ipsam  titalam  aeri  simillimam  fit  ex  Athen.  XIV  p.  658 ab 
(fr.  n  M.).  Itaqne  cam  seqaatar  etiam  iv  FakaTf]  Sicalas  res 
tractatas  esse,  qaid  magis  consentanenm,  quam  notissimam 
Sicnloram  fabellam  esse  propositamO?  Qaid  uero  Gallo  cam 
nnmmo  Sicnlo?  "^At  enim  traditar  kv  raXdrrjj  non  kv  FaXa- 
T€i<f\  Non  corrigimns  cam  Salmasio,  sed  patamas  idem  esse 
FakatT]  atqae  Fahiteia  ex  analogia  talinm  formationnm  ut 
EvQciTteta  EvQciTcri,  Wai^d&eta  Wafia&i^,  KalliOTceca  KaX- 
XiOTcri,  neQoeqfoveia  neQaeg)6vi]  sim.  qaales  mnltas  congessit 
Lobeckias  in  paralipp.  gr.  Gr.  p.  320  sqq.  Alterias  aatem  for- 
mae  Fakdrrj  etiamsi  nnllam  exemplam  apad  scriptores  Graecos 

1)  Sic  enim  conclasionem  dudmas,  non  inaerso  ordine  ut  nidetor 
Salmasius. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Oalatea.  225 

uidetur  exstare,  tarnen  umbram  certe  testimonii  repetere  neli- 
mu8  e  Seruii  ad  Aen.  1, 201  adnotatione  e  codice  Fuldensi  Petri 
Danielis  (cf.  Thilon.  praef.  p.  IV)  snmpta:  'quidam  tarnen  haec 
saxa  inter  Catinam  et  Taoromeninm  in  modum  metaram  situ 
natnrali  dicont  esse,  qnae  Gyclopea  appellantnr,  qnorum  me- 
dium et  eminentissimum  Galate  dicitur\  Snspicamnr  enim 
maximo  illomm  saxornm  Gyclopeorum  nomen  amatae  Gyclopis 
inditum  fuisse.  Qnare  titalum  Galateae  certo  Posidippo  uindi- 
camus  dolentes,  qnod  de  ipsa  fabnla  nihil  fere  scimns.  Nam 
nna  superest  sententia  Poll.  VII,  111:  t«  ^v^onoitiv  (sc.  eXQrjrai) 
ev  zoig  nsQl  oXniav  {plg  nqoad'etiovy  oti  t^v  ^'Optiqqog  fiiv  eiQrjxe 
xoQwvrjv,  ol  dh  vvv  xogoxa,  ovrwg  wvo^aae  xal  IToaeldiJt/cog 
ev  raldrr]  elTtwv  'xoQani  nXeLed'^  17  d'iqa'  eoTi  fiiv  ovv 
ov  xexQifiivTj  Tolg  vioig  17  <piavr^  etc.)|  quam  lectionem  cum 
Meinekio  praeferimns  alten  X,  22:  xoqcml  tcqovs^^  17  -^Q^^- 
Quam  si  eompararnns  cum  Theoer.  un.  VI, 31  sqq.,  ubi  Poly- 
phemus  spemere  se  simulans  Galateae  amorem  dicit: 
zavra  d^  laojg  kooQevaa  fcotevvra  fie  noXXmt  7tefi\f)el 
ayyelov  ctvraQ  iyw  iil^^wd'VQagy  ^are  %  oixoaaj}  etc., 
ita  quidem,  ut  apud  Posidippum  Polyphemus  dicat:  quotiens 
ad  Galateae  ianuam  accedebam,  xd^axt  xXeU^^  17  xH)Qa,  ipsi 
concedimus  magis  ludere  id  esse  quam  comprobare. 

Atque  haec  quidem  de  comoediae  auctoritate  enucleaui- 
mus  animum  attendentes  ad  Polyphemi  potissimum  figuram 
non  nescientes  Oyclopes  etiam  aliis  in  fabulis  inductos  esse 
chori  partes  agentes,  ueluti  in  Eupolidis  comoedia  Xqvoovv 
yivog^  a  Gallia  in  Cyclopibus  al.  (cf.  Bergk.  de  rell.  com.  Att. 
ant.  p.  363  sq.).  Attamen  ex  iis  parum  utilitatis  rednndabit  ad 
Polyphemi  personam  cognoscendam ,  in  qua  excolenda  data 
opera  Studium  posuere  omnium  aetatnm  poetae.  Ex  fragmini- 
bus  comicorum  anonymorum  nihil  fere  expiscati  sumus,  certe 
nihil,  quod  non  eodem  iure  similibus  argumentis  tribui  possit 

Vidimus  igitur,  quemadmodum  singuli  poetae  suis  quis- 
que  coloribus  exomarint  imaginem  Polyphemi  ab  Homero  ad- 
umbratam.  Qua  ex  descriptione  studiosissime  arreptam  esse 
uoracitatem  et  uinnlentiam   ingentis  uiri  facile  explicatu  ex 

Leipziger  Studien.  YII.  15 


4    UN-V 


tgitized  bt-ViÖOQlC 


UN-V 


226  Georgius  Ricardus  Holland 

generibns  poesis,  qnae  enm  sibi  elegerant  tractandum;  sed  ne 
hac  qnidem  in  re  snbtiliores  desideranimns  discrepantias  inter 
singulos  poetas,  qui  modo  ferocem  anthropophagum  modo  deli- 
catnlam  coqunm  exseruermit  lam  inde  a  perantiqno  tempore 
philosophica  qnadam  anra  circumdatum  sensimns  brutam  mon- 
stnim.  Plane  autem  nouam  speciem  exhibnit  amor  Galateae 
in  dithyrambica  poesi  recentiore  primnm  obnins,  qui  etiam 
cantandi  saltandique  Studium  in  rudi  homine  excitauit  Unum 
ab  Homero  magis  quam  cetera  excnltum  usque  ad  hanc  aeta- 
tem  miro  modo  neglectnm  est:  Folyphemi  pastoralis  uita  et 
indoles  bucolica,  quam  tactam  esse  coniecimus  ab  Epicharmo 
et  Antiphane.  Hanc  quidem  posterior  aetas  diligentius  ex- 
coluit 


Caput  VII. 

De  Alexandrinorum  poesi. 

Inhibendus  erat  hie  tempgris  paulisper  cursus  per  litte- 
ramm  spatia  institntus,  cum  libertate  Graecorum  amissa  etiam 
in  poesi  factitanda  noua  aetas  exoriatur^  qua  haec  quoqne 
fabula  noua  capit  incrementa.  Duplici  enim  modo  tradita 
materia  discinditur  altero  ad  argumenti  ambitum  spectante  ad 
tractationem  poeticam  pertinente  altero.  Frimum  enim  Ulixis 
persona,  quam  soUemnem  fere  in  fabulae  supellectile  cogno- 
uimus,  quia  necessaria  erat  ad  actionem  dramaticam  implec- 
tendam,  tunc  a  poetis  solet  secemi  propterea,  quod  caecatio 
Folyphemi  segregatur  ab  amore;  qui  quidem  ita  a  poetis  tunc 
in  deliciis  habetur  et  praefertur,  ut  alterius  partis  memoriam 
paene  oblitteret.  Nee  mirum  erit  quod  huic  parti  magis  fäue- 
bant  poetae  reputanti,  quantopere  huius  aeui  studia  tenuiori- 
bus  airectibus  inclinauerint,  cum  praesertim  amor  Folyphemi 
ueterem  figuram  expoliendi  maiorem  quam  clades  praeberet 
copiam.  Deinde  toto  caelo  distant  genera  tractationis,  in  quae 
fabula  illa  ex  comoedia  transit.  Est  sane  proprium  huius  ar- 
gumenti,  ut  paene  omnibus  —  tragoedia  excepta  —  ludicrae 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  Folyphemo  et  Galatea.  227 

artis  formis  commode  adaptetnr  et  acceptam  sese  praebuerit 
et  epico  tenore  narratum  et  scaenico  apparatu  actam,  non 
minus  cum  salyromm  lascinia  conexum  quam  comicorum  iocis 
irrisnm,  non  solum  cum  gestu  dramatico  recitatum,  sed  etiam 
dithyrambico  tumore  cantatum.  Tunc  efflorescit  humillimum 
genus  musicae  artis  mimorum  ab  antiquo  tempore  repetendum, 
sed  Romana  demum  aetate  ad  fastigium  perfectionis  et  gratiae 
euectum,  cuius  ad  scurrilitatem  et  procacitatem  quadrabant 
Polyphemi  mores  et  casus;  neque  abhorrebat  a  fabulae  na- 
tura, ut  saltando  spectatoribus  proponeretur.  Hoc  in  genere 
Cyclopis  personam  perfectius  excultam  esse  nemo  exspectabit: 
ut  rüdes  mores  taeterque  aspectus  in  maius  augerentur  ipsa 
res  suadebat. 

Contra  Alexandrini  qui  dicuntur  poetae  subtili  expolitione 
hanc  figuram  exomabant  duritiem  moUienteS;  saeuas  libidines 
mitigantesy  deformitatem  minuentes^  ut  caelatam  pastoris  aman- 
tis  imaginem  exprimerent.  Hac  in  poesi  progressus  fit  in  ex- 
colenda  Polyphemi  figura  et  consummatio,  neque  ultra  hanc 
aetatem  scimus  prodiisse  qui  non  traditos  uel  monstratos  colo- 
res  imitaretur,  sed  ipse  libere  suo  ex  ingenio  effigiem  extun- 
deret  Excoluere  autem  lepidam  £Eibellam  inter  Alexandrinos 
Hermesianax,  Callimachus,  Theocritus,  Bio,  quorum  quidem 
sciamus  nomina  duorum  e  carminibus  fere  sola  superantia.  — 
Dif&cile  est  herum  poetarum  tempora  ita  distinguere,  ut  quem 
quisque  praecesserit  quemque  secutus  sit  accurate  dinosci  aut 
qnibus  quisque  usus  sit  uel  uti  potuerit  auctoribus  certo  sciri 
possit  Facile  concedetur  natu  maximum  fuisse  Hermesianac- 
tem,  quem  nobilissimum  Carmen  Leontium  inscriptum  ante 
a.  287  edidisse  Pausaniae  locum  I,  9,  8  rectius  interpretatus 
docta  adnotatione  comprobauit  Erwinus  Rohde  de  fab.  Rom. 
p.  75.  Ante  quod  tempus  uix  Gallimachus  Theocritusue  poe- 
mata  sua  diuulgarant,  si  quidem  aequales  faere  Arati,  quem 
ca.  01.118  natum  esse  ostendit  Fr.  Ritschelius  de  bibliothecar. 
Alexandr.  chronologia  op.  I  p.  71sq.O    Praesulem  igitur  su- 

1)  Natu  minorem  fuisse  Callimachum  consequens  est  ex  Arati  uita 
1, 74  sqq.  Westerm.   cf.  Eeiliam  in  Ritsch,  op.  I  p.  234. 

15* 

V 


Digitized  by  VjOOQ iC 


228  Georgias  Ricardas  Holland 

mere  licebit  in  hoc  argamento  Alexandrinae  aetatis  poetaram 
Herrn  enianactem. 

§  1. 

De  Hermesianactis  elegia. 

Aelins  Herodianns  propter  glossam  yX-iiv  unicnm  fragmen- 
tum  poematis  semauit  ttc^.  piov,  A«?.  16,  13  Lehrs.:  ov%  avTi- 
d^aei  Tig  rjfilv  zo  Ttaga  rrft  ^EQfxrjGiavcMTi  h  Aeovtlov  a 

deQxoiLievog  Ttqog  xvfxa,  ftovTj  di  oi  €<pliy€To  yXrjv. 
ov  yag  kvreXig,  crTtoxeKOfA^ivov  dh  hc  tov  ykrjvtj.  Ad  Cyclo- 
pein  hnnc  uersnm  pertinere  enincit  nnoB  ille  oculns,  quem 
poetae,  non  artifices  Polyphemo  potissiinnm  attribnnnt;  nee 
pojtierat  nllns  nersns  aetatein  ferre  alins  qni  clarins  imaginem 
amantis  Cyclopis  ante  ocnlos  poneret.  Videmns  enim  Neptuni 
filium  ex  litore  in  mare  prospicientem  Achillis  instar,  qni 
oQouiv  «TT*  ctTtelgova  Ttovtov  matrem  innocat  H.  1,350,  mari- 
nam  nympham  prodire  gestientem,  ^  amorig  ardorem  oeuli  fnl- 
gore  testificantem'  (cf.  Bach.:  Fhilet  Goi,  Hermes.  Ooloph.  at- 
qne  Phanoelis  rell.  Halis  1829  p.96).  Cognoscimns  antem  iam 
Hermesianactem  typnm  illnm  scnlpsisse,  qnem  posteriores  in 
depingendo  Polyphemo  amatam  qnaerente  nt  sollemnem  sunt 
imitati,  cnias  rei  non  snfficit  testes  afferre  nt  fit  Theocritnm 
XI,  13 sqq.  et  Onid.  metam.  XHI,  778 sqq.,  sed  redit  eadem 
res  apud  Bionem  fr.  XV,  1  sq.  A. : 

avTCLQ  iywv  ßaaev^iai  Ifiav  odov  ig  ro  xaTavreg 
T'qvo  Ttorl  xpa^ad'ov  t€  xal  rilova  tpi&vQladwv, 
Ps.-Bion.  XV  (Ahr.  id.  ine.  VI),  2  sq. : 

^jjq  vv  %i  fioi  ^vxlöa  ^ixelov  f^ikog  adv  kiyalveiv 
IfiCQoev  yXvnvdvfjLov  igorvinovy  olov  6  Kv%ku}%f) 
aeiaev  JIohuipafjLog  in*  rjovi  t^  raXareiif; 
Philostr.  imag.  H,  18:   if^  yag  rrjg  raXareiag  ytai^ovarjg  ig 
rovTi  t6  TtiXayog. 

Nonn.  XrV,  65:    eiaoQowv  —  Falareiav  ifthcTVTte  yelTovi 
7t 6  VT (p,   cf.  et.  Val.  Flacc.  Argon.  1, 136. 

Nee  Gyclops  9olus  maris  nndis  affigit  uisum,  sed  etiam 
gregis  cnstos  canis  domini  sequitnr  exemplnm  cf.  Theoer. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  229 

VI,  10 sqq.:  a  ös  ßavadei 

elg  aXa  deQ'AO^iiva,  ra  de  viv  xaXa  xvfictra  q>aivet 
iiavxcc  xax^'ci^ovTog  hc    aiyiakoio  &4oiaav. 
Gomparatis  bis  locis  fit  manifestum,  quo  fere  conexa  Foly- 
phemas  dicatur  mare  spectare,  nimimm  edens  simnl  Carmen 
amatoriam,  qno  alliciat  Galateam,  qnod  qnidem  Carmen  sta- 
tim  adnectitur  apud  Theocritum  XI,  17 sq.: 

xa^e^ofievog  <J*  €7cl  TtirQag 

viffr]Xag  ig  novrov  OQoiv  aetöe  TOiaura, 
apud  Ouidium  metam.  Xni,  785  sqq. : 

senserant  toti  pastoria  sibila  montes, 

sensemnt  undae. 
Non  mnltum  igitur  a  nero  aberrabimus,  si  apnd  Hermesia- 
nactem  qnoqae  aut  praegressam  ant  snbsecntam  esse  statue- 
rimus  moUem  cantilenam.    Qnod  additar: 

fiovr]  di  Ol  sq)Xey€TO  y^ijv, 
pertinet  ad  descriptionem  fignrae  Cyolopis,  quam  alias  inneni- 
mas  ipsi  cantai  insertam ;  neqne  hie  accnratiorem  delineationem 
praecessisse  opinamor,  sed  si  quid  sentimus  hoc  additamentnm 
epici  tenoris  more  adionctum  nidetor  eo,  qao  indicata  oratione 
dlrecta  per  particolas  di  uel  yaQ  adnecti  solet  aliqnid  hemi- 
stichii  fere  cancellis  inclusnm,  qnod  loquentis  externam  con- 
dicionem  et  habitum  illostrat  cf.  IL  VU,  95.  X,  390.  IX,  433. 
Vm,  493  sqq.  Od.  VIE,  476;  ApoU.  Rhod.  I,  887.  Hl,  1067  sq. 
et  qni  proxime  ad  illum  faciant  loci  II.  1, 104.  200.  Ceterum 
qna  ratione  Carmen  nel  hanc  primi  Leontii  libri  partem  compo- 
saerit  Hermesianax  prorsus  nos  fngit;  nee  nauci  est  ad  uiroram 
doctoram  de  hac  re  opiniones  nooam  addere  non  magis  pro- 
babilem.  Profecti  sont  hac  in  qnaestione  institaenda  maxirae 
ab  insigni  fragmento  longiore  ab  Athen.  XIII  p.  597  sqq.  ser- 
uato  tertii  illo  qnidem  libri,  et  cum  in  hoc  celeberrimi  poetae 
et  philosophi  qui  qnidem  nim  amoris  passi  essent  ex  ordine 
recenserentur,  etiam  in  ceteris  libris  parem  catemam  alioram 
amatomm  prodnctam  fuisse  coniecere,  uelut  in  primo  propter 
Polyphemam  pastomm.  Cnius  coniecturae  fides  nel  inde  ualde 
infringitnr,  quod  de  altero  libro  simile  quid  comprobari  neqnit, 


Digitized  by  VjOOQ iC 


230  Georgius  Ricardos  Holland 

nisi  cum  Schnlzio  (qnaestiones  Hermesianact  disB.  Bonn.  Lips. 
1858  p.  37)  ad  niie  refnginm  descendere  neiig.  Qni  fretas  ar- 
gnmento  fabnlae  de  amore  Arceophontis  ab  Arsinoa  illnso  ab 
Antonino  Lib.  metam.  39  seruatae  poetam  ^consilio  in  hoc  libro 
paalnlom  immntato  respexisse  eonun  amatornm  genas  statait, 
in  quibuB  infelices  amoris  exitnB  illustrarentur',  ipse  sibi  non 
constanB,  sicnt  HermeBianax  non  faisset,  si  Bic  poemata  dis- 
posuisset,  cum  infelicis  exitos  amorem  Menalcae  Ghalcidensis, 
quem  sec.  arg.  Theoer.  id.  IX  Golophonins  narranit  cQaa^vai 
TTJg  KvQrjvalag  (BohdioB  L 1.  p.  78  adn.  1  cum  cod.  k  ncQTjvaiag) 
Evutjcrig  xai  6ia  rb  ^ij  B7Ct%vyxavuv  ccvvfjg  xarcniQrj/iivio^vaiy 
cum  Bachio  ad  primnm  librnm  releget  Non  fingimns  nobis 
erotici  poetae  tarn  senerum  ordinem  in  adnectendis  fobulis 
amatorÜB,  neque  hac  re  opinamnr  amatae  pnellae  animnm  de- 
lectasset  aut  detinaisset,  neque  hoc  snadet  superstes  frostam, 
qnippe  qnod  centum  fere  nersibiiB  poetas  nonnnllosqae  philo- 
sophoB  comprehendati  cum  sie  continnata  serie  non  snfficerent 
amatornm  categoriae.  Immo  uariasse  pntapos  Hermesianactem 
ex  animi  noluntate  et  amoris  flnctnante  affecta  argumenta  et 
felicis  et  infelicis  exitos  et  teneri  desiderii  et  femidae  libi- 
dinis  fftbalas  modo  exponentem  modo  adnmbrantem,  omnino 
exemplar  exstitisse  poetaram  elegiacormn  Romanae  aetatis, 
qni  nt  ipse  amatae  nomen  inscripsernnt  libellis  suis,  nelnt 
Propertias  Cynthiae.  Cf.  etiam  Lncilii  libr.  XVI,  qui  'Collyra' 
inscriptos  erat  sec.  Porph.  ad  Hör.  carm.  I,  22, 10.  Itaque  in- 
canti  esset  de  hniuB  &bnlae  tractatione  certa  condndere,  quam 
atrom  exposite  narranerit  an  tetigerit  pancis  nersibos  nesci- 
moB.  Bene  tamen  accidit,  qnod  enm  poetam,  quem  primnm 
hoc  argomentom  Alexandrinornm  poetamm  scholae  et  arti  snp- 
peditasse  suspicari  licet,  cognitnm  habnisse  scimns  ex  frag- 
menti  an.  69  sqq.  Philoxeni  drama,  qni  in  hac  £abala  nt  in 
masica  nonae  tractationis  est  qnasi  antesignanns.  Habemas 
igitar  conexnm  Alexandrinae  artis  com  dithyrambo  recentiore 
manifestum,  ac  non  inepte  quispiam  coniecerit  Hermesianac- 
tem h.  1.  u.  73  uerbis  yiyvuiaiieig  atovaa  fiiyav  jc6\^ov  ideo 
qnoque  orationem  ad  Leontium  seconda  persona  conuertisse, 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  231 

qaod  primo  libro  iam  Galateae  einsque  feri  amatoris  mentio- 
nem  fecerat.^) 

§2. 

De  Theocriti  idylliis. 

Denenimus  ad  eos  poetas,  in  quibus  com  gloria  et  nirtus 
totius  poesis  Aiexandrinae  nitatur,  tum  hmas  argumenti  in- 
signis  dolcedo  posterisque  propagata  celebritas  consistit,  Theo- 
critum  et  Gallimachum.  Nescimus,  uter  utro  hac  in  materia 
tractanda  fnerit  prior,  cum  aequales  foisse  bucolicum  et  gram- 
maticnm  testetur  scholiasta  Theoer.  ap.  Ahr.  11  p.  2  B.  Non 
maltnm  iuuamur,  qaod  Callimachns  epigr.  47  au.  1  sq.  respicere 
nidetor  Theocriti  id.  XI,  id  qaod  saadent  imprimis  uerba  buco- 
lici  a.  17:  akXa  %b  q)aQfiaxov  evQe  (cf.  Hiller.  ad  h.  1.)  et  Bat- 
tiadae  avevgero  %av  ircaoidavy  qoamquam  potest  alicui  aeri 
similius  aideri  Gallimachum  non  ad  Theocriti  carmen  allacia- 
rum  fuisBCy  si  ipse  iam  antea  eundem  mythum  tractasset.  Sci- 
mu8  autem  —  hoc  paene  solum  certum  est  —  Callimachi 
Galateam  ex  uersibus  hexametris  constitisse,  quo  metro  praeter 
hoc  unum  tantommodo  quantum  ex  fragmentis  colligi  potest 
composuit  poematium,  Hecalae  toqeozov  suogj  quod  tum  de- 
mum  ab  eo  factum  esse  constat,  cum  elegiacae  poesis  ele- 
gantia  et  tenuitate  summam  gloriam  adeptus  obtrectatoribus 
nauseam  mouisset.  Quod  cum  posterius  aliquod  uitae  tempus 
indicare  uideatur,  etiam  Galateam  huc  referemus.  Theocriti 
autem  idyllium  XI  accuratioribus  terminis  circumcludi  poterat, 
si  quando  poeta  in  Sicilia  fuisset  constaret  Nam  recte  con- 
cluserunt  uiri  docti  e  uerbis  XI  u.  7:  o  Kvxlwxp  6  naq^  afiiv 
poetam  cum  hoc  scriberet  in  Sicilia  conmioratum  esse,  ubi  fuit 
a.  265,  cum  hymnum  in  Hieronem,  Syracusanorum  regem,  com- 
poneret.  Videtur  autem  propria  indoles  et  externa  causa  nn- 
decimi  idyllii  cogere,  ut  inuenem  fmgamus  Theocritum  (adu- 
lescentulum  fingit  Wilamowitzius  Herm.  XIV  p.  173),  si  quidem 

1)  Etiam  ceteris  locis,  ubi  secundam  adhibet  personam  au.  49.75, 
talia  significat  carmina,  quae  illo  tempore  uidentur  eruditae  puellae  in 
lectionis  deUcÜB  habuisse,  Alcaei  et  Phüetae. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


232  Georgias  Ricardus  Holland 

euiii  cui  remedium  amoris  sappeditat  poeta  Niciam  amicum 
iuuenem  potins  quam  aetate  pronectiorem  teneris  affectibns 
indulgis86  condonabis.  His  de  causis  qnamniB  ambiguis  8i 
Theocriti  idylliam  XI  prins  fuisse  Callimachi  epyllio  Btatuimas, 
prorsus  idonea  ansa  temporis  definiendi  caremns  in  idyllio  VI, 
quo  redeunt  Polyphemi  et  Galateae  amores.  Hoc  unom  nobis 
uidetnr  quam  maxime  commendari,  quod  nonnulli  statnerant 
post  id.  XI  compositum  id.  VI,  et  commouemor  maxime  prop- 
terea,  quod  in  nndecimo  mythns  ex  ordine  et  epico  qnodam 
tenore  exponitur  dirjyrjfiartxMg^  sexto  nt  pbme  notos  quasi  in 
scaena  partes  pastoribns  sastinentibus  agitnr  cf.  Hilier.  ad  id.  VI. 
Itaqne  de  Theocrito  primnm  disserere  satins  erit 

Depingantnr  Polyphemi  et  Galateae  amores  duabus  eclogis 
XI  et  VI  magna  ipsins  affectns  intercedente  discrepantia.  Un- 
decimo  enim  idyllio  flagrantissimus  amor  Gyclopis  proponitnr, 
sexto  amatam  aspemans  snperbia.  lam  cum  sab  finem  car- 
minis  XI  infelix  amator  Musarum  remedio  sedatns  ipsnm  se 
stimnlet  ad  excutiendum  iugum,  quali  fastidio  eum  se  inflan- 
tem  uidemns  id.  VI,  continnatum  esse  quodammodo  argumen- 
tum recte  cognouit  Hillerus  in  praemon.  ad  id.  VI  etiam  hac 
ex  re  causam  deducens,  cur  eclogam  numero  priorem  poste- 
riorem iudicaret  tempore.  Seiunctim  haec  idyliia  tractare  opus 
erit  tunc,  cum  de  forma  mythi  immutata  disseremus;  nunc 
cum  primum  typum  Polyphemi  a  Theocrito  elabora- 
tum,  deinde  cantilenae  amatoriae  indolem,  denique 
Galateae  imaginem  describere  in  animo  est,  comprehen- 
dere  ambo  poematia  licebit. 

Ut  supra  monuimus,  Homericae  Gyclopis  descriptionis  una 
pars  paene  delituit  per  posterorum  poesim:  bucolica  na- 
tura. Quam  studiosissime  arreptam  esse  a  celeberrimo  buco- 
licae  poesis  auctore  Theocrito  eo  propensius  credimus  ac  paene 
exspectamus,  quod  apud  Homerum,  omnium  poetarum  maxime 
Alexandrinorum  fontem  inexhaustum,  uix  alibi  reperiebat  accu- 
ratiorem  culturae  rusticae  imprimis  rei  pecuariae  enarrationem 
minutissimas  res  complectentem,  quam  in  antro  aulaque  Poly- 
phemi Odysseae  libri  IX.   Hanc  potissimum  ceteris  Homericae 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  233 

imaginis  coloribns  seclnsis  snae  arti  subiecit  pancissimoB  ali- 
nnde  floscnlos  adsumens,  sed  ipse  suo  ex  ingenio  plane  nouum 
et  uiuacem  effisgens  charactera.  Talern  nero  proponit  Poly- 
phemnm,  nt  Bon  amplios  reformidemus,  sed  delectemur  et  ali- 
quantnlam  faueamns  perdite  atque  infeliciter  amanti  miseri- 
cordiam  ferocitati  Veneria  ni  domitae  non  denegantes  0  >  id 
qnod  poeta  dnobus  maxime  artificiis  assecntas  est.  Primum 
enim  adniescentem  induxit  Cyclopem  cf.  XI  nu.  8  sq. : 

ox^  iJQOTO  Tag  rakareiag 
IxQTL  yeveidadwv  /teQi  t6  atofia  rwg  xQO%ag)(og  rc. 
Quo  artificio  saenitiae  leniendae  idoneam  ansam  nactos  recidit 
occasionem  ferocitatis  exercitandae  eo,  quod  segregauit  Poly- 
phemum  Ulixis  commercio,  quocam  antiqnitos  coniunctns  nisi 
barbaris  moribus  praeditos  cogitari  non  poterat.    Quod  con- 
Buito  Theocritum  fecisse  uel  inde  apparet,  quod  ceteris  locis, 
ubi  Cyclopem  commemorat  exempli  causa  tangens  magis  quam 
fusius  de  eo  narrans,  non  ab  Ulixe  seiunctum  inducit  ita  qui- 
dem,  ut  cum  traditam  mythi  formam  et  conexum  sequi  facile 
coUigas  cf.  XVI,  51  sqq.  et  VII,  151  sqq.  sec.  Hillerum: 
aQcc  yi  Jtfjc  rrjvov  %6v  not^eva  rbv  /tox^  Idvamc^), 
tbv  HQcttBQOv  IIokvq)afAov y  og  cjqsoi  vaag  eßaXke, 
zoiov  vhiTaQ  hcetoe  xctv^  avXla  /coaal  xoQ^oai;'^) 
Neque  tarnen  abstinere  potuit  Alexandrini  poetae  docta  sub- 
tilitas,  quin  quamuis  leniter  attingeret  importunam  cladem  Poly- 
phemo inferendam,  cuius  rei  uestigia  cernimus  XI  uu.  52  sq.,' 
ubi  amator  etiam  unum  oculum  exuri  ab  amata  se  passurum  esse 
cantat,  et  uu.  60  sqq.,  ubi  nandi  arte  se  institutum  iri  promittit, 
si  qni  nanta  peregrinus  insulam  appellat.    Apertius  VI,  23  sq. 
caecationis  fit  mentio  quamuis  et  ipsa  tectior  quam  apud  imi- 


1)  RectiBsime  de  Theocriti  arte  hoc  in  argumento  conspicua  iudi- 
cauit  iam  Federus:  amor  Polyphemi  ex  Theocrito,  Ooidio  et  Metastasio, 
Erlangae  1765  p.  XII  sq. 

2)  Copulauitne  Theocritus  mni  praedicandi  gratia  fabulas  duas  £pi- 
cbarmi,  quem  et  Kvxlafna  et  'HQaxXia  naQo.  <P6X(y  scripsisse  constat,  ita 
ut  de  harum  comoediarum  indole  aliquid  redipiscamur  hoc  ex  loco,  ueluti 
iam  Epicharmum  saltantem  proposuisBe  Polyphemum? 


Digitized  by  VjOOQ IC 


234  GeorgiuB  RicarduB  Holland 

tatorem  Bomanum ,  cum  Telemi  natis  ipsa  nerba  reticeantor. 
Quibns  praemunitis  transimns  ad  ipsam  Polyphemi  imaginem 
delineandam. 

Habitat  Polyphemus  in  Sicilia,  pastornm  sede  beata,  of. 
XI,  7.  47.  VI,  33  adaiescens  opilio,  cni  prima  lanugo  succre- 
seit,  non  barba  horrida,  intonsa,  longe  promissa  faciem  de- 
format,  quae  üeicies  satis  habet  formidulosi,  cmn  per  totam 
frontem  porrigatur  unnm  supercilium  hirsntum  ab  nna  ad  alte- 
ram  aurem  continunm,  simus  antem  nasus  saper  ore  coBsede- 
rit^)  cf.  XI,  31  sqq.,  et  labra  supina  monstrent  dentimn  cando- 
rem  frendentemqne  aci6m  cf.  VI,  37  sq.  Tomas  aatem  aspectos 
augetar  ano  illo  lamine  mediae  fronti  immisso,  quod  Theocri- 
tarn  Hesiodam  (theog.  145)  secutom  ilii  indidisse  probe  monet 
Eustathias  p.  1392,  37  sqq.,  qao  lamine  nihil  est  carias  Gyclopi 
(XI,  53.  VI,  22),  quo  usqae  ad  finem  £ati  penetrat  (VI,  22  sq.), 
in  quo  palchritadinis  summam  positam  esse  sibi  persaasit 
(VI,  36  sq.). 

lam  aero  quam  feliciter  haic  corpori  Gyclopis  etiamtunc 
monstri,  sed  monstri  deleniti  mores  temperauit  poeta  bucoli- 
cns!  Amoris  ni  aspera  mollita,  roboris  immanitas  subacta, 
saeuitas  si  non  sublata,  at  certe  consopita.  Lepido  ex  casu 
nascitur  flamma.  Cum  matre  Polyphemi  Thoosa  hyacinthos 
carptnra  cum  in  Aetnam  uenerit  Galatea,  aiam  monstrat  Aet- 
nae  infestissimus  accola  occasionem  amplexus  sollertiam  com- 
probandi  (XI,  25  sqq.).  Non  immoderata  est  libido  Polyphemi 
neque  effrenata  cupidine  ut  in  tali  uiro  exspectes  tumescens^), 
sed  ^^earov  £^a;v  vjcoxclqöiov  elxog 

KvTCQidog  €x  fieyalag,  fo  ol  fJTtari  7ca^€  ßikeiivov  (^^  15  sq.) 
tenero  desiderio  tabescit  in  litore  maris  ac  paene  flebilibos 


1)  Of .  Bchol.  ad  XI,  33 :  Ui(w£  9e  icnv  6  avyxad^fuvrjr  k%o»v  tr^  Qlva 
xai  avBtfTfjitoxas  rovs  ^cJ&OfVM, 

2)  'OQ&ai  fiarüti  (XI,  11)  non  sunt  furor  intemperatus  nee  *uera  amoris 
insania',  quam  notionem  tuentur  loco  Aelian.  bist.  anim.  XI,  32,  nbi  dubi- 
tatur  de  scriptora,  sed  amoris  füror  recta  amatam  eamque  solam  petens 
'nollis  ambagibus  utens',  ut  Meinekius  interpretatur  cf.  Sopb.  Antig.  1195 
et  Dind.  ad  b.  1.  in  Thesaur.  s.  u.  'O^ofi. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  235 

modis  asperitatem  Galateae  deplorat  Oinnia  patienti  animo 
SQbitaras  est  et  pericula  et  molestias,  gratiam  nymphae  si 
adipiscatur  cf.  XI,  52  sq.  56—60,  modesta  poscit  praemia  XI, 
55  sq.  Amori  omnia  posthabet  oblitns  ipsins  rei  pecuariae,  cui 
totam  curam  ac  stadinm  impendere  solebat,  cf.  XI,  11  sqq.  64. 
Summa  assiduitate  repetit  a  prima  luce  scopulum  ad  Utas 
sitnm  cf.  XI,  14 sqq.,  quin  etiam  nocte  intempesta  cantilenam 
edit  Neque  tarnen  ita  aalet  ardor,  ut  eum  dormire  non  sinat, 
qaemadmodum  accidere  uidemns  perdite  amantibns  cf.  Rohd. 
de  fab.  Rom.  p.  157  —  dalcedine  somni  aon  prinatur  cf.  XI, 
22  sq. ,  qua  re  rudis  robustiqne  hominis  amorem  perbene  ad 
naturae  ueritatem  denotauit  poeta.  Quae  sunt  amatorum  con- 
suetudines  dona  ferendi,  magna  poUicendi,  comissandi,  optime 
didicit,  quamquam  inepte  eas  exercet  uel  exercere  conatur 
cf.  XI,  40  sqq.  Subtiliter  inuentum  est  a  Theocrito,  hominum 
et  morum  aestimatore  admirabili,  quod  Polyphemus  non  a  se 
ipso  contra  infestam  Veneris  potestatem  petit  anxilium,  sed 
sdiorum  inuocat  et  adiumentum  et  subleuamen:  primum  matris 
Thoosae,  quae  ipsa  nympha  nympharumque  familiari  consue- 
tudine  usa  tamen  Galateae  filinm  commendare  omittit,  cum 
eam  pndeat  nati  rusticitatis  cf.  XI,  67  sqq.  cum  uu.  25  sqq.' 
Matrem  solam  ÜEtcit  ream,  quod  repulsam  fert  in  amore,  ac 
natiua  est  puerilitafi  contumax,  qua  homo  simplex  participem 
esse  uult  Thoosam  soUicitudinis  cf.  XI,  71  (cf.  Hiller.  ad  h.  1.). 
Est  sane  puerorum  flagitare  omne  auxilium  a  matre,  est  etiam 
timidorum  amatorum  ad  matris  gremium  confiigere  cf.  Theoer. 
X,  57 sq.;  Long.  past.  p.  298, 30 sqq.  Herch.  Et  minitantur  ama- 
tores  horrenda,  nisi  amatae  compotes  fiant,  ueluti  Hermesia*- 
nactem  narrasse  Parthenius  Erotic.  5  uel  quicumque  in  libello 
mythographico  auctorum  testimonia  adscripsit  (cf.  Rohd.  1.1. 
p.  114  sq.)  refert,  Leucippum  sororis  amore  correptum  matri 
minitatum  nisi  opitularetur  ipsum  se  interfecturum.  Similes 
minas  fundit  Polyphemus  XI,  70 sq.: 

(pkaaao}  tav  7i€(paXav  xai  Tcjg  jcodag  a^tporiqwg  fiev 

Nimirum  non  nimia  amori  impendere  uult  barbarus  amator, 


Digitized  by  VjOOQ iC 


236  Georgias  Ricardus  Holland 

noB  uitam  nt  alii,  sed  aliquantulnm  doloris  —  stolido  ac  por- 
tentoso  uiro  dignum.  Sed  non  solnm  auxilium  in  amore,  uernm 
etiam  remedium  contra  Yeneris  potestatem  qoaesinisse  patan- 
du8  est  Polyphemus,  si  quidem  fatidicae  anos  KoTvraQiöog 
id.  VI,  40  obsequiosam  .se  praebet  conBultorem. 

lam  animadaertas,  qnantopere  amor  diflGnxerit  impium  re- 
ligionum  contemptorem.  Quem  apnd  Homerum  uidimus  lonem 
despicientem  y  apnd  Euripidem  lonis  fnlmen  nihili  aestiman- 
tem  nee  deornm  supra  se  potentiam  agnoscentem,  importnnam 
philosophiam  pro  nera  nenditantem,  credulns  euajsit  sagae 
maliercnlae  aiumnns,  qni  fascinationem  repercntit  tntamentis 
in  tali  uiro  etiam  magis  ridiculis  idem,  qui  apnd  Synesinm 
eTtfpädg  illas  et  xaradiafiovg  et  xaravayKag  et  ivyyag  cachinno 
snblato  aspernatnr.  Nee  nidetur  Telemi  oracnlum  prorsns  con- 
temnere  statim  eins  memor  unins  oculi  mentione  facta  VI, 
22  sqq.  Ceterum  omnia  nestigia  illius  impietatis  Aiexandrinus 
poeta  caute  remouit  a  descriptione  Polyphemi,  quippe  qni 
potentissimae  deae  imperio  subactus  ostenderetnr.  Inrat  per 
Pana  ut  pastor  VI, 21,  per  Apollinem  VI, 27,  per  lonem 
XI,  29.  Quo  loco  parum  considerata  offensa  Meinekii,  qui  pro 
ov  fia  JC  proponit  ovSafi^  propterea,  qnod  'lonis  obtestandi 
forma  Theocriteis  pastoribns  non  nsitata  hie  tanto  maiorem 
mirationem  habeat,  qnod  Gyclops  loui  sit  infensis8imn8\  Non 
enim  raro  in  nsn  est  formnla  illa  pastoribns,  nt  Bnmpelii  in- 
dex docet  cf.  IV,  17.  VII,  39.  IV,  50.  V,  74,  neque  in  Cyclope 
magis  mira,  qni  apnd  Epicharmnm  fr.  60  A.  et  Euripidem 
n.  586  ea  utitur,  sed  inde  explicanda,  ut  ipse  Meinekins  sentit, 
'quod  Theocritns  Gyclopi  amoris  ni  uicto  mitiorem  erga  lonem 
animum  affinxit'.  Aquae  timor  Cydopis,  qni  iam  apnd  Home- 
rum nanigandi  expers  est  (cf.  Fritzsch.  in  ed.  min.  ad  XI,  61), 
qnamquam  ne  nerbum  quidem  de  hac  re  facit,  manifestus  fit 
ex  id.  XI,  60  sqq.  (cf.  Ribbeck.  mus.  Rhen.  nol.  XVII  p.  569). 
Leni  irrisione  poeta  amoris  nim  etiam  eo  ualentem  proposuit, 
ut  Polyphemum  mirifice  sibi  placentem  redderet  Etsi  enim 
posteriore  ecloga  un.  30  sqq.  taetrica  fronte  parum  amabili  se 
esse  aspectn  concedit  Galateae,  tarnen  sub  finem  nu.  77  sqq. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polypfaemo  et  Galatea.  237 

eo  pernenit,  nt  aliis  se  puellis  non  tarn  reformidandnm  uideri 
credat  —  non  perspiciens  stolidus  puer,  quanto  Insui  iis  sit,  — 
et  cum  grauitate  addat  spondeorum  pondere  aucta: 

drjlovy  OT^  €v  T^  y^  i^ywv  ng  q)alvofiai  elvai, 
Praecipne  uero  pnlchritudine  sua  snperbit  id.  VI,  ubi  Gala- 
teae  amorem  spernens  inducitnr,  cum  nimium  sni  cultor  atque 
amatOT  in  tranquilli  maris  speculo  effigiem  spectat  uu.  34  sqq. 
neque  usquam  uiuidioribus  coloribus  depingitur  ludibrium,  quo 
Cyclopeae  formae  uenustas  et  a  Galatea  et  a  pastoribus  per- 
stringitur. 

His  in  moribus  describendis  Theocritus  pleraque  suo  ex 
ingenio  nonasse  censendus  erit:  in  externo  habitu  Gyclopis 
rebusque  domesticis  ad  consummandam  imaginem  necessariis 
et  Alexandrina  arte  non  minus  quam  cetera  delineatis  tradi- 
tam  secutus  est  formam  ne  hie  quidem  proprio  ingenio  desti- 
tutus.  Habitat  Polyphemus  in  antro  sub  Aetna  0  monte  sito, 
cuius  amoenitatem  illustrat  XI;45sqq.  Bedeunt  lauri  Homeri 
XI,  45,  quema  ligna  u.  51  (Eurip.  Cycl.  383),  nee  deest  a^- 
TceXog  a  ykvxvxaQ^cog  iam  Homerico  Gyclopi  cognita,  qua  in 
re  Euripidem  declinasse  uidimus ;  hedera  in  antro  Polyphemi 
memoriam  repetit  coronarum  hederacearum  apud  Synesium, 
et  sunt  ex  hedera  facta  pocula  Hom.  Od.  IX,  346  {xiaavßtov)y 
Eur.  Cycl.  390  (axv(pog  Tnaaov).  Maxime  illud  ijjvxqov  vöwq 
de  suo  addidisse  bucolicus  existimandus  erit,  ne  deesset  ama- 
tae  quo  gauderet  frigidae  aquae  lauacrum.  In  singulis  igitur 
rebus  Homerum  presse  secutus  poeta  amoenitatis  et  commodi- 
tatis  dulcedinem  uidetur  finxisse  non  sine  memoria  Euripidis, 
Alexandrinorum  exemplaris  nondum  satis  aestimati,  qui  buco- 
lici  coloris  proponit  imaginem:  Cyclopem  in  antro  igne  ac- 
censo  de  tempestate  securum  uu.  329  sqq. ,  quem  locnm  ob- 
uersatum  esse  Theocrito  contenderimus,  cum  id.  IX,  15  sqq. 
Aetnaei  pastoris  dulcem  qnietem  depingeret. 

Pascit  Polyphemus  mille  pecudes,  quas  et  oues  et  capras 
comprehendisse  secundum  Homerum  coUigeremus,  nisi  apud 

1)  Suo  iure  Melnekius  ad  id.  Vn,  151  uidetur  soUicitasse  uerba  riv 
nor'  ^4vanqf  ].l.,  quo  nomine  subobscure  Polypbemus  insigniretur. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


238  Geoigius  Ricardos  Hollaad 

Theoeritum  nnsquam  caprarnm  Gyclopis  mentio  facta  esset 
Solae  enim  commemorantnr  ohg  VI,  10.  6.  21.  28.  XI,  12.  74, 
ab  iisque  potissimnm  ornamenta  eantilenae  petit  pastor,  qnalia 
habes  XI,  24.  20.  Boues  nitnlosqne  enm  habnisse  non  neces- 
sario  ex  id.  XI,  21  sequitur.  Videtur  contradicere  locus  VI,  7, 
nbi  caprarius  appellatar  a  Galatea  Polyphemns;  non  serio, 
sed  nellicat  eum  ex  more  pastorali 

Svaiqdrca  xal  ainokov  avdqa  xakevOa 
et  pastorali  sermone  usa,  in  quo  caprarii  male  audiebant  con- 
tempti  prae  bnbulcis  et  opilionibns  cf.  id.  I,  86.  Cetenim  hie 
corrigendns  est  error  Meinekii,  qni  ad  Theoer.  id.  VI,  7  in  uoce 
ainoXov  propterea  uitium  latere  credit,  quod  'nusquam,  quam- 
qnam  Homems  etiam  capras  inter  Gyclopum  greges  nnmeret, 
neqne  reliqnonun  poetanim  qnisqnam  neqne  Theocritas  Poly- 
phemnm  caprarium  indacat',  cum  praesertim  'in  praecedenti- 
bns  dixerit  Galateam  Polyphemi  oues  (ro  fcolfiviov)  malis 
petere\  Hoc  argumentum  nihil  aalet,  qnia  Philoxennm  in 
dithyrambo  capras  Cyclopis  indnxisse  —  nimm  maxime  Aristo- 
phanenm  erroris  connineente  ipso  Aristophane  —  certo  con- 
clndimus  ex  parodiae  u.  294  (cf.  Antiphan.  fr.  11, 4).  Fortasse 
non  sine  causa  Alexandrinus  poeta  capras  deesse  uoluit,  ut 
caprarii  lasciuitatis  maculam  ei  demeret,  cuius  mores  omni  ex 
parte  mitigare  studebat.  Eadem  autem  est  gregis  cura  et  dili- 
gentia in  singulis  negotiis  administrandis,  quae  apud  Home- 
rum,  praecipue  mulgendi  lactisque  bibendi  uoluptas  cf.  XI, 
35.  65  nee  minus  casei  conficiendi,  cuius  abundantia  gloriatur 
cf.  XI,  36  aq.  66;  maxime  u.  37:  raqaol  d^  VTtBqax^ieg  aiel 
coli.  c.  Od.  IX,  219:  ragaol  fikv  %vqviv  ßgld-ov.  Sua  ex  arte 
pastoralis  uitae  officia  feliciter  addidit  poeta  XI,  73  sq.  De- 
sciuit  paulum  ab  Homeri  exemplo,  cum  canem  gregis  custo- 
dem  uindicaret  opilioni  VI,  9  sqq.  29  sq.,  qui  apud  Euripidem 
canes  uenaticos  alit,  eo  nimirum  consilio,  ut  pastoris  imagi- 
nem  onmibus  lineis  exprimeret.  Vides  igitur  Theoeritum  ab 
iis  stetisse  grammaticis,  qui  exploratum  haberent  possedisse 
Gyclopem  canes.  Pretiosissimum  enim  est  epigramma  Phi- 
lippi  Anthol.  Pal.  XI,  321: 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Folyphemo  et  Galatea.  239 

rQafi^oTixol ,  Mtifiov  CTvyiov  rÄcya,  oiJTeg  ctKdvd-uiv ^ 
TeXxlveg  ßlßXwv,  Ztjvoöorov  aniXcaceg, 

KaXlifiaxov  aT^azidSraiy  ov  c5$  OTtXov  htravvaavreg 
ovd'  avrov  xelvov  yXwüöav  a7toa%Qiq>€t£ ^ 

owdiofitav  XvyQwv  ^qrjTOQeg,  olq  %b  'filv^  rj  ^aq>lv^ 
evade  xal  Ki]T€iVy  el  ytvvag  elxe  Kmckoiip, 

TQlßoia&'  eig  aidSva  xarar^Kovreg  aXizQol 
aXXwv'  ig  ö^  fifxäg  iov  a7toaßiaon;e , 
qno  cum  quasi  in  mediam  grammaticomm  Alexandrinomm 
officinam  contronersiarnrnque  Stadium  inducamnr,  tum  quae- 
stinncnlam  quandam  de  hoc  argumento  institutam  esse  doce- 
mur:  eiytvvag  elxe  KvxXwxIj.  Qua  in  lite  quamuis  pusilli  mo- 
menti  diiudicanda  fingimus  nobis  descriptiones  rei  pecuariae 
Polyphemi  ab  antiquissimis  usque  ad  nouissimas  quam  accura- 
tissime  rimatos  esse  homines  illos  doctos  praecipue  Homeri- 
cam,  cuius  inuestigationis  tenuis  remansit  umbra  in  scholio  ad 
Odjss.  IX,  221  codicis  praestantis  Ambrosiani  Q,  ubi  legitur: 
H7i(av  (sc.  6  noirjn^g)  dh  ftdvra  ra  moXovS'OVvra  T(p  oXoycXrJQ(p 
noifihi  tzbqI  xvvwv  ovökv  elrce  causa  addita  satis  ieiuna 
tovto  dh  aviiq>Bq6v%iag  TiQog  rffv  vftoS'eoiv.  ovdk  yaq  av  iawd^ 
Oivaaevg  dia  tijv  vXctKqv  tcSv  tcvvwv  (cf.  Euslarth.  p.  1622, 12. 
27  sqq.).  Fingebant  igitur  sibi  grammatici  isti  undique  exple- 
tarn  et  perfectam  speciem  pastoris,  oXoxXrjqov  Ttoifxiva, 
singnlas  delineationes  hanc  ad  normam  reuocantes  et  exami- 
Dantes.  Similiter  litigasse  censendi  erunt  de  ceteris  gregis 
Cyclopei  animalibus,  maxime  ei  ßoag  elxe  KvxXuxfj^  neque 
abhoimit  putamus  ab  Ulis  eruditionis  certaminibus  quaerere, 
num  xwrjyivrjg  fuisset  Polyphemus  h.  e.  num  canibus  ad  uenan- 
dnm  usus  esset,  ueluti  apud  Euripidem  u.  130,  quapropter  in 
illo  flcholio  adiunguntur  uerba  afia  xal  a^gov  Tfjy  xf^Qccv  dia 
tovTo  vTtoTl^eTai.  Theocritus  uero  uenatorem  secundum  fabu- 
lam  satyricam  exhibens  Cyclopem  lepidissimum  inde  hausit 
innentum,  quod  amatorem  rusticum  tenerae  nymphae  offeren- 
tem  facit  undecim  hinnuleos  quattuorque  catulos  ursinos,  '^qui 
cnm  illa  ludere  possint'  cf.  XI,  40  sq. 

lam  repraespntemus  animo  typum  Polyphemi,  qualis  a 


Digitized  by  VjOOQiC 


240  Georgias  Ricardus  Holland 

Theocrito  scnlptus  est:  Gyclops  adulescens  taetri  aspectns  Ye- 
Deris  potestatem  expertus  saenos  agrestesque  mores  teneris 
affectiboB  accommodare  studet  ipse  sui  niminm  amator,  param 
uafer  ad  pnellam  captandam.  Neque  tarnen  ita  Cyclopis  pro- 
prietatem  attennasse  poeta  existimandus  est,  ut  cum  Glaesero 
p.  9  statnere  liceat  repraesentari  quemuis  hominem  Bimio  amori 
iüdulgentem  et  postea  se  renocantem.  Plane  nonnm  hunc  dixe- 
ris  typnm  Theocriti  ingenio  procreatum,  cnius  extemum  habi- 
tum  poeta  bncolicns  ab  iis  qui  praecessemnt  matnatns  Ho- 
merique  fidelior  quam  alii  pediseqnos  intemam  indolem  ipse 
condidit. 

Obtinet  antem  Poljphemus  amator  locnm  sat  illnstrem  in 
amoram  historia  poetica,  cum  cantilenae  amatoriae  habeatar 
inuentor  (cf.  0.  Ribbeck  in  ann.  Bomss.  a.  1873).  Coniectando 
assequi  possnmns,  quomodo  canendi  facultas  Polyphemi  per- 
sonae  sensim  afficta  sit.  Saeuiore  enim  immanitate  eminet 
Gyclops  Homericus,  quam  ut  musicae  artis  peritus  cogitari  pos- 
sit,  qui  7colXij  goi^tp  gregem  gubemat  cf.  Od.  IX,  315.  Apud 
Euripidem  cantum  excitat  uini  uis  inuicta,  axaqiv  xiladovy 
quem  pransus  potusque  anthropophagus  balbutit  gulae  uentris- 
que  uoluptatem  perceptam  laudibus  tollens.  Musicae  facultatis 
rudimentis  institutum  inducit  Philoxenus  Pseudo-Dionysium, 
etiam  cithara  oantare  conantem  proprium  Carmen  amatorium, 
quo  celebrat  Oalateae  pulchritudinem.  Sed  hie  quoque  Bacchi 
dono  furor  poeticus  et  musicus  ei  inicitur.  Grauissimum  uero 
est  quod  iam  illum  cantu  amori  medentem  fecisse  Cyclopem 
scimus  ex  Plut.  quaest.  symp.  I,  5  (fr.  7).  Remedii  igitur  notio- 
nem  priraus  intulit.  Perfectam  cantilenam  eroticam,  qualem 
iam  Hermesianacti  uindicare  studuimus,  habemus  in  Theocriti 
id.  XL  Nihil  uinulentiae,  nihil  edacitatis,  non  axagig  ytiXa- 
dog,  sed  ^ikog  adv  l^egoev  ylvxv&vfiov  IqunvKov  (Ps.-Bion. 
XV  [Ahr.  incert.  idyll.  VI],  Isq.),  non  superbia  effusum,  sed 
desiderio  expressum,  non  citharae  immodulato  tinnitu  inter- 
ruptum,  sed  dulci  fistulae  sonitu  temperatum.  Non  sine  causa 
Theocritum  citharam  Cyclopis  Philoxenii  fistula  commutasse 
existimabimus,  ut  hac  quoque  ex  parte  pastoris  Siculi  imagi- 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  241 

nem  absolueret  mitioremqQe  redderet  charactera.  Quod  dis- 
crinien  bene  pergpexit  gramraaticorum  ernditio,  cuiuB  apnd 
scholiastam  Homeri  Odysseae  IX^  315  exstat  residunm:  7toXlf^ 
Qoi^ip'  ifiqfavTixiog  7i:Qdg  To  fiiyed-og,  ei  ye  oXrjv  nolfivrjv  qoc 
sTjOag  i^ayei  nqog  %6  oQog,  t6  yotq  avQiyyt  xqriaaGd'ai 
jioi^aivovta  fniiqov  Ttotfiivog  (cf.  Eustath.  p.  1622, 12. 
26  sq.).  lam  nero  bac  aetate  remedii  illa  cogitatio  ita  prae- 
aalet,  nt  Theocritns  quasi  hoc  in  fiindamento  eclogae  soae  XI 
stnictaram  erexerit,  eo  significantins,  quod  ad  medicnm  eam 
mittit,  cui  artis  contra  amorem  nsns  erat  nnllns  cf.  XI,  1  sqq. 
Lepide  autem  initio  consolationis  ab  ipsa  arte  Niciae  artisque 
uocabulis  profectus  nihil  ualere  eam  adnersus  Venerem  ostendit. 
Qua  ex  mente  interpretandnm  arbitramur  etiam  illnd  uu.  3  sq. : 
xovq)Ov  Si  TL  rovTO  xaJ  aöv 
ylver  in  avd'QiOTcoig, 
*qnod  explieant:  ob  facilem  asnm  minime  dolores  commouens 
(cf.  Borsdorf.  comm.  in  Theoer.  c.  XI.  laurauiae  1874  p.  3  ad 
h.  u.)  hoc  et  incnndnm  *^inter  homines  est'  uel  Mn  potestate 
hominum  est'  non  assecuti  uim  praepositionis  sTtL  Nobis  ea 
ad  medicinam  nidetnr  spectare  ita  qnidem,  nt  dicatur  illud 
remedinm  facile  adhiberi  in  hominibus;  respondet  enim 
soli  hominum  naturae.  Praedicatur  uero  Cyclops  ei^enjgO 
illius  medelae  contra  Veneris  iram,  cantus  cf.  XI,  4. 17.  Atque 
cogitamus  hoc  evQrjfia  doctos  Alexandrinos,  quorum  in  studiis 
C//Tr)a£is  '^T^^Qi  €VQt]fiaTwv  non  infimo  erant  loco,  concessisse  Nep- 


1)  In  ecl.  XI  a.  13  uerbum  asiBonr  nobis  uidetur  sententiarum  ordi- 
nem  «prorsus  corrumpere.  Dicitur  enim  Polyphemus  inuenisse  per  inter- 
uallam  demum  amoris  remedium  c  an  tum,  ipsum  Illud  asiSatv  uu.  17sq. : 
aXXa  To  «paqfiaxov  sv^ßj  xa&s^oftevos  B^  ini  ndr^ae 
wffijloQ  is  novTov  OQWv  aeiBe  roiavra. 
Plane  igitur  obtunderetur  ms  particulae  aiUa,  si  praerepta  esset  notio  pri- 
maria canendi.    Proponimus 

6  Sa  rav  Falarsiav  avretov 
'nomen  exdamans  Galateae',  quam  de  litore  reuocat  apud  Val.  Flacc. 
1,136,  nondum  sedato  aestu.  avtsXv  uerbum  de  claro  clamore  hominum 
est  Theocrito  in  usu  XXIV,  37.  50;  de  Polypbemo  Euripidi  Cycl.  u.  669. 

Leipaiger  Studien.   VIL  16 


Digitized  by  VjOOQiC 


242  Georgiiu  Bicardus  Holland 

tnni  filio  omnes,  cum  Theocritos  nt  notisBimam  landet  fjAbellam 
nn.  7sq*:     ov%to  yovv  QaiOTa  öiäy^  6  KvxliotfJ  6  naq"  a/ilv 
wQ%dloQ  IIoXvq>a^ogy  ox   iJQccro  Tag  ralateiag, 
au.  80  sq. :  ovtu)  tol  IloXvq)aiiog  BTtoLfiaivev  %bv  igcoza 

^ovalaöcjv,  qqov  dh  diay'  r]  al  XQvaov  Mdancev. 
et  redeat  inueniendi  et  medendi  notio  a  Philoxeno  ut  uidetur 
inducta  apud  plurimos  poetarum,  qui  postea  in  hanc  hare- 
nam  descenderunt  cf.  impr.  Gallimachum  laudatum  a  schol. 
Theoer.  XI,  1  (=  epigr.  47, 1. 4).  Repraesentat  bucolicus  poeta 
Polyphemum  fistnla  canentem  eadem  condicione,  quam  Her- 
mesianacti  obuersatam  esse  conieeimus,  in  scopulo  sedentem, 
in  mare  prospicientem,  dum  a  tergo  pascitur  grex  cf.  XI,  13  sqq. 
VI,  8  sq.  Sed  non  solnm  interdiu  q>vxioiaaag  l§  aovg  rnnsi- 
cam  exercet,  uerum  etiam  eam  didicit  amatorum  consuetudi- 
nem,  ut  nocturno  cantu  celebret  puellam  cf.  XI,  38  sqq. 

Ipsa  cantilena  exemplar  est  pretiosissimum  Alexandrinae  « 
artis  singula  caelantis  et  compositionis  symmetria  disponentis 
et  illustrantis.  In  artificiosa  canninis  distribntione  explananda 
multi  elaborauere  uiri  docti  et  rationem  strophicam  spectantes, 
imprimis  Hennannus,  Ahrens,  Oebauerus,  et  ad  minutiorem  in 
singulis  uersibus  responsionem  animum  attendentes,  ut  Rib- 
beckius  in  stud.  Theoer.  mus.  Rhen.  XVII  p.  564 sqq.:  nostrum 
est  canninis  erotici  elementa  indagare  et  capita  huius  odae  in 
clariore  luce  ponere. 

Incipit  Polyphemus,  ut  apud  Philoxenum,  a  pulchritudine 
Galateae  laudanda  uel  potius  comparanda  non  eins  uerbomm 
copiae  compos,  ut  formam  amatae  laude  significanti  extoUat. 
Nee  sentit  aliud  quam  candorem  teneramque  mollitiem  puellae, 
cuius  nomen  a  lacte  deriuat,  quoniam  illa  bis  maxime  rebus 
a  fusco  asperoque  adulescente  differt.  Qua  occasione  Veneris 
uulnus  acceperit,  tristi  uultu  animo  repetit  nihildum  in  fauore 
Galateae  prouectus.  Concedit  speciei  deformitatem ,  sed  op- 
ponit  diuitias,  artem  musicam,  munera.  Amoenitatem  recep- 
taculi  sui  communisque  uitae  dulcedinem  depingens  ad  eam 
fertur  cupidinem,  ut  quiduis  ab  amata  pati  sustineat  Ipse 
periculosum  ad  eam  iter  suficipere  et  aquae  pauorem  debellare 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Gatotea.  243 

paratns  totam  odinm  in  matrem  transfert,  qnae  non  adinnet 
se  qnamuis  soUicitatam. 

Haec  est  summa  canninis  Gydopei  eademqae  summa 
omnis  eroticae  cantilenae.  Auditur  uero  per  haue  sententia- 
rum  seriem  repetita  querella  de  asperitate  Galateae,  cni  in 
posteriore  canninis  parte  respondet  inuitatio  desiderii  plena 
nee  tarnen  persuadendi  ui  praedita: 

querella:  XI,  19: 

w  kevxa  raXoevBia,  tI  %6v  q>i'Uorv*  ctTtoßakXrj; 
u.  23:  oixV'    ^^'  ^^^^yeig,    29:  rlv  d*  ov  fiiXei,   ov  fia 
Jl\  ovdiv  uersus  clausula  renuntiantem  dolorem  commode 
exprimente;  u.  30:  q>evy€tg. 

inuitatio:  u.  42:  aXX^  aq>lxev  rv  n:o^^  afii  etc. 
uu.  63sq.:  i^iv'S'oig  rakareia  ycal  e^evd-olaa  Xd&oio 

waneQ  kyw  vvv  wde  xa&i^fievog  oXxaö^  anev&elv. 
Nee  minus  manifesto  desiderii  crescens  ardor  conspicitur  eo, 
quod  ipsa  allocutionis  formula  magis  magisque  blanditiis  in- 
uoluitur  cf.u.  25:  xo^a,  30:  xaQleacaiwqa^  60:  (jjtloqiov.  In 
propatulo  est,  quam  subtiliter  Theocritus  bucolicum  colorem 
et  pastoralem  naturam  denotanerit  Polyphemi,  qui  orationis 
omamenta  non  aliunde  petit  quam  e  uita  sua,  ueluti  similia 
cf.  20  sq.  24.  39,  cuius  msticitatem  diuinare  magis  uult  poeta 
lectores,  quam  uidere  —  hac  in  re  ab  imitatoribus  toto  orbe 
diuersus.  Propria  est  Theocriti  uirtus,  quod  singulas  res  ad 
imaginem  Cyclopis  conformandam  spectantes,  quas  magna  ex 
parte  a  prioribus  poetis  acceperat,  suo  usus  polito  iudicio  ele- 
gantique  ingenii  subtUitate  nouo  colore  induit  et  ad  lepidae 
speciei  concordiam  consociauit.  Non  omnes  floseulos  ad  auc- 
tores  referre  possumus;  de  nonnuUis  iam  monitum  est;  prae- 
cipue  uero  larga  exempla  poetae  suppetiisse  opinamur  in  mu- 
neribus  quae  amator  offert  nymphae  depingendis  ex  comoedia, 
ueluti  cf.  Antiphan.  fr.  11,^  ex  quo  cognosces,  quam  caute  scite- 
que  Theocritus  sua  sibi  elegerit 

Male  fors  tulit,  quod  nunc  demum  Galateae  persona  e 
tenebris  prodit  distinctioribus  lineamentis  adumbrata.  Fugit 
nos,  qualem  Philoxenus  comicique  poetae  finxerint,  quamquam 

16* 


Digitized  by  VjOOQ iC 


244  Georgias  Ricardos  Holland 

dithyrambicum,  si  qnidem  ipse  fanore  eins  frnctns  est,  peper- 
cisse  irriBionis  aculeo  probabile;  neque  cnnctanter  contende- 
rimuB  comicos  hac  in  figura  excolenda  mnltum  elaborasse, 
quam  ueremur  ne  sapra  meretricis  modulum  non  multom  ele- 
uarint.  Quod  uero  Alexis  et  Posidippus  Oalateae  nomen  quam 
Polyphemi  fabulis  inscribere  malaerant,  nimis  ambigna  fit  de 
argumento  ex  titidis  conclusio.  Neque  Theocritus  primas  par- 
tes adsignauit  Galateae  uel  aequas,  sed  paucis  lineis  definiuit 
indolem.  Non  est  multus  in  describenda  nymphae  pulchri- 
tudine,  quam  uix  totam  percepit  nnum  amatoris  lumen.  Can- 
didus  nitor  Galateae,  propria  uirtus  a  nomine  deducta  et  cum 
nomine  artissime  coniuneta,  quem  iam  a  pastore  Himerii  1, 19 
laudari  nidimus,  auspicatur  cantilenam  nobisque  in  itinere  per 
posteram  poesim  faciendo  saepius  obuiam  erit.  Venustissime 
autem  procacitatem  et  asperitatem  puellae  —  soUicitudinis 
Cyclopeae  grauissimam  causam  —  denotauit  poeta  cf.  XI,  21 : 
(xoüxix)  yavQoxiqa,  q)takü}T^Qa  ^)  oftg)cniog  Miiag 
u.  24:  q)€vy€iQ  d^  via7ceq  otg  7coXl6v  Xv%ov  a&Qrjaaaa. 
Pernix  nympha  desperatum  amorem  lenti  portentosique  uiri 
aspernatur  instantemque  cupidinem  ueloci  pede  efifugit  —  terri- 
bilis  monstri  metus  non  plane  orba,  quales  quidem  eins  mores 
describuntnr  id.  XI.  Aliter  enim  res  habet  in  id.  VI.  Ubi 
Galatea  terrore  deposito  caprarii  quem  uocat  (u.  7)  inanem 
flammam  cauillatur  pomis,  symbolis  eroticis,  gregem  canem- 
que  petens  modo  hinc  modo  illinc,  nunc  prope  nunc  procul, 
ut  maris  unda  litori  adstrepens  et  recedens.  Neque  tamen 
eorum  opinioni  subscribimus,  qui  de  immutata  mythi  forma 
in  idyll.VI  cogitant.  Helbigius  enim,  qui  symb.  philol.  Bonn. 
1. 1.  uestigia  mutationis  fabulae  diligentissime  perscmtatus  est, 
idyllioVI  eam  subesse  sententiam  censet,  ut  fauor  Galateae 
obtingat  Polyphemo,  contrariam  illam  quidem  eclogae  XI, 
ubi  spes  amantem  egregie  fallit  De  altera  illa  mythi  forma 
plenius  testimonia  examinabimus  postea:  hoc  loco  poetae 
mentem  archaeologus  doctissimus  non  satis  uidetur  assecutas 


1)  Cf.  Ribbeck.  mus.  Rhen.  XVII,  565  sqq. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  245 

esse  0-  Apparet  procaeem  pnellam  irridere  Cyclopem  ama- 
torinm  Insum  exercitando,  nt  stimnlet  insipidam  nirum  ad  se 
captandam  iocosumqne  aspectam  sibi  paret  a^ra  nel  spmnam 
uenantis  amatoris,  cüi  se  eripiat  pedum  pemicitas  nandiqne 
peritia.  Quem  si  conciliare  sibi  stnderet,  nix  övaiQtüra  xal 
aiTtolov  avdqa  appellaret.  Neque  in  ipsa  hac  ecloga  serio 
amorem  Polyphemi  expetit  Galatea,  neque  nllo  ex  loco  Theo- 
criti  coUigas  nmqnam  nymphae  fanore  frnctnm  esse  Cyclopem. 
Immo  facile  omnia  conneninnt,  si  cum  Hillero  continno  se  ex- 
cipere  idyllii  XI  extremi  et  idyllii  VI  mentem  et  consilium 
poeticum  statuimus.  Polyphemus  enim  cum  cantando  ardorem 
mulserit,  animi  insania  perspecta  (XI,  72)  ad  snperbiam  elatns 
fastidire  conatur  Galateam,  qua  pulchriorem  se  inter  Cyclo- 
pum  filias  inuenturum  sperat  (XI,  76).  Eodem  snpercilio  id.  VI 
Galateam  lasciuientem  non  respicit  cf.  25  sq.  eadem  stoliditate, 
qua  id.  XI,  77  sqq.  puellarum  risus  admiratione,  non  imsione 
sni  excitasse  sibi  uidetur,  deperire  se  nympham  marinam 
(cf.  VI,  26  sqq.)  opinatus.  Galatea  uero  ipsa,  cum  superbia  in- 
flatum  uideat  amatorem,  non  iam  amoris  igne  inflammatnm, 
ludere  audet  cum  eo,  quem  modo  reformidarat;  omnino  dua- 
rum  eclogarum  rationem  expressam  et  comprehensam  habes 
VI,  17:     HOL  (pevyei  q)LXiovra  ymI  ov  q)tXiovxa  öuoxei. 

Theocritea  haec  argumenti  tractatio,  qualem  modo  adnm- 
brare  tentauimus,  mirum  quantnm  superauerit  priores.  Ubicum- 
que  posteriorum  qnis  eandem  ad  fabulam  aggreditur  poetica 
•  arte  effingendam  uel  huius  argumenti  mentionem  inicit  narra- 
tionemue  dedacit,  semper  fere  Theocriteae  imaginis  dispiciun- 
tur  elementa,  id  quod  melius  quam  nos  ualemus  demonstrat 
bucolici  poetae  Ingenium  posterisque  propagatam  auctoritatem. 
Tenuia  remansere  uestigia  per  imitationem  sequentium  dithy- 
rambicae  comicaeque  poesis,  qnippe  quae  asperiorem  exhibue- 
rint  typum  Polyphemi;  plane  delituit  culinaria  eins  elegantia 
gnlaeque  libido.    Postea  apparebit,  quam  ubera  seges  imita- 

1)  Immutauit  paulum  et  restriiixit  sententiam  priorem  Helbigius  in 
libro :  quaest.  de  pict.  pariet.  Camp.  p.  197,  ubi  mutatiooem  fabulae  certe 
ab  idyllio  VI  proficisci  potuisse  dicit. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


246  GeoifsioB  Ricardas  Holland 

tonun  sQCcrenerit  Theocrito :  nanc  proficisci  pergemus  quo  ia- 
stitaimQS  itinere.  Num  Nicias  Milesins,  Theooriti  amicosy  hac 
in  materia  aersatas  sit  et  qua  ratione,  ad  certam  occasionem 
differemoB  sententiam  *). 

§  3. 

De  Callimachi  epyllio. 

Callimachi  Carmen  Galatea  inscriptom  non  innotnit  nisi 
nno  fragmento  propter  pisces  a  pisciom  landatore  Athenaeo 
sernato,  quo  non  mnltum  innamnr;  neque  aliis  ex  indiciis  satis 
certa  concliTBio  fit  de  Callimachi  in  hac  fabella  tractanda  anc- 
toritate,  quam  eximiam  et  exqnisitam  fnisse  in  hoc  potissimnm 
poeta  libenter  statnas.  Ac  ne  exploratom  qoidem  est  soUemne 
argnmentam  carmine  raXateia  tractatnm  fnisse,  qnamqnam 
mare  sapere  nnnm  illnd  Anstnlnm  recte  nisnm  est  editoribos. 
Legitur  enim  ap.  Athen.  VE  p.  284  c:  KalUfxaxog  h  FaXatBlff 
rov  xQvoo(pQvv  (maXel  ieqov  Ix^v) 

rj  /ÄäJilov  xQvaeiov  iTt^)  ofpQvaiv  legov  Ix^v 
t]  TciQxag  ooa  t'  alXa  (piqeL  ßv^og  aOTcerog  älfirjg 
cf.  Eustath.  p.  1067, 44  sq.  (Schneid,  fr.  37) 
h.  e.  'nel  potins  anreis  superciliis  sanctnm  piscem 

uel  percas  et  qnae  alia  gignit  maris  immensa  norago\ 
Ac  Meinekins  quidem  ad  Theoer.  XI,  56  Cyclopem  sibi  fingit 
his  nerbiSy  'nt  apad  Theocritum  Galateae  terrestria  dona  poUi- 

1)  NesdmuB,  quo  iure  Konüus  ad  Ou.  met.  Xm,  750--897  Eupho- 
r  i 0 D  em  fortasse  hoc  argumentum  tractasse  contenderit.  Respexitne  testi- 
monium  prorsus  sublestae  fidei  schol.  Theoer.  XIII',  7  sie  a  uiris  doctis 
emendatum:  t6v  "Tlar  JSatx^rtjs  vlov  'H^axXeove  frjiriv,  ItäTioUUuvtos  Si  6 
*P6d^o£   0BtoSafiapTO£ ,   Nixav9^s  Si  Krjwcos,   Ev^^itav  3i  IloXv^rjfiov 

Totf  noaatSct.voa  i^mfiwov  (Mdnek.  An.  AI.  fr.  149),  ubi  Euphorio  Cy- 
clopem Neptuni  filium  uidetur  intellßgere?  cf.  schol.  Apoll.  Rhod.  I,  40 
(Mein.  fr.  144). 

2)  Recte  uidetur  pro  tradito  iv  restitutnm  ^'  ex  Eratosthenis  uersu 
ap.  Plut.  de  BoUert.  anim.  32  p.  981d;  Bemhardyus  Eratosth.  p.  139,  qui 
dubitat  de  Gallimachea  uersuum  origine,  refutatus  a  Diltheyo  de  Callim. 
Gyd.  p.  109  adn.  2;  uide  Schneid.  Callim.  11  p.  164;  Eratosth.  carm.  rell. 
disp.  et  expl.  Hiller.  p.  34  adn.  1. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  247 

ceatnr,  ita  ipsam  a  Galatea  munera  expetentem,  qnae  mare 
gignat'.  Qua  explicatione  accepta  Bohdias  de  fab.  Rom.  p.  77 
adnot.  2  concladere  pergit  non  potaisse  Cyclopem  munera  ex- 
petere  a  Galatea  nisi  noti  compotem  £Btctum;  alterius  igi- 
tur  mythi  formae  aactorem  dubitanter  proponlt  Gallimachnm. 
Gyrenaeam  üabalam  non  immutasse  aliqno  modo  comprobat 
epigr.  47,  ubi  mnsicam  artem  innenisse  dicitnr  Polyphemns 
remedium  amoris,  quo  nix  opus  fnisset,  si  pnellae  fanorem 
sibi  conciliasset  (cf.  Heibig.  symb.  p.  361  sq.).  Nee  persnadere 
nobis  poBsnmns  amatorem  dona  flagitare  ab  amata,  praesertim 
Cyclopem  amatorem,  qua  in  re  ne  ioeum  qnidem  agnoscere 
possumus:  flagitare  est  amatae,  Galateae:  amatoris,  Poly- 
phemiy  ofiferre  et  promittere. 

Propius  ad  ueritatem  uidetur  accessisse  Sohneiderus  Galli- 
mach,  n  p.  164,  qni  arbitratnr  poetam  ibi  dixisse  'Galateam 
Polypbemi  cantnm  spreuisse  et  potius  pisces  maris  congregasse, 
quibuscum  ut  dea  marina  luderet',  quamquam  non  plane  ad- 
stipulamur.  Munera  enim  cum  Meinekio  nobis  uidentur  in- 
tellegenda  esse  propter  uerbum  (pigei,  quo  notionem  gignendi 
et  offerendi  magis  indicari  sentimus  quam  alendi  et  colendi, 
uerum  non  munera  a  Polyphemo  expetita,  sed  a  Galatea  flagi- 
tata.  Neque  tamen  a  nympha  pntamus  haec  pronuntiata,  sed 
a  Cyclope,  cui  melius  conuenit  mare  horrendum  ßv&ov  aone- 
Tov  uocare  quam  puellae  marinae  undarum  domicilio  adsuetae. 
Verborum  autem  ipsorum  contextum  probabiliter  restituere  eo 
difficilius  est,  quo  minus  de  lectione  uiri  docti  consentiunt. 
Offendimus  cum  Meinekio  et  Bemhardyo  in  noce  f^äkkovj  cum 
gradationis  hie  locum  nuUum  iudicemus,  tamen  ne  illud  qni- 
dem quod  substituit  Meinekius  1. 1.  naXov  arridet  ut  epitheton 
uile  et  pro  Alexandrini  poetae  eruditione  nimis  inane.  Schnei- 
dere uero,  'cui  nihil  uox  fiaklov  dubitationis  habet,  si  statueris 
praecessisse  nomen  alius  piscis  minus  pulchri,  unde  poetae  in 
hunc  sensum  licuerit  pergere:  uel  potius  pulcherrimnm  piscem, 
XQvao(pQvv\  respondendum  est  absonum  esse,  postquam  pul- 
cherrimum  piscem  attulit  poeta,  superaddere  uiliores  et  omnia 
cetera  maris  animalia  complecti.   Quapropter  gradationis  notio 


Digitized  by  VjOOQ iC 


248  Georgius  Bicardus  Holland 

procul  habenda  erit  et  nox  imXXov  ad  üerbam  aliqaod  in  se- 
quentibns  olim  adnexum,  nunc  snpplendom  referenda,  particala 
aatem  disionctina  i]  in  af&rmatinam  ^  matanda,  qua  ratione 
nihil  offensionis  habet  xQvaoq)QV(;  piscis  priore  loco  laudatns. 
Gogitamus  autem  Polyphemum  in  cantilena  sua,  cum  donoram 
saorum  praestantiam  laudauerit,  maesta  uoce  addere  haec:  tu 
nero,  Galatea,  non  moneris: 

T}  iiaXXov  XQvaeiOv  ijt*  6(pQvOLv  hgov  ix%^v 

r]  Ttigxag  ooa  %*  aXka  (piqei  ßvd'og  aanerog  aXfirig 
sc.  aiQEi  h.  e.  "^praefers  nimimm  sanctnm  piscem  etc.^ 
Sampsimos  in  hoc  fragmine  explicando  non  magis  felicem  faisse 
in  amore  Callimacheam  Cyclopem  quam  Theocriteum  freti  epi- 
grammate  illo  47  (Anthol.  PaJ.  XII,  150),  cuius  ex  Schneiden 
editione  adscribinrns  nersns  qaattaor: 

^ßc;  ayad'OLV  HoXvtpafxog  avevQSTO  %av  €7caoiöav 
rijQafiivqr  val  yav  ovx  afna&rjg  6  Kvxkußip. 

al  Moioat  tov  ^Eqvjta  xaxioxvalvovTL,  OlXiTCTte' 
tj  Tcavcmkg  Ttavrutv  (paQfxcanov  a  aotpLa, 
Memorabile  est,  qnod  consimilis  ansa  nidetur  fdisse  Theocriti 
idyllii  XI  et  hnins  epigrammatis:  consolator  aterque  poeta 
amicam  de  infansto  amore  et  remedium  ei  commendat  can- 
tum  Polyphemi  nsas  exemplo,  ille  Niciae,  Philippe  hie,  nnde 
cognoscitar,  quam  trita  Ulis  temporibns  faerit  de  Polyphemo 
amori  canendo  medente  fabella.    Probabiliter  igitnr  statnemas 
eodem  fere  modo  quo  Theocritnm  Battiaden  expediaisse  Gy- 
clopis  sollicitndinem ,  qaamqnam  nel  ex  misero  illo   frustnlo 
carminis  ernditio  poetae  elncet,  com  dona  illa  a  Galatea  prae- 
lata  mediae  comoediae  memor  enameranerit,  ubi  in  Äntipha- 
nis  Gyclope  Nereides  talia  ab  amatore  poposcisse  coniecimus 
et  fr.  I.    Ac  nescio  an  doctns  poeta  uerbis  val  yav  ovk  afxa- 
^g  6  KvxXioifj  eorum  de  Polyphemo  iudicio  tecte  aduerse- 
tar,  qai  nil  nisi  brntom  monstrnm  ducebant,  inter  quos  erat 
Eoripides  cf.  Gycl.  u.  173.  493.   Vide  Dion.  Ghrysostom.  or.  ad 
Alexandr.  (XXXH)  I  p.  432,  29  sqq.  D.:   fmkkov  d"  iawg  ovx 
^HqanXel  jcQoaiotxev  vfuSv  6  Srifiog,   aXXa  KevxavQfi)  vtvl  ^ 
KvnckwTtL  TCCTtioxoTi  xai   €Qwvvi,   To  fikv  Gtufia  ioxvQ^i 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  249 

xai  fieyahi),  ttjv  öe  öidvoiav  ccfia^eL  Cic.TuscV,  39, 115. 
Prndentiam  enim  adsigoasse  qaosdam  mythorum  ioterpretes 
Polyphemo  Boam  nimirum  si  dis  placet  patet  ex  Sera,  ad  Aen. 
HI,  636 :  ^malti  Polyphemum  dicunt  unum  habaisse  oculum, 
alii  duos,  alii  tres:  sed  totnm  fabalosom  est.  nam  hie  nir  pru- 
dentissimas  fnit,  et  ob  hoc  ocalam  in  capite  habaisse  dici- 
tar,  id  est  iaxta  cerebram,  qoia  pradentia  plas  uidebat. 
aeram  Ulixes  eom  pradentia  superauit,  et  ob  hoc  eam  cae- 
casse  fingitar'.   cf.  Lehrs.  AiistJ  p.  205  adnot. 

Alias  coniecturas  de  CaUimachi  epyllio,  qaod  Hecalae  arte 
ac  tenore  caelatam  fingimos,  nunc  recidimos:  fortasse  postea 
ad  hone  poetam  recarrendam  erit. 

§4. 

De  carmine  Bionis. 

Unns  restat  poetaram  Alexandrinonun ,  qaem  huic  arga- 
mento  operam  impendisse  scimas  indicio  sat  certo,  Bio  Smyr- 
naeus,  qaem  ßovxohxwv  btcwv  Tcotrjzwv  tempore  tertinm  faisse 
nnnc  qaidem  Saidae  s.  u.  GeoK^irog  creditar.  Laadantor  enim 
a  Stobaeo  flor.  110,17  sab  titalo  n:eQi  ILcldog  haec  Ix  rviv 
Tov  BiMvog  ßovxoltxwv  (Ahr.  fr.  XV) 

avTciQ  iywv  ßaaev/ÄOi  ifiav  oöov  ig  xo  xdravreg 

xiyo  7t ort  ipd/iia^ov  re  xai  ^iova  xpLdvqiaduiv 

XiaoofiEvog  raldretav  a/crjvia'  xdg  di  yXvuelag 

ilTtldag  votcctIlo  fiixQi  yt]Qceog  ovx  anokeixpixi. 

Nemo  dnbitaait,  qain  referenda  essent  haec  ad  carmen  ali- 

qaod  a  Bione  de  Pol3rphemi  et  Galateae  amoribns  compositam. 

Prodit  aatem  in  conspectam  Polyphemus,  a  qao  cogita  nerba 

illa  pronantiata,  in  scopulo  litoris  nymphae  marinae  moUem 

cantilenam   emittens  —  trita  imago,   qnam  sollenmem   plas 

semel  deprehendimas.    Non  est  exorata  Galatea  d7ti]vr^g  tenero 

canta  Gyclopis.    Et  aidetar  mollis  poeta  uestigia  premens  ba- 

colicoram  principis  teneros  affectas  sno  ex  more  nimis  sab- 

tiliter  expoliaisse  et  extenaasse,  qaippe  qai  ipc&vQlKovra  pro- 

ponat  eam,  caias  uox  uel  fistala  aix  aeqaiperet  mitem  susarram 


Digitized  by  VjOOQ iC 


250  GeorgioB  Ricardus  Holland 

frondis  anra  agitatae.  Inest  antem  nescio  quid  maeroris  in 
primifi  dnobns  nersibos,  quasi  melancholica  continentia,  qua 
suam  h.  e.  consuetam  sibi,  semper  tarnen  irritam  uiam  se 
profectarnm  poUicetur  Polyphemos  dnlcissime  soniturus  non 
Galateae,  sed  surdae  harenae.  Agnoscimas  uero  imitationem 
Theocriti  eo,  qnod  Bio  quoqne  adnlescentem  nidetnr  finxisse 
Gyclopem,  cum  is  nsque  ad  nltimam  senectntem  iacnndam 
spem  se  non  depositnram  praedieet  nn.  3  sq.  Indnxit  igitur 
Bio  Polyphemom  prorsns  emollitom  hac  in  re  instae  mensurae 
sensu  Theocriti  proprio  destitutus.  Laeunm  est  iudicium  de 
hoc  charactere  Schmitzii  (adnotationes  ad  Bionis  et  Moschi 
carm.  Monast.  1856  p.  34),  qni  Bionem  opinatnr  ^meliorem  red- 
didisse  Cyclopis  personam  et  num  primus  hoc  fecerit^,  in  medio 
relinquit. 

Statio  fragminis  illios  si  accuratins  indagetur,  libenter  ad 
cantilenae  amatoriae  finem  relegemus  spem  propositi  tenacem: 
quid  fere  praecesserit,  indicant  uerba  av%aQ  eyiiv,  qnibus  pro- 
cul  dubio  opposita  erat  Galateae  mentio  sie  fortasse:  'pnella 
quidem  mea,  eheu,  nihil  mouetnr,  quamuis  magna  poUicear, 
quamuis  sim  non  contemnendae  speciei';  tamen  ego  non  de- 
sistam  etc.^)  Hac  ratione  non  ut  Theocriteus  Cyclops  con- 
clndat  cantum  excusso  amore,  sed  spei  adhaerescens  magis- 
que  inflammatusy  quod  nescio  an  cum  Bionei  amatoris  indole 
melius  conuenerit. 

Non  sine  probabilitate  ex  Smyrnaei  fragmentis  nonnuUa, 
quae  collegit  Stobaei  cura,  recentiorum  sagacitas  in  huius  ar- 
gumenti  orbe  locauit  Memoriam  enim  soUemnis  sententiae 
reuocat  frgm.  XVni  Ahr.  Stob.  ecl.  phys.  I,  9,  3: 

Molaag  '*EQwg  ^alioi,  MoiaaL  tov  ^EQwra  (piQotev. 

(iiok/cav  Tai  Moiaai  fioi  ael  7tod^iov%L  öidoiev, 

xav  ykvxeQav  /ÄokTtdv,  rag  (paQficncov  aöiov  ovöiv, 
a  Piersono  apud  Valckenaerium  huc  relatum  assentientibus  Hel- 
bigio  (symb.  phil.  Bonn.  p.361  adnot4)  et  Schmitzio  p.SOsq., 
qui  recte  Theocriti  XI,  Isqq.  15 — 17  sententias  de  amoris  medi- 

1)  Consimilis  color  sententiae  Theoer.  11, 164 : 

iyca  S'  oicof  tov  ifiov  jtovov  m^neQ  vnearav. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  251 

cina  ((pagfuoTcov)  a  Mosis  petenda  comparat  Propria  aero  est 
uirtas  Bioneae  sententiae,  qnod  distinctins  exprimit  Amoris  et 
Mosaram  innicem  se  sableuantinm  rationem.  Excitat  enim 
amor  masicae  artis  Stadium,  qnod  mrsus  amorem  placat  et 
aestom  mitigat  Qaod  expertus  Polyphemns  Musarum  sibi  ex- 
petit  &üorem,  qnae  Amorem  adimantO»  snblenamen  antem 
ardoris  praebeant  cantnm.  Adprime  £Btciebat  haec  sententia 
ad  Bioneae  poesis  genus,  qaod  eroticum  magis  dicas  quam 
bncolicum,  ad  Amoris  dei  personam  casusque  fictos  praecipae 
spectans,  cuius  saeuitiam  et  procacitatem  conqueri  non  desistit 
poeta  cf.  fr.  IX.  XII.  XTTT,  cuius. cum  Musis  commercium  usu 
edoctus  exponit  fragmento  VIII  cum  fragmento  XVin  utiliter 
coDferendo.  Ab  hoc  autem  si  licet  incohemus  cantilenam  Poly- 
phemi  ita  quidem,  ut  initio  Bionei  carmiois  id  optet,  quod 
exitu  Theocritei  assecutus  est:  solacium  Musarum  et  remedinm 
amoris,  finem  £aciat  apud  Bionem  maesta  querella,  qua  incipit 
apad  Theocritum,  non  sanatus  neque  amoris  furore  attenuato. 
Inter  haec  fragmenta  insertum  est  ab  interpretibus  fr.  XIV  Stob, 
flor.  65,  4:  fiOQq>a  xhjXirteqviat  Tcikec  xakov,  aviqt  ö  aXna, 
qaae  uerba  uirtutes  suas  praedicantem  dixisse  Polyphemum 
credibile  est,  quem  propter  ingentes  uires  superbire  uidemus 
Ott.  met.  Xm,  842  coli.  c.  u.  864.  Et  nescio  an  congruat  cum 
Cyelopis  potissimum  (cf.  Schmitz,  p.  40)  constantia  fidelique 
assiduitate,  si  fragmenti  11  prouerbialem  dictionem  de  amore 
et  spe  sua,  quam  ad  senectutem  obtenturus  est,  usurpet  Stob, 
flor.  29,  52 :  h,  x^afÄivag  Qa^df^iyyog,  OTtwg  loyog,  alkv  iolaag 
%a  Xl&og  ig  ^wxfMV  xoikalvewai^^), 

1)  <PiQouv  uix  Sanum.  Si  ^d^futxov  postulat  Polyphemus  a  Musis, 
non  optabit,  ut  adducant  Amorem,  qui  eum  iam  sollicitat,  sed  ut  auferant; 
qttodsi  ^e^eitf  altera  notione  acciperes,  ut  tpä^e&v  xai  aysiv,  Musae  dice- 
rentur  secum  auehere  Amorem ;  at  ipsae  manento.  Quare  ona  litterula  — 
üquida  consona  in  alteram  —  mutata  proponimus 

Moüras  "E^eos  xaXeoi ,  Moiaai  rov-^E^at^  ayaXoiav. 
Id  exitu  quattuor  syDabarum  cum  elisione  in  quinto  pede  coniuncto  non 
offendendum  cf.  fip.  VII,2:  ataT^  avvacd-ai,    IX,  10. 12:  'E^an'  iBidaaxov. 

13.  xn,3. 

2)  In  simili  sententia  dictum  illud  in  partes  uocat  Xenopithes  amator 


Digitized  by  VjOOQiC 


252  Geoif^us  Ricardos  Holland 

cum  apad  Theocritam  qnoqae  proaerbia  adhibere  soleat  cf. 
XI,  75  cum  Hilleri  adnot.  Permira  uero  est  ratio  Schmitzii, 
qai  fragmenta  omnia  fere,  quae  non  aperte  aliam  conexam  pro- 
dant,  huc  referre  propensus,  frgm.  XL  XIII.  IV.  III  (cf.  etiam 
ad  fr.  II),  ipse  sibi  non  minus  incertas  causas  opponit;  cnias 
ambignom  indicium  facile  ad  refatandam  acriter  reici  debet 
in  fragmento  XI,  nbi  Bio  sententiam  n.  1: 

olßioi  Ol  q>tXiovx€gy  iTttjv  taov  aytBQctiuvtaL 
exemplis  ab  heroibos  sumptis  illustrat  et  Schmitzio  p.  38  ^Poly- 
phemns  Galateae  de  amantiom  qni  redamentnr  felicitate  ceci- 
nisse'  nidetnr  non  repntanti  Uli  quidem,  quam  peruerse  puellae 
amator  Gyclops  exempla  petiisset  ab  amicorom  eoramqne  ho- 
minom  fidelitate  et  amicitia.  Qnibos  ex  opinionibos  cum  non 
moltum  lucremor,  certiores  redipiscimnr  Bionei  epyllii  reli- 
quias  ex  testimoniis  nel  testimonio;  nam  nix  licebit  de  Bionis 
oposcolo  accipere  nersus  Myrsonis  incert.  idyll.  Ahr.  VI,  1  sqq. : 
Afig  vi  %L  ^oi  ^vxlda  JSmeldv  fiiXog  aöv  kiyalvetv 
If^egoev  yXvnvdr^ov  iQunLxoVy  olov  6  KvKkwtf) 
aetoev  nokv<pafiog  Itt'  '^ovi  t^  rakarelff; 
ex  quo  Ahrens  huic  eclogae,  quae  inter  Bioneas  nmnerabatnr, 
Smymaei  nomen,  qnod  sola  ex  Fnlnii  Ursini  aactoritate  prae 
se  ferebat,  dempsit.  Nonc  id  tantam  discitnr  ex  illa  mentione 
maxime  in  deliciis  fuisse  amores  illos  pastoribas,  Polyphemum 
nero  repraesentasse  Sicnlis  certe  moUis  carminis  amatorii  et 
actorem  et  cantorem.  Egreginm  antem  est  testimonium  de  Bio- 
nis carmine  in  Ps.-Moschi  epitaphio  Bionis  na.  59 — 64,  qnibns 
discipnlus  ostendit  diserte  praeceptoris  celeberrimnm  epyllium 
Galateae,  qnomm  de  pretio  indicium  nunc  suspendere  placet; 
id  unum  sufficiat  adnotasse  confirmari  bis  uersibus  quam  ex 
ipsius  carminis  fragmento  deduximus  conclusionem,  repulsam 
tulisse  Polyphemnm. 

Videtur  igitur  Bio  ab  ea  quam  Theocritus  praeierat  uia 
non  declinasse   in  hac   fiabula  poetice  tractanda  nisi   molli 

apud  Aristaen.  1, 17:  nlrir  ovx  aTtayvioCTiov  taina  iifri  roie  avS(^und^ts 
TÖiv  i^üTcav'  ^avli  yaQ  v8axos  ivSaXaxdfS  imaxal^ovoa  vtal 
nsT^av  olSa  icoiXai$faiv, 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  253 

Buo  animo  magis  indalgens  nimis  limando  Cyclopid  asperi- 
tatem. 

Haec  comperta  habemas  de  Graecis  hnios  argamenti  trac- 
tationibiDB,  qasdes  qnidem  propriae  indolis  poetae  institnerint 
Ac  postea  qnidem  hanc  fabellam  peculiaris  carminis  suppedi- 
tasse  materiam  poetae  Graeco  Latinone  non  traditur.  Abiit 
autem  in  nasta  poemata  materiae  mythologicae  ubertate  abnn- 
dantia,  qnornm  in  apparatn  accepto  est  nsni.  Loqnimnr  nero 
de  8ublimiore  et  subtiliore  poesis  genere,  humilins  hanc  ma- 
teriam minime  spreuisse  mox  ostendetnr.  Ea  tamen  uirtnte 
praecellnnt  aetas  Romana  posteriorqne  Graeca  in  hoc  mytho 
propagandO;  qnod  exhibent  egregia  testimonia  et  indicia,  qni- 
bns  illnstratUT  tempns  praegressum,  qnod  largam  monstrant 
nestigioram  copiam  retrouersns  porrectam,  qua  adinti  quam 
fecimns  iactnram  aliqno  modo  compensare  et  possumus  et 
conabimnr. 


Caput  YUI. 
De  narratione  Outdiana. 

Qnomodo  innotuerit  Romanis  fabnla,  nnnc  non  quaerimns ; 
ante  aetatem  Augnsteam  nnlla  eins  reperitnr  memoria,  inde 
ab  hac  in  celeberrimis  nersatur  laudata  a  Vergilio,  Horatio, 
Propertio,  Onidio.  Atqae  nunc  qnidem  seorsnm  tractabimus 
narrationem  Ouidianam  met.  XIII,  740 — 897,  cnm  ea  proxime 
accedat  ad  peculiaris  poematii  indolem  et  ubera  ipsius  poetae 
ingenii  documenta  prae  se  ferat.  Repraesentabimus  uero  pri- 
mnm  descriptionis  totam  imaginem  obseruantes  typumPoly- 
phemi,  indolem  cantilenae,  typum  Galateae,  ut  apnd 
Theocritum  fecimns,  deinde  de  fontibus  Ouidii  institne- 
mus  disquisitionem. 

Polyphemus  Ouidii  est  anthropophagus  Homericus  amore 
correptus.  .  ^Inmitis  et  ipsis 

horrendus  siluis  et  uisns  ab  hospite  nuUo 
inpnne  et  magni  cnm  dis  contemptor  Olympi' 


Digitized  by  VjOOQ iC 


254  Georgiiu  Ricardas  Holland 

(an.  759  sqq.)  mores  aspectu  comprobat.  Redeunt  trita  illa: 
ingeDS  corpus  ac  robur  (u.  842  coli.  u.  864),  terribüis  ocolus 
media  in  fronte  collocatos  (un.  851  sqq.),  tonitm  uocis  (785  gq. 
876sq.)y  barba  hirsuta  et  rigidi  capilli  frondosae  arboris  spe- 
ciem  capiti  praebentes  et  saetae  totnm  corpns  occnpantes 
(765  sq.  844  sqq.).  Premit  litns  immensi  uiri  pondns  spatioso 
passu  se  mouentis  (cf.  a.  776) ,  nee  sufficinnt  ei  hnmanae  in- 
strumentorum  mensnrae :  pinnm  malo  similiorem  quam  bacnlo 
gestat;  centnmqne  harondinibas  eget  fistola,  quae  tanto  ori 
adaptetnr  (782  sqq.).  Mansemnt  Aetnae  montis  cannm  antrum 
domicilinm  (cf.  un.  770.  777  al.)  et  res  pecnaria  soUemnis, 
utmmqne  tarnen  locupletiore  omatu  instmitur.  Enumerat  enim 
Cyclops  un.  812 sqq.  poma,  uuas,  fraga,  coraa,  pmna,  casta- 
neas,  arbuta,  et  illnd  "^panperis  est  nnmerare  pecus^  u.  824 
ostendit  diuitis  domini  superbiam  amplissima  possessione  fan- 
datam,  quamqnam  non  est,  cur  praeter  capras  et  oues  alias 
pecudes  aluisse  statuamus  Polyphemum.  Qui  et  ipse  astntnm 
peritnmque  uenatorem  se  commendat  amatae  uu.  831  sqq. 

lam  ut  ad  mores  depingendos  transeamus,  indomita  sae- 
uitia  regnat  per  totam  naturam  amore  quidem  mitigata.  Neqne 
enim  prorsus  deposuit  morum  feritatem,  sed  exercere  aliqaan- 
tum  desiit  alia  eaque  grauiore  libidine  incensus,  qua  reliqna 
obliniscitur;  sie  tantum  uere  dicitur  uu.  768 sq.: 

caedis  amor  feritasque  sitisque  inmensa  cruoris 
cessant,  et  tutae  ueniuntque  abeuntque  carinae. 
Quem  uu.  860  sqq.  effreoato  furore  in  Acim  uidemus  insanien- 
tem  et  inuehentem,  eum  ab  antiqua  crudelitate  desciuisse  non 
credimus.  'Magni  cum  dis  contemptor  Oljrmpi'  louem  inflato 
despicatu  spemit  ^et  caelum  et  penetrabile  fulmen^  (857)  sab- 
limiorem  intellectum  professus  uerbis  843 sq.: 

nam  uos  narrare  soletis 
nescio  quem  regnare  louem. 
Adnota,  quam  prudenter  Theocritus  similes  minas  similemqae 
impietatem  imagini  suae  inferre  euitauerit.    Cachipno  sublato 
Cyclops  Telemi  uaticinium  contemnit  uu.  770  sqq. ,  ut  apad 
Synesium  Ulixis  praestigias,  cum  apud  Theocritum  'natem 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Gftlatea.  255 

stolidissimum^  dignum  indicet,  cni  mala  imprecetur.  Cni  im- 
portnnitati  respondet  amoris  intemperata  libido,  qaae  ingen- 
tem  nimm  iosolito  ardore  corripnit  cf.  762  sq.,  id  qnod  grandi 
similitudine  illnstrat  poeta  na.  867 sqq.: 

nror  enim,  laesnsque  exaestuat  acrins  ignis, 
comque  suis  uideor  translatam  niribus  Aetnam 
pectore  ferre  meo  0- 
Hunc  fiacile  credimus  officioram  snornm  oblinisci  (763)  neque 
gregibas  idoneum  exsistere  dncem  (781).  Quin  etiam  deuenit 
ad  preces  et  miserationem  flebili  uoce  innocandam  intolerabili 
aenmmauexatns  (8558q.),  quo  Theocritens  non  descendit.  Ut 
libidines  monstri,  ita  aucta  superbia.  Exposita  enim  descrip- 
tione  pulchritudinem  uirtutesque  suas  coUaudat  et  taetrum 
aspectum  pro  uirili  uenditat  840  sqq.,  quam  ad  ostentationem 
apud  Theocritum  Cyclops,  qualis  quidem  idyllio  XI  propo- 
nitur,  non  confhgit.  Noua  uero  lumina  huic  imagini  adspersit 
zelotypia  Polyphemi,  cum  compertuqi  habeat  Galateae  magis 
quam  ipsum  cordi  esse  pastorem  Acim.  Gonsentaneum  hanc 
aemulationem  stimulos  addere  amori  per  se  ardentissimo  ne- 
que eo  ualere  in  homine  natiuo,  ut  amatam  aspemetur,  sed 
ut  flagrantissimum  odium  in  aemulum  coniciat  hoc  sublato 
fauorem  se  adepturum  ratus. 

Paucis  complecti  Übet  typum  Polyphemi  Ouidianum.  Con- 
tinet  onmes  fere  colores  ab  Alexandrinae  aetatis  artificibus  ei 
appictos,  sed  in  malus  auetos  et  amplificatos,  ut  illius  aeui 
accurata  subtilitas  nonnihil  euanuerit.  Mitigata  autem  atque 
delenita  Cyclopis  natura,  quam  summo  studio  caelare  et  in 
medium  proponere  placuit  imprimis  bucolicis,  non  modo  non 
sentitur,  sed  reuersa  inuenitur  prorsus  fere  in  Homeri  formi- 
dulosam  speciem.  Omnino  Ouidius  singula  lineamenta  ab 
Alexandrinis  mutuatus  totum  colorem  Alexandrinae  artis  spiri- 
tumque  operis  musiui  non  uidetnr  assecutus  esse.  Horrenda 
autem  figura  Polyphemi  optime  intellegitnr,  si  quomodo  af&- 
ciantur  cernis  qui  prope  eum  uersantur.    Ut  Ithacenses  pallido 


1)  Catull.  LXviUb,  13 :  com  tantam  arderem  quantum  Trinacria  rupes. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


256  Georgias  Ricardus  Holland 

timore  perterriti  fuginnt  Acis  et  Galatea.  —  Quae  descriptio 
si  minus  arridet,  non  tota  est  culpa  Nasonis,  ütpote  qui,  cum 
Aeidis  fatam  narrantem  faceret  Galateam  terribilisqae  aemnli 
insidias  persequentem,  artis  consilio  permotus  non  potait  non 
supponere  ei  orationem  inuidia  aliqua  exacerbatam  (cf.  Feder. 
1. 1.  p.  xm). 

Neqne  Theocritei  ingenii  tennitatem  aequiperat  Poljphemi 
cantilena  Oaidiana.   Non  desideratur  artificiosa  qnaedam  com- 
positio  quamnis  cum  bncolici  formosa  perspicnitate  minime 
comparanda.     Numeros  enucleare  supersedemus :   respiciatur 
adlocutionis  copiosa  ars  non  solum  abundans  epithetorum  über- 
täte, sed  uerborum  coUocatione  gratissime  uarians  orationem 
modo  binos  comparatiuos  singulis  nersibus  copulando  modo 
binas  res  comparatas,  nunc  anteponendo  attributum  nunc  post- 
ponendo  nunc  interponendo.    Duo  uersus  Cyclopis  laudationem 
incohantes  808  sq.  respondent  duobus  qui  inuitationem  conti- 
nent  838  sq.    Bene  in  uerborum  coUocatione  symmetrica  Naso 
exemplarium  Graecorum  usum  obseruauit,  praecipue  Theocriti 
eadem  initio  uersuum  repetens  uocabula  cf.  ^sunt^  810.  813. 
814  (Theoer.  XI,  45  sqq.).  827  sq.  Mam'  838  sq.  uel  initio  et  post 
caesuram  semiquinariam  eiusdem  uersus  cf.  822  uel  praegressi 
uu.  812  sqq.  821  sq.  847  sq.  uel  seqnentis  uu.  81 5  sq.  uel  initio 
uersus  et  post  caesuram  bucolicam  u.  819.    Adaequare  amat 
qui  canit  cum  gratia  quadam  uersuum  exitus  cf.  827 sq.: 
sunt,  fetura  minor,  tepidis  in  ouilibus  agni, 
sunt  quoque,  par  aetas,  aliis  in  ouilibus  haedi. 
834 sq.:  inueni  geminos,  qui  tecum  ludere  possint, 
inter  se  similes,  uix  ut  dignoscere  possis, 
(cf.  Korn,  ad  h.  I.).   Argumentum  cantilenae  amatoriae  soUemne 
est  atque  singulae  partes  ex  constanti  usn  expressae.    Tarn 
aperte  uero  repetuntur  sententiae  Theocriteae,  ut  ilico  similia 
iuxta  ponere  satius  sit,  quamquam  de  fontibus  quaestionem 
postea  plenius  tractabimus  M.    Est  autem  uerbositas  Ouidiana 

1)  Studium  comparationis  ipsi  excitant  h&c  in  re  Ouidins  et  Tbeo- 
critus;  nee  defuere,  qui  aimilia  conferrent:  nouissimus  uidetur  esse  qui 
uuper  innotuit  loa.  Audr.  WashietI:  de  similitudinibus  imaginibusque  Oni- 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  257 

qaasi  explicata  atque  extensa  e  radice  breuitatis  Theocriteae 
(Washietel.  p.  129  sq.).  Compellatio  enim  Galateae  nn.  789—807 
per  duodeaiginti  nersus  continuata  primariam  hausit  senten- 
tiam  ex  dnobns  nersibus  Theoer.  XI,  20  sq.  eadem  semata 
partitione,  ut  altera  parte  priore  formositaB  nymphae  compa- 
rando  celebretur,  pnellae  mores  animnsqtie  denotentnr  et  de- 
plorentur  altera  posteriore  cf.  Theoer.  XI,  20:  Ouid.  789—797. 
Theoer.  XI,  21:  Ou.  798— 807,  binis  eomparatinis  respondenti- 
bns  temis  denis.  Segregantnr  dnae  partes  manifesto  nomine 
amatae  repetito  n.  798: 

saenior  indomitis  eadem  Galatea  inneneis, 
qnod  admonet  nos  pronominis  'idem^  simili  ratione  apnd  Theo- 
critnm  nsnrpati,  nbi  (XI,  34)  Polyphemns  a  deformitate  sna 
transit  ad  dinitias  landandas: 

aXl"  wir 6g  (sie  eodd.  e  a  s),  roiovrog  idv,  ß<na  xLXia  ß6ax(o. 
Liberins  in  nsnm  snnm  nertit  Naso  bncoliei  eomparationes  nt 
hie  ineipiens  a  eandore  laeteae  pnellae,  enm  qno  eomparat 
folinm  ninei  ligustri  u.  789,  non  lae  eoaetnm,  cnins  moUitiem 
n.  796  conferre  malnit,  enm  Theocritns  hane  nirtntem  potins 
ad  agni  similitndinem  renocet  apnd  Onidinm  non  exstantem. 
Alteram  nero  partem  prorsns  ab  eadem  ineohat  imagine  poeta 
Romanns,  qna  Graeens: 

^oaxia  yav^ariQa:  saenior  indomitis  inneneis; 
alteram  comparationem  sno  ex  ingenio,  enm  nnam  matnram 
quidem,  non  cmdam  adhibnerit  iam  n.  795,  ita  nariat,  nt 
asperitatem,  qnam  enm  Ribbeekio  mns.  Rhen.  XVn,  565  sqq. 
noee  q>iaXoyciQa  significari  eonsentimns,  eonferat  enm  tribnlis 
n.  803  eodem  ex  orbe  natnrae  atqne  nna  petitis. 

Cetemm  in  comparanda  Galatea  Inxnriatnr  Naso  occasio- 
nem  amplexns,  qna  nbertatis  sermonisqne  nariandi  stndio  in- 
dnlgeret  non  parcns  promns  imaginnm  nerbommqne  thesanri. 
Nee  tarnen  enm  similitndinnm  orbem  exeedit,  qnem  simpliei 
Cyelopis  menti  aeeommodatnm  exspeetes.  Omnes  fere  res  eom- 

dianis  YmdobonaelSSd,  qtd  p.  121—135  Polyphemi  cantilenae  sententias 
auctoribas  restitait  aüo  ac  nos  asus  consilio  non  semper  feiici,  quem  gra- 
oioribas  tantmn  lods  landare  snfficiet. 

L«ipsi8r«T  StudUB.  YH.  17 


Digitized  by  VjOOQ IC 


258  Qeorgius  RicarduB  HoUand 

paratae  ex  obsernatione  natnrae  sant  petitae  nno  excepto  nitro 
u.  791,  nt  ex  plantanun  arbonunqne  condicione  lignstram  789, 
alnuB  790,  palma,  platanus  794,  qnerciis  799,  salix,  nites  800, 
tribuli  803;  e  flornm  frogomque  notitia  prata  790,  nua  795, 
hortns  797;  ex  tempeetatiim  uarietate  soles  hibemi,  aestina 
umbra  793,  ignis  802,  nenti  noluerisqüe  anra  807;  ex  amniam 
marisque  consnetadine  conchae  792,  glacies  795,  nndae  799, 
scopnli  801,  amDis  801,  aeqnora  804;  e  gregnm  cnltnra  haedns 
791,  lac  coactum  796,  muenci  798;  ex  uenationifi  peritia  nrsa 
803,  hydrus  804,  cernuB  806 ;  quin  etiam  'landatnm  panonem' 
n.  802  et  cycnnm  n.  796,  de  qnibns  fando  tantnm  nidetar  andi- 
nisse,  ornamenti  loco  interponit.  Qni  mos  amatae  comparan- 
dae  nel  formae  aliarnm  rernm  similitndine  illnstrandae  non 
dnbitamns,  qnin  ex  popnlari  nsn  natinorum  hominum,  pasto- 
rnm,  nenatornm,  messornm  originem  repetat  hanc  in  fabnlam 
fortasse  a  mimographig  Sicnlis  inductus.  —  Ab  adlocntione 
transgreditnr  Polyphemns  ad  dinitias  suas  pnellae  praedican- 
das  primnm  commodam  monstrans  habitationem  in  antro  sno 
nn.  810 — 820,  qnos  nersns  nerbositate  rhetorica  effictos  esse 
nides  ex  quinqne  Theocriti  nersibns  XI,  44 — 48,  etsi  aemnlns 
Romanns  longo  recessit  ab  exemplari  Graeco,  a  qno  nihil  fere 
nisi  uinnm  mntuatns  est,  hie  qnoque  bncolici  poetae  snbtili- 
tatem,  qni  pastorem  feeit  minns  fniges  resqne  edendas  amatae 
promittentem  qnam  nmbram  resqne  sentiendas,  nertens  in  ntili- 
tatem.  Pergit  landare  Cyclops  possessionem  snam  decem  nersi- 
bns 821 — 830  compositis  ex  similitndine  qnattnor  Theocriteo- 
mm  XI,  34—37.  Singnla  innenies  exaggerata.  Mille  pecndum 
amplificatae  in  nnmemm  immensnm,  item  pasena  dilatata  atqne 
extensa,  singnlae  pecndes  discretae:  omnia  nero  eo  ancta,  qnod 
ostendit  opes  suas  pastor  dines  pronomine  demonstratino  'hie' 
nn.  821.  824  et  n.  825  nerbis  bis:  '^praesens  potes  ipsa  nidere'. 
Ferro  qnae  tribns  hemistiehiis  Theoeritas  denotarat  feraram 
horrida  mnnnscnla  XI,  40  sq. ,  longiore  Septem  nersnnm  de- 
scriptione  omamentis  additis  lepidis  depingit  Onidins  nn.  831 
— 837.  Minns  bene  ei  cessit  deformitatis  Cyclopeae  enarratio 
uu.  840—853,  qnam  contaminanit  ex  Theoer.  id.  XI,  31—33 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  Po]yphemo  et  Galatea.  259 

et  VI,  34—38.  Nimimm  eas  elegit  rhetoricus  poeta  Cyelopeae 
fonnae  partes,  in  quibm  splendida  ostenderet  artificia:  magni- 
tudinem,  cni  louis  maiefitatem  opponeret,  capillornm  saetaram- 
qae  largnm  prouentum,  qaem  exemplo  arbomm  et  eqnorum 
defenderet,  nnnm  oculom,  quem  cum  Solis  orbe  conferret 
Simplicitas  uero  et  modestia  Polyphemi  Theocritei  hac  ratione 
plane  detersa  est  In  reliqna  camninis  parte  uestigia  bucolici 
relinquit  Naao,  cum  ibi  senno  fiat  de  aemulo  Gyclopis,  quem 
nondum  nouit  Theocritus.  Nocui!  aatem  hnic  cantilenae  rhe- 
torica  ars  magis  quam  profuit  etiam  in  sequentibus  conspicua, 
ubi  amator  causis,  cur  exoptandus  magis  et  retinendus  quam 
reformidandus  nideretur,  iam  commemoratis  nouam  adicit  for- 
mula  u.  854  'adde  quod'  non  minus  frigida  illa  quidem  quam 
quae  sequitur  oppositio  impietatis  in  deos  et  reuerentiae  erga 
puellam  uu.  857 sq.: 

quique  louem  et  caelum  spemo  et  penetrabile  fnknen, 
Nerei,  te  uereor:  tua  fulmine  saeuior  ira  estO- 
Quod  nos  quidem  sentiamus,  suauem  teuerem  bucolici  carminis 
hac  in  cantilena  non  assecutus  est  poeta  Romanus,  quamquam 
uersuum  Theocriteorum  consilium  etiam  metro  et  forma  ex- 
pressum  hie  illic  bene  perspexit,  ut  monstrat  imitatio  Theoer. 
id.  XI  u.  29:       vlv  ö^  ov  fiiUiy  ov  fia  Jl\  ovdiv, 
cui  et  ex  sententia  et  ex  numero  uersus  clausulae  maerorem 
quendam  denotante  respondet  Ouidianus  u.  869 : 

nee  tu,  Galatea,  moueris 
(cf.  Washietel.  p.  135,  qni  bene  comparat  Theoer.  m,  33). 
In  uniuersum  igitur  quamuis  sollerter  Naso  singulos  colores 
miscuerit,  tarnen  non  ea  semper  in  suum  usum  uertit,  quae 
subtilissime  excogitata  erant  a  prioribus  (cf.  Feder,  p.  XII),  nee 
potuit  ea  adhibere,  utpote  qui  aliam  sibi  mente  conformasset 
amantis  Cydopis  imaginem:  inuiti  tamen  desideramus  bella 
illa  Theocriteae  cantilenae:  ardoris  initium  (XI,  25 sqq.),  matris 


1)  Süniles  oppositiones  apnd  Bcriptores  eroticos  sunt  lamina  oratio- 
nis,  quibus  ei  quos  nihil  mouit  amore  commoti  proponimtur  cf.  exemplam 
instar  omnium  Nie  Eng.  II,  357—370. 

17* 


Digitized  by  VjOOQ IC 


260  Georgias  Ricardiu  Holland 

increpationem  (678qq.)y  patientiam  amoris  cansa  (51sqq.)y  can- 
tus  fistulaeqne  iactationem  (38  sqq.). 

lam  nero  nt  par  est  aemulo  indncto  matatus  est  tTpns 
Galat  eae.  Quae  cnm  omne  Studium  posaerit  in  Addis  amore, 
Cyclopem,  qai  obtreetat  haic  foederi,  non  potest  non  odisse 
cf.  Ou.  756  sqq.  cum  pauore  eius  mentionem  faciens  cf.  772.  780. 
873  et  perterrita  impetu  eius  in  undis  salutem  petens  u.  878. 
Lacrimis  obortis  Scyllae  narrat  feri  Cyclopis  uim  letnmque 
caro  adulescenti  paratum  cf.  744  sq.  Veras  igitur  amor  ex 
petulanti  pnella,  quae  stolidum  Neptuni  filium  ludibrio  habere 
solebat,  effinxit  sponsam  de  amatoris  sorte  sollicitam  obitnm- 
que  eius  ex  animo  lugentem.  His  ex  moribus  nymphae  simul 
intellegitur,  cur  ut  Cyclops  saeuiorem  indueret  animum,  artis 
poeticae  ratio  postularit 

Totius  huius  imaginis  colores  quibus  ex  fontibus  deprom- 
pserit  Ouidius  quaestionem  subiungere  placet,  priusquam  de 
Acide  loquamur.  Accuratius  uero  huius  potissimum  poetae 
auctores  indagari  propterea  summi  momenti  ducimus,  quod 
difficillimam  de  Ouidii  metamorphoseon  fontibus  disquisitionem 
ad  bonam  frugem  adduci  non  posse  nobis  persuasimus,  nisi 
singularnm  narrationum  exemplaria  quam  diligentissime  ex- 
plorata  sint  Quos  flosculos  ex  Theocriti  horto  decerpserit 
Naso,  quos  spreuerit  iam  supra  monitum  est.  —  Homericae 
uero  uestigia  imitationis  non  minus  in  singulis  rebus  quam  in 
tota  indole  aperta  sunt,  quod  luculenter  apparet  ex  rei  pe- 
cuariae  diligenti  notitia  uu.  827 — 830,  quam  debet  Ouidius 
partim  Hom.  Odyss.  IX,  219—223,  ubi  similiter  singulae  pe- 
cudes  segregantur,  partim  eiusdem  libri  uu.  246 — 249,  ubi 
paene  ad  uerbum  congrait  imitatio: 

airixa  d^  ij/iiav  fikv  S^^hpag  Xevxolo  yaXaxrog 
TckexToig  iv  rakaQOioiv  afiTjOaiievog  xari&Tpiev, 
'qf^iav  d^  (xv%*  iarrjaev  ev  ayyeaiv,  oq>Qa  ol  etf] 

TtlvBLV    aivVfiivi^   TUXI   ol   fCOTldoQTtlOV    €tfj, 

lac  mihi  semper  adest  niueum.   pars  inde  bibenda 
seraatur,  partem  liqueSeu^ta  coagula  durant  (Wash.  p.  131). 
Nee  minus  apte  ad  Homernm  reuocabis  baculi  Cyclopei  magni- 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  261 

tndinem  cnm  malo  comparatam  On.  783 :  ^antemnis  apta  feren- 
dis'  Hom.  Od.  IX,  321  sqq.    Versns  antem  Ouidianns  771 : 

Telemns  EnrymideSy  qnem  nnlla  fefellerat  ales, 
memoriam  repetit  heroici  509: 

TfjXefiog  EvQVfiLSrig,  og  fiavroavvi]  huhiaOTO  (Wash.  p.  128). 
Onmino  nonnulla,  qnae  ad  nastam  Gydopis  formam  pertinent, 
epico  accepta  refert  poeta  Bomanns,  ueluti  cnm  Ulum  iacu- 
lantem  facit  ^^partem  e  monte  reaulsam'  n.  882  (cf.  met.  XIV, 
181  sqq.),  qnae  est  xoQvq>rj  ogeog  fieyaXoio  Hom.  481,  cnius 
extremus  angnlns  sufficit  ad  Acim  obrnendnm,  cnm  apnd  epi- 
com  ipso  impetn  saxi  in  nndas  decidentis  nanis  ad  litns  redi- 
gatnr  Od.  IX,  484  sqq. 

Nnm  nero  aeqne  atque  Homeri   scaenicomm   poetarnm 
memoria  Onidio  nignerit  in  hoc  mytfao  exomando  non  ilico 
affinnaneris.    Certa  docnmenta  desnnt:  snspicamnr  cnm  Was- 
hietelio  p.  133  Enripideae  fabnlae  meminisse  poetam,  nbi 
philosopbia  snperbientem  indncit  Polyphemnm  nn.  842 sqq.: 
non  est  hoc  corpore  maior 
luppiter  in  caelo:  nam  nos  narrare  soletis 
nescio  qnem  regnare  lonem.      et  n.  857: 
qnique  lonem  et  caelnm  spemo  et  penetrabile  fnlmen, 
qnos  nersns  scriptos  esse  pntanerimns  recenti  recordatione  Enri- 
pideorom  Cycl.  320  sq. : 

ZTjvdg  d^  iyvj  xegawov  ov  q>Qlaao},  ^ive, 
ovS*  old^  oTi  Zeig  ior^  ifnov  ycQelaoMv  d-eog, 
nix  Homericornm  Od.  IX,  275  sqq. ,  cnm  longins  absit  uerbo- 
rnm  congrnentia.    Possit  etiam  qnis  secnritatem  Cyclopis  in 
antro  sno  nersantis,  qnalis  inest  in  On.  nn.  810  sqq. : 
snnt  mihi,  pars  montis,  nino  pendentia  saxo 
antra,  qnibns  nee  sol  medio  sentitnr  in  aestn 
nee  sentitnr  hiems, 
comparare  cnm  inflatis  nerbis  Polyphemi  Enripidei  a  n.  322: 
iog  d^  ov  /not  iiiXu  axovaov  nsqne  ad  n.  331:  xiovog  ovdiv 
/not  fiiXet. 

Haec  probabiliter  statnas;  totam  tamen  Polyphemi  de- 
scriptionem  ad  fobnlas  satyricas  referendam  esse  qnod  con- 


Digitized  by  VjOOQ iC 


262  Georgiiu  Ricardos  Holland 

tendit  Eomiofi  ad  Oa.  met.  Xni  n.  7S4,  neremur,  ne  oompro- 
bari  neqneat  Nee  magis  eonstat  de  eomoediamm  et  Alexan- 
drinornm  epylliornm  praeter  Tfaeocritenm  aaetoritate,  quam- 
quam  de  his  fortasse  paolo  melius  edoeebimur. 

UnuB  restaty  euius  nestigia  manifeste  fenmt  ad  Onidinm: 
Vergilius.    Qni  enm  haue  fiäbalam,  quippe  quae  eeleberrima 
esset  inter  pastores  Sienlos,  in  bneolieis  saepe  tetigerit  et  uer- 
tens  exemplar  Theoeritenm  et  sententias  hoc  in  argnmento 
genainas  per  imitationes  snas  dispergens,  qua  de  re  mox  im- 
pensias  disseremos,  atqne  in  Aeneidos  libro  m  an.  588  sqq. 
Folyphemi  personam  indnxerit  et  ipsam  et  ab  Achaemenide 
panente  deseriptam,  aeqnali  poetae  non  onam  tantnm  aema- 
landi  obtulit  ansam  (nimiom  dieit  Wash.  p.  125).    In  deliciis 
habitacali  eongerendis  met  XTTT,  810  sqq.  non  dubitamns  quin 
Onidio  obnersati  sint  loci  Vergiliani,  qnales  habes  ecl.  I,  80 sq.: 
sunt  nobis  mitia  poma^ 
castaneae  moUes  et  pressi  copia  lactis;  ael  ecLVlI^öSsq.: 
Stant  et  ianiperi  et  castaneae  hirsntae; 
strata  iacent  passim  soa  qnaeque  sub  arbore  poma; 
prae  eeteris  aero  ecl.  11,  51  sqq.: 

ipse  ego  cana  legam  tenera  lanngine  mala 
castaneasqne  nuces,  mea  qnas  Amaryllis  amabat; 
addam  cerea  pruna:  bonos  erit  hole  qnoqne  pomo; 
ubi  Corydo  pnemm  snmn  delicatnm  Alexim  nt  ad  se  aeniat 
precibus  non  minus  desiderii  plenis  quam  Cyclopis  nee  minus 
irritis  implorat    Eundem  autem  prae  se  fenurt  si  quid  sen- 
timus  colorem  nersus,  ubi  munns  catulorum  ursinorum  deno- 
tatnr  un.  834  sqq. : 

inueni  geminos,  qui  tecum  ludere  possint, 
inter  se  similes,  uix  ut  dignoscere  possis, 
uillosae  catulos  in  summis  montibus  ursae, 
inueni  et  dixi:  dominae  seruabimus  istos. 
et  Vergiliani  ecl.  H,  40 sqq.: 

praeterea  duo  nee  tuta  mihi  ualle  reperti 
capreoli,  sparsis  etiam  nunc  pellibus  albo; 
bina  die  siccant  ouis  ubera:  quos  tibi  seruo. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  263 

Nee  nnllius  momenti  Msse  existimemiis  in  pangendis  uersibns 
Ou.  840  sq.  uel  in  uertendis  Theocriteis  VI,  35  sqq.  Maronia- 
nos  ecl.  n,  25  sq.  Porro  componi  possont  Oa.  n.  781  et  Verg. 
Aen.  in,  660  et  pinas  bacoli  uicibus  apud  ntramqne  poetam 
ftingens  Ou.  782  coli.  c.  Verg.  Aen.  III,  659. 

Manifesta  uero  et  iam  pridem  intellecta,  sed  nondnm  fragi- 
fera  facta  deprefaenditnr  mutnatio  Onidii,  cnins  originem  altius 
repetere  fortasse  poterimns,  his  in  locis  met.  XTTT,  851  sqq. : 
nnom  est  in  media  Inmen  mihi  fronte,  sed  instar 
ingentis  clipei.   quid?  non  haec  omnia  magno 
Sol  nidet  e  caelo?    Soli  tarnen  nnicus  orbis, 
quos  praeiit  ferme  nersus  Vergilins  Aen.  in,  635  sqq.: 
et  telo  Imnen  terebramns  acnto 
ingens,  qaod  toma  solum  sab  fronte  latebat, 
Argolici  clipei  aut  Fhoebeae  lampadis  instar. 
Apparet  Onidinm  non  solom  clipei  similitudinem  a  Marone 
mutoatom  esse,  sed  etiam,  cum  Solem  antestantem  faceret  Poly- 
phemom,  Phoebeae  lampadis  memorem  Msse.    Ipsa  autem 
res  satis  mira:  neqne  enim  solere  Ouidiom  fere  ad  nerbnm 
singolas  res  in  comparando  enomerando  enarrando  adhibitas 
ex  praegressis  poetis  sibi  adrogare  modo  in  pluribos  exemplis 
obsemanimus,  nunc  ono  comprobamus  hoc,  qaod  Onidios  ex 
loco  Vergiliano  simillimi  argomenti,   ubi  Gb.lateam  adloqni- 
tur  Corydo  ecl.  VII,  37  sq. ,  nihil  nisi  cycnnm  asciscere  nolait 
met.  XTTT,  796,  cnins  ne  candorem  qnidem  comparanit  ut  Ver- 
gilins.  Iam  alterins  illins  rei  comparatae,  clipei,  fons  etiam- 
nunc  potest  adiri  in  Callimacfai  hymn.  in  Dian.  an.  52  sqq., 
ubi  de  Cyclopibns  dicitnr: 

Ttäat  8*  V7t    6q>Qvv 
q>aea  fAOvvoykrjva,  oaxet  lOa  rer^aßoelip, 
deivov  VTtoykavaaorra. 
Quid?  si  alterins  qnoqae  similitudinis  enndem  fontem  statoi- 
mns,  nonne  perspicimus,  cur  nterqae  poeta  eodem  ordine  eas- 
dem  res  eadem  occasione  nsnrparit?    Unde  nero  probabilins 
haec  petita  pntabimns,  qnam  ubi  Cyclopem  describere  debebat 
poeta,  exGalateae  epyllio  Callimacheo?   Nunc  male- 


Digitized  by  VjOOQ iC 


264  Geoigius  Ricardos  Holland 

mns  ad  commimem  fontem,  enndem  Gallimachnm  ^  renocare 
etiam  qnae  legimas  Ou.  876  sq.: 

tantaqae  uox,  qaantam  Cyclops  iratns  habere 
debnit,  illa  fait:  clamore  perhormit  Aetna, 
et  Verg.  Aen.  HI,  672  sqq.: 

clamorem  immensnm  tollit,  qno  pontas  et  omnes 
contremnere  undae  penitasqne  exterrita  tellns 
Italiae  curuisqne  immngiit  Aetna  canernis, 
qnae  procnl  dnbio  hansta  snnt  ex  Gallim.  bymn.  in  Dian.  56 sqq.: 

av€  yaq  u4iTV¥], 
ccve  di  TQivcnciTj,  2ixav(i5v  edog,  ccve  dk  yeizwv 
'iraUfj,  ^eydkfjv  dk  ßorjv  hct  KvQvog  avrei, 
qnam  credere  exscriptnm  esse  nnnm  ab  altero.    Fortasse  etiam 
aspectns  Cyclopei  capitis  ab  ntroqne  cnm  luco  collatns  com- 
mnni  anetori  tribnendns  est  cf.  On.  844  sq.: 

coma  plnrima  tornos 
prominet  in  nnltns  nmerosqne,  nt  Incns,  obnmbrat 
Verg.  Aen.  III,  679 sqq.:     .      qnales  cum  nertice  celso 
aSriae  quercns  ant  coniferae  cyparissi 
constiternnt,  silua  alta  lonis  Incusne  Dianae. 
Qnae  hncnsqne  de  fontibns  hnins  narrationis  Graecis  ex- 
ploranimns,  faaec  snnt:  adhibnit  Onidins  Theocritnm  et  Ho- 
mernm,  uidetnr  adhibnisse  Enripidem  et  Callimachnm.    Qaid 
sno  ex  ingenio  addidit?    Videamns  qnae  restent    OmdiaDam 
esse  rhetoricam  expolitionem  £acile  concedes.     Qnam  prae- 
cipue  in  cantilena  obniam  esse  ostendimns:  neqne  alias  hone 
morem  deponit  poeta  cf.  'iam'  insignibns  nersns  locis  positam 
nu.  764  sqq.,  'sensemnt'  nn.785  8q.,  *^adfer'  —  'ferte'  u.  88ö. 
Qnae  est  rhetomm  consnetndo,  nt  qnod  nni  homini  semelae 
accidit,  ad  omne  tempns  omnesqne  homines  transferant,  mani- 
festum hnins  nsns  exemplnm  est  apnd  Nasonem,  nbi  Polj- 
phemnm,  qni  semel  Ulixis  socios  denoranit,  iSngit  hospitom 
came  semper  nescentem  cf.  760: 

nisns  ab  hospite  nnllo  |  inpnne, 
qni  mos  cnm  nnnc  qnidem  omittatnr, 

tutae  neninntqne  abenntqne  carinae  (n.  769), 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  265 

cnins  rhetorici  artificii  uestigium  exstat  iam  apnd  Enripidem 
u.  249:  XQOviog  8*  ei(i    cltz    av&qiiTtoiv  ßoqag. 

Nee  minos  rhetornm  sapit  diseiplinam  Onidianamqne  eon- 
saetadinem  Cyclopis  responsnm  uu.  774  sqq.,  quo  Telemi  uati- 
cininm  ad  nitidam  oppositionem  inter  dnas  notiones  nerbi  ra- 
piendi  propriam  et  translatam  innertitur  0.  Atqne  haee  qnidem 
et  talia  Boa  ex  faeultate  poetica  diseiplinae  rhetoricae  alnmnos 
potest  addidisse :  tarnen  relineantur  nommlla  ita  eomparata,  nt 
snspieionem  moueant,  ne  alio  ex  horreo  acceperit 

Subtilius  enim  at  nidimns  qnam  Theoeritea  Onidiana  Poly- 
phemi  imago  in  certis  quibusdam  rebus  elaborata  repraesen- 
tator,  in  qnibns  numeramns  habitnm  Cyclopis  ad  canendnm 
residentis,  descriptionem  in  mare  porrecti  coUis  na.  778sq.y 
fistnlae  centnm  ex  cannis  compositae  u.  784 ,  bacnli  mentio- 
nem  782  sq.  Ferro  honun  nersnom  sententiam  ab  Onidio  pro- 
fectam  non  credimns  764 sqq.: 

iamqne  tibi  formae,  iamqne  est  tibi  cnra  placendi^ 
iam  rigides  pectis  rastris,  Polypheme,  capillos, 
iam  übet  hirsutam  tibi  falce  recidere  barbam 
et  spectare  feros  in  aqua  et  componere  uultns. 
Tantopere  enim  haee  sententiola  prae  se  fert  omnes  numeros 
artis  Alexandrinae,  ut  quouis  pignore  affirmemus  inde  eins  ori- 
ginem  repetendam  esse,  etsi  auctor  nominatim  laudari  nequit. 
His  fortasse  plura  adinngi  possnnt,  nihil  tam  probabile: 
ea  uero  qnae  attulimus  alio  ex  fönte  sunt  oriunda^);  si  quid 
sentimus  —  et  sensui  hie  credere  lieeat  defieientibns  testi- 
moniis  —  Alexandrina  ex  aetate,  euins  poetas  his  in  rebus 
exeolendis  plurimum  stndii  posuisse  constat.    Nunc  satis  habe- 
mns  statuisse  alinm  praeter  Theocritum  adhibitum  esse  a  poeta 


1)  Habent  in  deliciis  scriptores  erotici  amoris  uim  cum  alia  compa- 
rantes  multo  maiorem  illius  auctoritatem  premere  cf.  Ach.  Tat.  p.  116, 3  sq. 
Herch. :  ini  noXefiov  vvv  i^aXevüOfiai  ßovxoXatV  ivBov  fitov  rrfi  ynjjprje 
aXXos  TCoXafios  xa&rjrM.  Enstatb.  M.  p.  230, 6Bqq.:  17  Tta^avos  —  o^v- 
vrj^BQOv  oXXo  xni  ßiaUnB^ov  iirjya^^i  fwi  tcXuScavior  al. 

2)  Ooidii  'aemulatoris  Theocriti'  ingenio  imputat  Washietelius  1. 1. 
p.  127  sqq.  134. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


266  Geoigins  Ric«rduB  Holland 

aactorem  Alexandiinnm  qoaestionem  retractaturi  et  sententiam 
stabilitnri,  simalatqae  de  Acide  exposnerimiifi. 


Caput  IX. 
De  Addis  persona. 

De  Acide  feibnla  primnm  obnia  apad  Oaidiam,  deinde 
passim  repetita  apad  poetas  Latinos  nergentis  aeni  haec  est. 
AciB,  filins  Fanni  et  nymphae,  Symaethi  flnaii  filiae,  egregiae 
formae  adulescens  Galateae  fanore  conciliato  aemidus  Cetctos 
Polyphemi  cum  quando  amatam  fouenB  a  Cyclope,  qni  modo 
frnstra  mnsica  arte  moleere  stnduerat  paellae  fastam,  con- 
spectns  Bit,  fagam  capessit  Galatea  patemum  regnnm  petente ; 
sed  immanis  iacalatoris  saxo  obraitar.  Galatea  aactore  resargit 
amatns  mole  hiscente  connersas  in  flaninm  eodem  nomine  in- 
eignem.  Nono  igitar  inaento  indacitor  Galatea,  qoae  hncos- 
qne  Polyphemi  aestnm  illuBerat,  ipsa  amoris  oi  correpta  neqae 
amplins  aspernm  sernans  animnm.  Sic  anctas  fabolae  ambitas 
nona  Inmina  addidit  Polyphemi  ardori,  oni  adiungitnr  zelo- 
typia,  quam  natarae  neritate  exprimere  non  omisit  poeta 
amoriB  fluctnnm  band  imperitas;  nee  minus  nino  colore  exor- 
nauit  mntationem  adolescentiB  dnabns  in  bis  rebus  buo  ingenio 
indulgens. 

Ab  hac  narratione  Ouidiana  uidentur  pleraeque  quae  postea 
occurrunt  mentiones  profectae.  Consentiunt  in  uniuersum  my- 
thographi:  Sern,  ad  Verg.  ecl.  IX,  39:  'Theocriti  uersus  sunt: 
i^il^oig,  Fakaveia,  xai  i^ehd-olaa  Xa&oiOj  quibuB  inducit  Cy- 
clopem  UBum,  cum  in  scopulo  sedens  amicam  Buam  Galateam 
de  fluctibus  inuitaret  ad  terras.  Cyclops  enim  dicitur  nympham 
amasse  Galateam:  quae  cum  Acin  quendam  pastorem  amaret 
et  Polyphemum  spemeret,  ille  iratus  Acin  necauit,  qui  postea 
Galateae  miseratione  in  fontem  mntatus  est,  qui  hodieque  La- 
tine  Acilius  dicitur  [ab  illius  nominis  deriuatione]'  ad  eundem- 
que  fontem  reuocandi  mythographi  Vaticani  I,  5  (Mai  class. 
auct  m  p,  2).  n,  174  (1. 1.  p.  147)  et  Sern,  ad  Verg.  ecl.  VII,  37: 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galataa.  267 

^Galatea  —  quam  cum  Polyphemns  Cyclops  adamasset,  pri- 
mum  concnbitom  eins  precibus  expetinit,  mox  uim  adhibere 
conatos  est,  quem  illa  in  mare  se  praecipitando  effngit.  Cy- 
clops antem,  cum  eam  de  man  non  posset  enoeare,  Acin,  qnem 
nympha  diligebat^  ietn  petrae  interemit,  cnios  ernorem  Galatea 
nertit  in  flnnium,  qni  eins  retinet  nomen\  De  nomine  noni 
flunii  discrepantiam  possis  ita  expedire,  nt  fontem,  in  qnem 
Acis  mntatus  est,  Acilinm  dictum  pntes,  fluuinm,  in  quem  crnor 
transiit,  antiqunm  retinuisse  nomen  statuas,  nisi  AciUi  nomen 
nimis  suspectum  esset,  nt  hnio  testimonio  dijffidere  praestet 
De  poetica  uero  huins  fabulae  tractatione  per  sequens  aenum 
nihil  innotuit,  si  eximis  pulchrum  epigramma  Anth.  Lat.  151 R. : 

Defugiens  pontum  siluas  Galatea  peragrat, 
custodem  nt  pecorum  cernere  possit  Acim. 

nam^)  teneros  gressus  infigit  sentibus  ardens, 
nee  tamen  alta  pedum  uulnera  sentit  amor. 

ipsa  Gupidineae  cedunt  elementa  pharetrae, 
cnius  et  in  mediis  flamma  suburit  aquis. 
Nondum  saeunm  ad  finem  peruenerunt  amores  necdum  turbata 
^Veneris  concordia',  Optime  describitur  ardor  nymphae,  quae 
deseruit  undas,  ut  solent  puellae  marinae  terrestres  uiros  de- 
pereuntes.  Nee  noua  est  figura  puellae  per  siluas  et  loca 
aspera  amatum  quaerentis  neque  ullum  dolorem  percipientis, 
sed  ex  poetica  supellectile  petita:  talis  quaerit  Venus  Ado- 
nim  cf.  Bion.  epit.  Adon.  19 sqq.,  talis  Daphnim  quaerit  puella 
Theoer.  I,  82 sq.,  talis  Narcissum  quaerit  Echo  Ou.  met  III, 
370  sqq.  al. ;  et  conferri  possit  Geres  Proserpinam  et  Hylam 
quaerens  Hercules  (Theoer.  XIII,  64  sqq.).  Poterat  igitur  poeta 
in  legendis  prioribus  non  tiro  sno  ex  ingenio  fingere  hanc 
sententiam:  nunc  cum  in  hac  &rragine  uersemur,  de  antiquo 
exemplo  cogitare  malumus.  Gontinuauit  fabula  amorem  con- 
stantem  etiam  ultra  Acidis  fatum,  ut  et  hinc  et  illinc  adstructa 


1)  'Nam'  caret  sensu,  acomine  'iam',  quod  placuit  Oudendorpio. 
Scribimos:      quam  teneros  gressus  infigit  sentibus  ardensl 
ut  exclamatione  efferatur  sententia. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


268  Georgias  RicArdoB  Holland 

apnd   posteriores   inneniamus   narratioDis   Onidianae  snpple- 
menta:  q.  Sil.  Ital.  XIV,  221  sqq.: 

quique  per  Aetnaeos  Acis  petit  aequora  fines 
et  dnlci  gratam  Nereida  perlait  unda. 
aemnlns  ille  tao  quondam,  Folypheme,  calori 
dam  fngit  agrestem  niolenti  pectoris  iram, 
in  tennes  liqae£Actas  aquas  euasit  et  hostem 
et  tibi  uictricem,  Galatea,  immiscnit  nndam. 
et  darins  Glandianns  de  rapt.  Pros.  IV,  Isq.  leep.: 

Lucas  erat  prope  fiaaam  Acin,  quem  Candida  praefert 
saepe  mari  palchroqae  secat  Galatea  natatu. 
Patabatar  igitar  nympha  libens  Acidis  noaam  formam  reaisere 
priscae  amicitiae  memor  —  bella  sententia  aero  poeta  digna. 
Non  maltum  ianarnnr  epigrammate  at  Riesio  uidetor  recenti  ^) 
Anthol.  Lat.  886  B.:        Acidis  tamalas. 

Acidos  haec  cemis  montana  cacomina  bosti 
aeqnor  et  ex  imis  flnminis  ire  ingis? 
ista  Gyclopei  dorant  monomenta  faroris: 
hie  amor,  hie  dolor  est,  Candida  nympha,  tnns. 
sed  bene  si  periit,  iacet  hac  sab  mole  sepnltus, 
nomen  et  exoltans  anda  perenne  aehit 
sie  manet  ille  quidem  neqae  mortaus  esse  feretor 
aitaqae  per  liqaidas  caerala  manat  aqnas. 
Gaias  qaidem  anctor  Onidii  est  pediseqaos,  id  qnod  onicni- 
qne  se  offert  (cf.  Wemsdorf.  poet.  Lat.  min.  DI  [a.  1782]  p.  277 
ad  u.  6)  cf.  a.  1  ^montana  cacamina'  On.  882;  n.  6  ^exnltans' 
On.  892;  a.  8  'caerala*  On.  895.    Haad  raro  apud  scriptores 
neteres  mentio  inicitor  Acidis  flnaii,  de  qno  Vibins  Sequester 
(geogr.  Lat.  min.  ed.  A.  Biese  p.  146):  'ex  Aetna  monte  mari 
decurrit;  ex  huius  ripis  Polyphemns  saxa  in  Ulixen  iecisse 
dicitur',  qnod  congruit  cum  chronologica  mythorum  Gydopeo- 
rum  ratione;  cf.  etiam  Hesych.  s.u.:  Ttorafiog  ^alag,  rj  Iv 
Kardvfj.    Memoratur  '!Axidog  Uqov  vdcjQ  a  Theocrito  1,69 


1)  Pentadio,  praedpae  aerBaom  echoicorain  auctoii  cf.  Anthol.  Lat. 
234  sq.  265,  adsignauit  Scaliger, 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  269 

inter  terrae  Siciilae  insignia;  qnod  idem  esse  atque  xpvxQov 
vdüiQ  illnd  id.  XI,  47  ex  Aetnae  montis  Candida  nine  Poly- 
phemo demissnm  non  credimnB  Yincentio  De -Vit  in  Forcellin. 
lex.  8.  n/Acis',  qnia  in  antro  fons  nidetor  intellegendus,  qnam- 
qnam  nir  doetos  pronoeare  poterat  ad  pronerbinm  a  magno 
frigore  hnins  flnnii  derinatam  Diog.  11, 74:  l^xig  /cora/iog'  knl 
zfjjv  ayav  i//i^^cJv.  ^fwxQog  yciQ  iariv  ovrog  cf.  Solin.  p.  56, 
ISsq.  M.:  "^Acidem  qnamois  dimissmn  Aetna  nnllus  Mgore 
antenertit^  (n.  testimonia  de  Acide  apud  Holm,  hist  Sicil.  ant. 
I  p.  339).  'Herbifer'  autem  Acis  est  Ouidio  fest.  IV,  468;  quae 
omnia  ante  ocnlos  ponnnt  torrentem  inter  saxa  e  fönte  prosilien- 
tem  (ef.  Enstath.  p.  1053, 4  sq.)  frigidamque  sab  nemomm  nmbra 
aqnam  ^)  Semantem.  Fortasse  ex  lapide  mirae  formae  emana- 
bat  limpidns  fons,  cnius  rei  causam  qoaerens  populi  imaginatio 
hnnc  eonexam  confinxit;  qnod  nt  stataatur  suadet  diligentia, 
qua  origo  noni  fluoii  ab  Onidio  depingitar.  In  continenti  uero 
cogitandnm  esse  saxnm  a  Polyphemo  in  Acidem  immissum 
ipsa  res  monstrat,  qnoniam  in  litore,  nbi  snb  rape  cmn  Galatea 
latnerat,  obnutor  Symaethi  nepos.  Qnare  nescio  an  non  recte 
saxa  etiamnnnc  ex  aeqnore  eminentia  ut  in  Ulixem  ita  in  rina- 
lem  a  Gyclope  iacta  contenderit  0.  lahn  1. 1.  p.  412  adnot.  7. 
Populärem  autem  si  arbitramnr  febulam  istam  fnisse  illi  loco 
adligatam,  parnm  aeri  est  simile  ipsnm  Onidiom  hac  ex  me- 
moria snam  materiam  hansisse.  Atqne  antea  qnidem  notam 
fnisse  febellam  niris  doctis  dininare  magis  quam  demonstrare 
licet  ex  schol.  Theoer.  I,  69 :  lixig  dh  Ttaqa  %6  cmldi  iocidvai 
Tcc  ^ev/zara.  Nv(iq>6dwQog  iv  %ifi  Ileql  2ixekiag  S'ov/^a^ofiivwv 
q>rj0iv,  Ott  ml  JcupviSog  Amg  Tvavafiog  Sixekiag  ovx  rjv^). 
Detegit  igitnr  Nymphodoms  errorem  Theocriti,  qui  Acim  inter 
Siciliae  flanios  laudarit,  prinsqoam  exstaret  huios  nominis 
amms.    Qnod  non  potest  fecisse  nisi  causa  addita  ratus  pro- 

1)  Etiamnunc  semauit  antiquazn  nattiram  Acis  hodie  *Aeque  Grandi' 
Dominatus,  quem  ex  massa  sulphurea  prosilire  lato  flumine  et  mille  tan- 
tum  passuom  corsu  peracto  in  mare  incurrere  narrat  Holmius  1.1.  I  p.  27. 

2)  Textum  dedimos  ex  Duebneri  constitutione,  quam  amplexus  est 
MueUeroB  fr.  hist.  Gr.  II  p.  376. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


270  Geoigitts  RicardoB  Hollud 

cqI  dubio  ex  sna  mythoram  chronologia  Daphnim  obiisse  ante 
Acidis  necem  et  matationemO  (et  Duebner:  ^'revue  de  pbilol/ 
1847  p.  457).  Nanasse  igitor  patandnfi  est  "Symaetbii  herois' 
fiibiilain.  lam  si  aere  eidem  scriptori  adsignamt  Mnellerns  fr. 
bist  Or.  n  p.  375  libros  ne^^i  twv  h  2ixeklq  d'oviiaCoiiivtay  et 
TtBQL  vofÄlfitov  ßaffßaQixiSvy  Nymphodomm  scripsisse  ei  eredi- 
mus  Bub  Ptolemaeo  Philadelpho.  Illo  igitor  tempore  nota  erat 
&bala  hiatorico  certe  Syraciisano  in  patriae  mythis  bene  ner- 
sato,  nondnm  nt  nidetur  in  poeticomm  atadiomm  orbem  re- 
cepta,  ai  qaidem  opus  foit  admonere  Tfaeocriti  lectores  de 
errore  admisso.  Et  re  aera  tarn,  cmn  Theoeritas  de  Polyphemi 
amoribns  composnit  idyllia^  trita  non  uidetnr  fnisse  fabella, 
quam  opinamor  certe  leniter  tangere  nt  solent  Alexandrini  non 
omisisset  Proficimns  antem  nnne  redenntes  ad  praeclamm  illud 
de  Bionis  Galatea  testimoninm  Ps.- Mosch,  epit  Bion.  59 sqq.: 
Klalei  xal  FaXareia  ro  aov  riXog,  av  rcox^  h^CQTteg 
B^ofiivav  7t((dg  aeio  itaq  rjioveaai  &akaaaag. 
ov  ya(f  laov  Kimham  fiekiadeo'  rov  fikv  eq>€vy€v 
a  xaka  FaXaveiay  ak  d^  adiov  %ß)x7tev  aX^ag, 
aal  yvv  kaaafiiva  tcJ  xvfiazog  iv  xlfafiad-otaLv 
VCfiT^  iQTflfAaLrjat,  ßoag  d^  ett  aelo  vofievet, 
Gondonamns  landatori  Bionis  qaod  qnos  carmine  celebranit 
nel  delectanit  Smyrnaens  poeta,  eos  lugere  finget  mollissimi 
cantoris  immatumm  letnm,  nt  nn.  26  sqq.  mnsicae  artis  pascno- 
mmqne  deos^  nn*  69  sq.  Venerem  adlndens  ad  Adonidis  epi- 
taphinm  Bionenm,  tarnen  nt  plena  fere  de  Bione  et  Galatea 
contexatnr  et  ex  ordine  dedncatnr  fabnla  amatoria  lege  poe- 
tices  non  concessnm  dncimns  nee  boni  indicii,  nisi  snbtilis 
snbest  notio,  qnae  excnset  illam  libertatem.  Nnllum  antem 
alinm  hie  significari  nobis  persnasimns  qnam  Acim,  in  qnem 
omnia  optime  qnadrant,  si  hanc  stropham  cum  ceteris  de  illo 
testimoniis  comparanerimns.  Qni  hie  indncitur  pastor  &.cile 
conciliatnr  cum  Acidis  persona,  qnippe  qnem  pecndes  cnsto- 


1)  Non  semper  conspicuus  foit  Acis  fluuiuB,  quem  Claaeras  uidit, 
B.  PimiB  Aetnae  eraptione  obratom  tradit  cf.  Holm.  1. 1.  I  p.  27. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  271 

dinisse  Sernius  1. 1.  et  poeta  Anthol.  Lat  151^  2  aperte  testen- 
tur  non  refragante  Onidio.  Ac  fait  nobilior  pastor  quam  Foly- 
phemuB,  cum  boaes  enm  panisse  emncatnr  Pg.-Mo8ch.  a.  64: 
ßoag  d^  ezi  aelo  vofjtevet.  Omdianam  uero  Galateam  rnpe 
latitantem  Acidisqne  in  gremio  residentem  (met.  XIII,  786  sq.) 
rnrsns  inaenies  in  Ps.-Mo8cbi  n.  60,  nee  qnem  mortnam  mnta- 
tamqne  nympha  ^Candida  praefert  saepe  mari^  (Cland.  de  rapt 
Pros.  IV,  1  sq.),  niumn  qnoqne  adiov  akfiag  (Ps.-M.  62)  ab  illa 
uifiitatom  esse  negabis.  Deniqne  einsdem  modi  Inctam,  qnali 
Bionis  mortem  deflere  dicitnr  Galatea,  eam  Acidi  qnoqne  ne- 
cato  tribnisse  paene  exspeetamns;  solent  enim  pelagi  nymphae 
amore  nel  maerore  percnssae  nndamm  reditnsqne  oblinisci, 
nelnti  Clytie  On.  met.  IV,  260  sqq.  0  Pnlcherrima  antem  est  sen- 
tentia  nere  bncolioa,  ex  qna  Galatea  orbnm  gregem  pascens 
proponitar  (cf.  Fritzscbinm  ann.  antiqnit.  litt.  VI  [184S]  p.  759, 
qni  bene  comparat  Theoer.  XI,  65).  Existimamns  igitnr  Bio- 
nem  Aeidis  fabellam  carmini  sno  de  Cyclopis  et  Galateae  amo- 
ribns  composito  intexnisse  atqne  tam  nero  ninoqne  colore  et 
mntuam  flammam  nolnptatemqne  amantinm  et  pnellae  acerbum 
dolorem  expressisse,  nt  discipnlns  landator  angeri  pntaret  eom- 
mnnem  de  magistri  morte  maerorem,  si  similitndinem  inter 
Aeidis  Bionisqne  fiaitnm  amplexns  hnne  pro  iUo  snbstitaeret  — 
qni  est  mos  teetae  significationLS  hac  aetate  —  simnlqne  cele- 
berrimi  carminis  memoriam  repeteret.  Neqne  obstant  cetera 
nestigia  Bionei  carminis,  qnominns  hie  mythns  cnm  iis  co* 
pnletnr. 

Bedit  qnaestio,  nnde  Bio  snmpserit  fabellam.  Nam  ipsnm 
e  nnlgi  memoria  mythnm  sat  obscurum  in  poesim  primnm  tra- 
dnxisse  ei  non  probabile  uidebitnr,  qni  Smymaei  ingeninm  et 
artem  ex  frnstnlis  sibi  resnscitanerit:  mediocris  sane  poetae 
in  trito  argnmentomm  orbe  nersantis.  Ab  altera  antem  parte 
si  Nymphodori  tenemns  aetatem  Bionisqne  aennm  tertii  fere 
a.  Chr.  saecnli  exitn  alterinsne  initio  florentis,  non  magnnm 


1)  Immerito  hie  unins  Heinsiani  codicis  leGtionem  ^lymphamm  im- 
patiens*  aspemati  sunt  recention»  editores  aarie  locum  tentantes. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


272  Georgias  Ricardns  Holland 

relinqaitnr  spatimn,  qao  mnotnisse  potest  poetica  forma  in- 
datns  Acidis  mythns.  Hoc  nero  pro  certo  affinnare  licebit 
Alexandrina  primnm  incade  fabellam  formatam  et  ab  eodem 
fabro  AlexandrinOy  nix  a  Bione,  in  Onidii  officinam  trans- 
latam  esse. 

Benertamnr  igitor  ad  innestigationem  de  Onidii  fontibas 
institntam,  qnam  eo  osqne  pronexeramns,  ut  Nasonem  prae- 
ter Theocritnm  altemm  anctorem  Alexandrinnm  secntnm  esse 
snspicaremnr.    Qnae  snspicio  nnnc  certa  reddita,  quoniam  Aci- 
dis fabnlam  poeta  Bomanns  acceptam  refert  band  dnbie  Alexan- 
drino  poetae,  qni  non  poterat  non  perseqni  Polyphemi  qnoqne 
et  Galateae  amores:  si  fos  esset  hariolari,  poetam  illnm  appella- 
remas  Gallimachnm,  cnm  enm  solum  inter  Theocriti  Bio- 
nisqne  aetatem  hnic  materiae  stndinm  nanasse  concloserimas. 
Nee  pigeat  bnic  sententiae  panlnlnm  immorari.    Neminem  ob- 
scuram  istam  de  Acide  &bnlam  poetica  arte  qnasi  ennlgasse 
facflins  crederemns  quam  doctnm  Gyrenaenm  grammaticnm  in- 
uestigatorem  poetam,   qni  trita  spemere  solebat  argumenta 
cf.  fr.  293.    Gommendat  antem  hoc  non  solnm  obscuritas,  sed 
etiam  propria  indoles  fabnlae,  qnam  conexam  fnisse  cnm  mira- 
bili  aliqno  saxo  neqne  notam  nisi  angnsti  circnitos  incolis 
antea  coniectanimns.    Gni  antem  magis  connenit  talis  mythi 
originem  et  cansam  ex  incerta  nnlgi  &ma  captare  et  litteris 
mandare  qnam  Aetiomm  scriptori?  praesertim  cnm  illnm  non 
modo  Sicnlas  qnoqne  fabnlas  attigisse  cf.  fr.  25.  382.  361.  202. 
346  al.y  sed  etiam  pedestri  oratione  scripsisse  e  Snidae  tabula 
constet  7t€Ql  rwy  kv  oliwv^ivr]  Ttara^v  et  7C€qI  vwv  kv  El- 
QWTtji  norafiuiv  fortasse  bis  se  libellis  praeparantem  ad  docta 
poemata.   Qua  cnm  ratiocinatione  concinit  qnod  Gallimachnm 
epyllinm  Galateae  titnlo  insigninisse  scimns,  quo  solo  titnlo 
et  Polyphemi  et  Acidis  amores  comprehendere  licebat.    Deni- 
que  si  repntamns  non  sine  aliqna  probabilitate  ad  Gallimachnm 
referri  multos  colores,  quibns  Onidins  exomarit  Polyphemi 
fignram  praeter  Theocriteos,  non  temerarinm  nidetur  indagare, 
num  qua  ex  frnstnlis  Gallimacheis  nel  ex  iis,  qnae  sine  poetae 
nomine  per  lectomm  corpora  conglobata  nagantnr,  cnm  ali- 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  273 

qna^specie  ueri  hac  in  materia  stationem  possint  recnperare: 
fr.  512  Sehn,  (schol.  Theoer.  VÜI,  30): 

tvQcDv  0  av  oQog 
solent  aeeipere  Diltheynm  de  Gallim.  Gyd.  p.  88  seenti^  'de  Her- 
enle  Hylae  nomen  per  montes  clamitante'  nisi  eodieis  Ambro- 
siani  p.  63  Ziegler.  anetoritate,  qaiexplieat:  ^Ivyyna'  xQoxrrig. 
TovTo  yccQ  dfjloi  To  IvKeiv.  KakUfiaxog  etc.  (of.  Hesych.  s.  n. 
ivCei),  Hains  antem  codicis  praestantia  propterea  hoc  loco  non 
tnetnr  acholii  pretium,  qnod  nlnlandi  notio  cnm  Theocriti  loco 
eonciliari  nequit,  qni  solam  admittit  alteram  explicationem 
(Ahr.  n  p.  290)  ivxrd '  6  avQtKTrjg  6  hyvg>&oyyog '  tovto  yaq 
atjf^alvet  ro  lijxn^g.  KaXllfiaxog  etc.  Videtnr  antem  de  notione 
nocabnli  ivi€%a  lis  orta  esse  inter  grammaticos  cnm  granitate 
qnadam  nrgentes  rovro  yaQ  arjfialvei  et  tovto  yaq  driXoL  Nos 
nero  in  Gallimachi  qnoqne  loco,  non  solnm  in  Theocriteo, 
^clare  ad  fistnlam  canendi'  nnice  neram  faisse  significationem 
illins  nerbi  e  scholio  conclndentes  Gallimachi  fragmentnm  re- 
ferimns  ad  Cyclopem  tanta  noce  in  litore  canentem,  nt  reper- 
cntiatnr  sonitns  Aetnae  mpibns,  nt  dicit  Onidins  met.  XTTT, 
785 sq.:      sensernnt  toti  pastoria  sibila  montes, 

sensemnt  nndae. 
Ipsi  cantilenae  Gyclopis  attribnere  placet  qnae  semanit  Ghoe- 
robosc.  in  Theodos.  p.  384,  3  (=  Bekk.  An.  p.  1209)  fr.  475: 
WOTCBQ  ttTto  rov  y^gag  iyrJQog)  xai  ciTto  %ov  diqag  diqog,  ovrcj 
xal  ano  r^g  vöag  ev&elag,  l§  ^g  ij  yevixfi  vdatog,  ylverai 
vdog,  (ig  naqa  KaXkifxaxii) 

BOtiv  vöog  xa}  yoila  %a\  onrrjreiQa  Y.afxivog. 
^ÖTCTijreiQa  elegantissimnm  est  innentnm  Naekii  de  Hecal.  p.  170 
pro  tradito  oTtr^Qay  qni  de  fignlo  aliqno  haec  nerba  accipit 
fretns  Hes.  opp.  n.  61;  aliter  alii,  qnos  refntare  in  fragmentis 
interpretandis  neqne  opns  est  nee  fructnosum.  Nos  existima- 
mus  ibi  haec  nerba  a  Polyphemo  cantata  esse,  nbi  antri  sni 
amoenitates  ennmeraret,  commoti  maxime  uerbi  'daviv  coUo- 
catione  insigni  cf.  Theoer.  XI,  45  sqq.  Potnit  sane  Gyclops 
Nereidi  soli  mari  adsnetae  poUiceri  tria  elementa  natnrae :  pri- 
mnm  aqnam,  qnam  imprimis  amabat,  deinde  terram,  denique 

Leipziger  Stndien.  YII.  18 


Digitized  by  VjOOQiC 


274  G«orgiii8  Ricardas  Holland 

ignem;  onfqteiQa  antem  xafiivoQj  quam  nos  de  cnlinam  in- 
tellegimas  fornace,  indicare  uidetur  palati  elegantiam,  quam 
retinnisse  e  comoedia  doctnm  decet  Alexandrinam. 

GoncesBit  agrestis  nir  se  palchritadine  non  praestare; 
nihilommns  nt  ueniat  in  antrnm  orat  Galateam  fortasse  hU 
nerbis  ifiTta  ye  firjv  i&i  devQO 

Apoll.  Dysc.  de  adu.  p.  154, 25  Sehn.  (Sehneid,  fragm.  anonym. 
267).  Inter  hoe  et  praegressnm  fragmentum  ni  £allimnr  inter- 
ponendi  emnt  aersos  ab  Athenaeo  ex  Gallimaehi  Galatea  allati. 
Meminit  nero  Gyelops  aemnli  innisi  et  neseio  an  efifundat  in 
enm  minas  sangninolentas  hasce 

Tov  iikv  iy<a  ^wovTog  avaidiaiv  eiini^^aifÄi 
axiilovg  6q>^akfiolat,  aal  ei  d-ifiig  wfia  Tvaaalfit^v 
Snid.  B.  n.  axwXog.  eldog  cmdv&rjgy  ij  axavöaXov  (Sehn.  fr.aoOD. 
58),  quales  apnd  Onidinm  in  Aeim  eonieit  met.  Xni,  865  sq., 
ad  qnem  loeum  proxime  accedit  einsdem  anthropophagi  in 
Ulixem  emissa  iaetatio  On.  met  XIV,  194  sqq.  0  Propter  repe- 
titam  antem  niseernm  mentionem  in  Snidae  loco  nostro  iure 
nobis  nidemnr  ad  explendam  sententiam  in  proximi  nersns  ca- 
pite  addere  'ivrega  (se.  wfia  7taaalfxi]v)  nel  si  quid  exquisitius 
mauis  in  Gaüimacho  yivra  ef.  fr.  525.  Impndici  antem  ocali 
probe  dienntnr  ab  amatore  aliqno  aemnli  inmina,  qnae  abs- 
tinere  non  potnemnt  amatae  forma;  aeeedit  qnod  nnos  fere, 
qni  emda  ueseitnr  came  hnmana,  in  Graeeomm  mytbologia 
est  Polyphemnsy  anthropophagns  xor'  e^oxT^Vy  enins  est  qnasi 
^ifiig  ^mos  antiqnitate  sanetns'.  Agnoscimns  antem  tectam 
aliquam  notitiam  Alexandrino  mori  connenientem  in  nerbis 
ifiTt'q^atfii  axwXovg  oqyS'aXfAOlaiVy  qnibns  neseins  ipse  Cyclops 
fntnram  poenam  et  nltionem  naticinatar  simili  fere  modo,  qao 
apnd  Theoeritnm  XI,  52  sq.  nnum  oenlnm  exnri  a  deliciis  suis 
se  passnmm  promiserat  lam  eonspeotis  Acide  et  Galatea  oon- 
snrrexit  nlnlans  {vTtoQWQe  ßovifievog  fr.  anon.  363  ^)  cf.  On. 
met.  Xni,  871  eoU.  nn.  876  sq.)  et  letifemm  iaetnm  perpetranit 

1)  Ad  talem  fere  Addis  mortem  pertineant  monumenta,  qaaeWel- 
ckeruB  monnm.  anüqa.  Y  p.  233  sq.  huc  refert. 

2)  Ex  Schneiden  emendatione. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  275 

Galateae  nero  lamentationem  expressam  esse  sospicamnr  in 
aersn  anonymo  ab  interpretibns  mnltifariam  tentato  neqae  in- 
tellecto  fr.  anon.  341:  schol.  ^^  ad  H.  XXm,  254:  naaa  donx^ 
diavXXaßog  In  ovoptaxioy  eig  Ti  hjyovaa  o^verai,  xqu)tL  danl 
K^rjrL  ovrwg  ovv  xai  XvcL  rovT(p  yaq  ztp  loytfi  xal  ßXrjrl 
oq>elXofjLey  xorr'  o^elav  %aöLV  avayivviaxeiv' 

vv^q>a  (plXri,  %a\  ßh^l  Xld'(p  hl  SdxQvov  ^xag. 
Acqaiescendnm  erit  in  notione  adiectioa  nocis  ßX'^g^  cum  quae 
contra  monnit  Lobeckins  Paralipp.  p.  82  (Lehrs.  Herod.  scr.  In 
em.  p.  326)  non  nideantor  sof&cere  ad  Herodiani  (Lenz,  n  p«  121) 
et  qni  enm  secnti  sont  Theognosti  canon.  in  Cram.  anecd.  Ox. 
II  p.  134,  23  et  scholiastae  Enrip.  Or.  n.  18  anctoritatem  infrin- 
gendam;  nidetnr  antem  ipso  sermone  scholii  notio  adiectina 
e  regnla  exempta  et  per  analogiam  tantnm  hnc  trahenda  in- 
dicari.  Nimimm  Galatea  immoderato  dolore  subacta  lacrimas 
infondere  dicitur  iacto  lapidi,  qui  'totum  obruit  Acin',  lacri- 
mamm  flnmine  fortasse  flauium  procreans.  Potnit  uero  apte 
poeta  nocatino  adloqni  nympham,  nt  significaret  anctnm  afifec- 
tam,  qni  nsus  passim  obsematnr  apnd  poetas  antiquos  cf.  Ou. 
met.  XIII,  765;  illnd  antem  Tcal  ad  alternm  nerbum  praegressi 
nersns  referendum  erit. 

Sed  ne  coniectandi  conglntinandiqne  stndio  in  cassnm  ab- 
ripiamnr,  id  nnnm  hoc  nostro  conamine  qnalicnmqne  efifecisse 
nobis  nidemnr,  nt  Acidis  fabellae  anctorem  Ouidio  fnisse  Calli- 
machnm  non  sine  probabilitate  credi  possit.  Simnl  epyllii 
Callimachei  tenebras  aliqnantnm  dispellere  stndnimns  Acidis 
mythnm  ei  nindicantes,  cni  opinioni  calcnlns  inde  adicitnr,  qaod 
sie  tantnm  intellegimns,  qnomodo  poeta  tritas  orbitas  asper- 
nans  post  Theocriti  cnras  ad  idem  argumentum  allectns  sit  trac- 
tandum.  Si  uero  in  illa  fabnla  Cyrenaeum  adhibnit  Romanus 
poeta,  etiam  in  ceteris  Alexandrini  poematii  laciniae  ernnt 
agnoscendae,  quas  ex  parte  auctori  restituere  conati  sumus. 

De  Ouidianis  denique  fontibns  nt  comprehendamus  iudi- 
cium,  non  unum  adiit  fontem  perpetuum  Ouidius,  sed  multis 
ex  auctoribus  composuit  opus  mnsiuum  secutus  praeter  ceteros 
Theocritum  et  fortasse  Gallimachum  adhibens  Homerum  quo- 

18* 


Digitized  by  VjOOQiC 


276  Georgias  Ricardos  Holland 

que  et  fortasse  Enripidem  ita  tarnen,  ut  non  liqneat,  qnibns 
in  rebus  ipse  ad  hos  ascenderit,  quas  Alexandrinis  intercedenti- 
bos  acceperit.  Congrnit  hoc  indicinm  cum  iis,  qaae  adhnc  de 
Onidii  metamorphoseon  fontibos  peculiaribns  disqnisitionibos 
ad  singnlas  fiabnlas  speetantibus  innestigata  sunt  cf.  ex.  gr. 
Surber.  de  fabula  Meleagrea,  Turici  1880  p.  124.  cf.  p.  13; 
Enaack.:  Anal.  Alexandr.-Bom.  p.'53sqq.;  et  quae  in  nniuer- 
sum  recte  disputauit  Alexander  Biese  praef.  edit  p.  VI  sq. 


Caput  X. 
De  altera  mythi  forma. 

Casu  sat  miro  accidit,  quod  inde  ab  Onidii  aeno  uestigia 
eins  mythi  formae,  ex  qua  repulsam  fert  amans  Cyclops,  rare- 
scunty  contra  plena  comparent  nee  nimis  parca  alterius  formae, 
ex  qua  njrmphae  fauorem  sibi  conciliat  Quam  ob  causam 
satius  duximus  hie  interponere  huius  rei  disquisitionem,  prius- 
quam  ceteras  perlustraremus  imitationes  tempore  ex  parte  prio- 
res, uiliores  pretio.  Primus  autem  discrepantiam  duarum  for- 
marum  distincte  ostendit  Wolfgangus  Heibig  symb.  philol. 
Bonn.  p.  361  sqq.  a  scriptorum  testimoniis  profectus  artificum- 
que  opera  secundum  illam  differentiam  recensens  et  discemens; 
breuius  eandem  rem  repetiit  libri  de  pict.  pariet.  Camp,  multis 
locis,  praecipue  p.  197.  Immerito  cum  huc  traxisse  Theocriti 
eclogam  VI  supra  p.  244  sq.  monuimus.  Euincit  rem  Nonnas, 
qui  passim  in  Dionysiacorum  libris  Polyphemi  et  Galateae  con- 
iugum  mentionem  inicit.  Exstant  autem  uestigia  in  altius  aeuum 
porrecta,  ut  Propertii  uersus  IV,  1, 45 sq.  L.  (in,  2,  5 sq.): 

quin  etiam,  Polypheme,  fera  Galatea  sub  Aetna 

ad  tua  rorantes  carmina  flexit  equos. 
Sed  uidentur  nobis  hi  uersus  minus  poematum  quam  artis  ope- 
rum  memoriam  prodere  propter  rorantium  equorum  insigne 
simile  delphinis,  quibuscum  semper  fere  Galatea  in  picturis 
comparet.    Nee  multum  iuuamur  Appiani  Illyr.  2  memoria: 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Gaiatea.  277 

q>aal  6k  ttjv  fihv  x^^ay  Ithowiiov  ^IllvQiov  tov  üoXvqfijfiov 
yevia^ai.  nolvgrrjfiq)  yaq  r^J  KvxXwtvc  xal  FaXoetelff  KeX- 
%bv  xaJ  ^iXXvQtov  xai  FaXav  TtalSag  ovtag  i^oQfirjaat  SixeXlag 
xal  aQ^ai  %(Zv  Öl  avrovg  KeXtüv  xal  ^iXXvQidJv  %al  raXctrwv 
keyofiivußv,^)  tloI  rode  (loi  /LiaXiaza  TtoXXa  fiv&evovrwv  ^ega 
TcoXXiov  aQiaxsi^  quod  testimoniam  hoc  nnam  certe  nidetar 
probare  non  abhorruisse  ab  antiqua  ualgi  opinione  conubio  con- 
innctos  esse  Polyphemnm  et  Galateam,  qua  cum  re  bene  con- 
sentiant  qnae  tradnnt  schol.  Theoer.  VI,  7  et  Luc.  de  ner.  bist. 
2, 3  snpra  p.  186  landati.  Mirum  est  quod  cum  Appiano  paene 
coBgruit  quod  Natalis  Comes  (nide  snpra  p.  185)  Bacchylidem 
testatum  esse  narrat.  Neqne  igitar  dnbitari  potest  de  altera 
forma,  et  sno  iure  Helbigius  inter  artis  opera  quaesiuit  quae 
ad  illam  referret.  Quodsi  recte  nonnuUas  tabulas  Gampanas 
huic  generi  adsignauit,  reducimur  ad  poetarnm  studia,  cum 
ipse  ille  uir  doctus  pendere  haue  artem  maxime  ab  Alexan- 
drini  aeui  poesi  demonstrauerit  in  libro  s.  1.  Praestat  autem 
non  prius  de  poeticae  tractationis  origine  quaerere,  quam  quid 
de  ipsa  illa  tractatione  sciri  possit  ex  posteriorum  uarie  com- 
mista  farragine  eruerimus. 

Qua  in  re  non  spemimus  Luciani  dialogorum  marino- 
rum  primum  cum  Helbigio,  qui  hunc  priori  adnumerat  formae. 
CoUocuntur  ibi  Doris  et  Gaiatea  de  Polyphemi  amore  aeque 
atque  apud  Ouidium  Scylla  et  Gaiatea,  sed  consilio  diuerso. 
Lacessita  enim  a  Doride  Gaiatea  et  uellicata  propter  amatoris 
deformitatem  defendit  eum  beneuola  mente  uirtutem  et  artem 
clariore  in  luce  coUocans.  Hoc  si  spectas  apertissimi  Signum 
fauoriSi  parum  ualet  quod  c.  2  negat  a  se  amari  Cyclopem, 
quibus  ex  uerbis  Helbigius  concludit  totam  haue  laudationem 
instituere  Galateam,  ut  Doridem  pungat  pulchritudini  suae  ob- 
trectantem  contra  mentem  scriptoris  ut  nobis  quidem  uidetur. 
Nimirum  non  superbit  Gaiatea  feri  et  portentosi  Cyclopis  amore 

1)  Reuocandam  esse  hanc  memoriam  ad  Timaei  auctoptatem  docet 
Etym.  M.  p.  220,  5  sq.  (fr.  37M):  Falaria'  xto^'  c^vofiacd^,  Se  yiyo"*  Ti- 
ftaufs,  anb  Falarovy  KwtXionoe  nai  FaXarBlas  vlovy  ubi  n.  Sturzii  adnot. 
cf.  Schneid.  Callimach.  II  p.  164. 


Digitized  by  VjOO^IC 


278  Georgias  Ricardos  Holland 

nec  profecto  illnm  deperiisse  credetar,  sed  est  aliqoid  prae 
ceteris  placaisse  Neptoni  filio,  qai  aliis  deficientibos  amatori- 
bas  nicarinm  se  offert  non  plane  contemnendom.    Yix  antem 
si  ea  mente  nirtntes  Cydopifi  ennmeraret,  nt  Doridi  stomachiim 
moneret)  mosicam  artem  landasset,  quam  Indibrio  fäturam  nym- 
phae  procaci  non  poterat  non  praenidere.   Intellegontor  haec 
tantnm,  si  eam  defendere  amatorem  qaalemcnmqae  statnirnns 
nec  plane  perhorrescere  eins  caritatem,  id  qnod  non  fdgit  in- 
nidiosam  Nereidem  recte  sie  indicantem  c.  1 :  "Eoixag,  w  FaXa- 
reia,  ovk  igaanjv,  akSL*  iQcifievov  ^eiv  vov  üoXvq^fiov,  ola 
ifcaiveig  avtovj  et  c.  5  fin. :  Toiovrog  (sc.  kQaavqg)  —  aol  yi- 
voixo  xot  av  avT€Q(pf]g  cevrov.    Toto  antem  eaelo  distat  haec 
Ghilatea  a  Theocritea  et  a  fugiente  id.  XI  et  a  lasciniente 
id.  VI,  quam  ob  causam  ad  posteriorem  mythi  formam  Lncia- 
nnm  nocare  maluimns.    Huius  antem  formae  notitiam  cni  de- 
beat  Samosatenns  nunc  in  medio  relinquendnm  neqne  hnins 
partis  fons  emendns  —  satis  habemus  indagare,  quid  noni, 
nnde  accedat  ex  Lnciano  ad  hnins  argamenti  snpellectilem 
poeticam.    Eminet  descriptio  canentis  Cyclopis  nouis  Inmim'- 
bns  illustrata  c.  4 sq.:  rixovaafiev  avrov  qdovrog  OTtore  htei- 
fiaae  TCQtprjv  iTtl  ai'  !d(pQo8ltri  q)ll7],  ovov  av  zig  oyitäa&at 
'ido^e.   xal  cevx'^  di  17  TtrjxTlg  o%a;  XQavlov  iXatpov  yvfivov  tcSv 
aaQTuSv,  aal  xa  ^hv  negara  Tvrixeig  waneg  tjOav,  ^vyiiaag  de 
avxa  xal  kvdxpag  ra  vevQa,  ovdk  xoXkoTtc  TtBQiaxQixfßag ,  ifie- 
k(pÖ€i  afiovGov  XL  xal  anffidov,  aXlo  [ikv  avxog  ßodiv,  alXo  öi 
17  XvQa  vTCrjx^i,  aiaxe  aide  xaxix^iv  xbv  yiluyua  kdvvdfied'a  ifcl 
x(p  €Q(oxix(p  exelvqp  qofiaxi'  17  (liv  yciQ  ^Hx(o  ovdk  ccTCOTC^lve- 
aS-ai  avx(^  f;&€k€v  ovxu)  XdXog  ovaa  ßQvxiafiivf^ ,   aXV  '^axv' 
vexo,   bI  q)av€l7i  fÄCfzovfiivr]  xgaxBiav  (^drjv  xal  xaxayikaaxoy- 
^€q>€Q€  dh  6  iTtiqaaxog  iv  xalg  dyxdlaig  advQfidxioy  aQxxov 
axvlaxa  x6  laaiov  avxip  Ttqoaeoixoxa,    Rudis  inhabilisqne  lyra 
ex  cerui  comibus  compacta  respondet  uenatori  a  Musis  alieno, 
cuins  uocem  repercntere  grauatur  Echo.    Necdum  inuenimns 
initium  amoris  inde  deductum,  unde  ipsa  narrat  Galatea  c.  2: 
oxi  7C0ifialv(av  Tvoxh  cctco  xijg  axomjg  naiC/ovaag  fifiag  idwv 
£7tl  x^g  jovog  h  xolg  TtqoTtoai  xijg  AXxvrig,   xad'^  o  (Aexa^ 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  279 

Tov  OQOvg  %ai  rljg  d'aXazxTiq  alyiaXog  aftofir]x.vvevai,  v/tiäg  fiiv 
ovdk  ftQoaißkeyjev,  kytj  ök  i$  anaoiav  fj  xakUaTtj  ido^a,  xal 
fÄovf]  Ifiol  iTcelxe  xbv  6q}&aXfz6v.  Simplicissima  haeo  ratio 
nympharumque  nitae  maxime  aecommodata,  simplicior  quam 
Theocriti  aenustum  sane  artificiom.  Denique  nuBqnam  depre- 
hendimns  indicium  alioram  de  Polyphemi  cantn  tarn  füse  ex- 
positiun  quam  fit  ap.  Luc.  c.  4.  MittimaB  nunc  minora.  Ea 
autem  omnia  ita  nobis  uidentnr  comparata,  ut  elaborata  rep- 
perisse  Lnciannm,  non  ipsiim  de  sno  finxisse  existimemus. 
Ac  priora  illa  originem  dare  prae  se  fernnt:  expolita  et  sin- 
gillatim  limata  descriptio  Alexandrini  moris  est  —  id  solnm 
ambignamy  utrnm  calamo  poetaram  debeat  sua  Lacianus  an 
penicillo  artificnm.  Ad  amossim  secernere  ntriosqne  speciei 
imitationisque  fines  —  semel  dictum  esto  —  non  adgredimur: 
nobis  probabilius  uidetur  ad  artificnm  opera  reuocare  descrip- 
tiones  istas,  ac  bene  accidit,  qnod  seruatur  imago  informem 
istam  lyram  ex  cemi  comibns  exhibens  factam  in  comparatio- 
nem  uocata  a  lahnio  p.  416,  anaglyphon  uillae  Albani  (ap.  Zoe- 
gam  in  opere  ^Li  Bassirilievi  antichi  etc.'  II,  57)  ap.  Heibig. 
1. 1.  p.  368  sq.,  cui  rei  eo  maiorem  tribuimus  demonstrandi  uim, 
qnod  per  se  sat  mimm  est  Lucianum,  quippe  qui  pastorem 
depingat  Cyclopem,  non  fistula  eum  instruere,  sollemni  instru- 
mento  bucolico,  sed  cithara  (TtTjxrlöi).  Neque  alinnde  figuram 
Polyphemi  de  scopulo  nympharum  lusum  spectantis  prouenisse 
arbitramur,  quem  solent  artifices  fingere  de  saxo  persequen- 
tem  oculo  Galateam,  quae  praeteruehitur.  Gommendantnr  hae 
€oniecturae  eo,  qnod  res  nobis  est  cum  uiro,  quem  artis  peri- 
tissimum  inter  scriptores  ueteres  laudant  archaeologi  (cf.  H. 
Bluemner:  de  locis  Luciani  ad  artem  spectantibus,  Berol.  1866 
p.  48  sqq.)  et  quem  in  dialogis  marinis  monumenta  respexisse 
probabile  (cf.  Bluemner.  ^ud.  archaeol.  ad  Luc.  Vratisl.  1867 
p.  69— 82,  de  hoc  dialogo  p.  76sq.). 

Contra  nisi  aliunde  constaret  poetas  habuisse  Lucianum 
auctores  —  nonnuUa  attulit  iam  Hemsterhusius  in  Reitzii  edit. 
Luc.  (Amstelod.  1743)  tom.  I  p.  288  sqq.  —  probabile  esset  de 
iudicio  illo  a  Doride  facto.    Acerba  enim  musici  uiri  irrisio 


Digitized  by  VjOOQ iC 


280  GeorgiuB  BicardttB  Holland 

memoriam  renocat  satyricorum  comiconunqne  salis  uel  dithj- 
rambici  acnlei,  qni  comparare  potuerant  Cyclopis  cantam  com 
asini  rnditu  *).  Verba  autem  ifiekt^dei  Sfiovaov  ri  xal  aTtt^- 
dov  prope  accedant  ad  Enrip.  Cycl.  489 sq.: 

a%aQiv  nUkadov  iiovait/ofiBvog 

üTcaiog  aTtf^dog 
QU.  425 sq.:  qdei  afxovoa. 

Connenit  etiam  xwfid^eiv  Lucianei  Cyclopis  cum  Enr.  Cycl. 
u.  508.  Quid  aliud  significatum  uerbis  Luciaui  akko  fikv  cevrog 
ßoiüvy  aXXo  dl  fi  Ivqa  vTtrixetj  quam  d-Q^i^Tavelo  illad,  qaod 
pro  citharae  sonitu,  quem  frustra  excutiebat,  esse  uoluit  Cy- 
clops  Philoxeni?  Eandem  ad  poesim  pertiuebit  quod  Doris 
inter  uitia  amatoris  enumerat  c.  5  ntvaßqag  amo^atv  oiofteQ 
xQayogy  si  quidem  recte  huic  generi  adsignauimus  Syuesii  nar- 
rationem,  in  qua  similitudinis  umbra  exstat  haec:  a%aq  ^era^v 
fii  Ti  xal  TOcovTOv  ^d&Qa^ey  fi^  tüv  nvjölcoy  6  yQaöog  arjdijg 
yivfjTac  xo^  rQvgxjiaj]  xai  lovfiivf^  r^g  rifiifag  Ttollaxig.  Doris 
est  nobis  instar  ceterarum  nyn^pharum,  ac  fingimus  in  comoedia 
aliqua  —  Nereidum  chorum  coniectura  tribuimus  Antiphanis 
Cydopi  —  Nereides  eadem  fere  atque  Doridem  malignitate 
iudicasse  cantico  aliquo  de  Polyphemi  arte  musica.  Comicos 
autem  lectitatos  esse  et  imitando  expressos  a  Luciano  res  nota, 
non  solum  Aristophanem,  sed  etiam  mediae  nouaeque  comoe- 
diae  auctores  cf.  Ziegeler. :  de  Luciano  poetarum  iudice  et  imi- 
tatore,  Gott.  1872  p.  27  sqq.  p.  28  adnot.  4. 

Alexandrinis  autem  artificibus  plurimum  debere  Samosa- 
tenum  uidimus:  nunc  de  poetis  uideamus.  Nouit  hercle  eos, 
qui  hac  in  re  elaborauerunt  —  sollemnia  enim  elementa  fabulae 
eadem  —  sed  huius  notitiae  uestigia  ita  sna  miscuit  arte^  nt 
nominatim  auctorem  laudare  dif&cile  sit.    Yidetur  nobis  minus 


1)  Adludit  Doris  ad  prouerbia  lila  de  asim  natura  insipida  et  a  ma- 
sica  arte  aliena  sumpta:  ovos  Xv^m  aicoiav  etc.  nunc  hanc  formam  in 
mente  habens  6voe  kv^i^ojv  inl  rav  kfiovctov  Macar.  VI,39,  quam  ad- 
hibuit  Lucianus  loco  huic  consimili  dial.  meretr.  XIY,  4 :  %oX  fioLota  ono- 
Tay  q9r}  xal  aßqos  elvat  d'ilrif  ovos  avrolv^i^ofv  ^aalvy  quem  attulit  Leat- 
Bchius  in  adnot.  ad  Diogen.  Vil,  33  hoc  omisso. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  281 

Theocritam  secatns  eBse,  quarnqnam  nonnnlla  bncolici  carmina 
redolent  cf.  Lnc.  c.  1:  iTtifieiurjvivai  aoi  et  OQd-al  iiavLat 
Theoer.  id.  XI,  11  et  aeqnorig  speenlum  ex  Polyphemi  exemplo 
Theoer.  VI,  35: 

71  yaQ  7tQ0LV  ig  tvovtov  laißXenov^  rjg  dh  yaXiva, 
a  Doride  non  sine  acerbitate  qnadam  Oalateae  eommendatum 
Lnc.  c.  3:  aTtb  nhqag  tivog^  b%  Ttote  yakijvrj  etri,  htixvxpaaa 
ig  xb  vd(OQ  idi  aeavr^v  etc.  Attamen  sunt  quae  alio  dncant. 
Proderit  cnm  narratione  Onidiana  comparare  Lnciani  dialognm. 
Miros  est  consensns  inter  argumenta,  qnibns  apnd  Nasonem 
Polyphemns  se  praedioat,  defendit  Cyclopem  Oalatea  apud 
Lnciannm.  Primnm  illnstris  origo  a  maris  rege  dedncta  Lnc. 
c.  1:  JWiJ  oxcJttt«,  JoiqL'  Jloaeiöwvog  yciQ  vlog  iortv,  OTColog 
av  fi'    On.  met.  XHI,  854  gq. : 

adde,  qnod  in  nestro  genitor  mens  aequore  regnat: 
hnnc  tibi  do  socernm, 
deinde  nirilis  aspectns  quem  dicnnt  pro  tmci  et  aspero  Lnc. 
c.  1:   Ovdk  To  Xaaiov  avrov  %al,  dg  qyfjg,   aygtov  afioQq)6v 
iariv  —  av^Qüideg  yoQ  —  xtL  *  On.  1.1.  846 sqq.: 
nee  mea  qnod  rigidis  horrent  densissima  saetis 
corpora,  tnrpe  pnta.   tnrpis  sine  frondibns  arbor, 
tnrpis  eqnns,  nisi  coUa  inbae  flanentia  nelent, 
barba  niros  hirtaeqne  decent  in  corpore  saetae. 
Vidimns  propria  haec  esse  Onidii  neqne  ex  Theocrito  frag- 
mentisne  Alexandrinomm  hansta.    Neqne  aliena  copnlabis,  si 
Lncianenm  nocabnlnm  (c.  5)  a&vQfzaTioy  compones  cnm  Onidii 
hemistichio  n.  834:  'qni  tecnm  Indere  possint' —  alternm  ex- 
primere  alternm  recte  iam  cognonit  Hemsterhnsins  —  nel  de- 
scriptio'nem  regionis  illins  ad  mare  sitae,  nbi  Indunt  njrmphae, 
nnde  Polyphemns  desideriam  sunm  mittit  amatae,  a  Theo- 
crito pancis  absolntam  XI,  17 sq.,  Lnc.  c.  2:  iftl  Trjg  fiovog  iv 
Tolg  TiqoTtoüi  rijg  ^trvrjg,  xa-9-'  o  ficta^v  tov  oQOvg  xal  T'^g 
S'akuTTr^g  alytaXog  afcofirixiveraL^  cum  uersibns  On.  met. 
XIII,  778 sq.: 

prominet  in  pontnm  cnneatns  acnmine  longo 
collis:  ntrnmqne  latus  circnmflnit  aequoris  nnda. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


282  Georgias  Bicardns  HoUa&d 

Propias  ad  Omdinm  qnam  ad  Theocritam  accedit  oculi  nnias 
mentio,  de  quo  apnd  Lacianiim  Cralatea  c.  1:  6  oip^'akfwg 
iTtutqiTtBi  T(^  fierwTtffi  ovdkv  hdeiojeQov  oqwv  i]  ei  iv  ^aav, 
apnd  Omdinm  ipse  Polyphemas  851  sqq.: 

nnnm  est  in  media  Inmen  mihi  fronte,  sed  instar 
ingentis  clipei.  qnid?  non  haec  omnia  magno 
Sol  nidet  e  caelo?  Soli  tamen  nnicns  orbis. 
Similitndo  inter  utmmqne  scriptorem  aperta.  Contra  si  per- 
pendimns  discrepantias  —  colomm  scilicety  non  consilii  nar- 
rationis  —  nihil  fere  merito  conclnditnr  nisi  omisisse  Lucia- 
nnm  nonnolla,  imprimis  antri  dinitiarnmqne  mentionem,  differre 
scriptores  ea  nna  re,  qnod  Samosatenns  plane  aliter  canentem 
Gyclopem  depingit,  id  qnod  partim  ex  artis  monomentis  par- 
tim ex  antiquiore  poesi  repetendnm  esse  censnimos.  Quid 
igitnr  statoamns  ?  Dicent  imitatione  poetam  Romannm  expres- 
snm  esse  a  philosopho  Graeco.  At  nero  est  contronersia  inter 
niros  doctos,  ntmm  Lncianns  scriptores  Romanos  lectitarit  nel 
imitatns  sit  necne.  Qnamqnam  enim  constat  scioisse  Latine 
Samosatenum  ipsins  testimonio  pro  laps.  c.  13,  tamen  inre  dnbi- 
tamnt,  nnm  scriptores  Latinos  dignos  habnisset  qnibns  stndinm 
nanaret.  Ut  nnnc  res  habet,  nondnm  refutatnm  nidetnr  qnod 
primns  contendit  F.  A.  Wolf  ad  Hör.  sat.  1, 1, 15  Lncianos,  Maxi- 
mos  Tyrios  al.  nondnm  imitari  Romanos,  raro  legere,  cni  ad- 
stipnlatns  est  C.  F.  Hermann  opnsc.  p.  224.  Aliter  sentinnt  ex. 
gr.  lacob.  ad  Lnc.  Alexandr.  15.  Granert  anal.  bist,  et  phiL  I 
p.  162  adnot.  Qni  nltimns  in  rem  inquisiuit  Zieglems  1. 1. 
p.  42  sqq.  recte  iudicasse  Wolfinm  affirmat,  cuins  sententiam 
fidei  non  absonam  esse  hac  aetate  demonstrant  aliomm  exem- 
pla  a  niris  doctis  allata,  ut  Plntarchi,  Libanii.  QnamAia  igi- 
tnr altioris  indaginis  disqnisitione  de  Lnciani  studiis  litteramm 
Romanamm  non  sine  fructn  ut  nidetnr  institnenda  caremns, 
flnctnabit  indicinm.  Si  egregiae  famae  niris  credere  licet,  ne- 
cessario  hac  in  qaaestione  ad  communem  ^)  Lnciani  et  Onidii 
fontem  relegamur  poetam  illum  quidem,  non  artificem.    Nam 

1)  Proprios  faisse  Luciano  anctores  existimauit  Hemsterhusios  1. 1. 
p.  291  ad  lin.  57.* 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Oalatea.  283 

de  hmos  exemplo  cogitari  non  potest  nisi  in  litoris  descrip- 
tione^  cetera  ab  artificum  facnltate  abhorrent.  Becnperammas 
igitDT  fortaflBC  antiqniorig  poesis  reliquias,  qnas  Alexandrino- 
ram  aetati  restitaere  non  dabitamns.  lam  cam  nonnnllos  Ooidii 
pannos  ex  Gallimachi  textrina  petitos  coniectanerimos;  si  qnis 
commonem  illnm  aactorem  Oallimacham  nominaret,  non 
contradiceremns  qnamnis  testimoniig  destitnti. 

De  Lnciani  igitnr  fontibns  in  dialogo  marino  I  adhibitis 
sententia  nostra  haec  est  Golores  coUegit  doctos  Samosatenos 
praecipae  ex  Alexandrini  aeoi  arte  et  poetica  et  monumen- 
taria  non  spemens  doctrinam  altios  repetitam  comoediaeque 
lectione  nntritam.  Nomina  poetamm  latent;  eos  certe,  qnonim 
poemata  aetatem  talerunt,  minns  aidetnr  expressisse.  Propria 
ingenii  Lncianei  est  dialogi  tota  indoles:  Galatea  defendens 
renm  amatorem;  et  hanc  ob  causam  alterias  mythi  formae 
iure  ei  uindicator  notitia. 

Qnae  qnidem  forma  manifesto  excolta  et  absoluta  primum 
cemitnr  in  Nonni  Dionysiacis.  Mutui  autem  amores  Poly- 
phemi  et  Galateae  ueri  qnidem  Uli  apertique,  non  simulati 
occnltiue  primum  hie  proponuntur,  ut  hinc  demum  quasi  in 
firmo  fondamento  superstruere  liceat  inuestigationenL  Satis 
uero  memorabile  est  quod  sie  mytho  mutato  ea  persona,  quam 
fere  minore  studio  excoluerant  poetae,  Galatea  acrius  incitat 
facnltatem  poeticam  seque  substituit  in  locum  coniugis,  quem 
uoti  compotem  factum  deserit  poetarum  certatio.  Solet  enim 
Gralatea  a  Nonno  laudari  inter  illustrissimas  et  pulcherrimas 
nymphas  eadem  qua  Thetis  aestimatione  cf.  Dionys.  I,  58.  IX, 
81.  XXXIV,  80;  et  est  inter  oeleberrima  exempla  puellarum 
marinarum,  quae  Amoris  potestati  cesserint  cf.  XL,  553 sqq.: 

Toooarlrjg  dh 
Ig  akog  alfia  q>iQOvaa  aal  ovx  oUytjg  arto  fcrjyfjg 
IfielQBi  raXareia  fi€Xit,ofiivov  IloXvcpri^ovj 
xal  ßv&lr]  xBQöalov  ^u  Ttoaiv,  hc  di  S'aXaaarjg 
ytrjxrldt  >)  •S^elyofiiyf]  ^eravaaTLog  elg  x^ova  ßalvei, 

1)  JhjKtlSf  quam  apad  Lttcianom  dtharae  simile  instnunentam  cogno- 
uimus,  non  differt  a  fistala  apud  Nonnam  cf.  XLIII,  393,  impr.  XLin,  217. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


284  Geotgias  RicarduB  Holland 

Optime  hie  locus  amoris  ratioBem  delineat.  Connbio  nere  eon- 
inncti  sunt  amantegy  et  seiet  Cydops  fistulae  canta  coniiigem 
e  patriis  nndis  in  continentem  allieere.  Impetramt  igitor  nym- 
pha  a  se,  nt  nonnnmqaam  nalere  inberet  daleem  flactnm  in 
antrnm  Polyphemi  nentnra,  qnod  frnstra  rogat  ille  apud  Theo- 
critnm;  ef.  etiam  Dionys.  XLIII,  103sqq.  Attamen  amor  per 
tempestatem  inandationemqne  Deacalioneam  panlam  uitermit- 
titnr,  qnamquam  neu  desinit  delectari  dnlei  eanta  Cyelopis 
amata  fidem  sernans  coniagi  nee  laseino  Paiii  se  committens^ 
eai  respondet  VI,  319 sqq.: 

Ilav  q>lX€y  <jr]v  avaeiQS  di^  oidfictiog  ankoov  ^Hxw' 
(iri  fi€  fiaTrjv  eQiecve,  %l  arjfie^ov  ev-d-dde  ßalvio, 
Tcal  yXvxe^v  neq  iovaav  iw  KvxXcjTtog  aoiiijy, 
aXkov  ifiol  TcXoov  evQSv  vniqteQOv  viziog  Zeig' 
ovxixi  fiaatevw  SixeXTjv  aXa*  xooacctlov  yag 
ragßog  %x^  vig>€Tolo  Tcal  ovk  aXiycj  IloXvq>rifi6v, 
Nee  minore  ardore  flagrat  Polyphemus,  qni,  cum  ceteri  Cy- 
clopes  a  Baecho  stantes  contra  Indes  arma  indnant,  solns  de- 
trectat  pngnam  retentns  Galateae  flamma  cf.  XIV,  61 — 66,  etei 
Neptnni  patris  tridenti  instraetns  facile  totam  Indornm  gentem 
profligare  poterat  cf.  XXXIX,  273—291,  non  eurans  Thoosam 
matrem,  quam  pndet,'qaod  filins  ingens  propter  möllern  affec- 
tnm  deposnit  priscam  fortitadinem  cf.  XXXIX,  292--294.  Ipsa 
nero  Galatea  nehementi  angore  sollicitator,  ne  Polyphemo  quid 
aeeidat  in  belle  cf.  XXXIX,  259 sqq.: 

xal  (povlov  KvxXwTtog  aXi^TolrjTOv  ivvtj 

eXfcsTo  yciQ  IloXvipri^ov  iöelv  naza  (fvXoTriv  ^IvödSv 
avria  ^rjQiadao  awacxf^cc^ovra  ^valif)' 
TagßaXir]  <J*  tyiireve  &a?Maoalrjv  !dq)QOÖixr^v 
via  Iloaeiddtjvog  aQiatevovra  aauiaai, 
xal  yevhrjv  (piXoteicvov  kq>^  vUl  Kvavoxattr^v 
fiaQvafiivov  XiTaveve  TtQoaaTtl^siv  IloXvfprfiov. 
Belle  huic  teneri  affectus  documento  respondent  nonnnlla,  qnae 
ad  familiaritatem  coningnm  depingendam  felicissime  innenta 
sunt.   Sic  Galatea  manum  armat  ingenti  claua  Polyphemi,  cum 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  285 

Baochi  et  Neptnni  de  Amymones  matrimonio  exarserit  cer- 
tamen  cf.  XLIII,  266gq.,  sie  figtola  canere  didieit  a  marito 
(cf.  Verg.  ecl.  II,  31. 34)  et  nnptialia  cannina  solet  prae  ceteriB 
Nereidibns  praestantissime  recitare,  neluti  in  naptiis  Neptnni 
et  Amymoneg  XLm,  390 sqq.: 

xal  ^vylfjv  Falateia  diaxQovovaa  xoQslrjv 
aaroTog  oqxV^^Q^  nodüv  ilekl^eTo  Tcalfo^, 
xal  yafiiov  fiilog  elrcev,  iTtel  fxa&e  %aXa  XtyaLvBiv 
noifievlf]  avQiyyi  didaaxoiiivtj  HoXvqyrifxov  y 
similiter  in  nnptiis  Bacchi  et  Pallenes  cf.  XLVIII,  196  gq.  Taleg 
potissimmn  colores  pro  gnbtilioris  artig  reliquiig  habeamng  non 
bacchantem  Panopolitannm  minutas  has  res  expolinigge  arbi- 
trati.    Cetemm  praeter  bog  lepores  non  multum  lacri  percipi- 
mng  ex  Nonni  mentionibng,  qaae  secnndnm  congilinm  toting 
operis  non  immorantur  gingulig  rebug  adomandig,  sed  nt  aer- 
gaum  impetns  ad  alia  argumenta  properant 

Unde  gnmpgerit  sna  Nonnng  dici  nix  poterit:  in  ogu  habet 
tritam  hains  mythi  gupellectilem  et  nidetnr  qaae  mnltnm  le- 
gendo  memoriae  infixerat  gaa  Minerua  in  Bacchicarum  faba- 
larnm  orbem  insernisse. 

Atqne  haec  qnidem  exgtant  litteramm  de  altera  illa  mythi 
forma  testimonia,  qnibog  accednnt  monomentomm,  qnomm  de 
fide  Helbigio  1. 1.  p.  363  gqq.  in  uninergnm  credimug.  Bepu- 
tanti  autem,  quo  tempore  primnm  haec  altera  forma  compa- 
reat,  quibng  potissimnm  tegtibug  firmetnr,  dnbinm  egge  neqnit, 
quin  posita  git  in  Alexandrinae  poegig  fondamento.  De  ipgo 
poeta  nihil  congtat;  et  coniectaram  si  periclitabimar,  memores 
uolnmng  si  qai  legent^  dnbitationi  qnaecnmqae  excogitentnr 
goa  natnra  egge  obnoxia. 

At  nondum  tractauimng  testimoninm  aliqnod  in  hypothegi 
idyllii  XI  Theocritei  lateng,  ubi  legitnr:  nQoaöiaHyerat,  äk  6 
QeoxQiTog  ioTQip  NiY.l(f  Mikrjaicr)  ro  yivog,  ov  xal  n^oirjfiaTiov 
(fiQsrai  avTiy€yQa/i(fÄivov  tvqoq  Qeo%QL%ov  KvxliOTta  (gic  Mei- 
nekius),  ov  ^  ccqxv' 

rjv  Üq'  aXrjy^eg  rovro  GeoTCQire*   ol  yaQ^Equneg 
TtoitjTag  TtoXXovg  idlda^av  rqvg  nqlv  afiovaovg. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


286  Georgins  Ricardas  Hoüand 

kmyiyQaTttai  ök  Kinclwxp  ij  rakareia.  yiyove  de  xta  ini" 
YQafxfxd  %i  avfi(pot%r]^g  ^EQaaiOTQarov  Uxtqov  Mikrjalov,  üg 
(prjai  Jiovvatog  6  ^Eifiaiog  Iv  rij  'loTQwy  avayqaqrfi.  Verba 
iTtvyiyQaTtTai  di  Kvnkwilf  ij  Fakateia,  qnae  non  onmibns  co- 
dicibas  exhibentar  (desnnt  etiam  ab  Ambrosiano  222)  Mei- 
nekins  fortasse  post  avayQaq)fj  reicienda  esse  ait  Uiiiib  Hei- 
bigias  pro  genninis  nidetar  habnisse,  qni  1.  L  p.  362  dicta  putat 
de  response  Niciae.  Ac  codicibns  quidem  hac  in  re  non  mnl- 
tnm  tribnendnm,  cnm  libromm  in  hypothesibus  auctoritas  non- 
dam  ea  qna  par  est  diligentia  explorata  sit  cf.  Ahrentis  edit 
schol.  p.  LXVI,2.  Ut  tradontnr  libris  nerba  ilia  non  possont 
referri  nisi  ad  noirifiaztov  illad  Niciae  neqne  aliter  concladi 
qnam  scripsisse  medienm  Milesiam  epylliam,  cni  titnlns  esset 
KvxXiotp  7]  rakdreiOj  id  qnod  Helbigius  contendit  ^).  At  enim 
aegre  femnt  subiecti  mntationem  in  seqnenti  uerbo  yiyove^ 
nbi  snbaudiendns  est  Nicias,  stataendam.  Nonne  antem  eadem 
manet  offensa  eliminata  sententia?  qaandoqoidem  ne  in  prae- 
cedentibns  quidem  Nixlag  subiecti  uicibus  fnngitnr,  sed  in 
ennntiato  primario  &B6xQnog^  in  secondariis  Ttoirjfiduov  et 
^QX'i'  Quflnto  nero  magis  hiat  sensnsi  nbi  cnm  Meinekio  ad 
finem  hypothesis  relegauerimns  ea  nerba  tnnc  ad  Theoeritei 
idyllii  titnlnm  referenda!  Accednnt  alia,  qnae  hnic  coniectoiae 
officiant.  Statnendnm  erat  Meinekio  ad  marginem  illa  qaon- 
dam  adscripta  postea  falso  loco  irrepsisse.  Primnm  non  aide- 
mns,  cnr  opus  fnerit  talia  adscribi,  cnm  neqne  semper  titali 
eclogamm  apertis  nerbis  in  argnmentis  memorentnr  c£  hyp. 
id.  I.  YIU.  IX.  XIY  aL  et  hnios  idyllii  indicetnr  nerbis  ntriqne 
recensioni  commnnibns:  vTtoxeiTat  6  KvxXtotp,  Deinde  nbi- 
cnmqne  landatnr  titnlns,  semper  fere  ntnntnr  praesenti  tem- 
pore, non  perfecto^),  semper  coUocant  in  capite  totios  hypo- 


1)  Pro  uerbls  traditis  amy8yQafifii$fov  vno  ßBon^irav  ngoi  KwXuna 
iam  Grispinns  coniciens  in  fiacolic.  edit.  a.1570  p.  75  avxiy,  vnkq  Kvida- 
71  OS  n^os  ßeoHQitov  de  eodem  argumento  utrinsque  poematii  cogitaoit. 

2)  E  cod.  Medic.  37  Zieglems  in  Theoer.  ed.  in  p.  195  edidit  In  byp. 
id.  Xn  iniyiyqanrai  fiiv  ro  eiSvXUov'AtTaSy  nbi  propter  seqaentia per- 
fecta priuB  uidetar  inductum. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  287 

theeis  bis  fonnulis:  iniyQaq>€Tat,  ro  eidvlhov,  iTtiyQa- 
(p€Tac  ro  eldvkkiov  raiho,  i7ccyQaq>€rai  ro  TtaQov  eidvl-- 
liov  cf.  hyp.  id.  IL  HL  IV.  V.  VI.  VH.  X.  XU.  XHI.  XV.  XVffl. 
Perfectmn  adhibetar,  nbi  ipsa  opera  poetae  praeterita  signi- 
ficatar,  nelnti  byp.  I:  avn;  i\  vno^eaig  elgJaipvtv  yiyqaTctaL 
(sie  codd.  B.  D.P.),  XVI:  tovto  t6  dSvXhov  yiyQaTt^ai  eig 
'ligtova,  XVII:  tovto  ro  eldvXXiov  elg  IlToXefialov  rov  OtXa- 
Sekq^ov  imyiyQanTaij  XXIX:  yiyQaTttat  rovro  elg  nalöa 
anoaTQeq)6(.iBvov  y  similiter  ifciyeyQaTtrai  dk  ovrtog  secnndam 
aalgatam  lectionem  in  byp.  id.  XII  in  seqaentibns  inel  xal  etc. 
cansa  addita;  nel  de  dialecto  byp.  id.  XII:  yiyqa7t%ai  dk 
^ladi  öiaJLiia^(fiy  XXVUI:  yiyqaftxai  dk  Alolldi  dia^zip. 
lam  babemns  perfectum  iTctyfyQaTtrai.  Qaod  si  de  Tbeocritei 
canninis  titnlo  acciperemus ,  contra  nsns  constantiam  facere- 
mns;  sin  de  Niciae  epyllio  intellegimns,  sno  inre  stat,  qnoniam 
praesens  non  admittebatar  praegresso  perfecto  avTty^Qafiiii" 
vov.  Amplectimur  igitar  testimonimn  de  Niciae  canninis  titnlo 
nee  causam  uidemns,  cur  diffidamus  baius  bypotbesis  priore 
plenioris  auctori  ut  uidetor  emditione  minime  nnlgari  instmcto. 
Habemns  initinm  responsi: 

Tiv  aß*  aXrj&eg  tovto  OeoxQiTe'  oi  yaq  ^E^foreg 
Ttoifjrag  TtoXXovg  kdida^av  xovg  tvqIv  afiovoovg 
(cf.  Plnt  quaest  sympos.  I,  5).  Recte  primns  Wnestemannns 
in  edit.  p.  166  sq.  e  particnla  a^a  concinsit  Mpsum  Niciam  re- 
medii  nim  nsu  expertnm  esse',  epistnlam  igitur  mittere  amico, 
qui  enm  consolatus  erat,  qnasi  tranqaillitatis  receptae  docnmen- 
tarn.  Cydopis  autem  amores  enm  sie  enarrasse,  ut  repnlsam 
ferret  infelix  amator  eodem  quo  apud  Tbeocritnm  modo,  qnis 
credet?  Nonne  ueri  simillimum  est  sie  enm  respondisse,  ut 
effectum  cantns  ad  snmmnm  angeret  cnlmen  Cyclopemque 
amore  potitnm,  fauorem  non  denegantem  Galateam  exbiberet, 
qua  re  titnlus  KvxkwxlJ  t]  ralareia  sunm  acumen  recuperaret? 
Sic  igitur  nobis  fingimus  rem :  Deperierat  pnellam  Nicias 
parum  felix,  remedium  suppeditarat  Tbeocritus  a  Polyphemi 
exemplo  petitnm  Musas,  adhibuerat  medicus  et  uoti  compos 
factus  erat.     Quod  non   latuerat  Tbeocritum  confirmat  iam 


Digitized  by  VjOOQ iC 


288  Georgias  Ricardns  Holland 

Nicias  amoris  felicitate  elatas  non  nescio  amico  —  sie  aQa 
particulae  nim  persentiseimos  —  respondens  idemque  illad 
exemplam  ad  ea  qnae  ipse  expertns  erat  adaptat.   Talern  qni- 
dem  rationem  a  doctornm  iUias  aetatis  poetaram  commercio 
non  pntamns  alienam  faisse,  qnippe  qni  snbtilitate  rationiim 
hand  semper  natina  solerent  certare  et  innicem  sese  laceBsere. 
Ac  fortasse  Theocritas  non  tacnit  laceBsitns,  sed  idyllio  VI 
rarsns  in  amicnm  nertit  imsionis  acnmen  comparans  enm  cum 
Cyclope  Buperbiente,  sed  a  Galatea  illaso,  qnod  carmen  migit 
ad  communem  amicnm  ob  familiaritatem  initiatnm,  Aratam 
(cf.  id.  VI,  2).    Neqne  igitnr  snfifragamnr  SLrenssleri  (obsern. 
Theoer.  1870  p.  8  sq.)  rationi  (probatae  ab  Hartnngio  indic. 
philol.VIII  p.  124),  qni  mntnornm  carminnm  orbem  composi- 
tnm  putat  ex  Niciae  carmine  aliqno  'pleno  aemmnae  ama- 
toriae  ac  desperationis',  non  snperstite,  consolatorio  Theoer. 
id.  XI,  response  Niciae  lacero,  idyllio  Theoer.  XUI  ad  Niciam 
misso,  et  ^aliqnando  propter  commune  argamentnm  nno  noln- 
mine  editnm".    Idyllio  enim  XUI  et  ipso  ad  amorem  spectante 
et  excnsationem  ab  heroico  exemplo  petente,  exemplo  tarnen 
non  pnellae  aestns,  sed  pueri  delicati,  parnm  eleganter  Alexan- 
drinnm  certe  poetam  ad  pristinam  flammam  respeotaram  Msse 
ipse  confidimns  doctissimns  nobisque  in  pancis  colendns  anctor 
illins  conexns  largietar.     Nicianae  poesis  reliqniae  minores 
sunt;  quam  ut  quomodo  tractauerit  rem  doctos  medicns  dini- 
nare  possimus,  neuem  epigrammata  dedicatoria  pleraque,  nnnm 
irrisorium  (Authol.  Pal.  XI,  398).    Attamen  talis  mutationis  anc- 
torem  exsistere  potuisse  Niciam  persuadet  magis  quam  Theo- 
criti  iudicium  de  amico  beneuole  factum  id.  XI,  6.  XXVm,  7 
Meleagri  Gadareni  aestimatio,  qui  enm  dignum  existimauit 
quem  reciperet  in  o%i(pavov  Anthol.  Pal.  IV,  1, 19  sq.  (cf.  laoobs. 
Anthol.  Gr.  tom.  XIII  p.  923). 

Coniecturam  nostram  proposuimus,  quomodo  factum  esse 
possit,  ut  in  poetica  studia  induceretur  altera  forma:  non  dubi- 
tamus,  quin  perrexerint  alii  poetae  scholae  Alexandrinae  eam 
excolere  atque  adomare,  unde  in  Nonni  et  Luciani  enarrationes 
lumina  deuenerunt  (uide  etiam  Heibig.  1. 1.  p.  366  fin.). 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  289 

Caput  XI. 

De  auctoritate  fahulae  in  posteros  propagata. 

Gomprehendere  placet  hoc  capite  non  solum  qnae  restant 
hnius  mythi  apud  posteros  mentiones,  sed  etiam,  qua  ratione 
et  tota  indoles  et  singuli  ronoi  a  poetis  conditi  et  semati  in 
seqnentinm  scriptornm  memoriam  et  coDSuetudinem  abierint. 
Afferemns  igitar  qnos  philologi  dicunt  locos  parallelos  ex  parte 
iam  coDgestos  magis  quam  certo  consilio  digestos  ab  editori- 
bns,  qnibus  miüta  nos  debere  confessi  nomina  laudare  breni- 
tatis  ergo  snpersedemns.  Neqne  nero  ualemos  uniuersnm  litte- 
rarom  posteriomm  campum  perlustrare,  sed  praecipne  in  bnco- 
licae  poesis  anctores  omnes  illos  quidem  Theocriti  sectatores 
inquirere  constitaimus,  qaantnm  possnmas  etiam  ad  reliqnomm 
imitatorum  cateruam  enagatnri. 

Notissima  erat  imago  Polyphemi  pastoris  de  litore  Gala- 
team retinere  conantis  et  in  poetamm  apparatum  mythologicnm 
recepta,  qnod  non  modo  probat  Propertii  locns  snpra  allatns, 
sed  etiam  Val.  Flacc.  Arg.  1, 134 sqq.: 
hanc  (sc.  Thetim)  Panope  Dotoque  soror  laetataque  flnctn 
proseqnitnr  nudis  pariter  Galatea  lacertis 
antra  petens;  Sicnlo  reuocat  de  litore  Cyclops. 
Etiam  Martialis  hoc  argumentum  in  tritis  fabellis  laudat  Alexan- 
drina arte  caelatis  epigr.  lY,  49,  6  cum  tragoediis  opponens 
epigrammatis  suis  (cf.  X,  4)  ut  etiamtunc  et  lectitatum  et  trac- 
tatum.   Neque  oblitteratum  est  ultimis  senescentis  poesis  Grae- 
cae  exodiis,  sed  quasi  flamma  semel  noua  capit  incrementa, 
priusquam  obliuione  obruatur,  per  Nicetam  Eugenianum,  qni 
poeta  nt  hnius  mythi  sie  huius  enumerationis  agmen  claudet. 
Iam  supra  monuimus  ad  Polyphemi  potissimum  exemplar  cae- 
latum  esse  typum  cantilenae  amatoriae,  imprimis  eam  senten- 
tiam,   ex  qua  remedium  ardoris  iis  qui  amant  obtingit  can- 
tando   (cf.  Philox.  fr.  7;   Theoer.  XI,  Isqq.  coli.  XIV,  52 sq.; 
Callim.  epigr.  47 ;  Bion.  fr.  XVIII,  3).    Cuius  sententiae  fila  late 
distenta  cf.  uersum  intercalarem  apud  Nemesianum  ecl.  IV: 
cantet,  amat  quod  quisque:  leuant  et  carmina  curas. 

Leipziger  Studien.  YU.  19 


Digitized  by  VjOOQ IC 


290  OeorgioB  Ricardm  Holland 

ecl.  n,  14 sq.;  Aristaen.  ep.  I,  8;  Nie.  Eug.  III,  310.  IV,  379 sq., 
qui  TQoq)i^v  appellat  xijv  aiwTcrjv  T^g  voaov  VI,  353,  cnius 
VI,  376  sq.  nuUum  remedium  agnoscit  nisi  TceQiTckonqv  re  xal 
yXvKvv  yaixov^  quem  panniim  saffaratas  est  ex  Longi  loco 
pastor.  p.  266, 27  sqq.  0  e  memoria  Theocriteae  sententiae  XI, 
1  sqq.  scripto  cf.  Cbar.  Aphrod.  p.  HO,  23 sqq.  Mansenint  per 
posterorom  imitationem  expressi  etiam  totzoi.  erotici  carmi- 
nis  ad  mulcendam  inaitandamque  puellam  oantati,  qai  magis 
minusne  integri  redettnt  in  cantilenis  amatoriis  praeeipne  bu- 
colicornm  poetarum,  quae  exstant  fere  haee:  Theoer.  id.  IIL  X. 
Verg.  n.  Vm.  Calp.  III.  Nemes.  IL  IV.  Theoeriteum  ordinem 
seeati  similia  conferemns. 

Gomparatione  pulchritndinem  amatae  celebrandi  mos,  quem 
a  Theocrito  hnne  in  mythnm  indnctam  —  fortasse  secundnm 
lyricos  poetas  Aeolicos  (cf.  Sapph.  fr.  122. 123)  —  ab  Onidio 
rhetorice  exaggeratnm  nidimns,  in  consnetndinem  abiit  aman- 
tinm  non  modo  adhibitis  comparatinis  cf.  Verg.  ecl.  VII,  37 sqq.: 
Nerine  Galatea,  tbymo  mihi  dulcior  Hyblae, 
candidior  cycnis,  edera  formonsior  alba; 
Calp.  III,  10:  mobilior  uentis  o  femina;  Nemes.  IV,  14: 

Inmitis  Meroe  rapidisqne  fdgacior  Enris 
(cf.  On.  met.  Xm,  807);  cf.  etiam  larga  apnd  eroticos  scrip- 
tores  exempla  Long.  p.  251,  32  sq.:  ro  ngoatanov  oxi  Xev^o- 
TBQOV  akrj&wg  xal  tov  tcSv  aiywv  yalaxTog,  p.  252, 12  sqq.; 
Xen. Ephes.  p.  337, 15 sq.;  Eustath.  M.  p. 217, 10 sq.;  Nie.  Eug. 
VI,  356sq.  635sqq.;  Alciphr.  m,  1,  2;  AnthoL  PaL  V,  48. 121. 
56,  6.  236,  4  al. ,  sed  etiam  alia  ratione  comparandi  cf.  Ach. 
Tat.  p.  57,  24 sqq.;  Enstath.  p.  213,  25 sqq.  227,  22 sqq.  235, 
1  sq.  256, 25  sqq. ;  Nie.  Eug.  n,  299  sqq.  m,  336  sqq.  IV,  122  sqq. 
(uide  quae  de  dearum  comparatione  disputauit  Bohdius  de  fab. 
Boman.  p.  155  sq.  c.  adnott). 

Solent  amatores  infelices  et  uenustatem  et  asperitatem 
puellae  pneriue  allocutionibus  suis  intexere  ut  Polyphemns 


1)  Solemns  afferre  eroticos  scriptores  pedestri  oratione  obos  secon- 
dum  Hercheri  editionis  paginas. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  291 

Theocriti  id.  XI,  20:21,  Ouidii  met.  XIH,  789—797:  798—807; 
cf.  Verg.  ecl.  II,  6  (0  crudelis  Alexi):  17.  45  (0  fonnonse  puer); 
Nemes.  ecl.  IV,  14  (Inmitis  Meroe):  38  (Meroe  formosa).  20 
(pner  o  crudelis  lolla).  44  (saene  pner) :  72  (plns  est  formosus 
lollas). 

Ac  quem  nidimus  Cyclopi  maxime  placuisse,  candorO 
nymphae  marinae  (cf.  impr.  Lncian.  dial.)  sammum  obtinet  lo- 
cnm  inter  colores  pulchritudinis  cf.  Ach.  Tat.  p.  42,  8  sqq.  139, 
32 sq.  (yaAöxTt  av  elTceg  avr^g  t6  ngoaco/tov  %€XQia&ai)'^  Char. 
Aphrod.  p.  28,  31  sq.;  Eustath.  p.  184,  lOsq.  (to  X^-köv  axga- 
tov  cf.  Luc.  de  Galatea  1. 1.  c.  3:  i;  axQatwg  Xbvkyi)]  Nie.  Eug. 
1, 123.  n,  209.  345.  IV,  120.  2398qq.;  Aristaen.  ep.  1, 1;  Anth. 
Pal.  V,  48. 

Querellas  intermiscent  cantores  de  fastu  puellae  amatoriis 
praestigiis  ut  Cyclops  Theoer.  XI,  19.  24.  29.  Ou.  met  XIII, 
869;  cf.  Theoer.  III,  6  sq.  24.  52;  Verg.  ecl.  II,  6  sq.  19.  56.  60; 
Calp.  in,  59;  Nemes.  ecl.  n,  40.  59.  69.  IV,  15  sqq.,  narrant 
originem  primam  amoris  (Theoer.  XI,  25  sqq.)  cf.  Theoer.  II, 
65  sqq. ;  Verg.  ecl.  VIII,  37  sqq. : 

Saepibus  in  nostris  paruam  te  roscida  mala 

(dux  ego  uester  eram)  uidi  cum  matre  legentem. 

alter  ab  undecimo  tum  me  iam  acceperat  annus; 

iam  fragilis  poteram  ab  terra  contingere  ramos. 

ut  uidi,  ut  periil  ut  me  malus  abstulit  error! 
XclIqovgl  yoLQ  ol  iqojvteg  dg  %a  igamnä  Ttgoarayfiara  (cf.  supra 
p.  234)  Ach.  Tat.  p.  119, 1  sq.;  cf.  ib.  p.  112, 9 sqq. 

Deformitatem,  qua  deterrent  amatam,  deprecantur  et  nul- 
Iam  esse  ei  persuadere  Student  (Theoer.  XI,  30  sqq.  coli.  cVI, 
34  sqq.;  Ou.  met.  XIII,  840  sqq.);  cf.  Theoer.  III,  8sq.  et  — 
pretioBum  exemplum  Ps.- Theoer.  XX,  19 sqq.;  Verg.  ecl.  11, 
25 sqq.  Vm,  33 sqq.;  Calp.  11,  84 sqq.;  Nemes.  U, 74 sqq.;  Long, 
p.  250,  27  sqq.  251,  8  sqq.,  nee  dubitamus,  quin  singuli  colores 
ex  descriptionibus  Polyphemi  appicti  sint  superciliosae  puellae 


1)  Unus  cftodidae  attributum  denegasse  Qalateae  oidetur  Statius  silu. 
U,  2, 20,  ttbi  'uiridis'  appellatur. 

19* 


Digitized  by  VjOOQ iC 


292  Georgias  Ricardos  Holland 

opprobriis,  qaalia  leguntur  Ps. -Theoer.  XX^  2 sqq.;  Alciphr. 

III,  28;  ef.  etiam  Long.  p.  251,  Isqq.  al. 

Varia  sunt  lenoeinia  et  inuitamenta,  qaibos  allicere  nel 
reeonciliare  Student  fugientem,  primum  diuitias  nimia  iacta- 
tione  exornant  (Theoer.  XI,  34  sqq. ;  Ou.  met.  Xm,  821  sqq.) 
cf.  Verg.  ecl.  11, 19 sqq.;  Calp.  ecl.  H,  68 sqq.  III,  63 sqq.;  Ke- 
rnes, eel.  II,  35 sqq.,  deinde  musicae  artis  peritiam  sibi  nindi- 
cant  egregiam  (Theoer.  XI,  38 sqq.)  cf.  Ps.-Theocr.  XX,  28 sq.; 
Verg.  ecl.  n,  31  sqq.;  Calp.  in,  55 sqq.;  Nemes.  ecl.  n,  82 sqq. 

IV,  44 sq.;  Long.  p.  301,1. 

Porro  exquisitissima  poUicentur  munera  (Theoer.  XI,  40  sq. 
56  sq.  [cf.  u.  10];  Ou.  met.  XIII,  831  sqq.),  ueluti  pastores  prae- 
cipue  gregis  pullos,  maxime  geminos  cf.  Verg.  ecl.  n,  40 sqq. 
(duo  capreoli);  Nemes.  II,  67  sq.  (geminae  palumbes):  Verg.  ecl. 
III,  68 sq.  Calp.  III,  76 sqq.;  Alciphr.  I,  27, 1  (alexiogldcov  Lei" 
yog)]  cf.  etiam  Theoer.  HI,  34.  V,  96.  133;  Calp.  III,  77 sq.; 
Nemes.  n,  67  (lepus);  Nem.  II,  61  sqq.  (luscinia);  Long.  p.  250, 
18 sq.;  Alciphr.  I,  6,  3.  18, 1  (pisces);  Theoer.  IV,  35 sqq.  (iocose 
'taurus*);  cf.  etiam  Hedylae  poetriae  uersus  ex  Scylla  elegia 
propter  marinum  argumentum  huic  fabulae  cognata  (uide  Bohd. 
1.1.  p.  91)  superstites  ap.  Athen.  VII  p.  297  b.  Praeterea  offe- 
runt  fruges,  ut  poma  soUemnia  cf.  Theoer.  III,  10  sq.  11, 120; 
Verg.  ecl.  III,  70  sq. ;  Long.  p.  250,17,  saepissime,  flores,  ueluti 
Theoer.  III,  21  sqq.;  Calp.  ecl.  III,  78 sqq.;  Long.  p.  250, 17; 
Anth.  Pal.  V,  74. 147.  Habitacula  autem  sua  pinguibus  pingant 
coloribus  nee  dulciorem  agnoscunt  locum  per  uniuersam  rerum 
naturam  (Theoer.  XI,  44 sqq.;  Ou.  met.  XIII,  810 sqq.)  cf  Verg. 
ecl.  I,  79 sqq.  VE,  49 sqq.  IX,  39 sqq.  X,  42 sq.;  Calp.  eclUi 
60  sqq. ;  Nemes.  IV,  38  al.  nee  minus  studiose  communes  labo- 
res,  communes  uoluptates  proponunt  exoptandas  (Theoer.  XI, 
65 sq.)  cf  Verg.  ecl.  II,  28 sqq.;  Calp.  III,  53 sq.  68 sq.  al.  Poly- 
phemus  minitatur  matri  se  aerumnam  excitatnrum  Theoer.  XI; 
70  sq.,  insaniores  amatores  ipsos  sibi  mortem  conscituros  dicunt 
cf  Theoer.  m,  9  (Char.  Aphrod.  p.  9,  5 sq.).  25 sqq.  53 sq.;  Verg. 
ecl.  Vin,  59 sq.;  Calp.  ecl.  HI,  86  sqq.  al.  Etiam  zelotypiam 
amatae  Student  instigare:  ut  apud  Theoer.  XI,  75 sqq.;  VI, 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  293 

25gqq.  Polyphemus,  sie  Corydo  apud  Verg.  ecl.  n,  69— 73 ; 
cf.  nu.  43  sq.  Haud  rara  est  mentio  magae,  quam  adienmt 
amoris  remedium  petentes  (Theoer.  VI,  39  sq.)  cf.  Theoer.  HI, 
31  sqq.  n,  91 ;  Nem.  IV,  62  sqq. 

Haud  ignoramas  ampliore  eircnitu  imitationnm  hanc  uena- 
tnram  posse  institui  latinsque  retia  tendi,  praesertim  si  omnes 
ii  loci  adsnmantur,  ubi  describitur  amator  repulsam  ferenSi 
qoibns  abundant  epistulamm  scriptores  Graeei,  imprimis  AI- 
ciphro  cf.  I,  27.  35.  II,  2  al.  et  Aristaenetus  cf.  1, 14.  27.  H,  20 
al.:  snfficiat  tarnen  grattiora  monstrasse. 

Non  raro  commemorantur  Polyphemus  et  Galatea  a  po- 
sterioribus.  Sollemne  exemplnm  feritatis  et  saeuitiae  inhospi- 
talis  praesto  est  Polyphemus  uel  Cyclops  omnibus  fere 
poetis  cf.  Ou.  ex  pont.  II,  2, 111.  IV,  10,  23  Korn.;  Sen.  Thy. 
582  sqq.;  Petron.  c.  101;  Val.  Flacc.  IV,  104  sqq. ;  Sil.  Ital. 
XIV,  527 sqq.;  Claudian.  XXXVI,  355 sq.  al.  cf.  etiam  Cic.  in 
Verr.  act.  II,  5,  56, 146  itemque  uoracitatis  cf.  Ou.  met.  XV,  93; 
Petr.  c.  98;  Sil.  It.  XV,  428 sqq.;  Claudian.  XX,  377 sq.  al.  uide 
Alciphr.  III,  51  {^aifioxirKlwip) ;  Philostr.  uit.  Apoll.  IV,  36 
(lacobs.  ad  Philostr.  im.  p.  503).  Acceptam  ille  praebet  irri- 
sionem  unoculi  hominis  cf.  Ael.  uar.  bist.  XII,  43;  Solin.  p.73, 
17 sqq.  M.  al.;  cognomenque  crudelis  cf.  lul.  Gapit.  Maximin. 
c.  8.  Maxim,  et  Baibin.  c.  11,  horridi  cf.  Flau.  Vop.  Firm.  c.  4, 
cuias  descriptio  paene  ipsum  Polyphemum  repraesentat ;  uide 
Wieseler.  de  fab.  satyr.  stud.  Gott.  1847  II  p.  640adnot.;  etiam 
occaecatus  habet  quo  in  comparationem  uocetur  cf.  Demadem 
ap.  Plut.  Galb.  1;  Eunap.  bist,  chron.  fr.  35  (hist.  Gr.  min.  ed. 
Dind.  I  p.  233).  Galatea  autem  etiam  per  posterorum  poesim 
locnm  obtinet  inter  celeberrimas  nymphas  cf.  Verg.  Aen.  IX, 
102 sq.;  Cir.  393;  Stat.  silu.  II,  2,  20;  Mart.  lib.  spect.  28,  4; 
Claudian.  X,  166  al.  non  solum  celebrata  propter  pulchritudi- 
nem  et  uenustatem  cf.  Anthol.  Lat.  152— 154  ß.;  Mart.  Cap. 
IX,  915,  uide  Alciphr.  1, 19,  sed  etiam  inuocata  faustae  naui- 
gationis  causa  cf.  Prop.  I,  S,  18;  Ou.  am.  n,  11,  34  (cf.  de  Len- 
nep.  ad  Hes.  theog.  p.  233);  uide  Ou.  fast.  VI,  733.  Tamen 
uidetur  nomini  Galateae  aliquid  adhaesisse  procacitatis  illius 


Digitized  by  VjOOQ iC 


294  Georgias  BicardoB  Holland 

ac  lasciuiae,  qua  illudit  Poljphemum  desiderio  tabescentem 
pomis  immissis;  apud  Yergilinm  enim  ecl.  I,  31  sqq.  (cf.  Mart 
VIII,  56, 17)  Tityrum  Galateae  amor  ad  paupertatem  redegit, 
nee  Damoetae  magna  religione  fidem  sernasse  nidetnr  Galatea 
ecl.  m,  64  sq.  72  sq. ,  qni  mores  consentiunt  cnm  meretrice  h 
Panli  Silentiarii  epigrammate  Anth.  Pal.  V,  256,  ii  mores,  ex 
qnibus  (pevyei  q)ilAovta  xal  ov  tpiiAovta  öidytei 
(cf.  Theoer.  VI,  17;  Anthol.  Pal.  V,  247,  3 ;  Nie.  Eng.  m,  311; 
nide  Kehr.:  de  poetar.  qni  snnt  in  Anthol.  Pal.  stnd. Theoer. 
Lips.  1880  p.  14).  Quae  nero  andit  Galatea  procax  apnd  Clan- 
dian.  XXIX,  126  hanc  ipsam  ob  petnlantiam  Thetidi  nidetor 
opponi  in  pronerbio  Apostol.  XUI,  64:  ov  dvvaaav  Oiridog  xai 
Falatelag  iqav'  ijtl  töjv  avofxoia  CrjTOvvrwv  (cf.  Theophy- 
lact.  ep.  39).  Neque  tarnen  desnnt  huins  nominis  exempla,  nbi 
frnstra  illins  snperbiae  indicia  qnaesineris  cf.  Nicand.  fr.  45 
Schneid. ;  Anth.  Pal.  V,  244, 1 ;  Theophylact.  ep.  33  0;  est  etiam 
inter  cottidianae  nitae  nomina  cf.  C.  L  Lat.  V,  846. 2224.  VUI, 
1247.  X,  4590.  6474  al.  Nee  uidentur  Uli  mores  subesse  uersi- 
bus  a  Cramero  e  cod.  reg.  Par.  snpplem.  352  in  anecd.  Par. 
nol.IV  p.366  editis: 

"^'Hqtj  Ttafxßaalleca  vEot^vyiiav  v/jievaloßv, 

diQxeo  XvyQOv  eQwva  fiaQaivo/iivrjg  rai.ceT€lrjg, 

SiqxBO  nvKQa  ßiXefiva  xoQvaao/jiivrjg  ^Aq)Qo6vtiig' 

6  TtQiv  igiafiavicüv  orvyiBi  FaXareiav  iöia&aiy 

qaos  lahnius  1. 1.  ad  Galateae  fabnlam  referendos  esse  negat. 

Temporis  antem  qno  orinndi  snnt  indicium  suppeditat  opina- 

mnr  ratio  metrica.    Etenim  non  solum  caesura  xata  xqixov 

TQoxcclov  in  qnattnor  nersibns  ter  obnia  posteriorem  epicae 

poesis  Graecae  aetatem  ostendit,  sed  etiam  lex  illa  Nonniana, 

quam  cognouit  Arthnrins  Lndwich  (ann.  philol.  CIX  p.  441  sqq.), 

ex  qua  Panopolitanus  proparoxytono  nocabulo  nersum  termi- 

1)  Quem  ibi  Hauptius  ap.  Hercher.  in  epistologr.  adn.  crit.  p.  LXXXJV 
ex  unius  codlcis  lectione  oqxois  naid'ovaav  /irj  7ticrevs$  ycdarstav  ellcoit 
uersum:  o^xoie  neid^ovaiv  firj  marevaiVf  ralazB^at 

estue  repetituB  ex  Alexandrino  aliquo  carmine ,  in  quo  Cyclops  ne  Acidi 
crederet  monebat  Galateam?  cf.  Nauck.  trag.  fr.  adesp.  473. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  295 

nare  denitat,  amat  paroxytono  nel  properispomeno ,  quam 
legem  hie  poeta  numqnam  niolauit.  Quibus  rebus  cam  acee- 
dat  sermo  et  tenor  grandiloqai  poetae,  non  dubitamas  qoat- 
taor  hos  uersicnlos  Nonnianae  diseiplinae  alumno  attribaere. 
Ac  possit  quispiam  opinari  agi  de  Galatea  Polyphemi  amorem 
ambiente,  sed  fastidlo  repulsa,  qualis  iocose  proponitar  Theoer. 
id.  VI;  at  cum  intellegatur  conubium  legltimnm,  quod  ex  luno- 
nis  inuocatione  concludimus,  statuendum  esset  Cyclopem  fruc- 
tum  Galateae  fauore  spreuisse  quam  prins  deperiisset,  qua 
de  re  aliunde  nihil  imiotuit.  Itaque  satius  erit  cum  lahnio 
de  muliercnlae  amoribus  cogitare  nomine  Galateae,  quam  Ne- 
reidem  esse  Polyphemi  demum  nomen  adpositum  euinceret. 

Plenam  autem  huius  fabulae  memoriam  instaurauit  Ni- 
cetas  Eugenianus,  poeta  Byzantinus  saec.  p.Chr.  n.  Xu 
exeuntis  (cf.  Bohd.  de  fab.  Born.  p.  531  sq.) ,   cui  re  uera,  id 
quod  hoc  capite  illustrare  conati  sumus,  Polyphemus  est  canti- 
lenae  amatoriae  sollemnis  auctor,  qui  mulcet  cantando  puellam 
superbientem  et  ipse  suae  fiammae  medetur.  Apparet  hoc  ex 
ea  ratione,  qua  Gyclopis  personam  coniungit  cum  illa  sen- 
tentia  de  cantu  amoris  remedio  IV,  379  sqq. : 
€Qü)tog  ovdkv  akXo  q>aQfiaxov  ^ivov' 
(Ijdrj  öi  Ttg  xai  fj,ovaa  navhx  rwv  tcoviov. 
ßeßlrjfiivog  yaq  Y,al  noXvq)Ti]fiog  ftaXai 
TO  oriQvov  i§  ^^Equrtog  avÖQaTO^orov , 
Tthnv  TQiqxav  to  (plkcQOv  eig  Nif]Qr]tda 
kg)€UQ€v  ovöhv  akXo  q>aQ^axov  voaov, 
(pdriv  öh  Tcai  ovQiyya  xai  -d-ilyov  fiikog 
ycal  Ttixqav  %öqav,  rfj  d-aXaTtf]  7iQoaßXi7tu)v, 
Proponitur  notissima  imago:   Polyphemus  in  scopulo  sedens, 
fistula  canens,  in  mare  prospiciens ;  atque  ita  inueterauere  sin- 
guli  colores,  ut  etiam  saxea  sedes  dicatur  inuenta  esse  ab  eo, 
qui  remedium  amoris  inuenit  musicam.    Et  in  cantilena  ama- 
toria  celebranda  uersantur  ii  uersus  Nicetae,  ubi  Callidemum, 
Xenocratis  filium,  Drosillae  ut  sibi  faueat  supplicantem  inducit 
VI,  501  sqq.    Suas  enim  ad  partes  uocat  inflammatus  adule- 
scens  Cyclopem,  qui  cantando  delemuerit  asperitatem  amatae, 


Digitized  by  VjOOQ iC 


296  Georgius  Ricardos  Holland 

et  Tonovg  soUemnes  illias  cantilenae  quamnis  non  integros 
ennmerat.  In  quibus  aperta  est  Tbeocriti  spoliatio  magis  quam 
imitatio.  Dnas  aatem  potiBsimam  partes  prae  ceteris  sibi  ad- 
rogattit  poeta  Byzantinns,  qna  ardoris  magnitadinem  comprobat 
et  qua  diuitias  et  munera  describit  Polyphernns.  Nicetae  enim 
uersus  VI,  507—514  dilatati  sunt  Theocritei  id.  XI,  50—53, 
Nie.  VI,  517—525  difficti  ex  Theocriteis  XI,  34—37.  408q.; 
cf.  etiam  Nie.  VI,  530  sq.  c.  Theoer.  XI,  42—44.  Notandum 
tarnen  est,  qnod  Byzantinns  Alexandrini  poetae  pediseqaos 
diuitias  Gyelopis  amplificauit  addens  praeter 

xvvag  (t€)  noklag,  ayglag,  XuKOx^ovovg  (u.  519) 
uu.  523 sqq.:  Ofii^vri  fiehTTwv  vnkq  i^rjTLovrada 
Tcal  xioavßta  Texvi^tSg  yeyXvfÄ^iiva 
xal  doQxdda)v  afiexQa  öeQ^xaTiov  axvrt], 
quae  facile  illius  ingeniolo  imputamus.  Ganes  enim  Gyclopem 
habuisse  ut  uenatorem  intellegit  mens  etiam  Engenianea  in- 
ferior, praesertim  cum  canis  memoretur  apud  Theoer.  id.  VI, 
9 sqq.;  apium  uero  agmina  susurrantia  adeo  pertinent  ad  re- 
ceptaculi  amoenitatem,  ut  memoria  talium  locorum,  ut  Theoer. 
V,  45  sqq.  VII,  135  sqq.  al.  hoc  decus  Gyelopis  antro  adiunxisse 
uideri  possit.  Pocula  autem  illa  artificiose  edolata  clarins  re- 
dolent  scalprum  celeberrimi  poculi  apud  Theoer.  I,  27  sqq., 
praeterquam  quod  talia  passim  occurrunt  munera  pastoralia, 
quam  ut  aliunde  sumpsisse  censeamus  Nicetam,  qui  etiam 
molles  pelles  recordabatur  a  pastoribus  laudari  cf.  Theoer.  V, 
50  sq.  56  sq.  Legit  autem  Byzantinus  etiam  idyll.  VI,  cnm 
Galateae  personam  ex  istius  eclogae  charactere  sibi  confor- 
marit,  quamuis  perperam  coUegerit  diligi  a  nympha  Polyphe- 
mum  cf.  VI,  504 sqq.: 

To  laaiov  yuQ  ißdekvtTeto  nkiov 
(fvyoiaa  xbv  cpikovvca*  nkr^v  eoregyi  /noi 
firiloig  fiovoig  ßdkkovaa  ^unQolg  rov  fiiyav. 
cf.  534 sq.:    ovk  eoTcv  ev  aol  ^n']).ov,  ov  ylvxvg  yilcjg, 

OTtolog  T]v  %d  TtQutra  rrjg  Nr^Qr/idog. 
Nee  mirum,  quod  omnia  sua  Theocrito  debet  hac  in  fabula 
Byzantinus  spoliator,  cum  haud  raro  bucolicorum  poetarum 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  297 

Graecorum  prae  se  ferat  notitiani;  id  qnod  haec  demonstrant 
exempla,  qttae  forte  correpta  habemus:  desoriptiones  prati, 
horti,  templi,  nelut  I,  77  sqq.  HI,  65  sqq.  Theocriteos  referunt 
colores,  mythorum  orbis  maxime  bucolicus  est,  uelnti  coniunc- 
tae  exstant  fabalae  Narcissi,  Hyacinthi,  Adonidis  IV,  246  sqq. ; 
Arethusae  IV,  145 sqq.  (cf.  Mosch,  fr. VA.);  Krj^ioxliTcrrig  Ps.- 
Theocr.  XIX  expressus  apud  Nicet.rV,  313—324 ;  "'Egtog  dgani- 
TTiQ  Moschi  redintegratar  ab  Eugeniano  n,  227  sqq.  IV,  157  sqq., 
cantUenae  amatoriae  cnm  iiersu  intercalari  consarcinatae  ex 
bncolicornm  imitatione  cf.  III,  263sqq.  293 sqq.  IV,  156 sqq.; 
Cleandri  exseqniae  IX,  1  sqq.  Inmina  orationis  compilauere  ex 
Dapbnidis  fanere  in  Theoer.  id.  I  exhibito;  atqne  abnndat 
poeta  Byzantinus  singnlis  sententiis,  quas  a  Theocrito  mataa- 
tas  est,  uide  IV,  304 sqq.  coli.  c.  Theoer.  1, 132 sqq.;  V,  203  = 
Theoer.  IV,  42  al. 

Haec  si  recte  disputauimns,  iam  caduca  est  Helbigii  opinio, 
qai  1. 1.  p.  362  inter  eos  scriptores  laudat  Nieetam,  qui  alterius 
mythi  formae  nestigia  semauerint,  contendens  apud  enm  Ne- 
reidem  amatoris  precibus  tandem  obsecntam  mari  relicto  in 
continenti  habitare  Polyphemi  nxorem.  Qaod  si  nemm  esset, 
alinm  fontem  secutus  esset  Byzantinus  atque  Theocritum.  Sed 
plane  fefellit  sententia  nimm  doctissimum  orta  ex  falsa  inter- 
pretatione  imperfectorum  VI,  503  TtQoaelXxev^  u.  515  i^eki- 
Ttaqeij  u.  526  c^eAy«,  u.  529  e&elye  y.al  TtQoae^eXinaQBL^  quae 
aperte  non  perfectam  actionem  nt  aoristus  indicant,  sed  cona- 
tnm  etiam  enuntiatione  finali  u.  530  wg  av&iXoiro  etc.  osten- 
tam,  quae  consecutiua  exhibenda  erat  oiat^  av&elia&aij  si 
ratum  factum  esset  consilium  Polyphemi.  Neque  inde  contra 
nos  argumentandum,  quod  tunc  parum  aptum  elegisset  Galli- 
demus exemplum,  quo  persuaderet  Drosillae,  si  ne  Polyphemo 
quidem  contigisset,  ut  amata  potiretur.  Res  potius  sie  habet: 
non  summum  praemium  amoris  poscit  Gallidemus,  sed  paulu- 
lum  comitatis,  quantulumcumque  obtigit  Gyclopi,  risum  puel- 
lulae,  perosus  trucem  asperitatem,  id  quod  sequitur  ex  uersibus 
536 sq.:  to  [iieidla^ia  ftgoadox^g  di  ^ioi  ^iya 
XciQKJjiia  noXhüv  avTididovac  Xoywv 


Digitized  by  VjOOQ iC 


298  Georgias  Ricardas  Holland 

et  imprimis  ex  sequentiB  fabulae  nulgaris  similitadine  au.  539 
— 541.  Tanta  si  erat  modestia  Gallidemi,  ad  Polyphemi  amo- 
res  poterat  prouocare,  quales  proponuntnr  in  Theocriti  id.  VL 
Potest  antem  Nicetas  Eugenianus  optimo  exemplo  esse,  qaanto- 
pere  fabulae  de  Galateae  et  Polyphemi  amoribus  inhaeserint 
Bingali  toTcoi  Theocriti  potissimum  auctoritate  exhibiti,  quos 
fuga  temporom  abolere  non  ualnit. 


Caput  XII. 

De  Cyclope  mimtco. 

Sabtiliorem  neteris  personae  expolitionem  ab  Alexandrino 
in  posternm  aeunm  qaam  longissime  potoimus  persecuti  retro 
uertimas  cnrsnm  descensori  ad  infimmn  ludicrae  artis  genus, 
ad  mim  am.  Pretiosum  latet  testimonimn  de  mimica  Cyclo- 
peae  fabulae  tractatione  in  ipso  illo  Athenaei  loco  libri  I  ea- 
pite  35  (p.  lOfgq.),  huius  artis  nuntiorum  thesauro:  Evdixog 
dk  6  ysXütnoTtoioQ  rjvdoxlfiei.  /jiifiovfievog  ftalaiarag  xal  nv- 
TiTag,  oig  g)rjaiv  ^igcOTo^evog.  Sxqcitvjv  (J*  6  Taqavrivog  Id-av- 
^d^sTO  Tovg  diSv^afxßovg  (nifiovf^evog'  rag  ök  xix^aQ(pdlag  ol 
Ttegl  ibv  l§  ^IraUag  Olvcoväv,  og  xal  KvxlwTta  elaijyaye  Tege" 
Tl^ovra  Tcal  vavayov  ^Odvoaea  cokomi^owa ,  6  avrog  q>rjOiv 
(sc.  liQiaTo^evog).  Si  supra  (p.  175  sqq.)  Aristotelis  locum  sano 
consilio  restituimus  Oenonaeque  aetatem  probabili  termino  de- 
finiuimus,  non  minus  huius  loci  difficultates  expediuimus.  Hege- 
mone enim  natu  paulo  minor  qui  dicitur  citharoedica  poemata 
mimica  arte  expressisse,  eum  recentioris  nomi  Attici  cauilla- 
torem  exstitisse  et  per  se  probabile  est  et  hie  argumentorum 
similitudine  euincitur.  Namque  ut  Hegemo  praecipue  Homeri 
poesim  ad  ridiculum  deducebat,  ita  Oenonas  sublime  genus 
primum  explosisse  censendus  erit,  Timothei  igitur  Gyclopem. 
Hac  de  re  intellegenda  sunt  uerba  tegefi^ovra  et  aoloixl^ovra. 
Deflexit  enim  inanem  uerborum  tumorem  citharoedi,  quem 
iam  comicis  poetis  ludibrio  fuisse  uidimus,  ad  humillimum 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  299 

abiectumque  genas  loquendi.  Cyolopem  igitar,  qui  fortasse 
apnd  Timotheum  iactarat  magniloquentiam,  induxit  balbutien- 
tem  nino  oneratam  et  Ulixem  soloeciBmos  admittentem.  Miro 
hnic  innento  aliquid  luminis  accedit  ex  testimonio  Philoxeni 
grammatici  ad  Sophronem  mimographmn  Bpectante  Etym.  M. 
p.  774,  42  sqq. :  CrJT€i  ro  Ttaqa  2(aq)qovi  ^vyitiregov  xokoTcvv- 
rag^,  ncSg  ov  Xiyet  ^vyiiare^ov^ ;  ^rjTeov  ovv,  oti  kxovTl  ^fiagre, 
%b  oKctKOV  v^g  yvvainelag  kq^tiveLag  fiiiJLOVfievog"  ov  tqotcov 
xax£i  iaokoixtae  ^ toto) fxeva  tcJ  TLi&cavog  (avrl  rov  ivexvQa 
-d'elaa)  6  roxog  viv  alKpd-BQvjyLei  (sie  Yalckenaer.  adnott  in 
argnm.  Adoniaz.  Theoer.  p.  200  sqq.).  2okotxl^€iv  igitor  enm 
hie  intellegendam  sit  de  Sophronis  arte,  qua  eontra  linguae 
leges  peeeantes  faeiebat  personas,  ut  nnlgaris  rastieiue  ser- 
monis  simplieitatem  (t6  Skokov)  et  securitatem  denotaret  (ef. 
Yalckenaer.  1. 1.),  Oenonas  uidetur  Laertiaden  indaxisse  agresti 
et  uitioso  sermone  ntentem,  ut  oppositione  exaggerata  easti- 
garet  dithyrambicorum  nomicorumque  uerborum  formas  auda- 
ces  et  inauditam  structuram.  Ulixes  autem  putandus  est  soloe- 
eismos  illos  effudisse  familiaritatem  quandam  cum  Polyphemo 
simulaturus,  ut  se  ex  antro  dimitteret,  ut  faciunt  homines 
impetraturi  aliquid  ab  inculto  uiro,  qualis  scaena  obuersata 
uidetur  Synesio.  Praeterea  melius  conueniebat  sermonis  rusti- 
citas  horrido  habitui  tiaufragi  Ulixis.  Argumentum  igitnr  illius 
parodiae  uidetur  fuisse  Gyclopis  et  Ulixis  coUoquium  de  dimit- 
tendo  captiuo  et  uafri  Ithacensis  dolus  ^).  Qua  in  parodia  uix 
Timotheum  solum  perstrinxit  Oenonas,  sed  cognatum  genus 
dithyrambi  Philoxenii  partim  ad  irrisionis  aculeos  acuendos 
partim  ad  exagitandum  et  ipsum  adhibuisse  existimandus  erit 
(cf.  Winckelmannum  ad  Plut.  Erotic.  p.  201).  Potest  enim  illud 
ze^cTl^ovra  suo  iure  ad  citharae  cantum  praelusionemque  re- 
ferri  (cf.  Theognosti  can.  p.  12, 11  t€Q€t1^ü)'  to  xid'aQl^w',  Plut 
de  aud.  15.  Plat  quaest.  10,  2;  Luc.  de  merced.  cond.  c.  33), 

1)  Commemorare  hie  liceat  Ulixis  cum  Polyphemo  commercium  fuisse 
etiam  inter  declamationum  rhetoricarum  argumenta  cf.  Liban. 
orat.  IV  p.  1028  sqq.  ed.  Reisk.;  Demetr.  deelocut.  115;  uide  etiam  Lucian. 
dial.  mar.  11. 


Digitized  by  VjOOQIC 


300  Georgias  Ricardus  Holland 

quam  Cyclops  Philoxenius  imitatus  est  famoso  illo  d-QerraveXoj 
qnae  imitatio  nnnc  fortasse  ab  Oenona  in  absurdins  aucta  est. 
•  Per  Oenonam  aero  rov  1$  'iraUag  statim  in  eas  regiones 
delati  snmos,  nbi  etiam  hnius  fabnlae  mimica  indoles  excnlta 
est,  Graeciam  magnam  et  Siciliam,  qnarum  incolis  in- 
Sita  erat  iocose  imitandi  facultas  et  Studium  (cf.  lahn.  proll. 
Pers.  p.  LXXXVsqq.).  Bidiculi  autem  homines  uari!  generis 
eo  libentius  hoc  argumento  potiti  erunt,  quo  magis  penitus 
inhaerebat  antiquitus  uulgi  memoriae,  neque  dubitamus,  <}uin 
infimi  ordinis  mimi,  quibus  nalyvia  adsignat  Plutarchus  quaest. 
symp.  Vn,  8,  4 ,  iam  prins  in  circulis  et  conuiuiis  Polyphemi 
figuram  ad  ridendum  propinarint,  quam  ab  Oenona  in  mimo- 
rum  litteras,  fortasse  in  scaenam  —  nam  de  cuitiore  aliquo 
'  genere  cogitandum  est  propter  uerbum  elarjyaye  —  indnce- 
retur.  Talium  autem  mimorum  hoc  in  mytho  Optimum  exem- 
plum  est  Cario  Aristophaneus ,  quem,  si  eximis  parodiam^ 
mimico  gestu  partes  Cyclopis  egisse  manifestum  est.  Et  mago- 
dorum  qui  dicuntur  inter  celeberrimas  partes  fuisse  Polyphe- 
mum  persuadet  Athen.  XIV  p.  621c  (lahn.  LI.  p.  LXXXVII  ad- 
not.  2):  0  fiaycpdog  xaXovf.i€vog  —  axtvit^eral  T€  xal  navca  Ttoiei 
ra  l'^w  TLoOfiov,  V7t07CQiv6f,i€vog  noTh  fidv  yvvalxa  xai  ^oixovg 
xal  f.iaOTQ07tovg ,  Tcorh  dh  ävöga  fxe&vovra  xal  kTtl  xio- 
ftov  TtaQayivofxevov  Ttqog  triv  iQ\o(iivr]v.  Vir  enim 
ebrius  comissatum  proficiscens  occurrit  iam  Cyclops  Euripideus 
un.  503  sqq.  Licebit  igitur  opinari  etiam  in  mimis  fuisse  amo- 
res  Polyphemi  et  Galateae,  quod  suadent  quae  secuntur  apud 
Athenaeum  de  similitudine  inter  magodorum  et  comicorum 
argumenta  intercedente:  TcoXXay,ig  öh  ol  f4ay(pdoi  xai  xiof^i- 
xag  VTiod-iaeig  Xaßovreg  vftexQl-d-rjaav  naTa  rrjv  lölay  ayw- 
yrjv  xal  Stad-eaiv.  Atque  huius  quidem  speciei  rudi  forma 
degeneratus  magis  quam  excultus  mythus  primum  uidetur  Ita- 
lorum  nationibus  traditus  esse;  certe  facile  concedes  Siciliae 
figuram  comicam  soUemnem  breui  tempore  Campanae  quoque 
lasciuiae  propriam  factam  (cf.  Th.  Panofka  de  huius  mythi 
in  monumentis  parodia  in  comm.  acad.  Berolin.  philol.  et  bist. 
1851  p.  6sqq.;  Heydemannum  in  annal.  instit.  archaeol.  1878 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Gal&tea.  801 

p.  227  sqq.).  Neque  tarnen  contigit,  ut  uestigia  propagatae 
fabnlae  usque  ad  Romanos  perseqai  possemns,  etsi  nix  dabium 
est,  quin  multi  colores  stapidarum  personarum  auidi  nentris  ^}, 
neluti  Maecornm,  qnales  freqaentant  comicam  scaenam  indi- 
genam  Bomanorum,  referendi  sint  ad  Aetnaeum  exemplar. 

Primum  redit  saltantis  Cyclopis  mimioi  mentio  apud  Ho- 
ratium  sat  I,  5,  62 sqq.,  nbi  certamen  proponit  poeta  scnrra- 
ram  Sarmenti  et  Messii  Cicirri,  quormn  ille  hunc  lacessit: 

Campanum  in  morbam,  in  faciem  permnlta  iocatos, 

pastorem  saltaret  uti  Gyclopa,  rogabat: 

nil  illi  larna  aut  tragicis  opns  esse  cothnmis. 
Scilicet  ingentis  corporis  erat  Oscns  et  ei  'foeda  cicatrix 

saetosam  laeui  frontem  tarpanerat  oris'. 
Ipsi  sunt  scnrrae,  qnales  arcessebantor  a  Bomanis  ad  cenas 
(cf.  1.1.  U.70),  neque  ipsi  fortasse  nescii  imitationis  Cyclopis; 
sed  alludit  Sarmentus  ad  paulo  nobilins  genns,  ad  pantomimos, 
id  qnod  sequitar  ex  n.  64,  qui  scaenicum  monstrat  apparatnm 
(cf.  Eircbner.  ad  b.  1.).  Pantomimns  intellegendns  etiam  Hör. 
ep.  II,  2, 124 sq.,  nbi  de  neri  poetae  laboris  per  ludnm  dissi- 
mnlatione  legitur: 

Indentis  speciem  dabit  et  torqnebitnr,  nt  qui 

nunc  Satyrum^)  nunc  agrestem  Cyclopa  mouetur; 
et  disertis  uerbis  testatur  Porphyrie:  "^ita  torqnebitnr  et  fati- 
gabitur,  ut  pantomimns,  qui  nunc  motus  (e  coni.  Meyeri)  Satyri 
nunc  Polyphemi  Cyclopis  conatar  imitari  personam\  Disci- 
mus  bis  ex  locis  fnisse  Cyclopis  flguram  in  pantomimomm 
scaena  celeberrimam  et  actorem  laruam  tragicosque  cotbumos 
induisse,  ut  ingentis  niri  magnitudinem  et  deformitatem  aequi- 


1)  Ad  Polyphemi  exemplar  putant  expressam  fuisse  Manduci  effi- 
giem  (uide  Paul.Diac.exe.  p.  96)  cf.  M.  Raoul-Rochette:  monum.ined.  I 
p.  351  adnot.  3  et  M.  Arditi  1.  mox  laud.  p.  15  afferentes  Callim.  hymn.  in 
Dian.  66  sqq.  cum  adnott.  Spanhemii.  Qaa  cam  effigie  comparatar  testi- 
monium  Varronis  d.  1.  L.  VII,  95  M.  (Ribbeck.  comic  Rom.  frgm.  Atell.  ine. 
nom.  I). 

2)  Etiam  pastores  satyros  saltando  imitati  sunt,  qnod  docet  Yerg. 
ecl.  y,  73  ab  Orellio  ad  h.  1.  laudatas. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


302  Georgias  Ricardos  Holland 

peraret.  Neqae  tarnen  credimas  Pseudo-Acroni  propterea  tan- 
tum  Sarmentnm,  scaenica  sapellectile  snperBedere  Oscnm,  cen- 
suiBse,  'qnia  demissa  esset  barba\  qoalis  sane  in  monumentig 
est  Polyphemns,  sed  etiam  propter  cicatricem  illam  in  fronte 
conspicnam,  qaae  instar  esset  unins  ocali,  qnem  laraae  de- 
faisse  nix  consentanenm.  Recte  porro  conclosnm  est  ex  epi- 
stnlae  loco  mdem  et  incomptam  saltationem  Cyclopis  opponi 
Satyri  agilitati  et  alacritati.  Satjros  antem  pantomimo  cnm 
notnm  sit  Angnsti  temporibus  excolnisse  Bathyllnm  (Pers.  sat. 
V,  123:  uide  Ps.-Acr.  ad  Hör.  ep.  II,  2, 125;  Plut,  quaest  symp. 
yn,  8, 3, 3  cf.  Friedlaend.  histor.  mor.  Roman,  n  p.  286),  etiam 
Cyclopem  inter  hnios  discipulorumue  argumenta  fuisse  faciiid 
est  snspicio,  non  tamen  comoediae  Cyclopem,  sed  fabularnm 
satyricamm  nel  dithyrambi,  qnoniam  pantomiml  e  comoedia  pe- 
titi  in  nsn  faisse  non  nidentar  (cf.  Friedl.  1. 1.  adnot.  1).  Amores 
Polyphemi  non  minns  qnam  temulentiam  in  pantomimo  actos 
esse  propter  obscenitatem  Bathyllici  certe  generis  credi,  non  de- 
monstrari  potest.  Impnra  antem  talia  de  Polyphemi  et  Ulixis 
commercio,  qualia  denotata  habes  apnd  Petronium  c.  48.  Lac. 
Pseudolog.  c.  27,  potius  rusticis  illis,  ut  ita  dicamos,  mimis 
ingerenda  enmt  qnam  pantomimomm  exquisitiori  lasoiaiae  ne 
nobilibas  qnidem  niris  ingratae.  Qnaecnmqne  nero  in  mimis 
et  pantomimis  risn  didncebant  rictnm  spectatoris,  in  Euripidis 
fabnla  satyrica  si  non  exposita,  at  certe  tacta  et  praemonstrata 
sunt,  praecipne  obscena;  nelnti  paederastia  cf.  un.  581  sqq., 
praeterea  ebrietas,  motas,  nomitns,  cantillans  comissatio.  Con- 
tra a  mimomm  indole  abhorrere  nidentar  qnae  a  lahnio  symb. 
arch.  com  iis  laudantnr  Cyclopea  a  scriptoribns  bistoriae 
Angnstae  inter  ludos  posterioris  aetatis  imperatoriae  enume- 
rata,  qnae  magis  ad  robora  immania  ostentanda  nidentnr  per- 
tinnisse,  nt  nostrates  solent  Hercules  spectare,  cf.  Treb.  Fell. 
Gallien.  8  'Cyclopea  etiam  luserunt  omnes  apenarii,  ita  nt 
miranda  qnaedam  et  stnpenda  monstrarent'  cf.  Flau.  Vopisc. 
Carin.  19. 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  803 

Corollarinm  archaeologicnm. 

Dolemus  nunc  quod  artis  monumenta  ad  Polyphemum  et 
Galateam  spectantia  digne  coUigere  et  tractare  nee  facultate 
uiribnane  nalemns  et  temporis  bnitisqne  commentationis  an- 
gnstiis  prohibemor.  Possnnt  sane  permnlta  et  ad  typum  Poly- 
pbemi  definiendnm  et  ad  huins  üabnlae  indolem  cognoscendam 
Ulo  ex  fönte  bauriri ;  atqne  animaduertimns  iam  illnstriBsimum 
illom  arcbaeologam  Georginm  Zoega  qaondam  constituisse 
disserere  de  diuersis  Cyclopis  apud  neteres  significationibns 
cf.  "^Komae  anaglypb.  antiqu/  nol.  U  p.  13  %  qnod  monus  nere- 
mar  ne  parnm  dignis  reliqnerit  nobis. 

Quae  ad  Polypbemi  et  Ulixis  commercium  pertinent  monu- 
menta sat  multa  (apud  Onerbeckium  sunt  XLIII)  congesta  et 
aucta  sunt  compluriens  inde  a  commentatione  MicbaelisAr- 
diti:  'Ulisse  che  giunto  nellaSicilia  si  studia  d'imbriacar  Poli- 
femo^  Neap.  1817  litterarum  testimoniis  largis  instructa  usque 
adlohannisBolte  dissert.  Berolin.  a.  1882:  Me  monumentis 
ad  Odysseam  pertinentibus  capita  selecta'  [cap.  I:  Ulixes  Poly- 
pbemum  excaecans;  cap.  11:  Ulixes  ex  antro  Polypbemi  eua- 
dens],  ubi  priores  inuenies  landatos. 

De  Polypbemi  et  Galateae  monumentis^)  labnius  et 
Helbigius  1. 1.  disseruerunt  plena  litterarum  notitia  praediti. 

1)  Yerba  eius  sunt:  '.  .  .  ed  un  tripode  a  bassorilievo  nella  villa 
Borghese,  all*  occasion  di  cai  mi  riserbo  di  discorrere  di  questo  selvaggio 
e  i  Buoi  compagni,  e  de'  differenti  significati  nei  quali  U  termine  di  Giclope 
b  Btato  preso  dagli  antidii,  ed  a  esseri  del  tatto  divers!  applicato'.  Qaod 
consilinm  qaantum  scimus  non  peregit,  cum  anaglypha  uillae  Borghesianae 
non  ediderit  cf.  Welcker.  de  uita  Zoegae  n  p.  434  sqq.  M.  Raoul-Rochette 
moirnxn.  ined.  I  p.  355  c.  adn.  2.  uide  Welcker.  mos.  Ehen.  VI  (1839)  p.  579 
adnot.  1. 

2)  Unum  liceat  addere  (cf.  Eom.  ad  On.  met.  XIII,  750— 897)  iUis  non- 
dum  cognitnm  pictoram  Palatinam  in  tablino  domus  Liuiae  repertam  sat 
memorabilem,  quam  edidit  et  ezplicaoit  QeorgiuB  Perrot  in  libro: 
m^moires  d'arch^ologie,  d*^pigrapliie  et  d'histoire,  Paris.  1875  tab.  VI 
p.  100—111  (=  reme  arch^ologiqae  N.  S.  uol.XXII  [1870/71]  p.  47  sqq.) 
cf.  Beber.  de  Bomae  nmiis '  Lips.  1879  p.  385.  Ubi  conspicitnr  Polyphe- 
rniis  imberbis  nsqne  ad  pectns  in  mare  progressns  captans  Galateam  in 


Digitized  by  VjOOQ IC 


304  Geoi^ofl  Ricardos  Holland 

Sunt  antem  longe  maximam  partem  tabulae  Campanae,  quas 
pleniores  nunc  quam  antea  ennmeratas  babes  ab  Helbigio: 
tabb.  oppid.  Camp.  Vesuuio  obrut.  Lips.  1868  nr.  1042 — 1053, 
quibus  accednnt  nonnullae  caelatae  scalptnrae.    Campanornm 
aatem  pictorom  ars  cum  longe  plurima  et  graaisBima   incita- 
menta  et  incrementa  ceperit  ex  Alexandrinae  poesis   studio, 
quod  fusins  exposuit  Helbigius  in  quaestion.  de  pictura  pariet. 
Camp.  Lips.  1873,  impr.  p.  112 sqq.,  hoc  fönte  uti  licet ,  quo 
recuperentur  illius  poesia  singula  artificia  et  omamenta.   Exem- 
pli  gratia  tabulas  illas  ex  Helbigii  descriptione  percensebimos, 
ut  conexnm  inter  poetarum  artificumque  operam  hac  in  fabula 
intercedentem  paulum  illustremus.    SoUemnis  autem  scaena, 
quae  ibi  proponitur:  Polyphemus  in  litore  sedens  prospiciena 
in  Galateam  delphino  praeteruehentem,  quam  bene  respondeat 
typo  a  poetis  expresso  patet,  quamquam  hie  discrepantia  con- 
spicua  inter  poetam  et  artificem,  quippe  qui  debuerit  ipsam 
nympham  oculis  spectatoris  subicere  —  exceptio  rara  — ,  cnm 
poeta  Cyclopis  repulsam  melius  absente  Galatea  denotaret 
Deprehendimus  etiam  singulos  colores  Polyphemi  e  poetarum 
descriptionibus  notos,  uelut  horridum  capillum  ^)  promisaamque 
barbam,  clauam  modo  gestatam  ab  ingenti  uiro,  ueluti  nr.  1042 
— 1045.  1049.  1050.  1051,   modo  scopulo  acclinatam,   ueluti 
nr.  1047.  1048.  1052,  sedem  scopuli  cf.  nr.  1044— 1052;  fistu- 
lam  tantummodo  in  nr.  1052,  citharam  1047. 1048.    Hand  rare 
indntus  est  Cyclops  pelle,  maxime  pardi  cf.  1043.  1046.  104S, 


hippocampo  fugientem,  quam  nutu  ut  uidetur  ad  sese  arcessunt  duae  nym- 
phae.  Amor  autem  frenis  Gyclopem  coercet.  Recte  perspezit  Perrotios 
p.  107  sqq.,  quibus  in  rebus  discrepet  haec  compositio  a  Campanis,  prae- 
cipue  suo  iure  aquae  contemptorem  miratus  est  Polyphemum,  cuius  rei 
desiderat  litterarum  testimonium.  Possumus,  id  quod  nostrum  uidetur 
esse,  similitudinem  certe  afferre  hanc  Yerg.Aen.  111,664 sq.: 

graditurque  per  aequor 
iam  medium,  necdum  fluctus  latera  ardua  tinxit. 
1)  Coniferae  arboris  speciem  uidentur  praebere  capilü  in  pictnris 
ap.  Helb.  1048  et  1050;  quos  prius  opinabatur  Helbigius  pinu  uel  haran- 
dine  coronatos,  nunc  respondere  dielt  uerbis  Philostrateis  imagg.  11,  IS: 
Xairrjv  avactloDv  oq^riv  Kai  afUfiXatpri  nltvos  8ixijp, 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  305 

qna  noDnnmqnam  scopnlns  stratns  est  cf.  nr.  1044.  t050. 1052. 
Ostendnnt  hae  pelles  nenatorem  Cyclopem  ex  poesi  notnm 
(cf.  Nie.  Eug.  VI,  525).  Et  secuti  sunt  artifices  AlexandriDi  aeni 
normam,  quae  Gyclopis  greges  ex  onibns  tantnm  et  eapris  com- 
positos  permittebat  cf.  tres  oues  et  capram  in  pict.  nr.  1042. 
1046,  arietem  nr.  1043. 1047. 1052,  capram  1051.  Porro  quam 
praedicat  Polyphemns  lactis  nbertatem  aetemam  repraesentare 
uidetnr  mnlctmm  in  tab.  Camp.  ap.  Helb.  nr.l043  conspicnum. 
Contra  sno  Marte  artifex  Polyphemo  nidetnr  affinxisse  anres 
satyromm  ex.  gr.  ap.  Helb.  nr.  1042. 1050,  quibns  significaret 
'bestiam  hnmano  in  corpore  latentem^  (cf.  Helb.  symb.  p.  365). 
Ut  snpra  monnimns,  ab  artificibus  primnm  Galateae  typns  ex- 
pressns  est,  licet  non  nbertim  prinis  lineamentis  instrnctns  sit: 
conspicitnr  fere  delphino  equitans,  'qfuq>avqg  (cf.  Nonn.  XIV,  65) 
nuda  snperiore  corporis  parte,  nestis  laciniam'  siipra  umemm 
attollens  nel  sinuans  snpra  capnt  eodem  quo  apnd  Philostra- 
tum  modo,  quo  artificio  saepe  ntuntur  pictores  in  Nereidibns 
delineandis  cf.  Heibig.  nr.  1027.  1030  b.  1035.  1038,  dextra 
tenens  folium  flabelli  nicibus  fnngens,  ut  aliae  qaoque  Nerei- 
des  cf.  Heibig.  nr.  1032.  1037.  Accedunt  nonnumquam  oma- 
menta  muliebria,  ueluti  nr.  1044,  uel  comites^Amor  et  Trito, 
ueluti  nr.  1042. 

Insignem  autem  debemus  artis  operibns  de  altera  mythi 
forma  notitiam  uel  confirmationem  ab  Helbigio  praecipne  pic- 
tnra  nr.  1048  comprobatam,  nunc  extra  dnbitationem  positam 
tabula  nr.  1052  (publicata  ab  Helb.  in  'XXIII  tabb.  ad  opus: 
tabb.  opp.  Camp.',  tab.  XIII),  ubi  amplectuntur  se  Polyphemns 
et  Galatea.  Reliquae  pictnrae,  qnas  huic  formae  maluit  Hei- 
bigius  adsignare,  non  omnes  tam  certa  indicia  uidentur  ex- 
hibere,  prae  ceteris  quam  ipse  cunctanter  buc  trahit  nr.  1053 
(uide  etiam  symb.  Bonn.  p.  367  sq.),  ubi  singula  congrnunt  pig- 
menta,  refragatur  tota  compositio.  Neque  Gampanae  picturae 
ap.  Helb.  nr.  1048  et  1049  (symb.  Bonn.  p.  363  sq.)  huc  refe- 
rendae  nobis  uidentur  —  contradixit  iam  L.  Stephani :  compte- 
rendu  de  la  commission  imperiale  arch^ologique  pour  Tann^e 
1864  p.  223  — ,  quoniam  nix  per  litteras  commercium  fuit  inter 

Leipziger  Stadien.  TU.  20 


Digitized  by  VjOOQiC 


806  GeoigiuB  Ricardus  Holland 

Cydopem  et  Nereidem.  übi  enim  nmqnain  Neptuni  filiuß  lit- 
teras  nel  primis  labris  attigit?  Illudit  profecto  GalateaPolv- 
phemnm.  Mittit  epistulam  per  petulantem  nuDtinin  Amorem 
probe  sciens  non  iDtellectürum  stolidnm  amatorem.  Hie  tarnen 
laetabondns  arripit  illam^  quasi  sit  fauoris  signnm,  qno  lae- 
tatos  nidit  alios  amantes.  Ansam  antem  Amoris  nantii  ad  Poly- 
phemam  ablegandi  artifex  nidetnr  snmpsisse  ex  Theoer.  an. 
id.  VI,  3t  sqq. ,  nt  adnotanit  iam  Academicns  in  libri:  'le  pit- 
ture  antiche  d'ErcolaDo'  uol.  I  (1757)  p.  51  adn.  13.  Nimirnm 
nt  in  tabulis  ita  hie  imaginatnr  Gyclops  amoris  aenleo  stinin- 
latns  nympham  mittere  nuntium  Amorem ,  qni  potins  ut  Indi- 
brio  esset  Galateae  ex  antro  ad  litas  uidetnr  illnm  exeitasse. 
Atqne  haee  qnidem  suffieiant.  Intentins  quos  decet  inqni- 
mnto.  — 

•  ResernauiiHius  nero  hnic  appendiei  indicinm  de  eo  rhetore 
faciendum,  euius  nominis  omen  infanstnm  bellnm  nondum  se- 
datnm  exeitanit  inter  niros  doctos,  de  Philostrato.  Nemo 
exspeetabit  omnes  totins  disquisitionis  ealcnlos  nos  denno  colla- 
tnros,  qno  uix  apertior  snbdnceretur  ratio.  Sed  quantmn  ad 
hanc  fabulam  speetat  quaestio,  sententiam  feremns  id  prae- 
cipue  nostro  iure  agentes,  ut  quae  ex  litterarum  memoria  han- 
sisse  possit  rhetor,  quae  non  elarius  appareat.  Deseribit  enim 
Philostratns  senior  imagg.  II,  18  inter  alias  imaginem  Polj- 
phemi  et  Galateae,  nt  ipse  dieit  in  prooemio  in  porticn  Nea- 
politana  conspeetam.  Litigant  uiri  docti,  ntrnm  ueras  imagiues 
deseribat  rhetor  an  ex  poetieis  pannis  consnat  mera  imagina- 
tione:  boe  post  Passowinm  demonstrare  stndnit  Friederichsios 
(imagg.  Philostrat  Erlang.  1860),  illud  post  Welckerum  conten- 
dit  Bmnnins  (Fleckeis.  annal.  nol.  snppl.  IV  p.  1 79  sqq.).  Tertius 
exstitit  sufiragiomm  princeps  Fridericus  Matz  (de  Philostrato- 
rum  in  describendis  imaginibns  fide,  Bonnae  1867)  %  qui  qnae- 
stionem  distinete  diindicari  posse  negans  anream  quandam 
mediocritatem  tenet  (cf.  Philol.  nol.  XXXI  p.  628).  Hoc  uero 
rectissime  flagitanit  (Philol.  1.1.  p.  586  sq.),  nt  in  nnaqnaqne 

1)  Ad  hunc  relegamas  qaicomqae  diaersarum  partium  asseclas  cogno- 
Bcere  uult,  p.  Isqq. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  807 

imagine  denno  examiDaretnr ,  qnae  ad  artis,  qnae  ad  littera- 
niiD  memoriam  pertinerent.  Ac  fiicatas  esse  illas  descriptiones 
ornamentis  rhetoricis  ne  patroni  quidem  Philostratornm  infitias 
eüDt:  id  qnaeritur,  ntrain  omnia  ficta  sint  necne.  Cyclopis 
aütem  descriptionem  sie  institait  rhetor,  nt  primnm  de  uicta 
et  moribns  Cyclopum  exponat,  deinde  uerbis  rovg  fiiv  ovv 
aXlovg  fa^  IIoXvffTj^ioq  ök  etc.  ad  Polypbemnm  transeat,  qui 
depingitar  e  scopnlo  in  mare  prospiciens^  nbi  Galatea  prae- 
ternehitar  quadrigis  delpbinornm  comitata  Tritonidibns.  Quae 
offendunt  in  pictnra  acriter  primns  notanit  Friederichsins  (imagg. 
Pbil.  p.  27 sqq.),  qnamqnam  iam  antea  cantiore  iudicio  nsns 
granissima  nt  nobis  nidetnr  absolnerat  labnins  symb.  areb. 
p.  41 3  sqq.  Is  docnit  priorem  partem,  nbi  Gyclopnm  nita  ad- 
nmbratnr,  introitnm  qnendam  esse  eornm  qnae  secnntnr:  ad- 
optanere  postea  hanc  sententiam  Brnnnins  (Fleck,  annal.  nol. 
snppl.  IV  p.  207  sq.  241  sq.  nol.  CHI  p.95),  Helbigins  (symb. 
phil.  Bonn.  p.  371),  Matzins  (dissert  p.  100  sq.).  Consentinnt 
hoc  exordinm  desnmptnm  esse  ex  Hom.  Od.  IX,  108  sqq. 

Altera  offensa  spectat  ad  descriptionem  Polyphemi,  qni 
proTsns  contra  artis  antiqnae  consnetndinem  cnm  nno  tantnm 
ocnlo  fictns  sit,  cnm  alias  denotetnr  cnm  duobns  nel  tribns  — 
tertio  in  fronte  addito.  Iam  cnm  baec  Cyclopis  imago  mnlta 
Tbeocriteae  debeat  descriptioni,  Friederichsins  totam  composi- 
tam  censet  e  bncolici  poetae  carminis  XI  coloribns  (cf.  etiam 
Matz,  dissert  p.l02).  Sed  simplicissima  est  ratio  Bmnnii  (nol. 
snppl.  lY,  207  sq.) ,  qni  et  ipsam  illam  priorem  descriptionem 
fignrae  Polyphemi,  qnam  postea  (Philostr.  II  p.  370, 14  sqq.  K.) 
excipit  altera,  pro  exordio  qnodam  habet  ex  poeticis  floscnlis 
contexto :  nokvq>rjfioc:  öh  6  rov  IToaeiöwvog  ciygiuirarog  airuiv 
olxel  evravS-a,  fiiav  fihv  VTteQreiviov  o(pQvv  zov  orp^aXfiov  ivog 
ovTog,  7t}.aTei(f  6k  Tij  qlvI  iTtißalviov  rov  xeLXovg  %ai  aiTov- 
fievog  novg  avd-Qtinovg ,    äaneq  rdiv  keovrwv   ol  lofioP) 

1)  Eadem  de  Gyclope  imagine  atitur  Lycophro  Alex.  659  sqq. : 
oS  oxperni  fiev  idv  ^ovoyXr^vüfv  ffreyaQ 
X«t^e»vos^  otvrjs  r^  icpeat^ytp  ffxv^ov 
Xt(fai  Ttdoraiviov  ravTtiSo^top  noxbv, 

20* 


Digitized  by  VjOOQ IC 


308  Georgias  Ricardns  Holland 

cf.  Theoer.  XI,  31  sqq.  et  Hom.  Od.  IX,  292,  qnam  senteDtiam 
expressit  Philostratus  etiam  Heroic.  p.  164, 21  sq.  K. :  og  Xiov 
rag  dfiov  ölxrjv  r&vg  avd-Qwnovg  ija^iev.    Quae  uero  in 
posteriore  Cyclopeae  personae  descriptione  Friederichsins  et 
Matzins  censnernnt  ab  artis  eonsnetndine  abhorrere,  praeeipne 
saetas  per  totum  corpus  dispersas,  Brniinii  siDgulari  monn- 
mentomm  peritia  pntamas  labefactata.    Hoc  nnnm  retractabi- 
miis,  qaoniam  Matzins  (dissert.  p.lOl.  Philol.  XXXI  p.  624  sq.) 
in  excnsatione  Bmnniana  non  acqnienit,  qnod  dicitnr  Polj- 
phemns  canens  fictns  esse,  nee  tarnen  nt  fit  cithara  commemo- 
ratnr,  sed  fistnia  snb  umero  pendens  necdnm  ad  os  adbibita. 
'Qnomodo  canens  fing!  poterat,  nisi  citharam  plectro  monebat?' 
Goncedimns  Matzio  non  snfficere,  qnod  Bmnnins  (annal.  nol. 
cm  p.  95)  monet  fistnia  Polyphemnm  instmctnm  esse  in  tabula 
Campana  nr.  1052  Helb.,  qnoniam  ibi  ne  potest  quidem  can- 
tare,  cum  Galateam  —  si  uera  est  Helbigii  interpretatio  — 
amplectatnr.    Sed  cnr  canentem  fictnm  esse  Gyclopem  statoa- 
mns?    Nonne  rhetoris  additamentnm  est  totum  illud  nom^vi' 
ytov  aa^a?    Ipsa  uerba  otg  kevxrj  t€  eirj  xal  yavgog  xat  ^öiwv 
o^q>cMog  0  X«}  wg  veßgovg  rf  ralareltf  isxvfivevoi  xat  Sqxtovc; 
manifeste  ex  Theoer.  XI  nu.  20  sq.  40  sq.  snmpta  argunnt  ca- 
nentis  amatoris  cogitationem  fictam.    Immo  antea  nerbis  xa) 
1^  /lihv  avQvy^  tri  vtto  fialrjg  xal  a%Q€fi€i  indicatum  erat  non- 
dom  cantare  Polyphemnm;  sed  cum  fistnlae  mentio  iniecta 
Sit,  non  temperat  sibi  rhetor,  quin  pulcherrimam  sententiolam 
Theocrito  subreptam  e  memoria  promat.    Itaque  ne  illud  (tdet 
quidem  nimis  premendum,  qnod  a  Supplemente  rhetorico  ora- 
tionem  perducit  ad  picturam  porro  describendam.     Accedit 
qnod  in  monumentis  rarius  canens  pröponitur  Cyclops,  uelot 
in  tab.  Camp.  nr.  1047  Helb.,  saepius  sinistram  uel  dextram 
in  Oalateam  uersus  tendens,   neluti  in  tab.  Camp.  ap.  Helb. 
nr.  1042.  1044  uel  adspiciens  tantum  amatam  nr.  1043.  1045. 

xa^ofp  enim  est  epitheton  leonis  cf.  Hesych.  et£t.  M.  s.  u. ;  Ou.  met.  XIV, 
207.  cf.  M.  Arditi  1. 1.  p.  13  sq. 

1)  Videtnr  rhetor  non  intellexiBse  Theocritum  XI,  21  (cf.  Fritesch. 
ad  h.  1.),  quem  Ouidius  liberius  imitatas  est  met.  Xni,  795. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  Polyphemo  et  Galatea.  309 

Etiam  cantam  intermittens  conspicitar  apad  Heibig.  nr.  1048; 
in  anaglyph.  uill.  Alb.  (Zoega:  Bassiril.  11,  57).  Manum  antem 
tendere  amatae  imaginamnr  Philostrati  Gyclopem  hunc  sensum 
snbicientes  uerbo  acpioxoqijjv  {anb  tov  oqovq  *)).  Ubi  praeter- 
uecta  erit  nympha,  canere  incipiet  miaeram  cantilenam  de 
fugiente  (ralatea. 

De  tertia  autem  offensa,  quam  nimis  suspicax  et  incantos 
Friederichsius  prioribas  addidit,  qaod  Galateae  positura  et 
cam  natnrae  lege  pugnaret  et  ne  clare  qaidem  e  rhetoris  ora- 
tione  appareret,  iam  pridem  a  peritis  conclamatam  est,  quibos 
ipsa  illa  positura  omnes  amoenitatis  numeros  prae  se,  ferre 
nidetur,  quae  iam  fuit  sententia  lahnii  symb.  arch.  p.  415,  cf. 
Brnmi.  suppl.  IV  p.  192 sq.  258;  Heibig.  symb.  Bomi.  p.  371  sq.; 
Foerster.  in  Fleckeis.  annal.  uol.  GIK  p.462.  Potuisse  igitur 
pictnram  aliquam  Pbilostrati  descriptioni  subesse  constat.  At 
dicunt  permulta  ex  poetarum  recordatione  fluxisse,  ac  iuxta 
posnit  Friedericbsius  (Fleckeis.  annal.  suppl.  V  p.  145  sq.)  Philo- 
strati et  poetarum,  Homeri  et  Theocriti,  locos.  Potuit  plura  con- 
ferre  (cf.  lacobs.  ad  Philostr.  imag.  p.  501  sqq.).  Admonent  enim 
nerba:  xalvriv  avaaeiwv  oq^v  xai  afig)ii,a(prj  7clrvog  dlxrjv 
Onidianorum  met.  XUI,  844 sq.:        coma  plurima  toruos 

prominet  in  nultus  umerosqne,  nt  lucns,  obumbrat. 
cf.  u.  765;  illa  antem  na^aQovg  v7Coq)alv(üv  odovrag  ex  ßoqov 
TOV  yevelov  Theocriteum  exemplar  ostendunt,  quod  praeter- 
misit  Friederichsius  id.  VI,  37  sq. :     tcSv  öi  t'  oöovf cjv 
XevxoriQav  avyav  Itagiag  V7ciq)atve  Xld-oto, 
licet  refragetur  Brunnius  (annal.  CIH  p.  95),  cui  respondet  Mat- 
zius  (Philol.  XXXI  p.  625  adnot.  28.  cf.  dissert.  p.  101).    Deni- 
que  haec  oriQva  t€  xal  yaariga  xai  to  ig  ovvxccg  rp/iov  Xaatog 
fcavra  non  solum  ad  Theoer.  XI,  50  sqq.  respiciunt,  nt  Friede- 
richsius arbitratur,  sed  etiam  ad  Oallim.  hynm.  Dian.  75 sqq.; 
Ou.  met.  Xin,  846 sqq.;  Luc.  dial.  mar.  1, 1.  5,  redeunt  eadem 
fere  qua  apud  Philostratum  exstant  distinctione,  apnd  Nie. 
Eng.  VI,  508  sqq.    Haec  igitur  malimus  communi  de  Cyclopum 

1)  'Montik'  notio  non  urgencUt  cum  Matzio  dissert.  p.  101  sq.,  cum 
etiam  a  pictoribus  Polyphemus  in  alta  sede  collocetur  cf.  Heibig.  nr.  1046. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


310  Geoigins  Rlcardus  Holland 

fignra  opinioni,  quam  nnins  poetae  cogitatae  imitationi  tribnere. 
Omnes  antem  hae  imitationes  possimt  concedi,  nee  necesse  est 
negare  artis  monnmentnm  descripsisse  rhetorem.  Etenim  qois 
non  nedum  rhetor  in  deseribenda  imagine  nonnulla  adieiet, 
qnae  neque  in  monnmento  eüScta  sunt  neqne  effingi  possnnt, 
data  occasione  etiam  leetionis  memoriam  ostentabit?  (cf.  etiam 
Carol.  Nemitz:  de  Philöstr.  imag.,  Vratisl.  1875  p.  36  sqq.). 

Satiufi  erit  eomponere  ea,  qnae  non  surripuit  poetis  Philo- 
stratus,  onmino  qnaerere,  qnid  noni  neque  per  litteramm  me- 
moriam obuii  in  illa  deseriptione  indnxerit     Nusquam   per 
litteramm  reliquias  Polyphemns  proponitur  fistulam  gerens  de- 
sidem  nt  ita  dicamns,  sed  ubi  innenitnr  fistnla  nel  alio  instrn- 
mento  musieo  instmetus,  eantat.  Itaqne  ei  finxisset  rhetor  totam 
Gyclopis  fignram,  uix  fistulam  nondum  sonantem  eommemoras- 
set,  eum  nbiuis  inueniret  apud  poetas  Gyclopem  fistula  canen- 
tem.     Hoc  pro  testimonio  habemus  fidei  Philostrati.     Äddit 
^det  dh  v^o  TtQlvq)  ravra.    Artificis  opus  ostendit  accuratior 
sedis  Cyclopis  enarratio,  qui  sub  ilice  sedens  proponitur,  ut 
in  anaglyph.  uillae  Alb.  (Zoega :  Bassir.  II,  57) :  huius  arbori^^ 
in  poesi  mentio  nulla.    Porro  pictoris  artem  requirit,  uix  con- 
sociatur  cum  poetica  iudicium  de  uisu  Polyphemi:  :cai  ßU^ieiv 
fikv  riiieQov  gnrjaiv,  Ineiöfi  Iq^,   ayqiov  6h  6q^  nai  VTCOxa^ii- 
liBvov  €Tt,  xa^ccTtSQ  T«  ^Qia  zcc  avdyxrjQ  fi%%wfieva  (cf.  Heibig. 
1. 1.  p.  371).    Atque  haec  quidem  comprobant  non  solum  po- 
tnisse,  sed  etiam  debuisse  Philostratum  in  Polyphemi  de- 
seriptione ante  oculos  habere  ueram  imaginem.    Omni  autem 
singularum  rerum  disqtiisitione  supersedemus  in  Galateae  effi- 
gie,  quam  e  litterarum  memoria  repetendam  non  esse  qucuis 
pignore  potest  affirmari.   Neque  ipse  Friederichsius  ullum  aac- 
torem  proferre  potuit  cf.  de  imagg.  Phil.  p.  31.  annal.  suppL  V 
p.  146.   Patet  autem  opinamur  ex  tota  hac  commentatione  pro- 
prium esse  huius  fabulae,  ut  Galateae  pulchritudo  et  habitas 
numquam  fere  diligentius  illustretur,  sed  longo  emineat  cete- 
rarumque   personarum   Studium   oblitteret   Polyphemi    figura. 
Atque  adeo  unus  ille  flosculus  saepius  a  poetis  in  depingenda 
nympha  adhibitus,  quo  celebratur  'intemperatus  candor'  Gala- 


Digitized  by  VjOOQIC 


De  Folyphemo  et  Galatea.  Sil 

teae^  a  rhetore  praetermissns  est,  qnoniam  hie  aperte  ab 
imagine  noD  recedit,  tarn  aperte,  ut  ipse  Friederichsias  non 
dubitet  nna  certe  in  re  monumenti  memoriam  largiri  cf.  de 
imagg.  Phil.  p.  31  adnot.  3. 

Itaqne  ut  indicinm  comprehendamns,  cum  ultima  pars 
illius  descriptionis  ea,  qua  de  Galatea  agitnr,  certo  e  con- 
spectu  monumenti  repetenda  sit  (cf.  Matz,  dissert.  p.  102),  Cy- 
clopeae  autem  figurae  enarrationis  nonnnlli  certe  colores  e 
picturae  memoria  hausti,  uniuersa  denique  compositio  ea  sit, 
quam  in  tabulis  Gampanis  innenire  solemus,  non  dubitamus 
com  Brunnio  consentire  obuersatam  esse  ueram  imaginem  rhe- 
tori ;  quae  utrum  fnerit  in  pinacotheea  Neapolitana  an  ex  pri- 
stina  aliqna  recordatione  inhaeserit  menti,  nihil  nostram  ad 
rem  pertinet  Litterarnm  autem  memoria  non  ita  larga  in- 
structns  erat  Philostratus,  qnippe  quem  flosculos  suos  prae- 
cipue  ex  Homero  et  Theocrito  collegisse  uiderimus,  ita  ut  ad 
poesis  ueternm  reliquias  augendas  nihil  redundet  ex  Philo- 
strati  pingui  nitidaque  enarratione. 


Longam  et  spinosam  uiam  emensi  sumus:  respicientibus 
quasi  de  montis  cacumine  multa  se  offerunt  loca  tenebris  ad- 
huc  operta,  quibns  solem  adspergat  felicior  dies.  Fabulosi 
uiri  indolem  eruere,  celeberrimae  personae  diuersissimis  trac- 
tandi  generibus  acceptae  typum  definire,  lepidae  fabellae  ama- 
toriae  expolitionem  et  uariationem  enarrare  uoluimus  non  id 
praecipue  agentes,  ut  copiam  reliquiarum  et  testimoniorum 
auctiorem  exhiberemus,  sed  ut  materiam  lahnii  merito  coUec- 
tam  melius  digereremus,  acrins  interpretaremur,  utiliorem  red- 
deremus  ad  littei:arum  perditarum  memoriam  redipiscendam 
et  redintegrandam  ante  omnia  diuersa  tempora  et  diuersa  trac- 
tationis  genera  distinguendo.  Quae  assecuti  sumus  difficile 
castigatis  uerbis  breuiter  comprehendi  possunt:  comitati  sumus 
Polyphemum  ab  Homeri  formidulosa  narratione  per  comoediae 
Siculae  Atticaeque  ueteris  et  mediae  iocos,  per  fabulae  saty- 
ricae  hilaritatem,  per  dithyrambi  tumorem  et  irrisionem  usque 
ad  Alexandrinorum  nobilem  subtilitatem,  quam  posteriores  frn- 


Digitized  by  VjOOQ IC 


312         GeorgiuB  Bicardus  Holland:  de  Polyphemo  et  Galatea. 

Btra  imitabantnr,  et  mimi  rudern  exsultationem  semperque  nona 
lumina  addita  nariatamqne  figaram  cognonimus.  Quodsi  qnid 
fractnosi  contnlimus  ad  litterarum  historiam  illastrandam,  non 
paenitet  operae  et  olei  consampti,  et  libenter  ualere  inbemas 
pastorem  Aetnaenm. 


CAPITUM  ELENCHÜS.  ^, 

Praemoneuda 141 

Cap.  I.        PulyuhemuB  apud  Homerum 145 

Cap.  IL      De  Cvclope  bpicharmeo 149 

Cap.  HI.     PolypnemuB  apud  Cratiüum 15b 

Cap.  IV.     PolyphemuB  in  fabula  satyrica 165 

§  1.   De  Arisiiae  Cvclope 165 

§  2.   De  Euripidis  Cyclope 167 

Cap.  V.  De  Polyphemo  et  Galatea  iu  ditbyrambis  ...         .    .  175 

§  1.   De  Timothei  Cyclope 175 

§  2.   De  Philoxeui  dramate      184 

Cap.  VI.  De  mediae  uouaeaae  comoediae  tractatiouibas   ....  210 

§  1.  De  Nicocharis  Galatea 21o 

§  2.   De  AntiphaniB  Cyclope 212 

§  3.   De  Alexidis  Galatea 2is 

§  4.  De  noua  comoedia 223 

Cap.  yil.    De  Alezandrinorum  poesi 22t; 

§  1.   De  HermesianactiB  efegia 22^ 

I  2.   De  Tbeocriti  idyllÜB 231 

§  3.   De  Callimacbi  epyllio 246 

§  4.  De  carmine  Bionis 249 

Cap.  Vin.  De  narratione  Ouidiana 253 

Cap.  IX.     De  Acidis  persona 266 

Cap.  X.      De  altera  mytbi  forma 276 

Cap.  XL  De  auctoritate  fabulae  in  posteros  propagata     ....  289 

Cap.  XII.    De  Cyclope  mimico 29S 

Corollarium  arcliaeologicum 303 


A  d  d  e  n  d  a. 


p.  177.  Respoudit  Hiliero  SusemihliuB  Burs.  annal.  1882  I  p.  83  sq.  c.  adn.  SS 

de  Bublimi  C^clopis  delineatione  sontentiam  paulum  dc^ectens  io- 

iuria,  ut  nobis  uidetur. 
p.  205  80.  Laudare  debuimus  Couradum  BurBian,  qui  eandem  quam  dos 

de  Dorionis  uerbis  opiuionem  protulit  iam  in  Zamckii  annaLiitt. 

1873  p.  1555  ct.  Burs.  annaL  1880  II  p.  129  c.  adnot.  1. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


DE 

FASTIS  GRAECORÜM  ANTIQUIORIBÜS. 


SGKIPSIT 


ERNESTÜS  BISCHOFF. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


COMPENDIA. 


C.  I. :  Corpus  Inscriptionum  Graecarom. 

C.  I.  A. :  Corpus  Inscriptionum  Atticarum. 

Lebas:  Voyage  arch.  en  Grcce  et  en  Asie  -  Mineare.    Deuxi^me  partie. 

Inscriptions  grecques  et  latines.   Deuxieme  uolume.    loscrip- 

tions  de  ]a  Gr^ce  et  des  fies. 
Lebas-Foucart:  ib.  Explications  des  Inscriptions  grecques  et  latines 

recueillies  en  Grece  etc.    M^aride  et  Feloponu^se. 
Lebas-Waddington:  ib.  Asie  -  Mineure. 

Rang.:  A.  R.  Rangabd,  Antiquit^s  Hell^niques.  Athenes  1. 1842.  11.1855. 
Eph.  A.:  ^Efr,fisQU  l4Qx^ioXoyixf],    Athen.  1837  sqq. 
Epb.  A.  Nou.:  'A^x-'^-   Athen.  1862 sqq. 

Wescher  et  Foucart:  Inscriptions  recueillies  ä  Delphes.    Paris  1863. 
Act.  Inst.  Arch.:  Mittheilongen  des  deutschen  arch.  Instituts  in  Athen. 

1876  sqq. 
Bull.:  Bulletin  de  correspondance  hellenique.   Paris  et  Äthanes  1877 sqq. 
Newton:  The  collection  of  ancient  greek  inscriptions  in  the  british  mu- 

seum.   part.  II.  Oxford  1883. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


PROOEMIIJM. 


Cum  ante  hos  0  sedecim  menses  ad  perscrutandos  titalos 
qai  inde  ab  h.  s.  a.  XLIV  reperti  snnt  accederem,  ut  eos  qui 
mensiam  nomina  continent  componerem,  de  fastis  Graecis  übe- 
rius  scripserant  airi  docti  C.  Fr.  Hermann '%  Theodoms  Bergk  ^), 
Henricas  Ahrens  0 ;  quoram  post  operas  quoniam  titulorum  co- 
piae  in  dies  magis  auctae  snnt  et  nonnnllae  de  singulis  Grae- 
corum  fastis  commentationes  ^)  in  Incem  prodierant,  non  super- 
uacanenm  nidebatnr  in  hanc  materiam  denno  inqairere,  titulos 
nuper  repertos  ad  fastos  Graecos  conficiendos  adhibere,  niro- 
rum  doctomm  sententias  dispersas  et  colligere  et  recensere  ^). 

Hoc  consilio  ad  propositum  accesseram  et  titulis  huc  perti- 
nentibns  perquisitis  iam  maiorem  hnius  opuscnli  partem  con- 


1)  Scripsi  superioris  anni  menselonio;  tarn  confectam  et  absolutam 
esse  hanc  dlssertationem  moneo.  Sed  tarnen  omnes,  quantum  fieri  potuit, 
titulos  ante  huius  anni  calendas  Apriles  editos  examinaui,  examinatos,  quoad 
iieri  debuit,  plerumque  in  annotationibus  curaui. 

2)  'Griech.  Monatskunde'.  Göttingen  1844  in  ^Abhandlungen  d.  hist.- 
philol.  Glasse  d.  kgl.  Gesellschaft  d.  Wissensch.  zu  Göttingen'  u.  II. 

3)  'Beiträgez.  griech.  Monatsk.'   Glossen  1845. 

4)  Z.  griech.  Monatsk.'  Mus.Rhen.XVn  (1862)  p.  329-367. 

5)  Quae  suis  locis  erunt  citandae. 

6)  Simile  quid  etiam  Gh.  £m.  Ruellio ,  uiro  Francogallo ,  propositum 
fuisse  certe  sdo.  Qui  in  Gh.  Darembergii  et  Edm.  Saglionis  *Dlctionnaire 
des  Antiquit^s  Grecques  et  Romaines'  etc.  Sixieme  fascicule.  Paris  1879 
s.  u.  calendarium  p.  S22— 832  uirorum  doctomm  sententias  diligentissime 
conquisiuit.  Sed  cum  uirorum  doctomm  commentationes  omni  titulomm 
copia  exstmctus  examinare  aut  supplere  supersederet,  neque  materiam  ex- 
hausit  et  multas  uirorum  dd.  sententias,  quae  non  iam  stare  possunt,  pro 
certis  affirmauit. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


316  Ernestus  Bischoff 

feceram^  cnm  exennte  anno  saperiore  Clodii  0  'Fasti  Ionici\ 
ineunte  hoc  anno  Latischewii  *^)  de  nonnnllis  ÜBustis  Aeolicis  et 
Doricis  über  Kossornm^)  lingua  conscriptaB  in  laoem  pro- 
dierunt 

Uterqae  nir  doctns  idem  potissimum  staduit,  nt  Hermanni 
de  Graecorom  menBibus  dissertationem  titnlis  qui  hodie  snp- 
petant  adhibitis  emendaret  et  compleret  Et  Glodins  quidem 
summa  cum  diligentia  materiam  ad  lonicos  fetstos  condendos 
in  nnnm  contalit,  Latischewins  non  solum  ad  ea,  qaae  accnra- 
tissime  traetanit  calendaria^)  inscriptiones  coUegit,  sed  data 
occasione  etiam  titulos  adscripsit,  quibns  tamqnam  fnndamentis 
guperstrnantnr  ceterornm^)  Graecorum  fasti,  nt  titnlomm  co- 
piam  denno  coUigere  non  iam  oideatur  operae  pretinm  esse. 
Nihilominns  ne  hoc  quidem  tempore  omnem  materiam  com- 
positam  denuo  examinare  inutile  esse  arbitror;  primum  qnod 
omnium  Graecorum  fastorum  facere  summam  quae  adhuc  de- 
sideratur  tanti  esse  uidetur,  tum  quod  Glodius  et  Latischewiiis 
saepius  mea  quidem  sententia  non  recte  iudicauerunt  ideoque 
nonnuUae  utriusque  argnmentationes  erunt  corrigendae  ^). 


1)  ArminiuB  ClodiuB,  Fast!  lonid.  dissert.  inaug.  Halls  Saxontun 
MDCCCXXXn. 

2)  Adscribo  eum  Latischewii  libri  titulum,  quo  usus  bibliopola  illum 
proscripserat  'Ueber  einige  aeolische  und  dorische  Kalender'  epigr.  Unters. 
(Russ.  Spr.)  Vm  no.  196  S.  gr.  8«.  St.  Petersburg,  Aug.  Deubner.  Newslcy 
Pr.  10. 

3)  Theodor!  Lutheri  Moscauiensis  nunc  LipsiensiB  uiri'  humanissimi 
beneuolentia  hunc  librum  in  uemaculum  sermonem  ad  usum  meum  tra- 
ductum  esse  etiam  hoc  loco  grato  animo  proiiteor. 

4)  Thessalica,  Ferrhaebica,  Lamiaca,  Boeotia,  Locrica,  Phocica, 
Lacedaemonia,  Theraea,  Megarensia,  Calchedonia,  Byzantina,  Gherso- 
nesia,  Biiodia,  Coa,  Galymnia. 

5)  Yelut  Chiorum,  Gorcyraeorum ,  Deliorum,  Eleorum,  Halicarnas- 
sensium,  Lesbiorum;  ceterum  Latischewins  Glodii  dissertationem  nondum 
nouisse  uidetur. 

6)  Glodii  fastis  lonids  nonnulla  mensium  nomina,  Latischewii  calen- 
dariis  unum ,  quantum  memini  (cf.  infra  capit.  ll,  3  a) ,  addeudum  habai 
eaque  suis  locis  annotaui;  quae  uero  mensium  nomina  alterutri  uiro  docto 
debeo,  ea  asterisco  notata  sunt. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fastis  Graecorum  antiquioribas.  317 

Qnibna  ex  rationibas  quam  Clodii  et  Latigchewii  libris  in 
lucem  emissis  sequi  cogimar,  exensetnr  quaeso,  hnius  disser- 
tationis  sibi  non  constans  natura  et  indoles;  qnae  ex  eo  ef&- 
citnr,  qnod  non  iam  licebat  singnlas  dissertationis  partes  ad 
nostmm  arbitrium  componere,  sed  ntmm  longus  an  breuis 
essem,  pendebat  ab  eis  qnas  uiri  i.  d.  antea  protulerant  sen- 
tentiis.  Nam  quo  magis  in  nonnnllis  ab  eis  dissentimus,  eo 
nberius  disserendnm  erit;  nbi  antem  cum  eis  consentimus,  atta- 
lisse  eornm  locos,  qnibns  nitimnr,  satis  babere  potnimns  mensi- 
bus  eo  quem  probauimus  ordine  compositis  fontibnsque  sub- 
scriptis.  Uberrime  igitur  erit  exponendnm  de  fastis  Thessalicis, 
de  quibns  plane  noua  proferre  posse  mihi  uideor;  contra  ad 
nonnuUa  lonum  ealendaria,  qnae  Clodium  summa  cum  proba- 
biiitate  condidisse  arbitror,  admodum  panca  additurus  sum. 

Haec  cum  in  uniuersum  praemonuerim »  pauca  etiam  de 
disponendis  rebus  praemittam.    Atque  ita  quidem  haue  com- 
mentationem  instituendam  esse  putaui,  ut  dissererem: 
L  de  fastis  Aeolicis, 

IL  de  mediae  Graeciae  ciuitatum  fastis,  qui  neque  cum 
Aeolicis  neque  cum  Doricis  possunt  coniungi, 

III.  de  iastis  Doricis, 

IV.  de  fastis  lonicis. 

Ad  finem  libri  adieci  indices  duos:  alterum  ciuitatum  quarum 
menses  afferuntur,  alterum  et  mensium  adscriptis  eis  nbi  de- 
prehenduntur  locis  et  partium,  in  quas  anni  dinidi  solent. 
Postremo  «onfeci  tabulas  quattuor,  quibns  omnium  Graecorum 
menses  certis  —  quoad  fieri  potest  —  locis  coUocati  et  inter 
se  comparati  uno  in  conspectu  ponerentur. 

Macedonum  autem  et  ceterorum  populomm,  quorum  menses 
ex  hemerologiis  quae  dicnntur  fluxerunt,  fastos  neglexi,  quo- 
niam  non  tam  ex  titulis  quam  ex  hemerologiis  hauriuntur  ita- 
qne  de  bis  ad  Hermanni ')  commentationem  relegare  licet. 
Nihilominus  ratio  habebitur  et  eorum  mensium,  qui  quamquam 
posteriorum   temporum   titulis  traduntur  uel  ex  Macedonum 

1)  £tiam  Rnellius  1. 1.  p.  829  sqq.  materiam  ad  haec  hemerologia  spec- 
tantem  accuratissime  coUegit. 


Digitized  by  VjOOQIC 


818  Ernestns  Bischoif 

fastis  efflnere  potnenint,  tarnen  an  iam  antiquitns  in  nsn  fne- 
rint  nescimns  0  et  eornm,  qui  qnamquam  posterioribns  demnm 
temporibns  nsurpati  tarnen  ad  antiquiorum  mensiam  formas 
accommodati  sunt  nelnt  /Jt]fir}TQUJv,  ylÖQiayiwVy  NeoxaiaaQeiov. 

Atqne  in  siognlornm  fastornm  tamqnam  familiis  consti- 
tuendis  coninngemns  fastos  in  coloniis  Graecis  nsnrpatos  cam 
calendariis  earnm  cinitatam,  a  qnibns  illae  conditae  sunt  Sed 
nbi  haec  lex  non  satis  acriter  obseruari  neque  certios  quid- 
qnam  de  cognatione  cinitatam  ant  de  affinitate  fastonim  statni 
potent,  in  nniuersnm  certum  locornm  ordinem  seqnar. 

De  mensinm  antem  nominnm  formis,  de  eornm  significa- 
tione,  de  annornm  cardinibns,  de  diuersis  intercalandi  rationi- 
bng,  de  aliis  rebus  summatim  disserere  omisi,  qnia  etiam  bis 
in  rebus  ad  Hermanni  dissertationem  ideo  relegare  licet,  qnod 
eins  maiore  parte  certum  harum  quaestionum  fundamentnin 
iaetum  esse  exploratum  habeo  ^).  Geterum  etiam  cum  in  quem 
fastos  Graecorum  tractandos  redegimus  ordinem  in  nninersam 
quidem  positum  esse  in  Hermanni  de  fastornm  Graecorum 
familiis  sententia  —  quae  nouis  repertis  titnlis  in  dies  magis 
confirmatur  —  periti  facile  ipsi  intelligent. 

Denique  cum  mnltum  interesse  uideatur  certa  et  firms 
ab  iis  secerni,  quae  ueri  quidem  similia  tamen  non  explorata 
uideantur,  argumenta  ad  mensium  sedes  constituendas  ex  chro- 
nologicis  rationibus  malui  repetere  quam  ex  etymologicis  et 
heortologicis  ^) ;  ad  quas  tum  demum  confugiebam  cum  alia  uia 
certam  sedem  effectum  iri  plane  desperandum  es8«t.  Eadem 
de  causa  Signum  interrogationis  praescribitur,  si  locns  mensis, 
adscribitur,  si  nomen  ipsum  incertum  est. 

1)  Gf.  Ilavtjfwv  mensem  ex  Mysiae  aliqua  parte  repetitum;  infra 
cap.IV.B,4c  et  0,7  b. 

2)  Ac  ne  Latischewium  quidem,  qui  summatim  de  his  rebus  disseruit 
(p.  1 — 55),  ab  Hermanno  in  summis  quidem  rebus  dissensisse  uideo. 

3)  Qu&B  tres  rationes  idem  Hermannus  (p.  10  sq.)  discreuit. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fastia  QraeGoram  antiquioribnB.  319 

Caput  I. 
De  fastis  Aeolids. 

A.   De  ThessaliaeO  fastis. 

i.   De  fastis  Thessalicis. 

a)  De  fastis  Larisacis. 

Inscriptione  Ussingiana^)  octaiia  qnattuor  mensinm  Lari- 
saeorum  nomiDa  eaque  posterioris  3)  semestris  tradantar  hoc 
qnidem  ordine:  Aeaxavoqiog^),  ^!Aq)Qtog^\  ßv...,  ^Ofiohiiog. 
Tertiam^Domen  matilatum  ab  Ussingio  p.  21  quamais  dnbi- 
tanter  restitnitnr  ^Bvaioq  propter  Delphicoram  fastoram  ana- 
logiam idemqne  probatur  Osanno  Philolog.  u,  VIII  (1853)  p.l81. 
Sed  Bergades  ^)  et  Duchesnius '^) ,  qui  enndem  edidernnt  titn- 
IniDy  praebent  0t; . .  scriptnram,  quae  ab  Heuzeyo  Rev.  Arch. 
nouv.  sörie  XXXI  (1876)  p,  259, 2 «)  probata  confinnatur  —  si- 
qnidem  opns  est  nllo  argnmento  —  titnlo  Dnchesnii  162,  ubi 
idem  Qvoq^  sicut  in  eo  quem  tractamns  titnlo,  est  inter  Aphrinm 
et  HomoloICum,  nt  certa  sit  quattnor  illorum  mensium  series. 


1)  Gomponam  hoc  loco  calendaria  eornm  qni  aulgo  in  Tbessalis 
habentnr  popnlorum:  Pelasgiotarum,  TheBBaliotarnm,  Hestiotarum,  Phthio- 
tarum;  Peirhaeborum ,  Magnetum,  Oetaeorum»  aliorum;  qaamquam  hos 
Tbesstdiae  fastos  et  inter  se  discrepuisse  et  a  calendario  quod  dicitur 
Thessalico  longe  diuersos  fuisse  statim  apparebit. 

2)  Ussing,  Inscriptiones  Graecae  ineditae.   Hauniae  1847. 

3)  Certa  de  Tbessalorum  anni  initio  testimonia  qnamqaam  desnnt, 
tarnen  facilem  de  eo  coniecturam  fieri  paulo  inCra  uidebirnns. 

4)  Lescbanorins  mensis  itemm  comparet  in  titulo  Larisaeo  a  Lol- 
lingio  Act.  Inst.  Arcb.  VII  (1882)  p.  343  sq.  edito. 

5)  Apbrius  redit  alio  in  titolo  Larisaeo  Ussing.  Sb»Leba8. 1241  po- 
steriori semestri  adscriptus. 

6)  Pandorae  uol.  XIV  (1864)  p.  391  sq.  Bergadem  ante  Dnchesniom 
(uide  annotationem  proxime  insequentem)  ueram  ^0v*  lectionem  restituisse 
Latischevnnd  pp.  69  et  79  monoit.  7)  Arcbives  des  missions  scientifiqnes. 
m.sMe.  m.ttol.  (1S76)  p.  312  sqq.  no.  163. 

8)  Cf.  Gomptes  rendus  de  TAcad^mie  des  Inscriptions  etc.  IV.  s6r. 
IV.  nol.  (1876)  p.  46  sqq.  et  Heuzey.  et  Danmet.,  Mission  archMogiqae  de 
Mac^oine  I  (1876)  p.  431  sqq. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


320  Ernestas  Bischoff 

Deinde  Hippodrominm  ^  et  Itoninm  Larisaeos  menses  affe- 
runt  Duchesnü  titnli  160  et  161 ;  quamqnam  dolendnm  est,  qnod 
DOD  apparet,  utri  semestri  sint  adscribendi.  Unde  iam  patet 
apud  Ussingium  no.  7  (=  Lebas  1239)  n.  24  in  titnlo  Larisae 
innento  'innoÖQo^lov  qnod  legitnr  posse  pro  mense  haberi; 
qnamqaam  ne  hoc  qnidem  tempore  plane  diindicari  potest, 
ntmm  mensis  hoc  nomen  sit  an  hominis ,  quam  dnbitationem 
iam  indicanit  Ussingins  p.  17. 

Deniqne  Themistins  et  Panamns  ^)  menses  Larisaeis  fastis 
addnntnr  inscriptione  Larisaea,  quam  primns^)  pnblici  inris 
fecit  LoUingins  Act.  Inst.  Arch.  VII  (1882)  p.  61  sqq. ;  Sj&d  ne  hi 
qnidem  prae  se  femnt  notam  altemtrins  semestris^). 

1)  Cur  Ducheanü  titnlam  160,  quem  Larisaenm  esse  Duchesnius  pro 
certo  affirmanit,  Perrhaebis  potias  asciscamas  cam  Heuzeyo  (Rev.  Arch. 
1.  c.  p.  260)  et  Paalo  Monceaux  (Bull.  Vn  1883  p.  41  sqq.)  nuUa  est  causa. 
Ad  quam  coniectaram  Heazeyum  esse  dedactam  praesumpta  qnadam  Ben- 
tentia  infra  (hni.  cap.  A,  2)  patebit  Ne  Latischewius  qnidem  (p.  87)  oiri 
illias  docti  sententiam  prohauit. 

2)  Hulas  nominis  syllabam  paenultimam  producendam  esse,  hoc  titolo 
denao  comprobatur.  Legitur  enim  duplex  post  *a  ^fi  littera,  quam  relicta 
uocalis  antecedentis  productione  euanuisse  conicimus.  Getermn  in  titalis 
Deliis  (cf.  BnU.  V  p.  25  sqq.)  saepias  occunrit  ^UavrjfiOQ*  forma;  quare  iilud 
Uavrifjutv  qaod  uersus  Callimachi  (ed.  Schneider.  I  p.  89.  XLYI)  praebeot, 
quin  rectum  sit,  dabitare  non  licet  (cf.  R.  Meister,  Gurtii  Studd.  IV  p.  441  sq.)- 

3)  Cf.  C.Robert  et  Mommsen.  Hermae  u.XVlI  (1882)  p. 467 sqq.  et 
Blass.  N.  Jahrbb.  GXXV  (1882)  p.  525  sqq. ;  quam  inscriptionem  Paulus  Mon- 
ceaux plane  n^lexit ;  ita  ut  propter  unam '  hanc  causam  cadat  Thesss- 
lorum  calendarium,  qnod  tamquam  genninum  uerumque  constituisse  sibi 
uidebatur  (p.  53). 

4)  Statim  monendum  quidem  est  de  ennntiato  quodam  ad  hoc  tempus 
ignotum,  quod  huius  tituli  u.  40exstat:  Sefuarioira  v^rs^/uiwla;  cnius 
uocis  significationem  ii,  qui  hunc  titulum  ediderunt,  non  explicaueront 
Equidem  puto  coniungendam  esse  hanc  uocem  cum  uerbo  quod  titulo  Lari- 
saeo  ab  Ussingio  (no.  8)  edito  traditur  'o^oxweXiovY  —  si  modo  probatnr 
Duchesnü  supplementum ;  ita  quidem  ut  vars^fieiwia  dicatur  de  eo  qui 
plenilunium  sequitur  die,  ubi  luna  senescere  coepit.  Ut  enim  vovftn^i^ 
est  dies,  ubi  luna  vdos  oritur,  ita  vcte^futwla  fuisse  uidetur  is,  quo  Iooa 
variQa  i.e.  iXaaffatr  fit 

Ceterum  talem  mensium  diuisionem  apud  Graecos  in  uau  fuisse  te- 
Statur  scholiasta  ad  Pind.  01.111,33  bis  quidem  uerbis:   'ots  8*  d(rr*  i 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fastis  Graecoram  antiquioribus.  321 

Neque  tarnen  prorsus  desunt  indicia,  iinde  Hippodromii, 
Panamiy  Themistii  sedes  magna  cnm  probabilitate  constitua- 
mus.  Primum  Hippodromium  et  Panamum  illum  posteriori, 
hunc  priori  semestri  insertum  ponam  septimo  et  octauo  post 
brmnam  loco,  qnae  sententia  Perrhaeborum  fastorum  analogia 
commendata  Boeotipmm  similitndine  probatar.  Apud  Perrhae- 
bos  enim  Hippodrominm  posterioris  esse  semestris  discimus 
comparatis  titulis  üssing.  6  et  Heuzey*  ^Le  mont  Olympe  et 
rAcarnanie^  p.  465  sqq.  14  (cf.  infra  hui.  cap.  A,  3).  Et  quam- 
qnam  Perrhaebomm  et  Larisaeorum  fasti  aliis  in  rebus  multum 
discrepant,  tarnen  artioris  coniunctionis  nonnulla  quidem  exstant 
uestigia,  uelut  apud  utrosque  deprehenduntur  Leschanorius  et 
HomoloKus  atque  eidem  posteriori  quidem  semestri  adscripti; 
et  Hermaeus  potest  sane  apud  utrosque  eundem  locum  occu- 
pare ,  siquidem  E.  Gurtii  uerisimilis  emendatio  0  pro  tradito 
EPNOY  (Heuzey.  no.  13)  EPMAIOY  reponentis  et  mea  de  La- 
risae  et  Pelasgiotidis  fastorum  aequabilitate  sententia  (cf.  paulo 
infra  c)  probatur.  Ceterum  affinitas  quaedam  Larisaeorum  et 
Perrhaeborum  ab  historiae  fide  minime  abhorret^). 

Accedit  ad  sedem  Hippodromii  et  Panami  constituendam 
alind  quiddam.  In  quo  expbdiendo  mihi  liceat  praesumere,  id 
quod  infra  demum  erit  probandum:  Thessalorum  fastos  ac 
Larisaeorum  fuisse  eosdem.  Confertur-^)  enim  Thessalorum 
Thyus  cum  Delphorum  Endyspoetropio,  quem  mensem  in  idem 
anni  tempus  ineidisse  ac  Boeotorum  Thyium  comprobant  fasti 
Boeotii  a  Lipsio  nuper  instituti  ^).  Quae  Thessalicorum  et  Boeo- 
tiorum  fastorum  coniunctio  confirmatur  eo,  quod  apud  utrnm- 
que  populum  HomoloYus  Thyum  sequitur  et  Hermaeus  apud 


Tov  firivo^  Tovro  yivsxat\  atque  paucis  ante  dizit  plenae  lunae  lucem  esse 
*6X6Klrj^ov\  id  quod  fortasse  illo  in  titulo  pro  Duchesnii  'oloxvxXiov*  est 
restituendom.  —  De  bipartitis  apud  Graecos  mensibus  cf.  A.  Mommsen. 
Heort.  p.  374  ann. ;  Chronol.  pp.  55.  59, 2 ;  Buellii  p.  832 ;  Latisch.  p.  69, 39. 

1)  Gott.  Gelehrt.  Anz.  H  (1860)  p.  1384. 

2)  Cf.  Strabonis  IX,  5, 19  p.  440.         3)  Wescher  et  Foucart  no.  55. 
4)  Studd.  philo!.  Lips.  u.  III  p.  207  sqq.  IV  p.  155  sq.  cf.  hui.  cap.  B. 

Leipziger  Stadien.  VIL  21 


Digitized  by  VjOOQiC 


322  ErnestQB  Bischoff 

utrosqne  usitatns  potait  sane  stare  eadem  anni  tempestate. 
Quae  cum  ita  se  habeant,  aeri  nidetnr  simile  apud  Thessalos  0 
Hippodrominm  et  Panamnm  septimnm  et  oetannm  occnpasse 
post  bramam  locnm,  nbi  apnd  Boeotos  eos  stare  nidemas. 
Hippodrominm  igitnr  mensem  altemm  Larisaeomm  semestre 
conclnsisse,  Panamam  prius  putamuB  incepisse. 

De  Themistii  aatem  loco  res  est  magis  dubia.  Apad  Ha- 
lenses  qnidem  titnlo  Henzeyano  Rev.  Arch.  1. 1.  tribuitor  poste- 
riori semestri ;  sed  si  nllum  licet  calendariam  praeter  Boeotiiun 
ad  condendos  Larisaeomm  nel  Thessalomm  fastos  adhibere, 
Perrhaeboram  certe  calendarinm  licet,  qaocnm  Thessalomm 
fastos  aliqnomodo  cohaesisse  uidimns.  Contra  inter  Halensinm 
et  Thessalomm  fiastos  nallmn  fere  interfidsse  ainculam  infra 
apparebit. 

Quibns  de  causis  Halensinm  Themistius  posteriori  semestri 
adscriptas  minime  impedit,  qnominos  Larisaeomm  Themistium 
addicamas  priori  semestri;  quin  etiam  fortasse  licebit  —  si- 
qnidem  licet  mrsns  praesnmere  Thessalicos  qni  dicnntar  fastos 
congrnisse  cum  Larisaeis  —  ad  certiorem  sedem  Themistii  sta- 
tnendam  adhibere  titnlum  a  Wachsmnthio  Mns.  Rhen.  nol.  XVni 
(1863)  p.  540  sqq.  editnm;  qnamqnam  per  ambages  demnm  ad 
enm  qni  ante  ocnlos  obuersatur  finem  pemeniemns.  Compa- 
ratnr  enim  Thessalomm  Themistius  cum  Perrhaeboram  Die, 
quem  priori  ^)  semestri  esse  tribuendnm  infra  elucebit,*  nt  The- 
mistius apnd  Larisaeos  et  Dins  apud  Perrhaebos  fnisse  nidean- 
tnr  einsdem  semestris.  Et  Aetolomm  Dins  in  quod  anni  tem- 
pns  ceciderit,  accnratins  inteliegitur  ex  compluribns  titnlis,  qui 
et  apudWeschemm  et  Foncartnm  ^)  et  in  Bull.  nol.  V^)  leguntur. 
Solet  enim  conferri  cum  Delphomm  Poetropio.  Videtnr  igi- 
tnr, cum  Perrhaeboram  priore  semestri  Delphomm  Poetropium 


1)  Praeterea  Hippodromius  et  Panamus  eodexn  quem  apud  Boeotos 
tenuere  ordine  stetemnt  apud  Lamienses  cf.  hui.  cap.  A,  4. 

2)  Quod  semestre  idem  fere  anni  tempus  comprehendisse  uidetor  ac 
Larisaeomm  cf.  hui.  cap.  A,  3. 

3)  No.  124.  145.  188.  199.  252.  304.  319.  320.  324.  333.  385.  386. 

4)  P.  397  sqq.  no.  17.  23.  27.  28.  31.  36. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fastis  Oraecomm  antiquioribas.  323 

comprehesBnm  esse  ueri  simile  sit,  nt  apad  Aetolos»  ita  apnd 
Perrhaebos  Dius,  quem  uidemas  cum  Poetropio  comparari,  in 
idem  anni  tempns  incidisse ;  sed  de  ipsa  sede  res  est  incerta. 
Animadaertendam  antem  est  Dium  enndem  locum,  quem  apnd 
Aetolos  tenuit,  posse  occnpare  apad  Perrhaebos,  ut  etiam  La- 
risaeoram  Themistio  assignari  possit  dnodecimus  ille  post  bm- 
mam  0  locus. 

Itonium  mensem  posterioris  quo  apud  Perrhaebos  conti- 
neri  uidetur  Msse  opinamur  semestris  eumque  coUocamus, 
quamquam  dubitanter,  undecimo  Thessalorum  anni  loco. 

b)  De  Pelasgiotidis,  ThesBaliotidis,  Hestiaeotidis') 
fastis  communibuB. 

Omnes  quos  habemus  menses  Pheraeos,  Cierinos,  Metro- 
politanos,  alios  uno  excepto  iam  apud  Larisaeos  inuenimus; 
sunt  enim  hi: 

apud  Pheraeos:       apud  Cierinos:    apud  Metropolitas: 
'Ef^alog  3)  L  sem.  ^Irwvtog  ^)  ^Ofiolanog  *) 

Qvog  ^)  &€filaTiog  *) 

@vog  '^) 
'Egfialog  "0 
^IrtivLog  "0 
Omitto  titulum  Ussing.  6  %  quem  Lebasium  secutus  Duchesnius 
Metropolitanum  esse  dieit   Est  enim  inuentus  prope  Tumabum, 
quem  uicum  situm  esse  intra  fines  Perrhaeborum  indicat  Heu- 
zeyus  (cf.  hui.  cap.  A,  3).   Menses  igitur  quos  praebet  hie  lapis 


1)  Pro  primo  post  brumam  mense  habeo  eum,  qai  Atheniensium  6a- 
melioni  et  Delphorom  Amalio  respondet,  pro  duodecimo  Posideonem  et 
Poetropium. 

2)  Hestiaeotidis  esse  Metropolim  oppidum  demonstrat  Borsian.  Geogr. 
Griecfa.  1, 53 ;  id  quod  est  monendum  propter  PaaU  Monceaux  sententiam, 
qui  com  Lebasio  censet  id  oppidum  fiiisse  sitam  in  Thessaliotide. 

3)  Ussing.  4B  =>  Lebas.  1217  B  adscripta  prioris  semestris  nota. 

4)  Lebas.  1188  sq.,  quem  utromque  mensem  iam  nouerat  Hermannus 
pp.  89. 118.       5)  Heozey.  et  Daumet.  p.  437  no.  219.  cf.  Rev.  Arcb.  p.  259,3. 

.  6)  Ussing.  5  =»  Lbs.  1192;  Monceaux  1. 1.       7)  Monceaux  1. 1. 
8)  »  Lebas.  1295. 

21* 


Digitized  by  VjOOQiC 


324  Ernestas  Bischoff 

Hippodromius,  Phyllicus,  Itoniuß,  cuius  nomen  legi  posse  mihi 
uidetur,  Perrhaebis  potius  fastig  inserendi  sunt  et  Wachsmathii 
et  Dachesnii  sententiae  corrigendae.  Ne  Grannoniae  qnidem 
inscriptionis  a  Lebas.  no.  1211  a  editae  hoc  loco  ratio  habetur. 
Neque  enim  ei  ullius  mensis  nomen  subesse  pntamus;  sine 
cum  Ahrente*)  et  Keilio^)  u.  3  legimus  '^l7C7t6dQOfJ[og*  siue 
euÄi  Fickio^)  ^^l7C7vodQ6int[og\  cum  conexu  uerborum  hominis 
nomen  requiratur. 

Accedunt  iam  tria  nomina  quae  titulis  non  certo  quodam 
loco  inuentis  exhibentur  haec: 

&€filoTtog  et  ^L4q{Qtog^)]  ^Eq^ialog^). 

Cum  igitur  nomina  mensium  sex  apud  Larisaeos  inuenta 
redeant  apud  ceteros  Pelasgiotas,  Thessaliotas^  Hestia^otas, 
licet  statuere  omnium  harum  regionum  incolas  usos  esse  eodem 
calendario. 

Ita  eram  argumentatus  cum  in  lucem  prodiit  Pauli  Mon- 
ceaux  noua  inscriptio  Metropolitana,  cuius  argumentum  non 
consentit  nostra  cum  ratione,  quin  etiam  pugnat  cum  tituli 
Ussingiani  4B  memoria  (cf.  hui.  diss.  p.  323).  Traduntur  enim 
titulo  illo  quattuor  menses  hoc  ordine  compositi:  Qvog,  ^Eq- 
fialog,  ^iTciviog,  Qef^iioTiog,  quos  omnes  fuisse  ueri  simillimum 
est  eiusdem  semestris,  quoniam  nulia  intercedit  alterins  seme- 
stris  nota.  Sed  quaeritur,  utri  semestri  sint  adscribendi,  cum 
ne  praescriptio  quidem  praebeat  ullum  alterutrius  semestris 
indicium.  Priori  semestri  ne  attribuamus  hos  menses  obstat 
Larisaeorum  Thyus,  quippe  quem  constet  fuisse  posterioris 
semestris  (cf.  p.-319).  Si  autem  posteriori  quod  requirit  Thyus 
semestri  quattuor  illos  menses  inserimus,  refeliitur  Ussingiani 
quem  modo  diximus  tituli  memoria  et  cadunt  Thessalorum 
fasti^),  quos  mihi  uideor  aliqua  cum  probabilitate  condidisse. 

1)  De  dial.  dor.  p.  528.  2)  lascriptt.  Thessalicae  tres.  Numbo^ 
1857  no.  2.  3)  Beitr.  z.  Kunde  d.  indogerm.  Sprachen  ed.  A.  Bezzen- 

berger.  Y  (1880)  p.  16  sq.  4)  In  tit  inter  Fbarsalum  et  Crannona  innento 
Heuzey.  et  Daumet.  p.  435  no.  215.  5)  In  lapide  prope  Metropolim 

effosso;  apud  eosdem  no.  222  cf.  Heuzey.  Rev.  Arch.  1. 1.  p.  259, 3. 

6)  Ne  cum  eo  quidem  quem  Latischewius  instituit  Thessalorum  men- 
sium ordine  potest  huius  tituU  mensium  series  consociari,  nisi  forte  diuersa 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fastis  Graeconun  antiquioribas.  325 

Quibns  ex  angustiis  0  qaamqnam  qni  effngiam  non  uideo, 
tarnen  censeo  hnins  tituli  anctoritatem  non  tantam  esse,  ut 
Hestiaeotas  putemns  menses  qnidem  eosdem  habaisse  ac  Pelas- 
giotas  et  Thessaliotas,  sed  ordine  mensium  non  eodem  esse 
nsos.  Nam  si  quis  lapicidae  erroribns  laborare  hanc  inserip- 
tionem  contendat,  eins  sententiam  arbitrer  non  carere  fonda- 
mento.  Sanandae  enim  erant  Panlo  Monceanx  comiptae  lec- 
tiones  complures  uelut  u.  7  EPAIOY  in  EPMAIOY;  u.  9 
EOYTYXO[Z  in  EYTYXOZ;  u.  10  innAPXONTOZ  in 
innAPXEONTOZ ;   u.  11  EA  in  AE. 

Praeterea  ne  ratio  qnidem  menses  significandi  est  sibi  con- 
stans;  legimus  enim  qnattuor  locis  ^iurjvog^  uoeabnlnm  mensis 
nomini  praemissnm,  semel  u.  8  ^ItwvIov  solum,  et  hoc  quidem 
loco  deprehendimns  adscriptam  diei  notam  (x'),  id  quod  mnlto 
magis  discedit  a  commnni  huius  titnli  usn.  Hie  igitnr  titnlus, 
qnoniam  cansa  est,  cnr  de  eins  gennina  forma  dnbitemns, 
uidetnr  in  praesentia  qnidem  ad  ordinandos  Thessalorum  fastos 
non  esse  adhibendus. 

Qnodsi  haec  quam  commendani  sententia  de  horum  fasto- 
rum  aeqnabilitate  probatur,  fieri  potest,  nt  Hermaeum  prope 

fulsse  Thessaliae  et  Hestiaeotidis  annorum  initia  et  eos  quos  titulus  Metro- 
politaniis  sine  alterutrius  semestris  nota  affert  menses  per  utrumque  se- 
mestre  esse  distribuendos  statuitur.  —  Sed  si  quis  tale  quid  statuit,  me 
non  habet  assentientem.  Neque  enim  uidetur  ueri  simile,  Hestiaeotas 
menses  quidem  eosdem  habuisse  ac  Thessaliotas,  cardinem  anni  non  ha- 
baisse eundem,  qnoniam  etiam  Halenses,  quorum  fasti  ceteris  in  rebus 
multum  discrepant  ab  omnium  Thessalorum  calendario,  tarnen  eodem  usos 
esse  anni  initio  facile  conicitur  (uide  paulo  infra  2).  Praeterea  qui  titulo 
Metropolitano  enumerantur  menses  non  prius  uidentur  posse  per  utrum- 
que semestre  distribui,  quam  aut  certum  sit  per  totum  annum  apud  Metro- 
politas  munere  suo  functum  esse  'ra/iiav^  qui  dicitur  magistratum,  quem 
apud  Halenses,  Pelasgiotas,  Ferrhaebos  fuisse  scimus  in  officio  unum  per 
semestre,  aut  appareat  iUis  mensium  nominibus  antecessisse  praescrip- 
tionem,  qua  totum  per  annum  'raftiav^  fuisse  eundem  indicaretur  (uelut 
bis  quidem  uerbis:  ^Tafiuiovroe  di  oXov  ibv  iviavrov^  cf.  Heuzey.  Rev. 
Arcb.  1. 1.  B). 

1)  Eas  quas  modo  adumbrauimus  difficultates  Monceanx  non  nouisse 
neque  Hermaeum  mensem  apud  Fheraeos  priori  esse  adscriptum  semestri 
obseruasse  uidetur. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


326  Ernestiu  Bischoff 

Metropolim  et  Pheris  inaentum  addamus  Larisaeis  fastis;  et 
percommode  cadit,  qaod  Hermaens  etiam  bis  in  £astis  potest 
collocari  priore  semestri,  quod  apnd  Pheraeos  enm  occupasse 
scimns.  Cetemin  Mercurinm  honoratam  esse  apud  Lariaaeog 
e  titnlis  sepnlcraiibus  0  elaceti  nbi  legitnr  ^Eqiiaov  x^oriov. 
Quem  mensem  ad  Boeotiomm  fastorum  rationem  putamns  ita 
coUocandam  esse,  ut  antepositns  Leschanorio  dnobos  mensibus 
a  Thyo  absit. 

c)  De  calendario  quod  dicitur  Thessalico. 

Res  ita  comparatae  sunt,  nt  credamus  Pelasgiotidis,  Thes- 
saliotidis,  Hestiaeotidis  fastos  commimes  esse  dictos  Thessa- 
licos  et  enimtiatnm  ^wg  Qeooalol  ayovTi\  qaod  bis  tantnm 
adhuc  legitnr  %  pertinnisse  ad  Thessalos  ^\  qni  incolebant  Pe- 
lasgiotidem»  Thessaüotidem,  Hestiaeotidem.  Qnae  sent^tia 
mnnitnr  dnplici  obsernatione.  Primnm  enim  nidemns  Themi- 
stinm,  qnem  Wachsmnthii  titnlns  praebet,  et  Thynm  ex  altero 
fönte  snmptnm  inesse  in  Pelasgiotidis  et  Hestiaeotidis  fastis. 
Deinde,  qnod  mnlto  granins  est,  Pelasgiotarnm  Themistins  et 
Thyns  possnnt  —  sient  nidimns  —  tenere  eadem  loca,  qnae 
Thessalomm  Themistio  et  Thjo  assignantnr  titnlis  extrema  in 
pagina  allatis  ^).  De  Thyo  qnidem  res  est  admodnm  nerisimilis. 

Qnodsi  probatnr  nostra  sententia  de  Pelasgiotidis,  Thessa- 
liotidis,  Hestiaeotidis  et  Thessalornm  qni  dienntnr  fastornm 

1)  Cf.  Duchesnii  p.  321  t.  164  alios  locos. 

2)  Wachsm.tit.  1.1.  p.  540;  Wescher.  et  Foucart.  no.  55. 

3)  Yerba  illa  'as  0Ba<raloi  ayovxi*  euincant  onom  calendarium  aa- 
luisse  apad  coxnplores  gentes  Thessalicas,  sed  quarom  gentium  id  com- 
mune faerit  qnaeritur;  qnae  quaestio  est  ad  Boluendom  eo  difGcilior,  qao 
latias  apud  ueteres  patuisse  uidemus  Thessalorum  nomen.  Sed  tarnen  in 
tabulis,  ubi  ' afi^imiovB^*  enumerantur,  Thessalis  opponuntnr  Perrhaebi, 
Magnetes,  Phthiotae  (Aeschin.  de  f .  1.  §116;  Paus.  X,  8, 2;  G.  Wescher. 
M6m.  prösent^s  par  divers  savants  &  TAcad.  des  Inscript.  I.  s^.  VIIL  u. 
p.  1.  cf.  Foucart.  BuU.  VII  1883  p.  432);  quorum  populonun  iUos  utrosque 
inter  onmes  constat  suis  ipsorum  usos  esse  fastis.  Quibus  de  caosis  non 
inteüego,  cur  Latischewius  (p.  87)  uerba  illa  *mi  B.  ayovxi^  ita  urserit,  ut 
ratus  ea  esse  dicta  etiam  de  Halensibus  et  Phthiotis  difficultates  inde 
natas  remouere  studuerit  coniecturis  satis  audacibus  (cf.  paulo  infra  2). 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fastis  Graecornm  äntiquioribas.  327 

congruentia,  noamn  accipimns  ad  componendum  Thessalorum 
calendarinm  snbsidiam,  nnde  conciliata  Thessalicoram  men- 
sium  quam  finximas  serie  cum  Delphorum  fiekstis  fiat  conclnsio 
de  Thessalorum  anni  cardine.  Quo  fundamentoO  iacto  addo 
hanc  tabulam: 

Delphis:     apnd  Thessalos :     Delphis:  apnd  Thessalos: 

I.  sem.  II.  Bern. 

BovnaTiog      U  Ildvafiog      Bvaiog  7.  AeoxavoQiog 

Boa&oog        2.           .           Qeo^ivcog  8.  jicpQiog 
^Hfaiog          3.           .           ^EvdvaTtoLXQOTtiog   9.  Qvog 

^<jtdaq>6Qiog  4.                      'HqaxXBlog  \Q/Ofiohaiog 

IIoirQo^uog    5.  ?  Qefiiatiog  'ikalog  11.  ?  ^Irwvtog 

^fidliog        6.  ^EQfialog       !d7teX}xxlog  12.  ^iTtTtoö^ofxiog 

2.  De  fasiis  Halensibus. 

Titulo  Halensi,  quem  edidit  Henzey.  Bev.  Arch.  1.1.,  debe- 
mus  mensiom  nomina  octo,  quorum  qnattnor  insemntnr  priori 
semestri,  tria  posteriori;  accedit  mensis  intercalaris,  qni  utri 
semestri  sit  addicendns  dabium  est.    Nomina  sunt  haec: 
I.  sem.  iddQOfitog  ü.  sem.  MeyaXa^iog  2) 

Evciviog  BefiilaTiog 

üv^olog  ^Oiuoltiiog 

Idyvalog 
mensis  intercalaris  Fevhiog  ifißohfiog. 


1)  Qiiamqaam  non  ignoro  ex  ona  hac  Endyspoetropü  et  Thyi  com- 
paratione  non  debere  colligi  foisse  hanc  responsionem  constantem,  tarnen 
iacio  hoc  f ondamentom ,  quoniam  alia  desnnt  subsidia  et  eae  qoae  ex 
intercalandi  uarietate  existnnt  calendariorum  discrepantiae  non  tarn  late 
patent,  cf.  Herrn,  p.  25  sqq.  —  Ab  eodem  loco  post  bnunam  octauo  Lo- 
crorom  annnm  cepisse  initiam  infra  cap.  n,  3  a  uidebimus. 

2)  Monceaox,  qoi  titulo  denuo  inspecto  hnnc  mensem  assignat  priori 
semestri,  mihi  non  persnasit.  Debebat  enim  afferre  ea  qoae  titolas  praebet 
aerba  eaque  eo  qao  ipse  cognoaerat  ordine  disposita.  Com  autem  satis 
haberet  ferre  sententiam  neqae  adnotaret,  qaid  Heuzeyos  in  deseribendo 
titulo  peccauisset,  censeo  etiam  hoc  die  ab  eo  quod  nir  ille  doctus  publici 
iuris  fedt  apographo  esse  proficiscendum.  Nam  quamquam  concedo  Mega- 
lartii  nomen  non  stare  suo  loco,  sed  exspectari  post  praescriptionem  de- 


Digitized  by  VjOOQ iC 


328  Ernestus  Bischoff 

Hoc  igitur  titulo  duplex  quoddam  efficitnr:  primum  enim 
distribnuntar  menses  per  dno  semestria;  tnm  habemns  ordinem, 
quo  menses  sese  exceperant;  quamqaam  non  constat  eos  eo 
quo  traduntar  ordine  protinns  sese  consecutos  esse.  Attamen 
id  concedendum  erit  Heuzeyo  Adromiam  mensem,  quippe  qni 
bis  primo  exhibeatnr  post  praescriptionem  loco,  primmn  men- 
sem  faisse  uideri  prioris  semestris. 

Itaque  bis  rebas,  quae  ex  inscriptione  ipsa  iam  ab  Heu- 
zeyo baustae  sunt,  nihil  potest  opponi.  Sed  in  eo,  qnod  nir  ille 
doctns  putat  Genetiam  intercalarem  appositnm  esse  posteriori 
semestri,  me  non  habet  assentientem.  Immo  nero  qnoniam 
Adromius  et  Hagnaeus,  qui  proxime  antecedont,  prioris  seme- 
stris faerant,  etiam  Genetins  intercalaris  addendus  esse  nidetur 
priori  semestri  ^).  Quin  etiam  putamus,  id  qnod  infra  erit  pro- 
bandum,  Genetium  commnnem  esse  Halensium  mensem  enm- 
que  sextnm  prioris  semestris. 

Ac  ne  illa  quidem,  quae  Heuzeyus  proposuit  de  mensibus 
ad  anni  tempora  referendis  aut  de  calendario  Thessalico  re- 
stituendo,  hoc  quidem  tempore  iam  probari  possunt,  cum  funda- 
menta,  quibus  usus  est,  aliis  titulis  nuper  inuentis  labefactata 
sint.  Primum  enim  Halensium  mensibus  ordinandis  lucem 
attulit  titulus  Melitaeus  ab  HaussouUiero  ^)  editus,  quo  Py- 
thoeus  mensis  cum  Delpborum  Poetropio  aequatur.  Qua  com- 
paratione  Heuzeyi  cecidit  sententia,  qui  Pythoeum  cum  nostro 


mum  'rafitevovTos  etc.%  tarnen  malim  perferre  onam  hanc  inconstantiam 
quam  exemplo  hoc  quidem  scrapulo  difficultates  angere.  Patet  enim,  si 
Megalartium  ad  praecedentia  referamus,  desiderari  eum  mensem,  quo  factas 
esse  putemus  manumissiones  uu.  44—49  enomeratas.  Quibus  de  caosis 
non  oideo,  quomodo  Pauli  Monceauz  sententia  defendi  possit.  —  Geterum 
quod  uir  ille  Francogallus  huius  tituli  condicionem  parum  accnrate  ex- 
posuit,  eo  magis  est  dolendum,  quoniam  Latischewius,  qui  est  a.  1881  pro- 
fectus  titulum  Heuzeyanum  de  integro  spectaturus  in  oppidum  Annyro, 
uhi  eum  esse  Heuzeyus  spoponderat,  rediit  infectis  rehus.  Remotus  eniffl 
erat  suo  loco  lapis  ille  neque  usquam  potuit  reperiri.  cf.  Lat.  p.  88, 33. 

1)  Cf.  Delphorum  Poetropium  alterum,  quem  in  prioris  semestris 
mensibus  esse  habitum  docet  tit.  Wescher.  et  Foucart.  425. 

2)  BuU.y  p.  423  sq.  no.  37,  quem  titulum  Monceaux  plane  neglexit. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fastis  Graecomm  antiqaioribas.  329 

septembri  comparanerat.  Ex  hoc  Pythoeo  cum  Delphoram 
Poetropio  comparato  Sequilar,  ut  ceciderit  Halensium  prins 
semestre  in  idem  fere  anni  tempus  ac  Thessalorum,  apud  quos 
p.  327  uidimus  posterius  semestre  cepisse  initium  ab  altero  post 
brumam  mense,  unde  coUigere  liceat  illas  ciuitates  habuisse 
ut  bipartitum  annum,  ita  semestria  ab  eodem  amii  tempore  in- 
cipientia  ^).  Quam  similitudinem,  quouiam  alia  desunt  ad  Ha- 
lensium anni  initium  constituendum  subsidia,  censeo  ita  esse 
premendam,  ut  negem  illam  Pythoei  et  Poetropii  responsionem 
fuisse  constantem  ^).    Immo  uero  Pythoeus  conuenisse  plerum- 


1)  Haue  Halensium  et  Thessalorum  anni  cardinis  consensttm  meram 
confiteor  esse  coniecturam;  quin  etiam  statim  uidebimas  multum  ceteris 
in  rebus  Halensium  fastos  a  Thessalorum  calendario  discrepuisse.  Tarnen 
mea  de  communi  Halensium  et  Thessalorum  anni  initio  sententia  eo  ex- 
cusetur  quaeso,  quod  comparatis  Heuzeyi  et  Haussoullieri  titulis  Halen- 
sium apparet  anni  initium  a  Thessalorum  anni  cardine  potuisse  non  lon- 
gius  abesse  quam  uno  mense.  Ceterum  idem  ab  octauo  post  brumam 
mense  anni  initium  inuenitur  apud  Locros,  quorum  calendarium  nullam 
prae  se  fert  cum  Thessalorum  fastis  similitudinem,  ita,  ut  refutata  artiore 
Halensium  et  Thessalorum  fastorum  coniunctione  tamen  idem  statuere 
liceat  utrorumque  anni  initium. 

2)  Ad  eandem  constituendam  intercalandi  discrepantiam  inclinat  Lati- 
schewius  (p.  96).  —  Sed  minime  probatur  eiusdem  sententia  de  diuersis 
Thessalorum  et  Delphorum  mensium  initiis,  ad  quam  putauit  confugien- 
dum  esse,  ut  excusaretur  ea  quam  proposuit  Pythoei  et  Heraei  compa- 
ratio.  Immo  uidetur  semper  esse  tenendum,  Graecomm  menses  cepisse 
initia  a  nouilunio  (Ideleri  Handb.  der  Chronolog.  I  pp.  266  sqq.  279  sq. ; 
A.  Mommsen.  Chronolog.  p.  59, 2).  Et  si  quando  usquam  (cf.  Herm.  p.  26) 
mensium  Initia  ab  hoc  cardine  discesserunt,  erat  haec  discrepantia  certe 
non  constans  neque  apud  Thessalos,  quippe  quorum  menses  uideamus  in 
duas  partes  esse  diuisos  per  plenilunium  (cf.  p.  320, 4)  neque  apud  Delphos, 
ad  quorum  fastorum  exemplum  alia  Graecorum  calendaria  esse  ordinata 
A.  Mommsen  probabiliter  statuit  (Delphik.  p.  125  sqq.).  Contra  eum  autem 
Flutarchi  locum  (Aristid.  19),  cui  tamquam  fundamento  Latischewius  sen- 
tentiam  suam  superstruxit,  eiusdem  Plutarchi  uerba  (deHerod.  mal.XXYI; 
Moral,  p.  861  £F  Xyl.)  sunt  afferenda,  quae  citat  Clodius  luculenter  disse- 
rens  (p.  18  sq.)  contra  similem  Homollii  sententiam  (cf.  hui.  cap.  B  et  cap.  lY. 
A,  1. 6)  eisque,  quoniam  spectant  ad  antiquiora  tempora,  plus  tribuam,  quam 
Uli  loco,  cuiuB  auctoritatem  iam  pridem  optimo  iure  imminuit  Fröret 
(cf.  Hermann,  p.  26). 


Digitized  by  VjOOQ iC 


880  ErneBtoB  Bischoff 

qne  uidetor  cum  Delphorom  Dadaphorio»  a  quo  Halensibus 
priore  anno  intercalantibns  quam  Delphis  Pythoeam  prodisse 
statoimufl  ad  posteriorem  Poetropiam.  Hoc  si  coneladere  licet; 
qnamquam  nulla  alia  re  asqne  ad  hoc  tempns  similitudo  honim 
fastomm  commendatur,  enadit  Halensinm  mensiom  ordo  hie: 


Delphis:           Hali:               Delphis: 

Hali: 

I.  sem. 

II.  sem. 

Bovxariog      1.  ^^dQOfiiog    Bvaioq 

7.  ?  Meyalaqxtoq 

Boa&oog        ^'\^p^  '          Oeo^iviog 
^HQalog          3.J                     ^EvdvaTtotxqoTti 

8.  ?  eefilmiog ») 

og  ^.rOfAoJuiiog^) 

J(fdag>6Qiog  4.  Ilv&oiog      ^HQcncleiog 

10. 

IIovtQOTtiog  5.  läyvalog      'iXalog 

11. 

^fidkiog        6,  Fsviriog      uirtellatog 

12. 

reviziog  l^ßoU^og, 

YrcJy^og? 

intercalaris  m. 

incertae  sedis. 

Deniqne  quaeritur,  num  unum  fnerit  omninm  Phthiotanun 
calendarium;  quam  qnaestionem  confiteor  hoc  quidem  tempore 
non  posse  solui.  Qnamquam  enim  exemplis  Pelasgiotidis,  Tbes- 
saliotidis,  Hestiaeotidis  fastorum  commendatur  unum  omninm 
Phthiotamm  calendarium,  cui  sententiae  fauet  ^)  Pythoeus  men- 
sis,  quem  tenemus  et  apud  Halenses  et  apnd  Melitaeos  eom- 
que  einsdem,  ut  nidetur,  anni  tempestatis,  tamen  propter  tan- 
tam  quam  nidemns  Graecorum  fastorum  discrepantiam  adnotare 
satis  habeo  nihil  in  praesentia  obstare,  quominns  unum  Phthio- 
tarum  calendarium  sumamus.  Quam  sententiam  de  Phthio- 
tamm fastorum  congruentia  si  quando  ueram  esse  apparebit, 
licebit  rationem  habere  etiam  Thaumacorum  Itonii^)  mensis, 
quem  nunc  quidem  summa  cum  dubitatione  adscripsi  Halen- 
sium  fastis. 

lam  redeundum  est  ad  illam  qnaestionem  supra  significa- 

1)  Iniuria  transposuit  Heuzeyus  menses  Themistiam  et  Homoloiam, 
ita,  ut  Homololus  praecedcret  Themistio. 

2)  Ad  hanc  opinionem  faldendam  napemme  accessit  Thaumaconun 
Adromius  mensia,  cuius  nomen  primo  titoli  a  LoUingio  Act.  Inst  Arch. 
Vni  p.  127  sqq.  editi  uersa  latere  uidetor. 

3)  P.  Monceaux  BuU.  YII  p.  44  sq. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fastis  Graecoram  antiqnioribus.  331 

tarn,  nnm  cnm  Heuzeyo  credere  liceat  Thessalicos  et  Halenses 
fastos  ita  faisse  eosdem,  nt  utroramqne  menses  conferamns  in 
animi  calendariom.  At  utrisque  fastis  collatis  negamns  hoc 
posse  fieri.  Habemas  enim  Thessalicos  menses  neuem  et  toti- 
dem  Halenses,  sed  sex  ab  illis  dinersos,  nt  fasti  ex  ntrinsqne 
calendarii  mensibns  compositi  abnndent  tribns  mensibns.  Quam 
difficnltatem  nemo  uir  doctus  neqne  Henzeyns  neqne  Latische- 
wins  neqne  P.  Monceanx  remonere  potnit  nisi  argntiis  ^). 

Nam  Hippodrominm  fuisse  uere  Larisaeum  et  Thessali- 
cnm  mensem  contra  Henzeyum  p.  320, 1  exposni ;  neqne  mihi 
probatnr  comparatio  Hippodromii  cnm  Adromio,  cnm  displiceat 
etymologia  illa,  quae  ita  faciat  Adrominm  mensem  enm,  quo 
cnrsus  non  finnt,  nt  eidem  mensi  apud  eos,  qni  eqniria  age- 
bant  nomen  Hippodromio,  apud  illos,  qni  talia  non  agebant, 
Adromio  inditnm  esse  putandum  sit. 

Iure  igitur  nentmm  subsidium,  quo  Henzeyns  usus  est  ad 
nnum  constituendum  Thessalomm  et  Halensium  calendarium, 
probauit  Latischewins.  Sed  cur  remedia,  quae  ipse  proposuit, 
accipiamus,  non  iustiores  sunt  causae.  Suadet  enim  (p.  8S  sq.), 
ut  pro  tradito  ^Evojvlov^  nomine  legatur  %](ovlov  (u.  9)  et 
Adromius  mensis  putandus  sit  fuisse  eiusdem  significationis» 
cnius  fuisse  Panamum  Ahrens  aliqna  cum  probabilitate  docet  ^), 
ita»  nt  arbitretur  eiusdem  mensis  altero  loco  alterum  nomen 
fuisse  in  usu.  Sed  quamuis  Latischewio  sit  persuasum  Hen- 
zeyum neglegenter  solere  titulos  describere,  tamen  hoc  qui- 
dem  loco  uUius  peccati  ne  minimum  quidem  uestigium  depre- 

1)  Simile  quid  Loliingius  (Act.  Inst.  Arch.  VIII  p.  210)  spectasse  uide- 
tur,  cnm  omnes  neganerit  in  fastis  Thessalicis  constituendis  difficultates 
esse  snblatas  a  Wachsmuthio,  Duchesnio,  Heuzeyo,  Paulo  Monceanx.  At 
dubitatio  de  calendario  Thessalico  a  niris  i.  d.  institnto  non  pendet  ab 
explendo  ultimo  tituli  Lollingiani  uersu.  Ceterum  si  recte  Loliingius  ibi 
restituerit  *'Tn9(ii]ß{8^8]T[a]£ov\  Metropolitanam  illam  inscriptionem  curare 
nostra  prorsus  non  interfuerit;  cf.  hui.  diss.  prooemium. 

2)  Mus.  Bhen.  XYn  (1S62)  p.  336 sqq.,  qui  arbitratur  'Panamum' 
constare  ex  uerbis  'näs^  et  'ä^coe'  (i.  e.  ofiSs).  Adromius  autem  constat  se- 
cundum  Latischewium  ex  'ad^os^  et  'o/nas*,  quare  censet  esse  scribendum 
Hadromium. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


332  Ernestus  Bischoff 

hendimus.  Nam  cur  desperemus  de  Enonii  nomine,  non  est 
satis  cansae;  qnoniam  ad  id  damnandnm  dabitatio  de  eins 
significatione  nihil  fere  ualet.  Sunt  enim  compluria  *)  men- 
sinm  nomina,  quae  quid  significent,  nos  nescire  Latischewins ' 
p.  20  ipse  concedat.  Neque  Adromii  et  Panami  comparationi, 
quam  ille  uir  doctns  instituit,  plus  tribuerim  quam  Heuzeji 
Hippodromii  et  Adromii  explicationi.  Ceterum  si  quis  statuit 
Thessalorum  et  Halensium  calendaria  inter  se  discrepuisse  uno 
quidem  mense,  is  non  debet  negare  hanc  dissensionem  potuisse 
etiam  latius  patere. 

At  ut  omnes  hae  quas  significauimus  difficultates  remo- 
ueantur,  ne  utrumque  ealendarium  conflemus,  impedit  Genetins 
mensis,  quem  intercalarem  tantum  esse  Heuzeyo  persuasum 
est.  Neque  Latischewius  ausus  est  eum  in  communium  men- 
sium  numero  habere,  quamquam  difficultatem  huius  sententiae 
ipse  sensit.  Quod  enim  putat  Genetium  esse  praeter  consue- 
tudinem  semel  tantum  intercalatum ,  ipse  sibi  uidetur  praeter 
uerisimilitndinem  statuisse  (p.  S6). 

Denique  Paulum  Monceaux  breui  monemus  et  Thessa- 
lorum Hippodromium  remouisse  cum  Heuzeyo  et  Panamum 
plane  omisisse ;  praeterea  nouauit  ^)  HomoloYum  mensem  inter- 
calarem, quae  sententia  contra  ipsius  tituli  memoriam  pugnat 
et  ab  eodem  quem  ceteri  uiri  docti  non  satis  obseruauerunt 
Graecorum  usu  abhorret. 

Contra  equidem  ex  Genetio  intercalari  esse  coUigendum 
censeo,  sexto  anni  Halensis  mensi  fuisse  nomen  Genetio  (cf. 
p.  328) ,  cum  apud  Graecos ,  quantum  scio ,  omnes  antiquiori- 
bus  3)  quidem  temporibus  mensi  intercalari  fuerit  nomen  prae- 
cedentis  mensis;  conferatur: 

1)  Velut  Chaliensium  Koovtios,  Locrorum  Jivcovy  Cymaeonim  Teq- 
fpBviö ;  cf.  cap.  II,  3  c. 

2)  Miror,  quod  contra  tituli  fidem  audet  negare  (p.  54)  fuisse  Geo^' 
tium  mensem  intercalarem.  Videtur  titulum  Heuzeyanum  prorsus  non  in- 
spexisse,  quoniam  sibi  finxit  Heuzeyum  fuisse  anctorem  huius  intercalarls 
mensis. 

3)  Posterioribus  demum  temporibus  apud  Athenienses  mensi  intercalari 
inditum  est  nomen  Hadrianioni,  cnius  origo  in  promptu  est;  cf.  A.  Monun- 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fastis  Graeconim  antiquioribus.  333 

Atheniensium       Jloaetdeijv  deireqog  (C.  1.270), 
Boeotorum  likaXxofxhiog  devTsgog  (Bull.  III  p.  465  C), 

Delphornm  IIoiTQOTtiog  devregog  (Wescher.  et  Foucart.  86), 

Bhodiorum  üava^og  devreQog  (C.  I,  5381  c.  5382.), 

Tauromenitarum  !d7tekkalog  devrsQog  (C.  I.  5640  tab.  III,  1,  9). 
Nam  qnarnquam  in  bis  omnibus  exemplis  intercalaris  mensis 
discemitur  a  communi  eiasdem  nominis  addito  adiectiuo  ^dev- 
T€Qog\  tarnen  additnm  ^ifißohfiog^  non  minus  uidetur  indicare 
mensem  fuisse  communem,  cui  idem  nomen  fuerit  Genetio, 
quocnm  ne  commisceretur  mensis  intercalaris  erat  periculum; 
quod  cognomen  ^i^ßoli^iog'  esset  plane  superuacaneum ,  si 
interealari  mens!  fuisset  suum  ipsius  nomen  Genetio.  Itaque 
suadeo,  ut  fastis  Halensibus  sexto  quidem  prioris  semestris  loco 
inseratnr  Genetius  mensis;  id  quod  nimirum  non  potest  fieri, 
nisi  Halensium  fastos  putamus  a  Thessalorum  prorsus  esse 
secemendos. 

S,  De  fastis  Perrhaehis» 

Eis  quosWachsmuthius  Mus.  Bhen.  XVIII  (1863)  p.  540  sqq. 
attulit  mensibus  Perrhaebis  duos  addimus  nouos  et  emenda- 
mus  eorum  seriem  ad  exemplum  aliorum  fastorum  nuperrime 
institutorum.  Neque  enim  ad  certnm  uUum  locum  spectat  in- 
scriptio  Ussingiana  6  (cf.  bui.  diss.  p.  323),  quam  Ussingius  in- 
dicat  esse  inuentam  prope  Tumabum,  quem  uicum  Heuzeyus  i) 
longe  discrepans  a  Lebasio  demonstrat  situm  esse  non  procul 
a  Pbalanna^)  intra  fines  Perrbaeborum.  Quo  titulo  ad  fastos 
Perrbaebos  reuocato  accedunt  ad  bos  quorum  Wacbsmutbius 
babet  rationem  menses  Hippodromius  et  Pbyllicus,  quos  Wacbs- 
mutbius et  Ducbesnius  tribuerunt  fastis  Tbessalicis;  et  mea^) 
quidem  sententia  etiam  Itonius  mensis,  quem  censeo  buius  tituli 

Ben.  Heort.  pp.  47**,  318 ♦♦♦  et  infra  cap.  IV.  A,la.  Contra  Genetius 
non  habet  talem  excusationem.  ~  De  Macedonum  Dioscuro  res  est  con- 
trouersa  cf.  Herrn,  p.  102.  Lat.  p.  44. 

1)  Le  mont  Olympe  etc.  p.  486, 1  cf.  Rev.  Arch.  1. 1.  p.  259. 

2)  Cf.  Steph.  Byz.  s.  u.  <Palawa. 

3)  Video  Latischewiom  (p.  101)  item  hoc  loco  reposoisse  Itoniam  ne- 
que tarnen  animaduertisse  eam  qaam  indicaui  difficultatem. 


Digitized  by  VjOOQIC 


334  Ernestus  Biscfaoff 

u.  33  OBse  restitaendum,  ubi  legitarTHNIOY;  qaamqnam  Itonii 
sedes,  quae  Hippodromii  et  Phyllici  coaexu  commendatnr 
contra  similitudinem  pngnaty  quae  nidetar  intercessisse  inter 
fastos  Perrhaebos  et  Thessalicos  (cf.  panlo  infra).  Singolomm 
igitur  Perrhaebomm  oppidoram  menses  tradantnr  hi: 


Aeginii: 

Cyretiis: 

Oloossone: 

lAlOY  1) 

^€ax[av6Qiog  ^) 

AeaxavoQiog^) 

^Ofioloiiog  ^) 

*L4g>Qiog  *) 

Dnclistae: 

Seli: 

prope  Tumabum: 

^eaxctvoQtog  ®) 

AlOZ  10) 

^IjCTtodqofiLog  ^*) 

^OfxoXciiog ') 

^eaxavoQiog^^) 

OvXlvKog  1*) 

^TiolXojvcog  s) 

uinoXhavLog  ^^) 

7]irwv£oe") 

'EQ^iailog^) 

^iTCTtOÖQOflLOg  13) 

1)  Lebas.  1206 1> ;  Latischewias  legit  AIOY  et  restitaendum  propoBoit 
EPMAIOY  uel  APN  AIOY;  illad  uidetar  praeferendum  cf.  Heozeyi  Lemont 
Olympe  etc.  p.  465  sqq.  4,4. 

2)  ÜS8. 12  b  »  LebaB.  1309  a.  —  Latischewii  coniectura,  qui  patat 
(p.  78)  in  tit.  Ubb.  12«  (»=  Lebas.  1307)  latere  Leschanoriom,  magnam  habet 
probabilltatis  speciem.  —  Contra  quod  in  tit.  üss.  12^  u.  13  (=  Lebas. 
1309b.  4).reponendum  proposuit  (p.  77)  AFNAIOY  pro  tradito  AFArYAlOY, 
me  non  habet  assentientem.  De  qua  lectione  eo  magis  dabito,  quod  hoc 
mensis  nomen  non  redit  nisi  apud  Halenses;  apud  quos  nos  qoidem  pn- 
tamos  calendarinm  aaluisse  a  ceteris  Thessalicis  diuersum.  Geterum  aen- 
tentiarom  conezos  obscorior  est,  qaam  ut  fiat  coniectura  de  nllins  mensig 
nomine;  et  Latischewias  cogitur  ezpedire  eas  quae  praecedont  littetas 
Ar  sompto  lapiddae  errore.  3)  Uss.  12  0  —  Lebas.  1308. 

4)  Heuzeyi  Le  mont  Olympe  etc.  3, 2.       5)  Uss.  9  »»  Lebas.  1314. 

6)  Heuzeyi  Le  mont  Olympe  etc.  11,  1.  3.  4.  8.  —  Reicienda  esse 
uidetar  ea  quam  Latischewias  (p.  88, 33)  commendaoit  hoias  Ut.  n.  17  sq. 
emendatio,  nbi  pro  tradito  AECXA|nAPrEIOY  scripsit  AECXANOPFEIOY. 
Contra  nalde  arridet  Heozeyi  sententia  scribentis  Aa^xa[vo^iav\  cx{^xjri^ 
yovvTos)  'A^siov  etc.  Nam  qaamqnam  nallam  ezstat  testimoninm  men- 
siam  nominum  per  compendiam  scriptoram,  tarnen  hoc  quidem  loco  üacile 
cogitatar  de  lapicidae  errore,  qui  omiserit  illios  nomims  fineoL  £t  si- 
mile  aliqoid  legere  mihi  uideor  in  tit.  Dachesnii  162,  nbi  exstat  OM  pro 
OMOAniOY.  —  Praeterea  Heozeyi  sententia  nallam  habet  difficnltatem, 
quoniam  aix  potest  n^ari,  latere  in  illa  n  littera  crebram  iJlad  compen- 
diam aerbi  'cr^rrfyovvroQ*,  coias  uariae  exstant  in  hoc  titolo  foimae 
nelat  u.  9  nT  (cf:  a.  38) ;  u.  13  0,  ubi  Heazeyas  (p.  472, 4)  restitnit  cl ;  n.  27  it ; 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fastis  Graecomin  antiquioribus.        *  335 

Qnos  siDgnlos  menses  non  dnbito  coninsgere  in  unnrn  calen- 
darium  Perrhaebnm,  qnod  exstitisse  docent  uerba  'xa&wg  TIcq^ 
aaißol  ayovTi^  titnlo  Wachsmuthiano  tradita. 

Ad  ordinandos  menses  adinuamnr  duplici  qnadam  re :  alii 
enim  menses  in  ipsis  qnibus  traduntnr  titnlis  habent  alterins 
semestris  notam;  aliornm  sitns  definitnr  fastornm  Thessalico* 
rnm  exemplo. 

Priori  semestri  titnlis  adscribnntnr  ^Ttokkiiviog  0  et  'Eq- 
^alog^  siqnidem  E.  Cnrtins  (cf.  hni.  dissert.  p.  321)  reete  pro 
tradito  MNOZEPNOY  scripsit  MHNOZEPMAIOY,  quam  con- 
iectaram  Wachsmntliins  et  Latischewins  sunt  amplexi.  Poste- 
riori semestri  certis  testimoniis  addnntnr  hi  menses:  Asöxa- 
voQiog^),  ^OpLohatog^)y  Q>vkXiiwg^),  Posterioris  semestris  esse 
etiam  Hippodrominm  et  Itoninm,  quem  restitnimns,  apparet  ex 
ipso  de  quo  sermo  erat  titnlo,  nbi  menses  Hippodromins,  Phyl- 
licns,  Itonins  hoc  qnidem  ordine  sese  excipinnt.  Qnodsi  Phyl- 
licnm  fdisse  posterioris  semestris  scimns,  ceteromm  mensinm 
dnos  esse  assignandos  eidem  semestri  ef&citur,  cnm  nnlla  inter- 
cedat  alterins  semestris  nota.  Qnod  indicinm  Latischewins  ita 
neglexit,  nt  Perrhaebornm  et  Thessalomm  Hippodrominm  et 
Itoninm  tribneret  (p.  99)  priori  semestri.  Getemm  Dnchesnins 
(Archives  des  missions  etc.  m.  s^rie.  in.nol.  p.  314)  af&rmat 
Hippodrominm  mnitis  et  certis  testimoniis  adscribi  posteriori 
semestri,  qnamqnam  nt  Latischewins  (p.  85,  27)  et  Henzeyns 
(Rev.  Arch.  1. 1.)|  ita  ne  ego  qnidem  nllnm  innenirepotni  cer- 
tnm  hnins  rei  testimoninm. 

lam  restat,  nt  conemnr  ceteros  menses  Aphrinm,  Dinm, 
Apolloninm  certis  locis  coUocare.  Et  qnoniam  mihi  nideor 
ad  fastornm  Thessalicomm  exemplnm  Aphrio  mensi  assignare 
posse  certnm  qnendam  locnm,  breni  monendnm  est  de  affini- 


u.  40  2t.  7)  Henzey.  Le  mont  0.  etc.  11, 5.  8)  Ib.  11, 2.  13, 1.  9)  Ib. 
13,2;  E.  Gurtü  emendatio.  10)  Ib.  4,4:  'E(>fA]alo9  LatiBchewii  fadlis 
coniectora  (p.  102).  11)  Ib.  4, 3.  12)  Ib.  4, 1.  11, 2.  13, 1.  13)  Ib. 
4, 5.        14)  Uss.  6  »-  Lebas.  1295.       15)  Ib.  et  Heuz.  1.1. 14. 

1)  Heozey.  1. 1.  11, 2.  13, 1.        2)^  Ib.  11, 1. 3. 4.  8.         3)  Ib.  11, 5. 
4)  Ib.  14. 


Digitized  by  VjOOQiC 


336  *  £me8tii8  Bischoff 

täte  0}  quam  interfuisse  credimus  inter  Thessalonim  et  Perrhae- 
borum  fastos  et  res  pnblicas. 

Primum  enim  uidemus  ex  Thessalicis  quos  diximns  Ssistis 
apud  Perrhaebos  redire  menses  sex  Hermaeum,  Leschanorinm, 
Aphrium,  HomoloYum,  Hippodromium,  Itonium,  qaorum  quat- 
tnor  Hermaeas,  Leschanorius,  HomoloYns,  Hippodromins  tra- 
duntur  cecidisse  in  idem  semestre,  quo  eos  apud  Thessalos 
stetisse  uidimus  '^).  Deinde  discimus  ex  inscriptione  Gorcyraea 
a  Wachsmuthio  edita  Thessalorum  Themistium  et  Perrhaebo- 
rum  Dium  sibi  ad  diem  respondisse;  etenim  uerba  sunt  haec: 
'[cjg  G€d]oalol  ayovrc  Ge/niOTlov  \  [ciftiQ]<jc  xqiaYMÖi  —  /«i;yös\ 
Tca&wg  JleQQaißoi  \  [ayov]Ti,  Jlov  aixiqtjc  TQiaxddc'. 

Quae  indicia  artioris  affinitatis  inter  Larisaeos  uel  Thes- 
salos et  Perrhaebos  intercedentis  comprobantur  Strabonis  me- 
moria, qui  IX,  5, 19;  p.  440  testatur,  Larisaeorum  imperio  Per- 
rhaebos fuisse  subiectos.  Quibus  de  causis  uidetur  non  esse 
audacius  Perrhaeborum  Aphrium  ad  calendarii  Thessalici  nor- 
mam  adscribere  posteriori  semestri  aut  statuere  ntrommqne 
menses  homonymos  fuisse  eiusdem,  quoad  fieri  potest,  anni 
temporis;  ita,  ut  posterius  semestre  apud  utrumque  popnlum 
incipiamus  ab  altero  post  brumam  mense  et  prioris  semestris 
et  anni  initium  capiamus  ab  octauo  post  brumam  mense. 

Sed  tamen  Dio  aut  ApoUonio  mensibus  coUocandis  snb- 
sidium  nobis  est  plane  nullum.  Utrumque  autem  necesse  est 
stetisse  in  priore  semestri ;  quocum  conuenit,  qnod  etiam  Thes- 
salorum Themistius,  quocum  Dius  comparatnr,  uidetur  faisse 
prioris  semestris.  Quin  etiam  p.  322  sq.  demonstrare  conati 
sumus  Perrhaeborum  Dium  posse  eundem  locum  post  bramam 

1)  LatiscbewiuB  et  ipseCpp.  88. 102)  statuit  affinitatem  qaand&m  inier- 
cessisse  inter  Larisaeorum  uel  Thessaloram  et  Perrhaeborum  fastos;  quam- 
quam  quod  similitudinem  utriusque  calendarii  eam  fuisse  putat,  ut  ex 
Thessalorum  fastis  liceret  inserere  Perrhaeborum  calendario  Thymn  et 
Fanamum,  mihi  uidetur  ultra  modum  progredi,  quoniam  utriusque  calen- 
darii discrepantiam  satis  late  patuisse  docent  uerba  titnli  Wachsmuthiani 

2)  Itonius  unus  abhorret,  quantum  uidemus,  ab  eo  cuius  apud  Thes- 
salos fuisse  uidetur  semestri. 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  fastis  Graecorum  antiquioribas. 


337 


duodecimum  occnpare,  quem  apnd  Aetolos  eum  tenuisse  sci- 
mus;  quam  similitndinem  etsi  concedo  esse  parum  tntam,  non 
dnbito  tarnen,  quin  plus  ualeat  ad  fastos  Perrhaebos  instituen- 
dos  quam  Macedonum  calendarii  exemplum,  quo  ad  coUocan- 
dum  Perrhaeborum  Dium  usus  est  Wachsmuthius.  Neque  enim 
ullum  conspicitur  huius  similitudinis  indicium ;  immo  uero  Per- 
rhaebi  uidentur  fastos  antiquitus  usurpatos  posterioribus  te- 
nuisse temporibus.  Quibus  de  causis  Latischewii  sententia 
displicet,  qui  et  Perrhaeborum  et  Aetolorum  Dium  repetitum 
esse  a  Macedonibus  arbitratur;  cf.  infra  cap.  11,  4. 

De  ApoUonii  denique  loco,  quamquam  constat  eum  fuisse 
prioris  semestris,  certins  nihil  licet  statuere.  Neque  enim  quid- 
quam  ualet  Apollonii  et  Apellaei  comparatio,  quam  Wachs- 
muthius et  Latischewius  (p.  103)  instituunt,  ut  ad  Lamiensium 
Apellaei  exemplum  ApoUonio  certum  assignent  locum. 

Eis  fundamentis  iactis  euadit  Perrhaeborum  mensium 
series  haec: 

Delphis :    apud  Perrhaebos :     Delphis :        apud  Perrhaebos : 

II.  sem. 
Buaiog  7.  ^eaxccvoQiog 

Qeo^ivLog  8.  !liq>Qiog 

^EvdvOTtotTQOTtiog    9.  ^Ofiokoiiog 
^Hgaxleiog  lO/lTtTtoögoficog 

^Ilalog  11.  OvXXiyLog 

LijceXXalog  1 2.  ^Irdviog 

incertae  sedis  IdTtoXhiviog. 


1.  sem. 


Bovyiöetios 

1. 

• 

Boa&öog 

2. 

• 

^Hgalog 

3. 

• 

^<f8a(p6ijios 

4. 

• 

IIotTQÖJttog 

b.^Jlog 

^fiäXiog 

6. 

EQfxalog 

4.   De  fastis  Lamiacis. 

Ad  eos  quos  Rhangabis  0  et  Hermannus  nouerant  Lamiacos 
menses  quamquam  unus  accessit  Thyus^),  tamen  titulos  qui- 
bus uiri  i.  d.  usi  sunt,  retractare  mihi  liceat,  et  quod  nterque 
non  satis  curasse  uidetnr  eum  quem  monumenta  praebent  men- 
sium ordinem,  et  quod  aliis  fastis  cum  Doricis  tum  Aeolicis 

1)  Ephem.  A.  I  (1S38)  p.  122  sq.,  iterum  Ant.  Hellen.  II  (1855)  p.  659. 

2)  ^Eiffifi.  rmv  ytlofiad'cäv  (1864)  no.  541,  (1866)  no.  617,  nuperrime 
Act.  Inst.  Arch.  VII  p.  363  sqq. 

Leipziger  Studien.  YIL  22 


Digitized  by  VjOOQ iC 


338 


Ernestas  Bischoff 


nnperrime  instanratis  lux  quaedam  restitnendo  calendario  La- 
miaco  affnlsit.  Lamiensiam  igitnr  menses  eo  ordine  dispositi, 
qao  exhibentar  titulis  Ephem.  u.  I  editis,  postea  iterom  a  RhaD- 
gäbe,  nnperrime  a  Fickio  0  repetitis,  snnt  hi : 


U)          n.           III. 

IV.                  V. 

VI.») 

Ephem.  68          69                 71 

72                      73 

74 

Utmg.  946           947                949 

950                    951 

952 

BdJfuos        Bi6/i[ios 

.                         . 

B]«Mi« 

U^os              OQiSaXXios 

r«;[<r]TOff») 

Ftvcros 

X^vTTaios   X4fvrTaios 

yivxeos 

. 

'InnoB^fuos 

'InnoSqofiiOi    *l7tnoB[^fitas 

n[av]a\jn]os 

')   . 

. 

lineXlau^ 
B&v]Harios 

Itaqne  series  facile  enadnnt  hae: 

Bwfxtog 

Biifitog 

!kQ€og 

revarog 

XqvTxalog 

^vxeog 

^iTtTtOÖQOlilOg 

'inTtoÖQOfiiog 

ndvafiog 

IdTteXXalog 
BovxaTiog. 

1)  'Beitr.  z.  Kunde  d.  indog.  Spr.'  ed.  A.  Bezzenb.  VI  (1881)  p.  322  sqq. 

2)  ItoniuB  num  et  hoc  in  titalo  et  in  Rbangabis  titulo  948  (ubi  qain 
Sit  restituendus  Latischewias  non  dabitat  [p.  r06  sq.])  re  nera  faerit,  eo 
incertiuB  est,  quo  magis  mutilati  sunt  hi  tituli  imminetque  periculam,  ne 
pro  mensium  nominibus  habeamus  hominum  nomina;  altere  enim  bco 
legitur  ITQNOY  altero  TIQNIOY. 

3)  Ea  quam  Rhangabis  I  p.  659  induzit  forma  rBvcrrje  nuUa  adiaaator 
re  et  abhorret  ab  omni  mensium  compositione.  Finiuntur  enim  haec  no- 
mina per  'iüv\  'os\  *«vfi',  non  per  *i?fi\  Itaque  r^croe  censeo  esse  scri- 
bendum;  cuius  uocis  priorem  syllabam  uelim  circumflectere,  quarnquam 
Hermannus  et  Latischewius  acuerunt  posteriorem.  Mecum  enim  faciuat 
cetera  quae  in  'ae*  exeunt  mensium  nomina. 

4)  Hoc  quod  excidit  mensis  nomen  non  per  IQ  esse  finitum,  id  qood 
credidit  Fickius  1.  c.  VI  p.  325  sq.  docet  sententiarum  conexus.  Hae  enim 
litterae  pertinent  ad  hominis  cuiusdam  nomen. 

5)  Ghryttaeus  et  Hippodromius,  quos  Latischewius  (p.  106)  hoc  in 
titulo  pro  tradito  AIOY  et  YO.  rPONOY  (sie,  non  cum  Hermanno  TPONOY 
est  legendum)  scripsit,  prope  accedunt  ad  litteras,  quae  l^gnntur. 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  fastis  Graecoram  antiqaioribus.  339 

Quas  duas  series  congerere  uelim  in  unam  hanc: 

l^QCog       revarog 
XQVTTalog    ^vxeog 

'iTtTtOÖQO^lOg 

Ilavafiog 

!d7tekhxlog 

Bavxartog. 
lam  patet  Arei,  Chryttaei,  Geüsti,  Lycei  ordinem,  siquidem 
tenemns  Arenm  Ghryttaeo  et  Geustum  Lyceo  praecedere  de- 
bere,  ita  permutari: 


^Q€Og 

revoTog 

!kQ€og 

r^vOTog 

XQVTTalog 

Avueog 

reioTog 

^Q€og 

FevOTog 

ÜiQ€og 

XQVTTalog 

AvTLEog 

Avy^Bog 

XQVTTalog 

Avxeog 

XQVTTalog. 

Nunc  qnoniam  non  aperiuntar  aliae  niae  toUendis  bis  de 
ordine  mensium  Lamiacornm  dnbitationibns  neqne  nllo  alio 
modo  ei  qnos  protnlimns.menses  referantur  ad  anni  temporär 
in  comparationem,  quoad  fieri  potest,  adhibeamns  aliomm  po- 
pnlornm  fastos,  qui  tarnen  num  fuerint  cum  bis  fastis  artios 
coninncti  non  ita  constat. 

Primum  enim  propter  fastos  Chalienses  et  Pbalicaeos  Gen- 
stom,  Lycenm,  Arenm,  Gbryttaetlm  boc  qnidem  ordine  pnto 
sese  excepisse,  qnod  apud  Gbalienses  Lyceus  cnm  Delpbomm 
Bysio  0>  Arens  apud  Pbalicaeos  cum  Delpbomm  Tbeoxenio  ^) 
consentit.  Tum  ad  fastorum  Boeotiorum  exemplnm  uelim  as- 
signare  Hippodromio  et  Panamo  octauum  et  nonum  anni  locum 
et  Tbyo  quintum.  Similitudo  enim  fastorum  Boeotiorum  eo 
magis  mibi  uidetur  urgeri  posse,  quod  statim  apparebit  La- 
mienses  ab  eodem  cardine  annum  incepisse,  quo  Boeotos  nsos 
esse  scimus.  Qua  de  causa  fastorum  Boeotiorum  analogiae 
plus  tribuimus  quam  Cbaliensium  et  Pbalicaeorum ,  quorum 

1)  6all.y  (1881)  p.429  no.  43. 

2)  Ib.  p.  422  no.  35.  —  übi  Phalica  oppidum  situm  fuerit  nescimus; 
nidettir  Aetolomm  interfaisse  foederi  cf.  Wescher.  et  Foucart.  no.  422; 
E.Curiius  Gott.  Nachr.  1864  p.  170;  A.Momm8en.  Philolog.24  p.8,18.- 

22* 


Digitized  by  VjOOQ iC 


340  EmeBtua  Bischoff 

exempla  in  uniuergnin  tantnm  adhibebamus  ad  mensinm  ordi- 
nem  adumbrandum.  Deniqae  ad  Oetaeoram  Apellaei  nonnam, 
quem  tenemas  cum  Phocensium  primo  mense  coUatam^),  La- 
miensium  Apellaeum  nndecimo  aimi  loco  posnerim. 

De  Lamiensium  anni  initio  nihil  aliud  potest  statni,  nisi 
quod  a  Rhangabe  est  propositam;  qni  incepisse  hone  annum 
arbitratur  a  Bomio  mense,  quippe  qni  in  omnibus  nbi  com- 
paret  titnlis  primns  sit  et  in  titt.  Ephem.  68.  69.  74  statim 
nominetur  post  praescriptos  magistratus.  Qua  in  sententia  et 
Hennannas  et  Latischewios  (p.  113)  permansenmt  Sed  etiam 
Thrixallinm  mensem  ex  simillima  cansa  inter  primos  haben- 
dum  esse  censeo,  quia  legitur  Eph.  71  statim  post  praescrip- 
tionem ;  quin  etiam  ante  Geustum  eum  stetisse  admodom  pro- 
babile  est,  quonium  tituli  Eph.  71.  72.  73  artins  cohaerent 
Sunt  enim  uno  in  lapide  quamuis  in  diuersis  eins  lateribus 
incisi  et  manumissiones,  quae  ibi  afferontur,  factae  esse  uiden- 
tur  xmo  illo  anno,  ad  quem  magistratus  pertinet  Thrixallio 
praescriptus. 

Quae  cum  ita  sint,  instituo  Lamiensium  calendarinm  hoc: 

Delphis:  Lamiae:  Delphis:  Lamiae: 

IIoiTfOTttog  l.Bwfxiog         ^iXaiog  l.XQVTTalog 

ui^akcog  2.  QQi^dkkiog   IdneXkalog      8«  ^InTtoögo/mog 

Bvatog  3.  revazoi        Bovxariog       9.  üdvafxog 

Qeo^ivLog  A.^vxeog  Boa^oog        10. 

^EvdvanoLTQOTtLog  h,Qvog  'HQalog  11,  ^Ttellaiog 

^HQctKi.elog  6.  !kQ€og  Jq8aq>6QLog  12.  BovxaTiog. 

Sed  pauca  monenda  sunt  de  eo  quem  Latischewius  institnit 
herum  mensium  ordine.  Qui  cum  illa  de  Thrixallii  sede  obser- 
uatione  neglecta  argumento  uteretur  ex  Chaliensium  et  Phali- 
caeorum  fastis  sumpto,  mensium  Lamiacorum  proposuit  seriem 
hanc:  Bwfxiog,  'Idqeogy  revarog  (cf.  hui.  diss.  p.  338,  3),  Qvog, 
^vxeog,  QQi^dlhog,  XgvTTaiogy  ^'iTtnodqofuog,  üava^togy  */rftJ- 
viog,  ^AneXkalog,  Bovxdriog. 

Itonium  mensem,  quem  Latischewius  decimo  loco  coUo- 

•      1)  BuU.  1. 1.  p.  139. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fasüB  Graeconixn  antiqoioribus.  341 

candnm  proposuit,  p.  338,  2  refutauimus.  Thyrnn  autem,  cui 
ad  fastorum  Boeotiorum  analogiam  assignauimns  quintum  anni 
locum,  ille  qnarto  posnit,  qaod  aliter  iudicauerat  de  condendis 
fastis  Boeotiis  quam  nos  iudicabimns. 

5.   Singularum  Thessaliae  cixiitatum  menses» 

a)  Hypatae: 
l4QT€ftlaiog    Eph.  Arch.  823  =  Sang.  748  =  Lebas.  1115; 
!tiQvo7i[aQiog  restitutus  a  Eeilio  Inscriptt.  Thess.  tres.  p.  15  in 
tit.  Eph.  Arch.  824  =  Rang.  749  =  Lebas.  1116; 
ubi  traditur  (u.  9 sqq.): 

APXONTflNMEAAN 
MHNOSAPNOKAI 
SKAITASPOAIOS 
lOXOS 
Quamquam  hanc  lectionem  commendari  concedo  ea  significa- 
tione,  quam  inesse  nidemus  in  Locrornm  et  Boatarum  Pocio, 
et  Eeilii  emendationem  propius  ad  traditas  litteras  accedere 
quam  Latisehewii  ^^QvoY.6fxvLog\  quod  nomen  hoc  loco  latere 
posse  opinatur  (p.  21),  tamen  ne  nunc  quidem  Rhangabis  dubi- 
tationes  esse  remotas  fatendum  est;  qui  utrum  MHNOZ,  quod 
traditur,  sit  ^irjvog^  an  extremum  hominis  cuiusdam  nomen 
ambigit.   Gonstat  enim  titulnm,  ut  est  mutilatus,  difficilem  esse 
ad  restituendum;  et  quamquam  nequeo  afferre  hominis  nomen, 
cuius  genitiuus  exeat  in  -f^rjvogj  tamen  scio  exstare  talia  homi- 
nimi  nomina,  quae  in  huius  tituli  litteris  APNOKAI  latere  pos- 
sint,  uelut  ldQv(mXelog^), 

b)  apud  Oetaeos: 

IdTteXXalog  cum   primo  Phocensium   mense   ligatus:   Bull.  V 
(1881)  p.  139. 

c)  Heraclea  Trachinia^): 

^'HoTog  cum  Delphorum  Haeo  coniunctus:  Wescher.  et  Fou- 
cart.  230. 

1)  Cf.  R.  Meister.  Bezzenb.  Beiträge  etc.  V  p.  206, 13, 8  et  201, 3. 

2)  Locorum  ordinem  secutas  affero  statim  unum,  qui  traditur  Hera- 
cleae  Trachiniae  menBem.  Nam  quamquam  a  Lacedaemoniis  hanc  urbem 


Digitized  by  VjOOQ iC 


342  Emestos  Bischoff 

6,  De  fasHs  Magnetibus. 

Propter  locornm  uiciniam  de  fastis  Magnetibus  statim  dis- 
putandum  esse  censeo,  quamquam  ei  non  solom  a  ceteris  Thes- 
saliae  calendariis  admodnm  diuersi  esse  uidentur,  sed  etiam 
a  eeteronun  fastorum  Aeolicorum  consensu  ita  discedont,  at 
praebeant  mensiam  nomina  qoaedam  in  ^wv^  exeimtia.  Habe- 
mns  enim  in  titnlo  a  LoUingio  Act.  Inst.  Arch.  VII  p.  71  sqq. 
edito  triam  mensium  nomina  haec:  '^Qecog,  ^q)Qodiai(jiv,  !dQ%t- 
litotoiv^)]  unde  apparet  apnd  Magnetes  mensinm  nomina  esse 
eomposita  et  ad  Aeolum  et  ad  lonnm  normam;  ntram  autem 
mensinm  genns  praeualuerit  non  potest  discemi.  Eadem  per- 
turbatio oeeurrit  apud  Amphissenses,  Delios,  HalicarnassenseSi 
Locros,  fortasse  apud  Aeoles  Asiaticos. 

Tres  Uli  menses  uidentur  sese  excepisse  eodem  quo  lapide 
exhibentur  ordine  hoc  *^Q€iog,  'u4q)godiau6v,  ^AfTefiiaiaiv,  cum 
res,  de  quibus  hoc  titulo  sermo  est,  actae  sint  eisdem  magi- 
stratibus  et  quem  diximus  ordinem  sententiarum  commendetm 
conexu.  Namque  reapse  patet  illud  de  Apollinis  templo  or- 
nando  plebiscitum  mense  Areo  factum  antecessisse  iuri  iurando, 
quod  ut  Aphrodisione  detur  priore  tituli  parte  imperatur.  De- 
inde  facile  conicitur  normas  ad  res  illius  templi  administran- 
das  et  omandas  prius  in  uniuersum  esse  statutas  quam  de 
singulis  fieret  decretum,  id  quod  fieri  uidemus  Artemisione 
mense.    Itaque  uidetur  Aphrodision  antecessisse  Artemisioni. 

Quodsi  licet  Artemisionem  coUocare  quarto  post  brumam 
loco,  quem  Deliorum  Artemisionem  teuere  infra  nidebimos,  et 
siquid  ei  tribuendum  est  rei  quod  et  Artemision  et  Artemisins 
ubicumque  fuerunt  tertio  stabant  uel  quarto  post  brumam  loco 
(cf.  Herrn,  p.  47),  potest  Arcus  coUocari  altero  ^)  fere  post  bru- 

esse  conditam  scimus  (Thac.  111,92;  Diod.  XII,  59),  tarnen  certios  nihil 
potest  de  huius  calend&rii  affinitäte  statui. 

1)  Artemision  Magnes  traditor  etiam  titulo  edito  in  libri  qui  inscri- 
bitor  'Archives  des  missions  scientifiques  etc.'  1853  p.  266  no.  4,  quem  hol- 
lingios  putat  priori  illius  tituli  parti  esse  adnectendum;  cf.  Latisch.  p.  37. 

2)  Qui  locus  non  ita  dissentit  cum  eo,  quem  apud  Phalicaeos  Aream 
occupasse  p.  339  uidimus. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fastis  Graecorom  antiquloribas. 


843 


mam  loco  et  Aphrodision  tertio,  siquidem  protinns  hos  menses 
aese  esse  consecatos  snmimns. 


B.  De  fastis  Boeotiis. 


Delphis: 

IIoiTQOTtlOg 

^dptaXiog 

Bvatog 

Qeo^ivtog 

^EvövOTtotTQOTtiog 

'Hgcexlelog 

^Ikalog 

^Ttekkalog 

Bov^driog 

Boa&oog 

^Hqalog 

J(jcdaq>6Qiog 


Athenis: 
nooeiöewv 

rafXYjlliiv 

^Elaq)rjßohwv 

MovvLXtwv 

QaQyrjhiov 

2xtQoq)OQiü)v 

'EicaTOfißatwv 

MeraysiTviiov 

Borjdgoiiiuov 

Jlvayoxpiiiv 

Maificr/jtTjQici  v 


apud  Boeotos: 

1.  BovxdTiog 

2.  ^Eqfialog 

3.  JlQOOTcerriQiog 

4.  ^dyqiujvLog 

5.  Oioviog 

6.  ^OfxoXwLog 

7.  QetlovS'iog 

8.  ^iTCTtodgo^iog 

9.  Ilava^iog 

10.  nafißoitoTiog 

11.  JafxottQiog 

12.  ^kahcofiiviog  I. 


1 3.  ^lahiofziviog  11. 
Hie  quem  probamus  mensiam  Boeotiornm  ordo  institatas  est 
a  Lipsio  Studd.  philol.  Lipsiens.  u.  HE  p.  207  sqq.  et  IV  p.  155  sq. 
Testimonia  sunt  haec: 

BovTcafiog       est  Delphorum  noiTQOTtiog,  Wescher.  et  Fou- 

cari207;  primns  Boeotorum 
mensis  Plut.  Pelop.  24  sq. 
^Eq^alog  „    Atheniensium  Faitirilmv,  Proclus  ad  He- 

siod.  opp.  et  dd.  504. 
nQoovarflQLog  »  „  ^Avd-earriQiwv  Plnt.  quaest. 

symp.  m,  7, 1  eil.  Vm,  10, 3 
(Moral,  p.  655  E.  oll.  735  E. 
Xyl.). 
'iTtTtoÖQOfJLLog     „  „  ^Ei^arofxßatiiv  1  Plut.  Garn. 

Jldvafiog^)        „  n  MerayeiTvicov  ]  19. 


1)  Panami  et  Boädromionis  comparationem  (Fiat.  Arist.  19)  per  scrip- 
toris  errorem  esse  expediendam  iam  pridem  exposait  Boeckldas  Mond- 
cycl.  p.  67  et  El.  Schrift.  IV,  88, 2.  Y,  197 sqq.;  quam  sententiam  airi  docti 


Digitized  by  VjOOQiC 


844  Emestus  Bisehoff 

JafiaTQiog     est  AthenienBmm  nvavoifJLiov  Flut,  de  Igid.  et 

Os.  69  (Moral,  p.  378  E.). 

Ceterorum  mensiom  nomina,  non  sedes,  traduntar  titnlifl  his: 

^yQLiiviog,     !d»rivaLov  IX  (1880)  pp.  319. 354,  /).  356,  /)  1 

et  2.  358,  55;  Bull.  VIÜ  (1884)  p.  53Bqq.  1,7a. 

010V log,  Bull.  IV  p.  Isqq.  u.  166;  ^d&rjv.  IX,  354  sq.  /) 

u.  9;   qua  de  forma  conferas,   quae  adnotat 

R.  Meister,  Bezzenb.  Beitr.  VI  p.  42.    Goiiog 

U»rjv.IVp.210,2;  J^^r.IX,355,2)6;  Ovlog 

!dd^v.  rX,  357, 6.  359, 3 ;   Geioviog  Bull.  VIII 

(1884)  p.  53 sqq.  1, 10^ 

'OfioiAüiog,      C.  I.  1563*.  1608'';  ^&r)v.  IV  (1875)  p.  210,2 

==  Meister  1. 1.  p.  233;  ^i^rjv,  IX  (1880)  p.353, 

1.  355,  3)  u.  15.  356,  d')  1.  359,  2)  u.  4;  Bull. 

VIII  (1884)  p.  53  sqq.  1,2,  8. 

Qedovd-iog ,    C.  1. 1 569*  =  Newton  no.  CLVm ;  Grilov»iog ») 

C.  L  1608*.  1609. 

nafxßoiwTCogy  U»riv.  IV  (1875),  376  et  C.  1. 1608»  (cf.  Bergkü 

p.  10 sq.),  ubi  Lipsium  (1.1.  IV  p.  156)  recte 

restituisse  hunc  meDsem  Latischewius  lapide 

denuo  iuspecto  testatur  (Act  Inst  Arch.  Vn. 

32, 1). 

Pamboeotio  mensi  deeimum  esse  locum  iam  Lipsius  (1.  c. 

IV,  156)  censuit  et  Latischewius  accuratius  interpretatus  Orcbo- 

menium  de  Nicareta  titulum  Bull,  m  p.  459  sqq.  et  IV  p.  1  sqq. 

editum  nuperrime  comprobauit  ^).   Thiuium,  HomoloYum,  The- 

luthium  hoc  quidem  ordiue  sese  excepisse  docent  tit  Orchom. 

uu.  166—176;  et  Thiuium  statim  exceptum  esse  HomoloXo  ap- 

optimo  iure  sunt  ampiezi  Idder  Handb.  d.  Chronol.  1, 365;  UpsiuB  1. 1.  HI 
p.  213;  Latischew.  p.  62, 25. 

1)  Titulum  AegoBthenis  repertum  (Muratori  II.  DXd,  4),  quo  Btiiav- 
&u)£  comparet  quemque  Gorsinus  (fasti  Att.  II  p.  443  sq.)  putauerat  Delphis 
esse  attribuendum,  Boeotium  esse  nunc  est  probabile ;  cf.  Boeckh  Sta&tsh. 
II*  p.  375  sq. 

2)  Act.  Inst.  Arch.  YII  (1882)  p.  31  sqq.;  libri  sui  p.  66  sqq. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fastis  Graecorum  antiqnioribus.  845 

paret  0  ex  tit.  li&rjv.  IV  p.  210,  2.  Theluthium  antem  etiam 
alterins  quod  dicitur  ^Terga/nehov^  faisse  Foucartus  rectissime 
obseruauit  ^). 

Unnm  dissentiunt  uiri  docti,  qnod  Lipsius  ad  mensium 
Thessalicornm  rationem  Thiaio  et  Homololo  assignat  quintum 
et  sextum  anni  locum,  Latischewins  (libri  sui  p.  648q.)  pro- 
fectus  ab  ea  Theluthii  et  Thargelionis  significationis  simili- 
tndine ,  qnam  fuisse  Boeckhius  G.  I.  I  p.  733,  2  demonstrare 
conatus  est,  Theluthium  respondisse  sumit  Thargelioni.  ünde 
fit,  ut  ille  uir  doctus  Agrionium,  qui  unus  restat,  qnarto,  Lati- 
schewius  septimo  loco  coUocandum  proposuerit.  Etsi  igitnr 
certa  de  herum  mensium  sedibus  testimonia  desunt,  tamen 
Lipsii  sententiam  praeferendam  esse  censeo,  quod  fiistorum 
Boeotiorum  et  Thessalicorum  similitudinem  exploratam  habe- 
mus  et  Theluthii  sensus,  quem  Boeckhius  uoluit,  manet  etiamsi 
septimo  loco  eum  coUocamus.  Geterum  Papiae  ^)  scholium,  ubi 
Byzantinorum  Agrantus  (Herrn,  coni.  ^ygidviog)  cum  Augusto 
mense  luliano  comparatur,  Latischewius  non  tam  confidenter 
adhibere  debuit  ad  coUocandum  Boeotorum  Agrionium,  quo- 
niam  fasti  Dorici  ad  condendos  fastos  Aeolicos  non  multum 
ualent. 

Denique  quamquam  de  Boeotorum  intercalandi  ratione 
nihil  certi  constat,  tamen  sunt  uestigia,  ex  quibus  apparere 
uideatur  Boeotos  solitos  esse  intercalare  priore  quam  Athe- 
nienses  anno,  ita,  ut  annis  intercalaribus  singulos  Boeotorum 
menses  a  singulis  quibus  quemque  respondere  uidemus  Athe- 
niensium  mensibus  prodiisse  ad  posteriores  putemus. 

Talis  autem'qualem  diximus  mensium  discrepantiae  in- 
dicia  e  duobus  ueterum  scriptorum  locis  nouimus.  Etenim  ex 
Prodi  ad  Hesiod.  opp.  et  dd,  u.  504  uerbis ,  ubi  Plutarchus 
suadet,  ut  pro  tradito  Lenaeone,  quem  scimus  apud  lones  re- 
spondisse Atheniensium  Gamelioni,  scribatur  aut  Bucatius  aut 
Hermaeus,  et  ex  Plutarcho,  qui  Pelop.  24  memoriae  tradit  bru- 
mam  aliquando  incidisse  in  extremes  dies  Ultimi  Boeotorum 

1)  Cf.  Lipsium  1.1.  HI  p.214.  2)  Cf.  Foucart.  Bull.  17  p.  17  sq. 

et  p.  20  adn. ;  G.  1. 1569».        3)  Bröcker  Philolog.  II  (1847)  p.  248,  n. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


346  firnestoB  Bischoff 

menfiis,  quem  tarnen  nostra  in  tabnla  altero  ante  bmmam  loco 
Btare  nidemus. 

Quam  mensinm  discrepantiam  positam  esse  in  diueisis 
intercalandi  rationibns  neri  est  simillimnm.  Contra  Rnellii  sen- 
tentia,  qni  p.  828  illam  ex  diuersis  mensinm  initiis  explicare 
stndet,  eisdem  de  cansis  displicet,  quas  ad  refutandam  similem 
Latischewü  sententiam  p.  392, 2  protnlimus.  Quodsi  qnis  hac 
de  Boeotorum  intercalandi  ratione  sententia  probata  ex  G.  L 
1569a^)  coUegerit  Boeotos  intercalasse  post  Phocenses  et  si 
enm  Mommseno  (Delphik.  p.  122;  cf.  infra  cap.  11, 2  extr.)  Del- 
phos  atqne  Phocenses  eandem  intercalandi  rationem  esse  secutos 
arbitratur,  is  posse  uidetar  conclndere,  Athenienses  alio  osob 
esse  intercalandi  cyclo  quam  Delphos. 

C.   De  fastis  Eleis. 

Boeckhii  sententiam,  qni^)  ex  scholio  ad  Pind.  OL  111,35^] 
coUegit  Eleornm  annnm  a  solstitio  aestino  incepisse,  abicien- 
dam  esse  Ungeros  ^)  optimo  iure  censet.  Neque  enim  dubitare 
licet,  quin  scholiasta  Eleorum  ApoUonium  et  Parthenium  cam 
Aegyptiorum  Thoth  et  Mesori  non  eo  consilio  copulauerit,  nt 
mensinm  Aegyptiorum  exemplo  comprobaret  altemm  fuisse  ulti- 
mum, alterum  primum  Eleorum  mensem  —  id  quod  Boeckhios 
contra  omnem  quem  cognouimus  Graecorum  usum  sibi  finxit  —, 
sed  ut  anni  tempus,  in  quod  caderent  Eleorum  menses  indi- 
caret  adscriptis  illis  Aegyptiorum  mensibus.  Contra  summa 
cum  probabilitate  Ungerus  ex  scholio  ad  Pind.  01.111,33^) 


1)  Ubi  Phocensium  primus  mensis,  quem  scimus  consensisse  cm 
Delphonim  Heraeo  i.  e.  cum  AthenienBium  Pyanopsione,  coniangitar  cum 
Boeotorum  Alalcomenio  i.  e.  com  Atheniensium  Maemacterione. 

2)  Mondcyclen  p.  15  sqq. 

3)  Verba  sunt  haec:  yivarai  de  6  aymv  no%i  ftiv  8m  recca^axovra 
ävvsa  fir^dSv,  Ttori  Si  8&ä  nevT^xorra,  o&ey  xcU  fcore  fUp  r^  ^AnoXi^f^^ 
fiijvi,  nori  Si  üa^d'evlip  naq   AiyvnTloie  MaffofQl  §  &(od'  iniTBXBXreu.  — 

4)  Philolog.  uol.  XXXm  (1874)  p.  228 sq.  cf.Momms.  Delphik. p.161,2. 

5)  Ile^i  Tov  x^ovav,  xa&^  o  ayszai  ra  ^OlvftTHa  nad'*  sxdanjv  ^Ohf^ 
TtiaSa  Kixof  fi  6  ra  ne^i  xXbIcdv  avyxaraSas  fprjaiv  cvtcd  (cf.  Sybel.  HennM 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fastis  Graecorum  antiqoioribus.  347 

conclasifise  uidetur  Eleorum  annum  a  primo  post  bramam  noui- 
lunio  incepisse;  quam  sententiam  Latischewiam  accepisse  nideo. 

Singuli  autem  quos  nouimus  menses  Elei  sunt  hi: 

Jioo^og?^  quae  est  Boeckhii  (et  C.  I.  II  p.  370)  emen- 
datiOy  quam  ad  fastorum  Dorieorum  exemplum  proposuit  pro 
^&(oav&iag^  uocabulo  apud  schol.  ad  Find.  Ol.  lU,  33  tradito; 
cf.  Etymol.  Magn.  p.  278, 28;  Callimach.  ed.  Schneider.  11  p.  688 
no.  553;  Hermann,  p.  55  sq.  Qua  in  coniectura  quoniam  melior 
non  offertur  0  acquiescendum  esse  censeo,  quamquam  si  quis 
fastos  Aeolicos  constituere  uelit  ad  fastorum  Dorieorum  exem- 
plum, ei  snmmam  esse  adhibendam  cautionem  p.  345  monuimus. 
Ac  ne  Latisehewii  quidem  sententia,  qui  p.  8,  5  scholiastam 
scripsisse  '&vog  ij  Qvlog^  conieeit  mihi  placet,  quoniam  scho- 
liastae  nolim  tribuere  tarn  subtilem  distinetionem,  quae  non  tam 
auditur  quam  conspicitur.  Mensem  eum  fuisse  Eleorum  primum 
et  aecidisse  ad  hiemale  solstitium  ex  illo  ipso  scholio  apparet. 

^Eldtpiogj  Paus.  V,  13,  5.  VI,  20;  cui  tertiam  fere  anni  se- 
dem  assignamus,  cum  eum  fuisse  sub  aequinoctium  uemum 
alter  Pausaniae  locus  doceat. 

^Ttolkciviog  et  üagd^iviog^  schol.  ad  Pind.  Ol.  HI,  35 ;  qui 
menses  cur  abrogarentur  ab  Eleis  nullam  esse  causam  professus 
est  contra  Gorsinum  (fast.  A.  11, 445  sqq.)  Boeckhius  (Abh.  d.  berl. 
Ak.  1818  p.  97  =  Kl.  Schrift.  V,  198)  et  persuasit  Hermanne. 
De  herum  mensium  sedibus  iudicium  pendet  a  quaestione,  quae 
est  de  Olympiorum  tempore ;  quae  sollemnia  his  quidem  mensi- 
bus  esse  acta  ex  illo  scholio  discimus.  Sed  de  Olympiorum 
tempore  uirorum  doctorum  sententiae  ita  discedunt,  nt  utrum 
ApoUonius  et  Parthenius  responderint  Scirophorioni  et  Heca- 


uol.  V  1871  p.  203)*  TiQcoTOv  fiiv  ovv  na$n:6s,  ne^ioSov  avvi^tcav  iv  %fi 
fjfiii^  aQx^iv  vovfifjvias  /irjvos,  oS  d'atav&ias  iv  "HkiBt  avo/ia^trai,  Ttaql  ov 
^(Hmal  riXiov  yivoprai  ;^ff»^«^if/a/  etc. 

Statim  obiter  tangere  mihi  liceat  eam  quam  UDgems  propios  ad  lit- 
teras,  quae  traduntur,  accedere  putat  huias  scholii  emendationem  *^^t<rro- 
drjfios  6  TCL  nsql  'hXbIwv'  iam  a  Boeckhio  esse  propositam  C.I.  II  p.  273, 
id  quod  effügisse  oidetur  Sybelium  et  Ungenim. 

1)  Cf.  Herrn,  p.  94  et  Bergk.  p.  55. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


348  Emestos  Bischoff 

tombaeoni  an  Hecatombaeoni  et  Metagitnioni  exstet  dabitatio. 
Tarnen  Ungeri  illius  scholii  interpretatio  summae  probabilitatis 
speciem  habet,  qui  censet  Olympia  celebrari  solita  esse  octano 
Eleornm  mense  i.  e.  Parthenio,  quem  nt  cmn  Atheniensiiun 
Metagitnione  comparemus  snadet.  Itaque  Apollonio  septimnm, 
Parthenio  oetauum  Eleorum  anni  locum  assignare  uelim. 

!dX(pLwos^  Inscriptt.  Graec.  antiquiss.  ed.  Roehl.  p.  44  no.  121 
cf.  Eirchhoff,  Archaeol.  Ztg.  37, 158  et  38, 69,  quem  mensem  in 
eam  anni  tempestatem  ineidisse,  qua  hordeum  maturum  et  tri- 
tum  erat,  ef&citur  illo  ipso  titulo,  ubi  Eleorum,  ut  uidetar, 
ciuitati,  quae  agrum  quendam  coUocauerat,  cum  duobus  con- 
ductoribus  de  quibusdam  bordei  modiis  hoc  quidem  mense 
conferendis  conuenit.  Quoniam  reapse  est  ueri  simile  illam 
qua  frumentum  erat  conferendum  diem  ita  praestitutam  esse, 
ut  si  non  ea  ipsa  die,  at  prius  potestas  esset  frumenti  illius 
conferendi  —  quam  cautionem  in  tabulis  Heracleensibus  0  ai- 
hibitam  esse  uidemus  — ,  Alphioum  mensem  censeo  eodem 
fere  anni  tempore  stetisse  atque  Heracleensium  Panamum  i.  e. 
nono  Eleorum  anni  loco^). 

Qvlog,  ArchaeoL  Ztg.  33  (1876)  p.  183  sq.  —  Cauer.  De- 
lectus  inscriptt.  Graec.^  no.  264,  cui  ut  nndecimus  fere  anni 
locus  assignetur.  suadeo,  siquidem  eo  ipso  mense  acta  esse 
sumere  licet  Thyia  Dionysii  sacra  et  Mommseni  sententia  pro- 
batur,  qui  ea  autumnali  tempore  celebrata  esse  putat^);  quam- 
quam  enim  hanc  Thyi  sedem  plane  ab  ea  quam  ceteroram 
Aeolum  Thyius  occupat  sede  abhorrere  confiteor  (cf.  pp.  327. 
340.  343),  tamen  in  hac  discrepantia  non  ita  offendo,  quod 
nuUum  occurrit  fastorum  Eleorum  et  ceterorum  Aeolum  affini- 
tatis  uestigium. 

^OXv^iTtiTcog  (irfVy  qui  Roehlii  titulis  116  et  119  exhibetur, 
non  pro  nomine  mensis  habendus  esse  uidetur,  sicut  Lausche- 
wius  uult,  sed  ad  illum  quo  Olympia  celebrabantur  mensem 
eum  spectare  puto. 

1)  C.  I.  5T748q.  I  u.  100  sqq.;  Hermann,  p.  73  sq. 

2)  Cf.  A.  Mommsen.  Heortol.  p.  13*;  Zur  Kunde  d.  griech.  EUmas 
p.  9;  hai.  diss.  cap.  III.  A,  1  a.  3)  Delphik.  p.  263, 1. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  fastis  Graecorum  antiquioribus. 


349 


Quae  cum  ita  sint,  nisus  Ungeri  potissimum 
et  Metagitnionis  responsione  gententia  comparo 
Atheniensinm  menses  hoc  qnidem  modo: 

Athenis :         apud  Eleos :         Athenis : 

raf4T]ki(jiv  1.  Jioo^vog^  ^Exarofißataiv 

Mvd'BOTriQuov  2.  .  MevayeiTvuov 

^Ekag)7jßohciv  3.  'Elafpiog  Bor^Sgo/Äicov 

Movvtxioiy  4.  .  ITvavoxpioiv 


6aQyif]kiajv 
ISyuQoq>OQii6v 


5. 
6. 


7, 

8. 

9. 

10. 

MaifiaxTTjQuov   11. 

Iloaeidecov  12. 


de  Parthenii 
Eleorum   et 

stpud  Eleos: 
AnokXioviog 
IlaQ&hLog 
IdXfpiüog 

GvloQ 


D.  Aeolnm  qui  dicnntnr  Asiaticorum  menses^). 

1.  Lesbii  quos  nouimus  menses  sunt  hi: 
!d7toXlwviogy  cf.  Conze  Reise  auf  Lesbos  p.  23  tab.  XI,  2 
=  E.  Pottier.  Am.  Hauvette-Besnault.  Bull.  IV 
p.  439. 


C.  L  IV  no.6850A,  cf.  Hermann,  p.  14. 


Jelog 

^lovXalog 

^Tcolkciviog 

^Hq)aLötiog 

Jloaidsiog 

Emesti  Gurtii  sententiam  de  huius  tituli  origine  Lesbia  com- 
probari  ApoUonio  mense,  quem  scimus  fuisse  Lesbium,  ob- 
sernauerunt  uiri  illi  Francogalli,  qui  titulum  priore  loco  allatum 
ediderunt.  Tamen  eos  qui  titulus  praebet  menses  praeter  Dium 
et  Apollonium  non  posse  censeo  attribui  Lesbiis.  Probabile 
enim  est  Dium  et  Apollonium  —  cum  redeant  apud  Perrhae- 
bos,  Eleos,  Aetolos,  Tauromenitas  —  apud  Lesbios  antiquitus 
fuisse  in  usu.  Cetera  autem  nomina  recentioris  temporis  spe- 
ciem  prae  se  ferunt,  quo  de  conferas  Hermanni  pp.  14.  75. 
IIoQvoniojv^),  Strabo.  XIU,  64  p.  613.    Quamquam  huius 

1)  Neque  de  Aeolum  Asiaticoruin  anni  initio  neque  de  mensinm,  qui 
tradantur,  locis  quidquam  statui  potest. 

2)  Ad  eundem  ApoUinem,  cuins  hoc  mensis  nomen  erat  sacram,  Jla^ 
vonia^  iUe  Nesiotarum  uicus,  qui  commemoratur  Movcralov  nal  Bißliod^xrii 
T?;«  ev«//«^.«)07S  <r;uoA5s  II  (1875— 76)  p.  127  sqq.  u.  48  sqq.,  spectare  uidetur. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


350  ErnestoB  Bischoff 

nominis  tenninatio  contra  eam  quam  ceterornm  mensium  Les- 
bionun  nomina  prodnnt  consuetudinem  0  pngnat,  tarnen  hanc 
discrepantiam  fonna  Fomopii  restituta  mouere  nolo,  qnoniam 
talis  discriminis  etiam  aliis  in  fastis  deprehendnntar  nestigia 
(cf.  p.  342).  Vernmtamen  concedendum  est  Latischewinm  recte 
obseruasse  librarios  fdisse  procliues  ad  substitnendam  termi- 
nationem  Atheniensium  mensinm:  cf.  Athenaei  Yin,  360^;  For- 
phyrii  de  abst  II,  54;  Boeckhii  C.  I.  II  p.  392*. 

Ja ,  C.  I.  n  p.  1038,  quod  fragmentum  nondum  bene 

restitutnm  esse  mihi  nidetar.  Ahrentis  ^)  enim  coniectora  ^Ja[i' 
Giog^  displicet,  qnod  parnm  constat,  nom  Daesios  ille  faerit 
ex  antiqnioribns  Graecorum  mensibus,  cnm  praeter  apnd  Sicyo- 
nios  ibiqne  alio  anni  loco  atqne  apud  Macedones  (cf.  cap.  IQ. 
A,  5  a)  nnsqnam  aliis  in  fastis  occurrat.  Macedonnm  aatem 
mensinm  nomina  apud  Lesbios  ualuisse  eo  quo  titulus  exaratns 
est  tempore  ueri  non  est  simile,  qnoniam  Lesbios  magistratns 
Lesbiomm  oppidis  praefiiisse  et  de  snis  rebus  singulas  cini- 
tates  consuluisse  uidemus.  Neque  tamen  ex  hoc  titulo  diaer- 
SOS  singnlis  Lesbiorum  ciuitatibus  coUigam  attribnendos  esse 
menses.  Immo  uero  mutilatum  illud  mensis  nomen  referen- 
dum  esse  uidetur  ad  omnes  qui  afferuntur  populos:  ad  Mytile- 
naeos,  Methymnaeos,  Antissaeos,  Eresios;  et  nocem' GeXaiaiu 
(u.  2),  quam  Lebasius  pro  mensis  nomine  habuerat,  hominis 
nomen  esse  Boeckhius  suo  iure  contendit.  Quibns  de  caasis 
neque  F.  Bechtel  (Beiträge  etc.  ed.  Bezzenberger.  V  p.  116) 
neque  Latischewius  (p.  18, 28),  ut  mensis  nomen  restituerent, 
pro  tradito  ^OeXaiatu)'  scribere  debuerunt  ^&€Öaiaiu}\  id  quod 
pro  communi  Qeodaiolcp  usurpatum  esse  sumunt.  Namqae 
haec  scribendi  ratio  ne  C.  I.  add.  2183^  qnidem  comprobatnr, 
qnoniam  in  litteris  traditis  OEAAI7IC  latere  mensis  nomen 
conexus  sententiarum  tituli  illius  minime  euincit.  Verumtamen 
Theodaesium  mensem  apud  Lesbios  fuisse  in  usu  facile  potest 

1)  De  hac  consuetadine  nunc  iadiciom  ita  fieri  potest,  ut  contra 
Bergkii  sententiam  (p.  13  sq.)  statuamus  mensiam  nomina  per  -os  finita 
esse:  ut  a  ceteris  Aeolibua,  ita  ab  Aeolibue  Aaiaticis. 

2)  Dedial.Dor.  p.496. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fastis  Graeconim  antiquloribus.  351 

conici  ex  Theodaesiis  soUemnibus,  qnae  ibi  acta  esse  docet 
tit.  Bull.  IV  p.424  u.Ssqq. 

2.  Cymaei  qni  tradnntnr  menses  sunt  hi: 
fDQOTQioQj  C.  I.  3524,  55  cf.  Bechtel.,  Beiträge  etc.  ed.  Bez- 

zenberger  V  p.  160 sq.;  Bergk.  p.  14. 
T€Qq)evgj    quem  mensem  apud  Cymaeos  ualuisse  narrat  Lati- 
schewius  (p.  19)  monitus  a  Reinachio,  qui  eum 
ex  titulo  nondnm  edito  hausit. 


CAPtrr  II. 

De  mediae  Graeciae  ciuitatum  fastis  ^   qui  neque  cum 
Aeolicis  neque  cum  Dorids  possunt  coniunffi. 

i.  De  fastis  Delpkicis. 

Cum  calendarium  Delphicum,  ut  erat  a  Eirchhof&o  0  certis 

testimoniis  restitutnm,  Mommseno^)  probatum  ait,  satis  esse 

uidetur  paucis  eam  adumbrare  uiam,  qua  quaestiones  de  con- 

dendis  fastis  Delpbicis  ad  certum  finem  sunt  perductae.  Frimum 

enim  distribuuntur  Delphorum  menses  in  duo  quae  apud  Del- 

phos  distinguuntur  semestria.  Priori  semestri  adscribuntur  hi^): 

IdTtBXXalog^)  C.1. 1705;  Wescher.  et  Foucart.  353. 

Bovxatcog  C.  1. 1688. 1702. 1703;  W.  et  F.  428;  B.  Haussoul- 

lerier,  BulLV  (1881)  p,  397  sqq.  na  48. 

# 

1)  Monatsber.  d.preuss.  Ak.  Berlin  1864  p.  129  sqq. 

2)  Phüolog.  u.XXIV  (1866)  p.  Isqq.;  Delphik.  p.  119  sqq. 

3)  Omisi  titulos,  quos  edidit  E.  Curtius  Anecd.  Deipb.,  cum  eos  G.  F. 
Hermann  disput.  de  anno  Delphico  (Gott.  1844)  p.  3sq.  coUegerit;  neque 
omnes  ubi  exstant  horum  semestrium  indicia  titalos  me  adscripsisse  spondeo. 

4)  Tit.  W.  et  F.  266  legitar  '/irjvos  ^AnoXXtovoi* ^  quod  lapiddae  errore 
esse  ortum  Kircbhoffius  p.  130  ann.  suo  iure  putat.  Attamen  hoc  enun- 
tiatom  redlt  apud  Ghalienses  (Lebas.  960;  cf.  hui.  cap.  3c^),  ita,  ut  illud 
dei  nomen  usnrpatum  esse  pro  Apellaeo  liceat  putare;  ad  quem  nsum 
spectant  posterioris  temporis  exempla  nelut  Aphrodisiensium  KaUfaq^  alia; 
cf.  Herm.  Monatsk.  pp.  65. 84  et  Bergk.  p.  18. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


352  Enestos  Bischoff 

Boa&oog    W.  et  F.  387.  423;  Boa&olog  ib.  179. 198. 
'Hgalog      W.  et  F,  28. 160;  Hgamog  C.  1. 1706  quod  corri- 

gendnm. 
J(jtda(p6QLog  Bang.  937  «=:  Lebas.  930;  Hauss.  no.  40.  46  sq. 
noiTQOTtiog  Rang.  923.  943  =  Lebas.  935, 929;  W.  et  F.  424. 
434,  445;   C.  L  1709   ubi  UitoxQOTtiov  in  JT.  est 
emendandum;  cf.  Herrn,  disp. 
üoiTQOTtiog  öevT€Qog  W.  et  F.  425. 
Posterioris  gemestris  menses  sunt  hi: 
"AfiaXiog    W.  et  F.  426.  446  sq. 
BvGLog       C.  I,  1704;  W.  et  F.  263.  421. 
Geo^iviog  C.  I.  1700;   Rang,  922.  939.  942  —  Lebas.  901. 
926.  941;   Lebas.  934;   W.  et  F.  273.  427.  433; 
Hauss.  DO.  39. 
'EvdvOTtoiTQOTtiog  W.  et  F.  21.  33.  159. 
'HqaxXelog  C.  L  1699;   Rang.  927  —  Lebas.  924;   W.  et  F. 
32.  429.  [431  ^Trjv  ycQCüirjv  i^dfir]vov\  id  quod  est 
corrigendum], 
'iXalog        Lebas.  928;  W.  et  F.  27.  48.  368.  430. 

Dehinc  menses  in  certum  ordinem  rediguntur  Phocensium 
mensibus  in  comparationem  adhibitis;  id  quod  eo  facilins  fit, 
quia  Phocensium  menses  distinguebantur  additis  numeris.  Men- 
ses, quibus  sedes  ex  Phocensium  ratione  destinantur,  sunt  hi: 
'  Bavxarios    est  Phocensiom  undecimoB:  W.  et  F.  90. 

I.  sem. 


n.  sem. 


Apellaeo,  Boathoo,  Amalio  mensibus,  cum  non  compareant 
coUati  cum  Phocensium  mensibus,  certa  loca  non  assignantm. 
Sed  tamen  Amalius  titulis  posteriori  semestri  adscriptus  non 
potest  nisi  quarto  Phocensium  mensi  respondere.    Tum  Kirch- 


"H^aloi 

primus :       Rang.  919  —  Lb8.S99; 

W.  et  F.  62. 122. 

JqBa<p6^tos    „ 

alter:           W.  et  F.  105. 

JIotTQOTtlOe      f, 

tertius:        W.elF.SO. 

Bvaios 

est  PhocenBium  quintus :     W.  et  F.  35, 

0Boiivio£ 

sextus:      W.  et  F.  53. 

^EvBvanoiTQomoQ 

septimus:  W.  et  F.  128. 

*H^axXsioe 

octauus:    W.  et  F.  82. 222. 

'iXaioe 

nonus:       W.etF.47.  Sl. 

Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fastis  Graecorum  antiquioiibas.  853 

hoffiüs  Apellaenm  cum  decimo  Phocensiom  mense,  Boathonm 
com  duodecimo  consensisse  satis  acriter  obsemauit,  quam  sen- 
tentiam  Mommsenns  (Delphik.  p.  123)  nono  fdlsit  argnmento. 
Sed  horam  airorum  doctornm  argnmentationem  narrare  lon- 
gam  esse  nidetar;  contra  addo  indicinmy  quo  Eirchhoffii  sen- 
tentia  de  Apellaei  sede  denno  firmari  nidetar.  Aeqnatnr  enim 
tit.  W.  et  F.  289  Tolophoniornm  Apellaens  cnm  Locromm  dno- 
decimo  mense;  cnm  antem  hie  Locrornm  mensis  respondeat 
Phocensinm  decimo  i),  ita,  nt  Tolophoniornm  Apellaens  et  Pho- 
censinm  decimns  mensis  conneniant,  nalde  arridet  eadem  Del- 
phomm  Apellaei  et  Phocensinm  decimi  mensis  responsio,  qnam- 
qnam  aliis  nestigiis  Tolophoniornm  et  Delphomm  fastomm 
affinitas  non  mnnitnr;  cf.  hni.  cap.  3b/9.  lam  nero  cnm  hoc 
qnem  exposnimns  Delphomm  mensinm  ordine  ad  Phocensinm 
exemplnm  restitnto  connenit  tit  W.  et  F.  et  89  et  167,  qnomm 
illo  Heraclens  mensis  post  Poetropinm,  hoc  Poetropins  post 
Dadaphorinm  stetisse  traditnr. 

Porro  £acile  est  cognoscere  anni  Delphici  initinm.  Pri- 
mnm  enim  constat  de  primo  prioris  semestris  mense.  Accedit, 
qnod  inter  Ilaenm  et  Apellaenm  nouos  magistratns  imperia 
snscepisse  docet  tit.  W.  et  F.  202 ;  cf.  Mommsen.  Philolog.  1. 1. 
p.  43.  Deinde  mensinm  series  ab  hoc  Apellaeo  incipiens  anni 
tempestati  accommodatnr  tit  W.  et  F.  424,  nbi  Poetropins  cnm 
Atheniensinm  Posideone  coninngitnr;  qnacnm  comparatione 
concinit  memoria  schol.  ad  loannis  Tzetzae  Posthomeric.  extr. 
(cf.  Herm.  disp.  p.  1,3)  ^^HQwdeLov  firjvog  ovrog  ev  JehpolQ, 
i4&i^vr]ai,  di  QaQyrjXiwvog  . .',  ita,  nt  Apellaenm  mensem  Athe- 
niensinm Hecatombaeoni  respondisse  et  Delphomm  annnm  a 
solstitio  aestino  incepisse  appareat  Constat  enim,  qnae  in  anni 
tempora  Atheniensinm  menses  ceciderint;  cf.  Ideleri  Handb. 
d.  Chronolog.  I  p.  292  sq. 

Deniqne  breni  monendnm  est  de  mensibns  et  annis  inter- 
calaribns  (cf.  p.  346).  Poetropins  prior  aflfertur  titt.  W.  et  F. 
112.  164.  197.  243;  alter  86.  154.  425;  qnornm  titnlomm  197 


1)  W.  et  F.  273. 236. 
Leipiiger  Stadien.  Tu. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


854  £nieBtas  Biflchoff 

in  aiumm  a.  Chr.  176/5  cadere  docet  HomniBeniiB  Delphik. 
p.  122,  2.  Praeterea  eqnidem  pnto  etiam  emn  cnins  fiierit 
titnlus  154  annnm  posse  definiri;  si  qnidem  patamusi  cni  sen- 
tentiae  nihil  obstare  iiideo ,  Emmenidam  qui  hnic  titalo  prae- 
scribitnr  eondem  esse,  quem  per  aimam  ol.  145  quartnm  (ante 
Chr.  197/6)  archontem  fiiisse  docnit  Mommsenns  Fhilolog.  L 1. 
p.  27.  —  Verl  simile  igitur  est  annos  a.  Chr.  et  197/6  et  176/5 
faisse  intercalares.  Qni  antem  aiiiii  intercalares  intercesserint, 
nescimns,  qnod  intercalariiun  mensium  notas  saepins  omittere 
soliti  sunt,  quem  morem  a  Mommseno  Delph.  p.  122, 2  indi- 
catam  nonnidlis  exemplis  confirmari  pnto. 

Foetropium  mensem,  qni  tii  W.  et  F.  163  eommemorator, 
foisse  priorem  docet  Poetropins  prior,  qui  sequenti  titalo  legi- 
tnr;  quem  ntmmqae  titalam  einsdem  faisse  anni  testantar  et 
Pyrrhas  Delphoram  archon  et  Theagenes  Amphissensiam  ar- 
chon,  qai  praescribontar  atriqae  titalo.  Neqae  tarnen  ita  con- 
stat  de  titalis  W.  et  F.  129. 197  sq.  199.  203.  206,  qoibas  prae- 
est  Xenochares  archon;  neqae  de  titt  71.  72.  73.  154.  155, 
qaiboB  praeseriptas  est  Emmenidas;  possant  aatem  et  hi  et 
Uli  pertinere  ad  eandem  annom ;  quam  sententiam  confirmare 
aidentar  eadem  testiam  nomina,  qaae  in  atrisqae  titalis  sae- 
pias  redeont;  aelut  in  his  Aristion,  Asander,  in  iUis  Andronicos, 
Dromoclidas. 

2.  De  fasHs  Phocicis. 

Instituamas  calendarium,  qaod  omniam,  at  aidetar,  Pho- 
censiam  exceptis  Delphis  erat  commane;  ad  qaod  componen- 
dam  attinent  titali,  qai  aat  aerba  ^wg  Ocjxelg  ayovxi  praebent 
aat  Phocensiam  dacis  caiasdam  nomen  habent  praescriptam. 
Ad  fastoram  Delphicoram  exemplam  constitaimas  mensiam 
Phocicoram  tabalam  hanc: 

Delphis:    apad  Phocenses:        Delphis:  apud  Phocenses: 
^Hgalog  TtQwzog^)  IToiTQOTtiog      r^hog 

j.      ,  jSevTeQog  ^^ahog 

______         X^lÄciXiog^)  Bvaiog  Ttifitttog 

1)  Tituli,  qoibas  haec  nnmeralia  debentor,  supra  p.  352  sunt  allati. 

2)  W.  et  F.  412;  hone  Phocensium  menBexn  BueDios  p.  827  plane  ne- 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  &8tis  Graecomm  antlqtdoribns.  355 

Delphis :       apnd  Phocenses :     Delphis :    apad  Phocenses : 

l  AatpQiog  0  l  ^qxifiiog  ^) 

^vSvanoLTqoTcioq     %ß5o(iog  uiTcekXaiog 

^HQoxXelog  oydoog  Bovnoftiog        hihLorog 

Boa&oog 

Dignns  est,  qui  commemoretur,  duplex  ille  usus  menses 
significandi;  innenimus  enim  praeter  numeraliay  qnibns  uide- 
rnns  singulos  menses  distingni  tria  mensium  nomina  propria: 
Laphrium,  Amaliamy  Aphaminm,  qaomm  bini  tradnntar  binis 
titolis.  Et  nt  himc  nsum  etiam  latins  patuisse  reapse  ueri 
simile  est,  ita  ntramqae  menses  distingnendi  rationem  eodem 
tempore  fnisse  in  nsn  comprobant  titnli  W.  et  F.:  50.  122. 
105.  90.  81,  qui  omnes  exhibent  menses  ex  nnmeris  designatos 
qnosqne  neri  est  simile  cadere  in  annos  a.  Chr.  181. 174.  173. 
172.  169;  et  titoli  312.  368.  412,  qni  praeferont  propria  men- 
sinm  nomina  et  nidentnr  cadere  in  annos  178  et  177;  quos 
annos  aceuratius  definire  conatus  snm  ex  Delphorum  archon- 
tnm  tabnlis,  qaas  instituit  A.  Mommsen  Philolog.  a.  24  p.  1  sqq. 

Contra  nnins  calendarii  proprium  fuisse  hune  usum  dupli- 
cem  negat  Latischewius  (p.  118),  ita,  ut  ad  Phocensium  calen- 
darium  commune  morem  menses  ex  numeris  designandi  perti- 
nere  doceat,  ad  Lilaeensium  autem  fastos  eos  ^)  reuocet  titulos, 
qui  propria  mensium  nomina  praebent,  quoniam  ei,  qui  bis 
titulis  seruos  manumisisse  traduntur,  erant  Lilaenses.  Sed  huic 
Latischewii  sententiae  haec  obstant.  Primum  sunt  tituli,  ubi 
quamquam  ei,  qui  seruos  quosdam  manumiserunt,  erant  Lilae- 
enses,  tamen  menses  ex  numeris  designentur:  W.  et  F.  35.  50. 
53.  81  sq.  90.  128.  222.  Deinde  nullum  aliud  singularis  Lilae- 
ensium calendarii  deprehenditur  uestigium  neque  in  cetero- 

• 
glexit;  contra  hoc  quidem  loco  iniaria  fastis  Phocicis  'Tethroniom',  qnod 
nomen  ipse  nooauit,  inseruit,  inductus,  ut  tiidetar,  falsa  titoli  allcoias  inter- 
pretatione;  cf.  Latisch.  p.  115  ann.,  qui  putat  eom  tit.  312  male  usum  esse. 
1)  W.  et  F.  63. 212;  quem  mensem  BuelliuB  attribuit  Gharadraeorom 
fastis.  2)  W.etF.  312. 368.  Aphamiom  Ruellias  falso  insemit  Aeto- 
lomm  fastis.         3)  W.etF.  63.  212.  312.  368.  412. 

23* 


Digitized  by  VjOOQiC 


356 


Ernestos  Bischoff 


mm  Ol  qnantum  scimns,  oppidonim  Phocicoram  calendariis 
inerant  propria  mensixun  nomina,  id  qnod  statim  apparebit. 
Deniqne  tit.  W.  et  F.  368  nerba:  ^dg  Otaxetg  ayovri  ^g)afxlov^ 
euincere  mihi  uidentur  ad  Phocensium  fastos  commones  nt  hoc 
nomen,  ita  cetera  propria  mensinm  nomina  spectare;  c£.  E.Ciir- 
tium  Götting.  Nachr.  1864  p.l74. 

At  praeter  illos  titalos,  quorum  menses  propter  praescrip- 
tnm  Phocensium  magistratom  foisse  patamus  Phocensium  fasto- 
rum  communium,  exstant  tituli,  qui  quoniam  praebent  archontes 
singularum  ciuitatum,  exhibere  uidentur  singularum  ciultatum 
menses. 

Sed  uidentur  tantum.  Singula  oppida,  quibus  proprii  men- 
ses quos  adscripsimus  foisse  uidentur,  sunt  haec: 

Ambryssus ;  devtegog     est  Delphorum  Dadaphorius  W.  et  F. 

274.  437 ;   Hauss.  Bull.  V  p.  397  sqq. 

no.  46. 
oyöoog        est  Delphorum  Heracleus  W.  et  F.  429. 
devTsgog     est  Delphorum  Dadaphorius  Hauss. 

no.  47. 
eß]öofiog     C.  L  1725. 
öwdixarog  C.  I.  1732^ 
TiTaQTog     Lebas.  993 ;  Bull.  V  p.  447. 
TQirog         Eph.  A.  III,  783  sq. ;  cf.  Lebas.  823  sq. 


Gharadra; 
Daulis; 


Stiris ; 
Tithora; 


Elatea; 


Tiragtog 
TtifiTtTog 
ivöixccTog 
öwdixazog 


786 
783 
785 
783 


825. 
823. 
826. 
823. 


est  Boeotorum  Alalcomenius  G.  1. 1569. 


TCQOTOg 

Apparet  morem  menses  ex  numeris  designandi  foisse  com- 
munem  herum  oppidorum  et  Phocensium  £ftstis;   contra  ne 


1)  Ex  diuersa  fastomm  Ddphicoram  ratione  LatischewiuB  (p.  127) 
Don  debnit  colügere  etiam  ceteras  Phocensium  ciuitates  suis  ipsanmi  fastis 
U80S  esse.  Scimos  enim  Delphos  osos  esse  com  proprüa  fastis  tum  snis 
ipsorom  legibus  et  institatis;  cf.  SchOmaimi  Griech.  Alterth.  n,  77  et  Her- 
manni  Griech.  Antiquit  1, 12, 15. 


Digitized  by  VjOOQIC 


De  fastis  Graeconun  antiqoioribciB.  867 

nnnm  quidem  tenemus  proprioram  mensium  nominam  exem- 
plnm. 

Porro  nidemns  Delphomm  Heraemn  fdisse  primum  ^)  men- 
sem  et  apnd  Phocenses  et  apad  Ambryssenses,  Gharadraeos, 
DanlioSy  nt  concladere  liceat,  ab  eodem  cardine  etiam  cete- 
ramm  PhocenBinm  ciaitatmn  annos  incepisse  et  idem  anni 
initinm  onmium  Phocensium  fnisse  commune.  Qaae  cmn  ita 
sinty  singulas  qtias  attalimng  cinitates  qnamquam  habnerant 
Buos  magistratns,  tamen  non  propriis,  sed  Phocensium  fastis 
communibus  esse  usas  elucet;  quin  etiam  propria  illa  mensium 
nomina  quae  attribuimus  Phocensium  fastis  communibus  unius 
esse  indieia  Phocensium  calendarii,  quod  prius  fuerat  in  usu 
quam  menses  ex  numeris  designarentur  2)  ueri  simile  est. 

Ab  illo  autem  qui  uidetur  constans  fnisse  consensu  men- 
sium Phocicorum  et  Delphicorum  abhorret  comparatio  primi 
Elatensium  mensis  et  Boeotorum  Alalcomenii,  qnoniam  Alal- 
comenius  respondere  solitus  est  Atheniensium  Maemacterioni  ^), 
primus  autem  Phocensium  mensis  consentiebat  cum  Delphorum 
Heraeo  i.  e.  cum  Atheniensium  Pyanopsione.  Quam  dissensio- 
nem  ex  intercalandi  uarietate  explicandam  esse  consentiunt 
uiri  docti  uelut  Boeckhius  ad  C.  1. 1569;  Lipsius  Studd.  philol. 
Lips.  u.  ni  p.  21 3 sq.;  Latisch.  p.  51 ;  et  ipse  ex  hac  mensium 
discrepantia  p.  346  coUegi  Phocenses  —  et  fortasse  Delphos, 
siquidem  probatur  Hommseni  sententia^)  de  utrorumque  in 
intercalandis  mensibus  consensu,  cui  nihil  obstare  confiteor  — 
intercalasse  priore  quam  Boeotos  anno. 

1)  Etiam  Achaeos  pro  primo  mense  haboisse  Delpborom  Heraeom 
docet  tit.  W.  et  F.  109 ;  unde  patet  neram  esse  Nissen!  de  anni  Achaeomm 
initio  sententiam  (kritische  Unters,  üb.  die  QueUen  d.  IV.  et  Y.  Dekade  d. 
LiyittS  p.  137);  cf.  A.Mominsen  Philolog.  24,17. 

2)  Latischewiom  (p.  11)  secntas  a  Mommseno  (Delphik.  pp.  67.  79  sq. 
263, 1)  ita  dissentio ,  nt  arbitrer  recentioribus  demum  temporibus  menses 
ex  namens  designatos  esse ;  quoniam  huius  nsas  testimonia  non  ante  aite- 
rum,  quantom  scio;  a.  Chr,  saecolom  inneniontur;  cf.  Lebas.-Foucart  ad 
tit.  12 ;  boi.  diss.  cap.  in.  A,  4  a. 

3)  Plut.  Arist.  21 ;  cf.  bui.  diss.  p.  343sq. 

4)  Delphik.  p.  122. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


Delphis: 

apudLocros: 

BovxoTtog 

1, 

Boa»6oQ 

2.       •  . 

'Hqalog 

3. 

J<f8aq)6qiog 

4.  TiraQTog  *) 

IIoiTQOTClOg 

5.  Jiovvaiog  '^) 

IIOLtQOTtLOg  I. 

"iJivdv^) 

!dnaXiog 

e.ScTos*) 

358  Einestiu  Bischoff 

3,  De  Locrarum  qui  dicuntur  Ozolarum  fasHs. 
a)  De  Locrorum  fastis  commanibus. 

Delphis :  apud  Liocros : 

Bvatog  7.  .  ^) 

Ö    f^  Is  oydoog^) 

l  '  JlovtqoTtio^'^] 
^EvdvanoLTQOTt.  9.  Iloxiog  ^) 

^iXalog  11. 

^'jteXXalog  1 2.  ^JmdinLaxof;  ^  ^) 
Apud  Locros  inaenimus  enndem  quem  apud  Phocenses  ob- 
seruauimus  duplicem  menses  distinguendi  usum  et  eodem  fere 
tempore  eum  ualuisse  apparet  ex  titulis  W.  et  F.  354  et  363, 
quorum  altero  Pocius,  altero  mensis  octauus  exhibetur,  quam- 
quam  utrique  inscriptioni  eidem  et  Locrorum  et  Delphomm 
magistratus  praescripti  sunt  Quem  duplicem  usum  simüiter 
atque  eandem  Phocensium  consuetudinem  Latischewius  ita  ei- 
plicare  studet  (p.  117  sqq.),  ut  ea  quae  attulimus  propria  men- 
sium  nomina  Physcensium  fieustis  esse  uindicanda  censeat  Qna^ 
tarnen  sententia  meo  quidem  iudicio  stare  non  potest  Qq^d^* 
quam  enim  ii  qui  titt.  W.  et  F.  186  et  354  seruos  manumittiml, 
sunt  PhyscenseSy  tamen  illam  Latischewii  legem  non  probo 
nisus  titulo  W,  et  F,  405  i^),  ubi  qui  manumisit  is  quidem  e^ 
homo  Amphissensis,  sed  Locrorum  tamen  affertur  mensis,  non 
Amphissensium;   similiter  titt  W.  et  F.  236  et  363  Tritenses 

1)  W.  et  F.  236.  432.  2)  Ib.  186.  3)  Ib.  243;  Ruelliafl  p.S27 

censet  Dinonem  esse  alteram  Aetolorom  Dii  formam.         4)  W.  et  F.  213. 

5)  Septimum  locnm  E.  Gortiiu  Göttiog.  Nachr.  1864  p.  176  ^AfOff^ 
Hermaeo  mensi,  non  adscripto  fönte,  unde  eam  hausit;  cf.  Latisch.  p-l^' 

6)  W.  et  F.  363.  7)  Hauss.  no.  39.  8)  W.  et  F.  354. 
9)  Ib.  177.          10)  Ib.  405.          11)  Ib.  289. 

12)  Quem  titulum  Latischewius  p.  114  sqq.  plane  negleadt  Scire  ttd- 
lern,  quam  patriam  uir  ille  doctus  assignaret  Agyeo  mensi,  qni  hnic  tftaio 
debetur;  ne  Physcensibus  attribuatur  impedit,  quod  is  quem  teoet  locus 
apud  Physcenses  Hychaeo  est  occupatos. 


Digitized  by  VjOOQIC 


De  fastis  Graeoomm  antiquioribos.  859 

habent  non  Tritensium,  sed  Locrorum  menses.  Cetemm  non 
constantem  fhisBe  hnnc  conexum,  quem  inter  mensis  et  eiu8 
qni  manumisit  patriam  intercessisse  putauit,  Latischewins  ipse 
sensiBse  nidetar;  reuocat  enim  Locrorum  Dinonem  ad  patriam 
mag^tratas  qni  dicitar  eponymi,  quem  hominem  Physcensem 
foisse  conicity  ita,  nt  etiam  Dinonem  attriboatPhyscensinm  faBtis. 

Deinde  ne  nnos  quidem  mensis  ex  Ulis  quos^)  Latische- 
wins Physcensibns  adscripsit,  traditur  fnisse  Physcensis.  Lnmo 
uero  nnsqnam  alibi  redire  eos  qnos  Physcenses  fnisse  scimns 
infra  pätebit 

Deniqne  ea  qnae  titt  W.  et  F.  186.  243.  354.  405  prae- 
scripta  snnt  nerba  * aywvo&eriovrog  twv  ^okqwv^,  ^iv  öl  Ao- 
XQoig  aywvod^€Tiovtog\  ^ßovlaQx^ovrog  tov  ^oxqixov  riksog  .  ! 
ad  omnes  Locros  spectare  apparet  neqne  nllo  modo  fieri  po- 
test  —  id  qnod  Latischewins  nult  — ,  nt  haec  permisceantnr 
cnm  illis  qnae  ad  singnlas  Locrorum  cinitates  pertinent,  quo- 
niam  inter  ntmmqne  praescriptionum  genus  fit  oppositio  nelnt 
titt.  W.  et  F.  177.  432.  289.  243.  Qnibus  de  cansis  nego  fieri 
possCy  nt  illa  propria  mensium  nomina  titt  W.  et  F.  186.  243. 
354.  405  Locrorum  fiastis  communibus  abrogentur;  quamqnam 
quomodo  iUnd  qnod  inter  Locros  commune  fnisse  nidimus 
calendarinm  cum  singulamm  Locrorum  cinitatum  fastis  con- 
sociari  possit,  non  perspicio. 

Ad  hanc  quam  modo  adumbranimus  difßcnltatem  altera 
accedit  de  Dinonis  sede  dubitatio ;  qni  mensis  Delphomm  Poe- 
tropio  priori  respondisse  tit.  W.  et  F.  243  traditur;  exspecta- 
mus  antem  cum  hoc  mense  consensisse  Dionysium,  qni  in  tit. 
W.  et  F.  186  cnm  Poetropio  coninngatur.  Nihilominns  nt  quae- 
stio  de  Dinonis  loco  soluatnr,  de  diuersis  intercalandi  cyclis 
potest  ita  cogitari,  nt  Dinonem  aut  Dionysium  communi  loco 
motum  esse  putemus;  quas  tamen  in  intercalandi  rationes 
propter  tantam  de  bis  rebus  testimoniorum  pennriam  non  po- 
test accuratius  inquiri.  Cetemm  similes  de  Laphriaei  sede 
dubitationes  eodem  excitari  qui  hnnc  Dinonem  continet  titulo 


1)  Dinonem,  Dionysium,  Poetropium,  Pocinm. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


360  EmestoB  Bischoff 

in  condendis  fastis  Aetolicis  panlo  infra  uidebimüs.  Ad  quas 
toUendas  dinersae  cum  non  suppeditent  intercalandi  rationes, 
in  hoc  titolo  adhibendo  summa  opus  esse  uidetnr  cantione. 

b)  PhyBcenBinm  et  Tolophoniorum  fastis. 
apudLocros:    a)  Physci:  apudLocros:    a)  Physci 


ß)  Tolophone: 

ß)  Tolophone 

1. 

. 

7. 

• 

2. 

a 

8. 

• 

3. 

• 

9. 

• 

4. 

a)   ^QOTVOQ^) 

10. 

a)'Yxalogi) 

5. 

, 

11. 

, 

6.  .  12.  ß)  !d7teXlalog^) 

Physcenses  et  Tolophonios  et  ceteras  Locrorum  ciuitates  ha- 
buisse  idem  anni  initium,  quod  in  Locrorum  £astis  communibus 
in  usu  fuisse  uidimus,  cum  Latischewio  (pp.  54.  121)  conicio. 
Pro  tradito  Hychaei  nomine  ideo  "^Ylalog  scribit  Latischewius 
(p.  126),  quod  nullum  exstat  Graecorum  uerbum  a  litteris  YX 
incipiens;  et  illud  quod  restituit  mensis  nomen  interpretari 
conatur  his  Stephani  Byz.  s.u.  vXri'  uerbis:  'YAij'  eOTi  xal 
TtoXig  uloTCQCJv  T(3v  ^O^oixSv  ^g  ro  id-viMov  vXaiog]  ita,  ut  de 
huius  oppidi  nomine  ApoUinis  cognomen  quoddam  ^YXaiog^ 
originem  duxisse  fingat,  de  quo  illud  quod  proposuit  mensis 
nomen  repetendum  esse  censet.  Quae  coniectura  quamuis  sit 
per  se  facilis,  tamen  uix  potest  probari,  quod  de  illo  ApoUinis 
cognomine  plane  nihil  constat  Alteram  autem  quam  pro  tra- 
dito Hychaeo  proposuit  scripturam  ^) ,  parnm  probabilem  esse 
Latischewius  ipse  sensit.  Equidem  traditum  Hychaei  nomen 
mutare  eo  minus  audeo,  quo  plura  Locrorum  mensium  nomina 
singularem  prae  se  ferunt  indolem  et  naturam  uelut  Koovrwg, 


1)  W.  et  F.  432.         2)  Ib.  177.         3)  Ib.  289. 

4)  Ut  in  oniuersam  talexn  originem  comprobet,  affert  Latischewias 
ApoUinis  cognomina  haec:  jix^itpio^^  Faifyid'tcs^  r^vvew^  Kw^tos,  alia. 

5)  7A(uo0. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  ÜMtiB  Graecoram  antiqaioribüs. 


861 


riyavrios  ") 


lin8XlaXo9^*) 


Jtiovwnoi^ 


c)  De  AmphisBensium,  Ghaliensium,  Tritensiam,  Oeantben- 
Biam,  Antlcyrensiam  fastis. 

Delphis :  a)  Amphisaae :        ß)  Ohalei :       y)  Tritaeae :  9)  Oeantheae :  a)  Anücyrae : 

JBovxariOC  X.ldyf^aaxvtov^)  KagaiOQ^^) 

JBoa&oos  2.  .  .  .  .  • 

'Jl^aioß  3.  .  KoovTMS") 

JIoiT^mos  b.  Ilavayv^tas^ 
JIow(f6ntO£  I.         JJavayvqioi^) 

lAfiaiio^  ^,  rvyavxu>i^) 

JivfftoQ  7,  .  -rivx««>ß**) 

*.EvSv<r7toir(f6n.  9,  IloiT^nios'^)  .  ... 

'Jl^axlaXo^         10.  Il6xu>£^)  .  ... 

lAnaXXaTos         12,  UAvaftog^^      UnaX^Tos^*) 

Ad  Locrorum  fastorum  commoniam  exemplmn  hanim  Lo- 
cronun  ciuitatnm  annos  a  Delphornm  Bncatio  incipientes  facio 
(cf.  supra  b),  Bergkii  sententiam  de  Amphissensium  anni  initio 
(p.  59)  correctunis. 

a)  C.  L  1607  memoriam  'Alqaawdv'  Wescheri  et  Fou- 
carti  titolis,  qnomm  congensn  Lfiyqaarvdv  comprobatary  refelli 
E.  Cnrtiiis  (GOtt.  Nachr.  1864  p.  177)  et  Latischewins  (p.  122) 
recte  iadicaaeniiit;  qnarnqnam  Airastyonis,  de  qua  Hermannos 
(p.  44)  et  Bergkins  cogitauenmt  significatio  propter  Hesychii 
nerba  ^alqaa%al  rivhg  aQxov^eg^  eo  commendari  uidetur,  qaod 
Amphissensiam  primnm  hone  mensem  faisse  aliqua  cum  pro- 
babilitate  statoimiis.  lam  memorabilü)  est  duplex  illa  sedes 
Amphissensinm  Poebropii  cum  Delphornm  Theoxenio  et  En- 
dyspoetropio  comparati;  quam  duplicem  respoDsionem  ex  uitio 


1)  W.etF.247Bq.  !^/^«<rr.  ib.  92. 428 ;  Wy^ffT.215;  'Ay^^rvatüv  2bQ. 

2)  HauBS.  BuU.  V  p.  397  aqq.  no.  40.  3)  W.  et  F.  163. 209;  HauBS. 
no.  15.  41  Bq.       4)  W.  et  F.  164.       5)  Ib.  426.       6)  Ib.  360.        7)  Ib.  224. 

8)  G.  1. 1707.  9)  W.  et  F.  19. 257.  10)  Lebas.  959 ;  a  Buellio  omis- 
BOB.  11)  G.  1. 1607.  12)  W.  et  F.  69;  cf.  HansB.  no.  45.  13)  HaasB. 
no.  43.  14)  Ib.  no.  44.  15)  Lebas.  960;  a  Buellio  omiBBos.  16)  W. 
et  F.  262.  17)  Ib.  148.  18)  Tritensium  faBtis  Buellios  p.  827  nCBCio 
quo  iure  inseniit  Aratyam.       19)  Ib.  243.       20)  Ib.  442. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


862  Ernestoi  Bischoff 

nescio  cuius  ducendam  esse  inconsiderate  iudicat  Mommsenus 
Delphik.  p.  8, 1.  Neque  aero  placet  Latischewii  opinio,  qni 
p.  120  hanc  discrepantiam  ita  expUcare  stadet,  at  singulos 
Amphissensium  et  Locroram  menses  respondisse  stataat  bino- 
ram  Delphorum  mensinm  posteriori  et  priori  parti,  quam  sen- 
tentiam  pagnare  contra  Graecomm  consnetadinem  menses  a 
nouilunio  incipiendi  p.  329, 2  exposnimos.  Immo  nero  hanc  dis- 
crepantiam intercalandi  uarietatis  uestigiom  esse  arbitror;  coi 
discrimini  indicio  esse  possont  etiam  Ghaliensimn  Apellaens 
et  Apollinis  qni  dicitnr  mensis,  qaomm  ille  cmn  Delphorum 
Apellaeo,  hie  com  eorondem  Ilaeo  comparator,  siqnidem  sn- 
mere  licet  ad  enndem  mensem  spectare  utramque  notionem; 
cf.  Latisch.  p.  120  et  hni.  diss.  p.  351, 4.  Contra  cetera  exempla 
qnae  ad  confirmandam  sententiam  de  dinersis  mensinm  Del- 
phicorum  et  Locricomm  initiis  congessit  Latischewins  prorsus 
esse  procnl  habenda  censeo  haec: 
I.  Locromm  Pocins     est  Delphonim  Endyspoetropins 

Amphissensinm       »  »  »  Heraclens; 

n.  Tritensinm        Gigantins    „  „  Poetropins 

Amphissensinm       »  »  »  Amalins; 

ni.  Locromm         Dionysins    n  »  Poetropins 

Anticyrensinm         »  »  »  Amalins; 

qnoniam  incantins  indicare  nidetnr,  si  qnis  in  tanta  ^)  qnantam 
inter  singnlamm  Locromm  cinitatnm  üastos  intercedere  nide- 
mns  discrepantia,  tamen  apnd  omnes  has  cinitates  homonymos 
menses  sibi  respondisse  snmit  Porro  pro  tradita  leetione 
AMAN  qnamqnam  dnplici  titnlo  mnnita  Latischewins  (p.  124) 
propter  obscuram  hnins  nominis  significationem  scripsit  AAISIN, 
qnod  nomen  sicnt  Cretensinm  Haliaenm  ad  Solis  cnltnm  spec- 
tare arbitratnr.  Neqne  nero  cnr  contra  dnplicis  titnli  memo- 
riam  Latischewio  adstipnlemnr,  satis  cansae  esse  nidetnr,  prae- 
sertim  cnm  id  qnod  nir  ille  doctns  restitnit  nomen  non  ita 


1)  Praeter  nomimun  diuersitatem  conferas  Oeanthensiaiii  ApeUaemii, 
qoi  est  Delphorum  Poetropins  et  Chaliensiom  Apellaeam,  qni  est  Ddpho- 
rum  Apellaeus. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fastis  Graecomm  antiquioribas. 


tatnm  sit;  qua  de  re  traditam  Bcriptoram  qnamnis  obscoram 
sernandam  esse  censeo;  cf.  p.  332. 

Atqae  hac  data  occasione  monere  liceat  Dinonis  et  Amonis 
nominnm  posteriorem  syllabam  esse  acaendam,  id  qnod  eoincit 
analogia  ceteromm  qnae  in  'wv'  exeont  mensiam  nominnm. 

ß)  Indicium  de  Ghaliensinm  Garei  loco  pendet  ab  illa 
qnam  p.  361  exposuimns  sententia  de  Amphissensium  Aira- 
stjronis  forma,  qnocnm  mense  Garens  coninngitnr  tit  G.  1. 1607; 
atqne  nt  Ghaliensinm  Apellaenm  comparemns  enm  Delphomm 
Apellaeo  non  cum  Amalio,  id  qnod  Gnrtins  et  Bnellins  £acinnt| 
snadet  Ghaliensinm  Apollinis  qni  dicitnr  mensis  enm  Delpho- 
mm Ilaeo  collatns  et  Tolophoniornm  Apellaens  enm  Loeromm 
mense  dnodecimo  i.  e.  Delphomm  Apellaeo  aeqnatns.  De  Gha- 
liensinm deniqne  Apellaei  sede  inde  monetnr  dnbitatio,  qnod 
is  Delphomm  mensis,  qnocnm  confertnr,  enannit  praeter  pri- 
mam  A  litteram. 

4.  Aeiolorum,  CalUpolitarum,  Naupaetiorum  fasti. 


Delphis: 

a)  apndAetoIos: 

Delphis: 

a)  apudAetolos: 
ß)  CaUipoU: 
y)  Naupacti: 

Boa&oos 

1.   n^OKWcXtOi  ^) 

eeoSdvios 

7.  'E^fl€UO£^) 

'H^Tos 

2.  Ud'avdios*) 

^EvBvanoix^ofcio^ 

8.  Jtovv<rios^)ß)y) 

Jqda^Qtos 

3.  Bavxari09^) 

'H^axXatos 

9.  läyvsioe^^) 

IIotr^Tttos 

4.  Jlas*) 

'iXalos 

10.  'l7l7fod^6fUOS^^)ß) 

ÜOlT^OTttOS  I. 

Aafqitäoi  *) 

l47teXkaXos 

11. 

lifi^lufü 

5.  Evd^am^) 

Bovxarios 

12.  ndvaftos^*) 

Bvcioe 

6.  'O/wlmias'^l 

1)  W.  et  F.  179. 198. 316. 323;  Hauss.  BuU.  V  p.  397  sqq.  no.  26. 

2)  W.  et  F.  318. 337. 376. 403. 417 ;  Hauss.  no.  16.  3)  W.  et  F.  130. 
321.  4)  W.  et  F.  124.  145.  188.  199.  252.  304  (Jälaß).  319  sq.  324.  333. 
385  sq.  408.;  Hauss.  no.  15. 17. 23. 27  sqq.  31. 36.  5)  W.  et  F.  243.  6)  Ib. 
285  sq.  329.  339.  362.  372.  407.  409;  Hauss.  no.  24. 30.  7)  W.  et  F.  189. 
330. 345  sq.  384. 404.       8)  Ib.  80. 190. 377  sq.  388. 394. 422 ;  Hauss.  no.  18  sq. 

9)  W.  et  F.  204.  287;  Hauss.  no.  20. 32;  apud  Gallipolitas  W.  et  F. 
100;  apud  Naupactios  C.  1. 1756.  10)  W.  et  F.  64  (Uyvaos).  178.  294. 
310. 313. 325. 328. 371. 379 ;  Hauss.  np.  21.  25.  11)  W.  et  F.  322.  380. 382. 
393. 411 ;  apud  Gallipolitas  Rang.  918  -»  Lebas.  908a.  12)  W.  et  F.  74sq. 
91.  191.  223.  284.  335 sq.  359.  410.  416;  Hauss.  no.  22. 33 sq.;  C.  1.1702. 


Digitized  by  VjOOQiC 


864  Ernestas  Bischoff 

Aetolornm  annnm  facit  gamma  cmn  probabilitate  A.Homm- 
sen  a  Procyclio  incipientem.  Idem  nir  doctus  propter  constan- 
tem  quam  uidemns  Delphornm  et  Aetoloram  mensiam  reBpon- 
sionem  ntrosque  eodem  usos  esse  intercalandi  cyclo  DelphiL 
p.  122  optimo  iure  docet  Sed  tamen  una  quam  plane  praeter- 
misit  restat  difficnltas.  Quid  enim  fäciamns  Laphriaeo  mense, 
qui  cnm  Delphormn  Poetropio  priore  coniungitar,  qnarnquam 
exspectamus  cum  eo  consensisse  Aetolornm  Dium,  quippe  quem 
respondisse  Delphornm  Poetropio  doceant  niginti  titoli?  Qni- 
bns  ex  angnstiis  qua  nia  effhgiamos,  non  uideo  (cf.  p.  359  sq.), 
qnoniam  consensu  oeteromm  titnloram  de  intercalandi  narie- 
täte  cogitare  uetamur.  Latischewii  antem  sententia  (pp.  37. 41) 
certo  caret  fondamento,  qni  eiasdem  fdisse  mensis  ntromque 
nomen  arbitratnr,  ita,  ut  Hacedonum  Dius  in  Aetolornm  calen- 
darinm  irrepsisse  et  genoinus  Laphriaens  paulatim  obsolenisse 
pntandns  sit.  Nam  ne  nnam  quidem  eiusmodi  dnplicis  um 
nestigiom  traditor  memoriae;  neqne  usqoam  alibi  Macedonom 
mensiam  transitus  in  calendaria  Graecorom  gennina  certis  com- 
probator  testimoniis.  Nam  illam  sententiam  de  Thessaloram 
et  Halensinm  Panamo  et  Hadromio  Latischewins  sno  Marte 
temptauit  (cf.  hni.  diss.  p.  332)  et  de  Macedonibos  Perrbae- 
boram  Dinm  esse  repetitom  mera  einsdem  uiri  docti  est  cod- 
iectura^).  Cetemm  si  qnando  Macedonom  fasti  saperaneront 
calendaria  Graecomm  gennina^  certe  nondum  potest  cogitari 
de  principatu  Macedonum  mensimn  altero  ^)  a.  Chr.  saeculo,  quo 
exarati  snnt  titnli  qni  continent  Aetolornm  et  Perrhaebomm 
Dinm;  tradnntnr^)  enim  menses  Graecomm  antiqnitos  propra 

1)  Ut  Bit  DiuB  repetendus  de  Macedonum  fastis,  sed  unde  diaersam 
hanc  Aetolornm  et  Macedonum  Dii  sedem  ezplicemus  dubium  est  Bespondet 
enim  Macedonum  Dius  Atheniensium  Pyanopsioni,  Aetolorum  Dios  Athe- 
niensium  Posideoni;  cf.  Ideleri  Handb.  d.  Chronol.  I  p.  396 ;  Herrn,  p.  101  sq. 

2)  Cf.  A.Momm8en  Philolog.  XXIV  p.  15;  Wachsmuth.  Mus.  Bhen. 
XVin  (1863)  p.  540  sq. 

3)  Cf.  U&r^.  X  (1881)  p.  406  sq.,  ubi  exstat  titulus,  qui  Boeotorom 
Bucatium  continet  quemque  in  alteruQi  uel  tertium  p.  Chr.  saecnlom  ced- 
disse  Cumanudes  docet;  Act.  Inst.  Arch.YI  (1881)  p.  40  sqq.;  cf.  hui  diss. 
cap  IV.B,lcetf;  Bull.V  (1881)  p.  70 sqq.;  Lat.  pp.  74.  149,42. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fastis  Graecorum  antiqmoribas.  365 

etiam  primi  et  alterins  p.  Chr.  saecnli  titnlis.  Deniqne  Bnel- 
lius  p.  827  Hilde  hanserit  Bominm  mensem,  quem  qnamqnam 
dnbitans  undeeimo  loco  insernit,  plane  ignoro. 

5,  De  Daridis  fastis. 

Delphis:       a)  Erinei:  Delphis:  a)  Erinei: 

ß)  Boeii):  ß)  Boei: 

Boad'oog     a)  !4QxoOTaaiog  *)  Geo^yi^og  a)  AcKpqiog  ^) 

'Hgalog  ^EvövanoiTQOTtiog  ß)  Iloxiog  *) 

J<jeöaq>6Qiog  ^HqcmXelog 

IIoiTQOTtLog  'iXalog 

IdfxaXiog  IdnekXalog 

Biatog  Bovxariog  a)  Bovndriog  ^) 

a)  Erinensium  annum  ab  Archostasio'  mense  ineepisse  conicio 
Cum  Latischewio  (p.  127),  quamqnam  non  tarn  confidenter  pro- 
fero  hanc  sententiam,  quia  nnlla  commendatur  re  nisi  Archo- 
stasii  nominis  etymologia  per  se  non  ita  certa.  Neque  enim 
ad  hanc  Archostasii  etymologiam  comprobandam  mnltnm  ualet 
exemplam  Cretnm  Metarchii^),  quem  mensem  nir  ille  doctns 
in  comparationem  adhibet;  praesertim  cnm  nnm  hoc  qnidem 
mense  magistratus  initi  sint  nesciamns.  Cetenun  nnllnm  con- 
spicitur  fastornm  Erinensimn  et  Aetolomm  similitndinis  nesti- 
gium,  nnde  utrosqne  idem  habnisse  anni  initinm  conclndi  possit 
Sed  cnm  alind  snbsidinm  constitnendo  Erinensinm  anni  initio 
Sit  nnllnm,  assentier  qnamnis  dnbitans  Latischewio.    Deniqne 


1)  'Boiov^  scribitur  a  Stephane  Byz.  (ed.  Meineke  p.  172)  ab  aliis; 
cf.  Barsian.  Geogr.  y.  Griechen!.  I  p.  155;  titulos  autem,  quem  edidit  Rhan- 
gabis  no. 945 ,  praebet  */f  8i  Boom,  quam  discrepantiam  iam  Rhangabis 
adnotauit.  2)  W.  et  F.  365.  3)  Ib.  54 ;  Rang.  931 »  Lebas.  920. 

4)  Rang.  945.  5)  Hauss.  BuU.  V  p.  397  sqq.  no.  48. 

6)  Ylde  Ideleri  Handb.  d.  Chronol.  1, 426;  Hermann,  p.  98 ;  conferatur 
nunc  Dittenbergeri  de  Archostasii  significatione  sententia;  qoi  Syllog.  in- 
Bcriptt.  Graec.  no.  294  ann.  5  censet  mensem  Archostasium  esse  *eam  sine 
dubio  quo  magistratuum  comitia  (a(>xaiQtciai)  haberi  solent'.  Quae  etymo- 
logia si  nera  dt,  Archostasius  non  tam  pro  primo  anni  mense  quam  inter 
Ultimos  Sit  habendus;  cf.  hui.  diss.  cap.  III.  A,  3  e. 


Digitized  by  VjOOQiC 


866 


Ernestat  Bischoff 


Hermaimi  sententia,  qui  pntat  Laphrium  esse  Aetolonim  xnen- 
gern,  non  iam  defenditnr.  Apnd  Phocenses  enim,  non  apud 
Aetolos  innenimus  Laphriam.  Bnellii  antem  coniectma  p.  827 
arbitrantis  Erinenses  eosdem  habnisse  fastos  ac  Phocenses, 
param  neri  uidetur  similis,  cum  nnlla  in  re  posita  sit  nisi  in 
Laphrii  nomine  et  sede. 

6,  Acamanum 

restat  nnns  mensis 
KovQOTQojtog  tit.  Cnmanudis  U^v.  I  (1872)  p.  253 sq.;  c£ 
Lebas-Foncart  p.  144  no.  194*,  Caner.^  no.  240 ; 
quo  titnlo  nisus  Cumanudes  C.  1. 1793*  lec- 
tionem  Kovqotvoq  correxit;  quam  conieetnrsun 
probanenmt  Caner  (no.241),  Baellias  (p.  832), 
Latischewins  (p.  19). 

Praeterea  exstat  mensis  cuiasdam  fragmentnm  tit  Lebas.  1041 

fÄi]vdg  JBo  . . . . ;  fortasse  Bo[vxcirlov. 


Caput  III. 
De  fastis  Doricis. 

A.   Cinitates  Peloponnesiacae  cum  coloniis. 

i.  De  Lacedaemaniorum  y  Heracleensiwn^  Theraeorum^ 
Cnidiorum  fastis, 

d)  Cnidi : 


Athenis : 

MaifJLOMxriquov 

Jloaatdecjy 

raftrjXtiür 

^EhtftißoXttov 


a)Laoedaemone>):  b)Heraoleae:    o)Therae 
1.  VAnaXlaXo^^ 

2. 


3. 
4. 

7.  JTj^aarwff') 

8.  0XiaaMS*) 
^/ExaTO/ißsve^) 


'Exarofißaieov  10.  ^H^atrios^) 
MsrayeiTviivv  11,  Ka^eTos"^) 
Baijd^Ofucov        12. 


üarafioe  •) 


1)— 15)  Vide  p.  367. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fastis  Graecorum  antiquioriboB.  367 

a)  Lacedaemonionim  ephoros  iniisse  magistratas  anniqae 
initinm  intercessisse  inter  Elaphebolionem  exeuntem  et  hiemem 
aduenientem  apparet  e  Thncydidis  1.  V  c.  19  et  36.  Sed  ntmm 
eomm  annns  habnerit  initium  a  solstitio  aestino  an  ab  aeqni- 
noctio  aatnmnali,  res  est  contronersa;  cf.  Bmckii  Beligion  d. 
Hellenen  ü,  47,  Boeckhii  Zur  Oesch.  d.  Mondcyclen  p.  87, 
Ungeri  'att.  Ealend/  (Sitzangsber.  d.  bayr.  Akad.  ph.-ph.  Cl. 
1875  n)  p.62ann.;  'Zeitrechn.  d.  Thuc'  (ib.  1875  I)  p.59sq. 
ann.  Ab  Atheniensinm  antem  Pyanopsione  i.  e.  ab  aequinoctlo 
antamnaliO  Lacedaemoniomm  annum  incepisse  neri  est  si- 
millimnm. 

Scimus  enim  Camemn  mensem  nt  apad  Lacedaemonios, 
ita  apud  omnes  fere  Dores  fuisse  in  nsn  et  eam  qnidem,  nbi- 

1)  Aafp^iO£  menBis,  qui  ezstat  in  Gytheatarum  titnlo  a  Newtone  CXLIU 
edito,  in  Lacedaemonionim  fastis,  qaibus  eum  inseri  Newton  uult,  uix 
habet  locmn.  Occupatus  enim  est  tertius  quem  Laphrius,  ubicumque  in- 
nenitor,  obünet  post  bnunam  locus  (cf.  supra  cap.  n,  2  et  5).  Gytheatanxm 
igitur  mensis  ille  fuis9e  uidetor  uel  Eleutherolaconum  qui  dicuntor,  quo- 
Tum  temporibus  decretum  titolo  Uli  inscriptnm  esse  Newton  iudicauit.  — 
Aphrii  formam  per  Duchesnii  errorem  e  Laphrio  esse  ortam  Newtonis  at 
minime  probanda  est  sententia.  Aphrii  enim  nomen  non  nno  Duchesnii 
comprobator  titolo,  sed  tribus  üssiogii  iuscriptionibos,  quae  et  a  Bergade 
et  a  Duchesnio  itenun  sunt  descriptae  (cf.  hui.  diss.  pp.  319. 334). 

2)  Thuc. y,  19.  3)  Thuc. lY,  118  sq.;  cf.  Boeckhii  Zar  Gesch.  d. 
Mondcyclen  p.  86  sqq.         4)  Steph.  Byz.  s.  u.  0Xi6v^\  Hes.  s.  u.  0Xvriiftos. 

5)  Hesych.  s.u.  6)  Hesych.  s.  u.  7)  Thuc.  V,  54,2;  cf.  Plut 
Nie.  28  et  ünger.  Phüolog.  u.  XXXm  p.  231.  8)  C.  I.  5774  sq.  tab.  1, 2 
et  95.  9)  Ib.  n.  101.  10)  C.  I.  2448.  IV,  1.  VEI,  19.  11)  Ib.  H,  8. 
ni,  4.  12)  Ib.  n,  32.  IV,  26.  13)  C.  I.  H  p.  1086  no.  2465  f.  14)  New- 
ton, Halicamassus,  Gnidus  and  Branchidae  p.758  no.  44.  15)  Lebas- 
Waddington  no.  79;  cf.  G.  1. 3052. 

1)  Latischewius  quod  p.  52  sqq.  eos,  qui  Atheniensium  Pyanopsio- 
nem  pro  primo  mense  habuissent,  annum  non  ab  aequinoctio  autumnali 
(i.e.  anno  a.Chr. 381. 27/28 Sept.;  cf.  Boeckhii  Sonnenkreise  p. 388),  sed 
ab  occasu  uergiliarum  matutino  (i.  e.  eodem  anno  13/14  nou.;  cf.  Boeckh. 
1. 1.)  incepisse  docet,  me  non  habet  assentientem.  Est  enim  ueri  similli- 
mum  annum  non  ab  ipso  cardinis  die  incepisse,  sed  a  prozimo  eum  in- 
sequente  nouilunio,  ita,  ut  primus  mensis  anni  ab  aequinoctio  autumnali 
indpientis  responderet  Pyanopsioni,  primus  autem  anni  a  matutino  uer- 
giliarum occasu  incipientis  Maemacterioni. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


868  fimestoB  BiBchoff 

cnmqne  faerit,  in  idem  anni  tempns  incidisse  et  Atheniensinm 
Metagitnioni  respondisse  consentiimt  niri  docti  0  Thucydidis  ^ 
1.  V  c.  54  nerbifl  ^KoQveiog   d^  r}v  fiTjv  Uqoiiqvia  ^(o^uvai* 
nisi.    lam  eis,  qni  hanc  sententiam  probant,  colligendniii  est 
omnes  qni  Oamea  celebrarent  Dores  enndem  haboisse  inter- 
calandi  cyclnm.    Cam  autem  constet  Bhodios  pro  interealari 
mense  habaisse  Panamnm  alteram,  quem  mensem  etiam  Lace* 
daemoniornm  foisse  docent  Heracleensimii  fiasti,  conclndo ')  ut 
a  Bhodiis,  ita  a  Lacedaemoniis  et  ceteris  Doribns  pro  inter- 
ealari mense  habitnm  esse  Panammn  altemm.    Sed  tabolae 
Heracleenses,  qoae  dicontnr,  non  solnm  fidsse  Panamnm  tra- 
dnnt  Heraeleensinm  mensem,  sed  etiam  snadent,  nt  eam  coUo- 
cemos  iis  temporibns,  nbi  frnmentnm  et  matumm  et  tritom 
erat^);  ita,  nt  Hermanne  assentiar,  qni  p.  124  ei  assignat  locnm 
Cameo  proximnm.   Qnodsi  Panamnm  altemm  a  Lacedaemoniis 
esse  habitnm  pro  interealari  mense  enmqne  stetisse  statim  post 
Gamenm  et  respondisse  Atheniensinm  Bo^dromioni  sumimns, 
sextnm  ant  dnodecimnm  Lacedaemoniomm  mensem  fnisse  Pa- 
namnm seqnitnr,  qnoniam  Oraeci  interealares  menses  mensi 
sexto  ant  dnodeeimo  addere  solebant     Dnodecimnm  autem 
fnisse  enm  mensem  intellegitnr  ex  Thncydidis  locis  snpra  lan- 
datis.    Qnoenm  optime  consentit  dnomm  titulomm  memoria, 
qnomm  altere  (G.  I.  5475)  Oelensinm  Gamens  fnisse  traditnr 
posterioris  semestris,  altero  (G.  I.  5491)  Agrigentinomm  Car- 
nens  adscribitnr  sexto  bimestri. 

Gnm  antem  non  solnm  Lacedaemoniomm,  Oelensinm, 
Agrigentinomm,  Bhodiomm,  sed  etiam  Gretnm  annnm  ince- 
pisse  nideamns  ab  aeqninoctio  antnmnali,  conclndere  nelim 
inter  Dores  commnnia  fnisse  nt  intercalandi  cyclnm,  ita  anni 

1)  Grote,  Gesch.  Griechenlands  V  p.  258,55;  ünger,  PhBolog.  Lc; 
Latisch.  p.  145.         2)  Cf.  Fausan.  m,  5, 8  p.  216  Bekk. 

'  3)  Bis  qnidem  causis  adducor  ad  altemm  mensem  Panamom  inter- 
calandom;  contra  certa  desidero  de  hac  re  testimonia;  qnae  tarnen  ezstare 
Schmittius  auctor  dissertationis  Lipsiensis  a.  1882  'qoaestiones  chrono- 
logicae  ad  Thucydidem  pertinentes'  p.  48  sibi  finzit. 

4)  G.  1.5774  I  u.  100 sqq.;  Hermann,  p. 73sq.;  cf.  hai.dis8.  p.348. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fastis  Graecoram  antiqaioribns.  369 

initium,  praesertim  cnm  plurimi  fasti  Dorici  hanc  anni  car- 
dinem  admittant  neqne  ulli  obstent  nisi  Corcyraei  et  Tanro- 
menitani,  quos  etiam  aliis  rebus  a  ceterorum  Donun  calen- 
dariis  discrepant.  —  Qnibus  de  causis  omniam  Dornm  qnoad 
fieri  potest  fastoff  ineipientes  fociemns  ab  aeqninoctio  aatnmnali, 

Porro  facile  potest  consociari  nostra  de  Lacedaemonio- 
rnm  anni  initio  sententia  cum  Plutarchi  loco  (Agidis  clSsqqOy 
quem  Latischewins  primns,  quantam  scio,  adhibuit  ad  statuen- 
dum  Lacedaemoniornm  anni  initinm.  Ibi  enim  scriptor  narrat 
eodem  tempore  autnmnäli  Agesilanm  et  contra  intercalandi 
cyclnm  anno  addidisse  mensem  intercalarem  et  contra  leges 
id  studuisse,  ut  itemm  ephoms  crearetnr.  Verumtamen  minime 
perspicio,  quo  iure  Latischewins  Cameo  assignanerit  duodeoi- 
mnm  locum,  Panamo  primam.  Cui  sententiae  primum  obstat 
ceteromm  fastorum  Doricornm  similitndo;  tum  displicet,  quod 
nir  ille  doctos  ad  Dodwelli  ^  sententiam  recurrens  sibi  snmit 
Lacedaemonios  intercalare  solitos  esse  altenim  Camenm;  ueri 
enim  uidetur  dissimile  hnnc  mensem,  quem  Dores  habebant 
pro  sacro,  dnplicatnm  ac  profanatnm  esse. 

lam  Phliasii,  Hecatombei,  Herasii  ordinem  probo  enm, 
quem  Latischewins  (p.  133  sqq.)  proposuit;  qui  cum  Ungero^) 
consentit  de  coUocando  Herasio^);  ita  autem  dissentit  ab  eo- 
dem uiro  docto,  ut  Hecatombei  et  Phliasii  ordinem  quem  ille 
probauerat  inuertat^  eo  potissimum  usus  argumento,  quod  Hya- 
cinthia,  quae  mense  Hecatombeo  celebrata  esse  accepimus^), 
sibi  persuasit  Scirophorione  acta  esse,  non  Thargelione,  id 
quod  Ungerus  demonstrasse  sibi  uisus  est.    Sed  hanc  de  Hya- 

1)  Cf.  üngeri  'Zeitr.  d.  Thuc'  p.  59ann.  Sitzungsber.  d.  Münchn.  Ak. 
18751;  Dodwellius  ad  alteram  mensem  Garneum  intercalandum  confugit, 
Tbuc.  (Vi  76)  locom  explicans,  nbi  legimas  statim  post  Garnea  hiemem 
accidisse.  Attamen  haec  quam  proposaimus  intercalandi  ratio  optime  qaa- 
drat  ad  illom  locum  interpretandum,  siqaidem  licet  cum  Ungero  (cf.  1.  c.) 
Btatuere  singolos  iUius  anni  menses  uno  loco  propterea  processisse,  quod 
priore  anno  mensis  intercalaris  erat  interpositus.  Neque  enim  stataendom 
est  anni  et  hiemis  initia  co&sensisse. 

2)  Philolog.  u.  XXXVU  (1877)  p.  18.  3)  Cf.  Droysenum  Hermae 
u.  XIV  (1879)  p.  1  sqq.  4)  Hesych.  s.  u.  "Exaroftßevs. 

Leipsiger  Studien.  YIL  24 


Digitized  by  VjOOQ iC 


370  ErnestuB  Biscboff 

cmthioram  tempore  qaaestionem  traetare  longom  est,  prae- 
sertim  com  Latischewius  demonstrauerit  inter  eos  locos,  qnos 
Ungerns  attnlerat  ad  snam  gententiam  finnandam,  esse  nnllum, 
qui  saae  ipsias  sententiae  obstaret.  Contra  ad  comprobandam 
illam  Hecatombei  sedem  affero  duo  argnmenta%liimde  repetita. 

Primnm  enim  apparet  ex  Voemelii  dissertatione  'de  quo 
anni  tempore  in  Attica  anfia^ovrog  %ov  gItov  dicatar'  apnd 
Athenienses  eom  quo  'ol  zfig  yrjg  xaQTtol  anfiaCovaiv^  mensem 
fuisse  Thargelionem ;  cui  respondisse  ueri  est  simile  Lacedae- 
moniorum  Phliasium,  quo  frages  maturaisse  Stephanus  Byz. 
s.  u.  testatur  bis  quidem  uerbis:  Hv  (p  tovg  v^g  yfjg  xaQrtovg 
axfÄaKsiv  aviLißißrjxe\  Tum  Theraeorum  titulus  0.  I.  11  p.l086 
no.  2465  f,  ubi  Artemisio  et  Hyacinthio  mensibns  primitiae 
qaaedam  illo  ut  nidetur  aliae,  hoc  hordei  et  tritici  modii  qoi- 
dam  imperantur,  Phliasium  Hyacinthio  nt  anteponamns  snadet; 
nnde  siquidem  Hecatombenm  respondisse  Hyacinthio  0  poni- 
mus,  Phliasium  praeeessisse  Hecatombeo  fit  condnsio. 

b)  Latischewius  cum  Heracleensium  menses  ad  condendos 
Lacedaemoniorum  fastos  non  adhiberet,  factam  est,  ut  Lace- 
daemoniorum  mensibus  Rhodiornm  adderet  Thesmophorinm 
pro  Apellaeoy  quem  eis  adscribendum  esse  censemus.  Sed 
tamen  ante  omnia  ad  conficiendos  Lacedaemoniorum  fastos  ad- 
hibendos  esse  Heracleensium  menses  persuasum  habeo,  quia 
a  Tarentinis,  Lacedaemoniorum  colonis,  eos  duxisse  originem 
scimus.  Namque  Apellaeum  aut  Panamum  repetere  a  Thari- 
nis,  qui  simul  cum  Tarentinis  coloniam  deduxerunt  Heracleam, 
Apellaei  terminatione  et  Panami  tempestate,  in  quam  enm  in- 
cidisse  uidimus,  uetamur.  Apud  lones  enim,  qui  erant  Thnrini, 
Apellaeonis  usurpatur  forma  et  Panamus  respondet  Athenien- 
sium  Scirophorioni. 

Heracleensium  porro  Apellaeus  —  siquidem  Lacedaemo- 
nios,  Heracleenses ,  Theraeos,  Cnidios  idem  habuisse  anni 
initium  sumere  licet,  id  quod  hoc  loco  in  uniuersum  moneo  — 
inter  primos  menses  uel  pro  primo  habendus  uidetar  esse. 


1)  Cf.  Herrn.  p.79sq. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  faatis  Graecornm  antiquioribuB.  871 

Nam  aliqnam  probabilitatis  speciem  habet  agros  esse  locatos 
iis  ipsis  temporibus,  ubi  ama  cessarent  et  adesset  sementis 
faciendae  opportnnitas;  quam  tempestatem  incepisse  a  aergi- 
liarum  oceasn  matutino  i.  e.  ab  altero  fere  Heracleensium  mense 
discimus  ex  Hesiodi  opp.  et  dd.  u.  383  sq. ;  cf.  Ideleri  Handb. 
d.  Chrono!.  I  p.  242 1).  Quo  conexu  inter  Apellaenm  et  anni 
tempora  statuto  utraque  pars  prioris  tabulae  Heracleensis  car 
eodem  confecta  sit  Apellaeo  mense  apparet.  Maxime  enim 
erat  haec  anni  tempestas  locandis  agris  idonea. 

e)  Diosthynm,  Eleusininm,  Delphinium  menses  in  nniuer- 
Bum  quidem  eo  sese  excepisse  qnem  cum  Boeckhio,  Hermanne 
(p.  117 sq.),  Latischewio  (p.  175 sqq.)  dedimns  ordine  apparet 
ex  G.  I.  2448  argnmento;  sed  aliam  post  alinm  stetisse  Lati- 
schewii  probabilis  est  coniectura.  Ut  enim  Delphinium  statim^ 
post  Eleusinium  stetisse  putemus,  sententiarum  conexus  G.  I. 
2448,  n  suadet;  cf.  Bergk.  p.  12  et  hui.  cap.  B,  la;  continuus 
autem  commendatar  Diosthyi  et  Eleusinii  successus  uerbis  eins- 
dem  tituli  IV,  21  ^ano  tov  tvqcltov  7tk€l/iif.iaTog\  quippe  quae 
cum  acumine  quodam  dicta  esse  uideantur  et  illos  sacrificio- 
rum  dies  testamento  praestitutos  obseruari  non  potnisse  pro- 
dant  nisi  summa  adhibita  festinatione.  Ad  quam  sententiam 
confirmandam  accedit,  quod  primus  consanguineorum  conuen- 
tus,  qui  quae  opus  essent  ante  omnia  constitueret  conuocatus 
est  eodem  Diosthyo,  quo  'lex  sodalium  eins  qui  instituitur  thiasi 
siue  coUegii'  est  facta;  cf.  tit.  IV,  1  et  VIII,  18 sq.  Ad  certnm 
autem  anni  tempus  hi  menses  referri  possunt,  siquidem  ^toa- 
^og  apud  Eleos  pro  tradito  'Qwavd^iag'  a  Boeckhio  recte 
est  restitutus  (cf.  hui.  diss.  p.  347).  Geterum  ad  comprobanda 
haec  Eleusinii  et  Delphinii  loca  nouum  Latischewius  sibi  com- 
parauit  (p.  177)  argumentum  Oluntiorum  fastis  in  comparatio- 
nem  adhibitis,  ubi  uterque  sibi  proximus  deprehenditur  (cf. 
cap.  m.  B,  3  c),  quamquam  sexto  et  septimo  demum  anni  loco. 

d)  Badromio  mensi  alterum  apud  Goos  ceterosque  Dores 
anni  locum  attribuit  Latischewius  p.  168,  Atheniensium  Mae- 

1)  Eundem  anni  locum  occupasse  uidetur  Oluntiorum  Apellaeus; 

cf.  hol.  cap.  B,  3  c. 

24* 


Digitized  by  VjOOQ iC 


S72 


ErnestoB  Bischoff 


macterioni  enm  reBpondisse  ratns.  Equidem  deesse  confiteor 
certa  de  Badromii  loco  testimonia.  Si  aatem  eosdem  foisse 
Lacedaemoniomm,  Heracleensinm ,  Theraeomm,  CnidioTnm 
fastos  probabitur,  ut  secunduB  qui  onus  restat  anni  locus  as- 
signetur  Badromio  facile  poterit  fieri. 

Denique  in  dao  semestria  Cnidioram  annum  esse  diuisum 
ex  C.  I.  tit.  2654  discimus. 

2.   De  Corinihiorum ,  Corq/raeorum,  Syracusanorum,  Tayrameni- 
tarum  fastis. 


Athenis:          a)Cormthi: 

b)Corc7rae:  c)S7TacaBi8 

:   d)Taaromenii: 

JJvavoyfKov          1. 

.                  . 

10.  MLoQ]^) 

, 

ll.'^sroJUfi^fOS«) 

Jlocaidsiov            3. 

12.  JvcadexaToios') 

jrafiijXiav             4. 

11.  Maxav8v€^) 

UlA^^ialos*) 

^  4vd'BaitiQi(ov      5. 

X2.  EvxXsiOS^) 

2.  Jtovvctos*) 

^EXafTißoXiciv      6. 

\,j4^BfliTtOi^ 

3. 

Mawix^wv           7. 

4. 

SaQyrihoiv           8. 

5. 

2xi^o<pOQi(av        9. 

ß.l4neXXaJos a  ^^) 

^Enaxofißawv    10. 

7.7]Tö^«>s") 

MerayeiTvuov    1 1 . 

Ka^Bios*) 

8.  Ka^alos  ") 

BariBqofutov       1 2.  Ilara/ioe  ^ 

1 

9. 

Incertae  sed 

[S: 

*Fv8^BvG^) 

ßvxXaws ")      ♦ 

a)  De  Gorinthioram  anni  initio  quamqaam  nihil  constat, 
tarnen  nolla  impedimar  re,  qaominns  idem  arbitremur  apnd 
eos  atque  apad  Lacedaemonios  nalnisse  anni  principinm;  et 


1)  Ps.-Dem.  de  cor.  157.  2)  C.  I.  1845  uu.  Isq.  488qq.  57. 59.  62. 
98 sqq.;  cf.  Kirchneri  de  Andocidea  quae  fertor  tertia  oratiooe.  dissert. 
inaug.  Berol.  1861  p.  9  et  Goetz.  Act.  boc.  philol.  Ritsch.  II  p.  342. 

3)  Vischeri  Kl. Sehr.  U  p.  13 sqq.;  Newton,  no.  CLXVI.  4)  Phit. 
Nie.  28 ;  cf.  hui.  diss.  p.  366»  8.  5)  Wachsm.  Mus.  Bhen.  XXIY  p.  452  sqq. 
col.  ü,  1 ;  yia[^ofiiav]  Camarda;  JaX[iav]  D.  Comparetti  N.  Jahrbb.  f.  class. 
Phflolog.  IC  1869  p.  305  sqq. ;  cf.  C.  I.  5640  IH,  2, 3  AAAIOY.  6)  C.  I.  5640 
m,  2, 13 ;  Wachsm.  II,  18.  7)  Ib.  H,  33.  8)  C.  I.  5640  1, 1, 1.  9)  Ib. 
1, 2»  1.  10)  Ib.  m,  1, 1  et  9  (SsvTBQos).  11)  Wachsm.  1. 1.  1, 8;  Toff^Jov 
Camarda,  D.  Comparetti;  cf.  TODNIOY  C.  I,  l.L  11,1,20;  7«Y>loY  ib.UI, 
1, 17.       12)  Ib.  m,  1, 26;  Wachsm.  1, 23.        13)  C.  L  1.  c.  IV,  2, 9. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  fastis  Graecoram  antiquioribus.  373 

p.  368  sq.  Atqne  iit*iieiiiam  ad  Gorinthioram  Panamnm,  etsi 
certum  est  ^)  illam  qna  is  continetor  mensis  epistnlam  non  esse 
genuinam,  tarnen  eins  de  Panami  tempore  memoria  non  ab- 
horret  ab  historiae  fide,  qaoniam  Panamum  apnd  onmes,  qnan- 
tnm  sciOy  Dores  respondisse  uidimus  (p.  368)  Atheniensium 
Bo^'dromioni.  Hermannus  autem  eum  Panamum,  qni  schol.  ad 
Find.  Nem.  p.  426  ed.  Boeckh.  traditur,  esse  Corinthium  ratos 
me  non  habet  assentientem.  Macedonicnm  ^)  enim  mensem  a 
Bcholiasta  esse  dictum  malto  neri  similius  est,  praesertim  cmn 
niromm  doctorom  de  Nemeorom  tempore  sententiae  ^)  non  tam 
cum  ea  cuius  erat  apud  Dores  Panamus  tempestate,  quam  cum 
Macedonum  Panamo  Atheniensium  Scirophorioni  respondente  ^} 
possint  consociari.  Difficultates  ^)  autem  quae  remanent  tollere 
mea  nunc  non  interest. 

b)  Deinde  Corcyraeorum  Artemitium,  Machaneum,  Eu- 
cleum  hoc  quidem  ordine  sese  excepisse  et  illum  fuisse  primum, 
hos  autem  undecimum  et  duodecimum  anni  menses  Corsinus 
demonstrauit  (fast.  att.  U  p.  415  sqq.)  et  probauit  Hermanne. 
Porro  ad  Lacedaemoniorum  Artemisii  exemplum  hos  menses 
referendos  esse  ad  certum  anni  tempus  cum  eodem  Hermanne 
censeo;  quamquam  de  anni  initio  illarum  gentium  fasti  ualde 
inter  se  dissentiunt.  Contra  Tauromenitarum  fasti  ad  Corcy- 
raeorum äut  aliorum  populorum  fastos  condendos  nihil  fere 
ualent,  quoniam  singularis  fuisse  uidetur  eorum  natura  ac  ne 
Eucleus  quidem  occupare  potest  apud  Tauromenitas  eandem 
sedem,  quam  apud  Corcyraeos  eum  habuisse  accepimus. 

Quo  autem  loco  Psydreus  mensis  steterit,  prorsus  nesci- 
mus.  Ac  ne  Vischeri  quidem  sententia,  qui  eum  cum  Argi- 
uorum  et  Boeotorum  Hermaeo  i.  e.  cum  Atheniensium  Oame- 

1)  Gf.  Droyseni  HeUeni8m.P,2,346. 

2)  Cf.  Bchol.  ad  Find.  Olymp.  YII,  147;  Gorpiaeum,  qui  ibi  legitur,  esse 
mensem  Macedonicom,  non  Rhodium  primus  uidit  Boeckhius  C.  I.  II  p.  392«. 
Tum  Droysenus  (Hermae  uol.  XIY  p.  7  sq.)  contra  üngemm  (Philolog.  noL 
XXXiy,  61)  disserens  hunc  mensem  denuo  abrogauit  Rhodiis. 

3)  Cf.  Unger.,  Philolog.  XXXIY  p.  50  sqq. ;  Droysen.  Hermae  1.  c. 

4)  Cf.  Ideleri  Handb.  d.  Chronol.  1, 396 ;  Herm.  p.  101  sq. 

5)  Cf.  ünger.  Philolog.  u.  XXXIV  pp.  52. 64  et  Droysen.  1.  c. 


Digitized  by  VjOOQiC 


374  Ernestus  Bischoff 

Hone  comparandum  proposuit,  probata  Roschero  ^  certis  nititar 
testimoniis  neque  cum  eo  quem  probauimus  mensium  ordine 
potest  conciliari. 

d)  lam  Tauromenitarum  mensium  ordinem  probo  eom, 
quem  Wachsmuthius  (altera  tabula)  et  Comparetti  instituenmt 
Priori  Wachsmuthii  tabulae  hanc  mensium  seriem  praeferen- 
dam  esse  censeo,  quod  Apellaeus,  cum  duplicatus  sit,  sextum 
sibi  postulat  anni  locum ;  cf.  p.  368. 

AAAIOY  denique  uocabulum  in  C.  1. 5640  m,  2, 3  et  Aa 
apud  Wachsmuthium  11, 1  legi  —  ita,  ut  Dalii  nomen  £acili 
coniectura  reponatur  —  contra  Latischewium  est  monendum; 
qui  (p.  155,  51)  Dalium  a  Tauromenitarum  £ästis  remotnm  esse 
idcirco  sibi  finxit,  quod  AAAIOY  uocabulum  C.  I.  5640  n,  1, 18 
traditum  in  XAAKOY  esse  mutandum  Franzius  concesserat 

3.   De  Megarensium,  Calchedoniorum ,  Byzantinorum ,  Chersonesitarum, 
Astypalaeensium  fastis. 

Athenis :     a)  Megaris :  b)  Galcbedone :     d)  Byzantii :       e)  Astypalaeae : 
c)  Chersoneai : 
Ilvavorfufav  .  .  MaXoy>60tos^) 

MaifKucrrjQicov         .  b)  Maxavevs  *)       Maxaveve ') 

noae^Batov         T^iros^)    h)  neraveirvioe*) 
rafirjXiatv  c)  Jtot'vfftos^)        Jtovvffioe^)       7  ^tjvaioßaxxtos  ^^) 

^ElafTjßoiuiov 


AvxsiOi  *) 


MowtxMov 

*Exaro/ißai,<av 
MexaytiTVicov 
Botj8^fuoiv     Ildv[afiOS]  ^) 

1)  'Hermes  der  Windgott'  p.  48.  2)  Lebas.-Foucart.  no.  12  =  Rang. 
704.  3)  Ib.  no.  17.  4)  Ä.  A.  Kovfiavovdtjs ,  "Ad^.Ta  (1878)  p.  207 
00.  2;  cf.  Dittenberger.  Hermae  u.  XYI  (1^81)  p.  164 sqq.;  Sylloge  inscripU. 
Graec.no.  369;  Lausch,  p.  194  sq.  5)  C.  1.3794;  Gumanades  1.1.  u.  20; 
apud  Cbersonesitas  P.  Foucart.  BuU.Y  (1881)  p.  71  sqq.  6)  Maleforos 
est  September:  Papiae  schol.;  cf.  Bröcker.  Philolog.  u.  II  1847  p.  246 sqq.; 
C.  F.  Herrn.  Philolog.  1.  c.  p.  262 sq. ;  Lat.  p.  130  sq.  7)  Machamus  est  De- 
cember,  Bröcker.  p.  259;  Herrn,  p.  263.  8)  Papiae  schoL  I.e.  9)  Eidios 
glossar.  Portense;  cf.  Herrn.,  Monatsk.  p.  89;  Philolog.  l.L  p.  267;  'ma- 
nuscrr.  fortasse  Eiclios'  Lat.  p.  129, 4.  10)  Artemeisios  Papiae  seh. 

11)  latheos  Papiae  seh.       12)  Agrantus,  Papiae  seh.       13)  0.1.2483 sq.; 
cf.  Boeckh.  ad  h.  t.       14)  ^r.  j4.  KovfiavovSrjs  Bull.  VIU  (18S4)  p.  22  sqq.  B. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  fastis  Graecorom  antiqmoribus.  875 

Unde  hornm  fastornm  anni  eeperint  initia  nescimus ;  tarnen 
propter  cansas  p.  36S  sq.  expositas  eo  indinat  sententia ,  nt 
etiam  harnin  ciaitatnm  annos  inciplamus  ab  Athemensinm 
Pyanopsione.  Cui  sententiae  ne  Byzantinomm  qaidem  fasti 
obstant,  qoos  ab  Artemisio  i.  e.  ab  Atheniensiam  Elaphebolione 
incepisse  Latischewins  propter  fastorum  Corcyraeorum  simili- 
tndinem  snmit.  Neque  enim  de  artiore  utrorumque  fastoram 
affinitate  mihi  est  exploratnm. 

b)  Enm  Petagitnii,  Dionysii,  Machanei  ordinem  quem 
Dittenberger  institnit  ita  innertendum  esse  cum  Latischewio 
censeo,  nt  Petagitnio  et  Dionysio  anteponatur  Machaneus. 
Cuins  inaersionis  cardo  in  explicanda  ^Tco^odog'  notione  nerti- 
tur;  quod  uerbum  Dittenberger  idem  ualere  atque  reditum*), 
Latischewins  autem  idem  atque  aditum  i.  e.  supplicationem 
uel  pompaq}^)  opinatur.  Quam  interpretationem  sententiarum 
conexu  commendatam  idcirco  eensemus  praeferendam  esse, 
quod  uerba  ^Tcod^odog^  (u.  27)  et  'avd&eaig'  (u.  22)  sibi  oppo- 
nuntur  et  ut  ^no&odog^  statim  post  uenditum  sacerdotium  ac- 
cidisse  uidetur,  ita  ^ava&eaig'  instituta  est  post  totnm  pretium 
solutum,  cuius  altera  pars  erat  soluenda  Petagitnio,  altera  Dio- 
nysio mense.  Per  complures  enim  menses  illud  sacerdotium 
fnisse  uacuum  propter  tituli  uersus  23  sq.,  unde  cottidie  fuisse 
apparet  omandum  sacerdoti  templum,  parum  est  ueri  simile. 
Accedit  ad  hunc  Calchedoniorum  mensium  ordinem  confirman- 
dum  Byzantinorum  fastorum  similitudo,  qua  haec  commendatur 
mensium  series.  Geterum  eorundem  exemplo  assignatur  Cal- 
chedoniorum mensibus  certa  anni  tempestas. 

d)  Omnes  Byzantinorum  menses  eo  quo  Papiae  scholiis 
traduntur  ordine  affero,  ita  tamen,  ut  singulos  Byzantinorum 
menses  cum  eis  comparem  Atheniensium  mensibus,  quos  sci- 
mus  desiisse  singulis  mensibus  iulianls  a  Papia  in  compara- 
tionem  adhibitis.  Quam  legem  a  Latischewio  (p.  133)  obser- 
uatam  fulciri  uideo  Artemisio,  Hyacinthio,  Eucleo  mensibus, 

1)  *Neqaedum  se  das  interpretationis  paenitere'  Dittenberger  8yll.  in- 
scriptt.  Graec.  p.  534, 18  profitetur.  2)  Gf.  Aristoph.  Nub.  308;  Pac. 

396 ;  Xenoph.  Exp.  Gyn  VI,  1,11;  saepius. 


•876  Ernestus  Biscboff 

qaorum  sedes  Lacedaemonioram  et  Corcyraeorum  constitnimtar 
exemplis.  Qnamqoam  igitnr  Papias  in  institaendis  fastiB  sais 
leges  qaasdam  aidetnr  secatns  esse,  tarnen  magnam  in  bis 
Bcholiis  adhibendam  esse  cantionem  docet  Garinas  mensis  cmn 
Nonembri  iuliano  i.  e.  com  Atheniensinm  Pyanopsione  com- 
paratns;  in  Carino  enim  Carnei  nomen  latere  Latischewins 
negare  non  debnit  (p.  145),  praesertim  com  ipse  dnbitet  ad 
comprobandnm  Carinum  adhibere  Pansaniae  locam  (L,  44, 2) 
niris  doctis  iam  pridem  dabiam,  ubi  Apollini  inditar  cognomen 
Carino.  Onm  autem  Cameum  contra  onmium  (cf.  p.  367  sq.) 
fere  Domm  consensum  a  Papia  cum  Pyanopsione  coUatam  esse 
nideamus,  de  eis  mensibns,  qui  non  ferunt  tam  manifestam  certi 
temporis  notam,  Papiae  eo  minor  habenda  erit  fides;  nisi  forte 
eins  memoria  certis  qnibasdam  comprobatnr  testimoniis  aliimde 
repetitis.  Quodsi  quis  Carnenm  enmque  nndecimg  loco  —  ot 
semetur  illa  de  hoc  mense  lex  —  Byzantinomm  fastis  inserere 
nnlt,  ei  Malophorins^)  est  monendas  eo  quem  Papias  prae- 
scripsit  loco  et  collocandus  prima,  ut  uidetur,  anni  sede,  qnae 
ab  eo  qui  uiris  doctis  placuit  Malophorii  sensu  ^)  non  plane 
abhorret. 

Qui  denique  mensis  octauo  steterit  Byzantinomm  anni  loco 
nescimus  neque  satis  commendantur  Dalius  aut  Hermaens,  qao- 
rum alterum  inserendum  Latiscbewius  p.  154  proposuit.  Her- 
maens nuUam  fere  habet  probabilitatem ;  Dalius  autem,  quam* 
quam  apud  Bhodios  et  Coos  inuenitur  s),  fastis  Byzantinis  nix 
potest  attribui,  quoniam  parum  similitudinis  inter  utrosqne 
fastos  intercedit;  ceterum  ne  Tauromenitarum  quidem  Dalii 
quam  p.  372  statuimus  sedes  Latischewii  fiauet  sententiae. 

e)  Iam  uero  Astypalaeensium  Artamitio  tertiam  quam  apud 


1)  De  hac  Carnei  et  Malophorii  inuersione  cogitaoit  etlam  Latische- 
wius  (p.  146). 

2)  ^MaXofoQos^  esse  Cereri  mala  praebenti  cognomen  consentiont  uiri 
docti:  nelut  Herm.  Philolog.  11,262 sq.;  Preller,  Griech.  Mythol.  1,633,2; 
R.  Meister,  Griech.  Dial.  1, 222;  Lausch,  p.  1308q.;  alii.  --  De  tempore  quo 
mala  maturescunt  cf.  Ungerum,  Philolog.  XXXIII  p.  232. 

3)  £t  ibi  quidem  Thargelioni  roBpondisse  uidetur;  cf.  hni.  cap.B,l. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fastis  Graecomm  antiquioribas.  377 

ceteros  Dores  occnpat  post  brnmam  sedem  attribuo,  etsi  cum 
Amorginorum  Anthesterione,  quem  homonymo  Atheniensiam 
mensi  respondisse  ueri  est  simile,  Gamanndis  titnlo  compa- 
ratnr.  Neque  enim  satis  causae  esse  uidetur,  car  uulgarem 
quem  innenimus  Anthesterionis  et  Artamitii  ordinem  pertnrbe- 
muS)  praesertim  cum  haec  quam  tenemus  discrepantia  diaersis 
Astypalaeensium  et  Amorginorum  intercalaiidi  rationibus  facile 
potuit  effici.  Deinde  lobachchium  meusem  proximo  ante  Arta- 
mitium  stetisse  loco  ex  tituli  argumento  apparet.  Astypalaeen- 
ses  enim  pecuniam  aliquam  certam  Amorginis  ea  quidem  con- 
dicione  minore  quam  solebant  faenore  dant  mutuam,  ut  proximi 
anni  lobachchio  mense  debitum  soluatur.  Si  illo  quidem  mense 
non  reddatur  pecunia,  grandius  praestituitur  faenus  a  proximi 
anni  Artamitio  soluendum  ^).  Ita  cum  res  se  habeant,  quis  est 
qui  ullum  inter  lobachchium  et  Artamitium  interfnisse  mensem 
statuat?  Contra  de  Euc[arp]i,  quem  restituit  Cumanudes,  forma 
et  sede  dubito.  Quin  etiam  quoniam  unde  uir  ille  doctus  hoc 
supplementum  petiuerit  nescio  et  nomen  illud  omni,  quantum 
scio,  exemplo  caret,  Euclei  nomen  malim  restituere,  qui  mensis 
apud  Byzantinos,  Corcyraeos,  Tauromenitas  inuenitur.  Sed 
etiam  Eucleus  restitutus  habet  difficultatem.  Hie  enim  mensis, 
cuius  nomen  primo  Gumanudis  tituli  uersu  euanuit,  eodem  quo 
Eucleus  apud  Byzantinos  et  Gorcyraeos  stetisse  uidetur  loco 
non  potest  coUocari.  Nam  inter  illnm  et  lobachchium,  quem 
altero  post  brumam  loco  coUocandum  proposuimus,  Astypa- 
laeensium anni  cardinem  intercessisse  ex  titulo  apparet ;  apud 
Amorginos  autem  etiam  Anthesterione  cum  Astypalaeensium 
Artamitio  coUato  idem  erat  in  officio  magistratus,  quem  illi 


1)  Gomanadis  tituli  aersuB  6—8,  in  quibas  hunc  quem  adombraui 
senBun  inesse  puto,  a  Ricardo  Meistero  monitas  ita  sumo  esse  restituen- 
dos :  iap  Si  ftr^  anoBrnüiv  ji^xeaivels  ifi  fiijrl  ^loßaxx^tp  lf[rovs  rov]  (Goma- 
nudes  scripsit  8[te])  fisxa  Xa^lyivrj  Bofno^ov  roxav  ^bqovtcov  (quod  uer- 
bum  B.  Meister  lapidi  incisum  esse  bis  quidem  litteris  fingit:  ^EPONTCÜN, 
ut  deleta  T  littera  facile  exstet  Gumanudis  lectio  4>EPONICON)  ^A^bh^vbI^ 
nivxB  oßolave  ini  fivq  anb  firjvo€  Id^xafAitiov  \  [ini]  (Gumanudes  icai^) 
8afiio^yov  OS  av  fiera  Xa^iyevrjv  dafno^yijt  x.  r.  A. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


878  EmoBtas  Bischoff 

Astypalaeensiam  mensii  cnins  nominis  fragmentam  legitar, 
acUcriptum  aidemas.  Non  priore  igitur  loco  ille  CumaiiadiB 
Eacarpns  stare  potest,  quam  nndecimo  ante  Artamitiain  i.  e. 
quarto  post  brumam  loco.  Contra  apnd  Gorcyraeos  et  Byzan- 
tinos^)  Eucleo  alteram  post  brumam  sedem  magna  cum  pro- 
babilitate  assignasse  mihi  uideor. 

Quin  etiam  locus  illius  Astypalaeensium  mensis  cormpto 
nomine  ita  accuratius  definiendns  esse  uidetur,  ut  is  non  priore 
quam  septima  nee  posteriore  quam  nona  post  brumam  sede 
coUocandus  sit,  siquidem  ut  Dorum,  ita  Astypalaeensium  annum 
a  decimo  et  Amorginorum,  sicut  Atheniensium  a  septimo  post 
brumam  loco  initium  cepisse  sumere  licet  2).  Et  quod  proximi 
anni  ^öafiioQyog^  qui  dicitur  magistratus  nondum  erat  designa- 
tus  Eucleo  mense  (quem  restituere  uelim),  quo  Astypalaeensi- 
bus  de  coUocanda  pecunia  illa  cum  Amorginis  conuenit,  ueri 
est  similius  Astypalaeensium  Eucleum,  quem  fingimus,  Athe- 
niensium Hecatombaeoni  uel  Metagitnioni  quam  BoMromioni 
respondisse.  Hie  autem  Euclei  locus  ualde  abhorret  ab  eo 
loco,  quem  apud  Corcyraeos  et  Byzantinos  homonymo  mensi 
assignandum  esse  putauimus.  Certum  igitur  neque  de  nomine 
neque  de  mensis  illius  sede  fieri  potest  iudicium. 

1)  De  Tauromenitaram  Euclei  sede  aliter  est  iadicandum.  Sed  tarnen 
fasti  Tauromenitani  nullam  habent  comparationem ,  quoniam  singularis 
fuisse  oidetor  eorum  natura;  cf.  p.  373. 

2)  Astypalaeensium  annum  non  ab  Artamitio,  sicut  Corcyraeorum  et 
Amorginorum  annum  non  a  primo  post  brumam  mense,  quo  cardine  com- 
plura  calendaria  lonica  utebantur,  cepisse  initium  ex  titulo  apparet.  Ita- 
que  nobis  optio  datur»  utrum  Amorginorum  annum  incipiamus  a  septimo, 
quo  cardine  Athenienses  utebantur,  an  a  nono  post  brumam  mense,  quem 
posterioribus  quidem  temporibus  complures  lones  habebant  pro  primo. 
lUud  autem  anni  initium  a  solstitio  aestiuo  praeferendum  esse  censeo, 
quod  non  nisi  grauissimis  de  causis  ad  alterum  posteriorum  tempomm 
anni  cardinem  confugere  uelim.  Ceterum  probate  Amorginorum  anni  ab 
Atheniensium  fioedromione  initio  Astypalaeensium  ultimum  mensem  fuisse 
Eucleum  statnere  dubito,  quod  duodedmo  anni  mense  proximi  anni  magi- 
stratum  nondum  esse  designatum  ueri  est  non  simile;  cf.  de  creandomm 
magistratuum  apud  Athenienses  temporibus  Koehlerum  i.  Monatsber.  d. 
Ak.  d.W.  1S66  p.343  et  Schoemanni  Gr.Alterth.  I'  p.4U. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fastis  Graecorum  antiquioribas.  379 

4.   De  Ärgolidis  et  Aeginae  fastis. 
Athenis:  a)Argi:      b)  Troezenae :      c)GaIauriae:      d)  Aeginae: 

Ma^fiattXfiQitov  ,  , 

IloaeiSstffv 

^Av&sütrjQiiov  .  Jsliptvtos^) 

^ElaiprißoXi(6v  .  .  ji^rsfitaioQ  *) 

Mowixiwv  Fa^atorios^) 

'ExarofißaKüv        l^^eJas^) 
Merayeimeov  .  . 

BorjS^Ofi&eov    ... 

a)  Ab  Atheniensium  Pyanopsione  incepisse  Argiuornm 
annum  mera  est  coniectura;  cf.  p.  368  sq.  Contra  Dodwelli 
sententia  qai  (cf.  Herrn,  p.  85)  ab  aeqninoctio  uemo  eum  cepisse 
initium  docet,  etsi  a  Ruellio  (p.  829)  probata,  minime  placet. 
Porro  de  Hermaei  sede  ualde  ambigitnr;  nam  qaamqnam  Pla- 
tarchi  temporibns  qaartum  SLsfid  locnm  tenebat,  tarnen  Boeckhius 
recte  monuit  facile  potnisse  fieri,  ut  simul  cnm  more  menses 
nominibns  designandi  in  obliuionem  ueniret  aütiqnum  anni 
initium.  Nihilominus  acqniescimus  in  Hermanni  sententia,  qui 
Hermaenm  com  Atheniensium  Gamelione  comparauit,  quod^) 
Argiuorum  annus  antiqnitus  uidetur  coeptus  esse  ab  aequi- 
noctio  antumnali  idemque  anni  principium  in  usu  erat  apud 
Achaeos,  a  quibus  illum  morem  menses  ex  numeris  significandi 
repetitum  esse  Latischewius  ^)  p.  143,  28  optimo  iure  statuit. 


1)  Plut.  de  mul.  uirt  c.  4  (Moral,  ed.  Duebner  I  p.  303,  50)  vavfiijvtq 
.  .  rov  vvv  fiiv  rera^ov,  naXai  8i  'E^fialov ;  cf.  Polyaen.  Btrategem.  VIII, 
33;  Boeckh.,  kl.  Schriften  Y  p.  193  sqq. 

2)  Phot.  bibl.  cod.  186  p.  134  Bekker. ;  cf.  A.  Scholl.  N.  Jenaische  All- 
gem.  Literatur-Ztg.  IV  1845  no.  74  p.  294 sqq.;  C.  Fr.  Hermann.  Nachtrag 
z.  d.  Abhandl.  üb.  griech.  Monatsk.  p.  131 ;  Bergk.  p.  9  sq. 

3)  Athenaei  1.  XIV,  44.  4)  Lebas.  nö.l754  u.  9;  cf.  Keil.  Philolog. 
II  Suppl.  (1863)  p.  622  sqq.         5)  Schol.  Pind.  Nem.  V,  81. 

6)  Geterum  cf.  Vischeri  El.  Sehr.  II,  13  sq.  et  Röschen  Hermes  der 
Windgott  p.  48.        7)  Cf.  Dittenbergeri  Syllog.  inscriptt.  Graec.  p.  568,  7. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


380  Emestns  Bischoff 

Qnibüs  de  cansis  ueri  est  simile  Arginomm  menses  occnpasse 
easdem  quas  antea  tenuerant  sedes  etiam  Ulis  qnibus  Acbaeo- 
rnm  fasti  praenalebant  temporibas.  Qnamqaam  deniqne  dies 
canicnlares  0  in  Ameam  incidisse  Bergkio  concedendnm  nide- 
tnr  esse,  tarnen  enm  mensem  ceterorum  Dornm  Cameo  respon- 
disse  parum  neri  simile  est.  Immo  nero  etiam  apnd  Arginos 
Garnenm  nalnisse  eamque  quam  solebat  sedem  tennisse  ad- 
modnm  est  probabile.  Itaqne  Arnenm  comparare  nelim  cum 
Atheniensiam  Hecatombaeone,  qno  matatinnm  Sirii  ortom  ac- 
eidisse  seimas^). 

c)  Artemisinm  esse  nere  Calanreatarum  mensem  primae 
uidit  Ahrens  ^)y  tum  monnit  Keilins  ^)  contra  Hermannnm  Le- 
basii  inscriptionem  aliter  interpretantem. 

d)  Delphinium  mensem  ad  Theraeornm  £astonmi  ana- 
logiam quinto  pono  anni  loco;  ad  cnins  mensis  sedem  sta- 
taendam  scholiastae  ad  Find.  Kem.  V,  81  annotatio  'h  (^  HocDg 
(ptjol  yeyeviia^at  ra  Nifi€a\  ut  est  summa  cum  cautione  pro- 
lata,  ne  tum  quidem  faceret,  si  quo  tempore  Nemea  acta  essent 
sciremus  ^). 

5.   De  Sieyoniorum,  Arcadum,  Messemorum  fastis, 

Athenis:  «  a)Sicyone:       b)  apud  Arcades :   c)apadMes8emos: 

Ilvavoxpuov 
Mai/ÄOXTrjQioiv 

Iloaeiäeiüv  .  Tglzog"^) 

rafirjkioiv 

^Elacprißoluüv  .  .  Scto?**) 

MovvLXiiov 

Oagyrihciv  .  oydoog^) 

2y.tQO<poQt(ov 


1)  Cf.  Athenaei  1.  III  p.  99e;  A.  Scholl.  1. 1.        2)  Cf.  Boeckhü  Son- 
nenkreise p.  412  sqq. ;  Mommseni  Ueort.  p.  103 ;  Ddphik.  pp.  134. 160. 

3)  De  dialectt.  II  p.  555.  4)  L.  c.  5)  Cf.  ünger.,  Phüolog. 

XXXIV  p.  50  sqq.;  Droysen.,  Hermae  uol.  XIV  p.  Isqq.        6)  Plut. Arat 
c.  53;  cf.  Ideleri  Handb.  d.  Chronologie  I  p.402,2;  Herrn.  p.52  8q. 

7)  Lebas.-Foucart.  no.  352  n.  8)  Ib.  no.  352  j  u.  19. 

9)  A.  Milchhoefer.  Act.  Inst.  Arch.  VI  (188t)  p.304  n  a.5. 
10)  Lebas.-Foucart.  no.  326a  uu.  11. 116. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fastis  Graecorum  antiquioribas. 


381 


Atbenis :  a)  Sicyone :  b)  apud  Arcades :      c)  apud  Messenios : 
^EycaTOfißaiiJV 

Merayeitviciv  .  .  hdixarog^) 

BoKidQOiiKjiv  .  öiadhLoeuoQ^) 

ä)  Sicyonionun  anni  initinm  secnndnm  Lacedaemoniorum 
fastomm  exemplum  institnimus ;  cf.  p.  368  sq. 

b)c)  Qaoniam  anni  in  quos  cadunt  titnli  hnc  pertinentes 
computantnr  3)  ex  Achaeornm  ratione,  ab  eonindem  anni  car- 
dine i.  e.  ab  aeqninoctio  antnmnali  (cf.  p.  357, 1)  etiam  Arca- 
dum  et  Messeniornm  annos  incipere  licet. 

B.  Cinitates  maris  Aegaei,  Garpathii,  Cretici. 
/.   De  Coorum,  Nisyriorum,  Calymniorum  fastis. 


AtheniB : 
Tlvavoxpuov 
Maifxax.TrjQii6v 
noaeideojv 
raiiiTjlioiv 
^vd'earrjQiwv 
^Elaq)rißohiSv 
Movvtxicov 

2lilQO(fOQlü)V 

^ExaTOfißaiciv 
MerayetTviciv 
BorjdQOfÄiiüv' 


a)Coi: 

1.  ^kaeioQ^) 

2.  BadQOfAiog^) 
d*Ka(plaiog^) 

4.  Oevöalaiog'^ 

5.  IJetayelTvvog  ^) 

6.  ^^afilTtog^) 
7*r€QaaTiog^^) 
S*Ja3iiog^^ 
9*'Yaxlv»iog^^) 

10.  !dyQiavLog  ^^) 

11. 

12.  ndvaiiiog^^) 


b)NiByri: 


KaQvelog  ^*) 


c*)  Calymnae  ") : 
Ikkaeiog 
BaÖQOfjiiog 
Kaq)laiog 
&€vdalaiog 
Jlerayelrviog 
^QTafÄlTiog 
reQaatiog 
JaXiog 
^Ycnclv&Log 
liyQiavtog 
Kaqvelog 
ndva/^og 


1)  A.  Milchhoefer.  Act.  Inst  Arch.  VI  (1881)  p.  304  n  uu.  14. 19. 

2)  Lebas.-Foucart.  no.  326a  ua.  11. 116.  3)  Ib.  p.  164.  4)  Haa- 
tette-Besnault.  DuboisBull.V  (1881)  p. 222 sq.;  cf.  A.  Papadopoalos-E^ra- 
meuB  ib.  p.  338 sq.;  Dubois  Bull.  YII  (1883)  p.  478 sq.  u.  8.  5)  Haavette- 
Besnault.  Dubois  1.  c.  6)  Titalas  ineditus,  de  cuios  mensibus  Latische- 
wius  (p.  160)  litteris  a  Duboisio  est  certior  factus;  Newton  CCXCIX  u.  27. 

7)  Boss  Inscriptt.  Graec.  Ined.  III  no.  311;  cf.  Berek.  p.  11  sqq. 

8)  Boss  1. 1.  ;•  cf.  Hennann.  Nachtra|r  z.  d.  Abhandl.  üb.  die  griech. 
Monatsk.  p.  131  sq.         9)  Boss.  no.  175;  Haav.-Besn.  Dabois  I.e.  p.  238. 

10)  Titalas  ined.  cf.  6) ;  nunc  Bull.  YII  (1883)  p.  478sq.  u.  15.  1 1)  Tit. 
ined.  cf.  6) ;  0.  Ba^et.  Annaaire  de  1' Association  poor  rencoaragement  des 
Stades  grecqaes  IX  (1875)  p.  266  sqq.  no.  10  col.  Ytll,  42.  12)  Biograph, 
ed.  Westermaun.  p.  450  {codä.  j4yQiav6s\  Hermann.,  Westermann,  läy^ia- 
ptos,  13)  HauT.-Besn.  Dabois  1.  c. ;  fortasse  Boss.  tit.  311 A  a.  22 ;  New- 
ton CCGXXXYIII.        14)  Boss  1.  c.  II  p.  54  no.  166.        15)  Dubois  Bull. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


382  Ernestas  BiBchoff 

a)  c)  De  Goorum  et  Calymniornm  anni  initio  aeqne  ac  de 
Lacedaemoniorum  anni  cardine  iadico;  cf.  p.  368  sq.  Is  antem 
quem  praescripsimus  ordo  Goorum  et  Galymniomm  meoBiom 
institutas  est  a  Latischewio;  cni  assentier,  qaamqnazn '  aliis 
hie  illic  cansis  adductus  ad  eandem  de  mensinm  ordine  sen- 
tentiam. 

Etenim  Artamitio,  Gerastio,  Hyacinthio,  Agrianio,  Cameo, 
Panamo  certa  assignantnr  loca  ad  fastonim  Lacedaemonioram 
et  Byzantinomm  exempla.  Deinde  Thendaesio  et  Petagitnio 
mensibnS;  qnippe  qni  ineidere  debeant  in  eam  anni  tempesta- 
tem,  qua  de  hortorum  quibnsdam  herbis  0  potest  cogitari  qaos- 
que  sese  statim  excepisse  Bergkius  rectissime  censuerit,  quarta 
relinquitur  et  quinta  anni  sedes^).  Atque  Badromio  mensi 
apud  Cnidios  altemm  anni  locum  cum  probabilitate  qoadam 
posse  attribui  p.  371  sq.  demonstrauimus.  lam  Alseum  mensem 
praecessisse  Badromio  ex  inscriptione  Bull.  V  p.  222  sq.  appa- 
ret^)  et  Caphisium  fuisse  Badromio  proximum  ex  inedito^) 
Kewtonis  titulo,  quo  Goorum  Gaphisius  cum  Galymnioram  Ba- 
dromio confertur,  rectissime  a  Latischewio  (p.  168)  colligitur. 
Gum  enim  eosdem  fuisse  uideamus  utriusque  ciuitatis  üstos 
et  Galymniomm  Badromium  consensisse  sumendum  sit  cum 
Goorum  Badromio,  illa  quam  Newtonis  titulus  prodit  discre- 
pantia  non  potest  expediri  nisi  statuta  intercalandi  diuersitate. 
Sed  tarnen  ea  £Etsti  non  solent  ita  perturbari,  ut  bini  menses 
separentur  plus  uno  loco.    Geterum  quodsi  Alseo  primus  et 


YIII  (1884)  p.  28  sqq. ;  qni  uir  d.  olim  litteris  de  huius  tituli  inediti  mensibas 
Latischewiam  (p.  160  sq.)  certiorem  fecerat.  Alii  Calymniomm  titoli,  qoi 
praeter  hos  quos  attalimas  Calymnlorum  menses  —  exceptis  Caphisio,  6e- 
rastio,  Dalio  —  Elaphrinm,  Gaesarem  Sebastomy  Tiberium  praebent»  apnd 
Newtonem  'The  coUection  etc.*  GGXLY— CGCXXU  ezstant;  ad  qaos  iam 
in  'Journal  of  hellenic  studies'  II  p.  362  sqq.,  quem  librum  inspicere  nobis 
non  licuit,  Newton  pronocauit;  cf.  Latisch.  p.  160. 

1)  Quas  Thendaesio  mense  ezstitisse  ex  Rossü  iit  31 1 A  u.  14  discimns. 

2)  Gf.  Mommseni  Delphik.  p.  77. 

3)  Siquidem  ponere  licet  (cni  sententiae  nihil  obstat)  omnes  ties 
menses,  qui  hie  afferuntur,  fuisse  eiusdem  anni. 

4)  Nunc  apud  Newtonem  *The  collection  etc.'  no.  GGXGIX  o.  26  sq. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fastis  Graecomm  antiquioribus.  383 

Gaphisio  tertius  assignatar  anni  locus,   unus   restat  octaims 
Dalio  mensi. 

c)  Eornm  denique  qni  snpersnnt  NewtoDis  titnli  mensinm 
(cf.  p.  381,10)  KalaaQ  ^eßaarog  et  TtßiQiog,  cum  posterioris 
prae  se  ferant  temporis  notam  procul  habendi  sunt;  quid  autem 
Elaphrio  mense  faciendum  sit  non  liquet:  eum  in  Calynmiorum 
quales  nunc  sunt  fastis  non  habere  locum  constat  (cf.  Latisch. 
p.  161). 

2.  De  Rhodiorum  eorumque  coloniarum  fastis. 

Athenis:  a)  Rhodi^): 

b)  Gelae: 

c)  Agrigenti: 
TlvavoxpLwv              1.  &€a/.io<p6QLog'^) 
MaifxcmTrjQiiüv        2.  Baögofiiog^) 
Iloaeideciv               3.  Jioodvog^) 
rafÄrjltwv                4.  ©evdalatog^) 
Idvd^eorriQLwv          5.  Iledayelrvvog^) 
^Ela<pr)ßoXio)v          6.  ^QTafilriog'^ 
MovvLXLWv               7.  2jiilv&iog^) 

1)  In  aniuerBoiD  addo  ex  infinita  figlinorum  copia  pauca  me  sumpsisse 
ezempla;  plura  testimonia  haariuntur  ex  C.  I.  indice  VI,  B  p.  47, 34  et  ex  his 
commentationibas :  Th.  Mommsen.  Ztschr.  f.  Alterthumsw.  1846  no.  97sq. 
—  L.  Stephan!.  Index  Schol.  in  Uniuers.  litterarum  Caesarea  Dorpat.  per 
semestreU  a.MDCCCXLVm  hab.  —  I.L.  Stoddart  Transactions  of  the 
Boyal  Society  of  Literatare  sec.  ser.  n.  III  (1850)  p.  1  sqq.  lY  p.  1  sqq.  — 
lo.  Franz.  Philolog.  n.VI  (1851)  p.  278 sqq.;  C.I.  111  praef.  —  P.Bekker. 
Mdlanges  Gr^co-Romains  I  p.  41 6  sqq. ;  N.  Jahrbb.  f.  class.  Philol.  Sappl.  IV 
p.  451  sqq.  V  p.  445  sqq.  X  pp.  3  sqq.  et  207  sqq.  —  E.  Miller.  Rev.  Archäol. 
XXIT  (1870/71)  p.  94  sqq.  XXIX  (1875)  p.  374  sqq.  —  Dumont.  Archives 
des  Missions  scientifiques  IE.  s^r.VI  (1871)  p.  76;  quo  libro  uti  mihi  non 
Kcnit;  Rev.Arch.XXV  (1873)  p.  317  sqq.  —  T^aaoe,  J,  Ns^owiros.  'jäd^v. 
m  (1874)  pp.  213  sqq.  et  441  sqq. 

2)  C.  I.  8518, 4 etc. ;  A.  Papadoponlos-E^rameus.  BnU.Y  (1881)  p.  338 ; 
Max.  GoUignon,  ib.  YII  (1883)  p.  96  sq.  3)  C.  1. 8518,  33  etc. 

4)  C.  I.  2525 C.  u.  1;  G.  L  8518,83  etc.;  Ross.  Hellenika  p.  113 sqq. 
no.  47.         5)  C.  I.  8518, 5;  lules  Martha,  Bull.  U  (1878)  p.  615  sqq. 

6)  C.  1. 8518, 14  etc. ;  cf.  Dittenberger.  Hermae  u.  XVI  (1881)  p.  165, 1. 

7)  C.  I.  8518, 3  etc. ;  Max  Gollignon  1. 1.  a.  1.  8)  C.  L  3656.  8518, 9 
etc. ;  Papadopoulos  1. 1.  p.  339. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


384  Ernestas  Bischoff 

Athenis:  a)  Rhodi: 

b)  Gelae: 

c)  Agrigenti: 
GaQyrjhoiv                 8.  Jaktog^) 
2xiQO(poQi(jJv              9.  ^YayLlvd-iog^) 
^ExoTOfißauiv           10.  ^yQLOLVLog^) 
Metayetivioiv          11.  KaQvelog  *)  h)  c) 
BorjdQOfiiüiv             12.  IldvafÄog'^) 

Ilava/Liog  ß'  ^) 
De  Bhodiorum  anni  initio  conferas  p.  368.    Ad  Cooram 
antem  et  Galymnionim  fastorum  normam  illam  statuit  Rho- 
diorum  mensium  seriem  Latischewius ")  (p.  168  sq.)  et  mihi  pro- 
banit    Porro  Diosthyo  non  sine  aliqna  probabilitate  assignatnr 
tertins  qnem  apad  Theraeos  occnpasse  aidetur  locus,  et  primns 
Thesmophorio  quem  primo  apad  Gretes  stetisse  anni  loco  sta- 
tim  nidebimas;  ita,  ut  Sminthio  mensi  septimus  relinqoatnr 
locus.    Quae  cum  ita  sint,  eo  facilius  Stoddarti  (1.  c.  HI  p.  38) 
repudiatur  argnmentatio,  qui  ex  singulorum  mensium  in  figli- 
nis  frequentia  de  eo  quo  steterint  anni  tempore  posse  conclu- 
sionem  fieri  putat,  quoniam  Vitrunius  (II,  3)  et  Plinius  (nat  bist 
XXXV,  49)  optime  tempore  autumnali  et  uernali  lateres  fingi 
docent.     Quam  argumentationem   fallacissimam  esse  censeo, 
cum  Bhodiorum  diotae  quamquam  satis  multae  exstant,  tarnen 
ad  talem  conclusionem  non  suppeditent.    Paucis  deniqae  mo- 
nendum  est  cum  hoc  quem  proposuimus  Rhodiorum  mensium 
ordine  titulum  facile  posse  conciliari  nuperrime  a  CoUignone 
editum,  ubl  Artemisius  et  Thesmophorius  ita  exhibentor,  at 
inter  utrumque  intercessisse  appareat  anni  initium. 


1)  C. I.  8518, 8  etc.  2)  C.  I.  2525  C.  au.  68.  85.  8518,  7  etc.;  Ros& 

HeUen.  p.  112  no.  45;  A  Papadopoolos  1.  L  pp.  332.  339.  3)  C.  I.  851^, 
18  etc. ;  Lebas- Waddington  2789  B.  4)  C.  I.  8518, 6  etc. ;  Papadopoolos 
1. 1.  p.  338;  apud  Gelenses  C.  I.  5475 :  'dXiaa/ia  t««  9svtdQa9  iSafit^ov,  Ka^ 
vaiov  X.  r.  A.';  apad  Agrigentinos  G.  I.  5491 :  ^aXia^fia  ixzas  B^mj^ov  Ka^ 
vslov  %.r.L\  5)  C.  I.  5379.  5380ef.  8518, 34 etc.;  Lebas-WaddingtoiL 
2789  A.  6)  C.  I.  5381c  5382.  5654.  5658.  7)  Buellium  p.  S32  cum 
Dumontio  tolisse  Franzianum  mensiain  ordinem  pro  Stoddartiano  Lati- 
schewius primos  uidit. 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  fastis  Graecorum  antiquioribas. 


385 


Posidonium,  nt  hoc  addam,  quem  mensem  esse  Herman- 
Dus  p.  76  uoluity  reBMnit  Stephan!  p.  17  et  neque  SchoelliiM 
'Diodotos'  ad  Hermanni  Posidonii  exemplnm  excogitatus,  ne- 
que Hermanni  'Lycins^  quem  ex  Doroilli  Sicul.  p.  579  no.  14 
NEIKIAAYKION  repetendnm  proposuit^),  potest  defendi; 
quippe  qnae  locntio  conferenda  esse  nideatar  cnm  his,  qnibas 
praeeedere  solet  magistratos  cniosdam  nomen,  'KvidUovy  Qa- 
alwv,  Ilaqlwv,  ^Ixl<ov,  MafteQrLycov^  ^)  ^  qnae  übi  confecta  sint 
illa  in  qnibas  incisae  sunt  figlina  designant  Cnidinm  deniqne 
mensem,  quem  coniecerat,  Franzius  ipse  rectissime  deleuit^). 


5.  De  Cretum  fastis. 


Athenis: 


a)Lati: 


b)CnoBi:      c)01iuite:  djHierapytnae:   OPriansi: 
e)6ia]uii:  g)Dreri: 


IloaatZat&v  3.  . 

rafiriXi(OV  4.  . 

''Avd'acrtiQioav  5.  . 

"EXa^ßohmv  ß.  ßtodaiciog'^)  ^neQfiioi'^)   'EXBvavvios''yE}Hevavvioß]*?ey^} 

Oa^yrjXiciv         8. 

Sxi^oipoifuov      9. 

'Exarofißa^tav  10.  .  ?7^Aioffd)*»)?//^A«^*Offf) ") 

Msrayßirvic&y  11. 

BaT^dgofucav      12. 

Incertae  sedis :         .  ....  daxios  d)  ^>) 


1)  N.  Jenaische  Allg.  Literator-Ztg.  1845  p.  295.  2)  Philolog.  uol.  n 
(1847)  p.  263;  G.  A.*  68, 37.  3)  C.  I.  lU  p.  U  sq.  IV,  8518.  4)  C.  I. 

m  p.  1251,  F6751>.  5)  HomoUe  BuU.  UI  (1879)  p.  290  sqq.  u.  56  sqq. 

6)  C.  I.  2554  u.  206 sqq.;  pro  traditis  uerbis  ETEaOE PMOAAIQ 
BoeckhiuB  i[y  ^a]T[^]  ßB(f/wXaiio ;  cf.  Herrn,  p.  62 ;  Beigk.  55.  7)  G.  I. 
2554  u.  4Bqq. ;  Homolle  1.1.  u.  6sqq.,  quo  ex  loco  in  C.  I.  titulo  modo 
dtato  Thiodaesii  nomen  reslituit  (p.  303ann.),  ut  Hermanni  coniectora 
'eaXUatoe,  ßalvcios,  etdov&tos^  (Gottesd.  Alterth.>  67, 36)  caderet. 

8)  HomoUe  1.  c.  u.  20  sqq.  9)  Ib. ;  Kaift^yioe  coniecit  HomoUius. 

10)  EAP  Lebas -Waddington  77;  ^Ei{8vffvvioß  satis  probabiliter  Lati- 
schewius  p.  177.         11)  C.  I.  2556  u.  2sqq.  12)  C.  I.  2562  u.  20;  for- 

tasse  &ao8aürto£:  Hermannos  p.  96.         13)  Hermann.  Philolog.  IX  (1854) 
p.  694 sqq. ;  Papasliotis,  Archaeol.  Ztg.  XIH  (1855)  p.  57 sqq. ;  Rang.  no.  2477 ; 
W.  Vischer  Mus.  Rhen.  X  (1856)  p.  393  sqq.  et  El.  Sehr.  II  p.  104  sqq. 
Leipziger  Stadien.  VD.  25 


Digitized  by  VjOOQ iC 


386  Ernesttts  Bischoff 

a)b)c)  Thegmophorium,  Necysinm,  Apellaeam  fdisse  pri- 
mos  Latioram,  Cnosioram,  Olantiorum  menses  Homollios  satis 
acriter  coUegit  ex  titnlo,  quem  1. 1.  edidit  Et  cum  hos  menses 
AthenienBium  Pyanopsioni  reBpondisse  ex  einsdem  titali  uersi- 
bus  43  sq.  discamus,  nounm  accedit  argumentum  ad  compro- 
bandam  nostram  de  Lacedaemonioram  et  ceteroram  Doram 
anni  initio  communi  sententiam ;  cf.  p.  368  sq.  Neque  enim 
illos  Gretum  menses  AthenienBium  Pyanopsioni  praecurrisse 
nee  siquidem  praecurrerunt,  eos  plus  paucis  diebus  et  illo  qui- 
dem  anno  praecurrisse  cum  Latischewio  statuere  cogimnr; 
quam  discrepantiam  fuisse  constantem  minime  habemus  explo- 
ratum.  Immo  illam  Latischewü  sententiam  de  annoram  ab 
aequinoctio  autumnali  incipientium  cardine  supra  p.  367, 1 
impugnauimus.  Ac  ne  hemerologium  quidem  Florentinnm  9, 
quod  facit  Thesmophorionem  ^)  a.  d.  23  m.  Septembris  ineipien- 
tem ,  Thesmophorium  antiquioribus  temporibus  respondisse 
Atheniensium  Bo^'dromioni  euincit.  Neque  enim  ulla  erit  huic 
hemerologio  fides  habenda,  quamquam  HomoUius  eins  auctori- 
täte  aliquantum  nisus  est.  Nam  recentiorum  temporum  faisse 
illud  calendarium  ex  eo  apparet,  quod  antiquioribus  tempori- 
bus non  uno  eodemque  calendario,  sed  suis  ipsarnm  fastis  sin- 
gulas  Gretum  ciuitates  uidemus  esse  usas;  quorum  ex  mensi- 
bus  hemerologii*  calendarium  uidetur  ita  esse  contextum,  nt 
singuli  menses  antea  sibi  respondentes  —  quoniam  erant  diuer- 
sorum  fastorum  —  postea  separarentur  et  compluribus  quidem 
locis  uelut  Thesmophorius  et  Necysius  ^).  Praeterea  illa  uicissi- 
tudine,  quam  prodit  hemerologium  triginta  et  triginta  unius 
dierum  mensium,  ad  unam  eandemque  normam  Romanam  iliud 
calendarium  esse  institutum  demonstratur. 

Oluntiorum  porro  Delphinium  eosque  qui  illi  respondent 
Latiorum  et  Gnosiornm  menses  septimo  coUocandos  esse  anni 
loco  Homollius  rectissime  ex  tituli  uersibus  20  sqq.  conclasit; 
idemque  uir  doctus,  quod  Thiodaesio,  Spermie,  Eleusinio  sex- 

1)  Ideleri  Handb.  d.  Ghronol.  1, 426;  Herrn,  p.  98.  2)  Ut  ea  quam 
hemerologium  praebet  forma  utar.  3)  Hemerologii  TheBmophorion  in- 
cipit  a.  d.  23  m.  Septembris ,  Necysius  a.  d.  24  m.  lulü. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fastis  Graecorum  antiquioribuB.  387 

tarn  attribnit  anni  locam,  propter  uersns  5gqq.  cum  nersibus 
15  sqq.  collatos  me  habet  assentientem. 

a)  Contra  HomoUium,  qui  refutata  Boeckhii  G.  I.  2554  ner- 
SU8  208  emendatione  (cf.  hui.  diss.  p.  385, 6),  Eteothermolaeum 
quod  traditur  seruari  uult,  Boeckhii  emendationem  satis  com- 
mendari  moneo.  Nam  et  oppositione  ""iv  ^cct([)^  notio,  quam 
Boeckhius  restituit  requiritur  et  quid  syllabae  illae  mensis 
nomini  praemissae  sibi  uelint  eo  minus  perspicitur,  quod  Ther- 
molaei  nomen  sanam  habet  significationem  ')•  De  ea  enim 
oppositione  quam  inter  hunc  Eteo-Thermolaeum  et  Thermo- 
laeum  intercessisse  Hermannns  putauit,  ne  HomoUius  quidem 
cogitasse  uidetur.  Profecto  Hermanni  sententia  non  potest  de- 
fendi;  neque  enim  Graecorum  fuisse  uidetur  mos,  ut  commu- 
nem  mensem  discernerent  ab  intercalari  hoc  quidem  addita- 
mento;  neque  usquam,  quantumscio,  ubi  tale  quid  2)  conspicitur, 
id  mensis  nomini  praemissum  est.  Geterum  pro  intercalari  a 
Cretibus  esse  habitum  Thermolaeum  mensem  eo  quem  huic 
mensi  cum  HomoUio  assignauimus  loco  putare  uetamur;  cf.  hui. 
diss.  p.  368).  Hermanni  autem  et  Homollii  dubitationes  de 
Boeckhii  emendatione  non  grauiores  uidentur  esse.  Nam  ea 
quam  Hermannus  sensit  uerborum  ordinis  inconcinnitas  faci- 
lius  toleratur,  quam  uerba  ^h  ^arrp^  desiderantur.  Et  si  quis 
huius  ^)  condicionis  'in  quam  describentium  incuria  titulus  de- 
prauatus  est'^)  rationem  habuerit,  is  Boeckhii  emendationem 
facile  probabit 

d)  Himalius  et  Dromeus  Atheniensium  aut  Thargelioni  aut 
Scirophorioni  aut  Hecatombaeoni  respondisse  uidentur,  siqui- 
dem  Himalium  *^non  posteriorem  fuisse  quam  fere  decimum^ 
anni  mensem  Boeckhius  C.  1. 11  p.  406  recte  docet  et  Hermanni 
probatur  sententia,  qui  p.  64  hunc  mensem  in  id  anni  tempus, 
quo  messis  fiebat,  incidisse  putat.  Himalii  autem  nomen  latere 
in  corrupta  hemerologii  florentini  lectione  'Eiman'  idem  Her- 

1)  Cf.  Bergk.  p.  55sq.  2)  Velut  nQorsQOQ -^  dsvTe^os ,  ifißoXtftos; 

cf.  C.I.  5640 m.  5654.  5658;  Key.  Arch.  XXXI  (1876)  p.  253  sqq.;  BulLIH 
(1879)  p.  462, 95.  3)  Cf.  Boeckh.  C.  I.  II  p.  406 sqq.  ad  uu.  7. 10.  SOsqq. 
208.         4)  Cauer.  delectus'  p.  53. 

25* 


Digitized  by  VjOOQ IC 


388  EmeBtuB  Bischoff 

mannuB  summa  cum  probabilitate  coniecit^;  quam  coniectnram 
ad  traditas  litteras  propius  accedere  quam  Heraeum,  quem  re- 
ponere  uoluit  Homollius  Q.  c.  p.  306),  per  se  patet.  Theodaesii 
denique  nomen  in  C.  I.  2562  u.  20  cum  Hermanno  restitaere 
idcirco  ualde  dnbito,  quod  teste  Boeckhio  Constantino  Magno 
recentior  hie  titulus  est  et  uerba  nqb  \y  Kakaväwv]  u.  18  ab 
eodem  uiro  docto  reposita  de  Bomanorum  mense  quodam,  qai 
exeiderity  intellegenda  uidentur  esse. 

g)  Gomnocarium  et  HaliUeum  Dreri  oppidi  fuisse  menses 
mihi  quidem  certnm  est;  qnoniam  ne  alterum  fuisse  alterios 
oppidi  et  ntrumque  secnm  consensisse  cum  Vischero  putemna, 
'fj'  particula  impedit  inter  utrumque  mensis  nomen  interpo- 
sita.  Quamquam  autem  de  utriusque  sedibus  ambigitur,  tamen 
Gomnocarium  ab  Haliaeo  esse  statim  exceptum  contra  Her- 
mannum^)  cum  Papasliote^)  iudicare  uelim.  Et  fortasse  ita 
progrediendum  est,  ut  Gomnocarium  putemus  fuisse  primum, 
Haliaeum  alterum  anni  mensem.  Apparet  enim  ex  tituli  uersi- 
bus  20  sq.  illos  menses  protinus  cosmorum  qui  dicuntur  ab- 
dicationem  esse  consecutos;  quam  ultimo  Dreriorum  mense 
accidisse  ueri  est  simile,.8iquidem  ut  ceterorum  Gretum 4),  ita 
Dreriorum  magistratus  ciuitati  praeerant  per  unum  annum. 
Quodsi  Dreriorum  annum  incepisse  sumimus  ab  eodem  quem 
ceteri  Gretes  adhibebant  cardine,  Gomnocarium  cum  Athenien- 
sium  Pyanopsione,  Haliaeum  cum  Maemacterione  comparare 
licet.  Quae  de  Gomnocarii  loco  sententia  si  probabitur,  Lati- 
schewii  cadet  coniectura  Gomnocario  eandem  significationem 
et  sedem  ^)  attribuentis  (p.  21)  atque  Amphissensium  Pocio 
mensi.  Neque  tamen  incertam  hanc  de  herum  mensium  sedi- 
bus sententiam  tamquam  exploratam  profero,  sed  scholiastae 
ad  Pind.  Ol.  7, 147  adnotationem  de  Haliorum  soUemnium  tem- 
pore contra  hünc  quem  attribuimus  Haliaeo  locum  pugnare 
concedo.    Gum  enim  illa  Halia  acta  esse  ueri  sit  simillimum 


1)  a.  A.*  67, 35 ;  cf.  Dittenb.  Hermae  u.  XVI  p.  168, 1.       2)  Phüolog. 
a.  IX  p.  696.         3)  Archaeol.  Ztg.  XIII  (1855)  p.  64.  4)  Polyb.  VI,  46 ; 

cf.  Homolliam  1.  c.  ad  u.  56.        5)  AmphiBsensiam  Pocius  respondet  Del- 
phonun  Heracleo  i.  e.  Ath.  Thargelioni  cf.  p.  361. 


Digitized  by  VjOOQiC 


De  fiftsÜB  Graeconim  antiqaioribas.  389 

ipso  Haliaeo  mense,  Macedonam  Gorpiaeoniy  in  quem  incidisse 
illa  sollemnia  scholiasta  docet,  consensisse  exspectamns  cnm 
Haliaeo,  id  qaod  ex  nostra  argnmentatione  minirne  ef&citur. 
Attamen  in  quod  anni  tempus  singnli  Macedonam  menses  po- 
sterioribns  qnidem  saecnlis  inciderint  panim  0  constat,  quam 
nt  illud  scholiastae  testimoninm  ad  stataendnm  certnm  Haliaei 
locnm  adhiberi  possit.  Itaque  in  ea  de  Comnocarii  et  Haliaei 
sedibns  sententia,  quam  hansimus  ex  titoli  argmnento  et  ex 
ceterornm  Gretnm  fastornm  analogia  perstare  cantios  erit,  quo- 
ad  certiora  snppeditent  ad  hanc  qoaestionem  soluendam  testi- 
monia. 

ViBcher  qaod  in  titali  uersn  6  latere  Baspicatos  est  Bisio- 
nem  mensem,  falsas  esse  aidetar;  et  ipse  difficultatem  quam 
haec  habet  interpretatio  tetigit;  ceteri  autem  oiri  docti  'Bi-- 
aaavog  qaod  traditnr  aocabolom  habent  pro  hominis  nomine. 

C.  Singulornm  oppidoram  menses. 

1.  Dodonae: 

*rafiUiog,  Carapanos  'Dodone  et  ses  ruines'  I  p.  114^); 
cf.  Latisch.  p.l5. 

2.  Rhegii: 

*^l7t7tLog,  Gosimo  Stomainolo  Balletino  delF  Institato  di 
corrispondenza  archeologica.  1878.  p.  125 sqq.; 
cf.  Latisch.  p.  30. 

3.  Zeleae: 

^Hqaloq  et  ^A[Tc\ai;[ovQt\oq,  Lolling.  Act.  Inst.  Arch.  VI  p.  229 
an.  16  sq.  23  sq. 
Lollingii  de  honun  mensiam  sedibns  sententia  aliqnam  habet 
probabilitatem.  Qai  Heraeam  foisse  patat  onom  ex  primis 
anni  mensibas  et  Apatariam  post  Heraeam  proximam.  Qaodsi 
hanc  Apatariam  incidisse  samimas  in  idem  anni  tempns  atqae 
lonam  Apatarionem,  Heraeas  Atheniensiam  Pyanopsioni  et 
Apatorias  eonmdem  Maemacterioni  respondet. 

1)  Cf.  Ideleri  Handb.  d.  Ghronol.  I  p.  405  sq. ;  Hermaim.  p.  102  sq. 

2)  TituluB  indpientis  alterins  a.  Chr.  saecoli. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


390 


Ernestufi  Bischoff 


Caput  IV. 

De  fastis  lonicis. 

A.   Athenae  cum  Cycladibus. 
1,   De  Athetiiensium ,  DeUortim,  Teniorum  fastis. 


a)  Athenis^): 

1.  'EytoTOfjßauov^) 

2.  MerayeiTvmv 

3.  BoriögofÄiciv 

4.  Ilvavoipuüv^) 

5.  MaifiiayiTTjQiwv 

6.  IloaeidscSv 

6*.  noaeideiiv  /?'*) 

7.  rafÄtjhciv 

8.  l4vS'€aTif]QccSv 

9.  ^EXatprßoXuiv 

10.  iHovviX'wv  ^) 

11.  ©cr^yi^Aicüy 

12.  2xigo(fOQi(ov 

incertae  sedis; 


b)Deli«): 
7.  ^Enaro^ßatciv 

9.  BovcpovLiJv'^) 

10.  Jdf/rarot'^itJv 

11.  !dQr^au6v 

12.  Tloaeideviv 

1.  ^rjvaiciv 

2.  7€^0g^) 

3.  TaAaliwy^) 
6.  Ildvrjfiog  *  ^) 


c)Teni: 

Bovq)oviciv  **) 

?  l47CaT0VQi(6y  i^) 
noaeideiov  ^^) 

[utifjvaiciv] 

[Tofi;^eft5y] 

TaQyrjXiiiv  ^^) 
VEUidxauov'^^) 
TTQwvri  i^a/iifjvog^^) 


1)  Gf.  C.  Bötticher  Philolog.  u.  XXII  (1865)  p.  385  sqq. 

2)  *K^oviiov  (!)  nQd/tov  xalovfievoe'  Etym.  M.  s.  u/JSKa70^/9acQ»y;  cf. 
Plut.  Thes.  17;  Herrn,  p.  66.  Intercalatum  aliquando  esse  Hecatombaeonem 
apparet  e  titalo  quem  ediderunt  Eustratiades,  H&rp^.YUl  p.  405  sqq.  et 
Foucartus,  Bull.IY  p.  225  sqq.;  cf.  Lipsium  Studd.  philol.  Lips.  III  (ISSO) 
p.  207  sqq.  et  Sauppium  Indicis  schol.  acad.  Gotting.  per  semestre  hiemaJe 
1S80/81  hab.  p.  Ssqq.  Etiam  apud  Imbrios  deprehenditor  Hecatombaeon 
(Bull.  Vn  1883  p.  154);  id  quod  hoc  quidem  loco  addo,  quia  ciues  Athe- 
nienses,  qui  ibi  agros  publice  diuisos  possiderent,  usos  esse  Athenien- 
sium  fastis  ueri  est  simile. 

3)  Pjanopsionis  formam  esse  praeferendam  multifariam  docent  titnli; 
cf.  Bergkii  p.  64  sqq. ;  Ahrentem  Mus.  Rhen.  XVII  (1862)  p.  366;  Gauemm 
Curtii  Studd.  u.  VUI  p.  276.  4)  Altere  post  Christum  saeculo  lAi^ia- 
viw\  cf.  Bergk.  N.  Jahrbb.f.  class. Philol. 79  (1859) p.  193sq.  et  A.Mommsen 
Heortolog.  p.  318***.  5)  Exeunte  quarto  a.  Chr.  saeculo  Munichioni 
«rat  nomen  Jrjftrjr^twv;  Plut.  u.  Demetrii  c.  12;  cf.  Bergk.  I.e.  p.  194. 

6)-21)  Vide  p.  391. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


De  fastis  Graecoram  anüquioribuB.  391 

b)  Quod  Homollias  et  Latischewius  (p.  35j  arbitrantar  De- 
liornm  et  Atheniensium  menses  sibi  non  plane  respondisse,  sed 
omnes  Atheniensinm  menses  quindecim  diebns  menses  Delios 
praeenrrisse,  falsi  0  esse  uidentur.  Immo  uero  Clodio  assen- 
tior,  qui  intercalandi  aarietate  explicandas  esse  censet  illas 
Atheniensinm  et  Deliornm  mensium  comparationes  secnm  pn- 
gnanteSy  ad  qnas  exensandas  niri  illi  docti  excogitanerunt 
miram  illam  utriusque  cinitatis  mensinm  rationem.  Manifestum 
enim  est  ol.  86  anno  tertio,  quo  Deliornm  Bnpfaonionem  re- 
diisse  uidemus  ad  Atheniensinm  Metagitnionem,  Athenienses 
iam  intercalasse*  Delios  non  item. 

Contra  annis  ol.  100, 4  et  101, 2  ntriusqne  cinitatis  menses 
eo  quem  exspectamus  ordine  sibi  respondebant;  unde  qaaestio 
fit;  ntrum  bis  quidem  temporibus  Delii  amplexi  sint  eandem 
quam  Athenienses  intercalandi  rationem  an  obtinuerint  suum 
ipsorum  intercalandi  cyclum,  quo  antea  eos  usos  esse  uidimus. 
Quam  quaestionem  etsi  solui  non  posse  confiteor,  tamen  re- 
sisto  Clodio  sentienti  Delios  amplexos  esse  Metonis  undeuiginti 


6)  Omnes  Deliorum  meDses  comparent  titulo  UomoUii  (Bull.  V  ISSl 
p.  25  sqq.)  eo  quem  damus  ordine.  7)  G.  I.  A.  1, 283  (Boeckh.  kl.  Sehr, 
p.  453  sqq.),  tit.  a.  ol.  86,  3  (434/3),  Buphonion  =  Metageitnion. 

8)  Huius  mensis  nomen  addita  uoce  'firjv*  (cf.  Glodii  p.  21)  explican- 
dum  esse  uidetur  (cf.  hui.  diss.  p.  348),  ita  ut  Latischewius  (p.  18)  non 
debuerit  hoc  nomen  numerare  in  Ulis,  quorum  formae  pugnant  cum  cete- 
rorum  eiusdem  ciuitatis  mensium  nominibus  (cf.  hui.  diss.  p.  342). 

9)  Idem  mensis  nomen  occurrere  uidetur  in  C.  I.  2953b  titulo  incertae 
originis,  quem  Delium  esse  nunc  consentiunt  uiri  docti;  cf.  Homollium, 
Bull.  II  p.  333  sq.  II;  Clod.  p.  22.  10)  C.  I.  158  tit.  anni  olymp.  100, 4 
<377/76):   Oa^Yfjhwv  «  Ath.  Oa^yriXKov',  loscph.  Antiquit.  XI?,  10, 14. 

11)  Panamus  =  Ath.  Scirophorion ,  tit.  anni  ol.  101,2  (375/4)  ined., 
ad  quem  relegat  HomoUius  1.  c.  12)  0.  I.  2338  nuperrime  a  Newtone 

no.  CCCLXXVII  descripti  u.  15.  13)  Ib.  uu.  22.  28.  14)  Ib.  uu.  35. 

103.  109.  113,  quem  uersum  uu.  dd.  uariis  temptauerunt  coniecturis;  cf. 
Boeckhium,  Hermannum,  Abrentem.  15)  Ib.  uu.  38.  40. 101.  16)  Ib. 
uu.  43.  45.  17)  Ib.  48;  facills  Ahrentis  coniectura  Newtonis  apographo 
comprobata.  18)  Ib.  uu.  2. 48.  65.  67.  19)  Ib.  69.  20)  Ib.  u.  75 

Ahrentis  EAElOYAiaN.         21)  Lebas.  1839. 1841. 1843  sq. 
1)  Cf.  supra  pp.  329, 2.  346. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


392 


ErneataB  Bischof 


annonim  cyclnnii  qnarnqnam  non  ab  eodem  anno  atqne  Athe- 
nienses.  Kam  cum  etiam  posterioribns  Ulis  annis  Delios  suis 
ipsomm  fasÜB  et  sno  anni  initio  nsos  esse  nideamos,  nnlla  re 
eogimiir  idem  atqne  Glodins  sentire.  Ceteram  patet  —  siqni- 
dem  snmimos  Delios  mio  anno  post  Athenienses  solitos  esse 
intercalare  et  cum  Boeckhio  0  habemns  a.  oL  101, 1  pro  Athe- 
niensinm  anno  intercalari  —  fieri  potnisse,  ut  discrepantia 
mensinm  Deliornm  et  Atheniensimn ,  quam  ex  Atheni^isium 
dnplicato  Posideone  a.  oL  101, 1  accidisse  ponimus,  proximo 
anno  plane  compensaretor  daplicato  Deliornm  Posideone  et 
Deliornm  Panamns  cnm  Atheniensinm  Sdrophorione  consen- 
tirety  qnam  responsionem  communis  mensinm  ordo  tolit  Quam 
ad  rationem  intercalandi  illostrandam  adscribo  bas  tabnlas: 


Dell: 


5.  Jla^fyrjhciv 

6.  JlavTj/iO« 


Athenifl': 
a.  Ol.  100, 4. 

11.  ßa^/fjlMv 

12.  ^^^(^fpOQUOV 

a.  Ol.  101, 1. 

1.  'BMtroftßa&cSy 

2.  MsrayatTVitoy 

3.  BofiB^ofMav 

4.  Jlvarayfuov 

5.  MaifiaotTTKfimv  11.  lA^aciv 

6.  nocBiBButv  a      12.  UoCBlBBtOV 
6*.  UMBidBrnv  ff       1 .  Arj^aitov 

7.  ra/ifjXuatf  2. 7«^ff 

8.  jäv&Berfi^tiur     3.  FaXaSnov 


Athenis: 


9.  'EXa^ßoluir 

10.  Mawixu^y 

11.  0a^Y^Xn»v 
7.  'SSKtttoftßauov    12.  ^ni^o^dtmv 
S.  MBfrayBixvuov  a.  ol.  101,  2. 
9.  Bowpovu&v 

10.  ^AnaiovQitov 


Doli: 

4.  lA^BfiiSuoy 

5.  Ta^yijJUwy 
Q.  JlavrifAO^ 

7.  'ExtttOfißagw 


l.'Exaro/ißaiay     8.  MsrayMsmeir 

2.  MexayBiTVUov     9.  Bav^povtcir 

3.  Batjd^Ofuwv       10.  jiTtarovQuov 

4.  nvavo\pt€ov       11.  lA^ciiov 

5.  MtUfioKTfjqiav  12.  UocaiSsm  a 

6 .  UocsiBbcov         1 2».  UoCBtSsm  §f 

7.  rofiTihmv  1.  Ativouw 

etc.  cf.  Bupra  p.  390. 
12.  2iu^0(po^i(ov      6.  IlavTjfios 

Sed  qaorsnm  tam  multa  de  Deliornm  intercalandi  ratione? 
Ut  intellegatnr  minime  esse  exploratam  de  eomm  annomm 
cyclo  neqne  de  Atheniensinm  et  Deliornm  intercalationnm  con- 
gruentia,  quam  posterioribns  qoidem  annis  faisse  Glodins  arbi- 
tratns  est 

c)  Kewtonis  noua  titnli  C.  I.  2338  descriptione  snmmae 
quas  titnlns  praebnit  difficnltates  non  snnt  snblatae;  immo 
etiam  nunc  haec  inscriptio  est  satis  lacnnosa  et  lapide  accn- 

1)  Mondcyclen  p.  28. 


Digitized  by  VjOOQIC 


De  fastis  Ghraecoram  antiqnioribus. 

ratins  inspecto  sübsidiiim,  quo  nistis  iam  Boeckhias  0  mensinm 
qui  enamerantnr  seriem  definire  conatns  est,  irritum  esse  ap- 
paniit.  Qnattnor  enim  annomm  fuisse  nidebantur  emptornm 
tabulae  qoae  illo  titulo  continentar;  coins  rei  archontum  qnae 
nersibns  1.  74. 103. 109  plernmqne  satis  mntilatae  legebantar 
praescriptiones  faenmt  indicia.  Nunc  antem  omnes  aenditio- 
nes  BcimüB  esse  factas  eodem  magistrata,  cams  nomen  O^fiu- 
voXag)  a.  1  iam  pridem  restitutom  redire  nersibns  103  et  109 
nidemns  et  Archnm,  cuios  nomen  legitnr  n.  74,  praeteriti  cnins- 
dam  anni  fnisse  magistratnm  Newton  feliciter  coniecit  Sed 
tarnen  emptornm  tabnlae  si  non  plenam,  at  certam,  nt  nidetnr, 
Teniomm  mensinm  seriem  praebent  Menses  enim,  qni  in 
titnlo  semel  atqne  itemm  comparent  eo  qno  tradnntnr  ordine 
compositi  snnt  bi:  Artemision,  Apellaeon,  Heraeon,  Bapho- 
nion,  Apatnrion,  Posideon,  Anthesterion,  Artemision,  Targe- 
lion, Elitbyaeon,  Heraeon,  Bnpbonion,  Apatnrion.  Quem  ordi- 
nem  satis  ad  Deliomm  ceterommqne  lonnm  mensinm  seriem 
qnadrare  elncet.  Itaqne  homonymis  mensibns  eadem  loca  as- 
signamns,  qnae  apnd  illos  eos  occnpare  scimns;  qua  re  etiam 
ceteromm  qni  alibi  non  redennt  mensinm  loca  adnmbrantnr, 
nelnt  Apellaeonis  et  Heraeonis,  qni  Bnphonioni  antecednnt  et 
Elitbyaeonis,  qni  inter  Targelionem  et  Heraeonem  fnisse  nide- 
tnr,  ita  tamen,  nt  sit  dnbinm,  ntmm  Apellaeon  Elithyaeoni 
anteponendns  an  postponendns  sit 

Deinde  primo,  tertio,  deeimo  post  brnmam  loco  Lenaeo- 
nem,  Tanreonem,  Gyanopsionem  collocandos  —  ceteromm 
fastomm  lonicomm  exempla  secntns  —  propono.  Contra  nihil 
certi  de  Teniomm  anni  initio  statnere  licet  Neqne  enim  qnam- 
qnam  annnm  apnd  lones  antiqnioribns  qnidem  temporibns  ant 
a  primo  ant  a  septimo  post  bmmam  mense  initinm  cepisse 
scimns,  ntmm  Art^nisionem  an  Bnphonionem  in  primis  anni 
mensibns  nnmeremns  discemitnr,  qnornm  nterqne  mensis  proxi- 
mis  post  praescriptnm  archontem  locis  affertnr  (nn.  2. 103. 109). 
Qnae  enim  leges  in  praescribendo  magistratn  sint  obsematae 
non  perspicio. 

1)  Ad  G.  I.  2338  et  Kl.  Sehr.  V  p.  470. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


394  Ernestus  Bischoff 

2.    De  Myconiorum ,  Ceot^m,  Kaxiorwn,  Andriorum,  Parionim  fastis. 

Atbenis:  Deli:  a)Myconi:     b)Cei:        c)Naxi:  cDAndri: 

e)Pari: 
'Exarofißaiiop  ll.'Exnro/ißatcov*)    .  'Ex]arofißaicav*} 

MerayeiTvtcap  12. 

Borjd^jfttcov       Bov^ovimv     1.  . 

üvaroyjnov        ^AnarovQUOv  2. 
MaifiaxrrjQKOV  ji^rjcitov         3.  MatfiaxrrjQKiar*) 

ITocetSetüv  A.  UoffiSecov^)  noo]iSa(ov'}i 

rafiTjhcov  Ar^'attov         5.  yfrjratwr  *) 

*EXaq>r;ßoXi4»v    FaXa^idy        7.  . 

Mowixttop         l4q^Bfii<snov    8.  lA^sfiiaifOv ') 

Oa^yrjXieSr  9.  Oa^yr^Xuov^}  ^a^yr,lt&]v' ■ 

2%tQOfOQt<OV        IJaVTJfiOS  10.  . 

iiicertae  eedis:  'EQfiaimv^)  ...ia»- *")(!) 

a)  Cnmanudi,  qui  Myconiorum  annum  a  Posideone  ioc«- 
pisse  statuit  Oi  non  assensus  8im,  quarnquam  eam  suo  iure  hoc 
a  PoBideone  anni  initiam  proposnisse  Dittenberger  Syllog.  in- 
Bcriptt.  Graec.  no.  373  censet;  nam  rectissime  negat  Clodins 
(p.  28)  'in  hac  inscriptione  primorum  quoque  mensinm  sacri- 
ficia  enamerari'  necessarium  esse.  Contra  id  tantnm  satis  pro- 
*  babiliter  statuitur  menses  eo,  quo  traduntur  ordine  successisse, 
quoniam  nullum  uidemus  intercedere  magistratum. 

Nihilo  tarnen  minus  etiam  haec  mea  sententia  habet  diffi- 
cultatem;  quae  tamen  explicari  posse  uidetur.  Titulus  enim 
praebet  menses  ita  ordinatos:  Jlouiöewva,  Ar^vauova,  Bau- 
Xifj^va,  ^ETiazofAßaiiSva ,  ut  neque  Lenaeonem  neque  Hecatom- 


1)  lid'r^v.  II  (1873)  p.  237 sqq.,  qui  titulus  'lacunosus  exsUt  Lebas. 
no.  2058.  2)  C.  I.  2360,  3.  3)  Rang.  no.  677, 33. 

4)  Bull.  VIII  (1884)  p.  22  sqq.  A.  u.  1.  5)  C.  I.  II  p.  1079. 

6)  C.  1.2265;  coni.  Bergk.  p.  258q. 

7)  C.  I.  II  p.  1018 sq.;  cf.  Herrn,  p.  83.  8)  C.  I.  add.  no.  2374^. 
9)  C.  1.2374, 39 sq.;  cf.  Herrn,  p.  105;  HomoUo  BuU.V  (1881)  p.29; 

fortasse  in  C.  I.  2205;  cf.  Bergk.  1.  c;  Ahrent.  p.  342;  Mommsen.  Heortd 
p.  427;   Clod.  p.  26. 

10)  Act.  Inst.  Arch.  I  (1876)  p.  236. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fastis  Graecorum  autiqnioribus.  395 

baeonem  pro  primo  habere  liceat,  quamquam  ut  alteratrum 
primo  anni  loco  coUocemus  saadent  fastorum  Deliomm  et 
Atheniensium  exempla.  Restat  igitar  ut  putemus  Mycouioram 
annum  tempore  quidem  ante  Christum  proximo,  quo  titalum 
illum  exaratum  esse  Cumanudes  ^)  censet  incepisse  a  BoMro- 
mione.  Quam  ad  sententiam  de  Myconiorum  auni  initio  non 
deduceremur,  si  Latischewium  (p.  140,  22)  sequeremur,  qui 
hos  quos  titulus  praebet  menses  sese  ita  consecutos  esse  putat, 
ut  Hecatombaeon  congrueret  cum  Atheniensium  Elaphebolione. 
Sed  cum  haec  Hecatombaeonis  sedes  careat  omni  exemplo, 
malo  confugere  ad  illud  anni  initium,  quippe  quod  posteriori- 
bus  quidem  temporibus  apud  Cyzicenos,  Lampsacenos,  Prie- 
nenses  ualuisse  sciamus'^). 

Hoc  quem  commendauimus  mensium  ordine  probate  cer- 
tius  iudicari  potest  de  Bacchionis  situ,  ut  quem  mensem  inter 
Lenaeonem  et  Hecatombaeonem  stetisse  uideamus.  Neque  enim 
quidquam  impedit,  ne  eum  cum  Latischewio  coniungamus  cum 
Atheniensium  Anthesterione ;  quamquam  ille  etiam  Elaphebo- 
lioni  responderi  potest,  quo  Athenis  quidem  soUemnia  Dionysi 
Sacra  agebantur.  Quod  iudicium  de  anni  initio  et  mensium 
successione  si  uerum  est,  potuit  u.  39  nullius  mensis  nomen 
nisi  duodecimi  euanescere;  cui  tarnen  quod  nomen  fuerit  ne- 
scimus. 

b)  Mommseni^)  sententia  statuentis  Ceorum  calendarium 
esse  foimatum  ad  Atheniensium  calendarii  effigiem  refellitur 
inuento  Hermaeonis  nomine.  Hermaeonis  autem  sedes  est 
incerta.  Neque  enim '  Lacedaemoniorum  Phliasius,  quocum 
Ahrens  (p.  359)  Hermaeonem  comparari  uoluit,  ut  erat  uter- 
que  Mercurii  sacer,  neque  Boeotorum  Hermaeus,  quem  Clodius 
(p.  31)  in  comparationem  adhiberi  uult,  satis  ualent  ad  coUo- 
candum  Ceornm  aut  Halicamassensium  Hermaeonem;  cf.  hui. 
cap.  B,  5. 


1)  L.  1.  p.  242:  'iv  ToXe  tt^o  X^iarov  *Paf/iaixdie  x^ovoi6\ 

2)  Cf.  Herrn,  pp.  91  sq.  100. 107  et  hui.  cap.  B,  1.  2.  3. 

3)  Heortol.  p.  103. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


896 


Ernestos  Bischoff 


B. 


Aslae  cinitates  lonicae  cnm  coloniis. 
1.  De  Müeti  eiusque  coloniarum  fastis. 


Athenls : 


DeH: 


a)  Müeti: 
bjOlbiae: 


c)  Sinopae : 
d)Cii:     ■ 
e)  ApoUoniae: 


f)Cyad: 


'Bhtarofißaitov  1\ .  IlawriftQi^ 

Mtxaywtv^oiv  ,  12.  . 

Bor^BifOfittov       BovfOVHov    Baf^9^fuwv^)h)  l.[Boti3^fuef] 

JIvavoy/i€9P        j4narovQuiv  .  .       ■  2.  Kvayoy>im'< 

PafATiknov  ^rivtuctv  Ar^atmv^)d)  b.  yftfrawt'-'} 

lAvd'simj^icSv    *Ia^6s  lAv&aerfj[(fi4»f^)h)jiv&9arij^u0tf'')d)e)^.lArd's€Tr,(tiff' 

'EXa^ßoXtcJv    FaXaSiciv  Tav^Btov^c)  1  .l^^e/MUär'i 

Mawix^^         ^A(i%Bfunieov  KaXaftai[(&v^)d)'b)  8.  Tcei^wf^^] 

Ba^y^JUiüv  9.  Sa^ili&f^ 

^i^ofo^itov      Jlavfjfios        *JIavfjfios^)h)  .  10.  XaXaftaKfff^l 

f)  In  condendiB  fastis  Cyzicenis  ^^)  Clodios  daplex  quid- 
dam  peccasse  nidetur.  Primum  enim  plane  neglexit  Thargelio- 
nem,  quem  Cyzicenam  esse  mensem  docent  duo  titnli.  Tarn  soo 
obsernauit  Taureonem  statim  successisse  Artemisioni,  id  qnod 
e  Mordtmanni  titnlo  apparet,  siqnidem  'prytanes  qni  qnoqne 
mense  faerant,  ii  iam  insequente  mense  hoiakUaaav^  ^  "O-  Q^i' 
bas  titnlis  adhibitis  quamqnam  maiorem  attulünns  componeo- 


1)  C.  I.  2059.  2)  Ib.  2083.  3)  Ib.  add.  2083  b.  4)  Apod 

Milesios:  Arch.  Ztg.  no.  34  (1876)  p.  128  com  quarto  Romanomm  aense 
coUatns;  quem  titulum  neglexit  Glodias;  apnd  Olbiopolitas  G.  I.  2082  Xal«- 
fia$[i»r.  5)  Teste  Latischewio  Ball,  dell*  Instit.  1876  p.  61.  6)  U^ 
Waddingt.lUO.  7)  C.I.  3723;  Lebas-Waddingt.  1076;  Gianonun  Antbe- 
Bterionem  omisit  Glodias.  8)  Tit.  ined.,  ad  qaem  relegat  Mordtmaiuias 
Act.  Inst.  Arch.  VI  (1881)  p.  50;   cf.  Samiorum  Taureonem.  9)  C.  I. 

3663  A:  Panemus  post  Galamaeonem  proximos.  10)  G.  I.  3662.  H)  ^' 
3661.  12)  Ib.  3664:  Posideon,  Lenaeon,  Anthesterion  hoc  quidem  or- 
dine  compositi.  13)  G.  I.  3657;  Act.  Inst.  Arch.  1.  c.  p.45  II*:  Arte- 
mision Taureone  exceptus.  14)  Ib.;  G.  1. 3657, 13,  3658.  15)  B. Cur- 
tiaa,  Monatsber.  d.  prenss.  Ak.  Berlin  1874  p.  7Bqq.;  Act.  Inst.  Arch.  H- 
p.42  no.  1\  16)  Gf.  Ahrent  p.  329  sqq.  17)  Boeckhii  sunt  nerl» 
G.  I.  n  p.  920  extr.;  Kl.  Sehr.  V,  69;  cf.  Lat.  p.  32;  Newton.  The  coUection 
etc.  p.  119. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fastis  Qraecomm  antiqnioribus.  397 

dis  fastis  Cyzicenis  lucem,  tarnen  dif&cnltates  quasdam  manere 
confitemor.  Neqne  enim  Artemisionem  neque  Calamaeonem 
neqne  Panemnm  eis  stare  nidemns  locis,  qnae  ceterornm  fosto- 
ram  loniconim  exemplis  commendantnry  et  Calamaeonem  dno- 
bns  loeis  abesse  ab  eo  qnem  apnd  Milesios  tennit  loco  apparet 
Tarnen  has  diserepantias  animadnertisse  satis  est,  qnoniam  nt 
eas  explicemns  non  potest  fieri.  Geternm  fasti  Cyziceni  non 
solum  homm  mensinm  sedibus  discrepant  a  ceteris  fastis  loni- 
eis,  sed  etiam  anni  initio^). 

2.  De  Ephesiortan,  Prienensium,  Teiorum,  lasensium  fastis, 

Athenis:  Dell:  a)£phe8i:  b)Prienae:  c)Tei: 

djiasi: 
'Exatoftßattov  11.  . 

MerayeiTViciv  *Jlf«T«y«»Tf«i»f'*)  12. 

BoriBQOgucav       Bov^pavuav  .  \,BoriSqofmav^) 

JJvavayfKüv        lAnaTOv^^mv  .  2,  . 

MaijuaxjTiQitov  l^^ffuor  ,  ^  3.  *j47tarov^i<ür  ^^)  d) 

noüeideatv  IlocaiSscjy^)         4.  Üocsidatov  ^^)  C) 

rufnjXicJV  yirjvatoiv       yir^vanov*)  5.  . 

lAv&ecTTigiwv    7«^ff  '^lävd'sürrjifte^  *)    6.  "jiv&BCTtiqu&v^^  VAtpQod^aiav »»)  d) 

""Elafffjßoüc^    raXa^iivy^  .      ^  7.  .  'EXafrjßoXic&v^^)i) 

Movvtx''*^         ^Aprsftiffic^r  \/^^s/iicuSv  •)       8.  . 

&a^yrilio}v  *SagyTiXnvv'')         9. 

2xiQOtpoQU»v      Jlavr^ftoi  .  10.  . 

incertae  sedia:        'Ayvr.Kov^)  .  I\jfoqii»v^^)d) 


1)  Gf.  Herrn,  p.  91  sq. ;  Bergk.  p.  29 ;  Lausch,  p.  53;  hui.  diss.  p.  395, 2. 

2)  Wood,  Discoveries  atEphesns;  Inscriptioiis  from  the  great  theatre 
no.  23.  3)  C.  I.  3028;  Wood.  1. 1.  no.  1  col.  1.  6, 58;  from  the  city  and 
suborbs  p.  12  u.  1  saepioB;  cf.  G.  Gortitts  Hermae  u.  IV  (1870)  p.  201. 

4)  losephi  Antiquit.  XIY,  10, 12;  Wood  1. 1.  Inscriptions  from  the  city 
and  Buborbs  p.  12  8q.  saepius.  5)  Wood.  1.1.  Inscr.  from  the  great 

theatre  no.  1  col.  6  n.  77 ;  cum  Romanoram  februario  collatos. 

6)  G.  I.  2954  A.  =  Lebas -Waddington  137;  unde  corrigitur  losephi 
(XIY,  10, 25)  memoria  " l4^8fiiaio£\  7)  Wood.  1. 1.  Inscr.  from  the  great 
theatre  no.  1  col.  2;  "ea^eiUtov^  col.  4.  8)  Lebas -Waddington  1537; 
a  Glodio  omissus.  9)  G.  1.2906:  't^  Si  ravfirjviq  rov  BafjSgofudSvos^  iv 
fl  xal  rrjy  a^x^  aveXaß6v*\  cf.  Herm.  p.l07.  10)  Lebas-Waddington 
200  sq.  11)  Lebas -Waddingt.  281 ;  Am.  Hanvette-Besnault.  M.  Dubois. 
Bull,  y  (1881)  p.  493.  12)  Anacreon  apnd  Eust.  ad  lliad.  XV  u.  192; 

cf.  Herm.  p.  116.  13)  G.  1. 2673sq. ;  de  eins  sede  cf.  hui.  diss.  p.  342sq., 
quamquam  Bergkius  (p.  39  sq.)  eum  cum  Galamaeone  coniunzit.  14)  G.  L 
2675.  2677.         15)  G.  1. 2679  «  Lebas -Waddingt.  251 ;  Boeckhius,  Her- 


Digitized  by  VjOOQ iC 


398 


Ernestus  Bischoff 


a)  G.  I.  2953^  tituli,  in  quo  Galaxionem  euanuisse  nobis 
cum  Bergkio  (p,  40  gq.)  et  Clodio  (p.  22)  persuasum  est,  hoc 
loco  non  habenda  est  ratio,  quod  Delo  originem  eum  duxisse 
HomoUius  Bumma  cum  probabilitate  (Bull.  11  p.333;  cf.  hui.  diss. 
p.  390,9)  demonstranit;  Ahrentis  quidem  Galinthionem  delen- 
dum  esse  constat.  In  tituli  Gurtii  p.  199  uersu  21,  ut  id  quo- 
que  obiter  moneam,  numerale  nomen  excidisse  uidetnr  uelnt 
Jw[SixctTog] ;  etenim  hunc  morem  menses  ex  numeris  de* 
signandi  apud  Ephesios  etiam  in  G.  I.  3005  deprehendimus. 


'3.  De  Erythraeorum ,  Smymaeorum , 
Athenis :  Deli :  a)  Erythris : 

*ExaT0fißai(6v 

Merayeimciv 
BoTjd^Ofuiop       Bov<pavicov 
Ilvavorffiojv        ^AitaiovQimv 
Maifiaxrrj^icov  l^^fficjv 

IloastSecav  JIocvBkov  *) 

FafiriXiiov  Arivaitov      Aijvatcov  *) 

*EXayrjßoXt<vv     FaXa^Kov 

0a(fyrjXicav 
^xiQOipOQi(av      Jlatfjfios 

incertae  sedia:  vi^^^A^^^^^^ 


Chiorum,  Lampsacenorum  fastis. 


b)  Smyrnae : 


11. 
12. 


OCM: 
d)  Lampsaci: 


l.d)  BaBQOfM<ov^)(:)i\ 

2. 

3. 

JIoc£iSeoJv  *)         4.  Iloüetdstüv  '*)  c) 
Ar^vanov  ')  5.  Af^raitov  **}d) 

*Av&eonjQio»r^)    6. 

7. 

'Exarofißaimv'^)  10.  '^  Aavxad'ttov^-)Q)i) 
8)    {KaXaa^y) 


mannus,  Bergkius  (p.  47sq.)  de  hoc  nomine  sine  iusta  causa  dubitasse 
uidentur;  cf.  Clod.  p.  33;  quem  tamen  non  deboit  eflfogere  firagmentom 
Ulud,  in  quo  Boeckhins  Scirophorionem  scribendom  proposuit,  esse  idem, 
ex  quo  Gephorionem  a  uiro  illo  docto  iniuria  esse  expulsum  putamuB. 

1)  Movüaiov  Kai  BtßXtod^tje  t^c  avayysXotris  cxoX^  uol.  I  (1873 — 75) 
p.  103  sqq.  no.  108  —  Rev.  Arch^ol.  XXXIU  (1877)  p.  105  sqq.  2)  Mov 
üBiov  etc.  m  (1878-79  et  79-80)  p.  122  no.  156  =  Foucart.  Bull.  IH  (1879) 
p.389.  3)  Lebas-Waddingt.  1536.  1541;   BuU.  1.1.         4)  Aristid.  ed. 

lebb.  p.  274;  ed.  Dind.  I  p.  446.  5)  C.  f.  3137,  34.         6)  Phüostr.  u. 

Sophist.  I,  25  (ed.  Kayser  II  p.  42, 24).         7)  Lebas -Waddington  no.  25: 
\  .  7r^  nivTB  xaXavdcSv  Elowkav  fit/vos  'ExarofißatfSvos  Tfrcr^ri;';   tit.  ft 
Clodio  praetermissus.         8)  Lebas -Waddington  1535.        9)  Haussoullier 
Bull.  III  (1879)  D.  242  sq.  u.  53;  apud  Lampsacenos  C.I.  add.364tK 
10)-12)  Vide  p.  399. 


Digiüzed  by  VjOOQ iC 


De  fastis  Graecorum  antiquioribus.  399 

a)  Erytbraeornm  annum  incepisse  a  Lenaeone  Latische- 
mrias  (p.  49  ann.  83)  propterea  censet,  quod  Lenaeone  mense 
sacerdqtia  ueniisse  ex  titulo  quem  snbscripsimus  apparet.  At- 
tarnen  baec  sacerdotia  Lenaeone  uendita  mea  quidem  sententia 
non  eaincant  Lenaeonem  fnisse  Erytbraeorum  anni  primum 
mensem ;  praesertim  cum  facile  posset  easn  fieri,  ut  compluria 
sacerdotia  eodem  Lenaeone  nenirent  atque  sacerdotiorum  si 
non  uenditiones,  at  ^eTttTtgaaeig'  et  ^ diaavGTdaeig^  quae  dicun- 
tur  (cf.  Rev.  Arcb.  1.  c.)  aliiß  atque  Lenaeone  mensibus  sint 
factae.  Geterum  si  modo  certum  anni  tempus  in  uendendis  et 
ineundis  sac^rdotiis  obseruabatur  (cf.  supra  p.  378),  incipiente 
anno  sacerdotia  non  tam  ueniisse  quam  inita  esse  suspicari  licet. 

c)  Latischewio,  qui  p.  53  putat  Gbiorum  annum  incepisse 
ab  Artemisione,  assentiri  non  possum.  Nam  ex  eo,  quod  Haus- 
soullieri  tituli  u.  37  sq.  praecipiunt,  ut  locarium  quoddam  pro- 
ximo  quidem  anno  soluatur  Artemisione,  sed  posterioribus  annis 
initio  anni,  non  tam  colligendum  esse  censeo  Artemisionem 
primam  fuisse  Chiorum  mensem  quam  opponi  potius  Artemisio- . 
nem  anni  initio;  qua  propter  nihil  impedire  puto,  quominus 
Chiorum  annum  a  solstitio  hiemali  incipientem  faciamus.  Porro 
de  Leucathionis  sede  quamquam  dubito,  Hermanni  tamen  sen- 
tentiam  protuli,  qui  pp.  100  et  123  ei  decimum  anni  Lampsaceni 
locum  assignandum  proposuit ;  quae  sedes  cum  tituli  Lampsa- 
ceni sententiarum  conexu  et  cum  Haussoullieri  inscriptionis 
Ghiae  argumento  satis  consociari  potest.  Lampsacenorum  Leu- 
cathionem  successisse  Lenaeoni  Hermannus  animaduertit ;  ex 
Haussoullieri  titulo  colligi  posse  uidetur  Leucathionem  stetisse 
post  Artemisionem  et  inter  Leucathionem  et  Artemisionem  inter- 
cessisse  anni  initium,  id  quod  admodum  quadrat  ad  nostram 
sententiam  de  Chiorum  anni  cardine. 


10)  Hauss.  1. 1.  p..  47  sq.  uu.  10.  23 ;  cf.  R  2:ovqim,  Act.  Inst.  Arch.  III 
(1878)  205—207;  B.  SchöU.  'Saturae  PhUologae  Herrn.  Sauppio  oblatae' 
(Berolini  1879)  p.  167 sqq.;  de  Plynterionis  sede  cf.  hui.  cap.  G,  1.  11)  Apud 
Lampsacenos  Lenaeon  et  Artemision  G.  I.  add.  3641i>;  apud  Ghios  Arte- 
mision G.L2220;  Hauss.  1.1.  p.  242  sq.,  19.  246  sq.,  39.  12)  Apud  Ghios 
Hauss.  1.1.  p.  242  sq.,  24;  apud  Lampsacenos  G.I.  add.  3641i>,  17. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


400  ErnestttB  Bbchoff 

4.   De  Samiarum,  Amorginorum^),  Perinthiarum,  Patmiorum  fastis. 

Athenis:  Deli:  a)Sami:  b)Amorgi:         OPerinthi: 

d)Patim: 

Mt%ay»irvtMv  Mnayairvtcav  *)    2/H]^auav'^)7 

B{ni9(fOfu<ov       Bov^povtofv     {Bin;S^fiiav\         3.  . 

IJvavarpuov        lAl7tarov(>uüv  Kvavoxpuov*)         4. 

nacn99tov  IlocsiSamv^)  6.  . 

rafifiXu&v  Ar^vaumf  Afivauov^)  7.  Afi¥€umv'i^^)c) 

^Av&BCTtiifMav    'I8(f66  'A]r^t[<rtij^u)ip*)  S.'Avd'sCTr^^iov*) 

^Ela^ftoXimv    raXafuov  Tav^Mt&v*)  9.  . 

Movvix^eiv         IdQXBfuauov  .  10.  l4^Bfu[<n]mv^^)^) 

ßaQYrjXimv  JIaprjfi06  *)  11.  SoLftyriXuo  v  *)      Jleanjftos  *^  c) 

JSx&^^Oiftwr      Jlavrifioi  K^ovic^*)  12.  K^ovufp^)c) 


1)  De  Amorginorum  fastis  hoc  qaidem  loco  disBerendam  esse  cen- 
suimuB ,  quod  Amorginos  a  Samiis  originem  doxisse  Soidas  b.  u.  StfifUai 
memoriae  tradidit;  at  Miltophorionla  et  Heraeonis  nomina  aliquam  Amor- 
ginorum et  Samiorum  fastonim  discrepantiam  produnt. 

2)  Yischer.  Mas.  Rhen.  XXII  (1867)  p. 313 sqq.;  cf.  El.  Schriften  II 
p.  140  sqq. ;  G.  GortiuB  Inscbrr.  z.  Gesch.  ▼.  Samos  Lübeck  1S77.  Prgm.  p.  35. 

3)  Yischer.  1. 1.  4)  Eirchhoff.,  Monatsber.  d.  kgl.  Ak.  d.  Wissensch. 
Berlin  1859  p.  739 sqq.;  cf.  ib.  1862  p.  71  sqq.;  Ahrent.  p.  329 sqq.  God. 
p.  6  sqq.  5)  Ib. ;  G.  Gurtios  1. 1.  p.  10  sq.  o.  56. 

6)  P.  Girard.  Bull.  Y  (1881)  p.  480;  qoi  inioria  quantom  scio  affirmat, 
Lenaeonem  Samiorum  mensem  esse  antea  notum ;  coniecit  Kirchhoffius  apud 
Samios  eum  fuisse  in  usu.  7)  Kavfiavavdrie,  BuILYHI  (1884)  p.  22  sqq.  A. 
u.  2;  Miltoph.  cum  Naxiorum  Hecatombaeone  collatus.  8)  R.  Weil  Act. 
Inst.  Arch.  I  (1876)  p.  343  sqq.  no.  11  et  12,  qui  titolns  a  Glodio  est  ne- 
glectus;  Heraeonis  nomen  Latischewins  et  ipse  (p.30)  agnonit 

9)  Weil  I.  c;  Gumanudes  1.  c.  B.  u.  8. 

10)  Ne  cum  Hermanne  (Philol.  n  p.  267)  ad  Perinthios  referamus  Le- 
naeonem, quem  Papias  (cf.  Bröcker.  Philolog.  1.  c.  p.  249  no.  YIU)  Punüs 
attribuerat,  nihil  obstat. 

11)  Boss  Inscr.  Graecae  Ined.  no.  1S9;  quem  titulum  correctiorem 
edidit  Sakkelion  Eph.  A.  Nou.  1862  no.  228;  cuius  plenioris  titnli  ignarus 
Glodius  p.  29  suo  quidem  Marte,  sed  recte  restitnit  Artemisionis  nomen; 
cf.  Dittenberger.  Syll.  inscriptt.  Gr.  no.  402. 

12)  Gromion,  Papiae  glossarium  apud  Broecker.  l.L;  ceteri  quos  hoc 
schoUon  praebet  menses  originem  duxerunt  e  fastis  Macedonicis  uel  Asia- 
nis;  quamquam  Panemus  potest  repeti  ex  antiquioribus  fastis  lonicis. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fastis  Graecoram  antiquioribas.  401 

a)  Samiornm  annos  utrom  initinm  ceperit  a  solstitio  aestiuo 
an  ab  hiemali  non  esse  exploratum  Latischewios  p.  53  recte 
monuit;  neqne  dubito,  quin  Eirchhoffii  cui  assensus  est  na- 
perrime  Clodius  sententia  ad  solstitium  aestianm  inclmaaerit 
propter  fastomm  Atheniensinm  analogiam,  quam  non  iam  ita 
mnltam  nalere  confitemur,  quoniam  Delios  annom  a  bruma 
incepisse  constat^.  Ordinem  autem  mensinm  Samiornm  pro- 
bamns  enm,  quem  a  Eirchhoffio  institntnm  confecit  Clodius; 
Ahrentis  enim  mensinm  seriem  adhibitis  Vischeri  titalis  cor- 
ruisse  Clodins  satis  demonstranit.  Attamen  de  inserendo  Cala- 
maeone,  quem  Clodius  quarto  post  brumam  loco  summa  cum 
probabilitate  suppleuisse  sibi  uisus  est,  cautius  erit  iudican- 
dum,  cum  Cyzicenorum  et  Samiornm  fastorum  similitudo,  quam 
Clodius  p.  12  premendam  esse  censuit,  nulla  fere  fuisse  uidea- 
tur.  Cyzicenorum  enim  Taureonem  non  statim  post  Antheste- 
rionem  stetisse  et  Calamaeonem  sexto  demum  post  brumam 
loco  collocandum  esse  p.  396  sq.  uidimus.  Ceterum  si  quidquam 
herum  fastorum  simUitudini  est  tribuendum,  facile  potest  cogi- 
tari  Taureone  ad  quartum  post  brumam  locum  promoto  Arte- 
misionem  tertio  apud  Samios  post  brumam  loco  esse  inseren- 
dum,  cum  hoc  mensis  nomen  in  tabula  Newtonis  ^)  quarta  simul 
cum  Anthesterionis  nominis  parte  extrema  facile  potuerit  ex- 
cidere ;  quae  lacuna  eo  facilius  statuitur,  quod  in  tabula  prima 
et  tertia  bina  mensinm  nomina  iuxta  posita  esse  uidemus. 

b)  Amorginomm  annum  a  septimo  post  brumam  mense  in- 
cepisse ex  Cumanudis  titulo  de  Astypalaeensium  fastis  p.  37S,  2 
disserentes  conclusimus« 

5.  De  fastis  Halicamassiis. 

Athenis:      *  Halicamassi:  Athenis:  Halicamassi: 

^E%a%o(ißauav  .  Bot]8QOf4u6v 

MerayeiTvuov  .  Ilvavoxpi^dv 

1)  Nisi  graues  de  Samiomm  et  Amorginorum  fastomm  Bimilitudine 
obstarent  dubitationes  (cf.  snpra  p.  400, 1),  nunc  ad  fulciendam  Eirchhoffii 
sententiam  Amorginorum  anni  initiom  adhiberi  poseet. 

2)  Cf.  Eirchhoff.  LI. 

Leipziger  Studien.  7IL  26 


Digitized  by  VjOOQ iC 


402  ErnefituB  Bischoff 

Athenis :  Halicarnassi :  Athenis :       Halicarnassi : 

Maipicnm^quiv  .  *Ekaq)r]ßoknüv 

Ilooeidewv  Iloaeideoiv  *)  Movvixi(jiv     uä^e^iauiv  ^)  ? 

Fa^riXidv  .  OaQyrjkiwv     ^^Hgcadelog*) 

incertae  sedis:  ^Elev^eQidv  ^) 
'EQ^auiv  •) 
Hermaeonem  ad  Boeotomm  Hermaei  exemplum  primo 
post  bmmam  coUocare  loco  dubito^  quarnquam  id  snadet  Clo- 
dinB;  qua  de  re  conferas  hui.  disB.  p.  395.  Artemisionem  autem 
quamuis  dubitanter  insemi  fastis  Halicarnassensinm  usus  titälo 
ab  Am.  Hanvette-Besnanlt  et  Marc.  Dubois  edito,  qnem  in  ineula 
quidem  Goo  innenluin,  tarnen  originiB  esse  lonicae  constat. 
Halicarnassensium  antem  esse  titulum  arbitror^  qnod  in  Insula 
Coo  iam  alternm  huiusmodi  Halicarnassensinm  decretom  est 
innentum^)  et  prytanim,  qni  in  eo  de  quo  sermo  est  titolo 
comparet,  Halicarnassensinm  fnisse  magistratum  docent  titnli  '0« 
Quin  etiam  'ar€(favrj(p6Qov^y  cuins  nomen  illo  in  titnlo  occnrrit, 
cnm  Gamm  tum  Halicarnassensinm  fnisse  magistratum  e  com- 
pluribns  apparet  titniis®). 

G.  Singularum  ciuitatum  lonicarum  menses. 
1.  Eretiae: 
^iTtTtidv  G.  I.  2265 ;  quo  ex  titnlo  apparet  Hippionem  respon- 
disse  ei  Pariomm  mensi,  quo  Plynteria  agebantnr; 
quae  soUemnia  eodem  Thargelione  mense,  quo  apad 
Athenienses  celebrantur,  apud  Parios  esse  acta  niri 
docti  consentiunt;  cf.  Herm.  p.  64,  Bergk.  p.  258q., 
Ahrent.  p.  342,  Mommsen.  Heortol.  p.  427,  Glod.  p.26. 

1)  Newtonls  Halicamassas,  GDidas  and  Branchidae  1863  p.  687  a.2. 

2)  losephi  Ant.  XIY,  10, 23 ;  BnlL  lY  (1880)  p.  395.  3)  Tit.  Coi  in- 
nentus,  Hauvette-Besnault.  Dubois.  Ball.y  (1881)  p.  209  sqq.  4)  C.  I. 
2656  u.  20  sq.  cf.  u.  1 ;  de  Heraclei  sede  cf.  Herrn,  pp.  61. 125  et  Glod.  p.  31. 

5)  Hauvette-Besnault.  Dnbois.  I.e.  p. 211  sq.  u.U.  6)  Newton. 

1. 1.  p.  671  sq.  »  Roehl.  Inscriptt.  antiquisq.  etc.  no.  500.  7)  Newton. 

1.1.  pp.  671  sq.  687.  8)  Lebas -Waddington.  no.394.  404  sq.  406.  416. 

323.  326.  331  sq.  saepius;  Newton.  l.L  p.  704, 12  c. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fastis  Graecorum  antiquioribns.  403 

2.  Neapoli.: 
nav&€i6v  C.  I.  5785. 
Arivanov  C.  I.  5838. 

3.  Gassandreae: 

Jr^liiTiTQiwv,  L.  Duchesne  Rev.  Archöol.  XXXI  (1876)  p.  106 sq.; 
Dittenberger.  Sylloge  inscriptt.  Graec.  no.  142. 
Demetrionem  fuisse  CasBandrensiam  mensem  olim  nolui 
pro  certo  affirmare;  sed  utrum  illad  pro  hominis  an  mensis 
nomine  haberem  aeque  ac  Dnchesnins  dubitani.  Qnin  etiam 
Demetrionis  nerbum  pro  hominis  nomine  nidebatnr  esse  haben- 
dam,  qnod  ceteromm  dnomm  qui  hoc  titalo  occnrrunt  homi- 
num  noininibuB  patrnm  nomina  addita  sunt.  Attamen  ad  Clodii 
et  Dittenbergeri  partes ,  qui  mensem  significari  certnm  esse 
censuerunt  nnperrime  transii,  qnia  pro  hominis  nomine  De- 
metrionis uocem  nmqoam  esse  nsnrpatam  nnUa  comprobant 
exempla. 

4.  ApoUoniae  in  oppido  Ghalcidensi: 
l4v»eaT7]Qiwv  1  Athenaei  l.Vm  p.  334E;   cf.  Herm.  p.89  et 
^Elaq)rißoliijiv  j  Bergk.  p.  9. 

5.  In  insnla  lo: 

'OfirjQeciv,  L.  Ross  Arehaeol.  Ztg.  VI  (1848)  no.  21  p.  333. 

6.  Peparethi: 

ni^oiKiciv  cnm  Atheniensium  Hecatombaeone  comparatns: 
A.  Dumont.  Revue  Archöol.  XXIX  (1875)  p.  330; 
0.  Riemann.  Bull.  I  (1877)  p.  82. 

7.  a)  Gambrei  in  Mysiae  oppido: 
QaQyrjXiwv  C.  I.  3562. 

b)  ex  Mysiae  parte  aliqua: 
navrjlfiog  C.  I.  3597  a. 

8.  Thirae  in  Lydiae  oppido: 

NeoTiaiaaQBwv  Movaelov  xai  Bißliodi^Tirjg  rrjg  eiayyekiK^g  a%o- 
krjg  II,  1  (1875—76)  p.  117  et  2  (1876-78)  p.  29; 
Papadopulos  Eerameus  Act.  Inst  Arch.  UI  (1878) 
p.  54  sqq. 

9.  Magnesiae  in  Lydiae  oppido  ad  montem  Sipylnm  sito: 
KlaQmv  BuU.Vn  (1883)  p.  504  sq.  no.  10. 

26* 


Digitized  by  VjOOQiC 


404 


£raestas  Bischoff 


INDEX  L 
Enumerantur  eae  quarum  menses  afferuntur  ciuitates. 


pp. 


Acamania 
Achaia 

Aegina p, 

Aetolia p, 

Agngentnm 

Amorgos  . 

Amphiasa 

Andras    . 

Anticyra 

Apollonia  ad  flomen  Rhyn 

dacnxn  sita   .    . 
Apollonia,  oppidum 

cidense 
Arcadia   . 

AlgOB p 

Astypalaea p 

Aihenae p, 


Ghal- 


Biannus  . 
Boeotia    . 
Boeum 
Byzantium 

Galaarea 

Galchedon 

Gallipolis 

Calynma 

Cassandrea 

Ceus    .    . 

Ghaleam  . 

Ghersonesna 

Ghius  .    . 

Gieriam  . 

Giu8    .    . 

Gnidus 

Gnosus 

Gorcyra  . 

Gorinthos 


378, 2. 
.  P 
•  P 
P 


366 
357,1 
379 sq. 
363 sqq. 
383  sq. 
400  sq. 
361  sqq. 
394 
361 

.396 

.403 
.380  sq. 

379  sq. 

374  sqq. 

346.390 


p.385 
p.  343  sqq. 
p.365 
p.  374 sqq. 

p.  379 sq. 
p.  374  sq. 
p.363 
p.  381  sqq. 
p.403 
p.  394  sq. 
p.  361  sqq. 
p.374 
p. 398 sq. 
p.323 
p.396 
p.  366 sqq. 
p.385  sqq. 
p.372sqq* 
p.  372  sq. 


Gos p.  381  sqq. 

Cyme p.351 

Gyzicus p.396  sq. 

Delphi p.  351  sqq. 

Dolus p.  390  sqq. 

Dodona p.  389 

Droros p.385  sqq. 

Elis p.  346  sqq. 

EphesQS p.  397  sq. 

Eretria p.402 

Erinens p.365  sq. 

Erythrae p.  398  sq. 

Gambreum p.  403 

Gela p.  383sq. 

Gytheam p.  367, 2 

Halicamassos   .    .    .    .  p.  401  sq. 

Hains p.  327  sqq. 

Heraclea  ad  Sirim  sita  .  p.  366  sqq. 

Heraclea  Trachinia  .    .  p.  341 

Hierapytna p.385  sqq. 

Hypata p.341 

lasos p.  397 

ImbroB p.390,2 

los p.  403 

Lacedaemon     ....  p.  366 sqq. 

Lamia p.  337  sqq. 

Lampsacus p.  398 

Larisa p.  3198qq. 

Latos p.385  sqq. 

Lesbos p.  349sqq. 

Locris p.358sqq. 

Magnesia    in   Thessalia 

Sita p.  342sq. 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fastis  Graeconim  antiquioribos. 


405 


Magnesia  ad  montem  8i- 

Pbocis     .    . 

p.  354 sqq. 

pylum  Sita    ...    . 

p.403 

Physcus   .    . 

.    p.360 

Megara    .    . 

p.  374  sq. 

Priansus  .    . 

.    p.385 

Melitaea  . 

p.328 

Priene      .    . 

.    p.397 

Messenia . 

p.  380  sq. 

Metropolis 

p.  323  sqq. 

Rhegiam  .    . 

.    p.389 

MUetos    . 

p.396 

Rbodas    .    . 

p.  383  sqq. 

Myconns  . 

.    p.  394  sq. 

Samus      .    . 

.    p.400  sq. 

Naupactos 

P.S63 

Sicyon      .    . 

p.  380  sq. 

NaxoB 

p.394 

Sinope      .    . 

p.396 

Neapolis  . 

p.  403 

Smyrna    .    . 

p.398 

Nisyrus    . 

p.381 

Syracusae     . 

p.372 

Oeanthea 

p.361 

Tauromeniom  . 

p.  372  sqq. 

Oeta    .    . 

p.341 

Tenus .    .    . 

p. 3908qq. 

Olbia  .    . 

p.396 

Teos    .    .    . 

p.397 

OlUB     .     . 

p.  385  sqq. 

Thaomacia  . 
Thera .    .    . 

.    p.330 
p.  366  sqq. 

Parus  .    . 

.    p.394 

Tbessaiia 

.    p. 326sq. 

Patmus    . 

p.400 

Thura  .    .    . 

.    p.403 

Peparetbus 

p.403 

Tolopbon 

.    p.360 

PeriDthuB 

p.400 

Tritea      .    . 

p.36L 

Perrhaebia 

p.  333  sqq. 

Troezene 

p.379 

PbaUca    . 

.    p.339 

Pherae     . 

p.323 

Zeiea  .    .    . 

p.389 

INDE 

X  n. 

A,   Enumerantur 

menses  adi 

fcripiis  eis  quibus  deprehen- 

duntur 

locü. 

1.  Menses  ex  numerü 

r  designati. 

2.  Prapria  mensium  nomina. 

in  Achaia 

'AyvoiOQ                        Hau 

in  Arcadia 

^Ayvfumv                      Epbesi 

Epbesi 

^Ay^aCTvmv  non  AiQacxvwv 

in  Locride 

Ampbissae 

MegariB 

Ay(fMVios                      Byzantü 

in  Messenia 

Galymnae 

in  Pbocide 

Coi 

1 

'au 

roi 

aei 

di. 

»] 

Ihodi 

Digitized  by  VjOOQ iC 


406 


Ernesttts  Bischoff 


l^ygtavtos  in  Boeotia 

j4yve*as  s.  *Ayvu>s     in  Aetolia 
in  Locride 
lABqutviiov  Atlienis 

U9^6fitos  Hali 

Thaumaciae 
^A&avaioi  in  Aetolia 

AiQacwmv  U.  jiyifaawtov 
lAXaJiMOfievtos  in  Boeotia 

l^Xtalos  Dreri 

"AlffBios  Calymnae 

Coi 
l^lfi^os  in  Elide 

l4ftaXio£  Delphis 

in  Phocide 
W/i£9v  Amphissae 

[Avd'BaiTj^icav  Amorgi 

Apolloniae  in  opp.  ad 

Rhyndacum  sito 

Apolloniae  in  opp.  Chal- 

cidensi 

Athenis 

Cii 

Cyzici 
Ephesi 
Erythris 
Halicarnassi 
Olbiae 
Pari 
Prienae 
Sami 
Smymae 
Teni 
^ATtaxovQScav  S.  Idnarov^ifov 
Cyzici 
DeU 
lasi 
Olbiae 
Sami 
Teni 
l/47taTOt^ios  Zeleae 

lAnsXlaios  Chalei 

•  Delphis 


jinsXXaios        Heradeae  in  opp.  ad 
Sirim  sito 
Lamiae 
Oeantheae 
Oetae 
Olunte 
Tauromenii 
Telephone 

länelXaic^  Teni 

jinoXXiürios  in  Elide 

Lesbi 

j47toXXtovioe  in  Perrhaebia 

Tauromenii 

[t4n6XXiovos  firiv  Chalei 

^Aqarvoi  Physci 

'A^9U)£  s.  'A^sos  s.  "A^OQ 

Lamiae 
in  Magnesia 
Phalicäe 

Agtjimor  Dell 

l4^eios  Argi 

Agvcind^io«]?  Hypatae 

A^rsfiürios  s.  j4^rafihio£ 

Astypalaeae 

Byzantü 

Calaureae 

Calymnae 

Cnidi 

Coi 

Corcyrae 

Hypatae 

Lacedaemone 

Rhodi 

Tauromenii 

Therae 

^A^rBfiiHituv  Chii 

Cyzici 
DeH 
Ephesi 
Erythris 
Halicarnassi 
Lampsaci 
in  Magnesia 


Digitized  by  VjOOQ iC 


De  fastis  Graecorom  antiquloribus. 


407 


\AqiBfU9i(av 

Naxi 

/WCTTO« 

Lamiae 

Patmi 

JTrjfo^nov 

las! 

Teni 

r&ydvrtos 

Amphissae 

l4QX0inaüu)9 

Erinei 

Triteae 

l4fdfuoß 

in  Phocide 

"A^^ufi 

Larisae 

Ja., 

Lesbi 

in  Perrhaebia 

Jq^afOQioi 

Delphis 

*Aipqodiüimv 

laai 

JaürioQ 

Sicyone 

in  Magnesia 

Jdhoß 

Calymuae 
Coi 

Ba8(^fuo€ 

Calymnae 

Rhodi 

Cnidi 

Tauromenii 

Coi 

JafAOXQlOß 

in  Boeotia 

Rhodi 

Jeios  u.  JTos 

BaS^futov  S. 

BOTlBQOfllÜtV 

JeXfivtoe 

Aeginae 

Athenis 

Olonte 

Chü 

Therae 

Lampsaci 

JtJflTJT^tC&V 

Athenis 

Olbiae 

Cassandreae 

Prienae 

Jivtav 

in  Locride 

BOLXXKOV 

Myconi 

Jtavvaios 

in  Aetolia 

Boa&ooß  8.  Boa&oloe    Delphis 

Anticyrae 

BoriB^fiu&v  n 

.  BaB^fAiatv 

Byzantii 

Bovxanoß 

in  Acarnania? 

Calchedone 

in  AetoHa 

Canipoü 

Amphissae 

« 

Chersonesi 

in  Boeotia 

in  Locride 

Delphis 

Nanpacti 

£rinei 

Tauromenii 

Jtos  8.  Jelos 

in  Aetolia 

Bovfovimv 

Dell 

Lesbi 

Teni 

in  Perrhaebia 

Bvcioe 

Delphis 

Jioad^oe 

?  in  Elide 

BcSfiws 

Lamiae 

■ 

Rhodi 
Therae 

FaXaSnov 

DeU 

jQOfiriioi 

Priansi 

rafiTjXicSp 

Athenis 

FafUhos 

Dodonae 

EtXaloe  u.  ^lXaTo£ 

reviru>i 

Bali 

'Exaro/ißaicjv 

Athenis 

re^aarioss.re^aümoe  Calymnae 

DeU 

Coi 

Imbrl 

Lacedaemone 

Myconi 

Troezenae 

Naxi 

Digitized  by  VjOOQ iC 


408 

Ernestus 

Bischoff 

'EnaTOfißaKav 

Smyrnae 

*Hi^ou(op 

Amorgi 

*ExarofAß8v£ 

Lacedaemone 

Teni 

'EXa^ßohciv       Apolloniae  in  opp. 

'HQaxlßios 

Delphis 

Chalcidensi 

Halicarnassi 

Athenis 

'H^aaios 

Lacedaemone 

lasi 

^Ehaf>u>£ 

in  EUde 

'EldfQioe  non  habet 

Ba^yriXitov  S 

Ta^yrjXi<av 

locum 

Calymnae 

Amoiigi 

'EXeidvai<6r 

Teni 

Athenis 

^Elev&BQ^tav 

Halicarnassi 

Cyaici 

'EXevaivtoe  8.  ^EXevcvvufS 

Deli 

?  Bianni 

Ephesi 

Olunte 

Gambrei 

Therae 

Naxi 

ifißöXifwi : 

Pari 

'AlahtOfiiviOi 

ß^  in  BoeoUa 

Teni 

UneXkaXos  ß' 

Tauromenii 

ßeiXov&ioi  8. 

^Xov^ios 

rtvitios  iftßoXißio^ 

in  Boeotia 

Bali 

ßBfliCXlO^ 

Hali 

JIava/u>s  §t 

Rhodi 

Laiisae 

IIonpcTiioe  ß 

Delphis 

MetropoU 

S                    r 

Athenis 

SaoBaiatos  s. 

SevBaicu>Q  S.  9t09a^ioe 

^Evdvcnotr^oTitos 

Delphis 

Calymnae 

'EQfialo^ 

in  Aetolia 

Coi 

Argi       • 

Lati 

in  Boeotia 

Rhodi 

MetropoU 

e»olivu>£ 

Delphis 

in  Perrhaebia 

Se^fwXaioß 

Lati 

Fheris 

BefffiO^^ios 

Lati 

^EQfkanbv 

Cei 

Rhodi 

Halicarnassi 

Siovtos  u.  9vio€ 

Ev&vaiog 

in  Aetolia 

Lamiae 

EvxXsio£ 

?A8typalaeae 

&vlo£  s.  Svoe 

s.  Sun/toi 

Byzantü 

in  Boeotia 

Corcyrae 

Cierii 

Tauromenii 

in  Elide 

Evwvioi 

Hau 

Lamiae 
Larisae 

'HaroQ                Heraclea  Trachinia 

Metropoli 

'H^los 

Delphis 

Olunte 

7fi^ofi  SC.  fii^ 

DeU 

Zeleae 

'iXaioi  s.  KiXatc£          Delphis 

Digitized  by  VjOOQiC 


De  fastis  Graecorom  antiqnioribos. 


409 


'ifuiXios 

Hierapytnae 

jiaipQtaios 

in  Aetolia 

^loßaxxtos 

Astypalaeae 

Aa^QiOi 

Erinei 

"iTtnios 

Rhegü 

Gythd  uel  apnd  Elenthero- 

'innu&v 

Eretriae 

lacones? 

'Innod^ofitoe 

in  Aetolia 

in  Phocide 

in  Boeotia 

^fiffjl^at'^^fOff 

Larisae 

GalHpoU 

in  Perrhaebia 

jdevxa&acjv  b.  AtvKa&Kov 

Larisae 

Chii 

in  Perrhaebia 

Lampsad 

Vro^wfi 

aerii 

Aijvatoßdxxtos 

Ast]npalaeae, 

Larisae 

ArivoKOv 

Cü 

MetropoU 

Cyzid 

in  Perrhaebia 

Ddi 

Tauromenii 

Ephesi 

Thaumaciae 

Erythris 
Lampsad 

KaXafiaicJV 

Cyzici 

Myconi 

Mfleti 

NeapoU 

Olbiae 

Perinthi 

Kd^SiOS 

Chald 

Sami 

Ka(fv»tos 

Agrigonti 

Smymae 

Byzantü 

AvxeiOG  B.  Avxios 

B.  AvKfios 

Calymnae 

Byzantü 

Gelae 

Chald 

Lacedaemone 

Nißyri 

, 

Rhodi 

Matfiatnrj^Hov 

Athenis 

Syracusis 

Cd 

Tauromenii 

MaXo^^ios 

Byzantü 

Kap.vws? 

Cnosi 

Maxavevi 

Byzantü 

Kaipicioi 

Calymnae 

Calchedone 

Coi 

Corcyrae 

KXo^cSv  Magnedae  in  Lydiae  oppido 

MByald^ios 

Hali 

Koftroxa^ios 

Dreh 

Mnayttrvtiov 

Athenis 

Kaavru>s 

Chalei 

Ddi 

KaC^or(f6no£ 

in  Acarnania 

Ephed 

Kqovkov 

olim  Athenis 

Sami 

Perinthi 

Mtlrofo^iwr 

Amorgi 

Sami 

Mowixicjv 

Athenis 

Kvavtnpuov  cf. 

Ilvavo^uov 

Cyzici 

NexvfftO£ 

Cnod 

Sami 

Naoxtuca^smv 

Thirae 

Digitized  by  VjOOQ iC 


410 

£rne8tu8  Bischoff 

^OfAfJ^iOV 

li 

Iloxios 

in  Locride 

'Ofiohotas  B.  'Oftoluoi 

in  AetoUa 

Lesbi 

in  Boeotia 

IloCBiBatov  8. 

JloctSamv  8.  Iloifv^emv 

Hali. 

Andri 

Larisae 

Athenis 

Metropoli 

Ghü 

in  Perrhaebia 

Gyrid 
DeU 

üafAßononos 

in  Boeotia 

Ephesi 

navayvQUü 

Ampbissae 

Erythris 

Uavaftos  8.  Udvijftos 

in  Aetolia 

HaUcarnassi 

Amphissae 

Myconi 

in  Boeotia 

Sami 

Galymnae 

Smyniae 

Coi 

Td 

Corinthi 

Teni 

Cyzici 

nocidaiO£ 

Lesbi 

DeU 

IJ^oxvkXms 

in  AetoUa 

Gambrei? 

in  Boeotia 

Heracleae  in 

opp.  ad  Sirim  8. 

Uvavojpiwv  cf.  Kvavayftwv 

Athenis 

Larisae 

nv&OiOQ 

Hau 

Megaris 

MeUtaeae 

Olbiae 

Perinthi 

Athenis 

Rhodi 

2fliv&tOQ 

Rhodi 

8ami 

2niQfiioQ 

Gnod 

napd'adv 

Neapoli 

na^dvtog 

in  Elide 

TaQyrjXuov  U. 

naiayaiTviosivos)  S.  Uet  ayairwos  {tos) 

Tavgaav 

Gyrid 

Calchedone 

Sami 

Galymnae 

Sinopae 

Goi 

Ta^evs 

Gymae 

-     Rhodi 

Uekvatiov 

Sami 

'Ta«iv&ioe 

Byzantü 

üi&otxic&v 

Peparethi 

Galymnae 

nXwxriQtmv 

Ghü 

Goi 

Iloir^nios 

Amphissae 

Rhodi 

Ghalei 

Therae 

Delphis 

'Txaioe 

Physd 

in  Locride 

üoittos 

Amphissae 

^X*aaiO£ 

Boei 

^^r^ios 

Gymae 

Digitized  by  VjOOQ IC 


De  fastis  Oraecorum  antiqaioribus. 


411 


^vXXlHOS 

in  Perrhacbia 

incerta  nomina: 

X^vrraios 

Lamiae 

..aQ..aißiaQi99                Lati 

. .  UxioQ                       Hierapytnae 

^d^svs 

Corcyrae 

uov                      Andri 

B. 

Enumeranlur  partes  in  qms  anni  diuidi  solent. 

dififivoi 

Agrigenti 

iScifiTjrot                  in  Perrhaebia 
Pheris 

iSafifjvot 

Cnidi 
Delphis 

Teni 

Gelae 

rsr(faftrjvo$               in  Boeotla 

Hali 

Erythris 

Larisae 

Digitized  by  VjOOQiC 


412 


Ernestas  Bischof 


TABl 

• 

Delphis: 

apud  Boeotos: 

Fast 

Athenis: 

apud  Thessalci 

'Eaa'tOfißaioav 

*AnBXXalo% 

8.  *T7t7toS(f6/juas 

12.  "TytnoS^fim 

MtrayeiTvuoy 

Büvxajioß 

9.  Üavafioß 

1.  JJavttßwS 

Boijdgo/iieov 

Boa&6o£ 

10.  JlafißoKÖrtoß 

2. 

Ilvavoxpttov 

'H^cuos 

11.  Ja/taxQtoQ 

3. 

MMflOMTVKtUOV 

JqSafogtos 

12.  'jiXahtOfUviOS 

4. 

noCBiBeiov 

IIoiTQontoß 

1.  BovxatiOß 

5.  IBBfumoi 

rafitjX^cJV 

'Ai»Aho£ 

2.  'E^fiaios 

6.  'E^fiauH 

^Av&eaTrjQ^atv 

Bictos 

3.  n^oarar^^iüS 

7.  jiccx*^^^ 

'EXafTjßoXuov 

SeoSivtoß 

4.  'Ay^nffvtas 

8.  j4^^wi 

MawtX^iov 

^EvBvcnovt^nioß 

5.  ßiovtoß 

9.    ^VO£ 

0a^yrihmv 

'H^cuchlos 

6*  'Ofiohotoß 

10.   'Oftol&lK 

Hxi^foquov 

'iXäios 

7.  Beilov&tßß 

11.  VJri»vM 

incertae  sedis: 

TABl 
i>e  mediae  Graeciae  eim'tatum  fastis,  qui  nequi 


Athenis : 

Delphis :          apud  Phocenses : 

apodLocros: 

a)Ph76ci: 

b)  Tolophone 

'Exarofißaiiüy 

1.  'AneXXaloß 

^«caroff 

8o>dixaTOß 

:rf3re;Ua««b| 

MtrayeiTviwv 

2.  Bovxarias 

ivBeuaroß 

7lQ€OTOß 

BOTjSQOfUtüV 

3.  Boa&oos 

da>9ixaT0S 

BtVTiifOß 

Ilvavoxpiiov 

4.  "ff^aloß 

Tt^WTOS 

T^iroß 

MaiftaxTTj^ioiv 

5.  Jq8ay>6^ios 

'Afiahoß 

rercL^oß 

U^TVOii^ 

JIoaBiSscjv 

6.  HoiT^ntoß 

T^iroß 

Jwrvatoß 

ra/irjXieav 

7.  'AfiaXioß 

xira^oß 

ixTOß 

, 

lAvd'BCn^qiWv 

8.  J?v<r«ofi 

nifinxoß 

iß9ofiOß 

^EXafrißohciv 

^,  SaoSevioß 

Aäfqtoß 

UotT^omoe 

Mowix^aiv 

10.  ^EvBvcnotTQonioß 

ißBofioß 

noMtoß 

Oa^ytlXicjv 

11.  ^HQaKXsios 

oydooß 

'AyveiOß 

'TzatosA) 

•12.  7Aaios 

l/4fafiwß 

ivBixaxoß 

Digitized  by  VjOOQiC 


De  fastis  Oraecornm  &ntiqtiioribiu. 


413 


LA  I. 

Aeolici. 

Thessaliae  £uti 

Hali: 

apud  PerrhaeboB: 

Lamiae: 

apad  Eleos: 

12. 

12.  'Irartos 

8.  *Innod^ftio£ 

7.  jinoXXcavios 

1.  j4dQ6/iios 

1. 

9.  Ilava/iOS 

8.  na^&ivioe 

^'\?Evcjvtos 

2. 

10. 

9.  'Alfi^os 

3. 

11.  U7r«;Uau>c 

10. 

4.  Uv&olos 

4, 

12.  BovxaxiOS 

11.  6>vZofi 

5.  'Ayvaio£ 

5.  7Jios 

1.  Bdfuoi 

12. 

6.  revirtos 

6.  'EQfiaXos 

2.  ^(»i$aAA<ofi 

1.  Jt6irdvos7 

7.  ?  Mtyala^Ufß 

7.  jieuxavoifio^ 

3.  rWcTTOff 

2. 

8.    '^eBfUCTMi 

8.  !:^9Pe«>« 

4.  yivxBOi 

3.  'iSila^i^ios 

9.  7*OfioXmos 

9.  'OftoXcaios 

5.  ^voc 

4. 

10. 

10.  'InnoS^ofito^ 

6.  !^^eo» 

5. 

11. 

11.  <I>i;A;Uxo« 

7.  XfiTTaZöfi 

6. 

'/toJvioc? 

L^TTOiUaiwos 

LA  IL 

cum  Aeolicü  neque  cum  Doricü  possunt  coniungi. 


Amphissae : 

Chald: 

a)  Triteae: 
b)Anticyrae: 

apud  Aetolos: 

a)£riQei: 
b)Boei: 

12.  Ilavafwe 

!^;r«AAaZ0C 

, 

11. 

, 

1.   l^y^CTTVÖiy 

. 

12.  Uavafios 

Bovndrtos  a) 

2. 

. 

, 

1.  n^oxvxltos 

1.  l^^xo^raff los  a) 

3. 

£t>01^Ti05 

, 

2.  l4d^avälo9 

4.  [Bovxd}no£ 

, 

• 

3.  BovMartos 

5.  navayvqtoi 

. 

N   rtyavTU)i9) 

4.  i/ios 

6.  I\yavrio£ 

. 

Jioyvcioi  b) 

5.  Ed&valos 

7. 

^VX0iOff 

. 

6.  'OftolmtO£ 

8.  Uotr^ios 

nOtXQOTttOi 

. 

7.  'jr^futZoff 

AeupQUH  a) 

9.  Ilon^tos 

. 

. 

I7a)M06b) 

10.  i7oK«o€ 

. 

. 

9.  !<^/i;€fO€ 

. 

11.  L^^oJy 

L^TraXitf^'Ofi 

^^         . 

10.  'InrtoS^fiiOQ 

. 

Digitized  by  VjOOQ IC 


414 


ErnestQB  Bischoff 


Athenis :         Delphis : 


a)Lacedaemone: 
b)Heracleae: 
OTherae: 
d)Cnidi: 


a)CoriBthi: 
b)Corcyrae: 
c)Syraca8i8: 


Tauromenii: 


TAI 

Fas 

a>Megans: 

b)  Galcbedoi 

c)  BTzantii: 

d)  Cherson« 


'ExarofißauSv  jinsXhdoQ 

Borj9^fuc&v  Boa&ooß 

Uocaidttüv  Jloir^onwß 

Fafirihtov  lt4fiaXtoe 

^EliMfrjßoluov  SsoiavtoQ 

Mawix^cjv  ^EvBvcnovtQ, 

Oa^ytlhfov  'B^axXtiiOß 

2%iqo<poquov  'iXaloß 

incertae  sedis: 


\0/H^aawß9i) 

11.  Ka^aloea) 

12.  Hava/ioe  b) 
l,7*AnaXXaiosh) 

2.  ?  BaS^ftiOS  d) 

3.  ?  Jioa&vae  c) 

^.^EXavaiviosc)    Hb. 

5.  Jslfivioe  c) 

6.  IdQtBfUxtoß  a)  c)  d) 

7.  Faffacrtos  a) 

8.  0Xiaoto£  a) 

9.  'Exarofißevß  a) 
'Taxiv&ioß  c) 


Ka^ßtoe  c) 
Jldvafioß  a) 


Maxavtvß  b) 
EvxIbios  b) 

Id^afiirtoßh) 


l.^lrtovioß 
8.  KcL^eioß 
9. 
10.  JdJUos 

n,"AnoXhovta6 
12.  JvmdsHarcüoQ 

1.  lt4^guiaios 

2.  Jwyvaioe 

3. 
4. 


*Pv3^8vß  b) 


6.  UniklaToß 
Evxleioß 


1/iy^ta.vwi  e) 
Ka(fvtlos  c) 

näraytirrtoi 

Jtovvotos\i)i 
JBvkXuosc) 


'Tmuv&Mit) 


Athenis: 


DeU: 


Teni: 


'ExaTOfißaimv     l.'Exaroftßauov  ?j47teXlai4ffy 
MBzaysiTvuüP     8.  Mtrayßirvuüv  ^H^aitiv 
Bof]8^fU(»v        9.  Bovfovitov       Bovfovnov 

nvatHriffKOv  10.  l^natovqifov 

Mai/MLXxriqu&v  1 1 .  ^uif^ait&v 

HoaetSecar  12.  Üoiretdamr 
rafirjXuov  \.Afivau»v 

'Avd'acxfj^uov  2. 7«^e 


a)Mycoiii: 

b)Cei: 

c)Naxi: 


*£Waro^/9.  a)c)     1. 
2. 


a)  Andri: 

b)Pari: 

c)Amorgi: 


MiXrofOifuov^) 


VAnaiovQKffv 
noceiSamv 


MaifiaxrtjQuov  b) 

JloCidetovA) 

Arivaicjva) 


""EXüupfißoXuov     3.  FaXa^imv 
M0W&XM9V  4.  Idf^afiiauov 

0a^yrjXt^r  5.  Ta^fytiXuJv 

^KiQO^o^u&v       6.  ndvtjfiot 
incertae  sedis: 


TapvTjXit&p 
7'EXaidvaiaov 


IdqrafiiCtav  c) 
0a(iyrjhmvl  q) 

*E(^fiatiav  b) 


UoffiSaeiv  a) 
l^»'^«aTi7^.b)o) 

^«c^;^X«a»vb)c) 


TAI 

F  a  s 

a)Mi]eti: 

bjOlbiae: 

c)  Sinopae 

d)Cü: 

e)  ApoUom» 

BOTid^fUW  1 

*Anaxov^iir 
Afjvouanf^) 

Thv^<ffv  c) 

Uttvriftoi  b) 


Digitized  by  VjOOQ iC 


\ 


De  fastis  Graecorum  antiquloribas. 


415 


A  m. 

Ooriei. 
Astypalaeae: 


a)Lati:  a)Cno8i: 

b)  Hierapytnae :    b)  Priansi : 
c)Dreri: 


a)Argi:  a)Coi: 

b)  Troezenae :    b)  Nisyri : 

c)  Galaureae :     c)  Calymnae 

d)  Aeginae :       d)  Khodi : 

e)  Sicyone :        e)  Gelae : 

QAgrigenti: 

IIavaftoSA)Q)d) 


a)01ante: 
bJBianni: 


Bai^6/iioßQ,)Q)d)     08Q/tohuoß  fi)     7'4XiaXo9  0) 
Kaq}iaio£8i)G) 
Jwcd^os  d) 
jirivatoßdxxios  ^'EQfiaXoi  a)      Bavdaünos  a)  c)  d)  . 

%ßaxx*^^  ^eltpivtoed)   Ilsraysirvios  A)o)d)  .  •     . 

Jaiotoe  e) 

li^eftiaioso)  ji^a/iir tos  9.) c)d)    0todaüf$os  a)       JSne^/uoßA) 
FeQa larioß  b)  1  ''e^currtos  a)  o)  . .  a^. . (oßia^ios  a)  Ka^.vtoß  a) 

2fiiv&ioß  d) 
Jahoßd)(i)d) 
*Taxiv&toS9)c)d) 

...Sdxtosh) 


ji^afiixioß 


ItiTteiXaJas  a) 
'H^aXoSA) 


Jelfivtos  a) 


.A  IV. 
o  nie  t. 
Cyzici: 


a)£phe8i: 
bjPrienae: 
c)Tei: 
d)  lasi : 


a)  Erythris : 

b)  Smyrnae : 


a)Chii: 

b)  Lampsaci : 


l.  ndvrj/ios 

l.  .  Marayettv^eov  ü) 

l.  Kvavoypiav 

^.\4nonovQB(ov  Idnarov^itiav  d) 

{.  IIocei9a{6v      IIoc8iSs(6va)Q)    I7o<rvJ£a»ra)b)  12». 

y,  u<iijvaiciy         ^rjvauov  b)  yirjvai€iv9)h) 

).  yiv&B(StrjQi€av  lAv&BorrjQ,  a)  b)    Itir&Bcrrj^,  a) b) 

?  ^A<pQoBtai<&v  d) 
r.  It^^B/iiatcjv   ^EXaftjßoXtmv  d)  ,     ^ 

L  Tav^Btov         Id^TBftianüv  9)     lA^Bfuatcoy  a) 
).  OaQyriXimv      SaQyriXKOvB) 
L  Kaiafiatafv  .  'JEKaro/tßaidv  b) 

jiyvrnwv  a) 

I\<po^u6v  d) 


V>.  BaS^ofmovtLJh) 


UocBtBBiov  a) 
y^Tjvanov  b) 


a)Sami:         Halicarnassi: 

b)Permthi: 

c)  Patmi : 


7nBXvcuovA) 
7^BrayBiTVi€ov  a) 

Kvavo%ptc&v  a) 

HoCBiBBtov  a)    JIoCBtdBcir 

udi]pan»va)h) 

lAvd'Boxri^*  a)    *Avd^inriQn6v 


Tav^«a>va) 
JlAwnj^KovA)     Jlavrjfioßa)}))  *^ 'ffgauXBios 

'EX9V&Bfu6v 

'E^fAaianf 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Addenda  et  corrigenda. 

'eaunjiav^  quam  in  inBcriptione  Boeotia  Bull.  YIU  (1884)  p.  66  u.  2  in- 
duxerat  fonnam  in  'ßtavwv*  esse  corrigendam  Latischewins  ipse  Ball.  1.  c. 
p.  351  monuit;  qua  de  cansa  hoi.  diss.  p.  344  u.  llsq.  uerba  *0ttovios  Bull, 
ym  (1884)  p.  53  sqq.  1,10  b'  sunt  delenda. 

P.  346  u.  7  lege  pro  '392, 2'  '329,  2'. 

P.  348  sq.  l4Xfn<^oSf  non  Hl^uäos  est  scribendnm. 

P.  349, 2  pro  noce  Jla^ponias  scribe  no(fvonia£. 

P.  361  u.  3  'Triteae',  non  'Tritaeae'  est  scribendom;  cf.  Dittenbergeri 
Syllog.  inscriptt.  Oraec.  p.  644, 4. 

P.  374  n.  22  legendom  est  *b)c)  Jtopv<fio6\  non  'c)  Jtovvaios^. 

De  Comanndei  tituli  argumento  (cf.  hol.  diss.  pp.  376  sqq.  400  sq.) 
inspidenda  est  Darestii  commentatio  'sor  la  cvyy^of^  en  droit  Grec  et 
en  droit  Romain',  qoae  naperrime  Ball.YIII.  p.  362  sqq.  in  laeem  prodiit. 

P.  398  n.  25  reponendum  est  in  iia/iyrav  locom  uocabolom  rcT^a- 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Neuer  Verlag  von  S.  Hlrzel  in  Leipzig. 


Irische  Texte. 

Mit  Tebersetziingen  und  Wörterbuch 

herausgegeben 

Ton 
W.  STOKEB  und  B,  WINDISCH, 

Zweite  Serie. 

1.  Heft, 

gr.  8.    Preis:  JH  b.  - 

Li  dis  (lou  yrai  aniel. 

Die 

Parabel  von  dem  ächten  Ringe. 

Französisch©  Dichtung  de«  dreizehnten  Jahrhanderts, 

aus  einer  Pariser  HandBchrift 

zum  ersten  Male  herausgegeben 

von 
ADOLF    TOBLEK. 

Zweite  AnflAf^. 
S.    Preis:  Jk  1.  60. 

SAIOMON  HIBZEL'S 

Verzeichniss  einer  Goethe -Bibliothek 

mit  Nachträgen  und  Fortsetzung 

herausgegeben 

von 
LUDWIG  HIKZEL. 

s.    Preis:  J^  3.  — 

Druck  t.  HlrMlifpM,  l.et\>aie 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Digitized  by  VjOOQ iC 


14  DAY  USi= 


**       Digilizedb^COMOgle 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Digitized  by  VjOOQ iC 


Digitized  by  VjOOQ iC 


U.C.  BERKELEY  UBRARIE8 


C00kQ71S03 


r 


Digitize(|  by  VJ 


oogle 


I